259. Dutiye mahālatāpasādhanassāti mahālatāpiḷandhanassa.
259. In the second (story), mahālatāpasādhanassa means 'of the great creeper ornament'.
259. Trong câu chuyện thứ hai, của trang sức Mahālatā có nghĩa là của đồ trang sức Mahālatāpiḷandhana.
Tasmiñca piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu.
In that ornament, four strings of diamonds were used.
Trong đồ trang sức đó, bốn ống kim cương đã được sử dụng.
Muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, padumarāgamaṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo.
Eleven strings of pearls, twenty-two strings of coral, thirty-three strings of ruby gems.
Mười một ống ngọc trai, hai mươi hai ống san hô, ba mươi ba ống hồng ngọc.
Iti etehi ca aññehi ca indanīlādīhi nīlapītalohitodātamañjiṭṭhasāmakabaravaṇṇavasena sattavaṇṇehi vararatanehi niṭṭhānaṃ agamāsi, taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati, pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti.
Thus, it was completed with these and other excellent jewels, such as sapphires, in seven colors—blue, yellow, red, white, crimson, dark, and variegated—which shone from the head to the instep of the feet, and only a woman possessing the strength of five elephants could wear it.
Như vậy, nó đã được hoàn thành với những loại đá quý tuyệt hảo này và các loại khác như ngọc bích v.v... có bảy màu sắc: xanh, vàng, đỏ, trắng, đỏ thẫm, xám và nhiều màu. Khi đeo trên đầu, nó rủ xuống đến mu bàn chân. Chỉ người phụ nữ có sức mạnh bằng năm con voi mới có thể đeo được nó.
Antoaggi bahi na nīharitabbotiādīnaṃ attho upari āvi bhavissati.
The meaning of "fire from within should not be taken outside" and so on, will become clear later.
Ý nghĩa của lửa bên trong không được mang ra ngoài v.v... sẽ được làm rõ ở phần sau.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây đều dễ hiểu.
260-261. Tatiyacatutthesu pāyāsassāti bahalatarassa pāyāsassa.
260-261. In the third and fourth (stories), pāyāsassa means 'of the very thick milk-rice'.
260-261. Trong câu chuyện thứ ba và thứ tư, của cháo có nghĩa là của món cháo đặc hơn.
Taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesūti taṃ bahalataraṃ garusiniddhaṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu.
Taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu means 'while they were eating that very thick, rich milk-rice'.
Khi họ đang ăn món cháo đó có nghĩa là khi họ đang ăn món cháo đặc hơn, béo ngậy đó.
Jīrāpetuṃ asakkontoti antarāmagge appāhāratāya mandagahaṇikattā jīrāpetuṃ asakkonto.
Jīrāpetuṃ asakkonto means 'being unable to digest it due to insufficient food on the way and having a weak digestion'.
Không thể tiêu hóa có nghĩa là không thể tiêu hóa được vì ăn ít dọc đường và hệ tiêu hóa yếu.
Vāḷamigaṭṭhāneti vāḷamigehi adhiṭṭhitaṭṭhāne.
Vāḷamigaṭṭhāne means 'in a place frequented by wild animals'.
Ở nơi có thú dữ có nghĩa là ở nơi có thú dữ trú ngụ.
Anuvijjantoti vicārento.
Anuvijjanto means investigating.
Tìm kiếm có nghĩa là điều tra.
Sālāti naḷakārasālā.
Sālā means a reed-hall.
Nhà lợp sậy có nghĩa là nhà của người thợ làm sậy.
Mudhā na karissatīti mūlyaṃ vinā na karissati.
Mudhā na karissati means will not do it without payment.
Sẽ không làm không công có nghĩa là sẽ không làm mà không có tiền công.
Ālimpesīti aggiṃ adāsi, aggiṃ jālesīti attho.
Ālimpesī means he gave fire, meaning he kindled the fire.
Đã đốt có nghĩa là đã cho lửa, đã nhóm lửa.
Pekkhāti āgamehi.
Pekkhā means come.
Hãy chờ có nghĩa là hãy đến.
Upadhisampadāti sarīrasampatti.
Upadhisampadā means physical perfection.
Sự toàn hảo về thân thể có nghĩa là sự hoàn hảo của thân thể.
Vaṭarukkhaṃ patvāti nigrodharukkhaṃ patvā.
Vaṭarukkhaṃ patvā means having reached a banyan tree.
Đến cây đa có nghĩa là đến cây nigrodha.
Suvaṇṇakaṭaketi suvaṇṇavalaye.
Suvaṇṇakaṭake means in a golden bracelet.
Những chiếc vòng vàng có nghĩa là những chiếc xuyến vàng.
Abbhuṃ meti me avaḍḍhīti attho.
Abbhuṃ me means, it grew for me.
Điều tốt đẹp cho ta có nghĩa là sự tăng trưởng của ta.
Anto asodhetvāti paṇṇasālāya anto kassaci atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā anupadhāretvā.
Anto asodhetvā means without ascertaining whether anyone was inside the leaf-hut or not.
Không kiểm tra bên trong có nghĩa là không xem xét bên trong túp lều lá có ai hay không.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại đều dễ hiểu.
262. Pañcame upanissayaṃ disvāti iminā yathā visesādhigamassa satipi paccuppannapaccayasamavāye avassaṃ upanissayasampadā icchitabbā, evaṃ diṭṭhadhammavedanīyabhāvena vipaccanakassa kammassapi paccuppannasamavāyo viya upanissayasampadāpi savisesā icchitabbāti dasseti.
262. In the fifth story, upanissayaṃ disvā (having seen the supporting condition) indicates that just as the perfection of supporting conditions is necessarily desired for the attainment of distinction, even when present conditions are complete, so too, for a kamma that ripens as immediately effective, the perfection of supporting conditions is desired with distinction, similar to the completeness of present conditions.
262. Trong câu chuyện thứ năm, thấy được duyên hỗ trợ cho thấy rằng, cũng như sự toàn hảo về duyên hỗ trợ là điều cần thiết để chứng đắc đặc biệt, ngay cả khi có sự hội tụ của các duyên hiện tại, thì sự toàn hảo về duyên hỗ trợ, giống như sự hội tụ của các duyên hiện tại đối với nghiệp cho quả trong hiện tại, cũng là điều cần thiết một cách đặc biệt.
Tathā hi ukkaṃsagatasappurisūpanissayayonisomanasikāresu labbhamānesupi upanissayarahitassa visesādhigamo na sampajjatevāti.
Thus, even when excellent supporting conditions and wise attention are available, one who lacks supporting conditions does not achieve distinction.
Thật vậy, đối với người thiếu duyên hỗ trợ, việc chứng đắc đặc biệt không thể thành tựu, ngay cả khi có được duyên hỗ trợ từ bậc thiện nhân cao thượng và sự tác ý đúng đắn.
Kappiyaṃ katvāti yathā kappiyaṃ hoti, tathā katvā.
Kappiyaṃ katvā means having made it allowable.
Làm cho hợp lệ có nghĩa là làm cho nó trở nên hợp lệ.
Patte patiṭṭhapeyyāti āhāraṃ dānamukhe vissajjeyya.
Patte patiṭṭhapeyyā means he should offer food as a gift.
Hãy đặt vào bát có nghĩa là hãy trao vật thực vào miệng của sự bố thí.
Tīhi cetanāhīti pubbabhāgamuñcaanumodanācetanāhi.
Tīhi cetanāhī means by the volitions of prior intention, giving, and rejoicing.
Bởi ba tâm có nghĩa là bởi các tâm trước khi cúng dường, trong khi cúng dường và sau khi hoan hỷ.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
‘‘Pubbeva dānā sumano, dadaṃ cittaṃ pasādaye;
“Before giving, one is gladdened, while giving, one purifies the mind;
“Trước khi cho, tâm hoan hỷ, khi cho, tâm tịnh tín;
Tava manaṃ sandhārehīti ‘‘ajja bhattaṃ cirāyita’’nti kodhato tava cittaṃ sandhārehi, mā kujjhīti attho.
Tava manaṃ sandhārehī means restrain your mind from anger, thinking, “Today the meal is late,” meaning do not get angry.
Hãy kềm chế tâm của ngươi có nghĩa là hãy kềm chế tâm của ngươi khỏi sự tức giận vì “hôm nay bữa ăn bị trễ”, nghĩa là đừng nổi giận.
Olokitolokitaṭṭhānaṃ…pe… samparikiṇṇaṃ viya ahosīti tena kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇabhāvāpattiyā mahākosātakipupphehi sañchannaṃ viya ahosi.
Olokitolokitaṭṭhānaṃ…pe… samparikiṇṇaṃ viya ahosī means all the places he had tilled became golden, as if covered with mahākosātaki flowers.
Nơi đã nhìn, nơi đã nhìn... cho đến... đã trở nên như được bao phủ có nghĩa là toàn bộ nơi ông cày đã trở nên như được bao phủ bởi những bông hoa mướp vàng do biến thành vàng.
Tādiseti tayā sadise.
Tādise means like you.
Giống như ngươi có nghĩa là giống như ngươi.
Na kopemīti na vināsemi, jātiyā na hīḷemi.
Na kopemī means I do not destroy, I do not despise by birth.
Ta không hủy hoại có nghĩa là ta không làm hỏng, ta không khinh miệt về dòng dõi.
Pūjaṃ karotīti sammāsambuddhassa pūjaṃ karoti.
Pūjaṃ karotī means she performs homage to the Perfectly Enlightened One.
Pūjaṃ karotī có nghĩa là cúng dường Đức Chánh Đẳng Giác.
Antaravatthunti gehaṅgaṇaṃ.
Antaravatthuṃ means the house courtyard.
Antaravatthu là sân nhà.
Bhoti sambodhane nipāto.
Bho is an interjection of address.
Bho là một từ cảm thán dùng để gọi.
Jeti avaññālapanaṃ.
Je is a disrespectful form of address.
Je là một lời nói khinh miệt.
Sayaṃ ariyasāvikābhāvato satthuvasena ‘‘sapitikā dhītā’’ti vatvā satthu sammukhā dhammassavanena tassā visesādhigamaṃ paccāsīsantī ‘‘dasabale khamanteyeva khamissāmī’’ti āha.
Being an Ariya-sāvikā herself, she said “sapitikā dhītā” (a daughter with a father) in reference to the Teacher, and hoping for her attainment of distinction through hearing the Dhamma in the Teacher’s presence, she said “dasabale khamanteyeva khamissāmī” (I will endure only when the Ten-Powered One endures).
Do tự thân là một Thánh đệ tử, và vì Đức Bổn Sư, sau khi nói “người con gái có cha”, mong muốn cô gái ấy đạt được sự chứng ngộ đặc biệt nhờ nghe Pháp từ Đức Bổn Sư, nên bà nói: “Con sẽ nhẫn nại cho đến khi Đức Thập Lực nhẫn nại.”
Kadariyanti thaddhamacchariṃ.
Kadariyaṃ means stingy and avaricious.
Kadariya là người keo kiệt, bủn xỉn.
263. Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasavatthūnaṃ dāyikānaṃ.
263. In the sixth story, paṇītadāyikānaṃ means to those who give excellent food and provisions.
263. Trong phần thứ sáu, paṇītadāyikānaṃ có nghĩa là những người dâng cúng vật phẩm có vị ngon thượng hạng.
Āyuno ṭhitihetuṃ bhojanaṃ dentī āyuṃ deti nāma.
One who gives food, which is the cause for the duration of life, is said to give life.
Người dâng cúng thực phẩm là nguyên nhân duy trì tuổi thọ được gọi là cho tuổi thọ.
Esa nayo vaṇṇaṃ detītiādīsu.
The same principle applies to vaṇṇaṃ detī (gives beauty) and so on.
Cũng theo cách này đối với cho sắc đẹp v.v.
Tenāha – ‘‘pañca ṭhānānī’’ti.
Therefore, it is said: “pañca ṭhānānī” (five things).
Vì vậy, đã nói: “năm điều”.
Kammasarikkhakañcetaṃ phalanti dassento ‘‘āyuṃ kho pana datvā’’tiādimāha.
To show that this fruit is similar to the kamma, it states “āyuṃ kho pana datvā” (having indeed given life) and so on.
Và để chỉ ra rằng quả báo này tương xứng với nghiệp, nên đã nói: “sau khi cho tuổi thọ” v.v.
Tattha datvāti dānahetu.
There, datvā means due to the giving.
Trong đó, datvā có nghĩa là do sự bố thí.
Bhāginīti bhāgavatī laddhuṃ bhabbā.
Bhāginī means she is entitled to receive, she is a partaker.
Bhāginī là người có phần, có khả năng đạt được.
264. Sattame ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsīti āgataphalā viññātasāsanā ariyasāvikā attano sarīradukkhaṃ acintetvā tassa bhikkhuno rogavūpasamameva paccāsīsantī attano ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi.
264. In the seventh story, ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsī means the Ariya-sāvikā, having attained the fruit and understood the Dispensation, without considering her own bodily suffering, and only hoping for the healing of that bhikkhu's illness, cut off flesh from her thigh and gave it to the maidservant.
264. Trong phần thứ bảy, ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsī có nghĩa là, vị Thánh đệ tử đã chứng đạt quả, đã hiểu giáo pháp, không màng đến sự đau đớn của thân mình, chỉ mong muốn bệnh tình của vị Tỳ-khưu được thuyên giảm, nên đã cắt thịt đùi của mình và đưa cho người hầu gái.
Satthāpi tassā tathāpavattaṃ ajjhāsayasampattiṃ disvā ‘‘mama sammukhībhāvūpagamanenevassā vaṇo ruhitvā sañchavi jāyati, phāsubhāvo hotī’’ti ca disvā ‘‘pakkosatha na’’nti āha.
The Teacher, seeing her excellent disposition in acting thus, and also seeing that “her wound will heal and skin will form, and she will become well, merely by coming into my presence,” said, “pakkosatha na” (call her).
Đức Bổn Sư cũng thấy được ý nguyện viên mãn của bà đã diễn ra như vậy, và thấy rằng “vết thương của bà sẽ lành lại và da sẽ mọc trở lại, bà sẽ được khỏe mạnh chỉ bằng việc đến trước mặt Ta”, nên đã nói: “Hãy gọi bà ấy đến.”
Sā cintesīti ‘‘sabbalokassa hitānukampako satthā na maṃ dukkhāpetuṃ pakkosati, atthettha kāraṇa’’nti cintesi.
Sā cintesī means she thought, “The Teacher, who is compassionate towards the welfare of all beings, does not call me to cause me suffering; there must be a reason for this.”
Bà ấy suy nghĩ có nghĩa là bà ấy suy nghĩ: “Đức Bổn Sư, người thương xót và vì lợi ích của tất cả chúng sanh, không gọi ta đến để làm ta đau khổ; chắc hẳn có một lý do nào đó ở đây.”
Attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesīti buddhānubhāvavibhāvanatthaṃ kathesi, na attano daḷhajjhāsayatāya vibhāvanatthaṃ.
Attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesī means she recounted everything she had done to demonstrate the power of the Buddha, not to demonstrate her own firm resolution.
Bà ấy kể lại tất cả những gì mình đã làm có nghĩa là bà ấy kể lại để làm hiển lộ năng lực của Đức Phật, chứ không phải để làm hiển lộ ý nguyện kiên cố của mình.
Gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti agaṇitattadukkhā gilānānaṃ bhikkhūnaṃ gelaññavūpasamane yuttappayuttāti gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
Gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesī means he placed her in the foremost position among those who attend to the sick, because she was diligent and dedicated to alleviating the illness of bhikkhus who were sick, without regard for her own suffering.
Đã đặt bà ấy vào vị trí hàng đầu trong số những người hộ bệnh có nghĩa là đã đặt bà ấy vào vị trí hàng đầu trong số những người hộ bệnh vì bà ấy đã không màng đến sự đau khổ của bản thân mà đã tận lực giúp đỡ các Tỳ-khưu bệnh hoạn để bệnh tình của họ thuyên giảm.
265. Aṭṭhame aveccappasannānanti ratanattayaguṇe yāthāvato ñatvā pasannānaṃ, so panassa pasādo maggenāgatattā kenaci akampanīyo.
265. In the eighth, for those with unwavering faith means for those who, having truly known the qualities of the Triple Gem, are confident; and this confidence, having arisen through the path, cannot be shaken by anyone.
265. Trong phần thứ tám, aveccappasannānaṃ có nghĩa là những người đã biết rõ các phẩm chất của Tam Bảo và đã có niềm tin, và niềm tin đó, do đến từ Đạo, không thể bị lay chuyển bởi bất cứ ai.
Adhigatenāti maggādhigameneva adhigatena.
By what has been attained means attained precisely by the attainment of the path.
Adhigatena có nghĩa là đã đạt được chỉ bằng sự chứng đắc Đạo.
‘‘Avigatenā’’ti vā pāṭho, tassattho ‘‘kadāci avigacchantenā’’ti.
Or the reading is "avigatenā" (unfailing), its meaning is "never failing."
Hoặc là pāṭha “Avigatenā”, ý nghĩa của nó là “không bao giờ rời bỏ”.
So appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘adhigatena acalappasādenā’’ti.
And it is unassailable, therefore it is said – "with attained, unshakable faith."
Người ấy cũng không thể bị đánh bại, vì vậy đã nói: “với niềm tin bất động đã đạt được”.
Tattha kāyasakkhiṃ katvāti pamukhaṃ katvā, vacanatthato pana nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvāti attho.
Therein, having made oneself a body-witness means having made oneself prominent; but from the literal meaning of the word, it means having made oneself a witness by accepting the teaching with the mental body.
Trong đó, kāyasakkhiṃ katvā có nghĩa là xem là chính yếu, nhưng theo nghĩa của từ, có nghĩa là đã biến thành chứng nhân bằng cách chấp nhận giáo pháp với thân danh.
Ummaggaṃ khanitvāti gharasandhicchedanena antopavisanamaggaṃ khanitvā.
Having dug a tunnel means having dug a path to enter by breaking through the wall of a house.
Ummaggaṃ khanitvā có nghĩa là đào đường hầm để đi vào bên trong bằng cách phá vách nhà.
Dullabhassavananti dullabhasaddhammassavanaṃ.
Hearing what is difficult to obtain means hearing the Dhamma that is difficult to obtain.
Dullabhassavanaṃ là sự nghe Chánh Pháp khó được.
Mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyāti avīcippavesanaṃ vadati.
One might have to enter the great earth refers to entering Avīci.
Mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyā nói về việc đi vào địa ngục Avīci.
266. Navame vissāsakathaneneva nakulamātā nakulapitā ca satthuvissāsikā nāma jātāti vuttaṃ – ‘‘vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikāna’’nti.
266. In the ninth, it is said that Nakulamātā and Nakulapitā became familiar with the Teacher simply by speaking intimately – "of those who are familiar means of female lay followers who speak intimately."
266. Trong phần thứ chín, chỉ bằng cách nói chuyện thân mật, Nakulamātā và Nakulapitā đã trở thành những người thân tín của Đức Bổn Sư, vì vậy đã nói: “vissāsikānaṃ có nghĩa là những nữ cư sĩ nói chuyện thân mật”.
Gahapatānīti gehasāminī.
Gahapatānī means mistress of the house.
Gahapatānī là chủ nhà.
Vuttamevāti upāsakapāḷiyaṃ nakulapitukathāyaṃ vuttanayameva.
It has been said means the same method as stated in the story of Nakulapitā in the Upāsaka Pāḷi.
Vuttameva là cách đã được nói trong pāḷi về cư sĩ, trong câu chuyện về Nakulapitā.
267. Dasame anussavenevāti paccakkhato rūpadassanena satthu sammukhā dhammassavanena ca vinā kevalaṃ anussavaneneva parassa vacanaṃ anugatassavaneneva uppannena pasādena.
267. In the tenth, simply by hearsay means by confidence arisen merely from hearsay, by following another's words, without direct seeing of the form or hearing the Dhamma from the Teacher's presence.
267. Trong phần thứ mười, anussaveneva có nghĩa là niềm tin phát sinh chỉ do nghe, do nghe lời người khác mà không cần thấy hình tướng trực tiếp của Đức Bổn Sư hay nghe Pháp từ Ngài.
Anussavikappasādanti anussavato āgatappasādaṃ.
Hearsay confidence means confidence arisen from hearsay.
Anussavikappasādaṃ là niềm tin đến từ sự nghe kể lại.