325. Ñātīnaṃ (a. ni. ṭī. 3.6.19) nivāsaṭṭhānabhūto gāmo ñātiko, so eva nātiko.
325. A village that is a dwelling place for relatives is called ñātika; it is precisely Nātika.
325. Ngôi làng là nơi cư trú của bà con được gọi là ñātika, chính nó là nātika.
So kira gāmo yesaṃ santako, tesaṃ pubbapurisena attano ñātīnaṃ sādhāraṇabhāvena nivesito, tena ‘‘nātiko’’ti paññāyittha.
It is said that that village belonged to those whose ancestors had established it for their relatives in common; therefore, it was known as "Nātika."
Ngôi làng đó, thuộc sở hữu của những người nào, đã được tổ tiên của họ xây dựng để làm nơi chung cho bà con của mình, do đó nó được biết đến là ‘‘nātika’’.
Atha pacchā tattha dvīhi dāyādehi dvidhā vibhajitvā paribhutto.
Later, it was divided into two and used by two heirs.
Sau đó, nó được hai người thừa kế chia thành hai phần và sử dụng.
Tenāha ‘‘dvinnaṃ cūḷapitimahāpitiputtānaṃ dve gāmā’’ti.
Therefore, it says: "two villages for the sons of the younger and elder fathers."
Do đó, có lời nói ‘‘hai ngôi làng của hai người con của ông chú và ông bác’’.
Giñjakā vuccanti iṭṭhakā, giñjakāhiyeva kato āvasatho giñjakāvasatho.
Giñjakā are called bricks; a dwelling made solely of bricks is a giñjakāvasatha.
Giñjakā được gọi là gạch, nơi cư trú được làm bằng gạch được gọi là giñjakāvasatha.
Tasmiṃ kira padese mattikā sakkharamarumbavālikādīhi asammissā akaṭhinā saṇhā sukhumā, tāya katāni kulālabhājanānipi silāmayāni viya daḷhāni, tasmā te upāsakā tāya mattikāya dīghaputhulaiṭṭhakā kāretvā tāhi ṭhapetvā dvārabāhavātapānakavāṭatulāyo sesaṃ sabbaṃ dabbasambhārena vinā iṭṭhakāhi eva pāsādaṃ kāresuṃ.
It is said that in that region, the clay was unmixed with gravel, sand, or other impurities, not hard, smooth, and fine. Even pottery made from it was as strong as if made of stone. Therefore, those lay followers had long, wide bricks made from that clay, and using them, excluding door frames, window frames, doors, and rafters, they built the entire palace solely with bricks, without any other materials.
Ở vùng đó, đất sét không lẫn sỏi, đá, cát, không cứng, mịn và mềm mại; các đồ gốm làm từ đất sét đó cũng chắc chắn như làm bằng đá. Do đó, các cư sĩ đó đã làm những viên gạch dài và rộng bằng đất sét đó, rồi dùng chúng để xây dựng một cung điện mà không cần đến vật liệu gỗ nào khác ngoài các khung cửa, cánh cửa, cửa sổ và xà nhà.
Tenāha ‘‘iṭṭhakāhevā’’tiādi.
Therefore, it says, "solely with bricks," and so on.
Do đó, có lời nói ‘‘chỉ bằng gạch’’ v.v.
Gosiṅgasālavanadāyanti gosiṅgasālavananti laddhanāmaṃ rakkhitaṃ araññaṃ.
Gosiṅgasālavanadāya refers to a protected forest known as Gosiṅgasāla forest.
Gosiṅgasālavanadāya là khu rừng được bảo vệ có tên là Gosiṅgasālavana.
Jeṭṭhakarukkhassāti vanappatibhūtassa sālarukkhassa.
Jeṭṭhakarukkhassa refers to the foremost Sāla tree.
Jeṭṭhakarukkhassa là cây sala, vua của các loài cây.
Sāmaggirasanti samaggabhāvādiguṇaṃ vivekasukhaṃ.
Sāmaggirasa refers to the happiness of seclusion, which is the quality of unity and so forth.
Sāmaggirasanti là vị ngọt của sự hòa hợp, tức là niềm an lạc của sự độc cư, một phẩm chất như sự hòa hợp.
Uparipaṇṇāsake upakkilesasutte (ma. ni. 3.237-238) puthujjanakālo kathito, idha cūḷagosiṅgasutte khīṇāsavakālo kathito.
In the Uparipaṇṇāsaka, in the Upakkilesa Sutta, the time of ordinary people is described; here, in the Cūḷagosiṅga Sutta, the time of the Arahants (khīṇāsava) is described.
Trong Uparipaṇṇāsaka ở kinh Upakkilesasutta (Trung Bộ 3.237-238) đã nói về thời kỳ của phàm phu, ở đây trong kinh Cūḷagosiṅgasutta đã nói về thời kỳ của các bậc lậu tận.
Katakiccāpi hi te mahātherā attano diṭṭhadhammasukhavihāraṃ paresaṃ diṭṭhānugatiṃ āpajjanañca sampassantā paramañca vivekaṃ anubrūhantā sāmaggirasaṃ anubhavamānā tattha viharanti.
For even though those great Theras had accomplished their task, seeing their own pleasant dwelling in this very life and others following their example, and fostering supreme seclusion, they experienced the flavor of unity and dwelled there.
Thật vậy, những vị Đại Trưởng Lão đó, dù đã hoàn thành việc cần làm, nhưng vẫn sống ở đó, trải nghiệm vị ngọt của sự hòa hợp, thấy được sự an lạc trong hiện tại của mình và sự noi gương của người khác, và tăng trưởng sự độc cư tối thượng.
Tadāti tasmiṃ upakkilesasuttadesanākāle.
Tadā means at the time of that Upakkilesa Sutta discourse.
Tadā là vào thời điểm thuyết kinh Upakkilesasutta đó.
Teti anuruddhappamukhā kulaputtā.
Te refers to those young men, Anuruddha and others.
Te là những thiện gia nam tử đứng đầu là Anuruddha.
Laddhassādāti vipassanāya vīthipaṭipattiyā adhigatassādā.
Laddhassādā means those who have attained the flavor of insight practice on the path.
Laddhassādā là những người đã đạt được vị ngọt thông qua con đường tu tập thiền quán.
Vipassanā hi pubbenāparaṃ visesaṃ āvahantī pavattamānā sātisayaṃ pītisomanassaṃ āvahati.
For insight, as it proceeds, bringing forth ever-increasing distinction, brings forth supreme joy and happiness.
Thật vậy, thiền quán, khi tiến triển, mang lại sự hỷ lạc đặc biệt, mang lại những phẩm chất ngày càng cao hơn.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói –
Kāmaṃ sāriputtamoggallānāpi mahāsāvakapariyāpannāva, aggasāvakabhāvena pana nesaṃ visesadassanatthaṃ ‘‘dhammasenāpatimahāmoggallānattheresu vā’’ti visuṃ gahaṇaṃ.
Though Sāriputta and Moggallāna also belong to the category of great disciples, they are mentioned separately as "among the Dhammasenāpati (Chief of the Dhamma) and Mahāmoggallāna Theras" to show their distinction as Chief Disciples.
Mặc dù Sāriputta và Moggallāna cũng thuộc hàng Đại Thanh Văn, nhưng để chỉ ra sự đặc biệt của họ với tư cách là hai vị Thượng Thủ Thanh Văn, đã có sự đề cập riêng ‘‘hoặc trong các vị Trưởng Lão Dhammasenāpati và Mahāmoggallāna’’.
Satipi hi sāmaññayoge visesavanto visuṃ gayhanti yathā ‘‘brāhmaṇā āgatā, vāsiṭṭhopi āgato’’ti.
For even when there is a general category, distinguished individuals are mentioned separately, just as one might say, "Brahmins have come, and Vāseṭṭha has also come."
Mặc dù có sự tương đồng chung, nhưng những người đặc biệt vẫn được nhắc đến riêng, ví dụ như ‘‘các Bà la môn đã đến, và Vāsiṭṭha cũng đã đến’’.
Tesu pana visuṃ gahitesupi ‘‘asītimahāsāvakesū’’ti asītiggahaṇaṃ appakaṃ ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti.
Even when they are mentioned separately, the mention of "eighty" in "among the eighty great disciples" does not mean the number is slightly less or more than eighty.
Ngay cả khi họ được nhắc đến riêng, việc đề cập ‘‘tám mươi vị Đại Thanh Văn’’ với con số tám mươi không làm cho số lượng bị thiếu hụt hoặc thừa ra.
Antamasoti idaṃ dhammabhaṇḍāgārikassa upaṭṭhākabhāvena āsannacāritāya vuttaṃ.
Antamaso is stated to indicate closeness due to being the attendant of the treasurer of the Dhamma.
Antamaso là điều này được nói do sự gần gũi với tư cách là thị giả của vị Trưởng lão nắm giữ kho tàng Pháp.
Anīkāti hatthānīkā, hatthānīkato hatthisamūhatoti attho.
Anīkā means elephant-corps, meaning "from a herd of elephants."
Anīkā là đội quân voi, có nghĩa là một nhóm voi.
Kāḷasīho yebhuyyena yūthacaroti katvā vuttaṃ ‘‘yūthā nissaṭo kāḷasīho viyā’’ti.
"Like a dark lion emerged from a herd" is said because dark lions mostly wander in herds.
Sư tử đen thường sống theo bầy, do đó có lời nói ‘‘như sư tử đen tách khỏi bầy’’.
Kesarī pana ekacarova.
But a kesarī (maned lion) always wanders alone.
Còn sư tử có bờm thì sống đơn độc.
Vātacchinno valāhako viyāti vātacchinno pabbatakūṭappamāṇo valāhakacchedo viya.
Vātacchinno valāhako viyā means like a fragment of cloud, cut off by the wind, the size of a mountain peak.
Vātacchinno valāhako viyā là như một khối mây bị gió thổi tan, lớn bằng đỉnh núi.
Tesaṃ paggaṇhanatoti yathā nāma jighacchitassa bhojane, pipāsitassa pānīye, sītena phuṭṭhassa uṇhe, uṇhena phuṭṭhassa sīte, dukkhitassa sukhe abhiruci uppajjati, evamevaṃ bhagavato kosambake bhikkhū aññamaññaṃ vivādāpanne disvā apare samaggāvāsaṃ vasante āvajjitassa ime tayo kulaputtā āpāthaṃ āgamiṃsu, atha ne paggaṇhitukāmo upasaṅkami, evāyaṃ paṭipattianukkamena kosambakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayanupāyo hotīti.
Tesaṃ paggaṇhanato (from favoring them) means: just as desire arises in a hungry person for food, in a thirsty person for drink, in one afflicted by cold for warmth, in one afflicted by heat for cold, in one suffering for happiness, so too, when the Blessed One saw the bhikkhus in Kosambī quarreling with each other, and then reflected upon others living in unity, these three young men came into His mind. Then, wishing to favor them, He approached them. This is the means of disciplining the bhikkhus of Kosambī through a progressive method.
Tesaṃ paggaṇhanato là, giống như người đói có hứng thú với thức ăn, người khát với nước uống, người bị lạnh với hơi ấm, người bị nóng với sự mát mẻ, người đau khổ với niềm vui, thì cũng vậy, khi Đức Thế Tôn thấy các Tỳ kheo ở Kosambī đang tranh cãi lẫn nhau, và khi Ngài chú ý đến những người khác đang sống hòa hợp, ba thiện gia nam tử này đã xuất hiện trong tâm Ngài. Sau đó, Ngài đến gần họ với ý muốn nâng đỡ họ, và đây là một phương pháp để giáo hóa các Tỳ kheo ở Kosambī theo từng bước tu tập.
Tenāha ‘‘tesaṃ paggaṇhanato’’ti.
Therefore, it says, "from favoring them."
Do đó, có lời nói ‘‘tesaṃ paggaṇhanato’’.
Eteneva pacchimajanataṃ anukampanatoti idampi kāraṇaṃ ekadesena saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ.
By this very statement, "from compassion for future generations," this reason should also be understood as being described in part.
Cũng vậy, pacchimajanataṃ anukampanato – nguyên nhân này cũng cần được hiểu là đã được giải thích một phần.
Ukkaṃsitvāti yathābhūtehi guṇehi sampahaṃsanena visesetvā visiṭṭhe katvā pasaṃsāvasena cetaṃ āmeḍitavacanaṃ.
Ukkaṃsitvā means extolling and praising them, distinguishing them and making them superior with their actual qualities; this is a word of repeated emphasis by way of praise.
Ukkaṃsitvā là tán thán bằng cách ca ngợi những phẩm chất chân thật, làm cho họ trở nên đặc biệt, và đây là một lời nói lặp lại trong ý nghĩa tán thán.
Taṃ araññaṃ rakkhati vanasāminā āṇatto.
Taṃ araññaṃ rakkhati means guarding that forest, as ordered by the owner of the forest.
Taṃ araññaṃ rakkhati là người được chủ rừng ra lệnh bảo vệ.
Rakkhitagopitaṃ vanasaṇḍaṃ, na mahāvanādi viya apariggahitaṃ.
It is a guarded and protected grove, not unattended like a great forest or similar.
Khu rừng được bảo vệ và giữ gìn, không phải là một khu rừng lớn chưa được quản lý như rừng nguyên sinh.
Sīlādippabhedāya attatthāya paṭipannā attakāmā, na apariccattasinehāti āha ‘‘attano hitaṃ kāmayamānā’’ti.
Attakāmā are those who practice for their own welfare, which is characterized by morality and so forth, not those who have not abandoned affection. So it says, "desiring their own welfare."
Những người thực hành vì lợi ích của chính mình, tức là vì giới hạnh v.v., là attakāmā, không phải là những người không từ bỏ ái luyến, do đó có lời nói ‘‘mong muốn lợi ích cho chính mình’’.
Tenāha ‘‘yo hī’’tiādi.
Therefore, it says, "For whoever," and so on.
Do đó, có lời nói ‘‘yo hī’’ v.v.
Bhindeyyāti vināseyya.
Bhindeyyā means would destroy.
Bhindeyyā là phá hoại.
Dubbalamanussāti paññāya dubbalā aviddasuno manussā.
Dubbalamanussā refers to people who are weak in wisdom, unintelligent.
Dubbalamanussā là những người yếu kém về trí tuệ, những người không hiểu biết.
Tānīti abhijātiādīsu uppannapāṭihāriyāni.
Tānī refers to the miracles that arose, such as those related to birth.
Tānī là những phép lạ đã xảy ra trong các trường hợp như sự ra đời v.v.
Cīvaragabbhena paṭicchādetvāti cīvarasaṅkhāte ovarake nigūhitvā viya.
Cīvaragabbhena paṭicchādetvā means as if concealing it in a chamber made of robes.
Cīvaragabbhena paṭicchādetvā là như che giấu trong một căn phòng nhỏ gọi là y phục.
Na hi cīvarapārupanamattena buddhānubhāvo paṭicchanno hoti.
For the Buddha's power is not concealed merely by being covered with a robe.
Thật vậy, quyền năng của Đức Phật không bị che giấu chỉ bằng việc khoác y.
‘‘Mā sudha kocimaṃ buddhānubhāvaṃ aññāsī’’ti pana tathārūpena iddhābhisaṅkhārena taṃ chādetvā gato bhagavā tathā vutto.
However, the Blessed One, having gone, concealing that power with such an act of psychic potency, saying, "Let no one here know this Buddha-power of mine," is referred to in that way.
Đức Thế Tôn đã che giấu quyền năng Phật của mình bằng một sự thần thông như vậy, nghĩ rằng ‘‘mong không ai biết được quyền năng Phật này của ta’’, và Ngài đã đi như vậy.
Tenāha ‘‘aññātakavesena agamāsī’’ti.
Therefore, it says, "He went in the guise of an unknown person."
Do đó, có lời nói ‘‘Ngài đã đi với vẻ ngoài không ai biết’’.
326. Anuruddhāti vā ekasesanayena vuttaṃ virūpekasesassapi icchitabbattā, evañca katvā bahuvacananiddesopi samatthito hoti.
326. Anuruddhā is stated by way of ekasesa (retention of one form for multiple items), as virūpekasesa (retention of one form even when there are different forms) is also desired, and by doing so, the plural designation becomes appropriate.
326. Anuruddhā được nói theo cách ekasesa (một phần còn lại), vì ngay cả virūpekasesa (một phần còn lại của các từ khác nhau) cũng được chấp nhận, và như vậy, cách dùng số nhiều cũng được biện minh.
Iriyāpatho khamatīti sarīrassa lahuṭṭhānatāya catubbidhopi iriyāpatho sukhappavattiko.
Iriyāpatho khamatī means that all four postures are comfortable due to the lightness of the body.
Iriyāpatho khamatī là bốn oai nghi đều dễ dàng thực hiện do sự nhẹ nhàng của thân thể.
Jīvitaṃ yāpetīti yāpanālakkhaṇaṃ jīvitaṃ imaṃ sarīrayantaṃ yāpeti sukhena pavatteti.
Jīvitaṃ yāpetī means that the life, which is characterized by sustenance, sustains this bodily mechanism and keeps it going smoothly.
Jīvitaṃ yāpetī là duy trì sự sống, tức là duy trì cỗ máy thân thể này một cách an lạc.
Uḷuṅkayāguṃ vā kaṭacchubhikkhaṃ vāti idaṃ makaravuttiyā missakabhattena yāpanaṃ vattanti katvā vuttaṃ.
Uḷuṅkayāguṃ vā kaṭacchubhikkhaṃ vā (either a ladleful of gruel or a spoonful of almsfood) is stated on the understanding that sustenance is carried out by means of almsfood mixed like the makaravutti (alligator's livelihood).
Uḷuṅkayāguṃ vā kaṭacchubhikkhaṃ vā được nói để chỉ sự duy trì cuộc sống bằng cách khất thực hỗn hợp như cách của cá sấu.
Tenāha ‘‘bhikkhācāravattaṃ pucchatī’’ti.
Therefore, it says, "He asks about the practice of alms-round."
Do đó, có lời nói ‘‘hỏi về hạnh khất thực’’.
Aññamaññaṃ saṃsandatīti satipi ubhayesaṃ kalāpānaṃ paramatthato bhede pacurajanehi duviññeyyanānattaṃ khīrodakasammoditaṃ accantameva saṃsaṭṭhaṃ viya hutvā tiṭṭhati.
Aññamaññaṃ saṃsandatī (blend with each other) means that even though there is a ultimate distinction between the two groups, for most people the difference is difficult to discern, and it appears to be completely merged, like milk mixed with water.
Aññamaññaṃ saṃsandatī là, mặc dù có sự khác biệt về bản chất tối hậu giữa hai nhóm, nhưng đối với đa số người khó nhận ra sự khác biệt đó, chúng tồn tại như thể đã hoàn toàn hòa quyện vào nhau, như sữa và nước đã hòa hợp.
Tenāha ‘‘visuṃ na hoti, ekattaṃ viya upetī’’ti.
Therefore, it says, "it is not separate, it becomes as if one."
Do đó, có lời nói ‘‘không khác biệt, như thể đã trở thành một’’.
Piyabhāvadīpanāni cakkhūni piyacakkhūni.
Eyes that indicate affection are piyacakkhūni (eyes of affection).
Những con mắt biểu lộ tình yêu thương là piyacakkhūni (những con mắt thân ái).
Piyāyati, piyāyitabboti vā piyoti.
One who is affectionate, or worthy of affection, is piyo (dear).
Yêu thương, hoặc đáng được yêu thương, là piyo (thân ái).
Samaggavāsassa yaṃ ekantakāraṇaṃ, taṃ pucchanto bhagavā ‘‘yathā kathaṃ panā’’tiādimāhāti ‘‘kathanti kāraṇapucchā’’ti vuttaṃ.
The Blessed One, asking about the fundamental reason for living in unity, said "Yathā kathaṃ panā" (But how then), and so on. Therefore, it is said, "Kathanti is a question about the reason."
Đức Thế Tôn hỏi ‘‘yathā kathaṃ panā’’ v.v., để hỏi về nguyên nhân tuyệt đối của sự sống hòa hợp, do đó có lời nói ‘‘kathanti kāraṇapucchā’’ (hỏi về nguyên nhân).
Yo nesaṃ mettāsahitānaṃyeva kammādīnaṃ aññamaññasmiṃ paccupaṭṭhānākāro, taṃ sandhāya ‘‘katha’’nti pucchā.
The question “how” (kathaṃ) refers to the manner in which their actions and so forth, being accompanied by loving-kindness, mutually presented themselves among them.
Câu hỏi “như thế nào” là để chỉ cách thức các hành động v.v... của họ, những người có lòng từ, biểu hiện lẫn nhau.
Tathā hi parato ‘‘evaṃ kho mayaṃ, bhante’’tiādinā therehi vissajjanaṃ kathitaṃ.
For indeed, the elders’ answer, starting with “Thus, indeed, Venerable Sir,” is stated later.
Thật vậy, sau đó các vị Trưởng lão đã trình bày câu trả lời với lời "Bạch Thế Tôn, chúng con như thế này" v.v...
Mittaṃ etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ.
Having a friend (mittaṃ) is mettaṃ, a bodily action.
Có lòng từ (Mittaṃ) đối với người này, nên đó là tâm từ (mettaṃ), hành động thân.
Āvīti pakāsaṃ.
Āvī means openly.
Āvī có nghĩa là công khai.
Rahoti appakāsaṃ.
Raho means secretly.
Raho có nghĩa là không công khai.
Yañhi uddissa mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhapeti, taṃ tassa sammukhā ce, pakāsaṃ hoti, parammukhā ce, appakāsaṃ.
For if one performs a bodily action of loving-kindness (mettā) directed at someone, it is open if done in their presence, and secret if done in their absence.
Thật vậy, hành động thân từ ái nào được biểu hiện nhắm đến một người, nếu đó là trước mặt người ấy thì là công khai, nếu là sau lưng người ấy thì là không công khai.
Tenāha ‘‘āvi ceva raho cāti sammukhā ceva parammukhā cā’’ti.
Therefore, it is said: “‘Openly and secretly’ means both in presence and in absence.”
Vì thế, Ngài nói: “Āvi ceva raho cāti sammukhā ceva parammukhā cā” (Công khai và không công khai là trước mặt và sau lưng).
Itarānīti parammukhā kāyavacīkammāni.
Itarāni refers to bodily and verbal actions done in absence.
Itarānī (những cái khác) là các hành động thân và khẩu sau lưng.
‘‘Tatthā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
To explain the meaning stated briefly with “‘Tatthā’ and so on,” the phrase “‘Yaṃ hi’ and so on” was spoken.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng “Tatthā” v.v..., “yaṃ hī” v.v... đã được nói.
Sammajjanādivasena paṭijaggitabbayuttaṃ ṭhānaṃ vā.
Or a place suitable to be taken care of, such as by sweeping.
Hoặc là nơi chốn xứng đáng được chăm sóc như việc quét dọn v.v...
Tathevāti yathā sammukhā kate mettākāyakamme vuttaṃ, tatheva.
Tathevā means exactly as stated regarding bodily actions of loving-kindness (mettā) done in presence.
Tathevā (Cũng vậy) là như đã nói về hành động thân từ ái được thực hiện trước mặt.
‘‘Kacci khamanīya’’nti evamādikā kathā sammodanīyakathā.
Conversation starting with “‘Are you well?’ and so on” is sammodanīyakathā (cordial conversation).
Lời nói như "Kacci khamanīya" (Có an lạc không?) v.v... là lời nói hòa nhã (sammodanīyakathā).
Yathā parehi saddhiṃ attano chiddaṃ na hoti, tathā paṭisanthāravasena pavattā kathā paṭisanthārakathā.
Conversation conducted by way of greeting, so that there is no breach between oneself and others, is paṭisanthārakathā (courteous conversation).
Lời nói được thực hiện dưới hình thức thăm hỏi để không có sự bất hòa với người khác là lời nói thăm hỏi (paṭisanthārakathā).
‘‘Aho tadā therena mayhaṃ dinno ovādo, dinnā anusāsanī’’ti evaṃ kālantare saritabbayuttā, chasāraṇīyapaṭisaṃyuttā vā kathā sāraṇīyakathā.
Conversation that is fit to be remembered at a later time, such as, “‘Oh, at that time the elder gave me advice, gave me instruction,’” or conversation connected with the six principles of cordiality, is sāraṇīyakathā (remindful conversation).
Lời nói đáng được nhớ lại sau một thời gian, như "Ôi, khi đó Trưởng lão đã ban cho tôi lời khuyên, lời giáo huấn" v.v..., hoặc lời nói liên quan đến sáu điều đáng nhớ là lời nói đáng nhớ (sāraṇīyakathā).
Suttapadaṃ nikkhipitvā tassa atthaniddesavasena sīlādidhammapaṭisaṃyuttā kathā dhammīkathā.
Conversation connected with states of Dhamma such as virtue, by setting aside the suttas and explaining their meaning, is dhammīkathā (Dhamma talk).
Lời nói liên quan đến các pháp như giới v.v..., bằng cách trình bày một đoạn kinh và giải thích ý nghĩa của nó, là lời nói pháp (dhammīkathā).
Sarena suttassa uccāraṇaṃ sarabhaññaṃ.
Reciting a sutta with a tune is sarabhaññaṃ (melodious recitation).
Việc tụng kinh bằng giọng là sarabhaññaṃ (tụng niệm).
Pañhassa ñātuṃ icchitassa atthassa pucchanaṃ pañhapucchanaṃ.
Asking for the meaning of a question one wishes to know is pañhapucchanaṃ (questioning).
Việc hỏi về ý nghĩa của một vấn đề muốn biết là pañhapucchanaṃ (hỏi vấn đề).
Tassa yathāpucchitassaādisanaṃ pañhavissajjanaṃ.
Answering the question as asked is pañhavissajjanaṃ (answering questions).
Việc trả lời vấn đề đã được hỏi là pañhavissajjanaṃ (giải đáp vấn đề).
Evaṃ samannāharatoti evaṃ manasikaroto, evaṃ mettaṃ upasaṃharatoti attho.
Evaṃ samannāharato means thus pondering, or thus drawing near to mettā.
Evaṃ samannāharato (Khi chú tâm như vậy) có nghĩa là khi tác ý như vậy, khi thực hành tâm từ như vậy.
Ekato kātuṃ na sakkā, tasmā nānā.
It cannot be made into one; therefore, it is nānā (various).
Không thể làm thành một, vì vậy là nānā (khác biệt).
Hitaṭṭhenāti attano viya aññamaññassa hitabhāvena.
Hitaṭṭhenā means by the state of welfare for each other, just like one’s own.
Hitaṭṭhenā (Về phương diện lợi ích) là về phương diện lợi ích cho nhau như lợi ích của chính mình.
Nirantaraṭṭhenāti antarābhāvena bhedābhāvena.
Nirantaraṭṭhenā means by the state of continuity, by the state of non-division.
Nirantaraṭṭhenā (Về phương diện không gián đoạn) là về phương diện không có gián đoạn, không có chia rẽ.
Aviggahaṭṭhenāti avirodhabhāvena.
Aviggahaṭṭhenā means by the state of non-opposition.
Aviggahaṭṭhenā (Về phương diện không tranh chấp) là về phương diện không đối kháng.
Samaggaṭṭhenāti sahitabhāvena.
Samaggaṭṭhenā means by the state of unity.
Samaggaṭṭhenā (Về phương diện hòa hợp) là về phương diện đoàn kết.
Paribhaṇḍaṃ katvāti bahalatanumattikālepehi limpetvā.
Paribhaṇḍaṃ katvā means having plastered with thick and thin clay.
Paribhaṇḍaṃ katvā (Sau khi trát vữa) là sau khi trát bằng các lớp vữa dày mỏng.
Cīvaraṃ vā dhovantīti attano cīvaraṃ vā dhovanti.
Cīvaraṃ vā dhovanti means they wash their own robes.
Cīvaraṃ vā dhovantī (Hoặc giặt y) là giặt y của mình.
Paribhaṇḍaṃ vāti attano paṇṇasālāya paribhaṇḍaṃ vā karonti.
Paribhaṇḍaṃ vā means they make a covering for their own leaf-hut.
Paribhaṇḍaṃ vā (Hoặc sửa chữa) là sửa chữa tịnh xá của mình.
327. Paṭiviruddhā evāti etthāpi ‘‘yebhuyyenā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.
327. Here also, in paṭiviruddhā evā, the word “mostly” (yebhuyyenā) should be inserted and connected.
327. Ở đây, trong Paṭiviruddhā evā (Hoàn toàn đối nghịch), cũng nên thêm từ “yebhuyyenā” (phần lớn) vào và liên kết.
Tesaṃ appamādalakkhaṇanti tesaṃ appamajjanasabhāvaṃ.
Tesaṃ appamādalakkhaṇaṃ means their characteristic of heedfulness.
Tesaṃ appamādalakkhaṇaṃ (Đặc tính không phóng dật của họ) là bản chất không phóng dật của họ.
Kacci pana vo anuruddhā samaggāti etthāpi voti nipātamattaṃ, paccattavacanaṃ vā, kacci tumheti evamattho veditabbo.
In kacci pana vo anuruddhā samaggā, vo is merely a particle, or it is a word in the nominative plural, meaning “Are you, Venerables, thus?” This meaning should be understood.
Ở đây, trong Kacci pana vo anuruddhā samaggā (Này các Anuruddha, các con có hòa hợp không?), vo chỉ là một tiểu từ, hoặc là một từ ở cách chủ cách số nhiều, ý nghĩa nên được hiểu là "kacci tumheti" (có phải các con).
Samuggapātinti samuggapuṭasadisaṃ pātiṃ.
Samuggapātiṃ means a bowl like a casket.
Samuggapātiṃ (Bát như hộp) là bát giống như hộp đựng đồ.
Taṃ akhaṇḍaṃ katvāti taṃ tīsupi divasesu dhammassavanaṃ pavattanavasena akhaṇḍikaṃ katvā.
Taṃ akhaṇḍaṃ katvā means having made the listening to Dhamma unbroken on all three days.
Taṃ akhaṇḍaṃ katvā (Làm cho điều đó không bị gián đoạn) là làm cho việc nghe pháp trong ba ngày đó không bị gián đoạn.
Etanti ‘‘pañcāhikaṃ kho panā’’tiādivacanaṃ.
Etaṃ refers to the statement beginning with “Furthermore, for five days…”
Etaṃ (Điều này) là lời nói "Pañcāhikaṃ kho panā" (Thật vậy, cứ năm ngày một lần) v.v...
Pañcame pañcame ahani bhavatīti pañcāhikaṃ.
Occurring on every fifth day is pañcāhikaṃ.
Xảy ra vào ngày thứ năm của mỗi năm ngày là pañcāhikaṃ (cứ năm ngày một lần).
Bhagavatā pucchitena anuruddhattherena.
By the Buddha questioned, by Elder Anuruddha.
Bhagavatā pucchitena (Được Đức Thế Tôn hỏi) là bởi Trưởng lão Anuruddha.
Pamādaṭṭhānesuyevāti aññesaṃ pamādaṭṭhānesuyeva.
Pamādaṭṭhānesuyevā means only in places of heedlessness of others.
Pamādaṭṭhānesuyevā (Chỉ ở những nơi phóng dật) là chỉ ở những nơi phóng dật của người khác.
‘‘Pamādaṭṭhānesuyevā’’ti vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘aññesañhī’’tiādi vuttaṃ.
The phrase beginning with ‘‘aññesañhī’’ was spoken to make the meaning of ‘‘pamādaṭṭhānesuyevā’’ clearer.
Để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói là “Pamādaṭṭhānesuyevā”, “aññesañhī” v.v... đã được nói.
Papañcakaraṇaṭṭhānānīti kathāpapañcassa karaṇaṭṭhānāni vissaṭṭhakathāpavattanena kammaṭṭhāne pamajjanaṭṭhānāni.
Papañcakaraṇaṭṭhānāni means places for elaborating conversation, places for being heedless in meditation through the continuation of diffuse conversation.
Papañcakaraṇaṭṭhānānī (Những nơi tạo ra sự lan man) là những nơi tạo ra sự lan man trong lời nói, những nơi phóng dật trong đề mục thiền định do sự lan man trong lời nói.
Tatthāpi ‘‘mayaṃ, bhante, kammaṭṭhānaviruddhaṃ na paṭipajjāmā’’ti sikhāppattaṃ attano appamādalakkhaṇaṃ thero dasseti.
Even there, the elder demonstrates his characteristic of heedfulness, which has reached its peak, by saying, “Venerable Sir, we do not engage in anything contrary to meditation.”
Ngay cả ở đó, Trưởng lão cũng trình bày đặc tính không phóng dật của mình đã đạt đến đỉnh cao bằng cách nói: "Bạch Thế Tôn, chúng con không thực hành điều gì trái với đề mục thiền định."
Ettakaṃ ṭhānaṃ muñcitvāti pana idaṃ tadā vihārasamāpattīnaṃ vaḷañjābhāvena vuttaṃ.
The phrase ettakaṃ ṭhānaṃ muñcitvā was spoken then due to the lack of enjoyment in abiding in the monastery at that time.
Tuy nhiên, Ettakaṃ ṭhānaṃ muñcitvā (ngoại trừ nơi này) đã được nói vì khi đó không có sự thực hành các định trong trú xứ.
329. Samatikkamāyāti sammadeva atikkamanāya.
329. Samatikkamāyā means for complete transcendence.
329. Samatikkamāyā (Để vượt qua) là để vượt qua một cách hoàn toàn.
Sati hi upari visesādhigame heṭṭhimajjhānaṃ samatikkantaṃ nāma hoti paṭippassaddhi ca.
For with the attainment of higher distinctions, the lower jhāna is said to be transcended, and also tranquillized.
Khi có sự chứng đắc đặc biệt cao hơn, thiền định thấp hơn được gọi là đã được vượt qua và cũng là sự lắng dịu.
Tenāha ‘‘paṭippassaddhiyā’’ti.
Therefore, it is said ‘‘paṭippassaddhiyā’’ (for tranquillity).
Vì thế, Ngài nói: “paṭippassaddhiyā” (để lắng dịu).
Ñāṇadassanavisesoti kāraṇūpacārena vuttoti veditabbo.
Ñāṇadassanaviseso should be understood as spoken by way of cause as a figure of speech.
Ñāṇadassanaviseso (Sự đặc biệt về tri kiến) nên được hiểu là đã được nói bằng cách dùng nguyên nhân để chỉ kết quả.
Vedayitasukhatoti vedanāsahitajjhānasukhato vā phalasukhato vā.
Vedayitasukhato means either from the pleasure of jhāna accompanied by feeling, or from the pleasure of fruition.
Vedayitasukhato (Từ lạc thọ) là từ lạc của thiền định có thọ hoặc từ lạc của quả.
Avedayitasukhanti nibbānasukhaṃ viya vedanārahitaṃ sukhaṃ.
Avedayitasukhaṃ means pleasure devoid of feeling, like the pleasure of Nibbāna.
Avedayitasukhaṃ (Lạc không thọ) là lạc không có thọ, giống như lạc Niết Bàn.
Avedayitasukhanti ca nidassanamattametaṃ, taṃ pana aphassaṃ asaññaṃ acetananti sabbacittacetasikarahitameva.
And avedayitasukhaṃ is merely an illustration; that (state) is entirely devoid of mind and mental factors, being touchless, non-percipient, non-conscious.
Và Avedayitasukhaṃ (lạc không thọ) đây chỉ là một ví dụ, điều đó hoàn toàn không có tâm và tâm sở, không xúc, không tưởng, không tác ý.
Tato ca satipi rūpadhammappavattiyaṃ tassa acetanattā sabbaso saṅkhāradukkhavirahitatāya santatarā paṇītatarā ca nirodhasamāpattīti vuccate.
And even if there is an occurrence of rūpa-dhamma, because it is unconscious, it is said that the cessation attainment is more peaceful and more sublime, due to its complete freedom from the suffering of formations.
Và ngay cả khi có sự vận hành của pháp sắc, vì nó là vô tri, nên sự diệt thọ tưởng định được gọi là an tịnh hơn và vi diệu hơn vì hoàn toàn không có khổ của các hành.
Tenāha ‘‘avedayitasukhaṃ santataraṃ paṇītataraṃ hotī’’ti.
Therefore, it is said ‘‘avedayitasukhaṃ santataraṃ paṇītataraṃ hotī’’ (pleasure devoid of feeling is more peaceful and more sublime).
Vì thế, Ngài nói: “avedayitasukhaṃ santataraṃ paṇītataraṃ hotī” (lạc không thọ thì an tịnh hơn, vi diệu hơn).
Tena vuttaṃ ‘‘imamhā cā’’tiādi.
Therefore, it is said, ‘‘imamhā cā’’ and so on.
Vì thế, Ngài nói "imamhā cā" (và từ điều này) v.v...
330. Sāmaggirasānisaṃsameva nesaṃ bhagavā kathesi ajjhāsayānukūlattā tassa.
330. The Bhagavā taught them sāmaggirasānisaṃsameva (just the advantage of the taste of unity) because it was conducive to their disposition.
330. Sāmaggirasānisaṃsameva nesaṃ bhagavā kathesi (Đức Thế Tôn chỉ nói về lợi ích của sự hòa hợp cho họ) vì điều đó phù hợp với khuynh hướng của họ.
Anusāvetvāti anupagamanavasena sammadeva ārocetvā.
Anusāvetvā means having duly proclaimed by way of following.
Anusāvetvā (Sau khi thông báo) là sau khi thông báo một cách hoàn toàn bằng cách đi theo.
‘‘Anusaṃsāvetvā’’ti vā pāṭho, so evattho.
Or the reading is ‘‘Anusaṃsāvetvā,’’ which has the same meaning.
Hoặc là pāṭha "Anusaṃsāvetvā", ý nghĩa cũng vậy.
Tato paṭinivattitvāti etarahi bhagavato ekavihāre ajjhāsayoti satthu manaṃ gaṇhantā ‘‘idheva tiṭṭhathā’’ti vissajjitaṭṭhānato nivattitvā.
Tato paṭinivattitvā means having returned from the place where they were dismissed with “Stay here,” thus capturing the Master’s mind, considering that the Bhagavā’s intention was to reside in one monastery at that time.
Tato paṭinivattitvā (Sau khi quay trở lại từ đó) là quay trở lại từ nơi đã được cho phép "Hãy ở lại đây" để làm vui lòng Đức Phật, vì khi đó Đức Phật có ý định ở lại một trú xứ.
Pabbajjādīnīti ādi-saddena upasampadā-visuddhi-dhutakammaṭṭhānānuyoga-jhānavimokkha-samāpatti-ñāṇadassana-maggabhāvanā-phalasacchikiriyādike saṅgaṇhāti.
By the word ādi in pabbajjādīnī, he includes going forth, higher ordination, purification, ascetic practices, meditation, liberation, attainments, knowledge and vision, cultivation of the path, and realization of fruition.
Pabbajjādīnī (Sự xuất gia v.v...) – từ ādi (v.v...) bao gồm sự thọ giới, sự thanh tịnh, sự tinh tấn thực hành pháp đầu đà, thiền định, giải thoát, các loại định, tri kiến, sự tu tập đạo, sự chứng đắc quả v.v...
Adhigantvāpīti pi-saddena yathādhigatānampi.
By the particle pi in adhigantvāpī, he includes even those that have been attained as they are.
Adhigantvāpī (Ngay cả sau khi đã chứng đắc) – từ pi (ngay cả) bao gồm cả những điều đã chứng đắc.
Attano guṇakathāya aṭṭiyamānāti bhagavantaṃ nissāya adhigantvāpi dhammādhikaraṇaṃ satthuvihesābhāvadīpane bhagavato pākaṭaguṇānaṃ kathāya aṭṭiyamānāpīti yojanā.
Attano guṇakathāya aṭṭiyamānā is to be connected as: "even though weary of speaking about their own qualities, having attained them by relying on the Bhagavā, and in demonstrating the absence of vexation for the Teacher in matters of Dhamma, even weary of speaking about the Bhagavā’s manifest qualities."
Attano guṇakathāya aṭṭiyamānā (Chán ghét việc nói về phẩm hạnh của mình) – câu này được liên kết như sau: ngay cả sau khi đã chứng đắc nhờ Đức Phật, và trong việc trình bày rằng không có sự quấy rầy Đức Phật về vấn đề pháp, họ vẫn chán ghét việc nói về những phẩm hạnh hiển nhiên của Đức Phật.
Devatāti taṃtaṃsamāpattilābhiniyo devatā.
Devatā refers to the deities who attained those respective attainments.
Devatā (Các vị chư thiên) là các vị chư thiên đã chứng đắc các định tương ứng.
Mukhaṃ me sajjanti mukhaṃ me kathane samatthaṃ, kathane yogyanti attho.
Mukhaṃ me sajja means “my mouth is capable of speaking, suitable for speaking.”
Mukhaṃ me sajjanti (Miệng tôi có thể nói) có nghĩa là miệng tôi có khả năng nói, phù hợp để nói.
01 Tesaṃ lābhāti tesaṃ vajjirājūnaṃ vajjiraṭṭhavāsīnañca manussattaṃ, patirūpadesavāsādiko, bhagavato tiṇṇañca kulaputtānaṃ dassanavandanadānadhammassavanādayo lābhā.
01 Their gains refers to the gains of those Vajji rulers and people residing in the Vajji country, such as human existence, dwelling in a suitable region, and for the three noble sons of the Buddha, seeing him, paying homage, giving alms, listening to the Dhamma, and so forth.
01 Tesaṃ lābhā (Những lợi lộc của họ) nghĩa là những lợi lộc của các vị vua Vajji và những người dân sống ở xứ Vajji, như được làm người, sống ở xứ sở thích hợp, và những lợi lộc của ba thiện nam tử là việc thấy, đảnh lễ, cúng dường, nghe pháp của Thế Tôn.
Suladdhā lābhāti yojanā.
The phrase is "Well-gained are their gains."
Cách ghép câu là “những lợi lộc đã được thâu hoạch tốt đẹp”.
Pasannacittaṃ anussareyyāti taṃ kulañhetaṃ sīlādiguṇe cittaṃ pasādetvā anussareyya.
One should recall with a gladdened mind means one should recall that family after gladdening the mind with their virtues such as sīla.
Pasannacittaṃ anussareyyā (Nên tùy niệm với tâm thanh tịnh) nghĩa là nên tùy niệm với tâm thanh tịnh đối với gia đình đó, với các phẩm chất giới hạnh đó.
Vuttaṃ tesaṃ ‘‘anussaraṇampāhaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’ti (itivu. 104; saṃ. ni. 5.184).
It is said concerning them: "Bhikkhus, I declare that even remembering those bhikkhus is of great benefit."
Đã được nói: “Này các Tỳ khưu, Ta nói rằng việc tùy niệm đến các Tỳ khưu ấy có nhiều lợi ích” (Itivu. 104; Saṃ. Ni. 5.184).
332. Kocidevāti gosiṅgasālavanasāmantato niviṭṭhesu yo koci gāmo gocaragāmo bhavissati, tasmā anibaddhabhāvato gocaragāmo na gahito, vasanaṭṭhānameva paridīpitaṃ, tato eva araññanidānakaṃ nāmetaṃ.
332. In some place refers to any village situated near the Gosiṅga Sāla forest that would be an alms-gathering village; therefore, due to its non-fixed nature, the alms-gathering village is not mentioned, but the dwelling place itself is specified, hence it is named "forest-related."
332. Kocidevā (Một làng nào đó) nghĩa là một làng nào đó trong số các làng nằm gần rừng Sāla Gosiṅga sẽ là một làng khất thực (gocaragāma), do đó, vì không cố định nên làng khất thực không được đề cập, chỉ nơi cư trú được chỉ rõ, vì vậy đây là một nguyên nhân của rừng.
Sabbatthāti devaloke manussaloke ca.
In all places means in the deva world and the human world.
Sabbatthā (Ở khắp mọi nơi) nghĩa là ở cõi trời và cõi người.
Thirakārakehīti sāsane thirabhāvakārakehi.
By those who cause stability means by those who cause stability in the Dispensation.
Thirakārakehī (Do những người làm vững chắc) nghĩa là do những người làm cho giáo pháp vững chắc.
Savanante jātattāti catusaccagabbhassa dhammassavanassa pariyosāne ariyāya jātiyā jātattā.
Having arisen at the end of listening means having arisen through the noble birth at the conclusion of listening to the Dhamma, which contains the four Noble Truths.
Savanante jātattā (Vì đã sanh ở cuối sự nghe) nghĩa là vì đã sanh bằng sự sanh của bậc Thánh ở cuối sự nghe pháp chứa đựng Tứ Diệu Đế.
Yathā paṭivedhabāhusaccaṃ ijjhati, tathā dhammassa savanato sāvakā.
Sāvakas are those who listen to the Dhamma in such a way that extensive penetration is achieved.
Vì sự nghe pháp làm cho sự thấu hiểu và đa văn thành tựu, nên gọi là Sāvaka (Thanh văn).
Sūriyo viya bhāsuraguṇaraṃsitāya mohandhakāravidhamanato.
Like the sun, due to the radiant qualities of its splendor and its dispelling of the darkness of delusion.
Sūriyo viya (Như mặt trời) vì có ánh sáng của các phẩm chất rực rỡ, xua tan bóng tối vô minh.
Cando viya ramaṇīyamanoharasītalaguṇatāya kilesapariḷāhavūpasamato.
Like the moon, due to its delightful, charming, and cool qualities, and its calming of the feverishness of defilements.
Cando viya (Như mặt trăng) vì có phẩm chất dễ chịu, quyến rũ, mát mẻ, làm lắng dịu sự bức bách của phiền não.
Sāgaro viya gambhīrathiravipulānekaguṇatāya ṭhitadhammasabhāvato.
Like the ocean, due to its profound, steadfast, and vast qualities, and its nature of established Dhamma.
Sāgaro viya (Như biển cả) vì có phẩm chất sâu sắc, vững chắc, rộng lớn và vô số, do bản chất của pháp an trú.
Guṇamahantatāya therassa abhiññātatā, guṇamahantatā ca suttesu āgatanayeneva ñātabbāti taṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘na kevala’’ntiādi vuttaṃ.
The Elder's eminence is due to the greatness of his qualities, and the greatness of qualities should be understood in the way it appears in the suttas, and to show this in detail, "not only" and so forth are stated.
Do sự vĩ đại của phẩm chất mà vị Trưởng lão được biết đến, và sự vĩ đại của phẩm chất cần được hiểu theo cách đã được nói trong các kinh, để trình bày điều đó một cách chi tiết, nên đã nói ‘‘na kevala’’ (không chỉ) v.v.
Sīhanādasuttanti majjhimanikāye āgataṃ mahāsīhanādasuttaṃ (ma. ni. 1.146).
Sīhanāda Sutta means the Mahāsīhanāda Sutta (MN 1.146) which appears in the Majjhima Nikāya.
Sīhanādasuttaṃ (Kinh Tiếng Rống Sư Tử) là kinh Mahāsīhanādasuttaṃ (Ma. Ni. 1.146) được nói trong Trung Bộ kinh.
Therapañhasuttanti suttanipāte aṭṭhakavagge āgataṃ sāriputtasuttaṃ (su. ni. 961-981).
Therapañha Sutta means the Sāriputta Sutta (Sn 961-981) which appears in the Aṭṭhakavagga of the Sutta Nipāta.
Therapañhasuttaṃ (Kinh Vấn Đáp của Trưởng lão) là Sāriputtasuttaṃ (Su. Ni. 961-981) được nói trong phẩm Aṭṭhakavagga của kinh Suttanipāta.
Therasīhanādasuttanti imassa ca therassa janapadacārikāya satthu sammukhā sīhanādasuttaṃ.
Therasīhanāda Sutta means the Sīhanāda Sutta spoken by this Elder in the presence of the Teacher during his wandering in the country.
Therasīhanādasuttaṃ (Kinh Tiếng Rống Sư Tử của Trưởng lão) là kinh Sīhanādasuttaṃ mà vị Trưởng lão này đã thuyết trước mặt Đức Phật trong chuyến du hành các xứ.
Abhinikkhamananti therasseva mahatā ñātiparivaṭṭena mahatā ca bhogaparivaṭṭena saha gharāvāsapariccāgo abhinikkhamanaṃ.
Going forth means the Elder's own renunciation of household life, together with a large retinue of relatives and a large retinue of wealth.
Abhinikkhamanaṃ (Sự xuất gia) là việc từ bỏ đời sống gia đình của chính vị Trưởng lão với một đoàn quyến thuộc lớn và một khối tài sản lớn.
Esa nayo ito paresupi.
The same method applies to others from here on.
Cách này cũng tương tự cho những trường hợp sau.
Yadidanti nipāto, yo ayanti attho.
That which is a particle, meaning "who is this."
Yadidaṃ là một giới từ, có nghĩa là “cái này là”.
Mahāpaññe bhikkhū gahetvāti āyasmato kira sāriputtattherassa parivārabhikkhūpi mahāpaññā eva ahesuṃ.
Having taken bhikkhus of great wisdom means that the bhikkhus in the retinue of Venerable Sāriputta were also indeed of great wisdom.
Mahāpaññe bhikkhū gahetvā (Đã thâu nhận các Tỳ khưu có đại trí) nghĩa là các Tỳ khưu tùy tùng của Trưởng lão Sāriputta cũng là những vị có đại trí.
Dhātuso hi sattā saṃsandanti.
For beings truly associate according to their elements.
Vì các chúng sanh hòa hợp theo yếu tố (dhātu).
Sayaṃ iddhimātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to phrases like "himself possessed of psychic power."
Sayaṃ iddhimā (Tự mình có thần thông) v.v. cũng theo cách này.
Ayaṃ panattho dhātusaṃyuttena (saṃ. ni. 2.99) dīpetabbo – gijjhakūṭapabbate gilānaseyyāya nisinno bhagavā ārakkhatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ voloketvā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamantanti.
However, this meaning should be explained by the Dhātusaṃyutta (SN 2.99) – the Buddha, sitting on the Gijjhakūṭa mountain in a state of illness, addressed the bhikkhus after observing each of Sāriputta, Moggallāna, and others, who were surrounding him for protection, walking with their respective retinues: "Do you see, bhikkhus, Sāriputta walking with many bhikkhus?"
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng Dhātusaṃyutta (Tương Ưng Các Yếu Tố) (Saṃ. Ni. 2.99) – khi Thế Tôn đang nằm bệnh trên núi Gijjhakūṭa, Ngài đã gọi các Tỳ khưu và nói sau khi nhìn thấy từng vị trong số các vị Sāriputta, Moggallāna v.v. đang đi kinh hành cùng với hội chúng của mình, những người đang vây quanh để bảo vệ: “Này các Tỳ khưu, các ông có thấy Sāriputta đang đi kinh hành cùng với nhiều Tỳ khưu không?”
Evaṃ, bhante.
"Yes, Venerable Sir."
“Bạch Thế Tôn, có.”
Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
"All these bhikkhus, bhikkhus, are greatly wise," and everything should be elaborated.
“Này các Tỳ khưu, tất cả các Tỳ khưu này đều có đại trí” – tất cả cần được giải thích chi tiết.
Vananteti upavanante.
In the forest edge means at the edge of the grove.
Vanante (Ở bìa rừng) nghĩa là ở bìa rừng nhỏ.
Meghavaṇṇāyāti nīlābhāya.
Cloud-colored means bluish.
Meghavaṇṇāyā (Có màu như mây) nghĩa là có sắc xanh.
Samuddakucchito uggacchantassa viya upaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ.
It is stated with reference to its appearance as if rising from the ocean's depths.
Được nói với ý ám chỉ sự xuất hiện như thể đang mọc lên từ bụng biển.
Cakkavāḷapabbatamatthakasamīpe ābhāpharaṇavasena pavattiyā ‘‘pācīnacakkavāḷapabbatamatthake’’ti vuttaṃ, na cakkavāḷapabbatamatthake candamaṇḍalassa vicaraṇato.
The phrase "at the summit of the eastern Cakkavāḷa mountain" is said with reference to the spread of its light, not to the moon's orb traversing the Cakkavāḷa mountain summit.
Vì sự phát tán ánh sáng xảy ra gần đỉnh núi Cakkavāḷa, nên đã nói ‘‘pācīnacakkavāḷapabbatamatthake’’ (trên đỉnh núi Cakkavāḷa phía đông), chứ không phải vì mặt trăng di chuyển trên đỉnh núi Cakkavāḷa.
Tathā sati lokantarikanirayesupi candimasūriyānaṃ ābhā phareyya.
If that were the case, the light of the moon and sun would spread even into the Lokantarika hells.
Nếu vậy, ánh sáng của mặt trăng và mặt trời sẽ chiếu đến cả các địa ngục Lokantarika.
Ubbedhavasena hi cakkavāḷapabbatassa vemajjhato candimasūriyā vicaranti.
For the moon and sun traverse through the middle of the Cakkavāḷa mountain in terms of height.
Vì mặt trăng và mặt trời di chuyển ở giữa núi Cakkavāḷa theo chiều cao.
Sālakusumapabhānaṃ atirattatāya vuttaṃ ‘‘lākhārasena siñcamānaṃ viyā’’ti.
Due to the extreme redness of the sāla flower's glow, it is said "as if sprinkled with lac juice."
Vì ánh sáng của hoa Sāla quá đỏ, nên đã nói ‘‘lākhārasena siñcamānaṃ viyā’’ (như thể đang được rưới bằng nước sơn mài).
Upagāyamānā viyāti payirupāsanavasena upecca gāyamānā viya.
As if chanting means as if approaching and chanting in the manner of paying homage.
Upagāyamānā viyā (Như thể đang đến gần và hát) nghĩa là như thể đang đến gần và hát với ý tôn kính.
Kāya nu kho ajja ratiyāti ajja jhānasamāpattiratiyā eva nu kho, udāhu dhammasākacchāratiyā dhammadesanāratiyāti cintesi.
What delight is it today? means he thought, "Is it only the delight of jhāna attainment today, or the delight of Dhamma discussion, or the delight of Dhamma teaching?"
Kāya nu kho ajja ratiyā (Hôm nay họ đang hoan hỷ với sự hoan hỷ nào vậy) nghĩa là ông ta đã nghĩ: “Hôm nay họ đang hoan hỷ với sự hoan hỷ của thiền định hay sự hoan hỷ của đàm luận pháp, hay sự hoan hỷ của thuyết pháp?”
Dve candamaṇḍalāni viya paramasobhaggappattāya kantiyā.
Like two moon orbs, due to their utmost beauty and charm.
Dve candamaṇḍalāni viya (Như hai vầng trăng) vì vẻ đẹp đạt đến sự hoàn hảo tối thượng.
Dve sūriyamaṇḍalāni viya ativiya suvisuddhasamujjalāya guṇavibhūtiyā.
Like two sun orbs, due to their exceedingly pure and brilliantly shining glory of qualities.
Dve sūriyamaṇḍalāni viya (Như hai vầng mặt trời) vì sự huy hoàng của các phẩm chất vô cùng trong sáng và rực rỡ.
Dve chaddantanāgarājāno viya mahānubhāvatāya.
Like two Chaddanta nāga kings, due to their great power.
Dve chaddantanāgarājāno viya (Như hai vua voi Chaddanta) vì có đại uy lực.
Dve sīhā viya tejussadatāya.
Like two lions, due to their fierce majesty.
Dve sīhā viya (Như hai sư tử) vì có sự uy dũng.
Dve byagghā viya anolīnavuttitāya.
Like two tigers, due to their intrepid demeanor.
Dve byagghā viya (Như hai cọp) vì không nao núng.
Sabbapāliphullamevāti sabbameva samantato vikasitaṃ.
All fully bloomed means all around, completely bloomed.
Sabbapāliphullamevāti (Tất cả đều nở rộ) nghĩa là tất cả đều nở rộ khắp nơi.
333. Kathā upacarati pavattati etthāti kathāupacāro, savanūpacāro padeso, taṃ kathāupacāraṃ.
The conversation moves and takes place in this place, therefore the place of conversation, a region suitable for listening.
333. Kathā upacarati pavattati etthāti kathāupacāro, savanūpacāro padeso, taṃ kathāupacāraṃ (nơi đàm luận), là nơi đàm luận, nơi lắng nghe.
Ramaṇīyameva rāmaṇeyyakaṃ.
Delightful indeed is pleasantness.
Ramaṇīyameva rāmaṇeyyakaṃ (Thật sự dễ chịu), là sự dễ chịu.
Ujjaṅgaleti lūkhapadese kaṭhinapadese.
In a barren place means in a rough, hard place.
Ujjaṅgale (Ở nơi khô khan) nghĩa là ở nơi khô khan, nơi đất cứng.
Dosehi itā apagatāti dosinā ta-kārassa na-kāraṃ katvā.
Moonlit (dosinā) by changing the letter 'ta' to 'na', meaning "gone away from faults."
Dosehi itā apagatāti dosinā (Đã thoát khỏi các lỗi lầm) bằng cách biến âm chữ ‘ta’ thành ‘na’.
Dibbā maññe gandhāti devaloke gandhā viya.
Divine fragrances, I imagine means like fragrances in the deva world.
Dibbā maññe gandhā (Tôi nghĩ là hương trời) nghĩa là như hương ở cõi trời.
Divi bhavāti dibbā.
Existing in the sky is divine.
Divi bhavā (Có ở trên trời) là dibbā (cõi trời).
Dve therāti sāriputtattheraānandattherā.
Two Elders refers to Venerable Sāriputta and Venerable Ānanda.
Dve therā (Hai vị Trưởng lão) là Trưởng lão Sāriputta và Trưởng lão Ānanda.
Ānandatthero tāva mamāyatu akhīṇāsavabhāvato, sāriputtatthero kathanti?
Venerable Ānanda might be possessive due to his not being an Arahant, but how about Venerable Sāriputta?
Trưởng lão Ānanda thì có thể vì ngài chưa phải là bậc A-la-hán, nhưng Trưởng lão Sāriputta thì sao?
Na idaṃ mamāyanaṃ gehassitapemavasena, atha kho guṇabhattivasenāti nāyaṃ doso.
This possessiveness is not due to affection based on household life, but rather due to devotion to qualities, so there is no fault.
Đây không phải là sự chấp thủ theo tình cảm gia đình, mà là theo lòng tôn kính phẩm chất, nên không có lỗi lầm.
Anumatiyā pucchā anumatipucchā, anumatiggahaṇatthaṃ pucchanaṃ.
A question for permission is an अनुमतिप्रश्न (anumatipucchā), a question for obtaining permission.
Anumatiyā pucchā anumatipucchā (Sự hỏi xin phép), là việc hỏi để xin phép.
Tattha yasmā adhammikampi vuddhassa anumatiṃ itaro paṭikkhipituṃ na labhati, tena sā anujānitabbāva hoti, tasmā saṅghakhuddakato paṭṭhāya anumati pucchitabbā.
In this, since the other person is not allowed to reject even an unrighteous permission from an elder, that permission must be granted; therefore, permission should be sought starting from the junior in the Saṅgha.
Ở đó, vì người khác không được từ chối sự cho phép của bậc trưởng thượng ngay cả khi không hợp pháp, nên điều đó phải được cho phép; do đó, từ vị Tỳ khưu nhỏ tuổi nhất trở đi, cần phải hỏi xin phép.
Tenāha ‘‘anumatipucchā nāmesā’’tiādi.
Therefore, it is said: "This is called a question for permission," and so forth.
Vì vậy, đã nói ‘‘anumatipucchā nāmesā’’ (đây được gọi là sự hỏi xin phép) v.v.
Khuddakato paṭṭhāyāti kaṇiṭṭhato paṭṭhāya.
Starting from the junior means starting from the youngest.
Khuddakato paṭṭhāyā (Bắt đầu từ vị nhỏ tuổi nhất) nghĩa là bắt đầu từ vị nhỏ tuổi nhất.
Paṭibhāti upaṭṭhātīti paṭibhānaṃ, yathādhippeto attho, taṃ paṭibhānaṃ.
What occurs to mind, what arises, is a spontaneous thought; that spontaneous thought is the intended meaning.
Paṭibhāti upaṭṭhātīti paṭibhānaṃ (Sự phát khởi, sự hiện diện là sự ứng đối), là ý nghĩa mong muốn, taṃ paṭibhānaṃ (sự ứng đối đó).
Sikhāppattā vepullappattā na bhavissati padesañāṇe ṭhitehi bhāsitattā.
It will not have reached its peak, attained fullness because it was spoken by those whose knowledge was limited to a specific area.
Sikhāppattā vepullappattā na bhavissati (Sẽ không đạt đến đỉnh cao, không đạt đến sự viên mãn) vì được nói bởi những người có kiến thức cục bộ.
Sikhāppattā vepullappattā bhavissati sabbaññutaññāṇena saṃsanditattā.
It will have reached its peak, attained fullness because it was consistent with the Omniscience knowledge.
Sikhāppattā vepullappattā bhavissati (Sẽ đạt đến đỉnh cao, sẽ đạt đến sự viên mãn) vì được đối chiếu với Trí Toàn Giác.
Vuttamevatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate the same meaning with a simile, "just as," and so forth, is stated.
Để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng ví dụ, nên đã nói ‘‘yathā hī’’ (như là) v.v.
Tattha paccatthikā aṭṭiyanti dukkhāyanti etenāti aṭṭo, vinicchitabbavohāro.
There, that by which opponents are distressed and suffer is aṭṭa, a matter to be judged.
Ở đó, paccatthikā aṭṭiyanti dukkhāyanti etenāti aṭṭo (kẻ thù bị đau khổ, bị phiền não bởi điều này là sự tranh chấp), là sự tranh chấp cần được phán quyết.
Gāmabhojakanti yasmiṃ gāme so uppanno, taṃ gāmabhojakaṃ.
The village chief refers to the village in which he was born.
Gāmabhojakaṃ (Người cai quản làng) nghĩa là người cai quản ngôi làng nơi ông ta sinh ra.
Janapadabhojakanti yasmiṃ janapade so uppanno, taṃ janapadabhojakaṃ.
The district chief refers to the district in which he was born.
Janapadabhojakaṃ (Người cai quản xứ) nghĩa là người cai quản xứ nơi ông ta sinh ra.
Mahāvinicchayaamaccanti yasmiṃ rajje so janapado, tassa rājadhāniyaṃ mahāvinicchayaamaccaṃ.
The chief justice minister refers to the chief justice minister in the capital of the kingdom where that district is located.
Mahāvinicchayaamaccaṃ (Quan đại phán quyết) nghĩa là quan đại phán quyết ở kinh đô của vương quốc nơi xứ đó thuộc về.
Senāpatinti yassa rañño so amacco, tassa senāpatiṃ.
The general refers to the general of the king whose minister he is.
Senāpatiṃ (Tổng tư lệnh) nghĩa là tổng tư lệnh của vị vua mà ông ta là quan.
Tathā uparājanti.
Similarly, the viceroy.
Cũng vậy, uparājaṃ (phó vương).
Idaṃ panettha pakaticārittavasena vuttaṃ upameyyatthānurūpatoti daṭṭhabbaṃ.
This, in this context, should be understood as stated in terms of natural conduct, in accordance with the meaning of the simile.
Điều này được hiểu là đã được nói theo cách hành xử thông thường, phù hợp với ý nghĩa của sự ví von.
Aparāparaṃ na sañcarati vinicchayanārahena vinicchitabhāvato.
Does not wander hither and thither because it has been determined by what is worthy of determination.
Không đi tới đi lui vì đã được quyết định bởi người đáng được quyết định.
Pakaṭṭhānaṃ (a. ni. ṭī. 2.4.22) ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato, sabhāvaniruttivasena buddhādīhi bhāsitattā ca pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo.
Because it makes known excellent, supreme meanings such as morality, and because it is spoken by the Buddhas and others in the sense of its intrinsic expression, it is an orderly row of excellent verbal compositions – this is Pāḷi, the scriptural doctrine.
Vì làm cho các ý nghĩa như giới trở nên rõ ràng đối với những điều ưu việt, và vì đã được chư Phật v.v. thuyết giảng theo cách diễn đạt tự tánh, nên một chuỗi các lời nói ưu việt được gọi là Pāḷi, tức là pháp học (pariyattidhamma).
Purimassa atthassa pacchimena atthena anusandhānaṃ anusandhi.
The connection of the preceding meaning with the succeeding meaning is connection.
Sự liên kết ý nghĩa trước với ý nghĩa sau là anusandhi (sự liên kết).
Atthamukhena pana pāḷipadesānampi anusandhi hotiyeva, so ca pubbāparānusandhi-pucchānusandhi-ajjhāsayānusandhi-yathānusandhivasena catubbidho.
However, even for the Pāḷi passages, there is a connection by way of meaning; and that connection is fourfold: connection of earlier and later, connection by way of questioning, connection by way of inclination, and connection according to suitability.
Tuy nhiên, sự liên kết cũng xảy ra đối với các phần của Pāḷi thông qua ý nghĩa, và sự liên kết đó có bốn loại: liên kết trước-sau, liên kết câu hỏi, liên kết ý định, và liên kết theo sự liên kết.
Taṃtaṃdesanānaṃ pana pubbāparasaṃsandanaṃ pubbāparaṃ.
Furthermore, the correlation of earlier and later for various teachings is earlier and later.
Sự kết nối trước-sau của các bài thuyết pháp khác nhau là pubbāparaṃ (trước-sau).
Pāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasenāti paccekaṃ yojetabbaṃ.
It should be applied individually: by way of Pāḷi, by way of connection, by way of earlier and later.
Nên được ghép nối riêng lẻ theo Pāḷi, theo sự liên kết, và theo trước-sau.
Uggahitanti byañjanaso atthaso ca uddhaṃ uddhaṃ gahitaṃ, pariyāpuṇanavasena ceva paripucchāvasena ca hadayena gahitanti attho.
Learned means grasped upwards and upwards, both by way of letters and by way of meaning; it means grasped by the heart, both by way of mastering and by way of inquiry.
Uggahitanti (đã được nắm giữ) có nghĩa là đã được nắm giữ từng phần theo văn tự và theo ý nghĩa, tức là đã được nắm giữ trong tâm theo cách học thuộc và theo cách hỏi han.
Vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi sotabbato sutaṃ, pariyattidhammo, taṃ dhāretīti sutadharo.
That which is to be heard by those seeking release from the suffering of saṃsāra is called suta (what is heard), the scriptural doctrine; one who holds it is a holder of what is heard (sutadharo).
Vì cần phải được lắng nghe bởi những người mong muốn thoát khỏi khổ luân hồi, nên nó là điều được nghe (sutaṃ), tức là pháp học; người nắm giữ điều đó là sutadharo (người nắm giữ điều được nghe).
Yo hi sutadharo, sutaṃ tasmiṃ patiṭṭhitaṃ hoti suppatiṭṭhitaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ti.
For one who is a holder of what is heard, what is heard is established in them, well-established; therefore it is said, "the foundation of what is heard."
Quả thật, người nào là sutadharo, thì điều được nghe được an trú vững chắc trong người ấy, do đó đã nói “là nền tảng của điều được nghe”.
Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi.
That is why it is said, "for whom indeed," and so on.
Vì thế đã nói “yassa hī” (quảng diễn câu “yassa hi sutaṃ na sannicayaṃ hoti”) v.v.
Ekapadaṃ ekakkharampi avinaṭṭhaṃ hutvā sannicīyatīti sannicayo, sutaṃ sannicayo etasminti sutasannicayo.
Even a single word or a single letter, without being corrupted, is accumulated, thus it is accumulation; that in which what is heard is accumulated is a store of what is heard (sutasannicayo).
Một từ, thậm chí một chữ cũng không bị mất đi mà được tích lũy, đó là sannicayo (sự tích lũy); điều được nghe là sự tích lũy trong người này là sutasannicayo (người có sự tích lũy điều được nghe).
Ajjhosāyāti anupavisitvā.
Having penetrated means having entered into.
Ajjhosāyāti (đi vào) có nghĩa là thâm nhập.
Tiṭṭhatīti na mussati.
Stands firm means does not forget.
Tiṭṭhatīti (an trú) có nghĩa là không quên.
Ṭhitā paguṇāti paguṇā vācuggatā.
Firm and ready means ready, memorized.
Ṭhitā paguṇāti (ổn định và thuần thục) có nghĩa là thuần thục, đã thuộc lòng.
Niccalitanti aparivattitaṃ.
Unwavering means unchanged.
Niccalitanti (không thay đổi) có nghĩa là không bị đảo lộn.
Saṃsanditvāti aññehi saṃsanditvā.
Having correlated means having correlated with others.
Saṃsanditvāti (đã đối chiếu) có nghĩa là đã đối chiếu với những điều khác.
Samanuggāhitvāti paripucchāvasena atthaṃ ogāhetvā.
Having thoroughly grasped means having penetrated the meaning by way of inquiry.
Samanuggāhitvāti (đã thấu hiểu) có nghĩa là đã thấu hiểu ý nghĩa bằng cách hỏi han.
Pabandhassa vibandhābhāvato gaṅgāsotasadisaṃ, ‘‘bhavaṅgasotasadisa’’nti vā pāṭho, akittimaṃ sukhappavattīti attho.
Because the composition is unimpeded, it is like the current of the Ganges, or the reading might be "like the current of the Bhavanga"; the meaning is an unforced, smooth flow.
Vì không có sự gián đoạn của chuỗi lời nói, nên nó giống như dòng sông Hằng; hoặc là pāṭha (cách đọc) “giống như dòng bhavaṅga”, có nghĩa là sự tiếp diễn vui vẻ không bị gián đoạn.
Suttekadesassa suttassa ca vacasā paricayo idha nādhippeto, vaggādivasena pana adhippetoti āha ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ti, ‘‘dasa suttāni gatāni, dasa vaggāgatā’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho.
The oral familiarity with a part of a Sutta or a Sutta is not intended here; rather, it is intended by way of sections (vaggas), etc., so it is said, "Sutta-decads...and so on...recited." This means that having noted "ten Suttas have been covered, ten sections have been covered," and so forth, it is recited orally.
Sự quen thuộc bằng lời nói của một phần của bài kinh hoặc của bài kinh không được đề cập ở đây, mà được đề cập theo các chương v.v., do đó đã nói “suttadasaka…pe… sajjhāyitā” (đã tụng đọc…pe… mười bài kinh), có nghĩa là đã tụng đọc bằng lời nói sau khi ghi nhớ “mười bài kinh đã thuộc, mười chương đã thuộc” v.v.
Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā cintitā manasānupekkhitā.
Seen again and again with the mind, parts contemplated, reflected upon with the mind is manasānupekkhitā.
Đã được quán sát từng phần trong tâm, đã được suy tư, đã được suy nghĩ là manasānupekkhitā (đã được quán sát bằng tâm).
Rūpagataṃ viya paññāyatīti rūpagataṃ viya cakkhussa vibhūtaṃ hutvā paññāyati.
Appears like a form means appears clearly to the eye, like a form.
Giống như một hình ảnh hiện rõ có nghĩa là hiện rõ như một hình ảnh đối với mắt.
Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
Well-penetrated means thoroughly penetrated as it truly is, having made it free from entanglement and obstruction.
Suppaṭividdhāti (đã được thấu triệt tốt) có nghĩa là đã được thấu triệt tốt một cách đúng đắn, làm cho không còn rối rắm, không còn lùm xùm.
Pajjati attho ñāyati etenāti padaṃ, tadeva atthaṃ byañjetīti byañjananti āha ‘‘padameva atthassa byañjanato padabyañjana’’nti.
That by which meaning arises and is known is a pada (word); that itself reveals meaning is byañjana (expression). Thus, it is said, "The word itself is the expression of meaning, hence 'word-expression'."
Ý nghĩa được biết qua đó là padaṃ (từ); chính điều đó biểu thị ý nghĩa là byañjana (văn tự), do đó đã nói “chính từ là văn tự của ý nghĩa, nên là padabyañjana”.
Akkharapāripūriyā padabyañjanassa parimaṇḍalatā, sā pana pāripūrī evaṃ veditabbāti āha ‘‘dasavidhabyañjanabuddhiyo aparihāpetvā’’ti.
The perfection of word-expression lies in the completeness of letters; and that completeness should be understood in this way, so it is said, "without diminishing the ten types of expression-understanding."
Sự trọn vẹn của padabyañjana là do sự đầy đủ của các chữ; sự đầy đủ đó nên được hiểu như thế này, do đó đã nói “không bỏ sót mười loại trí tuệ văn tự”.
Aññaṃ upārambhakaranti yathānikkhittasuttato aññaṃ tassa ananulomakaṃ suttaṃ āharati.
Brings forth another objectionable (Sutta) means brings forth another Sutta that is not in accordance with the Sutta originally expounded.
Aññaṃ upārambhakaraṃ (đưa ra điều khác để chỉ trích) có nghĩa là đưa ra một bài kinh khác không phù hợp với bài kinh đã được trình bày.
Tadatthaṃ otāretīti tassa āhaṭasuttasseva atthaṃ vicāreti.
Introduces its meaning means examines the meaning of that very Sutta which has been brought forth.
Tadatthaṃ otāretīti (đưa ý nghĩa đó vào) có nghĩa là xem xét ý nghĩa của chính bài kinh đã được đưa ra.
Tassa kathā aparimaṇḍalā nāma hoti atthassa aparipuṇṇabhāvato.
Their discourse is called imperfect because the meaning is incomplete.
Lời thuyết giảng của người ấy được gọi là không trọn vẹn vì ý nghĩa không đầy đủ.
Yathānikkhittassa suttassa atthasaṃvaṇṇanāvaseneva suttantarampi ānento bahi ekapadampi na gacchati nāma.
One who brings in another Sutta only by way of elucidating the meaning of the Sutta as originally expounded does not go outside by even a single word.
Khi đưa ra một bài kinh khác chỉ với mục đích giải thích ý nghĩa của bài kinh đã được trình bày, thì người ấy không đi ra ngoài dù chỉ một từ.
Amakkhentoti avināsento.
Without corrupting means without destroying.
Amakkhentoti (không làm hư hỏng) có nghĩa là không làm hỏng.
Taṃ taṃ atthaṃ suṭṭhu vavatthitaṃ katvā dassento tulikāya paricchindanto viya.
Presenting each meaning as well-established is like measuring with scales.
Khi trình bày từng ý nghĩa một cách rõ ràng và có hệ thống, thì giống như dùng cân để đo lường.
Gambhīrataramatthaṃ gamento gambhīramātikāya udakaṃ pesento viya. Uttānamātikāya hi mariyādaṃ ottharitvā udakaṃ aññathā gaccheyya.
Conveying a very profound meaning is like sending water through a deep conduit. For if the conduit is shallow, the water might overflow its bounds and go elsewhere.
Khi đưa ra một ý nghĩa sâu sắc hơn, thì giống như dẫn nước qua một máng sâu. Nếu là máng cạn, nước có thể tràn qua bờ và chảy theo hướng khác.
Ekaṃyeva padaṃ anekehi pariyāyehi punappunaṃ saṃvaṇṇento padaṃ koṭṭento sindhavājānīyo viya.
Explaining the same word again and again in many ways is like a noble Sindhu horse chewing a word.
Khi giải thích cùng một từ nhiều lần bằng nhiều cách khác nhau, thì giống như một con ngựa Sindhu thuần chủng đang nhai từ.
So hi vaggitāya gatiyā pade padaṃ koṭṭento gacchati.
For it goes, chewing word by word with its excellent gait.
Quả thật, nó đi bằng cách nhai từng bước một với dáng đi dũng mãnh.
Kathāmaggena tassa kathā parimaṇḍalā nāma hoti dhammato atthato anusandhito pubbāparato ācariyuggahatoti sabbaso paripuṇṇabhāvato.
By way of discourse, their discourse is called perfect because it is complete in every respect: by way of Dhamma, meaning, connection, earlier and later, and the teacher's comprehension.
Theo con đường thuyết giảng, lời thuyết giảng của người ấy được gọi là trọn vẹn vì hoàn toàn đầy đủ theo pháp, theo ý nghĩa, theo sự liên kết, theo trước-sau, và theo sự nắm giữ từ các bậc thầy.
Anuppabandhehīti vissaṭṭhehi āsajjamānehi.
With unimpeded connections means with fluent, unhesitating connections.
Anuppabandhehīti (không gián đoạn) có nghĩa là không bị gián đoạn, không bị vướng mắc.
Nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ nirantaraṃ ekarasañca katvā parisāya ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ kathento vissaṭṭhāya kathāya katheti nāma, na aññathāti dassento ‘‘yo bhikkhū’’tiādimāha.
One who teaches the Dhamma not too fast, not too slow, continuously, and uniformly, in accordance with the audience's inclination, is said to teach with a fluent discourse, and not otherwise. This is shown by saying, "the bhikkhu who," and so on.
Khi thuyết giảng giáo pháp phù hợp với ý định của hội chúng, không quá nhanh, không quá chậm, liên tục và đồng nhất, thì người ấy thuyết giảng bằng lời lẽ rõ ràng, không phải cách khác; để chỉ ra điều đó, đã nói “yo bhikkhū” (vị tỳ-khưu nào) v.v.
Araṇiṃ manthento viya, uṇhakhādanīyaṃ khādanto viyāti sīghaṃ sīghaṃ kathanassa udāharaṇaṃ, gahitaṃ gahitamevātiādi laṅghetvā kathanassa.
Like rubbing a fire-stick, like eating hot food are examples of speaking too fast; and of speaking while omitting "what has been grasped, what has been grasped," and so on.
Giống như chà xát cây araṇi (để tạo lửa), giống như ăn đồ ăn nóng là ví dụ về việc thuyết giảng quá nhanh, và việc thuyết giảng bỏ qua “gahitaṃ gahitamevā” (cái đã nắm giữ, cái đã nắm giữ) v.v.
Purāṇapaṇṇantaresu hi paripātiyamānagodhā kadāci dissati, evamekaccassa atthavaṇṇanā katthaci na dissati.
Indeed, sometimes a monitor lizard is seen moving in the old leaves, just as sometimes the explanation of a certain meaning is not found anywhere.
Quả thật, đôi khi người ta thấy một con thằn lằn bò giữa các trang sách cũ, tương tự như vậy, sự giải thích ý nghĩa của một số người đôi khi không được tìm thấy ở đâu.
Ohāyāti ṭhapetvā.
Omitting means leaving aside.
Ohāyāti (bỏ qua) có nghĩa là để lại.
Yopītiādinā ekarūpena kathāya akathanaṃ dasseti.
By "And also" and so on, it shows the teaching without uniformity.
Yopīti (ai cũng vậy) v.v. cho thấy sự không thuyết giảng theo một cách đồng nhất.
Petaggi nijjhāmataṇhikapetassa mukhato niccharaṇakaaggi.
Petaggi refers to the fire emanating from the mouth of a hungry ghost consumed by craving.
Petaggi (lửa ngạ quỷ) là ngọn lửa phun ra từ miệng của ngạ quỷ khát cháy.
Vitthāyatīti appaṭitānatamāpajjati.
Spreads out means becomes unbounded.
Vitthāyatīti (lan rộng) có nghĩa là trở nên không bị hạn chế.
Kenaci rogena dukkhaṃ patto viya nitthunanto.
Groaning as if afflicted by some disease.
Nitthunanto (than thở) giống như người đang đau khổ vì bệnh tật nào đó.
Kandanto viyāti ukkuṭṭhiṃ karonto viya.
Like crying means like wailing.
Kandanto viyāti (giống như khóc) có nghĩa là giống như la hét.
Appabandhā nāma hoti sukhena appavattabhāvato.
Is called disconnected because it does not flow smoothly.
Được gọi là không liên tục vì không tiếp diễn một cách dễ dàng.
Ācariyehi dinnanaye ṭhitoti ācariyuggahaṃ amuñcanto, yathā ca ācariyā taṃ taṃ suttaṃ saṃvaṇṇesuṃ, teneva nayena saṃvaṇṇentoti attho.
Remaining in the method taught by the teachers means not abandoning what was grasped from the teachers; it means explaining in the same way the teachers explained each Sutta.
An trú trong phương pháp đã được các bậc thầy truyền dạy có nghĩa là không từ bỏ sự nắm giữ từ các bậc thầy, tức là giải thích bài kinh đó theo cùng một phương pháp mà các bậc thầy đã giải thích.
Acchinnadhāraṃ katvāti ‘‘nātisīghaṃ nātisaṇika’’ntiādinā heṭṭhā vuttanayena avicchinnaṃ kathāpabandhaṃ katvā.
Making it an unbroken stream means making the discourse continuous, in the manner stated earlier by "not too fast, not too slow," and so on.
Acchinnadhāraṃ katvāti (làm cho dòng chảy không bị gián đoạn) có nghĩa là làm cho chuỗi thuyết giảng không bị gián đoạn theo phương pháp đã nói ở trên “không quá nhanh, không quá chậm” v.v.
Anusayasamugghātāyāti iminā tassā kathāya arahattapariyosānataṃ dasseti.
For the uprooting of latent tendencies indicates that this discourse culminates in Arahantship.
Anusayasamugghātāyāti (để nhổ tận gốc các tùy miên) điều này cho thấy lời thuyết giảng đó có kết thúc là A-la-hán quả.
Evarūpenāti nayidaṃ ekavacanaṃ tattakavasena gahetabbaṃ, atha kho lakkhaṇe pavattanti dassento ‘‘tathārūpeneva bhikkhusatena bhikkhusahassena vā’’ti vuttaṃ.
In such a way – this is not to be taken as a singular term in the sense of a specific number, but rather as indicative of a characteristic. This is shown by saying, "by a hundred such bhikkhus or a thousand bhikkhus."
Evarūpenāti (bằng cách như vậy) đây không phải là số ít được hiểu theo nghĩa số lượng, mà để chỉ ra rằng nó đang được sử dụng theo nghĩa đặc điểm, do đó đã nói “bằng một trăm hoặc một ngàn tỳ-khưu có đặc điểm như vậy”.
Pallaṅkenāti pallaṅkapadesena, pallaṅkāsanantenāti attho.
On the cross-legged posture means in the area of the cross-legged posture, meaning at the edge of the cross-legged seat.
Pallaṅkenāti (bằng cách ngồi kiết già) có nghĩa là bằng vị trí ngồi kiết già, tức là bằng phần cuối của chỗ ngồi kiết già.
Iminā nayenāti vārantarasādhāraṇaṃ atthaṃ atidisati, asādhāraṇaṃ pana vakkhatevāti.
By this method alludes to a meaning common to other occasions, while the uncommon meaning will be explained.
Iminā nayenāti (bằng phương pháp này) điều này ám chỉ một ý nghĩa chung cho các trường hợp khác, còn ý nghĩa không chung sẽ được giải thích sau.
339. Sādhukāro ānandattherassa dinno.
339. An exclamation of approval was given to Elder Ānanda.
339. Lời tán thán đã được ban cho Trưởng lão Ānanda.
Tenāha bhagavā ‘‘yathā taṃ ānandova sammā byākaramāno byākareyyā’’tiādi.
Therefore, the Blessed One said, "Just as Ānanda, correctly explaining, would explain it," and so on.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Như Ānanda này, nếu giải thích đúng đắn thì sẽ giải thích như vậy,” vân vân.
Sammāti suṭṭhu, yathāajjhāsayanti adhippāyo.
Sammā means "well," the intention being "in accordance with one's own inclination."
Sammā (đúng đắn) có nghĩa là suṭṭhu (rất tốt), ý là đúng như ý định.
Yena hi yaṃ yathācittaṃ kathitaṃ, taṃ sammā kathitaṃ nāma hoti.
For whatever is spoken in accordance with one's mind, that is called "spoken correctly."
Bởi vì điều gì được nói đúng như tâm ý thì điều đó được gọi là nói đúng đắn.
Sampattavasena hi yathākārī tathāvādī sobhati.
Indeed, in terms of accomplishment, one who acts as one speaks shines.
Quả thật, theo cách phù hợp, người làm như thế nào và nói như thế ấy thì được tôn vinh.
Tenāha ‘‘attano anucchavikamevā’’tiādi.
Therefore, he said, " just as befits oneself," and so on.
Do đó đã nói: “chỉ phù hợp với chính mình,” vân vân.
Bahussuto bhikkhu tattha tattha sutte sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne tesaṃ suviditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno tāni paripūretīti āha ‘‘sīlassa āgataṭṭhāne’’tiādi.
An extensively learned bhikkhu, being well-versed in the places where sīla and other qualities are mentioned in various suttas, fulfills them by practicing as instructed, thus it is said, " in the place where sīla is mentioned," and so on.
Vị tỳ khưu đa văn, vì đã biết rõ về giới và những điều tương tự khi chúng được đề cập trong các kinh điển khác nhau, nên khi thực hành theo lời dạy, vị ấy hoàn thành chúng; do đó đã nói: “tại nơi giới được đề cập,” vân vân.
Maggādipasavanāya vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpetvā paripākaṃ gametvāti attho.
For the development of the path, etc., having conceived the embryo of vipassanā, meaning "having brought it to maturity."
Với ý nghĩa là khiến cho thiền quán phát triển để sinh ra con đường (đạo), tức là làm cho nó chín muồi.
343. Āyasmā mahāmoggallāno evaṃ byākāsīti sambandho.
343. The connection is: Venerable Mahāmoggallāna thus explained.
343. (Ý nghĩa là) Trưởng lão Mahāmoggallāna đã giải thích như vậy.
Sakalampi cakkhuviññāṇavīthigataṃ cittaṃ cakkhuviññāṇanti aggahetvā cakkhusannissitameva pana viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, tadanantaraṃ sampaṭicchanaṃ, tadanantaraṃ santīraṇantiādinā saṇhaṃ sukhumaṃ atiittarakhaṇavantaṃ cittantaraṃ cittanānattaṃ.
Without taking the entire consciousness-process related to visual consciousness as visual consciousness, but rather the consciousness dependent on the eye as visual consciousness, then the next is receiving, then the next is investigating, and so on; by this, the subtle, momentary difference in consciousnesses (cittantara).
Không lấy toàn bộ tâm ý thuộc lộ trình nhãn thức là nhãn thức, mà chỉ lấy thức nương vào mắt là nhãn thức, kế tiếp là tiếp thọ, kế tiếp là suy tư, vân vân, (như vậy là) cittantaraṃ (sự khác biệt của tâm ý), tức là sự đa dạng của tâm ý, vi tế, tinh tế và có khoảnh khắc cực kỳ ngắn ngủi.
Khandhādīnañca nānattasaṅkhātaṃ khandhantarādi.
And the difference in aggregates, etc. (khandhantarādi), which is the diversity of aggregates, etc.
Và khandhantarādi (sự khác biệt của các uẩn, vân vân) được gọi là sự đa dạng của các uẩn, vân vân.
Pathavīkasiṇe paṭhamajjhānaṃ samāpajjitvā tatheva tatiyaṃ jhānantiādinā ārammaṇaṃ anukkamitvā jhānasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ jhānokkantikaṃ nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, and then the third jhāna in the same way, thus going through the meditation object and progressing by one-interval of jhāna itself, this is called jhāna progression (jhānokkantika).
Sau khi nhập sơ thiền trên địa biến xứ, rồi nhập tam thiền ngay trên đó, vân vân, bỏ qua đối tượng, sự thăng tiến của thiền chỉ bằng cách xen kẽ một thiền là jhānokkantikaṃ (sự vượt qua các tầng thiền).
Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā puna tadeva tejokasiṇetiādinā jhānaṃ anukkamitvā ārammaṇasseva ekantarikabhāvena ukkamanaṃ ārammaṇokkantikaṃ nāma.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, then again on the fire kasiṇa, and so on, thus going through the jhāna and progressing by one-interval of the meditation object itself, this is called object progression (ārammaṇokkantika).
Sau khi nhập sơ thiền trên địa biến xứ, rồi lại nhập thiền đó trên hỏa biến xứ, vân vân, sự thăng tiến của thiền chỉ bằng cách xen kẽ một đối tượng là ārammaṇokkantikaṃ (sự vượt qua các đối tượng).
‘‘Paṭhamajjhānaṃ pañcaṅgika’’ntiādinā yāva nevasaññānāsaññāyatanaṃ duvaṅgikanti jhānaṅgamattasseva vavatthāpanaṃ aṅgavavatthānaṃ.
"The first jhāna has five factors," and so on, up to the sphere of neither perception nor non-perception having two factors, the determination of jhāna factors only is determination of factors (aṅgavavatthāna).
“Sơ thiền có năm chi,” vân vân, cho đến “phi tưởng phi phi tưởng xứ có hai chi,” sự phân định chỉ riêng các chi thiền là aṅgavavatthānaṃ (sự phân định các chi).
‘‘Idaṃ pathavīkasiṇaṃ…pe… idaṃ odātakasiṇa’’nti ārammaṇamattasseva vavatthāpanaṃ ārammaṇavavatthānaṃ.
"This is the earth kasiṇa... this is the white kasiṇa," the determination of the meditation object only is determination of objects (ārammaṇavavatthāna).
“Đây là địa biến xứ…pe… đây là bạch biến xứ,” sự phân định chỉ riêng đối tượng là ārammaṇavavatthānaṃ (sự phân định các đối tượng).
Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tattheva itaresampi samāpajjanaṃ aṅgasaṅkanti.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, and also attaining the others there, is transition of factors (aṅgasaṅkanti).
Sau khi nhập sơ thiền trên địa biến xứ, rồi nhập các thiền khác cũng trên đó là aṅgasaṅkanti (sự chuyển đổi các chi).
Pathavīkasiṇe paṭhamaṃ jhānaṃ samāpajjitvā tadeva āpokasiṇeti evaṃ sabbakasiṇesu ekasseva jhānassa samāpajjanaṃ ārammaṇasaṅkanti.
Having attained the first jhāna on the earth kasiṇa, and then the same on the water kasiṇa, thus attaining one jhāna on all kasiṇas, is transition of objects (ārammaṇasaṅkanti).
Sau khi nhập sơ thiền trên địa biến xứ, rồi nhập thiền đó trên thủy biến xứ, vân vân, sự nhập cùng một thiền trên tất cả các biến xứ là ārammaṇasaṅkanti (sự chuyển đổi các đối tượng).
Ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhananti idaṃ khandhādidesanāyaṃ labbhati.
Increase by one, increase by two — this is found in the teaching of aggregates, etc.
Ekatovaḍḍhanaṃ ubhatovaḍḍhanaṃ (sự tăng trưởng một phía, sự tăng trưởng hai phía) này được tìm thấy trong sự giảng dạy về các uẩn, vân vân.
Abhidhammabhājanīye hi vedanākkhandhaṃ bhājento bhagavā tike gahetvā dukesu pakkhipi, duke gahetvā tikesu pakkhipi, idaṃ ekatovaḍḍhanaṃ.
Indeed, when the Blessed One analyzed the aggregate of feeling in the Abhidhamma classification, he took triplets and included them in pairs, and took pairs and included them in triplets; this is increase by one.
Trong phần phân tích Abhidhamma, khi Đức Thế Tôn phân tích thọ uẩn, Ngài đã lấy các bộ ba và đặt chúng vào các bộ đôi, lấy các bộ đôi và đặt chúng vào các bộ ba; đây là ekatovaḍḍhanaṃ (sự tăng trưởng một phía).
Tike ca duke ca ubhatovaḍḍhananīhārena kathesi, idaṃ ubhatovaḍḍhanaṃ.
He taught triplets and pairs by the method of increasing by two; this is increase by two.
Ngài đã thuyết giảng cả các bộ ba và bộ đôi theo phương pháp tăng trưởng hai phía; đây là ubhatovaḍḍhanaṃ (sự tăng trưởng hai phía).
Evaṃ sesakhandhesu dhātāyatanādīsu ca yathārahaṃ vibhaṅgappakaraṇe (vibha. 32-33; 155-156, 183-184) abhidhammabhājanīye āgatanayena veditabbaṃ.
Thus, for the remaining aggregates, elements, sense bases, etc., it should be understood in the appropriate manner as found in the Abhidhamma classification in the Vibhaṅga treatise.
Cũng vậy, đối với các uẩn còn lại, các giới, các xứ, vân vân, cần phải hiểu theo phương pháp được trình bày trong phần phân tích Abhidhamma trong Vibhaṅgappakaraṇa (Vibh. 32-33; 155-156, 183-184) một cách thích hợp.
Tenāha ‘‘ābhidhammikadhammakathikasseva pākaṭa’’nti.
Therefore, he said, " manifest only to one who is a speaker of Abhidhamma."
Do đó đã nói: “chỉ rõ ràng đối với một người thuyết pháp hiểu Abhidhamma.”
Khandhādīsu sabhāvadhammesu tīsu lakkhaṇesu paññattiyaṃ samayantaresu ca kosallābhāvato ayaṃ sakavādo ayaṃ paravādoti na jānāti.
Due to lack of skill in aggregates and other intrinsic phenomena, the three characteristics, concepts, and different systems, one does not know, "this is our own doctrine, this is the doctrine of others."
Do thiếu kỹ năng trong các pháp tự tánh (sabhāvadhammas) của các uẩn, vân vân, trong ba đặc tính, trong các chế định, và trong các thời điểm khác nhau, (người đó) không biết đây là thuyết của mình, đây là thuyết của người khác.
Tato eva sakavādaṃ…pe… dhammantaraṃ visaṃvādeti.
Hence, one contradicts one's own doctrine... and other doctrines.
Chính vì vậy, thuyết của mình…pe… pháp khác bị mâu thuẫn.
Khandhādīsu pana kusalatāya ābhidhammiko sakavādaṃ…pe… na visaṃvādeti.
However, due to skill in aggregates, etc., one who is skilled in Abhidhamma does not contradict one's own doctrine...
Nhưng do khéo léo trong các uẩn, vân vân, người hiểu Abhidhamma không làm cho thuyết của mình…pe… bị mâu thuẫn.
344. Cittaṃ attano vase vattetuṃ sakkoti paṭisaṅkhānabhāvanābalehi pariggaṇhanasamatthattā.
344. One is able to control the mind because of the ability to comprehend through the power of reflection and development.
344. Cittaṃ attano vase vattetuṃ sakkoti (có thể điều khiển tâm ý theo ý mình) là do có khả năng nắm giữ tâm ý bằng sức mạnh của sự quán xét và tu tập.
Idāni tamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘duppañño hī’’tiādimāha.
Now, to elaborate on that meaning both negatively and positively, he said, " For the unwise," and so on.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng cách phủ định và khẳng định, (tác giả) đã nói: “duppañño hi” (quả thật, người kém trí tuệ), vân vân.
Tattha sabbānassāti sabbāni assa.
Therein, sabbānassā means "all his."
Trong đó, sabbānassā (tất cả của người đó) có nghĩa là tất cả của người ấy.
Visevitavipphanditānīti kilesavisūkāyikāni ceva duccaritavipphanditāni ca.
Visevitavipphanditānī means both defilement-induced wanderings and misconduct-induced wanderings.
Visevitavipphanditānī (những sự vấy bẩn và xao động) có nghĩa là những sự vấy bẩn của phiền não và những sự xao động của ác hạnh.
Bhañjitvāti madditvā.
Having crushed means "having trampled."
Bhañjitvā (đè bẹp) có nghĩa là nghiền nát.
Bahīti kammaṭṭhānato bahi puthuttārammaṇe.
Outside means "outside the meditation object, in the objects of the mundane."
Bahī (bên ngoài) có nghĩa là bên ngoài đề mục thiền định, trên các đối tượng đa dạng.
345. Pariyāyenāti ettha pariyāya-saddo ‘‘atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 3-9) viya kāraṇatthoti āha ‘‘sobhanakāraṇaṃ atthī’’ti.
345. In pariyāyena, the word pariyāya, as in "There is indeed a way, brahmin" and so on, means "reason," thus he said, " there is a beautiful reason."
345. Ở đây, từ pariyāya (phương cách) có nghĩa là nguyên nhân, giống như trong “atthi khvesa, brāhmaṇa, pariyāyo” (này Bà-la-môn, quả thật có phương cách này), vân vân (A.N. 8.11; Pārā. 3-9); do đó đã nói: “có nguyên nhân tốt đẹp.”
Yadi bhagavā – ‘‘idha, sāriputta, bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto’’tiādinā attano mahābodhipallaṅkaṃ sandhāyāha, evaṃ sante sammāsambuddheheva saṅghārāmo sobhetabbo, na aññehīti āpannanti āha ‘‘apica pacchimaṃ janata’’ntiādi.
If the Blessed One said, "Here, Sāriputta, a bhikkhu, after returning from his alms-round, after his meal," referring to his own Mahābodhi Throne, then it would imply that only Perfectly Enlightened Ones should beautify the monastery, not others. Therefore, he said, " but the later generation," and so on.
Nếu Đức Thế Tôn nói: “Ở đây, Sāriputta, một tỳ khưu sau bữa ăn, trở về từ khất thực,” vân vân, ám chỉ đến bồ đoàn giác ngộ vĩ đại của chính Ngài, thì sẽ dẫn đến kết luận rằng chỉ có các vị Chánh Đẳng Giác mới nên làm cho tịnh xá được tôn vinh, chứ không phải người khác; do đó đã nói: “apica pacchimaṃ janata” (hơn nữa, những thế hệ sau), vân vân.
Nibbānatthāya paṭipattisāraṃ etassāti paṭipattisāro, taṃ paṭipattisāraṃ.
The essence of practice for the sake of Nibbāna is paṭipattisāra, that is, the essence of practice.
Paṭipattisāraṃ (tinh túy của sự thực hành) là điều mà sự thực hành này có tinh túy để đạt đến Niết Bàn.
Nippariyāyenevāti kenaci pariyāyena lesena vinā mukhyena nayeneva.
Nippariyāyeneva means "without any indirect method or hint, but directly, by the main method."
Nippariyāyeneva (một cách trực tiếp) có nghĩa là theo phương pháp chính yếu, không có bất kỳ phương cách hay lý do nào.
Yo ‘‘arahattaṃ appatvā na vuṭṭhahissāmī’’ti daḷhasamādānaṃ katvā nisinno taṃ adhigantvāva uṭṭhahati.
One who, having made a firm resolution, "I will not rise without attaining Arahantship," rises only after realizing it.
Người nào đã quyết tâm vững chắc rằng “Tôi sẽ không đứng dậy cho đến khi đạt được A-la-hán quả,” thì người đó sẽ đứng dậy chỉ sau khi đã đạt được điều đó.
Evarūpena idaṃ gosiṅgasālavanaṃ sobhati, sāsane sabbārambhānaṃ tadatthattāti attho.
By such a one, this Gosiṅga Sāla forest is adorned, meaning that all undertakings in the Sāsana are for that purpose.
Với những người như vậy, khu rừng Gosiṅga Sāla này được tôn vinh, bởi vì trong giáo pháp, mọi nỗ lực đều hướng đến mục đích đó.
Āsavakkhayāvahaṃ paṭipattiṃ ārabhitvā āsavakkhayeneva desanāya pariyosāpitattā yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
Having commenced the practice leading to the destruction of defilements, and having concluded the discourse with the destruction of defilements itself, he concluded the discourse according to its sequence.
Vì đã bắt đầu thực hành dẫn đến sự diệt trừ các lậu hoặc và kết thúc bài thuyết giảng bằng sự diệt trừ các lậu hoặc, nên yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesī (Ngài đã kết thúc bài thuyết giảng đúng theo mạch lạc).
346. Tatthāti gopālakasutte.
346. Therein refers to the Gopālaka Sutta.
346. Tatthā (trong đó) có nghĩa là trong kinh Gopālaka.
Tisso kathāti (a. ni. ṭī. 3.11.17) tisso aṭṭhakathā, tividhā suttassa atthavaṇṇanāti attho.
Three types of discourses (tisso kathā) means three types of commentaries, meaning three kinds of explanation of the meaning of the sutta.
Tisso kathā (ba bài thuyết giảng) (A.N. Tī. 3.11.17) có nghĩa là ba bài chú giải, tức là ba cách giải thích ý nghĩa của kinh.
Ekekaṃ padaṃ nāḷaṃ mūlaṃ etissāti evaṃsaññitā ekanāḷikā, ekekaṃ vā padaṃ nāḷaṃ atthaniggamanamaggo etissāti ekanāḷikā.
This is called ekanāḷikā because each word is its stalk/root, or because each word is its channel/path for the emergence of meaning, thus ekanāḷikā.
Ekanāḷikā (một ống) được gọi như vậy vì mỗi từ là một gốc rễ của nó, hoặc mỗi từ là một ống, một con đường dẫn đến ý nghĩa của nó.
Tenāha ‘‘ekekapadassa atthakathana’’nti.
Therefore, he said, " commentary on each word."
Do đó đã nói: “sự chú giải từng từ một.”
Cattāro aṃsā bhāgā atthasallakkhaṇūpāyā etissāti caturassā.
This is called caturassā because it has four parts or divisions, which are means of comprehending the meaning.
Caturassā (bốn góc) là điều có bốn phần, bốn phương pháp để nhận biết ý nghĩa.
Tenāha ‘‘catukkaṃ bandhitvā kathana’’nti.
Therefore, he said, " speaking by binding into a quartet."
Do đó đã nói: “sự thuyết giảng bằng cách kết hợp bốn.”
Niyamato nisinnassa āraddhassa vatto saṃvatto etissā atthīti nisinnavattikā, yathāraddhassa atthassa visuṃ visuṃ pariyosāpikāti attho.
This is called nisinnavattikā because it has a regular, fixed, or ongoing course for one who is seated and has begun, meaning it individually concludes the meaning of what has been undertaken.
Nisinnavattikā (phương pháp của người ngồi) là điều có một phương pháp, một sự tuần hoàn cho người đã an tọa và bắt đầu; ý nghĩa là sự kết thúc riêng biệt cho ý nghĩa đã được bắt đầu.
Tenāha ‘‘paṇḍitaṃ gopālakaṃ dassetvā’’tiādi.
Therefore, he said, " by presenting the wise cowherd," and so on.
Do đó đã nói: “bằng cách trình bày người chăn bò khôn ngoan,” vân vân.
Ekekapadassāti piṇḍatthadassanavasena bahunnaṃ padānaṃ ekajjhaṃ atthaṃ akathetvā ekamekassa padassa atthavaṇṇanā.
Of each word means the explanation of the meaning of each individual word, without explaining the collective meaning of many words in a general sense.
Ekekapadassā (của từng từ một) có nghĩa là sự chú giải ý nghĩa của từng từ riêng lẻ, không phải là ý nghĩa tổng hợp của nhiều từ.
Ayaṃ sabbattheva labbhati.
This is found everywhere.
Điều này được tìm thấy ở khắp mọi nơi.
Catukkaṃ bandhitvāti kaṇhapakkhe upamūpameyyadvayaṃ, tathā sukkapakkheti idaṃ catukkaṃ yojetvā.
By binding into a quartet means by combining the two similes and the two things likened for the dark side, and likewise for the bright side, thus making a quartet.
Catukkaṃ bandhitvā (bằng cách kết hợp bốn) có nghĩa là kết hợp hai ví dụ và hai điều được ví dụ trong phe đen, và cũng vậy trong phe trắng, tạo thành một bộ bốn.
Ayaṃ īdisesu eva suttesu labbhati.
This is found only in such suttas.
Điều này chỉ được tìm thấy trong những kinh điển như vậy.
Pariyosānagamananti keci tāva āhu – ‘‘kaṇhapakkhe upamaṃ dassetvā upamā ca nāma yāvadeva upameyyasampaṭidānatthāti upameyyatthaṃ āharitvā saṃkilesapakkhaniddeso ca vodānapakkhavibhāvanatthāyāti sukkapakkhampi upamūpameyyavibhāgena āharitvā suttatthassa pariyosāpana’’nti.
Some, concerning Pariyosānagamana, say, "Having presented an analogy from the dark side, and since an analogy serves only to present what is being analogized, having brought forth the meaning of what is being analogized, and since the description of the defilement side is for the purpose of clarifying the purification side, having also presented the bright side through the division of analogy and what is being analogized, this is the conclusion of the Sutta's meaning."
Sự đi đến kết thúc (Pariyosānagamana) – một số người nói rằng: “Sau khi đưa ra ví dụ về phe đen (bất thiện), và ví dụ chỉ có mục đích là để làm rõ điều được ví dụ, sau khi đưa ra nghĩa của điều được ví dụ, và sự trình bày phe ô nhiễm (bất thiện) là để làm sáng tỏ phe thanh tịnh (thiện), sau khi đưa ra cả phe trắng (thiện) bằng cách phân chia ví dụ và điều được ví dụ, đó là sự kết thúc nghĩa của bài kinh.”
Kaṇhapakkhe upameyyaṃ dassetvā pariyosānagamanādīsupi eseva nayo.
This same method applies also to the conclusion and so forth, having shown what is being analogized in the dark side.
Trong các trường hợp như sự đi đến kết thúc sau khi đưa ra điều được ví dụ về phe đen, cũng là phương pháp tương tự.
Apare pana ‘‘kaṇhapakkhe sukkapakkhe ca taṃtaṃupamūpameyyatthānaṃ visuṃ visuṃ pariyosāpetvāva kathanaṃ pariyosānagamana’’nti vadanti.
Others, however, say, "To speak by concluding separately the meanings of the respective analogies and what is being analogized in both the dark side and the bright side is pariyosānagamana."
Tuy nhiên, những người khác nói rằng: “Sự trình bày riêng rẽ từng nghĩa của ví dụ và điều được ví dụ trong phe đen và phe trắng, đó là sự đi đến kết thúc.”
Ayanti nisinnavattikā.
Aya (this) refers to a seated explanation.
Ayaṃ là nisinnavattikā (cách diễn giải đã được thiết lập).
Idhāti imasmiṃ gopālakasutte.
Idha (here) means in this Gopālaka Sutta.
Idha là trong bài kinh Người Chăn Bò này.
Sabbācariyānaṃ āciṇṇāti sabbehipi pubbācariyehi ācaritā saṃvaṇṇitā, tathā ceva pāḷi pavattāti.
Sabbācariyānaṃ āciṇṇā means described and explained by all former teachers, and the Pali text is established in that way.
Sabbācariyānaṃ āciṇṇā là đã được tất cả các vị đạo sư đời trước thực hành và giải thích, và kinh điển cũng được truyền như vậy.
Aṅgīyanti avayavabhāvena ñāyantīti aṅgāni, bhāgā.
Aṅgāni are understood as parts, divisions, because they are known as parts.
Aṅgī là những gì được biết đến như là các bộ phận, đó là các chi phần (aṅgāni), các phần.
Tāni panettha yasmā sāvajjasabhāvāni, tasmā āha ‘‘aṅgehīti aguṇakoṭṭhāsehī’’ti.
Since they are of a blameworthy nature here, it is said: "aṅgehīti aguṇakoṭṭhāsehī" (by parts, meaning by sections of faults).
Vì những điều đó ở đây có bản chất đáng khiển trách, nên Ngài nói “aṅgehīti aguṇakoṭṭhāsehī” (bằng các chi phần, tức là bằng các phần không có đức tính).
Gomaṇḍalanti gosamūhaṃ.
Gomaṇḍalaṃ means a herd of cattle.
Gomaṇḍalaṃ là đàn bò.
Pariharitunti rakkhituṃ.
Pariharituṃ means to protect.
Pariharituṃ là để bảo vệ.
Taṃ pana pariharaṇaṃ pariggahetvā vicaraṇanti āha ‘‘pariggahetvā vicaritu’’nti.
And that protection is wandering around taking care, so it is said: "pariggahetvā vicaritu" (to wander around taking care).
Sự bảo vệ đó là đi lại để chăm sóc, nên Ngài nói “pariggahetvā vicarituṃ” (đi lại để chăm sóc).
Vaḍḍhinti gunnaṃ bahubhāvaṃ bahugorasatāsaṅkhātaṃ parivuddhiṃ.
Vaḍḍhiṃ means the increase in the number of cattle, the growth reckoned as many hundreds of cattle.
Vaḍḍhiṃ là sự gia tăng số lượng bò, sự phát triển được tính bằng hàng trăm con bò.
‘‘Ettakamida’’nti rūpīyatīti rūpaṃ, parimānaparicchedopi sarīrarūpampīti āha ‘‘gaṇanato vā vaṇṇato vā’’ti.
"This much" is rūpaṃ because it is seen; it means either in terms of quantity or appearance, so it is said "gaṇanato vā vaṇṇato vā" (either by number or by color/appearance).
“Cái này là bao nhiêu” là sắc (rūpaṃ) vì nó được nhận thức, đó là sự phân định số lượng hoặc hình dạng cơ thể, nên Ngài nói “gaṇanato vā vaṇṇato vā” (hoặc theo số lượng hoặc theo màu sắc).
Na pariyesati vinaṭṭhabhāvasseva ajānanato.
Na pariyesati because one does not know of its lost state.
Không tìm kiếm (na pariyesati) vì không biết về trạng thái bị mất.
Nīlāti ettha iti-saddo ādiattho.
Here, in nīlā, the word iti means "and so forth."
Ở đây, trong nīlā, từ iti có nghĩa là vân vân.
Tena setasabalādivaṇṇaṃ saṅgaṇhāti.
By that, it includes white, dappled, and other colors.
Do đó, nó bao gồm các màu sắc như trắng, đốm, v.v.
347. ‘‘Dvīhākārehī’’ti vuttaṃ ākāradvayaṃ dassetuṃ ‘‘gaṇanato vā samuṭṭhānato vā’’ti vuttaṃ.
The two ways mentioned as "dvīhākārehī" are demonstrated by saying "gaṇanato vā samuṭṭhānato vā" (either by number or by origin).
347. Để chỉ ra hai khía cạnh đã nói là “dvīhākārehī” (bằng hai khía cạnh), đã nói “gaṇanato vā samuṭṭhānato vā” (hoặc theo số lượng hoặc theo sự phát sinh).
Evaṃ pāḷiyaṃ āgatāti ‘‘upacayo santatī’’ti jātiṃ dvidhā bhinditvā hadayavatthuṃ aggahetvā ‘‘dasa āyatanāni pañcadasa sukhumarūpānī’’ti evaṃ rūpakaṇḍapāḷiyaṃ (dha. sa. 651-655) āgatā.
Evaṃ pāḷiyaṃ āgatā means, "having divided birth into two as accumulation and continuity, and without taking the heart-base, thus 'ten bases, fifteen subtle rūpas,'" this is stated in the section of rūpa in the Pali (Dhammasaṅgaṇī 651-655).
Evaṃ pāḷiyaṃ āgatā là đã được đề cập trong kinh điển về phần sắc (Dhs. 651-655) như vậy, bằng cách chia sinh (jāti) thành hai loại là “sự tích lũy và sự liên tục”, và không bao gồm vật thể tim (hadayavatthu), mà là “mười xứ và mười lăm sắc vi tế”.
Pañcavīsati rūpakoṭṭhāsāti salakkhaṇato aññamaññasaṅkarābhāvato rūpabhāgā.
Pañcavīsati rūpakoṭṭhāsā means the parts of rūpa, being twenty-five, due to not mixing with each other according to their specific characteristics.
Pañcavīsati rūpakoṭṭhāsā là các phần sắc, vì không có sự lẫn lộn giữa chúng theo đặc tính riêng.
Rūpakoṭṭhāsāti vā visuṃ visuṃ appavattitvā kalāpabhāveneva pavattanato rūpakalāpā.
Or, rūpakoṭṭhāsā means rūpa-kalāpas, since they do not arise separately but only as kalāpas.
Hoặc rūpakoṭṭhāsā là các nhóm sắc, vì chúng không hoạt động riêng lẻ mà chỉ hoạt động theo nhóm.
Koṭṭhāsāti ca aṃsā, avayavāti attho.
And koṭṭhāsā means portions, or parts.
Và koṭṭhāsā là các phần, các chi phần.
Koṭṭhanti vā sarīraṃ, tassa aṃsā kesādayo koṭṭhāsāti aññepi avayavā koṭṭhāsā viya koṭṭhāsā.
Or, koṭṭhaṃ means the body, and its parts like hair are koṭṭhāsā, meaning other parts are like koṭṭhāsā.
Hoặc koṭṭhaṃ là cơ thể, các phần của nó như tóc, v.v., là koṭṭhāsā, các chi phần khác cũng giống như koṭṭhāsā.
Seyyathāpīti upamāsaṃsandanaṃ.
Seyyathāpī is a comparison.
Seyyathāpī là sự so sánh ví dụ.
Tattha rūpaṃ pariggahetvāti yathāvuttaṃ rūpaṃ salakkhaṇato ñāṇena pariggaṇhitvā.
Therein, rūpaṃ pariggahetvā means having grasped the aforementioned rūpa with knowledge according to its specific characteristics.
Ở đó, rūpaṃ pariggahetvā là sau khi nhận thức sắc đã nói bằng trí tuệ theo đặc tính riêng của nó.
Arūpaṃ vavatthapetvāti taṃ rūpaṃ nissāya ārammaṇañca katvā pavattamāne vedanādike cattāro khandhe ‘‘arūpa’’nti vavatthapetvā.
Arūpaṃ vavatthapetvā means having distinguished the four aggregates (vedanā and so forth) that arise based on that rūpa and making it an object, as "arūpa."
Arūpaṃ vavatthapetvā là sau khi phân định bốn uẩn như thọ, v.v., đang hoạt động dựa vào sắc đó và lấy nó làm đối tượng, là “vô sắc (arūpa)”.
Rūpārūpaṃ pariggahetvāti puna tattha yaṃ ruppanalakkhaṇaṃ, taṃ rūpaṃ, tadaññaṃ arūpaṃ, ubhayavinimuttaṃ kiñci natthi attā vā attaniyaṃ vāti evaṃ rūpārūpaṃ pariggahetvā.
Rūpārūpaṃ pariggahetvā means having again grasped rūpa and arūpa in this way: that which has the characteristic of being afflicted is rūpa, and the other is arūpa; there is nothing whatsoever free from both, neither self nor what belongs to self.
Rūpārūpaṃ pariggahetvā là sau khi nhận thức sắc và vô sắc như vậy, rằng cái gì có đặc tính bị hoại diệt là sắc, cái khác là vô sắc, không có gì khác biệt giữa cả hai, không có tự ngã hay sở hữu của tự ngã.
Tadubhayañca avijjādinā paccayena sappaccayanti paccayaṃ sallakkhetvā aniccādilakkhaṇaṃ āropetvā yo kalāpasammasanādikkamena kammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetuṃ na sakkoti, so na vaḍḍhatīti yojanā.
And both of these, being conditioned by ignorance and so forth, are conditioned; paccayaṃ sallakkhetvā (having discerned the condition), āropetvā (having superimposed) the characteristics of impermanence and so forth, whoever cannot bring the meditation to its culmination through the method of discerning kalāpas and so forth, he does not grow—this is the connection.
Và cả hai đều có duyên (sappaccayaṃ) bởi vô minh, v.v., paccayaṃ sallakkhetvā (sau khi nhận thức duyên), āropetvā (sau khi áp đặt) các đặc tính như vô thường, v.v., người nào không thể đưa đề mục thiền đến đỉnh điểm bằng cách quán sát các nhóm (kalāpa) và các bước khác, người đó không phát triển, đó là cách kết nối.
Ettakaṃ rūpaṃ ekasamuṭṭhānanti cakkhāyatanaṃ, sotaghānajivhākāyāyatanaṃ itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyanti aṭṭhavidhaṃ kammavasena, kāyaviññatti vacīviññattīti idaṃ dvayaṃ cittavasenāti ettakaṃ rūpaṃ ekasamuṭṭhānaṃ.
Ettakaṃ rūpaṃ ekasamuṭṭhānaṃ (this much rūpa has one origin) means the eye-base, ear-base, nose-base, tongue-base, body-base, female faculty, male faculty, and life faculty—these eight kinds by way of kamma; and body-intimation and speech-intimation—these two by way of citta; this much rūpa has one origin.
Ettakaṃ rūpaṃ ekasamuṭṭhānaṃ (sắc này có một nguồn gốc) là nhãn xứ, nhĩ xứ, tỷ xứ, thiệt xứ, thân xứ, nữ căn, nam căn, mạng căn – tám loại này do nghiệp mà có; thân biểu tri và khẩu biểu tri – hai điều này do tâm mà có; tất cả sắc này có một nguồn gốc.
Saddāyatanamekaṃ utucittavasena dvisamuṭṭhānaṃ.
The sound-base is one, dvisamuṭṭhānaṃ (has two origins) by way of season and citta.
Thanh xứ là một, do thời tiết và tâm mà có hai nguồn gốc (dvisamuṭṭhānaṃ).
Rūpassa lahutā mudutā kammaññatāti ettakaṃ rūpaṃ utucittāhāravasena tisamuṭṭhānaṃ.
The lightness, pliancy, and adaptability of rūpa—this much rūpa tisamuṭṭhānaṃ (has three origins) by way of season, citta, and nutriment.
Sự nhẹ nhàng, mềm mại, dễ sử dụng của sắc – tất cả sắc này do thời tiết, tâm và vật thực mà có ba nguồn gốc (tisamuṭṭhānaṃ).
Rūpagandharasaphoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu kabaḷīkāro āhāroti ettakaṃ rūpaṃ utucittāhārakammavasena catusamuṭṭhānaṃ.
The visible form-base, odor-base, taste-base, tangible-base, space element, water element, and physical nutriment—this much rūpa catusamuṭṭhānaṃ (has four origins) by way of season, citta, nutriment, and kamma.
Sắc xứ, hương xứ, vị xứ, xúc xứ, không giới, thủy giới, vật thực được ăn – tất cả sắc này do thời tiết, tâm, vật thực và nghiệp mà có bốn nguồn gốc (catusamuṭṭhānaṃ).
Upacayo santati jaratā rūpassa aniccatāti ettakaṃ rūpaṃ na kutoci samuṭṭhātīti na jānāti.
He does not know that ettakaṃ rūpa (this much rūpa), which is accumulation, continuity, aging, and the impermanence of rūpa, na kutoci samuṭṭhātīti (does not originate from anywhere).
Sự tích lũy, sự liên tục, sự già nua, sự vô thường của sắc – ettakaṃ rūpaṃ na kutoci samuṭṭhātīti na jānāti (không biết rằng sắc này không phát sinh từ đâu).
Samuṭṭhānato rūpaṃ ajānantotiādīsu vattabbaṃ ‘‘gaṇanato rūpaṃ ajānanto’’tiādesu vuttanayeneva veditabbaṃ.
In phrases like Samuṭṭhānato rūpaṃ ajānanto (not knowing rūpa from its origin) and so forth, it should be understood in the same way as described for "not knowing rūpa from its number" and so forth.
Trong samuṭṭhānato rūpaṃ ajānanto (không biết sắc theo nguồn gốc), v.v., phải hiểu theo cách đã nói trong “gaṇanato rūpaṃ ajānanto” (không biết sắc theo số lượng), v.v.
Kammalakkhaṇoti attanā kataṃ duccaritakammaṃ lakkhaṇaṃ etassāti kammalakkhaṇo, bālo.
Kammalakkhaṇo means one whose mark is the bad kamma done by oneself, meaning a fool.
Kammalakkhaṇo là người có nghiệp ác do chính mình làm làm dấu hiệu, đó là người ngu.
Vuttañhetaṃ – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni.
It has been said: "Monks, there are these three marks of a fool.
Điều này đã được nói: “Này các tỳ khưu, có ba dấu hiệu của người ngu.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba điều đó là gì?
Duccintitacintī hoti, dubbhāsitabhāsī, dukkaṭakammakārī.
He thinks ill-conceived thoughts, speaks ill-spoken words, performs ill-done actions.
Người đó có tư duy xấu, có lời nói xấu, có hành động xấu.
Imāni kho…pe… lakkhaṇānī’’ti (a. ni. 3.2; netti. 116).
These, monks... these are the marks" (A.N. 3.2; Nett. 116).
Đây là…pe… các dấu hiệu (A. III, 2; Netti. 116).”
Attanā kataṃ sucaritakammaṃ lakkhaṇaṃ etassāti kammalakkhaṇo, paṇḍito.
Kammalakkhaṇo means one whose mark is the good kamma done by oneself, meaning a wise person.
Người có nghiệp thiện do chính mình làm làm dấu hiệu là kammalakkhaṇo, đó là người trí.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni.
It has also been said: "Monks, there are these three marks of a wise person.
Điều này cũng đã được nói: “Này các tỳ khưu, có ba dấu hiệu của người trí.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba điều đó là gì?
Sucintitacintī hoti, subhāsitabhāsī, sukatakammakārī.
He thinks well-conceived thoughts, speaks well-spoken words, performs well-done actions.
Người đó có tư duy tốt, có lời nói tốt, có hành động tốt.
Imāni kho…pe… paṇḍitalakkhaṇānī’’ti (ma. ni. 3.253; a. ni. 3.3; netti. 116).
These, monks... these are the marks of a wise person" (M.N. 3.253; A.N. 3.3; Nett. 116).
Đây là…pe… các dấu hiệu của người trí (M. III, 253; A. III, 3; Netti. 116).”
Tenāha ‘‘kusalākusalaṃ kammaṃ paṇḍitamālalakkhaṇa’’nti.
Therefore, it is said: "kusalākusalaṃ kammaṃ paṇḍitamālalakkhaṇa" (wholesome and unwholesome kamma are the marks of the wise and the foolish).
Vì vậy, Ngài nói “kusalākusalaṃ kammaṃ paṇḍitamālalakkhaṇaṃ” (nghiệp thiện và bất thiện là dấu hiệu của người trí và người ngu).
Bāle vajjetvā paṇḍite na sevatīti yaṃ bālapuggale vajjetvā paṇḍitasevanaṃ atthakāmena kātabbaṃ, taṃ na karoti.
Bāle vajjetvā paṇḍite na sevatī means he does not serve the wise, which ought to be done by one who desires well-being, by avoiding foolish individuals.
Bāle vajjetvā paṇḍite na sevatī là không làm điều mà người muốn lợi ích phải làm, đó là tránh xa người ngu và phụng sự người trí.
Tathābhūtassa ayamādīnavoti dassetuṃ puna ‘‘bāle vajjetvā’’tiādi vuttaṃ.
To show that such a person incurs this danger, it is again stated: "bāle vajjetvā" (avoiding fools) and so forth.
Để chỉ ra rằng đây là sự bất lợi cho người như vậy, lại nói “bāle vajjetvā” (tránh xa người ngu), v.v.
Tattha yaṃ bhagavatā ‘‘idaṃ vo kappatī’’ti anuññātaṃ, tadanulomañce, taṃ kappiyaṃ.
Therein, what has been permitted by the Blessed One as ‘this is allowable for you,’ if it is in conformity with that, that is allowable (kappiya).
Trong đó, điều mà Đức Thế Tôn đã cho phép rằng “điều này thích hợp cho các ông”, và nếu phù hợp với điều đó, thì đó là hợp pháp (kappiya).
Yaṃ ‘‘idaṃ vo na kappatī’’ti paṭikkhittaṃ, tadanulomañce, taṃ akappiyaṃ.
What has been forbidden as ‘this is not allowable for you,’ if it is in conformity with that, that is unallowable (akappiya).
Điều mà Đức Thế Tôn đã cấm rằng “điều này không thích hợp cho các ông”, và nếu phù hợp với điều đó, thì đó là không hợp pháp (akappiya).
Yaṃ kosallasambhūtaṃ, taṃ kusalaṃ, tappaṭipakkhaṃ akusalaṃ.
What arises from skillfulness, that is wholesome (kusala); its opposite is unwholesome (akusala).
Điều gì phát sinh từ sự khéo léo, thì đó là thiện (kusala); điều đối lập với nó là bất thiện (akusala).
Tadeva sāvajjaṃ, kusalaṃ anavajjaṃ.
That (akusala) is blameworthy (sāvajja); wholesome (kusala) is blameless (anavajja).
Chính điều đó (bất thiện) là có lỗi (sāvajja); điều thiện là không lỗi (anavajja).
Āpattito ādito dve āpattikkhandhā garukaṃ, tadaññaṃ lahukaṃ.
Regarding offenses, the first two categories of offenses are heavy (garuka); what is other than that is light (lahuka).
Từ các giới (áp-pát-ti) ban đầu, hai nhóm giới là nặng (garuka); phần còn lại là nhẹ (lahuka).
Dhammato mahāsāvajjaṃ garukaṃ, appasāvajjaṃ lahukaṃ.
Regarding the Dhamma, what is greatly blameworthy is heavy (garuka); what is lightly blameworthy is light (lahuka).
Về Pháp (Dhamma), điều có lỗi lớn là nặng (garuka); điều có lỗi nhỏ là nhẹ (lahuka).
Sappaṭikāraṃ satekiccaṃ, appaṭikāraṃ atekicchaṃ.
What is reparable is remediable (satekiccha); what is irreparable is irremediable (atekiccha).
Điều có thể sửa chữa là có thể cứu chữa (satekiccha); điều không thể sửa chữa là không thể cứu chữa (atekiccha).
Dhammatānugataṃ kāraṇaṃ, itaraṃ akāraṇaṃ.
What conforms to the nature of the Dhamma is a reason (kāraṇa); the other is not a reason (akāraṇa).
Điều phù hợp với Pháp tính là có lý do (kāraṇa); điều khác là không có lý do (akāraṇa).
Taṃ ajānantoti kappiyākappiyaṃ garukalahukaṃ satekicchātekicchaṃ ajānanto suvisuddhaṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkoti, kusalākusalaṃ sāvajjānavajjaṃ kāraṇākāraṇaṃ ajānanto khandhādīsu akusalatāya rūpārūpapariggahampi kātuṃ na sakkoti, kuto tassa kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhanā.
Not knowing that means not knowing what is allowable and unallowable, heavy and light, remediable and irremediable, one cannot protect one's sīla, having made it perfectly pure; not knowing what is wholesome and unwholesome, blameworthy and blameless, with a reason and without a reason, one cannot even make a proper determination of rūpa and arūpa in aggregates and so forth due to unwholesomeness; how then can such a one take up and develop a meditation subject?
Người không biết điều đó (taṃ ajānanto) nghĩa là người không biết điều hợp pháp và không hợp pháp, nặng và nhẹ, có thể cứu chữa và không thể cứu chữa, thì không thể giữ giới một cách thanh tịnh tuyệt đối; người không biết điều thiện và bất thiện, có lỗi và không lỗi, có lý do và không có lý do, thì không thể phân biệt sắc và phi sắc do sự bất thiện trong các uẩn, v.v., làm sao người ấy có thể thọ nhận và phát triển đề mục thiền định?
Tenāha ‘‘kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkotī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘cannot take up and develop a meditation subject’’.
Vì vậy, có lời nói rằng “không thể thọ nhận và phát triển đề mục thiền định”.
Yathā dhūmo indhanaṃ nissāya uppajjamāno saṇho sukhumo taṃ taṃ vivaraṃ anupavissa byāpento sattānaṃ ḍaṃsamakasādiparissayaṃ vinodeti, aggijālasamuṭṭhānassa pubbaṅgamo hoti, evaṃ dhammadesanāñāṇassa indhanabhūtaṃ rūpārūpadhammajātaṃ nissāya uppajjamānā saṇhā sukhumā taṃ taṃ khandhantaraṃ āyatanantarañca anupavissa byāpeti, sattānaṃ micchāvitakkādiparissayaṃ vinodeti, ñāṇaggijālasamuṭṭhānassa pubbaṅgamoti dhūmo viyāti dhūmoti āha ‘‘gopālako dhūmaṃ viya dhammadesanādhūmaṃ na karotī’’ti.
Just as smoke, arising dependent on fuel, subtle and fine, penetrates and spreads through various crevices, dispelling the dangers of biting insects, mosquitoes, and the like for beings, and is a precursor to the rise of a flame of fire, so too, dependent on the collection of rūpa and arūpa dhammas, which are like fuel for the knowledge of Dhamma teaching, subtle and fine (teaching) arises, penetrates and spreads through various aggregates and sense bases, dispelling the dangers of wrong thoughts and the like for beings, and is a precursor to the rise of the flame of knowledge; thus, it is like smoke, therefore it is said ‘‘the cowherd does not make the smoke of Dhamma teaching, like smoke’’.
Như khói, khi phát sinh nhờ củi, thì mịn màng và vi tế, đi vào từng kẽ hở, lan tỏa, xua tan các hiểm nguy như ruồi muỗi, v.v., cho chúng sanh, và là điềm báo trước sự bùng cháy của ngọn lửa trí tuệ; cũng vậy, khi phát sinh nhờ các pháp sắc và phi sắc là củi của trí tuệ thuyết pháp, thì mịn màng và vi tế, đi vào từng kẽ hở giữa các uẩn và xứ, lan tỏa, xua tan các hiểm nguy như tà tầm, v.v., cho chúng sanh, và là điềm báo trước sự bùng cháy của ngọn lửa trí tuệ, nên giống như khói, gọi là dhūmo (khói), do đó có lời nói “người chăn bò không tạo ra khói thuyết pháp như khói”.
Attano santikaṃ upagantvā nisinnassa kātabbā tadanucchavikā dhammakathā upanisinnakathā.
A Dhamma talk suitable for one who has come and sat down with oneself is an intimate talk (upanisinnakathā).
Bài pháp thích hợp được thuyết cho người đến gần và ngồi xuống là bài pháp cận tọa (upanisinnakathā).
Katassa dānādipuññassa anumodanakathā anumodanā.
A talk of appreciation for merits such as gifts given is anumodanā (rejoicing).
Bài pháp tùy hỷ công đức bố thí, v.v., đã làm là tùy hỷ (anumodanā).
Tatoti dhammakathādīnaṃ akaraṇato.
From that means from not delivering Dhamma talks and so forth.
Do đó (tato) nghĩa là do không thuyết pháp, v.v.
‘‘Bahussuto guṇavā’’ti na jānantīti kasmā vuttaṃ, nanu attano jānāpanatthaṃ dhammakathādi na kātabbamevāti?
Why is it said, ‘‘They do not know (him to be) learned and virtuous’’? Should not Dhamma talks and the like be given for the purpose of making oneself known?
Tại sao có lời nói “người đa văn có đức hạnh” (bahussuto guṇavā) mà không biết? Chẳng phải không nên thuyết pháp, v.v., để cho người khác biết mình sao?
Saccaṃ, na kātabbameva, suddhāsayena pana dhamme kathite tassa guṇajānanataṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
True, they should not be given (for that purpose); however, this is said with reference to their knowing his virtues when the Dhamma is spoken with pure intention.
Đúng vậy, không nên làm như vậy, nhưng lời này được nói để chỉ sự biết đến đức hạnh của người ấy khi Pháp được thuyết với ý định thanh tịnh.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy:
Taranti etthāti titthaṃ, nadītaḷākādīnaṃ nahānādiatthaṃ otaraṇaṭṭhānaṃ.
It is a place where one crosses over, hence a ford (tittha), a place for bathing and so forth in rivers, lakes, and the like.
Nơi người ta vượt qua là bến (tittha), là nơi xuống nước để tắm, v.v., của sông, hồ, v.v.
Yathā pana taṃ udakena otiṇṇasattānaṃ sarīramalaṃ pavāheti, parissamaṃ vinodeti, visuddhiṃ uppādeti, evaṃ bahussutā attano samīpaṃ otiṇṇasattānaṃ dhammūdakena cittamalaṃ pavāhenti, parissamaṃ vinodenti, visuddhiṃ uppādenti, tasmā te titthaṃ viyāti titthaṃ.
Just as it washes away the bodily dirt of beings who descend into the water, dispels fatigue, and produces purity, so too the learned ones wash away the mental defilements of beings who descend to their presence with the water of the Dhamma, dispel fatigue, and produce purity; therefore, they are like a ford, hence a ford (tittha).
Như bến đó cuốn trôi chất dơ của thân thể chúng sanh xuống nước, xua tan mệt mỏi, và tạo ra sự thanh tịnh; cũng vậy, những vị đa văn cuốn trôi chất dơ của tâm chúng sanh đến gần mình bằng nước Pháp, xua tan mệt mỏi, và tạo ra sự thanh tịnh; vì vậy, họ giống như bến, gọi là bến (tittha).
Tenāha ‘‘titthabhūte bahussutabhikkhū’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘the learned bhikkhus, who are like a ford’’.
Vì vậy, có lời nói “các Tỳ-khưu đa văn như bến”.
Byañjanaṃ kathaṃ ropetabbanti, bhante, idaṃ byañjanaṃ ayaṃ saddo kathaṃ imasmiṃ atthe ropetabbo, kena pakārena imassa atthassa vācako jāto.
How is the term to be applied? Bhante, how is this term, this word, to be applied in this meaning? In what way has it become an indicator of this meaning?
Làm sao để đặt từ ngữ (byañjanaṃ kathaṃ ropetabbaṃ) nghĩa là: “Bạch Thế Tôn, từ ngữ này, tiếng này, làm sao được đặt vào ý nghĩa này? Bằng cách nào nó trở thành từ diễn tả ý nghĩa này?”
‘‘Nirūpetabba’’nti vā pāṭho, nirūpetabbaṃ ayaṃ sabhāvanirutti kathamettha niruḷhāti adhippāyo.
Or it is read as ‘‘Nirūpetabbaṃ’’, meaning, ‘‘How is this etymological explanation established here?’’
Hoặc có bản đọc là “Nirūpetabbaṃ” (phải được giải thích), ý nghĩa là: “Từ ngữ tự nhiên này làm sao được thiết lập ở đây?”
Imassa bhāsitassa ko atthoti saddatthaṃ pucchati.
What is the meaning of this utterance? He asks the literal meaning of the word.
Ý nghĩa của lời nói này là gì (imassa bhāsitassa ko attho) là hỏi về ý nghĩa của từ.
Imasmiṃ ṭhāneti imasmiṃ pāḷipadese.
In this place means in this passage of the Pāḷi.
Ở chỗ này (imasmiṃ ṭhāne) nghĩa là ở đoạn kinh văn này.
Pāḷi kiṃ vadetīti bhāvatthaṃ pucchati.
What does the Pāḷi declare? He asks the substantial meaning.
Pāḷi nói gì (pāḷi kiṃ vadetī) là hỏi về ý nghĩa sâu xa.
Attho kiṃ dīpetīti bhāvatthaṃ vā saṅketatthaṃ vā.
What does the meaning reveal? The substantial meaning or the conventional meaning.
Ý nghĩa chỉ ra điều gì (attho kiṃ dīpetī) là hỏi về ý nghĩa sâu xa hoặc ý nghĩa quy ước.
Na paripucchatīti vimaticchedanapucchāvasena sabbaso pucchaṃ na karoti.
Does not fully inquire means he does not question at all by way of inquiries to resolve doubts.
Không hỏi kỹ (na paripucchatī) nghĩa là không hỏi hoàn toàn để cắt đứt nghi ngờ.
Na paripañhatīti pari pari attano ñātuṃ icchaṃ na ācikkhati na vibhāveti.
Does not thoroughly question means he does not express or clarify his desire to know thoroughly.
Không tra vấn (na paripañhatī) nghĩa là không bày tỏ hay giải thích ý muốn tự mình hiểu rõ.
Tenāha ‘‘na jānāpetī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘does not make known’’.
Vì vậy, có lời nói “không cho biết”.
Teti bahussutabhikkhū.
They refers to the learned bhikkhus.
Họ (te) nghĩa là các Tỳ-khưu đa văn.
Vivaraṇaṃ nāma atthassa vibhajitvā kathananti āha ‘‘bhājetvā na dassentī’’ti.
Elucidation (vivaraṇa) means explaining the meaning by dividing it, therefore it is said ‘‘they do not show by dividing’’.
Giải thích (vivaraṇaṃ) là nói rõ ý nghĩa bằng cách phân tích, do đó có lời nói “không chia sẻ để chỉ ra”.
Anuttānīkatanti ñāṇena apākaṭīkataṃ guyhaṃ paṭicchannaṃ.
Undisclosed (anuttānīkataṃ) means hidden and concealed, not made manifest by knowledge.
Không được làm rõ (anuttānīkataṃ) nghĩa là điều bí mật, che giấu, chưa được làm sáng tỏ bằng trí tuệ.
Na uttānīkarontīti sinerumūlakaṃ vālikaṃ uddharanto viya pathavīsandhārodakaṃ vivaritvā dassento viya ca uttānaṃ na karonti.
They do not make manifest means they do not make it clear, like digging up the sand at the base of Mount Sineru or revealing the water within the earth's mass.
Không làm cho rõ ràng (na uttānīkaronti) nghĩa là họ không làm cho rõ ràng như người đào cát ở chân núi Sineru hoặc như người mở nước từ mạch nước ngầm để chỉ ra.
Evaṃ yassa dhammassa vasena bahussutā ‘‘tittha’’nti vuttā pariyāyato, idāni tameva dhammaṃ nippariyāyato titthanti dassetuṃ ‘‘yathā cā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, in what sense the learned ones are metaphorically called ‘‘a ford’’, it is now said ‘‘Yathā cā’’ and so forth to show that very Dhamma is literally a ford.
Như vậy, để chỉ ra rằng chính Pháp, nhờ đó các vị đa văn được gọi là “bến” một cách gián tiếp, giờ đây chính Pháp đó là bến một cách trực tiếp, nên có lời nói “yathā cā” (và như thế) v.v.
Dhammo hi taranti etena nibbānaṃ nāma taḷākanti ‘‘tittha’’nti vuccati.
For the Dhamma is called ‘‘a ford (tittha)’’ because beings cross over to Nibbāna, which is like a lake, by means of it.
Thật vậy, Pháp được gọi là “bến” (tittha) vì đó là hồ nước tên Nibbāna mà người ta vượt qua bằng Pháp.
Tenāha bhagavā sumedhabhūto –
Therefore, the Blessed One, as Sumedha, said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn, khi là Sumedha, đã dạy:
Ime amhesu garucittīkāraṃ na karontīti iminā navakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammasampaṭipattiyā abhāvaṃ dasseti ācariyupajjhāyesu pitupemassa anupaṭṭhāpanato.
By the statement, "These do not show respect towards us," he indicates the lack of proper Dhamma practice among the new bhikkhus, due to their not establishing paternal affection towards their teachers and preceptors.
“Những vị này không thể hiện sự tôn kính đối với chúng tôi” – bằng lời này, cho thấy sự thiếu vắng thực hành Pháp của các tỳ khưu mới, do không phát sinh tình thương như cha đối với các vị thầy và bổn sư.
Tena ca sikkhāgāravatābhāvadīpanena saṅgahassa abhājanabhāvaṃ, tena therānaṃ tesu anuggahābhāvaṃ.
And by indicating the lack of reverence for training, it shows their unworthiness for support, and thereby the absence of favor from the elder bhikkhus towards them.
Và bằng việc chỉ ra sự thiếu vắng sự tôn kính giới luật đó, cho thấy sự không xứng đáng được nhiếp thọ, và bằng điều đó, sự không có sự giúp đỡ của các vị Trưởng lão đối với họ.
Na hi sīlādiguṇehi sāsane thirabhāvappattā ananuggahetabbe sabrahmacārī anuggaṇhanti, niratthakaṃ vā anuggahaṃ karonti.
Indeed, fellow practitioners who have attained steadfastness in the Dispensation through virtues such as sīla do not favor those who should not be favored, nor do they confer meaningless favor.
Thật vậy, những vị đã đạt được sự vững chắc trong Giáo Pháp bằng các đức tính như giới hạnh sẽ không giúp đỡ những đồng phạm hạnh không đáng được giúp đỡ, hoặc sẽ không giúp đỡ một cách vô ích.
Tenāha ‘‘navake bhikkhū’’ti.
Therefore, he said, "new bhikkhus."
Vì vậy, Ngài nói “các tỳ khưu mới”.
Dhammakathābandhanti paveṇiāgataṃ pakiṇṇakadhammakathāmaggaṃ.
The composition of Dhamma talks refers to the path of miscellaneous Dhamma talks transmitted through tradition.
Dhammakathābandha là con đường của các bài thuyết Pháp tạp nhạp theo truyền thống.
Saccasattapaṭisandhipaccayākārapaṭisaṃyuttaṃ suññatādīpanaṃ guyhaganthaṃ.
Guyhaganthaṃ refers to a secret treatise explaining emptiness, connected with the factors of truth, beings, rebirth, and conditions.
Guyhagantha là những bài giảng sâu sắc liên quan đến sự thật, bảy kiết sử, duyên khởi, và sự hiển bày tánh Không.
Vuttavipallāsavasenāti ‘‘na rūpaññū’’tiādīsu vuttassa paṭisedhassa paṭikkhepavasena aggahaṇavasena.
By way of inversion of what was stated means by way of rejecting the negation, that is, by way of not understanding what was stated in phrases like "not knowing form."
Vuttavipallāsavasena là theo cách phủ nhận những gì đã được nói trong “na rūpaññū” (không biết về sắc) và những điều tương tự, tức là theo cách không chấp nhận.
Yojetvāti ‘‘rūpaññū hotīti gaṇanāto vā vaṇṇato vā rūpaṃ jānātī’’tiādinā, ‘‘tassa gogaṇopi na parihāyati, pañcagorasaparibhogatopi na paribāhiro hotī’’tiādinā ca atthaṃ yojetvā.
Having joined means having joined the meaning in passages such as "he knows form by reckoning or by description, he is one who knows form" and "his herd of cattle does not dwindle, nor is he excluded from consuming the five cow-products."
Yojetvā là kết nối ý nghĩa bằng cách nói “biết sắc tức là biết sắc về số lượng hoặc về hình dạng” và những điều tương tự, và “đàn bò của người ấy không bị suy giảm, người ấy không bị tách rời khỏi việc hưởng thụ năm sản phẩm từ bò” và những điều tương tự.
Veditabboti tasmiṃ tasmiṃ padese yathārahaṃ attho veditabbo.
Should be understood means the meaning should be understood appropriately in each respective place.
Veditabbo tức là ý nghĩa phải được hiểu một cách thích hợp trong từng đoạn văn.