‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti?
“And how, bhikkhus, does a bhikkhu devote himself to wakefulness during the first and last watches of the night? Here, a bhikkhu purifies his mind from obstructive states during the day by walking and sitting. During the first watch of the night, he purifies his mind from obstructive states by walking and sitting. During the middle watch of the night, he lies down on his right side, placing one foot on the other, mindful and clearly comprehending, having mentally resolved to arise. During the last watch of the night, he arises and purifies his mind from obstructive states by walking and sitting.”
“Này các Tỳ-khưu, thế nào là một Tỳ-khưu tinh cần thực hành sự tỉnh thức suốt canh đầu và canh cuối của đêm?
Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti, rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā, rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti.
“Thus, bhikkhus, a bhikkhu devotes himself to wakefulness during the first and last watches of the night.”
Ở đây, vị Tỳ-khưu suốt ngày, bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền, thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại. Trong canh đầu của đêm, bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền, thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại. Trong canh giữa của đêm, nằm xuống theo thế sư tử ngọa, đặt chân này lên chân kia, với chánh niệm và tỉnh giác, chú tâm đến tưởng về sự thức dậy. Trong canh cuối của đêm, thức dậy và bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền, thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại.
Evaṃ bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hotī’’ti (vibha. 519).
“Thus a bhikkhu devotes himself to wakefulness in the first and last watches of the night.”
Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu tinh cần thực hành sự tỉnh thức suốt canh đầu và canh cuối của đêm là như vậy.”
Casaddo sampiṇḍanattho, tena vakkhamāne satādibhāve sampiṇḍeti.
The particle ca (and) is a conjunctive, and by it, it connects the states of mindfulness (sati), etc., to be mentioned.
Từ “ca” (và) có nghĩa là tổng hợp, do đó nó tổng hợp các trạng thái như chánh niệm được đề cập sau này.
Assāti siyā, bhaveyyāti attho.
Assā means: it should be, it would be.
Assā có nghĩa là có thể, nên có.
‘‘Jāgaro ca bhikkhu vihareyyā’’ti ca paṭhanti.
It is also recited: “And a bhikkhu should dwell awake.”
Cũng có bản đọc là: “Jāgaro ca bhikkhu vihareyyā” (Và vị Tỳ-khưu nên sống tỉnh thức).
Sabbattha sabbadā ca kammaṭṭhānāvijahanavasena satiavippavāsena sato sampajānoti sattaṭṭhāniyassa catubbidhassapi sampajaññassa vasena sampajāno.
In all places and at all times, by not abandoning the meditation subject, by not being separated from mindfulness, sato sampajāno (mindful and clearly comprehending) means clearly comprehending by means of the four kinds of clear comprehension (sampajañña) that are related to the seven stations.
Ở mọi nơi, luôn luôn, do không từ bỏ đề mục thiền quán, do không gián đoạn chánh niệm, sato sampajāno (chánh niệm và tỉnh giác) có nghĩa là tỉnh giác do bốn loại sampajañña (tỉnh giác) thuộc bảy yếu tố.
Samāhitoti upacārasamādhinā appanāsamādhinā ca samāhito ekaggacitto.
Samāhito (concentrated) means well-concentrated, with a one-pointed mind, by means of both access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi).
Samāhito (tâm định tĩnh) có nghĩa là tâm định tĩnh, nhất tâm, do upacāra-samādhi (định cận hành) và appanā-samādhi (định an chỉ).
Pamuditoti paṭipattiyā ānisaṃsadassanena uttaruttari visesādhigamena vīriyārambhassa ca amoghabhāvadassanena pamudito pāmojjabahulo.
Pamudito (delighted) means delighted, abounding in joy, due to seeing the benefits of the practice, due to attaining higher and higher distinctions, and due to seeing the unfailing nature of the exertion of effort.
Pamudito (hoan hỷ) có nghĩa là hoan hỷ, đầy niềm vui, do thấy lợi ích của sự thực hành, do đạt được những thành tựu đặc biệt cao hơn, và do thấy sự tinh tấn không vô ích.
Vippasannoti tato eva paṭipattibhūtāsu tīsu sikkhāsu paṭipattidesake ca satthari saddhābahulatāya suṭṭhu pasanno.
Vippasanno (completely purified/serene) means greatly serene because of abundant faith in the three trainings, which are the practice itself, and in the Teacher who taught the practice.
Vippasanno (trong sáng) có nghĩa là rất trong sáng do sự tin tưởng mạnh mẽ vào ba học pháp thuộc về sự thực hành và vào vị Đạo Sư đã chỉ dạy sự thực hành đó.
Sabbattha assāti sambandho vihareyyāti vā.
The connection is “should be” (assa) in all places, or “should dwell” (vihareyya).
Ở mọi nơi, sự liên kết là "assa" (nên có) hoặc "vihareyyā" (nên sống).
Tattha kālavipassī ca kusalesu dhammesūti tasmiṃ kāle vipassako, tattha vā kammaṭṭhānānuyoge kālavipassī kālānurūpaṃ vipassako.
Tattha kālavipassī ca kusalesu dhammesu (And therein one who sees insight at the right time in wholesome states) means one who sees insight at that time, or one who sees insight in a timely manner (kālavipassī) in that application to the meditation subject.
Tattha kālavipassī ca kusalesu dhammesū (Và ở đó, quán chiếu đúng lúc các pháp thiện) có nghĩa là quán chiếu vào thời điểm đó, hoặc trong sự tinh cần thiền quán đó, quán chiếu đúng lúc, quán chiếu phù hợp với thời điểm.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Ý nghĩa là gì?
Vipassanaṃ paṭṭhapetvā kalāpasammasanādivasena sammasanto āvāsādike satta asappāye vajjetvā sappāye sevanto antarā vosānaṃ anāpajjitvā pahitatto cittassa samāhitākāraṃ sallakkhento sakkaccaṃ nirantaraṃ aniccānupassanādiṃ pavattento yasmiṃ kāle vipassanācittaṃ līnaṃ hoti, tasmiṃ dhammavicayavīriyapītisaṅkhātesu, yasmiṃ pana kāle cittaṃ uddhataṃ hoti, tasmiṃ passaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātesu kusalesu anavajjesu bojjhaṅgadhammesūti evaṃ tattha tasmiṃ tasmiṃ kāle, tasmiṃ vā kammaṭṭhānānuyoge kālānurūpaṃ vipassako assāti.
Having established insight, one who discerns by way of comprehensive understanding of phenomena (kalāpasammasana), etc., avoiding the seven unsuitable things such as abodes (āvāsa), etc., and frequenting the suitable ones, not pausing midway, being resolute in mind (pahitatto), discerning the concentrated state of the mind, diligently and continuously developing contemplation of impermanence (aniccānupassanā), etc.—when the insight-mind is sluggish, one should do so with those wholesome, blameless factors of awakening (bojjhaṅga) that are investigation of phenomena (dhammavicaya), energy (vīriya), and rapture (pīti). But when the mind is agitated, one should do so with those wholesome, blameless factors of awakening that are tranquility (passaddhi), concentration (samādhi), and equanimity (upekkhā). Thus, in each such time (tasmiṃ tasmiṃ kāle), or in that application to the meditation subject, one should be one who sees insight in a timely manner (kālānurūpaṃ vipassako assa).
Sau khi thiết lập vipassanā (quán), vị ấy quán xét theo cách tổng hợp các nhóm pháp, v.v., tránh bảy điều không thích hợp như chỗ ở, v.v., và thực hành những điều thích hợp, không dừng lại giữa chừng, chú ý đến trạng thái định tĩnh của tâm, liên tục thực hành quán vô thường, v.v., một cách cẩn thận. Khi tâm vipassanā bị chùng xuống, vị ấy nên quán chiếu các pháp giác chi thiện và không đáng chê trách như trạch pháp, tinh tấn, hỷ. Khi tâm bị phóng dật, vị ấy nên quán chiếu các pháp giác chi thiện và không đáng chê trách như khinh an, định, xả. Như vậy, vào mỗi thời điểm đó, hoặc trong sự tinh cần thiền quán đó, vị ấy nên là người quán chiếu đúng lúc, phù hợp với thời điểm.
Satisambojjhaṅgo pana sabbattheva icchitabbo.
However, the factor of awakening that is mindfulness (satisambojjhaṅga) is always to be desired.
Tuy nhiên, niệm giác chi (sati-sambojjhaṅga) nên được mong muốn ở mọi nơi.
Vuttañhetaṃ ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234; mi. pa. 2.1.13).
For this was stated: “Mindfulness, O bhikkhus, I declare to be universally helpful (sabbattha).”
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, ta nói rằng niệm là cần thiết ở mọi nơi.”
Ettāvatā puggalādhiṭṭhānāya desanāya jāgariyaṃ dassetvā yehi dhammehi jāgariyānuyogo sampajjati, te pakāseti.
Having thus shown wakefulness (jāgariya) through a teaching based on individuals (puggalādhiṭṭhāna), he now explains the qualities by which devotion to wakefulness is accomplished.
Đến đây, sau khi chỉ ra sự tỉnh thức thông qua lời dạy dựa trên cá nhân, Đức Thế Tôn tiếp tục trình bày những pháp mà nhờ đó sự tinh cần tỉnh thức được thành tựu.
Evaṃ bhagavā āraddhavipassakassa bhikkhuno saṅkhepeneva saddhiṃ upakārakadhammehi sammasanacāraṃ dassetvā idāni tathā paṭipajjantassa paṭipattiyā avañjhabhāvaṃ dassento ‘‘jāgarassa, bhikkhave, bhikkhuno’’tiādimāha.
Thus, the Blessed One, having briefly shown the practice of contemplation along with its supporting qualities to a bhikkhu who has undertaken vipassanā, now, wishing to demonstrate the unfailing nature of the practice for one who endeavors in that manner, said the words beginning with, "For the vigilant bhikkhu, bhikkhus..."
Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã tóm tắt con đường quán xét cùng với các pháp hỗ trợ cho vị Tỳ-khưu đang tinh tấn quán chiếu, bây giờ, để chỉ ra sự không vô ích của sự thực hành đối với người đang thực hành như vậy, Ngài đã nói “jāgarassa, bhikkhave, bhikkhuno” (Này các Tỳ-khưu, đối với Tỳ-khưu tỉnh thức), v.v.
Tattha jāgariyānuyoge satisampajaññasamādānāni sabbatthakāni sammodapasādāvahāni, tattha kālavipassanā nāma vipassanāya gabbhaggahaṇaṃ paripākagataṃ.
In that discourse, the devotion to wakefulness, when accompanied by mindfulness and the undertaking of clear comprehension, is universally beneficial, bringing joy and serene faith; in that meditation practice, what is called kālavipassanā reaches maturity, taking hold of the essence.
Trong đó, trong sự tinh cần tỉnh thức, việc giữ gìn chánh niệm, tỉnh giác và định là những điều cần thiết ở mọi nơi, mang lại niềm vui và sự trong sáng. Còn kālavipassanā (quán chiếu đúng lúc) là sự thành tựu và chín muồi của vipassanā.
Upakkilesavimutte hi vīthipaṭipanne vipassanāñāṇe tikkhe sūre vahante yogino uḷāraṃ pāmojjaṃ pasādo ca hoti, tehi ca visesādhigamassa santikeyeva.
Indeed, when the vipassanā-knowledge, free from defilements and progressing on the path, is keen and powerful, the yogi experiences great joy and serene faith, and by these, he is indeed close to the attainment of special achievements.
Thật vậy, khi tuệ quán (vipassanāñāṇa) đã thoát khỏi các cấu uế, tiến vào con đường, trở nên sắc bén và dũng mãnh, hành giả sẽ có niềm hoan hỷ và sự trong sáng lớn lao, và nhờ đó, sự thành tựu các pháp đặc biệt sẽ ở rất gần.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói —
Gāthāsu jāgarantā suṇāthetanti etaṃ mama vacanaṃ ekanteneva pamādaniddāya avijjāniddāya pabodhanatthaṃ jāgarantā satisampajaññādidhammasamāyogena jāgariyaṃ anuyuttā suṇātha.
In the verses, "jāgarantā suṇāthetaṃ" means: "Listen, you who are vigilant" to these words of mine, which are solely for awakening from the sleep of heedlessness and the sleep of ignorance, you who are devoted to wakefulness, endowed with mindfulness, clear comprehension, and other such qualities. Listen!
Trong các bài kệ, jāgarantā suṇātheta (những người tỉnh thức hãy lắng nghe) có nghĩa là, để đánh thức khỏi giấc ngủ của phóng dật và giấc ngủ của vô minh, các người đang tỉnh thức, tinh cần thực hành sự tỉnh thức bằng cách kết hợp các pháp như chánh niệm và tỉnh giác, hãy lắng nghe lời nói này của ta.
Ye suttā te pabujjhathāti ye yathāvuttaniddāya suttā supanaṃ upagatā, te tumhe jāgariyānuyogavasena indriyabalabojjhaṅge saṅkaḍḍhitvā vipassanaṃ ussukkāpentā appamādapaṭipattiyā tato pabujjhatha atha vā jāgarantāti jāgaranimittā.
"Ye suttā te pabujjhathā" means: "You who are asleep" with the aforementioned sleep, you should awaken from it through the practice of heedfulness, by rousing the faculties, powers, and factors of enlightenment through the devotion to wakefulness, diligently pursuing vipassanā. Or alternatively, "jāgarantā" means the causes of wakefulness.
Ye suttā te pabujjhathā (những ai đang ngủ hãy thức dậy) có nghĩa là, những ai đang ngủ say trong giấc ngủ như đã nói trên, các người hãy thức dậy khỏi giấc ngủ đó bằng cách tinh cần tỉnh thức, tập trung các căn lực và giác chi, và tinh tấn quán chiếu, thông qua sự thực hành không phóng dật. Hoặc, jāgarantā (những người tỉnh thức) có nghĩa là những dấu hiệu của sự tỉnh thức.
‘‘Suṇātheta’’nti ettha ‘‘eta’’nti vuttaṃ, kiṃ taṃ vacananti āha ‘‘ye suttā te pabujjhathā’’tiādi.
In "suṇāthetaṃ", the word "etaṃ" is mentioned. What is that word? The reply is "ye suttā te pabujjhathā" and so on.
Trong câu “Suṇātheta”, từ “etaṃ” được nói đến, lời nói đó là gì? Ngài nói: “ye suttā te pabujjhathā” (những ai đang ngủ hãy thức dậy), v.v.
Tattha ye suttāti ye kilesaniddāya suttā, te tumhe ariyamaggapaṭibodhena pabujjhatha.
Here, "ye suttā" means: "you who are asleep" due to the sleep of defilements, you should awaken by the realization of the noble path.
Trong đó, ye suttā (những ai đang ngủ) có nghĩa là những ai đang ngủ trong giấc ngủ của phiền não, các người hãy thức dậy bằng sự giác ngộ của Thánh đạo.
Suttā jāgaritaṃ seyyoti idaṃ pabodhassa kāraṇavacanaṃ.
"Suttā jāgaritaṃ seyyo" is a statement of the reason for awakening.
Suttā jāgaritaṃ seyyo (thức dậy tốt hơn là ngủ) là lời nói về nguyên nhân của sự thức tỉnh.
Yasmā yathāvuttasupato vuttappakāraṃ jāgaritaṃ jāgaraṇaṃ atthakāmassa kulaputtassa seyyo pāsaṃsataro hitasukhāvaho, tasmā pabujjhatha.
Because for a good person who desires welfare, being awake as described, the act of waking up as described, is better, more praiseworthy, and conducive to well-being and happiness than sleeping as described, therefore, awaken!
Vì sự thức tỉnh như đã nói, sự tỉnh thức như đã trình bày, là tốt hơn, đáng khen ngợi hơn, mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người con của gia đình mong cầu lợi ích, do đó hãy thức dậy.
Natthi jāgarato bhayanti idaṃ tattha ānisaṃsadassanaṃ.
"Natthi jāgarato bhayaṃ" is the showing of advantage therein.
Natthi jāgarato bhaya (người tỉnh thức không có sợ hãi) là sự chỉ ra lợi ích ở đó.
Yo hi saddhādīhi jāgaraṇadhammehi samannāgamena jāgaro jaggati, pamādaniddaṃ na upagacchati, tassa attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ jātiādinimittaṃ sabbampi vaṭṭabhayaṃ natthi.
For one who is vigilant and watchful through being endowed with qualities of wakefulness such as faith, and does not fall into the sleep of heedlessness, all the fears of saṃsāra, such as the fear of self-reproach, the fear of reproach by others, the fear of punishment, the fear of a bad destination, and all fears related to birth and so forth, do not exist.
Người nào tỉnh thức, không rơi vào giấc ngủ phóng dật, bằng cách thành tựu các pháp tỉnh thức như tín, v.v., thì không có bất kỳ nỗi sợ hãi nào của vòng luân hồi, bao gồm nỗi sợ bị tự trách, nỗi sợ bị người khác trách, nỗi sợ hình phạt, nỗi sợ ác đạo, và nỗi sợ hãi liên quan đến sự sinh, v.v.
Kālenāti āvāsasappāyādīnaṃ laddhakālena.
"Kālena" means at the opportune time, such as the time of obtaining suitable dwelling places, etc.
Kālenā (đúng lúc) có nghĩa là vào thời điểm thích hợp cho chỗ ở, v.v.
Soti nipātamattaṃ.
"So" is merely a particle.
So (vị ấy) chỉ là một giới từ.
Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamānoti vipassanāya ārammaṇabhūtaṃ tebhūmakadhammaṃ sammā ñāyena yathā nibbindanavirajjanādayo sambhavanti, evaṃ parito vīmaṃsanto, sabbākārena vipassantoti attho.
"Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno" means one who properly investigates the three-realm phenomena, which are the object of vipassanā, in such a way that dispassion and detachment, etc., arise. The meaning is one who discerns in all aspects.
Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno (đang quán xét pháp một cách đúng đắn) có nghĩa là quán xét toàn diện pháp ba cõi, là đối tượng của vipassanā, một cách đúng đắn, theo cách mà sự nhàm chán, ly tham, v.v., có thể phát sinh; nói cách khác, quán chiếu bằng mọi phương diện.
Ekodibhūtoti eko seṭṭho hutvā udetīti ekodi, samādhi.
"Ekodibhūto": "Ekodi" means supreme, arising as one; it is samādhi.
Ekodibhūto (trở thành độc nhất) có nghĩa là "ekodi" là "độc nhất", "tối thượng", và "samādhi" (định) là ekodi.
So ekodi bhūto jāto uppanno etassāti ekodibhūto.
"Ekodibhūto" means that this one-ness has come to be for him; it has arisen.
Vị ấy đã trở thành ekodi, đã sinh ra, đã phát sinh, nên được gọi là ekodibhūto.
Aggiāhitādisaddānaṃ viya ettha bhūtasaddassa paravacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, the usage of the word "bhūta" should be understood as secondary, like in "aggiāhita" (fire-kindled) and similar words.
Ở đây, từ "bhūta" có nghĩa là "đã đạt được", giống như trong các từ "aggī-āhita" (lửa đã được đặt), v.v.
Ekodiṃ vā bhūto pattoti ekodibhūto.
Or, "ekodibhūto" means having attained the supreme single-mindedness.
Hoặc, ekodibhūto có nghĩa là đã đạt được trạng thái ekodi.
Ettha ca ekodīti maggasamādhi adhippeto, ‘‘samāhito’’ti ettha pana pādakajjhānasamādhinā saddhiṃ vipassanāsamādhi.
And here, "ekodi" refers to magga-samādhi; while in "samāhito," it refers to vipassanā-samādhi along with jhāna-samādhi, which is its basis.
Ở đây, ekodi được hiểu là magga-samādhi (đạo định), còn trong từ "samāhito", nó là vipassanā-samādhi (quán định) cùng với pādaka-jhāna-samādhi (thiền định làm nền tảng).
Atha vā kālenāti maggapaṭivedhakālena.
Or, "kālena" means at the time of penetrating the path.
Hoặc, kālenā (đúng lúc) có nghĩa là vào thời điểm chứng đắc đạo.
Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamānoti sammadeva catusaccadhammaṃ pariññābhisamayādivasena vīmaṃsanto, ekābhisamayena abhisamento.
"Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno" means properly investigating the four Noble Truths by way of full understanding, direct knowledge, etc., attaining full comprehension by a single realization.
Sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno (đang quán xét pháp một cách đúng đắn) có nghĩa là quán xét pháp Tứ Thánh Đế một cách đúng đắn, thông qua sự hiểu biết toàn diện và sự chứng ngộ; chứng ngộ bằng một sự chứng ngộ duy nhất.
Ekodibhūtoti eko seṭṭho asahāyo vā hutvā udetīti ekodi, catukiccasādhako sammappadhāno.
"Ekodibhūto" means "ekodi" is the supreme and unassisted one, the right effort (sammappadhāna) that accomplishes the four tasks, as it arises as one.
Ekodibhūto (trở thành độc nhất) có nghĩa là "ekodi" là "độc nhất", "tối thượng" hoặc "không có bạn đồng hành", và "sammappadhāno" (chánh tinh tấn) là ekodi, có khả năng hoàn thành bốn nhiệm vụ.
So ekodi bhūto jātoti sabbaṃ purimasadisameva.
"So ekodi bhūto jāto" and everything else is the same as before.
Vị ấy đã trở thành ekodi, đã sinh ra, tất cả đều tương tự như trước.
Vihane tamaṃ soti so evaṃbhūto ariyasāvako arahattamaggena avijjātamaṃ anavasesato vihaneyya samucchindeyya.
"Vihane tamaṃ so": Such a Noble Disciple would completely remove and eradicate the darkness of ignorance by the Arahant-magga, leaving no remainder.
Vihane tamaṃ so (vị ấy sẽ xua tan bóng tối) có nghĩa là vị Thánh đệ tử như vậy sẽ diệt trừ hoàn toàn bóng tối vô minh bằng đạo A-la-hán, sẽ đoạn trừ nó.
Iti bhagavā paṭipattiyā amoghabhāvaṃ dassetvā idāni tattha daḷhaṃ niyojento ‘‘tasmā have’’ti osānagāthamāha.
Thus, having shown the unfailing nature of the practice, the Blessed One now, wishing to firmly establish one in it, uttered the concluding verse, "Tasmā have..."
Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã chỉ ra sự không vô ích của sự thực hành, bây giờ Ngài nói bài kệ kết thúc “tasmā have” (do đó chắc chắn) để khích lệ kiên định trong đó.
Tattha tasmāti yasmā jāgarato satiavippavāsādinā samathavipassanābhāvanā pāripūriṃ gacchati, anukkamena ariyamaggo pātubhavati, tato cassa sabbaṃ vaṭṭabhayaṃ natthi, tasmā.
Here, "tasmā" means: "Therefore," because for a vigilant one, through uninterrupted mindfulness and so forth, the development of samatha and vipassanā reaches perfection, the Noble Path gradually arises, and from that, all fears of saṃsāra do not exist; therefore.
Trong đó, tasmā (do đó) có nghĩa là: vì nhờ sự tỉnh thức, không phóng dật, v.v., sự tu tập samatha (chỉ) và vipassanā (quán) đạt đến sự viên mãn, Thánh đạo tuần tự hiện khởi, và từ đó, mọi nỗi sợ hãi của vòng luân hồi đều không còn, do đó.
Haveti ekaṃsena daḷhaṃ vā.
"Have" means certainly, or firmly.
Have (chắc chắn) có nghĩa là chắc chắn, hoặc kiên định.
Bhajethāti bhajeyya.
"Bhajethā" means he should cultivate.
Bhajethā (nên thực hành) có nghĩa là nên thực hành.
Evaṃ jāgariyaṃ bhajanto ca ātāpibhāvādiguṇayutto bhikkhu saṃyojanāni bhinditvā aggaphalañāṇasaṅkhātaṃ anuttaraṃ uttararahitaṃ sambodhiṃ phuse pāpuṇeyya.
A bhikkhu thus cultivating wakefulness, endowed with qualities such as ardor, would break the fetters and attain the supreme enlightenment, which is the knowledge of the highest fruit (Arahantship), which is peerless and without superior.
Vị Tỳ-khưu thực hành sự tỉnh thức như vậy, với các đức tính như sự tinh cần (ātāpībhāva), v.v., sẽ phá vỡ các kiết sử và đạt đến anuttaraṃ sambodhiṃ (Giác ngộ Vô Thượng), tức là trí tuệ của quả A-la-hán, không gì vượt trội hơn, không có gì cao hơn.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại tương tự như đã nói.
48. Ekādasame āpāyikāti apāye nibbattissantīti āpāyikā.
48. In the Eleventh Sutta, "āpāyikā" means those who will be reborn in the lower realms (apāya).
48. Trong kinh thứ mười một, āpāyikā (ác thú) có nghĩa là những người sẽ tái sinh vào cõi khổ (apāya).
Tatthāpi niraye nibbattissantīti nerayikā.
And among them, "nerayikā" means those who will be reborn in hell.
Cũng vậy, những người sẽ tái sinh vào địa ngục (niraya) được gọi là nerayikā (người địa ngục).
Idamappahāyāti idaṃ idāni vakkhamānaṃ duvidhaṃ pāpasamācāraṃ appajahitvā, tathāpaṭipattitathāpaggahaṇavasena pavattaṃ vācaṃ cittaṃ diṭṭhiñca appaṭinissajjitvāti attho.
"Idamappahāyā" means not abandoning this twofold evil conduct that will now be spoken of, or not renouncing the speech, mind, and views that arise through such practice and adherence.
Idamappahāyā (không từ bỏ điều này) có nghĩa là không từ bỏ hai loại ác hạnh sắp được nói đến, và không từ bỏ lời nói, tâm ý, và tà kiến phát sinh do sự thực hành và chấp thủ như vậy.
Abrahmacārīti brahmaseṭṭhaṃ caratīti brahmacārī, brahmā vā seṭṭho ācāro etassa atthīti brahmacārī, na brahmacārīti abrahmacārī, brahmacāripaṭirūpako dussīloti attho.
"Abrahmacārī": "Brahmacārī" means one who practices the supreme (brahma) conduct, or one who has supreme (brahma) conduct. "Abrahmacārī" means not a brahmacārī, that is, a hypocritical immoral person.
Abrahmacārī (bất phạm hạnh) có nghĩa là người không thực hành hạnh thanh tịnh (brahmacārī) cao thượng; hoặc là người có hạnh cao thượng (brahmacārī) nhưng không phải là bậc Phạm thiên; do đó, abrahmacārī là người giả vờ sống phạm hạnh nhưng thực chất là kẻ phạm giới.
Brahmacāripaṭiññoti ‘‘brahmacārī aha’’nti evaṃpaṭiñño.
"Brahmacāripaṭiñño" means one who declares, "I am a brahmacārī."
Brahmacāripaṭiñño (tự xưng là phạm hạnh) có nghĩa là người tự xưng "ta là bậc phạm hạnh" như vậy.
Paripuṇṇanti akhaṇḍādibhāvena avikalaṃ.
"Paripuṇṇaṃ" means complete, faultless, by being unbroken, etc.
Paripuṇṇaṃ (viên mãn) là không khiếm khuyết, như không bị gián đoạn.
Parisuddhanti upakkilesābhāvena parisuddhaṃ.
"Parisuddhaṃ" means pure, by the absence of defilements.
Parisuddhaṃ (thanh tịnh) là thanh tịnh do không có phiền não cấu uế.
Amūlakenāti diṭṭhādimūlavirahitena, diṭṭhaṃ sutaṃ parisaṅkitanti imehi codanāmūlehi vajjitena.
"Amūlakenā" means baseless, free from the roots of seeing, etc., that is, free from the roots of accusation: seen, heard, or suspected.
Amūlakenā (không có căn cứ) là không có căn cứ từ điều đã thấy, đã nghe, v.v., tức là không bị buộc tội dựa trên các căn cứ như đã thấy, đã nghe, đã nghi ngờ.
Abrahmacariyena aseṭṭhacariyena.
"Abrahmacariyena" means by ignoble conduct.
Abrahmacariyena (với hạnh không thanh tịnh) là với hạnh không cao thượng.
Anuddhaṃsetīti ‘‘parisuddho aya’’nti jānantova pārājikavatthunā dhaṃseti padhaṃseti, codeti akkosati vā.
"Anuddhaṃsetī" means, knowing that "this person is pure," he blames and reproaches him with an offense leading to expulsion (pārājika), or he accuses him and reviles him.
Anuddhaṃsetī (phỉ báng) có nghĩa là biết rõ "người này thanh tịnh" nhưng vẫn phỉ báng, làm nhục bằng một sự việc liên quan đến tội Pārājika, hoặc buộc tội, hoặc mắng chửi.
Gāthāsu abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva abhūtena tucchena musāvādaṃ katvā paraṃ abbhācikkhanto.
In the verses, "abhūtavādī" refers to one who slanders another, making a false, empty, and untrue statement without having seen the other's fault.
Trong các bài kệ, abhūtavādī (nói lời không thật) là người vu khống người khác bằng lời nói dối, trống rỗng, không thật, mà không thấy lỗi của người đó.
Katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha.
"Katvā" refers to one who, having committed an evil deed, then says, "I did not do this."
Katvā (đã làm) là người đã làm ác nghiệp nhưng lại nói: "Ta không làm điều đó".
Ubhopi te pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayaṃ upagamanato gatiyā samānā bhavanti.
"Ubho pi te pecca samā bhavanti" means both of these individuals, having gone from this world to the next, become equal in destiny by falling into hell.
Ubhopi te pecca samā bhavantī (cả hai người đó sau khi chết đều giống nhau) có nghĩa là cả hai người đó, sau khi đi đến đời sau, sẽ có cùng một cảnh giới (gati) vì đều đi đến địa ngục.
Tattha gatiyeva nesaṃ paricchinnā, na pana āyu.
There, only their destiny is determined, but not their lifespan.
Ở đó, chỉ có cảnh giới của họ là được xác định, chứ không phải tuổi thọ.
Bahuñhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittaṃ katvā appamattakameva kālaṃ.
For one who commits much evil suffers in hell for a long time, while one who commits little evil suffers only for a short time.
Thật vậy, người làm nhiều ác nghiệp sẽ chịu khổ lâu dài trong địa ngục, còn người làm ít ác nghiệp thì chỉ chịu khổ trong một thời gian ngắn.
Yasmā pana tesaṃ ubhinnampi kammaṃ lāmakameva.
However, since the actions of both of them are indeed vile,
Tuy nhiên, vì nghiệp của cả hai đều là xấu xa.
Tena vuttaṃ ‘‘nihīnakammā manujā paratthā’’ti.
Therefore, it is said, "nihīnakammā manujā paratthā" (humans of base actions in the next world).
Do đó, có câu: "nihīnakammā manujā paratthā" (những người có nghiệp thấp kém ở đời sau).
‘‘Paratthā’’ti pana padassa purato ‘‘peccā’’ti padena sambandho – parattha pecca ito gantvā te nihīnakammā samā bhavantīti.
And the word "paratthā" should be connected with the word "peccā" preceding it, thus: "having gone from this (world) to the other world, those people of base actions become equal (in destiny)."
Từ "paratthā" (ở đời sau) được liên kết với từ "peccā" (sau khi chết) ở phía trước – có nghĩa là sau khi chết, đi từ đây đến đời sau, những người có nghiệp thấp kém đó sẽ trở nên giống nhau.
Evaṃ bhagavā abhūtabbhakkhānavasena bhūtadosapaṭicchādanavasena ca pavattassa musāvādassa vipākaṃ dassetvā idāni tasmiṃ ṭhāne nisinnānaṃ bahūnaṃ pāpabhikkhūnaṃ duccaritakammassa vipākadassanena saṃvejanatthaṃ dve gāthā abhāsi.
Having thus shown the result of false speech (musāvāda), which proceeds from accusing (others) falsely and concealing actual faults, the Blessed One now uttered two verses to inspire a sense of urgency by showing the result of the evil deeds of the many wicked bhikkhus seated in that place.
Như vậy, Thế Tôn đã chỉ ra quả báo của lời nói dối phát sinh do vu khống điều không có thật và che giấu lỗi lầm có thật. Sau đó, Ngài đã thuyết hai bài kệ để gây sự xúc động bằng cách chỉ ra quả báo của ác nghiệp của nhiều tỳ-khưu xấu đang ngồi ở đó.
Tattha kāsāvakaṇṭhāti kasāvarasapītattā kāsāvena vatthena paliveṭhitakaṇṭhā.
In that*, kāsāvakaṇṭhā means those whose necks are wrapped with ochre robes because they have drunk the astringent juice*.
Trong đó, kāsāvakaṇṭhā (người quấn y kāṣāya quanh cổ) là những người quấn y kāṣāya quanh cổ vì đã uống nước nhuộm y kāṣāya.
Pāpadhammāti lāmakadhammā.
Pāpadhammā means those of base conduct.
Pāpadhammā (có ác pháp) là những người có pháp thấp kém.
Asaññatāti kāyādīhi saññamarahitā.
Asaññatā means those devoid of restraint in body and so on.
Asaññatā (không phòng hộ) là những người không có sự phòng hộ về thân, v.v.
Pāpāti tathārūpā pāpapuggalā, pāpehi kammehi upapajjitvā ‘‘tassa kāyopi āditto sampajjalito sajotibhūto, saṅghāṭipi ādittā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.218-219; pārā. 230) lakkhaṇasaṃyutte vuttanayena mahādukkhaṃ anubhavantiyeva.
Pāpā means such evil individuals, having been reborn through evil deeds, they simply experience great suffering, as stated in the Lakkhaṇasaṃyutta: "His body is blazing, burning, glowing; his outer robe is also blazing," and so on.
Pāpā (ác nhân) là những ác nhân như vậy, sau khi tái sinh do ác nghiệp, họ sẽ chịu khổ lớn theo cách đã nói trong Saṃyutta Nikāya, như "thân của người đó bốc cháy, rực sáng, chói lọi, y saṅghāṭī cũng bốc cháy", v.v.
Tatiyagāthāya ayaṃ saṅkhepattho – yañce bhuñjeyya dussīlo nissīlapuggalo kāyādīhi asaññato raṭṭhavāsīhi saddhāya dinnaṃ yaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ ‘‘samaṇomhī’’ti paṭijānanto gahetvā bhuñjeyya, tato āditto aggivaṇṇo ayoguḷova bhutto seyyo sundarataro.
The summary meaning of the third verse is this: yañce bhuñjeyya dussīlo means that if a shameless person, unrestrained in body and so on, were to accept and eat alms food given by householders out of faith, declaring, "I am a renunciant," it would be better, more excellent, if he were to eat a blazing, fire-colored iron ball instead.
Ý tóm tắt của bài kệ thứ ba là: yañce bhuñjeyya dussīlo (nếu người phá giới thọ dụng), tức là nếu một người không có giới, không phòng hộ thân, v.v., tự xưng là "ta là Sa-môn" và thọ dụng thực phẩm cúng dường với lòng tin của cư sĩ, thì thà nuốt một cục sắt đỏ rực như lửa còn hơn. Điều đó tốt đẹp hơn.
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Tappaccayā hissa ekova attabhāvo jhāyeyya, dussīlo pana hutvā saddhādeyyaṃ bhuñjitvā anekānipi jātisatāni niraye uppajjeyyāti.
Because of that, only one existence of his would burn; but a shameless person, having consumed alms given out of faith, would be reborn in hell for many hundreds of existences.
Vì do đó, chỉ một thân thể của người ấy sẽ bị thiêu đốt. Còn nếu người phá giới thọ dụng vật cúng dường với lòng tin, thì người ấy sẽ tái sinh vào địa ngục trong hàng trăm ngàn kiếp.
49. Dvādasame dvīhi diṭṭhigatehīti ettha diṭṭhiyova diṭṭhigatāni ‘‘gūthagataṃ muttagata’’ntiādīsu (a. ni. 9.11) viya.
In the twelfth discourse, regarding dvīhi diṭṭhigatehi (by two views), the views themselves are called diṭṭhigatāni, like in "gūthagataṃ muttagataṃ" (gone to excrement, gone to urine), and so on.
49. Trong kinh thứ mười hai, dvīhi diṭṭhigatehī (bởi hai loại tà kiến) – ở đây, các kiến chấp (diṭṭhi) chính là diṭṭhigata (kiến chấp), giống như trong các trường hợp "gūthagataṃ muttagataṃ" (đi đến phân, đi đến nước tiểu), v.v.
Gahitākārasuññatāya vā diṭṭhīnaṃ gatamattānīti diṭṭhigatāni, tehi diṭṭhigatehi.
Or, they are merely destinations of views (diṭṭhīnaṃ gatamattāni) due to being devoid of the aspect of grasping, and thus they are diṭṭhigatāni (views); by these views.
Hoặc diṭṭhigata là chỉ sự đi đến các kiến chấp, do sự trống rỗng của hình thức chấp thủ. Bởi hai loại kiến chấp đó.
Pariyuṭṭhitāti abhibhūtā palibuddhā vā.
Pariyuṭṭhitā means overcome or obstructed.
Pariyuṭṭhitā (bị bao vây) là bị chế ngự hoặc bị trói buộc.
Palibodhattho vāpi hi pariyuṭṭhānasaddo ‘‘corā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu (cūḷava. 430) viya.
Indeed, the word pariyuṭṭhāna also conveys the meaning of obstruction, as in "corā magge pariyuṭṭhiṃsu" (robbers obstructed the path), and so on.
Từ "pariyuṭṭhāna" cũng có nghĩa là sự trói buộc, như trong các trường hợp "corā magge pariyuṭṭhiṃsū" (những kẻ trộm đã bao vây trên đường), v.v.
Devāti upapattidevā.
Devā means upapatti-devā (devas by rebirth).
Devā (chư thiên) là các vị thiên nhân do tái sinh.
Te hi dibbanti uḷāratamehi kāmaguṇehi jhānādīhi ca kīḷanti, iddhānubhāvena vā yathicchitamatthaṃ gacchanti adhigacchantīti ca devāti vuccanti.
Indeed, they are called devas because they "play" (dibbanti) and delight in the most excellent sense-pleasures and jhānas, and so on; or, by their miraculous power (iddhānubhāvena), they attain or achieve whatever they desire.
Họ được gọi là chư thiên vì họ vui chơi với các dục lạc cao thượng nhất và các thiền định, v.v., hoặc họ đi đến và đạt được mục đích mong muốn bằng thần thông.
Manassa ussannattā manussā, ukkaṭṭhaniddesavasena cetaṃ vuttaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti.
Humans (manussā) are so called because of the abundance of mind (manassa ussannattā), and this is stated by way of emphasizing the excellence, just as in "satthā devamanussānaṃ" (teacher of devas and humans).
Con người được gọi là manussā vì tâm ý của họ tràn đầy (manassa ussannattā). Điều này được nói theo cách chỉ định cao nhất, như "Bậc Đạo Sư của chư thiên và nhân loại".
Olīyanti eketi ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti bhavesu olīyanābhinivesabhūtena sassatabhāvena ekacce devā manussā ca avalīyanti allīyanti saṅkocaṃ āpajjanti, na tato nissaranti.
Olīyanti eke (some become stuck) means that some devas and humans cling and become constricted in existences, not escaping from them, through the view of eternalism, which is an attachment and clinging to the notion that "the self and the world are eternal."
Olīyanti eke (một số bị mắc kẹt) có nghĩa là một số chư thiên và nhân loại bị mắc kẹt, bị dính mắc, bị co rút vào các cõi hữu (bhava) bởi quan điểm thường hằng (sassatabhāva) với sự chấp thủ rằng "tự ngã và thế giới là thường hằng", và họ không thoát ra khỏi đó.
Atidhāvantīti paramatthato bhinnasabhāvānampi sabhāvadhammānaṃ yvāyaṃ hetuphalabhāvena sambandho, taṃ aggahetvā nānattanayassapi gahaṇena tattha tattheva dhāvanti, tasmā ‘‘ucchijjati attā ca loko ca, na hoti paraṃ maraṇā’’ti ucchede vā bhavanirodhapaṭipattiyā paṭikkhepadhammataṃ atidhāvanti atikkamanti.
Atidhāvantī (they rush beyond) means that, without grasping the connection of cause and effect between phenomena that are actually distinct in nature, and by grasping the aspect of diversity, they rush here and there; therefore, in terms of annihilation, thinking "the self and the world are annihilated, there is nothing after death," they rush beyond and transgress the nature of rejection of the practice leading to the cessation of existence.
Atidhāvantī (vượt quá) có nghĩa là họ chạy theo hết chỗ này đến chỗ khác bằng cách chấp thủ nhiều cách khác nhau, không nắm bắt được mối liên hệ nhân quả của các pháp tự tánh, dù chúng có bản chất khác biệt theo nghĩa tối hậu. Do đó, họ vượt quá, vượt qua quan điểm đoạn diệt (uccheda) hoặc bản chất của sự từ chối con đường chấm dứt hữu, với ý nghĩ "tự ngã và thế giới bị đoạn diệt, không còn gì sau khi chết".
Cakkhumanto ca passantīti casaddo byatireke.
Cakkhumanto ca passantī (and those with vision see)—the word ca here indicates contrast.
Cakkhumanto ca passantī (những người có mắt thấy) – từ "ca" ở đây có nghĩa là sự đối lập.
Pubbayogasampattiyā ñāṇaparipākena paññācakkhumanto pana devamanussā teneva paññācakkhunā sassataṃ ucchedañca antadvayaṃ anupagamma majjhimapaṭipattidassanena paccakkhaṃ karonti.
But devas and humans endowed with the eye of wisdom (paññācakkhu), through their past wholesome karma (pubbayogasampattiyā) and the ripening of their knowledge (ñāṇaparipākena), directly realize (paccakkhaṃ karonti) the two extremes of eternalism and annihilation, without falling into them, by seeing the middle path (majjhimapaṭipattidassanena).
Tuy nhiên, chư thiên và nhân loại có tuệ nhãn (paññācakkhu), do sự thành tựu của sự tu tập trước đây và sự trưởng thành của trí tuệ, tự mình chứng nghiệm bằng tuệ nhãn đó, không rơi vào hai cực đoan là thường hằng và đoạn diệt, mà thấy con đường trung đạo.
Te hi ‘‘nāmarūpamattamidaṃ paṭiccasamuppannaṃ, tasmā na sassataṃ, nāpi ucchijjatī’’ti aviparītato passanti.
Indeed, they see correctly that "this is merely nāmarūpa (mind-and-matter), dependently arisen, therefore it is neither eternal nor annihilated."
Họ thấy một cách không sai lầm rằng "đây chỉ là danh sắc duyên sinh, do đó không thường hằng, cũng không đoạn diệt".
Evaṃ olīyanādike puggalādhiṭṭhānena uddisituṃ ‘‘kathañca, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ.
It was to indicate such clinging, etc., based on individuals (puggalādhiṭṭhānena), that the phrase "kathañca, bhikkhave" (how, bhikkhus?) and so on was spoken.
Như vậy, để chỉ ra sự mắc kẹt, v.v., theo quan điểm về cá nhân, Đức Phật đã nói "kathañca, bhikkhave" (này các Tỳ-khưu, như thế nào), v.v.
Tattha bhavāti kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo.
In that*, bhavā means kāma-bhava (sense-sphere existence), rūpa-bhava (form-sphere existence), arūpa-bhava (formless-sphere existence).
Trong đó, bhavā (các cõi hữu) là cõi dục (kāmabhava), cõi sắc (rūpabhava), cõi vô sắc (arūpabhava).
Aparepi tayo bhavā saññībhavo, asaññībhavo, nevasaññīnāsaññībhavo.
There are also three other existences: saññī-bhava (percipient existence), asaññī-bhava (non-percipient existence), nevasaññīnāsaññī-bhava (neither-percipient-nor-non-percipient existence).
Ba cõi hữu khác là cõi hữu có tưởng (saññībhavo), cõi hữu vô tưởng (asaññībhavo), cõi hữu phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññīnāsaññībhavo).
Aparepi tayo bhavā ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavoti.
There are also three other existences: ekavokāra-bhava (one-constituent existence), catuvokāra-bhava (four-constituent existence), pañcavokāra-bhava (five-constituent existence).
Ba cõi hữu khác nữa là cõi hữu một uẩn (ekavokārabhavo), cõi hữu bốn uẩn (catuvokārabhavo), cõi hữu năm uẩn (pañcavokārabhavo).
Etehi bhavehi āramanti abhinandantīti bhavārāmā.
They delight in, and rejoice in, these existences, hence they are bhavārāmā (delighting in existences).
Những người vui thích, hoan hỷ với những cõi hữu này được gọi là bhavārāmā (ưa thích hữu).
Bhavesu ratā abhiratāti bhavaratā.
They are attached and devoted to existences, hence they are bhavaratā (attached to existences).
Những người ưa thích, hoan hỷ với các cõi hữu được gọi là bhavaratā (vui thích hữu).
Bhavesu suṭṭhu muditāti bhavasammuditā.
They are greatly pleased in existences, hence they are bhavasammuditā (greatly pleased in existences).
Những người rất hoan hỷ với các cõi hữu được gọi là bhavasammuditā (hoan hỷ hữu).
Bhavanirodhāyāti tesaṃ bhavānaṃ accantanirodhāya anuppādanatthāya.
Bhavanirodhāyā (for the cessation of existence) means for the complete cessation of those existences, for their non-arising.
Bhavanirodhāyā (để đoạn diệt hữu) có nghĩa là để chấm dứt hoàn toàn, không cho các cõi hữu đó phát sinh nữa.
Dhamme desiyamāneti tathāgatappavedite niyyānikadhamme vuccamāne.
Dhamme desiyamāne (when the Dhamma is taught) means when the liberating Dhamma proclaimed by the Tathāgata is spoken.
Dhamme desiyamāne (khi pháp được thuyết giảng) là khi pháp đưa đến giải thoát, do Đức Như Lai thuyết giảng, được nói ra.
Na pakkhandatīti sassatābhiniviṭṭhattā saṃkhittadhammattā na pavisati na ogāhati.
Na pakkhandatī (does not leap forward) means, due to clinging to eternalism and having a constricted understanding of the Dhamma, one does not enter into it, does not penetrate it.
Na pakkhandatī (không lao vào) có nghĩa là không đi vào, không thâm nhập, vì chấp thủ thường hằng và vì pháp đó là tóm tắt.
Na pasīdatīti pasādaṃ nāpajjati na taṃ saddahati.
Na pasīdatī (does not become serene) means one does not attain serenity, does not have faith in it.
Na pasīdatī (không tịnh tín) có nghĩa là không đạt được sự tịnh tín, không tin tưởng vào pháp đó.
Na santiṭṭhatīti tassaṃ desanāyaṃ na tiṭṭhati nādhimuccati.
Na santiṭṭhatī (does not stand firm) means one does not abide in that teaching, does not resolve upon it.
Na santiṭṭhatī (không an trú) có nghĩa là không an trú, không quyết định trong lời thuyết giảng đó.
Evaṃ sassatato abhinivisanena bhavesu olīyanti.
Thus, through clinging to eternalism, they become stuck in existences.
Như vậy, do chấp thủ thường hằng, họ bị mắc kẹt trong các cõi hữu.
Aṭṭīyamānāti bhave jarārogamaraṇādīni vadhabandhanacchedanādīni ca disvā saṃvijjanena tehi samaṅgibhāvena bhavena pīḷiyamānā dukkhāpiyamānā.
Aṭṭīyamānā (being oppressed) means, seeing old age, sickness, death, and so on, and killing, binding, cutting, and so on, in existences, they are distressed and afflicted by existence, by being endowed with them, filled with a sense of dread.
Aṭṭīyamānā (khổ não) là những người bị phiền não, bị đau khổ bởi hữu, do thấy sự già, bệnh, chết, v.v., và sự giết hại, trói buộc, cắt đứt, v.v., trong các cõi hữu, và do sự kinh hoàng trước chúng.
Harāyamānāti lajjamānā jigucchamānāti paṭikūlato dahantā.
Harāyamānā (being ashamed) means being embarrassed; jigucchamānā (being repelled) means perceiving them as repugnant.
Harāyamānā (xấu hổ) là những người cảm thấy xấu hổ; jigucchamānā (ghê tởm) là những người ghê tởm, chán ghét.
Vibhavanti ucchedaṃ.
Vibhava means annihilation.
Vibhava (phi hữu) là sự đoạn diệt.
Abhinandantīti taṇhādiṭṭhābhinandanāhi ajjhosāya nandanti.
Abhinandantī (they delight) means they are overjoyed, dwelling in delight through craving and views.
Abhinandantī (hoan hỷ) là những người vui thích, hoan hỷ do chấp thủ bởi tham ái và tà kiến.
Yato kira bhotiādi tesaṃ abhinandanākāradassanaṃ.
Yato kira bho (for when, sirs), and so on, shows their manner of delight.
Yato kira bho (này các bạn, vì khi nào), v.v., là sự trình bày về cách thức hoan hỷ của họ.
Tattha yatoti yadā.
In that*, yato means when.
Trong đó, yato (khi nào) có nghĩa là yadā.
Bhoti ālapanaṃ.
Bho is an address.
Bho (này các bạn) là một tiếng gọi.
Ayaṃ attāti kārakādibhāvena attanā parikappitaṃ sandhāya vadati.
Ayaṃ attā (this self) refers to what one conceives of oneself as, in terms of being an agent, and so on.
Ayaṃ attā (tự ngã này) được nói đến để chỉ cái mà người ta tưởng tượng là tự ngã với ý nghĩa là người hành động, v.v.
Ucchijjatīti upacchijjati.
Ucchijjatī (is annihilated) means is utterly cut off.
Ucchijjatī (bị đoạn diệt) là bị cắt đứt.
Vinassatīti na dissati, vināsaṃ abhāvaṃ gacchati.
Vinassatī (perishes) means is not seen, goes to ruin, to non-existence.
Vinassatī (bị tiêu diệt) là không còn được thấy, đi đến sự tiêu diệt, sự không còn tồn tại.
Na hoti paraṃ maraṇāti maraṇena uddhaṃ na bhavati.
Na hoti paraṃ maraṇā (does not exist after death) means does not come into being after death.
Na hoti paraṃ maraṇā (không còn gì sau khi chết) là không còn tồn tại sau khi chết.
Etaṃ santanti yadetaṃ attano ucchedādi, etaṃ sabbabhavavūpasamato sabbasantāpavūpasamato ca santaṃ, santattā eva paṇītaṃ, tacchāviparītabhāvato yāthāvaṃ.
Etaṃ santaṃ (this is peaceful) means that this annihilation of the self, and so on, is peaceful (santaṃ) because it is the cessation of all existences and the cessation of all torment; it is indeed excellent (paṇītaṃ) because it is peaceful; and it is actual (yāthāvaṃ) because it is true and not otherwise.
Điều này là an tịnh (Etaṃ santaṃ) nghĩa là cái sự diệt tận của tự ngã, v.v., điều này là an tịnh (santaṃ) do sự lắng dịu mọi hữu và lắng dịu mọi khổ não; chính vì an tịnh nên là cao thượng (paṇītaṃ); do bản chất chân thật không sai khác nên là chân thật (yāthāvaṃ).
Tattha ‘‘santaṃ paṇīta’’nti idaṃ dvayaṃ taṇhābhinandanāya vadanti, ‘‘yāthāva’’nti diṭṭhābhinandanāya.
In that*, they speak these two, "peaceful and excellent," out of craving (taṇhābhinandanāya), and "actual" out of delight in views (diṭṭhābhinandanāya).
Trong đó, hai từ "an tịnh, cao thượng" này được nói đến để hoan hỷ ái (taṇhābhinandanāya), còn "chân thật" là để hoan hỷ kiến (diṭṭhābhinandanāya).
Evanti evaṃ yathāvuttaucchedābhinivesanena.
Evaṃ (thus) means in this way, through such a resolve for annihilation as described.
Như vậy (Evaṃ) nghĩa là như vậy, với sự chấp thủ vào sự diệt tận đã nói ở trên.
Bhūtanti khandhapañcakaṃ.
Bhūtaṃ (existent) means the five aggregates.
Hữu thể (Bhūtaṃ) nghĩa là năm uẩn.
Tañhi paccayasambhūtattā paramatthato vijjamānattā ca bhūtanti vuccati.
Indeed, these are called existent (bhūta) because they are produced by causes (paccayasambhūttattā) and exist in a ultimate sense (paramatthato vijjamānattā ca).
Vì chúng sinh khởi do duyên và tồn tại một cách chân đế nên được gọi là hữu thể.
Tenāha ‘‘bhūtamidaṃ, bhikkhave, samanupassathā’’ti (ma. ni. 1.401).
Therefore it is said, "Bhikkhus, see this as existent."
Do đó, Ngài đã nói: "Này các Tỳ-khưu, hãy quán sát hữu thể này" (Ma. Ni. 1.401).
Bhūtato aviparītasabhāvato salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca passati.
One sees bhūtato (as existent) from the perspective of their unperverted nature, their specific characteristics (salakkhaṇato), and their common characteristics (sāmaññalakkhaṇato).
Quán sát hữu thể (bhūtato) từ bản chất không sai khác, từ tự tướng (salakkhaṇa) và từ cộng tướng (sāmaññalakkhaṇa).
Idañhi khandhapañcakaṃ nāmarūpamattaṃ.
Indeed, these five aggregates are merely nāmarūpa (mind-and-matter).
Năm uẩn này chỉ là danh và sắc.
Tattha ‘‘ime pathavīādayo dhammā rūpaṃ, ime phassādayo dhammā nāmaṃ, imāni nesaṃ lakkhaṇādīni, ime nesaṃ avijjādayo paccayā’’ti evaṃ sapaccayanāmarūpadassanavasena ceva, ‘‘sabbepime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventi, tasmā aniccā, aniccattā dukkhā, dukkhattā anattā’’ti evaṃ aniccānupassanādivasena ca passatīti attho.
The meaning is that one sees them by observing nāmarūpa with its causes, such as: "These phenomena, such as earth, are rūpa; these phenomena, such as contact, are nāma; these are their characteristics; these, such as ignorance, are their causes"; and also by means of aniccānupassanā (contemplation of impermanence), and so on, such as: "All these phenomena arise, not having been, and pass away, having been; therefore, they are impermanent (aniccā), due to impermanence they are suffering (dukkhā), and due to suffering they are non-self (anattā)."
Trong đó, nghĩa là quán sát theo cách thấy danh sắc có duyên, như: "Các pháp đất, v.v., này là sắc; các pháp xúc, v.v., này là danh; đây là các tướng, v.v., của chúng; đây là các duyên vô minh, v.v., của chúng", và theo cách quán vô thường, v.v., như: "Tất cả các pháp này không có mà sinh, có rồi diệt, do đó là vô thường; vì vô thường nên là khổ; vì khổ nên là vô ngã".
Ettāvatā taruṇavipassanāpariyosānā vipassanābhūmi dassitā.
This much indicates the stage of vipassanā culminating in initial (taruṇa) vipassanā.
Đến đây, địa vị tuệ quán đã được chỉ rõ, kết thúc bằng tuệ quán non yếu (taruṇavipassanā).
Nibbidāyāti bhūtasaṅkhātassa tebhūmakadhammajātassa nibbindanatthāya, etena balavavipassanaṃ dasseti.
Nibbidāyā (for disenchantment) means for being disenchanted with the existent assemblage of phenomena belonging to the three planes (tebhūmakadhammajātassa nibbindanatthāya); by this, it shows potent vipassanā.
Để nhàm chán (Nibbidāya) nghĩa là để nhàm chán đối với các pháp thuộc ba cõi, tức là năm uẩn; với điều này, Ngài chỉ rõ tuệ quán mạnh mẽ (balavavipassanā).
Virāgāyāti virāgatthaṃ virajjanatthaṃ, iminā maggaṃ dasseti.
" For dispassion" means for the purpose of dispassion, for detachment; by this, the path is shown.
Để ly tham (Virāgāya) nghĩa là để ly tham, để không còn tham ái; với điều này, Ngài chỉ rõ đạo.
Nirodhāyāti nirujjhanatthaṃ, imināpi maggameva dasseti.
" For cessation" means for the purpose of ceasing; by this too, the path itself is shown.
Để đoạn diệt (Nirodhāya) nghĩa là để đoạn diệt; với điều này, Ngài cũng chỉ rõ đạo.
Nirodhāyāti vā paṭippassaddhinirodhena saddhiṃ anupādisesanibbānaṃ dasseti.
Or, by " for cessation," Nibbāna without remainder (anupādisesanibbāna) is shown, along with the cessation of pacification (paṭippassaddhinirodha).
Hoặc, để đoạn diệt (Nirodhāya) chỉ rõ Niết-bàn vô dư y (anupādisesanibbāna) cùng với sự đoạn diệt tịnh chỉ (paṭippassaddhinirodha).
Evaṃ kho, bhikkhave, cakkhumanto passantīti evaṃ paññācakkhumanto sapubbabhāgena maggapaññācakkhunā catusaccadhammaṃ passanti.
" Thus, bhikkhus, those with vision see" means that those with the eye of wisdom, with the eye of the path-wisdom that is its precursor, see the Four Noble Truths.
Này các Tỳ-khưu, những người có mắt thấy như vậy (Evaṃ kho, bhikkhave, cakkhumanto passantī) nghĩa là những người có tuệ nhãn thấy các pháp Tứ Diệu Đế bằng tuệ nhãn đạo (maggapaññācakkhu) cùng với phần trước của nó.
Gāthāsu ye bhūtaṃ bhūtato disvāti ye ariyasāvakā bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhūtato aviparītasabhāvato vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya disvā.
In the verses, " those who, having seen what has come to be as what has come to be" refers to those noble disciples who, having seen the five aggregates (khandhapañcaka) as what has come to be, in their unperverted nature, with path-wisdom accompanied by insight-wisdom.
Trong các kệ, "những ai thấy hữu thể như hữu thể" (ye bhūtaṃ bhūtato disvā) nghĩa là những bậc Thánh đệ tử thấy năm uẩn là hữu thể, từ bản chất không sai khác, bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán.
Etena pariññābhisamayaṃ dasseti.
By this, the penetration of full understanding (pariññābhisamaya) is shown.
Với điều này, Ngài chỉ rõ sự chứng ngộ về sự liễu tri (pariññābhisamaya).
Bhūtassa ca atikkamanti bhāvanābhisamayaṃ.
" And the transcendence of what has come to be" refers to the penetration of development (bhāvanābhisamaya).
Và sự vượt qua hữu thể (Bhūtassa ca atikkamaṃ) là sự chứng ngộ về sự tu tập (bhāvanābhisamaya).
Ariyamaggo hi bhūtaṃ atikkamati etenāti ‘‘bhūtassa atikkamo’’ti vutto.
For the Noble Path transcends what has come to be by this, thus it is called "the transcendence of what has come to be."
Thật vậy, Thánh đạo vượt qua hữu thể bằng điều này, nên được gọi là "sự vượt qua hữu thể".
Yathābhūteti aviparītasaccasabhāve nibbāne.
" In what is as it has come to be" refers to Nibbāna, which has the unperverted nature of truth.
Trong chân như (Yathābhūte) nghĩa là trong Niết-bàn, bản chất chân thật không sai khác.
Vimuccanti adhimuccanti, etena sacchikiriyābhisamayaṃ dasseti.
" They are liberated" means they are resolved; by this, the penetration of realization (sacchikiriyābhisamaya) is shown.
Được giải thoát (Vimuccanti) nghĩa là được giải thoát hoàn toàn; với điều này, Ngài chỉ rõ sự chứng ngộ về sự chứng đắc (sacchikiriyābhisamaya).
Bhavataṇhāparikkhayāti bhavataṇhāya sabbaso khepanā samucchindanato, etena samudayappahānaṃ dasseti.
" Through the destruction of craving for existence" means through the complete elimination and eradication of craving for existence; by this, the abandonment of the origin (samudayappahāna) is shown.
Do ái hữu tiêu diệt hoàn toàn (Bhavataṇhāparikkhayā) nghĩa là do sự diệt trừ hoàn toàn, sự đoạn tận ái hữu; với điều này, Ngài chỉ rõ sự đoạn trừ tập đế (samudayappahāna).
Save bhūtapariñño soti ettha pana saveti nipātamattaṃ.
Here, in " save bhūtapariñño so," the word save is merely a particle.
Ở đây, trong câu "Vị ấy là người liễu tri hữu thể" (Save bhūtapariñño so), từ save chỉ là một giới từ (nipāta).
So bhūtapariñño bhūtassa atikkamanūpāyena maggena bhavataṇhāparikkhayā pariññātakkhandho tato eva yathābhūte nibbāne adhimutto.
That bhikkhu, who has fully understood what has come to be, whose aggregates are fully understood through the path, which is the means of transcending what has come to be, is therefore resolved on Nibbāna as it truly is, through the destruction of craving for existence.
Vị ấy, người liễu tri hữu thể, là người đã liễu tri các uẩn do ái hữu tiêu diệt hoàn toàn bằng đạo là phương tiện vượt qua hữu thể, và chính vì thế, vị ấy hoàn toàn hướng đến Niết-bàn chân như.
Bhavābhaveti khuddake ceva mahante ca, ucchedādidassane vā vītataṇho bhinnakileso.
" In existence and non-existence" refers to both small and great existences, or alternatively, in seeing cutting off and so on, " free from craving" means one whose defilements are shattered.
Trong các hữu và phi hữu (Bhavābhave) nghĩa là trong các hữu nhỏ và lớn, hoặc trong sự thấy sự đoạn diệt, v.v., không còn ái dục (vītataṇho), các phiền não đã bị phá hủy.
Bhikkhu bhūtassa upādānakkhandhasaṅkhātassa attabhāvassa vibhavā, āyatiṃ anuppādā punabbhavaṃ nāgacchati, apaññattikabhāvameva gacchatīti anupādisesāya nibbānadhātuyā desanaṃ niṭṭhāpesi.
The Buddha concluded the teaching on the Nibbāna-element without remainder (anupādisesāya nibbānadhātuyā) by stating that a bhikkhu, through the cessation (vibhavā), the non-arising in the future, of what has come to be—that is, existence (attabhāva) consisting of the aggregates of clinging (upādānakkhandhasaṅkhātassa)— does not return to renewed existence (punabbhavaṃ nāgacchati), but rather attains the state of non-manifestation (apaññattikabhāvameva gacchatīti).
Vị Tỳ-khưu, do sự diệt tận (vibhavā) của tự thân, tức là năm uẩn do chấp thủ, do không còn sinh khởi trong tương lai, không còn tái sinh (punabbhavaṃ nāgacchati), mà chỉ đạt đến trạng thái không còn được xác định (apaññattikabhāvaṃ), như vậy Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp về Niết-bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).