288. Setaparivāroti setapaṭicchado, setavaṇṇālaṅkāroti attho.
288. Setaparivāro means covered in white; the meaning is adorned with white ornaments.
288. Setaparivāro có nghĩa là được che phủ bằng màu trắng, được trang hoàng bằng màu trắng.
Pubbe pana ‘‘setālaṅkārā’’ti assālaṅkāro gahito, idha cakkapañjarakubbarādirathāvayavesu kātabbālaṅkāro.
Previously, "setālaṅkārā" referred to horse trappings; here, it refers to the ornaments to be placed on chariot components such as wheels, frameworks, and yokes.
Trước đây, “setālaṅkārā” được hiểu là đồ trang sức của ngựa, còn ở đây là đồ trang sức được làm trên các bộ phận của cỗ xe như bánh xe, khung xe, càng xe, v.v.
Evaṃ vuttenāti evaṃ ‘‘setāya suda’’ntiādinā pakārena saṃyuttamahāvagge (saṃ. ni. 5.4) vuttena.
Evaṃ vuttenā means thus, in the manner stated in the Saṃyutta Mahāvagga (Saṃ. Ni. 5.4) beginning with "setāya sudaṃ" (indeed, by means of white).
Evaṃ vuttena có nghĩa là theo cách đã được nói đến trong Saṃyutta Mahāvagga (Saṃ. Ni. 5.4) với câu “setāya suda” và các câu tương tự.
Nātimahā yuddhamaṇḍale sañcārasukhatthaṃ.
Nātimahā (not too large) is for ease of movement in the battlefield.
Nātimahā là không quá lớn để dễ dàng di chuyển trong chiến trường.
Yodho sārathīti dvinnaṃ, paharaṇadāyakena saddhiṃ tiṇṇaṃ vā.
A warrior and a charioteer means for two; or for three including the weapon-bearer.
Dvinnaṃ là hai người, người lính và người đánh xe; hoặc tiṇṇaṃ vā là ba người, thêm người đưa vũ khí.
Nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti nagarasobhanatthaṃ.
Nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti (he circumambulates the city clockwise) for the adornment of the city.
Nagaraṃ padakkhiṇaṃ karoti là đi nhiễu quanh thành phố để làm đẹp thành phố.
Idaṃ kira tassa brāhmaṇassa jāṇussoṇiṭṭhānantaraṃ jātisiddhaṃ paramparāgataṃ cārittaṃ.
This, it is said, was a traditional practice, inherent in the Brahmin Jāṇussoṇi's lineage, immediately after his birth.
Điều này được cho là một truyền thống có sẵn, có từ tổ tiên của vị Bà-la-môn Jāṇussoṇi.
Tenāha ‘‘ito ettakehi divasehī’’tiādi.
Therefore, it is said, " from now, after so many days" and so forth.
Do đó, có câu “từ nay về sau trong từng ấy ngày” và các câu tương tự.
Cārittavasena nagaravāsinopi tathā tathā paṭipajjanti.
According to custom, the city dwellers also behave in such a way.
Theo truyền thống, cư dân thành phố cũng hành xử như vậy.
Puññavādimaṅgalakathane niyuttā māṅgalikā.
Māṅgalikā are those appointed to speak auspicious words of merit.
Māṅgalikā là những người được giao nhiệm vụ nói lời chúc phúc và may mắn.
Suvatthipattanāya sovatthikā.
Sovatthikā are for the attainment of well-being.
Sovatthikā là những người chúc phúc cho sự an lành.
Ādi-saddena vandīādīnaṃ saṅgaho.
The word ādi (etc.) includes eulogists and so forth.
Từ Ādi bao gồm vandī và những người khác.
Yasasirisampattiyāti yasasampattiyā sirisampattiyā ca, parivārasampattiyā ceva vibhavasobhāsampattiyā cāti attho.
Yasasirisampattiyā means by the attainment of fame and by the attainment of glory; that is, by the attainment of a retinue and by the attainment of prosperity and splendor.
Yasasirisampattiyā có nghĩa là sự thịnh vượng về danh tiếng và sự thịnh vượng về vinh quang, tức là sự thịnh vượng về quyến thuộc và sự thịnh vượng về vẻ đẹp của tài sản.
Nagarābhimukho pāyāsi attano bhikkhācāravelāya.
Nagarābhimukho pāyāsi (he set out towards the city) at the time for his alms round.
Nagarābhimukho pāyāsi là đi về phía thành phố vào giờ đi khất thực của mình.
Paṇḍito maññeti ettha maññeti idaṃ ‘‘maññatī’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadaṃ.
Here, in "paṇḍito maññe" (I suppose he is wise), the word maññe is an indeclinable word synonymous with "maññati" (he supposes).
Trong câu “Paṇḍito maññe”, từ maññe là một giới từ có cùng nghĩa với “maññatī” (nghĩ rằng).
Tassa iti-saddaṃ ānetvā atthaṃ dassento ‘‘paṇḍitoti maññatī’’ti āha.
Introducing the word "iti" (thus) and showing its meaning, it says, " paṇḍitoti maññatī" (he supposes he is wise).
Để giải thích nghĩa bằng cách thêm từ “iti”, người ta nói “paṇḍitoti maññatī” (nghĩ rằng là người trí).
Anumatipucchāvasena cetaṃ vuttaṃ.
And this is said by way of asking for confirmation.
Và điều này được nói ra dưới dạng một câu hỏi xin phép.
Tenevāha ‘‘udāhu no’’ti.
Therefore, he says, " udāhu no" (or not?).
Do đó, có câu “udāhu no” (hay không?).
‘‘Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ vacchāyano samaṇassa gotamassa paññāveyyattiya’’nti hi vuttamevatthaṃ puna gaṇhanto ‘‘paṇḍito maññe’’ti āha.
Indeed, by taking up again the meaning already stated in "Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ vacchāyano samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ" (What does Venerable Vacchāyana suppose about the sagacity of the recluse Gotama?), he says, " paṇḍito maññe."
Thật vậy, khi lặp lại ý nghĩa đã được nói trong câu “Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ vacchāyano samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ” (Thưa tôn giả Vacchāyana, tôn giả nghĩ gì về trí tuệ của Sa-môn Gotama?), người ta nói “paṇḍito maññe”.
Tasmā vuttaṃ ‘‘bhavaṃ vacchāyano, samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati, udāhu no’’ti, yathā te khameyya, tathā naṃ kathehīti adhippāyo.
Therefore, it is said, " bhavaṃ vacchāyano, samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati, udāhu no" (Venerable Vacchāyana, do you suppose the recluse Gotama is wise, or not?), the intention is, "Please tell it as it seems fitting to you."
Do đó, có câu “bhavaṃ vacchāyano, samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati, udāhu no” (Thưa tôn giả Vacchāyana, tôn giả nghĩ Sa-môn Gotama là người trí hay không?), ý nghĩa là hãy nói cho biết theo cách mà tôn giả thấy phù hợp.
Ahaṃ ko nāma, mama avisayo esoti dasseti.
Ahaṃ ko nāma (who am I, indeed?), he shows that this is beyond his scope.
Ahaṃ ko nāma, là để chỉ rằng đây không phải là phạm vi của tôi.
Ko cāti hetunissakke paccattavacananti āha ‘‘kuto cā’’ti.
Ko cā (and what?) is the ablative case of reason and dependence, so it says, " kuto cā" (from where?).
Ko cā là cách nói ở thể chủ cách cho lý do và sự thiếu khả năng, do đó có câu “kuto cā” (từ đâu mà biết?).
Tathā cāha ‘‘kena kāraṇena jānissāmī’’ti, yena kāraṇena samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyaṃ, taṃ kāraṇaṃ mayi natthīti adhippāyo.
Thus, it is said, " kena kāraṇena jānissāmī" (by what reason shall I know?); the intention is, "I do not have the reason by which I could know the sagacity of the recluse Gotama."
Và do đó, có câu “kena kāraṇena jānissāmī” (bằng lý do nào mà tôi sẽ biết?), ý nghĩa là tôi không có lý do nào để biết được trí tuệ của Sa-môn Gotama.
Buddhoyeva bhaveyya, abuddhassa sabbathā buddhañāṇānubhāvaṃ jānituṃ na sakkāti.
Buddhoyeva bhaveyya (he must be a Buddha), for it is impossible for one who is not a Buddha to comprehend the power of a Buddha's knowledge in every way.
Buddhoyeva bhaveyya, là chỉ rằng chỉ có một vị Phật mới có thể biết được năng lực trí tuệ của một vị Phật, một người không phải Phật không thể nào biết được.
Vuttañhetaṃ – ‘‘appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattakaṃ, yena puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyya (dī. ni. 1.7), atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā duranubodhā …pe… yehi tathāgatassa yathābhuccaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyā’’ti (dī. ni. 1.28) ca.
For it is said: "This, bhikkhus, is but a small, insignificant matter, a mere trifle of morality, by which a worldling, praising the Tathāgata, might praise him (Dī. Ni. 1.7). There are, bhikkhus, other profound, hard-to-see, hard-to-understand doctrines... by which, praising the Tathāgata, one might rightly praise him as he truly is" (Dī. Ni. 1.28).
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, đây là một điều nhỏ nhặt, một điều tầm thường, một điều về giới hạnh, mà một phàm phu có thể ca ngợi Như Lai (Dī. Ni. 1.7). Này các Tỳ-kheo, có những pháp khác sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu… mà nhờ đó, một người có thể ca ngợi Như Lai một cách chân thực và đúng đắn” (Dī. Ni. 1.28).
Etthāti ‘‘sopi nūnassa tādisovā’’ti etasmiṃ pade.
Etthā (here) refers to the phrase "sopi nūnassa tādisovā" (he too must indeed be like that).
Etthā là trong câu “sopi nūnassa tādisovā” (ông ấy chắc hẳn cũng giống như vậy).
Pasattha pasatthoti pasatthehi attano guṇeheva so pasattho, na tassa kittinā, pasaṃsāsabhāveneva pāsaṃsoti attho.
Pasattha pasattho means praised by the praised ones; that is, he is praised by his own virtues, not by his fame; his praiseworthiness is inherent in his nature.
Pasattha pasattho có nghĩa là người được ca ngợi bởi chính những phẩm chất của mình, không phải bởi danh tiếng, mà là được ca ngợi bởi bản chất đáng ca ngợi của mình.
Tenāha ‘‘sabbaguṇāna’’ntiādi.
Therefore, it is said, " sabbaguṇāna" (of all virtues) and so forth.
Do đó, có câu “sabbaguṇāna” và các câu tương tự.
Maṇiratananti cakkavattino maṇiratanaṃ.
Maṇiratanaṃ means the jewel-treasure of a Wheel-turning Monarch.
Maṇiratanaṃ là châu báu ngọc của Chuyển Luân Vương.
Sadevake loke pāsaṃsānampi pāsaṃsoti dassetuṃ ‘‘pasatthehi vā’’ti dutiyavikappo gahito.
The second alternative, " pasatthehi vā" (or by the praised ones), is taken to show that he is praised even by those who are praised in the world of devas and humans.
Để chỉ rằng đáng ca ngợi hơn cả những người đáng ca ngợi trong thế giới chư thiên và loài người, đã chọn phương án thứ hai là “pasatthehi vā”.
Araṇīyato attho, so eva vasatīti vasoti atthavaso, tassa tassa payogassa ānisaṃsabhūtaṃ phalanti āha ‘‘atthavasanti atthānisaṃsa’’nti.
The meaning that is to be attained, that alone dwells there, is atthavaso (power of meaning); it says, " atthavasanti atthānisaṃsa" (atthavaso means the benefit of meaning), referring to the fruit that is the advantage of each usage.
Ý nghĩa cần đạt được, và đó là sự kiểm soát, do đó atthavaso, có nghĩa là kết quả mang lại lợi ích cho việc sử dụng đó, nên nói “atthavasanti atthānisaṃsa” (atthavaso có nghĩa là lợi ích của mục đích).
Attho vā vuttalakkhaṇo vaso etassāti atthavaso, kāraṇaṃ.
Or, atthavaso means that which has the specified meaning as its power; it is the cause.
Hoặc, atthavaso là nguyên nhân, tức là sự kiểm soát có đặc tính đã nói ở trên.
Nāgavanavāsikoti hatthināgānaṃ vicaraṇavane tesaṃ gahaṇatthaṃ vasanako.
Nāgavanavāsiko means one who dwells in the elephant forest for the purpose of catching elephants.
Nāgavanavāsiko là người cư trú trong rừng voi để bắt những con voi chúa.
Anuggahitasippoti asikkhitahatthisippo āyatavitthatassa padamattassa dassanena ‘‘mahā vata, bho nāgo’’ti niṭṭhāgamanato.
Anuggahitasippo means one unskilled in elephant lore, as he immediately concludes, "Alas, what a great elephant!" upon seeing merely a long and wide footprint.
Anuggahitasippo là người không được học nghệ thuật bắt voi, vì chỉ nhìn thấy một dấu chân lớn và rộng là đã kết luận “Ôi, thật là một con voi chúa vĩ đại!”.
Parato pana bhagavatā vuttaṭṭhāne.
Parato pana (further on) refers to the place where it is spoken by the Blessed One.
Parato pana là ở phần sau, nơi Đức Thế Tôn đã nói.
Uggahitasippo puriso nāgavanikoti āgato āyatavitthatassa padassa uccassa ca nisevitassa byabhicārabhāvaṃ ñatvā tattakena niṭṭhaṃ agantvā mahāhatthiṃ disvāva niṭṭhāgamanato.
Uggahitasippo puriso nāgavanikoti āgato (a person skilled in the craft comes to the elephant forest) because he knows the impermanence of a long, wide, and elevated footprint, and does not draw conclusions from that alone, but only after seeing a great elephant.
Uggahitasippo puriso nāgavanikoti āgato là người đã học nghệ thuật bắt voi, vì biết rằng dấu chân lớn và rộng, cao và đã được giẫm đạp có thể bị nhầm lẫn, nên không kết luận ngay mà phải nhìn thấy con voi lớn mới kết luận.
Ñāṇaṃ pajjati etthāti ñāṇapadāni, khattiyapaṇḍitādīnaṃ dhammavinaye vinītattā vinayehi adhigatajjhānādīni.
Where knowledge arises is ñāṇapadāni (bases of knowledge); these are the jhānas and so forth attained through discipline, as a result of khattiyas, pandits, and others being trained in the Dhamma and Vinaya.
Ñāṇapadāni là những bước tiến của trí tuệ, nơi trí tuệ phát sinh, tức là những thiền định đã đạt được nhờ sự huấn luyện trong Pháp và Luật của các bậc hiền trí như vua chúa, học giả.
Tāni hi tathāgatagandhahatthino desanāñāṇena akkantaṭṭhānāni.
For these are the places trodden by the Tathāgata-fragrant elephant with his knowledge of exposition.
Những điều đó là những nơi mà Voi Chúa Như Lai đã đặt chân đến bằng trí tuệ thuyết pháp của Ngài.
Cattārīti pana vineyyānaṃ idha khattiyapaṇḍitādivasena catubbidhānaṃyeva gahitattā.
Cattārī (four) is said because only four types of trainees are mentioned here, based on khattiyas, pandits, and so forth.
Cattārī là bốn, vì ở đây chỉ đề cập đến bốn loại người cần được giáo hóa, như vua chúa và học giả.
289. Puggalesu paññāya ca nipuṇatā paṇḍitasamaññā nipuṇatthassa dassanasamatthatāvasenevāti āha ‘‘sukhumaatthantarapaṭivijjhanasamatthe’’ti.
The designation "paṇḍita" (wise) for individuals, in terms of their skillfulness and wisdom, is based on their ability to perceive subtle distinctions in meaning, hence it is said, " sukhumaatthantarapaṭivijjhanasamatthe" (capable of penetrating subtle differences in meaning).
Sự khéo léo và tinh thông trong trí tuệ của các cá nhân được gọi là paṇḍita (người trí) là do khả năng thấy được những ý nghĩa tinh tế, do đó có câu “sukhumaatthantarapaṭivijjhanasamatthe” (có khả năng thấu hiểu những ý nghĩa tinh tế).
Kata-saddo idha nipphannapariyāyo.
The word kata here means accomplished or perfected.
Từ kata ở đây có nghĩa là đã hoàn thành.
Pare pavadanti ettha, etenāti parappavādo, parasamayo.
Where others debate, or by which others debate, is parappavādo (other's doctrine, or other's debate), meaning the doctrine of others.
Người khác nói ở đây, bằng điều này, nên parappavādo là học thuyết của người khác.
Parehi pavadanaṃ parappavādo, viggāhikakathāya paravādamaddanaṃ.
The debating by others is parappavādo (other's debate), meaning the crushing of another's view in a disputatious discussion.
Lời nói của người khác là parappavādo, việc đè bẹp luận điệu của người khác bằng tranh luận.
Tadubhayampi ekato katvā pāḷiyaṃ vuttanti āha ‘‘viññātaparappavāde ceva parehi saddhiṃ katavādaparicaye cā’’ti, parasamayesu paravādamaddanesu ca nipphanneti attho.
Combining both, it is said, " viññātaparappavāde ceva parehi saddhiṃ katavādaparicaye cā" (who has understood the doctrines of others and has experience in debate with others); that is, proficient in the doctrines of others and in crushing the views of others.
Kết hợp cả hai điều đó, kinh điển nói “viññātaparappavāde ceva parehi saddhiṃ katavādaparicaye cā” (đã biết các học thuyết của người khác và đã thực hành tranh luận với người khác), có nghĩa là đã thành thạo trong các học thuyết của người khác và trong việc đè bẹp luận điệu của người khác.
Vālavedhirūpeti vālavedhipatirūpe.
Vālavedhirūpe means resembling a hair-splitter.
Vālavedhirūpe có nghĩa là giống như người bắn xuyên lông.
Tenāha ‘‘vālavedhidhanuggahasadise’’ti.
Therefore, it is said, " vālavedhidhanuggahasadise" (like an archer who can split a hair).
Do đó, có câu “vālavedhidhanuggahasadise” (giống như cung thủ bắn xuyên lông).
Vālanti anekadhā bhinnassa vālassa aṃsusaṅkhātaṃ vālaṃ.
Vālaṃ means a hair, referring to a strand of a hair split into many parts.
Vālaṃ là một sợi lông, một phần của sợi lông đã bị chia thành nhiều phần.
Bhindantā viyāti ghaṭādiṃ saviggahaṃ muggarādinā bhindantā viya, diṭṭhigatāni ekaṃsato bhindantāti adhippāyo.
Bhindantā viyā (as if splitting) means like splitting a pot or other concrete object with a club; the intention is, "splitting wrong views definitively."
Bhindantā viyā là như đập vỡ một cái bình bằng chày, ý nghĩa là đập vỡ các tà kiến một cách dứt khoát.
‘‘Atthaṃ guyhaṃ paṭicchannaṃ katvā pucchissāmā’’ti saṅkhataṃ padapañhaṃ pucchantīti dassetuṃ ‘‘dupadampī’’tiādi vuttaṃ.
To show that they ask questions in the form of riddles, thinking, "We shall ask, concealing the hidden meaning," " dupadampī" and so forth is stated.
Để chỉ rằng họ hỏi những câu hỏi ẩn ý, được sắp đặt với ý định “Chúng ta sẽ hỏi những điều bí mật, được che giấu”, nên có câu “dupadampī” và các câu tương tự.
Vadanti etenāti vādo, doso.
That by which one speaks is vādo (speech), meaning a fault.
Điều được nói ra là vādo, tức là lỗi lầm.
Pucchīyatīti pañho, attho.
That which is asked is pañho (question), meaning the subject.
Điều được hỏi là pañho, tức là ý nghĩa.
Pucchati etenāti pañho, saddo.
That by which one asks is pañho (question), meaning the word.
Điều dùng để hỏi là pañho, tức là lời nói.
Tadubhayaṃ ekato gahetvā āha ‘‘evarūpe pañhe’’tiādi.
Taking both together, it is said, " evarūpe pañhe" (such questions) and so forth.
Kết hợp cả hai điều đó, có câu “evarūpe pañhe” và các câu tương tự.
‘‘Evaṃ puccheyya, evaṃ vissajjeyyā’’ti ca pucchāvissajjanānaṃ sikhāvagamanaṃ dasseti.
" Evaṃ puccheyya, evaṃ vissajjeyyā" (he should question thus, he should answer thus) shows the pinnacle of questioning and answering.
“Evaṃ puccheyya, evaṃ vissajjeyyā” là để chỉ sự thành thạo trong việc hỏi và trả lời.
Seyyoti uttamo, paramo lābhoti adhippāyo.
Seyyo means excellent, supreme; the intention is, "the highest gain."
Seyyo là tối thượng, ý nghĩa là lợi ích cao nhất.
Saraṇagamanavasena sāvakāti lokiyasaraṇagamanena sāvakā, lokuttarasaraṇagamanena pana sāvakattaṃ parato āgamissati, tañca pabbajitavasena vuccati, idha gahaṭṭhavasena, ubhayatthāpi saraṇagamanena sāvakattaṃ veditabbaṃ.
Disciples by way of going for refuge means disciples by way of mundane going for refuge; but the state of being a disciple by way of supramundane going for refuge will come later, and that is spoken of in the context of renunciants, here in the context of householders; in both cases, the state of being a disciple by going for refuge should be understood.
Thính chúng (sāvaka) theo sự quy y (saraṇagamana) tức là thính chúng theo sự quy y thế gian; còn sự thính chúng theo sự quy y siêu thế sẽ được đề cập sau, và điều đó được nói đến theo nghĩa xuất gia, ở đây theo nghĩa tại gia. Trong cả hai trường hợp, sự thính chúng theo sự quy y cần được hiểu.
Te hi paralokavajjabhayadassāvino kulaputtā, ācārakulaputtāpi tādisā bhavanti.
For they are young men who see the danger of transgressions in the next world; young men of good conduct are also of this kind.
Quả thật, những thiện nam tử ấy thấy sự sợ hãi về lỗi lầm ở đời sau, những thiện nam tử có đạo đức cũng là như vậy.
Thokenāti iminā ‘‘manaṃ anassāmā’’ti padassatthaṃ vadati.
With a little – by this, he states the meaning of the phrase "may not lose one's mind".
Một chút (thokenā) – với từ này, ngài nói ý nghĩa của từ “manaṃ anassāmā” (chúng ta sẽ không mất tâm).
290. Udāharīyati ubbegapītivasenāti, tathā vā udāharaṇaṃ udānaṃ.
290. Udāna is declared by way of joy and rapture, or such a declaration is an udāna.
290. Udāharīyati có nghĩa là do sự hân hoan và hỷ lạc, hoặc sự ví dụ đó là udāna.
Tenāha ‘‘udāhāraṃ udāharī’’ti.
Therefore, it is said "he uttered an udāna".
Vì thế, ngài nói “đã nói lên lời cảm hứng” (udāhāraṃ udāharī).
Assa dhammassāti assa paṭipattisaddhammapubbakassa paṭivedhasaddhammassa.
Of this Dhamma means of this Dhamma of penetration, which is preceded by the Dhamma of practice.
Của giáo pháp này (assa dhammassā) có nghĩa là của giáo pháp chứng đắc này, có giáo pháp thực hành làm nền tảng.
Soti hatthipadopamo hatthipadopamabhāvena vuccamāno dhammo.
That Dhamma, likened to an elephant's footprint, is spoken of as having the nature of an elephant's footprint.
Nó (so) là giáo pháp được nói đến như ví dụ dấu chân voi, theo nghĩa là ví dụ dấu chân voi.
Ettāvatāti ettakena paribbājakena vuttakathāmaggamattena.
Thus far means by this much of the discourse path spoken by the wanderer.
Đến mức này (ettāvatā) có nghĩa là chỉ với mức độ con đường câu chuyện được vị du sĩ nói.
Kāmaṃ tena vuttakathāmaggenapi hatthipadopamabhāvena vuccamāno dhammo paripuṇṇova arahattaṃ pāpetvā paveditattā, so ca kho saṅkhepato, na vitthāratoti āha ‘‘na ettāvatā vitthārena paripūro hotī’’ti.
Indeed, the Dhamma spoken of as having the nature of an elephant's footprint, even by the discourse path he spoke, is complete, having been declared after leading to Arahantship; but it is in brief, not in detail, therefore he says, "it is not complete in detail thus far".
Mặc dù giáo pháp được nói đến như ví dụ dấu chân voi đã hoàn chỉnh chỉ với con đường câu chuyện được vị ấy nói, vì nó đã được tuyên bố sau khi đạt đến A-la-hán quả, nhưng nó chỉ là tóm tắt, không phải chi tiết, vì vậy ngài nói “chưa hoàn chỉnh một cách chi tiết đến mức này”.
Yadi yathā vitthārena hatthipadopamo paripūro hoti, tathā desanā āraddhā, atha kasmā kusaloti na vuttoti codanā.
If the teaching had been commenced in such a way that the elephant's footprint is complete in detail, then why was it not stated as skillful? This is the objection.
Nếu bài thuyết pháp được bắt đầu một cách chi tiết như ví dụ dấu chân voi hoàn chỉnh, thì tại sao không được gọi là khéo léo (kusalo)? – đây là câu hỏi.
291. Āyāmatopīti pi-saddena ubbedhenapi rassāti dasseti.
291. Also in length – by the word pi, it shows that it is also short in height.
291. Cả về chiều dài (āyāmatopī) – với từ pi, ngài chỉ ra rằng chúng cũng ngắn về chiều cao.
Nīcakāyā hi tā honti.
For they are of short stature.
Quả thật, chúng có thân hình thấp bé.
Uccāti uccakā.
Uccā means high-bodied.
Cao (uccā) tức là cao lớn.
Nisevanaṃ, nisevati etthāti vā nisevitaṃ.
Nisevitaṃ means a rubbing, or where it is rubbed.
Sự cọ xát, hoặc nơi cọ xát là nisevitaṃ.
Nisevanañcettha kaṇḍuyitavinodanatthaṃ ghaṃsanaṃ.
And here, rubbing means scratching to relieve itching.
Sự cọ xát ở đây là sự xát để loại bỏ ngứa.
Tenāha ‘‘khandhappadese ghaṃsitaṭṭhāna’’nti.
Therefore, it is said, "the place rubbed on the shoulder region".
Vì thế, ngài nói “nơi bị cọ xát ở vùng vai”.
Uccāti anīcā, ubbedhavantiyoti attho.
Uccā means not low; the meaning is, having height.
Cao (uccā) tức là không thấp, có nghĩa là có chiều cao.
Kāḷārikāti viraḷadantā, visaṅgatadantāti attho.
Kāḷārikā means with sparse teeth, meaning with uneven teeth.
Răng thưa (kāḷārikā) tức là răng thưa thớt, có nghĩa là răng không đều.
Tenāha ‘‘dantāna’’ntiādi.
Therefore, it is said, "of the teeth" and so on.
Vì thế, ngài nói “của răng” v.v.
Kaḷāratāyāti viraḷatāya.
Kaḷāratāyā means due to sparsity.
Vì sự thưa thớt (kaḷāratāyā) tức là vì sự thưa thớt.
Ārañjitānīti rañjitāni, vilikhitānīti attho.
Ārañjitānī means painted, meaning scratched.
Được cạo (ārañjitānī) tức là được cạo, có nghĩa là được gọt giũa.
Kaṇerutāyāti kuṭumalasaṇṭhānatāya.
Kaṇerutāyā means due to being bud-shaped.
Vì hình dạng nụ hoa (kaṇerutāyā) tức là vì hình dạng nụ hoa.
Ayaṃ vāti ettha vā-saddo saṃsayitanicchayattho yathā aññatthāpi ‘‘ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu (dī. ni. 1.181).
Or this – here the word vā has the meaning of a doubtful certainty, just as in other places, "This one among these ascetics and brahmins is the most foolish, the most deluded," and so on.
Hoặc điều này (ayaṃ vā) – ở đây, từ vā có ý nghĩa quyết định nghi ngờ, giống như ở những nơi khác như “hoặc vị này là kẻ ngu ngốc nhất, kẻ đần độn nhất trong số các sa môn và Bà-la-môn này” v.v. (dī. ni. 1.181).
Nāgavanaṃ viyāti mahāhatthino vāmanikādīnañca padadassanaṭṭhānabhūtaṃ nāgavanaṃ viya.
Like an elephant forest means like an elephant forest, which is a place for seeing the footprints of great elephants, small elephants, and so on.
Giống như rừng voi (nāgavanaṃ viyā) tức là giống như rừng voi, nơi là chỗ để thấy dấu chân của voi lớn và voi lùn v.v.
Ādito paṭṭhāya yāva nīvaraṇappahānā dhammadesanā tathāgatassa bāhiraparibbājakādīnañca padadassanabhāvato.
The teaching of the Dhamma from the beginning up to the abandonment of the hindrances is so because it is a place for seeing the footprints of the Tathāgata and of external wanderers and so on.
Bài thuyết pháp từ đầu cho đến sự đoạn trừ các triền cái (ādito paṭṭhāya yāva nīvaraṇappahānā dhammadesanā) là do sự thấy dấu chân của Đức Như Lai và các du sĩ ngoại đạo v.v.
Ādito paṭṭhāyāti ca ‘‘taṃ suṇāhī’’ti padato paṭṭhāya.
From the beginning means from the phrase "listen to that."
Và từ đầu (ādito paṭṭhāya) tức là từ từ “taṃ suṇāhī” (hãy nghe điều đó).
Kusalo nāgavaniko viya yogāvacaro pariyesanavasena pamāṇaggahaṇato.
The yogī is like a skilled elephant-tracker by way of measuring through searching.
Hành giả khéo léo giống như người săn voi (kusalo nāgavaniko viya yogāvacaro) là do sự nắm bắt các dấu hiệu theo cách tìm kiếm.
Matthake ṭhatvāti imassa suttassa pariyosāne ṭhatvā.
Standing at the head means standing at the conclusion of this Sutta.
Đứng ở cuối (matthake ṭhatvā) tức là đứng ở phần kết thúc của bài kinh này.
Imasmimpi ṭhāneti ‘‘evameva kho brāhmaṇā’’tiādinā upameyyassa atthassa upaññāsanaṭṭhānepi.
Also in this passage means also in the passage where the meaning of the simile is presented, starting with "Even so, brahmins," and so on.
Ở chỗ này nữa (imasmimpi ṭhāne) tức là ở chỗ trình bày ý nghĩa của sự ví dụ với “evameva kho brāhmaṇā” (cũng vậy, này các Bà-la-môn) v.v.
Svāyanti (dī. ni. ṭī. 1.190) idha-saddamattaṃ gaṇhāti, na yathāvisesitabbaṃ idha-saddaṃ.
Svāyaṃ (Dī. Ni. Ṭī. 1.190) refers only to the word idha, not to the word idha as specifically qualified.
Svāyaṃ (dī. ni. ṭī. 1.190) ở đây chỉ lấy từ “idha”, không phải từ “idha” được đặc biệt hóa.
Tathā hi vakkhati ‘‘katthaci padapūraṇamattamevā’’ti.
Thus, he will say, "in some places, it is merely a filler word."
Quả thật, ngài sẽ nói “ở một số chỗ chỉ là để điền từ” (katthaci padapūraṇamattamevā).
Lokaṃ upādāya vuccati loka-saddena samānādhikaraṇabhāvena vuttattā.
It is said by reference to the world because it is expressed in apposition with the word loka (world).
Được nói dựa vào thế gian (lokaṃ upādāya vuccati) là do được nói với từ “loka” ở cùng một vị trí.
Sesapadadvaye pana saddantarasannidhānamattena taṃ taṃ upādāya vuttatā daṭṭhabbā.
In the other two words, however, the reference to that should be understood as merely due to the proximity of other words.
Còn ở hai từ còn lại, sự được nói dựa vào cái đó cần được thấy chỉ do sự gần gũi của các từ khác.
Okāsanti kañci padesaṃ indasālaguhāya adhippetattā.
Okāsaṃ means a certain locality, implied by the Indasāla Cave.
Chỗ (okāsaṃ) tức là một vùng đất nào đó, được ngụ ý là hang động Indasāla.
Padapūraṇamattameva okāsāpadisanassapi asambhavato.
Merely a filler word due to the impossibility of even okāsāpadisaṃ.
Chỉ là để điền từ (padapūraṇamattameva) vì ngay cả sự chỉ định chỗ cũng không thể có.
Tathāgata-saddādīnaṃ atthaviseso mūlapariyāyaṭṭhakathā(ma. ni. aṭṭha. 1.12) visuddhimaggasaṃvaṇṇanāsu vutto eva.
The specific meanings of words like Tathāgata are already stated in the Mūlapariyāyaṭṭhakathā (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.12) and Visuddhimagga Saṃvaṇṇanā.
Ý nghĩa đặc biệt của các từ như Tathāgata v.v. đã được nói đến trong sớ giải Mūlapariyāya (ma. ni. aṭṭha. 1.12) và Visuddhimagga.
Tathāgatassa sattanikāyantogadhatāya ‘‘idha pana sattaloko adhippeto’’ti vatvā tatthāyaṃ yasmiṃ sattanikāye, yasmiñca okāse uppajjati, taṃ dassetuṃ ‘‘sattaloke uppajjamānopi cā’’tiādi vuttaṃ.
Having said "here, the sentient world is intended" due to the Tathāgata's inclusion within the sentient realm, it is then stated "and even though he arises in the sentient world" and so on, to show in which sentient realm and in which locality he arises.
Do Đức Như Lai nằm trong số bảy loài hữu tình, nên sau khi nói “ở đây có nghĩa là thế giới hữu tình”, để chỉ ra rằng vị ấy xuất hiện trong loài hữu tình nào và ở chỗ nào, ngài đã nói “ngay cả khi xuất hiện trong thế giới hữu tình” v.v.
Tattha imasmiṃyeva cakkavāḷeti imissā eva lokadhātuyā.
There, in this very cosmos means in this very world-system.
Ở đó, trong chính cõi luân hồi này (imasmiṃyeva cakkavāḷe) tức là trong chính cõi giới này.
‘‘Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddho apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyu’’nti (dī. ni. 3.161; ma. ni. 3.129; a. ni. 1.278; netti. 57; mi. pa. 5.1.1) ettha jātikhettabhūtā dasasahassilokadhātu ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti vuttā.
"It is impossible, bhikkhus, there is no opportunity for two Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, to arise simultaneously, one after the other, in one world-system" (Dī. Ni. 3.161; Ma. Ni. 3.129; A. Ni. 1.278; Netti. 57; Mi. Pa. 5.1.1) – here, the ten-thousand-world-system, which is the field of birth, is called "one world-system."
“Này các Tỳ-kheo, điều này không thể xảy ra, không có chỗ, là hai vị A-la-hán, Chánh Đẳng Giác xuất hiện trong một cõi giới, không trước không sau” (dī. ni. 3.161; ma. ni. 3.129; a. ni. 1.278; netti. 57; mi. pa. 5.1.1) – ở đây, cõi giới mười ngàn thế giới, là lãnh địa sinh, được gọi là “một cõi giới”.
Idha pana imaṃyeva lokadhātuṃ sandhāya ‘‘imasmiṃyeva cakkavāḷe’’ti vuttaṃ.
Here, however, by "in this very cosmos," this very world-system is intended.
Ở đây, lại nói “trong chính cõi luân hồi này” là để chỉ chính cõi giới này.
Tisso hi saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane visayakhettaṃ āṇākhettaṃ jātikhettanti tividhe khette ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi.
Indeed, the Buddha's teaching, which has been enshrined in the three Councils, when placed in three types of fields—the sphere of activity, the sphere of influence, and the field of birth—has no Sutta stating that Buddhas arise in other cosmoses, but there are Suttas stating that they do not arise.
Quả thật, trong giáo pháp của Đức Phật được ba kỳ kết tập ghi lại, không có bài kinh nào nói rằng các vị Phật xuất hiện ở cõi luân hồi khác, sau khi đặt ra ba loại lãnh địa: lãnh địa đối tượng, lãnh địa quyền lực, và lãnh địa sinh. Nhưng có bài kinh nói rằng các vị ấy không xuất hiện.
‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 4.5.11), ekomhi sammāsambuddho’’ti (ma. ni. 1.285; 2.341; kathā. 405; mahāva. 11) evamādīni imissā lokadhātuyā ṭhatvā vadantena bhagavatā – ‘‘kiṃ panāvuso, sāriputta, atthetarahi añño samaṇo vā brāhmaṇo vā bhagavatā samasamo sambodhiyanti evaṃ puṭṭhāhaṃ, bhante, noti vadeyya’’nti vatvā tassa kāraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā’’ti imaṃ suttaṃ dassentena dhammasenāpatinā ca buddhānaṃ uppattiṭṭhānabhūtaṃ imaṃ lokadhātuṃ ṭhapetvā aññattha anuppatti vuttā hotīti.
By the Blessed One stating while dwelling in this world-system, "I have no teacher, my equal is not found (Ma. Ni. 1.285; 2.341; Mahāva. 11; Kathā. 405; Mi. Pa. 4.5.11), I alone am Perfectly Self-Enlightened" (Ma. Ni. 1.285; 2.341; Kathā. 405; Mahāva. 11), and so on; and by the Dhamma-general, when asked, "Venerable Sāriputta, is there now any other ascetic or brahmin equal to the Blessed One in Perfect Enlightenment?" saying, "Venerable sir, I would say no," and then, to explain the reason for that, showing this Sutta: "It is impossible, there is no opportunity for two Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, to arise in one world-system"—by this, the non-arising of Buddhas elsewhere, apart from this world-system which is the place of their arising, is stated.
Với việc Đức Thế Tôn nói “Ta không có thầy, không ai sánh bằng Ta (ma. ni. 1.285; 2.341; mahāva. 11; kathā. 405; mi. pa. 4.5.11), Ta là vị Chánh Đẳng Giác độc nhất” (ma. ni. 1.285; 2.341; kathā. 405; mahāva. 11) v.v. khi ở trong cõi giới này – và với việc vị Pháp Tướng Quân nói: “Thưa Tôn giả, nếu tôi được hỏi: ‘Này Tôn giả Sāriputta, bây giờ có vị sa môn hay Bà-la-môn nào khác ngang bằng với Đức Thế Tôn về giác ngộ không?’, thì tôi sẽ nói: ‘Thưa Tôn giả, không phải vậy’” và để chỉ ra lý do của điều đó, ngài đã trình bày bài kinh này: “Điều này không thể xảy ra, không có chỗ, là hai vị A-la-hán, Chánh Đẳng Giác xuất hiện trong một cõi giới” – như vậy, sự không xuất hiện của các vị Phật ở nơi khác ngoài cõi giới này, nơi là nơi sinh của các vị Phật, đã được nói đến.
Sujātāyātiādinā vuttesu catūsu vikappesu paṭhamo vikappo buddhabhāvāya āsannatarapaṭipattidassanavasena vutto.
In the four alternatives stated starting with Sujātāyā, the first alternative is stated by way of showing the practice closest to Buddhahood.
Trong bốn lựa chọn được nói đến bởi Sujātā v.v., lựa chọn đầu tiên được nói đến theo cách chỉ ra sự thực hành gần nhất để đạt đến Phật quả.
Āsannatarāya hi paṭipattiyaṃ ṭhito ‘‘uppajjatī’’ti vuccati uppādassa ekantikattā, pageva paṭipattiyā matthake ṭhito.
One who is established in the closest practice arises because the arising is definite, let alone one who is at the culmination of the practice.
Quả thật, người đang ở trong sự thực hành gần nhất được gọi là “xuất hiện” (uppajjati) vì sự xuất hiện là chắc chắn, huống chi là người đã đạt đến đỉnh điểm của sự thực hành.
Dutiyo buddhabhāvāvahapabbajjato paṭṭhāya āsannapaṭipattidassanavasena, tatiyo buddhakaradhammapāripūrito paṭṭhāya buddhabhāvāya paṭipattidassanavasena.
The second is by way of showing the close practice starting from the renunciation conducive to Buddhahood; the third is by way of showing the practice for Buddhahood starting from the complete fulfillment of the qualities that make a Buddha.
Lựa chọn thứ hai là theo cách chỉ ra sự thực hành gần nhất kể từ khi xuất gia để đạt đến Phật quả; lựa chọn thứ ba là theo cách chỉ ra sự thực hành để đạt đến Phật quả kể từ khi hoàn thiện các pháp làm Phật.
Na hi mahāsattānaṃ tusitabhavūpapattito paṭṭhāya bodhisambhārasambharaṇaṃ nāma atthi.
For great beings, there is no accumulation of requisites for Enlightenment starting from their rebirth in the Tusita heaven.
Quả thật, không có việc các vị Đại Bồ Tát tích lũy các pháp Ba-la-mật kể từ khi tái sinh vào cõi trời Tusita.
Catuttho buddhakaradhammasamārambhato paṭṭhāya.
The fourth is starting from the undertaking of the qualities that make a Buddha.
Lựa chọn thứ tư là kể từ khi bắt đầu thực hành các pháp làm Phật.
Bodhiyā niyatabhāvāpattito pabhuti hi viññūhi ‘‘buddho uppajjatī’’ti vattuṃ sakkā uppādassa ekantikattā, yathā pana ‘‘tiṭṭhanti pabbatā, sandanti nadiyo’’ti tiṭṭhanasandanakiriyānaṃ avicchedamupādāya vattamānapayogo, evaṃ uppādatthāya paṭipajjanakiriyāya avicchedamupādāya catūsu vikappesu ‘‘uppajjati nāmā’’ti vuttaṃ.
Indeed, from the attainment of the fixed state of enlightenment, the discerning can say, "A Buddha arises," due to the certainty of his arising. Just as the present tense is used in "mountains stand, rivers flow" because of the uninterrupted nature of the actions of standing and flowing, so too, "arises indeed" is stated in the four alternatives, taking into account the uninterrupted nature of the action of striving for arising.
Kể từ khi đạt được trạng thái chắc chắn về giác ngộ (bodhi), những người có trí tuệ (viññū) có thể nói rằng "Đức Phật xuất hiện" (buddho uppajjati) vì sự xuất hiện là một điều tuyệt đối. Giống như cách nói "núi đứng yên, sông chảy" (tiṭṭhanti pabbatā, sandanti nadiyo) sử dụng thì hiện tại để chỉ sự không gián đoạn của hành động đứng yên và chảy, tương tự, câu "được gọi là xuất hiện" (uppajjati nāmā) trong bốn trường hợp được nói đến để chỉ sự không gián đoạn của hành động thực hành để xuất hiện.
Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvanti sabbehi upari vuccamānehi visesehi paṭhamaṃ tathāgatassa uppannatāsaṅkhātaṃ atthitāvisesaṃ.
The state of having arisen first of all (sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ) refers to the special existence, the state of the Tathāgata having arisen first among all the special qualities to be mentioned above.
"Trạng thái xuất hiện đầu tiên của tất cả" (Sabbapaṭhamaṃ uppannabhāvaṃ) là đặc tính tồn tại, tức là sự xuất hiện của Như Lai (Tathāgata), trước hết với tất cả các đặc điểm được nói đến ở trên.
So bhagavāti (a. ni. ṭī. 2.3.64) yo ‘‘tathāgato araha’’ntiādinā kittitaguṇo, so bhagavā.
That Blessed One (so bhagavā) refers to the one whose qualities are praised by such phrases as "The Tathāgata, the Arahant," etc.; that is the Blessed One.
"Vị Thế Tôn ấy" (So bhagavā) là vị có những phẩm chất được ca ngợi bằng các từ như "Như Lai, bậc A-la-hán" (tathāgato arahaṃ) và những điều tương tự.
Imaṃ lokanti nayidaṃ mahājanassa sammukhāmattaṃ lokaṃ sandhāya vuttaṃ, atha kho anavasesaṃ pariyādāyāti dassetuṃ ‘‘sadevaka’’ntiādi vuttaṃ.
This world (imaṃ lokaṃ) is not said merely with reference to the world in front of the multitude, but to show that it encompasses everything completely, "with devas" (sadevakaṃ) and so on, is stated.
"Thế gian này" (Imaṃ lokaṃ) không phải chỉ nói về thế gian trước mặt đại chúng, mà để chỉ rõ rằng nó bao gồm tất cả mà không bỏ sót, nên mới nói "cùng với chư thiên" (sadevaka) và những điều tương tự.
Tenāha ‘‘idāni vattabbaṃ nidassetī’’ti.
Therefore, it is said, "now shows what is to be stated."
Do đó, có câu "bây giờ chỉ ra điều cần nói".
Pajātattāti yathāsakaṃ kammakilesehi nibbattattā.
By being born (pajātattā) means by being produced by their respective kamma and defilements.
"Do đã được sinh ra" (Pajātattā) là do đã được sinh ra bởi nghiệp và phiền não của riêng mỗi người.
Pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyena itaresaṃ padantarehi saṅgahitattā.
The inclusion of devas of the five sense-spheres is by the method of residual inference, since others are included by other terms.
"Việc thâu tóm chư thiên cõi Dục giới thứ năm" là do những vị khác đã được thâu tóm bằng các từ khác theo quy tắc suy luận còn lại.
Sadevakanti ca avayavena viggaho samudāyo samāsattho.
And with devas (sadevakaṃ) is a compound whose meaning is a whole formed by its parts.
Và "cùng với chư thiên" (sadevaka) là một hợp thể có sự phân tích theo từng thành phần.
Chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyena.
The inclusion of devas of the sixth sense-sphere is by the method of proximity.
"Việc thâu tóm chư thiên cõi Dục giới thứ sáu" là theo quy tắc gần gũi.
Tattha hi so jāto tannivāsī ca.
For he was born there and is an inhabitant there.
Ở đó, vị ấy đã được sinh ra và là cư dân của cõi đó.
Brahmakāyikādibrahmaggahaṇanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to the inclusion of Brahmās such as the Brahmakāyikā devas.
"Việc thâu tóm chư Phạm thiên như chư Phạm thiên thuộc Phạm thiên chúng" thì ở đây cũng theo cùng quy tắc này.
Paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇanti nidassanamattametaṃ apaccatthikānaṃ asamitābāhitapāpānañca samaṇabrāhmaṇānaṃ sassamaṇabrāhmaṇivacanena gahitattā.
The inclusion of recluses and brahmins who are adversaries and enemies is merely an illustration, as recluses and brahmins who are not adversaries and who have not abandoned or eliminated evil are included by the expression "with recluses and brahmins."
"Việc thâu tóm các sa-môn, bà-la-môn là kẻ thù, đối thủ" đây chỉ là một ví dụ, vì các sa-môn, bà-la-môn không phải là kẻ thù và những người chưa diệt trừ hay loại bỏ ác pháp đã được thâu tóm bằng câu "cùng với sa-môn và bà-la-môn".
Kāmaṃ ‘‘sadevaka’’ntiādivisesanānaṃ vasena sattavisayo loka-saddoti viññāyati tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana atulyayogepi ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato pajāgahaṇanti āha ‘‘pajāvacanena sattalokaggahaṇa’’nti.
Although the term "loka" (world) is understood to refer to the realm of beings by means of qualifiers such as "with devas" (sadevakaṃ) and so on, due to their having a common domain of application, in cases like "with hair, with wings," this compound is found even in dissimilar domains. Therefore, to show the deviation, the inclusion of "pajā" (progeny) is stated as "the inclusion of the world of beings by the term 'pajā'."
Mặc dù được hiểu rằng từ "loka" (thế gian) có nghĩa là phạm vi của chúng sinh theo các đặc tính như "sadevaka" (cùng với chư thiên) vì chúng có cùng một phạm vi ứng dụng, nhưng vì sự sai biệt được thấy trong các trường hợp như "salomako sapakkhako" (có lông, có cánh) mà không có cùng phạm vi ứng dụng, nên nói "việc thâu tóm chúng sinh" (pajāgahaṇaṃ) là "việc thâu tóm thế giới chúng sinh" (sattalokaggahaṇaṃ) bằng từ "pajā" (chúng sinh).
Arūpino sattā attano āneñjavihārena viharantā ‘‘dibbantīti devā’’ti imaṃ nibbacanaṃ labhantīti āha ‘‘sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito’’ti.
Acorporeal beings, dwelling in their imperturbable abode, receive the designation "devas" because they shine (dibbanti). Thus it is said, "the acorporeal realm of devas is included by 'sadevakaṃ'."
Các chúng sinh vô sắc, khi sống trong trạng thái an tịnh bất động của mình, đạt được định nghĩa "dibbanti (sống trên trời) nên là devā (chư thiên)", do đó nói "thế giới chư thiên vô sắc giới được thâu tóm bằng cách thâu tóm chư thiên" (sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito).
Tenevāha ‘‘ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyata’’nti (a. ni. 3.117).
Therefore, it is said, "the companionship of the devas who have attained the sphere of infinite space."
Do đó, có câu "sự cộng trú với chư thiên đã đạt đến cõi Không Vô Biên Xứ".
Samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko gahito tassa savisesaṃ mārassa vase vattanato.
The realm of devas of the six sense-spheres is included by "samārakaṃ" (with Māra) because it is especially under the sway of Māra.
"Thế giới chư thiên sáu cõi Dục giới được thâu tóm bằng cách thâu tóm Mārā" (samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko gahito) vì cõi đó đặc biệt nằm dưới quyền kiểm soát của Mārā.
Rūpī brahmaloko gahito arūpībrahmalokassa visuṃ gahitattā.
The material Brahmā realm is included, as the immaterial Brahmā realm is included separately.
"Phạm thiên hữu sắc giới được thâu tóm" (Rūpī brahmaloko gahito) vì Phạm thiên vô sắc giới đã được thâu tóm riêng.
Catuparisavasenāti khattiyādicatuparisavasena.
By means of the four assemblies refers to the four assemblies of khattiyas and so on.
"Theo bốn hội chúng" (Catuparisavasenā) là theo bốn hội chúng như Sát-đế-lợi và những vị khác.
Itarā pana catasso parisā samārakādiggahaṇena gahitā evāti.
The other four assemblies are already included by the terms such as "with Māra" and so on.
Còn bốn hội chúng khác đã được thâu tóm bằng cách thâu tóm Mārā và những vị khác.
Avasesasabbasattaloko nāgagaruḷādibhedo.
The rest of the entire world of beings consists of nāgas, garuḷas, and so forth.
"Tất cả thế giới chúng sinh còn lại" (Avasesasabbasattaloko) là các loại như Nāga, Garuḷa.
Ettāvatā bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni tena tena visesena abhāgasova lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus taken the world in parts and shown the application, now, to take the world undivided by means of each specific quality and show the application, "furthermore, here" and so on is stated.
Sau khi đã thâu tóm thế gian từng phần và chỉ ra sự liên kết, bây giờ để chỉ ra sự liên kết bằng cách thâu tóm thế gian không theo phần với từng đặc điểm, nên nói "hơn nữa ở đây" (apicetthā) và những điều tương tự.
Tattha ukkaṭṭhaparicchedatoti ukkaṃsagabhivijānanena.
Here, by the highest classification (ukkaṭṭhaparicchedato) means by knowing the highest excellence.
Trong đó, "từ sự phân loại cao nhất" (ukkaṭṭhaparicchedato) là từ sự hiểu biết về sự ưu việt.
Pañcasu hi gatīsu devalokova seṭṭho.
Among the five destinations, the deva realm is indeed the most excellent.
Trong năm cõi tái sinh, cõi chư thiên là tối thượng.
Tatthāpi arūpino ‘‘dūrasamussāritakilesadukkhatāya, santapaṇītaāneñjavihārasamaṅgitāya, ativiya dīghāyukatāyā’’ti evamādīhi visesehi ativiya itarehi ukkaṭṭhā.
Even there, the acorporeal devas are exceedingly superior to the others by such distinctions as "being far removed from the suffering of defilements, being endowed with serene and refined imperturbable abodes, and having an extremely long lifespan."
Ngay cả ở đó, các vị vô sắc giới lại đặc biệt ưu việt hơn những vị khác bởi các đặc điểm như "do đã đẩy lùi phiền não và khổ đau rất xa, do có được trạng thái an tịnh và vi diệu, do tuổi thọ cực kỳ dài" và những điều tương tự.
Brahmā mahānubhāvotiādiṃ dasasahassiyaṃ mahābrahmuno vasena vadati.
"Brahmā, of great power" and so on, refers to the Mahābrahmā in the ten-thousand-fold world system.
"Phạm thiên có đại thần lực" (Brahmā mahānubhāvo) và những điều tương tự được nói đến trong mười ngàn thế giới theo nghĩa của Đại Phạm thiên.
‘‘Ukkaṭṭhaparicchedato’’ti hi vuttaṃ.
For it was stated, "by the highest classification."
Thật vậy, đã nói "từ sự phân loại cao nhất".
Anuttaranti seṭṭhaṃ navalokuttaraṃ.
Unsurpassed (anuttaraṃ) refers to the supreme ninefold supramundane dhamma.
"Vô thượng" (Anuttaraṃ) là tối thượng, chín Pháp siêu thế (lokuttara).
Bhāvānukkamo bhāvavasena paresaṃ ajjhāsayavasena ‘‘sadevaka’’ntiādīnaṃ padānaṃ anukkamo.
The sequence of existence (bhāvānukkamo) is the sequence of the terms "sadevakaṃ" and so on, according to existence and according to the dispositions of others.
"Trình tự của trạng thái" (Bhāvānukkamo) là trình tự của các từ như "sadevaka" (cùng với chư thiên) theo trạng thái và theo khuynh hướng của người khác.
Tīhākārehīti devamārabrahmasahitatāsaṅkhātehi tīhi pakārehi.
By three modes (tīhākārehi) refers to the three modes consisting of being accompanied by devas, Māra, and Brahmā.
"Bằng ba cách" (Tīhākārehī) là bằng ba loại cách thức được gọi là sự có mặt của chư thiên, Mārā và Phạm thiên.
Tīsu padesūti ‘‘sadevaka’’ntiādīsu tīsu padesu.
In the three sections (tīsu padesu) refers to the three sections such as "sadevakaṃ" and so on.
"Trong ba chỗ" (Tīsu padesu) là trong ba chỗ như "sadevaka" (cùng với chư thiên) và những điều tương tự.
Tena tenākārenāti sadevakattādinā tena tena pakārena.
By that particular mode (tena tenākārenā) means by that particular mode of being with devas and so on.
"Bằng cách ấy, cách ấy" (Tena tenākārenā) là bằng cách ấy, cách ấy của sự cùng với chư thiên và những điều tương tự.
Tedhātukameva pariyādinnanti porāṇā panāhūti yojanā.
The ancient commentators state: "It means that the entire three realms are encompassed."
"Chỉ có ba cõi được bao gồm" là sự liên kết mà các bậc cổ đức đã nói.
Abhiññāti ya-kāralopenāyaṃ niddeso, abhijānitvāti ayamettha atthoti āha ‘‘abhiññāya, adhikena ñāṇena ñatvā’’ti.
By direct knowledge (abhiññā) is a derivation by elision of the 'ya' sound. Its meaning here is "having known by superior knowledge," thus it is said, "abhiññāya, having known by superior knowledge."
"Abhiññā" (thắng trí) là sự trình bày này bằng cách bỏ chữ "ya". "Abhijānitvā" (sau khi biết rõ) là ý nghĩa ở đây, do đó nói "abhiññāya, adhikena ñāṇena ñatvā" (bằng thắng trí, sau khi biết bằng trí tuệ siêu việt).
Anumānādipaṭikkhepoti anumānaupamānaatthāpattiādipaṭikkhepo ekappamāṇattā.
The rejection of inference and so on refers to the rejection of inference, analogy, implication, and so forth, due to there being only one valid means of knowledge (direct perception).
"Sự bác bỏ suy luận và những điều tương tự" (Anumānādipaṭikkhepo) là sự bác bỏ suy luận, so sánh, giả thiết và những điều tương tự vì chúng có cùng một loại chứng cứ.
Sabbattha appaṭihatañāṇācāratāya hi sabbapaccakkhā buddhā bhagavanto.
For the Buddhas, the Blessed Ones, perceive everything directly due to the unimpeded operation of their knowledge everywhere.
Thật vậy, các Đức Phật, Thế Tôn đều là những bậc thấy trực tiếp mọi thứ do sự vận hành của trí tuệ không bị chướng ngại ở khắp mọi nơi.
Anuttaraṃ vivekasukhanti phalasamāpattisukhaṃ.
The unsurpassed happiness of seclusion refers to the happiness of fruition attainment.
"Anuttaraṃ vivekasukhaṃ" (hạnh phúc viễn ly vô thượng) là hạnh phúc của quả định (phalasamāpatti).
Tena vītimissāpi kadāci bhagavato dhammadesanā hotīti āha ‘‘hitvāpī’’ti.
Therefore, the Blessed One's teaching of the Dhamma is sometimes mixed with it, thus it is said, "even having abandoned."
Do đó, đôi khi giáo pháp của Đức Thế Tôn được thuyết giảng ngay cả khi đã từ bỏ hạnh phúc đó, nên nói "hitvāpī" (ngay cả khi từ bỏ).
Bhagavā hi dhammaṃ desento yasmiṃ khaṇe parisā sādhukāraṃ vā deti, yathāsutaṃ vā dhammaṃ paccavekkhati, taṃ khaṇaṃ pubbabhāgena paricchinditvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, yathāparicchedañca samāpattito vuṭṭhāya ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dhammaṃ deseti.
Indeed, when the Blessed One teaches the Dhamma, at the moment the assembly gives approval or reflects on the Dhamma as heard, he delimits that moment as a prior part and attains fruition attainment. And having emerged from that attainment according to the delimitation, he teaches the Dhamma from the point where he stood.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn thuyết giảng giáo pháp, vào khoảnh khắc hội chúng tán thán hoặc quán xét giáo pháp đã nghe, Ngài phân định khoảnh khắc đó bằng phần trước và nhập quả định. Và sau khi xuất định theo sự phân định đó, Ngài thuyết giảng giáo pháp từ nơi Ngài đang đứng.
Desakāyattena āṇādividhinā atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanāti sā pariyattidhammavasena veditabbāti āha ‘‘desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāyā’’tiādi.
Teaching (desanā) is the act of admonishing or awakening through the instructor's manner, such as by command. It should be understood as the Dhamma of study, thus it is said, "even by a four-lined stanza in the teaching," and so on.
Sự giáo hóa, sự đánh thức bằng phương pháp ra lệnh và những điều tương tự theo cách của người thuyết giảng được gọi là "desanā" (giáo pháp). Giáo pháp đó cần được hiểu theo nghĩa của pháp học (pariyattidhamma), do đó nói "desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāyā" (giáo pháp, ngay cả một bài kệ bốn câu) và những điều tương tự.
Sāsitabbapuggalagatena yathāparādhādisāsitabbabhāvena anusāsanaṃ tadaṅgavinayādivasena vinayanaṃ sāsananti taṃ paṭipattidhammavasena veditabbanti āha ‘‘sīlasamādhivipassanā’’tiādi.
Discipline (sāsana) is the act of guiding or instructing a person who needs to be disciplined according to their offense, and educating them by means of provisional Vinaya and so on. It should be understood as the Dhamma of practice, thus it is said, "virtue, concentration, insight," and so on.
Sự giáo huấn theo cách của người cần được giáo hóa, theo mức độ phạm lỗi và những điều tương tự, sự hướng dẫn theo nghĩa của giới luật tạm thời và những điều tương tự được gọi là "sāsana" (giáo huấn). Giáo huấn đó cần được hiểu theo nghĩa của pháp hành (paṭipattidhamma), do đó nói "sīlasamādhivipassanā" (giới, định, tuệ) và những điều tương tự.
Kusalānanti maggakusalānaṃ, kusalānanti vā anavajjānaṃ.
Of wholesome things (kusalānaṃ) means of wholesome paths, or alternatively, of wholesome things means of blameless things.
"Kusalānaṃ" (của các thiện pháp) là của các thiện pháp đạo, hoặc "kusalānaṃ" là của các pháp không có lỗi.
Tena phaladhammānampi saṅgaho siddho hoti.
Thereby, the inclusion of fruition-dhamma is also established.
Do đó, sự thâu tóm các pháp quả cũng được thành tựu.
Ādibhāvo sīladiṭṭhīnaṃ tammūlakattā uttarimanussadhammānaṃ.
The primary nature is that virtue and right view are the roots of the higher human dhammas.
"Trạng thái ban đầu" (Ādibhāvo) là của giới và kiến giải vì các pháp siêu nhân (uttarimanussadhamma) có nguồn gốc từ chúng.
Tasmiṃ tasmiṃ atthe kathāvadhisaddappabandho gāthāvasena suttavasena ca vavatthito pariyattidhammo, yo idheva ‘‘desanā’’ti vutto.
In each specific context, the literary composition of words structured as verses or suttas is the Dhamma of study, which is here called "teaching."
Pháp học (pariyattidhamma) được thiết lập dưới dạng kệ và kinh, là một chuỗi từ ngữ giới hạn trong từng ý nghĩa, chính là điều được gọi là "desanā" ở đây.
Tassa pana attho visesena sīlādi evāti āha ‘‘bhagavā hi dhammaṃ desento…pe… nibbānaṃ dassetī’’ti.
But its meaning is primarily virtue and so on, thus it is said, "The Blessed One, teaching the Dhamma... shows Nibbāna."
Nhưng ý nghĩa của nó đặc biệt là giới và những điều tương tự, do đó nói "bhagavā hi dhammaṃ desento…pe… nibbānaṃ dassetī" (Đức Thế Tôn khi thuyết giảng giáo pháp... cho thấy Niết Bàn).
Tattha sīlaṃ dassetvāti sīlaggahaṇena sasambhāraṃ sīlaṃ gahitaṃ.
Here, having shown virtue (sīlaṃ dassetvā) means that virtue with its requisites is included by the term "virtue."
Trong đó, "sau khi chỉ ra giới" (sīlaṃ dassetvā) là giới cùng với các yếu tố hỗ trợ đã được thâu tóm bằng cách thâu tóm giới.
Tathā maggaggahaṇena sasambhāro maggoti tadubhayena anavasesato pariyattiatthaṃ pariyādiyati.
Likewise, by the term "path," the path with its requisites is included. By both of these, the meaning of study is completely encompassed.
Tương tự, bằng cách thâu tóm đạo, đạo cùng với các yếu tố hỗ trợ được thâu tóm, do đó bằng cả hai điều này, ý nghĩa của pháp học được bao gồm trọn vẹn mà không bỏ sót.
Tenāti sīlādidassanena.
By that (tena) means by showing virtue and so on.
"Do đó" (Tenā) là do việc chỉ ra giới và những điều tương tự.
Atthavasena hi idha desanāya ādikalyāṇādibhāvo adhippeto.
For here, the excellent beginning and so on of the teaching is intended in terms of meaning.
Thật vậy, ở đây, trạng thái ban đầu tốt đẹp và những điều tương tự của giáo pháp được đề cập theo nghĩa.
Kathikasaṇṭhitīti kathikassa saṇṭhānaṃ kathanavasena samavaṭṭhānaṃ.
The speaker's consistency (kathikasaṇṭhitī) refers to the speaker's firm stance in the manner of speaking.
"Kathikasaṇṭhitī" (sự đứng vững của người thuyết giảng) là sự thiết lập của người thuyết giảng, sự đứng vững theo cách thuyết giảng.
Na so sātthaṃ deseti niyyānatthavirahato tassā desanāya.
He does not teach what is beneficial due to the absence of the meaning of deliverance in that teaching.
"Người ấy không thuyết giảng có lợi ích" (Na so sātthaṃ deseti) vì giáo pháp đó thiếu ý nghĩa dẫn đến giải thoát.
Ekabyañjanādiyuttā vāti sithilādibhedesu byañjanesu ekappakāreneva, dvippakāreneva vā byañjanena yuttā vā damiḷabhāsā viya.
Or endowed with one type of consonant, etc., means consisting of only one type of consonant, or only two types of consonants, among the different kinds of consonants such as soft, etc., like the Tamil language.
Hoặc "chỉ có một phụ âm và những điều tương tự" (Ekabyañjanādiyuttā vā) là chỉ có một loại phụ âm, hoặc chỉ có hai loại phụ âm trong các loại phụ âm như lỏng lẻo và những điều tương tự, giống như tiếng Tamil.
Sabbattha niroṭṭhaṃ katvā vattabbatāya sabbaniroṭṭhabyañjanā vā kirātabhāsā viya.
Or with all lip-free consonants (sabbaniroṭṭhabyañjanā vā), to be spoken everywhere without using the lips, like the Kirāta language.
Hoặc "tất cả các phụ âm không có môi" (sabbaniroṭṭhabyañjanā vā) vì phải nói mà không sử dụng môi ở khắp mọi nơi, giống như tiếng Kirata.
Sabbattheva vissajjanīyayuttatāya sabbavissaṭṭhabyañjanā vā yavanabhāsā viya.
Or with all aspiration-free consonants (sabbavissaṭṭhabyañjanā vā), always endowed with aspiration, like the Greek language.
Hoặc "tất cả các phụ âm có âm bật hơi" (sabbavissaṭṭhabyañjanā vā) vì luôn có âm bật hơi ở khắp mọi nơi, giống như tiếng Hy Lạp.
Sabbattheva sānusāratāya sabbaniggahitabyañjanā vā pārasikādimilakkhabhāsā viya.
In all cases, owing to its being followed everywhere, with all its syllables suppressed, like the language of the Persians and other barbarians.
Ở tất cả mọi nơi, do sự liên tục, hoặc là các phụ âm bị loại bỏ hoàn toàn, giống như các ngôn ngữ của người man rợ như Ba Tư, v.v.
Sabbāpesā ekadesabyañjanavaseneva pavattiyā aparipuṇṇabyañjanāti katvā ‘‘abyañjanā’’ti vuttā.
Since all of these, by their nature of being expressed with only some syllables, have incomplete syllables, they are called "without syllables".
Tất cả những điều đó, do chỉ có sự hiện hữu của một phần phụ âm, nên được gọi là “không có phụ âm” vì không có đủ phụ âm.
Amakkhetvāti apalicchetvā avināsetvā, ahāpetvāti vā attho.
Amakkhetvā means "without restricting, without destroying, or without abandoning."
Amakkhetvā có nghĩa là không cắt xén, không hủy hoại, hoặc là không từ bỏ.
Bhagavā yamatthaṃ ñāpetuṃ ekagāthampi ekavākyampi deseti, tamatthaṃ tāya desanāya sabbaso paripuṇṇameva katvā deseti, evaṃ sabbatthāti āha ‘‘ekadesanāpi aparipuṇṇā natthī’’ti.
The Blessed One teaches even a single verse or a single statement to make known some meaning, and he teaches that meaning in such a way that it is completely perfect through that teaching; thus, in all cases, he said: "There is no teaching that is incomplete."
Đức Thế Tôn thuyết một bài kệ hay một câu để làm rõ ý nghĩa nào, Ngài thuyết ý nghĩa đó một cách hoàn toàn đầy đủ với bài pháp ấy; như vậy ở tất cả mọi nơi, Ngài nói: “không có một bài pháp nào là không đầy đủ”.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenāti saṃkilesapakkhato vaṭṭadukkhato ca uddharaṇasabhāvāvaṭṭhitena cittena.
By the nature of uplifting means with a mind established in the nature of uplifting from the defilement-side and from the suffering of the round of existence.
Ullumpanasabhāvasaṇṭhitenā có nghĩa là với tâm được an trú trong trạng thái có khả năng cứu vớt khỏi phe phiền não và khổ đau của luân hồi.
Tasmāti yasmā sikkhāttayasaṅgahaṃ sakalaṃ sāsanaṃ idha ‘‘brahmacariya’’nti adhippetaṃ, tasmā.
Therefore, because the entire Dispensation, which includes the three trainings, is here intended as "brahmacariya," therefore.
Tasmā (do đó), bởi vì toàn bộ giáo pháp bao gồm ba học pháp được hiểu là “Phạm hạnh” ở đây, nên.
Brahmacariyanti iminā samānādhikaraṇāni sabbapadāni yojetvā atthaṃ dassento ‘‘so dhammaṃ deseti…pe… pakāsetīti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti āha.
To show the meaning by conjoining all words in apposition with "brahmacariya," it is said: "He teaches the Dhamma... and so on... illuminates it; this is the meaning to be understood here."
Để chỉ rõ ý nghĩa bằng cách kết nối tất cả các từ đồng vị ngữ với từ brahmacariya (Phạm hạnh) này, Ngài nói: “vậy ở đây, ý nghĩa nên được hiểu là: Ngài thuyết pháp… v.v… công bố”.
Dūrasamussāritamānasseva sāsane sammāpaṭipatti sambhavati, na māna jātikassāti āha ‘‘nihatamānattā’’ti.
Right practice in the Dispensation is possible only for one whose conceit has been completely removed, not for one who is prone to conceit; thus, he said: "because of the conceit being eliminated."
Sự thực hành đúng đắn trong giáo pháp chỉ có thể xảy ra ở người đã từ bỏ kiêu mạn từ xa, chứ không phải ở người có kiêu mạn bẩm sinh, nên Ngài nói: “nihatamānattā” (do kiêu mạn đã bị đập tan).
Ussannattāti bahulabhāvato.
Because of abundance means because of being manifold.
Ussannattā có nghĩa là do sự dồi dào.
Bhogārogyādivatthukā madā suppaheyyā honti nimittassa anavaṭṭhānato’ na tathā kulavijjāmadāti khattiyabrāhmaṇakulīnānaṃ pabbajitānampi jātivijjā nissāya mānajappanaṃ duppajahanti āha ‘‘yebhuyyena hi…pe… mānaṃ karontī’’ti.
The conceits concerning wealth, health, and so forth are easy to abandon because the object is not fixed; the conceits concerning caste and learning are not so. Thus, he said that among those who have gone forth from Khattiya and Brāhmaṇa families, pride arising from birth and learning is difficult to abandon: "Indeed, for the most part... they conceive conceit."
Sự kiêu mạn dựa trên tài sản, sức khỏe, v.v., dễ dàng từ bỏ vì đối tượng không bền vững; không giống như sự kiêu mạn về dòng tộc và học vấn. Do đó, Ngài nói rằng sự kiêu mạn dựa trên dòng tộc và học vấn, ngay cả đối với những người xuất gia thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi và Bà-la-môn, cũng khó từ bỏ: “yebhuyyena hi… v.v… mānaṃ karontī” (vì đa số… v.v… tạo ra kiêu mạn).
Vijātitāyāti nihīnajātitāya.
Because of being of low birth means because of being of an inferior birth.
Vijātitāyā có nghĩa là do dòng dõi thấp kém.
Patiṭṭhātuṃ na sakkontīti suvisuddhiṃ katvā sīlaṃ rakkhituṃ na sakkonti.
They are unable to become established means they are unable to keep the precepts perfectly purified.
Patiṭṭhātuṃ na sakkontī có nghĩa là không thể giữ giới một cách hoàn toàn thanh tịnh.
Sīlavasena hi sāsane patiṭṭhāti.
For one becomes established in the Dispensation by means of sīla.
Vì người ta an trú trong giáo pháp nhờ vào giới.
Patiṭṭhātunti vā saccapaṭivedhena lokuttarāya patiṭṭhāya patiṭṭhātuṃ.
Or to become established means to become established in the supramundane foundation through the penetration of the truths.
Hoặc patiṭṭhātuṃ có nghĩa là an trú bằng sự an trú siêu thế thông qua sự thể nhập chân lý.
Yebhuyyena hi upanissayasampannā sujātā eva honti, na dujjātā.
For, for the most part, those endowed with strong conditions are of good birth, not of bad birth.
Vì đa số những người có đầy đủ duyên hỗ trợ là người có dòng dõi tốt, chứ không phải người có dòng dõi xấu.
Parisuddhanti rāgādīnaṃ accantameva pahānadīpanato nirupakkilesatāya sabbaso visuddhaṃ.
Pure means utterly undefiled because it expounds the complete abandonment of lust and so forth, and because of its freedom from defilements.
Parisuddhaṃ có nghĩa là hoàn toàn thanh tịnh, không có ô nhiễm, do sự chỉ rõ việc đoạn trừ hoàn toàn tham ái, v.v.
Saddhaṃ paṭilabhatīti pothujjanikasaddhāvasena saddahati.
Acquires faith means trusts by way of mundane faith.
Saddhaṃ paṭilabhatī có nghĩa là tin tưởng theo niềm tin của phàm nhân.
Viññujātikānañhi dhammasampattigahaṇapubbikā saddhāsiddhi dhammapamāṇadhammappasannabhāvato.
For those of discerning birth, the accomplishment of faith, preceded by the acceptance of the Dhamma's excellence, comes from regarding the Dhamma as the standard and being gladdened by the Dhamma.
Vì đối với những người có trí tuệ, sự thành tựu niềm tin, đi trước bởi sự nắm bắt các thành tựu pháp, là do sự tin tưởng vào pháp và sự hoan hỷ với pháp.
Jāyampatikā vasantīti kāmaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti vutte gharasāmikagharasāminivasena dvinnaṃyeva gahaṇaṃ viññāyati.
A married couple lives — though "married couple" generally means the understanding of two, a householder and a housemistress.
Jāyampatikā vasantī (vợ chồng sống chung) – mặc dù khi nói “vợ chồng”, người ta hiểu là chỉ hai người, tức chủ nhà và nữ chủ nhà.
Yassa pana purisassa anekā pajāpatiyo honti, tattha kiṃ vattabbaṃ?
But if a man has many wives, what is to be said there?
Nhưng nếu một người đàn ông có nhiều vợ, thì sao?
Ekāyapi tāya vāso sambādhoti dassanatthaṃ ‘‘dve’’ti vuttaṃ.
The word "two" is used to show that living with even one of them is an obstruction.
Để chỉ rõ rằng ngay cả một người vợ cũng gây chật chội, nên từ “dve” (hai) đã được nói.
Rāgādinā sakiñcanaṭṭhena, khettavatthuādinā sapalibodhaṭṭhena.
Because of being encumbered by lust and so forth, because of having hindrances such as fields and land.
Sakiñcanaṭṭhena (với ý nghĩa có sở hữu) do tham ái, v.v., sapalibodhaṭṭhena (với ý nghĩa có chướng ngại) do ruộng đất, nhà cửa, v.v.
Rāgarajādīnaṃ āgamanapathatāpi uppajjanaṭṭhānatā evāti dvepi vaṇṇanā ekatthā, byañjanameva nānaṃ.
The state of being the path of arrival for lust, dust, and so forth, is also the state of being the place of their arising; thus, both explanations have the same meaning, only the expression differs.
Việc là con đường đến hoặc nơi phát sinh của bụi tham ái, v.v. cũng là một ý nghĩa, nên cả hai cách diễn giải đều có cùng một ý nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Alagganaṭṭhenāti asajjanaṭṭhena appaṭibaddhabhāvena.
By the nature of non-attachment means by the nature of non-clinging, by the state of being unattached.
Alagganaṭṭhenā có nghĩa là không dính mắc, không bị ràng buộc.
Evaṃ akusalakusalappavattīnaṃ ṭhānabhāvena gharāvāsapabbajjānaṃ sambādhabbhokāsataṃ dassetvā idāni kusalappavattiyā eva aṭṭhānaṭhānabhāvena tesaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the constricting and confining nature of household life and renunciation as the ground for wholesome and unwholesome activities, now, to show this for them as the unsuitable and suitable ground solely for wholesome activities, "furthermore" and so forth is stated.
Như vậy, sau khi chỉ rõ sự chật chội và không gian của đời sống gia đình và đời sống xuất gia như là nơi phát sinh của các hành động bất thiện và thiện, bây giờ để chỉ rõ điều đó như là nơi không phát sinh của các hành động thiện, Ngài nói “apicā” (hơn nữa), v.v.
Saṅkhepakathāti visuṃ visuṃ paduddhāraṃ akatvā saṅkhepato atthavaṇṇanā.
Summary explanation means an explanation of the meaning in brief without extracting each word separately.
Saṅkhepakathā có nghĩa là sự giải thích ý nghĩa tóm tắt mà không phân tích từng từ riêng biệt.
Ekampi divasanti ekadivasamattampi.
Even a single day means for a mere single day.
Ekampi divasaṃ có nghĩa là dù chỉ một ngày.
Akhaṇḍaṃ katvāti dukkaṭamattassapi anāpajjanena akhaṇḍitaṃ katvā.
Without breaking means without breaking by not committing even a minor offense.
Akhaṇḍaṃ katvā có nghĩa là làm cho không bị sứt mẻ bằng cách không phạm dù chỉ một lỗi dukkaṭa.
Kilesamalena amalīnanti taṇhāsaṃkilesādivasena asaṃkiliṭṭhaṃ katvā.
Undefiled by the stain of defilement means undefiled by way of defilements like craving.
Kilesamalena amalīnaṃ có nghĩa là làm cho không bị ô nhiễm bởi các phiền não như tham ái, v.v.
Paridahitvāti nivāsetvā ceva pārupitvā ca.
Having put on means having worn and having covered.
Paridahitvā có nghĩa là mặc và khoác.
Agāravāso agāraṃ uttarapadalopena, tassa vaḍḍhiāvahaṃ agārassa hitaṃ.
Beneficial to the household means increasing the household, with the latter part of the compound dropped.
Agāravāso, agāraṃ với sự bỏ đi hậu tố, là lợi ích cho gia đình làm tăng trưởng gia đình.
Bhogakkhandhoti bhogarāsi bhogasamudāyo.
Mass of possessions means a heap of possessions, a collection of possessions.
Bhogakkhandho có nghĩa là đống tài sản, tập hợp tài sản.
Ābandhanaṭṭhenāti ‘‘putto nattā’’tiādinā pemavasena saparicchedaṃ sambandhanaṭṭhena.
By the nature of binding means by the nature of binding restrictively through affection, such as "son, grandson" and so forth.
Ābandhanaṭṭhenā có nghĩa là với ý nghĩa ràng buộc một cách giới hạn do tình yêu thương, như “con trai, cháu trai”, v.v.
‘‘Amhākamete’’ti ñāyantīti ñātī.
Those who are known as "these are ours" are relatives.
Những người được biết là “là của chúng ta” được gọi là ñātī (thân quyến).
Pitāmahapituputtādivasena parivattanaṭṭhena parivaṭṭo.
Circle means by the nature of revolving as grandfather, father, son, and so forth.
Parivaṭṭo (vòng luân chuyển) có nghĩa là sự quay vòng theo ông nội, cha, con, v.v.
292. Sāmaññavācīpi sikkhā-saddo sājīva-saddasannidhānato upari vuccamānavisesāpekkhāya ca visesaniviṭṭhova hotīti vuttaṃ ‘‘yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā’’ti.
292. The word "sikkhā", though general in meaning, is used in a specific sense due to its proximity to the word "sājīva" and its anticipation of further distinctions mentioned later; thus, it is said: "that training which is called adhisīla for monks."
292. Từ sikkhā (học pháp), mặc dù là từ chung, nhưng do sự gần gũi với từ sājīva (phương tiện sinh sống) và do sự mong đợi một sự đặc biệt sẽ được nói ở trên, nên nó được xem là một từ đặc biệt, vì vậy Ngài nói: “yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā” (học pháp của các tỳ-khưu được gọi là giới học).
Sikkhitabbaṭṭhena sikkhā.
Sikkhā means that which is to be trained.
Sikkhā (học pháp) có nghĩa là điều cần phải học.
Saha ājīvanti etthāti sājīvo.
Sājīvo means that in which one lives with.
Sājīvo (phương tiện sinh sống) là nơi mà người ta sống chung với nhau.
Sikkhanabhāvenāti sikkhāya sājīve ca sikkhanabhāvena.
By the nature of training means by the nature of training in both the training and the livelihood.
Sikkhanabhāvenā có nghĩa là với trạng thái học tập trong cả học pháp và phương tiện sinh sống.
Sikkhaṃ paripūrentoti sīlasaṃvaraṃ paripūrento.
Fulfilling the training means fulfilling the restraint of sīla.
Sikkhaṃ paripūrento có nghĩa là hoàn thành sự phòng hộ giới.
Sājīvañca avītikkamantoti – ‘‘nāmakāyo padakāyo niruttikāyo byañjanakāyo’’ti (pārā. aṭṭha. 39) vuttasikkhāpadaṃ bhagavato vacanaṃ avītikkamanto hutvāti attho.
And not transgressing the livelihood means not transgressing the training rule, which is the word of the Blessed One, spoken as "the body of names, the body of words, the body of expressions, the body of syllables."
Sājīvañca avītikkamanto có nghĩa là không vi phạm giới luật là lời dạy của Đức Thế Tôn đã được nói là “thân danh, thân ngữ, thân nghĩa, thân biểu đạt” (Pārā. aṭṭha. 39).
Idameva ca dvayaṃ ‘‘sikkhana’’nti vuttaṃ.
And these two are called "training."
Và chính hai điều này được gọi là “sikkhana” (sự học tập).
Tattha sājīvānatikkamo sikkhāpāripūriyā paccayo.
Among them, non-transgression of livelihood is a condition for the fulfillment of training.
Trong đó, việc không vi phạm phương tiện sinh sống là điều kiện để hoàn thành học pháp.
Tato hi yāva maggā sikkhāpāripūrī hotīti.
For from that, the fulfillment of training occurs up to the path.
Vì từ đó, sự hoàn thành học pháp diễn ra cho đến khi đạt đến đạo.
Pajahitvāti samādānavasena pariccajitvā.
Having abandoned means having given up by way of undertaking.
Pajahitvā có nghĩa là từ bỏ theo cách thọ trì.
Pahīnakālato paṭṭhāya…pe… viratovāti etena pahānassa viratiyā ca samānakālataṃ dasseti.
From the time of abandonment... and so on... abstains; by this, it shows the simultaneity of abandonment and abstention.
Pahīnakālato paṭṭhāya… v.v… viratovā chỉ rõ sự đồng thời của việc từ bỏ và sự kiêng cữ.
Yadi evaṃ ‘‘pahāyā’’ti kathaṃ purimakālaniddesoti?
If so, how is "having abandoned" an indication of a prior time?
Nếu vậy, tại sao “pahāya” (đã từ bỏ) lại chỉ thời gian trước?
Tathā gahetabbataṃ upādāya.
Due to the way it is to be taken.
Do sự cần thiết phải hiểu như vậy.
Dhammānañhi paccayapaccayuppannabhāve apekkhite sahajātānampi paccayapaccayuppannabhāvena gahaṇaṃ purimapacchimabhāveneva hotīti gahaṇapavattiākāravasena paccayabhūtesu hirottappañāṇādīsu pahānakiriyāya purimakālavohāro, paccayuppannāsu ca viratīsu viramaṇakiriyāya aparakālavohāro ca hotīti ‘‘pahāya paṭivirato hotī’’ti vuttaṃ.
Indeed, when the conditionality of phenomena is considered, even co-arisen phenomena are understood as cause and effect in terms of prior and later. Thus, in the context of the mode of understanding and occurrence, in such causal factors as shame, fear of wrongdoing, and wisdom, the act of abandoning is referred to as a prior time, and in the resultant abstentions, the act of refraining is referred to as a later time; thus, it is said, "having abandoned, he abstains."
Vì khi xem xét mối quan hệ nhân duyên và quả duyên của các pháp, ngay cả những pháp đồng sanh cũng được xem là nhân duyên và quả duyên theo thứ tự trước sau. Do đó, theo cách hiểu và cách diễn đạt, đối với các nhân duyên như hổ thẹn, ghê sợ tội lỗi, trí tuệ, v.v., hành động từ bỏ được gọi là thời gian trước, và đối với các sự kiêng cữ là quả duyên, hành động kiêng cữ được gọi là thời gian sau, nên Ngài nói: “pahāya paṭivirato hotī” (đã từ bỏ và kiêng cữ).
Pahāyāti vā samādānakālavasena vuttaṃ, pacchā vītikkamitabbavatthusamāyogavasena paṭiviratoti.
Or "having abandoned" is said with reference to the time of undertaking, and "abstains" subsequently with reference to the combination of things to be transgressed.
Hoặc pahāya được nói theo thời gian thọ trì, và paṭivirato (kiêng cữ) sau đó theo sự kết hợp với những điều cần phải vi phạm.
Pahāyāti vā –
Or "having abandoned"—
Hoặc pahāya –
Evamādīsu viya samānakālavasena veditabbo.
Is to be understood as simultaneous, as in these and similar examples.
Nên được hiểu là đồng thời như trong các ví dụ trên.
Atha vā pāṇo atipātīyati etenāti pāṇātipāto, pāṇaghātahetubhūto ahirikānottappadosamohavihiṃ sādiko cetanāpadhāno saṃkilesadhammo, taṃ samādānavasena pahāya.
Or killing living beings is that by which a living being is killed: the defiling phenomenon, predominantly volitional, such as shamelesness, fearlessness of wrongdoing, delusion, and harmfulness, which is the cause of killing living beings. Having abandoned that by way of undertaking.
Hoặc pāṇātipāto (sát sinh) là sự sát hại sinh mạng, là pháp ô nhiễm chủ yếu là ý chí, là nguyên nhân của việc giết hại sinh mạng, bao gồm sự vô tàm, vô quý, sân hận, si mê, tàn bạo, v.v., đã từ bỏ nó theo cách thọ trì.
Tato…pe… viratova hotīti avadhāraṇena tassā viratiyā kālādivasena apariyantataṃ dasseti.
From that... and so on... abstains; by this emphatic statement, it shows the endlessness of that abstention in terms of time and so forth.
Tato… v.v… viratova hotī (từ đó… v.v… chỉ kiêng cữ) chỉ rõ sự vô hạn định của sự kiêng cữ đó về thời gian, v.v., bằng cách nhấn mạnh.
Yathā hi aññe samādinnaviratikāpi anavaṭṭhitacittatāya lābhajīvikādihetu samādānaṃ bhindanteva, na evamayaṃ.
For just as others, even those who have undertaken abstention, break their undertaking due to an unfixed mind, for reasons like livelihood, this person is not like that.
Vì những người khác, dù đã thọ trì sự kiêng cữ, nhưng do tâm không ổn định, họ thường phá vỡ sự thọ trì vì lợi lộc, sinh kế, v.v., nhưng người này thì không như vậy.
Ayaṃ pana pahīnakālato paṭṭhāya orato viratoti.
But this one abstains from the time of abandonment onwards.
Người này thì kiêng cữ từ thời điểm từ bỏ trở đi.
Adinnādānaṃ pahāyātiādīsupi iminā nayena attho veditabbo.
The meaning in "having abandoned taking what is not given" and so forth should also be understood in this way.
Ý nghĩa cũng nên được hiểu theo cách này trong Adinnādānaṃ pahāyā (đã từ bỏ việc lấy của không cho), v.v.
Daṇḍanaṃ daṇḍanipātanaṃ daṇḍo.
Punishment, the inflicting of punishment, is a rod.
Daṇḍo (gậy) là sự đánh đập, sự giáng gậy.
Muggarādipaharaṇavisesopi idha paharaṇavisesoti adhippeto.
A specific kind of striking, such as with a club, is here intended as a specific kind of striking.
Ở đây, một loại vũ khí đặc biệt như chùy, v.v. cũng được hiểu là một loại vũ khí đặc biệt.
Tenāha ‘‘ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇa’’nti.
Therefore, he said: "excluding the rod, all other equipment."
Do đó, Ngài nói: “ṭhapetvā daṇḍaṃ sabbampi avasesaṃ upakaraṇa” (trừ gậy, tất cả những dụng cụ còn lại).
Daṇḍanasaṅkhātassa paraviheṭhanassa parivajjitabhāvadīpanatthaṃ daṇḍasatthānaṃ nikkhepavacananti āha ‘‘parūpaghātatthāyā’’tiādi.
In order to show the state of refraining from harming others, which is called punishment, it is said that weapons are laid aside, as in “for the purpose of harming others” and so on.
Để chỉ ra trạng thái tránh xa sự làm hại người khác, được gọi là sự trừng phạt, và sự loại bỏ vũ khí, v.v., nên đã nói "vì mục đích làm hại người khác" v.v.
Vihiṃsanabhāvatoti vibādhanabhāvato.
“From the state of violence” means from the state of oppression.
"Từ trạng thái làm hại" (Vihiṃsanabhāvato) có nghĩa là từ trạng thái gây đau khổ (vibādhanabhāvato).
Lajjīti ettha vuttalajjāya ottappampi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that in “conscientious”, moral dread is also mentioned by the conscientiousness stated here.
Ở đây, trong từ "người biết hổ thẹn" (lajjī), cần phải hiểu rằng sự ghê sợ tội lỗi (ottappa) cũng được nói đến cùng với sự hổ thẹn đã đề cập.
Na hi pāpajigucchanapāputtāsarahitaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthi.
Indeed, there is no lack of conscientiousness that is devoid of abhorring evil, fear of evil, or moral dread of evil.
Quả thật, không có sự không biết hổ thẹn nào mà không có sự ghê tởm tội lỗi và sự sợ hãi tội lỗi.
Yassa vā dhammagarutāya dhammassa ca attādhīnattā attādhipatibhūtā lajjākiccakārī, tassa lokādhipatibhūtaṃ ottappaṃ kiccakaranti vattabbameva natthīti ‘‘lajjī’’icceva vuttaṃ.
Or, if due to reverence for Dhamma, and due to the Dhamma being dependent on oneself, conscientiousness acts as the dominant factor of oneself, then there is no need to state that moral dread acts as the dominant factor of the world; therefore, it is simply stated as “conscientious”.
Hoặc, đối với người mà sự hổ thẹn (lajjā) là chủ tể do sự tôn trọng Pháp (dhammagarutā) và Pháp là thuộc về tự ngã (attādhīnattā), thì không cần phải nói rằng sự ghê sợ tội lỗi (ottappa) là chủ tể thế gian cũng có tác dụng; do đó, chỉ nói "người biết hổ thẹn" (lajjī) mà thôi.
Dayaṃ mettacittataṃ āpannoti kasmā vuttaṃ, nanu dayā-saddo ‘‘adayāpanno’’tiādīsu karuṇāya vattatīti?
Why is it said, “compassionate, with a mind of loving-kindness”? Does not the word “dayā” refer to compassion in phrases like “compassionate” and so on?
Tại sao lại nói "có lòng từ bi, tâm từ" (dayaṃ mettacittataṃ āpanno)? Chẳng phải từ dayā trong các trường hợp như "adayāpanno" v.v. được dùng cho lòng bi (karuṇā) sao?
Saccametaṃ, ayaṃ pana dayā-saddo anurakkhaṇatthaṃ antonītaṃ katvā pavattamāno mettāya ca karuṇāya ca pavattatīti idha mettāya pavattamāno vutto.
This is true, but this word dayā, when used with the meaning of protection implicitly included, refers to both loving-kindness and compassion; here it is stated as referring to loving-kindness.
Điều đó đúng, nhưng từ dayā này, khi được dùng với ý nghĩa bảo vệ (anurakkhaṇa) ẩn chứa bên trong, thì được dùng cho cả từ (mettā) và bi (karuṇā); do đó, ở đây nó được nói đến khi được dùng cho từ.
Mijjati siniyhatīti mettā, sā etassa atthīti mettaṃ, mettaṃ cittaṃ etassa atthīti mettacitto, tassa bhāvo mettacittatā, mettāicceva attho.
It is called mettā because one is friendly and affectionate; that which has this is mettaṃ (loving-kindness); that which has a mind of loving-kindness is mettācitto (one with a mind of loving-kindness); the state of that is mettacittatā, which simply means mettā (loving-kindness).
Mettā là sự yêu thương, quý mến; người có mettā thì gọi là mettaṃ; người có tâm mettā thì gọi là mettacitto; trạng thái của người đó là mettacittatā, có nghĩa là mettā.
Sabbapāṇabhūtahitānukampīti etena tassā viratiyā sattavasena apariyantataṃ dasseti.
By “compassionate for the welfare of all living beings”, it shows the unlimited nature of that abstention in terms of beings.
Với câu "thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sinh" (sabbapāṇabhūtahitānukampī), điều này cho thấy sự không giới hạn của sự từ bỏ đó theo phương diện chúng sinh.
Pāṇabhūteti pāṇajāte.
“Living beings” means the class of living beings.
Pāṇabhūte có nghĩa là các loài hữu tình (pāṇajāte).
Anukampakoti karuṇāyanako.
“Compassionate” means one who feels compassion.
Anukampako có nghĩa là người có lòng bi mẫn (karuṇāyanako).
Yasmā pana mettā karuṇāya visesapaccayo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘tāya eva dayāpannatāyā’’ti.
Since loving-kindness is a specific condition for compassion, it is said “by that very state of being compassionate”.
Vì từ (mettā) là nhân đặc biệt cho bi (karuṇā), nên đã nói "do chính lòng từ bi đó" (tāya eva dayāpannatāyā).
Evaṃ yehi dhammehi pāṇātipātā virati sampajjati, tehi lajjāmettākaruṇādhammehi samaṅgibhāvo dassito, saddhiṃ piṭṭhivaṭṭakadhammehīti daṭṭhabbaṃ.
Thus, the possession of conscientiousness, loving-kindness, and compassion, which are the qualities by which abstention from the destruction of life is accomplished, is shown, and it should be understood as together with the supporting qualities.
Như vậy, sự thành tựu của việc từ bỏ sát sinh được thể hiện qua sự đầy đủ các pháp như hổ thẹn (lajjā), từ (mettā), bi (karuṇā), v.v., cùng với các pháp hỗ trợ khác.
Etthāha – kasmā ‘‘pāṇātipātaṃ pahāyā’’ti ekavacananiddeso kato, nanu niravasesānaṃ pāṇānaṃ atipātato virati idhādhippetā?
Here it is asked: Why is “having abandoned the destruction of life” stated in the singular, when abstention from the destruction of all living beings is intended here?
Ở đây, có người hỏi: Tại sao lại dùng số ít khi nói "pāṇātipātaṃ pahāyā"? Chẳng phải ở đây ý muốn nói đến sự từ bỏ hoàn toàn việc sát hại tất cả chúng sinh sao?
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sabbapāṇabhūtahitānukampī viharatī’’ti.
Indeed, it is stated, “he abides compassionate for the welfare of all living beings.”
Như đã nói, "sống với lòng thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sinh".
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbe pāṇabhūte hitena anukampako’’ti puthuvacananiddesoti?
For this reason, in the Commentary, it is stated in the plural: “compassionate with welfare for all living beings,” is it not?
Chính vì thế, trong chú giải (aṭṭhakathā) đã dùng số nhiều khi nói "thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sinh" (sabbe pāṇabhūte hitena anukampako) sao?
Saccametaṃ, pāṇabhāvasāmaññavasena panettha pāḷiyaṃ ādito ekavacananiddeso kato, sabbasaddasannidhānena puthuttaṃ viññāyamānamevāti sāmaññaniddesaṃ akatvā bhedavacanicchāvasena dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ bahuvacanavasena attho vutto.
This is true; but here in the Pali, initially, the singular is used to refer to the generality of living beings, while the plurality is understood by the proximity of the word “all.” Therefore, in the Commentary, the meaning is stated in the plural, not to express a general statement, but to show the desire for a specific statement.
Điều đó đúng. Tuy nhiên, ở đây, trong kinh tạng (pāḷi), ban đầu đã dùng số ít theo nghĩa chung của sự sống (pāṇabhāvasāmañña); với sự hiện diện của từ "tất cả" (sabba), sự đa dạng đã được hiểu rõ. Do đó, để thể hiện ý muốn diễn đạt sự khác biệt mà không dùng cách diễn đạt chung, trong chú giải đã giải thích bằng cách dùng số nhiều.
Kiñca bhiyyo – sāmaññato saṃvarasamādānaṃ, tabbisesato saṃvarabhedoti imassa visesassa dassanatthaṃ ayaṃ vacanabhedo katoti veditabbaṃ.
Furthermore, it should be understood that this difference in wording is made to show the distinction between the undertaking of restraint in general and the specifics of that restraint.
Hơn nữa, cần phải hiểu rằng sự khác biệt trong cách dùng từ này được tạo ra để chỉ ra sự khác biệt giữa việc giữ giới theo nghĩa chung và sự phá giới theo nghĩa cụ thể.
Viharatīti vuttappakāro hutvā ekasmiṃ iriyāpathe uppannaṃ dukkhaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā attabhāvaṃ harati pavattetīti attho.
“He abides” means that being of the described nature, he carries on and maintains his existence by interrupting the suffering arising in one posture with another posture.
Viharati có nghĩa là sống theo cách đã nói, loại bỏ khổ phát sinh trong một oai nghi bằng một oai nghi khác, và duy trì sự tồn tại của mình.
Tenāha ‘‘iriyati pāletī’’ti.
Therefore, it is said, “he moves, he protects.”
Do đó, đã nói "đi đứng, duy trì" (iriyati pāletī).
Na kevalaṃ kāyavacīpayogavasena ādānameva, atha kho ākaṅkhapissa pariccattavatthuvisayāvāti dassetuṃ ‘‘cittenapī’’tiādi vuttaṃ.
To show that it is not merely taking by way of bodily and verbal action, but also that which is desired concerning abandoned objects, it is said, “even with the mind” and so on.
Để chỉ ra rằng không chỉ là hành động lấy cắp bằng thân và khẩu, mà còn là đối tượng đã từ bỏ ngay cả khi mong muốn, nên đã nói "ngay cả bằng tâm" (cittenapī) v.v.
Theneti theyyaṃ karotīti theno, coro.
“Thief” means one who commits theft, a robber.
Theno là kẻ trộm, kẻ thực hiện hành vi trộm cắp.
Sucibhūtenāti ettha sucibhāvo adhikārato saddantarasannidhānato ca theyyasaṃkilesaviramaṇanti āha ‘‘athenattāyeva sucibhūtenā’’ti.
In “pure”, purity refers to refraining from the defilement of theft, due to the context and the proximity of other words; therefore, it is said, “pure through not being a thief”.
Ở đây, trong từ "thanh tịnh" (sucibhūtenā), sự thanh tịnh được hiểu là sự từ bỏ ô nhiễm trộm cắp, do ngữ cảnh và sự hiện diện của các từ khác. Do đó, đã nói "do không trộm cắp nên thanh tịnh" (athenattāyeva sucibhūtenā).
Kāmañcettha ‘‘lajjī dayāpanno’’tiādi na vuttaṃ, adhikāravasena pana atthato vā vuttamevāti veditabbaṃ.
Although “conscientious, compassionate,” and so on, are not explicitly stated here, it should be understood that they are implicitly stated by implication or by meaning.
Mặc dù ở đây không nói "người biết hổ thẹn, có lòng từ bi" v.v., nhưng cần phải hiểu rằng điều đó đã được nói đến theo ngữ cảnh hoặc theo ý nghĩa.
Yathā hi lajjādayo pāṇātipātapahānassa visesapaccayo, evaṃ adinnādānapahānassapīti, tasmā sāpi pāḷi ānetvā vattabbā.
Just as conscientiousness and so on are specific conditions for abandoning the destruction of life, so too are they for abandoning taking what is not given; therefore, that Pali passage should also be brought in and stated.
Giống như hổ thẹn v.v. là nhân đặc biệt cho việc từ bỏ sát sinh, thì chúng cũng là nhân cho việc từ bỏ trộm cắp. Do đó, đoạn kinh đó cũng cần được dẫn ra.
Esa nayo ito paresupi.
The same method applies to the following passages.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các điều sau.
Atha vā sucibhūtenāti etena hirottappādīhi samannāgamo, ahirikādīnañca pahānaṃ vuttamevāti ‘‘lajjī’’tiādi na vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Or it should be understood that “pure” implicitly mentions being endowed with modesty and moral dread and the abandonment of shamelessness and so on, which is why “conscientious” and so on are not explicitly stated.
Hoặc, cần phải hiểu rằng với từ "thanh tịnh" (sucibhūtenā), sự đầy đủ các đức tính như hổ thẹn (hiri), ghê sợ tội lỗi (ottappa) v.v. và sự từ bỏ các điều như không biết hổ thẹn (ahirika) v.v. đã được nói đến, do đó không nói "người biết hổ thẹn" v.v.
Aseṭṭhacariyanti aseṭṭhānaṃ cariyaṃ, aseṭṭhaṃ vā cariyaṃ.
Unchaste conduct means the conduct of the unchaste, or unchaste conduct.
Aseṭṭhacariyaṃ là hành vi của những người không tốt, hoặc hành vi không tốt.
Mithunānaṃ vuttākārena sadisabhūtānaṃ ayanti mithuno, yathāvutto durācāro.
“Mithuno” means that which is similar in nature to sexual misconduct, i.e., the immoral conduct as described.
Mithuno là người giống như những cặp đôi theo cách đã nói, tức là người có hành vi tà hạnh đã đề cập.
Ārācārī methunāti etena – ‘‘idha brāhmaṇa, ekacco…pe… na heva kho mātugāmena saddhiṃ dvayaṃdvayasamāpattiṃ samāpajjati, apica kho mātugāmassa ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanaṃ sādiyati, so tadassādeti, taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjatī’’tiādinā (a. ni. 7.50) vuttā sattavidhamethunasaṃyogāpi paṭivirati dassitāti daṭṭhabbaṃ.
By “far removed from sexual misconduct”, it should be understood that it also shows abstention from the seven kinds of sexual entanglement mentioned in phrases like, “Here, brahmin, some person... does not, however, engage in dual intercourse with a woman, but rather enjoys rubbing, massaging, bathing, and anointing her, and takes delight in that, finds pleasure in it, and is gratified by it,” and so on.
Với câu "xa lánh tà hạnh" (ārācārī methunā), cần phải hiểu rằng sự từ bỏ bảy loại tà hạnh đã được nói đến trong kinh (A. VII, 50) như: "Ở đây, này Bà-la-môn, một người nào đó... không thực hiện sự giao hợp đôi lứa với phụ nữ, nhưng lại thích xoa bóp, chà xát, tắm rửa, và xoa bóp cho phụ nữ; người đó thích thú điều đó, hài lòng với điều đó, và cảm thấy thỏa mãn với điều đó" v.v.
Saccena saccanti purimena vacīsaccena pacchimaṃ vacīsaccaṃ sandahati asaccena anantarikattā.
“Truth with truth” means that the later truthful speech connects with the former truthful speech, because it is immediately preceded by untruth.
"Lời nói thật với lời nói thật" (saccena saccaṃ) có nghĩa là lời nói thật sau nối kết với lời nói thật trước, do không có sự gián đoạn bởi lời nói dối.
Tenāha ‘‘yo hī’’tiādi.
Therefore, it is said, “for indeed” and so on.
Do đó, đã nói "người nào" (yo hī) v.v.
Haliddirāgo viya na thirakato hotīti ettha kathāya anavaṭṭhitabhāvena haliddirāgasadisatā veditabbā, na puggalassa.
Here, in “is not made firm like a turmeric dye,” the similarity to turmeric dye should be understood as referring to the unstable nature of speech, not of the person.
Ở đây, trong câu "không vững chắc như màu nghệ" (haliddirāgo viya na thirakato hotī), sự giống màu nghệ cần được hiểu là sự không ổn định của câu chuyện, chứ không phải của người.
Pāsāṇalekhā viyāti etthāpi eseva nayo.
The same method applies here in “like a rock inscription.”
Trong câu "như nét khắc trên đá" (pāsāṇalekhā viyā) cũng vậy.
Saddhā ayati pavattati etthāti saddhāyo, saddhāyo eva saddhāyiko yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8), saddhāya vā ayitabbo saddhāyiko, saddheyyoti attho.
Saddhāyo is that in which faith arises and progresses; saddhāyiko is simply saddhāyo, just as “venayiko” (one skilled in discipline); or saddhāyiko is that which should be relied upon by faith, meaning trustworthy.
Saddhāyiko là nơi mà niềm tin (saddhā) phát triển, hoặc là người đáng tin cậy (saddheyyoti attho), giống như "venayiko" (M. I, 246; A. VIII, 11; Pārā. 8).
Vattabbataṃ āpajjativisaṃvādanatoti adhippāyo.
“Comes to be talked about” implies being a deceiver.
Ý nghĩa là "trở thành người đáng tin cậy" (vattabbataṃ āpajjati), không lừa dối.
Anuppadātāti (dī. ni. ṭī. 1.9; a. ni. ṭī. 2.4.198) anubalappadātā, anuvattanavasena vā padātā.
“Anuppadātā” means one who gives support, or one who gives in conformity.
Anuppadātā (Dī. Ni. Ṭī. 1.9; A. Ni. Ṭī. 2.4.198) là người hỗ trợ, hoặc người giúp đỡ theo cách tiếp nối.
Kassa pana anuvattanaṃ padānañcāti?
But what kind of conformity and giving?
Vậy thì, tiếp nối và giúp đỡ ai?
‘‘Sahitāna’’nti vuttattā sandhānassāti viññāyati.
Since “united” is stated, it is understood to mean union.
Do đã nói "những người hòa hợp" (sahitānaṃ), nên được hiểu là sự hòa hợp (sandhānassa).
Tenāha ‘‘sandhānānuppadātā’’ti.
Therefore, it is said, “one who gives support to union.”
Do đó, đã nói "người hỗ trợ sự hòa hợp" (sandhānānuppadātā).
Yasmā pana anuvattanavasena sandhānassa padānaṃ ādhānaṃ, rakkhaṇaṃ vā daḷhīkaraṇaṃ hoti.
Since giving in conformity makes the union firm, or protects it.
Vì sự giúp đỡ sự hòa hợp theo cách tiếp nối là sự củng cố, duy trì hoặc bảo vệ.
Tena vuttaṃ ‘‘dve jane samagge disvā’’tiādi.
Therefore, it is said, “having seen two people united,” and so on.
Do đó, đã nói "thấy hai người hòa hợp" (dve jane samagge disvā) v.v.
Āramanti etthāti ārāmo, ramitabbaṭṭhānaṃ.
Ārāma is where people delight, a delightful place.
Ārāmo là nơi để vui thích, nơi để nghỉ ngơi.
Yasmā pana ā-kārena vināpi ayamattho labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevettha attho’’ti.
Since this meaning can be obtained even without the prefix ā-, it is said, “the Pali is also samaggarāmo, and this is the meaning here.”
Vì ý nghĩa này có thể được hiểu ngay cả khi không có tiền tố ā-, nên đã nói "samaggarāmotipi là pāḷi, đây chính là ý nghĩa ở đây".
Imissā gāthāya.
— in this verse.
Trong bài kệ này.
Sīlañhettha ‘‘nelaṅga’’nti vuttaṃ.
Here sīla (moral conduct) is called “nelaṅga” (dark-colored).
Giới (sīla) ở đây được gọi là "nelaṅga".
Tenevāha – citto gahapati, ‘‘nelaṅganti kho, bhante, sīlānametaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.347; dī. ni. ṭī. 1.9).
Therefore, Citta the householder said, “ Nelaṅga, venerable sir, is a term for moral conduct.”
Chính vì thế, gia chủ Citta đã nói: "Bạch Thế Tôn, 'nelaṅga' là tên gọi của giới" (S. IV, 347; Dī. Ni. Ṭī. 1.9).
Sukumārāti apharusatāya mudukā.
“Sukumārā” means gentle due to not being harsh.
Sukumārā có nghĩa là mềm mại do không thô cứng.
Purassa esāti ettha pura-saddo tannivāsīvācako daṭṭhabbo ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu (dī. ni. ṭī. 1.9) viya.
In “this of the city”, the word “pura” (city) should be understood as referring to its inhabitants, as in phrases like “the village has come” and so on.
Ở đây, trong "purassa esā", từ pura cần được hiểu là chỉ những người cư trú trong đó, giống như trong các trường hợp "gāmo āgato" (Dī. Ni. Ṭī. 1.9) v.v.
Tenevāha ‘‘nagaravāsīna’’nti.
Therefore, it is said, “of the city dwellers.”
Do đó, đã nói "của cư dân thành phố" (nagaravāsīnaṃ).
Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpā.
“Manāpā” means that which delights or increases the mind.
Manāpā là điều làm cho tâm tăng trưởng, phát triển.
Tena vuttaṃ ‘‘cittavuddhikarā’’ti.
Therefore, it is said, “mind-delighting.”
Do đó, đã nói "làm cho tâm phát triển" (cittavuddhikarā).
Kālavādītiādi samphappalāpāpaṭiviratassa paṭipattidassanaṃ.
“Speaking at the right time” and so on shows the practice of one who abstains from frivolous talk.
Kālavādī v.v. là sự thể hiện hành vi của người không từ bỏ lời nói phù phiếm.
Atthasaṃhitāpi hi vācā ayuttakālapayogena atthāvahā na siyāti anatthaviññāpanavācaṃ anulometi, tasmā samphappalāpaṃ pajahantena akālavāditā pariharitabbāti vuttaṃ ‘‘kālavādī’’ti.
Even beneficial speech, if used at an inappropriate time, might not bring about benefit, and it would endorse speech that causes harm. Therefore, it is said "speaking at the right time" (kālavādī), meaning that one who abandons idle chatter should avoid speaking at the wrong time.
Ngay cả lời nói có lợi ích, nếu sử dụng không đúng lúc, cũng sẽ không mang lại lợi ích, điều này phù hợp với lời nói chỉ ra sự vô ích. Do đó, đã nói rằng người từ bỏ lời nói vô ích (samphappalāpa) nên tránh nói không đúng lúc, tức là "nói đúng lúc" (kālavādī).
Kāle vadantenapi ubhayānatthasādhanato abhūtaṃ parivajjetabbanti āha ‘‘bhūtavādī’’ti.
Even when speaking at the right time, one should avoid speaking what is untrue, because it leads to harm for both parties. Therefore, it is said " speaking what is factual" (bhūtavādī).
Ngay cả khi nói đúng lúc, vì (nói không thật) có thể gây hại cho cả hai bên, nên phải tránh điều không thật, đã nói là "nói sự thật" (bhūtavādī).
Bhūtañca vadantena yaṃ idhaloka-paraloka-hitasampādakaṃ, tadeva vattabbanti dassetuṃ ‘‘atthavādī’’ti vuttaṃ.
To show that when speaking what is factual, one should speak only that which brings about benefit in this world and the next, it is said " speaking what is beneficial" (atthavādī).
Để chỉ ra rằng khi nói sự thật, người ta chỉ nên nói điều mang lại lợi ích cho đời này và đời sau, đã nói là "nói điều lợi ích" (atthavādī).
Atthaṃ vadantenapi lokiyadhammasannissitameva avatvā lokuttaradhammasannissitaṃ katvā vattabbanti dassanatthaṃ ‘‘dhammavādī’’ti vuttaṃ.
To show that even when speaking what is beneficial, one should not speak merely relying on worldly matters, but should speak relying on supra-mundane matters, it is said " speaking of Dhamma" (dhammavādī).
Để chỉ ra rằng khi nói điều lợi ích, người ta không chỉ nói điều liên quan đến pháp thế gian mà còn phải nói điều liên quan đến pháp xuất thế, đã nói là "nói pháp" (dhammavādī).
Yathā ca attho lokuttaradhammasannissito hoti, taṃdassanatthaṃ ‘‘vinayavādī’’ti vuttaṃ.
And to show how that benefit relies on supra-mundane matters, it is said " speaking of Vinaya" (vinayavādī).
Và để chỉ ra rằng điều lợi ích liên quan đến pháp xuất thế, đã nói là "nói luật" (vinayavādī).
Pañcannañhi saṃvaravinayānaṃ, pañcannañca pahānavinayānaṃ vasena vuccamāno attho nibbānādhigamahetubhāvato lokuttaradhammasannissito hotīti.
For the meaning, when spoken of in terms of the five kinds of restraint-Vinaya and the five kinds of abandonment-Vinaya, is conducive to the attainment of Nibbāna, and thus relies on supra-mundane matters.
Thật vậy, điều lợi ích được nói đến theo năm loại luật chế ngự (saṃvara-vinaya) và năm loại luật đoạn trừ (pahāna-vinaya) sẽ liên quan đến pháp xuất thế vì nó là nguyên nhân đưa đến sự chứng đắc Nibbāna.
Evaṃ guṇavisesayuttova attho vuccamāno desanākosalle sati sobhati, kiccakaro ca hoti, na aññathāti dassetuṃ ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ti vuttaṃ.
To show that meaning, when endowed with such special qualities, shines and is effective only when there is skill in teaching, and not otherwise, it is said " speaking words worthy of being treasured" (nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā).
Để chỉ ra rằng điều lợi ích được nói đến với những đặc tính ưu việt như vậy sẽ trở nên đẹp đẽ và hữu ích khi có sự khéo léo trong thuyết pháp, chứ không phải cách khác, đã nói là "nói lời đáng được cất giữ" (nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā).
Idāni taṃ desanākosallaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kālenā’’tiādimāha.
Now, to elaborate on that skill in teaching, the text begins with " at the right time" (kālenā).
Bây giờ, để giải thích sự khéo léo trong thuyết pháp đó, đã nói "đúng lúc" (kālena) v.v.
Pucchādivasena hi otiṇṇavācāvatthusmiṃ ekaṃsādibyākaraṇavibhāgaṃ sallakkhetvā ṭhapanāhetuudāharaṇaṃ saṃsandanādiṃ taṃtaṃkālānurūpaṃ vibhāventiyā parimitaparicchinnarūpāya vipulatara-gambhīrodāra-paramattha-vitthārasaṅgāhikāya kathāya ñāṇabalānurūpaṃ pare yāthāvato dhamme patiṭṭhāpento ‘‘desanākusalo’’ti vuccatīti evamettha atthayojanā veditabbā.
Thus, the explanation of the meaning here should be understood as follows: one who is called "skillful in teaching" (desanākusalo) is he who, having discerned the categorical or analytical explanation in matters of speech arising from questions and so forth, establishes others in the Dhamma as it truly is, in accordance with their wisdom and strength, through a teaching that elaborates on the setting forth of causes, examples, and comparisons appropriate to each occasion, and which, though limited and clearly defined in form, encompasses a wide, profound, and noble ultimate truth.
Thật vậy, trong trường hợp lời nói được đưa ra do câu hỏi v.v., người ta phải hiểu rằng việc áp dụng ý nghĩa ở đây là: người được gọi là "khéo léo trong thuyết pháp" (desanākusalo) là người nhận biết sự phân biệt giữa giải thích dứt khoát và giải thích phân tích, v.v., và bằng cách giải thích phù hợp với từng thời điểm như đặt ra các nguyên nhân, ví dụ, và so sánh, v.v., thông qua một bài thuyết pháp có giới hạn, được xác định, nhưng lại bao gồm những chi tiết sâu rộng, thâm sâu, cao thượng về chân lý tối thượng, khiến người khác an trú trong pháp một cách đúng đắn, phù hợp với năng lực trí tuệ của họ.
293. Evaṃ paṭipāṭiyā satta mūlasikkhāpadāni vibhāvetvā satipi abhijjhādipahānaindriyasaṃvarasatisampajaññajāgariyānuyogādike uttaradesanāyaṃ vibhāvetuṃ taṃ pariharitvā ācārasīlasseva vibhajanavasena pāḷi pavattāti tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā’’tiādi vuttaṃ.
293. Having thus sequentially elaborated on the seven root precepts, and even though abandonment of covetousness and so forth, sense-restraint, mindfulness, clear comprehension, and diligence in wakefulness are to be elaborated in later teachings, the Pāḷi text proceeds by setting these aside and elaborating only on conduct and sīla. To clarify its meaning, it is said " refraining from destroying seed-propagation and plant-life" (bījagāmabhūtagāmasamārambhā).
293. Sau khi giải thích bảy giới luật căn bản theo trình tự như vậy, mặc dù sự đoạn trừ tham ái v.v., sự chế ngự các căn, sự chú tâm và tỉnh giác, sự tinh tấn thức tỉnh v.v., cũng có thể được giải thích trong các bài thuyết pháp cao hơn, nhưng Pāḷi lại bỏ qua điều đó và chỉ giải thích về các giới đức (ācārasīla). Để giải thích ý nghĩa đó, đã nói "tránh làm hại các loại hạt giống và cây cối" (bījagāmabhūtagāmasamārambhā) v.v.
Tattha bījānaṃ gāmo samūho bījagāmo. Bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattānaṃ rukkhagacchalatādīnaṃ samūho bhūtagāmo.
Among these, a collection, a group of seeds, is " seed-propagation" (bījagāmo). A collection, a group of living things, of arisen and come-to-be things like trees, bushes, and creepers, is " plant-life" (bhūtagāmo).
Trong đó, tập hợp các loại hạt giống là bījagāmo (hạt giống). Tập hợp các loại cây cối đã sinh trưởng, đã phát triển như cây, bụi, dây leo v.v., là bhūtagāmo (cây cối).
Nanu ca rukkhādayo cittarahitatāya na jīvā, cittarahitatā ca paripphandābhāvato chinne viruhanato visadisajātikabhāvato catuyoniapariyāpannato ca veditabbā, vuḍḍhi pana pavāḷasilālavaṇānampi vijjatīti na tesaṃ jīvabhāve kāraṇaṃ, visayaggahaṇañca nesaṃ parikappanāmattaṃ supanaṃ viya ciñcādenaṃ, tathā dohaḷādayo, tattha kasmā bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirati icchitāti?
But are not trees and the like without consciousness, and thus not living beings? Their lack of consciousness is to be understood from their lack of movement, their ability to grow back after being cut, their dissimilar nature, and their not being included in the four types of birth. Growth, however, is also found in coral, rock, and salt, and is thus not a reason for them to be considered living beings. Their apprehension of objects is merely a conceptualization, like the dream of a tamarind tree; likewise, with cravings and the like. Given this, why is abstention from destroying seed-propagation and plant-life desired?
Há chẳng phải cây cối v.v., không phải là chúng sinh vì không có tâm? Và việc không có tâm có thể được biết qua việc không có sự chuyển động, việc mọc lại khi bị chặt, việc có chủng loại khác biệt, và việc không thuộc bốn loại sinh. Sự phát triển cũng có ở san hô, đá, muối v.v., nên đó không phải là nguyên nhân cho trạng thái chúng sinh của chúng. Và sự nhận thức đối tượng của chúng chỉ là sự tưởng tượng, giống như giấc mơ của cây me v.v., cũng như các dấu hiệu phát triển v.v. Trong trường hợp đó, tại sao lại mong muốn tránh làm hại các loại hạt giống và cây cối?
Samaṇasāruppato tannivāsisattānurakkhaṇato ca.
Because it is suitable for ascetics and for the protection of living beings residing therein.
Vì điều đó phù hợp với Sa-môn và vì sự bảo vệ các chúng sinh trú ngụ trong đó.
Tenevāha – ‘‘jīvasaññino hi moghapurisa manussā rukkhasmi’’ntiādi (pāci. 89).
That is why it is said: "Indeed, foolish men, humans perceive life in a tree," and so forth.
Chính vì thế đã nói: "Này kẻ si mê, con người xem cây là chúng sinh" v.v.
Mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlabījaṃ etassātipi mūlabījaṃ.
The root itself is a seed, hence " root-seed" (mūlabījaṃ); that which has a root-seed is also " root-seed" (mūlabījaṃ).
Cái gốc chính là hạt giống, gọi là mūlabījaṃ (hạt giống gốc), hoặc cái có hạt giống gốc cũng là mūlabījaṃ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Phaḷubījanti pabbabījaṃ.
" Segment-seed" (phaḷubījaṃ) refers to joint-seed.
Phaḷubījaṃ (hạt giống mấu) là hạt giống từ mấu.
Paccayantarasamavāye sadisaphaluppattiyā visesakāraṇabhāvato viruhaṇasamatthe sāraphale niruḷho bījasaddo tadatthasaṃsiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ (visuddhi. 2.449), dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327; 5.165; netti. 11) ca yathā.
The word "seed" (bīja), due to its being a special cause for the production of similar fruit when other conditions are present, is applied to essential fruits capable of sprouting. For the successful accomplishment of that meaning, it is also applied to some roots and so forth. Therefore, to distinguish it from roots and the like, it is specified by a single word "seed" as " seed-seed" (bījabījaṃ), just as "form-form" and "suffering-suffering".
Vì khi có sự kết hợp của các yếu tố khác, hạt giống có khả năng nảy mầm trong quả có chất dinh dưỡng, là nguyên nhân đặc biệt của sự sinh ra quả tương tự, nên từ "hạt giống" (bīja) được dùng để chỉ điều đó, và để đạt được ý nghĩa đó, nó cũng được dùng cho một số loại gốc v.v. Để phân biệt với gốc v.v., đã nói "hạt giống của hạt giống" (bījabīja) bằng cách thêm một từ "hạt giống" (bīja), giống như "rūparūpaṃ" (sắc của sắc) và "dukkhadukkha" (khổ của khổ).
Kasmā panettha bījagāmabhūtagāmaṃ uddharitvā bījagāmo eva niddiṭṭhoti?
Why, then, is only seed-propagation mentioned here, having mentioned both seed-propagation and plant-life?
Tại sao ở đây chỉ nêu ra bījagāma (hạt giống) mà không nêu ra bhūtagāma (cây cối)?
Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, nanu avocumha – ‘‘mūlameva bījaṃ mūlabījaṃ, mūlabījaṃ etassātipi mūlabīja’’nti.
This should not be seen in that way. Did we not say: "The root itself is a seed, a root-seed; that which has a root-seed is also a root-seed?"
Không nên xem xét như vậy. Há chẳng phải chúng ta đã nói: "Cái gốc chính là hạt giống, gọi là mūlabījaṃ (hạt giống gốc), hoặc cái có hạt giống gốc cũng là mūlabījaṃ"?
Tattha purimena bījagāmo niddiṭṭho, dutiyena bhūtagāmo, duvidhopesa mūlabījañca mūlabījañca mūlabījanti sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā uddiṭṭhoti veditabbo.
There, the former specifies seed-propagation, and the latter, plant-life. It should be understood that both kinds, root-seed and root-seed, are indicated by the general designation " root-seed," or by the ekasesa method.
Trong đó, với ý nghĩa đầu tiên, bījagāma (hạt giống) được nêu ra; với ý nghĩa thứ hai, bhūtagāma (cây cối) được nêu ra. Cả hai loại này, mūlabīja (hạt giống gốc) và mūlabīja (cái có hạt giống gốc), phải được hiểu là đã được nêu ra bằng cách gọi chung là mūlabīja (hạt giống gốc) hoặc theo phương pháp ekasesa (rút gọn một phần).
Tenevāha ‘‘pañcavidhassā’’tiādi.
That is why it says " of five kinds" (pañcavidhassā), and so forth.
Chính vì thế đã nói "của năm loại" (pañcavidhassā) v.v.
Nīlatiṇarukkhādikassāti allatiṇassa ceva allarukkhādikassa ca.
" Of blue grass, trees, and so forth" (nīlatiṇarukkhādikassā) means of fresh grass and fresh trees and the like.
Nīlatiṇarukkhādikassā (cỏ xanh, cây cối v.v.) là cỏ tươi và cây cối tươi v.v.
Ādi-saddena osadhigacchalatādīnaṃ saṅgaho.
The word " and so forth" (ādi) includes medicinal plants, bushes, creepers, and the like.
Từ ādi (v.v.) bao gồm các loại dược thảo, bụi cây và dây leo.
Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ assa atthīti ekabhattiko.
One meal is ekabhattaṃ; one who has it is " one-meal-a-day-eater" (ekabhattiko).
Một bữa ăn là ekabhattaṃ; người có một bữa ăn là ekabhattiko (người chỉ ăn một bữa).
So pana rattibhojanenapi siyāti tannivattanatthaṃ āha ‘‘rattūparato’’ti.
But such a person might still eat at night, so to exclude that, it is said " refraining from night eating" (rattūparato).
Tuy nhiên, người đó có thể ăn vào ban đêm, để tránh điều đó, đã nói "tránh ăn đêm" (rattūparato).
Evampi aparaṇhabhojīpi siyā ekabhattikoti tannivattanatthaṃ ‘‘virato vikālabhojanā’’ti vuttaṃ.
Even so, a one-meal-a-day-eater might still eat in the afternoon, so to exclude that, it is said " abstaining from untimely food" (virato vikālabhojanā).
Ngay cả như vậy, người chỉ ăn một bữa cũng có thể ăn vào buổi chiều, để tránh điều đó, đã nói "tránh ăn phi thời" (virato vikālabhojanā).
Aruṇuggamanakālato paṭṭhāya yāva majjhanhikā ayaṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo.
From the time of sunrise until midday, this is the time for eating that is practiced and accustomed by the Buddhas and other noble ones. Any other time is " untimely" (vikālo).
Thời gian ăn uống được các bậc Thánh như chư Phật v.v., thực hành và quen thuộc là từ lúc bình minh cho đến giữa trưa. Ngoài thời gian đó là vikālo (phi thời).
Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā ‘‘atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
In the Commentary, however, since night eating is forbidden by the second phrase, it is said: " Eating after midday until sunset is called untimely eating."
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, vì việc ăn đêm đã bị cấm bằng từ thứ hai, nên đã nói "ăn uống sau giữa trưa cho đến khi mặt trời lặn được gọi là ăn phi thời".
‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādinayappavattaṃ (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183; netti. 30, 50, 116, 124) bhagavato sāsanaṃ accantarāguppattiyā naccādidassanaṃ na anulometīti āha ‘‘sāsanassa ananulomattā’’ti.
The teaching of the Blessed One, which proceeds according to the method of "not doing any evil," and so forth, does not permit seeing dancing and the like due to the arising of extreme passion. Therefore, it is said " because it is not in conformity with the teaching" (sāsanassa ananulomattā).
Giáo pháp của Đức Thế Tôn, như được trình bày trong "không làm mọi điều ác" v.v., không chấp nhận việc xem múa hát v.v., do sự phát sinh tham ái quá mức. Vì vậy, đã nói "không phù hợp với giáo pháp" (sāsanassa ananulomattā).
Attanā payojiyamānaṃ, parehi payojāpiyamānañca naccaṃ naccabhāvasāmaññena pāḷiyaṃ ekeneva nacca-saddena gahitaṃ, tathā gītavādita-saddena cāti āha ‘‘naccananaccāpanādivasenā’’ti.
Dancing performed by oneself and dancing caused to be performed by others are both included in the Pāḷi text by the single word " dancing" (nacca) in the general sense of dancing; likewise with the words for singing and playing instruments. Therefore, it is said " in terms of dancing, causing to dance, and so forth" (naccananaccāpanādivasenā).
Múa (nacca) do tự mình thực hiện và múa do người khác thực hiện, trong Pāḷi, được bao gồm bằng một từ nacca (múa) chung cho trạng thái múa. Tương tự như vậy với từ gītavādita (hát múa và nhạc cụ). Vì vậy, đã nói "dưới hình thức múa và khiến người khác múa v.v." (naccananaccāpanādivasenā).
Ādi-saddena gāyanagāyāpanavādanavādāpanāni saṅgayhanti.
The word " and so forth" (ādi) includes singing, causing to sing, playing, and causing to play.
Từ ādi (v.v.) bao gồm việc hát và khiến người khác hát, việc chơi nhạc cụ và khiến người khác chơi nhạc cụ.
Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena.
Here, listening is also included in seeing, by the way of virūpekasesa.
Ở đây, việc nghe (savana) cũng được bao gồm trong việc xem (dassana) theo phương pháp virūpekasesa (rút gọn một phần không đồng nhất).
Yathāsakaṃ visayassa ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanā’’icceva vuttaṃ.
Or, due to the nature of the five consciousnesses being able to reveal their respective objects, and because the act of hearing can also be summarized as seeing, it is simply said " seeing" (dassanā).
Hoặc, vì bản chất của năm thức giác là nhận biết đối tượng tương ứng của chúng, nên hành động nghe cũng được bao gồm trong tóm tắt việc xem, nên chỉ nói "xem" (dassanā).
Tenāha ‘‘pañcahi viññāṇehi na kañci dhammaṃ paṭivijānāti aññatra abhinipātamattā’’ti.
Therefore, it is said: "With the five consciousnesses, one does not distinctly comprehend any phenomenon, except for merely falling upon it."
Vì thế đã nói: "Không nhận biết bất kỳ pháp nào bằng năm thức giác, ngoại trừ sự va chạm đơn thuần."
Avisūkabhūtassa gītassa savanaṃ kadāci vaṭṭatīti āha ‘‘visūkabhūtā dassanā’’ti.
The listening to singing that is not indecent is sometimes permissible, so it is said " seeing that is indecent" (visūkabhūtā dassanā).
Vì việc nghe một bài hát không gây xáo động đôi khi được phép, nên đã nói "xem gây xáo động" (visūkabhūtā dassanā).
Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāyaṃ khuddakaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito dhammo na vaṭṭatī’’ti.
Indeed, it is said in the Paramatthajotikā, in the Khuddakaṭṭhakathā: "Singing that is associated with Dhamma is permissible; Dhamma that is associated with singing is not permissible."
Thật vậy, trong Khuddakaṭṭhakathā của Paramatthajotikā đã nói: "Bài hát liên quan đến Dhamma thì được phép, Dhamma liên quan đến bài hát thì không được phép."
Yaṃ kiñcīti ganthitaṃ vā aganthitaṃ vā yaṃ kiñci pupphaṃ.
" Whatever" (yaṃ kiñcī) means any flower, whether strung or unstrung.
Yaṃ kiñcī (bất cứ thứ gì) là bất cứ loại hoa nào, dù được kết thành vòng hay không.
Gandhajātanti gandhajātikaṃ.
" Perfume substance" (gandhajātaṃ) refers to a fragrant substance.
Gandhajātaṃ (các loại hương) là các loại hương liệu.
Tassapi ‘‘yaṃ kiñcī’’ti vacanato pisitassa apisitassapi yassa kassaci vilepanādi na vaṭṭatīti dasseti.
That also shows, by the phrase "whatever," that any unguent, whether ground or unground, is not permissible.
Từ "yaṃ kiñcī" (bất cứ thứ gì) cũng chỉ ra rằng bất kỳ loại thuốc xoa nào, dù đã được nghiền hay chưa nghiền, cũng không được phép.
Uccāti ucca-saddena samānatthaṃ ekaṃ saddantaraṃ.
" High" (uccā) refers to another word that is synonymous with ucca.
Uccā (cao) là một từ đồng nghĩa với từ ucca.
Seti etthāti sayanaṃ.
That on which one lies down is a " bed" (sayanaṃ).
Nơi nằm là sayanaṃ (giường nằm).
Uccāsayanaṃ mahāsayanañca samaṇasārupparahitaṃ adhippetanti āha ‘‘pamāṇātikkantaṃ akappiyattharaṇa’’nti.
It is said, "exceeding the proper measure, an improper covering," meaning that high couches and large couches are unsuitable for a recluse.
Giường cao và giường lớn được hiểu là không phù hợp với Sa-môn, nên nói là "vật trải giường không hợp cách vượt quá mức quy định".
Āsanañcettha sayaneneva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
Here, a 'seat' (āsana) should be understood as included within 'couch' (sayana).
Chỗ ngồi ở đây cũng nên hiểu là được bao gồm trong giường nằm.
Yasmā pana ādhāre paṭikkhitte tadādhārā kiriyā paṭikkhittāva hoti, tasmā ‘‘uccāsayanamahāsayanā’’icceva vuttaṃ, atthato pana tadupabhogabhūtanisajjānipajjanehi virati dassitāti daṭṭhabbaṃ.
However, since when the support is prohibited, the action dependent on that support is also prohibited, it is simply stated as "high couches and large couches"; but in meaning, it should be understood that abstention from sitting and lying down, which are the acts of using them, is shown.
Bởi vì khi vật nương tựa bị cấm, hành động nương tựa vào đó cũng bị cấm, do đó chỉ nói là "giường cao và giường lớn". Nhưng về nghĩa thì nên hiểu là sự từ bỏ việc ngồi và nằm hưởng thụ những vật đó được thể hiện.
Atha vā uccāsayanamahāsayanañca uccāsayanamahāsayanañca uccāsayanamahāsayananti etasmiṃ atthe ekasesena ayaṃ niddeso kato yathā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1), āsanakiriyāpubbakattā vā sayanakiriyāya sayanaggahaṇena āsanampi gahitanti veditabbaṃ.
Alternatively, the designation "high couch and large couch" is made by ekasesa in this sense, just as "name-and-form as condition for the six sense-bases." Or, because the act of sitting precedes the act of lying down, it should be understood that the term 'couch' (sayana) also includes 'seat' (āsana).
Hoặc là, "giường cao và giường lớn" và "giường cao và giường lớn" trong ý nghĩa này, được diễn tả bằng cách rút gọn một từ như "nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ" (Ma. Ni. 3.126; Saṃ. Ni. 2.1; Udā. 1). Hoặc là, hành động ngồi có trước hành động nằm, nên cần biết rằng chỗ ngồi cũng được bao gồm khi đề cập đến giường nằm.
Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantīti iti-saddena evaṃpakāre dasseti.
By the word iti, he indicates similar kinds, saying, "those which are commonly known as dārumāsaka (wooden measure)."
Dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchantī (những gì được gọi là dārumāsa) – bằng từ iti (như vậy) chỉ ra những loại như thế.
Aññehi gāhāpane upanikkhittasādiyane ca paṭiggahaṇattho labbhatīti āha ‘‘neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī’’ti.
Since the meaning of acceptance is obtained in causing others to take and in approving what is deposited, he says, "he neither takes it himself, nor causes it to be taken, nor approves what is deposited."
Trong việc cho người khác nhận và chấp thuận vật đã đặt, ý nghĩa của sự thọ nhận được tìm thấy, nên nói "neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatī" (người ấy không tự nhận lấy, không bảo người khác nhận lấy, không chấp thuận vật đã đặt).
Atha vā tividhaṃ paṭiggahaṇaṃ kāyena vācāya manasāti.
Alternatively, there are three kinds of acceptance: by body, by speech, and by mind.
Hoặc là, có ba loại thọ nhận: bằng thân, bằng lời nói, bằng ý nghĩ.
Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyananti tividhampi paṭiggahaṇaṃ ekajjhaṃ gahetvā ‘‘paṭiggahaṇā’’ti vuttanti āha ‘‘neva naṃ uggaṇhātī’’tiādi.
Among these, acceptance by body is uggaṇhanaṃ (taking up), acceptance by speech is uggahāpanaṃ (causing to be taken up), and acceptance by mind is sādiyanaṃ (approving); taking all three kinds of acceptance together, it is called "acceptance," as he says, "he neither takes it himself," and so on.
Trong đó, thọ nhận bằng thân là uggaṇhanaṃ (tự nhận lấy), thọ nhận bằng lời nói là uggahāpanaṃ (bảo người khác nhận lấy), thọ nhận bằng ý nghĩ là sādiyanaṃ (chấp thuận). Cả ba loại thọ nhận này được gộp lại và gọi là "thọ nhận", nên nói "neva naṃ uggaṇhāti" (người ấy không tự nhận lấy) v.v.
Esa nayo āmakadhaññapaṭiggahaṇātiādīsupi.
The same method applies to "acceptance of raw grain," and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho āmakadhaññapaṭiggahaṇā (thọ nhận ngũ cốc thô) v.v.
Nīvārādiupadhaññassa sāliādimūladhaññantogadhattā vuttaṃ ‘‘sattavidhassā’’ti.
Because lesser grains like nīvāra (wild rice) are included in staple grains like sāli (rice), it is stated as "of seven kinds."
Vì các loại ngũ cốc phụ như nīvāra v.v. được bao gồm trong các loại ngũ cốc chính như sāli v.v., nên nói "sattavidhassā" (của bảy loại).
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañca vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sukaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) vuttattā idaṃ odissa anuññātaṃ nāma, tassa pana ‘‘kāle paṭiggahita’’nti (mahāva. 262) vuttattā paṭiggahaṇaṃ vaṭṭati.
Because it is said, "I allow, bhikkhus, five kinds of fats as medicine: human fat, fish fat, porpoise fat, pig fat, and donkey fat," this is a specific allowance, and because it is said that it is "accepted at the proper time," acceptance is permissible.
Vì đã nói "Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép năm loại mỡ làm thuốc: mỡ gấu, mỡ cá, mỡ cá sấu, mỡ heo, mỡ lừa" (Đại phẩm 262), điều này được cho phép một cách đặc biệt. Tuy nhiên, vì đã nói "được thọ nhận đúng lúc" (Đại phẩm 262), nên việc thọ nhận là hợp cách.
Sati paccayeti āha ‘‘aññatra odissa anuññātā’’ti.
Provided there is a reason, he says, "except what is specifically allowed."
Nếu có duyên, nên nói "aññatra odissa anuññātā" (ngoại trừ những gì đã được cho phép một cách đặc biệt).
Kecīti sārasamāsācariyā, uttaravihāravāsino ca.
Keci refers to the teachers of the Sārasamāsa and the residents of Uttaravihāra.
Kecī (một số người) là các vị đạo sư của Sārasamāsa và cư dân của Uttaravihāra.
Vadhoti muṭṭhipahārakasātāḷanādīhi vihesanaṃ, vibādhananti attho.
Vadho means harming by blows, punches, whipping, and so on; it means tormenting.
Vadho là việc làm hại, gây phiền nhiễu bằng cách đấm, đánh, tát v.v. nghĩa là làm tổn thương.
Viheṭhanatthopi hi vadha-saddo dissati ‘‘attānaṃvadhitvā vadhitvā rodatī’’tiādīsu (pāci. 879, 881).
Indeed, the word vadha is also seen in the sense of tormenting, as in "crying, tormenting oneself again and again," and so on.
Từ vadha cũng được thấy trong nghĩa làm hại ở các chỗ như "attānaṃvadhitvā vadhitvā rodatī" (khóc lóc sau khi tự làm hại mình nhiều lần) (Pāci. 879, 881).
Yathā hi apariggahabhāvasāmaññe satipi pabbajitehi appaṭiggahitabbavatthuvibhāgasandassanatthaṃ itthikumāridāsidāsādayo vibhāgena vuttā.
Just as, despite the common state of not being taken possession of, maidens, slave-women, slave-men, etc., are specifically mentioned to show the distinction of things not to be accepted by recluses.
Cũng như, mặc dù có chung đặc tính là không được sở hữu, nhưng để chỉ rõ sự phân biệt các vật không được Sa-môn thọ nhận, các cô gái, trẻ em, nam nô, nữ nô v.v. được đề cập riêng biệt.
Evaṃ parassa haraṇabhāvato adinnādānabhāvasāmaññe satipi tulākūṭādayo adinnādānavisesabhāvadassanatthaṃ vibhāgena vuttā, na evaṃ pāṇātipātapariyāyassa vadhassa puna gahaṇe payojanaṃ atthi, tattha sayaṃkāro, idha paraṃkāroti ca na sakkā vattuṃ ‘‘kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā chappayogā’’ti vacanato.
Similarly, despite the common state of being adinnādāna due to being stolen from another, fraudulent scales, etc., are specifically mentioned to show the distinctive nature of adinnādāna (taking what is not given), and there is no purpose in repeating 'killing,' which is a synonym for pāṇātipāta (destruction of life); nor can it be said that sayaṃkāro (one's own action) is there and paraṃkāro (another's action) is here, according to the principle "volition generating action through bodily and verbal effort, comprising six kinds of efforts."
Tương tự, mặc dù có chung đặc tính là lấy của người khác, tức là adinnādāna (không cho mà lấy), nhưng để chỉ rõ các loại adinnādāna đặc biệt, các hành vi như tulākūṭa (gian lận cân đo) v.v. được đề cập riêng biệt. Không có lý do gì để lặp lại vadha (sát hại) vốn là một phần của pāṇātipāta (sát sinh). Không thể nói rằng ở đây là tự làm, ở kia là người khác làm, theo nguyên tắc "cetanā (ý chí) phát sinh từ sự vận dụng của thân và lời nói là sáu loại vận dụng".
Tasmā yathāvutto evettha attho yutto.
Therefore, the meaning given above is appropriate here.
Do đó, ý nghĩa đã nêu ở đây là phù hợp.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vadhoti māraṇa’’nti vuttaṃ, tampi pothanameva sandhāyāti ca sakkā viññātuṃ māraṇa-saddassapi vihiṃsane dissanato.
In the Commentary, however, it is stated, "vadho means killing," and that too can be understood as referring to beating, as the word māraṇa (killing) is also seen in the sense of harming.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải) có nói "vadhoti māraṇaṃ" (vadha là giết chết), điều này cũng có thể hiểu là ám chỉ việc đánh đập, vì từ māraṇa cũng được thấy trong nghĩa làm hại.
Catūsu disāsu sukhaṃ viharati, tato eva sukhavihāraṭṭhānabhūtā catasso disā assa santīti vā cātuddiso.
He dwells happily in the four directions, or, he has the four directions as places of happy dwelling; therefore, he is cātuddiso (one who has the four directions).
Người sống an lạc ở bốn phương, hoặc người có bốn phương là nơi sống an lạc, gọi là cātuddiso (người bốn phương).
Tattha cāyaṃ satte vā saṅkhāre vā bhayena na paṭihaññatīti appaṭigho.
In that regard, he is appaṭigho (unhindered) because he is not struck by fear concerning beings or formations.
Ở đó, người ấy không bị chướng ngại bởi nỗi sợ hãi đối với chúng sinh hay các pháp hữu vi, nên gọi là appaṭigho (không chướng ngại).
Dvādasavidhassa santosassa vasena santussanako santussamāno.
Santussamāno (being contented) means one who is contented by means of the twelve kinds of contentment.
Người biết đủ theo mười hai loại tri túc gọi là santussamāno (người biết đủ).
Itarītarenāti uccāvacena.
Itarītarenā means by various things, high and low.
Itarītarenā (bằng cái này cái kia) nghĩa là bằng cái cao cái thấp.
Parissayānaṃ bāhirānaṃ sīhabyagghādīnaṃ, abbhantarānañca kāmacchandādīnaṃ kāyacittupaddavānaṃ abhibhavanato parissayānaṃ sahitā.
Sahitā (enduring) of dangers means overcoming external dangers like lions and tigers, and internal dangers like sensual desire, which are afflictions of body and mind.
Parissayānaṃ sahitā (người chịu đựng các hiểm nguy) là người vượt qua các hiểm nguy bên ngoài như sư tử, cọp v.v. và các hiểm nguy bên trong như dục ái v.v., tức là các tai họa về thân và tâm.
Thaddhabhāvakarabhayābhāvena acchambhī.
Acchambhī (fearless) means without fear that causes stiffness.
Không có nỗi sợ hãi gây ra sự cứng đờ, nên là acchambhī (không sợ hãi).
Eko asahāyo.
Eko (alone) means without companions.
Eko (một mình) là không có bạn đồng hành.
Tato eva khaggamigasiṅgasadisatāya khaggavisāṇakappo careyyāti attho.
From that, the meaning is "he should wander khaggavisāṇakappo (like a rhinoceros horn)."
Do đó, có nghĩa là nên sống khaggavisāṇakappo (như sừng tê giác).
Chinnapakkho, asañjātapakkho vā sakuṇo gantuṃ na sakkotīti ‘‘pakkhī sakuṇo’’ti pakkhi-saddena visesetvā sakuṇo pāḷiyaṃ vuttoti āha ‘‘pakkhayutto sakuṇo’’ti.
A bird whose wings are clipped or whose wings have not yet grown cannot fly; therefore, he says, "pakkhayutto sakuṇo (a winged bird)," explaining sakuṇo (bird) in the Pāḷi by pakkhī (winged creature) to distinguish it.
Một con chim bị gãy cánh hoặc chưa mọc cánh không thể bay được, nên từ pakkhī (có cánh) được dùng để làm rõ, và từ sakuṇo (chim) được nói trong Pāḷi, nên nói "pakkhayutto sakuṇo" (chim có cánh).
Yassa sannidhikāraparibhogo kiñci ṭhapetabbaṃ sāpekkhāya ṭhapanañca natthi, tādiso ayaṃ bhikkhūti dassento ‘‘ayaṃ panettha saṅkhepattho’’tiādimāha.
To show that this bhikkhu has no possessions to be kept, nor any need to keep anything with attachment to possessions, he says, "this is the summary meaning here," and so on.
Để chỉ rõ rằng vị Tỳ-kheo này không có vật gì cần giữ lại để sử dụng gần gũi và không có sự giữ lại nào có sự phụ thuộc, nên nói "ayaṃ panettha saṅkhepattho" (đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây) v.v.
Ariyanti apenti tato dosā, tehi vā ārakāti ariyoti āha ‘‘ariyenāti niddosenā’’ti.
Ariyanti (noble) means faults depart from him, or he is far from them; therefore, ariyo (noble), as he says, "ariyenāti niddosenā (noble means faultless)."
Ariyanti (cao quý) – các lỗi lầm rời xa khỏi đó, hoặc người ấy xa lìa các lỗi lầm, nên gọi là ariyo (cao quý), nên nói "ariyenāti niddosenā" (cao quý nghĩa là không lỗi lầm).
Ajjhattanti attani.
Ajjhattaṃ means within oneself.
Ajjhattaṃ (nội tại) là ở trong chính mình.
Niddosasukhanti nirāmisasukhaṃ kilesavajjarahitattā.
Niddosasukhaṃ (faultless happiness) means non-carnal happiness, being free from defilements.
Niddosasukhaṃ (hạnh phúc không lỗi lầm) là hạnh phúc không vị kỷ, vì không có phiền não.
295. Yathāvutte sīlasaṃvare patiṭṭhitasseva indriyasaṃvaro icchitabbo tadadhiṭṭhānato, tassa ca paripālakabhāvatoti vuttaṃ ‘‘so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū’’ti.
It is said, "that bhikkhu endowed with this noble aggregate of virtue," because the restraint of the sense faculties is desired only for one established in the aforementioned virtue, as it is its foundation and preservative.
295. Chỉ khi đã an trú trong giới luật đã nói trên thì sự phòng hộ các căn mới đáng mong muốn, vì nó là nền tảng và là sự bảo vệ cho giới luật, nên nói "so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhū" (vị Tỳ-kheo ấy có đầy đủ giới uẩn cao quý này).
Sesapadesūti ‘‘na nimittaggāhī hotī’’tiādīsu padesu.
Sesapadesū refers to passages such as "he does not grasp at signs," and so on.
Sesapadesū (trong các phần còn lại) là trong các phần như "na nimittaggāhī hotī" (không nắm giữ tướng) v.v.
Yasmā visuddhimagge (visuddhi. 1.15) vuttaṃ, tasmā tassa līnatthappakāsiniyaṃ saṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 1.15) vuttanayeneva veditabbaṃ.
Since it is stated in the Visuddhimagga, it should be understood according to the method explained in the Līnatthappakāsinī commentary on it.
Vì đã nói trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo) (Thanh Tịnh Đạo 1.15), nên cần hiểu theo cách đã nói trong Līnatthappakāsinī Saṃvaṇṇanā (Đại Chú Giải Thanh Tịnh Đạo 1.15) của nó.
Rūpādīsu nimittādiggāhaparivajjanalakkhaṇattā indriyasaṃvarassa kilesehi anavasittasukhatā avikiṇṇasukhatā cassa vuttā.
Because the restraint of the sense faculties is characterized by avoiding the grasping of signs in forms, etc., his happiness of being untouched by defilements and his unscattered happiness are stated.
Vì sự phòng hộ các căn có đặc tính là tránh nắm giữ tướng v.v. đối với các sắc v.v., nên hạnh phúc không bị ô nhiễm bởi phiền não và hạnh phúc không bị phân tán của người ấy đã được nói đến.
296. Paccayasampattinti paccayapāripūriṃ.
Paccayasampattiṃ means abundance of requisites.
296. Paccayasampattiṃ (sự đầy đủ các duyên) là sự hoàn hảo của các duyên.
Ime cattāroti sīlasaṃvaro santoso indriyasaṃvaro satisampajaññanti ime cattāro araññavāsassa sambhārā.
Ime cattāro (these four) refers to these four: virtue, contentment, sense-faculty restraint, and mindfulness and clear comprehension, which are the prerequisites for dwelling in the forest.
Ime cattāro (bốn điều này) là giới luật, sự tri túc, sự phòng hộ các căn và chánh niệm-tỉnh giác, bốn điều này là những yếu tố cần thiết cho việc sống trong rừng.
Tiracchānagatehi vattabbataṃ āpajjati isisiṅgassa pituādayo viya.
Tiracchānagatehi vattabbataṃ āpajjati (becomes one about whom animals can speak) means like the father of Isisiṅga and others.
Tiracchānagatehi vattabbataṃ āpajjati (bị các loài bàng sinh nói đến) giống như cha của Isisiṅga v.v.
Vanacarakehīti vanacarakamātugāmehi.
Vanacarakehī means by forest-dwelling women.
Vanacarakehī (bởi những người sống trong rừng) là bởi những phụ nữ sống trong rừng.
Bheravasaddaṃ sāventi, tāvatā apalāyantānaṃ hatthehi sīsaṃ…pe… karonti.
Bheravasaddaṃ sāventi (they make dreadful sounds); when they do not flee from that, hatthehi sīsaṃ…pe… karonti (they do... head with hands... etc.).
Bheravasaddaṃ sāventi (họ tạo ra âm thanh đáng sợ), và khi những người đó không chạy trốn, hatthehi sīsaṃ…pe… karonti (họ dùng tay…v.v. làm đầu).
Paṇṇattivītikkamasaṅkhātaṃ kāḷakaṃ vā.
Kāḷakaṃ vā means transgression of rules.
Kāḷakaṃ vā (hoặc một vết đen) là sự vi phạm giới luật.
Micchāvitakkasaṅkhātaṃ tilakaṃ vā.
Or the tilaka known as wrong thoughts.
Hoặc là vết nhơ được gọi là tà tầm.
Ta nti pītiṃ vibhūtabhāvena upaṭṭhānato khayato sammasanto.
" That" refers to rapture (pīti), which manifests as having become clear, hence " contemplating its dissolution."
"Đó" có nghĩa là quán xét sự diệt tận của hỷ do sự hiện diện rõ ràng của nó.
Vivittanti janavivittaṃ.
" Secluded" (vivitta) means secluded from people.
"Độc cư" có nghĩa là vắng người.
Tenāha ‘‘suñña’’nti.
Therefore, it is said, " empty."
Do đó nói "trống vắng".
Sā ca vivittatā nissaddabhāvena lakkhitabbāti āha ‘‘appasaddaṃ appanigghosa’’nti.
And that seclusion should be characterized by a lack of sound; therefore, it is said, " quiet, with little noise."
Và sự độc cư đó nên được đặc trưng bởi sự yên tĩnh, do đó nói "ít tiếng ồn, ít tiếng động".
Āvasathabhūtaṃ senāsanaṃ viharitabbaṭṭhena vihārasenāsanaṃ.
A dwelling-place (senāsana) that is a place of residence, in the sense of being suitable for dwelling, is a dwelling-place (vihārasenāsana).
Trú xứ là chỗ ở theo nghĩa là nơi để cư ngụ, gọi là vihārasenāsanaṃ (chỗ ở để cư ngụ).
Masārakādi mañcapīṭhaṃ tattha attharitabbaṃ bhisiupadhānañca mañcapīṭhasambandhito mañcapīṭhasenāsanaṃ.
Couches and chairs, such as those made of masāraka wood, and cushions and bolsters to be spread upon them, because they are related to couches and chairs, are a couch-and-chair-dwelling (mañcapīṭhasenāsana).
Giường ghế làm từ gỗ quý, v.v., và gối đệm trải trên đó, liên quan đến giường ghế, gọi là mañcapīṭhasenāsanaṃ (chỗ ở là giường ghế).
Cimilikādi bhūmiyaṃ santharitabbatāya santhatasenāsanaṃ.
Cimilikā (rugs) and the like, to be spread on the ground, are a laid-out-dwelling (santhatasenāsana).
Chiếu thảm, v.v., được trải trên mặt đất, gọi là santhatasenāsanaṃ (chỗ ở là chiếu thảm).
Rukkhamūlādi paṭikkamitabbaṭṭhānaṃ caṅkamanādīnaṃ okāsabhāvato okāsasenāsanaṃ.
Places for retreating, such as at the foot of trees, which serve as spaces for walking meditation and the like, are a space-dwelling (okāsasenāsana).
Gốc cây, v.v., là nơi thích hợp để ẩn náu, là không gian cho kinh hành, v.v., gọi là okāsasenāsanaṃ (chỗ ở là không gian).
Bhattassa pacchatoti bhattabhuñjanassa pacchato.
" After the meal" means after eating the meal.
"Sau bữa ăn" có nghĩa là sau khi thọ thực.
Ūrubaddhāsananti ūrūnaṃ adhobandhanavasena nisajjaṃ.
" With legs crossed" means sitting with the thighs bound below.
"Ngồi kiết già" có nghĩa là ngồi bằng cách ràng buộc hai đùi xuống dưới.
Heṭṭhimakāyassa anujukaṭṭhapanaṃ nisajjāvacaneneva bodhitanti.
The straight posture of the lower body is understood by the word "sitting" itself.
Việc giữ phần thân dưới không thẳng đã được hiểu qua từ "ngồi".
Ujuṃ kāyanti ettha kāya-saddo uparimakāyavisayoti āha ‘‘uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā’’ti.
In "straight body" (ujuṃ kāya), the word " kāya" refers to the upper body; therefore, it is said, " keeping the upper body straight."
Ở đây, từ "thân" trong "thân thẳng" liên quan đến phần thân trên, do đó nói "giữ phần thân trên thẳng".
Taṃ pana ujukaṭṭhapanaṃ sarūpato payojanato ca dassetuṃ ‘‘aṭṭhārasā’’tiādi vuttaṃ.
And that straight posture, both in its form and purpose, is explained by the passage beginning with " eighteen" and so on.
Và để chỉ ra sự giữ thẳng đó về hình thức và công dụng, đã nói "mười tám" và những gì tiếp theo.
Na paṇamantīti na oṇamanti.
" Does not bend down" means does not droop.
"Không nghiêng" có nghĩa là không cúi xuống.
Na paripatatīti na vigacchati, vīthiṃ na vilaṅgheti.
" Does not fall away" means does not depart, does not miss the path.
"Không rơi rụng" có nghĩa là không rời đi, không vượt ra khỏi con đường.
Tato eva pubbenāparaṃ visesappattiyā kammaṭṭhānaṃ vuddhiṃ phātiṃ upagacchati.
For that very reason, the meditation subject, by attaining special distinctions, achieves growth and abundance.
Do đó, đề mục thiền định đạt được sự tăng trưởng và phát triển theo trình tự.
Mukhasamīpeti mukhassa samīpe nāsikagge vā uttaroṭṭhe vā.
" Near the mouth" means near the mouth, or at the tip of the nose, or on the upper lip.
"Gần miệng" có nghĩa là gần miệng, hoặc ở chóp mũi, hoặc ở môi trên.
Idha pari-saddo abhi-saddena samānatthoti āha ‘‘kammaṭṭhānābhimukha’’nti, bahiddhā puthuttārammaṇato nivāretvā kammaṭṭhānaṃyeva purakkhatvāti attho.
Here, the prefix " pari" has the same meaning as the prefix "abhi"; therefore, it is said, " facing the meditation subject," meaning, restraining from external diverse objects and making the meditation subject foremost.
Ở đây, từ pari có cùng nghĩa với từ abhi, do đó nói "hướng về đề mục thiền định", nghĩa là ngăn chặn khỏi các đối tượng khác nhau bên ngoài và chỉ tập trung vào đề mục thiền định.
Parīti pariggahaṭṭho ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu (dha. sa. 16) viya.
" Pari" in the sense of grasping, as in "pariṇāyikā" and so on.
Pari có nghĩa là nắm giữ, như trong "pariṇāyikā" (Dhs. 16) và những từ tương tự.
Niyyānaṭṭho paṭipakkhato niggamanaṭṭho, tasmā pariggahitaniyyānasatinti sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satiṃ katvā, paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
" Niyyānaṭṭho" means the sense of emergence from the opposing side; therefore, " memory grasping and emerging" means having a memory that is completely grasped and free from delusion, meaning having established supreme mindfulness and wisdom.
"Niyyānaṭṭho" có nghĩa là thoát khỏi đối thủ, do đó "pariggahitaniyyānasati" có nghĩa là giữ chánh niệm không bị lãng quên hoàn toàn, từ bỏ sự lãng quên, nghĩa là thiết lập sự tỉnh giác và minh mẫn tối thượng.
Vikkhambhanavasenāti ettha vikkhambhanaṃ anuppādanaṃ appavattanaṃ na paṭipakkhena suppahīnatā.
In " by suppression," suppression (vikkhambhana) means non-origination, non-occurrence, not complete eradication by an opposing force.
Ở đây, sự trấn áp (vikkhambhana) là không phát sinh, không tiếp diễn, không phải là sự đoạn trừ hoàn toàn bởi đối thủ.
Pahīnattāti ca pahīnasadisataṃ sandhāya vuttaṃ jhānassa anadhigatatā.
And " by abandonment" is stated referring to a state similar to abandonment, indicating that jhāna has not yet been attained.
Và "do đã đoạn trừ" có nghĩa là tương tự như đã đoạn trừ, sự chưa đạt được thiền định.
Tathāpi nayidaṃ cakkhuviññāṇaṃ viya sabhāvato vigatābhijjhaṃ, atha kho bhāvanāvasena.
Nevertheless, this is not, like eye-consciousness, naturally free from covetousness, but rather through cultivation.
Tuy nhiên, đây không phải là sự không tham ái đã biến mất tự nhiên như nhãn thức, mà là do sự tu tập.
Tenāha ‘‘na cakkhuviññāṇasadisenā’’ti.
Therefore, it is said, " not like eye-consciousness."
Do đó nói "không giống như nhãn thức".
Eseva nayoti yathā cakkhuviññāṇaṃ sabhāvena vigatābhijjhaṃ abyāpannañca, na bhāvanāya vikkhambhitattā, na evamidaṃ.
" The same method" means that just as eye-consciousness is naturally free from covetousness and ill-will, not because it is suppressed by cultivation, this is not so.
"Nguyên tắc tương tự" có nghĩa là như nhãn thức tự nhiên không tham ái và không sân hận, không phải do sự trấn áp bằng tu tập, thì cái này cũng không như vậy.
Idaṃ pana cittaṃ bhāvanāya parisodhitattā abyāpannaṃ vigatathinamiddhaṃ anuddhataṃ nibbicikicchañcāti attho.
This mind, however, being purified by cultivation, is free from ill-will, free from sloth and torpor, not agitated, and free from doubt.
Mà tâm này do được thanh lọc bằng tu tập nên không sân hận, không hôn trầm thụy miên, không trạo cử, và không nghi ngờ.
Idaṃ ubhayanti satisampajaññamāha.
" This duality" refers to mindfulness and clear comprehension.
"Cả hai điều này" ám chỉ chánh niệm và tỉnh giác.
297. Ucchinditvā pātentīti ettha ucchindanaṃ pātanañca tāsaṃ paññānaṃ anuppannānaṃ uppajjituṃ appadānameva.
297. In " cutting off and causing to fall," cutting off (ucchindana) and causing to fall (pātana) is simply not allowing those unarisen wisdoms to arise.
297. Ở đây, "cắt đứt và làm rơi rụng" có nghĩa là không cho phép những trí tuệ đó, những trí tuệ chưa phát sinh, được phát sinh.
Iti mahaggatānuttarapaññānaṃ ekaccāya ca parittapaññāya anuppattihetubhūtā nīvaraṇā dhammā itarāya ca samatthataṃ vihanantiyevāti paññāya dubbalīkaraṇā vuttā.
Thus, the obstructing phenomena, which are the cause for the non-arising of the lofty and supreme wisdoms and some lesser wisdom, are said to be " debilitating to wisdom" as they destroy the capacity of the other wisdom.
Như vậy, các pháp triền cái là nguyên nhân không phát sinh của một số trí tuệ siêu thế và siêu việt, và của một số trí tuệ nhỏ, và chúng hủy hoại năng lực của những trí tuệ khác, do đó được gọi là "làm suy yếu trí tuệ".
Idampi paṭhamajjhānaṃ veneyyasantāne patiṭṭhāpiyamānaṃ ñāṇaṃ pajjati etthāti ñāṇapadaṃ.
This, too, is a "footing of knowledge" (ñāṇapada) in which knowledge arises when the first jhāna is established in the disposition of those who can be taught.
Đây cũng là chỗ mà trí tuệ phát sinh khi thiền sơ thiền được thiết lập trong dòng tâm thức của người có thể được giáo hóa, do đó gọi là ñāṇapadaṃ (nền tảng của trí tuệ).
Ñāṇaṃ vaḷañjeti etthāti ñāṇavaḷañjaṃ.
That in which knowledge is utilized is "the use of knowledge" (ñāṇavaḷañja).
Trí tuệ được sử dụng ở đây, do đó gọi là ñāṇavaḷañjaṃ (sự sử dụng trí tuệ).
299. Na tāva niṭṭhaṃ gato bāhirakānaṃ ñāṇena akkantaṭṭhānānipi siyunti.
299. " Not yet come to a conclusion" (na tāva niṭṭhaṃ gato) implies that there might also be places attained by the knowledge of outsiders.
299. "Chưa đạt đến sự hoàn tất" có thể là do những nơi mà trí tuệ của người ngoại đạo cũng có thể đạt đến.
Yadi evaṃ anaññasādhāraṇe maggañāṇapade kathaṃ na niṭṭhaṅgatoti āha ‘‘maggakkhaṇepī’’tiādi.
If so, how is it "not come to a conclusion" in the unique knowledge-footing of the path? To this, it is said, " even at the moment of the path" and so on.
Nếu vậy, làm sao mà trí tuệ đạo không độc nhất lại chưa đạt đến sự hoàn tất? Do đó nói "ngay cả trong khoảnh khắc đạo" và những gì tiếp theo.
Tīsu ratanesu niṭṭhaṃ gato hotīti buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattitañca ārabbha ñāṇena niṭṭhaṃ nicchayaṃ upagato hoti.
" Has come to a conclusion in the Three Jewels" means that through knowledge, one has arrived at a firm decision and certainty regarding the perfect Buddhahood of the Buddha, the perfect Dhamma of the Dhamma, and the perfect practice of the Saṅgha.
"Đã đạt đến sự hoàn tất trong Tam Bảo" có nghĩa là đã đạt đến sự quyết định, sự xác định bằng trí tuệ về sự giác ngộ của Đức Phật, sự diệu pháp của Giáo Pháp, và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn.
Kāmañcettha paṭhamamaggeneva sabbaso vicikicchāya pahīnattā sabbassapi ariyasāvakassa kaṅkhā vā vimati vā natthi, tattha pana yathā paññāvepullappattassa arahato savisaye ñāṇaṃ savisesaṃ ogāhati, na tathā anāgāmiādīnanti ratanattaye sātisayaṃ ñāṇanicchayagamanaṃ sandhāya ‘‘aggamaggavasena tatthaniṭṭhāgamanaṃ vutta’’nti vuttaṃ.
Even though all doubt is completely eliminated by the first path, and there is no hesitation or uncertainty for any noble disciple, yet, just as the knowledge of an Arahant who has attained the fullness of wisdom penetrates its object with distinction, it is not so for Anāgāmis and others. Therefore, it is stated that " coming to a conclusion there by the supreme path" refers to the exceptional certainty of knowledge regarding the Triple Gem.
Mặc dù ở đây, tất cả sự nghi ngờ đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo quả đầu tiên, và không có sự hoài nghi hay phân vân nào đối với tất cả các Thánh đệ tử, nhưng trí tuệ của một vị A-la-hán đã đạt đến sự viên mãn của trí tuệ thâm nhập vào đối tượng của mình một cách đặc biệt, không như các vị Bất lai, v.v. Do đó, nói rằng "việc đạt đến sự hoàn tất ở đó đã được nói đến theo nghĩa là đạo tối thượng" là để chỉ sự quyết định trí tuệ vượt trội trong Tam Bảo.
Yaṃ panettha avibhattaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.
What is not divided here is indeed easily comprehensible.
Những gì không được phân chia ở đây thì dễ hiểu.
300. Jaṅgalānanti ettha yo nipicchalena amuduko nirudakatāya thaddhalūkhabhūmippadeso, so ‘‘jaṅgalo’’ti vuccati.
300. In " of the wild animals (jaṅgalānaṃ)," "jaṅgala" refers to a land area that is not muddy and soft, but rather dry, hard, and rough due to lack of water.
300. Ở đây, "jaṅgalānaṃ" có nghĩa là một vùng đất khô cằn, cứng rắn, không có bùn, không mềm mại, không nước, được gọi là "jaṅgala".
Tabbahulatāya pana idha sabbo bhūmippadeso jaṅgalo, tasmiṃ jaṅgale jātā, bhavāti vā jaṅgalā, tesaṃ jaṅgalānaṃ.
However, because such areas are abundant here, the entire land area is called "jaṅgala"; "jaṅgalā" means "born in" or "existing in" that "jaṅgala"; hence, "jaṅgalānaṃ" means "of those wild animals."
Tuy nhiên, ở đây, toàn bộ vùng đất được gọi là jaṅgala do có nhiều đặc điểm đó; hoặc là những loài sinh ra, tồn tại ở jaṅgala, là jaṅgalā, của những loài jaṅgala đó.
Evañhi nadīcarānampi hatthīnaṃ saṅgaho kato hoti.
In this way, elephants that roam rivers are also included.
Như vậy, ngay cả những con voi sống ở sông cũng được bao gồm.
Samodhātabbānaṃ viya hi samodhāyakānampi jaṅgalaggahaṇena gahetabbato.
For, just as those to be gathered are included, so too are those who gather them included by the term "jaṅgala."
Bởi vì những loài được bao gồm cũng như những loài bao gồm đều được hiểu qua từ jaṅgala.
Pathavītalacārīnanti iminā jalacārino na nivatteti adissamānapādattā.
" Roaming the surface of the earth" does not exclude aquatic animals, as their footprints are not visible.
"Những loài đi trên mặt đất" không loại trừ những loài sống dưới nước vì dấu chân của chúng không thể nhìn thấy.
Pāṇānanti sādhāraṇavacanampi ‘‘padajātānī’’ti saddantarasannidhānena visesaniviṭṭhameva hotīti āha ‘‘sapādakapāṇāna’’nti.
Although " beings (pāṇānaṃ)" is a general term, it becomes specifically delimited by the proximity of the word "padajātānī" (foot-born), therefore it is said, " footed beings."
"Pāṇānaṃ" (chúng sinh) là một từ chung nhưng khi đứng cạnh từ "padajātānī" (các loại dấu chân) thì trở thành một từ đặc biệt, do đó nói "những chúng sinh có chân".
‘‘Muttagata’’ntiādīsu (ma. ni. 2.119; a. ni. 9.11) gata-saddo anatthantaro viya, jāta-saddo anatthantaroti āha ‘‘padajātānīti padānī’’ti.
As the word "gata" in "muttagata" and so on seems to have no different meaning, so too the word " jāta" has no different meaning; therefore, it is said, " padajātānī means footprints."
Trong "muttagata" (MN. 2.119; AN. 9.11) và những từ tương tự, từ "gata" dường như không có nghĩa khác biệt, từ "jāta" cũng không có nghĩa khác biệt, do đó nói "padajātānīti padānī" (các loại dấu chân là dấu chân).
Samodhānanti samavarodhaṃ, antogamaṃ vā.
" Samodhāna" means full containment, or entering within.
"Samodhāna" có nghĩa là bao gồm hoàn toàn, hoặc đi vào bên trong.
Mahantattenāti vipulabhāvena.
" Due to their greatness" means due to their vastness.
"Do sự to lớn" có nghĩa là do sự rộng lớn.
Kusalā dhammāti anavajjasukhavipākā dhammā, na anavajjamattadhammā.
" Wholesome phenomena" are phenomena with blameless and pleasant results, not merely blameless phenomena.
"Các pháp thiện" là các pháp có quả báo an lạc không đáng chê trách, không chỉ là các pháp không đáng chê trách.
Kusalattike āgatanayena hi idha kusalā dhammā gahetabbā, na bāhitikasutte āgatanayena.
For, wholesome phenomena here should be understood in the sense given in the triad of wholesome things, not in the sense given in the Bāhitika Sutta.
Các pháp thiện ở đây nên được hiểu theo cách đã trình bày trong tam đề thiện, không phải theo cách đã trình bày trong kinh Bāhitika.
Catubbidho saṅgahoti kasmā vuttaṃ, nanu ekavidhovettha saṅgaho adhippetoti?
Why is " fourfold collection" stated? Is it not that only one kind of collection is intended here?
Tại sao lại nói "bốn loại bao gồm"? Chẳng phải ở đây chỉ có một loại bao gồm được đề cập sao?
Na, atthaṃ aggahetvā aniddhāritatthassa saddasseva gahitattā.
No, it is because the word whose meaning is not determined has been taken without grasping a specific meaning.
Không, vì từ đã được nắm giữ mà không nắm giữ nghĩa, không xác định nghĩa.
Saṅgaha-saddo tāva attano atthavasena catubbidhoti ayañhettha attho.
The word "saṅgaha" (collection) is fourfold according to its own meaning; this is the meaning here.
Nghĩa ở đây là từ "saṅgaha" có bốn loại tùy theo nghĩa của nó.
Atthopi vā aniddhāritaviseso sāmaññena gahetabbataṃ patto ‘‘saṅgahaṃ gacchatī’’ti ettha saṅgaha-saddena vacanīyataṃ gatoti na koci doso, niddhārite visese tassa ekavidhatā siyā, na tato pubbeti.
Or, the meaning, whose specificity is not determined, being subject to general apprehension, has become expressible by the word "saṅgaha" in "comes to collection"; there is no fault. When the specific meaning is determined, it might be onefold, but not before that.
Hoặc là, một nghĩa chưa xác định chi tiết, được nắm giữ chung, được gọi là "saṅgahaṃ gacchati" (đạt đến sự bao gồm) trong đó từ "saṅgaha" có nghĩa là được gọi tên, không có lỗi gì, khi chi tiết được xác định, nó có thể là một loại, không phải trước đó.
Sajātisaṅgahoti samānajātiyā, samānajātikānaṃ vā saṅgaho.
" Collection of its own kind" means collection of similar kinds, or of those of similar kind.
"Sajātisaṅgaho" có nghĩa là sự bao gồm cùng loại, hoặc của những loài cùng loại.
Dhātukathāvaṇṇanāyaṃ pana ‘‘jātisaṅgaho’’icceva vuttaṃ, taṃ jāti-saddassa sāpekkhasaddattā jātiyā saṅgahoti vutte attano jātiyāti viññāyati sambandhārahassa aññassa avuttattāti katvā vuttaṃ.
In the explanation of the Dhātukathā, it is stated only as " jātisaṅgaha" (inclusion by genus). This is said because the word "jāti" is a relative term, and when "inclusion by genus" is mentioned, it is understood as "inclusion by its own genus," as no other suitable relation is specified.
Tuy nhiên, trong Chú Giải Dhātukathā, chỉ nói là “jātisaṅgaho” (tập hợp theo loại). Điều này được nói như vậy vì từ “jāti” là một từ tương đối, và khi nói “tập hợp theo jāti”, thì được hiểu là “theo jāti của chính nó”, vì không có từ nào khác có thể liên kết được nói đến.
Idha pana rūpakaṇḍavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 594) viya pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘sajātisaṅgaho’’icceva vuttaṃ.
Here, however, it is stated as " sajātisaṅgaha" (inclusion by its own genus) to make it clear, just like in the explanation of the section on matter.
Tuy nhiên, ở đây, để làm rõ và trình bày, giống như trong Chú Giải Rūpakaṇḍa (Dhs. A. 594), chỉ nói là “sajātisaṅgaho” (tập hợp theo loại của chính nó).
Sañjāyanti etthāti sañjāti, sañjātiyā saṅgaho sañjātisaṅgaho, sañjātidesavasena saṅgahoti attho.
That by which they arise is sañjāti. Inclusion by sañjāti is sañjātisaṅgaha. The meaning is inclusion according to the place of arising.
Nơi nào các pháp sinh khởi, đó là sañjāti (sự sinh khởi). Sự tập hợp theo sañjāti là sañjātisaṅgaho, nghĩa là sự tập hợp theo phương diện nơi sinh khởi.
‘‘Sabbe rathikā’’ti vutte sabbe rathayodhā rathena yujjhanakiriyāya ekasaṅgahoti.
When it is said "all charioteers," it means all chariot warriors are included as one by the act of fighting with chariots.
Khi nói “tất cả các chiến xa”, thì tất cả những chiến binh chiến xa được tập hợp lại bởi hành động chiến đấu bằng chiến xa.
‘‘Sabbe dhanuggahā’’ti vutte sabbe issāsā dhanunā vijjhanakiriyāya ekasaṅgahoti āha ‘‘evaṃ kiriyavasena saṅgaho’’ti.
When it is said "all archers," it means all bowmen are included as one by the act of shooting with bows. Thus, he says, " inclusion is in terms of action."
Khi nói “tất cả các cung thủ”, thì tất cả những người bắn cung được tập hợp lại bởi hành động bắn bằng cung. Vì vậy, Ngài nói “như vậy là sự tập hợp theo hành động”.
Rūpakkhandhena saṅgahitanti rūpakkhandhena ekasaṅgahaṃ rūpakkhandhoteva gaṇitaṃ, gahaṇaṃ gatanti attho.
" Included in the aggregate of matter" means that it is counted as one inclusion with the aggregate of matter, as the aggregate of matter itself; it has attained inclusion.
Được tập hợp bởi sắc uẩn có nghĩa là được tập hợp thành một với sắc uẩn, được xem là sắc uẩn, đã đi vào sự thâu tóm.
Diyaḍḍhameva saccaṃ bhajati maggasaccadukkhasaccekadesabhāvato.
It partakes of one and a half truths because it is a portion of the Path Truth and the Suffering Truth.
Chỉ một rưỡi sự thật được bao gồm, vì nó là một phần của Đạo đế và Khổ đế.
Saccekadesantogadhampi saccantogadhameva hotīti āha ‘‘saccānaṃ antogadhattā’’ti.
Even what is contained within a part of a truth is still contained within the truth, so he says, " being contained within the truths."
Dù là một phần của sự thật, nó vẫn nằm trong sự thật. Vì vậy, Ngài nói “vì được bao gồm trong các sự thật”.
Idāni tamatthaṃ sāsanato ca lokato ca upamaṃ āha ritvā dīpetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate that meaning by drawing analogies from the dispensation and from common experience, the passage beginning " yathā hi" (just as) is stated.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng cách đưa ra ví dụ từ giáo pháp và thế gian, Ngài nói “yathā hi” (như là) v.v..
Tattha sādhikamidaṃ, bhikkhave, diyaḍḍhasikkhāpadasatanti idaṃ yasmiṃ kāle taṃ suttaṃ desitaṃ, tadā paññattasikkhāpadavasena vuttaṃ, tato paraṃ pana sādhikāni dvesatāni sikkhāpadānīti.
There, " sādhikamidaṃ, bhikkhave, diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ" (Monks, this is more than one hundred and fifty training rules) refers to the training rules as they were laid down at the time that discourse was taught. Afterwards, however, there were more than two hundred training rules.
Trong đó, “Này các Tỳ-khưu, đây là hơn một trăm rưỡi giới học” là được nói theo số giới học đã được chế định vào thời điểm kinh đó được thuyết giảng. Sau đó, có hơn hai trăm giới học.
Sikkhānaṃ antogadhattā adhisīlasikkhāya.
" Because of being contained within the trainings," specifically, within the training in higher morality (adhisīlasikkhā).
Vì được bao gồm trong các học giới của Tăng Thượng Giới Học.
Ettha ca ‘‘sīlaṃ sikkhantopi tisso sikkhā sikkhatī’’ti visamoyaṃ upaññāso.
Here, the proposition "one who trains in morality also trains in the three trainings" is inappropriate.
Ở đây, sự trình bày “người học giới cũng học ba học giới” là không phù hợp.
Tattha hi yo pahātabbaṃ pajahati, saṃvaritabbato saṃvaraṃ āpajjati, ayamassa adhisīlasikkhā.
For there, when one abandons what should be abandoned, and undertakes restraint in what should be restrained, this is one's training in higher morality.
Vì ở đó, người từ bỏ những gì cần từ bỏ, đạt được sự phòng hộ những gì cần phòng hộ, đây là Tăng Thượng Giới Học của người ấy.
Yo tattha cetaso avikkhepo, ayamassa adhicittasikkhā.
When there is non-distraction of mind in that, this is one's training in higher mind.
Sự không tán loạn tâm của người ấy ở đó, đây là Tăng Thượng Tâm Học của người ấy.
Yā tattha vīmaṃsā, ayamassa adhipaññāsikkhā.
When there is investigation in that, this is one's training in higher wisdom.
Sự thẩm sát của người ấy ở đó, đây là Tăng Thượng Tuệ Học của người ấy.
Iti so kulaputto sarūpato labbhamānā eva tisso sikkhā sikkhatīti dīpito, na sikkhānaṃ antogadhatāmattena.
Thus, that young man is shown to train in the three trainings that are obtainable in their intrinsic nature, not merely by being contained within the trainings.
Như vậy, người thiện gia nam tử đó được trình bày là học ba học giới có được theo bản chất, chứ không phải chỉ đơn thuần là được bao gồm trong các học giới.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yo tathābhūtassa saṃvaro, ayamettha adhisīlasikkhā, yo tathābhūtassa samādhi, ayamettha adhicittasikkhā, yā tathābhūtassa paññā, ayaṃ adhipaññāsikkhā.
Therefore, it is said in the Aṭṭhakathā: "The restraint of one who is such is the training in higher morality here. The concentration of one who is such is the training in higher mind here. The wisdom of one who is such is the training in higher wisdom here.
Vì vậy, trong Chú Giải nói: “Sự phòng hộ của người ấy như vậy, đây là Tăng Thượng Giới Học ở đây. Sự định của người ấy như vậy, đây là Tăng Thượng Tâm Học ở đây. Tuệ của người ấy như vậy, đây là Tăng Thượng Tuệ Học.
Imā tisso sikkhā tasmiṃ ārammaṇe tāya satiyā tena manasikārena sikkhati āsevati bhāveti bahulīkarotī’’ti.
These three trainings are cultivated, practiced, developed, and made much of by that mindfulness and that attention in that object."
Người ấy học, thực hành, tu tập, làm cho sung mãn ba học giới này trên đối tượng đó, với niệm đó, với tác ý đó.”
Idha pana saccānaṃ antogadhattā sacca-saddābhidheyyatāmattena catūsu saccesu gaṇanantogadhā hontīti?
Here, however, by merely being contained within the truths, are they included in the enumeration among the four truths merely by being denoted by the word "truth"?
Tuy nhiên, ở đây, vì được bao gồm trong các sự thật, các pháp đó có được bao gồm trong sự tính toán của bốn sự thật chỉ bằng tên gọi “sự thật” không?
Na, tatthāpi hi nippariyāyato adhisīlasikkhāva labbhati, itarā pariyāyatoti katvā ‘‘sikkhānaṃ antogadhattā’’ti vuttaṃ.
No, even there, the training in higher morality is obtained directly, while the others are obtained indirectly. Therefore, it is said, " because of being contained within the trainings."
Không, ngay cả ở đó, Tăng Thượng Giới Học được hiểu theo nghĩa trực tiếp, còn những học giới khác là theo nghĩa gián tiếp. Vì vậy, Ngài nói “vì được bao gồm trong các học giới”.
Catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchantīti ca tato amuccitvā tasseva antogadhataṃ sandhāya vuttaṃ.
" They attain inclusion in the four Noble Truths" is stated with reference to their being contained within those truths, without being separate from them.
Đi vào sự tập hợp trong bốn Thánh Đế là được nói đến với ý nghĩa không tách rời khỏi chúng, mà được bao gồm trong chính chúng.
Evañca katvā ‘‘yathā ca ekassa hatthipadassā’’tiādinā dassitā hatthipadopamā samatthitā daṭṭhabbā.
And having done so, the analogy of the elephant's footprint, illustrated by "just as the footprint of an elephant," should be seen as established.
Và khi đã làm như vậy, ví dụ về dấu chân voi được trình bày bằng cách nói “yathā ca ekassa hatthipadassā” (như là một dấu chân voi) v.v.. được xem là có ý nghĩa.
Ekasmimpi dvīsupi tīsupi saccesu gaṇanaṃ gatā dhammāti idaṃ na kusalattikavaseneva veditabbaṃ, atha kho tikadukesu yathārahaṃ labbhamānapadavasena veditabbaṃ.
" Phenomena included in one, two, or three truths" should not be understood only in terms of the triplet of wholesome phenomena, but rather in terms of the terms obtainable in the triplets and dyads as appropriate.
Các pháp được tính vào một, hai, hoặc ba sự thật không nên được hiểu chỉ theo nghĩa của ba loại thiện pháp, mà nên được hiểu theo các trường hợp có được trong các bộ ba và bộ đôi tương ứng.
Tattha ekasmiṃ sacce gaṇanaṃ gato dhammo asaṅkhatadhammo daṭṭhabbo, dvīsu saccesu gaṇanaṃ gatā kusalā dhammā, tathā akusalā dhammā, abyākatā ca dhammā, tīsu saccesu gaṇanaṃ gatā saṅkhatā dhammā, evaṃ aññesampi tikadukapadānaṃ vasena ayamattho yathārahaṃ vibhajitvā vattabbo.
There, a phenomenon included in one truth should be understood as the unconditioned phenomenon. Wholesome phenomena are included in two truths, and likewise unwholesome phenomena, and indeterminate phenomena. Conditioned phenomena are included in three truths. Thus, this meaning should be explained by dividing it appropriately according to other terms in triplets and dyads.
Trong đó, pháp được tính vào một sự thật nên được hiểu là pháp vô vi. Các pháp thiện, các pháp bất thiện, và các pháp vô ký được tính vào hai sự thật. Các pháp hữu vi được tính vào ba sự thật. Như vậy, ý nghĩa này nên được phân tích và trình bày tương ứng theo các trường hợp của các bộ ba và bộ đôi khác.
Tenāha ‘‘ekasmimpi…pe… gatāva hontī’’ti.
Therefore, he says, " in one... they are included."
Vì vậy, Ngài nói “ekasmimpi…pe… gatāva hontī” (ngay cả trong một…v.v… cũng được bao gồm).
Ekadeso hi samudāyantogadhattā viseso viya sāmaññena samūhena saṅgahaṃ labhati.
For a part, being contained within the whole, obtains inclusion with the group generally, as if it were a specific instance.
Vì một phần được bao gồm trong tổng thể, nó nhận được sự tập hợp theo nghĩa chung như một nhóm, giống như một đặc điểm.
Tenāha ‘‘saccānaṃ antogadhattā’’ti.
Therefore, he says, " because of being contained within the truths."
Vì vậy, Ngài nói “vì được bao gồm trong các sự thật”.
Desanānukkamoti ariyasaccāni uddisitvā dukkhasaccaniddesavasena pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ vibhajanaṃ.
" Sequence of teaching" refers to the division of the five aggregates of clinging by specifying the Noble Truths and then describing the Truth of Suffering.
Trình tự thuyết giảng là sự phân chia năm uẩn chấp thủ theo sự trình bày về Khổ đế, sau khi đã nêu lên các Thánh Đế.
Tattha ca rūpakkhandhaniddesavasenaādito ajjhattikāya pathavīdhātuyā vibhajananti.
And in that, it refers to the division of the internal earth element from the beginning by describing the aggregate of matter.
Và trong đó, sự phân chia địa đại nội phần ban đầu theo sự trình bày về sắc uẩn.
Ayaṃ imissā desanāya anukkamo.
This is the sequence of this teaching.
Đây là trình tự thuyết giảng này.
301. Taṃ panetaṃ upamāhi vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
301. To illustrate that with analogies, the passage beginning " yathā hi" (just as) is stated.
301. Để làm rõ điều đó bằng các ví dụ, Ngài nói “yathā hi” (như là) v.v..
Tattha sujātanti sundaraṃ, susaṇṭhitaṃ supariṇatañcāti adhippāyo.
There, " sujātaṃ" (well-born) means beautiful, well-formed, and well-developed; this is the intention.
Trong đó, sujātaṃ có nghĩa là tốt đẹp, được sắp xếp kỹ lưỡng, và được hoàn thiện tốt.
Pesiyoti vilīve.
" Pesiyo" means strips.
Pesiyo là những lát mỏng.
Mudubhāvato kucchibhāgaṃ ādāya.
Due to its softness, " taking the belly part."
Vì mềm mại, nên lấy phần bụng.
Itare ca cattāro koṭṭhāseti pañcadhā bhinnakoṭṭhāsesu itare ca cattāro koṭṭhāse.
" And the other four portions" refers to the other four portions among the five-fold divided portions.
Và bốn phần còn lại là bốn phần còn lại trong năm phần đã được chia.
Itare ca tayo koṭṭhāsetiādito catudhā bhinnakoṭṭhāsesu itare ca tayo koṭṭhāse.
" And the other three portions" refers to the other three portions among the four-fold divided portions from the beginning.
Và ba phần còn lại là ba phần còn lại trong bốn phần đã được chia ban đầu.
Rājaputtūpamāyāti rañño jeṭṭhaputtaupamāya.
" By the analogy of the prince" means by the analogy of the king's eldest son.
Bằng ví dụ về vương tử có nghĩa là bằng ví dụ về con trai trưởng của vua.
Nti piḷandhanaṃ.
Nti means an ornament.
Nti là đồ trang sức.
Ure vāyāmajanitaariyajātiyā oraso.
" Oraso" (born from the breast) by an effort-generated noble lineage.
Oraso là người sinh ra từ ngực, từ dòng dõi cao quý được tạo ra bởi sự nỗ lực.
Mukhato jātoti mukhato niggatadhammadesanāya jāto, buddhānaṃ vā dhammakāyassa mukhabhūtaariyadhammato jāto.
" Born from the mouth" means born from the teaching of the Dhamma emanating from the mouth, or born from the noble Dhamma which is the mouth of the Buddhas' Dhamma-body.
Sinh ra từ miệng có nghĩa là sinh ra từ sự thuyết giảng pháp xuất phát từ miệng, hoặc sinh ra từ pháp cao quý là phần miệng của Pháp thân của chư Phật.
Tato eva dhammajo dhammanimmito.
For that very reason, he is " Dhamma-born, Dhamma-created."
Chính vì thế, Pháp sinh, Pháp tạo.
Satthu dhammadāyādasseva gahitattā dhammadāyādo.
Since he has received only the Master's Dhamma inheritance, he is a " Dhamma-heir."
Vì chỉ nhận lấy người thừa kế Pháp của Đức Đạo Sư, nên người thừa kế Pháp.
Tenāha ‘‘no āmisadāyādo’’ti.
Therefore, it is said, " not a material heir."
Vì vậy, Ngài nói “không phải người thừa kế tài vật”.
Nti ‘‘bhagavato putto’’tiādivacanaṃ.
Nti means the statement "son of the Blessed One," and so on.
Nti là lời nói “con của Đức Thế Tôn” v.v..
Mahāpaññatādiguṇehi sātisayaṃ anupubbabhāve ṭhitattā sammā yathābhūtaṃ vadamāno vattuṃ sakkonto vadeyya.
Due to his superior progressive qualities such as great wisdom, he " might rightly say" (sammā vadamāno vadeyya), being able to speak truly as it is.
Vì đứng ở vị trí cao hơn theo thứ tự với các phẩm chất như đại tuệ, nên sammā (chính xác), vadamāno (có thể nói) một cách như thật, vadeyya (sẽ nói).
302. Ajjhattikāti sattasantānapariyāpannā.
302. " Ajjhattikā" means belonging to the continuum of a being.
302. Ajjhattikā có nghĩa là thuộc về dòng dõi của chúng sinh.
Ajjhattaṃ paccattanti padadvayenapi taṃtaṃpāṭipuggalikadhammā vuccantīti āha ‘‘ubhayampetaṃ niyakādhivacanamevā’’ti.
By both terms, " ajjhattaṃ paccattaṃ" (internal, personal), those individual phenomena are expressed, so he says, " both of these are merely terms for one's own."
Cả hai từ ajjhattaṃ và paccattaṃ đều chỉ các pháp cá nhân của từng người. Vì vậy, Ngài nói “cả hai từ này đều là từ đồng nghĩa của ‘của riêng mình’”.
Sasantatipariyāpannatāya pana attāti gahetabbabhāvūpagamanavasena attānaṃ adhikicca uddissa pavattaṃ ajjhattaṃ, taṃtaṃsattasantānapariyāpannatāya paccattaṃ.
However, " ajjhattaṃ" (internal) means that which proceeds by referring to oneself, in the sense of coming under the category of what is to be grasped as self, due to belonging to one's own continuum. " Paccattaṃ" (personal) means due to belonging to the continuum of each individual being.
Tuy nhiên, ajjhattaṃ là cái gì xảy ra liên quan đến bản thân, được chỉ định, vì nó thuộc về dòng dõi của chính mình và có thể được xem là bản thân. Paccattaṃ là cái gì thuộc về dòng dõi của từng chúng sinh.
Tenāha aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 1.307) ‘‘attani pavattattā ajjhattaṃ, attānaṃ paṭicca paṭicca pavattattā paccatta’’nti.
Therefore, it is said in the Aṭṭhakathā: "Ajjhattaṃ because it occurs in oneself. Paccattaṃ because it occurs again and again in relation to oneself."
Vì vậy, trong Chú Giải (Vis. I.307) nói: “Ajjhattaṃ vì nó xảy ra trong bản thân, paccattaṃ vì nó xảy ra liên quan đến từng bản thân.”
Kakkhaḷanti kathinaṃ.
" Kakkhaḷaṃ" means hard.
Kakkhaḷaṃ có nghĩa là cứng.
Yasmā taṃ thaddhabhāvena sahajātānaṃ patiṭṭhā hoti, tasmā ‘‘thaddha’’nti vuttaṃ.
Because it is a support for co-arisen phenomena through its rigid nature, it is called " thaddha" (firm).
Vì nó là nền tảng cho những gì cùng sinh khởi với tính chất cứng rắn, nên được gọi là “thaddha” (cứng chắc).
Kharigatanti kharasabhāvesu gataṃ tappariyāpannaṃ, kharasabhāvamevāti attho.
Kharigata means gone into harsh states, included in them; the meaning is that it is just harsh in nature.
Kharigata có nghĩa là đi vào những bản chất thô cứng, thuộc về chúng, tức là có bản chất thô cứng.
Yasmā pana kharasabhāvaṃ pharusākārena upaṭṭhānato pharusākāraṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘pharusa’’nti.
However, since that which is harsh in nature appears in a rough manner, it becomes rough in form; therefore, it is called "rough".
Vì bản chất thô cứng xuất hiện dưới dạng thô ráp, nên nó có dạng thô ráp, do đó được gọi là “thô ráp”.
Upādinnaṃ nāma sarīraṭṭhakaṃ.
Upādinna (grasped) is what is called the body-octad.
Upādinna (bị chấp thủ) là thân thể.
Tattha yaṃ kammasamuṭṭhānaṃ, taṃ nippariyāyato ‘‘upādinna’’nti vuccati, itaraṃ anupādinnaṃ.
Among these, that which arises from kamma is directly called "upādinna" (grasped), while the other is anupādinna (not grasped).
Trong đó, cái nào do nghiệp sinh ra thì được gọi là “upādinna” một cách không gián đoạn, còn cái khác là anupādinna (không bị chấp thủ).
Tadubhayampi idha taṇhādīhi ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena upādinnamevāti dassetuṃ ‘‘sarīraṭṭhakañhī’’tiādi vuttaṃ.
To show that both of these are indeed grasped here in the sense of being clung to, taken, and misapprehended by craving and so forth, it is said, " for the body-octad," and so on.
Để chỉ ra rằng cả hai đều là upādinna ở đây theo nghĩa bị chấp thủ, bị nắm giữ và bị bám víu bởi tham ái, v.v., nên đã nói “sarīraṭṭhakañhī” (thân thể) v.v.
Tattha ādinnanti abhiniviṭṭhaṃ.
Therein, ādinna means clung to.
Trong đó, ādinna (bị chấp thủ) là bị bám chặt.
Mamanti gahitaṃ.
Gahita means taken as 'mine'.
Gahita (bị nắm giữ) là “của tôi”.
Ahanti parāmaṭṭhaṃ.
Parāmaṭṭha means misapprehended as 'I'.
Parāmaṭṭha (bị bám víu) là “tôi”.
Dhātukammaṭṭhānikassāti catudhātuvavatthānavasena dhātukammaṭṭhānaṃ pariharantassa.
For one contemplating the elements means for one who practices elemental contemplation by distinguishing the four elements.
Dhātukammaṭṭhānikassa (của người thực hành thiền quán các yếu tố) là của người thực hành thiền quán các yếu tố bằng cách phân biệt bốn yếu tố.
Etthāti etasmiṃ dhātukammaṭṭhāne.
In this means in this elemental contemplation.
Etthā (ở đây) là trong thiền quán yếu tố này.
Tīsu koṭṭhāsesūti tippakāresu koṭṭhāsesu.
In the three parts means in the three kinds of parts.
Tīsu koṭṭhāsesu (trong ba phần) là trong ba loại phần.
Na hi te tayo cattāro koṭṭhāsā.
For those are not four parts.
Thật vậy, chúng không phải là bốn phần.
Vuttappakārāti ‘‘kesā lomā’’tiādinā vuttappakārā.
Of the aforementioned kind means of the kind mentioned with "hairs of the head, body-hairs," and so on.
Vuttappakārā (các loại đã nói) là các loại đã nói như “tóc, lông” v.v.
Nānāsabhāvatoti satipi kakkhaḷabhāvasāmaññe sasambhāravibhattito pana kesādisaṅghātagatanānāsabhāvato.
Due to their diverse natures means despite the commonality of hardness, due to the diverse natures of the aggregate of hairs and so forth, as distinguished by their constituents.
Nānāsabhāvato (do các bản chất khác nhau) là mặc dù có điểm chung về bản chất thô cứng, nhưng do sự phân chia các thành phần, nên có các bản chất khác nhau như tóc, v.v.
Ālayoti apekkhā.
Ālayo means attachment.
Ālayo (sự bám víu) là sự mong đợi.
Nikantīti nikāmanā.
Nikantī means longing.
Nikantī (sự yêu thích) là sự mong muốn.
Patthanāti taṇhāpatthanā.
Patthanā means craving-aspiration.
Patthanā (sự khao khát) là sự khao khát tham ái.
Pariyuṭṭhānanti taṇhāpariyuṭṭhānaṃ.
Pariyuṭṭhāna means obsession by craving.
Pariyuṭṭhāna (sự xâm chiếm) là sự xâm chiếm của tham ái.
Gahaṇanti kāmupādānaṃ.
Gahaṇa means grasping at sensual pleasures.
Gahaṇa (sự nắm giữ) là sự chấp thủ các dục.
Parāmāsoti parato āmasanā micchābhiniveso.
Parāmāso means misapprehension, touching from a distance.
Parāmāso (sự bám víu) là sự bám víu từ bên ngoài, sự chấp trước sai lầm.
Na balavā ālayādi.
Not strong are attachment, etc.
Ālaya, v.v., không mạnh mẽ.
Yadi evaṃ kasmā vibhaṅge bāhirāpi pathavīdhātu vitthāreneva vibhattāti?
If so, why is the external earth element also extensively analyzed in the Vibhaṅga?
Nếu vậy, tại sao trong Vibhaṅga (Phân Tích), địa đại bên ngoài cũng được phân tích một cách chi tiết?
Yathādhammadesanattā tattha vitthāreneva desanā pavattā, yathānulomadesanattā panettha vuttanayena desanā saṃkhittā.
Because the teaching is given in accordance with the Dhamma, the explanation there is extensive; because the teaching here is given in accordance with what is suitable, the explanation is concise in the manner stated.
Do sự thuyết pháp phù hợp với giáo lý, ở đó sự thuyết pháp được trình bày chi tiết; do sự thuyết pháp phù hợp với trình tự, ở đây sự thuyết pháp được tóm tắt theo cách đã nói.
Yojetvā dassetīti ekajjhaṃ katvā dasseti.
Joins and shows means gathers together and shows.
Yojetvā dassetī (kết hợp và chỉ ra) là tập hợp lại và chỉ ra.
Sāti ajjhattikā pathavīdhātu.
She means the internal earth element.
Sā (nó) là địa đại nội tại.
Sukhapariggaho hoti ‘‘na me so attā’’ti.
Is easy to comprehend as "This is not my self."
Sukhapariggaho hoti (dễ dàng nắm giữ) là “nó không phải là tự ngã của tôi”.
Siddhe hi anattalakkhaṇe dukkhalakkhaṇaṃ aniccalakkhaṇañca siddhameva hoti saṅkhatadhammesu tadavinābhāvatoti.
For when the characteristic of not-self is established, the characteristic of suffering and the characteristic of impermanence are also established in conditioned phenomena, as they are inseparable from it.
Khi đặc tính vô ngã đã được chứng minh, thì đặc tính khổ và đặc tính vô thường cũng được chứng minh trong các pháp hữu vi, vì chúng không thể tách rời khỏi nhau.
Visūkāyatīti visūkaṃ virūpakiriyaṃ pavatteti.
Visūkāyatī means it performs a distorted, deformed action.
Visūkāyatī (trở nên biến dạng) là làm cho sự biến dạng, sự hành động sai lệch xảy ra.
Sā pana atthato vipphandanamevāti āha ‘‘vipphandatī’’ti.
But in reality, that is just agitation, therefore he says, " it is agitated."
Và về bản chất, đó chính là sự dao động, nên nói “vipphandatī” (dao động).
Assāti ajjhattikāya pathavīdhātuyā.
Of it means of the internal earth element.
Assā (của nó) là của địa đại nội tại.
Acetanābhāvo pākaṭo hoti dhātumattatāya dassanato.
Its insentient nature becomes evident because it is seen as merely an element.
Acetanābhāvo pākaṭo hoti (tính vô tri giác trở nên rõ ràng) là do được chỉ ra là chỉ là yếu tố.
Taṃ ubhayampīti taṃ pathavīdhātudvayampi.
Both of those means both types of earth element.
Taṃ ubhayampī (cả hai điều đó) là cả hai loại địa đại đó.
Tato visesatarenāti tato bāhiramahāpathavito visesavantatarena, lahutarenāti attho.
More distinguished than that means more excellent than that external great earth element; the meaning is more subtle.
Tato visesatarenā (đặc biệt hơn thế) là đặc biệt hơn địa đại lớn bên ngoài đó, có nghĩa là nhẹ hơn.
Kuppatīti luppati.
Kuppatī means it decays.
Kuppatī (bị xáo trộn) là bị hủy hoại.
Vilīyamānāti pakatiudake loṇaṃ viya vilayaṃ gacchantī.
Dissolving means undergoing dissolution like salt in ordinary water.
Vilīyamānā (tan rã) là tan biến như muối trong nước bình thường.
Udakānugatāti udakaṃ anugatā udakagatikā.
Associated with water means connected with water, having the nature of water.
Udakānugatā (đi theo nước) là đi theo nước, có tính chất của nước.
Tenāha ‘‘udakameva hotī’’ti.
Therefore he says, " it becomes just water."
Do đó, đã nói “udakameva hotī” (chỉ là nước).
Abhāvo eva abhāvatā, na bhavatīti vā abhāvo, tathāsabhāvo dhammo.
Non-existence is abhāvatā itself, or non-existence means that it does not exist, such is its nature, its quality.
Sự không tồn tại chính là abhāvatā (tính không tồn tại), hoặc sự không tồn tại là không tồn tại, một pháp có bản chất như vậy.
Tassa bhāvo abhāvatā.
Its nature is abhāvatā (non-existence).
Bản chất của nó là abhāvatā.
Vayo vināso dhammo sabhāvo etassāti vayadhammo, tassa bhāvo vayadhammatā, atthato khayo eva.
That which has decay and destruction as its nature is vayadhammo; its nature is vayadhammatā (perishability), which in essence is just cessation.
Vayo (sự hoại diệt), vināso (sự hủy diệt), dhammo (pháp), sabhāvo (bản chất) là của nó, nên là vayadhammo (pháp hoại diệt), bản chất của nó là vayadhammatā (tính hoại diệt), về bản chất thì chính là sự tiêu diệt.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ khác cũng vậy.
Tenāha ‘‘sabbehipi imehi padehi aniccalakkhaṇameva vutta’’nti.
Therefore he says, " Indeed, by all these terms, only the characteristic of impermanence is stated."
Do đó, đã nói “sabbehipi imehi padehi aniccalakkhaṇameva vutta” (tất cả những từ này đều chỉ nói về đặc tính vô thường).
Viddhaṃsanabhāvassa pana paveditabbattā kāmaṃ aniccalakkhaṇameva vuttaṃ sarūpato, itarānipi atthato vuttānevāti dassento āha ‘‘yaṃ panā’’tiādi.
However, since the nature of disintegration needs to be proclaimed, although the characteristic of impermanence is primarily stated in its essence, to show that the others are also stated in meaning, he says, " Moreover, that..." and so on.
Và để chỉ ra rằng mặc dù đặc tính vô thường được nói đến về bản chất để công bố tính chất hoại diệt, nhưng các đặc tính khác cũng được nói đến về bản chất, nên đã nói “yaṃ panā” v.v.
Mattaṃ khaṇamattaṃ tiṭṭhatīti mattaṭṭho, appamattaṭṭho mattaṭṭhako, atiittarakhaṇikoti attho.
Mattaṭṭhako means it lasts for a mere moment; it means of extremely brief momentariness.
Mattaṃ (chỉ một khoảnh khắc) tiṭṭhatīti (tồn tại), mattaṭṭho (có nghĩa là chỉ một khoảnh khắc), appamattaṭṭho (có nghĩa là không nhiều), mattaṭṭhako (chỉ một khoảnh khắc), có nghĩa là rất ngắn ngủi, chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.
Tenāha ‘‘parittaṭṭhitikassā’’ti.
Therefore he says, " for one with short duration."
Do đó, đã nói “parittaṭṭhitikassā” (của cái có sự tồn tại ngắn ngủi).
Ṭhitiparittatāyāti ekacittapavattimattatāṭhānalakkhaṇassa itarabhāvena.
Due to brevity of duration means due to its being of the nature of a single thought-moment's occurrence, in contrast to a long duration.
Ṭhitiparittatāyā (do tính ngắn ngủi của sự tồn tại) là do tính chất khác của đặc tính tồn tại chỉ trong một khoảnh khắc của một tâm.
Ekassa cittassa pavattikkhaṇamatteneva hi sattānaṃ paramatthato jīvanakkhaṇo paricchinno.
Indeed, the life-moment of beings is ultimately delimited by merely the moment of a single thought's arising.
Thật vậy, khoảnh khắc sống của chúng sinh về bản chất tối hậu được giới hạn chỉ trong một khoảnh khắc của sự vận hành của một tâm.
Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi.
Therefore he says, " For this..." and so on.
Do đó, đã nói “ayaṃ hī” v.v.
Jīvitanti jīvitindriyaṃ.
Jīvita means the life-faculty.
Jīvita (sự sống) là sinh mạng quyền.
Sukhadukkhāti sukhadukkhā vedanā.
Sukhadukkhā means pleasant and painful feelings.
Sukhadukkhā (khổ lạc) là cảm thọ khổ lạc.
Upekkhāpi hi sukhadukkhāsveva antogadhā iṭṭhāniṭṭhabhāvato.
For equanimity is also included in pleasant and painful feelings, due to its being desirable or undesirable.
Thật vậy, xả cũng được bao gồm trong khổ lạc do tính chất khả ái và bất khả ái.
Attabhāvoti jīvitavedanāviññāṇāni ṭhapetvā avasiṭṭhadhammā vuttā.
Attabhāvo means the remaining phenomena, excluding life, feelings, and consciousness.
Attabhāvo (sự tồn tại của một cá nhân) là các pháp còn lại được nói đến, ngoại trừ sinh mạng, cảm thọ và thức.
Kevalāti attaniccabhāvena avomissā.
Kevalā means unmixed with the nature of a permanent self.
Kevalā (hoàn toàn) là không pha trộn với tính chất thường hằng của tự ngã.
Ekacittasamāyuttāti ekena cittena sahitā ekacittakkhaṇikā.
Ekacittasamāyuttā means associated with a single consciousness, existing for a single thought-moment.
Ekacittasamāyuttā (kết hợp với một tâm) là cùng với một tâm, chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc của tâm.
Lahuso vattate khaṇoti tāya eva ekakkhaṇikatāya lahuko atiittaro jīvitādīnaṃ khaṇo vattati vītivattatīti attho.
The moment swiftly passes means by that very single-momentary nature, the moment of life and so forth is swift and extremely fleeting; it passes away, is the meaning.
Lahuso vattate khaṇo (khoảnh khắc trôi qua nhanh chóng) có nghĩa là do tính chất chỉ một khoảnh khắc đó, khoảnh khắc của sinh mạng, v.v. trôi qua nhanh chóng, rất ngắn ngủi.
Idanti gāthāvacanaṃ.
This means the verse.
Idaṃ (điều này) là lời kệ.
Yasmā sattānaṃ jīvitaṃ assāsapassāsānaṃ aparāparasañcaraṇaṃ labhamānameva pavattati, na alabhamānaṃ, tasmā assāsapassāsūpanibaddhaṃ.
Because the life of beings continues only when receiving the continuous movement of in-breaths and out-breaths, and not when not receiving them, it is bound up with in-breaths and out-breaths.
Vì sự sống của chúng sinh chỉ tồn tại khi sự hô hấp và hít thở liên tục diễn ra, chứ không tồn tại khi chúng không diễn ra, nên nó gắn liền với hơi thở ra vào.
Tathā mahābhūtānaṃ samavuttitaṃ labhamānameva pavattati.
Similarly, the life continues only when receiving the harmonious function of the great elements.
Tương tự, sự tồn tại của các đại chủng chỉ diễn ra khi chúng ở trạng thái cân bằng.
Pathavīdhātuyā hi āpodhātuādīnaṃ vā aññatarapakopena balasampannopi puriso patthaddhakāyo vā, atisārādivasena kilinnapūtikāyo vā, mahāḍāhapareto vā, sañchijjamānasandhibandhano vā hutvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇāti.
For when the earth element or any other of the water and other elements is excessively agitated, a person, even one strong, becomes rigid in body, or has a putrid body soaked due to dysentery and so on, or is overcome by great burning fever, or has joints and ligaments breaking apart, and thus meets the destruction of life.
Thật vậy, một người, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng sẽ chết nếu thân thể cứng đờ, hoặc thân thể bị thối rữa do tiêu chảy, v.v., hoặc bị sốt cao, hoặc các khớp xương bị đứt lìa do sự mất cân bằng của địa đại hoặc một trong các thủy đại, v.v.
Kabaḷīkārāhārānaṃ yuttakāle labhantasseva jīvitaṃ pavattati, alabhantassa parikkhayaṃ gacchati, viññāṇe pavattamāneyeva ca jīvitaṃ pavattati, na tasmiṃ appavattamāne. Jīvitanti ettha iti-saddena iriyāpathūpanibaddhatāsītuṇhūpanibaddhatādīnaṃ saṅgaho.
The life of one who receives edible food at the appropriate time continues; for one who does not receive it, it declines; and life continues only when consciousness is occurring, not when it is not occurring. Here, in " Jīvita" (life), the particle " iti" includes being bound up with postures, being bound up with cold and heat, and so forth.
Sự sống chỉ tồn tại khi thức ăn được nhận vào đúng lúc, nếu không nhận được thì nó sẽ tiêu hao; và sự sống chỉ tồn tại khi thức đang vận hành, chứ không tồn tại khi thức không vận hành. Trong từ Jīvita (sự sống) ở đây, từ iti (vậy) bao gồm sự gắn liền với các oai nghi, sự gắn liền với nóng lạnh, v.v.
Catunnañhi iriyāpathānaṃ samavuttitaṃ labhamānameva jīvitaṃ pavattati, aññatarassa pana adhimattatāya āyusaṅkhārā upacchijjanti, sītuṇhānampi samavuttitaṃ labhamānameva pavattati, atisītena pana atiuṇhena vā abhibhūtassa vipajjatīti.
For the life continues only when receiving the harmonious function of the four postures, but when any one of them is excessive, the life-forces are cut off; and the life also continues only when receiving the harmonious function of cold and heat, but when one is overcome by extreme cold or extreme heat, one perishes.
Thật vậy, sự sống chỉ tồn tại khi bốn oai nghi ở trạng thái cân bằng, nhưng nếu một trong số chúng quá mức thì các hành thọ mạng sẽ bị cắt đứt; sự sống cũng chỉ tồn tại khi nóng lạnh ở trạng thái cân bằng, nhưng nếu bị quá lạnh hoặc quá nóng thì nó sẽ bị hủy hoại.
Pariggahanti dhātupariggahaṇaṃ.
Pariggaha means the comprehension of the elements.
Pariggaha (sự nắm giữ) là sự nắm giữ các yếu tố.
Paṭṭhapentoti ārabhanto desento.
Paṭṭhapento means initiating or expounding.
Paṭṭhapento (bắt đầu) là bắt đầu, thuyết giảng.
Sotadvāre balaṃ dassetīti yojanā.
The syntax is "shows strength at the ear-door."
Sự kết hợp là chỉ ra sức mạnh ở cửa tai.
Kammaṭṭhānikassa baladassanāpadesena kammaṭṭhānassa ānubhāvaṃ dasseti.
By the illustration of showing strength for the meditator, he shows the power of the meditation object.
Bằng cách chỉ ra sức mạnh của người thực hành thiền quán, nó chỉ ra uy lực của thiền quán.
Vācāya ghaṭṭanameva vuttaṃ sotadvāre baladassanabhāvato.
The striking by speech is itself said to be the showing of strength at the ear-door.
Vācāya ghaṭṭanameva vuttaṃ (chỉ nói về sự va chạm của lời nói) là do tính chất chỉ ra sức mạnh ở cửa tai.
Balanti ca bāhirāya viya ajjhattikāyapi pathavīdhātuyā acetanābhāvadassanena rukkhassa viya akkosantepi paharantepi nibbikāratā.
And strength means the unperturbed nature of the external earth element, like a tree, when it is reviled or struck, by showing its insentient nature, even as for the internal earth element.
Và bala (sức mạnh) là sự không biến đổi như cây cối, ngay cả khi bị mắng chửi hay đánh đập, bằng cách chỉ ra tính vô tri giác của địa đại nội tại cũng như địa đại bên ngoài.
Sampativattamānuppannabhāvenāti tadā paccuppannabhāvena.
By its nature of arising in the present moment means by its nature of being present at that time.
Sampativattamānuppannabhāvenā (do tính chất hiện hữu đang diễn ra) là do tính chất hiện tại lúc đó.
Samudācāruppannabhāvenāti āpāthagate tasmiṃ aniṭṭhe saddārammaṇe ārammaṇakaraṇasaṅkhātauppattivasena sotadvāre javanavedanā dukkhāti vacanato.
By its nature of arising through being encountered means by the saying that "the impetuous feeling at the ear-door is suffering" when that undesirable sound object comes into range, in the sense of its arising as the object.
Samudācāruppannabhāvenā (do tính chất sinh khởi của sự hành động) là do sự sinh khởi được gọi là hành động đối tượng khi đối tượng âm thanh bất khả ái đó xuất hiện, và do đó cảm thọ nhanh chóng ở cửa tai là khổ.
Tathā hi ‘‘upanissayavasenā’’ti vuttaṃ.
Thus it is said, "by way of upanissaya (strong supporting condition)."
Quả vậy, đã nói là “theo cách y chỉ mạnh”.
Vedanādayopīti ‘‘vedanā aniccā’’ti ettha vuttavedanā ceva saññādayo ca.
"And feelings, etc." refers to the feeling mentioned in "feeling is impermanent," and also perceptions, etc.
Thọ, v.v. là thọ đã được nói ở đây trong câu “thọ là vô thường” và tưởng, v.v.
Te hi phassena samānabhūmikā na pubbe vuttavedanā.
For these are of the same plane as contact, not the feelings mentioned earlier.
Chúng là những pháp cùng cảnh giới với xúc, không phải là thọ đã nói trước đó.
Dhātusaṅkhātameva ārammaṇanti yathāpariggahitaṃ pathavīdhātusaṅkhātameva visayaṃ.
"An object that is just an element" means an object that is just the earth element, as comprehended.
Đối tượng chỉ là yếu tố là đối tượng chỉ là yếu tố đất như đã được nắm giữ.
Pakkhandatīti vipassanācittaṃ aniccantipi dukkhantipi anattātipi sammasanavasena anupavisati.
"Pakkhandati (leaps forth)" means the insight consciousness penetrates by way of comprehending "impermanent," "suffering," and "non-self."
Pakkhandati (nhập vào) là tâm quán vipassanā nhập vào theo cách quán sát là vô thường, là khổ, là vô ngã.
Etena bahiddhāvikkhepābhāvamāha, pasīdatīti pana iminā kammaṭṭhānassa vīthipaṭipannataṃ.
By this, the absence of outward distraction is stated; and by "pasīdati (becomes clear/calm)," the kammaṭṭhāna having entered the path is stated.
Với điều này, vị ấy nói về sự không có phóng dật ra bên ngoài; còn với pasīdati (tịnh tín), vị ấy nói về việc đề mục đã đi vào con đường.
Santiṭṭhatīti iminā uparūpari visesāvahabhāvena avatthānaṃ paṭipakkhābhibhavena niccalabhāvato.
By "santiṭṭhati (stands firm)," the establishment by way of bringing about higher and higher distinctions, due to its immovability through the overcoming of adversaries.
Với santiṭṭhati (đứng vững), vị ấy nói về sự an trú do mang lại những đặc điểm ưu việt hơn nữa, do bất động vì đã chế ngự được các đối nghịch.
Vimuccatīti iminā taṇhāmānadiṭṭhiggāhato visesena muccanaṃ.
By "vimuccati (is liberated)," liberation specifically from the grip of craving, conceit, and wrong views.
Với vimuccati (giải thoát), vị ấy nói về sự giải thoát đặc biệt khỏi sự chấp giữ của tham ái, kiêu mạn, tà kiến.
Aṭṭhakathāyaṃ pana samuṭṭhānavasena attho vutto ‘‘adhimokkhaṃ labhatī’’ti.
In the Commentary, however, the meaning is stated by way of origination as "gains conviction."
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, ý nghĩa được nói theo cách phát sinh là “đạt được sự quyết định”.
Sotadvāramhi ārammaṇe āpāthagateti idaṃ mūlapariññāya mūladassanaṃ.
"When an object comes into the range of the ear-door" — this is the demonstration of the root of mūlapariññā (comprehension of the root).
Khi đối tượng đi vào tầm hoạt động của cửa tai điều này là sự chỉ ra cội rễ của sự liễu tri căn bản.
Sotadvārehi āvajjanavoṭṭhabbanānaṃ ayoniso āvajjayato voṭṭhabbanavasena iṭṭhe ārammaṇe lobho, aniṭṭhe ca paṭigho uppajjati, manodvāre pana ‘‘itthī, puriso’’ti rajjanādi hoti, tassa pañcadvārajavanaṃ mūlaṃ, sabbaṃ vā bhavaṅgādi.
When one attends unwisely by way of the ear-door, through the process of advertence and determining, craving arises for a desirable object, and aversion for an undesirable one; in the mind-door, however, there is attachment to "woman," "man," etc.; the root of that is the five-door javana, or all bhavaṅga, etc.
Khi tác ý không như lý và quyết định qua các cửa tai, thì đối với đối tượng khả ái, tham ái phát sinh; đối với đối tượng bất khả ái, sân hận phát sinh. Còn ở cửa ý, thì có sự tham đắm, v.v. vào “người nữ, người nam”. Cội rễ của nó là tốc hành tâm năm cửa, hoặc tất cả các pháp từ tâm hữu phần, v.v.
Evaṃ manodvārajavanassa mūlavasena pariññā.
Thus, pariññā (comprehension) by way of the root of the mind-door javana.
Như vậy, sự liễu tri theo cách cội rễ của tốc hành tâm cửa ý.
Āgantukatāvakālikapariññā pana pañcadvārajavanasseva apubbabhāvavasena itarabhāvavasena ca veditabbā.
Āgantukatāvakālikapariññā (comprehension of adventitiousness and temporariness), however, should be understood as the non-pre-existence and otherness of the five-door javana itself.
Còn sự liễu tri tạm thời thì cần phải được hiểu theo cách không có trước và có khác của tốc hành tâm năm cửa.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana satipaṭṭhānasaṃvaṇṇanāyaṃ vutto eva.
This is the brief explanation here; the detailed explanation is already given in the exposition on Satipaṭṭhāna.
Đây là tóm tắt về điều này; còn phần mở rộng đã được nói trong phần chú giải Satipaṭṭhāna.
Yāthāvato dhātūnaṃ pariggaṇhanavasena katapariggahassapi anādikālabhāvanāvasena ayoniso āvajjanaṃ sacepi uppajjati.
Even if ayoniso āvajjanaṃ (unwise attention) arises by way of beginningless cultivation in one who has comprehended the elements as they truly are.
Mặc dù đã có sự nắm giữ các yếu tố một cách chân thật, nhưng do sự tu tập vô thủy, tác ý không như lý vẫn có thể phát sinh.
Voṭṭhabbanaṃ patvāti voṭṭhabbanakiccataṃ patvā.
"Having reached determining" means having reached the function of determining.
Patvā voṭṭhabbanaṃ (đến sự quyết định) là đến chức năng của sự quyết định.
Ekaṃ dve vāre āsevanaṃ labhitvā, na āsevanapaccayaṃ.
"Having received service once or twice," not āsevanapaccaya (repetition condition).
Đạt được sự lặp lại một hoặc hai lần, không phải là duyên lặp lại.
Na hi upekkhāsahagatāhetukacittaṃ āsevanapaccayabhūtaṃ atthi.
For there is no rootless consciousness accompanied by equanimity that is a repetition condition.
Thật vậy, không có tâm vô nhân tương ưng xả nào là duyên lặp lại.
Yadi siyā, paṭṭhāne kusalattike paṭiccavārādīsu ‘‘na maggapaccayā āsevane dve, āsevanapaccayā na magge dve’’ti ca vattabbaṃ siyā, ‘‘na maggapaccayā āsevane ekaṃ (paṭṭhā. 1.1.221), āsevanapaccayā na magge eka’’nti (paṭṭhā. 1.1.152) ca pana vuttaṃ.
If there were, it would have to be said in the Paṭṭhāna, in the kusalattika in the paṭiccavāra, etc., "two by way of repetition, not by way of the path," and "two by way of the path, not by way of repetition"; but it is said, "one by way of repetition, not by way of the path" (Paṭṭhā. 1.1.221), and "one by way of the path, not by way of repetition" (Paṭṭhā. 1.1.152).
Nếu có, thì trong bộ Paṭṭhāna, ở phần ba chi thiện, trong các biến hành duyên, v.v., lẽ ra phải nói là “không do duyên đạo, hai pháp trong sự lặp lại; do duyên lặp lại, hai pháp không ở trong đạo”, nhưng chỉ nói là “không do duyên đạo, một pháp trong sự lặp lại (Paṭṭhā. 1.1.221); do duyên lặp lại, một pháp không ở trong đạo” (Paṭṭhā. 1.1.152).
Ekaṃ dve vāreti ettha ca ekaggahaṇaṃ vacanasiliṭṭhatāya vasena vuttaṃ.
And here in "once or twice," the mention of "once" is by way of linguistic precision.
Và ở đây, trong ekaṃ dve vāre (một hoặc hai lần), sự nắm giữ “một” được nói theo cách gắn kết với lời nói.
Na hi dutiye moghavāre ekavārameva voṭṭhabbanaṃ pavattati.
For in the second futile occasion, determining does not occur just once.
Thật vậy, trong lần vô hiệu thứ hai, sự quyết định không diễn ra chỉ một lần.
Dvikkhattuṃ vā tassa pavattiṃ sandhāya ekavāraggahaṇaṃ, tikkhattuṃ pavattiṃ sandhāya dvevāraggahaṇaṃ.
The mention of "once" refers to its occurrence twice; the mention of "twice" refers to its occurrence thrice.
Hoặc sự nắm giữ “một lần” là để chỉ sự diễn ra hai lần, sự nắm giữ “hai lần” là để chỉ sự diễn ra ba lần.
Tattha dutiyaṃ tatiyañca pavattamānaṃ laddhāsevanaṃ viya hoti.
There, the second and third occurrences are as if they have received service.
Trong đó, sự diễn ra lần thứ hai và thứ ba giống như đã đạt được sự lặp lại.
Yasmā pana ‘‘voṭṭhabbanaṃ patvā ekaṃ dve vāreāsevanaṃ labhitvā cittaṃ bhavaṅgameva otaratī’’ti idaṃ dutiyamoghavāravasena vuttaṃ bhaveyya.
However, "having reached determining and received service once or twice, the consciousness descends into bhavaṅga"—this might be said by way of the second futile occasion.
Tuy nhiên, câu “voṭṭhabbanaṃ patvā ekaṃ dve vāre āsevanaṃ labhitvā cittaṃ bhavaṅgameva otaratī” (sau khi đến sự quyết định, tâm đạt được sự lặp lại một hoặc hai lần rồi đi vào tâm hữu phần) lẽ ra phải được nói theo cách lần vô hiệu thứ hai.
So ca ārammaṇadubbalatāya eva hotīti abhidhammaṭṭhakathāyaṃ niyamito.
And that is determined in the Abhidhamma Aṭṭhakathā as due to the weakness of the object.
Và điều đó được quy định trong Abhidhammaṭṭhakathā là chỉ xảy ra do đối tượng yếu ớt.
Idha pana tikkhānupassanānubhāvena akusaluppattiyā asambhavavasena ayonisova āvajjato ayoniso vavatthānaṃ siyā, na yoniso, tasmiñca pavatte mahati atimahati vā ārammaṇe javanaṃ na uppajjeyyāti ayamattho vicāretvā gahetabbo.
Here, however, by the power of sharp insight, in the sense of the impossibility of the arising of unwholesome states, if one attends unwisely, there might be unwise determining, not wise; and if that occurs, for a great or very great object, javana would not arise. This meaning should be considered and understood.
Tuy nhiên, ở đây, do năng lực của tuệ quán sắc bén, sự bất thiện không thể phát sinh, nên đối với người tác ý không như lý, sự phân biệt có thể là không như lý, không phải như lý. Và nếu điều đó xảy ra, thì tốc hành tâm sẽ không phát sinh đối với đối tượng lớn hoặc rất lớn. Ý nghĩa này cần được xem xét và chấp nhận.
Etasseva vā satipi duvidhatāparikappane so ca yadi anulome vedanāttike paṭiccavārādīsu ‘‘āsevanapaccayā na magge dve, na maggapaccayā āsevane dve’’ti ca vuttaṃ siyā, (labbheyya), na ca vuttaṃ.
Or, even if there were such a twofold supposition, if it were said in the Vedanāttika in the Anuloma and Paṭiccavāra, etc., "two by way of repetition, not by way of the path," and "two by way of the path, not by way of repetition," (it might be acceptable), but it is not said.
Hoặc ngay cả khi có sự phân loại hai loại này, nếu điều đó được nói trong các biến hành duyên, v.v., ở phần ba chi thọ thuận, là “do duyên lặp lại, hai pháp không ở trong đạo; không do duyên đạo, hai pháp trong sự lặp lại” (thì có thể chấp nhận), nhưng điều đó không được nói.
Yadi pana voṭṭhabbanampi āsevanapaccayo siyā, kusalākusalānampi siyā.
If, however, determining were also a repetition condition, it would also be so for wholesome and unwholesome states.
Tuy nhiên, nếu sự quyết định cũng là duyên lặp lại, thì nó cũng sẽ là duyên cho thiện và bất thiện.
Na hi āsevanapaccayaṃ laddhuṃ yuttassa āsevanapaccayatāpi dhammo āsevanapaccayo hotīti avutto atthi, voṭṭhabbanassa pana kusalākusalānaṃ āsevanapaccayabhāvo avutto – ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjati nāsevanapaccayā.
For it is not unstated that a phenomenon deserving to receive the repetition condition is also a repetition condition; but the state of determining being a repetition condition for wholesome and unwholesome states is unstated – and it is rejected by the statement "A wholesome phenomenon, conditioned by a wholesome phenomenon, arises not by way of repetition condition. An unwholesome... pe... not by way of repetition condition" (Paṭṭhā. 1.1.93-94).
Thật vậy, không có việc pháp có duyên lặp lại mà không được nói là có tính duyên lặp lại. Nhưng tính duyên lặp lại của sự quyết định đối với thiện và bất thiện thì không được nói – và còn bị bác bỏ bởi câu “do duyên pháp thiện, pháp thiện phát sinh, không do duyên lặp lại. Pháp bất thiện… v.v… không do duyên lặp lại” (Paṭṭhā. 1.1.93-94).
Akusalaṃ…pe… nāsevanapaccayā’’ti (paṭṭhā. 1.1.93-94) vacanato paṭikkhitto ca.
And it is rejected by the statement, ‘‘Unwholesome…pe… by way of non-cultivation condition.’’
bất thiện… do duyên không thực hành” theo đó đã bị bác bỏ.
Athāpi siyā asamānavedanānaṃ vaseneva vuttanti ca, evamapi yathā – ‘‘āvajjanā kusalānaṃ khandhānaṃ akusalānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.417) vuttaṃ, evaṃ ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā.
Even if it were said that it is stated only by way of dissimilar feelings, even so, just as "Advertence is a condition for wholesome khandhas and unwholesome khandhas by way of contiguity condition" (Paṭṭhā. 1.1.417) is stated, so too it would have to be said "is a condition by way of repetition condition."
Hoặc nếu nói rằng điều đó được nói chỉ theo cách các thọ khác loại, thì ngay cả như vậy, lẽ ra cũng phải nói “là duyên do duyên lặp lại” như đã nói “sự tác ý là duyên do duyên vô gián cho các uẩn thiện, cho các uẩn bất thiện” (Paṭṭhā. 1.1.417).
Taṃ jātibhedā na vuttanti ce?
If it is said that it is not stated due to difference of type?
Nếu nói rằng điều đó không được nói do sự khác biệt về loại?
Bhūmibhinnassa kāmāvacarassa rūpāvacarādīnaṃ āsevanapaccayabhāvo viya jātibhinnassapi bhaveyyāti vattabbo eva siyā, abhinnajātikassa ca vasena yathā – ‘‘āvajjanā sahetukānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘āsevanapaccayena paccayo’’tipi vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ.
Just as the kāmāvacara (sense-sphere) type, which is different in plane, can be a repetition condition for the rūpāvacara (fine-material sphere) and so on, it should be said that it could also be for that which is different in type; and just as "Advertence is a condition for root-accompanied khandhas by way of contiguity condition" is stated by way of that which is not different in type, so too it would have to be said "is a condition by way of repetition condition," but it is not stated.
Lẽ ra phải nói rằng tính duyên lặp lại của tâm dục giới, tâm sắc giới, v.v. khác cảnh giới cũng giống như sự khác biệt về loại. Và đối với các pháp cùng loại, lẽ ra cũng phải nói “là duyên do duyên lặp lại” như đã nói “sự tác ý là duyên do duyên vô gián cho các uẩn hữu nhân”, nhưng điều đó không được nói.
Tasmā vedanāttikepi ‘‘āsevanapaccayā na magge ekaṃ, na maggapaccayā āsevane eka’’nti evaṃ gaṇanāya niddhāriyamānāya voṭṭhabbanassa āsevanapaccayattassa abhāvā ayaṃ moghavāro upaparikkhitvā gahetabbo.
Therefore, since in the Vedanāttika too, in determining the count, it is stated "one by way of repetition, not by way of the path" and "one by way of the path, not by way of repetition," due to the absence of determining being a repetition condition, this futile occasion should be examined and understood.
Do đó, ngay cả trong phần ba chi thọ, khi sự tính toán được xác định là “do duyên lặp lại, một pháp không ở trong đạo; không do duyên đạo, một pháp trong sự lặp lại”, thì do sự quyết định không có tính duyên lặp lại, lần vô hiệu này cần được xem xét và chấp nhận.
Voṭṭhabbanaṃ pana vīthivipākasantatiyā āvaṭṭanato āvajjanā, tato visadisassa javanassa karaṇato manasikāroti ca vattabbataṃ labheyya, evañca katvā paṭṭhāne ‘‘voṭṭhabbanaṃ kusalānaṃ khandhānaṃ anantarapaccayena paccayo’’tiādi na vuttaṃ, ‘‘āvajjanā’’icceva (paṭṭhā. 1.1.417) vuttaṃ, tampi voṭṭhabbanato paraṃ catunnaṃ pañcannaṃ vā javanānaṃ ārammaṇapurejātaṃ bhavituṃ asakkontaṃ rūpādiṃ ārabbha pavattamānaṃ voṭṭhabbanaṃ javanaṭṭhāne ṭhatvā bhavaṅgaṃ otarati.
Determining, however, could be called advertence because it turns towards the sense-door process of resultants, and it could be called attention (manasikāra) because it produces a javana that is dissimilar to it. And having done so, in the Paṭṭhāna, it is not said "Determining is a condition for wholesome khandhas by way of contiguity condition," etc., but "Advertence" (Paṭṭhā. 1.1.417) is said; and that too, the determining which, being unable to become a pre-arisen object for the four or five javanas after it, occurs with reference to a visible object, etc., stands in the place of javana and descends into bhavaṅga.
Tuy nhiên, sự quyết định có thể được gọi là tác ý do sự xoay chuyển trong dòng quả dị thục của lộ tâm, và là tác ý (manasikāra) do tạo ra tốc hành tâm khác biệt. Và khi làm như vậy, trong Paṭṭhāna không nói “sự quyết định là duyên do duyên vô gián cho các uẩn thiện”, v.v., mà chỉ nói “sự tác ý” (Paṭṭhā. 1.1.417). Điều đó cũng là khi sự quyết định diễn ra đối với sắc, v.v. mà không thể là đối tượng tiền sanh cho bốn hoặc năm tốc hành tâm sau sự quyết định, thì sự quyết định đó đứng ở vị trí của tốc hành tâm rồi đi vào tâm hữu phần.
Javanaṭṭhāne ṭhatvāti ca javanassa uppajjanaṭṭhāne dvikkhattuṃ pavattitvāti attho, na javanabhāvenāti.
"Standing in the place of javana" means occurring twice in the place where javana arises, not in the nature of javana.
Và ṭhatvā javanaṭṭhāne (đứng ở vị trí của tốc hành tâm) có nghĩa là diễn ra hai lần ở vị trí phát sinh của tốc hành tâm, không phải là trạng thái của tốc hành tâm.
Āsevanaṃ labhitvāti cettha āsevanaṃ viya āsevananti vuttovāyamattho.
And in "having received service," this meaning is stated as "like service, it is service."
Và ở đây, trong āsevanaṃ labhitvā (đạt được sự lặp lại), ý nghĩa được nói là sự lặp lại giống như sự lặp lại.
Vipphārikattā cassa dvikkhattuṃ vā tikkhattuṃ vā pavattiyeva cettha āsevanasadisatā.
And due to its extensive nature, its occurrence twice or thrice here is similar to service.
Và do tính lan tỏa của nó, sự diễn ra hai hoặc ba lần ở đây chính là sự giống như sự lặp lại.
Vipphārikatāya hi viññattisamuṭṭhāpakatā cassa vuccati.
Indeed, its ability to initiate communication (viññatti) is also said to be due to its extensive nature.
Thật vậy, do tính lan tỏa, tính tạo ra thân biểu tri của nó được nói.
Vipphārikampi javanaṃ viya anekakkhattuṃ appavattiyā asuppatiṭṭhitatāya ca na nippariyāyato āsevanabhāvena vattatīti na imassa āsevanatthaṃ vuttaṃ.
Even though extensive, it does not act as service in an unequivocal sense, because it does not occur many times like javana and is not firmly established; therefore, it is not said to be for the purpose of service.
Ngay cả khi có tính lan tỏa, do không diễn ra nhiều lần như tốc hành tâm và do không được thiết lập vững chắc, nó không diễn ra theo cách lặp lại một cách trực tiếp, nên điều này không được nói với ý nghĩa là sự lặp lại.
Aṭṭhakathāyaṃ pana phalacittesu maggapariyāyo viya pariyāyavasena vuttaṃ.
In the Commentary, however, it is stated by way of analogy, like the analogy of the path in the resultant consciousnesses.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, điều đó được nói theo cách gián tiếp, giống như cách gián tiếp của đạo trong các tâm quả.
Ayanti ‘‘sacepī’’tiādinā vutto ekavārampi rāgādīnaṃ anuppādanavasena vipassanāya kammaṃ karonto yogāvacaro.
"This (yogi)" refers to the meditator who performs the task of insight in such a way that no craving, etc., arises even once, as stated from "even if..."
Người này là hành giả tu tập vipassanā không để tham ái, v.v. phát sinh dù chỉ một lần, như đã nói từ “sacepī” (ngay cả khi).
Koṭippattoti matthakaṃ patto.
"Koṭippatto" means having reached the summit.
Koṭippatto (đạt đến đỉnh) là đạt đến điểm cao nhất.
Paṭipakkhehi anabhibhūtattā visadavipassanāñāṇatāya tikkhavipassako.
Because he is not overcome by opponents and possesses clear vipassanā knowledge, he is a keen meditator.
Do không bị các đối thủ lấn át và do có tuệ quán minh bạch, nên là người có tuệ quán sắc bén.
Ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti ‘‘evaṃ me javanaṃ javita’’nti sārammaṇassa javanassa hutvā abhāvavavatthāpanassa kammaṭṭhānabhāvato, tathā āvajjanavasena vā taṃ ārammaṇaṃ vissajjetvā tāvadeva mūlakammaṭṭhānabhūtaṃ ārammaṇaṃ pariggahitameva hoti.
The object is indeed grasped. Because the meditative object is the ascertainment of the non-existence of an impulse that has arisen with an object, thinking, "thus my impulse has occurred." Similarly, by way of advertence, having relinquished that object, immediately the object that is the fundamental meditative object is indeed grasped.
Đối tượng đã được nắm giữ (luôn), vì việc thiết lập sự không tồn tại sau khi đã có của tâm tốc hành có đối tượng, như ‘‘tâm tốc hành của tôi đã tốc hành như thế này’’, là đề mục thiền quán; và cũng vậy, hoặc do sự chú ý, sau khi từ bỏ đối tượng đó, đối tượng làm nền tảng cho đề mục thiền quán gốc được nắm giữ ngay lập tức.
Dutiyassa pana vasenāti ‘‘aparassa rāgādivasena ekavāraṃ javanaṃ javatī’’tiādinā vuttassa nātitikkhavipassakassa vasena ‘‘tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandatī’’tiādinā imasmiṃ sutte āgatattā.
By way of the second, means by way of the not-too-keen vipassaka, who is described with the words, "another's impulse occurs once due to lust, etc.", because it is stated in this Sutta, "his mind inclines only towards the element-object," etc.
Do theo người thứ hai, tức là do trong kinh này có nói ‘‘tâm của người ấy chỉ hướng về đối tượng là các yếu tố’’ v.v., theo người có tuệ quán không quá sắc bén đã được nói đến bằng câu ‘‘tâm tốc hành của người khác tốc hành một lần do tham ái v.v.’’ v.v.
‘‘Tamenaṃ upadhipahānāya paṭipannaṃ upadhipaṭinissaggāya kadāci karahaci satisammosā upadhipaṭisaṃyuttā sarasaṅkappā samudācaranti.
"Even for him, who has entered the path for the relinquishing of attachments, for the giving up of attachments, sometimes, due to forgetfulness, thoughts associated with attachment, intentions, arise.
‘‘Người đang thực hành để từ bỏ các chấp thủ, để xả bỏ các chấp thủ, thỉnh thoảng, đôi khi, do sự lãng quên chánh niệm, những ý nghĩ và ý định liên quan đến chấp thủ khởi lên.
Dandho udāyi satuppādo, atha kho naṃ khippameva pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametī’’ti laṭukikopame.
Slow is the arising of his mindfulness, but he quickly abandons them, dispels them, makes them disappear, brings them to a state of non-existence," as in The Quail Simile.
Sự khởi lên của chánh niệm chậm chạp, nhưng người ấy nhanh chóng từ bỏ, xua tan, tiêu diệt và làm cho chúng biến mất’’ – đây là trong kinh ví dụ chim cút.
Tassa hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sotāpannādayo tāva pajahantu, puthujjano kathaṃ pajahatī’’ti codanaṃ paṭṭhapetvā ‘‘āraddhavipassako hi satisammosena sahasā kilese uppanne ‘mādisassa nāma bhikkhuno kileso uppanno’ti saṃvegaṃ katvā vīriyaṃ paggayha vipassanaṃ vaḍḍhetvā maggena kilese samugghāteti, iti so pajahati nāmā’’ti attho vutto.
In its Commentary, having posed the question, "Let Stream-Enterers, etc., abandon them; how does an ordinary person abandon them?", the meaning is stated thus: "A practitioner of vipassanā, when defilements suddenly arise due to forgetfulness, generates a sense of urgency thinking, 'A defilement has arisen in a monk like me,' then exerts effort, develops vipassanā, and uproots the defilements by the path; thus, he abandons them."
Trong chú giải của kinh đó, sau khi nêu câu hỏi ‘‘Chư vị Tu-đà-hoàn v.v. từ bỏ (chấp thủ) như thế nào, còn phàm phu thì từ bỏ như thế nào?’’, ý nghĩa đã được nói đến là ‘‘Người đã bắt đầu tu tập thiền quán, khi các phiền não khởi lên do sự lãng quên chánh niệm, người ấy sinh ra sự kinh hoàng rằng ‘phiền não đã khởi lên trong một tỳ khưu như tôi’, sau đó nỗ lực tinh tấn, phát triển thiền quán và diệt trừ các phiền não bằng đạo, như vậy người ấy được gọi là từ bỏ’’.
Tena vuttaṃ – ‘‘tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandatītiādinā imasmiṃ sutte āgatattā’’tiādi.
Therefore, it is said, "because it is stated in this Sutta, 'his mind inclines only towards the element-object,' etc."
Vì thế đã nói – ‘‘do trong kinh này có nói ‘tâm của người ấy chỉ hướng về đối tượng là các yếu tố’ v.v.’’ v.v.
Indriyabhāvane ca majjhimassa vasena ayamattho veditabbo.
This meaning should be understood by way of the mediocre in the Development of Faculties.
Và trong sự tu tập các căn, ý nghĩa này cần được hiểu theo người trung bình.
Samudācarantīti sabbaso uddhaṃ ācaranti.
Arise means they arise entirely.
Samudācarantī (khởi lên) tức là khởi lên hoàn toàn.
Tayidaṃ amanāpehi samudācaraṇaṃ nāma pothanapaharaṇādivasena upakkamanamevāti āha ‘‘upakkamantī’’ti, bādhantīti attho.
This arising with undesirable things means attacking with blows and beatings, etc.; therefore, it says "attack," meaning they oppress.
Và sự khởi lên của những điều không vừa ý này tức là việc tấn công bằng cách đánh đập v.v., nên đã nói ‘‘upakkamantī’’ (tấn công), nghĩa là làm hại.
Tathāsabhāvoti yathā pāṇippahārādīhi ghaṭṭitamatto vikāraṃ āpajjati, tathāsabhāvo.
Such a nature means a nature such that one becomes disturbed immediately upon being struck by hands, etc.
Tathāsabhāvo (có bản chất như vậy) tức là có bản chất như vậy, giống như việc chỉ bị chạm nhẹ bởi các cú đánh bằng tay v.v. là sinh ra sự biến đổi.
‘‘Ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacenā’’tiādinā (ma. ni. 1.232) ovādadānaṃ nāma anaññasādhāraṇaṃ buddhānaṃyeva āveṇikanti āha ‘‘vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatāti anussarantopi…pe… kakacūpamovādaṃ anussarantopī’’ti vuttaṃ.
The giving of admonition such as, "Even if, monks, with a two-handled saw," etc., (M.N. 1.232) is unique to the Buddhas and not common to others; therefore, it says, "Even remembering that it was spoken by the Blessed One… Remembering the Saw Simile."
Việc Đức Thế Tôn ban lời khuyên như ‘‘Này các Tỳ khưu, dù cho với cưa có hai tay cầm’’ v.v. (Ma. Ni. 1.232) là điều độc đáo của riêng các vị Phật, nên đã nói ‘‘dù có nhớ lại điều đã được Đức Thế Tôn nói…pe… dù có nhớ lại lời khuyên ví dụ cái cưa’’.
Tassapi pariyattidhammabhāvatoti keci.
Some say this is also because it is a prescribed Dhamma.
Một số người nói rằng đó là do bản chất của pháp học.
Yaṃ pana kakacokantakesupi manussesu appadussanaṃ nibbikāraṃ, taṃ satthusāsanaṃ anussarantopi sammāpaṭipattilakkhaṇaṃ dhammaṃ anussaratiyevāti evaṃ vā ettha attho veditabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood thus: even remembering the Teacher's teaching—which is non-defiling and undisturbed even amidst people who are as violent as saws—one remembers the Dhamma characterized by right practice.
Hoặc ở đây, ý nghĩa cần được hiểu là: dù có nhớ lại giáo pháp của Đức Đạo Sư về việc không làm hại và không biến đổi đối với những người thậm chí còn bị cưa xẻo, người ấy vẫn nhớ lại pháp có đặc tính là sự thực hành đúng đắn.
Bhikkhuno guṇanti ariyadhammādhigamanasiddhaṃ guṇamāha.
The quality of a bhikkhu refers to the quality achieved by realizing the noble Dhamma.
Guṇa của tỳ khưu (phẩm chất của tỳ khưu) tức là nói đến phẩm chất đã thành tựu do sự chứng đắc thánh pháp.
So ca sabbesampi ariyānaṃ guṇoti taṃ anussarantopi saṅghaṃ anussarati evāti vuttaṃ.
And since that is a quality common to all noble ones, it is said that even remembering it, one remembers the Saṅgha.
Và phẩm chất đó là phẩm chất của tất cả các bậc thánh, nên đã nói rằng dù nhớ lại phẩm chất đó, người ấy vẫn nhớ lại Tăng đoàn.
Vipassanupekkhā adhippetā, tasmā upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātīti vipassanāvasena sabbasmimpi saṅkhāragate ajjhupekkhanaṃ na labhatīti attho.
Vipassanā-upekkhā is intended; therefore, as equanimity associated with wholesome states does not remain firm, the meaning is that by way of vipassanā, one does not achieve complete equanimity towards all conditioned phenomena.
Vipassanā-upekkhā được đề cập, do đó, upekkhā nương vào thiện không tồn tại, có nghĩa là không thể đạt được sự xả ly đối với tất cả các hành trong thiền quán.
Chaḷaṅgupekkhāti chaḷaṅgupekkhā viya chaḷaṅgupekkhā iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāsāmaññena.
Six-limbed equanimity means six-limbed equanimity, resembling six-limbed equanimity, due to the common characteristic of being undisturbed by desirable and undesirable things.
Chaḷaṅgupekkhā (sáu chi xả) tức là giống như sáu chi xả, do sự bình thản chung đối với những điều mong muốn và không mong muốn.
Tenāha ‘‘sā panesā’’tiādi.
Therefore, it says, "That, however," etc.
Vì thế đã nói ‘‘sā panesā’’ (và đó là) v.v.
Chaḷaṅgupekkhāṭhāne ṭhapeti ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me’’tiādinā attamanataṃ āpajjanto.
He places it in the category of six-limbed equanimity by becoming pleased, thinking, "Indeed, I have gained, indeed, I have well-gained," etc.
Đặt vào vị trí của sáu chi xả bằng cách vui mừng như ‘‘Thật là lợi lộc cho tôi, thật là may mắn cho tôi’’ v.v.
303. Āpogatanti ābandhanavasena āpo, tadeva āposabhāvaṃ gatattā āpogataṃ, sabhāveneva āpobhāvaṃ vā pattanti attho.
303. Has attained the water state means water by way of binding, and having attained the very nature of water, it is āpogataṃ, or it has attained the water-state by its very nature.
303. Āpogataṃ (đi vào nước) tức là nước theo nghĩa liên kết, và chính nước đó đã đạt đến trạng thái nước, nên gọi là āpogataṃ, hoặc đã đạt đến trạng thái nước theo bản chất.
Yasmā pana so āpobhāvasaṅkhāto allayūsabhāvo sasambhārapathavīsasambhāraudakādigate sabbasmimpi āpasmiṃ vijjati, tasmā vuttaṃ ‘‘sabbaāpesu gataṃ allayūsabhāvalakkhaṇa’’nti, dravabhāvalakkhaṇanti attho.
Since that moist-fluid nature, called the water-state, exists in all water, whether in the earth-element with its constituents or in water with its constituents, it is therefore said, "the characteristic of moist-fluidness, which is present in all waters," meaning the characteristic of fluidity.
Vì trạng thái nước, tức là trạng thái chất lỏng, tồn tại trong tất cả các loại nước như đất có thành phần, nước có thành phần v.v., nên đã nói ‘‘sabbaāpesu gataṃ allayūsabhāvalakkhaṇaṃ’’ (đặc tính của trạng thái chất lỏng tồn tại trong tất cả các loại nước), nghĩa là đặc tính của trạng thái lỏng.
‘‘Pakuppatī’’ti pākatikapakopaṃ sandhāyāha ‘‘oghavasena vaḍḍhatī’’ti.
"It is agitated" refers to natural agitation, hence it says, "it increases like a flood."
‘‘Pakuppatī’’ (phẫn nộ) là nói đến sự phẫn nộ tự nhiên, nên đã nói ‘‘oghavasena vaḍḍhatī’’ (tăng trưởng như dòng nước).
Tenāha ‘‘ayamassa pākatiko pakopo’’ti.
Therefore, it says, "this is its natural agitation."
Vì thế đã nói ‘‘ayamassa pākatiko pakopo’’ (đây là sự phẫn nộ tự nhiên của nó).
Itaraṃ pana dassetuṃ ‘‘āposaṃvaṭṭakāle panā’’tiādi vuttaṃ.
To show the other, it is said, "however, during the water-dissolution period," etc.
Để chỉ ra điều khác, đã nói ‘‘āposaṃvaṭṭakāle panā’’ (nhưng trong thời kỳ tận thế của nước) v.v.
Ogacchantīti ettha ogamananti pariyādānaṃ adhippetaṃ, na adhogamanamattanti āha ‘‘uddhane…pe… pāpuṇantī’’ti.
In "they go down," going down here means consumption, not merely descending; therefore, it says, "into the oven... reach."
Ogacchantī (đi xuống) ở đây, ogamana (sự đi xuống) được hiểu là sự tiêu tan, không chỉ là sự đi xuống, nên đã nói ‘‘uddhane…pe… pāpuṇantī’’ (trong lò…pe… đạt đến).
304. Sabbatejesu gatanti indhanādivasena anekabhedesu sabbesu tejokoṭṭhāsesu gataṃ pavattaṃ.
304. Present in all fiery elements means present and active in all types of fiery elements, which are manifold by way of fuel, etc.
304. Sabbatejesu gataṃ (đi vào tất cả các loại lửa) tức là tồn tại trong tất cả các loại lửa khác nhau như củi v.v.
Yathā pīti eva pītigataṃ, evaṃ tejo eva tejogataṃ, tejanavasena pavattimattanti attho.
Just as pītigataṃ means it is just joy, so tejogataṃ means it is just heat, meaning merely its activity by way of heating.
Giống như pīti (hỷ) là pītigataṃ (đi vào hỷ), như vậy tejo (lửa) là tejogataṃ (đi vào lửa), nghĩa là chỉ sự tồn tại theo nghĩa đốt cháy.
Evaṃ āpogataṃ, vāyogatañca veditabbanti āha ‘‘purime’’tiādi.
It says, "previously," etc., meaning āpogataṃ and vāyogataṃ should be understood similarly.
Cũng vậy, āpogataṃ (đi vào nước) và vāyogataṃ (đi vào gió) cũng cần được hiểu như vậy, nên đã nói ‘‘purime’’ (trước) v.v.
Ekāhikajarādibhāvenāti ekāhikādijarābhedena.
By way of daily aging, etc., means by the distinction of daily aging, etc.
Ekāhikajarādibhāvenā (theo trạng thái già một ngày v.v.) tức là theo các loại già như già một ngày v.v.
Usumajātoti usmābhibhūto.
Overcome by heat means afflicted by heat.
Usumajāto (sinh ra nhiệt) tức là bị nhiệt áp đảo.
Jīratīti jiṇṇo hoti.
It ages means it becomes old.
Jīratī (già đi) tức là trở nên già nua.
Tejodhātuvasena labbhamānā imasmiṃ kāye jarāpavatti pākaṭajarāvasena veditabbāti dassetuṃ ‘‘indriyavekallatta’’ntiādi vuttaṃ.
To show that the aging process occurring in this body by way of the fire element should be understood as manifest aging, it is said, "due to the impairment of faculties," etc.
Để chỉ ra rằng sự già nua xuất hiện trong thân này do yếu tố lửa cần được hiểu theo sự già nua rõ ràng, nên đã nói ‘‘indriyavekallatta’’ (do sự suy yếu của các căn) v.v.
Valipalitādibhāvanti valitapalitabhāvaṃ, aṅgapaccaṅgānaṃ sithilabhāvañca. Kuppitenāti khubhitena.
The state of wrinkles, gray hair, etc., means the state of wrinkles and gray hair, and the looseness of limbs and sub-limbs. Agitated means disturbed.
Valipalitādibhāvaṃ (trạng thái nhăn nheo, bạc tóc v.v.) tức là trạng thái nhăn nheo và bạc tóc, và sự lỏng lẻo của các chi và bộ phận. Kuppitena (bị xáo trộn) tức là bị kích động.
Satakkhattuṃ tāpetvā tāpetvā sītūdake pakkhipitvā uddhaṭasappi satadhotasappīti vadanti.
Clarified butter that has been heated and placed in cold water a hundred times is called satadhotasappi (hundred-washed clarified butter).
Bơ đã được đun nóng và nhúng vào nước lạnh một trăm lần được gọi là satadhotasappī (bơ rửa trăm lần).
Sarīre pakatiusumaṃ atikkamitvā uṇhabhāvo santāpo, sarīrassa dahanavasena pavatto mahādāho paridāhoti ayameva tesaṃ viseso.
Santāpo is the hot state exceeding the natural heat in the body; paridāho is the great burning that occurs by way of consuming the body. This is the distinction between them.
Sự nóng bức vượt quá nhiệt độ tự nhiên của cơ thể là santāpo (sự nung đốt), sự nóng rát dữ dội xảy ra do đốt cháy cơ thể là paridāho (sự thiêu đốt); đó là sự khác biệt giữa chúng.
Asitanti suttaṃ.
Eaten means food eaten.
Asitaṃ (ăn) tức là đã ăn.
Khāyitanti khāditaṃ.
Chewed means chewed.
Khāyitaṃ (nhai) tức là đã nhai.
Sāyitanti assāditaṃ.
Tasted means savored.
Sāyitaṃ (nếm) tức là đã nếm.
Sammā paripākaṃ gacchatīti samavepākiniyā gahaṇiyā vasena vuttaṃ.
Is thoroughly digested is said by way of the perfectly digesting stomach.
Sammā paripākaṃ gacchatī (tiêu hóa đúng cách) là nói đến do dạ dày tiêu hóa đều đặn.
Asammāparipākopi visamapākiniyā gahaṇiyā vasena veditabbo.
Improper digestion should also be understood by way of the irregularly digesting stomach.
Sự tiêu hóa không đúng cách cũng cần được hiểu do dạ dày tiêu hóa không đều đặn.
Rasādibhāvenāti rasarudhiramaṃsamedanhāruaṭṭhiaṭṭhimiñjasukkabhāvena.
By way of essence, etc., means by way of essence, blood, flesh, fat, sinews, bones, bone marrow, and semen.
Rasādibhāvenā (theo trạng thái chất dinh dưỡng v.v.) tức là theo trạng thái chất dinh dưỡng, máu, thịt, mỡ, gân, xương, tủy xương và tinh dịch.
Vivekanti puthubhāvaṃ aññamaññaṃ visadisabhāvaṃ.
Separation means distinctness, mutual dissimilarity.
Vivekaṃ (sự phân ly) tức là sự tách rời, sự khác biệt lẫn nhau.
Asitādibhedassa āhārassa pariṇāme raso hoti, taṃ paṭicca rasadhātu uppajjatīti attho.
Upon the digestion of food, categorized as eaten, etc., essence forms, and dependent on that, the essence-element arises; that is the meaning.
Khi thức ăn đã ăn v.v. được tiêu hóa, chất dinh dưỡng được tạo ra, và nương vào đó, yếu tố chất dinh dưỡng sinh khởi, đó là ý nghĩa.
Evaṃ rasassa pariṇāme ‘‘rudhira’’ntiādinā sabbaṃ netabbaṃ.
Similarly, upon the digestion of essence, everything, beginning with "blood," should be extended.
Cũng vậy, khi chất dinh dưỡng được tiêu hóa, tất cả đều phải được hiểu theo ‘‘máu’’ v.v.
305. Uggārahikkārādīti ettha ādi-saddena uddekakhīpanādipavattakavātānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
305. In belching and hiccuping, etc., the word "etc." should be understood as including the winds that cause vomiting, expectoration, etc.
305. Uggārahikkārādī (ợ hơi, nấc cụt v.v.) ở đây, ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm các loại gió gây ra ợ hơi, ho v.v.
Uccārapassāvādīti ādi-saddena pittasemhalasikādinīharaṇavātassa ceva usumavātassa ca saṅgaho veditabbo.
In excrement and urine, etc., the word "etc." should be understood as including the wind that expels bile, phlegm, lymph, etc., and the wind of heat.
Uccārapassāvādī (phân, nước tiểu v.v.) ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm gió bài tiết mật, đàm, dịch bạch huyết và gió nhiệt.
Yadipi kucchi-saddo udarapariyāyo, koṭṭha-saddena pana abbhantarassa vuccamānattā tadavasiṭṭho udarapadeso idha kucchi-saddena vuccatīti āha ‘‘kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā’’ti.
Although the term kucchi is a synonym for 'udara' (abdomen), because the term 'koṭṭha' refers to the interior, the remaining part of the abdomen is here referred to by the term 'kucchi'. Thus it says, 'the winds dwelling in the abdomen are the outer winds of the intestines'.
Mặc dù từ kucchi là đồng nghĩa với bụng (udara), nhưng vì từ koṭṭha được dùng để chỉ phần bên trong, nên phần bụng còn lại được gọi là kucchi ở đây, vì vậy* nói: “kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā” (gió nằm trong bụng là gió ở bên ngoài ruột).
Samiñjanapasāraṇādīnīti ādi-saddena ālokanavilokanauddharaṇādikā sabbā kāyikakiriyā saṅgahitā.
By samiñjana-pasāraṇādīni (contracting, extending, etc.), all bodily actions such as looking, observing, lifting, etc., are included through the word ādi (etc.).
Với từ v.v. trong samiñjanapasāraṇādīnī (co duỗi v.v.), tất cả các hành động của thân như nhìn ngó, quan sát, nâng lên v.v. đều được bao gồm.
Avasavati udakaṃ etasmāti ossavanaṃ, chadananto.
That from which water drips down is ossavanaṃ, the edge of the roof.
Nước chảy xuống từ đó nên gọi là ossavana (máng xối), tức là mép mái.
Idhāti imasmiṃ ṭhāne.
Idha means 'in this place'.
Idha (ở đây) có nghĩa là ở chỗ này.
306. Nissattabhāvanti anattakataṃ.
306. Nissattabhāva refers to 'not made by a self' (anattakataṃ).
306. Nissattabhāvaṃ (không có chúng sanh) có nghĩa là không do tự ngã tạo ra.
Yathādassitā hi catasso dhātuyo anattaniyaṃ kevalaṃ dhātumattā nissattanijjīvāti imamatthaṃ dasseti.
For the four elements, as demonstrated, are non-self (anattaniyaṃ), merely elements, non-sentient and lifeless – this is the meaning it conveys.
Vì bốn đại đã được trình bày như vậy là vô ngã, chỉ là yếu tố (dhātu) thuần túy, không có chúng sanh, không có sinh linh, nên* trình bày ý nghĩa này.
Parivāritoti parivāritabhāvena ṭhito parivuto.
Parivārito means standing surrounded, encircled.
Parivārito (được bao quanh) có nghĩa là đứng trong trạng thái được bao quanh, được vây bọc.
Tenāha ‘‘etānī’’tiādi, kaṭṭhādīni sannivesavisesavasena ṭhapitānīti adhippāyo.
Therefore, it is said 'etāni' (these, etc.), meaning that the wood and so forth are arranged in a specific configuration.
Do đó* nói “etānī” v.v., ý muốn nói rằng gỗ v.v. được sắp đặt theo một cách bố trí đặc biệt.
Aññathā agārasamaññāya bhāvato.
Otherwise, due to the nature of being called a 'house'.
Nếu không thì do sự hiện hữu của danh xưng ngôi nhà.
Tenāha ‘‘kaṭṭhādīsu panā’’tiādi.
Therefore, it is said 'kaṭṭhādīsu panā' (among wood, etc.), and so forth.
Do đó* nói “kaṭṭhādīsu panā” v.v.
Yadatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘seyyathāpi, āvuso’’tiādi āraddhaṃ, tamatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘yathā kaṭṭhādīnī’’tiādi vuttaṃ.
The passage beginning with "Just as, friend" (seyyathāpi, āvuso) in the Pāḷi text was begun to clearly demonstrate that meaning, hence the statement "just as wood, etc."
Để làm rõ ý nghĩa mà đoạn pāḷi “seyyathāpi, āvuso” v.v. đã bắt đầu,* đã nói “yathā kaṭṭhādīnī” v.v.
Kāmaṃ heṭṭhā ‘‘mattaṭṭhakassa kāyassā’’tiādinā (ma. ni. 1.302) avibhāgena ekadesena ca upādārūpampi kathitaṃ, tathā vedanādayo khandhabhāvena pariggahetvā na kathitā, tathā taṇhāpi samudayasaccabhāvena.
Indeed, previously, by statements like "of the body consisting of matter" (mattaṭṭhakassa kāyassā'tiādinā), even the derived rūpa was spoken of partially and without distinction; similarly, feelings and so forth were not spoken of by being subsumed under the aggregate category, nor was craving (taṇhā) spoken of as the aggregate of origination (samudayasacca).
Mặc dù ở dưới, với “mattaṭṭhakassa kāyassā” v.v. (Ma. Ni. 1.302), sắc thủ uẩn (upādārūpa) cũng đã được nói đến một cách không phân biệt và một phần, nhưng các cảm thọ (vedanā) v.v. chưa được nói đến dưới dạng các uẩn, và ái (taṇhā) cũng chưa được nói đến dưới dạng tập đế.
Itarāni pana saccāni sabbena sabbaṃ na kathitāni.
The other truths, however, were not spoken of at all.
Tuy nhiên, các chân lý khác hoàn toàn chưa được nói đến.
Tenevāha ‘‘heṭṭhā…pe… na kathitānī’’ti.
Therefore, it is said "previously...etc....not spoken of".
Chính vì vậy* nói “heṭṭhā…pe… na kathitānī” (ở dưới…v.v… chưa được nói đến).
Cakkhupasāde niruddheti cakkhupasāde vinaṭṭhe.
Cakkhupasāde niruddhe means when the eye-sensitivity is destroyed.
Cakkhupasāde niruddhe (khi nhãn căn bị hoại diệt) có nghĩa là khi nhãn căn bị hư hoại.
Upahateti pubbakimiādīhi upaddute.
Upahate means afflicted by early worms or similar causes.
Upahate (bị tổn hại) có nghĩa là bị các loại sâu bọ v.v. làm hại.
Palibuddheti pubbādiuppattiyā vinā paṭicchādite.
Palibuddhe means covered over by the arising of pus or similar conditions, without.*
Palibuddhe (bị che lấp) có nghĩa là bị che phủ mà không có sự xuất hiện của ánh sáng v.v.
Tajjoti tassānurūpo, cakkhuviññāṇuppattiyā anurūpoti attho.
Tajjo means 'suitable to that', meaning suitable for the arising of eye-consciousness.
Tajjo (tương ứng) có nghĩa là phù hợp với điều đó, tức là phù hợp với sự phát sinh của nhãn thức.
Cakkhussa rūpārammaṇe āpāthagate uppajjanamanasikāro hadayasannissayopi cakkhumhi sati hoti, asati na hotīti katvā ‘‘cakkhuṃ paṭicca uppajjanamanasikāro’’ti vutto.
The attention (manasikāro) that arises when a visible object comes within range of the eye, even though it is based in the heart, occurs when the eye is present and does not occur when it is absent. Therefore, it is called "attention arising dependent on the eye."
Sự tác ý (manasikāra) phát sinh khi sắc trần đi vào tầm mắt, dù nương tựa vào tâm ý (hadaya), nhưng có nhãn căn thì có, không có thì không, nên được nói là “cakkhuṃ paṭicca uppajjanamanasikāro” (sự tác ý phát sinh nương vào nhãn căn).
Bhavaṅgāvaṭṭanaṃ tassa yathā ārammaṇapaccaye, evaṃ pasādapaccayepi hotīti vuttaṃ ‘‘cakkhuñca rūpe ca paṭiccā’’ti.
The turning towards the life-continuum (bhavaṅgāvaṭṭanaṃ) occurs with respect to the sense-door condition (pasādapaccayepi) just as it occurs with respect to the object condition (ārammaṇapaccaye), as stated in "dependent on the eye and visible forms".
Sự chuyển lưu của tâm hữu phần (bhavaṅgāvaṭṭana) cũng xảy ra với duyên nhãn căn (pasādapaccaya) như với duyên cảnh (ārammaṇapaccaya), nên được nói là “cakkhuñca rūpe ca paṭiccā” (nương vào nhãn căn và sắc trần).
Nti cakkhudvāre kiriyamanodhātucittaṃ.
Nti refers to the functional mind-element consciousness at the eye-door.
Nti là tâm ý giới hành (kiriyamanodhātu) ở nhãn môn.
Aññavihitassāti aññārammaṇapasutassa.
Aññavihitassa means 'occupied with another object'.
Aññavihitassā (đối với người tâm đang bận rộn với cái khác) có nghĩa là đối với người đang chuyên chú vào cảnh khác.
Tadanurūpassāti tesaṃ cakkhurūpatadābhogānaṃ anurūpassa.
Tadanurūpassa means 'suitable to those' (eye, visible forms, and their apprehension).
Tadanurūpassā (tương ứng với điều đó) có nghĩa là tương ứng với nhãn căn, sắc trần và sự chú tâm đó.
Cattāri saccāni dasseti sarūpato atthāpattito cāti adhippāyo.
Cattāri saccāni dasseti means it demonstrates the four truths in terms of their intrinsic nature and by implication.
Cattāri saccāni dasseti (trình bày bốn chân lý) có nghĩa là trình bày cả về bản chất và về sự hàm ý.
Tappakāro bhūto, tappakāraṃ vā patto tathābhūto, tassa, yathā cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tādisassa paccayākārasamavetassāti attho.
Tathābhūto means 'being of such a nature' or 'having attained such a nature'; it means having the convergence of conditions by which eye-consciousness arises.
Cái đã trở thành như vậy, hoặc đã đạt đến trạng thái như vậy, là tathābhūto (như vậy), có nghĩa là cái có đầy đủ các yếu tố duyên như cách nhãn thức phát sinh.
Tisamuṭṭhānarūpanti utukammāhārasamuṭṭhānarūpaṃ.
Tisamuṭṭhānarūpaṃ refers to rūpa arising from seasons, kamma, and food.
Tisamuṭṭhānarūpaṃ (sắc do ba nguyên nhân sinh) là sắc do thời tiết, nghiệp và vật thực sinh.
Idañca satipi tadā bhavaṅgāvaṭṭanacittasamuṭṭhānarūpe kevalaṃ cakkhuviññāṇasamuṭṭhitarūpassa abhāvamattaṃ gahetvā vuttaṃ.
This is stated by considering only the absence of rūpa arisen from eye-consciousness, even though rūpa arisen from the life-continuum consciousness (bhavaṅgāvaṭṭanacitta) is present at that time.
Điều này được nói đến khi chỉ lấy sự không hiện hữu của sắc do nhãn thức sinh, mặc dù lúc đó có sắc do tâm hữu phần chuyển lưu sinh.
Saṅgahaṃ gacchatīti nagaraṃ viya rajje rūpakkhandhe saṅgahetabbataṃ gahetabbataṃ gacchati.
Saṅgahaṃ gacchati means it attains the state of being included, like a city in a kingdom, in the rūpa-aggregate.
Saṅgahaṃ gacchatī (đi vào sự tập hợp) có nghĩa là đi vào sự được tập hợp, được thâu tóm trong sắc uẩn của vương quốc, giống như một thành phố.
‘‘Tathābhūtassā’’ti vuttattā vedanādayo cakkhuviññāṇasampayuttāva, viññāṇampi cakkhuviññāṇameva.
Since "tathābhūtassa" was stated, feelings and so forth are exclusively associated with eye-consciousness, and consciousness is also exclusively eye-consciousness.
Do đã nói “Tathābhūtassā” (đối với cái như vậy), nên vedanā v.v. chỉ là những thứ tương ưng với nhãn thức, và thức (viññāṇa) cũng chỉ là nhãn thức.
Saṅkhārāti cetanāva vuttā cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhassāti adhippāyo.
Saṅkhārā are said to be intention (cetanā) due to the predominance of intention in the saṅkhāra-aggregate.
Saṅkhārā (hành uẩn) chỉ được nói đến là tư (cetanā), ý muốn nói rằng tư là yếu tố chính của hành uẩn.
Tattha pana phassajīvitindriyamanasikāracittaṭṭhitiyopi saṅkhārakkhandhadhammāva.
However, contact, life-faculty, attention, and mental stability are also phenomena of the saṅkhāra-aggregate.
Tuy nhiên, xúc (phassa), mạng quyền (jīvitindriya), tác ý (manasikāra) và sự an trú của tâm (cittaṭṭhiti) cũng là các pháp thuộc hành uẩn.
Ekato saṅgaho ‘‘pañcakkhandhā’’ti ekato gaṇanā.
Ekato saṅgaho is the collective enumeration as "the five aggregates."
Ekato saṅgaho (sự tập hợp thành một) là sự đếm gộp thành một là “năm uẩn”.
Samāgamoti yathāsakaṃ paccayavasena samodhānaṃ.
Samāgamo is the convergence according to their respective conditions.
Samāgamo (sự hội tụ) là sự kết hợp theo các duyên riêng của chúng.
Samavāyoti aññamaññassa paccayabhāvena samavetatāya samuditabhāvo.
Samavāyo is the state of being united, due to the convergence of being causes for one another.
Samavāyo (sự hòa hợp) là trạng thái hợp nhất do sự liên kết với nhau như là duyên của nhau.
Paccayuppannadhammo paṭicca samuppajjati etasmāti paṭiccasamuppādo, paccayākāro.
That from which conditioned phenomena arise dependently is paṭiccasamuppādo, the mode of conditionality.
Pháp hữu vi (paccayuppannadhamma) phát sinh tùy thuộc vào điều này nên gọi là paṭiccasamuppādo (duyên khởi), tức là trạng thái duyên.
Paccayadhamme passantopi paccayuppannadhamme passati, te passantopi paccayadhamme passatīti vuttaṃ ‘‘yo paṭiccasamuppāda’’ntiādi.
One who sees the conditions also sees the dependently arisen phenomena, and one who sees these also sees the conditions—thus it is said "yo paṭiccasamuppādaṃ" (who sees dependent origination), and so forth.
Người thấy các pháp duyên cũng thấy các pháp hữu vi, và người thấy các pháp hữu vi cũng thấy các pháp duyên, nên được nói là “yo paṭiccasamuppāda” (ai thấy duyên khởi) v.v.
Chandakaraṇavasenāti taṇhāyanavasena.
Chandakaraṇavasena means 'by way of craving'.
Chandakaraṇavasenā (theo cách tạo ra dục) có nghĩa là theo cách tạo ra ái (taṇhā).
Ālayakaraṇavasenāti apekkhākaraṇavasena.
Ālayakaraṇavasena means 'by way of attachment'.
Ālayakaraṇavasenā (theo cách tạo ra sự bám víu) có nghĩa là theo cách tạo ra sự mong cầu.
Anunayakaraṇavasenāti anurajjanavasena.
Anunayakaraṇavasena means 'by way of being pleased with'.
Anunayakaraṇavasenā (theo cách tạo ra sự thuận theo) có nghĩa là theo cách tạo ra sự hoan hỷ.
Ajjhogāhitvāti ārammaṇaṃ anupavisitvā viya gilitvā viya niṭṭhapetvā viya daḷhaggahaṇavasena.
Ajjhogāhitvā means by firm grasping, as if entering, swallowing, or completing an object.
Ajjhogāhitvā (đã thâm nhập) có nghĩa là đã nắm giữ vững chắc như thể đã đi vào cảnh, như thể đã nuốt chửng, như thể đã hoàn thành.
Chandarāgo vinayati pahīyati etthāti chandarāgavinayo chandarāgapahānañcāti vuccati nibbānaṃ.
That in which lust and craving are removed and abandoned is called chandarāgavinayo chandarāgapahānañca (the removal of lust and craving, and the abandonment of lust and craving), which is Nibbāna.
Dục ái (chandarāga) được đoạn trừ, được từ bỏ ở đây, nên được gọi là chandarāgavinayo chandarāgapahānañcā (sự đoạn trừ dục ái và sự từ bỏ dục ái), tức là Nibbāna.
Āharitvāti pāḷiyaṃ sarūpato anāgatampi atthato ānetvā saṅgaṇhanavasena gahetabbaṃ.
Āharitvā (having brought forth) should be understood as gathering by bringing forth the meaning, even if it is not explicitly stated in the Pāḷi text.
Āharitvā (đã mang đến) phải được hiểu là đã thâu tóm bằng cách mang ý nghĩa đến, dù không được nói rõ trong pāḷi.
Āharaṇavidhiṃ pana dassento ‘‘yā imesū’’tiādimāha.
And by showing the method of bringing forth, he states, "yā imesū" (that among these), and so forth.
Để trình bày phương pháp mang đến,* nói “yā imesū” v.v.
Imesu tīsu ṭhānesūti yathāvuttesu sukhadukkhādīsu tīsu abhisamayaṭṭhānesu.
Imesu tīsu ṭhānesu means in these three aforementioned instances of comprehension, such as pleasure and pain.
Imesu tīsu ṭhānesu (ở ba chỗ này) có nghĩa là ở ba chỗ chứng ngộ đã nói, như khổ, lạc v.v.
Diṭṭhīti pariññābhisamayādivasena pavattā sammādiṭṭhi yāthāvadassanaṃ.
Diṭṭhi refers to right view, the seeing things as they truly are, occurring by way of comprehension and penetration.
Diṭṭhī (kiến) là chánh kiến (sammādiṭṭhi) và sự thấy biết đúng như thật, phát sinh theo cách chứng ngộ bằng sự liễu tri v.v.
Evaṃ saṅkappādayopi yathārahaṃ veditabbā.
Similarly, conception (saṅkappa) and others should be understood appropriately.
Tương tự, tư duy (saṅkappa) v.v. cũng phải được hiểu một cách thích hợp.
Bhāvanāpaṭivedhoti bhāvanāvasena paṭivedho, na ārammaṇakaraṇamattena.
Bhāvanāpaṭivedho means penetration by way of development (bhāvanā), not merely by making something an object.
Bhāvanāpaṭivedho (sự thể nhập bằng tu tập) là sự thể nhập bằng tu tập, không chỉ bằng cách lấy làm đối tượng.
Ayaṃ maggoti ayaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ paṭivijjhanavasena pavatto aṭṭhaṅgiko maggo.
Ayaṃ maggo means this eightfold path that proceeds by way of penetrating the four noble truths.
Ayaṃ maggo (con đường này) là con đường Bát Chánh Đạo (aṭṭhaṅgiko maggo) này, phát sinh theo cách thể nhập bốn Thánh đế.
Ettāvatāpīti evaṃ ekasmiṃ cakkhudvāre vatthu pariggahamukhenapi catusaccakammaṭṭhānassa matthakaṃ pāpanena bahuṃ vipulaṃ paripuṇṇameva bhagavato sāsanaṃ kataṃ anuṭṭhitaṃ hoti.
Ettāvatāpi means by bringing the catusacca-kammaṭṭhāna to its culmination even in this way, by comprehending the basis in a single eye-door, much of the Buddha's Teaching, indeed complete and ample, is accomplished.
Ettāvatāpī (chỉ với chừng đó) có nghĩa là chỉ với việc nắm giữ đối tượng ở một nhãn môn như vậy, và bằng cách đạt đến đỉnh cao của nghiệp xứ Tứ Thánh đế, bahuṃ (nhiều), tức là đầy đủ và trọn vẹn, bhagavato sāsanaṃ kataṃ (giáo pháp của Thế Tôn đã được thực hiện), hoti (là).
Uppajjitvā niruddhameva bhavaṅgacittaṃ āvajjanacittassa paccayo bhavatīti vuttaṃ ‘‘taṃ niruddhampī’’ti.
It is said "taṃ niruddhaṃpi" (even that which has ceased) because the life-continuum consciousness, having arisen and ceased, becomes a condition for the adverting consciousness.
Tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) đã sinh rồi diệt mới là duyên cho tâm khai ý môn (āvajjanacitta), nên được nói là “taṃ niruddhampī” (dù nó đã diệt).
Mandathāmagatamevāti mahatiyā niddāya abhibhūtassa vasena vuttaṃ, kapimiddhaparetassa pana bhavaṅgacittaṃ kadāci āvajjanassa paccayo bhaveyyāti.
Mandathāmagatamevā is stated to mean being overcome by deep sleep; however, for one afflicted by drowsiness and torpor, the life-continuum consciousness might sometimes be a condition for adverting.
Mandathāmagatamevā (chỉ trong trạng thái rất uể oải) được nói đến theo cách bị giấc ngủ sâu chi phối, nhưng tâm hữu phần của người bị hôn trầm (middha) chi phối đôi khi có thể là duyên cho tâm khai ý môn.
Bhavaṅgasamayenevāti bhavaṅgasseva pavattanasamayena paguṇajjhānapaguṇakammaṭṭhānapaguṇaganthesu tesaṃ paguṇabhāveneva ābhogena vināpi manasikāro pavattati.
Bhavaṅgasamayeneva means at the very time the life-continuum is active; in the case of well-practiced jhāna, well-practiced meditation subjects, and well-practiced texts, attention proceeds by their well-practiced nature itself, even without specific advertence.
Bhavaṅgasamayenevā (chỉ trong thời gian tâm hữu phần) có nghĩa là trong các thiền định đã thuần thục, các nghiệp xứ đã thuần thục, các kinh điển đã thuần thục, sự tác ý (manasikāra) phát sinh chỉ do sự thuần thục của chúng, mà không cần sự chú tâm.
Tathā hi paguṇaṃ ganthaṃ paguṇabhāveneva nirantaraṃ viya ajjhayamāne aññavihitatāya ‘‘ettako gantho gato, ettako avasiṭṭho’’ti sallakkhaṇā na hoti.
Thus, when continuously reciting a well-practiced text through its well-practiced nature, one does not notice, due to being absorbed in something else, "this much of the text has been recited, this much remains."
Thật vậy, khi một người đang học một bản kinh đã thuần thục một cách liên tục như thể không ngừng nghỉ, do tâm đang bận rộn với cái khác, nên không có sự nhận biết “đoạn kinh này đã qua, đoạn kia còn lại”.
Catusamuṭṭhānampīti sabbaṃ catusamuṭṭhānarūpaṃ, na pubbe viya tisamuṭṭhānamevāti adhippāyo.
Catusamuṭṭhānampi means all rūpa arising from four causes, not merely from three causes as before.
Catusamuṭṭhānampī (cũng do bốn nguyên nhân sinh) có nghĩa là tất cả sắc do bốn nguyên nhân sinh, không chỉ do ba nguyên nhân sinh như trước.
Pubbaṅgamattā oḷārikattā ca phassacetanāva saṅkhārakkhandhoti gahitā, na aññesaṃ abhāvā.
Contact (phassa) and intention (cetanā) were taken as the saṅkhāra-aggregate due to their being foremost and gross, not due to the absence of others.
Xúc (phassa) và tư (cetanā) được coi là hành uẩn (saṅkhārakkhandha) vì chúng là yếu tố tiên phong và thô thiển, chứ không phải vì các yếu tố khác không hiện hữu.
Ekadesameva sammasantoti yathāuddiṭṭhaṃ atthaṃ heṭṭhā anavasesato aniddisitvā ekadesameva niddisanavasena desanāya āmasanto.
Ekadesameva sammasanto means by touching upon the teaching by indicating only a part of the meaning as expounded, without describing it completely below.
Ekadesameva sammasanto (chỉ xem xét một phần) có nghĩa là khi* chạm đến giáo pháp bằng cách chỉ trình bày một phần ý nghĩa đã được nêu ra ở dưới, mà không trình bày đầy đủ.
Imasmiṃ ṭhāneti yathāuddiṭṭhassa atthassa ‘‘ajjhattikañceva, āvuso, cakkhu’’ntiādinā (ma. ni. 1.306) chadvāravasena niddisanaṭṭhāne.
Imasmiṃ ṭhāne means at the place where the expounded meaning is described by way of the six doors, as in "the internal eye, friend," and so forth.
Imasmiṃ ṭhāne (ở chỗ này) có nghĩa là ở chỗ trình bày ý nghĩa đã được nêu ra, với “ajjhattikañceva, āvuso, cakkhu” (này chư hiền, nhãn căn bên trong) v.v. (Ma. Ni. 1.306), theo sáu căn.
Heṭṭhā parihīnadesananti – ‘‘yaṃ upādārūpaṃ cattāro arūpino khandhā upari tīṇi ariyasaccānī’’ti niddesavasena parihīnaṃ atthajātaṃ sabbaṃ.
The explanation omitted below refers to all the subject matter that was omitted in the exposition, namely, "which material form is clung to, the four immaterial aggregates, and the three noble truths above."
Bài giảng thiếu sót ở phần dưới – là tất cả những gì có ý nghĩa bị thiếu sót do cách trình bày như “rūpa do chấp thủ, bốn uẩn vô sắc, ba Thánh đế ở trên”.
Taṃtaṃdvāravasenāti cakkhudvārādikaṃ taṃtaṃdvāravasena.
According to each respective door means according to each respective door, such as the eye-door.
Tùy theo từng căn môn – là tùy theo từng căn môn như nhãn căn môn, v.v.
Catusaccavasena āraddhā desanā catusacceneva pariyosāpitāti āha ‘‘yathānusandhināva suttantaṃ niṭṭhapesī’’ti.
The teaching that commenced with reference to the four noble truths was concluded with reference to the four noble truths, therefore he said: "he concluded the Sutta in accordance with the connection."
Bài giảng được khởi đầu theo Tứ Thánh đế đã được kết thúc bằng chính Tứ Thánh đế, nên nói rằng “đã kết thúc bài kinh theo đúng mạch văn”.
307. Nacirapakkanteti na ciraṃ pakkante, pakkantassa sato na cirasseva.
Nacirapakkante means not long after departing, not long since he had departed.
307. Mới vừa đi khỏi – là mới vừa đi khỏi, không lâu sau khi đã đi khỏi.
Saliṅgenevāti muṇḍiyakāsāyaggahaṇādinā attano purimaliṅgeneva.
Saliṅgeneva means with his own former characteristic, such as shaving his head and wearing the saffron robe.
Với tướng trạng của chính mình – là với tướng trạng trước đây của chính mình như cạo đầu, mặc y vàng, v.v.
Pāṭiyekke jāteti vipannācāradiṭṭhitāya pakāsanīyakammakaraṇato paraṃ aññatitthiyasadise visuṃ bhūte.
Having become separate means having become distinct and similar to other sectarians after the performance of the act of proclaiming due to their degenerate conduct and views.
Đã trở nên riêng biệt – là đã trở nên khác biệt, giống như ngoại đạo sau khi đã thực hiện việc công bố hành vi do có tà kiến và ác hạnh.
Kulaputtoti jātimattena kulaputto.
A young man of good family means a young man of good family merely by birth.
Thiện gia tử – là thiện gia tử chỉ vì thuộc dòng dõi.
Asambhinnāyāti sambhedarahitāya, jātisaṅkaravirahitāyāti atto.
Undefiled means free from confusion, or free from mixture of castes; this is the meaning.
Không tạp nhiễm – là không có sự tạp nhiễm, không có sự pha trộn dòng dõi.
Jātisīsena idha jātivatthukaṃ dukkhaṃ vuttanti āha ‘‘otiṇṇoti yassa jāti anto anupaviṭṭhā’’ti.
Here, "birth" in the sense of the head of birth refers to suffering based on birth, therefore he said: "overcome means one for whom birth has entered within."
Ở đây, khổ có căn nguyên là sanh đã được nói đến dưới tiêu đề sanh, nên nói rằng “bị xâm nhập vào là sanh đã đi vào bên trong của vị ấy”.
Jāto hi satto jātakālato paṭṭhāya jātinimittena dukkhena anto anupaviṭṭho viya vibādhīyati.
Indeed, a being who is born is tormented as if suffering, caused by birth, has entered within him, from the time of his birth.
Vì chúng sanh đã sanh, kể từ lúc sanh, bị quấy nhiễu như thể bị khổ do sanh đi vào bên trong.
Jarāyātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to old age and so forth.
Trong các từ già, v.v. cũng theo cách này.
Cattāro paccayā labbhantīti lābhā, catunnaṃ paccayānaṃ labbhamānānaṃ sukatabhāvo suṭṭhu abhisaṅkhatabhāvo.
The four requisites are obtained, hence "gains"; the well-performed state of the four requisites being obtained is their thoroughly conditioned state.
Bốn vật dụng được thọ nhận, nên gọi là lợi lộc (lābhā); trạng thái đã được tạo tác tốt đẹp của bốn vật dụng đang được thọ nhận là sự tạo tác tốt đẹp.
Vaṇṇabhaṇananti guṇakittanaṃ.
Praise means extolling qualities.
Khen ngợi – là ca ngợi các đức tính.
Apaññātāti sambhāvanāvasena na paññātā.
Unknown means not known in the sense of being regarded highly.
Không được biết đến – là không được biết đến theo nghĩa được tôn trọng.
Lābhādinibbattiyābhāvadassanañhetaṃ.
This indicates the absence of the production of gains and so forth.
Đây là sự thể hiện sự không hiện hữu của việc tạo ra lợi lộc, v.v.
Tenāha ‘‘ghāsacchādanamattampi na labhantī’’ti.
Therefore, he said: "they do not obtain even food and clothing."
Vì thế, nói rằng “ngay cả việc ăn uống, che thân cũng không được thọ nhận”.
Appesakkhāti appānubhāvā.
Of little power means of little influence.
Ít uy quyền – là ít oai lực.
Sā pana appesakkhatā adhipateyyasampattiyā ca parivārasampattiyā ca abhāvena pākaṭā hoti.
This state of being of little power becomes evident through the absence of supreme authority and the absence of an entourage.
Sự ít uy quyền ấy được thể hiện bởi sự không hiện hữu của sự thành tựu quyền lực và sự thành tựu quyến thuộc.
Tattha parivārasampattiyā abhāvaṃ dassento ‘‘appaparivārā’’ti āha.
While indicating the absence of an entourage, he said: "having a small retinue."
Ở đây, thể hiện sự không hiện hữu của sự thành tựu quyến thuộc, nên nói rằng “ít quyến thuộc”.
Sārenapi keci ajānanena aññālābhena vā asārabhūtampi kattabbaṃ karontīti tato visesanatthaṃ ‘‘sārena sārakaraṇīya’’nti vuttanti taṃ dassento ‘‘akkhacakkayuganaṅgalādika’’nti āha.
Some, not knowing the essence or through wrong acquisition, perform what is non-essential; therefore, to distinguish this, it was said "doing what is essential with the essential," and explaining this, he said: "axle, wheel, yoke, plough, and so forth."
Một số người, do không biết về lõi cây hoặc do thọ nhận cái khác, làm những việc không phải là lõi cây, nên để phân biệt với điều đó, đã nói “việc cần làm với lõi cây”, thể hiện điều đó, nên nói rằng “trục xe, cặp bánh xe, cày, v.v.”.
Brahmacariyassāti sikkhāttayasaṅgahassa sāsanabrahmacariyassa.
Of the holy life means the holy life of the Dispensation, which is comprised of the three trainings.
Phạm hạnh – là phạm hạnh của giáo pháp bao gồm ba học.
Mahārukkhassa maggaphalasārassa ñāṇadassanapheggukassa samādhitacassa sīlapapaṭikassa cañcalasabhāvā saṃsappacārīti ca cattāro paccayā sākhāpalāsaṃ nāma.
The four requisites are called branches and leaves, which are of a mutable nature and move about, like the branches and leaves of a great tree, whose pith is the fruit of the path, whose inner bark is insight-knowledge, and whose outer bark is concentration, and whose outer rind is morality.
Bốn vật dụng được gọi là cành lá, vì đối với đại thụ (cây lớn) là lõi cây đạo quả, là giác tri kiến, là vỏ cây định, là vỏ cây giới, chúng có bản chất không ổn định và di chuyển.
Tenevāti lābhasakkārasilokanibbattaneneva.
For that very reason means for the very reason of the production of gains, honor, and renown.
Do chính điều đó – là do chính sự tạo ra lợi lộc, cung kính, danh tiếng.
Sāro me pattoti imasmiṃ sāsane adhigantabbasāro nāma iminā lābhādinibbattanena anuppattoti vosānaṃ niṭṭhitakiccaṃ āpanno.
The essence has been attained by me means the essence to be realized in this Dispensation has been obtained through the production of these gains and so forth, thus reaching the conclusion, having completed the task.
Lõi cây đã đạt được cho tôi – là lõi cây cần đạt được trong giáo pháp này đã được đạt đến bởi sự tạo ra lợi lộc, v.v. này, nên đã đạt đến sự kết thúc, việc cần làm đã hoàn tất.
311. Asamayavimokkhaṃ ārādhetīti ettha adhippetaṃ asamayavimokkhaṃ pāḷiyā eva dassetuṃ ‘‘katamo asamayavimokkho’’tiādi vuttaṃ.
In "He attains timeless liberation," what is meant by timeless liberation is shown in the Pāḷi itself with phrases such as "What is timeless liberation?"
311. Giải thoát vô thời – ở đây, để thể hiện giải thoát vô thời được đề cập, đã nói “thế nào là giải thoát vô thời”, v.v.
Aṭṭhannañhi samāpajjanasamayopi atthi asamayopi, maggavimokkhena pana vimuccanassa samayo vā asamayo vā natthi.
For the eight attainments, there is a time for attaining them and also a timeless state; but for liberation through the path, there is no specific time or timelessness.
Vì đối với tám thiền chứng, có lúc có thời gian, cũng có lúc không có thời gian; nhưng đối với sự giải thoát bằng giải thoát đạo, không có thời gian hay vô thời gian.
Yassa saddhā balavatī, vipassanā ca āraddhā, tassa gacchantassa tiṭṭhantassa nisīdantassa bhuñjantassa ca maggaphalapaṭivedho nāma na hotīti na vattabbaṃ, iti maggavimokkhena vimuccantassa samayo vā asamayo vā natthīti so asamayavimokkho.
It should not be said that for one whose faith is strong and whose insight is aroused, there is no penetration of path and fruit whether walking, standing, sitting, or eating; therefore, for one who is liberated through the path, there is no specific time or timelessness, thus it is timeless liberation.
Không thể nói rằng đối với người có đức tin mạnh mẽ, và đã khởi sự tu tập minh sát, không có sự chứng đắc đạo quả khi đi, đứng, ngồi, ăn; do đó, đối với người giải thoát bằng giải thoát đạo, không có thời gian hay vô thời gian, nên đó là giải thoát vô thời.
Tenāha ‘‘lokiyasamāpattiyo hī’’tiādi.
Therefore, he said: "For worldly attainments," and so forth.
Vì thế, nói rằng “các thiền chứng thế gian”, v.v.
Na kuppati, na nassatīti akuppā, kadācipi aparihānasabhāvā.
It does not waver, it does not perish, hence unshakable, characterized by never declining.
Không bị lay chuyển, không bị hủy hoại, nên là không lay chuyển, có bản chất không bao giờ bị suy giảm.
Sabbasaṃkilesehi paṭippassaddhivasena cetaso vimuttīti cetovimutti.
The mind's liberation by way of the appeasement of all defilements is liberation of mind.
Sự giải thoát của tâm bằng cách làm lắng dịu tất cả các phiền não, nên là tâm giải thoát.
Tenāha ‘‘arahattaphalavimuttī’’ti.
Therefore, he said: "the liberation that is the fruit of arahantship."
Vì thế, nói rằng “giải thoát quả A-la-hán”.
Ayamattho payojanaṃ etassāti etadatthaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ, tassa esā paramakoṭi.
This meaning is its purpose, therefore for this purpose; the holy life of the Dispensation, this is its ultimate pinnacle.
Ý nghĩa này là mục đích của nó, nên là mục đích đó, phạm hạnh giáo pháp, đó là đỉnh cao tột cùng của nó.
Yathāraddhassa sāropamena phalena desanā niṭṭhāpitāti āha ‘‘yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesī’’ti.
The teaching was concluded with the fruit in the simile of the essence, as it began, therefore he said: "he concluded the teaching in accordance with the connection."
Bài giảng đã được khởi đầu theo cách nào thì đã được kết thúc bằng quả ví dụ về lõi cây theo cách đó, nên nói rằng “đã kết thúc bài giảng theo đúng mạch văn”.
Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is not analyzed in terms of meaning here is easily comprehensible.
Những gì ở đây không được phân chia theo ý nghĩa thì dễ hiểu.
312. Piṅgaladhātukoti piṅgalasabhāvo piṅgalacchaviko, piṅgalakkhoti vā attho.
10. Commentary on the Cūḷasāropama Sutta
312. Có yếu tố màu vàng cam – là có bản chất màu vàng cam, có nước da màu vàng cam, hoặc có nghĩa là mắt màu vàng cam.
Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho, na sīlādiguṇehi saṅgahitabbabhāvena.
Of a tawny complexion means of a tawny nature, tawny-skinned, or of tawny eyes; this is the meaning.
Tăng đoàn được tính là tập hợp những người xuất gia, không phải theo nghĩa được tập hợp bởi các đức tính như giới, v.v.
Saṅgho etesaṃ atthi parivārabhūtoti saṅghino.
The Saṅgha, designated as a group of monastics, not in the sense of being comprised of qualities such as morality.
Tăng đoàn có những người này làm quyến thuộc, nên là có tăng đoàn.
Svevāti so eva pabbajitasamūhasaṅkhāto.
For whom the Saṅgha is a retinue, they are saṅghina.
Chính điều đó – là chính tập hợp những người xuất gia đó.
Ācārasikkhāpanavasenāti attanā parikappitaacelavatādiācārasikkhāpanavasena.
He himself means that very group of monastics.
Theo cách giảng dạy hạnh kiểm – là theo cách giảng dạy các hạnh kiểm như hạnh trần trụi, v.v. do tự mình suy nghĩ.
Paññātāti yathāsakaṃ samādinnavatavasena ceva viññātaladdhivasena ca paññātā.
By way of teaching conduct means by way of teaching ascetic practices and other conduct conceived by themselves.
Được biết đến – là được biết đến theo các hạnh nguyện đã thọ trì và theo các thành tựu đã được biết đến của mỗi người.
Laddhikarāti tassā micchādiṭṭhiyā uppādakā.
Known means known according to their respective adopted practices and acquired views.
Người tạo ra các thành tựu – là người tạo ra tà kiến đó.
Bahujanassāti puthujanassa.
Originators of views means creators of that false view.
Của nhiều người – là của phàm phu.
Tassa pana āgamasampadāpi nāma natthi, kuto adhigamoti ekaṃsato andhaputhujjano evāti āha ‘‘assutavato andhabālaputhujjanassā’’ti.
Of the many people means of ordinary people.
Vì vị ấy không có sự thành tựu về giáo lý, thì làm sao có sự thành tựu về chứng đắc, nên chắc chắn là phàm phu mù quáng, nên nói rằng “của phàm phu ngu si mù quáng chưa từng nghe”.
Na hi viññū appasādanīye pasīdanti.
Moreover, he has no attainment in scripture, how can he have realization? Thus, he is definitively a blind, foolish ordinary person, therefore he said: "of the unlearned, blind, foolish ordinary person."
Vì người trí không tin tưởng vào những điều không đáng tin.
Maṅgalesu kātabbadāsakiccakaro dāso maṅgaladāso.
For the discerning do not have faith in that which is not conducive to faith.
Người nô lệ làm công việc nô lệ trong các lễ hội là nô lệ lễ hội.
Tantāvutānanti tante pasāretvā vītānaṃ.
A servant who performs service in auspicious ceremonies is a maṅgaladāso (servant for auspicious ceremonies).
Được dệt bằng sợi – là được dệt sau khi đã căng sợi trên khung dệt.
Gaṇṭhanakilesoti saṃsāre bandhanakileso.
Woven on a loom means spread out on a loom and woven.
Phiền não trói buộc – là phiền não trói buộc trong luân hồi.
Evaṃ vāditāyāti evaṃ paṭiññatāya, evaṃ diṭṭhitāya vā.
Defilement of knots means the defilement that binds in saṃsāra.
Có quan điểm như vậy – là có lời tuyên bố như vậy, hoặc có tà kiến như vậy.
Niyyānikāti niyyānagatisappāṭihīrakā anupārambhabhūtattāti adhippāyo.
Such declaration means such a claim, or such a view.
Dẫn đến sự giải thoát – là có khả năng dẫn đến sự giải thoát, không có sự chỉ trích, đó là ý nghĩa.
No ce niyyānikāti ānetvā yojanā.
Leading out means having the power to lead out to liberation, being free from blame; this is the intention.
Nếu không dẫn đến sự giải thoát, thì cần phải ghép vào.
Tesaṃ sabbaññupaṭiññāya abhūtattā tassā abhūtabhāvakathanena tassa brāhmaṇassa na kāci atthasiddhīti āha ‘‘nesaṃ aniyyānikabhāvakathanena atthābhāvato’’ti.
If they are not leading out, the construction of the sentence is to be made thus.
Vì sự tuyên bố về sự toàn tri của họ là không có thật, nên việc nói rằng điều đó không có thật thì không có lợi ích gì cho vị Bà-la-môn đó, nên nói rằng “vì không có lợi ích khi nói rằng họ không dẫn đến sự giải thoát”.
323. Heṭṭhāti anantarātītasutte mahāsāropame.
He holds the Dispensation loosely because he has no intense reverence for the training.
323. Ở dưới – là trong Kinh Đại Saro Tỷ Dụ đã qua ngay trước đó.
Paṭhamajjhānādidhammā vipassanāpādakāti vipassanāya padaṭṭhānabhūtā.
Below means in the immediately preceding Sutta, the Mahāsāropama.
Các pháp thiền thứ nhất, v.v., là nền tảng của minh sát – là nền tảng của minh sát.
Idhāti imasmiṃ cūḷasāropame āgatā.
The qualities such as the first jhāna are the basis for insight means they are the proximate cause for insight.
Ở đây – là được đề cập trong Kinh Tiểu Saro Tỷ Dụ này.
Nirodhapādakāti anāgāmino, arahanto vā nirodhasamāpattiṃ samāpajjituṃ samatthā.
Here means mentioned in this Cūḷasāropama Sutta.
Là nền tảng của diệt tận – là những vị Bất Lai hoặc A-la-hán có khả năng nhập Diệt Thọ Tưởng Định.
Tasmāti nirodhapādakattā.
The basis for cessation means Anāgāmīs or Arahants are capable of attaining the cessation attainment.
Vì thế – là vì là nền tảng của diệt tận.
Paṭhamajjhānādidhammā ñāṇadassanato uttaritarāti veditabbā.
Therefore means because they are the basis for cessation.
Các pháp thiền thứ nhất, v.v. cần được biết là cao hơn tri kiến.