81. Dutiye sakkārenāti sakkārena hetubhūtena, atha vā sakkārenāti sakkārahetunā, sakkārahetukena vā.
81. In the second (sutta), "sakkārena" means by honor as a cause, or "sakkārena" means by the cause of honor, or due to honor.
81. Trong kinh thứ hai, sakkārenā (do sự tôn kính) là do sự tôn kính làm nhân, hoặc sakkārenā là do nhân của sự tôn kính, hoặc do sự tôn kính làm nhân.
Sakkārañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘sakkāraṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, apare yathāsakkāraṃ labhitvā tannimittaṃ mānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti.
Indeed, relying on honor, some individuals here, being evil-wishing and overcome by desire, dwelling in a course of desire, thinking "We will produce honor," engage in various improper and unseemly pursuits, and having passed away from here, are reborn in the lower realms. Others, having obtained honor as desired, fall into heedlessness due to conceit, intoxication, and stinginess concerning it, and having passed away from here, are reborn in the lower realms.
Thật vậy, nương vào sự tôn kính, một số người ở đây có ác dục, bị dục vọng chi phối, đứng trên nền tảng của dục vọng, nghĩ rằng ‘‘chúng ta sẽ tạo ra sự tôn kính’’, rồi thực hiện nhiều hành động bất chính, không phù hợp, và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ. Những người khác, sau khi nhận được sự tôn kính tương xứng, do đó mà rơi vào sự phóng dật bởi ngã mạn, kiêu mạn, xan tham, v.v., và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sakkārena abhibhūtā pariyādinnacittā’’ti.
Concerning which it was said: "overwhelmed by honor, with minds consumed."
Điều này được nói đến trong câu – ‘‘bị sự tôn kính chi phối, tâm bị hủy hoại’’.
Tattha abhibhūtāti ajjhotthaṭā.
There, "abhibhūtā" means completely covered.
Ở đây, abhibhūtā (bị chi phối) là bị lấn át.
Pariyādinnacittāti khepitacittā, icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacittā.
"Pariyādinnacittā" means minds exhausted, wholesome minds brought to an end by a course of desire, conceit, intoxication, and so forth.
Pariyādinnacittā (tâm bị hủy hoại) là tâm bị tiêu diệt, tâm thiện bị tiêu diệt bởi dục vọng, ngã mạn, kiêu mạn, v.v.
Atha vā pariyādinnacittāti parito ādinnacittā, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānāti attho.
Or "pariyādinnacittā" means minds taken from all sides, meaning their mental continuum is seized from all sides by the aforementioned unwholesome portions, so that there is no opportunity for wholesome consciousness to arise.
Hoặc pariyādinnacittā là tâm bị chiếm đoạt hoàn toàn, có nghĩa là dòng tâm bị chiếm đoạt hoàn toàn bởi phần bất thiện như đã nói, đến nỗi không có cơ hội cho tâm thiện phát sinh.
Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena hetunā, asakkārahetukena vā mānādinā.
"Asakkārena" means by dishonor, by disrespect shown to oneself by others as a cause, or due to conceit and so forth caused by dishonor.
Asakkārenā (do sự không tôn kính) là do sự không tôn kính mà người khác đã thực hiện đối với mình bằng cách khinh miệt, hoặc do ngã mạn, v.v., phát sinh từ sự không tôn kính làm nhân.
Sakkārena ca asakkārena cāti kehici pavattitena sakkārena kehici pavattitena asakkārena ca.
By gain and by loss means by gain brought about by some, and by loss brought about by some.
Sakkārena ca asakkārena cā (do sự tôn kính và sự không tôn kính) là do sự tôn kính mà một số người đã thực hiện, và do sự không tôn kính mà một số người đã thực hiện.
Ye hi kehici paṭhamaṃ sakkatā hutvā tehiyeva asārabhāvaṃ ñatvā pacchā asakkatā honti, tādise sandhāya vuttaṃ ‘‘sakkārena ca asakkārena cā’’ti.
Indeed, those who are first honored by some, and then, knowing their worthlessness, are later dishonored by those very same ones—it is with reference to such that "by gain and by loss" is stated.
Thật vậy, những người ban đầu được một số người tôn kính, sau đó bị những người đó không tôn kính khi họ nhận ra sự vô giá trị, thì câu ‘‘sakkārena ca asakkārena cā’’ được nói đến để chỉ những người như vậy.
Gāthāsu ubhayanti ubhayena sakkārena ca asakkārena ca.
In the verses, both means by both, by gain and by loss.
Trong các bài kệ, ubhaya (cả hai) nghĩa là cả hai: sự cung kính và sự bất kính.
Samādhi na vikampatīti na calati, ekaggabhāvena tiṭṭhati.
Concentration does not waver means it does not tremble, it remains in a state of one-pointedness.
Samādhi na vikampatī (thiền định không lay động) nghĩa là không dao động, giữ vững trạng thái nhất tâm.
Kassa pana na calatīti āha ‘‘appamādavihārino’’ti.
For whom does it not waver? He says, "for one who dwells in heedfulness."
Thiền định của ai không lay động? Điều đó được nói là “của người sống không phóng dật.”
Yo pamādakaradhammānaṃ rāgādīnaṃ suṭṭhu pahīnattā appamādavihārī arahā, tassa.
For the Arahant who dwells in heedfulness, because the heedless states like lust have been thoroughly abandoned.
Vị A-la-hán sống không phóng dật, là người đã đoạn trừ hoàn toàn các pháp gây phóng dật như tham ái, v.v., của vị ấy.
So hi lokadhammehi na vikampati.
Indeed, he does not waver due to worldly conditions.
Quả thật, vị ấy không bị lay động bởi các pháp thế gian.
Sukhumadiṭṭhivipassakanti phalasamāpattiatthaṃ sukhumāya diṭṭhiyā paññāya abhiṇhaṃ pavattavipassanattā sukhumadiṭṭhivipassakaṃ.
One who discerns with subtle insight means one who discerns with subtle insight, due to the frequent practice of insight with subtle wisdom for the attainment of fruition concentration.
Sukhumadiṭṭhivipassaka (người quán chiếu với tuệ vi tế) là người thường xuyên thực hành thiền quán với tuệ (paññā) vi tế để đạt đến quả nhập định (phalasamāpatti).
Upādānakkhayārāmanti catunnaṃ upādānānaṃ khayaṃ pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ āramitabbaṃ etassāti upādānakkhayārāmaṃ.
The term " Upādānakkhayārāma" signifies that the fruit of Arahantship, which is the culmination and the extinction of the four clingings, is to be made its object.
Upādānakkhayārāma (người hoan hỷ trong sự diệt tận của các thủ) là người mà quả vị A-la-hán, tức sự diệt tận của bốn thủ (upādāna), là đối tượng đáng hoan hỷ của vị ấy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
82. Tatiye devesūti ṭhapetvā arūpāvacaradeve ceva asaññadeve ca tadaññesu upapattidevesu.
82. In the third discourse, " among devas" refers to devas reborn in other realms, excluding devas of the formless realms and non-percipient devas.
82. Trong kinh thứ ba, giữa các chư thiên (devesu) nghĩa là giữa các chư thiên tái sinh khác, ngoại trừ các chư thiên cõi Vô sắc (arūpāvacaradeva) và các chư thiên Vô tưởng (asaññadeva).
Devasaddāti devānaṃ pītisamudāhārasaddā.
" Devasaddā" refers to the joyful exclamations of devas.
Tiếng chư thiên (devasaddā) là tiếng reo vui của chư thiên.
Niccharantīti aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena pavattanti.
" Niccharantī" means they arise through mutual conversation and dialogue.
Vang lên (niccharantī) nghĩa là vang lên dưới hình thức trò chuyện, đối đáp lẫn nhau.
Samayā samayaṃ upādāyāti samayato samayaṃ paṭicca.
" Samayā samayaṃ upādāyā" means depending on occasion after occasion.
Từ thời điểm này đến thời điểm kia (samayā samayaṃ upādāyā) nghĩa là tùy thuộc vào thời điểm này đến thời điểm kia.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmiṃ kāle ṭhitā te devā taṃ kālaṃ āgamma naṃ passissanti, tato taṃ samayaṃ sampattaṃ āgammāti.
This means: "At whatever time those devas stood, they will see him with reference to that time; then with reference to the arrival of that time."
Điều này có nghĩa là: khi các chư thiên đang ở thời điểm nào đó, họ sẽ thấy vị ấy tùy thuộc vào thời điểm đó, và sau đó tùy thuộc vào việc thời điểm đó đã đến.
‘‘Samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ti ca keci paṭhanti, tesaṃ taṃ taṃ samayaṃ paṭiccāti attho.
Some read " Samayaṃ samayaṃ upādāyā," meaning "depending on this and that occasion."
Và một số người đọc là ‘‘samayaṃ samayaṃ upādāyā’’ (tùy thuộc vào từng thời điểm); đối với họ, nghĩa là tùy thuộc vào từng thời điểm đó.
Yasmiṃ samayeti yadā ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417), ‘‘sambādho gharāvāso’’tiādinā (dī. ni. 1.191; saṃ. ni. 2.154) ca kāmesu gharāvāse ca ādīnavā, tappaṭipakkhato nekkhamme ānisaṃsā ca sudiṭṭhā honti, tasmiṃ samaye.
" Yasmiṃ samaye" refers to the time when the disadvantages of sensual pleasures and household life are clearly seen, as in "sensual pleasures are like a skeleton of bones" and "the household life is confined," and conversely, the advantages of renunciation are clearly seen.
Vào thời điểm nào (yasmiṃ samaye) nghĩa là khi các tai họa trong các dục và đời sống gia đình được thấy rõ, như “các dục giống như bộ xương” và “đời sống gia đình chật hẹp”, v.v., và các lợi ích trong sự xuất gia đối lập với chúng cũng được thấy rõ, vào thời điểm đó.
Tadā hissa ekantena pabbajjāya cittaṃ namati.
For then, his mind inclines absolutely towards going forth.
Khi đó, tâm của vị ấy hoàn toàn hướng về sự xuất gia.
Ariyasāvakoti ariyassa buddhassa bhagavato sāvako, sāvakabhāvaṃ upagantukāmo, ariyasāvako vā avassaṃbhāvī.
" Ariyasāvako" means a disciple of the Noble One, the Buddha, the Blessed One; or one who desires to attain the state of a disciple; or it is an unavoidable Noble Disciple.
Bậc Thánh đệ tử (ariyasāvako) nghĩa là đệ tử của Đức Phật, bậc Thánh; hoặc là người mong muốn trở thành đệ tử, hoặc là bậc Thánh đệ tử chắc chắn sẽ thành tựu.
Antimabhavikaṃ sāvakabodhisattaṃ sandhāya ayamārambho.
This discourse begins by referring to a Bodhisatta disciple who is in his last existence.
Lời khởi đầu này đề cập đến một vị Bồ-tát đệ tử trong kiếp cuối cùng.
Kesamassuṃ ohāretvāti kese ca massuñca ohāretvā apanetvā.
" Kesamassuṃ ohāretvā" means having cut off the hair and beard, having removed them.
Cạo bỏ râu tóc (kesamassuṃ ohāretvā) nghĩa là cạo bỏ râu và tóc.
Kāsāyāni vatthāni acchādetvāti kasāyena rattatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni nivāsetvā ceva pārupitvā ca.
" Kāsāyāni vatthāni acchādetvā" means having put on and wrapped himself in robes dyed with kasāya, which are suitable for those living the holy life.
Mặc y cà sa (kāsāyāni vatthāni acchādetvā) nghĩa là mặc và đắp các y có màu nhuộm bằng vỏ cây (kasāya), là những y thích hợp cho những người sống phạm hạnh.
Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetīti agārasmā gharā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajeyyanti pabbajjāya ceteti pakappeti, pabbajatīti attho.
" Agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetī" means "having gone forth from the home, from the household life, he resolves upon the homeless life of renunciation," which means he goes forth.
Quyết định xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình (agārasmā anagāriyaṃ pabbajjāya cetetī) nghĩa là quyết định, dự định xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình, tức là xuất gia.
Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivaṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyanti ñātabbā.
Here, since activities beneficial to a household, such as farming and trade, are called "household life," and these do not exist in renunciation, renunciation should be understood as the "homeless life."
Ở đây, vì các việc làm có lợi cho gia đình như nông nghiệp, thương mại, v.v., được gọi là agāriya, và những điều đó không có trong sự xuất gia, nên cần hiểu rằng sự xuất gia là anagāriya (không gia đình).
Mārenāti kilesamārena.
" Mārenā" refers to the defilement Māra.
Với Ma vương (Mārena) nghĩa là với phiền não Ma vương (kilesamāra).
Saṅgāmāya cetetīti yujjhanatthāya cittaṃ uppādeti, māraṃ abhivijetuṃ sannayhati.
" Saṅgāmāya cetetī" means he generates the thought for battle; he prepares to conquer Māra.
Quyết định chiến đấu (saṅgāmāya cetetī) nghĩa là phát tâm chiến đấu, chuẩn bị để chiến thắng Ma vương.
Yasmā pana evarūpassa paṭipajjanakapuggalassa devaputtamāropi antarāyāya upakkamati, tasmā tassapi vasena mārenāti ettha devaputtamārenātipi attho veditabbo.
However, since even the Māra of devas intervenes as an obstacle for such a practitioner, the meaning "by the Māra of devas" should also be understood here in " Mārenā."
Tuy nhiên, vì ngay cả Ma vương chư thiên (devaputtamāra) cũng đến để gây chướng ngại cho người thực hành như vậy, nên ở đây, trong cụm từ “với Ma vương”, cũng cần hiểu là với Ma vương chư thiên.
Tassāpi ayaṃ icchāvighātaṃ karissatevāti.
He too will certainly cause an obstruction to this one's wish.
Vị đó cũng sẽ gây trở ngại cho mong muốn này.
Yasmā pana pabbajitadivasato paṭṭhāya khuraggato vā paṭṭhāya sīlāni samādiyanto parisodhento samathavipassanāsu kammaṃ karonto yathārahaṃ tadaṅgappahānavikkhambhanappahānānaṃ vasena kilesamāraṃ paripāteti nāma, na yujjhati nāma sampahārassa abhāvato, tasmā vuttaṃ ‘‘mārena saddhiṃ saṅgāmāya cetetī’’ti.
But from the day of ordination, or from the time of shaving, by undertaking and purifying the precepts, and by performing work in tranquility and insight, one is said to overcome the defilement Māra through momentary and suppressive abandoning, respectively, not to fight, due to the absence of direct confrontation. Therefore, it is said, "he resolves upon battle with Māra."
Tuy nhiên, vì từ ngày xuất gia, hoặc từ khi cạo tóc, người thọ trì và thanh tịnh hóa giới, thực hành thiền định và thiền quán, tùy theo mức độ, được gọi là làm cho phiền não Ma vương suy yếu bằng cách đoạn trừ từng phần và đoạn trừ bằng cách trấn áp, chứ không phải là chiến đấu vì không có sự va chạm, nên đã nói ‘‘quyết định chiến đấu với Ma vương’’.
Sattannanti koṭṭhāsato sattannaṃ, pabhedato pana te sattatiṃsa honti.
" Sattannaṃ" refers to seven categories, but in terms of subdivisions, they are thirty-seven.
Bảy (sattannaṃ) nghĩa là bảy nhóm; nhưng theo phân loại thì chúng có ba mươi bảy.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti.
The four establishments of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, and the Noble Eightfold Path.
Bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, và Bát chánh đạo.
Evaṃ pabhedato sattatiṃsavidhāpi satipaṭṭhānādikoṭṭhāsato satteva hontīti vuttaṃ ‘‘sattanna’’nti.
Thus, even though they are thirty-seven in terms of subdivisions, they are only seven in terms of the categories of the establishments of mindfulness, and so on; hence it is said " sattannaṃ."
Như vậy, dù có ba mươi bảy loại theo phân loại, nhưng theo nhóm niệm xứ, v.v., chúng chỉ có bảy, nên đã nói ‘‘bảy’’.
Bodhipakkhiyānanti bujjhanaṭṭhena bodhīti laddhanāmassa ariyapuggalassa maggañāṇasseva vā pakkhe bhavānaṃ bodhipakkhiyānaṃ, bodhikoṭṭhāsiyānanti attho.
" Bodhipakkhiyānaṃ" means "those that belong to Bodhi," or to the path-knowledge of the Noble One who has attained the name of Bodhi by virtue of awakening; meaning "those that are constituent parts of Bodhi."
Các pháp trợ giác ngộ (Bodhipakkhiyānaṃ) nghĩa là các pháp thuộc về giác ngộ (bodhi), là tên gọi của bậc Thánh nhân theo nghĩa giác ngộ, hoặc là trí tuệ đạo của bậc Thánh nhân; nghĩa là các pháp thuộc về giác ngộ.
‘‘Bodhipakkhikāna’’ntipi pāṭho, bodhipakkhavantānaṃ, bodhipakkhe vā niyuttānanti attho.
Another reading is " Bodhipakkhikānaṃ," meaning "those possessing factors of awakening," or "those engaged in factors of awakening."
Cũng có bản đọc là ‘‘Bodhipakkhikānaṃ’’ (những người có phần giác ngộ), nghĩa là những người có phần giác ngộ, hoặc những người được giao phó vào phần giác ngộ.
Bhāvanānuyogamanuyuttoti vipassanaṃ ussukkāpetvā ariyamaggabhāvanānuyogamanuyutto.
" Bhāvanānuyogamanuyutto" means one who is devoted to the development of the Noble Path by striving in insight.
Đã tận lực thực hành sự tu tập (bhāvanānuyogamanuyutto) nghĩa là đã tận lực thực hành sự tu tập thiền quán và tu tập Thánh đạo.
Vipassanākkhaṇe hi satipaṭṭhānādayo pariyāyena bodhipakkhiyā nāma, maggakkhaṇeyeva pana te nippariyāyena bodhipakkhiyā nāma honti.
Indeed, at the moment of insight, the establishments of mindfulness, and so on, are indirectly factors of awakening, but at the moment of the path itself, they are directly factors of awakening.
Quả thật, vào khoảnh khắc thiền quán, các niệm xứ, v.v., được gọi là các pháp trợ giác ngộ theo nghĩa gián tiếp; nhưng chỉ vào khoảnh khắc đạo, chúng mới được gọi là các pháp trợ giác ngộ theo nghĩa trực tiếp.
Āsavānaṃ khayāti kāmāsavādīnaṃ sabbesaṃ āsavānaṃ khayā.
" Āsavānaṃ khayā" means from the extinction of all āsavas, such as the āsava of sensual desire.
Do sự diệt tận các lậu hoặc (Āsavānaṃ khayā) nghĩa là do sự diệt tận tất cả các lậu hoặc như dục lậu, v.v.
Āsavesu hi khīṇesu sabbe kilesā khīṇāyeva honti.
For when the āsavas are extinguished, all defilements are extinguished.
Quả thật, khi các lậu hoặc đã diệt tận, tất cả các phiền não cũng đã diệt tận.
Tena arahattamaggo vutto hoti.
Thereby, the Arahantship-path is stated.
Điều đó có nghĩa là Thánh đạo A-la-hán đã được nói đến.
Anāsavanti āsavavirahitaṃ.
" Anāsavaṃ" means free from āsavas.
Không lậu hoặc (Anāsavaṃ) nghĩa là không có lậu hoặc.
Cetovimuttiṃ paññāvimuttinti ettha cetovacanena arahattaphalasamādhi, paññāvacanena taṃsampayuttā ca paññā vuttā.
In " Cetovimuttiṃ paññāvimutti," the term "ceto" refers to the concentration of the fruit of Arahantship, and the term "paññā" refers to the wisdom associated with it.
Trong cụm từ Tâm giải thoát và Tuệ giải thoát (Cetovimuttiṃ paññāvimutti), từ “tâm” (ceto) đề cập đến định quả A-la-hán, và từ “tuệ” (paññā) đề cập đến tuệ tương ưng với định đó.
Tattha samādhi rāgato vimuttattā cetovimutti, paññā avijjāya vimuttattā paññāvimuttīti veditabbā.
Therein, concentration is to be understood as cetovimutti because it is liberated from lust, and wisdom as paññāvimutti because it is liberated from ignorance.
Ở đây, định được gọi là tâm giải thoát (cetovimutti) vì giải thoát khỏi tham ái; tuệ được gọi là tuệ giải thoát (paññāvimutti) vì giải thoát khỏi vô minh.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
‘‘Yo hissa, bhikkhave, samādhi, tadassa samādhindriyaṃ.
"That, bhikkhus, which is his concentration, that is his faculty of concentration.
“Này các Tỳ-khưu, định của vị ấy là định căn của vị ấy.
Yā hissa, bhikkhave, paññā, tadassa paññindriyaṃ.
That, bhikkhus, which is his wisdom, that is his faculty of wisdom.
Này các Tỳ-khưu, tuệ của vị ấy là tuệ căn của vị ấy.
Iti kho, bhikkhave, rāgavirāgā cetovimutti, avijjāvirāgā paññāvimuttī’’ti (saṃ. ni. 5.516).
Thus, bhikkhus, liberation of mind is from the fading away of lust, liberation by wisdom is from the fading away of ignorance."
Như vậy, này các Tỳ-khưu, do ly tham mà có tâm giải thoát, do ly vô minh mà có tuệ giải thoát.”
Apicettha samathaphalaṃ cetovimutti, vipassanāphalaṃ paññāvimuttīti veditabbā.
Furthermore, here cetovimutti should be understood as the fruit of tranquility, and paññāvimutti as the fruit of insight.
Hơn nữa, ở đây cần hiểu rằng quả thiền định là tâm giải thoát, quả thiền quán là tuệ giải thoát.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
" Diṭṭheva dhamme" means in this very existence.
Ngay trong hiện tại (Diṭṭheva dhamme) nghĩa là ngay trong kiếp sống này.
Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva abhivisiṭṭhāya paññāya paccakkhaṃ katvā aparappaccayena ñatvā.
" Sayaṃ abhiññā sacchikatvā" means having personally realized through extraordinary wisdom, having known it directly, not through another's teaching.
Tự mình chứng ngộ (Sayaṃ abhiññā sacchikatvā) nghĩa là tự mình thực chứng bằng tuệ siêu việt, biết mà không cần người khác chỉ dẫn.
Upasampajja viharatīti pāpuṇitvā sampādetvā viharati.
" Upasampajja viharatī" means having attained and accomplished, he dwells.
An trú (Upasampajja viharatī) nghĩa là đạt được và thành tựu an trú.
Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatīti māraṃ abhivijinitvā vijitavijayattā tena katasaṅgāmasaṅkhātassa ariyamaggassa sīsabhūtaṃ arahattaphalasamāpattiissariyaṭṭhānaṃ, abhibhavanto āvasati, samāpajjati icceva attho.
" Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatī" means having overcome Māra, and being victorious, he dwells by overpowering the supreme stage of that battle—the Arahantship-fruit-attainment—which means he enters upon it.
Chiến thắng hoàn toàn trận chiến đó và an trú (Tameva saṅgāmasīsaṃ abhivijiya ajjhāvasatī) nghĩa là chiến thắng hoàn toàn Ma vương, và vì đã chiến thắng, vị ấy an trú, chinh phục và đạt được địa vị tối thượng của quả A-la-hán, tức là đỉnh cao của Thánh đạo, được gọi là trận chiến của Ma vương; nghĩa là nhập định.
Ime ca devasaddā diṭṭhasaccesu devesu pavattanti, visesato suddhāvāsadevesūti veditabbaṃ.
And these devas' exclamations arise among devas who have seen the truth, especially among the Suddhāvāsa devas; this should be understood.
Và cần hiểu rằng những tiếng chư thiên này vang lên giữa các chư thiên đã chứng ngộ chân lý, đặc biệt là giữa các chư thiên Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsadeva).
Gāthāsu mahantanti sīlādiguṇamahattena mahantaṃ.
In the verses, " mahantaṃ" means great through virtues such as morality.
Trong các bài kệ, vĩ đại (mahantaṃ) nghĩa là vĩ đại về các đức tính như giới, v.v.
Vītasāradanti sārajjakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena vigatasārajjaṃ apagatamaṅkubhāvaṃ.
" Vītasāradaṃ" means free from tarnish, free from bashfulness, due to the absence of defilements that cause tarnish.
Không còn phiền muộn (Vītasāradaṃ) nghĩa là không còn phiền muộn, không còn sự bối rối, do không còn các phiền não gây phiền muộn.
Purisājaññāti assādīsu assājānīyādayo viya purisesu ājānīyabhūtā uttamapurisā.
" Purisājaññā" means noble men, supreme among men, like thoroughbreds among horses.
Bậc trượng phu cao quý (Purisājaññā) nghĩa là những bậc tối thượng trong loài người, giống như những con ngựa thuần chủng trong loài ngựa.
Dujjayamajjhabhūti pacurajanehi jetuṃ asakkuṇeyyaṃ kilesavāhiniṃ abhibhavi ajjhotthari.
" Dujjayamajjhabhū" means he overpowered and overwhelmed the army of defilements, which is difficult for many people to conquer.
Chiến thắng đội quân khó thắng (Dujjayamajjhabhū) nghĩa là đã chiến thắng, đã chinh phục đội quân phiền não mà nhiều người khó có thể chiến thắng.
‘‘Ajjayī’’tipi paṭhanti, ajinīti attho.
Some read " Ajjayī," meaning he conquered.
Cũng có bản đọc là ‘‘Ajjayī’’, nghĩa là đã chiến thắng.
Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvaranti lokattayābhibyāpanato diyaḍḍhasahassādivibhāgato ca vipulattā aññehi āvarituṃ paṭisedhetuṃ asakkuṇeyyattā ca anāvaraṃ, maccuno mārassa senaṃ vimokkhena ariyamaggena jetvā yo tvaṃ dujjayaṃ ajayi, tassa namo, te purisājaññāti sambandho.
" Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvaraṃ" is connected as follows: "O you noble man, to whom be homage, you who conquered the unhindered army of Māra, death, by liberation, that army being vast due to its pervading the three worlds and its divisions into a thousand and a half, and being unhindered because it is impossible for others to ward off or resist it."
Đã chiến thắng quân đội của Tử thần, bằng sự giải thoát không bị ngăn che (Jetvāna maccuno senaṃ, vimokkhena anāvara) nghĩa là không bị ngăn che vì sự bao trùm ba cõi và sự rộng lớn với các phần như một rưỡi ngàn, v.v., và vì người khác không thể ngăn cản, cấm đoán; liên kết với câu: “Vị nào đã chiến thắng đội quân của Tử thần bằng sự giải thoát, vị ấy đã chiến thắng điều khó thắng, kính lễ bậc trượng phu cao quý đó”.
Itīti vuttappakārena.
" Iti" means in the manner stated.
Như vậy (Itī) nghĩa là theo cách đã nói.
Hi-iti nipātamattaṃ.
" Hi" is merely a particle.
Hi là một từ ngữ không có nghĩa.
Etaṃ pattamānasaṃ adhigatārahattaṃ khīṇāsavaṃ devatā namassantīti vuttamevatthaṃ nigamanavasena dasseti.
This reiterates the meaning already stated, in conclusion: " Devas pay homage" to the one " who has attained his mind's goal," the Arahant, the one whose āsavas are extinguished.
Điều này cho thấy ý nghĩa đã nói, rằng chư thiên kính lễ (devatā namassantī) vị có tâm đã đạt được (pattamānasaṃ), vị A-la-hán đã chứng đắc, vị lậu hoặc đã tận, như một lời kết luận.
Atha vā itīti iminā kāraṇena.
Or alternatively, by this reason of "iti".
Hoặc là, như vậy (itī) nghĩa là vì lý do này.
Kiṃ pana etaṃ kāraṇaṃ?
What then is this reason?
Vậy lý do này là gì?
Namucisenāvijayena pattamānasattaṃ.
The honored state attained through the victory over Namuci's army.
Là việc đã đạt được tâm giải thoát do chiến thắng quân đội của Namuci.
Iminā kāraṇena taṃ devatā namassantīti attho.
The meaning is that for this reason, the deities worship him.
Nghĩa là, vì lý do này, chư thiên kính lễ vị ấy.
Idāni taṃ kāraṇaṃ phalato dassetuṃ ‘‘tañhi tassa na passanti, yena maccuvasaṃ vaje’’ti vuttaṃ.
Now, to show that reason in terms of its result, it was said: "For they do not see that in him, by which he might come under the sway of death."
Bây giờ, để chỉ ra lý do đó từ kết quả, đã nói: ‘‘Họ không thấy điều đó của vị ấy, nhờ đó vị ấy sẽ rơi vào quyền lực của Tử thần’’.
Tassattho – yasmā tassa purisājaññassa paṇidhāya gavesantāpi devā aṇumattampi taṃ kāraṇaṃ na passanti, yena so maccuno maraṇassa vasaṃ vaje upagaccheyya.
Its meaning is: because even deities, searching with aspiration, do not see even the slightest reason in that thoroughbred man by which he might come under the sway of death, or succumb to death.
Ý nghĩa của câu đó là: Vì các vị trời, dù có tìm kiếm với sự chú tâm, cũng không thấy một chút lý do nào khiến bậc trượng phu ấy phải rơi vào quyền lực của tử thần, tức là cái chết.
Tasmā taṃ visuddhidevā namassantīti.
Therefore, those pure deities worship him.
Do đó, các vị trời thanh tịnh (Visuddhidevā) đảnh lễ Ngài.
83. Catutthe yadāti yasmiṃ kāle.
83. In the fourth*, " yadā" means at which time.
83. Trong bài kinh thứ tư, yadā có nghĩa là vào thời điểm nào.
Devoti upapattidevo.
" Devo" means a deva by rebirth.
Devo có nghĩa là vị trời do tái sinh (upapattidevo).
Tayo hi devā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevāti.
There are three kinds of devas: conventional devas, devas by rebirth, and pure devas.
Có ba loại chư thiên: chư thiên ước lệ (sammutidevā), chư thiên tái sinh (upapattidevā), chư thiên thanh tịnh (visuddhidevā).
Tesu sammutidevā nāma rājāno khattiyā.
Among them, " sammutidevā" (conventional devas) are kings and khattiyas.
Trong số đó, chư thiên ước lệ là các vị vua, dòng Sát-đế-lợi.
Upapattidevā nāma cātumahārājikato paṭṭhāya taduparidevā.
" Upapattidevā" (devas by rebirth) are devas from the Cātumahārājika realm upwards.
Chư thiên tái sinh là các vị trời từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên.
Visuddhidevā nāma khīṇāsavā.
" Visuddhidevā" (pure devas) are Arahants.
Chư thiên thanh tịnh là các bậc A-la-hán (khīṇāsavā).
Idha pana kāmāvacaradevo adhippeto.
Here, however, a kāmāvacara deva is intended.
Ở đây, vị trời dục giới được đề cập.
Tena vuttaṃ ‘‘devoti upapattidevo’’ti.
Therefore, it was said: "deva means a deva by rebirth."
Do đó, đã nói rằng ‘‘devo là vị trời do tái sinh’’.
Devakāyāti devasamūhato, devaṭṭhānato vā, devalokatoti attho.
" Devakāyā" means from the assembly of devas, or from the deva realm, or from the deva world.
Devakāyā có nghĩa là từ cộng đồng chư thiên, hoặc từ cảnh giới chư thiên, tức là từ cõi trời.
Samūhanivāsavācako hi ayaṃ kāyasaddo.
Indeed, this word kāya denotes a collection or an abode.
Thật vậy, từ kāya này có nghĩa là cộng đồng hoặc nơi cư trú.
Cavanadhammoti maraṇadhammo, āyukkhayena vā puññakkhayena vā upaṭṭhitamaraṇoti attho.
" Cavanadhammo" means one whose nature is to fall, one whose nature is death, or one whose death is impending due to the exhaustion of life span or the exhaustion of merit.
Cavanadhammo có nghĩa là pháp chết, tức là cái chết hiện hữu do hết tuổi thọ hoặc hết phước báo.
Kacchehi sedā muccantīti suparisuddhajātimaṇi viya susikkhitasippācariyaracitasuvaṇṇapaṭimā viya ca pubbe sedamalajallikārahitasarīrassa tasmiṃ khaṇe ubhohi kacchehi sedadhārā sandanti paggharanti.
" Kacchehi sedā muccanti" means that at that moment, streams of sweat flow and trickle from both armpits of his body, which previously was free from sweat, impurities, and grime, like a perfectly pure gem or a golden statue crafted by a highly skilled master artisan.
Kacchehi sedā muccantī có nghĩa là mồ hôi chảy ra từ cả hai nách của vị ấy, người mà trước đây thân thể thanh tịnh không có mồ hôi, dơ bẩn hay cáu bẩn, như một viên ngọc quý tinh khiết hoặc một bức tượng vàng được chế tác bởi một nghệ nhân lành nghề.
Na kevalañca kacchehiyeva, sakalasarīratopi panassa sedajalakaṇṇikā muccatiyeva, yena āmuttamuttājālagavacchito viya tassa kāyo hoti.
And not only from the armpits, but indeed droplets of sweat are released from his entire body, so that his body becomes like a net adorned with pearls.
Không chỉ từ nách, mà những giọt mồ hôi cũng tiết ra từ toàn thân của vị ấy, khiến thân thể vị ấy như thể được bao phủ bởi một mạng lưới ngọc trai.
Kāye dubbaṇṇiyaṃ okkamatīti pubbe paṭisandhito paṭṭhāya yathānubhāvaṃ ekayojanaṃ dviyojanaṃ yāva dvādasayojanamattampi padesaṃ ābhāya pharitvā vijjotamāno kāyo hoti khaṇḍiccapāliccādivirahito, na sītaṃ na uṇhaṃ upaghātakaṃ, devadhītā soḷasavassuddesikā viya hoti, devaputto vīsativassuddesiko viya, taṃ khaṇaṃyeva nippabhe nitteje kāye virūpabhāvo anupavisati saṇṭhāti.
" Kāye dubbaṇṇiyaṃ okkamati" means that previously, from the moment of rebirth, his body, which shone and glowed, pervading an area of one, two, or even twelve yojanas according to its power, was free from flaws and blemishes, and unaffected by cold or heat, appearing like a sixteen-year-old deva maiden or a twenty-year-old deva son; at that very moment, an unlovely state, dull and lusterless, enters and establishes itself in his body.
Kāye dubbaṇṇiyaṃ okkamatī có nghĩa là thân thể của vị ấy, mà trước đây, từ khi tái sinh, đã tỏa sáng rực rỡ, chiếu rọi một vùng xa đến một yojana, hai yojana, thậm chí mười hai yojana tùy theo uy lực, không có vết sứt mẻ hay bạc màu, không bị lạnh hay nóng làm hại, giống như một thiên nữ mười sáu tuổi hoặc một thiên tử hai mươi tuổi, ngay lập tức trở nên xấu xí, mất đi vẻ rực rỡ và uy lực.
Sake devo devāsane nābhiramatīti attano accharāgaṇehi saddhiṃ kīḷanaparicaraṇakadibbāsane na ramati, na cittassādaṃ labhati.
" Sake devo devāsane nābhiramati" means that the deva does not delight in his own divine couch, where he used to play and associate with his retinue of Apsaras; he finds no joy in his mind.
Sake devo devāsane nābhiramatī có nghĩa là vị trời không còn vui thích trên ngai trời của mình, nơi vị ấy vui đùa và được hầu hạ cùng với các tiên nữ của mình, không còn tìm thấy sự hài lòng trong tâm.
Tassa kira manussagaṇanāya sattahi divasehi maraṇaṃ bhavissatīti imāni pubbanimittāni pātubhavanti.
Indeed, these forewarnings appear to him when his death is to occur in seven human days.
Người ta nói rằng những tướng báo trước này xuất hiện khi vị ấy sắp chết trong bảy ngày theo cách tính của loài người.
So tesaṃ uppattiyā ‘‘evarūpāya nāma sampattiyā vinā bhavissāmī’’ti balavasokābhibhūto hoti.
Upon their appearance, he becomes overwhelmed by intense sorrow, thinking, "I will be without such prosperity!"
Khi những tướng này xuất hiện, vị ấy bị nỗi buồn mãnh liệt xâm chiếm, nghĩ rằng: ‘‘Ta sẽ mất đi sự sung túc như thế này’’.
Tenassa kāye mahāpariḷāho uppajjati, tena sabbato gattehi sedā muccanti.
Then great anguish arises in his body, and therefore sweat is released from all his limbs.
Do đó, một sự nóng bức lớn khởi lên trong thân thể vị ấy, và mồ hôi tiết ra từ khắp các chi.
Cirataraṃ kālaṃ aparicitadukkho taṃ adhivāsetuṃ asakkonto ekacco ‘‘dayhāmi dayhāmī’’ti kandanto paridevanto katthaci assādaṃ alabhanto vijappanto vilapanto tahiṃ tahiṃ āhiṇḍati.
Having been unfamiliar with suffering for a long time, and being unable to endure it, one sometimes wanders hither and thither, crying "I burn! I burn!" lamenting, finding no pleasure anywhere, bewildered and distressed.
Vì đã lâu không quen với khổ đau, một số vị không thể chịu đựng được, la lên ‘‘Ta đang cháy! Ta đang cháy!’’ và than khóc, không tìm thấy niềm vui ở bất cứ đâu, họ đi lang thang đây đó, rên rỉ và than vãn.
Ekacco satiṃ upaṭṭhapetvā kāyavācāhi vikāraṃ akarontopi piyavippayogadukkhaṃ asahanto vihaññamāno vicarati.
Another, even if he establishes mindfulness and commits no impropriety with body or speech, still wanders, tormented and unable to bear the suffering of separation from loved ones.
Một số vị khác, dù thiết lập chánh niệm và không biểu lộ sự biến đổi bằng thân khẩu, vẫn đau khổ và đi lang thang vì không thể chịu đựng được nỗi đau của sự chia ly với người thân yêu.
Imāni pana pubbanimittāni yathā loke mahāpuññānaṃ rājarājamahāmattādīnaṃyeva ukkāpātabhūmicālacandaggāhādīni nimittāni paññāyanti, na sabbesaṃ; evameva mahesakkhadevānaṃyeva paññāyati.
However, these forewarnings, just as in the human world, signs like falling meteors, earthquakes, and lunar eclipses are known only to persons of great merit such as kings, high ministers, and so on, and not to everyone; similarly, they are known only to devas of great power.
Tuy nhiên, những tướng báo trước này, giống như trong thế gian, chỉ xuất hiện đối với những người có đại phước báo như vua chúa, đại thần, v.v., dưới dạng sao băng rơi, động đất, nhật thực, nguyệt thực, v.v., chứ không phải tất cả; cũng vậy, chúng chỉ xuất hiện đối với những vị trời có đại uy lực.
Uppannāni ca tāni ‘‘imāni maraṇassa pubbanimittāni nāmā’’ti keci devā jānanti, na sabbe.
And when they arise, some devas know that "these are called forewarnings of death," but not all.
Và khi chúng xuất hiện, một số vị trời biết rằng ‘‘đây là những tướng báo trước của cái chết’’, chứ không phải tất cả.
Tattha yo mandena kusalakammena nibbatto, so ‘‘idāni ko jānāti, ‘kuhiṃ nibbattissāmī’’’ti bhāyati.
Among them, one reborn with meager wholesome kamma fears, "Who knows where I shall be reborn now?"
Trong số đó, vị nào tái sinh do nghiệp thiện yếu kém thì sợ hãi: ‘‘Bây giờ ai biết được ta sẽ tái sinh ở đâu?’’
Yo pana mahāpuñño, so ‘‘bahuṃ mayā dānaṃ dinnaṃ, sīlaṃ rakkhitaṃ, puññaṃ upacitaṃ, ito cutassa me sugatiyeva pāṭikaṅkhā’’ti na bhāyati na vikampati.
But one with great merit does not fear or tremble, thinking, "Much charity have I given, morality have I guarded, merit have I accumulated; for me, after falling from here, a good destination alone is to be expected."
Còn vị nào có đại phước báo thì không sợ hãi, không run rẩy, nghĩ rằng: ‘‘Ta đã bố thí nhiều, giữ giới, tích lũy công đức; sau khi chết từ đây, ta chắc chắn sẽ có một cõi thiện thú’’.
Evaṃ upaṭṭhitapubbanimittaṃ pana taṃ gahetvā devatā nandanavanaṃ pavesenti sabbadevalokesu nandanavanaṃ atthiyeva.
Having taken such a deva for whom forewarnings have arisen, the deities lead him into the Nandanavana; there is indeed a Nandanavana in all deva worlds.
Sau khi nhận ra vị trời có tướng báo trước đã xuất hiện như vậy, các vị trời đưa vị ấy vào vườn Nandana; thật vậy, trong tất cả các cõi trời đều có vườn Nandana.
Tīhi vācāhi anumodentīti idāni vuccamānehi tīhi vacanehi anumodenti, modaṃ pamodaṃ uppādenti, assāsenti, abhivadanavasena vā taṃkhaṇānurūpaṃ pamodaṃ karonti.
" Tīhi vācāhi anumodenti" means they rejoice with, generate joy and delight, comfort, or express appropriate approval with the three words now to be spoken.
Tīhi vācāhi anumodentī có nghĩa là họ hoan hỷ bằng ba lời nói sắp được nói ra, họ tạo ra niềm vui, sự hân hoan, họ an ủi, hoặc họ bày tỏ sự hoan hỷ phù hợp với thời điểm đó bằng cách chào hỏi.
Keci pana ‘‘anumodentī’’ti padassa ‘‘ovadantī’’ti vadanti.
However, some interpret "anumodenti" as "they admonish."
Một số người lại nói rằng từ ‘‘anumodentī’’ có nghĩa là ‘‘khuyên răn’’ (ovadantī).
Itoti devalokato.
" Ito" means from the deva world.
Ito có nghĩa là từ cõi trời.
Bhoti ālapanaṃ.
" Bho" is an address.
Bho là tiếng gọi.
Sugatinti sundaragatiṃ, manussalokaṃ sandhāya vadanti.
" Sugatiṃ" means a good destination; they speak referring to the human world.
Sugatiṃ có nghĩa là cõi thiện thú, họ nói đến cõi người.
Gacchāti paṭisandhiggahaṇavasena upehi.
" Gacchā" means go, in the sense of attaining rebirth.
Gacchā có nghĩa là hãy đi đến, theo cách tái sinh.
Evaṃ vutteti evaṃ tadā tehi devehi tassa ‘‘ito bho sugatiṃ gacchā’’tiādinā vattabbavacane bhagavatā vutte aññataro nāmagottena apākaṭo tassaṃ parisāyaṃ nisinno anusandhikusalo eko bhikkhu ‘‘ete sugatiādayo bhagavatā avisesato vuttā avibhūtā, handa te vibhūtatare kārāpessāmī’’ti etaṃ ‘‘kiṃnu kho, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
" Evaṃ vutte" means when the Blessed One had thus spoken the words to be said by those devas to him, such as "Go to a good destination from here, Sir," a certain bhikkhu, whose name and lineage were not revealed, seated in that assembly, skilled in connecting the context, said these words: "What, indeed, Venerable Sir," thinking, "These good destinations and so forth, spoken by the Blessed One, are not specified, not made clear; let me have them made clearer."
Evaṃ vutte có nghĩa là khi Đức Thế Tôn nói những lời như vậy, tức là những lời mà các vị trời đã nói với vị ấy: ‘‘Này bạn, hãy đi đến thiện thú từ đây’’, một vị tỳ khưu không rõ tên và dòng họ, ngồi trong hội chúng đó, là người thiện xảo trong việc kết nối các ý nghĩa, nghĩ rằng: ‘‘Những lời như ‘thiện thú’ này đã được Đức Thế Tôn nói một cách tổng quát, chưa được làm rõ; ta hãy làm cho chúng rõ ràng hơn’’, và đã nói những lời như ‘‘Bạch Thế Tôn, điều gì vậy?’’
Saddhādiguṇavisesapaṭilābhakāraṇato devūpapattihetuto ca manussattaṃ devānaṃ abhisammatanti āha ‘‘manussattaṃ kho bhikkhu devānaṃ sugatigamanasaṅkhāta’’nti.
And he said, " Manussattaṃ kho bhikkhu devānaṃ sugatigamanasaṅkhātaṃ" ("Indeed, bhikkhu, humanity is deemed by devas as a good destination"), because the attainment of humanity is a cause for the acquisition of special qualities like faith, and is a condition for rebirth among devas.
Do là nguyên nhân đạt được những phẩm chất đặc biệt như đức tin, và là nguyên nhân tái sinh làm trời, nên địa vị con người được chư thiên chấp nhận, vì vậy Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này tỳ khưu, địa vị con người được chư thiên gọi là sự đi đến thiện thú’’.
Sugatigamanasaṅkhātanti ‘‘sugatigamana’’nti sammā kathitaṃ, vaṇṇitaṃ thomitanti attho.
" Sugatigamanasaṅkhāta" means "sugatigamana" (a good destination) is well spoken, praised, extolled.
Sugatigamanasaṅkhātaṃ có nghĩa là ‘‘sugatigamana’’ được nói đúng đắn, được ca ngợi, được tán dương.
Yaṃ manussabhūtoti ettha yanti kiriyāparāmasanaṃ, tena paṭilabhatīti ettha paṭilabhanakiriyā āmasīyati, yo saddhāpaṭilābhoti attho.
In " Yaṃ manussabhūto," the word " yaṃ" refers to an action; by it, the action of "paṭilabhati" (attains) is referred to, meaning the attainment of faith.
Trong câu Yaṃ manussabhūto, yaṃ là sự liên kết với hành động; do đó, hành động ‘‘đạt được’’ trong paṭilabhatī được đề cập đến, có nghĩa là sự đạt được đức tin.
Manussabhūtoti manussesu uppanno, manussabhāvaṃ vā patto.
" Manussabhūto" means born among humans, or having attained human existence.
Manussabhūto có nghĩa là sinh ra trong loài người, hoặc đạt được trạng thái con người.
Yasmā devaloke uppannānaṃ tathāgatassa dhammadesanā yebhuyyena dullabhā savanāya, na tathā manussānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘manussabhūto’’ti.
Because for those born in the deva world, the teaching of the Dhamma by the Tathāgata is mostly difficult to hear, not so for humans; therefore it was said, "manussabhūto."
Vì đối với những vị sinh ra ở cõi trời, việc nghe pháp của Đức Như Lai thường rất khó, không như loài người, nên đã nói ‘‘manussabhūto’’.
Tathāgatappavedite dhammavinayeti tathāgatena bhagavatā desite sikkhattayasaṅgahe sāsane.
" Tathāgatappavedite dhammavinaye" means in the Dispensation taught by the Blessed One, the Tathāgata, which comprises the three trainings.
Tathāgatappavedite dhammavinaye có nghĩa là trong giáo pháp được Đức Thế Tôn, bậc Như Lai, thuyết giảng, bao gồm ba học pháp (giới, định, tuệ).
Tañhi dhammato anapetattā dhammo ca, āsayānurūpaṃ vineyyānaṃ vinayanato vinayo cāti dhammavinayo, upanissayasampattiyā vā dhammato anapetattā dhammaṃ apparajakkhajātikaṃ vinetīti dhammavinayo.
Because it does not deviate from the Dhamma, it is Dhamma; and because it disciplines those to be disciplined according to their inclinations, it is Vinaya. Thus, Dhamma-Vinaya. Or because, due to the perfection of supporting conditions, it does not deviate from the Dhamma, it disciplines those of lesser defilements, hence Dhamma-Vinaya.
Thật vậy, giáo pháp đó là Dhamma vì không sai khác với Dhamma, và là Vinaya vì giáo hóa những người đáng được giáo hóa phù hợp với khuynh hướng của họ; hoặc là Dhamma-Vinaya vì không sai khác với Dhamma do sự viên mãn của các duyên hỗ trợ, và giáo hóa những người có ít bụi trần.
Dhammeneva vā vinayo, na daṇḍasatthehīti dhammavinayo, dhammayutto vā vinayoti dhammavinayo, dhammāya vā saha maggaphalanibbānāya vinayoti dhammavinayo, mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādidhammato vā pavatto vinayoti dhammavinayo.
Or it is Vinaya solely through Dhamma, not through punishments or weapons, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya endowed with Dhamma, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya accompanied by Dhamma, leading to the paths, fruits, and Nibbāna, hence Dhamma-Vinaya. Or it is Vinaya that proceeds from the Dhamma of great compassion, omniscience, and so forth, hence Dhamma-Vinaya.
Hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya bằng Dhamma, không phải bằng hình phạt; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya phù hợp với Dhamma; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya cùng với Dhamma, tức là đạo, quả và Niết Bàn; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya phát xuất từ Dhamma như đại bi, toàn tri, v.v.
Dhammo vā bhagavā dhammabhūto dhammakāyo dhammassāmī, tassa dhammassa vinayo, na takkiyānanti dhammavinayo, dhamme vā maggaphale nipphādetabbavisayabhūte vā pavatto vinayoti dhammavinayoti vuccati.
Or the Blessed One is the Dhamma, having become Dhamma, having the Dhamma-body, the master of Dhamma; this is the Vinaya of that Dhamma, not of speculative reasoners, hence Dhamma-Vinaya. Or it is called Dhamma-Vinaya because it is Vinaya that operates in the Dhamma, which is the domain to be achieved through the paths and fruits.
Hoặc là Dhamma-Vinaya vì Đức Thế Tôn là Dhamma, là Pháp thân, là chủ của Dhamma, và đây là Vinaya của Dhamma đó, không phải của những người suy luận; hoặc là Dhamma-Vinaya vì là Vinaya diễn ra trong Dhamma, tức là đối tượng cần được thành tựu là đạo quả, hoặc trong đối tượng cần được thành tựu.
Tasmiṃ dhammavinaye.
In that Dhamma-Vinaya.
Trong Dhamma-Vinaya đó.
Saddhaṃ paṭilabhatīti ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā saddhaṃ uppādeti.
Gains faith means one generates faith with the thought, "Well-proclaimed is the Dhamma by the Blessed One," and so on.
Saddhaṃ paṭilabhatī có nghĩa là phát khởi đức tin, như ‘‘Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng là khéo nói’’.
Saddho hi imasmiṃ dhammavinaye yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthe ārādhessati.
For indeed, one who, being faithful, practices in this Dhamma-Vinaya as instructed will realize the happiness pertaining to this life, to the next, and the ultimate goal.
Thật vậy, người có đức tin, khi thực hành theo lời dạy trong Dhamma-Vinaya này, sẽ đạt được những lợi ích tối thượng trong hiện tại và vị lai.
Suladdhalābhasaṅkhātanti ettha yathā hiraññasuvaṇṇakhettavatthādilābho sattānaṃ upabhogasukhaṃ āvahati, khuppipāsādidukkhaṃ paṭibāhati, dhanadāliddiyaṃ vūpasameti, muttādiratanapaṭilābhahetu hoti, lokasantatiñca āvahati; evaṃ lokiyalokuttarā saddhāpi yathāsambhavaṃ lokiyalokuttaraṃ vipākasukhamāvahati, saddhādhurena paṭipannānaṃ jātijarādidukkhaṃ paṭibāhati, guṇadāliddiyaṃ vūpasameti, satisambojjhaṅgādiratanapaṭilābhahetu hoti, lokasantatiñca āvahati.
Here, termed a well-gained acquisition: just as the acquisition of gold, silver, fields, and land brings happiness of enjoyment to beings, wards off suffering like hunger and thirst, alleviates poverty, becomes a cause for the acquisition of gems like pearls, and brings about the continuation of the world; so too, mundane and supramundane faith, as appropriate, brings about mundane and supramundane resultant happiness, wards off suffering like birth and old age for those who practice with faith as their guide, alleviates the poverty of virtues, becomes a cause for the acquisition of gems like mindfulness and the bojjhaṅgas, and brings about the continuation of the world.
Trong câu “Suladdhalābhasaṅkhāta” (được gọi là sự lợi đắc tốt lành), cũng như sự lợi đắc vàng bạc, ruộng đất, v.v., mang lại hạnh phúc hưởng thụ cho chúng sinh, đẩy lùi khổ đau như đói khát, xoa dịu sự nghèo nàn về tài sản, là nhân để đạt được các châu báu như ngọc trai, v.v., và mang lại sự liên tục trong thế gian; tương tự, tín (saddhā) thuộc thế gian và siêu thế cũng mang lại hạnh phúc quả báo thế gian và siêu thế tùy theo khả năng, đẩy lùi khổ đau như sinh, già, v.v., cho những người thực hành với tín là chủ đạo, xoa dịu sự nghèo nàn về các công đức, là nhân để đạt được các châu báu như niệm giác chi (satisambojjhaṅga), v.v., và mang lại sự liên tục trong thế gian.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Evaṃ saddhāpaṭilābhassa suladdhalābhatā veditabbā.
Thus, the acquisition of faith should be understood as a well-gained acquisition.
Như vậy, sự đạt được tín phải được hiểu là sự lợi đắc tốt lành.
Yasmā panāyaṃ saddhāpaṭilābho anugāmiko anaññasādhāraṇo sabbasampattihetu, lokiyassa ca hiraññasuvaṇṇādidhanalābhassa kāraṇaṃ.
Moreover, since this acquisition of faith is consequent, not shared by others, and the cause of all attainments, it is also the cause of the acquisition of mundane wealth like gold and silver.
Và bởi vì sự đạt được tín này là tùy hành, không ai khác chia sẻ được, là nhân của mọi sự thành tựu, và là nguyên nhân của sự lợi đắc tài sản thế gian như vàng bạc, v.v.
Saddhoyeva hi dānādīni puññāni katvā uḷāruḷāravittūpakaraṇāni adhigacchati, tehi ca attano paresañca atthameva sampādeti.
For it is the faithful person who, having performed merits such as giving, acquires magnificent and ample resources, and thereby accomplishes his own and others' welfare.
Chính người có tín đã thực hành các công đức như bố thí, v.v., và đạt được những tài sản và phương tiện thù thắng, và với những điều đó, người ấy hoàn thành lợi ích cho bản thân và cho người khác.
Assaddhassa pana tāni anatthāvahāni honti, idha ceva samparāye cāti, evampi saddhāya suladdhalābhatā veditabbā.
However, for the faithless, these lead to harm, both in this life and the next. Thus, in this way too, faith's being a well-gained acquisition should be understood.
Tuy nhiên, đối với người không có tín, những điều đó lại mang đến tai họa, cả ở đời này và đời sau; như vậy, sự lợi đắc tốt lành của tín cũng phải được hiểu.
Tathā hi –
And so it is:
Thật vậy:
Idāni yāya saddhāya sāsane kusaladhammesu suppatiṭṭhito nāma hoti niyāmokkantiyā, taṃ saddhaṃ dassetuṃ ‘‘sā kho panassā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the kind of faith by which one becomes well-established in wholesome states in the Dispensation, leading to the assurance of emancipation, "And that faith of his..." and so on, is said.
Bây giờ, để chỉ ra loại tín mà nhờ đó người ta được an lập vững chắc trong các thiện pháp trong giáo pháp, với sự nhập vào chánh định (niyāmokkantiyā), nên câu “sā kho panassā” (tín ấy của người ấy) v.v., đã được nói.
Tattha assāti imassa bhaveyyāti attho.
Here, of his means "may it be."
Ở đây, assā (của người ấy) có nghĩa là “nên có”.
Niviṭṭhāti abhiniviṭṭhā cittasantānaṃ anupaviṭṭhā.
Engrained means firmly rooted, penetrated into the stream of consciousness.
Niviṭṭhā (đã an trú) có nghĩa là đã thâm nhập, đã đi vào dòng tâm thức.
Mūlajātāti jātamūlā.
Rooted means having taken root.
Mūlajātā (đã sinh gốc rễ) có nghĩa là đã có gốc rễ sinh ra.
Kiṃ pana saddhāya mūlaṃ nāma?
What, then, is the root of faith?
Vậy cái gì là gốc rễ của tín?
Saddheyyavatthusmiṃ okappanahetubhūto upāyamanasikāro.
It is the appropriate attention (yonisomanasikāra) that serves as the cause for firmly establishing the mind in the object of faith.
Đó là sự tác ý đúng đắn (upāyamanasikāra) là nhân của sự tin tưởng vào đối tượng đáng tin.
Apica sappurisasevanā saddhammassavanaṃ yonisomanasikāro dhammānudhammappaṭipattīti cattāri sotāpattiyaṅgāni mūlāni veditabbāni.
Moreover, the four factors of stream-entry—associating with good people, listening to the true Dhamma, appropriate attention, and practicing in accordance with the Dhamma—should be understood as the roots.
Hơn nữa, bốn chi phần của quả Dự Lưu (sotāpattiyaṅga) – thân cận bậc thiện trí, nghe chánh pháp, tác ý đúng đắn, và thực hành tùy pháp – phải được hiểu là những gốc rễ.
Patiṭṭhitāti ariyamaggādhigamena kenaci akampanīyabhāvena avaṭṭhitā.
Established means unshakeable due to the attainment of the noble path, having settled firmly.
Patiṭṭhitā (đã an lập) có nghĩa là đã vững chắc, không thể lay chuyển bởi bất cứ ai thông qua sự chứng đắc Thánh đạo.
Tenevāha ‘‘daḷhā asaṃhāriyā’’ti.
Therefore, it is said: "firm and unshakeable."
Chính vì thế mà nói “kiên cố, không thể bị lung lay”.
Daḷhāti thirā.
Firm means stable.
Daḷhā (kiên cố) có nghĩa là vững chắc.
Asaṃhāriyāti kenaci saṃharituṃ vā hāpetuṃ vā apanetuṃ vā asakkuṇeyyā.
Unshakeable means unable to be moved, diminished, or removed by anyone.
Asaṃhāriyā (không thể bị lung lay) có nghĩa là không thể bị bất cứ ai làm cho lung lay, làm cho suy giảm hay làm cho mất đi.
Iti te devā tassa sotāpattimaggasamadhigamaṃ āsīsantā evaṃ vadanti.
Thus, those devas, wishing for his attainment of the stream-entry path, speak in this manner.
Như vậy, các vị chư thiên ấy, mong muốn sự chứng đắc Dự Lưu đạo của vị ấy, đã nói như thế.
Attano devaloke kāmasukhūpabhogārahameva hi ariyapuggalaṃ te icchanti.
Indeed, they desire a noble individual to be worthy of enjoying sensual pleasures in their deva realm.
Thật vậy, các vị ấy mong muốn một bậc Thánh nhân xứng đáng hưởng thụ hạnh phúc dục lạc trong cõi trời của mình.
Tenāha ‘‘ehi, deva, punappuna’’nti.
Therefore, they say, "Come, deva, again and again."
Vì thế mà nói “hãy đến, thiên nhân, nhiều lần nữa”.
Gāthāsu puññakkhayamaraṇampi jīvitindriyupacchedeneva hotīti āha ‘‘cavati āyusaṅkhayā’’ti.
In the verses, even the exhaustion of merit leading to death occurs by the cutting off of the life faculty, thus it says "falls due to the exhaustion of life."
Trong các bài kệ, cái chết do hết phước cũng là do sự đoạn tuyệt của mạng căn, nên nói “cavati āyusaṅkhayā” (chết do hết tuổi thọ).
Anumodatanti anumodantānaṃ.
Rejoice means of those who rejoice.
Anumodata (hãy tùy hỷ) có nghĩa là của những người tùy hỷ.
Manussānaṃ sahabyatanti manussehi sahabhāvaṃ.
Companionship with humans means being together with humans.
Manussānaṃ sahabyata (sự đồng hành với loài người) có nghĩa là sự cùng tồn tại với loài người.
Saha byetīti sahabyo, sahapavattanako, tassa bhāvo sahabyatā.
Saha byeti (goes together) means sahabyo (companion), one who proceeds together, and the state of that is sahabyatā (companionship).
Sahabyo là cùng tồn tại, cùng hiện hữu; sahabyatā là trạng thái của sự cùng tồn tại.
Niviṭṭhassāti niviṭṭhā bhaveyya.
Engrained means it should be ingrained.
Niviṭṭhassā (của người đã an trú) có nghĩa là “nên an trú”.
Yāvajīvanti yāva jīvitappavattiyā, yāva parinibbānāti attho.
Lifelong means as long as life continues, until parinibbāna, is the meaning.
Yāvajīva (suốt đời) có nghĩa là cho đến khi sự sống còn tiếp diễn, tức là cho đến khi nhập Niết-bàn.
Appamāṇanti sakkaccaṃ bahuṃ uḷāraṃ bahukkhattuñca karaṇavasena pamāṇarahitaṃ.
Immeasurable means limitless due to being performed carefully, extensively, grandly, and repeatedly.
Appamāṇa (vô lượng) có nghĩa là không có giới hạn về số lượng do thực hành một cách cẩn trọng, nhiều, thù thắng và nhiều lần.
Nirūpadhinti kilesūpadhirahitaṃ, suvisuddhaṃ nimmalanti attho.
Without substratum means free from the substratum of defilements (kilesūpadhi), meaning very pure and undefiled.
Nirūpadhi (không có chấp thủ) có nghĩa là không có phiền não chấp thủ (kilesūpadhi), tức là rất thanh tịnh, không nhiễm ô.
Yasmā pana te devā mahaggatakusalaṃ na icchanti kāmalokasamatikkamanato, kāmāvacarapuññameva icchanti, tasmā evamettha attho veditabbo – ‘‘ito devalokato cuto manussesu uppajjitvā viññutaṃ patto kāyaduccaritādiṃ sabbaṃ duccaritaṃ pahāya kāyasucaritādiṃ sabbaṃ sucaritaṃ uḷāraṃ vipulaṃ upacinitvā ariyamaggena āgatasaddho bhavāhī’’ti.
Since those devas do not desire magnified wholesome deeds (mahaggata kusala) because they transcend the sense-sphere, but only desire sense-sphere merit, the meaning here should be understood thus: "Having passed away from this deva realm, having arisen among humans, and having attained understanding, abandon all misconduct such as bodily misconduct, and accumulate all good conduct such as bodily good conduct, making it grand and extensive, and may you be one whose faith has come through the noble path."
Bởi vì các vị chư thiên ấy không mong muốn thiện pháp cao thượng (mahaggatakusala) vì nó vượt qua cõi dục, mà chỉ mong muốn phước báo thuộc dục giới, nên ý nghĩa ở đây phải được hiểu như sau: “Này thiên nhân, sau khi chết từ cõi trời này, hãy tái sinh vào loài người, đạt được trí tuệ, từ bỏ mọi ác hạnh như thân ác hạnh, v.v., tích lũy mọi thiện hạnh như thân thiện hạnh, v.v., một cách thù thắng, rộng lớn, và hãy trở thành người có tín đã đạt được Thánh đạo.”
Yasmā pana lokuttaresu paṭhamamaggaṃ dutiyamaggampi vā icchanti attano devalokūpapattiyā anativattanato, tasmā tesampi vasena ‘‘appamāṇaṃ nirūpadhi’’ntipadānaṃ attho veditabbo – pamāṇakarānaṃ diṭṭhekaṭṭhaoḷārikakāmarāgādikilesānaṃ upacchedena appamāṇaṃ, sattamabhavato vā uppajjanārahassa khandhūpadhissa taṃnibbattakaabhisaṅkhārūpadhissa taṃtaṃmaggavajjhakilesūpadhissa ca pahānena tesaṃ anibbattanato nirupadhisaṅkhātanibbānasannissitattā ca nirupadhīti.
However, since they desire the first noble path or even the second noble path among the supramundane paths, as this does not transcend their rebirth in the deva realm, the meaning of the terms "immeasurable" and "without substratum" should also be understood in their context thus: immeasurable by the eradication of defilements such as ordinary gross sensual craving that creates limitations; or without substratum due to the abandonment of the substratum of aggregates (khandhūpadhi) that would be suitable to arise in a seventh existence, and the substratum of volitional formations (abhisaṅkhārūpadhi) that produce them, and the substratum of defilements (kilesūpadhi) that are abandoned by those respective paths, leading to their non-production, and also due to being based on Nibbāna which is termed "without substratum."
Bởi vì các vị ấy mong muốn Đạo thứ nhất hoặc Đạo thứ hai trong các pháp siêu thế, vì điều đó không vượt quá sự tái sinh vào cõi trời của họ, nên ý nghĩa của các từ “appamāṇaṃ nirūpadhi” cũng phải được hiểu theo quan điểm của họ: Appamāṇaṃ (vô lượng) do đoạn trừ các phiền não chấp thủ (kilesūpadhi) thô thiển như dục ái chấp thủ (kāmarāgādikilesa) có giới hạn trong hiện tại; hoặc nirūpadhi (không có chấp thủ) do sự đoạn trừ chấp thủ uẩn (khandhūpadhi) xứng đáng tái sinh đến đời thứ bảy, chấp thủ hành (abhisaṅkhārūpadhi) tạo ra chấp thủ uẩn đó, và chấp thủ phiền não (kilesūpadhi) bị đoạn trừ bởi các Đạo tương ứng, khiến chúng không tái sinh, và do nương tựa vào Niết-bàn được gọi là không chấp thủ.
Evaṃ accantameva apāyadvārapidhāyakaṃ kammaṃ dassetvā idāni saggasampattinibbattakakammaṃ dassetuṃ ‘‘tato opadhika’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus shown the kamma that utterly closes the doors to the lower realms, now, to show the kamma that produces the blessings of heaven, "Then, generative of substratum" and so on, is said.
Sau khi chỉ ra nghiệp hoàn toàn đóng cửa ác đạo như vậy, bây giờ để chỉ ra nghiệp tạo ra sự thành tựu cõi trời, câu “tato opadhika” (sau đó, nghiệp có chấp thủ) v.v., đã được nói.
Tattha opadhikanti upadhivepakkaṃ attabhāvasampattiyā ceva bhogasampattiyā ca nibbattakanti attho.
Here, generative of substratum (opadhika) means ripening into a substratum, meaning producing the attainment of an individual existence (attabhāvasampatti) and the attainment of possessions (bhogasampatti).
Ở đây, opadhika (có chấp thủ) có nghĩa là nghiệp có quả báo chấp thủ, tức là nghiệp tạo ra sự thành tựu về thân và sự thành tựu về tài sản.
Upadhīti hi attabhāvo vuccati.
For substratum (upadhi) is used to mean individual existence.
Thật vậy, upadhi (chấp thủ) được gọi là thân.
Yathāha ‘‘santekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhisampattipaṭibāhitāni na vipaccantī’’ti (vibha. 810).
As it is said, "There are certain evil actions undertaken which are hindered by the attainment of a substratum and do not ripen."
Như đã nói: “Có một số ác nghiệp được thực hành, bị cản trở bởi sự thành tựu chấp thủ, không cho quả báo.”
Kāmaguṇāpi.
Sensual pleasures also.
Các dục lạc cũng vậy.
Yathāha ‘‘upadhīhi narassa socanā’’ti (saṃ. ni. 1.12; su. ni. 34).
As it is said, "Man's sorrow comes from substrata."
Như đã nói: “Sự than khóc của con người là do các chấp thủ.”
Tatrāyaṃ vacanattho – upadhīyati ettha sukhadukkhanti upadhi, attabhāvo kāmaguṇā ca.
Herein is the meaning of the term: upadhiyati ettha sukhadukkhaṃ (happiness and suffering are based here) means upadhi, which refers to individual existence and sensual pleasures.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là: upadhi là nơi mà hạnh phúc và khổ đau được nương tựa, đó là thân và các dục lạc.
Upadhikaraṇaṃ sīlaṃ etassa, upadhiṃ vā arahatīti opadhikaṃ, puññaṃ, taṃ bahuṃ uḷāraṃ katvā.
Moral conduct that causes accumulation for him, or that which is worthy of accumulation is opadhika (merit); having made that merit abundant and vast.
Opadhika là phước đức, có giới là nguyên nhân của chấp thủ này, hoặc xứng đáng với chấp thủ, hãy thực hành phước đức ấy một cách rộng lớn, thù thắng.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Dānena.
By giving.
Bằng bố thí (dānena).
Dānañhi itarehi sukaranti evaṃ vuttaṃ.
For giving is indeed easier than other things; thus it is said.
Bố thí dễ thực hiện hơn các pháp khác, nên đã nói như vậy.
Dānenāti vā padena abhayadānampi vuttaṃ, na āmisadānamevāti sīlassāpi saṅgaho daṭṭhabbo.
Or by the word "giving," the giving of fearlessness is also intended, not merely the giving of material things; thus, the inclusion of moral conduct should also be understood.
Hoặc, với từ “dānena” (bằng bố thí) cũng nói đến bố thí vô úy (abhayadāna), không chỉ bố thí vật chất (āmisadāna), nên phải hiểu là bao gồm cả giới (sīla).
Yasmā pana te devā asurakāyahāniṃ ekanteneva devakāyapāripūriñca icchanti, tasmā tassa upāyaṃ dassentā ‘‘aññepi macce saddhamme, brahmacariye nivesayā’’ti dhammadāne niyojenti.
But because those devas desire the decrease of the asura realm and the absolute fulfillment of the deva realm, therefore, showing the means for that, they exhort to the giving of Dhamma, saying, "Settle other mortals in the True Dhamma and in the holy life."
Bởi vì các vị chư thiên ấy mong muốn sự suy giảm của loài A-tu-la và sự đầy đủ tuyệt đối của loài thiên nhân, nên để chỉ ra phương tiện đó, họ khuyến khích bố thí pháp (dhammadāna) bằng cách nói: “aññepi macce saddhamme, brahmacariye nivesayā” (hãy an lập những người phàm phu khác vào chánh pháp, vào Phạm hạnh).
Yadā vidūti yasmiṃ kāle devā devaṃ cavantaṃ vidū vijāneyyuṃ, tadā imāya yathāvuttāya anukampāya dukkhāpanayanakamyatāya ‘‘deva, ime devakāye punappunaṃ uppajjanavasena ehi āgacchāhī’’ti ca anumodentīti.
"When they knew": At the time when the devas would know the deva about to fall, then, with such compassion and desire to remove suffering as described, they would approve, saying, "O deva, may you come again and again by being reborn into these deva realms!"
Yadā vidū (khi biết) có nghĩa là khi các vị chư thiên biết, nhận ra rằng vị thiên nhân ấy đang chết, thì lúc đó, với lòng từ bi như đã nói, với mong muốn loại bỏ khổ đau, họ tùy hỷ mà nói: “Này thiên nhân, hãy đến, tức là hãy tái sinh nhiều lần vào các thiên chúng này.”
84. Pañcame loketi ettha tayo lokā – sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti.
In the fifth discourse, concerning "the world" (loke), there are three worlds: the sentient world (sattaloka), the conditioned world (saṅkhāraloka), and the spatial world (okāsaloka).
84. Trong kinh thứ năm, từ loke (trong thế gian) có ba loại thế gian: chúng sinh thế gian (sattaloka), hành thế gian (saṅkhāraloka), và không gian thế gian (okāsaloka).
Tesu indriyabaddhānaṃ rūpadhammānaṃ arūpadhammānaṃ rūpārūpadhammānañca santānavasena vattamānānaṃ samūho sattaloko, pathavīpabbatādibhedo okāsaloko, ubhayepi khandhā saṅkhāraloko.
Among these, the aggregate of sentient beings comprising form-phenomena, formless-phenomena, and mixed form-and-formless phenomena, existing in continuity and bound by sense faculties, is the sentient world; the spatial world is distinguished by earth, mountains, and so forth; both aggregates are the conditioned world.
Trong số đó, chúng sinh thế gian là tập hợp của các pháp sắc và pháp vô sắc, các pháp sắc và vô sắc đang vận hành theo dòng tương tục, bị ràng buộc bởi các căn; không gian thế gian là sự phân biệt như đất, núi, v.v.; cả hai uẩn (khandha) đều là hành thế gian.
Tesu sattaloko idha adhippeto.
Among these, the sentient world is intended here.
Trong số đó, chúng sinh thế gian được đề cập ở đây.
Tasmā loketi sattaloke.
Therefore, "in the world" means in the sentient world.
Do đó, loke (trong thế gian) có nghĩa là trong chúng sinh thế gian.
Tatthāpi na devaloke, na brahmaloke, manussaloke.
Even there, not in the deva world, not in the brahma world, but in the human world.
Và ở đó, không phải trong cõi trời, không phải trong cõi Phạm thiên, mà là trong cõi người.
Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe.
Even in the human world, not in another cakkavāḷa, but in this very cakkavāḷa.
Ngay cả trong cõi người, không phải trong một vũ trụ khác, mà chính là trong vũ trụ này.
Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa aparena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe; uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate vitthārato aḍḍhateyyayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimadese uppajjati tathāgato.
Even there, not in all places, but in the Middle Country (Majjhimadesa), which is thus delimited: "To the east is a market town named Gajaṅgala, beyond that are the Mahāsālā, and beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the southeast is a river named Sallavatī, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the south is a market town named Setakaṇṇika, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the west is a brahmin village named Thūṇa, beyond that are the borderlands; within this is the middle. To the north is a mountain named Usiraddhaja, beyond that are the borderlands; within this is the middle." The Tathāgata arises in this Middle Country, which is three hundred yojanas in length, two hundred and fifty yojanas in width, and nine hundred yojanas in circumference.
Ở đó cũng không phải ở tất cả mọi nơi, mà là ở vùng trung tâm được giới hạn như sau: về phía đông là thị trấn tên Gajaṅgala, phía sau đó là Mahāsālā, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía đông nam là con sông tên Sallavatī, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía nam là thị trấn tên Setakaṇṇika, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía tây là làng Bà-la-môn tên Thūṇa, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm; về phía bắc là ngọn núi tên Usiraddhaja, từ đó trở đi là các vùng biên giới, còn ở phía này là vùng trung tâm. Trong vùng trung tâm được giới hạn như vậy, có chiều dài ba trăm do-tuần (yojana), chiều rộng hai trăm rưỡi do-tuần, chu vi chín trăm do-tuần, một vị Như Lai (Tathāgata) xuất hiện.
Na kevalañca tathāgatova paccekabuddhā aggasāvakā asītimahātherā buddhamātā buddhapitā cakkavattirājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā ettheva uppajjanti.
Not only the Tathāgata, but also Paccekabuddhas, Chief Disciples, the eighty Great Elders, the mother of the Buddha, the father of the Buddha, Cakkavatti kings, and other distinguished brahmins and householders attain realization here.
Không chỉ một vị Như Lai mà ngay cả các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), các vị Thượng Thủ Thanh Văn (Aggasāvaka), tám mươi vị Đại Trưởng Lão (Asītimahāthera), Phật mẫu, Phật phụ, các vị Chuyển Luân Thánh Vương (Cakkavattirājā) và các vị Bà-la-môn, gia chủ đã đạt được cốt lõi (sārappatta) khác cũng đều xuất hiện ở đây.
Idha pana tathāgatavāreyeva sabbatthakavasena ayaṃ nayo labbhati, itaresu ekadesavasena.
However, this method (of interpretation) is taken here in the sense of 'for all' particularly for the Tathāgata, and 'for a part' in the case of others.
Tuy nhiên, ở đây, cách giải thích này được áp dụng chủ yếu cho trường hợp của Như Lai, còn đối với các vị khác thì chỉ áp dụng cho một phần.
Apica uppajjamāno nāma uppajjati nāma uppanno nāmāti ayaṃ pabhedo veditabbo.
Furthermore, the distinction between one who is arising (uppajjamāno), one who arises (uppajjati), and one who has arisen (uppanno) should be understood.
Hơn nữa, cần hiểu sự phân biệt này: đang xuất hiện (uppajjamāno), xuất hiện (uppajjati), và đã xuất hiện (uppanno).
Tathāgato hi mahābhinīhāraṃ karonto, buddhakare dhamme pariyesanto, pāramiyo pūrento, pañca mahāpariccāge pariccajanto, ñātatthacariyaṃ caranto, lokatthacariyaṃ, buddhatthacariyaṃ koṭiṃ pāpento, pāramiyo pūretvā tusitabhavane tiṭṭhanto, tato otaritvā carimabhave paṭisandhiṃ gaṇhanto, agāramajjhe vasanto, abhinikkhamanto, mahāpadhānaṃ padahanto, paripakkañāṇo bodhimaṇḍaṃ āruyha mārabalaṃ vidhamento paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaranto, majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhento, pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā anekākāraṃ sabbasaṅkhāre sammasitvā sotāpattimaggaṃ paṭivijjhanto yāva anāgāmiphalaṃ sacchikarontopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma.
For instance, the Tathāgata, when making the Great Vow, seeking the qualities that lead to Buddhahood, fulfilling the Pāramīs, performing the five great renunciations, accomplishing the welfare of relatives, the welfare of the world, and the welfare of Buddhahood to their peak, having fulfilled the Pāramīs and residing in the Tusita heaven, then descending from there and taking rebirth in the final existence, dwelling in a household, going forth, striving with great effort, with fully ripened knowledge ascending the Bodhi maṇḍala, dispelling the forces of Māra, recollecting past lives in the first watch of the night, purifying the divine eye in the middle watch, and in the last watch comprehending dependent origination, contemplating all conditioned things in various ways, penetrating the stream-entry path, even until realizing the non-returner fruit—is still called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the Arahantship path, he "arises" (uppajjati); and at the moment of the Arahantship fruit, he "has arisen" (uppanno).
Thật vậy, khi một vị Như Lai thực hiện lời đại nguyện (mahābhinīhāra), tìm kiếm các pháp tạo thành Phật quả, hoàn thành các ba-la-mật (pāramī), thực hành năm đại hy sinh (pañca mahāpariccāga), thực hiện lợi ích cho bà con (ñātatthacariya), lợi ích cho thế gian (lokatthacariya), lợi ích cho Phật quả (buddhatthacariya) đến tột cùng, sau khi hoàn thành các ba-la-mật, ngài an trú trong cõi trời Tusita, từ đó giáng trần và tái sinh trong kiếp cuối cùng, an trú giữa gia đình, xuất gia, tinh tấn thực hành đại hạnh (mahāpadhāna), với trí tuệ chín muồi, ngài lên Bồ-đề đạo tràng (bodhimaṇḍa), đánh bại quân ma, trong canh đầu ngài nhớ lại các đời sống quá khứ (pubbenivāsa), trong canh giữa ngài thanh tịnh thiên nhãn (dibbacakkhu), trong canh cuối ngài quán chiếu trí tuệ vào Duyên khởi (paṭiccasamuppāda), suy xét mọi hành (sabbasaṅkhāra) dưới nhiều khía cạnh, chứng đắc Sơ đạo (Sotāpattimagga) cho đến khi chứng đắc quả Bất Hoàn (Anāgāmiphala), ngài vẫn được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc A-la-hán đạo (Arahattamaggakkhaṇa), ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); còn vào khoảnh khắc A-la-hán quả (Arahattaphalakkhaṇa), ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīnaṃ uppādanakiccaṃ atthi, saheva pana arahattamaggena sakalopi buddhaguṇarāsi āgatova nāma hoti.
For Buddhas, unlike disciples, there is no progressive process of developing powers of psychic accomplishment and knowledge; rather, the entire multitude of Buddha-qualities arises simultaneously with the Arahantship path.
Đối với các vị Phật, không có việc phải tuần tự tạo ra các thần thông trí tuệ (iddhividhañāṇā) như các vị Thanh Văn; mà toàn bộ khối Phật quả (buddhaguṇarāsi) đã đến cùng với khoảnh khắc A-la-hán đạo.
Tasmā te nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppannā nāma honti.
Therefore, having completed all their tasks, they are said to "have arisen" at the moment of the Arahantship fruit.
Do đó, vì đã hoàn thành mọi việc, các ngài được gọi là đã xuất hiện vào khoảnh khắc A-la-hán quả.
Idha arahattaphalakkhaṇaṃ sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vutto.
Here, "uppajjati" (arises) is used with reference to the moment of the Arahantship fruit.
Ở đây, từ "uppajjati" (xuất hiện) được nói đến để chỉ khoảnh khắc A-la-hán quả.
Uppanno hotīti ayañhettha attho.
The meaning here is "he has arisen."
Ý nghĩa ở đây là "đã xuất hiện".
Sāvakopi khīṇāsavo sāvakabodhiyā hetubhūte puññasambhāre sambharanto pubbayogaṃ pubbacariyaṃ gatapaccāgatavattaṃ pūrento carimabhave nibbattanto anukkamena viññutaṃ patvā saṃsāre ādīnavaṃ disvā pabbajjāya cetayamāno pabbajjaṃ matthakaṃ pāpetvā sīlādīni paripūrento dhutadhamme samādāya vattamāno jāgariyaṃ anuyuñjanto ñāṇāni nibbattento vipassanaṃ paṭṭhapetvā heṭṭhimamagge adhigacchantopi uppajjamāno eva nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe pana uppanno nāma.
A disciple, too, one whose defilements are destroyed, accumulating the meritorious factors that are the causes of disciple-enlightenment, fulfilling past aspirations, past conduct, and the practice of coming and going (between existences), being born in the final existence, gradually attaining insight, seeing the danger in Saṃsāra, aspiring to renunciation, bringing renunciation to completion, fulfilling moral conduct and other virtues, undertaking and observing the ascetic practices (dhutaṅga), engaging in wakefulness, generating knowledge, establishing insight, and realizing the lower paths—is still called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the Arahantship path, he "arises" (uppajjati); and at the moment of the Arahantship fruit, he "has arisen" (uppanno).
Một vị Thanh Văn (Sāvaka) đã đoạn tận lậu hoặc (khīṇāsava), khi tích lũy các phước báu làm nhân cho Thanh Văn Bồ-đề (sāvakabodhi), hoàn thành các thiện nghiệp đời trước (pubbayoga), các hạnh tu đời trước (pubbacariya), các giới hạnh đi và đến (gatapaccāgatavatta), khi tái sinh trong kiếp cuối cùng, tuần tự đạt được sự hiểu biết (viññuta), nhìn thấy sự nguy hiểm trong vòng luân hồi (saṃsāra), phát tâm xuất gia, hoàn thành việc xuất gia, viên mãn giới luật và các pháp khác, thực hành các pháp đầu đà (dhutadhamma), chuyên cần thức tỉnh (jāgariya), phát sinh các trí tuệ, thiết lập pháp quán (vipassanā), và chứng đắc các đạo thấp hơn, ngài vẫn được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc A-la-hán đạo, ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); còn vào khoảnh khắc A-la-hán quả, ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Sekkho pana pubbūpanissayato paṭṭhāya yāva gotrabhuñāṇā uppajjamāno nāma, paṭhamamaggakkhaṇe uppajjati nāma, paṭhamaphalakkhaṇato paṭṭhāya uppanno nāma.
A trainee (sekha), however, from the point of his past strong inclinations up to the knowledge of lineage-change (gotrabhū-ñāṇa), is called "one who is arising" (uppajjamāno); at the moment of the first path, he "arises" (uppajjati); and from the moment of the first fruit onwards, he "has arisen" (uppanno).
Còn đối với vị Hữu học (Sekkha), từ khi có nhân duyên đời trước (pubbūpanissaya) cho đến trí chuyển dòng (gotrabhuñāṇa), ngài được gọi là đang xuất hiện (uppajjamāno); vào khoảnh khắc Sơ đạo (paṭhamamaggakkhaṇa), ngài được gọi là xuất hiện (uppajjati); và từ khoảnh khắc Sơ quả (paṭhamaphalakkhaṇa) trở đi, ngài được gọi là đã xuất hiện (uppanno).
Ettāvatā ‘‘tayome, bhikkhave, puggalā loke uppajjamānā uppajjantī’’ti padānaṃ attho vutto hoti.
Thus far, the meaning of the phrases "these three persons, monks, arising, arise in the world" has been explained.
Cho đến đây, ý nghĩa của các từ "Này các Tỳ-kheo, ba hạng người này đang xuất hiện, sẽ xuất hiện trên thế gian" đã được giải thích.
Idāni bahujanahitāyātiādīsu bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya.
Now, regarding "bahujanahitāyā" and so on, "for the benefit of the many" (bahujanahitāyā) means for the welfare of the multitude.
Bây giờ, trong các từ bahujanahitāyā (vì lợi ích của nhiều người) v.v., bahujanahitāyā nghĩa là vì lợi ích của đại chúng.
Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya.
"For the happiness of the many" (bahujanasukhāyā) means for the happiness of the multitude.
Bahujanasukhāyā (vì hạnh phúc của nhiều người) nghĩa là vì hạnh phúc của đại chúng.
Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca.
"Out of compassion for the world" (lokānukampāya) means out of compassion for the sentient world.
Lokānukampāyā (vì lòng bi mẫn đối với thế gian) nghĩa là vì lòng bi mẫn đối với thế gian chúng sinh.
Katarasattalokassāti?
For which sentient world?
Thế gian chúng sinh nào?
Yo tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā dhammaṃ paṭivijjhati, amatapānaṃ pivati, tassa.
For that which, having heard the Tathāgata's teaching, penetrates the Dhamma and drinks the deathless draught.
Là thế gian của những chúng sinh đã nghe pháp của Như Lai, đã chứng đắc pháp, đã uống nước cam lồ.
Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttantadesanāya aññātakoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammaṃ paṭivijjhiṃsu.
Indeed, with the Blessed One's discourse on the Dhammacakkappavattana Sutta, eighteen brahma-myriads, led by Aññāta Koṇḍañña, penetrated the Dhamma.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn thuyết giảng Kinh Chuyển Pháp Luân (Dhammacakkappavattanasuttanta), mười tám ức chư Phạm thiên (brahmakoṭi), đứng đầu là Aññātakoṇḍañña, đã chứng đắc pháp.
Evaṃ yāva subhaddaparibbājakavinayanā dhammaṃ paṭividdhasattānaṃ gaṇanā natthi, mahāsamayasuttantadesanāyaṃ maṅgalasuttaṃ, cūḷarāhulovādaṃ, samacittadesanāyanti imesu catūsu ṭhānesu abhisamayaṃ pattasattānaṃ paricchedo natthi.
In this way, up to the taming of Subhadda the wanderer, there is no reckoning of the sentient beings who penetrated the Dhamma. In the discourse of the Mahāsamaya Sutta, the Maṅgala Sutta, the Cūḷarāhulovāda Sutta, and the Samacitta-desanā, there is no limit to the sentient beings who attained realization.
Tương tự, từ khi điều phục Subhadda du sĩ (Subhaddaparibbājaka) trở đi, số lượng chúng sinh chứng đắc pháp là vô số; trong bài thuyết giảng Kinh Đại Thời (Mahāsamayasuttanta), Kinh Hạnh Phúc (Maṅgalasutta), bài giáo giới Cūḷarāhulovāda, và bài thuyết giảng về tâm bình đẳng (samacittadesanā), số lượng chúng sinh đạt được sự chứng ngộ (abhisamaya) là không thể đếm được.
Evametassa aparimāṇassa sattalokassa anukampāya.
Thus, out of compassion for this immeasurable sentient world.
Như vậy, vì lòng bi mẫn đối với thế gian chúng sinh vô lượng này.
Sāvakassa pana arahato sekkhassa ca lokānukampāya uppatti dhammasenāpatiādīhi dhammabhaṇḍāgārikādīhi ca desitadesanāya paṭivedhappattasattānaṃ vasena, aparabhāge ca mahāmahindattherādīhi desitadesanāya paṭividdhasaccānaṃ vasena, yāvajjatanā ito paraṃ anāgate ca sāsanaṃ nissāya saggamokkhamaggesu patiṭṭhahantānaṃ vasenapi ayamattho vibhāvetabbo.
But for the sake of the Arahant disciples and the trainees, the arising for the compassion of the world should be explained by means of beings who have attained penetration through the teaching proclaimed by the Dhamma-generals, Dhamma-treasurers, and others, and in a later period, by means of those who have penetrated the truths through the teaching proclaimed by Mahā Mahinda Thera and others, and up to today and hereafter in the future, by means of those who establish themselves on the paths to heaven and liberation, relying on the Dispensation.
Còn sự xuất hiện của vị Thanh Văn A-la-hán và vị Hữu học vì lòng bi mẫn đối với thế gian cần được giải thích dựa trên số lượng chúng sinh đã chứng đắc pháp nhờ vào lời thuyết giảng của các vị Pháp Tướng Quân (Dhammasenāpati) và các vị Thủ Khố Pháp Bảo (Dhammabhaṇḍāgārika) v.v., và sau này nhờ vào lời thuyết giảng của các Đại Trưởng Lão Mahinda v.v. đã chứng đắc các chân lý, và cho đến ngày nay cũng như trong tương lai, những ai nương tựa vào giáo pháp mà an trú trên con đường thiên giới và giải thoát.
Apica bahujanahitāyāti bahujanassa hitatthāya, nesaṃ paññāsampattiyā diṭṭhadhammikasamparāyikahitūpadesakoti.
Moreover, "for the welfare of many people" means for the welfare of many people, being an instruction leading to their welfare in this life and the next through the accomplishment of wisdom.
Hơn nữa, bahujanahitāyā nghĩa là vì lợi ích của nhiều người, tức là lời khuyên về lợi ích hiện tại và lợi ích mai sau cho sự thành tựu trí tuệ của họ.
Bahujanasukhāyāti bahujanassa sukhatthāya, cāgasampattiyā upakaraṇasukhasampadāyakoti.
"For the happiness of many people" means for the happiness of many people, being a giver of the happiness of requisites through the accomplishment of generosity.
Bahujanasukhāyā nghĩa là vì hạnh phúc của nhiều người, tức là mang lại sự sung túc về vật chất nhờ sự thành tựu bố thí.
Lokānukampāyāti lokassa anukampanatthāya, mettākaruṇāsampattiyā mātāpitaro viya lokassa rakkhitā gopitāti.
"Out of compassion for the world" means for the compassion of the world, protecting and guarding the world like parents through the accomplishment of loving-kindness and compassion.
Lokānukampāyā nghĩa là vì lòng bi mẫn đối với thế gian, tức là bảo vệ và che chở thế gian như cha mẹ nhờ sự thành tựu từ bi.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti idha devamanussaggahaṇena bhabbapuggale veneyyasatte eva gahetvā tesaṃ nibbānamaggaphalādhigamāya tathāgatassa uppatti dassitā paṭhamavāre, dutiyatatiyavāresu pana arahato sekkhassa ca vasena yojetabbaṃ.
"For the good, for the welfare, for the happiness of devas and humans"—here, by the mention of devas and humans, only capable individuals, those fit to be trained, are taken, and the Tathāgata's arising is shown for their attainment of the path and fruit of Nibbāna, in the first instance. In the second and third instances, it should be applied to Arahants and trainees, respectively.
Atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ (vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc của chư thiên và loài người) – ở đây, việc đề cập đến chư thiên và loài người là để chỉ những chúng sinh có khả năng tiếp nhận (bhabbapuggala), những chúng sinh có thể được giáo hóa (veneyyasatta); và sự xuất hiện của Như Lai được trình bày trong trường hợp đầu tiên là vì sự chứng đắc đạo quả Niết-bàn của họ; trong trường hợp thứ hai và thứ ba, cần được áp dụng cho A-la-hán và Hữu học.
Tattha atthāyāti iminā paramatthāya, nibbānāyāti vuttaṃ hoti.
Among these, "for the good" means for the ultimate good, which is Nibbāna.
Trong đó, atthāya (vì lợi ích) nghĩa là vì mục đích tối thượng (paramattha), tức là Niết-bàn.
Hitāyāti taṃsampāpakamaggatthāyāti vuttaṃ hoti.
"For the welfare" means for the path leading to that*.
Hitāyā (vì hạnh phúc) nghĩa là vì con đường dẫn đến Niết-bàn.
Nibbānasampāpakamaggato hi uttariṃ hitaṃ nāma natthi.
Indeed, there is no welfare superior to the path leading to Nibbāna.
Thật vậy, không có hạnh phúc nào cao hơn con đường dẫn đến Niết-bàn.
Sukhāyāti phalasamāpattisukhatthāyāti vuttaṃ hoti, tato uttari sukhābhāvato.
"For the happiness" means for the happiness of fruit-attainment, there being no happiness superior to it.
Sukhāyā (vì an lạc) nghĩa là vì an lạc của định quả (phalasamāpattisukha), vì không có an lạc nào cao hơn điều đó.
Vuttañhetaṃ ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ti (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804).
It is said: "This concentration is pleasant in the present and pleasant in its result in the future."
Điều này đã được nói: "Định này mang lại an lạc hiện tại và quả báo an lạc trong tương lai".
Tathāgatotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vutto.
The meaning of the words "Tathāgato" etc. has been stated below.
Ý nghĩa của các từ Tathāgato (Như Lai) v.v. đã được giải thích ở trên.
Vijjācaraṇasampannotiādīsu tissopi vijjā bhayabherave (ma. ni. 1.34 ādayo) āgatanayena, chapi vijjā chaḷabhiññāvasena, aṭṭhapi vijjā ambaṭṭhasutte āgatāti vijjāhi, sīlasaṃvarādīhi, pannarasahi caraṇadhammehi ca, anaññasādhāraṇehi sampanno samannāgatoti vijjācaraṇasampanno.
"Vijjācaraṇasampanno"—in this phrase, the three knowledges are as given in the Bhayabherava Sutta, etc.; the six knowledges are in the sense of the six supernormal powers; and the eight knowledges are as given in the Ambaṭṭha Sutta. Thus, "Vijjācaraṇasampanno" means endowed and possessed of knowledges, of moral restraint, etc., and of the fifteen constituents of conduct (caraṇa-dhammas), which are unsurpassed by others.
Trong các từ Vijjācaraṇasampanno (Minh Hạnh Túc), ba minh (vijjā) theo cách đã nói trong Bhayabherava (Kinh Sợ Hãi và Kinh Khiếp Đảm) v.v., sáu minh theo nghĩa sáu thắng trí (chaḷabhiññā), và tám minh theo cách đã nói trong Kinh Ambaṭṭha – vị ấy đầy đủ (sampanno samannāgato) các minh (vijjā), các giới luật (sīlasaṃvara) v.v., và mười lăm hạnh (caraṇadhamma) không chung với ai khác, do đó gọi là Minh Hạnh Túc.
Sobhanagamanattā, sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā, sammā gatattā, sammā gadattā ca sugato.
"Sugato" because of his beautiful going, because he has gone to a beautiful state, because he has gone rightly, and because he has spoken rightly.
Vì đi tốt (sobhanagamanattā), vì đã đến nơi tốt đẹp (sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā), vì đã đi đúng đắn (sammā gatattā), và vì đã nói đúng đắn (sammā gadattā), nên gọi là Thiện Thệ (Sugato).
Sabbathā viditalokattā lokavidū.
"Lokavidū" because the world is known to him in every way.
Vì đã biết rõ tất cả thế gian (sabbathā viditalokattā), nên gọi là Thế Gian Giải (Lokavidū).
Natthi etassa uttaroti anuttaro.
"Anuttaro" because there is no one superior to him.
Không có ai hơn vị ấy (Natthi etassa uttaro), nên gọi là Vô Thượng Sĩ (Anuttaro).
Purisadamme purisaveneyye sāreti vinetīti purisadammasārathi.
"Purisadammasārathi" because he guides and disciplines men to be tamed, individuals who are fit to be trained.
Điều khiển và giáo hóa những người cần được điều phục, những người có thể được giáo hóa, nên gọi là Bậc Điều Ngự Trượng Phu (purisadammasārathi).
Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā.
"Satthā" because he instructs appropriately in matters pertaining to this life, the next, and the ultimate truth.
Giáo huấn một cách thích đáng với những lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng, nên gọi là Bậc Đạo Sư (satthā).
Sabbassāpi neyyassa sabbappakārena sayambhuñāṇena buddhattā buddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggato (visuddhi. 1.132-133) gahetabbo.
"Buddho" because he is awakened to all that is to be known, in every aspect, by means of his self-originated knowledge. This is a brief explanation; the extensive explanation should be taken from the Visuddhimagga.
Vì đã giác ngộ tất cả những gì cần được biết bằng mọi phương cách với tự tri tuệ, nên gọi là Đức Phật (buddho) – đây là phần tóm tắt, còn phần giải thích chi tiết thì nên tham khảo từ Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.132-133).
So dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññaṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti.
"So dhammaṃ deseti ādi...pe... pariyosānakalyāṇaṃ" means that the Blessed One, out of compassion for beings, abandons even the supreme happiness of solitude and teaches the Dhamma.
Ngài thuyết pháp, ban đầu… cho đến… cuối cùng đều thiện lành – Đức Thế Tôn ấy, vì lòng bi mẫn đối với chúng sanh, đã từ bỏ hạnh phúc viễn ly vô thượng để thuyết pháp.
Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti.
And when he teaches it, whether little or much, he teaches it in the manner of being good in the beginning, etc.
Và khi thuyết pháp, dù ít hay nhiều, Ngài đều thuyết theo cách ban đầu thiện lành, v.v.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Ekagāthāpi hi samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyehi majjhekalyāṇā, pacchimena pariyosānakalyāṇā.
Even a single verse, due to the all-beneficial nature of the Dhamma, is good in the beginning by its first line, good in the middle by its second and third lines, and good in the end by its final line.
Ngay cả một bài kệ, vì có sự toàn hảo, cũng là ban đầu thiện lành với câu đầu tiên, giữa thiện lành với câu thứ hai và thứ ba, cuối cùng thiện lành với câu cuối cùng.
Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ.
A sutta with a single theme is good in the beginning by its introduction, good in the end by its conclusion, and good in the middle by the rest.
Một bài kinh có một chủ đề (anusandhi) là ban đầu thiện lành với phần nhân duyên (nidāna), cuối cùng thiện lành với phần kết luận (nigamana), và giữa thiện lành với phần còn lại.
Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamena anusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
A sutta with multiple themes is good in the beginning by its first theme, good in the end by its last theme, and good in the middle by the remaining themes.
Một bài kinh có nhiều chủ đề là ban đầu thiện lành với chủ đề đầu tiên, cuối cùng thiện lành với chủ đề cuối cùng, và giữa thiện lành với các chủ đề còn lại.
Sakalopi vā sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo.
Or, the entire Dhamma of the Dispensation is good in the beginning by morality, which is its essence; good in the middle by tranquility-insight, path, and fruit; and good in the end by Nibbāna.
Hoặc toàn bộ giáo pháp (sāsana) là ban đầu thiện lành với giới (sīla) là bản chất của nó, giữa thiện lành với thiền định (samatha), tuệ quán (vipassanā), đạo và quả, cuối cùng thiện lành với Niết Bàn.
Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo.
Or, it is good in the beginning by morality and concentration; good in the middle by insight and the paths; and good in the end by the fruits and Nibbāna.
Hoặc ban đầu thiện lành với giới và định, giữa thiện lành với tuệ quán và các đạo, cuối cùng thiện lành với các quả và Niết Bàn.
Buddhasubuddhatāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo.
Or, it is good in the beginning by the Buddha's perfect enlightenment; good in the middle by the Dhamma's perfect truth; and good in the end by the Saṅgha's perfect practice.
Hoặc ban đầu thiện lành với sự giác ngộ hoàn hảo của Đức Phật, giữa thiện lành với sự hoàn hảo của Pháp, cuối cùng thiện lành với sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn.
Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
Or, when heard, it is good in the beginning by the supreme enlightenment to be attained by one who practices accordingly; good in the middle by paccekabodhi; and good in the end by sāvaka-bodhi.
Hoặc ban đầu thiện lành với sự giác ngộ tối thượng mà người thực hành đúng đắn sẽ đạt được khi nghe Pháp, giữa thiện lành với sự giác ngộ của vị Phật Độc Giác (paccekabodhī), cuối cùng thiện lành với sự giác ngộ của vị Thanh Văn (sāvakabodhī).
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato savanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi sukhameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇo.
When it is heard, it is good in the beginning because it brings welfare even through listening, by suppressing the hindrances; when it is practiced, it is good in the middle because it brings happiness even through practice, by leading to the happiness of tranquility and insight; and one who practices accordingly, when the fruits of practice are completed, it is good in the end because it brings welfare even through the fruits of practice, by leading to the state of suchness.
Và khi được lắng nghe, Pháp cũng mang lại sự thiện lành ngay cả trong việc lắng nghe, vì nó chế ngự các triền cái, nên là ban đầu thiện lành; khi được thực hành, Pháp cũng mang lại hạnh phúc ngay cả trong việc thực hành, vì nó dẫn đến hạnh phúc của thiền định và tuệ quán, nên là giữa thiện lành; và khi người thực hành đúng đắn đạt được thành quả của sự thực hành, Pháp cũng mang lại sự thiện lành ngay cả trong thành quả của sự thực hành, vì nó dẫn đến trạng thái như vậy, nên là cuối cùng thiện lành.
Nāthappabhavattā ca pabhavasuddhiyā ādikalyāṇo, atthasuddhiyā majjhekalyāṇo, kiccasuddhiyā pariyosānakalyāṇo.
And because it originates from the Protector, it is good in the beginning due to the purity of its origin; good in the middle due to the purity of its meaning; and good in the end due to the purity of its function.
Và vì có nguồn gốc từ Bậc Hộ Trì, nên là ban đầu thiện lành với sự thanh tịnh của nguồn gốc, giữa thiện lành với sự thanh tịnh của ý nghĩa, cuối cùng thiện lành với sự thanh tịnh của công việc.
Tena vuttaṃ ‘‘so dhammaṃ deseti ādi…pe… pariyosānakalyāṇa’’nti.
Therefore, it is said: "He teaches the Dhamma, good in the beginning... good in the end."
Vì vậy, có câu: “Ngài thuyết pháp, ban đầu… cho đến… cuối cùng đều thiện lành”.
Yaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti, taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ, byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ.
That Dhamma which the Blessed One teaches, revealing the holy life of the Dispensation and the holy life of the Path, expounds in various ways, is "sātthaṃ" (meaningful) due to its appropriate perfection of meaning, and "sabyañjanaṃ" (well-phrased) due to its perfection of phrasing.
Pháp mà Đức Thế Tôn thuyết giảng, công bố đời sống phạm hạnh của giáo pháp và đời sống phạm hạnh của con đường, giải thích theo nhiều cách khác nhau, thì tùy theo sự tương ứng của ý nghĩa là có ý nghĩa (sātthaṃ), tùy theo sự tương ứng của văn tự là có văn tự (sabyañjanaṃ).
Saṅkāsana, pakāsana, vivaraṇa, vibhajana, uttānīkaraṇa paññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ, atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi vā sātthaṃ, dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" through the combination of words and meanings for disclosure, illumination, elucidation, analysis, making clear, and designation; it is "sabyañjanaṃ" through the perfection of letters, words, phrasing, manner, grammar, and exposition. Or, it is "sātthaṃ" through profundity of meaning and profundity of penetration; it is "sabyañjanaṃ" through profundity of Dhamma and profundity of exposition.
Có ý nghĩa (sātthaṃ) vì sự kết hợp của các từ ngữ và ý nghĩa được chỉ định, công bố, giải thích, phân tích, làm rõ; có văn tự (sabyañjanaṃ) vì sự hoàn hảo của các chữ cái, từ ngữ, văn tự, cách diễn đạt và sự giải thích; hoặc có ý nghĩa vì sự sâu sắc của ý nghĩa và sự sâu sắc của sự thấu hiểu; có văn tự vì sự sâu sắc của Pháp và sự sâu sắc của lời thuyết giảng.
Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato vā sātthaṃ, dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ.
Or, it is "sātthaṃ" in the domain of the Analytical Knowledges of Meaning and Discernment; it is "sabyañjanaṃ" in the domain of the Analytical Knowledges of Dhamma and Language.
Hoặc có ý nghĩa từ phạm vi của tuệ phân tích ý nghĩa và tuệ phân tích biện tài; có văn tự từ phạm vi của tuệ phân tích Pháp và tuệ phân tích ngôn ngữ.
Paṇḍitavedanīyato parikkhakajanappasādakanti sātthaṃ, saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" because it is understood by the wise and pleases those who investigate; it is "sabyañjanaṃ" because it is worthy of faith and pleases ordinary people.
Có ý nghĩa vì được người trí thức cảm nhận, làm hài lòng những người kiểm tra; có văn tự vì đáng tin cậy, làm hài lòng những người bình thường.
Gambhīrādhippāyato sātthaṃ, uttānapadato sabyañjanaṃ.
It is "sātthaṃ" because of its profound intent; it is "sabyañjanaṃ" because of its clear expression.
Có ý nghĩa vì có mục đích sâu sắc; có văn tự vì có từ ngữ rõ ràng.
Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ, apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ, apica paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ, pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ, sīlādipañcadhammakkhandhapāripūriyā paripuṇṇaṃ, nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ, sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato tesaṃ cariyabhāvato ca brahmacariyaṃ.
It is "kevalaparipuṇṇaṃ" (perfectly complete) due to the absence of anything to be removed, being complete in every aspect; it is "parisuddhaṃ" (perfectly pure) due to the absence of anything to be added, being faultless. Moreover, it is "sātthaṃ" through the clarity of attainment in practice; it is "sabyañjanaṃ" through the clarity of tradition in learning. It is "paripuṇṇaṃ" through the complete fulfillment of the five aggregates of Dhamma such as morality; it is "parisuddhaṃ" because it is free from defilements, it leads to emancipation, and it is free from worldly desires. It is "brahmacariyaṃ" (the holy life) because it is encompassed by the three trainings and because it is to be practiced by the best, the divine ones, and is their way of life.
Vì không có gì cần phải loại bỏ, nên là hoàn toàn đầy đủ (kevalaparipuṇṇaṃ); vì không có gì cần phải thêm vào, nên là thanh tịnh (parisuddhaṃ); hơn nữa, vì sự thành thạo trong việc thực hành, nên là có ý nghĩa (sātthaṃ); vì sự thành thạo trong việc học hỏi, nên là có văn tự (sabyañjanaṃ); vì sự hoàn mãn của năm uẩn pháp giới, nên là đầy đủ (paripuṇṇaṃ); vì không có phiền não, vì được thực hành để vượt thoát, và vì không phụ thuộc vào lợi lộc thế gian, nên là thanh tịnh (parisuddhaṃ); vì được bao gồm trong ba học, vì được các bậc Phạm Thiên cao quý thực hành, và vì là con đường của họ, nên là phạm hạnh (brahmacariyaṃ).
Tasmā ‘‘sātthaṃ sabyañjanaṃ…pe… pakāsetī’’ti vuccati.
Therefore, it is said: "He teaches the Dhamma, meaningful, well-phrased... reveals."
Do đó, có câu: “có ý nghĩa, có văn tự… cho đến… công bố”.
Paṭhamoti gaṇanānupubbato sabbalokuttamabhāvato ca paṭhamo puggalo.
"Paṭhamo" means the first person, according to the order of numbering and his supreme status in the entire world.
Đầu tiên (paṭhamo) – là cá nhân đầu tiên theo thứ tự đếm và vì là tối thượng của tất cả thế gian.
Tasseva satthu sāvakoti tasseva yathāvuttaguṇassa satthu sammāsambuddhassa dhammadesanāya savanante jāto dhammasenāpatisadiso sāvako, na pūraṇādi viya paṭiññāmattena satthu sāvako.
"Tasseva satthu sāvako" means a disciple, like the Dhamma-general, who arose at the end of hearing the teaching of that Teacher, the Perfectly Self-Enlightened One, who possesses the aforementioned qualities, and not merely a disciple of the Teacher by mere declaration, like Pūraṇa and others.
Đệ tử của chính Bậc Đạo Sư ấy (tasseva satthu sāvako) – là đệ tử như vị Tướng quân Pháp (Dhammasenāpati) đã được sinh ra sau khi nghe lời thuyết pháp của Bậc Đạo Sư Toàn Giác (Sammāsambuddha) có những đức tính như đã nói, chứ không phải là đệ tử của Bậc Đạo Sư chỉ bằng lời tuyên bố như Pūraṇa, v.v.
Pāṭipadoti paṭipadāsaṅkhātena ariyamaggena ariyāya jātiyā jāto bhavoti pāṭipado, aniṭṭhitapaṭipattikicco paṭipajjamānoti attho.
Pāṭipado means one who is born of the noble path, which is called the practice, and of the noble birth; that is, one whose task of practice is not yet completed, one who is practicing.
Người đang thực hành (pāṭipado) – là người đã được sinh ra trong dòng dõi cao quý (ariyajātiyā jāto) thông qua con đường cao quý (ariyamaggena) được gọi là sự thực hành (paṭipadā); nghĩa là người đang thực hành, chưa hoàn thành công việc thực hành.
Suttageyyādi pariyattidhammo bahuṃ suto etenāti bahussuto.
Bahussuto means one who has heard much, by whom the Dhamma of study, such as suttas and geyya, has been heard much.
Người đa văn (bahussuto) – là người đã nghe nhiều Pháp học như kinh, kệ, v.v.
Pātimokkhasaṃvarādisīlena ceva āraññikaṅgādidhutaṅgavatehi ca upapanno sampanno samannāgatoti sīlavatūpapanno.
Sīlavatūpapanno means one who is endowed and complete with the virtue of Pātimokkha restraint and the ascetic practices (dhutaṅga) such as the forest dweller's practice.
Người đầy đủ giới hạnh (sīlavatūpapanno) – là người được trang bị, đầy đủ, hoàn mãn với giới luật như Pātimokkha saṃvara và các hạnh đầu đà như hạnh ở rừng, v.v.
Iti bhagavā ‘‘lokānukampā nāma hitajjhāsayena dhammadesanā, sā ca imesu eva tīsu puggalesu paṭibaddhā’’ti dasseti.
Thus, the Blessed One shows that "compassion for the world is teaching the Dhamma with a benevolent intention, and it is linked to these three types of individuals."
Như vậy, Đức Thế Tôn muốn chỉ ra rằng: “Lòng bi mẫn đối với thế gian, tức là thuyết pháp với ý định mang lại lợi ích, gắn liền với ba hạng người này.”
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
Gāthāsu tassanvayoti tasseva satthu paṭipattiyā dhammadesanāya ca anugamanena tassanvayo anujāto.
In the verses, his lineage means following the practice and Dhamma teaching of that very Teacher, born of his lineage.
Trong các bài kệ, người theo Ngài (tassanvayo) – là người đã theo Ngài, được sinh ra theo Ngài, bằng cách noi theo sự thực hành và lời thuyết pháp của chính Bậc Đạo Sư ấy.
Avijjandhakāraṃ vidhamitvā saparasantānesu dhammālokasaṅkhātāya pabhāya karaṇato pabhaṅkarā.
Pabhaṅkarā means those who make light, by dispelling the darkness of ignorance and creating the light of Dhamma in their own and others' mental continuums.
Người tạo ánh sáng (pabhaṅkarā) – là người đã xua tan bóng tối vô minh và tạo ra ánh sáng của Pháp trong dòng tâm thức của chính mình và của người khác.
Dhammamudīrayantāti catusaccadhammaṃ kathentā.
Proclaiming the Dhamma means teaching the Dhamma of the Four Noble Truths.
Người tuyên thuyết Pháp (dhammamudīrayantā) – là người thuyết giảng Pháp Tứ Diệu Đế.
Apāpurantīti ugghāṭenti.
Opening means revealing.
Người mở ra (apāpurantī) – là người khai mở.
Amatassa nibbānassa.
Of the Deathless means of Nibbāna.
Của bất tử (amatassa) – của Niết Bàn.
Dvāraṃ ariyamaggaṃ.
The door means the noble path.
Cánh cửa (dvāraṃ) – con đường cao quý.
Yogāti kāmayogādito.
From yokes means from the yoke of sensual desire and so forth.
Từ các ách phược (yogā) – từ ách phược dục vọng, v.v.
Satthavāhenāti veneyyasatthavāhanato bhavakantāranittharaṇato satthavāho, bhagavā, tena satthavāhena.
By the caravan leader means the Blessed One, who is a caravan leader because he leads the caravan of disciples and crosses the wilderness of existence; by that caravan leader.
Với vị dẫn đường (satthavāhenā) – vị dẫn đường là Đức Thế Tôn, vì Ngài dẫn dắt những người cần được giáo hóa và đưa họ thoát khỏi sa mạc luân hồi; với vị dẫn đường ấy.
Sudesitaṃ maggamanukkamantīti tena sammā desitaṃ ariyamaggaṃ tassa desanānusārena anugacchanti paṭipajjanti.
Following the well-taught path means following and practicing the noble path, well-taught by him, according to his teaching.
Người đang đi theo con đường đã được thuyết giảng một cách tốt đẹp (sudesitaṃ maggamanukkamantī) – là người đang đi theo, đang thực hành con đường cao quý đã được Ngài thuyết giảng một cách tốt đẹp, theo lời giáo huấn của Ngài.
Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve.
Right here means in this very existence.
Ngay tại đây (idhevā) – ngay trong kiếp sống này.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại đều rõ ràng.
85. Chaṭṭhe asubhānupassīti asubhaṃ anupassantā dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādīsu gahitanimittassa upasaṃharaṇavasena ca kāyasmiṃ asubhaṃ asubhākāraṃ anupassakā hutvā viharatha.
85. In the sixth (sutta), contemplating the unattractive means dwelling, contemplating the unattractive aspect of the body, either by way of the thirty-two parts or by applying the meditation object taken from a bloated corpse and so forth.
85. Trong bài kinh thứ sáu, quán bất tịnh (asubhānupassī) – nghĩa là hãy an trú bằng cách quán bất tịnh, quán tướng bất tịnh trong thân thể theo hai mươi hai thể cách và theo cách đưa hình ảnh đã nắm bắt được về những xác chết trương phình, v.v. vào tâm.
Ānāpānassatīti ānāpāne sati, taṃ ārabbha pavattā sati, assāsapassāsapariggāhikā satīti attho.
Mindfulness of breathing means mindfulness of in-breaths and out-breaths, mindfulness that arises concerning them, meaning mindfulness that comprehends in-breaths and out-breaths.
Niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatī) – nghĩa là niệm hơi thở vào ra, niệm phát sinh liên quan đến hơi thở vào ra, niệm nắm giữ hơi thở vào và hơi thở ra.
Vuttañhetaṃ ‘‘ānanti assāso, no passāso.
For it has been said: "Āna is an in-breath, not an out-breath.
Điều này đã được nói: “Vào là hơi thở vào, không phải hơi thở ra.
Pānanti passāso, no assāso’’tiādi (paṭi. ma. 1.160).
Pāna is an out-breath, not an in-breath," and so on.
Ra là hơi thở ra, không phải hơi thở vào” (Paṭisambhidāmagga 1.160).
Voti tumhākaṃ.
Your means belonging to you.
Của quý vị (vo) – của các bạn.
Ajjhattanti idha gocarajjhattaṃ adhippetaṃ.
Internal here refers to the internal object of meditation.
Nội tại (ajjhattaṃ) – ở đây ý nói đến đối tượng nội tại.
Parimukhanti abhimukhaṃ.
"Parimukha" means facing.
Trước mặt (parimukhaṃ) – đối diện.
Sūpaṭṭhitāti suṭṭhu upaṭṭhitā.
"Sūpaṭṭhitā" means well established.
Được an lập tốt đẹp (sūpaṭṭhitā) – được an lập rất tốt.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ānāpānassati ca tumhākaṃ kammaṭṭhānābhimukhaṃ suṭṭhu upaṭṭhitā hotūti.
This is said: may your mindfulness of breathing be well established, facing your meditation object.
Điều này có nghĩa là – niệm hơi thở vào ra của quý vị hãy được an lập rất tốt trước đối tượng thiền định.
Atha vā parimukhanti pariggahitaniyyānaṃ.
Or else, "parimukha" means embracing the way out.
Hoặc trước mặt (parimukhaṃ) – nghĩa là lối thoát đã được nắm giữ.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ – ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānaṭṭho, satīti upaṭṭhānaṭṭho, tena vuccati parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164).
This is stated in the Paṭisambhidāmagga: "Pari" means the sense of embracing, "mukha" means the sense of exiting, "sati" means the sense of establishment; therefore, it is called "parimukhaṃ sati".
Điều này đã được nói trong Paṭisambhidā: “‘Parī’ là nghĩa nắm giữ, ‘mukha’ là nghĩa lối thoát, ‘sati’ là nghĩa an lập, do đó gọi là ‘parimukhaṃ sati’” (Paṭisambhidāmagga 1.164).
Iminā catusatipaṭṭhānasoḷasappabhedā ānāpānassatikammaṭṭhānabhāvanā dassitāti daṭṭhabbā.
By this, it should be understood that the development of the meditation object of mindfulness of breathing, which has sixteen aspects and is based on the four foundations of mindfulness, is shown.
Với điều này, cần hiểu rằng sự tu tập thiền định niệm hơi thở vào ra với mười sáu phân loại của Tứ Niệm Xứ đã được chỉ ra.
Evaṃ saṅkhepeneva rāgacaritavitakkacaritānaṃ sappāyaṃ paṭikūlamanasikārakāyānupassanāvasena samathakammaṭṭhānaṃ vipassanākammaṭṭhānañca upadisitvā idāni suddhavipassanākammaṭṭhānameva dassento ‘‘sabbasaṅkhāresu aniccānupassino viharathā’’ti āha.
Having thus briefly instructed the meditation object for tranquility (samatha) and the meditation object for insight (vipassanā) suitable for those of lustful and speculative temperaments, by way of contemplation of the repulsive and contemplation of the body, the Blessed One now shows only the pure insight meditation object, saying: "Dwell contemplating impermanence in all formations."
Sau khi tóm tắt như vậy, đã chỉ dạy thiền định chỉ tịnh (samathakammaṭṭhāna) và thiền định tuệ quán (vipassanākammaṭṭhāna) một cách thích hợp cho những người có tánh tham (rāgacarita) và tánh tầm (vitakkacarita) thông qua sự tác ý về sự bất tịnh (paṭikūlamanasikāra) và quán thân (kāyānupassanā), bây giờ, để chỉ ra thiền định tuệ quán thuần túy, Đức Phật đã nói: “Hãy an trú bằng cách quán vô thường trong tất cả các hành.”
Tattha aniccaṃ, aniccalakkhaṇaṃ, aniccānupassanā, aniccānupassīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ.
Here, the four terms—impermanent, characteristic of impermanence, contemplation of impermanence, and one who contemplates impermanence—should be understood.
Ở đây, cần phải hiểu bốn điều này: vô thường (aniccaṃ), tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ), quán vô thường (aniccānupassanā), và người quán vô thường (aniccānupassī).
Hutvā, abhāvato, udayabbayayogato, tāvakālikato, niccapaṭikkhepato ca khandhapañcakaṃ aniccaṃ nāma.
The five aggregates are called impermanent because they come into being and then cease, because they are subject to arising and passing away, because they are temporary, and because they reject permanence.
Do đã có rồi không còn, do sự hợp nhất của sinh và diệt, do chỉ tồn tại tạm thời, và do phủ nhận sự thường còn, năm uẩn được gọi là vô thường (aniccaṃ).
Tassa yo hutvā abhāvākāro, taṃ aniccalakkhaṇaṃ nāma.
That aspect of their coming into being and then ceasing is called the characteristic of impermanence.
Cái trạng thái đã có rồi không còn của nó được gọi là tướng vô thường (aniccalakkhaṇaṃ).
Taṃ ārabbha pavattā vipassanā aniccānupassanā.
The insight that arises concerning that is contemplation of impermanence.
Tuệ quán phát sinh dựa trên điều đó là quán vô thường (aniccānupassanā).
Taṃ aniccanti vipassako aniccānupassī.
The meditator who contemplates that as impermanent is one who contemplates impermanence.
Người quán thấy điều đó là vô thường thì là người quán vô thường (aniccānupassī).
Ettha ca ekādasavidhā asubhakathā paṭhamajjhānaṃ pāpetvā, soḷasavatthukā ca ānāpānakathā catutthajjhānaṃ pāpetvā, vipassanākathā ca vitthārato vattabbā, sā pana sabbākārato visuddhimagge (visuddhi. 2.737-740) kathitāti tattha vuttanayeneva veditabbā.
Here, the elevenfold discourse on the repulsive, leading to the first jhāna, and the sixteenfold discourse on mindfulness of breathing, leading to the fourth jhāna, and the discourse on insight, should be spoken of in detail; but since it is fully explained in the Visuddhimagga, it should be understood in the manner stated there.
Ở đây, mười một loại pháp thoại về bất tịnh dẫn đến sơ thiền, và mười sáu căn bản pháp thoại về hơi thở vào ra dẫn đến tứ thiền, cùng với pháp thoại về tuệ quán, cần được nói rộng rãi. Tuy nhiên, tất cả những điều đó đã được trình bày đầy đủ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), nên cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Idāni asubhānupassanādīhi nipphādetabbaṃ phalavisesaṃ dassetuṃ ‘‘asubhānupassīna’’ntiādimāha.
Now, to show the specific fruit to be achieved through the contemplation of the repulsive and so on, he begins by saying: "For those who contemplate the repulsive," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra quả đặc biệt cần được thành tựu bằng quán bất tịnh, v.v., Đức Phật đã nói câu “đối với những người quán bất tịnh” (asubhānupassīnaṃ) v.v.
Tattha subhāya dhātuyāti subhabhāve, subhanimitteti attho.
Here, "in the element of beauty" means in the state of beauty, that is, in the beautiful sign.
Ở đây, subhāya dhātuyā có nghĩa là trong trạng thái đẹp đẽ, trong tướng đẹp đẽ.
Rāgānusayoti subhārammaṇe uppajjanāraho kāmarāgānusayo.
"The underlying tendency to lust" refers to the underlying tendency to sensual lust, which is liable to arise with a beautiful object.
Rāgānusayo là tùy miên tham ái dục có khả năng sinh khởi trên đối tượng đẹp đẽ.
So kesādīsu uddhumātakādīsu vā asubhānupassīnaṃ asubhanimittaṃ gahetvā tattha paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā adhigatena anāgāmimaggena pahīyati, sabbaso samucchindīyatīti attho.
That tendency is abandoned by those who contemplate the repulsive, taking the sign of the repulsive in things like hair or swollen corpses, then generating the first jhāna based on that, establishing insight, and attaining the path of non-returner; it is utterly eradicated, is the meaning.
Đối với những người quán bất tịnh trên tóc, v.v., hoặc trên các vật trương phồng, v.v., sau khi nắm giữ tướng bất tịnh và làm phát sinh sơ thiền ở đó, lấy thiền đó làm nền tảng để thiết lập tuệ quán, thì tùy miên tham ái dục đó được đoạn trừ bằng Thánh đạo Bất Hoàn đã thành tựu, nghĩa là bị tiêu diệt hoàn toàn.
Vuttañhetaṃ ‘‘asubhā bhāvetabbā kāmarāgassa pahānāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
It is also said: "The repulsive should be developed for the abandonment of sensual lust."
Điều này đã được nói: “Bất tịnh cần được tu tập để đoạn trừ tham dục.”
Bāhirāti bahiddhāvatthukattā anatthāvahattā ca bāhirā bahibhūtā.
"External" means external, extraneous, because they relate to external objects and bring about harm.
Bāhirā (ngoại tại) là ngoại tại và bị loại bỏ vì có đối tượng bên ngoài và mang lại sự bất lợi.
Vitakkāsayāti kāmasaṅkappādimicchāvitakkā.
"Underlying tendencies to thoughts" refers to wrong thoughts such as thoughts of sensuality.
Vitakkāsayā là các tà tầm như tầm dục.
Te hi appahīnā āsayānugatā sati paccayasamavāye uppajjanato vitakkāsayāti vuttā.
Indeed, these are called underlying tendencies to thoughts because, if not abandoned, they lie dormant and arise when conditions converge.
Chúng được gọi là vitakkāsayā (tùy miên tầm) vì chúng chưa được đoạn trừ, tiềm ẩn và sinh khởi khi có đủ điều kiện.
Kāmavitakko cettha kāmarāgaggahaṇena gahito evāti tadavasesā vitakkā eva vuttāti veditabbā.
Here, the thought of sensuality is already included in the term "sensual lust"; therefore, it should be understood that only the remaining thoughts are referred to.
Ở đây, tầm dục đã được bao gồm trong việc nắm giữ tham dục, nên cần hiểu rằng chỉ các tầm còn lại được nói đến.
Vighātapakkhikāti dukkhabhāgiyā, icchāvighātanibbattanakā vā.
"Conducive to vexation" means leading to suffering, or causing the frustration of desires.
Vighātapakkhikā là những điều thuộc về đau khổ, hoặc những điều gây ra sự hủy hoại mong muốn.
Te na hontīti te pahīyanti.
"They do not exist" means they are abandoned.
Te na honti có nghĩa là chúng bị đoạn trừ.
Byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko, janapadavitakko, amarāvitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakkoti aṭṭha, kāmavitakkena saddhiṃ navavidhā mahāvitakkā ānāpānassatisamādhinā tannissitāya ca vipassanāya pubbabhāge vikkhambhitā.
The eight great thoughts—the thought of ill-will, the thought of harming, the thought of relatives, the thought of the country, the thought of immortality, the thought connected with disrespect, the thought connected with gain, honor, and fame, and the thought connected with compassion for others—together with the thought of sensuality, make nine kinds of great thoughts, which are suppressed in the preliminary stage by the concentration of mindfulness of breathing and the insight dependent on it.
Tám đại tầm: tầm sân, tầm hại, tầm liên quan đến bà con, tầm liên quan đến quốc độ, tầm liên quan đến sự bất tử, tầm liên quan đến sự không bị khinh miệt, tầm liên quan đến lợi dưỡng, cung kính, danh tiếng, tầm liên quan đến lòng từ bi đối với người khác – cùng với tầm dục là chín loại đại tầm, đã được trấn áp trong giai đoạn đầu bằng định niệm hơi thở vào ra và tuệ quán dựa trên định đó.
Taṃ pādakaṃ katvā adhigatena ariyamaggena yathārahaṃ anavasesato pahīyanti.
Based on that, they are abandoned completely, as appropriate, by the attained Noble Path.
Lấy định đó làm nền tảng, chúng được đoạn trừ hoàn toàn một cách thích đáng bằng Thánh đạo đã thành tựu.
Vuttampi cetaṃ ‘‘ānāpānassati bhāvetabbā vitakkupacchedāyā’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
It is also said: "Mindfulness of breathing should be developed for the cutting off of thoughts."
Điều này cũng đã được nói: “Niệm hơi thở vào ra cần được tu tập để đoạn trừ các tầm.”
Yā avijjā, sā pahīyatīti yā saccasabhāvapaṭicchādinī sabbānatthakārī sakalassa vaṭṭadukkhassa mūlabhūtā avijjā, sā aniccānupassīnaṃ viharataṃ samucchijjati.
"Whatever ignorance there is, that is abandoned" means that ignorance which conceals the true nature, causes all harm, and is the root of all suffering in saṃsāra, is eradicated for those who dwell contemplating impermanence.
Yā avijjā, sā pahīyatī có nghĩa là vô minh (avijjā) che lấp bản chất của sự thật, gây ra mọi bất lợi, là gốc rễ của mọi khổ đau trong vòng luân hồi, bị tiêu diệt hoàn toàn đối với những người sống quán vô thường.
Idaṃ kira bhagavatā aniccākārato vuṭṭhitassa sukkhavipassakakhīṇāsavassa vasena vuttaṃ.
This, indeed, was spoken by the Blessed One concerning an Arahant who has dry insight and has arisen from the aspect of impermanence.
Điều này được Đức Thế Tôn nói dựa trên trường hợp của một vị A-la-hán tuệ quán thuần túy đã xuất khỏi trạng thái vô thường.
Tassāyaṃ saṅkhepattho – tebhūmakesu sabbasaṅkhāresu aniccādito sammasanaṃ paṭṭhapetvā vipassantānaṃ yadā aniccanti pavattamānā vuṭṭhānagāminīvipassanā maggena ghaṭīyati, anukkamena arahattamaggo uppajjati, tesaṃ aniccānupassīnaṃ viharataṃ avijjā anavasesato pahīyati, arahattamaggavijjā uppajjatīti.
Its brief meaning is this: For those who practice vipassanā by establishing contemplation on impermanence, etc., in all formations of the three realms, when the vipassanā leading to emergence, which proceeds as "impermanent," converges with the path, gradually the Arahant path arises. For those who dwell contemplating impermanence, ignorance is completely abandoned, and the knowledge of the Arahant path arises.
Ý nghĩa tóm tắt của điều này là: khi những người tuệ quán bắt đầu quán sát mọi hành trong ba cõi theo cách vô thường, v.v., và khi tuệ quán xuất thế đang vận hành theo tướng vô thường được kết nối với đạo, thì tuần tự đạo A-la-hán sinh khởi. Đối với những người sống quán vô thường đó, vô minh được đoạn trừ hoàn toàn, và minh (vijjā) của đạo A-la-hán sinh khởi.
Aniccānupassīnaṃ viharatanti idaṃ aniccalakkhaṇassa tesaṃ pākaṭabhāvato itarassa lakkhaṇadvayassa gahaṇe upāyabhāvato vā vuttaṃ, na pana ekasseva lakkhaṇassa anupassitabbato.
The phrase " Aniccānupassīnaṃ viharataṃ" (for those who dwell contemplating impermanence) is stated either because the characteristic of impermanence is evident to them, or as a means of grasping the other two characteristics, and not because only one characteristic is to be contemplated.
Câu aniccānupassīnaṃ viharataṃ (sống quán vô thường) được nói vì tướng vô thường hiển lộ rõ ràng đối với họ, hoặc vì nó là phương tiện để nắm giữ hai tướng còn lại, chứ không phải chỉ quán một tướng duy nhất.
Vuttañhetaṃ ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15).
It has been said: "What is impermanent is suffering; what is suffering is non-self."
Điều này đã được nói: “Cái gì vô thường thì là khổ, cái gì khổ thì là vô ngã.”
Aparampi vuttaṃ ‘‘aniccasaññino hi, meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti.
It has also been said: "Indeed, Meghiya, for one who perceives impermanence, the perception of non-self is established; one who perceives non-self attains the uprooting of the conceit 'I am'."
Một câu khác cũng được nói: “Này Meghiya, đối với người có tưởng vô thường, tưởng vô ngã được thiết lập; người có tưởng vô ngã sẽ đạt đến sự nhổ bỏ ngã mạn.”
Gāthāsu ānāpāne paṭissatoti ānāpānanimittasmiṃ paṭi paṭi sato, upaṭṭhitassatīti attho.
In the verses, "mindful of in-and-out breathing" means having mindfulness repeatedly established on the sign of in-and-out breathing; that is, one whose mindfulness is established.
Trong các bài kệ, ānāpāne paṭissato có nghĩa là người luôn chánh niệm, người có chánh niệm được thiết lập trên tướng hơi thở vào ra.
Passanti āsavakkhayañāṇacakkhunā saṅkhārūpasamaṃ nibbānaṃ passanto.
"Sees" means seeing Nibbāna, the stilling of formations, with the eye of knowledge of the destruction of the taints.
Passanti là người thấy Niết Bàn, sự an tịnh của các hành, bằng tuệ nhãn diệt tận các lậu hoặc.
Ātāpī sabbadāti antarāvosānaṃ anāpajjitvā asubhānupassanādīsu satataṃ ātāpī yuttappayutto, tato eva yato vāyamamāno, niyato vā sammattaniyāmena tattha sabbasaṅkhārasamathe nibbāne arahattaphalavimuttiyā vimuccati.
"Diligent always" means constantly diligent, fully engaged in the contemplation of impurity and so on, without intermission. Therefore, "when" striving, or when resolute with the proper determination, "therein", in Nibbāna, the stilling of all formations, one is liberated by the liberation of Arahantship.
Ātāpī sabbadā là người luôn tinh cần, không gián đoạn, luôn nỗ lực trong quán bất tịnh, v.v. Và yato (vì vậy) là người tinh tấn, hoặc niyato (nhất định) là người nhất định sẽ giải thoát khỏi sự giải thoát quả A-la-hán trong Niết Bàn, sự an tịnh của mọi hành, bằng sự nhất định đúng đắn.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
86. Sattame dhammānudhammapaṭipannassāti ettha dhammo nāma navavidho lokuttaradhammo, tassa dhammassa anudhammo sīlavisuddhiādi pubbabhāgapaṭipadādhammo, taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannassa adhigantuṃ paṭipajjamānassa.
86. In the seventh discourse, regarding "of one practicing in conformity with the Dhamma": here, Dhamma refers to the ninefold supramundane Dhamma. Its 'anu-dhamma' (conforming Dhamma) is the preparatory path, consisting of factors like purification of virtue. Thus, "practicing in conformity with that Dhamma" means one who is striving to attain it.
86. Trong kinh thứ bảy, dhammānudhammapaṭipannassā (đối với người pháp tùy pháp hành): ở đây, Pháp (Dhamma) là chín loại pháp siêu thế; pháp tùy pháp (anudhammo) của Pháp đó là pháp hạnh sơ khởi như giới thanh tịnh, v.v.; đối với người thực hành pháp tùy pháp đó để thành tựu.
Ayamanudhammo hotīti ayaṃ anucchavikasabhāvo patirūpasabhāvo hoti.
"This is in conformity with the Dhamma" means this is fitting, appropriate.
Ayamanudhammo hotī có nghĩa là điều này là thích hợp, là đúng đắn.
Veyyākaraṇāyāti kathanāya.
"For declaration" means for speaking.
Veyyākaraṇāyā có nghĩa là để tuyên bố.
Dhammānudhammapaṭipannoyanti yanti karaṇatthe paccattavacanaṃ.
"One practicing in conformity with the Dhamma" – the word "yaṃ" (which) is in the instrumental case.
Dhammānudhammapaṭipannoyanti: ya là cách nói ở thể đối cách với ý nghĩa công cụ (bằng cái gì).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yena anudhammena taṃ dhammānudhammaṃ paṭipannoti byākaramāno sammadeva byākaronto nāma siyā, na tatonidānaṃ viññūhi garahitabbo siyāti.
This is what is meant: by which conforming Dhamma, if one declares him to be "practicing in conformity with that Dhamma," one would be declaring correctly, and would not be censured by the wise on that account.
Điều này có nghĩa là: bằng pháp tùy pháp nào mà người ta tuyên bố rằng người đó là pháp tùy pháp hành, thì người đó sẽ tuyên bố đúng đắn, và sẽ không bị người trí khiển trách vì điều đó.
Yanti vā kiriyāparāmasanaṃ, tenetaṃ dasseti ‘‘yadidaṃ dhammasseva bhāsanaṃ, dhammavitakkasseva ca vitakkanaṃ tadubhayābhāve ñāṇupekkhāya, ayaṃ dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhuno tathārūpo ayanti kathanāyānurūpahetu anucchavikakāraṇaṃ.
Or "yaṃ" refers to the action; by this it shows: "That which is merely speaking the Dhamma, and merely thinking thoughts of Dhamma, or in the absence of both, by equanimity born of knowledge – this is a suitable reason, a fitting cause, for describing a bhikkhu practicing in conformity with the Dhamma as such."
Hoặc ya là sự nhắc lại hành động, qua đó điều này được chỉ ra: “Việc nói Pháp và việc tầm tư Pháp, khi cả hai điều đó không có, thì sự xả ly tri kiến này là lý do thích hợp, là nguyên nhân phù hợp để tuyên bố rằng vị tỳ khưu pháp tùy pháp hành là như vậy.”
Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyāti kathento ce dasakathāvatthudhammaṃyeva katheyya, na tappaṭipakkhamahicchatādiadhammaṃ.
"If he speaks, he should speak only Dhamma" means if he speaks, he should speak only the Dhamma concerning the ten topics of discourse, not the opposing non-Dhamma like excessive desires.
Bhāsamāno dhammaṃyeva bhāseyyā có nghĩa là nếu nói, thì chỉ nên nói về Pháp thuộc mười đề tài nói chuyện, không nên nói về những điều phi Pháp như tham muốn nhiều, v.v., là đối nghịch với Pháp.
Vuttañhetaṃ –
It has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Yāyaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati.
"That talk which leads to effacement, which is conducive to the opening up of the mind, conducive to complete dispassion, to fading away, to cessation, to tranquility, to direct knowledge, to full enlightenment, to Nibbāna.
“Đó là những lời nói có tính chất gột rửa, thích hợp để khai mở tâm, hoàn toàn dẫn đến sự nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết Bàn.
Seyyathidaṃ – appicchakathā, santuṭṭhikathā, pavivekakathā, asaṃsaggakathā, vīriyārambhakathā, sīlakathā, samādhikathā, paññākathā, vimuttikathā, vimuttiñāṇadassanakathā, evarūpāya kathāya nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī’’ti (a. ni. 9.3; udā. 31).
That is, talk on fewness of wishes, talk on contentment, talk on seclusion, talk on non-entanglement, talk on the rousing of energy, talk on virtue, talk on concentration, talk on wisdom, talk on liberation, talk on the knowledge and vision of liberation – one obtains such talk as one wishes, without difficulty, without trouble."
Đó là: lời nói về sự ít dục, lời nói về sự tri túc, lời nói về sự độc cư, lời nói về sự không giao du, lời nói về sự tinh tấn, lời nói về giới, lời nói về định, lời nói về tuệ, lời nói về giải thoát, lời nói về giải thoát tri kiến. Người ấy được lợi lộc dễ dàng, không khó khăn, không vất vả đối với những lời nói như vậy.”
Dhammavitakkanti nekkhammavitakkādiṃ dhammato anapetaṃ vitakkayato ‘‘sīlādipaṭipadaṃ paripūressāmī’’ti uparūpari ussāho abhivaḍḍhissati.
"Thoughts of Dhamma" refers to thoughts of renunciation and so on, which are not deviations from the Dhamma. For one who thinks such thoughts, the resolve to fulfill the practice of virtue and so on will progressively increase.
Dhammavitakkanti: khi tầm tư về các tầm không rời Pháp như tầm xuất ly, v.v., thì sự tinh tấn cao hơn sẽ tăng trưởng để “hoàn thành các hạnh như giới, v.v.”.
So pana vitakko sīlādīnaṃ anupakāradhamme vajjetvā upakāradhamme anubrūhanavasena hānabhāgiyabhāvaṃ apanetvā ṭhitibhāgiyabhāvepi aṭṭhatvā visesabhāgiyataṃ nibbedhabhāgiyatañca pāpanavasena pavattiyā anekappabhedo veditabbo.
That thought, by avoiding practices not conducive to virtue and so on, and by fostering conducive practices, is known to be manifold in its occurrence, by removing the aspect of decline, by not stopping at the aspect of stability, and by leading to the aspect of distinction and the aspect of penetration.
Tầm tư đó cần được hiểu là có nhiều loại khác nhau trong sự vận hành, bằng cách loại bỏ những pháp không có lợi cho giới, v.v., và tăng cường các pháp có lợi, loại bỏ trạng thái thoái hóa, không dừng lại ở trạng thái ổn định, mà đạt đến trạng thái đặc biệt và trạng thái thâm nhập.
No adhammavitakkanti kāmavitakkaṃ no vitakkeyyāti attho.
"Not thoughts of non-Dhamma" means one should not think thoughts of sensual desire.
No adhammavitakkanti có nghĩa là không nên tầm tư về tầm dục.
Tadubhayaṃ vā panāti yadetaṃ paresaṃ anuggahaṇatthaṃ dhammabhāsanaṃ attano anuggahaṇatthaṃ dhammavitakkanañca vuttaṃ.
"Or both" refers to that which was mentioned: speaking Dhamma for the benefit of others, and thinking thoughts of Dhamma for one's own benefit.
Tadubhayaṃ vā panā là điều đã nói về việc nói Pháp để giúp đỡ người khác và tầm tư Pháp để giúp đỡ chính mình.
Atha vā pana taṃ ubhayaṃ abhinivajjetvā appaṭipajjitvā akatvā.
Or else, "having completely avoided" both of them, not practicing them, not doing them.
Hoặc là, abhinivajjetvā (tránh xa) cả hai điều đó, không thực hành, không làm.
Upekkhakoti tathāpaṭipattiyaṃ udāsīno samathavipassanābhāvanameva anubrūhanto vihareyya, samathapaṭipattiyaṃ upekkhako hutvā vipassanāyameva kammaṃ karonto vihareyya.
"Equanimous" means remaining indifferent to such practice, cultivating only the development of tranquility and insight, or being equanimous in the practice of tranquility and working only on insight.
Upekkhako (người có tâm xả) nghĩa là, trong sự thực hành như vậy, nên an trú cách thờ ơ, chỉ tăng trưởng sự tu tập samatha và vipassanā; hoặc nên an trú cách trở nên xả ly trong sự thực hành samatha, chỉ thực hiện công việc của vipassanā.
Vipassanampi ussukkāpetvā tatthapi saṅkhārupekkhāñāṇavasena upekkhako yāva vipassanāñāṇaṃ maggena ghaṭīyati, tāva yathā taṃ tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, tathā vihareyya sato sampajānoti.
Even insight, without being too zealous about it, he should remain equanimous through the knowledge of equanimity regarding formations, as long as insight-knowledge is united with the path, so that it flows sharply, bravely, and clearly, mindful and clearly comprehending.
Thậm chí làm cho vipassanā trở nên hăng hái, và ở đó cũng, nên an trú cách xả ly theo trí tuệ xả hành, cho đến khi trí tuệ vipassanā được kết nối với đạo, cho đến lúc đó, nên an trú như nó sắc bén, mạnh mẽ, trong sáng và vận hành, có chánh niệm và tỉnh giác.
Gāthāsu samathavipassanādhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo.
In the verses, "delighting in Dhamma" (dhammārāmo) means Dhamma, such as tranquility and insight, is his pleasure because it is to be delighted in.
Trong các bài kệ, Pháp samatha và vipassanā đáng được yêu thích, do đó người ấy có pháp làm nơi yêu thích là dhammārāmo.
Tasmiṃyeva dhamme ratoti dhammarato.
"Rejoicing in Dhamma" (dhammarato) means delighting in that very Dhamma.
Người vui thích trong chính pháp ấy là dhammarato.
Tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ taṃ dhammaṃ āvajjento, manasi karontoti attho.
"Reflecting on Dhamma" means by repeatedly contemplating that Dhamma, pondering it, paying attention to it.
Do thường xuyên tư duy về pháp ấy, dhammaṃ anuvicintayaṃ có nghĩa là chú tâm, ghi nhớ pháp ấy.
Anussaranti tameva dhammaṃ uparūparibhāvanāvasena anussaranto.
"Recollecting" means recollecting that very Dhamma through progressive development.
Anussaranti (ghi nhớ) là ghi nhớ pháp ấy theo cách tu tập ngày càng cao hơn.
Atha vā vimuttāyatanasīse ṭhatvā paresaṃ desanāvasena sīlādidhammo āramitabbaṭṭhena ārāmo etassāti dhammārāmo.
Alternatively, standing at the summit of liberation, Dhamma such as virtue is his pleasure because it is to be delighted in for the sake of teaching others, hence "delighting in Dhamma".
Hoặc, đứng trên phương diện giải thoát, pháp giới hạnh (sīla) và các pháp khác đáng được yêu thích theo cách thuyết giảng cho người khác, do đó người ấy có pháp làm nơi yêu thích là dhammārāmo.
Tatheva tasmiṃ dhamme rato abhiratoti dhammarato.
Similarly, "rejoicing in Dhamma" means delighting and enjoying that Dhamma.
Cũng vậy, người vui thích, hoan hỷ trong pháp ấy là dhammarato.
Tesaṃyeva sīlādidhammānaṃ gatiyo samanvesanto kāmavitakkādīnaṃ okāsaṃ adatvā nekkhammasaṅkappādidhammaṃyeva anuvicintanato dhammaṃ anuvicintayaṃ.
"Reflecting on Dhamma" by searching for the courses of those virtues and so on, and without giving room to thoughts of sensual desire, contemplating only Dhamma such as thoughts of renunciation.
Do tìm kiếm sự vận hành của chính các pháp giới hạnh ấy, không cho các tầm dục (kāmavitakka) v.v… có cơ hội, chỉ tư duy về pháp xuất ly (nekkhammasaṅkappa) v.v… là dhammaṃ anuvicintayaṃ.
Tadubhayaṃ vā pana oḷārikato dahanto ajjhupekkhitvā samathavipassanādhammameva uparūpari bhāvanāvasena anussaranto anubrūhanavasena pavattento.
Or else, letting go of both gross things and being indifferent, cultivating and progressively recollecting the Dhamma of tranquility and insight.
Hoặc, sau khi đã xem nhẹ cả hai điều thô thiển ấy, ghi nhớ và phát triển pháp samatha và vipassanā theo cách tu tập ngày càng cao hơn.
Saddhammāti sattatiṃsappabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na cirasseva taṃ adhigacchatīti attho.
"From the true Dhamma" (saddhammā) – referring to the thirty-seven factors of enlightenment and the ninefold supramundane Dhamma – "does not decline", meaning he attains it without delay.
Saddhammā (Chánh Pháp) là các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhamma) có 37 loại và các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) có 9 loại na parihāyati (không bị suy giảm), nghĩa là không lâu sau sẽ chứng đắc chúng.
Idāni tassa anussaraṇavidhiṃ dassento ‘‘caraṃ vā’’tiādimāha.
Now, showing the method of recollection, he states "whether walking" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp ghi nhớ ấy, Đức Phật đã nói ‘‘caraṃ vā’’ (dù đi) v.v….
Tattha caraṃ vāti bhikkhācāravasena caṅkamanavasena ca caranto vā.
Here, "whether walking" means walking for alms or walking for exercise.
Trong đó, caraṃ vā (dù đi) là đi theo cách khất thực và kinh hành.
Yadi vā tiṭṭhanti tiṭṭhanto vā nisinno vā, uda vā sayanti sayanto vā.
"Or standing" means standing, or "sitting", or "lying down".
Yadi vā tiṭṭhanti (hoặc đứng) là đứng, nisinno (ngồi) hoặc uda vā sayanti (hoặc nằm).
Evaṃ catūsupi iriyāpathesu.
Thus, in all four postures.
Như vậy, trong cả bốn oai nghi.
Ajjhattaṃ samayaṃ cittanti yathāvutte kammaṭṭhānasaṅkhāte gocarajjhatte attano cittaṃ rāgādikilesānaṃ vūpasamanavasena pajahanavasena samayaṃ samento.
"Calming his mind internally" means calming his mind internally in the object of meditation as stated, by tranquilizing and abandoning defilements such as craving.
Ajjhattaṃ samayaṃ cittaṃ (điều hòa tâm nội tại) là điều hòa tâm của mình trong đối tượng hành thiền được nói ở trên, theo cách làm lắng dịu và đoạn trừ các phiền não như tham dục.
Santimevādhigacchatīti accantasantiṃ nibbānameva pāpuṇātīti.
"Attains ultimate peace" means he attains Nibbāna, which is ultimate peace.
Santimevādhigacchatīti (chỉ chứng đắc sự an tịnh) là chứng đắc Niết Bàn, sự an tịnh tuyệt đối.
87. Aṭṭhame akusalavitakkāti akosallasambhūtā vitakkā.
87. In the eighth discourse, "unwholesome thoughts" refers to thoughts born of unskillfulness.
87. Trong bài kinh thứ tám, akusalavitakkā (các tầm bất thiện) là các tầm phát sinh từ sự bất thiện.
Andhakaraṇātiādīsu yassa sayaṃ uppajjanti, taṃ yathābhūtadassananivāraṇena andhaṃ karontīti andhakaraṇā.
Regarding "blinding" and so on: they blind the one in whom they arise by preventing the seeing of reality, hence "blinding".
Trong andhakaraṇā (làm cho mù mịt) v.v…, đối với người mà chúng tự phát sinh, chúng làm cho người ấy mù mịt bằng cách ngăn cản sự thấy biết chân thật, do đó chúng là andhakaraṇā.
Na paññācakkhuṃ karontīti acakkhukaraṇā.
They do not create the eye of wisdom, hence "not creating an eye".
Chúng không tạo ra nhãn tuệ, do đó chúng là acakkhukaraṇā.
Aññāṇaṃ karontīti aññāṇakaraṇā.
They cause ignorance, hence "causing ignorance".
Chúng tạo ra vô minh, do đó chúng là aññāṇakaraṇā.
Paññānirodhikāti kammassakatāpaññā, jhānapaññā, vipassanāpaññāti imā tisso paññā appavattikaraṇena nirodhentīti paññānirodhikā.
"Obstructing wisdom" means these three wisdoms—wisdom concerning kamma ownership, jhānic wisdom, and insight wisdom—are obstructed by preventing their arising, hence obstructing wisdom.
Paññānirodhikā (làm tiêu diệt trí tuệ) là chúng làm tiêu diệt ba loại trí tuệ này: trí tuệ về nghiệp báo (kammassakatāpaññā), trí tuệ thiền định (jhānapaññā), trí tuệ quán (vipassanāpaññā) bằng cách làm cho chúng không phát sinh.
Aniṭṭhaphaladāyakattā dukkhasaṅkhātassa vighātassa pakkhe vattantīti vighātapakkhikā.
Because they yield undesirable results, they belong to the side of affliction, which is suffering, hence "belonging to the side of affliction".
Do mang lại quả không mong muốn, chúng thuộc về sự tổn hại, tức là khổ, do đó chúng là vighātapakkhikā.
Kilesanibbānaṃ na saṃvattayantīti anibbānasaṃvattanikā.
They do not lead to the Nibbāna of defilements, hence "not conducive to Nibbāna".
Chúng không dẫn đến sự diệt trừ phiền não, do đó chúng là anibbānasaṃvattanikā.
Kāmavitakkoti kāmapaṭisaṃyutto vitakko.
Kāmavitakko (sensual thought) is a thought connected with sensuality.
Kāmavitakko (dục tầm) là tầm liên quan đến dục.
So hi kilesakāmasahito hutvā vatthukāmesu pavattati.
Indeed, it arises in connection with material sensuality, accompanied by defilement-sensuality.
Thật vậy, nó phát sinh trong các dục cảnh vật chất cùng với phiền não dục.
Byāpādapaṭisaṃyutto vitakko byāpādavitakko.
A thought connected with ill-will is byāpādavitakko (thought of ill-will).
Tầm liên quan đến sân là byāpādavitakko (sân tầm).
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko vihiṃsāvitakko.
A thought connected with harm is vihiṃsāvitakko (thought of harm).
Tầm liên quan đến hại là vihiṃsāvitakko (hại tầm).
Ime dve ca sattesupi saṅkhāresupi uppajjanti.
These two arise in both beings and formations.
Hai loại này phát sinh cả trong chúng sinh và các hành (saṅkhāra).
Kāmavitakko hi piyamanāpe satte vā saṅkhāre vā vitakkentassa uppajjati, byāpādavitakko appiye amanāpe satte vā saṅkhāre vā kujjhitvā olokanakālato paṭṭhāya yāva nāsanā uppajjati, vihiṃsāvitakko saṅkhāresu na uppajjati, saṅkhārā dukkhāpetabbā nāma natthi, ‘‘ime sattā haññantu vā bajjhantu vā ucchijjantu vā vinassantu vā mā vā ahesu’’nti cintanakāle pana sattesu uppajjati.
Sensual thought arises in one who contemplates agreeable and pleasing beings or formations. The thought of ill-will arises from the moment one looks at disagreeable and unpleasing beings or formations with anger, up to their destruction. The thought of harm does not arise in formations, for formations cannot be made to suffer; but it arises in beings when one thinks, "May these beings be slain, or bound, or cut off, or perish, or may they not exist."
Dục tầm phát sinh khi người ta tầm tư về những chúng sinh hoặc các hành dễ chịu, đáng yêu; sân tầm phát sinh từ lúc nhìn những chúng sinh hoặc các hành không dễ chịu, không đáng yêu với sự giận dữ cho đến sự hủy diệt; hại tầm không phát sinh trong các hành, vì không có hành nào đáng bị làm khổ, nhưng nó phát sinh trong chúng sinh khi người ta suy nghĩ: ‘‘mong cho những chúng sinh này bị giết, bị trói, bị đoạn diệt, bị tiêu vong, hoặc không tồn tại’’.
Imeyeva pana kāmasaṅkappādayo.
These are indeed the same as kāmasaṅkappa (sensual intention), etc.
Chính những điều này là dục tư (kāmasaṅkappa) v.v….
Atthato hi kāmavitakkādīnaṃ kāmasaṅkappādīnañca nānākaraṇaṃ natthi, taṃsampayuttā pana saññādayo kāmasaññādayo.
For in meaning, there is no difference between kāmavitakka (sensual thought) and kāmasaṅkappa (sensual intention), etc.; but the perceptions, etc., associated with them are kāmasaññā (sensual perception), etc.
Thật vậy, về ý nghĩa, không có sự khác biệt giữa dục tầm v.v… và dục tư v.v…; nhưng các tưởng (saññā) v.v… liên quan đến chúng là dục tưởng (kāmasaññā) v.v….
Kāmadhātuādīnaṃ pana yasmā pāḷiyaṃ –
However, with regard to kāmadhātu (sensual realm), etc., because it is stated in the Pāḷi:
Tuy nhiên, đối với dục giới (kāmadhātu) v.v…, vì trong kinh điển có nói –
‘‘Kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati kāmadhātu, sabbepi akusalā dhammā kāmadhātu.
"Thought, deliberation connected with sensuality…pe… wrong intention; this is called kāmadhātu. All unwholesome phenomena are kāmadhātu.
‘‘Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến dục…v.v… tà tư duy, đây được gọi là dục giới, tất cả các pháp bất thiện đều là dục giới.
Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko…pe… micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
Thought, deliberation connected with ill-will…pe… wrong intention; this is called byāpādadhātu.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến sân…v.v… tà tư duy, đây được gọi là sân giới (byāpādadhātu).
Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭighāto…pe… anattamanatā cittassa, ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
The agitation, opposition of mind…pe… the displeasure of mind in the ten grounds of resentment; this is called byāpādadhātu.
Sự sân hận, sự phản kháng của tâm trong mười đối tượng sân hận…v.v… sự không hài lòng của tâm, đây được gọi là sân giới.
Vihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo, ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu.
Thought, deliberation connected with harm, wrong intention; this is called vihiṃsādhātu.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến hại, đây được gọi là hại giới (vihiṃsādhātu).
Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena satte viheṭheti, ayaṃ vihiṃsādhātū’’ti (vibha. 182, 910) –
Here, some individual harms beings with a hand, or a clod, or a stick, or a weapon, or a rope, or some other means; this is vihiṃsādhātu" –
Ở đây, một số người làm hại chúng sinh bằng tay, bằng cục đất, bằng gậy, bằng dao, bằng dây thừng, hoặc bằng bất kỳ thứ gì khác, đây là hại giới’’ (Vbha. 182, 910) –
Tattha dve kathā sabbasaṅgāhikā ca asambhinnā ca.
Therein are two ways of speaking: the all-inclusive and the distinct.
Trong đó có hai cách trình bày: bao quát tất cả (sabbasaṅgāhikā) và không lẫn lộn (asambhinnā).
Tattha kāmadhātuyā gahitāya itarā dvepi gahitā nāma honti.
Therein, when kāmadhātu is taken, the other two are also taken.
Trong đó, khi dục giới được nói đến, hai giới kia cũng được bao gồm.
Tato pana nīharitvā ayaṃ byāpādadhātu, ayaṃ vihiṃsādhātūti dassetīti ayaṃ sabbasaṅgāhikā nāma.
But then, to extract and show, "This is byāpādadhātu, this is vihiṃsādhātu," this is called the all-inclusive way.
Sau đó, tách ra và chỉ ra rằng đây là sân giới, đây là hại giới, thì đây được gọi là cách trình bày bao quát tất cả.
Kāmadhātuṃ kathento pana bhagavā byāpādadhātuṃ byāpādadhātuṭṭhāne, vihiṃsādhātuṃ vihiṃsādhātuṭṭhāne ṭhapetvāva avasesaṃ kāmadhātu nāmāti kathesīti ayaṃ asambhinnakathā nāma.
However, when the Blessed One spoke of kāmadhātu, he placed byāpādadhātu in the place of byāpādadhātu, and vihiṃsādhātu in the place of vihiṃsādhātu, and then declared the remainder to be kāmadhātu; this is called the distinct way of speaking.
Tuy nhiên, khi Đức Thế Tôn nói về dục giới, Ngài đã đặt sân giới vào vị trí của sân giới, hại giới vào vị trí của hại giới, rồi mới nói rằng phần còn lại là dục giới, thì đây được gọi là cách trình bày không lẫn lộn.
Sukkapakkhe vuttavipariyāyena attho veditabbo.
In the wholesome aspect, the meaning should be understood in the opposite way to what was stated.
Đối với phần thiện, ý nghĩa nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko.
A thought connected with renunciation is nekkhammavitakko (thought of renunciation).
Tầm liên quan đến xuất ly là nekkhammavitakko (xuất ly tầm).
So asubhapubbabhāge kāmāvacaro hoti, asubhajjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of the foulness meditation, it is of the sensual realm; in the foulness jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của bất tịnh quán, thuộc về sắc giới trong thiền bất tịnh, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko.
A thought connected with non-ill-will is abyāpādavitakko (thought of non-ill-will).
Tầm liên quan đến vô sân là abyāpādavitakko (vô sân tầm).
So mettāpubbabhāge kāmāvacaro hoti, mettājhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of mettā (loving-kindness), it is of the sensual realm; in the mettā jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của từ bi, thuộc về sắc giới trong thiền từ bi, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko.
A thought connected with non-harm is avihiṃsāvitakko (thought of non-harm).
Tầm liên quan đến vô hại là avihiṃsāvitakko (vô hại tầm).
So karuṇāpubbabhāge kāmāvacaro, karuṇājjhāne rūpāvacaro, taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
In the preliminary stage of karuṇā (compassion), it is of the sensual realm; in the karuṇā jhāna, it is of the form realm; and at the time of the path and fruit that arise with that jhāna as its basis, it is supramundane.
Nó thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của bi, thuộc về sắc giới trong thiền bi, và là siêu thế vào thời điểm đạo quả phát sinh khi thiền ấy được dùng làm nền tảng.
Yadā pana alobho sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When non-greed is foremost, then the other two are its followers.
Tuy nhiên, khi vô tham là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
Yadā mettā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When mettā is foremost, then the other two are its followers.
Khi từ bi là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
Yadā karuṇā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā honti.
When karuṇā is foremost, then the other two are its followers.
Khi bi là chính, thì hai điều kia là phụ thuộc.
Imeyeva pana nekkhammasaṅkappādayo.
These are indeed the same as nekkhammasaṅkappa (intention of renunciation), etc.
Chính những điều này là xuất ly tư (nekkhammasaṅkappa) v.v….
Atthato hi nekkhammavitakkādīnaṃ nekkhammasaṅkappādīnañca nānākaraṇaṃ natthi, taṃsampayuttā pana saññādayo nekkhammasaññādayo.
Indeed, in terms of meaning, there is no difference between thoughts of renunciation and intentions of renunciation, etc. But the perceptions, etc., associated with them are perceptions of renunciation, etc.
Thật vậy, về ý nghĩa, không có sự khác biệt giữa xuất ly tầm v.v… và xuất ly tư v.v…; nhưng các tưởng (saññā) v.v… liên quan đến chúng là xuất ly tưởng (nekkhammasaññā) v.v….
Nekkhammadhātuādīnaṃ pana yasmā pāḷiyaṃ –
However, regarding the element of renunciation, etc., because in the Pali text –
Tuy nhiên, đối với xuất ly giới (nekkhammadhātu) v.v…, vì trong kinh điển có nói –
‘‘Nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo, ayaṃ vuccati nekkhammadhātu, sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātu.
‘‘The reasoning, thought, and intention connected with renunciation – this is called the element of renunciation. All wholesome phenomena are the element of renunciation.
‘‘Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến xuất ly, đây được gọi là xuất ly giới, tất cả các pháp thiện đều là xuất ly giới.
Abyāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo, ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
The reasoning, thought, and intention connected with non-ill-will – this is called the element of non-ill-will.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến vô sân, đây được gọi là vô sân giới (abyāpādadhātu).
Yā sattesu metti mettāyanā mettācetovimutti, ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
The loving-kindness, the act of being kindly, the liberation of mind through loving-kindness towards beings – this is called the element of non-ill-will.
Sự thân thiện, lòng từ, sự giải thoát tâm từ đối với chúng sinh, đây được gọi là vô sân giới.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko vitakko saṅkappo – ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu.
The reasoning, thought, and intention connected with non-harming – this is called the element of non-harming.
Tư duy, tầm, tư duy liên quan đến vô hại – đây được gọi là vô hại giới (avihiṃsādhātu).
Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati avihiṃsādhātū’’ti.(Vibha. 182) –
The compassion, the act of being compassionate, the liberation of mind through compassion towards beings – this is called the element of non-harming’’ –
Sự bi mẫn, lòng bi, sự giải thoát tâm bi đối với chúng sinh – đây được gọi là vô hại giới’’ (Vbha. 182) –
Gāthāsu vitakkayeti vitakkeyya.
In the verses, vitakkaye means vitakkeyya (should reflect).
Trong các kệ, vitakkaye có nghĩa là nên tư duy.
Nirākareti attano santānato nīhareyya vinodeyya, pajaheyyāti attho.
Nirākare means he should remove, dispel, or abandon from his own continuum.
Nirākare có nghĩa là nên loại bỏ, nên xua tan, nên từ bỏ khỏi dòng tâm thức của mình.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhatanti yathā nāma gimhānaṃ pacchime māse pathaviyaṃ samūhataṃ samantato uṭṭhitaṃ rajaṃ mahato akālameghassa vassato vuṭṭhi ṭhānaso vūpasameti, evameva so yogāvacaro vitakkāni micchāvitakke ca vicāritāni taṃsampayuttavicāre ca sameti vūpasameti samucchindati.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhata means just as rain from a great unseasonal cloud pacifies the dust that has arisen and gathered on the earth in the last month of summer, so too does that meditator pacify, tranquilize, and utterly destroy the thoughts (wrong thoughts) and the associated investigations that have been investigated.
Save vitakkāni vicāritāni, sameti vuṭṭhīva rajaṃ samūhata (Những tư duy và quán sát ấy, như mưa làm lắng bụi bặm đã nổi lên, đều lắng xuống) có nghĩa là: giống như vào tháng cuối mùa hè, cơn mưa lớn trái mùa đổ xuống làm lắng xuống tại chỗ bụi bặm nổi lên khắp nơi trên mặt đất, cũng vậy, hành giả ấy làm lắng xuống, làm tịnh chỉ, đoạn diệt các tư duy (micchāvitakka – tà tư duy) và các quán sát (taṃsampayuttavicāra – quán sát liên hệ với chúng).
Tathābhūto ca vitakkūpasamena cetasā sabbesaṃ micchāvitakkānaṃ upasamanato vitakkūpasamena ariyamaggacittena.
And such a person, vitakkūpasamena cetasā (with a mind tranquilized by thoughts), due to the pacification of all wrong thoughts, by the path-consciousness of an Arahant.
Và người như vậy, vitakkūpasamena cetasā (với tâm an tịnh các tư duy) tức là với tâm đạo (ariyamagga-citta) nhờ sự an tịnh tất cả các tà tư duy.
Idheva diṭṭheva dhamme, santipadaṃ nibbānaṃ, samajjhagā samadhigato hotīti.
Idheva (right here) in this very life, santipadaṃ (the state of peace), Nibbāna, samajjhagā (he attains).
Idheva (ngay tại đây) tức là ngay trong đời này, santipadaṃ (địa vị an tịnh) tức là Nibbāna, samajjhagā (đã đạt được) có nghĩa là đã chứng đắc.
Ādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe āgato.
In passages like these, it refers to a reason.
Người ta tụ họp bàn tán, giữa ta và người kia có gì khác biệt?” – trong những trường hợp như vậy (Saṃ. Ni. 1.228) được dùng với nghĩa là nguyên nhân.
‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe.
In passages like ‘‘I saw, venerable sir, a certain woman washing a vessel in the intervening space (vijjantarikāya),’’ it refers to a moment.
“Bạch Thế Tôn, con đã thấy một người phụ nữ đang rửa chén giữa hai ngọn lửa” – trong những trường hợp như vậy (Ma. Ni. 2.149) được dùng với nghĩa là thời điểm.
‘‘Apicāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare.
In passages like ‘‘And this Tapodā river flows between two great hells (dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya),’’ it refers to an interval.
“Và dòng nước nóng này chảy ra giữa hai đại địa ngục” – trong những trường hợp như vậy (Pārā. 231) được dùng với nghĩa là khoảng trống.
Ādīsu (vi. va. 658) uttarisāṭake.
In passages like these, it refers to an upper robe.
Trong những trường hợp như vậy (Vi. Va. 658) được dùng với nghĩa là áo choàng bên ngoài.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
In passages like ‘‘He in whose mind (yassantarato) there are no angers,’’ it refers to the mind.
“Người mà bên trong không có sân hận” – trong những trường hợp như vậy (Udā. 20) được dùng với nghĩa là tâm.
Idhāpi citte eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as referring to the mind.
Ở đây cũng nên hiểu là tâm.
Tasmā antare citte bhavā antarā.
Therefore, antarā means existing within the mind.
Do đó, antarā là những gì hiện hữu trong tâm.
Yasmiṃ santāne uppannā, tassa malinabhāvakaraṇato malā.
Malā (stains) means that which causes defilement in the continuum where they arise.
Những gì khi phát sinh trong dòng tâm thức nào thì làm cho tâm thức ấy bị cấu uế, nên gọi là malā (cấu uế).
Tattha malaṃ nāma duvidhaṃ – sarīramalaṃ, cittamalanti.
Here, defilement (mala) is of two kinds: bodily defilement and mental defilement.
Ở đây, cấu uế có hai loại: cấu uế thân và cấu uế tâm.
Tesu sarīramalaṃ sedajallikādi sarīre nibbattaṃ, tattha laggaṃ āgantukarajañca, taṃ udakenapi nīharaṇīyaṃ, na tathā saṃkilesikaṃ.
Among these, bodily defilement is that which arises on the body, such as sweat and dirt, and also external dust clinging to it; this can be removed with water and is not so defiling.
Trong đó, cấu uế thân là những thứ như mồ hôi, ghét bẩn phát sinh trên thân, và bụi bặm từ bên ngoài bám vào; những thứ ấy có thể được loại bỏ bằng nước, không phải là thứ làm ô nhiễm sâu sắc như vậy.
Cittamalaṃ pana rāgādisaṃkilesikaṃ, taṃ ariyamaggeheva nīharaṇīyaṃ.
Mental defilement, however, is defiling due to attachment, etc.; this can only be removed by the Noble Paths.
Còn cấu uế tâm là những thứ làm ô nhiễm như tham ái, v.v., những thứ ấy chỉ có thể được loại bỏ bằng các Thánh Đạo (ariyamagga).
Vuttañhetaṃ porāṇehi –
This has been said by the ancients:
Điều này đã được các bậc cổ đức nói đến:
Tenāha bhagavā ‘‘cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti, cittavodānā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100).
Therefore, the Blessed One said: “Through the defilement of the mind, bhikkhus, beings are defiled; through the purification of the mind, they are purified.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, do tâm cấu uế mà các chúng sinh bị cấu uế, do tâm thanh tịnh mà họ được thanh tịnh.” (Saṃ. Ni. 3.100).
Tasmā bhagavā idhāpi cittamalavisodhanāya paṭipajjitabbanti dassento ‘‘tayome, bhikkhave, antarāmalā’’ti āha.
Therefore, showing that here too one should practice for the purification of mental defilements, the Blessed One said: “There are these three inner defilements, bhikkhus.”
Do đó, Đức Thế Tôn ở đây cũng nói: “Này các Tỳ-kheo, có ba cấu uế bên trong” để chỉ ra rằng cần phải thực hành để làm thanh tịnh cấu uế tâm.
Yathā cete lobhādayo sattānaṃ citte uppajjitvā malinabhāvakarā nānappakārasaṃkilesavidhāyakāti antarāmalā, evaṃ ekato bhuñjitvā, ekato sayitvā, otāragavesī amittasattu viya citte eva uppajjitvā sattānaṃ nānāvidhaanatthāvahā, nānappakāradukkhanibbattakāti dassento ‘‘antarāamittā’’tiādimāha.
Just as these greed and so forth, arising in the minds of beings, cause defilement and produce various kinds of corruptions, and are thus ‘inner defilements,’ so too, like an enemy seeking an opportunity, eating together, sleeping together, they arise in the mind itself, bringing various misfortunes to beings and generating various kinds of suffering. Therefore, it is said, “inner enemies,” etc.
Cũng như tham, v.v., khi phát sinh trong tâm của chúng sinh, làm cho tâm bị cấu uế và gây ra nhiều loại ô nhiễm khác nhau, nên chúng là cấu uế bên trong (antarāmalā). Tương tự, để chỉ ra rằng chúng phát sinh ngay trong tâm, như một kẻ thù tìm kiếm cơ hội, ăn chung, ngủ chung, gây ra nhiều bất lợi khác nhau cho chúng sinh, và tạo ra nhiều loại khổ đau, nên Ngài đã nói “antarāamittā” (kẻ thù bên trong), v.v.
Tattha mittapaṭipakkhato amittā, sapattakiccakaraṇato sapattā, hiṃsanato vadhakā, ujuvipaccanīkato paccatthikā.
Herein, they are enemies (amittā) due to being contrary to friends; rivals (sapattā) due to performing the acts of rivals; slayers (vadhakā) due to harming; adversaries (paccatthikā) due to being direct opponents.
Ở đây, amittā (kẻ thù) vì chúng đối nghịch với bạn bè; sapattā (đối thủ) vì chúng thực hiện hành động của đối thủ; vadhakā (kẻ giết hại) vì chúng gây tổn hại; paccatthikā (kẻ thù) vì chúng đối nghịch một cách trực tiếp.
Tattha dvīhi ākārehi lobhādīnaṃ amittādibhāvo veditabbo.
Herein, the enmity and so forth of greed and the like should be understood in two ways.
Ở đây, cần phải hiểu tính chất kẻ thù, v.v. của tham, v.v. qua hai phương diện.
Verīpuggalo hi antaraṃ labhamāno attano verissa satthena vā sīsaṃ pāteti, upāyena vā mahantaṃ anatthaṃ uppādeti.
Indeed, an enemy, having found an opportunity, either cuts off the head of his foe with a weapon, or causes great harm by stratagem.
Kẻ thù, khi tìm được cơ hội, sẽ dùng vũ khí để chặt đầu kẻ thù của mình, hoặc dùng mưu kế để gây ra tai họa lớn.
Ime ca lobhādayo paññāsirapātanena yonisampaṭipādanena ca tādisaṃ tato balavataraṃ anatthaṃ nibbattenti.
These greed and so forth, by cutting off the head of wisdom and by causing rebirth, generate even stronger harm than that.
Và những tham, v.v. này gây ra tai họa còn lớn hơn thế, bằng cách chặt đầu trí tuệ và đưa đến các loài tái sinh.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cakkhudvārasmiñhi iṭṭhādīsu ārammaṇesu āpāthagatesu yathārahaṃ tāni ārabbha lobhādayo uppajjanti, ettāvatāssa paññāsiraṃ pātitaṃ nāma hoti.
When agreeable objects and so forth come into the range of the eye-door, greed and so forth arise with respect to those objects as appropriate; by this much, the head of one's wisdom is said to be cut off.
Khi các đối tượng khả ái, v.v. xuất hiện ở cửa mắt, tham, v.v. phát sinh tương ứng với chúng; chừng đó, đầu trí tuệ của người ấy đã bị chặt.
Sotadvārādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the ear-door and so forth.
Ở cửa tai, v.v. cũng theo cách tương tự.
Evaṃ tāva paññāsirapātanato amittādisadisatā veditabbā.
Thus, it should be understood that they are similar to enemies, etc., by cutting off the head of wisdom.
Như vậy, cần phải hiểu tính chất tương tự như kẻ thù, v.v. do chặt đầu trí tuệ.
Lobhādayo pana kammanidānā hutvā aṇḍajādibhedā catasso yoniyo upanenti.
Furthermore, greed and so forth, being the cause of kamma, lead to the four origins of birth, such as egg-born beings.
Hơn nữa, tham, v.v. trở thành nguyên nhân của nghiệp, đưa đến bốn loài tái sinh như loài sinh từ trứng, v.v.
Tassa yoniupagamanamūlakāni pañcavīsati mahābhayāni dvattiṃsa kammakaraṇāni ca āgatāneva honti.
The twenty-five great dangers and thirty-two tortures, rooted in that going to birth, have already arisen.
Hai mươi lăm đại hiểm nạn và ba mươi hai hình phạt đã được nói đến, có gốc rễ từ sự tái sinh ấy.
Evaṃ yonisampaṭipādanatopi nesaṃ amittādisadisatā veditabbā.
Thus, their similarity to enemies, etc., should be understood also from the perspective of causing rebirth.
Như vậy, cũng cần phải hiểu tính chất tương tự như kẻ thù, v.v. của chúng từ việc đưa đến các loài tái sinh.
Iti lobhādayo amittādisadisatāya cittasambhūtatāya ca ‘‘antarāamittā’’tiādinā vuttā.
Thus, greed and so forth are described as “inner enemies,” etc., due to their similarity to enemies and their origin in the mind.
Do đó, tham, v.v. được gọi là “kẻ thù bên trong”, v.v. vì tính chất tương tự như kẻ thù và vì chúng phát sinh trong tâm.
Apica amittehi kātuṃ asakkuṇeyyaṃ lobhādayo karonti, amittādibhāvo ca lobhādīhi jāyatīti tesaṃ amittādibhāvo veditabbo.
Moreover, greed and so forth do what enemies cannot do, and the state of enmity arises from greed and so forth. Therefore, their enmity should be understood.
Hơn nữa, tham, v.v. làm những điều mà kẻ thù không thể làm, và tính chất kẻ thù, v.v. phát sinh từ tham, v.v., nên cần phải hiểu tính chất kẻ thù, v.v. của chúng.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Yadapi luddho abhisaṅkharoti kāyena vācāya manasā tadapi akusalaṃ; yadapi luddho lobhena abhibhūto pariyādinnacitto parassa asatā dukkhaṃ uppādeti vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā balavamhi balattho iti, tadapi akusalaṃ, itissame lobhajā lobhanidānā lobhasamudayā lobhapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (a. ni. 3.70).
“Whatever a greedy person performs with body, speech, or mind, that is also unwholesome; whatever a greedy person, overcome by greed, with his mind possessed, causes suffering to another unjustly, by killing or binding or confiscating property or censuring or exiling, saying, ‘I am powerful, I desire power,’ that is also unwholesome. Thus, many evil, unwholesome states born of greed, originated from greed, arisen from greed, conditioned by greed, come into being.”
“Điều gì mà người tham ái tạo tác bằng thân, khẩu, ý, điều đó cũng là bất thiện; điều gì mà người tham ái bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, gây đau khổ cho người khác bằng sự bất thiện, bằng giết hại, bằng trói buộc, bằng tổn thương, bằng quở trách, bằng trục xuất, nghĩ rằng ‘ta mạnh mẽ, ta có sức mạnh’, điều đó cũng là bất thiện. Như vậy, nhiều pháp ác bất thiện phát sinh từ tham ái, có nguyên nhân từ tham ái, có nguồn gốc từ tham ái, có duyên từ tham ái.” (A. Ni. 3.70).
Cittappakopanoti cittasaṅkhobhano.
‘Cittappakopano’ means unsettling the mind.
Cittappakopano (kẻ làm xáo động tâm) tức là kẻ làm rối loạn tâm.
Lobho hi lobhanīye vatthusmiṃ uppajjamāno cittaṃ khobhento pakopento vipariṇāmento vikāraṃ āpādento uppajjati, pasādādivasena pavattituṃ na deti.
For greed, arising in a desirable object, unsettles the mind, agitates it, distorts it, brings it to an abnormal state, and does not allow it to function in a tranquil way.
Tham ái, khi phát sinh trong đối tượng đáng tham ái, phát sinh làm xáo động tâm, làm rối loạn, làm biến đổi, làm cho tâm trở nên bất thường, không cho phép tâm vận hành theo chiều hướng thanh tịnh, v.v.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatīti taṃ lobhasaṅkhātaṃ antarato abbhantare attano citteyeva jātaṃ anatthajananacittappakopanādiṃ bhayaṃ bhayahetuṃ ayaṃ bālamahājano nāvabujjhati na jānātīti.
“The danger born from within, that the people do not understand” means this great foolish multitude does not understand or know that danger or cause of danger, which is greed, born from within, existing in one’s own mind, and which is causing harm, unsettling the mind, etc.
Bhayamantarato jātaṃ, taṃ jano nāvabujjhatī (Nỗi sợ hãi sinh từ bên trong, nhưng người đời không nhận ra) có nghĩa là: nỗi sợ hãi, nguyên nhân của nỗi sợ hãi, như kẻ tạo ra bất lợi, kẻ làm xáo động tâm, v.v., chính là tham ái, phát sinh từ bên trong, ngay trong tâm của mình, nhưng đại chúng ngu si này không nhận ra, không biết.
Luddho atthaṃ na jānātīti attatthaparatthādibhedaṃ atthaṃ hitaṃ luddhapuggalo yathābhūtaṃ na jānāti.
“A greedy person does not know what is beneficial” means a greedy person does not truly know what is beneficial, which is divided into benefit for oneself, for others, etc.
Luddho atthaṃ na jānātī (Người tham ái không biết điều lợi ích) có nghĩa là người tham ái không biết rõ điều lợi ích, tức là điều thiện, thuộc các loại như lợi ích bản thân, lợi ích người khác, v.v.
Dhammaṃ na passatīti dasakusalakammapathadhammampi luddho lobhena abhibhūto pariyādinnacitto na passati paccakkhato na jānāti, pageva uttarimanussadhammaṃ.
“He does not see the Dhamma” means a greedy person, overcome by greed, with his mind possessed, does not see or directly know even the Dhamma of the ten wholesome courses of action, much less the supramundane Dhamma.
Dhammaṃ na passatī (Không thấy Pháp) có nghĩa là người tham ái, bị tham ái chi phối, tâm bị tham ái xâm chiếm, không thấy, không biết trực tiếp ngay cả các pháp thiện nghiệp đạo (dasakusalakammapatha-dhamma), huống chi là các pháp siêu nhân (uttarimanussadhamma).
Vuttampi cetaṃ –
And this has been said:
Điều này cũng đã được nói:
Andhatamanti andhabhāvakaraṃ tamaṃ.
‘Andhatamaṃ’ means darkness that causes blindness.
Andhatamaṃ (bóng tối mù mịt) tức là bóng tối gây ra sự mù quáng.
Yanti yattha.
‘Yaṃ’ means where.
Yaṃ (khi mà) tức là vào lúc đó.
Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ.
For this is a locative word.
Ở đây, từ này là cách dùng của thể vị cách (bhummattha) trong ý nghĩa.
Yasmiṃ kāle lobho sahate abhibhavati naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti.
When greed overcomes or overpowers a person, then there is blinding darkness.
Khi tham ái chế ngự, chi phối con người, lúc đó là bóng tối mù mịt.
Yanti vā kāraṇavacanaṃ.
Or ‘yaṃ’ is a causal word.
Hoặc yaṃ là từ chỉ nguyên nhân.
Yasmā lobho uppajjamāno naraṃ sahate abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hotīti yojanā, ya-ta-saddānaṃ ekantasambandhabhāvato.
Since greed, when it arises, overcomes or overpowers a person, therefore, at that time there is blinding darkness. This is the connection, due to the absolute connection between ‘ya’ and ‘ta’ words.
Sự kết nối là: bởi vì tham ái khi phát sinh chế ngự, chi phối con người, cho nên lúc đó là bóng tối mù mịt, do mối liên hệ tuyệt đối của các từ ya-ta.
Atha vā yanti kiriyāparāmasanaṃ, ‘‘lobho sahate’’ti ettha yadetaṃ lobhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ vuttaṃ.
Alternatively, ‘yaṃ’ refers to the action, meaning, that which is called greed’s overpowering and overcoming here.
Hoặc yaṃ là chỉ hành động, tức là điều đã nói về sự chế ngự, chi phối của tham ái trong câu “tham ái chế ngự”.
Etaṃ andhabhāvakarassa tamassa gamanaṃ uppādoti attho.
This is the coming or arising of darkness causing blindness, is the meaning.
Đây là ý nghĩa của sự phát sinh bóng tối, thứ gây ra sự mù quáng.
Atha vā yaṃ naraṃ lobho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti, tato ca luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Or, the person whom greed overcomes or overpowers, for that person there is blinding darkness, and from that, the greedy person does not know what is beneficial, the greedy person does not see the Dhamma. This is how the meaning should be understood here.
Hoặc, khi tham lam lấn át một người, bóng tối mù mịt sẽ hiện hữu trong người đó; do đó, người tham lam không biết điều lợi ích, người tham lam không thấy Pháp. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Yo ca lobhaṃ pahantvānāti yo pubbabhāge tadaṅgavasena vikkhambhanavasena ca yathārahaṃ samathavipassanāhi lobhaṃ pajahitvā tathā pajahanahetu lobhaneyye dibbepi rūpādike upaṭṭhite na lubbhati, balavavipassanānubhāvena lobho pahīyate tamhāti tasmā ariyapuggalā ariyamaggena lobho pahīyati pajahīyati, accantameva pariccajīyati.
“But he who, having abandoned greed,” means he who, having abandoned greed by means of calm and insight as appropriate, through temporary suppression and through destruction by counter-agent in the initial stage, and because of such abandonment, “does not crave” when desirable objects like divine forms and so forth appear, “greed is abandoned from him” by the power of strong insight, meaning, for that noble person, greed is abandoned, completely given up, through the noble path.
Yo ca lobhaṃ pahantvānā (và người nào đã đoạn trừ tham lam) nghĩa là người nào đã đoạn trừ tham lam bằng samatha và vipassanā một cách thích hợp, tùy theo giai đoạn, bằng cách trấn áp hoặc diệt trừ; và do đã đoạn trừ như vậy, khi những đối tượng đáng tham lam như sắc, v.v., của cõi trời hiện ra, người ấy na lubbhati (không tham đắm), nhờ năng lực của vipassanā mạnh mẽ, lobho pahīyate tamhā (tham lam được đoạn trừ khỏi người ấy) nghĩa là tham lam được các bậc Thánh nhân đoạn trừ bằng Thánh đạo, hoàn toàn từ bỏ.
Yathā kiṃ?
Like what?
Như thế nào?
Udabindūva pokkharāti paduminipaṇṇato udakabindu viya.
“Like a drop of water from a lotus leaf,” like a drop of water from a lotus leaf.
Udabindūva pokkharā (như giọt nước trên lá sen) nghĩa là như giọt nước trên lá sen.
Sesagāthānampi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning of the remaining verses should also be understood in this way.
Ý nghĩa của các bài kệ còn lại cũng nên được hiểu theo cách này.
‘‘Yadapi duṭṭho abhisaṅkharoti kāyena vācāya manasā tadapi akusalaṃ; yadapi duṭṭho dosena abhibhūto pariyādinnacitto parassa asatā dukkhaṃ uppādeti vadhena vā bandhena vā jāniyā vā garahāya vā pabbājanāya vā balavamhi balattho iti, tadapi akusalaṃ.
“Whatever a hateful person performs with body, speech, or mind, that is also unwholesome; whatever a hateful person, overcome by hatred, with his mind possessed, causes suffering to another unjustly, by killing or binding or confiscating property or censuring or exiling, saying, ‘I am powerful, I desire power,’ that is also unwholesome.
“Dù người sân hận tạo tác bằng thân, khẩu, ý, điều đó cũng là bất thiện; dù người sân hận, bị sân hận lấn át, tâm bị chi phối, gây ra khổ đau cho người khác bằng cách giết hại, trói buộc, tổn thương, chỉ trích, trục xuất, vì nghĩ rằng ‘ta mạnh mẽ, ta có quyền lực’, điều đó cũng là bất thiện.
Itissame dosajā dosanidānā dosasamudayā dosapaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti (a. ni. 3.70).
Thus, many evil, unwholesome states born of hatred, originated from hatred, arisen from hatred, conditioned by hatred, come into being.”
Như vậy, nhiều pháp bất thiện, ác nghiệp, phát sinh từ sân hận, có nguồn gốc từ sân hận, do sân hận mà có, do duyên sân hận.”
Tathā mohassa ‘‘yadapi mūḷho abhisaṅkharoti kāyena vācāya manasā’’tiādinā (a. ni. 3.70), ‘‘mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto attabyābādhāyapi cetetī’’tiādinā(a. ni. 3.55), ‘‘attatthampi yathābhūtaṃ na pajānātī’’tiādinā (a. ni. 3.55) ca āgatasuttapadānusārena veditabbā.
Similarly, concerning delusion, it should be understood in accordance with the discourse passages appearing as: “whatever one, deluded, fabricates by body, speech, or mind” and “Indeed, brahman, one who is deluded, overcome by delusion, with a mind consumed, even intends for his own harm” and “does not discern his own welfare as it really is.”
Tương tự, đối với si mê, nên hiểu theo các đoạn kinh như “dù người si mê tạo tác bằng thân, khẩu, ý” (A.iii.70), “này Bà-la-môn, người si mê, bị si mê lấn át, tâm bị chi phối, suy nghĩ đến việc làm hại mình” (A.iii.55), và “không hiểu rõ lợi ích của mình như thực” (A.iii.55).
Tālapakkaṃva bandhanāti tālaphalaṃ viya usumuppādena vaṇṭato, tatiyamaggañāṇuppādena tassa cittato doso pahīyati, pariccajīyatīti attho.
Like a ripe Palmyra fruit from its stalk means that just as a Palmyra fruit, by producing heat, detaches from its stalk, so too, hatred is abandoned and relinquished from that person’s mind through the arising of the knowledge of the third path.
Tālapakkaṃva bandhanā (như quả thốt nốt rụng khỏi cuống) nghĩa là sân hận được đoạn trừ khỏi tâm người ấy, được từ bỏ, như quả thốt nốt rụng khỏi cuống khi chín, bằng sự phát sinh của tri kiến đạo thứ ba.
Mohaṃ vihanti so sabbanti so ariyapuggalo sabbaṃ anavasesaṃ mohaṃ catutthamaggena vihanti vidhamati samucchindati.
He completely dispels delusion means that this noble person dispels, dissipates, and eradicates all delusion without remainder by the fourth path.
Mohaṃ vihanti so sabba (người ấy diệt trừ mọi si mê) nghĩa là vị Thánh nhân ấy diệt trừ, xua tan, nhổ tận gốc mọi si mê không còn sót lại bằng đạo thứ tư.
Ādiccovudayaṃ tamanti ādicco viya udayaṃ uggacchanto tamaṃ andhakāraṃ.
Like the sun dispelling darkness means like the rising sun dispelling darkness.
Ādiccovudayaṃ tama (như mặt trời mọc xua tan bóng tối) nghĩa là như mặt trời mọc lên xua tan bóng tối.
89. Dasame tīhi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūtoti kā uppatti?
89. In the tenth, “Monks, one overcome by three unwholesome qualities…” – what is the occasion?
89. Trong bài kinh thứ mười, Tīhi, bhikkhave, asaddhammehi abhibhūto (Này các Tỳ-kheo, bị ba pháp bất thiện lấn át) – sự kiện gì đã xảy ra?
Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhiyā aññatitthiyā ca ‘‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’’ti abbhācikkhiṃsu.
When Devadatta entered the Avīci Great Hell, Devadatta’s partisans and other sectarians accused him, saying, “The ascetic Gotama cursed Devadatta, and he entered the earth.”
Khi Devadatta đã đọa vào đại địa ngục Avīci, những người thuộc phe Devadatta và các ngoại đạo khác đã phỉ báng rằng “Sa-môn Gotama đã nguyền rủa Devadatta nên Devadatta đã bị đất nuốt chửng.”
Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ.
Hearing that, people who were not yet deeply devoted to the Dispensation developed doubt, thinking, “Could it be as these people say?”
Nghe điều đó, những người chưa có niềm tin kiên cố vào giáo pháp đã khởi lên nghi ngờ: “Liệu điều họ nói có đúng như vậy không?”
Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported this matter to the Blessed One.
Các Tỳ-kheo đã báo cáo sự việc đó với Đức Thế Tôn.
Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsi.
Then the Blessed One, saying, “Monks, Tathāgatas do not curse anyone, therefore Devadatta was not cursed by me; he entered hell by his own kamma,” refuted their wrong view and spoke this discourse on this occasion.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, các Như Lai không nguyền rủa bất cứ ai; do đó, Devadatta không phải do Ta nguyền rủa, mà tự mình đọa vào địa ngục do nghiệp của chính mình.” Sau khi nói vậy để bác bỏ quan điểm sai lầm của họ, Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này dựa trên sự kiện đó.
Tattha asaddhammehīti asataṃ dhammehi, asantehi vā dhammehi.
Here, by unwholesome qualities means by the qualities of the unrighteous, or by non-existent qualities.
Trong đó, asaddhammehī (bằng các pháp bất thiện) nghĩa là bằng các pháp của kẻ bất thiện, hoặc bằng các pháp không chân thật.
Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho.
Incurable means that because it cannot be averted even by Buddhas, and because there is no remedy for entering Avīci, it is incurable, meaning extremely difficult to cure.
Atekiccho (không thể chữa trị) nghĩa là không thể chữa trị, vì ngay cả các vị Phật cũng không thể làm cho quay lại, và vì không có sự chữa trị khi đã đọa vào Avīci.
Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya.
The evil wish that arises with the intention of attributing non-existent good qualities to oneself is called pāpicchā (evil wishing); the state of having this is pāpicchatā, by that.
Pāpicchatā (ác dục) là trạng thái của người có ác dục, tức là có những mong muốn xấu xa phát sinh với ý định gán ghép những phẩm chất không có thật; bằng ác dục đó.
‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, saṅghaṃ pariharissāmī’’ti tassa icchā uppannā.
His wish arose: “I will be a Buddha; I will lead the Saṅgha.”
Mong muốn của người ấy đã phát sinh: “Ta sẽ trở thành Phật, ta sẽ lãnh đạo Tăng đoàn.”
Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.
He has evil, bad friends like Kokālika and others, therefore he is pāpamitta (evil companion); the state of being so is pāpamittatā, by that.
Pāpamittatā (ác hữu) là trạng thái của người có bạn bè xấu xa, thấp kém như Kokālika, v.v.; bằng ác hữu đó.
Uttarikaraṇīyeti jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate sati eva, taṃ anadhigantvāti attho.
With what should have been achieved beyond means only when the path and fruit, which should be achieved beyond through jhāna and psychic powers, have not been attained; that is, without achieving that.
Uttarikaraṇīye (điều cần làm cao hơn) nghĩa là khi chưa đạt được các đạo quả cần đạt được cao hơn bằng các thiền định và thần thông; tức là khi chưa đạt được điều đó.
Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena.
By a mere trifle means by merely a small amount of jhāna and psychic powers.
Oramattakenā (chỉ một chút) nghĩa là chỉ bằng một chút thiền định và thần thông.
Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena.
By achieving distinction means by achieving supernormal human attainments.
Visesādhigamenā (bằng sự chứng đắc đặc biệt) nghĩa là bằng sự chứng đắc các pháp siêu nhân cao hơn.
Antarāti vemajjhe.
In between means in the middle.
Antarā (ở giữa) nghĩa là ở giữa chừng.
Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji.
He came to ruin means, although his task was not completed, he imagined himself to have completed his task and fell away from the ascetic’s discipline.
Vosānaṃ āpādī (đã đi đến kết thúc) nghĩa là mặc dù chưa hoàn thành công việc, nhưng lại nghĩ rằng “ta đã hoàn thành công việc,” nên đã rời bỏ các pháp của sa-môn.
Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāsesi bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhaṃ dukkhahetuṃ asantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcimhi kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavissatīti.
Thus, the Blessed One, through this discourse, especially revealed the danger in the state of a worldling: how serious is the state of a worldling, since even after developing attainments culminating in jhāna and psychic powers, one does not abandon the bringer of manifold harm, the cause of various kinds of suffering, the attribution of non-existent good qualities, association with unrighteous people, and the pursuit of idleness, and thereby commits an incurable offense leading to Avīci for an eon.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã đặc biệt chỉ rõ sự nguy hiểm của trạng thái phàm phu bằng bài kinh này: trạng thái phàm phu thật đáng sợ, đến nỗi một người, sau khi đã đạt được những thành tựu cao nhất của thiền định và thần thông, nhưng không từ bỏ việc gán ghép những phẩm chất không có thật, không từ bỏ việc giao du với kẻ ác, không từ bỏ sự lười biếng, vẫn tạo ra nghiệp ác không thể chữa trị, khiến phải chịu khổ trong địa ngục Avīci suốt một kiếp.
Gāthāsu māti paṭisedhe nipāto.
In the verses, mā is a particle of prohibition.
Trong các bài kệ, mā (chớ) là một giới từ phủ định.
Jātūti ekaṃsena.
Jātu means certainly, unequivocally.
Jātū (chắc chắn) nghĩa là chắc chắn.
Kocīti sabbasaṅgāhakavacanaṃ.
Kocī is a word encompassing all.
Kocī (bất cứ ai) là từ bao hàm tất cả.
Lokasminti sattaloke.
In the world means in the world of beings.
Lokasmi (trong thế gian) nghĩa là trong thế giới chúng sinh.
Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘imasmiṃ sattaloke koci puggalo ekaṃsena pāpiccho mā hotū’’ti.
This is what is said: “May no person in this world of beings be unequivocally evil-wishing.”
Điều này có nghĩa là: “Trong thế giới chúng sinh này, không một người nào chắc chắn có ác dục.”
Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatīti pāpicchānaṃ puggalānaṃ yathā gati yādisī nipphatti, yādiso abhisamparāyo, taṃ imināpi kāraṇena jānāthāti devadattaṃ nidassento evamāha.
By this too, understand what is the destiny of the evil-wishing means Devadatta is cited as an example to say, “By this reason too, understand what is the destiny, what is the ultimate outcome, what is the future state of evil-wishing individuals.”
Tadamināpi jānātha, pāpicchānaṃ yathā gatī (hãy biết điều đó qua đây, con đường của những người có ác dục như thế nào) nghĩa là hãy biết con đường, kết quả, hoặc hậu quả của những người có ác dục qua sự kiện này. Đức Phật đã nói như vậy khi nêu gương Devadatta.
Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto.
Known as a wise person means known as wise through extensive learning of the scriptures.
Paṇḍitoti samaññāto (được biết đến là người trí tuệ) nghĩa là được biết đến là người trí tuệ do sự học rộng hiểu nhiều về kinh điển.
Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito.
Esteemed as one whose mind is developed means esteemed as one whose mind is developed through jhāna and psychic powers.
Bhāvitattoti sammato (được kính trọng là người đã tu tập tự thân) nghĩa là được xem là người đã tu tập tâm bằng thiền định và thần thông.
Tathā hi so pubbe ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi.
Indeed, he was formerly praised even by the Dhamma-general as “the mighty Godhiputta, the powerful Godhiputta.”
Quả thật, trước đây ông ta đã được Đức Pháp Tướng quân khen ngợi là “Godhiputta có đại thần thông, Godhiputta có đại oai lực.”
Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena jalanto viya obhāsento viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi.
Devadatta, well-known, stood shining with glory means he stood as if burning, as if blazing with his own fame and retinue, thus becoming well-known and conspicuous as Devadatta.
Với câu ‘ Đứng vững như nước với danh tiếng, nổi tiếng là Devadatta’, (ông ta) đã trở nên nổi tiếng, hiển nhiên là Devadatta như vậy, như đang tỏa sáng, như đang chiếu rọi với danh tiếng và tùy tùng của mình.
‘‘Me sutta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādi savanamattamevāti attho.
“Me sutta” is also a reading, meaning “I heard it, it was merely heard,” implying that because his state was not like that after a few days, his wisdom and other qualities were merely a matter of report.
Cũng có bản đọc là ‘ Me suttaṃ’ (Tôi đã nghe). Ý nghĩa là điều tôi đã nghe, chỉ là điều đã được nghe, vì trong vài ngày đã không còn như vậy nữa, nên điều đó (sự thông thái, v.v.) của ông ta chỉ là sự nghe mà thôi.
So samānamanuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sakyaputto, ahampi sakyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, ahampi dibbacakkhuko, buddhopi dibbasotako, ahampi dibbasotako, buddhopi cetopariyañāṇalābhī, ahampi cetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena samānaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā.
He, associating equally, assaulted the Tathāgata means this Devadatta, without understanding his own measure, by placing himself on an equal footing with the Perfectly Self-Enlightened One, thinking, “The Sakyan son is a Buddha, I am also a Sakyan son; the ascetic is a Buddha, I am also an ascetic; the Buddha is endowed with psychic power, I am also endowed with psychic power; the Buddha has the divine eye, I also have the divine eye; the Buddha has the divine ear, I also have the divine ear; the Buddha has the knowledge of penetrating the minds of others, I also have the knowledge of penetrating the minds of others; the Buddha knows past, future, and present phenomena, I also know them,” then with the intention of harming, thinking, “Now I will be a Buddha, I will lead the community of bhikkhus,” he assaulted the Tathāgata, afflicted him, harassed him.
Với câu ‘ Vậy nên, Devadatta đã ngang hàng và xúc phạm Như Lai’, Devadatta như vậy, không biết giới hạn của mình, tự đặt mình ngang hàng với Đức Chánh Đẳng Giác, nói rằng: “Đức Phật cũng là con trai của dòng Thích-ca, tôi cũng là con trai của dòng Thích-ca; Đức Phật cũng là Sa-môn, tôi cũng là Sa-môn; Đức Phật cũng có thần thông, tôi cũng có thần thông; Đức Phật cũng có thiên nhãn, tôi cũng có thiên nhãn; Đức Phật cũng có thiên nhĩ, tôi cũng có thiên nhĩ; Đức Phật cũng đạt được tuệ tri tâm người khác, tôi cũng đạt được tuệ tri tâm người khác; Đức Phật cũng biết các pháp quá khứ, vị lai và hiện tại, tôi cũng biết chúng.” Do đó, với mục đích kiêu mạn rằng “Bây giờ tôi sẽ trở thành Đức Phật, tôi sẽ chăm sóc Tăng đoàn,” ông ta đã xúc phạm, đã làm phiền Như Lai.
‘‘Pamādamanujīno’’tipi paṭhanti.
Some also read “Pamādamanujīno”.
Cũng có người đọc là ‘Pamādamanujīno’ (sống buông lung).
Tassattho ‘‘vuttanayena pamādaṃ āpajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujīno parihīno’’ti.
The meaning of that is: “By falling into heedlessness in the manner described, relying on heedlessness, with a thought of rivalry towards the Blessed One, he degenerated and declined along with his jhāna and psychic powers.”
Nghĩa của câu này là: "Kẻ rơi vào sự phóng dật theo cách đã nói, nương tựa vào sự phóng dật, với tâm sanh khởi do ganh đua với Đức Thế Tôn, đã bị tước đoạt và sa sút các thiền và thắng trí."
Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto.
Reached the Avīci Hell, fearsome, with four gates means he attained, by way of rebirth, the Avīci Great Hell, so named because of the unbroken continuity of the flames or the beings born there, and having four great gates on its four sides, it is extremely fearsome.
Đọa địa ngục A-tỳ, đáng sợ với bốn cửa – được gọi là "A-tỳ" do sự liên tục của các ngọn lửa hoặc sự liên tục của các chúng sanh sanh ở đó. Kẻ ấy đã đọa vào đại địa ngục cực kỳ đáng sợ với bốn cửa lớn ở bốn phía, bằng cách tái sanh.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said –
Vì vậy đã nói rằng –
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa.
One who is not corrupt means one whose mind is not corrupt.
Kẻ không ác tâm là người có tâm không ác ý.
Dubbheti dūseyya.
Harms means injures.
Làm hại là làm tổn hại.
Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati.
That evil afflicts him alone means that evil, that lowly evil result, afflicts and overcomes that evil person who harms one who is not corrupt.
Chính ác nghiệp ấy chạm đến là chính ác nghiệp ấy chạm đến, đạt đến, xâm chiếm người xấu ác đã làm hại người không ác tâm đó, tức là quả báo xấu ác.
Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpento viya, vipulagambhīroti attho.
Formidable means as if terrifying due to its vastness and profundity; the meaning is vast and profound.
Đáng sợ là như đang hăm dọa do sự rộng lớn và sâu thẳm, nghĩa là rộng lớn và sâu thẳm.
Vādenāti dosena.
By accusation means by fault.
Do lời nói là do lỗi lầm.
Vihiṃsatīti bādhati āsādeti.
Harms means oppresses, assails.
Làm hại là gây trở ngại, xúc phạm.
Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati, na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa, na tassa vikāraṃ janetīti attho.
An accusation does not take root in him means that a fault imputed by another does not take root or stand in that Tathāgata; like a pot of poison in the ocean, it does not cause any disturbance to him.
Lời nói ấy không bén rễ nơi người đó là lỗi lầm do người khác gán cho vị Như Lai ấy không bén rễ, không tồn tại, giống như bình thuốc độc đối với biển cả, nghĩa là không gây ra sự biến đổi nào cho vị ấy.
Evaṃ chahi gāthāhi pāpicchatādisamannāgatassa nirayūpagabhāvadassanena dukkhato aparimuttataṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhadhammasamannāgatassa dukkhakkhayaṃ dassento ‘‘tādisaṃ mitta’’nti osānagāthamāha.
Thus, having shown in six stanzas that one endowed with evil desires, etc., is bound for hell and not liberated from suffering, now, showing the destruction of suffering for one endowed with opposing qualities, he utters the concluding stanza “Such a friend.”
Như vậy, với sáu bài kệ đã chỉ ra trạng thái không thoát khỏi khổ đau của người mang lòng tham ác v.v., bằng cách cho thấy sự đọa vào địa ngục. Bây giờ, để chỉ ra sự đoạn tận khổ đau của người được trang bị các pháp đối lập, Đức Phật đã nói bài kệ cuối cùng "người bạn như vậy".
Tassattho – yassa sammā paṭipannassa maggānugo paṭipattimaggaṃ anugato sammā paṭipanno appicchatādiguṇasamannāgamena sakalavaṭṭadukkhassa khayaṃ pariyosānaṃ pāpuṇeyya.
Its meaning is – whose right path of practice, following the path of practice, being rightly practiced and endowed with qualities such as fewness of wishes, would attain the destruction, the cessation, of all suffering of the cycle of existence.
Nghĩa của câu này là – người nào thực hành đúng đắn, người theo con đường đã đi theo con đường thực hành đúng đắn, với sự trang bị các đức tính như thiểu dục v.v., có thể đạt đến sự đoạn tận của mọi khổ đau trong vòng luân hồi.
Tādisaṃ buddhaṃ vā buddhasāvakaṃ vā paṇḍito sappañño, attano mittaṃ kubbetha tena mettikaṃ kareyya, tañca seveyya tameva payirupāseyyāti.
A wise person, endowed with wisdom, should make such a Buddha or a disciple of the Buddha a friend; he should cultivate friendship with him and should associate with him, should attend upon him.
Người hiền trí nên kết bạn với một vị Phật hoặc một vị Thanh Văn như vậy, và nên thân cận vị ấy.