45. Sattame ekarājassa atrajoti ekarājassa nāma kāsirañño orasaputto.
45. In the seventh, son of King Ekara means the legitimate son of the king of Kāsī named Ekara.
45. Trong phần thứ bảy, ekarājassa atrajo nghĩa là con ruột của vị vua tên Ekarāja, vua xứ Kāsī.
Nagare pupphavatiyāti pupphavatināmake nagare.
In the city of Pupphavatī means in the city named Pupphavatī.
Nagare pupphavatiyā nghĩa là trong thành phố tên Pupphavatī.
Candasavhayoti candasaddena avhātabbo, candanāmoti attho.
Named Canda means to be called by the word Canda, meaning named Canda.
Candasavhayo nghĩa là được gọi bằng tên Canda, tức là tên Canda.
Atīte kira ayaṃ bārāṇasī pupphavatī nāma ahosi.
It is said that in the past, Bārāṇasī was named Pupphavatī.
Nghe nói, vào thời quá khứ, Bārāṇasī được gọi là Pupphavatī.
Tattha vasavattirañño putto ekarājā nāma rajjaṃ kāresi.
There, a son of King Vasavatti, named Ekara, ruled the kingdom.
Ở đó, con trai của vua Vasavatti tên Ekarāja đã trị vì.
Bodhisatto tassa gotamiyā nāma aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi.
The Bodhisatta took conception in the womb of that chief queen named Gotami.
Bồ-tát đã tái sinh vào bụng của hoàng hậu Gotamī.
‘‘Candakumāro’’tissa nāmamakaṃsu.
They named him "Candakumāra."
Họ đặt tên ngài là ‘‘Candakumāra’’.
Tassa padasā gamanakāle aparopi putto uppanno, tassa ‘‘sūriyakumāro’’ti nāmamakaṃsu.
When he was able to walk, another son was born, and they named him "Sūriyakumāra."
Khi ngài biết đi, một người con trai khác được sinh ra, họ đặt tên là ‘‘Sūriyakumāra’’.
Tassa padasā gamanakāle ekā dhītā uppannā, ‘‘selā’’tissā nāmamakaṃsu.
When he was able to walk, a daughter was born, and they named her "Selā."
Khi người đó biết đi, một người con gái được sinh ra, họ đặt tên là ‘‘Selā’’.
Vemātikā ca nesaṃ bhaddaseno sūro cāti dve bhātaro ahesuṃ.
And they had two half-brothers, Bhaddasena and Sūra.
Họ còn có hai người anh em cùng cha khác mẹ tên là Bhaddasena và Sūra.
Bodhisatto anupubbena vuddhippatto sippesu ca vijjāṭṭhānesu ca pāraṃ agamāsi.
The Bodhisatta gradually grew up and mastered the arts and sciences.
Bồ-tát lớn lên và thành thạo các nghề thủ công và các ngành học.
Tassa rājā anucchavikaṃ candaṃ nāma rājadhītaraṃ ānetvā uparajjaṃ adāsi.
The king brought a suitable princess named Candā for him and gave him the viceroyalty.
Nhà vua đã đưa công chúa tên Canda phù hợp cho ngài và ban cho ngài chức thái tử.
Bodhisattassa eko putto uppanno, tassa ‘‘vāsulo’’ti nāmamakaṃsu.
A son was born to the Bodhisatta, and they named him "Vāsula."
Bồ-tát có một người con trai, họ đặt tên là ‘‘Vāsula’’.
Tassa pana rañño khaṇḍahālo nāma purohito, taṃ rājā vinicchaye ṭhapesi.
Now, that king had a purohita named Khaṇḍahāla, whom the king appointed to judge cases.
Vị vua đó có một vị quan tư tế tên Khaṇḍahāla, nhà vua đã đặt ông ta vào vị trí phán xử.
So lañjavittako hutvā lañjaṃ gahetvā assāmike sāmike karoti, sāmike ca assāmike karoti.
Being greedy for bribes, he took bribes and made non-owners owners, and owners non-owners.
Ông ta là người tham nhũng, nhận hối lộ để biến chủ thành không chủ, và biến không chủ thành chủ.
Athekadivasaṃ aṭṭaparājito eko puriso vinicchayaṭṭhāne upakkosento nikkhamitvā rājūpaṭṭhānaṃ gacchantaṃ bodhisattaṃ disvā tassa pādesu nipatitvā ‘‘sāmi khaṇḍahālo vinicchaye vilopaṃ khādati, ahaṃ tena lañjaṃ gahetvā parājayaṃ pāpito’’ti aṭṭassaramakāsi.
Then one day, a man who had lost his case, crying out from the court, came out and, seeing the Bodhisatta going to the king's presence, fell at his feet and cried out, "My lord, Khaṇḍahāla takes bribes in judgment, and I have been made to lose my case by him after he took a bribe."
Rồi một ngày nọ, một người đàn ông bị thua kiện, sau khi đi ra khỏi nơi xử án và kêu than, đã thấy Bồ tát đang đi đến triều đình. Ông ta liền phủ phục dưới chân Bồ tát và than vãn lớn tiếng: “Bạch ngài, Khaṇḍahāla đã nhận hối lộ trong việc xử án, con đã bị ông ta nhận của đút lót mà thua kiện.”
Bodhisatto ‘‘mā bhāyī’’ti taṃ assāsetvā vinicchayaṃ netvā sāmikameva sāmikaṃ akāsi.
The Bodhisatta reassured him, saying, "Do not fear," and taking him to the court, he made the rightful owner the owner.
Bồ tát an ủi ông ta: “Đừng sợ hãi,” rồi đưa vụ kiện ra xử lại và trả lại công lý cho người chủ thực sự.
Mahājano mahāsaddena sādhukāramadāsi.
The great multitude applauded loudly.
Đại chúng liền hoan hô lớn tiếng.
Rājā ‘‘bodhisattena kira aṭṭo suvinicchito’’ti sutvā taṃ āmantetvā ‘‘tāta, ito paṭṭhāya tvameva aṭṭakaraṇe vinicchayaṃ vinicchināhī’’ti vinicchayaṃ bodhisattassa adāsi.
The king, hearing that "the Bodhisatta has judged the case well," called him and said, "My dear son, from now on, you yourself shall judge cases in the court," and he gave the judgment authority to the Bodhisatta.
Nhà vua nghe nói: “Bồ tát đã xử án rất công minh,” liền triệu Bồ tát đến và nói: “Này con, từ nay trở đi, con hãy tự mình xử án trong các vụ kiện tụng.” Và nhà vua đã giao việc xử án cho Bồ tát.
Khaṇḍahālassa āyo pacchijji.
Khaṇḍahāla's income was cut off.
Nguồn thu nhập của Khaṇḍahāla bị cắt đứt.
So tato paṭṭhāya bodhisatte āghātaṃ bandhitvā otārāpekkho vicari.
From then on, he harbored resentment towards the Bodhisatta and sought an opportunity.
Từ đó trở đi, ông ta ôm lòng oán hận Bồ tát và tìm cơ hội để hãm hại.
So pana rājā mudhappasanno.
That king, however, was easily pleased.
Nhà vua đó lại là người dễ tin.
So ekadivasaṃ supinantena devalokaṃ passitvā tattha gantukāmo hutvā ‘‘purohitaṃ brahmalokagāmimaggaṃ ācikkhā’’ti āha.
One day, he saw the deva-world in a dream and, wishing to go there, said, "Purohita, show me the path to the Brahmā-world."
Một ngày nọ, vua nằm mộng thấy cõi trời, muốn đến đó, liền nói: “Này vị đạo sĩ, hãy chỉ cho ta con đường đến cõi Phạm thiên.”
So ‘‘atidānaṃ dadanto sabbacatukkena yaññaṃ yajassū’’ti vatvā raññā ‘‘kiṃ atidāna’’nti puṭṭho ‘‘attano piyaputtā piyabhariyā piyadhītaro mahāvibhavaseṭṭhino maṅgalahatthiassādayoti ete cattāro cattāro katvā dvipadacatuppade yaññatthāya pariccajitvā tesaṃ galalohitena yajanaṃ atidānaṃ nāmā’’ti saññāpesi.
He said, "Perform a sacrifice with excessive giving, a 'sabbacatukka' sacrifice," and when asked by the king, "What is excessive giving?" he explained, "Sacrificing one's beloved sons, beloved wives, beloved daughters, wealthy chief merchants, auspicious elephants, horses, and so on, taking four of each, and dedicating these bipeds and quadrupeds for the sacrifice, and performing the sacrifice with the blood from their necks—that is called excessive giving."
Vị đạo sĩ nói: “Hãy cúng dường một đại thí với đầy đủ bốn loại.” Khi được vua hỏi: “Đại thí là gì?”, ông ta giải thích: “Đại thí là hiến dâng bốn người con trai yêu quý, bốn người vợ yêu quý, bốn người con gái yêu quý, bốn vị trưởng giả giàu có, bốn con voi và ngựa tốt, v.v., tức là hiến dâng bốn con người và bốn con vật cho lễ tế, rồi dùng máu ở cổ của chúng để cúng dường.”
Iti so ‘‘saggamaggaṃ ācikkhissāmī’’ti nirayamaggaṃ ācikkhi.
Thus, he, claiming to show the path to heaven, showed the path to hell.
Như vậy, ông ta nói: “Ta sẽ chỉ cho con đường lên trời,” nhưng lại chỉ con đường xuống địa ngục.
Rājāpi tasmiṃ paṇḍitasaññī hutvā ‘‘tena vuttavidhi saggamaggo’’ti saññāya taṃ paṭipajjitukāmo mahantaṃ yaññāvāṭaṃ kārāpetvā tattha bodhisattādike cattāro rājakumāre ādiṃ katvā khaṇḍahālena vuttaṃ sabbaṃ dvipadacatuppadaṃ yaññapasutaṭṭhāne nethāti āṇāpesi.
The king, considering him wise, believed that "the method he described is the path to heaven" and, wishing to follow it, had a large sacrificial pit built. He then commanded, "Bring the four princes, starting with the Bodhisatta, and all the bipeds and quadrupeds mentioned by Khaṇḍahāla, to the place where the sacrifice is to be performed."
Nhà vua tin ông ta là người hiền trí, nghĩ rằng: “Phương pháp ông ta nói là con đường lên trời,” và muốn thực hành theo đó, liền cho xây một hố tế lớn. Vua ra lệnh: “Hãy đưa tất cả người và vật, bắt đầu từ bốn vị hoàng tử, trong đó có Bồ tát, tất cả những gì Khaṇḍahāla đã nói, đến nơi chuẩn bị tế lễ.”
Sabbañca yaññasambhāraṃ upakkhaṭaṃ ahosi.
All the sacrificial materials were prepared.
Tất cả các vật phẩm cúng dường đều đã được chuẩn bị.
Taṃ sutvā mahājano mahantaṃ kolāhalaṃ akāsi.
Hearing this, the great multitude raised a great uproar.
Nghe vậy, đại chúng liền làm ồn ào dữ dội.
Rājā vippaṭisārī hutvā khaṇḍahālena upatthambhito punapi tathā taṃ āṇāpesi.
The king, feeling regret, was encouraged by Khaṇḍahāla and commanded it again.
Nhà vua hối hận, nhưng được Khaṇḍahāla khuyến khích, lại ra lệnh như vậy.
Bodhisatto ‘‘khaṇḍahālena vinicchayaṭṭhānaṃ alabhantena mayi āghātaṃ bandhitvā mameva maraṇaṃ icchantena mahājanassa anayabyasanaṃ uppādita’’nti jānitvā nānāvidhehi upāyehi rājānaṃ tato duggahitaggāhato vivecetuṃ vāyamitvāpi nāsakkhi.
The Bodhisatta, knowing that "Khaṇḍahāla, not having obtained the position of judge, has harbored resentment towards me and, desiring my death, has caused disaster and calamity for the multitude," tried by various means to dissuade the king from that wrong view, but he could not.
Bồ tát biết rằng: “Khaṇḍahāla vì không được xử án nên ôm lòng oán hận ta, muốn ta chết, và đã gây ra tai họa lớn cho đại chúng,” liền cố gắng dùng nhiều phương cách để giải thoát nhà vua khỏi sự chấp thủ sai lầm đó nhưng không thành công.
Mahājano paridevi, mahantaṃ kāruññamakāsi.
The great multitude lamented and expressed great compassion.
Đại chúng than khóc, vô cùng thương xót.
Mahājanassa paridevantasseva yaññāvāṭe sabbakammāni niṭṭhāpesi.
While the great multitude was lamenting, all the preparations in the sacrificial pit were completed.
Trong khi đại chúng than khóc, mọi công việc tại hố tế đã hoàn tất.
Rājaputtaṃ netvā gīvāya nāmetvā nisīdāpesuṃ.
They brought the prince, made him bend his neck, and seated him.
Họ đưa hoàng tử đến, treo cổ và bắt ngồi xuống.
Khaṇḍahālo suvaṇṇapātiṃ upanāmetvā khaggaṃ ādāya ‘‘tassa gīvaṃ chindissāmī’’ti aṭṭhāsi.
Khaṇḍahāla brought a golden bowl, took a sword, and stood ready, saying, "I will cut his neck."
Khaṇḍahāla mang một cái bát vàng đến, cầm kiếm và đứng đó, nói: “Ta sẽ cắt cổ ông ta.”
Taṃ disvā candā nāma rājaputtassa devī ‘‘aññaṃ me paṭisaraṇaṃ natthi, attano saccabalena sāmikassa sotthiṃ karissāmī’’ti añjaliṃ paggayha parisāya antare vicarantī ‘‘idaṃ ekanteneva pāpakammaṃ, yaṃ khaṇḍahālo saggamaggoti karoti.
Seeing that, Princess Candā, the prince's consort, thought, "I have no other refuge; by the power of my truth, I will bring safety to my husband," and raising her clasped hands, she walked amidst the assembly, saying, "This is entirely an evil deed that Khaṇḍahāla presents as the path to heaven.
Thấy vậy, hoàng hậu Candā, vợ của hoàng tử, nói: “Ta không có nơi nương tựa nào khác, ta sẽ dùng sức mạnh của lời chân thật để cứu chồng ta.” Nàng chắp tay, đi giữa đám đông và nói: “Đây hoàn toàn là một hành động tội lỗi mà Khaṇḍahāla cho là con đường lên trời.
Iminā mayhaṃ saccavacanena mama sāmikassa sotthi hotu.
By this truthful statement of mine, may there be welfare for my husband.
Nguyện cho lời chân thật này của ta mang lại sự an lành cho chồng ta.”
Saccakiriyamakāsi.
She made an act of truth.
Nàng đã thực hiện lời chân thật.
Sakko devarājā tassā paridevanasaddaṃ sutvā taṃ pavattiṃ ñatvā jalitaṃ ayokūṭaṃ ādāya āgantvā rājānaṃ tāsetvā sabbe vissajjāpesi.
Sakka, the king of devas, hearing her lamentation and knowing that event, came taking a blazing iron mace, frightened the king, and had everyone released.
Thích Ca, vua trời, nghe tiếng than khóc của nàng, biết được sự việc, liền cầm một cây chùy sắt đang cháy đến, hù dọa nhà vua và giải thoát tất cả mọi người.
Sakkopi tadā attano dibbarūpaṃ dassetvā sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ vajiraṃ paribbhamanto ‘‘are, pāparāja kāḷakaṇṇi, kadā tayā pāṇātipātena sugatigamanaṃ diṭṭhapubbaṃ, candakumāraṃ sabbañca imaṃ janaṃ bandhanato mocehi, no ce mocessasi, ettheva te imassa ca duṭṭhabrāhmaṇassa sīsaṃ phālessāmī’’ti ākāse aṭṭhāsi.
Sakka, too, at that time, showing his divine form, whirling his blazing, radiant vajra, stood in the sky saying, ‘Hey, evil king, you wretch! When have you ever seen a going to a good destination by taking life? Release Prince Canda and all these people from bondage! If you do not release them, right here I will split your head and that of this wicked brahmin!’
Thích Ca lúc đó cũng hiện ra thân trời của mình, xoay chuyển cây kim cương chói sáng rực rỡ và nói: “Này, tên vua độc ác, đồ xui xẻo, nhà ngươi đã bao giờ thấy việc sát sinh dẫn đến thiện thú chưa? Hãy giải thoát hoàng tử Candā và tất cả những người này khỏi xiềng xích. Nếu không giải thoát, ta sẽ chặt đầu nhà ngươi và tên Bà la môn độc ác này ngay tại đây!” Ngài đứng trên không trung.
Taṃ acchariyaṃ disvā rājā brāhmaṇo ca sīghaṃ sabbe bandhanā mocesuṃ.
Seeing that wonder, the king and the brahmin quickly released everyone from bondage.
Thấy điều kỳ diệu đó, nhà vua và Bà la môn vội vàng giải thoát tất cả mọi người khỏi xiềng xích.
Atha mahājano ekakolāhalaṃ katvā sahasā yaññāvāṭaṃ ajjhottharitvā khaṇḍahālassa ekekaṃ leḍḍuppahāraṃ dento tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā rājānampi māretuṃ ārabhi.
Then the great multitude, raising a single clamor, swiftly overwhelmed the sacrificial pit, and striking Khaṇḍahāla with clods of earth one by one, brought him to his death right there, and began to kill the king as well.
Rồi đại chúng đồng thanh la lớn, xông vào hố tế, mỗi người ném một cục đất vào Khaṇḍahāla, giết chết ông ta ngay tại đó, và bắt đầu muốn giết cả nhà vua.
Bodhisatto puretarameva pitaraṃ palissajitvā ṭhito māretuṃ na adāsi.
The Bodhisatta, having embraced his father beforehand, did not allow him to be killed.
Bồ tát đã ôm lấy cha mình từ trước nên không cho họ giết.
Mahājano ‘‘jīvitaṃ tāvassa pāparañño dema, chattaṃ panassa na dassāma, nagare vāsaṃ vā na dassāma, taṃ caṇḍālaṃ katvā bahinagare vāsāpessāmā’’ti rājavesaṃ hāretvā kāsāvaṃ nivāsāpetvā haliddipilotikāya sīsaṃ veṭhetvā caṇḍālaṃ katvā caṇḍālagāmaṃ pahiṇiṃsu.
The great multitude said, ‘Let us spare the life of this evil king for now, but we will not give him the parasol, nor will we allow him to live in the city; we will make him an outcast (caṇḍāla) and make him live outside the city.’ So, they removed his royal attire, dressed him in a yellow robe, wrapped his head with a turmeric-stained cloth, made him an outcast, and sent him to the outcast village.
Đại chúng nói: “Chúng ta hãy tha mạng cho tên vua độc ác này, nhưng sẽ không cho hắn vương quyền, cũng không cho hắn ở trong thành, chúng ta sẽ biến hắn thành người hạ tiện và bắt hắn sống bên ngoài thành.” Họ lột bỏ y phục hoàng gia của vua, bắt vua mặc áo cà sa, quấn khăn vàng lên đầu, biến vua thành người hạ tiện và đày đến làng của những người hạ tiện.
Ye pana taṃ pasughātayaññaṃ yajiṃsu ceva yajāpesuñca anumodiṃsu ca, sabbe te nirayaparāyanā ahesuṃ.
And all those who performed that animal-slaughtering sacrifice, or caused it to be performed, or rejoiced in it, all of them were destined for hell.
Những ai đã thực hiện lễ tế sát sinh đó, đã khiến người khác thực hiện, và đã tùy hỷ, tất cả đều phải đọa vào địa ngục.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said –
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
Atha sabbāpi rājaparisā nāgarā ceva jānapadā ca samāgantvā bodhisattaṃ rajje abhisiñciṃsu.
Then all the royal retinue, citizens, and country folk gathered and anointed the Bodhisatta to the kingship.
Rồi tất cả hội đồng hoàng gia, dân thành và dân chúng trong nước đều tụ tập lại và tấn phong Bồ tát lên ngôi vua.
So dhammena rajjaṃ anusāsanto taṃ attano mahājanassa ca akāraṇeneva uppannaṃ anayabyasanaṃ anussaritvā saṃvegajāto puññakiriyāsu bhiyyosomattāya ussāhajāto mahādānaṃ pavattesi, sīlāni rakkhi, uposathakammaṃ samādiyi.
Ruling the kingdom righteously, remembering the calamity and misfortune that had arisen for himself and the great multitude without cause, he became filled with spiritual urgency (saṃvega), and with even greater zeal for meritorious deeds, he initiated great giving, protected the precepts, and undertook the Uposatha observance.
Ngài cai trị đất nước bằng Chánh pháp, nhớ lại tai họa và khổ nạn đã xảy ra vô cớ cho mình và đại chúng, ngài sinh lòng xót xa, càng thêm nỗ lực trong các việc phước thiện, thực hành đại bố thí, giữ giới và thọ trì pháp Uposatha.
Tena vuttaṃ –
Thus it was said –
Vì thế, đã nói:
Tattha yajanā muttoti khaṇḍahālena vihitayaññavidhito vuttanayena ghātetabbato mutto.
Here, freed from the sacrifice means freed from being killed in the manner described by the sacrificial ritual arranged by Khaṇḍahāla.
Trong đó, yajanā mutto có nghĩa là thoát khỏi sự giết hại theo cách đã được Khaṇḍahāla sắp đặt.
Nikkhanto yaññavāṭatoti abhisekakaraṇatthāya ussāhajātena mahājanena saddhiṃ tato yaññabhūmito niggato.
Came forth from the sacrificial pit means he departed from that sacrificial ground with the great multitude, who were eager to perform the anointing ceremony.
Nikkhanto yaññavāṭato có nghĩa là cùng với đại chúng đầy lòng nhiệt thành để tấn phong, đã đi ra khỏi nơi tế lễ đó.
Saṃvegaṃ janayitvānāti evaṃ ‘‘bahuantarāyo lokasannivāso’’ti ativiya saṃvegaṃ uppādetvā.
Having generated spiritual urgency means having generated extreme spiritual urgency (saṃvega) thus: "The world's existence is full of many dangers."
Saṃvegaṃ janayitvānā có nghĩa là đã sinh lòng xót xa sâu sắc như vậy, “đời sống thế gian đầy rẫy chướng ngại.”
Mahādānaṃ pavattayinti cha dānasālāyo kārāpetvā mahatā dhanapariccāgena vessantaradānasadisaṃ mahādānamadāsiṃ.
I initiated great giving means I had six alms halls built and gave great alms, similar to the giving of Vessantara, with a great expenditure of wealth.
Mahādānaṃ pavattayi có nghĩa là đã cho xây sáu nhà bố thí và đã thực hành đại bố thí tương tự như bố thí của Vessantara với sự hy sinh tài sản lớn lao.
Etena abhisekakaraṇato paṭṭhāya tassa mahādānassa pavattitabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows that he initiated great giving from the time of his anointing.
Điều này cho thấy rằng từ khi được tấn phong, ngài đã thực hành đại bố thí.
Tadā kira bodhisatto sakalajambudīpaṃ unnaṅgalaṃ katvā mahāmegho viya abhivassanto mahādānaṃ pavattesi.
At that time, it is said, the Bodhisatta, making the entire Jambudīpa as if it were a cultivated field, poured forth great alms like a great cloud, showering rain.
Khi ấy, Bồ tát đã cày xới khắp cả Jambudīpa (Ấn Độ), thực hành đại bố thí như một trận mưa lớn đổ xuống.
Tattha kiñcāpi dānasālāsu annapānādiuḷāruḷārapaṇītapaṇītameva yācakānaṃ yathārucitaṃ divase divase dīyati, tathāpi attano sajjitaṃ āhāraṃ rājārahabhojanampi yācakānaṃ adatvā na bhuñjati, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nāhaṃ pivāmī’’tiādi.
Although in the alms halls, excellent and exquisite food and drink were given daily to beggars according to their wishes, he himself would not eat his own prepared food, even royal meals, without first giving to the beggars; it is with reference to this that ‘I do not drink’ and so on, was said.
Mặc dù trong các nhà bố thí, thức ăn, đồ uống cao cấp và tinh tế nhất được ban phát cho những người cầu xin tùy theo ý muốn của họ mỗi ngày, nhưng ngài không bao giờ ăn bữa ăn hoàng gia đã chuẩn bị cho mình mà không ban phát cho những người cầu xin trước. Điều đó được nói đến trong “nāhaṃ pivāmī” v.v.
48. Idāni tathā yācakānaṃ dāne kāraṇaṃ dassento upamaṃ tāva āharati ‘‘yathāpi vāṇijo nāmā’’tiādinā.
48. Now, showing the reason for such giving to beggars, he first brings an analogy with ‘just as a merchant’ and so on.
48. Bây giờ, để chỉ ra lý do của việc bố thí cho những người cầu xin như vậy, ngài đưa ra một ví dụ với câu “yathāpi vāṇijo nāmā” v.v.
Tassattho – yathā nāma vāṇijo bhaṇḍaṭṭhānaṃ gantvā appena pābhatena bahuṃ bhaṇḍaṃ vikkiṇitvā vipulaṃ bhaṇḍasannicayaṃ katvā desakālaṃ jānanto yatthassa lābho udayo mahā hoti, tattha dese kāle vā taṃ bhaṇḍaṃ harati upaneti vikkiṇāti.
Its meaning is – just as a merchant, having gone to a market, sells much merchandise with little capital, and having accumulated a large stock of goods, knowing the place and time, where his gain is great, there, in that place or time, he carries that merchandise, brings it, sells it.
Ý nghĩa của nó là – giống như một thương nhân đi đến nơi buôn bán, bán nhiều hàng hóa với một ít vốn, tích lũy được một lượng lớn hàng hóa, và biết được thời điểm và địa điểm thích hợp, yattha (nơi) lợi nhuận lābho của anh ta mahā hoti (là lớn), tattha (ở đó), vào thời điểm đó và ở nơi đó, anh ta harati (mang đến) hàng hóa đó để bán.
49. Sakabhuttāpīti sakabhuttatopi attanā paribhuttatopi.
49. Even if eaten by oneself means even if eaten by oneself, even if consumed by oneself.
49. Sakabhuttāpī có nghĩa là ngay cả khi tự mình đã tiêu dùng.
‘‘Sakaparibhuttāpī’’tipi pāṭho.
"Even if consumed by oneself" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Sakaparibhuttāpī”.
Pareti parasmiṃ paṭiggāhakapuggale.
To others means to another recipient person.
Pare có nghĩa là cho người khác, người nhận.
Satabhāgoti anekasatabhāgo āyatiṃ bhavissati.
A hundredfold means it will be many hundreds of times in the future.
Satabhāgo có nghĩa là sẽ có hàng trăm lần, hàng ngàn lần trong tương lai.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā vāṇijena kītabhaṇḍaṃ tattheva avikkiṇitvā tathārūpe dese kāle ca vikkiṇiyamānaṃ bahuṃ udayaṃ vipulaṃ phalaṃ hoti, tatheva attano santakaṃ attanā anupabhuñjitvā parasmiṃ paṭiggāhakapuggale dinnaṃ mahapphalaṃ anekasatabhāgo bhavissati, tasmā attanā abhuñjitvāpi parassa dātabbamevāti.
This is what is said – just as merchandise bought by a merchant, if not sold right there but sold in a suitable place and time, yields much profit and abundant fruit, so too what belongs to oneself, if not consumed by oneself but given to another recipient person, will be greatly fruitful, many hundreds of times over. Therefore, even if not consumed by oneself, it should be given to others.
Điều này có nghĩa là – giống như hàng hóa mà thương nhân mua, nếu không bán ngay tại đó mà bán ở một nơi và thời điểm thích hợp, sẽ mang lại nhiều lợi nhuận và quả báo lớn. Tương tự, của cải của mình, nếu không tự mình hưởng thụ mà ban cho người khác, người nhận, sẽ mang lại quả báo lớn, gấp hàng trăm lần. Vì vậy, ngay cả khi không tự mình hưởng thụ, cũng nên ban cho người khác.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā.
For this was said by the Blessed One: "Having given a gift to an animal, a hundredfold offering is to be expected.
Đức Thế Tôn đã nói điều này: ‘‘Sau khi bố thí cho loài bàng sinh, quả báo đáng mong đợi là gấp trăm lần.
Puthujjanadussīle dānaṃ datvā sahassaguṇā’’ti (ma. ni. 3.379) vitthāro.
Having given a gift to an ordinary person of bad conduct, a thousandfold" and so on.
Sau khi bố thí cho phàm phu ác giới, quả báo gấp ngàn lần’’ (Ma. Ni. 3.379) và vân vân.
Aparampi vuttaṃ ‘‘evaṃ ce, bhikkhave, sattā jāneyyuṃ dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ, yathāhaṃ jānāmi, na adatvā bhuñjeyyuṃ, na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyya.
Elsewhere it is also said: "If beings, monks, knew the result of giving and sharing as I know it, they would not eat without giving, nor would the stain of stinginess completely overcome their minds.
Một điều khác cũng đã được nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, nếu các chúng sinh biết được quả báo của sự chia sẻ bố thí như Ta biết, họ sẽ không ăn mà không bố thí, và phiền não keo kiệt sẽ không chi phối tâm họ.
Yopi nesaṃ assa carimo ālopo carimaṃ kabaḷaṃ, tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyu’’ntiādi (itivu. 26).
Even if it were their last morsel, their last mouthful, they would not eat it without sharing it" and so on.
Ngay cả miếng ăn cuối cùng, nắm cơm cuối cùng của họ, họ cũng sẽ không ăn mà không chia sẻ’’ (Itivu. 26) và vân vân.
50. Etamatthavasaṃ ñatvāti etaṃ dānassa mahapphalabhāvasaṅkhātañceva sammāsambodhiyā paccayabhāvasaṅkhātañca atthavasaṃ kāraṇaṃ jānitvā.
50. Knowing this reason for the benefit means knowing this reason, which is the great fruitfulness of giving and its being a condition for perfect enlightenment.
50. Biết được ý nghĩa này là biết được nguyên nhân, tức là sự kiện bố thí có quả báo lớn và là điều kiện dẫn đến Chánh Đẳng Giác.
Na paṭikkamāmi dānatoti dānapāramito īsakampi na nivattāmi abhikkamāmi eva.
I do not turn back from giving means I do not turn back even slightly from the pāramī of giving; I advance.
Tôi không lùi bước khỏi sự bố thí là tôi không lùi bước dù chỉ một chút khỏi Ba-la-mật bố thí, mà chỉ tiến lên.
Kimatthaṃ?
For what purpose?
Để làm gì?
Sambodhimanupattiyāti sambodhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ anuppattiyā anuppattiyatthaṃ, adhigantunti attho.
For the attainment of Sambodhi means for the attainment of Sambodhi, the omniscience; the meaning is to attain it.
Để đạt được Chánh Đẳng Giác là để đạt được Chánh Đẳng Giác, tức là Tuệ Toàn Tri.
Tadā bodhisatto mahājanena pitari caṇḍālagāmaṃ pavesite dātabbayuttakaṃ paribbayaṃ dāpesi nivāsanāni pārupanāni ca.
At that time, when the Bodhisatta's father was made to enter the Caṇḍāla village by the great multitude, the Bodhisatta had the necessary expenses for giving, as well as clothes and wraps, given to him.
Khi đó, Bồ-tát đã khiến đại chúng bố thí những vật dụng cần thiết và quần áo cho phụ vương khi ngài bị đưa vào làng Chiên-đà-la.
Sopi nagaraṃ pavisituṃ alabhanto bodhisatte uyyānakīḷādiatthaṃ bahigate upasaṅkamati, puttasaññāya pana na vandati, na añjalikammaṃ karoti, ‘‘ciraṃ jīva, sāmī’’ti vadati.
And he, unable to enter the city, would approach the Bodhisatta when the latter went out for park recreation and so on; but out of filial affection, he would not bow down, nor perform the añjali gesture, but would say, "Long live, my lord!"
Vị ấy, không thể vào thành, đã đến gặp Bồ-tát khi ngài đi ra ngoài để vui chơi giải trí, v.v., nhưng không đảnh lễ hay chắp tay do nghĩ là con trai, mà nói: ‘‘Mong Ngài sống lâu, thưa chủ nhân.’’
Bodhisattopi diṭṭhadivase atirekasammānaṃ karoti.
The Bodhisatta, too, showed him extraordinary respect on the day he saw him.
Bồ-tát cũng đã dành cho ngài sự tôn kính đặc biệt vào ngày gặp mặt.
So evaṃ dhammena rajjaṃ kāretvā āyupariyosāne sapariso devalokaṃ pūresi.
Thus, having ruled the kingdom righteously, he filled the deva-world with his retinue at the end of his life.
Vị ấy đã trị vì vương quốc theo Chánh Pháp như vậy, và vào cuối đời, cùng với tùy tùng, đã viên mãn cõi trời.
Tadā khaṇḍahālo devadatto ahosi, gotamī devī mahāmāyā, candā rājadhītā rāhulamātā, vāsulo rāhulo, selā uppalavaṇṇā, sūro mahākassapo, bhaddaseno mahāmoggallāno, sūriyakumāro sāriputto, candarājā lokanātho.
At that time, Khaṇḍahāla was Devadatta, Gotamī Devī was Mahāmāyā, Candā the princess was Rāhula's mother, Vāsula was Rāhula, Selā was Uppalavaṇṇā, Sūra was Mahākassapa, Bhaddasena was Mahāmoggallāna, Sūriyakumāra was Sāriputta, and King Canda was the Lord of the World.
Khi đó, Khaṇḍahāla là Devadatta, Hoàng hậu Gotamī là Mahāmāyā, Công chúa Candā là mẹ của Rāhula, Vāsula là Rāhula, Selā là Uppalavaṇṇā, Sūra là Mahākassapa, Bhaddasena là Mahāmoggallāna, Hoàng tử Sūriya là Sāriputta, và Vua Canda là Đấng Cứu Thế.
Tassa idhāpi pubbe vuttanayeneva yathārahaṃ sesapāramiyo niddhāretabbā.
Here too, his remaining pāramīs should be determined appropriately in the manner previously stated.
Ở đây, các Ba-la-mật còn lại của vị ấy cũng phải được xác định một cách thích hợp theo cách đã nói trước đây.
Tadā khaṇḍahālassa kakkhaḷapharusabhāvaṃ jānantopi ajjhupekkhitvā dhammena samena aṭṭassa vinicchayo, attānaṃ māretukāmasseva khaṇḍahālassa tathā yaññavidhānaṃ jānitvāpi tassa upari cittappakopābhāvo, attano parisaṃ gahetvā pitu sattu bhavituṃ samatthopi ‘‘mādisassa nāma garūhi virodho na yutto’’ti attānaṃ purisapasuṃ katvā ghātāpetukāmassa pitu āṇāyaṃ avaṭṭhānaṃ, kosiyā asiṃ gahetvā sīsaṃ chindituṃ upakkamante purohite attano pitari putte sabbasattesu ca mettāpharaṇena samacittatā, mahājane pitaraṃ māretuṃ upakkamante sayaṃ palissajitvā tassa jīvitadānañca, divase divase vessantaradānasadisaṃ mahādānaṃ dadatopi dānena atittabhāvo, mahājanena caṇḍālesu vāsāpitassa pitu dātabbayuttakaṃ datvā posanaṃ, mahājanaṃ puññakiriyāsu patiṭṭhāpananti evamādayo guṇānubhāvā niddhāretabbāti.
At that time, even knowing Khaṇḍahāla's harsh and rough nature, the Bodhisatta remained equanimous and judged the case righteously and fairly; even knowing Khaṇḍahāla's intention to kill him and his arrangement of the sacrifice, there was no anger in his mind towards him; though capable of taking his retinue and becoming an enemy to his father, he thought, "It is not proper for one like me to be at odds with elders," and submitting himself as a sacrificial animal, he remained obedient to his father's command who wished to have him killed; when the purohita, taking a sword, attempted to cut off his head, he maintained equanimity towards his father, his son, and all beings by pervading them with mettā; when the great multitude attempted to kill his father, he himself embraced him and gave him the gift of life; though giving great gifts day by day like Vessantara, he was not satisfied with giving; he supported his father, who was made to live among the Caṇḍālas by the great multitude, by giving him what was due; and he established the great multitude in meritorious deeds – such qualities and their power should be determined.
Khi đó, dù biết tính cách thô bạo và khắc nghiệt của Khaṇḍahāla, nhưng vẫn bỏ qua và phán quyết công bằng theo Chánh Pháp; dù biết Khaṇḍahāla muốn giết mình và cách thức cúng tế như vậy, nhưng không có sự phẫn nộ trong tâm đối với hắn; dù có khả năng tập hợp tùy tùng của mình để trở thành kẻ thù của phụ vương, nhưng vẫn tuân theo lệnh của phụ vương muốn giết mình, tự biến mình thành một con vật hiến tế, nói rằng: ‘‘Đối với người như ta, việc đối nghịch với bậc tôn kính là không phù hợp’’; khi vị tư tế cầm kiếm định chặt đầu, vẫn giữ tâm bình đẳng với phụ vương, con trai và tất cả chúng sinh bằng cách trải tâm từ; và khi đại chúng định giết phụ vương, chính mình đã ôm lấy và ban sự sống cho ngài; dù mỗi ngày bố thí lớn như bố thí của Vessantara, nhưng vẫn không thỏa mãn với sự bố thí; việc nuôi dưỡng phụ vương bị đại chúng bắt sống trong làng Chiên-đà-la bằng cách bố thí những vật dụng cần thiết; và việc thiết lập đại chúng vào các hành động thiện lành – những phẩm chất và năng lực như vậy phải được xác định.
Atīte kira siviraṭṭhe ariṭṭhapuranagare sivirāje rajjaṃ kārente mahāsatto tassa putto hutvā nibbatti.
In the past, it is said, while King Sivi was ruling in the city of Ariṭṭhapura in the Sivi kingdom, the Great Being was reborn as his son.
Vào thời xa xưa, khi vua Sivi trị vì tại thành Ariṭṭhapura thuộc vương quốc Sivi, Đại Bồ-tát đã tái sinh làm con trai của ngài.
‘‘Sivikumāro’’tissa nāmamakaṃsu.
They gave him the name “Prince Sivi.”
Họ đặt tên ngài là ‘‘Sivikumāra’’.
So vayappatto takkasilaṃ gantvā uggahitasippo āgantvā pitu sippaṃ dassetvā uparajjaṃ labhitvā aparabhāge pitu accayena rājā hutvā agatigamanaṃ pahāya dasa rājadhamme akopetvā rajjaṃ kārento nagarassa catūsu dvāresu nagaramajjhe nivesanadvāreti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ chasatasahassapariccāgena mahādānaṃ pavattesi.
When he came of age, he went to Takkasilā, and having mastered the arts, he returned, demonstrated his skill to his father, received the position of viceroy, and later, after his father’s passing, became king. Abandoning the paths of wrong conduct, without violating the ten royal principles, he ruled the kingdom. He had six alms-halls built—at the four city gates, in the center of the city, and at his own palace gate—and distributed great alms with a daily expenditure of six hundred thousand.
Khi trưởng thành, ngài đến Takkasilā, học nghề và trở về, trình bày nghề nghiệp của mình cho phụ vương, được phong làm thái tử, và sau đó, khi phụ vương qua đời, ngài trở thành vua, từ bỏ những hành động sai trái, trị vì vương quốc mà không vi phạm mười pháp trị quốc, xây dựng sáu phòng bố thí tại bốn cổng thành, giữa thành và cổng cung điện, và mỗi ngày thực hiện bố thí lớn với chi phí sáu trăm ngàn.
Aṭṭhamīcātuddasīpannarasīsu sayaṃ dānasālaṃ gantvā dānaggaṃ oloketi.
On the eighth, fourteenth, and fifteenth days of the lunar fortnight, he would go to the alms-hall himself to inspect the distribution of gifts.
Vào các ngày mùng tám, mười bốn và rằm, ngài đích thân đến phòng bố thí để xem xét việc bố thí.
So ekadā puṇṇamadivase pātova samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno attanā dinnadānaṃ āvajjento bāhiravatthuṃ attanā adinnaṃ nāma adisvā ‘‘na me bāhirakadānaṃ tathā cittaṃ toseti, yathā ajjhattikadānaṃ, aho vata mama dānasālaṃ gatakāle koci yācako bāhiravatthuṃ ayācitvā ajjhattikameva yāceyya, sace hi me koci sarīre maṃsaṃ vā lohitaṃ vā sīsaṃ vā hadayamaṃsaṃ vā akkhīni vā upaḍḍhasarīraṃ vā sakalameva vā attabhāvaṃ dāsabhāvena yāceyya, taṃtadevassa adhippāyaṃ pūrento dātuṃ sakkomī’’ti cintesi.
One day, on the full-moon day, early in the morning, while seated on the royal throne under the raised white parasol, he reflected on the alms he had given. Seeing that there was no external object he had not given, he thought: “Giving external things does not gladden my heart as much as giving something of myself. Oh, that when I go to my alms-hall some petitioner might ask not for an external object but for something of myself! For if someone were to ask for the flesh or blood of my body, or my head, or the flesh of my heart, or my eyes, or half my body, or even my entire being in servitude, I would be able to fulfill his wish by giving him just that.”
Một lần, vào ngày trăng tròn, sáng sớm, ngài ngồi trên ngai vàng với chiếc lọng trắng giương cao, suy ngẫm về sự bố thí mà mình đã thực hiện, và không thấy bất kỳ vật chất bên ngoài nào mà mình chưa từng bố thí, ngài nghĩ: ‘‘Sự bố thí vật chất bên ngoài không làm tâm ta hoan hỷ bằng sự bố thí nội tại; ôi, ước gì khi ta đến phòng bố thí, có một người ăn xin nào đó không xin vật chất bên ngoài mà chỉ xin vật chất nội tại; nếu có ai đó xin thịt, máu, đầu, thịt tim, mắt, nửa thân thể hoặc toàn bộ thân thể của ta để làm nô lệ, ta có thể ban tặng cho người đó để hoàn thành ý nguyện của người đó.’’
Pāḷiyaṃ pana akkhīnaṃ eva vasena āgatā.
In the Pāli text, however, it is presented only in terms of the eyes.
Tuy nhiên, trong bản Pāḷi chỉ đề cập đến đôi mắt.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, đã nói:
Tattha mānusaṃ dānanti pakatimanussehi dātabbadānaṃ annapānādi.
Therein, human gift means a gift that can be given by ordinary humans, such as food and drink.
Ở đây, sự bố thí của loài người là sự bố thí đồ ăn thức uống, v.v., mà con người bình thường có thể bố thí.
Evaṃ pana mahāsattassa uḷāre dānajjhāsaye uppanne sakkassa paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi.
Now, when such a sublime resolution for giving arose in the Great Being, Sakka’s Paṇḍukambala stone seat showed signs of heat.
Khi Đại Bồ-tát có ý nguyện bố thí cao cả như vậy, chỗ ngồi bằng đá Paṇḍukambala của Sakka đã trở nên nóng.
So tassa kāraṇaṃ āvajjento bodhisattassa ajjhāsayaṃ disvā ‘‘sivirājā ajja sampattayācakā cakkhūni ce yācanti, cakkhūni uppāṭetvā nesaṃ dassāmīti cintesī’’ti sakko devaparisāya vatvā ‘‘so sakkhissati nu kho taṃ dātuṃ, udāhu noti vīmaṃsissāmi tāva na’’nti bodhisatte soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhatvā sabbālaṅkārehi paṭimaṇḍite alaṅkatahatthikkhandhavaragate dānaggaṃ gacchante jarājiṇṇo andhabrāhmaṇo viya hutvā tassa cakkhupathe ekasmiṃ unnatappadese ubho hatthe pasāretvā rājānaṃ jayāpetvā ṭhito bodhisattena tadabhimukhaṃ vāraṇaṃ pesetvā ‘‘brāhmaṇa, kiṃ icchasī’’ti pucchito ‘‘tava dānajjhāsayaṃ nissāya samuggatena kittighosena sakalalokasannivāso nirantaraṃ phuṭo, ahañca andho, tasmā taṃ yācāmī’’ti upacāravasena ekaṃ cakkhuṃ yāci.
Reflecting on the reason for this, he saw the Bodhisatta’s resolution. Sakka told the assembly of devas, “King Sivi has thought today, ‘If petitioners who come to me should ask for my eyes, I will tear them out and give them to them.’” Then, thinking, “I shall test whether he will be able to give it or not,” while the Bodhisatta was proceeding to the alms-hall—having bathed with sixteen pots of scented water, adorned with all ornaments, and mounted on the back of a splendidly decorated elephant—Sakka took on the guise of a decrepit, old, blind brahmin. Standing in the king's line of sight on a raised piece of ground, he stretched out both hands, acclaimed the king with cries of victory, and waited. When asked by the Bodhisatta, who had guided his elephant towards him, “Brahmin, what do you wish for?” he replied with courtesy, asking for one eye, saying, “The sound of your fame, arising from your resolution for giving, has continuously pervaded the entire world. And I am blind. Therefore, I ask you.”
Ngài Sakka, suy ngẫm về nguyên nhân của điều đó, thấy được ý nguyện của Bồ-tát và nói với hội chúng chư thiên: ‘‘Vua Sivi hôm nay nghĩ rằng nếu có người ăn xin đến xin mắt, ngài sẽ móc mắt ra cho họ.’’ Sau đó, ngài Sakka nói: ‘‘Liệu ngài ấy có thể bố thí điều đó không, hay không? Ta sẽ thử ngài ấy trước.’’ Ngài Sakka, giả dạng thành một Bà-la-môn già yếu, mù lòa, khi Bồ-tát đã tắm rửa bằng mười sáu bình nước thơm, trang hoàng bằng mọi đồ trang sức, ngồi trên con voi được trang trí đẹp đẽ, đang đi đến phòng bố thí, đã đứng ở một chỗ cao trên đường đi của ngài, giang hai tay ra, chúc mừng nhà vua, và khi Bồ-tát sai con voi đến gần và hỏi: ‘‘Này Bà-la-môn, ông muốn gì?’’, vị ấy đã xin một con mắt một cách lễ độ, nói rằng: ‘‘Tiếng tăm về sự bố thí của ngài đã lan tỏa khắp thế gian, còn tôi thì mù lòa, vì vậy tôi xin ngài.’’
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Do đó, đã nói:
Tattha cintento vividhaṃ dānanti attanā dinnaṃ vividhaṃ dānaṃ cintento, āvajjento dānaṃ vā attanā dinnaṃ vividhaṃ bāhiraṃ deyyadhammaṃ cintento.
Therein, contemplating various kinds of giving means contemplating the various kinds of giving given by oneself, or reflecting on the giving, contemplating the various kinds of external things suitable for giving that were given by oneself.
Ở đây, suy ngẫm về nhiều loại bố thí là suy ngẫm về nhiều loại bố thí mà mình đã thực hiện, hoặc suy ngẫm về nhiều loại vật chất bên ngoài mà mình đã bố thí.
Adeyyaṃ so na passatīti bāhiraṃ viya ajjhattikavatthumpi adeyyaṃ dātuṃ asakkuṇeyyaṃ na passati, ‘‘cakkhūnipi uppāṭetvā dassāmī’’ti cintesīti adhippāyo.
He does not see anything that cannot be given means that just as with external things, he does not see even an internal thing as something that cannot be given, something impossible to give. The intention is that he thought, “I will give even my eyes after plucking them out.”
Ngài không thấy điều gì là không thể bố thí là ngài không thấy bất kỳ vật chất nội tại nào là không thể bố thí, không thể ban tặng, giống như vật chất bên ngoài; ý nghĩa là ngài nghĩ: ‘‘Ta sẽ móc mắt ra mà cho.’’
Tathaṃ nu vitathaṃ netanti etaṃ ajjhattikavatthunopi adeyyassa adassanaṃ deyyabhāveneva dassanaṃ cintanaṃ saccaṃ nu kho, udāhu, asaccanti attho.
Is this true or is it not false? means: is this not seeing anything internal that cannot be given, this seeing and contemplating it only as something that can be given, indeed true, or is it untrue?
Điều này là thật hay không thật là việc không thấy bất kỳ vật chất nội tại nào là không thể bố thí, mà chỉ thấy là có thể bố thí, suy nghĩ đó là thật hay không thật.
So tadā paggahetvāna, vāmaṃ dakkhiṇabāhu cāti vāmabāhuṃ dakkhiṇabāhuñca tadā paggahetvā, ubho bāhū ukkhipitvāti attho.
He then, having raised his left and right arms means having then raised his left arm and right arm; that is, having lifted up both arms.
Khi đó, ông ta đã giơ cả tay trái và tay phải lên là khi đó, ông ta đã giơ cả tay trái và tay phải lên, tức là giơ cả hai tay lên.
Raṭṭhavaḍḍhanāti raṭṭhavaḍḍhīkara.
O promoter of the kingdom means: O you who cause the kingdom to prosper.
Vị làm hưng thịnh quốc độ là vị làm cho quốc độ hưng thịnh.
Tvampi ekena yāpayāti ekena cakkhunā samavisamaṃ passanto sakaṃ attabhāvaṃ tvaṃ yāpehi, ahampi bhavato laddhena ekena yāpemīti dasseti.
You too can manage with one shows: “You, seeing the even and uneven with one eye, should maintain your own person; I too will manage with the one received from you.”
Ngài cũng hãy sống với một con mắt là ngài hãy duy trì sự sống của mình bằng cách nhìn thấy mọi thứ bằng một con mắt, còn tôi cũng sẽ duy trì sự sống bằng một con mắt mà tôi nhận được từ ngài.
Taṃ sutvā mahāsatto tuṭṭhamānaso ‘‘idānevāhaṃ pāsāde nisinno evaṃ cintetvā āgato, ayañca me cittaṃ ñatvā viya cakkhuṃ yācati, aho vata me lābhā, ajja me manoratho matthakaṃ pāpuṇissati, adinnapubbaṃ vata dānaṃ dassāmī’’ti ussāhajāto ahosi.
Hearing that, the Great Being, with a delighted mind, became filled with enthusiasm, thinking: “Just now, while sitting in the palace, I came here after thinking in this way, and this one, as if knowing my mind, asks for an eye. Oh, what a gain for me! Today my heart’s wish will reach its culmination. I will give a gift never given before!”
Nghe vậy, Đại Bồ Tát với tâm hoan hỷ, nghĩ: “Vừa rồi ta ngồi trên lầu gác đã suy nghĩ như thế này rồi đến đây, và người này như thể biết tâm ta mà cầu xin đôi mắt. Ôi, thật là lợi lộc cho ta! Hôm nay ước nguyện của ta sẽ thành tựu. Ta sẽ bố thí một thứ chưa từng được bố thí trước đây!” Ngài tràn đầy nhiệt huyết.
Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
To illuminate this matter, the Teacher said:
Để làm sáng tỏ điều đó, Đức Bổn Sư đã nói:
Tattha tassāti tassa brāhmaṇarūpadharassa sakkassa.
Therein, his means of Sakka, who was in the guise of a brahmin.
Ở đây, tassā có nghĩa là của vị Sakka (Đế Thích) hóa thân thành Bà-la-môn đó.
Haṭṭhoti tuṭṭho.
Joyful means delighted.
Haṭṭho có nghĩa là hoan hỷ.
Saṃviggamānasoti mama cittaṃ jānitvā viya iminā brāhmaṇena cakkhu yācitaṃ, ettakaṃ kālaṃ evaṃ acintetvā pamajjito vatamhīti saṃviggacitto.
With an agitated mind means with a mind agitated, thinking: “This brahmin has asked for an eye as if knowing my mind; for so long I was heedless, not thinking in this way.”
Saṃviggamānaso có nghĩa là tâm xúc động, với ý nghĩ: “Vị Bà-la-môn này đã cầu xin đôi mắt như thể biết được tâm ta, ta đã lơ là không suy nghĩ như vậy trong thời gian dài biết bao!”
Vedajātoti jātapītipāmojjo.
Filled with rapture means with joy and gladness arisen.
Vedajāto có nghĩa là tràn đầy hỷ lạc.
Abravinti abhāsiṃ.
Spoke means I said.
Abraviṃ có nghĩa là ta đã nói.
Mānasanti manasi bhavaṃ mānasaṃ, dānajjhāsayo, ‘‘cakkhuṃ dassāmī’’ti uppannadānajjhāsayoti attho.
Mental state means that which is in the mind is mānasaṃ, the inclination for giving. The meaning is: the inclination for giving that had arisen, “I will give my eye.”
Mānasaṃ có nghĩa là điều phát sinh trong tâm, ý định bố thí, tức là ý định bố thí phát sinh với ý nghĩ “ta sẽ cho đôi mắt”.
Saṅkappoti manoratho.
Aspiration means heart’s wish.
Saṅkappo có nghĩa là ước nguyện.
Paripūritoti paripuṇṇo.
Completely filled means fulfilled.
Paripūrito có nghĩa là viên mãn.
Atha bodhisatto cintesi – ‘‘ayaṃ brāhmaṇo mama cittācāraṃ ñatvā viya duccajampi cakkhuṃ maṃ yācati, siyā nu kho kāyaci devatāya anusiṭṭho bhavissati, pucchissāmi tāva na’’nti cintetvā taṃ brāhmaṇaṃ pucchi.
Then the Bodhisatta thought: “This brahmin, as if knowing the course of my mind, asks me for an eye, which is so hard to give. Could it be that he has been instructed by some deity? I shall ask him.” Thinking thus, he asked the brahmin.
Sau đó, Bồ Tát suy nghĩ: “Vị Bà-la-môn này như thể biết được ý nghĩ của ta mà cầu xin đôi mắt khó xả bỏ này. Có lẽ nào vị ấy được một vị thiên nhân nào đó chỉ dạy chăng? Ta hãy hỏi vị ấy trước đã.” Suy nghĩ như vậy, Ngài hỏi vị Bà-la-môn đó.
Tenāha bhagavā jātakadesanāyaṃ –
Therefore the Blessed One said in the discourse on the Jātaka:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói trong Jātaka-desanā (Kể chuyện Tiền thân):
Tattha vanibbakāti taṃ ālapati.
Therein, O mendicant is an address to him.
Ở đây, vanibbakā là lời gọi người ấy.
Cakkhupathānīti dassanassa pathabhāvato cakkhūnamevetaṃ nāmaṃ.
Paths of the eye is a name for the eyes themselves, because they are the path for seeing.
Cakkhupathāni là tên gọi của đôi mắt, vì chúng là con đường để nhìn thấy.
Yamāhūti yaṃ loke ‘‘duccaja’’nti kathenti.
Which they say means that which in the world they say is “hard to give.”
Yamāhu có nghĩa là điều mà người đời nói là “khó xả bỏ”.
Vanibbatoti yācantassa.
Of a mendicant means of one who is asking.
Vanibbato có nghĩa là người cầu xin.
Vaninti yācanaṃ.
Object of my request means the request.
Vani có nghĩa là sự cầu xin.
Te teti te tava tassa andhassa saṅkappā.
Those of yours means those aspirations of yours, of that blind person.
Te te có nghĩa là những ước nguyện ấy của ngươi, của người mù đó.
Sa cakkhumāti so tvaṃ mama cakkhūhi cakkhumā hutvā.
“Sa cakkhumā” means: “You, becoming endowed with sight by means of my eyes.”
Sa cakkhumā có nghĩa là ngươi, trở thành người có mắt nhờ đôi mắt của ta.
Tada te samijjhatūti yaṃ tvaṃ mama santikā icchasi, taṃ te samijjhatūti.
“Tada te samijjhatū” means: “Whatever you wish from me, may that be successful for you.”
Tada te samijjhatū có nghĩa là điều gì ngươi mong muốn từ ta, điều đó sẽ thành tựu cho ngươi.
Rājā ettakaṃ kathetvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo sakkena anusiṭṭho idhāgatosmīti bhaṇati, nūna imassa iminā upāyena cakkhu sampajjissatī’’ti ñatvā ‘‘idheva mayā cakkhūni uppāṭetvā dātuṃ asāruppa’’nti cintetvā brāhmaṇaṃ ādāya antepuraṃ gantvā rājāsane nisīditvā sivakaṃ nāma vejjaṃ pakkosāpesi.
Having said this much, the king, realizing, “This brahmin says, ‘I have come here instructed by Sakka,’ surely by this means, sight will be accomplished for him,” and thinking, “It is not proper for me to extract and give eyes right here,” took the brahmin, went to the inner palace, sat on the royal throne, and had a physician named Sivaka summoned.
Sau khi nói đến đây, nhà vua biết rằng “vị Bà-la-môn này nói rằng ông ta được Sakka (Đế Thích) chỉ dạy mà đến đây, chắc chắn đôi mắt sẽ thành tựu cho ông ta bằng phương cách này”, và nghĩ “không thích hợp để ta lấy mắt ra và cho ở ngay đây”, nên đã dẫn Bà-la-môn vào nội cung, ngồi trên ngai vàng và cho gọi vị y sĩ tên là Sivaka.
Atha ‘‘amhākaṃ kira rājā akkhīni uppāṭetvā brāhmaṇassa dātukāmo’’ti sakalanagare ekakolāhalaṃ ahosi.
Then, a great clamor arose throughout the city: “Our king, it seems, wishes to extract his eyes and give them to the brahmin!”
Sau đó, có một sự náo động lớn trong toàn thành phố: “Nghe nói nhà vua của chúng ta muốn lấy mắt ra để cho vị Bà-la-môn.”
Atha naṃ rañño ñātisenāpatiādayo rājavallabhā amaccā pārisajjā nāgarā orodhā ca sabbe sannipatitvā nānāupāyehi nivāresuṃ.
Then, the king’s relatives, generals, and other royal favorites, ministers, courtiers, citizens, and royal women all gathered and tried to dissuade him by various means.
Rồi các thân quyến của nhà vua, các tướng lĩnh, các quan cận thần, các thành viên hội đồng và các thị nữ đều tập hợp lại và ngăn cản Ngài bằng nhiều cách khác nhau.
Rājāpi ne anuvāresi tenāha –
The king also tried to dissuade them, therefore it was said:
Nhà vua cũng đã đáp lại họ, vì thế Ngài nói:
Tattha mā no, devāti noti nipātamattaṃ.
Here, “mā no, devā” means “no” is merely a particle.
Ở đây, mā no, devā thì no chỉ là một tiểu từ.
Deva, mā cakkhuṃ adāsi.
“O Deva, do not give your eyes.”
Thưa Đại Vương, xin đừng cho cakkhuṃ (đôi mắt).
Mā no sabbe parākarīti amhe sabbe mā pariccaji.
“Mā no sabbe parākarī” means: “Do not abandon us all.”
Mā no sabbe parākarī có nghĩa là đừng bỏ rơi tất cả chúng con.
Akkhīsu hi dinnesu tvaṃ rajjaṃ na karissasi, evaṃ tayā mayaṃ pariccattā nāma bhavissāmāti adhippāyena evamāhaṃsu.
They said this with the intention that: “If your eyes are given, you will not rule the kingdom; thus, we would be abandoned by you.”
Họ nói như vậy với ý rằng: “Nếu Ngài cho đi đôi mắt, Ngài sẽ không thể cai trị vương quốc, và như vậy chúng con sẽ bị Ngài bỏ rơi.”
Parikireyyunti parivāreyyuṃ.
“Parikireyyuṃ” means: “should surround.”
Parikireyyuṃ có nghĩa là vây quanh.
Evaṃ dehīti yathā taṃ avikalacakkhuṃ sivayo ciraṃ parivāreyyuṃ, evaṃ dehi dhanamevassa dehi, mā akkhīni, akkhīsu hi dinnesu na taṃ sivayo parivāressantīti dasseti.
“Evaṃ dehī” means: “Give in such a way that the Sivis will long surround you, who are not deficient in sight. Give him wealth only, not eyes. For if your eyes are given, the Sivis will not surround you,” thus it is shown.
Evaṃ dehī có nghĩa là hãy cho như vậy, để người dân Sivi có thể vây quanh Ngài lâu dài với đôi mắt không khiếm khuyết; hãy cho ông ta tiền bạc, đừng cho đôi mắt, vì nếu đôi mắt được cho đi, người dân Sivi sẽ không vây quanh Ngài nữa. Điều này được thể hiện.
Paṭimuñcatīti paṭipaveseti.
“Paṭimuñcatī” means: “he fastens.”
Paṭimuñcatī có nghĩa là thòng vào.
Pāpā pāpataro hotīti lāmakā lāmakataro nāma hoti.
“Pāpā pāpataro hotī” means: “He becomes worse than evil.”
Pāpā pāpataro hoti có nghĩa là trở nên xấu xa hơn cả kẻ xấu xa.
Sampatto yamasādhananti yamassa āṇāpavattiṭṭhānaṃ ussadanirayaṃ esa patto nāma hoti.
“Sampatto yamasādhanaṃ” means: “He is said to have reached the Ussada hell, the place where Yama’s command prevails.”
Sampatto yamasādhanaṃ có nghĩa là người ấy đã đến địa ngục lớn, nơi quyền lực của Yama được thi hành.
Yañhi yāceti yaṃ vatthuṃ yācako yācati, dāyakopi tadeva dadeyya, na ayācitaṃ, ayañca brāhmaṇo cakkhuṃ maṃ yācati, na muttādikaṃ dhanaṃ, taṃ dassāmīti vadati.
“Yañhi yāce” means: “Whatever object a beggar begs, the giver should give that very thing, not what is unbegged. And this brahmin begs eyes from me, not wealth like pearls, so I will give that,” he says.
Yañhi yāce có nghĩa là vật gì mà người cầu xin cầu xin, người cho cũng nên cho chính vật đó, không phải vật không được cầu xin. Và vị Bà-la-môn này cầu xin đôi mắt ta, chứ không phải tiền bạc như ngọc trai, v.v., ta sẽ cho điều đó, Ngài nói.
Atha naṃ ‘‘āyuādīsu kiṃ patthetvā cakkhūni desi devā’’ti pucchiṃsu.
Then they asked him, “O Deva, what are you aspiring to in terms of longevity and so forth, by giving your eyes?”
Sau đó, họ hỏi Ngài: “Thưa Đại Vương, Ngài mong cầu điều gì trong tuổi thọ, v.v., mà Ngài cho đi đôi mắt?”
Mahāpuriso ‘‘nāhaṃ diṭṭhadhammikaṃ samparāyikaṃ vā sampattiṃ patthetvā demi, api ca bodhisattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo porāṇakamaggo esa, yadidaṃ dānapāramipūraṇaṃ nāmā’’ti āha.
The Great Being said, “I do not give, aspiring to any worldly or otherworldly prosperity. Rather, this is the ancient path, practiced and accustomed by Bodhisattas, namely, the fulfillment of the perfection of giving.”
Đại nhân nói: “Ta không cho đi để mong cầu sự thành tựu nào trong hiện tại hay vị lai, mà đây là con đường cổ xưa đã được các vị Bồ Tát thực hành, đó chính là sự viên mãn Ba-la-mật bố thí.”
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Vì thế đã nói:
Na vāhanti na ve ahaṃ.
“Na vāhaṃ” means: “Indeed, I do not.”
Na vāhaṃ có nghĩa là: “Không phải ta.”
Yasasāti dibbassa vā mānusassa vā issariyassa kāraṇā, apica sataṃ bodhisattānaṃ dhammo buddhakārako carito ācarito āciṇṇo purātano icceva iminā kāraṇena dāneyeva īdiso mama mano niratoti.
“Yasasā” means: “for the sake of divine or human sovereignty.” Furthermore, “sataṃ dhammo” means: “This Dhamma of the good Bodhisattas, which leads to Buddhahood, has been practiced and accustomed from ancient times; for this very reason alone, my mind is absorbed in such giving.”
Yasasā có nghĩa là: “Vì danh vọng của quyền lực cõi trời hay cõi người.” Ngoài ra, sataṃ có nghĩa là của các vị Bồ Tát, dhammo có nghĩa là Pháp tạo nên một vị Phật, carito có nghĩa là đã được thực hành, đã được làm theo từ xưa, icceva có nghĩa là chính vì lý do này, dāne có nghĩa là trong sự bố thí, mama mano có nghĩa là tâm ta, nirato có nghĩa là hoan hỷ.
Tattha uṭṭhehīti uṭṭhānavīriyaṃ karohi.
Therein, arise means: make an effort to get up.
Ở đây, uṭṭhehī có nghĩa là hãy nỗ lực đứng dậy.
Imasmiṃ mama cakkhudāne sahāyakiccaṃ karohīti dasseti.
It shows: “Perform the duty of an assistant in this eye-donation of mine.”
Điều này cho thấy: “Hãy giúp ta trong việc bố thí đôi mắt này.”
Mā dantayīti mā cirāyi.
Do not delay means: do not take a long time.
Mā dantayī có nghĩa là đừng chậm trễ.
Ayañhi atidullabho cirakālaṃ patthito mayā uttamo dānakkhaṇo paṭiladdho, so mā virajjhīti adhippāyo.
The intention is: “This supreme opportunity for giving, extremely rare and longed for by me for a long time, has been obtained; let it not be missed.”
Ý nghĩa là: “Đây là khoảnh khắc bố thí tối thượng mà ta đã mong ước từ lâu và vô cùng khó có được, đừng để nó trôi qua.”
Mā pavedhayīti ‘‘amhākaṃ rañño cakkhūni uppāṭemī’’ti cittutrāsavasena mā vedhayi sarīrakampaṃ mā āpajji.
Do not tremble means: do not tremble, do not let your body shake due to mental terror, thinking, “I am plucking out the eyes of our king.”
Mā pavedhayī có nghĩa là đừng run sợ, đừng để thân thể run rẩy do tâm sợ hãi khi nghĩ “ta đang lấy mắt của nhà vua chúng ta”.
Ubhopi nayananti ubhopi nayane.
Both my eyes means: both the eyes.
Ubhopi nayanaṃ có nghĩa là cả hai mắt.
Vanibbaketi yācakassa mayhanti mayā.
To the mendicant means: to the petitioner. By me means: by me.
Vanibbake có nghĩa là cho người cầu xin, mayhaṃ có nghĩa là bởi ta.
Uddharitvāna pādāsīti so vejjo rañño akkhikūpato ubhopi akkhīni uppāṭetvā rañño hatthe adāsi.
Having extracted them, gave them means: that physician, having plucked out both eyes from the king’s eye sockets, gave them into the king’s hand.
Uddharitvāna pādāsī (nhổ ra và trao) có nghĩa là vị thầy thuốc đó đã móc cả hai con mắt từ hốc mắt của nhà vua và trao vào tay nhà vua.
Dento ca na satthakena uddharitvā adāsi.
And in giving them, he did not extract them with a scalpel.
Và khi trao, ông không dùng dao mổ để nhổ ra rồi trao.
So hi cintesi – ‘‘ayuttaṃ mādisassa susikkhitavejjassa rañño akkhīsu satthapātana’’nti bhesajjāni ghaṃsetvā bhesajjacuṇṇena nīluppalaṃ paribhāvetvā dakkhiṇakkhiṃ upasiṅghāpesi, akkhi parivatti, dukkhā vedanā uppajji.
For he thought: “It is improper for a well-trained physician like me to apply a scalpel to the king’s eyes.” Having ground medicinal herbs, he infused a blue lotus with the medicinal powder and had him sniff it with his right eye. The eye rolled back; a painful feeling arose.
Quả thật, ông đã nghĩ – “Thật không thích hợp cho một lương y tài giỏi như ta khi dùng dao mổ vào mắt nhà vua” – rồi ông nghiền thuốc, tẩm thuốc bột vào một bông sen xanh, và cho vua ngửi vào mắt phải. Mắt xoay chuyển, một cảm giác đau đớn phát sinh.
So paribhāvetvā punapi upasiṅghāpesi, akkhi akkhikūpato mucci, balavatarā vedanā udapādi, tatiyavāre kharataraṃ paribhāvetvā upanāmesi, akkhi osadhabalena paribbhamitvā akkhikūpato nikkhamitvā nhārusuttakena olambamānaṃ aṭṭhāsi, adhimattā vedanā udapādi, lohitaṃ pagghari, nivatthasāṭakāpi lohitena temiṃsu.
Having infused it again, he had him sniff once more. The eye was released from its socket; a stronger feeling arose. The third time, having infused it more strongly, he brought it near. The eye, by the power of the medicine, spun around, came out of its socket, and hung dangling by the optic nerve. An extreme feeling arose, blood flowed, and even the lower garments were soaked with blood.
Ông tẩm thuốc rồi lại cho ngửi lần nữa, mắt rời khỏi hốc mắt, một cảm giác đau đớn mạnh hơn phát sinh. Lần thứ ba, ông tẩm thuốc mạnh hơn rồi đưa lên, mắt xoay tròn do sức thuốc, rời khỏi hốc mắt và treo lủng lẳng bằng sợi gân, một cảm giác đau đớn tột độ phát sinh, máu chảy ra, ngay cả y phục của vua cũng ướt đẫm máu.
Orodhā ca amaccā ca rañño pādamūle patitvā ‘‘deva, akkhīni mā dehi, deva, akkhīni mā dehī’’ti mahāparidevaṃ parideviṃsu.
The women of the harem and the ministers fell at the king’s feet and lamented with great lamentation, “Your Majesty, do not give your eyes! Your Majesty, do not give your eyes!”
Các phi tần và đại thần đều quỳ dưới chân nhà vua mà than khóc lớn: “Tâu Đại vương, xin đừng cho mắt, tâu Đại vương, xin đừng cho mắt!”
Rājā vedanaṃ adhivāsetvā ‘‘tāta, mā papañcaṃ karī’’ti āha.
The king, enduring the pain, said, “My dear man, do not cause a delay.”
Đức vua chịu đựng cơn đau và nói: “Này con, đừng làm phiền.”
So ‘‘sādhu, devā’’ti vāmahatthena akkhiṃ dhāretvā dakkhiṇahatthena satthakaṃ ādāya akkhisuttakaṃ chinditvā akkhiṃ gahetvā mahāsattassa hatthe ṭhapesi.
He said, “Very well, Your Majesty,” and holding the eye with his left hand and taking a scalpel with his right hand, he cut the optic nerve, took the eye, and placed it in the Great Being’s hand.
Ông ta nói “Vâng, tâu Đại vương,” rồi dùng tay trái giữ con mắt, tay phải cầm dao mổ cắt sợi gân mắt, lấy con mắt và đặt vào tay Đại sĩ.
So vāmakkhinā dakkhiṇakkhiṃ oloketvā pariccāgapītiyā abhibhuyyamānaṃ dukkhavedanaṃ vedento ‘‘ehi, brāhmaṇā’’ti brāhmaṇaṃ pakkosāpetvā ‘‘mama ito cakkhuto sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena samantacakkhumeva piyataraṃ, tassa me idaṃ akkhidānaṃ paccayo hotū’’ti brāhmaṇassa akkhiṃ adāsi.
He, looking at his right eye with his left eye, while experiencing the painful feeling being overcome by the joy of renunciation, had the brahmin summoned, saying, “Come, brahmin,” and said, “Dearer to me than this eye by a hundredfold, a thousandfold, a hundred-thousandfold is the all-seeing eye itself. May this gift of my eye be a condition for that,” and gave the eye to the brahmin.
Đức vua dùng mắt trái nhìn con mắt phải, cảm thấy đau đớn nhưng ngập tràn niềm hoan hỷ vì sự bố thí, rồi gọi vị Bà-la-môn đến và nói: “Con mắt này của ta so với Samantacakkhu (mắt toàn giác) còn quý hơn gấp trăm, gấp ngàn, gấp trăm ngàn lần; nguyện sự bố thí mắt này của ta là nhân duyên cho điều đó.” Rồi ngài trao con mắt cho vị Bà-la-môn.
So taṃ ukkhipitvā attano akkhimhi ṭhapesi, taṃ tassānubhāvena vikasitanīluppalaṃ viya hutvā upaṭṭhāsi.
He took it and placed it in his own eye socket. Through the Bodhisatta’s power, it was established there like a blossoming blue lotus.
Vị Bà-la-môn nhặt con mắt đó lên và đặt vào hốc mắt của mình, nhờ năng lực của điều đó, con mắt hiện ra như một bông sen xanh đang nở.
Mahāsatto vāmakkhinā tassa taṃ akkhiṃ disvā ‘‘aho sudinnaṃ mayā akkhī’’ti antosamuggatāya pītiyā nirantaraṃ phuṭasarīro hutvā aparampi adāsi.
The Great Being, seeing that eye of his with his left eye, with his body completely pervaded by the joy that arose within him, thinking, “Oh, how well have I given my eye,” gave the other one as well.
Đại sĩ dùng mắt trái nhìn thấy con mắt đó của vị Bà-la-môn, nói “Ôi, ta đã bố thí thật tốt!” rồi toàn thân ngập tràn niềm hoan hỷ phát sinh từ bên trong, và ngài trao tiếp con mắt kia.
Sakkopi taṃ tatheva katvā rājanivesanā nikkhamitvā mahājanassa olokentasseva nagarā nikkhamitvā devalokameva gato.
Sakka, having done the same with that one, left the royal palace, and as the great crowd was watching, he departed from the city and went to the world of the devas.
Đức Sakka cũng làm tương tự, rồi rời khỏi cung điện của vua, trước sự chứng kiến của dân chúng, ông rời khỏi thành phố và trở về cõi trời.
Rañño nacirasseva akkhīni āvāṭabhāvaṃ appattāni kambalageṇḍukaṃ viya uggatena maṃsapiṇḍena pūretvā cittakammarūpassa viya ruhiṃsu, vedanā pacchijji.
Before long, the king’s eyes, not having become hollow pits, were filled with a mound of flesh that had risen up like a woolen ball, and they healed like those of a painted figure. The pain ceased.
Không lâu sau, mắt của nhà vua không còn là hốc rỗng mà được lấp đầy bằng một khối thịt nổi lên như một quả bóng len, trông như một bức tranh vẽ, cơn đau chấm dứt.
Atha mahāsatto katipāhaṃ pāsāde vasitvā ‘‘kiṃ andhassa rajjenāti amaccānaṃ rajjaṃ niyyātetvā uyyānaṃ gantvā pabbajitvā samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti cintetvā amaccānaṃ tamatthaṃ ārocetvā ‘‘mukhadhovanādidāyako eko puriso mayhaṃ santike hotu, sarīrakiccaṭṭhānesupi me rajjukaṃ bandhathā’’ti vatvā sivikāya gantvā pokkharaṇitīre rājapallaṅke nisīdi.
Then the Great Being, after living in the palace for some days, thought, “What is the kingdom to a blind man? I will hand over the kingdom to the ministers, go to the park, go forth, and practice the ascetic’s duties.” Having informed the ministers of this matter, he said, “Let one man who provides water for washing the face and so on be with me. Also, tie a rope for me in the places for bodily functions.” Then, going by palanquin, he sat down on the royal couch on the bank of the lotus pond.
Sau đó, Đại sĩ ở trong cung điện vài ngày, rồi nghĩ: “Một vị vua mù thì làm gì được? Ta sẽ giao lại vương quốc cho các đại thần, rồi đi đến khu vườn, xuất gia và thực hành pháp Sa-môn.” Ngài thông báo ý định đó cho các đại thần và nói: “Hãy để một người hầu luôn ở bên ta để giúp ta rửa mặt và những việc tương tự, và hãy giăng dây cho ta ở những nơi cần thiết.” Nói xong, ngài đi bằng kiệu và ngồi trên ngai vàng của vua bên bờ hồ sen.
Amaccāpi vanditvā paṭikkamiṃsu.
The ministers, too, having paid their respects, departed.
Các đại thần cũng đảnh lễ và trở về.
Bodhisattopi attano dānaṃ āvajjesi.
The Bodhisatta, for his part, reflected on his own act of giving.
Bồ-tát cũng quán xét sự bố thí của mình.
Tasmiṃ khaṇe sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi.
At that moment, Sakka's seat showed a sign of heat.
Vào khoảnh khắc đó, chỗ ngồi của Sakka phát ra hơi nóng.
Sakko taṃ disvā ‘‘mahārājassa varaṃ datvā cakkhuṃ paṭipākatikaṃ karissāmī’’ti bodhisattassa samīpaṃ gantvā padasaddamakāsi.
Sakka, seeing that, went near the Bodhisatta, thinking, "Having given a boon to the great king, I will make his eye normal again," and made the sound of footsteps.
Sakka thấy vậy, nghĩ: “Ta sẽ ban một điều ước cho Đại vương và phục hồi đôi mắt của ngài,” rồi ngài đến gần Bồ-tát và tạo ra tiếng bước chân.
Mahāsattena ca ‘‘ko eso’’ti vutte –
And when the Great Being said, "Who is that?"—
Khi Đại sĩ hỏi: “Ai đó?”,
Vutte atha naṃ sakko āha – ‘‘sivirāja, kiṃ pana tvaṃ maritukāmo hutvā maraṇaṃ rocesi, udāhu andhabhāvenā’’ti.
When this was said, Sakka then said to him, "King of Sivi, do you find death pleasing because you wish to die, or because of your blindness?"
Khi được nói vậy, Sakka hỏi ngài: “Hỡi vua Sivi, ngài muốn chết vì ngài muốn chết, hay vì ngài bị mù lòa?”
Andhabhāvena, devāti.
"Because of blindness, deva."
“Vì bị mù lòa, tâu chư thiên.”
‘‘Mahārāja, dānaṃ nāma na kevalaṃ samparāyatthameva diyyati, diṭṭhadhammatthāyapi paccayo hoti, tasmā tava dānapuññameva nissāya saccakiriyaṃ karohi, tassa baleneva te cakkhu uppajjissatī’’ti vutte ‘‘tena hi mayā mahādānaṃ sudinna’’nti vatvā saccakiriyaṃ karonto –
"Great king, a gift is not given only for the sake of the next life; it is also a condition for this present life. Therefore, relying on your merit from giving, make a declaration of truth. By its power, your eye will arise." When this was said, he, saying, "Then a great gift was well given by me," made a declaration of truth:
“Đại vương, bố thí không chỉ được thực hiện vì lợi ích của kiếp sau, mà còn là nhân duyên cho lợi ích trong hiện tại. Vì vậy, hãy dựa vào công đức bố thí của ngài mà thực hiện lời chân thật, và nhờ năng lực đó, mắt của ngài sẽ xuất hiện.” Khi được nói vậy, ngài nói “Vậy thì, ta đã bố thí rất tốt,” rồi thực hiện lời chân thật:
Tattha ye manti ye maṃ yācitumāgacchanti, tesupi āgatesu yo imaṃ nāma dehīti vācaṃ nicchārento maṃ yācate, sopi me manaso piyo.
Therein, those who means those who come to ask of me. Even among those who have come, whoever asks of me, uttering the words, "Give this," he too is dear to my mind.
Trong đó, ye maṃ (những ai ta) là những ai đến cầu xin ta. Ngay cả khi họ đã đến, yo (người nào) nói ra lời “Hãy cho ta cái này” mà maṃ yācate (cầu xin ta), sopi me manaso piyo (người đó cũng là người ta yêu thích).
Etenā ti sace mayhaṃ sabbepi yācakā piyā, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena ekaṃ cakkhu upapajjatha uppajjatūti.
By this means: if all supplicants are dear to me, this has indeed been spoken truthfully by me. By this utterance of truth of mine, may one eye arise—may it arise.
Etena (nhờ điều này) có nghĩa là nếu tất cả những người cầu xin đều là người ta yêu thích, thì lời ta nói là chân thật. Nhờ lời chân thật này của ta, nguyện một con cakkhu upapajjatha (mắt được xuất hiện).
Tattha yaṃ manti yo maṃ.
Therein, who me means 'who me'.
Trong đó, yaṃ maṃ (người nào ta) là người nào đã đến cầu xin ta.
Soti so cakkhuyācako brāhmaṇo.
He means that brahmin who was the eye-supplicant.
So (người đó) là người Bà-la-môn cầu xin mắt.
Āgāti āgato.
Came means 'has come'.
Āgā (đã đến) là đã đến.
Vanibbatoti yācantassa.
Of the mendicant means 'of the one asking'.
Vanibbato (người ăn xin) là người đang cầu xin.
Maṃ āvisīti brāhmaṇassa cakkhūni datvā andhakālepi tathārūpaṃ vedanaṃ agaṇetvā ‘‘aho sudinnaṃ me dāna’’nti paccavekkhantaṃ maṃ bhiyyo atirekatarā pīti āvisi.
Pervaded me means: having given my eyes to the brahmin, even in the time of blindness, disregarding such a feeling and reflecting, "Ah, my gift was well given," even more—an exceedingly great—joy pervaded me.
Maṃ āvisī (xâm chiếm ta) có nghĩa là sau khi trao mắt cho Bà-la-môn, ngay cả trong bóng tối, ta không bận tâm đến cảm giác đó, mà quán xét “Ôi, ta đã bố thí thật tốt,” và niềm hoan hỷ bhiyyo (nhiều hơn) đã xâm chiếm ta.
Somanassañcanappakanti aparimāṇaṃ somanassaṃ uppajji.
And gladness not small means immeasurable gladness arose.
Somanassañcanappakaṃ (sự hân hoan không nhỏ) là niềm hân hoan vô hạn đã phát sinh.
Etenāti sace tadā mama anappakaṃ pītisomanassaṃ uppannaṃ, saccamevetaṃ mayā vuttaṃ, etena me saccavacanena dutiyampi cakkhu upapajjatūti.
By this means: if at that time not-small joy and gladness arose in me, this has indeed been spoken truthfully by me. By this utterance of truth of mine, may the second eye also arise.
Etenā (nhờ điều này) có nghĩa là nếu vào lúc đó niềm hoan hỷ và sự hân hoan không nhỏ đã phát sinh trong ta, thì lời ta nói là chân thật. Nhờ lời chân thật này của ta, nguyện con mắt thứ hai cũng được xuất hiện.
Taṃkhaṇaññeva dutiyampi cakkhu udapādi.
In that very moment, the second eye also arose.
Ngay lập tức, con mắt thứ hai cũng xuất hiện.
Tāni panassa cakkhūni neva pākatikāni, na dibbāni.
But those eyes of his were neither normal nor divine.
Tuy nhiên, những con mắt đó của ngài không phải là mắt bình thường, cũng không phải là mắt thần thông.
Sakkabrāhmaṇassa hi dinnaṃ cakkhuṃ puna pākatikaṃ kātuṃ na sakkā, upahatacakkhuno ca dibbacakkhu nāma nuppajjati, vuttanayena panassa ādimajjhapariyosānesu aviparītaṃ attano dānapītiṃ upādāya pītipharaṇavasena nibbattāni ‘‘saccapāramitācakkhūnī’’ti vuttāni.
For it is not possible to make the eye given to the brahmin Sakka normal again, and a divine eye does not arise for one with an injured eye. But, in the way described, on account of his own joy in giving, which was unwavering at the beginning, middle, and end, they arose through the pervasion of joy and are called the "eyes of the perfection of truth."
Thật vậy, không thể phục hồi con mắt đã trao cho Bà-la-môn Sakka trở lại bình thường, và mắt thần thông cũng không thể xuất hiện ở người có mắt bị tổn hại. Nhưng theo cách đã nói, những con mắt đó được gọi là “Saccapāramitācakkhu” (mắt Ba-la-mật Chân thật) vì chúng xuất hiện do sự lan tỏa của niềm hoan hỷ, dựa trên niềm hoan hỷ bố thí của ngài, không sai lệch ở đầu, giữa và cuối.
Tena vuttaṃ –
Therefore it was said:
Vì vậy, có lời nói:
Tattha dadamānassāti cakkhūni dātuṃ vejjena uppāṭentassa.
Therein, while I was giving means while the physician was extracting the eyes in order to give them.
Trong đó, dadamānassā (khi đang cho) là khi mắt đang được thầy thuốc móc ra để cho.
Dentassāti uppāṭitāni tāni sakkabrāhmaṇassa hatthe ṭhapentassa.
As I was giving means while placing those extracted eyes in the hand of the brahmin Sakka.
Dentassā (khi đã cho) là khi những con mắt đã được móc ra và đặt vào tay Bà-la-môn Sakka.
Dinnadānassāti cakkhudānaṃ dinnavato.
After the gift was given means of one who has given the gift of the eyes.
Dinnadānassā (khi đã bố thí) là người đã hoàn tất việc bố thí mắt.
Cittassa aññathāti dānajjhāsayassa aññathābhāvo.
Other state of mind means another state of the intention to give.
Cittassa aññathā (tâm không khác) là sự không thay đổi của ý định bố thí.
Bodhiyāyeva kāraṇāti tañca sabbaññutaññāṇasseva hetūti attho.
For the sake of enlightenment alone means that was for the cause of the knowledge of omniscience alone; this is the meaning.
Bodhiyāyeva kāraṇā (chỉ vì giác ngộ) có nghĩa là điều đó là nguyên nhân của sự Toàn Giác.
66. Sabbaññutaññāṇassa sudullabhatāya evaṃ sudukkaraṃ mayā katanti na cakkhūnaṃ na attabhāvassapi appiyatāyāti dassento ‘‘na me dessā’’ti osānagāthamāha.
66. Showing, "Because the knowledge of omniscience is so very difficult to obtain, such a very difficult deed was done by me," and not because my eyes or my own being were un-dear, he spoke the concluding verse, "Not hateful to me."
Để chỉ ra rằng “Ta đã làm điều khó khăn như vậy vì sự khó khăn của Toàn Giác, chứ không phải vì không yêu quý đôi mắt hay bản thân,” ngài đã nói câu kệ cuối cùng “na me dessā” (không đáng ghét đối với ta).
Tattha attā na me na dessiyoti paṭhamo na-kāro nipātamatto.
Therein, in my self is not not hateful to me, the first particle na is a mere particle.
Trong đó, attā na me na dessiyo (bản thân ta không phải là không đáng ghét đối với ta) thì từ na (không) đầu tiên chỉ là một giới từ.
Attā na me kujjhitabbo, na appiyoti attho.
My self should not be angered by me, meaning, it is not displeasing.
Có nghĩa là bản thân ta không đáng giận, không phải là không yêu quý.
‘‘Attānaṃ me na dessiya’’ntipi pāṭho.
There is also the reading: “My self is not hateful to me.”
Cũng có bản đọc là “Attānaṃ me na dessiyaṃ.”
Tassattho – me attānaṃ ahaṃ na dessiyaṃ na kujjheyyaṃ na kujjhituṃ arahāmi na so mayā kujjhitabboti.
The meaning of this is: I should not hate my self, I should not be angry, I am not worthy of being angry, it should not be angered by me.
Ý nghĩa của nó là – ta không đáng ghét bản thân, ta không nên giận, ta không xứng đáng để giận, ta không nên giận bản thân.
‘‘Attāpi me na dessiyo’’tipi paṭhanti.
They also recite: “My self, too, is not hateful to me.”
Cũng có người đọc là “Attāpi me na dessiyo.”
Adāsahanti adāsiṃ ahaṃ.
Adāsahaṃ means “I gave.”
Adāsahaṃ (ta đã cho) là ta đã cho.
‘‘Adāsiha’’ntipi pāṭho.
There is also the reading “Adāsihaṃ.”
Cũng có bản đọc là “Adāsihaṃ.”
Imāhi gāthāhi thutiṃ katvā devalokameva gato.
Having offered praise with these verses, he went to the world of the devas.
Sau khi ca ngợi bằng những câu kệ này, ông trở về cõi trời.
Bodhisattopi mahājanaparivuto mahantena sakkārena nagaraṃ pavisitvā rājagehadvāre susajjite mahāmaṇḍape samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno cakkhupaṭilābhena tuṭṭhahaṭṭhapamuditānaṃ daṭṭhuṃ āgatānaṃ nāgarānaṃ jānapadānaṃ rājaparisāya ca dhammaṃ desento –
The Bodhisatta, too, surrounded by a great crowd, entered the city with great honor, and seated on the royal throne under a raised white parasol in the great, well-adorned pavilion at the palace gate, he taught the Dhamma to the townspeople, country folk, and the royal assembly who had come to see him, delighted, joyous, and elated by the recovery of his eyes:
Bồ Tát, được đại chúng bao quanh, với sự tôn kính lớn lao, đi vào thành, ngồi trên ngai vàng dưới chiếc lọng trắng giương cao trong đại sảnh đường được trang hoàng lộng lẫy trước cửa cung vua, thuyết pháp cho các cư dân thành thị, dân chúng nông thôn và hội đồng hoàng gia, những người đến xem với niềm hoan hỷ và vui mừng vì Ngài đã được phục hồi thị lực –
Imā gāthā abhāsi.
He spoke these verses.
Ngài đã nói những câu kệ này.
Tattha dhammena bhāsitāti, mahārāja, imā te gāthā dhammena sabhāveneva bhāsitā.
Therein, spoken according to Dhamma means, O great king, these verses of yours were spoken according to nature itself.
Trong đó, dhammena bhāsitā (được thuyết giảng đúng Pháp) có nghĩa là, thưa đại vương, những câu kệ này của ngài đã được thuyết giảng đúng theo bản chất của Pháp.
Dibbānīti dibbānubhāvayuttāni.
Divine means endowed with divine power.
Dibbāni (thiêng liêng) có nghĩa là có năng lực thiêng liêng.
Paṭidissareti paṭidissanti.
Are seen again means they are seen again.
Paṭidissare (hiện ra) có nghĩa là paṭidissanti (hiện ra).
Tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ.
Beyond walls means beyond the walls of another.
Tirokuṭṭaṃ (vượt tường) có nghĩa là parakuṭṭaṃ (vượt qua tường khác).
Tiroselanti paraselaṃ.
Beyond rocks means beyond the rocks of another.
Tiroselaṃ (vượt đá) có nghĩa là paraselaṃ (vượt qua đá khác).
Samatiggayhāti atikkamitvā.
Having surmounted means having gone beyond.
Samatiggayhā (vượt qua) có nghĩa là atikkamitvā (vượt qua).
Samantā dasadisā yojanasataṃ rūpa dassanaṃ anubhontu sādhentu.
All around in the ten directions, a hundred yojanas, may the sight of forms be experienced, may it be accomplished.
Samantā (khắp mọi hướng) mười phương yojanasataṃ (một trăm do tuần) dassanaṃ (tầm nhìn) anubhontu (thọ hưởng) có nghĩa là sādhentu (thực hiện).
Ko nīdhāti ko nu idha.
Who here means “who indeed here.”
Ko nīdhā (ai ở đây) có nghĩa là ko nu idha (ai ở đây vậy).
Api visiṭṭhanti uttamampi samānaṃ.
Even what is excellent means even though it is supreme.
Api visiṭṭhaṃ (dù là cao quý nhất) có nghĩa là uttamampi samānaṃ (dù là tối thượng).
Na cāgamattāti cāgappamāṇato aññaṃ varaṃ nāma natthi.
Than giving means there is nothing more excellent than the measure of giving.
Na cāgamattā (không có gì hơn sự bố thí) có nghĩa là không có gì tốt hơn sự bố thí.
Idha jīviteti imasmiṃ jīvaloke.
In this life means in this world of the living.
Idha jīvite (trong đời này) có nghĩa là trong thế giới của chúng sinh này.
‘‘Idha jīvata’’ntipi paṭhanti.
They also recite “while living here.”
Cũng có bản đọc là "Idha jīvataṃ" (đối với những người sống ở đây).
Imasmiṃ loke jīvamānānanti attho.
The meaning is: for those living in this world.
Có nghĩa là đối với những người đang sống trong thế giới này.
Amānusanti dibbacakkhu mayā laddhaṃ, iminā kāraṇena veditabbametaṃ ‘‘cāgato uttamaṃ nāma natthī’’ti.
Non-human means the divine eye was obtained by me; for this reason it should be understood that “there is nothing more excellent than giving.”
Amānusaṃ (phi phàm) có nghĩa là con đã laddhaṃ (đạt được) nhãn thần, vì lý do này cần phải biết rằng "không có gì tối thượng hơn sự bố thí".
Etampi disvāti etaṃ mayā laddhaṃ dibbacakkhuṃ disvāpi.
Seeing this too means seeing this divine eye obtained by me.
Etampi disvā (thấy điều này) có nghĩa là ngay cả khi thấy nhãn thần mà con đã đạt được này.
Iti imāhi catūhi gāthāhi na kevalaṃ tasmiṃyeva khaṇe, atha kho anvaddhamāsampi uposathe mahājanaṃ sannipātetvā dhammaṃ desesi.
Thus, with these four verses, not only at that moment, but also on every fortnightly observance day, he gathered the great crowd and taught the Dhamma.
Như vậy, với bốn câu kệ này, không chỉ vào khoảnh khắc đó, mà Ngài còn triệu tập đại chúng vào mỗi ngày trai giới nửa tháng để thuyết pháp.
Taṃ sutvā mahājano dānādīni puññāni katvā devalokaparāyano ahosi.
Hearing it, the great crowd performed meritorious deeds such as giving and was destined for the world of the devas.
Nghe vậy, đại chúng đã thực hiện các công đức như bố thí và đã trở thành những người sẽ tái sinh vào cõi trời.
Tassa idhāpi vuttanayeneva yathārahaṃ pāramiyo niddhāretabbā.
His perfections should be determined here too, in the manner already stated, as appropriate.
Ở đây, các Ba-la-mật của Ngài cần được xác định một cách thích đáng theo phương pháp đã nêu.
Tathā divase divase yathā adinnapubbaṃ bāhiradeyyadhammavatthu na hoti, evaṃ aparimitaṃ mahādānaṃ pavattentassa tena aparituṭṭhassa kathaṃ nu kho ahaṃ ajjhattikavatthukaṃ dānaṃ dadeyyaṃ, kadā nu kho maṃ koci āgantvā ajjhattikaṃ deyyadhammaṃ yāceyya, sace hi koci yācako me hadayamaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, kaṇayena naṃ nīharitvā pasannaudakato sanāḷaṃ padumaṃ uddharanto viya lohitabinduṃ paggharantaṃ hadayaṃ nīharitvā dassāmi.
Likewise, as he daily gave such immeasurable great gifts that there was no external object of giving that had not been given before, being unsatisfied by that, he thought: “How might I give a gift of an internal object? When will someone come and ask me for an internal object of giving? If some petitioner were to mention my heart-flesh, I would extract it with a knife and give it, just as one pulls up a lotus with its stalk from clear water, with drops of blood trickling from it.”
Cũng vậy, từng ngày, khi không có vật phẩm bố thí bên ngoài nào chưa từng được cho đi, thì Ngài, không thỏa mãn với việc thực hành đại bố thí vô lượng đó, đã tự hỏi: "Làm sao ta có thể bố thí vật phẩm nội tại? Khi nào thì có ai đó đến và cầu xin ta một vật phẩm nội tại? Nếu có người nào đó cầu xin thịt tim của ta, ta sẽ dùng cái móc mà lấy nó ra, như thể nhổ một bông sen có cuống từ nước trong, và sẽ cho đi trái tim đang nhỏ máu."
Sace sarīramaṃsassa nāmaṃ gaṇheyya, avalekhanena tālaguḷapaṭalaṃ uppāṭento viya sarīramaṃsaṃ uppāṭetvā dassāmi.
“If he were to mention my body-flesh, I would peel off my body-flesh and give it, just as one peels off a layer of palm jaggery with a scraper.”
Nếu người đó cầu xin thịt thân thể, ta sẽ dùng dao mà cắt ra, như thể bóc một lớp đường thốt nốt, và sẽ cho đi thịt thân thể.
Sace lohitassa nāmaṃ gaṇheyya, asinā vijjhitvā yantamukhe vā patitvā upanītaṃ bhājanaṃ pūretvā lohitaṃ dassāmi.
If someone were to ask for blood, having pierced myself with a sword or having fallen on the blade of a machine, I would fill the offered vessel and give my blood.
Nếu người đó cầu xin máu, ta sẽ dùng gươm mà đâm, hoặc rơi vào miệng máy, và sẽ đổ đầy máu vào vật chứa đã được mang đến để cho đi.
Sace pana koci ‘‘gehe me kammaṃ nappavattati, tattha me dāsakammaṃ karohī’’ti vadeyya, rājavesaṃ apanetvā tassa attānaṃ sāvetvā dāsakammaṃ karissāmi.
But if someone were to say, ‘Work is not getting done in my house, do the work of a slave for me there,’ having removed my royal attire and announced myself to him, I will do the work of a slave.
Nếu có ai đó nói: "Việc nhà của tôi không tiến triển, hãy làm nô lệ cho tôi ở đó," ta sẽ cởi bỏ trang phục hoàng gia, tự giới thiệu mình với người đó và làm việc nô lệ.
Sace vā pana koci akkhīnaṃ nāmaṃ gaṇheyya, tālamiñjaṃ nīharanto viya akkhīni uppāṭetvā tassa dassāmīti evaṃ anaññasādhāraṇavasībhāvappattānaṃ mahābodhisattānaṃyeva āveṇikā uḷāratarā parivitakkuppatti, cakkhuyācakaṃ labhitvā amaccapārisajjādīhi nivāriyamānassāpi tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā attano parivitakkānurūpaṃ paṭipattiyā ca paramā pītipaṭisaṃvedanā, tassā pītimanatāya avitathabhāvaṃ nissāya sakkassa purato saccakiriyākaraṇaṃ, tena ca attano cakkhūnaṃ paṭipākatikabhāvo, tesañca dibbānubhāvatāti evamādayo mahāsattassa guṇānubhāvā veditabbāti.
Or if someone were to ask for my eyes, like one extracting the pulp of a palmyra fruit, I would tear out my eyes and give them to him—thus, the arising of such exceedingly noble reflections, which are unique to the great Bodhisattas who have attained a mastery not shared by others; upon finding one who asked for his eyes, even when being prevented by his ministers, retinue, and others, not heeding their words but acting in accordance with his own reflections, there was the supreme experience of joy; due to the genuine nature of that joyful state of mind, he made a declaration of truth before Sakka, and through that, his own eyes were restored to their natural state, and they gained divine power—in this way, these and other powerful qualities of the great being should be understood.
Hoặc nếu có ai đó cầu xin đôi mắt, ta sẽ nhổ đôi mắt ra như thể lấy hạt cau, và sẽ cho người đó – như vậy, những suy tư cao cả và phi thường này là độc nhất của các vị Đại Bồ Tát đã đạt đến sự thuần thục không ai sánh bằng, và niềm vui tột độ mà Ngài cảm nhận được khi có người cầu xin đôi mắt, dù bị các đại thần và cận thần ngăn cản, Ngài vẫn không để ý đến lời họ mà hành động theo suy tư của mình, và dựa vào sự chân thật của niềm vui đó, Ngài đã thực hiện lời thề chân thật trước Sakka, và nhờ đó đôi mắt của Ngài đã trở lại bình thường và có năng lực thiêng liêng – những năng lực và phẩm chất cao quý của Đại Bồ Tát như vậy cần được hiểu rõ.