50. Tikanipātassa paṭhame tīṇīti gaṇanaparicchedo.
50. In the first discourse of the Tikanipāta, " three" is the numerical classification.
50. Trong bài kinh đầu tiên của Phần Ba Pháp, "ba" (tīṇi) là sự phân định về số lượng.
Imānīti abhimukhīkaraṇaṃ.
" These" is for direct address.
"Những điều này" (imāni) là sự hướng đến.
Akusalamūlānīti paricchinnadhammanidassanaṃ.
" Roots of unwholesome states" is the designation of the classified phenomena.
"Các căn bản bất thiện" (akusalamūlāni) là sự chỉ rõ các pháp được phân định.
Tattha akusalāni ca tāni mūlāni cāti akusalamūlāni.
Here, they are unwholesome and they are roots, hence akusalamūlāni (roots of unwholesome states).
Trong đó, chúng là bất thiện và chúng là căn bản, nên gọi là các căn bản bất thiện.
Atha vā akusalānaṃ hetupaccayapabhavajanakasamuṭṭhāpakanibbattakaṭṭhena mūlāni cāti akusalamūlāni, akusaladhammānaṃ kāraṇānīti attho.
Alternatively, they are roots in the sense of being the causes, conditions, origins, generators, producers, and bringers-forth of unwholesome states, meaning they are the reasons for unwholesome phenomena.
Hoặc, chúng là căn bản theo nghĩa là nhân, duyên, nguồn gốc, phát sinh, khởi tạo, và làm phát khởi các điều bất thiện, nên gọi là các căn bản bất thiện; nghĩa là chúng là nguyên nhân của các pháp bất thiện.
Kāraṇañhi yathā hinoti etasmā phalaṃ pavattatīti hetu, paṭicca etasmā etīti paccayo, pabhavati etasmāti pabhavo, attano phalaṃ janetīti janakaṃ, samuṭṭhāpetīti samuṭṭhāpakaṃ, nibbattetīti nibbattakanti ca vuccati.
For a cause is called hetu because the result proceeds from it; paccaya because it depends on it; pabhava because it originates from it; janaka because it generates its own result; samuṭṭhāpaka because it produces; and nibbattaka because it brings forth.
Nguyên nhân được gọi là hetu (nhân) vì quả phát sinh từ đó; paccaya (duyên) vì quả đến từ đó; pabhava (nguồn gốc) vì quả phát sinh từ đó; janaka (sinh khởi) vì sinh ra quả của chính nó; samuṭṭhāpaka (khởi tạo) vì làm cho khởi lên; và nibbattaka (làm phát sinh) vì làm cho phát sinh.
Evaṃ patiṭṭhaṭṭhena mūlanti, tasmā akusalamūlānīti akusalānaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanāni, kāraṇānīti vuttaṃ hoti.
Thus, it is called a root in the sense of being a foundation; therefore, by " roots of unwholesome states," it is meant that they are the means of establishing the firm foundation of unwholesome states, i.e., their causes.
Như vậy, theo nghĩa là nền tảng, chúng là căn bản; do đó, các căn bản bất thiện (akusalamūlāni) có nghĩa là những điều làm cho các pháp bất thiện được thiết lập vững chắc, tức là các nguyên nhân.
Keci pana ‘‘sāliādīnaṃ sālibījādīni viya maṇippabhādīnaṃ maṇivaṇṇādayo viya ca akusalānaṃ akusalabhāvasādhako lobhādīnaṃ mūlaṭṭho’’ti vadanti.
Some, however, say that "the root-nature of greed and so on is what establishes the unwholesome nature of unwholesome states, just as rice seeds are for rice and so on, or the colors of gems are for the brilliance of gems and so on."
Một số người nói rằng: "Cũng như hạt lúa, v.v., là căn bản của cây lúa, v.v., và màu sắc của viên ngọc, v.v., là căn bản của ánh sáng viên ngọc, v.v., thì tham, v.v., là căn bản làm cho các pháp bất thiện có bản chất bất thiện".
Evaṃ sante akusalacittasamuṭṭhānarūpesu tesaṃ hetupaccayabhāvo na siyā.
If this were the case, their causal conditionality in relation to the physical forms arising from unwholesome consciousness would not exist.
Nếu vậy, thì các căn bản đó sẽ không phải là nhân duyên cho các sắc do tâm bất thiện sinh khởi.
Na hi tāni tesaṃ akusalabhāvaṃ sādhenti, na ca paccayā na honti.
For they do not establish the unwholesome nature of those forms, nor are they not conditions.
Vì chúng không làm cho các sắc đó có bản chất bất thiện, nhưng chúng lại không phải là duyên.
Vuttañhetaṃ –
And it has been said—
Điều này đã được nói:
Ahetukassa ca mohassa akusalabhāvo na siyā akusalabhāvasādhakassa mūlantarassa abhāvato.
And for delusion that is rootless, the state of unwholesomeness would not exist due to the absence of another root that establishes unwholesomeness.
Và đối với si vô nhân (ahetuka moha), bản chất bất thiện sẽ không tồn tại vì không có căn bản khác làm cho nó có bản chất bất thiện.
Athāpi siyā lobhādīnaṃ sabhāvasiddho akusalādibhāvo, taṃsampayuttānaṃ pana lobhādipaṭibaddhoti.
Even if the state of unwholesomeness, etc., were inherent in greed, etc., for those associated with them, it would be dependent on greed, etc.
Hoặc, bản chất bất thiện của tham, v.v., là tự nhiên, nhưng bản chất bất thiện của các pháp tương ưng thì phụ thuộc vào tham, v.v.
Evampi yathā lobhādīnaṃ, evaṃ alobhādīnampi sabhāvasiddho kusalādibhāvoti alobhādayo kusalā eva siyuṃ, na abyākatā, na ca honti.
Even so, just as for greed, etc., so too for non-greed, etc., the state of wholesomeness, etc., would be inherent, and thus non-greed, etc., would be wholesome only, not indeterminate, which they are not.
Ngay cả như vậy, cũng như tham, v.v., thì vô tham, v.v., cũng có bản chất thiện là tự nhiên, do đó vô tham, v.v., sẽ chỉ là thiện, không phải là vô ký, nhưng chúng lại không phải như vậy.
Tasmā yathā sampayuttesu, evaṃ mūlesupi kusalādibhāvo pariyesitabbo.
Therefore, just as in the associated phenomena, so too in the roots, the state of wholesomeness, etc., should be sought.
Do đó, cũng như trong các pháp tương ưng, bản chất thiện, v.v., cũng phải được tìm thấy trong các căn bản.
Yonisomanasikārādiko viya hi kusalabhāvassa, ayonisomanasikārādiko akusalabhāvassa kāraṇanti gahetabbaṃ.
For it should be understood that proper attention, etc., is the cause of wholesomeness, and improper attention, etc., is the cause of unwholesomeness.
Thật vậy, cần phải hiểu rằng tác ý như lý (yonisomanasikāra), v.v., là nguyên nhân của bản chất thiện, còn tác ý phi như lý (ayonisomanasikāra), v.v., là nguyên nhân của bản chất bất thiện.
Evaṃ akusalabhāvasādhanavasena lobhādīnaṃ mūlaṭṭhaṃ aggahetvā suppatiṭṭhitabhāvasādhanavasena gayhamāne na koci doso.
Thus, if the root-nature of greed, etc., is understood not as establishing unwholesomeness, but as establishing firmness, there is no fault.
Nếu không chấp nhận nghĩa căn bản của tham, v.v., là làm cho có bản chất bất thiện, mà chấp nhận theo nghĩa làm cho được thiết lập vững chắc, thì không có lỗi lầm nào.
Laddhahetupaccayā hi dhammā virūḷhamūlā viya pādapā thirā honti suppatiṭṭhitā, heturahitā pana tilabījakādisevālā viya na suppatiṭṭhitāti hetuādiatthena akusalānaṃ upakārakattā mūlānīti akusalamūlāni.
For phenomena that have obtained root-condition are firm and well-established, like trees with developed roots, whereas those without roots are not well-established, like sesame seeds or moss; thus, by the meaning of "root," they are called unwholesome roots because they are helpful to unwholesome states.
Thật vậy, các pháp có nhân duyên thì vững chắc và được thiết lập tốt như cây có rễ sâu; còn các pháp không có nhân thì không được thiết lập tốt như hạt mè, v.v., và rong rêu; do đó, chúng là các căn bản bất thiện vì chúng giúp ích cho các pháp bất thiện theo nghĩa là nhân, v.v.
Yasmā pana mūlena mutto akusalacittuppādo natthi, tasmā tīhi mūlehi sabbo akusalarāsi pariyādiyitvā dassitoti daṭṭhabbaṃ.
Since there is no unwholesome thought-moment free from a root, it should be understood that the entire mass of unwholesome states is shown as encompassed by the three roots.
Tuy nhiên, vì không có tâm bất thiện nào sinh khởi mà không có căn bản, nên cần phải hiểu rằng toàn bộ khối bất thiện được chỉ rõ bằng ba căn bản.
Tāni akusalamūlāni sarūpato dassetuṃ ‘‘lobho akusalamūla’’ntiādi vuttaṃ.
To show these unwholesome roots in their own nature, it is said: ‘‘Greed is an unwholesome root’’ and so on.
Để chỉ rõ các căn bản bất thiện đó theo bản chất của chúng, đã nói: "tham là căn bản bất thiện" (lobho akusalamūlaṃ), v.v.
Tattha lobhādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
What needs to be said about greed, etc., has already been said below.
Những gì cần nói về tham, v.v., đã được nói ở dưới.
Tattha pana tatiyamaggavajjhā lobhādayo āgatā, idha pana anavasesāti ayameva viseso.
However, there, greed, etc., were those to be abandoned by the third path, whereas here they are all-inclusive; this is the only distinction.
Trong đó, tham, v.v., là những điều bị đoạn trừ bởi đạo thứ ba, nhưng ở đây là vô dư, đây chính là điểm khác biệt.
Gāthāyaṃ pāpacetasanti akusaladhammasamāyogato lāmakacittaṃ.
In the verse, pāpacetasaṃ means a base mind due to its association with unwholesome phenomena.
Trong kệ, "tâm ác" (pāpacetasaṃ) là tâm xấu ác do sự liên kết với các pháp bất thiện.
Hiṃsantīti attano pavattikkhaṇe āyatiṃ vipākakkhaṇe ca vibādhenti.
Hiṃsanti means they harm and afflict at the moment of their arising and at the moment of their result in the future.
"Hại" (hiṃsanti) nghĩa là làm tổn hại vào khoảnh khắc sinh khởi của chính nó và vào khoảnh khắc quả dị thục trong tương lai.
Attasambhūtāti attani jātā.
Attasambhūtā means arisen in oneself.
"Tự sinh" (attasambhūtā) nghĩa là sinh ra trong tự thân.
Tacasāranti gaṇṭhitaṃ, veḷunti attho.
Tacasāraṃ means knotted, meaning bamboo.
"Có lõi vỏ" (tacasāraṃ) nghĩa là có nút thắt, tức là tre.
Samphalanti attano phalaṃ.
Samphalaṃ means its own fruit.
"Quả của chính nó" (samphalaṃ) nghĩa là quả của chính nó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – khadirasīsapādayo viya antosāro ahutvā bahisāratāya tacasāranti laddhanāmaṃ veḷuādiṃ yathā attasambhūtameva phalaṃ hiṃsati vināseti, evameva anto sīlādisārarahitaṃ lāmakacittaṃ puggalaṃ attasambhūtāyeva lobhādayo vināsentīti.
This is what is meant: just as bamboo, which is called "bark-essence" because it has no inner essence but has outer essence, like acacia and sissoo trees, harms and destroys its own fruit that has arisen in itself, so too do greed, etc., which have arisen in oneself, destroy a person with a base mind that is devoid of inner essence such as virtue.
Điều này có nghĩa là: cũng như cây tre, v.v., được gọi là "có lõi vỏ" vì không có lõi bên trong mà có lõi bên ngoài, nó tự hại, tự hủy diệt quả của chính nó, thì cũng vậy, tham, v.v., tự sinh ra trong tự thân, tự hủy diệt người có tâm xấu ác, không có lõi giới hạnh, v.v., bên trong.
51. Dutiye dhātuyoti attano phalassa sabhāvassa ca dhāraṇaṭṭhena dhātuyo.
51. In the second discourse, dhātuyo means elements because they bear their own result and nature.
51. Trong phần thứ hai, các giới (dhātu) là những gì duy trì bản chất và kết quả của chính nó.
Yañcettha phalanibbattakaṃ, taṃ attano phalassa sabhāvassa ca, itaraṃ sabhāvasseva dhāraṇaṭṭhena dhātu.
That which here produces a result, bears its own result and nature; the other bears only its nature, hence it is a dhātu.
Cái nào ở đây là cái tạo ra kết quả, cái đó duy trì bản chất và kết quả của chính nó; cái còn lại duy trì bản chất của chính nó, nên là giới.
Rūpadhātūti rūpabhavo.
Rūpadhātu means the rūpa-existence.
Sắc giới (rūpadhātu) là cõi sắc (rūpabhava).
Dhātuyā āgataṭṭhāne bhavena paricchinditabbaṃ, bhavassa āgataṭṭhāne dhātuyā paricchinditabbanti idha bhavena paricchedo kathito.
Where dhātu is mentioned, it should be delimited by bhava; where bhava is mentioned, it should be delimited by dhātu. Here, the delimitation by bhava is stated.
Ở chỗ giới được đề cập, cần được định nghĩa bằng cõi; ở chỗ cõi được đề cập, cần được định nghĩa bằng giới, nên ở đây sự định nghĩa bằng cõi đã được nói đến.
Tasmā –
Therefore—
Do đó –
Aparo nayo – rūpasahitā, rūpapaṭibaddhā, dhammappavatti rūpadhātu, pañcavokārabhavo, ekavokārabhavo ca, tena sakalo kāmabhavo rūpabhavo ca saṅgahito.
Another method: the occurrence of phenomena associated with form, bound to form, is the form realm (rūpadhātu), which includes existence with five aggregates (pañcavokārabhavo) and existence with one aggregate (ekavokārabhavo); thereby, the entire sense-sphere existence (kāmabhava) and form-sphere existence (rūpabhava) are encompassed.
Một phương pháp khác: sự vận hành của các pháp có sắc, bị ràng buộc bởi sắc, là sắc giới (rūpadhātu), tức là cõi ngũ uẩn và cõi nhất uẩn; do đó, toàn bộ cõi dục và cõi sắc được bao gồm.
Rūparahitā dhammappavatti arūpadhātu, catuvokārabhavo, tena arūpabhavo saṅgahito.
The occurrence of phenomena without form is the formless realm (arūpadhātu), which is existence with four aggregates (catuvokārabhavo); thereby, formless existence (arūpabhava) is encompassed.
Sự vận hành của các pháp không có sắc là vô sắc giới (arūpadhātu), tức là cõi tứ uẩn; do đó, cõi vô sắc được bao gồm.
Iti dvīhi padehi tayo bhavā sabbā saṃsārappavatti dassitā.
Thus, by these two terms, the three existences, the entire round of saṃsāra, are shown.
Như vậy, với hai từ này, ba cõi, tức toàn bộ sự vận hành của luân hồi, đã được chỉ ra.
Tatiyapadena pana asaṅkhatadhātuyeva saṅgahitāti maggaphalāni idha tikavinimuttadhammā nāma jātā.
By the third term, however, only the unconditioned realm (asaṅkhatadhātu) is encompassed, so the paths and fruits (maggaphalāni) become phenomena released from the three-term classification here.
Còn với từ thứ ba, chỉ có giới vô vi được bao gồm, do đó các đạo quả ở đây trở thành những pháp vượt ra ngoài bộ ba này.
Keci pana ‘‘rūpadhātūti rūpasabhāvā dhammā, arūpadhātūti arūpasabhāvā dhammāti padadvayena anavasesato pañcakkhandhā gahitā’’ti.
Some, however, say: "The form realm (rūpadhātu) refers to phenomena whose nature is form; the formless realm (arūpadhātu) refers to phenomena whose nature is formless; thus, by these two terms, the five aggregates are fully encompassed."
Một số người nói rằng: “ Sắc giới là các pháp có bản chất sắc, vô sắc giới là các pháp có bản chất vô sắc, như vậy với hai từ này, năm uẩn đã được bao gồm hoàn toàn”.
‘‘Rūpataṇhāya visayabhūtā dhammā rūpadhātu, arūpataṇhāya visayabhūtā arūpadhātū’’ti ca vadanti, taṃ sabbaṃ idha nādhippetaṃ.
They also say, "Phenomena that are objects of craving for form are the form realm; phenomena that are objects of craving for the formless are the formless realm," but all that is not intended here.
Và họ cũng nói: “Các pháp là đối tượng của ái sắc là sắc giới, các pháp là đối tượng của ái vô sắc là vô sắc giới”. Tất cả những điều đó không được chấp nhận ở đây.
Tasmā vuttanayeneva attho veditabbo.
Therefore, the meaning should be understood according to the method stated.
Vì vậy, ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói.
Gāthāsu rūpadhātuṃ pariññāyāti rūpapaṭibaddhadhammapavattiṃ ñātapariññādīhi tīhi pariññāhi parijānitvā.
In the verses, having fully understood the form realm (rūpadhātuṃ pariññāya) means having fully understood the occurrence of phenomena bound to form by the three kinds of full understanding, such as the full understanding of the known (ñātapariññā).
Trong các bài kệ, sau khi liễu tri sắc giới (rūpadhātuṃ pariññāya) có nghĩa là sau khi liễu tri sự vận hành của các pháp bị ràng buộc bởi sắc bằng ba loại liễu tri: tri liễu tri (ñātapariññā) v.v..
Āruppesu asaṇṭhitāti arūpāvacaradhammesu bhavarāgavasena bhavadiṭṭhivasena ca na patiṭṭhitā anallīnā.
Unestablished in the formless attainments (āruppesu asaṇṭhitā) means not established or clinging in formless-sphere phenomena, due to craving for existence (bhavarāga) or views of existence (bhavadiṭṭhi).
Không an trú trong các cõi vô sắc (āruppesu asaṇṭhitā) có nghĩa là không an trú, không dính mắc vào các pháp vô sắc giới do ái hữu (bhavarāga) hoặc tà kiến về hữu (bhavadiṭṭhi).
‘‘Arūpesu asaṇṭhitā’’ti ca paṭhanti, so eva attho.
It is also recited as "unestablished in the formless (arūpesu asaṇṭhitā)," which has the same meaning.
Cũng có bản đọc là “Arūpesu asaṇṭhitā”, ý nghĩa cũng tương tự.
Ettāvatā tebhūmakadhammānaṃ pariññā vuttā.
To this extent, the full understanding of the phenomena of the three planes is stated.
Cho đến đây, sự liễu tri các pháp ba cõi đã được nói đến.
Nirodhe ye vimuccantīti ye nibbāne ārammaṇabhūte aggamaggaphalavasena samucchedapaṭippassaddhīhi anavasesakilesato vimuccanti.
Those who are liberated in cessation (nirodhe ye vimuccanti) means those who are liberated from all defilements through cutting off (samuccheda) and tranquilization (paṭippassaddhi) by means of the supreme path and fruit, with Nibbāna as the object.
Những ai giải thoát trong diệt giới (nirodhe ye vimuccantī) có nghĩa là những ai giải thoát khỏi tất cả phiền não một cách hoàn toàn bằng cách đoạn tận và an tịnh thông qua đạo quả tối thượng, với Nibbāna là đối tượng.
Te janā maccuhāyinoti te khīṇāsavajanā maraṇaṃ samatītā.
Those people have surpassed death (te janā maccuhāyino) means those Arahants have gone beyond death.
Những người đó vượt qua cái chết (te janā maccuhāyino) có nghĩa là những bậc A-la-hán đã vượt qua cái chết.
Evaṃ dhātuttayasamatikkamena amatādhigamaṃ dassetvā ‘‘ayañca paṭipadā mayā gatamaggo ca tumhākaṃ dassito’’ti tattha nesaṃ ussāhaṃ janento dutiyaṃ gāthamāha.
Having thus shown the attainment of the Deathless by overcoming the three realms (dhātuttaya), the Buddha uttered the second verse, inspiring them, saying, "This path and the way I have traveled have been shown to you."
Sau khi chỉ ra sự chứng đắc vô sanh bằng cách vượt qua ba giới như vậy, và để khơi dậy sự tinh tấn của họ, Đức Phật nói: “Con đường này và con đường Ta đã đi đã được Ta chỉ cho các con”, rồi Ngài nói bài kệ thứ hai.
Tattha kāyenāti nāmakāyena maggaphalehi.
Therein, by body (kāyena) means by the mental body (nāmakāya), through the paths and fruits.
Trong đó, bằng thân (kāyena) có nghĩa là bằng danh thân (nāmakāya), tức là bằng các đạo quả.
Phusayitvāti patvā.
Having touched (phusayitvā) means having attained.
Chạm đến (phusayitvā) có nghĩa là đạt được.
Nirūpadhinti khandhādisabbūpadhirahitaṃ.
Without any fuel (nirūpadhiṃ) means devoid of all fuels (upadhi) such as the aggregates.
Không còn chấp thủ (nirūpadhiṃ) có nghĩa là không còn tất cả các chấp thủ như uẩn v.v..
Upadhippaṭinissagganti tesaṃyeva ca upadhīnaṃ paṭinissajjanakāraṇaṃ.
The relinquishing of fuel (upadhippaṭinissaggaṃ) means the cause for the relinquishing of those very fuels.
Sự từ bỏ chấp thủ (upadhippaṭinissaggaṃ) có nghĩa là lý do để từ bỏ chính những chấp thủ đó.
Nibbānassa hi maggañāṇena sacchikiriyāya sabbe upadhayo paṭinissaṭṭhā hontīti taṃ tesaṃ paṭinissajjanakāraṇaṃ.
For when Nibbāna is realized by path-knowledge, all fuels are relinquished; thus, it is the cause of their relinquishment.
Khi Nibbāna được chứng ngộ bằng đạo trí, tất cả các chấp thủ đều được từ bỏ, nên Nibbāna là lý do để từ bỏ chúng.
Sacchikatvāti kālena kālaṃ phalasamāpattisamāpajjanena attapaccakkhaṃ katvā anāsavo sammāsambuddho tameva asokaṃ virajaṃ nibbānapadaṃ deseti.
Having realized (sacchikatvā) means having made it a direct experience by attaining fruit-attainment (phalasamāpatti) from time to time, the taintless (anāsavo) Perfectly Enlightened One (sammāsambuddho) teaches that very sorrowless (asokaṃ), stainless (virajaṃ) state of Nibbāna.
Sau khi chứng thực (sacchikatvā) có nghĩa là tự mình chứng kiến bằng cách nhập quả định theo thời gian, Đức Chánh Đẳng Giác không lậu hoặc (anāsavo sammāsambuddho) thuyết giảng chính cái trạng thái Nibbāna không sầu muộn, không cấu uế (asokaṃ virajaṃ) đó.
Tasmā tadadhigamāya ussukkaṃ kātabbanti.
Therefore, effort should be made for its attainment.
Vì vậy, cần phải tinh tấn để chứng đắc điều đó.
52. Tatiye vedanāti ārammaṇarasaṃ vediyanti anubhavantīti vedanā.
52. In the third discourse, feeling (vedanā) means that which feels or experiences the taste of an object.
52. Trong bài kinh thứ ba, thọ (vedanā) là những gì cảm thọ, kinh nghiệm hương vị của đối tượng.
Tā vibhāgato dassetuṃ ‘‘sukhā vedanā’’tiādi vuttaṃ.
To show these by way of division, "pleasant feeling (sukhā vedanā)" and so on, are stated.
Để chỉ ra sự phân loại của chúng, đã nói đến “lạc thọ” (sukhā vedanā) v.v..
Tattha sukha-saddo atthuddhāravasena heṭṭhā vuttoyeva.
Therein, the word sukha has already been explained below in the sense of extraction of meaning.
Ở đây, từ lạc (sukha) đã được nói đến ở trên theo nghĩa tóm tắt.
Dukkha-saddo pana ‘‘jātipi dukkhā’’tiādīsu (dī. ni. 2.387; vibha. 190) dukkhavatthusmiṃ āgato.
The word dukkha, however, appears in contexts of suffering, such as in "Birth is suffering" and so on.
Còn từ khổ (dukkha) được dùng trong các trường hợp khổ như “sanh cũng là khổ” (Dīgha Nikāya 2.387; Vibhaṅga 190) v.v..
‘‘Yasmā ca kho, mahāli, rūpaṃ dukkhaṃ dukkhānupatitaṃ dukkhāvakkanta’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.60) dukkhārammaṇe.
It appears in contexts of suffering objects, such as in "Because, Mahāli, form is suffering, followed by suffering, encompassed by suffering," and so on.
Trong các trường hợp đối tượng khổ như “Này Mahāli, vì sắc là khổ, bị khổ chi phối, bị khổ xâm nhập” (Saṃyutta Nikāya 3.60) v.v..
‘‘Dukkho pāpassa uccayo’’tiādīsu (dha. pa. 117) dukkhapaccaye.
It appears in contexts of the cause of suffering, such as in "The accumulation of evil is suffering," and so on.
Trong các trường hợp nguyên nhân khổ như “Tích lũy điều ác là khổ” (Dhammapada 117) v.v..
‘‘Yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukarā akkhānena pāpuṇituṃ, yāva dukkhā nirayā’’tiādīsu (ma. ni. 3.250) dukkhapaccayaṭṭhāne.
It appears in contexts of the place of the cause of suffering, such as in "As far as this, bhikkhus, it is not easy to reach by explanation, how painful are the hells," and so on.
Trong các trường hợp là chỗ của nguyên nhân khổ như “Này các tỳ khưu, thật khó để diễn tả bằng lời, địa ngục thật khổ” (Majjhima Nikāya 3.250) v.v..
‘‘Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā’’tiādīsu (dī. ni. 1.232; dha. sa. 165) dukkhavedanāyaṃ.
It appears in contexts of painful feeling, such as in "And by the abandoning of pleasure and the abandoning of pain," and so on.
Trong các trường hợp khổ thọ như “Do đoạn trừ lạc và đoạn trừ khổ” (Dīgha Nikāya 1.232; Dhammasaṅgaṇī 165) v.v..
Idhāpi dukkhavedanāyameva.
Here too, it refers to painful feeling.
Ở đây cũng vậy, là khổ thọ.
Vacanatthato pana sukhayatīti sukhā.
From the etymological meaning, that which gladdens is pleasant (sukhā).
Theo nghĩa từ nguyên, cái gì làm cho lạc là lạc (sukhā).
Dukkhayatīti dukkhā.
That which causes suffering is painful (dukkhā).
Cái gì làm cho khổ là khổ (dukkhā).
Na dukkhā na sukhāti adukkhamasukhā, makāro padasandhivasena vutto.
That which is neither painful nor pleasant is neither-painful-nor-pleasant (adukkhamasukhā); the 'm' sound is stated for euphonic conjunction.
Không khổ không lạc là phi khổ phi lạc (adukkhamasukhā), chữ “ma” được nói đến theo nghĩa nối từ.
Tāsu iṭṭhānubhavanalakkhaṇā sukhā, aniṭṭhānubhavanalakkhaṇā dukkhā, ubhayaviparītānubhavanalakkhaṇā adukkhamasukhā.
Among these, pleasant feeling is characterized by experiencing what is agreeable; painful feeling is characterized by experiencing what is disagreeable; neither-painful-nor-pleasant feeling is characterized by experiencing the opposite of both.
Trong các thọ đó, thọ có đặc tính kinh nghiệm điều đáng ưa là lạc, thọ có đặc tính kinh nghiệm điều không đáng ưa là khổ, thọ có đặc tính kinh nghiệm điều ngược lại cả hai là phi khổ phi lạc.
Tasmā sukhadukkhavedanānaṃ uppatti pākaṭā, na adukkhamasukhāya.
Therefore, the arising of pleasant and painful feelings is evident, but not so for neither-painful-nor-pleasant feeling.
Vì vậy, sự phát sinh của lạc thọ và khổ thọ là rõ ràng, nhưng không phải của phi khổ phi lạc thọ.
Yadā hi sukhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ bhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ satadhotasappiṃ khādāpentaṃ viya, satapākatelaṃ makkhentaṃ viya, ghaṭasahassena pariḷāhaṃ nibbāpayamānaṃ viya ca ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti vācaṃ nicchārayamānameva uppajjati.
For when pleasure arises, it arises as if stirring, kneading, and pervading the entire body, as if feeding with ghee refined a hundred times, as if anointing with oil boiled a hundred times, as if extinguishing a fever with a thousand pots of water, uttering the words "Oh, pleasure! Oh, pleasure!"
Khi lạc phát sinh, toàn thân như bị nghiền nát, xoa bóp, lan tỏa, như cho ăn bơ đã được rửa trăm lần, như thoa dầu đã nấu trăm lần, như dập tắt cơn sốt bằng ngàn bình nước, nó phát sinh kèm theo lời nói “Ôi lạc, ôi lạc”.
Yadā dukkhaṃ uppajjati, sakalasarīraṃ khobhentaṃ maddantaṃ pharamānaṃ tattaphālaṃ pavesentaṃ viya vilīnatambalohaṃ āsiñcantaṃ viya ca ‘‘aho dukkhaṃ, aho dukkha’’nti vippalāpentameva uppajjati.
When pain arises, it arises as if shaking, kneading, and pervading the entire body, as if inserting a red-hot iron plate, as if pouring molten copper, lamenting with the words "Oh, pain! Oh, pain!"
Khi khổ phát sinh, toàn thân như bị khuấy động, nghiền nát, lan tỏa, như đưa thanh sắt nung đỏ vào, như đổ đồng nóng chảy vào, nó phát sinh kèm theo tiếng than khóc “Ôi khổ, ôi khổ”.
Iti sukhadukkhavedanānaṃ uppatti pākaṭā.
Thus, the arising of pleasant and painful feelings is evident.
Như vậy, sự phát sinh của lạc thọ và khổ thọ là rõ ràng.
Adukkhamasukhā pana dubbijānā duddīpanā andhakārā avibhūtā.
Neither-painful-nor-pleasant feeling, however, is difficult to discern, difficult to explain, obscure, and indistinct.
Còn phi khổ phi lạc thọ thì khó biết, khó diễn tả, tối tăm, không rõ ràng.
Sā sukhadukkhānaṃ apagame sātāsātapaṭipakkhavasena majjhattākārabhūtā nayato gaṇhantasseva pākaṭā hoti.
It becomes evident only to one who grasps it by method, as a neutral state opposing agreeableness and disagreeableness, upon the cessation of pleasant and painful feelings.
Nó chỉ rõ ràng đối với người nào nắm bắt được theo phương pháp, với trạng thái trung tính đối lập với sự ưa thích và không ưa thích khi lạc và khổ biến mất.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như cái gì?
Yathā pubbāparaṃ sapaṃsuke padese upacaritamaggavasena piṭṭhipāsāṇe migena gatamaggo, evaṃ iṭṭhāniṭṭhārammaṇesu sukhadukkhānubhavanenapi majjhattārammaṇānubhavanabhāvena viññāyati.
Just as the path taken by a deer on a rocky surface, in a dusty place, by way of a worn track, so too is the experience of neutral objects understood as a state of experiencing neutrality, even in the midst of experiencing pleasant and painful objects.
Giống như dấu chân của con thú trên tảng đá phẳng ở nơi có cát, theo con đường mòn đã đi trước đó, cũng vậy, sự kinh nghiệm đối tượng trung tính được nhận biết qua sự kinh nghiệm lạc và khổ trên các đối tượng đáng ưa và không đáng ưa.
Majjhattārammaṇaggahaṇaṃ piṭṭhipāsāṇagamanaṃ viya iṭṭhāniṭṭhārammaṇaggahaṇābhāvato.
The grasping of neutral objects is like walking on a rocky surface, due to the absence of grasping pleasant or painful objects.
Sự nắm bắt đối tượng trung tính giống như việc đi trên tảng đá phẳng, vì không có sự nắm bắt đối tượng đáng ưa và không đáng ưa.
Yañca tatrānubhavanaṃ, sā adukkhamasukhāti.
And that experience therein is neither-painful-nor-pleasant.
Và sự kinh nghiệm trong đó là phi khổ phi lạc thọ.
Evamettha sukhadukkhaadukkhamasukhabhāvena tidhā vuttāpi katthaci sukhadukkhabhāvena dvidhā vuttā.
Thus, although feelings are stated here in three ways as pleasant, painful, and neither-painful-nor-pleasant, they are sometimes stated in two ways as pleasant and painful.
Như vậy, ở đây, mặc dù được nói đến ba loại theo lạc, khổ, phi khổ phi lạc, nhưng ở một số chỗ lại được nói đến hai loại theo lạc và khổ.
Yathāha – ‘‘dvepi mayā, ānanda, vedanā vuttā, pariyāyena sukhā vedanā, dukkhā vedanā’’ti (ma. ni. 2.89).
As it is said, "Two feelings, Ānanda, have been declared by me, namely, pleasant feeling and painful feeling."
Như đã nói: “Này Ānanda, Ta đã nói đến hai loại thọ, theo cách này là lạc thọ, khổ thọ” (Majjhima Nikāya 2.89).
Katthaci tissopi visuṃ visuṃ sukhadukkhaadukkhamasukhabhāvena ‘‘sukhā vedanā ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā, dukkhā vedanā ṭhitidukkhā vipariṇāmasukhā, adukkhamasukhā vedanā ñāṇasukhā aññāṇadukkhā’’ti (ma. ni. 1.465).
Sometimes, all three are stated separately as pleasant, painful, and neither-painful-nor-pleasant: "Pleasant feeling is pleasant in its presence, painful in its change; painful feeling is painful in its presence, pleasant in its change; neither-painful-nor-pleasant feeling is pleasant in knowledge, painful in ignorance."
Ở một số chỗ, cả ba loại đều được nói đến riêng biệt theo lạc, khổ, phi khổ phi lạc: “Lạc thọ là lạc khi tồn tại, khổ khi biến đổi; khổ thọ là khổ khi tồn tại, lạc khi biến đổi; phi khổ phi lạc thọ là lạc khi có trí tuệ, khổ khi không có trí tuệ” (Majjhima Nikāya 1.465).
Katthaci sabbāpi dukkhabhāvena.
Sometimes, all are stated as painful.
Ở một số chỗ, tất cả đều là khổ.
Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ kiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 4.259).
For it is said, "Whatever is felt, all that I declare to be suffering."
Điều này đã được nói: “Bất cứ cảm thọ nào, Ta nói tất cả đều là khổ” (Saṃyutta Nikāya 4.259).
Tattha siyā – yadi tisso vedanā yathā idha vuttā, aññesu ca edisesu suttesu abhidhamme ca evaṃ avatvā kasmā evaṃ vuttaṃ ‘‘yaṃ kiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhasminti vadāmī’’ti, ‘‘dvepi mayā, ānanda, vedanā vuttā’’ti ca?
Here it might be asked: if there are three feelings, as stated here and in other similar suttas and in the Abhidhamma, why is it stated, "Whatever is felt, all that I declare to be suffering," and "Two feelings, Ānanda, have been declared by me," without stating it that way?
Ở đây, có thể có câu hỏi – nếu ba thọ như đã nói ở đây, và trong các kinh khác tương tự cũng như trong Vi Diệu Pháp không nói như vậy, thì tại sao lại nói rằng: “Bất cứ điều gì được cảm thọ, tất cả điều đó Ta nói là khổ”, và “Này Ānanda, Ta đã nói đến hai thọ”?
Sandhāyabhāsitametaṃ, tasmā sā pariyāyadesanā.
This is a statement made with a specific intention; therefore, that is a discourse given by way of a particular aspect.
Điều này được nói với một ẩn ý, do đó đó là một sự thuyết giảng gián tiếp.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
This was stated by the Blessed One –
Vì điều này đã được Thế Tôn nói –
Vitaṇḍavādī panāha ‘‘dukkhatādvayavacanato pariyāyadesanāva vedanattayadesanā’’ti.
However, a sophist (vitaṇḍavādī) says, "Since it speaks of two kinds of suffering, the teaching of the three feelings is also an indirect teaching."
Tuy nhiên, một người tranh luận nói rằng: “Sự thuyết giảng về ba thọ chỉ là một sự thuyết giảng gián tiếp vì có lời nói về hai loại khổ tính.”
So ‘‘mā heva’’ntissa vacanīyo, yasmā bhagavatā sabbāsaṃ vedanānaṃ dukkhabhāvo adhippāyavasena vutto ‘‘saṅkhārāniccataṃ, ānanda, mayā sandhāya bhāsitaṃ saṅkhāravipariṇāmataṃ ‘yaṃ kiñci vedayitaṃ, sabbaṃ taṃ dukkhasmi’’’nti.
He should be told, "Not so!" because the Blessed One declared the suffering nature of all feelings with a specific intention when he said, "Ananda, I have declared impermanence of formations, and their changing nature, with reference to the fact that ‘whatever is felt, all that is suffering’."
Người đó nên được nói rằng: “Không phải vậy đâu!”, vì Thế Tôn đã nói về sự khổ của tất cả các thọ theo ý nghĩa: “Này Ānanda, Ta đã nói điều này với ý nghĩa về sự vô thường của các hành, về sự biến hoại của các hành, rằng ‘Bất cứ điều gì được cảm thọ, tất cả điều đó là khổ’.”
Yadi panettha vedanattayadesanā pariyāyadesanā siyā, ‘‘idaṃ mayā sandhāya bhāsitaṃ tisso vedanā’’ti vattabbaṃ siyā, na panetaṃ vuttaṃ.
If the teaching of the three feelings were an indirect teaching, it should have been stated, "I have declared these three feelings with this intention," but this has not been said.
Nếu sự thuyết giảng về ba thọ ở đây là một sự thuyết giảng gián tiếp, thì đáng lẽ phải nói rằng: “Ba thọ này Ta đã nói với ẩn ý”, nhưng điều này không được nói.
Apicāyameva vattabbo ‘‘ko, panāvuso, vedanattayadesanāya adhippāyo’’ti?
Moreover, this should be asked: "What, friend, is the intention behind the teaching of the three feelings?"
Hơn nữa, nên hỏi rằng: “Này hiền giả, vậy ý nghĩa của sự thuyết giảng về ba thọ là gì?”
Sace vadeyya ‘‘mudukā dukkhā vedanā sukhā, adhimattā dukkhā, majjhimā adukkhamasukhāti veneyyajjhāsayena vuttā.
If he were to say, "Mild painful feeling is pleasant, intense painful feeling is unpleasant, and moderate feeling is neither-pleasant-nor-unpleasant, as taught according to the disposition of those to be trained.
Nếu người đó nói: “Khổ thọ nhẹ là lạc, khổ thọ quá mức là khổ, và khổ thọ trung bình là bất khổ bất lạc – điều này được nói theo khả năng giác ngộ của chúng sinh.
Tāsu hi na sattānaṃ sukhādivaḍḍhī’’ti.
For in these, there is no increase in pleasure, etc., for beings."
Vì trong những thọ đó, không có sự tăng trưởng lạc, v.v., của chúng sinh.”
So vattabbo – ko panāvuso dukkhavedanāya sabhāvo, yena ‘‘sabbā vedanā dukkhā’’ti vucceyyuṃ?
He should be told: "What, friend, is the intrinsic nature (sabhāva) of painful feeling, by which all feelings could be called painful?"
Người đó nên được nói: “Vậy này hiền giả, bản chất của khổ thọ là gì, mà tất cả các thọ đều được gọi là khổ?”
Yadi yāya uppannāya sattā viyogameva icchanti, so dukkhavedanāya sabhāvo.
If it is that upon the arising of which beings wish for disjunction (viyoga), that is the intrinsic nature of painful feeling.
Nếu bản chất của khổ thọ là cái mà khi nó phát sinh, chúng sinh chỉ mong muốn sự chia lìa khỏi nó.
Yāya ca pana uppannāya sattā aviyogameva icchanti, yāya na ubhayaṃ icchanti, sā kathaṃ dukkhavedanā siyā?
But that upon the arising of which beings wish for non-disjunction, and that for which they wish for neither, how could those be painful feelings?
Còn cái mà khi nó phát sinh, chúng sinh chỉ mong muốn sự không chia lìa khỏi nó, và cái mà họ không mong muốn cả hai, thì làm sao nó có thể là khổ thọ?
Atha yā attano nissayassa upaghātakārī, sā dukkhā.
Alternatively, if that which is detrimental to its own basis (nissaya) is painful.
Hoặc nếu cái nào gây hại cho nền tảng của chính nó thì là khổ.
Yā anuggahakārī, sā kathaṃ dukkhā siyā.
How could that which is beneficial be painful?
Cái nào mang lại lợi ích thì làm sao có thể là khổ?
Atha pana yadariyā dukkhato passanti, so dukkhavedanāya sabhāvo, saṅkhāradukkhatāya vedanaṃ ariyā dukkhato passanti, sā ca abhiṇhasabhāvāti kathaṃ tāsaṃ vedanānaṃ mudumajjhimādhimattadukkhabhāvo siyā?
Or again, if that which the noble ones (ariya) perceive as suffering is the intrinsic nature of painful feeling, and the noble ones perceive feeling as suffering due to the suffering of formations (saṅkhāradukkhatā), and that (suffering of formations) is an ever-present nature, how could there be mild, moderate, or intense painfulness for those feelings?
Hoặc nếu cái mà các bậc Thánh thấy là khổ, đó là bản chất của khổ thọ; các bậc Thánh thấy thọ là khổ do khổ tính của các hành, và điều đó là một bản chất thường xuyên; thì làm sao có thể có sự khổ nhẹ, trung bình, quá mức trong các thọ đó?
Yadi ca saṅkhāradukkhatāya eva vedanānaṃ dukkhabhāvo siyā, ‘‘tisso imā, bhikkhave, dukkhatāyo dukkhadukkhatā, vipariṇāmadukkhatā, saṅkhāradukkhatā’’ti (dī. ni. 3.305) ayaṃ dukkhatānaṃ vibhāgadesanā nippayojanā siyā.
And if the suffering nature of feelings were solely due to the suffering of formations, then this classification of sufferings – "Monks, these are the three kinds of suffering: suffering as pain (dukkha-dukkhatā), suffering due to change (vipariṇāma-dukkhatā), and suffering due to formations (saṅkhāra-dukkhatā)" – would be pointless.
Và nếu sự khổ của các thọ chỉ do khổ tính của các hành, thì sự thuyết giảng phân loại khổ tính này: “Này các Tỳ-kheo, có ba loại khổ tính này: khổ khổ tính, hoại khổ tính, hành khổ tính” sẽ trở nên vô dụng.
Tathā ca sati suttameva paṭibāhitaṃ siyā, purimesu ca tīsu rūpāvacarajjhānesu mudukā dukkhā vedanāti āpajjati sukhavedanāvacanato.
And if that were the case, the Sutta itself would be refuted, and it would imply that in the first three rūpāvacara jhānas, there is mild painful feeling, based on the pleasant feeling aspect.
Và như vậy, kinh sẽ bị bác bỏ; và trong ba thiền sắc giới đầu tiên sẽ có khổ thọ nhẹ, vì có lời nói về lạc thọ.
Catutthajjhāne arūpajjhānesu ca majjhimā, adukkhamasukhavedanāvacanato.
And in the fourth jhāna and the arūpajjhānas, it would imply moderate neither-pleasant-nor-unpleasant feeling.
Trong thiền thứ tư và các thiền vô sắc giới sẽ có khổ thọ trung bình, vì có lời nói về bất khổ bất lạc thọ.
Evaṃ sante purimā tisso rūpāvacarasamāpattiyo catutthajjhānasamāpattiyā arūpasamāpattīhi ca santatarāti āpajjati.
In that case, the former three rūpāvacara attainments would be less tranquil than the fourth jhāna attainment and the arūpa attainments, which would be absurd.
Nếu vậy, ba thiền định sắc giới đầu tiên sẽ trở nên an tịnh hơn so với thiền định thứ tư và các thiền định vô sắc giới.
Kathaṃ vā santatarappaṇītatarāsu samāpattīsu dukkhavedanāya adhikabhāvo yujjati?
Or how is the predominance of painful feeling consistent in attainments that are more tranquil and more sublime?
Hoặc làm sao sự gia tăng khổ thọ lại phù hợp trong các thiền định an tịnh và vi diệu hơn?
Tasmā vedanattayadesanāya pariyāyadesanābhāvo na yuttoti.
Therefore, the assertion that the teaching of the three feelings is an indirect teaching is not appropriate.
Do đó, việc nói rằng sự thuyết giảng về ba thọ là một sự thuyết giảng gián tiếp là không hợp lý.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘dukkhe sukhanti saññāvipallāso’’ti (a. ni. 4.49; paṭi. ma. 1.236), taṃ kathanti?
But what about what was said: "Perception of pleasure in suffering is a perversion (saññā-vipallāsa)"?
Vậy còn điều đã nói: “Sự điên đảo nhận thức là thấy lạc trong khổ” thì sao?
Vipariṇāmadukkhatāya saṅkhāradukkhatāya ca yathābhūtānavabodhena yā ekantato sukhasaññā, yā ca dukkhanimitte sukhanimittasaññā, taṃ sandhāya vuttaṃ.
That was said with reference to a complete perception of pleasure, and a perception of a pleasurable sign (nimitta) in a sign of suffering, due to not understanding things as they truly are, regarding suffering due to change (vipariṇāma-dukkhatā) and suffering due to formations (saṅkhāra-dukkhatā).
Điều đó được nói với ý nghĩa về sự nhận thức lạc một cách tuyệt đối, và sự nhận thức lạc trong những gì là nhân của khổ, do không hiểu biết đúng đắn về hoại khổ tính và hành khổ tính.
Evampi ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti (itivu. 53) idaṃ pana kathanti?
And how about this: "Monks, pleasant feeling is to be seen as suffering"?
Cũng vậy, “Này các Tỳ-kheo, lạc thọ nên được thấy là khổ” – điều này thì sao?
Idaṃ pana vipariṇāmadassane sanniyojanatthaṃ vuttaṃ tassa tattha virāguppattiyā upāyabhāvato sukhavedanāya bahudukkhānugatabhāvato ca.
This was stated to encourage seeing change (vipariṇāma), as it is a means for the arising of dispassion there, and because pleasant feeling is accompanied by much suffering.
Điều này được nói để thiết lập sự quán sát về sự biến hoại, vì đó là phương tiện để phát sinh sự ly tham trong đó, và vì lạc thọ đi kèm với nhiều khổ.
Tathā hi dukkhassa hetubhāvato anekehi dukkhadhammehi anubaddhattā ca paṇḍitā sukhampi dukkhamicceva paṭipannā.
Indeed, because it is the cause of suffering and bound up with countless painful phenomena, the wise have regarded even pleasure as suffering itself.
Thật vậy, vì là nhân của khổ và bị ràng buộc bởi vô số pháp khổ, nên các bậc hiền trí đã chấp nhận rằng ngay cả lạc cũng là khổ.
Evampi nattheva sukhā vedanā, sukhahetūnaṃ niyamābhāvato.
Furthermore, there is no pleasant feeling at all, due to the non-regularity of causes of pleasure.
Cũng vậy, không có lạc thọ nào cả, vì không có sự cố định của các nhân lạc.
Ye hi sukhavedanāya hetusammatā ghāsacchādanādayo, te eva adhimattaṃ akāle ca paṭiseviyamānā dukkhavedanāya hetubhāvamāpajjanti.
For those things considered causes of pleasant feeling, such as food and clothing, when partaken of excessively or at inappropriate times, become causes of painful feeling.
Vì những gì được coi là nhân của lạc thọ, như thức ăn, y phục, v.v., khi được sử dụng quá mức và không đúng lúc, lại trở thành nhân của khổ thọ.
Na ca yeneva hetunā sukhaṃ, teneva dukkhanti yuttaṃ vattuṃ.
And it is not proper to say that what causes pleasure also causes pain.
Và không hợp lý khi nói rằng cái gì là nhân của lạc thì cũng là nhân của khổ.
Tasmā na te sukhahetū, dukkhantarāpagame pana aviññūnaṃ sukhasaññā yathā cirataraṃ ṭhānādiiriyāpathasamaṅgī hutvā tadaññairiyāpathasamāyoge mahantañca bhāraṃ vahato bhāranikkhepe ceva vūpasame ca, tasmā nattheva sukhanti?
Therefore, those are not causes of pleasure. But due to the cessation of other pain, the ignorant perceive pleasure, just as when one who is tired from prolonged walking, standing, etc., changes posture or shifts positions, or when one carrying a heavy burden puts it down and experiences relief. So, there is no pleasure at all?
Do đó, chúng không phải là nhân của lạc; nhưng khi khổ khác chấm dứt, những người không hiểu biết lại có nhận thức về lạc, giống như khi một người mệt mỏi vì đi đường dài, sau khi giữ một tư thế đứng lâu, v.v., và sau đó thay đổi tư thế khác, hoặc khi một người mang vác nặng đặt gánh xuống và được an ổn; do đó, không có lạc nào cả?
Tayidaṃ sammadeva sukhahetuṃ apariññāya tassa niyamābhāvaparikappanaṃ.
This is merely supposing a non-regularity of the cause of pleasure without fully understanding the proper cause of pleasure.
Điều này là sự giả định về sự không cố định của nhân lạc, do không hiểu biết đúng đắn về nhân lạc.
Ārammaṇamattameva hi kevalaṃ sukhahetuṃ manasikatvā evaṃ vuttaṃ, ajjhattikasarīrassa avatthāvisesaṃ samuditaṃ pana ekajjhaṃ tadubhayaṃ sukhādihetūti veditabbaṃ.
Indeed, by merely considering the object (ārammaṇa) as the sole cause of pleasure, it is said thus. But it should be understood that a specific combined state of the inner body, along with both of these, is the cause of pleasure, etc.
Chỉ chú ý đến đối tượng thuần túy là nhân của lạc mà nói như vậy; nhưng trạng thái đặc biệt của cơ thể bên trong được tập hợp lại, cả hai điều đó cùng nhau được biết là nhân của lạc, v.v.
Yādisañca tadubhayaṃ sukhavedanāya hetu, tādisaṃ na kadācipi dukkhavedanāya hetu hotīti vavatthitā eva sukhādihetu.
And the combination of these two, which is the cause of pleasant feeling, is never the cause of painful feeling. Thus, the causes of pleasure, etc., are well-established.
Và cái gì là nhân của lạc thọ như vậy, thì không bao giờ là nhân của khổ thọ; do đó, nhân của lạc, v.v., đã được xác định rõ ràng.
Yathā nāma tejodhātu sāliyavaḍākasassādīnaṃ yādisamavatthantaraṃ patvā sātamadhurabhāvahetu hoti, na tādisameva patvā kadācipi asātaamadhurabhāvahetu hoti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the element of heat, having reached a certain state regarding rice, barley, and other grains, becomes a cause of their pleasant and sweet quality, it never becomes a cause of an unpleasant and unsweet quality by reaching the same state. This example should be seen in the same light.
Ví dụ, như yếu tố lửa, khi đạt đến một trạng thái đặc biệt nào đó của lúa, lúa mạch, v.v., thì trở thành nhân của vị ngon ngọt; không bao giờ khi đạt đến trạng thái đó lại trở thành nhân của vị không ngon ngọt, cũng vậy, điều này nên được hiểu.
Dukkhāpagameva kadāci sukhavedanantaraṃ upalabbhati.
Upon the cessation of pain, sometimes a pleasant feeling arises subsequently.
Khi khổ chấm dứt, đôi khi có sự cảm nhận về lạc thọ.
Tattha sukheyeva sukhasaññā, na dukkhāpagamamatte yathā addhānagamanaparissamakilantassa sambāhane iriyāpathaparivattane ca, aññathā kālantarepi parissamāpagame tādisī sukhasaññā siyā.
Here, the perception of pleasure is in pleasure itself, not merely in the cessation of pain, just as for one weary from a long journey, in massage and change of posture. Otherwise, such a perception of pleasure would occur even much later upon the cessation of fatigue.
Trong đó, nhận thức về lạc chỉ là trong lạc, không phải chỉ riêng sự chấm dứt khổ, giống như người mệt mỏi vì đi đường dài được xoa bóp và thay đổi tư thế; nếu không, sau một thời gian, khi sự mệt mỏi chấm dứt, cũng sẽ có nhận thức về lạc như vậy.
Dukkhāpagamamatte pana sukhanti parikappanā vedanāvisesassa anupalabbhamānattā.
But the supposition of pleasure merely in the cessation of pain is because no specific feeling is found.
Tuy nhiên, sự giả định rằng chỉ riêng sự chấm dứt khổ là lạc là do không cảm nhận được sự đặc biệt của thọ.
Ekanteneva cetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ, yato paṇītappaṇītāniyeva ārammaṇāni mahatā āyāsena sattā abhipatthayanti, na ca nesaṃ yena kenaci yathāladdhamattena paccayena patikāraṃ kātuṃ sakkā taṇhuppādenāti.
And this must be fully accepted, because beings earnestly desire increasingly refined objects (ārammaṇa) with great effort, and it is not possible to satisfy their craving with just any chance acquired object.
Và điều này hoàn toàn phải được chấp nhận như vậy, vì chúng sinh khao khát những đối tượng vi diệu nhất với sự nỗ lực lớn, và họ không thể làm hài lòng sự khao khát đó bằng bất kỳ loại phương tiện nào có được một cách ngẫu nhiên.
Vedanāpaccayā hi taṇhāupādi, tathābhāve ca sugandhamadhurasukhasamphassādivatthūnaṃ itarītarabhāvena sukhavisesasaññā jāyamānā katamassa dukkhavisesassa apagamane ghānajivhākāyadvāresu, sotadvāre ca dibbasaṅgītasadisapañcaṅgikatūriyasaddāvadhāraṇe.
For craving (taṇhā) arises conditioned by feeling (vedanā-paccayā taṇhā), and in such a state, the perception of specific pleasure arises in sweet-smelling, sweet, pleasant-to-touch, and other objects through their reciprocal nature, upon the cessation of what specific pain in the doors of nose, tongue, and body, and in the ear door upon apprehending sounds of divine music, like a five-instrument orchestra?
Vì từ thọ mà có ái, thủ; và trong tình trạng như vậy, khi nhận thức về sự đặc biệt của lạc phát sinh từ các vật có mùi thơm, vị ngọt, xúc chạm dễ chịu, v.v., ở các cửa mũi, lưỡi, thân, và ở cửa tai khi lắng nghe âm thanh nhạc cụ năm phần tương tự như âm nhạc của chư thiên, thì đó là sự chấm dứt của loại khổ đặc biệt nào?
Tasmā na dukkhavedanāyameva dukkhantarāpagame sukhasaññā, nāpi kevale dukkhāpagamamatteti āgamato yuttitopi vavatthitā tisso vedanāti bhagavato vedanattayadesanā nītatthāyeva, na neyyatthāti saññāpetabbaṃ.
Therefore, it should be made clear that the Blessed One's teaching of the three feelings is definite in meaning (nītatthā), not requiring further interpretation (neyyatthā), for it is neither merely a perception of pleasure in painful feeling itself upon the cessation of other pain, nor merely in the cessation of pain, both according to scripture (āgama) and reason (yutti).
Do đó, nhận thức về lạc không chỉ là trong khổ thọ khi khổ khác chấm dứt, cũng không phải chỉ riêng sự chấm dứt khổ; vậy nên, cần phải biết rằng sự thuyết giảng về ba thọ của Thế Tôn là một sự thuyết giảng có ý nghĩa rốt ráo, không phải là một sự thuyết giảng cần được diễn giải, cả theo kinh điển lẫn lý luận.
Evañcetaṃ upeti, iccetaṃ kusalaṃ, no ce, kammaṃ katvā uyyojetabbo ‘‘gaccha yathāsukha’’nti.
If it comes to this, then it is skillful. If not, having performed the action, he should be sent away, saying, "Go as you please."
Nếu điều này đúng như vậy, thì đó là điều khéo léo; nếu không, sau khi làm xong việc, người đó nên được tiễn đi với lời: “Hãy đi an lành.”
Evametā aññamaññapaṭipakkhasabhāvavavatthitalakkhaṇā eva tisso vedanā bhagavatā desitā.
Thus, these three feelings, whose characteristics are established by their mutually opposing natures, were taught by the Bhagavā.
Như vậy, ba thọ này, với các đặc tính được xác định là đối lập lẫn nhau, đã được Thế Tôn thuyết giảng.
Tañca kho vipassanākammikānaṃ yogāvacarānaṃ vedanāmukhena arūpakammaṭṭhānadassanatthaṃ.
And indeed, this was for the purpose of showing the immaterial meditation subject (arūpakammaṭṭhāna) through the doorway of feeling, for yogis engaged in vipassanā.
Và điều đó là để những hành giả tu tập thiền minh sát (vipassanā) có thể thấy được đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna) thông qua cửa ngõ của cảm thọ (vedanā).
Duvidhañhi kammaṭṭhānaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ, arūpakammaṭṭhānanti.
For there are two kinds of meditation subjects: material meditation subjects (rūpakammaṭṭhāna) and immaterial meditation subjects (arūpakammaṭṭhāna).
Thật vậy, đề mục thiền có hai loại: đề mục thiền sắc (rūpakammaṭṭhāna) và đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna).
Tattha bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ kathento saṅkhepamanasikāravasena vā vitthāramanasikāravasena vā catudhātuvavatthānādivasena vā katheti.
Therein, when teaching the material meditation subject, the Bhagavā teaches it by way of brief attention, or by way of detailed attention, or by way of the analysis of the four elements, and so on.
Ở đó, khi Đức Thế Tôn thuyết về đề mục thiền sắc (rūpakammaṭṭhāna), Ngài thuyết bằng cách tác ý tóm tắt, hoặc bằng cách tác ý chi tiết, hoặc bằng cách phân biệt Tứ đại (catudhātu) và các loại khác.
Arūpakammaṭṭhānaṃ pana kathento phassavasena vā vedanāvasena vā cittavasena vā katheti.
However, when teaching the immaterial meditation subject, he teaches it by way of contact (phassa), or by way of feeling (vedanā), or by way of consciousness (citta).
Còn khi thuyết về đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna), Ngài thuyết bằng cách xúc (phassa), hoặc bằng cảm thọ (vedanā), hoặc bằng tâm (citta).
Ekaccassa hi āpāthagate ārammaṇe āvajjato tattha cittacetasikānaṃ paṭhamābhinipāto phasso taṃ ārammaṇaṃ phusanto uppajjamāno pākaṭo hoti, ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ anubhavantī uppajjamānā vedanā pākaṭā hoti, ekaccassa taṃ ārammaṇaṃ vijānantaṃ uppajjamānaṃ viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti.
For when one attends to an object that has come into range, for some, the initial impact of mind and mental factors, contact (phassa), arising while touching that object, becomes manifest; for others, feeling (vedanā), arising while experiencing that object, becomes manifest; for others, consciousness (viññāṇa), arising while knowing that object, becomes manifest.
Thật vậy, khi một người tác ý đến đối tượng hiện tiền, đối với một số người, xúc (phassa) là sự tiếp xúc đầu tiên của tâm và các tâm sở với đối tượng đó, khi nó sinh khởi, thì hiển lộ rõ ràng; đối với một số người, cảm thọ (vedanā) đang kinh nghiệm đối tượng đó, khi nó sinh khởi, thì hiển lộ rõ ràng; đối với một số người, thức (viññāṇa) đang nhận biết đối tượng đó, khi nó sinh khởi, thì hiển lộ rõ ràng.
Iti tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena yathāpākaṭaṃ phassādimukhena tidhā arūpakammaṭṭhānaṃ katheti.
Thus, for these various individuals, according to their disposition, he teaches the immaterial meditation subject in three ways, through the doorway of contact and so on, according to what is manifest.
Vì vậy, tùy theo khuynh hướng của từng hạng người, Ngài thuyết đề mục thiền vô sắc theo ba cách, thông qua xúc (phassa) và các loại khác, tùy theo điều gì hiển lộ rõ ràng.
Tattha yassa phasso pākaṭo hoti, sopi ‘‘na kevalaṃ phassova uppajjati, tena saddhiṃ tadeva ārammaṇaṃ anubhavamānā vedanāpi uppajjati, sañjānamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
Therein, for whom contact is manifest, he also comprehends not merely that contact arises, but that simultaneously with it, feeling (vedanā) experiencing that very object, perception (saññā) perceiving, volition (cetanā) intending, and consciousness (viññāṇa) knowing also arise; thus, he comprehends them as the fivefold group beginning with contact.
Ở đó, người nào mà xúc (phassa) hiển lộ rõ ràng, người ấy cũng quán xét rằng: “Không chỉ có xúc sinh khởi, mà cùng với nó, cảm thọ (vedanā) đang kinh nghiệm đối tượng đó cũng sinh khởi, tưởng (saññā) đang nhận biết cũng sinh khởi, tư (cetanā) đang tác ý cũng sinh khởi, thức (viññāṇa) đang nhận biết cũng sinh khởi,” và người ấy quán xét nhóm năm pháp bắt đầu bằng xúc (phassapañcamaka) này.
Yassa vedanā pākaṭā hoti, sopi ‘‘na kevalaṃ vedanāva uppajjati, tāya saddhiṃ phusamāno phassopi uppajjati, sañjānamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi, vijānamānaṃ viññāṇampi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
For whom feeling is manifest, he also comprehends not merely that feeling arises, but that simultaneously with it, contact (phassa) touching, perception (saññā) perceiving, volition (cetanā) intending, and consciousness (viññāṇa) knowing also arise; thus, he comprehends them as the fivefold group beginning with contact.
Người nào mà cảm thọ (vedanā) hiển lộ rõ ràng, người ấy cũng quán xét rằng: “Không chỉ có cảm thọ sinh khởi, mà cùng với nó, xúc (phassa) đang tiếp xúc cũng sinh khởi, tưởng (saññā) đang nhận biết cũng sinh khởi, tư (cetanā) đang tác ý cũng sinh khởi, thức (viññāṇa) đang nhận biết cũng sinh khởi,” và người ấy quán xét nhóm năm pháp bắt đầu bằng xúc (phassapañcamaka) này.
Yassa viññāṇaṃ pākaṭaṃ hoti, sopi ‘‘na kevalaṃ viññāṇameva uppajjati, tena saddhiṃ tadevārammaṇaṃ phusamāno phassopi uppajjati, anubhavamānā vedanāpi, sañjānamānā saññāpi, cetayamānā cetanāpi uppajjatī’’ti phassapañcamakeyeva pariggaṇhāti.
For whom consciousness is manifest, he also comprehends not merely that consciousness arises, but that simultaneously with it, contact (phassa) touching that very object, feeling (vedanā) experiencing, perception (saññā) perceiving, and volition (cetanā) intending also arise; thus, he comprehends them as the fivefold group beginning with contact.
Người nào mà thức (viññāṇa) hiển lộ rõ ràng, người ấy cũng quán xét rằng: “Không chỉ có thức sinh khởi, mà cùng với nó, xúc (phassa) đang tiếp xúc đối tượng đó cũng sinh khởi, cảm thọ (vedanā) đang kinh nghiệm cũng sinh khởi, tưởng (saññā) đang nhận biết cũng sinh khởi, tư (cetanā) đang tác ý cũng sinh khởi,” và người ấy quán xét nhóm năm pháp bắt đầu bằng xúc (phassapañcamaka) này.
So ‘‘ime phassapañcamakā dhammā kiṃnissitā’’ti upadhārento ‘‘vatthunissitā’’ti pajānāti.
When he investigates, "On what are these five factors beginning with contact dependent?", he understands, "They are dependent on a basis (vatthu)."
Người ấy, khi quán sát: “Nhóm năm pháp bắt đầu bằng xúc này nương tựa vào điều gì?”, thì nhận biết: “Nương tựa vào y xứ (vatthu).”
Vatthu nāma karajakāyo.
The basis is the physical body.
Y xứ (vatthu) là thân do nghiệp sinh (karajakāya).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idañca pana me viññāṇaṃ etthasitaṃ etthapaṭibaddha’’nti (dī. ni. 1.235; ma. ni. 2.252).
It is in reference to this that it was said, "And this consciousness of mine is rooted here, bound here."
Điều này được nói đến trong câu: “Thức của ta nương tựa vào đây, bị ràng buộc vào đây” (Dī. Ni. 1.235; Ma. Ni. 2.252).
So atthato bhūtā ceva upādārūpāni ca, evamettha vatthu rūpaṃ, phassapañcamakā nāmanti nāmarūpamattameva passati.
In essence, this is the great elements and the derived material phenomena. Thus, here the basis is rūpa (matter), and the five factors beginning with contact are nāma (mentality), so he perceives merely nāmarūpa.
Về mặt ý nghĩa, đó là các đại chủng (bhūta) và các sắc y sinh (upādārūpa); như vậy, ở đây y xứ (vatthu) là sắc (rūpa), còn nhóm năm pháp bắt đầu bằng xúc là danh (nāma); người ấy chỉ thấy danh sắc (nāmarūpa) mà thôi.
Rūpañcettha rūpakkhandho, nāmaṃ cattāro arūpino khandhāti pañcakkhandhamattaṃ hoti.
Herein, rūpa is the rūpa-khandha (material aggregate), and nāma is the four immaterial aggregates; thus, it is merely the five aggregates.
Sắc (rūpa) ở đây là sắc uẩn (rūpakkhandha), danh (nāma) là bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā); như vậy là chỉ có năm uẩn (pañcakkhandha).
Nāmarūpavinimuttā hi pañcakkhandhā, pañcakkhandhavinimuttaṃ vā nāmarūpaṃ natthi.
For the five aggregates are not separate from nāmarūpa, nor is nāmarūpa separate from the five aggregates.
Thật vậy, không có năm uẩn nào tách rời khỏi danh sắc, cũng không có danh sắc nào tách rời khỏi năm uẩn.
So ‘‘ime pañcakkhandhā kiṃhetukā’’ti upaparikkhanto ‘‘avijjādihetukā’’ti, tato ‘‘paccayo ceva paccayuppannañca idaṃ, añño satto vā puggalo vā natthi, suddhasaṅkhārapuñjamattamevā’’ti sappaccayanāmarūpavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā vipassanāpaṭipāṭiyā ‘‘aniccaṃ dukkhamanattā’’ti sammasanto vicarati.
When he examines, "What are the causes of these five aggregates?", he understands, "They are caused by ignorance and so on." Then he applies the three characteristics (tilakkhaṇa) to this dependent nāmarūpa, realizing, "This is merely cause and effect; there is no other being or person, just a pure collection of formations," and thus, through the progress of vipassanā, he discerns, "impermanent (anicca), suffering (dukkha), non-self (anattā)."
Người ấy, khi quán sát: “Năm uẩn này do nhân gì?”, thì nhận biết: “Do vô minh (avijjā) và các nhân khác”; từ đó, người ấy thấy: “Đây là nhân và quả do nhân sinh, không có chúng sinh hay cá nhân nào khác, chỉ là một khối các hành (saṅkhāra) thuần túy mà thôi,” và bằng cách áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) vào danh sắc có duyên (sappaccayanāmarūpa), người ấy tiếp tục quán sát theo lộ trình minh sát (vipassanāpaṭipāṭi) là “vô thường (aniccaṃ), khổ (dukkhaṃ), vô ngã (anattā).”
So ‘‘ajja ajjā’’ti paṭivedhaṃ ākaṅkhamāno tathārūpe samaye utusappāyaṃ, puggalasappāyaṃ, bhojanasappāyaṃ, dhammassavanasappāyaṃ vā labhitvā ekapallaṅkena nisinnova vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā arahatte patiṭṭhāti.
Longing for realization "today, today," and having obtained a suitable season, suitable companions, suitable food, or suitable Dhamma discourse at such a time, he sits in a single cross-legged posture, brings his vipassanā to completion, and becomes established in Arahantship.
Người ấy, mong cầu sự chứng ngộ “ngay hôm nay, ngay hôm nay,” khi gặp được thời tiết thích hợp, người thích hợp, thức ăn thích hợp, hoặc cơ hội nghe pháp thích hợp, chỉ ngồi kiết già một mình, đưa thiền minh sát đến đỉnh cao và an trú vào quả vị A-la-hán (arahatta).
Evaṃ imesaṃ tiṇṇaṃ janānaṃ yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
Thus, the meditation subject for these three kinds of people, up to Arahantship, should be understood.
Như vậy, đề mục thiền của ba hạng người này cần được hiểu cho đến khi đạt A-la-hán.
Idha pana bhagavā vedanāvasena bujjhanakānaṃ ajjhāsayena arūpakammaṭṭhānaṃ kathento vedanāvasena kathesi.
Here, however, the Bhagavā taught the immaterial meditation subject by way of feeling, according to the disposition of those who understand by way of feeling.
Nhưng ở đây, Đức Thế Tôn đã thuyết đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna) theo cách cảm thọ (vedanā) để phù hợp với khuynh hướng của những người có thể giác ngộ bằng cảm thọ.
Tattha –
Therein –
Ở đó –
Idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ – tattha lakkhaṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
This miscellaneous matter should be understood. Therein, characteristic is as stated below.
Đây là những điều tạp loại cần được biết – ở đây, đặc tính (lakkhaṇa) đã được nói ở trên.
Adhiṭṭhānanti phasso.
Basis (adhiṭṭhāna) is contact (phassa).
Y chỉ (Adhiṭṭhāna) là xúc (phassa).
‘‘Phassapaccayā vedanā’’ti hi vacanato phasso vedanāya adhiṭṭhānaṃ.
For, by the saying "Feeling arises dependent on contact," contact is the basis of feeling.
Vì theo lời dạy “Do duyên xúc mà có cảm thọ,” xúc là y chỉ của cảm thọ.
Tathā hi so vedanādhiṭṭhānabhāvato niccammagāvīupamāya upamito.
Indeed, being the basis of feeling, it is compared to a flayed cow.
Thật vậy, xúc được ví như con bò không da vì nó là y chỉ của cảm thọ.
Tattha sukhavedanīyo phasso sukhāya vedanāya adhiṭṭhānaṃ, dukkhavedanīyo phasso dukkhāya vedanāya, adukkhamasukhavedanīyo phasso adukkhamasukhāya vedanāya adhiṭṭhānaṃ, āsannakāraṇanti attho.
Therein, contact conducive to pleasant feeling is the basis for pleasant feeling; contact conducive to painful feeling is the basis for painful feeling; contact conducive to neutral feeling is the basis for neutral feeling; meaning, it is the proximate cause.
Ở đó, xúc thuộc về lạc thọ (sukhavedanīyo phasso) là y chỉ của lạc thọ (sukhāya vedanāya), xúc thuộc về khổ thọ (dukkhavedanīyo phasso) là y chỉ của khổ thọ (dukkhāya vedanāya), xúc thuộc về xả thọ (adukkhamasukhavedanīyo phasso) là y chỉ của xả thọ (adukkhamasukhāya vedanāya), nghĩa là nguyên nhân gần.
Vedanā kassa padaṭṭhānaṃ?
Of what is feeling the proximate cause (padaṭṭhāna)?
Cảm thọ là cận nhân (padaṭṭhāna) của cái gì?
‘‘Vedanāpaccayā taṇhā’’ti vacanato taṇhāya padaṭṭhānaṃ abhipatthanīyabhāvato.
By the saying "Craving arises dependent on feeling," it is the proximate cause of craving due to its desirability.
Theo lời dạy “Do duyên cảm thọ mà có ái,” cảm thọ là cận nhân của ái (taṇhā) vì có tính chất đáng ham muốn.
Sukhā vedanā tāva taṇhāya padaṭṭhānaṃ hotu, itarā pana kathanti?
Let pleasant feeling be the proximate cause of craving; but how about the other feelings?
Lạc thọ (sukhā vedanā) là cận nhân của ái thì đúng rồi, nhưng các cảm thọ khác thì sao?
Vuccate sukhasamaṅgīpi tāva taṃsadisaṃ tato vā uttaritaraṃ sukhaṃ abhipattheti, kimaṅga pana dukkhasamaṅgībhūto.
It is said that even one endowed with pleasure craves for a similar or superior pleasure; how much more so one who is afflicted by pain?
Được nói rằng: người đang có lạc thọ cũng mong cầu một lạc thọ tương tự hoặc cao hơn; huống chi người đang có khổ thọ.
Adukkhamasukhā ca santabhāvena sukhamicceva vuccatīti tissopi vedanā taṇhāya padaṭṭhānaṃ.
And neutral feeling, due to its peaceful nature, is indeed called pleasure. Thus, all three feelings are the proximate cause of craving.
Và xả thọ (adukkhamasukhā) được gọi là lạc vì tính chất an tịnh của nó; do đó, cả ba cảm thọ đều là cận nhân của ái.
Diṭṭhimānānusayā cettha rāgapakkhiyā kātabbā.
Here, the latent tendencies of wrong view (diṭṭhi) and conceit (māna) should be regarded as belonging to the side of lust.
Ở đây, tùy miên tà kiến (diṭṭhī) và tùy miên mạn (māna) cần được xếp vào phe tham (rāgapakkhiyā).
Sukhābhinandanena hi diṭṭhigatikā ‘‘sassata’’ntiādinā sakkāye abhinivisanti, mānajātikā ca mānaṃ jappenti ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā.
For those with wrong views, through delight in pleasure, cling to a self (sakkāya) with views like "eternal," and those with conceit utter conceit, saying "I am superior," and so on.
Thật vậy, những người có tà kiến, do hoan hỷ với lạc, chấp trước vào thân kiến (sakkāya) với quan điểm “thường còn (sassata),” v.v.; và những người có mạn, sinh khởi mạn với câu “ta hơn người,” v.v.
Vicikicchānusayo pana avijjāpakkhiko kātabbo.
The latent tendency of doubt (vicikicchā) should be regarded as belonging to the side of ignorance.
Còn tùy miên hoài nghi (vicikicchānusayo) cần được xếp vào phe vô minh (avijjāpakkhiko).
Tathā hi vuttaṃ paṭiccasamuppādavibhaṅge (vibha. 288-289) ‘‘vedanāpaccayā vicikicchā’’ti.
Thus it was said in the Analysis of Dependent Origination, "Doubt arises dependent on feeling."
Thật vậy, điều này đã được nói trong Phân tích Duyên khởi (Paṭiccasamuppādavibhaṅga) (Vibha. 288-289): “Do duyên cảm thọ mà có hoài nghi (vicikicchā).”
Anusayānañca tattha tattha santāne appahīnabhāvena thāmagamanaṃ.
And the persistence of latent tendencies in various mind-streams is due to their unabandoned state.
Và sự tồn tại mạnh mẽ của các tùy miên trong từng dòng tâm thức (santāna) là do chúng chưa được đoạn trừ.
Tasmā ‘‘sukhāya vedanāya rāgānusayo anusetī’’ti maggena appahīnattā anurūpakāraṇalābhe uppajjanāraho rāgo, tattha sayito viya hotīti attho.
Therefore, "the latent tendency of lust lies dormant in pleasant feeling" means that lust, being unabandoned by the path, is capable of arising when a suitable condition is met, as if it were sleeping there.
Vì vậy, “tùy miên tham tùy miên nơi lạc thọ” có nghĩa là tham (rāgo), do chưa được đoạn trừ bằng đạo (magga), có khả năng sinh khởi khi gặp điều kiện thích hợp, như thể nó đang nằm yên ở đó.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining cases.
Tương tự cho các trường hợp còn lại.
Indriyanti etā hi sukhādayo tisso vedanā sukhindriyaṃ, dukkhindriyaṃ, somanassindriyaṃ, domanassindriyaṃ, upekkhindriyanti adhipateyyaṭṭhena indriyato pañcadhā vibhattā.
Faculty means that these three feelings—pleasant, painful, and neither-painful-nor-pleasant—are divided into five faculties by way of dominance (adhipateyyaṭṭhena indriyato): the faculty of pleasure (sukhindriya), the faculty of pain (dukkhindriya), the faculty of joy (somanassindriya), the faculty of displeasure (domanassindriya), and the faculty of equanimity (upekkhindriya).
Indriya (căn) là ba thọ này, bắt đầu từ lạc, được phân chia thành năm loại quyền năng (indriya) theo nghĩa chi phối: lạc căn (sukhindriya), khổ căn (dukkhindriya), hỷ căn (somanassindriya), ưu căn (domanassindriya), và xả căn (upekkhindriya).
Kāyikañhi sātaṃ sukhindriyanti vuttaṃ, asātaṃ dukkhindriyanti.
For bodily ease is called the faculty of pleasure, and bodily discomfort is called the faculty of pain.
Cái dễ chịu thuộc về thân được gọi là lạc căn, cái khó chịu là khổ căn.
Mānasaṃ pana sātaṃ somanassindriyanti vuttaṃ, asātaṃ domanassindriyanti.
Mental ease, however, is called the faculty of joy, and mental discomfort is called the faculty of displeasure.
Còn cái dễ chịu thuộc về tâm được gọi là hỷ căn, cái khó chịu là ưu căn.
Duvidhampi neva sātaṃ nāsātaṃ upekkhindriyanti.
Neither ease nor discomfort, whether bodily or mental, is called the faculty of equanimity.
Cả hai loại không dễ chịu cũng không khó chịu là xả căn.
Kiṃ panettha kāraṇaṃ – yathā kāyikacetasikā sukhadukkhavedanā ‘‘sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ, dukkhindriyaṃ domanassindriya’’nti vibhajitvā vuttā, na evaṃ adukkhamasukhāti?
What is the reason here? Just as bodily and mental pleasant and painful feelings are differentiated and expressed as “faculty of pleasure, faculty of joy, faculty of pain, faculty of displeasure,” why is neither-painful-nor-pleasant feeling not expressed in the same way?
Nguyên nhân ở đây là gì – tại sao các thọ lạc khổ thuộc về thân và tâm được phân chia và nói là “lạc căn, hỷ căn, khổ căn, ưu căn” nhưng thọ không khổ không lạc thì không?
Bhedābhāvato.
Because there is no differentiation.
Vì không có sự khác biệt.
Yatheva hi anuggahasabhāvā bādhakasabhāvā ca sukhadukkhavedanā aññathā kāyassa anuggahaṃ bādhakañca karonti, cittassa ca aññathā, na evaṃ adukkhamasukhā, tasmā bhedābhāvato vibhajitvā na vuttā.
Just as pleasant and painful feelings, being of a nature to support and of a nature to hinder, act differently to support or hinder the body and differently to the mind, neither-painful-nor-pleasant feeling does not. Therefore, due to the absence of differentiation, it is not expressed separately.
Thật vậy, giống như các thọ lạc khổ có tính chất hỗ trợ và tính chất gây trở ngại, chúng gây hỗ trợ và trở ngại cho thân theo cách này, và cho tâm theo cách khác, nhưng thọ không khổ không lạc thì không như vậy. Do đó, vì không có sự khác biệt, nên nó không được phân chia và nói riêng.
Dvidhāditāti sabbāpi hi vedanā vedayitaṭṭhena ekavidhāpi nissayabhedena duvidhā – kāyikā cetasikāti, sukhā, dukkhā, adukkhamasukhāti tividhā, catuyonivasena catubbidhā, indriyavasena, gativasena ca pañcavidhā, dvāravasena ca ārammaṇavasena ca chabbidhā, sattaviññāṇadhātuyogena sattavidhā, aṭṭhalokadhammapaccayatāya aṭṭhavidhā, sukhādīnaṃ paccekaṃ atītādivibhāgena navavidhā, tā eva ajjhattabahiddhābhedena aṭṭhārasavidhā, tathā rūpādīsu chasu ārammaṇesu ekekasmiṃ sukhādivasena tisso tisso katvā.
Being two-fold and so on means that all feelings, though one-fold by way of experiencing, are two-fold by way of basis—bodily and mental; three-fold—pleasant, painful, and neither-painful-nor-pleasant; four-fold by way of the four origins; five-fold by way of faculties and by way of destinations; six-fold by way of doors and by way of objects; seven-fold by association with the seven consciousness-elements; eight-fold by being conditioned by the eight worldly conditions; nine-fold by the individual division of pleasant and so on into past, future, and present; those same are eighteen-fold by the division into internal and external, and similarly, by making three feelings each (pleasant, painful, neither-painful-nor-pleasant) for each of the six sense objects such as forms.
Dvidhāditā (tính hai loại, v.v.): Tất cả các thọ, dù chỉ có một loại theo nghĩa là cảm giác (vedayita), nhưng theo sự khác biệt về căn cứ thì có hai loại – thuộc thân và thuộc tâm; có ba loại – lạc, khổ, không khổ không lạc; có bốn loại theo bốn nơi sinh; có năm loại theo căn (indriya) và theo cõi (gati); có sáu loại theo cửa (dvāra) và theo đối tượng (ārammaṇa); có bảy loại theo sự phối hợp với bảy thức giới; có tám loại theo nhân duyên của tám pháp thế gian; có chín loại theo sự phân chia riêng biệt của lạc, v.v., thành quá khứ, v.v.; chính những loại đó lại có mười tám loại theo sự khác biệt nội tại và bên ngoài, cũng như bằng cách tạo ra ba loại (lạc, v.v.) cho mỗi sáu đối tượng (rūpa, v.v.).
Rūpārammaṇasmiñhi sukhāpi uppajjati, dukkhāpi, adukkhamasukhāpi, evaṃ itaresupi.
For upon a form object, a pleasant feeling arises, a painful feeling, and a neither-painful-nor-pleasant feeling; similarly for the others.
Thật vậy, đối với đối tượng sắc (rūpārammaṇa), cả lạc, khổ, và không khổ không lạc đều khởi lên, tương tự đối với các đối tượng còn lại.
Atha vā aṭṭhārasamanopavicāravasena aṭṭhārasa.
Alternatively, eighteen-fold by way of the eighteen mental explorations.
Hoặc có mười tám loại theo mười tám sự suy xét của ý (manopavicāra).
Vuttañhi –
For it is said:
Như đã nói:
Evaṃ aṭṭhārasavidhā honti.
Thus they become eighteen-fold.
Như vậy có mười tám loại.
Tathā cha gehassitāni somanassāni, cha gehassitāni domanassāni, cha gehassitā upekkhā, tathā nekkhammassitā somanassādayoti evaṃ chattiṃsavidhā.
Similarly, six joys associated with household life, six displeasures associated with household life, six equanimities associated with household life; likewise, joys and so on associated with renunciation—thus they are thirty-six-fold.
Cũng vậy, sáu hỷ thuộc về gia đình, sáu ưu thuộc về gia đình, sáu xả thuộc về gia đình, và tương tự, hỷ, v.v., thuộc về xuất ly, như vậy có ba mươi sáu loại.
Atīte chattiṃsa, anāgate chattiṃsa, paccuppanne chattiṃsāti aṭṭhuttarasatampi bhavanti.
Thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present—thus they become one hundred and eight.
Ba mươi sáu loại trong quá khứ, ba mươi sáu loại trong vị lai, ba mươi sáu loại trong hiện tại, như vậy có một trăm lẻ tám loại.
Evamettha dvidhāditā veditabbāti.
Thus, in this context, the state of being two-fold and so on should be understood.
Như vậy, ở đây cần phải biết về tính hai loại, v.v.
Gāthāsu samāhitoti upacārappanābhedena samādhinā samāhito.
In the verses, composed means composed by samādhi, which is distinguished by access concentration (upacāra) and absorption (appanā).
Trong các bài kệ, samāhito (có định) nghĩa là có định bởi sự định được phân chia thành cận định và an định.
Tena samathabhāvanānuyogaṃ dasseti.
Thereby, it shows the application of serenity meditation (samathabhāvanā).
Điều đó cho thấy sự chuyên tâm vào tu tập chỉ (samatha).
Sampajānoti sātthakasampajaññādinā catubbidhena sampajaññena sampajāno.
Comprehending means comprehending with the four-fold comprehension, such as comprehension for purpose (sātthakasampajañña).
Sampajāno (có chánh tri kiến) nghĩa là có chánh tri kiến bởi bốn loại chánh tri kiến, bắt đầu từ chánh tri kiến có mục đích.
Tena vipassanānuyogaṃ dasseti.
Thereby, it shows the application of insight meditation (vipassanānuyoga).
Điều đó cho thấy sự chuyên tâm vào tu tập quán (vipassanā).
Satoti satokārī.
Mindful means acting with mindfulness.
Sato (có niệm) nghĩa là người hành động với niệm.
Tena samathavipassanānayena dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
Thereby, the Dhammas, through the method of serenity and insight, reach the perfection of development.
Điều đó cho thấy các pháp đạt đến sự viên mãn của tu tập theo phương pháp chỉ và quán.
Tena samannāgatattaṃ dasseti.
Thereby, it shows being endowed with it.
Điều đó cho thấy sự đầy đủ của điều đó.
Vedanā ca pajānātīti ‘‘imā vedanā, ettakā vedanā’’ti sabhāvato vibhāgato ‘‘aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’ti aniccādilakkhaṇato ca pubbabhāge tīhi pariññāhi parijānanto vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggena pariññāpaṭivedhena pajānāti.
He understands feelings means by understanding these feelings as "these are feelings, these many are feelings" in terms of their nature and division, and as "impermanent, painful, subject to change" in terms of their characteristics of impermanence and so on, by developing insight through the three comprehensions (pariññā) in the initial stage, he understands them by penetration of knowledge through the Noble Path.
Vedanā ca pajānāti (và biết các thọ) nghĩa là, trong giai đoạn đầu, bằng cách nhận biết với ba loại tuệ tri (pariññā) về bản chất và sự phân loại của chúng là “những thọ này, số lượng thọ này,” và về các đặc tính vô thường, khổ, biến hoại của chúng là “vô thường, khổ, có tính chất biến hoại,” người ấy phát triển tuệ quán (vipassanā) và biết rõ bằng sự thâm nhập vào tuệ tri qua Thánh đạo.
Vedanānañca sambhavanti samudayasaccaṃ.
And the origin of feelings is the truth of origin.
Vedanānañca sambhavaṃ (và sự sinh khởi của các thọ) là sự thật về tập khởi (samudayasacca).
Yattha cetā nirujjhantīti ettāvatā vedanā yattha nirujjhanti, taṃ nirodhasaccaṃ.
Where they cease means that by this much, where feelings cease, that is the truth of cessation.
Yattha cetā nirujjhanti (nơi chúng diệt tận) là sự thật về diệt tận (nirodhasacca) – nơi các thọ diệt tận.
Khayagāminanti vedanānaṃ khayagāminaṃ ariyamaggañca pajānātīti sambandho.
Leading to destruction means "he also understands the Noble Path leading to the destruction of feelings"—this is the connection.
Khayagāminaṃ (đưa đến sự đoạn diệt) có liên hệ với câu “và biết con đường Thánh đạo đưa đến sự đoạn diệt của các thọ.”
Vedanānaṃ khayāti evaṃ cattāri saccāni paṭivijjhantena ariyamaggena vedanānaṃ anuppādanirodhā.
Through the destruction of feelings means the non-arising cessation of feelings by the Noble Path, which penetrates the four truths in this way.
Vedanānaṃ khayā (do sự đoạn diệt của các thọ) là sự diệt tận không sinh khởi của các thọ do Thánh đạo thâm nhập bốn sự thật như vậy.
Nicchāto parinibbutoti nittaṇho, pahīnataṇho, kilesaparinibbānena, khandhaparinibbānena ca parinibbuto hoti.
Uncraving, totally cooled means free from craving, with craving abandoned, and totally cooled by the cooling of defilements (kilesaparinibbāna) and the cooling of aggregates (khandhaparinibbāna).
Nicchāto parinibbuto (không còn khát ái, đã nhập Niết-bàn) nghĩa là không còn khát ái, ái đã được đoạn trừ, và đã nhập Niết-bàn bằng sự nhập Niết-bàn của phiền não và sự nhập Niết-bàn của các uẩn.
53. Catutthe dukkhato daṭṭhabbāti sukhavedanā vipariṇāmadukkhavasena dukkhāti ñāṇacakkhunā passitabbā.
53. In the fourth, to be seen as pain means that pleasant feeling, by way of the pain of change, should be seen as painful with the eye of wisdom.
53. Trong bài thứ tư, dukkhato daṭṭhabbā (nên được quán là khổ) nghĩa là thọ lạc nên được quán bằng tuệ nhãn là khổ do sự khổ của biến hoại (vipariṇāmadukkha).
Sallato daṭṭhabbāti dunnīharaṇaṭṭhena antotudanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena dukkhadukkhabhāvena dukkhavedanā sallanti passitabbā.
To be seen as a dart means that painful feeling, by way of being difficult to extract, by way of piercing from within, by way of oppression, and by way of being pain itself, should be seen as a dart.
Sallato daṭṭhabbā (nên được quán là mũi tên) nghĩa là thọ khổ nên được quán là mũi tên (salla) do khó nhổ ra, do đâm chích bên trong, do tính chất áp bức, và do bản chất khổ của khổ (dukkhadukkha).
Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭipakkhato ca adukkhamasukhā vedanā aniccāti passitabbā.
As impermanent means that neither-painful-nor-pleasant feeling should be seen as impermanent, by way of coming into existence and then ceasing, by way of having arising and passing away, by way of being temporary, and by way of being the opposite of permanence.
Aniccato (là vô thường) nghĩa là thọ không khổ không lạc nên được quán là vô thường do tính chất có rồi không, do có sự sinh diệt, do chỉ tồn tại tạm thời, và do đối nghịch với thường hằng.
Kāmañcettha sabbāpi vedanā aniccato passitabbā, aniccadassanato pana sātisayaṃ virāganimittaṃ dukkhadassananti imamatthaṃ dassento satthā ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā, dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha.
Although all feelings should be seen as impermanent in this context, the Teacher said, "Monks, pleasant feeling should be seen as pain; painful feeling should be seen as a dart," to show that seeing pain is an especially strong cause for dispassion, thus indicating this meaning, namely, seeing impermanence.
Mặc dù ở đây tất cả các thọ đều nên được quán là vô thường, nhưng để chỉ ra ý nghĩa rằng sự quán khổ là dấu hiệu đặc biệt của sự ly tham, bậc Đạo Sư đã nói: “Này các Tỳ-kheo, thọ lạc nên được quán là khổ; thọ khổ nên được quán là mũi tên.”
Atha vā yattha puthujjanā sukhābhinivesino, tattha nibbedajananatthaṃ tathā vuttaṃ.
Alternatively, where ordinary people are entrenched in pleasure, it was said thus to generate disenchantment.
Hoặc, nơi mà phàm phu bám chấp vào lạc, lời dạy đó được nói ra để tạo sự nhàm chán.
Tenassā saṅkhāradukkhatāya dukkhabhāvo dassito.
Thereby, its painful nature as the pain of formations (saṅkhāradukkha) is shown.
Do đó, tính khổ của nó được chỉ ra bởi sự khổ của hành (saṅkhāradukkha).
Yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti vipariṇāmadukkhatāya ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti vatvā ‘‘sukhāpi tāva edisī, dukkhā nu kho kīdisī’’ti cintentānaṃ dukkhadukkhatāya ‘‘dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha, itarā pana saṅkhāradukkhatāya eva dukkhāti dassento ‘‘adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti avoca.
What is impermanent is painful, so having said, "Monks, pleasant feeling should be seen as pain," due to the pain of change, and for those who ponder, "If pleasant feeling is like this, what then is painful feeling like?", he said, "Painful feeling should be seen as a dart," due to the pain of pain (dukkhadukkhatā); but showing that the other (neither-painful-nor-pleasant) is painful only by way of the pain of formations, he said, "Neither-painful-nor-pleasant feeling should be seen as impermanent."
Cái gì vô thường thì cái đó là khổ. Sau khi nói “Này các Tỳ-kheo, thọ lạc nên được quán là khổ” do sự khổ của biến hoại, để những ai suy nghĩ “thọ lạc còn như vậy, vậy thọ khổ sẽ như thế nào?” thì Ngài nói “thọ khổ nên được quán là mũi tên” do sự khổ của khổ. Còn để chỉ ra rằng thọ kia là khổ do sự khổ của hành, Ngài đã nói “thọ không khổ không lạc nên được quán là vô thường.”
Ettha ca ‘‘sukhā vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti etena rāgassa samugghātanūpāyo dassito.
And here, by "pleasant feeling should be seen as pain," the means of eradicating lust is shown.
Ở đây, với câu “thọ lạc nên được quán là khổ,” phương pháp nhổ tận gốc tham ái (rāga) đã được chỉ ra.
Sukhavedanāya hi rāgānusayo anuseti.
For the latent tendency of lust underlies pleasant feeling.
Thật vậy, tùy miên tham ái (rāgānusaya) nằm tiềm ẩn trong thọ lạc.
‘‘Dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti etena dosassa samugghātanūpāyo dassito.
By "painful feeling should be seen as a dart," the means of eradicating hatred is shown.
Với câu “thọ khổ nên được quán là mũi tên,” phương pháp nhổ tận gốc sân hận (dosa) đã được chỉ ra.
Dukkhavedanāya hi paṭighānusayo anuseti.
For the latent tendency of aversion underlies painful feeling.
Thật vậy, tùy miên sân hận (paṭighānusaya) nằm tiềm ẩn trong thọ khổ.
‘‘Adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti etena mohassa samugghātanūpāyo dassito.
By "neither-painful-nor-pleasant feeling should be seen as impermanent," the means of eradicating delusion is shown.
Với câu “thọ không khổ không lạc nên được quán là vô thường,” phương pháp nhổ tận gốc si mê (moha) đã được chỉ ra.
Adukkhamasukhavedanāya hi avijjānusayo anuseti.
For indeed, the latent tendency of ignorance lies latent in neither-painful-nor-pleasant feeling.
Thật vậy, tùy miên vô minh (avijjānusaya) nằm tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc.
Tathā paṭhamena taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ dassitaṃ tassa sukhassādahetukattā, dutiyena duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ.
Similarly, by the first, the abandonment of the defilement of craving is shown, because it has pleasant enjoyment as its cause; by the second, the abandonment of the defilement of bad conduct.
Cũng vậy, với điều thứ nhất, sự đoạn trừ ô nhiễm tham ái (taṇhāsaṃkilesa) được chỉ ra vì nó là nguyên nhân của sự hưởng thụ lạc. Với điều thứ hai, sự đoạn trừ ô nhiễm ác hạnh (duccaritasaṃkilesa).
Yathābhūtañhi dukkhaṃ aparijānantā tassa pariharaṇatthaṃ duccaritaṃ caranti.
For indeed, not fully understanding suffering as it really is, they commit bad conduct for its avoidance.
Thật vậy, những người không nhận biết khổ như thực, họ thực hành ác hạnh để tránh nó.
Tatiyena diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ aniccato passantassa diṭṭhisaṃkilesābhāvato avijjānimittattā diṭṭhisaṃkilesassa, avijjānimittañca adukkhamasukhā vedanā.
By the third, the abandonment of the defilement of wrong view, because for one who sees (it) as impermanent, there is no defilement of wrong view; and because the defilement of wrong view has ignorance as its cause, and neither-painful-nor-pleasant feeling has ignorance as its cause.
Với điều thứ ba, sự đoạn trừ ô nhiễm tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa) vì người quán là vô thường thì không có ô nhiễm tà kiến, và vì ô nhiễm tà kiến có nguyên nhân là vô minh, và thọ không khổ không lạc là nguyên nhân của vô minh.
Paṭhamena vā vipariṇāmadukkhapariññā, dutiyena dukkhadukkhapariññā, tatiyena saṅkhāradukkhapariññā.
Or, by the first, the full understanding of suffering due to change; by the second, the full understanding of suffering as pain; by the third, the full understanding of suffering due to formations.
Hoặc, với điều thứ nhất là tuệ tri về khổ của biến hoại (vipariṇāmadukkha), với điều thứ hai là tuệ tri về khổ của khổ (dukkhadukkha), với điều thứ ba là tuệ tri về khổ của hành (saṅkhāradukkha).
Paṭhamena vā iṭṭhārammaṇapariññā, dutiyena aniṭṭhārammaṇapariññā, tatiyena majjhattārammaṇapariññā.
Or, by the first, the full understanding of a desirable object; by the second, the full understanding of an undesirable object; by the third, the full understanding of a neutral object.
Hoặc, với điều thứ nhất là tuệ tri về đối tượng khả ái, với điều thứ hai là tuệ tri về đối tượng bất khả ái, với điều thứ ba là tuệ tri về đối tượng trung tính.
Virattesu hi tadārammaṇadhammesu ārammaṇānipi virattāneva hontīti.
For when those qualities pertaining to the object are dispassionate, the objects themselves become dispassionate.
Thật vậy, khi các pháp đối tượng đó đã ly tham, thì các đối tượng cũng trở nên ly tham.
Paṭhamena vā rāgappahānaparikittanena dukkhānupassanāya appaṇihitavimokkho dīpito hoti, dutiyena dosappahānaparikittanena aniccānupassanāya animittavimokkho, tatiyena mohappahānaparikittanena anattānupassanāya suññatavimokkho dīpito hotīti veditabbaṃ.
Or it should be understood that by the first, through the declaration of the abandonment of lust, the Release by Non-Hinging is indicated through contemplation of suffering; by the second, through the declaration of the abandonment of hatred, the Signless Release is indicated through contemplation of impermanence; by the third, through the declaration of the abandonment of delusion, the Emptiness Release is indicated through contemplation of non-self.
Hoặc, với điều thứ nhất, bằng cách tuyên bố sự đoạn trừ tham ái, sự giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkho) thông qua quán khổ được chỉ ra. Với điều thứ hai, bằng cách tuyên bố sự đoạn trừ sân hận, sự giải thoát vô tướng (animittavimokkho) thông qua quán vô thường được chỉ ra. Với điều thứ ba, bằng cách tuyên bố sự đoạn trừ si mê, sự giải thoát không (suññatavimokkho) thông qua quán vô ngã được chỉ ra. Điều này cần phải được biết.
Yatoti yadā, yasmā vā.
Yato means when, or from which.
Yato (khi nào, hoặc do đâu) nghĩa là khi, hoặc vì.
Ariyoti kilesehi ārakā ṭhito parisuddho.
Ariyo means far removed from defilements, pure.
Ariyo (bậc Thánh) nghĩa là người sống xa lìa các phiền não, thanh tịnh.
Sammaddasoti sabbāsaṃ vedanānaṃ catunnampi vā saccānaṃ aviparītadassāvī.
Sammaddaso means one who sees all feelings, or all four Noble Truths, correctly.
Sammaddaso (người thấy đúng đắn) nghĩa là người thấy không sai lệch tất cả các thọ, hoặc bốn sự thật.
Acchecchi taṇhanti vedanāmūlakaṃ taṇhaṃ aggamaggena chindi, anavasesato samucchindi.
Acchecchi taṇhaṃ means he cut craving rooted in feeling with the Noble Eightfold Path, he eradicated it without remainder.
Acchecchi taṇha (đã cắt đứt ái) nghĩa là đã cắt đứt ái có gốc rễ từ thọ bằng Đạo tối thượng, đã nhổ tận gốc rễ không còn sót lại.
Vivattayi saṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ parivattayi, nimmūlamakāsi.
Vivattayi saṃyojanaṃ means he turned around the ten fetters, he uprooted them.
Vivattayi saṃyojana (đã xoay chuyển kiết sử) nghĩa là đã xoay chuyển mười loại kiết sử, đã nhổ tận gốc.
Sammāti hetunā kāraṇena.
Sammā means by reason, by cause.
Sammā (chánh) nghĩa là do nhân, do duyên.
Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā, pahānābhisamayā vā.
Mānābhisamayā means by the full understanding through seeing pride, or by the full understanding through abandoning it.
Mānābhisamayā (do sự chứng ngộ kiêu mạn) nghĩa là do sự thấy biết kiêu mạn, hoặc do sự đoạn trừ kiêu mạn.
Arahattamaggo hi kiccavasena mānaṃ passati, ayamassa dassanābhisamayo.
For the Arahant Path sees pride in terms of its function; this is its full understanding through seeing.
Bởi vì Arahant-đạo thấy kiêu mạn theo chức năng, đây là sự thấy biết của nó.
Tena diṭṭho pana so tāvadeva pahīyati diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya, ayamassa pahānābhisamayo.
But having been seen by it, it is abandoned immediately, just as the lives of those bitten by a poisonous snake (are ended) by the seen poison; this is its full understanding through abandoning.
Nhưng khi đã được thấy bởi đạo ấy, nó liền bị đoạn trừ, giống như sinh mạng của chúng sinh bị rắn độc cắn khi đã bị thấy, đây là sự đoạn trừ của nó.
Antamakāsi dukkhassāti evaṃ arahattamaggena mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca sabbasseva vaṭṭadukkhassa koṭisaṅkhātaṃ antaṃ paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi, antimasamussayamattāvasesaṃ dukkhamakāsīti vuttaṃ hoti.
Antamakāsi dukkhassa means, it is said that in this way, due to pride being seen and abandoned by the Arahant Path, he made an end, a boundary, a conclusion to all suffering of saṃsāra, making suffering amount to merely the last aggregation of components.
Antamakāsi dukkhassā (đã chấm dứt khổ) nghĩa là, do kiêu mạn đã được thấy và đã bị đoạn trừ bằng Arahant-đạo như vậy, nên đã tạo ra sự chấm dứt, sự giới hạn, sự vây quanh, được gọi là điểm cuối cùng của tất cả khổ luân hồi, có nghĩa là đã làm cho khổ chỉ còn lại sự tích tụ cuối cùng.
Gāthāsu yoti yo ariyasāvako.
In the verses, yo means which Noble Disciple.
Trong các kệ, yo (người nào) nghĩa là vị Thánh đệ tử nào.
Addāti addasa, sukhavedanaṃ dukkhato passīti attho.
Addā means he saw; the meaning is, he saw pleasant feeling as suffering.
Addā (đã thấy) nghĩa là đã thấy, có nghĩa là đã thấy lạc thọ là khổ.
Sukhavedanā hi visamissaṃ viya bhojanaṃ paribhogakāle assādaṃ dadamānā vipariṇāmakāle dukkhāyevāti.
For pleasant feeling, like food mixed with poison, while giving enjoyment during consumption, is indeed painful when it changes.
Bởi vì lạc thọ, giống như thức ăn có pha chất độc, khi thọ hưởng thì mang lại sự thích thú, nhưng khi biến đổi thì lại là khổ.
Dukkhamaddakkhi sallatoti yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi paviṭṭhampi uddhariyamānampi pīḷameva janeti, evaṃ dukkhavedanā uppajjamānāpi ṭhitippattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti taṃ sallato vipassīti vuttaṃ.
Dukkhamaddakkhi sallato means, just as a dart, whether entering the body, or having entered, or being extracted, causes only pain, so too, painful feeling, whether arising, or having reached persistence, or dissolving, causes only affliction; thus it is said that he saw it as a dart.
Dukkhamaddakkhi sallato (đã thấy khổ là mũi tên) nghĩa là, giống như mũi tên dù đâm vào thân thể, đã đâm vào, hoặc đang được rút ra, đều chỉ gây ra sự đau đớn, thì khổ thọ cũng vậy, dù đang sinh khởi, đã đạt đến sự tồn tại, hoặc đang hoại diệt, đều gây ra sự bức bách, nên nói rằng đã thấy nó là mũi tên.
Addakkhi naṃ aniccatoti sukhadukkhato santasabhāvatāya santatarajātikampi naṃ adukkhamasukhaṃ aniccantikatāya aniccato passi.
Addakkhi naṃ aniccato means he saw neither-painful-nor-pleasant feeling, which is even calmer in nature than painful and pleasant feelings, as impermanent, due to its impermanent nature.
Addakkhi naṃ aniccato (đã thấy nó là vô thường) nghĩa là, đã thấy cả thọ không khổ không lạc, vốn có bản chất yên tĩnh hơn, là vô thường do tính chất vô thường của nó.
Sa ve sammaddasoti so evaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sammadeva dukkhādito dassāvī.
Sa ve sammaddaso means he who thus correctly sees the three feelings as suffering and so on.
Sa ve sammaddaso (người ấy là bậc thấy chân chánh) nghĩa là người ấy là bậc thấy chân chánh ba loại thọ là khổ, v.v.
Yatoti yasmā.
Yato means because.
Yato (bởi vì) nghĩa là do đó.
Tatthāti vedanāyaṃ.
Tatthā means in feeling.
Tatthā (ở đó) nghĩa là trong thọ.
Vimuccatīti samucchedavimuttivasena vimuccati.
Vimuccati means he is liberated by way of complete eradication.
Vimuccatī (được giải thoát) nghĩa là được giải thoát theo nghĩa đoạn diệt giải thoát.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sukhādīni dukkhādito addasa, tasmā tattha vedanāya tappaṭibaddhachandarāgappahānena samucchedavasena vimuccati.
This is what is meant: because he saw pleasant and other feelings as suffering and so on, therefore he is liberated in that feeling by way of eradication, through the abandonment of desire and lust connected therewith.
Điều này có nghĩa là: bởi vì đã thấy lạc, v.v., là khổ, v.v., nên ở đó, trong thọ, được giải thoát theo nghĩa đoạn diệt do đoạn trừ dục ái và tham ái liên quan đến thọ ấy.
Yaṃsadde hi vutte taṃsaddo āharitvā vattabbo.
Indeed, when the word "yaṃ" (that which) is used, the word "taṃ" (that) should be supplied.
Khi từ "yaṃ" được nói, từ "taṃ" phải được thêm vào.
Atha vā yatoti kāyavācācittehi saṃyato yatatto, yatati padahatīti vā yato, āyatatīti attho.
Alternatively, yato means restrained in body, speech, and mind, self-controlled; or one who strives, who exerts, that is the meaning.
Hoặc yato (người đã kiềm chế) nghĩa là người đã kiềm chế thân, khẩu, ý, người đã tự kiềm chế, hoặc người đã nỗ lực, có nghĩa là người đã tinh tấn.
Abhiññāvositoti vedanāmukhena catusaccakammaṭṭhānaṃ bhāvetvā chaṭṭhābhiññāya pariyosito katakicco.
Abhiññāvosito means one who has cultivated the four Noble Truths meditation through feeling as an entrance, and has completed his task by the sixth supernormal power.
Abhiññāvosito (đã hoàn thành thắng trí) nghĩa là đã tu tập đề mục Tứ Thánh Đế qua cửa ngõ thọ, đã hoàn thành công việc với sáu thắng trí.
Santoti rāgādikilesavūpasamena santo.
Santo means peaceful by the calming of defilements such as lust.
Santo (tịch tịnh) nghĩa là tịch tịnh do sự lắng dịu các phiền não như tham, v.v.
Yogātigoti kāmayogādiṃ catubbidhampi yogaṃ atikkanto.
Yogātigo means one who has transcended the four kinds of bonds, such as the bond of sensuality.
Yogātigo (đã vượt qua ách phược) nghĩa là đã vượt qua cả bốn loại ách phược như dục ách phược.
Ubhayahitamunanato munīti.
Munī means a sage, from understanding what is beneficial for both.
Munī (bậc ẩn sĩ) là do quán xét lợi ích cho cả hai.
‘‘Tattha katamā brahmacariyesanā?
‘‘Among these, what is brahmacariyesanā?
“Trong đó, thế nào là brahmacariyesanā?
Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaññojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho, ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti (vibha. 919).
Whether the world is eternal or the world is not eternal, or the world is finite or the world is infinite, or the soul is the same as the body or the soul is different from the body, or a Tathāgata exists after death or a Tathāgata does not exist after death, or a Tathāgata both exists and does not exist after death, or a Tathāgata neither exists nor does not exist after death—whatever such view, opinion, jungle of views, wilderness of views, crookedness of views, vacillation of views, fetter of views, grasping, insistence, inclination, clinging, perverse path, wrong path, wrongness, abode of false teaching, erroneous grasping there is—this is called brahmacariyesanā’’ (Vibh. 919).
Hoặc là ‘thế giới là thường còn’, hoặc là ‘thế giới là vô thường’, hoặc là ‘thế giới có giới hạn’, hoặc là ‘thế giới vô hạn’, hoặc là ‘sinh mạng đó là thân đó’, hoặc là ‘sinh mạng khác, thân khác’, hoặc là ‘Đức Như Lai tồn tại sau khi chết’, hoặc là ‘Đức Như Lai không tồn tại sau khi chết’, hoặc là ‘Đức Như Lai tồn tại và không tồn tại sau khi chết’, hoặc là ‘Đức Như Lai không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’, bất cứ quan điểm nào như vậy, sự thấy biết, rừng rậm quan điểm, sa mạc quan điểm, sự dao động quan điểm, sự giằng co quan điểm, sự trói buộc quan điểm, sự nắm giữ, sự bám víu, sự chấp trước, sự bám chấp, con đường sai lầm, con đường tà vạy, tà kiến, tà thuyết, sự chấp thủ sai lầm, đây được gọi là brahmacariyesanā” (Vibh. 919).
‘‘Tattha katamā kāmesanā?
‘‘Among these, what is kāmesanā?
“Trong đó, thế nào là kāmesanā?
Kāmarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati kāmesanā.
Sensual lust and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action connected with it—this is called kāmesanā.
Tham dục, nghiệp thân bất thiện, nghiệp khẩu bất thiện, nghiệp ý bất thiện liên quan đến nó, đây được gọi là kāmesanā.
Tattha katamā bhavesanā?
Among these, what is bhavesanā?
Trong đó, thế nào là bhavesanā?
Bhavarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati bhavesanā.
Lust for existence and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action connected with it—this is called bhavesanā.
Tham hữu, nghiệp thân bất thiện, nghiệp khẩu bất thiện, nghiệp ý bất thiện liên quan đến nó, đây được gọi là bhavesanā.
Tattha katamā brahmacariyesanā?
Among these, what is brahmacariyesanā?
Trong đó, thế nào là brahmacariyesanā?
Antaggāhikā diṭṭhi tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ, ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti (vibha. 919) –
Extreme wrong view and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action connected with it—this is called brahmacariyesanā’’ (Vibh. 919)—
Tà kiến chấp đoạn, nghiệp thân bất thiện, nghiệp khẩu bất thiện, nghiệp ý bất thiện liên quan đến nó, đây được gọi là brahmacariyesanā” (Vibh. 919) –
55. Chaṭṭhe brahmacariyesanā sahāti brahmacariyesanāya saddhiṃ.
55. In the sixth (discourse), "brahmacariyesanā sahā" means "together with the search for the holy life".
55. Trong bài kinh thứ sáu, brahmacariyesanā sahā (cùng với brahmacariyesanā) nghĩa là cùng với brahmacariyesanā.
Vibhattilopena hi ayaṃ niddeso, karaṇatthe vā etaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this is an expression with elision of the case ending, or this word is in the instrumental case.
Bởi vì đây là cách diễn đạt với sự lược bỏ biến cách, hoặc đây là từ ngữ chỉ cách thức.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘brahmacariyesanāya saddhiṃ kāmesanā, bhavesanāti tisso esanā’’ti.
This is what is meant: "Together with the search for the holy life, the search for sense pleasures, and the search for existence—these are the three searches."
Điều này có nghĩa là: “Ba loại tìm cầu là kāmesanā, bhavesanā cùng với brahmacariyesanā”.
Tāsu brahmacariyesanaṃ sarūpato dassetuṃ ‘‘itisaccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayā’’ti vuttaṃ.
Among these, to show the nature of the search for the holy life, it is said: "grasping at 'this is the truth', foundations of wrong view, accumulations."
Để trình bày brahmacariyesanā theo bản chất của nó, đã nói “itisaccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayā” (sự bám chấp vào chân lý này, các căn cứ của tà kiến, sự tích tụ).
Tassattho – iti evaṃ saccanti parāmāso itisaccaparāmāso.
Its meaning is: Grasping at "this is the truth" thus is grasping at 'this is the truth'.
Ý nghĩa của nó là: sự bám chấp rằng “chân lý là như vậy” là itisaccaparāmāso.
Idameva saccaṃ, moghamaññanti diṭṭhiyā pavattiākāraṃ dasseti.
It shows the manner of the occurrence of wrong view, (thinking) "This alone is the truth, all else is delusive."
Nó trình bày cách thức mà tà kiến hoạt động, rằng “chỉ điều này là chân lý, điều khác là vô ích”.
Diṭṭhiyo eva sabbānatthahetubhāvato diṭṭhiṭṭhānā.
Because wrong views are the cause of all harm, they are foundations of wrong view.
Các tà kiến là diṭṭhiṭṭhānā (các căn cứ của tà kiến) bởi vì tất cả chúng đều là nguyên nhân của mọi điều bất lợi.
Vuttañhetaṃ – ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310).
For it is said: "I declare, bhikkhus, wrong view to be the worst fault."
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta nói tà kiến là tội lỗi tối thượng” (A. I, 310).
Tā eva ca uparūpari vaḍḍhamānā lobhādikilesasamussayena ca samussayā, ‘‘idameva saccaṃ, moghamañña’’nti micchābhinivisamānā sabbānatthahetubhūtā kilesadukkhūpacayahetubhūtā ca diṭṭhiyo brahmacariyesanāti vuttaṃ hoti.
And those same wrong views, increasing again and again, and associated with accumulations of defilements like greed, are accumulations; clinging wrongly to "this alone is the truth, all else is delusive," these wrong views, being the cause of all harm and the cause of the accumulation of defilements and suffering, are called the search for the holy life.
Và chúng, khi tăng trưởng dần lên, và do sự tích tụ các phiền não như tham, v.v., là samussayā (sự tích tụ), có nghĩa là các tà kiến, khi chấp thủ sai lầm rằng “chỉ điều này là chân lý, điều khác là vô ích”, là nguyên nhân của mọi điều bất lợi và là nguyên nhân tích tụ phiền não và khổ, được gọi là brahmacariyesanā.
Etena pavattiākārato nibbattito ca brahmacariyesanā dassitāti veditabbā.
It should be understood that by this, the search for the holy life is shown both by its mode of occurrence and its origination.
Cần được hiểu rằng bằng cách này, brahmacariyesanā đã được trình bày theo cách thức hoạt động và sự phát sinh của nó.
Sabbarāgavirattassāti sabbehi kāmarāgabhavarāgehi virattassa.
Sabbarāgavirattassāti means one who is detached from all sensual craving (kāmarāga) and craving for existence (bhavarāga).
Sabbarāgavirattassā (đối với người đã ly tham tất cả) nghĩa là đối với người đã ly tham tất cả tham dục và tham hữu.
Tato eva taṇhakkhayasaṅkhāte nibbāne vimuttattā taṇhakkhayavimuttino arahato.
For this very reason, an Arahant, being liberated in Nibbāna, which is the destruction of craving, is "one liberated by the destruction of craving".
Do đó, đối với vị Arahant taṇhakkhayavimuttino (đã giải thoát do ái diệt) vì đã được giải thoát trong Nibbāna được gọi là ái diệt.
Esanā paṭinissaṭṭhāti kāmesanā, bhavesanā ca sabbaso nissaṭṭhā pahīnā.
Esanā paṭinissaṭṭhāti means that the search for sense pleasures and the search for existence are completely renounced and abandoned.
Esanā paṭinissaṭṭhā (các sự tìm cầu đã được từ bỏ) nghĩa là kāmesanā và bhavesanā đã hoàn toàn được từ bỏ, đã bị đoạn trừ.
Diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti brahmacariyesanāsaṅkhātā diṭṭhiṭṭhānā ca paṭhamamaggeneva samugghātitā.
Diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti means that the foundations of wrong view, which are called the search for the holy life, are uprooted by the first path itself.
Diṭṭhiṭṭhānā samūhatā (các căn cứ của tà kiến đã được nhổ tận gốc) nghĩa là các căn cứ của tà kiến được gọi là brahmacariyesanā đã được nhổ tận gốc bằng đạo thứ nhất.
Esanānaṃ khayāti evametāsaṃ tissannaṃ esanānaṃ khayā anuppādanirodhā bhinnakilesattā.
Esanānaṃ khayāti means due to the destruction of these three searches, their non-origination, and their cessation, as their defilements are broken.
Esanānaṃ khayā (do sự diệt tận các sự tìm cầu) nghĩa là do sự diệt tận, sự không sinh khởi, sự đoạn diệt của ba loại tìm cầu này, do các phiền não đã bị phá hủy.
Bhikkhūti ca sabbaso āsābhā vā.
Bhikkhūti also means one who is completely without desire.
Bhikkhū (Tỳ-khưu) cũng có nghĩa là người hoàn toàn không có hy vọng.
Nirāsoti ca diṭṭhekaṭṭhassa vicikicchākathaṃkathāsallassa pahīnattā akathaṃkathīti ca vuccatīti.
And nirāsoti means that because the dart of doubt and wavering, which is seen as one, has been abandoned, one is called akathaṃkathī (without doubt).
Vô vọng (Nirāso) và không nghi hoặc (akathaṃkathī) được gọi như vậy vì mũi tên của sự nghi ngờ và do dự, vốn là một trạng thái nhất định của tà kiến, đã được đoạn trừ.
56-57. Sattame kāmāsavoti kāmesu āsavo, kāmasaṅkhāto vā āsavo kāmāsavo, atthato pana kāmarāgo rūpādiabhirati ca kāmāsavo.
56-57. In the seventh (discourse), kāmāsavo means the canker in sense pleasures, or the canker called sensual craving; however, in meaning, sensual desire and attachment to form etc. are kāmāsavo.
56-57. Trong kinh thứ bảy, lậu hoặc dục (kāmāsava) có nghĩa là lậu hoặc trong các dục, hoặc lậu hoặc được gọi là dục là kāmāsava. Tuy nhiên, về bản chất, đó là tham dục (kāmarāga) và sự bất mãn với sắc, v.v. cũng là kāmāsava.
Rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavapatthanā ca bhavāsavo.
Desire and attachment for rūpa and arūpa existences, delight in jhāna, and attachment accompanied by eternalist wrong view, and the aspiration for existence, are bhavāsavo.
Sự tham dục (chandarāga) trong các cõi sắc và vô sắc, sự hoan hỷ trong các thiền (jhāna), tham ái (rāga) đi kèm với tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi) và ước muốn tái sinh là lậu hoặc hữu (bhavāsava).
Avijjāva avijjāsavo.
Ignorance itself is avijjāsavo.
Vô minh (avijjā) là lậu hoặc vô minh (avijjāsava).
Maggañca khayagāminanti āsavānaṃ khayagāminaṃ ariyamaggañca.
Maggañca khayagāminaṃ means the noble path that leads to the destruction of the cankers.
"Và con đường đưa đến sự diệt trừ" (maggañca khayagāminaṃ) là con đường Thánh đạo đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc.
Tattha kāmāsavo anāgāmimaggena pahīyati, bhavāsavo avijjāsavo ca arahattamaggena.
Among these, the kāmāsava is abandoned by the Anāgāmi path, and the bhavāsava and avijjāsava are abandoned by the Arahant path.
Trong đó, lậu hoặc dục được đoạn trừ bằng đạo Vô Hoàn (Anāgāmimagga), lậu hoặc hữu và lậu hoặc vô minh được đoạn trừ bằng đạo A-la-hán (Arahattamagga).
Kāmupādānaṃ viya kāmāsavopi aggamaggavajjhoti ca vadanti.
Some also say that the kāmāsava, like the grasping at sense pleasures (kāmupādāna), is removed at the highest path, with the exception of the Arahant path.
Người ta cũng nói rằng lậu hoặc dục, giống như thủ dục (kāmupādāna), ngoại trừ đạo tối thượng (aggamagga).
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Aṭṭhame apubbaṃ natthi.
In the eighth, there is nothing new.
Trong kinh thứ tám không có điều gì mới lạ.
58. Navame taṇhāyanaṭṭhena taṇhā, rūpādivisayaṃ tasatīti vā taṇhā.
58. In the ninth (discourse), taṇhā is so called because it thirsts (taṇhāyati), or because it thirsts for objects like forms (rūpādi) is taṇhā.
58. Trong kinh thứ chín, tham ái (taṇhā) bởi vì nó khát khao, hoặc tham ái bởi vì nó khao khát các đối tượng như sắc, v.v.
Idāni taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘kāmataṇhā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to distinguish it, "kāmataṇhā" etc. are stated.
Bây giờ, để phân loại nó, câu “kāmataṇhā” (dục ái), v.v. đã được nói.
Tattha pañcakāmaguṇiko rāgo kāmataṇhā.
Among these, desire for the five cords of sensual pleasure is kāmataṇhā.
Trong đó, tham ái liên quan đến năm đối tượng dục là dục ái (kāmataṇhā).
Rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavavasena patthanā ca bhavataṇhā.
Desire and attachment for rūpa and arūpa existences, delight in jhāna, and attachment accompanied by eternalist wrong view, and aspiration for existence, are bhavataṇhā.
Sự tham dục (chandarāga) trong các cõi sắc và vô sắc, sự hoan hỷ trong các thiền (jhāna), tham ái (rāga) đi kèm với tà kiến thường còn (sassatadiṭṭhi) và ước muốn tái sinh là hữu ái (bhavataṇhā).
Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo vibhavataṇhā.
Desire accompanied by annihilationist wrong view is vibhavataṇhā.
Tham ái (rāga) đi kèm với tà kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi) là vô hữu ái (vibhavataṇhā).
Apica pacchimataṇhādvayaṃ ṭhapetvā sesā sabbāpi taṇhā kāmataṇhā eva.
Moreover, excluding the latter two types of craving, all other cravings are kāmataṇhā.
Hơn nữa, ngoại trừ hai loại tham ái cuối cùng, tất cả các tham ái còn lại đều là dục ái (kāmataṇhā).
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Tattha katamā bhavataṇhā?
"Among these, what is bhavataṇhā?
“Trong đó, thế nào là hữu ái?
Sassatadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati bhavataṇhā.
Desire accompanied by eternalist wrong view, attachment, the mind's attachment—this is called bhavataṇhā.
Tham ái (rāga) đi kèm với tà kiến thường còn, sự tham ái mạnh mẽ, sự tham ái của tâm – đây được gọi là hữu ái.
Tattha katamā vibhavataṇhā?
Among these, what is vibhavataṇhā?
Trong đó, thế nào là vô hữu ái?
Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati vibhavataṇhā.
Desire accompanied by annihilationist wrong view, attachment, the mind's attachment—this is called vibhavataṇhā.
Tham ái (rāga) đi kèm với tà kiến đoạn diệt, sự tham ái mạnh mẽ, sự tham ái của tâm – đây được gọi là vô hữu ái.
Avasesā taṇhā kāmataṇhā’’ti (vibha. 916).
The remaining craving is kāmataṇhā."
Tham ái còn lại là dục ái” (Vi. 916).
Imā ca tisso taṇhā rūpataṇhā…pe… dhammataṇhāti visayabhedato paccekaṃ chabbidhāti katvā aṭṭhārasa honti.
And these three cravings, divided by their objects into craving for form, etc., become eighteen, being sixfold in each case.
Ba loại tham ái này, do sự khác biệt về đối tượng như sắc ái (rūpataṇhā)… v.v. cho đến pháp ái (dhammataṇhā), mỗi loại có sáu loại, nên thành mười tám loại.
Tā ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa, iti atītā chattiṃsa, anāgatā chattiṃsa, paccuppannā chattiṃsāti vibhāgato aṭṭhasataṃ honti.
These are eighteen with respect to internal forms (ajjhattarūpādi), and eighteen with respect to external forms (bahiddhārūpādi), making thirty-six. Thus, thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present, making one hundred and eight in total by division.
Mười tám loại này thuộc về sắc, v.v. bên trong, và mười tám loại thuộc về sắc, v.v. bên ngoài, nên thành ba mươi sáu loại. Như vậy, ba mươi sáu loại quá khứ, ba mươi sáu loại vị lai, ba mươi sáu loại hiện tại, tổng cộng thành một trăm lẻ tám loại.
Puna saṅgahe kariyamāne kālabhedaṃ anāmasitvā gayhamānā chattiṃseva honti, rūpādīnaṃ ajjhattikabāhiravibhāge akariyamāne aṭṭhāraseva, rūpādiārammaṇavibhāgamatte gayhamāne chaḷeva, ārammaṇavibhāgampi akatvā gayhamānā tissoyeva hontīti.
Again, when summarized, if taken without reference to temporal division, there are thirty-six. If the distinction between internal and external forms is not made, there are eighteen. If taken only with the distinction of the object of forms, there are six. If taken without even the distinction of the object, there are only three.
Khi được tổng hợp lại, nếu không xét đến sự khác biệt về thời gian, thì chỉ có ba mươi sáu loại. Nếu không phân biệt nội và ngoại của sắc, v.v. thì chỉ có mười tám loại. Nếu chỉ xét đến sự phân biệt đối tượng sắc, v.v. thì chỉ có sáu loại. Nếu không phân biệt đối tượng, thì chỉ có ba loại.
Gāthāsu taṇhāyogenāti taṇhāsaṅkhātena yogena, kāmayogena, bhavayogena ca.
In the verses, taṇhāyogenāti means by the yoke called craving, by the yoke of sensual pleasures, and by the yoke of existence.
Trong các bài kệ, “do ách phược tham ái” (taṇhāyogenā) có nghĩa là do ách phược được gọi là tham ái, do ách phược dục và ách phược hữu.
Saṃyuttāti sambandhā, bhavādīsu saṃyojitā vā.
Saṃyuttāti means connected, or bound to existences and so on.
“Bị trói buộc” (saṃyuttā) có nghĩa là bị ràng buộc, hoặc bị trói buộc vào các cõi hữu, v.v.
Tenevāha ‘‘rattacittā bhavābhave’’ti.
Therefore, it is said "rattacittā bhavābhave".
Vì thế mới nói “tâm say đắm trong hữu và phi hữu” (rattacittā bhavābhave).
Khuddake ceva mahante ca bhave laggacittāti attho.
The meaning is, minds attached to both small and great existences.
Có nghĩa là tâm bám víu vào các cõi hữu nhỏ và lớn.
Atha vā bhavoti sassatadiṭṭhi, abhavoti ucchedadiṭṭhi.
Alternatively, bhavo means eternalist view, abhavo means annihilationist view.
Hoặc “hữu” (bhavo) là tà kiến thường còn, “phi hữu” (abhavo) là tà kiến đoạn diệt.
Tasmā bhavābhave sassatucchedadiṭṭhīsu sattavisattacittāti.
Therefore, "in existence and non-existence" means minds attached and clinging to eternalist and annihilationist views.
Do đó, tâm bám víu và say đắm vào tà kiến thường còn và đoạn diệt.
Etena bhavataṇhā, vibhavataṇhā ca dassitā.
By this, bhavataṇhā and vibhavataṇhā are shown.
Điều này cho thấy hữu ái và vô hữu ái.
Imasmiṃ pakkhe ‘‘taṇhāyogenā’’ti iminā kāmataṇhāva dassitāti veditabbā.
In this interpretation, it should be understood that "taṇhāyogenā" refers only to kāmataṇhā.
Trong trường hợp này, cần hiểu rằng “taṇhāyogenā” chỉ dục ái.
Te yogayuttā mārassāti te evaṃbhūtā puggalā mārassa pāsasaṅkhātena yogena yuttā baddhā.
Te yogayuttā mārassāti means such individuals are bound, yoked by Māra's snare, which is called a yoke.
“Những người bị ách phược bởi Ma vương” (te yogayuttā mārassā) có nghĩa là những người như vậy bị trói buộc bởi ách phược được gọi là Ma vương.
Rāgo hi mārayogo mārapāsoti vuccati.
For craving is called Māra's yoke, Māra's snare.
Tham ái (rāga) được gọi là ách phược của Ma vương, là cái bẫy của Ma vương.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Evaṃ vuttaṃ khandhādīnaṃ aparāparuppattisaṅkhātaṃ saṃsāraṃ gacchanti, tato na muccanti.
Thus, they go to saṃsāra, which is the continuous arising of aggregates and so on, as described. They do not escape from it.
Như vậy, “đi đến luân hồi” (saṃsāraṃ gacchanti) là sự tái sanh liên tục của các uẩn, v.v. đã nói ở trên, họ không thoát khỏi nó.
Taṇhāyogayuttattā.
Because they are yoked by craving.
Vì bị ách phược tham ái trói buộc.
Jātimaraṇagāmino punappunaṃ jananamaraṇasseva upagamanasīlāti.
Jātimaraṇagāmino means prone to repeatedly approaching birth and death.
“Đi đến sanh và tử” (jātimaraṇagāmino) là có thói quen tái sanh và tử vong liên tục.
Ettāvatā vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘ye ca taṇhaṃ pahantvānā’’ti gāthamāha.
Having shown vaṭṭa (samsara) thus far, now, in order to show vivaṭṭa (the cessation of samsara), the verse beginning ‘those who have abandoned craving’ is spoken.
Sau khi trình bày về vòng luân hồi (vaṭṭa) đến đây, bây giờ để trình bày về sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), bài kệ “Và những ai đã đoạn trừ tham ái” đã được nói.
Sā heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyāva.
As it has been explained previously, it is quite easy to understand.
Bài kệ đó dễ hiểu vì đã được giải thích ở phần trước.
59. Dasamassa kā uppatti?
59. What is the occasion for the tenth*?
59. Sự khởi nguyên của kinh thứ mười là gì?
Ekadivasaṃ kira satthā sekkhabahulāya parisāya parivuto nisinno tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā upari visesādhigamāya ussāhaṃ janetuṃ asekkhabhūmiṃ thomento idaṃ suttaṃ abhāsi.
It is said that one day the Teacher, surrounded by an assembly rich in sekkhā (learners), sat down and, observing their inclinations, spoke this sutta, praising the asekkhā (accomplished ones) stage, to generate enthusiasm for further special attainment.
Tương truyền, một ngày nọ, Đức Thế Tôn, được vây quanh bởi một hội chúng đông đảo các vị Hữu Học (sekkhā), đã quán sát tâm ý của họ và để khơi dậy sự tinh tấn đạt đến những thành tựu cao hơn, Ngài đã ca ngợi cảnh giới Vô Học (asekkha) và thuyết bài kinh này.
Tattha atikkammātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – atikkamma atikkamitvā abhibhavitvā.
Among the terms beginning with atikkamma (having overcome), this is the brief meaning: atikkamma means having overcome, having surmounted, having overpowered.
Trong đó, ý nghĩa tóm tắt của “vượt qua” (atikkammā), v.v. là: “vượt qua” (atikkamma) là vượt qua, chế ngự.
Māradheyyaṃ mārassa visayaṃ issariyaṭṭhānaṃ.
Māradheyyaṃ is the realm of Māra, the domain of his sovereignty.
“Quyền lực của Ma vương” (Māradheyya) là cảnh giới, nơi thống trị của Ma vương.
Ādiccova yathā ādicco abbhādiupakkilesavimutto attano iddhiyā ānubhāvena tejasāti tīhi guṇehi samannāgato nabhaṃ abbhussakkamāno sabbaṃ ākāsagataṃ tamaṃ atikkamma atikkamitvā abhibhavitvā vidhamitvā virocati, obhāsati, tapati; evameva khīṇāsavo bhikkhu tīhi dhammehi samannāgato sabbupakkilesavimutto māradheyyasaṅkhātaṃ tebhūmakadhammappavattaṃ abhibhavitvā virocatīti.
Just as the sun ( ādiccova), free from impurities like clouds, endowed with its three qualities of potency, radiance, and splendor, rises into the sky, overcoming, surmounting, and dispelling all darkness in the atmosphere, and shines forth (illuminates, burns); even so, a bhikkhu whose taints are destroyed (khīṇāsavo), endowed with the three qualities and free from all defilements, shines forth, having overcome the going on of phenomena in the three planes, which is called Māra’s domain.
“Như mặt trời” (Ādiccova), giống như mặt trời thoát khỏi các phiền não như mây, v.v. với thần thông và uy lực của mình, với ba đức tính chói sáng, khi bay lên bầu trời, vượt qua, chế ngự và xua tan mọi bóng tối trong không gian, “chiếu sáng” (virocati), tỏa sáng, rực rỡ; cũng vậy, một vị A-la-hán (khīṇāsavo bhikkhu) với ba pháp, thoát khỏi mọi phiền não, chế ngự sự vận hành của các pháp ba cõi được gọi là quyền lực của Ma vương, và chiếu sáng.
Asekkhenāti ettha sikkhāsu jātāti sekkhā, sattannaṃ sekkhānaṃ eteti vā sekkhā, apariyositasikkhattā sayameva sikkhantīti vā sekkhā maggadhammā heṭṭhimaphalattayadhammā ca.
In Asekkhenā (by the accomplished one’s), those born of the trainings are sekkhā; or they are sekkhā because they belong to the seven sekkhā; or they are sekkhā because they train themselves, their training not being completed. These are the path-states and the three lower fruit-states.
Trong từ “Vô Học” (Asekkhenā), những người sanh ra trong các học (sikkhā) là Hữu Học (sekkhā), hoặc những người này thuộc về bảy vị Hữu Học, hoặc những người tự học vì chưa hoàn thành học giới là Hữu Học, tức là các pháp đạo và các pháp ba quả thấp hơn.
Aggaphaladhammā pana upari sikkhitabbābhāvena na sekkhāti asekkhā.
But the highest fruit-states are asekkhā (accomplished ones) because there is nothing further to train in.
Tuy nhiên, các pháp quả tối thượng không phải là Hữu Học vì không còn gì để học thêm, nên là Vô Học (asekkhā).
Yattha hi sekkhabhāvāsaṅkā atthi, tatthāyaṃ paṭisedhoti lokiyadhammesu nibbāne ca asekkhabhāvānāpatti daṭṭhabbā.
Where there is a suspicion of being a sekkha, there is this negation, and thus one should understand that there is no attainment of the state of asekkha for worldly phenomena and Nibbāna.
Ở đâu có sự nghi ngờ về trạng thái Hữu Học, ở đó có sự phủ định này, và cần hiểu rằng không có trạng thái Vô Học trong các pháp thế gian và Niết-bàn.
Sīlasamādhipaññāsaṅkhātā hi sikkhā attano paṭipakkhakilesehi vippayuttā parisuddhā upakkilesānaṃ ārammaṇabhāvampi anupagamanato sātisayaṃ sikkhāti vattuṃ yuttā, aṭṭhasupi maggaphalesu vijjanti; tasmā catumaggaheṭṭhimaphalattayadhammā viya arahattaphaladhammāpi ‘‘tāsu sikkhāsu jātā’’ti ca, taṃsikkhāsamaṅgino arahato itaresaṃ viya sekkhatte sati ‘‘sekkhassa ete’’ti ca ‘‘sikkhā sīlaṃ etesa’’nti ca sekkhāti āsaṅkā siyunti tadāsaṅkānivattanatthaṃ asekkhāti yathāvuttasekkhabhāvappaṭisedhaṃ katvā vuttaṃ.
The trainings, comprising sīla, samādhi, and paññā, when pure, disjoined from their opposing defilements, and not even becoming objects of defilements, are rightly called superior trainings, and they are found in all eight path-and-fruit states. Therefore, just as the four paths and the three lower fruit-states, the arahattaphala (arahantship-fruit) states are also ‘born of those trainings,’ and if an Arahant, who possesses those trainings, were a sekkha like others, then there would be a suspicion that ‘these belong to a sekkha’ and ‘training is their sīla.’ To remove this suspicion, the word asekkha is used, negating the state of sekkha as explained.
Thật vậy, các học (sikkhā) bao gồm giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā), khi thoát ly khỏi các phiền não đối nghịch và hoàn toàn thanh tịnh, không còn là đối tượng của các phiền não, thì được gọi là học siêu việt, và chúng hiện hữu trong cả tám đạo và quả. Do đó, giống như các pháp bốn đạo và ba quả thấp hơn, các pháp quả A-la-hán cũng được cho là “sanh ra trong các học”, và khi các vị A-la-hán có các học đó cũng như những người khác có trạng thái Hữu Học, thì có thể có sự nghi ngờ rằng “chúng thuộc về Hữu Học” và “học là giới của họ”. Để loại bỏ sự nghi ngờ đó, đã nói là Vô Học, phủ định trạng thái Hữu Học như đã nói.
Arahattaphale pavattamānā hi sikkhā pariniṭṭhitakiccattā na sikkhākiccaṃ karonti, kevalaṃ sikkhāphalabhāvena pavattanti.
The trainings operating in the arahattaphala, having completed their function, do not perform the function of training; they merely exist as the fruit of training.
Thật vậy, các học đang vận hành trong quả A-la-hán không thực hiện chức năng của học vì công việc đã hoàn thành, chúng chỉ vận hành với tư cách là quả của học.
Tasmā tā na sikkhāvacanaṃ arahanti, nāpi taṃsamaṅgino sekkhavacanaṃ, na ca taṃsampayuttadhammā sikkhanasīlā.
Therefore, they do not deserve the term ‘training,’ nor do those who possess them deserve the term ‘sekkhā,’ nor are the phenomena associated with them of the nature of training.
Do đó, chúng không xứng đáng được gọi là học, và những người có chúng cũng không xứng đáng được gọi là Hữu Học, và các pháp tương ưng với chúng cũng không có thói quen học.
‘‘Sikkhāsu jātā’’ti evamādiatthehi aggaphaladhammā sekkhā na honti.
The highest fruit-states are not sekkhā in meanings such as ‘born of the trainings.’
Các pháp quả tối thượng không phải là Hữu Học theo các ý nghĩa như “sanh ra trong các học”, v.v.
Heṭṭhimaphalesu pana sikkhā sakadāgāmimaggavipassanādīnaṃ upanissayabhāvato sikkhākiccaṃ karontīti sikkhāvacanaṃ arahanti, taṃsamaṅgino ca sekkhavacanaṃ, taṃsampayuttā dhammā ca sikkhanasīlā.
In the lower fruit-states, however, the trainings perform the function of training by being a supporting condition for the insight of the Sakadāgāmi path, etc., and thus they deserve the term ‘training,’ those who possess them deserve the term ‘sekkhā,’ and the phenomena associated with them are of the nature of training.
Tuy nhiên, các học giới (sikkhā) trong các quả thấp hơn, do là nhân hỗ trợ cho Tu-đà-hoàn đạo, Tư-đà-hàm đạo, v.v., thực hiện chức năng học tập nên xứng đáng được gọi là "sikkhā" (học giới). Và những người đầy đủ các học giới đó được gọi là "sekha" (hữu học), các pháp tương ưng với chúng có bản chất là học tập.
Sekkhadhammā yathāvuttehi atthehi sekkhā hontiyeva.
The sekkhā phenomena are indeed sekkhā in the aforementioned senses.
Các pháp hữu học, theo các ý nghĩa đã nói, quả thật là hữu học.
Atha vā sekkhāti apariyositasikkhānaṃ vacananti, asekkhāti padaṃ pariyositasikkhānaṃ dassananti na lokiyadhammanibbānānaṃ asekkhabhāvāpatti.
Alternatively, sekkhā is a term for those whose training is not completed, and asekkhā is a term to show those whose training is completed; thus, there is no application of asekkhā to worldly phenomena or Nibbāna.
Hoặc là, "sekha" là từ chỉ những người chưa hoàn tất học tập, và từ "asekkhā" chỉ những người đã hoàn tất học tập, chứ không phải các pháp thế gian hay Nibbāna trở thành vô học.
Vuḍḍhippattā sekkhā asekkhā ca sekkhadhammesu eva kesañci vuḍḍhippattānaṃ asekkhatā āpajjatīti arahattamaggadhammā vuḍḍhippattā.
If it were said that sekkhā and asekkhā have attained growth, and for some who have attained growth among the sekkhā phenomena, the state of asekkhā applies, then the arahattamagga (Arahantship-path) phenomena have attained growth.
Các hữu học và vô học đã đạt đến sự tăng trưởng, trong các pháp hữu học, một số người đã đạt đến sự tăng trưởng trở thành vô học, tức là các pháp đạo A-la-hán đã đạt đến sự tăng trưởng.
Yathāvuttehi ca atthehi sekkhāti katvā asekkhā āpannāti ce?
And if, having been termed sekkhā by the aforementioned meanings, they are now asekkhā?
Nếu nói rằng, do các ý nghĩa đã nói mà là hữu học, nên các vô học đã đạt được thì sao?
Taṃ na, sadisesu tabbohārato.
That is not the case, because the designation applies to similar things.
Không phải vậy, vì sự gọi tên đó là trong những điều tương tự.
Arahattamaggato hi ninnānākaraṇaṃ arahattaphalaṃ ṭhapetvā pariññādikiccakaraṇaṃ vipākabhāvañca, tasmā te eva sekkhā dhammā arahattaphalabhāvaṃ āpannāti sakkā vattuṃ.
Indeed, removing the difference from the arahattamagga, setting aside the arahattaphala, and performing functions like comprehension, and also being a result; therefore, it can be said that those very sekkhā phenomena have attained the state of arahattaphala.
Thật vậy, ngoại trừ A-la-hán quả là sự khác biệt so với A-la-hán đạo, còn việc thực hiện các chức năng như liễu tri và bản chất là quả dị thục, do đó có thể nói rằng chính các pháp hữu học đó đã đạt đến trạng thái A-la-hán quả.
Kusalasukhato ca vipākasukhaṃ santataratāya paṇītataranti vuḍḍhippattāva te dhammā hontīti ‘‘asekkhā’’ti vuccanti.
And since resultant pleasure (vipākasukhaṃ) is calmer and more sublime than wholesome pleasure (kusalasukhaṃ), those phenomena have attained growth and are therefore called asekkhā.
Và do quả dị thục lạc thanh tịnh hơn quả thiện lạc, nên các pháp đó là những pháp đã tăng trưởng, do đó được gọi là "vô học" (asekkhā).
Te pana asekkhadhamme khandhavasena idha tidhā vibhajitvā tehi samannāgamena khīṇāsavassa ānubhāvaṃ vibhāvento bhagavā ‘‘asekkhena sīlakkhandhenā’’tiādimāha.
The Blessed One, dividing these asekkha phenomena into three groups based on aggregates (khandha) and thereby elucidating the power of the khīṇāsava through their possession, spoke the lines beginning ‘‘asekkhena sīlakkhandhenā’’ (by the accomplished one’s aggregate of virtue).
Đức Thế Tôn, khi phân chia các pháp vô học đó thành ba loại theo uẩn ở đây, và trình bày uy lực của vị lậu tận do đầy đủ chúng, đã nói: "với giới uẩn vô học" (asekkhana sīlakkhandhena) v.v.
Tattha sīlasaddassa attho heṭṭhā vutto.
Here, the meaning of the word sīla has been explained earlier.
Trong đó, ý nghĩa của từ giới (sīla) đã được nói ở dưới.
Khandhasaddo pana rāsimhi paññattiyaṃ ruḷhiyaṃ guṇeti bahūsu atthesu diṭṭhappayogo.
The word khandha, however, is seen to be used in many senses: in the sense of heap, designation, conventional usage, and quality.
Còn từ uẩn (khandha) được thấy sử dụng trong nhiều ý nghĩa: đống, chế định, quy ước, phẩm chất.
Tathā hi ‘‘asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhyaṃ gacchatī’’tiādīsu (a. ni. 4.51; 6.37) rāsimhi āgato.
For instance, in phrases like ‘‘asaṅkheyyo appameyyo mahāudakakkhandhotveva saṅkhyaṃ gacchatī’’ (it is reckoned as an immeasurable, uncountable great mass of water), it refers to a heap.
Thật vậy, trong các câu như "được tính là một khối nước lớn vô số, vô lượng" (a. ni. 4.51; 6.37), nó có nghĩa là đống.
‘‘Addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamāna’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.241) paññattiyaṃ.
In phrases like ‘‘Addasā kho bhagavā mahantaṃ dārukkhandhaṃ gaṅgāya nadiyā sotena vuyhamāna’’ (The Blessed One saw a large log being carried by the current of the river Ganges), it refers to a designation.
Trong các câu như "Đức Thế Tôn thấy một khúc gỗ lớn trôi theo dòng sông Hằng" (saṃ. ni. 4.241), nó có nghĩa là chế định.
‘‘Cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’tiādīsu (dha. sa. 63, 65) ruḷhiyaṃ.
In phrases like ‘‘Cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’ (Mind, intellect, mentality, heart, consciousness, mental faculty, consciousness-aggregate), it refers to conventional usage.
Trong các câu như "Tâm, ý, ý thức, trái tim, tâm trắng, ý, ý xứ, thức, thức uẩn" (dha. sa. 63, 65), nó có nghĩa là quy ước.
‘‘Na kho, āvuso visākha, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena tayo khandhā saṅgahitā, tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’tiādīsu (ma. ni. 1.462) guṇe.
In phrases like ‘‘Na kho, āvuso Visākha, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena tayo khandhā saṅgahitā, tīhi ca kho, āvuso Visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’ (Indeed, friend Visākha, the three aggregates are not encompassed by the Noble Eightfold Path, but rather, friend Visākha, the Noble Eightfold Path is encompassed by the three aggregates), it refers to a quality.
Trong các câu như "Này hiền giả Visākha, ba uẩn không được bao gồm bởi Bát Chánh Đạo của bậc Thánh, mà này hiền giả Visākha, Bát Chánh Đạo của bậc Thánh được bao gồm bởi ba uẩn" (ma. ni. 1.462), nó có nghĩa là phẩm chất.
Idhāpi guṇeyeva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the sense of quality.
Ở đây cũng phải hiểu là phẩm chất.
Tasmā asekkhena sīlasaṅkhātena guṇenāti attho.
Therefore, the meaning is: by the quality called asekkha sīla.
Vì vậy, ý nghĩa là "do phẩm chất được gọi là giới vô học".
Samannāgatoti sampayutto samaṅgībhūto.
Samannāgato means endowed, possessed of.
Samannāgato có nghĩa là tương ưng, đầy đủ.
Samādahati etena, sayaṃ vā samādahati, samādhānameva vāti samādhi.
One focuses with this, or one focuses oneself, or it is focusing itself; thus, samādhi.
Thiết lập bằng cái này, hoặc tự thiết lập, hoặc chỉ là sự thiết lập, đó là định (samādhi).
Pakārehi jānāti yathāsabhāvaṃ paṭivijjhatīti paññā.
One knows in various ways, penetrates according to reality; thus, paññā.
Biết rõ các phương cách, thấu triệt bản chất, đó là tuệ (paññā).
Sīlameva khandho sīlakkhandho.
Sīla itself is the aggregate, thus sīlakkhandho (aggregate of virtue).
Giới chính là uẩn, đó là giới uẩn (sīlakkhandho).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Đối với các uẩn còn lại cũng theo cách này.
Tattha aggaphalabhūtā sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo ca sabhāveneva asekkho sīlakkhandho nāma, tathā sammāsamādhi asekkho samādhikkhandho.
Here, Right Speech, Right Action, and Right Livelihood, which are the highest fruit, are by their very nature the asekkha sīlakkhandha. Similarly, Right Concentration is the asekkha samādhikkhandha.
Trong đó, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng là những pháp quả tối thượng, tự thân chúng là giới uẩn vô học; cũng vậy, chánh định là định uẩn vô học.
Tadupakārakato pana sammāvāyāmasammāsatiyo samādhikkhandhe saṅgahaṃ gacchanti.
Right Effort and Right Mindfulness, as aids to that, are included in the samādhikkhandha.
Tuy nhiên, chánh tinh tấn và chánh niệm, do là những yếu tố hỗ trợ, được bao gồm trong định uẩn.
Tathā sammādiṭṭhi asekkho paññākkhandho.
Similarly, Right Understanding is the asekkha paññākkhandha.
Cũng vậy, chánh kiến là tuệ uẩn vô học.
Tadupakārakato sammāsaṅkappo paññākkhandhe saṅgahaṃ gacchatīti evamettha aṭṭhapi arahattaphaladhammā tīhi khandhehi saṅgahetvā dassitāti veditabbaṃ.
Right Thought, as an aid to that, is included in the paññākkhandha. Thus, it should be understood that here all eight arahattaphala (arahantship-fruit) phenomena are shown as encompassed by the three aggregates.
Chánh tư duy, do là yếu tố hỗ trợ, được bao gồm trong tuệ uẩn. Như vậy, ở đây, tám pháp quả A-la-hán được trình bày bằng cách bao gồm trong ba uẩn.
Yassa ete subhāvitāti yena arahatā ete sīlādayo asekkhadhammakkhandhā subhāvitā suṭṭhu vaḍḍhitā, so ādiccova virocatīti sambandho.
The connection is: that Arahant ( Yassa ete subhāvitā) by whom these asekkha phenomena-aggregates, namely sīla and so on, have been well-developed and cultivated, shines forth like the sun.
Yassa ete subhāvitā có nghĩa là: vị A-la-hán nào đã tu tập tốt, đã phát triển tốt các uẩn pháp vô học như giới, v.v. đó, vị ấy chiếu sáng như mặt trời. Đó là sự liên kết.
‘‘Yassa cete’’tipi paṭhanti.
Some also read ‘‘Yassa cete’’ (and for whom these).
Cũng có bản đọc là "Yassa cete".
Tesañca saddo nipātamattaṃ.
And the word ca (and) is merely an indeclinable particle.
Và từ "ca" đó chỉ là một giới từ.
Evametasmiṃ vagge paṭhamasutte vaṭṭaṃ, pariyosānasutte vivaṭṭaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Thus, in this chapter, vaṭṭa (samsara) is taught in the first sutta, vivaṭṭa (cessation of samsara) in the final sutta, and vaṭṭa and vivaṭṭa in the others.
Như vậy, trong phẩm này, bài kinh đầu tiên nói về luân hồi (vaṭṭa), bài kinh cuối cùng nói về thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), và các bài kinh khác nói về cả luân hồi và thoát ly luân hồi.
60. Dutiyavaggassa paṭhame puññakiriyavatthūnīti pujjabhavaphalaṃ nibbattenti, attano santānaṃ punantīti vā puññāni, puññāni ca tāni hetupaccayehi kattabbato kiriyā cāti puññakiriyā.
60. In the first (discourse) of the second chapter, bases of meritorious action (puññakiriyavatthūni) are those which produce results worthy of veneration, or they purify one's own continuum, thus they are merits (puññāni). And because these merits are to be performed by means of causal conditions, they are actions, thus meritorious actions (puññakiriyā).
60. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm thứ hai, puññakiriyavatthūni (các căn bản phước nghiệp) là những điều tạo ra quả vị cao quý, hoặc làm thanh tịnh dòng tâm thức của mình, đó là các phước (puññāni). Chúng là phước và cũng là hành động (kiriyā) vì phải được thực hiện bằng các nhân duyên.
Tā eva ca tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthubhāvato puññakiriyavatthūni.
And these themselves are called bases of meritorious action because they are the basis for various advantages.
Chính chúng là các căn bản phước nghiệp (puññakiriyavatthūni) vì là nền tảng cho các lợi ích khác nhau.
Dānamayanti anupacchinnabhavamūlassa anuggahavasena pūjāvasena vā attano deyyadhammassa paresaṃ pariccāgacetanā dīyati etāyāti dānaṃ, dānameva dānamayaṃ.
Consisting of giving (dānamayaṃ) refers to the volition of relinquishing one's own giving-object to others, either in the sense of supporting the root of continued existence, or in the sense of veneration; that by which it is given is dāna (giving), and dāna itself is dānamaya.
Dānamayaṃ (thuộc về bố thí) là ý muốn từ bỏ của mình cho người khác, hoặc để hỗ trợ cho gốc rễ luân hồi không bị cắt đứt, hoặc dưới hình thức cúng dường. Bố thí là cái mà qua đó người ta cho đi. Chính sự bố thí là dānamayaṃ.
Cīvarādīsu hi catūsu paccayesu annādīsu vā dasasu dānavatthūsu rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu taṃ taṃ dentassa tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge pariccāgakāle pacchā somanassacittena anussaraṇe cāti tīsu kālesu vuttanayena pavattacetanā dānamayaṃ puññakiriyavatthu nāma.
Indeed, concerning the four requisites such as robes, or the ten bases of giving such as food, or the six objects such as forms, the volition that arises in the manner described at three times—starting from the production of these for one who gives them, during the relinquishment in the preliminary stage, and afterwards by recollecting with a joyful mind—is called the basis of meritorious action consisting of giving.
Thật vậy, đối với bốn yếu tố như y phục, v.v., hoặc mười vật bố thí như thức ăn, v.v., hoặc sáu đối tượng như sắc, v.v., ý muốn (cetanā) phát sinh theo cách đã nói trong ba thời điểm: từ khi bắt đầu tạo ra chúng cho người cho, trong thời điểm từ bỏ ở giai đoạn đầu, và trong việc hồi tưởng với tâm hoan hỷ sau đó, đó được gọi là căn bản phước nghiệp thuộc về bố thí (dānamayaṃ puññakiriyavatthu).
Tathā paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.48) vuttena vipassanāmaggena cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato vipassantassa sotaṃ, ghānaṃ, jivhaṃ, kāyaṃ, manaṃ.
Similarly, as stated in the Paṭisambhidāmagga (Paṭi. Ma. 1.48), the volition of one who sees the eye, ear, nose, tongue, body, and mind as impermanent, unsatisfactory, and non-self, through the path of insight.
Cũng vậy, ý muốn phát sinh khi người ta quán chiếu nhãn căn là vô thường, khổ, vô ngã, theo con đường tuệ quán đã nói trong Paṭisambhidā (paṭi. ma. 1.48), cũng như nhĩ căn, tỷ căn, thiệt căn, thân căn, ý căn.
Rūpe…pe… dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ.
And forms... and so on... phenomena; eye-consciousness... and so on... mind-consciousness.
Sắc… v.v… pháp, nhãn thức… v.v… ý thức.
Cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ.
Eye-contact... and so on... mind-contact; feeling born of eye-contact... and so on... feeling born of mind-contact.
Nhãn xúc… v.v… ý xúc, thọ do nhãn xúc sinh… v.v… thọ do ý xúc sinh.
Rūpasaññaṃ…pe… dhammasaññaṃ.
Perception of forms... and so on... perception of phenomena.
Sắc tưởng… v.v… pháp tưởng.
Jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato vipassantassa yā cetanā, yā ca pathavīkasiṇādīsu aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu pavattā jhānacetanā, yā ca anavajjesu kammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānesu paricayamanasikārādivasena pavattā cetanā, sabbā bhāveti etāyāti bhāvanāmayaṃ vuttanayena puññakiriyavatthu cāti.
The volition of one who sees old age and death as impermanent, unsatisfactory, and non-self; and the jhānic volition that arises in the thirty-eight meditation objects such as the earth kasiṇa; and the volition that arises through repeated practice and attention in blameless actions, crafts, and fields of knowledge—all of these, by which one develops, are called the basis of meritorious action consisting of development (bhāvanāmayaṃ), in the manner described.
Khi người ta quán chiếu già chết là vô thường, khổ, vô ngã, thì ý muốn đó, và ý muốn thiền định phát sinh trong ba mươi tám đối tượng như địa biến xứ, v.v., và ý muốn phát sinh trong các công việc không có lỗi, các nghề nghiệp, các môn học, v.v., thông qua việc thực hành và tác ý, v.v., tất cả đều là bhāvanāmayaṃ (thuộc về tu tập), tức là căn bản phước nghiệp theo cách đã nói.
Ekamekañcettha yathārahaṃ pubbabhāgato paṭṭhāya kāyena karontassa kāyakammaṃ hoti, tadatthaṃ vācaṃ nicchārentassa vacīkammaṃ, kāyaṅgaṃ vācaṅgañca acopetvā manasā cintentassa manokammaṃ.
And here, for each one, doing it physically, starting from the preliminary stage as appropriate, becomes a bodily action; uttering speech for that purpose becomes a verbal action; and contemplating mentally without moving physical or verbal faculties becomes a mental action.
Trong mỗi điều này, khi người ta thực hiện bằng thân, từ giai đoạn đầu một cách thích hợp, thì đó là thân nghiệp; khi người ta phát ra lời nói vì mục đích đó, thì đó là khẩu nghiệp; khi người ta suy nghĩ bằng ý mà không lay động thân và khẩu, thì đó là ý nghiệp.
Annādīni dentassa cāpi ‘‘annadānādīni demī’’ti vā dānapāramiṃ āvajjetvā vā dānakāle dānamayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
For one who gives food and other things, if they give them with the thought, "I am giving food and other gifts," or if they reflect upon the perfection of giving, it becomes a basis of meritorious action consisting of giving at the time of giving.
Khi người ta cho thức ăn, v.v., bằng cách suy nghĩ "tôi đang cho bố thí thức ăn, v.v." hoặc bằng cách hồi tưởng ba-la-mật bố thí, thì đó là căn bản phước nghiệp thuộc về bố thí trong lúc bố thí.
Vattasīse ṭhatvā dadato sīlamayaṃ, khayato vayato kammato sammasanaṃ paṭṭhapetvā dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
For one who gives while adhering to the practice of morality, it becomes consisting of morality; for one who gives having established contemplation on impermanence, suffering, and non-self due to arising and passing away and actions, it becomes a basis of meritorious action consisting of development.
Khi người ta cho bằng cách giữ gìn giới hạnh, thì đó là thuộc về giới; khi người ta cho bằng cách thiết lập sự quán xét về sự hoại diệt, sự biến mất, và hành động, thì đó là căn bản phước nghiệp thuộc về tu tập.
Tattha vuḍḍhataraṃ disvā paccuggamanapattacīvarapaṭiggahaṇābhivādanamaggasampadānādivasena apacāyanasahagataṃ veditabbaṃ.
Among these, associated with reverence (apacāyanasahagataṃ) should be understood as seeing an elder and performing acts like going forth to meet them, accepting their bowl and robe, saluting them, and offering them a seat.
Trong đó, apacāyanasahagataṃ (liên quan đến cung kính) cần được hiểu là việc đón tiếp, nhận y bát, đảnh lễ, nhường đường, v.v. khi thấy người lớn tuổi hơn.
Vuḍḍhatarānaṃ vattapaṭipattikaraṇavasena, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ sampādetvā upasaṃharaṇavasena ‘‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca veyyāvaccasahagataṃ veditabbaṃ.
Associated with service (veyyāvaccasahagataṃ) should be understood as performing duties and practices for elders, or seeing a bhikkhu who has entered the village for alms, taking his bowl, collecting alms in the village, and bringing them to him, or quickly going to fetch bowls upon hearing, "Go, fetch the bhikkhus' bowls."
Cần được hiểu là hành động phục vụ/hỗ trợ theo cách thực hành bổn phận đối với các bậc trưởng lão; theo cách thấy một vị tỳ khưu vào làng khất thực, liền cầm bát, khất thực trong làng rồi dâng lên; và theo cách nghe nói “hãy đi lấy bát của các tỳ khưu”, liền nhanh chóng đi lấy bát, v.v.
Cattāro paccaye datvā pupphagandhādīhi ratanattayassa pūjaṃ katvā aññaṃ vā tādisaṃ puññaṃ katvā ‘‘sabbasattānaṃ patti hotū’’ti pariṇāmavasena pattianuppadānaṃ veditabbaṃ.
Sharing of merit (pattianuppadānaṃ) should be understood as, having given the four requisites, or having made an offering to the Triple Gem with flowers and fragrances, or having performed any other such meritorious deed, then dedicating it with the intention, "May this merit be for all beings."
Cần được hiểu là hồi hướng phần phước theo cách cúng dường bốn vật dụng, cúng dường Tam Bảo bằng hoa, hương, v.v., hoặc làm các phước thiện tương tự khác, rồi hồi hướng “mong rằng tất cả chúng sanh đều được phần phước này”.
Tathā parehi dinnāya pattiyā kevalaṃ vā parehi kataṃ puññaṃ ‘‘sādhu, suṭṭhū’’ti anumodanavasena abbhanumodanaṃ veditabbaṃ.
Similarly, rejoicing in merit (abbhanumodanaṃ) should be understood as simply approving the merit given by others or performed by others by saying, "Sādhu, excellent."
Tương tự, cần được hiểu là hoan hỷ phần phước theo cách tùy hỷ “lành thay, tốt lắm” đối với phần phước do người khác ban cho, hoặc chỉ đơn thuần là phước thiện do người khác đã làm.
Attano paguṇadhammaṃ apaccāsīsanto hitajjhāsayena paresaṃ deseti – idaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthu nāma.
Teaching one's perfected Dhamma to others with an intention of benefit, without seeking anything in return, is called the basis of meritorious action consisting of teaching (desanāmayaṃ).
Tự mình không mong cầu gì, với tâm ý lợi tha mà thuyết giảng pháp cho người khác – đây gọi là phước sự thuyết pháp.
Yaṃ pana eko ‘‘evaṃ maṃ dhammakathikoti jānissantī’’ti icchāya ṭhatvā lābhasakkārasilokasannissito dhammaṃ deseti, taṃ na mahapphalaṃ hoti.
However, if one teaches the Dhamma with the desire that "They will know me as a Dhamma speaker," associated with gain, honor, and fame, that does not yield great fruit.
Tuy nhiên, nếu có người nào đứng trên ý muốn “họ sẽ biết mình là người thuyết pháp”, nương tựa vào lợi lộc, danh vọng và tiếng tăm mà thuyết pháp, thì điều đó không mang lại quả báo lớn.
‘‘Addhā ayaṃ attahitaparahitānaṃ paṭipajjanūpāyo’’ti yonisomanasikārapurecārikahitapharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ savanamayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
Listening to the Dhamma with wise attention, led by the thought, "Indeed, this is the means to achieve one's own and others' welfare," and with a gentle mind, is the basis of meritorious action consisting of listening (savanamayaṃ).
Với tâm hiền hòa, với sự tác ý đúng đắn dẫn đầu, quán chiếu rằng “chắc chắn đây là phương tiện để thực hành lợi ích cho mình và cho người”, mà lắng nghe pháp, đây là phước sự nghe pháp.
Yaṃ paneko ‘‘iti maṃ saddhoti jānissantī’’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ hoti.
However, if one listens with the desire that "They will know me as a person of faith," that does not yield great fruit.
Tuy nhiên, nếu có người nào lắng nghe với ý nghĩ “họ sẽ biết mình là người có đức tin”, thì điều đó không mang lại quả báo lớn.
Diṭṭhiyā ujugamanaṃ diṭṭhijugataṃ, ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattassa sammādassanassa etaṃ adhivacanaṃ.
Straightening one's views is rectifying one's views (diṭṭhijugataṃ); this is an appellation for right view that arises in the manner of "There is what is given," and so on.
Sự đi thẳng của quan điểm là chánh kiến chân chánh, đây là tên gọi khác của chánh kiến, phát sinh theo cách thức “có sự bố thí”, v.v.
Idañhi pubbabhāge vā pacchābhāge vā ñāṇavippayuttampi ujukaraṇakāle ñāṇasampayuttameva hoti.
Indeed, this, even if disjoined from knowledge in the preliminary or later stages, becomes conjoined with knowledge at the time of rectification.
Thật vậy, điều này, dù không tương ưng với trí tuệ ở giai đoạn trước hay giai đoạn sau, nhưng vào thời điểm làm cho chân chánh thì nó luôn tương ưng với trí tuệ.
Apare panāhu ‘‘vijānanapajānanavasena dassanaṃ diṭṭhi kusalañca viññāṇaṃ kammassakatāñāṇādi ca sammādassana’’nti.
Others, however, say, "Seeing by way of understanding and knowing is view, and wholesome consciousness, knowledge of kamma as one's own, and so on, is right view."
Tuy nhiên, những người khác nói rằng “sự thấy biết theo cách nhận thức và thấu hiểu là diṭṭhi (kiến), và sự hiểu biết thiện lành cùng với trí tuệ về nghiệp báo, v.v., là chánh kiến”.
Tattha kusalena viññāṇena ñāṇassa anuppādepi attanā katapuññānussaraṇavaṇṇārahavaṇṇanādīnaṃ saṅgaho, kammassakatāñāṇena kammapathasammādiṭṭhiyā.
There, even without the arising of knowledge through wholesome consciousness, it includes the recollection of one's own performed merits, and the praise worthy of praise; and through knowledge of kamma as one's own, it includes right view regarding the path of action.
Trong đó, sự hiểu biết thiện lành bao gồm việc hồi tưởng những phước thiện đã làm, ca ngợi những điều đáng ca ngợi, v.v., ngay cả khi trí tuệ chưa phát sinh; còn trí tuệ về nghiệp báo bao gồm chánh kiến về con đường nghiệp.
Itaraṃ pana diṭṭhijugataṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ.
The other is, however, the defining characteristic for all views to be rectified.
Tuy nhiên, chánh kiến chân chánh kia là đặc điểm quy định cho tất cả.
Yañhi kiñci puññaṃ karontassa diṭṭhiyā ujubhāveneva taṃ mahapphalaṃ hoti.
For whatever merit one performs, it becomes greatly fruitful only when the view is rectified.
Thật vậy, bất cứ phước thiện nào khi làm, nếu có sự chân chánh của quan điểm thì phước thiện đó sẽ mang lại quả báo lớn.
Ettha ca aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalacetanānaṃ vasena tiṇṇampi puññakiriyavatthūnaṃ pavatti hoti.
And here, the arising of all three bases of meritorious action occurs through the eight wholesome volitions of the sense-sphere.
Trong trường hợp này, sự vận hành của cả ba phước sự đều diễn ra theo tám tâm thiện dục giới.
Yathā hi paguṇaṃ dhammaṃ parivattentassa ekacce anusandhiṃ asallakkhentasseva gacchanti, evaṃ paguṇaṃ samathavipassanābhāvanaṃ anuyuñjantassa antarantarā ñāṇavippayuttacittenāpi manasikāro pavattati.
Just as some people, when reciting a mastered Dhamma, proceed without noticing the connection, so too, for one who practices the development of tranquility and insight, attention can sometimes arise with a consciousness disjoined from knowledge.
Cũng như khi một người thuần thục pháp mà tụng niệm, đôi khi các đoạn nối tiếp trôi qua mà không được chú ý, thì cũng vậy, khi một người chuyên tâm vào sự tu tập định và tuệ đã thuần thục, sự tác ý cũng diễn ra xen kẽ bằng tâm không tương ưng với trí tuệ.
Sabbaṃ taṃ pana mahaggatakusalacetanānaṃ vasena bhāvanāmayameva puññakiriyavatthu hoti, na itarāni.
However, all of that, by way of the wholesome volitions of the higher spheres, is only a basis of meritorious action consisting of development, not the others.
Tuy nhiên, tất cả những điều đó đều là phước sự tu tập theo các tâm thiện đại hành, chứ không phải các phước sự khác.
Gāthāya attho heṭṭhā vuttoyeva.
The meaning of the verse has already been stated below.
Ý nghĩa của bài kệ đã được nói ở dưới.
61. Dutiye cakkhūnīti cakkhantīti cakkhūni, samavisamaṃ ācikkhantāni viya pavattantīti attho.
61. In the second (sutta), cakkhūni (eyes) means they 'see' (cakkhanti), which is to say, they function as if indicating the even and uneven.
61. Trong bài kinh thứ hai, cakkhūni (các con mắt) có nghĩa là chúng thấy, tức là chúng vận hành như thể chỉ ra điều đúng và điều sai.
Atha vā cakkhanaṭṭhena cakkhūni.
Or, they are cakkhūni (eyes) in the sense of 'seeing'.
Hoặc là, chúng là cakkhu (mắt) theo nghĩa là cakkhana (nếm/thưởng thức).
Kimidaṃ cakkhanaṃ nāma?
What is this 'seeing' (cakkhana) called?
Cakkhana này là gì?
Assādanaṃ, tathā hi vadanti ‘‘madhuṃ cakkhati byañjanaṃ cakkhatī’’ti imāni ca ārammaṇarasaṃ anubhavantāni assādentāni viya hontīti cakkhanaṭṭhena cakkhūni.
It is tasting. For it is said, "He tastes honey, he tastes flavour." And these (eyes) are like those that experience and taste the essence of objects, thus they are cakkhūni in the sense of tasting.
Là sự thưởng thức; thật vậy, người ta nói “nếm mật, nếm món ăn”; và những điều này như thể đang thưởng thức, đang nếm vị của đối tượng, nên chúng là cakkhu theo nghĩa cakkhana.
Tāni pana saṅkhepato dve cakkhūni – ñāṇacakkhu, maṃsacakkhu cāti.
Briefly, there are two kinds of eyes: the eye of knowledge (ñāṇacakkhu) and the physical eye (maṃsacakkhu).
Tuy nhiên, tóm lại, có hai loại mắt: nhãn trí và nhục nhãn.
Tesu maṃsacakkhu heṭṭhā vuttameva.
Among these, the physical eye (maṃsacakkhu) has been explained below.
Trong đó, nhục nhãn đã được nói ở trên.
Ñāṇacakkhu dibbacakkhu, paññācakkhūti idha dvidhā katvā vuttaṃ.
The eye of knowledge (ñāṇacakkhu) is here spoken of as twofold: the divine eye (dibbacakkhu) and the eye of wisdom (paññācakkhu).
Nhãn trí ở đây được chia thành hai loại là thiên nhãn và tuệ nhãn.
Tattha dibbacakkhūti dibbasadisattā dibbaṃ.
Therein, dibbacakkhu (divine eye) is 'divine' due to its similarity to the divine.
Trong đó, thiên nhãn là dibba (thiên) vì nó giống như của chư thiên.
Devatānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇaggahaṇasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti.
The divine faculty of sight of devas, born of wholesome kamma, unhindered by bile, phlegm, blood, etc., and free from defilements, is capable of perceiving objects even at a distance.
Thật vậy, đối với chư thiên, có một tịnh sắc nhãn dibba (thiên) được sinh ra từ nghiệp thiện hạnh, không bị vướng bận bởi mật, đàm, máu, v.v., và do thoát khỏi các phiền não nên có khả năng nắm bắt đối tượng ở xa.
Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena paṭiladdhattā attano ca dibbavihārasannissitattā ālokapariggahena mahājutikattā.
And this eye of knowledge, born of the power of effort and development (bhāvanā), is similar to it, thus it is 'divine' due to its divine similarity, due to being attained by way of divine abidings (dibbavihāra), due to being supported by divine abidings, and due to its great luminosity from encompassing light.
Và nhãn trí này, được sinh ra nhờ sức mạnh của sự tinh tấn tu tập, cũng tương tự như vậy, nên nó là dibba vì giống như của chư thiên; vì được thành tựu nhờ trú xứ thiên, và tự thân nó nương tựa vào trú xứ thiên, và do nắm bắt ánh sáng nên có đại quang minh.
Tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ.
It is also 'divine' due to its great scope in seeing forms located beyond walls and so forth.
Nó cũng là dibba vì có đại chuyển động do thấy các sắc tướng xuyên qua tường, v.v.
Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ.
All that should be understood according to the science of words (saddasattha).
Tất cả điều đó cần được hiểu theo ngữ pháp học.
Dassanaṭṭhena cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu, dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu.
It is also 'eye' (cakkhu) in the sense of performing the function of an eye, like an eye in the act of seeing; and it is divine, and it is an eye, hence dibbacakkhu.
Nó cũng là cakkhu (mắt) vì có chức năng thấy, như một con mắt; và nó là thiên nhãn vì nó vừa là dibba (thiên) vừa là cakkhu (mắt).
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘paññāpanavasena paññā.
In the Aṭṭhakathā, however, it is stated: "It is paññā by way of making known (paññāpana).
Tuy nhiên, trong các bản Chú giải, đã nói rằng “paññā (tuệ) theo cách làm cho hiển lộ.
Kinti paññāpeti?
How does it make known?
Hiển lộ điều gì?
Aniccanti paññāpeti, dukkhanti paññāpeti, anattāti paññāpetī’’ti vuttaṃ.
It makes known as impermanent, it makes known as suffering, it makes known as not-self."
Hiển lộ là vô thường, hiển lộ là khổ, hiển lộ là vô ngã”.
Sā panāyaṃ lakkhaṇādito yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇā, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇā vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasā padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānā araññagatasudesako viya.
This paññā, by way of its characteristics, is characterized by penetration into reality as it is, or by unhindered penetration, like the penetration of an arrow shot by a skilled archer; its function is to illuminate its object, like a lamp; its manifestation is non-confusion, like a guide in the wilderness.
Và tuệ này, về mặt đặc tính, có đặc tính thâm nhập bản chất như thật, hoặc đặc tính thâm nhập không sai lầm như mũi tên bắn trúng mục tiêu do người bắn thiện xạ; có chức năng làm sáng tỏ đối tượng như ngọn đèn; có sự hiện khởi là không mê lầm như người dẫn đường cho người đi rừng.
Visesato panettha āsavakkhayañāṇasaṅkhātā paññā catusaccadassanaṭṭhena paññācakkhūti adhippetā.
Specifically here, paññā in the sense of the knowledge of the destruction of the taints (āsavakkhayañāṇa) is intended as the eye of wisdom (paññācakkhu), by virtue of seeing the four truths.
Đặc biệt ở đây, tuệ được gọi là trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc, được hiểu là tuệ nhãn theo nghĩa thấy biết Tứ Thánh đế.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15).
Referring to this, it was said: "The eye arose, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge (vijjā) arose, light arose."
Điều này được nói đến khi đề cập rằng “mắt đã sanh, trí đã sanh, tuệ đã sanh, minh đã sanh, ánh sáng đã sanh” (S.N. 5.1081; Mahāva. 15).
Etesu ca maṃsacakkhu parittaṃ, dibbacakkhu mahaggataṃ, itaraṃ appamāṇaṃ.
Among these, the physical eye is limited, the divine eye is expansive, the other (eye of wisdom) is immeasurable.
Trong số này, nhục nhãn là hữu hạn, thiên nhãn là đại hành, còn lại là vô lượng.
Maṃsacakkhu rūpaṃ, itarāni arūpāni.
The physical eye is material (rūpa), the others are immaterial (arūpa).
Nhục nhãn là sắc, còn lại là vô sắc.
Maṃsacakkhu dibbacakkhu ca lokiyāni sāsavāni rūpavisayāni, itaraṃ lokuttaraṃ anāsavaṃ catusaccavisayaṃ.
The physical eye and the divine eye are mundane (lokiyā), with taints (sāsavā), and pertain to material objects (rūpavisayāni); the other (eye of wisdom) is supramundane (lokuttaraṃ), taint-free (anāsavaṃ), and pertains to the four truths (catusaccavisayaṃ).
Nhục nhãn và thiên nhãn là thuộc thế gian, hữu lậu, đối tượng là sắc; còn lại là siêu thế, vô lậu, đối tượng là Tứ Thánh đế.
Maṃsacakkhu abyākataṃ, dibbacakkhu siyā kusalaṃ siyā abyākataṃ, tathā paññācakkhu.
The physical eye is indeterminate (abyākataṃ); the divine eye may be wholesome (kusalaṃ) or indeterminate (abyākataṃ), and so too the eye of wisdom.
Nhục nhãn là vô ký, thiên nhãn có thể là thiện, có thể là vô ký, tuệ nhãn cũng vậy.
Maṃsacakkhu kāmāvacaraṃ, dibbacakkhu rūpāvacaraṃ, itaraṃ lokuttaranti evamādi vibhāgā veditabbā.
The physical eye belongs to the sensuous realm (kāmāvacaraṃ); the divine eye belongs to the fine-material realm (rūpāvacaraṃ); the other (eye of wisdom) is supramundane—such distinctions should be understood.
Nhục nhãn thuộc dục giới, thiên nhãn thuộc sắc giới, còn lại là siêu thế, v.v., những sự phân biệt này cần được biết.
Gāthāsu anuttaranti paññācakkhuṃ sandhāya vuttaṃ.
In the verses, anuttaraṃ (unsurpassed) is stated with reference to the eye of wisdom (paññācakkhu).
Trong các bài kệ, anuttara (vô thượng) được nói đến để chỉ tuệ nhãn.
Tañhi āsavakkhayañāṇabhāvato anuttaraṃ.
For it is unsurpassed because it is the knowledge of the destruction of the taints.
Vì nó là trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc nên là vô thượng.
Akkhāsi purisuttamoti purisānaṃ uttamo aggo sammāsambuddho desesi.
Akkhāsi purisuttamo (the foremost of men explained) means the foremost and chief of men, the Sammāsambuddha, expounded it.
Akkhāsi purisuttamo (Bậc tối thượng trong loài người đã thuyết giảng) có nghĩa là Đức Chánh Đẳng Giác, bậc tối thượng, cao quý nhất trong loài người, đã thuyết giảng.
Uppādoti maṃsacakkhussa pavatti.
Uppādo (origination) is the manifestation of the physical eye.
Uppādo (sự sanh khởi) là sự vận hành của nhục nhãn.
Maggoti upāyo, dibbacakkhussa kāraṇaṃ.
Maggo (path) is the means, the cause of the divine eye.
Maggo (con đường) là phương tiện, là nguyên nhân của thiên nhãn.
Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati, yasmā kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthīti.
For the divine eye arises only for one who possesses a natural eye, because the divine eye knowledge is produced by increasing the kasiṇa light, and this (kasiṇa light) does not exist without the apprehended sign (uggahanimitta) in the kasiṇa-maṇḍala.
Thật vậy, thiên nhãn chỉ sanh khởi ở người có nhãn căn tự nhiên, bởi vì thiên nhãn được sanh khởi bằng cách phát triển ánh sáng kasiṇa, và điều đó không thể có nếu không có tướng học được trong vòng tròn kasiṇa.
Yatoti yadā.
Yato (whence) means 'when'.
Yato (từ đâu) có nghĩa là khi nào.
Ñāṇanti āsavakkhayañāṇaṃ.
Ñāṇaṃ (knowledge) is the knowledge of the destruction of the taints.
Ñāṇa (trí tuệ) là trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc.
Tenevāha ‘‘paññācakkhu anuttara’’nti.
Therefore he says: "The eye of wisdom is unsurpassed."
Do đó, đã nói “tuệ nhãn vô thượng”.
Yassa cakkhussa paṭilābhāti yassa ariyassa paññācakkhussa uppattiyā bhāvanāya sabbasmā vaṭṭadukkhato pamuccati parimuccatīti.
Yassa cakkhussa paṭilābhā (by the attainment of which eye) means by the arising and development of which noble eye of wisdom, one is released and liberated from all the suffering of saṃsāra.
Yassa cakkhussa paṭilābhā (nhờ thành tựu được con mắt nào) có nghĩa là nhờ sự sanh khởi, sự tu tập của tuệ nhãn Thánh này mà người ta được giải thoát hoàn toàn khỏi tất cả khổ luân hồi.
62. Tatiye indriyānīti adhipateyyaṭṭhena indriyāni.
62. In the third (sutta), indriyāni (faculties) are so called by way of overlordship (adhipateyya).
62. Trong bài kinh thứ ba, indriyāni (các quyền) là các quyền theo nghĩa là sự thống trị.
Yāni hi sahajātadhammesu issarā viya hutvā tehi anuvattitabbāni, tāni indriyāni nāma.
Those things that act as lords over co-arisen phenomena, which are to be followed by them, are called indriyāni.
Thật vậy, những gì như là chủ tể đối với các pháp đồng sanh và được các pháp đó tuân theo, thì gọi là các quyền.
Apica indo bhagavā dhammissaro paramena cittissariyena samannāgato.
Furthermore, the Lord (Bhagavā) is Indra, the Lord of the Dhamma, endowed with supreme mastery of mind (cittissariya).
Hơn nữa, Đức Thế Tôn là bậc chúa tể, bậc làm chủ pháp, thành tựu với quyền năng tâm tối thượng.
Tena indena sabbapaṭhamaṃ diṭṭhattā adhigatattā paresañca diṭṭhattā desitattā vihitattā gocarabhāvanāsevanāhi diṭṭhattā ca indriyāni.
By that Indra, they were first seen, attained, and for others, seen, taught, established, and seen through the practice of their domain—thus they are indriyāni.
Bởi bậc chúa tể ấy, các quyền (indriya) được gọi như vậy là do đã được thấy trước hết, đã được chứng đắc, và do đã được thấy, được thuyết giảng, được an bài cho người khác, và do đã được thấy qua sự thực hành, chuyên tâm vào cảnh giới và sự tu tập.
Indaṃ vā maggādhigamassa upanissayabhūtaṃ puññakammaṃ, tassa liṅgānītipi indriyāni.
Or, indriyāni are signs of wholesome kamma, which is a support for the attainment of the path.
Hoặc, các quyền (indriya) là nghiệp phước là nhân hỗ trợ mạnh mẽ cho sự chứng đắc đạo, hoặc là các dấu hiệu của nghiệp phước ấy.
Anaññātaññassāmītindriyanti ‘‘anamatagge saṃsāre anaññātaṃ anadhigataṃ amatapadaṃ catusaccadhammameva vā jānissāmī’’ti paṭipannassa iminā pubbabhāgena uppannaṃ indriyaṃ, sotāpattimaggapaññāyetaṃ adhivacanaṃ.
Anaññātaññassāmītindriyaṃ (the faculty of knowing the unknown) is the faculty that arises in the preliminary stage for one who has entered upon the path, thinking: "In this beginningless saṃsāra, I will know that which is unknown, unattained—the Deathless State (amatapada), or simply the Dhamma of the four truths." This is a designation for the wisdom of the Sotāpatti path.
Quyền 'Tôi sẽ biết những gì chưa biết' (Anaññātaññassāmītindriya) là quyền phát sinh ở giai đoạn sơ khởi của người đã thực hành với ý muốn rằng: "Trong vòng luân hồi không có khởi điểm, tôi sẽ biết được Niết Bàn, cảnh giới bất tử, chưa từng được biết, chưa từng được chứng đắc, hoặc chính là các pháp Tứ Thánh Đế", đây là danh xưng của tuệ đạo Tu-đà-hoàn.
Aññindriyanti ājānanaindriyaṃ.
Aññindriyaṃ (the faculty of final knowledge) is the faculty of fully knowing.
Quyền 'Đã biết' (Aññindriya) là quyền hiểu biết.
Tatrāyaṃ vacanattho – ājānāti paṭhamamaggañāṇena diṭṭhamariyādaṃ anatikkamitvāva jānātīti aññā.
The meaning of the word here is: It fully knows (ājānāti), meaning it knows without transgressing the boundary seen by the knowledge of the first path—thus it is aññā (final knowledge).
Ở đây, ý nghĩa của từ này là: "Aññā" (sự biết) là biết mà không vượt qua giới hạn đã được thấy bởi tuệ đạo thứ nhất.
Yatheva hi paṭhamamaggapaññā dukkhādīsu pariññābhisamayādivasena pavattati, tatheva ayampi pavattatīti aññā ca sā yathāvuttenaṭṭhena indriyaṃ cāti aññindriyaṃ.
Just as the wisdom of the first path proceeds by way of complete understanding and penetration of suffering and so forth, so too this (wisdom) proceeds; thus it is aññā and, in the sense explained, it is a faculty, hence aññindriyaṃ.
Cũng như tuệ đạo thứ nhất vận hành theo cách thấu triệt khổ, v.v., thì tuệ này cũng vận hành như vậy, do đó nó là "aññā" (sự biết) và theo ý nghĩa đã nói, nó là một quyền (indriya), nên gọi là Aññindriya.
Ājānanaṭṭheneva aññassa vā ariyapuggalassa indriyanti aññindriyaṃ, sotāpattiphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
It is aññindriyaṃ by virtue of fully knowing, or it is the faculty of another noble person (ariyapuggala); this is a designation for knowledge in six instances, starting from the fruit of Sotāpatti.
Hoặc theo ý nghĩa của sự hiểu biết, hoặc là quyền của bậc Thánh đã biết, nên gọi là Aññindriya; đây là danh xưng của tuệ ở sáu giai đoạn, bắt đầu từ quả Tu-đà-hoàn.
Aññātāvindriyanti aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ.
Aññātāvindriyaṃ (the faculty of one who has fully known) is aññātāvindriyaṃ because it arises in one who has fully known (aññātāvī), whose task of knowledge regarding the four truths is complete, i.e., an Arahant (khīṇāsava), and because the characteristic of a faculty is present.
Quyền 'Bậc đã biết' (Aññātāvindriya) là quyền của bậc A-la-hán, người đã hoàn thành công việc của tuệ về Tứ Thánh Đế, do đó nó phát sinh và có ý nghĩa là một quyền.
Ettha ca paṭhamapacchimāni paṭhamamaggacatutthaphalavasena ekaṭṭhānikāni, itaraṃ itaramaggaphalavasena chaṭṭhānikanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the first and last (faculties) refer to the first path and the fourth fruit, having a single basis (ekaṭṭhānikāni), while the others (middle four) refer to the other paths and fruits, having six bases (chaṭṭhānikāni).
Ở đây, cần hiểu rằng quyền đầu tiên và cuối cùng là thuộc một chỗ (ekaṭṭhānika), theo nghĩa đạo thứ nhất và quả thứ tư; còn quyền ở giữa là thuộc sáu chỗ (chaṭṭhānika), theo nghĩa các đạo và quả còn lại.
Gāthāsu sikkhamānassāti adhisīlasikkhādayo sikkhamānassa bhāventassa.
In the verses, sikkhamānassā (for one who is training) means for one who is cultivating and developing the higher trainings (adhisīlasikkhādayo).
Trong các bài kệ, sikkhamānassā (của người đang học tập) nghĩa là của người đang tu tập, đang phát triển các học giới như giới học (adhisīlasikkhā).
Ujumaggānusārinoti ujumaggo vuccati ariyamaggo, antadvayavivajjitattā tassa anussaraṇato ujumaggānusārino, paṭipāṭiyā magge uppādentassāti attho.
Ujumaggānusārino (for one who follows the straight path) means the straight path is called the Noble Path, for one who follows it, avoiding the two extremes; it means for one who generates the path in succession.
Ujumaggānusārino (của người theo con đường chân chính) nghĩa là con đường chân chính được gọi là Thánh đạo, vì nó tránh xa hai cực đoan; của người đang theo con đường ấy, nghĩa là của người đang tuần tự phát sinh đạo.
Khayasminti anavasesakilesānaṃ khepanato khayasaṅkhāte aggamagge ñāṇaṃ paṭhamaṃ pureyeva uppajjati.
Khayasmiṃ (at the destruction) means knowledge first arises in the supreme path, which is called 'destruction' due to the complete eradication of defilements.
Khayasmiṃ (trong sự đoạn tận) nghĩa là tuệ phát sinh đầu tiên, trước hết, trong Thánh đạo tối thượng, tức sự đoạn tận, do đoạn trừ không còn sót lại các phiền não.
Tato aññā anantarāti tato maggañāṇato anantarā arahattaṃ uppajjati.
Tato aññā anantarā (then immediate final knowledge) means Arahantship arises immediately after that path-knowledge.
Tato aññā anantarā (sau đó, sự biết khác tiếp theo) nghĩa là sau tuệ đạo ấy, quả A-la-hán phát sinh.
Atha vā ujumaggānusārinoti līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanādike vajjetvā samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā bhāvanāvasena pavattaṃ pubbabhāgamaggaṃ anussarantassa anugacchantassa paṭipajjantassa gotrabhuñāṇānantaraṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ kilesānaṃ khepanato khayasmiṃ sotāpattimagge paṭhamaṃ ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ uppajjati.
Or, ujumaggānusārino (for one who follows the straight path) means for one who follows, pursues, and practices the preliminary path (pubbabhāgamagga) which proceeds by way of cultivating samatha and vipassanā in conjunction, avoiding sloth, restlessness, accumulation, and so forth; immediately after the Gotrabhu knowledge, knowledge first arises in the Sotāpatti path, which is a single basis for the destruction of defilements, (this is) the Anaññātaññassāmītindriyaṃ (the faculty of knowing the unknown).
Hoặc, ujumaggānusārino (của người theo con đường chân chính) nghĩa là của người đang theo, đang thực hành con đường sơ khởi, tức là con đường tu tập phát triển thiền định và thiền quán song hành, tránh xa sự chùng xuống, phóng dật, chấp thủ, v.v.; sau Gotrabhūñāṇa (chuyển tộc trí), tuệ đầu tiên, tức Anaññātaññassāmītindriya, phát sinh trong đạo Tu-đà-hoàn, tức sự đoạn tận các phiền não đã được thấy ở một chỗ.
Tato aññā anantarāti tato paṭhamañāṇato anantarā anantarato paṭṭhāya yāva aggamaggā aññā aññindriyaṃ uppajjati.
Then, immediately, another knowledge (aññā): Immediately after that first knowledge, starting from the immediate (moment), up to the highest path, another knowledge, the faculty of final knowledge (aññindriya), arises.
Tato aññā anantarā (sau đó, sự biết khác tiếp theo) nghĩa là sau tuệ đầu tiên ấy, Aññindriya (quyền 'đã biết') phát sinh tiếp nối, từ đó cho đến Thánh đạo tối thượng.
Tato aññā vimuttassāti tato aññā aññindriyato pacchā arahattamaggañāṇānantarā arahattaphalena paññāvimuttiyā aññātāvindriyena vimuttassa.
Then, another knowledge for one who is liberated: After that knowledge, the faculty of final knowledge, immediately following the knowledge of the Arahant path, for one who is liberated by the fruit of Arahantship, by liberation through wisdom, by the faculty of having known (aññātāvī indriya).
Tato aññā vimuttassā (sau đó, sự biết khác của người đã giải thoát) nghĩa là sau Aññindriya, tiếp nối sau tuệ đạo A-la-hán, là Aññātāvindriya (quyền 'bậc đã biết') của người đã giải thoát bằng tuệ giải thoát qua quả A-la-hán.
Ñāṇaṃ ve hoti tādinoti arahattaphaluppattito uttarakāle iṭṭhāniṭṭhādīsu tādilakkhaṇappattassa khīṇāsavassa paccavekkhaṇañāṇaṃ uppajjati.
Knowledge indeed belongs to such a one: In the time after the arising of the fruit of Arahantship, the knowledge of retrospection arises for the Arahant (khīṇāsava) who has attained the characteristic of a "Tādin" (unperturbed) in desirable and undesirable things, and so forth.
Ñāṇaṃ ve hoti tādino (tuệ chắc chắn có nơi bậc như vậy) nghĩa là sau khi quả A-la-hán phát sinh, tuệ quán xét phát sinh nơi bậc A-la-hán, người đã đạt đến đặc tính như vậy (tādī) trong các cảnh thuận và nghịch.
Kathaṃ uppajjatīti āha ‘‘akuppā me vimuttī’’ti.
How does it arise? It says: "My liberation is unshakeable."
Làm sao nó phát sinh? Kinh nói: ‘‘akuppā me vimuttī’’ (sự giải thoát của tôi bất động).
Tassa akuppabhāvassa kāraṇaṃ dasseti ‘‘bhavasaṃyojanakkhayā’’ti.
The reason for its unshakeable nature is shown: "Due to the destruction of the fetters of existence."
Kinh chỉ ra nguyên nhân của sự bất động ấy: ‘‘bhavasaṃyojanakkhayā’’ (do sự đoạn tận các kiết sử hữu).
Idāni tādisaṃ khīṇāsavaṃ thomento ‘‘sa ve indriyasampanno’’ti tatiyaṃ gāthamāha.
Now, praising such an Arahant, the third verse is uttered: "Indeed, endowed with faculties."
Bây giờ, để tán dương bậc A-la-hán như vậy, kinh nói bài kệ thứ ba: ‘‘sa ve indriyasampanno’’ (chắc chắn người ấy đầy đủ các quyền).
Tattha indriyasampannoti yathāvuttehi tīhi lokuttarindriyehi samannāgato, suddhehipi vā paṭippassaddhiladdhehi saddhādīhi indriyehi samannāgato paripuṇṇo, tato eva cakkhādīhi suṭṭhu vūpasantehi nibbisevanehi indriyehi samannāgato.
Therein, endowed with faculties: endowed with the three supramundane faculties mentioned, or fully endowed with the pure faculties of faith and so forth, which have been calmed down, and therefore endowed with the sense faculties of the eye and so forth, which are thoroughly calm and free from attachment.
Ở đây, indriyasampanno (đầy đủ các quyền) nghĩa là thành tựu với ba quyền siêu thế đã nói, hoặc thành tựu đầy đủ với các quyền như tín (saddhā), v.v., đã được tịnh hóa và an tịnh; do đó, thành tựu với các quyền như mắt (cakkhu), v.v., đã được an tịnh hoàn toàn và không còn chấp thủ.
Tenāha ‘‘santo’’ti, sabbakilesapariḷāhavūpasamena upasantoti attho.
Therefore it is said: "calm", meaning calmed by the appeasement of all defilement-borne anguish.
Vì thế kinh nói ‘‘santo’’ (tịch tịnh), nghĩa là đã an tịnh do sự an tịnh tất cả các phiền não và sự thiêu đốt.
Santipade ratoti nibbāne abhirato adhimutto.
Delighting in the state of peace: delighted and devoted to Nibbāna.
Santipade rato (hoan hỷ trong cảnh giới tịch tịnh) nghĩa là hoan hỷ, chuyên chú vào Niết Bàn.
Ettha ca ‘‘indriyasampanno’’ti etena bhāvitamaggatā, pariññātakkhandhatā cassa dassitā.
Here, by "endowed with faculties," his cultivation of the path and his full comprehension of the aggregates are shown.
Ở đây, với từ "indriyasampanno", kinh chỉ ra rằng người ấy đã tu tập đạo và đã thấu triệt các uẩn.
‘‘Santo’’ti etena pahīnakilesatā, ‘‘santipade rato’’ti etena sacchikatanirodhatāti.
By "calm," his abandonment of defilements; and by "delighting in the state of peace," his realization of cessation are shown.
Với từ "santo", kinh chỉ ra rằng người ấy đã đoạn trừ các phiền não; với từ "santipade rato", kinh chỉ ra rằng người ấy đã chứng ngộ Niết Bàn.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as already stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
63. Catutthe addhāti kālā.
63. In the fourth (Sutta), addhā means times.
63. Trong kinh thứ tư, addhā (thời gian) nghĩa là thời gian.
Atīto addhātiādīsu dve pariyāyā – suttantapariyāyo, abhidhammapariyāyo ca.
Regarding past time (atīto addhā) and so forth, there are two interpretations: the Suttanta interpretation and the Abhidhamma interpretation.
Trong các trường hợp như atīto addhā (thời gian quá khứ), có hai cách giải thích: cách giải thích theo kinh tạng (suttanta) và cách giải thích theo vi diệu pháp (abhidhamma).
Tattha suttantapariyāyena paṭisandhito pubbe atīto addhā nāma, cutito pacchā anāgato addhā nāma, saha cutipaṭisandhīhi tadanantaraṃ paccuppanno addhā nāma.
Therein, according to the Suttanta interpretation, the time before rebirth (paṭisandhi) is called past time; the time after death (cuti) is called future time; and the present time is that which is immediate, together with death and rebirth.
Theo cách giải thích của kinh tạng, thời gian quá khứ (atīto addhā) là trước khi tái tục (paṭisandhi); thời gian vị lai (anāgato addhā) là sau khi chết (cuti); thời gian hiện tại (paccuppanno addhā) là ngay sau khi chết và tái tục.
Abhidhammapariyāyena uppādo, ṭhiti, bhaṅgoti ime tayo khaṇe patvā niruddhadhammā atīto addhā nāma, tayopi khaṇe asampattā anāgato addhā nāma, khaṇattayasamaṅgino paccuppanno addhā nāma.
According to the Abhidhamma interpretation, phenomena that have ceased after reaching the three moments of arising, presence, and dissolution (uppādo, ṭhiti, bhaṅga) are called past time; those that have not reached any of the three moments are called future time; and those that possess the three moments are called present time.
Theo cách giải thích của vi diệu pháp, các pháp đã diệt sau khi trải qua ba sát-na là sinh (uppāda), trụ (ṭhiti), diệt (bhaṅga) được gọi là thời gian quá khứ (atīto addhā); các pháp chưa đạt đến cả ba sát-na được gọi là thời gian vị lai (anāgato addhā); các pháp đang có đủ ba sát-na được gọi là thời gian hiện tại (paccuppanno addhā).
Aparo nayo – ayañhi atītādivibhāgo addhāsantatisamayakhaṇavasena catudhā veditabbo.
Another method: this division into past, etc., should be understood in four ways: by continuity (addhā-santati), by season (samaya), and by moment (khaṇa).
Một cách khác – sự phân chia quá khứ, v.v., này cần được hiểu theo bốn cách: theo thời gian (addhā), theo dòng chảy (santati), theo thời điểm (samaya), và theo sát-na (khaṇa).
Tesu addhāvibhāgo vutto.
Among these, the division by duration (addhā) has been stated.
Trong số đó, sự phân chia theo thời gian (addhā) đã được nói.
Santativasena sabhāgā ekautusamuṭṭhānā, ekāhārasamuṭṭhānā ca pubbāpariyavasena vattamānāpi paccuppannā.
In terms of continuity, homogeneous phenomena arising from the same season or from the same food, occurring in sequence, are present.
Theo dòng chảy (santati), các pháp đồng loại, cùng phát sinh từ một mùa, cùng phát sinh từ một thức ăn, đang vận hành theo thứ tự trước sau, được gọi là hiện tại.
Tato pubbe visabhāgautuāhārasamuṭṭhānā atītā pacchā anāgatā.
Before that, phenomena arising from heterogeneous seasons or food are past; after that, they are future.
Trước đó, các pháp phát sinh từ mùa và thức ăn khác loại là quá khứ; sau đó là vị lai.
Cittajā ekavīthiekajavanaekasamāpattisamuṭṭhānā paccuppannā nāma, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.
Mind-born phenomena arising from one cognitive process, one javana, or one attainment (samāpatti) are called present; before that, they are past; after that, they are future.
Các pháp do tâm sinh, phát sinh trong một lộ trình tâm, một tốc hành tâm, một thiền chứng, được gọi là hiện tại; trước đó là quá khứ; sau đó là vị lai.
Kammasamuṭṭhānānaṃ pāṭiyekkaṃ santativasena atītādibhedo natthi, tesaṃyeva pana utuāhāracittasamuṭṭhānānaṃ upatthambhakavasena tassa atītādibhāvo veditabbo.
For karma-born phenomena, there is no distinction of past, etc., in terms of individual continuity; rather, their past, etc., nature is to be understood in terms of supporting the season-born, food-born, and mind-born phenomena.
Đối với các pháp do nghiệp sinh, không có sự phân chia quá khứ, v.v., riêng biệt theo dòng chảy; mà sự quá khứ, v.v., của chúng cần được hiểu theo cách chúng hỗ trợ các pháp do mùa, thức ăn và tâm sinh.
Samayavasena ekamuhuttapubbaṇhasāyanharattidivādīsu samayesu santānavasena pavattamānā taṃtaṃsamaye paccuppannā nāma, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.
In terms of season, phenomena occurring in continuity in certain seasons such as one muhutta, forenoon, evening, night, or day, are called present in that particular season; before that, they are past; after that, they are future.
Theo thời điểm (samaya), các pháp đang vận hành theo dòng chảy trong các thời điểm như một khoảnh khắc, buổi sáng, buổi chiều, đêm, ngày, v.v., được gọi là hiện tại trong thời điểm ấy; trước đó là quá khứ; sau đó là vị lai.
Ayaṃ tāva rūpadhammesu nayo.
This is the method for material phenomena (rūpadhamma).
Đây là cách giải thích đối với các pháp sắc.
Arūpadhammesu pana khaṇavasena uppādādikkhaṇattayapariyāpannā paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.
However, for immaterial phenomena (arūpadhamma), those encompassed by the three moments of arising and so forth are present; before that, they are past; after that, they are future.
Đối với các pháp vô sắc, theo sát-na, các pháp thuộc ba sát-na sinh, trụ, diệt được gọi là hiện tại; trước đó là quá khứ; sau đó là vị lai.
Apica atikkantahetupaccayakiccā atītā, niṭṭhitahetukiccā aniṭṭhitapaccayakiccā paccuppannā, ubhayakiccaṃ asampattā anāgatā.
Furthermore, those that have completed their causal and conditional function are past; those that have completed their causal function but not their conditional function are present; those that have not reached either function are future.
Hơn nữa, các pháp đã hoàn thành chức năng nhân duyên là quá khứ; các pháp đã hoàn thành chức năng nhân nhưng chưa hoàn thành chức năng duyên là hiện tại; các pháp chưa đạt đến cả hai chức năng là vị lai.
Attano vā kiccakkhaṇe paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā.
Or, those that are in their moment of function are present; before that, they are past; after that, they are future.
Hoặc, các pháp hiện tại trong sát-na chức năng của chính chúng; trước đó là quá khứ; sau đó là vị lai.
Ettha ca khaṇādikathāva nippariyāyā, sesā pariyāyā.
Here, the discussion of moments and so forth is the direct (nippariyāya) meaning; the others are indirect (pariyāya) meanings.
Ở đây, lời nói về sát-na, v.v., là trực tiếp (nippariyāya), các lời nói khác là gián tiếp (pariyāya).
Ayañhi atītādibhedo nāma dhammānaṃ hoti, na kālassa.
Indeed, this distinction of past and so forth belongs to phenomena, not to time itself.
Sự phân chia quá khứ, v.v., này thuộc về các pháp, không phải của thời gian.
Atītādibhede pana dhamme upādāya paramatthato avijjamānopi kālo idha teneva vohārena atītotiādinā vuttoti veditabbo.
However, by relying on phenomena distinguished as past and so forth, time, which does not exist in the ultimate sense, is spoken of here with the same terms, such as "past," and so forth; this should be understood.
Tuy nhiên, thời gian, mặc dù không tồn tại trên phương diện bản chất tối hậu, nhưng dựa vào các pháp được phân chia quá khứ, v.v., ở đây nó được nói đến bằng cách dùng chính cách gọi ấy như quá khứ, v.v.
Evaṃ vuttena niruttipathasuttenapi ettha attho dīpetabbo.
Thus, the meaning here should also be illuminated by the Sutta on modes of expression (niruttipathasutta) as stated.
Ý nghĩa ở đây cũng cần được làm sáng tỏ bằng kinh Niruttipatha đã nói như vậy.
Evaṃ kathāvatthubhāvena akkheyyasaṅkhāte khandhapañcake ahanti ca mamanti ca devoti ca manussoti ca itthīti ca purisoti ca ādinā pavattasaññāvasena akkheyyasaññino, pañcasu upādānakkhandhesu sattapuggalādisaññinoti attho.
Thus, akkheyyasaññino means those who conceive notions in terms of "I" and "mine," "deity" and "human," "woman" and "man," and so forth, concerning the five aggregates, which are called akkheyya (the describable) as topics of discourse; that is, they conceive notions of self and persons in the five aggregates of clinging.
Theo cách là đối tượng của lời nói, trong năm uẩn được gọi là đối tượng của lời nói, những người có nhận thức về đối tượng của lời nói theo cách nhận thức hiện hành như "ta", "của ta", "chư thiên", "loài người", "nữ", "nam", v.v., nghĩa là những người có nhận thức về chúng sinh, cá nhân, v.v. trong năm thủ uẩn.
Akkheyyasmiṃ taṇhādiṭṭhiggāhavasena patiṭṭhitā, rāgādivasena vā aṭṭhahākārehi patiṭṭhitā.
Established in the describable (akkheyyasmiṃ) through grasping with craving and wrong views, or established in eight ways through passion and so forth.
Trong đối tượng của lời nói (akkheyya), họ an trú do chấp thủ tham ái và tà kiến, hoặc an trú bằng tám cách do tham ái, v.v.
Ratto hi rāgavasena patiṭṭhito hoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, parāmaṭṭho diṭṭhivasena, thāmagato anusayavasena, vinibaddho mānavasena, aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena, vikkhepagato uddhaccavasena patiṭṭhito hotīti.
For one who is attached is established through passion; one who is hateful, through hatred; one who is deluded, through delusion; one who is perverted, through wrong view; one who is firmly fixed, through underlying tendencies (anusaya); one who is bound, through conceit (māna); one who is ill-disposed, through doubt; one who is distracted, through restlessness (uddhacca).
Người tham ái thì an trú do tham, người sân hận thì do sân, người si mê thì do si, người chấp thủ thì do tà kiến, người kiên cố thì do tùy miên, người bị trói buộc thì do kiêu mạn, người không đạt được sự mãn nguyện thì do hoài nghi, người bị phân tán thì do phóng dật mà an trú.
Ettāvatā vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘akkheyyañca pariññāyā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the cycle of existence (vaṭṭaṃ), now to show the cessation of existence (vivaṭṭaṃ), it is said: "And having fully understood the describable" and so forth.
Đến đây đã trình bày về luân hồi (vaṭṭa), bây giờ để trình bày về thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), nên đã nói “akkheyyañca pariññāyā” (thấu hiểu đối tượng của lời nói) v.v.
Tattha ca-saddo byatireke, tena akkheyyaparijānanena laddhabbaṃ vakkhamānameva visesaṃ joteti.
Therein, the word ca (and) is used in a contrasting sense, thereby highlighting the specific distinction that is to be attained by fully understanding the describable, which will be stated.
Ở đây, từ ca (và) có nghĩa là tương phản, do đó nó làm sáng tỏ sự đặc biệt sẽ được nói đến, đạt được nhờ sự thấu hiểu đối tượng của lời nói.
Pariññāyāti vipassanāsahitāya maggapaññāya dukkhanti paricchijja jānitvā, tappaṭibaddhakilesappahānena vā taṃ samatikkamitvā tissannampi pariññānaṃ kiccaṃ matthakaṃ pāpetvā.
Having fully understood: Having known suffering by discerning it with path-wisdom accompanied by insight; or having overcome it by abandoning the defilements associated with it; or having brought to completion the task of all three kinds of full understanding.
Pariññāyā (thấu hiểu): sau khi đã biết rõ khổ bằng tuệ đạo đi kèm với tuệ quán (vipassanā), hoặc sau khi đã vượt qua nó bằng cách đoạn trừ các phiền não liên quan đến nó, sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ của cả ba sự thấu hiểu.
Akkhātāraṃ na maññatīti sabbaso maññanānaṃ pahīnattā khīṇāsavo akkhātāraṃ na maññati, kārakādisabhāvaṃ kiñci attānaṃ na paccetīti attho.
Does not conceive a conceiver: An Arahant (khīṇāsavo), due to the complete abandonment of all conceivings (maññanā), does not conceive a conceiver; meaning, he does not regard himself as any kind of agent or similar entity.
Không nhận thức người nói (akkhātāraṃ na maññati): do đã đoạn trừ hoàn toàn các nhận thức, vị A-la-hán không nhận thức người nói, nghĩa là không tự cho mình là bất cứ bản chất nào như tác giả, v.v.
Phuṭṭho vimokkho manasā, santipadamanuttaranti yasmā sabbasaṅkhatavimuttattā ‘‘vimokkho’’ti sabbakilesasantāpavūpasamanaṭṭhānatāya ‘‘santipada’’nti laddhanāmo nibbānadhammo phuṭṭho phusito patto, tasmā akkhātāraṃ na maññatīti.
Because Nibbāna, which is called " vimokkha" (liberation) due to its being freed from all conditioned things, and " santipada" (the supreme state of peace) due to its nature of calming all defilements and suffering, is "touched" (phuṭṭho), attained, reached with the mind, therefore he does not conceive of a speaker (teacher).
Sự giải thoát được chạm đến bằng ý, Niết Bàn là cảnh giới tịch tịnh vô thượng (Phuṭṭho vimokkho manasā, santipadamanuttaraṃ): Vì Niết Bàn, pháp được gọi là “vimokkho” (giải thoát) do được giải thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi, và được gọi là “santipada” (cảnh giới tịch tịnh) do là nơi làm lắng dịu tất cả sự phiền não của phiền não, đã được chạm đến, đã được tiếp xúc, đã đạt được, cho nên vị ấy không nhận thức người nói.
Atha vā ‘‘pariññāyā’’ti padena dukkhasaccassa pariññābhisamayaṃ samudayasaccassa pahānābhisamayañca vatvā idāni ‘‘phuṭṭho vimokkho manasā, santipadamanuttara’’nti iminā magganirodhānaṃ bhāvanāsacchikiriyābhisamayaṃ vadati.
Or, having spoken of the full comprehension (pariññā) of the Noble Truth of Suffering and the abandonment (pahāna) of the Noble Truth of the Origin (of Suffering) with the word "pariññāya" (by comprehension), now with "the liberation touched by mind, the unsurpassed state of peace," he speaks of the development (bhāvanā) and realization (sacchikiriya) of the Path and Cessation (Nirodha).
Hoặc là, với từ “pariññāyā” đã nói về sự chứng ngộ thấu hiểu Khổ đế và sự chứng ngộ đoạn trừ Tập đế, bây giờ với câu “phuṭṭho vimokkho manasā, santipadamanuttaraṃ” này, vị ấy nói về sự chứng ngộ tu tập và chứng đạt Đạo đế và Diệt đế.
Tassattho – samucchedavasena sabbakilesehi vimuccatīti vimokkho, ariyamaggo.
Its meaning is – it is liberated from all defilements by way of eradication, thus vimokkha (liberation), the Noble Path.
Ý nghĩa của câu ấy là: vimokkho (giải thoát) là con đường thánh, vì giải thoát khỏi tất cả phiền não bằng cách đoạn trừ chúng.
So panassa maggacittena phuṭṭho phusito bhāvito, teneva anuttaraṃ santipadaṃ nibbānaṃ phuṭṭhaṃ phusitaṃ sacchikatanti.
And that (Path) is touched, reached, and developed by his Path-consciousness; by that same (Path), the unsurpassed state of peace, Nibbāna, is touched, reached, and realized.
Và sự giải thoát ấy đã được chạm đến, đã được tiếp xúc, đã được tu tập bằng tâm đạo của vị ấy, và do đó, Niết Bàn, cảnh giới tịch tịnh vô thượng, đã được chạm đến, đã được tiếp xúc, đã được chứng đạt.
Akkheyyasampannoti akkheyyanimittaṃ vividhāhi vipattīhi upaddute loke pahīnavipallāsatāya tato suparimutto akkheyyapariññābhinibbattāhi sampattīhi sampanno samannāgato.
Akkheyyasampanno (endowed with conceiving): he is endowed with, possessed of, the attainments born of the full comprehension of conceiving, having perfectly escaped from this world afflicted by various misfortunes regarding the signs of conceiving, due to the abandonment of perversions.
Akkheyyasampanno (thành tựu đối tượng của lời nói): do đã đoạn trừ sự điên đảo, vị ấy đã hoàn toàn thoát khỏi thế gian bị quấy nhiễu bởi nhiều loại tai họa của đối tượng của lời nói (akkheyyānimitta), và đã thành tựu các thành tựu phát sinh từ sự thấu hiểu đối tượng của lời nói.
Saṅkhāya sevīti paññāvepullappattiyā cīvarādipaccaye saṅkhāya parituletvāva sevanasīlo, saṅkhātadhammattā ca āpāthagataṃ sabbampi visayaṃ chaḷaṅgupekkhāvasena saṅkhāya sevanasīlo.
Saṅkhāya sevī (one who serves with discernment): he is one who consistently uses robes and other requisites only after discerning and evaluating them, having attained the fullness of wisdom; and because of the nature of things discerned, he is one who consistently uses all objects that come into contact (with the senses), discerning them by means of six-factored equanimity.
Saṅkhāya sevī (người sử dụng có cân nhắc): là người có thói quen sử dụng các vật dụng như y phục, v.v. sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng do đạt được sự phát triển của trí tuệ; và do là người đã thấu hiểu các pháp, vị ấy có thói quen sử dụng tất cả các đối tượng xuất hiện trước mắt bằng sự xả sáu căn.
Dhammaṭṭhoti asekkhadhammesu nibbānadhamme eva vā ṭhito.
Dhammaṭṭho (established in Dhamma): he is established in the asekha-dhamma or only in the Nibbāna-dhamma.
Dhammaṭṭho (an trú trong Pháp): an trú trong các pháp vô học, hoặc chỉ an trú trong pháp Niết Bàn.
Vedagūti veditabbassa catusaccassa pāraṅgatattā vedagū.
Vedagū (one who has reached the end of knowledge): he is one who has reached the end of knowledge because he has transcended the four Noble Truths which are to be known.
Vedagū (người thấu suốt): là người đã vượt qua bờ bên kia của Tứ Thánh Đế cần được biết, nên gọi là Vedagū.
Evaṃguṇo arahā bhavādīsu katthaci āyatiṃ punabbhavābhāvato manussadevāti saṅkhyaṃ na upeti, apaññattikabhāvameva gacchatīti anupādāparinibbānena desanaṃ niṭṭhāpesi.
An Arahant possessed of such qualities, due to the non-existence of future rebirths anywhere in existences and so forth, does not enter into the designation of "human being," "deity," etc., but attains the state of being unproclaimable; thus, the teaching concludes with his anupādā-parinibbāna.
Vị A-la-hán với những phẩm chất như vậy, do không còn tái sinh trong bất kỳ cõi hữu nào trong tương lai, nên không còn được gọi là người hay chư thiên, mà chỉ đi đến trạng thái không còn được quy định (apaññattikabhāva), do đó đã kết thúc bài giảng bằng sự Niết Bàn vô dư y.
64. Pañcame duṭṭhu caritāni, duṭṭhāni vā caritāni duccaritāni.
In the fifth (sutta), deeds that are bad, or bad deeds, are duccaritāni (bad conduct).
64. Trong bài kinh thứ năm, những hành vi xấu, hoặc những hành vi ác là duccaritāni (ác hạnh).
Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā pavattaṃ duccaritaṃ kāyaduccaritaṃ.
Bad conduct by way of body, or bad conduct arisen from the body, is kāyaduccaritaṃ (bodily misconduct).
Ác hạnh do thân, hoặc ác hạnh phát sinh từ thân là kāyaduccaritaṃ (thân ác hạnh).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các phần còn lại cũng theo cùng một cách.
Imāni ca duccaritāni paññattiyā vā kathetabbāni kammapathehi vā.
And these bad conducts are to be explained either by way of designation or by way of courses of action (kamma-patha).
Và những ác hạnh này có thể được nói theo sự quy định (paññatti) hoặc theo nghiệp đạo (kammapatha).
Tattha paññattiyā tāva kāyadvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo kāyaduccaritaṃ, vacīdvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo vacīduccaritaṃ, ubhayattha paññattassa vītikkamo manoduccaritanti ayaṃ paññattikathā.
Among these, by way of designation, the transgression of the training rule designated for the bodily door is bodily misconduct; the transgression of the training rule designated for the verbal door is verbal misconduct; the transgression of that which is designated for both is mental misconduct – this is the explanation by way of designation.
Trong đó, theo sự quy định, sự vi phạm giới luật được quy định ở thân môn là thân ác hạnh; sự vi phạm giới luật được quy định ở ngữ môn là ngữ ác hạnh; sự vi phạm giới luật được quy định ở cả hai là ý ác hạnh – đây là cách nói theo sự quy định.
Pāṇātipātādayo pana tisso cetanā kāyadvārepi, vacīdvārepi, uppannā kāyaduccaritaṃ, tathā catasso musāvādādicetanā vacīduccaritaṃ, abhijjhā, byāpādo, micchādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manoduccaritanti ayaṃ kammapathakathā.
However, the three volitions of killing living beings and so forth, arising at the bodily door or at the verbal door, are bodily misconduct; similarly, the four volitions of false speech and so forth are verbal misconduct; and the three mental states associated with volition – covetousness, ill-will, and wrong view – are mental misconduct – this is the explanation by way of courses of action.
Còn ba tác ý (cetanā) như sát sinh, v.v. phát sinh ở thân môn và ngữ môn là thân ác hạnh; bốn tác ý như nói dối, v.v. là ngữ ác hạnh; ba pháp tương ưng với tác ý là tham lam, sân hận, tà kiến là ý ác hạnh – đây là cách nói theo nghiệp đạo.
65. Chaṭṭhe suṭṭhu caritāni, sundarāni vā caritāni sucaritāni.
In the sixth (sutta), deeds that are good, or beautiful deeds, are sucaritāni (good conduct).
65. Trong bài kinh thứ sáu, những hành vi tốt, hoặc những hành vi đẹp là sucaritāni (thiện hạnh).
Kāyena sucaritaṃ, kāyato vā pavattaṃ sucaritaṃ kāyasucaritaṃ.
Good conduct by way of body, or good conduct arisen from the body, is kāyasucaritaṃ (bodily good conduct).
Thiện hạnh do thân, hoặc thiện hạnh phát sinh từ thân là kāyasucaritaṃ (thân thiện hạnh).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các phần còn lại cũng theo cùng một cách.
Idhāpi pana paññattivasena, kammapathavasena cāti duvidhā kathā.
Here, too, there are two types of explanation: by way of designation and by way of courses of action.
Ở đây cũng có hai cách nói: theo sự quy định (paññatti) và theo nghiệp đạo (kammapatha).
Tattha kāyadvāre paññattasikkhāpadassa avītikkamo kāyasucaritaṃ, vacīdvāre paññattasikkhāpadassa avītikkamo vacīsucaritaṃ, ubhayattha paññattassa avītikkamo manosucaritanti ayaṃ paññattikathā.
Among these, the non-transgression of the training rule designated for the bodily door is bodily good conduct; the non-transgression of the training rule designated for the verbal door is verbal good conduct; the non-transgression of that which is designated for both is mental good conduct – this is the explanation by way of designation.
Trong đó, sự không vi phạm giới luật được quy định ở thân môn là thân thiện hạnh; sự không vi phạm giới luật được quy định ở ngữ môn là ngữ thiện hạnh; sự không vi phạm giới luật được quy định ở cả hai là ý thiện hạnh – đây là cách nói theo sự quy định.
Pāṇātipātādīhi pana viramantassa uppannā tisso cetanāpi viratiyopi kāyasucaritaṃ, musāvādādīhi viramantassa catasso cetanāpi viratiyopi vacīsucaritaṃ, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manosucaritanti ayaṃ kammapathakathā.
However, the three volitions arising in one who abstains from killing living beings and so forth, and also the abstentions themselves, are bodily good conduct; the four volitions arising in one who abstains from false speech and so forth, and also the abstentions themselves, are verbal good conduct; and the three mental states associated with volition – non-covetousness, non-ill-will, and right view – are mental good conduct – this is the explanation by way of courses of action.
Còn ba tác ý và ba sự tiết chế (virati) phát sinh từ việc tránh xa sát sinh, v.v. là thân thiện hạnh; bốn tác ý và bốn sự tiết chế phát sinh từ việc tránh xa nói dối, v.v. là ngữ thiện hạnh; ba pháp tương ưng với tác ý là vô tham, vô sân, chánh kiến là ý thiện hạnh – đây là cách nói theo nghiệp đạo.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
67. Aṭṭhame moneyyānīti ettha idhalokaparalokaṃ attahitaparahitañca munātīti muni, kalyāṇaputhujjanena saddhiṃ satta sekkhā arahā ca.
In the eighth (sutta), regarding moneyyāni (states of a sage), one who understands (munāti) this world and the next, and one's own welfare and the welfare of others, is a muni (sage); this includes the virtuous ordinary person, the seven trainees (sekkhā), and the Arahant.
67. Trong bài kinh thứ tám, moneyyānī (trí tuệ) ở đây, muni (bậc trí) là người thấu hiểu thế gian này và thế gian khác, lợi ích của bản thân và lợi ích của người khác; bao gồm bảy bậc hữu học và A-la-hán cùng với phàm phu thiện lành.
Idha pana arahāva adhippeto.
However, here, the Arahant alone is intended.
Tuy nhiên, ở đây chỉ đề cập đến A-la-hán.
Munino bhāvāti moneyyāni, arahato kāyavacīmanosamācārā.
The states of a muni are moneyyāni; these are the bodily, verbal, and mental conduct of an Arahant.
Trạng thái của bậc trí là moneyyāni (trí tuệ), tức là các hành vi thân, khẩu, ý của bậc A-la-hán.
68. Navame yassa kassacīti aniyamitavacanaṃ, tasmā yassa kassaci puggalassa gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā.
In the ninth (sutta), yassa kassaci (of whosoever) is an unrestricted statement; therefore, of whatsoever person, whether a householder or one gone forth.
68. Trong bài kinh thứ chín, yassa kassaci là lời nói không xác định, do đó, đối với bất kỳ người nào, dù là cư sĩ hay người xuất gia.
Rāgo appahīnoti rañjanaṭṭhena rāgo samucchedavasena na pahīno, maggena anuppattidhammataṃ na āpādito.
Rāgo appahīno (greed is not abandoned) means greed, by way of its coloring nature, is not eradicated by way of utter destruction; it has not been brought to the state of being a non-arising dhamma by the Path.
Rāgo appahīno – dục ái, theo nghĩa làm cho say đắm, chưa được đoạn trừ tận gốc, chưa đạt đến trạng thái là pháp không còn tái diễn bằng đạo lộ.
Dosamohesupi eseva nayo.
The same method applies to hatred and delusion.
Đối với sân và si cũng cùng một phương pháp này.
Tattha apāyagamanīyā rāgadosamohā paṭhamamaggena, oḷārikā kāmarāgadosā dutiyamaggena, teyeva anavasesā tatiyamaggena, bhavarāgo avasiṭṭhamoho ca catutthamaggena pahīyanti.
Therein, lust, hatred, and delusion leading to the lower realms are abandoned by the first path; gross sensual lust and hatred by the second path; those very same without remainder by the third path; and lust for existence and remaining delusion by the fourth path.
Trong đó, các dục ái, sân, si dẫn đến khổ cảnh được đoạn trừ bằng đạo lộ thứ nhất; các dục ái và sân thô thiển được đoạn trừ bằng đạo lộ thứ hai; chính chúng một cách không còn sót lại được đoạn trừ bằng đạo lộ thứ ba; dục ái hữu và si còn sót lại được đoạn trừ bằng đạo lộ thứ tư.
Evametesu pahīyantesu tadekaṭṭhato sabbepi kilesā pahīyanteva.
In this way, when these are abandoned, all defilements are indeed abandoned due to their being of the same essence.
Khi những điều này được đoạn trừ, thì tất cả các phiền não cũng được đoạn trừ vì chúng có cùng một bản chất.
Evamete rāgādayo yassa kassaci bhikkhussa vā bhikkhuniyā vā upāsakassa vā upāsikāya vā maggena appahīnā.
In this way, these lusts and so forth, for whichever monk or nun, male lay follower or female lay follower, are not abandoned by the path.
Như vậy, những dục ái, v.v., của bất kỳ tỳ khưu, tỳ khưu ni, cận sự nam hay cận sự nữ nào mà chưa được đoạn trừ bằng đạo lộ.
Baddho mārassāti kilesamārena baddhoti vuccati.
Baddho mārassāti (bound by Māra) means he is said to be bound by the defilement-Māra.
Baddho mārassā – được gọi là bị trói buộc bởi ma phiền não.
Yadaggena ca kilesamārena baddho, tadaggena abhisaṅkhāramārādīhipi baddhoyeva hoti.
To the extent that he is bound by the defilement-Māra, to that extent he is also bound by the volitional-Māra and others.
Và khi bị trói buộc bởi ma phiền não, thì cũng bị trói buộc bởi ma hành và các loại ma khác.
Paṭimukkassa mārapāsoti paṭimukko assa anena appahīnakilesena puggalena tāyeva appahīnakilesatāya mārapāsasaṅkhāto kileso attano cittasantāne paṭimukko pavesito, tena sayaṃ bandhāpitoti attho.
Paṭimukkassa mārapāsoti (Māra’s snare is fastened upon him) means that the defilement, referred to as Māra’s snare, is fastened and introduced into the mental continuum of that person by means of the defilements that are not yet abandoned, and by those very unabandoned defilements he himself is bound; this is the meaning.
Paṭimukkassa mārapāso – sợi dây của ma đã được người có phiền não chưa đoạn trừ ấy tự mình đeo vào, tức là phiền não được gọi là sợi dây của ma đã được người ấy tự mình đeo vào tâm thức của mình do chính trạng thái phiền não chưa đoạn trừ ấy, có nghĩa là tự mình bị trói buộc.
Atha vā paṭimukko assa bhaveyya mārapāso.
Or, Māra's snare might be fastened upon him.
Hoặc là, sợi dây của ma có thể đã được đeo vào người ấy.
Sukkapakkhe omukkassāti avamukko mocito apanīto assa.
In the bright section, omukkassāti (released) means it has been loosened, freed, or removed from him.
Trong phe trắng, omukkassā – đã được tháo ra, được giải thoát, được loại bỏ.
Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ.
The rest should be understood in the opposite way of what has been said.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Idha gāthā sukkapakkhavaseneva āgatā.
Here, the verse is presented solely from the perspective of the bright section.
Ở đây, bài kệ được trình bày theo phe trắng.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yassa ariyapuggalassa rāgadosāvijjā virājitā aggamaggena nirodhitā, taṃ bhāvitakāyasīlacittapaññatāya bhāvitattesu arahantesu aññataraṃ abbhantaraṃ ekaṃ brahmabhūtaṃ brahmaṃ vā seṭṭhaṃ arahattaphalaṃ pattaṃ.
Therein, the concise meaning is: yassa (whose) lust, hatred, and ignorance virājitā (have vanished), meaning extinguished by the highest path—that Arahant, being aññataraṃ (one of) those whose body, morality, mind, and wisdom have been cultivated, is an inner one among the cultivated ones, brahmabhūtaṃ (become a Brahma), or one who has attained the supreme fruit of Arahantship.
Trong đó, đây là ý nghĩa tóm tắt – yassa (của vị) Thánh nhân nào mà dục ái, sân, vô minh virājitā (đã được) diệt trừ bằng đạo lộ tối thượng, vị ấy là aññataraṃ (một trong) các bậc A-la-hán đã brahmabhūtaṃ (trở thành) Phạm thiên hay đã đạt được quả A-la-hán tối thượng, là một trong những vị đã tu tập thân, giới, tâm, tuệ.
Yathā aññe khīṇāsavā pubbūpanissayasampattisamannāgatā hutvā āgatā, yathā ca te antadvayarahitāya sīlasamādhipaññākkhandhasahagatāya majjhimāya paṭipadāya nibbānaṃ gatā adhigatā.
Just as other Arahants, endowed with a legacy of past good actions, have come, and just as they have attained and realized Nibbāna by the Middle Path, which is free from the two extremes and accompanied by the aggregates of morality, concentration, and wisdom.
Như những vị lậu tận khác đã đến do sự đầy đủ của tiền nhân duyên, và như họ đã đạt đến Niết Bàn bằng con đường trung đạo đi kèm với các uẩn giới, định, tuệ không có hai cực đoan.
Yathā vā te khandhādīnaṃ tathalakkhaṇaṃ yāthāvato paṭivijjhiṃsu, yathā ca te tathadhamme dukkhādayo aviparītato abbhaññiṃsu, rūpādike ca visaye yathā te diṭṭhamattādivaseneva passiṃsu, yathā vā pana te aṭṭha anariyavohāre vajjetvā ariyavohāravaseneva pavattavācā, vācānurūpañca pavattakāyā, kāyānurūpañca pavattavācā, tathā ayampi ariyapuggaloti tathāgataṃ, catusaccabuddhatāya buddhaṃ, puggalaveraṃ kilesaveraṃ attānuvādādibhayañca atikkantanti verabhayātītaṃ.
And just as they penetrated the true characteristic of the aggregates and so forth as it really is, and just as they fully understood the truths of suffering and so forth without distortion, and just as they perceived forms and other sense objects merely as seen and so forth, or just as they, having abandoned the eight ignoble ways of speaking, had speech that proceeded according to noble speech, and actions that proceeded in accordance with their speech, and speech that proceeded in accordance with their actions; similarly, this noble person is therefore called tathāgataṃ (thus-gone), buddhaṃ (an Awakened One) by virtue of being awakened to the Four Noble Truths, and verabhayātītaṃ (one who has transcended fear and enmity) because he has transcended enmity towards individuals, enmity towards defilements, and the fear of self-reproach and so forth.
Hoặc như họ đã thấu hiểu chân tướng của các uẩn, v.v., một cách đúng đắn, và như họ đã nhận biết các pháp như khổ, v.v., một cách không sai lệch, và như họ đã thấy các đối tượng như sắc, v.v., chỉ bằng cách thấy, v.v., hoặc như họ đã tránh tám lời nói không thánh thiện và chỉ nói lời nói thánh thiện, và hành động thân của họ phù hợp với lời nói, và lời nói của họ phù hợp với hành động thân, thì vị Thánh nhân này cũng là tathāgataṃ (như vậy), là buddhaṃ (Phật) do sự giác ngộ Tứ đế, là verabhayātītaṃ (vượt qua mọi sợ hãi và thù hận) vì đã vượt qua sự thù hận cá nhân, thù hận phiền não và nỗi sợ hãi tự trách, v.v.
Sabbesaṃ kilesābhisaṅkhārādīnaṃ pahīnattā sabbappahāyinaṃ buddhādayo ariyā āhu kathenti kittentīti.
Because all defilements, volitional formations, and so forth have been abandoned, sabbappahāyinaṃ (one who has abandoned all things)—the Buddhas and other noble ones āhu (declare) this, praise this.
Vì tất cả các phiền não, hành, v.v., đã được đoạn trừ, nên các bậc Thánh như chư Phật sabbappahāyinaṃ (là những người đoạn trừ tất cả) āhu (được nói đến, được tán thán) như vậy.
69. Dasame atarīti tiṇṇo, na tiṇṇo atiṇṇo.
69. In the tenth (discourse), atarīti (crossed) means passed over. Na tiṇṇo atiṇṇo (not crossed) means not passed over.
69. Trong bài kinh thứ mười, atarī – đã vượt qua; na tiṇṇo atiṇṇo – chưa vượt qua.
Samuddanti saṃsārasamuddaṃ, cakkhāyatanādisamuddaṃ vā.
Samuddanti (the ocean) means the ocean of saṃsāra, or the ocean of the eye-faculty and so forth.
Samuddaṃ – biển luân hồi, hoặc biển các xứ như nhãn xứ, v.v.
Tadubhayampi duppūraṇaṭṭhena samuddo viyāti samuddaṃ.
Both of these are like an ocean due to their difficulty to fill, hence 'the ocean'.
Cả hai đều là biển, vì chúng khó lấp đầy như biển.
Atha vā samuddanaṭṭhena samuddaṃ, kilesavassanena sattasantānassa kilesasadanatoti attho.
Or, it is an ocean due to its rising up, meaning it causes defilements to accumulate in the mental continuum of beings through the rain of defilements.
Hoặc là biển theo nghĩa làm cho tụ tập, tức là biển làm cho dòng tâm thức của chúng sinh bị nhiễm ô bởi sự đổ xuống của phiền não.
Savīcinti kodhūpāyāsavīcīhi savīciṃ.
Savīcinti (with waves) means with the waves of anger and vexation.
Savīciṃ – có sóng, với những sóng giận dữ và ưu phiền.
Vuttañhetaṃ ‘‘vīcibhayanti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.162).
For it has been said: "The danger of waves, bhikkhus, is a term for anger and vexation" (Iti. 109; Ma. Ni. 2.162).
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ khưu, nỗi sợ hãi sóng là tên gọi của giận dữ và ưu phiền” (Itivu. 109; Ma. Ni. 2.162).
Sāvaṭṭanti pañcakāmaguṇāvaṭṭehi saha āvaṭṭaṃ.
Sāvaṭṭanti (with whirlpools) means with the whirlpools of the five cords of sensual pleasure.
Sāvaṭṭaṃ – có xoáy nước, với những xoáy nước của năm dục lạc.
Vuttampi cetaṃ ‘‘āvaṭṭabhayanti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109; ma. ni. 2.164; a. ni. 4.122).
It has also been said: "The danger of whirlpools, bhikkhus, is a term for the five cords of sensual pleasure" (Iti. 109; Ma. Ni. 2.164; A. Ni. 4.122).
Điều này cũng đã được nói: “Này các Tỳ khưu, nỗi sợ hãi xoáy nước là tên gọi của năm dục lạc” (Itivu. 109; Ma. Ni. 2.164; A. Ni. 4.122).
Sagahaṃ sarakkhasanti attano gocaragatānaṃ anatthajananato caṇḍamakaramacchakacchaparakkhasasadisehi visabhāgapuggalehi sahitaṃ.
Sagahaṃ sarakkhasanti (with monsters and demons) means accompanied by hostile individuals similar to fierce crocodiles, fish, turtles, and demons, who cause harm to those who come within their range.
Sagahaṃ sarakkhasaṃ – có những người không tương hợp, giống như cá sấu, rùa, rồng biển hung dữ, vì họ gây hại cho những người trong phạm vi của họ.
Tathā cāha ‘‘sagahaṃ sarakkhasanti kho, bhikkhu, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti (itivu. 109).
Thus it is said: "With monsters and demons, bhikkhus, is a term for women" (Iti. 109).
Và điều này đã được nói: “Này các Tỳ khưu, sagahaṃ sarakkhasaṃ là tên gọi của phụ nữ” (Itivu. 109).
Atarīti maggapaññānāvāya yathāvuttaṃ samuddaṃ uttari.
Atarīti (crossed over) means he crossed over the ocean as described, by means of the boat of path-wisdom.
Atarī – đã vượt qua biển như đã nói bằng thuyền tuệ đạo.
Tiṇṇoti nittiṇṇo.
Tiṇṇoti (crossed) means completely crossed.
Tiṇṇo – đã vượt qua.
Pāraṅgatoti tassa samuddassa pāraṃ paratīraṃ nirodhaṃ upagato.
Pāraṅgatoti (gone to the other shore) means he has reached the other shore of that ocean, Nibbāna, which is the cessation.
Pāraṅgato – đã đến bờ bên kia của biển đó, tức là Niết Bàn.
Thale tiṭṭhatīti tato eva saṃsāramahoghaṃ kāmādimahoghañca atikkamitvā thale paratīre nibbāne bāhitapāpabrāhmaṇo tiṭṭhatīti vuccati.
Thale tiṭṭhatīti (stands on dry land) means, having transcended that great flood of saṃsāra and the great flood of sensual pleasures and so forth, the Brahmaṇa who has banished evil is said to stand on the dry land, on the other shore, Nibbāna.
Thale tiṭṭhatī – được gọi là vị Bà-la-môn đã rửa sạch tội lỗi, đứng trên bờ, tức là Niết Bàn, sau khi đã vượt qua dòng nước lớn luân hồi và dòng nước lớn dục lạc, v.v.
Saṅgātigoti rāgādīnaṃ pañcannaṃ saṅgānaṃ atikkantattā pahīnattā saṅgātigo.
Saṅgātigoti (one who has gone beyond attachment) means one who has transcended and abandoned the five attachments of lust and so forth, hence he has gone beyond attachment.
Saṅgātigo – đã vượt qua năm sự trói buộc như dục ái, v.v., vì đã đoạn trừ chúng, nên là người vượt qua sự trói buộc.
Atthaṅgato so na pamāṇametīti so evaṃbhūto arahā rāgādīnaṃ pamāṇakaradhammānaṃ accantameva atthaṃ gatattā atthaṅgato, tato eva sīlādidhammakkhandhapāripūriyā ca ‘‘ediso sīlena samādhinā paññāyā’’ti kenaci pamiṇituṃ asakkuṇeyyo pamāṇaṃ na eti, atha vā anupādisesanibbānasaṅkhātaṃ atthaṃ gato so arahā ‘‘imāya nāma gatiyā ṭhito, ediso ca nāmagottenā’’ti pamiṇituṃ asakkuṇeyyatāya pamāṇaṃ na eti na upagacchati.
Atthaṅgato so na pamāṇametīti (He has gone to rest; he cannot be measured): Such an Arahant, having completely gone to rest due to the cessation of the qualities that define measure, is therefore "atthaṅgato" (gone to rest). For that very reason, due to the complete fulfillment of the aggregates of morality and so forth, "he is such in morality, concentration, wisdom"—he cannot be measured by anyone, hence "pamāṇaṃ na eti" (cannot be measured). Alternatively, that Arahant, having gone to the state of Nibbāna without any remainder, cannot be measured ("pamāṇaṃ na eti na upagacchati") by saying, "He stands in such and such a destiny, and is of such and such a name and clan."
Atthaṅgato so na pamāṇametī – vị A-la-hán như vậy đã atthaṅgato (đi đến sự chấm dứt) hoàn toàn các pháp làm thước đo như dục ái, v.v., và do đó, do sự đầy đủ của các uẩn giới, định, tuệ, v.v., không ai có thể đo lường được rằng “vị ấy có giới, định, tuệ như thế này”, nên vị ấy na pamāṇaṃ eti (không đi đến sự đo lường); hoặc là, vị A-la-hán đã đi đến sự chấm dứt được gọi là Niết Bàn vô dư y, không thể đo lường được rằng “vị ấy đang ở cảnh giới này, và có tên họ như thế này”, nên vị ấy không đi đến sự đo lường.
Tato eva amohayi maccurājaṃ, tena anubandhituṃ asakkuṇeyyoti vadāmīti anupādisesanibbānadhātuyāva desanaṃ niṭṭhāpesi.
For that very reason, amohayi maccurājaṃ (he has bewildered the king of death), meaning "I say he cannot be pursued by him," thus concluding the teaching with Nibbāna without any remainder.
Chính vì thế, amohayi maccurājaṃ – đã làm cho vua chết không thể lầm lẫn, tức là không thể trói buộc vị ấy, tôi nói như vậy, và đã kết thúc bài giảng bằng Niết Bàn vô dư y.
Iti imasmiṃ vagge paṭhamapañcamachaṭṭhesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, dutiyasattamaaṭṭhamesu vivaṭṭaṃ, sesesu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
Thus, in this chapter, it should be understood that the round of existence (vaṭṭa) is spoken of in the first, fifth, and sixth (discourses); the cessation of the round (vivaṭṭa) in the second, seventh, and eighth; and both vaṭṭa and vivaṭṭa in the rest.
Như vậy, trong phẩm này, vòng luân hồi được nói đến trong các bài kinh thứ nhất, thứ năm, thứ sáu; sự giải thoát khỏi vòng luân hồi được nói đến trong các bài kinh thứ hai, thứ bảy, thứ tám; và vòng luân hồi cùng sự giải thoát khỏi vòng luân hồi được nói đến trong các bài kinh còn lại.
70. Tatiyavaggassa paṭhame diṭṭhā mayāti mayā diṭṭhā, mama samantacakkhunā dibbacakkhunā cāti dvīhipi cakkhūhi diṭṭhā paccakkhato viditā.
70. In the first discourse of the third chapter, diṭṭhā mayāti (seen by me) means seen by me, understood directly by both my all-seeing eye and my divine eye.
70. Trong bài kinh thứ nhất của phẩm thứ ba, diṭṭhā mayā – tôi đã thấy, tôi đã biết trực tiếp bằng cả hai loại mắt là samantacakkhu (mắt toàn tri) và dibbacakkhu (thiên nhãn).
Tena anussavādiṃ paṭikkhipati, ayañca attho idāneva pāḷiyaṃ āgamissati.
By this, he rejects hearsay and so forth; this meaning will appear in the Pāḷi text shortly.
Do đó, điều này bác bỏ sự nghe nói, v.v., và ý nghĩa này sẽ được trình bày trong kinh văn ngay bây giờ.
Kāyaduccaritena samannāgatāti kāyaduccaritena samaṅgībhūtā.
Kāyaduccaritena samannāgatāti (endowed with misconduct in body) means united with misconduct in body.
Kāyaduccaritena samannāgatā – là những người có ác hạnh thân.
Ariyānaṃ upavādakāti buddhādīnaṃ ariyānaṃ antamaso gihisotāpannānampi guṇaparidhaṃsanena abhūtabbhakkhānena upavādakā akkosakā garahakā.
Ariyānaṃ upavādakāti (revilers of the Noble Ones) means revilers, scolders, and censurers of the Noble Ones, such as the Buddhas, even down to lay Sotāpannas, by disparaging their virtues and falsely accusing them.
Ariyānaṃ upavādakā (những kẻ phỉ báng bậc Thánh) có nghĩa là những kẻ phỉ báng, chửi rủa, và chỉ trích các bậc Thánh như chư Phật, cho đến cả những cư sĩ đã chứng Sơ quả, bằng cách bôi nhọ phẩm hạnh của họ và vu khống những điều không có thật.
Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā.
Micchādiṭṭhikāti (those of wrong view) means those with distorted views.
Micchādiṭṭhikā (những kẻ có tà kiến) có nghĩa là những kẻ có cái thấy sai lệch.
Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādassanahetu samādinnanānāvidhakammā ye ca, micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādapenti.
Micchādiṭṭhikammasamādānāti (those who undertake actions based on wrong view) means those who, due to wrong view, undertake various kinds of actions, and those who induce others to undertake other actions rooted in wrong view, such as bodily actions.
Micchādiṭṭhikammasamādānā (những kẻ chấp nhận các hành động dựa trên tà kiến) là những kẻ đã thực hiện nhiều loại hành động do tà kiến, và những kẻ khác cũng bị họ xúi giục thực hiện các hành động thân, khẩu, ý bất thiện bắt nguồn từ tà kiến.
Ettha ca vacīmanoduccaritaggahaṇeneva ariyūpavādamicchādiṭṭhīsu gahitāsu punavacanaṃ mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ nesaṃ.
Here, even though reviling the Noble Ones and wrong views are included by the mention of misconduct in speech and mind, their repetition is to show their exceedingly blameworthy nature.
Ở đây, việc lặp lại lời phỉ báng bậc Thánh và tà kiến, dù đã được bao hàm trong việc nắm giữ các hành động bất thiện về khẩu và ý, là để chỉ ra sự nghiêm trọng lớn lao của chúng.
Mahāsāvajjo hi ariyūpavādo ānantariyasadiso.
For reviling the Noble Ones is exceedingly blameworthy, similar to deeds with immediate retribution.
Thật vậy, phỉ báng bậc Thánh là một tội lỗi cực kỳ nghiêm trọng, tương tự như tội vô gián.
Yathāha –
As it is said—
Như đã nói:
Gāthāsu micchā manaṃ paṇidhāyāti abhijjhādīnaṃ vasena cittaṃ ayoniso ṭhapetvā.
In the verses, " micchā manaṃ paṇidhāyā" means setting one's mind improperly, through covetousness and so on.
Trong các kệ ngôn, micchā manaṃ paṇidhāyā (đặt tâm sai lầm) có nghĩa là đặt tâm một cách không như lý tác ý do tham ái v.v...
Micchā vācañca bhāsiyāti micchā musāvādādivasena vācaṃ bhāsitvā.
" Micchā vācañca bhāsiyā" means speaking wrongly, through false speech and so on.
Micchā vācañca bhāsiyā (nói lời sai lầm) có nghĩa là nói lời do tà ngữ v.v...
Micchā kammāni katvānāti pāṇātipātādivasena kāyakammāni katvā.
" Micchā kammāni katvānā" means performing wrong actions, through taking life and so on.
Micchā kammāni katvānā (làm các hành động sai lầm) có nghĩa là làm các hành động thân do sát sanh v.v...
Atha vā micchā manaṃ paṇidhāyāti micchādiṭṭhivasena cittaṃ viparītaṃ ṭhapetvā.
Alternatively, " micchā manaṃ paṇidhāyā" means setting one's mind perversely through wrong view.
Hoặc, micchā manaṃ paṇidhāyā (đặt tâm sai lầm) có nghĩa là đặt tâm một cách sai lệch do tà kiến.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two phrases.
Đối với hai từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Idānissa tathā duccaritacaraṇe kāraṇaṃ dasseti appassutoti, attano paresañca hitāvahena sutena virahitoti attho.
Now, the reason for such evil conduct is shown by " appassuto," meaning one is devoid of learning conducive to one's own and others' welfare.
Bây giờ, nguyên nhân của việc người ấy thực hành ác hạnh như vậy được trình bày là appassuto (ít học), nghĩa là người bị thiếu vắng sự học hỏi mang lại lợi ích cho bản thân và người khác.
Apuññakaroti tato eva ariyadhammassa akovidatāya kibbisakārī pāpadhammo.
" Apuññakaro" means, for that very reason, being unskilled in the Noble Dhamma, a doer of evil, of wicked nature.
Apuññakaro (không làm phước) có nghĩa là do đó, vì không thông thạo Thánh Pháp, người ấy là kẻ làm điều tội lỗi, người có ác pháp.
Appasmiṃ idha jīviteti idha manussaloke jīvite atiparitte.
" Appasmiṃ idha jīvite" refers to this extremely short life in the human world.
Appasmiṃ idha jīvite (trong đời sống ngắn ngủi này) có nghĩa là trong đời sống vô cùng ngắn ngủi ở cõi người này.
Tathā cāha ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.93; saṃ. ni. 1.145), ‘‘appamāyu manussāna’’nti (saṃ. ni. 1.145; mahāni. 10) ca.
As it is said: "He who lives long, lives a hundred years, or a little more," and "The lifespan of humans is short."
Và điều này đã được nói: "Ai sống lâu, người ấy sống một trăm năm, hoặc hơn một chút" và "Mạng sống của loài người thật ngắn ngủi."
Tasmā bahussuto sappañño sīghaṃ puññāni katvā saggūpago nibbānapatiṭṭho vā hoti.
Therefore, one who is learned and wise, having quickly done meritorious deeds, goes to heaven or is established in Nibbāna.
Do đó, người đa văn, có trí tuệ, nhanh chóng làm các việc phước lành thì được sanh lên cõi trời hoặc đạt đến Niết Bàn.
Yo pana appassuto apuññakaro, kāyassa bhedā duppañño nirayaṃ so upapajjatīti.
But he who is unlearned and a doer of evil, being unwise, upon the breaking up of the body, is reborn in hell.
Còn người ít học, không làm phước, sau khi thân hoại mạng chung, kẻ vô trí ấy sẽ rơi vào địa ngục.
72. Tatiye nissaraṇiyāti nissaraṇapaṭisaṃyuttā.
72. In the third, " nissaraṇiyā" means pertaining to escape.
Trong bài kinh thứ ba, nissaraṇiyā (liên quan đến sự thoát ly) có nghĩa là liên quan đến sự thoát ly.
Dhātuyoti sattasuññasabhāvā.
" Dhātuyo" means realities devoid of a living being.
Dhātuyo (các giới) có nghĩa là các bản chất không có chúng sanh.
Kāmānanti kilesakāmānañceva vatthukāmānañca.
" Kāmānaṃ" means both defilement-sensual pleasures and object-sensual pleasures.
Kāmānaṃ (của các dục) có nghĩa là của các dục phiền não và các dục vật chất.
Atha vā kāmānanti kilesakāmānaṃ.
Alternatively, " kāmānaṃ" means defilement-sensual pleasures.
Hoặc, kāmānaṃ (của các dục) có nghĩa là của các dục phiền não.
Kilesakāmato hi nissaraṇā vatthukāmehipi nissaraṇaṃyeva hoti, na aññathā.
For indeed, escape from defilement-sensual pleasures is also an escape from object-sensual pleasures, not otherwise.
Vì sự thoát ly khỏi các dục phiền não cũng là sự thoát ly khỏi các dục vật chất, chứ không phải cách khác.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Nissaraṇanti apagamo.
" Nissaraṇa" means going forth from.
Nissaraṇa (sự thoát ly) có nghĩa là sự rời bỏ.
Nekkhammanti paṭhamajjhānaṃ, visesato taṃ asubhārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
" Nekkhamma" means the first jhāna; specifically, it should be seen as the meditation on the repulsive object.
Nekkhamma (sự xuất ly) có nghĩa là thiền định thứ nhất, đặc biệt cần được xem là đối tượng bất tịnh (asubhārammaṇa).
Yo pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā tatiyamaggaṃ patvā anāgāmimaggena nibbānaṃ sacchikaroti, tassa cittaṃ accantameva kāmehi nissaṭanti idaṃ ukkaṭṭhato kāmānaṃ nissaraṇaṃ veditabbaṃ.
But if one, having made that jhāna a basis, discerns the formations, attains the third path, and realizes Nibbāna with the non-returner path, their mind is completely escaped from sensual pleasures; this should be understood as the supreme escape from sensual pleasures.
Còn người nào lấy thiền định đó làm nền tảng, quán xét các hành (saṅkhāra), đạt đến đạo thứ ba, và chứng ngộ Niết Bàn bằng đạo Bất Hoàn, thì tâm của người ấy hoàn toàn thoát ly khỏi các dục. Điều này cần được hiểu là sự thoát ly tối thượng khỏi các dục.
Rūpānanti rūpadhammānaṃ, visesena saddhiṃ ārammaṇehi kusalavipākakiriyābhedato sabbesaṃ rūpāvacaradhammānaṃ.
" Rūpānaṃ" means form-realities; specifically, all rūpāvacara dhammas, together with their objects, distinguished as wholesome results and volitional actions.
Rūpānaṃ (của các sắc) nghĩa là của các sắc pháp, đặc biệt là của tất cả các pháp sắc giới do sự khác biệt giữa thiện, quả dị thục và hành, cùng với các đối tượng.
Āruppanti arūpāvacarajjhānaṃ.
" Āruppa" means the arūpāvacara jhānas.
Āruppaṃ (vô sắc) nghĩa là các thiền vô sắc giới.
Keci pana ‘‘kāmāna’’nti padassa ‘‘sabbesaṃ kāmāvacaradhammāna’’nti atthaṃ vadanti.
Some, however, interpret the word " kāmānaṃ" as "all kāmāvacara dhammas."
Một số người lại nói từ ‘‘kāmānaṃ’’ (của các dục) có nghĩa là ‘‘của tất cả các pháp dục giới’’.
‘‘Nekkhamma’’nti ca ‘‘pañca rūpāvacarajjhānānī’’ti.
And " nekkhamma" as "the five rūpāvacara jhānas."
Và ‘‘Nekkhammaṃ’’ (ly dục) là ‘‘năm thiền sắc giới’’.
Taṃ aṭṭhakathāsu natthi, na yujjati ca.
That is not found in the commentaries, nor is it appropriate.
Điều đó không có trong các bản chú giải và cũng không hợp lý.
Bhūtanti jātaṃ.
" Bhūta" means originated.
Bhūtaṃ (đã sanh) nghĩa là đã sanh khởi.
Saṅkhatanti samecca sambhuyya paccayehi kataṃ.
" Saṅkhata" means made by causes, having assembled and come into being.
Saṅkhataṃ (hữu vi) nghĩa là do các duyên tụ hợp lại mà thành.
Paṭiccasamuppannanti kāraṇato nibbattaṃ.
" Paṭiccasamuppanna" means arisen from a cause.
Paṭiccasamuppannaṃ (duyên sanh) nghĩa là sanh khởi từ nhân.
Tīhipi padehi tebhūmake dhamme anavasesato pariyādiyati.
By these three terms, all things in the three planes of existence are comprehensively covered.
Với ba từ này, các pháp ba cõi được bao gồm không sót.
Nirodhoti nibbānaṃ.
" Nirodho" means Nibbāna.
Nirodho (diệt) nghĩa là Nibbāna.
Ettha ca paṭhamāya dhātuyā kāmapariññā vuttā, dutiyāya rūpapariññā, tatiyāya sabbasaṅkhatapariññā sabbabhavasamatikkamo vutto.
Here, by the first element, the full understanding of sensual pleasures is stated; by the second, the full understanding of form; by the third, the full understanding of all conditioned things, implying the transcendence of all existence.
Ở đây, với giới thứ nhất, sự liễu tri về dục đã được nói; với giới thứ hai, sự liễu tri về sắc; với giới thứ ba, sự liễu tri về tất cả các pháp hữu vi, tức sự vượt qua tất cả các cõi hữu đã được nói.
Gāthāsu kāmanissaraṇaṃ ñatvāti ‘‘idaṃ kāmanissaraṇaṃ – evañca kāmato nissaraṇa’’nti jānitvā.
In the verses, " kāmanissaraṇaṃ ñatvā" means knowing, "this is the escape from sensual pleasures – and thus is the escape from sensual pleasures."
Trong các bài kệ, kāmanissaraṇaṃ ñatvā (biết sự thoát ly dục) nghĩa là biết ‘‘đây là sự thoát ly dục – và sự thoát ly khỏi dục là như vậy’’.
Atikkamati etenāti atikkamo, atikkamanūpāyo, taṃ atikkamaṃ āruppaṃ ñatvā.
That by which one transcends is "transcendence" (atikkamo), a means of transcending; knowing that " atikkamaṃ," the formless attainment.
Vượt qua bằng cái này nên gọi là atikkama (sự vượt qua), tức phương tiện vượt qua; biết atikkamaṃ (sự vượt qua) đó là vô sắc.
Sabbe saṅkhārā samanti vūpasamanti etthāti sabbasaṅkhārasamatho, nibbānaṃ, taṃ phusaṃ phusanto.
That wherein all formations cease and are calmed is " sabbasaṅkhārasamatho," Nibbāna; " phusaṃ" means touching that.
Tất cả các hành lắng dịu, an tịnh trong cái này nên gọi là sabbasaṅkhārasamatho (sự an tịnh của tất cả các hành), tức Nibbāna; phusaṃ (chạm đến) là chạm đến cái đó.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in accordance with the method stated earlier.
Phần còn lại là theo cách đã nói ở trên.
73. Catutthe rūpehīti rūpāvacaradhammehi.
73. In the fourth, " rūpehī" means from rūpāvacara dhammas.
73. Trong bài thứ tư, rūpehi (hơn các sắc) nghĩa là hơn các pháp sắc giới.
Santatarāti atisayena santā.
" Santatarā" means exceedingly tranquil.
Santatarā (tối an tịnh) nghĩa là vô cùng an tịnh.
Rūpāvacaradhammā hi kilesavikkhambhanato vitakkādioḷārikaṅgappahānato samādhibhūmibhāvato ca santā nāma, āruppā pana tehipi aṅgasantatāya ceva ārammaṇasantatāya ca atisayena santavuttikā, tena santatarāti vuttā.
Rūpāvacara dhammas are called tranquil because they suppress defilements, abandon gross factors like vitakka, and are a plane of concentration; but arūpāvacara dhammas are exceedingly tranquil due to their greater refinement of factors and subtlety of object, hence they are called "more tranquil."
Thật vậy, các pháp sắc giới được gọi là an tịnh vì chúng trấn áp phiền não, từ bỏ các chi thô như tầm, và là nền tảng của định; còn các pháp vô sắc thì vô cùng an tịnh hơn cả các pháp đó, do sự an tịnh của các chi và sự an tịnh của đối tượng, vì vậy chúng được gọi là santatarā (tối an tịnh).
Nirodhoti nibbānaṃ.
" Nirodho" means Nibbāna.
Nirodho (diệt) nghĩa là Nibbāna.
Saṅkhārāvasesasukhumabhāvappattitopi hi catutthāruppato phalasamāpattiyova santatarā kilesadarathapaṭipassaddhito nibbānārammaṇato ca, kimaṅgaṃ pana sabbasaṅkhārasamatho nibbānaṃ.
For even the attainment of fruition, being the highest subtlety remaining after formations, and due to the subsidence of the discomfort of defilements and Nibbāna as its object, is more tranquil than the fourth arūpāvacara jhāna; how much more so then Nibbāna, the cessation of all formations.
Thật vậy, ngay cả sự nhập quả cũng an tịnh hơn thiền vô sắc thứ tư do đạt đến trạng thái vi tế còn lại của các hành, do sự lắng dịu của sự phiền não và do Nibbāna là đối tượng; huống chi Nibbāna, sự an tịnh của tất cả các hành!
Tena vuttaṃ ‘‘āruppehi nirodho santataro’’ti.
Therefore, it is said, "cessation is more tranquil than the formless attainments."
Vì vậy, đã nói ‘‘nirodho santataro āruppehi’’ (sự diệt tối an tịnh hơn các pháp vô sắc).
Gāthāsu rūpūpagāti rūpabhavūpagā.
In the verses, " rūpūpagā" means those reborn in the rūpa bhava.
Trong các kệ, rūpūpagā nghĩa là những người đạt đến cõi sắc (rūpabhava).
Rūpabhavo hi idha rūpanti vutto, ‘‘rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’tiādīsu viya.
The rūpa bhava is here referred to as "rūpa," as in "one cultivates the path to rebirth in the rūpa realm" and so on.
Cõi sắc (rūpabhava) ở đây được gọi là sắc (rūpa), giống như trong các câu như "phát triển con đường dẫn đến sự tái sinh trong cõi sắc" và các câu tương tự.
Arūpaṭṭhāyinoti arūpāvacarā.
" Arūpaṭṭhāyino" means those in the arūpāvacara realm.
Arūpaṭṭhāyino nghĩa là những người thuộc cõi vô sắc (arūpāvacarā).
Nirodhaṃ appajānantā, āgantāro punabbhavanti etena rūpārūpāvacaradhammehi nirodhassa santabhāvameva dasseti.
" Nirodhaṃ appajānantā, āgantāro punabbhava" by this, it shows only the tranquil nature of Nibbāna compared to the rūpāvacara and arūpāvacara dhammas.
Với câu " Không hiểu sự diệt trừ, sẽ trở lại tái sinh", điều này chỉ cho thấy sự an tịnh của sự diệt trừ (nirodha) thoát khỏi các pháp thuộc cõi sắc và vô sắc.
Arūpesu asaṇṭhitāti arūparāgena arūpabhavesu appatiṭṭhahantā, tepi parijānantāti attho.
" Arūpesu asaṇṭhitā" means not established in the arūpa existences due to arūpa passion, meaning they fully comprehend them.
Arūpesu asaṇṭhitā nghĩa là không an trú trong các cõi vô sắc do tham ái vô sắc, tức là họ cũng hiểu rõ những điều đó.
Nirodhe ye vimuccantīti ettha yeti nipātamattaṃ.
In " Nirodhe ye vimuccantī," " ye" is merely a particle.
Trong câu Nirodhe ye vimuccantī (Những ai giải thoát trong sự diệt trừ), chữ ye chỉ là một giới từ.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in accordance with the method stated earlier.
Phần còn lại theo cách đã nói ở trên.
74. Pañcame puttāti atrajā orasaputtā, dinnakādayopi vā.
74. In the fifth, " puttā" means naturally born, legitimate sons, or adopted ones.
74. Trong kinh thứ năm, puttā nghĩa là con ruột, con chính thống, hoặc cũng có thể là con nuôi và những người tương tự.
Santoti bhavantā saṃvijjamānā lokasminti imasmiṃ loke upalabbhamānā.
" Santo" means existing, " saṃvijjamānā lokasmi" means found in this world.
Santo nghĩa là hiện hữu, saṃvijjamānā lokasmiṃ nghĩa là có mặt trong thế gian này.
Atthibhāvena santo, pākaṭabhāvena vijjamānā.
"Santo" by way of existence, "vijjamānā" by way of being evident.
Hiện hữu về mặt sự có mặt, có mặt về mặt sự hiển nhiên.
Atijātoti attano guṇehi mātāpitaro atikkamitvā jāto, tehi adhikaguṇoti attho.
" Atijāto" means one born excelling their parents in qualities, meaning having superior qualities to them.
Atijāto nghĩa là người sinh ra vượt trội cha mẹ về phẩm chất, tức là người có phẩm chất cao hơn họ.
Anujātoti guṇehi mātāpitūnaṃ anurūpo hutvā jāto, tehi samānaguṇoti attho.
" Anujāto" means one born following their parents in qualities, meaning having qualities similar to them.
Anujāto nghĩa là người sinh ra phù hợp với cha mẹ về phẩm chất, tức là người có phẩm chất tương đương họ.
Avajātoti guṇehi mātāpitūnaṃ adhamo hutvā jāto, tehi hīnaguṇoti attho.
" Avajāto" means one born inferior to their parents in qualities, meaning having inferior qualities to them.
Avajāto nghĩa là người sinh ra kém hơn cha mẹ về phẩm chất, tức là người có phẩm chất thấp hơn họ.
Yehi pana guṇehi yutto mātāpitūnaṃ adhiko samo hīnoti ca adhippeto, te vibhajitvā dassetuṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, putto atijāto hotī’’ti kathetukamyatāya pucchaṃ katvā ‘‘idha, bhikkhave, puttassā’’tiādinā niddeso āraddho.
And to distinguish and show by which qualities a son is considered superior, equal, or inferior to his parents, the exposition beginning with " Here, monks, a son's..." was commenced, having asked the question, " And how, monks, is a son an overcomer?"
Để phân tích và trình bày những phẩm chất mà nhờ đó một người con được xem là vượt trội, ngang bằng hay thấp kém hơn cha mẹ, một câu hỏi đã được đặt ra với ý muốn giải thích rằng: “Và này các Tỳ-khưu, một người con trở thành xuất chúng như thế nào?”, và phần trình bày bắt đầu bằng “Ở đây, này các Tỳ-khưu, đối với người con…”.
‘‘Bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho, sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, anaññaneyyatāya buddho, visavitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupakkilesasaṅkhātena buddho, ekantavītarāgoti buddho, ekantavītadosoti buddho, ekantavītamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhāti buddho, buddhoti cetaṃ nāmaṃ na mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ, atha kho vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti, yadidaṃ buddho’’ti (cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.162).
"He is Buddha because he has understood the truths; he is Buddha because he causes beings to understand; he is Buddha by omniscience; he is Buddha by seeing all; he is Buddha by not being led by another; he is Buddha by having cleansed; he is Buddha by being one whose taints are destroyed; he is Buddha by being undefiled; he is Buddha by being utterly free from lust; he is Buddha by being utterly free from hatred; he is Buddha by being utterly free from delusion; he is Buddha by being utterly undefiled; he is Buddha by having gone the sole way; he is Buddha because he alone has fully comprehended unexcelled perfect self-awakening; he is Buddha because of the attainment of wisdom, not being obstructed by ignorance. And this name 'Buddha' was not made by a mother, nor by a father, nor by a brother, nor by a sister, nor by friends and companions, nor by relatives by blood, nor by ascetics and brahmins, nor by devas; rather, this is a true designation for the Buddhas, the Blessed Ones, that is conducive to liberation, attained at the root of the Bodhi tree along with the attainment of omniscience, namely, 'Buddha'."
“Ngài là Buddha vì Ngài đã giác ngộ các chân lý; Ngài là Buddha vì Ngài khiến chúng sinh giác ngộ; Ngài là Buddha vì Ngài có trí tuệ Toàn giác; Ngài là Buddha vì Ngài thấy biết tất cả; Ngài là Buddha vì Ngài không bị ai dẫn dắt; Ngài là Buddha vì Ngài đã thanh tịnh; Ngài là Buddha vì Ngài đã đoạn tận các lậu hoặc; Ngài là Buddha vì Ngài không còn phiền não; Ngài là Buddha vì Ngài hoàn toàn ly tham; Ngài là Buddha vì Ngài hoàn toàn ly sân; Ngài là Buddha vì Ngài hoàn toàn ly si; Ngài là Buddha vì Ngài hoàn toàn không còn phiền não; Ngài là Buddha vì Ngài đã đi trên con đường độc nhất; Ngài là Buddha vì Ngài là Đấng độc nhất đã giác ngộ Vô thượng Chánh Đẳng Giác; Ngài là Buddha vì Ngài đã đạt được trí tuệ do sự không bị trí tuệ hủy hoại. Và cái tên Buddha này không phải do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh em đặt, không phải do chị em đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do bà con huyết thống đặt, không phải do các Sa-môn, Bà-la-môn đặt, không phải do các vị trời đặt. Mà đây là một danh xưng chân thực được chế định cho các Đức Phật, các Đức Thế Tôn, khi các Ngài chứng đắc trí tuệ Toàn giác dưới cội Bồ-đề, đó chính là Buddha” (Cūḷani. Pārāyanatthutigāthāniddesa 97; Paṭi. Ma. 1.162).
Hiṃsatīti saraṇaṃ, sabbaṃ anatthaṃ apāyadukkhaṃ sabbaṃ saṃsāradukkhaṃ hiṃsati vināseti viddhaṃsetīti attho.
It protects (hiṃsati) and is thus a refuge (saraṇa), meaning it harms, destroys, and eradicates all misfortune, the suffering of the lower realms, and all suffering of saṃsāra.
Saraṇaṃ có nghĩa là làm hại, tức là làm hại, hủy diệt, tiêu diệt tất cả những điều bất lợi, khổ cảnh, tất cả khổ luân hồi.
Saraṇaṃ gatāti ‘‘buddho bhagavā amhākaṃ saraṇaṃ gati parāyaṇaṃ paṭisaraṇaṃ aghassa hantā hitassa vidhātā’’ti iminā adhippāyena buddhaṃ bhagavantaṃ gacchāma bhajāma sevāma payirupāsāma.
Gone for refuge means that we go to, resort to, serve, and attend upon the Blessed Buddha with the intention that "the Blessed Buddha is our refuge, our destination, our ultimate reliance, our resort, the slayer of harm, the giver of welfare."
Saraṇaṃ gatā có nghĩa là chúng ta đi đến, nương tựa, phụng sự, gần gũi Đức Phật Thế Tôn với ý nghĩ rằng “Đức Phật Thế Tôn là nơi nương tựa, là chỗ đi đến, là nơi ẩn náu, là nơi nương tựa tối hậu của chúng ta, là Đấng diệt trừ tai họa, là Đấng tạo ra lợi ích”.
Evaṃ vā jānāma bujjhāmāti evaṃ gatā upagatā buddhaṃ saraṇaṃ gatā.
Or, having thus known and understood, they have thus gone, have approached, have gone for refuge to the Buddha.
Hoặc là chúng ta biết, hiểu như vậy, tức là đã đi đến, đã nương tựa, đã quy y Phật.
Tappaṭikkhepena na buddhaṃ saraṇaṃ gatā.
By its negation, "not gone for refuge to the Buddha."
Ngược lại, là không quy y Phật.
Tattha hi rāgavirāgoti maggo kathito, anejamasokanti phalaṃ, dhammasaṅkhatanti nibbānaṃ, appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattanti piṭakattayena vibhattā sabbadhammakkhandhā kathitā.
There, dispassion for lust refers to the Path, motionless, sorrowless refers to the Fruition, uncompounded Dhamma refers to Nibbāna, and unopposed, sweet, excellent, well-divided refers to all the Dhamma-aggregates expounded through the Three Piṭakas.
Trong đó, rāgavirāgo (ly tham) là chỉ con đường (magga), anejamasokaṃ (bất động, vô sầu) là chỉ quả (phala), dhammasaṅkhataṃ (pháp vô vi) là chỉ Niết Bàn, appaṭikūlaṃ madhuramimaṃ paguṇaṃ suvibhattaṃ (không chướng ngại, ngọt ngào, dễ hiểu, được phân chia rõ ràng) là chỉ tất cả các uẩn của Pháp được phân chia theo Tam Tạng Pāli.
Taṃ dhammaṃ vuttanayena saraṇanti gatā dhammaṃ saraṇaṃ gatā.
Those who have gone for refuge to that Dhamma in the manner described are "gone for refuge to the Dhamma."
Quy y Pháp đó theo cách đã nói là quy y Pháp.
Tappaṭikkhepena na dhammaṃ saraṇaṃ gatā.
By its negation, "not gone for refuge to the Dhamma."
Ngược lại là không quy y Pháp.
Tattha padatthato tāva hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiṃ parikilesaṃ hanati vināsetīti attho, ratanattayassetaṃ adhivacanaṃ.
First, in terms of its literal meaning, it protects (hiṃsati) and is thus refuge (saraṇa), meaning that by that very act of going for refuge, it harms, destroys, and eradicates fear, terror, suffering, ill-destiny, and defilement for those who have gone for refuge. This is a designation for the Triple Gem.
Trước hết, theo nghĩa đen, saraṇaṃ có nghĩa là làm hại, tức là làm hại, hủy diệt, tiêu diệt nỗi sợ hãi, sự hoảng loạn, khổ đau, ác thú, phiền não của những người đã quy y bằng chính sự quy y đó. Đây là tên gọi của Tam Bảo.
Atha vā hite pavattanena ahitā nivattanena ca sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti buddho saraṇaṃ, bhavakantārato uttāraṇena assāsadānena ca dhammo, appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho.
Alternatively, the Buddha is refuge because by promoting what is beneficial and deterring what is harmful, he harms the fear of beings; the Dhamma is refuge by leading them across the wilderness of existence and granting reassurance; and the Saṅgha is refuge by causing even small deeds to result in abundant fruit.
Hoặc, Đức Phật là nơi nương tựa (saraṇa) vì Ngài diệt trừ nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách hướng họ đến lợi ích và ngăn họ khỏi điều bất lợi; Pháp là nơi nương tựa vì nó đưa chúng sinh vượt qua sa mạc luân hồi và ban sự an ủi; Tăng là nơi nương tựa vì làm cho những hành động nhỏ nhặt cũng mang lại quả lớn.
Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ.
Therefore, by this explanation too, the Triple Gem is refuge.
Vì vậy, theo cách này, Tam Bảo cũng là nơi nương tựa.
Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ.
The mental factor (cittuppāda) that has destroyed defilements through faith and reverence for the Triple Gem and proceeds with that as its ultimate reliance, is going for refuge (saraṇagamana).
Saraṇagamanaṃ (sự quy y) là tâm sinh khởi hướng đến Tam Bảo, với phiền não đã bị tiêu diệt bởi sự thanh tịnh và sự tôn kính đối với Tam Bảo.
Taṃsamaṅgisatto saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena ‘‘etāni me tīṇi ratanāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇa’’nti evaṃ upetīti attho.
A being endowed with that goes for refuge (saraṇaṃ gacchati), meaning he approaches with the aforementioned mental factor, thinking, "These three gems are my refuge, these are my ultimate reliance."
Chúng sinh có được sự quy y đó là saraṇaṃ gacchati (người quy y), tức là họ nương tựa theo tâm sinh khởi đã nói ở trên với ý nghĩ rằng “Ba Bảo này là nơi nương tựa của tôi, đây là nơi ẩn náu tối hậu”.
Evaṃ tāva saraṇaṃ saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchatīti idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.
Thus, refuge, going for refuge, and who goes for refuge – these three should be understood.
Như vậy, nơi nương tựa (saraṇa), sự quy y (saraṇagamana), và người quy y (yo ca saraṇaṃ gacchati) — ba điều này cần được hiểu.
Pabhedato pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ – lokiyaṃ, lokuttarañca.
In terms of its divisions, going for refuge is twofold: mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara).
Về phân loại, sự quy y có hai loại: thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara).
Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati, lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati.
Of these, the supramundane is accomplished for those who have seen the truths, at the moment of the Path, by the eradication of the defilements of going for refuge, and with Nibbāna as its object. The mundane is accomplished for ordinary people (puthujjana) by the suppression of the defilements of going for refuge, and with the qualities of the Buddha and so forth as its object.
Trong đó, sự quy y siêu thế của những người đã thấy chân lý, vào khoảnh khắc của đạo lộ, thành tựu trên toàn bộ Tam Bảo như là đối tượng của Niết Bàn, bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các phiền não làm ô nhiễm sự quy y. Sự quy y thế gian của những phàm phu thành tựu bằng cách trấn áp các phiền não làm ô nhiễm sự quy y, với các phẩm chất của Đức Phật làm đối tượng.
Taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho, saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.
In essence, it is called the attainment of faith in the objects such as the Buddha, and right view rooted in faith, or the rectification of view concerning the ten bases of meritorious deeds.
Về mặt ý nghĩa, điều đó được gọi là sự đạt được niềm tin vào Đức Phật và các đối tượng khác, và chánh kiến bắt nguồn từ niềm tin, tức là sự làm cho kiến chấp ngay thẳng trong mười pháp hành thiện.
Tayidaṃ catudhā pavattati – attasanniyyātanena, tapparāyaṇatāya, sissabhāvūpagamanena, paṇipātenāti.
This occurs in four ways: by entrusting oneself, by taking it as ultimate reliance, by becoming a disciple, and by prostration.
Điều này được thực hiện theo bốn cách: bằng cách hiến dâng bản thân, bằng cách xem đó là nơi ẩn náu tối hậu, bằng cách chấp nhận địa vị đệ tử, và bằng cách đảnh lễ.
Tattha attasanniyyātanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ.
Of these, entrusting oneself (attasanniyyātana) means surrendering oneself to the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, such as by saying, "From today onwards, I entrust myself to the Buddha, to the Dhamma, to the Saṅgha."
Trong đó, attasanniyyātanaṃ (hiến dâng bản thân) là sự dâng hiến bản thân cho Đức Phật, Pháp, Tăng với ý nghĩ “Kể từ hôm nay, tôi hiến dâng bản thân mình cho Đức Phật, cho Pháp, cho Tăng”.
Tapparāyaṇaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo iti maṃ dhārehī’’ti evaṃ tappaṭisaraṇabhāvo tapparāyaṇatā.
Having that as one's ultimate goal (tapparāyaṇaṃ) is the state of having that as one's ultimate goal (tapparāyaṇatā), as in, "From today onwards, consider me one whose ultimate goal is the Buddha, whose ultimate goal is the Dhamma, whose ultimate goal is the Saṅgha."
Tapparāyaṇaṃ (xem đó là nơi ẩn náu tối hậu) là sự xem Tam Bảo là nơi ẩn náu tối hậu, với ý nghĩ “Kể từ hôm nay, tôi lấy Đức Phật làm nơi ẩn náu tối hậu, lấy Pháp làm nơi ẩn náu tối hậu, lấy Tăng làm nơi ẩn náu tối hậu; xin hãy ghi nhận tôi như vậy”.
Sissabhāvūpagamanaṃ nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassa iti maṃ dhāretū’’ti evaṃ sissabhāvassa upagamanaṃ.
Adoption of the state of a disciple (sissabhāvūpagamanaṃ) is the adoption of the state of a disciple, as in, "From today onwards, consider me a disciple of the Buddha, of the Dhamma, of the Saṅgha."
Sissabhāvūpagamanaṃ (chấp nhận địa vị đệ tử) là sự chấp nhận địa vị đệ tử, với ý nghĩ “Kể từ hôm nay, tôi là đệ tử của Đức Phật, của Pháp, của Tăng; xin hãy ghi nhận tôi như vậy”.
Paṇipāto nāma ‘‘ajja ādiṃ katvā ahaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ buddhādīnaṃ eva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomi iti maṃ dhāretū’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccakāro.
Prostration (paṇipāto) is the utmost reverence towards the Buddha and so forth, as in, "From today onwards, consider me one who performs salutation, rising, respectful gestures, and proper conduct towards these three objects, the Buddha and so forth."
Paṇipāto (đảnh lễ) là sự tôn kính tối thượng đối với Đức Phật và các vị khác, với ý nghĩ “Kể từ hôm nay, tôi thực hiện các hành động đảnh lễ, đứng dậy chào đón, chắp tay, và lễ kính chỉ đối với ba đối tượng là Đức Phật và các vị khác; xin hãy ghi nhận tôi như vậy”.
Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññataraṃ karontena gahitaṃ eva hoti saraṇagamanaṃ.
Indeed, by one performing any one of these four modes, the taking of refuge is accomplished.
Thực hiện bất kỳ một trong bốn cách này cũng được xem là đã quy y.
Apica ‘‘bhagavato attānaṃ pariccajāmi, dhammassa, saṅghassa attānaṃ pariccajāmi, jīvitaṃ pariccajāmi, pariccatto eva me attā jīvitañca, jīvitapariyantikaṃ buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi, buddho me saraṇaṃ tāṇaṃ leṇa’’nti evampi attasanniyyātanaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, the offering of oneself should be understood as: "I offer myself to the Blessed One, I offer myself to the Dhamma, to the Saṅgha. I offer my life. My self and my life are truly offered. As long as life lasts, I go to the Buddha for refuge. The Buddha is my refuge, protection, shelter."
Hơn nữa, sự quy y tự thân cũng nên được hiểu là: "Con xin hiến dâng tự thân cho Đức Thế Tôn, con xin hiến dâng tự thân cho Giáo Pháp, cho Tăng Đoàn, con xin hiến dâng mạng sống, tự thân và mạng sống của con đã được hiến dâng, con xin quy y Đức Phật cho đến trọn đời, Đức Phật là nơi nương tựa, nơi che chở, nơi ẩn náu của con".
‘‘Satthārañca vatāhaṃ passeyyaṃ, bhagavantameva passeyyaṃ; sugatañca vatāhaṃ passeyyaṃ, bhagavantameva passeyyaṃ; sammāsambuddhañca vatāhaṃ passeyyaṃ; bhagavantameva passeyya’’nti (saṃ. ni. 2.154) evaṃ mahākassapattherassa saraṇagamanaṃ viya sissabhāvūpagamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The adoption of the state of a disciple should be seen as the taking of refuge by the Venerable Mahākassapa, as in: "Oh, if only I could see the Teacher! If only I could see the Blessed One! Oh, if only I could see the Fortunate One! If only I could see the Blessed One! Oh, if only I could see the Perfectly Self-Awakened One! If only I could see the Blessed One!"
Nên xem đây là sự quy y của một đệ tử, giống như sự quy y của Trưởng lão Mahākassapa với lời rằng: "Ôi, ước gì con được thấy Đức Thế Tôn, con được thấy Đức Thế Tôn; ôi, ước gì con được thấy Đấng Thiện Thệ, con được thấy Đức Thế Tôn; ôi, ước gì con được thấy Đấng Chánh Đẳng Giác, con được thấy Đức Thế Tôn" (Saṃ. Ni. 2.154).
Evaṃ āḷavakādīnaṃ saraṇagamanaṃ viya tapparāyaṇatā veditabbā.
Thus, having that as one's ultimate goal (tapparāyaṇatā) should be understood as the taking of refuge by Āḷavaka and others.
Sự quy y như vậy của Āḷavaka và những người khác nên được hiểu là sự hoàn toàn nương tựa vào đó.
‘‘Atha kho, brahmāyu, brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti ‘brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo, brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’’ti (ma. ni. 2.394) evaṃ paṇipāto daṭṭhabbo.
Prostration (paṇipāto) should be understood as: "Then, the brahmin Brahmāyu rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, prostrated with his head at the Blessed One's feet, kissed the Blessed One's feet with his mouth, massaged them with his hands, and announced his name: 'I am the brahmin Brahmāyu, good Gotama, I am the brahmin Brahmāyu, good Gotama.'"
Sự đảnh lễ nên được xem như trường hợp này: "Rồi, này Bà-la-môn Brahmāyu, vị Bà-la-môn đứng dậy khỏi chỗ ngồi, vắt y vai trái, cúi đầu đảnh lễ chân Đức Thế Tôn, hôn chân Đức Thế Tôn bằng miệng và xoa bóp bằng tay, rồi xướng tên mình: 'Tôi là Bà-la-môn Brahmāyu, thưa Tôn giả Gotama, tôi là Bà-la-môn Brahmāyu, thưa Tôn giả Gotama'" (Ma. Ni. 2.394).
So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti.
This type of prostration is fourfold: as a relative, out of fear, as a teacher, and as worthy of offerings.
Sự đảnh lễ này có bốn loại: do thân quyến, do sợ hãi, do thầy, và do bậc đáng cúng dường.
Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi.
Among these, it is by prostration as one worthy of offerings that refuge is taken, not by the others.
Trong đó, sự quy y xảy ra với sự đảnh lễ bậc đáng cúng dường, không phải với những loại khác.
Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gayhati, seṭṭhavasena bhijjati.
For refuge is taken, and refuge is broken, only in the highest sense.
Thật vậy, sự quy y được thọ nhận theo cách tối thượng, và bị phá vỡ theo cách tối thượng.
Tasmā yo ‘‘ayameva loke sabbasattuttamo aggadakkhiṇeyyo’’ti vandati, teneva saraṇaṃ gahitaṃ hoti, na ñātibhayācariyasaññāya vandantena.
Therefore, one who salutes saying, "This one is the supreme among all beings in the world, the foremost worthy of offerings," has taken refuge; not one who salutes with the perception of a relative, out of fear, or as a teacher.
Do đó, người nào đảnh lễ với ý nghĩ "Đây là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh trên thế gian, là bậc đáng cúng dường cao nhất", thì người đó đã quy y; chứ không phải người đảnh lễ với ý nghĩ thân quyến, sợ hãi hay thầy giáo.
Evaṃ gahitasaraṇassa upāsakassa vā upāsikāya vā aññatitthiyesu pabbajitampi ‘‘ñātako me aya’’nti vandato saraṇaṃ na bhijjati, pageva apabbajitaṃ.
For a male or female lay follower who has thus taken refuge, the refuge is not broken if they salute even an ascetic of another sect, thinking, "This is my relative"; much less one who is not an ascetic.
Nếu một cận sự nam hay cận sự nữ đã quy y như vậy mà đảnh lễ một người xuất gia theo ngoại đạo với ý nghĩ "Đây là thân quyến của tôi", thì sự quy y không bị phá vỡ; huống chi là người chưa xuất gia.
Tathā rājānaṃ bhayena vandato.
Similarly, for one who salutes a king out of fear.
Cũng vậy, khi đảnh lễ vua do sợ hãi.
So hi raṭṭhapūjitattā avandiyamāno anatthampi kareyyāti.
For if he is not saluted, being honored by the state, he might cause harm.
Vì vị vua được quốc gia tôn kính, nếu không đảnh lễ có thể gây ra tai họa.
Tathā yaṃkiñci sippaṃ sikkhāpakaṃ titthiyampi ‘‘ācariyo me aya’’nti vandatopi na bhijjati.
Similarly, the refuge is not broken even if one salutes a heretic who teaches any craft, thinking, "This is my teacher."
Tương tự, khi đảnh lễ một ngoại đạo là thầy dạy bất kỳ nghề nào với ý nghĩ "Đây là thầy của tôi", thì sự quy y cũng không bị phá vỡ.
Evaṃ saraṇagamanassa pabhedo veditabbo.
Thus should the classifications of taking refuge be understood.
Như vậy, sự phân loại của sự quy y nên được hiểu.
‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo kañci saṅkhāraṃ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhammaṃ attato upagaccheyya, mātaraṃ jīvitā voropeyya, pitaraṃ jīvitā voropeyya, arahantaṃ jīvitā voropeyya, duṭṭhacitto tathāgatassa lohitaṃ uppādeyya, saṅghaṃ bhindeyya, aññaṃ satthāraṃ uddiseyya netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (ma. ni. 3.127-128; a. ni. 1.268-276; vibha. 809).
"It is impossible, bhikkhus, it is inconceivable that a person endowed with right view would regard any formation as permanent, or as pleasurable, or would regard any phenomenon as a self, or would intentionally deprive his mother of life, or his father of life, or an Arahant of life, or with a malicious mind cause the Tathāgata's blood to flow, or break up the Saṅgha, or declare another teacher; that is not possible."
"Này các Tỳ-kheo, điều này là không thể, không có cơ hội, để một người có chánh kiến lại chấp thủ bất kỳ hành nào là thường hằng, chấp thủ là lạc, chấp thủ bất kỳ pháp nào là tự ngã, giết mẹ, giết cha, giết một vị A-la-hán, với tâm ác ý làm đổ máu Như Lai, phá hòa hợp Tăng, chỉ định một vị Đạo Sư khác – điều này không thể xảy ra" (Ma. Ni. 3.127-128; A. Ni. 1.268-276; Vibha. 809).
‘‘Atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca – ‘sādhu kho, devānaminda, buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti.
"Then Sakka, ruler of the devas, together with eighty thousand devas, approached the Venerable Mahāmoggallāna... and stood to one side. The Venerable Mahāmoggallāna said to Sakka, ruler of the devas, 'Good it is, ruler of the devas, to take refuge in the Buddha.
"Rồi, Sakka, vua các chư thiên, cùng với tám vạn chư thiên, đi đến chỗ Tôn giả Mahāmoggallāna... (văn bản bị cắt)... Tôn giả Mahāmoggallāna nói với Sakka, vua các chư thiên, đang đứng một bên: 'Này vua các chư thiên, quy y Phật thật tốt đẹp.
Buddhaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
Indeed, ruler of the devas, by reason of taking refuge in the Buddha, some beings, with the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world.
Này vua các chư thiên, do nhân quy y Phật, một số chúng sinh ở đây, sau khi thân hoại mạng chung, tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena, dibbehi rūpehi, dibbehi saddehi, dibbehi gandhehi, dibbehi rasehi, dibbehi phoṭṭhabbehi…pe… dhammaṃ, saṅghaṃ…pe… phoṭṭhabbehī’’’ti (saṃ. ni. 4.341).
They surpass other devas in ten ways: in divine lifespan, in divine beauty, in divine happiness, in divine fame, in divine authority, in divine sights, in divine sounds, in divine smells, in divine tastes, and in divine touches... in the Dhamma, in the Saṅgha... in touches.'"
Họ vượt trội các chư thiên khác ở mười phương diện: về tuổi thọ cõi trời, về sắc đẹp cõi trời, về hạnh phúc cõi trời, về danh tiếng cõi trời, về quyền lực cõi trời, về các hình sắc cõi trời, về các âm thanh cõi trời, về các hương vị cõi trời, về các mùi vị cõi trời, về các xúc chạm cõi trời... (văn bản bị cắt)... Pháp, Tăng... (văn bản bị cắt)... về các xúc chạm'" (Saṃ. Ni. 4.341).
Lokiyasaraṇagamanañcettha tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti na mahāvipphāraṃ.
Here, mundane taking of refuge is defiled by ignorance, doubt, and wrong views regarding the three objects, and it is not greatly glorious or extensive.
Ở đây, sự quy y thế gian bị ô nhiễm bởi sự vô minh, hoài nghi, tà kiến, v.v., đối với ba đối tượng, nên không có uy lực lớn, không có sự lan tỏa rộng lớn.
Lokuttarassa pana saṃkileso natthi.
Supramundane taking of refuge, however, has no defilement.
Nhưng đối với sự quy y siêu thế thì không có sự ô nhiễm.
Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo – sāvajjo, anavajjo ca.
And mundane taking of refuge has two kinds of breaking: blameworthy and blameless.
Sự quy y thế gian có hai loại bị phá vỡ: có tội và không tội.
Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so aniṭṭhaphalo.
Of these, the blameworthy kind occurs through offering oneself to other teachers and so forth; that yields undesirable results.
Trong đó, loại có tội xảy ra khi quy y tự thân cho các đạo sư khác, v.v., và loại này có quả không mong muốn.
Anavajjo kālakiriyāya, so avipākattā aphalo.
The blameless kind occurs through death; being without vipāka, it is without fruit.
Loại không tội là do cái chết, loại này không có quả vì không có dị thục.
Lokuttarassa pana nevatthi bhedo.
Supramundane (taking of refuge), however, has no breaking.
Còn đối với sự quy y siêu thế thì không có sự phá vỡ.
Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisatīti evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabbo.
For even in other existences, a noble disciple does not declare another teacher; thus should the defilement and breaking of taking refuge be understood.
Thật vậy, một Thánh đệ tử không chỉ định một đạo sư khác ngay cả trong các kiếp sau; như vậy, sự ô nhiễm và sự phá vỡ của sự quy y nên được hiểu.
Pāṇātipātāti ettha pāṇassa saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atipātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātananti attho.
Pāṇātipāta (destruction of life): Here, atipāta means causing a living being, whose nature is to fall slowly, to fall prematurely, i.e., causing it to fall quickly without allowing it to fall slowly.
Trong từ pāṇātipātā (sát sinh), atipāta là sự làm cho sự rơi xuống tự nhiên của sinh mạng (pāṇa) bị gián đoạn, tức là không cho phép nó rơi xuống từ từ mà làm cho nó rơi xuống nhanh chóng.
Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto, pāṇaghātoti vuttaṃ hoti.
Or, atipāta means causing it to fall by overpowering it with a weapon or other means; which is to say, killing a living being.
Hoặc atipāta là sự làm cho rơi xuống bằng cách vượt qua, tức là bằng cách áp đảo bằng vũ khí, v.v., nghĩa là sự giết hại sinh mạng.
Pāṇoti cettha khandhasantāno, yo sattoti voharīyati, paramatthato rūpārūpajīvitindriyaṃ.
Life (pāṇa) here means the continuum of aggregates, which is conventionally called a being, but in ultimate reality, it is the life faculty (jīvitindriya) of form and mind.
Pāṇa (sinh mạng) ở đây là dòng tương tục của các uẩn, được gọi là chúng sinh, và theo nghĩa tối hậu là sắc, vô sắc và sinh mạng căn (jīvitindriya).
Rūpajīvitindriye hi vikopite itarampi taṃsambandhatāya vinassatīti.
For indeed, when the life faculty associated with form is destroyed, the other (associated with mind) also perishes due to its connection to it.
Vì khi sinh mạng căn thuộc sắc bị phá hủy, thì các yếu tố khác liên quan đến nó cũng bị hủy diệt.
Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Furthermore, when one perceives a living being (pāṇa) as such, the destructive volitional action (vadhakacetanā), which initiates the attempt to cut off the life faculty (jīvitindriya) and arises through either the bodily or verbal door, is the destruction of life (pāṇātipāta).
Trong chúng sinh ấy, đối với người nhận thức là chúng sinh, ý muốn giết hại khởi lên từ một trong hai cửa thân hoặc khẩu, gây ra sự cắt đứt mạng quyền, chính là sát sinh (pāṇātipāta).
Yāya hi cetanāya pavattamānassa jīvitindriyassa nissayabhūtesu upakkamakaraṇahetukamahābhūtapaccayā uppajjanakamahābhūtā purimasadisā na uppajjanti, visadisā eva uppajjanti, sā tādisappayogasamuṭṭhāpikā cetanā pāṇātipāto.
The intention by which, when an effort is made regarding the great elements that are the basis for the existing life faculty, the great elements that arise are not similar to the previous ones, but dissimilar, that intention initiating such an effort is the destruction of life.
Thật vậy, do ý muốn nào mà các đại oai (mahābhūta) phát sinh từ các duyên đại oai làm nhân cho hành động (upakkama) trong các đại oai làm nền tảng cho mạng quyền đang vận hành, không phát sinh giống như các đại oai trước đó, mà lại phát sinh không giống, thì ý muốn khởi lên hành động như vậy chính là sự sát sinh.
Laddhūpakkamāni hi bhūtāni purimabhūtāni viya na visadānīti samānajātiyānaṃ kāraṇāni na hontīti.
For indeed, the elements that have been acted upon are not similar to the previous elements; thus, they do not become the cause for those of the same kind.
Vì các oai đã chịu tác động không còn giống như các oai trước đó, nên chúng không phải là nhân cho các oai đồng loại.
‘‘Kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā’’ti idaṃ manodvāre pavattāya vadhakacetanāya pāṇātipātatāsambhavadassanaṃ.
The phrase ‘‘arises through either the bodily or verbal door’’ indicates the impossibility of the intention to kill, arising through the mind door, being the destruction of life.
Câu ‘‘khởi lên từ một trong hai cửa thân hoặc khẩu’’ là để chỉ ra rằng ý muốn giết hại khởi lên trong ý môn không thể là sát sinh.
Kulumbasuttepi hi ‘‘idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā ceto vasippatto aññissā kucchigataṃ gabbhaṃ pāpakena manasā anupekkhitā hotī’’ti vijjāmayiddhi adhippetā.
Even in the Kulumba Sutta, it is stated: ‘‘Herein, some ascetic or brahmin, endowed with psychic power and mastery over the mind, gazes upon a fetus in another's womb with evil intent,’’ referring to psychic power born of knowledge.
Trong kinh Kulumba cũng có nói: ‘‘Ở đây, một số sa môn hay bà la môn có thần thông, đã đạt đến sự làm chủ tâm, quán sát thai nhi trong bụng người khác với tâm ác’’ thì thần thông do học tập (vijjāmayiddhi) được đề cập đến.
Sā ca vacīdvāraṃ muñcitvā na sakkā nibbattetunti vacīdvāravaseneva nippajjati.
And this cannot be produced without the verbal door; thus, it is accomplished solely through the verbal door.
Và điều đó không thể thực hiện được nếu không thông qua khẩu môn, nên nó được thực hiện thông qua khẩu môn.
Ye pana ‘‘bhāvanāmayiddhi tattha adhippetā’’ti vadanti, tesaṃ vādo kusalattikavedanattikavitakkattikabhūmantarehi virujjhati.
However, the view of those who say ‘‘psychic power born of development is intended there’’ contradicts the categories of wholesome, feeling, and thought, as well as the classifications of the planes of existence.
Tuy nhiên, những ai nói rằng ‘‘thần thông do tu tập (bhāvanāmayiddhi) được đề cập đến ở đó’’, thì lời nói của họ mâu thuẫn với các phần về ba loại thiện, ba loại thọ, ba loại tầm và các cõi.
Svāyaṃ pāṇātipāto guṇarahitesu tiracchānagatādīsu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo.
This destruction of life is of little blame when committed against insignificant beings, such as animals devoid of virtues; it is of great blame when committed against large-bodied beings.
Tự thân sự sát sinh này, đối với những sinh vật nhỏ không có phẩm chất như loài bàng sinh, v.v., thì ít tội lỗi; đối với loài có thân lớn thì rất tội lỗi.
Payogamahantatāya.
Due to the magnitude of the effort.
Do sự lớn lao của hành động.
Payogasamattepi vatthumahantatādīhi mahāsāvajjo, guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo.
Even with equal effort, it is of great blame due to the magnitude of the object, etc. Among virtuous beings such as humans, it is of little blame when committed against a being with few virtues, and of great blame when committed against a being with great virtues.
Ngay cả khi hành động tương đương, nhưng do sự lớn lao của đối tượng, v.v., thì rất tội lỗi. Đối với những chúng sinh có phẩm chất như loài người, v.v., nếu là loài ít phẩm chất thì ít tội lỗi; nếu là loài có phẩm chất lớn thì rất tội lỗi.
Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjo.
However, when the virtues of the body are equal, it is of little blame due to the mildness of defilements and efforts, and of great blame due to their intensity.
Tuy nhiên, khi phẩm chất của thân tương đương, thì do sự yếu ớt của phiền não và hành động mà ít tội lỗi; do sự mạnh mẽ của chúng mà rất tội lỗi.
Ettha ca payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato veditabbā.
Here, the great blameworthiness due to the magnitude of effort and object, etc., should be understood as stemming from the strength of the volition arising from those conditions.
Ở đây, sự rất tội lỗi do sự lớn lao của hành động và đối tượng, v.v., cần được hiểu là do ý chí phát sinh từ những yếu tố đó có sức mạnh.
Yathādhippetassa payogassa sahasā nipphādanavasena sakiccasādhikāya bahukkhattuṃ pavattajavanehi laddhāsevanāya ca sanniṭṭhāpakacetanāya payogassa mahantabhāvo.
The magnitude of effort is due to the decisively strong volition that quickly accomplishes the intended action, and which has been cultivated through repeated swift cognitions.
Sự lớn lao của hành động là do ý chí quyết định, có khả năng hoàn thành công việc của mình bằng cách nhanh chóng thực hiện hành động như đã định, và do sự thực hành lặp đi lặp lại nhiều lần của các tâm tốc hành.
Satipi kadāci khuddake ceva mahante ca pāṇe payogassa samabhāve mahantaṃ hanantassa cetanā tibbatarā uppajjatīti vatthumahantatāpi cetanāya balavabhāvassa kāraṇaṃ.
Even if the effort is sometimes equal regarding both small and large beings, the volition of one who kills a large being arises more intensely; thus, the magnitude of the object is also a cause for the strength of volition.
Ngay cả khi hành động đối với sinh vật nhỏ và lớn là tương đương, ý chí của người giết loài lớn phát sinh mạnh mẽ hơn, do đó, sự lớn lao của đối tượng cũng là nguyên nhân làm cho ý chí có sức mạnh.
Iti ubhayampetaṃ cetanābalavabhāveneva mahāsāvajjatāya hetu hoti.
Thus, both of these become a cause for great blameworthiness through the strength of volition.
Như vậy, cả hai điều này đều là nguyên nhân của sự rất tội lỗi do sức mạnh của ý chí.
Tathā hantabbassa mahāguṇabhāve tattha pavattaupakāracetanā viya khettavisesanipphattiyā apakāracetanāpi balavatī tibbatarā uppajjatīti tassa mahāsāvajjatā daṭṭhabbā.
Similarly, when the victim possesses great virtues, the volition to harm arises strongly and more intensely, just like the volition to help in a special field (of merit); thus, its great blameworthiness should be understood.
Tương tự, khi đối tượng bị giết có phẩm chất lớn, thì ý chí gây hại ở đó cũng phát sinh mạnh mẽ và mãnh liệt hơn, giống như ý chí giúp đỡ trong việc tạo ra một thửa ruộng đặc biệt, do đó, sự rất tội lỗi của hành vi đó cần được thấy rõ.
Tasmā payogavatthuādipaccayānaṃ amahattepi guṇamahantatādipaccayehi cetanāya balavabhāvavaseneva mahāsāvajjatā veditabbā.
Therefore, even if the conditions of effort, object, etc., are not great, the great blameworthiness should be understood as due to the strength of volition arising from the conditions of great virtue, etc.
Vì vậy, ngay cả khi các yếu tố như hành động và đối tượng không lớn lao, sự rất tội lỗi cần được hiểu là do sức mạnh của ý chí thông qua các yếu tố như sự lớn lao của phẩm chất, v.v.
Tassa pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti pañca sambhārā.
It has five components: a living being, the perception of a living being, the intention to kill, the effort, and death by that effort.
Có năm thành phần của sự sát sinh: sinh vật (pāṇa), nhận biết là sinh vật (pāṇasaññitā), ý định giết hại (vadhakacitta), hành động (upakkama), và cái chết do hành động đó (tena maraṇaṃ).
Pañcasambhārayutto pāṇātipātoti pañcasambhārāvinimutto daṭṭhabbo.
The destruction of life is associated with these five components, meaning it should be understood as inseparable from them.
Sự sát sinh được cấu thành bởi năm thành phần, cần được hiểu là không tách rời khỏi năm thành phần này.
Tesu pāṇasaññitāvadhakacittāni pubbabhāgiyānipi honti, upakkamo vadhakacetanāsamuṭṭhāpito.
Among these, the perception of a living being and the intention to kill can also be preliminary factors, while the effort is initiated by the volition to kill.
Trong đó, nhận biết là sinh vật và ý định giết hại cũng có thể là phần sơ khởi; hành động được phát khởi bởi ý chí giết hại.
Tassa cha payogā – sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.
There are six types of effort: done by oneself, by command, by discharge, by fixed device, by knowledge, and by psychic power.
Có sáu loại hành động: tự tay (sāhatthika), ra lệnh (āṇattika), ném bỏ (nissaggiya), cố định (thāvara), bằng phép thuật (vijjāmaya), và bằng thần thông (iddhimaya).
Tesu sahatthena nibbatto sāhatthiko.
Among these, that performed by one's own hand is done by oneself.
Trong đó, hành động được thực hiện bằng chính tay mình là tự tay.
Paresaṃ āṇāpanavasena pavatto āṇattiko.
That which occurs by commanding others is by command.
Hành động được thực hiện bằng cách ra lệnh cho người khác là ra lệnh.
Ususattiādīnaṃ nissajjanavasena pavatto nissaggiyo.
That which occurs by discharging arrows, spears, etc., is by discharge.
Hành động được thực hiện bằng cách ném cung, giáo, v.v., là ném bỏ.
Opātakhaṇanādivasena pavatto thāvaro.
That which occurs by digging a pitfall, etc., is by fixed device.
Hành động được thực hiện bằng cách đào hố bẫy, v.v., là cố định.
Āthabbaṇikādīnaṃ viya mantaparijappanapayogo vijjāmayo.
The effort of reciting spells, like that of sorcerers, is by knowledge.
Hành động niệm chú như của những người Āthabbaṇa, v.v., là bằng phép thuật.
Dāṭhākoṭṭanādīnaṃ viya kammavipākajiddhimayo.
That which is due to psychic power born of kamma-result, like the striking with fangs, etc.
Hành động thần thông do quả nghiệp như cắn nanh, v.v., là bằng thần thông.
Etthāha – khaṇe khaṇe nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu, ko hantā, ko vā haññati?
Here, one might ask: In aggregates that are by nature ceasing at every moment, who is the killer, and who is killed?
Ở đây có câu hỏi: Trong các pháp hữu vi có bản chất diệt đi từng sát na, ai là người giết, và ai bị giết?
Yadi cittacetasikasantāno, so arūpitāya na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, nāpi vikopanīyo, atha rūpasantāno, so acetanatāya kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipāto labbhati, yathā matasarīre.
If it is the continuum of mind and mental factors, that, being formless, is not capable of destruction by cutting or breaking, nor can it be destroyed; if it is the continuum of form, that, being insentient like a piece of wood or a log, does not admit the destruction of life through cutting, etc., just as in a dead body.
Nếu là dòng tâm và tâm sở, thì do vô sắc nên không có khả năng làm tổn hại bằng cách cắt xẻ, phá vỡ, v.v., cũng không thể bị tổn hại. Nếu là dòng sắc, thì do vô tri nên giống như cây củi khô, không thể có sự sát sinh bằng cách cắt xẻ, v.v., ở đó, giống như đối với một xác chết.
Payogopi pāṇātipātassa yathāvutto paharaṇappahārādiko atītesu saṅkhāresu bhaveyya anāgatesu paccuppannesu vā.
And the effort of the destruction of life, as described—striking, hitting, etc.—would occur in past aggregates, or in future or present ones.
Hành động sát sinh, như đã nói, là đánh đập, v.v., có thể xảy ra đối với các pháp hữu vi đã qua, sẽ đến, hoặc hiện tại.
Tattha na tāva atītesu anāgatesu ca sambhavati tesaṃ avijjamānasabhāvattā, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappahārādippayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhattā ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo, khaṇikabhāvena vadhādhippāyasamakālameva bhijjanakassa yāva kiriyāpariyosānakālamanavaṭṭhānato kassa vā pāṇātipāto kammabandhoti?
It certainly cannot occur in past or future aggregates because they do not exist; and in present aggregates, due to their momentary nature and inherent tendency to cease immediately, the effort would be futile as they are already heading towards destruction. And since destruction is without cause, death would not be caused by the effort of striking, hitting, etc. And since aggregates are inactive, whose effort is it? And for whom is the destruction of life a kammic bond, if that which breaks up at the very moment of the intention to kill, due to its momentary nature, does not persist until the completion of the action?
Trong đó, không thể xảy ra đối với các pháp đã qua và sẽ đến vì chúng không tồn tại; và đối với các pháp hữu vi hiện tại, vì chúng là sát na, có bản chất tự hoại diệt, đang hướng đến sự hủy diệt, nên hành động sẽ vô ích. Và vì sự hủy diệt không có nguyên nhân, nên cái chết không phải do hành động đánh đập, v.v. Và vì các pháp hữu vi là vô tri, vậy hành động đó là của ai? Đối với cái đang tan rã ngay khi ý định giết hại phát sinh do bản chất sát na, và không tồn tại cho đến khi hành động kết thúc, vậy sự sát sinh là của ai, và nghiệp trói buộc là của ai?
Vuccate – yathāvuttavadhakacetanāsamaṅgī saṅkhārānaṃ puñjo sattasaṅkhāto hantā.
It is said: The collection of aggregates designated as a being, endowed with the aforementioned intention to kill, is the killer.
Được nói rằng: Chúng sinh được gọi là "satta", một khối các pháp hữu vi được kết hợp với ý chí giết hại như đã nói, là người giết.
Tena pavattitavadhappayoganimittaṃ apagatusmāviññāṇajīvitindriyo matoti vohārassa vatthubhūto yathāvuttavadhappayogākaraṇe pubbe viya uddhaṃ pavattanāraho rūpārūpadhammapuñjo haññati, cittacetasikasantāno eva vā.
By that, due to the effort of killing initiated by it, the collection of form and mind phenomena, which is the basis for the conventional term "dead" for one whose consciousness and life faculty have departed, and which would have continued to exist as before had the aforementioned effort of killing not been made, is killed; or alternatively, the continuum of mind and mental factors itself.
Và khối các pháp sắc và vô sắc, mà lẽ ra phải tiếp tục tồn tại như trước nếu không có hành động giết hại như đã nói, nhưng nay đã mất đi thức và sinh mạng quyền do hành động giết hại đó, là đối tượng của lời nói "đã chết", bị giết; hoặc chỉ là dòng tâm và tâm sở.
Vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya bhūtarūpesu katappayogavasena jīvitindriyavicchedena sopi vicchijjatīti na pāṇātipātassa asambhavo, nāpi ahetuko, na ca payogo nippayojano.
Even though it is not the direct object of the effort of killing, in the five-constituent existence, due to its dependence on the continuum of form, it also ceases through the severing of the life faculty by the effort made on the constituent forms; thus, the impossibility of the destruction of life does not arise, nor is it uncaused, nor is the effort futile.
Mặc dù dòng tâm và tâm sở không phải là đối tượng trực tiếp của hành động giết hại, nhưng trong cõi Dục giới (pañcavokārabhava), nó phụ thuộc vào dòng sắc để tồn tại, do đó, khi hành động được thực hiện trên các sắc pháp căn bản, sinh mạng quyền bị cắt đứt, thì dòng tâm và tâm sở cũng bị cắt đứt. Vì vậy, sự sát sinh không phải là không thể có, cũng không phải là vô nhân, và hành động cũng không phải là vô ích.
Paccuppannesu saṅkhāresu katappayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito khaṇikānañca saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakesupi saṅkhāresu yathāpaccayaṃ uppajjitvā atthibhāvamatteneva attano attano anurūpaphaluppādananiyatāni kāraṇāniyeva karontīti vuccati, yathā padīpo pakāsetīti, tatheva ghātakavohāro.
Due to the effort made on present aggregates, the subsequent aggregate cluster that was eligible to arise does not arise in that way; and since the momentary death of momentary aggregates is not intended as death here, and the death of a continuum is with cause in the manner described, death is not uncaused. It is said that even in inactive aggregates, causes, by arising according to their conditions and merely by existing, inevitably produce their respective appropriate results, just as a lamp illuminates; similarly, the conventional usage of "killer" applies.
Do hành động được thực hiện trên các pháp hữu vi hiện tại, khối các pháp hữu vi lẽ ra phải phát sinh ngay sau đó đã không phát sinh như vậy. Và cái chết sát na của các pháp hữu vi sát na không được coi là cái chết ở đây. Và cái chết của dòng liên tục (santatimaraṇa) có nguyên nhân như đã nói, nên cái chết không phải là vô nhân. Ngay cả trong các pháp hữu vi vô tri, chúng chỉ tồn tại do phát sinh tùy duyên, và chỉ bằng sự tồn tại đó, chúng thực hiện các nguyên nhân nhất định tạo ra các quả tương ứng của riêng chúng, giống như ngọn đèn chiếu sáng, và cũng vậy là lời nói về kẻ giết người.
Na ca kevalassa vadhādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchito, santānavasena vattamānasseva pana icchitoti attheva pāṇātipātena kammabandho.
Nor is the destruction of life desired for a mere cluster of mind and mental factors co-existing with the intention to kill; rather, it is desired for that which exists as a continuum. Thus, there is indeed a kammic bond through the destruction of life.
Và sự sát sinh không chỉ được mong muốn đối với khối tâm và tâm sở đồng thời với ý định giết hại, mà là đối với cái đang diễn ra theo dòng liên tục. Do đó, vẫn có sự trói buộc nghiệp bởi sự sát sinh.
Santānavasena vattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyāsiddhi dissatīti.
And the success of actions for things existing as continua, like lamps, is observed.
Và sự thành tựu các hoạt động của các vật như ngọn đèn, v.v., đang diễn ra theo dòng liên tục, được thấy rõ.
Ayañca vicāraṇā adinnādānādīsupi yathāsambhavaṃ vibhāvetabbā.
And this inquiry should be expounded, as far as possible, in the cases of taking what is not given, etc.
Và sự phân tích này cũng cần được làm rõ theo khả năng đối với việc lấy của không cho, v.v.
Tasmā pāṇātipātā.
Therefore, from the destruction of life.
Do đó, từ sự sát sinh.
Na paṭiviratāti appaṭiviratā.
Not abstaining means not abstaining.
Không kiêng cữ là không kiêng cữ.
Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassa haraṇaṃ theyyaṃ corikāti vuttaṃ hoti.
The taking of what is not given is adinnādāna; it is said to be theft (theyya) or stealing (corikā), which is the taking of another's property.
Lấy vật không cho là adinnādānaṃ, nghĩa là lấy trộm của người khác, là trộm cắp.
Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti.
Therein, adinna (what is not given) refers to that which is appropriated by another, regarding which the other person, acting as he wishes, is not liable to punishment and is not blameworthy.
Trong đó, adinnaṃ là vật thuộc sở hữu của người khác, mà người đó có quyền sử dụng tùy ý mà không bị phạt hay bị chỉ trích.
Tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
When there is something appropriated by another, and one perceives it as appropriated by another, the volitional act (cetanā) of theft, which initiates the attempt to take it, is adinnādāna.
Đối với vật thuộc sở hữu của người khác, với nhận biết là vật thuộc sở hữu của người khác, ý chí trộm cắp phát sinh từ hành động lấy trộm vật đó là adinnādānaṃ.
Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ.
That (act of adinnādāna) is of slight blameworthiness when it concerns another's property of low value, and of great blameworthiness when it concerns property of high value.
Điều đó, đối với vật của người khác có giá trị thấp thì ít tội lỗi, đối với vật có giá trị cao thì rất tội lỗi.
Vatthupaṇītatāya.
Because of the excellence of the object.
Do sự quý giá của vật.
Tathā khuddake parasantake appasāvajjaṃ, mahante mahāsāvajjaṃ.
Similarly, regarding another's small property, it is of slight blameworthiness; regarding large property, it is of great blameworthiness.
Tương tự, đối với vật nhỏ của người khác thì ít tội lỗi, đối với vật lớn thì rất tội lỗi.
Vatthumahantatāya payogamahantatāya ca.
Because of the greatness of the object and the greatness of the effort.
Do sự lớn lao của vật và sự lớn lao của hành động.
Vatthusamatte pana sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃtaṃguṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.
However, when the objects are of equal value, it is of great blameworthiness concerning the property of those with superior qualities, and of slight blameworthiness concerning the property of those with inferior qualities, based on the respective superior quality.
Tuy nhiên, khi giá trị vật tương đương, thì đối với vật thuộc sở hữu của người có phẩm chất cao hơn thì rất tội lỗi, còn đối với vật thuộc sở hữu của người có phẩm chất thấp hơn theo từng phẩm chất đó thì ít tội lỗi.
Vatthuguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ payogassa ca mudubhāve appasāvajjaṃ, tibbabhāve mahāsāvajjaṃ.
But when the qualities of the objects are equal, it is of slight blameworthiness if the defilements (kilesa) and effort (payoga) are mild, and of great blameworthiness if they are intense.
Khi phẩm chất của vật tương đương, thì do sự yếu ớt của phiền não và hành động mà ít tội lỗi, do sự mạnh mẽ của chúng mà rất tội lỗi.
Tassa pañca sambhārā – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti.
Its five constituents (sambhārā) are: property appropriated by another, the perception of it as appropriated by another, the thought of theft, the attempt, and the taking of it.
Có năm thành phần của hành vi này: vật thuộc sở hữu của người khác, nhận biết là vật thuộc sở hữu của người khác, ý chí trộm cắp, hành động, và việc lấy đi do hành động đó.
Cha payogā sāhatthikādayova.
The six methods (payogā) are sāhatthika (doing it oneself) and so forth.
Sáu loại hành động cũng là tự tay, v.v.
Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, parikappāvahāro, paṭicchannāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattā.
These are carried out according to the corresponding methods of stealing (theyya-avahāra), forcibly taking (pasayha-avahāra), scheming (parikappa-avahāra), secretly taking (paṭicchanna-avahāra), and taking by deception (kusā-avahāra).
Và những hành động đó được thực hiện theo các loại lấy trộm tương ứng: lấy trộm (theyyāvahāro), lấy cướp (pasayhāvahāro), lấy lừa gạt (parikappāvahāro), lấy che giấu (paṭicchannāvahāro), lấy bằng cách lừa dối (kusāvahāro).
Ettha ca mantaparijappanena parasantakaharaṇaṃ vijjāmayo payogo.
Here, taking another's property through mental incantation is the method effected by magic (vijjāmayo payogo).
Ở đây, việc lấy vật của người khác bằng cách niệm chú là hành động bằng phép thuật (vijjāmayo payogo).
Vinā mantena tādisena iddhānubhāvasiddhena kāyavacīpayogena parasantakassa ākaḍḍhanaṃ iddhimayo payogoti veditabbo.
Drawing another's property by a physical or verbal act accomplished through psychic power (iddhi), without such an incantation, should be understood as the method effected by psychic power (iddhimayo payogo).
Việc kéo vật của người khác bằng hành động thân hoặc khẩu có được nhờ năng lực thần thông tương tự mà không cần niệm chú, cần được hiểu là hành động bằng thần thông (iddhimayo payogo).
Kāmesūti methunasamācāresu.
Kāmesu means in sexual misconduct.
Trong các dục (kāmesu) là trong các hành vi giao cấu.
Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro.
Micchācāro (wrong conduct) means utterly censured, vile conduct.
Tà hạnh (micchācāro) là hành vi xấu xa, đáng bị chỉ trích hoàn toàn.
Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesu micchācāro.
By definition, however, kāmesu micchācāro is the volitional act (cetanā) of transgressing forbidden places, occurring through the bodily door, with the intention of unrighteous conduct (asaddhamma).
Tuy nhiên, về đặc tính, tà hạnh trong các dục (kāmesu micchācāro) là ý chí vượt quá giới hạn nơi không nên đến, phát sinh qua cửa thân, với ý định hành vi phi Phạm hạnh.
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitādayo dasa, dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo, itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ, dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññapurisā.
Therein, forbidden places for men are twenty types of women: the ten guarded by a mother and so forth, and the ten bought with money and so forth; for women, it is other men, for the two who are guarded and disciplined by others, and for the ten bought with money and so forth, making twelve types of women.
Trong đó, nơi không nên đến đối với đàn ông là hai mươi người phụ nữ: mười người được mẹ bảo vệ, v.v., và mười người được mua bằng tiền, v.v. Còn đối với phụ nữ, là những người đàn ông khác ngoài mười hai người phụ nữ: hai người được bảo vệ và bị cấm đoán, và mười người được mua bằng tiền, v.v.
Svāyaṃ micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo.
This wrong conduct (micchācāro) is of slight blameworthiness in a forbidden place devoid of qualities like sīla, and of great blameworthiness in one endowed with qualities like sīla.
Hành tà dâm này, đối với người không có các đức tính như giới hạnh, ở nơi không nên đến, thì ít tội; đối với người đầy đủ các đức tính như giới hạnh, thì tội rất nặng.
Guṇarahitepi ca abhibhavitvā micchā carantassa mahāsāvajjo, ubhinnaṃ samānacchandatāya appasāvajjo.
Even in one devoid of qualities, if one acts wrongly by overpowering, it is of great blameworthiness; if both have equal desire, it is of slight blameworthiness.
Dù đối với người không có đức tính, nếu cưỡng bức mà tà dâm thì tội rất nặng; nếu cả hai cùng có ý muốn thì tội ít.
Samānacchandabhāvepi kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjo.
Even with equal desire, if the defilements (kilesa) and attempts are mild, it is of slight blameworthiness; if intense, it is of great blameworthiness.
Dù có cùng ý muốn, nếu phiền não và sự cố gắng yếu ớt thì tội ít; nếu mãnh liệt thì tội rất nặng.
Tassa cattāro sambhārā – agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti.
Its four constituents (sambhārā) are: a forbidden object, the intention to engage with it, the act of engaging, and the enduring of the improper conduct through the path.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: đối tượng không nên đến, ý muốn giao cấu với đối tượng đó, sự thực hành giao cấu, và sự chấp nhận hành vi không đúng đường lối.
Tattha attano ruciyā pavattitassa tayo, balakkārena pavattitassa tayoti anavasesaggahaṇena cattāro daṭṭhabbā, atthasiddhi pana tīheva.
Therein, by comprehensive inclusion, four (constituents) should be seen: three for acts done by one's own will, and three for acts done by force, but the accomplishment of the purpose is by three.
Trong đó, đối với hành vi xảy ra do ý muốn của mình thì có ba; đối với hành vi xảy ra do cưỡng bức thì có ba. Do đó, cần phải hiểu là có bốn yếu tố khi xét toàn diện, nhưng sự thành tựu của hành vi chỉ cần ba.
Eko payogo sāhatthikova.
The method (payoga) is only one, by oneself (sāhatthika).
Một sự thực hành là tự tay.
So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo.
It (false speech) is of slight blameworthiness if the matter it ruins is minor, and of great blameworthiness if it is major.
Lời nói dối đó, nếu phá hoại lợi ích nhỏ thì ít tội; nếu phá hoại lợi ích lớn thì tội rất nặng.
Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthīti ādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanavasena vutto mahāsāvajjo.
Furthermore, for laypeople, it is of slight blameworthiness when it occurs in a manner such as saying "it is not" with the intention of not giving one's own property; it is of great blameworthiness when spoken as a witness, ruining a matter.
Hơn nữa, đối với gia chủ, nếu nói dối theo cách như "không có" với ý không muốn cho tài sản của mình thì ít tội; nếu nói dối với tư cách là nhân chứng để phá hoại lợi ích thì tội rất nặng.
Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana ‘‘diṭṭha’’ntiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.
For monastics, if one receives a small amount of oil or ghee and says with a jesting intention, "Today, in the village, I think a river of oil flows," this exaggeration is of slight blameworthiness; but if one speaks of what was not seen as "seen" and so forth, it is of great blameworthiness.
Đối với người xuất gia, nếu nói dối với ý trêu đùa khi nhận được một ít dầu hoặc bơ, như nói "hôm nay ở làng, dầu chảy như sông vậy" theo cách nói phóng đại thì ít tội; nhưng nếu nói những điều chưa thấy là "đã thấy" theo cách đó thì tội rất nặng.
Tathā yassa atthaṃ bhañjati, tassa appaguṇatāya appasāvajjo, mahāguṇatāya mahāsāvajjo.
Similarly, it is of slight blameworthiness if the person whose matter is ruined is of slight virtue, and of great blameworthiness if of great virtue.
Tương tự, nếu phá hoại lợi ích của người ít đức hạnh thì ít tội; nếu phá hoại lợi ích của người nhiều đức hạnh thì tội rất nặng.
Kilesānaṃ mudutibbatāvasena ca appasāvajjamahāsāvajjatā labbhateva.
Blameworthiness, whether slight or great, is also obtained according to the mildness or intensity of the defilements.
Tùy theo phiền não yếu ớt hay mãnh liệt mà cũng có tội ít hoặc tội rất nặng.
Tassa cattāro sambhārā – atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti.
Its four constituents (sambhārā) are: an unreal matter, the intention to deceive, the corresponding effort, and the other person's understanding of that matter.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: sự việc không thật, ý muốn lừa dối, sự cố gắng tương ứng, và người khác biết được điều đó.
Visaṃvādanādhippāyena hi payoge katepi parena tasmiṃ atthe aviññāte visaṃvādanassa asijjhanato parassa tadatthavijānanampi eko sambhāro veditabbo.
For even if an act is performed with the intention to deceive, if the other person does not understand the matter, the deception is not accomplished; therefore, the other person's understanding of that matter should also be understood as one constituent.
Vì dù đã thực hiện hành vi với ý định lừa dối, nếu người khác không biết được điều đó thì sự lừa dối không thành công, nên việc người khác biết được điều đó cũng được xem là một yếu tố cấu thành.
Keci pana ‘‘abhūtavacanaṃ, visaṃvādanacittaṃ, parassa tadatthavijānananti tayo sambhārā’’ti vadanti.
Some, however, say, "There are three constituents: an unreal statement, the intention to deceive, and the other person's understanding of that matter."
Tuy nhiên, một số người nói rằng "có ba yếu tố cấu thành: lời nói không thật, ý muốn lừa dối, và người khác biết được điều đó".
Sace pana paro dandhatāya vicāretvā tamatthaṃ jānāti, sanniṭṭhāpakacetanāya pavattattā kiriyāsamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.
But if the other person understands the matter after slow deliberation, one becomes bound by the kamma of false speech at the very moment of the volitional act that initiates the action, because it proceeds from a concluding intention.
Nhưng nếu người khác chậm rãi suy xét rồi biết được điều đó, thì ngay tại khoảnh khắc tác ý phát sinh hành vi, người đó đã bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối, vì nó đã được thực hiện bằng tác ý quyết định.
Surāti piṭṭhasurā, pūvasurā, odanasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti pañca surā.
Surā means five kinds of surā: flour-surā, cake-surā, rice-surā, that with fermenting agents added, and that combined with ingredients.
Surā là năm loại rượu: rượu bột, rượu bánh, rượu cơm, rượu có men, rượu pha chế.
Merayanti pupphāsavo, phalāsavo, madhvāsavo, guḷāsavo sambhārasaṃyuttoti pañca āsavā.
Meraya means five kinds ofāsava: flower-āsava, fruit-āsava, honey-āsava, jaggery-āsava, and that combined with ingredients.
Meraya là năm loại nước ép: nước ép hoa, nước ép trái cây, nước ép mật ong, nước ép đường thốt nốt, nước ép pha chế.
Tadubhayampi madanīyaṭṭhena majjaṃ.
Both of these are majja (intoxicants) because they are intoxicating.
Cả hai loại đó đều là majjaṃ (chất say) vì có tính chất làm say.
Yāya cetanāya taṃ pivati, sā pamādakāraṇattā pamādaṭṭhānaṃ.
The volition (cetanā) with which one drinks it is a cause of heedlessness, hence pamādaṭṭhānaṃ (a cause for heedlessness).
Tác ý mà người đó uống chất say đó, vì là nguyên nhân của sự phóng dật, nên là pamādaṭṭhānaṃ (nơi của sự phóng dật).
Lakkhaṇato pana yathāvuttassa surāmerayasaṅkhātassa majjassa bījato paṭṭhāya madavasena kāyadvārappavattā pamādacetanā surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ.
By definition, however, surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ is the volitional act of heedlessness, occurring through the bodily door due to intoxication, starting from the seed of the previously mentioned majja, which is surā and meraya.
Theo đặc tính, surāmerayamajjapamādaṭṭhānaṃ là tác ý phóng dật phát sinh qua cửa thân, từ hạt giống của chất say được gọi là surā và meraya như đã nói, theo cách làm say.
Tassa majjabhāvo, pātukamyatācittaṃ, tajjo vāyāmo, ajjhoharaṇanti cattāro sambhārā.
Its four constituents are: the intoxicant, the intention to drink, the corresponding effort, and the swallowing.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: tính chất là chất say, ý muốn uống, sự cố gắng tương ứng, và sự nuốt vào.
Akusalacitteneva cassa pātabbato ekantena sāvajjabhāvo.
Since it must be drunk with unwholesome thoughts, it is always blameworthy.
Vì nó phải được uống với tâm bất thiện, nên chắc chắn là có tội.
Ariyasāvakānaṃ pana vatthuṃ ajānantānampi mukhaṃ na pavisati, pageva jānantānaṃ.
However, for noble disciples, it does not enter the mouth even unknowingly, much less knowingly.
Đối với các đệ tử bậc Thánh, dù không biết đối tượng, chất say cũng không vào miệng, huống chi là khi đã biết.
Aḍḍhapasatamattassa pānaṃ appasāvajjaṃ, addhāḷhakamattassa pānaṃ tato mahantaṃ mahāsāvajjaṃ, kāyasañcālanasamatthaṃ bahuṃ pivitvā gāmaghātakādikammaṃ karontassa mahāsāvajjameva.
Drinking an aḍḍhapasata measure is of slight blameworthiness; drinking an addhāḷhaka measure, which is larger, is of great blameworthiness; performing acts like village-destruction after drinking much to the extent of causing bodily agitation is certainly of great blameworthiness.
Uống khoảng một nửa bát thì ít tội; uống khoảng một alhaka (đơn vị đo lường) thì tội nặng hơn; uống nhiều đến mức có thể làm cơ thể chuyển động và thực hiện các hành vi như tàn sát làng mạc thì tội rất nặng.
Pāpakammañhi pāṇātipātaṃ patvā khīṇāsave mahāsāvajjaṃ, adinnādānaṃ patvā khīṇāsavassa santake mahāsāvajjaṃ, micchācāraṃ patvā khīṇāsavāya bhikkhuniyā vītikkame, musāvādaṃ patvā musāvādena saṅghabhede, surāpānaṃ patvā kāyasañcālanasamatthaṃ bahuṃ pivitvā gāmaghātakādikammaṃ mahāsāvajjaṃ.
For, an evil deed is of great blameworthiness when it involves the taking of life (pāṇātipāta) towards one who is a Arahant (khīṇāsava); of great blameworthiness when it involves taking what is not given (adinnādāna) from the property of an Arahant; of great blameworthiness when it involves sexual misconduct (micchācāra) as a transgression by an Arahant nun (khīṇāsavāya bhikkhuniyā); of great blameworthiness when it involves false speech (musāvāda) that causes a schism in the Saṅgha; and of great blameworthiness when it involves drinking intoxicants (surāpāna) to the extent of causing bodily agitation and then committing acts like village-destruction.
Thật vậy, ác nghiệp sát sinh là tội rất nặng đối với vị A-la-hán; trộm cắp là tội rất nặng đối với tài sản của vị A-la-hán; tà dâm là sự vi phạm của vị Tỳ-khưu-ni A-la-hán; nói dối là tội phá hòa hợp Tăng bằng lời nói dối; uống rượu là tội rất nặng khi uống nhiều đến mức có thể làm cơ thể chuyển động và thực hiện các hành vi như tàn sát làng mạc.
Sabbehipi cetehi musāvādena saṅghabhedova mahāsāvajjo.
Among all these, causing a schism in the Saṅgha through false speech is the most blameworthy.
Trong tất cả những điều này, việc phá hòa hợp Tăng bằng lời nói dối là tội rất nặng.
Tañhi katvā kappaṃ niraye paccati.
For one who has done that suffers in niraya for an eon.
Vì sau khi làm điều đó, người đó sẽ bị đọa địa ngục trong một kiếp.
Idāni etesu sabhāvato, ārammaṇato, vedanato, mūlato, kammato, phalatoti chahi ākārehi vinicchayo veditabbo.
Now, regarding these (unwholesome actions), a decision (vinicchayo) should be understood according to six aspects: nature, object, feeling, root, kamma, and result.
Bây giờ, cần phải hiểu sự phân tích về những điều này theo sáu phương diện: tự tính, đối tượng, cảm thọ, căn bản, nghiệp, và quả báo.
Tattha sabhāvato pāṇātipātādayo sabbepi cetanāsabhāvāva.
Therein, by nature, all (actions) like taking of life are indeed volitional acts (cetanā).
Trong đó, theo tự tính, tất cả các hành vi sát sinh và các hành vi khác đều có tự tính là tác ý.
Ārammaṇato pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo, adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā, micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo, sattārammaṇoti eke.
Regarding the object: The destruction of life has the life faculty as its object, or it has formations as its object. Taking what is not given has a being as its object or formations as its object. Sexual misconduct, in terms of tangibles, has formations as its object; some say it has a being as its object.
Theo đối tượng, sát sinh là đối tượng của sinh mạng, tức là đối tượng của các hành; trộm cắp là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành; tà dâm là đối tượng của các hành theo xúc giác, một số người nói là đối tượng của chúng sinh.
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, surāpānaṃ saṅkhārārammaṇaṃ.
False speech has a being as its object or formations as its object. Drinking intoxicating liquor has formations as its object.
Nói dối là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành; uống rượu là đối tượng của các hành.
Vedanato pāṇātipāto dukkhavedano, adinnādānaṃ tivedanaṃ, micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, tathā surāpānaṃ.
Regarding feeling: The destruction of life has painful feeling. Taking what is not given has all three feelings. Sexual misconduct has two feelings, namely pleasant and neutral. The same applies to drinking intoxicating liquor.
Theo cảm thọ, sát sinh là cảm thọ khổ; trộm cắp là ba cảm thọ; tà dâm là hai cảm thọ theo lạc và xả; uống rượu cũng vậy.
Sanniṭṭhāpakacittena pana ubhayampi majjhattavedanaṃ na hoti.
However, with the intention to complete the action, both do not have neutral feeling.
Tuy nhiên, với tâm quyết định, cả hai đều không phải là cảm thọ xả.
Musāvādo tivedano.
False speech has all three feelings.
Nói dối là ba cảm thọ.
Mūlato pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako, adinnādānaṃ musāvādo ca dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, micchācāro surāpānañca lobhamohavasena dvimūlaṃ.
Regarding roots: The destruction of life has two roots, aversion and delusion. Taking what is not given and false speech have either two roots, aversion and delusion, or two roots, greed and delusion. Sexual misconduct and drinking intoxicating liquor have two roots, greed and delusion.
Theo căn bản, sát sinh có hai căn bản là sân và si; trộm cắp và nói dối có hai căn bản là sân và si, hoặc tham và si; tà dâm và uống rượu có hai căn bản là tham và si.
Kammato musāvādoyevettha vacīkammaṃ, sesaṃ catubbidhampi kāyakammameva.
Regarding action: Here, only false speech is vocal action; the remaining four are all bodily actions.
Theo nghiệp, chỉ có nói dối ở đây là khẩu nghiệp, bốn loại còn lại đều là thân nghiệp.
Phalato sabbepi apāyūpapattiphalā ceva sugatiyampi appāyukatādinānāvidhaaniṭṭhaphalā cāti evamettha sabhāvādito vinicchayo veditabbo.
Regarding results: All these have rebirth in the lower realms as their result, and even in fortunate destinations, they lead to various undesirable results such as short lifespan. Thus, the determination in terms of intrinsic nature and so on should be understood here.
Theo quả báo, tất cả đều có quả báo tái sinh vào các khổ cảnh, và ở các thiện cảnh cũng có các quả báo không mong muốn khác nhau như đoản mạng, v.v. Như vậy, cần phải hiểu sự phân tích về tự tính, v.v. ở đây.
Appaṭiviratāti samādānaviratiyā sampattaviratiyā ca abhāvena na paṭiviratā.
"Not abstaining" means not abstaining due to the absence of abstention through undertaking and abstention through absence of opportunity.
Appaṭiviratā (không từ bỏ) là không từ bỏ do không có sự từ bỏ bằng cách thọ trì và từ bỏ bằng cách tránh né.
Dussīlāti tato eva pañcasīlamattassāpi abhāvena nissīlā.
"Immortal" means lacking morality due to the very absence of even the five precepts.
Dussīlā (phạm giới) là không có giới hạnh, do không có dù chỉ là năm giới.
Pāpadhammāti lāmakadhammā, hīnācārā.
"Of evil ways" means of base practices, of inferior conduct.
Pāpadhammā (pháp ác) là các pháp xấu xa, hành vi thấp kém.
Pāṇātipātā paṭiviratoti sikkhāpadasamādānena pāṇātipātato virato, ārakā ṭhito.
"Abstains from taking life" means abstaining from taking life by undertaking the precept, standing aloof from it.
Pāṇātipātā paṭivirato (từ bỏ sát sinh) là từ bỏ sát sinh bằng cách thọ trì giới học, đứng xa khỏi nó.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách này cũng áp dụng cho các giới còn lại.
Idhāpi pāṇātipātāveramaṇiādīnaṃ sabhāvato ārammaṇato, vedanato, mūlato, kammato, samādānato, bhedato, phalato ca viññātabbo vinicchayo.
Here too, the determination regarding abstention from taking life and so on should be understood in terms of intrinsic nature, object, feeling, roots, action, undertaking, classification, and results.
Ở đây cũng vậy, cần phải biết sự phân tích về sự từ bỏ sát sinh, v.v. theo tự tính, đối tượng, cảm thọ, căn bản, nghiệp, sự thọ trì, sự phân loại, và quả báo.
Tattha sabhāvato pañcapi cetanāyopi honti viratiyopi, virativasena pana desanā āgatā.
Among these, regarding intrinsic nature, all five are both volitions and abstentions. However, the teaching is presented in terms of abstention.
Trong đó, theo tự tính, cả năm đều có thể là tác ý hoặc sự từ bỏ; nhưng lời dạy được đưa ra theo khía cạnh sự từ bỏ.
Yā pāṇātipātā viramantassa ‘‘yā tasmiṃ samaye pāṇātipātā ārati viratī’’ti evaṃ vuttā kusalacittasampayuttā virati.
That is the wholesome volition conjoined with a wholesome mind, concerning one who abstains from taking life, described as "the cessation and abstention from taking life at that time."
Đó là sự từ bỏ thiện tâm tương ưng, được nói như "sự từ bỏ, sự tránh né sát sinh vào thời điểm đó" khi một người từ bỏ sát sinh.
Sā pabhedato tividhā – sampattavirati, samādānavirati, samucchedaviratīti.
It is threefold in classification: abstention through absence of opportunity, abstention through undertaking, and abstention through eradication.
Sự từ bỏ đó có ba loại theo sự phân biệt: từ bỏ bằng cách tránh né, từ bỏ bằng cách thọ trì, và từ bỏ bằng cách đoạn trừ.
Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttametaṃ amhākaṃ kātu’’nti sampattavatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattavirati nāma.
Among these, the abstention that arises in those who have not undertaken the precepts, reflecting on their birth, age, abundance of truth, etc., thinking "it is improper for us to do this," and not transgressing the object of opportunity, is called abstention through absence of opportunity.
Trong đó, sự từ bỏ phát sinh ở những người chưa thọ trì giới học, sau khi quán xét tuổi tác, giới tính, sự đa văn, v.v. của mình và nghĩ rằng "điều này không phù hợp để chúng ta làm", và không vi phạm đối tượng hiện hữu, được gọi là sampattavirati (từ bỏ bằng cách tránh né).
Samādinnasikkhāpadānaṃ sikkhāpadasamādāne taduttari ca attano jīvitampi pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānavirati nāma.
The abstention that arises in those who have undertaken the precepts, not transgressing the object even by sacrificing their own life, due to the undertaking of the precept and further adherence to it, is called abstention through undertaking.
Sự từ bỏ phát sinh ở những người đã thọ trì giới học, sau khi thọ trì giới học và hơn thế nữa, hy sinh cả mạng sống của mình mà không vi phạm đối tượng, được gọi là samādānavirati (từ bỏ bằng cách thọ trì).
Ariyamaggasampayuttā pana virati samucchedavirati nāma, yassā uppattito paṭṭhāya ariyapuggalānaṃ ‘‘pāṇaṃ ghātessāmā’’ti cittampi na uppajjati.
However, the abstention associated with the noble path is called abstention through eradication, from the arising of which, the thought "I will take life" does not even arise in noble individuals.
Còn sự từ bỏ tương ưng với Thánh đạo được gọi là samucchedavirati (từ bỏ bằng cách đoạn trừ), mà từ khi nó phát sinh, các bậc Thánh không còn khởi lên ý nghĩ "chúng ta sẽ sát sinh" nữa.
Tāsu samādānavirati idhādhippetā.
Among these, abstention through undertaking is intended here.
Trong số đó, sự từ bỏ bằng cách thọ trì là điều được đề cập ở đây.
Ārammaṇato pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni.
Regarding the object: The objects of abstentions are precisely the objects of taking life and so on.
Theo đối tượng, các đối tượng của sát sinh, v.v. chính là đối tượng của những sự từ bỏ này.
Vītikkamitabbatoyeva hi virati nāma hoti.
For abstention is indeed that which is to be transgressed.
Vì sự từ bỏ có nghĩa là điều cần phải tránh vi phạm.
Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāyeva ete kusaladhammā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahanti.
However, just as the noble path, having Nibbāna as its object, abandons defilements, so too these wholesome states, having the life faculty and so on as their objects, abandon the immoralities of taking life and so on.
Cũng như Thánh đạo có Niết Bàn làm đối tượng đoạn trừ các phiền não, thì những pháp thiện này, chính nhờ có sinh mạng căn làm đối tượng, v.v., mà đoạn trừ các ác giới như sát sinh, v.v.
Vedanato sabbāpi sukhavedanāva.
Regarding feeling: All these have pleasant feeling only.
Về mặt cảm thọ, tất cả đều là lạc thọ.
Mūlato ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa alobhaadosavasena dvimūlā.
Regarding roots: For one who abstains with a mind conjoined with knowledge, they have three roots: non-greed, non-aversion, and non-delusion. For one who abstains with a mind dissociated from knowledge, they have two roots: non-greed and non-aversion.
Về mặt căn bản: Đối với người giữ giới với tâm tương ưng trí tuệ, thì do không tham, không sân, không si mà có ba căn. Đối với người giữ giới với tâm không tương ưng trí tuệ, thì do không tham, không sân mà có hai căn.
Kammato musāvādā veramaṇi vacīkammaṃ, sesā kāyakammaṃ.
Regarding action: Abstention from false speech is vocal action; the rest are bodily actions.
Về mặt nghiệp: Tránh nói dối là khẩu nghiệp, phần còn lại là thân nghiệp.
Samādānato aññassa garuṭṭhāniyassa santike taṃ alabhantena sayameva vā pañca sīlāni ekajjhaṃ pāṭiyekkaṃ vā samādiyantena samādinnāni honti.
Regarding undertaking: They are undertaken by oneself, or by undertaking the five precepts collectively or individually from another venerable person, if not obtainable from them.
Về mặt thọ trì: Những giới này được thọ trì bởi người không tìm được ai đáng kính để thọ giới, hoặc tự mình thọ trì năm giới cùng lúc hoặc riêng lẻ.
Bhedato gahaṭṭhānaṃ yaṃ yaṃ vītikkantaṃ, taṃ tadeva bhijjati, itaraṃ na bhijjati.
Regarding classification: For laypeople, whichever precept is transgressed, only that one is broken; the others are not broken.
Về mặt phá giới: Đối với hàng cư sĩ, giới nào bị vi phạm thì chính giới đó bị phá, giới khác không bị phá.
Gahaṭṭhā hi anibaddhasīlā honti, yaṃ yaṃ sakkonti, taṃ tadeva rakkhanti.
For laypeople have unspecified morality; they observe whatever they can.
Vì cư sĩ giữ giới không cố định, họ giữ giới nào có thể giữ được thì giữ.
Pabbajitānaṃ pana ekasmiṃ vītikkante sabbāni bhijjantīti.
But for renunciants, if one is transgressed, all are broken.
Nhưng đối với hàng xuất gia, khi một giới bị vi phạm thì tất cả đều bị phá vỡ.
Phalatoti pāṇātipātā veramaṇiyā cettha aṅgapaccaṅgasampannatā, ārohapariṇāhasampatti, javanasampatti, suppatiṭṭhitapādatā, cārutā, mudutā, sucitā, sūratā, mahabbalatā, vissaṭṭhavacanatā, sattānaṃ piyamanāpatā, abhijjaparisatā, acchambhitā, duppadhaṃsiyatā, parūpakkamena amaraṇatā, mahāparivāratā, suvaṇṇatā, susaṇṭhānatā, appābādhatā, asokatā, piyamanāpehi avippayogo, dīghāyukatāti evamādīni phalāni.
Regarding results: Here, the results of abstention from taking life are completeness of limbs and minor parts, attainment of height and girth, swiftness, well-established feet, grace, tenderness, purity, bravery, great strength, fluent speech, being beloved and pleasing to beings, being surrounded by non-envious people, fearlessness, invincibility, not dying by others' attacks, having a large retinue, fair complexion, good physique, freedom from illness, sorrowlessness, non-separation from loved ones, and long life, and so on.
Về mặt quả báo: Ở đây, quả báo của việc tránh sát sinh là thân thể đầy đủ các chi phần, thân hình cao lớn, nhanh nhẹn, chân đứng vững, duyên dáng, mềm mại, trong sạch, dũng mãnh, có sức mạnh lớn, lời nói rõ ràng, được chúng sinh yêu mến, không bị ganh ghét, không sợ hãi, khó bị khuất phục, không chết do sự tấn công của người khác, có quyến thuộc đông đảo, màu da vàng óng, thân hình cân đối, ít bệnh tật, không sầu muộn, không chia lìa với những điều yêu thích, sống lâu, v.v.
Abrahmacariyā veramaṇiyā vigatapaccatthikatā, sabbasattānaṃ piyamanāpatā, annapānavatthacchādanādīnaṃ lābhitā, sukhasupanatā, sukhapaṭibujjhanatā, apāyabhayavimokkho, itthibhāvanapuṃsakabhāvānaṃ abhabbatā, akkodhanatā, saccakāritā, amaṅkutā, ārādhanasukhatā, paripuṇṇindriyatā, paripuṇṇalakkhaṇatā, nirāsaṅkatā, appossukkatā, sukhavihāritā, akutobhayatā, piyavippayogābhāvoti evamādīni.
The results of abstention from unchastity are freedom from enemies, being beloved and pleasing to all beings, gain of food, drink, clothing, etc., sleeping happily, waking happily, liberation from the fear of lower realms, inability to become a woman or a eunuch, non-anger, truthfulness, shamelessness, ease of attainment, completeness of faculties, completeness of auspicious marks, fearlessness, freedom from anxiety, dwelling happily, freedom from danger from any quarter, and non-separation from loved ones, and so on.
Quả báo của việc tránh tà hạnh là không có kẻ thù, được tất cả chúng sinh yêu mến, được lợi lộc về thức ăn, đồ uống, y phục, v.v., ngủ ngon, thức dậy an lạc, thoát khỏi nỗi sợ hãi khổ cảnh, không sinh làm nữ giới hay hoạn quan, không giận dữ, nói lời chân thật, không hổ thẹn, dễ dàng làm hài lòng người khác, các căn đầy đủ, các tướng tốt đầy đủ, không lo âu, ít bận tâm, sống an lạc, không sợ hãi từ bất cứ đâu, không có sự chia lìa với những điều yêu thích, v.v.
Yasmā pana micchācārāveramaṇiyā phalānipi ettheva antogadhāni, tasmā (abrahmacariyā veramaṇiyā).
And because the results of abstention from sexual misconduct are included herein, (from abstention from unchastity).
Vì các quả báo của việc tránh tà hạnh cũng được bao gồm trong đây, nên (nói là quả báo của việc tránh tà hạnh).
Musāvādā veramaṇiyā vippasannindriyatā, vissaṭṭhamadhurabhāṇitā, samasitasuddhadantatā, nātithūlatā, nātikisatā, nātirassatā, nātidīghatā, sukhasamphassatā, uppalagandhamukhatā, sussūsakaparisatā, ādeyyavacanatā, kamaladalasadisamudulohitatanujivhatā, alīnatā, anuddhatatāti evamādīni.
The results of abstention from false speech are clear faculties, fluent and sweet speech, even, clean teeth, not too stout, not too thin, not too short, not too tall, pleasant to touch, a mouth smelling of lotuses, an attentive audience, authoritative speech, a tender, red, thin tongue like a lotus petal, non-meanness, and non-arrogance, and so on.
Quả báo của việc tránh nói dối là các căn thanh tịnh, lời nói rõ ràng và ngọt ngào, răng đều và sạch, không quá thô, không quá gầy, không quá thấp, không quá cao, dễ chịu khi tiếp xúc, miệng thơm mùi hoa sen, có hội chúng lắng nghe, lời nói có trọng lượng, lưỡi mềm mại, mỏng manh, đỏ tươi như cánh sen, không rụt rè, không ngạo mạn, v.v.
Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇiyā atītānāgatapaccuppannesu kiccakaraṇīyesu appamādatā, ñāṇavantatā, sadā upaṭṭhitassatitā, uppannesu kiccakaraṇīyesu ṭhānuppattikapaṭibhānavantatā, analasatā, ajaḷatā, anummattatā, acchambhitā, asārambhitā, anissukitā, amaccharitā, saccavāditā, apisuṇaapharusaasamphappalāpavāditā, kataññutā, kataveditā, cāgavantatā, sīlavantatā, ujukatā, akkodhanatā, hirottappasampannatā, ujudiṭṭhitā, mahantatā, paṇḍitatā, atthānatthakusalatāti evamādīni phalāni.
The results of abstention from intoxicating drinks and drugs that cause heedlessness are heedfulness in past, future, and present duties, possession of knowledge, constant presence of mindfulness, presence of spontaneous insight for arising duties, non-laziness, non-dullness, non-madness, fearlessness, non-impulsiveness, non-envy, non-stinginess, truthfulness, speaking without backbiting, harshness, or frivolous talk, gratitude, thankfulness, generosity, morality, uprightness, non-anger, endowed with shame and moral dread, right view, greatness, wisdom, and skill in what is beneficial and unbeneficial, and so on.
Quả báo của việc tránh rượu, bia và các chất say gây xao lãng là không phóng dật trong các việc cần làm ở quá khứ, hiện tại và vị lai, có trí tuệ, luôn có niệm tỉnh giác, có khả năng ứng biến nhanh chóng trong các việc cần làm phát sinh, không lười biếng, không ngu độn, không điên loạn, không sợ hãi, không kiêu căng, không đố kỵ, không keo kiệt, nói lời chân thật, không nói lời hai lưỡi, thô tục, vô ích, biết ơn, biết đền ơn, có lòng bố thí, có giới hạnh, ngay thẳng, không giận dữ, đầy đủ hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, có chánh kiến, vĩ đại, thông thái, thiện xảo trong việc lợi ích và bất lợi, v.v.
Evamettha pāṇātipātāveramaṇiādīnampi sabhāvādito vinicchayo veditabbo.
Thus, here too, the determination of abstention from taking life and so on should be understood in terms of intrinsic nature and so on.
Như vậy, ở đây, sự phân định về bản chất, v.v., của việc tránh sát sinh, v.v., cũng cần được hiểu.
Sīlavāti yathāvuttapañcasīlavasena sīlavā.
"Moral" means endowed with morality according to the five precepts mentioned above.
Người có giới hạnh nghĩa là người có giới hạnh theo năm giới đã nói.
Kalyāṇadhammoti sundaradhammo, saraṇagamanaparidīpitāya diṭṭhisampattiyā sampannapaññoti attho.
"Of noble ways" means of beautiful ways, meaning endowed with wisdom perfected by right view, which is illuminated by going for refuge.
Người có pháp lành nghĩa là người có pháp tốt đẹp, tức là người có trí tuệ đầy đủ nhờ chánh kiến được chỉ rõ qua sự quy y.
Yo pana putto mātāpitūsu assaddhesu dussīlesu ca sayampi tādiso, sopi avajātoyevāti veditabbo.
And if a son, whose parents are faithless and immoral, is himself likewise, he should be understood as an "under-born" (avajāta).
Còn người con mà cha mẹ không có đức tin, ác hạnh, và chính người con đó cũng như vậy, thì cũng được xem là người con hạ liệt.
Assaddhiyādayo hi idha avajātabhāvassa lakkhaṇaṃ vuttā, te ca tasmiṃ saṃvijjanti.
For here, faithlessness and the like are stated as characteristics of being under-born, and these are found in him.
Vì ở đây, sự không có đức tin, v.v., được nói là đặc điểm của người con hạ liệt, và những điều đó có mặt ở người con đó.
Mātāpitaro pana upādāya puttassa atijātādibhāvo vuccatīti.
However, it is said that the son's state of being "over-born" (atijāta) and so on is with reference to the parents.
Còn việc người con là người con ưu việt, v.v., được nói là dựa vào cha mẹ.
Ete kho puttā lokasminti ete atijātādayo tayo puttā eva imasmiṃ sattaloke puttā nāma, na ito vinimuttā atthi.
"These indeed are sons in the world" means that these three types of sons—the over-born and so on—are truly called sons in this world of beings; there are none apart from these.
Những người con này trên đời nghĩa là ba loại con cái ưu việt, v.v., này chính là những người con trên thế gian này, không có ai khác ngoài họ.
Imesu pana ye bhavanti upāsakā ye saraṇagamanasampattiyā upāsakā bhavanti kammassakatāñāṇena kammassa kovidā, te ca paṇḍitā paññavanto, pañcasīladasasīlena sampannā paripuṇṇā.
Among these, "those who are lay followers" are those who become lay followers through the attainment of going for refuge, skilled in kamma through knowledge of the ownership of kamma. They are wise and discerning, endowed or perfect with the five precepts or the ten precepts.
Trong số đó, những người là cận sự nam, những người là cận sự nam nhờ sự đầy đủ quy y, những người thiện xảo về nghiệp nhờ trí tuệ về nghiệp báo, họ là những người hiền trí, có trí tuệ, đầy đủ năm giới và mười giới.
Yācakānaṃ vacanaṃ jānanti, tesaṃ mukhākāradassaneneva adhippāyapūraṇatoti vadaññū, tesaṃ vā ‘‘dehī’’ti vacanaṃ sutvā ‘‘ime pubbe dānaṃ adatvā evaṃbhūtā, mayā pana evaṃ na bhavitabba’’nti tesaṃ pariccāgena tadatthaṃ jānantīti vadaññū, paṇḍitānaṃ vā kammassakatādidīpakaṃ vacanaṃ jānantīti vadaññū.
They know the speech of supplicants, and by merely seeing their facial expression, they fulfill their wishes, thus they are "vadaññū" (generous in speech). Or, hearing their request of "Give!", they know that "These, by not giving previously, have become such; I should not be so," and thus they know their purpose by their renunciation, thus they are vadaññū. Or, they know the wise one's speech that teaches the ownership of kamma and so on, thus they are vadaññū.
Họ biết lời của những người xin, họ vadaññū (biết nói) nghĩa là họ làm thỏa mãn mong muốn của người xin chỉ bằng cách nhìn vẻ mặt của họ, hoặc họ vadaññū nghĩa là nghe lời “hãy cho” của người xin, họ biết rằng “những người này đã không bố thí trước đây nên mới như vậy, ta không nên như thế này” và biết được ý nghĩa đó qua sự bố thí của họ; hoặc họ vadaññū nghĩa là biết lời nói của những người hiền trí chỉ rõ về nghiệp báo, v.v.
‘‘Padaññū’’ti ca paṭhanti, padāniyā pariccāgasīlāti attho.
Some also read "padaññū" (knowing the path), meaning they are generous and virtuous.
Một số người đọc là “padaññū”, nghĩa là những người có giới hạnh bố thí.
Tato eva vigatamaccheramalattā vītamaccharā.
For that very reason, having dispelled the defilement of stinginess, they are "vītamaccharā" (free from stinginess).
Chính vì thế, họ không có lòng keo kiệt vì đã loại bỏ sự keo kiệt.
Abbhaghanā ti abbhasaṅkhātā ghanā, ghanameghapaṭalā vā mutto candoviya, upāsakādiparisāsu khattiyādiparisāsu ca virocare virocanti, sobhantīti attho.
"Abbhaghanā" (cloud-mass) means dense like a cloud, or like a dense mass of clouds; like the "released moon," they shine forth, or they gleam, in assemblies of lay followers, khattiyas, and so forth, meaning they are splendid.
Họ không bị che mờ bởi mây nghĩa là như mặt trăng thoát khỏi mây dày, họ tỏa sáng trong các hội chúng cận sự nam, các hội chúng sát đế lị, v.v., nghĩa là họ rực rỡ.
75. Chaṭṭhe avuṭṭhikasamoti avuṭṭhikameghasamo.
75. In the sixth discourse, "like a cloud without rain" means like a rainless cloud.
75. Trong bài kinh thứ sáu, ví như không mưa nghĩa là ví như đám mây không mưa.
Ekacco hi megho satapaṭalasahassapaṭalo hutvā uṭṭhahitvā thananto gajjanto vijjotanto ekaṃ udakabindumpi apātetvā vigacchati, tathūpamo ekacco puggaloti dassento āha ‘‘avuṭṭhikasamo’’ti.
For sometimes a cloud, forming a hundred or a thousand layers, rises, thunders, roars, and flashes lightning, but passes away without letting fall even a single drop of water. An individual resembling this is shown, thus it is said "like a cloud without rain."
Thật vậy, có đám mây, sau khi hình thành hàng trăm, hàng ngàn lớp, nổi lên, sấm sét, gầm rống, chớp nhoáng, rồi tan đi mà không rơi một giọt nước nào. Để chỉ một người nào đó giống như vậy, Đức Phật nói “ví như không mưa”.
Padesavassīti ekadesavassimeghasamo.
"Raining in a part" means like a cloud raining in only one part.
Mưa cục bộ nghĩa là ví như đám mây mưa cục bộ.
Padesavassī viyāti hi padesavassī.
For padesavassī means like one raining in a part.
Vì “mưa cục bộ” nghĩa là như mưa cục bộ.
Ekacco ekasmiṃyeva ṭhāne ṭhitesu manussesu yathā ekacce tementi, ekacce na tementi, evaṃ mandaṃ vassati, tathūpamaṃ ekaccaṃ puggalaṃ dasseti ‘‘padesavassī’’ti.
Sometimes, when people are in one place, some get wet and some do not, as it rains lightly. An individual resembling this is shown by "raining in a part."
Có đám mây mưa nhẹ, khiến một số người trong số những người đang ở cùng một chỗ bị ướt, một số người không bị ướt. Để chỉ một người nào đó giống như vậy, Đức Phật nói “mưa cục bộ”.
Sabbatthābhivassīti sabbasmiṃ pathavīpabbatasamuddādike jagatippadese abhivassimeghasamo.
"Raining everywhere" means like a cloud raining over all worldly regions, such as earth, mountains, and oceans.
Mưa khắp nơi nghĩa là ví như đám mây mưa khắp mọi nơi trên thế gian, như đất đai, núi non, biển cả, v.v.
Ekacco hi sakalacakkavāḷagabbhaṃ pattharitvā sabbatthakameva abhivassati, taṃ cātuddīpikamahāmeghaṃ ekaccassa puggalassa upamaṃ katvā vuttaṃ ‘‘sabbatthābhivassī’’ti.
For sometimes, spreading over the entire cosmos, it rains everywhere. That great cloud covering the four continents is used as a simile for a certain individual, thus it is said "raining everywhere."
Thật vậy, có đám mây trải rộng khắp toàn bộ vũ trụ, mưa khắp mọi nơi. Lấy đám mây lớn bao trùm bốn châu lục đó làm ví dụ cho một người nào đó, Đức Phật nói “mưa khắp nơi”.
Sabbesānanti sabbesaṃ, ayameva vā pāṭho.
"Sabbesānaṃ" means to all, or this very reading. (It could be sabbesaṃ).
Sabbesānaṃ (của tất cả) nghĩa là của tất cả, hoặc đây chính là cách đọc.
Na dātā hotīti adānasīlo hoti, thaddhamaccharitāya na kassaci kiñci detīti attho.
"Does not give" means he is not habitually generous; due to rigid stinginess, he gives nothing to anyone.
Không phải là người bố thí nghĩa là người không có thói quen bố thí, tức là do lòng keo kiệt cứng nhắc mà không cho ai bất cứ thứ gì.
Idāni dānassa khettaṃ deyyadhammañca vibhāgena dassetuṃ ‘‘samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha.
Now, to show the field of donation and the objects of donation in detail, he states "samaṇabrāhmaṇā" and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ lĩnh vực bố thí và pháp đáng bố thí một cách phân biệt, Đức Phật nói “sa-môn, bà-la-môn”, v.v.
Tattha samitapāpasamaṇā ceva pabbajjamattasamaṇā ca bāhitapāpabrāhmaṇā ceva jātimattabrāhmaṇā ca idha ‘‘samaṇabrāhmaṇā’’ti adhippetā.
Here, samaṇabrāhmaṇā refers to recluses who have quelled evil and those who have just gone forth, as well as brahmins who have dispelled evil and those who are brahmins merely by birth.
Ở đây, “sa-môn, bà-la-môn” được hiểu là những sa-môn đã diệt trừ tội lỗi và những sa-môn chỉ mới xuất gia, cũng như những bà-la-môn đã loại bỏ tội lỗi và những bà-la-môn chỉ do dòng dõi.
Kapaṇā nāma duggatā daliddamanussā.
"Kapaṇā" are destitute, poor people.
Kapaṇā là những người khốn khổ, nghèo đói.
Addhikā nāma pathāvino paribbayavihīnā.
"Addhikā" are travelers without provisions.
Addhikā là những người đi đường thiếu thốn chi phí.
Vanibbakā nāma ye ‘‘iṭṭhaṃ detha kantaṃ manāpaṃ kālena anavajjaṃ udaggacittā pasannacittā, evaṃ dentā gacchatha sugatiṃ, gacchatha brahmaloka’’ntiādinā nayena dāne niyojentā dānassa vaṇṇaṃ thomentā vicaranti.
"Vanibbakā" are those who go about encouraging giving and praising the excellence of giving, saying, "Give what is desirable, pleasant, agreeable, at the right time, blameless, with uplifted and pure hearts. Giving thus, you will go to a good destination, you will go to the Brahma world."
Vanibbaka (người cầu xin) là những người đi đây đó, khen ngợi phẩm chất của sự bố thí, khuyến khích bố thí theo cách như sau: “Hãy cho những gì đáng mong muốn, đáng yêu, vừa ý, đúng lúc, không đáng chê trách, với tâm hoan hỷ, tâm thanh tịnh; bố thí như vậy các vị sẽ đi đến cõi thiện lành, đi đến cõi Phạm thiên.”
Yācakā nāma ye kevalaṃ ‘‘muṭṭhimattaṃ detha, pasatamattaṃ detha, sarāvamattaṃ dethā’’ti appakampi yācamānā vicaranti.
"Yācakā" are those who go about merely begging for even a small amount, saying, "Give a handful, give a palmful, give a bowlful."
Yācaka (người khất thực) là những người đi đây đó, chỉ xin những thứ nhỏ nhặt như “hãy cho một nắm, hãy cho một bát, hãy cho một chén.”
Tattha samaṇabrāhmaṇaggahaṇena guṇakhettaṃ upakārikhettañca dasseti, kapaṇādiggahaṇena karuṇākhettaṃ.
Here, by mentioning samaṇabrāhmaṇā, the field of merit and the field of assistance are shown, and by mentioning kapaṇā and so on, the field of compassion.
Ở đây, việc đề cập đến các Sa-môn và Bà-la-môn cho thấy ruộng phước đức về phẩm hạnh và ruộng phước đức về sự giúp đỡ; việc đề cập đến những người khốn khổ, v.v., cho thấy ruộng phước đức về lòng bi mẫn.
Annanti yaṃkiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ.
"Food" means any edible or consumable item.
Thức ăn là bất cứ thứ gì thuộc loại đồ ăn và đồ uống.
Pānanti ambapānādipānakaṃ.
"Drink" means a beverage such as mango juice and so on.
Đồ uống là các loại nước uống như nước xoài, v.v.
Vatthanti nivāsanapārupanādiacchādanaṃ.
"Clothing" means covering for wearing or wrapping, etc.
Y phục là các loại vải che thân như y phục để mặc và y phục để đắp.
Yānanti rathavayhādi antamaso upāhanaṃ upādāya gamanasādhanaṃ.
"Vehicle" means a means of transport like a chariot or carriage, down to a sandal.
Phương tiện đi lại là phương tiện dùng để đi lại, từ xe cộ, phương tiện chuyên chở, v.v., cho đến dép.
Mālāti ganthitāganthitabhedaṃ sabbaṃ pupphaṃ.
"Garland" means all flowers, whether strung or unstrung.
Vòng hoa là tất cả các loại hoa, dù được kết thành vòng hay không.
Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ pisitaṃ apisitaṃ gandhūpakaraṇañca.
"Perfume" means any kind of fragrance, whether ground or not ground, and implements for scenting.
Hương liệu là bất cứ loại hương liệu nào, dù được nghiền hay không nghiền, và các vật dụng dùng làm hương liệu.
Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ.
"Ointment" means something that beautifies the skin.
Thuốc xoa là thứ dùng để làm da có màu.
Seyyāti mañcapīṭhādi ceva pāvārakojavādi ca sayitabbavatthu.
"Bed" means a bed, a stool, etc., and also lying materials such as blankets, rugs, etc.
Giường nằm là các vật dụng để nằm như giường, ghế, và chăn, đệm, v.v.
Seyyaggahaṇena cettha āsanampi gahitanti daṭṭhabbaṃ.
Here, by the mention of "bed," a seat is also understood to be included.
Ở đây, cần hiểu rằng việc đề cập đến giường nằm cũng bao gồm cả chỗ ngồi.
Āvasathanti vātātapādiparissayavinodanaṃ patissayaṃ.
"Dwelling" means a shelter that wards off dangers like wind and sun.
Chỗ ở là nơi trú ngụ để tránh các hiểm nguy như gió, nắng, v.v.
Padīpeyyanti dīpakapallikādipadīpūpakaraṇaṃ.
"Light" means lighting implements such as lamps and oil lamps.
Đèn đóm là các vật dụng thắp sáng như đèn, nến, v.v.
Evaṃ kho, bhikkhaveti vijjamānepi deyyadhamme paṭiggāhakānaṃ evaṃ dātabbavatthuṃ sabbena sabbaṃ adento puggalo avassikameghasadiso hoti.
"Thus, bhikkhus," means that even when objects for giving are available, an individual who entirely fails to give these items to recipients is like a rainless cloud.
Này các Tỳ-khưu, như vậy là, mặc dù có tài sản để bố thí, nhưng một người không bố thí hoàn toàn những vật dụng cần thiết cho những người nhận, thì người đó giống như đám mây không mưa.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, yathā so megho satapaṭalasahassapaṭalo hutvā uṭṭhahitvā na kiñci vassi vigacchati, evameva yo uḷāraṃ vipulañca bhogaṃ saṃharitvā gehaṃ āvasanto kassaci kaṭacchumattaṃ bhikkhaṃ vā uḷuṅkamattaṃ yāguṃ vā adatvā vigacchati, vivaso maccuvasaṃ gacchati, so avuṭṭhikasamo nāma hotīti.
This is what is meant: Bhikkhus, just as that cloud, having formed a hundred or a thousand layers, rises but rains nothing and passes away, so too, one who accumulates vast and extensive wealth and lives in a house, yet passes away without giving even a spoonful of alms or a bowlful of gruel to anyone, being helplessly subjected to death—he is called one "like a cloud without rain."
Điều này có nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, cũng như đám mây ấy, sau khi hình thành với hàng trăm, hàng ngàn lớp, rồi tan đi mà không đổ một giọt mưa nào; cũng vậy, người nào tích lũy tài sản lớn lao và phong phú, sống trong nhà mà không bố thí cho ai dù chỉ một muỗng cơm hay một chén cháo, rồi ra đi, rơi vào quyền lực của cái chết một cách bất lực, người đó được gọi là giống như không mưa.
Iminā nayena sesesupi nigamanaṃ veditabbaṃ.
The concluding statements for the remaining ones should be understood in this manner.
Theo cách này, cần hiểu sự kết luận đối với các trường hợp còn lại.
Imesu ca tīsu puggalesu paṭhamo ekaṃseneva garahitabbo, dutiyo pasaṃsanīyo, tatiyo, pasaṃsanīyataro.
Among these three types of individuals, the first is to be blamed absolutely, the second praised, and the third more praised.
Trong ba hạng người này, người thứ nhất chắc chắn đáng bị chỉ trích; người thứ hai đáng được khen ngợi; người thứ ba đáng được khen ngợi hơn.
Paṭhamo vā ekanteneva sabbanihīno, dutiyo majjhimo, tatiyo uttamoti veditabbo.
Or, the first is absolutely the lowest of all, the second is moderate, and the third is to be understood as excellent.
Hoặc người thứ nhất được hiểu là hoàn toàn thấp kém nhất, người thứ hai là trung bình, và người thứ ba là tối thượng.
Gāthāsu samaṇeti upayogavasena bahuvacanaṃ tathā sesesupi.
In the verses, "samaṇe" (to ascetics) is plural by way of application, and similarly for the rest.
Trong các bài kệ, từ samaṇe (Sa-môn) là số nhiều theo nghĩa sử dụng, và tương tự đối với các từ còn lại.
Laddhānāti labhitvā, samaṇe dakkhiṇeyye pavāretvā puṭṭho na saṃvibhajati.
"Laddhānā" means having obtained; having invited worthy ascetics and being asked, he does not share.
Laddhānā có nghĩa là đã nhận được; sau khi mời các Sa-môn đáng cúng dường, được hỏi nhưng không chia sẻ.
Annaṃ pānañca bhojananti annaṃ vā pānaṃ vā aññaṃ vā bhuñjitabbayuttakaṃ bhojanaṃ, taṃ na saṃvibhajati.
"Food and drink and meals" means food, or drink, or any other item suitable for eating, which he does not share.
Annaṃ pānañca bhojana có nghĩa là thức ăn hoặc đồ uống hoặc bất kỳ món ăn nào khác có thể ăn được, người đó không chia sẻ.
Ayañhettha saṅkhepattho – yo atthikabhāvena upagate sampaṭiggāhake labhitvā annādinā saṃvibhāgamattampi na karoti, kiṃ so aññaṃ dānaṃ dassati, taṃ evarūpaṃ thaddhamacchariyaṃ purisādhamaṃ nihīnapuggalaṃ paṇḍitā avuṭṭhikasamoti āhu kathayantīti.
The summary meaning here is: One who, having obtained supplicants who have approached due to need, does not even share food and so on, how will he give any other gift? Such a miserly, "lowly person" (purisādhamaṃ) is called "like a cloud without rain" by the wise.
Tóm tắt ở đây là: Người nào, sau khi tiếp nhận những người xứng đáng nhận đến với lòng mong muốn, mà không thực hiện dù chỉ một sự chia sẻ nhỏ bằng thức ăn, v.v., thì làm sao người đó có thể bố thí những món khác? Các bậc hiền trí gọi người purisādhamaṃ (hạ liệt) như vậy, người keo kiệt cứng nhắc đó là avuṭṭhikasamoti āhu (giống như không mưa).
Subhikkhavācoti yo upagatānaṃ yācakānaṃ ‘‘annaṃ detha, pānaṃ dethā’’tiādinā taṃ taṃ dāpeti, so sulabhabhikkhatāya subhikkhā vācā etassāti subhikkhavāco.
Subhikkhavāco: He who, to the beggars who have approached, saying "Give food, give drink," and so on, causes that and that to be given, has speech that brings abundance due to the ease of obtaining alms, hence "Subhikkhavāco."
Subhikkhavāco là người nào, khi những người khất thực đến, khuyến khích họ bố thí món này món kia như “hãy cho thức ăn, hãy cho đồ uống,” thì người ấy có lời nói dễ xin được vật thực, nên gọi là subhikkhavāco.
‘‘Subhikkhavassī’’tipi paṭhanti.
They also recite "Subhikkhavassī" (one who rains abundance).
Cũng có bản đọc là “Subhikkhavassī.”
Yathā loko subhikkho hoti, evaṃ sabbatthābhivassitamahāmegho subhikkhavassī nāma hoti.
Just as the world becomes abundant, so a great cloud that showers everywhere is called "Subhikkhavassī."
Cũng như thế gian trở nên sung túc, một đám mây lớn đổ mưa khắp nơi được gọi là subhikkhavassī (mưa thuận hòa).
Evamayampi mahādānehi sabbatthābhivassī subhikkhavassīti.
In the same way, this one also, raining everywhere with great gifts, is "Subhikkhavassī."
Cũng vậy, người này cũng là người đổ mưa khắp nơi bằng những sự bố thí lớn, nên là subhikkhavassī.
Āmodamāno pakiretīti tuṭṭhahaṭṭhamānaso sahatthena dānaṃ dento paṭiggāhakakhette deyyadhammaṃ pakirento viya hoti, vācāyapi ‘‘detha dethā’’ti bhāsati.
Āmodamāno pakiretī: With a joyful and gladdened mind, giving gifts with his own hand, he is like one scattering the things to be given in the field of the recipient, and with his speech, he says, "Give, give."
Āmodamāno pakiretī có nghĩa là người đó với tâm hoan hỷ, vui vẻ, tự tay bố thí, giống như đang rải tài sản bố thí vào ruộng phước của người nhận, và bằng lời nói cũng “detha dethā”ti bhāsati (nói “hãy cho, hãy cho”).
Idāni naṃ subhikkhavassitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yathāpi megho’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show his state of raining abundance, it is said "yathāpi megho" and so on.
Bây giờ, để thể hiện trạng thái mưa thuận hòa của người đó, đã nói “yathāpi megho” (như đám mây), v.v.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yathā mahāmegho paṭhamaṃ mandanigghosena thanayitvā puna sakalanadīkandarāni ekaninnādaṃ karonto gajjayitvā pavassati, sabbatthakameva vārinā udakena thalaṃ ninnañca abhisandanto pūreti ekoghaṃ karoti, evameva idha imasmiṃ sattaloke ekacco uḷārapuggalo sabbasamatāya so mahāmegho viya vassitabbattā tādiso yathā dhanaṃ uṭṭhānādhigataṃ attano uṭṭhānavīriyābhinibbattaṃ hoti, evaṃ analaso hutvā tañca dhammena ñāyena saṃharitvā tannibbattena annena pānena aññena ca deyyadhammena patte sampatte vanibbake sammā sammadeva desakālānurūpañceva icchānurūpañca tappeti sampavāretīti.
Herein, this is the concise meaning: just as a great cloud first thunders with a soft roar, then roars, making all rivers and ravines sound as one, and rains, filling and making a single flood everywhere with water, both on high ground and low; even so, in this world of beings, some distinguished person, being such a one in his capacity to rain like that great cloud to all equally, as wealth becomes acquired by exertion, born of his own effort and energy, not being lazy, and having gathered it righteously, he properly and completely satisfies those who arrive, the beggars, with food, drink, and other things to be given, according to time, place, and their wishes.
Tóm tắt ở đây là: Cũng như đám mây lớn ban đầu phát ra tiếng sấm nhỏ, rồi lại gầm lên làm cho tất cả các sông ngòi, khe suối vang vọng một tiếng, đổ mưa, làm đầy và biến đất liền và chỗ trũng thành một dòng nước chảy khắp nơi; cũng vậy, ở đây, trong thế giới chúng sinh này, một người cao thượng nào đó, do có khả năng đổ mưa như đám mây lớn đó một cách bình đẳng với tất cả, tādiso (người như vậy) là người uṭṭhānādhigataṃ (có được do nỗ lực) tài sản của mình, tức là tài sản được tạo ra từ sự nỗ lực và tinh tấn của bản thân, không lười biếng, và dhammena (một cách hợp pháp), tức là bằng lẽ phải, saṃharitvā (tích lũy được), rồi bằng thức ăn, đồ uống và các tài sản bố thí khác được tạo ra từ đó, sammā (một cách đúng đắn), tức là phù hợp với thời gian, hoàn cảnh và mong muốn, tappeti (làm thỏa mãn) những người patte vanibbake (người cầu xin đã đến).
76. Sattame sukhānīti sukhanimittāni.
76. In the seventh discourse, sukhāni means the causes of happiness.
76. Trong bài kinh thứ bảy, sukhānī có nghĩa là các nhân tố của hạnh phúc.
Patthayamānoti icchamāno ākaṅkhamāno.
Patthayamāno means desiring, wishing for.
Patthayamāno có nghĩa là mong muốn, khát khao.
Sīlanti gahaṭṭhasīlaṃ pabbajitasīlañca.
Sīla means the sīla of a householder and the sīla of a renunciant.
Sīla là giới của cư sĩ và giới của người xuất gia.
Gahaṭṭho ce gahaṭṭhasīlaṃ, pabbajito ce catupārisuddhisīlanti adhippāyo.
The intention is that a householder should practice the householder's sīla, and a renunciant the sīla of the four purities.
Ý nghĩa là: nếu là cư sĩ thì giữ giới cư sĩ, nếu là người xuất gia thì giữ Tứ Thanh Tịnh Giới.
Rakkheyyāti samādiyitvā avītikkamanto sammadeva gopeyya.
Rakkheyyā: Having undertaken it, one should guard it properly without transgressing.
Rakkheyyā có nghĩa là sau khi thọ trì, không vi phạm, gìn giữ một cách đúng đắn.
Pasaṃsā me āgacchatūti ‘‘mama kalyāṇo kittisaddo āgacchatū’’ti icchanto paṇḍito sappañño sīlaṃ rakkheyya.
"May praise come to me": A wise and sagacious person, desiring "May a good reputation come to me," should guard his sīla.
Pasaṃsā me āgacchatū có nghĩa là người hiền trí, có trí tuệ, mong muốn “mong tiếng tốt của tôi lan truyền,” nên giữ giới.
Sīlavato hi gahaṭṭhassa tāva ‘‘asuko asukakulassa putto sīlavā kalyāṇadhammo saddho pasanno dāyako kārako’’tiādinā parisamajjhe kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchati, pabbajitassa ‘‘asuko nāma bhikkhu sīlavā vattasampanno sorato sukhasaṃvāso sagāravo sappatisso’’tiādinā…pe… abbhuggacchatīti.
For a householder endowed with sīla, a good reputation arises in the midst of assemblies, saying, "So-and-so, son of such-and-such a family, is virtuous, of good character, faithful, serene, generous, and diligent," and so on. For a renunciant, "The bhikkhu named so-and-so is virtuous, accomplished in observances, gentle, pleasant to associate with, respectful, and reverent," and so on... it arises.
Thật vậy, đối với cư sĩ có giới, tiếng tốt đẹp như “người con của gia đình kia là người giữ giới, có thiện pháp, có đức tin, thanh tịnh, hay bố thí, hay làm phước” lan truyền trong các hội chúng; đối với người xuất gia, tiếng tốt đẹp như “vị Tỳ-khưu tên kia là người giữ giới, đầy đủ oai nghi, hiền hòa, dễ sống chung, có lòng tôn kính, có lòng kính trọng” lan truyền… v.v.
Vuttañhetaṃ –
This has been said:
Điều này đã được nói:
Bhogā me uppajjantūti ettha gahaṭṭhassa tāva sīlavato kalyāṇadhammassa yena yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti – yadi kasiyā, yadi vaṇijjāya, yadi rājaporisena, taṃ taṃ yathākālaṃ yathāvidhiñca ativiya appamattabhāvato athassa anuppannā ceva bhogā uppajjanti, uppannā ca bhogā phātiṃ gamissanti.
Bhogā me uppajjantū: Here, for a virtuous householder of good character, by whatever craft he earns his livelihood—whether by farming, by trade, or by royal service—because he is extremely diligent at the appropriate time and in the proper manner, his unarisen possessions arise, and his arisen possessions will increase.
Bhogā me uppajjantū (mong tài sản của tôi phát sinh): Ở đây, đối với cư sĩ có giới, có thiện pháp, bất cứ nghề nghiệp nào người ấy dùng để sinh sống – dù là nông nghiệp, thương nghiệp, hay làm việc cho vua – do sự không phóng dật một cách đặc biệt đúng lúc và đúng cách, tài sản chưa có sẽ phát sinh, và tài sản đã có sẽ tăng trưởng.
Pabbajitassa pana sīlācārasampannassa appamādavihārissa sato sīlasampannassa sīlasampadāya appicchatādiguṇesu ca pasannā manussā uḷāruḷāre paccaye abhiharanti, evamassa anuppannā ceva bhogā uppajjanti, uppannā ca thirā honti.
But for a renunciant endowed with sīla and conduct, who dwells diligently, people who are pleased with his sīla and other qualities like fewness of wishes bring abundant requisites. Thus, his unarisen possessions arise, and his arisen possessions become steadfast.
Còn đối với người xuất gia đầy đủ giới hạnh và oai nghi, sống không phóng dật, có giới hạnh, do giới hạnh của mình và do các đức tính như ít dục, v.v., con người sẽ hoan hỷ và cúng dường những vật dụng lớn lao; như vậy, tài sản chưa có sẽ phát sinh, và tài sản đã có sẽ vững bền.
Tathā hi vuttaṃ –
As it has been said:
Thật vậy, điều này đã được nói:
Gāthāsu patthayānoti patthayanto.
In the verses, patthayāno means wishing for.
Trong các câu kệ, patthayāno có nghĩa là mong cầu.
Tayo sukheti tīṇi sukhāni.
Tayo sukhe means three kinds of happiness.
Tayo sukhe có nghĩa là ba loại hạnh phúc.
Vittalābhanti dhanalābhaṃ, bhoguppattinti attho.
Vittalābhaṃ means gain of wealth, meaning the arising of possessions.
Vittalābhaṃ có nghĩa là sự đạt được tài sản, sự phát sinh của cải.
Visesato cettha pasaṃsāya cetasikasukhaṃ, bhogehi kāyikasukhaṃ, itarena upapattisukhaṃ; tathā paṭhamena diṭṭhadhammasukhaṃ, tatiyena samparāyasukhaṃ, dutiyena ubhayasukhaṃ gahitanti veditabbaṃ.
Here, in particular, mental happiness is taken by praise, bodily happiness by possessions, and happiness in future existences by the other; similarly, happiness in this present life is taken by the first, happiness in the next life by the third, and happiness in both by the second, so it should be understood.
Đặc biệt ở đây, hạnh phúc tinh thần là nhờ sự tán thán, hạnh phúc thân thể là nhờ của cải, và hạnh phúc tái sinh là nhờ những điều khác; cũng vậy, cần phải hiểu rằng hạnh phúc hiện tại được nắm bắt bởi điều thứ nhất, hạnh phúc vị lai bởi điều thứ ba, và hạnh phúc cả hai bởi điều thứ hai.
Idāni pasaṃsādikāraṇassa sīlassa viya pasaṃsādīnampi visesakāraṇaṃ pāpamittaparivajjanaṃ kalyāṇamittasevanañca ādīnavānisaṃsehi saddhiṃ dassento ‘‘akaronto’’tiādimāha.
Now, to show the specific causes for praise and so on, just as sīla is the cause for praise and so on, along with the disadvantages and advantages of avoiding bad friends and associating with good friends, it is stated "akaronto" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra sự tránh xa bạn ác và thân cận bạn lành – là nguyên nhân đặc biệt của sự tán thán, v.v., giống như giới (sīla) là nguyên nhân của sự tán thán, v.v. – cùng với những hiểm họa và lợi ích của chúng, Đức Phật đã nói câu bắt đầu bằng ‘‘akaronto’’ (không làm).
Tattha saṅkiyoti pāpasmiṃ parisaṅkitabbo ‘‘addhā iminā pāpaṃ kataṃ vā karissati vā, tathā hesa pāpapurisehi saddhiṃ sañcaratī’’ti.
Herein, saṅkiyo means liable to be suspected of evil: "Surely, this one has done evil or will do evil, for he associates with evil persons."
Trong đó, saṅkiyo (đáng nghi ngờ) có nghĩa là đáng bị nghi ngờ về điều ác: ‘‘Chắc chắn người này đã làm điều ác hoặc sẽ làm điều ác, vì anh ta giao du với những kẻ ác.’’
Assāti imassa pāpajanasevino puggalassa upari, assa vā puggalassa avaṇṇo abhūtopi pāpajanasevitāya ruhati virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjati pattharati.
Assā (or assa): Regarding this person who associates with evil people, even if avaṇṇo (discredit) is groundless, it ruhati (grows, flourishes, spreads) due to his association with evil people.
Assā (đối với người này) có nghĩa là đối với người giao du với kẻ ác, hoặc avaṇṇo (tiếng xấu) của người đó, dù không có thật, cũng ruhati (phát triển) và lan rộng do giao du với kẻ ác.
Assāti vā bhummatthe sāmivacanaṃ, tasmiṃ puggaleti attho.
Assā also means a genitive in the locative sense, meaning "in that person."
Hoặc assā là cách nói sở hữu ở vị trí địa phương, có nghĩa là ‘‘đối với người đó’’.
Sa ve tādisako hotīti yo yādisaṃ pāpamittaṃ vā kalyāṇamittaṃ vā bhajati upasevati ca, so puggalo bhūmibhāgavasena udakaṃ viya tādisova hoti, pāpadhammo kalyāṇadhammo vā hoti.
Sa ve tādisako hotī: Indeed, whoever associates with or frequents such a bad friend or good friend, that person becomes just like that, like water absorbing the quality of the ground, he becomes evil or good.
Sa ve tādisako hoti (người ấy quả thật trở thành như vậy) có nghĩa là người nào thân cận và giao du với bạn ác hay bạn lành như thế nào, người ấy sẽ trở thành như vậy, tức là có pháp ác hay pháp lành, giống như nước tùy theo loại đất.
Sahavāso hi tādiso; yasmā sahavāso saṃsaggo uparāgo viya phalikamaṇīsu purisaupanissayabhūtaṃ puggalākāraṃ gāhāpeti, tasmā pāpapuggalena saha vāso na kātabboti adhippāyo.
Sahavāso hi tādiso: Because association is like a stain; just as a crystal jewel reflects the appearance of the person it is near, so association causes one to assume the character of the person on whom one depends. Therefore, one should not associate with evil persons, that is the meaning.
Sahavāso hi tādiso (vì sự sống chung là như vậy); bởi vì sự sống chung, sự tiếp xúc, giống như sự nhiễm màu, khiến một người trở thành hình dáng của người khác, giống như viên pha lê bị ảnh hưởng; do đó, ý nghĩa là không nên sống chung với người ác.
Sevamāno sevamānanti paraṃ pakatisuddhaṃ puggalaṃ kālena kālaṃ attānaṃ sevamānaṃ sevamāno bhajamāno pāpapuggalo, tena vā seviyamāno.
Sevamāno sevamānaṃ: An evil person associating with another person who is naturally pure, who serves himself from time to time, or being served by that pure person.
Sevamāno sevamānaṃ (người đang thân cận người đang thân cận) có nghĩa là người ác đang thân cận một người khác trong sạch tự nhiên theo thời gian, hoặc bị người đó thân cận.
Samphuṭṭho samphusanti tena pakatisuddhena puggalena sahavāsena saṃsaggena samphuṭṭho pāpapuggalo sayampi, tathā taṃ phusanto.
Samphuṭṭho samphusa: That evil person, being contaminated by association and contact with that naturally pure person, also contaminates him by contacting him.
Samphuṭṭho samphusaṃ (người đã bị chạm vào, người đang chạm vào) có nghĩa là người ác đã bị chạm vào bởi sự sống chung, sự tiếp xúc với người trong sạch tự nhiên đó, và chính người đó cũng đang chạm vào người khác.
Saro diddho kalāpaṃ vāti yathā nāma saro visena diddho litto sarakalāpagato sarasamūhasaṅkhātaṃ sarakalāpaṃ attanā phuṭṭhaṃ alittampi upalimpati, evaṃ pāpena upalepabhayā dhīroti dhitisampannattā dhīro paṇḍitapuriso pāpasahāyo na bhaveyya.
Saro diddho kalāpaṃ vā: Just as an arrow smeared with poison, when it is among a quiver of arrows, which is a collection of arrows, contaminates even those arrows that it touches but are not smeared, so the wise person, being wise by virtue of being endowed with steadfastness, should not associate with evil companions for fear of contamination by evil.
Saro diddho kalāpaṃ vā (như mũi tên tẩm độc làm ô nhiễm bó tên) có nghĩa là, ví như một mũi tên tẩm độc, khi chạm vào một bó tên, nó sẽ làm ô nhiễm cả bó tên đó dù chúng chưa bị tẩm độc. Cũng vậy, upalepabhayā dhīro (người trí vì sợ bị ô nhiễm) có nghĩa là người trí, vì có trí tuệ và sự kiên trì, không nên kết bạn với kẻ ác.
Pūtimacchaṃ kusaggenāti yathā kucchitabhāvena pūtibhūtaṃ macchaṃ kusatiṇaggena yo puriso upanayhati puṭabandhavasena bandhati, tassa te kusā apūtikāpi pūtimacchasambandhena pūti duggandhameva vāyanti.
"A putrid fish with a blade of kusa grass" – just as a man who binds (as in, wraps) a fish that has become putrid due to its foul nature with a blade of kusa grass, those kusa grasses, though not putrid themselves, take on a putrid, foul smell due to their association with the putrid fish.
Pūtimacchaṃ kusaggenā (cá thối bằng ngọn cỏ kusa) có nghĩa là, ví như người nào upanayhati (buộc) con cá thối bằng ngọn cỏ kusa, thì những ngọn cỏ kusa đó, dù không thối, cũng sẽ bốc mùi hôi thối do tiếp xúc với cá thối.
Evaṃ bālūpasevanāti evaṃsampadā bālajanūpasevanā daṭṭhabbā.
"Likewise, association with fools" – association with foolish people should be understood in this way.
Evaṃ bālūpasevanā (cũng vậy, sự thân cận kẻ ngu) có nghĩa là sự thân cận kẻ ngu cũng phải được hiểu như vậy.
Evaṃ dhīrūpasevanāti yathā asurabhinopi pattā tagarasambandhena surabhiṃ vāyanti, evaṃ paṇḍitūpasevanā pakatiyā asīlavato sīlasamādānādivasena sīlagandhavāyanassa kāraṇaṃ hoti.
"Likewise, association with the wise" – just as leaves, though not fragrant themselves, become fragrant through their association with tagara, similarly, association with the wise becomes the cause for a naturally immoral person to emit the fragrance of morality, through the undertaking of precepts and so on.
Evaṃ dhīrūpasevanā (cũng vậy, sự thân cận người trí) có nghĩa là, ví như những chiếc lá dù không thơm, nhưng do tiếp xúc với cây tagara (một loại cây thơm), chúng sẽ trở nên thơm. Cũng vậy, sự thân cận người trí khiến một người vốn không có giới hạnh trở thành nguyên nhân của việc giữ giới và tỏa ra hương giới đức.
Tasmāti yasmā akalyāṇamittasevanāya kalyāṇamittasevanāya ca ayaṃ ediso ādīnavo ānisaṃso ca, tasmā pattapuṭasseva palāsapuṭassa viya duggandhasugandhavatthusaṃsaggena asādhusādhujanasannissayena ca.
"Therefore" – because there is such a disadvantage and advantage in associating with bad friends and good friends respectively, therefore, like a leaf-packet, due to association with foul-smelling and fragrant things, and due to reliance on ignoble and noble people.
Tasmā (do đó) có nghĩa là, bởi vì sự thân cận bạn ác và bạn lành có những hiểm họa và lợi ích như vậy, do đó, pattapuṭasseva (như gói lá), do tiếp xúc với vật có mùi hôi hay mùi thơm, và do giao du với người xấu hay người tốt.
Ñatvā sampākamattanoti attano dukkhudrayaṃ sukhudrayañca phalanipphattiṃ ñatvā jānitvā asante pāpamitte na upaseveyya, sante upasante vantadose pasatthe vā paṇḍite seveyya.
"Knowing one's own consequences" – having known and understood the resultant fruition that brings suffering and happiness to oneself, one should not associate with unvirtuous bad friends, but should associate with virtuous wise people who are tranquil, have forsaken defilements, or are praised.
Ñatvā sampākamattano (biết được quả báo của chính mình) có nghĩa là, biết được sự thành tựu quả báo của chính mình, dù là khổ hay lạc, thì không nên thân cận asante (những người ác), mà nên thân cận sante (những người hiền thiện), những người đã diệt trừ phiền não, hoặc những người đáng ca ngợi, tức là những người trí.
Tathā hi asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggatinti.
For thus it is: "The unvirtuous lead to hell, the virtuous lead to a good destination."
Thật vậy, asanto nirayaṃ nenti, santo pāpenti suggati (kẻ ác dẫn đến địa ngục, người hiền thiện đưa đến cõi lành).
Iti bhagavā paṭhamagāthāya yathāvuttāni tīṇi sukhanimittāni dassetvā tato parāhi pañcahi gāthāhi paṭipakkhaparivajjanena saddhiṃ pasaṃsāsukhassa āgamanaṃ dassetvā osānagāthāya tiṇṇampi sukhānaṃ āgamanakāraṇena saddhiṃ osānasukhaṃ dasseti.
Thus, in the first verse, the Bhagavā taught the three aforementioned causes of happiness, and then in the subsequent five verses, by describing the avoidance of adversaries, he taught the arising of the happiness of praise, and in the concluding verse, he taught the ultimate happiness along with the cause for the arising of all three types of happiness.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã chỉ ra ba dấu hiệu hạnh phúc như đã nói trong câu kệ đầu tiên, sau đó với năm câu kệ tiếp theo, Ngài chỉ ra sự đến của hạnh phúc tán thán cùng với việc tránh xa đối nghịch, và trong câu kệ cuối cùng, Ngài chỉ ra hạnh phúc cuối cùng cùng với nguyên nhân của sự đến của cả ba loại hạnh phúc.
77. Aṭṭhame bhidurāyanti bhiduro ayaṃ.
77. In the eighth (sutta), bhidurāyaṃ means: this is brittle.
77. Trong bài kinh thứ tám, bhidurāyaṃ có nghĩa là cái này dễ vỡ.
Kāyoti rūpakāyo.
"Body" means the material body (rūpakāya).
Kāyo (thân) có nghĩa là sắc thân.
So hi aṅgapaccaṅgānaṃ kesādīnañca samūhaṭṭhena, evaṃ kucchitānaṃ jegucchānaṃ āyo uppattidesotipi kāyo.
Indeed, it is called a body (kāya) in the sense of a collection of limbs and minor parts, and hair etc.; likewise, it is called kāya as it is the place of origin (āya) for repulsive, detestable things.
Nó là sự tập hợp của các chi phần và các bộ phận như tóc, v.v., cũng như là nơi phát sinh của những thứ đáng ghê tởm, đáng chê bai, nên gọi là thân.
Tatrāyaṃ vacanattho – āyanti etthāti āyo.
Here is the etymological meaning: "āya" means "into which they come."
Ở đây, ý nghĩa của từ là: nơi mà chúng đến, đó là āyo (chỗ đến).
Ke āyanti?
Who comes into it?
Những gì đến?
Kucchitā kesādayo.
Repulsive things like hair and so on.
Tóc và những thứ đáng ghê tởm khác.
Iti kucchitānaṃ āyotipi kāyo.
Thus, it is also kāya as it is the origin (āya) of repulsive things.
Vì vậy, nó là kāyo (thân) vì là nơi đến của những thứ đáng ghê tởm.
Atthato pana catusantativasena pavattamānānaṃ bhūtupādāyadhammānaṃ puñjo.
In terms of ultimate reality, however, it is a conglomeration of elements (bhūtupādāyadhamma) operating in a fourfold continuity.
Tuy nhiên, theo nghĩa tối hậu, nó là một khối các pháp do đại hiển và sắc y sinh đang vận hành theo bốn dòng liên tục.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, ayaṃ catumahābhūtamayo rūpakāyo bhiduro bhedanasīlo bhedanasabhāvo khaṇe khaṇe viddhaṃsanasabhāvoti.
This is what is meant: "Monks, this material body, made of the four great elements, is brittle (bhidura), prone to breaking, inherently subject to breaking, inherently subject to destruction at every moment."
Điều này có nghĩa là: Này các Tỳ-kheo, sắc thân do bốn đại này cấu thành là bhiduro (dễ vỡ), có bản chất dễ bị phá hủy, có bản chất bị hủy hoại từng khoảnh khắc.
‘‘Bhindarāya’’ntipi pāṭho, so evattho.
There is also the reading "bhindarāyaṃ"; the meaning is the same.
Cũng có bản đọc ‘‘Bhindarāyaṃ’’, ý nghĩa tương tự.
Viññāṇanti tebhūmakaṃ kusalādicittaṃ.
"Consciousness" refers to wholesome and other types of citta pertaining to the three realms.
Viññāṇaṃ (thức) có nghĩa là tâm thiện, v.v., thuộc ba cõi.
Vacanattho pana – taṃ taṃ ārammaṇaṃ vijānātīti viññāṇaṃ.
The etymological meaning is: "viññāṇa" means that which cognizes various objects.
Ý nghĩa của từ là: cái gì biết từng đối tượng, đó là viññāṇaṃ (thức).
Yañhi sañjānanapajānanavidhuraṃ ārammaṇavijānanaṃ upaladdhi, taṃ viññāṇaṃ.
For indeed, the cognition of an object, which is distinct from mere recognition and complete knowledge, is viññāṇa.
Thật vậy, sự nhận biết đối tượng, sự hiểu biết mà không phải là sự nhận thức hay sự hiểu biết sâu sắc, đó là viññāṇaṃ.
Virāgadhammanti virajjanadhammaṃ, palujjanasabhāvanti attho.
"Of a nature to fade away" means of a nature to become dispassionate, of a nature to perish.
Virāgadhammaṃ (pháp ly tham) có nghĩa là pháp phai nhạt, có bản chất tan rã.
Sabbe upadhīti khandhūpadhi, kilesūpadhi, abhisaṅkhārūpadhi, pañcakāmaguṇūpadhīti ete ‘‘upadhīyati ettha dukkha’’nti upadhisaññitā sabbepi upādānakkhandhakilesābhisaṅkhārapañcakāmaguṇadhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayappaṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbasabhāvatāya pakativijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammā.
"All upadhī" – the upadhi of aggregates, the upadhi of defilements, the upadhi of volitional formations, and the upadhi of the five sense-pleasures – all these dhammas, designated as upadhi because "suffering is supported (upadhīyati) therein," become the aggregates of clinging, defilements, volitional formations, and the five sense-pleasures; in the sense of non-existence, they are impermanent; in the sense of being oppressed by arising and passing away, they are suffering; and in the sense of being subject to transformation in two ways, through aging and death, they are of a nature to change, in the sense of abandoning their intrinsic state.
Sabbe upadhī (tất cả các thủ) có nghĩa là thủ uẩn, thủ phiền não, thủ hành, thủ năm dục trần – tất cả những pháp này được gọi là ‘‘upadhī’’ (thủ) vì ‘‘khổ được đặt vào đó’’. Tất cả các uẩn thủ, phiền não, hành và năm dục trần, do bản chất không tồn tại, nên là aniccā (vô thường), do bản chất bị áp bức bởi sự sinh diệt, nên là dukkhā (khổ), và do bản chất có thể biến đổi theo hai cách là già và chết, nên là vipariṇāmadhammā (pháp biến hoại), tức là bản chất từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Evamettha aniccadassanasukhatāya rūpadhamme viññāṇañca visuṃ gahetvā puna upadhivibhāgena sabbepi tebhūmakadhamme ekajjhaṃ gahetvā aniccadukkhānupassanāmukhena tathābujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena sammasanacāro.kathito.
Thus, here, by taking the form-elements and consciousness separately with a view to the happiness of seeing impermanence, and then by taking all the dhammas of the three realms together through the classification of upadhi, the contemplation method for individuals who realize them in that way, through the approach of observing impermanence and suffering, is explained.
Như vậy, ở đây, để thấy được sự vô thường, sắc pháp và thức được lấy riêng, rồi tất cả các pháp thuộc ba cõi được lấy chung theo sự phân chia của thủ, và sự quán sát được trình bày thông qua sự quán vô thường, khổ cho những người có khuynh hướng giác ngộ như vậy.
Kāmañcettha lakkhaṇadvayameva pāḷiyaṃ āgataṃ, ‘‘yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) pana vacanato dukkhalakkhaṇeneva anattalakkhaṇampi dassitamevāti veditabbaṃ.
Although only two characteristics are found in the Pali, it should be understood that the characteristic of non-self (anattā) is also indicated by the characteristic of suffering, according to the statement "What is suffering, that is non-self."
Mặc dù ở đây chỉ có hai đặc tính được đề cập trong kinh điển, nhưng cần phải hiểu rằng đặc tính vô ngã cũng đã được chỉ ra qua đặc tính khổ, theo câu ‘‘Cái gì là khổ, cái đó là vô ngã’’ (Saṃ. Ni. 3.15).
Gāthāyaṃ upadhīsu bhayaṃ disvāti upadhīsu bhayatupaṭṭhānañāṇavasena bhayaṃ disvā, tesaṃ bhāyitabbataṃ passitvā.
In the verse, "having seen danger in upadhī" means having seen danger through the knowledge of the appearance of fear in upadhī, having seen that they are to be feared.
Trong câu kệ, upadhīsu bhayaṃ disvā (thấy sự sợ hãi trong các thủ) có nghĩa là thấy sự sợ hãi qua trí tuệ hiện khởi sự sợ hãi trong các thủ, thấy rằng chúng đáng sợ.
Iminā balavavipassanaṃ dasseti.
By this, strong vipassanā is indicated.
Điều này chỉ ra sự quán Vipassanā mạnh mẽ.
Bhayatupaṭṭhānañāṇameva hi vibhajitvā visesavasena ādīnavānupassanā nibbidānupassanāti ca vuccati.
Indeed, the knowledge of the appearance of fear, when analyzed, is called the contemplation of disadvantage (ādīnavānupassanā) and the contemplation of dispassion (nibbidānupassanā).
Thật vậy, trí tuệ hiện khởi sự sợ hãi, khi được phân tích, được gọi là quán bất tịnh và quán nhàm chán.
Jātimaraṇamaccagāti evaṃ sammasanto vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭetvā maggaparamparāya arahattaṃ patto jātimaraṇaṃ atīto nāma hoti.
"Has transcended birth and death" – one who contemplates in this way, having connected vipassanā knowledge with the path, and attained Arahantship through the succession of paths, is said to have transcended birth and death.
Jātimaraṇamaccagā (vượt qua sinh tử) có nghĩa là, người quán sát như vậy, kết nối trí tuệ Vipassanā với đạo, và qua chuỗi đạo, đạt đến A-la-hán, được gọi là người đã vượt qua sinh tử.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Sampatvā paramaṃ santinti paramaṃ uttamaṃ anuttaraṃ santiṃ sabbasaṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ adhigantvā.
"Having attained the supreme peace" – having attained Nibbāna, the supreme, unsurpassed peace, the calming of all formations.
Sampatvā paramaṃ santiṃ (đạt đến sự an tịnh tối thượng) có nghĩa là đạt đến Niết-bàn, sự an tịnh tối thượng, vô thượng, sự an tịnh của mọi hành.
Evaṃbhūto ca kālaṃ kaṅkhati bhāvitattoti catunnaṃ ariyamaggānaṃ vasena bhāvanābhisamayanipphattiyā bhāvitakāyasīlacittapaññattā bhāvitatto maraṇaṃ jīvitañca anabhinandanto kevalaṃ attano khandhaparinibbānakālaṃ kaṅkhati udikkhati, na tassa katthaci patthanā hotīti.
Such a person, being "one whose self is developed, awaits the time" – having developed body, sīla, mind, and wisdom through the accomplishment of bhāvanā-abhisamaya by means of the four noble paths, not delighting in either death or life, merely awaits (kaṅkhati) the time of his own aggregates' parinibbāna (final cessation); he has no yearning for anything.
Người như vậy, kālaṃ kaṅkhati bhāvitatto (người đã tu tập chờ đợi thời điểm) có nghĩa là người đã tu tập thân, giới, tâm, tuệ qua sự thành tựu của sự chứng ngộ tu tập theo bốn Thánh đạo, không hoan hỷ sự chết hay sự sống, chỉ chờ đợi thời điểm Niết-bàn của các uẩn của mình, không có bất kỳ mong cầu nào khác.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Vì vậy, Ngài đã nói:
78. Navame dhātusoti dhātuto.
78. In the ninth (sutta), dhātuso means by way of element.
78. Trong bài kinh thứ chín, dhātuso có nghĩa là theo giới.
Dhātūti ca ajjhāsayadhātu ajjhāsayasabhāvo adhippeto, yo adhimuttītipi vuccati.
And by dhātu, the element of inclination (ajjhāsayadhātu), the nature of inclination, is intended, which is also called adhimutti.
Và dhātu ở đây có nghĩa là giới khuynh hướng, bản chất khuynh hướng, còn được gọi là adhimutti (sự quyết định).
Saṃsandantīti tāya dhātusabhāgatāya yathādhātu yathāajjhāsayaṃ allīyanti ekato honti.
"Associate" (Saṃsandantī) – by that nature of element, by that inclination, they cling together, they become one according to their element, according to their inclination.
Hòa hợp nghĩa là do tính chất tương đồng của giới, tùy theo giới, tùy theo khuynh hướng, họ quy tụ lại, trở thành một.
Samentīti tāya eva samānajjhāsayatāya ekacittā hutvā samāgacchanti aññamaññaṃ bhajanti upasaṅkamanti, attano rucibhāvakhantidiṭṭhiyo vā tattha tattha same karontā pavattanti.
"Meet" (Samentī) – due to that same similarity of inclination, they become of one mind and come together, associate with each other, approach each other, or proceed making their own preferences, views, and beliefs harmonious in each respective place.
Tụ họp nghĩa là do chính tính chất có cùng khuynh hướng đó, họ trở thành đồng tâm, tụ họp, gần gũi lẫn nhau, đến gần, hoặc khiến những sở thích, quan điểm, sự chấp nhận của chính mình trở nên tương đồng ở chỗ này chỗ kia mà hành xử.
Hīnādhimuttikāti hīne kāmaguṇādike adhimutti etesanti hīnādhimuttikā, hīnajjhāsayā.
"Of mean inclination" (Hīnādhimuttikā) – those whose inclination is towards mean things such as sense-pleasures; those with a mean disposition.
Hīnādhimuttikā (người có khuynh hướng thấp kém) nghĩa là những người có khuynh hướng thiên về các dục lạc thấp kém, tức là có khuynh hướng thấp kém.
Kalyāṇādhimuttikāti kalyāṇe nekkhammādike adhimutti etesanti kalyāṇādhimuttikā, paṇītajjhāsayā.
"Of noble inclination" (Kalyāṇādhimuttikā) – those whose inclination is towards noble things such as renunciation; those with an exalted disposition.
Kalyāṇādhimuttikā (người có khuynh hướng cao thượng) nghĩa là những người có khuynh hướng thiên về sự xuất ly cao thượng, tức là có khuynh hướng cao thượng.
Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto, antevāsikasaddhivihārikā ca sīlavanto, te ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attano sadise sāruppabhikkhūyeva upasaṅkamanti.
For if the teachers and preceptors are not virtuous, but the resident pupils and co-residents are virtuous, they do not approach their teachers and preceptors, but approach only bhikkhus who are similar and suitable to them.
Nếu các vị thầy tế độ, bổn sư không giữ giới, còn các đệ tử và bạn đồng phạm hạnh giữ giới, thì họ sẽ không đến gần các vị thầy tế độ, bổn sư đó, mà chỉ đến gần những vị tỳ khưu phù hợp, tương tự như mình.
Sace pana ācariyupajjhāyā sīlavanto, itare na sīlavanto, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attano sadise hīnādhimuttikeyeva upasaṅkamanti.
But if the teachers and preceptors are virtuous, and the others are not virtuous, they too do not approach their teachers and preceptors, but approach only those of mean inclination who are similar to them.
Nhưng nếu các vị thầy tế độ, bổn sư giữ giới, còn những người kia không giữ giới, thì họ cũng sẽ không đến gần các vị thầy tế độ, bổn sư, mà chỉ đến gần những người có khuynh hướng thấp kém tương tự như mình.
Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etarahi eva, atha kho atītānāgatepīti dassento ‘‘atītampi, bhikkhave’’tiādimāha.
And this association is not limited to the present; rather, it was so in the past and will be so in the future as well; intending to show this, it begins with "Monks, in the past too" and so on.
Để chỉ ra rằng sự đến gần như vậy không chỉ xảy ra trong hiện tại mà còn trong quá khứ và tương lai, Đức Phật đã nói “Này các tỳ khưu, trong quá khứ…” và những lời tiếp theo.
Saṅkhepato saṃkilesadhammesu abhiniviṭṭhā hīnādhimuttikā, vodānadhammesu abhiniviṭṭhā kalyāṇādhimuttikā.
In short, those immersed in defiling dhammas are of mean inclination; those immersed in purifying dhammas are of noble inclination.
Tóm lại, những người bám chấp vào các pháp uế nhiễm là người có khuynh hướng thấp kém (hīnādhimuttikā), những người bám chấp vào các pháp thanh tịnh là người có khuynh hướng cao thượng (kalyāṇādhimuttikā).
Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyāmetīti?
What regulates this: that the immoral associate only with the immoral, the virtuous only with the virtuous, the unwise only with the unwise, and the wise only with the wise?
Điều gì quy định việc người phá giới chỉ kết giao với người phá giới, người giữ giới chỉ kết giao với người giữ giới, người kém trí chỉ kết giao với người kém trí, và người có trí tuệ chỉ kết giao với người có trí tuệ?
Ajjhāsayadhātu niyāmeti.
The element of inclination (ajjhāsayadhātu) regulates it.
Giới khuynh hướng quy định điều đó.
Sambahulā kira bhikkhū ekasmiṃ gāme bhikkhācāraṃ caranti.
It is said that many bhikkhus were once collecting alms in a certain village.
Tương truyền, một số đông tỳ khưu đi khất thực trong một làng.
Te manussā bahuṃ bhattaṃ āharitvā pattāni pūretvā ‘‘yathāsabhāgaṃ paribhuñjathā’’ti vatvā uyyojesuṃ.
Those people, having brought much food and filled the bowls, saying, "Eat according to your share," sent them forth.
Những người dân mang nhiều thức ăn đến, đổ đầy bát và nói: “Xin quý vị hãy thọ dụng tùy theo phần của mình”, rồi tiễn họ đi.
Bhikkhū āhaṃsu ‘‘āvuso, manussā dhātusaṃyuttakamme payojentī’’ti.
The bhikkhus said, "Friends, the people are engaging in activities connected with the elements."
Các tỳ khưu nói: “Này chư hiền, người dân đang khuyến khích việc kết hợp theo giới.”
Evaṃ ajjhāsayadhātu niyāmetīti.
Thus the element of inclination determines this.
Như vậy, giới khuynh hướng quy định điều đó.
Dhātusaṃyuttena ayamattho dīpetabbo – gijjhakūṭapabbatasmiñhi gilānaseyyāya nipanno bhagavā ārakkhatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ oloketvā bhikkhū āmantesi ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamantanti.
This meaning should be illuminated by the Dhātu-saṃyutta: Indeed, the Blessed One, lying on a sickbed on Gijjhakūṭa mountain, observing Sāriputta, Moggallāna, and others who were residing surrounded for protection, each one walking with his own retinue, addressed the bhikkhus, "Do you see, bhikkhus, Sāriputta walking with many bhikkhus?"
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng “kết hợp theo giới” – khi Đức Thế Tôn đang nằm bệnh trên núi Linh Thứu, các vị Sāriputta, Moggallāna và các vị khác vây quanh để bảo vệ. Ngài nhìn thấy từng vị đi kinh hành với đoàn tùy tùng của mình và gọi các tỳ khưu: “Này các tỳ khưu, các ông có thấy Sāriputta đi kinh hành với nhiều tỳ khưu không?”
Evaṃ, bhante.
"Yes, Venerable Sir."
“Bạch Thế Tôn, có ạ.”
Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti (saṃ. ni. 2.99) sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
"All these bhikkhus, bhikkhus, are greatly wise" (Saṃ. Ni. 2.99) – all this should be elaborated.
“Này các tỳ khưu, tất cả những tỳ khưu này đều là những người có đại trí tuệ” (Saṃ. Ni. 2.99) – tất cả nên được giải thích chi tiết.
Gāthāsu saṃsaggāti saṃkilesato sahavāsādivasena samāyogato, atha vā dassanasaṃsaggo, savanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggoti evaṃ pañcavidhe saṃsagge yato kutoci saṃsaggato.
In the verses, saṃsaggā means from defiling association, from coming together in the manner of cohabitation, etc.; or alternatively, from any of the five kinds of association: association by sight, association by hearing, association by conversation, association by sharing, and bodily association.
Trong các bài kệ, saṃsaggā (sự giao du) nghĩa là do sự kết hợp từ các phiền não, từ việc sống chung, v.v., hoặc là do một trong năm loại giao du: giao du bằng cách nhìn, giao du bằng cách nghe, giao du bằng cách nói chuyện, giao du bằng cách thọ dụng, giao du bằng thân thể.
Vanatho jātoti kileso uppanno maggena asamūhato.
Vanatho jāto means defilement has arisen, not uprooted by the path.
Vanatho jāto (rừng rậm đã sinh khởi) nghĩa là phiền não đã sinh khởi, chưa được tiêu diệt bằng đạo.
Asaṃsaggena chijjatīti saṃsaggapaṭikkhepena kāyavivekādinā pubbabhāge chijjitvā puna accantāsaṃsaggena samucchedavivekena chijjati pahīyati.
Asaṃsaggena chijjatī means it is cut off in the preliminary stage by the rejection of association, through physical seclusion, etc., and then it is cut off, eliminated, by the complete absence of association, through uprooting seclusion.
Asaṃsaggena chijjatī (được chặt đứt bởi sự không giao du) nghĩa là do sự từ bỏ giao du, bằng sự độc cư thân, v.v., nó được chặt đứt ở giai đoạn đầu, rồi sau đó, bằng sự không giao du tuyệt đối, bằng sự độc cư đoạn diệt, nó được chặt đứt, được từ bỏ.
Ettāvatā saṅkhepato hīnādhimuttiyā samudayo atthaṅgamo ca dassito hoti.
Thus, in brief, the arising and cessation of ignoble inclination are shown.
Đến đây, tóm tắt sự sinh khởi và diệt trừ của khuynh hướng thấp kém đã được trình bày.
Tattha parittaṃ dārunti khuddakaṃ kaṭṭhamayaṃ kullaṃ.
Therein, parittaṃ dāru means a small wooden raft.
Trong đó, parittaṃ dāruṃ (cái cây nhỏ) là một chiếc bè gỗ nhỏ.
Yathā sīde mahaṇṇaveti yathā khuddakaṃ kullaṃ āruhitvā mahāsamuddaṃ taritukāmo tīraṃ appatvā samuddamajjheyeva sīdeyya, patitvā macchakacchapabhakkho bhaveyya.
Yathā sīde mahaṇṇave means just as one who wishes to cross the great ocean by climbing onto a small raft would sink right in the middle of the ocean without reaching the shore, becoming food for fish and tortoises.
Yathā sīde mahaṇṇave (như nó chìm trong đại dương) nghĩa là giống như một người muốn vượt đại dương bằng cách leo lên chiếc bè nhỏ, nhưng không đến được bờ mà lại chìm ngay giữa đại dương, rơi xuống và trở thành mồi cho cá và rùa.
Evaṃ kusītaṃ āgamma, sādhujīvīpi sīdatīti evameva kusītaṃ vīriyārambharahitaṃ kilesavasikaṃ puggalaṃ nissāya tena katasaṃsaggo sādhujīvīpi parisuddhājīvo parisuddhasīlopi samāno hīnasaṃsaggato uppannehi kāmavitakkādīhi khajjamāno pāraṃ gantuṃ asamattho saṃsāraṇṇaveyeva sīdati.
Evaṃ kusītaṃ āgamma, sādhujīvīpi sīdatī means in the same way, a person of pure livelihood, even one of pure virtue, who relies on an indolent individual, one devoid of exertion, subject to defilements, and who has made association with him, being devoured by ignoble thoughts of sensual desire, etc., which arise from ignoble association, is unable to reach the other shore and sinks right in the ocean of Saṃsāra.
Evaṃ kusītaṃ āgamma, sādhujīvīpi sīdatī (cũng vậy, nương vào người biếng nhác, người sống thiện cũng chìm đắm) nghĩa là cũng vậy, nương tựa vào một người biếng nhác, không có tinh tấn, bị phiền não chi phối, một người sống thiện, có đời sống trong sạch, có giới hạnh trong sạch, cũng bị các tà tư duy dục lạc, v.v., sinh ra từ sự giao du thấp kém, ăn mòn, không thể đến bờ bên kia mà chìm đắm ngay trong biển luân hồi.
Tasmāti yasmā evaṃ anatthāvaho kusītasaṃsaggo, tasmā taṃ āgamma ālasiyānuyogena kucchitaṃ sīdatīti kusītaṃ.
Tasmā means "therefore," because association with the indolent is so harmful, by relying on him, one sinks miserably through the pursuit of laziness; thus kusītaṃ (the indolent).
Tasmā (do đó) nghĩa là vì sự giao du với người biếng nhác như vậy mang lại tai hại, nên nương vào đó mà chìm đắm một cách đáng chê trách do sự lười biếng, đó là kusītaṃ (người biếng nhác).
Tato eva hīnavīriyaṃ nibbīriyaṃ akalyāṇamittaṃ parivajjeyya.
For that very reason, one should parivajjeyya (avoid) hīnavīriyaṃ, one who is weak in effort, spiritless, an unwholesome friend.
Do đó, hīnavīriyaṃ (người yếu kém tinh tấn), người không có tinh tấn, người bạn xấu, parivajjeyya (nên tránh xa).
Ekanteneva pana kāyavivekādīnañceva tadaṅgavivekādīnañca vasena pavivittehi, tato eva kilesehi ārakattā ariyehi parisuddhehi nibbānaṃ paṭipesitattabhāvato pahitattehi ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānānaṃ vasena jhāyanato jhāyīhi sabbakālaṃ paggahitavīriyatāya āraddhavīriyehi paṇḍitehi sappaññehiyeva saha āvaseyya saṃvaseyyāti.
But one should associate and live together solely with those who are pavivittehi (secluded) by means of physical seclusion, etc., and temporary seclusion, etc.; for that very reason, ariyehi (worthy ones), being far from defilements; pahitattehi (sent forth), because they have sent themselves towards Nibbāna; jhāyīhi (meditators), because they meditate by observing the characteristics of the object; āraddhavīriyehi (energetic), because they maintain effort at all times; and paṇḍitehi (wise ones), who possess wisdom.
Nhưng nên sống chung với những người pavivittehi (độc cư) bằng sự độc cư thân, v.v., và sự độc cư từng phần, v.v., những người ariyehi (cao thượng) do xa lìa phiền não, những người pahitattehi (đã gửi tâm) do đã gửi tâm đến Niết Bàn, những người jhāyīhi (thiền giả) do thiền định bằng cách quán sát đối tượng và đặc tính, những người āraddhavīriyehi (tinh tấn) do luôn luôn giữ vững tinh tấn, và những người paṇḍitehi (trí tuệ) có trí tuệ.
79. Dasame parihānāya saṃvattantīti avuddhiyā bhavanti, maggādhigamassa paripanthāya honti.
79. In the Tenth (Sutta), parihānāya saṃvattantī means they lead to non-growth, they become an obstacle to the attainment of the path.
79. Trong bài thứ mười, parihānāya saṃvattantī (dẫn đến sự suy thoái) nghĩa là chúng trở thành không tăng trưởng, trở thành chướng ngại cho sự chứng đắc đạo.
Adhigatassa pana maggassa parihāni nāma natthi.
However, there is no decline of a path that has been attained.
Tuy nhiên, không có sự suy thoái của đạo đã chứng đắc.
‘‘Tayo dhammā’’ti dhammādhiṭṭhānavasena uddiṭṭhadhamme puggalādhiṭṭhānāya desanāya vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, sekho bhikkhū’’tiādimāha.
The phrase "tayo dhammā" (three qualities), indicating qualities from the perspective of their nature, is elaborated by the teaching from the perspective of individuals, beginning with "idha, bhikkhave, sekho bhikkhū" (Here, bhikkhus, a trainee bhikkhu).
Để phân chia các pháp đã được nêu ra theo cách đặt nền tảng trên pháp (dhammādhiṭṭhāna) thành các pháp theo cách đặt nền tảng trên cá nhân (puggalādhiṭṭhāna), Đức Phật đã nói “Này các tỳ khưu, ở đây, một tỳ khưu hữu học…” và những lời tiếp theo.
Tattha kammaṃ āramitabbato ārāmo etassāti kammārāmo.
Therein, kammārāmo means one whose delight is work, because work is to be undertaken by him.
Trong đó, kammārāmo (ưa thích công việc) là người có công việc làm là niềm vui, vì công việc cần được bắt đầu.
Kamme ratoti kammarato.
Kammarato means one who delights in work.
Kammarato (thích thú công việc) là người vui thích trong công việc.
Kammārāmataṃ kammābhiratiṃ anuyutto payuttoti kammārāmatamanuyutto.
Kammārāmatamanuyutto means one who is devoted to, engaged in, the delight in work, and attachment to work.
Kammārāmatamanuyutto (chuyên tâm vào sự ưa thích công việc) là người chuyên tâm, tận tụy vào sự ưa thích công việc.
Tattha kammaṃ nāma itikattabbaṃ kammaṃ, seyyathidaṃ – cīvaravicāraṇaṃ, cīvarakaraṇaṃ, upatthambhanaṃ, pattatthavikaṃ, aṃsabandhanaṃ, kāyabandhanaṃ, dhamakaraṇaṃ, ādhārakaṃ, pādakathalikaṃ, sammajjanīti evamādīnaṃ upakaraṇānaṃ karaṇaṃ, yañca vihāre khaṇḍaphullādipaṭisaṅkharaṇaṃ.
Therein, work refers to duties that are to be done, such as: deliberating on robes, making robes, reinforcing, bowl-bags, shoulder-straps, waist-bands, making bellows, stands, foot-mats, brooms, and other such implements; and also repairing broken pieces and fragments in the monastery.
Trong đó, công việc (kamma) là những việc cần làm, ví dụ như: may y, làm y, chống đỡ, làm túi đựng bát, làm dây đeo vai, làm dây lưng, làm ống thổi, làm giá đỡ, làm dép đi chân, làm chổi, và việc sửa chữa các phần hư hỏng trong tịnh xá.
Ekacco hi etāni karonto sakaladivasaṃ etāneva karoti.
For some, while doing these, they do only these all day long.
Có người làm những việc này suốt cả ngày.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to such a one.
Lời này được nói đến để chỉ những người như vậy.
Yo pana etesaṃ karaṇavelāyameva etāni karoti, uddesavelāyaṃ uddesaṃ gaṇhāti, sajjhāyavelāyaṃ sajjhāyati, cetiyaṅgaṇavattādikaraṇavelāyaṃ cetiyaṅgaṇavattādīni karoti, manasikāravelāyaṃ manasikāraṃ karoti sabbatthakakammaṭṭhāne vā pārihāriyakammaṭṭhāne vā, na so kammārāmo nāma.
But one who does these only at the time of doing them, receives instruction at the time of instruction, recites at the time of recitation, performs duties like sweeping the cetiya courtyard at the time of performing those duties, and engages in mental attention at the time of mental attention, whether in general meditation objects or specific meditation objects, such a one is not called a kammārāmo.
Còn người nào chỉ làm những việc này vào lúc cần làm, học kinh vào lúc cần học, tụng kinh vào lúc cần tụng, làm các phận sự ở sân tháp, v.v., vào lúc cần làm, thực hành tác ý vào lúc cần tác ý, dù là trong đề mục thiền định tổng quát hay đề mục thiền định bảo hộ, thì người đó không phải là kammārāmo (người ưa thích công việc).
Tassa taṃ –
For him, that –
Đối với người đó, đó là –
Bhassārāmoti yo bhagavatā paṭikkhittarājakathādivasena rattindivaṃ vītināmeti, ayaṃ bhasse pariyantakārī na hotīti bhassārāmo nāma.
Bhassārāmo (delighting in talk) is one who spends day and night on royal talk, etc., which is prohibited by the Blessed One; such a one does not put an end to talk, hence he is called bhassārāmo.
Bhassārāmo (ưa thích nói chuyện) là người suốt ngày đêm trôi qua bằng những câu chuyện về vua chúa, v.v., đã bị Đức Thế Tôn cấm đoán; người này không chấm dứt việc nói chuyện, nên gọi là bhassārāmo.
Yo pana rattimpi divāpi dhammaṃ katheti, pañhaṃ vissajjeti, ayaṃ appabhasso bhasse pariyantakārīyeva.
But one who teaches Dhamma day and night, and answers questions, this one is of little talk, and indeed puts an end to talk.
Còn người nào thuyết pháp, giải đáp thắc mắc cả ngày lẫn đêm, thì người đó ít nói chuyện và chấm dứt việc nói chuyện.
‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ – dhammī vā kathā, ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273) vuttavidhiṃyeva paṭipannoti.
Because "When you have gathered, bhikkhus, there are two things to be done: either Dhamma talk or noble silence" (Ma. Ni. 1.273) – he is one who practices exactly what is taught.
Vì người đó thực hành đúng theo lời đã dạy: “Này các tỳ khưu, khi các ông tụ họp, có hai việc cần làm: hoặc là pháp thoại, hoặc là sự im lặng cao thượng” (Ma. Ni. 1.273).
Niddārāmoti yo yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ, passasukhaṃ, middhasukhaṃ anuyuñjati, yo ca gacchantopi nisinnopi ṭhitopi thinamiddhābhibhūto niddāyati, ayaṃ niddārāmo nāma.
Niddārāmo (delighting in sleep) is one who, having eaten his fill and gorged himself, indulges in the pleasure of lying down, the pleasure of his side, the pleasure of drowsiness; and one who, even when walking, sitting, or standing, being overcome by sloth and torpor, sleeps; this one is called niddārāmo.
Ham ngủ (niddārāmo) là người sau khi ăn no nê, tận hưởng sự an lạc của việc nằm, sự an lạc của việc nghiêng mình, sự an lạc của sự buồn ngủ; và người dù đi, ngồi hay đứng cũng bị sự hôn trầm, buồn ngủ chi phối. Người này được gọi là ham ngủ.
Yassa pana karajakāyagelaññena cittaṃ bhavaṅgaṃ otarati, nāyaṃ niddārāmo, tenevāha –
But one whose mind sinks into the subconscious due to illness of the body that arises, he is not a niddārāmo, for it is said:
Tuy nhiên, người mà tâm rơi vào hữu phần do bệnh tật của thân thể không phải là người ham ngủ. Chính vì vậy mà Đức Phật đã nói –
Gāthāsu uddhatoti cittavikkhepakarena uddhaccena uddhato avūpasanto.
In the verses, uddhato means disturbed by mental distraction, by agitation, unpacified.
Trong các bài kệ, uddhato (phóng dật) là tâm bị phân tán bởi sự phóng dật, chưa lắng dịu.
Appakiccassāti anuññātassapi vuttappakārassa kiccassa yuttappayuttakāleyeva karaṇato appakicco assa bhaveyya.
Appakiccassā means that he should be one of few duties, performing the permitted duties of the kind described only at the appropriate time.
Appakiccassā (ít việc) là người có ít việc làm, vì việc được cho phép như đã nói chỉ được thực hiện vào thời điểm thích hợp.
Appamiddhoti ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā vuttajāgariyānuyogena niddārahito assa.
Appamiddho means he should be free from drowsiness through the practice of wakefulness, as described by "walking and sitting during the day," and so on.
Appamiddho (ít ngủ) là người không ngủ do chuyên cần thức tỉnh như đã nói, bắt đầu bằng ‘‘ban ngày đi kinh hành và ngồi’’.
Anuddhatoti bhassārāmatāya uppajjanakacittavikkhepassa abhassārāmo hutvā parivajjanena na uddhato vūpasantacitto, samāhitoti attho.
Anuddhato means he is not agitated, but calm-minded, composed, by avoiding the distraction of mind that arises from delighting in talk, by not delighting in talk.
Anuddhato (không phóng dật) là người không phóng dật, tâm lắng dịu, không ham nói chuyện, tránh xa sự phân tán tâm do ham nói chuyện, có nghĩa là tâm định tĩnh.
Sesaṃ pubbe vuttanayattā suviññeyyameva.
The rest is easily understood, being in the manner stated previously.
Phần còn lại dễ hiểu vì đã được nói theo cách thức trước đây.
Iti imasmiṃ vagge paṭhamadutiyapañcamachaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamesu suttesu vaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ.
Thus, in this chapter, the cycle of existence (vaṭṭa) is described in the first, second, fifth, sixth, seventh, eighth, and ninth discourses, while in the others, both the cycle of existence and the turning away from it (vaṭṭavivaṭṭa) are described.
Như vậy, trong phẩm này, trong các kinh thứ nhất, thứ hai, thứ năm, thứ sáu, thứ bảy, thứ tám và thứ chín, đã nói về vòng luân hồi (vaṭṭa), còn trong các kinh khác, đã nói về vòng luân hồi và sự thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭavivaṭṭa).
80. Catutthavaggassa paṭhame akusalavitakkāti akosallasambhūtā vitakkā, micchāvitakkāti attho.
80. In the first (sutta) of the fourth chapter, "akusalavitakkā" means thoughts arisen from unskillfulness; the meaning is wrong thoughts.
80. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ tư, akusalavitakkā (ác tầm) là những tầm phát sinh từ sự bất thiện, có nghĩa là tà tầm.
Anavaññattipaṭisaṃyuttoti ettha anavaññattīti anavaññā parehi attano ahīḷitatā aparibhūtatā, ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyu’’nti evaṃ pavatto icchācāro, tāya anavaññattiyā paṭisaṃyutto saṃsaṭṭho, taṃ vā ārabbha pavatto anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko.
Here, "anavaññattipaṭisaṃyutto" means "anavaññatti" is one's own non-humiliation, non-disrespect by others, the desire that "Oh, may others not look down upon me," thus a course of desire. A vitakka associated or connected with that non-disparagement, or a vitakka that has arisen concerning that, is "anavaññattipaṭisaṃyutto."
Trong anavaññattipaṭisaṃyutto (liên hệ đến sự không bị khinh thường), anavaññattī (sự không bị khinh thường) là sự không bị người khác coi thường, không bị sỉ nhục, là ý muốn ‘‘mong sao người khác không khinh thường mình’’; tầm liên hệ, gắn liền với sự không bị khinh thường ấy, hoặc tầm khởi lên vì sự không bị khinh thường ấy, là anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko.
Tasmā ‘‘kathaṃ nu kho maṃ pare gahaṭṭhā ceva pabbajitā ca na orakato daheyyu’’nti sambhāvanakamyatāya icchācāre, ṭhatvā pavattitavitakkassetaṃ adhivacanaṃ.
Therefore, this is a designation for a vitakka that has arisen from a course of desire, dwelling in the wish, "How, indeed, might householders and renunciants not look down upon me?"
Do đó, đây là tên gọi của tầm khởi lên khi mong muốn được tôn trọng, nghĩ rằng ‘‘làm sao để các gia chủ và các vị xuất gia không coi thường ta’’.
Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ceva sakkārena ca kittisaddena ca ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto.
"Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto" means associated with gain, honor, and fame by making them the object, such as gain of robes and so forth, honor, and renown.
Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto (liên hệ đến lợi lộc, danh dự và tiếng tăm) là liên hệ đến lợi lộc như y áo, danh dự và tiếng tăm như đối tượng.
Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti paresu anuddayatāpatirūpakena gehasitapemena paṭisaṃyutto.
"Parānuddayatāpaṭisaṃyutto" means associated with a semblance of compassion for others, which is house-bound affection.
Parānuddayatāpaṭisaṃyutto (liên hệ đến lòng từ bi đối với người khác) là liên hệ đến tình cảm gia đình giống như lòng từ bi đối với người khác.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
Concerning which it was said:
Điều này được nói đến trong câu –
Gāthāsu anavaññattiyā paṭisaṃyutto puggalo anavaññattisaṃyutto.
Among the verses, a person associated with non-disparagement is "anavaññattisaṃyutto."
Trong các bài kệ, người liên hệ đến sự không bị khinh thường là anavaññattisaṃyutto.
Lābhasakkāre gāravo etassa, na dhammeti lābhasakkāragāravo.
One who has respect for gain and honor, not for the Dhamma, is "lābhasakkāragāravo."
Người có sự tôn trọng đối với lợi lộc và danh dự, không phải đối với Pháp, là lābhasakkāragāravo.
Sukhadukkhesu amā saha bhavāti amaccā, sahāyasadisā upaṭṭhākā.
"Amaccā" means those who are with one in happiness and suffering, like companions, attendants.
Amaccā là những người bạn đồng hành trong vui buồn, những người phục vụ giống như bạn bè.
Tehi gehasitapemavasena saha nandanasīlo sahanandī amaccehi, iminā parānuddayatāpaṭisaṃyuttaṃ vitakkaṃ dasseti.
By this, "sahanandī amaccehi" (rejoicing with companions) indicates a vitakka associated with compassion for others based on house-bound affection.
Người thường vui vẻ với họ do tình cảm gia đình là sahanandī amaccehi (cùng vui với bạn bè), điều này chỉ ra tầm liên hệ đến lòng từ bi đối với người khác.
Ārā saṃyojanakkhayāti imehi tīhi vitakkehi abhibhūto puggalo saṃyojanakkhayato arahattato dūre, tassa taṃ dullabhanti attho.
"Ārā saṃyojanakkhayā" means a person overwhelmed by these three vitakkas is far from the destruction of fetters, from arahantship; that is difficult for him to attain.
Ārā saṃyojanakkhayā (xa lìa sự đoạn tận các kiết sử) có nghĩa là người bị ba tầm này chi phối thì xa lìa sự đoạn tận các kiết sử, tức là A la hán, điều đó thật khó đạt được đối với người ấy.
Puttapasunti putte ca pasavo ca.
"Puttapasuṃ" means children and cattle.
Puttapasuṃ (con cái và gia súc) là con cái và gia súc.
Puttasaddena cettha dārādayo; pasusaddena assamahiṃsakhettavatthādayo ca saṅgahitā.
Here, by the word "putta" (children), wives and so forth are included; by the word "pasu" (cattle), horses, buffaloes, fields, and land are included.
Ở đây, từ ‘‘con cái’’ bao gồm vợ con, v.v.; từ ‘‘gia súc’’ bao gồm ngựa, trâu, bò, ruộng đất, nhà cửa, v.v.
Vivāheti vivāhakārāpane.
"Vivāhe" means in arranging marriages.
Vivāhe (trong hôn nhân) là trong việc tổ chức hôn lễ.
Iminā āvāhopi saṅgahito.
By this, "āvāha" (giving in marriage) is also included.
Điều này cũng bao gồm việc gả cưới.
Saṃharānīti pariggahāni, parikkhārasaṅgahānīti attho.
"Saṃharānī" means possessions, collections of requisites.
Saṃharānī (tài sản) là những vật sở hữu, có nghĩa là những vật dụng cần thiết.
‘‘Santhavānī’’ti ca paṭhanti, mittasanthavānīti attho.
Some also read "santhavānī," meaning friendships.
Một số bản đọc là ‘‘santhavānī’’ (tình bạn), có nghĩa là tình bạn bè.
Sabbattha hitvāti sambandho.
The connection is "having abandoned all."
Liên hệ là ‘‘đã từ bỏ tất cả’’.
Bhabbo so tādiso bhikkhūti so yathāvuttaṃ sabbaṃ papañcaṃ pariccajitvā yathā satthārā vuttāya sammāpaṭipattiyā, tathā passitabbato tādiso saṃsāre bhayaṃ ikkhatīti bhikkhu uttamaṃ sambodhiṃ arahattaṃ pattuṃ arahati.
"Bhabbo so tādiso bhikkhu" means that bhikkhu, having abandoned all the aforementioned elaborations, is "tādisa" (such a one) because he sees fear in saṃsāra, as he should be seen according to the right practice taught by the Teacher. He is worthy to attain the supreme enlightenment, arahantship.
Bhabbo so tādiso bhikkhū (vị tỳ khưu như vậy là người có khả năng) là vị tỳ khưu ấy, sau khi từ bỏ tất cả những phóng dật đã nói, vì nhìn thấy sự sợ hãi trong luân hồi theo sự thực hành đúng đắn như Đức Đạo Sư đã dạy, nên vị tỳ khưu như vậy có khả năng đạt đến sự giác ngộ tối thượng (arahatta).
81. Dutiye sakkārenāti sakkārena hetubhūtena, atha vā sakkārenāti sakkārahetunā, sakkārahetukena vā.
81. In the second (sutta), "sakkārena" means by honor as a cause, or "sakkārena" means by the cause of honor, or due to honor.
81. Trong kinh thứ hai, sakkārenā (do sự tôn kính) là do sự tôn kính làm nhân, hoặc sakkārenā là do nhân của sự tôn kính, hoặc do sự tôn kính làm nhân.
Sakkārañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘sakkāraṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, apare yathāsakkāraṃ labhitvā tannimittaṃ mānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti.
Indeed, relying on honor, some individuals here, being evil-wishing and overcome by desire, dwelling in a course of desire, thinking "We will produce honor," engage in various improper and unseemly pursuits, and having passed away from here, are reborn in the lower realms. Others, having obtained honor as desired, fall into heedlessness due to conceit, intoxication, and stinginess concerning it, and having passed away from here, are reborn in the lower realms.
Thật vậy, nương vào sự tôn kính, một số người ở đây có ác dục, bị dục vọng chi phối, đứng trên nền tảng của dục vọng, nghĩ rằng ‘‘chúng ta sẽ tạo ra sự tôn kính’’, rồi thực hiện nhiều hành động bất chính, không phù hợp, và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ. Những người khác, sau khi nhận được sự tôn kính tương xứng, do đó mà rơi vào sự phóng dật bởi ngã mạn, kiêu mạn, xan tham, v.v., và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sakkārena abhibhūtā pariyādinnacittā’’ti.
Concerning which it was said: "overwhelmed by honor, with minds consumed."
Điều này được nói đến trong câu – ‘‘bị sự tôn kính chi phối, tâm bị hủy hoại’’.
Tattha abhibhūtāti ajjhotthaṭā.
There, "abhibhūtā" means completely covered.
Ở đây, abhibhūtā (bị chi phối) là bị lấn át.
Pariyādinnacittāti khepitacittā, icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacittā.
"Pariyādinnacittā" means minds exhausted, wholesome minds brought to an end by a course of desire, conceit, intoxication, and so forth.
Pariyādinnacittā (tâm bị hủy hoại) là tâm bị tiêu diệt, tâm thiện bị tiêu diệt bởi dục vọng, ngã mạn, kiêu mạn, v.v.
Atha vā pariyādinnacittāti parito ādinnacittā, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānāti attho.
Or "pariyādinnacittā" means minds taken from all sides, meaning their mental continuum is seized from all sides by the aforementioned unwholesome portions, so that there is no opportunity for wholesome consciousness to arise.
Hoặc pariyādinnacittā là tâm bị chiếm đoạt hoàn toàn, có nghĩa là dòng tâm bị chiếm đoạt hoàn toàn bởi phần bất thiện như đã nói, đến nỗi không có cơ hội cho tâm thiện phát sinh.
Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena hetunā, asakkārahetukena vā mānādinā.
"Asakkārena" means by dishonor, by disrespect shown to oneself by others as a cause, or due to conceit and so forth caused by dishonor.
Asakkārenā (do sự không tôn kính) là do sự không tôn kính mà người khác đã thực hiện đối với mình bằng cách khinh miệt, hoặc do ngã mạn, v.v., phát sinh từ sự không tôn kính làm nhân.
Sakkārena ca asakkārena cāti kehici pavattitena sakkārena kehici pavattitena asakkārena ca.
By gain and by loss means by gain brought about by some, and by loss brought about by some.
Sakkārena ca asakkārena cā (do sự tôn kính và sự không tôn kính) là do sự tôn kính mà một số người đã thực hiện, và do sự không tôn kính mà một số người đã thực hiện.
Ye hi kehici paṭhamaṃ sakkatā hutvā tehiyeva asārabhāvaṃ ñatvā pacchā asakkatā honti, tādise sandhāya vuttaṃ ‘‘sakkārena ca asakkārena cā’’ti.
Indeed, those who are first honored by some, and then, knowing their worthlessness, are later dishonored by those very same ones—it is with reference to such that "by gain and by loss" is stated.
Thật vậy, những người ban đầu được một số người tôn kính, sau đó bị những người đó không tôn kính khi họ nhận ra sự vô giá trị, thì câu ‘‘sakkārena ca asakkārena cā’’ được nói đến để chỉ những người như vậy.
Gāthāsu ubhayanti ubhayena sakkārena ca asakkārena ca.
In the verses, both means by both, by gain and by loss.
Trong các bài kệ, ubhaya (cả hai) nghĩa là cả hai: sự cung kính và sự bất kính.
Samādhi na vikampatīti na calati, ekaggabhāvena tiṭṭhati.
Concentration does not waver means it does not tremble, it remains in a state of one-pointedness.
Samādhi na vikampatī (thiền định không lay động) nghĩa là không dao động, giữ vững trạng thái nhất tâm.
Kassa pana na calatīti āha ‘‘appamādavihārino’’ti.
For whom does it not waver? He says, "for one who dwells in heedfulness."
Thiền định của ai không lay động? Điều đó được nói là “của người sống không phóng dật.”
Yo pamādakaradhammānaṃ rāgādīnaṃ suṭṭhu pahīnattā appamādavihārī arahā, tassa.
For the Arahant who dwells in heedfulness, because the heedless states like lust have been thoroughly abandoned.
Vị A-la-hán sống không phóng dật, là người đã đoạn trừ hoàn toàn các pháp gây phóng dật như tham ái, v.v., của vị ấy.
So hi lokadhammehi na vikampati.
Indeed, he does not waver due to worldly conditions.
Quả thật, vị ấy không bị lay động bởi các pháp thế gian.
Sukhumadiṭṭhivipassakanti phalasamāpattiatthaṃ sukhumāya diṭṭhiyā paññāya abhiṇhaṃ pavattavipassanattā sukhumadiṭṭhivipassakaṃ.
One who discerns with subtle insight means one who discerns with subtle insight, due to the frequent practice of insight with subtle wisdom for the attainment of fruition concentration.
Sukhumadiṭṭhivipassaka (người quán chiếu với tuệ vi tế) là người thường xuyên thực hành thiền quán với tuệ (paññā) vi tế để đạt đến quả nhập định (phalasamāpatti).
Upādānakkhayārāmanti catunnaṃ upādānānaṃ khayaṃ pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ āramitabbaṃ etassāti upādānakkhayārāmaṃ.
The term " Upādānakkhayārāma" signifies that the fruit of Arahantship, which is the culmination and the extinction of the four clingings, is to be made its object.
Upādānakkhayārāma (người hoan hỷ trong sự diệt tận của các thủ) là người mà quả vị A-la-hán, tức sự diệt tận của bốn thủ (upādāna), là đối tượng đáng hoan hỷ của vị ấy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
82. Tatiye devesūti ṭhapetvā arūpāvacaradeve ceva asaññadeve ca tadaññesu upapattidevesu.
82. In the third discourse, " among devas" refers to devas reborn in other realms, excluding devas of the formless realms and non-percipient devas.
82. Trong kinh thứ ba, giữa các chư thiên (devesu) nghĩa là giữa các chư thiên tái sinh khác, ngoại trừ các chư thiên cõi Vô sắc (arūpāvacaradeva) và các chư thiên Vô tưởng (asaññadeva).
Devasaddāti devānaṃ pītisamudāhārasaddā.
" Devasaddā" refers to the joyful exclamations of devas.
Tiếng chư thiên (devasaddā) là tiếng reo vui của chư thiên.
Niccharantīti aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena pavattanti.
" Niccharantī" means they arise through mutual conversation and dialogue.
Vang lên (niccharantī) nghĩa là vang lên dưới hình thức trò chuyện, đối đáp lẫn nhau.
Samayā samayaṃ upādāyāti samayato samayaṃ paṭicca.
" Samayā samayaṃ upādāyā" means depending on occasion after occasion.
Từ thời điểm này đến thời điểm kia (samayā samayaṃ upādāyā) nghĩa là tùy thuộc vào thời điểm này đến thời điểm kia.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmiṃ kāle ṭhitā te devā taṃ kālaṃ āgamma naṃ passissanti, tato taṃ samayaṃ sampattaṃ āgammāti.
This means: "At whatever time those devas stood, they will see him with reference to that time; then with reference to the arrival of that time."
Điều này có nghĩa là: khi các chư thiên đang ở thời điểm nào đó, họ sẽ thấy vị ấy tùy thuộc vào thời điểm đó, và sau đó tùy thuộc vào việc thời điểm đó đã đến.
‘‘Samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ti ca keci paṭhanti, tesaṃ taṃ taṃ samayaṃ paṭiccāti attho.
Some read " Samayaṃ samayaṃ upādāyā," meaning "depending on this and that occasion."
Và một số người đọc là ‘‘samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ (tùy thuộc vào từng thời điểm); đối với họ, nghĩa là tùy thuộc vào từng thời điểm đó.
Yasmiṃ samayeti yadā ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417), ‘‘sambādho gharāvāso’’tiādinā (dī. ni. 1.191; saṃ. ni. 2.154) ca kāmesu gharāvāse ca ādīnavā, tappaṭipakkhato nekkhamme ānisaṃsā ca sudiṭṭhā honti, tasmiṃ samaye.
" Yasmiṃ samaye" refers to the time when the disadvantages of sensual pleasures and household life are clearly seen, as in "sensual pleasures are like a skeleton of bones" and "the household life is confined," and conversely, the advantages of renunciation are clearly seen.
Vào thời điểm nào (yasmiṃ samaye) nghĩa là khi các tai họa trong các dục và đời sống gia đình được thấy rõ, như “các dục giống như bộ xương” và “đời sống gia đình chật hẹp”, v.v., và các lợi ích trong sự xuất gia đối lập với chúng cũng được thấy rõ, vào thời điểm đó.
Tadā hissa ekantena pabbajjāya cittaṃ namati.
For then, his mind inclines absolutely towards going forth.
Khi đó, tâm của vị ấy hoàn toàn hướng về sự xuất gia.
Ariyasāvakoti ariyassa buddhassa bhagavato sāvako, sāvakabhāvaṃ upagantukāmo, ariyasāvako vā avassaṃbhāvī.
" Ariyasāvako" means a disciple of the Noble One, the Buddha, the Blessed One; or one who desires to attain the state of a disciple; or it is an unavoidable Noble Disciple.
Bậc Thánh đệ tử (ariyasāvako) nghĩa là đệ tử của Đức Phật, bậc Thánh; hoặc là người mong muốn trở thành đệ tử, hoặc là bậc Thánh đệ tử chắc chắn sẽ thành tựu.
Antimabhavikaṃ sāvakabodhisattaṃ sandhāya ayamārambho.
This discourse begins by referring to a Bodhisatta disciple who is in his last existence.
Lời khởi đầu này đề cập đến một vị Bồ-tát đệ tử trong kiếp cuối cùng.
Kesamassuṃ ohāretvāti kese ca massuñca ohāretvā apanetvā.
" Kesamassuṃ ohāretvā" means having cut off the hair and beard, having removed them.
Cạo bỏ râu tóc (kesamassuṃ ohāretvā) nghĩa là cạo bỏ râu và tóc.
Kāsāyāni vatthāni acchādetvāti kasāyena rattatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni nivāsetvā ceva pārupitvā ca.
" Kāsāyāni vatthāni acchādetvā" means having put on and wrapped himself in robes dyed with kasāya, which are suitable for those living the holy life.
Mặc y cà sa (kāsāyāni vatthāni acchādetvā) nghĩa là mặc và đắp các y có màu nhuộm bằng vỏ cây (kasāya), là những y thích hợp cho những người sống phạm hạnh.
Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetīti agārasmā gharā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajeyyanti pabbajjāya ceteti pakappeti, pabbajatīti attho.
" Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetī" means "having gone forth from the home, from the household life, he resolves upon the homeless life of renunciation," which means he goes forth.
Quyết định xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình (agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetī) nghĩa là quyết định, dự định xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình, tức là xuất gia.
Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivaṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyanti ñātabbā.
Here, since activities beneficial to a household, such as farming and trade, are called "household life," and these do not exist in renunciation, renunciation should be understood as the "homeless life."
Ở đây, vì các việc làm có lợi cho gia đình như nông nghiệp, thương mại, v.v., được gọi là agāriya, và những điều đó không có trong sự xuất gia, nên cần hiểu rằng sự xuất gia là anagāriya (không gia đình).
Mārenāti kilesamārena.
" Mārenā" refers to the defilement Māra.
Với Ma vương (Mārena) nghĩa là với phiền não Ma vương (kilesamāra).
Saṅgāmāya cetetīti yujjhanatthāya cittaṃ uppādeti, māraṃ abhivijetuṃ sannayhati.
" Saṅgāmāya cetetī" means he generates the thought for battle; he prepares to conquer Māra.
Quyết định chiến đấu (saṅgāmāya cetetī) nghĩa là phát tâm chiến đấu, chuẩn bị để chiến thắng Ma vương.
Yasmā pana evarūpassa paṭipajjanakapuggalassa devaputtamāropi antarāyāya upakkamati, tasmā tassapi vasena mārenāti ettha devaputtamārenātipi attho veditabbo.
However, since even the Māra of devas intervenes as an obstacle for such a practitioner, the meaning "by the Māra of devas" should also be understood here in " Mārenā."
Tuy nhiên, vì ngay cả Ma vương chư thiên (devaputtamāra) cũng đến để gây chướng ngại cho người thực hành như vậy, nên ở đây, trong cụm từ “với Ma vương”, cũng cần hiểu là với Ma vương chư thiên.
Tassāpi ayaṃ icchāvighātaṃ karissatevāti.
He too will certainly cause an obstruction to this one's wish.
Vị đó cũng sẽ gây trở ngại cho mong muốn này.
Yasmā pana pabbajitadivasato paṭṭhāya khuraggato vā paṭṭhāya sīlāni samādiyanto parisodhento samathavipassanāsu kammaṃ karonto yathārahaṃ tadaṅgappahānavikkhambhanappahānānaṃ vasena kilesamāraṃ paripāteti nāma, na yujjhati nāma sampahārassa abhāvato, tasmā vuttaṃ ‘‘mārena saddhiṃ saṅgāmāya cetetī’’ti.
But from the day of ordination, or from the time of shaving, by undertaking and purifying the precepts, and by performing work in tranquility and insight, one is said to overcome the defilement Māra through momentary and suppressive abandoning, respectively, not to fight, due to the absence of direct confrontation. Therefore, it is said, "he resolves upon battle with Māra."
Tuy nhiên, vì từ ngày xuất gia, hoặc từ khi cạo tóc, người thọ trì và thanh tịnh hóa giới, thực hành thiền định và thiền quán, tùy theo mức độ, được gọi là làm cho phiền não Ma vương suy yếu bằng cách đoạn trừ từng phần và đoạn trừ bằng cách trấn áp, chứ không phải là chiến đấu vì không có sự va chạm, nên đã nói ‘‘quyết định chiến đấu với Ma vương’’.
Sattannanti koṭṭhāsato sattannaṃ, pabhedato pana te sattatiṃsa honti.
" Sattannaṃ" refers to seven categories, but in terms of subdivisions, they are thirty-seven.
Bảy (sattannaṃ) nghĩa là bảy nhóm; nhưng theo phân loại thì chúng có ba mươi bảy.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti.
The four establishments of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, and the Noble Eightfold Path.
Bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, và Bát chánh đạo.
Evaṃ pabhedato sattatiṃsavidhāpi satipaṭṭhānādikoṭṭhāsato satteva hontīti vuttaṃ ‘‘sattanna’’nti.
Thus, even though they are thirty-seven in terms of subdivisions, they are only seven in terms of the categories of the establishments of mindfulness, and so on; hence it is said " sattannaṃ."
Như vậy, dù có ba mươi bảy loại theo phân loại, nhưng theo nhóm niệm xứ, v.v., chúng chỉ có bảy, nên đã nói ‘‘bảy’’.
Bodhipakkhiyānanti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa ariyapuggalassa maggañāṇasseva vā pakkhe bhavānaṃ bodhipakkhiyānaṃ, bodhikoṭṭhāsiyānanti attho.
" Bodhipakkhiyānaṃ" means "those that belong to Bodhi," or to the path-knowledge of the Noble One who has attained the name of Bodhi by virtue of awakening; meaning "those that are constituent parts of Bodhi."
Các pháp trợ giác ngộ (Bodhipakkhiyānaṃ) nghĩa là các pháp thuộc về giác ngộ (bodhi), là tên gọi của bậc Thánh nhân theo nghĩa giác ngộ, hoặc là trí tuệ đạo của bậc Thánh nhân; nghĩa là các pháp thuộc về giác ngộ.
‘‘Bodhipakkhikāna’’ntipi pāṭho, bodhipakkhavantānaṃ, bodhipakkhe vā niyuttānanti attho.
Another reading is " Bodhipakkhikānaṃ," meaning "those possessing factors of awakening," or "those engaged in factors of awakening."
Cũng có bản đọc là ‘‘Bodhipakkhikānaṃ’’ (những người có phần giác ngộ), nghĩa là những người có phần giác ngộ, hoặc những người được giao phó vào phần giác ngộ.
Bhāvanānuyogamanuyuttoti vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggabhāvanānuyogamanuyutto.
" Bhāvanānuyogamanuyutto" means one who is devoted to the development of the Noble Path by striving in insight.
Đã tận lực thực hành sự tu tập (bhāvanānuyogamanuyutto) nghĩa là đã tận lực thực hành sự tu tập thiền quán và tu tập Thánh đạo.
Vipassanākkhaṇe hi satipaṭṭhānādayo pariyāyena bodhipakkhiyā nāma, maggakkhaṇeyeva pana te nippariyāyena bodhipakkhiyā nāma honti.
Indeed, at the moment of insight, the establishments of mindfulness, and so on, are indirectly factors of awakening, but at the moment of the path itself, they are directly factors of awakening.
Quả thật, vào khoảnh khắc thiền quán, các niệm xứ, v.v., được gọi là các pháp trợ giác ngộ theo nghĩa gián tiếp; nhưng chỉ vào khoảnh khắc đạo, chúng mới được gọi là các pháp trợ giác ngộ theo nghĩa trực tiếp.
Āsavānaṃ khayāti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayā.
" Āsavānaṃ khayā" means from the extinction of all āsavas, such as the āsava of sensual desire.
Do sự diệt tận các lậu hoặc (Āsavānaṃ khayā) nghĩa là do sự diệt tận tất cả các lậu hoặc như dục lậu, v.v.
Āsavesu hi khīṇesu sabbe kilesā khīṇāyeva honti.
For when the āsavas are extinguished, all defilements are extinguished.
Quả thật, khi các lậu hoặc đã diệt tận, tất cả các phiền não cũng đã diệt tận.
Tena arahattamaggo vutto hoti.
Thereby, the Arahantship-path is stated.
Điều đó có nghĩa là Thánh đạo A-la-hán đã được nói đến.
Anāsavanti āsavavirahitaṃ.
" Anāsavaṃ" means free from āsavas.
Không lậu hoặc (Anāsavaṃ) nghĩa là không có lậu hoặc.
Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasamādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā.
In " Cetovimuttiṃ paññāvimutti," the term "ceto" refers to the concentration of the fruit of Arahantship, and the term "paññā" refers to the wisdom associated with it.
Trong cụm từ Tâm giải thoát và Tuệ giải thoát (Cetovimuttiṃ paññāvimutti), từ “tâm” (ceto) đề cập đến định quả A-la-hán, và từ “tuệ” (paññā) đề cập đến tuệ tương ưng với định đó.
Tattha samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā.
Therein, concentration is to be understood as cetovimutti because it is liberated from lust, and wisdom as paññāvimutti because it is liberated from ignorance.
Ở đây, định được gọi là tâm giải thoát (cetovimutti) vì giải thoát khỏi tham ái; tuệ được gọi là tuệ giải thoát (paññāvimutti) vì giải thoát khỏi vô minh.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
‘‘Yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ.
"That, bhikkhus, which is his concentration, that is his faculty of concentration.
“Này các Tỳ-khưu, định của vị ấy là định căn của vị ấy.
Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ.
That, bhikkhus, which is his wisdom, that is his faculty of wisdom.
Này các Tỳ-khưu, tuệ của vị ấy là tuệ căn của vị ấy.
Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516).
Thus, bhikkhus, liberation of mind is from the fading away of lust, liberation by wisdom is from the fading away of ignorance."
Như vậy, này các Tỳ-khưu, do ly tham mà có tâm giải thoát, do ly vô minh mà có tuệ giải thoát.”
Apicettha samathaphalaṃ cetovimutti, vipassanāphalaṃ paññāvimuttīti veditabbā.
Furthermore, here cetovimutti should be understood as the fruit of tranquility, and paññāvimutti as the fruit of insight.
Hơn nữa, ở đây cần hiểu rằng quả thiền định là tâm giải thoát, quả thiền quán là tuệ giải thoát.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
" Diṭṭheva dhamme" means in this very existence.
Ngay trong hiện tại (Diṭṭheva dhamme) nghĩa là ngay trong kiếp sống này.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva abhivisiṭṭhāya paññāya paccakkhaṃ katvā aparappaccayena ñatvā.
" Sayaṃ abhiññā sacchikatvā" means having personally realized through extraordinary wisdom, having known it directly, not through another's teaching.
Tự mình chứng ngộ (Sayaṃ abhiññā sacchikatvā) nghĩa là tự mình thực chứng bằng tuệ siêu việt, biết mà không cần người khác chỉ dẫn.
Upasampajja viharatīti pāpuṇitvā sampādetvā viharati.
" Upasampajja viharatī" means having attained and accomplished, he dwells.
An trú (Upasampajja viharatī) nghĩa là đạt được và thành tựu an trú.
Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatīti māraṃ abhivijinitvā vijitavijayattā tena katasaṅgāmasaṅkhātassa ariyamaggassa sīsabhūtaṃ arahattaphalasamāpattiissariyaṭṭhānaṃ, abhibhavanto āvasati, samāpajjati icceva attho.
" Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatī" means having overcome Māra, and being victorious, he dwells by overpowering the supreme stage of that battle—the Arahantship-fruit-attainment—which means he enters upon it.
Chiến thắng hoàn toàn trận chiến đó và an trú (Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatī) nghĩa là chiến thắng hoàn toàn Ma vương, và vì đã chiến thắng, vị ấy an trú, chinh phục và đạt được địa vị tối thượng của quả A-la-hán, tức là đỉnh cao của Thánh đạo, được gọi là trận chiến của Ma vương; nghĩa là nhập định.
Ime ca devasaddā diṭṭhasaccesu devesu pavattanti, visesato suddhāvāsadevesūti veditabbaṃ.
And these devas' exclamations arise among devas who have seen the truth, especially among the Suddhāvāsa devas; this should be understood.
Và cần hiểu rằng những tiếng chư thiên này vang lên giữa các chư thiên đã chứng ngộ chân lý, đặc biệt là giữa các chư thiên Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsadeva).
Gāthāsu mahantanti sīlādiguṇamahattena mahantaṃ.
In the verses, " mahantaṃ" means great through virtues such as morality.
Trong các bài kệ, vĩ đại (mahantaṃ) nghĩa là vĩ đại về các đức tính như giới, v.v.
Vītasāradanti sārajjakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena vigatasārajjaṃ apagatamaṅkubhāvaṃ.
" Vītasāradaṃ" means free from tarnish, free from bashfulness, due to the absence of defilements that cause tarnish.
Không còn phiền muộn (Vītasāradaṃ) nghĩa là không còn phiền muộn, không còn sự bối rối, do không còn các phiền não gây phiền muộn.
Purisājaññāti assādīsu assājānīyādayo viya purisesu ājānīyabhūtā uttamapurisā.
" Purisājaññā" means noble men, supreme among men, like thoroughbreds among horses.
Bậc trượng phu cao quý (Purisājaññā) nghĩa là những bậc tối thượng trong loài người, giống như những con ngựa thuần chủng trong loài ngựa.
Dujjayamajjhabhūti pacurajanehi jetuṃ asakkuṇeyyaṃ kilesavāhiniṃ abhibhavi ajjhotthari.
" Dujjayamajjhabhū" means he overpowered and overwhelmed the army of defilements, which is difficult for many people to conquer.
Chiến thắng đội quân khó thắng (Dujjayamajjhabhū) nghĩa là đã chiến thắng, đã chinh phục đội quân phiền não mà nhiều người khó có thể chiến thắng.
‘‘Ajjayī’’tipi paṭhanti, ajinīti attho.
Some read " Ajjayī," meaning he conquered.
Cũng có bản đọc là ‘‘Ajjayī’’, nghĩa là đã chiến thắng.
Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvaranti lokattayābhibyāpanato diyaḍḍhasahassādivibhāgato ca vipulattā aññehi āvarituṃ paṭisedhetuṃ asakkuṇeyyattā ca anāvaraṃ, maccuno mārassa senaṃ vimokkhena ariyamaggena jetvā yo tvaṃ dujjayaṃ ajayi, tassa namo, te purisājaññāti sambandho.
" Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvaraṃ" is connected as follows: "O you noble man, to whom be homage, you who conquered the unhindered army of Māra, death, by liberation, that army being vast due to its pervading the three worlds and its divisions into a thousand and a half, and being unhindered because it is impossible for others to ward off or resist it."
Đã chiến thắng quân đội của Tử thần, bằng sự giải thoát không bị ngăn che (Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvara) nghĩa là không bị ngăn che vì sự bao trùm ba cõi và sự rộng lớn với các phần như một rưỡi ngàn, v.v., và vì người khác không thể ngăn cản, cấm đoán; liên kết với câu: “Vị nào đã chiến thắng đội quân của Tử thần bằng sự giải thoát, vị ấy đã chiến thắng điều khó thắng, kính lễ bậc trượng phu cao quý đó”.
Itīti vuttappakārena.
" Iti" means in the manner stated.
Như vậy (Itī) nghĩa là theo cách đã nói.
Hi-iti nipātamattaṃ.
" Hi" is merely a particle.
Hi là một từ ngữ không có nghĩa.
Etaṃ pattamānasaṃ adhigatārahattaṃ khīṇāsavaṃ devatā namassantīti vuttamevatthaṃ nigamanavasena dasseti.
This reiterates the meaning already stated, in conclusion: " Devas pay homage" to the one " who has attained his mind's goal," the Arahant, the one whose āsavas are extinguished.
Điều này cho thấy ý nghĩa đã nói, rằng chư thiên kính lễ (devatā namassantī) vị có tâm đã đạt được (pattamānasaṃ), vị A-la-hán đã chứng đắc, vị lậu hoặc đã tận, như một lời kết luận.
Atha vā itīti iminā kāraṇena.
Or alternatively, by this reason of "iti".
Hoặc là, như vậy (itī) nghĩa là vì lý do này.
Kiṃ pana etaṃ kāraṇaṃ?
What then is this reason?
Vậy lý do này là gì?
Namucisenāvijayena pattamānasattaṃ.
The honored state attained through the victory over Namuci's army.
Là việc đã đạt được tâm giải thoát do chiến thắng quân đội của Namuci.
Iminā kāraṇena taṃ devatā namassantīti attho.
The meaning is that for this reason, the deities worship him.
Nghĩa là, vì lý do này, chư thiên kính lễ vị ấy.
Idāni taṃ kāraṇaṃ phalato dassetuṃ ‘‘tañhi tassa na passanti, yena maccuvasaṃ vaje’’ti vuttaṃ.
Now, to show that reason in terms of its result, it was said: "For they do not see that in him, by which he might come under the sway of death."
Bây giờ, để chỉ ra lý do đó từ kết quả, đã nói: ‘‘Họ không thấy điều đó của vị ấy, nhờ đó vị ấy sẽ rơi vào quyền lực của Tử thần’’.
Tassattho – yasmā tassa purisājaññassa paṇidhāya gavesantāpi devā aṇumattampi taṃ kāraṇaṃ na passanti, yena so maccuno maraṇassa vasaṃ vaje upagaccheyya.
Its meaning is: because even deities, searching with aspiration, do not see even the slightest reason in that thoroughbred man by which he might come under the sway of death, or succumb to death.
Ý nghĩa của câu đó là: Vì các vị trời, dù có tìm kiếm với sự chú tâm, cũng không thấy một chút lý do nào khiến bậc trượng phu ấy phải rơi vào quyền lực của tử thần, tức là cái chết.
Tasmā taṃ visuddhidevā namassantīti.
Therefore, those pure deities worship him.
Do đó, các vị trời thanh tịnh (Visuddhidevā) đảnh lễ Ngài.
83. Catutthe yadāti yasmiṃ kāle.
83. In the fourth*, " yadā" means at which time.
83. Trong bài kinh thứ tư, yadā có nghĩa là vào thời điểm nào.
Devoti upapattidevo.
" Devo" means a deva by rebirth.
Devo có nghĩa là vị trời do tái sinh (upapattidevo).
Tayo hi devā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevāti.
There are three kinds of devas: conventional devas, devas by rebirth, and pure devas.
Có ba loại chư thiên: chư thiên ước lệ (sammutidevā), chư thiên tái sinh (upapattidevā), chư thiên thanh tịnh (visuddhidevā).
Tesu sammutidevā nāma rājāno khattiyā.
Among them, " sammutidevā" (conventional devas) are kings and khattiyas.
Trong số đó, chư thiên ước lệ là các vị vua, dòng Sát-đế-lợi.
Upapattidevā nāma cātumahārājikato paṭṭhāya taduparidevā.
" Upapattidevā" (devas by rebirth) are devas from the Cātumahārājika realm upwards.
Chư thiên tái sinh là các vị trời từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên.
Visuddhidevā nāma khīṇāsavā.
" Visuddhidevā" (pure devas) are Arahants.
Chư thiên thanh tịnh là các bậc A-la-hán (khīṇāsavā).
Idha pana kāmāvacaradevo adhippeto.
Here, however, a kāmāvacara deva is intended.
Ở đây, vị trời dục giới được đề cập.
Tena vuttaṃ ‘‘devoti upapattidevo’’ti.
Therefore, it was said: "deva means a deva by rebirth."
Do đó, đã nói rằng ‘‘devo là vị trời do tái sinh’’.
Devakāyāti devasamūhato, devaṭṭhānato vā, devalokatoti attho.
" Devakāyā" means from the assembly of devas, or from the deva realm, or from the deva world.
Devakāyā có nghĩa là từ cộng đồng chư thiên, hoặc từ cảnh giới chư thiên, tức là từ cõi trời.
Samūhanivāsavācako hi ayaṃ kāyasaddo.
Indeed, this word kāya denotes a collection or an abode.
Thật vậy, từ kāya này có nghĩa là cộng đồng hoặc nơi cư trú.
Cavanadhammoti maraṇadhammo, āyukkhayena vā puññakkhayena vā upaṭṭhitamaraṇoti attho.
" Cavanadhammo" means one whose nature is to fall, one whose nature is death, or one whose death is impending due to the exhaustion of life span or the exhaustion of merit.
Cavanadhammo có nghĩa là pháp chết, tức là cái chết hiện hữu do hết tuổi thọ hoặc hết phước báo.
Sake devo devāsane nābhiramatīti attano accharāgaṇehi saddhiṃ kīḷanaparicaraṇakadibbāsane na ramati, na cittassādaṃ labhati.
" Sake devo devāsane nābhiramati" means that the deva does not delight in his own divine couch, where he used to play and associate with his retinue of Apsaras; he finds no joy in his mind.
Sake devo devāsane nābhiramatī có nghĩa là vị trời không còn vui thích trên ngai trời của mình, nơi vị ấy vui đùa và được hầu hạ cùng với các tiên nữ của mình, không còn tìm thấy sự hài lòng trong tâm.
Tassa kira manussagaṇanāya sattahi divasehi maraṇaṃ bhavissatīti imāni pubbanimittāni pātubhavanti.
Indeed, these forewarnings appear to him when his death is to occur in seven human days.
Người ta nói rằng những tướng báo trước này xuất hiện khi vị ấy sắp chết trong bảy ngày theo cách tính của loài người.
So tesaṃ uppattiyā ‘‘evarūpāya nāma sampattiyā vinā bhavissāmī’’ti balavasokābhibhūto hoti.
Upon their appearance, he becomes overwhelmed by intense sorrow, thinking, "I will be without such prosperity!"
Khi những tướng này xuất hiện, vị ấy bị nỗi buồn mãnh liệt xâm chiếm, nghĩ rằng: ‘‘Ta sẽ mất đi sự sung túc như thế này’’.
Tenassa kāye mahāpariḷāho uppajjati, tena sabbato gattehi sedā muccanti.
Then great anguish arises in his body, and therefore sweat is released from all his limbs.
Do đó, một sự nóng bức lớn khởi lên trong thân thể vị ấy, và mồ hôi tiết ra từ khắp các chi.
Cirataraṃ kālaṃ aparicitadukkho taṃ adhivāsetuṃ asakkonto ekacco ‘‘dayhāmi dayhāmī’’ti kandanto paridevanto katthaci assādaṃ alabhanto vijappanto vilapanto tahiṃ tahiṃ āhiṇḍati.
Having been unfamiliar with suffering for a long time, and being unable to endure it, one sometimes wanders hither and thither, crying "I burn! I burn!" lamenting, finding no pleasure anywhere, bewildered and distressed.
Vì đã lâu không quen với khổ đau, một số vị không thể chịu đựng được, la lên ‘‘Ta đang cháy! Ta đang cháy!’’ và than khóc, không tìm thấy niềm vui ở bất cứ đâu, họ đi lang thang đây đó, rên rỉ và than vãn.
Ekacco satiṃ upaṭṭhapetvā kāyavācāhi vikāraṃ akarontopi piyavippayogadukkhaṃ asahanto vihaññamāno vicarati.
Another, even if he establishes mindfulness and commits no impropriety with body or speech, still wanders, tormented and unable to bear the suffering of separation from loved ones.
Một số vị khác, dù thiết lập chánh niệm và không biểu lộ sự biến đổi bằng thân khẩu, vẫn đau khổ và đi lang thang vì không thể chịu đựng được nỗi đau của sự chia ly với người thân yêu.
Imāni pana pubbanimittāni yathā loke mahāpuññānaṃ rājarājamahāmattādīnaṃyeva ukkāpātabhūmicālacandaggāhādīni nimittāni paññāyanti, na sabbesaṃ; evameva mahesakkhadevānaṃyeva paññāyati.
However, these forewarnings, just as in the human world, signs like falling meteors, earthquakes, and lunar eclipses are known only to persons of great merit such as kings, high ministers, and so on, and not to everyone; similarly, they are known only to devas of great power.
Tuy nhiên, những tướng báo trước này, giống như trong thế gian, chỉ xuất hiện đối với những người có đại phước báo như vua chúa, đại thần, v.v., dưới dạng sao băng rơi, động đất, nhật thực, nguyệt thực, v.v., chứ không phải tất cả; cũng vậy, chúng chỉ xuất hiện đối với những vị trời có đại uy lực.
Uppannāni ca tāni ‘‘imāni maraṇassa pubbanimittāni nāmā’’ti keci devā jānanti, na sabbe.
And when they arise, some devas know that "these are called forewarnings of death," but not all.
Và khi chúng xuất hiện, một số vị trời biết rằng ‘‘đây là những tướng báo trước của cái chết’’, chứ không phải tất cả.
Tattha yo mandena kusalakammena nibbatto, so ‘‘idāni ko jānāti, ‘kuhiṃ nibbattissāmī’’’ti bhāyati.
Among them, one reborn with meager wholesome kamma fears, "Who knows where I shall be reborn now?"
Trong số đó, vị nào tái sinh do nghiệp thiện yếu kém thì sợ hãi: ‘‘Bây giờ ai biết được ta sẽ tái sinh ở đâu?’’
Yo pana mahāpuñño, so ‘‘bahuṃ mayā dānaṃ dinnaṃ, sīlaṃ rakkhitaṃ, puññaṃ upacitaṃ, ito cutassa me sugatiyeva pāṭikaṅkhā’’ti na bhāyati na vikampati.
But one with great merit does not fear or tremble, thinking, "Much charity have I given, morality have I guarded, merit have I accumulated; for me, after falling from here, a good destination alone is to be expected."
Còn vị nào có đại phước báo thì không sợ hãi, không run rẩy, nghĩ rằng: ‘‘Ta đã bố thí nhiều, giữ giới, tích lũy công đức; sau khi chết từ đây, ta chắc chắn sẽ có một cõi thiện thú’’.
Evaṃ upaṭṭhitapubbanimittaṃ pana taṃ gahetvā devatā nandanavanaṃ pavesenti sabbadevalokesu nandanavanaṃ atthiyeva.
Having taken such a deva for whom forewarnings have arisen, the deities lead him into the Nandanavana; there is indeed a Nandanavana in all deva worlds.
Sau khi nhận ra vị trời có tướng báo trước đã xuất hiện như vậy, các vị trời đưa vị ấy vào vườn Nandana; thật vậy, trong tất cả các cõi trời đều có vườn Nandana.
Tīhi vācāhi anumodentīti idāni vuccamānehi tīhi vacanehi anumodenti, modaṃ pamodaṃ uppādenti, assāsenti, abhivadanavasena vā taṃkhaṇānurūpaṃ pamodaṃ karonti.
" Tīhi vācāhi anumodenti" means they rejoice with, generate joy and delight, comfort, or express appropriate approval with the three words now to be spoken.
Tīhi vācāhi anumodentī có nghĩa là họ hoan hỷ bằng ba lời nói sắp được nói ra, họ tạo ra niềm vui, sự hân hoan, họ an ủi, hoặc họ bày tỏ sự hoan hỷ phù hợp với thời điểm đó bằng cách chào hỏi.
Keci pana ‘‘anumodentī’’ti padassa ‘‘ovadantī’’ti vadanti.
However, some interpret "anumodenti" as "they admonish."
Một số người lại nói rằng từ ‘‘anumodentī’’ có nghĩa là ‘‘khuyên răn’’ (ovadantī).
Itoti devalokato.
" Ito" means from the deva world.
Ito có nghĩa là từ cõi trời.
Bhoti ālapanaṃ.
" Bho" is an address.
Bho là tiếng gọi.
Sugatinti sundaragatiṃ, manussalokaṃ sandhāya vadanti.
" Sugatiṃ" means a good destination; they speak referring to the human world.
Sugatiṃ có nghĩa là cõi thiện thú, họ nói đến cõi người.
Gacchāti paṭisandhiggahaṇavasena upehi.
" Gacchā" means go, in the sense of attaining rebirth.
Gacchā có nghĩa là hãy đi đến, theo cách tái sinh.
Evaṃ vutteti evaṃ tadā tehi devehi tassa ‘‘ito bho sugatiṃ gacchā’’tiādinā vattabbavacane bhagavatā vutte aññataro nāmagottena apākaṭo tassaṃ parisāyaṃ nisinno anusandhikusalo eko bhikkhu ‘‘ete sugatiādayo bhagavatā avisesato vuttā avibhūtā, handa te vibhūtatare kārāpessāmī’’ti etaṃ ‘‘kiṃnu kho, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
" Evaṃ vutte" means when the Blessed One had thus spoken the words to be said by those devas to him, such as "Go to a good destination from here, Sir," a certain bhikkhu, whose name and lineage were not revealed, seated in that assembly, skilled in connecting the context, said these words: "What, indeed, Venerable Sir," thinking, "These good destinations and so forth, spoken by the Blessed One, are not specified, not made clear; let me have them made clearer."
Evaṃ vutte có nghĩa là khi Đức Thế Tôn nói những lời như vậy, tức là những lời mà các vị trời đã nói với vị ấy: ‘‘Này bạn, hãy đi đến thiện thú từ đây’’, một vị tỳ khưu không rõ tên và dòng họ, ngồi trong hội chúng đó, là người thiện xảo trong việc kết nối các ý nghĩa, nghĩ rằng: ‘‘Những lời như ‘thiện thú’ này đã được Đức Thế Tôn nói một cách tổng quát, chưa được làm rõ; ta hãy làm cho chúng rõ ràng hơn’’, và đã nói những lời như ‘‘Bạch Thế Tôn, điều gì vậy?’’
Saddhādiguṇavisesapaṭilābhakāraṇato devūpapattihetuto ca manussattaṃ devānaṃ abhisammatanti āha ‘‘manussattaṃ kho bhikkhu devānaṃ sugatigamanasaṅkhāta’’nti.
And he said, " Manussattaṃ kho bhikkhu devānaṃ sugatigamanasaṅkhātaṃ" ("Indeed, bhikkhu, humanity is deemed by devas as a good destination"), because the attainment of humanity is a cause for the acquisition of special qualities like faith, and is a condition for rebirth among devas.
Do là nguyên nhân đạt được những phẩm chất đặc biệt như đức tin, và là nguyên nhân tái sinh làm trời, nên địa vị con người được chư thiên chấp nhận, vì vậy Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này tỳ khưu, địa vị con người được chư thiên gọi là sự đi đến thiện thú’’.
Sugatigamanasaṅkhātanti ‘‘sugatigamana’’nti sammā kathitaṃ, vaṇṇitaṃ thomitanti attho.
" Sugatigamanasaṅkhāta" means "sugatigamana" (a good destination) is well spoken, praised, extolled.
Sugatigamanasaṅkhātaṃ có nghĩa là ‘‘sugatigamana’’ được nói đúng đắn, được ca ngợi, được tán dương.
Yaṃ manussabhūtoti ettha yanti kiriyāparāmasanaṃ, tena paṭilabhatīti ettha paṭilabhanakiriyā āmasīyati, yo saddhāpaṭilābhoti attho.
In " Yaṃ manussabhūto," the word " yaṃ" refers to an action; by it, the action of "paṭilabhati" (attains) is referred to, meaning the attainment of faith.
Trong câu Yaṃ manussabhūto, yaṃ là sự liên kết với hành động; do đó, hành động ‘‘đạt được’’ trong paṭilabhatī được đề cập đến, có nghĩa là sự đạt được đức tin.
Manussabhūtoti manussesu uppanno, manussabhāvaṃ vā patto.
" Manussabhūto" means born among humans, or having attained human existence.
Manussabhūto có nghĩa là sinh ra trong loài người, hoặc đạt được trạng thái con người.
Yasmā devaloke uppannānaṃ tathāgatassa dhammadesanā yebhuyyena dullabhā savanāya, na tathā manussānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘manussabhūto’’ti.
Because for those born in the deva world, the teaching of the Dhamma by the Tathāgata is mostly difficult to hear, not so for humans; therefore it was said, "manussabhūto."
Vì đối với những vị sinh ra ở cõi trời, việc nghe pháp của Đức Như Lai thường rất khó, không như loài người, nên đã nói ‘‘manussabhūto’’.
Tathāgatappavedite dhammavinayeti tathāgatena bhagavatā desite sikkhattayasaṅgahe sāsane.
" Tathāgatappavedite dhammavinaye" means in the Dispensation taught by the Blessed One, the Tathāgata, which comprises the three trainings.
Tathāgatappavedite dhammavinaye có nghĩa là trong giáo pháp được Đức Thế Tôn, bậc Như Lai, thuyết giảng, bao gồm ba học pháp (giới, định, tuệ).
Tañhi dhammato anapetattā dhammo ca, āsayānurūpaṃ vineyyānaṃ vinayanato vinayo cāti dhammavinayo, upanissayasampattiyā vā dhammato anapetattā dhammaṃ apparajakkhajātikaṃ vinetīti dhammavinayo.
Because it does not deviate from the Dhamma, it is Dhamma; and because it disciplines those to be disciplined according to their inclinations, it is Vinaya. Thus, Dhamma-Vinaya. Or because, due to the perfection of supporting conditions, it does not deviate from the Dhamma, it disciplines those of lesser defilements, hence Dhamma-Vinaya.
Thật vậy, giáo pháp đó là Dhamma vì không sai khác với Dhamma, và là Vinaya vì giáo hóa những người đáng được giáo hóa phù hợp với khuynh hướng của họ; hoặc là Dhamma-Vinaya vì không sai khác với Dhamma do sự viên mãn của các duyên hỗ trợ, và giáo hóa những người có ít bụi trần.
Dhammeneva vā vinayo, na daṇḍasatthehīti dhammavinayo, dhammayutto vā vinayoti dhammavinayo, dhammāya vā saha maggaphalanibbānāya vinayoti dhammavinayo, mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādidhammato vā pavatto vinayoti dhammavinayo.
Or it is Vinaya solely through Dhamma, not through punishments or weapons, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya endowed with Dhamma, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya accompanied by Dhamma, leading to the paths, fruits, and Nibbāna, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya that proceeds from the Dhamma of great compassion, omniscience, and so forth, hence Dhamma-Vinaya.
Hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya bằng Dhamma, không phải bằng hình phạt; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya phù hợp với Dhamma; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya cùng với Dhamma, tức là đạo, quả và Niết Bàn; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya phát xuất từ Dhamma như đại bi, toàn tri, v.v.
Dhammo vā bhagavā dhammabhūto dhammakāyo dhammassāmī, tassa dhammassa vinayo, na takkiyānanti dhammavinayo, dhamme vā maggaphale nipphādetabbavisayabhūte vā pavatto vinayoti dhammavinayoti vuccati.
Or the Blessed One is the Dhamma, having become Dhamma, having the Dhamma-body, the master of Dhamma; this is the Vinaya of that Dhamma, not of speculative reasoners, hence Dhamma-Vinaya. Or it is called Dhamma-Vinaya because it is Vinaya that operates in the Dhamma, which is the domain to be achieved through the paths and fruits.
Hoặc là Dhamma-Vinaya vì Đức Thế Tôn là Dhamma, là Pháp thân, là chủ của Dhamma, và đây là Vinaya của Dhamma đó, không phải của những người suy luận; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya diễn ra trong Dhamma, tức là đối tượng cần được thành tựu là đạo quả, hoặc trong đối tượng cần được thành tựu.
Tasmiṃ dhammavinaye.
In that Dhamma-Vinaya.
Trong Dhamma-Vinaya đó.
Saddhaṃ paṭilabhatīti ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā saddhaṃ uppādeti.
Gains faith means one generates faith with the thought, "Well-proclaimed is the Dhamma by the Blessed One," and so on.
Saddhaṃ paṭilabhatī có nghĩa là phát khởi đức tin, như ‘‘Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng là khéo nói’’.
Saddho hi imasmiṃ dhammavinaye yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthe ārādhessati.
For indeed, one who, being faithful, practices in this Dhamma-Vinaya as instructed will realize the happiness pertaining to this life, to the next, and the ultimate goal.
Thật vậy, người có đức tin, khi thực hành theo lời dạy trong Dhamma-Vinaya này, sẽ đạt được những lợi ích tối thượng trong hiện tại và vị lai.
Suladdhalābhasaṅkhātanti ettha yathā hiraññasuvaṇṇakhettavatthādilābho sattānaṃ upabhogasukhaṃ āvahati, khuppipāsādidukkhaṃ paṭibāhati, dhanadāliddiyaṃ vūpasameti, muttādiratanapaṭilābhahetu hoti, lokasantatiñca āvahati; evaṃ lokiyalokuttarā saddhāpi yathāsambhavaṃ lokiyalokuttaraṃ vipākasukhamāvahati, saddhādhurena paṭipannānaṃ jātijarādidukkhaṃ paṭibāhati, guṇadāliddiyaṃ vūpasameti, satisambojjhaṅgādiratanapaṭilābhahetu hoti, lokasantatiñca āvahati.
Here, termed a well-gained acquisition: just as the acquisition of gold, silver, fields, and land brings happiness of enjoyment to beings, wards off suffering like hunger and thirst, alleviates poverty, becomes a cause for the acquisition of gems like pearls, and brings about the continuation of the world; so too, mundane and supramundane faith, as appropriate, brings about mundane and supramundane resultant happiness, wards off suffering like birth and old age for those who practice with faith as their guide, alleviates the poverty of virtues, becomes a cause for the acquisition of gems like mindfulness and the bojjhaṅgas, and brings about the continuation of the world.
Trong câu “Suladdhalābhasaṅkhāta” (được gọi là sự lợi đắc tốt lành), cũng như sự lợi đắc vàng bạc, ruộng đất, v.v., mang lại hạnh phúc hưởng thụ cho chúng sinh, đẩy lùi khổ đau như đói khát, xoa dịu sự nghèo nàn về tài sản, là nhân để đạt được các châu báu như ngọc trai, v.v., và mang lại sự liên tục trong thế gian; tương tự, tín (saddhā) thuộc thế gian và siêu thế cũng mang lại hạnh phúc quả báo thế gian và siêu thế tùy theo khả năng, đẩy lùi khổ đau như sinh, già, v.v., cho những người thực hành với tín là chủ đạo, xoa dịu sự nghèo nàn về các công đức, là nhân để đạt được các châu báu như niệm giác chi (satisambojjhaṅga), v.v., và mang lại sự liên tục trong thế gian.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Evaṃ saddhāpaṭilābhassa suladdhalābhatā veditabbā.
Thus, the acquisition of faith should be understood as a well-gained acquisition.
Như vậy, sự đạt được tín phải được hiểu là sự lợi đắc tốt lành.
Yasmā panāyaṃ saddhāpaṭilābho anugāmiko anaññasādhāraṇo sabbasampattihetu, lokiyassa ca hiraññasuvaṇṇādidhanalābhassa kāraṇaṃ.
Moreover, since this acquisition of faith is consequent, not shared by others, and the cause of all attainments, it is also the cause of the acquisition of mundane wealth like gold and silver.
Và bởi vì sự đạt được tín này là tùy hành, không ai khác chia sẻ được, là nhân của mọi sự thành tựu, và là nguyên nhân của sự lợi đắc tài sản thế gian như vàng bạc, v.v.
Saddhoyeva hi dānādīni puññāni katvā uḷāruḷāravittūpakaraṇāni adhigacchati, tehi ca attano paresañca atthameva sampādeti.
For it is the faithful person who, having performed merits such as giving, acquires magnificent and ample resources, and thereby accomplishes his own and others' welfare.
Chính người có tín đã thực hành các công đức như bố thí, v.v., và đạt được những tài sản và phương tiện thù thắng, và với những điều đó, người ấy hoàn thành lợi ích cho bản thân và cho người khác.
Assaddhassa pana tāni anatthāvahāni honti, idha ceva samparāye cāti, evampi saddhāya suladdhalābhatā veditabbā.
However, for the faithless, these lead to harm, both in this life and the next. Thus, in this way too, faith's being a well-gained acquisition should be understood.
Tuy nhiên, đối với người không có tín, những điều đó lại mang đến tai họa, cả ở đời này và đời sau; như vậy, sự lợi đắc tốt lành của tín cũng phải được hiểu.
Tathā hi –
And so it is:
Thật vậy:
Idāni yāya saddhāya sāsane kusaladhammesu suppatiṭṭhito nāma hoti niyāmokkantiyā, taṃ saddhaṃ dassetuṃ ‘‘sā kho panassā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the kind of faith by which one becomes well-established in wholesome states in the Dispensation, leading to the assurance of emancipation, "And that faith of his..." and so on, is said.
Bây giờ, để chỉ ra loại tín mà nhờ đó người ta được an lập vững chắc trong các thiện pháp trong giáo pháp, với sự nhập vào chánh định (niyāmokkantiyā), nên câu “sā kho panassā” (tín ấy của người ấy) v.v., đã được nói.
Tattha assāti imassa bhaveyyāti attho.
Here, of his means "may it be."
Ở đây, assā (của người ấy) có nghĩa là “nên có”.
Niviṭṭhāti abhiniviṭṭhā cittasantānaṃ anupaviṭṭhā.
Engrained means firmly rooted, penetrated into the stream of consciousness.
Niviṭṭhā (đã an trú) có nghĩa là đã thâm nhập, đã đi vào dòng tâm thức.
Mūlajātāti jātamūlā.
Rooted means having taken root.
Mūlajātā (đã sinh gốc rễ) có nghĩa là đã có gốc rễ sinh ra.
Kiṃ pana saddhāya mūlaṃ nāma?
What, then, is the root of faith?
Vậy cái gì là gốc rễ của tín?
Saddheyyavatthusmiṃ okappanahetubhūto upāyamanasikāro.
It is the appropriate attention (yonisomanasikāra) that serves as the cause for firmly establishing the mind in the object of faith.
Đó là sự tác ý đúng đắn (upāyamanasikāra) là nhân của sự tin tưởng vào đối tượng đáng tin.
Apica sappurisasevanā saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattīti cattāri sotāpattiyaṅgāni mūlāni veditabbāni.
Moreover, the four factors of stream-entry—associating with good people, listening to the true Dhamma, appropriate attention, and practicing in accordance with the Dhamma—should be understood as the roots.
Hơn nữa, bốn chi phần của quả Dự Lưu (sotāpattiyaṅga) – thân cận bậc thiện trí, nghe chánh pháp, tác ý đúng đắn, và thực hành tùy pháp – phải được hiểu là những gốc rễ.
Patiṭṭhitāti ariyamaggādhigamena kenaci akampanīyabhāvena avaṭṭhitā.
Established means unshakeable due to the attainment of the noble path, having settled firmly.
Patiṭṭhitā (đã an lập) có nghĩa là đã vững chắc, không thể lay chuyển bởi bất cứ ai thông qua sự chứng đắc Thánh đạo.
Tenevāha ‘‘daḷhā asaṃhāriyā’’ti.
Therefore, it is said: "firm and unshakeable."
Chính vì thế mà nói “kiên cố, không thể bị lung lay”.
Daḷhāti thirā.
Firm means stable.
Daḷhā (kiên cố) có nghĩa là vững chắc.
Asaṃhāriyāti kenaci saṃharituṃ vā hāpetuṃ vā apanetuṃ vā asakkuṇeyyā.
Unshakeable means unable to be moved, diminished, or removed by anyone.
Asaṃhāriyā (không thể bị lung lay) có nghĩa là không thể bị bất cứ ai làm cho lung lay, làm cho suy giảm hay làm cho mất đi.
Iti te devā tassa sotāpattimaggasamadhigamaṃ āsīsantā evaṃ vadanti.
Thus, those devas, wishing for his attainment of the stream-entry path, speak in this manner.
Như vậy, các vị chư thiên ấy, mong muốn sự chứng đắc Dự Lưu đạo của vị ấy, đã nói như thế.
Attano devaloke kāmasukhūpabhogārahameva hi ariyapuggalaṃ te icchanti.
Indeed, they desire a noble individual to be worthy of enjoying sensual pleasures in their deva realm.
Thật vậy, các vị ấy mong muốn một bậc Thánh nhân xứng đáng hưởng thụ hạnh phúc dục lạc trong cõi trời của mình.
Tenāha ‘‘ehi, deva, punappuna’’nti.
Therefore, they say, "Come, deva, again and again."
Vì thế mà nói “hãy đến, thiên nhân, nhiều lần nữa”.
Gāthāsu puññakkhayamaraṇampi jīvitindriyupacchedeneva hotīti āha ‘‘cavati āyusaṅkhayā’’ti.
In the verses, even the exhaustion of merit leading to death occurs by the cutting off of the life faculty, thus it says "falls due to the exhaustion of life."
Trong các bài kệ, cái chết do hết phước cũng là do sự đoạn tuyệt của mạng căn, nên nói “cavati āyusaṅkhayā” (chết do hết tuổi thọ).
Anumodatanti anumodantānaṃ.
Rejoice means of those who rejoice.
Anumodata (hãy tùy hỷ) có nghĩa là của những người tùy hỷ.
Manussānaṃ sahabyatanti manussehi sahabhāvaṃ.
Companionship with humans means being together with humans.
Manussānaṃ sahabyata (sự đồng hành với loài người) có nghĩa là sự cùng tồn tại với loài người.
Saha byetīti sahabyo, sahapavattanako, tassa bhāvo sahabyatā.
Saha byeti (goes together) means sahabyo (companion), one who proceeds together, and the state of that is sahabyatā (companionship).
Sahabyo là cùng tồn tại, cùng hiện hữu; sahabyatā là trạng thái của sự cùng tồn tại.
Niviṭṭhassāti niviṭṭhā bhaveyya.
Engrained means it should be ingrained.
Niviṭṭhassā (của người đã an trú) có nghĩa là “nên an trú”.
Yāvajīvanti yāva jīvitappavattiyā, yāva parinibbānāti attho.
Lifelong means as long as life continues, until parinibbāna, is the meaning.
Yāvajīva (suốt đời) có nghĩa là cho đến khi sự sống còn tiếp diễn, tức là cho đến khi nhập Niết-bàn.
Appamāṇanti sakkaccaṃ bahuṃ uḷāraṃ bahukkhattuñca karaṇavasena pamāṇarahitaṃ.
Immeasurable means limitless due to being performed carefully, extensively, grandly, and repeatedly.
Appamāṇa (vô lượng) có nghĩa là không có giới hạn về số lượng do thực hành một cách cẩn trọng, nhiều, thù thắng và nhiều lần.
Nirūpadhinti kilesūpadhirahitaṃ, suvisuddhaṃ nimmalanti attho.
Without substratum means free from the substratum of defilements (kilesūpadhi), meaning very pure and undefiled.
Nirūpadhi (không có chấp thủ) có nghĩa là không có phiền não chấp thủ (kilesūpadhi), tức là rất thanh tịnh, không nhiễm ô.
Yasmā pana te devā mahaggatakusalaṃ na icchanti kāmalokasamatikkamanato, kāmāvacarapuññameva icchanti, tasmā evamettha attho veditabbo – ‘‘ito devalokato cuto manussesu uppajjitvā viññutaṃ patto kāyaduccaritādiṃ sabbaṃ duccaritaṃ pahāya kāyasucaritādiṃ sabbaṃ sucaritaṃ uḷāraṃ vipulaṃ upacinitvā ariyamaggena āgatasaddho bhavāhī’’ti.
Since those devas do not desire magnified wholesome deeds (mahaggata kusala) because they transcend the sense-sphere, but only desire sense-sphere merit, the meaning here should be understood thus: "Having passed away from this deva realm, having arisen among humans, and having attained understanding, abandon all misconduct such as bodily misconduct, and accumulate all good conduct such as bodily good conduct, making it grand and extensive, and may you be one whose faith has come through the noble path."
Bởi vì các vị chư thiên ấy không mong muốn thiện pháp cao thượng (mahaggatakusala) vì nó vượt qua cõi dục, mà chỉ mong muốn phước báo thuộc dục giới, nên ý nghĩa ở đây phải được hiểu như sau: “Này thiên nhân, sau khi chết từ cõi trời này, hãy tái sinh vào loài người, đạt được trí tuệ, từ bỏ mọi ác hạnh như thân ác hạnh, v.v., tích lũy mọi thiện hạnh như thân thiện hạnh, v.v., một cách thù thắng, rộng lớn, và hãy trở thành người có tín đã đạt được Thánh đạo.”
Yasmā pana lokuttaresu paṭhamamaggaṃ dutiyamaggampi vā icchanti attano devalokūpapattiyā anativattanato, tasmā tesampi vasena ‘‘appamāṇaṃ nirūpadhi’’ntipadānaṃ attho veditabbo – pamāṇakarānaṃ diṭṭhekaṭṭhaoḷārikakāmarāgādikilesānaṃ upacchedena appamāṇaṃ, sattamabhavato vā uppajjanārahassa khandhūpadhissa taṃnibbattakaabhisaṅkhārūpadhissa taṃtaṃmaggavajjhakilesūpadhissa ca pahānena tesaṃ anibbattanato nirupadhisaṅkhātanibbānasannissitattā ca nirupadhīti.
However, since they desire the first noble path or even the second noble path among the supramundane paths, as this does not transcend their rebirth in the deva realm, the meaning of the terms "immeasurable" and "without substratum" should also be understood in their context thus: immeasurable by the eradication of defilements such as ordinary gross sensual craving that creates limitations; or without substratum due to the abandonment of the substratum of aggregates (khandhūpadhi) that would be suitable to arise in a seventh existence, and the substratum of volitional formations (abhisaṅkhārūpadhi) that produce them, and the substratum of defilements (kilesūpadhi) that are abandoned by those respective paths, leading to their non-production, and also due to being based on Nibbāna which is termed "without substratum."
Bởi vì các vị ấy mong muốn Đạo thứ nhất hoặc Đạo thứ hai trong các pháp siêu thế, vì điều đó không vượt quá sự tái sinh vào cõi trời của họ, nên ý nghĩa của các từ “appamāṇaṃ nirūpadhi” cũng phải được hiểu theo quan điểm của họ: Appamāṇaṃ (vô lượng) do đoạn trừ các phiền não chấp thủ (kilesūpadhi) thô thiển như dục ái chấp thủ (kāmarāgādikilesa) có giới hạn trong hiện tại; hoặc nirūpadhi (không có chấp thủ) do sự đoạn trừ chấp thủ uẩn (khandhūpadhi) xứng đáng tái sinh đến đời thứ bảy, chấp thủ hành (abhisaṅkhārūpadhi) tạo ra chấp thủ uẩn đó, và chấp thủ phiền não (kilesūpadhi) bị đoạn trừ bởi các Đạo tương ứng, khiến chúng không tái sinh, và do nương tựa vào Niết-bàn được gọi là không chấp thủ.
Evaṃ accantameva apāyadvārapidhāyakaṃ kammaṃ dassetvā idāni saggasampattinibbattakakammaṃ dassetuṃ ‘‘tato opadhika’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus shown the kamma that utterly closes the doors to the lower realms, now, to show the kamma that produces the blessings of heaven, "Then, generative of substratum" and so on, is said.
Sau khi chỉ ra nghiệp hoàn toàn đóng cửa ác đạo như vậy, bây giờ để chỉ ra nghiệp tạo ra sự thành tựu cõi trời, câu “tato opadhika” (sau đó, nghiệp có chấp thủ) v.v., đã được nói.
Tattha opadhikanti upadhivepakkaṃ attabhāvasampattiyā ceva bhogasampattiyā ca nibbattakanti attho.
Here, generative of substratum (opadhika) means ripening into a substratum, meaning producing the attainment of an individual existence (attabhāvasampatti) and the attainment of possessions (bhogasampatti).
Ở đây, opadhika (có chấp thủ) có nghĩa là nghiệp có quả báo chấp thủ, tức là nghiệp tạo ra sự thành tựu về thân và sự thành tựu về tài sản.
Upadhīti hi attabhāvo vuccati.
For substratum (upadhi) is used to mean individual existence.
Thật vậy, upadhi (chấp thủ) được gọi là thân.
Yathāha ‘‘santekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhisampattipaṭibāhitāni na vipaccantī’’ti (vibha. 810).
As it is said, "There are certain evil actions undertaken which are hindered by the attainment of a substratum and do not ripen."
Như đã nói: “Có một số ác nghiệp được thực hành, bị cản trở bởi sự thành tựu chấp thủ, không cho quả báo.”
Kāmaguṇāpi.
Sensual pleasures also.
Các dục lạc cũng vậy.
Yathāha ‘‘upadhīhi narassa socanā’’ti (saṃ. ni. 1.12; su. ni. 34).
As it is said, "Man's sorrow comes from substrata."
Như đã nói: “Sự than khóc của con người là do các chấp thủ.”
Tatrāyaṃ vacanattho – upadhīyati ettha sukhadukkhanti upadhi, attabhāvo kāmaguṇā ca.
Herein is the meaning of the term: upadhiyati ettha sukhadukkhaṃ (happiness and suffering are based here) means upadhi, which refers to individual existence and sensual pleasures.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là: upadhi là nơi mà hạnh phúc và khổ đau được nương tựa, đó là thân và các dục lạc.
Upadhikaraṇaṃ sīlaṃ etassa, upadhiṃ vā arahatīti opadhikaṃ, puññaṃ, taṃ bahuṃ uḷāraṃ katvā.
Moral conduct that causes accumulation for him, or that which is worthy of accumulation is opadhika (merit); having made that merit abundant and vast.
Opadhika là phước đức, có giới là nguyên nhân của chấp thủ này, hoặc xứng đáng với chấp thủ, hãy thực hành phước đức ấy một cách rộng lớn, thù thắng.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Dānena.
By giving.
Bằng bố thí (dānena).
Dānañhi itarehi sukaranti evaṃ vuttaṃ.
For giving is indeed easier than other things; thus it is said.
Bố thí dễ thực hiện hơn các pháp khác, nên đã nói như vậy.
Dānenāti vā padena abhayadānampi vuttaṃ, na āmisadānamevāti sīlassāpi saṅgaho daṭṭhabbo.
Or by the word "giving," the giving of fearlessness is also intended, not merely the giving of material things; thus, the inclusion of moral conduct should also be understood.
Hoặc, với từ “dānena” (bằng bố thí) cũng nói đến bố thí vô úy (abhayadāna), không chỉ bố thí vật chất (āmisadāna), nên phải hiểu là bao gồm cả giới (sīla).
Yasmā pana te devā asurakāyahāniṃ ekanteneva devakāyapāripūriñca icchanti, tasmā tassa upāyaṃ dassentā ‘‘aññepi macce saddhamme, brahmacariye nivesayā’’ti dhammadāne niyojenti.
But because those devas desire the decrease of the asura realm and the absolute fulfillment of the deva realm, therefore, showing the means for that, they exhort to the giving of Dhamma, saying, "Settle other mortals in the True Dhamma and in the holy life."
Bởi vì các vị chư thiên ấy mong muốn sự suy giảm của loài A-tu-la và sự đầy đủ tuyệt đối của loài thiên nhân, nên để chỉ ra phương tiện đó, họ khuyến khích bố thí pháp (dhammadāna) bằng cách nói: “aññepi macce saddhamme, brahmacariye nivesayā” (hãy an lập những người phàm phu khác vào chánh pháp, vào Phạm hạnh).
Yadā vidūti yasmiṃ kāle devā devaṃ cavantaṃ vidū vijāneyyuṃ, tadā imāya yathāvuttāya anukampāya dukkhāpanayanakamyatāya ‘‘deva, ime devakāye punappunaṃ uppajjanavasena ehi āgacchāhī’’ti ca anumodentīti.
"When they knew": At the time when the devas would know the deva about to fall, then, with such compassion and desire to remove suffering as described, they would approve, saying, "O deva, may you come again and again by being reborn into these deva realms!"
Yadā vidū (khi biết) có nghĩa là khi các vị chư thiên biết, nhận ra rằng vị thiên nhân ấy đang chết, thì lúc đó, với lòng từ bi như đã nói, với mong muốn loại bỏ khổ đau, họ tùy hỷ mà nói: “Này thiên nhân, hãy đến, tức là hãy tái sinh nhiều lần vào các thiên chúng này.”
84. Pañcame loketi ettha tayo lokā – sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti.
In the fifth discourse, concerning "the world" (loke), there are three worlds: the sentient world (sattaloka), the conditioned world (saṅkhāraloka), and the spatial world (okāsaloka).
84. Trong kinh thứ năm, từ loke (trong thế gian) có ba loại thế gian: chúng sinh thế gian (sattaloka), hành thế gian (saṅkhāraloka), và không gian thế gian (okāsaloka).
Tesu indriyabaddhānaṃ rūpadhammānaṃ arūpadhammānaṃ rūpārūpadhammānañca santānavasena vattamānānaṃ samūho sattaloko, pathavīpabbatādibhedo okāsaloko, ubhayepi khandhā saṅkhāraloko.
Among these, the aggregate of sentient beings comprising form-phenomena, formless-phenomena, and mixed form-and-formless phenomena, existing in continuity and bound by sense faculties, is the sentient world; the spatial world is distinguished by earth, mountains, and so forth; both aggregates are the conditioned world.
Trong số đó, chúng sinh thế gian là tập hợp của các pháp sắc và pháp vô sắc, các pháp sắc và vô sắc đang vận hành theo dòng tương tục, bị ràng buộc bởi các căn; không gian thế gian là sự phân biệt như đất, núi, v.v.; cả hai uẩn (khandha) đều là hành thế gian.
Tesu sattaloko idha adhippeto.
Among these, the sentient world is intended here.
Trong số đó, chúng sinh thế gian được đề cập ở đây.
Tasmā loketi sattaloke.
Therefore, "in the world" means in the sentient world.
Do đó, loke (trong thế gian) có nghĩa là trong chúng sinh thế gian.
Tatthāpi na devaloke, na brahmaloke, manussaloke.
Even there, not in the deva world, not in the brahma world, but in the human world.
Và ở đó, không phải trong cõi trời, không phải trong cõi Phạm thiên, mà là trong cõi người.
Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe.
Even in the human world, not in another cakkavāḷa, but in this very cakkavāḷa.
Ngay cả trong cõi người, không phải trong một vũ trụ khác, mà chính là trong vũ trụ này.
Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa aparena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimadese uppajjati tathāgato.
Even there, not in all places, but in the Middle Country (Majjhimadesa), which is thus delimited: "To the east is a market town named Gajaṅgala, beyond that are the Mahāsālā, and beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the southeast is a river named Sallavatī, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the south is a market town named Setakaṇṇika, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the west is a brahmin village named Thūṇa, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the north is a mountain named Usiraddhaja, beyond that are the borderlands; within this is the middle." The Tathāgata arises in this Middle Country, which is three hundred yojanas in length, two hundred and fifty yojanas in width, and nine hundred yojanas in circumference.
Ở đó cũng không phải ở tất cả mọi nơi, mà là ở vùng trung tâm được giới hạn như sau: về phía đông là thị trấn tên Gajaṅgala, phía sau đó là Mahāsālā, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía đông nam là con sông tên Sallavatī, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía nam là thị trấn tên Setakaṇṇika, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía tây là làng Bà-la-môn tên Thūṇa, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía bắc là ngọn núi tên Usiraddhaja, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm. Trong vùng trung tâm được giới hạn như vậy, có chiều dài ba trăm do-tuần (yojana), chiều rộng hai trăm rưỡi do-tuần, chu vi chín trăm do-tuần, một vị Như Lai (Tathāgata) xuất hiện.
Na kevalañca tathāgatova paccekabuddhā aggasāvakā asītimahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattirājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti.
Not only the Tathāgata, but also Paccekabuddhas, Chief Disciples, the eighty Great Elders, the mother of the Buddha, the father of the Buddha, Cakkavatti kings, and other distinguished brahmins and householders attain realization here.
Không chỉ một vị Như Lai mà ngay cả các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), các vị Thượng Thủ Thanh Văn (Aggasāvaka), tám mươi vị Đại Trưởng Lão (Asītimahāthera), Phật mẫu, Phật phụ, các vị Chuyển Luân Thánh Vương (Cakkavattirājā) và các vị Bà-la-môn, gia chủ đã đạt được cốt lõi (sārappatta) khác cũng đều xuất hiện ở đây.
Idha pana tathāgatavāreyeva sabbatthakavasena ayaṃ nayo labbhati, itaresu ekadesavasena.
However, this method (of interpretation) is taken here in the sense of 'for all' particularly for the Tathāgata, and 'for a part' in the case of others.
Tuy nhiên, ở đây, cách giải thích này được áp dụng chủ yếu cho trường hợp của Như Lai, còn đối với các vị khác thì chỉ áp dụng cho một phần.
Apica uppajjamāno nāma uppajjati nāma uppanno nāmāti ayaṃ pabhedo veditabbo.
Furthermore, the distinction between one who is arising (uppajjamāno), one who arises (uppajjati), and one who has arisen (uppanno) should be understood.
Hơn nữa, cần hiểu sự phân biệt này: đang xuất hiện (uppajjamāno), xuất hiện (uppajjati), và đã xuất hiện (uppanno).
Tathāgato hi mahābhinīhāraṃ karonto, buddhakare dhamme pariyesanto, pāramiyo pūrento, pañca mahāpariccāge pariccajanto, ñātatthacariyaṃ caranto, lokatthacariyaṃ, buddhatthacariyaṃ koṭiṃ pāpento, pāramiyo pūretvā tusitabhavane tiṭṭhanto, tato otaritvā carimabhave paṭisandhiṃ gaṇhanto, agāramajjhe vasanto, abhinikkhamanto, mahāpadhānaṃ padahanto, paripakkañāṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha mārabalaṃ vidhamento paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaranto, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhento, pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā anekākāraṃ sabbasaṅkhāre sammasitvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhanto yāva anāgāmiphalaṃ sacchikarontopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma.
For instance, the Tathāgata, when making the Great Vow, seeking the qualities that lead to Buddhahood, fulfilling the Pāramīs, performing the five great renunciations, accomplishing the welfare of relatives, the welfare of the world, and the welfare of Buddhahood to their peak, having fulfilled the Pāramīs and residing in the Tusita heaven, then descending from there and taking rebirth in the final existence, dwelling in a household, going forth, striving with great effort, with fully ripened knowledge ascending the Bodhi maṇḍala, dispelling the forces of Māra, recollecting past lives in the first watch of the night, purifying the divine eye in the middle watch, and in the last watch comprehending dependent origination, contemplating all conditioned things in various ways, penetrating the stream-entry path, even until realizing the non-returner fruit—is still called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the Arahantship path, he "arises" (uppajjati); and at the moment of the Arahantship fruit, he "has arisen" (uppanno).
Thật vậy, khi một vị Như Lai thực hiện lời đại nguyện (mahābhinīhāra), tìm kiếm các pháp tạo thành Phật quả, hoàn thành các ba-la-mật (pāramī), thực hành năm đại hy sinh (pañca mahāpariccāga), thực hiện lợi ích cho bà con (ñātatthacariya), lợi ích cho thế gian (lokatthacariya), lợi ích cho Phật quả (buddhatthacariya) đến tột cùng, sau khi hoàn thành các ba-la-mật, ngài an trú trong cõi trời Tusita, từ đó giáng trần và tái sinh trong kiếp cuối cùng, an trú giữa gia đình, xuất gia, tinh tấn thực hành đại hạnh (mahāpadhāna), với trí tuệ chín muồi, ngài lên Bồ-đề đạo tràng (bodhimaṇḍa), đánh bại quân ma, trong canh đầu ngài nhớ lại các đời sống quá khứ (pubbenivāsa), trong canh giữa ngài thanh tịnh thiên nhãn (dibbacakkhu), trong canh cuối ngài quán chiếu trí tuệ vào Duyên khởi (paṭiccasamuppāda), suy xét mọi hành (sabbasaṅkhāra) dưới nhiều khía cạnh, chứng đắc Sơ đạo (Sotāpattimagga) cho đến khi chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmiphala), ngài vẫn được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc A-la-hán đạo (Arahattamaggakkhaṇa), ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); còn vào khoảnh khắc A-la-hán quả (Arahattaphalakkhaṇa), ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīnaṃ uppādanakiccaṃ atthi, saheva pana arahattamaggena sakalopi buddhaguṇarāsi āgatova nāma hoti.
For Buddhas, unlike disciples, there is no progressive process of developing powers of psychic accomplishment and knowledge; rather, the entire multitude of Buddha-qualities arises simultaneously with the Arahantship path.
Đối với các vị Phật, không có việc phải tuần tự tạo ra các thần thông trí tuệ (iddhividhañāṇā) như các vị Thanh Văn; mà toàn bộ khối Phật quả (buddhaguṇarāsi) đã đến cùng với khoảnh khắc A-la-hán đạo.
Tasmā te nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppannā nāma honti.
Therefore, having completed all their tasks, they are said to "have arisen" at the moment of the Arahantship fruit.
Do đó, vì đã hoàn thành mọi việc, các ngài được gọi là đã xuất hiện vào khoảnh khắc A-la-hán quả.
Idha arahattaphalakkhaṇaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vutto.
Here, "uppajjati" (arises) is used with reference to the moment of the Arahantship fruit.
Ở đây, từ "uppajjati" (xuất hiện) được nói đến để chỉ khoảnh khắc A-la-hán quả.
Uppanno hotīti ayañhettha attho.
The meaning here is "he has arisen."
Ý nghĩa ở đây là "đã xuất hiện".
Sāvakopi khīṇāsavo sāvakabodhiyā hetubhūte puññasambhāre sambharanto pubbayogaṃ pubbacariyaṃ gatapaccāgatavattaṃ pūrento carimabhave nibbattanto anukkamena viññutaṃ patvā saṃsāre ādīnavaṃ disvā pabbajjāya cetayamāno pabbajjaṃ matthakaṃ pāpetvā sīlādīni paripūrento dhutadhamme samādāya vattamāno jāgariyaṃ anuyuñjanto ñāṇāni nibbattento vipassanaṃ paṭṭhapetvā heṭṭhimamagge adhigacchantopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma.
A disciple, too, one whose defilements are destroyed, accumulating the meritorious factors that are the causes of disciple-enlightenment, fulfilling past aspirations, past conduct, and the practice of coming and going (between existences), being born in the final existence, gradually attaining insight, seeing the danger in Saṃsāra, aspiring to renunciation, bringing renunciation to completion, fulfilling moral conduct and other virtues, undertaking and observing the ascetic practices (dhutaṅga), engaging in wakefulness, generating knowledge, establishing insight, and realizing the lower paths—is still called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the Arahantship path, he "arises" (uppajjati); and at the moment of the Arahantship fruit, he "has arisen" (uppanno).
Một vị Thanh Văn (Sāvaka) đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava), khi tích lũy các phước báu làm nhân cho Thanh Văn Bồ-đề (sāvakabodhi), hoàn thành các thiện nghiệp đời trước (pubbayoga), các hạnh tu đời trước (pubbacariya), các giới hạnh đi và đến (gatapaccāgatavatta), khi tái sinh trong kiếp cuối cùng, tuần tự đạt được sự hiểu biết (viññuta), nhìn thấy sự nguy hiểm trong vòng luân hồi (saṃsāra), phát tâm xuất gia, hoàn thành việc xuất gia, viên mãn giới luật và các pháp khác, thực hành các pháp đầu đà (dhutadhamma), chuyên cần thức tỉnh (jāgariya), phát sinh các trí tuệ, thiết lập pháp quán (vipassanā), và chứng đắc các đạo thấp hơn, ngài vẫn được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc A-la-hán đạo, ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); còn vào khoảnh khắc A-la-hán quả, ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Sekkho pana pubbūpanissayato paṭṭhāya yāva gotrabhuñāṇā uppajjamāno nāma, paṭhamamaggakkhaṇe uppajjati nāma, paṭhamaphalakkhaṇato paṭṭhāya uppanno nāma.
A trainee (sekha), however, from the point of his past strong inclinations up to the knowledge of lineage-change (gotrabhū-ñāṇa), is called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the first path, he "arises" (uppajjati); and from the moment of the first fruit onwards, he "has arisen" (uppanno).
Còn đối với vị Hữu học (Sekkha), từ khi có nhân duyên đời trước (pubbūpanissaya) cho đến trí chuyển dòng (gotrabhuñāṇa), ngài được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc Sơ đạo (paṭhamamaggakkhaṇa), ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); và từ khoảnh khắc Sơ quả (paṭhamaphalakkhaṇa) trở đi, ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Ettāvatā ‘‘tayome, bhikkhave, puggalā loke uppajjamānā uppajjantī’’ti padānaṃ attho vutto hoti.
Thus far, the meaning of the phrases "these three persons, monks, arising, arise in the world" has been explained.
Cho đến đây, ý nghĩa của các từ "Này các Tỳ-kheo, ba hạng người này đang xuất hiện, sẽ xuất hiện trên thế gian" đã được giải thích.
Idāni bahujanahitāyātiādīsu bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya.
Now, regarding "bahujanahitāyā" and so on, "for the benefit of the many" (bahujanahitāyā) means for the welfare of the multitude.
Bây giờ, trong các từ bahujanahitāyā (vì lợi ích của nhiều người) v.v., bahujanahitāyā nghĩa là vì lợi ích của đại chúng.
Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya.
"For the happiness of the many" (bahujanasukhāyā) means for the happiness of the multitude.
Bahujanasukhāyā (vì hạnh phúc của nhiều người) nghĩa là vì hạnh phúc của đại chúng.
Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca.
"Out of compassion for the world" (lokānukampāya) means out of compassion for the sentient world.
Lokānukampāyā (vì lòng bi mẫn đối với thế gian) nghĩa là vì lòng bi mẫn đối với thế gian chúng sinh.
Katarasattalokassāti?
For which sentient world?
Thế gian chúng sinh nào?
Yo tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā dhammaṃ paṭivijjhati, amatapānaṃ pivati, tassa.
For that which, having heard the Tathāgata's teaching, penetrates the Dhamma and drinks the deathless draught.
Là thế gian của những chúng sinh đã nghe pháp của Như Lai, đã chứng đắc pháp, đã uống nước cam lồ.
Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttantadesanāya aññātakoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammaṃ paṭivijjhiṃsu.
Indeed, with the Blessed One's discourse on the Dhammacakkappavattana Sutta, eighteen brahma-myriads, led by Aññāta Koṇḍañña, penetrated the Dhamma.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn thuyết giảng Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasuttanta), mười tám ức chư Phạm thiên (brahmakoṭi), đứng đầu là Aññātakoṇḍañña, đã chứng đắc pháp.
Evaṃ yāva subhaddaparibbājakavinayanā dhammaṃ paṭividdhasattānaṃ gaṇanā natthi, mahāsamayasuttantadesanāyaṃ maṅgalasuttaṃ, cūḷarāhulovādaṃ, samacittadesanāyanti imesu catūsu ṭhānesu abhisamayaṃ pattasattānaṃ paricchedo natthi.
In this way, up to the taming of Subhadda the wanderer, there is no reckoning of the sentient beings who penetrated the Dhamma. In the discourse of the Mahāsamaya Sutta, the Maṅgala Sutta, the Cūḷarāhulovāda Sutta, and the Samacitta-desanā, there is no limit to the sentient beings who attained realization.
Tương tự, từ khi điều phục Subhadda du sĩ (Subhaddaparibbājaka) trở đi, số lượng chúng sinh chứng đắc pháp là vô số; trong bài thuyết giảng Kinh Đại Thời (Mahāsamayasuttanta), Kinh Hạnh Phúc (Maṅgalasutta), bài giáo giới Cūḷarāhulovāda, và bài thuyết giảng về tâm bình đẳng (samacittadesanā), số lượng chúng sinh đạt được sự chứng ngộ (abhisamaya) là không thể đếm được.
Evametassa aparimāṇassa sattalokassa anukampāya.
Thus, out of compassion for this immeasurable sentient world.
Như vậy, vì lòng bi mẫn đối với thế gian chúng sinh vô lượng này.
Sāvakassa pana arahato sekkhassa ca lokānukampāya uppatti dhammasenāpatiādīhi dhammabhaṇḍāgārikādīhi ca desitadesanāya paṭivedhappattasattānaṃ vasena, aparabhāge ca mahāmahindattherādīhi desitadesanāya paṭividdhasaccānaṃ vasena, yāvajjatanā ito paraṃ anāgate ca sāsanaṃ nissāya saggamokkhamaggesu patiṭṭhahantānaṃ vasenapi ayamattho vibhāvetabbo.
But for the sake of the Arahant disciples and the trainees, the arising for the compassion of the world should be explained by means of beings who have attained penetration through the teaching proclaimed by the Dhamma-generals, Dhamma-treasurers, and others, and in a later period, by means of those who have penetrated the truths through the teaching proclaimed by Mahā Mahinda Thera and others, and up to today and hereafter in the future, by means of those who establish themselves on the paths to heaven and liberation, relying on the Dispensation.
Còn sự xuất hiện của vị Thanh Văn A-la-hán và vị Hữu học vì lòng bi mẫn đối với thế gian cần được giải thích dựa trên số lượng chúng sinh đã chứng đắc pháp nhờ vào lời thuyết giảng của các vị Pháp Tướng Quân (Dhammasenāpati) và các vị Thủ Khố Pháp Bảo (Dhammabhaṇḍāgārika) v.v., và sau này nhờ vào lời thuyết giảng của các Đại Trưởng Lão Mahinda v.v. đã chứng đắc các chân lý, và cho đến ngày nay cũng như trong tương lai, những ai nương tựa vào giáo pháp mà an trú trên con đường thiên giới và giải thoát.
Apica bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, nesaṃ paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti.
Moreover, "for the welfare of many people" means for the welfare of many people, being an instruction leading to their welfare in this life and the next through the accomplishment of wisdom.
Hơn nữa, bahujanahitāyā nghĩa là vì lợi ích của nhiều người, tức là lời khuyên về lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau cho sự thành tựu trí tuệ của họ.
Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhasampadāyakoti.
"For the happiness of many people" means for the happiness of many people, being a giver of the happiness of requisites through the accomplishment of generosity.
Bahujanasukhāyā nghĩa là vì hạnh phúc của nhiều người, tức là mang lại sự sung túc về vật chất nhờ sự thành tựu bố thí.
Lokānukampāyāti lokassa anukampanatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopitāti.
"Out of compassion for the world" means for the compassion of the world, protecting and guarding the world like parents through the accomplishment of loving-kindness and compassion.
Lokānukampāyā nghĩa là vì lòng bi mẫn đối với thế gian, tức là bảo vệ và che chở thế gian như cha mẹ nhờ sự thành tựu từ bi.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena bhabbapuggale veneyyasatte eva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya tathāgatassa uppatti dassitā paṭhamavāre, dutiyatatiyavāresu pana arahato sekkhassa ca vasena yojetabbaṃ.
"For the good, for the welfare, for the happiness of devas and humans"—here, by the mention of devas and humans, only capable individuals, those fit to be trained, are taken, and the Tathāgata's arising is shown for their attainment of the path and fruit of Nibbāna, in the first instance. In the second and third instances, it should be applied to Arahants and trainees, respectively.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ (vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc của chư thiên và loài người) – ở đây, việc đề cập đến chư thiên và loài người là để chỉ những chúng sinh có khả năng tiếp nhận (bhabbapuggala), những chúng sinh có thể được giáo hóa (veneyyasatta); và sự xuất hiện của Như Lai được trình bày trong trường hợp đầu tiên là vì sự chứng đắc đạo quả Niết-bàn của họ; trong trường hợp thứ hai và thứ ba, cần được áp dụng cho A-la-hán và Hữu học.
Tattha atthāyāti iminā paramatthāya, nibbānāyāti vuttaṃ hoti.
Among these, "for the good" means for the ultimate good, which is Nibbāna.
Trong đó, atthāya (vì lợi ích) nghĩa là vì mục đích tối thượng (paramattha), tức là Niết-bàn.
Hitāyāti taṃsampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti.
"For the welfare" means for the path leading to that*.
Hitāyā (vì hạnh phúc) nghĩa là vì con đường dẫn đến Niết-bàn.
Nibbānasampāpakamaggato hi uttariṃ hitaṃ nāma natthi.
Indeed, there is no welfare superior to the path leading to Nibbāna.
Thật vậy, không có hạnh phúc nào cao hơn con đường dẫn đến Niết-bàn.
Sukhāyāti phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato.
"For the happiness" means for the happiness of fruit-attainment, there being no happiness superior to it.
Sukhāyā (vì an lạc) nghĩa là vì an lạc của định quả (phalasamāpattisukha), vì không có an lạc nào cao hơn điều đó.
Vuttañhetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).
It is said: "This concentration is pleasant in the present and pleasant in its result in the future."
Điều này đã được nói: "Định này mang lại an lạc hiện tại và quả báo an lạc trong tương lai".
Tathāgatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vutto.
The meaning of the words "Tathāgato" etc. has been stated below.
Ý nghĩa của các từ Tathāgato (Như Lai) v.v. đã được giải thích ở trên.
Vijjācaraṇasampannotiādīsu tissopi vijjā bhayabherave (ma. ni. 1.34 ādayo) āgatanayena, chapi vijjā chaḷabhiññāvasena, aṭṭhapi vijjā ambaṭṭhasutte āgatāti vijjāhi, sīlasaṃvarādīhi, pannarasahi caraṇadhammehi ca, anaññasādhāraṇehi sampanno samannāgatoti vijjācaraṇasampanno.
"Vijjācaraṇasampanno"—in this phrase, the three knowledges are as given in the Bhayabherava Sutta, etc.; the six knowledges are in the sense of the six supernormal powers; and the eight knowledges are as given in the Ambaṭṭha Sutta. Thus, "Vijjācaraṇasampanno" means endowed and possessed of knowledges, of moral restraint, etc., and of the fifteen constituents of conduct (caraṇa-dhammas), which are unsurpassed by others.
Trong các từ Vijjācaraṇasampanno (Minh Hạnh Túc), ba minh (vijjā) theo cách đã nói trong Bhayabherava (Kinh Sợ Hãi và Kinh Khiếp Đảm) v.v., sáu minh theo nghĩa sáu thắng trí (chaḷabhiññā), và tám minh theo cách đã nói trong Kinh Ambaṭṭha – vị ấy đầy đủ (sampanno samannāgato) các minh (vijjā), các giới luật (sīlasaṃvara) v.v., và mười lăm hạnh (caraṇadhamma) không chung với ai khác, do đó gọi là Minh Hạnh Túc.
Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā gadattā ca sugato.
"Sugato" because of his beautiful going, because he has gone to a beautiful state, because he has gone rightly, and because he has spoken rightly.
Vì đi tốt (sobhanagamanattā), vì đã đến nơi tốt đẹp (sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā), vì đã đi đúng đắn (sammā gatattā), và vì đã nói đúng đắn (sammā gadattā), nên gọi là Thiện Thệ (Sugato).
Sabbathā viditalokattā lokavidū.
"Lokavidū" because the world is known to him in every way.
Vì đã biết rõ tất cả thế gian (sabbathā viditalokattā), nên gọi là Thế Gian Giải (Lokavidū).
Natthi etassa uttaroti anuttaro.
"Anuttaro" because there is no one superior to him.
Không có ai hơn vị ấy (Natthi etassa uttaro), nên gọi là Vô Thượng Sĩ (Anuttaro).
Purisadamme purisaveneyye sāreti vinetīti purisadammasārathi.
"Purisadammasārathi" because he guides and disciplines men to be tamed, individuals who are fit to be trained.
Điều khiển và giáo hóa những người cần được điều phục, những người có thể được giáo hóa, nên gọi là Bậc Điều Ngự Trượng Phu (purisadammasārathi).
Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā.
"Satthā" because he instructs appropriately in matters pertaining to this life, the next, and the ultimate truth.
Giáo huấn một cách thích đáng với những lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng, nên gọi là Bậc Đạo Sư (satthā).
Sabbassāpi neyyassa sabbappakārena sayambhuñāṇena buddhattā buddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.132-133) gahetabbo.
"Buddho" because he is awakened to all that is to be known, in every aspect, by means of his self-originated knowledge. This is a brief explanation; the extensive explanation should be taken from the Visuddhimagga.
Vì đã giác ngộ tất cả những gì cần được biết bằng mọi phương cách với tự tri tuệ, nên gọi là Đức Phật (buddho) – đây là phần tóm tắt, còn phần giải thích chi tiết thì nên tham khảo từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.132-133).
So dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññaṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti.
"So dhammaṃ deseti ādi...pe... pariyosānakalyāṇaṃ" means that the Blessed One, out of compassion for beings, abandons even the supreme happiness of solitude and teaches the Dhamma.
Ngài thuyết pháp, ban đầu… cho đến… cuối cùng đều thiện lành – Đức Thế Tôn ấy, vì lòng bi mẫn đối với chúng sanh, đã từ bỏ hạnh phúc viễn ly vô thượng để thuyết pháp.
Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti.
And when he teaches it, whether little or much, he teaches it in the manner of being good in the beginning, etc.
Và khi thuyết pháp, dù ít hay nhiều, Ngài đều thuyết theo cách ban đầu thiện lành, v.v.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Ekagāthāpi hi samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyehi majjhekalyāṇā, pacchimena pariyosānakalyāṇā.
Even a single verse, due to the all-beneficial nature of the Dhamma, is good in the beginning by its first line, good in the middle by its second and third lines, and good in the end by its final line.
Ngay cả một bài kệ, vì có sự toàn hảo, cũng là ban đầu thiện lành với câu đầu tiên, giữa thiện lành với câu thứ hai và thứ ba, cuối cùng thiện lành với câu cuối cùng.
Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ.
A sutta with a single theme is good in the beginning by its introduction, good in the end by its conclusion, and good in the middle by the rest.
Một bài kinh có một chủ đề (anusandhi) là ban đầu thiện lành với phần nhân duyên (nidāna), cuối cùng thiện lành với phần kết luận (nigamana), và giữa thiện lành với phần còn lại.
Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamena anusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
A sutta with multiple themes is good in the beginning by its first theme, good in the end by its last theme, and good in the middle by the remaining themes.
Một bài kinh có nhiều chủ đề là ban đầu thiện lành với chủ đề đầu tiên, cuối cùng thiện lành với chủ đề cuối cùng, và giữa thiện lành với các chủ đề còn lại.
Sakalopi vā sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo.
Or, the entire Dhamma of the Dispensation is good in the beginning by morality, which is its essence; good in the middle by tranquility-insight, path, and fruit; and good in the end by Nibbāna.
Hoặc toàn bộ giáo pháp (sāsana) là ban đầu thiện lành với giới (sīla) là bản chất của nó, giữa thiện lành với thiền định (samatha), tuệ quán (vipassanā), đạo và quả, cuối cùng thiện lành với Niết Bàn.
Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo.
Or, it is good in the beginning by morality and concentration; good in the middle by insight and the paths; and good in the end by the fruits and Nibbāna.
Hoặc ban đầu thiện lành với giới và định, giữa thiện lành với tuệ quán và các đạo, cuối cùng thiện lành với các quả và Niết Bàn.
Buddhasubuddhatāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo.
Or, it is good in the beginning by the Buddha's perfect enlightenment; good in the middle by the Dhamma's perfect truth; and good in the end by the Saṅgha's perfect practice.
Hoặc ban đầu thiện lành với sự giác ngộ hoàn hảo của Đức Phật, giữa thiện lành với sự hoàn hảo của Pháp, cuối cùng thiện lành với sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn.
Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
Or, when heard, it is good in the beginning by the supreme enlightenment to be attained by one who practices accordingly; good in the middle by paccekabodhi; and good in the end by sāvaka-bodhi.
Hoặc ban đầu thiện lành với sự giác ngộ tối thượng mà người thực hành đúng đắn sẽ đạt được khi nghe Pháp, giữa thiện lành với sự giác ngộ của vị Phật Độc Giác (paccekabodhī), cuối cùng thiện lành với sự giác ngộ của vị Thanh Văn (sāvakabodhī).
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato savanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi sukhameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇo.
When it is heard, it is good in the beginning because it brings welfare even through listening, by suppressing the hindrances; when it is practiced, it is good in the middle because it brings happiness even through practice, by leading to the happiness of tranquility and insight; and one who practices accordingly, when the fruits of practice are completed, it is good in the end because it brings welfare even through the fruits of practice, by leading to the state of suchness.
Và khi được lắng nghe, Pháp cũng mang lại sự thiện lành ngay cả trong việc lắng nghe, vì nó chế ngự các triền cái, nên là ban đầu thiện lành; khi được thực hành, Pháp cũng mang lại hạnh phúc ngay cả trong việc thực hành, vì nó dẫn đến hạnh phúc của thiền định và tuệ quán, nên là giữa thiện lành; và khi người thực hành đúng đắn đạt được thành quả của sự thực hành, Pháp cũng mang lại sự thiện lành ngay cả trong thành quả của sự thực hành, vì nó dẫn đến trạng thái như vậy, nên là cuối cùng thiện lành.
Nāthappabhavattā ca pabhavasuddhiyā ādikalyāṇo, atthasuddhiyā majjhekalyāṇo, kiccasuddhiyā pariyosānakalyāṇo.
And because it originates from the Protector, it is good in the beginning due to the purity of its origin; good in the middle due to the purity of its meaning; and good in the end due to the purity of its function.
Và vì có nguồn gốc từ Bậc Hộ Trì, nên là ban đầu thiện lành với sự thanh tịnh của nguồn gốc, giữa thiện lành với sự thanh tịnh của ý nghĩa, cuối cùng thiện lành với sự thanh tịnh của công việc.
Tena vuttaṃ ‘‘so dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇa’’nti.
Therefore, it is said: "He teaches the Dhamma, good in the beginning... good in the end."
Vì vậy, có câu: “Ngài thuyết pháp, ban đầu… cho đến… cuối cùng đều thiện lành”.
Yaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti, taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ, byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ.
That Dhamma which the Blessed One teaches, revealing the holy life of the Dispensation and the holy life of the Path, expounds in various ways, is "sātthaṃ" (meaningful) due to its appropriate perfection of meaning, and "sabyañjanaṃ" (well-phrased) due to its perfection of phrasing.
Pháp mà Đức Thế Tôn thuyết giảng, công bố đời sống phạm hạnh của giáo pháp và đời sống phạm hạnh của con đường, giải thích theo nhiều cách khác nhau, thì tùy theo sự tương ứng của ý nghĩa là có ý nghĩa (sātthaṃ), tùy theo sự tương ứng của văn tự là có văn tự (sabyañjanaṃ).
Saṅkāsana, pakāsana, vivaraṇa, vibhajana, uttānīkaraṇa paññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ, atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi vā sātthaṃ, dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" through the combination of words and meanings for disclosure, illumination, elucidation, analysis, making clear, and designation; it is "sabyañjanaṃ" through the perfection of letters, words, phrasing, manner, grammar, and exposition. Or, it is "sātthaṃ" through profundity of meaning and profundity of penetration; it is "sabyañjanaṃ" through profundity of Dhamma and profundity of exposition.
Có ý nghĩa (sātthaṃ) vì sự kết hợp của các từ ngữ và ý nghĩa được chỉ định, công bố, giải thích, phân tích, làm rõ; có văn tự (sabyañjanaṃ) vì sự hoàn hảo của các chữ cái, từ ngữ, văn tự, cách diễn đạt và sự giải thích; hoặc có ý nghĩa vì sự sâu sắc của ý nghĩa và sự sâu sắc của sự thấu hiểu; có văn tự vì sự sâu sắc của Pháp và sự sâu sắc của lời thuyết giảng.
Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato vā sātthaṃ, dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ.
Or, it is "sātthaṃ" in the domain of the Analytical Knowledges of Meaning and Discernment; it is "sabyañjanaṃ" in the domain of the Analytical Knowledges of Dhamma and Language.
Hoặc có ý nghĩa từ phạm vi của tuệ phân tích ý nghĩa và tuệ phân tích biện tài; có văn tự từ phạm vi của tuệ phân tích Pháp và tuệ phân tích ngôn ngữ.
Paṇḍitavedanīyato parikkhakajanappasādakanti sātthaṃ, saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" because it is understood by the wise and pleases those who investigate; it is "sabyañjanaṃ" because it is worthy of faith and pleases ordinary people.
Có ý nghĩa vì được người trí thức cảm nhận, làm hài lòng những người kiểm tra; có văn tự vì đáng tin cậy, làm hài lòng những người bình thường.
Gambhīrādhippāyato sātthaṃ, uttānapadato sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" because of its profound intent; it is "sabyañjanaṃ" because of its clear expression.
Có ý nghĩa vì có mục đích sâu sắc; có văn tự vì có từ ngữ rõ ràng.
Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ, apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ, apica paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ, pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ, sīlādipañcadhammakkhandhapāripūriyā paripuṇṇaṃ, nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ, sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato tesaṃ cariyabhāvato ca brahmacariyaṃ.
It is "kevalaparipuṇṇaṃ" (perfectly complete) due to the absence of anything to be removed, being complete in every aspect; it is "parisuddhaṃ" (perfectly pure) due to the absence of anything to be added, being faultless. Moreover, it is "sātthaṃ" through the clarity of attainment in practice; it is "sabyañjanaṃ" through the clarity of tradition in learning. It is "paripuṇṇaṃ" through the complete fulfillment of the five aggregates of Dhamma such as morality; it is "parisuddhaṃ" because it is free from defilements, it leads to emancipation, and it is free from worldly desires. It is "brahmacariyaṃ" (the holy life) because it is encompassed by the three trainings and because it is to be practiced by the best, the divine ones, and is their way of life.
Vì không có gì cần phải loại bỏ, nên là hoàn toàn đầy đủ (kevalaparipuṇṇaṃ); vì không có gì cần phải thêm vào, nên là thanh tịnh (parisuddhaṃ); hơn nữa, vì sự thành thạo trong việc thực hành, nên là có ý nghĩa (sātthaṃ); vì sự thành thạo trong việc học hỏi, nên là có văn tự (sabyañjanaṃ); vì sự hoàn mãn của năm uẩn pháp giới, nên là đầy đủ (paripuṇṇaṃ); vì không có phiền não, vì được thực hành để vượt thoát, và vì không phụ thuộc vào lợi lộc thế gian, nên là thanh tịnh (parisuddhaṃ); vì được bao gồm trong ba học, vì được các bậc Phạm Thiên cao quý thực hành, và vì là con đường của họ, nên là phạm hạnh (brahmacariyaṃ).
Tasmā ‘‘sātthaṃ sabyañjanaṃ…pe… pakāsetī’’ti vuccati.
Therefore, it is said: "He teaches the Dhamma, meaningful, well-phrased... reveals."
Do đó, có câu: “có ý nghĩa, có văn tự… cho đến… công bố”.
Paṭhamoti gaṇanānupubbato sabbalokuttamabhāvato ca paṭhamo puggalo.
"Paṭhamo" means the first person, according to the order of numbering and his supreme status in the entire world.
Đầu tiên (paṭhamo) – là cá nhân đầu tiên theo thứ tự đếm và vì là tối thượng của tất cả thế gian.
Tasseva satthu sāvakoti tasseva yathāvuttaguṇassa satthu sammāsambuddhassa dhammadesanāya savanante jāto dhammasenāpatisadiso sāvako, na pūraṇādi viya paṭiññāmattena satthu sāvako.
"Tasseva satthu sāvako" means a disciple, like the Dhamma-general, who arose at the end of hearing the teaching of that Teacher, the Perfectly Self-Enlightened One, who possesses the aforementioned qualities, and not merely a disciple of the Teacher by mere declaration, like Pūraṇa and others.
Đệ tử của chính Bậc Đạo Sư ấy (tasseva satthu sāvako) – là đệ tử như vị Tướng quân Pháp (Dhammasenāpati) đã được sinh ra sau khi nghe lời thuyết pháp của Bậc Đạo Sư Toàn Giác (Sammāsambuddha) có những đức tính như đã nói, chứ không phải là đệ tử của Bậc Đạo Sư chỉ bằng lời tuyên bố như Pūraṇa, v.v.
Pāṭipadoti paṭipadāsaṅkhātena ariyamaggena ariyāya jātiyā jāto bhavoti pāṭipado, aniṭṭhitapaṭipattikicco paṭipajjamānoti attho.
Pāṭipado means one who is born of the noble path, which is called the practice, and of the noble birth; that is, one whose task of practice is not yet completed, one who is practicing.
Người đang thực hành (pāṭipado) – là người đã được sinh ra trong dòng dõi cao quý (ariyajātiyā jāto) thông qua con đường cao quý (ariyamaggena) được gọi là sự thực hành (paṭipadā); nghĩa là người đang thực hành, chưa hoàn thành công việc thực hành.
Suttageyyādi pariyattidhammo bahuṃ suto etenāti bahussuto.
Bahussuto means one who has heard much, by whom the Dhamma of study, such as suttas and geyya, has been heard much.
Người đa văn (bahussuto) – là người đã nghe nhiều Pháp học như kinh, kệ, v.v.
Pātimokkhasaṃvarādisīlena ceva āraññikaṅgādidhutaṅgavatehi ca upapanno sampanno samannāgatoti sīlavatūpapanno.
Sīlavatūpapanno means one who is endowed and complete with the virtue of Pātimokkha restraint and the ascetic practices (dhutaṅga) such as the forest dweller's practice.
Người đầy đủ giới hạnh (sīlavatūpapanno) – là người được trang bị, đầy đủ, hoàn mãn với giới luật như Pātimokkha saṃvara và các hạnh đầu đà như hạnh ở rừng, v.v.
Iti bhagavā ‘‘lokānukampā nāma hitajjhāsayena dhammadesanā, sā ca imesu eva tīsu puggalesu paṭibaddhā’’ti dasseti.
Thus, the Blessed One shows that "compassion for the world is teaching the Dhamma with a benevolent intention, and it is linked to these three types of individuals."
Như vậy, Đức Thế Tôn muốn chỉ ra rằng: “Lòng bi mẫn đối với thế gian, tức là thuyết pháp với ý định mang lại lợi ích, gắn liền với ba hạng người này.”
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
Gāthāsu tassanvayoti tasseva satthu paṭipattiyā dhammadesanāya ca anugamanena tassanvayo anujāto.
In the verses, his lineage means following the practice and Dhamma teaching of that very Teacher, born of his lineage.
Trong các bài kệ, người theo Ngài (tassanvayo) – là người đã theo Ngài, được sinh ra theo Ngài, bằng cách noi theo sự thực hành và lời thuyết pháp của chính Bậc Đạo Sư ấy.
Avijjandhakāraṃ vidhamitvā saparasantānesu dhammālokasaṅkhātāya pabhāya karaṇato pabhaṅkarā.
Pabhaṅkarā means those who make light, by dispelling the darkness of ignorance and creating the light of Dhamma in their own and others' mental continuums.
Người tạo ánh sáng (pabhaṅkarā) – là người đã xua tan bóng tối vô minh và tạo ra ánh sáng của Pháp trong dòng tâm thức của chính mình và của người khác.
Dhammamudīrayantāti catusaccadhammaṃ kathentā.
Proclaiming the Dhamma means teaching the Dhamma of the Four Noble Truths.
Người tuyên thuyết Pháp (dhammamudīrayantā) – là người thuyết giảng Pháp Tứ Diệu Đế.
Apāpurantīti ugghāṭenti.
Opening means revealing.
Người mở ra (apāpurantī) – là người khai mở.
Amatassa nibbānassa.
Of the Deathless means of Nibbāna.
Của bất tử (amatassa) – của Niết Bàn.
Dvāraṃ ariyamaggaṃ.
The door means the noble path.
Cánh cửa (dvāraṃ) – con đường cao quý.
Yogāti kāmayogādito.
From yokes means from the yoke of sensual desire and so forth.
Từ các ách phược (yogā) – từ ách phược dục vọng, v.v.
Satthavāhenāti veneyyasatthavāhanato bhavakantāranittharaṇato satthavāho, bhagavā, tena satthavāhena.
By the caravan leader means the Blessed One, who is a caravan leader because he leads the caravan of disciples and crosses the wilderness of existence; by that caravan leader.
Với vị dẫn đường (satthavāhenā) – vị dẫn đường là Đức Thế Tôn, vì Ngài dẫn dắt những người cần được giáo hóa và đưa họ thoát khỏi sa mạc luân hồi; với vị dẫn đường ấy.
Sudesitaṃ maggamanukkamantīti tena sammā desitaṃ ariyamaggaṃ tassa desanānusārena anugacchanti paṭipajjanti.
Following the well-taught path means following and practicing the noble path, well-taught by him, according to his teaching.
Người đang đi theo con đường đã được thuyết giảng một cách tốt đẹp (sudesitaṃ maggamanukkamantī) – là người đang đi theo, đang thực hành con đường cao quý đã được Ngài thuyết giảng một cách tốt đẹp, theo lời giáo huấn của Ngài.
Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve.
Right here means in this very existence.
Ngay tại đây (idhevā) – ngay trong kiếp sống này.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng.
85. Chaṭṭhe asubhānupassīti asubhaṃ anupassantā dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādīsu gahitanimittassa upasaṃharaṇavasena ca kāyasmiṃ asubhaṃ asubhākāraṃ anupassakā hutvā viharatha.
85. In the sixth (sutta), contemplating the unattractive means dwelling, contemplating the unattractive aspect of the body, either by way of the thirty-two parts or by applying the meditation object taken from a bloated corpse and so forth.
85. Trong bài kinh thứ sáu, quán bất tịnh (asubhānupassī) – nghĩa là hãy an trú bằng cách quán bất tịnh, quán tướng bất tịnh trong thân thể theo hai mươi hai thể cách và theo cách đưa hình ảnh đã nắm bắt được về những xác chết trương phình, v.v. vào tâm.
Ānāpānassatīti ānāpāne sati, taṃ ārabbha pavattā sati, assāsapassāsapariggāhikā satīti attho.
Mindfulness of breathing means mindfulness of in-breaths and out-breaths, mindfulness that arises concerning them, meaning mindfulness that comprehends in-breaths and out-breaths.
Niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatī) – nghĩa là niệm hơi thở vào ra, niệm phát sinh liên quan đến hơi thở vào ra, niệm nắm giữ hơi thở vào và hơi thở ra.
Vuttañhetaṃ ‘‘ānanti assāso, no passāso.
For it has been said: "Āna is an in-breath, not an out-breath.
Điều này đã được nói: “Vào là hơi thở vào, không phải hơi thở ra.
Pānanti passāso, no assāso’’tiādi (paṭi. ma. 1.160).
Pāna is an out-breath, not an in-breath," and so on.
Ra là hơi thở ra, không phải hơi thở vào” (Paṭisambhidāmagga 1.160).
Voti tumhākaṃ.
Your means belonging to you.
Của quý vị (vo) – của các bạn.
Ajjhattanti idha gocarajjhattaṃ adhippetaṃ.
Internal here refers to the internal object of meditation.
Nội tại (ajjhattaṃ) – ở đây ý nói đến đối tượng nội tại.
Parimukhanti abhimukhaṃ.
"Parimukha" means facing.
Trước mặt (parimukhaṃ) – đối diện.
Sūpaṭṭhitāti suṭṭhu upaṭṭhitā.
"Sūpaṭṭhitā" means well established.
Được an lập tốt đẹp (sūpaṭṭhitā) – được an lập rất tốt.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ānāpānassati ca tumhākaṃ kammaṭṭhānābhimukhaṃ suṭṭhu upaṭṭhitā hotūti.
This is said: may your mindfulness of breathing be well established, facing your meditation object.
Điều này có nghĩa là – niệm hơi thở vào ra của quý vị hãy được an lập rất tốt trước đối tượng thiền định.
Atha vā parimukhanti pariggahitaniyyānaṃ.
Or else, "parimukha" means embracing the way out.
Hoặc trước mặt (parimukhaṃ) – nghĩa là lối thoát đã được nắm giữ.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ – ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānaṭṭho, satīti upaṭṭhānaṭṭho, tena vuccati parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164).
This is stated in the Paṭisambhidāmagga: "Pari" means the sense of embracing, "mukha" means the sense of exiting, "sati" means the sense of establishment; therefore, it is called "parimukhaṃ sati".
Điều này đã được nói trong Paṭisambhidā: “‘Parī’ là nghĩa nắm giữ, ‘mukha’ là nghĩa lối thoát, ‘sati’ là nghĩa an lập, do đó gọi là ‘parimukhaṃ sati’” (Paṭisambhidāmagga 1.164).
Iminā catusatipaṭṭhānasoḷasappabhedā ānāpānassatikammaṭṭhānabhāvanā dassitāti daṭṭhabbā.
By this, it should be understood that the development of the meditation object of mindfulness of breathing, which has sixteen aspects and is based on the four foundations of mindfulness, is shown.
Với điều này, cần hiểu rằng sự tu tập thiền định niệm hơi thở vào ra với mười sáu phân loại của Tứ Niệm Xứ đã được chỉ ra.
Evaṃ saṅkhepeneva rāgacaritavitakkacaritānaṃ sappāyaṃ paṭikūlamanasikārakāyānupassanāvasena samathakammaṭṭhānaṃ vipassanākammaṭṭhānañca upadisitvā idāni suddhavipassanākammaṭṭhānameva dassento ‘‘sabbasaṅkhāresu aniccānupassino viharathā’’ti āha.
Having thus briefly instructed the meditation object for tranquility (samatha) and the meditation object for insight (vipassanā) suitable for those of lustful and speculative temperaments, by way of contemplation of the repulsive and contemplation of the body, the Blessed One now shows only the pure insight meditation object, saying: "Dwell contemplating impermanence in all formations."
Sau khi tóm tắt như vậy, đã chỉ dạy thiền định chỉ tịnh (samathakammaṭṭhāna) và thiền định tuệ quán (vipassanākammaṭṭhāna) một cách thích hợp cho những người có tánh tham (rāgacarita) và tánh tầm (vitakkacarita) thông qua sự tác ý về sự bất tịnh (paṭikūlamanasikāra) và quán thân (kāyānupassanā), bây giờ, để chỉ ra thiền định tuệ quán thuần túy, Đức Phật đã nói: “Hãy an trú bằng cách quán vô thường trong tất cả các hành.”
Tattha aniccaṃ, aniccalakkhaṇaṃ, aniccānupassanā, aniccānupassīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ.
Here, the four terms—impermanent, characteristic of impermanence, contemplation of impermanence, and one who contemplates impermanence—should be understood.
Ở đây, cần phải hiểu bốn điều này: vô thường (aniccaṃ), tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ), quán vô thường (aniccānupassanā), và người quán vô thường (aniccānupassī).
Hutvā, abhāvato, udayabbayayogato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepato ca khandhapañcakaṃ aniccaṃ nāma.
The five aggregates are called impermanent because they come into being and then cease, because they are subject to arising and passing away, because they are temporary, and because they reject permanence.
Do đã có rồi không còn, do sự hợp nhất của sinh và diệt, do chỉ tồn tại tạm thời, và do phủ nhận sự thường còn, năm uẩn được gọi là vô thường (aniccaṃ).
Tassa yo hutvā abhāvākāro, taṃ aniccalakkhaṇaṃ nāma.
That aspect of their coming into being and then ceasing is called the characteristic of impermanence.
Cái trạng thái đã có rồi không còn của nó được gọi là tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ).
Taṃ ārabbha pavattā vipassanā aniccānupassanā.
The insight that arises concerning that is contemplation of impermanence.
Tuệ quán phát sinh dựa trên điều đó là quán vô thường (aniccānupassanā).
Taṃ aniccanti vipassako aniccānupassī.
The meditator who contemplates that as impermanent is one who contemplates impermanence.
Người quán thấy điều đó là vô thường thì là người quán vô thường (aniccānupassī).
Ettha ca ekādasavidhā asubhakathā paṭhamajjhānaṃ pāpetvā, soḷasavatthukā ca ānāpānakathā catutthajjhānaṃ pāpetvā, vipassanākathā ca vitthārato vattabbā, sā pana sabbākārato visuddhimagge (visuddhi. 2.737-740) kathitāti tattha vuttanayeneva veditabbā.
Here, the elevenfold discourse on the repulsive, leading to the first jhāna, and the sixteenfold discourse on mindfulness of breathing, leading to the fourth jhāna, and the discourse on insight, should be spoken of in detail; but since it is fully explained in the Visuddhimagga, it should be understood in the manner stated there.
Ở đây, mười một loại pháp thoại về bất tịnh dẫn đến sơ thiền, và mười sáu căn bản pháp thoại về hơi thở vào ra dẫn đến tứ thiền, cùng với pháp thoại về tuệ quán, cần được nói rộng rãi. Tuy nhiên, tất cả những điều đó đã được trình bày đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), nên cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Idāni asubhānupassanādīhi nipphādetabbaṃ phalavisesaṃ dassetuṃ ‘‘asubhānupassīna’’ntiādimāha.
Now, to show the specific fruit to be achieved through the contemplation of the repulsive and so on, he begins by saying: "For those who contemplate the repulsive," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra quả đặc biệt cần được thành tựu bằng quán bất tịnh, v.v., Đức Phật đã nói câu “đối với những người quán bất tịnh” (asubhānupassīnaṃ) v.v.
Tattha subhāya dhātuyāti subhabhāve, subhanimitteti attho.
Here, "in the element of beauty" means in the state of beauty, that is, in the beautiful sign.
Ở đây, subhāya dhātuyā có nghĩa là trong trạng thái đẹp đẽ, trong tướng đẹp đẽ.
Rāgānusayoti subhārammaṇe uppajjanāraho kāmarāgānusayo.
"The underlying tendency to lust" refers to the underlying tendency to sensual lust, which is liable to arise with a beautiful object.
Rāgānusayo là tùy miên tham ái dục có khả năng sinh khởi trên đối tượng đẹp đẽ.
So kesādīsu uddhumātakādīsu vā asubhānupassīnaṃ asubhanimittaṃ gahetvā tattha paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā adhigatena anāgāmimaggena pahīyati, sabbaso samucchindīyatīti attho.
That tendency is abandoned by those who contemplate the repulsive, taking the sign of the repulsive in things like hair or swollen corpses, then generating the first jhāna based on that, establishing insight, and attaining the path of non-returner; it is utterly eradicated, is the meaning.
Đối với những người quán bất tịnh trên tóc, v.v., hoặc trên các vật trương phồng, v.v., sau khi nắm giữ tướng bất tịnh và làm phát sinh sơ thiền ở đó, lấy thiền đó làm nền tảng để thiết lập tuệ quán, thì tùy miên tham ái dục đó được đoạn trừ bằng Thánh đạo Bất Hoàn đã thành tựu, nghĩa là bị tiêu diệt hoàn toàn.
Vuttañhetaṃ ‘‘asubhā bhāvetabbā kāmarāgassa pahānāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
It is also said: "The repulsive should be developed for the abandonment of sensual lust."
Điều này đã được nói: “Bất tịnh cần được tu tập để đoạn trừ tham dục.”
Bāhirāti bahiddhāvatthukattā anatthāvahattā ca bāhirā bahibhūtā.
"External" means external, extraneous, because they relate to external objects and bring about harm.
Bāhirā (ngoại tại) là ngoại tại và bị loại bỏ vì có đối tượng bên ngoài và mang lại sự bất lợi.
Vitakkāsayāti kāmasaṅkappādimicchāvitakkā.
"Underlying tendencies to thoughts" refers to wrong thoughts such as thoughts of sensuality.
Vitakkāsayā là các tà tầm như tầm dục.
Te hi appahīnā āsayānugatā sati paccayasamavāye uppajjanato vitakkāsayāti vuttā.
Indeed, these are called underlying tendencies to thoughts because, if not abandoned, they lie dormant and arise when conditions converge.
Chúng được gọi là vitakkāsayā (tùy miên tầm) vì chúng chưa được đoạn trừ, tiềm ẩn và sinh khởi khi có đủ điều kiện.
Kāmavitakko cettha kāmarāgaggahaṇena gahito evāti tadavasesā vitakkā eva vuttāti veditabbā.
Here, the thought of sensuality is already included in the term "sensual lust"; therefore, it should be understood that only the remaining thoughts are referred to.
Ở đây, tầm dục đã được bao gồm trong việc nắm giữ tham dục, nên cần hiểu rằng chỉ các tầm còn lại được nói đến.
Vighātapakkhikāti dukkhabhāgiyā, icchāvighātanibbattanakā vā.
"Conducive to vexation" means leading to suffering, or causing the frustration of desires.
Vighātapakkhikā là những điều thuộc về đau khổ, hoặc những điều gây ra sự hủy hoại mong muốn.
Te na hontīti te pahīyanti.
"They do not exist" means they are abandoned.
Te na honti có nghĩa là chúng bị đoạn trừ.
Byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko, janapadavitakko, amarāvitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakkoti aṭṭha, kāmavitakkena saddhiṃ navavidhā mahāvitakkā ānāpānassatisamādhinā tannissitāya ca vipassanāya pubbabhāge vikkhambhitā.
The eight great thoughts—the thought of ill-will, the thought of harming, the thought of relatives, the thought of the country, the thought of immortality, the thought connected with disrespect, the thought connected with gain, honor, and fame, and the thought connected with compassion for others—together with the thought of sensuality, make nine kinds of great thoughts, which are suppressed in the preliminary stage by the concentration of mindfulness of breathing and the insight dependent on it.
Tám đại tầm: tầm sân, tầm hại, tầm liên quan đến bà con, tầm liên quan đến quốc độ, tầm liên quan đến sự bất tử, tầm liên quan đến sự không bị khinh miệt, tầm liên quan đến lợi dưỡng, cung kính, danh tiếng, tầm liên quan đến lòng từ bi đối với người khác – cùng với tầm dục là chín loại đại tầm, đã được trấn áp trong giai đoạn đầu bằng định niệm hơi thở vào ra và tuệ quán dựa trên định đó.
Taṃ pādakaṃ katvā adhigatena ariyamaggena yathārahaṃ anavasesato pahīyanti.
Based on that, they are abandoned completely, as appropriate, by the attained Noble Path.
Lấy định đó làm nền tảng, chúng được đoạn trừ hoàn toàn một cách thích đáng bằng Thánh đạo đã thành tựu.
Vuttampi cetaṃ ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
It is also said: "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of thoughts."
Điều này cũng đã được nói: “Niệm hơi thở vào ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm.”
Yā avijjā, sā pahīyatīti yā saccasabhāvapaṭicchādinī sabbānatthakārī sakalassa vaṭṭadukkhassa mūlabhūtā avijjā, sā aniccānupassīnaṃ viharataṃ samucchijjati.
"Whatever ignorance there is, that is abandoned" means that ignorance which conceals the true nature, causes all harm, and is the root of all suffering in saṃsāra, is eradicated for those who dwell contemplating impermanence.
Yā avijjā, sā pahīyatī có nghĩa là vô minh (avijjā) che lấp bản chất của sự thật, gây ra mọi bất lợi, là gốc rễ của mọi khổ đau trong vòng luân hồi, bị tiêu diệt hoàn toàn đối với những người sống quán vô thường.
Idaṃ kira bhagavatā aniccākārato vuṭṭhitassa sukkhavipassakakhīṇāsavassa vasena vuttaṃ.
This, indeed, was spoken by the Blessed One concerning an Arahant who has dry insight and has arisen from the aspect of impermanence.
Điều này được Đức Thế Tôn nói dựa trên trường hợp của một vị A-la-hán tuệ quán thuần túy đã xuất khỏi trạng thái vô thường.
Tassāyaṃ saṅkhepattho – tebhūmakesu sabbasaṅkhāresu aniccādito sammasanaṃ paṭṭhapetvā vipassantānaṃ yadā aniccanti pavattamānā vuṭṭhānagāminīvipassanā maggena ghaṭīyati, anukkamena arahattamaggo uppajjati, tesaṃ aniccānupassīnaṃ viharataṃ avijjā anavasesato pahīyati, arahattamaggavijjā uppajjatīti.
Its brief meaning is this: For those who practice vipassanā by establishing contemplation on impermanence, etc., in all formations of the three realms, when the vipassanā leading to emergence, which proceeds as "impermanent," converges with the path, gradually the Arahant path arises. For those who dwell contemplating impermanence, ignorance is completely abandoned, and the knowledge of the Arahant path arises.
Ý nghĩa tóm tắt của điều này là: khi những người tuệ quán bắt đầu quán sát mọi hành trong ba cõi theo cách vô thường, v.v., và khi tuệ quán xuất thế đang vận hành theo tướng vô thường được kết nối với đạo, thì tuần tự đạo A-la-hán sinh khởi. Đối với những người sống quán vô thường đó, vô minh được đoạn trừ hoàn toàn, và minh (vijjā) của đạo A-la-hán sinh khởi.
Aniccānupassīnaṃ viharatanti idaṃ aniccalakkhaṇassa tesaṃ pākaṭabhāvato itarassa lakkhaṇadvayassa gahaṇe upāyabhāvato vā vuttaṃ, na pana ekasseva lakkhaṇassa anupassitabbato.
The phrase " Aniccānupassīnaṃ viharataṃ" (for those who dwell contemplating impermanence) is stated either because the characteristic of impermanence is evident to them, or as a means of grasping the other two characteristics, and not because only one characteristic is to be contemplated.
Câu aniccānupassīnaṃ viharataṃ (sống quán vô thường) được nói vì tướng vô thường hiển lộ rõ ràng đối với họ, hoặc vì nó là phương tiện để nắm giữ hai tướng còn lại, chứ không phải chỉ quán một tướng duy nhất.
Vuttañhetaṃ ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15).
It has been said: "What is impermanent is suffering; what is suffering is non-self."
Điều này đã được nói: “Cái gì vô thường thì là khổ, cái gì khổ thì là vô ngã.”
Aparampi vuttaṃ ‘‘aniccasaññino hi, meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti.
It has also been said: "Indeed, Meghiya, for one who perceives impermanence, the perception of non-self is established; one who perceives non-self attains the uprooting of the conceit 'I am'."
Một câu khác cũng được nói: “Này Meghiya, đối với người có tưởng vô thường, tưởng vô ngã được thiết lập; người có tưởng vô ngã sẽ đạt đến sự nhổ bỏ ngã mạn.”
Gāthāsu ānāpāne paṭissatoti ānāpānanimittasmiṃ paṭi paṭi sato, upaṭṭhitassatīti attho.
In the verses, "mindful of in-and-out breathing" means having mindfulness repeatedly established on the sign of in-and-out breathing; that is, one whose mindfulness is established.
Trong các bài kệ, ānāpāne paṭissato có nghĩa là người luôn chánh niệm, người có chánh niệm được thiết lập trên tướng hơi thở vào ra.
Passanti āsavakkhayañāṇacakkhunā saṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ passanto.
"Sees" means seeing Nibbāna, the stilling of formations, with the eye of knowledge of the destruction of the taints.
Passanti là người thấy Niết Bàn, sự an tịnh của các hành, bằng tuệ nhãn diệt tận các lậu hoặc.
Ātāpī sabbadāti antarāvosānaṃ anāpajjitvā asubhānupassanādīsu satataṃ ātāpī yuttappayutto, tato eva yato vāyamamāno, niyato vā sammattaniyāmena tattha sabbasaṅkhārasamathe nibbāne arahattaphalavimuttiyā vimuccati.
"Diligent always" means constantly diligent, fully engaged in the contemplation of impurity and so on, without intermission. Therefore, "when" striving, or when resolute with the proper determination, "therein", in Nibbāna, the stilling of all formations, one is liberated by the liberation of Arahantship.
Ātāpī sabbadā là người luôn tinh cần, không gián đoạn, luôn nỗ lực trong quán bất tịnh, v.v. Và yato (vì vậy) là người tinh tấn, hoặc niyato (nhất định) là người nhất định sẽ giải thoát khỏi sự giải thoát quả A-la-hán trong Niết Bàn, sự an tịnh của mọi hành, bằng sự nhất định đúng đắn.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
86. Sattame dhammānudhammapaṭipannassāti ettha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo, tassa dhammassa anudhammo sīlavisuddhiādi pubbabhāgapaṭipadādhammo, taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannassa adhigantuṃ paṭipajjamānassa.
86. In the seventh discourse, regarding "of one practicing in conformity with the Dhamma": here, Dhamma refers to the ninefold supramundane Dhamma. Its 'anu-dhamma' (conforming Dhamma) is the preparatory path, consisting of factors like purification of virtue. Thus, "practicing in conformity with that Dhamma" means one who is striving to attain it.
86. Trong kinh thứ bảy, dhammānudhammapaṭipannassā (đối với người pháp tùy pháp hành): ở đây, Pháp (Dhamma) là chín loại pháp siêu thế; pháp tùy pháp (anudhammo) của Pháp đó là pháp hạnh sơ khởi như giới thanh tịnh, v.v.; đối với người thực hành pháp tùy pháp đó để thành tựu.
Ayamanudhammo hotīti ayaṃ anucchavikasabhāvo patirūpasabhāvo hoti.
"This is in conformity with the Dhamma" means this is fitting, appropriate.
Ayamanudhammo hotī có nghĩa là điều này là thích hợp, là đúng đắn.
Veyyākaraṇāyāti kathanāya.
"For declaration" means for speaking.
Veyyākaraṇāyā có nghĩa là để tuyên bố.
Dhammānudhammapaṭipannoyanti yanti karaṇatthe paccattavacanaṃ.
"One practicing in conformity with the Dhamma" – the word "yaṃ" (which) is in the instrumental case.
Dhammānudhammapaṭipannoyanti: ya là cách nói ở thể đối cách với ý nghĩa công cụ (bằng cái gì).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yena anudhammena taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannoti byākaramāno sammadeva byākaronto nāma siyā, na tatonidānaṃ viññūhi garahitabbo siyāti.
This is what is meant: by which conforming Dhamma, if one declares him to be "practicing in conformity with that Dhamma," one would be declaring correctly, and would not be censured by the wise on that account.
Điều này có nghĩa là: bằng pháp tùy pháp nào mà người ta tuyên bố rằng người đó là pháp tùy pháp hành, thì người đó sẽ tuyên bố đúng đắn, và sẽ không bị người trí khiển trách vì điều đó.
Yanti vā kiriyāparāmasanaṃ, tenetaṃ dasseti ‘‘yadidaṃ dhammasseva bhāsanaṃ, dhammavitakkasseva ca vitakkanaṃ tadubhayābhāve ñāṇupekkhāya, ayaṃ dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhuno tathārūpo ayanti kathanāyānurūpahetu anucchavikakāraṇaṃ.
Or "yaṃ" refers to the action; by this it shows: "That which is merely speaking the Dhamma, and merely thinking thoughts of Dhamma, or in the absence of both, by equanimity born of knowledge – this is a suitable reason, a fitting cause, for describing a bhikkhu practicing in conformity with the Dhamma as such."
Hoặc ya là sự nhắc lại hành động, qua đó điều này được chỉ ra: “Việc nói Pháp và việc tầm tư Pháp, khi cả hai điều đó không có, thì sự xả ly tri kiến này là lý do thích hợp, là nguyên nhân phù hợp để tuyên bố rằng vị tỳ khưu pháp tùy pháp hành là như vậy.”
Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyāti kathento ce dasakathāvatthudhammaṃyeva katheyya, na tappaṭipakkhamahicchatādiadhammaṃ.
"If he speaks, he should speak only Dhamma" means if he speaks, he should speak only the Dhamma concerning the ten topics of discourse, not the opposing non-Dhamma like excessive desires.
Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyā có nghĩa là nếu nói, thì chỉ nên nói về Pháp thuộc mười đề tài nói chuyện, không nên nói về những điều phi Pháp như tham muốn nhiều, v.v., là đối nghịch với Pháp.
Vuttañhetaṃ –
It has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
"That talk which leads to effacement, which is conducive to the opening up of the mind, conducive to complete dispassion, to fading away, to cessation, to tranquility, to direct knowledge, to full enlightenment, to Nibbāna.
“Đó là những lời nói có tính chất gột rửa, thích hợp để khai mở tâm, hoàn toàn dẫn đến sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết Bàn.
Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā, evarūpāya kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
That is, talk on fewness of wishes, talk on contentment, talk on seclusion, talk on non-entanglement, talk on the rousing of energy, talk on virtue, talk on concentration, talk on wisdom, talk on liberation, talk on the knowledge and vision of liberation – one obtains such talk as one wishes, without difficulty, without trouble."
Đó là: lời nói về sự ít dục, lời nói về sự tri túc, lời nói về sự độc cư, lời nói về sự không giao du, lời nói về sự tinh tấn, lời nói về giới, lời nói về định, lời nói về tuệ, lời nói về giải thoát, lời nói về giải thoát tri kiến. Người ấy được lợi lộc dễ dàng, không khó khăn, không vất vả đối với những lời nói như vậy.”
Dhammavitakkanti nekkhammavitakkādiṃ dhammato anapetaṃ vitakkayato ‘‘sīlādipaṭipadaṃ paripūressāmī’’ti uparūpari ussāho abhivaḍḍhissati.
"Thoughts of Dhamma" refers to thoughts of renunciation and so on, which are not deviations from the Dhamma. For one who thinks such thoughts, the resolve to fulfill the practice of virtue and so on will progressively increase.
Dhammavitakkanti: khi tầm tư về các tầm không rời Pháp như tầm xuất ly, v.v., thì sự tinh tấn cao hơn sẽ tăng trưởng để “hoàn thành các hạnh như giới, v.v.”.
So pana vitakko sīlādīnaṃ anupakāradhamme vajjetvā upakāradhamme anubrūhanavasena hānabhāgiyabhāvaṃ apanetvā ṭhitibhāgiyabhāvepi aṭṭhatvā visesabhāgiyataṃ nibbedhabhāgiyatañca pāpanavasena pavattiyā anekappabhedo veditabbo.
That thought, by avoiding practices not conducive to virtue and so on, and by fostering conducive practices, is known to be manifold in its occurrence, by removing the aspect of decline, by not stopping at the aspect of stability, and by leading to the aspect of distinction and the aspect of penetration.
Tầm tư đó cần được hiểu là có nhiều loại khác nhau trong sự vận hành, bằng cách loại bỏ những pháp không có lợi cho giới, v.v., và tăng cường các pháp có lợi, loại bỏ trạng thái thoái hóa, không dừng lại ở trạng thái ổn định, mà đạt đến trạng thái đặc biệt và trạng thái thâm nhập.
No adhammavitakkanti kāmavitakkaṃ no vitakkeyyāti attho.
"Not thoughts of non-Dhamma" means one should not think thoughts of sensual desire.
No adhammavitakkanti có nghĩa là không nên tầm tư về tầm dục.
Tadubhayaṃ vā panāti yadetaṃ paresaṃ anuggahaṇatthaṃ dhammabhāsanaṃ attano anuggahaṇatthaṃ dhammavitakkanañca vuttaṃ.
"Or both" refers to that which was mentioned: speaking Dhamma for the benefit of others, and thinking thoughts of Dhamma for one's own benefit.
Tadubhayaṃ vā panā là điều đã nói về việc nói Pháp để giúp đỡ người khác và tầm tư Pháp để giúp đỡ chính mình.
Atha vā pana taṃ ubhayaṃ abhinivajjetvā appaṭipajjitvā akatvā.
Or else, "having completely avoided" both of them, not practicing them, not doing them.
Hoặc là, abhinivajjetvā (tránh xa) cả hai điều đó, không thực hành, không làm.
Upekkhakoti tathāpaṭipattiyaṃ udāsīno samathavipassanābhāvanameva anubrūhanto vihareyya, samathapaṭipattiyaṃ upekkhako hutvā vipassanāyameva kammaṃ karonto vihareyya.
"Equanimous" means remaining indifferent to such practice, cultivating only the development of tranquility and insight, or being equanimous in the practice of tranquility and working only on insight.
Upekkhako (người có tâm xả) nghĩa là, trong sự thực hành như vậy, nên an trú cách thờ ơ, chỉ tăng trưởng sự tu tập samatha và vipassanā; hoặc nên an trú cách trở nên xả ly trong sự thực hành samatha, chỉ thực hiện công việc của vipassanā.
Vipassanampi ussukkāpetvā tatthapi saṅkhārupekkhāñāṇavasena upekkhako yāva vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭīyati, tāva yathā taṃ tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, tathā vihareyya sato sampajānoti.
Even insight, without being too zealous about it, he should remain equanimous through the knowledge of equanimity regarding formations, as long as insight-knowledge is united with the path, so that it flows sharply, bravely, and clearly, mindful and clearly comprehending.
Thậm chí làm cho vipassanā trở nên hăng hái, và ở đó cũng, nên an trú cách xả ly theo trí tuệ xả hành, cho đến khi trí tuệ vipassanā được kết nối với đạo, cho đến lúc đó, nên an trú như nó sắc bén, mạnh mẽ, trong sáng và vận hành, có chánh niệm và tỉnh giác.
Gāthāsu samathavipassanādhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo.
In the verses, "delighting in Dhamma" (dhammārāmo) means Dhamma, such as tranquility and insight, is his pleasure because it is to be delighted in.
Trong các bài kệ, Pháp samatha và vipassanā đáng được yêu thích, do đó người ấy có pháp làm nơi yêu thích là dhammārāmo.
Tasmiṃyeva dhamme ratoti dhammarato.
"Rejoicing in Dhamma" (dhammarato) means delighting in that very Dhamma.
Người vui thích trong chính pháp ấy là dhammarato.
Tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ taṃ dhammaṃ āvajjento, manasi karontoti attho.
"Reflecting on Dhamma" means by repeatedly contemplating that Dhamma, pondering it, paying attention to it.
Do thường xuyên tư duy về pháp ấy, dhammaṃ anuvicintayaṃ có nghĩa là chú tâm, ghi nhớ pháp ấy.
Anussaranti tameva dhammaṃ uparūparibhāvanāvasena anussaranto.
"Recollecting" means recollecting that very Dhamma through progressive development.
Anussaranti (ghi nhớ) là ghi nhớ pháp ấy theo cách tu tập ngày càng cao hơn.
Atha vā vimuttāyatanasīse ṭhatvā paresaṃ desanāvasena sīlādidhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo.
Alternatively, standing at the summit of liberation, Dhamma such as virtue is his pleasure because it is to be delighted in for the sake of teaching others, hence "delighting in Dhamma".
Hoặc, đứng trên phương diện giải thoát, pháp giới hạnh (sīla) và các pháp khác đáng được yêu thích theo cách thuyết giảng cho người khác, do đó người ấy có pháp làm nơi yêu thích là dhammārāmo.
Tatheva tasmiṃ dhamme rato abhiratoti dhammarato.
Similarly, "rejoicing in Dhamma" means delighting and enjoying that Dhamma.
Cũng vậy, người vui thích, hoan hỷ trong pháp ấy là dhammarato.
Tesaṃyeva sīlādidhammānaṃ gatiyo samanvesanto kāmavitakkādīnaṃ okāsaṃ adatvā nekkhammasaṅkappādidhammaṃyeva anuvicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ.
"Reflecting on Dhamma" by searching for the courses of those virtues and so on, and without giving room to thoughts of sensual desire, contemplating only Dhamma such as thoughts of renunciation.
Do tìm kiếm sự vận hành của chính các pháp giới hạnh ấy, không cho các tầm dục (kāmavitakka) v.v… có cơ hội, chỉ tư duy về pháp xuất ly (nekkhammasaṅkappa) v.v… là dhammaṃ anuvicintayaṃ.
Tadubhayaṃ vā pana oḷārikato dahanto ajjhupekkhitvā samathavipassanādhammameva uparūpari bhāvanāvasena anussaranto anubrūhanavasena pavattento.
Or else, letting go of both gross things and being indifferent, cultivating and progressively recollecting the Dhamma of tranquility and insight.
Hoặc, sau khi đã xem nhẹ cả hai điều thô thiển ấy, ghi nhớ và phát triển pháp samatha và vipassanā theo cách tu tập ngày càng cao hơn.
Saddhammāti sattatiṃsappabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na cirasseva taṃ adhigacchatīti attho.
"From the true Dhamma" (saddhammā) – referring to the thirty-seven factors of enlightenment and the ninefold supramundane Dhamma – "does not decline", meaning he attains it without delay.
Saddhammā (Chánh Pháp) là các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhamma) có 37 loại và các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) có 9 loại na parihāyati (không bị suy giảm), nghĩa là không lâu sau sẽ chứng đắc chúng.
Idāni tassa anussaraṇavidhiṃ dassento ‘‘caraṃ vā’’tiādimāha.
Now, showing the method of recollection, he states "whether walking" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp ghi nhớ ấy, Đức Phật đã nói ‘‘caraṃ vā’’ (dù đi) v.v….
Tattha caraṃ vāti bhikkhācāravasena caṅkamanavasena ca caranto vā.
Here, "whether walking" means walking for alms or walking for exercise.
Trong đó, caraṃ vā (dù đi) là đi theo cách khất thực và kinh hành.
Yadi vā tiṭṭhanti tiṭṭhanto vā nisinno vā, uda vā sayanti sayanto vā.
"Or standing" means standing, or "sitting", or "lying down".
Yadi vā tiṭṭhanti (hoặc đứng) là đứng, nisinno (ngồi) hoặc uda vā sayanti (hoặc nằm).
Evaṃ catūsupi iriyāpathesu.
Thus, in all four postures.
Như vậy, trong cả bốn oai nghi.
Ajjhattaṃ samayaṃ cittanti yathāvutte kammaṭṭhānasaṅkhāte gocarajjhatte attano cittaṃ rāgādikilesānaṃ vūpasamanavasena pajahanavasena samayaṃ samento.
"Calming his mind internally" means calming his mind internally in the object of meditation as stated, by tranquilizing and abandoning defilements such as craving.
Ajjhattaṃ samayaṃ cittaṃ (điều hòa tâm nội tại) là điều hòa tâm của mình trong đối tượng hành thiền được nói ở trên, theo cách làm lắng dịu và đoạn trừ các phiền não như tham dục.
Santimevādhigacchatīti accantasantiṃ nibbānameva pāpuṇātīti.
"Attains ultimate peace" means he attains Nibbāna, which is ultimate peace.
Santimevādhigacchatīti (chỉ chứng đắc sự an tịnh) là chứng đắc Niết Bàn, sự an tịnh tuyệt đối.
87. Aṭṭhame akusalavitakkāti akosallasambhūtā vitakkā.
87. In the eighth discourse, "unwholesome thoughts" refers to thoughts born of unskillfulness.
87. Trong bài kinh thứ tám, akusalavitakkā (các tầm bất thiện) là các tầm phát sinh từ sự bất thiện.
Andhakaraṇātiādīsu yassa sayaṃ uppajjanti, taṃ yathābhūtadassananivāraṇena andhaṃ karontīti andhakaraṇā.
Regarding "blinding" and so on: they blind the one in whom they arise by preventing the seeing of reality, hence "blinding".
Trong andhakaraṇā (làm cho mù mịt) v.v…, đối với người mà chúng tự phát sinh, chúng làm cho người ấy mù mịt bằng cách ngăn cản sự thấy biết chân thật, do đó chúng là andhakaraṇā.
Na paññācakkhuṃ karontīti acakkhukaraṇā.
They do not create the eye of wisdom, hence "not creating an eye".
Chúng không tạo ra nhãn tuệ, do đó chúng là acakkhukaraṇā.
Aññāṇaṃ karontīti aññāṇakaraṇā.
They cause ignorance, hence "causing ignorance".
Chúng tạo ra vô minh, do đó chúng là aññāṇakaraṇā.
Paññānirodhikāti kammassakatāpaññā, jhānapaññā, vipassanāpaññāti imā tisso paññā appavattikaraṇena nirodhentīti paññānirodhikā.
"Obstructing wisdom" means these three wisdoms—wisdom concerning kamma ownership, jhānic wisdom, and insight wisdom—are obstructed by preventing their arising, hence obstructing wisdom.
Paññānirodhikā (làm tiêu diệt trí tuệ) là chúng làm tiêu diệt ba loại trí tuệ này: trí tuệ về nghiệp báo (kammassakatāpaññā), trí tuệ thiền định (jhānapaññā), trí tuệ quán (vipassanāpaññā) bằng cách làm cho chúng không phát sinh.
Aniṭṭhaphaladāyakattā dukkhasaṅkhātassa vighātassa pakkhe vattantīti vighātapakkhikā.
Because they yield undesirable results, they belong to the side of affliction, which is suffering, hence "belonging to the side of affliction".
Do mang lại quả không mong muốn, chúng thuộc về sự tổn hại, tức là khổ, do đó chúng là vighātapakkhikā.
Kilesanibbānaṃ na saṃvattayantīti anibbānasaṃvattanikā.
They do not lead to the Nibbāna of defilements, hence "not conducive to Nibbāna".
Chúng không dẫn đến sự diệt trừ phiền não, do đó chúng là anibbānasaṃvattanikā.
Kāmavitakkoti kāmapaṭisaṃyutto vitakko.
Kāmavitakko (sensual thought) is a thought connected with sensuality.
Kāmavitakko (dục tầm) là tầm liên quan đến dục.
So hi kilesakāmasahito hutvā vatthukāmesu pavattati.
Indeed, it arises in connection with material sensuality, accompanied by defilement-sensuality.
Thật vậy, nó phát sinh trong các dục cảnh vật chất cùng với phiền não dục.
Byāpādapaṭisaṃyutto vitakko byāpādavitakko.
A thought connected with ill-will is byāpādavitakko (thought of ill-will).
Tầm liên quan đến sân là byāpādavitakko (sân tầm).
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko vihiṃsāvitakko.
A thought connected with harm is vihiṃsāvitakko (thought of harm).
Tầm liên quan đến hại là vihiṃsāvitakko (hại tầm).
Ime dve ca sattesupi saṅkhāresupi uppajjanti.
These two arise in both beings and formations.
Hai loại này phát sinh cả trong chúng sinh và các hành (saṅkhāra).
Kāmavitakko hi piyamanāpe satte vā saṅkhāre vā vitakkentassa uppajjati, byāpādavitakko appiye amanāpe satte vā saṅkhāre vā kujjhitvā olokanakālato paṭṭhāya yāva nāsanā uppajjati, vihiṃsāvitakko saṅkhāresu na uppajjati, saṅkhārā dukkhāpetabbā nāma natthi, ‘‘ime sattā haññantu vā bajjhantu vā ucchijjantu vā vinassantu vā mā vā ahesu’’nti cintanakāle pana sattesu uppajjati.
Sensual thought arises in one who contemplates agreeable and pleasing beings or formations. The thought of ill-will arises from the moment one looks at disagreeable and unpleasing beings or formations with anger, up to their destruction. The thought of harm does not arise in formations, for formations cannot be made to suffer; but it arises in beings when one thinks, "May these beings be slain, or bound, or cut off, or perish, or may they not exist."
Dục tầm phát sinh khi người ta tầm tư về những chúng sinh hoặc các hành dễ chịu, đáng yêu; sân tầm phát sinh từ lúc nhìn những chúng sinh hoặc các hành không dễ chịu, không đáng yêu với sự giận dữ cho đến sự hủy diệt; hại tầm không phát sinh trong các hành, vì không có hành nào đáng bị làm khổ, nhưng nó phát sinh trong chúng sinh khi người ta suy nghĩ: ‘‘mong cho những chúng sinh này bị giết, bị trói, bị đoạn diệt, bị tiêu vong, hoặc không tồn tại’’.
‘‘Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati kāmadhātu, sabbepi akusalā dhammā kāmadhātu.
"Thought, deliberation connected with sensuality…pe… wrong intention; this is called kāmadhātu. All unwholesome phenomena are kāmadhātu.
‘‘Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến dục…v.v… tà tư duy, đây được gọi là dục giới, tất cả các pháp bất thiện đều là dục giới.
Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
Thought, deliberation connected with ill-will…pe… wrong intention; this is called byāpādadhātu.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến sân…v.v… tà tư duy, đây được gọi là sân giới (byāpādadhātu).
Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭighāto…pe… anattamanatā cittassa, ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
The agitation, opposition of mind…pe… the displeasure of mind in the ten grounds of resentment; this is called byāpādadhātu.
Sự sân hận, sự phản kháng của tâm trong mười đối tượng sân hận…v.v… sự không hài lòng của tâm, đây được gọi là sân giới.
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu.
Thought, deliberation connected with harm, wrong intention; this is called vihiṃsādhātu.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến hại, đây được gọi là hại giới (vihiṃsādhātu).
Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena satte viheṭheti, ayaṃ vihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182, 910) –
Here, some individual harms beings with a hand, or a clod, or a stick, or a weapon, or a rope, or some other means; this is vihiṃsādhātu" –
Ở đây, một số người làm hại chúng sinh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy, bằng dao, bằng dây thừng, hoặc bằng bất kỳ thứ gì khác, đây là hại giới’’ (Vbha. 182, 910) –
Tattha dve kathā sabbasaṅgāhikā ca asambhinnā ca.
Therein are two ways of speaking: the all-inclusive and the distinct.
Trong đó có hai cách trình bày: bao quát tất cả (sabbasaṅgāhikā) và không lẫn lộn (asambhinnā).
Tattha kāmadhātuyā gahitāya itarā dvepi gahitā nāma honti.
Therein, when kāmadhātu is taken, the other two are also taken.
Trong đó, khi dục giới được nói đến, hai giới kia cũng được bao gồm.
Tato pana nīharitvā ayaṃ byāpādadhātu, ayaṃ vihiṃsādhātūti dassetīti ayaṃ sabbasaṅgāhikā nāma.
But then, to extract and show, "This is byāpādadhātu, this is vihiṃsādhātu," this is called the all-inclusive way.
Sau đó, tách ra và chỉ ra rằng đây là sân giới, đây là hại giới, thì đây được gọi là cách trình bày bao quát tất cả.
Kāmadhātuṃ kathento pana bhagavā byāpādadhātuṃ byāpādadhātuṭṭhāne, vihiṃsādhātuṃ vihiṃsādhātuṭṭhāne ṭhapetvāva avasesaṃ kāmadhātu nāmāti kathesīti ayaṃ asambhinnakathā nāma.
However, when the Blessed One spoke of kāmadhātu, he placed byāpādadhātu in the place of byāpādadhātu, and vihiṃsādhātu in the place of vihiṃsādhātu, and then declared the remainder to be kāmadhātu; this is called the distinct way of speaking.
Tuy nhiên, khi Đức Thế Tôn nói về dục giới, Ngài đã đặt sân giới vào vị trí của sân giới, hại giới vào vị trí của hại giới, rồi mới nói rằng phần còn lại là dục giới, thì đây được gọi là cách trình bày không lẫn lộn.
Sukkapakkhe vuttavipariyāyena attho veditabbo.
In the wholesome aspect, the meaning should be understood in the opposite way to what was stated.
Đối với phần thiện, ý nghĩa nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko.
A thought connected with renunciation is nekkhammavitakko (thought of renunciation).
Tầm liên quan đến xuất ly là nekkhammavitakko (xuất ly tầm).
So asubhapubbabhāge kāmāvacaro hoti, asubhajjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of the foulness meditation, it is of the sensual realm; in the foulness jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của bất tịnh quán, thuộc về sắc giới trong thiền bất tịnh, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko.
A thought connected with non-ill-will is abyāpādavitakko (thought of non-ill-will).
Tầm liên quan đến vô sân là abyāpādavitakko (vô sân tầm).
So mettāpubbabhāge kāmāvacaro hoti, mettājhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of mettā (loving-kindness), it is of the sensual realm; in the mettā jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của từ bi, thuộc về sắc giới trong thiền từ bi, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko.
A thought connected with non-harm is avihiṃsāvitakko (thought of non-harm).
Tầm liên quan đến vô hại là avihiṃsāvitakko (vô hại tầm).
So karuṇāpubbabhāge kāmāvacaro, karuṇājjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of karuṇā (compassion), it is of the sensual realm; in the karuṇā jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của bi, thuộc về sắc giới trong thiền bi, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Yadā pana alobho sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When non-greed is foremost, then the other two are its followers.
Tuy nhiên, khi vô tham là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
Yadā mettā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When mettā is foremost, then the other two are its followers.
Khi từ bi là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
Yadā karuṇā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When karuṇā is foremost, then the other two are its followers.
Khi bi là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
‘‘Nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo, ayaṃ vuccati nekkhammadhātu, sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātu.
‘‘The reasoning, thought, and intention connected with renunciation – this is called the element of renunciation. All wholesome phenomena are the element of renunciation.
‘‘Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến xuất ly, đây được gọi là xuất ly giới, tất cả các pháp thiện đều là xuất ly giới.
Abyāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo, ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
The reasoning, thought, and intention connected with non-ill-will – this is called the element of non-ill-will.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến vô sân, đây được gọi là vô sân giới (abyāpādadhātu).
Yā sattesu metti mettāyanā mettācetovimutti, ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
The loving-kindness, the act of being kindly, the liberation of mind through loving-kindness towards beings – this is called the element of non-ill-will.
Sự thân thiện, lòng từ, sự giải thoát tâm từ đối với chúng sinh, đây được gọi là vô sân giới.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo – ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu.
The reasoning, thought, and intention connected with non-harming – this is called the element of non-harming.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến vô hại – đây được gọi là vô hại giới (avihiṃsādhātu).
Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati avihiṃsādhātū’’ti.(Vibha. 182) –
The compassion, the act of being compassionate, the liberation of mind through compassion towards beings – this is called the element of non-harming’’ –
Sự bi mẫn, lòng bi, sự giải thoát tâm bi đối với chúng sinh – đây được gọi là vô hại giới’’ (Vbha. 182) –
Gāthāsu vitakkayeti vitakkeyya.
In the verses, vitakkaye means vitakkeyya (should reflect).
Trong các kệ, vitakkaye có nghĩa là nên tư duy.
Nirākareti attano santānato nīhareyya vinodeyya, pajaheyyāti attho.
Nirākare means he should remove, dispel, or abandon from his own continuum.
Nirākare có nghĩa là nên loại bỏ, nên xua tan, nên từ bỏ khỏi dòng tâm thức của mình.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhatanti yathā nāma gimhānaṃ pacchime māse pathaviyaṃ samūhataṃ samantato uṭṭhitaṃ rajaṃ mahato akālameghassa vassato vuṭṭhi ṭhānaso vūpasameti, evameva so yogāvacaro vitakkāni micchāvitakke ca vicāritāni taṃsampayuttavicāre ca sameti vūpasameti samucchindati.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhata means just as rain from a great unseasonal cloud pacifies the dust that has arisen and gathered on the earth in the last month of summer, so too does that meditator pacify, tranquilize, and utterly destroy the thoughts (wrong thoughts) and the associated investigations that have been investigated.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhata (Những tư duy và quán sát ấy, như mưa làm lắng bụi bặm đã nổi lên, đều lắng xuống) có nghĩa là: giống như vào tháng cuối mùa hè, cơn mưa lớn trái mùa đổ xuống làm lắng xuống tại chỗ bụi bặm nổi lên khắp nơi trên mặt đất, cũng vậy, hành giả ấy làm lắng xuống, làm tịnh chỉ, đoạn diệt các tư duy (micchāvitakka – tà tư duy) và các quán sát (taṃsampayuttavicāra – quán sát liên hệ với chúng).
Tathābhūto ca vitakkūpasamena cetasā sabbesaṃ micchāvitakkānaṃ upasamanato vitakkūpasamena ariyamaggacittena.
And such a person, vitakkūpasamena cetasā (with a mind tranquilized by thoughts), due to the pacification of all wrong thoughts, by the path-consciousness of an Arahant.
Và người như vậy, vitakkūpasamena cetasā (với tâm an tịnh các tư duy) tức là với tâm đạo (ariyamagga-citta) nhờ sự an tịnh tất cả các tà tư duy.
Idheva diṭṭheva dhamme, santipadaṃ nibbānaṃ, samajjhagā samadhigato hotīti.
Idheva (right here) in this very life, santipadaṃ (the state of peace), Nibbāna, samajjhagā (he attains).
Idheva (ngay tại đây) tức là ngay trong đời này, santipadaṃ (địa vị an tịnh) tức là Nibbāna, samajjhagā (đã đạt được) có nghĩa là đã chứng đắc.
Ādīsu (vi. va. 658) uttarisāṭake.
In passages like these, it refers to an upper robe.
Trong những trường hợp như vậy (Vi. Va. 658) được dùng với nghĩa là áo choàng bên ngoài.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
In passages like ‘‘He in whose mind (yassantarato) there are no angers,’’ it refers to the mind.
“Người mà bên trong không có sân hận” – trong những trường hợp như vậy (Udā. 20) được dùng với nghĩa là tâm.
Idhāpi citte eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as referring to the mind.
Ở đây cũng nên hiểu là tâm.
Tasmā antare citte bhavā antarā.
Therefore, antarā means existing within the mind.
Do đó, antarā là những gì hiện hữu trong tâm.
Yasmiṃ santāne uppannā, tassa malinabhāvakaraṇato malā.
Malā (stains) means that which causes defilement in the continuum where they arise.
Những gì khi phát sinh trong dòng tâm thức nào thì làm cho tâm thức ấy bị cấu uế, nên gọi là malā (cấu uế).
Tattha malaṃ nāma duvidhaṃ – sarīramalaṃ, cittamalanti.
Here, defilement (mala) is of two kinds: bodily defilement and mental defilement.
Ở đây, cấu uế có hai loại: cấu uế thân và cấu uế tâm.
Tesu sarīramalaṃ sedajallikādi sarīre nibbattaṃ, tattha laggaṃ āgantukarajañca, taṃ udakenapi nīharaṇīyaṃ, na tathā saṃkilesikaṃ.
Among these, bodily defilement is that which arises on the body, such as sweat and dirt, and also external dust clinging to it; this can be removed with water and is not so defiling.
Trong đó, cấu uế thân là những thứ như mồ hôi, ghét bẩn phát sinh trên thân, và bụi bặm từ bên ngoài bám vào; những thứ ấy có thể được loại bỏ bằng nước, không phải là thứ làm ô nhiễm sâu sắc như vậy.
Cittamalaṃ pana rāgādisaṃkilesikaṃ, taṃ ariyamaggeheva nīharaṇīyaṃ.
Mental defilement, however, is defiling due to attachment, etc.; this can only be removed by the Noble Paths.
Còn cấu uế tâm là những thứ làm ô nhiễm như tham ái, v.v., những thứ ấy chỉ có thể được loại bỏ bằng các Thánh Đạo (ariyamagga).
Vuttañhetaṃ porāṇehi –
This has been said by the ancients:
Điều này đã được các bậc cổ đức nói đến:
Yathā cete lobhādayo sattānaṃ citte uppajjitvā malinabhāvakarā nānappakārasaṃkilesavidhāyakāti antarāmalā, evaṃ ekato bhuñjitvā, ekato sayitvā, otāragavesī amittasattu viya citte eva uppajjitvā sattānaṃ nānāvidhaanatthāvahā, nānappakāradukkhanibbattakāti dassento ‘‘antarāamittā’’tiādimāha.
Just as these greed and so forth, arising in the minds of beings, cause defilement and produce various kinds of corruptions, and are thus ‘inner defilements,’ so too, like an enemy seeking an opportunity, eating together, sleeping together, they arise in the mind itself, bringing various misfortunes to beings and generating various kinds of suffering. Therefore, it is said, “inner enemies,” etc.
Cũng như tham, v.v., khi phát sinh trong tâm của chúng sinh, làm cho tâm bị cấu uế và gây ra nhiều loại ô nhiễm khác nhau, nên chúng là cấu uế bên trong (antarāmalā). Tương tự, để chỉ ra rằng chúng phát sinh ngay trong tâm, như một kẻ thù tìm kiếm cơ hội, ăn chung, ngủ chung, gây ra nhiều bất lợi khác nhau cho chúng sinh, và tạo ra nhiều loại khổ đau, nên Ngài đã nói “antarāamittā” (kẻ thù bên trong), v.v.
Tattha mittapaṭipakkhato amittā, sapattakiccakaraṇato sapattā, hiṃsanato vadhakā, ujuvipaccanīkato paccatthikā.
Herein, they are enemies (amittā) due to being contrary to friends; rivals (sapattā) due to performing the acts of rivals; slayers (vadhakā) due to harming; adversaries (paccatthikā) due to being direct opponents.
Ở đây, amittā (kẻ thù) vì chúng đối nghịch với bạn bè; sapattā (đối thủ) vì chúng thực hiện hành động của đối thủ; vadhakā (kẻ giết hại) vì chúng gây tổn hại; paccatthikā (kẻ thù) vì chúng đối nghịch một cách trực tiếp.
Tattha dvīhi ākārehi lobhādīnaṃ amittādibhāvo veditabbo.
Herein, the enmity and so forth of greed and the like should be understood in two ways.
Ở đây, cần phải hiểu tính chất kẻ thù, v.v. của tham, v.v. qua hai phương diện.
Verīpuggalo hi antaraṃ labhamāno attano verissa satthena vā sīsaṃ pāteti, upāyena vā mahantaṃ anatthaṃ uppādeti.
Indeed, an enemy, having found an opportunity, either cuts off the head of his foe with a weapon, or causes great harm by stratagem.
Kẻ thù, khi tìm được cơ hội, sẽ dùng vũ khí để chặt đầu kẻ thù của mình, hoặc dùng mưu kế để gây ra tai họa lớn.
Ime ca lobhādayo paññāsirapātanena yonisampaṭipādanena ca tādisaṃ tato balavataraṃ anatthaṃ nibbattenti.
These greed and so forth, by cutting off the head of wisdom and by causing rebirth, generate even stronger harm than that.
Và những tham, v.v. này gây ra tai họa còn lớn hơn thế, bằng cách chặt đầu trí tuệ và đưa đến các loài tái sinh.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cakkhudvārasmiñhi iṭṭhādīsu ārammaṇesu āpāthagatesu yathārahaṃ tāni ārabbha lobhādayo uppajjanti, ettāvatāssa paññāsiraṃ pātitaṃ nāma hoti.
When agreeable objects and so forth come into the range of the eye-door, greed and so forth arise with respect to those objects as appropriate; by this much, the head of one's wisdom is said to be cut off.
Khi các đối tượng khả ái, v.v. xuất hiện ở cửa mắt, tham, v.v. phát sinh tương ứng với chúng; chừng đó, đầu trí tuệ của người ấy đã bị chặt.
Sotadvārādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the ear-door and so forth.
Ở cửa tai, v.v. cũng theo cách tương tự.
Evaṃ tāva paññāsirapātanato amittādisadisatā veditabbā.
Thus, it should be understood that they are similar to enemies, etc., by cutting off the head of wisdom.
Như vậy, cần phải hiểu tính chất tương tự như kẻ thù, v.v. do chặt đầu trí tuệ.
Lobhādayo pana kammanidānā hutvā aṇḍajādibhedā catasso yoniyo upanenti.
Furthermore, greed and so forth, being the cause of kamma, lead to the four origins of birth, such as egg-born beings.
Hơn nữa, tham, v.v. trở thành nguyên nhân của nghiệp, đưa đến bốn loài tái sinh như loài sinh từ trứng, v.v.
Tassa yoniupagamanamūlakāni pañcavīsati mahābhayāni dvattiṃsa kammakaraṇāni ca āgatāneva honti.
The twenty-five great dangers and thirty-two tortures, rooted in that going to birth, have already arisen.
Hai mươi lăm đại hiểm nạn và ba mươi hai hình phạt đã được nói đến, có gốc rễ từ sự tái sinh ấy.
Evaṃ yonisampaṭipādanatopi nesaṃ amittādisadisatā veditabbā.
Thus, their similarity to enemies, etc., should be understood also from the perspective of causing rebirth.
Như vậy, cũng cần phải hiểu tính chất tương tự như kẻ thù, v.v. của chúng từ việc đưa đến các loài tái sinh.
Iti lobhādayo amittādisadisatāya cittasambhūtatāya ca ‘‘antarāamittā’’tiādinā vuttā.
Thus, greed and so forth are described as “inner enemies,” etc., due to their similarity to enemies and their origin in the mind.
Do đó, tham, v.v. được gọi là “kẻ thù bên trong”, v.v. vì tính chất tương tự như kẻ thù và vì chúng phát sinh trong tâm.
Apica amittehi kātuṃ asakkuṇeyyaṃ lobhādayo karonti, amittādibhāvo ca lobhādīhi jāyatīti tesaṃ amittādibhāvo veditabbo.
Moreover, greed and so forth do what enemies cannot do, and the state of enmity arises from greed and so forth. Therefore, their enmity should be understood.
Hơn nữa, tham, v.v. làm những điều mà kẻ thù không thể làm, và tính chất kẻ thù, v.v. phát sinh từ tham, v.v., nên cần phải hiểu tính chất kẻ thù, v.v. của chúng.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Yadapi luddho abhisaṅkharoti kāyena vācāya manasā tadapi akusalaṃ; yadapi luddho lobhena abhibhūto pariyādinnacitto parassa asatā dukkhaṃ uppādeti vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā balavamhi balattho iti, tadapi akusalaṃ, itissame lobhajā lobhanidānā lobhasamudayā lobhapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (a. ni. 3.70).
“Whatever a greedy person performs with body, speech, or mind, that is also unwholesome; whatever a greedy person, overcome by greed, with his mind possessed, causes suffering to another unjustly, by killing or binding or confiscating property or censuring or exiling, saying, ‘I am powerful, I desire power,’ that is also unwholesome. Thus, many evil, unwholesome states born of greed, originated from greed, arisen from greed, conditioned by greed, come into being.”
“Điều gì mà người tham ái tạo tác bằng thân, khẩu, ý, điều đó cũng là bất thiện; điều gì mà người tham ái bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, gây đau khổ cho người khác bằng sự bất thiện, bằng giết hại, bằng trói buộc, bằng tổn thương, bằng quở trách, bằng trục xuất, nghĩ rằng ‘ta mạnh mẽ, ta có sức mạnh’, điều đó cũng là bất thiện. Như vậy, nhiều pháp ác bất thiện phát sinh từ tham ái, có nguyên nhân từ tham ái, có nguồn gốc từ tham ái, có duyên từ tham ái.” (A. Ni. 3.70).
Cittappakopanoti cittasaṅkhobhano.
‘Cittappakopano’ means unsettling the mind.
Cittappakopano (kẻ làm xáo động tâm) tức là kẻ làm rối loạn tâm.
Lobho hi lobhanīye vatthusmiṃ uppajjamāno cittaṃ khobhento pakopento vipariṇāmento vikāraṃ āpādento uppajjati, pasādādivasena pavattituṃ na deti.
For greed, arising in a desirable object, unsettles the mind, agitates it, distorts it, brings it to an abnormal state, and does not allow it to function in a tranquil way.
Tham ái, khi phát sinh trong đối tượng đáng tham ái, phát sinh làm xáo động tâm, làm rối loạn, làm biến đổi, làm cho tâm trở nên bất thường, không cho phép tâm vận hành theo chiều hướng thanh tịnh, v.v.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatīti taṃ lobhasaṅkhātaṃ antarato abbhantare attano citteyeva jātaṃ anatthajananacittappakopanādiṃ bhayaṃ bhayahetuṃ ayaṃ bālamahājano nāvabujjhati na jānātīti.
“The danger born from within, that the people do not understand” means this great foolish multitude does not understand or know that danger or cause of danger, which is greed, born from within, existing in one’s own mind, and which is causing harm, unsettling the mind, etc.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatī (Nỗi sợ hãi sinh từ bên trong, nhưng người đời không nhận ra) có nghĩa là: nỗi sợ hãi, nguyên nhân của nỗi sợ hãi, như kẻ tạo ra bất lợi, kẻ làm xáo động tâm, v.v., chính là tham ái, phát sinh từ bên trong, ngay trong tâm của mình, nhưng đại chúng ngu si này không nhận ra, không biết.
Andhatamanti andhabhāvakaraṃ tamaṃ.
‘Andhatamaṃ’ means darkness that causes blindness.
Andhatamaṃ (bóng tối mù mịt) tức là bóng tối gây ra sự mù quáng.
Yanti yattha.
‘Yaṃ’ means where.
Yaṃ (khi mà) tức là vào lúc đó.
Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ.
For this is a locative word.
Ở đây, từ này là cách dùng của thể vị cách (bhummattha) trong ý nghĩa.
Yasmiṃ kāle lobho sahate abhibhavati naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti.
When greed overcomes or overpowers a person, then there is blinding darkness.
Khi tham ái chế ngự, chi phối con người, lúc đó là bóng tối mù mịt.
Yanti vā kāraṇavacanaṃ.
Or ‘yaṃ’ is a causal word.
Hoặc yaṃ là từ chỉ nguyên nhân.
Yasmā lobho uppajjamāno naraṃ sahate abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hotīti yojanā, ya-ta-saddānaṃ ekantasambandhabhāvato.
Since greed, when it arises, overcomes or overpowers a person, therefore, at that time there is blinding darkness. This is the connection, due to the absolute connection between ‘ya’ and ‘ta’ words.
Sự kết nối là: bởi vì tham ái khi phát sinh chế ngự, chi phối con người, cho nên lúc đó là bóng tối mù mịt, do mối liên hệ tuyệt đối của các từ ya-ta.
Atha vā yanti kiriyāparāmasanaṃ, ‘‘lobho sahate’’ti ettha yadetaṃ lobhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ vuttaṃ.
Alternatively, ‘yaṃ’ refers to the action, meaning, that which is called greed’s overpowering and overcoming here.
Hoặc yaṃ là chỉ hành động, tức là điều đã nói về sự chế ngự, chi phối của tham ái trong câu “tham ái chế ngự”.
Etaṃ andhabhāvakarassa tamassa gamanaṃ uppādoti attho.
This is the coming or arising of darkness causing blindness, is the meaning.
Đây là ý nghĩa của sự phát sinh bóng tối, thứ gây ra sự mù quáng.
Atha vā yaṃ naraṃ lobho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti, tato ca luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Or, the person whom greed overcomes or overpowers, for that person there is blinding darkness, and from that, the greedy person does not know what is beneficial, the greedy person does not see the Dhamma. This is how the meaning should be understood here.
Hoặc, khi tham lam lấn át một người, bóng tối mù mịt sẽ hiện hữu trong người đó; do đó, người tham lam không biết điều lợi ích, người tham lam không thấy Pháp. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Yo ca lobhaṃ pahantvānāti yo pubbabhāge tadaṅgavasena vikkhambhanavasena ca yathārahaṃ samathavipassanāhi lobhaṃ pajahitvā tathā pajahanahetu lobhaneyye dibbepi rūpādike upaṭṭhite na lubbhati, balavavipassanānubhāvena lobho pahīyate tamhāti tasmā ariyapuggalā ariyamaggena lobho pahīyati pajahīyati, accantameva pariccajīyati.
“But he who, having abandoned greed,” means he who, having abandoned greed by means of calm and insight as appropriate, through temporary suppression and through destruction by counter-agent in the initial stage, and because of such abandonment, “does not crave” when desirable objects like divine forms and so forth appear, “greed is abandoned from him” by the power of strong insight, meaning, for that noble person, greed is abandoned, completely given up, through the noble path.
Yo ca lobhaṃ pahantvānā (và người nào đã đoạn trừ tham lam) nghĩa là người nào đã đoạn trừ tham lam bằng samatha và vipassanā một cách thích hợp, tùy theo giai đoạn, bằng cách trấn áp hoặc diệt trừ; và do đã đoạn trừ như vậy, khi những đối tượng đáng tham lam như sắc, v.v., của cõi trời hiện ra, người ấy na lubbhati (không tham đắm), nhờ năng lực của vipassanā mạnh mẽ, lobho pahīyate tamhā (tham lam được đoạn trừ khỏi người ấy) nghĩa là tham lam được các bậc Thánh nhân đoạn trừ bằng Thánh đạo, hoàn toàn từ bỏ.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Udabindūva pokkharāti paduminipaṇṇato udakabindu viya.
“Like a drop of water from a lotus leaf,” like a drop of water from a lotus leaf.
Udabindūva pokkharā (như giọt nước trên lá sen) nghĩa là như giọt nước trên lá sen.
Sesagāthānampi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning of the remaining verses should also be understood in this way.
Ý nghĩa của các bài kệ còn lại cũng nên được hiểu theo cách này.
‘‘Yadapi duṭṭho abhisaṅkharoti kāyena vācāya manasā tadapi akusalaṃ; yadapi duṭṭho dosena abhibhūto pariyādinnacitto parassa asatā dukkhaṃ uppādeti vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā balavamhi balattho iti, tadapi akusalaṃ.
“Whatever a hateful person performs with body, speech, or mind, that is also unwholesome; whatever a hateful person, overcome by hatred, with his mind possessed, causes suffering to another unjustly, by killing or binding or confiscating property or censuring or exiling, saying, ‘I am powerful, I desire power,’ that is also unwholesome.
“Dù người sân hận tạo tác bằng thân, khẩu, ý, điều đó cũng là bất thiện; dù người sân hận, bị sân hận lấn át, tâm bị chi phối, gây ra khổ đau cho người khác bằng cách giết hại, trói buộc, tổn thương, chỉ trích, trục xuất, vì nghĩ rằng ‘ta mạnh mẽ, ta có quyền lực’, điều đó cũng là bất thiện.
Itissame dosajā dosanidānā dosasamudayā dosapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (a. ni. 3.70).
Thus, many evil, unwholesome states born of hatred, originated from hatred, arisen from hatred, conditioned by hatred, come into being.”
Như vậy, nhiều pháp bất thiện, ác nghiệp, phát sinh từ sân hận, có nguồn gốc từ sân hận, do sân hận mà có, do duyên sân hận.”
Tālapakkaṃva bandhanāti tālaphalaṃ viya usumuppādena vaṇṭato, tatiyamaggañāṇuppādena tassa cittato doso pahīyati, pariccajīyatīti attho.
Like a ripe Palmyra fruit from its stalk means that just as a Palmyra fruit, by producing heat, detaches from its stalk, so too, hatred is abandoned and relinquished from that person’s mind through the arising of the knowledge of the third path.
Tālapakkaṃva bandhanā (như quả thốt nốt rụng khỏi cuống) nghĩa là sân hận được đoạn trừ khỏi tâm người ấy, được từ bỏ, như quả thốt nốt rụng khỏi cuống khi chín, bằng sự phát sinh của tri kiến đạo thứ ba.
Mohaṃ vihanti so sabbanti so ariyapuggalo sabbaṃ anavasesaṃ mohaṃ catutthamaggena vihanti vidhamati samucchindati.
He completely dispels delusion means that this noble person dispels, dissipates, and eradicates all delusion without remainder by the fourth path.
Mohaṃ vihanti so sabba (người ấy diệt trừ mọi si mê) nghĩa là vị Thánh nhân ấy diệt trừ, xua tan, nhổ tận gốc mọi si mê không còn sót lại bằng đạo thứ tư.
Ādiccovudayaṃ tamanti ādicco viya udayaṃ uggacchanto tamaṃ andhakāraṃ.
Like the sun dispelling darkness means like the rising sun dispelling darkness.
Ādiccovudayaṃ tama (như mặt trời mọc xua tan bóng tối) nghĩa là như mặt trời mọc lên xua tan bóng tối.
89. Dasame tīhi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūtoti kā uppatti?
89. In the tenth, “Monks, one overcome by three unwholesome qualities…” – what is the occasion?
89. Trong bài kinh thứ mười, Tīhi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūto (Này các Tỳ-kheo, bị ba pháp bất thiện lấn át) – sự kiện gì đã xảy ra?
Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhiyā aññatitthiyā ca ‘‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’’ti abbhācikkhiṃsu.
When Devadatta entered the Avīci Great Hell, Devadatta’s partisans and other sectarians accused him, saying, “The ascetic Gotama cursed Devadatta, and he entered the earth.”
Khi Devadatta đã đọa vào đại địa ngục Avīci, những người thuộc phe Devadatta và các ngoại đạo khác đã phỉ báng rằng “Sa-môn Gotama đã nguyền rủa Devadatta nên Devadatta đã bị đất nuốt chửng.”
Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ.
Hearing that, people who were not yet deeply devoted to the Dispensation developed doubt, thinking, “Could it be as these people say?”
Nghe điều đó, những người chưa có niềm tin kiên cố vào giáo pháp đã khởi lên nghi ngờ: “Liệu điều họ nói có đúng như vậy không?”
Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported this matter to the Blessed One.
Các Tỳ-kheo đã báo cáo sự việc đó với Đức Thế Tôn.
Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsi.
Then the Blessed One, saying, “Monks, Tathāgatas do not curse anyone, therefore Devadatta was not cursed by me; he entered hell by his own kamma,” refuted their wrong view and spoke this discourse on this occasion.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, các Như Lai không nguyền rủa bất cứ ai; do đó, Devadatta không phải do Ta nguyền rủa, mà tự mình đọa vào địa ngục do nghiệp của chính mình.” Sau khi nói vậy để bác bỏ quan điểm sai lầm của họ, Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này dựa trên sự kiện đó.
Tattha asaddhammehīti asataṃ dhammehi, asantehi vā dhammehi.
Here, by unwholesome qualities means by the qualities of the unrighteous, or by non-existent qualities.
Trong đó, asaddhammehī (bằng các pháp bất thiện) nghĩa là bằng các pháp của kẻ bất thiện, hoặc bằng các pháp không chân thật.
Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho.
Incurable means that because it cannot be averted even by Buddhas, and because there is no remedy for entering Avīci, it is incurable, meaning extremely difficult to cure.
Atekiccho (không thể chữa trị) nghĩa là không thể chữa trị, vì ngay cả các vị Phật cũng không thể làm cho quay lại, và vì không có sự chữa trị khi đã đọa vào Avīci.
Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya.
The evil wish that arises with the intention of attributing non-existent good qualities to oneself is called pāpicchā (evil wishing); the state of having this is pāpicchatā, by that.
Pāpicchatā (ác dục) là trạng thái của người có ác dục, tức là có những mong muốn xấu xa phát sinh với ý định gán ghép những phẩm chất không có thật; bằng ác dục đó.
‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, saṅghaṃ pariharissāmī’’ti tassa icchā uppannā.
His wish arose: “I will be a Buddha; I will lead the Saṅgha.”
Mong muốn của người ấy đã phát sinh: “Ta sẽ trở thành Phật, ta sẽ lãnh đạo Tăng đoàn.”
Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.
He has evil, bad friends like Kokālika and others, therefore he is pāpamitta (evil companion); the state of being so is pāpamittatā, by that.
Pāpamittatā (ác hữu) là trạng thái của người có bạn bè xấu xa, thấp kém như Kokālika, v.v.; bằng ác hữu đó.
Uttarikaraṇīyeti jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate sati eva, taṃ anadhigantvāti attho.
With what should have been achieved beyond means only when the path and fruit, which should be achieved beyond through jhāna and psychic powers, have not been attained; that is, without achieving that.
Uttarikaraṇīye (điều cần làm cao hơn) nghĩa là khi chưa đạt được các đạo quả cần đạt được cao hơn bằng các thiền định và thần thông; tức là khi chưa đạt được điều đó.
Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena.
By a mere trifle means by merely a small amount of jhāna and psychic powers.
Oramattakenā (chỉ một chút) nghĩa là chỉ bằng một chút thiền định và thần thông.
Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena.
By achieving distinction means by achieving supernormal human attainments.
Visesādhigamenā (bằng sự chứng đắc đặc biệt) nghĩa là bằng sự chứng đắc các pháp siêu nhân cao hơn.
Antarāti vemajjhe.
In between means in the middle.
Antarā (ở giữa) nghĩa là ở giữa chừng.
Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji.
He came to ruin means, although his task was not completed, he imagined himself to have completed his task and fell away from the ascetic’s discipline.
Vosānaṃ āpādī (đã đi đến kết thúc) nghĩa là mặc dù chưa hoàn thành công việc, nhưng lại nghĩ rằng “ta đã hoàn thành công việc,” nên đã rời bỏ các pháp của sa-môn.
Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāsesi bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhaṃ dukkhahetuṃ asantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcimhi kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavissatīti.
Thus, the Blessed One, through this discourse, especially revealed the danger in the state of a worldling: how serious is the state of a worldling, since even after developing attainments culminating in jhāna and psychic powers, one does not abandon the bringer of manifold harm, the cause of various kinds of suffering, the attribution of non-existent good qualities, association with unrighteous people, and the pursuit of idleness, and thereby commits an incurable offense leading to Avīci for an eon.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã đặc biệt chỉ rõ sự nguy hiểm của trạng thái phàm phu bằng bài kinh này: trạng thái phàm phu thật đáng sợ, đến nỗi một người, sau khi đã đạt được những thành tựu cao nhất của thiền định và thần thông, nhưng không từ bỏ việc gán ghép những phẩm chất không có thật, không từ bỏ việc giao du với kẻ ác, không từ bỏ sự lười biếng, vẫn tạo ra nghiệp ác không thể chữa trị, khiến phải chịu khổ trong địa ngục Avīci suốt một kiếp.
Gāthāsu māti paṭisedhe nipāto.
In the verses, mā is a particle of prohibition.
Trong các bài kệ, mā (chớ) là một giới từ phủ định.
Jātūti ekaṃsena.
Jātu means certainly, unequivocally.
Jātū (chắc chắn) nghĩa là chắc chắn.
Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ.
Kocī is a word encompassing all.
Kocī (bất cứ ai) là từ bao hàm tất cả.
Lokasminti sattaloke.
In the world means in the world of beings.
Lokasmi (trong thế gian) nghĩa là trong thế giới chúng sinh.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotū’’ti.
This is what is said: “May no person in this world of beings be unequivocally evil-wishing.”
Điều này có nghĩa là: “Trong thế giới chúng sinh này, không một người nào chắc chắn có ác dục.”
Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathā gati yādisī nipphatti, yādiso abhisamparāyo, taṃ imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha.
By this too, understand what is the destiny of the evil-wishing means Devadatta is cited as an example to say, “By this reason too, understand what is the destiny, what is the ultimate outcome, what is the future state of evil-wishing individuals.”
Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatī (hãy biết điều đó qua đây, con đường của những người có ác dục như thế nào) nghĩa là hãy biết con đường, kết quả, hoặc hậu quả của những người có ác dục qua sự kiện này. Đức Phật đã nói như vậy khi nêu gương Devadatta.
Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto.
Known as a wise person means known as wise through extensive learning of the scriptures.
Paṇḍitoti samaññāto (được biết đến là người trí tuệ) nghĩa là được biết đến là người trí tuệ do sự học rộng hiểu nhiều về kinh điển.
Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito.
Esteemed as one whose mind is developed means esteemed as one whose mind is developed through jhāna and psychic powers.
Bhāvitattoti sammato (được kính trọng là người đã tu tập tự thân) nghĩa là được xem là người đã tu tập tâm bằng thiền định và thần thông.
Tathā hi so pubbe ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi.
Indeed, he was formerly praised even by the Dhamma-general as “the mighty Godhiputta, the powerful Godhiputta.”
Quả thật, trước đây ông ta đã được Đức Pháp Tướng quân khen ngợi là “Godhiputta có đại thần thông, Godhiputta có đại oai lực.”
Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena jalanto viya obhāsento viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi.
Devadatta, well-known, stood shining with glory means he stood as if burning, as if blazing with his own fame and retinue, thus becoming well-known and conspicuous as Devadatta.
Với câu ‘ Đứng vững như nước với danh tiếng, nổi tiếng là Devadatta’, (ông ta) đã trở nên nổi tiếng, hiển nhiên là Devadatta như vậy, như đang tỏa sáng, như đang chiếu rọi với danh tiếng và tùy tùng của mình.
‘‘Me sutta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādi savanamattamevāti attho.
“Me sutta” is also a reading, meaning “I heard it, it was merely heard,” implying that because his state was not like that after a few days, his wisdom and other qualities were merely a matter of report.
Cũng có bản đọc là ‘ Me suttaṃ’ (Tôi đã nghe). Ý nghĩa là điều tôi đã nghe, chỉ là điều đã được nghe, vì trong vài ngày đã không còn như vậy nữa, nên điều đó (sự thông thái, v.v.) của ông ta chỉ là sự nghe mà thôi.
So samānamanuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sakyaputto, ahampi sakyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, ahampi dibbacakkhuko, buddhopi dibbasotako, ahampi dibbasotako, buddhopi cetopariyañāṇalābhī, ahampi cetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena samānaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā.
He, associating equally, assaulted the Tathāgata means this Devadatta, without understanding his own measure, by placing himself on an equal footing with the Perfectly Self-Enlightened One, thinking, “The Sakyan son is a Buddha, I am also a Sakyan son; the ascetic is a Buddha, I am also an ascetic; the Buddha is endowed with psychic power, I am also endowed with psychic power; the Buddha has the divine eye, I also have the divine eye; the Buddha has the divine ear, I also have the divine ear; the Buddha has the knowledge of penetrating the minds of others, I also have the knowledge of penetrating the minds of others; the Buddha knows past, future, and present phenomena, I also know them,” then with the intention of harming, thinking, “Now I will be a Buddha, I will lead the community of bhikkhus,” he assaulted the Tathāgata, afflicted him, harassed him.
Với câu ‘ Vậy nên, Devadatta đã ngang hàng và xúc phạm Như Lai’, Devadatta như vậy, không biết giới hạn của mình, tự đặt mình ngang hàng với Đức Chánh Đẳng Giác, nói rằng: “Đức Phật cũng là con trai của dòng Thích-ca, tôi cũng là con trai của dòng Thích-ca; Đức Phật cũng là Sa-môn, tôi cũng là Sa-môn; Đức Phật cũng có thần thông, tôi cũng có thần thông; Đức Phật cũng có thiên nhãn, tôi cũng có thiên nhãn; Đức Phật cũng có thiên nhĩ, tôi cũng có thiên nhĩ; Đức Phật cũng đạt được tuệ tri tâm người khác, tôi cũng đạt được tuệ tri tâm người khác; Đức Phật cũng biết các pháp quá khứ, vị lai và hiện tại, tôi cũng biết chúng.” Do đó, với mục đích kiêu mạn rằng “Bây giờ tôi sẽ trở thành Đức Phật, tôi sẽ chăm sóc Tăng đoàn,” ông ta đã xúc phạm, đã làm phiền Như Lai.
‘‘Pamādamanujīno’’tipi paṭhanti.
Some also read “Pamādamanujīno”.
Cũng có người đọc là ‘Pamādamanujīno’ (sống buông lung).
Tassattho ‘‘vuttanayena pamādaṃ āpajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujīno parihīno’’ti.
The meaning of that is: “By falling into heedlessness in the manner described, relying on heedlessness, with a thought of rivalry towards the Blessed One, he degenerated and declined along with his jhāna and psychic powers.”
Nghĩa của câu này là: "Kẻ rơi vào sự phóng dật theo cách đã nói, nương tựa vào sự phóng dật, với tâm sanh khởi do ganh đua với Đức Thế Tôn, đã bị tước đoạt và sa sút các thiền và thắng trí."
Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto.
Reached the Avīci Hell, fearsome, with four gates means he attained, by way of rebirth, the Avīci Great Hell, so named because of the unbroken continuity of the flames or the beings born there, and having four great gates on its four sides, it is extremely fearsome.
Đọa địa ngục A-tỳ, đáng sợ với bốn cửa – được gọi là "A-tỳ" do sự liên tục của các ngọn lửa hoặc sự liên tục của các chúng sanh sanh ở đó. Kẻ ấy đã đọa vào đại địa ngục cực kỳ đáng sợ với bốn cửa lớn ở bốn phía, bằng cách tái sanh.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said –
Vì vậy đã nói rằng –
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa.
One who is not corrupt means one whose mind is not corrupt.
Kẻ không ác tâm là người có tâm không ác ý.
Dubbheti dūseyya.
Harms means injures.
Làm hại là làm tổn hại.
Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati.
That evil afflicts him alone means that evil, that lowly evil result, afflicts and overcomes that evil person who harms one who is not corrupt.
Chính ác nghiệp ấy chạm đến là chính ác nghiệp ấy chạm đến, đạt đến, xâm chiếm người xấu ác đã làm hại người không ác tâm đó, tức là quả báo xấu ác.
Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpento viya, vipulagambhīroti attho.
Formidable means as if terrifying due to its vastness and profundity; the meaning is vast and profound.
Đáng sợ là như đang hăm dọa do sự rộng lớn và sâu thẳm, nghĩa là rộng lớn và sâu thẳm.
Vādenāti dosena.
By accusation means by fault.
Do lời nói là do lỗi lầm.
Vihiṃsatīti bādhati āsādeti.
Harms means oppresses, assails.
Làm hại là gây trở ngại, xúc phạm.
Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati, na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa, na tassa vikāraṃ janetīti attho.
An accusation does not take root in him means that a fault imputed by another does not take root or stand in that Tathāgata; like a pot of poison in the ocean, it does not cause any disturbance to him.
Lời nói ấy không bén rễ nơi người đó là lỗi lầm do người khác gán cho vị Như Lai ấy không bén rễ, không tồn tại, giống như bình thuốc độc đối với biển cả, nghĩa là không gây ra sự biến đổi nào cho vị ấy.
Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttataṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha.
Thus, having shown in six stanzas that one endowed with evil desires, etc., is bound for hell and not liberated from suffering, now, showing the destruction of suffering for one endowed with opposing qualities, he utters the concluding stanza “Such a friend.”
Như vậy, với sáu bài kệ đã chỉ ra trạng thái không thoát khỏi khổ đau của người mang lòng tham ác v.v., bằng cách cho thấy sự đọa vào địa ngục. Bây giờ, để chỉ ra sự đoạn tận khổ đau của người được trang bị các pháp đối lập, Đức Phật đã nói bài kệ cuối cùng "người bạn như vậy".
Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalavaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya.
Its meaning is – whose right path of practice, following the path of practice, being rightly practiced and endowed with qualities such as fewness of wishes, would attain the destruction, the cessation, of all suffering of the cycle of existence.
Nghĩa của câu này là – người nào thực hành đúng đắn, người theo con đường đã đi theo con đường thực hành đúng đắn, với sự trang bị các đức tính như thiểu dục v.v., có thể đạt đến sự đoạn tận của mọi khổ đau trong vòng luân hồi.
Tādisaṃ buddhaṃ vā buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño, attano mittaṃ kubbetha tena mettikaṃ kareyya, tañca seveyya tameva payirupāseyyāti.
A wise person, endowed with wisdom, should make such a Buddha or a disciple of the Buddha a friend; he should cultivate friendship with him and should associate with him, should attend upon him.
Người hiền trí nên kết bạn với một vị Phật hoặc một vị Thanh Văn như vậy, và nên thân cận vị ấy.
90. Pañcamavaggassa paṭhame aggappasādāti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati.
90. In Aggappasādā, in the first of the Fifth Chapter, this word agga is found in the sense of beginning, part, or excellent.
90. Trong kinh Aggappasāda đầu tiên của phẩm thứ năm, từ agga này được thấy dùng để chỉ sự khởi đầu, phần cuối, và sự tối thắng.
Tathā hesa ‘‘ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ (ma. ni. 2.70).
For instance, it is found in the sense of beginning in phrases like “From today onwards, doorkeeper, I close the door to male and female Nigaṇṭhas” and
Ví như từ này được thấy dùng để chỉ sự khởi đầu trong các câu như: "Kể từ hôm nay, này người gác cửa, ta đóng cửa đối với các Ni-kiền-tử và Ni-kiền-tử-ni" (Ma. Ni. 2.70).
Ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti (dī. ni. 1.250; pārā. 15) ca ādīsu ādimhi dissati.
“From today onwards, I go for refuge to living beings.”
"Kể từ hôm nay, tôi quy y với chúng sanh" (Trường Bộ Ni. 1.250; Pārā. 15).
‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441).
It is found in the sense of tip in phrases like “With that very fingertip, he should touch that fingertip” and
Trong các câu như: "Với đầu ngón tay ấy, người ấy chạm vào đầu ngón tay kia" (Kathā. 441).
Ucchaggaṃ veḷagga’’nti ca ādīsu koṭiyaṃ.
“the tip of the sugar cane, the tip of the bamboo.”
"Đầu ngọn mía, đầu ngọn tre" v.v., từ này được dùng để chỉ phần cuối.
‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374).
It is found in the sense of part in phrases like “whether a sour portion, or a sweet portion, or a bitter portion” and
Trong các câu như: "Hoặc vị chua, hoặc vị ngọt, hoặc vị đắng" (Tương Ưng Ni. 5.374).
Anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’nti (cūḷava. 318) ca ādīsu koṭṭhāse.
“Monks, I allow you to divide by the monastery building or by the detached cell.”
"Này các Tỳ-kheo, ta cho phép phân chia theo phần của tịnh xá hoặc theo phần của phòng ốc" (Tiểu Phẩm. 318) v.v., từ này được dùng để chỉ phần.
‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ aggo ca seṭṭho ca uttamo ca pavaro ca (a. ni. 4.95).
It is found in the sense of excellent in phrases like “This one is the foremost, excellent, supreme, and pre-eminent among these four types of individuals” and
Trong các câu như: "Người này là tối thượng, là tối thắng, là tối cao, là tối tôn trong bốn hạng người này" (Tăng Chi Ni. 4.95).
Aggohamasmi lokassā’’ti ca ādīsu (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) seṭṭhe.
“I am the foremost of the world.”
"Ta là tối thượng của thế gian" v.v. (Trường Bộ Ni. 2.31; Ma. Ni. 3.207), từ này được dùng để chỉ sự tối thắng.
Svāyamidhāpi seṭṭheyeva daṭṭhabbo.
Here, too, it should be understood in the sense of excellent.
Ở đây, từ này cũng nên được hiểu là sự tối thắng.
Tasmā aggesu seṭṭhesu pasādā, aggabhūtā seṭṭhabhūtā vā pasādā aggappasādāti attho.
Therefore, Aggappasādā means faith in the foremost and excellent, or faith that is foremost and excellent.
Do đó, sự tịnh tín nơi những điều tối thượng, tối thắng, hoặc sự tịnh tín tối thượng, tối thắng được gọi là aggappasāda.
Purimasmiñca atthe aggasaddena buddhādiratanattayaṃ vuccati.
In the former meaning, the word agga refers to the Triple Gem, such as the Buddha.
Trong nghĩa thứ nhất, từ agga dùng để chỉ Tam Bảo gồm Phật v.v.
Tesu bhagavā tāva asadisaṭṭhena, guṇavisiṭṭhaṭṭhena, asamasamaṭṭhena ca aggo.
Among these, the Blessed One is indeed foremost by being incomparable, by being distinguished in qualities, and by being unequalled-unequalled.
Trong đó, Đức Thế Tôn là tối thượng do sự vô song, do các đức tính ưu việt, và do sự vô đẳng đẳng.
So hi mahābhinīhāraṃ dasannaṃ pāramīnaṃ pavicayañca ādiṃ katvā tehi bodhisambhāraguṇehi ceva buddhaguṇehi ca sesajanehi asadisoti asadisaṭṭhena aggo.
For he, beginning with the Great Renunciation and the profound analysis of the Ten Perfections, is incomparable to other beings by these qualities of the requisites of enlightenment and the qualities of a Buddha, and thus is foremost by being incomparable.
Ngài là vô song do sự vô song với các chúng sanh khác bởi các phẩm chất Ba-la-mật và phẩm chất Phật, bắt đầu từ sự phát nguyện lớn và sự phân tích mười Ba-la-mật.
Ye cassa guṇā mahākaruṇādayo, te sesasattānaṃ guṇehi visiṭṭhāti guṇavisiṭṭhaṭṭhenapi sabbasattuttamatāya aggo.
And his qualities, such as great compassion, are superior to the qualities of other beings, and thus he is foremost by being distinguished in qualities, due to his supremacy over all beings.
Và các phẩm chất của Ngài như đại bi v.v. là ưu việt hơn các phẩm chất của các chúng sanh khác, nên Ngài cũng là tối thượng do các phẩm chất ưu việt, do sự tối cao hơn tất cả chúng sanh.
Ye pana purimakā sammāsambuddhā sabbasattehi asamā, tehi saddhiṃ ayameva rūpakāyaguṇehi ceva dhammakāyaguṇehi ca samoti asamasamaṭṭhenapi aggo.
The previous Perfectly Self-Enlightened Ones were unequalled among all beings; he alone is equal to them in the qualities of the physical body and the qualities of the Dhamma-body, and thus he is also foremost by being unequalled-unequalled.
Còn các vị Chánh Đẳng Giác trước đây là vô song với tất cả chúng sanh, và chính Ngài là đồng đẳng với các vị ấy về các phẩm chất thân sắc và phẩm chất pháp thân, nên Ngài cũng là tối thượng do sự vô đẳng đẳng.
Tathā dullabhapātubhāvato acchariyamanussabhāvato bahujanahitasukhāvahato adutiyaasahāyādibhāvato ca bhagavā loke aggoti vuccati.
Similarly, the Blessed One is called foremost in the world due to his rare appearance, his marvelous human nature, his bringing welfare and happiness to many, and his being without a second or companion.
Tương tự, Đức Thế Tôn được gọi là tối thượng trong thế gian do sự xuất hiện khó gặp, do là con người kỳ diệu, do mang lại lợi ích và hạnh phúc cho nhiều người, và do là vô nhị, vô bạn v.v.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói –
‘‘Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati, adutiyo asahāyo appaṭimo appaṭisamo appaṭibhāgo appaṭipuggalo asamo asamasamo dvipadānaṃ aggo.
“Monks, when one person arises in the world, he is without a second, without a companion, incomparable, unequalled, unsurpassed, matchless, unique, unequalled-unequalled, the foremost of bipeds.
Này các Tỳ-kheo, khi một người xuất hiện trong thế gian, thì là vô nhị, vô bạn, vô song, vô đẳng, vô tỷ, vô đối, vô song, vô đẳng đẳng, tối thượng trong loài hai chân.
Katamo ekapuggalo?
Which one person?
Đó là người nào?
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.170-172, 174).
The Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.”
Đó là Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác" (Tăng Chi Ni. 1.170-172, 174).
Dhammasaṅghāpi aññadhammasaṅghehi asadisaṭṭhena visiṭṭhaguṇatāya dullabhapātubhāvādinā ca aggā.
The Dhamma and the Saṅgha are also foremost due to being incomparable to other Dhammas and Saṅghas, due to their distinguished qualities, and due to their rare appearance, etc.
Pháp và Tăng cũng là tối thượng do sự vô song với các Pháp và Tăng khác, do các phẩm chất ưu việt, và do sự xuất hiện khó gặp v.v.
Tathā hi tesaṃ svākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇavisesehi aññadhammasaṅghā sadisā appataranihīnā vā natthi, kuto seṭṭhā.
For there are no other Dhammas and Saṅghas similar to them or inferior to them in their special qualities such as being well-proclaimed and well-practiced; how could there be any superior?
Vì vậy, không có các Pháp và Tăng khác tương tự hoặc kém hơn do các phẩm chất đặc biệt như được khéo giảng, được khéo thực hành v.v., huống chi là tối thắng.
Sayameva ca pana tehi visiṭṭhaguṇatāya seṭṭhā.
And they themselves are superior by virtue of their distinguished qualities.
Và chính các vị ấy là tối thắng do các phẩm chất ưu việt.
Tathā dullabhuppādaacchariyabhāvabahujanahitasukhāvahā adutiyaasahāyādisabhāvā ca te.
Similarly, they are rare in arising, marvelous in nature, bring welfare and happiness to many, and are without a second or companion.
Tương tự, các vị ấy cũng có sự xuất hiện khó gặp, là kỳ diệu, mang lại lợi ích và hạnh phúc cho nhiều người, là vô nhị, vô bạn v.v.
Yadaggena hi bhagavā dullabhapātubhāvo, tadaggena dhammasaṅghāpīti.
For the extent to which the Blessed One is rare in appearance, to that same extent are the Dhamma and the Saṅgha.
Vì Đức Thế Tôn là tối thượng do sự xuất hiện khó gặp, nên Pháp và Tăng cũng vậy.
Acchariyādibhāvepi eseva nayo.
The same method applies to their marvelousness, etc.
Trong các khía cạnh kỳ diệu v.v. cũng theo cách tương tự.
Evaṃ aggesu seṭṭhesu uttamesu pavaresu guṇavisiṭṭhesu pasādāti aggappasādā.
Thus, faith in the foremost, excellent, supreme, pre-eminent, and distinguished in qualities is aggappasādā.
Như vậy, sự tịnh tín nơi những điều tối thượng, tối thắng, tối cao, tối tôn, có phẩm chất ưu việt được gọi là aggappasāda.
Dutiyasmiṃ pana atthe yathāvuttesu aggesu buddhādīsu uppattiyā aggabhūtā pasādā aggappasādā.
In the second meaning, however, faith that is foremost in origin among the aforementioned foremost ones, such as the Buddhas, is aggappasādā.
Trong nghĩa thứ hai, sự tịnh tín tối thượng được sanh khởi nơi những điều tối thượng đã nói ở trên, như Phật v.v., được gọi là aggappasāda.
Ye pana ariyamaggena āgatā aveccappasādā, te ekanteneva aggabhūtā pasādāti aggappasādā.
And the unshakeable faith that arises through the Noble Path is definitely faith that is foremost, hence aggappasādā.
Còn những sự tịnh tín bất động (aveccappasāda) đến từ con đường Thánh đạo, chúng nhất định là sự tịnh tín tối thượng, nên được gọi là aggappasāda.
Yathāha ‘‘idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hotī’’tiādi (saṃ. ni. 5.1027).
As it is said, “Here, monks, a noble disciple is endowed with unshakeable faith in the Buddha,” and so on.
Như đã nói: "Này các Tỳ-kheo, ở đây, một Thánh đệ tử có sự tịnh tín bất động nơi Phật" v.v. (Tương Ưng Ni. 5.1027).
Aggavipākattāpi cete aggappasādā.
These are also aggappasādā because their result (vipāka) is foremost.
Và những sự tịnh tín này cũng là aggappasāda vì chúng có quả báo tối thượng.
Vuttañhi ‘‘agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko’’ti.
For it has been said, “For those who have faith in the foremost, the result is foremost.”
Vì đã nói: "Quả báo tối thượng là của những người có sự tịnh tín tối thượng."
Yāvatāti yattakā.
Yāvatā means as many as.
Yāvatā là bao nhiêu.
Sattāti pāṇino.
Sattā means living beings.
Sattā là chúng sanh.
Apadāti apādakā.
Apadā means those without feet.
Apadā là không chân.
Dvipadāti dvipādakā.
Dvipadā means those with two feet.
Dvipadā là hai chân.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two footed classifications.
Trong hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Vā-saddo samuccayattho, na vikappattho.
The word ‘vā’ implies aggregation, not alternative choice.
Từ "vā" là nghĩa tập hợp, không phải nghĩa lựa chọn.
Yathā ‘‘anuppanno vā kāmāsavo uppajjati, uppanno vā kāmāsavo pavaḍḍhatī’’ti (ma. ni. 1.17) ettha anuppanno ca uppanno cāti attho.
Just as in “an unarisen sensual defilement arises, or an arisen sensual defilement grows,” the meaning is unarisen and arisen.
Ví dụ, trong câu: "Hoặc lậu hoặc dục chưa sanh thì sanh khởi, hoặc lậu hoặc dục đã sanh thì tăng trưởng" (Ma. Ni. 1.17), nghĩa là cả chưa sanh và đã sanh.
Yathā ca ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāyā’’ti (ma. ni. 1.402; saṃ. ni. 2.12) ettha bhūtānañca sambhavesīnañcāti attho.
And just as in “for the continuation of existing beings, or for the support of those seeking birth,” the meaning is of existing and seeking birth.
Và ví dụ, trong câu: "Hoặc để duy trì các chúng sanh đã hiện hữu, hoặc để hỗ trợ các chúng sanh đang tìm kiếm sự hiện hữu" (Ma. Ni. 1.402; Tương Ưng Ni. 2.12), nghĩa là cả các chúng sanh đã hiện hữu và các chúng sanh đang tìm kiếm sự hiện hữu.
Yathā ca ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedato vā’’ti (dī. ni. 2.152; udā. 76; mahāva. 286) ettha aggito ca udakato ca mithubhedato cāti attho, evaṃ ‘‘apadā vā…pe… aggamakkhāyatī’’ti etthāpi apadā ca dvipadā cāti sampiṇḍanavasena attho daṭṭhabbo.
And just as in “from fire, or from water, or from mutual discord,” the meaning is from fire and from water and from mutual discord; similarly, in “apadā vā… (etc.)… aggamakkhāyatī,” the meaning should be understood as a summation of those without feet and those with two feet.
Và ví dụ, trong câu: "Hoặc từ lửa, hoặc từ nước, hoặc từ sự chia rẽ" (Trường Bộ Ni. 2.152; Udā. 76; Mahāva. 286), nghĩa là cả từ lửa, từ nước và từ sự chia rẽ. Tương tự, trong câu: "Apadā vā… v.v… aggamakkhāyatī" này cũng nên hiểu theo nghĩa tập hợp là cả không chân và hai chân.
Tena vuttaṃ ‘‘vā-saddo samuccayattho, na vikappattho’’ti.
Therefore, it is said, “the word ‘vā’ implies aggregation, not alternative choice.”
Do đó, đã nói: "Từ 'vā' là nghĩa tập hợp, không phải nghĩa lựa chọn."
Rūpinoti rūpavanto.
Rūpino means endowed with form.
Rūpino là có sắc.
Na rūpinoti arūpino.
Not endowed with form is arūpino.
Không có sắc là arūpino (vô sắc).
Saññinoti saññāvanto.
Saññino means endowed with perception.
Saññino là có tưởng.
Na saññinoti asaññino.
Not endowed with perception is asaññino.
‘Không có tưởng’ là asaññino (vô tưởng).
Nevasaññināsaññino nāma bhavaggapariyāpannā.
Nevasaññināsaññino refers to those pertaining to the summit of existence (bhavagga).
Các chúng sinh nevasaññināsaññino (phi tưởng phi phi tưởng) thuộc cõi Hữu Đỉnh (Bhavagga).
Ettāvatā ca kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavo, saññībhavo, asaññībhavo, nevasaññīnāsaññībhavoti navavidhepi bhave satte anavasesato pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
By this, the King of Dhamma fully enumerates beings in all nine types of existence: kāma-bhava (sensual existence), rūpa-bhava (form existence), arūpa-bhava (formless existence), ekavokāra-bhava (one-constituent existence), catuvokāra-bhava (four-constituent existence), pañcavokāra-bhava (five-constituent existence), saññī-bhava (percipient existence), asaññī-bhava (non-percipient existence), and nevasaññīnāsaññī-bhava (neither-percipient-nor-non-percipient existence).
Đến đây, Pháp Vương đã chỉ rõ một cách đầy đủ tất cả chín loại cõi tồn tại: cõi dục giới (kāmabhava), cõi sắc giới (rūpabhava), cõi vô sắc giới (arūpabhava), cõi nhất uẩn (ekavokārabava), cõi tứ uẩn (catuvokārabava), cõi ngũ uẩn (pañcavokārabava), cõi hữu tưởng (saññībhava), cõi vô tưởng (asaññībhava), và cõi phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññīnāsaññībhava).
Ettha hi rūpiggahaṇena kāmabhavo rūpabhavo pañcavokārabhavo ekavokārabhavo ca dassito, arūpiggahaṇena arūpabhavo catuvokārabhavo ca dassito.
Here, indeed, by the inclusion of rūpa-existence, kāma-existence, rūpa-existence, the five-constituent existence, and the one-constituent existence are shown; by the inclusion of arūpa-existence, arūpa-existence and the four-constituent existence are shown.
Ở đây, việc đề cập đến các loài có sắc (rūpi) đã chỉ ra cõi dục giới, cõi sắc giới, cõi ngũ uẩn và cõi nhất uẩn; việc đề cập đến các loài vô sắc (arūpi) đã chỉ ra cõi vô sắc giới và cõi tứ uẩn.
Saññībhavādayo pana sarūpeneva dassitā.
But the saññī-bhava (percipient existences) and others are shown in their own form.
Còn các cõi hữu tưởng, v.v., thì được chỉ ra đúng theo bản chất của chúng.
Apadādiggahaṇena kāmabhavapañcavokārabhavasaññībhavānaṃ ekadeso dassitoti.
And by the inclusion of 'legless' and so forth, a part of kāma-existence, five-constituent existence, and saññī-bhava (percipient existence) is shown.
Việc đề cập đến các loài không chân, v.v., đã chỉ ra một phần của cõi dục giới, cõi ngũ uẩn và cõi hữu tưởng.
Kasmā panettha yathā adutiyasutte ‘‘dvipadānaṃ aggo’’ti dvipadānaṃ gahaṇameva akatvā apadādiggahaṇaṃ katanti?
Why, then, in this case, unlike in the 'Adutiya Sutta' where "foremost among bipeds" was said without merely including bipeds, was the inclusion of 'legless' and so forth made?
Tại sao ở đây, không chỉ đề cập đến các loài hai chân như trong kinh Adutiyasutta với câu “Người đứng đầu trong các loài hai chân” mà lại đề cập đến các loài không chân, v.v.?
Vuccate – adutiyasutte tāva seṭṭhataravasena dvipadaggahaṇameva kataṃ.
It is said: In the 'Adutiya Sutta', indeed, the inclusion of bipeds alone was made in the sense of superiority.
Được nói rằng: Trong kinh Adutiyasutta, việc đề cập đến các loài hai chân chỉ là theo nghĩa tối thượng.
Imasmiñhi loke seṭṭho nāma uppajjamāno apadacatuppadabahuppadesu na uppajjati, dvipadesuyeva uppajjati.
For in this world, one who is foremost, when arising, does not arise among the legless, quadrupeds, or many-legged; he arises only among bipeds.
Thật vậy, một bậc tối thượng khi xuất hiện trên thế gian này không xuất hiện trong các loài không chân, bốn chân, nhiều chân, mà chỉ xuất hiện trong các loài hai chân.
Kataresu dvipadesu?
Among which bipeds?
Trong các loài hai chân nào?
Manussesu ceva devesu ca.
Among humans and among devas.
Trong loài người và chư thiên.
Manussesu uppajjamāno sakalalokaṃ vase vattetuṃ samattho buddho hutvā uppajjati.
When arising among humans, he arises as a Buddha, capable of bringing the entire world under control.
Khi xuất hiện trong loài người, Ngài xuất hiện như một vị Phật có khả năng điều phục toàn bộ thế gian.
Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘tisahassimahāsahassilokadhātuṃ vase vattetuṃ samattho’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.174) vuttaṃ.
However, in the Aṅguttaraṭṭhakathā, it is said, "capable of bringing the three-thousand great-thousand world systems under control."
Tuy nhiên, trong Chú giải Aṅguttara, có nói: “Có khả năng điều phục ba ngàn đại thiên thế giới” (A.N.A. 1.1.174).
Devesu uppajjamāno dasasahassilokadhātuṃ vase vattanako mahābrahmā hutvā uppajjati, so tassa kappiyakārako vā ārāmiko vā sampajjati.
When arising among devas, he arises as a Mahābrahmā, one who brings ten-thousand world systems under control; he becomes a kappiyakāraka or ārāmika for him.
Khi xuất hiện trong chư thiên, Ngài xuất hiện như một Đại Phạm Thiên có khả năng điều phục mười ngàn thế giới, vị đó trở thành người phục vụ hoặc người làm vườn của Ngài.
Iti tatopi seṭṭhataravasenesa ‘‘dvipadānaṃ aggo’’ti tattha vutto, idha pana anavasesapariyādānavasena evaṃ vuttaṃ.
Thus, there too, in the sense of being even more foremost, it is said "foremost among bipeds"; but here, it is said in the sense of complete inclusion.
Vì vậy, ở đó, Ngài được gọi là “Người đứng đầu trong các loài hai chân” theo nghĩa tối thượng hơn, còn ở đây, Ngài được nói như vậy theo nghĩa bao trùm không bỏ sót.
Yāvattakā hi sattā attabhāvapariyāpannā apadā vā…pe… nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatīti.
For, as many beings as there are comprised in individual existences, whether legless... or neither percipient nor non-percipient, the Tathāgata is declared to be the foremost among them.
Thật vậy, tất cả các chúng sinh thuộc các cõi tồn tại, dù là không chân… hay phi tưởng phi phi tưởng, Như Lai được tuyên bố là bậc tối thượng của họ.
Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ, makāro padasandhikaro.
And this is the genitive of determination (niddhāraṇa); the letter 'm' is a conjunctive consonant (padasandhikara).
Đây là từ ngữ sở hữu cách trong ý nghĩa xác định, chữ ‘ma’ là yếu tố nối từ.
Aggo akkhāyatīti padavibhāgo.
"Aggo akkhāyati" is the division of words.
‘Aggo akkhāyatī’ là sự phân chia từ.
Aggo vipāko hotīti agge sammāsambuddhe pasannānaṃ yo pasādo, so aggo seṭṭho uttamo koṭibhūto vā, tasmā tassa vipākopi aggo seṭṭho uttamo koṭibhūto uḷāratamo paṇītatamo hoti.
The foremost result comes to be: The confidence that arises in those who are confident in the foremost, the Perfectly Enlightened One, is foremost, excellent, supreme, or ultimate; therefore, its result is also foremost, excellent, supreme, ultimate, most distinguished, most refined.
Với câu ‘ Quả báo là tối thượng’, sự tịnh tín của những người có niềm tin vào Đức Chánh Đẳng Giác tối thượng, sự tịnh tín đó là tối thượng, cao quý, thù thắng, hay là đỉnh cao; do đó, quả báo của sự tịnh tín đó cũng là tối thượng, cao quý, thù thắng, đỉnh cao, vô cùng cao cả, vô cùng vi diệu.
So pana pasādo duvidho lokiyalokuttarabhedato.
That confidence, however, is of two kinds, categorized as mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara).
Sự tịnh tín đó lại có hai loại, phân biệt theo thế gian và siêu thế.
Tesu lokiyassa tāva –
Among these, for the mundane, indeed:
Trong số đó, đối với sự tịnh tín thế gian thì:
‘‘Sādhu kho, devānaminda, buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
"It is good, O king of devas, to go to the Buddha for refuge. Because of going to the Buddha for refuge, O king of devas, some beings here, at the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world.
“Thật tốt lành thay, thưa Thiên chủ, việc quy y Đức Phật. Do nhân quy y Đức Phật này, thưa Thiên chủ, một số chúng sinh ở đây, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi thiện thú, cõi trời.
Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena, dibbehi rūpehi, dibbehi saddehi, dibbehi gandhehi, dibbehi rasehi, dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –
They surpass other devas in ten ways: by divine lifespan, divine beauty, divine happiness, divine fame, divine dominion, divine forms, divine sounds, divine smells, divine tastes, and divine tangibles."
Họ vượt trội hơn các vị trời khác ở mười phương diện: tuổi thọ chư thiên, sắc đẹp chư thiên, an lạc chư thiên, danh tiếng chư thiên, quyền lực chư thiên, sắc chư thiên, tiếng chư thiên, hương chư thiên, vị chư thiên, và xúc chư thiên.”
Evamādīnaṃ suttapadānaṃ vasena pasādassa phalavisesayogo veditabbo.
Thus, the specific fruit of confidence is to be understood by way of these and other Sutta passages.
Sự kết hợp của các loại quả đặc biệt của sự tịnh tín cần được hiểu theo các đoạn kinh như trên.
Tasmā so apāyadukkhavinivattanena saddhiṃ sampattibhavesu sukhavipākadāyakoti daṭṭhabbo.
Therefore, it should be seen as giving pleasant results in states of existence along with prevention from suffering in the lower realms.
Do đó, cần phải thấy rằng sự tịnh tín đó mang lại quả báo an lạc trong các cõi hạnh phúc, cùng với việc thoát khỏi khổ cảnh.
Lokuttaro pana sāmaññaphalavipākadāyako vaṭṭadukkhavinivattako ca.
The supramundane, however, gives the fruits of recluseship (sāmaññaphala) and prevents the suffering of the cycle of existence (vaṭṭadukkha).
Còn sự tịnh tín siêu thế thì mang lại quả báo Sa-môn quả và chấm dứt khổ đau trong luân hồi.
Sabbopi cāyaṃ pasādo paramparāya vaṭṭadukkhaṃ vinivattetiyeva.
And all this confidence, in succession, does indeed prevent the suffering of the cycle of existence.
Và tất cả sự tịnh tín này, theo thứ lớp, đều chấm dứt khổ đau trong luân hồi.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Điều này đã được nói:
Dhammāti sabhāvadhammā.
Dhammas: natural phenomena.
‘ Các pháp’ là các pháp tự tánh.
Saṅkhatāti samecca sambhuyya paccayehi katāti saṅkhatā, sappaccayadhammā.
Conditioned: "Made by causes by coming together and combining" means conditioned; phenomena with conditions.
‘ Hữu vi’ là các pháp được tạo tác bởi các duyên, tức là các pháp có duyên.
Hetūhi paccayehi ca na kehici katāti asaṅkhatā, appaccayanibbānaṃ.
Unconditioned: "Not made by any causes or conditions" means unconditioned, the unconditioned Nibbāna.
Không được tạo tác bởi bất kỳ nhân duyên nào là vô vi, tức là Niết-bàn vô duyên.
Saṅkhatānaṃ paṭiyogibhāvena ‘‘asaṅkhatā’’ti puthuvacanaṃ.
The word "unconditioned" is used distinctly in opposition to "conditioned."
Từ ‘vô vi’ là một từ riêng biệt để đối lập với ‘hữu vi’.
Virāgo tesaṃ aggamakkhāyatīti tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ yo virāgasaṅkhāto asaṅkhatadhammo, so sabhāveneva saṇhasukhumabhāvato santatarapaṇītatarabhāvato gambhīrādibhāvato madanimmadanādibhāvato ca aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaranti vuccati.
Detachment is declared to be the foremost among them: Among those conditioned and unconditioned phenomena, the unconditioned phenomenon called detachment is said to be foremost, excellent, supreme, or pre-eminent, by its very nature of being subtle and refined, by its state of being more peaceful and more refined, by its profound nature, and by its nature of crushing intoxication and so forth.
Với câu ‘ Ly tham được tuyên bố là tối thượng trong các pháp đó’, ly tham, tức là pháp vô vi, được gọi là tối thượng, cao quý, thù thắng, ưu việt bởi tự tánh vi tế, trạng thái an tịnh và vi diệu hơn, trạng thái sâu xa, và trạng thái làm dịu đi sự say mê, v.v., trong các pháp hữu vi và vô vi đó.
Yadidanti nipāto, yo ayanti attho.
Yadidaṃ: an indeclinable particle, meaning "that which is this."
‘ Yadidaṃ’ là một từ ngữ, có nghĩa là ‘cái này’.
Madanimmadanotiādīni sabbāni nibbānavevacanāniyeva.
Crushing of intoxication and so forth are all synonyms for Nibbāna.
‘ Madanimmadano’ v.v. tất cả đều là các tên gọi khác của Niết-bàn.
Tathā hi taṃ āgamma mānamadapurisamadādiko sabbo mado nimmadīyati pamaddīyati, kāmapipāsādikā sabbā pipāsā vinīyati, kāmālayādikā sabbepi ālayā samugghātīyanti, sabbepi kammavaṭṭakilesavaṭṭavipākavaṭṭā upacchijjanti, aṭṭhasatabhedā sabbāpi taṇhā khīyati, sabbepi kilesā virajjanti, sabbaṃ dukkhaṃ nirujjhati, tasmā madanimmadano…pe… nirodhoti vuccati.
For, by relying on it, all intoxication, such as pride and male arrogance, is crushed and destroyed; all thirst, such as sensual craving, is extinguished; all attachments, such as sensual attachment, are uprooted; all cycles of kamma, defilements, and results are ceased; all craving of 108 kinds is exhausted; all defilements are dispassionated; all suffering ceases; therefore, it is called the crushing of intoxication... cessation.
Thật vậy, nương vào đó, tất cả sự say mê như kiêu mạn, say mê nam tính, v.v., đều được làm dịu đi, được chế ngự; tất cả khát khao như khát khao dục lạc, v.v., đều được chấm dứt; tất cả sự chấp thủ như chấp thủ dục lạc, v.v., đều được nhổ tận gốc; tất cả luân hồi nghiệp, luân hồi phiền não, luân hồi quả báo đều bị đoạn diệt; tất cả tham ái với tám trăm bốn mươi loại đều bị tiêu diệt; tất cả phiền não đều được ly tham; tất cả khổ đau đều được đoạn diệt; do đó, nó được gọi là Madanimmadano (làm dịu sự say mê)… cho đến Nirodha (sự đoạn diệt).
Yā panesā taṇhā bhavena bhavaṃ, phalena kammaṃ vinati saṃsibbatīti katvā vānanti vuccati.
And that craving is called vāna because it 'weaves' or 'stitches' existence with existence, and kamma with result.
Còn tham ái này, vì nó dệt nên sự tồn tại với sự tồn tại, nghiệp với quả báo, nên được gọi là vāna (sợi dệt).
Taṃ vānaṃ ettha natthi, etasmiṃ vā adhigate ariyapuggalassa na hotīti nibbānaṃ.
That vāna is not present here, or it does not exist for the noble person who has attained this; therefore, it is Nibbāna.
Sợi dệt đó không có ở đây, hoặc khi đạt được điều này, vị Thánh giả không còn có nó, nên gọi là Nibbāna (Niết-bàn).
Saṅghā vā gaṇā vāti janasamūhasaṅkhātā yāvatā loke saṅghā vā gaṇā vā.
Or associations or groups: As many associations or groups as there are in the world, consisting of collections of people.
Chúng hay đoàn thể (Saṅghā vā gaṇā vā) có nghĩa là bất kỳ chúng hay đoàn thể nào trên đời được gọi là tập hợp người.
Tathāgatasāvakasaṅghoti aṭṭhaariyapuggalasamūhasaṅkhāto diṭṭhisīlasāmaññena saṃhato tathāgatassa sāvakasaṅgho.
The Sangha of the Tathāgata's disciples: The Sangha of the Tathāgata's disciples, which is a collection of eight noble individuals, united by sameness of view and virtue.
Tăng chúng đệ tử của Như Lai (Tathāgata-sāvaka-saṅgho) là Tăng chúng đệ tử của Như Lai, được gọi là tập hợp tám bậc Thánh nhân (ariya-puggala), hợp nhất bởi sự đồng nhất về quan điểm (diṭṭhi) và giới luật (sīla).
Tesaṃ aggamakkhāyatīti attano sīlasamādhipaññāvimuttiādiguṇavisesena tesaṃ saṅghānaṃ aggo seṭṭho uttamo pavaroti vuccati.
Is declared to be the foremost among them: It is said to be foremost, excellent, supreme, or pre-eminent among those Sanghas, by its specific qualities such as sīla, samādhi, paññā, and vimutti.
Được nói là tối thượng trong số đó (Tesaṃ aggamakkhāyatī) có nghĩa là được gọi là tối thượng (agga), thù thắng (seṭṭha), ưu việt (uttama), cao cả (pavara) trong số các chúng đó, nhờ những phẩm chất đặc biệt như giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā), giải thoát (vimutti) của chính mình.
Yadidanti yāni imāni.
What is this means: These are.
Điều này (Yadidaṃ) có nghĩa là những điều này.
Cattāri purisayugānīti yugaḷavasena paṭhamamaggaṭṭho paṭhamaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷaṃ, yāva catutthamaggaṭṭho catutthaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷanti evaṃ cattāri purisayugāni.
Four pairs of persons means, in terms of pairs: the one on the first path and the one on the first fruition, this is one pair; up to the one on the fourth path and the one on the fourth fruition, this is one pair. Thus, there are four pairs of persons.
Bốn đôi người (Cattāri purisa-yugāni) có nghĩa là bốn đôi người như thế này: người đang ở trên quả vị Sơ đạo (paṭhama-maggaṭṭho) và người đang ở trên quả vị Sơ quả (paṭhama-phalaṭṭho) là một đôi; cho đến người đang ở trên quả vị Tứ đạo (catuttha-maggaṭṭho) và người đang ở trên quả vị Tứ quả (catuttha-phalaṭṭho) là một đôi.
Aṭṭha purisapuggalāti purisapuggalavasena eko paṭhamamaggaṭṭho eko paṭhamaphalaṭṭhoti iminā nayena aṭṭha purisapuggalā.
Eight individuals means, in terms of individual persons: one on the first path and one on the first fruition. In this manner, there are eight individual persons.
Tám bậc Thánh nhân (Aṭṭha purisapuggalā) có nghĩa là, theo cách phân loại hạng người, một người đạt Sơ đạo, một người đạt Sơ quả, và cứ theo cách này là tám bậc Thánh nhân.
Ettha ca purisoti vā puggaloti vā ekatthāni etāni padāni, veneyyavasena panevaṃ vuttaṃ.
Here, the words "person" (purisa) or "individual" (puggala) are synonymous; they are merely stated thus for the sake of those to be guided.
Ở đây, các từ “purisa” (người) hay “puggala” (hạng người) có cùng nghĩa, nhưng được nói như vậy tùy theo đối tượng cần giáo hóa.
Esa bhagavato sāvakasaṅghoti yānimāni yugavasena cattāri purisayugāni, pāṭekkato aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho.
This is the Saṅgha of the Blessed One's disciples means: these four pairs of persons in terms of pairs, and eight individual persons separately, constitute the Saṅgha of the Blessed One's disciples.
Chúng Tăng đệ tử của Đức Thế Tôn (Esa bhagavato sāvakasaṅgho) có nghĩa là, bốn đôi người (yugavasena) hay tám bậc Thánh nhân (pāṭekkato), đó chính là Chúng Tăng đệ tử của Đức Thế Tôn.
Āhuneyyotiādīsu ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi āgantvā sīlavantesu dātabbanti attho.
In worthy of offerings (Āhuneyyo) and so on: that which should be brought and offered is āhuna. The meaning is that one should come even from afar to give to those who are virtuous.
Trong các từ Āhuneyyo (đáng được cúng dường), v.v.: “Āhuna” là vật được mang đến để cúng dường, nghĩa là vật đáng được dâng cúng cho những người giữ giới, dù phải đi từ xa đến.
Catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the four requisites.
Đây là tên gọi của bốn món vật dụng.
Mahapphalabhāvakaraṇato taṃ āhunaṃ paṭiggahetuṃ yuttoti āhuneyyo.
Because it brings about great fruit, it is proper to receive that offering; therefore, āhuneyyo (worthy of offerings).
Vì việc cúng dường đó mang lại quả báo lớn, nên xứng đáng thọ nhận vật cúng dường đó, do vậy gọi là āhuneyyo.
Atha vā dūratopi āgantvā sabbaṃ sāpateyyampi ettha hunitabbaṃ, sakkādīnampi āhavanaṃ arahatīti vā āhavanīyo.
Alternatively, one should come even from afar and offer all one's possessions here; or it is worthy of being called upon even by Sakka and others, thus āhavanīyo (worthy of invocation).
Hoặc là, dù phải đi từ xa đến, tất cả tài sản cũng đáng được dâng cúng ở đây, hoặc là đáng được chư Thiên như Sakka (Đế Thích) cung thỉnh, nên gọi là āhavanīyo.
Yo cāyaṃ brāhmaṇānaṃ āhavanīyo nāma aggi, yattha hutaṃ mahapphalanti tesaṃ laddhi, so ce hutassa mahapphalatāya āhavanīyo, saṅghova āhavanīyo.
And if that fire called āhavanīyo, which Brahmins use and in which what is offered bears great fruit according to their doctrine, is āhavanīyo because of the great fruit of the offering, then the Saṅgha itself is āhavanīyo.
Và cái mà các Bà-la-môn gọi là lửa āhavanīya, nơi mà vật cúng dường mang lại quả báo lớn – đó là tín điều của họ; nếu nó là āhavanīya vì vật cúng dường mang lại quả báo lớn, thì Tăng đoàn chính là āhavanīya.
Saṅghe hutañhi mahapphalaṃ hoti.
For indeed, what is offered to the Saṅgha bears great fruit.
Vì vật cúng dường cho Tăng đoàn thực sự mang lại quả báo lớn.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Pāhuneyyoti ettha pana pāhunaṃ vuccati disāvidisato āgatānaṃ piyamanāpānaṃ ñātimittānaṃ atthāya sakkārena paṭiyattaṃ āgantukadānaṃ, tampi ṭhapetvā te tathārūpe pāhunake saṅghasseva dātuṃ yuttaṃ.
In worthy of hospitality (Pāhuneyyo), pāhuna refers to a gift for guests—relatives and friends who are dear and pleasing, who have come from various directions, prepared with respect. Even setting that aside, it is proper to give to the Saṅgha such guests.
Còn đối với Pāhuneyyo: “pāhuna” được gọi là món quà dành cho khách, tức là vật cúng dường được chuẩn bị chu đáo để đãi những người thân, bạn bè đáng yêu, đáng mến đến từ các phương. Ngay cả món quà đó cũng nên để dành cúng dường cho Tăng đoàn, những bậc khách quý như vậy.
Tathā hesa ekabuddhantarepi dissati abbokiṇṇañca.
For this is seen to be prevalent even during a single Buddha-period.
Thật vậy, điều này được thấy trong một thời kỳ Đức Phật khác và cũng không bị gián đoạn.
Ayaṃ panettha padattho – ‘‘piyamanāpattakarehi dhammehi samannāgato’’ti evaṃ pāhunamassa dātuṃ yuttaṃ, pāhunañca paṭiggahetuṃ yuttoti pāhuneyyo.
The meaning of the word here is: "endowed with qualities that are dear and pleasing," thus it is fitting to give pāhuna to it, and it is fitting to receive pāhuna, hence pāhuneyyo.
Đây là nghĩa của từ ở đây: “xứng đáng được cúng dường ‘pāhuna’ vì được trang bị các pháp đáng yêu, đáng mến”, và cũng xứng đáng thọ nhận ‘pāhuna’, nên gọi là pāhuneyyo.
Yesaṃ pana pāhavanīyoti pāḷi, tesaṃ yasmā saṅgho pubbakāraṃ arahati, tasmā saṅgho sabbapaṭhamaṃ ānetvā ettha hunitabbanti pāhavanīyo, sabbappakārena vā āhavanaṃ arahatīti pāhavanīyo.
For those whose reading is pāhavanīyo, because the Saṅgha is worthy of prior service, therefore the Saṅgha is pāhavanīyo (worthy of being served first by bringing and offering here), or pāhavanīyo (worthy of invocation in every way).
Đối với những ai có bản Pali là “pāhavanīyo”, vì Tăng đoàn xứng đáng được cung kính trước tiên, nên Tăng đoàn là nơi mà vật cúng dường phải được mang đến và dâng cúng đầu tiên, hoặc là xứng đáng được cung thỉnh bằng mọi cách, nên gọi là pāhavanīyo.
Svāyamidha teneva atthena pāhuneyyoti vuccati.
And this pāhuneyyo here is spoken of with that very meaning.
Ở đây, từ này được gọi là pāhuneyyo với cùng ý nghĩa đó.
‘‘Dakkhiṇā’’ti paralokaṃ saddahitvā dātabbadānaṃ, taṃ dakkhiṇaṃ arahati dakkhiṇāya vā hito mahapphalabhāvakaraṇena visodhanatoti dakkhiṇeyyo.
Worthy of offerings (Dakkhiṇeyyo) means "dakkhiṇā" (a meritorious gift given with faith in the afterlife), worthy of that dakkhiṇā, or beneficial to dakkhiṇā by purifying it through making it bear great fruit.
“Dakkhiṇā” là vật cúng dường được dâng với niềm tin vào đời sau; Tăng đoàn xứng đáng thọ nhận vật cúng dường đó, hoặc Tăng đoàn có lợi ích cho vật cúng dường đó bằng cách làm cho nó mang lại quả báo lớn và thanh tịnh hóa nó, nên gọi là dakkhiṇeyyo (đáng được cúng dường).
Ubho hatthe sirasi patiṭṭhapetvā sabbalokena kariyamānaṃ añjalikammaṃ arahatīti añjalikaraṇīyo.
Worthy of salutation (Añjalikaraṇīyo) means worthy of the act of salutation, performed by all people with both hands placed on the head.
Tăng đoàn xứng đáng được toàn thể thế gian chắp tay cung kính đặt lên đầu, nên gọi là añjalikaraṇīyo (đáng được chắp tay cung kính).
Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti sabbalokassa asadisaṃ puññavirūhanaṭṭhānaṃ.
An unsurpassed field of merit for the world means an unequaled place for the growth of merit for the entire world.
Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā (thửa ruộng phước vô thượng của thế gian) có nghĩa là nơi phát triển phước báu không gì sánh bằng cho toàn thể thế gian.
Yathā hi rattasālīnaṃ vā yavānaṃ vā virūhanaṭṭhānaṃ ‘‘rattasālikkhettaṃ yavakkhetta’’nti vuccati, evaṃ saṅgho sadevakassa lokassa puññavirūhanaṭṭhānaṃ.
Just as a place where red rice or barley grows is called a "red rice field" or a "barley field," so too is the Saṅgha a place for the growth of merit for the world, including its devas.
Giống như nơi lúa đỏ hay lúa mạch phát triển được gọi là “ruộng lúa đỏ, ruộng lúa mạch”, thì Tăng đoàn cũng là nơi phát triển phước báu cho thế gian cùng với chư Thiên.
Saṅghaṃ nissāya hi lokassa nānappakārahitasukhanibbattakāni puññāni virūhanti, tasmā saṅgho anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
For relying on the Saṅgha, merits grow for the world, bringing about various kinds of welfare and happiness. Therefore, the Saṅgha is an unsurpassed field of merit for the world.
Vì nhờ Tăng đoàn mà các phước báu mang lại nhiều lợi ích và hạnh phúc khác nhau cho thế gian được phát triển, do đó Tăng đoàn là thửa ruộng phước vô thượng của thế gian.
Idhāpi –
Here also—
Ở đây cũng vậy:
Gāthāsu aggatoti agge ratanattaye, aggabhāvato vā pasannānaṃ.
In the verses, in the supreme means in the supreme Triple Gem, or for those who have confidence in its supreme nature.
Trong các bài kệ, aggato có nghĩa là đối với Tam Bảo tối thượng, hoặc đối với những người có tịnh tín do sự tối thượng đó.
Aggaṃ dhammanti aggasabhāvaṃ buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ ratanattayassa anaññasādhāraṇaṃ uttamasabhāvaṃ, dasabalādisvākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇasabhāvaṃ vā vijānataṃ vijānantānaṃ.
Knowing the supreme Dhamma means knowing the supreme nature, the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect goodness, the Saṅgha's perfect practice, the unique and excellent nature of the Triple Gem, or the virtuous nature characterized by the ten powers, well-expoundedness, and perfect practice.
Aggaṃ dhammaṃ (Pháp tối thượng) có nghĩa là bản chất tối thượng, sự giác ngộ hoàn toàn của Đức Phật, sự hoàn hảo của Pháp, sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn, bản chất cao quý không thể chia sẻ của Tam Bảo, hoặc bản chất của các đức tính như mười lực, sự giảng dạy hoàn hảo, sự thực hành đúng đắn, v.v., vijānataṃ (của những người hiểu biết) là của những người hiểu biết.
Evaṃ sādhāraṇato aggappasādavatthuṃ dassetvā idāni asādhāraṇato taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘agge buddhe’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the common object of supreme confidence, now to show it distinctly in an uncommon way, it is stated "in the supreme Buddha" and so on.
Sau khi trình bày đối tượng của tịnh tín tối thượng một cách tổng quát như vậy, bây giờ để trình bày nó một cách riêng biệt, đã nói “agge buddhe” (đối với Phật tối thượng), v.v.
Tattha pasannānanti aveccappasādena itarappasādena ca pasannānaṃ adhimuttānaṃ.
Therein, those who are confident means those who are confident and resolved with unwavering faith and other kinds of faith.
Ở đó, pasannānaṃ (của những người có tịnh tín) là của những người có niềm tịnh tín bất động (aveccappasāda) và các loại tịnh tín khác, những người có sự quyết tâm.
Virāgūpasameti virāge upasame ca, sabbassa rāgassa sabbesaṃ kilesānaṃ accantavirāgahetubhūte accantaupasamahetubhūte cāti attho.
In dispassion and tranquility means in dispassion and tranquility, that is, in that which is the cause of ultimate dispassion for all craving and ultimate tranquility for all defilements.
Virāgūpasame (trong sự ly tham và an tịnh) có nghĩa là trong sự ly tham và trong sự an tịnh, tức là trong nguyên nhân của sự ly tham hoàn toàn đối với mọi tham ái và nguyên nhân của sự an tịnh hoàn toàn đối với mọi phiền não.
Sukheti vaṭṭadukkhakkhayabhāvena saṅkhārūpasamasukhabhāvena ca sukhe.
In happiness means in happiness due to the cessation of the suffering of saṃsāra and due to the happiness of the tranquilization of formations.
Sukhe (trong hạnh phúc) có nghĩa là trong hạnh phúc do sự chấm dứt khổ đau luân hồi và trong hạnh phúc do sự an tịnh của các hành (saṅkhāra).
Aggasmiṃ dānaṃ dadatanti agge ratanattaye dānaṃ dentānaṃ deyyadhammaṃ pariccajantānaṃ.
Giving a gift to the supreme means giving a gift to the supreme Triple Gem, or renouncing a giftable object to them.
Aggasmiṃ dānaṃ dadataṃ (dâng cúng dường tối thượng) có nghĩa là dâng cúng dường cho Tam Bảo tối thượng, những người từ bỏ tài sản đáng cúng dường.
Tattha dharamānaṃ bhagavantaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā parinibbutañca bhagavantaṃ uddissa dhātucetiyādike upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā buddhe dānaṃ dadanti nāma.
Therein, those who attend upon the living Blessed One with the four requisites, honoring and respecting him, and those who attend upon, honor, and respect the fully-extinguished Blessed One by dedicating offerings to stupas and so on, are said to be giving a gift to the Buddha.
Ở đó, những người cúng dường cho Đức Phật khi Ngài còn tại thế bằng cách cung cấp bốn vật dụng, tôn kính và trọng vọng Ngài, và những người cúng dường cho Đức Phật đã nhập Niết-bàn bằng cách cung cấp cho các bảo tháp xá lợi, v.v., tôn kính và trọng vọng Ngài, được gọi là dâng cúng dường cho Đức Phật.
‘‘Dhammaṃ pūjessāmā’’ti dhammadhare puggale catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā dhammañca ciraṭṭhitikaṃ karontā dhamme dānaṃ dadanti nāma.
Those who, saying "We shall honor the Dhamma," attend upon, honor, and respect individuals who uphold the Dhamma with the four requisites, and who make the Dhamma long-lasting, are said to be giving a gift to the Dhamma.
Những người nói “Chúng ta sẽ tôn kính Pháp” bằng cách cung cấp bốn vật dụng cho những người gìn giữ Pháp, tôn kính và trọng vọng họ, và những người làm cho Pháp tồn tại lâu dài, được gọi là dâng cúng dường cho Pháp.
Tathā ariyasaṅghaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā taṃ uddissa itarasmimpi tathā paṭipajjantā saṅghe dānaṃ dadanti nāma.
Similarly, those who attend upon, honor, and respect the Noble Saṅgha with the four requisites, and who act likewise with respect to others by dedicating offerings to them, are said to be giving a gift to the Saṅgha.
Tương tự, những người cung cấp bốn vật dụng cho Thánh Tăng, tôn kính và trọng vọng các Ngài, và những người thực hành như vậy đối với các vị khác vì các Ngài, được gọi là dâng cúng dường cho Tăng đoàn.
Aggaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti evaṃ ratanattaye pasannena cetasā uḷāraṃ pariccāgaṃ uḷārañca pūjāsakkāraṃ pavattentānaṃ divase divase aggaṃ uḷāraṃ kusalaṃ upacīyati.
Supreme merit increases means that for those who thus engage in generous renunciation and supreme honor and respect with a mind confident in the Triple Gem, supreme and excellent wholesome karma accumulates day by day.
Aggaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī (phước báu tối thượng tăng trưởng) có nghĩa là, đối với những người thực hành sự từ bỏ cao thượng và sự tôn kính trọng vọng cao thượng với tâm tịnh tín đối với Tam Bảo như vậy, phước thiện cao thượng, thù thắng được tích lũy ngày qua ngày.
Idāni tassa puññassa aggavipākatāya aggabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘aggaṃ āyū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the supremacy of that merit in terms of its supreme result, it is stated "supreme life" and so on.
Bây giờ, để trình bày sự tối thượng của phước báu đó do quả báo tối thượng của nó, đã nói “aggaṃ āyū” (tuổi thọ tối thượng), v.v.
Tattha aggaṃ āyūti dibbaṃ vā mānusaṃ vā aggaṃ uḷāratamaṃ āyu.
Therein, supreme life means divine or human, supreme and most excellent life.
Ở đó, aggaṃ āyū là tuổi thọ tối thượng, cao quý nhất, dù là của cõi trời hay cõi người.
Pavaḍḍhatīti uparūpari brūhati.
Increases means it grows successively.
Pavaḍḍhatī (tăng trưởng) có nghĩa là phát triển lên mãi.
Vaṇṇoti rūpasampadā.
Beauty means physical perfection.
Vaṇṇo (sắc đẹp) là sự hoàn hảo về hình thể.
Yasoti parivārasampadā.
Fame means perfection of retinue.
Yaso (danh tiếng) là sự hoàn hảo về quyến thuộc.
Kittīti thutighoso.
Repute means a voice of praise.
Kittī (tiếng tăm) là lời ca ngợi.
Sukhanti kāyikaṃ cetasikañca sukhaṃ.
Happiness means bodily and mental happiness.
Sukhaṃ (hạnh phúc) là hạnh phúc thân và tâm.
Balanti kāyabalaṃ ñāṇabalañca.
Strength means bodily strength and wisdom strength.
Balaṃ (sức mạnh) là sức mạnh thân và sức mạnh trí tuệ.
Aggassa dātāti aggassa ratanattayassa dātā, atha vā aggassa deyyadhammassa dānaṃ uḷāraṃ katvā tattha puññaṃ pavattetā.
The giver of the supreme means the giver to the supreme Triple Gem, or one who performs great acts of giving the supreme giftable object and thereby fosters merit.
Aggassa dātā (người dâng cúng tối thượng) là người dâng cúng cho Tam Bảo tối thượng, hoặc là người đã thực hành sự dâng cúng vật đáng cúng dường một cách cao thượng và đã tạo phước ở đó.
Aggadhammasamāhitoti aggena pasādadhammena dānādidhammena ca samāhito samannāgato acalappasādayutto, tassa vā vipākabhūtehi bahujanassa piyamanāpatādidhammehi yutto.
Aggadhammasamāhito means endowed with supreme qualities of faith, such as generosity, possessed of unwavering faith, or endowed with qualities such as being dear and pleasing to many people, which are the results of those*.
Aggadhammasamāhito (người an trú trong Pháp tối thượng) là người được trang bị Pháp tối thượng của tịnh tín và các pháp như dâng cúng, người có niềm tịnh tín bất động, hoặc là người được trang bị các pháp như được nhiều người yêu mến, đáng kính trọng, là quả báo của nó.
Aggappatto pamodatīti yattha yattha sattanikāye uppanno, tattha tattha aggabhāvaṃ seṭṭhabhāvaṃ adhigato, aggabhāvaṃ vā lokuttaramaggaphalaṃ adhigato pamodati abhiramati paritussatīti.
Aggappatto pamodatī means that wherever he is reborn among beings, there he attains supremacy or pre-eminence, or he attains the supreme state of the supramundane path and its fruit, and he rejoices, delights, and is thoroughly pleased.
Aggappatto pamodatī (đạt được tối thượng và hoan hỷ) có nghĩa là, dù sinh vào cõi chúng sinh nào, người đó đạt được địa vị tối thượng, địa vị cao quý nhất, hoặc đạt được tối thượng là Đạo quả siêu thế, và hoan hỷ, vui mừng, mãn nguyện.
91. Dutiyaṃ aṭṭhuppattivasena desitaṃ.
91. The second* was taught based on a certain occasion.
91. Kinh thứ hai được thuyết giảng theo sự kiện phát sinh.
Ekasmiñhi samaye bhagavati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme viharante bhikkhū āgantukabhikkhūnaṃ senāsanāni paññāpentā pattacīvarāni paṭisāmentā sāmaṇerā ca lābhabhājanīyaṭṭhāne sampattasampattānaṃ lābhaṃ gaṇhantā uccāsaddā mahāsaddā ahesuṃ.
For at one time, when the Blessed One was dwelling in the Nigrodha Park at Kapilavatthu, the bhikkhus arranging lodging for visiting bhikkhus and putting away their bowls and robes, and the sāmaṇeras receiving alms for those who had arrived at the distribution point, were making a loud and great noise.
Vào một thời điểm, khi Đức Thế Tôn đang trú tại Nigrodhārāma ở Kapilavatthu, các tỳ-khưu đang sắp xếp chỗ ở cho các tỳ-khưu khách, cất giữ y bát, và các sa-di đang nhận các vật cúng dường tại nơi phân chia vật cúng dường cho những ai đến, đã gây ra tiếng ồn lớn.
Taṃ sutvā bhagavā bhikkhū paṇāmesi.
Having heard that, the Blessed One dismissed the bhikkhus.
Nghe thấy vậy, Đức Thế Tôn đã đuổi các tỳ-khưu đi.
Te kira sabbeva navā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ.
Indeed, all of them were new, having recently arrived at this Dhamma and Vinaya.
Thật vậy, tất cả họ đều là những người mới, vừa mới đến với Pháp và Luật này.
Taṃ ñatvā mahābrahmā āgantvā ‘‘abhinandatu, bhante, bhagavā bhikkhusaṅgha’’nti (ma. ni. 2.158) tesaṃ paṇāmitabhikkhūnaṃ anuggaṇhanaṃ yāci.
Knowing that, Mahābrahmā came and begged for a favor for those dismissed bhikkhus, saying, "May the Blessed One welcome the community of bhikkhus, venerable sir!"
Biết điều đó, Đại Phạm Thiên đã đến và thỉnh cầu sự ưu ái cho những Tỳ-khưu bị trục xuất đó, rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hoan hỷ với Tăng đoàn Tỳ-khưu.”
Bhagavā tassa okāsaṃ akāsi.
The Blessed One granted him the opportunity.
Thế Tôn đã chấp thuận cho ông.
Atha mahābrahmā ‘‘katāvakāso khomhi bhagavatā’’ti bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then Mahābrahmā, thinking, "The Blessed One has granted me an opportunity," saluted the Blessed One, circumambulated him clockwise, and departed.
Sau đó, Đại Phạm Thiên, nghĩ rằng: “Tôi đã được Thế Tôn chấp thuận,” đã đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu và rời đi.
Atha bhagavā ‘‘bhikkhusaṅgho āgacchatū’’ti ānandattherassa ākāraṃ dassesi.
Then the Blessed One indicated to Venerable Ānanda, "Let the community of bhikkhus come."
Sau đó, Thế Tôn ra hiệu cho Trưởng lão Ānanda rằng: “Tăng đoàn Tỳ-khưu hãy đến.”
Atha te bhikkhū ānandattherena pakkositā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā sārajjamānarūpā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then those bhikkhus, having been called by Venerable Ānanda, approached the Blessed One and sat down to one side, looking abashed.
Rồi những Tỳ-khưu đó, được Trưởng lão Ānanda gọi, đã đến gần Thế Tôn và ngồi xuống một bên với vẻ e dè.
Bhagavā tesaṃ sappāyadesanaṃ vīmaṃsanto ‘‘ime āmisahetu paṇāmitā, piṇḍiyālopadhammadesanā nesaṃ sappāyā’’ti cintetvā ‘‘antamidaṃ, bhikkhave’’ti imaṃ desanaṃ desesi.
The Blessed One, discerning a suitable teaching for them, thought, "These were dismissed for the sake of material things; a teaching about the practice of alms-gathering is suitable for them," and then taught this discourse "This is the lowest, bhikkhus."
Thế Tôn, khi xem xét bài pháp thích hợp cho họ, nghĩ rằng: “Những vị này bị trục xuất vì vật chất; bài pháp về hạnh khất thực là thích hợp cho họ,” và rồi Ngài đã thuyết bài pháp này: “Này các Tỳ-khưu, đây là điều thấp kém.”
Tatrāyaṃ antasaddo ‘‘santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā pubbantakappikā pubbantānudiṭṭhino’’tiādīsu (dī. ni. 1.29) koṭṭhāse āgato.
Here, the word anta (lowest/end) appears in phrases such as "There are, bhikkhus, some recluses and brahmins who are determinists regarding the past, holding views about the past," meaning "a part."
Ở đây, từ anta (thấp kém) xuất hiện với nghĩa là “phần” trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, có một số Sa-môn, Bà-la-môn là những người chấp thủ tiền kiếp, nhìn nhận tiền kiếp,” v.v.
‘‘Antamakāsi dukkhassa, antavā ayaṃ loko parivaṭumo’’tiādīsu (dī. ni. 1.55) paricchede.
In "made an end of suffering; this world is finite and rolls on," meaning "a boundary."
Với nghĩa “giới hạn” trong các câu như “Đã chấm dứt khổ đau, thế giới này có giới hạn và xoay vần,” v.v.
‘‘Haritantaṃ vā pathantaṃ vā selantaṃ vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.304) mariyādāyaṃ.
In "a green border, or a field border, or a rock border," meaning "a limit."
Với nghĩa “ranh giới” trong các câu như “ranh giới xanh, ranh giới đường, ranh giới đá,” v.v.
‘‘Antaṃ antaguṇa’’ntiādīsu (dī. ni. 2.377; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra) sarīrāvayave ‘‘caranti loke parivārachannā, anto asuddhā bahi sobhamānā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.122; mahāni. 191) citte.
In "entrails, the mesentery," meaning "a bodily organ"; and in "they move about in the world covered by a retinue, impure within, beautiful without," meaning "the mind."
Với nghĩa “bộ phận cơ thể” trong các câu như “ruột, ruột non,” v.v.; với nghĩa “tâm” trong các câu như “Họ đi trong thế gian bị bao phủ, bên trong ô uế nhưng bên ngoài sáng sủa,” v.v.
‘‘Appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni anto nimuggaposīnī’’tiādīsu (dī. ni. 2.69; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9) abbhantare.
In "Some water lilies or lotuses or white lotuses, born in water, growing in water, rising above the water, nourished submerged within," meaning "inside."
Với nghĩa “bên trong” trong các câu như “Một số hoa sen, hoa súng, hoặc hoa trắng sinh ra trong nước, lớn lên trong nước, nổi lên khỏi nước, được nuôi dưỡng bên trong chìm dưới nước,” v.v.
Ādīsu lāmake.
and so on, meaning "lowly" or "inferior."
Và những điều khác có nghĩa là “thấp kém”.
Idhāpi lāmake eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as "lowly" or "inferior."
Ở đây cũng vậy, nó nên được hiểu là thấp kém.
Tasmā antamidaṃ bhikkhave jīvikānanti bhikkhave idaṃ jīvikānaṃ antaṃ pacchimaṃ lāmakaṃ, sabbanihīnaṃ jīvitanti attho.
Therefore, "antamidaṃ bhikkhave jīvikānaṃ" means, "Bhikkhus, this livelihood is the lowest, the last, the most inferior, the meanest livelihood."
Do đó, “Này các Tỳ-khưu, đây là điều thấp kém trong các sinh kế” có nghĩa là, này các Tỳ-khưu, đây là điều thấp kém, cuối cùng, hèn hạ nhất trong các sinh kế, là sinh kế ti tiện nhất.
Yadidaṃ piṇḍolyanti yaṃ idaṃ piṇḍapariyesanena bhikkhācariyāya jīvikaṃ kappentassa jīvitaṃ.
Yadidaṃ piṇḍolyaṃ means "that livelihood which is lived by seeking alms, by the practice of begging."
“Tức là hạnh khất thực” có nghĩa là sinh kế của người sống bằng cách tìm kiếm thức ăn khất thực, bằng cách đi khất thực.
Ayaṃ panettha padattho – piṇḍāya ulatīti piṇḍolo, tassa kammaṃ piṇḍolyaṃ, piṇḍapariyesanena jīvikāti attho.
Here is the meaning of the word: One who wanders for alms is a piṇḍola; his action is piṇḍolya, meaning "a livelihood by seeking alms."
Đây là nghĩa của từ ở đây: người đi tìm thức ăn khất thực là piṇḍola, hành động của người đó là piṇḍolyaṃ, nghĩa là sinh kế bằng cách tìm kiếm thức ăn khất thực.
Abhisāpoti akkoso.
Abhisāpo means "a curse" or "reproach."
Abhisāpo nghĩa là lời nguyền rủa.
Kupitā hi manussā attano paccatthikaṃ ‘‘pilotikakhaṇḍaṃ nivāsetvā kapālahattho piṇḍaṃ pariyesamāno careyyāsī’’ti akkosanti.
Indeed, when angry, people curse their enemies, saying, "May you wander, clothed in rags, holding a begging bowl, seeking alms."
Quả thật, khi tức giận, người ta nguyền rủa kẻ thù của mình rằng: “Ngươi hãy mặc mảnh vải rách, cầm bát đi khất thực!”
Atha vā ‘‘kiṃ tuyhaṃ akātabbaṃ atthi, yo tvaṃ evaṃ balavīriyūpapannopi hirottappaṃ pahāya kapaṇo piṇḍolo vicarasi pattapāṇī’’ti evampi akkosantiyeva.
Or they may curse, "What wrongdoing have you not committed, that you, though endowed with such strength and vigor, abandon shame and moral dread, and wander like a wretch seeking alms with a bowl in hand?"
Hoặc là, họ cũng nguyền rủa rằng: “Ngươi còn điều gì không thể làm được nữa, ngươi là kẻ có sức mạnh và nghị lực như vậy mà lại vứt bỏ sự hổ thẹn, đi lang thang như một kẻ khất thực đáng thương với bát trong tay?”
Tañca kho etanti taṃ etaṃ abhisapampi samānaṃ piṇḍolyaṃ.
Tañca kho etaṃ means "that very alms-gathering, though it is a curse."
Tañca kho etaṃ (Nhưng điều đó) có nghĩa là hạnh khất thực đó, dù bị nguyền rủa.
Kulaputtā upenti atthavasikāti mama sāsane jātikulaputtā ca ācārakulaputtā ca atthavasikā kāraṇavasikā hutvā kāraṇavasaṃ paṭicca upenti upagacchanti.
Kulaputtā upenti atthavasikā means "the noble sons of good family by birth and the noble sons of good family by conduct in my dispensation approach*, being under the influence of reason, having become influenced by reason, by recourse to reason."
Kulaputtā upenti atthavasikā (những thiện nam tử đến với mục đích) có nghĩa là, trong giáo pháp của ta, những thiện nam tử về dòng tộc và những thiện nam tử về hạnh kiểm, vì có mục đích, vì có lý do, đã đến, đã gia nhập.
Rājābhinītātiādīsu ye rañño santakaṃ khāditvā raññā bandhanāgāre bandhāpitā palāyitvā pabbajanti, te raññā bandhanaṃ abhinītattā rājābhinītā nāma.
In phrases such as Rājābhinītā, those who, having eaten the king's property and been imprisoned by the king, escape and go forth into homelessness, are called rājābhinītā, meaning "brought to the king's prison."
Trong các loại rājābhinītā (bị vua bức bách), những người đã ăn của vua, bị vua giam cầm trong ngục, rồi bỏ trốn đi xuất gia, những người đó được gọi là rājābhinītā vì bị vua bức bách giam cầm.
Ye pana corehi aṭaviyaṃ gahetvā ekaccesu māriyamānesu ekacce ‘‘mayaṃ sāmi tumhehi vissaṭṭhā gehaṃ anajjhāvasitvā pabbajissāma, tattha tattha yaṃ yaṃ buddhapūjādipuññaṃ karissāma, tato tato tumhākaṃ pattiṃ dassāmā’’ti tehi vissaṭṭhā pabbajanti, te corābhinītā nāma corehi māretabbataṃ abhinītattā.
But those who, having been captured by robbers in the forest, while some are being killed, say to them, "Masters, having been released by you, we will not return home but will go forth into homelessness, and wherever we perform meritorious deeds such as Buddha-worship, we will give you a share of the merit," and are released by them and go forth, are called corābhinītā, meaning "brought to be killed by robbers."
Còn những người bị cướp bắt trong rừng, khi một số bị giết, một số khác nói: “Thưa các ngài, chúng tôi được các ngài tha, sẽ không sống ở nhà nữa mà sẽ xuất gia, ở đó chúng tôi sẽ làm các công đức như cúng dường Phật, và từ đó chúng tôi sẽ hồi hướng phước báu cho các ngài,” và được họ tha cho rồi xuất gia, những người đó được gọi là corābhinītā vì bị cướp bức bách đến chỗ bị giết.
Ye pana iṇaṃ gahetvā paṭidātuṃ asakkontā palāyitvā pabbajanti, te iṇaṭṭā nāma.
But those who, having taken a loan and being unable to repay it, flee and go forth into homelessness, are called iṇaṭṭā, meaning "distressed by debt."
Còn những người đã vay nợ mà không trả được, rồi bỏ trốn đi xuất gia, những người đó được gọi là iṇaṭṭā (bị nợ nần bức bách).
Tañca kho etaṃ piṇḍolyaṃ kulaputtā mama sāsane neva rājābhinītā…pe… na ājīvikāpakatā upenti, apica kho ‘‘otiṇṇamhā jātiyā…pe… paññāyethā’’ti upentīti padasambandho.
And indeed, noble sons do not approach this alms-gathering in my dispensation, being "brought by the king"… (and so on) … nor "made to live by begging," but rather, they approach, thinking, "We are afflicted by birth… (and so on) … may it be discerned." This is the connection of the words.
Nhưng những thiện nam tử trong giáo pháp của ta không phải vì bị vua bức bách… v.v… không phải vì sinh kế mà đến với hạnh khất thực, mà là vì “Chúng ta đã bị chìm đắm trong sinh, lão, tử… v.v… và mong rằng sẽ tìm thấy sự chấm dứt khổ đau.” Đó là sự liên kết của các từ.
Tattha otiṇṇamhāti otiṇṇā amhā.
Here, otiṇṇamhā means "we are afflicted."
Ở đó, otiṇṇamhā có nghĩa là chúng ta đã bị chìm đắm.
Jātiyātiādīsu tamhi tamhi sattanikāye khandhānaṃ paṭhamābhinibbatti jāti, paripāko jarā, bhedo maraṇaṃ.
In jātiyā (by birth) and so on, the first manifestation of the aggregates in any assembly of beings is jāti (birth); its ripening is jarā (aging); its disintegration is maraṇaṃ (death).
Trong các từ Jātiyā (sinh) v.v., sự phát sinh đầu tiên của các uẩn trong từng loại chúng sinh là sinh (jāti), sự trưởng thành là già (jarā), sự tan rã là chết (maraṇaṃ).
Ñātirogabhogasīladiṭṭhibyasanehi phuṭṭhassa santāpo anto nijjhānaṃ soko, tehi phuṭṭhassa vacīvippalāpo paridevo.
The anguish and internal burning of one afflicted by loss of relatives, sickness, wealth, virtue, and views is soko (sorrow); the lamentation of one so afflicted is paridevo (lamentation).
Sự đau khổ, sự thiêu đốt bên trong của người bị chạm bởi tai họa về thân quyến, bệnh tật, tài sản, giới hạnh, tà kiến là sầu (soko); lời than vãn của người bị chạm bởi những điều đó là bi (paridevo).
Aniṭṭhaphoṭṭhabbapaṭihatakāyassa kāyapīḷanaṃ dukkhaṃ, āghātavatthūsu upahatacittassa cetopīḷanaṃ domanassaṃ.
The bodily pain of one whose body is struck by an undesirable tangible object is dukkhaṃ (pain); the mental pain of one whose mind is afflicted by objects of hatred is domanassaṃ (distress).
Sự đau đớn về thân của người bị thân thể va chạm bởi những xúc chạm không mong muốn là khổ (dukkhaṃ); sự đau đớn về tâm của người có tâm bị tổn thương bởi những đối tượng thù hận là ưu (domanassaṃ).
Ñātibyasanādīhi eva phuṭṭhassa paridevenapi adhivāsetuṃ asamatthassa cittasantāpasamuṭṭhito bhuso āyāso upāyāso.
The extreme vexation arising from mental anguish of one afflicted by loss of relatives and so on, who cannot endure even lamentation, is upāyāso (despair).
Sự phiền muộn tột cùng phát sinh từ sự đau khổ của tâm, của người bị chạm bởi tai họa thân quyến v.v., không thể chịu đựng được ngay cả bằng lời than vãn, là não (upāyāso).
Etehi jātiādīhi otiṇṇā dukkhotiṇṇā, tehi jātiādidukkhehi anto anupaviṭṭhā.
Afflicted by these, birth and so on, they are dukkhotiṇṇā, meaning "entered internally by these sufferings of birth and so on."
Bị chìm đắm bởi những điều sinh v.v. này là dukkhotiṇṇā (bị khổ đau chìm đắm), nghĩa là bị chìm sâu vào những khổ đau sinh v.v. đó.
Dukkhaparetāti tehi dukkhadukkhavatthūhi abhibhūtā.
Dukkhaparetā means "overwhelmed by these sufferings and objects of suffering."
Dukkhaparetā (bị khổ đau vây hãm) có nghĩa là bị những khổ đau và đối tượng của khổ đau đó áp đảo.
Jātiādayo hi dukkhassa vatthubhāvato dukkhā, dukkhabhāvato ca sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā dukkhāti.
Indeed, birth and so on are sufferings because they are objects of suffering; and sorrow, lamentation, pain, distress, and despair are sufferings because they are sufferings.
Vì sinh v.v. là đối tượng của khổ đau nên chúng là khổ đau; và vì chúng là khổ đau nên sầu, bi, khổ, ưu, não cũng là khổ đau.
Appeva nāma…pe… paññāyethāti imassa sakalassa vaṭṭadukkharāsissa paricchedakaraṇaṃ osānakiriyā api nāma paññāyeyya.
Appeva nāma… (and so on) … paññāyethā means, "May the cutting off, the ending of this entire mass of the suffering of saṃsāra, be discerned."
Appeva nāma…pe… paññāyethā (mong rằng… v.v… sẽ được thấy) có nghĩa là mong rằng sự chấm dứt, sự kết thúc của toàn bộ khối khổ đau luân hồi này sẽ được thấy.
So ca hoti abhijjhālūti idaṃ yo kulaputto ‘‘dukkhassantaṃ karissāmī’’ti pubbe cittaṃ uppādetvā pabbajito aparabhāge taṃ pabbajjaṃ tathārūpaṃ kātuṃ na sakkoti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ.
So ca hoti abhijjhālū (And he is covetous): This is stated to show that a noble son who previously aroused the thought, "I will make an end of suffering," and went forth, is later unable to make that going forth effective in such a way.
So ca hoti abhijjhālū (Người đó lại là kẻ tham lam) được nói ra để chỉ người thiện nam tử đã phát tâm trước đó là “Tôi sẽ chấm dứt khổ đau,” nhưng sau đó không thể thực hiện đời sống xuất gia như vậy.
Tattha abhijjhālūti parabhaṇḍānaṃ abhijjhāyitā.
Here, abhijjhālū means "one who covets the belongings of others."
Ở đó, abhijjhālū có nghĩa là người tham lam tài sản của người khác.
Tibbasārāgoti balavarāgo.
Tibbasārāgo means "intense passion."
Tibbasārāgo có nghĩa là dục vọng mãnh liệt.
Byāpannacittoti byāpādena pūtibhūtattā vipannacitto.
Byāpannacitto means "whose mind has gone awry, having become spoiled by ill-will."
Byāpannacitto có nghĩa là tâm bị hư hoại do sự ác ý.
Paduṭṭhamanasaṅkappoti tikhiṇasiṅgo viya caṇḍagoṇo paresaṃ upaghātavasena duṭṭhacitto.
One whose mental resolves are corrupted means one who is evil-minded, like a fierce bull with sharp horns, due to the intention of harming others.
Paduṭṭhamanasaṅkappo có nghĩa là tâm ý ác độc, như con bò đực hung dữ có sừng nhọn, với ý định làm hại người khác.
Muṭṭhassatīti bhattanikkhittakāko viya, maṃsanikkhittasunakho viya ca naṭṭhassati, idha kataṃ ettha na sarati.
One whose mindfulness is lost means one whose mindfulness is gone, like a crow that has had its food placed down, or like a dog that has had its meat placed down; he does not remember what was done here or there.
Muṭṭhassatī có nghĩa là mất chánh niệm, như con quạ đặt thức ăn, như con chó đặt thịt, không nhớ những gì đã làm ở đây.
Asampajānoti nippañño khandhādiparicchedarahito.
One who is not discerning means one without wisdom, devoid of discernment regarding the aggregates and so on.
Asampajāno có nghĩa là không có trí tuệ, thiếu sự phân biệt các uẩn v.v.
Asamāhitoti caṇḍasote baddhanāvā viya asaṇṭhito.
One who is not concentrated means one who is unsettled, like a boat tied in a swift current.
Asamāhito có nghĩa là không ổn định, như con thuyền bị trói buộc trong dòng nước xiết.
Vibbhantacittoti panthāruḷhamigo viya bhantamano.
One whose mind is bewildered means one whose mind is bewildered, like a deer that has strayed onto a path.
Vibbhantacitto có nghĩa là tâm bị lạc lối, như con nai đi lạc đường.
Pākatindriyoti yathā gihī saṃvarābhāvena pariggahaparijane olokenti asaṃvutindriyā, evaṃ asaṃvutindriyo hoti.
One whose faculties are exposed means one whose faculties are unrestrained, just as householders, due to lack of restraint, look at their possessions and attendants with unrestrained faculties.
Pākatindriyo có nghĩa là người không kiểm soát các căn, giống như người tại gia không kiểm soát các căn khi nhìn ngắm tài sản và gia đình do thiếu sự phòng hộ.
Chavālātanti chavānaṃ daḍḍhaṭṭhāne alātaṃ.
A funeral pyre brand is a firebrand from a cremation ground.
Chavālātaṃ có nghĩa là khúc củi cháy dở ở nơi hỏa táng.
Ubhatopadittaṃ majjhe gūthagatanti pamāṇena aṭṭhaṅgulamattaṃ ubhato dvīsu koṭīsu ādittaṃ majjhe gūthamakkhitaṃ.
Burning at both ends, and smeared with excrement in the middle means a brand about eight fingerbreadths long, ignited at both ends, and smeared with excrement in the middle.
Ubhatopadittaṃ majjhe gūthagataṃ có nghĩa là một khúc củi dài khoảng tám ngón tay, cháy ở cả hai đầu và bị dính phân ở giữa.
Neva gāmeti sace hi taṃ yuganaṅgalagopānasipakkhapāsakādīnaṃ atthāya upanetuṃ sakkā assa gāme kaṭṭhatthaṃ phareyya.
Neither in a village means that if it could be used for yokes, ploughs, goad-poles, snares, and so forth, it would be of use as firewood in a village.
Neva gāme (không dùng được ở làng) có nghĩa là nếu khúc củi đó có thể dùng để làm ách cày, tay cầm cày, sào chống, bẫy chim v.v., thì nó sẽ được dùng làm củi ở làng.
Sace khettakuṭiyā kaṭṭhattharamañcakādīnaṃ atthāya upanetuṃ sakkā assa, araññe kaṭṭhatthaṃ phareyya.
If it could be used for firewood or beds in a field hut, it would be of use as firewood in the wilderness.
Nếu nó có thể dùng để làm củi đốt, giường v.v. trong chòi rẫy, thì nó sẽ được dùng làm củi ở rừng.
Yasmā pana ubhayatthāpi na sakkā, tasmā evaṃ vuttaṃ.
But since it cannot be used for either, it is thus stated.
Nhưng vì nó không thể dùng được ở cả hai nơi, nên mới nói như vậy.
Tathūpamāhanti tathūpamaṃ chavālātasadisaṃ ahaṃ imaṃ yathāvuttapuggalaṃ vadāmi.
I declare such a simile means, I declare that person described above to be such a simile, like a funeral pyre brand.
Tathūpamāhaṃ (Ta ví như vậy) có nghĩa là Ta nói người như đã nói ở trên giống như khúc củi cháy dở.
Gihibhogā ca parihīnoti yo agāre vasantehi gihīhi dāyajje bhājiyamāne aññathā ca bhogo laddhabbo assa, tato ca parihīno.
And deprived of household possessions means one who is deprived of the inheritance that would have been divided among householders living in a household, or other wealth that would have been acquired.
Gihibhogā ca parihīno (và mất đi tài sản của người tại gia) có nghĩa là người đó đã mất đi những tài sản mà lẽ ra anh ta sẽ được hưởng khi sống ở nhà, hoặc được chia thừa kế, hoặc được nhận bằng cách khác.
Sāmaññatthañcāti ācariyupajjhāyānaṃ ovāde ṭhatvā pariyattipaṭivedhavasena pattabbaṃ sāmaññatthañca na paripūreti.
And the ascetic goal means he does not fulfill the ascetic goal to be attained through learning and penetration, by abiding in the counsel of his teachers and preceptors.
Sāmaññatthañcā (và lợi ích của Sa-môn) có nghĩa là người đó cũng không hoàn thành được lợi ích của Sa-môn, tức là điều phải đạt được thông qua sự học hỏi và thực hành, bằng cách sống theo lời dạy của thầy và Hòa thượng.
Imaṃ pana upamaṃ satthā na dussīlassa vasena āhari, parisuddhasīlassa pana alasassa abhijjhādīhi dosehi dūsitacittassa puggalassa vasena āharīti veditabbaṃ.
However, it should be understood that the Teacher did not draw this simile in reference to an immoral person, but in reference to a pure-virtuous person who is lazy and whose mind is defiled by defilements such as covetousness.
Nhưng ví dụ này, Đức Đạo Sư không nêu lên vì người ác giới, mà phải hiểu là nêu lên vì người có giới hạnh thanh tịnh nhưng lười biếng, có tâm bị nhiễm ô bởi các cấu uế như tham lam.
Gāthāsu gihibhogāti kāmasukhasambhogato.
In the verses, household possessions refers to the enjoyment of sensual pleasures.
Trong các kệ ngôn, gihibhogā (của cải của người tại gia) là sự hưởng thụ các dục lạc.
Parihīnoti jīno.
Deprived means ruined.
Parihīno (bị suy đồi) là suy yếu.
Sāmaññatthanti paṭivedhabāhusaccañceva pariyattibāhusaccañca.
Ascetic goal means both the profundity of penetration and the profundity of learning.
Sāmaññatthaṃ (lợi ích của Sa-môn) là cả sự đa văn về sự thể nhập và sự đa văn về học tập.
Tādiso hi asutaṃ sotuṃ sutaṃ pariyodāpetuṃ na sakkoti alasabhāvato.
Such a person, being lazy, is unable to hear what has not been heard, or to purify what has been heard.
Quả thật, người như vậy không thể nghe những điều chưa từng nghe, cũng không thể thanh lọc những điều đã nghe, do bản chất lười biếng.
Duṭṭhu bhagoti dubbhago, alakkhiko kāḷakaṇṇipuriso.
One whose luck is bad is unfortunate, an unlucky, inauspicious person.
Kẻ có phước báo xấu là dubbhago, kẻ bất hạnh, người xui xẻo.
Paridhaṃsamānoti vinassamāno.
Perishing means being destroyed.
Paridhaṃsamāno (đang bị hủy hoại) là đang bị diệt vong.
Pakiretīti vikireti viddhaṃseti.
Scatters means disperses, destroys.
Pakiretī (phân tán) là rải ra, phá hủy.
Sabbametaṃ bhāvino sāmaññatthassa anuppādanameva sandhāya vuttaṃ.
All this is said with reference to the non-production of the future ascetic goal.
Tất cả những điều này được nói lên nhằm ám chỉ việc không tạo ra lợi ích Sa-môn trong tương lai.
Chavālātaṃva nassatīti so tādiso puggalo yathāvuttaṃ chavālātaṃ viya kassaci anupayujjamāno eva nassati ubhato paribhaṭṭhabhāvato.
Perishes like a funeral pyre brand means that such a person perishes like the aforementioned funeral pyre brand, being useless to anyone, having fallen from both sides.
Chavālātaṃva nassatī (hư hoại như than xương) có nghĩa là người như vậy bị hư hoại như than xương đã nói, không có ích lợi gì cho ai, vì bị mất cả hai bên.
Evaṃ ‘‘kāyavācāhi akatavītikkamopi cittaṃ avisodhento nassati, pageva katavītikkamo dussīlo’’ti tassa apāyadukkhabhāgibhāvadassanena dussīle ādīnavaṃ dassetvā tato satte vivecetukāmo ‘‘kāsāvakaṇṭhā’’tiādinā gāthādvayamāha.
Thus, having shown the disadvantage in an immoral person by illustrating his destined suffering, with the statement, “Even one who has not committed transgressions in body and speech perishes if he does not purify his mind, how much more so an immoral person who has committed transgressions,” the Teacher uttered the two verses beginning with “with saffron robes on their necks.”
Như vậy, sau khi chỉ ra mối nguy hiểm ở người ác giới bằng cách cho thấy rằng ‘‘người không phạm giới về thân và lời nói nhưng không thanh lọc tâm thì bị hủy hoại, huống chi người đã phạm giới, ác giới’’, để tách chúng sinh khỏi điều đó, Đức Phật đã nói hai kệ ngôn bắt đầu bằng ‘‘kāsāvakaṇṭhā’’ (những kẻ mang cổ áo cà sa).
Tassattho heṭṭhā vutto eva.
Their meaning has already been explained above.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở trên.
92. Tatiye saṅghāṭikaṇṇeti cīvarakoṭiyaṃ.
92. In the third, the corner of the outer robe refers to the edge of the robe.
92. Trong bài kinh thứ ba, saṅghāṭikaṇṇe (ở góc y Tăng-già-lê) là ở mép y.
Gahetvāti parāmasitvā.
Having taken hold of means having touched.
Gahetvā (nắm lấy) là chạm vào.
Anubandho assāti anugato bhaveyya.
He would follow means he would go after.
Anubandho assā (người ấy sẽ theo sát) là sẽ đi theo.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘bhikkhave, idhekacco bhikkhu attano hatthena mayā pārutassa sugatamahācīvarassa kaṇṇe parāmasanto viya maṃ anugaccheyya, evaṃ mayhaṃ āsannataro hutvā vihareyyā’’ti.
This is what is meant: “Monks, if a certain monk here were to follow me, as if touching the corner of the Perfect One’s great robe worn by me, thus he would dwell close to me.”
Điều này có nghĩa là: ‘‘Này các Tỳ-khưu, ở đây có một Tỳ-khưu nào đó, như thể nắm lấy mép y đại Tăng-già-lê của Như Lai đang mặc, sẽ theo sát Như Lai, như vậy sẽ sống gần gũi với Như Lai.’’
Pāde pādaṃ nikkhipantoti gacchantassa mama pāde pādaṃ nikkhittaṭṭhāne pāduddhāraṇānantaraṃ attano pādaṃ nikkhipanto.
Placing foot on foot means placing his own foot in the place where my foot was placed, immediately after I have lifted my foot while walking.
Pāde pādaṃ nikkhipanto (đặt chân vào dấu chân) có nghĩa là đặt chân của mình vào chỗ chân Như Lai vừa nhấc lên, ngay sau khi Như Lai đang đi nhấc chân lên.
Ubhayenāpi ‘‘ṭhānagamanādīsu avijahanto sabbakālaṃ mayhaṃ samīpe eva vihareyya cepī’’ti dasseti.
By both, it is shown, “Even if he were to dwell constantly near me, not leaving me in standing, walking, and so forth.”
Cả hai cách nói đều chỉ ra rằng ‘‘dù người ấy không rời bỏ Như Lai trong việc đứng, đi, v.v., và luôn sống gần Như Lai’’.
So ārakāva mayhaṃ, ahañca tassāti so bhikkhu mayā vuttaṃ paṭipadaṃ apūrento mama dūreyeva, ahañca tassa dūreyeva.
He is far from me, and I from him means that monk, not fulfilling the practice spoken by me, is far from me, and I am far from him.
So ārakāva mayhaṃ, ahañca tassā (người ấy xa Như Lai, và Như Lai cũng xa người ấy) có nghĩa là Tỳ-khưu ấy, vì không thực hành con đường Như Lai đã dạy, nên xa Như Lai, và Như Lai cũng xa người ấy.
Etena maṃsacakkhunā tathāgatadassanaṃ rūpakāyasamodhānañca akāraṇaṃ, ñāṇacakkhunāva dassanaṃ dhammakāyasamodhānameva ca pamāṇanti dasseti.
By this, it is shown that seeing the Tathāgata with the physical eye and coming together with the physical body is not the cause; only seeing with the eye of wisdom and coming together with the Dhamma-body is the measure.
Điều này cho thấy rằng việc thấy Như Lai bằng nhục nhãn và sự gần gũi về sắc thân là vô ích, chỉ có việc thấy bằng tuệ nhãn và sự gần gũi về pháp thân mới là tiêu chuẩn.
Tenevāha ‘‘dhammañhi so, bhikkhave, bhikkhu na passati, dhammaṃ apassanto na maṃ passatī’’ti.
Therefore it is said: “Indeed, monks, that monk does not see the Dhamma; not seeing the Dhamma, he does not see me.”
Vì vậy, Đức Phật đã nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy không thấy Pháp, không thấy Pháp thì không thấy Như Lai.’’
Tattha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo.
Here, Dhamma means the ninefold supramundane Dhamma.
Ở đây, Pháp là chín loại pháp siêu thế.
So ca abhijjhādīhi dūsitacittena na sakkā passituṃ, tasmā dhammassa adassanato dhammakāyañca na passatīti.
And it cannot be seen by a mind defiled by covetousness and so forth; therefore, due to not seeing the Dhamma, he does not see the Dhamma-body.
Pháp ấy không thể được thấy bởi tâm bị nhiễm ô bởi tham lam, v.v., vì vậy, do không thấy Pháp, người ấy cũng không thấy Pháp thân.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said:
Quả thật, đã được nói:
Gāthāsu mahicchoti kāmesu tibbasārāgatāya mahāiccho.
In the verses, very greedy means having great craving due to strong attachment to sensual pleasures.
Trong các kệ ngôn, mahiccho (người có nhiều dục vọng) là người có nhiều ham muốn do sự bám luyến mãnh liệt vào các dục lạc.
Vighātavāti paduṭṭhamanasaṅkappatāya sattesu āghātavasena mahicchatāya icchitālābhena ca vighātavā.
Afflicted means afflicted with vexation due to ill will towards beings caused by corrupted mental resolves, and due to non-attainment of desired things caused by great craving.
Vighātavā (có sự phiền não) là người có sự phiền não do ý nghĩ ác độc đối với chúng sinh và do không đạt được điều mình mong muốn vì có nhiều ham muốn.
Ejānugoti ejāsaṅkhātāya taṇhāya dāso viya hutvā taṃ anugacchanto.
Following agitation means becoming like a slave to craving, which is called agitation, and following it.
Ejānugo (theo sau sự dao động) là người như nô lệ của sự dao động tức là ái dục, đi theo nó.
Rāgādikilesapariḷāhābhibhavena anibbuto.
Unextinguished due to being overcome by the fever of defilements such as lust.
Anibbuto (chưa được tịch tịnh) do bị các phiền não như tham dục, v.v. áp đảo.
Rūpādivisayānaṃ abhikaṅkhanena giddho.
Attached due to desiring visible objects and so forth.
Giddho (tham lam) do ham muốn các đối tượng như sắc, v.v..
Passa yāvañca ārakāti anejassa nibbutassa vītagedhassa sammāsambuddhassa okāsavasena samīpepi samāno mahiccho vighātavā ejānugo anibbuto giddho bālaputhujjano dhammasabhāvato yattakaṃ dūre, tassa so dūrabhāvo passa, vattumpi na sukaranti attho.
See how far away he is! means, see how far away that foolish ordinary person, who is very greedy, afflicted, following agitation, unextinguished, and attached, is from the Sammāsambuddha, who is free from agitation, extinguished, and devoid of attachment, even if he is physically near. It is hard even to express!
Passa yāvañca ārakā (hãy xem người ấy xa đến mức nào) có nghĩa là hãy xem người phàm phu ngu si, có nhiều dục vọng, có sự phiền não, theo sau sự dao động, chưa được tịch tịnh, tham lam, dù gần gũi về mặt không gian với Đức Chánh Đẳng Giác, người không dao động, đã được tịch tịnh, đã vượt qua tham ái, nhưng về mặt Pháp thì xa đến mức nào, không thể nói được.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Quả thật, điều này đã được nói:
Dhammamabhiññāyāti catusaccadhammaṃ abhiññāya aññāya ñātatīraṇapariññāhi yathārahaṃ pubbabhāge jānitvā.
Having fully understood the Dhamma means having known the Dhamma of the four Noble Truths, having understood it in the preliminary stage through the knowledge of discernment and investigation, as appropriate.
Dhammamabhiññāyā (sau khi liễu tri Pháp) là sau khi liễu tri Tứ Thánh Đế, tức là sau khi biết một cách thích đáng bằng sự biết rõ và sự hiểu biết đầy đủ trong giai đoạn ban đầu.
Dhammamaññāyāti tameva dhammaṃ aparabhāge maggañāṇena pariññādivasena yathāmariyādaṃ jānitvā.
Having penetrated the Dhamma means having known that very Dhamma in the subsequent stage, to the extent of its limits, through the knowledge of the path, by way of full comprehension and so forth.
Dhammamaññāyā (sau khi hiểu Pháp) là sau khi biết Pháp ấy một cách thích đáng trong giai đoạn sau bằng trí tuệ đạo, theo cách hiểu biết đầy đủ, v.v..
Paṇḍitoti paṭivedhabāhusaccena paṇḍito.
Wise means wise through the profundity of penetration.
Paṇḍito (bậc trí) là bậc trí do sự đa văn về sự thể nhập.
Rahadova nivāte cāti nivātaṭṭhāne rahado viya anejo kilesacalanarahito upasammati, yathā so rahado nivātaṭṭhāne vātena anabbhāhato sannisinnova hoti, evaṃ ayampi sabbathāpi paṭippassaddhakileso kilesacalanarahito arahattaphalasamādhinā vūpasammati, sabbakālaṃ upasantasabhāvova hoti.
Like a pool in a windless place means unagitated, free from the agitation of defilements, he becomes calm, just as that pool in a windless place, undisturbed by the wind, remains still. Similarly, this person, with defilements completely subsided, free from the agitation of defilements, becomes calm through the fruition concentration of Arahantship, and is always of a tranquil nature.
Rahadova nivāte cā (như hồ nước trong nơi không gió) là anejo (không dao động), không có sự xao động của phiền não, trở nên an tịnh, như hồ nước trong nơi không gió không bị gió thổi, yên lặng, thì người này cũng vậy, với phiền não đã hoàn toàn lắng dịu, không có sự xao động của phiền não, an tịnh bằng thiền định quả A-la-hán, luôn có bản chất an tịnh.
Anejoti so evaṃ anejādisabhāvo arahā anejādisabhāvassa sammāsambuddhassa okāsato dūrepi samāno dhammasabhāvato adūre santike evāti.
Anejo means that Arahant, who has such a nature of being free from agitation, though physically far from the Perfectly Self-Enlightened One who also has such a nature, is truly not far, but near in terms of Dhamma-nature.
Anejo (không dao động) có nghĩa là vị A-la-hán có bản chất không dao động như vậy, dù ở xa về mặt không gian với Đức Chánh Đẳng Giác có bản chất không dao động, thì về mặt Pháp vẫn không xa, mà gần gũi.
93. Catutthe anudahanaṭṭhena aggi, rāgo eva aggi rāgaggi.
93. In the fourth*, fire (aggi) is in the sense of burning; lust itself is fire, the fire of lust (rāgaggi).
93. Trong bài kinh thứ tư, lửa là do không thiêu đốt, tham dục chính là lửa, lửa tham dục.
Rāgo hi uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā ‘‘aggī’’ti vuccati.
For indeed, when lust arises, it burns and consumes beings, therefore it is called "fire."
Tham dục khi phát sinh sẽ thiêu đốt, đốt cháy chúng sinh, vì vậy được gọi là ‘‘lửa’’.
Itaresupi dvīsu eseva nayo.
The same principle applies to the other two.
Đối với hai loại kia cũng vậy.
Tattha yathā aggi yadeva indhanaṃ nissāya uppajjati, taṃ nidahati, mahāpariḷāho ca hoti, evamimepi rāgādayo yasmiṃ santāne sayaṃ uppannā, taṃ nidahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā.
There, just as fire burns that very fuel on which it arises and becomes a great conflagration, even so, these lust and so forth, having arisen in a particular continuum, burn that continuum and become great, difficult-to-extinguish conflagrations.
Ở đây, như lửa nương vào chất đốt nào mà phát sinh thì thiêu đốt chất đốt đó và gây ra sự nóng bức lớn, thì những tham dục, v.v. này cũng vậy, khi tự phát sinh trong dòng tâm thức nào thì thiêu đốt dòng tâm thức đó, và gây ra sự nóng bức lớn, khó dập tắt.
Tesu rāgapariḷāhena santattahadayānaṃ icchitālābhadukkhena maraṇappattānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi.
Among these, there is no limit to the beings whose hearts are tormented by the conflagration of lust, and who meet death through the suffering of not obtaining what they desire.
Trong số đó, không thể kể hết số chúng sinh có trái tim bị thiêu đốt bởi sự nóng bức của tham dục, và đã chết vì đau khổ do không đạt được điều mong muốn.
Ayaṃ tāva rāgassa anudahanatā.
This, then, is the burning nature of lust.
Đó là sự thiêu đốt của tham dục.
Dosassa pana anudahanatāya visesato manopadosikā devā, mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā ca nidassanaṃ.
As for the burning nature of hatred, a special example is the gods who defile their minds; for the burning nature of delusion, an example is the gods who defile themselves through play.
Đối với sự thiêu đốt của sân hận, ví dụ là các vị trời có tâm đầy ác ý; đối với sự thiêu đốt của si mê, ví dụ là các vị trời bị hủy hoại do vui chơi.
Mohavasena hi tesaṃ satisammoso hoti, tasmā khiḍḍāvasena āhāravelaṃ ativattentā kālaṃ karonti.
For due to delusion, their mindfulness becomes confused, therefore, while playing, they exceed the mealtime and pass away.
Quả thật, do si mê, họ bị mất chánh niệm, vì vậy, do vui chơi mà vượt quá giờ ăn, họ chết.
Ayaṃ tāva rāgādīnaṃ diṭṭhadhammiko anudahanabhāvo.
This, then, is the burning nature of lust and so forth in this present life.
Đó là sự thiêu đốt của tham dục, v.v. trong đời này.
Samparāyiko pana nirayādīsu nibbattāpanavasena ghorataro duradhivāso ca.
However, in the future life, by causing rebirth in hell and so forth, it is more dreadful and difficult to endure.
Còn sự thiêu đốt trong đời sau thì ghê gớm hơn và khó chịu đựng hơn, do tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v..
Ayañca attho ādittapariyāyena vibhāvetabbo.
And this meaning should be elucidated by means of the Ādittapariyāya.
Ý nghĩa này phải được giải thích theo bài kinh Ādittapariyāya (Kinh về tất cả đều cháy).
Gāthāsu kāmesu mucchiteti vatthukāmesu pātabyatāvasena mucchaṃ bālyaṃ pamādaṃ micchācāraṃ āpanne.
In the verses, mucchite kāmesu means those who have fallen into infatuation, foolishness, heedlessness, and misconduct with regard to material sensual pleasures as objects of enjoyment.
Trong các kệ ngôn, kāmesu mucchite (những kẻ mê muội trong dục lạc) là những kẻ rơi vào sự mê muội, ngu si, phóng dật, tà hạnh do sự bám víu vào các dục lạc vật chất.
Byāpanneti byāpannacitte dahatīti sambandho.
Byāpanne is connected to "burns those with corrupted minds."
Byāpanne (tâm bị hư hoại) liên quan đến việc thiêu đốt tâm bị hư hoại.
Nare pāṇātipātinoti idaṃ dosaggissa.
Nare pāṇātipātino refers to the fire of hatred.
Nare pāṇātipātino (những người sát sinh) là của lửa sân hận.
Ariyadhamme akovideti ye khandhāyatanādīsu sabbena sabbaṃ uggahaparipucchāya manasikārarahitā ariyadhammassa akusalā, te sammohena abhibhūtā visesena sammūḷhā nāmāti vuttā.
Ariyadhamme akovide means those who are completely devoid of learning, inquiry, and contemplation regarding the noble Dhamma, such as the aggregates and sense bases, and are unskilled in the noble Dhamma; they are overcome by confusion and are especially called deluded.
Ariyadhamme akovide (không thông thạo Thánh Pháp) có nghĩa là những người hoàn toàn không chú tâm đến việc học hỏi, tìm hiểu về các uẩn, xứ, v.v., không thông thạo Thánh Pháp, họ bị si mê chế ngự, đặc biệt được gọi là những kẻ ngu si.
Ete aggī ajānantāti ‘‘ete rāgaggiādayo idha ceva samparāye ca anudahantī’’ti ajānantā pariññābhisamayavasena pahānābhisamayavasena ca appaṭivijjhantā.
Ete aggī ajānantā means not knowing that "these fires of lust and so forth burn in this world and the next," not penetrating them by way of full understanding (pariññābhisamaya) and by way of abandonment (pahānābhisamaya).
Ete aggī ajānantā (không biết những ngọn lửa này) có nghĩa là không biết rằng ‘‘những ngọn lửa tham dục, v.v. này thiêu đốt cả ở đời này và đời sau’’, không thể thấu hiểu bằng sự hiểu biết đầy đủ và sự đoạn trừ.
Sakkāyābhiratāti sakkāye upādānakkhandhapañcake taṇhādiṭṭhimānanandanābhiratā.
Sakkāyābhiratā means those delighting in craving, wrong view, conceit, and delight in the five aggregates of clinging, which constitute the personality (sakkāya).
Sakkāyābhiratā (thích thú trong thân kiến) là những kẻ thích thú trong thân kiến, tức là năm uẩn chấp thủ, với tham ái, tà kiến, kiêu mạn, và sự hoan hỷ.
Vaḍḍhayantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhayanti ācinanti.
Vaḍḍhayantī means they increase and accumulate them by their repeated arising.
Vaḍḍhayantī (làm tăng trưởng) là làm tăng trưởng, tích lũy bằng cách phát sinh lặp đi lặp lại.
Nirayanti aṭṭhavidhaṃ mahānirayaṃ, soḷasavidhaṃ ussadanirayanti sabbampi nirayaṃ.
Niraya means the eight great hells, the sixteen subsidiary hells – all hells.
Địa ngục (Niraya) là tám đại địa ngục và mười sáu tiểu địa ngục, tức là tất cả các địa ngục.
Tiracchānañca yoniyoti tiracchānayoniyo ca.
Tiracchānañca yoniyo means also animal wombs.
Và các loài súc sinh (tiracchānañca yoniyo) là các loài súc sinh.
Asuranti asurakāyaṃ pettivisayañca vaḍḍhayantīti sambandho.
Asura is connected to "they increase the realm of asuras and the realm of hungry ghosts."
A-tu-la (Asura) là cõi A-tu-la và cõi ngạ quỷ, có liên quan đến việc làm tăng trưởng.
Ettāvatā rāgaggiādīnaṃ idha ceva samparāye ca anudahanabhāvadassanamukhena vaṭṭaṃ dassetvā idāni nesaṃ nibbāpanena vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘ye ca rattindivā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the round of existence (vaṭṭa) by demonstrating the burning nature of the fires of lust and so forth in this world and the next, now, in order to show the turning away (vivaṭṭa) through their extinguishing, the passage beginning with ‘‘ye ca rattindivā’’ has been stated.
Cho đến đây, sau khi đã chỉ ra vòng luân hồi (vaṭṭa) bằng cách cho thấy sự thiêu đốt liên tục của lửa tham dục và các loại lửa khác ở đây và ở đời sau, bây giờ để chỉ ra sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) bằng cách dập tắt chúng, nên đã nói "những ai ngày đêm" v.v.
Tattha yuttāti bhāvanānuyogavasena yuttā.
There, yuttā means those engaged by way of developing (bhāvanānuyoga).
Trong đó, "yuttā" (chuyên cần) là chuyên cần theo phương pháp tu tập.
Sammāsambuddhasāsane.
In the Dispensation of the Perfectly Self-Enlightened One.
Trong giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác.
Tena aññasāsane rāgaggiādīnaṃ nibbāpanābhāvaṃ dasseti.
Thereby, it shows the absence of extinguishing the fires of lust and so forth in other dispensations.
Do đó, điều này cho thấy rằng trong các giáo pháp khác không có sự dập tắt lửa tham dục, v.v.
Tathā hi anaññasādhāraṇaṃ tesaṃ nibbāpanavidhiṃ asubhakammaṭṭhānaṃ saṅkhepeneva dassento –
Indeed, by briefly showing the method of extinguishing them, which is exclusive to this dispensation—the meditation on impurity (asubhakammaṭṭhāna)—he said:
Thật vậy, để tóm tắt phương pháp dập tắt chúng, một phương pháp không chung với ai, là đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) –
Tattha asubhasaññinoti dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādivasena ca asubhabhāvanānuyogena asubhasaññino.
There, asubhasaññino means those who perceive impurity through the practice of impurity meditation, both in terms of the thirty-two bodily parts and in terms of bloated corpses and so forth.
Trong đó, "asubhasaññino" (quán tưởng bất tịnh) là những người quán tưởng bất tịnh bằng cách thực hành thiền bất tịnh theo ba mươi hai thể trược và theo cách thi thể trương phình v.v.
Mettāyāti ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’ti (a. ni. 3.64, 66) vuttāya mettābhāvanāya.
Mettāyā means by the development of loving-kindness as stated in "He dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness."
Bằng tâm từ (mettāya) là bằng sự tu tập tâm từ đã được nói đến trong câu “vị ấy an trú, trải tâm từ đến một phương” (A.N. 3.64, 66).
Ettha ca asubhajjhānañca pādakaṃ katvā nibbattitaanāgāmimaggena rāgaggidosaggīnaṃ nibbāpanaṃ veditabbaṃ.
Here, the extinguishing of the fires of lust and hatred should be understood as occurring by the Anāgāmi path, which arises with the jhāna of impurity as its basis.
Ở đây, sự dập tắt lửa tham dục và lửa sân hận cần được hiểu là bằng đạo quả Bất Lai (anāgāmimagga) đã sinh khởi sau khi lấy thiền bất tịnh làm nền tảng.
Paññāyāti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya.
Paññāyā means by the path-wisdom accompanied by insight-wisdom.
Bằng trí tuệ (paññāya) là bằng trí tuệ đạo (maggapaññā) cùng với trí tuệ quán (vipassanāpaññā).
Tenevāha ‘‘yāyaṃ nibbedhagāminī’’ti.
Therefore, it is said, "which leads to penetration."
Chính vì thế mà đã nói "trí tuệ xuyên thấu ấy".
Sā hi kilesakkhandhaṃ vinivijjhantī gacchati pavattatīti nibbedhagāminīti vuccati.
For it penetrates and proceeds through the aggregate of defilements, therefore it is called nibbedhagāminī (leading to penetration).
Vì trí tuệ ấy xuyên qua khối phiền não mà đi, mà vận hành, nên được gọi là "nibbedhagāminī" (xuyên thấu).
Asesaṃ parinibbantīti arahattamaggena asesaṃ rāgaggiādiṃ nibbāpetvā saupādisesāya nibbānadhātuyā ṭhitā paññāvepullappattiyā nipakā pubbeva sammappadhānena sabbaso kosajjassa suppahīnattā phalasamāpattisamāpajjanena akilāsubhāvena ca rattindivamatanditā carimakacittanirodhena anupādisesāya nibbānadhātuyā asesaṃ parinibbanti.
Asesaṃ parinibbantī means having extinguished the fires of lust and so forth completely by the Arahant path, and being established in the nibbāna element with a remainder of clinging, they are nipakā (prudent) due to attaining profound wisdom; having completely abandoned idleness previously by right exertion, and being rattindivamatanditā (not negligent day and night) due to the absence of weariness in attaining fruition attainment, they completely attain final Nibbāna (parinibbanti) in the nibbāna element without any remainder of clinging, by the cessation of the final consciousness.
Hoàn toàn nhập Niết-bàn (asesaṃ parinibbantī) là sau khi dập tắt hoàn toàn lửa tham dục v.v. bằng đạo quả A-la-hán, các vị ấy an trú trong Niết-bàn hữu dư y (saupādisesanibbānadhātu), do đạt được sự viên mãn về trí tuệ (paññāvepullappatti), là "khôn ngoan (nipakā)", và do đã hoàn toàn đoạn trừ sự biếng nhác bằng chánh tinh tấn từ trước, và do không mệt mỏi trong việc nhập quả định (phalasamāpattisamāpajjana), nên "ngày đêm không biếng nhác (rattindivamatanditā)", bằng sự diệt của tâm cuối cùng, hoàn toàn nhập Niết-bàn vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātu).
Tato ca asesaṃ nissesaṃ vaṭṭadukkhaṃ accaguṃ atikkamaṃsu.
And from that, they accaguṃ (transcended) asesaṃ (completely), utterly, vaṭṭadukkhaṃ (the suffering of the round of existence).
Và từ đó, họ đã vượt qua (accaguṃ) hoàn toàn (asesaṃ), không còn sót lại (nissesaṃ) khổ luân hồi (vaṭṭadukkhaṃ).
Evaṃ ye rāgaggiādike nibbāpenti, tesaṃ anupādisesanibbānena nibbutiṃ dassetvā idāni paṭividdhaguṇehi thomento osānagāthamāha.
Having thus shown their Nibbāna (nibbuti) through their Anupādisesa-Nibbāna (Nibbāna without any remainder of clinging) for those who extinguish the fires of lust and so forth, he now praises them with the qualities they have realized and states the concluding verse.
Như vậy, sau khi chỉ ra sự tịch tịnh (nibbuti) của những ai dập tắt lửa tham dục v.v. bằng Niết-bàn vô dư y, bây giờ Ngài nói bài kệ cuối cùng để tán thán bằng những phẩm chất đã được chứng đắc.
Tattha ariyaddasāti ariyehi buddhādīhi passitabbaṃ kilesehi vā ārakattā ariyaṃ nibbānaṃ, ariyaṃ catusaccameva vā diṭṭhavantoti ariyaddasā.
There, ariyaddasā means those who have seen Nibbāna, which is to be seen by the Noble Ones such as the Buddhas, or which is noble because it is far from defilements, or those who have seen the Noble Four Truths themselves, thus ariyaddasā.
Trong đó, "ariyaddasā" (bậc thấy Thánh) là những vị đã thấy Niết-bàn, tức là cái cần được thấy bởi các bậc Thánh như chư Phật, hoặc là cái Thánh do xa lìa phiền não; hoặc là những vị đã thấy chính Tứ Thánh Đế là Thánh.
Vedassa maggañāṇassa, tena vā vedena saṃsārassa pariyosānaṃ gatāti vedaguno.
They have reached the end of transmigration by means of knowledge of the path, or by that knowledge, thus vedagunā (possessed of the quality of knowledge).
"Vedaguno" (bậc có phẩm chất trí tuệ) là những vị đã đạt đến sự chấm dứt của luân hồi bằng trí tuệ đạo (maggañāṇa), hoặc bằng trí tuệ ấy.
Sammadaññāyāti sammadeva sabbaṃ ājānitabbaṃ kusalādiṃ khandhādiñca jānitvā.
Sammadaññāyā means having fully and truly known everything that should be known, such as wholesome states, the aggregates, and so forth.
"Sammadaññāyā" (biết rõ hoàn toàn) là sau khi đã biết rõ hoàn toàn tất cả các pháp thiện v.v. và các uẩn v.v.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the aforementioned manner.
Phần còn lại theo cách đã nói.
94. Pañcame tathā tathāti tena tena pakārena.
94. In the fifth*, tathā tathā means in various ways.
94. Trong bài kinh thứ năm, "tathā tathā" (theo cách này cách kia) là theo cách này cách kia.
Upaparikkheyyāti vīmaṃseyya parituleyya sammaseyya vā.
Upaparikkheyyā means one should examine, weigh, or investigate thoroughly.
"Upaparikkheyyā" (nên quán sát) là nên xem xét, nên cân nhắc, hoặc nên tư duy.
Yathā yathāssa upaparikkhatoti yathā yathā assa bhikkhuno upaparikkhantassa.
Yathā yathāssa upaparikkhato means in whatever way, for that bhikkhu who is examining.
"Yathā yathāssa upaparikkhato" (khi vị ấy quán sát như thế nào) là khi vị tỳ-khưu ấy quán sát như thế nào.
Bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti bahiddhā rūpādiārammaṇe uppajjanakavikkhepābhāvato avikkhittaṃ samāhitaṃ, tato eva avisaṭaṃ siyā.
Bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭa means that outwardly, his consciousness is not scattered (avikkhittaṃ), i.e., concentrated, due to the absence of distraction arising from external objects such as forms, and for that very reason, it would not be dispersed (avisaṭaṃ).
"Và thức của vị ấy không bị phân tán, không bị lan rộng ra ngoài (bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ)" là do không có sự phân tán sinh khởi trên các đối tượng bên ngoài như sắc v.v., nên không bị phân tán, tức là định tĩnh; và chính vì thế mà không bị lan rộng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, yena yena pakārena imassa āraddhavipassakassa bhikkhuno upaparikkhato saṅkhāre sammasantassa pubbe samāhitākārasallakkhaṇavasena samathanimittaṃ gahetvā sakkaccaṃ nirantaraṃ sammasanañāṇaṃ pavattentassa attano vipassanācittaṃ kammaṭṭhānato bahiddhā rūpādiārammaṇe uppajjanakaṃ na siyā, accāraddhavīriyatāya uddhaccapakkhiyaṃ na siyā, tena tena pakārena bhikkhu upaparikkheyya parituleyyāti.
This is what is meant: Bhikkhus, the bhikkhu should examine and weigh in whatever way, such that for that bhikkhu who is practicing insight (vipassaka) and contemplating formations (saṅkhārā), whose contemplative knowledge is constantly progressing, taking the sign of tranquility (samathanimitta) by noticing previously concentrated states, his insight-mind would not arise externally in objects such as forms, and would not be associated with agitation due to excessive exertion; he should examine in such a way.
Điều này có nghĩa là: Này các tỳ-khưu, khi vị tỳ-khưu đang tinh tấn tu tập thiền quán này quán sát, tư duy các hành (saṅkhāra), và khi vị ấy liên tục vận hành tuệ tư duy một cách cẩn trọng, dựa trên sự nhận biết trạng thái định tĩnh trước đó, thì tâm thiền quán của vị ấy không sinh khởi trên các đối tượng bên ngoài như sắc v.v. (tức là không bị phóng dật), và không bị thuộc về phe trạo cử do quá tinh tấn; vị tỳ-khưu nên quán sát, cân nhắc theo cách ấy.
Ajjhattaṃ asaṇṭhitanti yasmā vīriye mandaṃ vahante samādhissa balavabhāvato kosajjābhibhavena ajjhattaṃ gocarajjhattasaṅkhāte kammaṭṭhānārammaṇe saṅkocavasena ṭhitattā saṇṭhitaṃ nāma hoti, vīriyasamatāya pana yojitāya asaṇṭhitaṃ hoti vīthiṃ paṭipannaṃ.
Ajjhattaṃ asaṇṭhita means that when exertion is weak, due to the strength of concentration, and being overcome by idleness, the mind becomes constricted and settled (saṇṭhitaṃ) on the internal meditation object (kammaṭṭhānārammaṇa) which is called "internal domain"; but when exertion is balanced, it is unsettled (asaṇṭhitaṃ), having entered the path.
"Không bị đình trệ bên trong (ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ)" là vì khi tinh tấn yếu kém, do định lực mạnh mẽ, bị lười biếng chi phối, tâm bị co rút lại và đình trệ trên đối tượng đề mục được gọi là "bên trong" (ajjhattaṃ gocarajjhattasaṅkhāte kammaṭṭhānārammaṇe saṅkocavasena ṭhitattā saṇṭhitaṃ nāma hoti); nhưng khi tinh tấn được điều hòa, tâm không bị đình trệ mà đi vào lộ trình.
Tasmā yathā yathāssa upaparikkhato viññāṇaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ assa, vīthipaṭipannaṃ siyā, tathā tathā upaparikkheyya.
Therefore, in whatever way, for that person who is examining, his consciousness would be unsettled (asaṇṭhitaṃ) internally, i.e., having entered the path, in that way he should examine.
Do đó, khi vị ấy quán sát như thế nào mà thức không bị đình trệ bên trong, mà đi vào lộ trình, thì vị ấy nên quán sát như thế ấy.
Anupādāya na paritasseyyāti yathā yathāssa upaparikkhato ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti taṇhādiṭṭhiggāhavasena rūpādīsu kañci saṅkhāraṃ aggahetvā tato eva taṇhādiṭṭhiggāhavasena na paritasseyya, tathā tathā upaparikkheyyāti sambandho.
‘Anupādāya na paritasseyyā’ (should not be agitated without clinging): The connection is that, as one examines, “This is mine, this is my self,” without clinging to any formation among material form and so on, due to the grasp of craving and wrong view, and thus should not be agitated due to that very grasp of craving and wrong view, so should one examine.
"Không còn lo âu do không chấp thủ (anupādāya na paritasseyyā)" là mối liên hệ: khi vị ấy quán sát như thế nào mà không chấp thủ bất kỳ hành nào trong sắc v.v. bằng sự chấp thủ tham ái và tà kiến "cái này là của tôi, cái này là tự ngã của tôi", và do đó không còn lo âu bằng sự chấp thủ tham ái và tà kiến, thì vị ấy nên quán sát như thế ấy.
Kathaṃ pana upaparikkhato tividhampetaṃ siyāti?
How, then, can these three things exist for one who examines?
Nhưng làm thế nào mà cả ba điều này có thể xảy ra khi quán sát?
Uddhaccapakkhiye kosajjapakkhiye ca dhamme vajjento vīriyasamataṃ yojetvā pubbeva vipassanupakkilesehi cittaṃ visodhetvā yathā sammadeva vipassanāñāṇaṃ vipassanāvīthiṃ paṭipajjati, tathā sammasato.
For one who comprehends in such a way that, avoiding qualities associated with restlessness and qualities associated with indolence, having yoked the balance of energy, and having purified the mind from the defilements of insight beforehand, insight knowledge proceeds rightly along the path of insight.
Bằng cách tránh các pháp thuộc về phe trạo cử và phe lười biếng, điều hòa tinh tấn, thanh lọc tâm khỏi các cấu uế của thiền quán từ trước, và tư duy để tuệ thiền quán đi vào lộ trình thiền quán một cách đúng đắn.
Iti bhagavā catusaccakammaṭṭhānikassa bhikkhuno anukkamena paṭipadāñāṇadassanavisuddhiyā āraddhāya accāraddhavīriyaatisithilavīriyavipassanupakkilesehi cittassa visodhanūpāyaṃ dassetvā idāni tathā visodhite vipassanāñāṇe na cirasseva vipassanaṃ maggena ghaṭetvā sakalavaṭṭadukkhasamatikkamāya saṃvattantīti dassento ‘‘bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe’’tiādimāha, taṃ vuttanayameva.
Thus, the Blessed One, having shown the method for purifying the mind of a bhikkhu practicing the four truths as a meditation subject, who has embarked upon the purification of knowledge and vision of the path, from the defilements of insight caused by excessive energy and lax energy, now, demonstrating that such purified insight knowledge quickly connects insight with the path, leading to the transcendence of all suffering of the cycle of existence, said “External, O bhikkhus, in consciousness” and so on; that is according to the method already stated.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã chỉ ra phương pháp thanh lọc tâm khỏi các cấu uế của thiền quán như quá tinh tấn, quá lỏng lẻo tinh tấn, khi vị tỳ-khưu đang thực hành đề mục Tứ Thánh Đế, đang phát triển tuần tự tịnh kiến về đạo trí và tri kiến (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi). Bây giờ, để chỉ ra rằng khi tuệ thiền quán đã được thanh lọc như vậy, nó sẽ nhanh chóng kết hợp thiền quán với đạo (magga) và dẫn đến sự vượt qua tất cả khổ luân hồi, Ngài đã nói "Này các tỳ-khưu, khi thức ở bên ngoài" v.v., điều này đã được nói theo cách tương tự.
Yaṃ pana vuttaṃ – ‘‘āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’ti, tassattho – evaṃ vipassanaṃ maggena ghaṭetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggena anavasesato kilesesu khīṇesu āyatiṃ anāgate jātijarāmaraṇasakalavaṭṭadukkhasamudayasaṅkhāto sambhavo uppādo ca na hoti, jātisaṅkhāto vā dukkhasamudayo jarāmaraṇasaṅkhāto dukkhasambhavo ca na hoti.
As for what was said – “In the future, there is no arising or coming to be of suffering, old age, and death”, its meaning is: when insight is thus connected with the path, and by the succession of paths, with the highest path, defilements are utterly exhausted, then in the future there is no arising or coming to be, which is the arising of all suffering of the cycle of existence, old age, and death; or there is no coming to be of suffering, which is birth, and no arising of suffering, which is old age and death.
Còn điều đã nói – "trong tương lai không có sự sinh khởi của khổ sinh, già, chết", ý nghĩa của nó là: khi thiền quán đã được kết hợp với đạo như vậy, và các phiền não đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo tối thượng theo trình tự của các đạo, thì trong tương lai, không có sự sinh khởi (sambhavo) của khổ sinh, già, chết, tức là sự sinh khởi của tất cả khổ luân hồi; hoặc không có sự sinh khởi của khổ (dukkhasamudaya) là sinh, và sự sinh khởi của khổ (dukkhasambhavo) là già và chết.
Gāthāyaṃ sattasaṅgappahīnassāti taṇhāsaṅgo, diṭṭhisaṅgo, mānasaṅgo, kodhasaṅgo, avijjāsaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgoti imesaṃ sattannaṃ saṅgānaṃ pahīnattā sattasaṅgappahīnassa.
In the verse, sattasaṅgappahīnassa means: for one whose seven attachments have been abandoned, which are attachment to craving, attachment to wrong view, attachment to conceit, attachment to anger, attachment to ignorance, attachment to defilements, and attachment to misconduct.
Trong bài kệ, "sattasaṅgappahīnassā" (người đã đoạn trừ bảy sự ràng buộc) là do đã đoạn trừ bảy sự ràng buộc này: sự ràng buộc của tham ái, sự ràng buộc của tà kiến, sự ràng buộc của kiêu mạn, sự ràng buộc của sân hận, sự ràng buộc của vô minh, sự ràng buộc của phiền não, sự ràng buộc của ác hạnh.
Keci pana ‘‘sattānusayā eva satta saṅgā’’ti vadanti.
Some, however, say that “the seven latent tendencies are themselves the seven attachments.”
Một số người nói rằng "chính bảy tùy miên là bảy sự ràng buộc".
Netticchinnassāti chinnabhavanettikassa.
Netticchinnassa means: for one whose net of existence is cut.
"Netticchinnassā" (người đã cắt đứt sợi dây của đời sống) là người đã cắt đứt sợi dây của đời sống.
Vikkhīṇo jātisaṃsāroti punappunaṃ jāyanavasena pavattiyā jātihetukattā ca jātibhūto saṃsāroti jātisaṃsāro, so bhavanettiyā chinnattā vikkhīṇo parikkhīṇo, tato eva natthi tassa punabbhavoti.
Vikkhīṇo jātisaṃsāro means: the cycle of existence that is birth, due to its occurrence through repeated births and its being the cause of birth, is called jātisaṃsāro (the cycle of birth). That, being the cutting of the net of existence, is exhausted, utterly destroyed, and thus there is no further existence for him.
"Vikkhīṇo jātisaṃsāro" (sự luân hồi của sinh đã bị tiêu diệt) là sự luân hồi (saṃsāra) được gọi là sự luân hồi của sinh (jātisaṃsāro) do sự vận hành của việc sinh đi sinh lại và do là nguyên nhân của sinh; sự luân hồi ấy đã bị tiêu diệt hoàn toàn (vikkhīṇo parikkhīṇo) do sợi dây của đời sống đã bị cắt đứt; chính vì thế mà "không còn tái sinh nữa (natthi tassa punabbhavo)".
95. Chaṭṭhe kāmūpapattiyoti kāmapaṭilābhā kāmapaṭisevanā vā.
95. In the sixth sutta, kāmūpapattiyo means: the obtaining of sense-pleasures or the indulging in sense-pleasures.
95. Trong bài kinh thứ sáu, "kāmūpapattiyo" (các sự sinh khởi dục lạc) là sự đạt được dục lạc hoặc sự thụ hưởng dục lạc.
Paccupaṭṭhitakāmāti nibaddhakāmā nibaddhārammaṇā yathā taṃ manussā.
Paccupaṭṭhitakāmā means: those with present sense-pleasures, those with fixed sense-pleasures, those with fixed objects, such as humans.
"Paccupaṭṭhitakāmā" (có dục lạc hiện hữu) là những người có dục lạc cố định, có đối tượng cố định, như là loài người.
Manussā hi nibaddhavatthusmiṃ vasaṃ vattenti.
Humans, indeed, have power over fixed objects.
Con người thường chi phối những vật cố định.
Yattha paṭibaddhacittā honti, satampi sahassampi datvā tameva mātugāmaṃ ānetvā nibaddhabhogaṃ bhuñjanti.
Where their minds are attached, they give hundreds or thousands and bring that very woman, indulging in fixed enjoyment.
Nơi nào tâm họ bị ràng buộc, họ sẽ cho đi hàng trăm, hàng ngàn thứ để mang người phụ nữ ấy về và thụ hưởng tài sản cố định.
Ekacce ca devā.
And certain devas.
Và một số vị chư thiên.
Cātumahārājikato paṭṭhāya hi catudevalokavāsino nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti.
From the Cātumahārājika devas onwards, the inhabitants of the four deva realms, indeed, have power over fixed objects.
Thật vậy, từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên, các vị chư thiên cư ngụ trong bốn cõi trời đều chi phối những vật cố định.
Pañcasikhavatthu cettha nidassanaṃ.
The story of Pañcasikha is an example here.
Câu chuyện về Pañcasikha là ví dụ ở đây.
Tathā ekacce āpāyike nerayike ṭhapetvā sesaapāyasattāpi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti.
Similarly, certain beings in the lower realms, excluding those in hell, also have power over fixed objects.
Tương tự, ngoại trừ một số chúng sinh ở địa ngục trong các cõi đọa xứ, những chúng sinh còn lại trong các cõi đọa xứ cũng sống với những đối tượng cố định.
Macchā hi attano macchiyā, kacchapo kacchapiyāti evaṃ sabbepi tiracchānā petā vinipātikā ca.
For example, fish with their female fish, tortoises with their female tortoises; thus all animals, departed spirits, and those in states of woe.
Cá thì với cá mái của chúng, rùa thì với rùa mái; tương tự, tất cả các loài súc sinh, ngạ quỷ và chúng sinh trong các cõi đọa xứ cũng vậy.
Tasmā nerayike ṭhapetvā sesaapāyasatte upādāya yāva tusitakāyā ime sattā paccupaṭṭhitakāmā nāma, nimmānaratinoti sayaṃ nimmite nimmāne rati etesanti nimmānaratino.
Therefore, excluding those in hell, from the remaining beings in states of woe up to the Tusita realm, these beings are called paccupaṭṭhitakāmā (those with present sense-pleasures). Nimmānaratino means: those who delight in their own creations.
Do đó, ngoại trừ chúng sinh địa ngục, từ các chúng sinh còn lại trong các cõi đọa xứ cho đến chư thiên cõi Tusita, những chúng sinh này được gọi là có dục lạc hiện tiền. Nimmānaratino (Hóa Lạc Thiên) nghĩa là niềm vui của họ nằm trong những gì họ tự hóa hiện.
Te hi nīlapītādivasena yādisaṃ yādisaṃ rūpaṃ icchanti, tādisaṃ tādisaṃ nimminitvā ramanti āyasmato anuruddhassa purato manāpakāyikā devatā viya.
For they create and delight in whatever form they wish, be it blue or yellow, like the beautiful devatās before Venerable Anuruddha.
Họ muốn những hình sắc nào, như xanh, vàng, v.v., thì họ hóa hiện những hình sắc đó và hưởng lạc, giống như các vị thiên nữ Manāpakāyikā trước Tôn giả Anuruddha.
Paranimmitavasavattinoti parehi nimmite kāme vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattino.
Paranimmitavasavattino means: those who have power over sense-pleasures created by others.
Paranimmitavasavattino (Tha Hóa Tự Tại Thiên) nghĩa là họ làm chủ những dục lạc được người khác hóa hiện.
Tesañhi manaṃ ñatvā pare yathārucitaṃ kāmabhogaṃ nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti.
For others, knowing their minds, create sense-objects as they desire, and they have power over them.
Vì họ biết ý muốn của người khác, nên người khác hóa hiện những đối tượng dục lạc theo ý thích, và họ làm chủ những đối tượng đó.
Kathaṃ te parassa manaṃ jānantīti?
How do they know the minds of others?
Làm sao họ biết được ý muốn của người khác?
Pakatisevanāvasena.
Through habitual association.
Thông qua sự quen thuộc từ trước.
Yathā hi kusalo sūdo rañño bhuñjantassa yaṃ yaṃ ruccati, taṃ taṃ jānāti, evaṃ pakatiyā abhirucitārammaṇaṃ ñatvā tādiseyeva nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti, methunasevanādivasena kāme paribhuñjanti.
Just as a skilled cook knows what the king likes as he eats, so too, knowing the naturally preferred objects, they create such objects, and they have power over them, indulging in sense-plepleasures through sexual intercourse and so on.
Cũng như một đầu bếp giỏi biết được những món vua thích khi vua dùng bữa, tương tự, họ biết được đối tượng yêu thích của người khác qua sự quen thuộc và hóa hiện những đối tượng như vậy, rồi họ làm chủ chúng, hưởng thụ dục lạc bằng cách giao cấu, v.v.
Keci pana ‘‘hasitamattena olokitamattena āliṅgitamattena hatthaggahaṇamattena ca tesaṃ kāmakiccaṃ ijjhatī’’ti vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘etaṃ pana natthī’’ti paṭikkhittaṃ.
Some, however, say that “their sexual act is accomplished merely by smiling, by looking, by embracing, or by holding hands,” but this is rejected in the commentaries as “this is not so.”
Tuy nhiên, một số người nói rằng “việc hưởng thụ dục lạc của họ hoàn thành chỉ bằng một nụ cười, một cái nhìn, một cái ôm, một cái nắm tay”, nhưng điều này đã bị bác bỏ trong các bản chú giải là “điều này không có”.
Na hi kāyena aphusantassa phoṭṭhabbaṃ kāmakiccaṃ sādheti.
For a sense of touch not contacted by the body does not accomplish the sexual act.
Thật vậy, đối với người không tiếp xúc bằng thân, xúc trần không thể hoàn thành việc hưởng thụ dục lạc.
Channampi kāmāvacaradevānaṃ kāmā pākatikā eva.
The sense-pleasures of all six classes of devas in the sense-sphere are natural.
Dục lạc của sáu cõi chư thiên Dục giới đều là tự nhiên.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Gāthāsu ye caññeti ye yathāvuttadevehi aññe ca kāmabhogino manussā ceva ekacce apāyūpagā ca sabbe te.
In the verses, ye caññe means: and all others who are sensual enjoyers, apart from the devas mentioned, namely humans and some who have fallen into lower realms.
Trong các bài kệ, ye caññe (và những người khác) nghĩa là những người khác ngoài các vị chư thiên đã nói, tức là con người và một số chúng sinh trong các cõi đọa xứ, tất cả họ.
Itthabhāvaññathābhāvanti imaṃ yathāpaṭiladdhattabhāvañceva, upapattibhavantarasaṅkhātaṃ ito aññathābhāvañcāti dvippabhedaṃ saṃsāraṃ nātivattare na atikkamanti.
Itthabhāvaññathābhāva means: this state of having obtained their present existence, and a different state, meaning a rebirth in another existence – this twofold cycle of existence they nātivattare (do not transcend).
Itthabhāvaññathābhāva (sự hiện hữu như thế này và sự hiện hữu khác) nghĩa là không vượt qua nātivattare (không vượt qua) hai loại luân hồi này: sự hiện hữu như đã đạt được và sự hiện hữu khác, tức là sự hiện hữu trong một kiếp tái sinh khác.
Sabbe pariccaje kāmeti dibbādibhede sabbepi kāme vatthukāme ca kilesakāme ca pariccajeyya.
Sabbe pariccaje kāme means: one should relinquish all sense-pleasures, both divine and otherwise, both object-pleasures and defilement-pleasures.
Sabbe pariccaje kāme (nên từ bỏ tất cả dục lạc) nghĩa là nên từ bỏ tất cả dục lạc, cả dục lạc đối tượng (vatthukāma) và dục lạc phiền não (kilesakāma), thuộc loại trời và các loại khác.
Kilesakāme anāgāmimaggena pajahantoyeva hi vatthukāme pariccajati nāma.
For only by abandoning defilement-pleasures with the Non-Returner path does one truly relinquish object-pleasures.
Thật vậy, chỉ khi đoạn trừ dục lạc phiền não bằng đạo Vô Hoàn, người ta mới được gọi là từ bỏ dục lạc đối tượng.
Piyarūpasātagadhitanti piyarūpesu rūpādīsu sukhavedanassādena gadhitaṃ giddhaṃ.
Piyarūpasātagadhitaṃ means: greedy, infatuated with pleasant forms like material form, due to the taste of pleasant feeling.
Piyarūpasātagadhita (tham đắm vào các hình sắc khả ái và vị ngọt của chúng) nghĩa là tham đắm, dính mắc vào các hình sắc khả ái, v.v., với vị ngọt của cảm thọ lạc.
Chetvā sotaṃ duraccayanti aññehi duraccayaṃ duratikkamaṃ taṇhāsotaṃ arahattamaggena samucchinditvā.
Chetvā sotaṃ duraccayaṃ means: having utterly cut off the current of craving, which is hard for others to transcend, with the Arahantship path.
Chetvā sotaṃ duraccaya (cắt đứt dòng chảy khó vượt qua) nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn dòng ái khó vượt qua bởi người khác bằng đạo A-la-hán.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.
The rest is as stated below.
Phần còn lại tương tự như cách đã nói ở trên.
96. Sattame kāmayogayuttoti pañcakāmaguṇiko rāgo kāmayogo, tena yutto kāmayogayutto, asamucchinnakāmarāgassetaṃ adhivacanaṃ.
96. In the seventh sutta, kāmayogayutto means: the passion for the five strands of sense-pleasure is kāmayoga, and one endowed with it is kāmayogayutto; this is a designation for one whose sensual passion is not eradicated.
96. Trong bài kinh thứ bảy, kāmayogayutto (người bị trói buộc bởi dục lạc) là dục lạc (rāga) liên quan đến năm đối tượng dục lạc, đó là dục trói buộc (kāmayoga); người bị trói buộc bởi nó là kāmayogayutto, đây là từ đồng nghĩa với người chưa đoạn trừ dục ái.
Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavayogo, tathā jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato ca rāgo, tena yutto bhavayogayutto, appahīnabhavarāgoti attho.
The desire-passion for existences in the form realms and formless realms is bhavayoga, and likewise the passion for jhānas accompanied by eternalist view; one endowed with that is bhavayogayutto, meaning one whose passion for existence is not abandoned.
Tham ái (chanda-rāga) đối với các cõi Sắc và Vô Sắc là hữu trói buộc (bhavayoga), cũng như tham ái đi kèm với sự hoan hỷ trong thiền định và tà kiến thường còn; người bị trói buộc bởi nó là bhavayogayutto (người bị trói buộc bởi hữu trói buộc), nghĩa là người chưa đoạn trừ hữu ái.
Āgāmīti brahmaloke ṭhitopi paṭisandhiggahaṇavasena imaṃ manussalokaṃ āgamanasīlo.
Āgāmī means: even if residing in the Brahma world, one accustomed to coming to this human world by taking rebirth.
Āgāmī (người sẽ trở lại) là người, dù đang ở cõi Phạm thiên, vẫn có thói quen trở lại cõi người này để tái sinh.
Tenevāha ‘‘āgantā itthatta’’nti.
Therefore it is said, “āgantā itthattaṃ” (one who will come to this state).
Do đó, có nói ‘‘āgantā itthatta’’ (người sẽ trở lại cõi này).
Manussattabhāvasaṅkhātaṃ itthabhāvaṃ āgamanadhammo, manussesu upapajjanasīloti attho.
One whose nature is to come to this state, which is the state of humanity, meaning one whose nature is to be reborn among humans.
Người có pháp trở lại cõi này, tức là sự hiện hữu của con người; nghĩa là người có thói quen tái sinh trong loài người.
Kāmañcettha kāmayogo itthattaṃ āgamanassa kāraṇaṃ.
Although here kāmayoga is the cause for coming to this state.
Và ở đây, dục trói buộc là nguyên nhân của sự trở lại cõi này.
Yo pana kāmayogayutto, so ekantena bhavayogayuttopi hotīti dassanatthaṃ ‘‘kāmayogayutto, bhikkhave, bhavayogayutto’’ti ubhayampi ekajjhaṃ katvā vuttaṃ.
But to show that one who is endowed with kāmayoga is also definitely endowed with bhavayoga, both “kāmayogayutto, bhikkhave, bhavayogayutto” are stated together.
Để chỉ ra rằng người bị trói buộc bởi dục trói buộc chắc chắn cũng bị trói buộc bởi hữu trói buộc, nên cả hai đã được nói chung là “Này các tỳ khưu, người bị trói buộc bởi dục trói buộc, bị trói buộc bởi hữu trói buộc”.
Kāmayogavisaṃyuttoti ettha asubhajjhānampi kāmayogavisaṃyogo, taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaṃyogo nāma, tasmā tatiyamaggaphale ṭhito ariyapuggalo ‘‘kāmayogavisaṃyutto’’ti vutto.
Here, kāmayogavisaṃyutto (disjoined from the yoke of sensual desire): meditation on the unattractive is also a disjoining from the yoke of sensual desire. The Anāgāmi path, attained by making that its basis, is indeed called a disjoining from the yoke of sensual desire. Therefore, a Noble One who has reached the third fruit of the path is called ‘‘disjoined from the yoke of sensual desire.’’
Ở đây, kāmayogavisaṃyutto (người đã thoát khỏi dục trói buộc) là sự thoát khỏi dục trói buộc thông qua thiền bất tịnh, và đạo Vô Hoàn đạt được nhờ nó là sự thoát khỏi dục trói buộc một cách tuyệt đối; do đó, vị thánh nhân ở quả vị đạo thứ ba được gọi là “kāmayogavisaṃyutto”.
Yasmā pana rūpārūpabhavesu chandarāgo anāgāmimaggena na pahīyati, tasmā so appahīnabhavayogattā ‘‘bhavayogayutto’’ti vutto.
However, since the attachment and lust for the rūpa and arūpa realms are not abandoned by the Anāgāmi path, he is called ‘‘joined to the yoke of existence’’ due to the unabandoned yoke of existence.
Tuy nhiên, vì tham ái đối với các cõi Sắc và Vô Sắc không được đoạn trừ bằng đạo Vô Hoàn, nên vị ấy được gọi là “bhavayogayutto” (bị trói buộc bởi hữu trói buộc) do chưa đoạn trừ hữu trói buộc.
Anāgāmīti kāmalokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena anāgamanato anāgāmī.
Anāgāmī (Non-returner) means one who does not return to the sense-sphere world in terms of rebirth.
Anāgāmī (Bất Hoàn) là người không trở lại cõi Dục bằng cách tái sinh.
Kāmayogavisaṃyogavaseneva hi saddhiṃ anavasesaorambhāgiyasaṃyojanasamugghātena ajjhattasaṃyojanābhāvasiddhito itthattaṃ anāgantvā hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo.
Indeed, by means of disjoining from the yoke of sensual pleasures, along with the complete eradication of the lower fetters, the absence of inner fetters is achieved, and thus one does not return to this state; there, one attains parinibbāna, one whose nature is non-returning.
Thật vậy, nhờ sự thoát khỏi dục trói buộc, cùng với sự đoạn trừ hoàn toàn các kiết sử hạ phần còn lại, và sự thành tựu không còn kiết sử nội tại, người ấy không trở lại cõi này, mà nhập Niết Bàn ở đó, là người có pháp không trở lại.
Yassa pana anavasesaṃ bhavayogo pahīno, tassa avijjāyogādiavasiṭṭhakilesāpi tadekaṭṭhabhāvato pahīnā eva hontīti, so parikkhīṇabhavasaṃyojano ‘‘arahaṃ khīṇāsavo’’ti vuccati.
But for whom the yoke of existence has been completely abandoned, for him the remaining defilements such as the yoke of ignorance are also abandoned, being of the same nature; thus, one whose fetters of existence are exhausted is called an Arahant, one whose taints are destroyed.
Còn người đã đoạn trừ hoàn toàn hữu trói buộc, thì các phiền não còn lại như vô minh trói buộc, v.v., cũng được đoạn trừ do chúng có cùng bản chất; người ấy được gọi là “A-la-hán, lậu tận” vì đã đoạn trừ các kiết sử hữu.
Tena vuttaṃ ‘‘kāmayogavisaṃyutto, bhikkhave, bhavayogavisaṃyutto arahaṃ hoti khīṇāsavo’’ti.
Therefore it is said: "Disjoined from the yoke of sensual pleasures, bhikkhus, disjoined from the yoke of existence, one is an Arahant, one whose taints are destroyed."
Do đó, có nói “Này các tỳ khưu, người đã thoát khỏi dục trói buộc, đã thoát khỏi hữu trói buộc là A-la-hán, lậu tận”.
Ettha ca kāmayogavisaṃyogo anāgāmī catutthajjhānassa sukhadukkhasomanassadomanassappahānaṃ viya, tatiyamaggassa diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsasaṃyojanaparikkhayo viya ca catutthamaggassa vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttoti daṭṭhabbaṃ.
Here, the disjoining from the yoke of sensual pleasures should be understood as having been stated for the purpose of praising the fourth path, just as the abandonment of pleasure, pain, joy, and sorrow is for the fourth jhāna, and the exhaustion of the fetters of wrong view, doubt, and adherence to rites and rituals is for the third path.
Và ở đây, sự thoát khỏi dục trói buộc được nói để ca ngợi đạo thứ tư, giống như sự từ bỏ lạc, khổ, hỷ, ưu của thiền thứ tư, và sự đoạn trừ kiết sử tà kiến, hoài nghi, giới cấm thủ của đạo thứ ba.
Paṭhamapadena sotāpannasakadāgāmīhi saddhiṃ sabbo puthujjano gahito, dutiyapadena pana sabbo anāgāmī, tatiyapadena arahāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
By the first phrase, all ordinary people are included, along with Stream-Enterers and Once-Returners; by the second phrase, all Non-Returners; and by the third phrase, Arahants. Thus, the discourse concludes with the pinnacle of Arahantship.
Với từ đầu tiên, tất cả phàm phu cùng với Tu-đà-hoàn và Tư-đà-hàm được bao gồm; với từ thứ hai, tất cả Bất Hoàn; và với từ thứ ba, A-la-hán, vị ấy đã kết thúc bài giảng với đỉnh cao là A-la-hán.
Gāthāsu ubhayanti ubhayena, kāmayogena, bhavayogena ca saṃyuttāti attho.
In the verses, both means conjoined by both, by the yoke of sensual pleasures and by the yoke of existence.
Trong các bài kệ, ubhaya (cả hai) nghĩa là bị trói buộc bởi cả hai, tức là dục trói buộc và hữu trói buộc.
Sattā gacchanti saṃsāranti puthujjanā sotāpannā sakadāgāminoti ime tividhā sattā kāmayogabhavayogānaṃ appahīnattā gacchanti saṃsāranti.
Beings go through saṃsāra means that these three kinds of beings—ordinary people, Stream-Enterers, and Once-Returners—go through saṃsāra because the yokes of sensual pleasures and existence are not abandoned.
Sattā gacchanti saṃsāra (chúng sinh đi trong luân hồi) nghĩa là ba loại chúng sinh này—phàm phu, Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm—đi trong luân hồi do chưa đoạn trừ dục trói buộc và hữu trói buộc.
Tato eva jātimaraṇagāmino honti.
For that very reason, they are subject to birth and death.
Do đó, họ là những người đi đến sinh và tử.
Ettha ekabījī, kolaṃkolo, sattakkhattuparamoti tīsu sotāpannesu sabbamudu sattakkhattuparamo, so aṭṭhamaṃ bhavaṃ na nibbatteti, attano paricchinnajātivasena pana saṃsarati, tathā itarepi.
Here, among the three types of Stream-Enterers—the one-seeded, the family-to-family, and the seven-times-at-most—the softest is the seven-times-at-most. He does not generate an eighth existence but wanders through saṃsāra in terms of his limited births, and similarly for the others.
Ở đây, trong ba loại Tu-đà-hoàn (Nhất chủng tử, Gia gia, Thất lai), Thất lai là người mềm mỏng nhất, không tái sinh kiếp thứ tám, nhưng vẫn luân hồi theo số kiếp đã được định trước của mình; tương tự, những người khác cũng vậy.
Sakadāgāmīsupi yo idha sakadāgāmimaggaṃ patvā devaloke uppajjitvā puna idha nibbattati, so attano paricchinnajātivaseneva saṃsarati.
Among Once-Returners, too, one who attains the path of a Once-Returner here, is reborn in a deva-world, and then is reborn here again, wanders through saṃsāra in terms of his limited births.
Trong các vị Tư-đà-hàm, người đạt đạo Tư-đà-hàm ở đây, sau khi tái sinh ở cõi trời, lại tái sinh ở đây, thì người ấy vẫn luân hồi theo số kiếp đã được định trước của mình.
Ye pana sakadāgāmino vomissakanayena vinā tattha tattha devesuyeva manussesuyeva vā nibbattanti, te uparimaggādhigamāya yāva indriyaparipākā punappunaṃ uppajjanato saṃsarantiyeva.
But those Once-Returners who are reborn here and there among devas or humans in a mixed way, wander through saṃsāra because they are reborn again and again for the attainment of higher paths, until their faculties mature.
Còn những vị Tư-đà-hàm tái sinh ở các cõi trời hoặc cõi người theo cách hỗn tạp mà không có sự phân biệt, thì họ vẫn luân hồi do tái sinh nhiều lần cho đến khi các căn của họ chín muồi để đạt được các đạo quả cao hơn.
Puthujjane pana vattabbameva natthi sabbabhavasaṃyojanānaṃ aparikkhīṇattā.
As for ordinary people, there is nothing to be said, as all the fetters of existence are not exhausted.
Còn đối với phàm phu thì không cần phải nói, vì tất cả các kiết sử hữu của họ chưa được đoạn trừ.
Tena vuttaṃ –
Therefore it is said:
Do đó, có nói:
Kāme pahantvānāti kāmarāgasaṅkhāte kilesakāme anāgāmimaggena pajahitvā.
Having abandoned sensual pleasures means having abandoned the defilements called sensual passion by the Anāgāmī path.
Kāme pahantvānā (sau khi từ bỏ dục lạc) nghĩa là sau khi đoạn trừ các phiền não dục lạc bằng đạo Vô Hoàn.
Chinnasaṃsayāti samucchinnakaṅkhā, tañca kho sotāpattimaggeneva.
Having cut off doubt means having eradicated perplexity, and this is indeed by the Stream-Entry path.
Chinnasaṃsayā (đã cắt đứt hoài nghi) nghĩa là đã đoạn trừ hoài nghi, và điều đó đã xảy ra bằng đạo Tu-đà-hoàn.
Vaṇṇabhaṇanatthaṃ pana catutthamaggassa evaṃ vuttaṃ.
However, it is stated thus for the purpose of praising the fourth path.
Tuy nhiên, điều này được nói để ca ngợi đạo thứ tư.
Arahanto hi idha ‘‘chinnasaṃsayā’’ti adhippetā.
Arahants are indeed intended here by "having cut off doubt."
Ở đây, các vị A-la-hán được xem là “đã cắt đứt hoài nghi”.
Tenevāha ‘‘khīṇamānapunabbhavā’’ti.
For that very reason, it says "whose conceit and future existence are exhausted."
Do đó, có nói ‘‘khīṇamānapunabbhavā’’ (đã tận trừ ngã mạn và tái sinh).
Sabbaso khīṇo navavidhopi māno āyatiṃ punabbhavo ca etesanti khīṇamānapunabbhavā.
"Whose conceit and future existence are exhausted" means that all nine kinds of conceit and future existence are utterly exhausted for them.
Những người đã tận trừ hoàn toàn chín loại ngã mạn và không còn tái sinh trong tương lai được gọi là khīṇamānapunabbhavā.
Mānaggahaṇena cettha tadekaṭṭhatāya lakkhaṇavasena vā sabbo catutthamaggavajjho kileso gahitoti.
By the term "conceit" here, all defilements to be overcome by the fourth path are included, either by being of the same nature or by characteristic.
Và ở đây, bằng cách đề cập đến ngã mạn, tất cả các phiền não bị đoạn trừ bởi đạo thứ tư được bao gồm do chúng có cùng bản chất hoặc theo đặc tính của chúng.
Khīṇamānatāya ca saupādisesā nibbānadhātu vuttā hoti, khīṇapunabbhavatāya anupādisesā.
By the exhaustion of conceit, the nibbāna-element with substratum remaining is stated; by the exhaustion of future existence, the nibbāna-element without substratum remaining.
Do sự tận trừ ngã mạn, Niết Bàn hữu dư y được nói đến; do sự tận trừ tái sinh, Niết Bàn vô dư y được nói đến.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
97. Aṭṭhame kalyāṇasīloti sundarasīlo, pasatthasīlo, paripuṇṇasīlo.
97. In the eighth, of excellent virtue means of beautiful virtue, of praised virtue, of complete virtue.
97. Trong phẩm thứ tám, kalyāṇasīlo (người có giới hạnh tốt đẹp) nghĩa là người có giới hạnh thanh tịnh, giới hạnh đáng ca ngợi, giới hạnh viên mãn.
Tattha sīlapāripūrī dvīhi kāraṇehi hoti sammadeva sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena.
Here, the perfection of virtue occurs due to two reasons: seeing the danger in the failure of virtue, and seeing the benefit in the accomplishment of virtue.
Ở đây, sự viên mãn của giới hạnh có được do hai nguyên nhân: thấy rõ sự nguy hiểm của sự sa sút giới hạnh một cách chân chánh, và thấy rõ lợi ích của sự thành tựu giới hạnh.
Idha pana sabbaparibandhavippamuttassa sabbākāraparipuṇṇassa maggasīlassa phalasīlassa ca vasena kalyāṇatā veditabbā.
Here, however, the excellence should be understood in terms of the path-virtue and fruition-virtue, which are free from all impediments and perfect in all aspects.
Tuy nhiên, ở đây, sự tốt đẹp (kalyāṇa) cần được hiểu theo nghĩa giới của đạo (magga-sīla) và giới của quả (phala-sīla), vốn hoàn toàn thoát khỏi mọi trói buộc và viên mãn về mọi phương diện.
Kalyāṇadhammoti sabbe bodhipakkhiyadhammā adhippetā, tasmā kalyāṇā satipaṭṭhānādibodhipakkhiyadhammā etassāti kalyāṇadhammo.
Of excellent Dhamma refers to all factors conducive to awakening (bodhipakkhiyadhammā); therefore, one for whom the factors conducive to awakening, such as the foundations of mindfulness, are excellent, is of excellent Dhamma.
Kalyāṇadhammo (người có pháp tốt đẹp) là chỉ tất cả các pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhammā); do đó, người có các pháp trợ bồ đề tốt đẹp như Tứ niệm xứ (satipaṭṭhāna) v.v... thì gọi là kalyāṇadhammo.
Kalyāṇapaññoti ca maggaphalapaññāvaseneva kalyāṇapañño.
And of excellent wisdom means of excellent wisdom solely by way of path-wisdom and fruition-wisdom.
Và kalyāṇapañño (người có tuệ tốt đẹp) là người có tuệ tốt đẹp theo nghĩa tuệ của đạo và tuệ của quả.
Lokuttarā eva hi sīlādidhammā ekantakalyāṇā nāma akuppasabhāvattā.
Indeed, only supramundane virtues and other dhammas are truly excellent, by virtue of their unshakeable nature.
Thật vậy, chỉ có các pháp siêu thế như giới v.v... mới tuyệt đối tốt đẹp (ekantakalyāṇā) vì bản chất bất động (akuppa).
Keci pana ‘‘catupārisuddhisīlavasena kalyāṇasīlo, vipassanāmaggadhammavasena kalyāṇadhammo, maggaphalapaññāvasena kalyāṇapañño’’ti vadanti.
Some, however, say: "One is excellent in sīla by way of the fourfold purity of sīla; excellent in Dhamma by way of the Dhamma of the path of insight; excellent in wisdom by way of the wisdom of the path and fruit."
Một số người lại nói rằng: "Người có giới hạnh tốt đẹp (kalyāṇasīlo) là do có Tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla); người có pháp tốt đẹp (kalyāṇadhammo) là do có các pháp đạo tuệ quán (vipassanā-magga-dhamma); người có tuệ tốt đẹp (kalyāṇapañño) là do có tuệ của đạo và tuệ của quả".
Asekkhā eva te sīladhammapaññāti eke.
Others say that they are indeed Asekhas in sīla, Dhamma, and wisdom.
Một số khác nói rằng đó là các giới, pháp, tuệ vô học (asekkhā).
Apare pana bhaṇanti – sotāpannasakadāgāmīnaṃ maggaphalasīlaṃ kalyāṇasīlaṃ nāma, tasmā ‘‘kalyāṇasīlo’’ti iminā sotāpanno sakadāgāmī ca gahitā honti.
But others say: "The sīla of the path and fruit of the Stream-enterer and Once-returner is called excellent sīla. Therefore, by 'one excellent in sīla,' the Stream-enterer and Once-returner are included."
Những người khác lại nói rằng: giới của đạo và quả của bậc Nhập lưu (sotāpanna), Nhất lai (sakadāgāmī) được gọi là giới hạnh tốt đẹp (kalyāṇasīla).
Te hi sīlesu paripūrakārino nāma.
For they are indeed fulfillers of sīla.
Vì các vị ấy là những người làm cho giới được viên mãn.
Anāgāmimaggaphaladhammā aggamaggadhammā ca kalyāṇadhammā nāma.
The Dhamma of the path and fruit of the Non-returner and the Dhamma of the highest path are called excellent Dhamma.
Các pháp đạo và quả của bậc Bất hoàn (anāgāmī) và các pháp của tối thượng đạo (aggamaggadhammā) được gọi là pháp tốt đẹp (kalyāṇadhammā).
Tattha hi bodhipakkhiyadhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For there, the qualities conducive to awakening (bodhipakkhiyadhammā) reach their full development.
Ở đó, các pháp trợ bồ đề đạt đến sự viên mãn về tu tập.
Tasmā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti iminā tatiyamaggaṭṭhato paṭṭhāya tayo ariyā gahitā honti.
Therefore, by "one excellent in Dhamma," the three noble ones, starting from those on the third path, are included.
Do đó, với từ "kalyāṇadhammo", ba bậc Thánh từ bậc anāgāmī-maggaṭṭha trở lên được bao gồm.
Paññākiccassa matthakappattiyā aggaphale paññā kalyāṇapaññā nāma, tasmā paññāvepullappatto arahā ‘‘kalyāṇapañño’’ti vutto.
The wisdom in the highest fruit, due to the culmination of the function of wisdom, is called excellent wisdom. Therefore, an Arahant, having attained the fullness of wisdom, is called "one excellent in wisdom."
Tuệ ở tối thượng quả (aggaphala) được gọi là tuệ tốt đẹp (kalyāṇapaññā) vì đã đạt đến đỉnh cao của công năng tuệ; do đó, bậc A-la-hán đã đạt đến sự sung mãn của tuệ được gọi là "kalyāṇapañño".
Evameva puggalā gahitā hontīti.
Thus, these individuals are included."
Như vậy, các cá nhân được bao gồm.
Kiṃ iminā papañcena?
What is the point of this elaboration?
Cần gì phải rườm rà như vậy?
Aggamaggaphaladhammā idha kalyāṇasīlādayo vuttāti ayamamhākaṃ khanti.
Our understanding is that the Dhamma of the highest path and fruit are here called excellent sīla, etc.
Các pháp đạo và quả tối thượng được nói đến ở đây là kalyāṇasīla v.v... Đây là quan điểm của chúng tôi.
Dhammavibhāgena hi ayaṃ puggalavibhāgo, na dhammavibhāgoti.
For this is a division of individuals by way of Dhamma, not a division of Dhamma itself.
Vì sự phân loại cá nhân này là do sự phân loại pháp, chứ không phải là sự phân loại pháp.
Kevalīti ettha kevalaṃ vuccati kenaci avomissakatāya sabbasaṅkhatavivittaṃ nibbānaṃ, tassa adhigatattā arahā kevalī.
Here, in kevalī (perfected one), 'kevala' refers to Nibbāna, which is unmixed with anything and devoid of all conditioned things. An Arahant is a kevalī because Nibbāna has been attained by them.
Trong từ Kevalī (Người toàn hảo), kevalaṃ (toàn hảo) được dùng để chỉ Nibbāna, vốn không bị pha trộn bởi bất cứ điều gì, hoàn toàn tách biệt khỏi mọi pháp hữu vi (saṅkhata); bậc A-la-hán là kevalī vì đã đạt được Nibbāna đó.
Atha vā pahānabhāvanāpāripūriyā pariyosānaanavajjadhammapāripūriyā ca kalyāṇakaṭṭhena abyāsekasukhatāya ca kevalaṃ arahattaṃ, tadadhigamena kevalī khīṇāsavo.
Alternatively, the Arahant, whose defilements are destroyed (khīṇāsavo), is a kevalī through the attainment of Arahantship, which is 'kevala' due to the perfection of abandonment and development, due to the perfection of faultless qualities that are the culmination of the path, and due to the unmixed happiness of non-affliction.
Hoặc, A-la-hán quả (arahatta) là toàn hảo (kevalaṃ) vì sự viên mãn của sự đoạn trừ và tu tập, vì sự viên mãn của các pháp vô tội ở cuối cùng, và vì sự an lạc không bị quấy rầy; bậc lậu tận (khīṇāsava) là kevalī vì đã đạt được điều đó.
Maggabrahmacariyavāsaṃ vasitvā pariyosāpetvā ṭhitoti vusitavā.
One who has lived and completed the holy life of the path is vusitavā (one who has lived the holy life).
Vusitavā (người đã hoàn thành) là người đã sống đời phạm hạnh (brahmacariya) của đạo và đã hoàn thành nó.
Uttamehi aggabhūtehi vā asekkhadhammehi samannāgatattā ‘‘uttamapuriso’’ti vuccati.
One is called "uttamapuriso" (supreme person) because they are endowed with the supreme, foremost, Asekha qualities.
Được gọi là "uttamapuriso" (bậc tối thượng nhân) vì có đầy đủ các pháp vô học (asekkha-dhamma) cao cả và tối thượng.
Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ?
Here, in sīlavā (virtuous), in what sense is it sīla?
Trong từ Sīlavā (người có giới hạnh), giới hạnh (sīla) có nghĩa là gì?
Sīlanaṭṭhena sīlaṃ.
It is sīla in the sense of 'sīlana' (composing/collecting).
Giới hạnh là sīla theo nghĩa sīlana (hòa hợp, điều hòa).
Kimidaṃ sīlanaṃ nāma?
What is this 'sīlana'?
Sīlana này là gì?
Samādhānaṃ, susīlyavasena kāyakammādīnaṃ avippakiṇṇatāti attho.
It means composure, that is, the non-dispersion of bodily actions, etc., by way of good conduct.
Nghĩa là sự hòa hợp, sự không bị phân tán của các hành vi thân v.v... theo nghĩa giới hạnh tốt đẹp.
Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusaladhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho.
Alternatively, it means upholding, that is, the state of being a foundation for wholesome qualities like jhāna, in the sense of being an आधार (support).
Hoặc là sự nâng đỡ, nghĩa là sự làm nền tảng cho các pháp thiện như thiền định (jhāna) v.v...
Tasmā sīlati, sīletīti vā sīlaṃ.
Therefore, that which composes, or that which is composed, is sīla.
Do đó, sīla là cái gì hòa hợp, hoặc cái gì được hòa hợp.
Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlaṭṭho.
This is the meaning of sīla according to the etymological explanation.
Đây là nghĩa của sīla theo phương pháp từ nguyên học.
Apare pana ‘‘siraṭṭho sīlaṭṭho, sītalaṭṭho sīlaṭṭho, sivaṭṭho sīlaṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇayanti.
Others, however, explain the meaning according to the etymological method, saying, "Sīla is for the head, sīla is for coolness, sīla is for auspiciousness."
Những người khác lại giải thích ý nghĩa theo phương pháp ngữ nguyên học (nirutti-naya): "sīla là sīraṭṭha (nghĩa là đầu), sīla là sītalaṭṭha (nghĩa là mát mẻ), sīla là sivaṭṭha (nghĩa là an lành)".
Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, catupārisuddhisīlavasena sīlasampannoti attho.
Therefore, because he possesses sīla due to its completeness or excellence, he is sīlavā, meaning he is endowed with sīla by way of the four kinds of pure sīla.
Người này có giới hạnh (sīla) do sự viên mãn hoặc sự vượt trội của giới hạnh, nên gọi là sīlavā; nghĩa là người đầy đủ giới hạnh theo Tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla).
Tattha yaṃ jeṭṭhakasīlaṃ, taṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti ekaccānaṃ ācariyānaṃ adhippāyo.
In this regard, it is the opinion of some teachers that the chief sīla is explained at length to show it by the phrase "restrained by the Pātimokkha restraint" and so on.
Ý của một số giáo thọ sư là: để trình bày chi tiết giới hạnh tối thượng (jeṭṭhaka-sīla) đó, nên đã nói "pātimokkhasaṃvarasaṃvuto" (được phòng hộ bằng sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha) v.v...
Aparena pana bhaṇanti – ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto.
Others, however, say that the Pātimokkha restraint was spoken of by the Blessed One in both places.
Tuy nhiên, những người khác lại nói rằng: sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha đã được Đức Phật nói đến ở cả hai nơi.
Pātimokkhasaṃvaro eva hi sīlaṃ, itaresu indriyasaṃvaro chadvārarakkhaṇamattameva, ājīvapārisuddhi dhammena paccayuppādanamattameva, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye ‘‘idamattha’’nti paccavekkhitvā paribhuñjanamattameva.
Indeed, the Pātimokkha restraint alone is sīla; among the others, sense-restraint is merely the protection of the six doors, purification of livelihood is merely the obtaining of requisites righteously, and requisites recourse is merely reflecting on and using the obtained requisites with the thought, "This is for this purpose."
Thật vậy, sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha chính là giới hạnh; trong các giới khác, sự chế ngự các căn (indriya-saṃvara) chỉ là sự bảo vệ sáu căn; sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīva-pārisuddhi) chỉ là sự tạo ra các vật dụng một cách hợp pháp; sự nương tựa vào các vật dụng (paccaya-sannissita) chỉ là sự quán xét và thọ dụng các vật dụng đã nhận được với ý nghĩ "đây là vì mục đích này".
Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ.
In an unqualified sense, the Pātimokkha restraint alone is sīla.
Một cách trực tiếp, chỉ có sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha mới là giới hạnh.
Yassa so bhinno, so sīsacchinno puriso viya hatthapāde ‘‘sesāni rakkhissatī’’ti na vattabbo.
He whose Pātimokkha restraint is broken cannot be said, like a beheaded man with his hands and feet, "He will protect the rest."
Người nào đã phá giới đó, thì không thể nói rằng người đó "sẽ bảo vệ các phần còn lại" giống như một người bị chặt đầu không thể bảo vệ tay chân.
Yassa pana so arogo, acchinnasīso viya puriso, tāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti.
But he whose Pātimokkha restraint is healthy, like a man whose head is not cut off, can protect those again by restoring them to their normal state.
Còn người nào giới đó lành lặn, thì giống như một người không bị chặt đầu, có thể làm cho các phần đó trở lại bình thường và bảo vệ chúng.
Tasmā sīlavāti iminā pātimokkhasīlameva uddisitvā taṃ vitthāretuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādi vuttanti.
Therefore, by sīlavā is meant the Pātimokkha sīla itself, and the phrase "restrained by the Pātimokkha restraint" and so on, is stated to elaborate upon it.
Do đó, với từ sīlavā (người có giới hạnh) là chỉ giới bổn Pātimokkha, và để trình bày chi tiết giới đó, nên đã nói "pātimokkhasaṃvarasaṃvuto" v.v...
Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ.
Here, Pātimokkha refers to the training-rules sīla.
Ở đây, pātimokkha là giới học xứ (sikkhāpada-sīla).
Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ.
It is called Pātimokkha because it protects the one who keeps it, and it liberates him from sufferings such as those of the lower realms.
Vì nó bảo vệ (pāti) người nào giữ gìn nó, và giải thoát (mokkheti, moceti) người đó khỏi các khổ đau ở các cõi đọa lạc (apāyika) v.v... nên gọi là pātimokkha.
Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo.
Restraining is saṃvara, non-transgression by body and speech.
Sự chế ngự là saṃvara, là không vi phạm bằng thân và khẩu.
Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto.
The restraint itself is Pātimokkha restraint; being restrained by it, one whose body and speech are closed off, is restrained by the Pātimokkha restraint.
Sự chế ngự chính là Pātimokkha, nên gọi là pātimokkhasaṃvara; người được chế ngự (saṃvuto), được che đậy thân và khẩu bằng giới đó, nên gọi là pātimokkhasaṃvarasaṃvuto.
Idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ.
This demonstrates his established state in that sīla.
Điều này cho thấy sự an trú của người đó trong giới hạnh đó.
Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
Viharati demonstrates his being endowed with a dwelling corresponding to it.
Viharatī (an trú) cho thấy sự đầy đủ của đời sống phù hợp với giới đó.
Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānuyogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ.
Ācāragocarasampanno (endowed with good conduct and resort) demonstrates the qualities that assist the Pātimokkha restraint below and the specific practice above.
Ācāragocarasampanno (đầy đủ oai nghi và cảnh giới) cho thấy các pháp hỗ trợ cho sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha ở phần dưới và cho sự tinh tấn đặc biệt ở phần trên.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī (seeing danger in the slightest faults) demonstrates the quality of not falling away from the Pātimokkha sīla.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī (thấy sự nguy hiểm ngay cả trong những lỗi nhỏ nhặt) cho thấy bản chất không dao động khỏi giới bổn Pātimokkha.
Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ.
Samādāya demonstrates the complete undertaking of the training-rules.
Samādāyā (thọ trì) cho thấy sự thọ trì đầy đủ các giới học xứ.
Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
Sikkhati demonstrates being endowed with training.
Sikkhatī (thực hành) cho thấy sự đầy đủ của sự học tập.
Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.
Sikkhāpadesu demonstrates the dhammas to be trained in.
Sikkhāpadesu (trong các giới học xứ) cho thấy các pháp cần phải học.
Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato pāpakiriyāya sukarabhāvato puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano.
Another method: Due to the strength of defilements, the ease of unwholesome actions, and the difficulty of wholesome actions, one who is prone to falling into the lower realms many times is pātī, a worldling.
Một cách giải thích khác: do các phiền não mạnh mẽ, do dễ dàng làm ác, và do khó khăn trong việc làm thiện, nên thường xuyên rơi vào các cõi đọa lạc, nên gọi là pātī (người rơi), tức là phàm phu (puthujjana).
Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭiyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā.
Or, due to impermanence, driven by the force of kamma in existences and so on, he is prone to going, constantly wandering like a water-wheel, thus pātī, meaning the continuity of beings, or simply the mind.
Hoặc, do vô thường, bị nghiệp lực thúc đẩy trong các cõi hữu (bhava) v.v..., lang thang không ngừng như bánh xe quay, nên gọi là pātī (người đi); hoặc, do sự chết, thường xuyên rơi vào các tự thân trong các loài hữu tình khác nhau, nên gọi là pātī, tức là dòng sinh tử của chúng sinh (sattasantāna), hoặc chính là tâm (citta).
Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkho.
That which liberates that pātī from the suffering of saṃsāra is Pātimokkha.
Giới đó giải thoát (mokkheti) những pātī này khỏi khổ đau luân hồi (saṃsāra-dukkha), nên gọi là pātimokkha.
Cittassa hi vimokkhena satto vimutto.
Indeed, a being is liberated by the liberation of the mind.
Thật vậy, chúng sinh được giải thoát nhờ sự giải thoát của tâm.
‘‘Cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100) ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (ma. ni. 2.206) ca vuttaṃ.
For it is said, "They are purified by the purification of mind" and "the mind is liberated from the taints by not clinging."
Như đã nói: "Chúng sinh được thanh tịnh nhờ sự thanh tịnh của tâm" và "tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không chấp thủ".
Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pāti.
Alternatively, due to causes such as ignorance, one falls, goes, or proceeds in saṃsāra, thus pātī.
Hoặc, do các nguyên nhân như vô minh (avijjā) v.v..., chúng sinh rơi (patati), đi (gacchati), tiếp tục (pavattati) trong luân hồi, nên gọi là pāti.
‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.124; 5.520) hi vuttaṃ.
For it is said, "Beings shrouded in ignorance, bound by craving, wander and transmigrate."
Thật vậy, đã nói: "Chúng sinh bị vô minh che đậy, bị ái trói buộc, chạy đi, luân chuyển".
Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho.
That by which that pātī being is liberated from the three kinds of defilements, such as craving, is Pātimokkha.
Sự giải thoát khỏi ba loại phiền não (saṃkilesa-ttaya) như ái (taṇhā) v.v... của chúng sinh pātī đó là nhờ giới này, nên gọi là pātimokkha.
‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viyassa samāsasiddhi veditabbā.
Its compound formation should be understood like "Kaṇṭhekālo" (black-necked) and so on.
Cần hiểu sự thành lập hợp từ của nó giống như "Kaṇṭhekālo" v.v...
Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ.
Alternatively, that which falls, degenerates, or afflicts is pātī, the mind.
Hoặc, cái gì làm cho rơi rụng (pāteti), làm cho hủy hoại (vinipāteti), làm cho khổ đau (dukkheti) thì gọi là pāti, tức là tâm.
Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62).
For it is said, "The world is led by the mind, the world is drawn about by the mind."
Thật vậy, đã nói: "Thế gian bị tâm dẫn dắt, thế gian bị tâm lôi kéo".
Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho.
That by which there is liberation from that pātī is Pātimokkha.
Sự giải thoát khỏi pāti đó là nhờ giới này, nên gọi là pātimokkha.
Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkileso.
Or, that by which one falls into the suffering of the lower realms and the suffering of saṃsāra is pātī, defilement such as craving.
Hoặc, cái gì làm cho rơi vào khổ đau ở các cõi đọa lạc (apāya-dukkha) và khổ đau luân hồi (saṃsāra-dukkha) thì gọi là pāti, tức là các phiền não như ái (taṇhā) v.v...
Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.56-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107) ca ādi.
For it is said, "Craving generates a person," and "a person accompanied by craving," and so on.
Thật vậy, đã nói: "Ái sinh ra con người", "con người có ái làm bạn đồng hành" v.v...
Tato pātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that pātī is Pātimokkha.
Sự giải thoát khỏi pāti đó là pātimokkha.
Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikāni bāhirāni ca āyatanāni.
Alternatively, that into which one falls is pātī, the six internal and external sense-bases.
Hoặc, cái gì rơi vào đó thì gọi là pāti, tức là sáu nội xứ (ajjhattika) và ngoại xứ (bāhira) (āyatana).
Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70).
For it is said, "The world arises in six, forms attachment in six."
Thật vậy, đã nói: "Thế gian sinh ra từ sáu, thế gian tạo sự thân thiện với sáu".
Tato chaajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that pātī, consisting of the six internal and external sense-bases, is Pātimokkha.
Sự giải thoát khỏi pāti, tức là sáu nội xứ và ngoại xứ, thì gọi là pātimokkha.
Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro.
Alternatively, that which has fall or degeneration is pātī, saṃsāra.
Hoặc, cái gì có sự rơi rụng (pāta), sự hủy hoại (vinipāta) thì gọi là pātī, tức là luân hồi (saṃsāra).
Tato mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that is Pātimokkha.
Sự giải thoát khỏi điều đó là pātimokkha.
Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
Alternatively, the Blessed One is called pati (lord) because of his sovereignty over all worlds as Dhammissara (Lord of Dhamma); liberation is mokkha (that by which one is liberated); liberation of the lord, because it was proclaimed by him, is patimokkha; patimokkha itself is Pātimokkha.
Hoặc, vì là bậc tối thượng cai quản tất cả thế gian, Đức Thế Tôn là bậc Pháp chủ (dhammissaro), nên được gọi là pati. Mokkho (giải thoát) là cái mà nhờ đó người ta được giải thoát. Patimokkho (Ba-la-đề-mộc-xoa) là sự giải thoát của bậc pati (Pháp chủ), vì nó được Ngài tuyên bố. Patimokkho chính là Pātimokkho.
Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
Or, because it is the root of all good qualities and supreme, it is pati, and by the aforementioned meaning, it is mokkha, thus patimokkha; patimokkha itself is Pātimokkha.
Hoặc, vì là căn bản của mọi đức tính, nên Ngài là bậc pati (chủ tể) theo nghĩa tối thượng, và là sự giải thoát (mokkho) theo nghĩa đã nói, nên gọi là patimokkho. Patimokkho chính là Pātimokkho.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhanti mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.
Thus it is said, "Pātimokkha is this foremost, this principal" and so on, in detail.
Quả thật, đã được nói: "Pātimokkha là cái chính yếu, là cái đứng đầu" (Đại phẩm 135), v.v...
Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto.
Alternatively, pa is a particle signifying manner, atī signifies extreme meaning.
Hoặc, pa là để chỉ các loại, ati là giới từ chỉ nghĩa tuyệt đối.
Tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho.
Therefore, that which liberates thoroughly in various ways is Pātimokkha.
Do đó, Pātimokkho là cái giải thoát hoàn toàn khỏi mọi loại.
Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ.
For this sīla truly liberates thoroughly, by way of its own component parts, and when accompanied by samādhi and paññā, by way of suppression and eradication.
Thật vậy, giới này tự nó giải thoát hoàn toàn theo cách đoạn trừ từng phần, và cùng với định và tuệ, nó giải thoát hoàn toàn theo cách trấn áp và cách cắt đứt, nên gọi là pātimokkha.
Pati pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamitabbadosato pati paccekaṃ mokkhoti attho.
Or, pati pati mokkha is patimokkha, meaning liberation from each and every transgression to be avoided.
Hoặc pati pati mokkho là patimokkho, có nghĩa là giải thoát khỏi từng lỗi lầm cần phải vượt qua.
Patimokkho eva pātimokkho.
Patimokkha itself is Pātimokkha.
Patimokkho chính là Pātimokkho.
Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtanti patimokkhaṃ.
Or, Nibbāna is mokkha; that which is a reflection of that liberation is patimokkha.
Hoặc mokkho là Nibbāna, và patimokkha là hình ảnh phản chiếu của sự giải thoát đó.
Pātimokkhasīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti patimokkhaṃ, patimokkhaṃ eva pātimokkhaṃ.
Indeed, the Pātimokkha sīla restraint is like the dawn for the sun, and like the arising of Nibbāna, it is its counterpart, extinguishing defilements appropriately, thus patimokkha; patimokkha itself is Pātimokkha.
Vì sự phòng hộ giới Pātimokkha giống như sự mọc lên của mặt trời đối với Nibbāna, giống như sự tương ứng của Nibbāna, làm lắng dịu các phiền não một cách thích đáng, nên gọi là patimokkha. Patimokkha chính là Pātimokkha.
Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.
Alternatively, that which proceeds towards liberation, aiming for liberation, is patimokkha; patimokkha itself is Pātimokkha. Thus, the meaning of the word Pātimokkha should be understood here.
Hoặc patimokkha là cái hướng về giải thoát, tiến đến giải thoát. Patimokkha chính là Pātimokkha. Như vậy, ở đây ý nghĩa của từ Pātimokkha cần được hiểu.
Viharatīti iriyāpathavihārena viharati, iriyati, vattati.
Viharati means he dwells by way of bodily posture, he moves, he conducts himself.
Viharati (sống) có nghĩa là sống bằng oai nghi, đi đứng, hành xử.
Ācāragocarasampannoti veḷudānādimicchājīvassa kāyapāgabbhiyādīnañca akaraṇena, sabbaso anācāraṃ vajjetvā ‘‘kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo’’ti evaṃ vuttabhikkhusāruppaācārasampattiyā vesiyādiagocaraṃ vajjetvā piṇḍapātādiatthaṃ upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānasaṅkhātagocarena ca sampannattā ācāragocarasampanno.
Endowed with proper conduct and resort means, through not engaging in wrong livelihood such as giving bamboo sticks, and not committing bodily improprieties and the like, completely avoiding misconduct, and being endowed with proper conduct suitable for a bhikkhu as stated (e.g., "no bodily transgression, no verbal transgression"), and by avoiding resorts like brothels, and being endowed with the resort, which is a suitable place for approaching for almsfood and the like; thus, one is endowed with proper conduct and resort.
Ācāragocarasampanno (thành tựu về oai nghi và cảnh giới) là người thành tựu về oai nghi do không hành động tà mạng như cúng dường tre, v.v., và không hành động thô tháo về thân, v.v., hoàn toàn tránh xa những hành vi bất thiện, và do thành tựu về oai nghi phù hợp với Tỳ-kheo đã nói như "không vi phạm về thân, không vi phạm về lời nói"; và thành tựu về cảnh giới (gocara) là những nơi thích hợp để đi đến cầu thực, v.v., tránh xa những nơi như nhà kỹ nữ, v.v.
Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyānuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.
Furthermore, a bhikkhu who dwells respectfully and deferentially towards the Teacher, respectfully and deferentially towards his fellow bhikkhus, endowed with shame and fear of wrong-doing, well-clothed and well-robed, whose going forth and returning, looking ahead and looking around, bending and stretching (of limbs) are pleasing, whose eyes are cast down, who is endowed with proper deportment, whose sense faculties are guarded, who knows moderation in eating, devoted to wakefulness, endowed with mindfulness and clear comprehension, of few wishes, content, secluded, unentangled, diligent in formal conduct, and full of reverence and esteem — he is called one endowed with proper conduct.
Hơn nữa, vị Tỳ-kheo nào sống với lòng cung kính và tôn trọng đối với Bậc Đạo Sư, cung kính và tôn trọng đối với các vị đồng Phạm hạnh, thành tựu về hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirottappa), ăn mặc chỉnh tề, che thân đúng cách, với oai nghi đi, đứng, nhìn, ngó, co tay, duỗi tay, mắt nhìn xuống, thành tựu về oai nghi, giữ gìn các căn, biết đủ trong ăn uống, tinh cần thức tỉnh, thành tựu về chánh niệm và tỉnh giác, ít dục, biết đủ, sống độc cư, không giao du, siêng năng trong các hành vi ứng xử (ābhisamācārika), đầy lòng tôn kính, vị ấy được gọi là thành tựu về oai nghi (ācārasampanno).
Gocaro pana – upanissayagocaro, ārakkhagocaro, upanibandhagocaroti tividho.
Resort, however, is of three kinds: resort for dependence, resort for protection, and resort for attachment.
Cảnh giới (gocara) có ba loại: cảnh giới nương tựa (upanissayagocaro), cảnh giới bảo hộ (ārakkhagocaro), và cảnh giới gắn bó (upanibandhagocaro).
Tattha dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodapeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujukaṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yassa ca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ upanissayagocaro.
Among these, resort for dependence is a noble friend, endowed with the ten qualities of discourse, and of the aforementioned characteristics, by relying on whom one hears what was unheard, purifies what was heard, overcomes doubt, straightens one's view, and gladdens one's mind; and by emulating whom, one grows in faith, grows in virtue, in learning, in generosity, and in wisdom.
Trong đó, vị thiện hữu trí (kalyāṇamitto) có đủ mười đức tính đã nói, nhờ nương tựa vào vị ấy mà người ta nghe được điều chưa từng nghe, thanh lọc điều đã nghe, loại bỏ nghi ngờ, làm cho tà kiến trở nên chánh kiến, làm cho tâm thanh tịnh, và nhờ học theo vị ấy mà tăng trưởng về đức tin, về giới, về nghe nhiều, về bố thí, về trí tuệ, vị ấy là cảnh giới nương tựa.
Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī saṃvuto gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisā pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro.
A bhikkhu who, having entered a village or town, walks along the street with eyes cast down, seeing only a yoke's length ahead, composed; not looking at elephants, nor at horses, nor at chariots, nor at pedestrians, nor at women, nor at men, not looking upwards, nor downwards, not looking in various directions—this is resort for protection.
Vị Tỳ-kheo nào khi vào làng, đi trên đường, mắt nhìn xuống, chỉ nhìn thấy một khoảng cách bằng ách xe, đi một cách phòng hộ, không nhìn voi, không nhìn ngựa, không nhìn xe, không nhìn bộ binh, không nhìn phụ nữ, không nhìn đàn ông, không nhìn lên, không nhìn xuống, không nhìn các hướng và các phương phụ, vị ấy là cảnh giới bảo hộ. Cảnh giới gắn bó là bốn niệm xứ (satipaṭṭhānā), nơi mà vị Tỳ-kheo gắn bó tâm mình.
Upanibandhagocaro pana cattāro satipaṭṭhānā, yattha bhikkhu attano cittaṃ upanibandhati.
Resort for attachment are the four foundations of mindfulness, where a bhikkhu attaches his mind.
Còn đối tượng để gắn bó (upanibandha-gocaro) là bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā), nơi vị tỳ khưu gắn bó tâm mình.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakesu aṇuppamāṇesu asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo.
Seeing danger in the slightest faults means one who is habitually observant of danger in even the smallest, minute faults, such as those of inadvertently incurred training rules or unwholesome mental states.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī (thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt) là người có thói quen thấy sự nguy hiểm trong những lỗi lầm nhỏ nhặt, vi tế, như các lỗi học giới (sekhiya) do vô ý phạm, các tâm sở bất thiện, v.v.
Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi bhikkhu sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayaṃ aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma.
Indeed, a bhikkhu who regards a fault as tiny as an atom as if it were the Sineru mountain-king, one hundred thousand yojanas high, or a bhikkhu who regards even the lightest mere verbal transgression as if it were a pārājika — such a one is called "one who sees danger in the slightest faults."
Vị Tỳ-kheo nào thấy một lỗi lầm dù nhỏ như một nguyên tử mà coi nó như núi Sineru cao trăm ngàn tám mươi sáu ngàn dojana, hoặc vị Tỳ-kheo nào thấy một lời nói sai dù nhẹ nhất mà coi nó như tội Pārājika, vị ấy được gọi là thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃ kiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ samādiyitvā sikkhati vattati, pūretīti attho.
Undertaking and training in the training rules means whatever is to be trained in the training rules, one undertakes and practices it completely, in every way, entirely, without remainder; that is the meaning.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesu (thọ trì và học tập các học giới) có nghĩa là bất cứ điều gì cần phải học trong các học giới, vị ấy thọ trì tất cả, hoàn toàn, theo mọi cách, không bỏ sót, và học tập, hành xử, hoàn thành.
Iti kalyāṇasīloti iminā pakārena kalyāṇasīlo samāno.
Thus of noble virtue means being of noble virtue in this manner.
Iti kalyāṇasīlo (như vậy là người có giới hạnh tốt đẹp) có nghĩa là người có giới hạnh tốt đẹp theo cách này.
Puggalādhiṭṭhānavasena hi niddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu kalyāṇasīlo hotī’’ti vuttapuggalādhiṭṭhānavaseneva nigametvā ‘‘kalyāṇadhammo’’ti ettha vuttadhamme niddisitukāmena ‘‘tesaṃ dhammānaṃ idaṃ sīlaṃ adhiṭṭhāna’’nti dassetuṃ puna ‘‘iti kalyāṇasīlo’’ti vuttaṃ.
Indeed, virtue, when described in terms of a person, is concluded by saying, "Thus, bhikkhus, a bhikkhu is of noble virtue"; and here, desiring to describe the states mentioned in "of noble states," and to show that this virtue is the foundation of those states, it is again said, "Thus of noble virtue."
Thật vậy, giới được chỉ định theo phương diện cá nhân đã được kết luận theo phương diện cá nhân đã nói: "Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo có giới hạnh tốt đẹp như vậy". Để chỉ định các pháp đã nói trong "kalyāṇadhammo" (người có pháp hạnh tốt đẹp), và để chỉ ra rằng "giới này là nền tảng của các pháp đó", nên lại nói "iti kalyāṇasīlo".
Sattannaṃ bodhipakkhiyānantiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttatthameva.
Of the seven factors of awakening and so on, all have the same meaning as stated earlier.
Sattannaṃ bodhipakkhiyānantiādi (bảy chi phần giác ngộ, v.v.) tất cả đều có nghĩa đã nói ở trên.
Puna kalyāṇasīlotiādi nigamanaṃ.
Again, of noble virtue and so on, is the conclusion.
Lại kalyāṇasīlotiādi là phần kết luận.
Gāthāsu dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ, duccaritanti attho.
In the verses, misdeed means badly done, misconduct; that is the meaning.
Trong các bài kệ, dukkaṭaṃ (ác hạnh) có nghĩa là hành động xấu, hành vi bất thiện.
Hirimananti hirimantaṃ hirisampannaṃ, sabbaso pāpapavattiyā jigucchanasabhāvanti attho.
Conscientious means endowed with shame (hiri), possessing shame; one who is naturally averse to all unwholesome actions; that is the meaning.
Hirimanaṃ (người có lòng hổ thẹn) có nghĩa là người có lòng hổ thẹn, thành tựu về hổ thẹn, bản chất ghê tởm mọi hành vi bất thiện.
Hirimananti vā hirisahitacittaṃ.
Or conscientious means a mind accompanied by shame.
Hoặc hirimanaṃ là tâm có lòng hổ thẹn.
Hiriggahaṇeneva cettha ottappampi gahitanti veditabbaṃ.
It should be understood that by taking shame, fear of wrong-doing is also included here.
Cần hiểu rằng khi nói đến hổ thẹn (hiri), sự ghê sợ tội lỗi (ottappa) cũng được bao gồm.
Hirottappaggahaṇena ca sabbaso duccaritābhāvassa hetuṃ dassento kalyāṇasīlataṃ hetuto vibhāveti.
And by taking shame and fear of wrong-doing, showing the cause for the complete absence of misconduct, he explains noble virtue from its cause.
Và bằng cách bao gồm hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, vị ấy chỉ ra nguyên nhân của việc không có bất kỳ hành vi bất thiện nào, và giải thích giới hạnh tốt đẹp từ nguyên nhân.
Sambodhīti ariyañāṇaṃ, taṃ gacchanti bhajantīti sambodhigāmino, bodhipakkhikāti attho.
Awakening means noble knowledge; those who go to it, or cultivate it, are heading towards awakening, meaning factors of awakening.
Sambodhī (giác ngộ) là trí tuệ Thánh. Những người đi đến, thực hành trí tuệ đó, nên gọi là sambodhigāmino (người đi đến giác ngộ), có nghĩa là những chi phần giác ngộ (bodhipakkhika).
Anussadanti rāgussadādirahitaṃ.
Without exuberance means free from the exuberance of craving and the like.
Anussadaṃ (không có sự tích tụ) là không có sự tích tụ tham ái, v.v.
‘‘Tathāvidha’’ntipi paṭhanti.
Some also read "suchlike."
Cũng có bản đọc là "tathāvidhaṃ" (như vậy).
‘‘Bodhipakkhikānaṃ dhammānaṃ bhāvanānuyogamanuyutto’’ti yathā yathā pubbe vuttaṃ, tathāvidhaṃ tādisanti attho.
"Devoted to the cultivation of the factors of awakening" means suchlike, as stated before.
"Người chuyên tâm tu tập các pháp thuộc chi phần giác ngộ" như đã nói trước đây, có nghĩa là như vậy, tương tự như vậy.
Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa, vaṭṭadukkhahetuno vā.
Of suffering means of the suffering of saṃsāra, or of the cause of the suffering of saṃsāra.
Dukkhassa (của khổ) là của khổ luân hồi, hoặc của nguyên nhân khổ luân hồi.
Idheva khayamattanoti āsavakkhayādhigamena attano vaṭṭadukkhahetuno samudayapakkhiyassa kilesagaṇassa idheva imasmiṃyeva attabhāve khayaṃ anuppādaṃ pajānāti, vaṭṭadukkhasseva vā idheva carimakacittanirodhena khayaṃ khīṇabhāvaṃ pajānāti.
Herein his own exhaustion means, by attaining the exhaustion of the influxes, he understands the exhaustion, the non-arising, of the group of defilements which are the cause of the suffering of saṃsāra, related to the origin of suffering, right here in this very existence; or he understands the exhaustion, the cessation, of the suffering of saṃsāra itself, by the cessation of the last moment of consciousness, right here.
Idheva khayamattano (sự diệt tận của chính mình ngay tại đây) có nghĩa là vị ấy biết sự diệt tận, sự không phát sinh của nhóm phiền não thuộc về phía nguyên nhân khổ luân hồi, thông qua sự chứng đắc sự diệt tận các lậu hoặc, ngay tại đây, trong đời này; hoặc vị ấy biết sự diệt tận, sự chấm dứt của chính khổ luân hồi ngay tại đây, bằng sự diệt tận tâm cuối cùng.
Tehi dhammehi sampannanti tehi yathāvuttasīlādidhammehi samannāgataṃ.
Endowed with those states means endowed with those aforementioned states of virtue and so on.
Tehi dhammehi sampannaṃ (thành tựu các pháp đó) là người được phú cho các pháp giới, v.v., đã nói.
Asitanti taṇhādiṭṭhinissayānaṃ pahīnattā asitaṃ, katthaci anissitaṃ.
Unattached means unattached due to the abandonment of the supports of craving and views; unattached to anything anywhere.
Asitaṃ (không y cứ) là không y cứ, không nương tựa vào bất cứ điều gì, do đã đoạn trừ các sự nương tựa như tham ái, tà kiến.
Sabbalokassāti sabbasmiṃ sattaloke.
Of the entire world means in the entire world of sentient beings.
Sabbalokassa (của tất cả thế gian) là trong tất cả chúng sinh thế gian.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
98. Navame dānanti dātabbaṃ, savatthukā vā cetanā dānaṃ, sampattipariccāgassetaṃ adhivacanaṃ.
98. In the ninth, giving means what is to be given, or volition accompanied by an object is giving; this is a designation for the relinquishment of possessions.
98. Trong bài kinh thứ chín, dānaṃ (bố thí) là vật cần bố thí, hoặc tâm sở tư (cetanā) có đối tượng là bố thí, đây là tên gọi khác của sự từ bỏ tài sản.
Āmisadānanti cattāro paccayā deyyabhāvavasena āmisadānaṃ nāma.
Material giving means the four requisites, in the sense of being objects to be given, are called material giving.
Bố thí vật thực (Āmisa-dānaṃ) có nghĩa là bố thí bốn vật dụng (cattāro paccayā) dưới hình thức vật phẩm.
Te hi taṇhādīhi āmasitabbato āmisanti vuccanti.
Indeed, these are called material (āmisa) because they are to be grasped by craving and the like.
Chúng được gọi là vật thực (āmisa) vì chúng có thể bị tham ái (taṇhā) v.v… chiếm đoạt.
Tesaṃ vā pariccāgacetanā āmisadānaṃ.
Or, the volition of relinquishing them is material giving.
Hoặc ý muốn từ bỏ chúng là bố thí vật thực.
Dhammadānanti idhekacco ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā, ime dhammā sāvajjā, ime dhammā anavajjā, ime viññugarahitā, ime viññuppasatthā; ime samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, ime hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti kusalākusalakammapathe vibhajanto kammakammavipāke idhalokaparaloke paccakkhato dassento viya pākaṭaṃ karonto akusalehi dhammehi nivattāpento, kusalesu dhammesu patiṭṭhāpento, dhammaṃ deseti, idaṃ dhammadānaṃ.
Dhammadāna (giving of the Dhamma) means when a certain person, explaining the paths of wholesome and unwholesome kamma, saying, "These states are wholesome, these states are unwholesome, these states are blameworthy, these states are blameless; these are criticized by the wise, these are praised by the wise; these, when undertaken and practiced, lead to harm and suffering, these lead to welfare and happiness," thus making them manifest as if demonstrating kamma and kamma-result in this world and the next, turning people away from unwholesome states and establishing them in wholesome states, preaches the Dhamma—this is dhammadāna.
Bố thí Pháp (Dhamma-dānaṃ) là khi một người ở đây phân tích các nghiệp đạo thiện và bất thiện (kusala-akusala-kamma-pathe), như: “Những pháp này là thiện (kusala), những pháp này là bất thiện (akusala); những pháp này có tội (sāvajjā), những pháp này không có tội (anavajjā); những pháp này bị người trí khiển trách (viññu-garahitā), những pháp này được người trí tán thán (viññu-ppasatthā); những pháp này được thực hành và chấp nhận sẽ dẫn đến bất lợi, khổ đau; những pháp này sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc,” và làm cho nghiệp và quả của nghiệp (kamma-kamma-vipāke) ở đời này và đời sau trở nên rõ ràng như thể đang chứng kiến, ngăn chặn người khác khỏi các pháp bất thiện và thiết lập họ trong các pháp thiện, thì đó là bố thí Pháp.
Yo pana ‘‘ime dhammā abhiññeyyā, ime pariññeyyā, ime pahātabbā, ime sacchikātabbā, ime bhāvetabbā’’ti saccāni vibhāvento amatādhigamāya paṭipattidhammaṃ deseti, idaṃ sikhāppattaṃ dhammadānaṃ nāma.
But when one explains the Truths, saying, "These states are to be directly known, these are to be fully understood, these are to be abandoned, these are to be realized, these are to be developed," thus preaching the practice that leads to the attainment of the Deathless—this is called supreme dhammadāna.
Còn người nào phân tích các chân lý (saccāni) như: “Những pháp này cần phải thắng tri (abhiññeyyā), những pháp này cần phải liễu tri (pariññeyyā), những pháp này cần phải đoạn trừ (pahātabbā), những pháp này cần phải chứng ngộ (sacchikātabbā), những pháp này cần phải tu tập (bhāvetabbā),” và thuyết Pháp về con đường thực hành để đạt đến bất tử (amata-adhigamāya paṭipatti-dhammaṃ), thì đó được gọi là bố thí Pháp đạt đến tột đỉnh (sikhāppattaṃ dhamma-dānaṃ).
Etadagganti etaṃ aggaṃ.
This is foremost means this is the foremost.
Điều này là tối thượng (Etadaggaṃ) có nghĩa là điều này là tối thượng.
Yadidanti yaṃ idaṃ dhammadānaṃ vuttaṃ, etaṃ imesu dvīsu dānesu aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ.
Which is this dhammadāna that has been spoken of, this is the foremost, excellent, supreme among these two kinds of giving.
Điều này (Yadidaṃ) là bố thí Pháp đã được nói, điều này là tối thượng (aggaṃ), thù thắng (seṭṭhaṃ), ưu việt (uttamaṃ) trong hai loại bố thí này.
Vivaṭṭagāmidhammadānañhi nissāya sabbānatthato parimuccati, sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ atikkamati.
For by relying on dhammadāna that leads to freedom from saṃsāra, one is entirely liberated from all harm, and one transcends all suffering of saṃsāra.
Thật vậy, nhờ bố thí Pháp hướng đến Niết Bàn (vivaṭṭa-gāmi-dhamma-dānaṃ), người ta được giải thoát khỏi mọi điều bất lợi, vượt qua tất cả khổ đau trong luân hồi (vaṭṭa-dukkhaṃ).
Lokiyaṃ pana dhammadānaṃ sabbesaṃ dānānaṃ nidānaṃ sabbasampattīnaṃ mūlaṃ.
But mundane Dhamma-gift is the origin of all gifts, the root of all accomplishments.
Còn bố thí Pháp thế gian (lokiyaṃ dhamma-dānaṃ) là nguồn gốc của tất cả các loại bố thí, là căn bản của mọi sự thành tựu.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Vì vậy, Ngài đã nói:
Sādhāraṇabhogitādhippāyena attanā paribhuñjitabbato catupaccayato sayameva abhuñjitvā paresaṃ saṃvibhajanaṃ āmisasaṃvibhāgo.
Sharing of material things (āmisasaṃvibhāgo) is the distribution to others of the four requisites, which one should enjoy oneself, with the intention of common enjoyment, without consuming them oneself.
Phân chia vật thực (āmisa-saṃvibhāgo) là việc chia sẻ cho người khác các vật dụng (catu-paccayato) mà mình không tự thọ dụng, với ý định cùng hưởng chung.
Sādhāraṇabhogitādhippāyeneva attanā viditassa adhigatassa dhammassa appossukko ahutvā paresaṃ upadeso dhammasaṃvibhāgo.
Sharing of Dhamma (dhammasaṃvibhāgo) is the instruction to others of the Dhamma one has known and understood, without being negligent, with the intention of common enjoyment.
Phân chia Pháp (dhamma-saṃvibhāgo) là việc không lơ là mà hướng dẫn người khác về Pháp mà mình đã biết, đã chứng đắc, cũng với ý định cùng hưởng chung.
Catūhi paccayehi catūhi ca saṅgahavatthūhi paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ āmisānuggaho.
Assistance with material things (āmisānuggaho) is helping and showing compassion to others with the four requisites and the four bases of sympathy.
Giúp đỡ vật thực (āmisa-anuggaho) là việc giúp đỡ, thương xót người khác bằng bốn vật dụng và bốn pháp nhiếp sự (saṅgaha-vatthūhi).
Vuttanayeneva dhammena paresaṃ anuggaṇhanaṃ anukampanaṃ dhammānuggaho.
Assistance with Dhamma (dhammānuggaho) is helping and showing compassion to others with Dhamma in the manner stated.
Giúp đỡ Pháp (dhamma-anuggaho) là việc giúp đỡ, thương xót người khác bằng Pháp theo cách đã nói.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Gāthāsu yamāhu dānaṃ paramanti yaṃ dānaṃ cittakhettadeyyadhammānaṃ uḷārabhāvena paramaṃ uttamaṃ, bhogasampattiādīnaṃ vā pūraṇato phalanato, parassa vā lobhamacchariyādikassa paṭipakkhassa maddanato hiṃsanato ‘‘parama’’nti buddhā bhagavanto āhu.
In the verses, ‘that which they call supreme gift’ (yamāhu dānaṃ parama) means that gift which is supreme and excellent due to the greatness of the mind, the field, and the offering; or because it fulfills and brings forth results such as the accomplishment of wealth; or because it suppresses and harms opposing factors like greed and stinginess, the Buddhas, the Fortunate Ones, called it “supreme”.
Trong các bài kệ, điều mà họ gọi là bố thí tối thượng (yamāhu dānaṃ paramaṃ) có nghĩa là bố thí được các vị Phật, Thế Tôn gọi là “tối thượng” (parama) vì sự cao cả của tâm (citta), phước điền (khetta) và vật thí (deyya-dhamma), hoặc vì nó làm viên mãn các sự thành tựu về tài sản v.v., hoặc vì nó tiêu diệt, hủy hoại đối thủ như tham lam, keo kiệt v.v. của người khác.
Anuttaranti yaṃ dānaṃ cetanādisampattiyā sātisayapavattiyā aggabhāvena aggavipākattā ca uttararahitaṃ anuttarabhāvasādhanaṃ cāti āhu.
‘Unsurpassed’ (anuttaraṃ) means that gift which, due to the excellence of its volition and its surpassing manifestation, is supreme and brings about an unsurpassed state, and is thus said to be without an equal.
Vô thượng (Anuttaraṃ) có nghĩa là bố thí đó, do sự thành tựu về ý chí (cetanā) v.v. và sự phát triển vượt trội, là tối thượng và không có gì hơn, và là phương tiện để đạt đến trạng thái vô thượng.
Yaṃ saṃvibhāganti etthāpi ‘‘paramaṃ anuttara’’nti padadvayaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
Here too, regarding ‘that which is sharing’ (yaṃ saṃvibhāgaṃ), the two words “supreme” and “unsurpassed” should be brought in and applied.
Điều là sự phân chia (Yaṃ saṃvibhāga) ở đây, hai từ “tối thượng” (paramaṃ) và “vô thượng” (anuttaraṃ) cũng cần được thêm vào và kết hợp.
Avaṇṇayīti kittayi, ‘‘bhojanaṃ, bhikkhave, dadamāno dāyako paṭiggāhakānaṃ pañca ṭhānāni detī’’tiādinā (a. ni. 5.37), ‘‘evaṃ ce, bhikkhave, sattā jāneyyuṃ dānasaṃvibhāgassa vipāka’’ntiādinā (itivu. 26) ca pasaṃsayi.
‘He praised’ (avaṇṇayī) means he extolled, he praised with statements such as: “Mendicants, a giver who offers food bestows five things upon the recipients” and “Mendicants, if beings knew the outcome of sharing gifts…”
Tán thán (Avaṇṇayī) có nghĩa là ca ngợi, tán thán như: “Này các tỳ khưu, người bố thí thức ăn (bhojanaṃ) là người ban cho người thọ nhận năm điều” và “Này các tỳ khưu, nếu chúng sinh biết được quả báo của sự phân chia bố thí (dāna-saṃvibhāgassa vipāka) như vậy.”
Yathā pana dānaṃ saṃvibhāgo ca paramaṃ anuttarañca hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aggamhī’’tiādi vuttaṃ.
To show how giving and sharing are supreme and unsurpassed, it is said, “in the excellent” (aggamhī) and so forth.
Để chỉ ra rằng bố thí và sự phân chia là tối thượng và vô thượng, nên đã nói “trong phước điền tối thượng” (aggamhī) v.v.
Tattha aggamhīti sīlādiguṇavisesayogena seṭṭhe anuttare puññakkhette sammāsambuddhe ariyasaṅghe ca.
Therein, ‘in the excellent’ (aggamhī) refers to the Perfectly Self-Awakened One and the Noble Saṅgha, who are supreme and unsurpassed due to their special qualities such as virtue, and who are an excellent field of merit.
Trong đó, trong phước điền tối thượng (aggamhī) có nghĩa là trong Đức Phật Chánh Đẳng Chánh Giác (sammā-sambuddhe) và Tăng đoàn Thánh (ariya-saṅghe), những vị thù thắng, vô thượng nhờ sự liên hệ với các phẩm chất đặc biệt như giới (sīla) v.v.
Pasannacittoti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca cittaṃ pasādento okappento.
‘With a clear mind’ (pasannacitto) means purifying and settling the mind with faith in kamma and its fruits, and faith in the Three Jewels.
Với tâm thanh tịnh (Pasannacitto) có nghĩa là làm cho tâm thanh tịnh, tin tưởng vào quả của nghiệp (kamma-phala-saddhāya) và tin tưởng vào Tam Bảo (ratana-ttaya-saddhāya).
Cittasampattiyā hi khettasampattiyā ca parittepi deyyadhamme dānaṃ mahānubhāvaṃ hoti mahājutikaṃ mahāvipphāraṃ.
Indeed, due to the excellence of the mind and the excellence of the field, even a small offering becomes greatly powerful, greatly radiant, and widely diffusive.
Thật vậy, với sự thành tựu của tâm (citta-sampattiyā) và sự thành tựu của phước điền (khetta-sampattiyā), ngay cả với vật thí nhỏ (parittepi deyya-dhamme), bố thí cũng có đại uy lực (mahānubhāvaṃ), đại quang minh (mahājutikaṃ), đại viên mãn (mahāvipphāraṃ).
Vuttañhetaṃ –
This has been said:
Điều này đã được nói:
Viññūti sappañño.
‘The discerning one’ (viññū) means the wise one.
Người trí (Viññū) là người có trí tuệ (sappañño).
Pajānanti sammadeva dānaphalaṃ dānānisaṃsaṃ pajānanto.
‘Knowing’ (pajānaṃ) means fully knowing the fruit of giving and the benefits of giving.
Biết rõ (Pajānaṃ) là biết rõ một cách đúng đắn quả của bố thí và lợi ích của bố thí.
Ko na yajetha kāleti yuttappattakāle ko nāma dānaṃ na dadeyya?
‘Who would not give at the right time?’ (ko na yajetha kāle) means who would not give a gift at the appropriate and opportune time?
Ai lại không bố thí đúng lúc (Ko na yajetha kāle)? Ai lại không bố thí vào lúc thích hợp?
Saddhā, deyyadhammo, paṭiggāhakāti imesaṃ tiṇṇaṃ sammukhibhūtakāleyeva hi dānaṃ sambhavati, na aññathā, paṭiggāhakānaṃ vā dātuṃ yuttakāle.
Indeed, giving is possible only when these three — faith, the object of offering, and the recipient — are present, not otherwise, or at the appropriate time for giving to the recipients.
Bố thí chỉ có thể xảy ra khi ba yếu tố này – niềm tin (saddhā), vật thí (deyya-dhammo) và người thọ nhận (paṭiggāhako) – cùng hiện diện, không thể khác; hoặc vào lúc thích hợp để bố thí cho người thọ nhận.
Evaṃ paṭhamagāthāya āmisadānasaṃvibhāgānuggahe dassetvā idāni dhammadānasaṃvibhāgānuggahe dassetuṃ ‘‘ye ceva bhāsantī’’ti dutiyagāthamāha.
Having thus shown the material giving, sharing, and assistance in the first verse, he now recites the second verse, “those who speak” (ye ceva bhāsantī), to show the Dhamma giving, sharing, and assistance.
Sau khi đã chỉ ra sự bố thí vật thực (āmisa-dānaṃ), sự phân chia vật thực (saṃvibhāga) và sự giúp đỡ vật thực (anuggaha) trong bài kệ đầu tiên, bây giờ để chỉ ra sự bố thí Pháp (dhamma-dānaṃ), sự phân chia Pháp (saṃvibhāga) và sự giúp đỡ Pháp (anuggaha), bài kệ thứ hai “những ai thuyết giảng” (ye ceva bhāsantī) đã được nói.
Tattha ubhayanti ‘‘bhāsanti suṇantī’’ti vuttā desakā paṭiggāhakāti ubhayaṃ.
Therein, ‘both’ (ubhayaṃ) refers to both the teachers and recipients, as stated by “speak and listen”.
Trong đó, cả hai (ubhayaṃ) là người thuyết giảng (desakā) và người thọ nhận (paṭiggāhakā) đã được nói là “thuyết giảng và lắng nghe.”
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – ye sugatassa bhagavato sāsane saddhamme pasannacittā vimuttāyatanasīse ṭhatvā desenti paṭiggaṇhanti ca, tesaṃ desakapaṭiggāhakānaṃ so dhammadānadhammasaṃvibhāgadhammānuggahasaṅkhāto attho.
Here, the brief meaning is this: those who, with a clear mind (pasannacittā) in the teaching (sāsane), the True Dhamma of the Fortunate One (sugatassa), stand at the head of the attainment of liberation and teach and receive, for those teachers and recipients, that purpose (attho), which is called Dhamma-gift, Dhamma-sharing, and Dhamma-assistance—
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: đối với những người với tâm thanh tịnh (pasannacittā) trong giáo pháp (sāsane) của Đức Thiện Thệ (Sugatassa) là Chánh Pháp, đứng trên nền tảng của giải thoát (vimuttāyatana-sīse) mà thuyết giảng và thọ nhận, thì lợi ích (attho) đó, được gọi là bố thí Pháp, phân chia Pháp, giúp đỡ Pháp, là của những người thuyết giảng và thọ nhận đó.
Paramatthasādhanato paramo.
is supreme (paramo) due to its accomplishment of the ultimate goal.
Là tối thượng (paramo) vì nó thành tựu mục đích tối hậu (paramattha-sādhanato).
Taṇhāsaṃkilesādisabbasaṃkilesamalavisodhanena visujjhati.
It is purified (visujjhati) by cleansing all defilements such as craving and mental impurities.
Được thanh tịnh (visujjhati) bằng cách loại bỏ mọi ô nhiễm và vết nhơ như tham ái (taṇhā), phiền não (saṃkilesa) v.v.
Kīdisānaṃ?
For whom?
Của những người như thế nào?
Ye appamattā sugatassa sāsane.
“Those who are diligent in the teaching of the Fortunate One” (ye appamattā sugatassa sāsane).
Những ai không phóng dật trong giáo pháp của Đức Thiện Thệ (Ye appamattā sugatassa sāsane).
Ye ca –
And those who—
Và những ai –
99. Dasame dhammenāti ñāyena, sammāpaṭipattisaṅkhātena hetunā kāraṇena.
99. In the tenth (discourse), ‘by means of the Dhamma’ (dhammenā) means by way of justice, by means of the reason or cause called right practice.
99. Trong kinh thứ mười, bằng Pháp (dhammenā) có nghĩa là bằng phương pháp (ñāyena), bằng nguyên nhân (hetunā), lý do (kāraṇena) được gọi là sự thực hành đúng đắn (sammā-paṭipatti).
Yāya hi paṭipadāya tevijjo hoti, sā paṭipadā idha dhammoti veditabbā.
Indeed, the practice by which one becomes endowed with the three knowledges, that practice is to be understood here as Dhamma.
Thật vậy, con đường thực hành mà nhờ đó người ta trở thành Tam Minh (tevijjo), con đường thực hành đó ở đây cần được hiểu là Pháp (dhammo).
Kā pana sā paṭipadāti?
And what is that practice?
Vậy con đường thực hành đó là gì?
Caraṇasampadā ca vijjāsampadā ca.
It is the accomplishment of conduct and the accomplishment of knowledge.
Đó là sự thành tựu của hạnh (caraṇa-sampadā) và sự thành tựu của minh (vijjā-sampadā).
Tevijjanti pubbenivāsānussatiñāṇādīhi tīhi vijjāhi samannāgataṃ.
‘Endowed with the three knowledges’ (tevijjaṃ) means endowed with the three knowledges such as the knowledge of recollecting past lives.
Tam Minh (Tevijjaṃ) là người được đầy đủ ba minh (vijjā) như Túc Mạng Minh (pubbenivāsānussati-ñāṇa) v.v.
Brāhmaṇanti bāhitapāpabrāhmaṇaṃ.
‘A brahmin’ (brāhmaṇaṃ) means a brahmin who has cast off evil (bāhitapāpa).
Bà-la-môn (Brāhmaṇaṃ) là Bà-la-môn đã loại bỏ tội lỗi (bāhita-pāpa-brāhmaṇaṃ).
Paññāpemīti ‘‘brāhmaṇo’’ti jānāpemi patiṭṭhapemi.
‘I declare’ (paññāpemī) means “I make known,” “I establish as a brahmin”.
Tôi tuyên bố nghĩa là tôi làm cho biết, tôi thiết lập* là “Bà-la-môn”.
Nāññaṃ lapitalāpanamattenāti aññaṃ jātimattabrāhmaṇaṃ aṭṭhakādīhi lapitamattavippalapanamattena brāhmaṇaṃ na paññāpemīti.
‘Not by mere talk and babble’ (nāññaṃ lapitalāpanamattenā) means “I do not declare another brahmin, a brahmin merely by birth, by mere talk and babble from commentaries and so forth.”
Không phải chỉ bằng lời nói suông khác nghĩa là tôi không tuyên bố một Bà-la-môn chỉ do dòng dõi khác là Bà-la-môn chỉ bằng lời nói suông hay sự tranh luận từ Aṭṭhaka và những thứ tương tự.
Atha vā lapitalāpanamattenāti mantānaṃ ajjhenaajjhāpanamattena.
Alternatively, ‘by mere talk and babble’ (lapitalāpanamattenā) means by the mere reciting and teaching of mantras.
Hoặc là, chỉ bằng lời nói suông nghĩa là chỉ bằng việc học thuộc lòng và giảng dạy các thần chú.
Ubhayathāpi yaṃ pana brāhmaṇā sāmavedādivedattayaajjhenena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadanti, taṃ paṭikkhipati.
In both ways, he rejects what brahmins call a tevijja (one endowed with three knowledges) brahmin due to the recitation of the three Vedas, such as the Sāma Veda.
Trong cả hai trường hợp, điều mà các Bà-la-môn gọi là Bà-la-môn Tam minh bằng việc học thuộc lòng ba bộ Veda như Sāmaveda, điều đó bị bác bỏ.
Bhagavatā hi ‘‘paramatthato atevijjaṃ brāhmaṇaṃyeva cete bhovādino avijjānivutā ‘tevijjo brāhmaṇo’ti vadanti, evaṃ pana tevijjo brāhmaṇo hotī’’ti dassanatthaṃ tathā bujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena ayaṃ desanā āraddhā.
Indeed, this discourse was commenced by the Fortunate One with the intention of showing to those who understand thus, and according to their disposition, that “These speakers, shrouded in ignorance, call a brahmin who is not a tevijja in the ultimate sense, ‘a tevijja brahmin’, but this is how one becomes a tevijja brahmin.”
Quả thật, Đức Thế Tôn đã khởi xướng lời dạy này theo ý nguyện của những người có thể hiểu như vậy, với mục đích chỉ ra rằng: “Thật ra, những người tự xưng là Bà-la-môn này, bị vô minh che lấp, lại gọi một Bà-la-môn vô Tam minh (atevijja) là ‘Bà-la-môn Tam minh’, nhưng một Bà-la-môn Tam minh thực sự là như thế này.”
Tattha yasmā vijjāsampanno caraṇasampannoyeva hoti caraṇasampadāya vinā vijjāsampattiyā abhāvato, tasmā caraṇasampadaṃ antogadhaṃ katvā vijjāsīseneva brāhmaṇaṃ paññāpetukāmo ‘‘dhammenāhaṃ, bhikkhave, tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti desanaṃ samuṭṭhāpetvā ‘‘kathañcāhaṃ, bhikkhave, dhammena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti kathetukamyatāya pucchaṃ katvā puggalādhiṭṭhānāya desanāya vijjattayaṃ vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhū’’tiādimāha.
Therein, since one who is accomplished in knowledge is also accomplished in conduct, as the accomplishment of knowledge cannot exist without the accomplishment of conduct, therefore, wishing to declare a brahmin predominantly by knowledge, including conduct, he commenced the discourse by saying, “Mendicants, by means of the Dhamma, I declare a brahmin as tevijja (endowed with three knowledges)” (dhammenāhaṃ, bhikkhave, tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī), and then, wishing to speak, he posed the question, “And how, Mendicants, do I declare a brahmin as tevijja by means of the Dhamma?” (kathañcāhaṃ, bhikkhave, dhammena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī), and then, dividing the three knowledges in a teaching based on individuals, he said, “Here, Mendicants, a bhikkhu…” (idha, bhikkhave, bhikkhū) and so forth.
Ở đây, vì người thành tựu minh (vijjā) nhất định là người thành tựu hành (caraṇa) – bởi vì không thể có sự thành tựu minh mà không có sự thành tựu hành – do đó, Đức Phật muốn định nghĩa một Bà-la-môn chỉ bằng tiêu đề minh, đã bao hàm sự thành tựu hành vào đó, Ngài khởi lên bài thuyết pháp: “Này các Tỳ-khưu, Ta tuyên bố một Bà-la-môn có tam minh bằng Pháp”. Rồi, muốn giải thích: “Và này các Tỳ-khưu, Ta tuyên bố một Bà-la-môn có tam minh bằng Pháp như thế nào?”, Ngài đặt câu hỏi và, phân tích tam minh trong một bài pháp dựa trên cá nhân, Ngài bắt đầu với: “Này các Tỳ-khưu, ở đây một Tỳ-khưu…”.
Tattha anekavihitanti anekavidhaṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ, saṃvaṇṇitanti attho.
Therein, ‘of various kinds’ (anekavihitaṃ) means of many sorts, or manifested in many ways, meaning described.
Ở đây, anekavihitaṃ (nhiều loại) có nghĩa là nhiều loại, hoặc được thực hiện theo nhiều cách, hoặc được mô tả theo nhiều cách.
Pubbenivāsanti samanantarātītabhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthakkhandhasantānaṃ.
‘Past lives’ (pubbenivāsaṃ) means the continuum of aggregates that dwelt here and there, starting from the immediately preceding existence.
Pubbenivāsaṃ (túc mạng) là dòng chảy các uẩn đã sống ở các nơi khác nhau, bắt đầu từ kiếp sống vừa qua.
Nivutthanti ajjhāvutthaṃ anubhūtaṃ, attano santāne uppajjitvā niruddhaṃ, nivutthadhammaṃ vā nivutthaṃ, gocaranivāsena nivutthaṃ, attano viññāṇena viññātaṃ paraviññāṇaviññātampi vā chinnavaṭumakānussaraṇādīsu.
‘Dwelt’ (nivutthaṃ) means inhabited, experienced; having arisen in one’s own continuum and ceased; or nivuttha means a phenomenon that has been dwelt in, or dwelt in as a resort, or known by one’s own consciousness, or even known by another’s consciousness in cases like recalling a severed head.
Nivutthaṃ (đã sống) có nghĩa là đã trải qua, đã kinh nghiệm, đã sinh khởi và diệt đi trong dòng tâm thức của mình, hoặc pháp đã sống, hoặc đã sống trong cảnh giới, hoặc đã được tự thức của mình nhận biết, hoặc ngay cả những gì được thức của người khác nhận biết trong việc hồi tưởng các vòng tròn bị cắt đứt, v.v.
Anussaratīti ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’ti evaṃ jātipaṭipāṭivasena anugantvā sarati, anudeva vā sarati, citte abhininnāmite parikammasamanantaraṃ sarati.
Anussaratī means to remember by following the sequence of births, such as "one birth, two births." Or, it means to remember repeatedly, to remember immediately after the mind is inclined and the preliminary work is done.
Anussaratī (hồi tưởng) có nghĩa là nhớ lại theo trình tự các kiếp sống như “một kiếp, hai kiếp”, v.v., hoặc nhớ lại liên tục, nhớ lại ngay sau khi tâm đã được hướng vào và chuẩn bị.
Seyyathidanti āraddhappakāradassanatthe nipāto.
Seyyathidaṃ is a particle used to show the manner in which something has been commenced.
Seyyathidaṃ (ví như) là một giới từ dùng để chỉ sự khởi đầu của một loại.
Teneva yvāyaṃ pubbenivāso āraddho hoti, tassa pakāraṃ dassento ‘‘ekampi jāti’’ntiādimāha.
Thus, to show the manner of that past existence which has been commenced, it is said, "one birth," and so on.
Do đó, để chỉ ra loại túc mạng đã được đề cập, Ngài nói: “ekampi jātiṃ” (một kiếp) v.v.
Tattha ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlakaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ.
There, "one birth" means even one continuum of aggregates that is rooted in rebirth-linking, ending in death, and pertaining to a single existence.
Ở đây, ekampi jātiṃ (một kiếp) là một dòng chảy các uẩn thuộc về một kiếp sống, bắt đầu từ tái sinh và kết thúc bằng sự chết.
Esa nayo dvepi jātiyotiādīsu.
The same method applies to "two births," and so on.
Tương tự như vậy đối với dvepi jātiyo (hai kiếp) v.v.
Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo, vaḍḍhamāno vivaṭṭakappo.
However, in "many eons of contraction" and so on, an eon that is in decline is a saṃvaṭṭakappa (contracting eon), and an eon that is expanding is a vivaṭṭakappa (expanding eon).
Trong anekepi saṃvaṭṭakappe (nhiều kiếp hoại) v.v., kiếp giảm là kiếp hoại (saṃvaṭṭakappa), kiếp tăng là kiếp thành (vivaṭṭakappa).
Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito hoti tammūlakattā, vivaṭṭena ca vivaṭṭaṭṭhāyī.
Here, by saṃvaṭṭa (contraction), saṃvaṭṭaṭṭhāyī (remaining in contraction) is understood, as it is rooted in it; and by vivaṭṭa (expansion), vivaṭṭaṭṭhāyī (remaining in expansion) is understood.
Ở đây, kiếp hoại bao gồm cả giai đoạn hoại trú (saṃvaṭṭaṭṭhāyī) vì nó là gốc rễ của kiếp hoại, và kiếp thành bao gồm cả giai đoạn thành trú (vivaṭṭaṭṭhāyī).
Evañhi sati yāni tāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni.
Thus, when this is so, those "four immeasurable periods of an eon, O bhikkhus,"
Khi đó, bốn A-tăng-kỳ kiếp đã được đề cập trong câu: “Này các Tỳ-khưu, có bốn A-tăng-kỳ kiếp này.
Katamāni cattāri?
"What are these four?"
Bốn điều nào?
Saṃvaṭṭo, saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭo, vivaṭṭaṭṭhāyī’’ti (a. ni. 4.156) vuttāni cattāri asaṅkhyeyyāni, tāni pariggahitāni honti.
"Contraction, remaining in contraction, expansion, remaining in expansion" (A.N. 4.156) — these four immeasurable periods are encompassed.
Hoại, hoại trú, thành, thành trú” (A.N. 4.156) đều được bao gồm.
Tattha tayo saṃvaṭṭā – tejosaṃvaṭṭo, āposaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti.
There are three contractions: contraction by fire, contraction by water, contraction by wind.
Ở đây, có ba loại hoại: hoại do lửa (tejosaṃvaṭṭo), hoại do nước (āposaṃvaṭṭo), hoại do gió (vāyosaṃvaṭṭo).
Tisso saṃvaṭṭasīmā – ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti.
There are three limits of contraction: the Ābhassara realm, the Subhakiṇha realm, the Vehapphala realm.
Có ba giới hạn của sự hoại: cõi Quang Âm (Ābhassarā), cõi Biến Tịnh (Subhakiṇhā), cõi Quảng Quả (Vehapphalā).
Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati.
When the eon contracts by fire, everything below the Ābhassara realm is burnt by fire.
Khi kiếp hoại do lửa, thì mọi thứ bên dưới cõi Quang Âm bị lửa thiêu rụi.
Yadā udakena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati.
When it contracts by water, everything below the Subhakiṇha realm is dissolved by water.
Khi kiếp hoại do nước, thì mọi thứ bên dưới cõi Biến Tịnh bị nước làm tan chảy.
Yadā vātena saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsiyati.
When it contracts by wind, everything below the Vehapphala realm is scattered by wind.
Khi kiếp hoại do gió, thì mọi thứ bên dưới cõi Quảng Quả bị gió thổi tan tành.
Vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ ekato vinassati.
In detail, a hundred thousand koṭis of world systems are utterly destroyed.
Nói rộng ra, một trăm ngàn vạn thế giới bị hủy diệt cùng lúc.
Iti evarūpo ayaṃ pubbenivāsaṃ anussaranto bhikkhu anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe anussarati.
Thus, a bhikkhu remembering past existences of this kind recalls many contracting eons, many expanding eons, many contracting-and-expanding eons.
Vì vậy, vị Tỳ-khưu hồi tưởng túc mạng như thế này, hồi tưởng nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Amutrāsintiādinā nayena.
By the method of "There I was" and so on.
Theo cách “Amutrāsiṃ” (Ta đã ở đó) v.v.
Tattha amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe amumhi bhave vā yoniyā vā gatiyā vā viññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā sattanikāye vā ahamahosiṃ.
There, "There I was" means "In that contracting eon, in that existence, or birth-state, or destination, or consciousness-abode, or realm of beings, or group of beings, I was."
Ở đây, amutrāsiṃ (Ta đã ở đó) có nghĩa là: Ta đã ở trong kiếp hoại đó, trong kiếp sống đó, hoặc trong loài đó, hoặc trong cõi đó, hoặc trong cảnh giới thức đó, hoặc trong trú xứ của chúng sinh đó, hoặc trong nhóm chúng sinh đó.
Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā.
"Of such a name" means Tissa or Phussa.
Evaṃnāmo (tên như vậy) là Tisso hoặc Phusso.
Evaṃgottoti gotamo vā kassapo vā.
"Of such a clan" means Gotama or Kassapa.
Evaṃgotto (họ như vậy) là Gotama hoặc Kassapa.
Evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā.
"Of such a color" means fair or dark.
Evaṃvaṇṇo (màu da như vậy) là trắng hoặc đen.
Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā.
"Of such a food" means nourished by rice and meat, or subsisting on fallen fruits.
Evamāhāro (thức ăn như vậy) là ăn cơm thịt hoặc ăn trái cây đã rụng.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anekappakārānaṃ kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisādippabhedānaṃ vā sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī.
"Experiencing such happiness and suffering" means experiencing various kinds of bodily and mental happiness and suffering, distinguished as material or immaterial, and so on.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī (cảm thọ khổ lạc như vậy) là cảm thọ các loại khổ lạc thân và tâm khác nhau, hoặc các loại có tham ái và không tham ái, v.v.
Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparimāṇāyupariyanto vā caturāsītikappasatasahassaparimāṇāyupariyanto vā.
"Of such a life-span" means having a life-span of a hundred years, or having a life-span of a hundred thousand caturāsītika kappas.
Evamāyupariyanto (thọ mạng đến như vậy) là thọ mạng giới hạn một trăm năm, hoặc thọ mạng giới hạn tám mươi tư ngàn đại kiếp.
So tato cuto amutra udapādinti sohaṃ tato bhavato yonito gatito viññāṇaṭṭhitito sattāvāsato sattanikāyato vā cuto puna amukasmiṃ nāma bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā udapādiṃ.
"Having passed away from there, I arose there" means "Having passed away from that existence, birth-state, destination, consciousness-abode, realm of beings, or group of beings, I arose again in such an existence, birth-state, destination, consciousness-abode, realm of beings, or group of beings."
So tato cuto amutra udapādi (Từ đó ta chết, rồi sinh ra ở đó) có nghĩa là: Ta từ kiếp sống đó, loài đó, cõi đó, cảnh giới thức đó, trú xứ của chúng sinh đó, hoặc nhóm chúng sinh đó mà chết, rồi lại sinh ra trong kiếp sống, loài, cõi, cảnh giới thức, trú xứ của chúng sinh, hoặc nhóm chúng sinh tên là đó.
Tatrāpāsinti atha tatrapi bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā puna ahosiṃ.
"There too I was" means "And there, in that existence, birth-state, destination, consciousness-abode, realm of beings, or group of beings, I was again."
Tatrāpāsiṃ (Ta cũng đã ở đó) có nghĩa là: Rồi ta cũng đã ở trong kiếp sống, loài, cõi, cảnh giới thức, trú xứ của chúng sinh, hoặc nhóm chúng sinh đó.
Evaṃnāmotiādi vuttanayameva.
"Of such a name" and so on is as explained before.
Evaṃnāmo (tên như vậy) v.v. cũng theo cách đã nói.
Atha vā yasmā ‘‘amutrāsi’’nti idaṃ anupubbena ārohantassa attano abhinīhārānurūpaṃ yathābalaṃ saraṇaṃ, ‘‘so tato cuto’’ti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ, tasmā ‘‘idhūpapanno’’ti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ ‘‘amutra udapādi’’nti vuttaṃ.
Alternatively, since "There I was" refers to one's remembering progressively according to one's aspiration and ability, and "having passed away from there" refers to reviewing by going back, therefore "I arose here" is stated immediately after "I arose there."
Hoặc là, vì “amutrāsiṃ” (Ta đã ở đó) là sự hồi tưởng của tự thân đang tiến lên theo thứ tự, phù hợp với sự nỗ lực và khả năng của mình; còn “so tato cuto” (từ đó ta chết) là sự quán xét của người đang quay trở lại. Do đó, sau “idhūpapanno” (sinh ra ở đây) này, đã nói “amutra udapādi” (sinh ra ở đó).
Tatrāpāsinti tatrapi bhave…pe… sattanikāye vā āsiṃ.
"There too I was" means "And there, in that existence... or group of beings, I was."
Tatrāpāsiṃ (Ta cũng đã ở đó) có nghĩa là: Ta cũng đã ở trong kiếp sống đó… v.v… hoặc trong nhóm chúng sinh đó.
Evaṃnāmoti datto vā mitto vā, evaṃgottoti vāseṭṭho vā kassapo vā.
"Of such a name" means Datta or Mitta; "of such a clan" means Vāseṭṭha or Kassapa.
Evaṃnāmo (tên như vậy) là Datta hoặc Mitta; evaṃgotto (họ như vậy) là Vāseṭṭha hoặc Kassapa.
Evaṃvaṇṇoti kāḷo vā odāto vā.
"Of such a color" means dark or fair.
Evaṃvaṇṇo (màu da như vậy) là đen hoặc trắng.
Evamāhāroti sudhāhāro vā sāliodanādiāhāro vā.
"Of such a food" means nourished by celestial food or by rice, etc.
Evamāhāro (thức ăn như vậy) là ăn cam lồ hoặc ăn cơm, v.v.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti dibbasukhappaṭisaṃvedī vā mānusasukhadukkhappaṭisaṃvedī vā.
"Experiencing such happiness and suffering" means experiencing celestial happiness or human happiness and suffering.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī (cảm thọ khổ lạc như vậy) là cảm thọ lạc cõi trời hoặc cảm thọ khổ lạc loài người.
Evamāyupariyantoti evaṃ taṃtaṃparamāyupariyanto.
"Of such a life-span" means having the maximum life-span for that particular existence.
Evamāyupariyanto (thọ mạng đến như vậy) là thọ mạng giới hạn đến từng đó.
So tato cutoti sohaṃ tato bhavādito cuto.
"Having passed away from there" means "Having passed away from that existence, etc."
So tato cuto (Từ đó ta chết) có nghĩa là: Ta từ kiếp sống đó, v.v. mà chết.
Idhūpapannoti idha imasmiṃ carimabhave manusso hutvā upapanno nibbatto.
"I arose here" means "Having become a human being, I arose, I was born, in this final existence."
Idhūpapanno (sinh ra ở đây) có nghĩa là: Ta sinh ra ở đây, trong kiếp sống cuối cùng này, trở thành người.
Itīti evaṃ.
Iti means "thus."
Iti (như vậy) là như thế này.
Sākāraṃ sauddesanti nāmagottādivasena sauddesaṃ, vaṇṇādivasena sākāraṃ.
With its aspects and details means with details in terms of name, clan, etc., and with aspects in terms of color, etc.
Sākāraṃ sauddesaṃ (có hình tướng, có chi tiết) là có chi tiết theo tên, họ, v.v., có hình tướng theo màu sắc, v.v.
Nāmagottena hi sattā ‘‘tisso gotamo’’ti uddisīyanti, vaṇṇādīhi ‘‘sāmo odāto’’ti nānattato paññāyanti.
Indeed, beings are designated as "Tissa Gotama" by name and clan, and they are known by their various qualities like "dark" or "fair" by color, etc.
Quả thật, chúng sinh được chỉ định bằng tên và họ như “Tisso Gotama”, và được nhận biết bởi sự khác biệt về màu sắc, v.v. như “đen, trắng”.
Tasmā nāmagottaṃ uddeso, itare ākārā.
Therefore, name and clan are the designation, and the others are the aspects.
Do đó, tên và họ là chi tiết, còn những cái khác là hình tướng.
Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatāti ayaṃ iminā bhikkhunā paṭhamaṃ adhigamavasena paṭhamā, viditakaraṇaṭṭhena vijjā adhigatā sacchikatā hoti.
This was his first knowledge attained means that this knowledge was attained by this bhikkhu as the first attainment, and it was realized, as it makes things known.
Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatā (Đây là minh thứ nhất mà vị ấy đã chứng đắc) có nghĩa là: Minh này đã được vị Tỳ-khưu này chứng đắc lần đầu tiên, là minh đã được chứng đắc, đã được hiện thực hóa theo nghĩa làm cho nó trở nên rõ ràng.
Kiṃ panāyaṃ viditaṃ karoti?
What, then, does it make known?
Và điều gì làm cho nó trở nên rõ ràng?
Pubbenivāsaṃ.
Past existences.
Túc mạng.
Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tassa paṭicchādakamoho vuccati.
Ignorance is said to be the delusion that conceals past existences by making them unknown.
Avijjā (vô minh) được gọi là sự si mê che đậy túc mạng đó, theo nghĩa làm cho nó không rõ ràng.
Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena tamoti vuccati.
Darkness is that very delusion, called darkness because it conceals.
Tamo (tối tăm) là chính sự si mê đó, được gọi là tối tăm theo nghĩa che đậy.
Ālokoti sā eva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena āloko.
Light is that very knowledge, called light because it illuminates.
Āloko (ánh sáng) là chính minh đó, là ánh sáng theo nghĩa làm cho sáng rõ.
Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ.
Here, the meaning is "knowledge was attained"; the rest are words of praise.
Ở đây, ý nghĩa là “minh đã được chứng đắc”, phần còn lại là lời tán thán.
Yojanā panettha – ayaṃ kho tena bhikkhunā vijjā adhigatā, tassa adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho.
The interpretation here is: This knowledge was indeed attained by that bhikkhu; for him, who had attained knowledge, ignorance was dispelled, meaning destroyed.
Sự kết nối ở đây là: Minh này đã được vị Tỳ-khưu đó chứng đắc, vô minh của vị đã chứng đắc minh đó đã bị loại bỏ, đã bị tiêu diệt.
Yasmā vijjā uppannāti.
Because knowledge had arisen.
Vì minh đã sinh khởi.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two pairs of words.
Hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.
Yathā tanti ettha yathāti opammatthe, tanti nipātamattaṃ.
In Yathā taṃ, yathā is in the sense of comparison, and taṃ is merely a particle.
Trong yathā taṃ (như vậy), yathā (như) có nghĩa là so sánh, taṃ (vậy) chỉ là một giới từ.
Satiyā avippavāsena appamattassa.
Diligent, by not departing from mindfulness.
Appamattassa (người không phóng dật) là do không rời xa chánh niệm.
Vīriyātāpena ātāpino.
Ardently striving, by the heat of effort.
Ātāpino (người tinh cần) là do sự nỗ lực tinh tấn.
Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa pesitacittassāti attho.
With self-resignation, by being indifferent to body and life; the meaning is, with a directed mind.
Pahitattassa (người đã gửi tâm) có nghĩa là người không bám víu vào thân và mạng sống, người đã hướng tâm.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya, tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya; evameva tassa bhikkhuno avijjā vihatā, vijjā uppannā, tamo vihato, āloko uppanno, tassa padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ labhitvā viharatīti.
This is what is meant: Just as, for one who dwells diligent, ardently striving, and with self-resignation, ignorance would be dispelled, knowledge would arise, darkness would be dispelled, and light would arise; exactly so, for that bhikkhu, ignorance was dispelled, knowledge arose, darkness was dispelled, light arose, and he dwells having obtained a fruit corresponding to his zealous practice.
Điều này có nghĩa là: Như vô minh sẽ bị loại bỏ, minh sẽ sinh khởi, tối tăm sẽ bị loại bỏ, ánh sáng sẽ sinh khởi đối với người sống không phóng dật, tinh cần, đã gửi tâm; cũng vậy, vô minh của vị Tỳ-khưu đó đã bị loại bỏ, minh đã sinh khởi, tối tăm đã bị loại bỏ, ánh sáng đã sinh khởi, vị ấy sống bằng cách đạt được kết quả phù hợp với sự tinh cần của mình.
Dibbena cakkhunāti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
Regarding divine eye, what needs to be said has already been said below.
Trong dibbena cakkhunā (với thiên nhãn), những gì cần nói đã được nói ở phần trước.
Visuddhenāti cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddhaṃ.
Purified, it is purified by being a cause for the purification of view through seeing the passing away and reappearance of beings.
Visuddhena (thanh tịnh) là thanh tịnh vì là nguyên nhân của sự thanh tịnh kiến giải do thấy sự chết và sự tái sinh.
Yo hi cutimattameva passati na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
For one who sees only passing away but not reappearance, grasps the view of annihilation.
Người nào chỉ thấy sự chết mà không thấy sự tái sinh, người đó chấp thủ đoạn kiến.
Yo upapātamattameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
One who sees only reappearance but not passing away, grasps the view of the emergence of new beings.
Người nào chỉ thấy sự tái sinh mà không thấy sự chết, người đó chấp thủ kiến về sự xuất hiện của một chúng sinh mới.
Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti, tadubhayampāyaṃ buddhaputto passati.
But one who sees both, because he transcends both types of wrong view, his seeing becomes a cause for the purification of view; and this son of the Buddha sees both.
Người nào thấy cả hai điều ấy, vị ấy vượt qua cả hai loại tà kiến đó, vì vậy sự thấy ấy của vị ấy là nguyên nhân của sự thanh tịnh tri kiến (diṭṭhivisuddhi). Vị Phật tử này thấy cả hai điều ấy.
Tena vuttaṃ ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddha’’nti.
Therefore, it is said, "purified by being a cause for the purification of view through seeing the passing away and reappearance of beings."
Do đó, đã nói rằng: “Thanh tịnh vì là nguyên nhân của sự thanh tịnh tri kiến (diṭṭhivisuddhi) do sự thấy biết về sự chết và tái sinh (cutūpapāta).”
Ekādasaupakkilesavirahato vā visuddhaṃ.
Or, purified by being free from the eleven defilements.
Hoặc thanh tịnh (visuddhaṃ) vì không có mười một phiền não phụ (upakkilesa).
Yathāha ‘‘vicikicchā cittassa upakkilesoti – iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ, amanasikāro…pe… thinamiddhaṃ, chambhitattaṃ, uppillaṃ, duṭṭhullaṃ, accāraddhavīriyaṃ, atilīnavīriyaṃ, abhijappā, nānattasaññā, atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso’’ti (ma. ni. 3.242) evaṃ vuttehi ekādasahi upakkilesehi anupakkiliṭṭhattā visuddhaṃ.
As it is said: ‘‘Doubt is a defilement of the mind’’ – thus having known that doubt is a defilement of the mind, I abandoned doubt, a defilement of the mind; inattention…*… sloth and torpor, trepidation, elation, stiffness (of mind), over-exertion, excessive laxity (of mind), covetousness, diversity of perception, over-contemplation of forms are defilements of the mind. Thus, being undefiled by these eleven defilements, it is purified.
Như đã nói: “Sự hoài nghi (vicikicchā) là phiền não phụ của tâm – khi biết vậy, tôi đã từ bỏ sự hoài nghi, phiền não phụ của tâm. Sự không tác ý (amanasikāro)…v.v… sự hôn trầm thụy miên (thīnamiddhaṃ), sự run sợ (chambhitattaṃ), sự xao động (uppillaṃ), sự thô tháo (duṭṭhullaṃ), sự tinh tấn quá mức (accāraddhavīriyaṃ), sự tinh tấn quá chùng (atilīnavīriyaṃ), sự khao khát (abhijappā), sự tưởng khác biệt (nānattasaññā), sự quán sát quá mức các sắc pháp (atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ) là phiền não phụ của tâm” (Ma. Ni. 3.242). Như vậy, là thanh tịnh (visuddhaṃ) vì không bị mười một phiền não phụ này làm ô nhiễm.
Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ, maṃsacakkhuṃ vā atikkantattā atikkantamānusakaṃ.
By seeing forms, transcending the human sphere of perception, it is transcending the human; or, because it transcends the physical eye, it is transcending the human.
Vượt lên sự tiếp xúc của con người (manussūpacāraṃ) do thấy sắc pháp, nên vượt trên loài người (atikkantamānusakaṃ); hoặc vượt qua nhục nhãn (maṃsacakkhuṃ), nên vượt trên loài người.
Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena.
With that divine eye, purified and transcending the human.
Với thiên nhãn (dibbena cakkhunā) ấy, thanh tịnh và vượt trên loài người.
Satte passatīti manussamaṃsacakkhunā viya satte passati dakkhati āloketi.
Sees beings means he sees, perceives, and observes beings, just as with the human physical eye.
Thấy các chúng sinh (satte passatī) là thấy, biết, quán sát các chúng sinh như thấy bằng nhục nhãn của con người.
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunāpi daṭṭhuṃ na sakkā.
In this phrase, passing away and being reborn, it is not possible to see at the moment of death or the moment of rebirth, even with the divine eye.
Trong câu “đang chết (cavamāne), đang sinh (upapajjamāne)”, tại thời điểm chết hoặc thời điểm tái sinh, ngay cả với thiên nhãn cũng không thể thấy được.
Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, te cavamānā.
But those who are on the verge of dying, who will pass away now, are meant by 'passing away'.
Tuy nhiên, những ai sắp chết, tức là sắp sửa chết, thì là “đang chết”.
Ye ca gahitapaṭisandhikā sampatinibbattā vā, te upapajjamānāti adhippetā.
And those who have taken rebirth or are already manifest are meant by 'being reborn'.
Và những ai đã thọ sinh (paṭisandhi) hoặc hiện đang sinh, thì được gọi là “đang sinh”.
Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passatīti dasseti.
It shows that he sees such beings passing away and being reborn.
Nó cho thấy rằng vị ấy thấy những chúng sinh như vậy, đang chết và đang sinh.
Hīneti mohanissandayuttattā hīnānaṃ jātikulabhogādīnaṃ vasena hīḷite paribhūte.
Low means despised and scorned in terms of birth, family, wealth, etc., due to being associated with the outcome of delusion.
Thấp kém (hīne) là những kẻ bị khinh miệt, bị coi thường về chủng tộc, dòng dõi, tài sản, v.v., do quả dị thục của si (mohanissandayuttattā).
Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte.
Exalted means the opposite of that, due to being associated with the outcome of non-delusion.
Cao quý (paṇīte) là những kẻ ngược lại, do quả dị thục của phi-si (amohanissandayuttattā).
Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte.
Of fair complexion means endowed with agreeable, lovely, and pleasing complexions, due to being associated with the outcome of non-hatred.
Xinh đẹp (suvaṇṇe) là những kẻ có sắc diện đáng ưa, khả ái, dễ chịu, do quả dị thục của phi-sân (adosanissandayuttattā).
Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhaakantāmanāpavaṇṇayutte.
Of foul complexion means endowed with disagreeable, unlovely, and displeasing complexions, due to being associated with the outcome of hatred.
Xấu xí (dubbaṇṇe) là những kẻ có sắc diện không đáng ưa, không khả ái, không dễ chịu, do quả dị thục của sân (dosanissandayuttattā).
Abhirūpe virūpetipi attho.
The meaning is also 'beautiful and ugly'.
Cũng có nghĩa là đẹp đẽ (abhirūpe) và xấu xí (virūpeti).
Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane.
Fortunate means gone to a good destination, or wealthy and rich due to being associated with the outcome of non-greed.
Cảnh giới an lành (sugate) là đi đến cảnh giới an lành; hoặc giàu có, đại phú, do quả dị thục của phi-tham (alobhanissandayuttattā).
Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapānabhojane.
Unfortunate means gone to a bad destination, or poor and lacking food and drink due to being associated with the outcome of greed.
Cảnh giới khổ (duggate) là đi đến cảnh giới khổ; hoặc nghèo khó, thiếu thốn thức ăn đồ uống, do quả dị thục của tham (lobhanissandayuttattā).
Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate.
Experiencing the results of their deeds means gone to whatever deed they have accumulated, by that deed.
Tùy theo nghiệp đã tạo (yathākammūpage) là đi đến nơi nào tùy theo nghiệp đã tích lũy.
Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ, iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.
Here, the function of the divine eye is stated by the preceding phrases like "passing away," etc., but by this phrase, the function of the knowledge of experiencing the results of deeds is stated.
Ở đây, những từ trước như “đang chết” v.v. nói về chức năng của thiên nhãn, còn cụm từ này nói về chức năng của tuệ tùy nghiệp (yathākammūpagañāṇa).
Tassa ca ñāṇassa ayaṃ uppattikkamo – idha bhikkhu heṭṭhā nirayābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayike satte passati mahantaṃ dukkhaṃ anubhavamāne, idaṃ dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva.
The sequence of the arising of that knowledge is this: here, a bhikkhu, by extending light downwards towards hell, sees beings in hell experiencing great suffering. This seeing is purely the function of the divine eye knowledge.
Trình tự phát sinh của tuệ ấy là: Ở đây, vị Tỳ-kheo tăng cường ánh sáng hướng về địa ngục bên dưới, và thấy các chúng sinh trong địa ngục đang chịu đại khổ. Sự thấy biết này chính là chức năng của thiên nhãn tuệ (dibbacakkhuñāṇakicca).
So ca evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ dukkhaṃ anubhavantī’’ti, athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati.
And he reflects thus: "Having performed what deed do these beings experience this suffering?" Then knowledge with that deed as its object arises for him, saying: "Having performed this named deed."
Vị ấy tác ý như vậy: “Các chúng sinh này đã làm nghiệp gì mà phải chịu khổ như vậy?” Rồi tuệ nhắm vào nghiệp ấy phát sinh nơi vị ấy: “Đã làm nghiệp này.”
Tathā upari devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nandanavanamissakavanaphārusakavanādīsu satte passati dibbasampattiṃ anubhavamāne, idampi dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva.
Likewise, by extending light upwards towards the deva-worlds, he sees beings in the Nandanavana and other mixed and rough forests experiencing divine felicity. This seeing is also purely the function of the divine eye knowledge.
Cũng vậy, vị ấy tăng cường ánh sáng hướng về cõi trời bên trên, và thấy các chúng sinh trong các khu rừng như Nandanavana, Missakavana, Phārusakavana, v.v., đang hưởng thụ các phước báu trời. Sự thấy biết này cũng chính là chức năng của thiên nhãn tuệ.
So evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ sampattiṃ anubhavantī’’ti?
And he reflects thus: "Having performed what deed do these beings experience this felicity?"
Vị ấy tác ý như vậy: “Các chúng sinh này đã làm nghiệp gì mà phải hưởng thụ phước báu này?”
Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati, idaṃ yathākammūpagañāṇaṃ nāma.
Then knowledge with that deed as its object arises for him, saying: "Having performed this named deed." This is called knowledge of experiencing the results of deeds.
Rồi tuệ nhắm vào nghiệp ấy phát sinh nơi vị ấy: “Đã làm nghiệp này.” Đây gọi là tuệ tùy nghiệp (yathākammūpagañāṇa).
Imassa visuṃ parikammaṃ nāma natthi.
There is no separate preparatory work for this.
Không có sự chuẩn bị riêng biệt nào cho tuệ này.
Yathā cimassa, evaṃ anāgataṃsañāṇassapi.
Just as for this, so also for the knowledge of future events.
Cũng như tuệ này, tuệ vị lai (anāgataṃsañāṇa) cũng vậy.
Dibbacakkhupādakāneva hi imāni dibbacakkhunā saheva ijjhanti.
Indeed, these, being based on the divine eye, succeed simultaneously with the divine eye.
Thật vậy, những tuệ này được phát sinh cùng với thiên nhãn, mà thiên nhãn là nền tảng của chúng.
Kāyaduccaritenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Regarding by misconduct in body, etc., what needs to be said is as explained below.
Những gì cần nói về ác hạnh thân (kāyaduccaritenā) v.v. thì đã được nói theo cách thức như đã trình bày ở trước.
Idha vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā.
Here, knowledge refers to the knowledge of the divine eye.
Ở đây, minh (vijjā) là minh thiên nhãn tuệ (dibbacakkhuñāṇavijjā).
Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhicchādikā avijjā.
Ignorance refers to the ignorance that conceals the passing away and rebirth of beings.
Vô minh (avijjā) là vô minh che lấp sự chết và tái sinh của chúng sinh.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách thức đã nói.
Gāthāsu ayaṃ saṅkhepattho – yo yathāvuttaṃ pubbenivāsaṃ aveti avagacchati, vuttanayena pākaṭaṃ katvā jānāti.
In the verses, this is the brief meaning: Whoever comprehends past lives as explained, knows them, having made them manifest as explained.
Trong các bài kệ, đây là ý nghĩa tóm tắt: “Người nào (yo) biết (aveti)” tức là hiểu rõ, biết rõ một cách hiển nhiên theo cách đã nói về túc mạng (pubbenivāsaṃ).
‘‘Yovedī’’tipi pāṭho, yo avedi viditaṃ katvā ṭhitoti attho.
"Yovedī" is also a reading, meaning "whoever knew," having made them known.
Cũng có bản đọc là “Yovedī”, có nghĩa là “người đã biết, đã làm cho rõ ràng”.
Chabbīsatidevalokasaṅkhātaṃ saggaṃ catubbidhaṃ apāyañca vuttanayeneva dibbacakkhunā passati.
He sees the heavens, consisting of the twenty-six deva-worlds, and the fourfold states of woe, by means of the divine eye, as explained.
Vị ấy thấy cõi trời gồm hai mươi sáu cõi trời và bốn cõi ác đạo theo cách đã nói bằng thiên nhãn.
Athoti tato paraṃ jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ nibbānameva vā patto adhigato.
Furthermore, beyond that, having attained Arahantship, which is the destruction of birth, or Nibbāna itself.
Sau đó (atho), sau đó, vị ấy đã đạt được A-la-hán, tức là sự diệt tận các lậu hoặc, hoặc là Niết-bàn.
Tato eva abhiññā abhivisiṭṭhāya maggapaññāya jānitabbaṃ catusaccadhammaṃ jānitvā kiccavosānena vosito niṭṭhānappatto.
Therefore, having understood the Four Noble Truths, which are to be understood by higher knowledge (abhiññā), which is particularly excellent path-wisdom, he is accomplished (vosito), having reached the completion of his task.
Do đó, vị ấy đã hoàn tất (vosito), đạt đến sự hoàn thành công việc, sau khi biết các pháp Tứ Thánh Đế cần được biết bằng tuệ thắng trí (abhiññā), tức là tuệ đạo đặc biệt.
Moneyyadhammasamannāgamena muni, khīṇāsavo yasmā etāhi yathāvuttāhi tīhi vijjāhi samannāgatattā tato tatiyavijjāya sabbathā bāhitapāpattā ca tevijjo brāhmaṇo nāma hoti.
He is a sage (muni) by being endowed with the qualities of sagacity, an Arahant, because he is endowed with these three knowledges (vijjā) as stated, and because he has completely eliminated defilements by the third knowledge, he is called a Tevijja Brahmin.
Vị ấy là bậc ẩn sĩ (muni) do thành tựu các pháp ẩn sĩ (moneyyadhammasamannāgamena), một bậc A-la-hán (khīṇāsavo) vì thành tựu ba minh (tīhi vijjāhi) như đã nói, và nhờ minh thứ ba đã hoàn toàn loại bỏ tội lỗi, nên được gọi là bậc Bà-la-môn Tam Minh (tevijjo brāhmaṇo).
Tasmā tameva ahaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadāmi, aññaṃ pana lapitalāpanaṃ yajuādimantapadānaṃ ajjhāpanaparaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ na vadāmi, tevijjoti taṃ na kathemīti.
Therefore, I call only him a Tevijja Brahmin, but not another who is involved in reciting Yajur-Veda and other mantra verses, a Tevijja Brahmin; I do not call him a Tevijja.
Vì vậy, tôi gọi vị ấy là Bà-la-môn Tam Minh, chứ không gọi kẻ nào chỉ chuyên tụng niệm các câu chú của kinh Vệ-đà v.v. là Bà-la-môn Tam Minh; tôi không nói đó là bậc Tam Minh.