Mūlapaṇṇāsa-ṭīkā

89

1. Mūlapariyāyavaggo

1. Mūlapariyāya Vagga

1. Phẩm Mūlapariyāya

90

1. Mūlapariyāyasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the Mūlapariyāya Sutta

1. Giải thích kinh Mūlapariyāya

91

Abbhantaranidānavaṇṇanā

Commentary on the Internal Introduction

Giải thích Nidāna nội bộ

92

1. Evaṃ bāhiranidāne vattabbaṃ atidisitvā idāni abhantaranidānaṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇetuṃ ‘‘yaṃ paneta’’ntiādi vuttaṃ.

Having thus referred to what is to be said in the external introduction, now, in order to comment on the internal introduction from the beginning, "But this..." and so forth is stated.

1. Sau khi đã chỉ dẫn những điều cần nói trong Nidāna bên ngoài, bây giờ để giải thích Nidāna nội bộ từ đầu, đã nói "yaṃ panetaṃ" (Tuy nhiên, điều này là), v.v.

Tattha yasmā saṃvaṇṇanaṃ karontena saṃvaṇṇetabbe dhamme padavibhāgaṃ padatthañca dassetvā tato paraṃ piṇḍattādidassanavasena saṃvaṇṇanā kātabbā, tasmā padāni tāva dassento ‘‘evanti nipātapada’’ntiādimāha.

Since a commentator, in commenting, must first show the division of words and the meaning of words in the Dhamma to be commented upon, and then make the commentary by showing its overall meaning and so forth, therefore, first showing the words, he says "The word evaṃ is a particle..." and so forth.

Ở đó, vì người giải thích cần phải trình bày sự phân chia từ (padavibhāga) và nghĩa của từ (padattha) trong các pháp cần giải thích, rồi sau đó mới giải thích bằng cách trình bày ý nghĩa tổng thể (piṇḍatthādidassanavasena), v.v., nên trước hết, để trình bày các từ, người viết đã nói "evaṃ-saddo tāvā" (Trước hết, từ evaṃ là một giới từ), v.v.

Tattha padavibhāgoti padānaṃ viseso, na padaviggaho.

Here, padavibhāgo means the distinction of words, not the grammatical analysis of words.

Ở đó, padavibhāgo (sự phân chia từ) là sự đặc biệt của các từ, không phải là sự phân tích từ (padaviggaho).

Atha vā padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo, padaviggaho ca padavibhāgo ca padavibhāgoti vā ekasesavasena padapadaviggahā padavibhāgasaddena vuttāti veditabbaṃ.

Alternatively, words and the distinction of words, or the grammatical analysis of words and the distinction of words, constitute padavibhāgo, or it should be understood that words and grammatical analysis of words are expressed by the term padavibhāgo in an elliptical sense.

Hoặc là, các từ và sự phân chia từ là padavibhāgo; và sự phân tích từ và sự phân chia từ là padavibhāgo, hoặc là theo cách ekasesa (còn lại một), các từ và sự phân tích từ được gọi bằng từ padavibhāga.

Tattha padaviggaho ‘‘subhagañca taṃ vanañcāti subhagavanaṃ, sālānaṃ rājā, sālo ca so rājā ca itipi sālarājā’’tiādivasena samāsapadesu daṭṭhabbo.

Here, the grammatical analysis of words (padaviggaho) should be seen in compound words such as "a beautiful forest" (subhagavanaṃ) (lit. "beautiful and that forest"), "king of sāla trees," or "a sāla tree and that king" (sālarājā).

Ở đó, sự phân tích từ (padaviggaho) cần được thấy trong các từ ghép theo cách "subhagañca taṃ vanañcāti subhagavanaṃ (rừng tốt đẹp), sālānaṃ rājā, sālo ca so rājā ca itipi sālarājā (vua của cây sāla, cây sāla đó cũng là vua, do đó là vua sāla)", v.v.

93

Atthatoti padatthato.

Atthato means according to the meaning of the word.

Atthato (về nghĩa) là về nghĩa của từ (padatthato).

Taṃ pana padatthaṃ atthuddhārakkamena paṭhamaṃ evaṃsaddassa dassento ‘‘evaṃ-saddo tāvā’’tiādimāha.

First showing that meaning of the word for the word evaṃ in the order of meaning extraction, he says "The word evaṃ first..." and so forth.

Để trình bày nghĩa của từ đó theo thứ tự trích nghĩa, trước hết, người viết đã nói "evaṃ-saddo tāvā" (Trước hết, từ evaṃ là), v.v., để trình bày nghĩa của từ evaṃ.

Avadhāraṇādīti ettha ādi-saddena idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

Here, in avadhāraṇādī (determinative, etc.), the term ādi (etc.) should be understood to include meanings like 'this', 'question', 'measure', etc.

Trong avadhāraṇādī (sự xác định, v.v.) ở đây, cần hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm các nghĩa như "điều này", "câu hỏi", "số lượng", v.v.

Tathā hi ‘‘evaṃgatāni puthusippāyatanāni (dī. ni. 1.163), evavidho evamākāro’’ti ca ādīsu idaṃ-saddassa atthe evaṃ-saddo.

Indeed, in phrases like "such diverse crafts" (D.N. 1.163) and "of such a kind, of such a form," the word evaṃ is used in the sense of the word idaṃ (this).

Thật vậy, trong các trường hợp như "evaṃgatāni puthusippāyatanāni (các nghề nghiệp đa dạng như thế này), evavidho evamākāro (kiểu cách như thế này)" v.v., từ evaṃ mang nghĩa của từ idaṃ (này).

Gata-saddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākāra-saddā ca.

For the word gata (gone) means 'kind', as do the words vidha (kind) and ākāra (form).

Từ gata (đến) là một từ đồng nghĩa với pakāra (cách thức), cũng như các từ vidha (loại) và ākāra (kiểu cách).

Tathā hi vidhayuttagata-sadde lokiyā pakāratthe vadanti.

Indeed, in worldly usage, people use vidha, yutta, and gata in the sense of 'kind' or 'manner'.

Thật vậy, trong đời thường, người ta dùng các từ vidhayuttagata để chỉ nghĩa "cách thức".

‘‘Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti.

"Thus, are they, having bathed well, anointed well, with hair and beard trimmed, adorned with jeweled earrings, clad in white garments, endowed and replete with the five strands of sensual pleasure, serving you, just as you are now with your teachers?"

"Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti. (Vậy các vị đó có tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, cắt tỉa tóc râu, đeo vòng ngọc, khuyên tai và trang sức, mặc y phục trắng, được năm dục công đức đầy đủ và trọn vẹn phục vụ, giống như ngài bây giờ cùng với các đệ tử không?)".

No hidaṃ, bho gotamā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ.

In phrases like "Not so, good Gotama" (D.N. 1.286), evaṃ is used for a question.

No hidaṃ, bho gotamā" (Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama), v.v., là trong câu hỏi.

‘‘Evaṃlahuparivattaṃ (a. ni. 1.48) evamāyupariyanto’’ti (pārā. 12) ca ādīsu parimāṇe.

In phrases like "such a trifling thing" (A.N. 1.48) and "such is the limit of life" (Pārā. 12), evaṃ is used for measure.

"Evaṃlahuparivattaṃ (nhanh chóng thay đổi như thế này), evamāyupariyanto (tuổi thọ kết thúc như thế này)", v.v., là trong nghĩa "số lượng".

94

Nanu ca ‘‘evaṃ su te sunhātā suvilittā, evamāyupariyanto’’ti ettha evaṃ-saddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃ-saddoti?

"Well, is it not the case that in 'Thus, are they, having bathed well, anointed well?' and 'Such is the limit of life', the word evaṃ expresses the manner of questioning and the manner of limitation, and therefore the word evaṃ simply means 'manner'?"

Chẳng phải trong "evaṃ su te sunhātā suvilittā (Vậy các vị đó có tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm), evamāyupariyanto (tuổi thọ kết thúc như thế này)", từ evaṃ đã được dùng để chỉ cách hỏi và cách số lượng, nên từ evaṃ chỉ có nghĩa là "cách thức" sao?

Na, visesasabbhāvato.

No, because there is a specific distinction.

Không, vì có sự khác biệt.

Ākāramattavācako hi evaṃ-saddo ākāratthoti adhippeto yathā ‘‘evaṃ byā kho’’tiādīsu (ma. ni. 1.234, 396), na pana ākāravisesavācako.

Indeed, the word evaṃ referring to mere manner is intended as 'manner' (ākārattha), as in "Thus, indeed it is" (M.N. 1.234, 396), but not as referring to a specific manner.

Từ evaṃ chỉ có nghĩa là "cách thức" khi nó chỉ đơn thuần là "cách thức", như trong "evaṃ byā kho" (Thật vậy), v.v., chứ không phải khi nó chỉ một "cách thức đặc biệt".

Evañca katvā ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni upamādiudāharaṇāni upapannāni honti.

And having done so, examples of simile and so forth, like "A mortal born thus...", become appropriate.

Và khi hiểu như vậy, các ví dụ như "evaṃ jātena maccenā" (bởi kẻ phàm phu đã sinh ra như thế này), v.v., về sự so sánh, v.v., sẽ trở nên hợp lý.

Tathā hi ‘‘yathāpi…pe… bahu’’nti (dha. pa. 53) ettha puppharāsiṭṭhāniyato manussūpapatti-sappurisūpanissaya-saddhammassavana-yonisomanasikāra- bhogasampatti-ādidānādi-puññakiriyahetusamudāyato sobhā-sugandhatādiguṇayogato mālāguṇasadisiyo pahūtā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti jotitattā puppharāsimālāguṇāva upamā, tesaṃ upamākāro yathā-saddena aniyamato vuttoti ‘‘evaṃ-saddo upamākāranigamanattho’’ti vattuṃ yuttaṃ.

Indeed, in "just as... many" (Dh.p. 53), it is declared that abundant wholesome actions, similar to garlands made from a heap of flowers due to their qualities of beauty and fragrance, must be performed by a mortal being, owing to the aggregate of causes for human rebirth, association with good people, listening to the true Dhamma, wise attention, prosperity of possessions, and other acts of generosity. Therefore, the heap of flowers and garlands are the similes, and the manner of these similes is expressed indefinitely by the word yathā. Thus, it is appropriate to say that "the word evaṃ signifies the conclusion of the simile's manner."

Thật vậy, trong "yathāpi…pe… bahu" (như… nhiều), vì đã được làm rõ rằng những hành động công đức dồi dào, giống như vòng hoa kết từ đống hoa, cần được thực hiện bởi chúng sinh có bản chất phải chết (maccena sattena), do sự kết hợp của các nguyên nhân tạo phước như sự tái sinh làm người, nương tựa vào người thiện, nghe chánh pháp, tác ý đúng đắn, tài sản dồi dào, bố thí, v.v., và do sự kết hợp của các phẩm chất như vẻ đẹp, hương thơm, v.v., nên vòng hoa kết từ đống hoa là ví dụ (upamā); và cách so sánh của chúng được diễn tả một cách không xác định bằng từ yathā (như), nên việc nói "từ evaṃ có nghĩa là kết luận về cách so sánh" là hợp lý.

So pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hotīti āha ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.

When this manner of simile is definitively stated, it is in meaning a simile itself. Therefore, it is said, "it is used in simile".

Và cách so sánh đó, khi được xác định, về nghĩa thì chính là sự so sánh (upamā), nên nói "upamāyaṃ āgato" (được dùng trong sự so sánh).

Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadisanākāro, so atthato upadeso evāti vuttaṃ ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ti.

Similarly, regarding the proper conduct suitable for a recluse, which is instructed with phrases like "Thus, in this manner, one should proceed," the manner of instruction there is, in essence, instruction itself. Thus, it is said, "Thus they... in instruction".

Tương tự, trong sự hoàn thiện về tư cách (ākappasampattiyā) phù hợp với một sa-môn, được chỉ dẫn bằng "evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba" (cần phải tiến bước theo cách này), v.v., cách chỉ dẫn ở đó, về nghĩa thì chính là sự khuyên bảo (upadeso), nên nói "evaṃ te…pe… upadese" (như thế đối với con… trong sự khuyên bảo).

Tathā ‘‘evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’ti ettha ca bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ.

Similarly, in "Thus it is, Blessed One; thus it is, Sugata," the rejoicing, exultation, and delight expressed by those who correctly understood the meaning spoken by the Blessed One, as it truly was, according to the various qualities present therein.

Tương tự, trong "evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā" (Đúng vậy, bạch Thế Tôn! Đúng vậy, bạch Thiện Thệ!), đó là sự hoan hỷ, sự phấn khởi được thực hiện bởi những vị đã biết rõ ý nghĩa đã nói như vậy một cách không sai lệch, thông qua các cách thức của những phẩm chất hiện hữu ở đó.

Yo tattha sampahaṃsanākāroti yojetabbaṃ.

This should be construed as "the manner of delight there."

Cần phải ghép rằng đó là cách hoan hỷ ở đó.

95

Evamevaṃ panāyanti ettha garahaṇākāroti yojetabbaṃ, so ca garahaṇākāro ‘‘vasalī’’tiādikhuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati.

In evamevaṃ panāyaṃ, it should be construed as "the manner of censure," and it is understood that this manner of censure is expressed by the word evaṃ here due to its proximity to disparaging words like "outcaste woman."

Trong Evamevaṃ panāyaṃ (Và như thế này), cần ghép rằng đó là cách quở trách (garahaṇākāro). Và cách quở trách đó được biểu lộ bằng từ evaṃ ở đây, do sự hiện diện của các từ lăng mạ như "vasalī" (kẻ hạ tiện), v.v., nên được hiểu.

Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānato daṭṭhabbaṃ.

As it is here, similarly, the manners of simile and so forth should be understood from their proximity to words like "heap of flowers" and so forth, spoken in the sense of simile and so forth.

Như ở đây, tương tự, các cách so sánh, v.v., cần được thấy do sự hiện diện của các từ như "đống hoa", v.v., được nói theo nghĩa so sánh, v.v.

Evaṃ, bhanteti pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre sanniyojitehi bhikkhūhi attano tattha ṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā ettha evaṃ-saddo vacanasampaṭicchanattho vutto.

However, evaṃ, bhante (Yes, Venerable Sir) is spoken by the monks, having been enjoined to listen and pay careful attention to the Dhamma, in acknowledgment of their presence there. Therefore, the word evaṃ here is said to mean "acceptance of a statement."

Tuy nhiên, "Evaṃ, bhante" (Vâng, bạch Thế Tôn!) đã được các tỳ khưu nói ra để xác nhận trạng thái của mình trong việc lắng nghe và tác ý chánh pháp một cách kỹ lưỡng, nên từ evaṃ ở đây được nói với nghĩa chấp nhận lời nói (vacanasampaṭicchanattho).

Tena evaṃ, bhante sādhu, bhante, suṭṭhu, bhanteti vuttaṃ hoti.

Thus, evaṃ, bhante means "Yes, Venerable Sir," "Good, Venerable Sir," "Excellent, Venerable Sir."

Do đó, "Evaṃ, bhante" có nghĩa là "Sādhu, bhante" (Lành thay, bạch Thế Tôn!), "Suṭṭhu, bhante" (Rất tốt, bạch Thế Tôn!).

Evañca vadehīti ‘‘yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehī’’ti yo evaṃ vadanākāro idāni vattabbo.

In evaṃ ca vadehī (And speak thus), the manner of speaking which is to be stated now, "Speak to the recluse Ānanda just as I speak,"

"Evañca vadehī" (Và hãy nói như thế này) có nghĩa là "yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehī" (Hãy nói với sa-môn Ānanda như Ta nói). Cách nói như vậy bây giờ cần được nói đến.

So evaṃsaddena nidassīyatīti ‘‘nidassane’’ti vuttoti.

is indicated by the word evaṃ. Therefore, it is said "in indication".

Cách đó được chỉ ra bằng từ evaṃ, nên nói "nidassane" (trong sự chỉ dẫn).

Evaṃ noti etthāpi tesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatigahaṇavasena ‘‘saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitanti viññāyati.

In evaṃ no (Thus for us), when the question "Do they conduce to harm and suffering for you or not? How is it for you in this regard?" was asked to ascertain the truth of those stated dhammas leading to harm and suffering, the reply "Thus it is for us in this regard" was given. Hence, it is understood that this manner of ascertainment is expressed by the word evaṃ.

Trong "Evaṃ no" (Như thế đối với chúng con) ở đây cũng vậy, sau khi câu hỏi "saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī" (Chúng có đưa đến hay không đưa đến, quý vị nghĩ sao về điều này?) được đặt ra để tạo ra sự xác quyết về việc những pháp đã nói đó có gây hại và đau khổ hay không, và để nhận được sự đồng thuận, thì "evaṃ no ettha hotī" (Chúng con nghĩ như thế này về điều này) đã được nói, nên được hiểu rằng sự xác quyết về cách thức đó được biểu lộ bằng từ evaṃ.

So pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti āha ‘‘evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe’’ti.

When this manner of those dhammas conducing to harm and suffering is precisely determined, it has the meaning of 'determination'. Therefore, it is said, "in phrases like evaṃ no ettha hotī (Thus it is for us in this regard) for determination".

Và cách thức những pháp đó đưa đến sự gây hại và đau khổ, khi được xác định, có nghĩa là sự xác định (avadhāraṇattho), nên nói "evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe" (trong các trường hợp như "Chúng con nghĩ như thế này về điều này", v.v., là trong sự xác định).

96

Nānānayanipuṇanti ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvattatipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā, nayā vā pāḷigatiyo, tā ca paññattianupaññattiādivasena saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakādivasena kusalādivasena khandhādivasena saṅgahādivasena samayavimuttādivasena ṭhapanādivasena kusalamūlādivasena tikappaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā.

Skillful in various approaches means that various approaches, or nayā, are those designated as the such-a-nature of non-agency of oneness and manyness, or designated as the vision resembling the pleasure-producing turning-around, triple-lotus, lion's play, and hook, due to distinctions like basis, etc. Or, nayā are the ways of the Pāḷi (texts). And these are of various kinds, thus "various approaches," according to distinctions like designation and sub-designation, conducive to defilement, etc., mundane, etc., mixed with both, etc., wholesome, etc., aggregates, etc., comprehension, etc., liberated at certain times, etc., setting forth, etc., roots of skill, etc., and the basis of the tika (triads), etc.

Nānānayanipuṇanti (khéo léo trong nhiều phương pháp) có nghĩa là được gọi là tính tự nhiên của sự không can thiệp vào một hay nhiều thứ, hoặc được gọi là sự quán sát giống như cái móc của trò chơi sư tử ba lần xoay tròn. Hoặc các phương pháp đa dạng theo sự phân biệt về cơ sở v.v. là nhiều phương pháp ( nānānayā). Hoặc các phương pháp ( nayā) là các cách thức của kinh điển (Pāḷi). Và chúng (các cách thức) là đa dạng ( nānappakārā) theo sự phân biệt về paññatti (chế định), anupaññatti (phụ chế định) v.v.; theo sự phân biệt về saṃkilesabhāgiyā (thuộc phần ô nhiễm) v.v., lokiyā (thuộc thế gian) v.v., và sự pha trộn cả hai; theo sự phân biệt về kusalā (thiện) v.v.; theo sự phân biệt về khandhā (uẩn) v.v.; theo sự phân biệt về saṅgahā (tập hợp) v.v.; theo sự phân biệt về samayavimuttā (giải thoát theo thời gian) v.v.; theo sự phân biệt về ṭhapanā (sự thiết lập) v.v.; theo sự phân biệt về kusalamūlā (căn lành) v.v.; và theo sự phân biệt về tikappaṭṭhānā (căn bản ba loại) v.v. nên gọi là nhiều phương pháp ( nānānayā).

Tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumanti nānānayanipuṇaṃ.

Skillful in various approaches means subtle, fine, and profound by means of these (various approaches).

Khéo léo, tinh tế, vi tế bởi chúng nên gọi là nānānayanipuṇaṃ.

Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena, tattha ca apparajakkhatādibhedena aneke, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ.

Intention is indeed disposition; and these are many due to distinctions like eternalism, etc., and within that, due to distinctions like having little defilement, etc. Or, the self's dispositions, etc., are the origin of many dispositions, meaning they are its arising cause.

Tâm ý chính là ajjhāsayo (tâm ý). Và chúng (tâm ý) có nhiều loại theo sự phân biệt về thường kiến v.v., và trong đó có nhiều loại theo sự phân biệt về ít bụi trần v.v., hoặc chính các tâm ý của tự thân v.v. là nguồn gốc ( samuṭṭhānaṃ) của điều này, tức là nguyên nhân phát sinh, nên gọi là anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ (có nguồn gốc từ nhiều tâm ý).

Atthabyañjanasampannanti atthabyañjanaparipuṇṇaṃ upanetabbābhāvato, saṅkāsanapakāsana-vivaraṇa-vibhajana-uttānīkaraṇa-paññattivasena chahi atthapadehi, akkhara-padabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatanti vā attho daṭṭhabbo.

Endowed with meaning and expression means complete in meaning and expression, as there is no need for further conveyance. Or, the meaning should be understood as being endowed with six categories of meaning—indicating, revealing, elucidating, analyzing, clarifying, and designating—and with six categories of expression—letters, words, expressions, forms, etymologies, and explanations.

Atthabyañjanasampannanti (đầy đủ ý nghĩa và văn tự) có nghĩa là đầy đủ ý nghĩa và văn tự vì không có gì cần phải thêm vào, hoặc ý nghĩa nên được hiểu là được trang bị sáu phương diện ý nghĩa: saṅkāsana (khai thị), pakāsana (làm sáng tỏ), vivaraṇa (giải thích), vibhajana (phân tích), uttānīkaraṇa (làm rõ ràng), paññatti (chế định); và sáu phương diện văn tự: akkhara (chữ cái), pada (từ), byañjana (văn tự), ākāra (hình thức), nirutti (ngữ nguyên), niddesa (chỉ dẫn).

97

Vividhapāṭihāriyanti ettha pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ (udā. aṭṭha. 1; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1 devatāsaṃyutta) ‘‘paṭipakkhaharaṇato, rāgādikilesāpanayanato ca pāṭihāriya’’nti vadanti, bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi, ye haritabbā.

Regarding various marvels, the commentators state the verbal meaning of the term pāṭihāriya as (Ud.A. 1; Iti.A. Nidāna-vaṇṇanā; S.N.Ṭī. 1.1.1 Devatāsaṃyutta) " marvel (pāṭihāriya)" due to the removal of opponents and the dispelling of defilements like lust. However, the Blessed One has no opponents like lust, etc., that need to be removed.

Vividhapāṭihāriyanti (nhiều phép lạ) – ở đây, về ý nghĩa ngữ pháp của từ pāṭihāriya (phép lạ), người ta nói rằng: “ Pāṭihāriya là do loại bỏ đối thủ, và do loại bỏ các phiền não như tham ái v.v.” Tuy nhiên, Đức Thế Tôn không có đối thủ là tham ái v.v. để loại bỏ.

Puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ.

Even for ordinary people, the psychic power (iddhividha) operates in a mind that is free from defilements and endowed with eight qualities, with opponents already overcome. Therefore, it is not possible to use the term " marvel" here in the sense of a phenomenon operating there.

Ngay cả đối với phàm phu, phép thần thông (iddhividha) cũng phát sinh trong tâm đã loại bỏ các phiền não phụ, được trang bị tám đức tính, đã loại bỏ đối thủ. Do đó, không thể nói “pāṭihāriya” ở đây theo cách nói thông thường về điều đó.

Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ.

If, however, the defilements of those who are to be trained by the Greatly Compassionate Blessed One are considered opponents, and the term " marvel" is used because of the removal of these, then this is appropriate.

Nhưng nếu các phiền não của chúng sanh có thể giáo hóa (veneyya) là đối thủ của Đức Thế Tôn đại bi, và việc loại bỏ chúng được gọi là “pāṭihāriya”, thì điều này là hợp lý.

Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ.

Alternatively, the opponents of the Blessed One and his Dispensation are the sectarians, and " marvel" means the removal of them.

Hoặc, các tà sư (titthiya) là đối thủ của Đức Thế Tôn và Giáo Pháp của Ngài, và việc loại bỏ họ chính là pāṭihāriya.

Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhipakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti.

For they are removed and dispelled by psychic power, the power of prognostication, and the power of instruction, by means of dispelling their wrong views and by their inability to propagate their own views.

Thật vậy, họ bị loại bỏ, bị loại trừ bởi thần thông (iddhi), sự chỉ dẫn (ādesanā) và giáo huấn (anusāsanī) thông qua việc loại bỏ tà kiến và sự bất lực trong việc làm sáng tỏ chánh kiến.

‘‘Paṭī’’ti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpakkilese ca katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti pāṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ pāṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakilesaharaṇāni hontīti pāṭihāriyāni bhavanti.

Or, the word "paṭi" indicates the meaning of "after," as in phrases like "When he had entered there, another brahmin came" (Sn. 985; Cūḷani. 4). Therefore, that which is to be accomplished afterwards by one who has accomplished their task in a concentrated mind free from defilements is a pāṭihāriya. Or, when one's own defilements have been removed by the paths of the fourth jhāna, the subsequent removal is a pāṭihāriya. The psychic power, the power of prognostication, and the power of instruction are to be brought forth again for the welfare of beings by one who is free from defilements and has accomplished their task. And when one's own defilements are removed, the defilements of other beings are also removed, thus they become pāṭihāriyas.

Hoặc từ “paṭi” này diễn tả ý nghĩa “sau”, như trong các câu “tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo” v.v. Do đó, điều cần được thực hiện sau khi tâm đã định tĩnh và các phiền não phụ đã được loại bỏ, đó là pāṭihāriya. Hoặc, sau khi các phiền não phụ của tự thân đã được loại bỏ bằng các đạo lộ thiền thứ tư, việc loại bỏ sau đó là pāṭihāriya. Và thần thông, sự chỉ dẫn, giáo huấn cần được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sanh bởi người đã loại bỏ các phiền não phụ và đã hoàn thành công việc. Và khi các phiền não phụ của tự thân đã được loại bỏ, thì việc loại bỏ các phiền não của chúng sanh khác cũng xảy ra, nên chúng trở thành pāṭihāriya.

Pāṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ, pāṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekamekaṃ pāṭihāriyanti vuccati.

A marvel is indeed a marvel, or each individual item within the collection of marvels—psychic power, the power of prognostication, and the power of instruction—is called a marvel.

Chính phép lạ là pāṭihāriya; hoặc mỗi một cái trong tập hợp các phép lạ, sự chỉ dẫn và giáo huấn được gọi là pāṭihāriya.

Pāṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ.

Or, the fourth jhāna and the path are a marvel because they remove opponents; that which arises therein, that which is taken as a sign therein, or that which comes from there, is a marvel.

Hoặc thiền thứ tư và đạo lộ là pāṭihāriya do loại bỏ đối thủ; điều phát sinh ở đó, hoặc trong đó là đối tượng, hoặc điều đến từ đó là pāṭihāriya.

Tassa pana iddhiādibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāyaṃ labbhamānattā āha ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti.

Since such a manifold marvel, categorized by psychic power, etc., and by distinctions of scope, is found in the Blessed One's teaching, he says "various marvels".

Vì điều đó, với nhiều loại theo sự phân biệt về thần thông v.v. và theo sự phân biệt về đối tượng, được tìm thấy trong lời dạy của Đức Thế Tôn, nên nói “vividhapāṭihāriya” (nhiều phép lạ).

98

Na aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato na aññathāti attho, na pana bhagavato desitākārato.

Not otherwise means not otherwise than the manner in which it was heard directly from the Blessed One, but not otherwise than the manner in which it was taught by the Blessed One.

Na aññathā (không khác) có nghĩa là không khác với cách đã nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn, chứ không phải khác với cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.

Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā.

For the teachings of the Blessed One are of inconceivable power.

Thật vậy, lời dạy của Đức Thế Tôn có uy lực không thể nghĩ bàn.

Evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ bhavati, dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākārāvirajjhanassa adhippetattā.

And having done so, the statement "Who is capable of knowing in every respect?" becomes substantiated, and the display of the power of retention does not contradict it, as the intention is that the manner of hearing should not be corrupted.

Và khi đã làm như vậy, câu nói “Ai có khả năng hiểu biết tất cả mọi phương diện?” này trở nên hợp lý, và việc thể hiện sức mạnh ghi nhớ cũng không mâu thuẫn vì ý định là không làm sai lệch những gì đã nghe.

Na hettha atthantaratāparihāro dvinnampi atthānaṃ ekavisayattā.

There is no avoidance of a different meaning here, as both meanings relate to the same object.

Ở đây không có sự khác biệt về ý nghĩa vì cả hai ý nghĩa đều cùng một đối tượng.

Itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe samattho asamattho cāti āpajjeyyāti.

Otherwise, the elder would be both capable and incapable of accepting the Blessed One's teaching in all respects.

Nếu không, vị Trưởng lão sẽ trở nên vừa có khả năng vừa không có khả năng thấu hiểu hoàn toàn lời dạy của Đức Thế Tôn.

99

‘‘Yo paro na hoti, so attā’’ti evaṃ vuttāya niyakajjhattasaṅkhātāya sasantatiyā vattanato tividhopi me-saddo kiñcāpi ekasmiṃyeva atthe dissati, karaṇasampadānasāminiddesavasena pana vijjamānaṃ bhedaṃ sandhāyāha ‘‘me-saddo tīsu atthesu dissatī’’ti.

Though the word "me" appears in only one meaning—"He who is not another is the self," thus functioning in one's own continuity, meaning one's own self—the statement " the word 'me' appears in three meanings" is made with reference to the existing distinction based on instrument, recipient, and possessor.

Mặc dù từ “me” ba loại đều xuất hiện trong cùng một ý nghĩa, tức là “người không phải là người khác thì là tự ngã”, được gọi là dòng dõi tự thân, nhưng do có sự khác biệt hiện hữu theo cách chỉ định về công cụ, sở thuộc và chủ sở hữu, nên nói “từ ‘me’ xuất hiện trong ba ý nghĩa”.

100

Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ sutasaddo eva taṃ tamatthaṃ vadatīti anupasaggassa sutasaddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti dassento ‘‘saupasaggo ca anupasaggo cā’’tiādimāha.

Although a prefix specifies the verb, the word suta itself conveys those specific meanings due to its indicative nature, even when the prefix is present. Thus, in explaining the meaning of the word suta without a prefix, its inclusion with a prefix does not create a contradiction, as shown by the statement " with a prefix and without a prefix," etc.

Mặc dù giới từ bổ nghĩa cho động từ, nhưng vì nó có tính chất làm rõ, nên ngay cả khi có giới từ, chính từ “suta” vẫn nói lên ý nghĩa đó. Do đó, việc lấy từ có giới từ khi giải thích ý nghĩa của từ “suta” không có giới từ là không mâu thuẫn, nên nói “có giới từ và không có giới từ” v.v.

Assāti sutasaddassa.

Its refers to the word suta.

Assā là của từ “suta”.

Kammabhāvasādhanāni idha sutasadde sambhavantīti vuttaṃ ‘‘upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho’’ti.

Since both objective and impersonal derivations are possible for the word suta here, it is said, " the meaning is 'that which has been understood' or 'the act of understanding'."

Các cách thành lập theo nghĩa hành động và trạng thái có thể có trong từ “suta” ở đây, nên nói “ý nghĩa là ‘đã được lắng nghe’ hoặc ‘sự lắng nghe’”.

Mayāti atthe satīti yadā me-saddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti attho.

When the meaning 'by me' is present refers to when the word "me" indicates the instrument.

Mayāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘bởi tôi’) có nghĩa là khi từ “me” chỉ định công cụ.

Mamāti atthe satīti yadā sambandhavasena sāminiddeso, tadā.

When the meaning 'mine' is present refers to when it indicates possession by way of relation.

Mamāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘của tôi’) có nghĩa là khi chỉ định chủ sở hữu theo quan hệ sở thuộc.

101

Suta-saddasannidhāne payuttena evaṃ-saddena savanakiriyājotakena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti.

It is stated, " 'thus' signifies the function of ear-consciousness, etc.," meaning that the word evaṃ, used in conjunction with the word suta and indicating the act of hearing, should be understood in that way.

Với từ “evaṃ” được sử dụng gần từ “suta”, có tính chất làm rõ hành động lắng nghe, nên nói “‘evaṃ’ là sự biểu thị chức năng của thức nhĩ thức v.v.”.

Ādi-saddena sampaṭicchanādīnaṃ pañcadvārikaviññāṇānaṃ tadabhinīhaṭānañca manodvārikaviññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.

By the word " etc.," the inclusion of the five-door consciousnesses like receiving, etc., and the mind-door consciousnesses that are brought to mind from them, should be understood.

Với từ “ādi” (v.v.), nên hiểu là bao gồm các ngũ song thức như sampaṭicchana (tiếp thọ) v.v. và các ý thức được dẫn đến từ chúng.

Sabbesampi vākyānaṃ eva-kāratthasahitattā ‘‘suta’’nti etassa sutamevāti ayamattho labbhatīti āha ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Since all sentences imply the meaning of the emphatic particle eva, the meaning "it was indeed heard" is obtained from "suta", thus it is said, " by rejecting the state of not having been heard."

Vì tất cả các câu đều có ý nghĩa của từ “eva”, nên ý nghĩa “sutaṃ eva” (chỉ là đã nghe) của từ “suta” được nắm bắt, nên nói “do phủ định trạng thái không nghe”.

Etena avadhāraṇena nirāsaṅkataṃ dasseti.

By this emphasizing particle, it shows certainty.

Bằng sự khẳng định này, điều đó cho thấy sự không nghi ngờ.

Yathā ca sutaṃ sutamevāti niyametabbaṃ, taṃ sammā sutaṃ hotīti āha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

And as what was heard must be understood as 'indeed heard', it is said to be correctly heard, hence " signifying an understanding that is neither deficient, excessive, nor perverted."

Và như điều đã nghe cần được xác định là chỉ là đã nghe, điều đó là đã nghe đúng đắn, nên nói “sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch”.

Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatīti sutanti asutaṃ na hotīti ayametassa atthoti vuttaṃ ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Alternatively, since a word conveys meaning by eliminating the meaning of other words, the meaning of suta is that it is not unheard, thus it is said, " by rejecting the state of not having been heard."

Hoặc, vì từ diễn tả ý nghĩa bằng cách loại bỏ ý nghĩa của từ khác, nên ý nghĩa của từ “suta” này là “không phải là chưa nghe”, nên nói “do phủ định trạng thái không nghe”.

Iminā diṭṭhādivinivattanaṃ karoti.

By this, it sets aside what is seen, etc.

Bằng cách này, nó loại bỏ những gì đã thấy v.v.

Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘na idaṃ mayā diṭṭhaṃ, na sayambhuñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca kho sammadevā’’ti.

This means: "This was not seen by me, nor realized by self-existent knowledge, but rather it was heard, and indeed it was heard correctly."

Điều này có nghĩa là: “Đây không phải là điều tôi đã thấy, không phải là điều đã được chứng ngộ bằng tự giác tuệ, mà là điều đã nghe, và điều đó là đã nghe đúng đắn.”

Tenevāha – ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

Therefore, he says, " signifying an understanding that is neither deficient, excessive, nor perverted."

Chính vì vậy mà nói – “sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch”.

Avadhāraṇatthe vā evaṃ-sadde ayamatthayojanā karīyatīti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Or, this interpretation of meaning is made when the word evaṃ is in the sense of emphasis, and accordingly, the meaning of the word suta is given as " by rejecting the state of not having been heard."

Hoặc, khi từ “evaṃ” ở trong ý nghĩa khẳng định, thì sự kết nối ý nghĩa này được thực hiện, nên ý nghĩa này của từ “suta” liên quan đến nó được nói là “do phủ định trạng thái không nghe”.

Tenevāha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

Therefore, he says, " signifying an understanding that is neither deficient, excessive, nor perverted."

Chính vì vậy mà nói “sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch”.

Savanasaddo cettha kammattho veditabbo ‘‘suyyatī’’ti.

And here, the word savana (hearing) should be understood in the objective sense, as in "it is heard."

Và từ “savana” ở đây nên được hiểu theo nghĩa hành động: “được nghe”.

102

Evaṃ savanahetusuṇantapuggalasavanavisesavasena padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarehipi taṃ dassetuṃ ‘‘tathā eva’’ntiādi vuttaṃ.

Having thus shown one way of interpreting the meaning of the three words, based on the specific hearing of the person who hears due to the cause of hearing, now, in order to show it in other ways as well, "thus indeed" and so on was said.

Sau khi trình bày một cách giải thích ý nghĩa của ba từ (evaṃ, sutaṃ, me) theo cách nguyên nhân của việc nghe, người nghe và sự đặc thù của việc nghe, bây giờ, để trình bày theo những cách khác, câu “tathā eva” (như vậy) v.v. đã được nói đến.

Tattha tassāti yā sā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvāraviññāṇavīthi, tassā.

Therein, "of that" refers to that mind-door consciousness process (manodvāraviññāṇavīthi) which occurred in the presence of the Blessed One, in the manner of hearing the Dhamma; of that.

Trong đó, tassā (của cái đó) là của lộ trình tâm ý môn (manodvāraviññāṇavīthi) đã diễn ra trước mặt Đức Thế Tôn theo cách nghe Pháp.

Sā hi nānappakārena ārammaṇe pavattituṃ samatthā.

Indeed, that is capable of occurring in various ways concerning the object.

Thật vậy, lộ trình tâm đó có khả năng diễn ra trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.

Tathā ca vuttaṃ ‘‘sotadvārānusārenā’’ti.

And thus it was said, "according to the ear-door."

Và như vậy đã được nói “sotadvārānusārenā” (theo đường tai môn).

Nānappakārenāti vakkhamānānaṃ anekavihitānaṃ byañjanatthaggahaṇānaṃ nānākārena.

"In various ways" means in various manners of grasping the meaning and expression of the many kinds that will be spoken of.

Nānappakārenā (theo nhiều cách khác nhau) là theo nhiều cách của sự nắm bắt ý nghĩa của các biểu thức, vốn có nhiều loại sẽ được giải thích.

Etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dīpeti.

By this, it is indicated that in this interpretation, the word evaṃ is taken to mean "manner."

Điều này cho thấy rằng trong cách giải thích này, từ evaṃ (như vậy) được hiểu theo nghĩa là 'cách thức' (ākāra).

Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthibhāvappakāsanaṃ.

"The manifestation of the state of occurrence" is the manifestation of the existence of occurrence.

Pavattibhāvappakāsana (sự biểu lộ trạng thái diễn ra) là sự biểu lộ sự tồn tại của sự diễn ra.

Sutanti dhammappakāsananti yasmiṃ ārammaṇe vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tassa dhammattā vuttaṃ, na sutasaddassa dhammatthattā.

"Suta is the manifestation of Dhamma" was said because of the nature of the Dhamma of that object in which the aforementioned consciousness process (viññāṇavīthi) occurred in various ways, not because the word suta itself means Dhamma.

Sutanti dhammappakāsana (chữ sutaṃ là sự biểu lộ Pháp) được nói đến vì đối tượng mà lộ trình tâm thức đã nói ở trên diễn ra theo nhiều cách khác nhau là Pháp, chứ không phải vì từ suta có nghĩa là Pháp.

Vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ ‘‘ayañhetthā’’tiādi.

Making clear the very meaning that was stated is "this indeed" and so on.

Sự làm rõ ý nghĩa đã nói đến là “ayañhetthā” (đây là điều ở đây) v.v.

Tattha viññāṇavīthiyāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ.

Therein, "by the consciousness process (viññāṇavīthiyā)" is the instrumental case in the sense of an instrument.

Trong đó, viññāṇavīthiyā (bởi lộ trình tâm thức) là từ chỉ công cụ trong nghĩa công cụ.

Mayāti kattuatthe.

"By me" is in the sense of an agent.

Mayā (bởi tôi) là trong nghĩa chủ ngữ.

103

Evanti niddisitabbappakāsananti nidassanatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā vuttaṃ nidassetabbassa niddisitabbattābhāvābhāvato.

"Thus is the manifestation of what is to be indicated" was said by taking the word evaṃ for the purpose of indication, because there is no non-existence of what is to be indicated (niddisitabbattābhāvato) as that which is to be denoted.

Evanti niddisitabbappakāsana (chữ evaṃ là sự biểu lộ điều cần chỉ định) được nói đến khi lấy từ evaṃ làm ví dụ, vì không có sự thiếu vắng của điều cần chỉ định (niddisitabba).

Tena evaṃ-saddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti dasseti.

By that, it is shown that the word evaṃ refers back to the entire Sutta.

Điều này cho thấy rằng từ evaṃ bao hàm toàn bộ bài kinh.

Suta-saddassa kiriyāsaddattā savanakiriyāya ca sādhāraṇaviññāṇapabandhapaṭibaddhattā tattha ca puggalavohāroti vuttaṃ ‘‘sutanti puggalakiccappakāsana’’nti.

Since the word suta is a verbal noun (kiriyāsadda), and the act of hearing (savanakiriyā) is connected to a continuum of ordinary consciousness (sādhāraṇaviññāṇapabandha), and there is the usage of "person" in that context, it was said, "Suta is the manifestation of a personal act."

Vì từ suta là một động từ, và hành động nghe (savanakiriyā) gắn liền với chuỗi tâm thức chung, và trong đó có sự quy ước về cá nhân, nên đã được nói “sutanti puggalakiccappakāsana” (chữ sutaṃ là sự biểu lộ hành động của cá nhân).

Na hi puggalavohārarahite dhammapabandhe savanakiriyā labbhatīti.

For indeed, the act of hearing is not obtained in a continuum of Dhamma devoid of the usage of "person."

Thật vậy, hành động nghe không thể có trong một chuỗi Pháp không có sự quy ước về cá nhân.

104

Yassa cittasantānassātiādipi ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathā atthayojanaṃ dassetuṃ vuttaṃ.

"Of which mind-continuum (cittasantāna)" and so on was also said to show another interpretation of the word evaṃ in the previous explanation by taking it as meaning "manner."

Yassa cittasantānassā (của chuỗi tâm thức nào) v.v. cũng được nói đến để trình bày một cách giải thích ý nghĩa khác với cách giải thích trước, lấy từ evaṃ theo nghĩa cách thức.

Tattha ākārapaññattīti upādāpaññatti eva dhammānaṃ pavattiākārūpādānavasena tathā vuttā.

Therein, "designation of manner (ākārapaññatti)" refers to a dependent designation (upādāpaññatti) that is so called because it takes the mode of occurrence of phenomena as its basis.

Trong đó, ākārapaññattī (khái niệm về cách thức) là khái niệm phụ thuộc (upādāpaññatti), được gọi như vậy dựa trên sự phụ thuộc vào cách thức diễn ra của các Pháp.

Sutanti visayaniddesoti sotabbabhūto dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānanti katvā vuttaṃ.

"Suta is the designation of the object" was said by considering that the Dhamma which is to be heard is the place of occurrence for the person who is the agent of the act of hearing, in terms of the act of hearing.

Sutanti visayaniddeso (chữ sutaṃ là sự chỉ định đối tượng) được nói đến khi coi Pháp cần nghe là nơi diễn ra hành động nghe của cá nhân thực hiện hành động nghe, theo cách hành động nghe.

Cittasantānavinimuttassa paramatthato kassaci kattu abhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññaṃ viya taṃsamaṅgiṃ katvā vuttaṃ ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgino’’ti.

Even though there is no agent in the ultimate sense, separate from the mind-continuum (cittasantāna), it was said "of one endowed with that, by the mind-continuum" by conceptually postulating, through verbal usage, something other than the mind-continuum, as if it were an entity endowed with that.

Mặc dù không có chủ thể nào thực sự tồn tại ngoài chuỗi tâm thức, nhưng theo quy ước lời nói và ý muốn của trí tuệ phân biệt, nó được nói đến như thể là một cái gì đó khác với chuỗi tâm thức, như là người có chuỗi tâm thức đó, “cittasantānena taṃsamaṅgino” (của người có chuỗi tâm thức đó).

Savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato, savanavasena cittappavattiyā eva vā savanakiriyābhāvato taṃkiriyākattu ca visayo hotīti vuttaṃ ‘‘taṃsamaṅgino kattuvisaye’’ti.

The Dhamma to be heard, being the object of the act of hearing, is also the object of the agent endowed with that (taṃsamaṅgi) because in this context, the mind-continuum that occurs due to the act of hearing is the agent in the ultimate sense, or because the act of hearing itself is the occurrence of consciousness through hearing. Thus it was said, "in the object of the agent endowed with that."

Pháp cần nghe, vốn là đối tượng của hành động nghe, cũng là đối tượng của chủ thể hành động đó, vì trong trường hợp này, chuỗi tâm thức diễn ra theo hành động nghe thực sự là chủ thể, hoặc vì hành động nghe chính là sự diễn ra của tâm thức theo cách nghe, nên đã được nói “taṃsamaṅgino kattuvisaye” (trong đối tượng của chủ thể có cái đó).

Sutākārassa ca therassa sammānicchitabhāvato āha ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti.

And since the manner of hearing was correctly ascertained by the Elder, it says, "ascertainment of apprehension."

Và vì cách thức nghe đã được Trưởng lão xác định đúng đắn, nên đã nói “gahaṇasanniṭṭhāna” (sự xác định về việc nắm bắt).

Etena vā avadhāraṇatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā ayamatthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.

Or, by this, it should be understood that this interpretation was made by taking the word evaṃ in the sense of ascertainment (avadhāraṇattha).

Hoặc, điều này nên được hiểu là cách giải thích ý nghĩa này được thực hiện bằng cách lấy từ evaṃ theo nghĩa nhấn mạnh (avadhāraṇa).

105

Pubbe sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa, avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādiupadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammapabandhabyāpāratāya vuttaṃ – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso’’ti.

The word evaṃ is the nature of manifesting the indication or ascertainment of the understood manner of the various kinds of meaning and expression of the Suttas (suttasaṅkhāta) heard previously. Therefore, it was said "Evaṃ is the designation of a personal act (puggalakiccaniddeso)" due to the involvement of a continuum of Dhamma, which is the basis for the personal designation (puggalapaññatti) of such a manner and so forth, in the process of understanding.

Từ evaṃ là bản chất của sự biểu lộ sự chỉ định hoặc sự nhấn mạnh của cách thức đã được nhận thức của các ý nghĩa và biểu thức được gọi là suttas, đã được nghe trước đây theo nhiều cách khác nhau; và vì sự nhận thức cách thức đó v.v. là hoạt động của chuỗi Pháp làm nền tảng cho khái niệm cá nhân, nên đã được nói – “evanti puggalakiccaniddeso” (chữ evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân).

Savanakiriyā pana puggalavādinopi viññāṇanirapekkhā natthīti visesato viññāṇabyāpāroti āha ‘‘sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

However, the act of hearing (savanakiriyā), even for those who speak of a "person," does not exist independently of consciousness; thus, it is specifically an activity of consciousness. Therefore, it says, "Suta is the designation of an act of consciousness (viññāṇakiccaniddeso)."

Tuy nhiên, hành động nghe, ngay cả đối với những người theo thuyết cá nhân (puggalavādī), cũng không thể không có tâm thức, nên nó là hoạt động đặc biệt của tâm thức, vì vậy đã nói “sutanti viññāṇakiccaniddeso” (chữ sutaṃ là sự chỉ định hành động của tâm thức).

‘‘Me’’ti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā viññāṇakiccassa ca tattheva samodahitabbato ‘‘meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ.

Because the occurrence of the word "me" is entirely concerned with sentient beings, and the act of consciousness is also contained therein, it was said, "Me is the designation of a person endowed with both acts."

Vì sự diễn ra của từ “me” (tôi) chắc chắn liên quan đến hữu tình, và hành động của tâm thức cũng được bao gồm trong đó, nên đã được nói “meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso” (chữ me là sự chỉ định cá nhân liên quan đến cả hai hành động).

Avijjamānapaññattivijjamānapaññattisabhāvā yathākkamaṃ evaṃ-sadda – suta-saddānaṃ atthāti te tathārūpa-paññatti-upādānabhūta-dhammapabandhabyāpārabhāvena dassento āha – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

Showing that the meanings of the words evaṃ and suta are, respectively, designations of non-existent and existent natures, and demonstrating them through the involvement of a continuum of Dhamma which is the basis for such designations, it says, "Evaṃ is the designation of a personal act; Suta is the designation of an act of consciousness."

Các khái niệm không tồn tại và tồn tại lần lượt là ý nghĩa của từ evaṃ và từ suta; khi trình bày chúng như là hoạt động của chuỗi Pháp làm nền tảng cho khái niệm như vậy, đã nói – “evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso” (chữ evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân, chữ sutaṃ là sự chỉ định hành động của tâm thức).

Ettha ca karaṇakiriyākattukammavisesappakāsanavasena puggalabyāpāravisayapuggalabyāpāranidassanavasena gahaṇākāragāhakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaraṇabyāpārakattuniddesavasena ca dutiyādayo catasso atthayojanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

And here, it should be understood that the second to fifth interpretations were shown in terms of manifesting specific instruments, actions, agents, and objects; in terms of indicating personal activities within the sphere of personal activity; in terms of indicating the specific manner of apprehension, the apprehender, and its object; and in terms of designating the agent of instrumental activity and the agent.

Ở đây, nên hiểu rằng bốn cách giải thích ý nghĩa thứ hai v.v. đã được trình bày theo cách biểu lộ sự đặc thù của hành động, chủ thể và đối tượng của hành động; theo cách chỉ định hoạt động của cá nhân liên quan đến đối tượng của hoạt động của cá nhân; theo cách chỉ định sự đặc thù của cách thức nắm bắt, người nắm bắt và đối tượng của nó; và theo cách chỉ định hoạt động của chủ thể và công cụ.

106

Sabbassapi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā sabbapaññattīnañca vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento āha – ‘‘evanti ca meti cā’’tiādi.

Since all meanings accessible through words must be understood through designation (paññatti), and all designations fall within the six types of designations based on existence and so forth, determining the nature of these designations for evaṃ and so on, it says, "Evaṃ and Me" and so on.

Vì tất cả các ý nghĩa có thể hiểu được bằng lời nói đều phải được tiếp cận thông qua khái niệm, và tất cả các khái niệm đều nằm trong sáu loại khái niệm theo cách tồn tại v.v., nên khi xác định bản chất của các khái niệm “evaṃ” v.v. trong số đó, đã nói – “evanti ca meti cā” (chữ evaṃ và chữ me) v.v.

Tattha ‘‘eva’’nti ca ‘‘me’’ti ca vuccamānassatthassa ākārādino dhammānaṃ asallakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha – ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti.

Therein, as the meaning expressed by evaṃ and me, such as manner, etc., is not discernible among phenomena, it is a designation of non-existence (avijjamānapaññatti). Thus, it says, "a designation of non-existence in terms of ultimate true reality (saccikaṭṭhaparamattha)."

Trong đó, vì ý nghĩa được nói đến bởi “evaṃ” và “me” không thể được nhận biết như là Pháp theo cách thức v.v., nên nó là khái niệm không tồn tại, vì vậy đã nói – “saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī” (khái niệm không tồn tại theo nghĩa chân đế tối hậu).

Tattha saccikaṭṭhaparamatthavasenāti bhūtatthauttamatthavasena.

Therein, "in terms of ultimate true reality" means in terms of reality and the highest meaning.

Trong đó, saccikaṭṭhaparamatthavasena (theo nghĩa chân đế tối hậu) là theo nghĩa chân thực và tối thượng.

Idaṃ vuttaṃ hoti – yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo, ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho saccikaṭṭho paramattho cāti vuccati, na tathā ‘‘evaṃ me’’ti padānaṃ atthoti.

This is what is meant: that which is not a non-existent meaning, like a mirage, etc., nor a non-highest meaning, like that which is to be grasped by hearsay, etc.—that meaning, whose nature is material form, sound, etc., or whose nature is affliction, experience, etc., is called ultimate true reality. The meanings of the words evaṃ and me are not like that.

Điều này có nghĩa là: cái không phải là ý nghĩa không thực như ảo ảnh v.v., và không phải là ý nghĩa không tối thượng như cái được nắm bắt bởi sự nghe truyền miệng v.v., ý nghĩa có bản chất là sắc, âm thanh v.v., hoặc bản chất là sự biến hoại, sự trải nghiệm v.v., được gọi là chân đế và tối hậu; ý nghĩa của các từ “evaṃ me” thì không như vậy.

Etamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘kiñhettha ta’’ntiādi vuttaṃ.

To make this very meaning clearer, "what indeed is there in this?" and so on was said.

Để làm rõ hơn ý nghĩa này, “kiñhettha ta” (cái gì ở đây) v.v. đã được nói đến.

Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha ‘‘vijjamānapaññattī’’ti.

However, "Suta" refers to the sound object (saddāyatana); thus, it says, "a designation of existence (vijjamānapaññatti)."

Còn Suta (đã nghe) thì liên quan đến đối tượng âm thanh, nên đã nói “vijjamānapaññattī” (khái niệm tồn tại).

Teneva hi ‘‘yañhi taṃ ettha sotena upaladdha’’nti vuttaṃ, ‘‘sotadvārānusārena upaladdha’’nti pana vutte atthabyañjanādisabbaṃ labbhati.

Indeed, for that reason, it was said, "that which was perceived here by the ear"; but if it were said, "perceived according to the ear-door," then all meaning, expression, etc., would be included.

Chính vì vậy đã nói “yañhi taṃ ettha sotena upaladdha” (cái gì đã được nhận biết ở đây bằng tai), nhưng khi nói “sotadvārānusārena upaladdha” (đã được nhận biết theo đường tai môn) thì bao gồm tất cả các ý nghĩa và biểu thức v.v.

107

Taṃ taṃ upādāya vattabbatoti sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādino paccāmasanavasena ‘‘eva’’nti, sasantatipariyāpanne khandhe upādāya ‘‘me’’ti vattabbattāti attho.

"Because it is to be spoken of by taking that as its basis" means that by taking the phenomena that have come into the path of hearing as a basis, it is referred to as "evaṃ" through recalling their ascertained manner and so forth; and by taking the aggregates (khandha) included in one's own continuum as a basis, it is referred to as "me."

Taṃ taṃ upādāya vattabbato (vì được nói đến dựa trên cái đó, cái đó) có nghĩa là: từ evaṃ được nói đến dựa trên các Pháp đã đến đường tai, theo cách hồi tưởng lại cách thức đã được nhận thức của chúng; và từ me được nói đến dựa trên các uẩn thuộc về dòng dõi của chính mình.

Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvāva pavattoti āha ‘‘diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato’’ti asutaṃ na hotīti hi sutanti pakāsitoyamatthoti.

Even though the usage of suta (heard) occurs in the sound object, which is devoid of the nature of what is seen, etc., it occurs only by referring to what is seen, heard, and cognized, like "second, third," etc. Thus, it says, "because it is to be spoken of by referring to what is seen and so forth," for indeed, this meaning is made clear as that which is not unheard, that is, heard.

Mặc dù sự quy ước suta (đã nghe) diễn ra trên đối tượng âm thanh không có bản chất của cái đã thấy v.v., nhưng nó diễn ra dựa trên cái đã thấy, đã nghe, đã nhận biết ban đầu, giống như “thứ hai, thứ ba” v.v., nên đã nói “diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato” (vì được nói đến dựa trên cái đã thấy v.v.); ý nghĩa này được biểu lộ là cái không phải là chưa nghe thì là đã nghe.

Attanā paṭividdhā suttassa pakāravisesā ‘‘eva’’nti therena paccāmaṭṭhāti āha ‘‘asammohaṃ dīpetī’’ti.

It says, "it indicates non-confusion," for the specific modes of the Sutta that were thoroughly understood by the Elder were referred to as "evaṃ."

Các cách thức đặc biệt của bài kinh đã được Trưởng lão tự mình thấu hiểu được hồi tưởng lại bằng từ evaṃ, nên đã nói “asammohaṃ dīpetī” (biểu lộ sự không lầm lẫn).

Nānappakārapaṭivedhasamattho hotīti etena vakkhamānassa suttassa nānappakārataṃ duppaṭivijjhatañca dasseti.

By "is capable of various kinds of penetration," it shows the variousness and difficulty of penetration of the Sutta that will be spoken of.

Nānappakārapaṭivedhasamattho hotī (có khả năng thấu hiểu theo nhiều cách khác nhau) điều này cho thấy sự đa dạng và khó thấu hiểu của bài kinh sẽ được giải thích.

Sutassa asammosaṃ dīpetīti sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā vuttaṃ.

"It indicates the non-loss of what was heard" was said because the manner of hearing is shown as it truly is.

Sutassa asammosaṃ dīpetī (biểu lộ sự không lầm lẫn của cái đã nghe) được nói đến vì cách thức nghe được trình bày một cách chân thực.

Asammohenāti sammohābhāvena, paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarakālapaññāsiddhi.

Asammohena (by non-confusion) means by the absence of delusion, or indeed by the achievement of wisdom in the subsequent period, which arose at the time of hearing.

Không mê lầm có nghĩa là không có sự mê lầm, hoặc là sự thành tựu tuệ phát sinh vào lúc nghe và tuệ ở thời gian sau đó.

Evaṃ asammosenāti etthāpi vattabbaṃ.

Likewise, the same should be said regarding asammosena (by non-forgetfulness) here too.

Tương tự, điều này cũng nên được nói về không lãng quên.

Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi ‘‘paññāya pubbaṅgamā’’ti katvā.

The mode of penetrating the expressions is not too profound; since merely retaining what has been heard is to be done there, the activity of mindfulness is greater, and wisdom there is subsidiary. Thus, it is said, "preceded by wisdom" and so on, making it "preceded by wisdom."

Cách thức thấu triệt các văn tự không quá sâu xa; việc cần làm ở đó chỉ là ghi nhớ đúng như đã nghe, do đó hoạt động của chánh niệm là chủ yếu, tuệ ở đó chỉ là phụ thuộc, nên đã nói “paññāpubbaṅgamā” (tuệ đi trước) v.v. bằng cách nói “tuệ đi trước”.

Pubbaṅgamatā cettha padhānatā ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu (dha. pa. 1, 2) viya.

Here, the meaning of being "preceded" is predominance, as in "mind preceded" and so on.

Ở đây, sự đi trước có nghĩa là sự chủ yếu, giống như trong “ý dẫn đầu” v.v.

Pubbaṅgamatāya vā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādīnaṃ viya appadhānatte paññā pubbaṅgamā etissāti ayampi attho yujjati.

Or, if "preceded by wisdom" implies a subordinate role, like attention in the case of eye-consciousness and so on, then this meaning is also fitting: "wisdom is that by which this is preceded."

Hoặc, nếu sự đi trước có nghĩa là không chủ yếu, giống như sự chú ý v.v. trong các thức nhãn v.v., thì ý nghĩa “tuệ đi trước cái này” cũng phù hợp.

Evaṃ satipubbaṅgamāyāti etthāpi vuttanayānusārena yathāsambhavamattho veditabbo.

Similarly, for "preceded by mindfulness," the meaning should be understood as appropriate, according to the method stated.

Tương tự, đối với “satipubbaṅgamā” (niệm đi trước), ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói, tùy theo trường hợp.

Atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanaparipuṇṇassa, saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatassāti vā attho daṭṭhabbo.

Atthabyañjanasampannassa (endowed with meaning and expressions) means complete with meaning and expressions, or alternatively, the meaning should be understood as being endowed with six categories of meaning (teaching, elucidation, explanation, analysis, clarification, and designation) and six categories of expression (letters, words, syllables, modes, etymology, and demonstration).

Của sự đầy đủ ý nghĩa và văn tự có nghĩa là của sự đầy đủ ý nghĩa và văn tự, hoặc cần hiểu ý nghĩa là sự đầy đủ sáu phương diện ý nghĩa theo cách trình bày, giải thích, làm rõ, phân tích, làm cho dễ hiểu, và xác định; và sáu phương diện văn tự theo cách chữ, từ, văn tự, hình thức, ngữ nguyên, và chỉ dẫn.

108

Yonisomanasikāraṃ dīpeti evaṃ-saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattāti adhippāyo.

Delineates proper attention (yonisomanasikāraṃ dīpeti) means that the meanings of mode, illustration, and ascertainment, which are indicated by the word "evaṃ" (thus), are concerned with the undistorted True Dhamma—this is the intention.

Chỉ rõ tác ý đúng đắn là điều muốn nói rằng các ý nghĩa về hình thức, sự chỉ dẫn và sự xác định được diễn đạt bằng từ “evaṃ” (như vầy) là đối tượng của Chánh Pháp không sai lệch.

Avikkhepaṃ dīpetīti ‘‘mūlapariyāyaṃ kattha bhāsita’’ntiādipucchāvasena pakaraṇappattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ.

Delineates non-distraction (avikkhepaṃ dīpeti) is stated because the hearing of the forthcoming Sutta, pertaining to the context through questions like "Where was the Mūlapariyāya Sutta spoken?" is not possible without concentration.

Chỉ rõ sự không tán loạn đã được nói vì việc lắng nghe bài kinh sắp được nói đến, là đối tượng của trường hợp này theo cách hỏi “Mūlapariyāya (Bài kinh về căn bản) được thuyết ở đâu?” v.v., không thể xảy ra nếu không có sự tập trung.

Vikkhittacittassātiādi tassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ.

For one with a distracted mind (vikkhittacittassa) and so on, is said in support of that very meaning.

Của tâm tán loạn v.v. được nói để xác nhận ý nghĩa đó.

Sabbasampattiyāti atthabyañjanadesakapayojanādisampattiyā.

Of all perfections (sabbasampattiyā) means the perfection of meaning, expression, teaching, purpose, and so on.

Của mọi sự thành tựu có nghĩa là sự thành tựu về ý nghĩa, văn tự, người thuyết, mục đích v.v.

Aviparītasaddhammavisayehi viya ākāranidassanāvadhāraṇatthehi yonisomanasikārassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yathā yonisomanasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato, evaṃ avikkhepena phalabhūtena kāraṇabhūtānaṃ saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ siddhi dassetabbā siyā assutavato sappurisūpanissayarahitassa ca tadabhāvato.

Just as the achievement of proper self-aspiration and past meritorious deeds, which are the fruits of yonisomanasikāra, is stated as being inseparable from it due to its association with meanings of mode, illustration, and ascertainment pertaining to the undistorted True Dhamma; similarly, the achievement of hearing the True Dhamma and associating with good persons, which are causes, should be shown as the fruits of non-distraction, because they are absent in one who has not heard or is without association with good persons.

Giống như sự thành tựu của sự tự nguyện ước nguyện đúng đắn và công đức đã làm trước đây được nói là do tác ý đúng đắn là quả, vì không thể thiếu nó; thì tương tự, sự thành tựu của việc lắng nghe Chánh Pháp và nương tựa bậc thiện trí là nhân, cần được chỉ rõ là do sự không tán loạn là quả, vì người chưa từng nghe và người không có sự nương tựa bậc thiện trí thì không có điều đó.

Na hi vikkhittacittotiādinā samatthanavacanena pana avikkhepena kāraṇabhūtena sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhi dassitā.

However, by the supporting statement "for one with a distracted mind is not..." and so on, the achievement of hearing the True Dhamma, which is a fruit, is shown through non-distraction, which is a cause, and through association with good persons.

Tuy nhiên, với lời xác nhận “Tâm tán loạn không thể” v.v., sự thành tựu của việc lắng nghe Chánh Pháp là quả được chỉ rõ là do sự không tán loạn là nhân và sự nương tựa bậc thiện trí.

Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā – saddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhiraṅgattā, avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇanti.

This might be the appropriate intention here: hearing the True Dhamma and associating with good persons are not absolutely causes of non-distraction because they are external, but non-distraction, like association with good persons, is an absolute cause of hearing the True Dhamma.

Ở đây, ý nghĩa này có thể phù hợp: việc lắng nghe Chánh Pháp và nương tựa bậc thiện trí không phải là nhân tuyệt đối của sự không tán loạn vì chúng là bên ngoài; nhưng sự không tán loạn, giống như sự nương tựa bậc thiện trí, là nhân tuyệt đối của việc lắng nghe Chánh Pháp.

Evampi avikkhepena sappurisūpanissayasiddhijotanā na samatthitāva, no na samatthitā vikkhittacittānaṃ sappurisapayirupāsanābhāvassa atthasiddhattā.

Even so, the indication of the achievement of association with good persons through non-distraction is not fully supported; however, it is not unsupported, since the non-association of distracted individuals with good persons is an established fact.

Ngay cả như vậy, sự chỉ rõ sự thành tựu của sự nương tựa bậc thiện trí do sự không tán loạn vẫn chưa được xác nhận, nhưng không phải là chưa được xác nhận, vì sự không có sự phục vụ bậc thiện trí của những người có tâm tán loạn đã được xác lập.

Ettha ca purimaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa, dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ ekantavassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhippavattiyā.

Here, the first demonstration of the cause's achievement through the effect should be seen like the indication of rain above by the swelling of a river; the second, the demonstration of the effect's achievement through the cause, should be seen like the occurrence of rain by the rise of a cloud that always brings rain.

Ở đây, sự chỉ rõ sự thành tựu của nhân do quả trước tiên cần được xem như sự tồn tại của mưa ở phía trên do lũ sông, và sự chỉ rõ sự thành tựu của quả do nhân thứ hai cần được xem như sự xảy ra của mưa do đám mây chắc chắn sẽ mưa.

109

Bhagavato vacanassa atthabyañjanapabhedaparicchedavasena sakalasāsanasampattiogāhanākāro niravasesaparahitapāripūrikāraṇanti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhaddako ākāro’’ti.

The manner of comprehending the entire dispensation, through the analysis of the divisions of meaning and expression in the Buddha's words, is the cause for the perfect fulfillment of welfare for all others. Therefore, it is said, "such a beautiful manner."

Cách thức thâm nhập vào mọi sự thành tựu của giáo pháp theo cách phân loại sự phân biệt ý nghĩa và văn tự của lời Đức Phật là nguyên nhân hoàn thành lợi ích cho người khác không còn sót lại, nên đã nói “cách thức tốt đẹp như vậy”.

Yasmā na hotīti sambandho.

The connection is that it does not happen.

Có sự liên kết “vì không có”.

Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhipubbekatapuññatāsaṅkhātaṃ guṇadvayaṃ.

The perfection of the latter two wheels refers to the two qualities of proper self-aspiration and past meritorious deeds.

Sự thành tựu hai bánh xe sau là hai phẩm chất được gọi là sự tự nguyện ước nguyện đúng đắn và công đức đã làm trước đây.

Aparāparavuttiyā cettha cakkabhāvo, caranti etehi sattā sampattibhavesūti vā.

Here, they are called "wheels" because they function repeatedly, or because beings journey through realms of prosperity by means of them.

Ở đây, chúng là bánh xe vì sự diễn tiến liên tục, hoặc vì chúng sinh di chuyển trong các cõi thành tựu nhờ chúng.

Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi (a. ni. 4.31).

Concerning these, it is said, "Bhikkhus, there are these four wheels, by being endowed with which the four-wheeled chariot of gods and humans rolls," and so on.

Điều đó được nói đến trong “Này các Tỳ-kheo, có bốn bánh xe này, nhờ đó mà bánh xe bốn bánh của chư thiên và loài người quay” v.v.

Purimapacchimabhāvo cettha desanākkamavasena daṭṭhabbo.

The order of prior and latter here should be understood according to the sequence of the teaching.

Ở đây, thứ tự trước sau cần được hiểu theo thứ tự thuyết giảng.

Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa atthitāya.

By the achievement of the latter two wheels means by the existence of the latter two wheels.

Do sự thành tựu hai bánh xe sau có nghĩa là do sự hiện hữu của hai bánh xe sau.

Sammāpaṇihitatto pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti tadasuddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvatoti āha – ‘‘āsayasuddhi siddhā hotī’’ti.

One whose self is properly aspired and who has performed meritorious deeds in the past has a pure disposition, because the defilements that are causes of impurity are far removed. Therefore, it is said, "purity of disposition is achieved."

Người có sự tự nguyện ước nguyện đúng đắn và đã làm công đức trước đây có tâm ý thanh tịnh vì các phiền não là nguyên nhân của sự không thanh tịnh đó đã được loại bỏ, nên đã nói – “sự thanh tịnh tâm ý được thành tựu”.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti (dha. pa. 43), ‘‘katapuññosi tvaṃ ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca.

Indeed, it is said, "A mind properly directed does for one a better thing," and "You are one who has performed meritorious deeds, Ānanda; devote yourself to exertion; quickly you will be free of taints."

Thật vậy, đã nói “Tâm được ước nguyện đúng đắn, từ đó làm cho nó tốt hơn” và “Này Ānanda, con đã làm công đức, hãy tinh tấn tu tập, con sẽ nhanh chóng trở thành người vô lậu”.

Tenevāha ‘‘āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti.

For that very reason, it is said, "by purity of disposition, the achievement of penetration is attained."

Chính vì thế đã nói “sự thành tựu sự thấu hiểu do sự thanh tịnh tâm ý”.

Payogasuddhiyāti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanapayogassa visadabhāvena.

By purity of practice means by the clarity of the practice of hearing the Dhamma, which is preceded by proper attention.

Do sự thanh tịnh của sự thực hành có nghĩa là do sự trong sáng của sự thực hành lắng nghe Pháp đi trước bởi tác ý đúng đắn.

Tathā cāha ‘‘āgamabyattisiddhī’’ti.

Thus, he says, "the achievement of learning is attained."

Và đã nói “sự thành tựu sự thông hiểu giáo pháp”.

Sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena.

Or, by the blamelessness of all bodily and verbal practice.

Hoặc do sự không lỗi lầm của mọi sự thực hành thân và khẩu.

Parisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hotīti.

For one with pure bodily and verbal practice, being free from remorse, is not distracted and is skilled in the Pariyatti (learning).

Thật vậy, người có sự thực hành thân và khẩu thanh tịnh thì không hối tiếc, có tâm không tán loạn và thành thạo trong việc học tập.

110

Nānappakārapaṭivedhadīpakenātiādinā atthabyañjanesu therassa evaṃsaddasuta-saddānaṃ asammohāsammosadīpanato catupaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dasseti.

By the delineator of various kinds of penetration and so on, he shows the application of meaning in terms of the four analytical knowledges (paṭisambhidā), through the Elder's delineation of non-confusion and non-forgetfulness for the words "evaṃ" and "suta" in relation to meanings and expressions.

Với người chỉ rõ sự thấu triệt nhiều loại khác nhau v.v., vị Trưởng lão chỉ rõ sự sắp xếp ý nghĩa theo bốn tuệ phân tích, do sự chỉ rõ không mê lầm và không lãng quên của từ “evaṃ” và từ “suta” trong ý nghĩa và văn tự.

Tattha sotabbabhedapaṭivedhadīpakenāti etena ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dasseti.

There, by the delineator of the penetration of what is to be heard (sotabbabhedapaṭivedhadīpakenā) indicates that this word "suta" (heard), by its proximity to the word "evaṃ" (thus) or by its general sense with respect to what is to be stated, refers to a specific Dhamma that is to be heard.

Trong đó, với người chỉ rõ sự thấu triệt các loại đáng nghe, điều này chỉ rõ rằng từ “suta” này, do sự gần gũi với từ “evaṃ” hoặc do sự mong đợi điều sẽ được nói đến, chỉ đề cập đến các đặc điểm của pháp đáng nghe một cách chung chung.

Manodiṭṭhikaraṇā pariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārapaṭibaddhāti te vuttanayena yonisomanasikāradīpakena evaṃsaddena yojetvā, savanadhāraṇavacīparicayā pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhānapaṭibaddhāti te avikkhepadīpakena suta-saddena yojetvā dassento sāsanasampattiyā dhammassavane ussāhaṃ janeti.

By connecting the Dhamma of Pariyatti that is to be mentally contemplated and well penetrated by understanding (manodiṭṭhikaraṇā), which is specifically dependent on attention, with the word "evaṃ" (thus) as the delineator of proper attention according to the stated method, and by connecting the Dhamma of Pariyatti that is to be heard, remembered, and verbally recited, which is specifically dependent on attentive hearing, with the word "suta" (heard) as the delineator of non-distraction, he inspires effort in hearing the Dhamma concerning the perfection of the dispensation.

Các pháp học được suy xét bằng ý và được thấu triệt đúng đắn bằng quan kiến đặc biệt gắn liền với tác ý, nên đã kết hợp chúng với từ “evaṃ” chỉ rõ tác ý đúng đắn theo cách đã nói; và việc lắng nghe, ghi nhớ, và thực hành bằng lời nói các pháp học đặc biệt gắn liền với sự chú ý lắng nghe, nên đã kết hợp chúng với từ “suta” chỉ rõ sự không tán loạn, do đó tạo ra sự nỗ lực trong việc lắng nghe Chánh Pháp để thành tựu giáo pháp.

Tattha dhammāti pariyattidhammā.

There, Dhamma means the Dhamma of Pariyatti.

Trong đó, các pháp là các pháp học.

Manasānupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhiyo’’tiādinā nayena manasā anu anu pekkhitā.

Mentally contemplated means contemplated repeatedly by mind according to the method, such as "here sīla is taught, here samādhi, here paññā, these are the connections here."

Được suy xét bằng ý có nghĩa là được suy xét từng chút một bằng ý theo cách “ở đây giới được nói, ở đây định, ở đây tuệ, có bấy nhiêu sự liên kết ở đây” v.v.

Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhantibhūtāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdhā.

Well penetrated by understanding means well distinguished and penetrated by discernment, which is the tolerance of contemplation, or by understanding amounting to the comprehension of what is known, concerning the form and formless phenomena stated in various places, such as "this is form, this much is form."

Được thấu triệt đúng đắn bằng quan kiến có nghĩa là được thấu triệt đúng đắn bằng quan kiến là sự nhẫn nại trong sự quán sát, hoặc là sự hiểu biết đã được xác lập, sau khi đã phân định rõ ràng các pháp sắc và vô sắc được nói ở từng nơi theo cách “đây là sắc, sắc có bấy nhiêu” v.v.

111

Sakalena vacanenāti pubbe tīhi padehi visuṃ visuṃ yojitattā vuttaṃ.

By the entire statement is said because it was previously associated with the three terms separately.

Bằng toàn bộ lời nói được nói vì trước đó đã được kết hợp riêng lẻ với ba từ.

Attano adahantoti ‘‘mameda’’nti attani aṭṭhapento.

Not appropriating to oneself means not establishing in oneself with "this is mine."

Không chấp thủ cho mình có nghĩa là không đặt vào mình “cái này là của tôi”.

Asappurisabhūminti akataññutaṃ ‘‘idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) evaṃ vuttaṃ anariyavohārāvatthaṃ, sā eva anariyavohārāvatthā asaddhammo.

The state of an ignoble person refers to ungratefulness, the ignoble expression described as "here a certain wicked bhikkhu, having learned the Dhamma and Vinaya taught by the Tathāgata, appropriates it to himself"; that very ignoble expression is unrighteousness.

Cõi của người không tốt là sự vô ơn được nói như “Ở đây, một số tỳ-kheo ác sau khi học thuộc Pháp và Luật do Đức Như Lai thuyết giảng, chấp thủ cho mình” là trạng thái của sự cư xử không cao thượng, và chính trạng thái cư xử không cao thượng đó là phi Chánh Pháp.

Nanu ca ānandattherassa ‘‘mamedaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmisamatikkamādivacanaṃ niratthakanti?

Would not the statement about transcending the ignoble stage, etc., be meaningless since there was no conceit in Venerable Ānanda, thinking, "This is my word," nor any such doubt in Venerable Mahākassapa and others at that time?

Chẳng phải lời nói về việc vượt qua cảnh giới của bậc bất thiện là vô nghĩa sao, vì Trưởng lão Ānanda không có sự kiêu mạn “Đây là lời của tôi,” và Trưởng lão Mahākassapa cùng những vị khác cũng không có sự nghi ngờ đó?

Nayidamevaṃ ‘‘evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho vibhāvitoti dassanato.

It is not so, for it is seen that by saying "Thus have I heard," this meaning too is made clear.

Không phải vậy, bởi việc nói “Như vầy tôi nghe” cũng cho thấy ý nghĩa này đã được làm rõ.

Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacananti edisī codanā anavakāsāvā’’ti vadanti.

But some say, "Such a question about the devas' reflections is not appropriate."

Tuy nhiên, một số người nói rằng “Sự chất vấn như vậy, rằng lời nói đó liên quan đến suy nghĩ của các vị trời, là không có cơ sở.”

Tasmiṃ kira khaṇe ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘bhagavā ca parinibbuto, ayañca āyasmā desanākusalo, idāni dhammaṃ deseti sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā cūḷapituputto, kiṃ nu kho sayaṃ sacchikataṃ dhammaṃ deseti, udāhu bhagavatoyeva vacanaṃ yathāsuta’’nti.

Indeed, at that moment, a certain thought arose in the minds of some devas: "The Blessed One has attained parinibbāna, and this Venerable One is skilled in teaching. Now he teaches the Dhamma, having originated from the Sakya clan, the Tathāgata's brother, the son of his paternal uncle. Does he teach the Dhamma realized by himself, or is it merely the word of the Blessed One as he heard it?"

Vào khoảnh khắc đó, một số vị trời đã khởi lên suy nghĩ trong tâm như vầy: “Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và vị Tôn giả này là người khéo léo trong việc thuyết giảng. Ngài là người xuất thân từ dòng dõi Sakya, anh em họ của Như Lai (con của chú), bây giờ đang thuyết giảng Dhamma. Phải chăng ngài thuyết giảng Dhamma mà ngài tự chứng ngộ, hay đó chỉ là lời của Thế Tôn như đã được nghe?”

Evaṃ tadāsaṅkitappakārato asappurisabhūmisamokkamādito atikkamādi vibhāvitanti.

Thus, due to that kind of doubt, the transcending of the ignoble stage, etc., is made clear.

Như vậy, do sự nghi ngờ đó, việc vượt qua cảnh giới của bậc bất thiện đã được làm rõ.

Appetīti nidasseti.

Appeti demonstrates.

Appetī (dẫn đến) được chỉ ra.

Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammoyeva netti dhammanetti.

That which leads beings appropriately to welfare in this life, in the next, and to the ultimate good is a guide (netti); the Dhamma itself is the guide, hence dhammanetti.

Dẫn dắt chúng sanh một cách thích đáng đến các pháp lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng được gọi là netti (sự dẫn dắt); Dhamma chính là sự dẫn dắt, do đó là dhammanetti (sự dẫn dắt của Dhamma).

112

Daḷhataraniviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā.

A firmly entrenched doubt is kaṅkhā.

Sự nghi ngờ đã ăn sâu vững chắc hơn là kaṅkhā (hoài nghi).

Nātisaṃsappanā matibhedamattā vimati.

A mere difference of opinion that does not spread excessively is vimati.

Sự khác biệt về quan điểm không quá sâu sắc là vimati (phân vân).

Assaddhiyaṃ vināseti bhagavatā desitattā, sammukhāvassa paṭiggahitattā, khalitaduruttādigahaṇadosābhāvato ca.

It destroys faith because it was taught by the Blessed One, because it was personally received by him, and because there were no faults of mishearing or mispronunciation, etc.

Assaddhiyaṃ vināseti (diệt trừ sự vô tín) vì được Thế Tôn thuyết giảng, vì được tiếp nhận trực tiếp, và vì không có lỗi lầm như sai sót hay lời nói bất thiện.

Ettha ca paṭhamādayo tisso atthayojanā ākārādiatthesu aggahitavisesameva evaṃ-saddaṃ gahetvā dassitā, tato parā catasso ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā vibhāvitā, pacchimā pana tisso yathākkamaṃ ākāratthaṃ nidassanatthaṃ avadhāraṇatthañca evaṃ-saddaṃ gahetvā yojitāti daṭṭhabbaṃ.

Here, the first three interpretations of meaning are shown by taking the word evaṃ as having no special meaning regarding manner, etc.; the subsequent four are expounded by taking the word evaṃ as signifying only manner; and the last three are to be understood as applying the word evaṃ in order, to mean manner, exemplification, and ascertainment, respectively.

Ở đây, ba cách giải thích ý nghĩa đầu tiên được trình bày bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ (như vầy) mà không nắm giữ sự đặc biệt trong các ý nghĩa như ‘cách thức’; bốn cách giải thích tiếp theo được làm rõ bằng cách chỉ lấy từ ‘evaṃ’ với ý nghĩa ‘cách thức’; còn ba cách giải thích cuối cùng được kết hợp bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ theo thứ tự là ý nghĩa ‘cách thức’, ý nghĩa ‘chỉ ra’ và ý nghĩa ‘xác định’.

113

Eka-saddo aññaseṭṭhāsahāyasaṅkhyādīsu dissati.

The word eka is seen in the meanings of "other," "excellent," "alone," "number," and so on.

Từ ‘eka’ (một) được thấy trong các ý nghĩa như ‘khác’, ‘tối thượng’, ‘không có bạn’ và ‘số lượng’.

Tathā hesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27) aññatthe dissati, ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228) seṭṭhatthe, ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405) asahāye, ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu saṅkhyāyaṃ.

For instance, it is seen in the sense of "other" in phrases like "some here declare: 'The self and the world are eternal; this alone is true, all else is delusive'" (M.N. 3.27); in the sense of "excellent" in phrases like "oneness of mind" (D.N. 1.228); in the sense of "alone" in "one secluded" (D.N. 1.405); and in the sense of "number" in "there is indeed, bhikkhus, only one moment, one opportunity for living the holy life."

Thật vậy, nó được thấy với ý nghĩa ‘khác’ trong các đoạn như “Có những người tuyên bố rằng ‘Tự ngã và thế giới là thường hằng, đây là sự thật, những điều khác là sai lầm’” (Ma. Ni. 3.27); với ý nghĩa ‘tối thượng’ trong các đoạn như “sự nhất tâm” (Dī. Ni. 1.228); với ý nghĩa ‘không có bạn’ trong các đoạn như “một mình ẩn cư” (Dī. Ni. 1.405); và với ý nghĩa ‘số lượng’ trong các đoạn như “Này các tỳ khưu, chỉ có một khoảnh khắc, một thời điểm để sống Phạm hạnh” (Aṅ. Ni. 3.42).

Idhāpi saṅkhyāyanti dassento āha ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti.

Here too, intending the sense of number, he says, "Eka is a designation for enumeration and demarcation."

Ở đây cũng vậy, khi chỉ ra ý nghĩa ‘số lượng’, vị ấy nói ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ (chữ ‘eka’ là sự chỉ định về số lượng).

Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca khaṇoti okāso.

Kālañca samayañcāti (a fitting time and a combination of conditions) khaṇo is an opportunity.

Kālañca samayañcā (thời gian và thời điểm) là thời điểm thích hợp và sự hội tụ của các điều kiện; khaṇo (khoảnh khắc) là cơ hội.

Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā.

For the arising of a Tathāgata, etc., is an opportunity for the path and holy life, being the cause for the acquisition of those conditions.

Thật vậy, sự xuất hiện của Như Lai và những điều tương tự là cơ hội cho Phạm hạnh của con đường, vì chúng là nguyên nhân để đạt được các điều kiện đó.

Khaṇo eva ca samayo.

A khaṇa is indeed a samaya.

Khoảnh khắc chính là thời điểm.

Yo ‘‘khaṇo’’ti ca ‘‘samayo’’ti ca vuccati, so ekovāti hi attho mahāsamayoti mahāsamūho.

The meaning is that what is called "khaṇa" and "samaya" is one, hence mahāsamayo (great assembly).

Ý nghĩa là điều được gọi là “khoảnh khắc” và “thời điểm” là một; mahāsamayo (đại hội) là một tập hợp lớn.

Samayopi khoti sikkhāpadapūraṇassa hetupi.

Samayopi khoti (and also samaya) is also a reason for completing the training rule.

Samayopi kho (thời điểm cũng vậy) là nguyên nhân để hoàn thành giới luật.

Samayappavādaketi diṭṭhippavādake.

Samayappavādaketi (the propounders of views).

Samayappavādake (những người tuyên bố quan điểm) là những người tuyên bố các tà kiến.

Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadantīti.

For there the sectarians, sitting, declare their respective views.

Ở đó, các ngoại đạo ngồi và tuyên bố các quan điểm của riêng họ.

Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā.

Atthābhisamayāti (the realization of the meaning) is the acquisition of welfare.

Atthābhisamayā (sự chứng ngộ ý nghĩa) là sự đạt được lợi ích.

Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayaṭṭhoti pīḷanādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni.

That which is to be realized is abhisamaya; the meaning of abhisamaya is abhisamayaṭṭho. Thus, suffering and so on are spoken of as being unified by the state of being realizable.

Điều cần được chứng ngộ là abhisamayo (sự chứng ngộ); ý nghĩa của sự chứng ngộ là abhisamayaṭṭho (ý nghĩa của sự chứng ngộ) – các điều như sự bức bách được nói đến khi được hợp nhất thành một với tư cách là điều cần được chứng ngộ.

Abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti.

Or, the meaning which is the object of realization or penetration is abhisamayaṭṭho.

Hoặc ý nghĩa là đối tượng của sự chứng ngộ hay sự thấu hiểu là abhisamayaṭṭho.

Tāneva tathā ekattena vuttāni.

Those very things are spoken of as a single entity in that way.

Chính những điều đó được nói đến như là một.

Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ.

Among these, pīḷanaṃ (oppression) is the harming of one who is endowed with the truth of suffering, making it not spread out.

Trong đó, pīḷanaṃ (sự bức bách) là sự làm hại, sự không làm cho lan rộng của Khổ đế và những gì tương ứng với nó.

Santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ.

Santāpo (affliction) is burning or tormenting in the sense of suffering of suffering, etc.

Santāpo (sự thiêu đốt) là sự làm cho nóng, sự thiêu đốt theo nghĩa khổ khổ, v.v.

114

Tattha sahakārīkāraṇaṃ sannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo.

There, the co-operative cause meets, comes together, and unites, hence samayo (concord), union.

Trong đó, nguyên nhân hỗ trợ hội tụ, hợp nhất được gọi là samayo (thời điểm, sự hội tụ), sự kết hợp.

Sameti samāgacchati maggabrahmacariyaṃ ettha tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo.

The path and holy life meet here, for the individuals who are its basis, hence samayo (occasion), moment.

Phạm hạnh của con đường hội tụ, đến với nhau ở đây, bởi những người dựa vào đó, nên được gọi là samayo, khoảnh khắc.

Sameti ettha, etena vā saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi uppādādīhi vāti samayo, kālo.

Herein or thereby, a being meets, or a natural phenomenon meets with co-arisen causes, etc., and with origination, etc., hence samayo (time).

Chúng sanh hợp nhất ở đây, hoặc bởi điều này, hoặc pháp tự nhiên hợp nhất với những điều đồng sanh, sự sanh khởi, v.v., nên được gọi là samayo, thời gian.

Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca kappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti.

For time, though in essence unreal due to being merely the occurrence of phenomena, is spoken of as if it were the basis or instrument of the occurrence of phenomena by means of a conventionally established form.

Thật vậy, thời gian, dù không có thật về mặt ý nghĩa do chỉ là sự vận hành của các pháp, vẫn được dùng để chỉ định như là căn cứ hay công cụ của sự vận hành của các pháp, bằng một hình thức chỉ có được nhờ sự khái niệm.

Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti.

The going or coming together of components, their occurrence or stability, is samayo (group), like "samudāyo" (collection).

Sự vận hành, sự tồn tại của các bộ phận một cách bình đẳng hay cùng nhau được gọi là samayo, tập hợp, giống như “samudāyo” (tập khởi).

Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūhoti.

For the stability together of components is indeed a group.

Thật vậy, sự tồn tại cùng nhau của các bộ phận chính là tập hợp.

Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti.

When other conditions come together, the result comes from it, arises and occurs from it, hence samayo (cause), like "samudayo" (origin).

Khi các điều kiện còn lại hội tụ, quả phát sanh từ đó, vận hành từ đó, nên được gọi là samayo, nguyên nhân, giống như “samudayo” (tập khởi).

Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi; diṭṭhisaññojanena hi sattā ativiya bajjhantīti.

It meets by way of fettering, connection comes, it proceeds in its own sphere, or beings, being bound by strong clinging, come and proceed according to their inclinations through this, hence samayo (view); for beings are excessively bound by the fetter of views.

Do là kiết sử, sự liên kết vận hành trong phạm vi của nó; hoặc do là sự chấp thủ vững chắc, chúng sanh vận hành theo sự chấp thủ của mình bởi điều này, nên được gọi là samayo, tà kiến; thật vậy, chúng sanh bị trói buộc quá mức bởi kiết sử tà kiến.

Samiti saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho.

Coming together, meeting, converging, is samayo (attainment).

Sự hội tụ, sự kết hợp được gọi là samayo, sự đạt được.

Samayanaṃ, sammā vā ayanaṃ apagamoti samayo, pahānaṃ.

Coming together, or a right going away, is samayo (abandonment).

Sự đi đúng đắn, hay sự từ bỏ đúng đắn được gọi là samayo, sự đoạn trừ.

Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo abhisametabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.

That which is to be truly approached and realized by knowledge is abhisamayo (realization), the unperverted true nature of phenomena.

Điều cần được đạt đến một cách đúng đắn bằng trí tuệ, cần được chứng ngộ, nên được gọi là abhisamayo, bản chất không sai lệch của các pháp.

Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho.

That which truly approaches and understands by direct presence is abhisamayo (realization), the comprehension of the unperverted true nature of phenomena.

Do đi đến, hiểu biết đúng đắn theo cách đối diện, nên được gọi là abhisamayo, sự thấu hiểu bản chất không sai lệch của các pháp.

Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samaya-saddassa pavatti veditabbā.

Thus, the occurrence of the word samaya in each specific meaning should be understood.

Như vậy, sự vận hành của từ samaya trong từng ý nghĩa đó cần được biết.

Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa udāharaṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

In the explanation of the meanings of the word samaya, the example of the word abhisamaya should be understood in the manner stated.

Ví dụ về từ abhisamaya trong việc giải thích ý nghĩa của từ samaya cần được hiểu theo cách đã nói.

Assāti samayasaddassa.

Assāti (of this) refers to the word samaya.

Assā (của nó) là của từ samaya.

Kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato, desadesakaparisānaṃ viya suttassa nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.

Kālo attho (the meaning is time) because the meanings of concordance, etc., are impossible here, and because time is to be designated as the basis for the suttas, like places and assemblies.

Kālo attho (thời gian là ý nghĩa) vì các ý nghĩa như sự hội tụ không thể có ở đây, và vì thời gian được chỉ định như là nguyên nhân của kinh, giống như các hội chúng ở từng quốc độ.

115

Kasmā panettha aniyamitavaseneva kālo niddiṭṭho, na utusaṃvaccharādivasena niyametvāti?

Why is time designated here in an unspecified way, and not specified by season, year, etc.?

Tại sao ở đây thời gian được chỉ định một cách không cố định, mà không cố định theo mùa, năm, v.v.?

Āha – ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.

He says – "tattha kiñcāpī" (although there, indeed), etc.

Vị ấy nói – ‘‘tattha kiñcāpī’’ (mặc dù ở đó) và tiếp theo.

Utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samayasaddassa vacanena ayampi guṇo laddho hotīti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha.

Showing that by expressing the word samaya without specifying season, year, etc., this benefit too is gained, he says "ye vā ime" (or these), etc.

Để chỉ ra rằng phẩm chất này cũng đạt được bằng cách nói từ samaya mà không cố định theo mùa, năm, v.v., vị ấy nói ‘‘ye vā ime’’ (hoặc những điều này) và tiếp theo.

Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti.

For a general illumination rests on particulars.

Thật vậy, sự chỉ rõ chung chung sẽ đứng vững trong các trường hợp đặc biệt.

Tattha diṭṭhadhammasukhavihārasamayo devasikaṃ jhānaphalasamāpattīhi vītināmanakālo, visesato sattasattāhāni.

Among these, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (the time of pleasant abiding in this very life) is the daily period of passing time with jhānic attainments and fruitions, especially the seven weeks.

Trong đó, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (thời điểm an trú hạnh phúc trong hiện tại) là thời gian trải qua mỗi ngày bằng các thiền định và quả vị thiền định, đặc biệt là bảy tuần lễ.

Suppakāsāti dasasahassilokadhātusaṃkampanaobhāsapātubhāvādīhi pākaṭā.

Suppakāsāti (well-shining) is manifest through the shaking of the ten-thousand-world-system, the appearance of radiance, etc.

Suppakāsā (được chiếu sáng rực rỡ) là rõ ràng do sự rung động của mười ngàn thế giới, sự xuất hiện của ánh sáng, v.v.

Yathāvuttabhedesu eva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādimāha.

To show a portion of the aforementioned types of samaya by gathering them in other ways, he says "yo cāya" (and that), etc.

Để tổng hợp một phần của các thời điểm đã nói ở trên bằng một cách khác, vị ấy nói ‘‘yo cāya’’ (và điều này) và tiếp theo.

Tathā hi ñāṇakiccasamayo attahitapaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayo, ariyatuṇhībhāvasamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammikathāsamayo desanāsamayo eva.

Indeed, the time of the function of knowledge and the time of practice for one's own welfare are abhisambodhisamayo (the time of full awakening); the time of noble silence is diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (the time of pleasant abiding in this very life); and the time of the function of compassion, practice for the welfare of others, and Dhamma talk is desanāsamayo (the time of teaching) itself.

Thật vậy, thời điểm của chức năng trí tuệ và thời điểm của sự thực hành vì lợi ích của bản thân là abhisambodhisamayo (thời điểm giác ngộ); thời điểm của sự im lặng cao quý là diṭṭhadhammasukhavihārasamayo; thời điểm của chức năng từ bi, thực hành vì lợi ích của người khác và thuyết pháp là desanāsamayo (thời điểm thuyết pháp).

116

Karaṇavacanena niddeso katoti sambandho.

It is connected by "the designation is made with the instrumental case."

Sự liên kết là sự chỉ định được thực hiện bằng cách dùng cách nói của công cụ (karaṇa).

Tatthāti abhidhammatadaññasuttapadavinayesu.

Tatthāti (therein) refers to Abhidhamma and other suttas and Vinaya terms.

Tatthā (ở đó) là trong Abhidhamma, các kinh điển khác và Luật tạng.

Tathāti bhummakaraṇehi.

Tathāti (likewise) refers to locative and instrumental cases.

Tathā (như vậy) là bằng cách dùng cách nói của vị trí (bhūmika) và công cụ (karaṇa).

Adhikaraṇattho ādhārattho.

Adhikaraṇattho (the meaning of substratum) is the meaning of support.

Adhikaraṇattho (ý nghĩa của căn cứ) là ý nghĩa của sự nương tựa.

Bhāvo nāma kiriyā, tāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ.

Bhāva means action; bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ is a characteristic of another action by means of that action.

Bhāva (trạng thái) là hành động, bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ (sự biểu thị trạng thái bằng trạng thái khác) là sự biểu thị một hành động bằng một hành động khác.

Tattha yathā kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto, sāyanhe gacchatī’’ti ca ādīsu, samūho ca avayavavinimutto avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ sambhūto’’tiādīsu, evaṃ idhāpīti dassento āha ‘‘adhikaraṇañhi…pe… dhammāna’’nti.

Just as time, though defined by its own nature and not ultimately existent in itself, is conceptualized as a basis (ādhāra), since things occurring at a specific moment do not exist before or after it, as in phrases like "born in the morning, goes in the evening"; and just as an aggregation, though non-existent apart from its constituents and merely established by concept, is conceptualized as a basis for its constituents, as in "branches on a tree, arisen in a heap of barley"; in the same way here, meaning to show this, it says: "For 'locus'...etc....of phenomena."

Giống như thời gian, dù được định rõ bởi các pháp tự tánh và tự thân không hiện hữu trong ý nghĩa tối hậu, nhưng lại được quy định là một nền tảng cho các pháp khởi lên trong khoảnh khắc đó, vì chúng không hiện hữu trước hay sau đó, như trong các câu "sinh vào buổi sáng, đi vào buổi chiều"; và giống như một tập hợp, dù không hiện hữu tách rời khỏi các thành phần của nó và chỉ thành tựu do sự giả định, nhưng lại được quy định là một nền tảng cho các thành phần của nó, như trong các câu "cành cây trên cây, sinh ra trong đống lúa mạch"; tương tự như vậy ở đây, để chỉ ra điều này,^* nói: "Thật vậy, đối cách sở y... (v.v.)... của các pháp."

Yasmiṃ kāle dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃ eva kāle dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho.

The meaning there is this: "At which time, or in which aggregate of phenomena, a wholesome kāmāvacara citta arises, at that very time and in that very aggregate of phenomena, contact and other phenomena also exist."

Ý nghĩa ở đây là: Vào thời điểm nào, hoặc trong tập hợp các pháp nào mà tâm thiện dục giới khởi lên, thì chính vào thời điểm đó, hoặc trong tập hợp các pháp đó, xúc và các pháp khác cũng hiện hữu.

Yathā ca ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi ‘‘yasmiṃ samaye, tasmiṃ samaye’’ti ca vutte ‘‘satī’’ti ayamattho viññāyamāno eva hoti padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā phassādīnaṃ bhavanakiriyā ca lakkhīyati.

And just as in "he left while the cows were being milked, he arrived after they were milked," the action of going is indicated by the action of milking; similarly here, when "at which moment, at that moment" is stated, the meaning "when existing" (sati) is clearly understood, because the meaning of the word implies existence. Thus, the arising of citta and the existence of contact and other phenomena are indicated by the existence of the moment.

Và giống như khi nói "đi khi bò đang vắt sữa, đến khi bò đã vắt sữa xong" thì hành động đi được biểu thị bằng hành động vắt sữa, tương tự như vậy ở đây, khi nói "vào thời điểm nào, vào thời điểm đó" thì ý nghĩa "khi có" (satī) được hiểu rõ ràng, vì ý nghĩa của từ không thể thiếu sự hiện hữu; do đó, hành động khởi lên của tâm và hành động hiện hữu của xúc và các pháp khác được biểu thị bằng hành động hiện hữu của thời điểm.

Yasmiṃ samayeti yasmiṃ navame khaṇe, yasmiṃ yonisomanasikārādihetumhi, paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe, hetumhi, paccayasamavāye vā phassādayopi hontīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti dassento āha ‘‘khaṇa…pe… lakkhīyatī’’ti.

" At which moment" refers to which ninth moment, in which condition such as proper attention (yonisomanasikāra), or when there is a conjunction of causes (paccayasamavāya), a wholesome kāmāvacara citta arises. At that very moment, in that condition, or in that conjunction of causes, contact and other phenomena also exist. The locative case (bhummaniddesa) is used for the word "moment" (samaya) in both instances, indicating a concomitant condition. Thus, it states: " moment...etc....is indicated."

Yasmiṃ samaye (vào thời điểm nào) nghĩa là: vào khoảnh khắc thứ chín nào, hoặc khi có nhân duyên như tác ý đúng đắn, hoặc khi có sự kết hợp của các duyên mà tâm thiện dục giới khởi lên, thì chính vào khoảnh khắc đó, hoặc khi có nhân duyên, hoặc khi có sự kết hợp của các duyên đó, xúc và các pháp khác cũng hiện hữu. Để chỉ ra rằng ở cả hai nơi, từ "samaya" (thời điểm) được dùng ở cách sở y để biểu thị sự kiện được biểu thị bằng dấu hiệu,^* nói: "Khoảnh khắc... (v.v.)... được biểu thị."

117

Hetuattho karaṇattho ca sambhavati ‘‘annena vasati, ajjhenena vasati, pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya.

The meaning of cause (hetu) and the meaning of instrument (karaṇa) are possible, as in "he lives by food, he lives by studying, he cuts with an axe, he digs with a spade."

Ý nghĩa nhân duyên và ý nghĩa công cụ có thể xảy ra, giống như trong các câu "sống nhờ thức ăn, sống nhờ học tập, chặt bằng rìu, đào bằng cuốc."

Vītikkamañhi sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuṃ otiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadāni paññapento bhagavā viharati sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno tatiyapārājikādīsu viya.

For the Blessed One, upon hearing a transgression, having convened the Bhikkhu Saṅgha, questioned the individual who had committed the act, reprimanded him, and then, without exceeding the time when that act was committed, resided in the act of laying down the training rules (sikkhāpadāni) at that very time, also considering the cause for the promulgation of the training rules, as in the cases of the third Pārājika and others.

Thật vậy, sau khi nghe về một sự vi phạm, Đức Thế Tôn triệu tập Tăng đoàn, hỏi người đã phạm lỗi, khiển trách và sau đó chế định các học giới mà không vượt quá thời điểm phạm lỗi đó, Ngài an trú trong khi mong muốn nhân duyên chế định học giới, giống như trong các trường hợp về giới Ba-la-di thứ ba và các giới khác.

118

Accantameva ārambhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ parahitapaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena.

Absolutely, from the beginning (ārambha) up to the completion of the teaching (desanāniṭṭhāna), with the abiding of compassion (karuṇāvihāra), which is characterized by practice for the welfare of others.

Hoàn toàn từ lúc bắt đầu cho đến khi kết thúc bài giảng, với sự an trú từ bi được gọi là thực hành vì lợi ích của người khác.

Tadatthajotanatthanti accantasaṃyogatthajotanatthaṃ.

For the purpose of illustrating that meaning (tadatthajotanatthaṃ) means for the purpose of illustrating the meaning of absolute conjunction.

Để làm sáng tỏ ý nghĩa đó nghĩa là để làm sáng tỏ ý nghĩa của sự liên tục tuyệt đối.

Upayogavacananiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ ajjhetī’’ti.

The term of usage is stated, as in "he studies for a month."

Sự chỉ định bằng cách dùng từ chỉ sự liên tục đã được thực hiện, giống như "học suốt tháng."

119

Porāṇāti aṭṭhakathācariyā.

The ancients (porāṇā) refers to the Aṭṭhakathā teachers.

Porāṇā (các vị cổ đức) là các vị Luận sư.

Abhilāpamattabhedoti vacanamattena viseso.

Mere difference in utterance (abhilāpamattabhedo) means a distinction solely in wording.

Abhilāpamattabhedo (sự khác biệt chỉ về cách diễn đạt) là sự khác biệt chỉ về từ ngữ.

Tena suttavinayesu vibhattibyattayo katoti dasseti.

Thereby, it shows that variations in case endings (vibhattibyattayo) are made in the suttas and vinaya.

Điều này cho thấy rằng sự khác biệt về cách chia động từ đã được thực hiện trong các kinh và luật.

120

Seṭṭhanti seṭṭhavācakaṃ vacanaṃ ‘‘seṭṭha’’nti vuttaṃ seṭṭhaguṇasahacaraṇato.

"Seṭṭha" (best) refers to a word signifying "best," which is called "seṭṭha" due to its association with excellent qualities.

Seṭṭhaṃ (tối thượng) là từ chỉ sự tối thượng, được gọi là "seṭṭha" vì liên quan đến phẩm chất tối thượng.

Tathā uttamanti etthāpi.

Similarly, with "uttama" (supreme) here.

Tương tự như vậy ở đây uttama (tối cao) cũng vậy.

Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato, garukaraṇārahatāya vā gāravayutto.

"Gāravayutto" (endowed with reverence) means endowed with reverence due to possessing weighty qualities, or gāravayutto because he is worthy of reverence.

Gāravayutto (đáng kính) nghĩa là có phẩm chất đáng kính do sự kết hợp của các phẩm chất đáng kính, hoặc gāravayutto do đáng được tôn kính.

Vuttoyeva, na pana idha vattabbo visuddhimaggassa imissā aṭṭhakathāya ekadesabhāvatoti adhippāyo.

It has already been stated, and it is not to be spoken of here, because it is a part of this commentary on the Visuddhimagga; this is the intention.

Ý nghĩa là: đã được nói rồi, và không cần phải nói ở đây, vì đây là một phần của Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo) này.

121

Aparo nayo (saṃ. ni. ṭī. 1.1.1; sārattha. ṭī. 1.vinayānisaṃsakathāvaṇṇanā; visuddhi. mahāṭī. 1.144; itivu. aṭṭha. ganthārambhakathā) – bhāgavāti bhagavā, bhatavāti bhagavā, bhāge vanīti bhagavā, bhage vanīti bhagavā, bhattavāti bhagavā, bhage vamīti bhagavā, bhāge vamīti bhagavā.

Another method: Bhāgavā means Bhagavā; bhatavā means Bhagavā; bhāge vanī means Bhagavā; bhage vanī means Bhagavā; bhattavā means Bhagavā; bhage vamī means Bhagavā; bhāge vamī means Bhagavā.

Một phương pháp khác (Saṃ. Ni. Ṭī. 1.1.1; Sārattha. Ṭī. 1. Vinayānisaṃsakathāvaṇṇanā; Visuddhi. Mahāṭī. 1.144; Itivu. Aṭṭha. Ganthārambhakathā) – Bhagavā là bhāgavā, Bhagavā là bhatavā, Bhagavā là bhāge vanī, Bhagavā là bhage vanī, Bhagavā là bhattavā, Bhagavā là bhage vamī, Bhagavā là bhāge vamī.

122

Bhagavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

Bhagavā, he ate portions, and he desired portions; he bore portions,

Bhagavā là bhatavā trong các phần, và vanī trong các phần; bhattavā;

123

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino.

And he vomited portions, and he vomited portions; thus is Bhagavā, the Conqueror.

Bhage vami, cũng như bhāge, vamīti Bhagavā, vị Chiến Thắng.

124

Tattha kathaṃ bhāgavāti bhagavā?

Among these, how is "bhāgavā" Bhagavā?

Trong đó, làm thế nào để bhāgavā là Bhagavā?

Ye te sīlādayo dhammakkhandhā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā, te anaññasādhāraṇā niratisayā tathāgatassa atthi upalabbhanti.

Those aggregates of phenomena, such as morality, which are portions of qualities (guṇabhāgā), are found existing in the Tathāgata, being uncommon and unsurpassed.

Những uẩn pháp phẩm chất như giới và các pháp khác, những phần phẩm chất, những khía cạnh phẩm chất đó, không ai khác có được và không thể vượt trội, chúng hiện hữu và được tìm thấy nơi Đức Như Lai.

Tathā hissa sīlaṃ, samādhi, paññā, vimutti, vimuttiñāṇadassanaṃ, hirī, ottappaṃ, saddhā, vīriyaṃ, sati sampajaññaṃ, sīlavisuddhi, diṭṭhivisuddhi, samatho, vipassanā, tīṇi kusalamūlāni, tīṇi sucaritāni, tayo sammāvitakkā, tisso anavajjasaññā, tisso dhātuyo, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri ariyaphalāni, catasso paṭisambhidā, catuyonipaṭicchedakañāṇaṃ, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā saññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, satta dakkhiṇeyyapuggaladesanā, satta khīṇāsavabaladesanā, aṭṭha paññāpaṭilābhahetudesanā, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkamā, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭha abhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātapaṭivinayā, nava saññā, nava nānattā, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhadhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaṇṇāsa kusaladhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhāsamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādayo anantāparimāṇabhedā anaññasādhāraṇā niratisayā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā saṃvijjanti upalabbhanti, tasmā yathāvuttavibhāgā guṇabhāgā assa atthīti ‘‘bhāgavā’’ti vattabbe ā-kārassa rassattaṃ katvā ‘‘bhagavā’’ti vutto.

Thus, his morality (sīla), concentration (samādhi), wisdom (paññā), liberation (vimutti), knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassana), shame (hirī), dread of wrongdoing (ottappa), faith (saddhā), energy (vīriya), mindfulness (sati) and clear comprehension (sampajañña), purification of morality (sīlavisuddhi), purification of view (diṭṭhivisuddhi), tranquility (samatha), insight (vipassanā), the three wholesome roots, the three good conduct, the three right thoughts, the three blameless perceptions, the three elements (dhātu), the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), the four right exertions (sammappadhāna), the four bases of psychic power (iddhipāda), the four noble paths (ariyamagga), the four noble fruits (ariyaphala), the four analytical knowledges (paṭisambhidā), the knowledge that cuts off the four origins of existence, the four noble lineages (ariyavaṃsa), the four knowledges of fearlessness (vesārajjañāṇa), the five factors of striving (padhāniyaṅga), the five-factored right concentration, the five-knowledge right concentration, the five faculties (indriya), the five powers (bala), the five elements of escape (nissāraṇīyā dhātu), the five knowledges of freedom's sphere (vimuttāyatanañāṇa), the five perceptions conducive to the ripening of freedom (vimuttiparipācanīyā saññā), the six objects of recollection (anussatiṭṭhāna), the six forms of reverence (gārava), the six elements of escape, the six constant abidings, the six supreme things (anuttariya), the six perceptions conducive to penetration (nibbedhabhāgiyā saññā), the six higher knowledges (abhiññā), the six uncommon knowledges, the seven conditions of non-decline (aparihāniyā dhamma), the seven noble qualities (ariyadhamma), the seven noble treasures (ariyadhana), the seven factors of awakening (bojjhaṅga), the seven qualities of a good person (sappurisadhamma), the seven bases of wearing away (nijjaravatthu), the seven perceptions, the teaching of the seven persons worthy of offerings (dakkhiṇeyyapuggala), the teaching of the seven powers of an Arahant (khīṇāsavabala), the teaching of the eight causes for the attainment of wisdom (paññāpaṭilābhahetu), the eight forms of rightness (sammatta), the eight transcendences of worldly conditions (lokadhammātikkama), the eight bases of effort (ārambhavatthu), the teaching of the eight un-opportune moments (akkhaṇa), the eight thoughts of a great person (mahāpurisavitakka), the teaching of the eight spheres of mastery (abhibhāyatana), the eight liberations (vimokkha), the nine phenomena rooted in proper attention, the nine factors of purity and striving (pārisuddhipadhāniyaṅga), the teaching of the nine abodes of beings (sattāvāsa), the nine ways of subduing resentment (āghātapaṭivinaya), the nine perceptions, the nine varieties (nānattā), the nine successive abidings (anupubbavihāra), the ten qualities that make one a protector (nāthakaraṇa), the ten spheres of kasina (kasiṇāyatana), the ten courses of wholesome action (kusalakammapatha), the ten forms of rightness, the ten noble abidings (ariyavāsa), the ten qualities of a trainee (asekkha), the ten Tathāgata powers, the eleven benefits of loving-kindness (mettānisaṃsa), the twelve aspects of the Wheel of Dhamma, the thirteen ascetic practices (dhutaguṇa), the fourteen Buddha knowledges, the fifteen phenomena conducive to the ripening of freedom, the sixteen kinds of mindfulness of breathing (ānāpānassati), the sixteen phenomena to be removed from the future, the eighteen Buddha qualities (buddhadhamma), the nineteen knowledges of reviewing (paccavekkhaṇañāṇa), the forty-four knowledge-objects (ñāṇavatthu), the fifty knowledges of rise and fall (udayabbayañāṇa), the fifty-nine wholesome phenomena, the seventy-seven knowledge-objects, the great adamantine knowledge (mahāvajirañāṇa) extending to one hundred thousand twenty-four crores of attainments, the knowledges for the teaching of the investigation and reflection of the infinite methods of dependent origination (samantapaṭṭhānapavicaya), and the knowledges for discerning the dispositions of infinite beings in infinite world-systems, and so on—thus, infinite and immeasurable distinctions, uncommon and unsurpassed portions of qualities (guṇabhāgā), portions of qualities (guṇakoṭṭhāsā) exist and are found in him. Therefore, because he possesses the aforementioned distinguished portions of qualities, when it should be said "bhāgavā," the 'ā' vowel is shortened, and he is called "Bhagavā."

Thật vậy, nơi Ngài có: giới, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến, tàm, quý, tín, tinh tấn, niệm và tuệ tri, giới thanh tịnh, kiến thanh tịnh, định, tuệ quán, ba căn lành, ba thiện hành, ba chánh tư duy, ba tưởng không lỗi, ba giới, bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn thần túc, bốn thánh đạo, bốn thánh quả, bốn vô ngại giải, trí cắt đứt bốn loại sinh, bốn thánh chủng, bốn trí vô sở úy, năm chi phần tinh tấn, chánh định có năm chi, chánh định có năm trí, năm căn, năm lực, năm giới giải thoát, năm trí về xứ giải thoát, năm tưởng làm cho giải thoát chín muồi, sáu niệm xứ, sáu sự cung kính, sáu giới giải thoát, sáu sự an trú liên tục, sáu vô thượng, sáu tưởng hướng đến sự thấu triệt, sáu thắng trí, sáu trí không chung với ai khác, bảy pháp không thoái chuyển, bảy thánh pháp, bảy thánh tài, bảy giác chi, bảy pháp của bậc chân nhân, bảy sự đoạn trừ, bảy tưởng, sự giảng dạy về bảy hạng người đáng cúng dường, sự giảng dạy về bảy lực của bậc lậu tận, sự giảng dạy về tám nhân để đạt được tuệ, tám chánh tính, tám sự siêu việt thế gian pháp, tám sự khởi đầu, sự giảng dạy về tám thời không, tám đại nhân tư duy, sự giảng dạy về tám thắng xứ, tám giải thoát, chín pháp có gốc từ tác ý đúng đắn, chín chi phần tinh tấn thanh tịnh, sự giảng dạy về chín trú xứ của chúng sinh, chín sự đoạn trừ oán hận, chín tưởng, chín sự sai khác, chín thứ lớp an trú, mười pháp làm chỗ nương tựa, mười xứ biến xứ, mười nghiệp đạo thiện, mười chánh tính, mười thánh trú, mười pháp vô học, mười lực của Như Lai, mười một lợi ích của tâm từ, mười hai phương diện của bánh xe Pháp, mười ba hạnh đầu đà, mười bốn trí Phật, mười lăm pháp làm cho giải thoát chín muồi, mười sáu loại quán niệm hơi thở, mười sáu pháp không còn sự kết thúc, mười tám Phật pháp, mười chín trí quán xét, bốn mươi bốn trí sở y, năm mươi trí sinh diệt, năm mươi bốn pháp thiện, bảy mươi bảy trí sở y, trí kim cương vĩ đại vận hành trong các thiền định với số lượng một trăm ngàn vạn hai mươi bốn triệu, trí giảng dạy về sự quán xét các phương diện vô tận và sự khởi đầu của mọi thứ, cũng như trí phân biệt các khuynh hướng của vô số chúng sinh trong vô số thế giới và các trí khác; như vậy, vô số và vô lượng các phần phẩm chất, các khía cạnh phẩm chất không ai khác có được và không thể vượt trội, chúng hiện hữu và được tìm thấy. Do đó, vì Ngài có các phần phẩm chất như đã nói trên, nên khi đáng lẽ phải nói "bhāgavā" thì chữ "ā" đã được rút ngắn thành "a", và Ngài được gọi là "Bhagavā."

Evaṃ tāva bhāgavāti bhagavā.

Thus, first, 'possessed of shares' (bhāgavā) means Bhagavā.

Như vậy, Bhagavā (Thế Tôn) là bậc có phước báu.

125

Yasmā sīlādayo sabbe, guṇabhāgā asesato;

Because all shares of virtues, such as sīla, without remainder,

Vì tất cả các phần công đức,

126

Vijjanti sugate tasmā, bhagavāti pavuccatīti.

Are found in the Fortunate One, therefore he is called Bhagavā.

Như giới v.v... đều hiện hữu nơi Thiện Thệ không sót, do đó Ngài được gọi là Bhagavā (Thế Tôn).

127

Kathaṃ bhatavāti bhagavā?

How is 'sustained' (bhatavā) Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) vì Ngài là bhatavā (người đã tích lũy)?

Ye te sabbalokahitāya ussukkamāpannehi manussattādike aṭṭha dhamme samodhānetvā sammāsambodhiyā katamahābhinīhārehi mahābodhisattehi paripūritabbā dānapāramī, sīla, nekkhamma, paññā, vīriya, khanti, sacca, adhiṭṭhāna, mettā, upekkhāpāramīti dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo, dānādīni cattāri saṅgahavatthūni, saccādīni cattāri adhiṭṭhānāni, aṅgapariccāgo nayanadhanarajjaputtadārapariccāgoti pañca mahāparicāgā, pubbayogo, pubbacariyā, dhammakkhānaṃ, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhicariyāti evamādayo, saṅkhepato vā sabbe puññañāṇasambhārā buddhakaradhammā, te mahābhinīhārato paṭṭhāya kappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni yathā hānabhāgiyā saṃkilesabhāgiyā ṭhitibhāgiyā vā na honti, atha kho uttaruttari visesabhāgiyāva honti, evaṃ sakkaccaṃ nirantaraṃ anavasesato bhatā sambhatā assa atthīti ‘‘bhatavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vutto niruttinayena ta-kārassa ga-kāraṃ katvā.

Those thirty perfections—the ten perfections of giving, moral conduct, renunciation, wisdom, energy, patience, truthfulness, determination, loving-kindness, and equanimity; the ten minor perfections; and the ten ultimate perfections—which had to be fulfilled by the great Bodhisattas, who, striving for the welfare of all beings, having gathered the eight qualities such as human existence, and made great aspirations for Perfect Self-Awakening; and the four bases of attraction such as giving; the four determinations such as truth; the five great renunciations, such as the sacrifice of one's limbs, eyes, wealth, kingdom, children, and wife; previous connection, previous practice, exposition of the Dhamma, working for the good of relatives, working for the good of the world, and working for the good of Awakening—these and similar, or in brief, all the accumulations of merit and knowledge, the qualities that make one a Buddha—from the time of his great aspiration for four incalculables and a hundred thousand aeons, these did not become subject to decline, defilement, or stagnation, but rather became increasingly excellent. In this way, because they were diligently, continuously, and completely sustained (bhatā) and accumulated (sambhatā), he is called Bhagavā, which is said as 'bhatavā' but, by the rule of etymology, the 'ta' sound is changed to 'ga'.

Những gì là ba mươi Ba-la-mật: mười Ba-la-mật, mười Upapāramī (Ba-la-mật thứ yếu), mười Paramatthapāramī (Ba-la-mật tối thượng) – đó là bố thí Ba-la-mật, giới, xuất ly, trí tuệ, tinh tấn, nhẫn nại, chân thật, kiên định, từ bi, xả Ba-la-mật – mà các vị Đại Bồ-tát đã viên mãn bằng những lời đại nguyện chân chánh giác ngộ, sau khi đã hội đủ tám pháp như nhân loại v.v... với ý chí cao cả vì lợi ích của tất cả chúng sinh; bốn pháp nhiếp sự như bố thí v.v...; bốn sự kiên định như chân thật v.v...; năm sự đại hy sinh: hy sinh thân thể, hy sinh mắt, tài sản, vợ con; sự tu tập trong quá khứ, sự thực hành trong quá khứ, sự thuyết pháp, sự thực hành vì lợi ích người thân, sự thực hành vì lợi ích thế gian, sự thực hành vì trí tuệ v.v...; hoặc nói tóm lại, tất cả các tư lương phước đức và trí tuệ, các pháp làm nên một vị Phật. Kể từ khi phát đại nguyện, trong suốt bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, những pháp ấy không phải là pháp suy giảm, pháp ô nhiễm, hay pháp an trụ, mà chỉ là pháp ngày càng tăng trưởng và thù thắng hơn. Vì Ngài đã tích lũy (bhatā sambhatā) một cách kỹ lưỡng, liên tục và không sót những pháp ấy, nên lẽ ra phải gọi là ‘‘bhatavā’’, nhưng theo quy tắc ngữ nguyên, chữ ‘‘ta’’ đã được đổi thành ‘‘ga’’, nên Ngài được gọi là ‘‘Bhagavā’’.

Atha vā bhatavāti teyeva yathāvutte buddhakaradhamme vuttanayeneva bhari sambhari, paripūresīti attho.

Alternatively, 'bhatavā' means that he nourished (bhari) and accumulated (sambhari) those very qualities that make one a Buddha, as mentioned, and brought them to completion.

Hoặc, bhatavā có nghĩa là Ngài đã gánh vác (bhari sambhari), đã viên mãn các pháp làm nên một vị Phật đã nói trên theo cách đã trình bày.

Evampi bhatavāti bhagavā.

Thus, 'bhatavā' (sustained) is also Bhagavā.

Như vậy, Bhagavā (Thế Tôn) là người đã tích lũy.

128

Sammāsambodhiyā sabbe, dānapāramiādike;

Because the Protector accumulated all the requisites for Perfect Self-Awakening,

Vì vị Đạo Sư đã tích lũy

129

Sambhāre bhatavā nātho, tenāpi bhagavā matoti.

Such as the perfection of giving, for that reason too he is considered Bhagavā.

Tất cả các tư lương như bố thí Ba-la-mật v.v... để đạt đến Chánh Đẳng Giác, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).

130

Kathaṃ bhāge vanīti bhagavā?

How is 'one who delights in shares' (bhāge vanī) Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) vì Ngài là bhāge vanī (người đã thực hành các phần)?

Ye te catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ vaḷañjanakasamāpattibhāgā, te anavasesato lokahitatthaṃ attano ca diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ niccakappaṃ vani bhaji sevi bahulamakāsīti bhāge vanīti bhagavā.

Because he constantly delighted in (vani), frequented, and extensively cultivated (bahulamakāsī) those shares of attainment—numbering twenty-four hundred thousand million daily—for the welfare of the world and for his own comfortable dwelling in this very life, he is Bhagavā as 'one who delights in shares' (bhāge vanī).

Những phần thiền định hàng ngày có số lượng một trăm ngàn hai mươi bốn mươi triệu (240.000.000), Ngài đã thực hành (vani bhaji sevi bahulamakāsi) không sót, thường xuyên, vì lợi ích thế gian và vì sự an lạc trong hiện tại của chính mình. Do đó, Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) vì Ngài đã thực hành các phần.

Atha vā abhiññeyyadhammesu kusalādīsu khandhādīsu ca ye te pariññeyyādivasena saṅkhepato vā catubbidhā abhisamayabhāgā, vitthārato pana ‘‘cakkhu pariññeyyaṃ sotaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariññeyya’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.21) aneke pariññeyyabhāgā, ‘‘cakkhussa samudayo pahātabbo…pe… jarāmaraṇassa samudayo pahātabbo’’tiādinā pahātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodho…pe… jarāmaraṇassa nirodho sacchikātabbo’’tiādinā sacchikātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodhagāminī paṭipadā’’tiādinā, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā ca anekabhedā bhāvetabbabhāgā ca dhammā, te sabbe vani bhaji yathārahaṃ gocarabhāvanāsevanānaṃ vasena sevi.

Alternatively, regarding the knowable phenomena, such as wholesome qualities, and the aggregates, those shares of realization (abhisamayabhāgā), which are of four kinds in brief (such as to be fully understood), and extensively, many shares to be fully understood, such as "the eye is to be fully understood, the ear... old age and death are to be fully understood" (Paṭis. 1.21); shares to be abandoned, such as "the origin of the eye is to be abandoned... the origin of old age and death is to be abandoned"; shares to be realized, such as "the cessation of the eye... the cessation of old age and death is to be realized"; and many varied shares to be developed, such as "the path leading to the cessation of the eye" and "the four establishments of mindfulness"; all these phenomena he delighted in (vani) and cultivated (sevi) by way of appropriate objects of meditation and practice.

Hoặc, trong các pháp cần phải hiểu biết, như các pháp thiện v.v... và các uẩn v.v..., có những phần cần phải hiểu biết v.v... hoặc nói tóm lại là bốn loại phần của sự chứng ngộ. Tuy nhiên, nói rộng ra, có nhiều phần cần phải hiểu biết như ‘‘nhãn cần phải hiểu biết, nhĩ…v.v… già chết cần phải hiểu biết’’ v.v...; các phần cần phải đoạn trừ như ‘‘sự tập khởi của nhãn cần phải đoạn trừ…v.v… sự tập khởi của già chết cần phải đoạn trừ’’ v.v...; các phần cần phải chứng ngộ như ‘‘sự diệt của nhãn…v.v… sự diệt của già chết cần phải chứng ngộ’’ v.v...; và các phần cần phải tu tập với nhiều loại khác nhau như ‘‘con đường đưa đến sự diệt của nhãn’’ v.v..., ‘‘bốn niệm xứ’’ v.v... Ngài đã thực hành (vani bhaji sevi) tất cả những pháp ấy một cách thích đáng, theo cách thực hành đối tượng và tu tập.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

Thus, 'one who delights in shares' (bhāge vanī) is also Bhagavā.

Như vậy, Bhagavā (Thế Tôn) là người đã thực hành các phần.

Atha vā ‘‘ye ime sīlādayo dhammakkhandhā sāvakehi sādhāraṇā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā, kinti nu kho te vineyyasantānesu patiṭṭhapeyya’’nti mahākaruṇāya vani abhipatthayi, sā cassa abhipatthanā yathādhippetaphalāvahā ahosi.

Alternatively, with great compassion he desired (vani) to establish these Dhamma aggregates of virtues, which are common to disciples—these shares of virtue, portions of virtue—in the minds of those to be trained, saying: "How might I establish them?" And his aspiration bore the desired fruit.

Hoặc, với đại bi tâm, Ngài đã mong muốn (vani abhipatthayi) rằng: ‘‘Làm sao để những pháp uẩn như giới v.v... là những phần công đức, những phần phẩm chất chung với các đệ tử, có thể được an lập trong dòng tâm thức của những người cần được giáo hóa?’’ Và sự mong muốn ấy của Ngài đã mang lại kết quả như ý.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

Thus, 'one who delights in shares' (bhāge vanī) is also Bhagavā.

Như vậy, Bhagavā (Thế Tôn) là người đã mong muốn các phần.

131

Yasmā ñeyyasamāpattiguṇabhāge asesato;

Because he cultivated and desired for the welfare of beings

Vì Ngài đã thực hành và mong muốn

132

Bhaji patthayi sattānaṃ, hitāya bhagavā tatoti.

All the shares of virtue pertaining to knowable attainments, therefore he is Bhagavā.

Tất cả các phần công đức của thiền định và các pháp cần phải hiểu biết vì lợi ích của chúng sinh, do đó Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).

133

Kathaṃ bhage vanīti bhagavā?

How is 'one who delighted in good fortune' (bhage vanī) Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) vì Ngài là bhage vanī (người đã hưởng thụ các phước báu)?

Samāsato tāva katapuññehi payogasampannehi yathāvibhavaṃ bhajīyantīti bhagā, lokiyalokuttarā sampattiyo.

In brief, 'good fortunes' (bhagā) are worldly and supramundane achievements, which are enjoyed by those who have performed meritorious deeds and possess successful exertion.

Nói tóm lại, các phước báu (bhagā) là những thành tựu thế gian và siêu thế mà những người đã tạo công đức và có sự tinh tấn đã hưởng thụ (bhajīyanti) tùy theo khả năng.

Tattha lokiye tāva tathāgato sambodhito pubbe bodhisattabhūto paramukkaṃsagate vani bhaji sevi, yattha patiṭṭhāya niravasesato buddhakaradhamme samannānento buddhadhamme paripācesi, buddhabhūto pana te niravajjasukhūpasaṃhite anaññasādhāraṇe lokuttarepi vani bhaji sevi, vitthārato pana padesarajjaissariyacakkavattisampatti-devarajjasampattiādivasena- jhānavimokkhasamādhisamāpattiñāṇadassana-maggabhāvanāphalasacchi- kiriyādi-uttarimanussadhammavasena ca anekavihite anaññasādhāraṇe bhage vani bhaji sevi.

Among these, the Tathāgata, as a Bodhisatta before his Awakening, delighted in (vani), frequented, and cultivated the highest worldly achievements, by establishing himself in which he cultivated the qualities that make one a Buddha completely without remainder and brought the Buddha-qualities to maturity. After becoming a Buddha, he delighted in (vani), frequented, and cultivated these unblemished, blissful, and unique supramundane achievements. More extensively, he delighted in (vani), frequented, and cultivated various unique achievements in terms of provincial sovereignty, imperial rule, divine kingship, and so on; and in terms of supramundane states, such as jhāna, liberation, concentration, attainment, knowledge-and-vision, the cultivation of the path, and the realization of fruition.

Trong đó, về phước báu thế gian, trước khi giác ngộ, khi còn là Bồ-tát, Như Lai đã hưởng thụ (vani bhaji sevi) những phước báu tối thượng, nơi Ngài an trụ và viên mãn các pháp làm nên một vị Phật mà không bỏ sót, và đã làm chín muồi các Phật pháp. Khi đã thành Phật, Ngài cũng đã hưởng thụ (vani bhaji sevi) những phước báu siêu thế vô tội, an lạc, không ai sánh bằng. Nói rộng ra, Ngài đã hưởng thụ (vani bhaji sevi) nhiều loại phước báu không ai sánh bằng, như thành tựu vương quyền địa phương, quyền lực, địa vị chuyển luân vương; thành tựu thiên vương; và các pháp siêu nhân như thiền định, giải thoát, định, nhập định, tri kiến, sự tu tập đạo, sự chứng đắc quả v.v...

Evampi bhage vanīti bhagavā.

Thus, 'one who delighted in good fortune' (bhage vanī) is also Bhagavā.

Như vậy, Bhagavā (Thế Tôn) là người đã hưởng thụ các phước báu.

134

Yā tā sampattiyo loke, yā ca lokuttarā puthu;

Because the Perfectly Awakened One cultivated all the achievements that exist in the world

Vì Đức Phật Toàn Giác đã hưởng thụ

135

Sabbā tā bhaji sambuddho, tasmāpi bhagavā matoti.

And the diverse supramundane ones, for that reason too he is considered Bhagavā.

Tất cả những thành tựu thế gian và những thành tựu siêu thế rộng lớn, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).

136

Kathaṃ bhattavāti bhagavā?

How is 'one who has many devotees' (bhattavā) Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) vì Ngài là bhattavā (người có nhiều đệ tử trung thành)?

Bhattā daḷhabhattikā assa bahū atthīti bhattavā.

He has many devotees (bhattā) who are firmly devoted to him, hence 'bhattavā'.

Vì Ngài có nhiều người trung thành (daḷhabhattikā), nên Ngài là bhattavā.

Tathāgato hi mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimitanirupamapabhāvaguṇavisesasamaṅgibhāvato sabbasattuttamo, sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantūpakāritāya dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇa-asītianubyañjana-byāmappabhādianaññasādhāraṇa- visesapaṭimaṇḍita-rūpakāyatāya yathābhucca-guṇādhigatena ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattena lokattayabyāpinā suvipulena suvisuddhena ca thutighosena samannāgatattā ukkaṃsapāramippattāsu appicchatāsantuṭṭhiādīsu suppatiṭṭhitabhāvato dasabalacatuvesārajjādiniratisayaguṇavisesa-samaṅgibhāvato ca rūpappamāṇo rūpappasanno, ghosappamāṇo ghosappasanno, lūkhappamāṇo lūkhappasanno, dhammappamāṇo dhammappasannoti evaṃ catuppamāṇike lokasannivāse sabbathāpi pasādāvahabhāvena samantapāsādikattā aparimāṇānaṃ sattānaṃ sadevamanussānaṃ ādarabahumānagāravāyatanatāya paramapemasambhattiṭṭhānaṃ.

Indeed, the Tathāgata is the supreme among all beings because he is endowed with immeasurable and incomparable power and distinguished qualities such as great compassion and omniscience; because he is supremely beneficial to the world of gods and humans through his unsurpassed successful exertion, which precedes the avoidance of all harm and is intent on providing all benefit and happiness without remainder; because his physical body is adorned with unique distinguishing features, such as the thirty-two marks of a Great Man, the eighty minor characteristics, and the fathom-wide aura; because he is endowed with a vast and very pure chorus of praise pervading the three worlds, proceeding according to the true acquisition of qualities, such as "Thus indeed is that Blessed One..."; and because he is firmly established in supreme perfections such as paucity of wants and contentment, and is endowed with unsurpassed distinguished qualities such as the ten powers and the four kinds of self-confidence. Therefore, he is supremely lovable to immeasurable beings, both gods and humans, being a source of reverence, esteem, and respect, and being all-pleasing in every way within the four kinds of people in the world (those pleased by appearance, pleased by sound, pleased by austerity, and pleased by Dhamma).

Thật vậy, Như Lai là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh vì Ngài đầy đủ các phẩm chất đặc biệt vô lượng, vô song, uy nghi như đại bi, nhất thiết trí v.v...; vì Ngài là bậc vô cùng hữu ích cho chúng sinh hữu thần và nhân loại, với sự tinh tấn vô thượng, luôn tận tâm mang lại mọi lợi ích và an lạc, đi trước mọi sự tránh xa tai họa; vì Ngài có thân tướng được trang điểm bằng ba mươi hai tướng đại nhân, tám mươi tướng tùy hình và ánh hào quang một tầm không ai sánh bằng; vì Ngài được ban tặng tiếng ca ngợi rộng lớn, thanh tịnh, lan tỏa khắp ba cõi theo cách đã được chứng đắc các phẩm chất chân thật như ‘‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán’’ v.v...; vì Ngài an trụ vững chắc trong các Ba-la-mật đạt đến đỉnh cao như thiểu dục, tri túc v.v...; và vì Ngài đầy đủ các phẩm chất đặc biệt vô thượng như mười lực, bốn vô úy v.v... Do đó, Ngài là nơi đáng tôn kính, ngưỡng mộ, kính trọng và là đối tượng của tình yêu thương và sự trung thành tối thượng của vô lượng chúng sinh hữu thần và nhân loại, vì Ngài có khả năng làm cho tất cả mọi người trong thế gian bốn loại (những người tin vào hình tướng, những người tin vào tiếng nói, những người tin vào sự khắc khổ, những người tin vào giáo pháp) đều có đức tin, vì Ngài toàn diện đáng kính.

Ye tassa ovāde patiṭṭhitā aveccappasādena samannāgatā honti, kenaci asaṃhāriyā tesaṃ pasādabhatti samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā.

Those who are established in his teaching and endowed with unwavering faith—their faith and devotion cannot be shaken by any ascetic, brahmin, deity, Māra, or Brahmā.

Những ai an trụ trong lời giáo huấn của Ngài, có niềm tin bất động, thì niềm tin và sự trung thành của họ không thể bị lay chuyển bởi bất kỳ vị sa-môn, bà-la-môn, chư thiên, ma vương hay Phạm thiên nào.

Tathā hi te attano jīvitapariccāgepi tattha pasādaṃ na pariccajanti, tassa vā āṇaṃ daḷhabhattibhāvato.

For they do not abandon their faith in him, even at the cost of their own lives, because of their firm devotion to him or his command.

Thật vậy, họ không từ bỏ niềm tin vào Ngài, ngay cả khi phải hy sinh mạng sống, hoặc vì sự trung thành kiên cố với mệnh lệnh của Ngài.

Tenevāha –

That is why it is said:

Chính vì thế mà Ngài đã nói:

137

‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro;

"Indeed, one who is grateful, who knows gratitude, wise;

‘‘Người biết ơn, đền ơn, bậc trí;

138

Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’’ti.(jā. 2.17.78);

A good friend and firmly devoted." (Jā. 2.17.78)

Là bạn lành và có lòng trung thành kiên cố.’’

139

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātivattati, evameva kho, bhikkhave, yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (a. ni. 8.20; udā. 45; cūḷava. 385) ca.

And: "Just as, monks, the great ocean is constant in nature and does not transgress its shore, even so, monks, the training rule laid down by me for my disciples is not transgressed by my disciples even for the sake of their lives." (A.N. 8.20; Ud. 45; Cūḷava. 385)

‘‘Này các Tỳ-kheo, ví như đại dương có bản chất đứng yên, không vượt quá bờ của nó, cũng vậy, này các Tỳ-kheo, giới luật mà Ta đã chế định cho các đệ tử, các đệ tử của Ta không vượt qua, ngay cả vì mạng sống.’’

140

Evaṃ bhattavāti bhagavā niruttinayena ekassa ta-kārassa lopaṃ katvā itarassa ga-kāraṃ katvā.

Thus, 'bhattavā' (one who has many devotees) is Bhagavā, by the rule of etymology, dropping one 'ta' and changing the other to 'ga'.

Như vậy, bhattavā là Bhagavā (Thế Tôn) theo quy tắc ngữ nguyên, bằng cách bỏ đi một chữ ‘‘ta’’ và đổi chữ ‘‘ta’’ còn lại thành ‘‘ga’’.

141

Guṇātisayayuttassa, yasmā lokahitesino;

Because of his exceptional qualities, and because he is a benefactor of the world;

Bởi vì Ngài có những đức tính siêu việt, là người làm lợi ích cho thế gian;

142

Sambhattā bahavo satthu, bhagavā tena vuccatīti.

Many revere the Teacher, therefore he is called Bhagavā.

Nhiều người đã phụng sự bậc Đạo Sư, do đó Ngài được gọi là Bhagavā (Thế Tôn).

143

Kathaṃ bhage vamīti bhagavā?

How is it that he vomited 'bhaga' (fortune), hence Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) là người đã từ bỏ (vami) những điều tốt lành (bhage)?

Yasmā tathāgato bodhisattabhūtopi purimāsu jātīsu pāramiyo pūrento bhagasaṅkhātaṃ siriṃ issariyaṃ yasañca vami, uggiri, kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍayi; pacchimattabhāvepi hatthāgataṃ cakkavattisiriṃ devalokādhipaccasadisaṃ catudīpissariyaṃ cakkavattisampattisannissayaṃ sattaratanasamujjalaṃ yasañca tiṇāyapi amaññamāno nirapekkho pahāya abhinikkhamitvā sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tasmā ime siriādike bhage vamīti bhagavā.

Because the Tathāgata, even when he was a Bodhisatta in previous existences, while fulfilling the Pāramīs, vomited, ejected, and cast away 'bhaga'—which is glory, power, and fame—without attachment, like a lump of spittle; and in his last existence, regarding the accessible glory of a universal monarch (Cakkavatti), the sovereignty over the four continents resembling dominion over a divine realm, and the fame resplendent with the seven jewels—all associated with the Cakkavatti's fortune—as not even worth a blade of grass, he abandoned them without attachment and went forth, and attained Perfect Self-Awakening. Therefore, he is called Bhagavā because he vomited these glories and so forth (these 'bhaga').

Bởi vì Như Lai, khi còn là Bồ Tát, trong những kiếp trước, trong khi viên mãn các Ba-la-mật, đã từ bỏ (vami), đã nhả ra (uggiri), đã vứt bỏ (chaḍḍayi) không chút tiếc nuối như cục đờm dãi, những điều tốt lành (bhaga) được gọi là vinh quang (siri), quyền lực (issariya) và danh tiếng (yasa); và ngay cả trong kiếp cuối cùng này, Ngài đã từ bỏ không chút tiếc nuối, xem thường như cỏ rác, sự vinh quang của Chuyển Luân Vương trong tầm tay, quyền lực của bốn châu lục tương tự như quyền thống trị cõi trời, và danh tiếng rực rỡ với bảy báu, rồi xuất gia và chứng đắc Chánh Đẳng Giác. Do đó, vì Ngài đã từ bỏ những điều tốt lành như vinh quang nói trên, nên Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).

Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā, sineruyugandharauttarakuruhimavantādibhājanalokavisesasannissayā sobhā kappaṭṭhiyabhāvato, tepi bhage vami tannivāsisattāvāsasamatikkamanato, tappaṭibaddhachandarāgapahānena pajahīti.

Alternatively, bhā means constellations; 'bhaga' are those that move in conjunction with them. Or, they are the beauties associated with specific cosmic realms such as Sineru, Yugandhara, Uttarakuru, and Himavanta, which are permanent for an eon. He also vomited these 'bhaga' by transcending the abodes of beings residing therein, abandoning and forsaking the desire and attachment connected to them.

Hoặc, các vì sao (nakkhattāni) được gọi là bhā (bha), chúng vận hành cùng với các vì sao đó, nên được gọi là bhaga. Sự huy hoàng (sobhā) liên quan đến các loại thế giới khác nhau như núi Tu Di, Yugandhara, Uttarakuru, Hy Mã Lạp Sơn, v.v., do tính trường tồn của kiếp (kappaṭṭhiyabhāvato). Ngài cũng đã từ bỏ những điều tốt lành (bhage) đó bằng cách vượt qua sự cư trú của chúng sinh sống ở đó, bằng cách từ bỏ tham ái và dục vọng gắn liền với chúng.

Evampi bhage vamīti bhagavā.

Thus also, he vomited 'bhaga', hence Bhagavā.

Theo cách này, vì Ngài đã từ bỏ những điều tốt lành (bhage), nên Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).

144

Cakkavattisiriṃ yasmā, yasaṃ issariyaṃ sukhaṃ;

Because he forsook the glory of a Cakkavatti, fame, power, and happiness,

Bởi vì Ngài đã từ bỏ sự vinh quang của Chuyển Luân Vương,

145

Pahāsi lokacittañca, sugato bhagavā tatoti.

And the worldly mind, therefore the Sugata is Bhagavā.

Danh tiếng, quyền lực, hạnh phúc và tâm thế gian, nên bậc Thiện Thệ là Bhagavā (Thế Tôn).

146

Kathaṃ bhāge vamīti bhagavā?

How is it that he vomited 'bhāga' (portions), hence Bhagavā?

Thế nào là Bhagavā (Thế Tôn) là người đã từ bỏ (vamīti) các phần (bhāge)?

Bhāgā nāma sabhāgadhammakoṭṭhāsā, te khandhāyatanadhātādivasena, tatthāpi rūpavedanādivasena, pathaviyādiatītādivasena ca anekavidhā.

The word 'bhāga' means constituent portions of phenomena. These are manifold, such as in terms of aggregates (khandhā), sense bases (āyatanā), and elements (dhātū); and even within those, such as form and feeling; and earth and past, and so on.

Các phần (bhāgā) là các phần của pháp tương đồng (sabhāgadhammakoṭṭhāsā), chúng có nhiều loại khác nhau theo các uẩn, xứ, giới, v.v., và trong đó cũng theo sắc, thọ, v.v., và theo đất, nước, quá khứ, v.v.

Te bhagavā sabbaṃ papañcaṃ sabbaṃ yogaṃ sabbaṃ ganthaṃ sabbaṃ saṃyojanaṃ samucchinditvā amataṃ dhātuṃ samadhigacchanto vami uggiri, anapekkho chaḍḍayi na paccāgami.

Bhagavā, having eradicated all proliferation, all bondage, all ties, all fetters, and attaining the Deathless Element, vomited, ejected, and cast away these 'bhāga' without attachment, and did not return to them.

Thế Tôn, sau khi đoạn trừ tất cả hý luận (papañca), tất cả trói buộc (yoga), tất cả triền phược (gantha), tất cả kiết sử (saṃyojana), và đạt được yếu tố bất tử (amataṃ dhātuṃ), đã từ bỏ (vami), đã nhả ra (uggiri) các phần đó, đã vứt bỏ (chaḍḍayi) không chút tiếc nuối, không quay trở lại.

Tathā hesa ‘‘sabbatthameva pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ, cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ manaṃ, rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ, cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, cakkhusamphassajaṃ saññaṃ…pe… manosamphassajaṃ saññaṃ, cakkhusamphassajaṃ cetanaṃ…pe… manosamphassajaṃ cetanaṃ, rūpataṇhaṃ…pe… dhammataṇhaṃ, rūpavitakkaṃ…pe… dhammavitakkaṃ, rūpavicāraṃ…pe… dhammavicāra’’ntiādinā anupadadhammavibhāgavasenapi sabbeva dhammakoṭṭhāse anavasesato vami uggiri, anapekkhapariccāgena chaḍḍayi.

Indeed, he, in this way, also completely vomited and ejected all constituent portions of phenomena without remainder, by abandoning them without attachment, as stated: "Earth, water, fire, wind; eye, ear, nose, tongue, body, mind; forms, sounds, odours, tastes, tangibles, mental objects; eye-consciousness… mind-consciousness; eye-contact… mind-contact; feeling born of eye-contact… feeling born of mind-contact; perception born of eye-contact… perception born of mind-contact; volition born of eye-contact… volition born of mind-contact; craving for forms… craving for mental objects; thinking about forms… thinking about mental objects"—and so forth, through the method of distinguishing phenomena step by step.

Thật vậy, Ngài đã từ bỏ (vami), đã nhả ra (uggiri) tất cả các phần của pháp đó một cách không còn sót lại, bằng cách từ bỏ không chút tiếc nuối, như đã nói: “Này Ānanda, tất cả đất, nước, lửa, gió; mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp; nhãn thức… cho đến… ý thức; nhãn xúc… cho đến… ý xúc; thọ do nhãn xúc sinh… cho đến… thọ do ý xúc sinh; tưởng do nhãn xúc sinh… cho đến… tưởng do ý xúc sinh; tư do nhãn xúc sinh… cho đến… tư do ý xúc sinh; tham sắc… cho đến… tham pháp; tầm sắc… cho đến… tầm pháp; tứ sắc… cho đến… tứ pháp,” v.v., theo cách phân tích pháp từng phần.

Vuttaṃ hetaṃ ‘‘yaṃ taṃ, ānanda, cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ, taṃ tathāgato puna paccāgamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (dī. ni. 2.183).

For it is said: "That which, Ānanda, has been spat out, vomited, released, abandoned, renounced—for the Tathāgata to return to that, such a possibility does not exist."

Điều này đã được nói: “Này Ānanda, Như Lai sẽ không bao giờ quay trở lại những gì đã được từ bỏ (cattaṃ), đã được nhả ra (vantaṃ), đã được buông bỏ (muttaṃ), đã được xả ly (pahīnaṃ), đã được loại bỏ (paṭinissaṭṭhaṃ).”

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

Thus also, he vomited 'bhāga', hence Bhagavā.

Theo cách này, vì Ngài đã từ bỏ các phần (bhāge), nên Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).

Atha vā bhāge vamīti sabbepi kusalākusale sāvajjānavajje hīnapaṇīte kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme ariyamaggañāṇamukhena vami uggiri anapekkho pariccaji pajahi, paresañca tathattāya dhammaṃ desesi.

Alternatively, he vomited 'bhāga' means that through the wisdom-eye of the Noble Path, he vomited, ejected, and without attachment renounced and abandoned all wholesome and unwholesome, blameworthy and blameless, inferior and excellent, dark and bright contrasting phenomena, and taught the Dhamma for others to achieve the same state.

Hoặc, vì Ngài đã từ bỏ các phần (bhāge), tức là Ngài đã từ bỏ (vami), đã nhả ra (uggiri) tất cả các pháp thiện và bất thiện, có tội và không tội, thấp kém và cao thượng, các phần đen và trắng, thông qua trí tuệ của Đạo Thánh, đã từ bỏ không chút tiếc nuối, và đã thuyết pháp để người khác cũng đạt được trạng thái đó.

Vuttampi cetaṃ ‘‘dhammāpi vo, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā (ma. ni. 1.240), kullūpamaṃ vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi nittharaṇatthāya, no gahaṇatthāyā’’tiādi (ma. ni. 1.240).

And it is also said: "Even the Dhamma, Bhikkhus, is to be abandoned, let alone what is not Dhamma. I shall teach you the Dhamma, Bhikkhus, as a raft for crossing over, not for grasping," and so forth.

Điều này cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, các pháp cũng phải được từ bỏ, huống hồ là phi pháp (Ma. Ni. 1.240), này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết pháp cho các ông như chiếc bè, để vượt qua, không phải để nắm giữ,” v.v. (Ma. Ni. 1.240).

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

Thus also, he vomited 'bhāga', hence Bhagavā.

Theo cách này, vì Ngài đã từ bỏ các phần (bhāge), nên Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).

147

Khandhāyatanadhātādi-dhammabhāgāmahesinā;

Because the great seer vomited the Dhamma-portions of aggregates, sense bases, elements, and so forth,

Vì Đấng Đại Hiền đã từ bỏ các phần pháp như uẩn, xứ, giới, v.v.,

148

Kaṇhasukkā yato vantā, tatopi bhagavā matoti.

And the dark and bright phenomena, therefore also he is called Bhagavā.

Và các pháp đen trắng, nên Ngài cũng được gọi là Bhagavā (Thế Tôn).

149

Tena vuttaṃ –

Therefore it is said:

Do đó đã nói –

150

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

“He is endowed with fortune, nourished, he nourishes portions,

“Là người có phúc, là người đã phụng sự, đã từ bỏ những điều tốt lành;

151

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’ti.

And having been nourished, he vomited fortunes. He vomited fortunes, and likewise portions; thus the Conqueror is Bhagavā.”

Là người đã từ bỏ những điều tốt lành, là người đã từ bỏ các phần; Đấng Chiến Thắng Bhagavā là người đã từ bỏ (vamīti).”

152

Dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karotīti ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216) vacanato dhammassa satthubhāvapariyāyo vijjatīti katvā vuttaṃ.

He makes the Dhamma-body manifest—this is said because, as per the saying, "The Dhamma and Vinaya taught and promulgated by me, Ānanda, shall be your Teacher after my passing," the quality of the Dhamma as a Teacher exists.

Làm cho pháp thân hiển lộ là câu nói được đưa ra dựa trên sự tồn tại của một cách nói về Pháp là bậc Đạo Sư, như đã nói: “Này Ānanda, Pháp và Luật mà Ta đã giảng dạy và chế định cho các ông, sau khi Ta diệt độ, sẽ là bậc Đạo Sư của các ông.”

Vajirasaṅghātasamānakāyo parehi abhejjasarīrattā.

His body is like a diamond-mass because his body is indestructible by others.

Thân thể cứng chắc như kim cương là do thân thể không thể bị phá hủy bởi người khác.

Na hi bhagavato rūpakāye kenaci sakkā antarāyo kātunti.

For no one can cause harm to the physical body of Bhagavā.

Thật vậy, không ai có thể gây hại cho sắc thân của Thế Tôn.

153

Desanāsampattiṃ niddisati vakkhamānassa sakalassa suttassa ‘‘eva’’nti nidassanato.

It indicates the perfection of the teaching because the entire Sutta to be spoken is introduced with "evaṃ".

Chỉ ra sự thành tựu của giáo pháp là do toàn bộ bài kinh sắp được nói được bắt đầu bằng từ “evaṃ” (như vầy).

Sāvakasampattiṃ niddisati paṭisambhidāppattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena mayā mahāsāvakena sutaṃ, tañca kho mayāva sutaṃ, na anussutikaṃ, na paramparābhatanti imassa atthassa dīpanato.

It indicates the perfection of the audience because it expresses the meaning that "I, the great disciple, endowed with the four analytical knowledges (Paṭisambhidā) and designated by Bhagavā as foremost in five respects, have heard it; and indeed, I myself have heard it, not by hearsay, nor by tradition."

Chỉ ra sự thành tựu của thính chúng là do sự làm rõ ý nghĩa của câu này: “Tôi, một vị đại đệ tử, người đã đạt được Tứ Vô Ngại Giải, người được Thế Tôn đặt vào vị trí tối thượng trong năm trường hợp, đã nghe điều đó, và chính tôi đã nghe, không phải nghe lại, không phải nghe truyền miệng.”

Kālasampattiṃ niddisati bhagavā-saddasannidhāne payuttassa samaya-saddassa kālassa buddhuppādapaṭimaṇḍitabhāvadīpanato.

It indicates the perfection of time because the word "samaya" (time), used in conjunction with the word "Bhagavā", signifies the time adorned by the Buddha's arising.

Chỉ ra sự thành tựu của thời gian là do sự làm rõ trạng thái thời gian được tô điểm bởi sự xuất hiện của chư Phật, từ “samaya” (thời gian) được sử dụng gần từ Bhagavā (Thế Tôn).

Buddhuppādaparamā hi kālasampadā.

Indeed, the highest perfection of time is the arising of a Buddha.

Thật vậy, sự xuất hiện của chư Phật là sự thành tựu tối thượng của thời gian.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Do đó, điều này đã được nói –

154

‘‘Kappakasāye kaliyuge, buddhuppādo aho mahacchariyaṃ;

“In a corrupted eon, in an age of strife, oh, the arising of a Buddha is a great wonder!

“Trong kiếp suy tàn, trong thời kỳ đen tối, sự xuất hiện của chư Phật thật kỳ diệu biết bao;

155

Hutāvahamajjhe jātaṃ, samuditamakarandamaravinda’’nti.(dī. ni. ṭī. 1.1; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1; a. ni. ṭī. 1.1.1 rūpādivaggavaṇṇanā);

Like a lotus born in the midst of fire, its nectar blooming forth.”

Như hoa sen nở rộ giữa lửa dữ, hương mật tràn đầy.”

156

Bhagavāti desakasampattiṃ niddisati guṇavisiṭṭhasattuttamagarugāravādhivacanabhāvato.

Bhagavā indicates the perfection of the teacher because it is an address of reverence for the supreme being endowed with distinguished qualities.

Bhagavā (Thế Tôn) chỉ ra sự thành tựu của bậc thuyết pháp vì đó là danh xưng tôn kính đối với bậc tối thượng trong số các chúng sinh có phẩm chất siêu việt.

157

Maṅgaladivaso sukhaṇo sunakkhattanti ajja maṅgaladivaso, tasmā sunakkhattaṃ, tatthāpi ayaṃ sukhaṇo.

Auspicious day, good moment, good constellation means "today is an auspicious day, therefore a good constellation, and specifically, this is a good moment."

Ngày cát tường, giờ tốt, sao tốt có nghĩa là hôm nay là ngày cát tường, do đó là sao tốt, và trong đó, đây là giờ tốt.

Mā atikkamīti mā rattivibhāyanaṃ anudikkhantānaṃ ratti atikkamīti evaṃ sambandho veditabbo.

"May it not pass"—the connection should be understood as: "May the night not pass for those awaiting the dawn."

Mā atikkamī (đừng để vượt qua) có nghĩa là đừng để đêm trôi qua đối với những người đang chờ đợi bình minh, sự liên kết này cần được hiểu.

Ukkāsu ṭhitāsu ṭhitāti ukkaṭṭhā (dī. ni. ṭī. 1.255; a. ni. ṭī. 2.4.36).

Standing firm amidst the torches (ukkāsu ṭhitāsu ṭhitā), hence Ukkāṭṭhā.

Ukkāsu ṭhitāsu ṭhitā (đứng trên những ngọn đuốc đang cháy) là ukkaṭṭhā (tối thượng).

Ukkāsu vijjotalantīsu ṭhitā patiṭṭhitāti mūlavibhūjādipakkhepena (pāṇini 3.2.5) saddasiddhi veditabbā.

The grammatical derivation should be understood through the dropping of the root verb (as in Pāṇini 3.2.5), meaning "established, standing firm amidst illuminating torches."

Sự thành lập của từ này cần được hiểu bằng cách rút gọn (pakkhepena) gốc từ (mūlavibhūjādipakkhepena) cho từ “đứng vững trên những ngọn đuốc đang cháy rực rỡ.”

Niruttinayena vā ukkāsu ṭhitāsu ṭhitā āsīti ukkaṭṭhā.

Or, according to the method of etymology, Ukkāṭṭhā means "it was established, standing firm amidst torches."

Hoặc, theo phương pháp ngữ nguyên, ukkaṭṭhā là “đã đứng trên những ngọn đuốc đang cháy.”

Apare pana bhaṇanti ‘‘bhūmibhāgasampattiyā manussasampattiyā upakaraṇasampattiyā ca sā nagarī ukkaṭṭhaguṇayogato ‘ukkaṭṭhā’ti nāmaṃ labhī’’ti.

Others, however, say: "That city acquired the name 'Ukkāṭṭhā' due to its superlative qualities in terms of its land, human populace, and resources."

Những người khác lại nói: “Thành phố đó đã có tên là ‘Ukkāṭṭhā’ do sự kết hợp của những phẩm chất tối thượng về sự thành tựu của vùng đất, sự thành tựu của con người và sự thành tựu của các phương tiện.”

158

Avisesenāti na visesena, vihārabhāvasāmaññenāti attho.

"Without distinction" means not specifically, but generally as a dwelling.

Avisesenā (không đặc biệt) có nghĩa là không đặc biệt, mà là theo nghĩa chung của một trú xứ.

Iriyāpatha…pe… vihāresūti iriyāpathavihāro dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāroti etesu catūsu vihāresu.

"In the postures… abodes" refers to these four abodes: the abode of postures (iriyāpatha-vihāro), the divine abode (dibba-vihāro), the Brahma abode (brahma-vihāro), and the noble abode (ariya-vihāro).

Iriyāpatha…pe… vihāresu (trong các trú xứ về oai nghi… v.v.) là trong bốn loại trú xứ này: trú xứ oai nghi, trú xứ chư thiên, trú xứ Phạm thiên, trú xứ Thánh.

Samaṅgiparidīpananti samaṅgībhāvaparidīpanaṃ.

"Showing completeness" means showing the state of being complete.

Samaṅgiparidīpanaṃ (sự làm rõ về sự đầy đủ) là sự làm rõ về trạng thái đầy đủ.

Etanti ‘‘viharatī’’ti etaṃ padaṃ.

"This" refers to the word "viharatī" (dwells).

Etaṃ (này) là từ “viharatī” (trú ngụ).

Tathā hi taṃ ‘‘idhekacco gihīhi saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.241) iriyāpathavihāre āgataṃ; ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’tiādīsu (dha. sa. 160; vibha. 624) dibbavihāre; ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.556; 3.308; ma. ni. 1.77; 2.309; 3.230) brahmavihāre; ‘‘so kho ahaṃ aggivessana tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃ eva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) ariyavihāre.

Indeed, it appears in (descriptions of) iriyāpathavihāra (abiding in postures), such as in ‘Here, some individual dwells associated with householders, rejoicing with them, sorrowing with them’ and so on; in dibbavihāra (divine abiding), such as in ‘Bhikkhus, when a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures… attains and dwells in the first jhāna’ and so on; in brahmavihāra (sublime abiding), such as in ‘He dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness’ and so on; and in ariyavihāra (noble abiding), such as in ‘Aggivessana, at the conclusion of that very talk, I established, settled, made one-pointed, and concentrated my mind internally on that same former meditation-object, by which I constantly dwelled’ and so on.

Thật vậy, nó được đề cập trong các trường hợp về oai nghi trú (iriyāpathavihāra) như: “Ở đây, một số người sống chung đụng với các gia chủ, cùng vui cùng buồn” (Saṃ. Ni. 4.241); trong các trường hợp về thiên trú (dibbavihāra) như: “Này các tỳ khưu, khi nào tỳ khưu ly dục… (v.v.)… chứng đạt và an trú sơ thiền” (Dha. Sa. 160; Vibha. 624); trong các trường hợp về phạm trú (brahmavihāra) như: “Vị ấy an trú, trải tâm từ đến một phương” (Dī. Ni. 1.556; 3.308; Ma. Ni. 1.77; 2.309; 3.230); trong các trường hợp về thánh trú (ariyavihāra) như: “Này Aggivessana, sau khi kết thúc câu chuyện ấy, tôi đã an định tâm, làm cho tâm lắng xuống, tập trung lại, làm cho tâm định tĩnh ngay trong định tướng ban đầu ấy, nhờ đó tôi thường an trú” (Ma. Ni. 1.387).

159

Tattha iriyanaṃ vattanaṃ iriyā, kāyappayogo.

Among these, iriyā is the movement, the deportment, the bodily application.

Trong đó, sự cử động, sự vận hành là iriyā, tức sự vận dụng thân.

Tassā pavattanupāyabhāvato ṭhānādi iriyāpatho.

From its being a means of effecting movement, standing and so forth constitute iriyāpatha.

Vì đứng (ṭhāna) v.v. là phương tiện cho sự vận hành ấy, nên gọi là iriyāpatha (oai nghi).

Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā.

For one might do something with the body while standing or while engaged in one of the other postures such as walking.

Vì thân có thể làm bất cứ điều gì khi đang đứng, hoặc khi đang đi v.v.

Atha vā iriyati pavattati etena attabhāvo, kāyakiccaṃ vāti iriyā, tassā pavattiyā upāyabhāvato pathoti iriyāpatho, ṭhānādi eva.

Alternatively, iriyā means ‘the self moves or proceeds by it’, or ‘it is bodily action’; and from its being a means for that movement, it is a path, thus iriyāpatha (posture), which is standing and so forth.

Hoặc giả, tự thân vận hành, vận chuyển nhờ cái này, hay là hành động của thân, nên gọi là iriyā; vì là phương tiện cho sự vận hành ấy nên gọi là patha (con đường), tức iriyāpatha, chỉ là đứng v.v.

So ca atthato gatinivattiādiākārena pavatto catusantatirūpapabandho eva.

And that, in essence, is merely the continuous stream of the four kinds of rūpa (matter) that proceeds in the form of movement, cessation, and so forth.

Và điều đó, về mặt ý nghĩa, chỉ là sự liên tục của bốn loại sắc pháp diễn ra dưới dạng vận hành và dừng lại v.v.

Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpatho eva vihāro iriyāpathavihāro.

Viharaṇaṃ (dwelling), or that by which one dwells, is vihāra; the iriyāpatha itself is vihāra, thus iriyāpathavihāra (dwelling in postures).

Sự an trú, hoặc an trú nhờ cái này, nên gọi là vihāra. Iriyāpathavihāra (oai nghi trú) tức là oai nghi chính là sự an trú.

Divi bhavoti dibbo.

That which exists in the heavens is dibba (divine).

Sự hiện hữu trong cõi trời là dibba (thiên).

Tattha bahulappavattiyā brahmapārisajjādidevaloke bhavoti attho.

Here, the meaning is that it exists in the realms of the devas, such as the retinues of Brahmā, due to frequent occurrence there.

Ở đây, có nghĩa là sự hiện hữu trong cõi trời của chư thiên như Phạm chúng v.v. do sự thường xuyên diễn ra ở đó.

Tattha yo dibbānubhāvo, tadatthāya saṃvattatīti vā dibbo, abhiññābhinīhāravasena mahāgatikattā vā dibbo, dibbo ca so vihāro cāti dibbavihāro, catasso rūpāvacarasamāpattiyo.

Or that which conduces to divine power (dibbānubhāva) is dibba; or it is dibba due to its great efficacy by way of psychic powers and resolve. And it is a dibba dwelling, thus dibbavihāra (divine abiding), which refers to the four rūpāvacara samāpattis (absorptions of the fine-material sphere).

Hoặc là, cái gì có thần thông, cái đó hướng đến mục đích ấy nên gọi là dibba (thiên), hoặc vì có sự vận chuyển lớn theo cách phát triển thần thông nên gọi là dibba. Dibbavihāra (thiên trú) tức là cái đó là thiên và là trú, đó là bốn thiền chứng sắc giới.

Āruppasamāpattiyopi ettheva saṅgahaṃ gacchanti.

The āruppasamāpattis (absorptions of the immaterial sphere) are also included herein.

Các thiền chứng vô sắc giới cũng được bao gồm trong đây.

Brahmūnaṃ, brahmāno vā vihārā brahmavihārā, catasso appamaññāyo.

The dwellings of the Brahmās, or that which the Brahmās dwell in, are brahmavihārā (sublime abodes), which are the four appamaññā (immeasurables).

Sự an trú của các Phạm thiên, hoặc sự an trú của Phạm thiên là brahmavihārā (phạm trú), đó là bốn vô lượng tâm.

Ariyānaṃ, ariyā vā vihārā ariyavihārā, cattāri sāmaññaphalāni.

The dwellings of the Noble Ones (ariyā), or that which the Noble Ones dwell in, are ariyavihārā (noble abodes), which are the four sāmaññaphalā (fruits of recluseship).

Sự an trú của các bậc Thánh, hoặc sự an trú của các bậc Thánh là ariyavihārā (thánh trú), đó là bốn quả Sa-môn.

So hi bhagavā ekaṃ iriyāpathabādhanantiādi yadipi bhagavā ekenapi iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ attabhāvaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi ‘‘upādinnakasarīrassa nāma ayaṃ sabhāvo’’ti dassetuṃ vuttaṃ.

Even though the Blessed One could maintain his body for a very long time in a single iriyāpatha, ‘‘So hi Bhagavā ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ’’ (‘‘Indeed, the Blessed One, one posture…’’) was said to show that ‘‘this is the nature of an assumed body’’.

Đức Thế Tôn bị một oai nghi làm trở ngại (so hi bhagavā ekaṃ iriyāpathabādhana) v.v. Mặc dù Đức Thế Tôn có thể duy trì thân mình trong một oai nghi lâu hơn, nhưng điều này được nói ra để chỉ rõ: “Đây là bản chất của một thân thể bị chấp thủ.”

Yasmā vā bhagavā yattha katthaci vasanto veneyyānaṃ dhammaṃ desento, nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasatīti veneyyasattānaṃ attano ca vividhaṃ hitasukhaṃ harati upaneti uppādeti, tasmā vividhaṃ haratīti evamettha attho veditabbo.

Or, since the Blessed One, dwelling anywhere, teaches the Dhamma to those to be tamed, and passes time in various samāpattis (attainments), thereby bringing, presenting, and generating various kinds of welfare and happiness for the beings to be tamed and for himself, the meaning here should be understood as ‘He brings forth various things’.

Hoặc vì Đức Thế Tôn, khi an trú ở bất cứ nơi nào, thuyết pháp cho những người có thể được hóa độ, và trải qua thời gian bằng nhiều định chứng khác nhau, nên Ngài mang lại, cống hiến, tạo ra nhiều lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh có thể được hóa độ và cho chính Ngài. Do đó, ở đây cần hiểu ý nghĩa là “mang lại nhiều điều.”

160

Subhagattāti sirīkāmānavasena sobhanattā.

Subhagattā means ‘because of being excellent, in the sense of desiring prosperity’.

Subhagattā có nghĩa là do sự tốt đẹp về mặt mong muốn sự thịnh vượng.

Tenevāha ‘‘sundarasirikattā sundarakāmattā cā’’ti.

For this reason, it is said: ‘‘sundarasirikattā sundarakāmattā cā’’ (‘‘because of having beautiful glory and desiring beauty’’).

Vì thế, có nói: “do có vẻ đẹp và do có sự mong muốn tốt đẹp.”

Chaṇasamajjaussaveti ettha chaṇaṃ nāma phaggunamāsādīsu uttaraphaggunādi-abhilakkhitadivasesu saparijanānaṃ manussānaṃ maṅgalakaraṇaṃ.

In chaṇasamajjaussave (at festivals, gatherings, and celebrations), chaṇaṃ refers to the auspicious activities of people with their retinues on specific days, such as the Uttaraphagguni star days in the month of Phagguna.

Trong chaṇasamajjaussave, chaṇa là sự tổ chức lễ hội cho mọi người cùng với gia đình vào những ngày đặc biệt như ngày trăng tròn cuối tháng Phagguna v.v.

Samajjaṃ nāma naṭasamajjādi.

Samajjaṃ refers to gatherings of actors and so forth.

Samajja là các buổi biểu diễn của diễn viên v.v.

Ussavo nakkhattaṃ.

Ussavo (celebration) is a nakkhatta (constellation festival).

Ussava là lễ hội.

Yattha gāmanigamavāsino tayo satta vā divase nakkhattaghosanaṃ katvā yathāvibhavaṃ alaṅkatapaṭiyattā bhoge paribhuñjantā nakkhattakīḷanaṃ kīḷanti.

During which, residents of villages and market towns celebrate for three or seven days, making a proclamation of the nakkhatta, and enjoying their possessions, adorned and prepared according to their means, they play nakkhatta games.

Nơi mà cư dân làng xã tổ chức lễ hội trong ba hoặc bảy ngày, trang hoàng và chuẩn bị tùy theo khả năng, hưởng thụ của cải và vui chơi lễ hội.

Tesaṃ taṃ tatheva hotīti tesaṃ manussānaṃ taṃ patthanaṃ tannivāsidevatānubhāvena yebhuyyena tatheva hoti, patthanā samijjhatīti attho.

Tesaṃ taṃ tatheva hotīti means, for those people, that wish mostly comes true through the power of the deities residing there; that is, the wish is fulfilled.

Tesaṃ taṃ tatheva hoti có nghĩa là sự mong ước đó của những người này thường trở thành hiện thực nhờ oai lực của các vị thiên trú ngụ ở đó, tức là sự mong ước được thành tựu.

Bahujanakantatāyāti iminā ‘‘sundarakāmattā’’ti etasseva padassa pakārantarena atthaṃ vibhāveti.

By bahujanakantatāyā (because of being beloved by many people), the meaning of the word ‘‘sundarakāmattā’’ (desiring beauty) is explained in another way.

Với bahujanakantatāyā, giải thích ý nghĩa của từ “sundarakāmattā” theo một cách khác.

Tatrāyaṃ vacanattho – kamanīyaṭṭhena suṭṭhu bhajīyatīti subhagaṃ, subhā agā rukkhā etthāti vā subhagaṃ, sundarakittiyogato vā ‘‘subhaga’’nti evampettha atthaṃ vaṇṇenti.

Here is the etymology: that which is well-served due to desirability is subhagaṃ; or that in which there are beautiful trees is subhagaṃ; or it is described as ‘‘subhagaṃ’’ due to its connection with beautiful fame.

Ở đây, ý nghĩa của từ là: do đáng yêu nên được nhiều người ưa thích, đó là subhagaṃ (may mắn); hoặc vì có cây cối tốt đẹp ở đó nên là subhagaṃ; hoặc do có danh tiếng tốt đẹp nên là “subhaga”. Họ giải thích ý nghĩa ở đây như vậy.

Keci pana ‘‘subhāgavane’’ti paṭhanti, ‘‘sundarabhūmibhāge vane’’ti cassa atthaṃ vadanti.

However, some read ‘‘subhāgavane’’ and explain its meaning as ‘‘in a beautiful part of the forest’’.

Một số người khác đọc là “subhāgavane” (trong rừng Subhāga), và nói rằng ý nghĩa của nó là “trong khu rừng có địa hình đẹp.”

Subhagassa nāma yakkhassa vanaṃ tena pariggahitattāti ‘‘subhagavana’’nti aññe.

Others say ‘‘subhagavana’’ means the forest of a Yakkha named Subhaga, because it is owned by him.

Những người khác nói rằng đó là “subhagavana” (rừng Subhaga) vì đó là khu rừng của một dạ xoa tên Subhaga, do dạ xoa đó sở hữu.

Vananaṃ bhattītiatthe taṃ vananaṃ kāretīti etasmiṃ atthe vanayatīti padasiddhi veditabbā.

In the sense of ‘desiring devotion,’ the word vanayati (desires) should be understood as established in the sense of ‘causes that desiring’.

Trong ý nghĩa “mong muốn là sự yêu thích”, cần hiểu rằng sự thành lập của từ vanayati (mong muốn) là trong ý nghĩa “làm cho mong muốn đó xảy ra”.

Tenevāha ‘‘attani sinehaṃ uppādetī’’ti.

For this reason, it is said: ‘‘attani sinehaṃ uppādetī’’ (‘‘generates affection for oneself’’).

Vì thế, có nói: “tạo ra tình cảm trong mình.”

Yācanatthe vanute iti vananti upacārakappanāvasena vana-saddo veditabbo.

In the sense of asking, vanute iti vanaṃ (desires, therefore vana) refers to the word vana understood by way of metaphorical designation.

Trong ý nghĩa cầu xin, từ vana (rừng) cần được hiểu theo cách ẩn dụ là “vanute” (cầu xin).

161

Ujuvaṃsāti ujubhūtaviṭapā.

Ujuvaṃsā means ‘having straight branches’.

Ujuvaṃsā có nghĩa là những cành cây thẳng.

Mahāsālāti mahārukkhā.

Mahāsālā means ‘great trees’.

Mahāsālā có nghĩa là những cây lớn.

Aññatarasmiṃ sālamūleti aññatarassa rukkhassa mūle.

Aññatarasmiṃ sālamūle means ‘at the root of a certain tree’.

Aññatarasmiṃ sālamūle có nghĩa là dưới gốc một cây sāla nào đó.

Vanappatijeṭṭhakarukkhoti vanappatibhūto jeṭṭhakarukkho.

Vanappatijeṭṭhakarukkho means ‘a chief tree that is a lord of the forest’.

Vanappatijeṭṭhakarukkho có nghĩa là cây chủ yếu trong số các loài cây rừng.

Tameva jeṭṭhakabhāvanti vanappatibhāvenāgataṃ seṭṭhabhāvaṃ padhānabhāvaṃ.

Tameva jeṭṭhakabhāvaṃ means ‘that very chief state, the supreme state, the principal state, which comes from being a lord of the forest’.

Tameva jeṭṭhakabhāvaṃ có nghĩa là địa vị tối thượng, địa vị chủ yếu đạt được do là loài cây rừng.

Tena hi so ‘‘sālarājā’’ti vutto.

Indeed, it is called a ‘‘Sāla King’’.

Vì thế, nó được gọi là “Sālarājā” (Vua Sāla).

Upagatānaṃ rañjanaṭṭhena rājā, aññasmimpi tādise rukkhe rājavohāraṃ dassetuṃ ‘‘supatiṭṭhitassā’’tiādi vuttaṃ.

It is a king because it delights those who approach it. To show that the designation ‘king’ applies also to any other such tree, it is said ‘‘supatiṭṭhitassā’’ (‘‘of a well-established one’’) and so forth.

Vua (rājā) vì làm cho những người đến gần được vui thích. Để chỉ ra cách gọi “vua” cũng được dùng cho những cây tương tự khác, nên nói “supatiṭṭhitassā” v.v.

Tattha brāhmaṇa dhammikāti ālapanaṃ.

There, brāhmaṇa dhammikā is an address.

Trong đó, brāhmaṇa dhammikā là lời gọi.

Nippariyāyena sākhādimato saṅghātassa suppatiṭṭhitabhāvasādhane avayavavisese pavattamāno mūla-saddo.

The word mūla (root) is used directly for a specific component of the aggregate (of a tree) possessing branches and so forth, in substantiating its well-established nature.

Từ mūla (gốc) được dùng để chỉ một phần đặc biệt của một tổng thể có cành v.v., không phải theo nghĩa ẩn dụ, trong việc chứng minh sự vững chắc của nó.

Yasmā taṃsadisesu tannissaye padese ca ruḷhīvasena pariyāyato pavattati, tasmā ‘‘mūlāni uddhareyyā’’ti ettha nippariyāyamūlaṃ adhippetanti ekena mūla-saddena visesetvā āha ‘‘mūlamūle dissatī’’ti yathā ‘‘dukkhadukkhaṃ (saṃ. ni. 4.327), rūparūpa’’nti (visuddhi. 2.449) ca.

Because it is used figuratively for similar things and the location depending on them by way of convention, to indicate that in ‘‘mūlāni uddhareyyā’’ (one should extract the roots), the direct root is intended, it is specified with one word mūla and said ‘‘mūlamūle dissatī’’ (‘‘it is seen in the root-root’’), just as in ‘‘dukkhadukkhaṃ’’ (suffering of suffering) and ‘‘rūparūpaṃ’’ (form of form).

Vì nó được dùng theo nghĩa ẩn dụ, theo thói quen, cho những nơi tương tự và những nơi phụ thuộc vào nó, nên khi nói “mūlāni uddhareyyā” (nhổ bỏ các gốc rễ), ý muốn nói đến gốc rễ theo nghĩa không ẩn dụ. Do đó, sau khi đặc biệt hóa bằng một từ mūla, Ngài nói “mūlamūle dissatī” (được thấy ở tận gốc rễ), giống như “dukkhadukkhaṃ” (khổ khổ) (Saṃ. Ni. 4.327) và “rūparūpa” (sắc sắc) (Visuddhi. 2.449).

Asādhāraṇahetumhīti asādhāraṇakāraṇe.

Asādhāraṇahetumhī means ‘in an uncommon cause’.

Asādhāraṇahetumhī có nghĩa là do nguyên nhân không chung.

Lobhasahagatacittuppādānaṃ eva āveṇike nesaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanato mūlaṭṭhena upakārake paccayadhamme dissatīti attho.

The meaning is that it is seen in the causal phenomena that are unique to the thought-moments accompanied by greed, and are helpful in the sense of being a root in substantiating their well-established nature.

Ý nghĩa là: được thấy trong các pháp duyên hỗ trợ, có vai trò là gốc rễ, vì chúng chứng minh sự vững chắc đặc thù của các tâm sở đồng sanh với tham ái.

162

Tatthāti ‘‘ekaṃ samayaṃ bhagavā ukkaṭṭhāyaṃ viharati subhagavane sālarājamūle’’ti yaṃ vuttaṃ vākyaṃ, tatta.

Tatthā (there) refers to the statement, ‘‘At one time the Blessed One dwelled in Ukkaṭṭhā, in Subhaga Forest, at the root of the Sāla King’’.

Tatthā có nghĩa là trong câu nói: “Một thời Đức Thế Tôn an trú tại Ukkaṭṭhā, trong rừng Subhaga, dưới gốc cây Sālarāja.”

Siyāti kassaci evaṃ parivitakko siyā, vakkhamānākārena kadāci codeyya vāti attho.

Siyā means ‘such a thought might occur to someone’, or ‘one might question in the manner to be stated’.

Siyā có nghĩa là có thể có một số người suy nghĩ như vậy, hoặc có thể có ai đó chất vấn theo cách sẽ được nói đến.

Atha tattha viharatīti yadi subhagavane sālarājamūle viharati.

Atha tattha viharatī (‘‘But he dwells there’’) means ‘if he dwells in Subhaga Forest, at the root of the Sāla King’.

Atha tattha viharatī có nghĩa là nếu Ngài an trú tại Subhagavana, dưới gốc cây Sālarāja.

Na vattabbanti nānāṭhānabhūtattā ukkaṭṭhāsubhagavanānaṃ, ekaṃ samayanti ca vuttattāti adhippāyo.

Na vattabbaṃ (‘‘it should not be said’’) means that Ukkaṭṭhā and Subhaga Forest are different places, and it was also said ‘at one time’.

Na vattabba có nghĩa là không nên nói như vậy, vì Ukkaṭṭhā và Subhagavana là những địa điểm khác nhau, và cũng vì đã nói “một thời” (ekaṃ samayaṃ).

Idāni codako tameva attano adhippāyaṃ ‘‘na hi sakkā’’tiādinā vivarati.

Now, the questioner explains his own intention with ‘‘na hi sakkā’’ (‘‘for it is not possible’’) and so forth.

Bây giờ, người chất vấn giải thích ý định của mình bằng “na hi sakkā” v.v.

Itaro sabbametaṃ aviparītaṃ atthaṃ ajānantena vuttanti dassento ‘‘na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabba’’nti āha.

The other (speaker), indicating that all this was said by one who did not know the correct meaning, says ‘‘na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabba’’ (‘‘But this should not be seen thus’’).

Người kia, cho rằng tất cả điều này được nói ra bởi người không hiểu đúng ý nghĩa, nên nói “na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabba”.

Tattha etanti ‘‘ukkaṭṭhāyaṃ viharati subhagavane sālarājamūle’’ti etaṃ vacanaṃ.

There, etaṃ refers to the statement, ‘‘the Blessed One dwells in Ukkaṭṭhā, in Subhaga Forest, at the root of the Sāla King’’.

Trong đó, etaṃ là câu nói: “An trú tại Ukkaṭṭhā, trong rừng Subhaga, dưới gốc cây Sālarāja.”

Evanti ‘‘yadi tāva bhagavā’’tiādinā yaṃ taṃ bhavatā coditaṃ, taṃ atthato evaṃ na kho pana daṭṭhabbaṃ, na ubhayattha apubbaacarimaṃ vihāradassanatthanti attho.

Evaṃ means that ‘‘what you questioned, beginning with ‘If indeed the Blessed One…’ should not be seen as such in meaning, nor as indicating dwelling in both places without precedence or sequence.’’

Evanti: “Nếu Đức Thế Tôn…” v.v., điều mà ngài đã chất vấn, thì về mặt ý nghĩa, không nên hiểu như vậy. Không phải là để chỉ ra sự an trú đồng thời ở cả hai nơi.

163

Idāni attano yathādhippetaṃ aviparītaṃ atthaṃ, tassa ca paṭikacceva vuttabhāvaṃ, tena ca appaṭividdhattaṃ pakāsento ‘‘nanu avocumha…pe… sālarājamūle’’ti āha.

Now, making clear the unperverted meaning as intended by oneself, and the fact that it was stated beforehand, and that it has not been fully penetrated by others, it is said: 'Did we not declare... etc. ... at the root of the Sāla king tree?'

Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa không sai lệch như mình đã mong muốn, việc đã được nói trước đó, và việc chưa được thấu hiểu bởi điều đó, ngài nói: “Chẳng phải chúng ta đã nói… (vân vân)… dưới gốc cây sala vương”.

Evampi ‘‘subhagavane sālarājamūle viharatī’’cceva vattabbaṃ, na ‘‘ukkaṭṭhāya’’nti codanaṃ manasi katvā vuttaṃ ‘‘gocaragāmanidassanattha’’ntiādi.

Even so, 'He dwells in Subhaga Grove, at the root of the Sāla king tree' should be said. The statement, 'for the purpose of indicating the alms-resort village' and so on, was made with the objection in mind that 'not for Ukkaṭṭhā'.

Ngay cả như vậy, đáng lẽ phải nói “trú tại rừng Subhaga, dưới gốc cây sala vương”, không phải vì đã nghĩ đến lời phê bình “tại Ukkaṭṭhā” mà đã nói “để chỉ ra làng khất thực” và những điều tương tự.

164

Avassaṃ cettha gocaragāmakittanaṃ kātabbaṃ.

Here, the mention of the alms-resort village must necessarily be made.

Và ở đây, việc nêu tên làng khất thực là điều bắt buộc phải làm.

Tathā hi taṃ yathā subhagavanādikittanaṃ pabbajitānuggahakaraṇādianekappayojanaṃ, evaṃ gahaṭṭhānuggahakaraṇādivividhappayojananti dassento ‘‘ukkaṭṭhākittanenā’’tiādimāha.

For just as the mention of Subhaga Grove and so on serves many purposes, such as assisting monastics, so too, indicating that the mention of Ukkaṭṭhā serves various purposes, such as assisting householders, he states: 'by the mention of Ukkaṭṭhā' and so on.

Thật vậy, để chỉ ra rằng điều đó, cũng như việc nêu tên rừng Subhaga và những điều tương tự, có nhiều mục đích như giúp đỡ những người xuất gia, thì việc nêu tên làng khất thực cũng có nhiều mục đích như giúp đỡ những người tại gia, ngài nói “bằng cách nêu tên Ukkaṭṭhā” và những điều tương tự.

Tattha paccayaggahaṇena upasaṅkamanapayirupāsanānaṃ okāsadānena dhammadesanāya saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpanena yathūpanissayaṃ uparivisesādhigamāvahanena ca gahaṭṭhānaggahakaraṇaṃ, uggahaparipucchānaṃ kammaṭṭhānānuyogassa ca anurūpavasanaṭṭhānapariggahenettha pabbajitānuggahakaraṇaṃ veditabbaṃ.

Herein, assisting householders should be understood as: by receiving requisites, by providing an opportunity for approaching and attending upon, by teaching the Dhamma, by establishing them in the refuges and precepts, and by leading them to higher attainments according to their dispositions. And assisting monastics here should be understood as: by the acquisition of a suitable dwelling place for study, inquiry, and devotion to meditation subjects.

Ở đây, việc giúp đỡ người tại gia nên được hiểu là thông qua việc thọ nhận vật dụng, tạo cơ hội cho việc đến gần và phụng sự, thuyết pháp, thiết lập họ vào Tam quy và Ngũ giới, và giúp họ đạt được các đặc biệt cao hơn tùy theo căn duyên của họ; còn việc giúp đỡ người xuất gia ở đây nên được hiểu là thông qua việc tìm một nơi ở phù hợp cho việc học hỏi, tra vấn và thực hành thiền định.

Karuṇāya upagamanaṃ, na lābhādinimittaṃ, paññāya apagamanaṃ, na virodhādinimittanti upagamanāpagamanānaṃ nirupakkilesataṃ vibhāveti.

He explains the purity of going forth and returning: 'approaching out of compassion,' not for gain and so on; 'departing out of wisdom,' not due to aversion and so on.

Ngài làm sáng tỏ sự vô nhiễm của việc đến và đi: việc đến là do lòng bi mẫn, không phải vì lợi lộc hay những điều tương tự; việc đi là do trí tuệ, không phải vì sự bất đồng hay những điều tương tự.

Dhammikasukhaṃ nāma anavajjasukhaṃ.

Righteous pleasure is blameless pleasure.

Hạnh phúc hợp Pháp có nghĩa là hạnh phúc không có lỗi lầm.

Devānaṃ upakārabahulatā janavivittatāya.

The frequent benefit for devas is due to the solitude of the place.

Chư thiên giúp đỡ nhiều là do nơi đó vắng vẻ ít người.

Pacurajanavivittaṃ hi ṭhānaṃ devā upasaṅkamitabbaṃ maññanti.

For devas deem a place secluded from many people as worthy of being approached.

Thật vậy, chư thiên nghĩ rằng một nơi vắng vẻ nhiều người là nơi đáng đến.

Tadatthaparinipphādananti lokatthanipphādanaṃ, buddhakiccasampādananti attho.

Accomplishment of that purpose means the accomplishment of the world's welfare, that is, the fulfillment of the Buddha's duties.

Việc hoàn thành mục đích đó có nghĩa là hoàn thành mục đích của thế gian, tức là hoàn thành Phật sự.

Evamādināti ādi-saddena ukkaṭṭhākittanato rūpakāyassa anuggaṇhanaṃ dasseti, subhagavanādikittanato dhammakāyassa.

By 'thus and so forth': the word 'and so forth' indicates the fostering of the physical body by the mention of Ukkaṭṭhā, and that of the Dhamma body by the mention of Subhaga Grove and so on.

Bằng cách này và những điều tương tự, với từ “và những điều tương tự”, ngài chỉ ra việc hỗ trợ thân sắc bằng cách nêu tên Ukkaṭṭhā, và hỗ trợ pháp thân bằng cách nêu tên rừng Subhaga và những điều tương tự.

Tathā purimena parādhīnakiriyākaraṇaṃ, dutiyena attādhīnakiriyākaraṇaṃ.

Similarly, by the former, dependent action is performed; by the latter, independent action.

Cũng vậy, với điều trước là hành động phụ thuộc vào người khác, với điều sau là hành động tự chủ.

Purimena vā karuṇākiccaṃ, itarena paññākiccaṃ.

Or, by the former, the act of compassion; by the latter, the act of wisdom.

Hoặc với điều trước là hành động của lòng bi mẫn, với điều kia là hành động của trí tuệ.

Purimena cassa paramāya anukampāya samannāgamaṃ, pacchimena paramāya upekkhāya samannāgamaṃ dīpeti.

By the former, it shows his endowment with supreme compassion; by the latter, his endowment with supreme equanimity.

Với điều trước, ngài chỉ ra sự thành tựu lòng bi mẫn tối thượng của Ngài; với điều sau, ngài chỉ ra sự thành tựu sự xả ly tối thượng của Ngài.

Bhagavā hi sabbasatte paramāya anukampāya anukampati, na ca tattha sinehadosānupatito paramupekkhakabhāvato, upekkhako ca na ca parahitasukhakaraṇe apposukko mahākāruṇikabhāvato.

For the Blessed One is compassionate towards all beings with supreme compassion, yet he is not swayed by attachment or aversion due to his state of supreme equanimity; and though he is equipoised, he is not indifferent to doing what is beneficial and conducive to happiness for others, due to his great compassion.

Thật vậy, Đức Thế Tôn thương xót tất cả chúng sinh với lòng bi mẫn tối thượng, nhưng không bị ảnh hưởng bởi tình cảm hay lỗi lầm vì Ngài có sự xả ly tối thượng; và Ngài có sự xả ly nhưng không thờ ơ trong việc mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác vì Ngài có lòng đại bi.

165

Tassa mahākāruṇikatāya lokanāthatā, upekkhakatāya attanāthatā.

His great compassion makes him a saviour of the world, his equanimity makes him a saviour of himself.

Do lòng đại bi của Ngài mà Ngài là bậc nương tựa của thế gian, do sự xả ly của Ngài mà Ngài là bậc tự nương tựa.

Tathā hesa bodhisattabhūto mahākaruṇāya sañcoditamānaso sakalalokahitāya ussukkamāpanno mahābhinīhārato paṭṭhāya tadatthanipphādanatthaṃ puññañāṇasambhāre sampādento aparimitaṃ kālaṃ anappakaṃ dukkhamanubhosi, upekkhakatāya sammā patitehi dukkhehi na vikampi.

For as a Bodhisatta, with his mind impelled by great compassion, striving for the welfare of the entire world, from the time of his Great Vow, he accumulated perfections of merit and wisdom to accomplish that purpose, enduring immeasurable suffering for an immeasurable time; yet, due to his equanimity, he was not shaken by the sufferings that rightly befell him.

Cũng vậy, khi còn là Bồ tát, với tâm được thúc đẩy bởi lòng đại bi, Ngài đã nỗ lực vì lợi ích của toàn thể thế gian, từ khi phát đại nguyện, Ngài đã tích lũy các Ba-la-mật về phước đức và trí tuệ để hoàn thành mục đích đó, trải qua vô lượng thời gian và chịu đựng vô vàn khổ đau; do sự xả ly, Ngài không hề nao núng trước những khổ đau đã xảy đến một cách đúng đắn.

Tathā mahākāruṇikatāya saṃsārābhimukhatā, upekkhakatāya tato nibbindanā.

Likewise, his great compassion leads him towards saṃsāra, while his equanimity leads him to dispassion from it.

Cũng vậy, do lòng đại bi mà Ngài hướng về luân hồi, do sự xả ly mà Ngài chán ghét luân hồi.

Tathā upekkhakatāya nibbānābhimukhatā, mahākāruṇikatāya tadadhigamo.

Similarly, his equanimity leads him towards Nibbāna, while his great compassion leads to its attainment.

Cũng vậy, do sự xả ly mà Ngài hướng về Nibbāna, do lòng đại bi mà Ngài đạt được Nibbāna.

Tathā mahākāruṇikatāya paresaṃ abhiṃsāpanaṃ, upekkhakatāya sayaṃ parehi abhāyanaṃ.

Likewise, his great compassion involves not harming others, while his equanimity involves not being harmed by others himself.

Cũng vậy, do lòng đại bi mà Ngài không làm hại người khác, do sự xả ly mà Ngài không bị người khác làm hại.

Mahākāruṇikatāya paraṃ rakkhato attano rakkhaṇaṃ, upekkhakatāya attānaṃ rakkhato paresaṃ rakkhaṇaṃ.

Through great compassion, by protecting others, he protects himself; through equanimity, by protecting himself, he protects others.

Do lòng đại bi mà Ngài tự bảo vệ mình khi bảo vệ người khác, do sự xả ly mà Ngài bảo vệ người khác khi tự bảo vệ mình.

Tenassa attahitāya paṭipannādīsu catutthapuggalabhāvo siddho hoti.

Thus, his status as the fourth type of person among those dedicated to their own welfare and so forth is established.

Do đó, Ngài được chứng minh là người thứ tư trong số những người thực hành vì lợi ích của bản thân và những người khác.

Tathā mahākāruṇikatāya saccādhiṭṭhānassa cāgādhiṭṭhānassa ca pāripūri, upekkhakatāya upasamādhiṭṭhānassa paññādhiṭṭhānassa ca pāripūri.

Similarly, through great compassion, the perfections of the Adhiṭṭhāna of Truth and the Adhiṭṭhāna of Renunciation are fulfilled; through equanimity, the perfections of the Adhiṭṭhāna of Tranquility and the Adhiṭṭhāna of Wisdom are fulfilled.

Cũng vậy, do lòng đại bi mà Ngài hoàn thành sự quyết định về sự thật và sự quyết định về sự bố thí; do sự xả ly mà Ngài hoàn thành sự quyết định về sự an tịnh và sự quyết định về trí tuệ.

Evaṃ parisuddhāsayapayogassa mahākāruṇikatāya lokahitatthameva rajjasampadādibhavasampattiyā upagamanaṃ, upekkhakatāya tiṇāyapi amaññamānassa tato apagamanaṃ.

Thus, for one whose intention and application are purified, out of great compassion, he approached the attainment of sovereign power and other existences solely for the welfare of the world; out of equanimity, he departed from them, not valuing them even as a blade of grass.

Như vậy, với ý định và sự nỗ lực thanh tịnh, do lòng đại bi mà Ngài chấp nhận sự giàu sang của vương quốc và sự thịnh vượng của các cõi chỉ vì lợi ích của thế gian; do sự xả ly mà Ngài từ bỏ chúng như không coi trọng ngay cả một cọng cỏ.

Iti suvisuddhaupagamāpagamassa mahākāruṇikatāya lokahitatthameva dānavasena sampattīnaṃ pariccajanā, upekkhakatāya cassa phalassa attano apaccāsīsanā.

Thus, for one whose approaching and departing are utterly pure, out of great compassion, he renounced his possessions in the form of giving solely for the welfare of the world; out of equanimity, he himself did not expect the fruit thereof.

Như vậy, với sự đến và đi vô cùng thanh tịnh, do lòng đại bi mà Ngài từ bỏ tài sản bằng cách bố thí chỉ vì lợi ích của thế gian; do sự xả ly mà Ngài không mong cầu quả báo cho chính mình.

Evaṃ samudāgamanato paṭṭhāya acchariyabbhutaguṇasamannāgatassa mahākāruṇikatāya paresaṃ hitasukhatthaṃ atidukkarakāritā, upekkhakatāya kāyampi analaṃkāritā.

Thus, for one endowed with astonishing and wonderful qualities from the very beginning of his emergence, out of great compassion, he performed extremely difficult deeds for the welfare and happiness of others; out of equanimity, he did not adorn even his body.

Như vậy, từ khi phát nguyện, Ngài đã thành tựu những phẩm chất kỳ diệu và phi thường, do lòng đại bi mà Ngài đã làm những việc cực kỳ khó khăn vì lợi ích và hạnh phúc của người khác; do sự xả ly mà Ngài không hề trang sức cho thân mình.

166

Tathā mahākāruṇikatāya carimattabhāve jiṇṇāturamatadassanena sañjātasaṃvego, upekkhakatāya uḷāresu devabhogasadisesu bhogesu nirapekkho mahābhinikkhamanaṃ nikkhami.

Likewise, out of great compassion, he was aroused by seeing the aged, sick, and dead in his last existence; out of equanimity, he undertook the Great Renunciation, being unconcerned about opulent enjoyments similar to divine pleasures.

Cũng vậy, do lòng đại bi mà trong kiếp cuối cùng, Ngài đã sinh khởi sự xúc động khi thấy người già, người bệnh, người chết; do sự xả ly mà Ngài đã xuất gia đại nạn, không còn vướng bận vào những tài sản cao quý giống như của chư thiên.

Tathā mahākāruṇikatāya ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinā (dī. ni. 2.57; saṃ. ni. 2.4, 10) karuṇāmukheneva vipassanārambho, upekkhakatāya buddhabhūtassa satta sattāhāni vivekasukheneva vītināmanaṃ.

Likewise, out of great compassion, he began insight meditation with a compassionate thought, saying, "Indeed, this world has fallen into distress" (Dī. Ni. 2.57; Saṃ. Ni. 2.4, 10); out of equanimity, as a Buddha, he spent seven times seven days in the bliss of seclusion.

Cũng vậy, do lòng đại bi mà Ngài bắt đầu thực hành thiền quán với lòng bi mẫn, nói rằng “Ôi, thế gian này thật khổ sở biết bao!”; do sự xả ly mà sau khi thành Phật, Ngài đã trải qua bảy tuần lễ trong niềm hạnh phúc của sự độc cư.

Mahākāruṇikatāya dhammagambhīrataṃ paccavekkhitvā dhammadesanāya apposukkataṃ āpajjitvāpi mahābrahmuno ajjhesanāpadesena okāsakaraṇaṃ, upekkhakatāya pañcavaggiyādi veneyyānaṃ ananurūpasamudācārepi anaññathābhāvo.

Out of great compassion, after reflecting on the profundity of the Dhamma and becoming disinclined to teach it, he created an opportunity through the entreaty of Brahmā Sahampati; out of equanimity, even with the unseemly conduct of the group of five ascetics and other trainees, there was no change in him.

Do lòng đại bi mà sau khi quán xét sự thâm sâu của Pháp và trở nên thờ ơ với việc thuyết Pháp, Ngài đã tạo cơ hội thuyết Pháp theo lời thỉnh cầu của Đại Phạm Thiên; do sự xả ly mà Ngài không hề thay đổi thái độ dù cho các đệ tử như nhóm năm vị tỳ-khưu có cách cư xử không phù hợp.

Mahākāruṇikatāya katthaci paṭighātābhāvenassa sabbattha amittasaññāya abhāvo, upekkhakatāya katthacipi anurodhābhāvena sabbattha sinehasanthavābhāvo.

Out of great compassion, there was no hostility in him anywhere, hence no perception of enemies anywhere; out of equanimity, there was no partiality in him anywhere, hence no attachment or affection anywhere.

Do lòng đại bi mà Ngài không có sự thù ghét ở bất cứ đâu, nên không có nhận thức về kẻ thù ở bất cứ nơi nào; do sự xả ly mà Ngài không có sự ràng buộc ở bất cứ đâu, nên không có tình cảm hay sự thân mật ở bất cứ nơi nào.

Mahākāruṇikatāya gāmādīnaṃ āsannaṭṭhāne vasantassapi upekkhakatāya araññaṭṭhāne eva viharaṇaṃ.

Out of great compassion, even while dwelling near villages and so on, out of equanimity, he dwelled only in forest places.

Do lòng đại bi mà Ngài sống gần các làng mạc, v.v.; do sự xả ly mà Ngài sống ở nơi rừng sâu.

Tena vuttaṃ ‘‘purimena cassa paramāya annukampāya samannāgamaṃ, pacchimena paramāya upekkhāya samannāgamaṃ dīpetī’’ti.

Therefore, it is said, "By the former, it shows his endowment with supreme compassion; by the latter, his endowment with supreme equanimity."

Vì thế, đã nói rằng “Với điều trước, ngài chỉ ra sự thành tựu lòng bi mẫn tối thượng của Ngài; với điều sau, ngài chỉ ra sự thành tựu sự xả ly tối thượng của Ngài”.

167

Tanti ‘‘tatrā’’ti padaṃ.

That refers to the word "there".

“Tatra” là từ “ở đó”.

Desakālaparidīpananti ye desakālā idha viharaṇakiriyāvisesanabhāvena vuttā, tesaṃ paridīpananti dassento ‘‘yaṃ samayaṃ…pe… dīpetī’’ti āha.

Indicating the place and time means indicating the place and time mentioned here as specifying the action of dwelling, as he states: "at what time... etc. ... indicates."

Để chỉ ra việc làm sáng tỏ thời gian và địa điểm—tức là việc làm sáng tỏ thời gian và địa điểm đã được nói ở đây như là những đặc điểm của hành động trú ngụ—ngài nói “vào thời điểm… (vân vân)… chỉ ra”.

Taṃ-saddo hi vuttassa atthassa paṭiniddeso, tasmā idha kālassa, desassa vā paṭiniddeso bhavituṃ arahati, na aññassa.

For the word 'that' refers back to a previously mentioned meaning; therefore, here it should refer back to time or place, and not to anything else.

Thật vậy, từ “taṃ” (đó) là sự chỉ định lại một ý nghĩa đã được nói đến, do đó ở đây nó phải là sự chỉ định lại thời gian hoặc địa điểm, chứ không phải cái khác.

Ayaṃ tāva tatra-saddassa paṭiniddesabhāve atthavibhāvanā.

This is, first of all, the clarification of the meaning when the word 'there' refers back.

Đây là sự làm sáng tỏ ý nghĩa của từ “tatra” khi nó là một sự chỉ định lại.

Yasmā pana īdisesu ṭhānesu tatra-saddo dhammadesanāvisiṭṭhaṃ desaṃ kālañca vibhāveti, tasmā vuttaṃ ‘‘bhāsitabbayutte vā desakāle dīpetī’’ti.

Since, however, in such contexts, the word 'there' clarifies the place and time appropriate for teaching the Dhamma, it is therefore said: "or it indicates the place and time suitable for speaking."

Vì trong những trường hợp như vậy, từ “tatra” làm sáng tỏ địa điểm và thời gian đặc biệt thích hợp cho việc thuyết Pháp, nên đã nói “hoặc chỉ ra địa điểm và thời gian thích hợp để thuyết pháp”.

Tena tatrāti yattha bhagavā dhammadesanatthaṃ bhikkhū ālapi abhāsi, tādise dese, kāle vāti attho.

Hence, 'there' means in such a place or at such a time where the Blessed One addressed and spoke to the bhikkhus for the purpose of teaching the Dhamma.

Do đó, “tatra” có nghĩa là ở địa điểm hoặc vào thời điểm mà Đức Thế Tôn đã nói chuyện với các tỳ-khưu để thuyết Pháp.

Na hītiādinā tamevatthaṃ samattheti.

By 'for not...' and so on, he substantiates that very meaning.

Ngài xác nhận ý nghĩa đó bằng cách nói “Na hi” (Thật vậy, không phải) và những điều tương tự.

Nanu ca yattha ṭhito bhagavā ‘‘akālo kho tāvā’’tiādinā bāhiyassa dhammadesanaṃ paṭikkhipi, tattheva antaravīthiyaṃ ṭhito tassa dhammaṃ desetīti?

But did not the Blessed One, standing in the very same street where he rejected Bāhiya's request for Dhamma teaching with "it is not the right time yet," teach him the Dhamma there?

Chẳng phải Đức Thế Tôn đã từ chối thuyết Pháp cho Bāhiya, nói rằng “Bây giờ chưa phải lúc”, nhưng Ngài lại thuyết Pháp cho ông ấy ngay tại con đường giữa các nhà?

Saccametaṃ, adesetabbakāle adesanāya idaṃ udāharaṇaṃ.

This is true, and this example is given for not teaching at an unsuitable time.

Điều đó là đúng, đây là một ví dụ về việc không thuyết Pháp vào thời điểm không thích hợp.

Tenevāha ‘‘akālo kho tāvā’’ti.

That is why it is said: "it is not the right time yet."

Chính vì thế mà ngài nói “Bây giờ chưa phải lúc”.

Yaṃ pana tattha vuttaṃ ‘‘antaragharaṃ paviṭṭhamhā’’ti (udā. 10), tampi tassa akālabhāvasseva pariyāyena dassanatthaṃ vuttaṃ.

What was said there, "we have entered the village for alms" (Ud. 10), was also said to indicate, in an indirect way, that it was an unsuitable time.

Còn điều đã nói ở đó “Chúng ta đã vào nhà” cũng được nói để gián tiếp chỉ ra rằng đó là thời điểm không thích hợp.

Tassa hi tadā addhānaparissamena rūpakāye akammaññatā ahosi, balavapītivegena nāmakāye, tadubhayassa vūpasamaṃ āgamento papañcaparihāratthaṃ bhagavā ‘‘akālo kho’’ti pariyāyena paṭikkhipi.

For him, at that time, there was an unsuitability in his physical body due to fatigue from the journey, and in his mental body due to intense rapture. Bringing these two to an end, the Bhagavā rejected^* by way of "it is not the right time" in order to avoid mental proliferation.

Quả thật, khi ấy, do sự mệt mỏi của chặng đường dài, thân thể của vị ấy không còn thích hợp (để thuyết pháp), và do sự hăng hái (hỷ) mạnh mẽ trong danh thân. Để làm cho cả hai điều đó lắng dịu và để tránh sự tăng trưởng của phiền não (papañca), Đức Thế Tôn đã từ chối một cách khéo léo (bằng cách nói) "không phải lúc này".

Adesetabbadese adesanāya pana udāharaṇaṃ ‘‘atha kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi (saṃ. ni. 2.154), vihārato nikkhamitvā vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdī’’ti (dī. ni. 1.363) ca evamādikaṃ idha ādi-saddena saṅgahitaṃ.

An example of not teaching in a place where it should not be taught is found in instances such as, "Then the Bhagavā, having turned aside from the path, sat down at the root of a certain tree," and "Having departed from the monastery, he sat down on a seat prepared in the shade behind the monastery," and similar cases which are encompassed here by the word ādi (etc.).

Còn ví dụ về việc không thuyết pháp ở nơi không nên thuyết pháp là những câu như: “Rồi Đức Thế Tôn rời khỏi con đường, ngồi dưới gốc cây nào đó” (Tương Ưng Bộ 2.154), “Sau khi ra khỏi tịnh xá, Ngài ngồi trên chỗ đã trải sẵn dưới bóng mát phía sau tịnh xá” (Trường Bộ 1.363), và những câu tương tự được bao gồm ở đây bằng từ ādi (vân vân).

168

‘‘Atha kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.251) padapūraṇamatte kho-saddo, ‘‘dukkhaṃ kho agāravo viharati appatisso’’tiādīsu (a. ni. 4.21) avadhāraṇe, ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.31) ādikālatthe.

In passages like, "Then, O bhikkhus, that fool, having previously done evil deeds here in this world, craving for tastes," the word kho is merely a filler; in passages like, "Certainly, one lives in suffering, without respect, without reverence," it is for emphasis; and in passages like, "To what extent, friend, when the Teacher lives secluded, do the disciples not practice seclusion?" it signifies initial time.

Trong các câu như “Này các tỳ khưu, kẻ ngu si ấy, đã làm những nghiệp ác ở đời này, đã hưởng vị ở đời này” (Trung Bộ 3.251), từ kho chỉ là để bổ túc câu; trong các câu như “Quả thật, sống thiếu tôn kính, không có sự nể trọng là khổ” (Tăng Chi Bộ 4.21), nó dùng để nhấn mạnh; trong các câu như “Này chư hiền, cho đến khi nào các đệ tử không noi theo sự độc cư của vị Đạo Sư đang sống độc cư?” (Trung Bộ 1.31), nó mang nghĩa thời điểm ban đầu.

Vākyārambheti attho.

The meaning is "at the beginning of a sentence."

Nghĩa là khởi đầu câu.

Tattha padapūraṇena vacanālaṅkāramattaṃ kataṃ hoti, ādikālatthena vākyassa upaññāsamattaṃ, avadhāratthena pana niyamadassanaṃ, tasmā āmantesi evāti āmantane niyamo dassito hotīti.

In these instances, by word-filling, it is merely an embellishment of speech; by initial time, it is merely the introduction of a sentence; but by emphasis, it is the showing of a rule. Therefore, it is said that "he addressed them," showing a rule in addressing.

Ở đó, sự bổ túc câu chỉ là để trang sức cho lời nói; nghĩa thời điểm ban đầu chỉ là để mở đầu câu; còn nghĩa nhấn mạnh là để chỉ sự quy định. Do đó, ở đây, trong lời mời gọi, sự quy định được chỉ ra là “Ngài đã mời gọi như vậy”.

169

‘‘Bhagavāti lokagarudīpana’’nti kasmā vuttaṃ, nanu pubbepi bhagavā-saddassa attho vuttoti?

Why is it stated, "Bhagavā is an illuminator for the world's venerable one," when the meaning of the word Bhagavā has already been given before?

Tại sao lại nói “Bhagavā (Đức Thế Tôn) là để chỉ vị Đạo Sư của thế gian”, chẳng phải nghĩa của từ Bhagavā đã được nói trước đây rồi sao?

Yadipi pubbe vutto, taṃ panassa yathāvutte ṭhāne viharaṇakiriyāya kattuvisesadassanatthaṃ kataṃ, na āmantanakiriyāya, idha pana āmantanakiriyāya, tasmā tadatthaṃ puna ‘‘bhagavā’’ti pāḷiyaṃ vuttanti tassatthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavāti lokagarudīpana’’nti āha.

Although it was stated before, that was done to show the specific agent in the act of dwelling in the aforementioned place, not for the act of addressing. Here, however, it is for the act of addressing. Therefore, to show its meaning, it is again stated in the Pāḷi text as "Bhagavā," and thus it is said, "Bhagavā is an illuminator for the world's venerable one."

Mặc dù đã được nói trước đây, nhưng điều đó là để chỉ ra đặc điểm của chủ thể trong hành động an trú tại chỗ đã được nói đến, chứ không phải trong hành động mời gọi. Ở đây, nó là trong hành động mời gọi. Do đó, để chỉ ra ý nghĩa đó, khi từ “Bhagavā” được nói lại trong Pāḷi, thì nói “Bhagavā là để chỉ vị Đạo Sư của thế gian”.

Kathāsavanayuttapuggalavacananti vakkhamānāya mūlapariyāyadesanāya savanayogyapuggalavacanaṃ.

Kathāsavanayuttapuggalavacana means the speech (address) to individuals suitable for listening to the basic teaching to be spoken.

Lời nói dành cho người xứng đáng nghe pháp là lời nói dành cho người xứng đáng nghe bài pháp Mūlapariyāya sẽ được thuyết.

Catūsupi parisāsu bhikkhū eva edisānaṃ desanānaṃ visesena bhājanabhūtā, iti sātisayasāsanasampaṭiggāhakabhāvadassanatthaṃ idha bhikkhugahaṇanti dassetvā idāni saddatthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha.

Among all four assemblies, bhikkhus are especially suited to receive such teachings. Therefore, having shown that the mention of bhikkhus here is to indicate their pre-eminent capacity to receive the Dispensation, it now proceeds to explain the meaning of the word by stating "apicā" (furthermore) and so on.

Trong cả bốn hội chúng, chỉ có các tỳ khưu là những người đặc biệt xứng đáng với những bài pháp như vậy. Do đó, sau khi chỉ ra rằng việc đề cập đến các tỳ khưu ở đây là để thể hiện sự tiếp nhận giáo pháp một cách đặc biệt, bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa của từ, nói “apicā” (hơn nữa) và tiếp theo.

170

Tattha bhikkhakoti bhikkhūti bhikkhanadhammatāya bhikkhūti attho.

Among these, "bhikkho means bhikkhu"; that is, bhikkhu due to the characteristic of begging.

Ở đó, bhikkhako (người khất thực) là bhikkhu (tỳ khưu) có nghĩa là tỳ khưu do bản chất khất thực.

Bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti buddhādīhipi ajjhupagataṃ bhikkhācariyaṃ uñchācariyaṃ ajjhupagatattā anuṭṭhitattā bhikkhū.

Ajjhupagato bhikkhācariyaṃ (one who has undertaken the ascetic practice of alms-gathering) means bhikkhu because he has undertaken the ascetic practice of alms-gathering, that is, collecting alms, which has also been undertaken by Buddhas and others.

Ajjhupagato bhikkhācariyaṃ (người đã chấp nhận hạnh khất thực): là bhikkhu (tỳ khưu) do đã chấp nhận hạnh khất thực, hạnh nhặt lượm, được cả chư Phật và các bậc Thánh khác chấp nhận, và đã thực hành nó.

Yo hi koci appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, so kasigorakkhādīhi jīvikākappanaṃ hitvā liṅgasampaṭicchaneneva bhikkhācariyaṃ ajjhupagatattā bhikkhu, parapaṭibaddhajīvikattā vā vihāramajjhe kājabhattaṃ bhuñjamānopi bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāya pabbajjāya ussāhajātattā vā bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhūti evampettha attho daṭṭhabbo.

Whoever has abandoned a small or large collection of possessions, gone forth from home to homelessness, and given up livelihood such as farming and cattle-rearing, is a bhikkhu because he has undertaken the ascetic practice of alms-gathering merely by accepting the requisites of a mendicant. Or, because his livelihood depends on others, even if he eats food prepared within the monastery, he is one who has undertaken the ascetic practice of alms-gathering, and thus a bhikkhu. Or, because he has become enthusiastic about the going forth, relying on alms-food, he is one who has undertaken the ascetic practice of alms-gathering, and thus a bhikkhu. The meaning should be understood in this way.

Bất cứ ai đã từ bỏ của cải lớn hay nhỏ, xuất gia từ bỏ gia đình để sống không nhà, người ấy đã từ bỏ cách sống bằng nghề nông, chăn nuôi, v.v., và do đã chấp nhận hạnh khất thực chỉ bằng cách che giấu hình tướng, nên là bhikkhu. Hoặc do cuộc sống phụ thuộc vào người khác, ngay cả khi ăn cơm cúng dường trong tịnh xá, người ấy vẫn là người đã chấp nhận hạnh khất thực, nên là bhikkhu. Hoặc do đã có ý chí xuất gia với nếp sống khất thực, nên là bhikkhu. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Ādinā nayenāti ‘‘bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhū’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 510) āgatanayena.

Ādinā nayena (by such a method) refers to the method mentioned in the Vibhaṅga (vibha. 510) such as, "A bhikkhu is one who wears patched robes," "A bhikkhu is one who breaks evil, unwholesome states," "A bhikkhu is one who has broken evil, unwholesome states."

Theo cách thức vân vân là theo cách thức được trình bày trong Phân Tích (Vibhaṅga) (Vibha. 510): “Người mặc y vá là tỳ khưu; người phá hủy các pháp bất thiện là tỳ khưu; do đã phá hủy các pháp bất thiện nên là tỳ khưu”.

Ñāpaneti avabodhane, paṭivedaneti attho.

Ñāpane means in understanding, in realization.

Trong Ñāpane (sự hiểu biết): trong sự thấu hiểu, trong sự giác ngộ.

171

Bhikkhanasīlatātiādīsu bhikkhanasīlatā bhikkhanena ājīvanasīlatā, na kasivaṇijjādīhi ājīvanasīlatā.

Among bhikkhanasīlatā (habit of begging) and so on, bhikkhanasīlatā is the habit of living by begging, not by farming, trade, and so forth.

Trong bhikkhanasīlatā (hạnh khất thực) và các từ tương tự, bhikkhanasīlatā là nếp sống bằng cách khất thực, không phải nếp sống bằng nghề nông, buôn bán, v.v.

Bhikkhanadhammatā ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhantī’’ti (paṭi. ma. 153; mi. pa. 4.5.9) evaṃ vuttabhikkhanasabhāvatā, na sambhāvanākohaññasabhāvatā.

Bhikkhanadhammatā is the nature of begging as stated in "The Noble Ones stand dedicated to it" (paṭi. ma. 153; mi. pa. 4.5.9), not the nature of mere possibility or deception.

Bhikkhanadhammatā (bản chất khất thực) là bản chất khất thực được nói đến như “các bậc Thánh đứng đợi” (Paṭi. Ma. 153; Mi. Pa. 4.5.9), không phải bản chất của sự lừa dối hay giả vờ.

Bhikkhane sādhukāritā ‘‘uttiṭṭhe nappamajjeyyā’’ti (dha. pa. 168) vacanaṃ anussaritvā tattha appamajjanā.

Bhikkhane sādhukāritā is not being heedless in it, remembering the saying, "Arise, be not heedless" (dha. pa. 168).

Bhikkhane sādhukāritā (sự thực hành tốt trong khất thực) là sự không phóng dật trong việc ghi nhớ lời dạy “hãy đứng dậy, đừng phóng dật” (Dhammapada 168).

Atha vā sīlaṃ nāma pakatisabhāvo, idha pana tadadhiṭṭhānaṃ.

Alternatively, sīlaṃ (virtue) means natural disposition, but here it is its foundation.

Hoặc sīla (giới) là bản chất tự nhiên, nhưng ở đây là sự nương tựa vào đó.

Dhammoti vataṃ.

Dhammo means practice.

Dhammo (pháp) là giới nguyện.

Apare pana ‘‘sīlaṃ nāma vatasamādānaṃ, dhammo nāma paveṇīāgataṃ cārittaṃ, sādhukāritāti sakkaccakāritā ādarakiriyā’’ti vaṇṇenti.

Others, however, explain: "sīlaṃ means the undertaking of vows, dhammo means the traditional conduct, sādhukāritā means doing with care, earnest action."

Những người khác lại giải thích: “sīla (giới) là sự thọ trì giới nguyện, dhammo (pháp) là phong tục truyền thống, sādhukāritā (sự thực hành tốt) là sự thực hành cẩn trọng, hành động tôn kính”.

Hīnādhikajanasevitanti ye bhikkhubhāve ṭhitāpi jātimadādivasena uddhatā unnaḷā.

Hīnādhikajanasevitaṃ (served by inferior and superior people) refers to those who, even though established in the state of being bhikkhus, are arrogant and conceited due to pride of birth and so on.

Hīnādhikajanasevitaṃ (được người thấp kém và người cao quý thực hành): Những người dù đang ở trong trạng thái tỳ khưu nhưng lại kiêu ngạo, ngông cuồng do tự mãn về dòng dõi, v.v.

Ye ca gihibhāve paresu atthikabhāvampi anupagatatāya bhikkhācariyaṃ paramakāpaññataṃ maññanti, tesaṃ ubhayesampi yathākkamaṃ ‘‘bhikkhavo’’ti vacanena hīnajanehi daliddehi paramakāpaññataṃ pattehi parakulesu bhikkhācariyāya jīvikaṃ kappentehi sevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatabhāvaniggahaṃ karoti, adhikajanehi uḷārabhogakhattiyakulādito pabbajitehi buddhādīhi ājīvavisodhanatthaṃ sevitaṃ vuttiṃ pakāsento dīnabhāvaniggahaṃ karotīti yojetabbaṃ.

And those who, as laypeople, not even being in need of others, consider the ascetic practice of alms-gathering to be the utmost degradation—for both of these, the word "bhikkhavo" is to be understood as follows: by announcing a livelihood served by inferior people, by the poor who have reached the utmost degradation and sustain their lives by alms-gathering in others' families, he suppresses arrogance; by announcing a livelihood served by superior people, by those who have gone forth from noble and wealthy khattiya families and by Buddhas, for the purification of livelihood, he suppresses lowliness.

Và những người đang ở trạng thái cư sĩ, do không đạt được sự cần thiết đối với người khác, xem hạnh khất thực là sự thấp kém tột cùng. Đối với cả hai loại người này, việc dùng từ “bhikkhavo” (này các tỳ khưu) lần lượt để chỉ ra nếp sống được thực hành bởi những người thấp kém, nghèo khổ, đã đạt đến sự thấp kém tột cùng, sống bằng cách khất thực từ nhà người khác, là để chế ngự sự kiêu ngạo. Việc chỉ ra nếp sống được thực hành bởi những người cao quý, những người đã xuất gia từ dòng dõi Sát đế lợi giàu có, v.v., và bởi chư Phật để thanh lọc cuộc sống, là để chế ngự sự ti tiện. Nên được kết hợp như vậy.

Yasmā ‘‘bhikkhavo’’ti vacanaṃ āmantanabhāvato abhimukhīkaraṇaṃ, pakaraṇato sāmatthiyato ca sussūsājananaṃ sakkaccasavanamanasikāraniyojanañca hoti.

Because the word "bhikkhavo," being an address, is a direct appeal, and from the context and capability, it generates eagerness to listen and enjoins careful attention to listening.

Bởi vì từ “bhikkhavo” (này các tỳ khưu), do là lời mời gọi, nên là sự hướng đến đối tượng; và do bối cảnh và năng lực, nó là sự khơi dậy lòng khao khát lắng nghe và sự thúc giục chú tâm lắng nghe một cách cẩn trọng.

Tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘bhikkhavoti iminā’’tiādimāha.

Therefore, to show that meaning, he states "iminā bhikkhavo" (by this, O bhikkhus) and so on.

Do đó, để chỉ ra ý nghĩa đó, nói “iminā bhikkhavoti” (bằng từ này, này các tỳ khưu) và tiếp theo.

172

Tattha sādhukasavanamanasikāreti sādhukasavane sādhukamanasikāre ca.

Among these, sādhukasavanamanasikāre means in proper listening and proper attention.

Ở đó, sādhukasavanamanasikāre có nghĩa là trong sự lắng nghe tốt và sự chú tâm tốt.

Kathaṃ pana pavattitā savanādayo sādhukaṃ pavattitā hontīti?

How, then, do listening and so forth occur properly?

Vậy thì, sự lắng nghe và các hành động khác được thực hiện như thế nào thì được gọi là được thực hiện tốt?

‘‘Addhā imāya sammāpaṭipattiyā sakalasāsanasampatti hatthagatā bhavissatī’’ti ādaragāravayogena, kathādīsu aparibhavanādinā ca.

By reverence and respect, thinking, "Surely, by this right practice, the complete accomplishment of the Dispensation will be attained," and by not disparaging the teaching and so forth.

Đó là bằng sự tôn kính và quý trọng rằng “Chắc chắn, với sự thực hành đúng đắn này, toàn bộ thành tựu giáo pháp sẽ nằm trong tầm tay”, và bằng sự không khinh thường bài pháp, v.v.

Vuttaṃ hi ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ.

For it has been said: "Endowed with five qualities, O bhikkhus, a listener to the True Dhamma is capable of entering the fixed path, the rightness in wholesome states.

Quả thật, đã được nói: “Này các tỳ khưu, người lắng nghe Chánh Pháp, được trang bị năm pháp, có khả năng đi vào con đường đúng đắn, đạt được sự đúng đắn trong các pháp thiện lành.

Katamehi pañcahi?

Which five?

Năm pháp nào?

Na kathaṃ paribhoti, na kathikaṃ paribhoti, na attānaṃ paribhoti, avikkhittacitto dhammaṃ suṇāti ekaggacitto, yoniso ca manasi karoti.

He does not disparage the teaching, does not disparage the teacher, does not disparage himself, listens to the Dhamma with an undistracted mind, with a focused mind, and he attends carefully.

Không khinh thường bài pháp, không khinh thường người thuyết pháp, không khinh thường bản thân, lắng nghe pháp với tâm không tán loạn, với tâm chuyên nhất, và chú ý đúng đắn.

Imehi kho, bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammatta’’nti (a. ni. 5.151).

Endowed with these five qualities, O bhikkhus, a listener to the True Dhamma is capable of entering the fixed path, the rightness in wholesome states" (a. ni. 5.151).

Này các tỳ khưu, người lắng nghe Chánh Pháp, được trang bị năm pháp này, có khả năng đi vào con đường đúng đắn, đạt được sự đúng đắn trong các pháp thiện lành” (Tăng Chi Bộ 5.151).

Tenevāha ‘‘sādhukasavanamanasikārāyattā hi sāsanasampattī’’ti.

Therefore, it is said, "Indeed, the accomplishment of the Dispensation depends on proper listening and attention."

Chính vì thế mà nói “sự thành tựu giáo pháp phụ thuộc vào sự lắng nghe và chú tâm đúng đắn”.

Sāsanasampatti nāma sīlādinipphatti.

Sāsanasampatti means the perfection of sīla and other virtues.

Sāsanasampatti (thành tựu giáo pháp) có nghĩa là sự hoàn thành các giới, v.v.

173

Paṭhamaṃ uppannattā adhigamavasena.

Paṭhamaṃ uppannattā means by way of realization, due to being generated first.

Paṭhamaṃ uppannattā (do đã phát sinh trước tiên): theo nghĩa chứng đắc.

Satthucariyānuvidhāyakattā sīlādiguṇānuṭṭhānena.

Satthucariyānuvidhāyakattā means by the practice of virtues such as sīla, following the Teacher's conduct.

Satthucariyānuvidhāyakattā (do noi theo hạnh của Đạo Sư): bằng sự thực hành các đức tính như giới, v.v.

Tiṇṇaṃ yānānaṃ vasena anudhammapaṭipattisabbhāvato sakalasāsanapaṭiggāhakattā.

Sakalasāsanapaṭiggāhakattā means by being the receiver of the entire Dispensation, due to the existence of practice conforming to the Dhamma in terms of the three vehicles.

Sakalasāsanapaṭiggāhakattā (do tiếp nhận toàn bộ giáo pháp): do có sự thực hành đúng pháp theo ba thừa.

Santikattāti samīpabhāvato.

Santikattā means by closeness.

Santikattā (do gần gũi): do ở gần.

Santikāvacarattāti sabbakālaṃ sampayuttabhāvato.

Santikāvacarattā means by constant association.

Santikāvacarattā (do thường xuyên ở gần): do luôn luôn gắn bó.

Yathānusiṭṭhanti anusāsanianurūpaṃ, anusāsaniṃ anavasesato paṭiggahetvāti attho.

Yathānusiṭṭhaṃ means according to the instruction, that is, having accepted the instruction without remainder.

Yathānusiṭṭhaṃ (như đã được chỉ dạy): phù hợp với lời giáo huấn, có nghĩa là đã tiếp nhận lời giáo huấn một cách trọn vẹn.

Ekacce bhikkhūyeva sandhāyāti ye suttapariyosāne ‘‘te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandu’’nti vuttā pañcasatā brāhmaṇapabbajitā, te sandhāya.

“Referring only to some bhikkhus” means referring to those five hundred Brahmin ascetics, of whom it is said at the conclusion of the discourse, “those bhikkhus rejoiced in what the Blessed One had spoken.”

Chỉ nhắm đến một số tỳ khưu có nghĩa là nhắm đến năm trăm vị Bà la môn xuất gia đã được nói đến ở cuối bài kinh: “Những tỳ khưu ấy hoan hỷ lời đức Thế Tôn đã thuyết.”

174

Pubbe sabbaparisasādhāraṇattepi bhagavato dhammadesanāya ‘‘jeṭṭhaseṭṭhā’’tiādinā bhikkhūnaṃ eva āmantane kāraṇaṃ dassetvā idāni bhikkhū āmantetvāva dhammadesanāya payojanaṃ dassetuṃ ‘‘kimatthaṃ pana bhagavā’’ti codanaṃ samuṭṭhāpesi.

Although previously the Blessed One’s discourse was common to the entire assembly, having shown the reason for addressing only the bhikkhus with phrases like “foremost and excellent ones,” now, in order to show the purpose of discoursing on the Dhamma by addressing only the bhikkhus, the question “For what purpose then, did the Blessed One…?” was raised.

Trước đây, dù lời thuyết pháp của đức Thế Tôn là chung cho tất cả hội chúng, nhưng đã chỉ ra lý do để chỉ gọi các tỳ khưu bằng cách nói “hỡi các bậc trưởng thượng” và các từ tương tự. Bây giờ, để chỉ ra mục đích của việc thuyết pháp chỉ bằng cách gọi các tỳ khưu, Ngài đã nêu lên câu hỏi: “Vậy vì mục đích gì mà đức Thế Tôn…?”

Tattha aññaṃ cintentāti aññavihitā.

There, “thinking of other things” means being otherwise engaged.

Trong đó, đang nghĩ về điều khác có nghĩa là tâm đang bận rộn với điều khác.

Vikkhittacittāti asamāhitacittā.

“Dispersed minds” means unconcentrated minds.

Tâm tán loạn có nghĩa là tâm không định tĩnh.

Dhammaṃ paccavekkhantāti tadā hiyyo tato paradivasesu vā sutadhammaṃ pati pati manasā avekkhantā.

“Reflecting on the Dhamma” means mentally reflecting on the Dhamma heard on that day, or yesterday, or the day before yesterday.

Đang quán xét Pháp có nghĩa là đang quán xét trong tâm từng phần Pháp đã nghe vào lúc đó, hôm qua, hoặc những ngày trước đó.

Bhikkhū āmantetvā dhamme desiyamāne ādito paṭṭhāya desanaṃ sallakkhetuṃ sakkontīti imamevatthaṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘te anāmantetvā’’tiādi vuttaṃ.

The phrase “not addressing them,” etc., was stated to show, by way of contrast, this very point: that when the Dhamma is taught by addressing the bhikkhus, they are able to comprehend the discourse from the very beginning.

Để chỉ ra rằng khi đức Thế Tôn thuyết Pháp bằng cách gọi các tỳ khưu, họ có thể chú tâm vào bài thuyết giảng từ đầu, ý nghĩa này đã được nói đến bằng cách phủ định: “Nếu không gọi họ…” và các từ tương tự.

175

Bhikkhavotīti ca sandhivasena i-kāralopo daṭṭhabbo ‘‘bhikkhavo itī’’ti.

And the elision of the vowel ‘i’ in “Bhikkhavo’ti” should be understood as due to sandhi, from “bhikkhavo iti.”

Bhikkhavoti (hỡi các tỳ khưu) – sự lược bỏ nguyên âm i-kāra nên được hiểu là do sự kết hợp (sandhi) của “bhikkhavo iti”.

Ayaṃ hi iti-saddo hetu-parisamāpanādipadatthavipariyāya-pakārāvadhāraṇanidassanādianekatthappabhedo.

Indeed, this word ‘iti’ has various meanings such as cause, conclusion, inversion of the meaning of a word, manner, emphasis, and illustration.

Quả thật, từ ‘iti’ này có nhiều nghĩa khác nhau như nguyên nhân, kết thúc, v.v., đảo ngược ý nghĩa của từ, cách thức, ví dụ, v.v.

Tathā hesa ‘‘ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.79) hetuatthe dissati; ‘‘tasmā tiha me, bhikkhave, dhammadāyādā bhavatha, mā āmisadāyādā, atthi me tumhesu anukampā ‘kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’ti’’ādīsu parisamāpane; ‘‘iti vā, iti evarūpā naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato’’tiādīsu (dī. ni. 1.13) ādiatthe; ‘‘māgaṇṭhiyoti tassa brāhmaṇassa saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanamabhilāpo’’tiādīsu (mahāni. 73) padatthavipariyāye; ‘‘iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito, saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito, saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito’’tiādīsu (ma. ni. 3.124) pakāre; ‘‘atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ, kiṃ paccayā jarāmaraṇanti iti ce vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīya’’ntiādīsu (dī. ni. 2.96) avadhāraṇe; ‘‘sabbamatthīti kho, kaccāna, ayameko anto, sabbaṃ natthīti kho, kaccāna, ayaṃ dutiyo anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15) nidassane.

Thus, it is seen in the sense of cause in phrases like “It is disfigured, bhikkhus, therefore it is called ‘form’” (Saṃ. Ni. 3.79); in the sense of conclusion in phrases like “Therefore, bhikkhus, be heirs of Dhamma to me, not heirs of material things; I have compassion for you: ‘How might my disciples be heirs of Dhamma, not heirs of material things?’” (Ma. Ni. 1.13); in the sense of ‘and so on’ in phrases like “Abstained from such a display of dancing, singing, music, and shows” (Dī. Ni. 1.13); in the sense of inversion of the meaning of a word in phrases like “‘Māgaṇḍiya’ is the appellation, designation, term, usage, name, naming, nomenclature, etymology, expression, or utterance of that Brahmin” (Mahāni. 73); in the sense of manner in phrases like “Thus, bhikkhus, the fool is fearful, the wise one is fearless; the fool is troubled, the wise one is untroubled; the fool is obstructed, the wise one is unobstructed” (Ma. Ni. 3.124); in the sense of emphasis in phrases like “When asked ‘Is there old age and death dependent on this?’ one should say, Ānanda, ‘There is.’ And if one were to say ‘Dependent on what is old age and death?’ one should say, ‘Old age and death are dependent on birth’” (Dī. Ni. 2.96); and in the sense of illustration in phrases like “‘Everything exists,’ Kaccāna, this is one extreme. ‘Everything does not exist,’ Kaccāna, this is the second extreme” (Saṃ. Ni. 2.15).

Chẳng hạn, nó được thấy với nghĩa nguyên nhân trong các câu như: “Này các tỳ khưu, vì nó bị biến hoại, nên nó được gọi là ‘sắc’ (rūpa)” và các từ tương tự; với nghĩa kết thúc trong các câu như: “Do đó, này các tỳ khưu, hãy là người thừa kế Pháp của Ta, đừng là người thừa kế vật chất. Ta có lòng thương xót đối với các con: ‘Làm sao các đệ tử của Ta có thể là người thừa kế Pháp, chứ không phải người thừa kế vật chất?’” và các từ tương tự; với nghĩa khởi đầu trong các câu như: “Hoặc như vậy, hoặc như vậy là từ bỏ việc xem các buổi ca múa, nhạc kịch, biểu diễn giải trí” và các từ tương tự; với nghĩa đảo ngược ý nghĩa của từ trong các câu như: “Māgaṇṭhiya – đó là sự tính toán, sự đồng thuận, sự quy định, sự sử dụng, tên gọi, sự đặt tên, danh xưng, cách diễn đạt, từ ngữ, sự biểu thị của vị Bà la môn đó” và các từ tương tự; với nghĩa cách thức trong các câu như: “Này các tỳ khưu, như vậy, kẻ ngu si thì đáng sợ, người trí thì không đáng sợ; kẻ ngu si thì đầy chướng ngại, người trí thì không chướng ngại; kẻ ngu si thì đầy hiểm nguy, người trí thì không hiểm nguy” và các từ tương tự; với nghĩa xác định trong các câu như: “Này Ānanda, khi được hỏi rằng ‘có sự già chết do duyên này không?’, người ấy phải nói là ‘có’. Nếu người ấy hỏi ‘già chết do duyên gì?’, người ấy phải nói là ‘già chết do duyên sinh’” và các từ tương tự; với nghĩa ví dụ trong các câu như: “Này Kaccāna, ‘tất cả đều có’ – đây là một cực đoan. Này Kaccāna, ‘tất cả đều không có’ – đây là cực đoan thứ hai” và các từ tương tự.

Idhāpi nidassaneva daṭṭhabbo.

Here too, it should be understood as illustration.

Ở đây cũng nên hiểu nó với nghĩa ví dụ.

Bhikkhavoti hi āmantitākāro, tamesa iti-saddo nidasseti ‘‘bhikkhavoti āmantesī’’ti.

For “Bhikkhavo” is a vocative form, and this word ‘iti’ illustrates it, meaning “he addressed, ‘Bhikkhus!’”

Vì “Bhikkhavo” là cách gọi, và từ ‘iti’ này chỉ ra điều đó: “Ngài đã gọi ‘Bhikkhavo’ (hỡi các tỳ khưu).”

Iminā nayena ‘‘bhaddante’’tiādīsupi yathārahaṃ iti-saddassa attho veditabbo.

In this manner, the meaning of the word ‘iti’ should be understood appropriately in phrases like “Bhaddante,” etc.

Theo cách này, ý nghĩa của từ ‘iti’ cũng nên được hiểu một cách thích hợp trong các trường hợp như “Bhaddante” (Bạch Đại đức) và các từ tương tự.

Pubbe ‘‘bhagavā āmantesī’’ti vuttattā ‘‘bhagavato paccassosu’’nti idha ‘‘bhagavato’’ti sāmivacanaṃ āmantanameva sambandhīantaraṃ apekkhatīti iminā adhippāyena ‘‘bhagavato āmantanaṃ paṭiassosu’’nti vuttaṃ.

Since it was previously stated “the Blessed One addressed,” the phrase “they responded to the Blessed One” here, with the genitive case “bhagavato,” implies that the Blessed One’s addressing expects a corresponding response, and with this intention, it is said, “they responded to the Blessed One’s address.”

Vì trước đó đã nói “đức Thế Tôn gọi”, nên ở đây, câu “bhagavato paccassosu” (họ vâng lời đức Thế Tôn) được nói với ý nghĩa rằng sở hữu cách “bhagavato” (của đức Thế Tôn) chỉ liên quan đến sự gọi và không cần một mối quan hệ trung gian nào khác: “Họ đã vâng lời gọi của đức Thế Tôn.”

‘‘Bhagavato’’ti pana idaṃ paṭissavasambandhanena sampadānavacanaṃ yathā ‘‘devadattassa paṭissuṇotī’’ti.

However, this “bhagavato” in connection with responding is in the dative case, like “he responds to Devadatta.”

Tuy nhiên, từ “bhagavato” này là một cách nói ở sở hữu cách (sampadāna) theo mối quan hệ vâng lời, giống như trong câu “devadattassa paṭissuṇoti” (vâng lời Devadatta).

176

Yaṃ nidānaṃ bhāsitanti sambandho.

The connection is: “What was the nidāna spoken?”

Có mối quan hệ là “cái duyên khởi đã được thuyết giảng”.

Etthāha – kimatthaṃ pana dhammavinayasaṅgahe kariyamāne nidānavacanaṃ, nanu bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabboti?

Regarding this, it is asked: “For what purpose is the nidāna mentioned when compiling the Dhamma and Vinaya? Should not only the words spoken by the Blessed One be compiled?”

Ở đây người ta hỏi: “Vậy để làm gì mà có lời nói về duyên khởi khi đang tập hợp Pháp và Luật? Chẳng phải chỉ cần tập hợp những lời đã được đức Thế Tôn thuyết giảng sao?”

Vuccate – desanāya ṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ.

It is said: For the purpose of ensuring the permanence, indelibility, and credibility of the discourse.

Được trả lời: “Để làm cho bài thuyết giảng được tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy.”

Kāladesadesakanimittaparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosadhammā saddheyyā ca, desakālakattusotunimittehi upanibaddho viya vohāravinicchayo.

For a discourse established by being bound to time, place, speaker, occasion, and assembly becomes long-lasting, indelible, and credible, just like a legal judgment bound by speaker, time, agent, listener, and occasion.

Quả thật, một bài thuyết giảng được thiết lập bằng cách liên kết với thời gian, địa điểm, người thuyết giảng, dấu hiệu và hội chúng sẽ tồn tại lâu dài, không bị nhầm lẫn và đáng tin cậy, giống như một phán quyết pháp lý được liên kết với người thuyết giảng, thời gian, người thực hiện, người nghe và dấu hiệu.

Teneva ca āyasmatā mahākassapena ‘‘mūlapariyāyasuttaṃ āvuso, ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘evaṃ me suta’’ntiādinā imassa suttassa nidānaṃ bhāsitaṃ.

For this very reason, when Venerable Mahākassapa questioned about the place, etc., with phrases like “Friends, Ānanda, where was the Mūlapariyāyasutta spoken?”, the Dhamma custodian, while answering them, spoke the nidāna of this sutta with phrases like “Thus have I heard.”

Và chính vì thế, khi Tôn giả Mahākassapa hỏi về địa điểm, v.v., như “Này hiền giả Ānanda, kinh Mūlapariyāya được thuyết ở đâu?”, vị Pháp tạng Ānanda đã thuyết về duyên khởi của kinh này bằng cách trả lời những câu hỏi đó với câu “Như vầy tôi nghe…” và các từ tương tự.

Apica satthusampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.

Moreover, the nidāna statement serves to proclaim the Teacher’s excellent qualities.

Hơn nữa, lời nói về duyên khởi là để công bố sự viên mãn của Bậc Đạo Sư.

Tathāgatassa hi bhagavato pubbaracanānumānāgamatakkābhāvato sammāsambuddhabhāvasiddhi.

For the Tathāgata, the Blessed One, attains perfect self-awakening due to the absence of prior contrivance, inference, tradition, or reasoning.

Quả thật, sự thành tựu của đức Thế Tôn như một bậc Chánh Đẳng Giác là do không có sự sắp đặt trước, suy đoán, truyền thống hay lý luận.

Na hi sammāsambuddhassa pubbaracanādīhi attho atthi sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya ekappamāṇattā ca ñeyyadhammesu.

For a Perfectly Awakened One has no need for prior contrivances, etc., being unhindered in knowledge everywhere and possessing singular authority in matters knowable.

Vì một bậc Chánh Đẳng Giác không cần đến sự sắp đặt trước, v.v., do sự hoạt động của trí tuệ không bị ngăn ngại ở mọi nơi và do sự đồng nhất về mức độ của các pháp cần biết.

Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasāsanasāvakānurodhābhāvato khīṇāsavabhāvasiddhi.

Similarly, the attainment of being an Arahant is due to the absence of a teacher’s closed-fistedness, stinginess regarding the Dhamma, regard for the Saṅgha, or consideration for disciples.

Tương tự, sự thành tựu của Ngài như một bậc A-la-hán là do không có sự nắm giữ giáo pháp bí mật của bậc đạo sư, không có sự keo kiệt giáo pháp, và không có sự ràng buộc với các đệ tử trong giáo pháp.

Na hi sabbaso khīṇāsavassa te sambhavantīti suvisuddhassa parānuggahappavatti.

For these do not occur in one who is entirely an Arahant; thus, there is a predisposition for benefiting others by one who is perfectly pure.

Vì những điều đó không thể có ở một bậc hoàn toàn đã đoạn tận các lậu hoặc, nên sự ban bố lợi ích cho người khác là hoàn toàn thanh tịnh.

Evaṃ desakasaṃkilesabhūtānaṃ diṭṭhisīlasampadādūsakānaṃ avijjātaṇhānaṃ accantābhāvasaṃsūcakehi ñāṇasampadāpahānasampadābhibyañjakehi ca sambuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi, tato eva ca antarāyikaniyyānikadhammesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo attahitaparahitapaṭipatti ca nidānavacanena pakāsitā hoti tattha tattha sampattapariyāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikapaṭibhānena dhammadesanādīpanato, idha pana pathavīādīsu vatthūsu puthujjanānaṃ paṭipattivibhāgavavatthāpakadesanādīpanatoti yojetabbaṃ.

In this way, the attainment of the first two fearlessnesses of the Blessed One is proclaimed by the qualities of enlightenment and purity, which reveal the complete absence of ignorance and craving—which are defilements of the speaker and corruptors of accomplishment in view and conduct—and from this very fact, the attainment of the latter two fearlessnesses results from the absence of delusion regarding detrimental and liberative Dhammas, and thus the Blessed One’s possession of the four fearlessnesses and his practice for his own and others’ welfare are proclaimed by the nidāna statement, due to his expounding the Dhamma with spontaneous insight appropriate to the respective opportunities and dispositions, while here, it should be connected to the exposition of the different ways ordinary people practice with regard to objects like earth and so on.

Như vậy, sự thành tựu hai sự vô úy đầu tiên của đức Thế Tôn được công bố bởi những trạng thái Chánh Đẳng Giác và thanh tịnh, biểu lộ sự viên mãn về trí tuệ và sự viên mãn về sự đoạn trừ, những trạng thái hoàn toàn không có vô minh và ái, vốn là những phiền não của người thuyết giảng và những kẻ làm ô uế sự thành tựu về kiến giải và giới hạnh; và chính từ đó, sự thành tựu hai sự vô úy sau cùng được công bố do sự không có mê lầm đối với những pháp gây chướng ngại và những pháp đưa đến giải thoát. Và sự thành tựu bốn sự vô úy của đức Thế Tôn cùng với sự thực hành lợi ích cho mình và lợi ích cho người khác được công bố qua lời nói về duyên khởi, vì nó làm sáng tỏ bài thuyết giảng Pháp, v.v., bằng sự ứng đối tức thời phù hợp với sự viên mãn, khuynh hướng và hoàn cảnh ở từng nơi; còn ở đây, nó làm sáng tỏ bài thuyết giảng phân biệt và thiết lập các hành vi của phàm phu đối với các đối tượng như đất, v.v. – nên phải kết nối như vậy.

Tena vuttaṃ ‘‘satthusampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

Therefore it is said, “the nidāna statement serves to proclaim the Teacher’s excellent qualities.”

Do đó, đã nói: “Lời nói về duyên khởi là để công bố sự viên mãn của Bậc Đạo Sư.”

177

Tathā sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.

Likewise, the nidāna statement serves to proclaim the excellent qualities of the Dispensation.

Tương tự, lời nói về duyên khởi là để công bố sự viên mãn của Giáo Pháp.

Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthikā paṭipatti, attahitatthā vā.

For the Blessed One, whose every action is guided by wisdom and compassion, has no meaningless practice, nor any practice for his own benefit.

Quả thật, không có hành động nào của đức Thế Tôn, người mà mọi hành động đều được bao bọc bởi trí tuệ và lòng bi mẫn, là vô ích hoặc chỉ vì lợi ích của riêng mình.

Tasmā paresaṃ eva atthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabyaracanā, tayidaṃ satthucaritaṃ kāladesadesakaparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathārahaṃ pakāsīyati, idha pana ‘‘pathaviyādīsu vatthūsū’’ti sabbaṃ purimasadisameva.

Therefore, for the Perfectly Awakened One, whose every action proceeds for the benefit of others, all his bodily, verbal, and mental actions, when described as they occurred, constitute the Dispensation (sāsana) in the sense of instructing beings appropriately regarding their immediate welfare, future welfare, and ultimate truth, not as poetic composition; and this conduct of the Teacher, along with the time, place, speaker, assembly, and occasion, is appropriately proclaimed by the nidāna statements in various places; here, however, “in relation to objects like earth, etc.,” everything is the same as before.

Do đó, tất cả các hành động thân, khẩu, ý của đức Chánh Đẳng Giác, người mà mọi hành động đều vì lợi ích của người khác, khi được nói ra đúng như đã xảy ra, là Giáo Pháp theo nghĩa là sự giáo huấn chúng sinh một cách thích hợp về các lợi ích trong hiện tại, vị lai và tối thượng, chứ không phải là sự sáng tác thơ ca. Và cuộc đời của Bậc Đạo Sư này, cùng với thời gian, địa điểm, người thuyết giảng và hội chúng, được công bố một cách thích hợp qua các lời nói về duyên khởi ở từng nơi; còn ở đây, tất cả đều giống như trước, tức là “đối với các đối tượng như đất, v.v.”.

Tena vuttaṃ ‘‘sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

Therefore it is said, “the nidāna statement serves to proclaim the excellent qualities of the Dispensation.”

Do đó, đã nói: “Lời nói về duyên khởi là để công bố sự viên mãn của Giáo Pháp.”

Apica satthuno pamāṇabhāvappakāsanena sāsanassa pamāṇabhāvadassanatthaṃ nidānavacanaṃ, tañca desakappamāṇabhāvadassanaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena ‘‘bhagavā’’ti ca iminā padena vibhāvitanti veditabbaṃ.

Furthermore, the nidāna statement serves to demonstrate the authoritativeness of the Dispensation by proclaiming the Teacher’s authoritativeness, and this demonstration of the speaker’s authoritativeness should be understood as revealed by the word “Bhagavā” in accordance with the method explained above.

Hơn nữa, lời nói về duyên khởi là để chỉ ra tính xác thực của Giáo Pháp bằng cách công bố tính xác thực của Bậc Đạo Sư, và sự chỉ ra tính xác thực của người thuyết giảng này nên được hiểu là đã được làm rõ bằng từ “Bhagavā” (đức Thế Tôn) theo cách đã nói ở trên.

‘‘Bhagavā’’ti iminā tathāgatassa rāgadosamohādisabbakilesamaladuccaritādidosappahānadīpanena vacanena anaññasādhāraṇasuparisuddhañāṇakaruṇādiguṇavisesayogaparidīpanena tato eva sabbasattuttamabhāvadīpanena ayamattho sabbathā pakāsito hotīti idamettha nidānavacanappayojanassa mukhamattadassanaṃ.

By this word, "Bhagavā" (Blessed One), this meaning is fully revealed: by indicating the Tathāgata's abandonment of all defilements like lust, hatred, and delusion, and impurities and faults like bad conduct; by indicating his possession of especially pure qualities like knowledge and compassion, unique to him; and thereby indicating his supreme position among all beings—this is merely an indication of the purpose of the introductory word here.

Bằng lời này, “Bhagavā” (Đức Thế Tôn), ý nghĩa này được làm sáng tỏ một cách toàn diện qua việc chỉ rõ sự đoạn trừ tất cả các cấu uế, ác hạnh và các lỗi lầm như tham, sân, si của Như Lai; qua việc chỉ rõ sự hội tụ các phẩm chất đặc biệt như trí tuệ và lòng bi mẫn siêu việt, vô cùng thanh tịnh, không ai sánh bằng; và từ đó, qua việc chỉ rõ trạng thái tối thượng trong tất cả chúng sinh. Đây chỉ là sự trình bày sơ lược về mục đích của lời mở đầu trong trường hợp này.

178

Abbhantaranidānavaṇṇanā niṭṭhitā.

Here concludes the explanation of the internal introduction.

Phần giải thích Nidāna nội bộ đã hoàn tất.

179

Suttanikkhepavaṇṇanā

Explanation of the Discourse Presentation

Giải thích Suttanikkhepa

180

Nikkhittassāti desitassa.

Nikkhittassa means: of that which is taught.

Nikkhittassāti: đã được thuyết.

Desanāpi hi desetabbassa sīlādiatthassa vineyyasantānesu nikkhipanato ‘‘nikkhepo’’ti vuccati.

Indeed, teaching is also called "presentation" (nikkhepo) because it places the meaning, such as virtue, that is to be taught, into the minds of those to be disciplined.

Quả thật, sự thuyết pháp cũng được gọi là “nikkhepa” (sự thuyết) vì nó đặt (nikkhipanato) các ý nghĩa như giới vào tâm của người cần được giáo hóa.

Suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hotīti sāmaññato bhagavato desanāsamuṭṭhānassa vibhāgaṃ dassetvā ‘‘etthāyaṃ desanā evaṃsamuṭṭhānā’’ti desanāya samuṭṭhāne dassite suttassa sammadeva nidānaparijānanena vaṇṇanāya suviññeyyattā vuttaṃ.

It becomes clear when the discourse presentation is examined, means that after showing the general classification of the Buddha's discourses' origin, when it is shown how "this discourse originates in such and such a way," the discourse becomes well understood through a proper understanding of its origin, and thus the explanation is easily comprehensible.

Suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hotīti: sau khi trình bày sự phân loại nguồn gốc của giáo pháp của Đức Thế Tôn một cách tổng quát, khi nguồn gốc của giáo pháp được chỉ rõ là “giáo pháp này có nguồn gốc như thế này”, thì sự giải thích trở nên dễ hiểu nhờ sự nhận biết đúng đắn về nidāna của kinh, do đó đã nói như vậy.

Evañhi ‘‘assutavā bhikkhave puthujjano’’tiādinā, ‘‘yopi so, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo’’tiādinā (ma. ni. 1.8), ‘‘tathāgatopi kho, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā (ma. ni. 1.12) ca pavattadesanā anusandhidassanasukhatāya suviññeyyā hoti.

For instance, discourses like "Uninstructed ordinary person, bhikkhus" and so on, "And that bhikkhu, bhikkhus, who is an Arahant, with defilements destroyed" (M.I, 1.8), "The Tathāgata, bhikkhus, is an Arahant, a Fully Self-Enlightened One" (M.I, 1.12), and so on, are easily comprehensible for the ease of showing their sequence.

Chẳng hạn, giáo pháp được thuyết giảng với lời mở đầu “Này các tỳ khưu, phàm phu không được nghe pháp…” và “Này các tỳ khưu, vị tỳ khưu A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận…” (Ma. Ni. 1.8), và “Này các tỳ khưu, Như Lai là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác…” (Ma. Ni. 1.12) trở nên dễ hiểu nhờ sự dễ dàng trong việc chỉ ra sự liên kết.

Tattha yathā anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipadhānanayavasena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhabhāvanti āha ‘‘cattāro hi suttanikkhepā’’ti.

Just as suttantas, though they have hundreds and thousands of divisions, do not exceed sixteen types based on principal methods like the defilement-inclusive category, so too do they have four types based on the presentation of the discourse according to one's own inclination, and so it is said: "For there are four types of discourse presentation."

Trong đó, cũng như các kinh điển, dù có hàng trăm hàng ngàn loại khác nhau, không vượt quá mười sáu loại theo phương pháp chính của các pháp thuộc phần cấu uế, v.v., thì cũng vậy, chúng không vượt quá bốn loại theo Suttanikkhepa như Attajjhāsaya, v.v. Do đó, đã nói “có bốn Suttanikkhepa”.

181

Ettha ca yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāhi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati ‘‘attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cā’’ti ajjhāsayapucchānusandhisabbhāvato, evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti nayidha niravaseso vitthāranayo sambhavatīti ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti vuttaṃ, tadantogadhattā vā sambhavantānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattārova dassitā.

Here, just as a compound division can occur where one's own inclination and the occasion of arising are combined with the questions of others' inclinations—"one's own inclination and others' inclination," "one's own inclination and dependent on a question," "occasion of arising and others' inclination," "occasion of arising and dependent on a question"—due to the presence of an inclination-question sequence; similarly, even if a compound division can occur where the occasion of arising is combined with one's own inclination, there is no combination of the occasion of arising with the aforementioned own inclination and so forth. Therefore, a complete detailed method is not possible here, and thus it is said "four discourse presentations," or alternatively, the remaining possible presentations are included within these four, and so only four primary presentations are shown.

Trong trường hợp này, cũng như sự phân loại kết hợp có thể xảy ra giữa Attajjhāsaya và Aṭṭhuppatti với Parajjhāsaya và Pucchā, chẳng hạn như “Attajjhāsaya và Parajjhāsaya”, “Attajjhāsaya và Pucchāvasika”, “Aṭṭhuppattika và Parajjhāsaya”, “Aṭṭhuppattika và Pucchāvasika” do sự hiện diện của Ajjhāsaya, Pucchā và Anusandhi; thì cũng vậy, mặc dù sự phân loại kết hợp có thể xảy ra giữa Aṭṭhuppatti với Attajjhāsaya, nhưng không có sự kết hợp của Aṭṭhuppatti với các Ajjhāsaya khác đã được đặt ra trước đó. Do đó, phương pháp trình bày chi tiết không thể hoàn chỉnh ở đây, nên đã nói “có bốn Suttanikkhepa”, hoặc chỉ có bốn loại được trình bày như là các nikkhepa gốc, vì các nikkhepa khác có thể xảy ra đều nằm trong đó.

Tathādassanañcettha ayaṃ saṃsaggabhedo gahetabboti.

And in such a demonstration, this compound division should be understood here.

Và trong cách trình bày đó, sự phân loại kết hợp này nên được hiểu.

182

Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo.

The meaning of the word here is: "Nikkhīpiyati" means it is placed, hence "nikkhepo." A discourse itself is a presentation, thus suttanikkhepo.

Trong đó, ý nghĩa của từ là: cái được đặt ra là nikkhepa, chính kinh điển là nikkhepa, Suttanikkhepa.

Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho.

Alternatively, placing is nikkhepo; the placing of a discourse is suttanikkhepo, meaning the teaching of a discourse.

Hoặc là, sự đặt ra là nikkhepa, sự đặt ra của kinh điển là Suttanikkhepa, nghĩa là sự thuyết giảng kinh điển.

Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo.

One's own inclination is attajjhāsayo; because this is a cause for him, he is attajjhāsayo (motivated by one's own inclination).

Ý định của tự thân là Attajjhāsaya, cái đó có ở người đó như là nguyên nhân, nên gọi là Attajjhāsaya.

Attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo.

Or, one whose inclination is his own, is attajjhāsayo.

Hoặc là, ý định của tự thân là của người đó, nên gọi là Attajjhāsaya.

Parajjhāsayepi eseva nayo.

The same method applies to parajjhāsaye (others' inclination).

Đối với Parajjhāsaya cũng cùng một phương pháp.

Pucchāya vaso pucchāvaso, so etassa atthīti pucchāvasiko.

The power of a question is pucchāvaso; he who has this is pucchāvasiko (dependent on a question).

Sự chi phối của câu hỏi là Pucchāvasa, cái đó có ở người đó, nên gọi là Pucchāvasika.

Suttadesanāvatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti, atthuppattiyeva aṭṭhuppatti ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā.

The arising of the subject matter that forms the basis of the discourse teaching is atthuppatti; atthuppatti itself becomes aṭṭhuppatti by changing 'ttha' to 'ṭṭha'.

Sự phát sinh của một sự việc là đối tượng của sự thuyết giảng kinh điển là Atthuppatti, chính Atthuppatti là Aṭṭhuppatti, bằng cách biến âm chữ ‘ttha’ thành ‘ṭṭha’.

Sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko.

He who has this is aṭṭhuppattiko (occasion of arising).

Cái đó có ở người đó, nên gọi là Aṭṭhuppattika.

Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti suttanikkhepo, attajjhāsayādi eva.

Alternatively, suttanikkhepo is that by which a discourse is presented, meaning one's own inclination, etc.

Hoặc là, kinh điển được đặt ra bởi cái này, nên gọi là Suttanikkhepa, chính là Attajjhāsaya, v.v.

Etasmiṃ pana attavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo.

However, in this latter interpretation, one's own inclination is attajjhāsayo.

Trong trường hợp giải thích này, ý định của tự thân là Attajjhāsaya.

Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo.

Others' inclination is parajjhāsayo.

Ý định của người khác là Parajjhāsaya.

Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho.

That which is questioned is pucchā, meaning the matter to be questioned.

Cái được hỏi là Pucchā, tức là ý nghĩa cần được hỏi.

Pucchanavasena pavattaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasikaṃ, tadeva nikkhepa-saddāpekkhāya pulliṅgavasena ‘‘pucchāvasiko’’ti vuttaṃ.

The speech of those who receive the Dhamma, which occurs by way of questioning, is pucchāvasikaṃ; that itself is referred to as "pucchāvasiko" in the masculine gender, in relation to the word "nikkhepa."

Lời nói của những người tiếp nhận pháp diễn ra theo cách hỏi là Pucchāvasika, chính cái đó được gọi là “Pucchāvasiko” theo giống đực khi liên quan đến từ nikkhepa.

Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evampettha attho veditabbo.

Similarly, aṭṭhuppatti itself is aṭṭhuppattiko; in this way, the meaning should be understood here.

Cũng vậy, chính Aṭṭhuppatti là Aṭṭhuppattiko. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

183

Apicettha paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā.

Furthermore, it is appropriate for "one's own inclination" to be a distinct type of discourse presentation because it is independent of factors like the ripening of others' faculties, as the teaching arises solely from one's own inclination to establish the tradition of the Dhamma.

Hơn nữa, ở đây, sự kiện Attajjhāsaya là một Suttanikkhepa riêng biệt là hợp lý, vì nó không phụ thuộc vào các nguyên nhân như sự chín muồi của căn của người khác, và là giáo pháp được thuyết giảng chỉ dựa trên ý định của tự thân để thiết lập giáo lý.

Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathamaṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattikānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti?

But for "others' inclination" and "dependent on a question," which arise from the arising of others' inclinations and questions that are the cause for the teaching's occurrence, how can there be no inclusion in "occasion of arising"? And for "dependent on a question" and "occasion of arising," which arise in accordance with others' inclinations, how can there be no inclusion in "others' inclination"?

Nhưng đối với Parajjhāsaya và Pucchāvasika, là những nguyên nhân cho sự thuyết giảng phát sinh từ ý định và câu hỏi của người khác, tại sao chúng không bị bao gồm trong Aṭṭhuppatti? Hoặc đối với Pucchāvasika và Aṭṭhuppattika, là những giáo pháp phát sinh theo ý định của người khác, tại sao chúng không bị bao gồm trong Parajjhāsaya?

Na codetabbametaṃ.

This should not be questioned.

Không nên chất vấn điều này.

Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ.

For the distinct understanding of "others' inclination" and "dependent on a question" is due to an occasion of arising being taken as the cause for a discourse teaching that is solely free from others' aspirations, questions, and so forth.

Vì sự phát sinh của nguyên nhân thuyết giảng kinh điển mà không có sự thỉnh cầu hay câu hỏi của người khác được coi là Aṭṭhuppatti, nên Parajjhāsaya và Pucchāvasika được xem xét riêng.

Tathā hi brahmajāla (dī. ni. 1.1) dhammadāyādasuttādīnaṃ (ma. ni. 1.29) vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ ‘‘aṭṭhuppattī’’ti vuccati.

Thus, the cause for teaching, such as praise, blame, or the arising of requisites, for the Brahmajāla Sutta (D.I, 1.1) and Dhammadāyāda Sutta (M.I, 1.29) and so on, is called "occasion of arising."

Chẳng hạn, nguyên nhân của giáo pháp như khen ngợi, chê bai, sự phát sinh của các vật phẩm, v.v., trong các kinh như Brahmajāla (Dī. Ni. 1.1) và Dhammadāyāda Sutta (Ma. Ni. 1.29) được gọi là “Aṭṭhuppatti”.

Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayaṃ eva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti.

"Others' inclination" is taught making solely the inclination of others the cause, without their question; "dependent on a question" is taught by way of a question—this meaning is clear.

Parajjhāsaya là giáo pháp được thuyết giảng dựa trên ý định của người khác mà không có câu hỏi; Pucchāvasika là giáo pháp được thuyết giảng dựa trên câu hỏi. Ý nghĩa này đã rõ ràng.

184

Attano ajjhāsayeneva kathesi dhammatantiṭhapanatthanti daṭṭhabbaṃ.

He taught solely by his own inclination for the purpose of establishing the Dhamma tradition—this should be understood.

Attano ajjhāsayeneva kathesi dhammatantiṭhapanatthanti: nên hiểu là đã thuyết giảng chỉ bằng ý định của tự thân để thiết lập giáo lý.

Sammappadhānasuttantahārakoti anupubbena nikkhittānaṃ saṃyuttake sammappadhānapaṭisaṃyuttānaṃ suttānaṃ āvaḷi.

Sammappadhānasuttantahārako means the sequence of suttas relating to the Right Exertions (sammappadhāna) arranged in the Saṃyutta Nikāya.

Sammappadhānasuttantahārakoti: là chuỗi các kinh liên quan đến Chánh cần được đặt ra theo thứ tự trong Tương Ưng Bộ.

Tathā iddhipādahārakādayo.

Similarly for iddhipādahārakā (sequence of suttas on the Bases of Spiritual Power) and so on.

Cũng vậy, iddhipādahārakādayo (chuỗi các kinh liên quan đến Tứ thần túc), v.v.

185

Vimuttiparipācanīyā dhammā saddhindriyādayo.

Vimuttiparipācanīyā dhammā are qualities that ripen for liberation, such as the faculty of faith.

Vimuttiparipācanīyā dhammā: các pháp làm chín muồi sự giải thoát, như Tín căn, v.v.

Ajjhāsayanti adhimuttiṃ.

Ajjhāsaya means strong inclination.

Ajjhāsayanti: sự quyết định, ý định.

Khantinti diṭṭhinijjhānakkhantiṃ.

Khanti means the patience of seeing and contemplating.

Khantinti: sự chấp nhận quan điểm, sự nhẫn nại.

Mananti cittaṃ.

Mana means mind (citta).

Mananti: tâm.

Abhinihāranti paṇidhānaṃ.

Abhinihāra means aspiration or resolve.

Abhinihāranti: sự phát nguyện, sự ước muốn.

Bujjhanabhāvanti bujjhanasabhāvaṃ, paṭivijjhanākāraṃ vā.

Bujjhanabhāva means the state of understanding, or the mode of penetration.

Bujjhanabhāvanti: trạng thái giác ngộ, hoặc cách thức thấu hiểu.

186

Uppanne māne nikkhittanti sambandho.

"Nikkhittaṃ" (presented) is connected with "uppanne māne" (when conceit arises).

Uppanne māne nikkhittanti: có liên hệ đến việc được đặt ra khi kiêu mạn phát sinh.

Itthiliṅgādīni tīṇi liṅgāni.

The three genders are masculine, feminine, and neuter.

Tīṇi liṅgāni: ba giống, như giống cái, v.v.

Nāmādīni cattāri padāni.

The four kinds of words are noun, verb, particle, and indeclinable.

Cattāri padāni: bốn loại từ, như danh từ, v.v.

Paṭhamādayo satta vibhattiyo.

The seven cases are nominative, accusative, and so forth.

Satta vibhattiyo: bảy biến cách, như biến cách thứ nhất, v.v.

Muñcitvā na kiñci katheti sabhāvaniruttiyā tatheva pavattanato.

He says nothing abandoning because it occurs in its natural idiom just as it is.

Muñcitvā na kiñci katheti: không nói gì khác ngoài, vì nó diễn ra đúng như vậy trong ngôn ngữ tự nhiên.

Gaṇṭhibhūtaṃ padaṃ.

A word that is a "knot."

Gaṇṭhibhūtaṃ padaṃ: từ khó hiểu (nút thắt).

Yathā hi rukkhassa gaṇṭhiṭṭhānaṃ dubbinibbedhaṃ duttacchitañca hoti, evamevaṃ yaṃ padaṃ atthato vivarituṃ na sakkā, taṃ ‘‘gaṇṭhipada’’nti vuccati.

Just as the knotty part of a tree is difficult to penetrate and difficult to cut, similarly, a word whose meaning cannot be uncovered is called a "knotty word."

Cũng như vị trí nút thắt của cây khó xuyên thủng và khó chặt, thì cũng vậy, từ nào khó giải thích về ý nghĩa được gọi là “gaṇṭhipada” (từ nút thắt).

Anupahaccāti anuddharitvā.

Anupahaccā means without removing.

Anupahaccāti: không làm hại, không phá hoại.

187

Yena yena sambandhaṃ gacchati, tassa tassa anavasesataṃ dīpetīti iminā imassa sabba-saddassa sappadesataṃ dasseti.

It indicates the unexclusiveness of whatever it is connected with; by this, it shows the partial nature of this word "sabba" (all).

Yena yena sambandhaṃ gacchati, tassa tassa anavasesataṃ dīpetīti: bằng cách này, nó chỉ ra tính toàn bộ của từ “sabba” (tất cả) khi nó liên hệ đến từng cái.

Sabba-saddo hi sabbasabbaṃ padesasabbaṃ āyatanasabbaṃ sakkāyasabbanti catūsu visayesu diṭṭhappayogo.

Indeed, the word "sabba" has seen usage in four contexts: the all-encompassing all, the partial all, the sense-sphere all, and the personal-existence all.

Từ “sabba” được sử dụng trong bốn lĩnh vực: sabbasabbaṃ (tất cả của tất cả), padesasabbaṃ (tất cả của một phần), āyatanasabbaṃ (tất cả của xứ), sakkāyasabbaṃ (tất cả của thân kiến).

Tathā hesa ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchantī’’tiādīsu (mahāni. 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.6) sabbasabbasmiṃ āgato.

Thus, it appears in "all dhammas enter the Buddha, the Blessed One's, field of knowledge in every aspect" (Mhāniddesa 156; Cūḷaniddesa 85; Paṭisambhidāmagga 3.6) for the all-encompassing all.

Chẳng hạn, nó xuất hiện trong “sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchantī” (tất cả các pháp, bằng mọi cách, đều đi vào cửa trí tuệ của Đức Phật, Đức Thế Tôn) (Mahāni. 156; Cūḷani. 85; Paṭi. Ma. 3.6) trong ý nghĩa sabbasabbaṃ.

‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputta, subhāsitaṃ pariyāyenā’’tiādīsu (ma. ni. 1.345) padesasabbasmiṃ.

In "All of your good words, Sāriputta, are by way of explanation" (M.I, 1.345) for the partial all.

Trong “Sabbesaṃ vo, Sāriputta, subhāsitaṃ pariyāyenā” (Này Xá-lợi-phất, lời nói tốt đẹp của tất cả các ông, theo cách thức đã được nói) (Ma. Ni. 1.345) trong ý nghĩa padesasabbaṃ.

‘‘Sabbaṃ vo, bhikkhave, desessāmi…pe… cakkhuñceva rūpā ca…pe… mano ceva dhammā cā’’ti (saṃ. ni. 4.23) ettha āyatanasabbasmiṃ.

In "I shall teach you, O bhikkhus, all...pe...the eye and forms...pe...the mind and mental phenomena" (Saṃ. Ni. 4.23), it refers to the all of the sense bases (āyatana).

"Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng về tất cả... (v.v.) ...nhãn và sắc... (v.v.) ...ý và pháp" (Tương Ưng Bộ 4.23) là nói về tất cả các xứ (āyatana).

‘‘Sabbaṃ sabbato sañjānātī’’tiādīsu (ma. ni. 1.5) sakkāyasabbasmiṃ.

In "He perceives all from all" and so on (Ma. Ni. 1.5), it refers to the all of the existing body (sakkāya).

Trong các câu như "Nhận biết tất cả từ mọi phương diện" (Trung Bộ 1.5) là nói về tất cả trong thân kiến (sakkāya).

Tattha sabbasabbasmiṃ āgato nippadeso, itaresu tīsupi āgato sappadeso, idha pana sakkāyasabbasmiṃ veditabbo.

There, the term "sabba" (all) in "sabbasabbasmiṃ" (in all of all) is without specific reference, while in the other three, it has specific reference. Here, however, it should be understood as referring to the all of the existing body (sakkāya).

Trong đó, phần được đề cập đến trong tất cả mọi phương diện (sabbasabba) là không có giải thích chi tiết (nippadesa), còn trong ba trường hợp khác thì có giải thích chi tiết (sappadesa). Ở đây, cần hiểu là nói về tất cả trong thân kiến (sakkāya).

Tathā hi vakkhati ‘‘sakkāyapariyāpannā pana tebhūmakadhammāva anavasesato veditabbā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.1 suttanikkhepavaṇṇanā).

Thus, it will be said, "However, the three-realm phenomena included within the existing body should be understood without remainder" (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.1, Suttanikkhepavaṇṇanā).

Quả vậy, Ngài sẽ nói rằng: "Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng tất cả các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka) đều nằm trong phạm vi của thân kiến (sakkāya) mà không bỏ sót điều gì" (Chú giải Trung Bộ 1.1, phần giải thích tóm tắt kinh).

188

Saccesūti ariyasaccesu.

In the truths (saccesu) means in the Noble Truths.

Saccesu (trong các sự thật) là trong các Thánh đế (ariyasacca).

Ete caturo dhammāti idāni vuccamāne saccādike cattāro dhamme sandhāya vadati.

These four qualities (ete caturo dhammā) refers to the four qualities, such as truth, which are now being mentioned.

Ete caturo dhammā (bốn pháp này) là chỉ bốn pháp được nói đến bây giờ, như sự thật (sacca) v.v.

Tattha saccanti vacīsaccaṃ.

There, truth (saccaṃ) means truthful speech.

Trong đó, sacca (sự thật) là lời nói chân thật (vacīsacca).

Ṭhitīti vīriyaṃ, ‘‘dhitī’’ti vā pāṭho, so evattho.

Steadfastness (ṭhitī) means energy (vīriya), or the reading is "dhitī," which has the same meaning.

Ṭhitī (sự kiên định) là tinh tấn (vīriya), hoặc cũng có thể là dhitī, ý nghĩa vẫn vậy.

Cāgoti alobho.

Renunciation (cāgo) means non-greed (alobha).

Cāgo (sự xả bỏ) là vô tham (alobha).

Diṭṭhaṃ so ativattatīti yasmiṃ ete saccādayo dhammā upalabbhanti, so diṭṭhaṃ attano amittaṃ atikkamati, na tassa hatthataṃ gacchati, atha kho naṃ abhibhavati evāti attho.

He overcomes what is seen (diṭṭhaṃ so ativattatī) means that in whom these qualities such as truth are found, he overcomes what is seen, his enemy; he does not fall into its power, but rather, he conquers it, is the meaning.

Diṭṭhaṃ so ativattatī (người ấy vượt qua điều đã thấy) có nghĩa là người nào có các pháp như sự thật (sacca) v.v. ấy hiện hữu, người ấy vượt qua kẻ thù của mình đã thấy, không rơi vào tay kẻ ấy, mà còn chế ngự kẻ ấy.

Sabhāve vattati asabhāvadhammassa kāraṇāsambhavato.

He abides in his own nature (sabhāve vattati) because there is no possibility of a cause for a phenomenon contrary to its nature.

Sabhāve vattati (tồn tại trong tự tính) vì không thể có nguyên nhân cho pháp không có tự tính (asabhāvadhammassa kāraṇāsambhavato).

Na hi nissabhāvā dhammā kenaci nibbattīyanti.

Indeed, phenomena without inherent nature are not produced by anyone.

Quả thật, các pháp không có tự tính không thể được tạo ra bởi bất cứ ai.

Attano lakkhaṇaṃ dhārentīti yadipi lakkhaṇavinimuttā dhammā nāma natthi, tathāpi yathā diṭṭhitaṇhāparikappitākāramattā attasubhasukhasassatādayo, pakatiyādayo, dabbādayo, jīvādayo, kāyādayo lokavohāramattasiddhā gagaṇakusumādayova saccikaṭṭhaparamatthato na upalabbhanti, na evamete, ete pana saccikaṭṭhaparamatthabhūtā upalabbhanti, tato eva sattādivisesavirahato dhammamattā sabhāvavantoti dassanatthaṃ ‘‘attano lakkhaṇaṃ dhārentī’’ti vuttaṃ.

Bearing their own characteristics: Although there are no phenomena devoid of characteristics, just as notions such as self, beauty, happiness, permanence, nature, substance, living beings, and bodies—which are merely established by worldly convention, like flowers in the sky—are not found in the ultimate sense of reality, these phenomena are not like that. These, however, are found as ultimate realities. Therefore, to show that they are merely phenomena possessing inherent nature, free from distinctions like 'being', it is said, "bearing their own characteristics."

Attano lakkhaṇaṃ dhārentī (mang giữ tự tướng của chính mình): Mặc dù không có pháp nào không có tướng (lakkhaṇa), nhưng giống như những gì chỉ là hình thức được tưởng tượng bởi tà kiến và ái dục, như ngã, tịnh, lạc, thường hằng v.v., các yếu tố như bản chất (pakati), vật chất (dabba), sinh linh (jīva), thân thể (kāya) v.v., chỉ tồn tại theo quy ước thế gian, hoặc như hoa trên trời, không thực sự được tìm thấy theo nghĩa tối thượng (paramattha). Các pháp này thì không như vậy, chúng được tìm thấy như là những thực tại tối thượng (saccikaṭṭhaparamattha). Chính vì thế, để chỉ ra rằng chúng chỉ là các pháp (dhamma) có tự tính (sabhāva) do không có sự khác biệt như chúng sinh (satta) v.v., nên đã nói "mang giữ tự tướng của chính mình".

Bhavati hi bhedābhāvepi sukhāvabodhanatthaṃ upacāramattasiddhena bhedena niddeso yathā ‘‘silāputtakassa sarīra’’nti.

Indeed, even in the absence of distinction, for the sake of easy understanding, a designation is made with a distinction established by mere convention, just as in 'the body of a stone statue'.

Quả thật, ngay cả khi không có sự phân biệt, để dễ hiểu, người ta vẫn dùng cách gọi mang tính quy ước để chỉ sự phân biệt, như "thân thể của con trai tảng đá" (silāputtakassa sarīra).

Dhārīyanti vā yathāsabhāvato avadhārīyanti ñāyantīti dhammā, kakkhaḷaphusanādayo.

Or, they are borne, or understood according to their inherent nature, or known; thus, phenomena (dhammā) are such things as hardness and contact.

Hoặc dhammā (các pháp) là những gì được mang giữ (dhārīyanti), tức là được xác định, được biết theo đúng tự tính của chúng, như sự xúc chạm thô cứng v.v.

189

Asādhāraṇahetumhīti asādhāraṇakāraṇe, sakkāyadhammesu tassa tassa āveṇikapaccayeti attho.

From an uncommon cause (asādhāraṇahetumhi): meaning from an uncommon condition, specifically the unique factors for each of the phenomena of the existing body (sakkāya).

Asādhāraṇahetumhi (trong nguyên nhân không chung): Trong nguyên nhân đặc biệt (asādhāraṇakāraṇa), tức là các điều kiện đặc thù (āveṇikapaccaya) của từng pháp trong các pháp thuộc thân kiến (sakkāyadhamma).

Kiṃ pana tanti?

What, then, is that?

Vậy đó là gì?

Taṇhāmānadiṭṭhiyo, avijjādayopi vā.

Craving, conceit, and views, or even ignorance and so forth.

Là ái (taṇhā), mạn (māna), kiến (diṭṭhi), hoặc cũng có thể là vô minh (avijjā) v.v.

Yatheva hi pathavīādīsu maññanāvatthūsu uppajjamānā taṇhādayo maññanā tesaṃ pavattiyā mūlakāraṇaṃ, evaṃ avijjādayopi.

Just as craving and so forth, arising in the objects of conceiving like earth and so on, are the root cause for the occurrence of those conceivings, so too are ignorance and so forth.

Cũng như ái dục v.v. phát sinh trong các đối tượng tưởng tượng như đất v.v. là nguyên nhân gốc rễ cho sự tồn tại của chúng, vô minh v.v. cũng vậy.

Tathā hi ‘‘assutavā puthujjano’’tiādinā ‘‘apariññātaṃ tassāti vadāmī’’ti (ma. ni. 1.2) ‘‘nandī dukkhassa mūla’’nti (ma. ni. 1.13) ca anvayato, ‘‘khayā rāgassa…pe… vītamohattā’’ti byatirekato ca tesaṃ mūlakāraṇabhāvo vibhāvito.

Thus, by way of affirmation, through phrases like "the untaught ordinary person" (assutavā puthujjano) and "I say that it is not fully understood by him" and "delight is the root of suffering," and by way of negation, through "with the destruction of lust... with the removal of delusion," their nature as root causes is made clear.

Quả vậy, nguyên nhân gốc rễ của chúng đã được làm rõ bằng cách giải thích theo chiều thuận (anvaya) qua các câu như "Phàm phu không được nghe" (Trung Bộ 1.2) cho đến "Ta nói rằng điều đó đối với người ấy là chưa được hiểu biết" và "Hỷ là gốc rễ của khổ" (Trung Bộ 1.13), và theo chiều nghịch (byatireka) qua các câu như "Do ái diệt... (v.v.) ...do vô minh diệt".

190

Pariyāyeti desetabbamatthaṃ avagameti bodhayatīti pariyāyo, desanā.

It makes one understand or comprehend the meaning to be taught; thus, pariyāya means teaching.

Pariyāya (phương pháp) là cái làm cho hiểu được, làm cho giác ngộ được ý nghĩa cần thuyết giảng, tức là lời thuyết giảng (desanā).

Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā vattati tassa vā kāraṇabhāvaṃ gacchatīti pariyāyo, kāraṇaṃ.

It encompasses its own fruit and proceeds, or it becomes the cause of that; thus, pariyāya means cause.

Pariyāya (nguyên nhân) là cái nắm giữ kết quả của chính nó và tồn tại, hoặc trở thành nguyên nhân của kết quả đó, tức là nguyên nhân (kāraṇa).

Pariyāyati aparāparaṃ parivattatīti pariyāyo, vāro.

It revolves repeatedly; thus, pariyāya means turn or occasion.

Pariyāya (lượt) là cái lặp đi lặp lại, tức là lượt (vāra).

Evaṃ pariyāyasaddassa desanākāraṇavāresu pavatti veditabbā.

Thus, the application of the word pariyāya in the sense of teaching, cause, and turn should be understood.

Như vậy, cần hiểu sự vận dụng của từ pariyāya trong các nghĩa thuyết giảng, nguyên nhân và lượt.

Yathārutavasena aggahetvā niddhāretvā gahetabbatthaṃ neyyatthaṃ.

The meaning to be taken by determining it, not by taking it according to its literal sound, is neyyattha (interpretable meaning).

Neyyatthaṃ (nghĩa cần dẫn giải) là ý nghĩa cần được nắm bắt sau khi đã xác định, không phải nắm bắt theo nghĩa đen.

Tebhūmakā dhammāva anavasesato veditabbā maññanāvatthubhūtānaṃ sabbesaṃ pathavīādidhammānaṃ adhippetattā.

All phenomena of the three realms are to be fully understood, since all phenomena such as earth and so forth, which are objects of conceiving, are intended.

Tất cả các pháp thuộc ba cõi đều phải được hiểu không sót một điều gì vì tất cả các pháp như đất v.v. là đối tượng của sự tưởng tượng đều được bao hàm.

191

Kāraṇadesananti kāraṇañāpanaṃ desanaṃ.

Kāraṇadesana means the teaching that makes known the cause.

Kāraṇadesanaṃ (sự thuyết giảng về nguyên nhân) là sự thuyết giảng làm sáng tỏ nguyên nhân.

Taṃ atthanti taṃ sabbadhammānaṃ mūlakāraṇasaṅkhātaṃ, kāraṇadesanāsaṅkhātaṃ vā atthaṃ.

That meaning (taṃ atthaṃ): that meaning which is called the root cause of all phenomena, or which is called the teaching of the cause.

Taṃ atthaṃ (ý nghĩa đó) là ý nghĩa được gọi là nguyên nhân gốc rễ của tất cả các pháp, hoặc ý nghĩa được gọi là sự thuyết giảng về nguyên nhân.

Tenevāha ‘‘taṃ kāraṇaṃ taṃ desana’’nti.

Therefore, he said, "that cause, that teaching."

Chính vì thế mà nói "Đó là nguyên nhân, đó là sự thuyết giảng".

Ekatthametanti etaṃ padadvayaṃ ekatthaṃ.

This is one meaning: these two words have one meaning.

Ekatthametaṃ (hai từ này cùng một nghĩa) là hai từ này cùng một ý nghĩa.

Sādhu-saddo eva hi ka-kārena vaḍḍhetvā ‘‘sādhuka’’nti vutto.

Indeed, the word sādhu is simply said as "sādhuka" by adding the letter 'ka'.

Quả thật, từ sādhuka được nói ra bằng cách thêm âm ka vào từ sādhu.

Teneva hi sādhusaddassa atthaṃ vadantena atthuddhāravasena sādhukasaddo udāhaṭo.

Therefore, in explaining the meaning of the word sādhu, the word sādhuka is cited by way of extracting the meaning.

Chính vì thế, khi nói về ý nghĩa của từ sādhu, từ sādhuka đã được dẫn chứng theo cách làm rõ ý nghĩa.

Dhammarucīti puññakāmo.

Dhammarucī means one who desires merit.

Dhammarucī (người yêu thích Pháp) là người mong muốn công đức.

Paññāṇavāti paññavā.

Paññāṇavā means endowed with wisdom.

Paññāṇavā (người có trí tuệ) là người có trí tuệ (paññavā).

Addubbhoti adūsako, anupaghātakoti attho.

Addubbho means not harming, not destroying.

Addubbho (không làm hại) là không làm tổn thương, không phá hoại.

Idhāpīti imasmiṃ mūlapariyāyasuttepi.

Here too: in this Mūlapariyāya Sutta.

Idhāpi (cũng ở đây) là trong kinh Mūlapariyāya này.

Ayanti sādhukasaddo.

This (ayaṃ) refers to the word sādhuka.

Ayaṃ (cái này) là từ sādhuka.

Ettheva daḷhīkammeti sakkaccakiriyāyaṃ.

Herein, in strengthening the action: in doing it carefully.

Ettheva daḷhīkamme (chính trong sự kiên cố này) là trong sự thực hành cẩn trọng (sakkaccakiriyā).

Āṇattiyanti āṇāpane.

In commanding (āṇattiyaṃ): in giving orders.

Āṇattiyaṃ (trong sự ra lệnh) là trong sự sai bảo.

‘‘Suṇātha sādhukaṃ manasi karothā’’ti hi vutte sādhukasaddena savanamanasikārānaṃ sakkaccakiriyā viya tadāṇāpanampi vuttaṃ hoti.

Indeed, when it is said, "Listen carefully, pay attention," by the word sādhuka, just as the careful performance of listening and attention is expressed, so too is the command for them.

Quả thật, khi nói "Hãy lắng nghe và chú ý kỹ lưỡng (sādhukaṃ manasi karotha)", thì từ sādhuka cũng hàm ý sự ra lệnh đó, giống như sự thực hành cẩn trọng trong việc lắng nghe và chú ý.

Āyācanatthatā viya cassa āṇāpanatthatā veditabbā.

Its meaning of commanding should be understood like its meaning of entreating.

Cần hiểu rằng ý nghĩa ra lệnh của nó cũng giống như ý nghĩa cầu xin.

192

Idānettha evaṃ yojanā veditabbāti sambandho.

Now, the connection is: "Herein, such an interpretation should be understood."

Bây giờ, cần hiểu sự kết nối như sau.

Sotindriyavikkhepavāraṇaṃ savane niyojanavasena kiriyantarapaṭisedhanabhāvato, sotaṃ odahathāti attho.

Prevention of distraction of the ear faculty (sotindriyavikkhepavāraṇaṃ) means "apply your ear," as it prevents other actions by enjoining listening.

Sự ngăn chặn sự phân tán của thính giác (sotindriyavikkhepavāraṇaṃ) là việc đặt tai vào nghe, do có tính chất ngăn cản các hành động khác bằng cách ra lệnh lắng nghe.

Manindriyavikkhepanivāraṇaṃ aññacintāpaṭisedhanato.

Prevention of distraction of the mind faculty (manindriyavikkhepanivāraṇaṃ) by preventing other thoughts.

Sự ngăn chặn sự phân tán của ý giác (manindriyavikkhepanivāraṇaṃ) là do ngăn cản các ý nghĩ khác.

Purimanti ‘‘suṇāthā’’ti padaṃ.

The former (purimaṃ) is the word "suṇātha" (listen).

Purimaṃ (từ trước) là từ "suṇātha" (hãy lắng nghe).

Etthāti suṇātha, manasi karothā’’ti padadvaye, etasmiṃ vā adhikāre.

Herein (etthā): in the two words "suṇātha, manasi karotha" (listen, pay attention), or in this context.

Ettha (ở đây) là trong hai từ "suṇātha, manasi karotha" (hãy lắng nghe, hãy chú ý), hoặc trong ngữ cảnh này.

Byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ sotadvāre vikkhepapaṭibāhakattā.

Prevention of grasping distorted expressions (byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ) because it obstructs distraction at the ear-door.

Sự ngăn chặn việc nắm bắt sai lệch về từ ngữ (byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ) là do ngăn chặn sự phân tán ở cửa tai.

Na hi yāthāvato suṇantassa saddato vipallāsaggāho hoti.

Indeed, for one who listens properly, there is no grasping of distorted sounds.

Quả thật, đối với người lắng nghe đúng đắn, không có sự nắm bắt sai lệch về từ ngữ.

Atthavipallāsaggāhavāraṇaṃ manindriyavikkhepapaṭibāhakattā.

Prevention of grasping distorted meanings (atthavipallāsaggāhavāraṇaṃ) because it obstructs distraction of the mind faculty.

Sự ngăn chặn việc nắm bắt sai lệch về ý nghĩa (atthavipallāsaggāhavāraṇaṃ) là do ngăn chặn sự phân tán của ý giác.

Na hi sakkaccaṃ dhammaṃ upadhārentassa atthato vipallāsaggāho hoti.

Indeed, for one who carefully comprehends the Dhamma, there is no grasping of distorted meanings.

Quả thật, đối với người cẩn trọng quán sát Pháp, không có sự nắm bắt sai lệch về ý nghĩa.

Dhammassavane niyojeti suṇāthāti vidahanato.

Engages in listening to the Dhamma means by instructing, "Listen."

Niyojeti dhammassavane (sai bảo trong việc lắng nghe Pháp) là do ra lệnh "suṇātha" (hãy lắng nghe).

Dhāraṇūpaparikkhāsūti upaparikkhaggahaṇena tulanatīraṇādike diṭṭhiyā ca suppaṭivedhaṃ saṅgaṇhāti.

In retention and examination it includes perfect penetration by means of grasping through examination, weighing, discerning, and also by right view.

Dhāraṇūpaparikkhāsu (trong việc ghi nhớ và quán sát) là bao gồm sự quán sát đúng đắn (suppaṭivedha) bằng tuệ (diṭṭhi) trong việc cân nhắc, suy xét v.v. thông qua việc nắm bắt và quán sát.

193

Sabyañjanoti ettha yathādhippetamatthaṃ byañjayatīti byañjanaṃ, sabhāvanirutti.

Here, regarding sabyañjana, that which manifests the intended meaning is byañjana, a natural expression.

Sabyañjano (có từ ngữ) ở đây, byañjanaṃ (từ ngữ) là cái biểu thị ý nghĩa mong muốn, tức là cách diễn đạt tự nhiên (sabhāvanirutti).

Saha byañjanenāti sabyañjano, byañjanasampannoti attho.

"With byañjana" means sabyañjana; the meaning is "endowed with expression."

Saha byañjanenāti sabyañjano (cùng với từ ngữ là có từ ngữ), tức là đầy đủ từ ngữ (byañjanasampanna).

Araṇīyato upagandhabbato anuṭṭhātabbato attho, catupārisuddhisīlādiko.

The meaning of attha is that which is to be approached, to be attained, to be undertaken; it refers to the fourfold purity of virtue, etc.

Attho (ý nghĩa) là cái cần được thực hành (araṇīyato), cần được tiếp cận (upagandhabbato), cần được khởi lên (anuṭṭhātabbato), tức là giới Tứ thanh tịnh (catupārisuddhisīla) v.v.

Saha atthenāti sāttho, atthasampannoti attho.

"With meaning" means sāttha; the meaning is "endowed with meaning."

Saha atthenāti sāttho (cùng với ý nghĩa là có ý nghĩa), tức là đầy đủ ý nghĩa (atthasampanna).

Dhammagambhīrotiādīsu dhammo nāma tanti.

In phrases like profound in Dhamma, Dhamma refers to the textual tradition.

Trong Dhammagambhīro (Pháp sâu xa) v.v., dhammo (Pháp) là kinh điển (tanti).

Desanā nāma tassā manasā vavatthāpitāya tantiyā desanā.

Teaching refers to the teaching of that textual tradition, which has been mentally established.

Desanā (sự thuyết giảng) là sự thuyết giảng kinh điển đã được sắp đặt trong tâm.

Attho nāma tantiyā attho.

Meaning refers to the meaning of the textual tradition.

Attho (ý nghĩa) là ý nghĩa của kinh điển.

Paṭivedho nāma tantiyā tantiatthassa ca yathābhūtāvabodho.

Penetration refers to the true understanding of the textual tradition and its meaning.

Paṭivedho (sự thể nhập) là sự giác ngộ đúng như thật về kinh điển và ý nghĩa của kinh điển.

Yasmā cete dhammadesanāatthapaṭivedhā sasādīhi viya mahāsamuddo mandabuddhīhi dukkhogāḷhā alabbhaneyyapatiṭṭhā ca, tasmā gambhīrā.

And because these Dhamma, teaching, meaning, and penetration are difficult to fathom by those of dull intellect, like a great ocean by deer, and have no attainable footing, they are profound.

Và vì các pháp, sự thuyết giảng, ý nghĩa và sự thể nhập này, giống như đại dương đối với các loài bò sát, rất khó lặn sâu (dukkhogāḷhā) và không thể tìm thấy chỗ đứng (alabbhaneyyapatiṭṭhā) đối với những người trí tuệ kém cỏi, nên chúng sâu xa (gambhīrā).

Tena vuttaṃ ‘‘yasmā ayaṃ dhammo…pe… sādhukaṃ manasi karothā’’ti.

Therefore, it is said: "Because this Dhamma... (etc.)... pay close attention."

Vì thế mà nói "Vì Pháp này... (v.v.) ...hãy chú ý kỹ lưỡng".

Ettha ca paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya dukkhogāhatā, paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā tabbisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā.

Here, the difficulty of penetration makes the Dhamma and its meaning difficult to fathom, and the difficulty of the knowledge of teaching makes the teaching difficult to fathom; the difficulty of producing penetration and the difficulty of the arising of knowledge concerning it should be understood as making it difficult to fathom.

Ở đây, cần hiểu rằng sự thuyết giảng khó lặn sâu là do sự khó khăn trong việc thể nhập (paṭivedha) và sự khó khăn trong việc có được trí tuệ về ý nghĩa của Pháp. Còn sự thể nhập khó lặn sâu là do không thể tạo ra nó và do sự khó khăn trong việc phát sinh trí tuệ liên quan đến nó.

194

Desanaṃ nāma uddisanaṃ.

Teaching refers to indicating.

Desanaṃ (sự thuyết giảng) là sự trình bày.

Tassa niddisanaṃ bhāsananti idhādhippetanti āha ‘‘vitthāratopi naṃ bhāsissāmīti vuttaṃ hotī’’ti.

Its detailed explanation is speaking; this is what is intended here, so it is said: "It means, 'I shall speak of it in detail as well.'"

Sự giải thích, trình bày điều đó được hàm ý ở đây, nên nói "có nghĩa là sẽ thuyết giảng rộng rãi".

Paribyattaṃ kathanaṃ vā bhāsanaṃ.

Or, speaking is a detailed narration.

Việc nói hoặc diễn thuyết một cách khéo léo.

Sāḷikāyiva nigghosoti sāḷikāya ālāpo viya madhuro kaṇṇasukho pemanīyo.

Like the cry of a mynah bird means sweet, pleasant to the ear, and endearing, like the speech of a mynah bird.

Tiếng hót như chim sáo nghĩa là êm dịu, dễ nghe, đáng yêu như tiếng hót của chim sáo.

Paṭibhānanti saddo.

Paṭibhāna is a sound.

Paṭibhāna (biện tài) nghĩa là lời nói.

Udīrayīti uccārīyati, vuccati vā.

He uttered means he pronounced, or he spoke.

Udīrayī (nói ra) nghĩa là được nói ra, hoặc được tuyên bố.

195

Evaṃ vutte ussāhajātāti evaṃ ‘‘suṇātha sādhukaṃ manasi karotha bhāsissāmī’’ti vutte na kira satthā saṅkhepeneva desessati, vitthārenapi bhāsissatīti sañjātussāhā haṭṭhatuṭṭhā hutvā.

Thus spoken, filled with enthusiasm means, when it was thus said, "Listen, pay close attention, I shall speak," they became enthusiastic and delighted, thinking, "Indeed, the Teacher will not teach in brief, but will speak in detail."

Khi được nói như vậy, họ phát khởi sự hăng hái nghĩa là khi được nói như vậy: “Hãy lắng nghe kỹ, hãy chú tâm, tôi sẽ thuyết giảng,” thì họ nghĩ rằng vị Đạo Sư sẽ không chỉ thuyết giảng một cách tóm tắt, mà còn thuyết giảng một cách chi tiết, do đó họ phát khởi sự hăng hái, hoan hỷ.

Idhāti iminā vuccamānaadhikaraṇaṃ tassa puggalassa uppattiṭṭhānabhūtaṃ adhippetanti āha ‘‘desāpadese nipāto’’ti.

Here refers to the place being spoken of, the place of that person's arising; thus, it is said: "A particle indicating place or region."

Idha (ở đây) nghĩa là địa điểm được đề cập bởi từ này, là nơi sinh ra của người đó, được hiểu là như vậy, nên nói “là một giới từ chỉ nơi chốn”.

Lokanti okāsalokaṃ.

World refers to the spatial world.

Loka (thế gian) nghĩa là thế giới không gian.

Idha tathāgato loketi hi jātikhettaṃ, tatthāpi ayaṃ cakkavāḷo adhippeto.

Here, the Tathāgata in the world refers to the field of birth, and within that, this cakkavāḷa (world-system) is intended.

Ở đây, vị Như Lai trong thế gian nghĩa là trường sở sinh, và ở đó, vũ trụ này được hiểu là như vậy.

Samaṇoti sotāpanno.

A recluse is a sotāpanna.

Samaṇa (sa-môn) nghĩa là bậc Dự Lưu.

Dutiyo samaṇoti sakadāgāmī.

A second recluse is a sakadāgāmī.

Dutiyo samaṇo (sa-môn thứ hai) nghĩa là bậc Nhất Lai.

Vuttañhetaṃ ‘‘katamo ca, bhikkhave, samaṇo?

For it is said: "And what, bhikkhus, is a recluse?

Điều này đã được nói: “Này các tỳ khưu, sa-môn là gì?

Idha, bhikkhave, bhikkhu tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hotī’’ti (a. ni. 4.241) ‘‘katamo ca, bhikkhave, dutiyo samaṇo?

Here, bhikkhus, a bhikkhu, with the destruction of the three fetters, is a sotāpanna." And "And what, bhikkhus, is a second recluse?

Này các tỳ khưu, ở đây, một tỳ khưu do đoạn tận ba kiết sử nên trở thành bậc Dự Lưu” (A.iv.241), và “Này các tỳ khưu, sa-môn thứ hai là gì?

Idha, bhikkhave, bhikkhu tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hotī’’ti ca (a. ni. 4.241).

Here, bhikkhus, a bhikkhu, with the destruction of the three fetters and the attenuation of lust, hatred, and delusion, is a sakadāgāmī."

Này các tỳ khưu, ở đây, một tỳ khưu do đoạn tận ba kiết sử, do tham, sân, si giảm thiểu nên trở thành bậc Nhất Lai” (A.iv.241).

Idheva tiṭṭhamānassāti imissā eva indasālaguhāyaṃ tiṭṭhamānassa.

While standing right here means while standing in this very Indasāla Cave.

Khi đang ở đây nghĩa là khi đang ở trong hang Indasāla này.

196

2. Assutavāti ettha (a. ni. ṭī. 1.1.51) sutanti sotadvārānusārena upadhāritaṃ, upadhāraṇaṃ vā, sutaṃ assatthīti sutavā.

2. Here, regarding uninstructed, suta (instruction) refers to what is grasped through the ear-door, or the grasping itself; sutavā is one who has suta.

2. Assutavā (không có nghe) ở đây (A.ṭī.1.1.51), suta (nghe) nghĩa là điều đã được ghi nhớ qua cửa tai, hoặc sự ghi nhớ; người có nghe thì là sutavā (có nghe).

Vā-saddassa hi attho atthitāmattādivasena anekavidho.

For the meaning of the particle vā is manifold, depending on mere existence, etc.

Thật vậy, ý nghĩa của từ vā (có) có nhiều loại tùy theo ý nghĩa của sự hiện hữu, v.v.

Tathā hi ‘‘antavā ayaṃ loko parivaṭumo’’tiādīsu (dī. ni. 1.54; paṭi. ma. 1.140) atthitāmattaṃ attho.

Thus, in phrases like "This world is finite and circumscribed," mere existence is the meaning.

Thật vậy, trong các câu như “Thế gian này có giới hạn và bị bao quanh” (D.i.54; Paṭi.m.1.140), ý nghĩa là sự hiện hữu đơn thuần.

‘‘Dhanavā bhogavā, lābhī annassā’’ti ca ādīsu bahubhāvo.

In "wealthy, possessing riches, one who gains food," it means abundance.

Trong các câu như “Người có tài sản, có của cải, được lợi lộc về lương thực”, ý nghĩa là sự phong phú.

‘‘Rogavā hoti rogābhibhūto’’tiādīsu kāyābādho.

In "sick, afflicted by illness," it means bodily ailment.

Trong các câu như “Người có bệnh, bị bệnh hoạn chi phối”, ý nghĩa là bệnh tật thể xác.

‘‘Kuṭṭhī kuṭṭhacīvarenā’’tiādīsu nindā, ‘‘issukī maccharī saṭho māyāvino keṭubhino’’tiādīsu abhiṇhayogo.

In "a leper with a leper's rag," it means blame; in "envious, stingy, deceitful, cunning, fraudulent," it means constant practice.

Trong các câu như “Người bị bệnh phong với chiếc y phong” ý nghĩa là sự chê bai; trong các câu như “Người có tính ganh tỵ, keo kiệt, xảo trá, lừa dối, gian lận”, ý nghĩa là sự thường xuyên thực hành.

‘‘Daṇḍī chattī alambarī’’tiādīsu (visuddhi. 1.142) saṃsaggo.

In "one with a staff, one with an umbrella, one with a water-strainer," it means association.

Trong các câu như “Người cầm gậy, cầm dù, cầm bình bát” (Visuddhi.1.142), ý nghĩa là sự gắn bó.

‘‘Paṇḍito vāpi tena so’’tiādīsu (dha. pa. 63) upamānaṃ, sadisabhāvoti attho.

In "or he is wise by that," it means comparison, i.e., similarity.

Trong các câu như “Do đó, người ấy là bậc hiền trí” (Dhp.63), ý nghĩa là sự so sánh, tức là sự tương tự.

‘‘Taṃ vāpi dhīrā muniṃ vedayantī’’tiādīsu (su. ni. 213) samuccayo.

In "the wise proclaim him a sage," it means aggregation.

Trong các câu như “Các bậc trí tuệ biết vị ẩn sĩ đó” (Sn.213), ý nghĩa là sự tổng hợp.

‘‘Ke vā ime kassa vā’’tiādīsu (pārā. 296) saṃsayo.

In "Who are these, or whose are they?" it means doubt.

Trong các câu như “Những người này là ai, và của ai?” (Pārā.296), ý nghĩa là sự nghi ngờ.

‘‘Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu (dī. ni. 1.181) vibhāvano.

In "This one, among these recluses and brahmins, is the most foolish, the most deluded," it means distinction.

Trong các câu như “Vị sa-môn, bà-la-môn này là kẻ ngu dốt nhất, kẻ ngu si nhất” (D.i.181), ý nghĩa là sự phân biệt.

‘‘Na vāyaṃ kumāro mattamaññāsī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.154) padapūraṇaṃ.

"This prince did not know moderation," and so on, is a filler word.

Trong các câu như “Đứa bé này không biết chừng mực” (S.ii.154), ý nghĩa là từ đệm.

‘‘Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.170) vikappo.

"Whatever recluses or brahmins there are, bhikkhus," and so on, is an alternative.

Trong các câu như “Này các tỳ khưu, bất kỳ sa-môn hay bà-la-môn nào” (M.i.170), ý nghĩa là sự lựa chọn.

‘‘Sakyaputtassa sirīmato (dī. ni. 3.277), sīlavato sīlasampattiyā kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 2.150; 3.316; a. ni. 5.213; mahāva. 285) ca ādīsu pasaṃsā.

"A good report arises concerning the glorious Sakyaputta, who is virtuous and endowed with virtue," and so on, is praise.

Trong các câu như “Tiếng tăm tốt đẹp của vị Sakyaputta vinh quang, có giới hạnh, với sự thành tựu giới hạnh, lan rộng” (D.iii.277, 2.150; 3.316; A.v.213; Mahāva.285), ý nghĩa là sự tán thán.

‘‘Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā’’tiādīsu (dī. ni. 3.317, 355) atisayo.

"He is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, and leads to the complete destruction of suffering," and so on, is hyperbole.

Trong các câu như “Người có trí tuệ, được trang bị trí tuệ thấy được sự sanh diệt, trí tuệ cao thượng, thấu triệt, dẫn đến sự chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn” (D.iii.317, 355), ý nghĩa là sự vượt trội.

Idhāpi atisayo, pasaṃsā vā attho, tasmā yassa pasaṃsitaṃ, atisayena vā sutaṃ atthi, so sutavāti saṃkilesaviddhaṃsanasamatthaṃ pariyattidhammassavanaṃ, taṃ sutvā tathattāya paṭipatti ca ‘‘sutavā’’ti iminā saddena pakāsitā.

Here too, the meaning is hyperbole or praise. Therefore, one who has heard that which is praised or excellent is called "one who has heard" (sutavā). The hearing of the Dhamma of the Pariyatti, which is capable of destroying defilements, and the practice towards that state after hearing it, are declared by the word "sutavā."

Ở đây cũng vậy, ý nghĩa là sự vượt trội, hoặc sự tán thán; do đó, người có sự nghe được tán thán hoặc sự nghe một cách vượt trội, thì gọi là sutavā (có nghe); sự nghe giáo pháp Pariyatti có khả năng phá hủy phiền não, và sự thực hành theo đó sau khi nghe, được thể hiện bằng từ “sutavā” này.

Atha vā sotabbayuttaṃ sutvā kattabbanipphattivasena suṇīti sutavā, tappaṭikkhepena na sutavāti assutavā.

Alternatively, one who hears what is fit to be heard and accomplishes what is to be done is called "sutavā." By its negation, one who has not heard is "assutavā."

Hoặc, người đã nghe những gì nên nghe và đã hoàn thành những gì nên làm thì gọi là sutavā; phủ định điều đó thì gọi là assutavā (không có nghe).

197

Ayañhi a-kāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. 2.dukamātikā), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (pāci. 1046, 1047) taṃsahayoganivattiyaṃ icchito.

Indeed, this prefix 'a-' is intended in the sense of the absence of association with something, as in "unwholesome phenomena" (ahetukā dhammā) and "a monastery without bhikkhus" (abhikkhuko āvāso).

Thật vậy, tiền tố a- ở đây được mong muốn có ý nghĩa là sự không hiện hữu của điều đó trong các câu như “các pháp vô nhân” (Dhs.2.dukamātikā), “tu viện không có tỳ khưu” (Pāci.1046, 1047).

‘‘Apaccayā dhammā’’ti (dha. sa. 7.dukamātikā) taṃsambandhībhāvanivattiyaṃ.

In "unconditioned phenomena" (apaccayā dhammā), it signifies the absence of connection with that.

Trong câu “các pháp không có duyên” (Dhs.7.dukamātikā), ý nghĩa là sự không liên hệ với điều đó.

Paccayuppannañhi paccayasambandhīti appaccayuppannattā ataṃsambandhitā ettha jotitā.

For what is arisen from conditions is connected to conditions, thus its non-connection is here indicated by its not being arisen from conditions.

Thật vậy, điều được duyên sanh là liên hệ với duyên, nên ở đây, sự không liên hệ với duyên được chỉ ra bởi sự không phải là điều được duyên sanh.

‘‘Anidassanā dhammā’’ti (dha. sa. 9.dukamātikā) taṃsabhāvanivattiyaṃ.

In "non-visible phenomena" (anidassanā dhammā), it signifies the absence of that nature.

Trong câu “các pháp vô kiến” (Dhs.9.dukamātikā), ý nghĩa là sự không có bản chất đó.

Nidassanañhi daṭṭhabbatā.

For visibility is the state of being seen.

Thật vậy, nidassana (kiến) là khả năng được thấy.

Atha vā passatīti nidassanaṃ, cakkhuviññāṇaṃ, taggahetabbabhāvanivattiyaṃ yathā ‘‘anāsavā dhammā’’ti (dha. sa. 15.dukamātikā), ‘‘appaṭighā dhammā (dha. sa. 10.dukamātikā), anārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. 55.dukamātikā) taṃkiccanivattiyaṃ, ‘‘arūpino dhammā (dha. sa. 11.dukamātikā) acetasikā dhammā’’ti (dha. sa. 57.dukamātikā) tabbhāvanivattiyaṃ.

Alternatively, that which sees is visibility (nidassana), i.e., eye-consciousness; it signifies the absence of the state of being grasped by that, as in "phenomena without taints" (anāsavā dhammā), "phenomena without impact" (appaṭighā dhammā), "phenomena without object" (anārammaṇā dhammā) signifies the absence of that function; "formless phenomena" (arūpino dhammā), "phenomena without mental factors" (acetasikā dhammā) signifies the absence of that state.

Hoặc, điều thấy được gọi là nidassana, tức là nhãn thức; ý nghĩa là sự không có khả năng được nắm giữ bởi điều đó, như trong “các pháp vô lậu” (Dhs.15.dukamātikā), “các pháp vô đối ngại” (Dhs.10.dukamātikā), “các pháp vô sở duyên” (Dhs.55.dukamātikā), ý nghĩa là sự không có chức năng đó; “các pháp vô sắc” (Dhs.11.dukamātikā), “các pháp vô tâm sở” (Dhs.57.dukamātikā), ý nghĩa là sự không có bản chất đó.

Tadaññathā hi ettha pakāsitā.

For here it is declared otherwise.

Thật vậy, ở đây, điều đó được thể hiện khác đi.

‘‘Amanusso’’ti tabbhāvamattanivattiyaṃ.

In "not human" (amanusso), it signifies the mere absence of that state.

Amanusso (phi nhân) nghĩa là sự không có bản chất đó đơn thuần.

Manussamattaṃ natthi, aññaṃ samānanti.

There is no human quality, but it is similar to it.

Không có bản chất con người, nhưng tương tự như vậy.

Sadisatā hi ettha sūcitā.

For similarity is indicated here.

Thật vậy, ở đây, sự tương tự được chỉ ra.

‘‘Assamaṇo samaṇapaṭiñño, anariyo’’ti (a. ni. 3.13) ca taṃsambhāvanīyaguṇanivattiyaṃ.

"A recluse in name only, not a recluse" (assamaṇo samaṇapaṭiñño), "not noble" (anariyo) signifies the absence of qualities worthy of that.

Trong các câu như “kẻ tự xưng là sa-môn nhưng không phải sa-môn, kẻ không phải bậc Thánh” (A.iii.13), ý nghĩa là sự không có phẩm chất đáng có đó.

Garahā hi idha ñāyati.

For reproach is understood here.

Thật vậy, ở đây, sự chê bai được hiểu.

‘‘Kacci bhoto anāmayaṃ, anudarā kaññā’’ti (jā. 2.20.129) tadanappabhāvanivattiyaṃ, ‘‘anuppannā dhammā’’ti (dha. sa. 17.tikamātikā) taṃsadisabhāvanivattiyaṃ.

"Are you well, sir?" (kacci bhoto anāmayaṃ), "a girl without a womb" (anudarā kaññā) signifies the absence of that unpleasant state; "unarisen phenomena" (anuppannā dhammā) signifies the absence of that similar state.

Trong các câu như “Kính thưa ngài, có an lành không? Trinh nữ không có bụng” (Jā.2.20.129), ý nghĩa là sự không có sự hiện hữu của điều đó; “các pháp chưa sanh” (Dhs.17.tikamātikā), ý nghĩa là sự không có bản chất tương tự đó.

Atītānañhi uppannapubbattā uppādidhammānañca paccayekadesanipphattiyā āraddhuppādibhāvato kālavimuttassa ca vijjamānattā uppannānukūlatā pageva paccuppannānanti tabbidūratāva ettha viññāyati ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11.tikamātikā) tadapariyosānanivattiyaṃ.

For past phenomena have previously arisen, and phenomena that are due to arise, due to the partial completion of conditions, have a state of being commenced to arise, and what is free from time exists; thus, suitability for what has arisen is prior to what is present, and here, remoteness from that is understood, as in "phenomena of the Asekha stage" (asekkhā dhammā) signifies the absence of incompleteness.

Thật vậy, do các pháp quá khứ đã từng sanh, và các pháp có tính chất sanh khởi do sự hoàn thành một phần của các duyên, và do sự hiện hữu của điều vượt ngoài thời gian, nên sự tương đồng với các pháp đã sanh từ trước đã được biết rõ; và sự xa cách với các pháp hiện tại được hiểu ở đây; “các pháp vô học” (Dhs.11.tikamātikā), ý nghĩa là sự không có sự kết thúc của điều đó.

Tanniṭṭhānañhi ettha pakāsitanti.

For its completion is declared here.

Thật vậy, ở đây, sự hoàn thành điều đó được thể hiện.

Evamanekesaṃ atthānaṃ jotako.

Thus, it indicates many meanings.

Như vậy, nó là từ chỉ nhiều ý nghĩa khác nhau.

Idha pana ‘‘arūpino dhammā acetasikā dhammā’’tiādīsu viya tabbhāvanivattiyaṃ daṭṭhabbo, aññattheti attho.

Here, however, it should be understood as signifying the absence of that state, as in "formless phenomena" (arūpino dhammā), "phenomena without mental factors" (acetasikā dhammā), meaning "elsewhere."

Nhưng ở đây, nó nên được hiểu là sự không có bản chất đó, như trong các câu “các pháp vô sắc, các pháp vô tâm sở”, nghĩa là ở nơi khác.

Etenassa sutādiñāṇavirahataṃ dasseti.

By this, it shows his lack of knowledge such as hearing.

Bằng cách này, nó cho thấy sự thiếu vắng trí tuệ về sự nghe, v.v.

Tena vuttaṃ ‘‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā itī’’ti.

Therefore, it is said: "He is to be known as 'assutavā' due to the absence of learning and realization."

Do đó, đã nói: “Do không có sự học và sự chứng đắc, người ấy được biết là assutavā (không có nghe)”.

198

Idāni tassa atthaṃ vivaranto yasmā khandhadhātvādikosallenapi maññanāpaṭisedhanasamatthaṃ bāhusaccaṃ hoti.

Now, explaining its meaning, since extensive learning, even through skill in aggregates, elements, and so on, is capable of refuting wrong views.

Bây giờ, khi giải thích ý nghĩa của điều đó, vì sự đa văn có khả năng bác bỏ sự chấp trước ngay cả bằng sự khéo léo về uẩn, giới, v.v.

Yathāha ‘‘kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto hoti?

As it is said: "To what extent, venerable sir, is one learned?

Như đã nói: “Bạch Thế Tôn, một tỳ khưu được gọi là đa văn đến mức nào?

Yato kho bhikkhu khandhakusalo hoti dhātu, āyatana, paṭiccasamuppādakusalo hoti, ettāvatā kho bhikkhu bahussuto hotī’’ti, tasmā ‘‘yassa hi khandhadhātuāyatanasaccapaccayākārasatipaṭṭhānādīsūtiādi vuttaṃ.

When a bhikkhu is skilled in aggregates, elements, sense bases, dependent origination, and foundations of mindfulness, to that extent, bhikkhus, is he learned." Therefore, it is said: "He who is skilled in aggregates, elements, sense bases, truths, conditions, aspects, and foundations of mindfulness, and so on."

Này các tỳ khưu, khi một tỳ khưu khéo léo về các uẩn, các giới, các xứ, duyên khởi, các niệm xứ, thì tỳ khưu đó được gọi là đa văn”, do đó đã nói “người mà về các uẩn, giới, xứ, sự thật, duyên, các hành tướng niệm xứ, v.v.”.

Tattha vācuggatakaraṇaṃ uggaho.

Among these, committing to memory is uggaha (learning by heart).

Trong đó, việc học thuộc lòng là uggaha (sự nắm giữ).

Atthaparipucchanaṃ paripucchā.

Questioning the meaning is paripucchā (inquiry).

Việc hỏi về ý nghĩa là paripucchā (sự hỏi).

Kusalehi saha codanāpariharaṇavasena vinicchayakaraṇaṃ vinicchayo.

Making a decision by challenging and defending with the wise is vinicchaya (determination).

Việc phân xử bằng cách chất vấn và giải đáp với những người thiện xảo là vinicchaya (sự phân xử).

Maggaphalanibbānāni adhigamo.

Paths, fruits, and Nibbāna are adhigama (realization).

Các đạo, quả và Nibbāna là adhigama (sự chứng đắc).

199

Bahūnaṃ (dha. sa. mūlaṭī. 1007) nānappakārānaṃ kilesasakkāyadiṭṭhīnaṃ avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā.

Because many various kinds of defilements and wrong views of self are not destroyed, they (ordinary people) generate them, or they are generated by them; thus, they are ordinary people (puthujjana).

Do không đoạn trừ nhiều loại phiền não, tà kiến thân kiến, nên chúng sanh ra chúng, hoặc được sanh ra bởi chúng, nên gọi là puthujjanā (phàm phu).

Avighātameva vā jana-saddo vadati.

Or, the word 'jana' refers to non-destruction itself.

Hoặc từ jana chỉ sự không bị hủy hoại. (dha. sa. mūlaṭī. 1007)

Puthu satthārānaṃ mukhamullokikāti ettha puthu janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanāti vacanattho.

In the phrase Puthu satthārānaṃ mukhamullokikā (those who look at the faces of various teachers), the etymological meaning of puthujjanā is 'ordinary people' because they acknowledge various teachers.

Trong cụm từ Puthu satthārānaṃ mukhamullokikā, nghĩa của từ Puthujjanā là những người (janā) có nhiều (puthu) vị thầy tự xưng (satthupaṭiññā) mà họ nhìn vào mặt (mukhamullokikā).

Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti ettha janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā, nānāgatiyo, tā puthū etesanti puthujjanā.

In the phrase Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitā (those who have not emerged from various destinies), 'janā' refers to those who are to be born, or beings are born therein; and since these various destinies are diverse for them, they are puthujjanā.

Trong cụm từ Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitā, cần hiểu là: những chúng sinh (sattā) được sinh ra (jāyanti) hoặc những nơi mà chúng sinh được sinh ra (janetabbā, jāyanti vā ettha sattāti janā) là các nẻo luân hồi (gatiyo) khác nhau (nānā), và chúng có nhiều (puthū) nẻo luân hồi này, nên gọi là Puthujjanā.

Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo, te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā.

Furthermore, 'janā' are those through whom beings are born (e.g., conditioning activities), and since these are numerous for them, they are puthujjanā.

Từ đây trở đi, những gì được sinh ra từ những điều này (jāyanti etehīti janā) là các hành (abhisaṅkhārādayo), và chúng tồn tại riêng rẽ (puthū vijjantīti) ở những người này, nên gọi là Puthujjanā.

Abhisaṅkharaṇādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.

Or, the word 'jana' should be understood in the sense of 'conditioning,' etc.

Hoặc từ "jana" chỉ nên được hiểu theo nghĩa của sự tạo tác (abhisaṅkharaṇa) v.v..

Oghā kāmoghādayo.

Oghā are the floods of sensual desire, etc.

Oghā là các dòng chảy như dục lưu (kāmoghādayo).

Rāgaggiādayo santāpā.

Santāpā are the fires of lust, etc.

Các ngọn lửa tham (rāgaggiādayo) v.v. là santāpā (sự nung đốt).

Te eva, sabbepi vā kilesā pariḷāhā.

These same defilements, or all defilements, are pariḷāhā.

Chúng, hoặc tất cả các phiền não, là pariḷāhā (sự nóng bức).

Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattāti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evamādiko, puthu jano etesanti puthujjanā.

In the phrase Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā (those attached to various five strands of sensual pleasure), 'jana' refers to what arises, such as craving, greed, and so forth; and since these are diverse for them, they are puthujjanā.

Trong cụm từ Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā, những gì được sinh ra (jāyatīti jano) là tham ái (rāgo), sự ham muốn (gedho) v.v., và những người này có nhiều (puthu) sự sinh khởi (jano) đó, nên gọi là Puthujjanā.

Puthūsu vā janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā janasaddo daṭṭhabbo.

Or, the word 'jana' should be understood in the sense of attachment, etc., as in 'janā' (beings) born in various states are attached.

Hoặc từ "jana" chỉ nên được hiểu theo nghĩa của tham ái v.v., tức là những người được sinh ra (jātā) trong nhiều (puthūsu) sự tham ái (janā rattāti) như vậy.

Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakarena chandarāgena rattā sārattā.

Rattā (attached) means strongly attached, their minds colored by the dye-like quality of sensual desire, which distorts the mind, like a cloth dyed with color.

Rattā nghĩa là bị nhuộm màu, bị tham ái làm cho tâm biến đổi như một tấm vải bị nhuộm màu, bị say đắm.

Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhijjhānena giddhā gedhaṃ āpannā.

Giddhā (greedy) means intensely desirous due to the nature of longing, fallen into greed because of covetousness.

Giddhā nghĩa là bị tham lam, bị lòng tham làm cho ham muốn mãnh liệt, rơi vào sự thèm khát.

Gadhitāti ganthitā viya dummocanīyabhāvena tattha paṭibaddhā.

Gadhitā (bound) means restrained there, like being tied down, due to their inescapable nature.

Gadhitā nghĩa là bị ràng buộc, bị mắc kẹt vào đó một cách khó gỡ như bị thắt nút.

Mucchitāti kilesavasena visaññībhūtā viya anaññakiccā mucchaṃ mohamāpannā.

Mucchitā (infatuated) means, due to defilements, like being senseless, devoted to nothing else, fallen into infatuation and delusion.

Mucchitā nghĩa là bị mê muội, như bị mất trí do phiền não, không còn biết việc gì khác, rơi vào sự mê mờ.

Ajjhosannāti anaññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhitā.

Ajjhosannā (engrossed) means having swallowed, thoroughly consumed, and settled, as if making it exclusively their own.

Ajjhosannā nghĩa là đã nuốt chửng, đã hoàn tất và đứng yên như thể đã biến thành của riêng, không ai khác có thể sở hữu.

Laggāti vaṅkadaṇḍake viya āsattā mahāpalipe vā yāva nāsikaggā palipannapuriso viya uddharituṃ asakkuṇeyyabhāvena nimuggā, lagitāti makkaṭālepe ālaggabhāvena paccuḍḍito viya makkaṭo pañcannaṃ indriyānaṃ vasena ālaggitā.

Laggā (stuck) means clinging as if to a crooked stick, or submerged, unable to pull oneself out, like a person immersed in a great mud puddle up to his nose; lagitā (adhered) means clung, like a spider trapped in a spider web, clinging due to the five faculties.

Laggā nghĩa là bị dính mắc, bị mắc kẹt như trên một cành cây cong, hoặc bị chìm đắm đến mức không thể thoát ra được như một người đàn ông bị lún trong vũng bùn lớn đến tận mũi; lagitā nghĩa là bị dính chặt vào năm căn như một con nhện bị dính vào keo dính nhện, không thể thoát ra được.

Palibuddhāti baddhā, upaddutā vā.

Palibuddhā (entangled) means bound, or afflicted.

Palibuddhā nghĩa là bị trói buộc, hoặc bị quấy nhiễu.

Āvuṭāti āvunitā, nivutāti nivāritā.

Āvuṭā (covered) means enveloped; nivutā (shrouded) means obstructed.

Āvuṭā nghĩa là bị bao phủ, nivutā nghĩa là bị ngăn chặn.

Ovutāti paliguṇṭhitā, pariyonaddhā vā.

Ovutā (wrapped) means enshrouded, or completely bound.

Ovutā nghĩa là bị bao bọc, hoặc bị trói buộc.

Pihitāti pidahitā, paṭicchannāti paṭicchāditā.

Pihitā (closed) means shut; paṭicchannā (hidden) means concealed.

Pihitā nghĩa là bị che đậy, paṭicchannā nghĩa là bị che giấu.

Paṭikujjitāti heṭṭhāmukhajātā.

Paṭikujjitā (overturned) means having their face turned downwards.

Paṭikujjitā nghĩa là bị úp mặt xuống.

Puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānantiādinā puthu jano puthujjanoti dasseti.

By phrases such as puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ (those who have transcended the path of reckoning of the many), it shows that 'puthujana' means 'ordinary people'.

Bằng cách giải thích ‘‘Puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ’’ v.v., cho thấy rằng người phàm là Puthujjana.

200

‘‘Assutavā’’ti etena avijjandhatā vuttāti āha ‘‘andhaputhujjano vutto hotī’’ti.

It is said that by "Assutavā" (uninstructed), the blindness of ignorance is stated, hence "He is called a blind puthujjana".

Với từ ‘‘Assutavā’’ (kẻ không nghe giáo pháp), sự mù quáng của vô minh được nói đến, nên ngài nói: ‘‘Andhaputhujjano vutto hotī’’ (người phàm mù quáng được nói đến).

Ārakattā (saṃ. ni. ṭī. 2.3.1) kilesehi maggena samucchinnattā.

Ārakattā (due to being far off) from defilements means because they are completely eradicated by the path.

Ārakattā (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.3.1) kilesehi (xa lìa các phiền não) do đã đoạn trừ bằng đạo lộ.

Anayeti avaḍḍhiyaṃ, anattheti attho.

Anaye means in un-growth, which is to say, in harm.

Anaye nghĩa là không tăng trưởng, tức là không có lợi ích.

Anaye vā anupāye.

Or anaye means in the wrong way.

Hoặc Anaye nghĩa là không có phương tiện (đúng đắn).

Nairiyanato avattanato.

Nairiyanato means from not moving forward.

Nairiyanato nghĩa là không hành xử.

Ayeti vaḍḍhiyaṃ, atthe, upāye vā.

Aye means in growth, in benefit, or in the right way.

Aye nghĩa là sự tăng trưởng, lợi ích, hoặc phương tiện (đúng đắn).

Araṇīyatoti payirupāsitabbato.

Araṇīyato means from being resorted to.

Araṇīyato nghĩa là đáng được phụng sự.

Niruttinayena padasiddhi veditabbā purimesu atthavikappesu.

The derivation of the word should be understood according to the etymological method in the former interpretations.

Sự thành lập từ ngữ nên được hiểu theo phương pháp ngữ nguyên trong các cách giải thích nghĩa trước đó.

Pacchime pana saddasatthavasenapi.

But in the latter, also according to the rules of grammar.

Còn ở phần sau thì theo phương pháp ngữ pháp.

Yadipi ariya-saddo ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) visuddhāsayapayogesu puthujjanesupi vattati.

Although the word 'ariya' also applies to ordinary people in contexts of pure intention and conduct, as in "ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā" (those noble ones whose bodily actions are pure).

Mặc dù từ "ariya" được dùng cho cả người phàm trong các ngữ cảnh thể hiện ý trong sạch như ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’ (Ma. Ni. 1.35) v.v. (những người cao thượng có hành động thân thể trong sạch).

Idha pana ariyamaggādhigamena sabbalokuttarabhāvena ca ariyabhāvo adhippetoti dassento āha ‘‘buddhā’’tiādi.

Here, however, the noble state is intended through the attainment of the noble path and by being completely transcendent of the world, thereby saying, "the Buddhas," etc.

Tuy nhiên, ở đây, trạng thái cao thượng (ariya-bhāvo) được hiểu là do chứng đắc Thánh đạo và do vượt lên trên tất cả thế gian, nên ngài nói: ‘‘Buddhā’’ v.v..

Tattha ‘‘paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisā’’ti idaṃ ariyā sappurisāti idha vuttapadānaṃ atthaṃ asaṅkarato dassetuṃ vuttaṃ.

Among these, "Paccekabuddhas, Tathāgata's disciples, and good people (sappurisā)" is stated to show the meaning of the words "ariyā" (noble ones) and "sappurisā" (good people) mentioned here, without confusion.

Trong đó, ‘‘Paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisā’’ (Các vị Độc Giác Phật, các Thanh Văn của Như Lai và các bậc Chân Nhân) được nói ra để trình bày ý nghĩa của các từ được dùng ở đây là "ariyā" (các bậc Thánh) và "sappurisā" (các bậc Chân Nhân) một cách rõ ràng, không lẫn lộn.

Yasmā pana nippariyāyato ariyasappurisabhāvā abhinnasabhāvā.

However, since the state of being noble and good people (sappurisā) are essentially non-different.

Tuy nhiên, vì trạng thái Thánh nhân và Chân nhân không khác biệt về bản chất một cách tuyệt đối.

Tasmā ‘‘sabbeva vā’’tiādi vuttaṃ.

Therefore, "or all of them" and so forth is stated.

Do đó, ngài đã nói ‘‘Sabbeva vā’’ (hoặc tất cả) v.v..

201

Ettāvatā hi buddhasāvako vutto.

By this much, a disciple of the Buddha is indeed described.

Ettāvatā hi buddhasāvako vutto (Đến đây, một đệ tử của Đức Phật đã được nói đến).

Tassa hi ekantena kalyāṇamitto icchitabbo paratoghosamantarena paṭhamamaggassa anuppajjanato.

For him, a true good friend is absolutely essential, as the first path does not arise without external prompting.

Vì không có sự phát sinh của đạo lộ thứ nhất mà không có sự trợ giúp từ bên ngoài (paratoghosamantarena), nên vị ấy nhất định phải có một thiện hữu tri thức.

Visesato cassa bhagavāva kalyāṇamitto adhippeto.

And specifically, the Blessed One himself is the intended good friend for him.

Đặc biệt, Đức Thế Tôn được xem là kalyāṇamitto (thiện hữu tri thức) của vị ấy.

Vuttañhetaṃ ‘‘mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccantī’’tiādi (saṃ. ni. 5.2).

For this was said: "Indeed, Ānanda, by relying on me as a good friend, beings who are subject to birth are liberated from birth," etc.

Điều này đã được nói: ‘‘Này Ānanda, nhờ có thiện hữu tri thức là Ta mà các chúng sinh bị ràng buộc bởi sinh tử được giải thoát khỏi sinh tử’’ (Saṃ. Ni. 5.2).

So eva ca aveccapasādādhigamena daḷhabhatti nāma.

And he, through the attainment of unwavering faith, is called firm in devotion.

Vị ấy cũng được gọi là daḷhabhatti (có đức tin kiên cố) do đã đạt được niềm tin bất động (aveccappasāda).

Vuttampi cetaṃ ‘‘yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (udā. 45).

And this was also said: "Whatever training rule I have laid down for my disciples, my disciples do not transgress it even for the sake of their lives."

Điều này cũng đã được nói: ‘‘Giới luật nào mà Ta đã chế định cho các đệ tử, thì các đệ tử của Ta không vi phạm, dù vì mạng sống’’ (Udā. 45).

Kataññutādīhi paccekabuddhā buddhāti ettha kataṃ jānātīti kataññū.

In the phrase Kataññutādīhi paccekabuddhā buddhā (Paccekabuddhas and Buddhas by gratitude, etc.), kataññū means one who knows what has been done (a favor).

Trong cụm từ Kataññutādīhi paccekabuddhā buddhā (Các vị Độc Giác Phật và Chư Phật bởi lòng tri ân v.v.), kataññū là người biết ơn (biết việc đã làm).

Kataṃ viditaṃ pākaṭaṃ karotīti katavedī.

Katavedī means one who makes known, evident, or clear what has been done.

Katavedī là người biểu lộ, làm cho việc đã làm trở nên rõ ràng.

Anekesupi hi kappasatasahassesu kataṃ upakāraṃ jānanti paccekabuddhā pākaṭañca karonti satijananaāmisapaṭiggahaṇādinā, tathā saṃsāradukkhadukkhitassa sakkaccaṃ karonti kiccaṃ, yaṃ attanā kātuṃ sakkā.

For Paccekabuddhas know the kindness done to them even through hundreds of thousands of eons and make it known through inspiring mindfulness, accepting offerings, and so on; similarly, they diligently perform the duty that can be done by themselves for those suffering from the misery of Saṃsāra.

Quả thật, các vị Độc Giác Phật biết ơn sự giúp đỡ đã nhận được trong hàng trăm ngàn đại kiếp, và họ biểu lộ lòng biết ơn đó bằng cách gợi ý về sự tỉnh thức, chấp nhận cúng dường vật chất v.v., và họ tận tâm làm những việc có thể làm cho những người đau khổ trong vòng luân hồi.

Sammāsambuddho pana kappānaṃ asaṅkhyeyyasahassesupi kataṃ upakāraṃ maggaphalānaṃ upanissayañca jānāti, pākaṭañca karoti, sīho viya ca evaṃ sabbattha sakkaccameva dhammadesanaṃ karonto buddhakiccaṃ karoti.

A Sammāsambuddha, however, knows the kindness done even through countless hundreds of thousands of eons, and the prerequisite for the paths and fruits, and makes it known; and like a lion, performing the Buddha's duty by always diligently teaching the Dhamma everywhere.

Tuy nhiên, Đức Chánh Đẳng Chánh Giác biết ơn sự giúp đỡ đã nhận được trong hàng ngàn vô số đại kiếp và cả sự hỗ trợ cho các đạo quả, và Ngài biểu lộ điều đó. Như một con sư tử, Ngài tận tâm thuyết pháp ở khắp mọi nơi như vậy, thực hiện Phật sự.

Yāya paṭipattiyā diṭṭhā nāma honti, tassā appaṭipajjanabhāvo, tattha ca ādarābhāvo ariyānaṃ adassanasīlatā ca, na ca dassane sādhukāritā ca veditabbā.

The failure to undertake the practice by which noble ones are seen, and the lack of reverence therein, and their disinclination to see noble ones, and their lack of commendation in seeing, should be understood.

Cần hiểu rằng sự không thực hành con đường mà nhờ đó các bậc Thánh được nhìn thấy, sự thiếu quan tâm đến con đường đó, sự không có thói quen nhìn thấy các bậc Thánh, và sự không có thiện chí khi nhìn thấy các bậc Thánh.

Cakkhunā adassāvīti etta cakkhu nāma na maṃsacakkhu eva, atha kho dibbacakkhupīti āha ‘‘dibbacakkhunā vā’’ti.

In the phrase Cakkhunā adassāvī (not seeing with the eye), cakkhu (eye) is not merely the physical eye, but also the divine eye, hence it says "or with the divine eye."

Trong cụm từ Cakkhunā adassāvī (không thấy bằng mắt), từ cakkhu không chỉ là nhục nhãn, mà còn là thiên nhãn, nên ngài nói: ‘‘Dibbacakkhunā vā’’ (hoặc bằng thiên nhãn).

Ariyabhāvoti yehi yogato ‘‘ariyā’’ti vuccanti.

Ariyabhāvo (noble state) refers to those qualities of the path and fruit by which one is called "noble" (ariyā).

Ariyabhāvo (Trạng thái Thánh nhân) là những pháp đạo quả mà nhờ sự tu tập (yoga) người ta được gọi là ‘‘ariyā’’ (các bậc Thánh).

Te maggaphaladhammā daṭṭhabbā.

These Dhamma of the path and fruit should be understood.

Những pháp ấy cần được thấy.

202

Tatrāti ñāṇadassanasseva dassanabhāve.

Tatrā (therein) means in the aspect of seeing of knowledge and insight itself.

Tatrā (Trong đó) là trong trạng thái thấy của chính tuệ tri và tuệ quán.

Vatthūti adhippetatthañāpanakāraṇaṃ.

Vatthū (ground/basis) refers to the cause that conveys the intended meaning.

Vatthū (Cơ sở) là nguyên nhân để biết được ý nghĩa mong muốn.

Evaṃ vuttepīti evaṃ aññāpadesena attūpanāyikaṃ katvā vuttepi.

Evaṃ vuttepī (even when thus spoken) means even when spoken in this way, making it relevant to oneself through a different designation.

Evaṃ vuttepī (Mặc dù đã nói như vậy) là mặc dù đã nói như vậy bằng cách áp dụng cho bản thân qua cách nói gián tiếp.

Dhammanti lokuttaradhammaṃ, catusaccadhammaṃ vā.

Dhammaṃ means the supramundane Dhamma, or the Dhamma of the Four Noble Truths.

Dhammaṃ (Pháp) là pháp siêu thế, hoặc pháp Tứ Diệu Đế.

Ariyakaradhammā aniccānupassanādayo vipassiyamānā aniccādayo, cattāri vā ariyasaccāni.

Ariyakaradhammā are the practices that make one noble, such as impermanence as seen in vipassana meditation, or the Four Noble Truths.

Ariyakaradhammā (Các pháp làm nên Thánh nhân) là các pháp như quán vô thường v.v. khi được quán chiếu, tức là vô thường v.v., hoặc Tứ Thánh Đế.

203

Avinītoti na vinīto, adhisīlasikkhādivasena na sikkhito.

Avinīto (undisciplined) means not disciplined, not trained in terms of higher morality, etc.

Avinīto (Người chưa được huấn luyện) là người chưa được huấn luyện, chưa được giáo dục về giới học (adhisīlasikkhā) v.v..

Yesaṃ saṃvaravinayādīnaṃ abhāvena ayaṃ avinītoti vuccati, te tāva dassetuṃ ‘‘duvidho vinayo nāmā’’tiādimāha.

To show those things (such as restraint and discipline) due to the absence of which one is called undisciplined, it first says "There are two kinds of discipline."

Để chỉ ra những điều mà do thiếu chúng mà người này được gọi là chưa được huấn luyện, như sự phòng hộ và giới luật v.v., ngài nói: ‘‘Duvidho vinayo nāmā’’ (Giới luật có hai loại) v.v..

Tattha sīlasaṃvaroti pātimokkhasaṃvaro veditabbo, so ca atthato kāyikavācasiko avītikkamo.

Among these, sīlasaṃvaro (restraint of morality) should be understood as the Pātimokkha restraint, which in essence is the non-transgression of bodily and verbal actions.

Trong đó, sīlasaṃvaro (sự phòng hộ giới) nên được hiểu là sự phòng hộ Giới bổn (pātimokkha), và về mặt ý nghĩa, đó là sự không vi phạm về thân và khẩu.

Satisaṃvaroti indriyarakkhā, sā ca tathāpavattā sati eva.

Satisaṃvaro (restraint of mindfulness) is the guarding of the senses, which is mindfulness occurring in that manner.

Satisaṃvaro (sự phòng hộ niệm) là sự bảo vệ các căn, và đó chính là niệm đang diễn ra như vậy.

Ñāṇasaṃvaroti ‘‘sotānaṃ saṃvaraṃ brūmī’’ti (su. ni. 1040) vatvā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti vacanato sotasaṅkhātānaṃ taṇhādiṭṭhiduccaritaavijjāavasiṭṭhakilesānaṃ saṃvaro pidahanaṃ samucchedañāṇanti veditabbaṃ.

Ñāṇasaṃvaro (restraint of knowledge) is to be understood as the restraint or suppression of defilements such as craving, wrong view, misconduct, and ignorance, which are called 'ears,' as stated in "I declare the restraint of the ears" and by the saying "They are shut by wisdom," meaning the knowledge of eradication.

Ñāṇasaṃvaro (sự phòng hộ trí tuệ) nên được hiểu là sự phòng hộ, sự che đậy, sự đoạn trừ bằng trí tuệ đối với các phiền não còn sót lại như tham ái, tà kiến, ác hạnh, vô minh, được gọi là "sota" (dòng chảy), theo lời dạy ‘‘paññāyete pidhīyare’’ (chúng được che đậy bằng trí tuệ) sau khi nói ‘‘sotānaṃ saṃvaraṃ brūmī’’ (Ta nói về sự phòng hộ các dòng chảy) (Su. Ni. 1040).

Khantisaṃvaroti adhivāsanā, sā ca tathāpavattā khandhā, adoso vā.

Khantisaṃvaro (restraint of patience) is endurance, which is the aggregates occurring in that manner, or non-hatred.

Khantisaṃvaro (sự phòng hộ nhẫn nại) là sự chịu đựng (adhivāsanā), và đó chính là các uẩn đang diễn ra như vậy, hoặc là vô sân.

Paññāti eke, taṃ aṭṭhakathāya virujjhati.

Some say it is wisdom, but that contradicts the commentaries.

Một số người cho rằng đó là trí tuệ, nhưng điều đó mâu thuẫn với Chú giải.

Vīriyasaṃvaro kāmavitakkādīnaṃ vinodanavasena pavattaṃ vīriyameva.

Vīriyasaṃvaro (restraint of energy) is energy itself, manifested in the suppression of sensual thoughts, etc.

Vīriyasaṃvaro (sự phòng hộ tinh tấn) chính là tinh tấn được thực hành để loại bỏ các tà tư duy dục (kāmavitakkādīnaṃ vinodanavasena).

Tena tena guṇaṅgena tassa tassa aguṇaṅgassa pahānaṃ tadaṅgapahānaṃ.

The abandonment of a particular unwholesome quality by a specific wholesome quality is tadaṅgapahānaṃ (abandonment by substitution).

Sự đoạn trừ một phần xấu xa bằng một phần tốt đẹp tương ứng được gọi là tadaṅgapahānaṃ (đoạn trừ từng phần).

Vikkhambhanena pahānaṃ vikkhambhanapahānaṃ.

Abandonment by suppression is vikkhambhanapahānaṃ (abandonment by suppression).

Sự đoạn trừ bằng cách trấn áp được gọi là vikkhambhanapahānaṃ (đoạn trừ bằng trấn áp).

Sesapadatthayepi eseva nayo.

The same method applies to the meanings of the remaining terms.

Đối với các ý nghĩa từ ngữ còn lại cũng theo cách tương tự.

204

Iminā pātimokkhasaṃvarenātiādi sīlasaṃvarādīnaṃ vivaraṇaṃ.

Iminā pātimokkhasaṃvarenātiādi (by this Pātimokkha restraint, etc.) is the explanation of the restraint of morality, etc.

Iminā pātimokkhasaṃvarenā (bằng sự phòng hộ Giới bổn này) v.v. là sự giải thích về sự phòng hộ giới v.v..

Tattha samupetoti ettha iti-saddo ādisattho.

Here, in the term samupeto (endowed with), the word iti means 'and so on'.

Trong đó, đối với từ samupeto (được bao gồm), từ iti ở đây có nghĩa là khởi đầu (và những từ tương tự).

Tena ‘‘sahagato samupagato’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 511) āgataṃ saṃvaravibhaṅgaṃ dasseti.

By that, it indicates the analysis of restraint ( saṃvara-vibhaṅga) found in the Vibhaṅga, beginning with 'accompanied, approached'.

Do đó, nó chỉ ra phần phân tích về sự chế ngự (saṃvaravibhaṅga) được đề cập trong Vibhaṅga (vibha. 511) với các từ như "sahagato" (đi cùng) và "samupagato" (tiếp cận), v.v.

Esa nayo sesesupi.

This method applies to the rest as well.

Phương pháp này cũng áp dụng cho những trường hợp còn lại.

Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ anantarasutte āvi bhavissati.

What needs to be said in this regard will become evident in the immediately following Sutta.

Điều gì cần nói ở đây sẽ trở nên rõ ràng trong kinh kế tiếp.

205

Kāyaduccaritādīnanti dussīlyasaṅkhātānaṃ kāyavacīduccaritādīnaṃ muṭṭhassaccasaṅkhātassa pamādassa abhijjhādīnaṃ vā akkhantiaññāṇakosajjānañca.

Kāyaduccaritādīnaṃ (of physical misconduct, etc.) refers to bodily and verbal misconduct, etc., which constitute immorality, as well as heedlessness, which constitutes forgetfulness, or covetousness (abhijjhā), etc., intolerance, ignorance, and laziness.

Kāyaduccaritādīnaṃ (những ác hạnh thân, v.v.) có nghĩa là những ác hạnh thân và khẩu, v.v., được gọi là sự phá giới; sự phóng dật được gọi là sự thất niệm; sự bất nhẫn, vô minh và biếng nhác do tham ái, v.v.

Saṃvaraṇatoti pidahanato thakanato.

Saṃvaraṇato (from restraining) means from covering, from stopping.

Saṃvaraṇato có nghĩa là từ sự che đậy, sự ngăn chặn.

Vinayanatoti kāyavācācittānaṃ virūpappavattiyā vinayanato apanayanato, kāyaduccaritādīnaṃ vā vinayanato, kāyādīnaṃ vā jimhappavattiṃ vicchinditvā ujukaṃ nayanatoti attho.

Vinayanato (from subduing) means from subduing or removing the improper activities of body, speech, and mind, or vinayanato of bodily misconduct, etc., or by severing the crooked activity of the body, etc., and leading it straight; such is the meaning.

Vinayanato có nghĩa là từ sự điều phục, sự loại bỏ những hành vi sai trái của thân, khẩu và ý; hoặc từ sự điều phục những ác hạnh thân, v.v.; hoặc có nghĩa là sau khi cắt đứt những hành vi sai trái của thân, v.v., dẫn dắt chúng đi đúng hướng.

Paccayasamavāye uppajjanārahānaṃ kāyaduccaritādīnaṃ tathā tathā anuppādanameva saṃvaraṇaṃ vinayanañca veditabbaṃ.

The non-arising in such and such a way of bodily misconduct, etc., which are capable of arising when conditions are present, should be understood as saṃvaraṇaṃ (restraining) and vinayanaṃ (subduing).

Sự không cho phép những ác hạnh thân, v.v., đáng lẽ phải phát sinh khi các điều kiện hội tụ, không phát sinh theo cách này hay cách khác, nên được hiểu là saṃvaraṇaṃ (sự chế ngự) và vinayanaṃ (sự điều phục).

206

Yaṃ pahānanti sambandho.

The connection is: "that abandonment".

Sự đoạn trừ đó là sự liên kết.

‘‘Nāmarūpaparicchedādīsu vipassanāñāṇesū’’ti kasmā vuttaṃ, nanu nāmarūpaparicchedapaccayapariggahakaṅkhāvitaraṇāni na vipassanāñāṇāni sammasanākārena appavattanato?

Why is it said: " In vipassanā-ñāṇas (insight knowledges) such as the discernment of nāma-rūpa (mentality-materiality)"? Are not the discernment of nāma-rūpa, the comprehension of conditions, and the overcoming of doubt not vipassanā-ñāṇas, as they do not proceed in the manner of reflection?

Tại sao lại nói "trong các tuệ quán như sự phân biệt danh sắc, v.v."? Há sự phân biệt danh sắc, sự nắm giữ các duyên, và sự vượt qua nghi ngờ không phải là các tuệ quán vì chúng không phát sinh dưới hình thức quán xét sao?

Saccametaṃ.

That is true.

Điều đó là đúng.

Vipassanāñāṇassa pana adhiṭṭhānabhāvato evaṃ vuttaṃ.

However, it is said thus because they serve as the foundation of vipassanā-ñāṇa.

Tuy nhiên, điều này được nói vì chúng là nền tảng của tuệ quán.

‘‘Nāmarūpamattamidaṃ, natthi ettha attā vā attaniyaṃ vā’’ti evaṃ pavattañāṇaṃ nāmarūpavavatthānaṃ.

The knowledge that proceeds with "This is merely nāma-rūpa; there is no self or what belongs to a self here" is nāmarūpa-vavatthānaṃ (the discernment of nāma-rūpa).

Tuệ giác phát sinh như "đây chỉ là danh sắc, không có tự ngã hay cái thuộc về tự ngã ở đây" được gọi là nāmarūpavavatthānaṃ (sự phân biệt danh sắc).

Sati vijjamāne khandhapañcakasaṅkhāte kāye, sayaṃ vā satī tasmiṃ kāye diṭṭhīti sakkāyadiṭṭhi.

Sakkāya-diṭṭhi (identity view) is the view that exists in the body, consisting of the five aggregates, or the view that the self exists in that body.

Sakkāyadiṭṭhi (thân kiến) là tà kiến phát sinh khi có thân thể bao gồm năm uẩn, hoặc có kiến chấp trong thân thể đó.

‘‘Rūpaṃ attato samanupassatī’’ti (saṃ. ni. 3.81; 4.345) evaṃ pavattā micchādiṭṭhi.

It is the wrong view that proceeds with "one regards rūpa as self".

Đó là tà kiến phát sinh như "người ấy quán sát sắc là tự ngã" (saṃ. ni. 3.81; 4.345).

Tasseva rūpārūpassa kammāvijjādipaccayapariggaṇhanañāṇaṃ paccayapariggaho.

The knowledge of comprehending the conditions, such as kamma and ignorance, of that very rūpa-arūpa, is paccayapariggaho (comprehension of conditions).

Tuệ giác nắm giữ các duyên như nghiệp, vô minh, v.v., của chính sắc và vô sắc đó được gọi là paccayapariggaho (sự nắm giữ các duyên).

‘‘Natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’ti (dī. ni. 1.168) ādinayappavattā ahetukadiṭṭhi.

Ahetuka-diṭṭhi (view of non-causality) is the view that proceeds in the manner of "There is no cause, no condition for the defilement of beings," and so on.

Ahetukadiṭṭhi (vô nhân kiến) là tà kiến phát sinh theo cách như "không có nhân, không có duyên cho sự ô nhiễm của chúng sinh" (dī. ni. 1.168), v.v.

‘‘Issarapurisapajāpatipakatiaṇukālādīhi loko pavattati nivattati cā’’ti pavattā visamahetudiṭṭhi.

Visamahetu-diṭṭhi (view of unequal causes) is the view that proceeds with "The world arises and ceases from God, Purisa, Pajāpati, Prakṛti, atoms, time, and so on."

Visamahetudiṭṭhi (tà kiến về nhân không đúng) là tà kiến phát sinh như "thế giới vận hành và ngừng vận hành do thần linh, người đàn ông, Prajāpati, tự nhiên, nguyên tử, thời gian, v.v.".

Tassevāti paccayapariggahasseva.

Tasseva (of that very) refers to the comprehension of conditions itself.

Tasseva có nghĩa là của chính sự nắm giữ các duyên.

Kaṅkhāvitaraṇenāti yathā etarahi nāmarūpassa kammādipaccayato uppatti, evaṃ atītānāgatesupīti tīsupi kālesu vicikicchāpanayanañāṇena.

Kaṅkhāvitaraṇena (by overcoming doubt) means by the knowledge of removing doubt in all three times, that is, just as nāma-rūpa now arises from conditions such as kamma, so too in the past and future.

Kaṅkhāvitaraṇena (bằng sự vượt qua nghi ngờ) có nghĩa là bằng tuệ giác loại bỏ sự phân vân trong cả ba thời, rằng cũng như danh sắc hiện tại phát sinh từ các duyên như nghiệp, thì trong quá khứ và vị lai cũng vậy.

Kathaṃkathībhāvassāti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’nti (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) ādinayappavattāya saṃsayappavattiyā.

Kathaṃkathībhāvassa (of the state of perplexity) refers to the proceeding of doubt that arises in the manner of "Was I in the past?" and so on.

Kathaṃkathībhāvassa (của trạng thái nghi ngờ) có nghĩa là của sự phân vân phát sinh theo cách như "phải chăng tôi đã từng tồn tại trong quá khứ?" (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20), v.v.

Kalāpasammasanenāti ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (ma. ni. 1.361; 2.113; 3.86, 89) khandhapañcakaṃ ekādasasu okāsesu pakkhipitvā sammasanavasena pavattena nayavipassanāñāṇena.

Kalāpasammasanena (by reflecting on groups) means by the insight knowledge that proceeds by reflecting on the five aggregates, grouped into eleven aspects, in the manner of "Whatever rūpa, past, future, present," and so on.

Kalāpasammasanena (bằng sự quán xét tổng hợp) có nghĩa là bằng tuệ quán theo phương pháp phát sinh bằng cách đặt năm uẩn vào mười một trường hợp, như "bất cứ sắc nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại" (ma. ni. 1.361; 2.113; 3.86, 89), v.v.

Ahaṃ mamāti gāhassāti attattaniyagahaṇassa.

Ahaṃ mamāti gāhassa (of the grasping of 'I' and 'mine') refers to the grasping of self and what belongs to a self.

Ahaṃ mamāti gāhassa (của sự chấp thủ 'tôi' và 'của tôi') có nghĩa là của sự chấp thủ tự ngã và cái thuộc về tự ngã.

Maggāmaggavavatthānenāti maggāmaggañāṇavisuddhiyā.

Maggāmaggavavatthānenā (by discerning the path and not-path) refers to the purification of knowledge of the path and not-path.

Maggāmaggavavatthānena (bằng sự phân biệt đạo và phi đạo) có nghĩa là bằng sự thanh tịnh của tuệ giác về đạo và phi đạo.

Amagge maggasaññāyāti obhāsādike amagge ‘‘maggo’’ti uppannasaññāya.

Amagge maggasaññāya (by perceiving the path in the not-path) refers to the perception that arises in the not-path, such as in luminosities, as 'the path'.

Amagge maggasaññāya (bằng sự nhận thức đạo trong phi đạo) có nghĩa là bằng sự nhận thức phát sinh như "đây là đạo" trong những điều không phải đạo như ánh sáng, v.v.

207

Yasmā sammadeva saṅkhārānaṃ udayaṃ passanto ‘‘evameva saṅkhārā anurūpakāraṇato uppajjanti, na pana ucchijjantī’’ti gaṇhāti, tasmā vuttaṃ ‘‘udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā’’ti.

Because one who truly sees the arising of formations grasps, "Formations arise only from appropriate causes, and do not get cut off," therefore it is said, " by seeing arising, of the annihilation view."

Vì khi thấy sự sinh khởi của các hành một cách chân chánh, người ấy nắm giữ rằng "các hành chỉ phát sinh do các nguyên nhân phù hợp, chứ không bị đoạn diệt", nên đã nói "bằng sự thấy sự sinh khởi, đoạn trừ đoạn kiến".

Yasmā pana saṅkhārānaṃ vayaṃ passanto ‘‘yadipime saṅkhārā avicchinnā vattanti, uppannuppannā pana appaṭisandhikā nirujjhante vā’’ti passati, tassevaṃ passato kuto sassataggāho, tasmā vuttaṃ ‘‘vayadassanena sassatadiṭṭhiyā’’ti.

However, because one who sees the passing away of formations sees, "Even if these formations continue without interruption, what has arisen will cease without further rebirth," how can there be a grasping of eternalism for such a person? Therefore it is said, " by seeing passing away, of the eternalist view."

Tuy nhiên, vì khi thấy sự hoại diệt của các hành, người ấy thấy rằng "mặc dù các hành này liên tục vận hành, nhưng mỗi khi phát sinh, chúng hoại diệt mà không tái tục", thì làm sao người thấy như vậy có thể có thường kiến? Do đó, đã nói "bằng sự thấy sự hoại diệt, đoạn trừ thường kiến".

Bhayadassanenāti bhayatupaṭṭhānañāṇena.

Bhayadassanena (by seeing danger) refers to the knowledge of manifestation as danger.

Bhayadassanena (bằng sự thấy sự đáng sợ) có nghĩa là bằng tuệ giác về sự đáng sợ.

Sabhayeti sabbabhayānaṃ ākarabhāvato sakaladukkhavūpasamasaṅkhātassa paramassāsassa paṭipakkhabhāvato ca sabhaye khandhapañcake.

Sabhaye (in what is fearful) refers to the five aggregates, which are the source of all fears and are opposed to the ultimate comfort, which is the cessation of all suffering.

Sabhaye (trong sự đáng sợ) có nghĩa là trong năm uẩn đáng sợ, vì chúng là nguồn gốc của mọi nỗi sợ hãi, và vì chúng đối lập với sự an ủi tối thượng được gọi là sự chấm dứt mọi khổ đau.

Abhayasaññāyāti ‘‘abhayaṃ khema’’nti uppannasaññāya.

Abhayasaññāya (by the perception of fearlessness) refers to the perception that arises as "fearless, safe."

Abhayasaññāya (bằng sự nhận thức không sợ hãi) có nghĩa là bằng sự nhận thức phát sinh như "không sợ hãi, an toàn".

Assādasaññā nāma pañcupādānakkhandhesu assādavasena pavattasaññā, yā ‘‘ālayābhiniveso’’tipi vuccati.

Assādasaññā (perception of gratification) is the perception that proceeds with gratification in the five aggregates of clinging, which is also called "attachment and obsession."

Assādasaññā (tưởng vị ngọt) là sự nhận thức phát sinh theo cách vị ngọt trong năm thủ uẩn, điều này cũng được gọi là "ái luyến và bám víu".

Abhiratisaññā tattheva abhirativasena pavattasaññā, yā ‘‘nandī’’tipi vuccati.

Abhiratisaññā (perception of delight) is the perception that proceeds with delight in the same, which is also called "enjoyment."

Abhiratisaññā (tưởng hoan hỷ) là sự nhận thức phát sinh theo cách hoan hỷ trong chính những điều đó, điều này cũng được gọi là "nandī" (hỷ lạc).

Amuccitukamyatā ādānaṃ.

Amuccitukamyatā (desire not to be freed) is grasping.

Amuccitukamyatā (không muốn giải thoát) là sự chấp thủ.

Anupekkhā saṅkhārehi anibbindanaṃ, sālayatāti attho.

Anupekkhā (disregard) is not becoming dispassionate towards formations; the meaning is attachment.

Anupekkhā (không quán xét) là sự không chán ghét các hành, có nghĩa là sự ái luyến.

Dhammaṭṭhitiyaṃ paṭiccasamuppāde paṭilomabhāvo sassatucchedaggāho, paccayākārapaṭicchādakamoho vā, nibbāne paṭilomabhāvo saṅkhāresu rati, nibbānapaṭicchādakamoho vā.

Paṭilomabhāvo (being contrary) in the Dhammaṭṭhiti (established natural law) of dependent origination is the grasping of eternalism and annihilationism, or ignorance that conceals the aspect of conditions; paṭilomabhāvo in Nibbāna is delight in formations, or ignorance that conceals Nibbāna.

Dhammaṭṭhitiyaṃ (trong sự an trú của các pháp), trong duyên khởi, paṭilomabhāvo (trạng thái nghịch lý) là thường kiến và đoạn kiến, hoặc là sự si mê che lấp trạng thái duyên khởi; nibbāne paṭilomabhāvo (trạng thái nghịch lý trong Niết Bàn) là sự hoan hỷ trong các hành, hoặc là sự si mê che lấp Niết Bàn.

Saṅkhāranimittaggāhoti yādisassa kilesassa appahīnattā vipassanā saṅkhāranimittaṃ na muñcati, so kileso, yo ‘‘saṃyogābhiniveso’’tipi vuccati.

Saṅkhāranimittaggāho (grasping of the sign of formations) refers to that defilement due to which, because it is not abandoned, insight does not release the sign of formations; it is also called "the obsession of fetters."

Saṅkhāranimittaggāho (sự chấp thủ tướng hành) là phiền não mà do sự chưa đoạn trừ của nó, tuệ quán không buông bỏ tướng hành; phiền não đó cũng được gọi là "saṃyogābhiniveso" (sự bám víu vào các kiết sử).

Saṅkhāranimittaggahaṇassa atikkamanameva vā pahānaṃ.

Or, the transcendence of grasping the sign of formations is pahānaṃ (abandonment).

Hoặc chính sự vượt qua sự chấp thủ tướng hành là pahānaṃ (sự đoạn trừ).

208

Pavatti eva pavattibhāvo, pariyuṭṭhānanti attho.

Activity itself is pavattibhāvo (the state of activity), meaning obsession.

Pavatti (sự tiếp diễn) eva pavattibhāvo (chính là trạng thái tiếp diễn), có nghĩa là sự vây hãm.

Nīvaraṇādidhammānanti ettha ādi-saddena nīvaraṇapakkhiyā kilesā vitakkavicārādayo ca gayhanti.

Here, in nīvaraṇādidhammānaṃ (of obstructive dhammas, etc.), the word ādi (etc.) includes defilements related to hindrances and thoughts, reflections, and so on.

Trong nīvaraṇādidhammānaṃ (của các pháp chướng ngại, v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm các phiền não thuộc phe chướng ngại và các tầm, tứ, v.v.

209

Catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā accantaṃ appavattibhāvena yaṃ pahānanti sambandho.

The connection is: "that abandonment which is due to the complete non-arising, because the four noble paths have been cultivated."

Sự đoạn trừ đó là sự liên kết, bằng cách làm cho chúng không bao giờ phát sinh do sự tu tập bốn Thánh Đạo.

Kena pahānanti?

By what abandonment?

Bằng cách nào mà sự đoạn trừ?

Ariyamaggehevāti viññāyamānoyamattho tesaṃ bhāvitattā appavattivacanato.

This meaning is understood as "by the noble paths" because of the statement of non-arising due to their cultivation.

Điều đó được hiểu là "bằng các Thánh Đạo", vì việc nói về sự không phát sinh của chúng là do sự tu tập các Thánh Đạo.

Samudayapakkhikassāti ettha cattāropi maggā catusaccābhisamayāti katvā tehi pahātabbena tena tena samudayena saha pahātabbattā samudayasabhāgattā, saccavibhaṅge ca sabbakilesānaṃ samudayabhāvassa vuttattā ‘‘samudayapakkhikā’’ti diṭṭhiādayo vuccanti.

In samudayapakkhikassa (of what belongs to the origin), since all four paths are an penetration of the four noble truths, and since defilements such as views are to be abandoned together with each corresponding origin and are of the nature of origin, and since in the analysis of truths, all defilements are stated to be the origin, they are called "belonging to the origin."

Trong samudayapakkhikassa (của phe tập khởi), vì cả bốn Đạo đều là sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế, và vì chúng phải được đoạn trừ cùng với tập khởi tương ứng mà chúng phải đoạn trừ, và vì chúng có bản chất của tập khởi, và vì trong Vibhaṅga về các sự thật đã nói rằng tất cả các phiền não đều là bản chất của tập khởi, nên các kiến chấp, v.v., được gọi là "samudayapakkhikā" (thuộc phe tập khởi).

Paṭippassaddhattaṃ vupasantatā.

Paṭippassaddhattaṃ (being tranquillized) is being appeased.

Paṭippassaddhattaṃ là sự lắng dịu.

Saṅkhatanissaṭatā saṅkhārasabhāvābhāvo.

Saṅkhatanissaṭatā (being free from formations) is the absence of the nature of formations.

Saṅkhatanissaṭatā là sự không có bản chất của các hành.

Pahīnasabbasaṅkhatanti virahitasabbasaṅkhataṃ, visaṅkhāranti attho.

Pahīnasabbasaṅkhataṃ (abandoning all formations) means being devoid of all formations, meaning dis-formation (visaṅkhāra).

Pahīnasabbasaṅkhataṃ là không có tất cả các hành, có nghĩa là không hành.

Pahānañca taṃ vinayo cāti pahānavinayo purimena atthena, dutiyena pana pahīyatīti pahānaṃ, tassa vinayoti yojetabbaṃ.

Pahānavinayo (abandonment and subduing) is abandonment and subduing, according to the first meaning; according to the second, it should be connected as 'abandonment' because it is abandoned, and 'subduing' of that.

Sự đoạn trừ và sự điều phục là pahānavinayo theo nghĩa trước; còn theo nghĩa thứ hai, sự đoạn trừ là cái được đoạn trừ, và sự điều phục của nó nên được kết hợp.

210

Bhinnasaṃvarattāti naṭṭhasaṃvarattā, saṃvarābhāvatoti attho.

Bhinnasaṃvarattā (due to broken restraint) means due to destroyed restraint, meaning due to the absence of restraint.

Bhinnasaṃvarattā (do sự phá vỡ giới luật) có nghĩa là do sự hủy hoại giới luật, do không có giới luật.

Tena asamādinnasaṃvaropi saṅgahito hoti.

Thereby, one who has not undertaken restraint is also included.

Do đó, người chưa thọ giới cũng được bao gồm.

Samādānena hi sampādetabbo saṃvaro tadabhāve na hotīti.

For, the restraint that should be accomplished by undertaking it does not exist in its absence.

Vì giới luật phải được hoàn thành bằng sự thọ nhận, nên nếu không có sự thọ nhận thì giới luật không tồn tại.

Evañhi loke vattāro honti ‘‘mahā vata no bhogo, so naṭṭho tathā akatattā’’ti.

Indeed, people in the world say, "Alas, our great wealth is destroyed because it was not done so."

Quả thật, người đời thường nói như vậy: "Tài sản của chúng ta thật lớn lao, nhưng nó đã bị hủy hoại vì không được làm như vậy."

Ariyeti ariyo.

Ariye means noble one.

Ariye có nghĩa là bậc Thánh.

Paccattavacanañhetaṃ.

This is a nominative singular form.

Đây là từ ở số ít.

Eseseti eso so eva, atthato anaññoti attho.

Esese means 'that very one', meaning not different in essence.

Esese có nghĩa là chính cái đó, về mặt ý nghĩa thì không khác.

Tajjāteti atthato taṃsabhāvo, sappuriso ariyasabhāvo, ariyo ca sappurisasabhāvoti attho.

Tajjāte (of that kind) means of that nature in essence: a good person is of noble nature, and a noble one is of good person's nature; such is the meaning.

Tajjāte có nghĩa là về mặt ý nghĩa là bản chất của cái đó, người thiện là bản chất của bậc Thánh, và bậc Thánh là bản chất của người thiện.

211

Taṃ atthanti ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’nti evaṃ vuttamatthaṃ.

Taṃ atthaṃ (that meaning) refers to the meaning stated as "the root discourse of all dhammas."

Taṃ atthaṃ (ý nghĩa đó) có nghĩa là ý nghĩa đã được nói như "căn bản của tất cả các pháp".

Kasmā panettha puggalādhiṭṭhānā desanā katāti?

Why is the teaching here given based on individuals?

Tại sao ở đây sự thuyết giảng lại được thực hiện dựa trên cá nhân?

Yadettha vattabbaṃ, taṃ ‘‘yasmā puthujjano apariññātavatthuko’’tiādinā (ma. ni. aṭṭha. 1.2) sayameva vakkhati.

What needs to be said in this regard, he himself will explain beginning with "Because an ordinary person has not comprehended the object," and so on.

Điều gì cần nói ở đây, chính người ấy sẽ nói rõ trong chú giải (ma. ni. aṭṭha. 1.2) với các từ như "vì phàm phu là người chưa hiểu rõ đối tượng", v.v.

Dhammo adhiṭṭhānaṃ etissāti dhammādhiṭṭhānā, sabhāvadhamme nissāya pavattitadesanā.

The Dhamma is its basis, therefore it is Dhamma-based (dhammādhiṭṭhānā); a teaching that proceeds relying on intrinsic phenomena.

Pháp là y cứ của điều này, nên gọi là pháp y cứ (dhammādhiṭṭhānā), tức là lời thuyết giảng dựa trên các pháp tự tánh.

Dhammavaseneva pavattā paṭhamā, puggalavasena uṭṭhahitvā puggalavaseneva gatā tatiyā, itarā dhammapuggalānaṃ vomissakavasena.

The first (teaching) proceeds solely by way of Dhamma; the third, having arisen by way of individuals, proceeds solely by way of individuals; the other (second) is by way of a mixture of Dhamma and individuals.

Loại thứ nhất được thuyết giảng chỉ theo phương diện pháp; loại thứ ba khởi lên từ phương diện cá nhân và đi theo phương diện cá nhân; còn loại kia là sự pha trộn giữa pháp và cá nhân.

Kasmā pana bhagavā evaṃ vibhāgena dhammaṃ desetīti?

But why does the Blessed One teach the Dhamma with such a division?

Vì sao Thế Tôn lại thuyết giảng Pháp theo cách phân chia như vậy?

Veneyyajjhāsayena desanāvilāsena ca.

Due to the disposition of those to be trained and the skillfulness of the teaching.

Là do căn cơ của người có thể được giáo hóa và do sự khéo léo trong thuyết giảng.

Ye hi veneyyā dhammādhiṭṭhānāya dhammadesanāya sukhena atthaṃ paṭivijjhanti, tesaṃ tathā dhammaṃ deseti.

For, to those trainees who easily comprehend the meaning through a Dhamma-based Dhamma teaching, he teaches the Dhamma in that manner.

Những người có thể được giáo hóa nào dễ dàng thấu hiểu ý nghĩa qua lời thuyết giảng pháp y cứ, Ngài thuyết Pháp cho họ như vậy.

Esa nayo sabbattha.

This method applies everywhere.

Nguyên tắc này áp dụng cho mọi trường hợp.

Yassā ca dhammadhātuyā suppaṭividdhattā desanāvilāsappatto hoti, sāyaṃ suppaṭividdhā, tasmā desanāvilāsappatto dhammissaro dhammarājā yathā yathā icchati, tathā tathā dhammaṃ desetīti evaṃ iminā veneyyajjhāsayena desanāvilāsena ca evaṃ vibhāgena dhammaṃ desetīti veditabbo.

And that Dhamma-element, by the thorough understanding of which the skillfulness of teaching is attained, is thus thoroughly understood; therefore, the Lord of Dhamma, the King of Dhamma, who has attained skillfulness in teaching, teaches the Dhamma however he wishes. It should thus be understood that he teaches the Dhamma with such a division due to the disposition of those to be trained and the skillfulness of the teaching.

Và do sự thấu hiểu sâu sắc về yếu tố pháp (dhammadhātu) mà đạt được sự khéo léo trong thuyết giảng, điều này đã được thấu hiểu sâu sắc. Do đó, bậc Pháp chủ (Dhammissara), Pháp vương (Dhammarājā) đã đạt được sự khéo léo trong thuyết giảng, thuyết Pháp theo cách Ngài mong muốn. Như vậy, cần phải hiểu rằng Ngài thuyết Pháp theo cách phân chia như thế là do căn cơ của người có thể được giáo hóa và sự khéo léo trong thuyết giảng.

212

Chadhāturoti pathavidhātu āpo-tejo-vāyo-ākāsadhātu viññāṇadhātūti imesaṃ channaṃ dhātūnaṃ vasena chadhāturo.

Having six elements (chadhāturo) refers to having six elements by way of the earth element, water, fire, air, space, and consciousness elements.

Sáu giới (chadhāturo) là sáu giới: địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, và thức giới.

‘‘Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhāniyaṃ rūpaṃ upavicaratī’’tiādinā (dī. ni. 3.324) vuttānaṃ channaṃ somanassūpavicārānaṃ, channaṃ domanassaupekkhūpavicārānañca vasena aṭṭhārasamanopavicāro.

Having eighteen mental investigations (aṭṭhārasamanopavicāro) by way of the six investigations of joy and the six investigations of sorrow and equanimity mentioned in "Seeing a form with the eye, one investigates a joyous form," and so on.

Mười tám loại tư duy liên quan đến ý (aṭṭhārasamanopavicāro) là do sáu loại tư duy liên quan đến hỷ đã được nói đến, như “Khi thấy sắc bằng mắt, tư duy liên quan đến sắc đáng hỷ” và sáu loại tư duy liên quan đến ưu và sáu loại tư duy liên quan đến xả.

Saccādhiṭṭhānādivasena caturādhiṭṭhāno.

Having four bases (caturādhiṭṭhāno) by way of the bases of truth, and so on.

Bốn loại y cứ (caturādhiṭṭhāno) là do y cứ vào chân lý, v.v.

Paññācakkhunā diṭṭhadhammikassa samparāyikassa ca atthassa adassanato andho, diṭṭhadhammikasseva dassanato ekacakkhu, dvinnampi dassanato dvicakkhu, veditabbo.

One who is blind (andho) is to be understood as one who does not see the present and future good with the eye of wisdom; one-eyed (ekacakkhu) as one who sees only the present good; two-eyed (dvicakkhu) as one who sees both.

Cần phải hiểu rằng: mù (andho) là do không thấy lợi ích hiện tại và tương lai bằng tuệ nhãn; một mắt (ekacakkhu) là do chỉ thấy lợi ích hiện tại; hai mắt (dvicakkhu) là do thấy cả hai.

213

Svāyaṃ niddisīti sambandho.

It is connected as "He declared."

Vị ấy đã chỉ dạy – là sự liên kết.

Svāyanti ca so ayaṃ, yathāvuttadesanāvibhāgakusalo bhagavāti attho.

So ayaṃ means "he, the Blessed One, skilled in the aforementioned division of teaching."

Vị ấy (svāyaṃ) có nghĩa là vị ấy, tức là Thế Tôn, bậc thiện xảo trong việc phân chia thuyết giảng như đã nói.

Apariññātavatthukoti tīhi pariññāhi apariññātakkhandho.

One whose foundation is not fully comprehended (apariññātavatthuko) refers to one whose aggregates are not fully comprehended by the three types of full comprehension.

Đối tượng chưa được liễu tri (apariññātavatthuko) là uẩn chưa được liễu tri bằng ba loại liễu tri.

Khandhā hi pariññātavatthu.

For the aggregates are fully comprehended foundations.

Vì các uẩn là đối tượng được liễu tri.

Apariññāmūlikāti parijānanābhāvanimittā tasmiṃ sati bhāvato.

Rooted in non-full comprehension (apariññāmūlikā) means that because of the absence of full comprehension, they exist when that (absence) is present.

Có gốc rễ từ sự không liễu tri (apariññāmūlikā) là do sự hiện hữu của nó khi có sự thiếu vắng của việc liễu tri.

Pariññānañhi avijjādayo kilesā paṭipakkhā tammūlikā ca sabbamaññanāti.

For ignorance and other defilements are opponents to full comprehension, and all conceit is rooted in them.

Vì các phiền não như vô minh là đối nghịch với sự liễu tri, và tất cả mọi sự cho là đều có gốc rễ từ chúng.

Ariyānaṃ adassāvīti ettha iti-saddo ādiattho.

In Ariyānaṃ adassāvī (not seeing noble ones), the word iti has the meaning of 'and so on'.

Ở đây, trong cụm từ không thấy các bậc Thánh (ariyānaṃ adassāvī), từ “iti” có nghĩa là “vân vân”.

Tena ‘‘ariyadhammassa akovido’’tiādikaṃ puthujanassa visesanabhāvena pavattaṃ pāḷisesaṃ gaṇhāti puthujjananiddesabhāvato.

Thereby, it embraces the remainder of the Pāli text, such as "unskilled in the Dhamma of the noble ones," which occurs as a specific characteristic of an ordinary person, because it is an explanation of an ordinary person.

Do đó, nó bao gồm phần còn lại của đoạn Pāḷi được dùng để mô tả phàm phu, như “không thiện xảo trong Pháp của bậc Thánh”, v.v., vì đó là sự chỉ định về phàm phu.

Tenāha ‘‘evaṃ puthujjanaṃ niddisī’’ti.

Therefore, he said, "Thus he described the ordinary person."

Vì vậy, Ngài nói “đã chỉ định phàm phu như vậy”.

214

Suttanikkhepavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the Sutta's exposition is concluded.

Hoàn thành phần giải thích tóm tắt bài kinh.

215

Pathavīvāravaṇṇanā

Explanation of the Earth Chapter

Giải thích về địa giới

216

Tassāti puthujjanassa.

Of that refers to the ordinary person.

Của vị ấy (tassā) là của phàm phu.

Vasati ettha ārammaṇakaraṇavasenāti ārammaṇampi vatthūti vuccati pavattiṭṭhānabhāvatoti āha ‘‘pathavīādīsu vatthūsū’’ti.

That in which one dwells by way of the object and the cause of action, that object is also called foundation (vatthu) because it is the place of occurrence. Therefore, he says, "in the foundations such as earth (pathavīādīsu vatthūsu)."

Cái mà trú ngụ ở đây theo phương diện đối tượng và công cụ được gọi là đối tượng (vatthu) do là nơi phát sinh. Vì vậy, Ngài nói “trên các đối tượng như địa giới, v.v.”.

Sakkāyadhammānampi ārammaṇādinā satipi maññanāhetubhāve maññanāhetukatteneva tesaṃ nibbattitoti vuttaṃ ‘‘sabbasakkāyadhammajanitaṃ maññana’’nti.

Even though phenomena pertaining to personality view (sakkāyadhamma) have the characteristic of being the cause of conceit by way of being objects and so on, it is said "conceit generated by all phenomena pertaining to personality view (sabbasakkāyadhammajanitaṃ maññanaṃ)" because it arises due to them being the cause of conceit.

Mặc dù các pháp hữu thân (sakkāyadhamma) cũng là nguyên nhân của sự cho là theo phương diện đối tượng, v.v., nhưng sự cho là đó phát sinh từ việc chúng là nguyên nhân của sự cho là. Vì vậy, đã nói “sự cho là phát sinh từ tất cả các pháp hữu thân”.

Ettha ca pathavīdhātu sesadhātūnaṃ sasambhārāsambhārabhāvā satipi pamāṇato samabhāve sāmatthiyato adhikānadhikabhāvena veditabbā.

Here, the earth element, even if equal in measure to the other elements due to their composite and non-composite nature, should be understood as superior or inferior in power.

Ở đây, địa giới so với các giới khác, dù có cùng số lượng, nhưng cần phải hiểu là có sự hơn kém về năng lực do là có các yếu tố cấu thành và không có các yếu tố cấu thành.

Sambhārantīti sambhārā, parivārā.

Sambhārā means that which is gathered, i.e., accessories.

Những gì cấu thành nên gọi là các yếu tố cấu thành (sambhārā), tức là các thành phần phụ thuộc.

Taṃtaṃkalāpehi lakkhaṇapathaviyā sesadhammā yathārahaṃ paccayabhāvena parivārabhāvena ca pavattanti.

The other phenomena proceed as conditions and as accessories, appropriately, to the characteristic earth element in their respective kalāpas (units).

Các pháp khác, tùy theo từng cụm, phát sinh như là duyên và như là thành phần phụ thuộc của địa giới theo đặc tính của nó.

Tenāha ‘‘sā hi vaṇṇādīhi sambhārehi saddhiṃ pathavīti sasambhārapathavī’’ti.

Therefore, he says, "That earth with its accessories such as color and so on, is composite earth (sasambhārapathavī)."

Vì vậy, Ngài nói “Đó là địa giới có các yếu tố cấu thành, vì nó có các yếu tố cấu thành như màu sắc, v.v.”.

Pathavitoti ettha puthulaṭṭhena puthuvī, puthuvī eva pathavī.

In Pathavito, puthuvī means "broad" by the meaning of breadth, and puthuvī itself is pathavī.

Trong cụm từ từ địa giới (pathavito), “puthuvī” là rộng lớn, “puthuvī” chính là “pathavī”.

Sā hi satipi paricchinnavuttiyaṃ sabbesaṃ sakalāpabhāvānaṃ ādhārabhāvena pavattamānā puthulā patthaṭā vitthiṇṇāti vattabbataṃ arahati, na pana taṃ anupavisitvā pavattamānā āpādayo.

Though it exists in a limited sphere, as it functions as the basis for all composite phenomena, it deserves to be called broad, spread out, and extensive; but not water and so on, which exist by entering into it.

Mặc dù có sự giới hạn trong hoạt động, nhưng nó xứng đáng được gọi là rộng lớn, trải rộng, bao la vì nó là nền tảng cho tất cả các cụm pháp. Còn các giới như thủy giới, v.v., không đi vào trong nó thì không thể nói như vậy.

Sasambhārapathaviyā pana puthulabhāve vattabbameva natthi.

However, there is no need to speak of the breadth of composite earth.

Đối với địa giới có các yếu tố cấu thành thì không cần phải nói về sự rộng lớn của nó.

Ārammaṇapathaviyaṃ vaḍḍhanapharaṇaṭṭhehi puthulaṭṭho, itarasmiṃ ruḷhiyāva daṭṭhabbo.

In the case of earth as an object (ārammaṇapathavī), "broad" refers to the aspects of growing and pervading; in other cases, it should be seen as a conventional term.

Trong địa giới làm đối tượng, sự rộng lớn được thấy qua khía cạnh phát triển và lan tỏa; trong trường hợp khác, nó được thấy qua nghĩa thông thường.

Ārammaṇapathavīti jhānassa ārammaṇabhūtaṃ pathavīsaṅkhātaṃ paṭibhāganimittaṃ.

Earth as an object (ārammaṇapathavī) refers to the counter-image (paṭibhāganimitta) called earth, which is the object of jhāna.

Địa giới làm đối tượng (ārammaṇapathavī) là tướng đối phần (paṭibhāganimitta) được gọi là địa giới, là đối tượng của thiền định.

Tenāha ‘‘nimittapathavītipi vuccatī’’ti.

Therefore, he says, "It is also called nimitta-earth (nimittapathavī)."

Vì vậy, Ngài nói “cũng được gọi là tướng địa giới (nimittapathavī)”.

Āgamanavasenāti pathavīkasiṇabhāvanāgamanavasena.

By way of coming (āgamanavasena) refers to the coming into being of the earth kasiṇa meditation.

Theo cách đến (āgamanavasena) là theo cách đến của sự tu tập địa biến xứ (pathavīkasiṇa).

Tathā hi vuttaṃ ‘‘āpo ca devā pathavī, tejo vāyo tadāgamu’’nti (dī. ni. 2.340).

For it is said, "Water, O deities, and earth, fire, air — they then came."

Như đã nói: “Này chư thiên, thủy giới và địa giới, hỏa giới và phong giới đã đến đó”.

217

Sabbāpīti catubbidhā pathavīpi.

All (sabbāpi) refers to all four kinds of earth.

Tất cả (sabbāpī) là cả bốn loại địa giới.

Anussavādimattaladdhā maññanā vatthu hotiyeva.

Conceit, obtained merely through hearsay and so on, is indeed an object.

Sự cho là chỉ đạt được qua lời truyền tụng, v.v., cũng là đối tượng.

Tathā hi ‘‘kakkhaḷaṃ kharigata’’ntiādinā (vibha. 173) lakkhaṇapathavīpi uddharīyati.

For thus, characteristic earth is also quoted by "hard and solidified" and so on.

Như đã nói, địa giới theo đặc tính cũng được đề cập là “cứng rắn, thô cứng”, v.v.

Yaṃ paneke vadanti ‘‘lakkhaṇe diṭṭhe maññanā natthi, sañjānātīti vuttasaññā ca diṭṭhiggāhassa mūlabhūtā piṇḍaggāhitā, sā lakkhaṇe nakkhamati, tasmā lakkhaṇapathavī na gahetabbā’’ti, tadayuttaṃ lakkhaṇapaṭivedhassa idha anadhippetattā.

But what some say — "When a characteristic is seen, there is no conceit; and the perception stated as 'one perceives' (sañjānāti) is the aggregate apprehension (piṇḍaggāhitā) which is the root of perception-grasping, and that does not apply to the characteristic; therefore, characteristic earth should not be taken" — is inappropriate, as the penetration of characteristics is not intended here.

Nhưng một số người nói rằng: “Khi thấy đặc tính, không có sự cho là; và tưởng (saññā) được nói là ‘nhận biết’ là sự nắm bắt tổng thể, là gốc rễ của sự chấp kiến, điều đó không phù hợp với đặc tính. Vì vậy, không nên lấy địa giới theo đặc tính.” Điều đó không đúng, vì sự thâm nhập đặc tính không phải là điều được đề cập ở đây.

Tenāha ‘‘lokavohāraṃ gahetvā’’ti.

Therefore, he says, "taking conventional usage (lokavohāraṃ gahetvā)."

Vì vậy, Ngài nói “lấy cách nói thông thường của thế gian”.

Na ca sabbasaññā piṇḍaggāhikā, nāpi diṭṭhiggāhasseva mūlabhūtā, tasmā lakkhaṇapathaviyāpi kāyadvārānusārena aññathā ca upaṭṭhitāya maññanā pavattateva.

And not all perception is aggregate apprehension, nor is it solely the root of perception-grasping; therefore, conceit arises even regarding characteristic earth when it presents itself through the door of the body or otherwise.

Không phải tất cả tưởng đều là nắm bắt tổng thể, cũng không phải chỉ là gốc rễ của sự chấp kiến. Vì vậy, ngay cả đối với địa giới theo đặc tính, khi nó hiện hữu qua cửa thân và theo cách khác, sự cho là vẫn phát sinh.

Teneva ca ‘‘anussavādimattaladdhā’’ti vuttaṃ.

And for this reason, it was said, "obtained merely through hearsay and so on."

Và chính vì thế mà đã nói “chỉ đạt được qua lời truyền tụng, v.v.”.

Pathavitoti paccate nissakkavacananti dassento ‘‘pathavīti sañjānātī’’ti āha.

Indicating that Pathavito is a ablative case word, he says, "perceives as earth (pathavīti sañjānāti)."

Để chỉ ra rằng “từ địa giới (pathavito)” là cách nói của ngữ cách xuất xứ, Ngài nói “nhận biết là địa giới (pathavīti sañjānātī)”.

Yasmā catubbidhampi pathaviṃ ‘‘pathavī’ti sañjānanto tena tena nayena pathavīkoṭṭhāseneva sañjānātīti vuccati, na āpādikoṭṭhāsena, tasmā vuttaṃ ‘‘pathavibhāgena sañjānātī’’ti.

Since one who perceives all four kinds of earth as "earth" is said to perceive it in terms of the earth-portion in that particular way, not in terms of the water-portion, it is said, "perceives by way of the earth-aspect (pathavibhāgena sañjānātī)."

Vì khi một người nhận biết cả bốn loại địa giới là “địa giới”, người ấy được nói là nhận biết theo từng phần của địa giới, chứ không phải theo phần của thủy giới, v.v. Vì vậy, đã nói “nhận biết theo phần địa giới”.

Lokavohāraṃ gahetvāti lokasamaññaṃ avijahitvā.

Taking conventional usage (lokavohāraṃ gahetvā) means not abandoning worldly designation.

Lấy cách nói thông thường của thế gian (lokavohāraṃ gahetvā) là không từ bỏ cách gọi thông thường của thế gian.

Etena lakkhaṇapathaviyampi vohāramukhenevassā pavattīti dasseti.

By this, he shows that its occurrence, even in characteristic earth, is through the avenue of convention.

Với điều này, Ngài chỉ ra rằng ngay cả đối với địa giới theo đặc tính, sự hoạt động của nó cũng là thông qua cách nói thông thường.

218

Yadi lokavohārena tattha pavatti, ko ettha doso, nanu ariyāpi ‘‘ayañhi bhante mahāpathavī’’tiādinā lokavohārena pavattantīti?

If it occurs there by worldly convention, what fault is there in this? Do not even the noble ones use worldly convention, saying, "Indeed, venerable sir, this great earth," and so on?

Nếu sự hoạt động ở đó là theo cách nói thông thường của thế gian, thì có lỗi gì ở đây? Chẳng phải các bậc Thánh cũng nói theo cách nói thông thường của thế gian, như “Này chư Tỳ-kheo, đại địa này”, v.v., sao?

Na ettha vohāramatte avaṭṭhānaṃ adhippetaṃ, atha kho vohāramukhena micchābhinivesoti dassento ‘‘saññāvipallāsena sañjānātī’’ti āha.

It is not merely the dwelling upon convention that is intended here, but rather a wrong adherence through the avenue of convention; showing this, he says, "perceives with perversion of perception (saññāvipallāsena sañjānātī)."

Ở đây, không phải chỉ dừng lại ở cách nói thông thường là điều được đề cập, mà là sự chấp thủ sai lầm thông qua cách nói thông thường. Vì vậy, Ngài nói “nhận biết bằng tưởng điên đảo (saññāvipallāsena sañjānātī)”.

Tassattho – ayonisomanasikārasambhūtāya ‘‘subha’’ntiādinayappavattāya viparītasaññāya sañjānātīti.

Its meaning is: one perceives with a perverted perception, arisen from unwise attention, proceeding in the manner of "beautiful" and so on.

Ý nghĩa của điều đó là: nhận biết bằng tưởng sai lệch, phát sinh từ tác ý không như lý (ayoniso manasikāra), theo cách như “đẹp”, v.v.

Etena dubbalā taṇhāmānadiṭṭhimaññanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

By this, it should be understood that weak conceit of craving, pride, and views are shown.

Với điều này, cần phải hiểu rằng sự cho là (maññanā) yếu kém của tham ái, kiêu mạn, tà kiến đã được chỉ ra.

Yadi evaṃ kasmā saññā gahitāti?

If so, why is perception taken?

Nếu vậy, vì sao lại lấy tưởng (saññā)?

Pākaṭabhāvato.

Because of its conspicuousness.

Vì sự rõ ràng của nó.

Yathā nāma aggimhi mathiyamāne yadā dhūmo upalabbhati, kiñcāpi tadā vijjateva pāvako avinābhāvato, pākaṭabhāvato pana dhūmo jātoti vuccati, na aggi jātoti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

Just as when fire is being rubbed, when smoke is detected, although fire is present due to its inseparability, it is said that smoke has arisen due to its conspicuousness, not that fire has arisen. This should be understood similarly.

Ví như khi lửa được cọ xát, khi khói xuất hiện, mặc dù lửa vẫn tồn tại do không thể tách rời, nhưng người ta nói khói đã sinh ra chứ không nói lửa đã sinh ra vì sự rõ ràng của khói. Điều này cũng tương tự như vậy.

Yadipi tattha maññanākiccaṃ atthi, na pana vibhūtaṃ apākaṭabhāvato saññākiccameva vibhūtaṃ, taṃ pana maññanānukūlaṃ maññanāsahitaṃ cāti āha ‘‘saññāvipallāsena sañjānātī’’ti.

Even though the function of conceit is present there, it is not evident due to its inconspicuousness; only the function of perception is evident, and that is conducive to conceit and accompanied by conceit. Therefore, he says, "perceives with perversion of perception (saññāvipallāsena sañjānātī)."

Mặc dù ở đó có hành động của sự cho là (maññanākiccaṃ), nhưng nó không rõ ràng vì không hiển lộ. Chỉ có hành động của tưởng (saññākiccaṃ) là rõ ràng, và điều đó phù hợp với sự cho là, đi kèm với sự cho là. Vì vậy, Ngài nói “nhận biết bằng tưởng điên đảo”.

Evaṃ pathavībhāgaṃ amuñcantoyeva vā sañjānātīti sambandho.

Thus, the connection is "or one perceives without abandoning the earth aspect itself."

Như vậy, sự liên kết là: nhận biết mà không rời bỏ phần địa giới.

Yo hi vuttappabhedāya pathaviyā pathavibhāgaṃ amuñcantoyeva avijahantoyeva sīsapiṇḍe suvaṇṇasaññī viya anattādisabhāvaṃyeva taṃ attādivasena sañjānāti, tassa vasena vuttaṃ ‘‘pathavī’’tiādi.

Indeed, whoever, with regard to the earth of the stated classifications, without discarding or abandoning the earth element, like one who perceives gold in a lump of lead, perceives that very element, which has the nature of non-self and so on, as self and so on; it is with reference to such a person that "earth" and so on is said.

Người nào, đối với đất đã được phân loại như đã nói, không buông bỏ, không từ bỏ phần đất, mà nhận thức cái bản chất vô ngã, v.v., là ngã, v.v., giống như người nhận lầm cục chì là vàng, thì vì người đó mà đã nói "đất", v.v.

Na vattabbaṃ puthujjanaggāhassa yuttimaggananivāraṇatoti dassento āha ‘‘ummattako viya…pe… gaṇhātī’’ti.

Showing that it should not be said that it is for the purpose of preventing the ordinary person's erroneous grasp from seeking a valid path, he says, "like a madman... etc. ... grasps."

Để chỉ ra rằng không nên nói sự chấp thủ của phàm phu ngăn cản con đường hợp lý, đã nói "giống như người điên...v.v... nắm giữ."

Ariyānaṃ adassāvitādibhedanti ariyānaṃ adassāvitādivisesaṃ vadantena bhagavatāva ettha yathāvuttasañjānane kāraṇaṃ vuttanti yojanā.

The connection is that the Blessed One himself, when speaking of the special qualities of not seeing, etc., among the Noble Ones, stated the reason for such a perception as mentioned here, namely, "the distinction of not seeing, etc., for the Noble Ones."

"Phân biệt của các bậc Thánh" v.v. là sự kết hợp rằng chính Đức Thế Tôn, khi nói về sự đặc biệt của các bậc Thánh như không thấy, v.v., đã nói về lý do cho sự nhận thức như đã nói ở đây.

219

Evanti ‘‘pathavibhāgena sañjānātī’’tiādinā vuttappakārena.

Thus means in the manner stated, beginning with "perceives by means of the earth element."

"Như vậy" là theo cách đã nói bằng "nhận thức theo phần đất", v.v.

Sañjānitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘aparabhāge…pe… gaṇhātī’’ti.

Having perceived is a reference to a preceding action, so he says, "in a later stage... etc. ... grasps."

"Sau khi nhận thức" là chỉ định hành động quá khứ, nên đã nói "trong phần sau...v.v... nắm giữ."

Papañcasaṅkhāti papañcakoṭṭhāsā.

Papañca-saṅkhā means divisions of papañca.

"Các phần của papañca" là các phần của papañca.

Papañcanti sattā saṃsāre cirāyanti etehīti papañcā, maññanti ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā parikappenti etāhīti maññanāti dvīhipi pariyāyehi taṇhādayova vuttāti āha ‘‘taṇhāmānadiṭṭhipapañcehi idha maññanānāmena vuttehī’’ti.

Because beings remain long in saṃsāra through these, they are papañca. Because they conceive, "this is mine" and so on, by these, they are maññanā (conceiving); thus, by both these terms, only craving and so on are spoken of, so he says, "by the papañcas of craving, conceit, and wrong view, which are here called maññanā."

Chúng sinh tồn tại lâu dài trong luân hồi nhờ chúng, nên chúng là papañca; chúng sinh tưởng tượng "cái này là của tôi", v.v., nhờ chúng, nên chúng là maññanā (sự tưởng tượng). Đã nói rằng bằng cả hai cách này, chỉ có tham, mạn, v.v., được nói đến, nên đã nói "bằng các papañca là tham, mạn, tà kiến, ở đây được gọi bằng tên maññanā."

Ajaññassa jaññato, aseyyādikassa seyyādito gahaṇato diṭṭhimaññanā viya taṇhāmānamaññanāpi aññathā gāho evāti āha ‘‘aññathā gaṇhātī’’ti.

Just as wrong view (diṭṭhi-maññanā) is a misconception from perceiving the ignoble as noble, the inferior as superior, etc., so too is craving and conceit (taṇhā-māna-maññanā) a misconception. Thus, he says, "misconceives."

Vì sự chấp thủ về tham và mạn cũng là sự chấp thủ sai lầm, giống như chấp thủ tà kiến, do chấp thủ cái không biết là biết, cái không cao quý là cao quý, v.v., nên đã nói "nắm giữ một cách khác."

Ārammaṇābhiniropanādinā bhinnasabhāvānampi vitakkādīnaṃ sādhāraṇo upanijjhāyanasabhāvo viya anugijjhanuṇṇatiparāmasanasabhāvānampi taṇhādīnaṃ sādhāraṇena ārammaṇaparikappanākārena pavatti maññanāti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that maññanā is the common way craving and so on, whose natures are coveting, elation, and clinging, manifest through the common mode of conceiving objects, similar to how thinking and so on, though differing in nature due to their focusing on objects, have a common nature of close observation.

Cần phải hiểu rằng maññanā là sự diễn tiến của tham, v.v., với cách thức tưởng tượng đối tượng chung, giống như bản chất quán sát chung của tầm, v.v., dù có bản chất khác nhau do sự áp đặt đối tượng, v.v., và bản chất của sự khát khao, sự kiêu ngạo, sự chấp thủ.

Tenāha ‘‘tīhi maññanāhi maññatī’’tiādi.

Therefore, he says, "he conceives with three kinds of conceiving" and so on.

Vì vậy, đã nói "tưởng tượng bằng ba sự tưởng tượng" v.v.

Assāti puthujjanassa, udayabbayānupassanādīsu viya sukhumanayenapi maññanāpavatti atthīti vibhāvanasukhatāya thūlaṃyeva taṃ dassetukāmo ‘‘oḷārikanayenā’’tiāha.

For him (assā), that is, for the ordinary person. To show that the manifestation of conceiving also occurs subtly, as in contemplating rise and fall and so on, and being desirous of ease of elucidation, he says, "in a gross manner."

"Của người đó" là của phàm phu. Có sự diễn tiến của maññanā ngay cả theo cách vi tế, giống như trong sự quán chiếu sinh diệt, v.v. Để dễ dàng làm rõ điều đó, muốn chỉ ra điều thô thiển, nên đã nói "theo cách thô thiển."

Oḷārike hi vibhāge dassite sukhumavibhāvanā sukarāti dassetuṃ ayamatthayojanā vuccatīti sambandho.

The connection is that this explanation of meaning is stated to show that when gross divisions are presented, subtle elucidation becomes easy.

Liên quan đến điều này, để chỉ ra rằng khi các phần thô thiển được trình bày, sự làm rõ các phần vi tế sẽ dễ dàng, nên sự giải thích ý nghĩa này được nói đến.

Ajjhattikāti indriyabaddhā sattasantānapariyāpannā niyakajjhattā vuttā vibhaṅge paṭisambhidāmagge ca.

Internal refers to that which is bound to the faculties, belonging to the continuum of beings, one's own internal, stated in the Vibhaṅga and the Paṭisambhidāmagga.

"Nội tại" là những gì bị ràng buộc bởi các căn, thuộc dòng chảy của chúng sinh, thuộc về bản thân, đã được nói đến trong Vibhaṅga và Paṭisambhidāmagga.

220

Vibhaṅgeti dhātuvibhaṅge (vibha. 173).

In the Vibhaṅga refers to the Dhātuvibhaṅga (Vibha. 173).

Trong Vibhaṅga là trong Dhātuvibhaṅga.

Bāhirāti anindriyabaddhā saṅkhārasantānapariyāpannā.

External refers to that which is not bound to the faculties, belonging to the continuum of formations.

"Bên ngoài" là những gì không bị ràng buộc bởi các căn, thuộc dòng chảy của các hành.

Kakkhaḷanti thaddhaṃ.

Hard means firm.

"Cứng rắn" là chắc chắn.

Kharigatanti pharusaṃ.

Rough means coarse.

"Thô ráp" là nhám.

Kakkhaḷabhāvo kakkhaḷattaṃ.

The state of being hard is hardness.

Bản chất cứng rắn là kakkhaḷattaṃ.

Kakkhaḷabhāvoti kakkhaḷasabhāvo.

Hardness means hard nature.

"Bản chất cứng rắn" là bản chất cứng rắn.

Bahiddhāti indriyabaddhato bahiddhābhūtaṃ.

External refers to that which is external to what is bound to the faculties.

"Bên ngoài" là cái nằm ngoài cái bị ràng buộc bởi các căn.

Anupādinnanti na upādinnaṃ.

Unappropriated means not appropriated.

"Không bị chấp thủ" là không bị chấp thủ.

Ayoti kāḷalohaṃ.

Iron means black iron.

"Ayo" là sắt đen.

Lohanti jātilohaṃ vijātilohaṃ kittimalohaṃ pisācalohanti catubbidhaṃ.

Metal is fourfold: natural metals, hybrid metals, artificial metals, and demon metals.

"Loha" là kim loại, có bốn loại: kim loại tự nhiên, kim loại không tự nhiên, kim loại nhân tạo, kim loại ma quỷ.

Tattha ayo sajjhu suvaṇṇaṃ tipu sīsaṃ tambalohaṃ vekantakalohanti imāni satta jātilohāni nāma.

Among these, iron, silver, gold, tin, lead, copper, and vekantaka metal are called natural metals.

Trong đó, sắt, bạc, vàng, thiếc, chì, đồng, vekantaka – bảy loại này được gọi là kim loại tự nhiên.

Nāganāsikālohaṃ vijātilohaṃ nāma.

Nāganāsikā metal is called hybrid metal.

Kim loại nāganāsikā được gọi là kim loại không tự nhiên.

Kaṃsalohaṃ vaṭṭalohaṃ ārakuṭanti tīṇi kittimalohāni nāma.

Bell metal (kaṃsaloha), vaṭṭaloha, and ārakuṭa are three artificial metals.

Đồng thau, đồng vụn, ārakuṭa – ba loại này được gọi là kim loại nhân tạo.

Morakkhakaṃ puthukaṃ malinakaṃ capalakaṃ salakaṃ āṭalaṃ bhattakaṃ dusilohanti aṭṭha pisācalohāni nāma.

Morakkhaka, puthuka, malinaka, capalaka, salaka, āṭala, bhattaka, and dusiloha are eight demon metals.

Morakkhaka, puthuka, malinaka, capalaka, salaka, āṭala, bhattaka, dusiloha – tám loại này được gọi là kim loại ma quỷ.

Tesu vekantakalohaṃ nāma sabbalohacchedanasamatthā ekā lohajāti.

Among these, vekantaka metal is a type of metal capable of cutting all metals.

Trong số đó, kim loại vekantaka là một loại kim loại có khả năng cắt tất cả các loại kim loại khác.

Tathā hi taṃ vikantati chindatīti vikantakanti vuccati.

Indeed, it is called vikantaka because it cuts and severs.

Vì vậy, nó được gọi là vikantaka (cắt xuyên) vì nó cắt xuyên.

Vikantakameva vekantakaṃ.

Vikantaka itself is vekantaka.

Vikantaka chính là vekantaka.

Nāganāsikālohaṃ lohasadisaṃ lohavijāti haliddādivijāti viya.

Nāganāsikā metal is like metal, a hybrid metal, similar to a hybrid turmeric.

Kim loại nāganāsikā giống kim loại, là một loại kim loại không tự nhiên, giống như các loại nghệ, v.v.

Tathā hi taṃ lohākāraṃ lohamalaṃ viya ghanasaṃhataṃ hutvā tiṭṭhati, tāpetvā tāḷitaṃ pana bhinnaṃ bhinnaṃ hutvā visarati mudu maṭṭhaṃ kammaniyaṃ vā na hoti.

Indeed, it is solid and compact like metal dross, but when heated and hammered, it shatters into pieces and disperses; it is not soft, smooth, or workable.

Vì vậy, nó có hình dạng kim loại, tồn tại dưới dạng rắn đặc như cặn kim loại, nhưng khi nung nóng và đập, nó vỡ vụn và phân tán, không mềm, mịn hay dễ uốn.

Tiputambe missetvā kataṃ kaṃsalohaṃ.

Bell metal is made by mixing tin and copper.

Đồng thau được làm bằng cách trộn thiếc và đồng.

Sīsatambe missetvā kataṃ vaṭṭalohaṃ.

Vaṭṭaloha is made by mixing lead and copper.

Đồng vụn được làm bằng cách trộn chì và đồng.

Jasatambe missetvā kataṃ ārakuṭaṃ.

Ārakuṭa is made by mixing zinc and copper.

Ārakuṭa được làm bằng cách trộn kẽm và đồng.

Teneva taṃ karaṇena nibbattattā kittimalohanti vuccati.

Therefore, because it is produced by such making, it is called artificial metal.

Vì được tạo ra bằng cách đó, nên nó được gọi là kittimaloha (kim loại nhân tạo).

Yaṃ pana kevalaṃ rasakadhātu viniggataṃ, taṃ ‘‘pittala’’ntipi vadanti.

That which is purely extracted from quicksilver ore is also called "pittala" (brass).

Cái gì chỉ thoát ra từ khoáng chất rasaka, thì người ta cũng gọi là "pittala" (đồng vàng).

Taṃ idha nādhippetaṃ, yathāvuttaṃ missakameva katvā yojitaṃ kittimanti vuttaṃ.

That is not intended here; rather, the aforementioned mixture is considered artificial.

Điều đó không được đề cập ở đây; chỉ có sự pha trộn như đã nói được gọi là kittima (nhân tạo).

Morakkhakādīni evaṃnāmānevetāni.

Morakkhaka and so on are simply named thus.

Morakkhaka v.v. là những cái có tên như vậy.

Tesu yasmā pañca jātilohāni pāḷiyaṃ visuṃ vuttāneva, tasmā vekantakalohena saddhiṃ vuttāvasesaṃ sabbaṃ idha lohanti veditabbaṃ.

Among these, since five natural metals are separately mentioned in the Pāḷi, everything else mentioned with vekantaka metal here should be understood as metal.

Trong số đó, vì năm loại kim loại tự nhiên đã được nói riêng trong Pāḷi, nên tất cả những gì còn lại được nói cùng với kim loại vekantaka ở đây cần được hiểu là loha (kim loại).

221

Tipūti setatipu.

Tin means white tin.

"Tipū" là thiếc trắng.

Sīsanti kāḷatipu.

Lead means black tin.

"Sīsa" là thiếc đen (chì).

Sajjhanti rajataṃ.

Silver means rajata.

"Sajjha" là bạc.

Muttāti hatthikumbhajādikā aṭṭhavidhāpi muttā.

Pearls mean all eight kinds of pearls, such as those originating from elephant's temples.

"Muttā" là tám loại ngọc trai, như ngọc trai sinh ra từ bướu voi, v.v.

Tathā hi hatthikumbhaṃ varāhadāṭhā bhūjaṅgasīsaṃ valāhakūṭaṃ veḷū macchasīro saṅkho sippīti aṭṭha muttāyoniyo.

Indeed, the eight sources of pearls are: elephant's temple, boar's tusk, serpent's head, thundercloud, bamboo, fish's head, conch, and oyster.

Vì vậy, có tám nguồn ngọc trai: bướu voi, nanh heo rừng, đầu rắn, đỉnh mây, tre, đầu cá, vỏ ốc, vỏ sò.

Tattha hatthikumbhajā pītavaṇṇā pabhāhīnā.

Among these, elephant's temple-born pearls are yellow and lusterless.

Trong đó, ngọc trai sinh từ bướu voi có màu vàng, không sáng.

Varāhadāṭhā varāhadāṭhavaṇṇāva.

Boar's tusk-born pearls are exactly the color of a boar's tusk.

Ngọc trai sinh từ nanh heo rừng có màu giống nanh heo rừng.

Bhujaṅgasīsajā nīlādivaṇṇā suvisuddhā vaṭṭalā ca.

Serpent's head-born pearls are blue and so on in color, very pure, and round.

Ngọc trai sinh từ đầu rắn có màu xanh, v.v., rất tinh khiết và tròn.

Valāhakajā bhāsurā dubbibhāgarūpā rattibhāge andhakāraṃ vidhamantiyo tiṭṭhanti, devūpabhogā eva ca honti.

Cloud-born pearls are brilliant, indivisible in form, and stand dispelling darkness at night; they are for the use of devas.

Ngọc trai sinh từ mây sáng chói, khó phân biệt hình dạng, xua tan bóng tối vào ban đêm, và chỉ dành cho chư thiên sử dụng.

Veḷujā karakupalasamānavaṇṇā na bhāsurā, te ca veḷū amanussagocare eva padese jāyanti.

Bamboo-born pearls are the color of a rough stone, not brilliant, and those bamboos grow only in places frequented by non-humans.

Ngọc trai sinh từ tre có màu giống đá cuội, không sáng, và những cây tre đó chỉ mọc ở những nơi không có người.

Macchasīrajā pāṭhīnapiṭṭhisamānavaṇṇā vaṭṭalā laghavo ca honti pabhāvihīnā, te ca macchā samuddamajjhe eva jāyanti.

Fish's head-born pearls are the color of a fish's back, round, light, and lusterless; and those fish are born only in the middle of the ocean.

Ngọc trai sinh từ đầu cá có màu giống lưng cá lóc, tròn và nhẹ, không sáng, và những con cá đó chỉ sinh sống giữa biển.

Saṅkhajā saṅkhodaracchavivaṇṇā kolappamāṇāpi honti pabhāvihīnāva.

Conch-born pearls are the color of a conch shell, sometimes the size of a pigeon, and lusterless.

Ngọc trai sinh từ vỏ ốc có màu giống vỏ ốc, có thể lớn bằng quả táo, nhưng không sáng.

Sippijā pabhāvisesayuttā honti nānāsaṇṭhānā.

Oyster-born pearls possess special brilliance and come in various shapes.

Ngọc trai sinh từ vỏ sò có độ sáng đặc biệt và nhiều hình dạng khác nhau.

Evaṃ jātito aṭṭhavidhāsupi muttāsu yā macchasaṅkhasippijā, tā sāmuddikā honti, bhujaṅgajāpi kāci sāmuddikā honti, itarā asāmuddikā.

Thus, among the eight kinds of pearls by origin, those born from fish, conch, and oyster are oceanic; some born from serpents are also oceanic; the others are non-oceanic.

Trong số tám loại ngọc trai theo nguồn gốc như vậy, những loại sinh từ cá, ốc, sò là ngọc trai biển; một số loại sinh từ rắn cũng là ngọc trai biển; những loại khác không phải ngọc trai biển.

Yasmā bahulaṃ sāmuddikāva muttā loke dissanti, tatthāpi sippijāva, itarā kādācikā.

Since oceanic pearls are commonly seen in the world, and especially oyster-born pearls, while the others are occasional.

Vì ngọc trai biển thường được thấy trên thế gian, đặc biệt là ngọc trai sò, còn những loại khác thì hiếm khi gặp.

Tasmā sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 173) ‘‘muttāti sāmuddikā muttā’’ti vuttaṃ.

Therefore, in the Sammohavinodanī (Vibha.aṭṭha. 173), it is said, "Pearl means an oceanic pearl."

Vì vậy, trong Sammohavinodanī (Vibha. Aṭṭha. 173) đã nói "muttā là ngọc trai biển."

222

Maṇīti ṭhapetvā pāḷiāgate veḷuriyādike seso jotirasādibhedo sabbopi maṇi.

Gem refers to all other gems of various kinds such as jotirasa, excluding those like beryl mentioned in the Pāḷi.

"Maṇī" là tất cả các loại đá quý khác, như jotirasa, v.v., ngoại trừ những loại như veḷuriya, v.v., đã được đề cập trong Pāḷi.

Veḷuriyanti vaṃsavaṇṇamaṇi.

Beryl means a bamboo-colored gem.

"Veḷuriya" là ngọc bích có màu tre.

Saṅkhoti sāmuddikasaṅkho.

Conch shell means an oceanic conch shell.

"Saṅkho" là ốc biển.

Silāti kāḷasilā paṇḍusilā setasilādibhedā aṭṭhapi silā.

Stone refers to all eight kinds of stone, such as black stone, pale stone, and white stone.

"Silā" là tám loại đá, như đá đen, đá vàng nhạt, đá trắng, v.v.

Rajatanti kahāpaṇādikaṃ vuttāvasesaṃ rajatasammataṃ.

Silver refers to that which is considered silver, such as kahāpaṇas, excluding what has already been mentioned.

"Rajata" là bạc được coi là bạc, ngoài những gì đã nói như kahāpaṇa, v.v.

Jātarūpanti suvaṇṇaṃ.

Gold means suvaṇṇa.

"Jātarūpa" là vàng.

Lohitaṅgoti rattamaṇi.

Coral means a red gem.

"Lohitaṅgo" là hồng ngọc.

Masāragallanti kabaramaṇi tiṇādīsu bahibhārā tālanāḷikerādayopi tiṇaṃ nāma.

Jasper means a variegated gem. Among grasses and so on, external heavy objects like palm trees and coconut trees are also called grass.

"Masāragalla" là đá quý lốm đốm. Trong số "cỏ" v.v., những loại có phần bên ngoài nặng như cây thốt nốt, cây dừa, v.v., cũng được gọi là tiṇaṃ (cỏ).

Antosāraṃ khadirādi antamaso dārukhaṇḍampi kaṭṭhaṃ nāma.

Wood with pith, like acacia, even a piece of timber, is called wood.

Cái có lõi bên trong như cây khaya, cho đến một mảnh gỗ nhỏ nhất cũng được gọi là kaṭṭhaṃ (gỗ).

Muggamattato yāva muṭṭhippamāṇā marumbā sakkharā nāma.

Gravel the size of a mung bean up to the size of a fist is called saccharine gravel.

Những viên sỏi từ kích thước hạt đậu xanh đến nắm tay được gọi là sakkharā.

Muggamattato paṭṭhāya heṭṭhā vālikā nāma.

From the size of a mung bean downwards, it is called sand.

Từ kích thước hạt đậu xanh trở xuống được gọi là cát.

Kaṭhalanti kapālakhaṇḍaṃ.

Potsherd means a piece of broken pottery.

"Kaṭhala" là mảnh sành.

Bhūmīti sasambhārapathavī.

Earth means earth with its constituents.

"Bhūmī" là đất với các thành phần của nó.

Pāsāṇoti antomuṭṭhiyaṃ asaṇṭhahanato paṭṭhāya yāva hatthippamāṇaṃ pāsāṇaṃ, hatthippamāṇato pana paṭṭhāya upari pabbatoti.

Rock refers to a stone from the size that cannot be held in the palm of the hand up to the size of a forearm; from the size of a forearm upwards, it is a mountain.

"Pāsāṇo" là đá từ kích thước không thể cầm gọn trong nắm tay cho đến kích thước bằng bàn tay; từ kích thước bằng bàn tay trở lên là pabbato (núi).

Ayaṃ ayoādīsu vibhāganiddeso.

This is the exposition of the analysis regarding iron, etc.

Đây là phần giải thích chi tiết về sắt và các loại khác.

Nimittapathavīti paṭibhāganimittabhūtaṃ pathavikasiṇaṃ.

Nimitta-paṭhavi (earth-sign) means the earth kasiṇa that has become the counter-sign (paṭibhāga-nimitta).

Địa tướng (nimittapathavī) là địa biến xứ (pathavikasiṇa) đã trở thành đối tướng (paṭibhāganimitta).

Tampi hi ‘‘rūpāvacaratikacatukkajjhānaṃ kusalato ca vipākato ca kiriyato ca catutthassa jhānassa vipāko ime dhammā bahiddhārammaṇā’’ti vacanato ‘‘bāhirā pathavī’’ti vuccati.

Indeed, even that is called "external earth" by the saying: "These phenomena, which are the vipāka (result) of the fourth jhāna, arising from the meritorious, resultant, and functional jhānas of the rūpāvacara (fine-material realm) threefold and fourfold divisions, have an external object."

Vì nó cũng được gọi là “đất bên ngoài” theo cách nói “các pháp này là quả của thiền thứ tư, thiện, dị thục và duy tác của tam thiền và tứ thiền sắc giới, là đối tượng bên ngoài.”

Tena vuttaṃ ‘‘yā ca ajjhattārammaṇattike nimittapathavī, taṃ gahetvā’’ti.

Therefore, it is said: " taking that earth-sign which is among the internal objects."

Do đó đã nói “lấy địa tướng thuộc về nội xứ”.

Uggahanimittañcettha taṃgatikameva daṭṭhabbaṃ, nimittuppattito pana pubbe bhūmiggahaṇeneva gahitanti.

Here, the apprehension sign (uggaha-nimitta) should be understood as belonging to the same category. However, before the arising of the sign, it is already taken by the apprehension of the ground itself.

Ở đây, thủ tướng (uggahanimitta) cũng nên được hiểu là thuộc về loại đó, nhưng trước khi tướng phát sinh, nó đã được nắm bắt bằng cách nắm bắt cảnh giới.

223

Tīhi maññanāhīti vuttaṃ maññanāttayaṃ saparasantānesu saṅkhepato yojetvā dassetuṃ ‘‘ahaṃ pathavī’’tiādi vuttaṃ.

To briefly illustrate the three kinds of perception (maññanā) mentioned as " by three perceptions," applying them to one's own and others' continuities, the phrase " I am earth" and so forth is stated.

Để giải thích ba loại tưởng (maññanāttaya) đã nói “bằng ba loại tưởng” bằng cách tóm tắt và phối hợp chúng trong tự thân và tha thân, câu “ta là đất” v.v. đã được nói.

Tattha ahaṃ pathavītiādīnā ajjhattavisayaṃ diṭṭhimaññanaṃ mānamaññanañca dasseti attābhinivesāhaṃkāradīpanato.

Here, " I am earth" and so forth indicate the perception of views (diṭṭhi-maññanā) and the perception of conceit (māna-maññanā) regarding the internal sphere, due to its elucidation of clinging to self and the conceit of "I."

Trong đó, các câu “ta là đất” v.v. chỉ ra tà kiến tưởng (diṭṭhimaññana) và ngã mạn tưởng (mānamaññana) liên quan đến nội xứ, vì chúng biểu thị sự chấp thủ vào ngã và ngã mạn.

Mama pathavīti iminā taṇhāmaññanaṃ mānamaññanampi vā pariggahabhūtāyapi pathaviyā seyyādito mānajappanato.

By " my earth," it indicates the perception of craving (taṇhā-maññanā), or even the perception of conceit (māna-maññanā), due to the reiteration of conceit regarding the earth, even if it is merely possessed, in terms of superiority, etc.

Bằng câu “đất của ta” này, chỉ ra ái tưởng (taṇhāmaññana) hoặc ngã mạn tưởng, vì nó biểu thị sự so sánh ngã mạn về đất đã được nắm giữ như là sở hữu, v.v.

Sesapadadvayepi iminānayena maññanāvibhāgo veditabbo.

The analysis of perception in the remaining two phrases should also be understood in this manner.

Trong hai từ còn lại cũng nên hiểu sự phân loại tưởng theo cách này.

Tattha pathavikasiṇajjhānalābhī jhānacakkhunā gahitajhānārammaṇaṃ ‘‘attā’’ti abhinivisanto tañca seyyādito dahanto atthato ‘‘ahaṃ pathavī’’ti maññati nāma, tameva ‘‘ayaṃ mayhaṃ attā’’ti gahaṇe pana ‘‘mama pathavī’’ti maññati nāma.

Here, one who has attained a kasiṇa-jhāna of earth, clinging to the jhāna-object apprehended by the jhāna-eye as "self," and considering it superior, etc., actually " perceives, 'I am earth,'" and when taking that very thing as "this is my self," he then " perceives, 'my earth.'"

Trong đó, người đắc thiền địa biến xứ, khi chấp thủ đối tượng thiền đã được nắm bắt bằng thiền nhãn là “ngã” và so sánh nó với các thứ hơn kém, thì thực chất là “tưởng rằng ta là đất”; còn khi nắm giữ nó là “đây là ngã của ta” thì là “tưởng rằng đất của ta”.

Tathā taṃ ‘‘parapuriso’’ti vā ‘‘devo’’ti vā vādavasena ‘‘ayameva paresaṃ attā’’ti vā abhinivisanto ‘‘paro pathavī, parassa pathavī’’ti maññati nāma.

Similarly, clinging to it as "another person" or "a deity," or asserting "this is indeed the self of others," he then " perceives, 'others are earth, earth belongs to others.'"

Tương tự, khi chấp thủ nó là “người khác” hoặc “chư thiên” hoặc “đây là ngã của người khác” theo cách nói, thì là “tưởng rằng người khác là đất, đất của người khác”.

Iminā nayena sesapathavīsupi yathārahaṃ catukkaṃ niddhāretabbaṃ.

In this manner, the tetrad should be determined appropriately for the remaining kinds of earth as well.

Theo cách này, trong các loại đất còn lại cũng nên xác định bốn loại một cách phù hợp.

224

Evaṃ ‘‘pathaviṃ maññatī’’ti ettha catukkavasena maññanaṃ dassetvā idāni maññanāvatthuṃ maññanāyo ca vibhajitvā anekavihitaṃ tassa maññanākāraṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha.

Having thus shown perception in terms of a tetrad in "perceives earth," he now states " or else" and so forth, to analyze the basis of perception and the modes of perception, and to show that kind of perception in many ways.

Như vậy, sau khi chỉ ra tưởng theo bốn loại trong cụm từ “tưởng về đất”, bây giờ để phân loại đối tượng của tưởng và các loại tưởng, và để chỉ ra nhiều loại hình thái tưởng của nó, đã nói “hoặc là” v.v.

Tattha ayanti yathāvutto puthujjano.

Here, this one means the ordinary person as described.

Trong đó, ayaṃ (này) là phàm phu như đã nói.

Chandarāganti bahalarāgaṃ.

Sensual desire means intense passion.

Chandarāgaṃ (dục ái) là tham ái mạnh mẽ.

Assādetīti nikāmeti, ‘‘ime kesā mudusiniddhakuñcitanīlobhāsā’’tiādinā tattha rasaṃ vindati.

Enjoys means delights in, finds flavor therein, as in "these hairs are soft, smooth, curly, and dark-lustrous."

Assādetī (nếm vị ngọt) là ưa thích, tìm thấy hương vị trong đó bằng cách nói “tóc này mềm mại, bóng mượt, xoăn, đen nhánh” v.v.

Abhinandatīti sappītikāya taṇhāya abhimukho nandati pamodati.

Rejoices in means rejoices with joy and delights in the presence of craving.

Abhinandatī (hoan hỷ) là hoan hỷ, vui mừng với ái có hỷ.

Abhivadatīti uppannaṃ taṇhābhinandanāvegaṃ hadayena sandhāretuṃ asakkonto ‘‘aho me kesā’’ti vācaṃ nicchāreti.

Expresses aloud means, unable to suppress the arising surge of craving and delight in his heart, he utters the words, "Oh, my hair!"

Abhivadatī (nói ra) là không thể kìm nén được sự hân hoan của ái đã phát sinh trong lòng, bèn thốt lên lời “Ôi tóc của ta!”

Ajjhosāya tiṭṭhatīti balavataṇhābhinivesena gilitvā pariniṭṭhāpetvā tiṭṭhati.

Clings fast means he swallows it with strong craving and attachment, and settles there.

Ajjhosāya tiṭṭhatī (an trú) là bị nuốt chửng bởi sự chấp thủ ái mạnh mẽ và an trú trong đó.

Aññataraṃ vā pana rajjanīyavatthunti kesādito aññataraṃ vā karacaraṇādippabhedaṃ niyakajjhattapariyāpannaṃ rāguppattihetubhūtaṃ vatthuṃ.

Or any other object giving rise to passion refers to any object other than hair, etc., such as hands and feet, which are included within one's own internal sphere and are causes for the arising of passion.

Aññataraṃ vā pana rajjanīyavatthu (hoặc bất kỳ đối tượng đáng tham ái nào khác) là bất kỳ đối tượng nào khác ngoài tóc, v.v., thuộc về nội thân của mình, như tay, chân, v.v., là nguyên nhân phát sinh tham ái.

Itīti iminā siniddhādippakārenāti patthayitabbākāraṃ parāmasati.

Thus refers to the desired characteristic, such as smoothness.

Itī (như vậy) là chỉ đến hình thái mong muốn theo cách mềm mại, v.v.

Tattha nandiṃ samannānetīti tesu bhāvīsu kesādīsu siddhaṃ viya katvā nandiṃ taṇhaṃ samannāharati samupacāreti.

Here, brings delight into being means he brings forth, he establishes, delight or craving, as if it had already manifested in those future hairs, etc.

Trong đó, nandiṃ samannānetī (tạo ra sự hoan hỷ) là tạo ra, tích lũy sự hoan hỷ, ái như thể đã thành tựu trong những thứ như tóc, v.v. sẽ có trong tương lai.

Paṇidahatīti patthanaṃ ṭhapeti.

Aspires means he makes an aspiration.

Paṇidahatī (đặt nguyện) là đặt ra sự mong ước.

225

Sampattiṃ nissāya ‘‘seyyohamasmī’’ti, vipattiṃ nissāya ‘‘hīnohamasmī’’ti mānaṃ janetīti yojanā.

The combination is: "relying on gain, he generates the conceit 'I am superior'; relying on loss, he generates the conceit 'I am inferior'."

Câu này được hiểu là: dựa vào sự thành tựu mà sinh ra ngã mạn “ta là hơn”, dựa vào sự thất bại mà sinh ra ngã mạn “ta là kém”.

Pathavīkoṭṭhāsabhūtānaṃ kesādīnaṃ sampattivipattīhi mānajappanā pathaviyā maññanā hotīti āha ‘‘evaṃ ajjhattikaṃ pathaviṃ mānamaññanāya maññatī’’ti.

He states, " Thus, one perceives the internal earth by the perception of conceit," meaning that the generation of conceit through the gain and loss of hairs, etc., which are parts of the earth, constitutes the perception of earth.

Sự so sánh ngã mạn qua sự thành tựu và thất bại của tóc, v.v., là những phần của đất, chính là tưởng về đất, do đó đã nói “như vậy, tưởng về đất nội thân bằng ngã mạn tưởng”.

Avayavabyatirekena samudāyassa abhāvato samudāyo jīvābhiniveso avayavepi hotīti dassento ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti āgatanayena pana kesaṃ ‘jīvo’ti abhinivisatī’’ti āha.

Since there is no aggregate apart from its constituents, the clinging to life in the aggregate also occurs in its constituents. Thus, he states, " In the manner of 'that is life, that is body,' one clings to hair as 'life'."

Vì không có tổng thể tách rời khỏi các bộ phận, nên sự chấp thủ sinh mạng vào tổng thể cũng có ở các bộ phận, do đó đã nói “theo cách ‘đó là sinh mạng, đó là thân’, chấp thủ tóc là ‘sinh mạng’”.

‘‘Kesā nāmete issaravihitā pajāpatinissitā aṇusañcayo pakatipariṇāmo’’tiādinā nayenapettha diṭṭhimaññanā veditabbā.

Here, the perception of views should also be understood in the manner of "These hairs are made by a creator god, depend on Prajāpati, are an aggregation of atoms, a transformation of nature," and so forth.

Ở đây, tà kiến tưởng (diṭṭhimaññanā) cũng nên được hiểu theo cách nói “tóc này là do đấng tối cao tạo ra, do Phạm thiên tạo ra, là sự tích tụ của các nguyên tử, là sự biến hóa của tự nhiên” v.v.

226

Imissā pavattiyāti nikantimānadiṭṭhīnaṃ pariyādānasamugghāṭappavattiyā.

Of this arising means of the arising of the eradication and utter destruction of craving, conceit, and wrong views.

Imissā pavattiyā (bằng sự diễn tiến này) là bằng sự diễn tiến của việc loại bỏ và nhổ bỏ ái, ngã mạn và tà kiến.

‘‘Etaṃ mamā’’tiādinā yadipi tissannampi maññanānaṃ sambhavo dassito.

Although the possibility of all three perceptions is shown by "This is mine," etc.

Mặc dù khả năng phát sinh cả ba loại tưởng đã được chỉ ra bằng câu “cái này là của ta” v.v.

Taṇhāmānamaññanānaṃ pana heṭṭhā dassitattā diṭṭhimaññanā evettha visesato uddhaṭāti veditabbaṃ.

However, since the perceptions of craving and conceit have been shown previously, it should be understood that the perception of views is especially highlighted here.

Nhưng vì ái tưởng và ngã mạn tưởng đã được chỉ ra ở dưới, nên nên hiểu rằng ở đây đặc biệt nhấn mạnh tà kiến tưởng.

Tenāha ‘‘evampi ajjhattikaṃ pathaviṃ diṭṭhimaññanāya maññatī’’ti.

Therefore, he states, " Thus, one also perceives the internal earth by the perception of views."

Do đó đã nói “như vậy, tưởng về đất nội thân bằng tà kiến tưởng”.

227

Bāhirampi pathaviṃ tīhi maññanāhi maññatīti yojanā.

The combination is: One perceives even external earth by the three perceptions.

Câu này được hiểu là: tưởng về đất ngoại thân bằng ba loại tưởng.

Taṃ pana maññanāvidhiṃ dassetuṃ ‘‘katha’’nti āha.

But to show that method of perception, he asks, " How?"

Nhưng để chỉ ra phương pháp tưởng đó, đã nói “làm sao?”.

Tassattho heṭṭhā vuttanayena veditabbo.

Its meaning should be understood in the manner stated previously.

Ý nghĩa của nó nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.

228

Ayaṃ jīvoti ayaṃ kāḷalohaṃ ‘‘jīvo attā’’ti abhinivisati ekacce nigaṇṭhā viya.

This life means this black iron, like some Jain ascetics, clings to "life, self."

Ayaṃ jīvo (sinh mạng này) là người này chấp thủ sắt đen là “sinh mạng, ngã” như một số Ni-kiền-tử (nigaṇṭhā).

Evaṃ bāhiraṃ pathaviṃ diṭṭhimaññanāya maññatīti etthāpi ‘‘yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu, yā ca bāhirā pathavīdhātū’’tiādinā nayena ānetvā vattabbo.

The statement, " Thus, one perceives external earth by the perception of views," should also be introduced and explained in the manner of "Whatever internal earth element there is, and whatever external earth element there is," and so forth.

Trong câu “như vậy, tưởng về đất ngoại thân bằng tà kiến tưởng” này cũng nên được nói bằng cách dẫn giải theo cách “dù là địa đại nội thân hay địa đại ngoại thân” v.v.

229

Pathavīkasiṇaṃ attato samanupassatītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

What needs to be said regarding "one regards the earth kasiṇa as self," etc., has already been said below.

Những gì cần nói trong các câu “quán sát địa biến xứ là tự ngã” v.v. thì đã nói ở dưới rồi.

Ayampi ca nayo ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti ettheva antogadhoti daṭṭhabbo kasiṇānampi rūpasamaññāsambhāvato.

And this method should be understood as included within "one regards materiality as self," since kasiṇas can also be designated as materiality.

Và cách này cũng nên được hiểu là bao hàm trong câu “quán sát sắc là tự ngã”, vì các biến xứ cũng có thể được gọi là sắc.

Pathaviṃ maññatīti ettha yādiso maññanāvatthumaññanānaṃ vitthāranayo vutto, tādiso ito paraṃ vuttanayovāti āha ‘‘ito paraṃ saṅkhepeneva kathayissāmā’’ti, atādiso pana vitthāratopi kathayissatīti attho.

Regarding " perceives earth," he states, " From now on, we shall explain it concisely," implying that the detailed method of the basis of perception and perceptions described here will be followed; otherwise, he will explain it in detail.

Trong câu “tưởng về đất”, cách thức mở rộng đối tượng tưởng và các loại tưởng đã được nói, thì cách nói từ đây trở đi cũng tương tự, do đó đã nói “từ đây trở đi sẽ nói tóm tắt”, nghĩa là những gì không tương tự thì sẽ nói chi tiết.

230

Tasmāti yasmā ‘‘pathaviyā’’ti idaṃ bhummavacanaṃ, tasmā, so attaparattadupakaraṇānaṃ ādhārabhāvena taṃ maññanāvatthuṃ kappetīti attho.

Therefore, because "on earth" is in the locative case, he posits earth as the object of perception, as the basis for things related to oneself, others, and both.

Tasmā (do đó) là: vì “pathaviyā” là từ ở cách sở hữu, do đó, người đó tưởng tượng đối tượng tưởng đó như là nền tảng của tự thân, tha thân và các dụng cụ.

Tenāha ‘‘ahaṃ pathaviyā’’tiādi.

Therefore, he states, " I am on earth" and so forth.

Do đó đã nói “ta ở trên đất” v.v.

Nanu ca indriyabaddhānindriyabaddhapabhedassa dhammappabandhassa sasambhārapathavī ca ādhāranissayo, itarā ārammaṇanissayo tadārammaṇassāti ettha nibbirodhoti?

But is there no conflict here, that the earth with its constituents is the basis-support for the sequence of phenomena, both sentient and insentient, while the other (external earth) is the object-support for that object?

Chẳng phải địa đại cùng với các thành phần của nó là nền tảng và nương tựa cho dòng pháp có phân loại là có căn và không có căn, và địa đại kia là nương tựa cho đối tượng của nó, thì ở đây không có mâu thuẫn sao?

Na, maññanāvatthuṃ nissayabhāvena parikappanato.

No, because the object of perception is posited as a support.

Không, vì đối tượng của tưởng được giả định là nền tảng.

Ayañhi ‘‘aha’’nti diṭṭhimaññanāya mānamaññanāya ca vatthubhūtassa attano pathavisannissayaṃ katvā ‘‘ahaṃ pathaviyā’’ti maññati, taṇhāmaññanāya vatthubhūtassa upakaraṇassa pathaviṃ sannissayaṃ katvā ‘‘mayhaṃ kiñcanaṃ palibodho pathaviyā’’ti maññati.

This person, taking his own self, which is the basis for the perception of views and the perception of conceit, to be dependent on earth, " perceives, 'I am on earth'"; and taking the earth, which is the basis for the perception of craving, to be dependent on equipment, " perceives, 'my possessions, my impediments, are on earth'."

Người này, khi lấy đất làm nương tựa cho tự ngã là đối tượng của tà kiến tưởng và ngã mạn tưởng “ta”, thì tưởng rằng “ta ở trên đất”; khi lấy đất làm nương tựa cho dụng cụ là đối tượng của ái tưởng, thì tưởng rằng “tài sản, chướng ngại của ta ở trên đất”.

Parotiādīsupi iminā nayena attho veditabbo.

In " others" and so forth, the meaning should be understood in this manner.

Trong các từ “người khác” v.v. cũng nên hiểu ý nghĩa theo cách này.

231

Yvāyaṃ atthanayoti sambandho.

This method of meaning is the connection.

Cách giải thích ý nghĩa này là mối liên hệ.

Vutto paṭisambhidāmagge.

Stated in the Paṭisambhidāmagga.

Vutto (đã nói) trong Paṭisambhidāmagga.

Eteneva nayenāti yvāyaṃ ‘‘so kho pana me attā imasmiṃ rūpe’’ti samudāyassa ādhārabhāvadīpano atthanayo vutto, eteneva nayena.

In this very manner refers to this very method of meaning that reveals the aggregate as a basis, as in "that very self of mine is in this form."

Eteneva nayenā (theo cách này) là: cách giải thích ý nghĩa đã nói về việc chỉ ra tổng thể là nền tảng trong câu “tự ngã của ta ở trong sắc này”, chính là theo cách này.

Na hi avayavabyatirekena samudāyo labbhati, tasmā samudāye vuttavidhi avayavepi labbhatīti adhippāyo.

For an aggregate is not obtained apart from its constituents; therefore, the method described for the aggregate is also obtained for its constituents.

Vì không thể có tổng thể tách rời khỏi các bộ phận, do đó ý nghĩa là phương pháp đã nói về tổng thể cũng có thể áp dụng cho các bộ phận.

Tenāha so kho pana me ayaṃ attā imissā pathaviyāti maññantoti.

Therefore, he states, " perceiving, 'this very self of mine is on this earth.'"

Do đó đã nói “người đó tưởng rằng tự ngã này của ta ở trên đất này”.

Tasmiṃyeva panassa attanīti ettha assāti puthujjanassa.

In " in that very self of his," his refers to the ordinary person.

Trong câu “trong chính tự ngã đó của người ấy”, assa (của người ấy) là của phàm phu.

Tasmiṃyeva attanīti ajjhattikabāhirapathavīsannissaye attani.

“In that very self” means in the self that is dependent on the internal and external earth element.

Tasmiṃyeva attanī (trong chính tự ngã đó) có nghĩa là trong tự ngã nương tựa vào đất nội và ngoại.

‘‘Pathaviyā maññatī’’ti padassāyaṃ vaṇṇanā.

This is an explanation of the phrase ‘He conceives in earth’.

Đây là lời giải thích cho từ ngữ “Pathaviyā maññatī” (tưởng về đất).

Evaṃ ‘‘pathaviyā maññatī’’ti ettha attavasena diṭṭhimānataṇhāmaññanaṃ dassetvā idāni paravasena dassetuṃ ‘‘yadā panā’’tiādi vuttaṃ.

Thus, after showing the conception of view, conceit, and craving based on oneself in the phrase ‘He conceives in earth’, now, to show it based on another, the passage beginning with ‘But when’ was stated.

Như vậy, sau khi trình bày sự tưởng về tà kiến, kiêu mạn và tham ái theo cách tự ngã trong cụm từ “pathaviyā maññatī”, bây giờ để trình bày theo cách tha ngã, cụm từ “yadā panā” (khi nào thì) v.v. đã được nói đến.

Tattha assāti parassa.

Therein, ‘of him’ means of another.

Trong đó, assā (của nó) có nghĩa là của người khác.

Tadāti paravasena maññanāyaṃ.

‘Then’ means in conceiving based on another.

Tadā (lúc đó) là trong sự tưởng theo cách tha ngã.

Diṭṭhimaññanā eva yujjati tattha niccābhinivesādayo sambhavantīti katvā.

Only conception of view is appropriate because there, clinging to permanence and so forth can arise.

Chỉ có sự tưởng về tà kiến là thích hợp vì trong đó có thể phát sinh sự chấp thủ thường hằng v.v.

Avadhāraṇena mānataṇhāmaññanā nivatteti.

The emphatic particle excludes conception of conceit and craving.

Với sự nhấn mạnh, sự tưởng về kiêu mạn và tham ái được loại bỏ.

Na hi ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā, ‘‘mayha’’nti ca pavattalakkhaṇā mānataṇhā parasmiṃ parassa santakabhāvena gahite ca pavattantīti adhippāyo.

For the intention is that conceit and craving, characterized by occurring as ‘I am superior’ and so forth, and ‘mine’, do not occur regarding another taken as belonging to another.

Thật vậy, kiêu mạn và tham ái, có đặc tính là phát sinh với “Tôi tốt hơn” v.v. và “của tôi”, không phát sinh đối với người khác được chấp nhận là thuộc về người khác; đó là ý nghĩa.

Itarāyopīti mānataṇhāmaññanāyopi.

“Also for the other” means also for the conception of conceit and craving.

Itarāyopī (cũng là cái khác) có nghĩa là sự tưởng về kiêu mạn và tham ái.

Icchanti aṭṭhakathācariyā.

The Commentarial teachers desire it.

Các vị giáo thọ sư của Chú giải mong muốn (điều này).

Parassapi hi pathavīsannissayena sampattiissariyādikassa vasena attani seyyādibhāvaṃ dahato paṇidahato ca cittaṃ tathābhāvāya mānataṇhāmaññanā sambhavantīti ācariyānaṃ adhippāyo.

For the teachers’ intention is that even regarding another, when one’s mind is directed or aspires to a superior state for oneself, based on the earth element, due to wealth and power, etc., the conception of conceit and craving can arise.

Thật vậy, ý nghĩa của các vị giáo thọ sư là sự tưởng về kiêu mạn và tham ái cũng có thể phát sinh trong tâm của người khác, khi người đó đặt hoặc xác định trạng thái ưu việt v.v. trong tự ngã dựa trên sự giàu có, quyền lực v.v. nương tựa vào đất.

‘‘Paro pathavī parassa pathavī’’ti etthāpi ime dve pakārā sādhippāyā niddhāretabbā.

In ‘another is earth’ and ‘another’s earth’, these two types should also be determined with specific intentions.

Trong “Paro pathavī, parassa pathavī” (người khác là đất, đất của người khác), hai loại này cũng phải được xác định với ý nghĩa.

232

‘‘Pathavito sañjānātī’’ti, ‘‘ādito’’ti ca ādīsu anissakkavacanepi to-saddo diṭṭhoti āha ‘‘pathavitoti nissakkavacana’’nti.

Seeing that the suffix to appears even in the ablative case in ‘Pathavito sañjānātī’ (He perceives from earth) and ‘ādito’ (from the beginning), he says: “‘Pathavito’ is in the ablative case.”

Trong “Pathavito sañjānātī” (nhận thức từ đất) và “ādito” (từ ban đầu) v.v., mặc dù là cách nói không phải xuất xứ, nhưng từ “to” được thấy, nên nói “pathavito (từ đất) là cách nói xuất xứ”.

Saupakaraṇassāti hiraññasuvaṇṇagatassa dāsaporisādinā vittupakaraṇena saupakaraṇassa, attano vā parassa vā tesaṃ upakaraṇassa vāti attho.

“With its accessories” means with its accessories, such as gold and silver, and servants, laborers, etc., or with the accessories belonging to oneself or another.

Saupakaraṇassa (cùng với phương tiện) có nghĩa là cùng với các phương tiện như vàng bạc, người hầu, nô lệ, hoặc các phương tiện đó thuộc về mình hay người khác.

Yathāvuttappabhedatoti lakkhaṇādiajjhattikādivuttappakāravibhāgato.

“According to the divisions previously stated” means according to the divisions of characteristics and internal/external types previously stated.

Yathāvuttappabhedato (theo sự phân loại đã nói) có nghĩa là theo sự phân biệt các loại đã nói như đặc tính, nội tại v.v.

Uppattiṃ vā niggamanaṃ vāti ‘‘taṃ aṇḍaṃ ahosi hemamayaṃ, tasmiṃ sayaṃ brahmā uppanno’’ti brahmaṇḍavādavasena vā ‘‘dvīhi aṇūhi dviaṇuka’’nti evaṃ pavattaaṇukavādavasena vā pathavito uppattiṃ vā ‘‘sabboyaṃ loko issarato viniggato’’ti issaravādavasena issarakuttato pathavito niggamanaṃ vā maññamānoti yojanā.

“Origin or emanation” is to be construed as: conceiving origin from earth based on the Brahman egg theory, such as ‘that egg was golden, and Brahmā himself arose in it’, or based on the atomic theory, such as ‘two atoms form a di-atomic particle’; or conceiving emanation from earth, from the Creator’s activity, based on the Creator theory, such as ‘this whole world emanated from the Creator’.

Uppattiṃ vā niggamanaṃ vā (sự phát sinh hoặc sự xuất xứ) có nghĩa là sự phát sinh từ đất theo thuyết vũ trụ của Phạm Thiên (Brahmāṇḍavāda) như “quả trứng đó là vàng, Phạm Thiên tự sinh ra trong đó”, hoặc theo thuyết nguyên tử (Aṇukavāda) như “từ hai nguyên tử thành hai nguyên tử”, hoặc sự xuất xứ từ đất từ Đấng Sáng Tạo (Issarakutta) theo thuyết Đấng Sáng Tạo (Issaravāda) như “tất cả thế giới này xuất xứ từ Đấng Sáng Tạo”; đó là cách kết nối ý nghĩa của “maññamāno” (tưởng).

Pathavito vā añño āpādiko attāti adhippāyo.

The intention is: “Another self” is an activator other than the earth.

Pathavito vā añño (hoặc khác với đất) có nghĩa là tự ngã là người tạo ra.

Ettha ca purimasmiṃ atthavikappe kārakalakkhaṇaṃ nissakkavacanaṃ, dutiyasmiṃ upapadalakkhaṇanti daṭṭhabbaṃ.

Here, in the first alternative meaning, the ablative case has the characteristic of an agent, and in the second, it has the characteristic of an accompanying noun.

Và ở đây, trong cách diễn giải ý nghĩa thứ nhất, từ xuất xứ có đặc tính là tác nhân, trong cách diễn giải thứ hai, có đặc tính là bổ ngữ.

Attano pariggahabhūtapathavito sukhappattiṃ tato eva ca parehi seyyādibhāvaṃ kappentassa vasenapettha taṇhāmānamaññanā veditabbā.

Here, the conception of craving and conceit should be understood regarding one who assumes the attainment of happiness from the earth belonging to oneself, and superiority over others from that very earth.

Trong trường hợp này, taṇhāmānamaññanā (sự tưởng về tham ái và kiêu mạn) phải được hiểu là theo cách của người tưởng tượng sự đạt được hạnh phúc từ đất thuộc sở hữu của mình và sự ưu việt hơn người khác từ đó.

Apareti sārasamāsācariyā.

“Others” means the teachers of the Sārasamāsa.

Apare (những người khác) có nghĩa là các vị giáo thọ sư của Sārasamāsa.

Tato aññaṃ appamāṇaṃ attānaṃ gahetvāti pubbe bhāvitaāpādiappamāṇakasiṇavasena vā kāpilakāṇādadiṭṭhivasena vā appamāṇaṃ byāpinaṃ attānaṃ gahetvā.

“Having taken the self as immense, other than that” means having taken the self as immense and pervasive, either based on previously cultivated immensity-kasiṇas or based on the Kapila or Kaṇāda views.

Tato aññaṃ appamāṇaṃ attānaṃ gahetvā (chấp thủ tự ngã vô lượng khác với đó) có nghĩa là chấp thủ tự ngã vô lượng, bao trùm, theo cách của kasina vô lượng đã được tu tập trước đó, hoặc theo quan điểm của Kāpilaka và Kaṇāda.

Pathavitoti pacchā abhāvitaavaḍḍhitapathavīkasiṇasaṅkhātapathavito.

“From earth” means from the earth element, which is characterized as the uncultivated, undeveloped earth kasiṇa.

Pathavito (từ đất) có nghĩa là từ đất được xem là kasina đất chưa được tu tập, chưa được phát triển sau đó.

Bahiddhāpi me attāti ito pathavito bahipi me attāti adhippāyo.

“My self is also outside” means my self is also outside this earth; such is the intention.

Bahiddhāpi me attā (tự ngã của tôi cũng ở bên ngoài) có nghĩa là tự ngã của tôi cũng ở bên ngoài đất này.

233

Kevalanti anavasesaṃ.

“Completely” means without remainder.

Kevalaṃ (hoàn toàn) có nghĩa là không còn gì.

Mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati, ayañca nayo catudīpissariye ṭhitassa dīpacakkavattino ca labbheyya, maṇḍalikarājamahāmattakuṭumbikānampi vasena labbhateva tesampi yathāpariggahaṃ anavasesetvā maññanāya sambhavato.

This method of cravingly appropriating the entire great earth can apply to a universal monarch who rules the four continents, and it can also apply to provincial kings, great ministers, and householders, because the conception of appropriating without remainder can arise for them according to their possessions.

Mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati (sở hữu đại địa theo cách tham ái), cách này có thể được áp dụng cho một vị chuyển luân vương trị vì bốn châu lục, và cũng có thể áp dụng cho các vị vua chư hầu, đại thần, và gia chủ, vì sự tưởng không còn gì của họ cũng có thể phát sinh tùy theo sở hữu của họ.

‘‘Evaṃ mamā’’ti gāhassa ‘‘esohamasmiṃ, eso me attā’’ti gāhavidhūratāya vuttaṃ ‘‘ekā taṇhāmaññanā eva labbhatī’’ti.

It is stated, “only a conception of craving is found,” because such appropriation as ‘mine’ is distant from the appropriation ‘this is I, this is my self’.

Để nói rằng sự chấp thủ “Như vậy là của tôi” khác với sự chấp thủ “Đây là tôi, đây là tự ngã của tôi”, nên đã nói “ekā taṇhāmaññanā eva labbhatī” (chỉ có một sự tưởng về tham ái là được chấp nhận).

Iminā nayenāti vuttamatidesaṃ vibhāvetuṃ ‘‘sā cāya’’ntiādi vuttaṃ.

To elucidate the previously stated inference “in this way,” the passage beginning with “and this” was stated.

Để làm rõ sự mở rộng đã nói bằng iminā nayenā (theo cách này), cụm từ “sā cāyaṃ” v.v. đã được nói đến.

Tattha sā cāyanti sā ca ayaṃ taṇhāmaññanā yojetabbāti sambandho.

Therein, “and this” is to be connected as ‘and this conception of craving is to be construed’.

Trong đó, sā cāyaṃ (và cái này) có nghĩa là sự tưởng về tham ái này phải được kết nối.

Yathā pana diṭṭhimaññanāmaññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmānamaññanā sambhavanti, evaṃ taṇhāmaññanāmaññitena vatthunā attānaṃ seyyādito dahato tañca attaniyaṃ niccaṃ tathā taṃsāmibhūtaṃ attānañca parikappentassa itaramaññanāpi sambhavantīti sakkā viññātuṃ.

Just as conceptions of craving and conceit arise when affection and conceit are generated towards an object conceived by a view, so too can the other conceptions be understood to arise when one, through an object conceived by craving, regards oneself as superior and so forth, and perpetually conceives that self as one’s own and as the owner of it.

Như sự tưởng về tham ái và kiêu mạn có thể phát sinh khi tạo ra sự yêu thích và kiêu mạn trong đối tượng được tưởng bởi tà kiến, thì cũng có thể hiểu rằng các sự tưởng khác cũng phát sinh khi người đó xác định tự ngã là ưu việt hơn từ đối tượng được tưởng bởi tham ái, và khi người đó tưởng tượng về tự ngã đó là thường hằng và là chủ của nó.

‘‘Me’’ti hi iminā atthaggahaṇamukheneva attaniyasambandho pakāsīyatīti.

For the relationship of self-possession is expressed by the meaning conveyed by ‘mine’.

Thật vậy, mối quan hệ tự ngã được biểu lộ thông qua việc nắm giữ ý nghĩa bằng từ “me” (của tôi).

234

Abhinandatīti iminā taṇhādiṭṭhābhinivesānaṃ saṅgahitattā te dassento ‘‘assādeti parāmasati cā’’ti āha.

Since “rejoices” includes craving and attachment to views, to show these, he says: “he savors and grasps.”

Vì abhinandatī (hoan hỷ) bao gồm sự tham ái và chấp thủ tà kiến, để trình bày chúng, nên nói “assādeti parāmasati cā” (nếm trải và chấp thủ).

Diṭṭhivippayuttacittuppādavasena cetassa dvayassa asaṅkarato pavatti veditabbā, ekacittuppādepi vā adhipatidhammānaṃ viya pubbābhisaṅkhāravasena tassa tassa balavabhāvena pavatti.

Their occurrence should be understood as distinct due to the distinction of the two, depending on states of mind disconnected from view, or, in a single state of mind, their occurrence due to the predominance of one or the other, like dominant factors, based on prior volition.

Sự phát sinh của hai điều này phải được hiểu là không lẫn lộn theo cách của các tâm sở không đi kèm với tà kiến, hoặc là sự phát sinh của chúng theo sức mạnh của từng cái, giống như các pháp chủ đạo, ngay cả trong một tâm sở duy nhất, do sự chuẩn bị trước.

Etasmiṃ attheti taṇhādiṭṭhivasena abhinandanatthe.

“In this context” means in the context of rejoicing due to craving and view.

Etasmiṃ atthe (trong ý nghĩa này) có nghĩa là trong ý nghĩa hoan hỷ theo cách tham ái và tà kiến.

Etanti ‘‘pathaviṃ abhinandatī’’ti etaṃ padaṃ.

“This” means this phrase, ‘rejoices in earth’.

Etaṃ (cái này) là từ “pathaviṃ abhinandatī” (hoan hỷ về đất).

Yesaṃ vineyyānaṃ yehi pakāravisesehi dhammānaṃ vibhāvane kate visesādhigamo hoti, tesaṃ tehi pakāravisesehi dhammavibhāvanaṃ.

The “elegance of teaching” is the elucidation of phenomena in particular ways for those to be trained, for whom a special attainment arises when phenomena are elucidated in those particular ways.

Đối với những người cần được giáo hóa, khi các pháp được trình bày bằng những cách đặc biệt nào thì sự chứng đắc đặc biệt sẽ xảy ra, thì việc trình bày các pháp cho họ bằng những cách đặc biệt đó.

Yesaṃ pana yena ekeneva pakārena dhammavibhāvane kate visesādhigamo hoti, tesampi taṃ vatvā dhammissaratāya tadaññaniravasesappakāravibhāvanañca desanāvilāso.

And for those for whom a special attainment arises when phenomena are elucidated in only one particular way, it is also the elucidation of all other various ways, after stating that one way, due to the Buddha’s mastery of the Dhamma.

Đối với những người mà sự chứng đắc đặc biệt xảy ra khi các pháp được trình bày chỉ bằng một cách duy nhất, thì sau khi nói điều đó, việc trình bày tất cả các cách khác không còn lại gì nữa, do quyền năng của pháp, đó là desanāvilāso (sự khéo léo trong thuyết pháp).

Tenāha ‘‘pubbe maññanāvasena kilesuppattiṃ dassetvā idāni abhinandanāvasena dassento’’ti.

Therefore he says: “having previously shown the arising of defilements through conception, now showing it through rejoicing.”

Vì vậy, nói “pubbe maññanāvasena kilesuppattiṃ dassetvā idāni abhinandanāvasena dassento” (sau khi trình bày sự phát sinh phiền não theo cách tưởng trước đó, bây giờ trình bày theo cách hoan hỷ).

Dhammadhātuyāti sammāsambodhiyā.

“In the Dhamma-element” means in perfect self-awakening (sammāsambodhi).

Dhammadhātuyā (về pháp giới) có nghĩa là về chánh đẳng chánh giác.

Sā hi sabbañeyyadhammaṃ yathāsabhāvato dhāreti upadhāreti, sakalañca vineyyasattasaṅkhātadhammappabandhaṃ apāyadukkhasaṃsāradukkhapatanato dhāreti, sayañca aviparītapavattiākārā dhātūti dhammadhātūti idhādhippetā.

For it (sammāsambodhi) holds and maintains all knowable phenomena according to their true nature, and it protects the entire lineage of beings to be trained from falling into suffering in the lower realms and the suffering of saṃsāra, and it itself is a “dhātu” (element) because its occurrence is unerring; this is what is intended here by Dhamma-element.

Vì nó chứa đựng và duy trì tất cả các pháp cần được biết theo bản chất của chúng, và nó duy trì toàn bộ dòng pháp của chúng sinh cần được giáo hóa khỏi sự rơi vào khổ cảnh và khổ luân hồi, và tự nó là một giới có đặc tính vận hành không sai lệch, nên ở đây được hiểu là dhammadhātu (pháp giới).

Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ sammāsambodhīti.

For the knowledge of the path is the proximate cause of omniscience, and omniscience is the proximate cause of the knowledge of the path, which is perfect self-awakening.

Thật vậy, trí tuệ đạo là nền tảng của trí tuệ toàn tri, và trí tuệ toàn tri là nền tảng của trí tuệ đạo, đó là chánh đẳng chánh giác.

Suppaṭividdhattāti suṭṭhu paṭividdhabhāvato, sammā adhigatattāti attho.

“Because of being well-penetrated” means because of being well-penetrated, which is to say, truly comprehended.

Suppaṭividdhattā (do đã thấu hiểu tốt) có nghĩa là do đã thấu hiểu một cách hoàn hảo, tức là đã chứng đắc một cách đúng đắn.

Abhikaṅkhanasampaggahaparāmasanānaṃ vasena ārammaṇe parikappanāpavatti maññanā.

Conception (maññanā) is the act of formulating thoughts about an object based on desire, strong inclination, and grasping.

Sự vận hành của sự tưởng tượng trong đối tượng theo cách mong muốn, chấp thủ và chấp trước là maññanā (tưởng).

Tattha ‘‘mamaṃ, aha’’nti ca abhinivesanaṃ parikappanaṃ.

Therein, the “formulation” is the clinging to ‘mine’ and ‘I’.

Trong đó, sự chấp thủ “của tôi, tôi” là parikappanaṃ (sự tưởng tượng).

Yena ajjhosānaṃ hoti, ayaṃ abhinandanāti ayametesaṃ viseso.

“Rejoicing” is that by which attachment occurs; this is the distinction among them.

Cái mà do đó có sự quyết định, cái đó là abhinandanā (sự hoan hỷ); đây là sự khác biệt giữa chúng.

Suttādiaviruddhāyeva attanomati icchitabbā, na itarāti suttena tassā saṅgahaṃ dassetuṃ ‘‘vuttañceta’’ntiādi vuttaṃ.

It is stated, “and this has been said,” etc., to show that one’s own view, if not contrary to the suttas and so forth, is to be desired, but not otherwise, and thus it is included in the Sutta.

Chỉ có ý kiến của mình không trái với kinh điển mới được chấp nhận, không phải ý kiến khác; để trình bày sự bao gồm của nó trong kinh điển, nên nói “vuttañceta” (và điều này đã được nói) v.v.

Desanāvilāsavibhāvanassa pana sahetukahetusampayuttadukādidesanāya nibaddhatā niddhāretabbā.

However, the elegance of teaching should be determined by its connection to the teaching of dyads such as ‘with causes’ and ‘connected with causes’.

Tuy nhiên, sự khéo léo trong thuyết pháp phải được xác định là gắn liền với việc thuyết giảng về các cặp như có nhân và đi kèm với nhân.

235

Tassāti tena.

“Of that” means by that.

Tassā (của nó) có nghĩa là bởi cái đó.

Ñātasaddasambandhena hetaṃ kattari sāmivacanaṃ.

For this is the genitive case used in the sense of an agent, connected with the word ‘known’.

Đây là cách nói sở hữu trong vai trò chủ ngữ với sự liên hệ của từ “ñāta” (đã biết).

Tasmāti apariññātattā.

“Therefore” means because of not being fully understood.

Tasmā (do đó) có nghĩa là do chưa được hiểu rõ.

‘‘Apariññāta’’nti paṭikkhepamukhena yaṃ parijānanaṃ vuttaṃ, taṃ atthato tividhā pariññā hotīti taṃ sarūpato pavattiākārato ca vibhāvento ‘‘yo hī’’tiādimāha.

That full understanding which was expressed by way of negation as ‘not fully understood’ actually consists of three kinds of full understanding, and elucidating it according to its nature and mode of occurrence, he says: “for he who…” etc.

Cái được gọi là sự hiểu rõ theo cách phủ định “apariññāta” (chưa được hiểu rõ), về mặt ý nghĩa, có ba loại hiểu rõ; để làm rõ điều đó theo bản chất và cách vận hành, nên nói “yo hī” (thật vậy, ai) v.v.

236

Tattha yāya paññāya vipassanābhūmiṃ parijānāti paricchindati, sā parijānanapaññā ñātapariññā.

Therein, the wisdom by which one fully understands and delimits the domain of insight is the full understanding of what is to be known (ñātāpariññā).

Trong đó, trí tuệ mà nhờ đó người ta hiểu rõ và phân biệt được cảnh giới quán chiếu, trí tuệ hiểu rõ đó là ñātapariññā (sự hiểu rõ bằng tri kiến).

Sā hi tebhūmakadhammajātaṃ ‘‘ayaṃ vipassanābhūmī’’ti ñātaṃ viditaṃ pākaṭaṃ karontīyeva lakkhaṇarasādito ajjhattikādivibhāgato ca paricchijja jānāti.

For it (this wisdom) discerns and knows the class of phenomena belonging to the three planes, making it known, understood, and manifest as "this is the ground for insight (vipassanā)," by way of characteristics, functions, etc., and by way of internal, etc., divisions.

Quả thật, trí tuệ đó làm cho các pháp thuộc ba cõi được biết, được rõ, được hiển lộ là “đây là cảnh giới của tuệ quán” (vipassanābhūmi), và phân định biết rõ chúng từ tướng trạng, phận sự, v.v. và từ sự phân chia nội phần, v.v.

Idha pana pathavīdhātuvasena veditabbāti vuttaṃ ‘‘pathavīdhātuṃ parijānātī’’tiādi.

Here, however, it is to be understood by way of the earth element, hence it is said "discerning the earth element" and so on.

Nhưng ở đây, cần phải biết theo cách của địa đại, nên đã nói “hiểu rõ địa đại”, v.v.

Tīraṇapariññāti kīraṇavasena parijānanakapaññā.

Tīraṇapariññā means the wisdom of discerning by way of examination.

Phân biệt tri là trí tuệ biết rõ theo cách phân biệt.

Sā hi parivārehi aniccatādiākārehi aniccatādisabhāvassa upādānakkhandhapañcakassa tīraṇavasena sammasanavasena taṃ paricchijja jānāti.

For it discerns and knows the five aggregates of clinging, which have the nature of impermanence, etc., by way of examining (sammasana) them through their associated factors and aspects such as impermanence.

Quả thật, trí tuệ đó phân định biết rõ năm uẩn chấp thủ với bản chất vô thường, v.v. bằng cách xem xét, suy xét theo các phương diện vô thường, v.v. (là các yếu tố phụ trợ).

Aggamaggenāti arahattamaggena.

By the highest path means by the path of Arahantship.

Bằng đạo tối thượng là bằng A-la-hán đạo.

So hi anavasesato chandarāgaṃ pajahati.

For it abandons craving without remainder.

Quả thật, đạo đó đoạn trừ tham ái một cách không còn sót lại.

Aggamaggenāti vā aggabhūtena maggena, lokuttaramaggenāti attho.

By the highest path also means by the foremost path, which is to say, the supramundane path.

Hoặc bằng đạo tối thượng có nghĩa là bằng đạo tối cao, tức là đạo siêu thế.

Ubhayathāpi hi samucchedapahānakārī eva paññā nippariyāyena pahānapariññāti dasseti.

In either case, it shows that the wisdom which effects abandonment by cutting off (samucchedapahāna) is, in the ultimate sense, the knowledge of abandonment (pahānapariññā).

Dù theo cách nào, trí tuệ thực hiện sự đoạn trừ tận gốc rễ cũng được xem là đoạn trừ tri theo nghĩa trực tiếp.

237

Nāmarūpavavatthānanti etena paccayapariggahopi saṅgahitoti daṭṭhabbo nāmarūpassa hetuvavatthānabhāvato.

It should be understood that the discernment of nāmarūpa also includes the comprehension of conditions (paccayapariggaha), because nāmarūpa has the nature of being discerned by its causes.

Với câu “sự phân định danh sắc”, cần phải hiểu rằng sự nắm giữ nhân duyên cũng được bao gồm, vì danh sắc có sự phân định nhân duyên.

Sopi hi hetupaccayamukhena nāmarūpassa vavatthānamevāti.

For that too is merely the discernment of nāmarūpa through its causes and conditions.

Quả thật, sự nắm giữ nhân duyên cũng chính là sự phân định danh sắc qua phương diện nhân duyên.

Kalāpasammasanādivasena tīraṇapariññā aniccādivasena sammasanabhāvato.

Tīraṇapariññā (discernment-knowledge) is by way of contemplating in terms of impermanence, etc., through the method of contemplating aggregates (kalāpasammasana), etc.

Phân biệt tri theo cách suy xét từng cụm, v.v. vì có sự suy xét theo vô thường, v.v.

Tasmāti yasmā tā pariññāyo natthi, tasmā.

Therefore means: because those discernments (pariññā) are absent, therefore.

Do đó có nghĩa là: vì những tri đó không có, do đó.

Atha vā tasmā apariññātattāti yasmā apariññātā pathavī, tasmā apariññātattā pathaviyā taṃ pathaviṃ maññati ca abhinandati cāti.

Alternatively, "Therefore, because it is not discerned" means: because the earth is not discerned, therefore, because of the non-discernment of the earth, one conceives and delights in that earth.

Hoặc do đó, vì không được hiểu rõ có nghĩa là: vì địa đại không được hiểu rõ, do đó người ấy tưởng tượng và hoan hỷ với địa đại đó vì địa đại không được hiểu rõ.

238

Pathavīvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the Earth Chapter is concluded.

Phần giải thích về Địa Đại đã xong.

239

Āpovārādivaṇṇanā

Explanation of the Water Chapter, etc.

Giải thích về Thủy Đại, v.v.

240

Āpaṃ āpatoti ettha appoti, appāyatīti vā āpo, yasmiṃ saṅghāte sayaṃ atthi, taṃ ābandhanavasena byāpetvā tiṭṭhati, paribrūhetīti vā attho.

In "Water, from water," "āpo" means that which pervades or expands. It means that within the aggregate where it exists, it pervades and maintains it by way of binding, or it nourishes it.

Trong câu “nước, từ nước”, nước có nghĩa là "thẩm thấu" hoặc "lan tỏa". Nghĩa là: trong khối tổng hợp nào mà nó tự tồn tại, nó sẽ lan tỏa và duy trì khối đó bằng cách kết nối, hoặc nó sẽ nuôi dưỡng.

Atthānaṃ adhi ajjhattaṃ.

Ajjhattaṃ means that which is within the self.

Ajjhattaṃ (nội phần) là bên trong tự thân.

Pati pati attānanti paccattaṃ.

Paccattaṃ means each and every self.

Paccattaṃ (riêng biệt) là từng tự thân một.

Ubhayenapi sattasantānapariyāpannameva vadati.

Both terms refer to that which is included within the continuum of a being.

Cả hai đều nói về những gì thuộc về dòng tương tục của chúng sinh.

Āpo āpogatantiādīsu ābandhanameva āpo, tadeva āposabhāvaṃ gatattā āpogataṃ, sabhāveneva āpabhāvaṃ pattanti attho.

In phrases like "water, gone to water-nature," "āpo" is just the binding, and "āpogataṃ" means having gone to that very nature of water, that is, having attained the nature of water by its own essence.

Trong các câu như “nước, đã thành nước”, v.v. nước chính là sự kết nối; nó đã thành bản chất của nước nên được gọi là đã thành nước, có nghĩa là nó đã đạt đến bản chất của nước một cách tự nhiên.

Sinehanavasena sineho, soyeva sinehanasabhāvaṃ gatattā sinehagataṃ.

Sineho is by way of cohesion; sinehagataṃ means having gone to that very nature of cohesion.

Sineho (chất lỏng) theo cách dính kết; chính chất lỏng đó đã thành bản chất dính kết nên được gọi là đã thành chất lỏng.

Bandhanattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa bandhanabhāvo, avippakiraṇavasena sampiṇḍananti attho.

The binding nature of matter means the binding nature of undifferentiated matter, that is, cohesion by way of non-dispersion.

Sự kết dính của sắc là trạng thái kết dính của sắc không thể tách rời, có nghĩa là sự kết tụ lại mà không bị phân tán.

Uggaṇhantoti yathāparicchinne āpomaṇḍale yathā uggahanimittaṃ upalabbhati, tathā nimittaṃ gaṇhanto.

Perceiving means perceiving the sign (nimitta) in the water-mandala as it is delimited, in the way a sign is perceived.

Khi nắm giữ có nghĩa là khi nắm giữ tướng trạng như nó được nhận biết trong một vòng nước đã được phân định.

Vuttoti ‘‘āpasmi’’nti ettha vuttaāpo.

Mentioned refers to the water mentioned in "in water."

Đã nói là nước đã nói trong câu “trong nước”.

So hi sasambhāraāpo, na ‘‘āpokasiṇa’’nti ettha vuttaāpo.

That is water with its constituents, not the water mentioned in "water kasiṇa."

Quả thật, đó là nước có các thành phần, không phải nước đã nói trong câu “địa thủy biến xứ” (āpokasiṇa).

Sesanti ārammaṇasammutiāpānaṃ sarūpavibhāvanaṃ.

The rest is the explanation of the inherent nature of water as a conventional object.

Phần còn lại là sự phân biệt bản chất của các loại nước giả định là đối tượng.

‘‘Āpaṃ āpato pajānātī’’tiādipāḷiyā atthavibhāvanañceva tattha tattha maññanāvibhāgadassanañca pathaviyaṃ vuttasadisamevāti.

The explanation of the meaning of the Pāli passage "One discerns water from water" and so on, and the showing of the distinction of conceiving here and there, is similar to what was said for earth.

Sự phân biệt ý nghĩa của đoạn kinh “hiểu rõ nước, từ nước”, v.v. và sự trình bày sự phân biệt về tưởng tượng ở từng chỗ đó cũng tương tự như đã nói về địa đại.

Tattha ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānātī’’tiādinā (dī. ni. 3.360; a. ni. 10.25) vuttaṃ, idha ‘‘āpokasiṇameko sañjānātī’’tiādinā vattabbaṃ.

There, it was said "one discerns the earth kasiṇa" and so on; here, it should be said "one discerns the water kasiṇa" and so on.

Ở đó đã nói “có người nhận biết một địa biến xứ”, v.v. (Dī. Ni. 3.360; A. Ni. 10.25); ở đây cần phải nói “có người nhận biết một thủy biến xứ”, v.v.

Tattha ca ‘‘pathavīti sañjānātī’’ti vuttaṃ, idha pana ‘‘āpoti sañjānātī’’tiādinā vattabbanti evamādi eva viseso.

And there, it was said "one discerns it as earth"; here, it should be said "one discerns it as water" and so on. This is the difference.

Và ở đó đã nói “nhận biết là đất”, ở đây cần phải nói “nhận biết là nước”, v.v. Sự khác biệt chỉ là như vậy.

Sesaṃ tādisameva.

The rest is similar.

Phần còn lại là tương tự.

Tena vuttaṃ ‘‘pathaviyaṃ vuttasadisamevā’’ti.

Therefore, it is said, "similar to what was said for earth."

Vì vậy đã nói “cũng tương tự như đã nói về địa đại”.

Yo panettha viseso, taṃ dassetuṃ ‘‘kevala’’ntiādi vuttaṃ.

To show the difference that exists here, "only" and so on is stated.

Để trình bày sự khác biệt ở đây, đã nói “chỉ”, v.v.

Tattha mūlarasoti mūlaṃ paṭicca nibbattaraso.

There, root-sap means sap produced from the root.

Ở đó, mūlaraso (vị rễ) là vị sinh ra từ rễ.

Khandharasādīsupi eseva nayo.

The same method applies to stem-sap, etc.

Trong khandharasādi (vị thân, v.v.) cũng theo cách này.

Khīrādīni pākaṭāneva.

Milk, etc. are well-known.

Sữa, v.v. thì rõ ràng rồi.

Yathā pana bhesajjasikkhāpade (pārā. 618-625), na evamidha niyamo atthi.

However, there is no such rule here as in the rule concerning medicine.

Tuy nhiên, không có quy định như trong giới học về dược phẩm (pārā. 618-625) ở đây.

Yaṃ kiñci khīraṃ khīrameva.

Any kind of milk is milk itself.

Bất cứ loại sữa nào cũng là sữa.

Sesesupi eseva nayo.

The same method applies to the rest.

Trong các phần còn lại cũng theo cách này.

Bhummānīti āvāṭādīsu ṭhitaudakāni.

Bhummāni are waters located in pits, etc.

Bhummānī (nước đất) là nước ở trong các hố, v.v.

Antalikkhānīti pathaviṃ appattāni vassodakāni, pattāni pana bhummāneva.

Antalikkhāni are rainwater that has not reached the ground; once it reaches the ground, it becomes bhummāni.

Antalikkhānī (nước không trung) là nước mưa chưa chạm đất; còn nước đã chạm đất thì là nước đất.

Evaṃ vuttā cāti ca-saddena himodakakappavināsakaudakapathaviyāantoudakapathavīsandhārakaudakādiṃ pubbe avuttampi samuccinoti.

And thus stated: By the word "ca" (and), it includes even what was not stated before, such as the water that destroys the kalpa with ice water, the internal water of the earth, and the water that supports the earth.

Và đã nói như vậy từ ca-sắc (và) cũng bao gồm những loại nước chưa được nói đến trước đây như nước băng, nước hủy diệt kiếp, nước trong lòng đất, nước duy trì đất, v.v.

241

Tejaṃ tejatoti ettha tejanaṭṭhena tejo, tejanaṃ nāma dahanapacanādisamatthaṃ nisānaṃ, yaṃ uṇhattanti vuccati.

Tejaṃ tejato: Here, tejo (fire/heat) is in the sense of burning/making fierce. Burning/making fierce means that which is capable of burning, cooking, etc., which is called "heat".

Trong câu “lửa, từ lửa”, lửa có nghĩa là theo cách làm nóng. Làm nóng là sự sắc bén có khả năng đốt cháy, nấu chín, v.v., được gọi là hơi ấm.

Yena cāti yena tejogatena kupitena.

And by which: By which heat-element, when agitated.

Và bởi cái gì có nghĩa là bởi cái đã thành lửa đã bị kích động.

Santappatīti ayaṃ kāyo samantato tappati ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti.

Is tormented: This body is tormented all around; it becomes feverish due to a one-day fever, etc.

Bị nóng lên có nghĩa là thân này bị nóng lên khắp nơi, trở nên có hơi nóng do bị sốt một ngày, v.v.

Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jīrīyati, indriyavekallataṃ balaparikkhayaṃ valitādibhāvañca pāpuṇāti.

And by which it decays: By which this body decays, reaching a state of impaired faculties, loss of strength, and wrinkles, etc.

Và bởi cái gì bị già đi có nghĩa là thân này bị già đi bởi cái gì, đạt đến tình trạng suy yếu các giác quan, suy giảm sức lực, có nếp nhăn, v.v.

Yena ca pariḍayhatīti yena kupitena ayaṃ kāyo parito ḍayhati, so ca puggalo ḍayhāmīti satadhotasappigosītacandanādilepañceva tālavaṇṭavātañca paccāsīsati.

And by which it is scorched: By which, when agitated, this body is scorched all around, and that person longs for ointments like satadhotasappi and gosītacandana, and a fan made of palm leaves.

Và bởi cái gì bị cháy rụi có nghĩa là thân này bị cháy rụi khắp nơi bởi cái bị kích động; và người đó mong muốn được xoa bóp bằng bơ đã rửa trăm lần, bằng bột gỗ đàn hương Gosīta, v.v. và quạt bằng quạt lá cọ, v.v.

Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti yena asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammadeva paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho.

And by which what is eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested: By which what is eaten, such as rice; or drunk, such as beverages; or chewed, such as pastries and snacks; or tasted, such as ripe mangoes, honey, and treacle, is properly digested; meaning, it separates into essences, etc.

Và bởi cái gì mà đồ ăn, thức uống, đồ nhai, đồ nếm được tiêu hóa đúng cách có nghĩa là bởi cái gì mà đồ ăn như cơm, v.v., đồ uống như nước giải khát, v.v., đồ nhai như bánh ngọt, v.v., đồ nếm như xoài chín, mật ong, đường phèn, v.v. được tiêu hóa hoàn toàn, tức là được phân tách thành vị, v.v.

Ettha ca sarīrassa pakatiusumaṃ atikkamitvā uṇhabhāvo santāpo, sarīradahanavasena pavatto mahādāho paridāho, satavāraṃ tāpetvā udake pakkhipitvā uddhaṭasappi satadhotasappi, rasarudhiramaṃsamedaaṭṭhiaṭṭhimiñjasukkā rasādayo.

Here, the body's becoming hot beyond its natural warmth is santāpa (torment/fever); the great burning that occurs due to the body being consumed is paridāha (scorching); clarified butter heated a hundred times, then plunged into water and removed, is satadhotasappi; and essences, blood, flesh, fat, bones, bone marrow, and semen are rasādayo (essences, etc.).

Ở đây, sự nóng bức vượt quá hơi ấm tự nhiên của cơ thể là sự nóng bức (santāpo); sự cháy bỏng lớn xảy ra do cơ thể bị đốt cháy là sự cháy rụi (paridāho); bơ đã được đun nóng trăm lần, nhúng vào nước rồi lấy ra là bơ đã rửa trăm lần (satadhotasappi); vị, máu, thịt, mỡ, xương, tủy xương, tinh dịch là các vị, v.v. (rasādayo).

Tattha purimā tayo tejā catusamuṭṭhānā, pacchimo kammasamuṭṭhānova.

Among these, the first three types of fire/heat arise from four causes, while the last one arises only from kamma.

Trong số đó, ba loại lửa đầu tiên có bốn nguồn gốc, loại cuối cùng chỉ có nguồn gốc từ nghiệp.

242

Tejobhāvaṃ gatattā tejogataṃ.

Having attained the state of fire/heat, it is tejagataṃ (gone to fire/heat).

Đã thành bản chất lửa nên là đã thành lửa.

Usmāti uṇhākāro.

Usmā: The nature of heat.

Hơi ấm là trạng thái nóng.

Usmāva usmābhāvaṃ gatattā usmāgataṃ.

Heat itself, having attained the state of heat, is usmāgataṃ (gone to heat).

Chính hơi ấm đó đã thành bản chất hơi ấm nên là đã thành hơi ấm.

Usumanti caṇḍausumaṃ.

Usuma: Intense heat.

Usuma là hơi nóng dữ dội.

Tadeva usumagataṃ, sabhāveneva usumabhāvaṃ pattanti attho.

That same is usumagataṃ; meaning, it has naturally attained the state of heat.

Chính hơi nóng đó đã thành hơi nóng, có nghĩa là đã đạt đến bản chất hơi nóng một cách tự nhiên.

Kaṭṭhaggīti kaṭṭhupādāno aggi.

Kaṭṭhaggī: Fire dependent on wood.

Lửa củi là lửa sinh ra từ củi.

Sakalikaggīādīsupi eseva nayo.

The same method applies to sakalikaggī (splinter fire), etc.

Trong lửa vụn gỗ, v.v. cũng theo cách này.

Saṅkāraggīti kacavaraṃ paṭicca uppannaaggi.

Saṅkāraggī: Fire arisen dependent on rubbish.

Lửa rác là lửa sinh ra từ rác.

Indaggīti asaniaggi.

Indaggī: Lightning fire.

Lửa sấm sét là lửa sét.

Santāpoti jālāya vā vītaccitaṅgārānaṃ vā santāpo.

Santāpo: The heat of a flame or of glowing embers without a flame.

Sự nóng bức là sự nóng bức của ngọn lửa hoặc của than hồng đã tắt.

Sūriyasantāpoti ātapo.

Sūriyasantāpo: Sunlight/heat.

Sự nóng bức của mặt trời là ánh nắng mặt trời.

Kaṭṭhasannicayasantāpoti kaṭṭharāsiṃ paṭicca uppannasantāpo.

Kaṭṭhasannicayasantāpo: Heat arisen dependent on a pile of wood.

Sự nóng bức của đống củi là sự nóng bức sinh ra từ đống củi.

Sesesupi eseva nayo.

The same method applies to the rest.

Trong các phần còn lại cũng theo cách này.

Evaṃ vuttā cāti.

And thus stated:

Và đã nói như vậy.

Ca-saddena petaggikappavināsakagginirayaggiādike avuttepi samuccinoti.

By the word "ca" (and), it includes even what was not stated, such as the fire of hungry ghosts, the fire that destroys the kalpa, and hell-fire.

Từ ca-sắc (và) cũng bao gồm những loại lửa chưa được nói đến như lửa của ngạ quỷ, lửa hủy diệt kiếp, lửa địa ngục, v.v.

243

Vāyaṃ vāyatoti ettha vāyanaṭṭhena vāyo.

Vāyaṃ vāyato: Here, vāyo (wind/air) is in the sense of blowing/moving.

Trong câu “gió, từ gió”, gió có nghĩa là theo cách chuyển động.

Kimidaṃ vāyanaṃ nāma?

What is this "blowing/moving"?

Chuyển động này là gì?

Vitthambhanaṃ, samudīraṇaṃ vā, vāyanaṃ gamananti eke.

It is expansion, or stirring; some say "vāyanaṃ" means going.

Một số người nói đó là sự căng phồng, hoặc sự kích thích, hoặc sự chuyển động, sự đi lại.

Uddhaṅgamā vātāti uggārahikkādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā.

Upward-moving winds: Upward-moving winds that cause belching, hiccups, etc.

Gió đi lên là gió đi lên gây ra ợ hơi, nấc cụt, v.v.

Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇatā adho orohanavātā.

Downward-moving winds: Downward-moving winds that expel feces, urine, etc.

Gió đi xuống là gió đi xuống gây ra sự bài tiết đại tiện, tiểu tiện, v.v.

Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā.

Winds lying in the abdomen: The external winds of the intestines.

Gió nằm trong bụng là gió bên ngoài ruột.

Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā.

Winds lying in the belly: The internal winds of the intestines.

Gió nằm trong khoang bụng là gió bên trong ruột.

Aṅgamaṅgānusārino vātāti dhamanījālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakā vātā.

Winds pervading the limbs: Winds that are spread throughout the entire body, pervading the limbs along the network of arteries, causing contraction, extension, etc.

Gió lan khắp các chi phần là gió lan truyền khắp toàn bộ cơ thể theo mạng lưới mạch máu, gây ra sự co duỗi, v.v. các chi phần.

Satthakavātāti sandhibandhanāni kattariyā chindantā viya pavattavātā.

"Knife-like winds" are winds that occur as if cutting the joints with scissors.

Gió dao (Satthakavātā) là những cơn gió thổi như cắt đứt các mối nối bằng kéo.

Khurakavātāti khurena viya hadayamaṃsachedanaphālanakavātā.

"Razor-like winds" are winds that cut and split the heart muscle as if with a razor.

Gió dao cạo (Khurakavātā) là những cơn gió cắt và xé thịt tim như bằng dao cạo.

Uppalakavātāti hadayamaṃsassa samuppāṭanakavātā.

"Uprooting winds" are winds that tear out the heart muscle.

Gió nhổ (Uppalakavātā) là những cơn gió nhổ thịt tim lên.

Assāsoti antopavisanakanāsikāvāto.

"In-breath" is the nasal wind entering inside.

Hơi thở vào (Assāso) là gió mũi đi vào bên trong.

Passāsoti bahinikkhamananāsikāvāto.

"Out-breath" is the nasal wind exiting outside.

Hơi thở ra (Passāso) là gió mũi đi ra bên ngoài.

Ettha ca purimā sabbe catusamuṭṭhānā, assāsapassāsā cittasamuṭṭhānāva.

Here, all the former winds arise from four sources, while in-breaths and out-breaths arise from mind only.

Ở đây, tất cả các loại gió trước đều do bốn nhân duyên sinh, còn hơi thở vào và hơi thở ra thì chỉ do tâm sinh.

244

Vāyogatanti vāyova vāyogataṃ, sabhāveneva vāyobhāvaṃ pattanti attho.

"Vāyogataṃ" means just vāyo, meaning it has attained the state of wind by its very nature.

Trạng thái gió (Vāyogataṃ) là chính gió, có nghĩa là đạt đến trạng thái gió bởi tự tính của nó.

Thambhitattaṃ rūpassāti avinibbhogarūpassa thambhitabhāvo.

"The rigidity of form" means the rigid state of inseparable form.

Sự cứng đờ của sắc (Thambhitattaṃ rūpassā) là trạng thái cứng đờ của sắc không thể tách rời.

Puratthimā vātāti puratthimadisato āgatā vātā.

"Easterly winds" are winds that come from the eastern direction.

Gió đông (Puratthimā vātā) là những cơn gió đến từ phía đông.

Pacchimādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "Westerly" and so on.

Tương tự đối với gió tây và các loại khác.

Sarajādīsu saha rajena sarajā, rajavirahitā suddhā arajā.

Among "dusty" and so on, "sarajā" means with dust, and "arajā" means pure, free from dust.

Trong các loại có bụi (Sarajā) và các loại khác, có bụi (sarajā) là cùng với bụi, không bụi (arajā) là trong sạch, không có bụi.

Sītautusamuṭṭhānā, sītavalāhakantare vā jātā sītā.

"Cold" means arisen from the cold season, or arisen amidst cold clouds.

Lạnh (Sītā) là do mùa lạnh sinh ra, hoặc sinh ra giữa những đám mây lạnh.

Uṇhautusamuṭṭhānā, uṇhavalāhakantare vā jātā uṇhā.

"Hot" means arisen from the hot season, or arisen amidst hot clouds.

Nóng (Uṇhā) là do mùa nóng sinh ra, hoặc sinh ra giữa những đám mây nóng.

Parittāti mandā tanukavātā.

"Slight" means gentle, subtle winds.

Nhẹ (Parittā) là những cơn gió yếu, mỏng manh.

Adhimattāti balavavātā.

"Excessive" means strong winds.

Mạnh (Adhimattā) là những cơn gió mạnh.

Kāḷāti kāḷavalāhakantare samuṭṭhitā.

"Black" means arisen amidst black clouds.

Đen (Kāḷā) là những cơn gió sinh ra giữa những đám mây đen.

Yehi abbhāhato chavivaṇṇo kāḷako hoti, tesaṃ etaṃ adhivacanantipi eke.

Some say that this is a designation for those winds by which the complexion of the skin becomes dark.

Một số người nói rằng đây là tên gọi cho những cơn gió làm cho màu da trở nên đen sạm.

Verambhavātāti yojanato upari vāyanavātā.

"Verambha winds" are winds blowing upwards from a yojana above.

Gió Verambha (Verambhavātā) là những cơn gió thổi trên một Yojana.

Pakkhavātāti antamaso makkhikāyapi pakkhāyūhanavātā.

"Wing winds" are winds that cause even a fly to flap its wings.

Gió cánh (Pakkhavātā) là những cơn gió làm cho ngay cả ruồi cũng vỗ cánh.

Supaṇṇavātāti garuḷavātā.

"Supaṇṇa winds" are Garuḷa winds.

Gió Supaṇṇa (Supaṇṇavātā) là gió của chim Garuda.

Kāmaṃ cetepi pakkhavātāva, ussadavasena pana visuṃ gahitā.

Although these too are wing winds, they are taken separately due to their predominance.

Mặc dù những loại này cũng là gió cánh, nhưng chúng được đề cập riêng biệt do sự nổi bật của chúng.

Tālavaṇṭavātāti tālavaṇṇehi katena, aññehi vā katena kenaci maṇḍalasaṇṭhānena samuṭṭhāpitavātā.

"Tālavaṇṭa winds" are winds generated by a fan made from palm leaves or by some other fan-shaped object.

Gió quạt lá cọ (Tālavaṇṭavātā) là những cơn gió được tạo ra bởi quạt làm từ lá cọ, hoặc bởi bất kỳ vật thể hình tròn nào khác.

Vidhūpanavātāti bījanapattakena samuṭṭhāpitavātā.

"Vidhūpana winds" are winds generated by a winnowing fan.

Gió quạt (Vidhūpanavātā) là những cơn gió được tạo ra bởi quạt tay.

Imāni ca tālavaṇṭavidhūpanāni anuppannampi vātaṃ uppādenti, uppannampi parivattenti.

These Tālavaṇṭa and Vidhūpana tools generate winds that have not yet arisen, and they also change those that have arisen.

Những quạt lá cọ và quạt tay này tạo ra gió chưa có và làm thay đổi gió đã có.

Idhāpi ca-saddo udakasandhārakavātakappavināsakavātajālāpellanakavātādike avuttepi samuccinoti.

Here, the particle "ca" also includes unmentioned winds such as those that retain water, those that destroy Kappas, and those that shake nets.

Ở đây, từ “ca” (và) cũng bao gồm những loại gió không được đề cập như gió giữ nước, gió hủy diệt kiếp trái đất, gió làm rung lưới, v.v.

Ettha ca ‘‘āpaṃ maññatī’’tiādīsu yasmā tīhi maññanāhi – ‘‘ahaṃ āpoti maññati, mama āpoti maññatī’’tiādinā pathavīvāre vuttanayena sakkā maññanāvibhāgo vibhāvetunti vuttaṃ ‘‘sesaṃ vuttanayamevā’’ti.

And here, in phrases like "perceives as water," since the division of perceptions can be explained by three perceptions – "I perceive as water," "I perceive that water is mine," and so on, in the manner stated in the section on earth – it is said: "The rest is as explained."

Ở đây, trong các câu “người ấy tưởng là nước” và các câu khác, vì có thể phân biệt các cách tưởng tượng bằng ba cách tưởng tượng – “tôi tưởng tôi là nước, tôi tưởng nước là của tôi” – theo cách đã nói trong phần về đất, nên đã nói “phần còn lại theo cách đã nói”.

Tasmā tattha vuttanayānusārena imesu tīsu vāresu yathārahaṃ maññanāvibhāgo vibhāvetabbo.

Therefore, the division of perceptions should be explained appropriately in these three sections, according to the method stated therein.

Do đó, theo cách đã nói ở đó, trong ba phần này, sự phân biệt tưởng tượng phải được phân biệt một cách thích đáng.

245

Ettāvatāti ettakena iminā catuvāraparimāṇena desanāvisesena.

"Ettāvatā" means by this much, by this specific teaching comprising these four sections.

Đến đây (Ettāvatā) có nghĩa là bằng đặc điểm giáo pháp gồm bốn phần này.

Ca-saddo byatireko.

The particle "ca" indicates an exception.

Từ “ca” (và) biểu thị sự khác biệt.

Tena vakkhamānaṃyeva visesaṃ joteti.

Thereby it illuminates the specific point that is about to be stated.

Nó làm nổi bật sự đặc biệt sẽ được nói đến.

Yvāyanti yo ayaṃ lakkhaṇo nāma hāro vuttoti sambandho.

"Yvāyaṃ" refers to "which is this method called Lakkhaṇa (Characteristic)," this is the connection.

Cái nào (Yvāyaṃ), tức là sự liên kết là “cái nào là phương pháp Lakkhaṇa đã được nói đến”.

So pana lakkhaṇahāro yaṃlakkhaṇo tattha vutto, taṃ dassetuṃ ‘‘vuttamhī’’tiādi vuttaṃ.

And to show what characteristic is meant by that Lakkhaṇa method, it is said "vuttamhi" and so on.

Để chỉ ra phương pháp Lakkhaṇa đó là loại Lakkhaṇa nào đã được nói đến ở đó, nên đã nói “trong cái đã nói” và các câu khác.

Tattha vuttamhi ekadhammeti kusalādīsu khandhādīsu vā yasmiṃ kasmiñci ekadhamme sutte sarūpato niddhāraṇavasena vā kathite.

There, "when one quality is stated" means when any single quality, such as wholesome qualities or aggregates, is stated in a discourse, or determined in terms of its nature.

Ở đó, trong một pháp đã được nói đến (vuttamhi ekadhamme) có nghĩa là khi một pháp nào đó, dù là thiện pháp hay ác pháp, hay các uẩn, v.v., được nói đến trong kinh, hoặc được xác định theo bản chất của nó.

Ye dhammā ekalakkhaṇā tenāti ye keci dhammā kusalādibhāvena, rūpakkhandhādibhāvena vā tena vuttadhammena samānalakkhaṇā.

"All qualities that have that one characteristic" refers to whatever qualities, whether in terms of wholesome states or rūpa aggregates, share the same characteristic as that stated quality.

Những pháp nào có cùng đặc tính với pháp đó (Ye dhammā ekalakkhaṇā tenā) có nghĩa là bất kỳ pháp nào có cùng đặc tính với pháp đã nói đó, dù là về phương diện thiện pháp hay ác pháp, hay về phương diện sắc uẩn, v.v.

Vuttā bhavanti sabbeti sabbepi kusalādisabhāvā, khandhādisabhāvā vā dhammā sutte avuttāpi tāya samānalakkhaṇatāya vuttā bhavanti, ānetvā saṃvaṇṇanavasenāti adhippāyo.

"Are said to be stated" means that all qualities, whether wholesome or aggregates, even if not explicitly mentioned in the discourse, are considered stated due to that shared characteristic, with the intention of bringing them forth for explanation.

Tất cả đều được nói đến (Vuttā bhavanti sabbe) có nghĩa là tất cả các pháp có bản chất thiện pháp, hay bản chất uẩn, v.v., dù không được nói đến trong kinh, nhưng do có cùng đặc tính, chúng được xem là đã được nói đến, theo ý nghĩa của việc đưa chúng ra và giải thích.

246

Ettha ca ekalakkhaṇāti samānalakkhaṇā vuttā.

Here, "ekalakkhaṇā" means possessing the same characteristic.

Ở đây, có cùng đặc tính (ekalakkhaṇā) có nghĩa là có đặc tính tương đồng.

Tena sahacaritā samānakiccatā samānahetutā samānaphalatā samānārammaṇatāti evamādīhipi avuttānaṃ vuttānaṃ viya niddhāraṇaṃ veditabbaṃ.

Thus, the determination of unmentioned things as if they were mentioned should be understood through concomitant existence, sameness of function, sameness of cause, sameness of result, sameness of object, and so on.

Do đó, sự xác định của những điều không được nói đến như thể chúng đã được nói đến cũng phải được hiểu qua các yếu tố như sự đồng hành, sự đồng chức năng, sự đồng nhân, sự đồng quả, sự đồng đối tượng, v.v.

Itīti iminā pakārena.

"Iti" means in this manner.

Như vậy (Iti) là theo cách này.

Tenāha ‘‘evaṃ nettiyaṃ lakkhaṇo nāma hāro vutto’’ti, nettipāḷiyaṃ (netti. 23) pana ‘‘ye dhammā ekalakkhaṇā keci so hāro lakkhaṇo nāmā’’ti pāṭho āgato.

Therefore, it is said: "Thus, in the Netti, the method called Lakkhaṇa (Characteristic) is stated." However, in the Nettipāḷi, the reading is "whatever qualities have one characteristic, that method is called Lakkhaṇa."

Vì thế, Ngài nói “Như vậy, trong Netti, phương pháp Lakkhaṇa đã được nói đến”, nhưng trong Nettipāḷi (netti. 23) có đoạn văn “Bất kỳ pháp nào có cùng đặc tính, đó được gọi là phương pháp Lakkhaṇa”.

Tassa vasenāti tassa lakkhaṇahārassa vasena.

"By its power" means by the power of that Lakkhaṇa method.

Theo đó (Tassa vasenā) có nghĩa là theo phương pháp Lakkhaṇa đó.

Rūpalakkhaṇaṃ anatītattāti ruppanasabhāvena samānasabhāvattā.

"Because it does not transcend the characteristic of rūpa" means because it has the same nature of being afflicted.

Không vượt quá đặc tính của sắc (Rūpalakkhaṇaṃ anatītattā) có nghĩa là có cùng bản chất với bản chất bị hủy hoại.

Vadantena bhagavatā.

"By the Blessed One" who spoke.

Khi nói (Vadantena) là bởi Đức Thế Tôn.

Etāti ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti evaṃ vuttadiṭṭhī.

"These" refers to the views stated as "one perceives rūpa as self" and so on.

Những điều này (Etā) là những tà kiến đã được nói đến như “người ấy xem sắc là tự ngã”.

Ettha ca sakkāyadiṭṭhimaññanādassaneneva sakalarūpavatthukā taṇhāmānamaññanāpi dassitā evāti daṭṭhabbaṃ.

Here, it should be understood that by merely showing "sakkāyadiṭṭhimaññanā" (the perception of self as a permanent entity), all forms of perception involving craving and conceit based on rūpa are also shown.

Ở đây, cần phải hiểu rằng chỉ bằng cách chỉ ra tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhimaññanā), tất cả các tưởng tượng tham ái và kiêu mạn có đối tượng là sắc cũng đã được chỉ ra.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘tasmiṃyeva panassa diṭṭhimaññanāya maññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmānamaññanāpi veditabbā’’ti.

Indeed, it is said: "When he perceives that very object with the perception of wrong view, craving and conceit also arise, and thus the perception involving craving and conceit should be understood."

Thật vậy, đã nói rằng “khi người ấy tưởng tượng bằng tà kiến và kiêu mạn trên đối tượng đó, và sinh ra sự ham muốn và kiêu mạn, thì cũng phải hiểu là có tưởng tượng tham ái và kiêu mạn”.

Atha vā pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ meti maññati abhinandatīti ca vadantena vuttanayeneva sakalarūpavatthukā taṇhāmaññanā tadanusārena mānamaññanāpi vuttāva hotīti evampettha itaramaññanāpi niddhāretabbā.

Alternatively, by stating "one perceives earth, water, fire, wind as mine" and delights in them, craving-perception pertaining to all rūpa-objects is stated in the manner explained, and by implication, conceit-perception is also stated. In this way, other perceptions should also be determined here.

Hoặc, khi nói “người ấy tưởng đất, nước, lửa, gió là của tôi, người ấy hoan hỷ với chúng”, thì theo cách đã nói, tưởng tượng tham ái có đối tượng là tất cả sắc đã được nói đến, và theo đó, tưởng tượng kiêu mạn cũng đã được nói đến; như vậy, các tưởng tượng khác cũng phải được xác định ở đây.

247

Āpovārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on water and so on is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về phần nước và các phần khác.

248

Bhūtavārādivaṇṇanā

Exposition of the section on beings and so on

Giải thích về phần chúng sinh và các phần khác

249

3. ‘‘Pathaviṃ maññati, pathaviyā maññatī’’tiādīhi padehi ‘‘rūpaṃ attato samanupassati, rūpasmiṃ attānaṃ samanupassatī’’tiādīnaṃ sakkāyadiṭṭhīnaṃ niddhāritattā vuttaṃ ‘‘evaṃ rūpamukhena saṅkhāravatthukaṃ maññanaṃ vatvā’’ti.

Since the wrong views, such as "one perceives rūpa as self, one perceives self in rūpa," are determined by phrases like "one perceives earth, one perceives in earth," it is said: "Having thus spoken of perception rooted in formations through the aspect of rūpa."

Bởi vì các tà kiến thân kiến như “người ấy xem sắc là tự ngã, người ấy xem tự ngã trong sắc” đã được xác định bằng các từ “người ấy tưởng đất, người ấy tưởng trong đất” và các từ khác, nên đã nói “như vậy, sau khi nói về tưởng tượng có đối tượng là các hành thông qua sắc”.

Tesu saṅkhāresu sattesupīti tadupādānesupi sattesu.

"Among those formations, and also among beings" means among those beings that are based on them.

Trong những hành đó, trong các chúng sinh (Tesu saṅkhāresu sattesupi) có nghĩa là trong các chúng sinh là đối tượng của sự chấp thủ đó.

Dhātūsūti pathavīādīsu catūsu dhātūsu.

"Among elements" refers to the four elements: earth, and so on.

Trong các yếu tố (Dhātūsu) có nghĩa là trong bốn yếu tố như đất và các yếu tố khác.

‘‘Jātaṃ bhūtaṃ saṅkhata’’ntiādīsu (dī. ni. 2.207; saṃ. ni. 5.379) bhūta-saddo uppāde dissati, saupasaggo pana ‘‘pabhūtamariyo pakaroti puñña’’ntiādīsu vipule, ‘‘yebhuyyena bhikkhūnaṃ paribhūtarūpo’’tiādīsu hiṃsane, ‘‘sambhūto sāṇavāsī’’tiādīsu (cūḷava. 450) paññattiyaṃ, ‘‘abhibhūto māro vijito saṅgāmo’’tiādīsu vimathane, ‘‘parābhūtarūpo kho ayaṃ acelo pāthikaputto’’tiādīsu (dī. ni. 3.23, 25, 31, 32) parājaye, ‘‘anubhūtaṃ sukhadukkha’’ntiādīsu vediyane, ‘‘vibhūtaṃ vibhāvitaṃ paññāyā’’tiādīsu pākaṭīkaraṇe dissati.

In phrases like "what is born, what has become, what is conditioned," the word bhūta is seen to mean "arisen." With a prefix, it is seen in "the noble one abundantly performs merit" to mean "abundant," in "mostly scorned by monks" to mean "harmed," in "the venerable Sāṇavāsī" to mean "designation," in "Māra is overcome, the battle is won" to mean "crushed," in "suffered happiness and suffering" to mean "experienced," and in "made manifest, revealed by wisdom" to mean "making clear."

Trong các câu “đã sinh, đã thành, đã tạo tác” (Dī. Ni. 2.207; Saṃ. Ni. 5.379), từ “bhūta” (đã thành) được dùng để chỉ sự sinh khởi; nhưng khi có tiền tố, nó được dùng để chỉ sự phong phú trong các câu như “người cao quý tạo nhiều công đức”, để chỉ sự làm hại trong các câu như “phần lớn các tỳ-khưu bị khinh thường”, để chỉ sự đặt tên trong các câu như “Sāṇavāsī đã được sinh ra” (Cūḷava. 450), để chỉ sự đánh bại trong các câu như “Ma-ra bị đánh bại, chiến thắng đã giành được”, để chỉ sự thất bại trong các câu như “người khổ hạnh Pāthikaputta này đã bị đánh bại” (Dī. Ni. 3.23, 25, 31, 32), để chỉ sự cảm nhận trong các câu như “khổ lạc đã được cảm nhận”, để chỉ sự làm rõ trong các câu như “đã được làm rõ, đã được giải thích bằng trí tuệ”.

Te sabbe rukkhādīsūti.

All these are to be understood as included by the "etcetera" in "trees, etcetera."

Tất cả những điều đó được bao gồm bởi từ “và các loại khác” trong “cây cối và các loại khác”.

Ādi-saddena saṅgahitāti daṭṭhabbā.

It should be understood that they are included by the word ādi (etc.).

Cần phải hiểu như vậy.

‘‘Kālo ghasati bhūtānīti (jā. 1.2.190), bhūtā loke samussaya’’nti (dī. ni. 2.220; saṃ. ni. 1.186) ca ādīsu avisesena sattavācakopi bhūtasaddo, upari devādipadehi sattavisesānaṃ gahitattā idha tadavasiṭṭhā bhūtasaddena gayhantīti āha ‘‘no ca kho avisesenā’’ti.

Although the word bhūta also refers to beings in general in phrases like "Time devours beings" and "beings are the accumulation in the world," since specific types of beings are included above by terms like devā, the remaining ones are taken here by the word bhūta. Therefore, it is said: "But not in a general sense."

Trong các câu “Thời gian nuốt chửng các chúng sinh” (Jā. 1.2.190), “các chúng sinh là sự tích tụ trên thế gian” (Dī. Ni. 2.220; Saṃ. Ni. 1.186) và các câu khác, từ “bhūta” (chúng sinh) được dùng để chỉ chúng sinh nói chung; nhưng ở đây, vì các chúng sinh đặc biệt như chư thiên đã được đề cập bằng các từ “chư thiên” ở trên, nên từ “bhūta” ở đây được dùng để chỉ những chúng sinh còn lại, do đó nói “nhưng không phải nói chung”.

Tenevāha – ‘‘cātumahārājikānañhi heṭṭhā sattā idha bhūtāti adhippetā’’ti.

Hence, it is said: "Indeed, beings below the Cātumahārājika devas are intended as bhūtā here."

Vì thế, Ngài nói – “Thật vậy, các chúng sinh ở dưới chư thiên Tứ Đại Thiên Vương được hiểu là ‘bhūta’ ở đây”.

Yo hi sattanikāyo paripuṇṇayoniko catūhipi yonīhi nibbattanāraho, tatthāyaṃ bhūtasamaññā aṇḍajādivasena bhavanato.

That group of beings which is endowed with perfect wombs and is capable of being born from all four wombs, for them this designation bhūta applies due to their existence as egg-born and so on.

Bất kỳ nhóm chúng sinh nào có đầy đủ các loại sinh, có khả năng sinh ra từ cả bốn loại sinh, thì danh xưng “bhūta” này được áp dụng cho họ dựa trên sự hiện hữu theo cách sinh từ trứng, v.v.

250

Bhūteti vuttadesaādesite bhūte.

"Bhūte" means in the beings designated in the stated manner.

Trong chúng sinh (Bhūte) có nghĩa là trong chúng sinh được chỉ định ở nơi đã nói.

Bhūtato sañjānātīti iminā ‘‘bhūtā’’ti lokavohāraṃ gahetvā yathā tattha taṇhādimaññanā sambhavanti, evaṃ viparītasaññāya sañjānanaṃ pakāsīyati.

"One perceives as a being" indicates that, by taking the conventional usage "beings," the perception of perverse notions, such as craving and so on, is revealed to arise there.

Tưởng là chúng sinh (Bhūtato sañjānātī) có nghĩa là, lấy cách nói thông thường “chúng sinh”, nó làm rõ sự nhận thức bằng nhận thức sai lầm, tương tự như cách các tưởng tượng tham ái và các tưởng tượng khác có thể phát sinh ở đó.

Svāyamattho heṭṭhā ‘‘pathavito sañjānātī’’ti ettha vuttanayānusārena sakkā jānitunti āha ‘‘vuttanayamevā’’ti.

This meaning, below, "perceives from earth," can be understood according to the method stated here, so it says, "the stated method itself."

Ý nghĩa này có thể được hiểu theo phương pháp đã nêu ở phần dưới trong câu ‘‘nhận thức từ đất’’, do đó nói ‘‘chính là phương pháp đã nêu’’.

Yathā suddhāvāsā sabbadā abhāvato imaṃ desanaṃ nāruḷhā, evaṃ nerayikāpi sabbamaññanānadhiṭṭhānato.

Just as the Suddhāvāsa devas, being absent at all times, do not attain this teaching, so too the denizens of hell, being devoid of all perception.

Cũng như chư thiên Tịnh Cư thiên (Suddhāvāsā) luôn vắng mặt, không đạt được giáo pháp này; tương tự, các loài địa ngục (nerayikā) cũng không thiết lập tất cả các tưởng.

Eteneva ekaccapetānampettha asaṅgaho daṭṭhabbo.

For this very reason, it should be understood that some petas are not included here.

Chính vì lẽ này, cần phải hiểu rằng một số loài ngạ quỷ (peta) cũng không được bao gồm ở đây.

Apare pana ‘‘diṭṭhimaññanādhiṭṭhānato tesampettha saṅgaho icchitoyevā’’ti vadanti.

Others, however, say, "Their inclusion here is desired because they are based on the perception of views."

Tuy nhiên, những người khác nói rằng: ‘‘Do sự thiết lập các tưởng về kiến chấp, nên họ cũng được bao gồm ở đây’’.

‘‘Samaṅgibhūtaṃ paricārenta’’ntiādinā sutte vuttanayena.

"Being fully endowed and attended to," and so on, according to the method stated in the Sutta.

Theo phương pháp đã nêu trong kinh, bắt đầu với ‘‘phục vụ một cách đầy đủ’’.

Rajjatīti ‘‘subhā sukhitā’’ti vipallāsaggāhena tattha rāgaṃ janeti.

Rajjati (is defiled) means that by grasping the perversion "beautiful and happy," one generates lust there.

Rajjatī (bị dính mắc) có nghĩa là tạo ra sự tham ái ở đó bằng cách chấp thủ sự lầm lạc ‘‘đẹp đẽ, hạnh phúc’’.

Evamettha rajjanto ca na kevalaṃ dassanavaseneva, savanādivasenapi rajjatevāti dassento ‘‘disvāpi…pe… utvāpī’’ti āha.

Thus, showing that one who is defiled here is not merely defiled through seeing, but also through hearing and so on, it says, "having seen... and so on... having heard."

Và ở đây, người bị dính mắc không chỉ dính mắc qua việc nhìn thấy, mà còn dính mắc qua việc nghe v.v… Do đó, nói ‘‘nhìn thấy cũng…pe… nghe cũng’’.

Tattha ghāyanādivasena rajjanaṃ tehi anubhūtagandhamālādivasena ceva visabhāgavatthubhūtānaṃ tesaṃ paribhogavasena ca yathānubhavaṃ anussaraṇavasena ca veditabbaṃ.

Being defiled through smelling, etc., there should be understood as due to the experienced perfumes, garlands, etc., by them, and due to the use of those dissimilar objects, and due to remembering according to experience.

Ở đây, sự dính mắc qua việc ngửi v.v… cần phải được hiểu là qua các loại hương hoa v.v… mà họ đã trải nghiệm, và qua việc sử dụng các vật phẩm không tương ứng với họ, và qua việc nhớ lại những trải nghiệm đó.

Evaṃ bhūte taṇhāmaññanāya maññatīti vuttanayena bhūte paṭicca chandarāgaṃ janento tesaṃ paṭipattiṃ assādento abhinandanto abhivadanto ajjhosāya tiṭṭhanto ‘‘īdisī avatthā mama anāgatamaddhānaṃ siyā’’tiādinā vā pana nayena tattha nandiṃ samannānento bhūte taṇhāmaññanāya maññatīti attho.

The meaning of "perceives in beings by way of craving-perception" is that, generating desire and lust dependent on such beings in the stated manner, relishing their practices, delighting in them, praising them, dwelling immersed in them, or by way of "May such a state be mine in the future," etc., assigning delight there, one perceives in beings by way of craving-perception.

Maññatī (tưởng tri) các hữu thể bằng tưởng tham ái theo cách như vậy có nghĩa là: tạo ra dục ái đối với các hữu thể theo cách đã nêu, thưởng thức sự thực hành của chúng, hoan hỷ, tán thán, chấp thủ và an trú, hoặc bằng cách làm cho sự hoan hỷ đồng hành với chúng theo cách ‘‘tình trạng như vậy có thể sẽ là của ta trong tương lai’’ v.v…

Appaṭiladdhassa khattiyamahāsālādibhāvassa, sampattiṃ vipattinti jātivasena ukkaṭṭanihīnataṃ.

Of the unobtained state of a great Khattiya lord, etc., "attainment and failure" refers to superiority and inferiority in terms of birth.

Appaṭiladdhassa (của người chưa đạt được) là trạng thái của một đại gia tộc Sát-đế-lợi v.v… Sampattiṃ vipattiṃ (thành tựu và thất bại) là sự ưu việt và thấp kém về mặt chủng loại.

Dahatīti ṭhapeti.

Dahati means places.

Dahatī (đặt) có nghĩa là thiết lập.

Yo evarūpo mānoti yo eso ‘‘ayaṃ pubbe mayā sadiso, idāni ayaṃ seṭṭho ayaṃ hīnataro’’ti uppanno māno.

"Whatever such conceit" refers to this conceit that arises, "This one was formerly my equal, now this one is superior, this one is inferior."

Yo evarūpo māno (sự kiêu mạn như vậy) là sự kiêu mạn phát sinh rằng ‘‘người này trước đây ngang hàng với ta, bây giờ người này là ưu việt, người này là thấp kém hơn’’.

Ayaṃ vuccati mānātimānoti ayaṃ bhārātibhāro viya purimaṃ sadisamānaṃ upādāya mānātimāno nāmāti attho.

"This is called mānātimāna" means that this, like an excessive burden, is called mānātimāna, based on a former equal conceit.

Ayaṃ vuccati mānātimāno (đây được gọi là mạn quá mạn) có nghĩa là: đây được gọi là mạn quá mạn, giống như gánh nặng quá nặng, dựa trên sự kiêu mạn tương tự trước đó.

251

Niccātiādīsu uppādābhāvato niccā, maraṇābhāvato dhuvā, sabbadā bhāvato sassatā.

In "permanent," etc., "permanent" due to the absence of arising, "eternal" due to the absence of death, "everlasting" due to existence at all times.

Trong Niccā (thường còn) v.v… niccā do không có sự sinh khởi, dhuvā (bền vững) do không có sự chết, sassatā (vĩnh cửu) do luôn hiện hữu.

Aniccapaṭipakkhato vā niccā, thirabhāvato dhuvā, sassatisamatāya sassatā, jarādivasena vipariṇāmassa abhāvato avipariṇāmadhammāti maññati.

Or, one perceives "permanent" because it is the opposite of impermanent, "eternal" because it is steadfast, "everlasting" because it is perpetual, and "of an unchangeable nature" because there is no alteration by way of old age, etc.

Hoặc niccā do đối lập với vô thường, dhuvā do bền vững, sassatā do đồng nghĩa với vĩnh cửu, avipariṇāmadhammā (không có pháp biến hoại) do không có sự biến hoại bởi già nua v.v…

Sabbe sattāti oṭṭhagoṇagadrabhādayo anavasesā sañjanaṭṭhena sattā.

"All beings" refers to all, without exception, such as camels, cows, and donkeys, as beings in the sense of existing.

Sabbe sattā (tất cả chúng sinh) là tất cả các loài không còn sót lại như lạc đà, bò, lừa v.v… là sattā do chúng sinh sống.

Sabbe pāṇāti ‘‘ekindriyo pāṇo dvindriyo pāṇo’’tiādivasena vuttā anavasesā pāṇanaṭṭhena pāṇā.

"All living things" refers to all, without exception, described as "a one-faculty living thing, a two-faculty living thing," etc., as living things in the sense of breathing.

Sabbe pāṇā (tất cả sinh vật) là tất cả các loài không còn sót lại được nói đến như ‘‘sinh vật một căn, sinh vật hai căn’’ v.v… là pāṇā do chúng có hơi thở.

Sabbe bhūtā ti anavasesā aṇḍakosādīsu bhūtā sañjātāti bhūtā.

"All existing things" refers to all, without exception, existing in eggshells, etc., as existing things (bhūtā) in the sense of being born.

Sabbe bhūtā (tất cả hữu thể) là tất cả các loài không còn sót lại sinh ra trong trứng, bào thai v.v… là bhūtā do chúng đã sinh.

Sabbe jīvā ti sāliyavagodhūmādayo anavasesā jīvanaṭṭhena jīvā.

"All life" refers to all, without exception, such as rice, barley, and wheat, as life (jīvā) in the sense of living.

Sabbe jīvā (tất cả loài có sự sống) là tất cả các loài không còn sót lại như lúa, lúa mạch, lúa mì v.v… là jīvā do chúng có sự sống.

Tesu hi so virūhabhāvena jīvasaññī.

For regarding these, one has the perception of life in the sense of growth.

Trong số đó, người ấy có tưởng về sự sống do chúng có khả năng mọc lên.

Avasā abalā avīriyāti tesaṃ attano vaso vā balaṃ vā vīriyaṃ vā natthīti dasseti.

"Without mastery, without strength, without vigor" shows that they have no mastery, strength, or vigor of their own.

Avasā abalā avīriyā (không có quyền tự chủ, không có sức mạnh, không có tinh tấn) chỉ ra rằng chúng không có quyền tự chủ, sức mạnh hay tinh tấn của riêng mình.

Niyatisaṅgatibhāvapariṇatāti ettha niyatīti.

Here, in "determined by destiny, conjunction, and nature," "destiny" is meant.

Trong Niyatisaṅgatibhāvapariṇatāti (được định đoạt bởi số phận, sự kết hợp và bản chất), niyatī (số phận) là

Niyatatā, acchejjasuttāvutaabhejjamaṇi viya avijahitapakatitā.

"Determinedness" is unabandoned nature, like an unbreakable thread or an inseparable jewel.

Niyatatā (sự cố định), là bản chất không thay đổi, giống như viên ngọc không thể tách rời được xâu bằng sợi dây không thể đứt.

Saṅgatīti channaṃ abhijātīnaṃ tattha saṅgamo.

"Conjunction" is the meeting of the six classes of beings there.

Saṅgatī (sự kết hợp) là sự hòa hợp của sáu loại chủng tánh ở đó.

Bhāvoti sabhāvoyeva, kaṇḍakānaṃ tikhiṇatā, kapiṭṭhaphalādīnaṃ parimaṇḍalāditā, migapakkhīnaṃ vicittavaṇṇāditāti evamādiko.

"Nature" is inherent nature itself, such as the sharpness of thorns, the roundness of wood-apple fruits, etc., and the variegated colors of deer and birds, and so on.

Bhāvo (bản chất) là chính bản chất, như sự sắc bén của gai, sự tròn trịa của quả mộc qua v.v…, sự đa dạng về màu sắc của chim thú v.v…

Evaṃ niyatiyā ca saṅgatiyā ca bhāve ca pariṇatā nānappakārataṃ pattā.

Thus, determined by destiny, conjunction, and nature, they have attained various forms.

Như vậy, được định đoạt bởi số phận, sự kết hợp và bản chất, chúng đạt được nhiều loại khác nhau.

Yena hi yathā bhavitabbaṃ, so tatheva bhavati.

It shows that whatever is destined to be, it is so, and whatever is not destined to be, it is not.

Điều này cho thấy rằng cái gì phải xảy ra thì sẽ xảy ra như vậy.

Yena na bhavitabbaṃ, so na bhavatīti dasseti.

It shows that what should not exist, does not exist.

Cái gì không phải xảy ra thì sẽ không xảy ra.

Chasvevābhijātīsūti kaṇhābhijātiādīsu chasu eva abhijātīsu ṭhatvā sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedenti, aññā sukhadukkhabhūmi natthīti dasseti.

"In the six classes of beings only" shows that they experience happiness and suffering only by remaining in the six classes of beings such as the dark class, and there is no other plane of happiness and suffering.

Chasvevābhijātīsū (chỉ trong sáu chủng tánh) chỉ ra rằng chúng trải nghiệm hạnh phúc và khổ đau khi an trú chỉ trong sáu chủng tánh như chủng tánh đen v.v…, không có cõi hạnh phúc và khổ đau nào khác.

Vā-saddena antādibhede diṭṭhābhinivese saṅgaṇhāti.

The word "or" includes the extreme and other distinctions of dogmatic adherence to views.

Từ vā (hoặc) bao gồm các chấp thủ về kiến chấp có sự khác biệt về giới hạn v.v…

252

Upapattinti iminā tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye bhūtānaṃ sahabyataṃ ākaṅkhatīti dasseti.

By "birth," it shows that one desires companionship with existing beings in this or that class of beings.

Với Upapattiṃ (sự tái sinh), điều này chỉ ra rằng người ấy mong muốn sự đồng hành của các hữu thể trong từng loại chúng sinh đó.

Sukhuppattinti iminā pana tattha tattha uppannassa sukhuppattiṃ.

By "the arising of happiness," it shows the arising of happiness in one born here and there.

Với Sukhuppattiṃ (sự phát sinh hạnh phúc), điều này chỉ ra sự phát sinh hạnh phúc của người đã tái sinh ở đó.

Ekacce bhūte niccātiādinā ekaccasassatikadiṭṭhiṃ dasseti.

By "some beings are permanent," etc., it shows the partial eternalist view.

Với Ekacce bhūte niccā (một số hữu thể là thường còn) v.v… điều này chỉ ra kiến chấp thường còn một phần.

Ahampi bhūtesu aññatarosmīti iminā pana catutthaṃ ekaccasassatikavādaṃ dasseti.

By "I, too, am one of the beings," it shows the fourth partial eternalist doctrine.

Với Ahampi bhūtesu aññatarosmī (ta cũng là một trong các hữu thể), điều này chỉ ra thuyết thường còn một phần thứ tư.

253

Yato kutocīti issarapurisādibhedato yato kutoci.

"From any source whatsoever" means from any source whatsoever, such as Ishvara, Purisa, etc.

Yato kutocī (từ bất cứ đâu) là từ bất cứ đâu, có sự khác biệt như một vị thần, một người đàn ông v.v…

Ekā taṇhāmaññanāva labbhatīti idhāpi heṭṭhā vuttanayena itaramaññanānampi sambhavo niddhāretabbo.

"Only craving-perception is obtained" here also implies the possibility of other perceptions, in the manner stated below.

Ekā taṇhāmaññanāva labbhatī (chỉ có một tưởng tham ái được tìm thấy) Ở đây cũng vậy, sự hiện hữu của các tưởng khác cần phải được xác định theo phương pháp đã nêu ở phần dưới.

Vuttappakāreyeva bhūte taṇhādiṭṭhīhi abhinandatītiādinā vattabbattā āha ‘‘vuttanayamevā’’ti.

Since it is to be stated that one delights in beings of the stated kind with craving and views, etc., it says, "the stated method itself."

Do cần phải nói rằng người ấy hoan hỷ với các hữu thể như đã nêu bằng tham ái và kiến chấp v.v… nên nói ‘‘chính là phương pháp đã nêu’’.

Yojanā kātabbāti ‘‘yo bhūtapaññattiyā upādānabhūte khandhe parijānāti, so tīhi pariññāhi parijānātī’’tiādinā yojanā kātabbā.

"The connection should be made" means the connection should be made thus: "One who fully comprehends the aggregates that are the basis of the designation of being, fully comprehends by means of the three full comprehensions."

Yojanā kātabbā (cần phải kết nối) có nghĩa là cần phải kết nối theo cách ‘‘người nào hiểu rõ các uẩn là đối tượng chấp thủ của sự phân biệt hữu thể, người ấy hiểu rõ bằng ba loại liễu tri’’.

Apare panettha bhūtagāmopi bhūta-saddena saṅgahitoti rukkhādivasenapi maññanāvibhāgaṃ yojetvā dassenti, tathā mahābhūtavasenapi, taṃ aṭṭhakathāyaṃ natthi.

Others here, however, show the division of perception as connected with plants, etc., by including the plant kingdom within the word "being," and also by way of the great elements, but this is not found in the Commentary.

Những người khác ở đây lại cho rằng các loài thực vật (bhūtagāma) cũng được bao gồm trong từ bhūta (hữu thể), và họ kết nối sự phân biệt tưởng theo cách của cây cối v.v…, và cũng theo cách của các đại chủng, nhưng điều đó không có trong Aṭṭhakathā.

254

Bhūmivisesādinā bhedenāti bhūmivisesaupapattivisesādivibhāgena.

"By distinctions such as specific planes" means by distinctions such as specific planes of existence and specific types of rebirth.

Bhūmivisesādinā bhedenā (bằng sự khác biệt về loại cõi v.v…) là bằng sự phân biệt về loại cõi, loại tái sinh v.v…

Iddhiyāti puññavisesanibbattena ānubhāvena.

"By psychic power" means by the power produced by special merit.

Iddhiyā (bằng thần thông) là bằng oai lực được sinh ra bởi phước báu đặc biệt.

Kiñcāpi deva-saddo ‘‘viddhe vigatavalāhake deve’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.110; 3.102; 5.146-148; ma. ni. 1.486; a. ni. 10.15; itivu. 27) ajaṭākāse āgato, ‘‘devo ca thokaṃ thokaṃ phusāyatī’’tiādīsu meghe, ‘‘ayañhi deva kumāro’’tiādīsu (dī. ni. 2.34, 35, 36) khattiye āgato, ‘‘pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti devo maññe’’tiādīsu (dī. ni. 1.183; ma. ni. 2.211) viya idha upapattidevesu āgato, deva-saddena pana vattabbasatte anavasesato uddharitvā tato idhādhippete dassetuṃ ‘‘te tividhā’’tiādi vuttaṃ.

Although the word deva occurs in "in a clear, cloudless sky" and so on (Saṃ. Ni. 1.110; 3.102; 5.146-148; Ma. Ni. 1.486; A. Ni. 10.15; Itivu. 27) for a clear sky, and in "the sky rains little by little" and so on for a cloud, and in "this prince is indeed a deva" and so on (Dī. Ni. 2.34, 35, 36) for a khattiya, and as here in "he, endowed with and fully possessed of the five sense pleasures, attends, I imagine, a deva" and so on (Dī. Ni. 1.183; Ma. Ni. 2.211) for devas of rebirth, yet to select from all beings referable by the word deva and show those intended here, "They are of three kinds," etc., is stated.

Mặc dù từ deva (chư thiên) được dùng để chỉ bầu trời không mây trong các câu ‘‘trên bầu trời trong xanh không mây’’ (Saṃ. Ni. 1.110; 3.102; 5.146-148; Ma. Ni. 1.486; A. Ni. 10.15; Itivu. 27), để chỉ mây trong các câu ‘‘mây mưa nhỏ giọt từng chút một’’, để chỉ vua trong các câu ‘‘vị hoàng tử này là một vị thần’’ (Dī. Ni. 2.34, 35, 36), nhưng ở đây nó được dùng để chỉ các chư thiên tái sinh, như trong câu ‘‘được trang bị và đầy đủ năm dục lạc, ta nghĩ đó là một vị thần phục vụ’’ (Dī. Ni. 1.183; Ma. Ni. 2.211). Tuy nhiên, để chỉ ra những gì được ngụ ý ở đây từ tất cả các chúng sinh được gọi là deva, đã nói ‘‘te tividhā’’ (chúng có ba loại) v.v…

Sesā cha kāmāvacarā idha devāti adhippetā itaresaṃ padantarehi nivattitattāti adhippāyo.

"The remaining six classes of Kāmāvacara devas are intended here as devas," is the intention, because the others are excluded by other terms.

Sesā cha kāmāvacarā idha devāti adhippetā (sáu cõi dục giới còn lại được ngụ ý là chư thiên ở đây), ý nghĩa là do những cõi khác đã bị loại trừ bởi các từ khác.

Bhūtā devāti gahitesu sattesu taṇhādimaññanānaṃ pavattākārenapi tividhalakkhaṇanti āha ‘‘bhūtavāre vuttanayena veditabbā’’ti.

Regarding beings understood as devas, the characteristic of three kinds also applies in the manner of the occurrence of craving and other perceptions, so it says, "should be understood in the manner stated in the 'beings' section."

Và để chỉ ra rằng các tưởng tham ái v.v… trong các chúng sinh được coi là chư thiên cũng có ba loại về cách thức diễn tiến, nói ‘‘bhūtavāre vuttanayena veditabbā’’ (cần phải hiểu theo phương pháp đã nêu trong phần hữu thể).

255

‘‘Aññatarassa upāsakassa pajāpati abhirūpā hotī’’tiādīsu (pārā. 168) pajāpati-saddo gharaṇiyaṃ āgato, ‘‘pajāpati kāmadāyī suvaṇṇavaṇṇā me pajā hotū’’tiādīsu diṭṭhigatikaparikappite, ‘‘pajāpatissa devarājassa dhajaggaṃ ullokeyyāthā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.249) devajeṭṭhake, idha pana adhipatīti vadanti, taṃ upari brahmuno gayhamānattā tesaṃ matimattaṃ.

In "the wife of a certain lay follower is beautiful," and so on (Pārā. 168), the word pajāpati occurs for a wife; in "May my wife be a giver of desires, golden-colored," and so on, for those imagined by adherents of views; in "gaze at the banner top of Pajāpati, the king of devas," and so on (Saṃ. Ni. 1.249), for the chief of devas; but here they say it means "lord," which is merely their opinion, as Brahma is taken up later.

Trong các câu ‘‘vợ của một cư sĩ nào đó xinh đẹp’’ (Pārā. 168) v.v…, từ pajāpati (vợ) được dùng để chỉ người vợ, trong các câu ‘‘hỡi Prajāpati, người ban phát dục lạc, nguyện cho con ta có màu vàng rực’’ v.v… được dùng để chỉ những gì được những người có kiến chấp tưởng tượng, trong các câu ‘‘hãy nhìn lên ngọn cờ của vua trời Prajāpati’’ (Saṃ. Ni. 1.249) v.v… được dùng để chỉ vị thần tối cao. Nhưng ở đây, họ nói rằng nó có nghĩa là người đứng đầu, nhưng đó chỉ là ý kiến của họ, vì Brahma được đề cập ở trên.

Devānanti cātumahārājikādidevānaṃ.

"Of the devas" refers to the Cātummahārājika and other devas.

Devānaṃ (của chư thiên) là của các chư thiên Tứ Đại Thiên Vương v.v…

Mahārājādīnanti ādi-saddena sakkasuyāmasantussitasunimmitavasavattino gahitā.

By "the great kings, etc.," the word ādi (etc.) includes Sakka, Suyāma, Santussita, Sunimmita, and Vasavatti.

Mahārājādīnaṃ (của các Đại Thiên Vương v.v…) từ ādi (v.v…) bao gồm Sakka, Suyāma, Santusita, Sunimmita, Vasavatti.

Tesanti mahārājādīnaṃ.

"Of those" refers to the great kings, etc.

Tesaṃ (của chúng) là của các Đại Thiên Vương v.v…

Sattasaṅkhātāyāti kāmabhūmiyaṃ sattasaṅkhātāya.

"Designated as beings" means designated as beings in the sense-sphere plane.

Sattasaṅkhātāyā (được gọi là chúng sinh) là được gọi là chúng sinh trong cõi dục giới.

Pajāpatinti pajāpatibhāvaṃ.

"Pajāpati-hood" means the state of being Pajāpati.

Pajāpatiṃ (trạng thái của Prajāpati) là trạng thái của Prajāpati.

Pajāpatibhāvena hi mānaṃ jappento pajāpatiṃ mānamaññanāya maññatīti vutto.

Indeed, one who utters conceit by way of the state of being Pajāpati, conceives Pajāpati with the conceiving of conceit, it is said.

Quả thật, khi niệm tưởng về sự kiêu mạn do bản chất của Pajāpati, người ấy được nói là nhận thức về Pajāpati với sự kiêu mạn.

256

Ekā diṭṭhimaññanāva yujjatīti vuttaṃ, pajāpatino pana samipataṃ salokataṃ vā ākaṅkhato, tathābhāvāya cittaṃ paṇidahato, tathāladdhabbāya sampattiyā attano seyyādibhāvaṃ dahato ca taṇhāmānamaññanāpi sambhavantīti sakkā viññātuṃ.

It is said that "only one conceiving, that of view, is applicable" (here), but it can be understood that the conceiving of craving and conceit are also possible for one who desires closeness or companionship with Pajāpati, who directs their mind to such a state, and who considers their own superiority, etc., through the attainment to be gained.

Đã nói rằng chỉ một sự nhận thức dựa trên tà kiến là phù hợp, nhưng có thể hiểu rằng đối với Pajāpati, khi mong muốn sự gần gũi hoặc cùng cõi với Ngài, khi đặt tâm hướng đến trạng thái đó, và khi nhận thấy bản thân có địa vị cao hơn do sự thành tựu của những gì đáng được như vậy, thì sự nhận thức dựa trên tham ái và kiêu mạn cũng có thể phát sinh.

Ye ca dhammāti āyuvaṇṇādike vadati.

"And what phenomena" refers to longevity, complexion, and so forth.

Ye ca dhammā (và những pháp nào) nói về tuổi thọ, sắc đẹp, v.v.

Pajāpatinti etthāpi heṭṭhā vuttanayena itaramaññanānampi sambhavo veditabbo.

Here too, concerning "Pajāpati", the possibility of other conceivings should be understood according to the method stated below.

Trong Pajāpati (Chúa Tể) ở đây cũng cần hiểu rằng các loại nhận thức khác cũng có thể phát sinh theo cách đã nói ở trên.

257

Brūhitoti parivuddho.

"Brūhito" means developed.

Brūhito là được nuôi dưỡng, được tăng trưởng.

Guṇavisesehīti jhānādīhi visiṭṭhehi guṇehi uttarimanussadhammatāya.

"By special qualities" means by distinguished qualities such as jhāna and so forth, due to the state of superhuman phenomena.

Guṇavisesehi là bởi những phẩm chất đặc biệt như thiền định, bởi pháp siêu nhân (uttarimanussadhamma).

Brahma-saddassa satipi avisesato visiṭṭhavācakatte yattha yattha panassa guṇavisesayuttādirūpā pavatti, taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

Although the word 'brahma' generally denotes distinction, "and moreover," etc., is stated to show where its occurrence is in the form of being endowed with specific qualities.

Mặc dù từ Brahma không phân biệt có nghĩa là "tối thượng", nhưng để chỉ ra rằng sự hiện hữu của nó ở bất cứ đâu đều có hình thức gắn liền với những phẩm chất đặc biệt, nên đã nói "apicā" (hơn nữa) v.v.

Sahassoti sahassiyā lokadhātuyā adhipatibhūto.

"Sahasso" means the lord of a thousand world-systems.

Sahasso là vị chủ tể của một ngàn thế giới (sahassī lokadhātu).

Paṭhamābhinibbattoti paṇītena paṭhamajhānena nibbatto, paṭhamajjhānabhūmiyaṃ vā paṭhamaṃ abhinibbatto.

"Paṭhamābhinibbatto" means born by means of the refined first jhāna, or first born in the realm of the first jhāna.

Paṭhamābhinibbatto là được sinh ra bởi thiền định sơ thiền cao quý, hoặc được sinh ra đầu tiên trong cõi sơ thiền.

Gahitāti veditabbā padhānaggahaṇena appadhānānampi kenaci sambandhena gahitabhāvasiddhito.

"Are to be understood as included" because by including the principal, the inclusion of the non-principal is established through some connection.

Gahitāti veditabbā (cần hiểu là đã được nắm giữ) vì sự nắm giữ các yếu tố chính cũng dẫn đến sự nắm giữ các yếu tố phụ bằng một mối liên hệ nào đó.

Ettha ca brahmāti mahābrahmā adhippeto.

Here, "brahmā" refers to Mahābrahmā.

Ở đây, brahmā (Brahma) được hiểu là Mahābrahmā (Đại Phạm Thiên).

So hi vaṇṇavantatāya ceva dīghāyukatāya ca brahmapārisajjādīhi mahanto brahmāti mahābrahmā, tassa pana purohitaṭṭhāne ṭhitāti brahmapurohitā, parisāyaṃ bhavā paricārakāti brahmapārisajjāti veditabbā.

Indeed, he is Mahābrahmā, great among the Brahmā assembly, etc., due to his radiance and long life; and those standing in the position of his chaplain are "Brahmapurohitā"; those who are attendants in his assembly are "Brahmapārisajjā" - so it should be understood.

Vị ấy là Mahābrahmā vì vĩ đại hơn các Phạm Thiên tùy tùng (brahmapārisajja) v.v. cả về sắc đẹp và tuổi thọ dài lâu. Cần hiểu rằng brahmapurohitā là những vị đứng ở vị trí cố vấn của Ngài, và brahmapārisajjā là những người hầu cận trong hội chúng.

Ukkaṭṭhekapuggalabhāvato pajāpatismiṃ viya brahmani maññanā vattatīti vuttaṃ ‘‘pajāpativāre vuttanayeneva veditabbā’’ti.

It is said that conceit applies to Brahmā, similar to Pajāpati, due to his state as the supreme individual, as stated: "should be understood in the same way as in the Pajāpati section."

Đã nói rằng "pajāpativāre vuttanayeneva veditabbā" (cần hiểu theo cách đã nói trong phần Pajāpati) vì sự nhận thức diễn ra đối với Brahma cũng như đối với Pajāpati, do bản chất của một cá nhân tối thượng.

Tathā hi bahupuggalabhāvasāmaññato ābhassaravārādīnaṃ bhūtavārasadisatā vuttā.

Thus, the similarity of the Ābhassara sections, etc., to the Bhūta sections is stated due to the commonality of having many individuals.

Thật vậy, sự tương đồng của các phần Ābhassara (Quang Âm) v.v. với phần Bhūta (Chúng Sinh) đã được nói đến do sự tương đồng về bản chất của nhiều cá nhân.

258

Yathāvuttapabhāya ābhāsanasīlā vā ābhassarā.

"Ābhassarā" are those whose nature is to shine with radiance as described.

Hoặc những vị có thói quen tỏa sáng với ánh sáng đã nói trên là ābhassarā (Quang Âm).

Ekatalavāsinoti idaṃ jhānantarabhūmīnaṃ viya heṭṭhuparibhāvābhāvato vuttaṃ, ṭhānāni pana nesaṃ paricchinnāneva.

"Dwelling on one plane" is stated because there is no higher or lower state as there is for the jhāna-interval realms, but their abodes are indeed specific.

Ekatalavāsino (những vị sống trên cùng một tầng) được nói như vậy vì không có sự phân biệt trên dưới như các cõi thiền trung gian, nhưng các nơi ở của họ vẫn được phân định rõ ràng.

Ābhassarehi parittā ābhā etesanti parittābhā.

"Parittābhā" means those whose radiance is slight compared to the Ābhassaras.

Những vị có ánh sáng ít hơn Ābhassara là parittābhā (Thiểu Quang).

Appamāṇā ābhā etesanti appamāṇābhā.

"Appamāṇābhā" means those whose radiance is immeasurable.

Những vị có ánh sáng vô lượng là appamāṇābhā (Vô Lượng Quang).

259

Subhāti sobhanā pabhā.

"Subhā" means beautiful radiance.

Subhā là ánh sáng tốt đẹp.

Kañcanapiṇḍo viya sassirikā kañcanapiṇḍasassirikā.

"Kañcanapiṇḍasassirikā" means splendid like a lump of gold.

Kañcanapiṇḍasassirikā là rực rỡ như một khối vàng.

Tattha sobhanāya pabhāya kiṇṇā subhākiṇṇāti vattabbe bhā-saddassa rassattaṃ, antima-ṇa-kārassa ha-kārañca katvā ‘‘subhakiṇhā’’ti vuttā.

Here, when it should be "subhākiṇṇā" (pervaded by beautiful radiance), by shortening the 'bhā' syllable and changing the final 'ṇa' sound to 'ha', it is stated as "subhakiṇhā".

Ở đây, khi đáng lẽ phải nói subhākiṇṇā (được tô điểm bởi ánh sáng tốt đẹp), thì âm bhā bị rút ngắn và chữ ṇa cuối cùng được đổi thành ha, nên đã nói "subhakiṇhā" (Biến Tịnh).

Subhāti ca ekagghanā niccalā pabhā vuccati, parittā subhā etesanti parittasubhā.

And "subhā" refers to a unified, unwavering radiance; "parittasubhā" means those whose radiance is slight.

Và subhā (tịnh) được gọi là ánh sáng ổn định, không lay chuyển. Những vị có ánh sáng tịnh ít hơn là parittasubhā (Thiểu Tịnh).

Appamāṇā subhā etesanti appamāṇasubhā.

"Appamāṇasubhā" means those whose radiance is immeasurable.

Những vị có ánh sáng tịnh vô lượng là appamāṇasubhā (Vô Lượng Tịnh).

260

Vipulaphalāti vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalā.

"Vipulaphalā" means those whose fruit (result) is abundant happiness, long life, complexion, etc.

Vipulaphalā là có quả báo dồi dào về an lạc, hạnh phúc, tuổi thọ, sắc đẹp, v.v.

261

Satipi devabrahmādīnaṃ puññaphalena jhānaphalena ca paṭipakkhābhibhave yesaṃ pana puthujjanaasaññasattesu abhibhūvohāro pākaṭo niruḷho ca, tesaṃ vasenāyaṃ desanā pavattāti dassento āha ‘‘asaññabhavassetaṃ adhivacana’’nti.

Although devas and Brahmās overcome their adversaries through the fruit of merit and the fruit of jhāna, the teaching is set forth according to those in whom the term 'overcoming' is well-known and established among ordinary beings and non-percipient beings, thus he says, "this is a designation for the non-percipient existence."

Mặc dù các vị trời và Phạm Thiên v.v. cũng có sự chế ngự đối nghịch bởi quả báo phước đức và quả báo thiền định, nhưng để chỉ ra rằng lời dạy này diễn ra dựa trên những chúng sinh mà sự chế ngự là rõ ràng và phổ biến trong số các phàm phu và vô tưởng hữu tình, nên đã nói "asaññabhavassetaṃ adhivacana" (đây là tên gọi của cõi vô tưởng).

Yathā pajāpativāre ‘‘idhekacco pajāpatismiṃyevā’’tiādinā maññanāpavatti dassitā, tathā idhāpi taṃ dassetuṃ sakkāti āha ‘‘sesaṃ pajāpativāre vuttanayamevā’’ti.

Just as in the Pajāpati section, the arising of conceiving is shown by "here someone, even in Pajāpati...", so too can it be shown here, thus he says, "the rest should be understood in the same way as in the Pajāpati section."

Như trong phần Pajāpati, sự phát sinh của nhận thức đã được chỉ ra bằng "idhekacco pajāpatismiṃyevā" (ở đây, một số người chỉ đối với Pajāpati) v.v., thì ở đây cũng có thể chỉ ra điều đó, nên đã nói "sesaṃ pajāpativāre vuttanayamevā" (phần còn lại cũng theo cách đã nói trong phần Pajāpati).

262

Bhūtavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the Bhūta section, etc., is concluded.

Phần giải thích về Bhūtavāra (Chúng Sinh) v.v. đã hoàn tất.

263

Ākāsānañcāyatanavārādivaṇṇanā

Description of the Ākāsānañcāyatana section, etc.

Phần giải thích về Ākāsānañcāyatanavāra (Vô Biên Không Xứ) v.v.

264

4. Evaṃ sattavasena bhūmikkamadassane suddhāvāsānaṃ aggahaṇe kāraṇaṃ niddhārento ‘‘evaṃ bhagavā’’tiādimāha.

4. Thus, explaining the reason for not including the Suddhāvāsā in demonstrating the sequence of realms in terms of beings, the Bhagavā said, "Thus, the Bhagavā," etc.

4. Như vậy, khi xác định lý do không bao gồm các cõi Tịnh Cư (Suddhāvāsa) trong việc trình bày thứ tự các cõi dựa trên chúng sinh, Ngài đã nói "evaṃ bhagavā" (Bạch Thế Tôn) v.v.

Tattha anāgāmikhīṇāsavāti anāgāmino ca khīṇāsavā ca.

Here, "anāgāmikhīṇāsavā" means non-returners and Arahants.

Ở đây, anāgāmikhīṇāsavā là các vị Bất Lai (Anāgāmī) và các vị A-la-hán (Khīṇāsava).

Kiñcāpi suddhāvāsā attheva anekakappasahassāyukā, ukkaṃsaparicchedato pana soḷasakappasahassāyukāva, na tato paranti āha ‘‘katipayakappasahassāyukā’’ti.

Although Suddhāvāsā beings exist with a lifespan of many thousands of aeons, their maximum lifespan is sixteen thousand aeons, and not more than that, so it is said: "with a lifespan of a few thousand aeons."

Mặc dù các vị Tịnh Cư có tuổi thọ hàng ngàn đại kiếp, nhưng theo giới hạn tối đa, họ chỉ có tuổi thọ mười sáu ngàn đại kiếp, không hơn thế, nên đã nói "katipayakappasahassāyukā" (có tuổi thọ vài ngàn đại kiếp).

Kāmarūpabhavesu pavattamānāpi ākāsānañcāyatanādidhammā arūpāvacarabhāvato taṃbhūmikavohāraṃ na labhantīti ‘‘tatrūpapannāyevā’’ti avadhāretvā vuttaṃ.

Even though phenomena like Ākāsānañcāyatana, etc., occur in the kāma and rūpa realms, they do not receive the designation of being of that realm because they are formless, thus it is stated definitively as "only those who are reborn there."

Mặc dù các pháp như Ākāsānañcāyatana (Vô Biên Không Xứ) v.v. vẫn tồn tại trong các cõi Dục giới và Sắc giới, nhưng vì chúng thuộc về cõi Vô sắc, chúng không được gọi là các cõi đó, nên đã nói "tatrūpapannāyevā" (chỉ những vị được tái sinh ở đó) để khẳng định.

Abhibhūvāre vuttanayena veditabbā yathārahanti adhippāyo.

"Should be understood in the way stated in the Abhibhū section" is the intention, as appropriate.

Abhibhūvāre vuttanayena veditabbā (cần hiểu theo cách đã nói trong phần Chế Ngự) là ý muốn nói tùy theo sự phù hợp.

Na hettha vaṇṇavantatādi sambhavatīti.

For here, radiance, etc., are not possible.

Vì ở đây không thể có sắc đẹp v.v.

Pajāpativāre vuttanayenāti ettha ‘‘ahamasmi arūpo pahīnarūpapaṭighasañño’’tiādinā mānamaññanā veditabbā.

In "in the Pajāpati section, in the way stated," conceit should be understood by statements such as "I am formless, with perception of form and sensory impact abandoned."

Trong Pajāpativāre vuttanayenā (theo cách đã nói trong phần Pajāpati), cần hiểu sự nhận thức dựa trên kiêu mạn bằng "ahamasmi arūpo pahīnarūpapaṭighasañño" (ta là vô sắc, đã đoạn trừ tưởng về sắc và sự chống đối) v.v.

265

Ākāsānañcāyatanavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the Ākāsānañcāyatana section, etc., is concluded.

Phần giải thích về Ākāsānañcāyatanavāra (Vô Biên Không Xứ) v.v. đã hoàn tất.

266

Diṭṭhasutavārādivaṇṇanā

Description of the Diṭṭha, Suta sections, etc.

Phần giải thích về Diṭṭhasutavāra (Cái Thấy và Cái Nghe) v.v.

267

5. Rūpamukhena maññanāvatthudassanaṃ saṅkhepoti katvā vuttaṃ ‘‘vitthāratopī’’ti.

5. It is said "in detail" considering the showing of the object of conceiving through the medium of form as a summary.

5. Việc trình bày đối tượng của nhận thức qua sắc là tóm tắt, nên đã nói "vitthāratopī" (cũng là chi tiết).

Tampi hi ‘‘yattha neva pathavī, na āpo, na tejo, na vāyo, na ākāsānañcāyatana’’ntiādiggahaṇaṃ viya saṅkhepato pañcavokārabhavadassanaṃ hotīti.

For that too, like the apprehension of "where there is neither earth, nor water, nor fire, nor air, nor the dimension of infinite space," etc., is a brief presentation of the five-constituent existence.

Vì điều đó cũng là sự trình bày tóm tắt về cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava) như việc nắm giữ "yattha neva pathavī, na āpo, na tejo, na vāyo, na ākāsānañcāyatana" (ở đó không có đất, không có nước, không có lửa, không có gió, không có không vô biên xứ) v.v.

268

Diṭṭhanti yaṃ cakkhudvārena katadassanakiriyāsamāpanaṃ, yañca cakkhu dvayaṃ passati passissati sati sambhave passeyya, taṃ sabbakālanti visesavacanicchāya abhāvato diṭṭhanteva vuttaṃ yathā ‘‘duddha’’nti.

"Diṭṭha" means that seeing action accomplished through the eye-door, and whatever the eye sees, will see, or would see if possible, is called diṭṭha without special mention of "all time," just as "milk" is said.

Diṭṭhaṃ (cái thấy) là sự hoàn thành hành động thấy được thực hiện qua nhãn căn, và là tất cả những gì mắt thấy, sẽ thấy, và có thể thấy nếu có điều kiện, được gọi là diṭṭha vì không có ý định nói về tất cả các thời gian, giống như duddha (sữa).

Tenāha ‘‘rūpāyatanassetaṃ adhivacana’’nti.

Therefore, it is said: "This is a designation for the visible object (rūpāyatana)."

Vì vậy đã nói "rūpāyatanassetaṃ adhivacana" (đây là tên gọi của sắc xứ).

Ayañca nayo sutādīsupi yojetabbo.

This method should also be applied to "suta", etc.

Cách này cũng cần được áp dụng cho sutā (cái nghe) v.v.

Sattāti rūpādīsu sattā visattāti sattā.

"Sattā" means those who are attached and cling to forms, etc.

Sattā (chúng sinh) là những người bị dính mắc, bị trói buộc vào sắc v.v.

Sañjanaṭṭhena sāmaññasaddopi cesa satta-saddo ‘‘itthirūpe’’ti visayavisesitattā idha purisavācako daṭṭhabbo.

Though the word 'satta' is a general term in the sense of 'clinging', here, being specified by the object "in the form of a woman," it should be understood as referring to a man.

Mặc dù từ satta là một từ chung có nghĩa là "gắn bó", nhưng ở đây nó được hiểu là chỉ người đàn ông vì được xác định bởi đối tượng cụ thể là "itthirūpe" (trong sắc của người phụ nữ).

Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakārakena chandarāgena rattā sārattā.

"Rattā" means colored, deeply attached by the color-producing greed that changes the mind, like a cloth.

Rattā (tham đắm) là bị tham ái (chandarāga) làm biến đổi tâm như vải bị nhuộm bởi thuốc nhuộm, bị tham đắm sâu sắc.

Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhigijjhanena giddhā gedhaṃ āpannā.

"Giddhā" means greedy, fallen into greed through the nature of craving and intense longing.

Giddhā (tham lam) là bị tham lam, bị lòng tham chiếm hữu do bản chất mong muốn.

Gadhitāti ganthitā viya lobhena dummocanīyabhāvena ārammaṇe paṭibaddhā.

"Gadhitā" means bound, attached to the object, like something tied, difficult to release due to greed.

Gadhitā (bám víu) là bị trói buộc vào đối tượng như bị thắt chặt bởi lòng tham, khó gỡ bỏ.

Mucchitāti kilesavasena visaññībhūtā viya anaññakiccā mucchaṃ mohaṃ āpannā.

"Mucchitā" means bewildered, like those unconscious due to defilements, not knowing what else to do, fallen into infatuation and delusion.

Mucchitā (mê muội) là như bị mất ý thức do phiền não, không làm được việc gì khác, rơi vào trạng thái mê muội, si mê.

Ajjhosannāti visaye aññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhāpetvā viya ṭhitā.

"Ajjhosannā" means established as if having swallowed and completely appropriated the objects, treating them as if they were one's own.

Ajjhosannā (chìm đắm) là như đã nuốt chửng, đã hoàn tất, coi đối tượng như của riêng mình.

Imināti suvaṇṇavaṇṇādiākārena.

"Iminā" means by this appearance such as golden color, etc.

Iminā (bằng cách này) là bằng hình tướng có màu vàng v.v.

Maṅgalaṃ amaṅgalanti īdisaṃ diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, īdisaṃ amaṅgalanti.

"Maṅgalaṃ amaṅgala" means "this kind of seen thing is auspicious, this is inauspicious."

Maṅgalaṃ amaṅgalaṃ (điềm lành, điềm dữ) là cái thấy như thế này là điềm lành, cái thấy như thế này là điềm dữ.

Rūpasmiṃ attānaṃ samanupassananayenāti idaṃ vedanādiarūpadhamme, rūpāyatanavinimuttasabbadhamme vā attato gahetvā tato ajjhattikaṃ, bāhiraṃ vā rūpāyatanaṃ tassokāsabhāvena parikappetvā ‘‘so kho pana me ayaṃ attā imasmiṃ rūpāyatane’’ti maññanto diṭṭhasmiṃ maññatīti imaṃ nayaṃ sandhāya vuttaṃ.

"Rūpasmiṃ attānaṃ samanupassananayenā" (by the way of perceiving oneself in form) is stated with reference to the method of conceiving in what is seen, by conceiving formless phenomena like feeling, etc., or all phenomena distinct from the visible object, as oneself, and then imagining an internal or external visible object as its space, and conceiving, "this self of mine is in this visible object."

Rūpasmiṃ attānaṃ samanupassananayenāti (theo cách quán xét bản thân trong sắc) được nói đến để chỉ cách mà một người nhận thức trong cái thấy, bằng cách lấy các pháp vô sắc như thọ v.v., hoặc tất cả các pháp không thuộc sắc xứ là bản ngã, rồi tưởng tượng sắc xứ bên trong hoặc bên ngoài là nơi ở của bản ngã đó, và nghĩ rằng "bản ngã của ta ở trong sắc xứ này".

‘‘Pathavito maññatī’’tiādīsu yathā ‘‘saupakaraṇassa attano vā parassa vā’’tiādimaññanāpavatti dassitā, evaṃ ‘‘diṭṭhato maññatī’’tiādīsu sakkā taṃ dassetunti āha ‘‘tesaṃ pathavīvāre vuttanayeneva veditabba’’nti.

Just as in "conceives from earth," etc., the occurrence of conceiving such as "of one's own or another's accessories" is shown, so too can it be shown in "conceives from what is seen," etc., thus he says, "these should be understood in the way stated in the earth section."

Như trong "Pathavito maññatī" (nhận thức từ đất) v.v. đã chỉ ra sự phát sinh của nhận thức như "saupakaraṇassa attano vā parassa vā" (của chính mình hoặc của người khác với các vật dụng), thì trong "Diṭṭhato maññatī" (nhận thức từ cái thấy) v.v. cũng có thể chỉ ra điều đó, nên đã nói "tesaṃ pathavīvāre vuttanayeneva veditabba" (cần hiểu theo cách đã nói trong phần đất).

269

Āhaccāti visayaṃ anvāya, patvāti attho.

"Āhaccā" means by approaching the object, having reached it.

Āhaccā là tiếp cận đối tượng, có nghĩa là đạt đến.

Tenāha ‘‘upagantvā’’ti.

Therefore, he says, "having approached."

Vì vậy đã nói "upagantvā" (đến gần).

Aññamaññasaṃsileseti cakkhurūpasotasaddā viya dure ahutvā aññamaññaṃ alliyane.

Mutual adherence means, like the eye and visual object, or ear and sound, not being far apart, but mutually adhering.

Aññamaññasaṃsilesa có nghĩa là như mắt và sắc, tai và tiếng, không ở xa mà dính chặt vào nhau.

270

Manasā viññātaṃ kevalanti attho.

Cognized by the mind means exclusively (by the mind).

Manasā viññātaṃ có nghĩa là chỉ riêng cái được ý nhận biết.

Itarānipi hi manasā viññāyantīti.

For even other things are cognized by the mind.

Vì những cái khác cũng được ý nhận biết.

Sesehi sattahi āyatanehi paññattiyā asaṅgahitattā tampi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘dhammārammaṇassa vā’’ti vuttaṃ.

Because it is not included in the designation by the remaining seven sense bases, and to include and show that, it was said: “or of a dhamma object.”

Do không được bao gồm trong sự phân loại của bảy xứ còn lại, nên để bao gồm và trình bày cả điều đó, đã nói “hoặc đối tượng pháp”.

Dvīsupi vikappesu lokuttarānampi saṅgaho āpannoti āha ‘‘idha pana sakkāyapariyāpannameva labbhatī’’ti.

Since the supra-mundane (lokuttara) is also included in both alternatives, he said: “but here only what is included in sakkāya is found.”

Trong cả hai trường hợp, sự bao gồm cả các pháp siêu thế cũng được hàm ý, nên nói “tuy nhiên ở đây chỉ có cái thuộc về hữu thân mới được chấp nhận”.

Vitthāroti maññanānaṃ pavattanākāravitthāro.

Detailed exposition means the detailed manner in which conceivings occur.

Vitthāra là sự triển khai về cách thức phát sinh của các tưởng tri.

Etthāti etesu sutavārādīsu.

Here means in these chapters on seeing, hearing, and so forth.

Ettha là trong các phương diện về cái đã thấy, v.v.

271

Diṭṭhasutavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the chapters on seeing and hearing is concluded.

Hoàn tất phần giải thích các phương diện về cái đã thấy, đã nghe, v.v.

272

Ekattavārādivaṇṇanā

Commentary on the chapters on oneness, etc.

Giải thích các phương diện về nhất thể, v.v.

273

6. Samāpannakavārenāti samāpannakappavattiyā, rūpāvacarārūpāvacarajhānappavattiyāti attho.

6. By the chapter on attainment means by the occurrence of attainment, that is, by the occurrence of rūpāvacara and arūpāvacara jhāna.

6. Samāpannakavārena có nghĩa là bằng sự phát sinh của trạng thái nhập định, tức là sự phát sinh của các thiền sắc giới và vô sắc giới.

Sā hi ekasmiṃyeva ārammaṇe ekākārena pavattatīti katvā ‘‘ekatta’’nti vuccati, evañca katvā vipākajjhānappavattipi idha samāpannakavāraggahaṇeneva gahitāti daṭṭhabbā.

Since it occurs in one object in a singular manner, it is called "oneness," and thus, the occurrence of vipāka-jhāna is also to be understood as included here by the designation of the chapter on attainment.

Vì nó phát sinh trong một đối tượng duy nhất với một trạng thái duy nhất, nên được gọi là “nhất thể” (ekatta), và như vậy, sự phát sinh của thiền dị thục cũng được bao gồm ở đây bằng cách nắm giữ phương diện nhập định.

Asamāpannakavārenāti kāmāvacaradhammappavattiyā.

By the chapter on non-attainment means by the occurrence of kāma-realm phenomena.

Asamāpannakavārena có nghĩa là bằng sự phát sinh của các pháp dục giới.

Upacārajjhānenapi hi cittaṃ na sammā ekattaṃ gatanti vuccatīti.

For even with access jhāna, the mind is said not to have reached oneness completely.

Vì tâm ngay cả trong cận định cũng không được gọi là đã đạt đến nhất thể một cách đúng đắn.

274

Yojanāti maññanāyojanā.

Application means the application of conceiving.

Yojanā là sự kết nối của tưởng tri.

Bhinditvāti vibhajitvā.

Dividing means separating.

Bhinditvā là phân chia.

Sāsananayenāti pāḷinayena.

By the method of the teaching means by the method of the Pāḷi text.

Sāsananayena là theo phương pháp của giáo điển.

Tattha ‘‘ekattaṃ maññatī’’tiādīsu ‘‘vedanaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena, ‘‘nānattaṃ maññatī’’tiādīsu pana ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena vuttavidhiṃ anugantvā maññanā veditabbā.

Here, in phrases like "conceives oneness," conceiving is to be understood by the method beginning "perceives feeling as self," and in phrases like "conceives diversity," by the method beginning "perceives form as self."

Trong các câu như “tưởng tri là nhất thể”, v.v., tưởng tri cần được hiểu theo phương pháp như “quan sát thọ là tự ngã”, v.v.; còn trong các câu như “tưởng tri là dị thể”, v.v., thì theo phương pháp như “quan sát sắc là tự ngã”, v.v.

275

Pathavīvārādīsu vuttena ca aṭṭhakathānayenāti ‘‘ahaṃ vedanāti maññati, mama vedanāti maññatī’’tiādinā, ‘‘ahaṃ rūpanti maññati, mama rūpanti maññatī’’tiādinā cāti attho.

And by the method of the Aṭṭhakathā stated in the chapters on earth, etc. means "I conceive it as feeling, I conceive feeling as mine," and "I conceive it as form, I conceive form as mine," is the meaning.

Pathavīvārādīsu vuttena ca aṭṭhakathānayenāti có nghĩa là theo phương pháp của Chú Giải đã nói trong các phương diện về đất, v.v., như “tưởng tri rằng ta là thọ, tưởng tri rằng thọ là của ta”, v.v., và “tưởng tri rằng ta là sắc, tưởng tri rằng sắc là của ta”, v.v.

Tenāha ‘‘yathānurūpaṃ vīmaṃsitvā’’ti, ekattanānattabhāvesu yo yojanānayo sambhavati, tadanurūpaṃ vicāretvāti attho.

Therefore, he said: “having investigated appropriately,” meaning having deliberated according to the method of application that is possible in the states of oneness and diversity.

Vì vậy, nói “yathānurūpaṃ vīmaṃsitvā”, có nghĩa là sau khi xem xét phù hợp với phương pháp kết nối có thể có trong các trạng thái nhất thể và dị thể.

Kecīti abhayagirivāsino.

Some refers to the residents of Abhayagiri.

Kecī là những người trú Abhayagiri.

Apareti sārasamāsācariyā.

Others refers to the teachers of Sārasamāsa.

Apare là các vị sư Sārasamāsa.

Diṭṭhābhinivesaṃ vadantīti sambandho.

The connection is that they speak of adherence to views.

Có mối liên hệ là họ nói về chấp thủ tà kiến.

Puthujjanassa maññanā nāma sakkāyaṃ bhinditvāva yathāupaṭṭhitavisayavaseneva pavattatīti na tattha ayamekattanayo ayaṃ nānattanayoti vibhāgavaseneva, ekattasaññī attā hotītiādīsu ca attano ekattanānattasaññitā vuttā, na pana ekattaṃ nānattanti evaṃ pavattassa diṭṭhābhinivesassa ekattanānattabhāvoti evamettha tadubhayassa idha anadhippetabhāvo daṭṭhabbo.

The conceiving of an ordinary person (puthujjana) always occurs by breaking down sakkāya, simply according to the presented object, and not by distinguishing "this is the method of oneness, this is the method of diversity." Furthermore, in phrases like "one who has the perception of oneness is the self," the self's perception of oneness and diversity is stated, but here, the state of oneness and diversity of the adherence to views that occurs as "oneness" and "diversity" is not intended; this is to be understood here for both.

Tưởng tri của phàm phu, sau khi chia chẻ hữu thân, chỉ phát sinh tùy theo đối tượng hiện hữu; không phải theo cách phân biệt đây là phương pháp nhất thể, đây là phương pháp dị thể; và trong các câu như “người có tưởng tri nhất thể là tự ngã”, v.v., đã nói về tưởng tri nhất thể và dị thể của tự ngã, nhưng không phải là trạng thái nhất thể và dị thể của chấp thủ tà kiến phát sinh như vậy là nhất thể hay dị thể; do đó, cần phải hiểu rằng cả hai điều đó không được đề cập ở đây.

276

Yaṃ yathāvuttaputhujjano anavasesato gaṇhanto gahetuṃ sakkoti, taṃ tassa anavasesato gahetabbataṃ upādāya ‘‘sabba’’nti vuccatīti dassento ‘‘tamevā’’ti āha, sakkāyasabbanti attho.

That which the aforementioned ordinary person is able to grasp completely, referring to the fact that it is to be grasped by him completely, is called “all,” thus he says: “that very thing,” meaning sakkāya.

Để chỉ ra rằng cái mà phàm phu đã nói ở trên có thể nắm giữ một cách không sót, điều đó được gọi là “sabbaṃ” (tất cả) dựa trên việc cần phải nắm giữ một cách không sót, nên nói “tamevā” (chính điều đó), có nghĩa là sự ràng buộc của hữu thân.

Sabbasmimpi tebhūmakadhamme ādīnavadassane asati nibbidābhāvato assādānupassanāya taṇhā vaḍḍhatevāti āha ‘‘sabbaṃ assādento sabbaṃ taṇhāmaññanāya maññatī’’ti.

He said: “delighting in all, he conceives all with conceiving born of craving,” because without seeing the danger in all three-realm phenomena, there is no disenchantment, and craving increases through the contemplation of delight.

Khi không có sự thấy rõ hiểm họa trong tất cả các pháp ba cõi, do không có sự nhàm chán, nên tham ái tăng trưởng do sự quán chiếu vị ngọt, vì vậy nói “sabbaṃ assādento sabbaṃ taṇhāmaññanāya maññatī” (khi nếm trải tất cả, tưởng tri tất cả bằng tưởng tri tham ái).

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino viharato taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.53, 57).

For this was said by the Blessed One: “Monks, for one who dwells contemplating delight in phenomena conducive to fetters, craving increases.”

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các tỳ khưu, khi một người sống quán chiếu vị ngọt trong các pháp thuộc về kiết sử, tham ái sẽ tăng trưởng” (Saṃ. ni. 2.53, 57).

‘‘Sabbamidaṃ mayā nimmita’’nti tena nimmitamaññanāya attānaṃ seyyādito dahanto tena mānena nimmitaṃ maññatiyeva nāma nimmitamaññanāya vinā tathāmānuppattiyā abhāvatoti āha ‘‘attanā nimmitaṃ maññanto sabbaṃ mānamaññanāya maññatī’’ti.

As for the statement “conceiving oneself as created, he conceives all with conceiving born of conceit,” it means: “All this was created by me.” By conceiving of himself as superior due to this conceiving of creation, he conceives it as created with that conceit, because without conceiving of creation, such conceit cannot arise.

“Tất cả điều này do ta tạo ra” – khi tưởng tri tự ngã mình là cao quý hơn, v.v., bằng tưởng tri tạo tác đó, thì tưởng tri bằng kiêu mạn tạo tác, vì không có sự phát sinh của kiêu mạn như vậy nếu không có tưởng tri tạo tác, nên nói “attanā nimmitaṃ maññanto sabbaṃ mānamaññanāya maññatī” (khi tưởng tri do mình tạo ra, tưởng tri tất cả bằng tưởng tri kiêu mạn).

Sabbaṃ natthītiādinā nayenāti ādi-saddena niyativādādike saṅgaṇhāti.

By the method of “all does not exist,” etc., the word “etc.” includes determinism (niyati-vāda) and so forth.

Sabbaṃ natthītiādinā nayenāti (theo phương pháp “tất cả không có”, v.v.) bằng từ “ādi” (v.v.) bao gồm thuyết định mệnh, v.v.

Mahā me attāti iminā sabbato attano vibhūtipavattivādaṃ dasseti.

By “my self is great,” he shows the doctrine of the self's manifestation everywhere.

Mahā me attā (tự ngã của ta là vĩ đại) – bằng điều này, chỉ ra thuyết về sự phát sinh vĩ đại của tự ngã trong tất cả.

‘‘Sabbaṃ sabbatthaka’’nti diṭṭhivasena – ‘‘ahaṃ sabbasmiṃ mayhaṃ kiñcanaṃ palibodho sabbasmiṃ, paro sabbasmiṃ parassa kiñcanaṃ palibodho sabbasmi’’ntiādinā nayenapettha maññanā sambhavatīti dassento āha ‘‘sesaṃ pathavīvāre vuttanayena veditabba’’nti.

He said: “the rest is to be understood by the method stated in the chapter on earth,” showing that conceiving can occur here by way of the view “all is everywhere,” such as “I am in all, nothing of mine is a hindrance in all; the other is in all, nothing of the other is a hindrance in all,” etc.

Để chỉ ra rằng ở đây có thể có tưởng tri theo phương pháp của tà kiến “tất cả là tất cả” – “ta ở trong tất cả, không có gì là chướng ngại của ta trong tất cả; người khác ở trong tất cả, không có gì là chướng ngại của người khác trong tất cả”, v.v., nên nói “sesaṃ pathavīvāre vuttanayena veditabba” (phần còn lại cần được hiểu theo phương pháp đã nói trong phương diện về đất).

Apica ‘‘sabboyaṃ loko purisamayo’’ti evaṃdiṭṭhiko purisasaṅkhātato sabbato, attano uppattiṃ vā niggamanaṃ vā maññanto diṭṭhimaññanāya sabbato maññati, tasmiṃyeva pana diṭṭhimaññanāya maññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmaññanā mānamaññanā ca veditabbā.

Furthermore, one who holds the view “this entire world is made of persons” (purisamayo) conceives from every aspect of the person — from the person as the constituent of all — his own origination or emanation, and thus conceives all with conceiving born of views. And in that very object, which is conceived with conceiving born of views, for one who generates affection and conceit, conceiving born of craving and conceiving born of conceit are to be understood.

Hơn nữa, một người có tà kiến “tất cả thế gian này là do người tạo ra”, khi tưởng tri sự xuất hiện hoặc sự phát sinh của tự ngã từ tất cả những gì được gọi là người, thì tưởng tri tất cả bằng tưởng tri tà kiến; nhưng trong chính đối tượng được tưởng tri bằng tưởng tri tà kiến đó, khi phát sinh sự yêu thích và kiêu mạn, thì cần hiểu là tưởng tri tham ái và tưởng tri kiêu mạn.

Taṃyeva pana sabbaṃ mayhaṃ attā kattā sāmīti vā maññanto ‘‘sabbaṃ me’’ti maññati, tathāyaṃ diṭṭhitaṇhābhinandanāhi abhinandanto sabbaṃ abhinandatīti evampettha maññanānaṃ pavatti veditabbā.

And that very all, if he conceives it as “my self is the doer, the master,” then he conceives “all is mine.” Similarly, by delighting in it with the delight of views and craving, he delights in all. In this way, the occurrence of conceivings here is to be understood.

Khi tưởng tri rằng tất cả điều đó là tự ngã của ta, là người tạo tác, là chủ nhân, thì tưởng tri “tất cả là của ta”; và như vậy, khi hoan hỷ với tà kiến và tham ái, thì hoan hỷ tất cả; như vậy, cần hiểu sự phát sinh của các tưởng tri ở đây.

277

Tanti sakkāyaṃ.

That refers to sakkāya.

Taṃ là hữu thân.

Ukkaṃsagatasukhasahitañhi khandhapañcakaṃ diṭṭhadhammanibbānavādī nibbānanti maññati, taṃ panatthato sakkāyoyevāti.

For the five aggregates accompanied by supreme happiness are conceived as Nibbāna by those who hold the view of Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbāna-vādī), but in reality, that is only sakkāya.

Vì người chủ trương Niết Bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānavādī) tưởng tri năm uẩn kèm theo hạnh phúc tột cùng là Niết Bàn, nhưng điều đó về bản chất chỉ là hữu thân.

Ekadhāti pañcavidhampi nibbānabhāvena ekajjhaṃ katvā vuttaṃ.

In one way means that the five kinds are spoken of as unified into the state of Nibbāna.

Ekadhā là đã nói gộp năm loại thành một trạng thái Niết Bàn.

Yatoti yasmā.

Since means because.

Yato là vì.

Pañcahi kāmaguṇehīti manāpiyarūpādīhi pañcahi kāmakoṭṭhāsehi, bandhanehi vā.

With the five strands of sensual pleasure means with the five pleasing components of sensual pleasure, such as pleasing forms, etc., or with ties.

Pañcahi kāmaguṇehīti (bằng năm dục lạc) là bằng năm phần dục lạc như sắc khả ái, v.v., hoặc bằng các trói buộc.

Samappito suṭṭhu appito allīno hutvā ṭhito.

Immersed means firmly attached, adhering, and established.

Samappito là đã được gắn chặt, đã được dính liền và an trú vững chắc.

Samaṅgibhūtoti samannāgato.

Endowed means possessed of.

Samaṅgibhūto là được đầy đủ.

Paricāretīti tesu kāmaguṇesu kāmakoṭṭhāsesu yathāsukhaṃ indriyāni cāreti sañcāreti ito cito ca upaneti.

He indulges means he directs, moves, and applies his faculties from here and there at will in those sensual pleasures, the components of sensual pleasure.

Paricāretī là điều khiển các căn một cách tự do trong các dục lạc, các phần dục lạc đó, di chuyển từ đây đến đó, đưa đến.

Atha vā laḷati ramati kīḷati.

Alternatively, he plays, delights, and amuses himself.

Hoặc là vui đùa, hưởng thụ, giải trí.

Ettha dvidhā kāmaguṇā mānusakā ceva dibbā ca.

Here, there are two kinds of sensual pleasures: human and divine.

Ở đây, dục lạc có hai loại: của loài người và của chư thiên.

Mānusakā ca mandhātukāmaguṇasadisā, dibbā paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadisā.

Human ones are like the sensual pleasures of Mandhātā, and divine ones are like the sensual pleasures of the chief deva in the world of devas who create for others (Paranimmitavasavatti).

Dục lạc của loài người giống như dục lạc của vua Mandhātu; dục lạc của chư thiên giống như dục lạc của chư thiên vương Paranimmitavasavattī.

Evarūpe kāme upagatānañhi te diṭṭhadhammanibbānasampattiṃ paññapenti.

For those who have attained such sensual pleasures, these are designated as the attainment of Nibbāna in this very life.

Đối với những người đã đạt đến các dục lạc như vậy, họ tuyên bố đó là sự thành tựu Niết Bàn hiện tại.

Tenāha ‘‘ettāvatā kho…pe… hotī’’ti.

Therefore, he said: “to that extent…he becomes…”

Vì vậy, nói “ettāvatā kho…pe… hotī” (chừng đó…pe… là).

Diṭṭhadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha paṭiladdhattabhāvassetaṃ adhivacanaṃ, diṭṭhadhamme nibbānaṃ imasmiṃyeva attabhāve dukkhavūpasamanaṃ diṭṭhadhammanibbānaṃ.

Diṭṭhadhamma means directly experienced phenomenon; it is a designation for the state of having attained it in various places. Nibbāna in this very life (diṭṭhadhammanibbāna) is the cessation of suffering in this very existence.

Diṭṭhadhammo được gọi là pháp hiện tại, đó là tên gọi của trạng thái đã đạt được ở nơi đó; Niết Bàn trong pháp hiện tại, sự chấm dứt khổ đau trong chính đời sống này, là Niết Bàn hiện tại.

Paramaṃ uttamaṃ diṭṭhadhammanibbānanti paramadiṭṭhadhammanibbānaṃ, taṃ patto hotīti attho.

The supreme, excellent Nibbāna in this very life is supreme diṭṭhadhammanibbāna; the meaning is that he has attained it.

Niết Bàn hiện tại tối thượng, cao tột là paramadiṭṭhadhammanibbānaṃ, có nghĩa là đã đạt được điều đó.

Pañcadhā āgatanti yathāvuttakāmaguṇasukhassa ceva catubbidharūpāvacarajjhānasukhassa ca vasena pāḷiyaṃ pañcappakārena āgataṃ.

Occurring in five ways means occurring in the Pāḷi text in five manners, based on the aforementioned happiness of sensual pleasures and the happiness of the four kinds of rūpāvacara jhānas.

Pañcadhā āgataṃ là được đề cập trong kinh điển theo năm loại, tùy theo hạnh phúc của dục lạc đã nói ở trên và hạnh phúc của bốn loại thiền sắc giới.

Nibbānaṃ assādentoti paramaṃ sukhaṃ nissaraṇanti maññanāya assādento.

Delighting in Nibbāna means delighting in it with the notion that it is supreme happiness, liberation.

Nibbānaṃ assādento là nếm trải Niết Bàn với tưởng tri rằng đó là hạnh phúc tối thượng, là sự giải thoát.

278

‘‘Imasmiṃ nibbāne patte na jāyati, na jīrati, na mīyatī’’ti evampi nibbānasmiṃ maññati.

He conceives in Nibbāna also in this way: “Having attained this Nibbāna, one is not born, does not age, does not die.”

“Khi đạt được Niết Bàn này, không sinh, không già, không chết” – như vậy, tưởng tri vào Niết Bàn.

‘‘Ito paraṃ paramassāsabhūtaṃ natthī’’ti gaṇhanto nibbānato maññati.

He conceives from Nibbāna by holding: “Beyond this, there is no greater solace.”

Khi chấp nhận “không có gì an ủi hơn điều này”, thì tưởng tri từ Niết Bàn.

Tayidaṃ nibbānaṃ mayā adhigataṃ, tasmā ‘‘nibbānaṃ me’’ti maññati.

This Nibbāna has been attained by me, therefore he conceives “Nibbāna is mine.”

Niết Bàn này do ta chứng đắc, do đó tưởng tri “Niết Bàn là của ta”.

Tatoyeva taṃ nibbānaṃ diṭṭhābhinandanāya abhinandati.

From that very Nibbāna, he delights in it with the delight of views.

Chính từ đó, hoan hỷ Niết Bàn đó bằng sự hoan hỷ tà kiến.

Ayaṃ tāvettha diṭṭhimaññanā.

This, for now, is the false conception of views.

Đây trước hết là sự tưởng tri theo tà kiến.

Tasmiṃyeva pana diṭṭhimaññanāya maññite vatthusmiṃ sinehaṃ mānañca uppādayato taṇhāmānamaññanāpi niddhāretabbā.

However, generating craving and conceit in that very object conceived by the false conception of views, the false conception of craving and conceit should also be understood.

Tuy nhiên, chính trong đối tượng được tưởng tri bởi sự tưởng tri theo tà kiến mà phát sinh sự quyến luyến và kiêu mạn, thì sự tưởng tri theo ái và mạn cũng cần phải được xác định.

279

Yādisoti yathārūpo, yehi jegucchādisabhāvehi passitabboti attho.

What kind means of what form, by what loathsome and other characteristics it should be seen, this is the meaning.

Yādiso có nghĩa là “có hình tướng như thế nào”, nghĩa là “cần phải thấy với các đặc tính đáng ghê tởm, v.v.”.

Esāti ayaṃ.

This means this.

Esā có nghĩa là “đây”.

Tenassa attano suṇantānañca paccakkhasiddhatamāha.

By this, he states its direct perceptibility for oneself and for those listening.

Do đó, Ngài nói rằng điều đó là hiển nhiên đối với chính Ngài và những người đang lắng nghe.

Asubhādisabhāvena saha vijjamānānaṃ rūpādidhammānaṃ kāyo samūhoti sakkāyo, upādānakkhandhā.

The aggregate of form and other phenomena existing with characteristics such as impurity is the existent body (sakkāya), the aggregates of clinging.

Thân thể là một tập hợp các pháp sắc, v.v., tồn tại cùng với các đặc tính bất tịnh, v.v., nên được gọi là sakkāya (thân kiến), tức là các uẩn chấp thủ.

Tathāti tassa bhāvabhūtena paṭikūlatādippakārena.

Likewise means in that manner of being, in the way of being repulsive and so on.

Tathā có nghĩa là “theo cách như vậy”, tức là theo cách đáng ghê tởm, v.v., vốn là bản chất của nó.

Sabbamaññanāti pathavīādike sarūpāvadhāraṇādivibhāgabhinne visaye pavattiyā anekavihitā sabbā taṇhāmaññanā.

All false conceptions means all manifold false conceptions of craving, occurring with respect to objects divided by distinctions such as the ascertainment of the true nature of earth and so on.

Sabbamaññanā có nghĩa là “tất cả mọi tưởng tri theo ái”, là tất cả các loại tưởng tri theo ái khác nhau, phát sinh trong các đối tượng như đất, v.v., được phân chia theo sự xác định bản chất, v.v.

280

Jegucchoti jigucchanīyo.

Loathsome means detestable.

Jeguccho có nghĩa là “đáng ghê tởm”.

Tenassa asubhājaññaduggandhapaṭikūlabhāvaṃ dasseti.

By this, he shows its nature as impure, disagreeable, foul-smelling, and repulsive.

Do đó, Ngài chỉ ra rằng nó có bản chất bất tịnh, dơ bẩn, hôi hám và đáng ghê tởm.

Siduroti khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvo.

Perishable means having the nature of breaking up at every moment.

Siduro có nghĩa là “có bản chất tan rã từng khoảnh khắc”.

Tenassa aniccaaddhuvakhayavayapabhaṅgurasabhāvaṃ dasseti.

By this, he shows its nature as impermanent, unenduring, subject to decay, dissolution, and breaking up.

Do đó, Ngài chỉ ra rằng nó có bản chất vô thường, không bền vững, hoại diệt, suy tàn và tan rã.

Ayanti sakkāyo.

This means the existent body.

Ayaṃ có nghĩa là “thân thể này”.

Dukkhoti na sukho.

Suffering means not pleasant.

Dukkho có nghĩa là “không phải là lạc”, tức là “khổ”.

Tenassa kicchakasirābādhadukkhavuttitaṃ dasseti.

By this, he shows its characteristic of being troublesome, wearisome, afflicted, and productive of suffering.

Do đó, Ngài chỉ ra rằng nó có bản chất là khổ, khó khăn, bệnh tật và đau đớn.

Apariṇāyakoti pariṇāyakarahito.

Without a leader means devoid of a leader.

Apariṇāyako có nghĩa là “không có người dẫn dắt”.

Tenassa attasuññaasāravuttitaṃ dasseti.

By this, he shows its characteristic of being empty of self and without essence.

Do đó, Ngài chỉ ra rằng nó có bản chất trống rỗng, vô ngã và không có cốt lõi.

Tanti sakkāyaṃ.

That means the existent body.

Taṃ có nghĩa là “thân thể đó”.

Paccanīkatoti sabhāvapaṭipakkhato, subhaniccasukhaattāditoti attho.

As an adversary means as opposite to its true nature, that is, as beautiful, permanent, pleasant, and self.

Paccanīkato có nghĩa là “từ bản chất đối nghịch”, tức là “từ bản chất đẹp đẽ, thường hằng, an lạc, tự ngã, v.v.”.

Gaṇhanti gaṇhanto, tattha subhādigāhavasena abhinivisantoti attho.

Grasps means grasping, that is, becoming attached there by perceiving it as beautiful and so on.

Gaṇhaṃ có nghĩa là “nắm giữ”, tức là “bám víu vào đó với sự nắm giữ cái đẹp đẽ, v.v.”.

281

Idāni tissopi maññanā upamāhi vibhāvetuṃ ‘‘subhato’’tiādi vuttaṃ.

Now, to illustrate all three false conceptions with similes, the phrase "as beautiful" and so on was stated.

Bây giờ, để giải thích cả ba loại tưởng tri theo ví dụ, Ngài đã nói ‘‘subhato’’ (là đẹp đẽ), v.v.

Tattha yathā mahāpariḷāhe vipulānatthāvahe ca aggimhi salabhassa patanaṃ subhasukhasaññāya, evaṃ tādise sakkāye salabhassa taṇhāmaññanāti imamatthaṃ dasseti ‘‘subhato…pe… taṇhāya maññanā’’ti iminā.

There, just as a moth falls into a fire, which causes great burning and much harm, with the perception of beauty and pleasure, so too with the existent body of that nature, the false conception of craving of the moth; this meaning is shown by "as beautiful…pe… the false conception of craving".

Ở đây, giống như việc con thiêu thân lao vào lửa, vốn mang lại tai họa lớn trong cơn nóng bức dữ dội, với sự tưởng tri là đẹp đẽ và an lạc, thì cũng vậy, sự tưởng tri theo ái của con thiêu thân trong thân thể đó. Điều này được chỉ ra bởi câu ‘‘subhato…pe… taṇhāya maññanā’’ (tưởng tri theo ái là đẹp đẽ, v.v.).

282

Gūthādī kīṭako gūtharāsiṃ laddhā asampannepi tasmiṃ sampannākāraṃ pavattayamāno attānaṃ ukkaṃseti, evamanekādīnave ekantabhedini sakkāye niccasaññaṃ upaṭṭhapetvā sampattimadena tattha bālo mānaṃ jappetīti imamatthamāha ‘‘niccasaññaṃ…pe… mānena maññanā’’ti.

Just as a worm in excrement and so on, having found a heap of excrement, exalts itself by creating an image of perfection in it even though it is imperfect, so too, an ignorant person, having established the perception of permanence in the existent body which has many drawbacks and is entirely subject to dissolution, fosters conceit there through the intoxication of success; this meaning is stated by "the perception of permanence…pe… the false conception of conceit".

Giống như một con côn trùng trong phân, v.v., khi tìm thấy một đống phân, nó tự cao tự đại, hành động như thể nó đã đạt được thành tựu mặc dù không có gì, thì cũng vậy, một kẻ ngu si, sau khi thiết lập tưởng tri về sự thường hằng trong thân thể đầy khuyết điểm và hoàn toàn tan rã, lại tạo ra sự kiêu mạn ở đó với sự say mê thành tựu. Điều này được chỉ ra bởi câu ‘‘niccasaññaṃ…pe… mānena maññanā’’ (tưởng tri theo mạn là thường hằng, v.v.).

283

Yathā bālo muddhadhātuko sammūḷho koci ādāse attano paṭibimbaṃ disvā ‘‘ayaṃ maññe ādāsasāmiko, yadi ahamimaṃ gahetvā tiṭṭheyyaṃ, anatthampi me kareyyā’’ti chaḍḍetvā palāyanto tattha avijjamānameva kiñci vijjamānaṃ katvā gaṇhi, tathūpamo ayaṃ bālo sakkāye attattaniyagāhaṃ gaṇhantoti imamatthaṃ dīpeti ‘‘attā…pe… diṭṭhiyā hoti maññanā’’ti iminā.

Just as an ignorant, dull-witted, deluded person, seeing his own reflection in a mirror, thinks "this must be the owner of the mirror, if I were to take this and stand here, it might do me harm," and then runs away, thereby taking something non-existent there to be existent; similarly, this ignorant person grasps at self and what belongs to self in the existent body; this meaning is illuminated by "self…pe… the false conception is by view".

Giống như một kẻ ngu si, tâm trí mê muội, thấy hình ảnh của mình trong gương và nghĩ: “Có lẽ đây là chủ nhân của chiếc gương, nếu ta nắm giữ nó, nó có thể gây hại cho ta”, rồi vứt bỏ và chạy trốn, coi một cái gì đó không tồn tại ở đó là tồn tại; cũng vậy, kẻ ngu si này nắm giữ sự chấp thủ về tự ngã và cái thuộc về tự ngã trong thân thể. Điều này được chỉ ra bởi câu ‘‘attā…pe… diṭṭhiyā hoti maññanā’’ (tưởng tri theo tà kiến là tự ngã, v.v.).

284

Sukhumaṃ mārabandhanaṃ vepacittibandhanatopi sukhumatarattā.

The subtle bond of Māra is subtler than the bond of Vepacitti.

Sukhumaṃ mārabandhanaṃ (sự trói buộc vi tế của Ma-la) là vì nó vi tế hơn cả sự trói buộc của Vepacitti.

Tenāha bhagavā ‘‘aho sukhumataraṃ kho, bhikkhave, mārabandhana’’nti.

Therefore, the Blessed One said, "Oh, monks, how much subtler is the bond of Māra!"

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-kheo, sự trói buộc của Ma-la thật là vi tế hơn biết bao!”.

285

Bahunti ativiya, anekakkhattuṃ vā.

Much means excessively, or many times.

Bahuṃ có nghĩa là “rất nhiều”, hoặc “nhiều lần”.

Vipphandamānopi sakkāyaṃ nātivattati saṃsāraṃ nātivattanato.

Even though he struggles much, he does not transcend the existent body because he does not transcend saṃsāra.

Vipphandamānopi sakkāyaṃ nātivattati (dù vùng vẫy cũng không vượt khỏi thân kiến) là vì không vượt khỏi luân hồi.

Yathāha ‘‘ye te, bhikkhave, samaṇā sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapenti, te, sakkāyaṃyeva anuparidhāvanti seyyathāpi sā gaddulabandhano’’tiādi.

As it is said, "Those ascetics and brahmins, monks, who proclaim the cutting off, destruction, and annihilation of an existing being, they merely revolve around the existent body, just like that dog tied to a leash," and so on.

Như đã nói: “Này các tỳ-kheo, những sa-môn nào tuyên bố sự đoạn diệt, hủy hoại, tiêu vong của hữu tình đang tồn tại, thì họ chỉ loanh quanh trong thân kiến, giống như con chó bị buộc dây”.

Yathā hi sattasupi ucchedavikappesu saṃsāranāyikānaṃ taṇhādiṭṭhīnaṃ pahānaṃ sambhavati, evaṃ sassatavikappesupīti kathañci pana diṭṭhigatikassa bhavavippamokkho.

Just as the abandonment of craving and views, which lead to saṃsāra, is possible in the seven views of annihilation, so too is it possible in the eternalist views; how then can one who adheres to a view be freed from existence?

Vì sự đoạn trừ ái và kiến, vốn là nguyên nhân của luân hồi, có thể xảy ra trong cả bảy loại đoạn kiến, thì cũng vậy, trong các loại thường kiến. Vậy thì làm sao một người theo tà kiến có thể giải thoát khỏi hữu?

Tena vuttaṃ ‘‘sakkāyaṃ nātivattatī’’ti.

Therefore it is said, "does not transcend the existent body."

Do đó đã nói: “không vượt khỏi thân kiến”.

286

Sasoti so eso puthujjano.

That person means that ordinary person.

Saso có nghĩa là “người phàm phu đó”.

Niccanti sabbakālaṃ.

Always means all the time.

Niccaṃ có nghĩa là “mọi lúc”.

287

Tanti tasmā sakkāyamalīnassa jātiyādīnamanativattanato.

Therefore means because one who is defiled by the existent body does not transcend birth and so on.

Taṃ có nghĩa là “do đó”, vì người không thanh tịnh trong thân kiến không vượt khỏi sinh, v.v.

Asātatoti dukkhato.

As unpleasant means as suffering.

Asātato có nghĩa là “từ khổ”.

288

Passaṃ evamimanti asubhāniccadukkhānattasabhāvaṃ taṃ sakkāyaṃ vuttappakārena yathābhūtavipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya passanto.

Seeing it thus means seeing that existent body, which has the nature of impurity, impermanence, suffering, and non-self, in the manner described, with the insight wisdom accompanied by true vipassanā (special insight) and path wisdom.

Passaṃ evaṃ imaṃ có nghĩa là “thấy thân thể đó với các đặc tính bất tịnh, vô thường, khổ và vô ngã, với tuệ quán như thật và tuệ đạo như đã nói”.

Pahāyāti samucchedavasena sabbā maññanāyo pajahitvā.

Having abandoned means having utterly abandoned all false conceptions by way of extirpation.

Pahāya có nghĩa là “đoạn trừ tất cả các tưởng tri theo cách đoạn diệt tận gốc”.

Sabbadukkhā pamuccatīti sakalasmāpi vaṭṭadukkhato pamuccatīti.

Is liberated from all suffering means is liberated from all suffering of the cycle of existence.

Sabbadukkhā pamuccati có nghĩa là “giải thoát khỏi tất cả khổ luân hồi”.

289

Ekattavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the section 'Ekattavāra' is finished.

Chú giải về Ekattavāra, v.v., đã hoàn tất.

290

Paṭhamanayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the First Exposition is finished.

Chú giải về Paṭhamanaya đã hoàn tất.

291

Sekkhavāradutiyanayavaṇṇanā

Commentary on the Second Exposition of the Learner's Section

Chú giải về Sekkhavāra, phương pháp thứ hai

292

7. Adhippetassa atthassa aniyametvā vacanaṃ uddeso, niyametvā vacanaṃ niddesoti āha ‘‘yoti uddesavacanaṃ, soti niddesavacana’’nti.

Speaking of a meaning without specifying it is uddesa (general statement); speaking of it by specifying it is niddesa (specific statement), as it is said, "'yo' is a general statement, 'so' is a specific statement".

7. Việc nói lên ý nghĩa được đề cập mà không xác định là uddesa (tóm tắt), việc nói lên ý nghĩa được xác định là niddesa (giải thích). Do đó, Ngài nói: ‘‘yoti uddesavacanaṃ, soti niddesavacana’’ (chữ “yo” là lời tóm tắt, chữ “so” là lời giải thích).

Sampiṇḍanatthoti samuccayattho.

Meaning of compilation means the meaning of aggregation.

Sampiṇḍanattho có nghĩa là “ý nghĩa tổng hợp”.

Sampiṇḍanañca sabhāgatāvasena hotīti āha – ‘‘ārammaṇasabhāgenā’’ti, ārammaṇassa sabhāgatāya sadisatāyāti attho.

And compilation occurs by way of similarity of object, thus it is said – "by similarity of object," meaning by the sameness or similarity of the object.

Và sự tổng hợp xảy ra theo nghĩa tương đồng, do đó Ngài nói: ‘‘ārammaṇasabhāgenā’’ (bằng sự tương đồng của đối tượng), nghĩa là “bằng sự tương đồng của đối tượng”.

Sekkhaṃ dasseti sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato, sekkhavisayattā ca tassa vacanassa.

Shows the learner because of its stability in a particular (special) sense through its general illumination, and because that statement pertains to the learner's domain.

Sekkhaṃ dasseti (chỉ ra bậc Hữu học) là vì sự tồn tại trong sự đặc biệt của nó thông qua sự hiển bày chung, và vì lời nói đó thuộc về đối tượng của bậc Hữu học.

293

Kenaṭṭhenāti yasmā ñāṇena araṇīyato attho sabhāvo, tasmā kenaṭṭhena kena sabhāvena kena lakkhaṇena sekkho nāma hotīti attho.

In what sense means that since the meaning or nature is to be known by knowledge, therefore in what sense, in what nature, in what characteristic is one called a learner?

Kenaṭṭhenā có nghĩa là “bằng ý nghĩa nào”, tức là “bằng bản chất nào, bằng đặc tính nào thì gọi là Hữu học”, vì ý nghĩa (artha) là bản chất (sabhāva) cần được hiểu bằng trí tuệ (ñāṇa).

Yasmā pana sekkhadhammādhigamena puggale sekkhavohārappavatti, tasmā ‘‘sekkhadhammapaṭilābhato sekkho’’ti vuttaṃ.

However, since the designation of 'learner' to an individual comes about through the attainment of learner's qualities, it is said, "a learner by the attainment of learner's qualities."

Vì danh xưng Hữu học (sekkhavohāra) được áp dụng cho người do sự thành tựu các pháp Hữu học (sekkhadhamma), do đó đã nói ‘‘sekkhadhammapaṭilābhato sekkho’’ (Hữu học do thành tựu các pháp Hữu học).

Sekkhadhammā nāma catūsu maggesu, heṭṭhimesu ca tīsu phalesu sammādiṭṭhiādayo.

Learner's qualities are Right View and so on, in the four paths and the three lower fruits.

Các sekkhadhammā (pháp Hữu học) là chánh kiến, v.v., trong bốn đạo và ba quả thấp hơn.

Tenāha ‘‘sekkhāya sammādiṭṭhiyā…pe… ettāvatā kho bhikkhu sekkho hotī’’ti.

Therefore, it is said, "By the learner's Right View…pe… to this extent, monks, a bhikkhu is a learner."

Do đó, Ngài nói: ‘‘sekkhāya sammādiṭṭhiyā…pe… ettāvatā kho bhikkhu sekkho hotī’’ (bằng chánh kiến của bậc Hữu học…pe… chừng đó, này các tỳ-kheo, một tỳ-kheo là bậc Hữu học).

Evaṃ abhidhammapariyāyena sekkhalakkhaṇaṃ dassetvā idāni suttantikapariyāyenapi taṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

Having thus shown the characteristic of a learner according to the Abhidhamma method, now to show it also according to the Suttanta method, the phrase "furthermore" and so on was stated.

Sau khi chỉ ra đặc tính của bậc Hữu học theo phương pháp Abhidhamma, bây giờ để chỉ ra điều đó theo phương pháp Suttanta, Ngài đã nói ‘‘apicā’’ (hơn nữa), v.v.

Tattha sikkhatīti iminā sikkhāttayasamaṅgī apariniṭṭhitasikkho sekkhoti dasseti.

There, by "he trains," it is shown that a learner is one who is endowed with the three trainings, one whose training is not yet completed.

Ở đây, với chữ sikkhatī (đang học), Ngài chỉ ra rằng một người Hữu học là người đầy đủ ba học pháp và chưa hoàn thành việc học.

Tenāha ‘‘sikkhatī’’tiādi.

Therefore, it is said, "he trains" and so on.

Do đó, Ngài nói ‘‘sikkhatī’’ (đang học), v.v.

Sikkhāhi niccasamāyogadīpanatthañcettha ‘‘sikkhati sikkhatī’’ti āmeḍitavacanaṃ.

And here, the repeated phrase "sikkhati sikkhati" is for the purpose of indicating constant engagement with the trainings.

Và ở đây, từ lặp lại “sikkhati sikkhati” (đang học, đang học) là để chỉ ra sự liên tục không ngừng với các học pháp.

Atha vā sikkhanaṃ sikkhā, sā etassa sīlanti sekkho.

Or, the act of training is sikkhā (training), and one for whom this (training) is his habit is a sekkhā (learner).

Hoặc, sự học là sikkhā, người có điều đó là giới hạnh thì là sekkho (Hữu học).

So hi apariyositasikkhattā tadadhimuttattā ca ekantena sikkhanasīlo, na asekkho viya pariniṭṭhitasikkho tattha paṭippassaddhussukko, nāpi vissaṭṭhasikkho pacurajano viya tattha anadhimutto.

For he is absolutely prone to training due to his uncompleted training and his devotion to it, unlike an Arahant (asekkha) who has completed his training and is fully at ease in it, nor like the general populace whose training is abandoned and who are not devoted to it.

Vì chưa hoàn thành việc học và có khuynh hướng hướng đến điều đó, người ấy hoàn toàn có giới hạnh học, không giống như bậc Vô học đã hoàn thành việc học và không còn nhiệt tâm với điều đó, cũng không giống như người phàm phu đã từ bỏ việc học và không có khuynh hướng hướng đến điều đó.

Atha vā ariyāya jātiyā tīsu sikkhāsu jāto, tattha vā bhavoti sekkho.

Or, one born into the noble lineage, in the three trainings, or whose existence is therein, is a learner.

Hoặc, người sinh ra trong ba học pháp của bậc Thánh, hoặc người tồn tại trong đó thì là sekkho (Hữu học).

Atha vā ikkhati etāyāti ikkhā, maggaphalasammādiṭṭhi.

Or, that by which one sees is ikkhā, which is the Right View of the path and fruit.

Hoặc, ikkhā là cái mà người ta nhìn thấy bằng nó, tức là chánh kiến của đạo và quả.

Saha ikkhāyāti sekkho.

One who possesses ikkhā is a learner.

Cùng với ikkhā thì là sekkho (Hữu học).

294

Anulomapaṭipadāya paripūrakārīti yā sā sīlādikā vipassanantā dukkhanirodhagāminiyā lokuttarāya paṭipadāya anulomanato anulomapaṭipadā, tassā sampādanena paripūrakārīti.

One who perfectly fulfills the progressive practice means one who perfectly fulfills that practice which is called the progressive practice because it is in harmony with the transcendent practice leading to the cessation of suffering, beginning with morality and ending with insight.

Anulomapaṭipadāya paripūrakārī có nghĩa là “người hoàn thành con đường thuận ứng”, tức là con đường từ giới, v.v., đến tuệ quán, là con đường thuận ứng với con đường siêu thế dẫn đến sự diệt khổ, bằng cách hoàn thành con đường đó.

Idāni taṃ paṭipadaṃ puggalādhiṭṭhānena dassetuṃ ‘‘sīlasampanno’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show that practice with reference to an individual, the phrase "endowed with morality" and so on was stated.

Bây giờ, để chỉ ra con đường đó dựa trên cá nhân, Ngài đã nói ‘‘sīlasampanno’’ (đầy đủ giới hạnh), v.v.

Tattha sīlasampannoti pātimokkhasaṃvarasīlena samannāgato, paripuṇṇapātimokkhasīlo vā.

There, endowed with morality means endowed with the morality of restraint by the Pātimokkha, or one who has fully accomplished the Pātimokkha morality.

Ở đây, sīlasampanno có nghĩa là “người đầy đủ giới luật phòng hộ theo Pātimokkha”, hoặc “người có giới Pātimokkha hoàn hảo”.

Pātimokkhasīlañhi idha ‘‘sīla’’nti adhippetaṃ padhānabhāvato.

For the Pātimokkha morality is intended here as "morality" due to its preeminence.

Vì giới Pātimokkha được đề cập ở đây là “giới” theo nghĩa chính yếu.

Rūpādiārammaṇesu abhijjhādīnaṃ pavattinivāraṇasaṅkhātena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ pidhānena indriyesu guttadvāro.

guarded in the sense faculties by closing the doors of the six sense faculties (the mind being the sixth), which means preventing the arising of covetousness and the like in regard to sense objects such as forms.

Bằng cách đóng kín các căn (indriya) – tức sáu căn bao gồm ý căn – ngăn chặn sự phát sinh của tham ái (abhijjhā) và các phiền não khác đối với các đối tượng như sắc (rūpa) v.v., nên được gọi là người giữ gìn các căn (indriyesu guttadvāro).

Pariyesanādivasena bhojane pamāṇajānanena bhojane mattaññū.

moderate in eating by knowing the proper measure in food regarding its acquisition and so on.

Bằng cách biết lượng vừa phải trong việc thọ dụng thức ăn (bhojana) qua sự tìm cầu (pariyesanā) v.v., nên được gọi là người biết đủ trong ăn uống (bhojane mattaññū).

Vigatathinamiddho hutvā rattindivaṃ kammaṭṭhānamanasikāre yuttatāya jāgariyānuyogamanuyutto.

devoted to wakefulness by being free from sloth and torpor and being engaged in applying the mind to the meditation object day and night.

Bằng cách không có hôn trầm, thụy miên (thina-middha) và chuyên cần chú tâm vào đề mục thiền (kammaṭṭhāna) suốt ngày đêm, nên được gọi là người chuyên cần thực hành sự tỉnh thức (jāgariyānuyogamanuyutto).

Kathaṃ pana jāgariyānuyogo hotīti taṃ dassetuṃ ‘‘pubbarattā…pe… viharatī’’ti vuttaṃ.

To show how one is devoted to wakefulness, it is said: “in the first watch of the night…pe… he dwells.”

Để chỉ rõ sự chuyên cần thực hành sự tỉnh thức là như thế nào, đã nói: ‘‘vào canh đầu…v.v… an trú’’.

Yathāha ‘‘kathañca pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hoti?

As it is said: “And how is one devoted to wakefulness during the first and last watches of the night?

Như đã nói: ‘‘Và này các Tỳ-khưu, thế nào là vị ấy chuyên cần thực hành sự tỉnh thức vào canh đầu và canh cuối?

Idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi cittaṃ parisodheti, rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena…pe… sodheti, evaṃ kho bhikkhu pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyutto hotī’’ti (vibha. 519).

Here, a bhikkhu purifies his mind of obstructive states by walking and sitting during the day; during the first watch of the night, by walking…pe… he purifies. In this way, a bhikkhu is devoted to wakefulness during the first and last watches of the night.”

Ở đây, Tỳ-khưu vào ban ngày, bằng cách đi kinh hành và ngồi, thanh lọc tâm khỏi các triền cái; vào canh đầu của đêm, bằng cách đi kinh hành…v.v… thanh lọc tâm. Này các Tỳ-khưu, như vậy vị ấy chuyên cần thực hành sự tỉnh thức vào canh đầu và canh cuối’’ (Vibh. 519).

Imasmiṃ panattheti ‘‘maññati, na maññatī’’ti ca vattabbabhāvasaṅkhāte atthe.

In this sense, it is the sense in which it should be said “he perceives, he does not perceive.”

Trong ý nghĩa này là trong ý nghĩa được gọi là không thể nói ‘‘cho là, không cho là’’.

No puthujjano adhippeto ‘‘appattamānaso, anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno’’ti ca vuttattā.

The ordinary person is not intended because it is said: “one whose mind is not yet attained, longing for the unsurpassed security from bondage.”

Không phải là phàm phu được đề cập vì đã nói ‘‘người chưa đạt được tâm, người khao khát sự an ổn tối thượng (anuttaraṃ yogakkhemaṃ)’’.

295

Sampayuttattā manasi bhavoti rāgo mānaso, mano eva mānasanti katvā cittaṃ mānasaṃ, anavasesato mānaṃ sīyati samucchindatīti aggamaggo mānasaṃ, tannibbattattā pana arahattassa mānasatā daṭṭhabbā.

Since it is conjoined with it, greed is mental; by taking “mind itself is mental,” the mind is mental; the foremost path, the Arahat-path, entirely severs and uproots conceit, hence it is mental; and the state of Arahatship should be seen as mental because it is produced by it.

Vì tương ưng với tâm, nên tham ái (rāga) là tâm sở (mānasa). Tâm (mano) chính là tâm sở (mānasa) – khi cho rằng tâm là tâm sở. Con đường tối thượng (aggamagga) là mānasaṃ vì nó diệt trừ, đoạn tận ngã mạn (māna) một cách không còn sót lại; nhưng sự đạt được quả A-la-hán (arahatta) được xem là mānasa vì nó được sinh ra từ đó.

Janesutāti jane sakalasattaloke vissutā, patthaṭayasāti attho.

renowned among people means renowned throughout the entire world of beings, meaning widely spread in fame.

Janesutā có nghĩa là nổi tiếng (vissutā) trong chúng sinh, tức là tiếng tăm lan rộng.

296

Natthi ito uttaranti anuttaraṃ.

There is nothing higher than this, hence unsurpassed.

Không có gì cao hơn điều này, nên là vô thượng (anuttaraṃ).

Taṃ pana sabbaseṭṭhaṃ hontaṃ ekantato sadisarahitameva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘anuttaranti seṭṭhaṃ, asadisanti attho’’ti.

And being the most excellent of all, it is necessarily without equal. Therefore, it is said: “unsurpassed means excellent, without equal is the meaning.”

Điều đó, khi là tối thượng (sabbaseṭṭha), chắc chắn là không có gì tương tự. Do đó đã nói: ‘‘Vô thượng có nghĩa là tối thượng, không có gì tương tự’’.

Patthayamānassāti taṇhāyantassa.

Of one longing means of one craving.

Người khao khát (patthayamānassā) có nghĩa là người có tham ái (taṇhāyanassa).

Pajappitānīti mānajappanāni.

The thoughts are the conceited thoughts.

Những suy nghĩ (pajappitānī) có nghĩa là những suy nghĩ về ngã mạn (mānajappanāni).

Yasmiñhi vatthusmiṃ taṇhāyanā patthayamānamaññanā sambhavati, tasmiṃyeva ‘‘seyyohamasmī’’tiādīni pajappitāni sambhavantīti adhippāyo.

For the meaning is that in whatever object craving and longing perception may arise, in that same object such thoughts as “I am superior” and so on arise.

Ý nghĩa là: trong đối tượng nào mà sự khao khát (taṇhāyanā) và sự cho là khao khát (patthayamānamaññanā) có thể phát sinh, thì trong đối tượng đó cũng có thể phát sinh những suy nghĩ như ‘‘tôi hơn người’’ v.v.

Pavedhītanti parivāsitaṃ.

Shaken means completely pervaded.

Bị rung động (pavedhītaṃ) có nghĩa là bị làm cho dao động.

Pakappitesūti taṇhādiṭṭhikappehi parikappitesu ārammaṇesu.

Regarding what is conceptualized means regarding objects conceptualized by craving and wrong view.

Trong những đối tượng đã được định hình (pakappitesu) có nghĩa là trong những đối tượng đã được định hình bởi các khái niệm (kappehi) về tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi) v.v.

Sotanti kilesasotaṃ.

Stream refers to the stream of defilements.

Dòng chảy (sotaṃ) có nghĩa là dòng chảy phiền não (kilesasotaṃ).

Tasmiñhi chinne itarasotaṃ chinnamevāti.

For when that is cut, the other stream is also cut.

Vì khi dòng này bị cắt đứt, dòng kia cũng bị cắt đứt.

Viddhastanti vināsitaṃ.

Destroyed means eliminated.

Bị hủy diệt (viddhastaṃ) có nghĩa là bị tiêu diệt.

Tañca kho lomahaṃsamattampi asesetvāti dassento āha ‘‘vinaḷīkata’’nti, vigatāvasesaṃ katanti attho.

And to show that not even a hair's breadth is left, it says: “made completely empty,” which means made without any remainder.

Và để chỉ rõ rằng không còn sót lại dù chỉ một chút lông tơ, đã nói ‘‘không còn dấu vết (vinaḷīkata)’’, có nghĩa là đã làm cho không còn sót lại.

Adhimuttiyā idhādhippetapatthanā pākaṭā hotīti ‘‘tanninno’’tiādi vuttaṃ, na pana kusalacchandassa adhimuttibhāvato.

That the longing intended here is by way of inclination is revealed by the words “inclined to that,” and not by the fact that wholesome desire is an inclination.

Sự khao khát được đề cập ở đây qua sự quyết tâm (adhimuttiyā) được làm cho rõ ràng, do đó đã nói ‘‘hướng về điều đó (tanninno)’’ v.v., chứ không phải do sự quyết tâm là một loại thiện dục (kusalacchanda).

Adhimuccantoti okappento.

Inclining means deciding.

Quyết tâm (adhimuccanto) có nghĩa là tin tưởng.

297

Sabbākāraviparītāyāti ‘‘subhaṃ sukhaṃ nicca’’ntiādīnaṃ sabbesaṃ attanā gahetabbākārānaṃ vasena tabbiparītatāya, anavasesato dhammasabhāvaviparītākāragāhiniyāti attho.

Completely contrary in all aspects means by way of all aspects to be grasped by oneself such as “beautiful, pleasant, permanent” being contrary to them; meaning it grasps aspects completely contrary to the nature of phenomena.

Hoàn toàn trái ngược (sabbākāraviparītāyā) có nghĩa là hoàn toàn trái ngược với tất cả các khía cạnh cần được nắm giữ như ‘‘thanh tịnh, an lạc, thường hằng’’ v.v., tức là nắm giữ các khía cạnh trái ngược với bản chất của các pháp một cách không còn sót lại.

Abhivisiṭṭhena ñāṇenāti asampajānanamicchājānanāni viya na dhammasabhāvaṃ appatvā nāpi atikkamitvā, atha kho avirajjhitvā dhammasabhāvassa abhimukhabhāvappattiyā abhivisiṭṭhena ñāṇena, ñātapariññādhiṭṭhānāya tīraṇapariññāya pahānapariññekadesena cāti attho.

By exceedingly special knowledge means not by reaching the nature of phenomena (as in not fully comprehending or wrongly comprehending), nor by transgressing it, but rather by knowledge that is exceedingly special by attaining the state of being directly facing the nature of phenomena, and by the decisive comprehension based on the comprehension of the known, and by a part of the comprehension of abandonment.

Bằng trí tuệ ưu việt (abhivisiṭṭhena ñāṇena) có nghĩa là không phải bằng cách không đạt được bản chất của các pháp hoặc vượt quá nó, như sự không hiểu biết (asampajānana) và sự hiểu biết sai lầm (micchājānana), mà là bằng trí tuệ ưu việt do đạt được sự đối diện với bản chất của các pháp mà không bị sai lệch, tức là bằng sự quán triệt (tīraṇapariññā) dựa trên sự hiểu biết (ñātapariññā) và một phần của sự đoạn trừ (pahānapariññā).

Tenāha ‘‘pathavīti…pe… vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore it is said: “earth…pe… is said.”

Do đó đã nói: ‘‘đất là…v.v… đã được nói’’.

Pathavībhāvanti pathaviyaṃ abhiññeyyabhāvaṃ.

The nature of earth means the state of being comprehensible in earth.

Bản chất của đất (pathavībhāvaṃ) có nghĩa là bản chất cần được quán triệt (abhiññeyyabhāvaṃ) trong đất.

Lakkhaṇapathavī hi idhādhippetā, pariññeyyabhāvo panassā ‘‘aniccātipī’’tiādinā gahitoti.

For the characteristic earth is intended here, and its state of being comprehensible is grasped by “impermanent as well” and so on.

Ở đây, đất đặc trưng (lakkhaṇapathavī) được đề cập, và bản chất cần được quán triệt của nó đã được nắm giữ qua ‘‘vô thường (aniccātipī)’’ v.v.

Abhiññatvāti ñātatīraṇapahānapariññāhi heṭṭhimamaggañāṇehi ca abhijānitvā.

Having fully known means having fully known by the comprehension of knowing, deciding, and abandoning, and by the knowledge of the lower paths.

Sau khi quán triệt (abhiññatvā) có nghĩa là sau khi biết rõ bằng sự quán triệt (ñātatīraṇa), sự đoạn trừ (pahāna) và bằng các trí tuệ của các đạo thấp hơn.

Māmaññīti appahīnānaṃ maññanānaṃ vasena māti maññatīti mā, pahīnānaṃ pana vasena na maññatīti amaññī, mā ca so amaññī ca māmaññīti evamettha padavibhāgato attho veditabbo.

Should not conceive (māmaññī): “mā” means 'he conceives' by way of perceptions not yet abandoned; “amaññī” means 'he does not conceive' by way of perceptions that have been abandoned. The meaning here should be understood by dividing the words as “mā ca so amaññī ca” (may he not conceive, and he did not conceive) meaning māmaññī.

Māmaññī – bằng cách phân chia từ ngữ, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: ‘‘mā’’ có nghĩa là ‘‘cho là’’ (maññati) theo khía cạnh của những sự cho là chưa được đoạn trừ; còn ‘‘amaññī’’ có nghĩa là ‘‘không cho là’’ theo khía cạnh của những sự cho là đã được đoạn trừ. Và ‘‘mā’’ và ‘‘amaññī’’ là ‘‘māmaññī’’.

Tattha yena bhāgena amaññī, tena maññīti na vattabbo.

There, by the part by which he did not conceive, he should not be said to have conceived.

Ở đó, theo khía cạnh mà vị ấy ‘‘không cho là’’, thì không thể nói là ‘‘cho là’’.

Yena pana bhāgena maññī, tena amaññīti na vattabboti.

But by the part by which he conceived, he should not be said to have not conceived.

Còn theo khía cạnh mà vị ấy ‘‘cho là’’, thì không thể nói là ‘‘không cho là’’.

Evaṃ paṭikkhepappadhānaṃ atthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘maññī ca na maññī ca na vattabbo’’ti vuttaṃ.

Thus, to show the meaning that is predominantly a rejection, the commentary states: “neither should it be said ‘he conceived’ nor ‘he did not conceive’.”

Để chỉ rõ ý nghĩa chủ yếu là sự phủ định như vậy, trong chú giải đã nói: ‘‘Không thể nói là cho là và không cho là’’.

Paṭikkhepappadhānatā cettha labbhamānānampi maññanānaṃ dubbalabhāvato veditabbā.

And here, the predominance of rejection should be understood from the weakness of the perceptions that are still present.

Và sự chủ yếu của sự phủ định ở đây cần được hiểu từ sự yếu ớt của những sự cho là vẫn còn tồn tại.

Tenevāha – ‘‘itarā pana tanubhāvaṃ gatā’’ti.

Therefore it is said: “but the others have become subtle.”

Do đó đã nói – ‘‘những cái khác đã trở nên mỏng manh’’.

Māti ca nipātapadametaṃ, anekatthā ca nipātāti adhippāyena ‘‘etasmiñhi atthe imaṃ padaṃ nipātetvā vutta’’nti vuttaṃ.

Mā is an indeclinable particle. And because particles have many meanings, it is said: “in this sense, this word is stated by placing it as an indeclinable.”

Và Mā là một giới từ (nipātapada). Với ý nghĩa rằng các giới từ có nhiều nghĩa, đã nói: ‘‘Từ này được dùng như một giới từ trong ý nghĩa này’’.

Nipātetvāti ca pakatiādivibhāganiddhāraṇe anumānanayaṃ muñcitvā yathāvutte atthe paccakkhatova dassetvāti attho.

By placing as an indeclinable means, by abandoning the method of inference in determining the natural division etc., and directly demonstrating the meaning as stated.

Và Nipātetvā có nghĩa là, từ bỏ phương pháp suy luận để xác định sự phân chia tự nhiên v.v., mà chỉ trực tiếp chỉ ra ý nghĩa đã nói.

Puthujjano viyāti etenassa uparimaggavajjhataṇhāmānavasena maññanā na paṭikkhittāti dīpeti.

Like an ordinary person indicates that his conceiving is not rejected with respect to craving and conceit that are to be abandoned by the higher paths.

Như một phàm phu – điều này cho thấy rằng sự cho là của vị ấy không bị phủ nhận theo khía cạnh của tham ái và ngã mạn cần được đoạn trừ bởi các đạo cao hơn.

298

Atha vā mā maññīti parikappakiriyāpaṭikkhepavacanametaṃ ‘‘mā randhayuṃ, mā jīrī’’tiādīsu viya, na maññeyyāti vuttañhoti.

Alternatively, mā maññī is a prohibitive verb phrase for conceptualization, as in “may they not cook, may they not decay,” meaning it is said: “one should not conceive.”

Hoặc mā maññī là một từ phủ định hành động giả định, như trong ‘‘mā randhayuṃ, mā jīrī’’ v.v., có nghĩa là ‘‘không nên cho là’’.

Yathā hi puthujjano sabbaso appahīnamaññanattā ‘‘maññati’’cceva vattabbo, yathā ca khīṇāsavo sabbaso pahīnamaññanattā na maññati eva, na evaṃ sekkho.

Just as an ordinary person, having completely unabandoned perceptions, should only be said to "conceive," and just as an Arahant, having completely abandoned perceptions, simply "does not conceive," a Sekkha is not like that.

Như phàm phu, vì có những sự cho là chưa được đoạn trừ hoàn toàn, nên chỉ có thể nói là ‘‘cho là’’; và như một vị A-la-hán (khīṇāsava), vì tất cả những sự cho là đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên không cho là. Một vị Hữu học (sekha) thì không như vậy.

Tassa hi ekaccā maññanā pahīnā, ekaccā appahīnā, tasmā ubhayabhāvato ubhayathāpi na vattabbo.

For some of his perceptions are abandoned, and some are not abandoned. Therefore, due to his dual state, he should not be described in either way.

Vì một số sự cho là của vị ấy đã được đoạn trừ, một số thì chưa. Do đó, vì có cả hai khía cạnh, nên không thể nói theo cả hai cách.

Nanu ca ubhayabhāvato ubhayathāpi vattabboti?

But should he not be described in both ways due to his dual state?

Há không phải vì có cả hai khía cạnh, nên có thể nói theo cả hai cách sao?

Na.

No.

Không.

Yā hi appahīnā, tāpissa tanubhāvaṃ gatāti tāhipi so na maññeyya vibhūtatarāya maññanāya abhāvato, pageva itarāhi.

For even those perceptions that are unabandoned have become subtle for him, so he should not conceive by them either, because there is no more intensified perception, let alone by the others.

Vì những sự cho là chưa được đoạn trừ của vị ấy cũng đã trở nên mỏng manh, nên vị ấy không nên cho là bằng những cái đó, vì không có sự cho là mạnh mẽ hơn, huống chi là những cái khác.

Tenāha bhagavā ‘‘mā maññī’’ti.

Therefore the Blessed One said: “should not conceive.”

Do đó Thế Tôn đã nói ‘‘mā maññī’’.

Tena vuttaṃ ‘‘mā maññīti parikappakiriyāpaṭikkhepavacanametaṃ ‘mā randhayuṃ, mā jīrī’tiādīsu viya, na maññeyyāti vuttaṃ hotī’’ti.

Hence it is said: “ mā maññī is a prohibitive verb phrase for conceptualization, as in ‘may they not cook, may they not decay,’ meaning it is said: ‘one should not conceive’.”

Do đó đã nói: ‘‘mā maññī là một từ phủ định hành động giả định, như trong ‘mā randhayuṃ, mā jīrī’ v.v., có nghĩa là ‘không nên cho là’.’’

Ayañcassa amaññanā vatthuno pariññeyyattā, na asekkhassa viya pariññātattā.

And this not-conceiving of his is because the object is to be fully known, not, as in the case of the Asekha, because it has been fully known.

Và sự không cho là này của vị ấy là do đối tượng cần được quán triệt (pariññeyyaṃ), chứ không phải do đã được quán triệt (pariññātaṃ) như của một vị Vô học (asekha).

Yañhi ekantato parijānitabbaṃ parijānituṃ sakkā, na tattha tabbidhure viya puthujjanassa maññanā sambhavanti.

For where something can be fully understood, perceptions like those of an ordinary person do not arise there, as they would in something that is difficult to grasp.

Vì những gì có thể được quán triệt hoàn toàn, thì ở đó không thể có sự cho là của phàm phu như trong trường hợp không thể quán triệt.

Tenāha ‘‘pariññeyyaṃ tassāti vadāmī’’ti.

Therefore it is said: “I declare it is to be fully known by him.”

Do đó đã nói: ‘‘Ta nói rằng đó là điều cần được quán triệt đối với vị ấy’’.

299

Okkantaniyāmattāti anupaviṭṭhasammattaniyāmattā, otiṇṇamaggasotattāti attho.

Because he has entered the fixed course means because he has entered the fixed course of rightness, meaning he has entered the stream of the path.

Do đã đi vào chánh định (okkantaniyāmattā) có nghĩa là do đã đi vào chánh định (sammattaniyāma), tức là đã đi vào dòng của đạo (maggasota).

Sambodhiparāyaṇattāti uparimaggasambodhipaṭisaraṇattā, tadadhigamāya ninnapoṇapabbhārabhāvatoti attho.

Having enlightenment as his refuge means having the enlightenment of the higher paths as his refuge; meaning he is inclined, tending, and leaning towards its attainment.

Do có giác ngộ là nơi nương tựa (sambodhiparāyaṇattā) có nghĩa là do có sự giác ngộ của các đạo cao hơn là nơi nương tựa, tức là có xu hướng, nghiêng về, hướng đến sự đạt được điều đó.

Ubhayenapi tassa avassaṃbhāvinī sesapariññāti dasseti.

By both, it is shown that his remaining comprehension is inevitable.

Bằng cả hai điều này, đã chỉ ra rằng sự quán triệt còn lại của vị ấy là điều chắc chắn.

Pariññeyyanti parijānitabbabhāvena ṭhitaṃ, pariññātuṃ vā sakkuṇeyyaṃ.

To be fully known means standing in the state of being knowable, or being capable of being fully known.

Điều cần được quán triệt (pariññeyyaṃ) có nghĩa là điều tồn tại dưới dạng cần được quán triệt, hoặc điều có thể được quán triệt.

Tappaṭipakkhato apariññeyyaṃ.

The opposite of that is not to be fully known.

Ngược lại với điều đó là điều không thể quán triệt (apariññeyyaṃ).

Puthujjanassa viyāti etena idhādhippetaputhujjanassa pariññeyyabhāvāsaṅkā eva natthi anadhikāratoti dasseti.

Like an ordinary person indicates that for the ordinary person intended here, there is no suspicion of the state of being knowable, as he is not qualified.

Như một phàm phu – điều này cho thấy rằng không có bất kỳ nghi ngờ nào về việc phàm phu được đề cập ở đây có thể quán triệt, vì họ không có quyền hạn.

‘‘Mābhinandī’’ti etthāpi imināva nayena attho veditabbo.

“Should not delight”—here too, the meaning should be understood in the same way.

‘‘Mābhinandī’’ – ở đây cũng vậy, ý nghĩa cần được hiểu theo cách tương tự.

300

Sekkhavāradutiyanayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The elucidation of the second section of the Sekkha chapter is concluded.

Hoàn thành phần giải thích phương pháp thứ hai của phần Hữu học.

301

Khīṇāsavavāratatiyādinayavaṇṇanā

Elucidation of the third and subsequent sections of the Arahant chapter

Giải thích phương pháp thứ ba v.v. của phần A-la-hán

302

8. Sabhāgo diṭṭhasaccatādisāmaññena.

8. Similar in the commonality of having seen the truth and so on.

8. Sabhāgo có nghĩa là tương đồng về sự thấy được chân lý v.v.

Ārakā kilesehi arahanti padassa niruttinayena atthaṃ vatvā taṃ pāḷiyā samānento ‘‘vuttañceta’’ntiādimāha.

Having stated the meaning by way of the etymology of the word, “they are worthy because they are far from defilements,” and comparing it with that Pāḷi, he said “vuttañcetaṃ” (this has been said) and so on.

Sau khi nói ý nghĩa của từ “A-la-hán” theo phương pháp ngữ nguyên học (xa lìa các phiền não) và đối chiếu điều đó với kinh điển, Ngài nói câu “vuttañceta” (và điều này đã được nói đến) và những câu tiếp theo.

Tattha pāpakāti lāmakaṭṭhena duggatisampāpanaṭṭhena ca pāpakā.

Therein, pāpakā (evil) means evil in the sense of being base, and in the sense of leading to bad destinations.

Ở đây, từ “pāpakā” (ác) là ác theo nghĩa thấp kém và theo nghĩa dẫn đến khổ cảnh.

Sāvajjaṭṭhena akosallasambhūtaṭṭhena ca akusalā.

Akusalā (unwholesome) in the sense of being blameworthy and arising from unskillfulness.

Theo nghĩa đáng bị khiển trách và theo nghĩa phát sinh từ sự bất thiện, chúng là bất thiện (akusalā).

Saṃkilesaṃ arahanti, tattha vā niyuttāti saṃkilesikā.

Saṃkilesikā (defiling) means they deserve defilement, or they are associated with it.

Chúng xứng đáng bị ô nhiễm, hoặc chúng được gắn liền với sự ô nhiễm, nên chúng là “saṃkilesikā” (gây ô nhiễm).

Punabbhavassa karaṇasīlā, punabbhavaphalaṃ arahantīti vā ponobhavikā.

Ponobhavikā (conducing to renewed existence) means they are by nature causes of renewed existence, or they are worthy of the fruit of renewed existence.

Chúng có thói quen tạo ra sự tái sinh, hoặc chúng xứng đáng với quả của sự tái sinh, nên chúng là “ponobhavikā” (dẫn đến tái sinh).

Saha darathena pariḷāhena pavattantīti sadarā.

Sadarā (accompanied by distress) means they proceed together with distress and torment.

Chúng vận hành cùng với sự đau khổ và sự thiêu đốt, nên chúng là “sadarā” (có đau khổ).

Dukkho kaṭuko, dukkhamo vā vipāko etesanti dukkhavipākā.

Dukkhavipākā (with painful results) means their results are painful and bitter, or difficult.

Quả báo của chúng là khổ đau và cay đắng, hoặc là khổ đau, nên chúng là “dukkhavipākā” (có quả báo khổ đau).

Anāgate jātiyā ceva jarāmaraṇānañca vaḍḍhanena jātijarāmaraṇiyāti.

Jātijarāmaraṇiyā (leading to birth, old age, and death) through the increase of birth, old age, and death in the future.

Do sự gia tăng của sinh, già và chết trong tương lai, nên chúng là “jātijarāmaraṇiyā” (liên quan đến sinh, già và chết).

Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo.

Thus, the meaning of these terms should be understood.

Ý nghĩa của những từ này phải được hiểu như vậy.

Kāmañcāyaṃ suttantavaṇṇanā, abhidhammanayo pana nippariyāyoti tena dassento ‘‘cattāro āsavā’’tiādimāha.

Although this is a Suttanta explanation, the Abhidhamma method is direct (nippariyāya); thus, showing this, he said “cattāro āsavā” (the four āsavas) and so on.

Mặc dù đây là lời giải thích theo kinh tạng, nhưng phương pháp A-tì-đàm là phương pháp trực tiếp, nên để chỉ ra điều đó, Ngài nói câu “cattāro āsavā” (bốn lậu hoặc) và những câu tiếp theo.

Samucchinnā paṭippassaddhāti na kevalaṃ samucchinnā eva, atha kho paṭippassaddhāpīti maggakiccena sadisaṃ phalakiccampi niddhāreti.

Samucchinnā paṭippassaddhā (uprooted and subsided) means not merely uprooted, but also subsided; thus, it specifies the fruit’s function as being similar to the path’s function.

“Samucchinnā paṭippassaddhā” (đã đoạn trừ và đã lắng dịu) không chỉ đơn thuần là đã đoạn trừ, mà còn là đã lắng dịu, do đó nó xác định cả việc làm của quả vị, tương tự như việc làm của đạo lộ.

303

Sīlavisodhanādinā garūnaṃ paṭipattiyā anukaraṇaṃ garusaṃvāso.

Garusaṃvāso (association with teachers) is the imitation of the practice of venerable ones through the purification of sīla and so on.

Sự noi gương theo hạnh của các bậc trưởng thượng thông qua việc thanh lọc giới hạnh, v.v., là “garusaṃvāso” (sống chung với bậc trưởng thượng).

Ariyamaggapaṭipatti eva ariyamaggasaṃvāso.

ariyamaggasaṃvāso (association with the Noble Path) is simply the practice of the Noble Path.

Hạnh của Thánh đạo chính là “ariyamaggasaṃvāso” (sống chung với Thánh đạo).

Dasa ariyāvāsā nāma pañcaṅgavippahīnatādayo.

The dasa ariyāvāsā (ten Noble Dwellings) are the abandonment of five factors and so on.

“Mười Thánh trú” (dasa ariyāvāsā) là sự đoạn trừ năm chi, v.v.

Ye sandhāya vuttaṃ –

Concerning which it was said:

Liên quan đến điều này, đã được nói:

304

‘‘Dasayime, bhikkhave, ariyāvāsā, ye ariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā.

“Monks, there are these ten Noble Dwellings, which the Noble Ones have dwelt in, dwell in, or will dwell in.

“Này các Tỳ-khưu, có mười Thánh trú này, mà các bậc Thánh đã từng trú, đang trú, hoặc sẽ trú.

Katame dasa?

Which ten?

Mười điều nào?

Idha, bhikkhave, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti chaḷaṅgasamannāgato, ekārakkho, caturāpasseno, panuṇṇapaccekasacco, samavayasaṭṭhesano, anāvilasaṅkappo, passaddhakāyasaṅkhāro, suvimuttacitto, suvimuttapañño.

Here, monks, a bhikkhu is one who has abandoned five factors, is endowed with six factors, has one protection, has four supports, has renounced individual truths, has entirely given up searching, has unclouded intentions, has a tranquil bodily formation, has a well-liberated mind, has well-liberated wisdom.

Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu đã đoạn trừ năm chi, đầy đủ sáu chi, có một sự bảo vệ, có bốn sự nương tựa, đã loại bỏ các quan kiến riêng lẻ, đã từ bỏ mọi sự tìm cầu đồng đẳng, có tư duy không bị ô nhiễm, có hành động thân thể đã lắng dịu, có tâm giải thoát hoàn toàn, có tuệ giải thoát hoàn toàn.

Ime kho, bhikkhave, dasa ariyāvāsā’’ti (a. ni. 10.19).

These, monks, are the ten Noble Dwellings.”

Này các Tỳ-khưu, đây là mười Thánh trú.” (A.N. 10.19).

305

Vussatīti vā vusitaṃ, ariyamaggo, ariyaphalañca, taṃ etassa atthīti atisayavacanicchāvasena arahā ‘‘vusitavā’’ti vutto.

It is lived, or that which has been lived, is the Noble Path and the Noble Fruit. The Arahant is called “vusitavā” (one who has lived) in the sense of an emphatic statement, meaning that he possesses this.

Đã sống phạm hạnh, hoặc đã sống phạm hạnh (vusitaṃ), đó là Thánh đạo và Thánh quả. Vị A-la-hán có điều đó, nên Ngài được gọi là “vusitavā” (người đã sống phạm hạnh) theo ý muốn nhấn mạnh.

Karaṇīyanti pariññāpahānabhāvanāsacchikiriyamāha.

Karaṇīyaṃ (what should be done) refers to full understanding (pariññā), abandonment (pahāna), development (bhāvanā), and realization (sacchikiriya).

“Karaṇīyaṃ” (việc cần làm) đề cập đến sự hiểu biết đầy đủ (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự tu tập (bhāvanā) và sự chứng đắc (sacchikiriyā).

Taṃ pana yasmā catūhi maggehi catūsu saccesu kattabbattā soḷasavidhanti veditabbaṃ.

However, this should be understood as sixteenfold because it is to be done in the four truths by means of the four paths.

Tuy nhiên, điều đó phải được hiểu là mười sáu loại, vì nó phải được thực hiện trong bốn Thánh đế bởi bốn Thánh đạo.

Tenāha ‘‘catūhi maggehi karaṇīya’’nti.

Therefore, he said “catūhi maggehi karaṇīyaṃ” (what should be done by means of the four paths).

Do đó, Ngài nói “karaṇīyaṃ catūhi maggehi” (việc cần làm bởi bốn Thánh đạo).

Sammāvimuttassāti aggamaggaphalapaññāhi samucchedapaṭippassaddhīnaṃ vasena suṭṭhu vimuttassa.

Sammāvimuttassā (for one rightly liberated) means for one who is perfectly liberated by means of the wisdom of the supreme path and fruit, in the sense of eradication and subsidence.

“Sammāvimuttassa” (người đã giải thoát hoàn toàn) là người đã giải thoát hoàn toàn theo nghĩa đoạn trừ và lắng dịu bởi tuệ của đạo quả tối thượng.

Santacittassāti tato eva sabbakilesadarathapariḷāhānaṃ vūpasantacittassa.

Santacittassā (for one whose mind is tranquil) means for one whose mind is tranquil from all defilements, distress, and torment for that very reason.

“Santacittassa” (người có tâm an tịnh) là người có tâm đã lắng dịu mọi phiền não, đau khổ và sự thiêu đốt, chính vì điều đó.

Bhinnakilesassa khīṇāsavassa bhikkhuno.

For the bhikkhu whose defilements are broken, whose āsavas are exhausted, i.e., the bhikkhuno.

“Bhikkhuno” (của Tỳ-khưu) là của vị Tỳ-khưu đã đoạn trừ phiền não, đã diệt trừ các lậu hoặc.

Katassa pariññādikiccassa paṭicayo puna karaṇaṃ natthi, tato eva karaṇīyaṃ na vijjati na upalabbhati.

There is natthi (no) paṭicayo (recurrence) of the katassa (done) work of full understanding and so on; for that very reason, karaṇīyaṃ na vijjati (what should be done is not found), it does not exist.

“Paṭicayo natthi” (không có sự tích lũy) của việc đã làm (katassa) như sự hiểu biết đầy đủ, v.v., tức là không có sự làm lại; chính vì điều đó, “karaṇīyaṃ na vijjati” (không còn việc cần làm) nữa.

306

Bhārāti osīdāpanaṭṭhena bhārā viyāti bhārā.

Bhārā (burdens) means burdens in the sense that they are like burdens that cause one to sink.

“Bhārā” (gánh nặng) là những gánh nặng theo nghĩa chúng làm cho người ta chìm xuống.

Vuttañhi ‘‘bhārā have pañcakkhandhā’’tiādi (saṃ. ni. 3.22).

Indeed, it has been said: “The five aggregates are indeed burdens,” and so on.

Quả thật, đã được nói: “Năm uẩn quả thật là gánh nặng” và những câu tiếp theo (Tương Ưng Bộ 3.22).

Attano yonisomanasikārāyattanti attupanibandhaṃ, sasantānapariyāpannattā attānaṃ avijahanaṃ.

Attupanibandhaṃ (bound to oneself) means dependent on one’s own wise attention; avijahanaṃ (not abandoning) oneself, in the sense of being included in one’s own continuum.

“Attupanibandhaṃ” (gắn liền với tự ngã) là điều phụ thuộc vào sự tác ý đúng đắn của chính mình; “avijahanaṃ” (không từ bỏ) chính mình vì nó thuộc về dòng tâm thức của mình.

Tayidaṃ yadipi sabbasmiṃ anavajjadhamme sambhavati, akuppasabhāvāparihānadhammesu pana aggabhūte arahatte sātisayaṃ, netaresūti dassento āha ‘‘attano paramatthaṭṭhena vā’’ti, uttamaṭṭhabhāvenāti attho.

Although this is possible in all blameless phenomena, it is pre-eminent in Arahantship, which is of an unshakeable nature and does not decline; showing that it is not so in others, he said “attano paramatthaṭṭhena vā” (or in the sense of its ultimate meaning), meaning in the sense of being supreme.

Mặc dù điều này có thể xảy ra trong tất cả các pháp vô tội, nhưng nó đặc biệt nổi bật trong A-la-hán quả, nơi có bản chất bất động và không suy yếu, chứ không phải trong các trường hợp khác; để chỉ ra điều đó, Ngài nói “attano paramatthaṭṭhena vā” (hoặc theo nghĩa tối thượng của tự ngã), tức là theo nghĩa là trạng thái tối thượng.

307

Suttantanayo nāma pariyāyanayoti nippariyāyanayena saṃyojanāni dassento ‘‘bhavarāgaissāmacchariyasaṃyojana’’nti āha, na pana ‘‘rūparāgo’’tiādinā.

The Suttanta method is an indirect method (pariyāyanaya); thus, showing the saṃyojanas in a direct way (nippariyāyanaya), he said “bhavarāgaissāmacchariyasaṃyojana” (the fetters of lust for existence, envy, and avarice), and not “rūparāgo” (lust for form) and so on.

Phương pháp kinh tạng là phương pháp gián tiếp, nên để chỉ ra các kiết sử theo phương pháp trực tiếp, Ngài nói “bhavarāgaissāmacchariyasaṃyojana” (kiết sử tham ái hữu, tật đố và xan tham), chứ không nói “rūparāgo” (sắc ái) và những câu tiếp theo.

Bhavesu saṃyojantīti kilesakammavipākavaṭṭānaṃ paccayo hutvā nissarituṃ appadānavasena bandhanti.

Bhavesu saṃyojantīti (they fetter in existences) means they bind in the sense of not allowing escape, by becoming causes for the rounds of defilements, kamma, and results.

“Bhavesu saṃyojantī” (chúng trói buộc vào các cõi hữu) là chúng trói buộc theo nghĩa là nhân duyên của vòng luân hồi phiền não, nghiệp và quả báo, không cho phép thoát ra.

Satipi hi aññesaṃ tappaccayabhāve na vinā saṃyojanāni tesaṃ tappaccayabhāvo atthi, orambhāgiyauddhambhāgiyasaṅgahitehi ca tehi taṃtaṃbhavanibbattakakammaniyamo bhavaniyamo ca hoti, na ca upacchinnasaṃyojanassa katānipi kammāni bhavaṃ nibbattentīti tesaṃyeva saṃyojanaṭṭho daṭṭhabbo.

Even if others are causes for that, their being causes for that does not exist without the fetters. And by these fetters, which include the lower and higher fetters, there is the determination of kamma that produces various existences, and the determination of existences. And kamma, even if performed by one whose fetters are cut off, does not produce existence. Thus, their meaning as fetters should be seen.

Mặc dù các pháp khác cũng là nhân duyên, nhưng không có các kiết sử thì chúng không thể là nhân duyên. Và bởi các kiết sử được bao gồm trong hạ phần kiết sử và thượng phần kiết sử, chúng quy định nghiệp tạo ra các cõi hữu và quy định các cõi hữu. Và ngay cả những nghiệp đã làm của người đã đoạn trừ kiết sử cũng không tạo ra cõi hữu, nên ý nghĩa “kiết sử” của chúng phải được hiểu như vậy.

308

Sammā aññāyāti ājānanabhūtāya aggamaggapaññāya sammā yathābhūtaṃ dukkhādīsu yo yathā jānitabbo, taṃ tathā jānitvā.

Sammā aññāyāti (having rightly understood) means having rightly understood, just as it is, by means of the wisdom of the supreme path which is knowledge, understanding suffering and so on, each in the way it should be understood.

“Sammā aññāya” (đã hiểu biết đúng đắn) là đã hiểu biết đúng đắn, như thật về Khổ, v.v., cái gì phải được biết như thế nào, thì đã biết như thế đó, bằng tuệ của đạo tối thượng, tức là sự hiểu biết.

Cittavimutti sabbassa cittasaṃkilesassa vissaggo.

Cittavimutti (mental liberation) is the release from all mental defilements.

“Cittavimutti” (tâm giải thoát) là sự giải thoát khỏi mọi ô nhiễm của tâm.

Nibbānādhimutti nibbāne adhimuccanaṃ tattha ninnapoṇapabbhāratā.

Nibbānādhimutti (inclination towards Nibbāna) is the inclination towards Nibbāna, the leaning, sloping, and tending towards it.

“Nibbānādhimutti” (xu hướng Niết-bàn) là sự hướng về Niết-bàn, sự nghiêng về, thiên về Niết-bàn.

Tanti pathavīādikaṃ.

Taṃ (that) refers to earth and so on.

“Taṃ” (điều đó) là đất, v.v.

Pariññātaṃ, na puthujjanassa viya apariññātaṃ, sekkhassa viya pariññeyyaṃ vā.

Pariññātaṃ (fully understood), not misunderstood like a worldling, nor something yet to be fully understood like a trainee (sekkhā).

“Pariññātaṃ” (đã được hiểu biết đầy đủ), không phải là chưa được hiểu biết đầy đủ như phàm phu, hoặc là điều cần được hiểu biết đầy đủ như bậc hữu học.

Tasmāti pariññātattā.

Tasmā (therefore) means because it is fully understood.

“Tasmā” (do đó) là do đã được hiểu biết đầy đủ.

309

Catutthapañcamachaṭṭhavārā tattha tattha kilesanibbānakittanavasena pavattattā nibbānavārā nāma.

The fourth, fifth, and sixth sections are called nibbānavārā (Nibbāna sections) because they speak of defilements and Nibbāna in those places.

Các phần thứ tư, thứ năm và thứ sáu được gọi là “nibbānavārā” (các phần về Niết-bàn) vì chúng đề cập đến phiền não và Niết-bàn ở từng chỗ.

Tattha pathavīādīnaṃ pariññātattā amaññanā, sā pana pariññā rāgādīnaṃ khayena siddhāti imassa atthassa dīpanavasena pāḷi pavattāti dassento ‘‘pariññātaṃ tassāti sabbapadehi yojetvā puna khayā rāgassa vītarāgattāti yojetabbaṃ.

Therein, the non-conceit (amaññanā) arises because earth and so on are fully understood. This full understanding is achieved by the cessation of lust and so on. Showing this meaning, he said: “pariññātaṃ tassāti sabbapadehi yojetvā puna khayā rāgassa vītarāgattāti yojetabbaṃ” (Having connected “pariññātaṃ tassa” (that is fully understood) with all the terms, one should then connect it with “khayā rāgassa vītarāgattā” (because of the destruction of lust, he is free from lust)).

Ở đây, để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng sự không chấp trước là do đã hiểu biết đầy đủ đất, v.v., và sự hiểu biết đầy đủ đó được thành tựu nhờ sự diệt trừ tham ái, v.v., Ngài nói rằng kinh văn được trình bày theo cách “pariññātaṃ tassāti sabbapadehi yojetvā puna khayā rāgassa vītarāgattāti yojetabbaṃ” (sau khi ghép “đã được hiểu biết đầy đủ” với tất cả các từ, lại phải ghép “do sự diệt trừ tham ái, do đã ly tham”).

Esa nayo itaresū’’ti āha.

“Esa nayo itaresū”ti (this is the method in the others) he said.

Ngài nói “Esa nayo itaresū” (Phương pháp này cũng tương tự ở các phần khác).

Tattha itaresūti pañcamachaṭṭhavāresu.

Therein, itaresu (in the others) means in the fifth and sixth sections.

Ở đây, “itaresū” (ở các phần khác) là ở phần thứ năm và thứ sáu.

Yadi evaṃ kasmā pāḷi evaṃ na dissatīti āha ‘‘desanā pana ekattha vuttaṃ sabbattha vuttameva hotīti saṃkhittā’’ti.

If so, why is the Pāḷi not seen this way? He said “desanā pana ekattha vuttaṃ sabbattha vuttameva hotīti saṃkhittā” (But the teaching, what is said in one place, is considered as said everywhere, therefore it is abbreviated).

Nếu vậy, tại sao kinh văn không xuất hiện như vậy? Ngài nói: “desanā pana ekattha vuttaṃ sabbattha vuttameva hotīti saṃkhittā” (Nhưng lời dạy đã được nói ở một chỗ thì được coi là đã được nói ở khắp mọi chỗ, nên nó được tóm tắt).

310

Na khayā rāgassa vītarāgo sabbaso appahīnarāgattā.

Na khayā rāgassa vītarāgo (not free from lust due to the destruction of lust) means because lust is not entirely abandoned.

“Na khayā rāgassa vītarāgo” (không phải là người ly tham do sự diệt trừ tham ái) là do tham ái chưa được đoạn trừ hoàn toàn.

Vikkhambhitarāgo hi soti.

For he is one whose lust is suppressed.

Vì người đó là bậc Dự lưu, người đã trấn áp tham ái.

Bāhirakaggahaṇañcettha tathābhāvasseva tesu labbhanato, na tesu eva tathābhāvassa labbhanato.

And the use of bāhiraka (external) here is because that state is found in them, not that that state is found only in them.

Và ở đây, việc nắm giữ “bāhiraka” (bên ngoài) là do trạng thái đó được tìm thấy ở những điều đó, chứ không phải trạng thái đó chỉ được tìm thấy ở những điều đó mà thôi.

Idāni yā sā ‘‘pariññātaṃ tassā’’ti sabbapadehi yojanā vuttā, taṃ vināpi nibbānavāraatthayojanaṃ dassetuṃ ‘‘yathā cā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show the meaning of the Nibbāna section even without the aforementioned connection of “pariññātaṃ tassa” with all terms, “yathā cā” (and just as) and so on was said.

Bây giờ, để chỉ ra cách giải thích ý nghĩa của phần Niết-bàn mà không cần câu ghép “pariññātaṃ tassā” (điều đó đã được hiểu biết đầy đủ) với tất cả các từ như đã nói, Ngài nói “yathā cā” (và như thế) và những câu tiếp theo.

Tattha maññanaṃ na maññatīti maññanā nappavattatīti attho.

Therein, maññanaṃ na maññatīti (he does not conceive a conception) means conception does not arise.

Ở đây, “maññanaṃ na maññatī” (không chấp thủ sự chấp thủ) có nghĩa là sự chấp thủ không vận hành.

Maññanāya maññitabbattepi tassā vatthuantogadhattāti evamettha attho daṭṭhabbo.

Even though conception is to be conceived, it is included within that object. This is how the meaning should be understood here.

Mặc dù sự chấp thủ là điều cần được chấp thủ, nhưng điều đó là do nó đã được bao gồm trong đối tượng; ý nghĩa ở đây phải được hiểu như vậy.

311

Yadipi pariññātapadaṃ aggahetvā nibbānavāradesanā pavattā, evampi ‘‘khayā’’tiādipadehi pariññāsiddhi eva pakāsīyatīti ko tesaṃ visesoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘ettha cā’’tiādi.

Although the teaching of the Nibbāna section proceeds without taking the term “pariññāta,” even so, by terms like “khayā” (destruction) and so on, the achievement of full understanding is revealed. Addressing the question of what special distinction these terms have, he said “ettha cā” (and here) and so on.

Mặc dù lời dạy về phần Niết-bàn được trình bày mà không dùng từ “pariññāta” (đã được hiểu biết đầy đủ), nhưng ngay cả với các từ “khayā” (do sự diệt trừ) và những từ tiếp theo, sự thành tựu của sự hiểu biết đầy đủ cũng được công bố. Vậy sự khác biệt giữa chúng là gì? Để giải đáp câu hỏi đó, Ngài nói “ettha cā” (và ở đây) và những câu tiếp theo.

Maggabhāvanāpāripūridassanatthaṃ vutto, maggakiccantā hi pariññāyoti adhippāyo.

Maggabhāvanāpāripūridassanatthaṃ vutto, (stated for the purpose of showing the fulfillment of the development of the path) for full understanding culminates in the function of the path, this is the intention.

“Maggabhāvanāpāripūridassanatthaṃ vutto” (được nói ra để chỉ sự hoàn thành của sự tu tập đạo lộ), ý nghĩa là sự hiểu biết đầy đủ là kết thúc của việc làm của đạo lộ.

Itare…pe… veditabbā vītarāgādikittanatoti.

Itare…pe… veditabbā (the others… and so on… should be understood) as speaking of being free from lust and so on.

“Itare…pe… veditabbā” (các điều khác… v.v… phải được hiểu) là do việc đề cập đến sự ly tham, v.v.

Dvīhi vā kāraṇehīti yathāvuttakāraṇadvayena.

Dvīhi vā kāraṇehīti (or by two reasons) means by the two aforementioned reasons.

“Dvīhi vā kāraṇehī” (hoặc bởi hai lý do) là bởi hai lý do đã nói.

Assāti khīṇāsavassa.

Assāti (for him) refers to the Arahant whose āsavas are exhausted.

“Assā” (của người đó) là của vị đã diệt trừ các lậu hoặc.

Ayaṃ visesoti idāni vuccamāno viseso.

Ayaṃ visesoti (this is the distinction) refers to the distinction that is now being stated.

“Ayaṃ viseso” (sự khác biệt này) là sự khác biệt sắp được nói ra.

Yadipi khīṇāsavo ekantena vītarāgo vītadoso vītamoho eva ca hoti, yāya pana pubbabhāgapaṭipadāya vītarāgatādayo savisesāti vattabbataṃ labhanti, taṃ dassento ‘‘tīsu hī’’tiādimāha.

Although the Arahant whose āsavas are exhausted is certainly free from lust, hatred, and delusion, showing the preliminary practice by which freedom from lust and so on become worthy of being called special, he said “tīsu hī” (for in the three) and so on.

Mặc dù vị đã diệt trừ các lậu hoặc chắc chắn là người đã ly tham, ly sân, ly si, nhưng để chỉ ra rằng nhờ vào con đường thực hành ban đầu mà sự ly tham, v.v., đạt được sự đặc biệt, Ngài nói “tīsu hī” (vì trong ba) và những câu tiếp theo.

‘‘Ratto atthaṃ na jānātī’’tiādinā (netti. 11) rāge ādīnavaṃ passato ‘‘rāgo ca nāma sukhābhisaṅgena uppajjati, sukhañca vipariṇāmato dukkhaṃ.

"Starting with 'One who is attached does not know what is beneficial,' seeing the danger in lust, thinking, 'Lust arises by clinging to pleasure, and pleasure, by its change, is suffering.

“Kẻ tham dục không biết lợi ích,” v.v. (Netti. 11), khi thấy sự nguy hiểm trong tham ái,^* “tham ái khởi lên do sự chấp trước vào lạc thú, và lạc thú thì là khổ do sự biến đổi.”

Pageva itara’’nti sahetuke rāge ādīnavadassanaṃ dukkhānupassanāya nimittaṃ, dukkhānupassanā ca paṇidhiyā paṭipakkhabhāvato appaṇihitavimokkhaṃ paripuretīti āha ‘‘rāge…pe… vītarāgo hotī’’ti.

And so also is the other'—seeing the danger in lust with its cause is a sign for the contemplation of suffering. And the contemplation of suffering, being the opposite of aspiration, completes the deliverance without aspiration (appaṇihita vimokkha), so it is said: " In lust... he becomes dispassionate."

“Cũng vậy đối với những điều khác,” sự thấy sự nguy hiểm trong tham ái có nguyên nhân là dấu hiệu của quán khổ (dukkhanupassanā), và quán khổ là đối lập với sự mong cầu (paṇidhi), do đó hoàn thành giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkha). Vì vậy,^* nói “trong tham ái… v.v… trở nên ly tham”.

Tathā ‘‘duṭṭho atthaṃ na jānātī’’tiādinā (itivu. 88) dose ādīnavaṃ passato ‘‘doso ca nāma dukkhaṃ paṭicca uppajjati, tañca ubhayaṃ anavaṭṭhitaṃ ittaraṃ pabhaṅgū’’ti sahetuke dose ādīnavadassanaṃ aniccānupassanāya nimittaṃ, aniccānupassanā ca niccanimittādīnaṃ paṭipakkhabhāvato animittavimokkhaṃ paripūretīti āha ‘‘dose…pe… hotī’’ti.

Similarly, starting with 'One who is malicious does not know what is beneficial,' seeing the danger in hatred, thinking, 'Hatred arises conditioned by suffering, and both are unstable, temporary, and perishable'—seeing the danger in hatred with its cause is a sign for the contemplation of impermanence. And the contemplation of impermanence, being the opposite of the sign of permanence and so forth, completes the deliverance without signs (animitta vimokkha), so it is said: " In hatred... he becomes."

Tương tự, “Kẻ sân hận không biết lợi ích,” v.v. (Itivu. 88), khi thấy sự nguy hiểm trong sân hận,^* “sân hận khởi lên do khổ, và cả hai điều đó đều không ổn định, tạm thời, dễ tan vỡ.” Sự thấy sự nguy hiểm trong sân hận có nguyên nhân là dấu hiệu của quán vô thường (aniccanupassanā), và quán vô thường là đối lập với dấu hiệu thường hằng (niccanimitta), v.v., do đó hoàn thành giải thoát vô tướng (animittavimokkha). Vì vậy,^* nói “trong sân hận… v.v… trở nên^*”.

Tathā ‘‘mūḷho atthaṃ na jānātī’’tiādinā (itivu. 88) mohe ādīnavaṃ passato ‘‘moho nāma yathāsabhāvaggahaṇassa paribbhamanto’’ti mohassa vikkhambhanaṃ anattānupassanāya nimittaṃ, anattānupassanāya ca attābhinivesassa paṭipakkhabhāvato suññataṃ vimokkhaṃ paripūretīti āha ‘‘mohe…pe… vītamoho hotī’’ti.

Similarly, starting with 'One who is deluded does not know what is beneficial,' seeing the danger in delusion, thinking, 'Delusion, indeed, wanders from grasping things as they truly are'—the suppression of delusion is a sign for the contemplation of not-self. And the contemplation of not-self, being the opposite of the obsession with self, completes the deliverance of emptiness (suññatā vimokkha), so it is said: " In delusion... he becomes undeluded."

Tương tự, “Kẻ si mê không biết lợi ích,” v.v. (Itivu. 88), khi thấy sự nguy hiểm trong si mê,^* “si mê là sự lang thang không nắm bắt được bản chất như thật.” Sự trấn áp si mê là dấu hiệu của quán vô ngã (anattānupassanā), và quán vô ngã là đối lập với sự chấp thủ vào ngã (attābhinivesa), do đó hoàn thành giải thoát tánh không (suññatā vimokkha). Vì vậy,^* nói “trong si mê… v.v… trở nên ly si”.

312

Evaṃ santeti yadi vītarāgatādayo vimokkhavibhāgena vuttā, evaṃ sante.

Thus, if it is so: If dispassion and the like are stated as divisions of deliverance, then this is the case.

Khi điều này xảy ra là nếu sự ly tham, v.v., được nói đến theo sự phân chia giải thoát, thì khi điều này xảy ra.

Tasmāti yasmā vimokkhamukhavimokkhānaṃ vasena niyametvā na vuttaṃ, tasmā.

Therefore: Since it is not specified in terms of the doors to liberation and deliverances, therefore.

Do đó là vì nó không được nói đến bằng cách quy định theo các cửa giải thoát và các giải thoát, do đó.

Yaṃ kiñci arahato sambhavantaṃ vibhajitvā vuccatīti vārattayadesanā katāti imamatthaṃ dasseti ‘‘yaṃ arahato’’tiādinā.

Whatever arises in an Arahant is explained by dividing it, thus the teaching in three rounds is made—this meaning is shown by "Whatever of an Arahant" and so forth.

Để chỉ ra ý nghĩa này rằng bất cứ điều gì có thể xảy ra với một vị A-la-hán đều được phân tích và nói ra, nên đã có ba lần thuyết giảng,^* nói “điều gì của một vị A-la-hán” v.v.

313

Evaṃ vimuttivibhāgena khīṇāsavassa vibhāgaṃ vārattayadesanānibandhanaṃ dassetvā idāni avibhāgenapi tattha pariññāvisayassa anusayavisayassa ca vibhāgaṃ tassa nibandhanaṃ dassento ‘‘avisesenā’’tiādimāha.

Having thus shown the division of a Arahant and the reason for the teaching in three rounds based on the division of liberation, now, without division, showing the division of the object of full comprehension and the object of latent tendencies therein, and its reason, he says "without distinction" and so forth.

Sau khi chỉ ra sự phân chia của vị lậu tận theo sự phân chia giải thoát, là cơ sở của ba lần thuyết giảng, bây giờ, để chỉ ra sự phân chia của đối tượng tuệ tri và đối tượng tùy miên trong đó, ngay cả khi không có sự phân chia, và cơ sở của sự phân chia đó,^* nói “không phân biệt” v.v.

Tattha upekkhāvedanā visesato saṅkhāradukkhaṃ sammohādhiṭṭhānanti vuttaṃ ‘‘saṅkhāra…pe… moho’’ti.

Therein, the feeling of equanimity is specifically described as the suffering of formations and the basis of delusion: "formations... delusion".

Trong đó, cảm thọ xả (upekkhāvedanā) đặc biệt là hành khổ (saṅkhāradukkha) và là chỗ nương tựa của sự si mê (sammohādhiṭṭhāna), được nói đến là “hành… v.v… si mê”.

Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.

The rest is easily understood, being in accordance with what has been stated.

Phần còn lại là dễ hiểu vì đã được giải thích theo cách thức đã nói.

314

Khīṇāsavavāratatiyādinayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the third way of the Arahant’s round is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về cách thức của ba lần thuyết giảng về vị lậu tận.

315

Tathāgatavārasattamanayavaṇṇanā

Explanation of the Seventh Way of the Tathāgata’s Round

Giải thích về cách thức thứ bảy của phẩm Như Lai

316

12. Yehi (dī. ni. abhi. ṭī. 1.7.cūḷasīlavaṇṇanā; a. ni. ṭī. 1.1.170) guṇavisesehi nimittabhūtehi bhagavati ‘‘tathāgato’’ti ayaṃ samaññā pavattā, taṃ dassanatthaṃ ‘‘aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato’’tiādi vuttaṃ.

To show by which specific qualities, serving as signs, the appellation " Tathāgata" was established for the Blessed One, it is stated: " The Blessed One is a Tathāgata for eight reasons" and so forth.

Để chỉ ra những đặc tính ưu việt (guṇavisesa) nào là dấu hiệu mà danh xưng “Như Lai” được dùng cho Đức Thế Tôn,^* nói “Đức Thế Tôn là Như Lai vì tám lý do” v.v.

Guṇanemittakāneva hi bhagavato sabbāni nāmāni.

Indeed, all the names of the Blessed One are derived from his qualities.

Tất cả các danh hiệu của Đức Thế Tôn đều là do các đặc tính.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

317

‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;

"Innumerable are the names of the Great Sage, endowed with qualities;

“Vô số danh hiệu,

318

Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti.(dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 1.76; dī. ni. abhi. ṭī. 1.7.cūḷasīlavaṇṇanā; a. ni. ṭī. 1.1.170) –

A name should be mentioned by a quality, even from a thousand names."

Của bậc Đại Hiền có các đức tính; Dù có hàng ngàn danh hiệu, danh hiệu nên được nêu lên theo đức tính.”

319

Tathā āgatoti ettha ākāraniyamanavasena opammasampaṭipādanattho tathā-saddo.

In " Tathā āgato," the word tathā is for establishing a simile by way of regularity of manner.

Trong Tathā āgato (Như Lai), từ tathā (như) có ý nghĩa so sánh, theo cách quy định về hình thái.

Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti paṭipādagamanattho āgata-saddo, na ñāṇagamanattho ‘‘tathalakkhaṇaṃ āgato’’tiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 1.7; ma. ni. aṭṭha. 1.12; saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.78; a. ni. aṭṭha. 1.1.170; udā. aṭṭha. 18; itivu. aṭṭha. 38; theragā. aṭṭha. 1.1.3; bu. vaṃ. aṭṭha. 2.bāhiranidāna; mahāni. aṭṭha. 14) viya, nāpi kāyagamanādiattho ‘‘āgato kho mahāsamaṇo, māgadhānaṃ giribbaja’’ntiādīsu (mahāva. 63) viya.

For the general indication rests in specific qualities, thus the word āgata is for the meaning of "having come by the path," not for the meaning of "having come to the characteristic" as in "having come to the true characteristic" and so forth, nor for the meaning of "having come by foot" as in "the Great Ascetic has come, to Giribbaja of the Magadhans" and so forth.

Vì sự chỉ rõ chung chung đứng vững trong sự đặc biệt, từ āgata (đến) có nghĩa là sự đến theo con đường, chứ không phải là sự đến của trí tuệ như trong “đến với đặc tính như vậy” v.v., cũng không phải là sự đến của thân thể, v.v., như trong “Đại Sa-môn đã đến, tại Giribbaja của dân Ma-kiệt-đà” v.v.

Tattha yadākāraniyamanavasena opammasampaṭipādanattho tathā-saddo, taṃ karuṇāppadhānattā mahākaruṇāmukhena purimabuddhānaṃ āgamanapaṭipadaṃ udāharaṇavasena sāmaññato dassento yaṃtaṃsaddānaṃ ekantasambandhabhāvato ‘‘yathā sabbaloka…pe… āgatā’’ti sādhāraṇato vatvā puna taṃ paṭipadaṃ mahāpadānasuttādīsu (dī. ni. 2.4) sambahulaniddesena supākaṭānaṃ āsannānañca vipassīādīnaṃ channaṃ sammāsambuddhānaṃ vasena dassento ‘‘yathā vipassī bhagavā’’tiādimāha.

Therein, when the word tathā is for establishing a simile by way of regularity of manner, then, being primarily compassion, by means of great compassion, showing generally the path of coming of previous Buddhas by way of example, because of the exclusive connection between "yantaṃ" words, having said "just as all the world... came" in a general sense, he again shows that path by referring to the six Sammasambuddhas such as Vipassī and others, who are well-known from many explanations in the Mahāpadānasutta and so forth, and who are near, saying "just as the Blessed One Vipassī" and so forth.

Trong đó, khi từ tathā có ý nghĩa so sánh theo cách quy định về hình thái, để chỉ ra con đường đến của các vị Phật quá khứ một cách chung chung theo ví dụ, thông qua đại bi do sự ưu việt của lòng bi, và do sự liên hệ tuyệt đối của các từ yaṃ và taṃ,^* nói “như tất cả thế gian… v.v… đã đến” một cách phổ biến, và sau đó, để chỉ ra con đường đó theo sáu vị Chánh Đẳng Giác như Vipassī v.v., những vị đã được giải thích rõ ràng và gần gũi trong Mahāpadānasutta v.v.,^* nói “như Đức Thế Tôn Vipassī” v.v.

Tattha yena abhinīhārenāti manussatta-liṅgasampatti-hetu-satthāradassana-pabbajjā-abhiññādiguṇasampatti-adhikāra-chandānaṃ vasena aṭṭhaṅgasamannāgatena kāyapaṇidhānamahāpaṇidhānena.

Therein, by which aspiration: this refers to the great aspiration and bodily aspiration endowed with eight factors, namely, being a human, having the proper gender, the cause, seeing the Teacher, renunciation, the perfection of qualities such as supernormal powers, special exertion, and will.

Trong đó, yena abhinīhārena (bằng sự phát nguyện nào) là bằng đại nguyện thân hành (kāyapaṇidhāna) và đại nguyện lớn (mahāpaṇidhāna) gồm tám yếu tố: sự thành tựu thân người, sự thành tựu giới tính, nguyên nhân, sự thấy một vị Đạo Sư, sự xuất gia, sự thành tựu các đức tính như thắng trí, sự cống hiến, và ý chí.

Sabbesañhi sammāsambuddhānaṃ kāyapaṇidhānaṃ imināva nīhārena samijjhatīti.

Indeed, the bodily aspiration of all Sammasambuddhas is accomplished by this very method.

Vì tất cả các vị Chánh Đẳng Giác đều hoàn thành đại nguyện thân hành của mình bằng cách phát nguyện này.

320

Evaṃ mahābhinīhāravasena ‘‘tathāgato’’ti padassa atthaṃ vatvā idāni pāramīpūraṇavasena dassetuṃ ‘‘atha vā yathā vipassī bhagavā…pe… yathā kassapo bhagavā dānapāramiṃ pūretvā’’tiādi vuttaṃ.

Having thus explained the meaning of the word "Tathāgata" by way of the great aspiration, now, to show it by way of the fulfillment of perfections, it is stated: " Or, just as the Blessed One Vipassī... just as the Blessed One Kassapa, having fulfilled the perfection of giving" and so forth.

Sau khi giải thích ý nghĩa của từ “Tathāgato” theo đại nguyện lớn như vậy, bây giờ để chỉ ra theo sự viên mãn các ba-la-mật,^* nói “Hoặc là, như Đức Thế Tôn Vipassī… v.v… như Đức Thế Tôn Kassapa đã viên mãn ba-la-mật bố thí” v.v.

Imasmiṃ pana ṭhāne suttantikānaṃ mahābodhiyānapaṭipadāya kosallajananatthaṃ pāramīkathā vattabbā, sā pana sabbākārasampannā cariyāpiṭakavaṇṇanāya (cariyā. pakiṇṇakakathā) vitthārato niddiṭṭhā, tasmā atthikehi tattha vuttanayeneva veditabbā.

In this context, the discourse on perfections should be given to generate skill in the path of the Great Bodhi vehicle for those who follow the Suttas. However, that, complete in all aspects, is explained in detail in the Cariyāpiṭaka Commentary; therefore, those who are interested should understand it by the method stated therein.

Tuy nhiên, tại chỗ này, câu chuyện về các ba-la-mật cần được nói đến để tạo sự khéo léo cho những người theo kinh điển về con đường Đại Bồ-đề thừa. Nhưng câu chuyện đó đã được giải thích chi tiết đầy đủ trong Cariyāpiṭakavaṇṇanā, do đó, những người có nhu cầu nên tìm hiểu theo cách đã nói ở đó.

Yathā pana pubbe vipassīādayo sammāsambuddhā abhinīhārasampattiyaṃ patiṭṭhāya suvisuddhāya paṭipadāya anavasesato sammadeva sabbā pāramiyo paripūresuṃ, evaṃ amhākampi bhagavā paripūresīti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘samattiṃ sapāramiyo pūretvā’’ti.

Just as the Sammasambuddhas Vipassī and others in the past, having established themselves in the perfection of aspiration, completely fulfilled all perfections by a very pure path without remainder, so too our Blessed One fulfilled them—referring to this meaning, he says: " having fulfilled the thirty perfections."

Như các vị Chánh Đẳng Giác Vipassī v.v. trước đây đã an trụ trong sự thành tựu phát nguyện và hoàn thành tất cả các ba-la-mật một cách hoàn hảo và không sót lại bằng con đường thanh tịnh, thì Đức Thế Tôn của chúng ta cũng đã hoàn thành như vậy. Để chỉ ra ý nghĩa này,^* nói “đã viên mãn ba mươi ba-la-mật”.

Satipi aṅgapariccāgādīnaṃ dānapāramibhāve pariccāgavisesabhāvadassanatthañceva sudukkarabhāvadassanatthañca ‘‘pañca mahāpariccāge’’ti visuṃ gahaṇaṃ, tatoyeva ca aṅgapariccāgato visuṃ nayanapariccāgaggahaṇampi kataṃ, pariggahapariccāgabhāvasāmaññepi dhanarajjapariccāgato puttadārapariccāgaggahaṇañca kataṃ.

Even though the sacrifice of limbs and so forth are aspects of the perfection of giving, "the five great sacrifices" are specifically mentioned to show the specific nature of these sacrifices and their extreme difficulty. For the same reason, the sacrifice of eyes is mentioned separately from the sacrifice of limbs, and the sacrifice of children and spouse is mentioned separately from the sacrifice of wealth and kingdom, even though both are sacrifices of possessions.

Mặc dù sự hy sinh các chi phần, v.v., là một phần của ba-la-mật bố thí, nhưng để chỉ ra sự hy sinh đặc biệt và sự khó khăn của nó, “năm đại hy sinh” được nói riêng. Từ đó, sự hy sinh đôi mắt cũng được nói riêng khỏi sự hy sinh các chi phần, và mặc dù sự hy sinh tài sản và vương quốc có cùng bản chất là sự hy sinh sở hữu, nhưng sự hy sinh vợ con cũng được nói riêng.

321

Gatapaccāgatikavattapūraṇādikāya pubbabhāgapaṭipadāya saddhiṃ abhiññāsamāpattinipphādanaṃ pubbayogo, dānādīsuyeva sātisayapaṭipattinipphādanaṃ pubbacariyā, sā cariyāpiṭakasaṅgahitā.

The production of supernormal attainments together with the preliminary path of fulfilling the reciprocal observances and so forth is former practice (pubbayoga); the production of exceedingly excellent practice in giving and so forth is former conduct (pubbacariyā), and that conduct is compiled in the Cariyāpiṭaka.

Sự thành tựu các thắng trí và các định (samāpatti) cùng với con đường sơ khởi như sự hoàn thành các hạnh nguyện đi rồi lại đến, v.v., là pubbayoga (tiền duyên); sự thực hành đặc biệt trong bố thí, v.v., là pubbacariyā (tiền hạnh), và đó được tập hợp trong Cariyāpiṭaka.

Abhinīhāro pubbayogo, dānādipaṭipatti, kāyavivekavasena ekacariyā vā pubbacariyāti keci.

Some say that aspiration is former practice (pubbayoga), and the practice of giving and so forth, or a single conduct by way of physical seclusion, is former conduct (pubbacariyā).

Một số người cho rằng sự phát nguyện là pubbayoga, còn sự thực hành bố thí, v.v., hoặc sự thực hành đơn độc theo cách ly thân là pubbacariyā.

Dānādīnañceva appicchatādīnañca saṃsāranibbānesu ādīnavānisaṃsānañca vibhāvanavasena sattānaṃ bodhittaye patiṭṭhāpanaparipācanavasena ca pavattā kathā dhammakkhānaṃ, ñātīnaṃ atthacariyā ñātatthacariyā, sāpi karuṇāya vaseneva.

The discourse that arises by way of explaining the dangers and benefits of giving and so forth, and of contentedness and so forth, in saṃsāra and Nibbāna, and by way of establishing and maturing beings in the three kinds of enlightenment, is the teaching of Dhamma (dhammakkhāna); the welfare practice for relatives is the practice of welfare for relatives (ñātatthacariyā), which is also solely by way of compassion.

Bài giảng được thực hiện để thiết lập và làm chín muồi chúng sinh trong ba cấp độ giác ngộ (bodhittaya) bằng cách phân tích bố thí, v.v., cũng như sự ít dục, v.v., và những nguy hiểm và lợi ích trong luân hồi và Niết Bàn, là dhammakkhānaṃ (thuyết pháp); sự lợi ích cho bà con là ñātatthacariyā (hạnh lợi ích bà con), điều này cũng do lòng bi.

Ādi-saddena lokatthacariyādayo saṅgaṇhāti.

By the word ādi (and so forth), he includes the practice of welfare for the world and so forth.

Từ ādi (v.v.) bao gồm hạnh lợi ích thế gian (lokatthacariyā), v.v.

Kammassakatañāṇavasena, anavajjakammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānaparicayavasena khandhāyatanādiparicayavasena, lakkhaṇattayatīraṇavasena ca ñāṇacāro buddhicariyā, sā pana atthato paññāpāramīyeva, ñāṇasambhāradassanatthaṃ visuṃ gahaṇaṃ.

The range of knowledge by means of the knowledge of the ownership of kamma, by means of familiarity with blameless actions, crafts, and fields of knowledge, by means of familiarity with aggregates, sense bases, etc., and by means of discerning the three characteristics, is the practice of wisdom (buddhicariyā). But that, in meaning, is indeed the perfection of wisdom (paññāpāramī); it is mentioned separately to show the accumulation of knowledge.

Do sự hiểu biết về nghiệp là của mình, do sự quen thuộc với các nghiệp xứ, kỹ nghệ xứ, minh xứ không có lỗi, do sự quen thuộc với các uẩn, xứ, v.v., và do sự phán xét ba đặc tính, sự vận hành của trí tuệ chính là phật hạnh (buddhicariyā). Nhưng về ý nghĩa, đó chính là Trí tuệ Ba-la-mật (paññāpāramī), được đề cập riêng để chỉ rõ sự tích lũy trí tuệ.

Koṭīti pariyanto, ukkaṃsoti attho.

Koṭi means limit, the meaning is supremacy.

Koṭī (cực điểm) là giới hạn, có nghĩa là sự tối thượng.

322

Cattāro satipaṭṭhāne bhāvetvā brūhetvāti sambandho.

The connection is: having developed and cultivated the four foundations of mindfulness.

Liên hệ là đã tu tập và phát triển bốn niệm xứ.

Tattha bhāvetvāti uppādetvā.

Among these, having developed (bhāvetvā) means having produced.

Trong đó, bhāvetvā (đã tu tập) là đã sinh khởi.

Brūhetvāti vaḍḍhetvā.

Having cultivated (brūhetvā) means having increased.

Brūhetvā (đã phát triển) là đã tăng trưởng.

Satipaṭṭhānādiggahaṇena āgamanapaṭipadaṃ matthakaṃ pāpetvā dasseti.

By mentioning the foundations of mindfulness (satipaṭṭhānā) and so forth, it shows the culmination of the path of practice.

Việc đề cập đến satipaṭṭhānā (niệm xứ) v.v. cho thấy con đường hành trì đã đạt đến đỉnh cao.

Vipassanāsahagatā eva vā satipaṭṭhānādayo daṭṭhabbā.

Or, the foundations of mindfulness (satipaṭṭhānā) and so forth should be understood as accompanied by insight (vipassanā).

Hoặc satipaṭṭhānā (niệm xứ) v.v. cần được xem là đi kèm với tuệ quán.

Ettha ca ‘‘yena abhinīhārenā’’tiādinā āgamanapaṭipadāya ādiṃ dasseti, ‘‘dānapāramī’’tiādinā majjhaṃ, ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’tiādinā pariyosānanti veditabbaṃ.

Here, it should be understood that the beginning of the path of practice is shown by ‘‘yena abhinīhārenā’’ and so forth, the middle by ‘‘dānapāramī’’ and so forth, and the conclusion by ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ and so forth.

Và ở đây, với cụm từ ‘‘yena abhinīhārenā’’ (do sự quyết tâm nào) v.v. cho thấy khởi điểm của con đường hành trì; với cụm từ ‘‘dānapāramī’’ (bố thí Ba-la-mật) v.v. cho thấy phần giữa; và với cụm từ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ (bốn niệm xứ) v.v. cho thấy phần kết thúc, cần phải hiểu như vậy.

323

Sampatijātoti muhuttajāto manussānaṃ hatthato muttamatto, na mātukucchito nikkhantamatto.

Just born (sampatijāto) refers to having been born a moment ago, having just been released from the hands of humans, not immediately upon emergence from the mother's womb.

Sampatijāto (mới sinh) là vừa mới sinh ra, vừa thoát khỏi tay loài người, không phải vừa ra khỏi bụng mẹ.

Nikkhantamattañhi mahāsattaṃ paṭhamaṃ brahmāno suvaṇṇajālena paṭiggaṇhiṃsu, tesaṃ hatthato cattāro mahārājāno ajinappaveṇiyā, tesaṃ hatthato manussā dukūlacumbaṭakena paṭiggaṇhiṃsu, manussānaṃ hatthato muccitvā pathaviyaṃ patiṭṭhitoti.

For the Great Being, immediately upon emergence, the Brahmās first received him in a golden net; from their hands, the four Great Kings received him in a deerskin carpet; from their hands, humans received him in a silken cloth; having been released from the hands of humans, he stood on the earth.

Đại Bồ tát vừa ra đời trước hết được các Phạm thiên đón nhận bằng lưới vàng, từ tay họ được bốn Đại Thiên Vương đón nhận bằng tấm thảm da thú, từ tay họ được loài người đón nhận bằng tấm vải lụa; sau khi thoát khỏi tay loài người, Ngài đứng vững trên mặt đất.

Yathāha bhagavā mahāpadānadesanāyaṃ.

As the Blessed One said in the Mahāpadāna discourse.

Yathāha (như đã nói) Đức Thế Tôn trong bài thuyết Mahāpadāna.

Setamhi chatteti dibbasetacchatte.

Under a white canopy (setamhi chatte) means under a divine white canopy.

Setamhi chatte (dưới lọng trắng) là dưới lọng trắng của chư thiên.

Anudhārīyamāneti dhārīyamāne.

Being held (anudhārīyamāne) means being held.

Anudhārīyamāne (đang được che) là đang được che.

Ettha ca chattaggahaṇeneva khaggādīni pañca kakudhabhaṇṭānipi vuttānevāti daṭṭhabbaṃ.

Here, it should be understood that by the mention of the canopy, the other five royal insignias, such as the sword, are also stated.

Và ở đây, chỉ với việc đề cập đến lọng, cần phải hiểu rằng năm bảo vật vương quyền như gươm v.v. cũng đã được nói đến.

Khaggatālavaṇṭamorahatthakavālabījanīuṇhīsapaṭṭāpi hi chattena saha tadā upaṭṭhitā ahesuṃ, chattādīniyeva ca tadā paññāyiṃsu, na chattādiggāhakā.

For the sword, the fan, the yak-tail whisk, the hand-held fan, and the turban were also present with the canopy at that time, and only the canopy and other insignias were perceived, not those who held them.

Thật vậy, gươm, quạt lá, phất trần lông đuôi công, quạt, khăn vấn đầu cũng xuất hiện cùng với lọng vào lúc đó, và chỉ có lọng v.v. được thấy rõ vào lúc đó, chứ không phải những người cầm lọng v.v.

Sabbā ca disāti dasapi disā.

All directions (sabbā ca disā) means all ten directions.

Sabbā ca disā (và tất cả các phương) là mười phương.

Nayidaṃ sabbadisāvilokanaṃ sattapadavītihāruttarakālaṃ daṭṭhabbaṃ.

This looking in all directions should not be understood as occurring after the seven steps have been taken.

Việc nhìn khắp các phương này không nên được xem là sau khi đi bảy bước.

Mahāsatto hi manussānaṃ hatthato muccitvā puratthimadisaṃ olokesi.

For the Great Being, after being released from the hands of humans, looked towards the eastern direction.

Thật vậy, Đại Bồ tát sau khi thoát khỏi tay loài người, nhìn về phương đông.

Tattha devamanussā gandhamālādīhi pūjayamānā ‘‘mahāpurisa idha tumhehi sadisopi natthi, kuto uttaritaro’’ti āhaṃsu.

There, devas and humans, worshipping with perfumes, garlands, etc., said: “Great man, there is no one like you here, how could there be anyone superior?”

Ở đó, chư thiên và loài người cúng dường bằng hương hoa v.v. và nói: ‘‘Này Đại nhân, ở đây không có ai giống Ngài, huống chi là hơn Ngài.’’

Evaṃ catasso disā, catasso anudisā; heṭṭhā, uparīti sabbā disā anuviloketvā sabbattha attanā sadisaṃ adisvā ‘‘ayaṃ uttarā disā’’ti tattha sattapadavītihārena agamāsi.

In this way, having looked over the four cardinal directions, the four intermediate directions, below, and above—all directions—and seeing no one like himself anywhere, he said: “This is the northern direction,” and walked seven steps in that direction.

Như vậy, sau khi nhìn khắp bốn phương chính, bốn phương phụ; phía dưới, phía trên, không thấy ai giống mình ở khắp mọi nơi, Ngài nói: ‘‘Đây là phương bắc’’, và đi bảy bước về hướng đó.

Āsabhinti uttamaṃ.

Lion-like (āsabhiṃ) means supreme.

Āsabhaṃ (tối thượng) là tối thượng.

Aggoti sabbapaṭhamo.

Foremost (aggo) means first of all.

Aggo (đứng đầu) là người đầu tiên trong tất cả.

Jeṭṭho seṭṭhoti ca tasseva vevacanaṃ.

Eldest, noblest (jeṭṭho seṭṭho) are synonyms for the same.

Jeṭṭho seṭṭho (trưởng thượng, tối thắng) là đồng nghĩa với từ đó.

Ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavoti imasmiṃ attabhāve pattabbaṃ arahattaṃ byākāsi.

This is my last birth, there is now no more rebirth (ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo) – with these words, he declared the Arahantship to be attained in this existence.

Ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo (đây là kiếp cuối cùng, không còn tái sinh nữa) là Ngài đã tuyên bố về quả vị A-la-hán sẽ đạt được trong đời này.

324

Anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvenāti saṃkhittena vuttamatthaṃ ‘‘yañhī’’tiādinā vitthārato dasseti.

The meaning stated concisely as "by being a prefigurement of many special attainments" (anekesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvenā) is shown in detail by ‘‘yañhī’’ and so forth.

Ý nghĩa đã được nói tóm tắt là ‘‘aneakesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhāvenā’’ (do là điềm báo trước của nhiều sự chứng đắc đặc biệt) được giải thích chi tiết bằng cụm từ ‘‘yañhī’’ (vì lẽ đó) v.v.

Tattha etthāti –

There, in this (etthā) refers to —

Trong đó, etthā (ở đây) là –

325

‘‘Anekasākhañca sahassamaṇḍalaṃ,

“The devas held a canopy,

‘‘Lọng có nhiều nhánh và ngàn vòng tròn,

326

Chattaṃ marū dhārayumantalikkhe;

Having many branches and a thousand circles, in the sky;

Chư thiên che trong không trung;

327

Suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā,

Fly-whisks with golden handles moved about,

Phất trần cán vàng bay lượn,

328

Na dissare cāmarachattagāhakā’’ti.(su. ni. 693);

But no holders of the fly-whisks or canopy were seen.”

Không thấy người cầm phất trần và lọng’’ (Su. Ni. 693);

329

Imissā gāthāya.

This refers to this verse.

Trong bài kệ này.

Sabbaññutaññāṇameva sabbattha appaṭihatacāratāya anāvaraṇañāṇanti āha ‘‘sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassā’’ti.

He says ‘‘sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassā’’ (of the attainment of omniscient, unimpeded knowledge) because omniscient knowledge itself is unimpeded knowledge everywhere due to its unhindered range.

Chính trí tuệ Toàn giác, do sự vận hành không bị chướng ngại ở khắp mọi nơi, là trí tuệ vô ngại, nên nói ‘‘sabbaññutānāvaraṇañāṇapaṭilābhassā’’ (do sự thành tựu trí tuệ toàn giác vô ngại).

Tathā ayaṃ bhagavāpi gato…pe… pubbanimittabhāvenāti etena abhijātiyaṃ dhammatāvasena uppajjanakavisesā sabbabodhisattānaṃ sādhāraṇāti dasseti.

By ‘‘Tathā ayaṃ bhagavāpi gato…pe… pubbanimittabhāvenā’’ (Similarly, this Blessed One also went… and so forth… by being a prefigurement), it shows that the special characteristics arising by way of inherent nature at birth are common to all Bodhisattas.

Tathā ayaṃ bhagavāpi gato…pe… pubbanimittabhāvenā (cũng như Đức Thế Tôn này đã đến… v.v… do là điềm báo trước) điều này cho thấy rằng những đặc điểm đặc biệt xuất hiện theo quy luật tự nhiên khi sinh ra là chung cho tất cả các vị Bồ tát.

Pāramitānissandā hi teti.

For these are the outcomes of the perfections.

Vì chúng là kết quả của các Ba-la-mật.

330

Vikkamīti agamāsi.

He strode (vikkamī) means he went.

Vikkamī (đã bước đi) là đã đi.

Marūti devā.

Marūs means devas.

Marū (chư thiên) là các vị thần.

Samāti vilokanasamatāya samā sadisiyo.

Equal (samā) means equal or similar in their capacity for observation.

Samā (bằng nhau) là giống nhau, tương tự về khả năng nhìn.

Mahāpuriso hi yathā ekaṃ disaṃ vilokesi, evaṃ sesadisāpi, na katthaci vilokane vibandho tassa ahosīti.

For just as the Great Being looked in one direction, so too he looked in the other directions; there was no impediment to his looking anywhere.

Đại nhân nhìn một phương như thế nào, thì các phương còn lại cũng như thế, Ngài không gặp trở ngại nào trong việc nhìn.

Samāti vā viloketuṃ yuttā, visamarahitāti attho.

Or, equal (samā) means fit to be looked at, meaning free from unevenness.

Hoặc samā (bằng nhau) là đáng để nhìn, có nghĩa là không có sự bất bình đẳng.

Na hi tadā bodhisattassa virūpabībhacchavisamarūpāni viloketuṃ ayuttāni disāsu upaṭṭhahantīti.

For at that time, no ugly, repulsive, or uneven forms unsuitable for the Bodhisatta to behold appeared in the directions.

Vì vào lúc đó, không có những hình dạng xấu xí, ghê tởm, bất bình đẳng xuất hiện ở các phương mà Bồ tát không nên nhìn.

331

Evaṃ ‘‘tathā gato’’ti kāyagamanaṭṭhena gata-saddena tathāgata-saddaṃ niddisitvā idāni ñāṇagamanaṭṭhena taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha.

Having thus designated the word Tathāgata by the word gata in the sense of bodily going, as in ‘‘tathā gato’’ (thus gone), he now says ‘‘atha vā’’ (or else) and so forth to show it in the sense of going by knowledge.

Như vậy, sau khi chỉ định từ Tathāgata (Như Lai) bằng từ gata (đã đi) theo nghĩa đi bằng thân trong cụm từ ‘‘tathā gato’’ (đã đi như vậy), bây giờ để chỉ rõ điều đó theo nghĩa đi bằng trí tuệ, Ngài nói ‘‘atha vā’’ (hoặc là) v.v.

Tattha nekkhammenāti alobhappadhānena kusalacittuppādena.

There, by renunciation (nekkhammena) means by a wholesome mind-state predominantly free from greed.

Trong đó, nekkhammena (do sự xuất ly) là do sự khởi tâm thiện lấy vô tham làm chủ yếu.

Kusalā hi dhammā idha nekkhammaṃ, na pabbajjādayo, ‘‘paṭhamajjhāna’’nti (dī. ni. abhi. ṭī. 1.7.cūḷasīlavaṇṇanā; a. ni. ṭī. 1.1.170) ca vadanti.

For wholesome states here are renunciation, not going forth or similar; and they say, ‘‘first jhāna’’.

Vì các pháp thiện ở đây là sự xuất ly, chứ không phải sự xuất gia v.v., và cũng nói ‘‘sơ thiền’’ (Dī. Ni. Abhi. Ṭī. 1.7. Cūḷasīlavaṇṇanā; A. Ni. Ṭī. 1.1.170).

Pahāyāti pajahitvā.

Having abandoned (pahāyā) means having forsaken.

Pahāyā (đã từ bỏ) là đã từ bỏ.

Gato adhigato, paṭipanno uttarivisesanti attho.

Gone (gato) means attained, meaning having progressed to further special attainments.

Gato (đã đi) là đã chứng đắc, có nghĩa là đã thực hành những điều đặc biệt cao hơn.

Pahāyāti vā pahānahetu, pahānalakkhaṇaṃ vā.

Or, having abandoned (pahāyā) means for the sake of abandoning, or characterized by abandoning.

Hoặc pahāyā (đã từ bỏ) là nguyên nhân của sự từ bỏ, hoặc đặc tính của sự từ bỏ.

Hetulakkhaṇattho hi ayaṃ pahāya-saddo.

For this word pahāya has the meaning of cause or characteristic.

Vì từ pahāya này có nghĩa là nguyên nhân và đặc tính.

Kāmacchandādippahānahetukaṃ ‘‘gato’’ti hettha vuttaṃ gamanaṃ avabodho, paṭipatti eva vā kāmacchandādippahānena ca lakkhīyatīti.

The going mentioned here as ‘‘gato’’ (gone) is comprehension that has as its cause the abandonment of sensual desire and so forth, or indeed the practice itself is characterized by the abandonment of sensual desire and so forth.

Sự đi được nói ở đây là sự giác ngộ có nguyên nhân từ sự từ bỏ các dục lạc v.v., hoặc sự thực hành được đặc trưng bởi sự từ bỏ các dục lạc v.v.

Esa nayo padāletvātiādīsupi.

The same method applies to having pierced (padāletvā) and so forth.

Cũng theo cách này trong padāletvā (đã phá tan) v.v.

Abyāpādenāti mettāya.

By non-ill-will (abyāpādenā) means by loving-kindness.

Abyāpādenā (do sự không sân) là do lòng từ bi.

Ālokasaññāyāti vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena (dī. ni. abhi. ṭī. 1.7.cūḷasīlavaṇṇanā) upaṭṭhitaālokasañcānanena.

By the perception of light (ālokasaññāyā) means by making it manifest through mental advertence, by arousing the perception of light.

Ālokasaññāyā (do tưởng ánh sáng) là do sự chú tâm làm cho rõ ràng (Dī. Ni. Abhi. Ṭī. 1.7. Cūḷasīlavaṇṇanā) và do sự vận hành của tưởng ánh sáng đã xuất hiện.

Avikkhepenāti samādhinā.

By non-distraction (avikkhepenā) means by concentration.

Avikkhepenā (do sự không tán loạn) là do định.

Dhammavavatthānenāti kusalādidhammānaṃ yāthāvanicchayena.

By the determination of phenomena (dhammavavatthānenā) means by the precise ascertainment of wholesome and other phenomena.

Dhammavavatthānenā (do sự phân biệt các pháp) là do sự xác định đúng đắn các pháp thiện v.v.

‘‘Sappaccayanāmarūpavavatthānenā’’tipi vadanti.

They also say, ‘‘by the determination of dependent mind-and-matter’’.

Cũng nói ‘‘do sự phân biệt danh sắc có duyên’’.

332

Evaṃ kāmacchandādinīvaraṇappahānena ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā (vibha. 508) vuttāya paṭhamajjhānassa pubbabhāgapaṭipadāya bhagavato tathāgatabhāvaṃ dassetvā idāni saha upāyena aṭṭhahi samāpattīhi aṭṭhārasahi ca mahāvipassanāhi taṃ dassetuṃ ‘‘ñāṇenā’’tiādimāha.

Having thus shown the Tathāgata-nature of the Blessed One by the preliminary practice of the first jhāna, described as abandoning the hindrances of sensual desire and so forth in ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’ (having abandoned covetousness in the world) and so forth, he now says ‘‘ñāṇenā’’ (by knowledge) and so forth to show it together with the means, by the eight attainments and the eighteen great insights.

Như vậy, sau khi chỉ rõ trạng thái Như Lai của Đức Thế Tôn bằng con đường hành trì tiền phần của sơ thiền được nói đến trong cụm từ ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’ (đã từ bỏ tham ái trong đời) v.v. do sự từ bỏ các triền cái như dục ái v.v., bây giờ để chỉ rõ điều đó bằng tám thiền định và mười tám đại tuệ quán cùng với phương tiện, Ngài nói ‘‘ñāṇenā’’ (do trí tuệ) v.v.

Nāmarūpapariggahakaṅkhāvitaraṇānañhi vinibandhabhūtassa mohassa dūrīkaraṇena ñātapariññāyaṃ ṭhitassa aniccasaññādayo sijjhanti, tathā jhānasamāpattīsu abhiratinimittena pāmojjena.

For by removing delusion, which is the impediment to comprehending mind-and-matter and overcoming doubt, the perceptions of impermanence and so forth arise for one who stands in the full understanding of what is known, as does joy through the sign of delight in the jhāna attainments.

Thật vậy, do sự loại bỏ si mê là chướng ngại của sự thấu triệt danh sắc và sự vượt qua nghi ngờ, các tưởng vô thường v.v. của người đã an trú trong trí tuệ hiểu biết sẽ thành tựu, cũng như do sự hoan hỷ nhờ dấu hiệu của sự hoan hỷ trong các thiền định.

Tattha ‘‘anabhiratiyā vinoditāya jhānādīnaṃ samadhigamo’’ti samāpattivipassanānaṃ arativinodanaavijjāpadālanādīni upāyo, uppaṭipāṭiniddeso pana nīvaraṇasabhāvāya avijjāya heṭṭhā nivaraṇesupi saṅgahadassanatthanti daṭṭhabbaṃ.

There, ‘‘the attainment of jhānas and so forth is due to the removal of discontent’’ means that the removal of discontent and the piercing of ignorance are the means for the attainments and insights, but the inverted order of presentation is to show that ignorance, being of the nature of a hindrance, is also included among the lower hindrances.

Trong đó, ‘‘sự chứng đắc các thiền định v.v. là do sự loại bỏ sự bất mãn’’, nên sự loại bỏ sự bất mãn, sự phá tan vô minh v.v. là phương tiện của các thiền định và tuệ quán; còn việc sắp xếp ngược thứ tự là để chỉ rõ sự bao gồm vô minh, vốn có bản chất là triền cái, trong các triền cái ở dưới.

Samāpattivihārappavesavibandhanena nīvaraṇāni kavāṭasadisānīti āha ‘‘nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā’’ti.

He says ‘‘having opened the door of hindrances’’ (nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā) because the hindrances are like doors, obstructing entry into the abiding of attainments.

Các triền cái giống như cánh cửa cản trở việc đi vào các thiền định và trú xứ, nên nói ‘‘nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā’’ (đã mở cánh cửa triền cái).

‘‘Rattiṃ anuvitakketvā anuvicāretvā divā kammante payojetī’’ti (ma. ni. 1.251) vuttaṭṭhāne vitakkavicārā dhūmāyanāti adhippetāti āha ‘‘vitakkavicāradhūma’’nti.

He says ‘‘vitakka-vicāra smoke’’ (vitakkavicāradhūmaṃ) meaning that in the passage ‘‘thinking and pondering at night, one applies oneself to work by day,’’ the thoughts and deliberations are implied to be smoldering.

Trong đoạn văn ‘‘rattiṃ anuvitakketvā anuvicāretvā divā kammante payojetī’’ (Ma. Ni. 1.251) (ban đêm suy tư, suy xét, ban ngày thực hiện các công việc), ý muốn nói rằng tầm và tứ đang bốc khói, nên nói ‘‘vitakkavicāradhūma’’ (khói tầm và tứ).

Kiñcāpi paṭhamajjhānupacāreyeva dukkhaṃ, catutthajjhānupacāre ca sukhaṃ pahīyati, atisayappahānaṃ pana sandhāyāha ‘‘catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāyā’’ti.

Although suffering is abandoned only in the preliminary stage of the first jhāna, and pleasure in the preliminary stage of the fourth jhāna, he states ‘‘by the fourth jhāna, having abandoned pleasure and suffering’’ (catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāyā) with reference to the exceptional abandonment.

Mặc dù khổ được từ bỏ trong cận định sơ thiền, và lạc được từ bỏ trong cận định tứ thiền, nhưng ý muốn nói đến sự từ bỏ vượt trội, nên nói ‘‘catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāyā’’ (đã từ bỏ khổ và lạc bằng tứ thiền).

333

Aniccassa, aniccanti ca anupassanā aniccānupassanā, tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya vipassanāyetaṃ nāmaṃ.

Seeing the impermanent as impermanent is aniccaanupassanā. This is the name for the insight that arises by comprehending the impermanence of the phenomena of the three planes.

Sự quán sát "vô thường, vô thường" là quán vô thường, đây là tên của tuệ quán được thực hành bằng cách nắm bắt tính vô thường của các pháp thuộc ba cõi.

Niccasaññanti saṅkhatadhammesu ‘‘niccā sassatā’’ti evaṃpavattamicchāsaññaṃ.

Perception of permanence means the wrong perception that arises in conditioned phenomena as "permanent, eternal."

Thường tưởng là tà tưởng phát sinh trong các pháp hữu vi rằng "chúng là thường hằng, vĩnh cửu".

Saññāsīsena diṭṭhicittānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that views and thoughts are also included by means of the chief of perception.

Cũng nên hiểu rằng bằng phương thức tưởng, cả tà kiến và tâm cũng được bao gồm.

Esa nayo ito paresupi.

This method applies to what follows also.

Phương pháp này cũng áp dụng cho các trường hợp khác sau đây.

Nibbidānupassanāyāti saṅkhāresu nibbijjanākārena pavattāya anupassanāya.

By nibbidānupassanā is meant the contemplation that proceeds in the manner of becoming disenchanted with conditioned phenomena.

Quán yếm ly là sự quán sát được thực hành theo cách chán ghét đối với các pháp hữu vi.

Nandinti sappītikataṇhaṃ.

Nandi means delight-filled craving.

Hoan hỷ là ái có hỷ.

Virāgānupassanāyāti saṅkhāresu virajjanākārena pavattāya anupassanāya.

By virāgānupassanā is meant the contemplation that proceeds in the manner of dispassion towards conditioned phenomena.

Quán ly tham là sự quán sát được thực hành theo cách ly tham đối với các pháp hữu vi.

Nirodhānupassanāyāti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanāya.

By nirodhānupassanā is meant the contemplation of the cessation of conditioned phenomena.

Quán diệt là sự quán sát về sự diệt của các pháp hữu vi.

Yathā vā saṅkhārā nirujjhantiyeva, āyatiṃ punabbhavavasena na uppajjanti, evaṃ anupassanā nirodhānupassanā.

Or, the contemplation that conditioned phenomena indeed cease, and do not arise again in the sense of future becoming, is nirodhānupassanā.

Hoặc là, các pháp hữu vi chỉ diệt đi, không tái sinh nữa theo cách tái hữu trong tương lai, sự quán sát như vậy là quán diệt.

Tenevāha ‘‘nirodhānupassanāya nirodheti, no samudetī’’ti.

Therefore, it is said, "By nirodhānupassanā, one brings to cessation, not to accumulation."

Chính vì thế mà Ngài đã nói: "Với quán diệt, nó diệt đi, không sinh khởi nữa".

Muccitukamyatā hi ayaṃ balappattāti.

For this desire for release has become strong.

Thật vậy, đây là sự mong muốn giải thoát đã đạt đến sức mạnh.

Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā, paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā hi ayaṃ.

The contemplation that proceeds in the manner of relinquishing is paṭinissaggānupassanā; for this is contemplation based on reflection.

Sự quán sát được thực hành theo cách xả bỏ là quán xả bỏ, thật vậy, đây là sự quán xét và an trụ.

Ādānanti niccādivasena gahaṇaṃ.

Ādāna means grasping in terms of permanence and so forth.

Nắm giữ là sự nắm giữ theo cách thường hằng, v.v.

Santatisamūhakiccārammaṇānaṃ vasena ekattaggahaṇaṃ ghanasaññā.

The grasping of unity in terms of continuity, aggregation, function, and object is ghanasaññā (perception of compactness).

Sự nắm giữ tính duy nhất theo cách liên tục, tập hợp, chức năng và đối tượng là tưởng khối.

Āyūhanaṃ abhisaṅkharaṇaṃ.

Āyūhanaṃ means accumulation.

Tích tập là sự tạo tác.

Avatthāvisesāpatti vipariṇāmo.

Attaining a specific state is vipariṇāmo (alteration).

Sự biến đổi thành một trạng thái đặc biệt là biến hoại.

Dhuvasaññanti thirabhāvaggahaṇaṃ.

Dhuvasañña means the grasping of stability.

Thường tưởng là sự nắm giữ tính kiên cố.

Nimittanti samūhādighanavasena sakiccaparicchedatāya ca saṅkhārānaṃ saviggahaggahaṇaṃ.

Nimitta means the grasping of conditioned phenomena with their form, in terms of the compactness of aggregation and so forth, and in terms of their functional delimitation.

Tướng là sự nắm giữ các pháp hữu vi với hình tướng theo cách khối tập hợp, v.v., và theo cách phân định chức năng của chúng.

Paṇidhinti rāgādipaṇidhiṃ.

Paṇidhi means longing such as craving.

Nguyện là nguyện ái, v.v.

Sā panatthato taṇhāvasena saṅkhāresu ninnatā.

Essentially, it is the inclination towards conditioned phenomena by way of craving.

Nhưng về bản chất, đó là sự hướng về các pháp hữu vi theo cách tham ái.

Abhinivesanti attānudiṭṭhiṃ.

Abhinivesa means the perception of self.

Chấp thủ là tà kiến về ngã.

334

Aniccadukkhādivasena sabbadhammatīraṇaṃ adhipaññādhammavipassanā.

The discernment of all phenomena in terms of impermanence, suffering, and so forth, is adhipaññādhammavipassanā (insight into phenomena by means of higher wisdom).

Sự phân biệt tất cả các pháp theo cách vô thường, khổ, v.v., là thắng tuệ quán pháp.

Sārādānābhinivesanti asāresu sāraggahaṇavipallāsaṃ.

Sārādānābhinivesa means the perversion of grasping essence in the non-essential.

Chấp thủ nắm giữ tinh túy là sự điên đảo nắm giữ tinh túy trong những cái không phải tinh túy.

Issarakuttādivasena loko samuppannoti abhiniveso sammohābhiniveso.

The adherence that the world arose due to a creator god's wrath and so forth, is sammohābhiniveso (adherence to delusion).

Sự chấp thủ rằng thế gian được sinh ra bởi một đấng tạo hóa, v.v., là chấp thủ si mê.

Keci pana ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānantiādinā (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) pavattasaṃsayāpatti sammohābhiniveso’’ti vadanti.

However, some say that the state of doubt arising as in "Was I, indeed, in the past?" is sammohābhiniveso.

Một số người nói rằng: "Sự nghi ngờ phát sinh như 'Phải chăng tôi đã từng có mặt trong quá khứ?' v.v., là chấp thủ si mê".

Saṅkhāresu leṇatāṇabhāvaggahaṇaṃ ālayābhiniveso.

The grasping of conditioned phenomena as a shelter or refuge is ālayābhiniveso (adherence to attachment).

Sự nắm giữ các pháp hữu vi như là nơi trú ẩn, nơi nương tựa là chấp thủ trú xứ.

‘‘Ālayaratā ālayasammuditā’’ti (dī. ni. 2.64, 67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7, 8) vacanato ālayo taṇhā, sāyeva cakkhādīsu rūpādīsu ca abhinivisanavasena pavattiyā ālayābhinivesoti keci.

Some say that, as stated, "delighting in attachment, pleased with attachment," attachment is craving; and the very act of craving manifesting by adhering to the eye and other sense organs, and to forms and other objects, is ālayābhiniveso.

Một số người nói rằng: "Theo lời dạy 'hoan hỷ trú xứ, vui thích trú xứ', trú xứ là tham ái, chính tham ái đó, khi phát sinh theo cách chấp thủ vào mắt, v.v., và sắc, v.v., là chấp thủ trú xứ".

‘‘Evaṃvidhā saṅkhārā paṭinissajjīyantī’’ti pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā.

The knowledge that arises as "Such conditioned phenomena are to be relinquished" is paṭisaṅkhānupassanā (contemplation by reflection).

Trí tuệ phát sinh rằng "các pháp hữu vi như vậy cần được xả bỏ" là quán quán xét.

Vaṭṭato vigatattā vivaṭṭaṃ, nibbānaṃ, tattha ārammaṇakaraṇasaṅkhātena anupassanena pavattiyā vivaṭṭānupassanā, gotrabhū.

That which is disjoined from the round (of existence) is Nibbāna, called vivaṭṭaṃ; the contemplation that proceeds by taking it as an object is vivaṭṭānupassanā, which is gotrabhū.

Vì đã thoát khỏi vòng luân hồi nên là sự thoát ly, tức Niết Bàn. Sự quán sát được thực hành bằng cách lấy Niết Bàn làm đối tượng là quán thoát ly, tức chuyển tộc.

Saṃyogābhinivesanti saṃyujjanavasena saṅkhāresu nivisanaṃ.

Saṃyogābhinivesa means adhering to conditioned phenomena by way of being conjoined.

Chấp thủ trói buộc là sự bám víu vào các pháp hữu vi theo cách trói buộc.

Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhiyā sahajātekaṭṭhe pahānekaṭṭhe ca.

Diṭṭhekaṭṭhe means in that which is born together with views, and in that which is to be abandoned together with them.

Đồng nhất với kiến là đồng nhất với kiến sinh khởi cùng với nó và đồng nhất với kiến bị đoạn trừ.

Oḷāriketi uparimaggavajjhakilese apekkhitvā vuttaṃ, aññathā dassanena pahātabbāpi dutiyamaggavajjhehi oḷārikāti.

Oḷārike (gross) is said with reference to defilements that are to be abandoned by the higher paths; otherwise, defilements to be abandoned by insight are also gross compared to those abandoned by the second path.

Thô thiển được nói đến khi so sánh với các phiền não bị đoạn trừ bởi các đạo cao hơn; nếu không, ngay cả những phiền não bị đoạn trừ bởi kiến cũng thô thiển so với những phiền não bị đoạn trừ bởi đạo thứ hai.

Aṇusahagateti aṇubhūte.

Aṇusahagate means minute.

Đồng hành với vi tế là những cái vi tế.

Idaṃ heṭṭhimamaggavajjhe apekkhitvā vuttaṃ.

This is said with reference to defilements to be abandoned by the lower paths.

Điều này được nói đến khi so sánh với những phiền não bị đoạn trừ bởi các đạo thấp hơn.

Sabbakileseti avasiṭṭhasabbakilese.

Sabbakilese means all remaining defilements.

Tất cả phiền não là tất cả các phiền não còn lại.

Na hi paṭhamādimaggehi pahīnā kilesā puna pahīyantīti.

For defilements abandoned by the first and subsequent paths are not abandoned again.

Thật vậy, những phiền não đã bị đoạn trừ bởi các đạo đầu tiên, v.v., không bị đoạn trừ lại nữa.

335

Kakkhaḷattaṃ kathinabhāvo.

Kakkhaḷattaṃ is hardness.

Tính cứng rắn là tính chất cứng.

Paggharaṇaṃ dravabhāvo.

Paggharaṇaṃ is fluidity.

Tính chảy là tính chất lỏng.

Lokiyavāyunā bhastassa viya yena vāyunā taṃtaṃkalāpassa uddhumāyanaṃ, thaddhabhāvo vā, taṃ vitthambhanaṃ.

The swelling up of each kalāpa by the wind, like a bellows by worldly wind, or its stiffness, is vitthambhanaṃ.

Sự phồng lên của từng nhóm nhỏ bởi gió, giống như cái bễ bởi gió thế gian, hoặc tính chất cứng đơ, đó là sự trương phồng.

Vijjamānepi kalāpantarabhūtānaṃ kalāpantarabhūtehi samphuṭṭhabhāve taṃtaṃbhūtavivittatā rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ yo paricchedo, tehi so asamphuṭṭhova, aññathā bhūtānaṃ paricchedasabhāvo na siyā byāpībhāvāpattito, abyāpitāva asamphuṭṭhatāti yasmiṃ kalāpe bhūtānaṃ paricchedo, tehi asamphuṭṭhabhāvo asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ.

Even though the constituent elements of a kalāpa are in contact with the constituent elements of another kalāpa, the distinctness of each element, where the boundary of space is the limit of form, means that it is not in contact with that boundary; otherwise, the delimiting nature of the elements would not exist, as it would lead to pervasiveness, and non-pervasiveness is non-contact; thus, asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ (characteristic of non-contact) is the non-contact of the elements in a kalāpa where their boundary is established.

Mặc dù có sự tiếp xúc giữa các nhóm nguyên tố khác nhau với nhau, nhưng sự riêng biệt của từng nguyên tố, tức là không gian là giới hạn của sắc, và bất kỳ giới hạn nào của chúng, chúng không tiếp xúc với nhau; nếu không, tính chất phân định của các nguyên tố sẽ không tồn tại do sẽ có sự lan rộng, và sự không lan rộng là sự không tiếp xúc. Do đó, trong một nhóm nguyên tố, sự phân định của các nguyên tố và tính chất không tiếp xúc với chúng là đặc tính không tiếp xúc.

Tenāha bhagavā ākāsadhātuniddese (dha. sa. 637) ‘‘asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehī’’ti.

Therefore, the Blessed One said in the description of the space element, "not in contact with the four great elements."

Vì thế, Đức Phật đã nói trong diễn giải về không đại rằng: "không tiếp xúc với bốn đại".

336

Virodhipaccayasannipāte visadisuppatti ruppanaṃ.

The arising of a dissimilar state upon the confluence of opposing conditions is ruppanaṃ (affliction).

Sự sinh khởi khác biệt khi các nhân đối nghịch hội tụ là sự biến hoại.

Cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāvasenetaṃ vuttaṃ ‘‘saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇa’’nti.

Because the phenomena of the saṅkhāra-khandha are predominantly volitional, it is said, "the characteristic of volitional formations is accumulation," referring to volition.

Vì các pháp thuộc uẩn hành lấy tư tâm sở làm chủ yếu, nên điều này được nói theo cách tư tâm sở là "đặc tính tạo tác của các hành".

Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhavibhaṅge (vibha. 92) ‘‘cakkhusamphassajā cetanā’’tiādinā cetanāva vibhattā.

For in the suttanta division of the saṅkhāra-khandha, volition itself is elaborated upon, beginning with "volition born of eye-contact."

Thật vậy, trong phân tích uẩn hành trong Suttanta , tư tâm sở được phân tích bằng cách nói "tư tâm sở sinh ra từ xúc nhãn", v.v.

Abhisaṅkharaṇalakkhaṇā ca cetanā.

And volition has the characteristic of accumulation.

Và tư tâm sở có đặc tính tạo tác.

Yathāha ‘‘tattha katamo puññābhisaṅkhāro?

As it is said, "What is wholesome accumulation there?

Như đã nói: "Trong đó, thế nào là phước hành?

Kusalā cetanā kāmāvacarā’’tiādi.

Wholesome volition in the kāma-sphere" and so forth.

Là tư tâm sở thiện thuộc dục giới", v.v.

Pharaṇaṃ savipphārikatā.

Pharaṇaṃ is pervasion.

Sự lan tỏa là tính chất bao trùm.

Assaddhiyeti asaddhiyahetu.

Assaddhiye means due to lack of faith.

Trong sự bất tín tức là do nguyên nhân bất tín.

Nimittatthe bhummaṃ.

The locative case is used in the sense of cause.

Là cách dùng định sở cách (bhumma) với nghĩa biểu thị nguyên nhân.

Esa nayo kosajjetiādīsu.

This method applies to kosajje (idleness) and so forth.

Phương pháp này cũng áp dụng cho biếng nhác, v.v.

Upasamalakkhaṇanti kāyacittapariḷāhūpasamalakkhaṇaṃ.

Upasamalakkhaṇa means the characteristic of the calming of bodily and mental agitation.

Đặc tính an tịnh là đặc tính an tịnh sự bức bách của thân và tâm.

Līnuddhaccarahite adhicitte pavattamāne paggahaniggahasampahaṃsanesu abyāvaṭatāya ajjhupekkhanaṃ paṭisaṅkhānaṃ pakkhapātupacchedato.

Paṭisaṅkhānaṃ (reflection) is looking on with equanimity, without being involved in encouraging, restraining, or gladdening, when the higher mind, free from sluggishness and restlessness, is active, because it cuts off partiality.

Sự quán xét là sự buông xả khi tâm cao thượng, không có sự uể oải và phóng dật, đang được thực hành, không bận tâm đến việc thúc đẩy, kiềm chế và khích lệ, vì nó đoạn trừ sự thiên vị.

337

Musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato pariggāhakasabhāvā sammāvācā siniddhabhāvato sampayuttadhamme sammāvācāpaccayasubhāsitānaṃ sotārañca puggalaṃ pariggaṇhātīti tassā pariggāhalakkhaṇaṃ vuttaṃ.

Right speech is said to have the characteristic of apprehending because it grasps the associated phenomena and the person listening to well-spoken words which are causes of right speech, due to its smooth nature, being opposed to the rough and ungrasping nature of false speech and similar actions, which perform acts of deceit and so forth.

Vì tà ngữ, v.v., có chức năng lừa dối, v.v., và thô thiển, không bao dung, nên chánh ngữ có tính chất bao dung vì nó đối lập với chúng, và vì tính chất mềm mỏng của nó, nó bao dung các pháp tương ưng và người nghe những lời nói tốt đẹp do chánh ngữ làm nhân. Vì vậy, đặc tính bao dung của nó được nói đến.

Kāyikakiriyā kiñci kattabbaṃ samuṭṭhāpeti, sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hotīti sammākammanta saṅkhātāya viratiyā samuṭṭhānalakkhaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Bodily action initiates something to be done, and its own initiation becomes an effort; thus, samuṭṭhānalakkhaṇaṃ (characteristic of origination) should be seen in the abstinence known as right action.

Hành động thân thể khởi lên một việc gì đó cần làm, và chính sự khởi lên đó là sự kết hợp. Vì vậy, đặc tính khởi lên của sự kiêng cữ được gọi là chánh nghiệp cần được hiểu.

Sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhāpanaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya.

Or the uplifting of associated phenomena is samuṭṭhāpanaṃ, like the uplifting of a burden by bodily action.

Hoặc là, sự nâng đỡ các pháp tương ưng là sự khởi lên, giống như việc nâng gánh của hành động thân thể.

Jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā jīvitindriyappavattiyā, ājīvasseva vā suddhi vodānaṃ.

The purity of a living being, or of associated phenomena by way of the functioning of the life-faculty, or simply the purity of livelihood, is vodānaṃ (purification).

Sự thanh tịnh của chúng sinh đang sống, hoặc sự tiếp diễn của sinh mạng của các pháp tương ưng, hoặc sự thanh tịnh của chính sinh kế là sự thanh tịnh.

Sasampayuttadhammassa cittassa saṃkilesapakkhe patituṃ adatvā sammadeva paggaṇhanaṃ paggaho.

Paggaho (exertion) is the proper uplifting of the mind and its associated phenomena, not allowing them to fall into the defilement side.

Sự nắm giữ đúng đắn tâm của các pháp tương ưng mà không để nó rơi vào phe ô nhiễm là sự thúc đẩy.

338

‘‘Saṅkhārā’’ti idha cetanā adhippetāti vuttaṃ ‘‘saṅkhārānaṃ cetanālakkhaṇa’’nti.

It is said that "conditioned phenomena" here refers to volition, thus "the characteristic of conditioned phenomena is volition."

"Các hành" ở đây có nghĩa là tư tâm sở, nên đã nói "đặc tính tư tâm sở của các hành".

Namanaṃ ārammaṇābhimukhabhāvo.

Namanaṃ (bending) is being directed towards an object.

Sự hướng về là sự hướng mặt về đối tượng.

Āyatanaṃ pavattanaṃ.

Āyatanaṃ (sphere) is manifestation.

Xứ là sự tiếp diễn.

Āyatanānaṃ vasena hi āyasaṅkhātānaṃ cittacetasikānaṃ pavatti.

For the mind and mental factors, which are called "āya," manifest according to the spheres.

Thật vậy, sự tiếp diễn của tâm và các tâm sở, được gọi là "áy", là do các xứ.

Taṇhāya hetulakkhaṇanti vaṭṭassa janakahetubhāvo, maggassa pana nibbānasampāpakattanti ayametesaṃ viseso.

The characteristic of craving as cause means being the generating cause of the round of existence, whereas the path is that which leads to Nibbāna; this is their distinction.

Đặc tính nguyên nhân của tham ái là tính chất là nguyên nhân sinh ra vòng luân hồi, còn đối với đạo thì là sự đưa đến Niết Bàn. Đây là sự khác biệt giữa chúng.

339

Tathalakkhaṇaṃ aviparītasabhāvo.

Tathalakkhaṇaṃ (true characteristic) is an unperverted nature.

Đặc tính như thật là tính chất không sai lệch.

Ekaraso aññamaññānativattanaṃ anūnānadhikabhāvo.

Ekaraso (single taste) is not exceeding one another, being neither deficient nor excessive.

Một vị là sự không vượt quá lẫn nhau, là tính chất không thiếu không thừa.

Yuganaddhā samathavipassanāva.

Yuganaddhā is samatha and vipassanā itself.

Song hành là chỉ có chỉ và quán.

Saddhāpaññā paggahāvikkhepātipi vadanti.

Some also say faith and wisdom, exertion and non-distraction.

Một số người cũng nói là tín và tuệ, thúc đẩy và không phóng dật.

340

Khīṇoti kilese khepatīti khayo, maggo.

Khayo (destruction) means that which destroys defilements, i.e., the path.

Diệt là diệt trừ các phiền não, tức là đạo.

Anuppādapariyosānatāya anuppādo, phalaṃ.

Anuppādo (non-arising) means its culmination in non-arising, i.e., the fruit.

Bất sinh là sự chấm dứt không tái sinh, tức là quả.

Passaddhi kilesavūpasamo.

Passaddhi (tranquillity) is the calming of defilements.

Khinh an là sự an tịnh của các phiền não.

Chandassāti kattukāmatāchandassa.

Chandassā means of the desire to act.

Của dục là của dục muốn làm.

Mūlalakkhaṇaṃ patiṭṭhābhāvo.

The root characteristic is the state of being a foundation.

Đặc tính gốc (Mūlalakkhaṇaṃ) là không có sự thiết lập.

Samuṭṭhānabhāvo samuṭṭhānalakkhaṇaṃ ārammaṇapaṭipādakatāya sampayuttadhammānaṃ uppattihetutā.

The state of origination is the characteristic of origination, which is the causality for the arising of associated phenomena by bringing about the object.

Sự khởi lên là đặc tính khởi lên (samuṭṭhānalakkhaṇaṃ), tức là nguyên nhân cho sự phát sinh của các pháp tương ưng (sampayuttadhammā) do sự cung cấp đối tượng.

Samodhānaṃ visayādisannipātena gahetabbākāro, yā saṅgatīti vuccati.

Confluence is the manner of being grasped by the conjunction of objects and so forth, which is called concordance.

Sự hòa hợp (Samodhānaṃ) là cách thức được nắm giữ bởi sự tụ hội của đối tượng, v.v., tức là sự kết hợp.

Samaṃ saha odahanti anena sampayuttadhammāti vā samodhānaṃ, phasso.

Or, that by which associated phenomena are placed together equally is confluence; contact.

Hoặc, các pháp tương ưng cùng nhau hòa hợp bởi điều này, nên gọi là samodhānaṃ, tức xúc (phasso).

Samosaranti sannipatanti etthāti samosaraṇaṃ.

That in which they converge, in which they assemble, is convergence.

Các pháp tụ hội tại đây, nên gọi là sự tụ hội (samosaraṇaṃ).

Vedanāya vinā appavattamānā sampayuttadhammā vedanānubhavananimittaṃ samosaṭā viya hontīti evaṃ vuttaṃ.

Associated phenomena, which do not proceed without feeling, are said to be as if converged for the experience of feeling.

Các pháp tương ưng không khởi lên nếu không có thọ, dường như chúng tụ hội vì mục đích cảm thọ; điều này được nói như vậy.

Gopānasīnaṃ kūṭaṃ viya sampayuttānaṃ pāmokkhabhāvo pamukhalakkhaṇaṃ.

The characteristic of prominence is the prominence of associated phenomena, like the peak of a rafter.

Sự nổi bật (pāmokkhabhāvo) của các pháp tương ưng, như đỉnh của các vì kèo, là đặc tính hàng đầu (pamukhalakkhaṇaṃ).

Tato, tesaṃ vā sampayuttadhammānaṃ uttari padhānanti tatuttari, paññuttarā hi kusalā dhammā.

Therefore, or that which is superior and principal among associated phenomena is that which is superior; for wholesome phenomena are supreme in wisdom.

Từ đó, hoặc sự tối thượng (uttari) của các pháp tương ưng đó là sự tối thượng (tatuttari), vì các pháp thiện là tối thượng bởi tuệ (paññā).

Vimuttiyāti phalassa.

By liberation means of the fruit.

Của sự giải thoát (Vimuttiyā) là của quả.

Tañhi sīlādiguṇasārassa paramukkaṃsabhāvena sāraṃ.

For that, by virtue of the supreme excellence of the essence of virtues such as sīla, is the essence.

Vì điều đó, với bản chất tối thượng của các đức tính như giới, là cốt lõi (sāraṃ).

Ayañca lakkhaṇavibhāgo chadhātupañcajhānaṅgādivasena taṃtaṃsuttapadānusārena porāṇaṭṭhakathāyaṃ āgatanayena ca katoti daṭṭhabbaṃ.

And this classification of characteristics should be understood as made according to the method found in the ancient commentaries, following the specific suttas based on the six elements, the five jhāna factors, and so forth.

Và sự phân chia đặc tính này cần được hiểu là đã được thực hiện theo các đoạn kinh tương ứng dựa trên sáu giới, năm chi thiền, v.v., và theo cách được trình bày trong các chú giải cổ xưa.

Tathā hi pubbe vuttopi koci dhammo pariyāyantarapakāsanatthaṃ puna dassito.

Thus, some dhamma previously stated is again shown for the purpose of clarifying a different aspect.

Vì vậy, một số pháp đã được đề cập trước đó cũng được trình bày lại để làm sáng tỏ một khía cạnh khác.

Tato eva ca ‘‘chandamūlakā kusalā dhammā manasikārasamuṭṭhānā phassasamodhānā vedanāsamosaraṇā’’ti, ‘‘paññuttarā kusalā dhammā’’ti, ‘‘vimuttisāramidaṃ brahmacariya’’nti, ‘‘nibbānogadhañhi āvuso brahmacariyaṃ nibbānapariyosāna’’nti (ma. ni. 1.466) ca suttapadānaṃ vasena ‘‘chandassa mūlalakkhaṇa’’ntiādi vuttaṃ.

And for that very reason, with reference to the sutta passages, “‘Wholesome phenomena have desire as their root, origination in attention, confluence with contact, and convergence with feeling’,” “‘Wholesome phenomena are supreme in wisdom’,” “‘This holy life has liberation as its essence’,” and “‘Indeed, friends, the holy life is grounded in Nibbāna, ending in Nibbāna’,” ‘the root characteristic of desire’ and so forth were stated.

Và vì vậy, theo các đoạn kinh như: “Các pháp thiện có dục (chanda) làm gốc, có tác ý (manasikāra) làm khởi lên, có xúc (phassa) làm hòa hợp, có thọ (vedanā) làm tụ hội,” và “Các pháp thiện là tối thượng bởi tuệ,” và “Phạm hạnh này có giải thoát (vimutti) làm cốt lõi,” và “Này chư hiền, phạm hạnh này hướng đến Niết Bàn, có Niết Bàn làm cứu cánh” (M.i, 466), nên mới nói “dục là đặc tính gốc”, v.v.

341

Tathadhammā nāma cattāri ariyasaccāni aviparītasabhāvattā.

True phenomena are the four Noble Truths because their nature is not perverted.

Các pháp như thật (Tathadhammā) là Tứ Thánh Đế, vì bản chất của chúng không bị đảo lộn.

Tathāni taṃsabhāvattā.

True because their nature is such.

Như thật (Tathāni) vì bản chất của chúng là như vậy.

Avitathāni amusāsabhāvattā.

Unaltered because their nature is not false.

Không sai khác (Avitathāni) vì bản chất của chúng không dối trá.

Anaññathāni aññākārarahitattā.

Not otherwise because they are devoid of any other aspect.

Không khác biệt (Anaññathāni) vì không có trạng thái khác.

Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭhoti jātipaccayā sambhūtaṃ hutvā sahitassa attano paccayānurūpassa uddhaṃ āgatabhāvo, anupavattanaṭṭhoti attho.

The meaning of 'arisen and proceeded from birth as a condition' means the state of having arisen and proceeded upwards in accordance with its own conditions, having been born from the condition of birth; the meaning is the state of not ceasing to exist.

Ý nghĩa của sự sinh khởi và xuất hiện do duyên sinh (Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho) là trạng thái xuất hiện lên sau khi đã sinh khởi do duyên sinh, phù hợp với duyên của chính nó; nghĩa là ý nghĩa của sự không tiếp tục.

Atha vā sambhūtaṭṭho ca samudāgataṭṭho ca sambhūtasamudāgataṭṭho, na jātito jarāmaraṇaṃ na hoti, na ca jātiṃ vinā aññato hotīti jātipaccayasambhūtaṭṭho.

Alternatively, the meaning of 'arisen' and the meaning of 'proceeded' together form 'arisen and proceeded'; 'old age and death do not arise from birth, nor do they arise from anything else without birth' is the meaning of 'arisen from birth as a condition'.

Hoặc, ý nghĩa của sự sinh khởi và ý nghĩa của sự xuất hiện là ý nghĩa của sự sinh khởi và xuất hiện (sambhūtasamudāgataṭṭho). Không phải từ sự sinh mà già chết không có, cũng không phải không có sự sinh mà già chết lại có từ một cái khác; đây là ý nghĩa của sự sinh khởi do duyên sinh (jātipaccayasambhūtaṭṭho).

Itthañca jātito samudāgacchatīti jātipaccayasamudāgataṭṭho, yā yā jāti yathā yathā paccayo hoti, tadanurūpaṃ pātubhāvoti attho.

And thus, 'it proceeds from birth' is the meaning of 'proceeded from birth as a condition'; the meaning is that whatever birth, in whatever way it is a condition, corresponds to that manifestation.

Và theo cách này, nó xuất hiện từ sự sinh, nên là ý nghĩa của sự xuất hiện do duyên sinh (jātipaccayasamudāgataṭṭho); nghĩa là, bất kỳ sự sinh nào là duyên như thế nào, thì sự xuất hiện cũng phù hợp với điều đó.

Avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭhoti etthāpi na avijjā saṅkhārānaṃ paccayo na hoti, na ca avijjaṃ vinā saṅkhārā uppajjanti, yā yā avijjā yesaṃ yesaṃ saṅkhārānaṃ yathā yathā paccayo hoti, ayaṃ avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho paccayabhāvoti attho.

Regarding 'the conditionality of formations by ignorance,' here too, ignorance is not not a condition for formations, nor do formations arise without ignorance; whatever ignorance, for whatever formations, in whatever way it is a condition, this is the conditionality, the state of being a condition, of formations by ignorance.

Trong câu “vô minh là duyên của các hành (avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho)” này cũng vậy, không phải vô minh không phải là duyên của các hành, cũng không phải không có vô minh mà các hành lại sinh khởi. Bất kỳ vô minh nào là duyên của bất kỳ hành nào như thế nào, thì đây là ý nghĩa của sự duyên khởi của vô minh đối với các hành, nghĩa là trạng thái duyên khởi.

342

Bhagavā taṃ sabbākārato jānāti passatīti sambandho.

The connection is that the Blessed One knows and sees it in all its aspects.

Đức Thế Tôn biết và thấy điều đó trong mọi khía cạnh; đó là sự liên kết.

Tenāti bhagavatā.

By him means by the Blessed One.

Bởi Ngài (Tenā) tức là bởi Đức Thế Tôn.

Taṃ vibhajjamānanti yojetabbaṃ.

It should be connected as 'that which is being analyzed'.

Cần phải kết hợp với “điều đó đang được phân tích”.

Tanti rupāyatanaṃ.

That refers to the rūpāyatana (visual object).

Điều đó (Taṃ) tức là sắc xứ (rūpāyatana).

Iṭṭhāniṭṭhādīti ādi-saddena majjhattaṃ saṅgaṇhāti, tathā atītānāgatapaccuppannaparittaajjhattabahiddhātadubhayādibhedaṃ.

Desirable, undesirable, etc.—the word ‘etc.’ includes the neutral, as well as the distinctions of past, future, present, subtle, internal, external, and both internal and external, and so forth.

Dễ chịu, khó chịu, v.v. (Iṭṭhāniṭṭhādī): từ v.v. (ādi) bao gồm cả trung tính (majjhattaṃ), cũng như các phân loại như quá khứ, vị lai, hiện tại, nhỏ nhặt, nội, ngoại, và cả hai.

Labbhamānakapadavasenāti ‘‘rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ, saddāyatanaṃ sutaṃ, gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ mutaṃ, sabbaṃ rūpaṃ manasā viññāta’’nti (dha. sa. 966) vacanato diṭṭhapadañca viññātapadañca rūpārammaṇe labbhati, rūpārammaṇaṃ iṭṭhaṃ aniṭṭhaṃ majjhattaṃ parittaṃ atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ ajjhattaṃ bahiddhā diṭṭhaṃ viññātaṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītakanti evamādīhi anekehi nāmehi.

According to the terms that are obtainable means that according to the statement, "The visual object is seen, the auditory object is heard, the olfactory object, the gustatory object, the tactile object are perceived, all form is cognized by the mind," (Dhs. 966) the terms 'seen' and 'cognized' are obtainable in relation to the visual object, and the visual object is described by many names such as desirable, undesirable, neutral, subtle, past, future, present, internal, external, seen, cognized, form, rūpāyatana, rūpadhātu, appearance, lustre, with manifestation, with impingement, blue, yellow, and so forth.

Theo các từ có thể có (Labbhamānakapadavasenā): theo câu “Sắc xứ đã được thấy, thanh xứ đã được nghe, hương xứ, vị xứ, xúc xứ đã được biết, tất cả sắc đã được tâm nhận biết” (Dhs. 966), từ “thấy” và từ “nhận biết” được dùng cho đối tượng sắc. Đối tượng sắc là dễ chịu, khó chịu, trung tính, nhỏ nhặt, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội, ngoại, đã được thấy, đã được nhận biết, sắc, sắc xứ, sắc giới, màu sắc, vẻ ngoài, có thể thấy, có đối kháng, xanh, vàng, v.v., bởi nhiều tên gọi như thế.

343

Terasahi vārehīti rūpakaṇḍe (dha. sa. 616) āgate terasa niddesavāre sandhāyāha.

By the thirteen methods refers to the thirteen methods of exposition mentioned in the section on form (Dhs. 616).

Với mười ba cách (Terasahi vārehī): điều này ám chỉ mười ba cách trình bày được đề cập trong phần sắc (Dhs. 616).

Ekekasmiñca vāre catunnaṃ catunnaṃ vavatthāpananayānaṃ vasena ‘‘dvepaññāsāya nayehī’’ti āha.

And within each method, in terms of the four ways of determining, he says, “by fifty-two methods.”

Và trong mỗi cách, theo bốn phương pháp xác định, Ngài nói “với năm mươi hai phương pháp”.

Tathameva aviparītadassitāya appaṭivattiyadesanatāya ca.

In the same way means by showing it without perversion and by teaching it without deviation.

Cũng vậy (Tathameva): bởi sự thấy không sai khác và sự thuyết giảng không thay đổi.

‘‘Jānāmi abhiññāsi’’nti vattamānātītakālesu ñāṇappavattidassanena anāgatepi ñāṇappavatti vuttāyevāti daṭṭhabbā.

It should be understood that by showing the operation of knowledge in the present and past with "I know, I have comprehended," the operation of knowledge in the future is also stated.

“Tôi biết, tôi đã liễu tri (Jānāmi abhiññāsi)”: cần hiểu rằng bằng cách trình bày sự vận hành của trí tuệ trong thì hiện tại và quá khứ, sự vận hành của trí tuệ trong tương lai cũng đã được nói đến.

Vidita-saddo anāmaṭṭhakālaviseso veditabbo ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ muta’’ntiādīsu (dha. sa. 966) viya.

The word 'known' (vidita) should be understood as a specific time unmarked, as in "seen, heard, perceived," etc. (Dhs. 966).

Từ “đã biết (vidita)” cần được hiểu là một khoảng thời gian không được đề cập cụ thể, giống như trong “thấy, nghe, biết” (Dhs. 966), v.v.

Na upaṭṭhāsīti attattaniyavasena na upagacchi.

It did not stand forth means it did not approach in terms of self or belonging to self.

Không phát sinh (Na upaṭṭhāsī): không phát sinh theo nghĩa thuộc về tự ngã.

Yathā rūpārammaṇādayo dhammā yaṃsabhāvā yaṃpakārā ca, tathā ne passati jānāti gacchatīti tathāgatoti evaṃ padasambhavo veditabbo.

The origin of the word Tathāgata should be understood thus: because he sees, knows, and proceeds according to the nature and manner of phenomena such as visual objects.

Giống như các pháp như đối tượng sắc có bản chất và phương thức như thế nào, Ngài thấy, biết và đến với chúng như thế đó, nên cần hiểu từ Tathāgata có nguồn gốc như vậy.

Keci pana ‘‘niruttinayena pisodarādipakkhepena (pāṇini 6.3.109) vā dassi-saddassa lopaṃ, āgata-saddassa cāgamaṃ katvā tathāgato’’ti vaṇṇenti.

Some commentators, however, explain ‘Tathāgata’ by omitting the word ‘dassi’ and appending ‘āgata’, according to the science of etymology, or by the method of Pisodarādi (Pāṇini 6.3.109).

Một số người khác lại giải thích Tathāgata bằng cách lược bỏ từ “dassi” và thêm từ “āgata” theo quy tắc ngữ nguyên (niruttinaya) hoặc theo cách của nhóm pisodarādi (Pāṇini 6.3.109).

344

Niddosatāya anupavajjaṃ.

Unblameworthy due to being faultless.

Không có lỗi, nên không đáng chê trách (anupavajjaṃ).

Pakkhipitabbābhāvena anūnaṃ.

Not deficient due to the absence of anything to be added.

Không có gì để thêm vào, nên không thiếu (anūnaṃ).

Apanetabbābhāvena anadhikaṃ.

Not excessive due to the absence of anything to be removed.

Không có gì để loại bỏ, nên không thừa (anadhikaṃ).

Atthabyañjanādisampattiyā sabbākāraparipuṇṇaṃ.

Complete in all aspects due to the perfection of meaning, expression, etc.

Hoàn hảo về mọi mặt (sabbākāraparipuṇṇaṃ) nhờ sự đầy đủ về ý nghĩa và văn tự.

No aññathāti ‘‘tathevā’’ti vuttamevatthaṃ byatirekena sampādeti.

Not otherwise completes the meaning expressed as "just so" by way of antithesis.

Không khác (No aññathā): điều này khẳng định ý nghĩa đã được nói là “cũng vậy” bằng cách phủ định.

Tena yadatthaṃ bhāsitaṃ, ekantena tadatthanipphādanato yathā bhāsitaṃ bhagavatā, tathevāti aviparītadesanataṃ dasseti.

Thereby, it shows the unperverted nature of the teaching, in that what was spoken by the Blessed One unfailingly produced that meaning, just as it was spoken.

Do đó, vì điều đã được nói hoàn toàn đạt được mục đích đó, nên điều Ngài đã nói là như vậy, Ngài trình bày sự giảng dạy không sai khác.

Gadaatthoti etena tathaṃ gadatīti tathāgatoti da-kārassa ta-kāro kato niruttinayenāti dasseti.

The meaning of ‘gada’ shows that in the phrase ‘he speaks truly’ (tathaṃ gadati), the ‘da’ has been changed to ‘ta’ to form Tathāgata, according to the rules of etymology.

Ý nghĩa của lời nói (Gadaattho): điều này cho thấy rằng “Ngài nói đúng sự thật (tathaṃ gadatī) nên là Tathāgata”, chữ “da” đã được đổi thành chữ “ta” theo quy tắc ngữ nguyên.

345

Tathā gatamassāti tathāgato.

He whose going is thus, is Tathāgata.

Ngài đã đi như vậy, nên là Tathāgata.

Gatanti ca kāyavācāpavattīti attho.

And going means the activity of body and speech.

Và đi (Gata) có nghĩa là sự vận hành của thân và khẩu.

Tathāti ca vutte yaṃtaṃsaddānaṃ abyabhicārisambandhitāya yathāti ayamattho upaṭṭhitoyeva hoti, kāyavacīkiriyānañca aññamaññānulomena vacanicchāyaṃ kāyassa vācā, vācāya ca kāyo sambandhībhāvena upatiṭṭhatīti imamatthaṃ dassento āha ‘‘bhagavato hī’’tiādi.

And when ‘thus’ is stated, the meaning ‘as’ is implicitly understood due to the unfailing connection between ‘that’ and ‘which’; and showing this meaning, that in the desire for words to be in harmony with bodily actions and vice versa, the body relates to speech and speech relates to the body, he says, “For the Blessed One,” and so forth.

Và khi nói “như vậy (Tathā)”, ý nghĩa “như thế nào” tự nó xuất hiện do mối liên hệ không sai lạc của các đại từ “cái đó” và “cái này”. Và khi muốn nói về sự tương ứng giữa hành động của thân và lời nói, thân và lời nói trở thành mối liên hệ của nhau; trình bày ý nghĩa này, Ngài nói “vì của Đức Thế Tôn”, v.v.

Imasmiṃ pana atthe tathāvādītāya tathāgatoti ayampi attho siddho hoti.

In this sense, by being a speaker of truth, this meaning of Tathāgata is also established.

Trong ý nghĩa này, bởi sự nói như vậy, ý nghĩa Tathāgata này cũng được thành lập.

So pana pubbe pakārantarena dassitoti āha ‘‘evaṃ tathākāritāya tathāgato’’ti.

But since that was shown earlier by another aspect, he says, “Thus, by acting truly, he is Tathāgata.”

Nhưng điều đó đã được trình bày theo một cách khác trước đây, nên Ngài nói “như vậy, bởi sự hành động như thế, nên là Tathāgata”.

346

Tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsūti etena yadeke ‘‘tiriyaṃ viya upari adho ca santi lokadhātuyo’’ti vadanti, taṃ paṭisedheti.

In innumerable world-systems in the horizontal direction—by this, he refutes those who say that world-systems exist horizontally, as well as vertically above and below.

Trong các thế giới vô lượng theo chiều ngang (Tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu): điều này bác bỏ quan điểm của một số người nói rằng “có các thế giới theo chiều ngang cũng như chiều trên và chiều dưới”.

Desanāvilāsoyeva desanāvilāsamayo yathā ‘‘puññamayaṃ, dānamaya’’ntiādīsu.

Desanāvilāsamayo (consisting of the beauty of teaching) is simply the beauty of teaching, as in "consisting of merit, consisting of giving," etc.

Chính sự phong phú của lời dạy là sự phong phú của lời dạy (desanāvilāsamayo), giống như trong “do phước (puññamayaṃ), do bố thí (dānamayaṃ)”, v.v.

347

Nipātānaṃ vācakasaddasannidhāne tadatthajotanabhāvena pavattanato gata-saddoyeva avagatatthaṃ atītatthañca vadatīti āha ‘‘gatoti avagato atīto’’ti.

Since particles operate by expressing their meaning in the presence of the word they qualify, the word ‘gata’ itself expresses both the meaning of ‘understood’ and ‘past,’ so he says, “‘Gata’ means understood, past.”

Vì các giới từ (nipāta) hoạt động bằng cách làm rõ ý nghĩa khi có mặt các từ biểu thị ý nghĩa đó, nên chính từ “gata” nói lên ý nghĩa đã hiểu và ý nghĩa quá khứ; do đó, Ngài nói “gata có nghĩa là đã hiểu, đã qua”.

348

Atha vā abhinīhārato paṭṭhāya yāva sammāsambodhi, etthantare mahābodhiyānapaṭipattiyā hānaṭṭhānasaṃkilesanivattīnaṃ abhāvato yathā paṇidhānaṃ, tathā gato abhinīhārānurūpaṃ paṭipannoti tathāgato.

Alternatively, from the time of his aspiration up to perfect enlightenment, in this interval, there was no regression, defilement, or cessation in his practice of the path to great enlightenment; thus, he proceeded in accordance with his aspiration, he practiced in conformity with his aspiration, and so he is Tathāgata.

Hoặc, từ khi phát nguyện (abhinīhāra) cho đến Chánh Đẳng Giác, trong khoảng thời gian này, do không có sự suy giảm, sự ô nhiễm, và sự dừng lại trong con đường Bồ Đề vĩ đại, Ngài đã đi theo đúng lời nguyện, đã thực hành phù hợp với sự phát nguyện, nên là Tathāgata.

Atha vā mahiddhikatāya paṭisambhidānaṃ ukkaṃsādhigamena anāvaraṇañāṇatāya ca katthacipi paṭighātābhāvato yathā ruci, tathā kāyavacīcittānaṃ gatāni gamanāni pavattiyo etassāti tathāgato.

Alternatively, because of his great power, the supreme attainment of analytical knowledge (paṭisambhidā), and his unobstructed knowledge, there is no impediment anywhere; thus, he is Tathāgata because the goings (movements) and activities of his body, speech, and mind are as he wishes.

Hoặc, do thần thông lớn, với sự chứng đắc tối thượng các tuệ phân tích (paṭisambhidā) và do trí vô ngại (anāvaraṇañāṇa), không có sự ngăn trở ở bất cứ đâu, nên các hành vi (gatāni), sự đi lại (gamanāni) và sự vận hành (pavattiyo) của thân, khẩu, ý của vị ấy đều tùy theo ý muốn. Vì vậy, vị ấy là Tathāgata.

Yasmā ca loke vidha-yutta-gata-ppakāra-saddā samānatthā dissanti.

And because in the world, the words vidha (kind), yutta (appropriate), gata (gone), and ppakāra (manner) are seen to be synonymous.

Và vì trong đời, các từ như vidha, yutta, gata và ppakāra được thấy là có cùng nghĩa.

Tasmā yathāvidhā vipassīādayo bhagavanto, ayampi bhagavā tathāvidhoti tathāgato, yathāyuttā ca te bhagavanto, ayampi bhagavā tathāyuttoti tathāgato.

Therefore, just as the Buddhas Vipassī and others were of a certain kind, so too is this Buddha of that kind, hence Tathāgata; and just as those Buddhas were appropriate, so too is this Buddha appropriate, hence Tathāgata.

Do đó, như các Đức Thế Tôn Vipassī và các vị khác đã đạt đến trạng thái (yathāvidhā), Đức Thế Tôn này cũng đã đạt đến trạng thái ấy (tathāvidho), nên Ngài là Tathāgata. Và như các Đức Thế Tôn ấy đã được kết hợp (yathāyuttā), Đức Thế Tôn này cũng được kết hợp (tathāyutto), nên Ngài là Tathāgata.

Atha vā yasmā saccaṃ tacchaṃ tathanti ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā tathena ñāṇena āgatoti tathāgato.

Alternatively, since "tatha" is a designation for knowledge that is true and factual, therefore, he who has come by true knowledge is Tathāgata.

Hoặc, vì chân lý (saccaṃ), sự thật (tacchaṃ) và sự như thật (tathaṃ) là những từ đồng nghĩa với trí tuệ, do đó, vị ấy đã đến bằng trí tuệ như thật (tathena ñāṇena āgato), nên Ngài là Tathāgata.

Evampi tathāgata-saddassa attho veditabbo.

Thus also should the meaning of the word Tathāgata be understood.

Ý nghĩa của từ Tathāgata cũng nên được hiểu như vậy.

349

Pahāya kāmādimale yathā gatā,

Having abandoned defilements such as sensual pleasures, just as Vipassī and others,

Sau khi đoạn trừ các cấu uế như dục, như các bậc Đại Hiền Vipassī và các vị khác đã đạt đến,

350

Samādhiñāṇehi vipassiādayo;

The great sages, the Sakyan Sage, the radiant one, by means of concentration and knowledge,

Với thiền định và trí tuệ, Đức Thích Ca Mâu Ni, bậc có hào quang rực rỡ,

351

Mahesino sakyamunī jutindharo,

Went thus; therefore, he is considered Tathāgata.

Đã đi đến như vậy, vì thế Ngài được xem là Tathāgata.

352

Tathā gato tena mato tathāgato.

And the characteristic of elements, sense bases, etc., is thus.

Ngài là vị Tathāgata.

353

Tathañca dhātāyatanādilakkhaṇaṃ,

And the characteristic of elements, sense bases, etc., is thus.

Và những pháp như thật mang đặc tính của các giới, xứ, v.v.,

354

Sabhāvasāmaññavibhāgabhedato;

Due to the distinction of individual and common characteristics;

Do sự phân biệt về tự tính, tính phổ biến và sự sai biệt,

355

Sayambhuñāṇena jino samāgato,

The Conqueror, endowed with self-arisen knowledge,

Đức Chiến Thắng đã đạt đến bằng trí tuệ tự sinh,

356

Tathāgato vuccati sakyapuṅgavo.

The Sakyan Bull is called Tathāgata.

Bậc tối thắng của dòng Sakya được gọi là Tathāgata.

357

Tathāni saccāni samantacakkhunā,

And such truths, with the all-seeing eye,

Và những chân lý như thật,

358

Tathā idappaccayatā ca sabbaso;

And such dependent origination in every way;

Và sự duyên khởi này trong mọi phương diện,

359

Anaññaneyyena yato vibhāvitā,

Since they were made clear by him, needing no other guidance,

Vì đã được Ngài hiển bày bằng trí tuệ không cần ai dẫn dắt,

360

Yāthāvato tena jino tathāgato.

Therefore, the Conqueror is Tathāgata in reality.

Do đó, Đức Chiến Thắng là Tathāgata một cách chân thật.

361

Anekabhedāsupi lokadhātusu,

Even in world-systems of various kinds,

Ngay cả trong vô số cõi giới khác nhau,

362

Jinassa rūpāyatanādigocare;

In the sphere of the Conqueror's sense objects like visible forms;

Trong phạm vi đối tượng của Đức Chiến Thắng như sắc, xứ, v.v.,

363

Vicitrabhedaṃ tathameva dassanaṃ,

The seeing is likewise of diverse kinds,

Sự thấy biết cũng đa dạng và như thật,

364

Tathāgato tena samantalocano.

Therefore, the Tathāgata has an all-seeing eye.

Do đó, Ngài là Tathāgata, bậc có mắt toàn diện.

365

Yato ca dhammaṃ tathameva bhāsati,

And since he teaches the Dhamma just as it is,

Và vì Ngài thuyết pháp như thật,

366

Karoti vācāyanulomamattano;

And his speech accords with himself;

Lời nói của Ngài phù hợp với chính Ngài,

367

Guṇehi lokaṃ abhibhuyyirīyati,

He moves about, overcoming the world with his virtues,

Ngài vượt trội thế gian bằng các đức tính của mình,

368

Tathāgato tenapi lokanāyako.

Therefore, the Tathāgata is also the leader of the world.

Do đó, Ngài là Tathāgata và là vị lãnh đạo thế gian.

369

Yathābhinīhāramato yathāruci,

According to his aspiration, according to his wish,

Như sự phát nguyện của Ngài, như ý muốn của Ngài,

370

Pavattavācā tanucittabhāvato;

Due to his developed speech and purified mind;

Lời nói và tâm của Ngài vận hành,

371

Yathāvidhā yena purā mahesino,

As the great sage was previously, in that manner,

Như các bậc Đại Hiền đã hành trước đây,

372

Tathāvidho tena jino tathāgatoti.(itivu. aṭṭha. 38; dī. ni. ṭī. 1.7 cūḷasīlavaṇṇanā);

Therefore, the Conqueror is Tathāgata in that manner.

Đức Chiến Thắng cũng như vậy, do đó Ngài là Tathāgata. (Itivu. aṭṭha. 38; Dī. Ni. ṭī. 1.7 Cūḷasīlavaṇṇanā)

373

Ārakattātiādīnaṃ padānaṃ attho visuddhimagge (visuddhi. 1.125) buddhānussatisaṃvaṇṇanāya vuttanayeneva veditabbo.

The meaning of terms such as Ārakattā is to be understood in the manner stated in the commentary on the recollection of the Buddha in the Visuddhimagga.

Ý nghĩa của các từ như Ārakattā v.v. nên được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về Phật tùy niệm trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.125).

Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattāti imināssa paropadesarahitassa sabbākārena sabbadhammāvabodhanasamatthassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttino anāvaraṇañāṇasaṅkhātassa sabbaññutaññāṇassa adhigamo dassito.

By "Because of the perfect and complete enlightenment regarding all phenomena," is shown the attainment of omniscience (sabbaññutaññāṇa), which is called unobstructed knowledge (anāvaraṇañāṇa), capable of comprehending all phenomena in every way, without external instruction, and whose occurrence is bound by aspiration.

Với câu "Do tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh", đã chỉ ra sự chứng đắc của trí tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa), tức là trí vô ngại (anāvaraṇañāṇa), có khả năng thấu hiểu tất cả các pháp trong mọi phương diện mà không cần sự hướng dẫn của người khác, và có sự vận hành không bị giới hạn bởi mong muốn.

374

Nanu ca (itivu. aṭṭha. 38) sabbaññutaññāṇato aññaṃ anāvaraṇañāṇaṃ, aññathā cha asādhāraṇañāṇāni buddhañāṇānīti vacanaṃ virujjheyyāti?

But is not unobstructed knowledge different from omniscience, otherwise the statement that the six uncommon knowledges are Buddha-knowledges would be contradictory?

Há chẳng phải trí vô ngại là khác với trí toàn tri sao? Nếu không, lời nói rằng sáu trí bất cộng là Phật trí sẽ mâu thuẫn chăng?

Na virujjhati visayappavattibhedavasena aññehi asādhāraṇañāṇabhāvadassanatthaṃ ekasseva ñāṇassa dvidhā vuttattā.

There is no contradiction, as the same knowledge is stated in two ways to show its uncommon knowledge aspect due to the distinction in the sphere of its operation.

Không mâu thuẫn, vì cùng một trí tuệ đã được nói đến theo hai cách, để chỉ ra sự bất cộng với các trí khác do sự khác biệt trong phạm vi vận hành.

Ekameva hi taṃ ñāṇaṃ anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammavisayatāya sabbaññutaññāṇaṃ, tattha ca āvaraṇābhāvato nissaṅgacāramupādāya anāvaraṇañāṇanti vuttaṃ.

Indeed, that one knowledge is omniscience because its domain encompasses all conditioned, unconditioned, and conventional phenomena without remainder; and it is called unobstructed knowledge because there is no obstruction therein, leading to its unimpeded operation.

Thật vậy, trí tuệ ấy là trí toàn tri (sabbaññutaññāṇa) vì nó có đối tượng là tất cả các pháp hữu vi, vô vi và tục đế mà không còn sót lại. Và vì không có sự ngăn che trong đó, nên nó được gọi là trí vô ngại (anāvaraṇañāṇa) do sự vận hành không bị vướng mắc.

Yathāha paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.119) ‘‘sabbaṃ saṅkhatāsaṅkhatamanavasesaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇaṃ, tatthāvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇa’’ntiādi, tasmā natthi nesaṃ atthato bhedo, ekantena cetaṃ evamicchitabbaṃ, aññathā sabbaññutānāvaraṇañāṇānaṃ sāvaraṇatā asabbadhammārammaṇatā ca āpajjeyya.

As stated in the Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.119), "It knows all conditioned and unconditioned phenomena without remainder, hence it is omniscience; there is no obstruction therein, hence it is unobstructed knowledge," and so on. Therefore, there is no essential difference between them, and this must be accepted unequivocally, otherwise omniscience and unobstructed knowledge would become obstructed and not encompass all phenomena.

Như đã nói trong Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.119): "Biết tất cả các pháp hữu vi và vô vi một cách không sót lại, đó là trí toàn tri (sabbaññutaññāṇa); không có sự ngăn che trong đó, đó là trí vô ngại (anāvaraṇañāṇa)", v.v. Do đó, về mặt ý nghĩa, chúng không có sự khác biệt. Điều này phải được chấp nhận một cách tuyệt đối, nếu không, trí toàn tri và trí vô ngại sẽ trở nên có sự ngăn che và không phải là đối tượng của tất cả các pháp.

Na hi bhagavato ñāṇassa aṇumatampi āvaraṇaṃ atthi, anāvaraṇañāṇassa ca asabbadhammārammaṇabhāve yattha taṃ nappavattati, tatthāvaraṇasabbhāvato anāvaraṇabhāvoyeva na siyā.

For there is not even an atom of obstruction in the knowledge of the Blessed One; and if unobstructed knowledge did not encompass all phenomena, then where it did not operate, there would be obstruction, and thus it would not be unobstructed.

Thật vậy, trí tuệ của Đức Thế Tôn không có một chút ngăn che nào. Và nếu trí vô ngại không phải là đối tượng của tất cả các pháp, thì ở nơi nào nó không vận hành, do có sự ngăn che ở đó, nó sẽ không còn là vô ngại nữa.

Atha vā pana hotu aññameva anāvaraṇañāṇaṃ sabbaññutaññāṇato, idha pana sabbattha appaṭihatavuttitāya anāvaraṇañāṇanti sabbaññutaññāṇameva adhippetaṃ, tassa cādhigamena bhagavā sabbaññū sabbavidū sammāsambuddhoti ca vuccati, na sakimeva sabbadhammāvabodhato.

Or, let unobstructed knowledge indeed be different from omniscience; but here, omniscience itself is intended by "unobstructed knowledge" due to its unimpeded operation everywhere, and by its attainment, the Blessed One is called omniscient, all-knowing, and perfectly self-enlightened, not by a single, instantaneous comprehension of all phenomena.

Hoặc, có thể trí vô ngại là khác với trí toàn tri, nhưng ở đây, trí toàn tri được hiểu là trí vô ngại vì nó có sự vận hành không bị ngăn trở ở mọi nơi. Và do sự chứng đắc trí tuệ ấy, Đức Thế Tôn được gọi là Toàn Tri (Sabbaññū), Toàn Giác (Sabbavidū) và Chánh Đẳng Chánh Giác (Sammāsambuddha), chứ không phải do giác ngộ tất cả các pháp cùng một lúc.

Tathā ca vuttaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.162) ‘‘vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddho’’ti.

And as stated in the Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.162), "This is a true designation leading to liberation for the Buddhas, the Blessed Ones, at the foot of the Bodhi tree, upon the attainment of omniscience, namely, 'Buddha'."

Và như đã nói trong Paṭisambhidā (Paṭi. Ma. 1.162): "Đây là một sự quy định chân thật về sự giải thoát của các Đức Phật Thế Tôn, do sự chứng đắc trí toàn tri dưới cội Bồ đề, đó là Phật."

Sabbadhammāvabodhanasamatthañāṇasamadhigamena hi bhagavato santāne anavasesadhamme paṭivijjhituṃ samatthatā ahosīti.

For by the attainment of knowledge capable of comprehending all phenomena, the Blessed One's mental continuum became capable of penetrating all phenomena without remainder.

Thật vậy, do sự chứng đắc trí tuệ có khả năng giác ngộ tất cả các pháp, trong dòng tâm thức của Đức Thế Tôn đã có khả năng thấu suốt tất cả các pháp một cách không sót lại.

375

Etthāha – kiṃ panidaṃ ñāṇaṃ pavattamānaṃ sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, udāhu kamenāti.

Here it is asked: Does this knowledge, when it operates, operate on all objects simultaneously, or gradually?

Ở đây, có người hỏi: "Vậy trí tuệ này khi vận hành, là vận hành trên tất cả các đối tượng cùng một lúc, hay tuần tự?"

Kiñcettha – yadi tāva sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, atītānāgatapaccuppannaajjhattabahiddhādibhedena bhinnānaṃ saṅkhatadhammānaṃ asaṅkhatasammutidhammānañca ekajjhaṃ upaṭṭhāne dūrato cittapaṭaṃ avekkhantassa viya paṭivibhāgenāvabodho na siyā, tathā ca sati ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vipassantānaṃ anattākārena viya sabbe dhammā anirūpitarūpena bhagavato ñāṇassa visayā hontīti āpajjati.

And what is the consequence here? If it operates on all objects simultaneously, then there would be no distinct comprehension of conditioned phenomena, divided into past, future, present, internal, external, etc., and also unconditioned and conventional phenomena, when they are presented together, as if one were looking at a distant canvas. And if that were the case, it would follow that all phenomena would be objects of the Blessed One's knowledge in an undifferentiated manner, just as for those who contemplate "all phenomena are non-self," they are seen in the aspect of non-self.

Và điều gì sẽ xảy ra ở đây? Nếu nó vận hành trên tất cả các đối tượng cùng một lúc, thì khi các pháp hữu vi đã chia thành quá khứ, vị lai, hiện tại, nội tại, ngoại tại, v.v., và các pháp vô vi, tục đế cùng hiện hữu một lúc, sẽ không có sự thấu hiểu phân biệt, giống như khi nhìn một bức tranh từ xa. Và như vậy, sẽ xảy ra trường hợp tất cả các pháp trở thành đối tượng của trí tuệ của Đức Thế Tôn dưới một hình thái không rõ ràng, giống như khi những người quán "tất cả các pháp là vô ngã" thấy chúng dưới hình thái vô ngã.

Yepi ‘‘sabbañeyyadhammānaṃ ṭhitalakkhaṇavisayaṃ vikapparahitaṃ sabbakālaṃ buddhānaṃ ñāṇaṃ pavattati, tena te sabbavidūti vuccanti.

And those who say, "The knowledge of the Buddhas operates at all times, free from conceptualization, concerning the established characteristics of all knowable phenomena, and therefore they are called all-knowing.

Ngay cả những người nói rằng: "Trí tuệ của chư Phật vận hành liên tục, không phân biệt, với đối tượng là đặc tính cố định của tất cả các pháp nên biết, do đó các Ngài được gọi là toàn tri.

Evañca katvā ‘caraṃ samāhito nāgo, tiṭṭhantopi samāhito’ti idampi vacanaṃ suvuttaṃ hotī’’ti vadanti, tesampi vuttadosānativatti.

And having done so, they say, "The saying 'the Nāga is composed when walking, composed even when standing' is well-said," but even for them, the aforementioned fault is not overcome.

Và khi làm như vậy, lời nói 'vị Long tượng đi thì chánh niệm, đứng cũng chánh niệm' cũng được nói đúng", thì những khuyết điểm đã nói vẫn không được vượt qua.

Ṭhitalakkhaṇārammaṇatāya hi atītānāgatasammutidhammānaṃ tadabhāvato ekadesavisayameva bhagavato ñāṇaṃ siyā, tasmā sakiṃyeva ñāṇaṃ pavattatīti na yujjati.

For if the knowledge of the Blessed One were only concerned with a single aspect, due to its object being a fixed characteristic and the absence of such characteristics in past, future, and conventional phenomena, then it would not be appropriate to say that knowledge arises only once.

Thật vậy, nếu đối tượng là đặc tính cố định, thì các pháp quá khứ, vị lai và tục đế không có đặc tính đó, nên trí tuệ của Đức Thế Tôn sẽ chỉ là đối tượng của một phần. Do đó, việc nói rằng trí tuệ vận hành cùng một lúc là không hợp lý.

376

Atha kamena sabbasmiṃ visaye ñāṇaṃ pavattati, evampi na yujjati.

If, however, knowledge arises gradually in all spheres, even this is not appropriate.

Nếu trí tuệ vận hành tuần tự trên tất cả các đối tượng, điều đó cũng không hợp lý.

Na hi jātibhūmisabhāvādivasena disādesakālādivasena ca anekabhedabhinne neyye kamena gayhamāne tassa anavasesapaṭivedho sambhavati apariyantabhāvato ñeyyassa.

For when the knowable, which is divided into many kinds according to birth, plane of existence, nature, etc., and according to directions, places, times, etc., is grasped gradually, its complete penetration is not possible due to the infinitude of the knowable.

Vì các pháp nên biết có vô số loại, khác biệt về chủng loại, cõi giới, tự tính, v.v., và về phương hướng, địa điểm, thời gian, v.v., nên nếu được nắm bắt tuần tự, sự thấu suốt không sót lại sẽ không thể xảy ra vì các pháp nên biết là vô tận.

Ye pana ‘‘atthassa avisaṃvādanato ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanena sabbaññū bhagavā, tañca ñāṇaṃ ananumānikaṃ saṃsayābhāvato.

But those who say, "The Blessed One is omniscient by directly perceiving a part of the knowable and then determining the rest as 'thus' by inferring from the non-deception of the fact, and that knowledge is not inferential because there is no doubt.

Những người nói rằng: "Đức Thế Tôn là toàn tri vì Ngài đã trực tiếp chứng kiến một phần của các pháp nên biết và sau đó suy luận rằng phần còn lại cũng như vậy, do sự không sai lệch của ý nghĩa, và trí tuệ đó không phải là suy luận vì không có sự nghi ngờ.

Saṃsayānubandhañhi loke anumānañāṇa’’nti vadanti, tesampi taṃ na yuttaṃ.

For inferential knowledge in the world is accompanied by doubt," even for them, that is not appropriate.

Vì trong đời, trí tuệ suy luận là trí tuệ gắn liền với sự nghi ngờ", thì lời nói của họ cũng không đúng.

Sabbassa hi appaccakkhabhāve atthassa avisaṃvādanena ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanassa asambhavato.

For if everything is not directly perceived, it is impossible to determine the rest as 'thus' by inferring from the non-deception of the fact, having directly perceived a part of the knowable.

Vì nếu tất cả đều không được trực tiếp chứng kiến, thì việc trực tiếp chứng kiến một phần của các pháp nên biết và sau đó suy luận rằng phần còn lại cũng như vậy, do sự không sai lệch của ý nghĩa, là không thể xảy ra.

Yañhi taṃ sesaṃ, taṃ appaccakkhanti.

For that 'rest' is not directly perceived.

Vì cái còn lại đó là không được trực tiếp chứng kiến.

Atha tampi paccakkhaṃ, tassa sesabhāvo eva na siyāti?

If that too is directly perceived, then it would not be 'the rest', would it?

Nếu cái đó cũng được trực tiếp chứng kiến, thì nó sẽ không còn là phần còn lại nữa chăng?

Sabbametaṃ akāraṇaṃ.

All of this is baseless.

Tất cả những điều này đều vô lý.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Avisayavicāraṇabhāvato.

Because it is a consideration of what is beyond the scope.

Vì đó là sự suy xét về điều không phải là đối tượng.

Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘buddhavisayo bhikkhave, acinteyyo na cintetabbo, yo cinteyya, ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77).

For it has been said by the Blessed One: "The domain of the Buddhas, bhikkhus, is inconceivable, it should not be conceived; whoever conceives it would be a partaker of madness and vexation."

Đức Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-kheo, phạm vi của chư Phật là điều không thể nghĩ bàn, không nên suy nghĩ. Ai suy nghĩ về điều đó sẽ trở thành người điên hoặc bị tổn hại" (A. Ni. 4.77).

Idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – yaṃ kiñci bhagavatā ñātuṃ icchitaṃ sakalamekadeso vā, tattha appaṭihatavuttitāya paccakkhato ñāṇaṃ pavattati, niccasamādhānañca vikkhepābhāvato, ñātuṃ icchitassa ca sakalassa avisayabhāve tassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttitā na siyā, ekanteneva ca sā icchitabbā ‘‘sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā’’ti (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5) vacanato.

This is the conclusion here: whatever the Blessed One wishes to know, whether in its entirety or in part, knowledge arises directly, with unhindered progress, and with constant concentration due to the absence of distraction. If what is desired to be known in its entirety were not an object of knowledge, then its occurrence would not be bound by desire. And it is certainly to be desired, as it is said: "All phenomena are dependent on the Buddha, the Blessed One's attention, dependent on his aspiration, dependent on his mental application, dependent on his thought-arising."

Đây là kết luận ở đây – bất cứ điều gì Đức Thế Tôn muốn biết, dù toàn bộ hay một phần, thì trí tuệ của Ngài vận hành một cách trực tiếp, không bị chướng ngại, và sự định tâm thường xuyên do không có tán loạn. Nếu toàn bộ những gì muốn biết không phải là đối tượng, thì sự vận hành của trí tuệ đó sẽ không bị ràng buộc bởi ước muốn. Và điều đó nhất định phải được ước muốn, bởi vì có lời dạy: “Tất cả các pháp của Đức Phật Thế Tôn đều bị ràng buộc bởi sự chú ý, bị ràng buộc bởi ước muốn, bị ràng buộc bởi sự tác ý, bị ràng buộc bởi sự khởi tâm.”

Atītānāgatavisayampi bhagavato ñāṇaṃ anumānāgamatakkagahaṇavirahitattā paccakkhameva.

The Blessed One's knowledge, even concerning past and future objects, is direct, being free from inference, tradition, or reasoning.

Trí tuệ của Đức Thế Tôn về quá khứ và vị lai cũng là trực tiếp, vì không bị vướng mắc bởi suy luận, kinh điển hay lý lẽ.

377

Nanu ca etasmimpi pakkhe yadā sakalaṃ ñātuṃ icchitaṃ, tadā sakiṃyeva sakalavisayatāya anirūpitarūpena bhagavato ñāṇaṃ pavatteyyāti vuttadosānativattiyevāti?

But is it not the case that even in this view, when the entirety is desired to be known, the Blessed One's knowledge would then arise all at once, in an unanalyzed form, and thus the aforementioned fault would not be overcome?

Nếu vậy, trong trường hợp này, khi toàn bộ được mong muốn biết, thì trí tuệ của Đức Thế Tôn sẽ vận hành ngay lập tức bao trùm toàn bộ đối tượng một cách không phân biệt, và lỗi đã nêu vẫn không được khắc phục ư?

Na, tassa visodhitattā.

No, because that has been clarified.

Không, vì điều đó đã được thanh lọc.

Visodhito hi so buddhavisayo acinteyyoti.

Indeed, that Buddha-domain has been clarified as inconceivable.

Thật vậy, đối tượng của Đức Phật là không thể nghĩ bàn đã được thanh lọc.

Aññathā pacurajanañāṇasamānavuttitāya buddhānaṃ bhagavantānaṃ ñāṇassa acinteyyatā na siyā, tasmā sakaladhammārammaṇampi taṃ ekadhammārammaṇaṃ viya suvavatthāpiteyeva te dhamme katvā pavattatīti idamettha acinteyyaṃ, anantañca ñāṇaṃ ñeyyaṃ viya.

Otherwise, the knowledge of the Buddhas, the Blessed Ones, would not be inconceivable, being similar in function to the knowledge of ordinary people. Therefore, even when that knowledge takes all phenomena as its object, it proceeds by placing those phenomena in good order, just like taking a single phenomenon as its object; this is what is inconceivable here, and knowledge is infinite, just like the knowable.

Nếu không, trí tuệ của các Đức Phật Thế Tôn sẽ không phải là không thể nghĩ bàn, vì nó sẽ vận hành tương tự như trí tuệ của đại đa số chúng sinh. Do đó, ngay cả khi trí tuệ ấy có đối tượng là tất cả các pháp, nó vẫn vận hành sau khi đã sắp xếp rõ ràng các pháp đó, giống như khi có đối tượng là một pháp duy nhất – đây là điều không thể nghĩ bàn ở đây, và trí tuệ là vô hạn, giống như đối tượng của trí tuệ.

Vuttañhetaṃ ‘‘yāvatakaṃ ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ.

For it is said: "As far as the knowable extends, so far does knowledge extend.

Điều này đã được nói: “Đối tượng của trí tuệ bao nhiêu thì trí tuệ bấy nhiêu.

Yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ.

As far as knowledge extends, so far does the knowable extend.

Trí tuệ bao nhiêu thì đối tượng của trí tuệ bấy nhiêu.

Ñeyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyya’’nti (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5).

Knowledge is bounded by the knowable, the knowable is bounded by knowledge."

Trí tuệ có giới hạn là đối tượng của trí tuệ, đối tượng của trí tuệ có giới hạn là trí tuệ.”

Evamekajjhaṃ, visuṃ sakiṃ, kamena vā icchānurūpaṃ sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddho.

Thus, the Perfectly Self-Enlightened One is called sammāsambuddho because all phenomena are understood, known directly, simultaneously, separately, or successively, according to his wish.

Như vậy, do tự mình đã giác ngộ tất cả các pháp một cách đúng đắn, dù là đồng thời, riêng biệt, ngay lập tức hay tuần tự tùy theo ước muốn, nên Ngài là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác).

378

Tanti yathāvuttaṃ pathavīādibhedaṃ.

That refers to what has been said, categorized as earth and so on.

Đó là những gì đã nói, sự phân biệt như đất, v.v.

Pariññātanti parito samantato sabbākārato ñātaṃ, taṃ parijānitabbabhāvaṃ kiñci asesetvā ñātanti attho.

Fully understood means known completely, comprehensively, in all aspects, meaning that nothing to be fully understood remains unknown.

Đã liễu tri (pariññāta) nghĩa là đã biết một cách toàn diện, từ mọi phía, với mọi khía cạnh; nghĩa là đã biết không sót một chút gì cần phải liễu tri.

Ayameva hi attho ‘‘pariññātanta’’nti imināpi padena pakāsitoti dassento ‘‘pariññātantaṃ nāmā’’tiādimāha.

Indeed, this very meaning is revealed by the word " fully understood," and so he says, " What is meant by 'fully understood'" and so on.

Chỉ ra rằng ý nghĩa này cũng được diễn đạt bằng từ “pariññātaṃ”, nên Ngài nói “pariññātaṃ nāma” (gọi là đã liễu tri), v.v.

Tena tena maggena kilesappahānena viseso natthīti idaṃ taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ buddhānaṃ sāvakānañca tena tena maggeneva pahātabbabhāvasāmaññaṃ sandhāya vuttaṃ, na sāvakehi buddhānaṃ kilesappahānavisesābhāvato.

The statement, " There is no distinction in the abandoning of defilements by this or that path," is said with reference to the common characteristic that the defilements to be eradicated by this or that path are to be abandoned by both Buddhas and disciples by that very path, not because there is no distinction in the abandonment of defilements between Buddhas and disciples.

Không có sự khác biệt trong việc đoạn trừ phiền não bằng con đường này, con đường kia, điều này được nói để chỉ sự tương đồng trong việc các phiền não cần được đoạn trừ bởi con đường này, con đường kia, đối với cả chư Phật và các đệ tử, chứ không phải do không có sự khác biệt trong việc đoạn trừ phiền não của chư Phật so với các đệ tử.

Tathā hi sammāsambuddhā eva savāsanakilese jahanti, na sāvakā.

Thus, only Perfectly Self-Enlightened Ones abandon defilements together with their latent tendencies, not disciples.

Thật vậy, chỉ có các vị Chánh Đẳng Giác mới đoạn trừ phiền não cùng với tùy miên (savāsana), chứ không phải các đệ tử.

Ekadesamevāti attano santānagatameva.

Only a part means what is within one's own continuity.

Chỉ một phần (ekadesameva) nghĩa là chỉ những gì thuộc về dòng tâm thức của chính mình.

Sasantatipariyāpannadhammapariññāmattenapi hi catusaccakammaṭṭhānabhāvanā samijjhati.

For even by fully understanding phenomena pertaining to one's own continuity, the cultivation of the four noble truths as a meditation object is accomplished.

Thật vậy, sự tu tập đề mục Tứ Thánh Đế cũng thành tựu chỉ bằng cách liễu tri các pháp thuộc về dòng tâm thức của chính mình.

Tenevāha – ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi lokasamudayañca paññapemī’’tiādi (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45).

Therefore, it is said: "In this very fathom-long body, with its perceptions and mind, I declare the world and the origin of the world," and so on.

Chính vì thế, Ngài đã nói: “Trong cái thân thể chỉ một tầm tay này, có tưởng, có ý, Ta tuyên bố thế giới, Ta tuyên bố tập khởi của thế giới,” v.v.

Aṇuppamāṇampi …pe… natthi, yato chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattatīti vadanti.

Even a measure... there is not, for they say that the Buddhas' great vajra-knowledge proceeds through three hundred and sixty koṭis of paths.

Dù là nhỏ nhất… không có, vì người ta nói rằng Đại Kim Cang Trí của chư Phật vận hành với sáu mươi triệu trăm ngàn cửa.

379

Tathāgatavārasattamanayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the seventh mode of the Tathāgata section is concluded.

Phần giải thích phương pháp thứ bảy của Tathāgata đã hoàn tất.

380

Tathāgatavāraaṭṭhamanayavaṇṇanā

Commentary on the Eighth Mode of the Tathāgata Section

Giải thích phương pháp thứ tám của Tathāgata

381

13. Purimataṇhāti purimataresu bhavesu nibbattā paccuppannattabhāvahetubhūtā taṇhā.

13. Former craving means the craving that arose in previous existences and became the cause of the present existence.

13. Khát ái quá khứ (purimataṇhā) nghĩa là khát ái đã sinh khởi trong các kiếp quá khứ, là nguyên nhân của thân hữu hiện tại.

Taggahaṇeneva ca atītaddhasaṅgahā avijjāsaṅkhārā saddhiṃ upādānena saṅgahitāti daṭṭhabbā.

By taking it, avijjā and saṅkhārā are understood to be included, along with upādāna, encompassing the past dimension.

Và cần phải hiểu rằng, chỉ bằng cách nắm giữ nó, vô minh và hành, cùng với thủ, đã được bao gồm trong thời quá khứ.

Etthāti ‘‘bhavā jātī’’ti etasmiṃ pade.

Here refers to the phrase "existence, birth."

Ở đây (ettha) là trong từ “hữu, sinh.”

Tena upapattibhavenāti ‘‘bhavā jātī’’ti jātisīsena vuttaupapattibhavena.

By that becoming of rebirth means by the becoming of rebirth stated under the heading of birth, "from becoming, birth."

Bằng hữu tái sinh đó (tena upapattibhavenā) là bằng hữu tái sinh được nói đến dưới tiêu đề sinh, tức là “hữu sinh.”

Bhūtassāti nibbattassa.

Of what has become means of what has arisen.

Của chúng sinh đã sinh (bhūtassā) nghĩa là của chúng sinh đã được sinh ra.

So pana yasmā satto nāma hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘sattassā’’ti.

Since that is called a being, it is said, " of a being."

Vì chúng sinh đó được gọi là hữu tình, nên đã nói “của hữu tình” (sattassā).

Evañca jānitvāti iminā ‘‘bhūtassa jarāmaraṇa’’nti etthāpi ‘‘iti viditvā’’ti idaṃ padaṃ ānetvā yojetabbanti dasseti.

And having known thus shows that the phrase "having understood thus" should also be brought and construed in "aging and death of what has become."

Và đã biết như vậy (evaṃñca jānitvā) chỉ ra rằng từ “iti viditvā” (đã biết như vậy) cũng nên được đưa vào và kết nối ở đây, tức là “jarāmaraṇa của chúng sinh đã sinh.”

382

Yadipi tebhūmakā upādānakkhandhā ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā (vibha. 2; ma. ni. 1.244) ekādasasu okāsesu pakkhipitabbā sammasitabbā ca, te pana yasmā bhagavatā ‘‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’’ntiādinā (dī. ni. 2.57; saṃ. ni. 2.4, 10) paṭiccasamuppādamukhena sammasitā, paṭiccasamuppādo ca pavattipavattihetubhāvato purimasaccadvayameva hoti, tasmā tadabhisamayaṃ ‘‘maññanābhāvahetu paccayākārapaṭivedho’’ti vibhāvento ‘‘yaṃ bodhirukkhamūle…pe… dassento’’ti āha.

Although the three-fold upādānakkhandhas are to be included in eleven instances and contemplated, as in "Whatever form," and so on, because they were contemplated by the Blessed One through the mode of Dependent Origination, as in "When what exists, does aging and death come to be? Conditioned by what is aging and death?" and so on—and Dependent Origination, being the cause of both the process of existence and its continuation, consists of the first two Noble Truths—therefore, explaining the comprehension of that as "the penetration of causal relations as a result of the absence of misconception," he says, " What at the foot of the Bodhi tree... showing."

Mặc dù các uẩn thủ ba cõi, “bất cứ sắc nào,” v.v., phải được đưa vào và quán sát ở mười một trường hợp, nhưng vì chúng đã được Đức Thế Tôn quán sát thông qua phương pháp Duyên Khởi, “khi có gì thì già chết có, già chết do duyên gì,” v.v., và Duyên Khởi chỉ là hai Thánh Đế đầu tiên do có trạng thái sinh khởi và nguyên nhân của sự sinh khởi, nên để phân biệt sự giác ngộ đó là “sự thâm nhập các nhân duyên do không có tà kiến,” Ngài đã nói “mà dưới cội Bồ-đề… v.v… chỉ ra.”

Saṃkhippanti ettha avijjādayo viññāṇādayo cāti saṅkhepā, atīte hetuādayo ‘‘hetu, phala’’nti evaṃ saṃkhippantīti vā saṅkhepā, avijjādayo viññāṇādayo ca.

They are called saṅkhepas (groups) because avijjā and others, and viññāṇa and others, are condensed here; or they are called saṅkhepas because the causes in the past and so on are condensed as "cause, fruit"; avijjā and others, and viññāṇa and others.

Vô minh, v.v., và thức, v.v., được tóm tắt ở đây, nên gọi là tóm tắt (saṅkhepā); hoặc các nguyên nhân, v.v., trong quá khứ được tóm tắt như “nhân, quả,” nên gọi là tóm tắt (saṅkhepā); vô minh, v.v., và thức, v.v.

Saṅkhepa-saddo bhāgādhivacananti daṭṭhabbo.

The word saṅkhepa should be understood as meaning "portion" or "part."

Từ “saṅkhepa” (tóm tắt) cần được hiểu là chỉ phần.

Tenāha ‘‘koṭṭhāsāti attho’’ti.

Therefore, he says, " meaning portions."

Chính vì thế, Ngài nói “koṭṭhāsāti attho” (nghĩa là các phần).

Te pana atīte hetusaṅkhepo, etarahi phalasaṅkhepo, etarahi hetusaṅkhepo, āyatiṃ phalasaṅkhepoti cattāro saṅkhepā etassāti catusaṅkhepo, taṃ catusaṅkhepaṃ.

But there are four such saṅkhepas: the saṅkhepa of cause in the past, the saṅkhepa of fruit in the present, the saṅkhepa of cause in the present, and the saṅkhepa of fruit in the future; thus, it is four-grouped.

Và vì nó có bốn phần tóm tắt: phần tóm tắt nhân trong quá khứ, phần tóm tắt quả trong hiện tại, phần tóm tắt nhân trong hiện tại, và phần tóm tắt quả trong tương lai, nên gọi là catusaṅkhepa (bốn phần tóm tắt).

Hetuphalasandhi, phalahetusandhi, puna hetuphalasandhīti evaṃ tayo sandhī etassāti tisandhi, taṃ tisandhiṃ.

There are three connections: the connection of cause and fruit, the connection of fruit and cause, and again the connection of cause and fruit; thus, it is three-connected.

Và vì nó có ba sự liên kết: liên kết nhân-quả, liên kết quả-nhân, và lại liên kết nhân-quả, nên gọi là tisandhi (ba liên kết).

Atītapaccuppannānāgatabhedā tayo addhā etassāti tiyaddho, taṃ tiyaddhaṃ.

There are three dimensions, divided into past, present, and future; thus, it is three-dimensional.

Và vì nó có ba thời kỳ: quá khứ, hiện tại và vị lai, nên gọi là tiyaddha (ba thời).

Sarūpato avuttāpi tasmiṃ tasmiṃ saṅkhepe ākirīyanti avijjāsaṅkhārādiggahaṇehi pakāsīyantīti ākārā, atītahetuādīnaṃ vā pakārā ākārā, te ekekasaṅkhepe pañca pañca katvā vīsati ākārā etassāti vīsatākāro, taṃ vīsatākāraṃ.

Though not stated in their own form, they are ākārā (aspects) because they are scattered in each group and revealed by the mentions of avijjā, saṅkhārā, and so on; or they are the modes of the past causes and so on, which are ākārā; there are twenty such ākārā, five in each group; thus, it is twenty-aspected.

Các tướng (ākārā) là những điều không được nói rõ về bản chất nhưng được tiết lộ trong mỗi phần tóm tắt thông qua việc nắm giữ vô minh, hành, v.v.; hoặc các loại của nhân quá khứ, v.v., là các tướng (ākārā). Và vì nó có hai mươi tướng, mỗi tướng có năm loại trong mỗi phần tóm tắt, nên gọi là vīsatākāra (hai mươi tướng).

383

Esa sabboti esa catusaṅkhepādipabhedo anavaseso paccayo.

All of this refers to this entire, complete condition, categorized by four groups and so on.

Tất cả cái đó (esa sabbo) là tất cả các duyên không sót lại, được phân loại thành bốn phần tóm tắt, v.v.

Paccayalakkhaṇenāti paccayabhāvena attano phalassa paṭisandhiviññāṇassa paccayabhāvena, avinābhāvalakkhaṇenāti attho.

By the characteristic of conditionality means by the nature of being a condition, by being a condition for its own fruit, the rebirth-consciousness; meaning by the characteristic of inseparability.

Bằng đặc tính nhân duyên (paccayalakkhaṇenā) nghĩa là bằng đặc tính nhân duyên của chính nó đối với quả của nó, tức là thức tái sinh; nghĩa là bằng đặc tính không thể tách rời.

Yathā hi taṇhaṃ vinā avijjādayo viññāṇassa paccayā na honti, evaṃ taṇhāpi avijjādike vināti.

For just as avijjā and others are not conditions for viññāṇa without craving, so also craving is not a condition without avijjā and others.

Thật vậy, giống như vô minh, v.v., không phải là nhân duyên của thức nếu không có khát ái, thì khát ái cũng không phải là nhân duyên nếu không có vô minh, v.v.

Ettha dukkhaggahaṇena viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanānaṃ, bhavaggahaṇena ca taṇhāsaṅkhārupādānānaṃ gahitatā vuttanayā evāti na uddhaṭā.

Here, the inclusion of viññāṇa, nāmarūpa, saḷāyatana, phassa, and vedanā by the term "suffering," and the inclusion of taṇhā, saṅkhāra, and upādāna by the term "existence," are according to the method stated, and thus are not explicitly elaborated.

Ở đây, việc nắm giữ khổ bao gồm thức, danh sắc, sáu xứ, xúc, thọ, và việc nắm giữ hữu bao gồm khát ái, hành, thủ, đã được nêu theo cách đã trình bày, nên không cần giải thích lại.

384

Idāni te vīsati ākāre paṭisambhidāmaggapāḷiyā vibhāvetuṃ ‘‘evamete’’tiādi vuttaṃ.

Now, in order to explain these twenty aspects according to the Pāli text of the Paṭisambhidāmagga, the phrase " Thus these" and so on is stated.

Bây giờ, để phân biệt hai mươi tướng đó theo Pāḷi của Paṭisambhidāmagga, Ngài đã nói “evamete” (như vậy những điều này), v.v.

Tattha (paṭi. ma. aṭṭha. 1.47) purimakammabhavasminti purime kammabhave, atītajātiyaṃ kammabhave kayiramāneti attho.

There, in the former kamma-bhava means in the former kamma-bhava, meaning in the kamma-bhava performed in a past birth.

Ở đó, trong hữu nghiệp quá khứ (purimakammabhavasmiṃ) nghĩa là trong hữu nghiệp quá khứ, tức là trong hữu nghiệp được thực hiện ở kiếp quá khứ.

Moho avijjāti yo tadā dukkhādīsu moho, yena mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā.

Delusion is ignorance means that delusion concerning suffering and so on, by which one performs kamma when deluded, is avijjā.

Si mê là vô minh (moho avijjā) nghĩa là sự si mê đối với khổ, v.v., vào thời điểm đó, mà do si mê đó người ta tạo nghiệp, đó là vô minh.

Āyūhanā saṅkhārāti taṃ taṃ kammaṃ karonto dānupakaraṇādi sajjanādivasena yā purimacetanāyo, te saṅkhārā.

Accumulation is formations means those former volitions by which one performs such and such kamma, as in providing donations and so on, serving noble ones and so on—those are saṅkhārā.

Sự tích lũy là hành (āyūhanā saṅkhārā) nghĩa là những tư tâm quá khứ khi tạo nghiệp đó, bằng cách chuẩn bị các vật dụng cúng dường, v.v., đó là hành.

Paṭiggāhakānaṃ pana hatthe deyyadhammaṃ patiṭṭhāpayato cetanā bhavo.

But the volition of one who places a gift in the hands of recipients is bhava.

Còn tư tâm của người đặt vật cúng dường vào tay người thọ nhận là hữu.

Ekāvajjanajavanesu vā purimā cetanā āyūhanā saṅkhārā, sattamā bhavo.

Or, in the courses of single-advertence, the former volitions are kammic formations (āyūhanā saṅkhārā); the seventh is existence (bhava).

Hoặc trong các sát na động lực chỉ có một sát na hướng tâm, ý chí đầu tiên là hành tạo tác, sát na thứ bảy là hữu.

Yā kāci vā pana cetanā bhavo, sampayuttā āyūhanā saṅkhārā.

Or, any volition that is existence (bhava), when associated, is kammic formation (āyūhanā saṅkhārā).

Hoặc bất kỳ ý chí nào khác là hữu, là hành tạo tác tương ưng.

Nikanti taṇhāti yaṃ kammaṃ karontassa upapattibhave tassa phalassa nikāmanā patthanā, sā taṇhā nāma.

Delightful craving (nikanti taṇhā): The desire and longing for the result of that action in the realm of rebirth, while performing the action—that is called craving (taṇhā).

Ái dục (Nikanti taṇhā) là sự ham muốn, mong cầu quả của nghiệp đó trong kiếp tái sanh của người đang tạo nghiệp; đó gọi là ái dục (taṇhā).

Upagamanaṃ upādānanti yaṃ kammabhavassa paccayabhūtaṃ ‘‘idaṃ kammaṃ katvā asukasmiṃ nāma ṭhāne kāme sevissāmi ucchijjissāmī’’tiādinā nayena pavattaṃ upagamanaṃ gahaṇaṃ parāmasanaṃ, idaṃ upādānaṃ nāma.

Clinging (upagamanaṃ upādāna): That approaching, grasping, and clinging that arises as a condition for kammic existence, in the manner of 'Having done this action, I will enjoy sensual pleasures in such and such a place, I will become cut off'—this is called clinging (upādāna).

Thủ (Upagamanaṃ upādāna) là sự chấp thủ, nắm giữ, bám víu khởi lên như là nhân duyên của nghiệp hữu, theo cách thức như: “Sau khi tạo nghiệp này, ta sẽ hưởng thụ dục lạc ở nơi nào đó, hoặc ta sẽ đoạn diệt,” v.v…; đó gọi là thủ (upādāna).

Cetanā bhavoti dvīsu atthavikappesu vuttassa āyūhanassa avasāne vuttacetanā, tatiye pana āyūhanasampayuttacetanā bhavo.

Volition is existence (cetanā bhavo): This refers to the volition mentioned at the end of 'kammic formation' (āyūhana) as stated in the two ways of interpretation; in the third, it is the volition associated with kammic formation that is existence.

Ý chí là hữu (Cetanā bhavo) là ý chí được đề cập ở cuối phần tạo tác được nói đến trong hai cách giải thích nghĩa; còn trong cách giải thích thứ ba, ý chí tương ưng với tạo tác là hữu.

Iti ime pañca dhammā purimakammabhavasmiṃ idha paṭisandhiyā paccayāti ime yathāvuttā mohādayo pañca dhammā atītakammabhavasiddhā etarahi paṭisandhiyā paccayabhūtāti attho.

Thus these five dhammas are conditions for rebirth here in the previous kammic existence (bhava): This means that these five dhammas, such as delusion and so forth, as stated, established in the past kammic existence, are now conditions for rebirth.

Như vậy, năm pháp này là nhân duyên của tái sanh ở đây trong nghiệp hữu quá khứ có nghĩa là năm pháp như đã nói, tức vô minh, v.v… được thành tựu trong nghiệp hữu quá khứ, là nhân duyên của tái sanh hiện tại.

385

Idha paṭisandhiviññāṇanti yaṃ bhavantarapaṭisandhānavasena uppannattā paṭisandhīti vuccati, taṃ viññāṇaṃ.

Rebirth-linking consciousness (paṭisandhiviññāṇa) here: That consciousness (viññāṇa) which is called 'rebirth' because it arises by way of linking to another existence.

Thức tái sanh ở đây (Idha paṭisandhiviññāṇaṃ) là thức được gọi là tái sanh (paṭisandhi) vì nó khởi lên theo cách thức nối tiếp các kiếp sống.

Okkanti nāmarūpanti yā gabbhe rūpārūpadhammānaṃ okkanti āgantvā pavisantī viya, idaṃ nāmarūpaṃ.

Descent of mind-and-matter (okkanti nāmarūpa): This refers to mind-and-matter, which is like the descent, the coming and entering, of mind-and-matter into the womb.

Danh sắc thâm nhập (Okkanti nāmarūpaṃ) là sự thâm nhập của các pháp sắc và vô sắc vào trong bào thai, như thể chúng đến và đi vào.

Pasādo āyatananti idaṃ cakkhādipañcāyatanavasena vuttaṃ.

Sensitivity is sense-base (pasādo āyatana): This is stated in terms of the five sense-bases, such as the eye.

Tịnh sắc là xứ (Pasādo āyatanaṃ) được nói đến theo nghĩa năm xứ như nhãn, v.v…

Phuṭṭho phassoti yo ārammaṇaṃ phuṭṭho phusanto uppanno, ayaṃ phasso.

Touched is contact (phuṭṭho phasso): That contact (phassa) which, having touched or come into contact with the object, has arisen—this is contact.

Xúc chạm là xúc (Phuṭṭho phasso) là xúc khởi lên khi chạm vào đối tượng.

Vedayitaṃ vedanāti yaṃ paṭisandhiviññāṇena vā saḷāyatanapaccayena vā phassena sahuppannaṃ vipākavedayitaṃ, sā vedanā.

Felt is feeling (vedayitaṃ vedanā): That resultant feeling (vipākavedayita) which arises together with rebirth-linking consciousness or with contact conditioned by the six sense-bases—that is feeling (vedanā).

Cảm thọ là thọ (Vedayitaṃ vedanā) là cảm thọ quả dị thục khởi lên đồng thời với thức tái sanh hoặc với xúc do sáu xứ làm nhân duyên.

Iti ime…pe… paccayāti ime viññāṇādayo pañca koṭṭhāsikā dhammā purimabhave katassa kammassa kammavaṭṭassa paccayā, paccayabhāvato taṃ paṭicca idha etarahi upapattibhavasmiṃ upapattibhavabhāvena vā hontīti attho.

Thus these… etc.… are conditions: This means that these five constituent dhammas, such as consciousness, are conditions for the action, the cycle of kamma, performed in the previous existence; by virtue of being conditions, they arise here, in this present existence, as the state of rebirth.

Như vậy, năm… v.v… là nhân duyên có nghĩa là năm phần pháp như thức, v.v… này là nhân duyên của nghiệp đã tạo trong kiếp trước, tức là nhân duyên của vòng nghiệp (kammavaṭṭa); do là nhân duyên, chúng nương vào đó mà hiện hữu ở đây, trong kiếp tái sanh, hoặc là sự hiện hữu của kiếp tái sanh.

386

Idha paripakkattā āyatanānaṃ mohoti paripakkāyatanassa kammakaraṇakāle asammohaṃ dasseti.

Delusion (moho) here, due to the ripeness of the sense-bases: This indicates non-delusion at the time of performing kamma for a ripened sense-base.

Vô minh ở đây do các xứ đã trưởng thành (Idha paripakkattā āyatanānaṃ moho) cho thấy sự không vô minh vào lúc tạo nghiệp của các xứ đã trưởng thành.

Daharassa hi cittappavatti bhavaṅgabahulā yebhuyyena bhavantarajanakakammāyūhanasamatthā na hotīti.

For the mental progression of a young person, which is abundant in bhavaṅga, is generally not capable of accumulating kamma productive of future existence.

Vì sự vận hành của tâm của một người trẻ tuổi thường thiên về hữu phần (bhavaṅga), nên không đủ khả năng tạo nghiệp sinh ra kiếp sống khác.

Kammakaraṇakāleti ca iminā sabbo kammassa paccayabhūto sammoho gahito, na sampayuttova.

And by this expression, at the time of performing kamma, all delusion that is a condition for kamma is taken, not merely that which is associated.

Và bằng cách nói vào lúc tạo nghiệp, tất cả vô minh là nhân duyên của nghiệp đều được bao gồm, không chỉ vô minh tương ưng.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

387

Padayojanāyāti ‘‘tasmā’’tiādīnaṃ padānaṃ sambandhena saha.

In the word-construction (padayojanā): Together with the connection of words such as "therefore."

Về cách sắp xếp từ (Padayojanāyā) là cùng với sự liên kết của các từ như “tasmā” (do đó), v.v…

Atthanigamananti imasmiṃ aṭṭhamavāre desanatthanigamanaṃ.

Conclusion of meaning (atthanigamana): This is the conclusion of the meaning of the teaching in this eighth section.

Kết luận ý nghĩa (Atthanigamanaṃ) là kết luận ý nghĩa bài giảng trong lần thứ tám này.

Nandīti evaṃ vuttānaṃ sabbataṇhānanti ‘‘nandī dukkhassa mūla’’nti evaṃ nandanatthasāmaññato ekavacanena vuttānaṃ sabbataṇhānaṃ santānārammaṇasampayuttadhammappavattiākārādibhedena anekabhedānaṃ sabbāsaṃ taṇhānaṃ.

Nandī, all cravings mentioned thus: As in "delight (nandī) is the root of suffering," all cravings, spoken of in the singular for their common meaning of delighting, and which are manifold due to differences in their stream, object, associated dhammas, mode of arising, and so forth—all those cravings.

Hoan hỷ là tất cả các ái dục đã nói như vậy (Nandīti evaṃ vuttānaṃ sabbataṇhānaṃ) có nghĩa là tất cả các ái dục được nói bằng số ít theo nghĩa chung của sự hoan hỷ như “hoan hỷ là cội rễ của khổ đau” (nandī dukkhassa mūlaṃ), tức là tất cả các ái dục với nhiều sai biệt về sự vận hành của các pháp tương ưng với dòng tâm và đối tượng, v.v…

Khayavevacanānevāti samucchedapahānavevacanāneva.

Are indeed synonyms for cessation (khayavevacanāneva): Indeed, they are synonyms for eradication by cutting off.

Chỉ là các từ đồng nghĩa với sự đoạn diệt (Khayavevacanānevā) chỉ là các từ đồng nghĩa với sự đoạn trừ hoàn toàn.

‘‘Accantakkhayā’’ti hi vuttaṃ.

For it is said, "absolute cessation."

Vì đã nói “sự đoạn diệt tuyệt đối”.

Catumaggakiccasādhāraṇametanti catunnaṃ ariyamaggānaṃ pahānakiccassa sādhāraṇaṃ sāmaññato gahaṇaṃ etaṃ khayādivacananti attho.

This is common to the task of the four paths: This means that these terms such as cessation are common to the task of abandoning for the four Noble Paths, taken in general.

Điều này là chung cho công việc của bốn Đạo (Catumaggakiccasādhāraṇametaṃ) có nghĩa là sự chấp nhận chung này của các từ như “đoạn diệt” (khaya), v.v… là chung cho công việc đoạn trừ của bốn Thánh Đạo.

Tesaṃ pana maggānaṃ kamena pavattanaṃ kiccakameneva dassetuṃ ‘‘virāgā’’tiādi vuttanti dassento ‘‘tato…pe… yojetabba’’nti āha.

And to show the sequential progression of those paths as their respective tasks, it is said, " from dispassion (virāgā)" and so forth, indicating " Therefore...etc.... should be joined."

Để cho thấy sự vận hành tuần tự của các Đạo đó theo đúng công việc của chúng, đã nói “do ly tham” (virāgā), v.v… và giải thích rằng “do đó… v.v… cần được liên kết”.

Tathā satipi khayādisaddānaṃ pahānapariyāyabhāve pahātabbāya pana visayabhedabhinnāya taṇhāya anavasesato pahīnabhāvadīpanatthaṃ khayādipariyāyantaraggahaṇaṃ katanti dassento ‘‘yāhī’’tiādimāha.

Even though the words such as 'cessation' are synonyms for abandonment, to show that craving, which is to be abandoned and is differentiated by various objects, has been abandoned without remainder, other synonyms for cessation are taken, indicating " by which" and so forth.

Mặc dù các từ như “đoạn diệt” (khaya), v.v… là các từ đồng nghĩa với sự đoạn trừ, nhưng để làm rõ sự đoạn trừ hoàn toàn của ái dục cần được đoạn trừ, vốn có sự khác biệt về đối tượng, đã sử dụng các từ đồng nghĩa khác như “đoạn diệt”, v.v… và giải thích bằng cách nói “yāhī” (bằng những gì), v.v…

Yathāvuttasañjananādihetubhūtāya taṇhāya pahīnattā tappahānadīpanaṃ katvā vuccamānaṃ khayādivacanaṃ na kathañci dhammataṃ vilometīti vuttaṃ ‘‘na kiñci virujjhatī’’ti.

Since craving, which is the cause of generation and so forth as stated, has been abandoned, the words such as cessation, spoken after demonstrating its abandonment, do not in any way contradict the truth; hence it is said, " nothing contradicts."

Vì ái dục là nguyên nhân của sự sanh khởi như đã nói đã được đoạn trừ, nên lời nói về sự đoạn diệt, v.v… được nói sau khi làm rõ sự đoạn trừ đó, không hề mâu thuẫn với bản chất của pháp; đó là ý nghĩa của câu “không có gì mâu thuẫn” (na kiñci virujjhatīti).

388

Uttaravirahitanti attānaṃ uttarituṃ samatthattā uttarena adhikena virahitaṃ.

Without a superior (uttaravirahita): That which is without a superior, without anything greater, because it is capable of surpassing itself.

Không có gì vượt trội hơn (Uttaravirahitaṃ) là không có gì vượt trội hơn, vì không có khả năng vượt qua chính nó.

Ayañcassa uttaravirahatā attano seṭṭhabhāvenāti āha ‘‘sabbaseṭṭha’’nti.

And this "without a superior" is due to its supreme nature, hence it says " supreme in every way."

Và sự không có gì vượt trội hơn này là do sự tối thượng của nó; đó là lý do tại sao nói “tối thượng nhất” (sabbaseṭṭhaṃ).

Yathā sammā-saṃ-saddā ‘‘aviparītaṃ, sāma’’nti imesaṃ padānaṃ atthaṃ vadanti, evaṃ pāsaṃsasobhanatthepīti āha ‘‘sammā sāmañca bodhiṃ pasatthaṃ sundarañca bodhi’’nti.

Just as the word sammā-saṃ denotes the meaning of the words "unperverted" and "alone," so too in the sense of praiseworthy and beautiful, it says " the fully and perfectly praised and beautiful enlightenment."

Cũng như các từ “sammā” và “saṃ” nói lên ý nghĩa của các từ “không sai lệch” và “đúng đắn”, chúng cũng có nghĩa là đáng khen ngợi và tốt đẹp; đó là lý do tại sao nói “Giác ngộ đúng đắn và tốt đẹp, đáng khen ngợi” (sammā sāmañca bodhiṃ pasatthaṃ sundarañca bodhiṃ).

Bujjhi ettha paṭivijjhi cattāri ariyasaccāni, sabbampi vā neyyanti rukkho bodhi, bujjhati etenāti pana maggo bodhi, tathā sabbaññutaññāṇaṃ, nibbānaṃ pana bujjhitabbato bodhīti ayamettha sādhanavibhāgo daṭṭhabbo.

That by which one awakens here, penetrates the four Noble Truths, or all that is to be known, is the tree bodhi; that by which one awakens is the path bodhi; similarly, omniscient knowledge. Nibbāna, however, is bodhi because it is to be awakened to—this distinction in derivation should be noted here.

Đã giác ngộ, đã thấu hiểu Tứ Thánh Đế ở đây, hoặc tất cả những gì cần được biết, thì cây đó là bodhi (cây giác ngộ); còn con đường mà nhờ đó người ta giác ngộ là bodhi (đạo giác ngộ), cũng như Tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇaṃ); còn Niết Bàn là bodhi vì nó cần được giác ngộ; đây là sự phân chia về cách hình thành từ cần được xem xét ở đây.

Paṇṇattiyampi attheva bodhi-saddo ‘‘bodhirājakumāro’’tiādīsu (ma. ni. 2.324; cūḷava. 268).

The word bodhi is also used in a descriptive sense, as in "Bodhirājakumāra" and so forth.

Trong các khái niệm, từ “bodhi” cũng tồn tại trong các trường hợp như “bodhirājakumāro” (hoàng tử Bodhi), v.v… (Ma. Ni. 2.324; Cūḷava. 268).

Apareti sārasamāsācariyā.

Others: The Sārasamāsa teachers.

Những người khác (Apare) là các vị thầy của Sarasamāsa.

Ettha ca saupasaggassa bodhi-saddassa atthuddhāre anupasaggānaṃ udāharaṇe kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.

And the reason for exemplifying words without a prefix in the exposition of the meaning of the word bodhi with a prefix has already been stated below.

Và lý do cho việc đưa ra ví dụ về các từ không có tiền tố trong việc giải thích ý nghĩa của từ “bodhi” có tiền tố đã được nói ở dưới.

389

Lokuttarabhāvato vā tatthāpi heṭṭhimamaggānaṃ viya tatuttarimaggābhāvato ca ‘‘siyā nu kho anuttarā bodhī’’ti āsaṅkaṃ sandhāya taṃ vidhamituṃ ‘‘sāvakāna’’ntiādi vuttaṃ.

Or, due to its supramundane nature, and also because there is no path superior to it, just as there are no paths superior to the lower paths, referring to the doubt "Is there not an unsurpassed enlightenment?" to dispel that, " for disciples" and so forth is stated.

Hoặc do bản chất siêu thế, và cũng do không có đạo nào cao hơn các đạo thấp hơn ở đó, nên để xua tan nghi ngờ “liệu có phải là Vô Thượng Giác ngộ (anuttarā bodhī) không?”, đã nói “của các Thanh văn” (sāvakānaṃ), v.v…

Abhinīhārasampattiyā phalavisesabhūtehi ñāṇavisesehi ekaccehi sakalehi saddhiṃ samijjhamāno maggo ariyānaṃ taṃ taṃ ñāṇavisesādiṃ dento viya hotīti tassa asabbaguṇadāyakattaṃ vuttaṃ.

The path, which is perfected through special knowledges, being specific results of the perfection of aspiration, complete with some and all of these special knowledges, is said to be like bestowing those respective special knowledges and so forth upon the noble ones, indicating that it does not bestow all qualities.

Đạo, vốn thành tựu cùng với các loại trí đặc biệt là quả của sự thành tựu nguyện ước, dường như ban phát các loại trí đặc biệt đó cho các bậc Thánh; do đó, nó được nói là ban phát tất cả các phẩm chất.

Tena anaññasādhāraṇābhinīhārasampadāsiddhassa niratisaya-guṇānubandhassa vasena arahattamaggo anuttarā bodhi nāma hotīti dasseti.

Thereby it shows that the Arahantship-path, perfected through unique aspiration and accompanied by incomparable qualities, is called unsurpassed enlightenment (anuttarā bodhi).

Điều này cho thấy rằng Đạo A-la-hán, được thành tựu nhờ sự thành tựu nguyện ước không thể chia sẻ với ai khác và được gắn liền với các phẩm chất vô song, được gọi là Vô Thượng Giác ngộ (anuttarā bodhi).

Sāvakapāramiñāṇaṃ aññehi sāvakehi asādhāraṇaṃ mahāsāvakānaṃyeva āveṇikaṃ ñāṇaṃ.

The disciple's perfection-knowledge is a unique knowledge, not shared by other disciples, belonging only to the great disciples.

Trí Ba-la-mật của Thanh văn là trí độc đáo của các Đại Thanh văn, không thể chia sẻ với các Thanh văn khác.

Paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā.

Those who awaken to the truths individually are Paccekabuddhas.

Tự mình giác ngộ các sự thật, nên là Bích Chi Phật (Paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā).

Nanu ca sabbepi ariyā paccekameva saccāni paṭivijjhanti dhammassa paccattaṃ vedanīyabhāvatoti?

But do not all Noble Ones awaken to the truths individually, since the Dhamma is to be experienced by oneself?

Chẳng phải tất cả các bậc Thánh đều tự mình thấu hiểu các sự thật, vì pháp là điều cần được tự mình cảm nhận sao?

Saccaṃ, nayidamīdisaṃ paṭivedhaṃ sandhāya vuttaṃ, yathā pana sāvakā aññasannissayena saccāni paṭivijjhanti paratoghosena vinā tesaṃ dassanamaggassa anuppajjanato, yathā ca sammāsambuddho aññesaṃ nissayabhāvena saccāni abhisambujjhanti, na evamete, ete pana aparaneyyā hutvā apariṇāyakabhāvena saccāni paṭivijjhanti.

True, but this statement does not refer to such a penetration. For just as disciples penetrate the truths by relying on others, since for them the path of insight does not arise without the voice of another; and just as a Perfectly Self-Awakened One fully awakens to the truths by being a reliance for others—these Paccekabuddhas are not like that. They, however, penetrate the truths without needing to be led by others and without being leaders for others.

Đúng vậy, nhưng điều này không được nói đến theo nghĩa thấu hiểu như vậy; mà là, trong khi các Thanh văn thấu hiểu các sự thật nhờ sự nương tựa vào người khác, vì Đạo Kiến (dassanamagga) của họ không thể khởi lên nếu không có lời giáo huấn từ người khác; và trong khi Đức Chánh Đẳng Giác tự mình giác ngộ các sự thật bằng cách trở thành chỗ nương tựa cho người khác, thì các vị Bích Chi Phật này không như vậy. Các vị này tự mình thấu hiểu các sự thật mà không cần người khác hướng dẫn và không cần trở thành người lãnh đạo.

Tena vuttaṃ ‘‘paccekaṃ saccāni buddhavantoti paccekabuddhā’’ti.

Hence it is said, " Those who awaken to the truths individually are Paccekabuddhas."

Do đó đã nói “Tự mình giác ngộ các sự thật, nên là Bích Chi Phật”.

390

Itīti karīyati uccārīyatīti itikāro, iti-saddo.

"Iti" is uttered, expressed, hence itikāro, the word iti.

Iti (như vậy) được thực hiện, được phát âm, nên là itikāro (từ iti), tức là từ “iti”.

Kāraṇattho aniyamarūpenāti adhippāyo, tasmāti vuttaṃ hoti.

The causal meaning is in an unrestricted form—this is the intention, so it means "therefore."

Nghĩa là nguyên nhân (Kāraṇattho) theo một hình thức không cố định; đó là ý nghĩa, do đó đã nói.

Tenāha ‘‘yasmā cā’’ti.

Therefore it says, " And because."

Vì vậy đã nói “yasmā cā” (và vì).

Pubbe pana iti-saddaṃ pakāratthaṃ katvā ‘‘evaṃ jānitvā’’ti vuttaṃ, idhāpi taṃ pakāratthameva katvā atho yujjati.

Previously, the word iti was given the meaning of "thus," stating "knowing thus"; here too, it can be given the meaning of "thus," and then the meaning fits.

Trước đây, từ “iti” được dùng với nghĩa cách thức, và đã nói “biết như vậy”; ở đây cũng có thể dùng với nghĩa cách thức.

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Viditvāti hi padaṃ hetuatthe daṭṭhabbaṃ ‘‘paññāya cassa disvā’’ti (ma. ni. 1.271), ‘‘ghataṃ pivitvā balaṃ hotī’’ti ca evamādīsu viya, tasmā pakāratthepi iti-sadde paṭiccasamuppādassa viditattāti ayaṃ attho labbhateva.

Indeed, the word "viditvā" (having known/understood) should be understood in the sense of cause, as in "having seen it with wisdom" and "having drunk ghee, one becomes strong," and similar examples. Therefore, even when the word "iti" is in the sense of manner, the meaning "because of having known Dependent Origination" is certainly obtained.

Từ Viditvā (đã biết) nên được hiểu theo nghĩa nguyên nhân, như trong ‘‘đã thấy bằng trí tuệ’’ và ‘‘đã uống bơ lỏng thì có sức mạnh’’, v.v. Do đó, ngay cả với từ iti theo nghĩa cách thức, ý nghĩa ‘‘vì đã biết Duyên khởi’’ vẫn được hiểu.

Paṭiccasamuppādaṃ viditvāti etthāpi hetuatthe viditvā-sadde yathāvuttā atthayojanā yujjateva.

Here too, regarding "having known Dependent Origination," the explanation of meaning as stated is indeed appropriate for the word "viditvā" in the causal sense.

Ở đây, trong cụm từ Paṭiccasamuppādaṃ viditvā (đã biết Duyên khởi), từ viditvā theo nghĩa nguyên nhân, cách giải thích ý nghĩa như đã nói trên hoàn toàn phù hợp.

Ettha ca paṭhamavikappe paṭiccasamupādassa viditatthaṃ maññanābhāvassa kāraṇaṃ vatvā taṇhāmūlakassa paṭiccasamuppādassa dassitattā ettha taṇhāppahānaṃ sammāsambodhiyā adhigamanakāraṇaṃ uddhatanti dassitaṃ, tasmā ‘‘pathaviṃ na maññatī’’tiādi nigamanaṃ daṭṭhabbaṃ.

And here, in the first alternative, having stated the reason for the absence of conceiving to be the knowledge of Dependent Origination, and Dependent Origination being shown as rooted in craving, it is indicated that the abandonment of craving is the cause for the attainment of perfect enlightenment. Therefore, the conclusion "he does not conceive earth" and so forth should be understood.

Và ở đây, trong trường hợp thứ nhất, khi nói rằng việc biết Duyên khởi là nguyên nhân của sự không chấp ngã (maññanā), và Duyên khởi được trình bày là có gốc rễ từ tham ái (taṇhā), thì ở đây đã chỉ ra rằng sự đoạn trừ tham ái là nguyên nhân để thành tựu Chánh đẳng giác (sammāsambodhi). Do đó, cần hiểu kết luận bắt đầu bằng ‘‘pathaviṃ na maññatī’’ (không chấp ngã vào đất, v.v.).

Dutiyavikappe pana paṭiccasamuppādavedanaṃ taṇhāppahānassa kāraṇaṃ vuttaṃ, taṃ abhisambodhiyā abhisambodhimaññanābhāvassāti ayamattho dassitoti ayametesaṃ dvinnaṃ atthavikappānaṃ viseso, tasmā ‘‘nandī dukkhassa mūla’’nti vuttaṃ.

In the second alternative, however, the understanding of Dependent Origination is stated as the cause for the abandonment of craving, and that this is the cause for perfect enlightenment and the absence of conceiving perfect enlightenment. This is the distinction between these two interpretations of meaning. Therefore, it is said, "delight is the root of suffering."

Trong trường hợp thứ hai, sự hiểu biết Duyên khởi được nói là nguyên nhân của sự đoạn trừ tham ái, và điều đó được chỉ ra là nguyên nhân của sự thành tựu Chánh đẳng giác và sự không chấp ngã vào Chánh đẳng giác. Đây là sự khác biệt giữa hai cách giải thích ý nghĩa này. Do đó, đã nói rằng ‘‘hoan hỷ là gốc rễ của khổ đau’’.

391

Taṃ kuto labbhatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yattha yattha hī’’tiādi.

Addressing the question "From where is that obtained?", it says "wherever..." and so forth.

Để giải đáp câu hỏi ‘‘Điều đó lấy từ đâu?’’, Đức Phật đã nói ‘‘yattha yattha hī’’ (nơi nào, nơi nào, v.v.).

Sāsanayutti ayaṃ sāsanepi evaṃ sambandho dissatīti katvā.

"Sāsanayutti" (scriptural appropriateness) means that such a connection is seen even in the Dispensation.

Sāsanayutti (sự phù hợp của giáo pháp): vì sự liên kết như vậy được thấy trong giáo pháp.

Lokepi hi yaṃ-taṃ-saddānaṃ abyabhicārisambandhatā siddhā.

For in the world too, the unfailing connection of the words "yaṃ" (what) and "taṃ" (that) is established.

Ngay cả trong thế gian, sự liên kết không sai lệch của các từ yaṃ (cái gì) và taṃ (cái đó) cũng được chứng minh.

392

Evaṃ abhisambuddhoti vadāmīti abhisambuddhabhāvassa gahitattā, asabbaññunā evaṃ desetuṃ asakkuṇeyyattā ca ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ dassento’’tiādimāha.

"Thus I declare him fully enlightened" (evaṃ abhisambuddhoti vadāmī) is stated because of the assertion of his fully enlightened state, and because it would be impossible for anyone not omniscient to teach in this way, hence the statement "showing omniscient knowledge" and so forth.

Vì đã thành tựu Chánh đẳng giác và vì một vị không phải Toàn tri không thể thuyết giảng như vậy, nên Đức Phật đã nói ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ dassento’’ (chỉ bày trí tuệ Toàn tri, v.v.).

393

Vicitranayadesanāvilāsayuttanti puthujjanavārādivibhāgabhinnehi vicittehi tanti nayehi, lakkhaṇakammataṇhāmaññanādivibhāgabhinnehi vicittehi atthanayehi, abhinandanapaccayākārādivisesāpadesasiddhena desanāvilāsena ca yuttaṃ.

"Adorned with various methods of teaching and charm of exposition" (vicitranayadesanāvilāsayuttaṃ) means adorned with various methods of teaching based on different divisions such as the path of ordinary people, with various analytical methods of meaning based on different divisions such as characteristics, functions, craving, and conceit, and with the charm of exposition accomplished by means of special descriptions such as delight and causality.

Vicitranayadesanāvilāsayuttaṃ (được kết hợp với phong cách thuyết giảng đa dạng): được kết hợp với các phương pháp giáo lý đa dạng, khác biệt bởi sự phân chia thành các trường hợp phàm phu, v.v.; với các phương pháp ý nghĩa đa dạng, khác biệt bởi sự phân chia thành đặc tính, nghiệp, tham ái, chấp ngã, v.v.; và với phong cách thuyết giảng được chứng minh bằng sự trình bày đặc biệt về nhân duyên hoan hỷ, v.v.

Yathā te na jānanti, tathā desesīti imināpi bhagavato desanāvilāsaṃyeva vibhāveti.

By "he taught in a way they did not know," the charm of the Buddha's exposition is also elucidated.

Với câu ‘‘Ngài đã thuyết giảng theo cách mà họ không biết’’, điều này cũng làm rõ phong cách thuyết giảng của Đức Thế Tôn.

Taṃyeva kira pathavinti ettha pathavīgahaṇaṃ upalakkhaṇamattaṃ āpādivasenapi, tathā ‘‘kīdisā nu kho idha pathavī adhippetā, kasmā ca bhūtarūpāniyeva gahitāni, na sesarūpānī’’tiādināpi tesaṃ saṃsayuppatti niddhāretabbā.

Here, in "that very earth" (taṃyeva kira pathavi), the mention of earth is merely illustrative, and applies also in terms of water, and so forth. Similarly, their arising of doubt should be determined by questions like "What kind of earth is intended here? And why are only the primary elements (bhūtarūpa) taken, and not the remaining material forms?"

Trong cụm từ Taṃyeva kira pathavi (chính đất đó), việc lấy đất chỉ là một sự tượng trưng, cũng có thể là nước, v.v. Tương tự, sự nghi ngờ của họ cũng có thể được xác định bởi câu hỏi ‘‘Thật sự đất ở đây được ám chỉ là gì, và tại sao chỉ các sắc đại hiển hiện được lấy, mà không phải các sắc còn lại?’’, v.v.

Atha vā kathaṃ nāmidanti ettha iti-saddo pakārattho.

Alternatively, in "how is this" (kathaṃ nāmidaṃ), the word "iti" means "in such a manner."

Hoặc là, trong cụm từ kathaṃ nāmidaṃ (điều này như thế nào), từ iti có nghĩa là cách thức.

Tena imasmiṃ sutte sabbāyapi tesaṃ saṃsayuppattiyā pariggahitattā daṭṭhabbā.

By this, it should be understood that the entire arising of their doubt in this discourse is encompassed.

Với điều đó, cần hiểu rằng tất cả sự nghi ngờ của họ trong bài kinh này đều được bao hàm.

Antanti mariyādaṃ, desanāya antaṃ paricchedanti attho, yo anusandhīti vuccati.

"Antaṃ" (end) means boundary, meaning the limit or demarcation of the teaching, which is called "anusandhi" (connection/sequence).

Antaṃ (cùng tột) có nghĩa là giới hạn, tức là sự phân định, sự kết thúc của bài thuyết giảng, điều mà người ta gọi là sự liên kết (anusandhi).

Koṭinti pariyantaṃ, desanāya pariyosānanti attho.

"Koṭi" (tip) means the extreme end, meaning the conclusion of the teaching.

Koṭiṃ (đỉnh điểm) có nghĩa là điểm cuối, tức là sự chấm dứt của bài thuyết giảng.

Ubhayena sutte ajjhāsayānusandhi yathānusandhīti vadati.

By both, it speaks of the underlying intention and the sequence of the discourse as appropriate to its sequence.

Bằng cả hai, bài kinh nói về sự liên kết giữa ý định và sự liên kết theo đúng sự liên kết.

394

Antarākathāti kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīnaṃ antarā aññā ekā tathā.

"Antarākathā" (an intervening talk) is another such talk occurring between attention to meditation subjects, recitation, questioning, and so forth.

Antarākathā (câu chuyện giữa chừng): là một câu chuyện khác giữa các việc như tác ý đề mục thiền định, trình bày, hỏi đáp, v.v.

Vippakathāti aniṭṭhitā sikhaṃ appattā.

"Vippakathā" (an unfinished talk) means one that is not completed or has not reached its peak.

Vippakathā (câu chuyện chưa hoàn tất): là chưa hoàn tất, chưa đạt đến đỉnh điểm.

Kaṅkhaṇānurūpenāti tasmiṃ khaṇe dhammasabhāyaṃ sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ajjhāsayānurūpena.

"According to their doubt" (kaṅkhaṇānurūpena) means according to the underlying intentions of the bhikkhus gathered in the Dhamma assembly at that moment.

Kaṅkhaṇānurūpenā (phù hợp với sự nghi ngờ): phù hợp với khuynh hướng của các tỳ khưu đang tụ họp trong pháp đường vào lúc đó.

Idanti idāni vuccamānaṃ mūlapariyāyajātakaṃ.

"Idaṃ" (this) refers to the Mūlapariyāya Jātaka that is now being spoken of.

Idaṃ (điều này): là Mūlapariyāyajātaka (Chuyện tiền thân về các yếu tố gốc rễ) đang được nói đến bây giờ.

395

Disāpāmokkhoti paṇḍitabhāvena sabbadisāsu pamukhabhūto.

"Disāpāmokkho" (foremost in all directions) means prominent in all directions due to his wisdom.

Disāpāmokkho (nổi bật khắp các phương): là người nổi bật khắp các phương nhờ sự thông thái.

Brāhmaṇoti brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho.

"Brāhmaṇo" (brahmin) means one who "aṇati" (proclaims) "brahma" (sacred knowledge), meaning one who recites the Vedas.

Brāhmaṇo (Bà-la-môn): là brāhmaṇo vì brahmaṃ aṇati (hít thở Phạm thiên), tức là người tụng đọc các thánh ca (mantra).

Tiṇṇaṃ vedānanti iruveda-yajuveda-sāmavedānaṃ.

"Of the three Vedas" (tiṇṇaṃ vedānaṃ) refers to the Ṛgveda, Yajurveda, and Sāmaveda.

Tiṇṇaṃ vedānaṃ (của ba bộ Veda): của Rig Veda, Yajur Veda, Sāma Veda.

Pāragūti atthaso byañjanaso ca pāraṃ pariyantaṃ gato.

"Pāragū" (gone to the far shore) means one who has reached the end both in terms of meaning and letters.

Pāragūti (đã đạt đến bờ bên kia): đã đạt đến bờ bên kia, tức là sự kết thúc, cả về nghĩa lẫn văn tự.

Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena cāti sanighaṇḍukeṭubhā, tesaṃ.

"Sanighaṇḍukeṭubhā" means together with the nighaṇḍu and keṭubha, meaning of those.

Sanighaṇḍukeṭubhā (cùng với từ điển và nghi thức): của những điều đó.

Nighaṇḍūti rukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ satthaṃ.

"Nighaṇḍū" is the scripture that explains synonyms for trees and so forth.

Nighaṇḍū (từ điển): là một bộ kinh điển giải thích các từ đồng nghĩa của cây cối, v.v.

Keṭubhanti kiriyākappavikappo, kavīnaṃ upakārāvahaṃ satthaṃ.

"Keṭubha" refers to the analysis of grammatical actions and formations, a scripture helpful to poets.

Keṭubhaṃ (nghi thức): là sự lựa chọn hành động và nghi lễ, một bộ kinh điển có lợi cho các nhà thơ.

Saha akkharappabhedenāti sākkharappabhedā, tesaṃ, sikkhāniruttisahitānanti attho.

"Sākkharappabhedā" means together with the analysis of letters, meaning together with phonetics and etymology, of those.

Sākkharappabhedā (cùng với sự phân tích chữ cái): của những điều đó, tức là cùng với sikkhā (ngữ âm học) và nirutti (ngữ pháp).

Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha asa, itiha asā’’ti īdisavacanapaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ.

"Itihāsapañcamānaṃ" means those for whom the Itihāsa (history), consisting of ancient tales connected with phrases like "it was thus, it was thus," is the fifth, making the Atharvaveda the fourth; of those.

Itihāsapañcamānaṃ (cùng với itihāsa là thứ năm): là những điều mà Atharva Veda là thứ tư, và itihāsa (lịch sử), tức là những câu chuyện cổ xưa liên quan đến các lời nói như ‘‘đã từng là như vậy, đã từng là như vậy’’, là thứ năm.

Padaṃ tadavasesañca byākaraṇaṃ kāyati ajjheti vedeti cāti padako, veyyākaraṇo.

"Padako" (grammarian) means one who studies, explains, and knows the words and the remaining grammar.

Padako (người phân tích từ): là người nghiên cứu, giảng giải các từ và ngữ pháp còn lại, tức là nhà ngữ pháp.

Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍasatthaṃ.

"Lokāyataṃ" is called the sophisticated reasoning (vitaṇḍasatthaṃ).

Lokāyataṃ (Thế tục luận) được gọi là khoa học ngụy biện.

Mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpanagantho mahāpurisalakkhaṇaṃ.

"Mahāpurisalakkhaṇaṃ" (marks of a great man) is the text that describes the characteristics of great men like the Buddhas.

Mahāpurisalakkhaṇaṃ (Đại nhân tướng): là bộ kinh điển mô tả các đặc điểm của các bậc đại nhân như chư Phật.

Tesu anūno paripūrakārīti anavayo.

"Anavayo" (perfect) means one who is complete and perfect in them.

Anavayo (không thiếu sót): là người không thiếu sót, hoàn thành đầy đủ trong những điều đó.

396

Manteti vede.

"Mante" means the Vedas.

Mante (các thánh ca): là các kinh Veda.

Yadipi vedo ‘‘manto, brahmaṃ, kappo’’ti tividho, manto eva pana mūlavedo, tadatthavivaraṇaṃ brahmaṃ, tattha vuttanayena yaññakiriyāvidhānaṃ kappo.

Although the Veda is threefold as "manta," "brahma," and "kappo," the "manta" is indeed the root Veda, "brahma" is its explanation of meaning, and "kappo" is the prescribed ritual of sacrifice as stated therein.

Mặc dù Veda có ba loại: manto (thánh ca), brahmaṃ (thần chú), kappo (nghi lễ), nhưng manto là Veda gốc, brahmaṃ là sự giải thích ý nghĩa của nó, và kappo là các quy định về nghi lễ hy sinh được nói đến trong đó.

Tena vuttaṃ ‘‘manteti vede’’ti.

Therefore, it is said "mante means the Vedas."

Do đó, đã nói ‘‘manteti vede’’ (các thánh ca là Veda).

Paṇḍitāti paññāvanto.

"Paṇḍitā" (wise) means those possessing wisdom.

Paṇḍitā (những người trí tuệ): là những người có trí tuệ.

Tathā hi te puthupaññātāya bahuṃ sahassadvisahassādiparimāṇaṃ ganthaṃ pākaṭaṃ katvā gaṇhanti uggaṇhanti, javanapaññatāya lahuṃ sīghaṃ gaṇhanti, tikkhapaññatāya suṭṭhu avirajjhantā upadhārenti, satinepakkasampattiyā gahitañca nesaṃ na vinassati na sammussatīti.

For indeed, being widely wise, they take up and learn "much" (bahuṃ) scripture, amounting to one or two thousand units, by making it manifest; being swift in wisdom, they take it up "quickly" (lahuṃ); being sharp in wisdom, they "retain it well" (suṭṭhu), without forgetting; and by virtue of their mindfulness and sagacity, "what they have grasped does not perish" (gahitañca nesaṃ na vinassati) or fade away.

Thật vậy, nhờ trí tuệ rộng lớn, họ gaṇhanti (nắm giữ), tức là học thuộc lòng, bahuṃ (nhiều) kinh điển với số lượng hàng ngàn, hai ngàn, v.v., bằng cách làm cho chúng hiển nhiên. Nhờ trí tuệ nhanh nhạy, họ lahuṃ (nhanh chóng) gaṇhanti (nắm giữ). Nhờ trí tuệ sắc bén, họ suṭṭhu (tốt đẹp), không sai sót, upadhārenti (ghi nhớ). Và nhờ sự thành tựu của niệm và sự khéo léo, gahitañca nesaṃ na vinassati (những gì họ đã nắm giữ không bị mất đi), không bị lãng quên.

Sabbampi sippanti aṭṭhārasavijjāṭṭhānādibhedaṃ sikkhitabbaṭṭhena sippanti saṅkhyaṃ gataṃ sabbaṃ bāhirakasatthaṃ mokkhāvahasammatampi na mokkhaṃ āvahatīti āha ‘‘diṭṭhadhammasamparāyahita’’nti.

"All crafts" (sabbampi sippaṃ), referring to all external sciences classified as crafts because they are to be learned, such as the eighteen branches of knowledge, even those considered conducive to liberation, do not lead to liberation. Therefore, it is said "for benefit in this life and the next" (diṭṭhadhammasamparāyahitaṃ).

Sabbampi sippaṃ (tất cả các nghề): tất cả các khoa học thế tục được gọi là sippa (nghề) vì chúng cần được học, bao gồm mười tám ngành học, v.v., ngay cả những điều được cho là dẫn đến giải thoát cũng không dẫn đến giải thoát. Do đó, Đức Phật đã nói ‘‘diṭṭhadhammasamparāyahita’’ (có lợi trong hiện tại và tương lai).

Sampiṇḍitā hutvāti yathā mittā, tathā piṇḍitavasena sannipatitā hutvā.

"Sampiṇḍitā hutvā" (having become united) means having gathered together as friends, united.

Sampiṇḍitā hutvā (đã tụ họp lại): đã tụ họp lại như những người bạn, tức là đã tập hợp lại.

‘‘Evaṃ gayhamāne ādinā virujjheyya, evaṃ antenā’’ti cintentā ñātuṃ icchitassa atthassa pubbenāparaṃ aviruddhaṃ nicchayaṃ gahetuṃ asakkontā na ādiṃ, na antaṃ addasaṃsu.

Thinking, "If understood this way, it would contradict the beginning; if understood that way, it would contradict the end," and being unable to grasp a consistent conclusion for the meaning they wished to know, "they did not see the beginning" (na ādiṃ) nor the end.

Họ không thấy na ādiṃ (không thấy phần đầu), không thấy phần cuối, vì họ không thể đưa ra quyết định không mâu thuẫn giữa phần trước và phần sau của ý nghĩa mà họ muốn biết, trong khi suy nghĩ ‘‘nếu được hiểu như vậy, nó sẽ mâu thuẫn với phần đầu, nếu được hiểu như vậy, nó sẽ mâu thuẫn với phần cuối’’.

397

Lomasānīti lomavantāni, ghanakesamassuvānīti attho.

"Lomasānī" (hairy) means possessing hair, meaning with thick hair and beards.

Lomasānī (có lông): có lông, tức là có râu tóc dày đặc.

Kesāpi hi lomaggahaṇena gayhanti yathā ‘‘lomanakhaṃ phusitvā suddhi kātabbā’’ti.

Hair (kesā) is also included by the term "loma" (body hair), as in "purity should be made by touching hair and nails."

Thật vậy, tóc cũng được bao gồm trong việc lấy lông, như trong ‘‘sau khi chạm vào lông và móng, phải thực hiện sự thanh tịnh’’.

Kaṇṇaṃ viyāti kaṇṇaṃ, paññā, tāya sutvā kātabbakiccasādhanato vuttaṃ ‘‘kaṇṇavāti paññavā’’ti.

"Kaṇṇaṃ" (ear) is like the ear, meaning wisdom; because it accomplishes what needs to be done by hearing through it, it is said "kaṇṇavā means possessing wisdom."

Kaṇṇaṃ (tai) như tai, tức là trí tuệ. Đã nói ‘‘kaṇṇavāti paññavā’’ (người có tai là người có trí tuệ) vì nhờ trí tuệ mà các việc cần làm sau khi nghe được thực hiện.

398

Yasmā sattānaṃ gacchante gacchante kāle āyuvaṇṇādiparikkhayo hoti, tasmā taṃ kālena kataṃ viya katvā vuttaṃ ‘‘nesaṃ āyu…pe… khādatīti vuccatī’’ti.

Since the lifespan and beauty of beings diminish as time passes, it is spoken of as if done by time itself when it says, "their lifespan... and so on... is said to consume."

Vì khi thời gian trôi qua, tuổi thọ, sắc đẹp, v.v., của chúng sinh bị suy giảm, nên điều đó được nói như thể đã được thời gian thực hiện: ‘‘nesaṃ āyu…pe… khādatīti vuccatī’’ (tuổi thọ của họ… v.v… được nói là ăn mòn).

399

Abhiññāyāti kusalādibhedaṃ khandhādibhedañca desetabbaṃ dhammaṃ, veneyyānañca āsayānusayacariyāvimuttiādibhedaṃ, tassa ca nesaṃ desetabbappakāraṃ yāthāvato abhijānitvā.

"Abhiññāyā" (having directly known) means having truly known the Dhamma to be taught, with its divisions into wholesome and unwholesome, and into aggregates and so forth, and having truly known the dispositions, latent tendencies, conduct, and liberation of those to be trained, and the manner of teaching it to them.

Abhiññāyā (sau khi liễu tri): sau khi liễu tri một cách chân thật pháp cần thuyết giảng, bao gồm các loại thiện và bất thiện, các loại uẩn, v.v., và các loại khuynh hướng, tùy miên, hành vi, giải thoát, v.v., của những người có thể giác ngộ, và cách thức thuyết giảng cho họ.

Dhammaṃ desemīti diṭṭhadhammikasamparāyikanibbānahitāvahaṃ saddhammaṃ kathayāmi.

"Dhammaṃ desemī" (I teach the Dhamma) means I explain the true Dhamma that leads to welfare in this life, the next life, and to Nibbāna.

Dhammaṃ desemī (tôi thuyết giảng pháp): tôi thuyết giảng Chánh pháp mang lại lợi ích trong hiện tại, tương lai và Niết Bàn.

No anabhiññāyāti yathā bāhirakā asammāsambuddhattā vuttavidhiṃ ajānantāyaṃ kiñci takkapariyāhataṃ vīmaṃsānucaritaṃ sayaṃpaṭibhānaṃ kathenti, evaṃ na desemīti attho.

"No anabhiññāyā" (not without direct knowledge) means I do not teach as external teachers do, who, being not perfectly enlightened, teach something conceived by speculation, examined by inquiry, or spontaneously composed, out of ignorance of the aforementioned method.

No anabhiññāyā (không phải không liễu tri): có nghĩa là tôi không thuyết giảng như những người ngoại đạo, vì không phải là Chánh đẳng giác, không biết phương pháp đã nói ở trên, họ thuyết giảng một cách suy đoán, dò xét, tự sáng tạo ra một điều gì đó.

Sanidānanti sakāraṇaṃ, veneyyānaṃ ajjhāsayavasena vā pucchāya vā aṭṭhuppattiyā vā sanimittaṃ hetuudāharaṇasahitañcāti attho.

Sanidāna means with a cause, or with an origin due to the inclinations of the trainees, or due to a question, or due to a specific occasion, accompanied by reasons and examples.

Sanidāna có nghĩa là có nguyên nhân, có lý do; hoặc có dấu hiệu do khuynh hướng của những người cần được giáo hóa, hoặc do câu hỏi, hoặc do sự việc phát sinh; có nghĩa là kèm theo lý do và ví dụ.

Sappāṭihāriyanti sanissaraṇaṃ sappaṭiharaṇaṃ, paccanīkapaṭiharaṇena sappāṭihāriyameva katvā desemīti attho.

Sappāṭihāriya means with an escape, with a repelling, the meaning being: "I teach it, making it indeed a marvel by repelling adversaries."

Sappāṭihāriya có nghĩa là có sự xuất ly, có sự đẩy lùi; có nghĩa là tôi thuyết giảng bằng cách đẩy lùi các đối thủ, khiến nó trở nên có phép lạ.

Apare pana ‘‘yathārahaṃ iddhiādesanānusāsanipāṭihāriyasahita’’nti vadanti, anusāsanipāṭihāriyahitā pana desanā natthīti.

Others, however, say, "accompanied by appropriate psychic power, mind-reading, and instructional marvels," but there is no teaching that is devoid of the instructional marvel.

Những người khác thì nói rằng “kèm theo thần thông, sự chỉ dẫn và sự giáo huấn một cách thích đáng”, nhưng không có bài thuyết giảng nào kèm theo phép lạ giáo huấn.

Hitūpadesanā ovādo, sā eva anusāsanī.

Wholesome instruction is ovāda; that same is anusāsanī.

Sự khuyên răn hữu ích là ovāda, chính nó là anusāsanī.

Anotiṇṇavatthuvisayo vā ovādo, otiṇṇavatthuvisayā anusāsanī.

Or, instruction concerning an unentered subject is ovāda; instruction concerning an entered subject is anusāsanī.

Hoặc ovāda là đối tượng chưa đi sâu vào chi tiết, anusāsanī là đối tượng đã đi sâu vào chi tiết.

Paṭhamūpadeso vā ovādo, itarā anusāsanī.

Or, initial instruction is ovāda; the other is anusāsanī.

Hoặc lời khuyên đầu tiên là ovāda, còn lại là anusāsanī.

Alañca panāti yuttameva.

Alañca pana means it is proper.

Alañca pana có nghĩa là thích hợp.

Niṭṭhamagamāsīti atthasiddhiṃ gatā.

Niṭṭhamagamāsī means it reached completion.

Niṭṭhamagamāsī có nghĩa là đạt được sự thành tựu mục đích.

400

Tathāgatavāraaṭṭhamanayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the eighth method in the Tathāgata section is concluded.

Phần giải thích về tám phương pháp của Như Lai đã hoàn tất.

401

Ayaṃ tāvettha aṭṭhakathāya līnatthavaṇṇanā.

This is the explanation of the profound meanings from the Commentary here.

Đây là phần giải thích ý nghĩa ẩn của Chú giải ở đây.

402

Nettinayavaṇṇanā

Explanation of the Netti Method

Giải thích về phương pháp Netti

403

Idāni (dī. ni. ṭī. 1.149; saṃ. ni. ṭī. 1.1.nettinayavaṇṇanā; a. ni. ṭī. nettinayavaṇṇanā) pakaraṇanayena pāḷiyā atthavaṇṇanaṃ karissāma.

Now, we shall explain the meaning of the Pāli text according to the method of the treatise.

Bây giờ, chúng tôi sẽ thực hiện việc giải thích ý nghĩa của Pāḷi theo phương pháp của bộ luận (Netti).

Sā panāyaṃ atthavaṇṇanā yasmā desanāya samuṭṭhānapayojanabhājanesu piṇḍatthesu ca niddhāritesu sutarā hoti suviññeyyā ca, tasmā suttadesanāya samuṭṭhānādīni paṭhamaṃ niddhārayissāma.

Since this explanation of meaning becomes more readily comprehensible and easily understood when the origin, purpose, and aggregate meanings of the teaching are determined, we shall first determine the origin and so forth of the discourse.

Vì sự giải thích ý nghĩa này sẽ dễ hiểu hơn nhiều khi đã xác định được sự phát sinh, mục đích và các ý nghĩa tổng quát trong các phần của bài thuyết giảng, nên trước tiên chúng tôi sẽ xác định sự phát sinh và các yếu tố khác của bài thuyết giảng.

Tattha samuṭṭhānaṃ tāva pariyattiṃ nissāya mānuppādo, payojanaṃmānamaddanaṃ.

Among these, origin is the arising of conceit based on learning; purpose is the subduing of conceit.

Trong đó, samuṭṭhāna (sự phát sinh) là sự phát khởi của kiêu mạn dựa vào sự học hỏi; payojana (mục đích) là sự dập tắt kiêu mạn.

Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sutapariyattiṃ…pe… ārabhī’’ti.

For it is said in the Commentary: "Regarding the learning... began."

Trong Chú giải có nói: “Đức Thế Tôn đã bắt đầu… do sự học hỏi…”.

Apica veneyyānaṃ pathavīādibhūtādibhedabhinne sakkāye puthujjanassa sekkhādiariyassa ca saddhiṃ hetunā maññanāmaññanavasena pavattivibhāgānavabodho samuṭṭhānaṃ, yathāvuttavibhāgāvabodho payojanaṃ, veneyyānañhi vuttappakāre visaye yathāvuttānaṃ puggalānaṃ saddhiṃ hetunā maññanāmaññanavasena pavattivibhāgāvabodho payojanaṃ.

Furthermore, origin is the non-comprehension of the distinction in the course of action (maññanā-maññanāvasena) with its causes, regarding conceit and non-conceit, among ordinary individuals and noble disciples such as trainees, concerning the aggregate of existence (sakkāya) differentiated by elements such as earth and so forth; purpose is the comprehension of the aforementioned distinction, for indeed, the comprehension of the distinction in the course of action regarding conceit and non-conceit, with its causes, among individuals as mentioned in the specified domain, is the purpose.

Hơn nữa, samuṭṭhāna là sự không nhận thức được sự phân chia hoạt động dựa trên sự kiêu mạn và không kiêu mạn, cùng với nguyên nhân, trong sắc thân được phân loại thành các yếu tố như đất và các đại chủng khác, của phàm nhân và của bậc Thánh như bậc hữu học; payojana là sự nhận thức được sự phân chia hoạt động như đã nói. Đối với những người cần được giáo hóa, sự nhận thức được sự phân chia hoạt động dựa trên sự kiêu mạn và không kiêu mạn, cùng với nguyên nhân, của những người như đã nói trong đối tượng như đã trình bày là payojana.

404

Apica samuṭṭhānaṃ nāma desanānidānaṃ.

Furthermore, origin means the cause of the teaching.

Hơn nữa, samuṭṭhāna là nguyên nhân của bài thuyết giảng.

Taṃ sādhāraṇaṃ asādhāraṇanti duvidhaṃ.

That is twofold: common and uncommon.

Nó có hai loại: chung và không chung.

Tattha sādhāraṇampi ajjhattikabāhirabhedato duvidhaṃ.

Among these, the common is also twofold due to the distinction of internal and external.

Trong đó, loại chung cũng có hai loại do sự phân biệt nội tại và bên ngoài.

Tattha sādhāraṇaṃ ajjhattikasamuṭṭhānaṃ nāma lokanāthassa mahākaruṇā.

Among these, the common internal origin is the Great Compassion of the Protector of the World.

Trong đó, samuṭṭhāna nội tại chung là đại bi của Đấng Cứu Thế.

Tāya hi samussāhitassa bhagavato veneyyānaṃ dhammadesanāya cittaṃ udapādi.

Indeed, spurred by that, a thought arose in the Blessed One to teach the Dhamma to trainees.

Chính nhờ đại bi đó mà tâm của Đức Thế Tôn đã phát khởi để thuyết giảng Dhamma cho những người cần được giáo hóa.

Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’tiādi (ma. ni. 1.283; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9).

With reference to this, it is said: "Out of compassion for beings, he surveyed the world with his Buddha-eye," and so forth.

Liên quan đến điều đó, có lời nói: “Vì lòng từ bi đối với chúng sinh, Ngài đã quán sát thế gian bằng Phật nhãn” và vân vân.

Ettha ca hetāvatthāyapi mahākaruṇāya saṅgaho daṭṭhabbo yāvadeva saṃsāramahoghato saddhammadesanāhatthadānehi sattasantāraṇatthaṃ taduppattito.

And here, the inclusion of Great Compassion in the causal state should be understood, that is, for the purpose of helping beings cross the great flood of saṃsāra by offering the hand of the teaching of the good Dhamma, from the arising of that.

Ở đây, cần phải hiểu rằng đại bi cũng được bao gồm trong trạng thái nhân, cho đến khi nó phát sinh để cứu độ chúng sinh khỏi biển lớn luân hồi bằng cách ban tặng cánh tay giáo pháp.

Yathā ca mahākaruṇā, evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ dasabalañāṇādīni ca desanāya abbhantarasamuṭṭhānabhāve vattabbāni.

Just as Great Compassion, so too Omniscience, the ten powers, and other knowledges should be stated as internal origins of the teaching.

Cũng như đại bi, trí tuệ Toàn Tri, trí tuệ Thập Lực và các trí tuệ khác cũng phải được nói là những samuṭṭhāna nội tại của bài thuyết giảng.

Sabbampi hi ñeyyadhammaṃ, tesaṃ desetabbappakāraṃ, sattānañca āsayānusayādiṃ yāthāvato jānanto bhagavā ṭhānāṭṭhānādīsu kosallena veneyyajjhāsayānurūpaṃ vicittanayadesanaṃ pavattesīti.

For the Blessed One, knowing all knowable phenomena, the manner of teaching them, and the inclinations and underlying tendencies of beings as they truly are, skillfully engaged in diverse methods of teaching in accordance with the inclinations of trainees, with expertise in what is appropriate and inappropriate, and so forth.

Vì Đức Thế Tôn, khi biết rõ tất cả các pháp cần được biết, cách thức thuyết giảng chúng, và khuynh hướng, tùy miên của chúng sinh, đã thuyết giảng những bài thuyết giảng với nhiều phương pháp khác nhau phù hợp với khuynh hướng của những người cần được giáo hóa, với sự khéo léo trong các trường hợp đúng và không đúng.

Bāhiraṃ pana sādhāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ dasasahassabrahmaparivāritassa sahampatimahābrahmuno ajjhesanaṃ.

The external common origin, however, is the request of Sahampati Great Brahmā, surrounded by ten thousand Brahmās.

Còn samuṭṭhāna bên ngoài chung là lời thỉnh cầu của Đại Phạm Thiên Sahampati, được bao quanh bởi mười ngàn chư Phạm Thiên.

Tadajjhesanuttarakālañhi dhammagambhīratāpaccavekkhaṇājanitaṃ appossukkataṃ paṭippassambhetvā dhammassāmī dhammadesanāya ussāhajāto ahosi.

Indeed, after that request, the Master of Dhamma, having allayed the disinclination arising from his contemplation of the profoundness of the Dhamma, became eager to teach the Dhamma.

Sau lời thỉnh cầu đó, Đức Pháp Chủ đã dẹp bỏ sự ít quan tâm phát sinh từ việc quán xét sự thâm sâu của Dhamma, và trở nên hăng hái thuyết giảng Dhamma.

Asādhāraṇampi ambhantarabāhirabhedato duvidhameva.

The uncommon is also twofold, due to the distinction of internal and external.

Loại không chung cũng có hai loại: nội tại và bên ngoài.

Tattha abbhantaraṃ yāya mahākaruṇāya yena ca desanāñāṇena idaṃ suttaṃ pavattitaṃ, tadubhayaṃ veditabbaṃ.

Among these, the internal should be understood as both the Great Compassion and the knowledge of teaching by which this Sutta was brought forth.

Trong đó, nội tại là đại bi và trí tuệ thuyết giảng mà nhờ đó bài kinh này được thuyết giảng, cả hai điều đó cần được biết.

Bāhiraṃ pana pañcasatānaṃ brāhmaṇajātikānaṃ bhikkhūnaṃ pariyattiṃ nissāya mānuppādanaṃ, vuttameva taṃ aṭṭhakathāyaṃ.

The external, however, is the arising of conceit in five hundred Brahmin-born bhikkhus based on learning; this has been stated in the Commentary.

Còn bên ngoài là sự phát khởi kiêu mạn dựa vào sự học hỏi của năm trăm Tỳ khưu gốc Bà la môn, điều đó đã được nói trong Chú giải.

405

Payojanampi sādhāraṇaṃ asādhāraṇanti duvidhaṃ.

Purpose is also twofold: common and uncommon.

Payojana cũng có hai loại: chung và không chung.

Tattha sādhāraṇaṃ anukkamena yāva anupādāparinibbānaṃ vimuttirasattā bhagavato desanāya.

Among these, the common purpose of the Blessed One's teaching is the taste of liberation, leading gradually to Nibbāna without clinging.

Trong đó, chung là mục đích của bài thuyết giảng của Đức Thế Tôn, đó là hương vị giải thoát cho đến Niết Bàn không chấp thủ, theo thứ tự.

Tenevāha ‘‘etadatthā tathā, etadatthā mantanā’’tiādi (pari. 366).

Therefore, he said: "This is the purpose of the Tathāgata, this is his counsel," and so forth.

Vì thế Ngài nói: “Vì mục đích này là như vậy, vì mục đích này là sự suy tư” và vân vân.

Eteneva ca saṃsāracakkanivatti saddhammacakkappavatti sassatādimicchāvādanirākaraṇaṃ sammāvādapurekkhāro akusalamūlasamūhananaṃ kusalamūlasaṃropanaṃ apāyadvārapidahanaṃ saggamokkhadvāravivaraṇaṃ pariyuṭṭhānavūpasamanaṃ anusayasamugghātanaṃ ‘‘mutto mocessāmī’’ti (udā. aṭṭha. 18; itivu. aṭṭha. 38) purimapaṭiññāavisaṃvādanaṃ tappaṭipakkhamāramanorathavisaṃvādanaṃ titthiyadhammanimmathanaṃ buddhadhammapatiṭṭhāpananti evamādīnampi payojanānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

By this, the cessation of the cycle of saṃsāra, the setting in motion of the wheel of the good Dhamma, the refutation of wrong views such as eternalism, the promotion of right view, the uprooting of unwholesome roots, the cultivation of wholesome roots, the closing of the doors to lower realms, the opening of the doors to heaven and liberation, the appeasement of defilements, the eradication of underlying tendencies, the fulfilling of the former promise "I, who am liberated, shall liberate others," the frustration of the desires of Māra, the crushing of sectarian doctrines, and the establishment of the Buddha's teaching—the inclusion of these and similar purposes should be understood.

Cũng bằng cách này, cần phải hiểu rằng các mục đích như sự chấm dứt bánh xe luân hồi, sự vận hành bánh xe Chánh Pháp, sự loại bỏ các tà kiến như thường kiến, sự đề cao Chánh kiến, sự nhổ tận gốc các căn bất thiện, sự gieo trồng các căn thiện, sự đóng cửa các đường ác, sự mở cửa thiên giới và giải thoát, sự làm dịu các phiền não, sự diệt trừ các tùy miên, sự không trái lời hứa trước “đã giải thoát sẽ giải thoát” (Udāna Aṭṭhakathā 18; Itivuttaka Aṭṭhakathā 38), sự làm trái ý muốn của Māra đối địch, sự nghiền nát giáo pháp của các ngoại đạo, sự thiết lập Phật Pháp, v.v., cũng được bao gồm.

Asādhāraṇaṃ pana tesaṃ bhikkhūnaṃ mānamaddanaṃ.

The uncommon purpose, however, is the subduing of conceit in those bhikkhus.

Còn không chung là sự dập tắt kiêu mạn của các Tỳ khưu đó.

Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.1) ‘‘desanākusalo bhagavā mānabhañjanatthaṃ ‘sabbadhammamūlapariyāya’nti desanaṃ ārabhī’’ti.

And this is stated in the Commentary: "The Blessed One, skilled in teaching, began the discourse 'The Root of All Phenomena' for the purpose of breaking conceit."

Điều này đã được nói trong Chú giải (Majjhima Nikāya Aṭṭhakathā 1.1): “Đức Thế Tôn, bậc thiện xảo trong thuyết giảng, đã bắt đầu bài thuyết giảng ‘Sabbadhammamūlapariyāya’ để phá vỡ kiêu mạn”.

Ubhayampetaṃ bāhiyameva.

Both of these are external.

Cả hai điều này đều là bên ngoài.

Sace pana veneyyasantānagatampi desanābalasiddhisaṅkhātaṃ payojanaṃ adhippāyasamijjhanabhāvato yathādhippetatthasiddhiyā yathākāruṇikassa bhagavatopi payojanamevāti gaṇheyya, iminā pariyāyenassa abbhantaratāpi veditabbā.

However, if one were to consider that the purpose, which is the attainment of the power of teaching in the mental continuum of the trainees, is also a purpose for the compassionate Blessed One because it signifies the fulfillment of his intention and the achievement of the intended goal, then by this reasoning, its internal nature should also be understood.

Tuy nhiên, nếu người ta chấp nhận rằng mục đích liên quan đến dòng tâm thức của những người cần được giáo hóa, tức là sự thành tựu nhờ sức mạnh của bài thuyết giảng, cũng là mục đích của Đức Thế Tôn, bậc từ bi, vì sự thành tựu ý nghĩa như mong muốn, thì theo cách này, tính nội tại của nó cũng cần được biết.

406

Apica veneyyānaṃ pathavīādibhūtādivibhāgabhinne sakkāye puthujjanassa sekkhādiariyassa ca saddhiṃ hetunā maññanāmaññanavasena pavattivibhāgānavabodho samuṭṭhānaṃ, imassa suttassa yathāvuttavibhāgāvabodho payojananti vuttovāyamattho.

Furthermore, the non-comprehension of the distinction in the course of action (maññanā-maññanāvasena) with its causes, regarding conceit and non-conceit, among ordinary individuals and noble disciples such as trainees, concerning the aggregate of existence (sakkāya) differentiated by elements such as earth and so forth, is the origin; the comprehension of the aforementioned distinction of this Sutta is the purpose – this meaning has already been stated.

Hơn nữa, ý nghĩa này đã được nói: sự không nhận thức được sự phân chia hoạt động dựa trên sự kiêu mạn và không kiêu mạn, cùng với nguyên nhân, trong sắc thân được phân loại thành các yếu tố như đất và các đại chủng khác, của phàm nhân và của bậc Thánh như bậc hữu học là samuṭṭhāna; sự nhận thức được sự phân chia hoạt động như đã nói của bài kinh này là payojana.

Veneyyānañhi vuttappakāre visaye yathāvuttānaṃ puggalānaṃ saddhiṃ hetunā maññanāmaññanānaṃ vasena pavattivibhāgāvabodho imaṃ desanaṃ payojeti ‘‘tannipphādanaparāyaṃ desanā’’ti katvā.

For indeed, the comprehension of the distinction in the course of action regarding conceit and non-conceit, with their causes, among individuals as mentioned in the specified domain, drives this teaching, understanding that "this teaching is for accomplishing that."

Đối với những người cần được giáo hóa, sự nhận thức được sự phân chia hoạt động dựa trên sự kiêu mạn và không kiêu mạn, cùng với nguyên nhân, của những người như đã nói trong đối tượng như đã trình bày, thúc đẩy bài thuyết giảng này, coi rằng “bài thuyết giảng này nhằm mục đích thành tựu điều đó”.

Yañhi desanāya sādhetabbaṃ phalaṃ, taṃ ākaṅkhitabbattā desakaṃ desanāya payojetīti payojananti vuccati.

For the fruit to be achieved by the teaching, being desired, prompts the teacher to teach, and thus it is called a purpose.

Quả mà bài thuyết giảng cần đạt được, vì nó được mong muốn, nên nó thúc đẩy người thuyết giảng trong bài thuyết giảng, do đó nó được gọi là payojana.

Tathā veneyyānaṃ sabbaso ekadesato ca maññanānaṃ appahānaṃ, tattha ca ādīnavādassanaṃ, niraṅkusānaṃ maññanānaṃ anekākāravohārassa sakkāye pavattivisesassa ajānanaṃ, tattha ca pahīnamaññanānaṃ paṭipattiyā ajānanaṃ, taṇhāmukhena paccayākārassa ca anavabodhoti evamādīni ca payojanāni idha veditabbāni.

Similarly, the non-abandonment of conceits, either entirely or partially, in trainees, the non-seeing of danger therein, the non-recognition of the diverse expressions and specific courses of action of unbridled conceits in the aggregate of existence, the non-recognition of the practice for abandoned conceits therein, and the non-comprehension of the mode of condition through the door of craving—these and similar purposes should be understood here.

Tương tự, sự không từ bỏ hoàn toàn hoặc một phần kiêu mạn của những người cần được giáo hóa, sự không thấy được sự nguy hiểm trong đó, sự không biết được sự phân biệt đặc biệt trong hoạt động của các cách nói khác nhau của kiêu mạn không bị kiểm soát trong sắc thân, sự không biết được thực hành của những người đã từ bỏ kiêu mạn, và sự không nhận thức được hình thức nhân duyên thông qua ái dục, v.v., những mục đích như vậy cũng cần được biết ở đây.

407

Bhūmittayapariyāpannesu asaṅkhātadhammavippakatapariññādikiccasaṅkhātadhammānaṃ sammāsambuddhassa ca paṭipattiṃ ajānantā asaddhammassavanadhāraṇaparicayamanasikāraparā saddhammassavana-dhāraṇaparicayapaṭivedhavimukhā ca veneyyā imissā desanāya bhājanaṃ.

Those who are amenable to instruction, not knowing the practice of a Perfectly Self-Enlightened Buddha concerning conditioned and unconditioned phenomena and the task of perfect understanding included in the three realms, who are devoted to hearing, retaining, associating with, and reflecting on ignoble teachings, and who are averse to hearing, retaining, associating with, and realizing the Noble Teaching, are worthy recipients of this discourse.

Những người có thể được giáo hóa, không biết sự thực hành của Đức Chánh Đẳng Giác đối với các pháp vô vi và các pháp hữu vi bao gồm các hành động như sự hiểu biết toàn diện, chuyên tâm vào việc nghe, ghi nhớ, thực hành và tác ý sai pháp, và quay lưng lại với việc nghe, ghi nhớ, thực hành và thể nhập chánh pháp, là đối tượng thích hợp cho bài giảng này.

Piṇḍatthā pana ‘‘assutavā’’tiādinā ayonisomanasikārabahulīkāro akusalamūla-samāyogo olīyanātidhāvanāpariggaho upāyavinibaddhānubrūhanā micchābhinivesasamannāgamo avijjātaṇhā-parisuddhi vaṭṭattayānuparamo āsavoghayogaganthāgatitaṇhuppādupādānāviyogo cetokhila-cetovinibaddhaabhinandana-nīvaraṇasaṅgānatikkamo vivādamūlāpariccāgo anusayānupacchedo micchattānativattanaṃ taṇhāmūladhammasannissayatā akusalakammapathānuyogo sabbakilesa-pariḷāhasāraddhakāyacittatāti evamādayo dīpitā honti.

However, in brief, beginning with "the uninstructed," the prevalence of unwise attention, association with roots of unwholesomeness, depression and agitation, non-comprehension, cultivation bound by wrong means, adherence to wrong views, the defilement of ignorance and craving, the cessation of the three rounds of existence, release from the āsavas, floods, yokes, knots, attachments, and the arising of craving and clinging, transcendence of mental barrenness, mental fetters, delight, hindrances, and attachments, non-abandonment of the roots of contention, non-eradication of latent tendencies, non-transgression of wrongness, reliance on phenomena rooted in craving, engagement in unwholesome courses of action, and the feverish excitement of body and mind due to all defilements – such meanings have been expounded.

Tuy nhiên, ý nghĩa tóm tắt được giải thích là: sự tác ý không như lý nhiều lần, sự kết hợp với các căn bất thiện, sự chấp thủ buông thả và chạy theo quá mức, sự tăng trưởng bị trói buộc bởi phương tiện, sự chấp thủ sai lầm, sự thanh tịnh không có vô minh và ái, sự không chấm dứt ba vòng luân hồi, sự không tách rời khỏi các lậu hoặc (āsava), lũ lụt (ogha), kiết sử (yoga), triền cái (gantha), các đường lối (agati), sự sinh khởi của ái và thủ (upādāna), sự vượt qua các chướng ngại như chướng ngại tâm (cetokhila), sự trói buộc tâm (cetovinibaddha), sự hoan hỷ và các triền cái (nīvaraṇa), sự không từ bỏ các căn nguyên tranh chấp, sự không đoạn trừ các tùy miên (anusaya), sự không vượt qua tà kiến, sự nương tựa vào các pháp có gốc rễ từ ái, sự thực hành các nghiệp đạo bất thiện, sự phiền não và nóng bức của thân và tâm do tất cả các phiền não gây ra, v.v., bắt đầu từ ‘‘người chưa từng nghe’’.

‘‘Pathaviṃ pathavito sañjānātī’’tiādinā taṇhāvicaritaniddeso mānajappanā vipariyesābhiniveso saṃkileso sakkāyapariggaho bālalakkhaṇāpadeso vaṅkattayavibhāvanānuyogo bahukārapaṭipakkhadīpanā tividhanissayasaṃsūcanā āsavakkhayakathananti evamādayo dīpitā honti.

Beginning with "one perceives earth as earth," the description of the proliferation of craving, the conceit of "I am," perverse inclinations, defilement, the appropriation of personality (sakkāya), the characteristic indication of a fool, the explanation of the three distortions, the exposition of many opposing factors, the indication of the three kinds of reliance, and the declaration of the destruction of the āsavas – such meanings have been expounded.

Bắt đầu từ ‘‘nhận thức đất là đất’’, được giải thích là: sự chỉ rõ các vọng tưởng do ái, sự kiêu mạn, sự chấp thủ sai lầm, sự ô nhiễm, sự chấp thủ thân kiến (sakkāya), sự chỉ rõ các đặc điểm của người ngu, sự phân tích ba loại cong vẹo, sự chỉ rõ các đối tượng hữu ích, sự biểu thị ba loại nương tựa, sự nói về sự diệt trừ các lậu hoặc, v.v.

408

Soḷasahāravaṇṇanā

16. Exposition of the Āhāras

Giải thích Mười Sáu Hāra

409

1. Desanāhāravaṇṇanā

1. Exposition of Desanāhāra (Discourse Āhāra)

1. Giải thích Desanāhāra (Hāra Giáo Thuyết)

410

Tattha ye upādānakkhandhadhamme upādāya pathavīādibhūtādibhedā paññatti, te paññattipaṭipādanabhāvena jātijarāmaraṇavisesanadukkhapariyāyena ca vuttā taṇhāvajjā tebhūmakadhammā dukkhasaccaṃ.

Here, the phenomena of the three realms, excluding craving, which are conceptualized into earth and other elements based on the aggregates of clinging, and are spoken of in terms of various kinds of suffering, such as birth, aging, and death, are Dukkha Sacca (Truth of Suffering).

Trong đó, các pháp thuộc uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) mà nương vào đó có sự chế định về đất, v.v., các yếu tố vật chất, được nói đến theo cách trình bày các chế định và theo nghĩa khổ, đặc biệt là sinh, già, chết, không kể ái, là các pháp thuộc ba cõi, chính là Khổ đế.

Maññanābhinandananandīpariyāyehi vuttā taṇhā samudayasaccaṃ.

Craving, spoken of in terms of conceiving, delighting, and finding enjoyment, is Samudaya Sacca (Truth of the Origin of Suffering).

Ái, được nói đến theo cách suy tưởng, hoan hỷ và sự thích thú, chính là Tập đế.

Ayaṃ tāva suttantanayo.

This, then, is the Suttanta method.

Đây là phương pháp của Kinh tạng.

Abhidhammanaye pana yathāvuttataṇhāya saddhiṃ ‘‘assutavā’’tiādinā dīpitā avijjādayo, maññanāpariyāyena gahitā mānadiṭṭhiyo, bhavapadena gahito kammabhavo cāti sabbepi kilesābhisaṅkhārā samudayasaccaṃ.

In the Abhidhamma method, however, together with craving as described, ignorance and others expounded beginning with "the uninstructed," conceits and wrong views taken in terms of conceiving, and kamma-bhava taken by the word "bhava" – all defilements and formations – are Samudaya Sacca.

Tuy nhiên, theo phương pháp của Luận tạng (Abhidhamma), cùng với ái đã nói, vô minh, v.v., được giải thích bắt đầu từ ‘‘người chưa từng nghe’’, các kiêu mạn và tà kiến được chấp nhận theo cách suy tưởng, và nghiệp hữu (kammabhava) được chấp nhận bằng từ ‘‘hữu’’ (bhava), tất cả các phiền não và hành (saṅkhāra) đều là Tập đế.

Ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ.

The non-arising of both is Nirodha Sacca (Truth of Cessation).

Sự không phát sinh của cả hai là Diệt đế.

Ariyadhammaggahaṇena, pariññābhikkhusekkhābhiññāgahaṇehi, rāgādikhayavacanehi, sammāsambodhigahaṇena ca maggasaccaṃ.

Through the comprehension of Noble Dhamma, through the comprehension of perfect understanding, monks, trainees, and higher knowledge, through statements about the destruction of lust and other defilements, and through the comprehension of perfect self-enlightenment, it is Magga Sacca (Truth of the Path).

Bằng cách chấp nhận các pháp bậc Thánh, bằng cách chấp nhận sự hiểu biết toàn diện, các Tỳ-kheo hữu học (sekha) và các thắng trí, bằng các lời nói về sự diệt trừ tham, v.v., và bằng cách chấp nhận sự Chánh Đẳng Giác, đó là Đạo đế.

Keci pana taṇhākkhayādivacanehi nirodhasaccaṃ uddharanti, taṃ aṭṭhakathāya virujjhati tattha taṇhākkhayādīnaṃ maggakiccabhāvassa uddhaṭattā.

Some, however, extract the Nirodha Sacca from statements such as the destruction of craving; this contradicts the Commentary, where the destruction of craving and the like are extracted as the function of the Path.

Tuy nhiên, một số người rút ra Diệt đế từ các lời nói về sự diệt trừ ái, v.v., điều đó mâu thuẫn với Chú giải (Aṭṭhakathā) vì ở đó, sự diệt trừ ái, v.v., được rút ra là chức năng của Đạo.

411

Tattha samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, tesaṃ bhikkhūnaṃ mānabhañjanaṃ phalaṃ, tathā ‘‘yathāvuttavibhāgāvabodho’’tiādinā vuttaṃ payojanañca.

Here, satisfaction (assāda) is with the origin; danger (ādīnava) is with suffering; escape (nissaraṇa) is with the path and cessation; the fruit (phala) is the breaking of the monks' conceit; and the purpose (payojana) is what is stated beginning with "the comprehension of the aforementioned distinctions."

Trong đó, sự thỏa mãn (assāda) là do Tập, sự nguy hiểm (ādīnava) là do Khổ, sự xuất ly (nissaraṇa) là do Đạo và Diệt, kết quả (phala) là sự phá vỡ kiêu mạn của các Tỳ-kheo đó, và mục đích (payojana) được nói đến bắt đầu từ ‘‘sự hiểu biết về sự phân chia đã nói’’.

Tassa nipphattikāraṇattā desanāya vicittatā catunnaṃ puggalānaṃ yāthāvato sabhāvūpadhāraṇañca upāyo, pathavīādīsu puthujjanādīnaṃ pavattidassanāpadesena pathavīādayo ekantato parijānitabbā, maññanā ca pahātabbāti ayamettha bhagavato āṇattīti.

The variety of the discourse, due to it being the cause of its accomplishment, and the discernment of the true nature of the four types of individuals, is the means (upāya). By showing the involvement of ordinary people and others with earth and so forth, it is stated that earth and the like must be completely understood, and conceiving must be abandoned—this here is the Blessed One's command (āṇatti).

Do là nguyên nhân thành tựu của điều đó, sự đa dạng của giáo lý và sự nhận thức đúng bản chất của bốn hạng người là phương tiện (upāya); bằng cách chỉ ra sự phát triển của phàm phu, v.v., trong đất, v.v., đất, v.v., phải được hiểu biết hoàn toàn, và sự suy tưởng phải được từ bỏ; đây là mệnh lệnh (āṇatti) của Đức Thế Tôn trong trường hợp này.

Ayaṃ desanāhāro.

This is the Discourse Āhāra (desanāhāra).

Đây là Desanāhāra (Hāra Giáo Thuyết).

412

2. Vicayahāravaṇṇanā

2. Exposition of Vicayahāra (Investigation Āhāra)

2. Giải thích Vicayahāra (Hāra Phân Tích)

413

Maññanānaṃ sakkāyassa avisesahetubhāvato, kassacipi tattha asesitabbato ca sabbagahaṇaṃ, sabhāvadhāraṇato nissattanijjīvato ca dhammaggahaṇaṃ, patiṭṭhābhāvato āveṇikahetubhāvato ca mūlaggahaṇaṃ, kāraṇabhāvato desanatthasambhavato ca pariyāyaggahaṇaṃ, sammukhabhāvato sampadānatthasambhavato ca ‘‘vo’’ti vacanaṃ, tathārūpaguṇayogato abhimukhīkaraṇato ca ‘‘bhikkhave’’ti ālapanaṃ.

The word "all" (sabba) is used because conceivings are the undifferentiated cause of personality and because there is nothing to be left out there for anyone. The word "dhamma" (phenomena) is used because of its inherent nature and its quality of being without a self or living entity. The word "mūla" (root) is used because of its foundational nature and its unique causal status. The word "pariyāya" (mode/description) is used because of its causal nature and the possibility of arising from the meaning of the discourse. The word "vo" (to you) is used because of direct address and the possibility of its meaning being conveyed. The address "bhikkhave" (monks) is used because of their possession of such qualities and for the purpose of addressing them directly.

Do các suy tưởng là nguyên nhân không khác biệt của thân kiến (sakkāya), và do không có gì cần phải giữ lại ở đó, nên có sự chấp nhận tất cả; do giữ lại bản chất, không có chúng sinh và không có linh hồn, nên có sự chấp nhận pháp; do là nơi nương tựa và là nguyên nhân đặc biệt, nên có sự chấp nhận căn nguyên; do là nguyên nhân và do có khả năng tạo ra ý nghĩa của giáo lý, nên có sự chấp nhận phương pháp; do là trực tiếp và do có khả năng tạo ra ý nghĩa của sự ban tặng, nên có lời ‘‘vo’’ (cho các ông); và do có phẩm chất như vậy và do sự hướng về, nên có lời gọi ‘‘này các Tỳ-kheo’’ (bhikkhave).

Desetuṃ samatthabhāvato tesaṃ satuppādanatthañca ‘‘desessāmī’’ti paṭijānanaṃ, desetabbatāya paṭiññātabhāvato, yathāpaṭiññañca desanato ‘‘ta’’nti paccāmasanaṃ, sotabbabhāvato, savanatthassa ca ekantena nipphādanato ‘‘suṇāthā’’ti vuttaṃ.

The declaration "I shall teach" is made due to the capacity to teach and for the purpose of arousing mindfulness in them. The word "taṃ" (that) refers back to what has been declared as teachable and because it is taught as declared. "Suṇātha" (listen) is said because it is to be heard and because the purpose of listening is definitely accomplished.

Do có khả năng giảng dạy và để tạo ra sự tỉnh thức cho họ, nên có lời hứa ‘‘ta sẽ giảng’’ (desessāmī); do đã được hứa sẽ giảng và do giảng theo lời hứa, nên có lời chỉ định ‘‘điều đó’’ (taṃ); do phải được nghe và do ý nghĩa của sự nghe được hoàn thành tuyệt đối, nên có lời ‘‘hãy nghe’’ (suṇātha) được nói đến.

Sakkātabbato, sakkaccakiriyāya eva ca tadatthasiddhito ‘‘sādhuka’’nti vuttaṃ.

"Sādhukaṃ" (carefully) is said because it is to be esteemed and because its purpose is achieved only through careful performance.

Do phải được tôn kính và do ý nghĩa đó chỉ được thành tựu bằng hành động tôn kính, nên có lời ‘‘cẩn thận’’ (sādhukaṃ) được nói đến.

Dhammassa manasikaraṇīyato tadadhīnattā ca sabbasampattīnaṃ ‘‘manasi karothā’’ti vuttaṃ yathāpariññātāya desanāya paribyattabhāvato vitthāratthasambhavato ca ‘‘bhāsissāmī’’ti vuttaṃ.

"Manasi karotha" (pay attention) is said because the Dhamma is to be attended to and because all attainments depend on it. "Bhāsissāmi" (I shall speak) is said because the discourse, as perfectly understood, is clear and because there is a possibility of its expansion.

Do pháp phải được tác ý và do tất cả mọi sự thành tựu đều tùy thuộc vào đó, nên có lời ‘‘hãy tác ý’’ (manasi karotha) được nói đến; do giáo lý đã được hiểu biết rõ ràng và do có khả năng tạo ra ý nghĩa rộng rãi, nên có lời ‘‘ta sẽ nói’’ (bhāsissāmī) được nói đến.

Bhagavato sadevakena lokena sirasā sampaṭicchitabbavacanattā, tassa ca yathādhippetatthasādhanato ‘‘eva’’nti vuttaṃ.

"Evaṃ" (thus) is said because the Blessed One's word is to be received with reverence by the world with its deities, and because it accomplishes the intended meaning.

Do lời của Đức Thế Tôn phải được thế gian cùng với chư thiên cung kính đón nhận bằng đầu, và do lời đó thành tựu ý nghĩa đã dự định, nên có lời ‘‘như vậy’’ (evaṃ) được nói đến.

Satthu uttamagāravaṭṭhānabhāvato, tattha ca gāravassa uḷārapuññabhāvato ‘‘bhante’’ti vuttaṃ.

"Bhante" (Venerable Sir) is said because the Teacher is the supreme object of reverence, and reverence towards him is a great merit.

Do là nơi tôn kính tối thượng của Đạo sư, và do sự tôn kính ở đó là công đức lớn lao, nên có lời ‘‘bạch Thế Tôn’’ (bhante) được nói đến.

Bhikkhūnaṃ tathākiriyāya nicchitabhāvato vacanālaṅkārato ca ‘‘kho’’ti vuttaṃ.

"Kho" (indeed/certainly) is said because of the monks' certainty in acting thus and for the sake of verbal embellishment.

Do Tỳ-kheo đã quyết định hành động như vậy và do là lời trang trọng, nên có lời ‘‘thật vậy’’ (kho) được nói đến.

Savanassa paṭijānitabbato, tathā tehi paṭipannattā ca ‘‘paccassosu’’nti vuttaṃ paccakkhabhāvato, sakalassapi ekajjhaṃ karaṇato ‘‘eta’’nti vuttaṃ.

"Paccassosuṃ" (they assented) is said because listening is to be acknowledged and because they acted accordingly. "Etaṃ" (this) is said because of its directness and because all of it is brought together.

Do sự nghe phải được hứa hẹn, và do họ đã thực hành như vậy, nên có lời ‘‘họ đã vâng lời’’ (paccassosuṃ) được nói đến; do là trực tiếp và do tất cả đều được hợp nhất lại, nên có lời ‘‘điều này’’ (etaṃ) được nói đến.

414

Vuccamānassa puggalassa lokapariyāpannattā lokādhārattā ca lokaṃ upādāya ‘‘idhā’’ti vuttaṃ.

"Idha" (here) is said in reference to the world, because the person being spoken of is included in the world and because the world is its foundation.

Do người được nói đến thuộc về thế gian và là nền tảng của thế gian, nên có lời ‘‘ở đây’’ (idha) được nói đến để chỉ thế gian.

Paṭivedhabāhusaccābhāvato pariyattibāhusaccābhāvato ca ‘‘assutavā’’ti vuttaṃ.

"Assutavā" (uninstructed) is said due to the absence of extensive penetrative knowledge and the absence of extensive scriptural knowledge.

Do thiếu sự đa văn về thể nhập và thiếu sự đa văn về học hỏi, nên có lời ‘‘người chưa từng nghe’’ (assutavā) được nói đến.

Puthūsu, puthu vā janabhāvato ‘‘puthujjano’’ti vuttaṃ.

"Puthujjano" (ordinary person) is said because of being among the multitude, or because of being a multitude of people.

Do là người trong nhiều chúng sinh, hoặc là người riêng lẻ, nên có lời ‘‘phàm phu’’ (puthujjano) được nói đến.

Anariyadhammavirahato ariyadhammasamannāgamato ca ‘‘ariyāna’’nti vuttaṃ.

"Ariyānaṃ" (of the Noble Ones) is said due to the absence of ignoble qualities and the possession of noble qualities.

Do không có pháp phi Thánh và do có sự đầy đủ pháp Thánh, nên có lời ‘‘của các bậc Thánh’’ (ariyānaṃ) được nói đến.

Ariyabhāvakarāya paṭipattiyā abhāvato, tattha kosalladamathābhāvato ‘‘ariyānaṃ adassāvī’’tiādi vuttaṃ.

"Ariyānaṃ adassāvī" (not seeing the Noble Ones) and so on, is said due to the absence of practices conducive to nobility and the absence of skill and training therein.

Do không có sự thực hành tạo nên phẩm chất Thánh, và do thiếu sự khéo léo và sự chế ngự ở đó, nên có lời ‘‘không thấy các bậc Thánh’’, v.v., được nói đến.

Asantadhammassavanato santadhammasamannāgamato sabbhi pāsaṃsiyato ca ‘‘sappurisāna’’nti vuttaṃ.

"Sappurisānaṃ" (of the good people) is said due to hearing the excellent Dhamma, possessing excellent qualities, and being praised by the good.

Do nghe pháp không chân chính, do có sự đầy đủ pháp chân chính và do được các thiện nhân khen ngợi, nên có lời ‘‘của các bậc thiện nhân’’ (sappurisānaṃ) được nói đến.

Sappurisabhāvakarāya paṭipattiyā abhāvato, tattha ca kosalladamathābhāvato ‘‘sappurisānaṃ adassāvī’’tiādi vuttaṃ.

"Sappurisānaṃ adassāvī" (not seeing the good people) and so on, is said due to the absence of practices conducive to being a good person and the absence of skill and training therein.

Do không có sự thực hành tạo nên phẩm chất thiện nhân, và do thiếu sự khéo léo và sự chế ngự ở đó, nên có lời ‘‘không thấy các bậc thiện nhân’’, v.v., được nói đến.

Pathavīvatthukānaṃ maññanānaṃ, upari vuccamānānañcamaññanānaṃ mūlakattā papañcasaṅkhānaṃ ‘‘pathaviṃ pathavito sañjānātī’’ti vuttaṃ.

"Pathaviṃ pathavito sañjānāti" (one perceives earth as earth) is said because it is the root of conceivings related to earth and of conceivings to be spoken of later, which constitute mental proliferation (papañca).

Do là căn nguyên của các suy tưởng có đối tượng là đất và các suy tưởng sẽ được nói ở trên, và do là sự phóng dật (papañca), nên có lời ‘‘nhận thức đất là đất’’ (pathaviṃ pathavito sañjānāti) được nói đến.

Andhaputhujjanassa ahaṃkāra-mamaṃkārānaṃ katthacipi appahīnattā ‘‘pathaviṃ maññatī’’tiādi vuttaṃ.

"Pathaviṃ maññati" (one conceives earth) and so on, is said because the "I-making" and "mine-making" of the blind ordinary person are nowhere abandoned.

Do người phàm phu mù quáng không bao giờ từ bỏ sự chấp ngã và chấp của tôi, nên có lời ‘‘suy tưởng về đất’’, v.v., được nói đến.

415

Pubbe aggahitattā, sāmaññato ca gayhamānattā, puggalassa pathavīādiārammaṇasabhāgatāya labbhamānattā ca ‘‘yopī’’ti vuttaṃ.

"Yopi" (even he who) is said because it was not grasped before, is generally being grasped, and because the person is obtained as having the nature of an object like earth and so on.

Do trước đây chưa từng chấp nhận, và do được chấp nhận một cách tổng quát, và do người đó được tìm thấy có bản chất là đối tượng của đất, v.v., nên có lời ‘‘người nào đó’’ (yopī) được nói đến.

‘‘Yo’’ti aniyamena gahitassa niyametabbato paṭiniddisitabbato ca; ‘‘so’’ti vuttaṃ sātisayaṃ saṃsāre bhayassa ikkhanato kilesabhedanasambhavato ca ‘‘bhikkhū’’ti vuttaṃ.

"So" (he) is said to define what was unspecifically taken by "yo" and to refer to it. "Bhikkhu" (monk) is said because of perceiving great danger in saṃsāra and the possibility of severing defilements.

Do người đã được chấp nhận một cách không xác định bằng ‘‘yo’’ (người nào) cần phải được xác định và chỉ định lại, nên có lời ‘‘so’’ (người đó) được nói đến; do nhìn thấy sự nguy hiểm đặc biệt trong vòng luân hồi và do có khả năng đoạn trừ phiền não, nên có lời ‘‘Tỳ-kheo’’ (bhikkhū) được nói đến.

Sikkhāhi samannāgamato sekkhadhammapaṭilābhato ca ‘‘sekkho’’ti vuttaṃ.

"Sekkho" (a trainee) is said due to being endowed with the trainings and having attained the qualities of a trainee.

Do có sự đầy đủ các học pháp và do đạt được các pháp hữu học (sekha), nên có lời ‘‘hữu học’’ (sekkho) được nói đến.

Manasā laddhabbassa arahattassa anadhigatattā adhigamanīyato ca ‘‘appattamānaso’’ti vuttaṃ.

"Appattamānaso" (one whose mind has not attained) is said because arahatship, which is to be attained mentally, has not yet been attained and is still to be attained.

Do quả A-la-hán phải đạt được bằng tâm chưa được thành tựu và cần phải được thành tựu, nên có lời ‘‘tâm chưa đạt’’ (appattamānaso) được nói đến.

Aparena anuttaraṇīyato, paraṃ anucchavikabhāvena uttaritvā ṭhitattā ca ‘‘anuttara’’nti vuttaṃ.

Because it cannot be surpassed by anything else, and because it stands having surpassed others in an incomparable manner, it is called "anuttara" (unsurpassable).

Do không thể bị vượt qua bởi người khác, và do đã vượt lên đứng ở trạng thái không thể sánh bằng, nên được gọi là “vô thượng” (anuttara).

Yogena bhāvanāya kāmayogādito ca khemaṃ sivaṃ anupaddavanti ‘‘yogakkhema’’nti vuttaṃ.

Because it is safe, auspicious, and free from danger by means of yoga (exertion/practice) and bhāvanā (meditation), and from the bonds of sensual desire (kāmayoga), etc., it is called "yogakkhema" (security from bondage).

Do sự tu tập (yoga), và từ các ách buộc (yoga) như dục ách, là an toàn, tốt lành, không tai họa, nên được gọi là “vô thượng an ổn” (yogakkhema).

Chandappavattiyā ussukkāpattiyā ca ‘‘patthayamāno’’ti vuttaṃ.

Because of the arising of desire and the state of being zealous, it is called "patthayamāno" (desiring).

Do sự vận hành của dục (chanda) và do sự nỗ lực (ussukka), nên được gọi là “đang mong cầu” (patthayamāno).

Tadatthassa sabbaso sabbairiyāpathavihārassa samathavipassanāvihārassa dibbavihārassa ca vasena ‘‘viharatī’’ti vuttaṃ.

In the sense of dwelling in all postures for that purpose, or dwelling in samatha-vipassanā, or divine dwelling, it is called "viharatī" (dwells).

Do ý nghĩa đó, một cách hoàn toàn, theo cách trú ngụ ở mọi oai nghi, theo cách trú ngụ của định và tuệ, và theo cách trú ngụ của Phạm trú (dibbavihāra), nên được gọi là “an trú” (viharati).

Sekkhassa sabbaso abhiññeyyabhāvañceva pariññeyyabhāvañca ñāṇena abhibhavitvā jānanato ‘‘abhijānātī’’ti vuttaṃ.

Because a Sekkha (one in training) completely knows through wisdom, having mastered what is to be known and what is to be fully understood, it is called "abhijānātī" (fully understands).

Đối với bậc Hữu học (sekha), do đã vượt qua và biết rõ bằng tuệ về tất cả các pháp cần phải thắng tri và cần phải liễu tri, nên được gọi là “thắng tri” (abhijānāti).

Sekkhassa sabbaso appahīnamaññanatāya abhāvato ‘‘mā maññī’’ti vuttaṃ.

Because for a Sekkha there is no remaining undeveloped notion of 'I am', it is called "mā maññī" (do not conceive).

Đối với bậc Hữu học, do không còn hoàn toàn cái tưởng tri chưa được đoạn trừ, nên được gọi là “chớ tưởng tri” (mā maññī).

Sesaṃ vuttanayānusārena veditabbaṃ.

The rest should be understood in accordance with the method stated.

Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói.

Iminā nayena ito paraṃ sabbapadesu vinicchayo kātabbo.

By this method, a determination should be made in all subsequent passages.

Theo cách này, từ đây trở đi, ở tất cả các đoạn, cần phải thực hiện sự phân tích.

Sakkā hi aṭṭhakathaṃ tassā līnatthavaṇṇanañca anugantvā ayamattho viññūhi vibhāvetunti ativitthārabhayena na vitthārayimha.

Indeed, this meaning can be elaborated by the discerning, following the Commentary and its Sub-Commentary on hidden meanings, but for fear of excessive prolixity, we have not elaborated.

Thật vậy, do sợ quá dài, chúng tôi không giải thích rộng hơn, vì ý nghĩa này có thể được những người có trí tuệ làm sáng tỏ bằng cách dựa vào Chú giải (Aṭṭhakathā) và Bản giải thích ý nghĩa ẩn (Līnatthavaṇṇanā) của nó.

Iti anupadavicayato vicayo hāro.

Thus, from the analysis of individual words, this is the Analysis Method (Vicayahāra).

Như vậy, từ sự phân tích từng từ (anupadavicaya) là Phương pháp phân tích (Vicayahāra).

416

3. Yuttihāravaṇṇanā

3. Elucidation of the Reasoning Method

3. Giải thích Phương pháp Lý lẽ (Yuttihāravaṇṇanā)

417

Sakkāyassa sabbamaññanānaṃ mūlabhāvo yujjati parikappamattakattā lokavicittassa.

The state of being the root of all conceits of existence is reasonable for the body, as the diversity of the world is merely a conceptualization.

Việc tất cả các tưởng tri là gốc rễ của sắc thân (sakkāya) là hợp lý, vì thế giới đa dạng chỉ là sự giả định.

Byāhusaccadvayarahitassa andhaputhujjanabhāvo yujjati puthukilesābhisaṅkhārajananādisabhāvattā.

The state of being a blind ordinary person, devoid of the two truths, is reasonable, as it is characterized by generating various defilements and formations.

Việc phàm phu mù quáng thiếu hai loại nghe nhiều (bāhusacca) là hợp lý, vì bản chất của họ là tạo ra nhiều phiền não và hành.

Yathāvuttaputhujjanassa vā vuttappakārabāhusaccābhāvo yujjati tasmiṃ sati sabbhāvato.

Or, the absence of the aforementioned two truths for an ordinary person is reasonable, as in their presence (the truths) there is the state of being.

Hoặc việc phàm phu như đã nói thiếu loại nghe nhiều như đã đề cập là hợp lý, vì khi có điều đó thì có sự tồn tại.

Tattha assutavato puthujjanassa ariyānaṃ sappurisānañca adassāvitādi yujjati ariyakaradhammānaṃ ariyabhāvassa ca tena adiṭṭhattā appaṭipannattā ca tathā tassa pathaviyā ‘‘ahaṃ pathavī, mama pathavī, paro pathavī’’ti sañjānanaṃ yujjati ahaṃkāramamaṃkārānaṃ sabbena sabbaṃ appahīnattā.

In that regard, for the untaught ordinary person, not having seen the Noble Ones and good people is reasonable, because he has not seen or practiced the noble qualities and the state of being noble; likewise, his conceiving 'I am earth, earth is mine, others are earth' concerning earth is reasonable, because 'I-making' and 'mine-making' are not eradicated in any respect.

Trong đó, việc người phàm phu chưa nghe pháp không thấy các bậc Thánh và các bậc chân nhân là hợp lý, vì người đó chưa thấy và chưa thực hành các pháp của bậc Thánh và bản chất của bậc Thánh; cũng vậy, việc người đó tưởng tri về đất là “ta là đất, đất là của ta, đất là người khác” là hợp lý, vì ngã mạn và ngã sở chưa được đoạn trừ hoàn toàn.

Tathā sañjānato cassa pathaviṃ kammādikaraṇādivasena gahetvā nānappakārato maññanāpavatti yujjati saññānidānattā papañcasaṅkhānaṃ.

Similarly, for one who thus conceives, the occurrence of various notions regarding earth, taking it as a means of action, etc., is reasonable, as perceptions are the cause of conceptual proliferation.

Cũng vậy, việc người tưởng tri như vậy về đất, nắm giữ nó theo cách là nhân của nghiệp, v.v., và tưởng tri theo nhiều cách khác nhau là hợp lý, vì các pháp hý luận (papañcasaṅkhā) có căn nguyên từ tưởng tri (saññā).

Yo maññati, tassa apariññātavatthukatā yujjati pariññāya vinā maññanāpahānābhāvato.

For one who conceives, the state of the object being not fully understood is reasonable, because without full understanding, the abandonment of conceiving is impossible.

Người nào tưởng tri, việc người đó chưa liễu tri đối tượng là hợp lý, vì không có sự liễu tri thì không thể đoạn trừ tưởng tri.

‘‘Āpaṃ āpato sañjānātī’’tiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "He perceives water as water," and so on.

Trong các câu “tưởng tri nước là nước” v.v., cũng theo cách này.

Apariyositasikkhassa appattamānasatā yujjati katakiccatābhāvato.

For one whose training is not completed, the state of not having attained the goal is reasonable, because the task has not been accomplished.

Việc người Hữu học chưa hoàn thành sự học tập chưa đạt được tâm giải thoát là hợp lý, vì việc cần làm chưa được hoàn thành.

Sekkhassa sato yogakkhemapatthanā yujjati tadadhimuttabhāvato.

For a Sekkha who is mindful, the aspiration for security from bondage (yogakkhema) is reasonable, because he is devoted to it.

Việc bậc Hữu học có sự mong cầu vô thượng an ổn là hợp lý, vì người đó đã quyết tâm hướng đến điều đó.

Tathā tassa pathaviyā abhijānanā yujjati pariññāpahānesu mattaso kāribhāvato.

Similarly, his full understanding of earth is reasonable, because it is effective to some extent in full understanding and abandonment.

Cũng vậy, việc người đó thắng tri về đất là hợp lý, vì người đó có vai trò nhất định trong việc liễu tri và đoạn trừ.

Tato eva cassa ‘‘mā maññī’’ti vattabbatā yujjati vatthupariññāya viya maññanāpahānassapi vippakatabhāvato.

For that very reason, it is reasonable to tell him "Do not conceive," as the abandonment of conceiving is also incomplete, just like the full understanding of the object.

Cũng chính vì thế, việc người đó được bảo “chớ tưởng tri” là hợp lý, vì việc đoạn trừ tưởng tri cũng còn dang dở như việc liễu tri đối tượng.

Sekkhassa pathaviyā pariññeyyatā yujjati pariññātuṃ sakkuṇeyyattā sabbaso apariññātattā ca.

For a Sekkha, the full understanding of earth is reasonable, because it is capable of being fully understood and is not fully understood in all respects.

Việc đất cần được liễu tri đối với bậc Hữu học là hợp lý, vì nó có thể được liễu tri và vì nó chưa được liễu tri hoàn toàn.

‘‘Āpaṃ āpato’’tiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "water as water," and so on.

Trong các câu “nước là nước” v.v., cũng theo cách này.

Arahattādiyuttassa pathaviyādīnaṃ abhijānanā maññanābhāvo ca yujjati saṅkhātadhammattā, sabbaso kilesānaṃ pahīnattā, tato eva cassa vītarāgādibhāvo tato sammadeva ca paṭiccasamuppādassa paṭividdhatāti.

For one endowed with Arahantship, etc., the full understanding of earth, etc., and the absence of conceiving are reasonable, because these states are fully comprehended, because defilements are completely abandoned, and for that very reason, his state is free from passion, etc., and the dependent origination is perfectly penetrated.

Việc các bậc A-la-hán v.v. thắng tri về đất v.v. và không có tưởng tri là hợp lý, vì các pháp đã được nhận biết, vì tất cả phiền não đã được đoạn trừ, và chính vì thế mà người đó có trạng thái ly tham v.v., và vì người đó đã thấu triệt duyên khởi một cách đúng đắn.

Ayaṃ yuttihāro.

This is the Reasoning Method (Yuttihāra).

Đây là Phương pháp Lý lẽ (Yuttihāra).

418

4. Padaṭṭhānahāravaṇṇanā

4. Elucidation of the Proximate Cause Method

4. Giải thích Phương pháp Căn bản (Padaṭṭhānahāravaṇṇanā)

419

Kissopi maññanā sakkāyassa padaṭṭhānaṃ, maññanānaṃ ayonisomanasikāro padaṭṭhānaṃ, sutadvayaviraho andhaputhujjanabhāvassa padaṭṭhānaṃ, so ariyānaṃ adassāvitāya padaṭṭhānaṃ, sā ariyadhammassa akovidatāya padaṭṭhānaṃ, sā ariyadhamme avinītatāya padaṭṭhānaṃ.

Any conceiving is the proximate cause for existence; unwise attention is the proximate cause for conceivings; being devoid of the two truths is the proximate cause for the state of an ordinary blind person; that is the proximate cause for not having seen the Noble Ones; that is the proximate cause for not being skilled in the Noble Dhamma; that is the proximate cause for not being disciplined in the Noble Dhamma.

Mọi tưởng tri đều là căn bản của sắc thân (sakkāya); tác ý không như lý là căn bản của các tưởng tri; sự thiếu vắng hai loại nghe nhiều là căn bản của trạng thái phàm phu mù quáng; điều đó là căn bản của việc không thấy các bậc Thánh; điều đó là căn bản của việc không thông thạo pháp của bậc Thánh; điều đó là căn bản của việc không được huấn luyện trong pháp của bậc Thánh.

‘‘Sappurisānaṃ adassāvī’’ti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to "not having seen good people."

Trong câu “không thấy các bậc chân nhân” cũng theo cách này.

Saññāvipallāso maññanānaṃ padaṭṭhānaṃ.

Perceptual perversion is the proximate cause for conceivings.

Tưởng tri sai lầm (saññāvipallāsa) là căn bản của các tưởng tri.

Saññānidānā hi papañcasaṅkhāti.

For proliferations (papañca-saṅkhā) have perception as their origin.

Vì các pháp hý luận (papañcasaṅkhā) có căn nguyên từ tưởng tri (saññā).

Maññanāsu ca taṇhāmaññanā itaramaññanānaṃ padaṭṭhānaṃ ‘‘taṇhāgatānaṃ paritassitavipphandita’’nti, (dī. ni. 1.105-109) ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’nti (ma. ni. 3.126; mahāva. 1) ca vacanato, taṇhāgatasseva ca ‘‘seyyohamasmi’’ntiādinā mānajappanāsabbhāvatā.

Among conceivings, craving-conceiving is the proximate cause for other conceivings, as it is said, "For those given to craving, there is trembling and agitation" and "From craving, there is clinging," and because notions of conceit like "I am superior" occur only in those given to craving.

Trong các tưởng tri, tưởng tri ái (taṇhāmaññanā) là căn bản của các tưởng tri khác, theo lời dạy “những kẻ bị ái chi phối thì dao động và lo âu” và “duyên ái mà có thủ” và do việc chỉ những kẻ bị ái chi phối mới có sự tự mãn như “ta là hơn” v.v.

Sabbāpi vā maññanā sabbāsaṃ maññanānaṃ padaṭṭhānaṃ.

Or, all conceivings are the proximate cause for all conceivings.

Hoặc tất cả các tưởng tri đều là căn bản của tất cả các tưởng tri.

‘‘Upādānapaccayā taṇhā’’ti hi vacanato diṭṭhipi taṇhāya padaṭṭhānaṃ.

Indeed, from the saying "From clinging, there is craving," views (diṭṭhi) are also the proximate cause for craving.

Vì theo lời dạy “duyên thủ mà có ái”, nên tà kiến (diṭṭhi) cũng là căn bản của ái.

‘‘Ahamasmi brahmā mahābrahmā’’ti (dī. ni. 1.42; 3.39) ādivacanato mānopi diṭṭhiyā padaṭṭhānaṃ.

From sayings like "I am Brahmā, the Great Brahmā," conceit (māna) is also the proximate cause for views.

Theo lời dạy “ta là Phạm thiên, Đại Phạm thiên” v.v., nên ngã mạn (māna) cũng là căn bản của tà kiến.

Tathā ‘‘asmīti sati itthaṃsmīti hoti, evaṃsmīti hoti, aññathāsmīti hotī’’tiādivacanato mānassapi taṇhāya padaṭṭhānatā labbhateva.

Similarly, from sayings like "When there is 'I am,' there is 'I am thus,' there is 'I am like this,' there is 'I am otherwise'," the proximate causality of conceit for craving is indeed obtained.

Cũng vậy, theo lời dạy “khi có ‘ta là’, thì có ‘ta là như thế này’, có ‘ta là như vậy’, có ‘ta là khác’”, nên ngã mạn cũng được coi là căn bản của ái.

Sekkhā dhammā sappadesato maññanāpahānassa padaṭṭhānaṃ.

Sekkha (trainee) qualities are the proximate cause for the partial abandonment of conceivings.

Các pháp Hữu học (sekkhā dhammā) là căn bản của sự đoạn trừ tưởng tri một phần.

Asekkhā nippadesato maññanāpahānassa padaṭṭhānaṃ.

Asekkhā (accomplished) qualities are the proximate cause for the complete abandonment of conceivings.

Các pháp Vô học (asekkhā dhammā) là căn bản của sự đoạn trừ tưởng tri hoàn toàn.

Kammabhavo ca jātiyā padaṭṭhānaṃ.

Kamma-existence is the proximate cause for birth.

Nghiệp hữu (kammabhava) là căn bản của sinh (jāti).

Jāti jarāmaraṇassa padaṭṭhānaṃ.

Birth is the proximate cause for old age and death.

Sinh là căn bản của già và chết.

Paccayākārassa yathābhūtāvabodho sammāsambodhiyā padaṭṭhānanti.

The true comprehension of the causal nexus is the proximate cause for Perfect Enlightenment.

Sự thấu hiểu duyên khởi như thật là căn bản của chánh đẳng giác.

Ayaṃ padaṭṭhāno hāro.

This is the Proximate Cause Method (Padaṭṭhānahāra).

Đây là Phương pháp Căn bản (Padaṭṭhānahāra).

420

5. Lakkhaṇahāravaṇṇanā

5. Elucidation of the Characteristic Method

5. Giải thích Phương pháp Đặc tính (Lakkhaṇahāravaṇṇanā)

421

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha mūlaggahaṇena mūlapariyāyaggahaṇena vā yathā taṇhāmānadiṭṭhiyo gayhanti, evaṃ dosamohādīnampi sakkāyamūladhammānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo sakkāyassa mūlabhāvena ekalakkhaṇattā.

In "The Discourse on the Root of All Phenomena," just as craving, conceit, and views are understood by taking "root" or by taking "root discourse," so too should the inclusion of other phenomena rooted in existence, such as hatred and delusion, be seen, due to their single characteristic of being the root of existence.

Trong câu “Sabbadhammamūlapariyāya” (Bài kinh căn bản của tất cả các pháp), bằng cách nắm giữ từ “mūla” (gốc rễ) hoặc “mūlapariyāya” (bài kinh căn bản), cũng như ái, ngã mạn, tà kiến được bao gồm, thì các pháp gốc rễ của sắc thân như sân, si v.v. cũng cần được bao gồm, vì chúng có cùng đặc tính là gốc rễ của sắc thân.

‘‘Assutavā’’ti iminā yathā tassa puggalassa pariyattipaṭivedhasaddhammānaṃ abhāvo gayhati, evaṃ paṭipattisaddhammassapi abhāvo gayhati saddhammabhāvena ekalakkhaṇattā.

By "untaught," just as the absence of the Dhamma of learning and penetration is understood for that person, so too is the absence of the Dhamma of practice understood, due to their single characteristic of being the Dhamma.

Bằng từ “Assutavā” (chưa nghe pháp), cũng như sự thiếu vắng chánh pháp về học tập và thể nhập được bao gồm, thì sự thiếu vắng chánh pháp về thực hành cũng được bao gồm, vì chúng có cùng đặc tính là chánh pháp.

Ariyānaṃ adassanakāmatādilakkhaṇā.

Not seeing the Noble Ones, etc., has the characteristic of desire.

Đặc tính của việc không thấy các bậc Thánh là sự mong muốn không thấy, v.v.

‘‘Ariyadhammassa akovido’’ti iminā ariyadhammādhigamassa vibandhabhūtaṃ aññāṇaṃ.

By "not skilled in the Noble Dhamma," ignorance, which is an impediment to the attainment of the Noble Dhamma.

Bằng từ “Ariyadhammassa akovido” (không thông thạo pháp của bậc Thánh) là sự vô minh, vốn là chướng ngại cho việc chứng đắc pháp của bậc Thánh.

‘‘Ariyadhamme avinīto’’ti iminā ariyavinayābhāvo.

By "undisciplined in the Noble Dhamma," the absence of Noble Discipline.

Bằng từ “Ariyadhamme avinīto” (không được huấn luyện trong pháp của bậc Thánh) là sự thiếu vắng giới luật của bậc Thánh.

So panatthato ariyavinaye appaṭipatti eva vāti tīhipi padehi yathāvuttavisayā micchādiṭṭhi vicikicchā ca gahitāva honti.

And this, in essence, is simply non-practice of the Noble Discipline, so by these three terms, wrong view and doubt regarding the aforementioned sphere are indeed included.

Về ý nghĩa, điều đó chính là sự không thực hành giới luật của bậc Thánh; vậy thì, bằng ba từ này, tà kiến và hoài nghi (vicikicchā) trong phạm vi đã nói đều đã được bao gồm.

Taggahaṇena ca sabbepi akusalā dhammā saṅgahitāva honti saṃkilesalakkhaṇena ekalakkhaṇattā.

And by their inclusion, all unwholesome states are indeed included, due to their single characteristic of defilement.

Và bằng việc bao gồm chúng, tất cả các pháp bất thiện cũng đều đã được bao gồm, vì chúng có cùng đặc tính là phiền não (saṃkilesa).

‘‘Sappurisānaṃ adassāvī’’ti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to "not having seen good people."

Trong câu “Sappurisānaṃ adassāvī” (không thấy các bậc chân nhân) cũng theo cách này.

422

‘‘Pathaviṃ pathavito sañjānātī’’ti idaṃ diṭṭhimaññanādīnaṃ saññāya kāraṇabhāvadassanaṃ.

"He perceives earth as earth" indicates that perception is the cause of conceivings such as wrong views.

“Pathaviṃ pathavito sañjānāti” (tưởng tri đất là đất) điều này cho thấy tưởng tri (saññā) là nhân của các tưởng tri về tà kiến v.v.

Tattha yathā saññā, evaṃ vitakkaphassāvijjāayonisomanasikārādayopi tāsaṃ kāraṇanti atthato tesampettha saṅgaho vutto hoti maññanānaṃ kāraṇabhāvena ekalakkhaṇattā.

There, just as perception, so too thoughts (vitakka), contact (phassa), ignorance (avijjā), unwise attention (ayonisomanasikāra), etc., are the causes of these, meaning that they are also implicitly included here, due to their single characteristic of being the cause of conceivings.

Trong đó, cũng như tưởng tri, thì tầm (vitakka), xúc (phassa), vô minh (avijjā), tác ý không như lý (ayonisomanasikāra) v.v. cũng là nhân của chúng, vậy thì về ý nghĩa, chúng cũng được bao gồm ở đây, vì chúng có cùng đặc tính là nhân của các tưởng tri.

‘‘Maññatī’’ti iminā maññanākiccena taṇhāmānadiṭṭhiyo gahitā tāsaṃ kilesasabhāvattā.

By "conceives," craving, conceit, and views are included through the function of conceiving, because they are inherently defilements.

Bằng từ “Maññati” (tưởng tri), ái, ngã mạn, tà kiến được bao gồm bởi hành động tưởng tri, vì chúng có bản chất là phiền não.

Taggahaṇeneva vicikicchādinampi saṅgaho daṭṭhabbo kilesalakkhaṇena ekalakkhaṇattā.

And by their inclusion, the inclusion of doubt, etc., should also be seen, due to their single characteristic of defilement.

Bằng việc bao gồm chúng, hoài nghi v.v. cũng cần được bao gồm, vì chúng có cùng đặc tính là phiền não.

Tathā taṇhāya hetusabhāvattā taggahaṇeneva avasiṭṭhākusalahetūnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo hetulakkhaṇena ekalakkhaṇattā.

Similarly, because craving is inherently a cause, by its inclusion, the inclusion of the remaining unwholesome roots should also be seen, due to their single characteristic of being a cause.

Cũng vậy, do ái có bản chất là nhân, nên bằng việc bao gồm nó, các nhân bất thiện còn lại cũng cần được bao gồm, vì chúng có cùng đặc tính là nhân.

Tathā taṇhādiṭṭhīnaṃ āsavādisabhāvattā taggahaṇeneva avasiṭṭhāsavoghayogaganthanīvaraṇādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo āsavādisabhāvattā ekalakkhaṇattā.

Similarly, because craving and views are of the nature of āsavas, etc., by merely grasping these, the remaining āsavas, oghas, yogas, ganthas, nīvaraṇas, etc., should be understood to be included, due to their nature as āsavas, etc., and their having one characteristic.

Tương tự, vì ái dục (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi) có bản chất là lậu hoặc (āsava), nên chỉ cần nắm giữ chúng là có thể thấy được sự bao hàm của các lậu hoặc, bộc lưu (ogha), kiết phược (yoga), kiết sử (gantha), triền cái (nīvaraṇa) còn lại, vì chúng có bản chất là lậu hoặc và có cùng một đặc tính.

Tathā ‘‘pathaviṃ maññatī’’tiādinā pathavīādīnaṃ rūpasabhāvattā tabbisayānañca maññanānaṃ rūpavisayattā taggahaṇeneva sakalarūpakkhandhavisayāpi maññanā dassitā honti rūpavisayalakkhaṇena āsaṃ ekalakkhaṇattā.

In the same way, by means of "perceives earth" and so on, since earth, etc., are of the nature of rūpa, and the perceptions regarding them are also concerned with rūpa, by merely grasping these, perceptions concerning the entire rūpakkhandha are shown, as they share the single characteristic of being concerned with rūpa.

Tương tự, với câu ‘‘cho rằng đất là ta’’ và các câu tương tự, vì đất và các yếu tố khác có bản chất là sắc (rūpa), và các nhận thức sai lầm liên quan đến chúng có đối tượng là sắc, nên chỉ cần nắm giữ chúng là đã chỉ ra tất cả các nhận thức sai lầm có đối tượng là sắc uẩn, vì chúng có cùng một đặc tính là có đối tượng là sắc.

Evaṃ cakkhāyatanādivisayāpi maññanā niddhāretabbā.

In this manner, perceptions concerning the eye-base, etc., should also be determined.

Như vậy, các nhận thức sai lầm có đối tượng là nhãn xứ (cakkhāyatana) và các xứ khác cũng phải được xác định.

‘‘Apariññāta’’nti pariññāpaṭikkhepena tappaṭibaddhakilesānaṃ pahānapaṭikkhepoti daṭṭhabbo maggakiccabhāvena pariññāpahānānaṃ ekalakkhaṇattā.

"Not fully understood" means that by negating full understanding (pariññā), the relinquishment (pahāna) of the defilements associated with it is also negated; this should be understood because full understanding and relinquishment, as functions of the path, share one characteristic.

Với từ ‘‘chưa được biết rõ’’ (apariññāta), phải hiểu rằng việc bác bỏ sự hiểu biết (pariññā) cũng là bác bỏ sự đoạn trừ các phiền não liên kết với nó, vì sự hiểu biết và sự đoạn trừ có cùng một đặc tính là chức năng của Đạo (magga).

Iminā nayena sesesupi yathārahaṃ ekalakkhaṇā niddhāretabbāti.

In this way, in the remaining cases too, those with a single characteristic should be determined as appropriate.

Theo cách này, các đặc tính tương tự cũng phải được xác định một cách thích hợp trong các trường hợp còn lại.

Ayaṃ lakkhaṇo hāro.

This is the characteristic discourse method (lakkhaṇa hāra).

Đây là phương pháp đặc tính (lakkhaṇo hāro).

423

6. Catubyūhahāravaṇṇanā

6. Explanation of the Fourfold Discourse Method (Catubyūha Hāra)

6. Giải thích phương pháp bốn yếu tố (Catubyūhahāravaṇṇanā)

424

Pathavīādīsu vatthūsu byañjanacchāyāya atthaṃ gahetvā dhammagambhīrataṃ asallakkhetvā asaddhammassavanādinā vañcitā hutvā saddhammassavanadhāraṇaparicayamanasikāravimukhā pathavīādīsu vatthūsu puthujjanasekkhāsekkhatathāgatānaṃ paṭipattivisesaṃ ajānantā ca veneyyā imissā desanāya nidānaṃ.

The reason (nidāna) for this teaching concerns those who are amenable to instruction but, having grasped the meaning merely from the surface expression regarding things like earth, etc., without discerning the profound meaning of the Dhamma, and having been deceived by not listening to the True Dhamma, etc., are averse to listening to, retaining, familiarizing themselves with, and attending to the True Dhamma, and who do not know the distinctions in practice among ordinary people (puthujjanas), trainees (sekkhās), those beyond training (asekkhās), and Tathāgatas regarding things like earth, etc.

Những người đáng được giáo hóa (veneyya) bị lừa dối bởi việc không lắng nghe Chánh pháp, v.v., không nhận ra sự sâu sắc của giáo pháp khi chỉ nắm bắt ý nghĩa qua vẻ bề ngoài của các đối tượng như đất, v.v., và không biết sự khác biệt trong thực hành của phàm nhân (puthujjana), bậc hữu học (sekkhā), bậc vô học (asekkhā) và Như Lai (Tathāgata) đối với các đối tượng như đất, v.v., những người này là nguyên nhân (nidāna) của bài thuyết pháp này.

Te ‘‘kathaṃ nu kho yathāvuttadosavinimuttā yathāvuttañca visesaṃ jānantā sammāpaṭipattiyā ubhayahitaparāyaṇā saveyyu’’nti ayamettha bhagavato adhippāyo.

The Buddha's intention (adhippāya) here is: "How, then, might they, free from the aforementioned faults and knowing the aforementioned distinction, arrive at the ultimate benefit for both themselves and others through right practice?"

Ở đây, ý định (adhippāya) của Đức Thế Tôn là: ‘‘Làm thế nào để những người này có thể thoát khỏi những lỗi lầm đã nói trên, biết được những đặc điểm đã nói trên, và thực hành đúng đắn để đạt được lợi ích cho cả hai bên?’’

Padanibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ ‘‘eva’’ntiādinidānapadānaṃ, ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādipāḷipadānañca aṭṭhakathāyaṃ, tassā līnatthavaṇṇanāyañceva vuttanayena suviññeyyattā ativitthārabhayena na vitthārayimha.

The etymology (nirutta) of words, such as the initial words like "evaṃ", and the Pāli words like "sabbadhammamūlapariyāya", is clearly comprehensible in the commentary (aṭṭhakathā) and its Līnatthavaṇṇanā, following the methods stated there, so we have not elaborated on it here for fear of excessive detail.

Giải thích từ ngữ (nirutta) là việc giải thích các từ như ‘‘eva’’ và các từ gốc khác, cũng như các từ trong kinh điển như ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’, v.v., đã được giải thích rõ ràng trong chú giải (aṭṭhakathā) và lý giải ý nghĩa ẩn (līnatthavaṇṇanā) theo phương pháp đã nêu, nên chúng tôi không giải thích chi tiết hơn vì sợ quá dài.

425

Padapadatthadesanānikkhepasuttasandhivasena pañcavidhā sandhi.

Connection (sandhi) is fivefold: word connection, meaning connection, exposition connection, placement connection, and Sutta connection.

Sự liên kết (sandhi) có năm loại: liên kết từ (pada-sandhi), liên kết nghĩa của từ (padattha-sandhi), liên kết giáo pháp (desanā-sandhi), liên kết tóm tắt (nikkhepa-sandhi) và liên kết kinh điển (sutta-sandhi).

Tattha padassa padantarena sambandho padasandhi, tathā padatthassa padatthantarena sambandho padatthasandhi, yo ‘‘kiriyākārakasambandho’’ti vuccati.

Among these, the connection of one word with another word is word connection (padasandhi); likewise, the connection of one word's meaning with another word's meaning is meaning connection (padatthasandhi), which is called "connection of action and agent."

Trong đó, sự kết nối của một từ với một từ khác là liên kết từ (pada-sandhi); tương tự, sự kết nối của nghĩa từ với nghĩa từ khác là liên kết nghĩa của từ (padattha-sandhi), được gọi là ‘‘sự kết nối giữa hành động và tác nhân’’.

Nānānusandhikassa suttassa taṃtaṃanusandhīhi sambandho, ekānusandhikassa pana pubbāparasambandho desanāsandhi.

The connection of a Sutta with various themes to its respective themes, and for a Sutta with a single theme, its connection of prior and subsequent parts, is exposition connection (desanāsandhi).

Sự kết nối của một bài kinh có nhiều mạch văn với các mạch văn tương ứng, còn sự kết nối trước sau của một bài kinh có một mạch văn là liên kết giáo pháp (desanā-sandhi).

Yā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchānusandhi ajjhāsayānusandhi yathānusandhī’’ti tidhā vibhattā.

This is divided into three in the commentary (aṭṭhakathā): "question-connection, intention-connection, and contextual-connection."

Điều này được chia thành ba loại trong chú giải (aṭṭhakathā): ‘‘liên kết câu hỏi (pucchānusandhi), liên kết ý định (ajjhāsayānusandhi), và liên kết theo trình tự (yathānusandhi)’’.

Ajjhāsayo cettha attajjhāsayo parajjhāsayoti dvidhā veditabbo.

Here, intention (ajjhāsaya) should be understood as twofold: one's own intention and others' intentions.

Ở đây, ý định (ajjhāsaya) phải được hiểu là hai loại: ý định của chính mình (attajjhāsaya) và ý định của người khác (parajjhāsaya).

Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā nidānavaṇṇanāyaṃ vuttameva.

What needs to be said about this has already been stated below in the explanation of the reason.

Những gì cần nói ở đây đã được nói trong phần giải thích nguyên nhân (nidānavaṇṇanā) ở dưới.

Nikkhepasandhi catunnaṃ suttanikkhepānaṃ vasena veditabbo.

Placement connection (nikkhepasandhi) should be understood according to the fourfold Sutta placements.

Liên kết tóm tắt (nikkhepa-sandhi) phải được hiểu theo bốn cách tóm tắt bài kinh.

Suttasandhi idha paṭhamanikkhepavaseneva veditabbo.

Sutta connection (suttasandhi) here should be understood primarily according to the first placement.

Liên kết kinh điển (sutta-sandhi) ở đây phải được hiểu chỉ theo cách tóm tắt đầu tiên.

Kasmā panettha mūlapariyāyasuttameva paṭhamaṃ nikkhittanti?

Why is only the Mūlapariyāya Sutta placed first here?

Tại sao ở đây chỉ có kinh Mūlapariyāya (Mạch văn gốc) được tóm tắt đầu tiên?

Nāyamanuyogo katthaci nappavattati, apica yasmā maññanāmūlakaṃ sakkāyaṃ, sabbamaññanā ca tattha eva anekabhedabhinnā pavattati, na tassā savisayāya lesamattampi sāraṃ atthīti pathavīādivibhāgabhinnesu maññanāsu ca sātisayaṃ nibbedhavirāgasañjananī upari sekkhāsekkhatathāgataguṇavibhāvanī ca ayaṃ desanā.

This question does not arise anywhere. Moreover, because the existent body (sakkāya) is rooted in perception, and all perceptions, in their various forms, operate therein, and there is not even a trace of essence in it with its objects, this discourse generates exceptional disenchantment and dispassion towards perceptions divided into categories like earth, etc., and illuminates the qualities of trainees, those beyond training, and Tathāgatas above.

Câu hỏi này không phải lúc nào cũng được đặt ra, nhưng vì sự hiện hữu (sakkāya) bắt nguồn từ nhận thức sai lầm (maññanā), và tất cả các nhận thức sai lầm khác nhau đều phát sinh từ đó, và không có một chút cốt lõi nào trong nhận thức sai lầm cùng với đối tượng của nó, nên bài thuyết pháp này là một bài thuyết pháp đặc biệt tạo ra sự nhàm chán và ly tham đối với các nhận thức sai lầm khác nhau theo các phần như đất, v.v., và cũng làm rõ các phẩm chất của bậc hữu học, vô học và Như Lai ở trên.

Suttantadesanā ca visesato diṭṭhiviniveṭhanakathā, tasmā sanissayassa diṭṭhiggāhassa ādito asārabhāvadīpanaṃ upari ca sabbesaṃ ariyānaṃ guṇavisesavibhāvanamidaṃ suttaṃ paṭhamaṃ nikkhittaṃ.

And Sutta teaching is specifically a discourse on extricating from wrong views. Therefore, this Sutta, which first illustrates the worthlessness of grasping to views with their underlying basis, and then reveals the special qualities of all noble ones, is placed first.

Và bài thuyết pháp này, đặc biệt là bài kinh về sự loại bỏ tà kiến, vì vậy, để chỉ ra sự vô giá trị của sự chấp thủ tà kiến từ ban đầu, và để làm rõ các phẩm chất đặc biệt của tất cả các bậc Thánh ở trên, bài kinh này được tóm tắt đầu tiên.

Kiñca sakkāye maññanāmaññanāmukhena pavattinivattīsu ādīnavānisaṃsavibhāvanato sabbesaṃ puggalānaṃ paṭipattivibhāgato ca idameva suttaṃ paṭhamaṃ nikkhittaṃ.

Furthermore, this Sutta is placed first because it illustrates the dangers and benefits in the arising and ceasing of perception within the existent body through the door of perception, and also because it distinguishes the practices of all individuals.

Hơn nữa, vì bài kinh này làm rõ những nguy hiểm và lợi ích trong sự tiếp nối và chấm dứt của nhận thức sai lầm trong sự hiện hữu (sakkāya) thông qua nhận thức sai lầm, và vì sự phân biệt các loại thực hành của tất cả các cá nhân, nên bài kinh này được tóm tắt đầu tiên.

426

Yaṃ pana ekissā desanāya desanantarena saddhiṃ saṃsandanaṃ, ayampi desanāsandhi, sā evaṃ veditabbā.

The comparison of one discourse with another discourse is also this exposition connection, and it should be understood as follows:

Còn sự đối chiếu giữa một bài thuyết pháp với một bài thuyết pháp khác, đây cũng là liên kết giáo pháp, và nó phải được hiểu như sau.

‘‘Assutavā puthujjano…pe… nibbānaṃ abhinandatī’’ti ayaṃ desanā.

"The uninstructed ordinary person… continues … delights in Nibbāna"—this discourse

Bài thuyết pháp này: ‘‘Phàm nhân không có học vấn… v.v… hoan hỷ Niết Bàn.’’

‘‘Idha, bhikkhave, assutavā puthujjano…pe… sappurisadhamme avinīto manasikaraṇīye dhamme nappajānāti, amanasikaraṇīye ca dhamme nappajānāti, so manasikaraṇīye dhamme appajānanto amanasikaraṇīye ca dhamme appajānanto ye dhammā na manasikaraṇīyā, te dhamme manasi karoti…pe… anuppanno vā kāmāsavo uppajjati, uppanno vā kāmāsavo pavaḍḍhati.

corresponds with the discourse: "Here, bhikkhus, an uninstructed ordinary person… continues … is unversed in the Dhamma of the good, does not know the things to be attended to, nor the things not to be attended to. Not knowing the things to be attended to, and not knowing the things not to be attended to, he attends to those things that should not be attended to… continues … either the unarisen sensual defilement arises, or the arisen sensual defilement grows; either the unarisen defilement of becoming arises, or the arisen defilement of becoming grows; either the unarisen defilement of ignorance arises, or the arisen defilement of ignorance grows" (M.N. 1.17).

Đối chiếu với bài thuyết pháp này: ‘‘Ở đây, này các Tỳ-kheo, phàm nhân không có học vấn… v.v… không được huấn luyện trong Chánh pháp, không hiểu rõ những pháp cần tác ý, và không hiểu rõ những pháp không cần tác ý. Vì không hiểu rõ những pháp cần tác ý và không hiểu rõ những pháp không cần tác ý, nên người ấy tác ý đến những pháp không cần tác ý… v.v… hoặc lậu hoặc dục (kāmāsava) chưa sanh thì sanh khởi, hoặc lậu hoặc dục đã sanh thì tăng trưởng.

Anuppanno vā bhavāsavo uppajjati, uppanno vā bhavāsavo pavaḍḍhati, anuppanno vā avijjāsavo uppajjati, uppanno vā avijjāsavo pavaḍḍhatī’’ti (ma. ni. 1.17) imāya desanāya saṃsandati.

This teaching correlates with: "Either an unarisen canker of existence arises, or an arisen canker of existence grows; either an unarisen canker of ignorance arises, or an arisen canker of ignorance grows."

Hoặc lậu hoặc hữu (bhavāsava) chưa sanh thì sanh khởi, hoặc lậu hoặc hữu đã sanh thì tăng trưởng, hoặc lậu hoặc vô minh (avijjāsava) chưa sanh thì sanh khởi, hoặc lậu hoặc vô minh đã sanh thì tăng trưởng’’ (Trung Bộ Kinh 1.17).

Tathā ‘‘tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ subhanimittaṃ manasi karissati, tassa subhanimittassa manasikārā rāgo cittaṃ anuddhaṃsessati, so sarāgo sadoso samoho sāṅgaṇo saṃkiliṭṭhacitto kālaṃ karissatī’’ti (ma. ni. 1.59) imāya desanāya saṃsandati.

Similarly, it corresponds with the discourse: "It is to be expected of him that he will attend to a beautiful image. Through his attention to a beautiful image, lust will assail his mind. With a mind full of lust, hatred, and delusion, sullied by defilements, he will make an end of his life" (M.N. 1.59).

Tương tự, đối chiếu với bài thuyết pháp này: ‘‘Người ấy có thể tác ý đến tướng khả ái, do tác ý đến tướng khả ái ấy, tham ái sẽ làm ô nhiễm tâm người ấy. Người ấy với tâm tham, sân, si, với tâm bị ô uế, sẽ mạng chung’’ (Trung Bộ Kinh 1.59).

Tathā ‘‘cakkhuñcāvuso paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā.

Likewise, it corresponds with the discourse: "And, friends, dependent on the eye and forms, eye-consciousness arises. The coming together of the three is contact. With contact as condition, feeling arises.

Tương tự, đối chiếu với bài thuyết pháp này: ‘‘Này chư Hiền, do duyên con mắt và các sắc trần mà nhãn thức sanh khởi; sự hòa hợp của ba thứ ấy là xúc; do duyên xúc mà thọ sanh.

Yaṃ vedeti taṃ sañjānāti, yaṃ sañjānāti taṃ vitakketi, yaṃ vitakketi taṃ papañceti, yaṃ papañceti tatonidānaṃ purisaṃ papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī’’ti (ma. ni. 1.204) imāya desanāya saṃsandati.

What one feels, one perceives; what one perceives, one reasons about; what one reasons about, one mentally elaborates; from what one mentally elaborates, the proliferation of perceptions assail the person" (M.N. 1.204).

Cái gì người ấy thọ, cái đó người ấy tưởng; cái gì người ấy tưởng, cái đó người ấy suy tư; cái gì người ấy suy tư, cái đó người ấy hý luận; do duyên cái người ấy hý luận mà các tưởng hý luận khởi lên nơi người ấy’’ (Trung Bộ Kinh 1.204).

Tathā ‘‘idha, bhikkhave, asutavā puthujjano…pe… sappurisadhamme avinīto rūpaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati.

Furthermore, it corresponds with the discourse: "Here, bhikkhus, an uninstructed ordinary person… continues … is unversed in the Dhamma of the good. He regards form as 'this is mine, this I am, this is my self.' And feeling… continues …, perception… continues …, formations… continues …, consciousness as 'this is mine, this I am, this is my self.'

Tương tự, đối chiếu với bài thuyết pháp này: ‘‘Ở đây, này các Tỳ-kheo, phàm nhân không có học vấn… v.v… không được huấn luyện trong Chánh pháp, quán sát sắc là: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’.

Vedanaṃ…pe…, saññaṃ…pe…, saṅkhāre…pe…, viññāṇaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati.

He perceives feeling… and so on… perception… and so on… formations… and so on… consciousness as ‘This is mine, this I am, this is my self’.

Thọ… v.v…, tưởng… v.v…, hành… v.v…, thức là: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’.

Yampi taṃ diṭṭhaṃ…pe… yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ, so loko so attā so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti, tampi ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassatī’’ti (ma. ni. 1.241) imāya desanāya saṃsandati.

Even that which is seen… continues … even that object of view, 'this world, this self, after death I shall be permanent, stable, eternal, not subject to change, I shall remain thus for eternity,' he regards as 'this is mine, this I am, this is my self'" (M.N. 1.241).

Và cái gì đã được thấy… v.v… và cái gì là chỗ đứng của kiến chấp, rằng thế giới ấy, tự ngã ấy, sau khi chết sẽ thường còn, kiên cố, thường hằng, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy, người ấy cũng quán sát cái đó là: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’’’ (Trung Bộ Kinh 1.241).

427

‘‘Yopi so, bhikkhave, bhikkhu…pe… nibbānaṃ mābhinandī’’ti ayaṃ desanā.

"And that bhikkhu, bhikkhus… continues … does not delight in Nibbāna"—this discourse

Bài thuyết pháp này: ‘‘Và này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo ấy… v.v… không hoan hỷ Niết Bàn’’.

‘‘Idha, devānaminda, bhikkhuno sutaṃ hoti ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti, evañcetaṃ, devānaminda, bhikkhuno sutaṃ hoti ‘sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā’ti, so sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti, sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti, sabbaṃ dhammaṃ pariññāya yaṃ kiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, so tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati, virāgānupassī viharati, nirodhānupassī viharati, paṭinissaggānupassī viharatī’’ti (ma. ni. 1.390) imāya desanāya saṃsandati.

corresponds with the discourse: "Here, king of devas, a bhikkhu hears: 'All phenomena are not fit for clinging.' When a bhikkhu hears thus, king of devas, 'All phenomena are not fit for clinging,' he directly knows all phenomena, having directly known all phenomena, he fully understands all phenomena, having fully understood all phenomena, whatever feeling he experiences—whether pleasant, painful, or neither-painful-nor-pleasant—he dwells contemplating impermanence in those feelings, he dwells contemplating dispassion, he dwells contemplating cessation, he dwells contemplating relinquishment" (M.N. 1.390).

Đối chiếu với bài thuyết pháp này: ‘‘Ở đây, này Thiên chủ, Tỳ-kheo có nghe rằng: ‘Tất cả các pháp không đáng để chấp thủ’. Nếu Tỳ-kheo nghe rằng: ‘Tất cả các pháp không đáng để chấp thủ’ như vậy, thì vị ấy biết rõ tất cả các pháp, sau khi biết rõ tất cả các pháp, vị ấy hiểu biết tất cả các pháp, sau khi hiểu biết tất cả các pháp, bất cứ cảm thọ nào vị ấy cảm thọ, hoặc lạc thọ, hoặc khổ thọ, hoặc bất khổ bất lạc thọ, vị ấy an trú quán vô thường trong các cảm thọ ấy, an trú quán ly tham, an trú quán đoạn diệt, an trú quán xả ly’’ (Trung Bộ Kinh 1.390).

‘‘Yopi so, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ…pe… abhisambuddhoti vadāmī’’ti ayaṃ desanā ‘‘sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako…pe… sappurisadhamme suvinīto rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati, vedanaṃ…pe…, saññaṃ…pe…, saṅkhāre…pe…, viññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati.

"Bhikkhus, whatever bhikkhu is an Arahant...pe... I declare him to be fully enlightened." This teaching "Bhikkhus, the well-instructed noble disciple...pe... well-trained in the Dhamma of the virtuous, regards form as 'This is not mine, I am not this, this is not my self,' regards feeling...pe..., perception...pe..., formations...pe..., consciousness as 'This is not mine, I am not this, this is not my self.'"

“Này các Tỳ-khưu, vị Tỳ-khưu A-la-hán ấy… (vân vân)… Ta nói là bậc Chánh Đẳng Giác” – lời dạy này tương ứng với lời dạy: “Này các Tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử có nghe… (vân vân)… được huấn luyện kỹ lưỡng trong Chánh pháp của bậc Chân nhân, quán sát sắc: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’; quán sát thọ… (vân vân)…; quán sát tưởng… (vân vân)…; quán sát hành… (vân vân)…; quán sát thức: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’.”

Yampi taṃ diṭṭhaṃ sutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tampi ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati.

"Whatever is seen, heard, cognized, attained, sought, pondered by the mind, that too he regards as 'This is not mine, I am not this, this is not my self.'"

Những gì được thấy, được nghe, được biết, được đạt đến, được tìm cầu, được tư duy bằng ý, vị ấy cũng quán sát: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’.

Yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ, so loko so attā so pecca bhavissāmi ‘nicco dhuvo sassato api pariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmī’ti, tampi ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati.

"Whatever view-point there is, 'This is the world, this is the self, after death I shall be permanent, stable, eternal, not subject to change, I shall remain the same for eternity,' that too he regards as 'This is not mine, I am not this, this is not my self.'"

Những gì là quan điểm: ‘Đó là thế giới, đó là tự ngã, sau khi chết tôi sẽ tồn tại vĩnh cửu, kiên cố, thường hằng, không biến đổi, tôi sẽ tồn tại mãi mãi như vậy’, vị ấy cũng quán sát: ‘Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’.

So evaṃ samanupassanto na paritassatī’’ti (ma. ni. 1.241) evamādidesanāhi saṃsandatīti, ayaṃ catubyūho hāro.

"He, thus seeing, does not tremble" — this teaching is in harmony with such teachings. This is the Scheme of Four Divisions.

Quán sát như vậy, vị ấy không kinh hoàng” (Ma. Ni. 1.241). Do đó, lời dạy này tương ứng. Đây là phương pháp bốn loại.

428

7. Āvattahāravaṇṇanā

7. Explanation of the Scheme of Turning

7. Giải thích phương pháp xoay chuyển

429

‘‘Assutavā puthujjano’’ti iminā yonisomanasikārapaṭikkhepamukhena ayonisomanasikārapariggaho dīpito.

By "The uninstructed ordinary person," the rejection of proper attention (yonisomanasikāra) and the embracing of improper attention (ayonisomanasikāra) is shown.

Với câu “Phàm phu không có nghe”, việc bác bỏ tác ý như lý (yonisomanasikāra) đã được chỉ rõ, và việc nắm giữ tác ý phi như lý (ayoniso manasikāra) đã được trình bày.

‘‘Ariyānaṃ adassāvī’’tiādinā sappurisūpanissayādipaṭikkhepamukhena asappurisūpanissayādipariggaho dīpito.

By "Not seeing the Noble Ones," etc., the rejection of reliance on the virtuous (sappurisūpanissaya), etc., and the embracing of reliance on the unvirtuous (asappurisūpanissaya), etc., is shown.

Với câu “Không thấy các bậc Thánh” (Ariyānaṃ adassāvī) v.v., việc bác bỏ sự nương tựa vào bậc chân nhân v.v. đã được chỉ rõ, và việc nắm giữ sự nương tựa vào phi chân nhân v.v. đã được trình bày.

Tesu purimanayena āsayavipatti kittitā, dutiyena payogavipatti.

Among these, by the former method, perversion of intention is praised; by the latter, perversion of application.

Trong số đó, sự bại hoại về ý định (āsayavipatti) được ca ngợi theo cách trước, và sự bại hoại về hành vi (payogavipatti) theo cách thứ hai.

Purimena cassa kilesavaṭṭaṃ, tañca yato vipākavaṭṭanti sakalaṃ saṃsāracakkamāvattati.

By the former, his round of defilements, and since that is the round of results, the entire cycle of saṃsāra turns.

Với cách trước, vòng luân hồi phiền não (kilesavaṭṭa) của người ấy, và từ đó, vòng luân hồi quả báo (vipākavaṭṭa) – toàn bộ bánh xe luân hồi – xoay chuyển.

‘‘Pathaviṃ maññatī’’tiādinā tattha tisso maññanā vuttā.

By "He conceives earth," etc., three modes of conceiving are stated there.

Với câu “Cho rằng đất” (Pathaviṃ maññatī) v.v., ba loại tưởng tri (maññanā) đã được nói đến ở đó.

Tāsu taṇhāmaññanā ‘‘etaṃ mamā’’ti taṇhāggāho, mānamaññanā ‘‘esohamasmī’’ti mānaggāho, diṭṭhimaññanā ‘‘eso me attā’’ti diṭṭhiggāho.

Among these, the conceiving of craving is the grasping of craving, "This is mine"; the conceiving of conceit is the grasping of conceit, "I am this"; the conceiving of views is the grasping of views, "This is my self."

Trong số đó, tưởng tri ái (taṇhāmaññanā) là sự chấp thủ ái (taṇhāggāho) “cái này là của tôi”; tưởng tri mạn (mānamaññanā) là sự chấp thủ mạn (mānaggāho) “tôi là cái này”; tưởng tri kiến (diṭṭhimaññanā) là sự chấp thủ kiến (diṭṭhiggāho) “cái này là tự ngã của tôi”.

Tattha taṇhāggāhena ‘‘taṇhaṃ paṭiccapariyesanā’’tiādikā (dī. ni. 2.103; dī. ni. 3.359; a. ni. 3.23; vibha. 963) nava taṇhāmūlakā dhammā āvattanti.

Among these, by the grasping of craving, the nine Dhammas rooted in craving, such as "Craving as a condition for seeking," turn.

Ở đó, với sự chấp thủ ái, chín pháp có gốc từ ái, như “do ái nên có tìm cầu” (Dī. Ni. 2.103; Dī. Ni. 3.359; A. Ni. 3.23; Vibha. 963) v.v., xoay chuyển.

Mānaggāhena ‘‘seyyohamasmī’’tiādikā nava mānavidhā āvattanti.

By the grasping of conceit, the nine modes of conceit, such as "I am superior," turn.

Với sự chấp thủ mạn, chín loại mạn, như “tôi hơn” (seyyohamasmī) v.v., xoay chuyển.

Diṭṭhiggāhena ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādikā (saṃ. ni. 4.345) vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi āvattati.

By the grasping of views, the twenty-fold view of self (sakkāyadiṭṭhi), such as "He regards form as self," turns.

Với sự chấp thủ kiến, tà kiến về năm uẩn (sakkāyadiṭṭhi) với hai mươi căn bản, như “quán sắc là tự ngã” (rūpaṃ attato samanupassatī) v.v. (Saṃ. Ni. 4.345), xoay chuyển.

Tīsu ca gāhesu yāya saññāya taṇhāggāhassa vikkhambhanā, sā dukkhasaññā dukkhānupassanā.

Among the three graspings, the perception by which the grasping of craving is inhibited is the perception of suffering, the contemplation of suffering.

Trong ba sự chấp thủ đó, tưởng tri nào là sự trấn áp sự chấp thủ ái, đó là tưởng tri khổ (dukkhasaññā), quán khổ (dukkhānupassanā).

Yāya saññāya mānaggāhassa vikkhambhanā, sā aniccasaññā aniccānupassanā.

The perception by which the grasping of conceit is inhibited is the perception of impermanence, the contemplation of impermanence.

Tưởng tri nào là sự trấn áp sự chấp thủ mạn, đó là tưởng tri vô thường (aniccasaññā), quán vô thường (aniccānupassanā).

Yāya pana saññāya diṭṭhiggāhassa vikkhambhanā, sā anattasaññā anattānupassanā.

The perception by which the grasping of views is inhibited is the perception of not-self, the contemplation of not-self.

Còn tưởng tri nào là sự trấn áp sự chấp thủ kiến, đó là tưởng tri vô ngã (anattasaññā), quán vô ngã (anattānupassanā).

Tattha paṭhamaggāhavisabhāgato appaṇihitavimokkhamukhaṃ āvattati, dutiyaggāhavisabhāgato animittavimokkhamukhaṃ āvattati, tatiyaggāhavisabhāgato suññatavimokkhamukhaṃ āvattati.

Among these, from the opposite of the first grasping, the liberation of the aimless (appaṇihitavimokkhamukha) turns; from the opposite of the second grasping, the liberation of the signless (animittavimokkhamukha) turns; from the opposite of the third grasping, the liberation of emptiness (suññatavimokkhamukha) turns.

Ở đó, từ sự đối lập với sự chấp thủ thứ nhất, cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkhamukhaṃ) xoay chuyển; từ sự đối lập với sự chấp thủ thứ hai, cửa giải thoát vô tướng (animittavimokkhamukhaṃ) xoay chuyển; từ sự đối lập với sự chấp thủ thứ ba, cửa giải thoát không (suññatavimokkhamukhaṃ) xoay chuyển.

430

Sekkhaggahaṇena ariyāya sammādiṭṭhiyā saṅgaho, tato ca paratoghosayonisomanasikārā dīpitā honti.

By the mention of the trainee (sekkhaggahaṇa), noble right view is encompassed, and from that, the external voice (paratoghosā) and proper attention (yonisomanasikāra) are shown.

Với việc nắm giữ bậc Hữu học (sekkhaggahaṇena), sự tập hợp của chánh kiến Thánh (ariyāya sammādiṭṭhiyā) được bao gồm, và từ đó, tác ý từ bên ngoài (paratoghosayonisomanasikārā) được chỉ rõ.

Paratoghosena ca sutavā ariyasāvakoti āvattati, yonisomanasikārena nava yonisomanasikāramūlakā dhammā āvattanti, catubbidhañca sampatticakkaṃ.

By the external voice, "the well-instructed noble disciple" turns; by proper attention, the nine Dhammas rooted in proper attention turn, and the four-fold wheel of accomplishment.

Với tác ý từ bên ngoài, Thánh đệ tử có nghe (sutavā ariyasāvako) xoay chuyển; với tác ý như lý, chín pháp có gốc từ tác ý như lý xoay chuyển, và bánh xe thành tựu bốn loại.

‘‘Mā maññī’’ti maññanānaṃ vippakatappahānatāgahaṇena ekaccāsavaparikkhayo dīpito hoti, tena ca saddhāvimuttadiṭṭhippattakāyasakkhibhāvā āvattanti.

By "Do not conceive," with the inclusion of the abandonment of the defiled conceptions, the destruction of some cankers is shown, and by that, the faith-liberated, the view-attained, and those who are body-witnesses turn.

Với câu “Đừng cho rằng” (Mā maññīti), việc nắm giữ sự đoạn trừ các tưởng tri đã được thực hành được chỉ rõ, và do đó, các vị giải thoát nhờ đức tin (saddhāvimutta), đạt đến kiến (diṭṭhippatta), chứng thân (kāyasakkhibhāva) xoay chuyển.

‘‘Arahaṃ khīṇāsavo’’tiādinā asekkhā sīlakkhandhādayo dassitā honti, sīlakkhandhādipāripūriyā ca dasa nāthakaraṇā dhammā āvattanti.

By "Arahant, with defilements destroyed," etc., the supramundane (asekkha) aggregates of morality, etc., are demonstrated, and with the completion of the aggregates of morality, etc., the ten Dhamma factors that provide protection turn.

Với câu “A-la-hán, lậu tận” (Arahaṃ khīṇāsavo) v.v., các uẩn giới đức (sīlakkhandha) v.v. của bậc Vô học (asekkha) đã được trình bày, và với sự viên mãn của các uẩn giới đức v.v., mười pháp làm nơi nương tựa (nāthakaraṇā dhammā) xoay chuyển.

‘‘Na maññatī’’ti maññanāpaṭikkhepena pañcasu upādānakkhandhesu ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti sammāpaṭipatti dassitā, tāya ca sātisayā nikantipariyādānamānasamugghāṭanadiṭṭhiugghāṭanāni pakāsitānīti appaṇihitānimitta-suññatavimokkhā āvattanti.

By "Does not conceive," through the rejection of conceiving, the right practice regarding the five aggregates of clinging, "This is not mine, I am not this, this is not my self," is shown; and by that, the removal of attachment, the eradication of conceit, and the uprooting of views are especially revealed, thus the aimless, signless, and emptiness liberations turn.

Với việc bác bỏ tưởng tri “không cho rằng” (na maññatī), sự thực hành đúng đắn “cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi” trong năm uẩn chấp thủ đã được trình bày, và do đó, sự đoạn trừ tham ái một cách đặc biệt, sự nhổ bật mạn, sự nhổ bật kiến đã được công bố, và các giải thoát vô nguyện, vô tướng, không xoay chuyển.

431

‘‘Tathāgato’’tiādinā sabbaññuguṇā vibhāvitāti tadavinābhāvato dasabala-catuvesārajjaasādhāraṇañāṇaāveṇikabuddhadhammā āvattanti.

By "The Tathāgata," etc., the qualities of omniscience are explained, and thus, inseparable from that, the ten powers, the four kinds of self-confidence, the exclusive knowledge, and the unique Buddha-qualities turn.

Với câu “Như Lai” (Tathāgato) v.v., các phẩm chất của bậc Toàn giác đã được trình bày, và do đó, mười lực (dasabala), bốn vô sở úy (catuvesārajja), các trí tuệ không chung (asādhāraṇañāṇa), các pháp Phật độc đáo (āveṇikabuddhadhamma) xoay chuyển.

‘‘Nandī dukkhassa mūla’’ntiādinā saddhiṃ hetunā vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti pavattinivattitadubhayahetuvibhāvanena cattāri ariyasaccāni āvattanti.

By "Delight is the root of suffering," etc., the cycle of existence and the cessation of the cycle of existence are described together with their causes, and thus, by explaining both the cause of arising and the cause of cessation, the Four Noble Truths turn.

Với câu “Hỷ là cội rễ của khổ” (Nandī dukkhassa mūlaṃ) v.v., vòng luân hồi và vòng thoát ly đã được nói đến cùng với nguyên nhân, và do đó, bốn Thánh đế xoay chuyển bằng cách trình bày cả hai nguyên nhân của sự tiếp diễn và sự chấm dứt.

‘‘Taṇhānaṃ khayā’’tiādinā taṇhappahānāpadesena tadekaṭṭhabhāvato diyaḍḍhassa kilesasahassassa pahānaṃ āvattati.

By "Through the destruction of craving," etc., by means of the abandonment of craving, the abandonment of one and a half thousand defilements turns, being of the same meaning.

Với câu “Do diệt ái” (Taṇhānaṃ khayā) v.v., do sự đoạn trừ ái, sự đoạn trừ một ngàn rưỡi phiền não đã được nói đến, do chúng có cùng một ý nghĩa.

‘‘Sabbaso taṇhānaṃ khayā sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti ca vuttattā ‘‘nandī dukkhassa mūla’’nti, ‘‘iti viditvā’’tiādinā vuttassa maññanābhāvahetubhūtassa paccayākāravedanassa sāvakehi asādhāraṇañāṇacārabhāvo dassito, tena catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcāri bhagavato mahāvajirañāṇaṃ āvattatīti.

And because it is said, "through the complete destruction of craving, he is fully enlightened to perfect self-awakening," the fact that the Buddha's unsurpassed knowledge of dependent origination and feeling, which is the cause of the non-existence of conceiving, as stated in "Delight is the root of suffering" and "Having thus understood," etc., is shown to be unique to the Buddha, not shared with disciples. Thus, the Buddha's great diamond-like knowledge, which traverses hundreds of thousands of crores of attainments, turns.

Và vì đã nói “do diệt hoàn toàn các ái, bậc Chánh Đẳng Giác đã chứng ngộ Chánh Đẳng Giác”, nên sự vận hành trí tuệ không chung của các đệ tử về cảm thọ nhân duyên đã được nói đến, là nguyên nhân của việc không có tưởng tri đã nói đến trong “Hỷ là cội rễ của khổ” và “biết như vậy” v.v., và do đó, đại kim cương trí của Thế Tôn, vận hành trong một trăm ngàn hai mươi bốn mươi triệu tam muội, xoay chuyển.

Ayaṃ āvatto hāro.

This is the Scheme of Turning.

Đây là phương pháp xoay chuyển.

432

8. Vibhattihāravaṇṇanā

8. Explanation of the Scheme of Division

8. Giải thích phương pháp phân loại

433

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammā nāma tebhūmakā dhammā sakkāyassa adhippetattā.

In "The Discourse on the Root of All Dhammas," all dhammas refer to the states pertaining to the three planes of existence, because the view of self (sakkāya) is intended.

Trong “Sabbadhammamūlapariyāyaṃ” (Bài kinh căn bản của mọi pháp), mọi pháp (sabbadhammā) ở đây có nghĩa là các pháp thuộc ba cõi (tebhūmakā dhammā) vì liên quan đến năm uẩn (sakkāya).

Tesaṃ maññanā padaṭṭhānaṃ papañcasaṅkhānimittattā lokavicittassa.

Conceiving them is the proximate cause, the sign of proliferation, the variegation of the world.

Tưởng tri về chúng là căn bản (padaṭṭhāna) của sự phóng dật (papañca) và là dấu hiệu (nimitta) của sự đa dạng của thế giới (lokavicittassa).

Tayime kusalā akusalā abyākatāti tividhā.

These are of three kinds: wholesome, unwholesome, and indeterminate.

Chúng có ba loại: thiện (kusalā), bất thiện (akusalā), và vô ký (abyākatā).

Tesu kusalānaṃ yonisomanasikārādi padaṭṭhānaṃ, akusalānaṃ ayonisomanasikārādi, abyākatānaṃ kammabhavaāvajjanabhūtarūpādi padaṭṭhānaṃ.

Among these, the proximate cause for wholesome states is proper attention (yonisomanasikāra), etc.; for unwholesome states, improper attention (ayonisomanasikāra), etc.; for indeterminate states, kamma, existence, adverting, and fundamental materiality, etc., are the proximate causes.

Trong số đó, căn bản của các pháp thiện là tác ý như lý (yonisomanasikāra) v.v.; của các pháp bất thiện là tác ý phi như lý (ayoniso manasikāra) v.v.; của các pháp vô ký là nghiệp hữu (kammabhava), sự hướng tâm (āvajjanā), sắc vật chất (bhūtarūpa) v.v.

Tattha kusalā kāmāvacarādivasena bhūmito tividhā, tathā abyākatā cittuppādasabhāvā, acittuppādasabhāvā pana kāmāvacarāva tathā akusalā.

Among these, wholesome states are of three kinds according to their plane, such as belonging to the sense-sphere, etc.; similarly, indeterminate states whose nature is consciousness-generating; those whose nature is not consciousness-generating are of the sense-sphere only, as are unwholesome states.

Ở đó, các pháp thiện có ba loại theo cõi, như cõi dục (kāmāvacarā) v.v.; các pháp vô ký có tính chất tâm sinh (cittuppādasabhāvā), còn các pháp không có tính chất tâm sinh thì chỉ thuộc cõi dục; các pháp bất thiện cũng vậy.

Pariyattipaṭipattipaṭivedhasutakiccābhāvena tividho assutavā.

The uninstructed person is of three kinds due to the absence of the tasks of study, practice, and penetration.

Người không có nghe (assutavā) có ba loại do không có việc học tập (pariyatti), thực hành (paṭipatti), và chứng ngộ (paṭivedha).

Andhakalyāṇavibhāgena duvidho puthujjano.

The ordinary person is of two kinds, by the division of the blind and the virtuous.

Phàm phu (puthujjano) có hai loại theo sự phân biệt người mù (andhakalyāṇa) và người có mắt.

Sammāsambuddhapaccekabuddhasāvakabhedena tividhā ariyā.

The Noble Ones are of three kinds, by the distinction of Perfectly Self-Enlightened Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples.

Các bậc Thánh (ariyā) có ba loại theo sự phân biệt Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha), Độc Giác (paccekabuddha), và Thanh Văn (sāvaka).

Maṃsacakkhudibbacakkhupaññācakkhūhi dassanābhāvena tividho adassāvī.

Not seeing is of three kinds due to the absence of seeing with the fleshy eye, the divine eye, and the eye of wisdom.

Người không thấy (adassāvī) có ba loại do không có sự thấy bằng nhục nhãn (maṃsacakkhu), thiên nhãn (dibbacakkhu), và tuệ nhãn (paññācakkhu).

Maggaphalanibbānabhedena tividho, navavidho vā ariyadhammo.

The noble Dhamma is of three kinds according to path, fruit, and Nibbāna, or of nine kinds.

Pháp Thánh (ariyadhammo) có ba loại theo sự phân biệt Đạo (magga), Quả (phala), và Niết Bàn (nibbāna), hoặc chín loại.

Savanadhāraṇaparicayamanasikārapaṭivedhavasena pañcavidhā ariyadhammassa kovidatā.

Expertise in the noble Dhamma is of five kinds, according to hearing, memorizing, familiarity, attention, and penetration.

Sự thông hiểu Pháp Thánh (ariyadhammassa kovidatā) có năm loại theo sự nghe (savana), ghi nhớ (dhāraṇa), làm quen (paricaya), tác ý (manasikāra), và chứng ngộ (paṭivedha).

Tadabhāvato akovido.

Lack of expertise is due to the absence of these.

Không thông hiểu (akovido) do không có những điều đó.

Saṃvarapahānabhedena duvidho, dasavidho vā ariyadhammavinayo, tadabhāvato ariyadhamme avinīto.

The discipline of the noble Dhamma is of two kinds by the distinction of restraint and abandonment, or of ten kinds; lack of training in the noble Dhamma is due to the absence of these.

Giới luật Thánh (ariyadhammavinayo) có hai loại theo sự phân biệt phòng hộ (saṃvara) và đoạn trừ (pahāna), hoặc mười loại; không được huấn luyện trong Pháp Thánh (ariyadhamme avinīto) do không có những điều đó.

Ettha padaṭṭhānavibhāgo heṭṭhā dassitoyeva.

Here, the division of proximate causes has already been shown below.

Ở đây, sự phân biệt căn bản (padaṭṭhānavibhāgo) đã được trình bày ở dưới.

‘‘Sappurisānaṃ adassāvī’’tiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "Not seeing the virtuous," etc.

Trong “Không thấy các bậc Chân nhân” (Sappurisānaṃ adassāvī) v.v. cũng theo cách này.

‘‘Pathaviṃ maññatī’’tiādīsu maññanāvatthuvibhāgo pāḷiyaṃ āgatova, tathā ajjhattikabāhirādiko ca antaravibhāgo.

In "He conceives earth," etc., the division of the objects of conceiving is given in the Pāḷi itself, as is the internal division such as subjective and objective.

Trong “Cho rằng đất” (Pathaviṃ maññatī) v.v., sự phân biệt các đối tượng của tưởng tri (maññanāvatthuvibhāgo) đã được trình bày trong kinh điển, cũng như sự phân biệt nội tại và ngoại tại (ajjhattikabāhirādiko ca antaravibhāgo).

434

Maññanā pana taṇhāmānadiṭṭhivasena saṅkhepato tividhā, vitthārato pana taṇhāmaññanā tāva kāmataṇhādivasena aṭṭhasatavidhā, tathā ‘‘asmīti sati itthaṃsmīti hotī’’tiādinā.

Conceiving, however, is summarily of three kinds according to craving, conceit, and views; but in detail, craving-conceiving is of one hundred and eight kinds, such as based on sensual craving, etc., and also, "When there is the thought 'I am,' then there is 'I am thus.'"

Tuy nhiên, tưởng tri (maññanā) tóm tắt có ba loại theo ái, mạn, và kiến; còn chi tiết, tưởng tri ái có một trăm lẻ tám loại theo ái dục (kāmataṇhā) v.v., cũng như “khi có ‘tôi là’, thì có ‘tôi là như thế này’” (asmīti sati itthaṃsmīti hotī) v.v.

Evaṃ mānamaññanāpi.

Similarly with conceit-conceiving.

Tưởng tri mạn cũng vậy.

‘‘Asmīti sati itthaṃsmīti hotī’’tiādinā papañcattayaṃ uddiṭṭhaṃ niddiṭṭhañcāti.

Thus, by "When there is the thought 'I am,' then there is 'I am thus,'" the three-fold proliferation is both stated and explained.

Với câu “khi có ‘tôi là’, thì có ‘tôi là như thế này’” v.v., ba loại phóng dật (papañcattayaṃ) đã được nêu ra và giải thích.

Etena diṭṭhimaññanāyapi aṭṭhasatavidhatā vuttāti veditabbā.

By this, it should be understood that even in the perception of wrong views, 108 kinds are stated.

Bằng cách này, ngay cả sự nhận thức sai lầm về quan điểm cũng nên được hiểu là có 108 loại đã được nói đến.

Apica seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā mānamaññanāya navavidhatā tadantarabhedena anekavidhatā ca veditabbā.

Moreover, it should be understood that regarding the perception of conceit, such as "I am superior," there are nine kinds, and through its internal distinctions, there are countless kinds.

Hơn nữa, sự nhận thức sai lầm do kiêu mạn của người tự cho là cao thượng với câu nói “Tôi là người cao thượng”, v.v., nên được hiểu là có chín loại, và với các phân loại bên trong đó thì có nhiều loại.

Ayañca attho hīnattikatthavaṇṇanāya vibhāvetabbo.

And this meaning should be expounded through the description of the meaning of the three inferior ones.

Và ý nghĩa này nên được làm rõ trong phần giải thích về ý nghĩa của ba loại thấp kém.

Diṭṭhimaññanāya pana brahmajāle āgatanayena dvāsaṭṭhividhatā tadantarabhedena anekavidhatā ca veditabbā.

However, regarding the perception of wrong views, by the method given in the Brahmajāla Sutta, 62 kinds, and through its internal distinctions, countless kinds, should be understood.

Nhưng đối với sự nhận thức sai lầm về quan điểm, theo cách đã được trình bày trong kinh Brahmajāla, nên được hiểu là có 62 loại, và với các phân loại bên trong đó thì có nhiều loại.

‘‘Apariññāta’’nti ettha ñātapariññādivasena ceva rūpamukhādiabhinivesabhedādivasena ca pariññānaṃ anekavidhatā veditabbā.

In the phrase ‘‘Apariññātaṃ’’ (not fully understood), the countless kinds of full understanding should be known, both by way of understanding-full understanding and by way of the distinctions in attachment to form and other aspects.

Trong từ “apariññāta” (chưa được quán triệt) ở đây, sự quán triệt (pariññā) nên được hiểu là có nhiều loại dựa trên sự quán triệt bằng tri kiến (ñāta-pariññā), v.v., và dựa trên sự khác biệt của sự chấp thủ vào sắc, miệng, v.v.

Tathā aṭṭhamakādivasena sekkhavibhāgo paññāvimuttādivasena asekkhavibhāgo ca.

Similarly, the division of trainees (sekkhā) by way of those in the eighth stage and so on, and the division of adepts (asekhā) by way of those freed by wisdom and so on.

Tương tự, sự phân loại về Bậc Hữu Học (sekha) dựa trên Bậc Thứ Tám (aṭṭhamaka), v.v., và sự phân loại về Bậc Vô Học (asekkhā) dựa trên giải thoát bằng trí tuệ (paññāvimutta), v.v.

Ayamettha dhammavibhāgo.

This is the exposition of Dhamma here.

Đây là sự phân loại pháp (dhamma-vibhāga) ở đây.

Padaṭṭhānavibhāgo ca bhūmivibhāgo ca vuttanayānusārena veditabbāti.

And the exposition of the proximate cause and the exposition of the planes should be understood according to the stated method.

Và sự phân loại về căn cứ (padaṭṭhāna-vibhāga) và sự phân loại về cảnh giới (bhūmi-vibhāga) nên được hiểu theo cách đã nói.

Ayaṃ vibhattihāro.

This is the Vibhatti-hāra (Division Method).

Đây là phương pháp phân tích (Vibhatti-hāra).

435

9. Parivattahāravaṇṇanā

9. Description of the Parivatta-hāra

9. Giải thích phương pháp chuyển đổi (Parivatta-hāra)

436

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha ‘‘sabbadhammā’’ti pañcupādānakkhandhā gahitā, tesaṃ mūlakāraṇanti ca taṇhāmānadiṭṭhiyo.

In ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ’’ (The Root of All Phenomena), ‘‘all phenomena’’ refers to the five clinging-aggregates, and their fundamental cause consists of craving, conceit, and wrong views.

Trong cụm từ “sabbadhammamūlapariyāya” (Bài kinh căn bản của tất cả các pháp), “sabbadhammā” (tất cả các pháp) được hiểu là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā), và “mūlakāraṇa” (nguyên nhân căn bản) là tham ái (taṇhā), kiêu mạn (māna) và tà kiến (diṭṭhi).

Tathā assutavā puthujjano…pe… sappurisadhamme avinītoti.

Similarly, an uninstructed ordinary person…pe… undisciplined in the Dhamma of the good.

Tương tự, phàm phu vô văn…pe… không được huấn luyện trong Chánh Pháp của bậc chân nhân.

Yāvakīvañca pañcasu upādānakkhandhesu subhato sukhato niccato attato samanupassanavasena ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti taṇhāmānadiṭṭhigāhā na samucchijjanti, tāva nesaṃ pabandhūparamo supinantepi na kenaci laddhapubbo.

As long as the clingings of craving, conceit, and wrong views – in the form of regarding as beautiful, as pleasant, as permanent, and as self, by thinking ‘‘This is mine, this I am, this is my self’’ – are not eradicated in the five clinging-aggregates, their cessation of continuity has never been attained by anyone, not even in a dream.

Và chừng nào sự chấp thủ tham ái, kiêu mạn, tà kiến dưới dạng “cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi” chưa bị diệt trừ trong năm uẩn chấp thủ bằng cách xem chúng là đẹp đẽ, an lạc, thường hằng, và tự ngã, thì sự chấm dứt liên tục của chúng chưa từng được ai đạt đến ngay cả trong giấc mơ.

Yadā pana nesaṃ asubhato dukkhato aniccato anattato samanupassanavasena ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti pavattamānā appaṇihitānimittasuññatānupassanā ussakkitvā ariyamaggādhigamāya saṃvattanti, atha nesaṃ pabandhūparamo hoti accantaappaññattikabhāvūpagamanato.

But when the meditation on the signless, the undirected, and emptiness, arising from the perception of them as unbeautiful, as suffering, as impermanent, and as not-self – thinking ‘‘This is not mine, this I am not, this is not my self’’ – becomes strong and conducive to the attainment of the Noble Path, then their continuity ceases due to their reaching a state of absolute non-manifestation.

Nhưng khi sự quán chiếu vô nguyện (appaṇihita), vô tướng (animitta), không (suññatā) đang diễn ra dưới dạng “cái này không phải của tôi, tôi không phải cái này, cái này không phải tự ngã của tôi” bằng cách xem chúng là bất tịnh, khổ, vô thường, và vô ngã, trở nên mạnh mẽ và dẫn đến sự chứng đắc Thánh Đạo, thì khi đó sự chấm dứt liên tục của chúng xảy ra do đạt đến trạng thái hoàn toàn không còn được thiết lập (accantaappaññattikabhāvūpagamanato).

Tena vuttaṃ ‘‘sabbadhammāti pañcupādānakkhandhā gahitā, tesaṃ mūlakāraṇanti ca taṇhāmānadiṭṭhiyo’’ti.

Therefore, it is said, ‘‘ ‘All phenomena’ refers to the five clinging-aggregates, and their fundamental cause consists of craving, conceit, and wrong views.’’

Do đó, đã nói rằng “sabbadhammā (tất cả các pháp) được hiểu là năm uẩn chấp thủ, và mūlakāraṇa (nguyên nhân căn bản) là tham ái, kiêu mạn và tà kiến”.

Tathā assutavā puthujjano…pe… sappurisadhamme avinīto tīhipi maññanāhi pathaviṃ maññati yāva nibbānaṃ abhinandati, tīhipi pariññāhi tassa taṃ vatthu apariññātanti katvā.

Similarly, an uninstructed ordinary person…pe… undisciplined in the Dhamma of the good, perceives the earth and delights in Nibbāna by means of the three perceptions, having understood that object as not fully comprehended by him through the three kinds of full understanding.

Tương tự, phàm phu vô văn…pe… không được huấn luyện trong Chánh Pháp của bậc chân nhân, nhận thức về đất (pathaviṃ maññati) bằng ba loại nhận thức sai lầm (maññanā), cho đến khi hoan hỷ Niết Bàn, vì đối với người đó, đối tượng đó chưa được quán triệt bằng ba loại quán triệt (pariññā).

Yassa pana taṃ vatthu tīhi pariññāhi pariññātaṃ, na so itaro viya taṃ maññati.

But for one for whom that object is fully comprehended by the three kinds of full understanding, he does not perceive it like the other.

Nhưng đối với người mà đối tượng đó đã được quán triệt bằng ba loại quán triệt, người đó không nhận thức về nó như người kia.

Tenāha bhagavā ‘‘sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako…pe… sappurisadhamme suvinīto rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti samanupassati, vedanaṃ…pe… asati na paritassatī’’ti (ma. ni. 1.241).

Therefore, the Blessed One said, ‘‘Here, bhikkhus, a well-instructed noble disciple…pe… well-disciplined in the Dhamma of the good, perceives form as ‘This is not mine, this I am not, this is not my self,’ perceives feeling…pe… does not worry about non-existence’’.

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, vị Thánh đệ tử có nghe pháp…pe… được huấn luyện tốt trong Chánh Pháp của bậc chân nhân, quán chiếu sắc ‘cái này không phải của tôi, tôi không phải cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’, thọ…pe… không lo lắng khi không có.” (Ma. Ni. 1.241).

Sekkho pathaviṃ mā maññi, yāva nibbānaṃ mābhinandi, arahā sammāsambuddho ca pathaviṃ na maññati, yāva nibbānaṃ nābhinandati, maññanāmaññitesu vatthūsu mattaso sabbaso ca pariññābhisamayasaṃsiddhiyā pahānābhisamayanibbattito.

A trainee (sekha) should not perceive the earth, should not delight in Nibbāna; an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, does not perceive the earth, does not delight in Nibbāna, because of the accomplishment of full understanding and penetrative knowledge, and the arising of abandonment-penetrative knowledge, both in part and entirely, regarding the objects of perception and non-perception.

Bậc Hữu Học (sekha) không nên nhận thức về đất, cho đến khi không hoan hỷ Niết Bàn; và Bậc A-la-hán, Bậc Chánh Đẳng Chánh Giác không nhận thức về đất, cho đến khi không hoan hỷ Niết Bàn, do sự thành tựu quán triệt và chứng ngộ hoàn toàn hoặc một phần đối với các đối tượng được nhận thức và không được nhận thức, và do sự phát sinh của sự chứng ngộ đoạn trừ.

Yassa pana tesu vatthūsu sabbaso mattaso vā pariññā eva natthi, kuto pahānaṃ, so yathāparikappaṃ niraṅkusāhi maññanāhi ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā maññateva.

However, for one who has no full understanding at all, either in part or entirely, regarding these objects, how can there be abandonment? Such a person, according to his own preconception, perceives recklessly with perceptions like ‘‘This is mine’’ and so on.

Nhưng đối với người mà không có sự quán triệt hoàn toàn hoặc một phần đối với các đối tượng đó, thì làm sao có sự đoạn trừ? Người đó vẫn nhận thức theo sự suy tưởng của mình bằng các nhận thức sai lầm vô hạn như “cái này là của tôi”, v.v.

Tenāha bhagavā ‘‘idha, bhikkhave, assutavā puthujjano…pe… sappurisadhamme avinīto rūpaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati, vedanaṃ…pe…, sañña…pe…’’ntiādi (ma. ni. 1.241).

Therefore, the Blessed One said, ‘‘Here, bhikkhus, an uninstructed ordinary person…pe… undisciplined in the Dhamma of the good, perceives form as ‘This is mine, this I am, this is my self,’ perceives feeling…pe…, perception…pe…’’ and so on.

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Ở đây, này các Tỳ-kheo, phàm phu vô văn…pe… không được huấn luyện trong Chánh Pháp của bậc chân nhân, quán chiếu sắc ‘cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi’, thọ…pe…, tưởng…pe…” v.v. (Ma. Ni. 1.241).

Ayaṃ parivatto hāro.

This is the Parivatta-hāra (Transformation Method).

Đây là phương pháp chuyển đổi (Parivatta-hāra).

437

10. Vevacanahāravaṇṇanā

10. Description of the Vevacana-hāra

10. Giải thích phương pháp đồng nghĩa (Vevacana-hāra)

438

‘‘Sabbadhammā sakaladhammā anavasesadhammā’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘mūlapariyāyaṃ mūlakāraṇaṃ asādhāraṇahetu’’nti pariyāyavacanaṃ, ‘‘mūlapariyāyanti vā mūladesanaṃ kāraṇatathana’’nti pariyāyavacanaṃ, ‘‘vo tumhākaṃ tumha’’nti pariyāyavacanaṃ, ‘‘bhikkhave, samaṇā tapassino’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘desessāmī kathessāmī paññapessāmī’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘suṇātha sotaṃ odahatha sotadvārānusārena upadhārethā’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘sādhukaṃ sammā sakkacca’’nti pariyāyavacanaṃ, ‘‘manasi karotha citte ṭhapetha samannāharathā’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘bhāsissāmi byattaṃ kathessāmi vibhajissāmī’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘evaṃ, bhante, sādhu suṭṭhu bhante’’ti pariyāyavacanaṃ, ‘‘paccassosuṃ sampaṭicchiṃsu sampaṭiggahesu’’nti pariyāyavacanaṃ.

‘‘Sabbadhammā’’ (all phenomena) is a synonymous term for ‘‘sakaladhammā’’ (all phenomena, entire phenomena) and ‘‘anavasesadhammā’’ (phenomena without remainder); ‘‘mūlapariyāyaṃ’’ (the root reason) is a synonymous term for ‘‘mūlakāraṇaṃ’’ (the fundamental cause) and ‘‘asādhāraṇahetu’’ (the non-common cause); or ‘‘mūlapariyāyanti’’ (root-exposition) is a synonymous term for ‘‘mūladesanaṃ’’ (root-teaching) and ‘‘kāraṇatathanaṃ’’ (the nature of the cause); ‘‘vo’’ (to you) is a synonymous term for ‘‘tumhākaṃ’’ (to you) and ‘‘tumha’’ (your); ‘‘bhikkhave’’ (monks) is a synonymous term for ‘‘samaṇā’’ (ascetics) and ‘‘tapassino’’ (those practicing austerities); ‘‘desessāmī’’ (I will teach) is a synonymous term for ‘‘kathessāmī’’ (I will speak) and ‘‘paññapessāmī’’ (I will make known); ‘‘suṇātha’’ (listen) is a synonymous term for ‘‘sotaṃ odahatha’’ (lend ear) and ‘‘sotadvārānusārena upadhārethā’’ (consider according to the ear-door); ‘‘sādhukaṃ’’ (well) is a synonymous term for ‘‘sammā’’ (rightly) and ‘‘sakkaccaṃ’’ (respectfully); ‘‘manasi karotha’’ (pay attention) is a synonymous term for ‘‘citte ṭhapetha’’ (put in mind) and ‘‘samannāharathā’’ (direct your attention); ‘‘bhāsissāmi’’ (I will speak) is a synonymous term for ‘‘byattaṃ kathessāmi’’ (I will speak clearly) and ‘‘vibhajissāmī’’ (I will distinguish); ‘‘evaṃ, bhante, sādhu suṭṭhu bhante’’ (Yes, Venerable Sir, good, very good, Venerable Sir) is a synonymous term; ‘‘paccassosuṃ’’ (they listened) is a synonymous term for ‘‘sampaṭicchiṃsu’’ (they accepted) and ‘‘sampaṭiggahesuṃ’’ (they received).

“Sabbadhammā” (tất cả các pháp), “sakaladhammā” (toàn bộ các pháp), “anavasesadhammā” (các pháp không còn sót lại) là các từ đồng nghĩa; “mūlapariyāyaṃ” (căn bản của bài kinh), “mūlakāraṇaṃ” (nguyên nhân căn bản), “asādhāraṇahetu” (nguyên nhân không phổ biến) là các từ đồng nghĩa; hoặc “mūlapariyāyaṃ” (căn bản của bài kinh), “mūladesanaṃ” (lời dạy căn bản), “kāraṇatathanaṃ” (sự thật về nguyên nhân) là các từ đồng nghĩa; “vo” (của các bạn), “tumhākaṃ” (của các bạn), “tumha” (của bạn) là các từ đồng nghĩa; “bhikkhave” (này các Tỳ-kheo), “samaṇā” (các Sa-môn), “tapassino” (các khổ hạnh sĩ) là các từ đồng nghĩa; “desessāmī” (ta sẽ thuyết), “kathessāmī” (ta sẽ nói), “paññapessāmī” (ta sẽ trình bày) là các từ đồng nghĩa; “suṇātha” (hãy lắng nghe), “sotaṃ odahatha” (hãy chú tâm lắng nghe), “sotadvārānusārena upadhārethā” (hãy ghi nhớ theo cửa tai) là các từ đồng nghĩa; “sādhukaṃ” (khéo léo), “sammā” (đúng đắn), “sakkacca” (cẩn trọng) là các từ đồng nghĩa; “manasi karotha” (hãy chú ý), “citte ṭhapetha” (hãy ghi nhớ trong tâm), “samannāharathā” (hãy tập trung) là các từ đồng nghĩa; “bhāsissāmi” (ta sẽ nói), “byattaṃ kathessāmi” (ta sẽ nói rõ ràng), “vibhajissāmī” (ta sẽ phân tích) là các từ đồng nghĩa; “evaṃ, bhante” (vâng, bạch Thế Tôn), “sādhu” (tốt lành), “suṭṭhu bhante” (rất tốt, bạch Thế Tôn) là các từ đồng nghĩa; “paccassosuṃ” (họ đã lắng nghe), “sampaṭicchiṃsu” (họ đã chấp nhận), “sampaṭiggahesuṃ” (họ đã đón nhận) là các từ đồng nghĩa.

Iminā nayena sabbapadesu vevacanaṃ vattabbanti.

By this method, synonyms should be used in all passages.

Theo cách này, các từ đồng nghĩa nên được áp dụng cho tất cả các từ.

Ayaṃ vevacano hāro.

This is the Vevacana-hāra (Synonymy Method).

Đây là phương pháp đồng nghĩa (Vevacana-hāra).

439

11. Paññattihāravaṇṇanā

11. Description of the Paññatti-hāra

11. Giải thích phương pháp khái niệm (Paññatti-hāra)

440

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammā nāma sakkāyadhammā, te khandhavasena pañcadhā paññattā, āyatanavasena dvādasadhā, dhātuvasena aṭṭhārasadhā paññattā.

In ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ’’ (The Root of All Phenomena), ‘‘all phenomena’’ refers to the phenomena of personality (sakkāya-dhamma); these are designated in five ways as aggregates, in twelve ways as sense-bases, and in eighteen ways as elements.

Trong cụm từ “sabbadhammamūlapariyāya” (Bài kinh căn bản của tất cả các pháp), “sabbadhammā” (tất cả các pháp) là các pháp thuộc về thân kiến (sakkāyadhammā), chúng được khái niệm thành năm loại theo uẩn, mười hai loại theo xứ, mười tám loại theo giới.

‘‘Mūla’’nti vā ‘‘mūlapariyāya’’nti vā maññanā vuttā, tā taṇhāmānadiṭṭhivasena tidhā antarabhedena anekadhā ca paññattā.

‘‘Mūla’’ (root) or ‘‘mūlapariyāya’’ (root-reasoning) refers to perception (maññanā), and these are designated in three ways as craving, conceit, and wrong views, and in countless ways through their internal distinctions.

Hoặc “mūla” (căn bản) hoặc “mūlapariyāya” (căn bản của bài kinh) được nói đến là sự nhận thức sai lầm (maññanā), chúng được khái niệm thành ba loại theo tham ái, kiêu mạn, tà kiến, và nhiều loại theo các phân loại bên trong.

Atha vā ‘‘sabbadhammā’’ti tebhūmakadhammānaṃ saṅgahapaññatti, ‘‘mūlapariyāya’’nti tesaṃ pabhavapaññatti, ‘‘vo’’ti sampadānapaññati, ‘‘desessāmi bhāsissāmī’’ti paṭiññāpaññatti, ‘‘suṇātha sādhukaṃ manasi karothā’’ti ca āṇāpanapaññatti, ‘‘assutavā’’ti paṭivedhavimukhatāpaññatti ceva pariyattivimukhatāpaññatti ca, ‘‘puthujjano’’ti anariyapaññatti, sā ariyadhammapaṭikkhepapaññatti ceva ariyadhammavirahapaññatti ca, ‘‘ariyāna’’nti asamapaññatti ceva samapaññatti ca.

Alternatively, ‘‘sabbadhammā’’ (all phenomena) is a designation of comprehension for phenomena of the three planes; ‘‘mūlapariyāya’’ (root-reasoning) is a designation of their origin; ‘‘vo’’ (to you) is a designation of the recipient; ‘‘desessāmi bhāsissāmī’’ (I will teach, I will speak) is a designation of declaration; ‘‘suṇātha sādhukaṃ manasi karothā’’ (listen well, pay attention) is a designation of command; ‘‘assutavā’’ (uninstructed) is a designation of non-penetration and also a designation of non-study; ‘‘puthujjano’’ (ordinary person) is a designation of non-noble, which is both a designation of rejection of noble Dhamma and a designation of absence of noble Dhamma; ‘‘ariyānaṃ’’ (of the noble ones) is both a designation of non-equality and a designation of equality.

Hoặc “sabbadhammā” là khái niệm tập hợp của các pháp thuộc ba cõi; “mūlapariyāya” là khái niệm nguồn gốc của chúng; “vo” là khái niệm sở hữu cách; “desessāmi” (ta sẽ thuyết), “bhāsissāmi” (ta sẽ nói) là khái niệm hứa hẹn; “suṇātha” (hãy lắng nghe), “sādhukaṃ manasi karothā” (hãy chú ý kỹ) là khái niệm mệnh lệnh; “assutavā” (vô văn) là khái niệm không thấu triệt và khái niệm không học hỏi; “puthujjano” (phàm phu) là khái niệm không phải bậc Thánh, đó là khái niệm phủ nhận Thánh Pháp và khái niệm thiếu vắng Thánh Pháp; “ariyānaṃ” (của các bậc Thánh) là khái niệm không tương đồng và khái niệm tương đồng.

Tattha asamapaññatti tathāgatapaññatti, samapaññatti paccekabuddhānañceva ubhatobhāgavimuttādīnañca vasena aṭṭhavidhā veditabbā.

Among these, the designation of non-equality is the designation of the Tathāgata; the designation of equality should be understood as eightfold by way of Paccekabuddhas and those liberated in both ways, and so on.

Trong đó, khái niệm không tương đồng là khái niệm của Đức Như Lai, khái niệm tương đồng nên được hiểu là có tám loại dựa trên các vị Phật Độc Giác (paccekabuddha) và các vị giải thoát cả hai phần (ubhatobhāgavimutta), v.v.

‘‘Ariyānaṃ adassāvī’’tiādi dassanabhāvanāpaṭikkhepapaññatti, ‘‘pathaviṃ maññatī’’tiādi pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ dvādasannaṃ āyatanānaṃ aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ sammasanupagānaṃ indriyānaṃ nikkhepapaññatti ceva pabhavapaññatti ca, tathā vipallāsānaṃ kiccapaññatti pariyuṭṭhānaṃ dassanapaññatti kilesānaṃ phalapaññatti abhisaṅkhārānaṃ virūhanapaññatti taṇhāya assādanapaññatti diṭṭhiyā vipphandanapaññatti, ‘‘sekkhā’’ti saddhānusārīsaddhāvimuttadiṭṭhippattakāyasakkhīnaṃ dassanapaññatti ceva bhāvanāpaññatti ca ‘‘appattamānaso’’ti sekkhadhammānaṃ ṭhitipaññatti, ‘‘anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno’’ti paññāya abhinibbidāpaññatti, ‘‘abhijānātī’’ti abhiññeyyadhammānaṃ abhiññāpaññatti, dukkhassa pariññāpaññatti, samudayassa pahānapaññatti, nirodhassa sacchikiriyāpaññatti, maggassa bhāvanāpaññatti, ‘‘mā maññī’’ti maññanānaṃ paṭikkhepapaññatti, samudayassa pahānapaññatti.

The phrase ‘‘Ariyānaṃ adassāvī’’ (not having seen the noble ones), and so on, is a designation for the rejection of perception and development. The phrase ‘‘pathaviṃ maññati’’ (perceives earth), and so on, is a designation for the arrangement and arising of the five upādānakkhandhā (clinging-aggregates), the twelve āyatanā (sense bases), the eighteen dhātus (elements), and the indriyas (faculties) that are suitable for contemplation. Likewise, it is a designation for the function of perversions, a designation for the manifestation of defilements, a designation for the result of volitional formations, a designation for the growth of craving, a designation for the agitation of views. The word ‘‘sekkhā’’ (trainees) is a designation for the perception and development of faith-followers, faith-liberated ones, those attained-to-view, and bodily-witnesses. The phrase ‘‘appattamānaso’’ (with unreached mind) is a designation for the standing of the qualities of a trainee. The phrase ‘‘anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno’’ (aspiring for the unsurpassed security from bondage) is a designation for the disenchantment of wisdom. The word ‘‘abhijānāti’’ (understands profoundly) is a designation for the profound knowledge of things to be profoundly known, a designation for the full understanding of suffering, a designation for the abandonment of the origin, a designation for the realization of cessation, a designation for the development of the path. The phrase ‘‘mā maññī’’ (do not perceive) is a designation for the rejection of perceptions, a designation for the abandonment of the origin.

Sự chế định về việc bác bỏ sự thấy và sự tu tập là “không thấy bậc Thánh” và vân vân. Sự chế định về sự đặt để và sự chế định về sự phát sinh của năm uẩn chấp thủ, mười hai xứ, mười tám giới, các căn có thể quán xét là “cho rằng đất” và vân vân. Cũng vậy, sự chế định về chức năng của các sự điên đảo, sự chế định về sự thấy của các triền cái (pariyuṭṭhāna), sự chế định về quả của các phiền não, sự chế định về sự tăng trưởng của các hành (abhisaṅkhāra), sự chế định về sự hưởng thụ của ái, sự chế định về sự dao động của tà kiến. Sự chế định về sự thấy và sự tu tập của những người tùy tín, tín giải thoát, đạt kiến, thân chứng là “Bậc Hữu học” (sekkhā). Sự chế định về sự an trú của các pháp hữu học là “tâm chưa đạt đến” (appattamānaso). Sự chế định về sự nhàm chán bằng tuệ là “mong cầu sự an ổn vô thượng khỏi các ách” (anuttaraṃ yogakkhemaṃ patthayamāno). Sự chế định về thắng tri của các pháp cần thắng tri là “thắng tri” (abhijānāti). Sự chế định về sự liễu tri khổ, sự chế định về sự đoạn trừ tập khởi, sự chế định về sự chứng ngộ diệt, sự chế định về sự tu tập đạo. Sự chế định về sự bác bỏ các sự cho rằng là “chớ cho rằng” (mā maññī). Sự chế định về sự đoạn trừ tập khởi.

Iminā nayena sesapadesupi vitthāretabbaṃ.

In this way, it should be elaborated in the remaining passages.

Theo cách này, cần phải mở rộng ở các phần còn lại.

Ayaṃ paññatti hāro.

This is the Paññatti Hāra (Designation Method).

Đây là phương pháp chế định (paññatti hāra).

441

12. Otaraṇahāravaṇṇanā

12. Explanation of the Otaraṇa Hāra

12. Giải thích phương pháp đi vào (Otaraṇahāravaṇṇanā)

442

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammā nāma lokiyā pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo dve saccāni ekūnavisati indriyāni dvādasapadiko paccayākāroti, ayaṃ sabbadhammaggahaṇena khandhādimukhena desanāya otaraṇaṃ.

Here, in ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ’’ (the Root Discourse of All Phenomena), ‘all phenomena’ means the mundane five aggregates, the twelve sense bases, the eighteen elements, the two truths, the nineteen faculties, and the twelve-linked dependent origination. This is the descent into the teaching by way of the aggregates and so forth, through the apprehension of all phenomena.

Trong câu “Sabbadhammamūlapariyāyaṃ” (Bài kinh căn bản của tất cả các pháp) ở đây, tất cả các pháp (sabbadhammā) là năm uẩn thế gian, mười hai xứ, mười tám giới, hai chân đế, mười chín căn, mười hai chi duyên khởi. Đây là sự đi vào bài giảng bằng cách nắm bắt tất cả các pháp thông qua các uẩn và vân vân.

‘‘Mūla’’nti vā ‘‘mūlapariyāya’’nti vā maññanā vuttā, tā atthato taṇhā māno diṭṭhi cāti tesaṃ saṅkhārakkhandhasaṅgahoti ayaṃ khandhamukhena otaraṇaṃ.

‘Mūla’ (root) or ‘mūlapariyāya’ (root discourse) refers to perceptions which, in essence, are craving, conceit, and views; these are encompassed by the aggregate of volitional formations. This is the descent by way of the aggregates.

Hoặc “mūla” (căn bản) hoặc “mūlapariyāya” (bài kinh căn bản) đã được nói đến là sự cho rằng (maññanā), về nghĩa đó là ái, mạn, kiến; đó là sự thâu tóm vào hành uẩn. Đây là sự đi vào thông qua uẩn.

Tathā ‘‘dhammāyatanadhammadhātūhi saṅgaho’’ti ayaṃ āyatanamukhena dhātumukhena ca otaraṇaṃ.

Likewise, ‘‘dhammāyatanadhammadhātūhi saṅgaho’’ (encompassed by the mind-object sense base and mind-object element) is the descent by way of the sense bases and elements.

Cũng vậy, “sự thâu tóm bởi pháp xứ và pháp giới” (dhammāyatanadhammadhātūhi saṅgaho) là sự đi vào thông qua xứ và thông qua giới.

‘‘Assutavā’’ti iminā sutassa vibandhabhūtā avijjādayo gahitā, ‘‘puthujjano’’ti iminā yesaṃ kilesābhisaṅkhārānaṃ jananādinā puthujjanoti vuccati, te kilesābhisaṅkhārādayo gahitā, ‘‘ariyānaṃ adassāvī’’tiādinā yesaṃ kilesadhammānaṃ vasena ariyānaṃ adassāviādibhāvo hoti, te diṭṭhimānāvijjādayo gahitāti sabbehi tehi saṅkhārakkhandhasaṅgahoti pubbe vuttanayeneva otaraṇaṃ veditabbaṃ.

By ‘‘Assutavā’’ (uninstructed), ignorance and other impediments to hearing are taken. By ‘‘puthujjano’’ (ordinary person), the defilements and volitional formations and so forth, due to whose generation one is called an ordinary person, are taken. By ‘‘ariyānaṃ adassāvī’’ (not having seen the noble ones), and so on, views, conceit, ignorance, and so forth, due to which one is in the state of not having seen the noble ones and so forth, are taken. Thus, it should be understood that all these are encompassed by the aggregate of volitional formations, and the descent is in the manner explained previously.

Bằng câu “Assutavā” (kẻ phàm phu không nghe), vô minh và vân vân, là những thứ trói buộc sự nghe, đã được nắm bắt. Bằng câu “puthujjano” (kẻ phàm phu), các phiền não và hành và vân vân, mà do sự sinh khởi của chúng mà được gọi là kẻ phàm phu, đã được nắm bắt. Bằng câu “Ariyānaṃ adassāvī” (không thấy bậc Thánh) và vân vân, các pháp phiền não mà do chúng mà có trạng thái không thấy bậc Thánh và vân vân, tức là tà kiến, mạn, vô minh và vân vân, đã được nắm bắt. Như vậy, cần phải hiểu rằng sự đi vào thông qua tất cả những điều đó là sự thâu tóm vào hành uẩn, theo cách đã nói trước đây.

‘‘Sañjānāti maññati abhijānāti na maññatī’’ti etthāpi sañjānanamaññanāabhijānanānupassanānaṃ saṅkhārakkhandhapariyāpannattā vuttanayeneva otaraṇaṃ veditabbaṃ.

Here too, in ‘‘sañjānāti maññati abhijānāti na maññatī’’ (perceives, conceives, profoundly understands, does not conceive), since perception, conception, profound understanding, and contemplation are included in the aggregate of volitional formations, the descent should be understood in the manner explained.

Trong câu “Sañjānāti maññati abhijānāti na maññatī” (nhận biết, cho rằng, thắng tri, không cho rằng) ở đây, cũng cần phải hiểu rằng sự đi vào theo cách đã nói, vì sự nhận biết, sự cho rằng, sự thắng tri, sự quán xét là những gì thuộc về hành uẩn.

Tathā sekkhaggahaṇena sekkhā, ‘‘araha’’ntiādinā asekkhā sīlakkhandhādayo gahitāti evampi khandhamukhena otaraṇaṃ, āyatanadhātādimukhena ca otaraṇaṃ veditabbaṃ.

Similarly, by the apprehension of ‘trainees’, the trainees are taken. By ‘‘araha’’ (worthy one), and so on, the non-trainees and the aggregates of virtue and so forth are taken. In this way, the descent by way of the aggregates should be understood, and also the descent by way of the sense bases, elements, and so forth.

Cũng vậy, bằng cách nắm bắt các bậc Hữu học (sekkhaggahaṇena), các bậc Hữu học; bằng cách nắm bắt “Arahanta” (bậc Vô học) và vân vân, các bậc Vô học, các giới đức và vân vân, đã được nắm bắt. Như vậy, cũng cần phải hiểu sự đi vào thông qua uẩn, và sự đi vào thông qua xứ, giới và vân vân.

Tathā ‘‘na maññatī’’ti taṇhāgāhādipaṭikkhepena dukkhānupassanādayo gahitā, tesaṃ vasena appaṇihitavimokkhamukhādīhi otaraṇaṃ veditabbaṃ.

Similarly, by ‘‘na maññatī’’ (does not conceive), the contemplation of suffering and so forth, through the rejection of the grasp of craving and so forth, are taken. By way of these, the descent through the signless liberation and so forth should be understood.

Cũng vậy, bằng câu “na maññatī” (không cho rằng), sự quán xét khổ và vân vân, đã được nắm bắt bằng cách bác bỏ sự chấp thủ ái và vân vân. Cần phải hiểu sự đi vào thông qua chúng bằng các cửa giải thoát vô nguyện và vân vân.

‘‘Pariññāta’’nti iminā parijānanakiccena pavattamānā bodhipakkhiyadhammā gayhantīti satipaṭṭhānādimukhena otaraṇaṃ veditabbaṃ.

By ‘‘Pariññātaṃ’’ (fully understood), the factors of awakening that arise through the act of fully understanding are taken. Thus, the descent by way of the foundations of mindfulness and so forth should be understood.

Bằng câu “Pariññātaṃ” (đã liễu tri) ở đây, các pháp giác chi đang vận hành trong hành động liễu tri đã được nắm giữ. Cần phải hiểu sự đi vào thông qua các niệm xứ và vân vân.

Nandiggahaṇena bhavaggahaṇena taṇhāgahaṇena ca samudayasaccaṃ, dukkhaggahaṇena jātijarāmaraṇaggahaṇena ca dukkhasaccaṃ, ‘‘taṇhānaṃ khayā’’tiādinā nirodhasaccaṃ, abhisambodhiyā gahaṇena maggasaccaṃ gahitanti ariyasaccehi otaraṇanti.

By the apprehension of delight, the apprehension of becoming, and the apprehension of craving, the truth of origin is taken. By the apprehension of suffering and the apprehension of birth, aging, and death, the truth of suffering is taken. By ‘‘taṇhānaṃ khayā’’ (through the destruction of craving), and so on, the truth of cessation is taken. By the apprehension of supreme awakening, the truth of the path is taken. This is the descent through the Noble Truths.

Bằng cách nắm bắt sự hoan hỷ (nandiggahaṇena), sự hữu (bhavaggahaṇena), sự ái (taṇhāgahaṇena) là Khổ tập đế. Bằng cách nắm bắt khổ (dukkhaggahaṇena), sự sinh, già, chết (jātijarāmaraṇaggahaṇena) là Khổ đế. Bằng câu “taṇhānaṃ khayā” (do sự diệt tận của ái) và vân vân là Khổ diệt đế. Bằng cách nắm bắt sự giác ngộ (abhisambodhiyā gahaṇena) là Khổ đạo đế. Như vậy, sự đi vào thông qua các Thánh đế.

Ayaṃ otaraṇo hāro.

This is the Otaraṇa Hāra (Descent Method).

Đây là phương pháp đi vào (otaraṇo hāro).

443

13. Sodhanahāravaṇṇanā

13. Explanation of the Sodhana Hāra

13. Giải thích phương pháp thanh lọc (Sodhanahāravaṇṇanā)

444

‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave…pe… idha, bhikkhave, assutavā…pe… pathaviṃ pathavito sañjānātī’’ti ārambho.

The beginning is ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave…pe… idha, bhikkhave, assutavā…pe… pathaviṃ pathavito sañjānātī’’ (Monks, the Root Discourse of All Phenomena…in this teaching, monks, an uninstructed…perceives earth as earth).

“Này các Tỳ khưu, bài kinh căn bản của tất cả các pháp… này các Tỳ khưu, ở đây, kẻ phàm phu không nghe… nhận biết đất là đất” là sự khởi đầu.

‘‘Pathaviṃ pathaviyā saññatvā pathaviṃ maññatī’’ti padasuddhi, no ārambhasuddhi.

‘‘Pathaviṃ pathaviyā saññatvā pathaviṃ maññatī’’ (having perceived earth from earth, he conceives earth) is purity of expression, not purity of beginning.

“Sau khi nhận biết đất là đất, cho rằng đất” là sự thanh lọc từ ngữ, không phải sự thanh lọc khởi đầu.

Tathā ‘‘pathaviyā maññati pathavito maññati pathaviṃ meti maññati pathaviṃ abhinandatī’’ti padasuddhi, no ārambhasuddhi.

Similarly, ‘‘pathaviyā maññati pathavito maññati pathaviṃ meti maññati pathaviṃ abhinandatī’’ (he conceives by earth, he conceives from earth, he conceives 'earth is mine', he delights in earth) is purity of expression, not purity of beginning.

Cũng vậy, “cho rằng từ đất, cho rằng bởi đất, cho rằng đất là của tôi, cho rằng hoan hỷ đất” là sự thanh lọc từ ngữ, không phải sự thanh lọc khởi đầu.

‘‘Taṃ kissa hetu apariññātaṃ tassāti vadāmī’’ti padasuddhi ceva ārambhasuddhi ca.

‘‘Taṃ kissa hetu apariññātaṃ tassāti vadāmī’’ (For what reason? Because it is not fully understood by him, so I say) is both purity of expression and purity of beginning.

“Vì sao vậy? Chúng tôi nói rằng điều đó chưa được liễu tri đối với người ấy” là sự thanh lọc từ ngữ và cả sự thanh lọc khởi đầu.

Sesavāresupi eseva nayoti.

The same method applies to the remaining turns.

Ở các lần khác cũng theo cách này.

Ayaṃ sodhano hāro.

This is the Sodhana Hāra (Purification Method).

Đây là phương pháp thanh lọc (sodhano hāro).

445

14. Adhiṭṭhānahāravaṇṇanā

14. Explanation of the Adhiṭṭhāna Hāra

14. Giải thích phương pháp quy định (Adhiṭṭhānahāravaṇṇanā)

446

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammaggahaṇaṃ sāmaññato adhiṭṭhānaṃ.

In ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ’’ (the Root Discourse of All Phenomena), the apprehension of ‘all phenomena’ is a general determination.

Trong câu “Sabbadhammamūlapariyāyaṃ” ở đây, sự nắm bắt tất cả các pháp là sự quy định chung.

‘‘Pathaviṃ āpa’’ntiādi pana taṃ avikappetvā visesavacanaṃ.

‘‘Pathaviṃ āpa’’ (earth, water), and so on, are specific statements that do not differentiate that.

Tuy nhiên, “đất, nước” và vân vân, là lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó.

Tathā ‘‘mūlapariyāya’’nti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘pathaviṃ maññati…pe… abhinandatī’’ti.

Similarly, ‘‘mūlapariyāya’’ (root discourse) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘pathaviṃ maññati…pe… abhinandatī’’ (he perceives earth…delights in it).

Cũng vậy, “mūlapariyāya” (bài kinh căn bản) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “cho rằng đất… hoan hỷ” và vân vân.

‘‘Pathaviṃ maññatī’’ti ca sāmaññato adhiṭṭhānaṃ taṇhādiggāhānaṃ sādhāraṇattā maññanāya, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti, evaṃ suttantarapadānipi ānetvā visesavacanaṃ niddhāretabbaṃ.

And ‘‘pathaviṃ maññatī’’ (he conceives earth) is a general determination due to the commonality of perception for the grasps of craving and so on. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ (this is mine, this I am, this is my self). In this way, bringing in words from other suttas, specific statements should be determined.

Và “cho rằng đất” là sự quy định chung vì sự cho rằng là chung cho sự chấp thủ ái và vân vân. Lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi”. Như vậy, cần phải xác định lời nói đặc biệt bằng cách đưa vào các từ trong kinh điển.

Sesavāresupi eseva nayo.

The same method applies to the remaining turns.

Ở các lần khác cũng theo cách này.

‘‘Sekkho’’ti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘kāyasakkhī diṭṭhippatto saddhāvimutto saddhānusārī dhammānusārī’’ti.

‘‘Sekkho’’ (trainee) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘kāyasakkhī diṭṭhippatto saddhāvimutto saddhānusārī dhammānusārī’’ (a bodily-witness, one attained-to-view, one faith-liberated, a faith-follower, a Dhamma-follower).

“Sekkhā” (bậc Hữu học) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “thân chứng, đạt kiến, tín giải thoát, tùy tín, tùy pháp” (kāyasakkhī diṭṭhippatto saddhāvimutto saddhānusārī dhammānusārī).

Tathā ‘‘sekkho’’ti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu sekkhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti…pe… sekkhena sammāsamādhinā samannāgato hotī’’ti (saṃ. ni. 5.13).

Similarly, ‘‘sekkho’’ (trainee) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu sekkhāya sammādiṭṭhiyā samannāgato hoti…pe… sekkhena sammāsamādhinā samannāgato hotī’’ (Here, monks, a monk is endowed with a trainee’s right view…endowed with a trainee’s right concentration).

Cũng vậy, “sekkhā” (bậc Hữu học) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “Này các Tỳ khưu, ở đây, Tỳ khưu thành tựu với chánh kiến hữu học… thành tựu với chánh định hữu học” (Saṃ. Ni. 5.13).

‘‘Araha’’nti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘ubhatobhāgavimutto paññāvimutto (pu. pa. 13.2; 15.1 mātikā), tevijjo chaḷabhiñño’’ti (pu. pa. 7.26, 27 mātikā) ca.

‘‘Araha’’ (worthy one) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘ubhatobhāgavimutto paññāvimutto, tevijjo chaḷabhiñño’’ (one liberated in both ways, one liberated by wisdom, one with the three knowledges, one with the six super-knowledges).

“Araha” (bậc Vô học) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “giải thoát cả hai phần, giải thoát bằng tuệ (Pu. Pa. 13.2; 15.1 Mātikā), tam minh, lục thông” (Pu. Pa. 7.26, 27 Mātikā).

‘‘Khīṇāsavo’’ti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccitthā’’tiādi (pārā. 14).

‘‘Khīṇāsavo’’ (one whose taints are destroyed) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccitthā’’ (the mind was liberated from the taint of sensual desire, the mind was liberated from the taint of becoming), and so on.

“Khīṇāsavo” (bậc lậu tận) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “tâm giải thoát khỏi lậu hoặc dục, tâm giải thoát khỏi lậu hoặc hữu” và vân vân (Pārā. 14).

Sesapadesupi eseva nayo.

The same method applies to the remaining passages.

Ở các phần còn lại cũng theo cách này.

‘‘Abhijānātī’’ti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘maññatī’’ti.

‘‘Abhijānātī’’ (he profoundly understands) is a general determination. The specific statement that does not differentiate that is ‘‘maññatī’’ (he conceives).

“Abhijānāti” (thắng tri) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “maññati” (cho rằng).

Maññanābhāvo hissa pahānapaṭivedhasiddho, pahānapaṭivedho ca pariññāsacchikiriyābhāvanāpaṭivedhehi na vināti sabbepi abhiññāvisesā maññanāpaṭikkhepena atthato gahitāva hontīti.

For him, the absence of conceiving is achieved through abandonment and penetration. And abandonment and penetration are not possible without full understanding, realization, and development-penetration. Thus, all specific profound knowledges are essentially taken by the rejection of conceiving.

Vì sự không cho rằng của người ấy được thành tựu bằng sự đoạn trừ và sự chứng đắc, và sự chứng đắc bằng sự đoạn trừ không thể có nếu không có sự chứng đắc bằng sự liễu tri, sự chứng ngộ, sự tu tập. Do đó, tất cả các thắng tri đặc biệt đều được nắm bắt về nghĩa bằng sự bác bỏ sự cho rằng.

Tathā ‘‘araha’’nti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ, taṃ avikappetvā visesavacanaṃ ‘‘vītarāgattā vītadosattā vītamohattā’’ti.

Similarly, ‘‘araha’’ (worthy one) is a general determination. The specific statements that do not differentiate that are ‘‘vītarāgattā vītadosattā vītamohattā’’ (because of being free from lust, free from hatred, free from delusion).

Cũng vậy, “Araha” (bậc Vô học) là sự quy định chung, lời nói đặc biệt mà không phân biệt điều đó là “do đã ly tham, do đã ly sân, do đã ly si” (vītarāgattā vītadosattā vītamohattā).

Iminā nayena sesapadesupi sāmaññavisesaniddhāraṇā veditabbā.

In this way, the determination of the general and specific should be understood in the remaining passages.

Theo cách này, cần phải biết sự xác định chung và đặc biệt ở các phần còn lại.

Ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.

This is the Adhiṭṭhāna Hāra (Determination Method).

Đây là phương pháp quy định (adhiṭṭhāno hāro).

447

14. Parikkhārahāravaṇṇanā

14. Explanation of the Parikkhāra Hāra

14. Giải thích phương pháp tùy tùng (Parikkhārahāravaṇṇanā)

448

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammā nāma pariyāpannadhammā, te kusalākusalābyākatabhedena tividhā.

In ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ’’ (the Root Discourse of All Phenomena), ‘all phenomena’ means included phenomena, which are threefold by way of wholesome, unwholesome, and indeterminate.

Trong câu “Sabbadhammamūlapariyāyaṃ” ở đây, tất cả các pháp (sabbadhammā) là các pháp thuộc phạm vi, chúng có ba loại theo phân loại thiện, bất thiện, vô ký.

Tesu kusalānaṃ yonisomanasikāro alobhādayo ca hetū, akusalānaṃ ayonisomanasikāro lobhādayo ca hetū, abyākatesu vipākānaṃ yathāsakaṃ kammaṃ, itaresaṃ bhavaṅgamāvajjanasamannāhārādi ca hetū.

Among these, for wholesome actions, proper attention (yonisomanasikāra) and roots such as non-greed (alobha) are the causes; for unwholesome actions, improper attention (ayonisomanasikāra) and roots such as greed (lobha) are the causes; for resultant abyākata, their respective kamma; and for other abyākata, bhavaṅga, āvajjanā, samanāhāra, etc., are the causes.

Trong số đó, đối với các pháp thiện (kusala), tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) và các căn lành như vô tham (alobha) là nhân (hetū). Đối với các pháp bất thiện (akusala), tác ý không đúng đắn (ayonisomanasikāra) và các căn bất thiện như tham (lobha) là nhân. Đối với các pháp vô ký (abyākata) là quả dị thục (vipāka), nghiệp (kamma) tương ứng của chúng là nhân. Đối với các pháp vô ký khác, bhavaṅga (hữu phần), āvajjana (khai môn), samannāhāra (sự tập trung), v.v., là nhân.

Ettha ca sappurisūpanissayādiko paccayo hetumhi eva samavaruḷho, so tattha ādi-saddena saṅgahitoti daṭṭhabbo.

Here, a condition like the support of good people (sappurisūpanissaya) is included within the cause itself, and it should be understood as encompassed by the "etc." (ādi) word there.

Và ở đây, duyên (paccaya) như nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya), v.v., đã được bao gồm trong nhân (hetu) rồi. Nên hiểu rằng điều đó được hàm ý bởi từ “v.v.” (ādi-saddena) ở đó.

‘‘Mūla’’nti vuttānaṃ maññanānaṃ hetubhāvo pāḷiyaṃ vutto eva.

The state of being a cause for the perceptions (maññanā) referred to as "root" is indeed stated in the Pāli text.

Nhân của các tưởng (maññanā) được gọi là “gốc rễ” (mūla) đã được đề cập trong kinh điển.

Maññanāsu pana taṇhāmaññanāya assādānupassanā hetu.

Moreover, among the perceptions (maññanā), the perception of craving (taṇhāmaññanā) has the contemplation of gratification (assādānupassanā) as its cause.

Trong các tưởng, sự quán sát vị ngọt (assādānupassanā) là nhân của tưởng ái (taṇhāmaññanā).

‘‘Saññojaniyesu dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.52) hi vuttaṃ.

For it is said: "When one contemplates gratification in things that lead to fetters (saññojaniya dhamma), craving (taṇhā) grows."

Quả thật, đã nói rằng: “Với người quán sát vị ngọt trong các pháp thuộc phiền não (saññojaniya), ái (taṇhā) tăng trưởng”.

Mānamaññanāya diṭṭhivippayuttalobho hetu kevalaṃ saṃsaggavasena ‘‘ahamasmī’’ti pavattanato.

For the perception of conceit (mānamaññanā), greed disconnected from wrong view (diṭṭhivippayuttalobha) is the cause, due to its occurrence merely by way of association as "I am."

Đối với tưởng mạn (mānamaññanā), tham (lobha) không liên hệ với tà kiến (diṭṭhivippayutta) là nhân, chỉ vì nó diễn tiến theo cách “tôi là” (ahamasmīti) do sự liên kết.

Diṭṭhimaññanāya ekattanayādīnaṃ ayāthāvaggāho hetu, assutabhāvo puthujjanabhāvassa hetu, so ariyānaṃ adassanasīlatāya, sā ariyadhammassa akovidatāya, sā ariyadhamme avinītatāya hetu, sabbā cāyaṃ hetuparamparā pathavīādīsu ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti tissannaṃ maññanānaṃ hetu, sekkhārahādibhāvā pana mattaso sabbaso ca maññanābhāvassa hetūti.

For the perception of wrong view (diṭṭhimaññanā), the incorrect apprehension of oneness (ekattanaya) and so forth is the cause; the state of being uninstructed is the cause of being an ordinary person (puthujjana); that is due to the characteristic of not seeing the Noble Ones (ariyā); that is due to being unskilled in the Noble Dhamma; that is due to being undisciplined in the Noble Dhamma. And this entire causal sequence is the cause for the three perceptions, "This is mine, this I am, this is my self," concerning earth and so forth. However, the states of being a trainee (sekha) or an Arahant (arahant) are the causes for the absence of perception partially or completely.

Đối với tưởng kiến (diṭṭhimaññanā), sự chấp thủ không đúng đắn về tính nhất thể (ekattanayādīnaṃ ayāthāvaggāho), v.v., là nhân; trạng thái chưa từng nghe (assutabhāva) là nhân của trạng thái phàm phu (puthujjanabhāva); điều đó là nhân của việc không thấy các bậc Thánh (ariyānaṃ adassanasīlatāya); điều đó là nhân của việc không thông thạo Thánh pháp (ariyadhammassa akovidatāya); điều đó là nhân của việc không được huấn luyện trong Thánh pháp (ariyadhamme avinītatāya); và toàn bộ chuỗi nhân duyên này là nhân của ba loại tưởng: “cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi” (etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā) đối với đất, v.v. Còn trạng thái hữu học (sekkhā) và A-la-hán (araha), v.v., là nhân của việc không có tưởng ở mức độ nào đó và hoàn toàn không có tưởng.

Ayaṃ parikkhāro hāro.

This is the Parikkhāra Hāra.

Đây là Phân tích (Parikkhāra) Phương pháp (Hāra).

449

16. Samāropanahāravaṇṇanā

16. Description of the Samāropaṇa Hāra

16. Giải thích Phương pháp Áp dụng (Samāropanahāravaṇṇanā)

450

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādīsu mūlapariyāyaggahaṇena assutavāgahaṇena sañjānanamaññanāpariññāgahaṇehi ca saṃkilesadhammā dassitā, te ca saṅkhepato tividhā taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkilesoti.

In "The Discourse on the Root of All Phenomena" (Sabbadhammamūlapariyāya), etc., by taking "root of all phenomena," "perception" (maññanā), "uninstructed person" (assutavā), and "comprehension of perception" (sañjānanamaññanāpariññā), the defilements (saṃkilesa dhamma) are indicated. These are briefly of three kinds: defilement of craving (taṇhāsaṃkilesa), defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkilesa), and defilement of misconduct (duccaritasaṃkilesa).

Trong “Sabbadhammamūlapariyāya” (Bài kinh về cội rễ của tất cả các pháp), v.v., các pháp phiền não (saṃkilesadhamma) được chỉ ra bằng cách nắm bắt cội rễ của tất cả các pháp, bằng cách nắm bắt "người chưa từng nghe" (assutavā), và bằng cách nắm bắt nhận thức (sañjānana), tưởng (maññanā) và hiểu biết (pariññā). Các pháp này, tóm lại, có ba loại: phiền não tham ái (taṇhāsaṃkilesa), phiền não tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa) và phiền não ác hạnh (duccaritasaṃkilesa).

Tattha taṇhāsaṃkileso taṇhāsaṃkilesassa, diṭṭhisaṃkilesassa, duccaritasaṃkilesassa ca padaṭṭhānaṃ, tathā diṭṭhisaṃkileso diṭṭhisaṃkilesassa, taṇhāsaṃkilesassa, duccaritasaṃkilesassa ca padaṭṭhānaṃ, duccaritasaṃkilesopi duccaritasaṃkilesassa, taṇhāsaṃkilesassa, diṭṭhisaṃkilesassa ca padaṭṭhānaṃ.

Among these, the defilement of craving (taṇhāsaṃkilesa) is the proximate cause (padaṭṭhāna) for the defilement of craving, the defilement of wrong view, and the defilement of misconduct. Similarly, the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkilesa) is the proximate cause for the defilement of wrong view, the defilement of craving, and the defilement of misconduct. The defilement of misconduct (duccaritasaṃkilesa) is also the proximate cause for the defilement of misconduct, the defilement of craving, and the defilement of wrong view.

Trong số đó, phiền não tham ái là căn cứ (padaṭṭhāna) của phiền não tham ái, phiền não tà kiến và phiền não ác hạnh; tương tự, phiền não tà kiến là căn cứ của phiền não tà kiến, phiền não tham ái và phiền não ác hạnh; phiền não ác hạnh cũng là căn cứ của phiền não ác hạnh, phiền não tham ái và phiền não tà kiến.

Tesu taṇhāsaṃkileso atthato lobhova, yo ‘‘lobho lubbhanā lubbhitattaṃ sārāgo sārajjanā sārajjitatta’’ntiādinā (dha. sa. 389) anekehi pariyāyehi vibhatto.

Among these, the defilement of craving (taṇhāsaṃkilesa) is, in essence, just greed (lobha), which is extensively defined by many terms such as "greed, clinging, being clingy, attachment, being attached, state of being attached," etc.

Trong số đó, phiền não tham ái về nghĩa là tham (lobha) mà thôi, được phân tích bằng nhiều phương pháp như “tham, sự tham, trạng thái tham, sự tham đắm, sự tham đắm, trạng thái tham đắm”, v.v.

Tathā diṭṭhiyeva diṭṭhisaṃkileso, yo ‘‘diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkaṃ diṭṭhivipphandita’’ntiādinā (dha. sa. 1105) anekehi pariyāyehi, ‘‘santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā’’tiādinā (dī. ni. 1.30) dvāsaṭṭhiyā pabhedehi ca vibhatto.

Similarly, wrong view (diṭṭhi) itself is the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkilesa), which is extensively defined by many terms such as "view, thicket of views, wilderness of views, contortion of views, vacillation of views," etc., and by sixty-two varieties, as in "Monks, there are some ascetics and brahmins," etc.

Tương tự, phiền não tà kiến chính là tà kiến (diṭṭhi), được phân tích bằng nhiều phương pháp như “tà kiến, rừng tà kiến, sa mạc tà kiến, sự xáo trộn tà kiến, sự dao động tà kiến”, v.v., và bằng sáu mươi hai loại như “Này các tỳ khưu, có một số sa môn, bà la môn”, v.v.

Duccaritasaṃkileso pana atthato dussīlyacetanā ceva cetanāsampayuttadhammā ca, yā ‘‘kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ kāyavisamaṃ vacīvisama’’nti (vibha. 913, 924), ‘‘pāṇātipāto adinnādāna’’nti (vibha. 913) ca ādinā anekehi pariyāyehi, anekehi pabhedehi ca vibhattā.

The defilement of misconduct (duccaritasaṃkilesa), in essence, is unwholesome volition (dussīlyacetanā) and mental states associated with that volition, which are extensively defined by many terms such as "bodily misconduct, verbal misconduct, bodily impropriety, verbal impropriety," and "taking life, taking what is not given," etc., and by many varieties.

Còn phiền não ác hạnh về nghĩa là ý muốn ác hạnh (dussīlyacetanā) và các pháp tương ưng với ý muốn đó, được phân tích bằng nhiều phương pháp và nhiều loại như “ác hạnh thân, ác hạnh khẩu, thân bất chính, khẩu bất chính”, và “sát sinh, trộm cắp”, v.v.

451

Tesu taṇhāsaṃkilesassa samatho paṭipakkho, diṭṭhisaṃkilesassa vipassanā, duccaritasaṃkilesassa sīlaṃ paṭipakkho.

Among these, serenity (samatha) is the antagonist to the defilement of craving, insight (vipassanā) to the defilement of wrong view, and morality (sīla) to the defilement of misconduct.

Trong số đó, định (samatha) là đối trị của phiền não tham ái; tuệ quán (vipassanā) là đối trị của phiền não tà kiến; giới (sīla) là đối trị của phiền não ác hạnh.

Te pana sīlādayo dhammā idha pariññāgahaṇena sekkhaggahaṇena ‘‘araha’’ntiādinā ariyatādiggahaṇena ca gahitā.

These qualities of morality (sīla) and so forth are included here by the term "comprehension" (pariññā), by the term "trainee" (sekha), and by terms such as "Arahant" indicating the noble state (ariyatā), etc.

Tuy nhiên, các pháp giới, v.v., ở đây được nắm bắt bằng cách nắm bắt sự hiểu biết (pariññā), bằng cách nắm bắt trạng thái hữu học (sekkhaggahaṇa), và bằng cách nắm bắt trạng thái thánh thiện (ariyatā), v.v., qua từ “A-la-hán” (araha), v.v.

Tattha sīlena duccaritasaṃkilesappahānaṃ sijjhati, tathā tadaṅgappahānaṃ vītikkamappahānañca, samathena taṇhāsaṃkilesappahānaṃ sijjhati, tathā vikkhambhanappahānaṃ pariyuṭṭhānappahānañca.

Through morality (sīla), the abandoning of the defilement of misconduct (duccaritasaṃkilesa) is achieved, as well as abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna) and abandonment of transgression (vītikkamappahāna). Through serenity (samatha), the abandoning of the defilement of craving (taṇhāsaṃkilesa) is achieved, as well as abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna) and abandonment of obsessions (pariyuṭṭhānappahāna).

Ở đây, nhờ giới mà sự đoạn trừ phiền não ác hạnh được thành tựu, cũng như sự đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna) và sự đoạn trừ sự vi phạm (vītikkamappahāna). Nhờ định mà sự đoạn trừ phiền não tham ái được thành tựu, cũng như sự đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna) và sự đoạn trừ các triền cái (pariyuṭṭhānappahāna).

Vipassanāya diṭṭhisaṃkilesappahānaṃ sijjhati, tathā samucchedappahānaṃ anusayappahānañca.

Through insight (vipassanā), the abandoning of the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkilesa) is achieved, as well as abandonment by eradication (samucchedappahāna) and abandonment of latent tendencies (anusayappahāna).

Nhờ tuệ quán mà sự đoạn trừ phiền não tà kiến được thành tựu, cũng như sự đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna) và sự đoạn trừ các tùy miên (anusayappahāna).

Tattha pubbabhāge sīle patiṭṭhitassa samatho, samathe patiṭṭhitassa vipassanā, maggakkhaṇe pana samakālameva bhavanti.

Among these, for one established in morality in the preliminary stage, there is serenity; for one established in serenity, there is insight. But at the moment of the path (maggakkhaṇa), they occur simultaneously.

Ở đây, định dành cho người đã an trú trong giới ở giai đoạn trước, tuệ quán dành cho người đã an trú trong định; nhưng tại khoảnh khắc đạo (maggakkhaṇa), chúng đồng thời hiện hữu.

Pubbeyeva hi suparisuddhakāyavacīkammassa suparisuddhājīvassa ca samathavipassanā āraddhā gabbhaṃ gaṇhantiyo paripākaṃ gacchantiyo vuṭṭhānagāminivipassanaṃ paribrūhenti, vuṭṭhānagāminivipassanā bhāvanāpāripūriṃ gacchantī maggena ghaṭenti maggakkhaṇe samathavipassanā paripūreti.

Indeed, for one whose bodily and verbal actions are perfectly purified and whose livelihood is perfectly purified, serenity and insight, once begun, take root and mature, nurturing the insight that leads to emergence (vuṭṭhānagāminīvipassanā). The insight that leads to emergence, reaching the perfection of development, unites with the path (magga), and at the moment of the path, serenity and insight become perfected.

Quả thật, định và tuệ quán được khởi xướng bởi người có thân khẩu nghiệp và sinh kế hoàn toàn thanh tịnh từ trước, khi chúng mang thai và đạt đến sự trưởng thành, chúng phát triển tuệ quán hướng đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanā). Tuệ quán hướng đến sự xuất ly, khi đạt đến sự viên mãn của sự tu tập (bhāvanāpāripūri), kết hợp với đạo (magga), và tại khoảnh khắc đạo, định và tuệ quán được viên mãn.

Atha maggakkhaṇe samathavipassanābhāvanāpāripūriyā anavasesasaṃkilesadhammaṃ samucchindantiyo nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarontīti.

Then, at the moment of the path, with the perfection of the development of serenity and insight, eradicating all defilements without remainder, they realize cessation, Nibbāna.

Rồi tại khoảnh khắc đạo, khi sự tu tập định và tuệ quán đạt đến sự viên mãn, chúng đoạn trừ hoàn toàn các pháp phiền não còn lại và chứng ngộ sự chấm dứt (nirodha) là Niết Bàn (Nibbāna).

Ayaṃ samāropano hāro.

This is the Samāropaṇa Hāra.

Đây là Phương pháp Áp dụng (Samāropana Hāra).

452

Soḷasahāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the sixteen Hāras is concluded.

Giải thích Mười sáu Phương pháp (Hāra) đã hoàn tất.

453

Pañcavidhanayavaṇṇanā

Description of the Five Nayas

Giải thích Năm Cách (Naya)

454

1. Nandiyāvaṭṭanayavaṇṇanā

1. Description of the Nandiyāvaṭṭa Naya

1. Giải thích Cách Nandiyāvaṭṭa

455

‘‘Sabbadhammamūlapariyāya’’ntiādīsu sabbadhammamūlaggahaṇena maññanāgahaṇena ca taṇhāmānadiṭṭhiyo gahitā.

In "The Discourse on the Root of All Phenomena" (Sabbadhammamūlapariyāya), etc., by taking "root of all phenomena" and "perception" (maññanā), craving (taṇhā), conceit (māna), and wrong view (diṭṭhi) are included.

Trong “Sabbadhammamūlapariyāya” (Bài kinh về cội rễ của tất cả các pháp), v.v., tham ái (taṇhā), kiêu mạn (māna) và tà kiến (diṭṭhi) được nắm bắt bằng cách nắm bắt cội rễ của tất cả các pháp và bằng cách nắm bắt các tưởng (maññanā).

Maññanānampi hi maññanā kāraṇanti dassitoyamattho.

This meaning is shown: indeed, perceptions are the cause of perceptions.

Nghĩa này được chỉ ra rằng các tưởng cũng là nguyên nhân của các tưởng.

‘‘Assutavā’’tiādinā avijjāmānadiṭṭhiyo gahitā, sabbepi vā saṃkilesadhammā, tathā saññāapariññātaggahaṇena.

By "uninstructed person" (assutavā), etc., ignorance (avijjā), conceit (māna), and wrong view (diṭṭhi) are included, or indeed all defilements (saṃkilesa dhamma), as well as by taking "perception" (saññā) and "non-comprehension" (apariññāta).

Vô minh (avijjā), kiêu mạn (māna) và tà kiến (diṭṭhi) được nắm bắt bằng “Assutavā” (người chưa từng nghe), v.v., hoặc tất cả các pháp phiền não cũng vậy, bằng cách nắm bắt nhận thức (saññā) và không hiểu biết (apariññāta).

‘‘Khīṇāsavo parikkhīṇabhavasaññojano’’ti ettha pana āsavā saññojanāni ca sarūpato gahitāni, tathā nandiggahaṇena taṇhāgahaṇena ca taṇhā, evampettha sarūpato pariyāyato ca taṇhā avijjā tappakkhiyadhammā ca gahitā.

However, in "one whose taints are destroyed, whose fetters of becoming are exhausted," taints (āsava) and fetters (saññojana) are taken in their intrinsic nature. Similarly, by taking "delight" (nandi) and "craving" (taṇhā), craving is taken. Thus, here, craving, ignorance, and their concomitant states (tappakkhiya dhamma) are taken in their intrinsic nature (sarūpato) and by way of periphrasis (pariyāyato).

Tuy nhiên, trong “Khīṇāsavo parikkhīṇabhavasaññojano” (người đã diệt trừ các lậu hoặc, đã đoạn tận các kiết sử tái sinh), các lậu hoặc (āsava) và các kiết sử (saññojana) được nắm bắt theo bản chất của chúng; tương tự, tham ái (taṇhā) được nắm bắt bằng cách nắm bắt sự hoan hỷ (nandi) và bằng cách nắm bắt tham ái. Như vậy, ở đây, tham ái, vô minh và các pháp thuộc phe của chúng được nắm bắt theo bản chất và theo phương pháp.

Tattha taṇhāya visesato rūpadhammā adhiṭṭhānaṃ, avijjāya arūpadhammā, te pana sabbadhammaggahaṇena pathavīādiggahaṇena ca dassitā eva.

Among these, material phenomena (rūpadhammā) are specifically the basis (adhiṭṭhāna) for craving, and immaterial phenomena (arūpadhammā) for ignorance. These are already indicated by the terms "all phenomena" (sabbadhamma) and "earth," etc.

Trong số đó, các pháp sắc (rūpadhamma) đặc biệt là đối tượng của tham ái, các pháp vô sắc (arūpadhamma) là đối tượng của vô minh; những điều đó đã được chỉ ra bằng cách nắm bắt tất cả các pháp và bằng cách nắm bắt đất, v.v.

Tāsaṃ samatho vipassanā ca paṭipakkho, tesamettha gahetabbākāro heṭṭhā dassito eva.

Serenity (samatha) and insight (vipassanā) are the antagonists to these, and the manner in which they are to be taken here has been shown below.

Định (samatha) và tuệ quán (vipassanā) là đối trị của chúng, cách thức nắm bắt chúng ở đây đã được chỉ ra ở phần dưới.

Samathassa cetovimutti phalaṃ, vipassanāya paññāvimutti.

The fruit of serenity is liberation of mind (cetovimutti); the fruit of insight is liberation through wisdom (paññāvimutti).

Thành quả của định là giải thoát tâm (cetovimutti), thành quả của tuệ quán là giải thoát tuệ (paññāvimutti).

Tathā hi tā ‘‘rāgavirāgā’’tiādinā visesetvā vuccanti, imāsamettha gahaṇaṃ sammadaññāvimuttavītarāgādivacanehi veditabbaṃ.

Indeed, they are specifically spoken of as "detachment from passion" (rāgavirāga), etc. Their inclusion here should be understood through expressions like "right knowledge," "liberated," and "free from passion."

Quả thật, chúng được phân biệt và gọi là “ly tham” (rāgavirāga), v.v. Sự nắm bắt chúng ở đây nên được hiểu qua các từ như “chánh trí giải thoát” (sammadaññāvimutta), “ly tham” (vītarāga), v.v.

Tattha taṇhāvijjā samudayasaccaṃ, tappakkhiyadhammā pana taggahaṇeneva gahitāti veditabbā.

Among these, craving (taṇhā) and ignorance (avijjā) are the truth of origin (samudayasacca), and their concomitant states (tappakkhiya dhamma) should be understood as included by that very term.

Ở đây, tham ái và vô minh là Khổ tập đế (samudayasacca); các pháp thuộc phe của chúng nên được hiểu là đã được nắm bắt bằng cách nắm bắt chúng.

Tesaṃ adhiṭṭhānabhūtā vuttappabhedā rūpārūpadhammā dukkhasaccaṃ, tesaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasaccaṃ.

The aforementioned varieties of material and immaterial phenomena, which are their bases, are the truth of suffering (dukkhasacca); their non-occurrence is the truth of cessation (nirodhasacca); and the understanding of cessation is the truth of the path (maggasacca).

Các pháp sắc và vô sắc đã được phân loại như đã nói, là đối tượng của chúng, là Khổ đế (dukkhasacca); sự không diễn tiến của chúng là Khổ diệt đế (nirodhasacca); sự hiểu biết về sự chấm dứt là Khổ diệt đạo đế (maggasacca).

Taṇhāgahaṇena cettha māyā-sāṭheyya-mānātimāna-madappamāda-pāpicchatā-pāpamittatā-ahirikānottappādivasena akusalapakkho netabbo, avijjāgahaṇena viparītamanasikāra-kodhūpanāha-makkha-paḷāsa-issā-macchariya- sārambhadovacassatā-bhavadiṭṭhi-vibhavadiṭṭhiādivasena akusalapakkho netabbo, vuttavipariyāyena amāyāasāṭheyyādiaviparītamanasikārādivasena, tathā samathapakkhiyānaṃ saddhindriyādīnaṃ vipassanāpakkhiyānaṃ aniccasaññādīnañca vasena vodānapakkho netabboti.

Here, by the term "craving," the unwholesome side (akusalapakkha) should be understood, comprising delusion (māyā), deception (sāṭheyya), self-overestimation (mānātimāna), intoxication (mada), heedlessness (pamāda), evil desires (pāpicchatā), bad companionship (pāpamittatā), shamelessness (ahirika), lack of moral dread (anottappa), etc. By the term "ignorance," the unwholesome side should be understood, comprising improper attention (viparītamanasikāra), anger (kodha), resentment (upanāha), denigration (makkha), contempt (paḷāsa), envy (issā), avarice (macchariya), contentiousness (sārambha), harsh speech (dovacassatā), view of eternalism (bhavadiṭṭhi), view of annihilationism (vibhavadiṭṭhi), etc. In the opposite way to what has been said, the side of purification (vodānapakkha) should be understood, comprising non-delusion, non-deception, etc., proper attention, etc., as well as the sense faculties (indriya) such as faith (saddhā) belonging to the side of serenity (samathapakkhiya), and perceptions like impermanence (aniccasññā) belonging to the side of insight (vipassanāpakkhiya).

Và ở đây, bằng cách nắm bắt tham ái, nên dẫn dắt đến phe bất thiện (akusalapakkha) theo nghĩa là sự giả dối (māyā), sự xảo quyệt (sāṭheyya), sự kiêu mạn quá mức (mānātimāna), sự say mê (mada), sự phóng dật (pamāda), ác dục (pāpicchatā), ác hữu (pāpamittatā), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), v.v. Bằng cách nắm bắt vô minh, nên dẫn dắt đến phe bất thiện theo nghĩa là tác ý sai lầm (viparītamanasikāra), sân hận (kodha), oán hận (upanāha), khinh mạn (makkha), não hại (paḷāsa), ganh tỵ (issā), xan tham (macchariya), tranh chấp (sārambha), khó nghe lời (dovacassatā), hữu kiến (bhavadiṭṭhi), vô hữu kiến (vibhavadiṭṭhi), v.v. Theo cách ngược lại đã nói, nên dẫn dắt đến phe thanh tịnh (vodānapakkha) theo nghĩa là không giả dối (amāyā), không xảo quyệt (asāṭheyya), v.v., tác ý đúng đắn (aviparītamanasikāra), v.v., và theo nghĩa là các căn thuộc phe định (samathapakkhiya) như tín căn (saddhindriya), v.v., và các pháp thuộc phe tuệ quán (vipassanāpakkhiya) như vô thường tưởng (aniccasññā), v.v.

Ayaṃ nandiyāvaṭṭassa na yassa bhūmi.

This is the ground of the Nandiyāvaṭṭa Naya.

Đây là Nền tảng của Cách Nandiyāvaṭṭa (Nandiyāvaṭṭassa Naya Bhūmi).

456

2. Tipukkhalanayavaṇṇanā

2. Description of the Tipukkala Naya

2. Giải thích Cách Tipukkala (Tipukkhalanayavaṇṇanā)

457

Tathā vuttanayena sarūpato pariyāyato ca gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu taṇhā lobho, avijjā moho, avijjāya sampayutto lohite sati pubbo viya taṇhāya sati sijjhamāno āghāto doso, iti tīhi akusalamūlehi gahitehi, tappaṭipakkhato maññanāpaṭikkhepapariññāgahaṇādīhi ca kusalamūlāni siddhāniyeva honti.

In the manner thus stated, concerning the states of craving (taṇhā) and ignorance (avijjā) and their opposites, taken literally and figuratively: craving is greed (lobha), ignorance is delusion (moha), and hatred (dosa) is ill-will that arises when craving is present, just as pus forms when there is blood, being conjoined with ignorance. Thus, when these three unwholesome roots are grasped, the wholesome roots are established by their opposition, such as by rejecting misconceptions, comprehending, and so on.

Theo phương pháp đã nói như vậy, trong các pháp thuộc về ái và vô minh được nắm bắt cả về bản chất và theo cách gián tiếp, ái là tham, vô minh là si, sân là sự phẫn nộ phát sinh khi có ái, giống như mủ phát sinh khi có máu, liên hệ với vô minh, đó là sân. Như vậy, khi ba căn bất thiện này được nắm bắt, thì các căn thiện cũng được thiết lập thông qua sự bác bỏ các quan niệm sai lầm, sự nắm bắt sự hiểu biết toàn diện, v.v., đối lập với chúng.

Idhāpi ‘‘lobho sabbāni vā sāsavakusalākusalamūlāni samudayasaccaṃ, tehi nibbattā, tesaṃ adhiṭṭhānagocarabhūtā ca upādānakkhandhā dukkhasacca’’ntiādinā saccayojanā veditabbā.

Here too, the application of the Noble Truths should be understood, as in "greed, or all unwholesome and wholesome roots with taints (sāsava), are the truth of the origin (samudayasacca); and the aggregates of clinging (upādānakkhandhā) that arise from them and are the basis and object of these are the truth of suffering (dukkhasacca)," and so on.

Ở đây cũng vậy, sự liên kết với các chân lý cần được hiểu theo cách: "Tham, hoặc tất cả các căn thiện bất thiện hữu lậu là Khổ Tập Đế; các uẩn chấp thủ phát sinh từ chúng, và là nơi nương tựa cùng cảnh giới của chúng, là Khổ Đế", v.v.

Phalaṃ panettha tayo vimokkhā, tīhi pana akusalamūlehi tividhaduccarita-saṃkilesamala-visamaakusala-saññā-vitakkādivasena akusalapakkho netabbo.

The fruits here are the three deliverances (vimokkha). However, the unwholesome side should be extended through the three unwholesome roots, in terms of the three kinds of misconduct, defilement, impurity, uneven unwholesomeness, perceptions, thoughts, and so on.

Quả ở đây là ba giải thoát. Tuy nhiên, phe bất thiện cần được dẫn dắt thông qua ba căn bất thiện theo cách ba ác hạnh, ô nhiễm phiền não, bất thiện sai trái, tà kiến, tà tư duy, v.v.

Tathā tīhi kusalamūlehi tividhasucarita-samakusala-saññā-vitakka-saddhamma-samādhi-vimokkhamukha-vimokkhā-divasena kusalapakkho netabboti.

Likewise, the wholesome side should be extended through the three wholesome roots, in terms of the three kinds of good conduct, even wholesomeness, perceptions, thoughts, the Dhamma, concentration, doors to liberation, liberation, and so on.

Tương tự, phe thiện cần được dẫn dắt thông qua ba căn thiện theo cách ba thiện hạnh, thiện pháp chân chánh, chánh tư duy, chánh tín, định, cửa giải thoát, giải thoát, v.v.

Ayaṃ tipukkhalassa nayassa bhūmi.

This is the basis of the method of the three persons.

Đây là cơ sở của phương pháp ba người.

458

3. Sīhavikkīḷitanayavaṇṇanā

3. Explanation of the Lion's Play Method (Sīhavikkīḷita Naya)

3. Giải thích phương pháp Sīhavikkīḷita (Sư tử hý)

459

Tathā vuttanayena sarūpato pariyāyato ca gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu visesato taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena asubhe ‘‘subha’’nti, dukkhe ‘‘sukha’’nti ca vipallāsā, avijjādiṭṭhīnaṃ vasena anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti ca vipallāsā veditabbā.

In the manner thus stated, concerning the states of craving and ignorance and their opposites, taken literally and figuratively, specifically, due to craving and views, the perversions should be understood as: "beautiful" in the unbeautiful, and "pleasure" in suffering; and due to ignorance and views, "permanent" in the impermanent, and "self" in the non-self.

Theo phương pháp đã nói như vậy, trong các pháp thuộc về ái và vô minh được nắm bắt cả về bản chất và theo cách gián tiếp, đặc biệt cần hiểu các sự điên đảo: "đẹp" trong cái bất tịnh, "lạc" trong cái khổ, do ái và tà kiến; và "thường" trong cái vô thường, "ngã" trong cái vô ngã, do vô minh và tà kiến.

Tesaṃ paṭipakkhato maññanāpaṭikkhepapariññāgahaṇādisiddhehi sativīriyasamādhipaññindriyehi cattāri satipaṭṭhānāni siddhāneva honti.

By their opposition, the four establishments of mindfulness (satipaṭṭhāna) are established through the faculties of mindfulness, energy, concentration, and wisdom, which are brought about by the rejection of misconceptions, comprehension, and so on.

Đối lại với chúng, bốn niệm xứ được thiết lập thông qua các căn niệm, tinh tấn, định, tuệ đã được thiết lập bằng cách bác bỏ các quan niệm sai lầm, nắm bắt sự hiểu biết toàn diện, v.v.

Tattha catūhi indriyehi cattāro puggalā niddisitabbā.

Therein, four types of individuals should be designated by the four faculties.

Trong đó, bốn hạng người cần được chỉ ra qua bốn căn.

Kathaṃ?

How so?

Thế nào?

Duvidho hi taṇhācarito mudindriyo tikkhindriyoti, tathā diṭṭhicarito.

Indeed, one who is prone to craving is of two types: dull-facultied and keen-facultied; likewise, one who is prone to views.

Người có ái hành có hai loại: căn yếu và căn bén; tương tự, người có kiến hành cũng vậy.

Tesaṃ paṭhamo asubhe ‘‘subha’’nti vipariyāsaggāhī satibalena yathābhūtaṃ kāyasabhāvaṃ sallakkhento taṃ vipallāsaṃ samugghāṭetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.

The first among them, having mistakenly grasped the perversion of "beautiful" in the unbeautiful, discerns the true nature of the body by the power of mindfulness, eradicates that perversion, and enters the fixed course of rightness.

Người thứ nhất, chấp thủ sự điên đảo "đẹp" trong cái bất tịnh, nhờ sức niệm, quán sát bản chất của thân đúng như thật, diệt trừ sự điên đảo đó và bước vào chánh định.

Dutiyo asukhe ‘‘sukha’’nti vipariyāsaggāhī ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (dī. ni. 3.310; ma. ni. 1.26; a. ni. 4.14, 114; a. ni. 6.58) vuttena vīriyasaṃvarabhūtena vīriyabalena taṃ vipallāsaṃ vidhamento sammattaniyāmaṃ okkamati.

The second, having mistakenly grasped the perversion of "pleasure" in suffering, dispels that perversion by the power of energy, which is characterized by restraint through energy, as stated in "one does not tolerate arisen sensual thoughts," and so on, and enters the fixed course of rightness.

Người thứ hai, chấp thủ sự điên đảo "lạc" trong cái khổ, nhờ sức tinh tấn, là nền tảng của tinh tấn chế ngự đã được nói đến trong "không chấp nhận dục tầm đã khởi lên", v.v., diệt trừ sự điên đảo đó và bước vào chánh định.

Tatiyo anicce ‘‘nicca’’nti ayāthāvaggāhī samādhibalena samāhitacitto saṅkhārānaṃ khaṇikabhāvasallakkhaṇena taṃ vipallāsaṃ samugghāṭento ariyabhūmiṃ okkamati.

The third, having wrongly grasped "permanent" in the impermanent, with a mind concentrated by the power of concentration, eradicates that perversion by discerning the momentary nature of conditioned phenomena, and enters the Noble Stage.

Người thứ ba, chấp thủ sự sai lầm "thường" trong cái vô thường, nhờ sức định, với tâm định tĩnh, quán sát bản chất vô thường của các hành, diệt trừ sự điên đảo đó và bước vào Thánh địa.

Catuttho santatisamūhakiccārammaṇaghanavañcitatāya phassādidhammapuñjamatte anattani ‘‘attā’’ti micchābhinivesī catukoṭikasuññatāmanasikārena taṃ micchābhinivesaṃ viddhaṃsento sāmaññaphalaṃ sacchikaroti.

The fourth, being deceived by the density of continuity, aggregation, and the sphere of activity, mistakenly clings to "self" in the non-self, which is merely an aggregate of phenomena such as contact; he destroys that wrong clinging by focusing on the fourfold emptiness and realizes the fruits of recluseship.

Người thứ tư, do bị lừa dối bởi sự dày đặc của sự liên tục, tập hợp, hành vi và đối tượng, chấp thủ sai lầm "ngã" trong cái vô ngã, chỉ là một khối các pháp như xúc, v.v., nhờ sự tác ý về tánh không bốn cách, tiêu diệt sự chấp thủ sai lầm đó và chứng đắc quả Sa-môn.

460

Idhāpi subhasaññāsukhasaññāhi catūhipi vā vipallāsehi samudayasaccaṃ, tesaṃ adhiṭṭhānārammaṇabhūtā pañcupādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā veditabbā.

Here too, the application of the Noble Truths should be understood, as in "the perceptions of beauty and pleasure, or all four perversions, are the truth of the origin (samudayasacca); and the five aggregates of clinging, which are the basis and object of these, are the truth of suffering (dukkhasacca)," and so on.

Ở đây cũng vậy, sự liên kết với các chân lý cần được hiểu theo cách: "Các sự điên đảo về tưởng đẹp và tưởng lạc, hoặc cả bốn sự điên đảo, là Khổ Tập Đế; năm uẩn chấp thủ là nơi nương tựa và đối tượng của chúng, là Khổ Đế", v.v.

Phalaṃ panettha cattāri sāmaññaphalāni, catūhi cittavipallāsehi caturāsavogha-yoga-kāyagantha-agati-taṇhuppāda-sallupādāna-viññāṇaṭṭhiti-apariññādivasena akusalapakkho netabbo.

The fruits here are the four fruits of recluseship. From the four perversions of mind, the unwholesome side should be extended in terms of the four floods (ogha), bonds (yoga), bodily ties (kāyagantha), wrong destinations (agati), arising of craving, attachments (upādāna), consciousness-bases (viññāṇaṭṭhiti), non-comprehension, and so on.

Quả ở đây là bốn quả Sa-môn. Phe bất thiện cần được dẫn dắt thông qua bốn sự điên đảo của tâm theo cách bốn lậu, ách, thân kiến, ác thú, sự phát sinh của ái, chấp thủ như mũi tên, sự trụ của thức, sự không hiểu biết toàn diện, v.v.

Tathā catūhi satipaṭṭhānehi catubbidhajhāna-vihārādhiṭṭhāna-sukhabhāgiyadhamma-appamaññā-sammappadhāna-iddhipādā- divasena vodānapakkho netabboti.

Likewise, from the four establishments of mindfulness, the purifying side (vodāna) should be extended in terms of the four kinds of jhāna, the basis of dwelling, states conducive to happiness, immeasurable states (appamaññā), right exertions, bases of power (iddhipādā), and so on.

Tương tự, phe thanh tịnh cần được dẫn dắt thông qua bốn niệm xứ theo cách bốn thiền, nền tảng của trú, các pháp thuộc về phần lạc, vô lượng tâm, chánh tinh tấn, thần túc, v.v.

Ayaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmi.

This is the basis of the method of the lion's play.

Đây là cơ sở của phương pháp Sīhavikkīḷita.

461

4-5. Disālocana-aṅkusanayadvayavaṇṇanā

4-5. Explanation of the Two Methods: Disālocana and Aṅkusa

4-5. Giải thích hai phương pháp Disālocana và Aṅkusa

462

Imesaṃ pana tiṇṇaṃ atthanayānaṃ siddhiyā vohārena nayadvayaṃ siddhameva hoti.

For the realization of these three analytical methods, two operational methods are established.

Tuy nhiên, để thành tựu ba phương pháp ý nghĩa này, hai phương pháp còn lại cũng được thiết lập thông qua cách nói.

Tathā hi atthanayānaṃ disābhūtadhammānaṃ samālocanaṃ disālocanaṃ, tesaṃ samānayanaṃ aṅkusoti pañcapi nayā niyuttāti veditabbā.

Indeed, the "looking in all directions" ( disālocana) is the contemplation of phenomena that are the directions of the analytical methods, and the "hook" ( aṅkusa) is their bringing together; thus, it should be understood that the five methods are explained.

Thật vậy, sự quán sát các pháp là phương hướng của các phương pháp ý nghĩa được gọi là Disālocana (quán sát phương hướng), và sự tập hợp chúng lại được gọi là Aṅkusa (cái móc). Như vậy, năm phương pháp được thiết lập.

463

Pañcavidhanayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the five methods is concluded.

Giải thích năm phương pháp đã xong.

464

Sāsanapaṭṭhānavaṇṇanā

Explanation of the Dhamma in the Paṭṭhāna

Giải thích Sāsanapaṭṭhāna (Nền tảng của Giáo pháp)

465

Idañca suttaṃ soḷasavidhe suttantapaṭṭhāne saṃkilesanibbedhāsekkhabhāgiyaṃ, sabbabhāgiyameva vā ‘‘sabbadhammamūlapariyāya’’nti ettha sabbadhammaggahaṇena lokiyakusalānampi saṅgahitattā.

This Sutta, among the sixteen kinds of Sutta-Paṭṭhāna, is "belonging to defilement, penetration, and the unconditioned" (saṃkilesanibbedhāsekkhabhāgiyaṃ), or simply "belonging to all" (sabbabhāgiyaṃ), because in "the Root of all Phenomena" (sabbadhammamūlapariyāya), the inclusion of all phenomena also encompasses worldly wholesome states.

Kinh này, trong mười sáu loại Suttantapaṭṭhāna (Nền tảng của Kinh), là phần ô nhiễm, phần giải thoát, phần vô học, hoặc là tất cả các phần, vì trong "Sabbadhammamūlapariyāya" (Căn bản của tất cả các pháp), tất cả các pháp bao gồm cả các thiện pháp thế gian.

Aṭṭhavīsatividhena pana suttantapaṭṭhāne lokiyalokuttarasabbadhammādhiṭṭhānaṃ ñāṇañeyyaṃ dassanabhāvanaṃ sakavacanaṃ vissajjanīyaṃ kusalākusalaṃ anuññātaṃ paṭikkhittaṃ cāti veditabbaṃ.

However, in the twenty-eight kinds of Sutta-Paṭṭhāna, it should be understood as: the foundation for all worldly and supramundane phenomena, knowledge and the knowable, vision and development, one's own words, responsive (vissajjanīyaṃ), wholesome and unwholesome, permitted and prohibited.

Tuy nhiên, trong hai mươi tám loại Suttantapaṭṭhāna, cần hiểu rằng đó là nền tảng của tất cả các pháp thế gian và xuất thế gian, là trí tuệ và đối tượng của trí tuệ, là thấy và tu, là lời riêng và lời giải đáp, là thiện và bất thiện, là được cho phép và bị cấm đoán.

466

Nettinayavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the Netti method is concluded.

Giải thích Nettinaya đã xong.

467

Mūlapariyāyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The Līnatthappakāsanā on the explanation of the Mūlapariyāya Sutta is completed.

Līnatthappakāsanā về Giải thích Kinh Mūlapariyāya đã hoàn tất.

468

2. Sabbāsavasuttavaṇṇanā

2. Explanation of the Sabbāsava Sutta

2. Giải thích Kinh Sabbāsava

469

14. Apubbapadavaṇṇanāti atthasaṃvaṇṇanāvasena heṭṭhā aggahitatāya apubbassa abhinavassa padassa vaṇṇanā atthavibhajanā.

14. Explanation of new words (Apubbapadavaṇṇanā) refers to the explanation and division of words that are new, not previously grasped in the context of explaining their meaning.

14. Giải thích từ mới có nghĩa là giải thích ý nghĩa, phân tích ý nghĩa của một từ mới, chưa được đề cập ở trên.

‘‘Hitvā punappunāgatamattha’’nti hi vuttaṃ.

Indeed, it has been said, "having abandoned the meaning that has repeatedly come."

Thật vậy, đã nói "bỏ qua ý nghĩa đã đến hết lần này đến lần khác".

Nivāsaṭṭhānabhūtā bhūtapubbanivāsaṭṭhānabhūtā, nivāsaṭṭhāne vā bhūtā nibbattā nivāsaṭṭhānabhūtā, tattha māpitāti attho.

Nivāsaṭṭhānabhūtā means having been a former dwelling place, or having arisen at the dwelling place, or having been founded there.

Nivāsaṭṭhānabhūtā có nghĩa là đã từng là nơi cư trú, hoặc đã phát sinh ở nơi cư trú, tức là đã được xây dựng ở đó.

Yathā kākandī mākandī kosambīti yathā kākandassa isino nivāsaṭṭhāne māpitā nagarī kākandī, mākandassa nivāsaṭṭhāne māpitā mākandī, kusambassanivāsaṭṭhāne māpitā kosambīti vuccati, evaṃ sāvatthīti dasseti.

Just as Kākaṅdī, Mākaṅdī, Kosambī: just as the city founded at the dwelling place of the sage Kākaṅda is called Kākaṅdī, that founded at the dwelling place of Mākaṅda is Mākaṅdī, and that founded at the dwelling place of Kusamba is Kosambī; in the same way, Savatthī is explained.

Yathā kākandī mākandī kosambī có nghĩa là, giống như thành phố được xây dựng tại nơi cư trú của ẩn sĩ Kākaṇḍa được gọi là Kākaṇḍī, thành phố được xây dựng tại nơi cư trú của Mākaṇḍa được gọi là Mākaṇḍī, thành phố được xây dựng tại nơi cư trú của Kusamba được gọi là Kosambī, tương tự là Sāvatthī.

Upanetvā samīpe katvā bhuñjitabbato upabhogo, saviññāṇakavatthu.

Upabhoga is something to be enjoyed by bringing it near, a conscious object.

Upabhoga là vật có ý thức, được hưởng dụng bằng cách mang đến gần.

Parito sabbadā bhuñjitabbato paribhogo, nivāsanapārupanādi aviññāṇakavatthu.

Paribhoga is something to be enjoyed always from all sides, such as robes for dwelling and covering, an unconscious object.

Paribhoga là vật vô tri, như y phục, khăn choàng, v.v., được hưởng dụng mọi lúc.

Sabbamettha atthīti niruttinayena sāvatthī-saddasiddhimāha.

Sabbamettha atthī (everything is here) explains the derivation of the word Sāvatthī according to linguistic rules.

Sabbamettha atthī nói về sự thành tựu của từ Sāvatthī theo phương pháp ngữ nguyên (nirutti).

Satthasamāyogeti satthassa nagariyā samāgame, satthe taṃ nagaraṃ upagateti attho.

Satthasamāyoge means at the meeting of the caravan and the city, meaning the caravan has approached that city.

Satthasamāyoge có nghĩa là khi đoàn lữ hành đến thành phố, tức là đoàn lữ hành đã đi đến thành phố đó.

Pucchite satthikajanehi.

Pucchite means questioned by the people of the caravan.

Pucchite bởi những người trong đoàn lữ hành.

470

Samohitanti sannicitaṃ.

Samohitaṃ means collected, amassed.

Samohitaṃ có nghĩa là tích trữ.

Rammanti anto bahi ca bhūmibhāgasampattiyā ceva ārāmuyyānasampattiyā ca ramaṇīyaṃ.

Rammaṃ means delightful due to the prosperity of the land inside and out, and the prosperity of parks and gardens.

Rammaṃ là đáng yêu, vì sự phong phú của đất đai bên trong và bên ngoài, và sự phong phú của các công viên và vườn cây.

Dassaneyyanti visikhāsannivesasampattiyā ceva pāsādakūṭāgārādisampattiyā ca dassanīyaṃ passitabbayuttaṃ.

Dassaneyyaṃ means worth seeing, suitable to be seen, due to the prosperity of its street arrangements and the prosperity of its palaces, pinnacled houses, and so on.

Dassaneyyaṃ là đáng xem, đáng nhìn, vì sự phong phú của cách bố trí đường phố và sự phong phú của các cung điện, nhà cao tầng, v.v.

Upabhogaparibhogavatthusampattiyā ceva nivāsasukhatāya ca nibaddhavāsaṃ vasantānaṃ itaresañca sattānaṃ manaṃ rametīti manoramaṃ.

Manoramaṃ means pleasing to the mind of beings who dwell there and others, due to the prosperity of objects for use and enjoyment, and the comfort of dwelling.

Manoramaṃ là làm vui lòng những chúng sinh đang sống ở đó và những người khác, vì sự phong phú của các vật dụng để hưởng dụng và sự thoải mái của nơi cư trú.

Dasahi saddehīti hatthisaddo, assa-ratha-bheri-saṅkha-mudiṅga-vīṇā-gīta sammatāḷasaddo, asnātha-pivatha-khādathāti-saddoti imehi dasahi saddehi.

Dasahi saddehi means by these ten sounds: the sound of elephants, horses, chariots, drums, conches, cymbals, lutes, singing, applause, and the sound of "Eat, drink, consume."

Dasahi saddehi có nghĩa là mười loại âm thanh này: tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe, tiếng trống, tiếng ốc tù và, tiếng trống nhỏ, tiếng đàn, tiếng hát, tiếng vỗ tay, và tiếng "hãy ăn, hãy uống, hãy nhai".

Avivittanti na vivittaṃ, sabbakālaṃ ghositanti attho.

Avivittaṃ means not secluded, implying it is noisy at all times.

Avivittaṃ có nghĩa là không vắng vẻ, tức là luôn ồn ào.

471

Vuddhiṃ vepullataṃ pattanti tannivāsī sattavuddhiyā vuddhiṃ, tāya parivuddhitāyeva vipulabhāvaṃ pattaṃ, bahujanaṃ ākiṇṇamanussanti attho.

Vuddhiṃ vepullataṃ pattaṃ means having attained growth by the growth of its resident beings, and having attained extensiveness through that growth, meaning it is crowded with many people.

Vuddhiṃ vepullataṃ pattaṃ có nghĩa là đã đạt đến sự tăng trưởng và phong phú do sự tăng trưởng của các chúng sinh cư trú ở đó, tức là đông đúc người.

Vittūpakaraṇasamiddhiyā iddhaṃ.

Iddhaṃ means prosperous, due to the abundance of wealth and resources.

Iddhaṃ là thịnh vượng, nhờ sự đầy đủ của tài sản và vật dụng.

Sabbakālaṃ subhikkhabhāvena phītaṃ.

Always prosperous with an abundance of food.

Luôn thịnh vượng với trạng thái sung túc về thực phẩm.

Antamaso vighāsāde upādāya sabbesaṃ kapaṇaddhikavanibbakayācakānampi icchi tatthanipphattiyā manuññaṃ jātaṃ, pageva issariye ṭhitānanti dassanatthaṃ puna ‘‘manorama’’nti vuttaṃ.

It became pleasing for the fulfillment of the desires of even all the poor, travelers, peddlers, and beggars, even down to obtaining scraps; what more to say of those in positions of power. To show this, it is again stated as "delightful".

Thậm chí đối với tất cả những người nghèo khổ, lữ khách, kẻ hành khất, người ăn xin, cho đến những người ăn xin, mọi ước muốn đều được thành tựu một cách dễ chịu ở đó, huống chi những người có quyền lực; để chỉ ra điều này, lại được nói là "manorama" (đẹp lòng).

Aḷakamandāvāti āṭānāṭādīsu dasasu vessavaṇamahārājassa nagarīsu aḷakamandā nāma ekā nagarī, yā loke aḷākā eva vuccati.

Aḷakamandāvā refers to one of the ten cities of King Vessavaṇa Mahārāja, such as Āṭānāṭā, named Aḷakamandā, which is simply called Aḷakā in the world.

Aḷakamandāvā (như Alakamandā) – trong mười thành phố của Đại vương Vessavaṇa như Āṭānāṭā, có một thành phố tên là Alakamandā, mà trong thế gian nó được gọi là Alakā.

Sā yathā puññakammīnaṃ āvāsabhūtā ārāmarāmaṇeyyakādinā sobhaggappattā, evaṃ sāvatthīpīti vuttaṃ ‘‘aḷakamandāvā’’ti.

It is stated as "Aḷakamandāvā" to mean that just as that (city) is the abode of those who have done meritorious deeds, having attained splendor due to its delightful parks and so on, so too is Sāvatthī.

Thành phố đó đạt được sự may mắn nhờ vẻ đẹp của các khu vườn, v.v., là nơi cư trú của những người có công đức, thì Sāvatthī cũng vậy. Do đó, được nói là "như Alakamandā".

Devānanti vessavaṇapakkhiyānaṃ cātumahārājikadevānaṃ.

For devas means for the Cātumahārājika devas who belong to King Vessavaṇa's retinue.

Devānaṃ (của các vị trời) – của các vị trời Tứ Đại Thiên Vương thuộc phe Vessavaṇa.

472

Jinātīti iminā sota-saddo viya kattusādhano jeta-saddoti dasseti.

Jināti (he conquers) indicates that the word "jeta" (Jeta) is an agent noun, like the word "sota" (hearer).

Jināti (người chiến thắng) – với từ này, chỉ ra rằng từ jeta là từ chỉ tác nhân, giống như từ sota.

Raññāti pasenadikosalarājena.

By the king means by King Pasenadi Kosala.

Raññā (bởi nhà vua) – bởi vua Pasenadi Kosala.

Rājagataṃ jayaṃ āropetvā kumāro jitavāti jetoti vutto.

Attributing the king's victory to the prince, it is stated that the prince conquered, thus he is called Jeta.

Gán chiến thắng của nhà vua cho vị hoàng tử, nên hoàng tử đã chiến thắng, do đó được gọi là Jeta.

Maṅgalakabyatāyātiādinā ‘‘jeyyo’’ti etasmiṃ atthe ‘‘jeto’’ti vuttanti dasseti.

For the sake of auspiciousness and so on, it is shown that "jeto" (Jeta) is used in the sense of "jeyyo" (victorious).

Maṅgalakabyatāyātiādinā (với sự may mắn của bài thơ, v.v.) – với điều này chỉ ra rằng từ "jeto" được nói với nghĩa là "jeyyo" (đáng chiến thắng).

Sabbakāmasamiddhitāyāti sabbehi upabhogaparibhogavatthūhi phītabhāvena vibhavasampannatāyāti attho.

For the abundance of all desirable things means prosperity with wealth, due to being endowed with all objects of enjoyment and consumption.

Sabbakāmasamiddhitāyāti (với sự thành tựu mọi ước muốn) – nghĩa là với sự thịnh vượng về mọi vật dụng để hưởng thụ và tiêu dùng, với sự giàu có sung túc.

Samiddhāpi maccharino kiñci na dentīti āha ‘‘vigatamalamaccheratāyā’’ti, rāgadosādimalānañceva macchariyassa ca abhāvenāti attho.

Even though they are abundant, misers give nothing, so he states, "for the absence of impurities and miserliness," which means due to the absence of the defilements of greed, hatred, etc., and miserliness.

Mặc dù giàu có nhưng những người keo kiệt không cho gì cả, nên nói "vigatamalamaccheratāyā" (với sự không còn cấu uế và xan tham), nghĩa là không có các cấu uế như tham, sân, si và không có sự xan tham.

Samiddhā amaccharinopi ca karuṇāsaddhādiguṇavirahitā attano santakaṃ paresaṃ na dadeyyunti āha ‘‘karuṇādiguṇasamaṅgitāya cā’’ti.

Even though they are abundant and not miserly, if devoid of qualities like compassion and faith, they would not give their own possessions to others, so he states, "and for being endowed with qualities like compassion."

Mặc dù giàu có và không xan tham, nhưng nếu thiếu các phẩm chất như lòng bi mẫn và đức tin, họ cũng sẽ không cho tài sản của mình cho người khác, nên nói "karuṇādiguṇasamaṅgitāya cā" (và với sự đầy đủ các phẩm chất như lòng bi mẫn).

Tenāti anāthānaṃ piṇḍadānena.

By that means by giving alms to the helpless.

Tenā (bởi điều đó) – bởi việc cúng dường vật thực cho những người không nơi nương tựa.

Saddatthato pana dātabbabhāvena sabbakālaṃ upaṭṭhapito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍiko.

But from the etymological meaning, he is called Anāthapiṇḍika because he possesses alms that are always prepared for the helpless, due to their deserving to be given.

Tuy nhiên, theo ngữ nghĩa của từ, Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc) là người có vật thực được cúng dường cho những người không nơi nương tựa, được chuẩn bị mọi lúc để bố thí.

Pañcavidhasenāsanaṅgasampattiyāti ‘‘nātidūraṃ naccāsannaṃ gamanāgamanasampanna’’nti ekaṃ aṅgaṃ, ‘‘divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosa’’nti ekaṃ, ‘‘appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassa’’nti ekaṃ, ‘‘tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasirena uppajjanti cīvara…pe… parikkhārā’’ti ekaṃ, ‘‘tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutā’’ti ekaṃ, evametehi pañcavidhasenāsanaṅgehi sampannatāya.

Due to being endowed with the five factors of a dwelling place refers to: one factor being "not too far, not too close, convenient for coming and going"; another, "not crowded by day, quiet and free from noise by night"; another, "free from the touch of flies, mosquitoes, wind, sun, and reptiles"; another, "while residing in that dwelling place, robes... and requisites arise with little difficulty"; and another, "in that dwelling place, there reside elder bhikkhus who are learned." Thus, it means being endowed with these five factors of a dwelling place.

Pañcavidhasenāsanaṅgasampattiyāti (với sự đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở) – một yếu tố là "không quá xa, không quá gần, thuận tiện đi lại"; một yếu tố là "ban ngày ít người qua lại, ban đêm ít tiếng ồn, ít tiếng động"; một yếu tố là "ít bị muỗi, ruồi, gió, nắng và sự tiếp xúc của các loài bò sát"; một yếu tố là "khi cư trú trong chỗ ở đó, y phục... và các vật dụng... dễ dàng có được"; một yếu tố là "trong chỗ ở đó có các vị tỳ khưu trưởng lão đa văn cư trú". Như vậy, với sự đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở này.

Yadi jetavanaṃ tathaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmoti āha ‘‘so hī’’tiādi.

If Jetavana is truly Anāthapiṇḍika's monastery, then he says "so hī" (indeed he) and so on.

Nếu Tịnh xá Jeta thực sự là khu vườn của Anāthapiṇḍika, thì nói "so hī" (chính ông ấy) v.v.

473

Kītakālato paṭṭhāya anāthapiṇḍikasseva taṃ vanaṃ, atha kasmā ubhinnaṃ parikittananti āha ‘‘jetavane’’tiādi.

It is stated, "in Jetavana," and so on, asking why it is renowned by both names, even though the forest has belonged to Anāthapiṇḍika ever since it was purchased.

Từ lúc mua, khu vườn đó là của Anāthapiṇḍika, vậy tại sao lại ca ngợi cả hai? Nên nói "jetavane" (trong Tịnh xá Jeta) v.v.

‘‘Yadipi so bhūmibhāgo koṭisantharena mahāseṭṭhinā kīto, rukkhā pana jetena na vikkītāti jetavananti vattabbataṃ labhī’’ti vadanti.

They say, "Although that piece of land was purchased by the great millionaire by covering it with crores, the trees were not sold by Jeta, so it came to be called Jetavana."

"Mặc dù mảnh đất đó được đại trưởng giả mua bằng cách trải tiền xu, nhưng các cây cối thì không được Jeta bán. Do đó, nó có tên là Jetavana (Rừng của Jeta)." – họ nói vậy.

474

Kasmā idaṃ suttamabhāsīti kathetukamyatāya suttanikkhepaṃ pucchati.

Why was this Sutta expounded? It asks about the occasion for the Sutta, wishing to explain it.

Kasmā idaṃ suttamabhāsī (Tại sao bài kinh này được thuyết?) – hỏi về việc khai triển bài kinh với ý định muốn nói.

Sāmaññato hi bhagavato desanākāraṇaṃ pākaṭamevāti.

For generally, the Buddha's reason for teaching is obvious.

Vì lẽ thường, nguyên nhân thuyết pháp của Đức Thế Tôn là điều hiển nhiên.

Ko panāyaṃ suttanikkhepoti?

But what is this occasion for the Sutta?

Vậy sự khai triển bài kinh này là gì?

Attajjhāsayo.

It is the Buddha's own inclination.

Là ý muốn của chính Ngài.

Parehi anajjhiṭṭho eva hi bhagavā attano ajjhāsayena imaṃ suttaṃ desetīti ācariyā.

For the Buddha expounds this Sutta by his own inclination, without being requested by others, say the teachers.

Các vị thầy dạy rằng Đức Thế Tôn đã thuyết bài kinh này theo ý muốn của chính Ngài, mà không cần ai thỉnh cầu.

Yasmā panesa bhikkhūnaṃ upakkiliṭṭhacittataṃ viditvā ‘‘ime bhikkhū imāya desanāya upakkilesavisodhanaṃ katvā āsavakkhayāya paṭipajjissantī’’ti ayaṃ desanā āraddhā, tasmā parajjhāsayoti apare.

Others say it is due to the inclination of others, because this teaching was begun when the Buddha, knowing the bhikkhus' defiled minds, thought, "These bhikkhus will purify defilements with this teaching and proceed towards the destruction of the āsavas."

Tuy nhiên, những người khác nói rằng bài pháp này được bắt đầu vì Ngài biết tâm của các vị tỳ khưu bị ô nhiễm và nghĩ rằng "các vị tỳ khưu này sẽ thanh lọc các ô nhiễm bằng bài pháp này và thực hành để diệt trừ các lậu hoặc". Do đó, đây là ý muốn của người khác.

Ubhayampi pana yuttaṃ.

Both, however, are suitable.

Cả hai đều hợp lý.

Attajjhāsayādīnañhi saṃsaggabhedassa sambhavo heṭṭhā dassitovāti.

For the possibility of the combination and distinction of self-inclination and so on has been shown below.

Vì sự kết hợp và phân biệt của ý muốn của chính Ngài, v.v., đã được chỉ ra ở dưới.

Tesaṃ bhikkhūnanti tadā dhammapaṭiggāhatabhikkhūnaṃ.

Those bhikkhus refers to the bhikkhus who received the Dhamma at that time.

Tesaṃ bhikkhūnaṃ (của những vị tỳ khưu đó) – của những vị tỳ khưu đã tiếp nhận Pháp vào thời điểm đó.

Upakkilesavisodhananti samathavipassanupakkilesato cittassa visodhanaṃ.

Purification of defilements means the purification of the mind from the defilements of samatha and vipassanā.

Upakkilesavisodhanaṃ (sự thanh lọc các ô nhiễm) – sự thanh lọc tâm khỏi các ô nhiễm của samatha và vipassanā.

Paṭhamañhi bhagavā anupubbikathādinā paṭipattiyā saṃkilesaṃ nīharitvā pacchā sāmukkaṃsikaṃ desanaṃ deseti khette khāṇukaṇṭakagumbādike avaharitvā kasanaṃ viya, tasmā kammaṭṭhānameva avatvā imāya anupubbiyā desanā pavattāti adhippāyo.

Initially, the Buddha removes defilement through the practice beginning with a gradual discourse, and then later gives an exalted teaching, just as one clears out stumps, thorns, and bushes from a field before cultivating it. Therefore, the intention is that the teaching proceeded in this gradual manner, without merely giving a meditation subject.

Trước hết, Đức Thế Tôn đã loại bỏ các ô nhiễm thông qua sự thực hành bằng cách thuyết pháp tuần tự, v.v., sau đó mới thuyết pháp đặc biệt, giống như việc cày ruộng sau khi đã dọn sạch các gốc cây, gai góc, bụi rậm, v.v. Do đó, ý nghĩa là bài pháp này được thuyết theo trình tự này mà không chỉ nói về đề mục thiền định.

475

Saṃvarabhūtanti sīlasaṃvarādisaṃvarabhūtaṃ saṃvaraṇasabhāvaṃ kāraṇaṃ, taṃ pana atthato dassanādi evāti veditabbaṃ.

Being restraint means being a cause of restraint, having the nature of restraint, which is dependent on sīla restraint and so on. That, however, is essentially right vision and so on, it should be understood.

Saṃvarabhūtaṃ (là sự phòng hộ) – là nguyên nhân có bản chất phòng hộ, là sự phòng hộ như giới luật phòng hộ, v.v. Điều đó, về mặt ý nghĩa, cần được hiểu là sự thấy biết, v.v.

Saṃvaritāti pavattituṃ appadānavasena sammā, sabbathā vā vāritā.

Restrained means properly, or entirely, prevented from arising, by not allowing them to proceed.

Saṃvaritā (được phòng hộ) – được ngăn chặn hoàn toàn hoặc được ngăn chặn đúng cách theo nghĩa không cho phép phát sinh.

Evaṃbhūtā ca yasmā pavattidvārapidhānena pihitā nāma honti, tasmā vuttaṃ ‘‘vidahitā hutvā’’ti.

And since such (defilements) are indeed blocked by the closing of the door of their arising, it is stated, "having become shut off."

Và vì những điều như vậy được đóng lại bằng cách đóng các cánh cửa phát sinh, nên được nói là "vidahitā hutvā" (đã được đóng lại).

Evaṃ accantikassa saṃvarassa kāraṇabhūtaṃ anaccantikaṃ saṃvaraṃ dassetvā idāni accantikameva saṃvaraṃ dassento yasmiṃ dassanādimhi sati uppajjanārahā āsavā na uppajjanti, so tesaṃ anuppādo nirodho khayo pahānanti ca vuccamāno atthato appavattimattanti tassa ca dassanādi kāraṇanti āha ‘‘yena kāraṇena anuppādanirodhasaṅkhātaṃ khayaṃ gacchanti pahīyanti nappavattanti, taṃ kāraṇanti attho’’ti.

Having thus shown non-absolute restraint, which is the cause of absolute restraint, he now shows absolute restraint itself, stating that "it means that by which the āsavas, when the conditions for their arising are present, do not arise, and which is called their non-arising, cessation, destruction, and abandonment; essentially, it is simply their non-arising, and the cause of this is right vision and so on."

Sau khi chỉ ra sự phòng hộ không tuyệt đối là nguyên nhân của sự phòng hộ tuyệt đối như vậy, bây giờ chỉ ra sự phòng hộ tuyệt đối, nói rằng điều mà khi sự thấy biết, v.v., đó hiện hữu thì các lậu hoặc đáng phát sinh không phát sinh, sự không phát sinh đó được gọi là sự diệt trừ, sự đoạn tận, sự từ bỏ, sự không phát sinh, và nguyên nhân của điều đó là sự thấy biết, v.v. – "yena kāraṇena anuppādanirodhasaṅkhātaṃ khayaṃ gacchanti pahīyanti nappavattanti, taṃ kāraṇanti attho" (nghĩa là nguyên nhân mà nhờ đó chúng đi đến sự diệt vong, được từ bỏ, không phát sinh, được gọi là sự diệt trừ không phát sinh, chính là nguyên nhân đó).

476

Cakkhutopi…pe… manatopīti (dha. sa. mūlaṭī. 14-19) cakkhuviññāṇādivīthīsu tadanugatamanoviññāṇavīthīsu ca kiñcāpi kusalādīnampi pavatti atthi, kāmāsavādayo eva pana vaṇato yūsaṃ viya paggharaṇakaasucibhāvena sandanti, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti.

From the eye... and from the mind (Dhs. Mūlaṭī. 14-19) means that although wholesome states and so on also occur in the consciousness-processes of eye-consciousness and so on, and in the subsequent mind-consciousness processes, it is the kāmāsavas and so on that flow forth like pus from a wound, being impure and oozing; therefore, they alone are called "āsavas."

Cakkhutopi…pe… manatopīti (Dhammasaṅgaṇī Mūlaṭīkā 14-19) – mặc dù trong các tiến trình tâm thức như nhãn thức, v.v., và các tiến trình tâm thức ý môn tương ứng, cũng có sự phát sinh của các pháp thiện, v.v., nhưng chỉ có các lậu hoặc dục, v.v., chảy ra như mủ từ vết thương, với bản chất ô uế chảy ra, do đó chúng được gọi là "āsavā" (lậu hoặc).

Tattha hi paggharaṇaasucimhi niruḷho āsava-saddoti.

For the word "āsava" is rooted in the sense of oozing impurity.

Vì từ āsava được dùng để chỉ sự ô uế chảy ra.

Dhammato yāva gotrabhunti tato paraṃ maggaphalesu appavattanato vuttaṃ.

From dhammas up to gotrabhū is stated because beyond that, they do not occur in paths and fruits.

Dhammato yāva gotrabhu (từ các pháp cho đến Chuyển tánh) – được nói vì từ đó trở đi, chúng không phát sinh trong các đạo và quả.

Ete hi ārammaṇavasena dhamme gacchantā tato paraṃ na gacchanti.

These, indeed, proceeding in dhammas as their object, do not proceed beyond that.

Vì những điều này đi đến các pháp theo đối tượng, chúng không đi xa hơn nữa.

Nanu tato paraṃ bhavaṅgādīnipi gacchantīti ce?

If it is asked whether bhavaṅga and so on also proceed beyond that?

Nếu hỏi: "Chẳng phải từ đó trở đi các bhavaṅga, v.v., cũng đi đến sao?"

Na, tesampi pubbe ālambitesu lokiyadhammesu sāsavabhāvena antogadhattā tato paratābhāvato.

No, because they too are included within the realm of sāsava (with āsavas) states, in the worldly dhammas previously taken as objects, thus they do not extend beyond that.

Không, vì chúng cũng đã được bao gồm trong các pháp thế gian đã làm đối tượng trước đó với bản chất hữu lậu, nên không có sự vượt qua từ đó.

Ettha ca gotrabhuvacanena gotrabhuvodānaphalasamāpattipurecārikaparikammāni vuttānīti veditabbāni.

And here, by the mention of gotrabhū, it should be understood that gotrabhū, vodāna, the attainment of fruit, and the preparatory stages preceding them are implied.

Ở đây, cần hiểu rằng với từ gotrabhu (chuyển tánh), ý nói đến các chuẩn bị trước của chuyển tánh, tịnh hóa, thành tựu quả và đạo đầu tiên.

Paṭhamamaggapurecārikameva vā gotrabhu avadhinidassanabhāvena gahitaṃ, tato paraṃ pana maggaphalasamānatāya aññesu maggesu maggavīthiyaṃ samāpattivīthiyaṃ nirodhānantarañca pavattamānesu phalesu nibbāne ca āsavānaṃ pavatti nivāritāti veditabbaṃ.

Or only gotrabhū preceding the first path is taken as an example of the limit; beyond that, it should be understood that the occurrence of āsavas is prevented in the other paths, in the path-process, in the attainment-process, and in the fruits and Nibbāna that occur immediately after cessation, due to their being similar to the path and fruit.

Hoặc chỉ chuyển tánh là chuẩn bị trước của đạo đầu tiên được lấy làm giới hạn để minh họa, nhưng từ đó trở đi, sự phát sinh của các lậu hoặc bị ngăn chặn trong các đạo khác, trong tiến trình tâm đạo, trong tiến trình tâm nhập định, và trong các quả phát sinh ngay sau sự diệt trừ, cũng như trong Nibbāna, vì chúng tương đồng với đạo và quả.

Savantīti gacchanti, ārammaṇakaraṇavasena pavattantīti attho.

They flow means they proceed, they arise by taking objects.

Savantī (chảy ra) – đi đến, nghĩa là phát sinh theo cách làm đối tượng.

Avadhiattho ā-kāro, avadhi ca mariyādābhividhibhedato duvidho.

The meaning of the particle "ā" is a limit, and a limit is twofold: demarcation (mariyāda) and pervasion (abhividhi).

Chữ ā có nghĩa là giới hạn, và giới hạn có hai loại: giới hạn loại trừ và giới hạn bao gồm.

Tattha mariyādaṃ kiriyaṃ bahi katvā pavattati yathā ‘‘āpāṭaliputtā vuṭṭho devo’’ti.

There, demarcation occurs with the action excluded, as in "the deva rained up to Pāṭaliputta," meaning outside Pāṭaliputta.

Trong đó, giới hạn loại trừ là khi hành động diễn ra bên ngoài giới hạn, ví dụ như "vị trời mưa từ Pāṭaliputta trở đi" (không bao gồm Pāṭaliputta).

Abhividhi pana kiriyaṃ byāpetvā pavattati yathā ‘‘ābhavaggā bhagavato yaso pavattatī’’ti.

Pervasion, however, occurs with the action pervading, as in "the Buddha's fame extends up to the peak of existence."

Giới hạn bao gồm là khi hành động lan tỏa khắp giới hạn, ví dụ như "danh tiếng của Đức Thế Tôn lan tỏa đến tận đỉnh hữu" (bao gồm đỉnh hữu).

Abhividhiattho cāyaṃ ā-kāro idha gahitoti vuttaṃ ‘‘antokaraṇattho’’ti.

This particle "ā" is taken here in the sense of pervasion, thus it is stated, "meaning inclusive."

Ở đây, chữ ā này được hiểu theo nghĩa bao gồm, nên nói "antokaraṇattho" (có nghĩa là bao gồm).

477

Madirādayoti ādi-saddena sindhavakādambarikāpotikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

Madirādayo (intoxicants, etc.): The word "etc." should be understood to include sindhavaka, kādambarī, kāpotikā, and so on.

Madirādayo (rượu, v.v.) – với từ "ādi" (v.v.), cần hiểu là bao gồm các loại như sindhavaka, kādambarī, kāpotikā, v.v.

Cirapārivāsiyaṭṭho viraparivutthatā purāṇabhāvo.

The meaning of ‘long-established’ is having been present for a long time, ancientness.

Ý nghĩa của việc đã ở lâu là sự đã sống lâu, trạng thái cũ.

Avijjā nāhosītiādīti ettha ādi-saddena ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāyā’’ti (a. ni. 10.62) idaṃ suttaṃ saṅgahitaṃ.

In the phrase “Ignorance did not exist,” etc., by the word ‘etc.’, the discourse beginning ‘‘Monks, the prior end of craving for existence is not discernible’’ is included.

Với từ "v.v." trong câu "Vô minh không có, v.v.", kinh ‘‘Này các Tỳ-khưu, điểm khởi đầu của khát ái hữu không được biết đến’’ được bao gồm.

Avijjāsavabhavāsavānaṃ ciraparivutthatāya dassitāya tabbhāvabhāvino kāmāsavassa ciraparivutthatā dassitāva hoti.

When the long-established nature of the āsava of ignorance and the āsava of existence is shown, the long-established nature of the āsava of sensual desire, which arises from their existence, is also thereby shown.

Khi sự đã sống lâu của lậu hoặc vô minh và lậu hoặc hữu được chỉ ra, thì sự đã sống lâu của lậu hoặc dục, cái tồn tại do sự tồn tại của chúng, cũng đã được chỉ ra.

Aññesu ca yathāvutte dhamme okāsañca ārammaṇaṃ katvā pavattamānesu mānādīsu vijjamānesu attattaniyādiggāhavasena abhibyāpanaṃ madakaraṇavasena āsavasadisatā ca etesaṃyeva, na aññesanti etesveva āsava-saddo niruḷhoti daṭṭhabbo.

And it should be understood that the pervasive influence due to the grasping of self and what belongs to self, and the similarity to āsavas by causing intoxication, belongs only to these conceit and other aforementioned mental states, which arise making opportunity and object; it does not belong to others. Therefore, the word āsava is exclusively applied to these.

Và khi các pháp khác như ngã mạn, v.v., phát sinh dựa vào cơ hội và đối tượng trong các pháp đã nói ở trên, thì sự bao trùm theo cách chấp thủ vào ngã và ngã sở, và sự tương tự như lậu hoặc theo cách gây say mê, là của chính chúng, không phải của các pháp khác; do đó, từ āsava (lậu hoặc) được hiểu là chỉ riêng cho chúng.

Na cettha diṭṭhāsavo nāgatoti gahetabbaṃ bhavataṇhāya viya bhavadiṭṭhiyāpi bhavāsavaggahaṇeneva gahitattā.

It should not be taken that the āsava of wrong view is not mentioned here, because wrong view of existence is also included by the inclusion of the āsava of existence, just like craving for existence.

Và không nên hiểu rằng ở đây không có kiến lậu, vì kiến hữu cũng đã được bao gồm trong sự bao gồm của hữu lậu, giống như khát ái hữu.

Āyataṃ anādikālikattā.

Flow forth due to their beginningless nature.

Kéo dài vì không có khởi đầu.

Pasavantīti phalanti.

Give rise means they bear fruit.

Sản sinh là kết trái.

Na hi taṃ kiñci saṃsāradukkhaṃ atthi, yaṃ āsavehi vinā uppajjeyya.

For there is no suffering in saṃsāra that could arise without āsavas.

Quả thật, không có khổ luân hồi nào có thể phát sinh mà không có các lậu hoặc.

Purimāni cetthāti ettha etesu catūsu atthavitappesu purimāni tīṇi.

Here, the former refers to the first three among these four interpretations of meaning.

Trong số đó, ba cái đầu là ba trong bốn cách giải thích ý nghĩa này.

Yatthāti yesu suttābhidhammapadesesu.

Where refers to those suttas and Abhidhamma passages.

Ở đâu là trong những đoạn kinh và Vi Diệu Pháp nào.

Tattha yujjanti kilesesuyeva yathāvuttassa atthattayassa sambhavato.

Are applicable there because the aforementioned three meanings are possible only in defilements.

Ở đó chúng phù hợp vì ba ý nghĩa đã nói ở trên chỉ có thể xảy ra trong các phiền não.

Pacchimaṃ ‘‘āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savantī’’ti vuttanibbacanaṃ.

The latter refers to the definition stated as ‘‘they flow forth as prolonged suffering in saṃsāra.’’

Cái sau cùng là cách giải thích được nói là ‘‘chúng chảy ra khổ luân hồi kéo dài’’.

Kammepi yujjati dukkhappasavanassa kilesakammasādhāraṇattā.

Is also applicable to kamma because the giving rise to suffering is common to defilements and kamma.

Cũng phù hợp với nghiệp vì sự sản sinh khổ là chung cho phiền não và nghiệp.

478

Diṭṭhadhammā vuccanti paccakkhabhūtā khandhā, diṭṭhadhamme bhavā diṭṭhadhammikā.

Diṭṭhadhammā refers to the aggregates, which are evident; diṭṭhadhammikā means existing in the present life.

Diṭṭhadhamma được gọi là các uẩn hiện tiền, diṭṭhadhammikā là những gì thuộc về diṭṭhadhamma.

Vivādamūlabhūtāti vivādassa mūlakāraṇabhūtā kodhūpanāha-makkha-paḷāsa-issā-macchariya-māyā-sāṭheyya-thambha-sārambha-mānātimānā.

Which are the roots of contention refers to anger, resentment, denigration, insolence, envy, avarice, deceit, treachery, obstinacy, arrogance, conceit, and excessive pride, which are the fundamental causes of contention.

Là căn nguyên của tranh cãi là sân, hận, não, phẫn, tật đố, xan tham, lừa dối, xảo trá, kiêu mạn, ngạo mạn, ngã mạn, tăng thượng mạn, là những căn nguyên chính của tranh cãi.

479

Yena devūpapatyassāti yena kammakilesappakārena āsavena devesu upapatti nibbatti assa mayhanti sambandho.

By which there might be rebirth as a deva means “by which kind of kamma and defilement, that āsava, there might be my rebirth among devas.” This is the connection.

Nhờ đó có sự tái sinh vào cõi trời có nghĩa là, với loại lậu hoặc nghiệp và phiền não nào, sự tái sinh vào cõi trời sẽ phát sinh cho tôi.

Gandhabbo vā vihaṅgamo ākāsacārī assanti vibhattiṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ.

Or a gandhabba, a sky-dweller should be connected by changing the case, meaning, “he might be a sky-dweller.”

Hoặc là một Gandhabba, hoặc là một Vihaṅgama (kẻ bay lượn trên không) nên được sắp xếp bằng cách thay đổi biến cách.

Ettha ca yakkhagandhabbatāya vinimuttā sabbā devagati devaggahaṇena gahitā.

Here, all deva realms, except for the yakkhagandhabba state, are included by the term ‘deva.’

Và ở đây, tất cả các cõi trời, trừ cõi Yakkha và Gandhabba, đều được bao gồm trong việc chấp nhận từ deva (trời).

Avasesā ca akusalā dhammāti akusalakammato avasesā akusalā dhammā āsavāti āgatāti sambandho.

And the remaining unwholesome phenomena is connected to mean, “the remaining unwholesome phenomena other than unwholesome kamma are called āsavas.”

Và các pháp bất thiện còn lại có nghĩa là, các pháp bất thiện còn lại từ nghiệp bất thiện được gọi là các lậu hoặc.

480

Paṭighātāyāti paṭisedhanāya.

For averting means for preventing.

Để ngăn chặn là để loại bỏ.

Parūpavā…pe… upaddavāti idaṃ yadi bhagavā sikkhāpadaṃ na paññapeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittā eva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavādippakārā anatthā, te sandhāya vuttaṃ.

Reproach from others…etc.… misfortunes refers to this: if the Blessed One had not laid down the training rules, then various kinds of present misfortunes such as reproaches from others, etc., which would arise due to the non-observance of the good Dhamma, taking what is not given, taking life, etc., and the great sufferings experienced in hell and other realms due to these reasons, such as the fivefold binding and being made to undergo various tortures, are meant here.

Sự chỉ trích của người khác… v.v… tai họa là lời nói ám chỉ đến những điều bất lợi khác nhau trong hiện tại, chẳng hạn như sự chỉ trích của người khác, v.v., sẽ phát sinh nếu Đức Phật không chế định học giới, do việc thực hành phi pháp, trộm cắp, sát sinh, v.v.; và những điều bất lợi lớn như trải nghiệm khổ đau to lớn do bị trói buộc bằng năm loại trói buộc, bị nghiệp hành hạ, v.v., khi tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v., do những nguyên nhân đó.

Te paneteti ete kāmarāgādikilesa-tebhūmakakammaparūpavādādiupaddavappakārā āsavā.

These refer to these āsavas in the form of defilements like sensual passion, threefold kamma, and misfortunes like reproaches from others.

Và những điều này là những lậu hoặc thuộc loại phiền não như dục ái, nghiệp ba cõi, tai họa như sự chỉ trích của người khác, v.v.

Yatthāti yasmiṃ vinayādipāḷipadese.

Where refers to that Pali passage in the Vinaya, etc.

Ở đâu là trong đoạn kinh điển Vinaya, v.v., nào.

Yathāti yena duvidhādippakārena aññesu ca suttantesu āgatāti sambandho.

As is connected to mean, “in what two-fold, etc., manner it is mentioned in other discourses.”

Như thế nào là cách thức hai loại, v.v., và cũng được đề cập trong các kinh khác.

481

Nirayaṃ gamentīti nirayagāminiyā.

Which lead to hell, hence leading to hell.

Đưa đến địa ngục là nirayagāminiyā.

Chakkanipāte āhuneyyasutte.

In the Chakkanipāta, in the Āhuneyya Sutta.

Trong Chakkanipāta, trong kinh Āhuneyya.

Tattha hi āsavā chadhā āgatā āsava-saddābhidheyyassa atthassa pabhedopacārena āsava-pade pabhedoti vutto, koṭṭhāsattho vā pada-saddoti āsavapadeti āsavappakāre saddakoṭṭhāse atthakoṭṭhāse vāti attho.

For there, āsavas are mentioned in six ways. The division of the meaning denoted by the word āsava is called a division in the term āsava, or the word ‘pada’ means a portion of meaning. Thus, in the term āsava means in the category of āsavas or in the portion of the meaning.

Ở đó, các lậu hoặc được đề cập theo sáu cách, và sự phân loại của ý nghĩa được chỉ định bởi từ āsava được gọi là sự phân loại trong từ āsava, hoặc từ pada có nghĩa là phần; do đó, āsavapade có nghĩa là trong loại lậu hoặc, trong phần từ hoặc trong phần ý nghĩa.

482

Tathā hīti tasmā saṃvaraṇaṃ pidahanaṃ pavattituṃ appadānaṃ, teneva kāraṇenāti attho.

For thus means “therefore, restraint is covering up, not allowing to arise,” and “for that very reason.”

Thật vậy có nghĩa là, vì vậy, sự phòng hộ là sự che đậy, không cho phép phát sinh, và vì lý do đó.

Sīlādisaṃvare adhippete pavattituṃ appadānavasena thakanabhāvasāmaññato dvāraṃ saṃvaritvāti gehadvārasaṃvaraṇampi udāhaṭaṃ.

By the commonality of the sense of blocking, in the sense of not allowing to arise, when restraint in the form of morality, etc., is intended, closing the door is also cited as an example of closing a house door.

Vì sự tương đồng về việc che đậy theo cách không cho phép phát sinh, khi sự phòng hộ giới, v.v., được ám chỉ, nên đóng cửa cũng được dùng làm ví dụ cho việc đóng cửa nhà.

Sīlasaṃvarotiādi heṭṭhā mūlapariyāyavaṇṇanāya vuttampi imassa suttassa atthavaṇṇanaṃ paripuṇṇaṃ katvā vattukāmo puna vadati.

Even though restraint of morality, etc., was explained below in the root-pariyāya commentary, he speaks again, desiring to make the explanation of the meaning of this discourse complete.

Sīlasaṃvaro (sự phòng hộ giới), v.v., mặc dù đã được nói trong phần giải thích về Mūlapariyāya trước đó, nhưng vì muốn giải thích đầy đủ ý nghĩa của kinh này, nên lại nói lần nữa.

Yuttaṃ tāva sīlasatiñāṇānaṃ saṃvarattho pāḷiyaṃ tathā āgatattā, khantivīriyānaṃ pana kathanti āha ‘‘tesañcā’’tiādi.

It is appropriate for morality, mindfulness, and knowledge to have the meaning of restraint, as it is stated thus in the Pali. But how is it for patience and energy? He says, ‘‘And for them’’, etc.

Việc phòng hộ giới, niệm và tuệ là hợp lý vì nó được đề cập trong kinh điển như vậy, nhưng còn về nhẫn nại và tinh tấn thì sao? Nên nói ‘‘và của chúng’’, v.v.

Tassattho – yadipi ‘‘khamo hoti…pe… sītassa uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādiniddese khantivīriyānaṃ saṃvarapariyāyo nāgato, uddese pana sabbāsavasaṃvarapariyāyanti saṃvarapariyāyena gahitattā attheva tesaṃ saṃvarabhāvoti.

Its meaning is this: Although in the exposition, ‘‘is patient…etc.…does not tolerate sensual thoughts that have arisen from cold,’’ the description of restraint for patience and energy is not mentioned, yet in the designation, it is mentioned as the description of the restraint of all āsavas, and since it is included in the description of restraint, they indeed possess the nature of restraint.

Ý nghĩa của nó là: mặc dù trong phần giải thích ‘‘người ấy nhẫn nại… v.v… không chấp nhận tư duy dục đã phát sinh do lạnh’’, cách thức phòng hộ của nhẫn nại và tinh tấn không được đề cập, nhưng trong phần tóm tắt, nó được bao gồm trong cách thức phòng hộ của tất cả các lậu hoặc; do đó, sự phòng hộ của chúng vẫn tồn tại.

483

Pubbe sīlasatiñāṇānaṃ pāṭhantarena saṃvarabhāvo dassitoti idāni taṃ imināpi suttena gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

Earlier, the nature of restraint for morality, mindfulness, and knowledge was shown through another reading. Now, to show that it is also included in this discourse, ‘‘Furthermore’’ etc., is stated.

Trước đây, sự phòng hộ của giới, niệm và tuệ đã được chỉ ra bằng một cách diễn đạt khác, nên bây giờ, để chỉ ra rằng điều đó cũng được bao gồm trong kinh này, nên nói ‘‘hơn nữa’’, v.v.

Khantivīriyasaṃvarā vuttāyeva‘‘khamo hoti sītassā’’tiādinā (ma. ni. 1.14) pāḷiyā dassanavasena. ‘‘Tañca anāsanaṃ, tañca agocara’’nti ayaṃ panettha sīlasaṃvaroti tañca ‘‘yathārūpe’’tiādinā vuttaṃ ayuttaṃ aniyatavatthukaṃ raho paṭicchannāsanaṃ, tañca yathāvuttaṃ ayuttaṃ vesiyādigocaraṃ, ‘‘paṭisaṅkhāyoniso parivajjetī’’ti āgataṃ yaṃ parivajjanaṃ, ayaṃ pana ettha etasmiṃ sutte āgato sīlasaṃvaroti attho.

The restraint of patience and energy has been stated already by showing it in the Pali with ‘‘is patient of cold,’’ etc. ‘‘And that not sitting, and that not going to unsuitable places’’ – this here is the restraint of morality. This means that which is stated with ‘‘in such a manner,’’ etc., referring to an inappropriate and unspecified secluded sitting place, and that inappropriate visiting of courtesans, etc., which is mentioned as ‘‘reflecting wisely, he avoids,’’ this avoidance is the restraint of morality mentioned in this discourse.

Sự phòng hộ nhẫn nại và tinh tấn đã được nói đến bằng cách chỉ ra trong kinh điển ‘‘người ấy nhẫn nại cái lạnh’’, v.v. (Ma. Ni. 1.14). ‘‘Và chỗ ngồi không phù hợp đó, và cảnh giới không phù hợp đó’’ – đây là sự phòng hộ giới ở đây có nghĩa là, chỗ ngồi không phù hợp, không cố định đã được nói đến trong ‘‘như loại nào’’, v.v., và cảnh giới không phù hợp như kỹ nữ, v.v., đã được nói đến, và sự tránh né đã được nói đến trong ‘‘quán xét kỹ lưỡng và tránh né’’, thì đây là sự phòng hộ giới được đề cập trong kinh này.

Anāsanaparivajjanena hi anācāraparivajjanaṃ vuttaṃ, anācārāgocaraparivajjanaṃ cārittasīlatāyasīlasaṃvaro.

For by the avoidance of unsuitable sitting places, the avoidance of misconduct is meant, and the avoidance of unsuitable conduct and unsuitable places is morality in the sense of proper conduct.

Thật vậy, bằng cách tránh chỗ ngồi không phù hợp, sự tránh hành vi không phù hợp đã được nói đến, và sự tránh hành vi và cảnh giới không phù hợp là sự phòng hộ giới theo hạnh giới.

Tathā hi bhagavatā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508) sīlasaṃvaravibhajane ācāragocarasampattiṃ dassentena ‘‘atthi anācāro, atthi agocaro’’tiādinā (vibha. 513, 514) anācārāgocarā vibhajitvā dassitā.

For thus, when the Blessed One was explaining the restraint of morality by saying, ‘‘he dwells restrained by the restraint of the Pātimokkha,’’ showing accomplishment in conduct and resort, he divided and showed misconduct and unsuitable resorts by saying, ‘‘there is misconduct, there is an unsuitable resort,’’ etc.

Thật vậy, khi Đức Phật phân tích sự phòng hộ giới trong ‘‘sống với sự phòng hộ của giới bổn Pātimokkha’’, Ngài đã chỉ ra sự thành tựu của hành vi và cảnh giới, và đã phân tích và chỉ ra hành vi và cảnh giới không phù hợp bằng cách nói ‘‘có hành vi không phù hợp, có cảnh giới không phù hợp’’, v.v.

Idañca ekadesena samudāyanidassanaṃ daṭṭhabbaṃ samuddapabbatanidassanaṃ viya.

And this should be seen as illustrating the whole by a part, like illustrating the ocean or a mountain.

Và điều này nên được xem là một phần nhỏ đại diện cho toàn bộ, giống như ví dụ về biển và núi.

484

Sabbattha paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaroti ettha ‘‘yonisomanasikāro, paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaro’’ti vattabbaṃ.

In ‘‘Reflection everywhere is the restraint of knowledge,’’ it should be said, ‘‘wise attention, reflection is the restraint of knowledge.’’

Trong câu ‘‘sự quán xét ở khắp mọi nơi là sự phòng hộ tuệ’’, nên nói ‘‘sự tác ý đúng đắn, sự quán xét là sự phòng hộ tuệ’’.

Na hi dassanapahātabbaniddese paṭisaṅkhāgahaṇaṃ atthi, ‘‘yoniso manasi karotī’’ti pana vuttaṃ.

For in the exposition of what is to be abandoned by vision, there is no mention of reflection, but it is stated as ‘‘attends wisely.’’

Thật vậy, trong phần giải thích về những gì cần đoạn trừ bằng thấy, không có việc chấp nhận sự quán xét, nhưng đã nói ‘‘tác ý đúng đắn’’.

Yonisomanasikaraṇampi atthato paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaramevāti evaṃ pana atthe gayhamāne yuttametaṃ siyā.

However, if wise attention is taken to mean, in essence, reflection and restraint of knowledge, then this would be appropriate.

Tuy nhiên, nếu ý nghĩa được hiểu theo cách này, thì việc tác ý đúng đắn cũng là sự quán xét và phòng hộ tuệ về mặt ý nghĩa, thì điều này có thể hợp lý.

Keci pana ‘‘yattha yattha ‘idha paṭisaṅkhā yoniso’ti āgataṃ, taṃ sabbaṃ sandhāya ‘sabbattha paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaro’ti vutta’’nti vadanti.

Some, however, say, ‘‘Wherever ‘here, reflecting wisely’ is mentioned, all of that is referred to by ‘reflection everywhere is the restraint of knowledge’.’’

Một số người nói rằng ‘‘bất cứ nơi nào có ‘ở đây, quán xét đúng đắn’, thì tất cả những điều đó đều được nói đến bằng ‘sự quán xét ở khắp mọi nơi là sự phòng hộ tuệ’’’.

Tesaṃ matena ‘‘idaṃ dukkhanti yoniso manasi karotī’’tiādikassa ñāṇasaṃvarena ca asaṅgaho siyā, ‘‘dassanaṃ paṭisevanā bhāvanā ca ñāṇasaṃvaro’’ti ca vacanaṃ virujjheyya, tasmā vuttanayenevettha attho veditabbo.

According to their view, the statement ‘‘one attends wisely, ‘this is suffering’,’’ etc., would not be included by the restraint of knowledge, and the statement ‘‘vision, practice, and development are the restraint of knowledge’’ would be contradicted. Therefore, the meaning here should be understood according to the method explained above.

Theo quan điểm của họ, sự phòng hộ tuệ sẽ không bao gồm ‘‘tác ý đúng đắn rằng đây là khổ’’, v.v., và lời nói ‘‘thấy, thực hành và tu tập là sự phòng hộ tuệ’’ sẽ mâu thuẫn; do đó, ý nghĩa ở đây nên được hiểu theo cách đã nói.

‘‘Sabbattha paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaro’’ti iminā sattasupi ṭhānesu yaṃ ñāṇaṃ, so ñāṇasaṃvaroti parivajjanādivasena vuttā sīlādayo sīlasaṃvarādayoti ayamattho dassito.

By ‘‘Reflection everywhere is the restraint of knowledge,’’ it is shown that the knowledge in all seven instances is the restraint of knowledge, and morality, etc., mentioned in terms of avoidance, etc., are the restraints of morality, etc.

Với câu ‘‘sự quán xét ở khắp mọi nơi là sự phòng hộ tuệ’’, ý nghĩa đã được chỉ ra là: tuệ nào có ở cả bảy trường hợp, thì đó là sự phòng hộ tuệ, và giới, v.v., đã được nói đến theo cách tránh né, v.v., là sự phòng hộ giới, v.v.

Evaṃ sati saṃvarānaṃ saṅkaro viya hotīti te asaṅkarato dassetuṃ ‘‘aggahitaggahaṇenā’’ti vuttaṃ parivajjanavisesasaṃvarādhivāsanavinodanānaṃ sīlasaṃvarādibhāvena gahitattā, tathā aggahitānaṃ gahaṇenāti attho.

If that is the case, it would be as if there is a mixing of the saṃvaras. To show that they are unmixed, it is said "by taking what was not taken", because abstention, special restraint, endurance, and dispelling are already taken as sīlasaṃvara and so on. Thus, it means by taking what was not taken.

Nếu như vậy, sẽ có sự lẫn lộn giữa các sự phòng hộ. Để chỉ ra rằng chúng không lẫn lộn, lời dạy “bằng cách nắm giữ những điều chưa được nắm giữ” đã được nói ra, vì sự tránh né, sự phòng hộ đặc biệt, sự chịu đựng và sự loại bỏ được xem là sự phòng hộ giới, v.v. Và cũng có nghĩa là bằng cách nắm giữ những điều chưa được nắm giữ.

Te pana aggahite sarūpato dassento ‘‘dassanaṃ paṭisevanā bhāvanā’’ti āha.

To show those untaken ones in their true nature, he said "seeing, using, developing".

Khi trình bày những điều chưa được nắm giữ theo bản chất của chúng, ngài nói “sự thấy, sự thực hành, sự tu tập”.

485

Etena sīlasaṃvarādinā karaṇabhūtena, kāraṇabhūtena vā.

By this, meaning by sīlasaṃvara and so on, as an instrument or as a cause.

Bằng điều này, tức là bằng sự phòng hộ giới, v.v., như một phương tiện hoặc như một nguyên nhân.

Dhammāti kusalākusaladhammā.

Dhammas means wholesome and unwholesome dhammas.

Các pháp là các pháp thiện và bất thiện.

Sīlasaṃvarādinā hi sahajātakoṭiyā, upanissayakoṭiyā vā paccayabhūtena anuppannā kusalā dhammā uppattiṃ gacchanti uppajjanti, tathā aniruddhā akusalā dhammā nirodhaṃ gacchanti nirujjhantīti attho.

Indeed, by sīlasaṃvara and so on, acting as a condition in the manner of concomitance or strong dependence, unarisen wholesome dhammas come into being, they arise; similarly, unceased unwholesome dhammas go to cessation, they cease – this is the meaning.

Quả thật, bằng sự phòng hộ giới, v.v., như một điều kiện, hoặc dưới dạng đồng sinh hoặc dưới dạng cận y duyên, các pháp thiện chưa sinh sẽ sinh khởi (uppattiṃ gacchanti), chúng sinh khởi; và tương tự, các pháp bất thiện chưa diệt sẽ đi đến diệt vong (nirodhaṃ gacchanti), chúng diệt vong. Đó là ý nghĩa.

Pāḷiyaṃ pana ‘‘anuppannā ceva āsavā na uppajjanti, uppannā ca āsavā pahīyantī’’ti akusaladhammānaṃ anuppādapahānāni eva vuttāni, na kusaladhammānaṃ uppādādayoti?

But in the Pāḷi, it is only stated, "unarisen āsavas do not arise, and arisen āsavas are abandoned" – referring to the non-arising and abandoning of unwholesome dhammas, not the arising and so on of wholesome dhammas?

Tuy nhiên, trong Pāḷi chỉ nói về sự không sinh và sự đoạn trừ các pháp bất thiện: “các lậu hoặc chưa sinh sẽ không sinh khởi, và các lậu hoặc đã sinh sẽ được đoạn trừ”, mà không nói về sự sinh khởi, v.v. của các pháp thiện phải không?

Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ, ‘‘yoniso ca kho, bhikkhave, manasikaroto’’tiādinā kusaladhammānampi uppatti pakāsitāva āsavasaṃvaraṇassa padhānabhāvena gahitattā.

This should not be understood in this way, for the arising of wholesome dhammas is also made clear by statements such as "but for one, monks, who attends properly," as the restraint of āsavas is taken as primary.

Không nên hiểu như vậy, vì sự sinh khởi của các pháp thiện cũng đã được công bố trong “này các Tỳ-kheo, khi tác ý chân chánh,” v.v., do sự phòng hộ các lậu hoặc được xem là yếu tố chính.

Tathā hi pariyosānepi ‘‘ye āsavā dassanā pahātabbā, te dassanā pahīnā hontī’’tiādinā (ma. ni. 1.28) āsavappahānameva padhānaṃ katvā nigamitaṃ.

Thus, even at the conclusion, the abandoning of āsavas is made primary and summed up by statements such as "those āsavas that are to be abandoned by seeing, they are abandoned by seeing".

Quả thật, ngay cả ở phần kết luận, sự đoạn trừ các lậu hoặc cũng được xem là chính yếu và được kết thúc bằng “các lậu hoặc nào cần được đoạn trừ bằng sự thấy, các lậu hoặc ấy đã được đoạn trừ bằng sự thấy” (Ma. Ni. 1.28), v.v.

486

15. Jānato passatoti ettha dassanampi paññācakkhunāva dassanaṃ adhippetaṃ, na maṃsacakkhunā dibbacakkhunā vāti āha ‘‘dvepi padāni ekatthānī’’ti.

15. In "one who knows, one who sees", seeing by the eye of wisdom (paññācakkhu) is intended, not by the physical eye or the divine eye, so he says "both words are synonymous".

15. Trong “người biết, người thấy” ở đây, sự thấy cũng được hiểu là sự thấy bằng tuệ nhãn, chứ không phải bằng nhục nhãn hay thiên nhãn, nên ngài nói “cả hai từ đều có cùng ý nghĩa”.

Evaṃ santepīti padadvayassa ekatthatthepi.

Even though this is so, even though the two words are synonymous.

Ngay cả khi như vậy tức là ngay cả khi hai từ có cùng ý nghĩa.

Ñāṇalakkhaṇanti ñāṇassa sabhāvaṃ, visayassa yathāsabhāvāvabodhananti attho.

The characteristic of knowledge (ñāṇalakkhaṇaṃ) means the nature of knowledge, that is, understanding the true nature of the object.

Đặc tính của trí tuệ là bản chất của trí tuệ, tức là sự thấu hiểu đối tượng đúng theo bản chất của nó.

Tenāha ‘‘jānanalakkhaṇañhi ñāṇa’’nti.

Therefore, he says "knowledge is indeed characterized by knowing".

Vì vậy, ngài nói “trí tuệ có đặc tính là biết”.

Ñāṇappabhāvanti ñāṇānubhāvaṃ, ñāṇakiccaṃ visayobhāsananti attho.

The power of knowledge (ñāṇappabhāvaṃ) means the efficacy of knowledge, the function of knowledge which is to illuminate the object.

Sức mạnh của trí tuệ là uy lực của trí tuệ, tức là công việc của trí tuệ là làm sáng tỏ đối tượng.

Tenevāha ‘‘ñāṇena vivaṭe dhamme’’ti.

Therefore, he says "by knowledge, dhammas are revealed".

Vì thế, ngài nói “các pháp được trí tuệ làm sáng tỏ”.

‘‘Jānato passato’’ti ca jānanadassanamukhena puggalādhiṭṭhānā desanā pavattāti āha ‘‘ñāṇalakkhaṇaṃ ñāṇappabhāvaṃ upādāya puggalaṃ niddisatī’’ti.

And by "one who knows, one who sees", the teaching is given by way of referring to a person, based on the characteristic of knowing and the power of knowledge, so he says "it refers to a person by taking the characteristic of knowledge and the power of knowledge".

Và “người biết, người thấy” là lời dạy được trình bày theo quan điểm của một người, dựa trên đặc tính của trí tuệ và sức mạnh của trí tuệ, nên ngài nói “chỉ rõ một người dựa trên đặc tính của trí tuệ và sức mạnh của trí tuệ”.

Jānato passatoti ‘‘yoniso ca manasikāraṃ ayoniso ca manasikāra’’nti vakkhamānattā yonisomanasikāravisayajānanaṃ, ayonisomanasikāravisayadassanaṃ.

"One who knows, one who sees" refers to knowing the object of proper attention (yonisomanasikāra) and seeing the object of improper attention (ayonisomanasikāra), as it will be said "proper attention and improper attention".

Người biết, người thấy là sự biết về đối tượng của tác ý chân chánh và sự thấy về đối tượng của tác ý không chân chánh, như sẽ được nói đến là “tác ý chân chánh và tác ý không chân chánh”.

Tañca kho pana nesaṃ āsavānaṃ khayūpāyasabhāvassa adhippetattā uppādanānuppādanavasena na ārammaṇamattenāti ayamattho yuttoti āha ‘‘yonisomanasikāraṃ…pe… ayamettha sāro’’ti.

And this meaning is appropriate because it implies the nature of the means for the destruction of those āsavas, in terms of their arising and non-arising, and not merely as an object; so he says "proper attention... this is the essence here".

Và điều đó, đối với sự diệt trừ các lậu hoặc, được hiểu là bản chất của phương tiện diệt trừ, không chỉ là đối tượng mà còn là sự sinh khởi và không sinh khởi. Ý nghĩa này là hợp lý, nên ngài nói “tác ý chân chánh…pe… đây là điều cốt yếu”.

487

‘‘Jānato’’ti vatvā jānanañca anussavākārapaṭivitakkamattavasena na idhādhippetaṃ, atha kho rūpādi viya cakkhuviññāṇena yonisomanasikārāyonisomanasikāre paccakkhe katvā tesaṃ uppādavasena dassananti imamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘passato’’ti vuttanti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.

Having said "one who knows", knowing by mere hearing or by analytical reflection is not intended here; rather, the meaning should be understood as seeing by making proper attention and improper attention directly perceived, like forms by eye-consciousness, and by way of their arising.

Sau khi nói “người biết”, sự biết ở đây không chỉ là sự suy xét dựa trên sự nghe nói, mà là để làm rõ ý nghĩa này: sự thấy bằng cách nhận thức trực tiếp tác ý chân chánh và tác ý không chân chánh như sắc, v.v. bằng nhãn thức, và bằng cách sinh khởi chúng. Hoặc ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Aññatthāpi hi ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato (itivu. 102), jānaṃ jānāti passaṃ passati (ma. ni. 1.203), evaṃ jānantā evaṃ passantā (ma. ni. 1.407), ajānataṃ apassata’’nti ca ādīsu ñāṇakiccassa sāmaññavisesadīpanavasenetaṃ padadvayaṃ āgatanti.

Elsewhere too, these two terms appear to highlight the general and specific functions of knowledge, as in "thus knowing, thus seeing", "knowing, one knows; seeing, one sees", "thus knowing, thus seeing", and "for those who do not know, who do not see".

Ở những chỗ khác cũng vậy, hai từ này xuất hiện với ý nghĩa làm sáng tỏ sự chung và riêng của công việc của trí tuệ, như “người biết như vậy, người thấy như vậy” (Iti. 102), “người biết thì biết, người thấy thì thấy” (Ma. Ni. 1.203), “những người biết như vậy, những người thấy như vậy” (Ma. Ni. 1.407), và “những người không biết, không thấy” v.v.

Kecīti abhayagirivāsisārasamāsācariyā.

Some (Keci) refers to the teachers of the Abhayagiri tradition, Sārasamāsa.

Một số người là các vị đạo sư Abhayagirivāsī Sārasamāsa.

Te hi ‘‘samādhinā jānato vipassanāya passato jānaṃ jānāti passaṃ passati, evaṃ jānanā samatho, passanā vipassanā’’ti ca ādinā papañcenti.

For they elaborate, "knowing by samādhi, seeing by vipassanā; knowing, one knows; seeing, one sees; thus, knowing is samatha, seeing is vipassanā", and so on.

Quả thật, họ giải thích rằng “người biết bằng định, người thấy bằng tuệ quán, người biết thì biết, người thấy thì thấy, sự biết như vậy là samatha, sự thấy là vipassanā” v.v.

Teti papañcā.

Those (Te) refers to the elaborations.

Chúng là những sự giải thích chi tiết.

Imasmiṃ attheti ‘‘jānato’’tiādinayappavatte imasmiṃ suttapadaatthe niddhāriyamāne.

In this meaning, when determining the meaning of this Sutta passage which begins with "one who knows" and so on.

Trong ý nghĩa này là trong ý nghĩa của từ kinh này, được trình bày theo cách “người biết” v.v., khi được xác định.

Na yujjanti jānanadassanānaṃ yonisomanasikārāyonisomanasikāravisayabhāvassa pāḷiyaṃ vuttattā.

Are not appropriate (Na yujjanti), because the Pāḷi states that knowing and seeing are the objects of proper attention and improper attention.

Không phù hợp vì Pāḷi đã nói rằng sự biết và sự thấy là đối tượng của tác ý chân chánh và tác ý không chân chánh.

488

Āsavappahānaṃ āsavānaṃ accantappahānaṃ.

Abandoning of āsavas (Āsavappahānaṃ) means the complete abandoning of āsavas.

Sự đoạn trừ các lậu hoặc là sự đoạn trừ hoàn toàn các lậu hoặc.

So pana nesaṃ anuppādo sabbena sabbaṃ khīṇatā abhāvo evāti āha ‘‘āsavānaṃ accantakhayamasamuppādaṃ khīṇākāraṃ natthibhāva’’nti.

And this means their non-arising, their complete destruction, their non-existence, so he says "the utter destruction of āsavas, their non-arising, their ceased state, their non-existence".

Điều đó là sự không sinh khởi của chúng, sự diệt tận hoàn toàn, sự không tồn tại, nên ngài nói “sự diệt tận hoàn toàn, sự không sinh khởi, trạng thái diệt tận, sự không tồn tại của các lậu hoặc”.

Ujumaggānusārinoti kilesavaṅkassa kāyavaṅkādīnañca pahānena ujubhūte savipassane heṭṭhimamagge anussarantassa.

One who follows the straight path (Ujumaggānusārino) refers to one who follows the lower path, which is straight, endowed with vipassanā, by abandoning the crookedness of defilements, physical crookedness, and so on.

Người đi theo con đường chân chính là người đang thực hành các đạo lộ thấp hơn cùng với tuệ quán, những đạo lộ đã trở nên chân chính bằng cách đoạn trừ sự quanh co của phiền não, sự quanh co của thân, v.v.

Tadeva hissa sikkhanaṃ.

For that is his training.

Quả thật, đó chính là sự học tập của người ấy.

Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ.

First knowledge in destruction.

Trước tiên là trí tuệ về sự diệt tận.

Tato aññā anantarāti khayasaṅkhāte aggamagge tappariyāpannameva ñāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, tadanantaraṃ pana aññaṃ arahattanti.

Then another immediately means that the knowledge contained within the supreme path, called destruction, arises first; immediately after that, another, which is arahatta.

Sau đó là cái khác không gián đoạn nghĩa là trí tuệ thuộc về đạo lộ tối thượng được gọi là sự diệt tận sinh khởi trước tiên, sau đó là A-la-hán quả.

Yadipi gāthāyaṃ ‘‘khayasmiṃ’’icceva vuttaṃ, samucchedavasena pana āsavehi khīṇotīti maggo khayoti vuccatīti āha ‘‘maggo āsavakkhayoti vutto’’ti.

Although in the verse it is only said "in destruction", the path is called destruction because one is destroyed of āsavas by way of eradication, so he says "the path is called the destruction of āsavas".

Mặc dù trong kệ chỉ nói “trong sự diệt tận”, nhưng đạo lộ được gọi là sự diệt tận vì các lậu hoặc đã được diệt tận một cách đoạn trừ, nên ngài nói “đạo lộ được gọi là sự diệt tận các lậu hoặc”.

Samaṇoti samitapāpo adhippeto.

Ascetic (Samaṇo) is intended as one whose evil has been calmed.

Sa-môn được hiểu là người đã làm lắng dịu tội lỗi.

So pana khīṇāsavo hotīti ‘‘āsavānaṃ khayā’’ti imassa phalapariyāyatā vuttā, nippariyāyena pana āsavakkhayo maggo, tena pattabbato phalaṃ.

And such a person is one whose āsavas are destroyed, thus the phrase "due to the destruction of āsavas" is stated as a synonym for the fruition; but directly, the destruction of āsavas is the path, and the fruition is that which is attained by it.

Vị ấy là A-la-hán, nên “do sự diệt tận các lậu hoặc” được nói là một từ đồng nghĩa với quả, nhưng theo nghĩa không đồng nghĩa, sự diệt tận các lậu hoặc là đạo lộ, và quả là điều cần đạt được bằng đạo lộ ấy.

Eteneva nibbānassapi āsavakkhayabhāvo vuttoti veditabbo.

By this, it should be understood that Nibbāna is also described as the destruction of āsavas.

Cũng nên hiểu rằng bằng điều này, Niết-bàn cũng được nói là sự diệt tận các lậu hoặc.

489

‘‘Jānato passato’’ti jānato eva passato evāti evamettha niyamo icchito, na aññathā visesābhāvato aniṭṭhasādhanato cāti tassa niyamassa phalaṃ dassetuṃ ‘‘no ajānato no apassato’’ti vuttanti āha ‘‘yo pana na jānāti na passati, tassa neva vadāmīti attho’’ti.

To show the result of this rule that "one who knows, one who sees" means only one who knows, only one who sees, and not otherwise, due to the absence of distinction and leading to an undesirable conclusion, "not one who does not know, not one who does not see" is stated, so he says "it means, 'I do not speak of one who does not know or does not see'".

“Người biết, người thấy” có nghĩa là chỉ người biết thì mới thấy, chỉ người thấy thì mới biết, quy tắc này được mong muốn ở đây, không phải cách khác, vì không có sự khác biệt và vì dẫn đến điều không mong muốn. Để chỉ ra kết quả của quy tắc đó, ngài nói “không phải người không biết, không phải người không thấy”, tức là “người nào không biết, không thấy, thì tôi không nói đến người ấy”.

Iminā dūrīkatāyonisomanasikāro idhādhippeto, yonisomanasikāro ca āsavakkhayassa ekantikakāraṇanti dasseti.

By this, it shows that improper attention is not intended here, and proper attention is the sole cause for the destruction of āsavas.

Điều này cho thấy tác ý chân chánh bị loại bỏ ở đây, và tác ý chân chánh là nguyên nhân tuyệt đối của sự diệt trừ các lậu hoặc.

Etenāti ‘‘no ajānato no apassato’’ti vacanena.

By this means by the statement "not one who does not know, not one who does not see".

Bằng điều này là bằng lời nói “không phải người không biết, không phải người không thấy”.

Te paṭikkhittāti ke pana teti?

Those are rejected. And who are those?

Chúng bị bác bỏ là những gì?

‘‘Bāle ca paṇḍite ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissanti (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.228), ahetū apaccayā sattā visujjhantī’’ti (dī. ni. 1.168; ma. ni. 2.227) evamādivādā.

These are the doctrines such as "fools and the wise, having wandered and transmigrated, will make an end to suffering" and "beings are purified without cause or condition".

Là những quan điểm như “những người ngu và những người trí sẽ lang thang, luân hồi và chấm dứt khổ đau” (Trường Bộ Kinh 1.168; Trung Bộ Kinh 2.228), “chúng sinh được thanh tịnh không có nguyên nhân, không có điều kiện” (Trường Bộ Kinh 1.168; Trung Bộ Kinh 2.227) v.v.

Tesu hi keci abhijātisaṅkantimattena bhavasaṅkantimattena ca saṃsārasuddhiṃ paṭijānanti, aññe issarapajāpatikālādivasena, tayidaṃ sabbaṃ ‘‘saṃsārādīhī’’ti ettheva saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.

Among these, some assert purification through transmigration by mere birth or by transmigration between existences, while others attribute it to the will of God, Prajāpati, Time, and so on; all this should be understood as encompassed by "from transmigrations and so on".

Trong số đó, một số người cho rằng sự thanh tịnh trong luân hồi chỉ do sự chuyển sinh theo dòng dõi hoặc sự chuyển sinh trong các cõi, những người khác thì do ý trời, do thời gian, v.v. Tất cả những điều này nên được hiểu là đã được bao gồm trong “do luân hồi, v.v.”.

490

Purimena vā padadvayenāti ‘‘jānato, passato’’ti iminā padadvayena.

Or by the former pair of words means by these two words: "one who knows, one who sees".

Hoặc bằng hai từ trước là bằng hai từ “người biết, người thấy”.

Upāyo vutto ‘‘āsavakkhayassā’’ti adhikārato viññāyati.

The means is stated for "the destruction of āsavas", which is understood from the context.

Phương tiện đã được nói đến được hiểu là “của sự diệt trừ các lậu hoặc” do ngữ cảnh.

Imināti ‘‘no ajānato, no apassato’’ti iminā padadvayena.

By this means by these two words: "not one who does not know, not one who does not see".

Bằng điều này là bằng hai từ “không phải người không biết, không phải người không thấy”.

Anupāyo eva hi āsavānaṃ khayassa yadidaṃ yoniso ca ayoniso ca manasikārassa ajānanaṃ adassanañca, tena tathattāya appaṭipattito micchāpaṭipattito ca.

Indeed, the not-knowing and not-seeing of proper and improper attention are not means for the destruction of āsavas, because there is no practice for that state or because it is a wrong practice.

Quả thật, sự không biết và không thấy về tác ý chân chánh và tác ý không chân chánh là phi phương tiện cho sự diệt trừ các lậu hoặc, vì không thực hành đúng như vậy và vì thực hành sai lầm.

Nanu ‘‘passato’’ti iminā ayonisomanasikāro yathā na uppajjati, evaṃ dassane adhippete purimeneva anupāyapaṭisedho vutto hotīti?

Surely, if seeing is intended in such a way that improper attention does not arise, then the rejection of what is not a means would have been stated by the former term "seeing"?

Chẳng phải nếu sự thấy được hiểu là sự không sinh khởi của tác ý không chân chánh, thì sự bác bỏ phi phương tiện đã được nói đến bằng từ trước rồi sao?

Na hoti, ayonisomanasikārānuppādanassapi upāyabhāvato satibalena saṃvutacakkhundriyāditā viya sampajaññabaleneva niccādivasena abhūtajānanābhāvo hotīti.

It does not occur, for even the non-arising of unwise attention is a means^*. Just as, by the power of mindfulness, one's eye-faculty (etc.) is restrained, so too, by the power of clear comprehension, there is a non-knowing of what is not, in terms of permanence and so on.

Không có, vì nó cũng là phương tiện để không khởi lên tác ý không như lý (ayoniso manasikāra). Giống như việc các căn mắt v.v. được chế ngự bằng sức mạnh của chánh niệm (sati), thì chỉ bằng sức mạnh của sự tỉnh giác (sampajañña) mà không có sự hiểu biết sai lầm về vô thường v.v. (như thường hằng v.v.).

Tenāha ‘‘saṅkhepena…pe… hotī’’ti.

Therefore, it is said: "briefly…pe… occurs."

Do đó (Đức Phật) đã nói: "Tóm tắt...v.v...là".

Tattha saṅkhepenāti samāsena, anvayato byatirekato ca vitthāraṃ akatvāti attho. Ñāṇaṃ…pe… dassitaṃ hoti ‘‘jānato’’tiādinā ñāṇasseva gahitattā.

Therein, "briefly" means concisely, without elaborating by way of inclusion and exclusion. This is the meaning. "Knowledge…pe… is shown" by^* "knowing" and so on, because knowledge itself is taken.

Ở đây, "tóm tắt" (saṅkhepena) có nghĩa là vắn tắt, không giải thích chi tiết theo cách thuận và nghịch. "Trí tuệ...v.v...được chỉ ra" (ñāṇaṃ...pe... dassitaṃ hoti) vì chỉ có trí tuệ được đề cập qua từ "người biết" (jānato) v.v.

Yadi evaṃ ‘‘svāyaṃ saṃvaro’’tiādi kathaṃ nīyatīti?

If so, how is "this indeed is restraint" and so on to be understood?

Nếu vậy, làm thế nào để hiểu câu "svāyaṃ saṃvaro" (sự chế ngự này) v.v.?

Ñāṇassa padhānabhāvadassanatthaṃ evamayaṃ desanā katāti nāyaṃ doso, tathā aññatthāpi ‘‘ariyaṃ vo bhikkhave sammāsamādhiṃ desessāmi saupanisaṃ saparikkhāra’’nti (ma. ni. 3.136) vitthāro.

This is not a fault, for this teaching is given to show the pre-eminence of knowledge. Similarly, elsewhere too, there is the detailed^*: "Monks, I will teach you the noble right concentration, with its requisites and accessories" (MN 3.136).

Đây không phải là lỗi, vì lời dạy này được đưa ra để chỉ ra rằng trí tuệ là yếu tố chính. Tương tự, ở một chỗ khác cũng có sự giải thích chi tiết: "Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về chánh định của bậc Thánh, có nhân duyên, có phương tiện" (Ma. Ni. 3.136).

491

Dabbajātikoti dabbarūpo.

Dabbajātiko means having a substantial nature.

"Thuộc về vật chất" (dabbajātiko) nghĩa là có hình thể vật chất.

So hi drabyoti vuccati ‘‘drabyaṃ vinassati nādrabya’’ntiādīsu.

For it is called a substance, as in "a substance perishes, not a non-substance" and so on.

Nó được gọi là vật chất (drabyaṃ) trong các câu như "vật chất hoại diệt, phi vật chất thì không hoại diệt" v.v.

Dabbajātiko vā sārasabhāvo, sāruppasīlācāroti attho.

Or, Dabbajātiko means having an essential nature, or having proper moral conduct and practice.

Hoặc "thuộc về vật chất" có nghĩa là bản chất cốt yếu, tức là có giới hạnh và oai nghi phù hợp.

Yathāha ‘‘na kho dabba dabbā evaṃ nibbeṭhentī’’ti (pārā. 384, 391; cūḷava. 193).

As it is said: "It is not the case, Dabba, that substances unravel in this way" (Pārā. 384, 391; Cv. 193).

Như đã nói: "Này Dabba, Dabba không giải quyết như vậy" (Pārā. 384, 391; Cūḷava. 193).

Vattasīse ṭhatvāti vattaṃ uttamaṅgaṃ, dhuraṃ vā katvā.

Having placed at the head of the duties means having made the duty supreme or primary.

"Đứng đầu bổn phận" (vattasīse ṭhatvā) nghĩa là lấy bổn phận làm tối thượng, hoặc làm trụ cột.

Yo hi parisuddhājīvo kātuṃ ajānantānaṃ sabrahmacārīnaṃ, attano vā vātātapādipaṭibāhanatthaṃ chattādīni karoti, so vattasīse ṭhatvā karoti nāma.

Indeed, one who, for co-residents who do not know how to do it, or for oneself, performs tasks like providing an umbrella to ward off wind and sun, is said to do so "having placed at the head of the duties."

Người nào có đời sống thanh tịnh, làm các việc như che dù v.v. để che nắng mưa cho các vị đồng phạm hạnh không biết làm, hoặc cho chính mình, thì được gọi là đứng đầu bổn phận.

Padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbā nāthakaraṇadhammabhāvena upanissayabhāvato.

It should not be said that it is not a proximate cause, because it serves as a basis in the sense of being a quality that provides benefit.

"Không thể nói là không phải cận nhân" (padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbā) vì nó là nhân duyên hỗ trợ, là pháp tạo thành chỗ nương tựa.

Vuttañhi ‘‘yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiccakaraṇīyāni, tattha dakkho hotī’’tiādi (ma. ni. 1.497).

For it is said: "He is skillful in the various duties and tasks of co-residents" and so on (MN 1.497).

Quả thật đã nói: "Trong các công việc lớn nhỏ của các vị đồng phạm hạnh, vị ấy khéo léo" v.v. (Ma. Ni. 1.497).

492

Upāyamanasikāroti kusaladhammappavattiyā kāraṇabhūto manasikāro.

Upāyamanasikāro means attention that is the cause for the occurrence of wholesome qualities.

"Tác ý phương tiện" (upāyamanasikāro) là tác ý là nguyên nhân của sự khởi lên các pháp thiện.

Pathamanasikāroti tassā eva maggabhūto manasikāro.

Pathamanasikāro means attention that is the path for the occurrence of that^* itself.

"Tác ý ban đầu" (pathamanasikāro) là tác ý là con đường của chính nó.

Aniccādīsu aniccantiādināti aniccadukkhaasubhaanattasabhāvesu dhammesu ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ asubhaṃ anattā’’tiādinā eva nayena, aviparītasabhāvenāti attho.

In impermanent things etc. by 'impermanent' etc. means in phenomena that have the nature of impermanence, suffering, impurity, and non-self, in the manner of "impermanent, suffering, impure, non-self" and so on, in an unperverted way. This is the meaning.

"Theo cách vô thường v.v. trong vô thường v.v." (aniccādīsu aniccantiādinā) có nghĩa là theo cách "vô thường, khổ, bất tịnh, vô ngã" v.v. trong các pháp có bản chất vô thường, khổ, bất tịnh, vô ngã, tức là theo bản chất không sai lệch.

Saccānulomikena vāti saccābhisamayassa anulomavasena.

Or in accordance with the truths means in conformity with the comprehension of the truths.

Hoặc "phù hợp với các sự thật" (saccānulomikena vā) có nghĩa là theo sự thuận lợi của việc chứng ngộ các sự thật.

Cittassa āvaṭṭanātiādinā āvaṭṭanāya paccayabhūtā tato purimuppannā manodvārikā kusalajavanappavatti phalavohārena tathā vuttā.

The turning of the mind and so on refers to the preceding mental-door wholesome impulsion, which is the cause for the turning^* and is thus spoken of in terms of its result.

"Sự xoay chuyển của tâm" (cittassa āvaṭṭanā) v.v. được nói như vậy theo nghĩa quả báo, chỉ sự khởi lên của các tâm thiện lộ ý môn đã sinh trước đó, là nhân duyên cho sự xoay chuyển.

Tassā hi vasena sā kusaluppattiyā upanissayo hoti.

Indeed, by means of that, it becomes the basis for the arising of wholesome states.

Vì nhờ nó mà sự khởi lên của các tâm thiện đó trở thành nhân duyên hỗ trợ.

Āvajjanā hi bhavaṅgacittaṃ āvaṭṭayatīti āvaṭṭanā.

Attention turns the bhavaṅga consciousness, hence āvattana (turning).

Sự chú ý (āvajjana) làm cho tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) xoay chuyển, nên gọi là āvajjana (sự chú ý).

Anu anu āvaṭṭetīti anvāvaṭṭanā.

It turns again and again, hence anvāvaṭṭanā (repeated turning).

Nó xoay chuyển liên tục, nên gọi là anvāvaṭṭanā (sự xoay chuyển liên tục).

Bhavaṅgārammaṇato aññaṃ ābhujatīti ābhogo.

It takes hold of an object different from the bhavaṅga object, hence ābhogo (taking hold).

Nó hướng đến một đối tượng khác với đối tượng của hữu phần, nên gọi là ābhogo (sự hướng đến).

Samannāharatīti samannāhāro.

It gathers thoroughly, hence samannāhāro (gathering thoroughly).

Nó thu nhận, nên gọi là samannāhāro (sự thu nhận).

Tadevārammaṇaṃ attānaṃ anubandhitvā uppajjamānaṃ manasi karoti ṭhapetīti manasikāro.

That very object, arising by continually following itself, is mentally attended to and established, hence manasikāro (attention).

Tâm ấy, sau khi bám vào đối tượng ấy, sinh khởi và giữ trong tâm, nên gọi là manasikāro (sự tác ý).

Ayaṃ vuccatīti ayaṃ upāyapathamanasikāralakkhaṇo yonisomanasikāro nāma vuccati, yassa vasena puggalo dukkhādīni saccāni āvajjituṃ sakkoti.

This is called this yonisomanasikāra, characterized by upāya- and pathamanasikāra, by means of which a person is able to advert to the truths of suffering and so on.

"Đây được gọi là" (ayaṃ vuccatī) tác ý như lý (yonisomanasikāra) có đặc tính là tác ý phương tiện và tác ý ban đầu, nhờ đó mà một người có thể chú ý đến các sự thật như khổ v.v.

Ayonisomanasikāre saccapaṭikūlenāti saccābhisamayassa ananulomavasena.

In the case of ayonisomanasikāra, contrary to the truths means not in conformity with the comprehension of the truths.

Trong tác ý không như lý (ayoniso manasikāra), "ngược lại với các sự thật" (saccapaṭikūlenā) có nghĩa là không phù hợp với sự chứng ngộ các sự thật.

Sesaṃ yonisomanasikāre vuttavipariyāyena veditabbaṃ.

The rest should be understood in the opposite way to what was stated for yonisomanasikāra.

Phần còn lại nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói về tác ý như lý (yonisomanasikāra).

493

Yuttinti upapattisādhanayuttiṃ, hetunti attho.

Yutti means the reasoned justification, the reason. This is the meaning.

"Lý lẽ" (yuttiṃ) là lý lẽ chứng minh, tức là nguyên nhân.

Tenevāha ‘‘yasmā’’tiādi. Etthāti ‘‘ayoniso bhikkhave…pe… pahīyantī’’ti etasmiṃ pāṭhe.

Therefore, it is said: "since" and so on. Here refers to the passage: "Monks, by unwise attention…pe… they are abandoned."

Do đó đã nói "vì" (yasmā) v.v. "Ở đây" (etthā) là trong đoạn kinh "Này các Tỳ-khưu, do tác ý không như lý...v.v...các lậu hoặc được đoạn trừ".

Tatthāti vākyopaññāsanaṃ.

Therein is the introductory statement.

"Ở đó" (tatthā) là sự trình bày câu.

Kasmā panettha ayamuddesaniddeso parivattoti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yoniso’’tiādi.

Addressing the question of why this exposition of the outline is reversed here, it is said: "yoniso" and so on.

Để giải đáp câu hỏi vì sao ở đây sự trình bày và giải thích này lại được đảo ngược, đã nói "tác ý như lý" (yoniso) v.v.

Tattha manasikārapadaṃ dvinnaṃ sādhāraṇanti adhippāyena ‘‘yoniso ayonisoti imehi tāva dvīhi padehī’’ti vuttaṃ.

Therein, the word "manasikāra" is common to both, hence it is said: "by these two terms, yoniso and ayoniso."

Ở đây, từ "tác ý" (manasikāra) là chung cho cả hai, với ý nghĩa đó đã nói "bởi hai từ này, tức là tác ý như lý và tác ý không như lý" (yoniso ayonisoti imehi tāva dvīhi padehī).

Yonisoti hi yonisomanasikāro, ayonisoti ca ayonisomanasikāro tattha anuvattanato vakkhamānattā ca.

For yoniso means yonisomanasikāra, and ayoniso means ayonisomanasikāra, as these are carried forward and will be explained.

Vì "tác ý như lý" (yoniso) là tác ý như lý (yonisomanasikāra), và "tác ý không như lý" (ayoniso) là tác ý không như lý (ayonisomanasikāra), do sự tiếp nối và sẽ được giải thích sau.

Satipi anatthuppattisāmaññe bhavādīsu puggalassa bahulisāmaññaṃ dassetvā taṃ parivattitvā visesadassanattaṃ nāvādi upamāttayaggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Even though there is a commonality in the arising of undesirable outcomes, the inclusion of "boat" and the three similes should be understood as demonstrating the abundant commonality of individuals in existences and so on, and then reversing that to show the distinction.

Mặc dù có sự tương đồng về sự khởi lên của những điều bất lợi, nhưng để chỉ ra sự phổ biến của một người trong các cõi sống v.v., và để chỉ ra sự đặc biệt bằng cách đảo ngược điều đó, nên xem việc lấy ba ví dụ như thuyền v.v.

Cakkayantaṃ āhaṭaghaṭīyantanti vadanti.

They call cakkayantaṃ a water-lifting wheel machine.

"Máy bánh xe" (cakkayantaṃ) được gọi là máy gàu nước.

494

Anuppannāti anibbattā.

Anuppannā means not yet arisen.

"Chưa sinh" (anuppannā) nghĩa là chưa khởi sinh.

Ārammaṇavisesavasena tassa anuppatti veditabbā, na rūpārammaṇādiārammaṇasāmaññena, nāpi āsavavasena.

Its non-arising should be understood in terms of specific objects, not in terms of common objects like visual forms and so on, nor in terms of āsavas.

Sự chưa sinh ấy nên được hiểu theo sự đặc biệt của đối tượng, chứ không phải theo sự chung chung của đối tượng như sắc đối tượng v.v., cũng không phải theo nghĩa lậu hoặc.

Tenāha ‘‘ananubhūtapubbaṃ ārammaṇaṃ…pe… aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppannā nāma āsavā na santī’’ti.

Therefore, it is said: "an object not experienced before…pe… otherwise, in the beginningless saṃsāra, there are no āsavas that have not arisen."

Do đó đã nói: "Đối tượng chưa từng kinh nghiệm...v.v...nếu không, trong vòng luân hồi vô thủy, không có lậu hoặc nào chưa sinh".

Vatthunti saviññāṇakāviññāṇakappabhedaṃ āsavuppattikāraṇaṃ.

Vatthu means the cause of the arising of āsavas, divided into animate and inanimate.

"Nền tảng" (vatthuṃ) là nguyên nhân sinh khởi lậu hoặc, được phân loại thành có tri giác và không có tri giác.

Ārammaṇaṃ ārammaṇapaccayabhūtarūpādīni.

Ārammaṇaṃ means visual forms and so on that are conditions for objects.

"Đối tượng" (ārammaṇaṃ) là các sắc v.v. là nhân duyên đối tượng.

Idāni āsavavasenapi anuppannapariyāyo labbhatīti dassetuṃ ‘‘anubhūtapubbepī’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show that the meaning of "not arisen" can also be understood in terms of āsavas, "even if experienced before" and so on is stated.

Để chỉ ra rằng bây giờ cũng có thể có trường hợp "chưa sinh" theo nghĩa lậu hoặc, đã nói "ngay cả khi đã từng kinh nghiệm" (anubhūtapubbepī) v.v.

Pakatisuddhiyāti pubbacariyato kilesadūrībhāvasiddhāya suddhipakatitāya.

By natural purity means by the purity of nature attained through the removal of defilements from past practice.

"Do sự thanh tịnh tự nhiên" (pakatisuddhiyā) nghĩa là do bản chất thanh tịnh đã thành tựu nhờ sự đoạn trừ phiền não từ các vị thầy trước.

Pāḷiyā uddisanaṃ uddeso, atthakathanaṃ paripucchā.

The enumeration in the Pāḷi is uddeso (outline), the explanation is paripucchā (questioning).

Sự trình bày trong kinh tạng là uddesa (tóm tắt), sự giải thích là paripucchā (hỏi đáp).

Ajjhayanaṃ pariyatti, cīvarasibbādi navakammaṃ, samathavipassanānuyogo yonisomanasikāro.

Study is pariyatti, sewing robes and so on is navakammaṃ, and the pursuit of calm and insight is yonisomanasikāro.

Sự học hỏi là pariyatti (học tập), việc may y v.v. là navakammaṃ (công việc mới), sự thực hành thiền định và thiền tuệ là yonisomanasikāro (tác ý như lý).

Tādisenāti yādisena ‘‘manuññavatthū’’timanasikārādinā kāmāsavādayo sambhaveyyuṃ, tādisena.

By such means by such a way of attention as "delightful object" by which kāmāsavas and so on might arise.

"Với tác ý như vậy" (tādisenā) nghĩa là với tác ý như "vật đáng yêu" v.v. mà các dục lậu v.v. có thể sinh khởi.

Āsavānaṃ vaḍḍhi nāma pariyuṭṭhānatibbatāya veditabbā, sā ca abhiṇhuppattiyā bahulīkāratoti te laddhāsevanā bahulabhāvaṃ pattā maddantā pharantā chādentā andhākāraṃ karontā aparāparaṃ uppajjamānā ekasantānanayena ‘‘uppannā pavaḍḍhantī’’ti vuccanti.

The increase of āsavas should be understood as the intensity of mental obsessions, which is the act of making them abundant through frequent arising. Thus, having gained repeated practice, having become abundant, crushing, pervading, obscuring, causing darkness, and continually arising in a continuous sequence, they are said to be "arisen and increasing."

Sự tăng trưởng của các lậu hoặc nên được hiểu là sự mãnh liệt của các triền cái, và điều đó là do sự sinh khởi thường xuyên và sự làm cho tăng trưởng. Vì vậy, khi chúng đã được thực hành, đã đạt đến trạng thái tăng trưởng, chúng áp đảo, lan tràn, che phủ, tạo ra bóng tối, liên tục sinh khởi theo một dòng chảy liên tục, nên được gọi là "đã sinh và tăng trưởng" (uppannā pavaḍḍhantī).

Tena vuttaṃ ‘‘punappunaṃ uppajjamānā uppannā pavaḍḍhantīti vuccantī’’ti.

Therefore, it is said: "Arising again and again, they are said to be 'arisen and increasing.'"

Do đó đã nói: "Khi chúng liên tục sinh khởi, chúng được gọi là đã sinh và tăng trưởng".

Ito aññathāti ito aparāparuppannānaṃ ekattaggahaṇato aññathā vaḍḍhi nāma natthi khaṇikabhāvato.

Otherwise than this means otherwise than the understanding of the unity of continually arising things, there is no increase because of their momentary nature.

"Khác với điều này" (ito aññathā) nghĩa là khác với việc coi các lậu hoặc liên tục sinh khởi là một thể thống nhất, không có sự tăng trưởng (vaḍḍhi nāma natthi) vì chúng là sát-na.

495

So ca jānātīti dhammuddhaccaviggahābhāvamāha.

And he knows refers to the absence of agitation and struggle concerning the Dhamma.

"Vị ấy biết" (so ca jānātī) là nói về sự không có phóng dật và trạo cử pháp.

Kārakassevāti yuttayogasseva.

Only for the doer means only for the one who is rightly engaged in practice.

"Chỉ của người thực hành" (kārakassevā) là chỉ của người thực hành đúng đắn.

Yassa panātiādinā anuddesikaṃ katvā vuttamatthaṃ purātanassa purisātisayassa paṭipattidassanena pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘maṇḍalārāmavāsīmahātissabhūtattherassa viyā’’tiādi vuttaṃ.

By "but for whom" and so on, the meaning stated without explicit reference is made clearer by showing the practice of an ancient excellent person, as in "like Mahātissa Bhūta Thera, who resided in Maṇḍalārāma."

"Nhưng đối với người" (yassa panā) v.v. là để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói một cách gián tiếp, bằng cách chỉ ra sự thực hành của những vị ưu việt thời xưa, đã nói "giống như Tôn giả Mahātissabhūta trú tại Maṇḍalārāma" (maṇḍalārāmavāsīmahātissabhūtattherassa viyā) v.v.

Tañhi sabrahmacārīnaṃ āyatiṃ tathāpaṭipattikāraṇaṃ hoti, yato edisaṃ vatthu vuccati.

For such a story serves as a cause for co-residents to practice similarly in the future.

Chính câu chuyện ấy trở thành nguyên nhân cho các vị đồng phạm hạnh thực hành như vậy trong tương lai, vì một câu chuyện như vậy được kể.

Tasmiṃ yevāti maṇḍalārāmeyeva.

In that very place means in Maṇḍalārāma itself.

"Ngay tại đó" (tasmiṃ yevā) nghĩa là ngay tại Maṇḍalārāma.

Ācariyaṃ āpucchitvāti attano uddesācariyaṃ kammaṭṭhānaggahaṇatthaṃ gantuṃ āpucchitvā.

Having asked his teacher means having asked his instructing teacher for permission to go to receive a meditation subject.

"Hỏi thầy" (ācariyaṃ āpucchitvā) nghĩa là hỏi vị thầy truyền dạy kinh điển của mình để đi nhận đề mục thiền.

Ācariyaṃ vanditvāti kammaṭṭhānadāyakaṃ mahārakkhitattheraṃ vanditvā.

Having venerated his teacher means having venerated Mahārakkhita Thera, who gave the meditation subject.

"Đảnh lễ thầy" (ācariyaṃ vanditvā) nghĩa là đảnh lễ Tôn giả Mahārakkhita, vị thầy đã ban đề mục thiền.

Uddesamagganti yathāāraddhaṃ uddesapabandhaṃ.

The path of recitation means the arranged sequence of recitation as undertaken.

"Con đường học tập" (uddesamaggaṃ) là chuỗi học tập đã bắt đầu.

Tadā kira mukhapāṭheneva bahū ekajjhaṃ uddisāpetvā manosajjhāyavasena dhammaṃ sajjhāyanti.

It is said that at that time, many would recite together orally and then review the Dhamma by mental recitation.

Vào thời đó, người ta thường học thuộc lòng nhiều bài kinh cùng một lúc và tụng đọc Pháp bằng cách tụng thầm.

Tatthāyaṃ thero paññavantatāya uddesaṃ gaṇhantānaṃ bhikkhūnaṃ dhorayho, so ‘‘idānāhaṃ anāgāmī, kiṃ mayhaṃ uddesenā’’ti saṅkocaṃ anāpajjitvā dutiyadivase uddesakāle ācariyaṃ upasaṅkami.

Therein, this thera, due to his wisdom, was the leader of the bhikkhus who were receiving the recitation. So, thinking "Now I am an Anāgāmī, what need have I for recitation?", he did not feel embarrassed, and on the second day, at the time of recitation, he approached his teacher.

Vị Tôn giả này, do trí tuệ của mình, là người dẫn đầu trong số các Tỳ-khưu đang học kinh. Vị ấy đã không e ngại mà đến gặp thầy vào giờ học kinh ngày hôm sau, nghĩ rằng: "Bây giờ tôi là bậc Bất Hoàn, việc học kinh đối với tôi còn ý nghĩa gì nữa?"

‘‘Uppannā pahīyantī’’ti ettha uppannasadisā ‘‘uppannā’’ti vuttā, na paccuppannā.

In "things that have arisen are abandoned" (Uppannā pahīyantī), "uppannā" refers to things similar to those that have arisen, not to those that are presently existing.

Trong câu ‘‘Những gì đã sinh thì được đoạn trừ (Uppannā pahīyanti)’’, ở đây, chữ ‘‘đã sinh (uppannā)’’ được nói đến những gì tương tự như đã sinh, chứ không phải những gì đang sinh.

Na hi paccuppannesu āsavesu maggena pahānaṃ sambhavatīti āha ‘‘ye pana…pe… natthī’’ti.

For it is not possible for presently existing cankers to be abandoned by the path, thus it is said: "but for those... there is not."

Thật vậy, không thể có sự đoạn trừ các lậu hoặc đang sinh bằng con đường Đạo, do đó đã nói ‘‘những gì…v.v… không có’’.

Vattamānuppannā khaṇattayasamaṅgino.

"Presently unarisen" refers to those endowed with the three moments.

Những gì đang sinh và sẽ sinh (Vattamānuppannā) là những pháp đầy đủ ba sát-na.

Tesaṃ paṭipattiyā pahānaṃ natthi uppajjanārahānaṃ paccayaghātena anuppādanameva tāya pahānanti.

For them, there is no abandonment through practice; for those liable to arise, their non-arising through the cutting off of conditions is indeed abandonment by that means.

Không có sự đoạn trừ chúng bằng sự thực hành (Tesaṃ paṭipattiyā pahānaṃ natthi), mà chính là sự không cho chúng sinh khởi bằng cách phá hủy các duyên của những gì đáng lẽ phải sinh khởi, đó là sự đoạn trừ bằng sự thực hành.

496

16. Yadi evaṃ dutiyapadaṃ kimatthiyanti?

16. If so, what is the purpose of the second term?

16. Nếu vậy, từ thứ hai có ý nghĩa gì?

Padadvayaggahaṇaṃ āsavānaṃ uppannānuppannabhāvasambhavadassanatthañceva pahāyakavibhāgena pahātabbavibhāgadassanatthañca.

The inclusion of both terms serves to show the possibility of cankers being either arisen or unarisen, and to show the distinction between what is to be abandoned by the abandoner.

Việc nắm giữ hai từ là để chỉ rõ khả năng tồn tại của các lậu hoặc đã sinh và chưa sinh, và để chỉ rõ sự phân chia những gì cần đoạn trừ theo sự phân chia của người đoạn trừ.

Tenāha ‘‘idameva padaṃ gahetvā’’ti.

Therefore, it is said: "having taken this very term."

Vì vậy đã nói ‘‘chỉ nắm giữ từ này’’.

Aññampīti ñāṇato aññampi satisaṃvarādiṃ.

"And another" refers to other things besides knowledge, such as restraint through mindfulness.

Cả những cái khác (Aññampi) là những cái khác ngoài trí tuệ, như niệm phòng hộ (satisaṃvara) v.v….

Dassanāti idaṃ hetumhi nissakkavacananti dassanenāti hetumhi karaṇavacanena tadatthaṃ vivarati.

"Dassanā" (from seeing) is an ablative of cause; thus, "dassanena" (by seeing), an instrumental of cause, clarifies its meaning as a cause.

Do thấy (Dassanā) – đây là từ ở cách ly trong nghĩa nguyên nhân, nên giải thích ý nghĩa đó bằng từ ở cách công cụ trong nghĩa nguyên nhân là do thấy (dassanenā).

Esa nayoti tamevatthaṃ atidisati.

"This is the method" extends the same meaning.

Đây là phương pháp (Esa nayo) là để áp dụng ý nghĩa đó.

Dassanenāti sotāpattimaggena.

"By seeing" refers to the path of stream-entry (Sotāpatti-magga).

Do thấy (Dassanenā) là do đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).

So hi paṭhamaṃ nibbānadassanato ‘‘dassana’’nti vuccati.

For it is called "seeing" because it first sees Nibbāna.

Vì đạo này lần đầu tiên thấy Nibbāna, nên được gọi là ‘‘thấy (dassana)’’.

Yadipi taṃ gotrabhu paṭhamataraṃ passati, disvā pana kattabbakiccassa kilesappahānassa akaraṇato na taṃ dassananti vuccati.

Although the Gotrabhu knowledge sees it earlier, it is not called "seeing" because it does not perform the task that needs to be done, namely, the abandonment of defilements.

Mặc dù Gotrabhū thấy Nibbāna trước đó, nhưng vì không thực hiện được việc cần làm là đoạn trừ phiền não, nên không được gọi là thấy.

Āvajjanaṭṭhāniyañhi taṃ ñāṇaṃ maggassa, nibbānārammaṇattasāmaññena cetaṃ vuttaṃ, na nibbānapaṭivijjhanena, tasmā dhammacakkhu punappunaṃ nibbattanena bhāvanaṃ appattaṃ dassanaṃ nāma, dhammacakkhuñca pariññādikiccakaraṇavasena catusaccadhammadassanaṃ tadabhisamayoti nutthettha gotrabhussa dassanabhāvappatti.

That knowledge is indeed in the nature of advertence for the path, and this is stated in common with having Nibbāna as its object, not by penetration of Nibbāna. Therefore, the Dhamma-eye, which has not attained development through repeated arising, is called "seeing." And the Dhamma-eye is the seeing of the Four Noble Truths, that is, their penetration, through the performance of duties such as full comprehension. Thus, there is no attainment of the state of seeing for the Gotrabhu knowledge here.

Thật vậy, trí tuệ đó đối với Đạo chỉ là sự tác ý, và điều này được nói chung về sự có đối tượng là Nibbāna, chứ không phải về sự thâm nhập Nibbāna. Do đó, Pháp nhãn (dhammacakkhu) chưa đạt đến sự tu tập (bhāvanā) do sự sinh khởi lặp đi lặp lại được gọi là thấy. Và Pháp nhãn, do thực hiện các việc như liễu tri (pariññā), là sự thấy Pháp Tứ đế (catusaccadhamma), đó là sự chứng ngộ (tadabhisamaya), nên không có sự đạt đến trạng thái thấy của Gotrabhū ở đây.

Ayañca vicāro parato aṭṭhakathāyameva (ma. ni. aṭṭha. 1.22) āgamissati.

This discussion will also come later in the commentary itself.

Và sự phân tích này sẽ được đề cập sau trong chính bản Chú giải (aṭṭhakathāyameva) (Ma. Ni. Chú giải 1.22).

Sabbatthāti ‘‘saṃvarā pahātabbā’’tiādīsu.

"In all cases" refers to phrases like "to be abandoned by restraint," etc.

Ở mọi nơi (Sabbatthā) là trong các trường hợp như ‘‘cần đoạn trừ bằng sự phòng hộ (saṃvarā pahātabbā)’’ v.v….

Saṃvarāti saṃvarena, ‘‘saṃvaro’’ti cettha satisaṃvaro veditabbo.

"By restraint" (saṃvarā) means through restraint; here, "saṃvaro" should be understood as restraint through mindfulness.

Bằng sự phòng hộ (Saṃvarā) – ở đây, ‘‘sự phòng hộ (saṃvaro)’’ cần được hiểu là niệm phòng hộ (satisaṃvara).

Paṭisevati etenāti paṭisevanaṃ, paccayesu idamatthikatāñāṇaṃ.

"Application" (paṭisevanaṃ) means that by which one applies; it is the knowledge of the essential utility of requisites.

Vì thực hành bằng cái này nên gọi là sự thực hành (paṭisevanaṃ), đó là trí tuệ về sự cần thiết của các vật dụng.

Adhivāseti khamati etāyāti adhivāsanā, sītādīnaṃ khamanākārena pavatto adoso, tappadhānā vā cattāro kusalakkhandhā.

"Forbearance" (adhivāsanā) means that by which one forbears and endures; it is the absence of aversion (adosa) arising from enduring cold, etc., or it is the four wholesome aggregates in which this is predominant.

Vì chịu đựng, chấp nhận bằng cái này nên gọi là sự chịu đựng (adhivāsanā), đó là sự không sân hận diễn ra dưới hình thức chịu đựng cái lạnh v.v…; hoặc bốn uẩn thiện chủ yếu đó.

Parivajjeti etenāti parivajjanaṃ, vāḷamigādīnaṃ pariharaṇavasena pavattā cetanā, tathāpavattā vā cattāro kusalakkhandhā.

"Avoidance" (parivajjanaṃ) means that by which one avoids; it is the volition that arises by warding off dangerous animals, etc., or it is the four wholesome aggregates that so arise.

Vì tránh xa bằng cái này nên gọi là sự tránh xa (parivajjanaṃ), đó là tâm sở tư (cetanā) diễn ra dưới hình thức tránh xa các loài thú dữ v.v…; hoặc bốn uẩn thiện diễn ra như vậy.

Kāmavitakkādike vinodeti vitudati etenāti vinodanaṃ, kusalavīriyaṃ.

"Removal" (vinodanaṃ) means that by which one removes or dispels sense-desire thoughts (kāmavitakka) and the like; it is wholesome effort.

Vì xua đuổi, loại bỏ các tầm dục (kāmavitakka) v.v… bằng cái này nên gọi là sự xua đuổi (vinodanaṃ), đó là thiện tinh tấn (kusalavīriya).

Paṭhamamaggena diṭṭhe catusaccadhamme bhāvanāvasena uppajjanato bhāvanā, sesamaggattayaṃ.

"Development" (bhāvanā) means that which arises through development of the Four Noble Truths seen by the first path; it is the remaining three paths.

Vì sinh khởi do sự tu tập các Pháp Tứ đế đã được thấy bằng Đạo thứ nhất nên gọi là sự tu tập (bhāvanā), đó là ba đạo còn lại.

Na hi taṃ adiṭṭhapubbaṃ kiñci passati, evaṃ dassanādīnaṃ vacanattho veditabbo.

For it (the later path) does not see anything that has not been seen before. Thus, the meaning of terms like "seeing" should be understood.

Thật vậy, đạo đó không thấy bất cứ điều gì chưa từng được thấy trước đây. Như vậy, ý nghĩa của các từ như thấy v.v… cần được hiểu.

497

Dassanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Description of Cankers to be Abandoned by Seeing

Giải thích về các lậu hoặc cần đoạn trừ bằng sự thấy (Dassanāpahātabbaāsavavaṇṇanā)

498

17. Kusalākusaladhammehi ālambiyamānāpi ārammaṇadhammā āvajjanamukheneva tabbhāvaṃ gacchantīti dassento ‘‘manasikaraṇīye’’ti padassa ‘‘āvajjitabbe’’ti atthamāha.

17. Showing that even though conditioned by wholesome and unwholesome phenomena, objects of mind enter into that state only through the mode of advertence, it explains the meaning of the term "manasikaraṇīye" (to be adverted to) as "āvajjitabbe" (to be adverted to).

17. Để chỉ rõ rằng các pháp đối tượng, mặc dù được các pháp thiện và bất thiện làm đối tượng, nhưng chỉ thông qua sự tác ý mới đạt đến trạng thái đó, nên đã giải thích ý nghĩa của từ ‘‘cần tác ý (manasikaraṇīye)’’ là ‘‘cần tác ý hướng đến (āvajjitabbe)’’.

Hitasukhāvahabhāvena manasikaraṇaṃ arahantīti manasikaraṇīyā, tappaṭipakkhato amanasikaraṇīyāti āha ‘‘amanasikaraṇīyeti tabbiparīte’’ti.

Those that deserve advertence as conducive to welfare and happiness are "manasikaraṇīyā" (to be adverted to); those contrary to that are "amanasikaraṇīyā" (not to be adverted to). Thus it is said: "amanasikaraṇīyā means the opposite of that."

Vì đáng được tác ý theo cách mang lại lợi ích và hạnh phúc nên gọi là cần tác ý (manasikaraṇīyā); ngược lại với điều đó nên gọi là không cần tác ý (amanasikaraṇīyā), do đó đã nói ‘‘không cần tác ý (amanasikaraṇīyeti) là ngược lại với điều đó’’.

Sesapadesūti ‘‘manasikaraṇīye dhamme appajānanto’’tiādīsu.

"In the other terms" refers to phrases like "not understanding the phenomena to be adverted to," etc.

Trong các từ còn lại (Sesapadesū) là trong các trường hợp như ‘‘không nhận biết các pháp cần tác ý (manasikaraṇīye dhamme appajānanto)’’ v.v….

Yasmā kusaladhammesupi subhasukhaniccādivasena manasikāro assādanādihetutāya sāvajjo ahitadukkhāvaho akusaladhammesupi aniccādivasena manasikāro nibbidādihetutāya anavajjo hitasukhāvaho, tasmā ‘‘dhammato niyamo natthī’’ti vatvā ‘‘ākārato pana atthī’’ti āha.

Since advertence to wholesome phenomena in terms of beauty, happiness, permanence, etc., is blameworthy and brings harm and suffering as it leads to gratification, and advertence to unwholesome phenomena in terms of impermanence, etc., is blameless and brings welfare and happiness as it leads to disenchantment, it is stated "there is no fixed rule according to phenomena," and then it says "but there is according to mode."

Vì ngay cả trong các pháp thiện, sự tác ý theo cách là đẹp, hạnh phúc, thường hằng v.v… là có tội, mang lại bất lợi và đau khổ do là nguyên nhân của sự hưởng thụ v.v…; và ngay cả trong các pháp bất thiện, sự tác ý theo cách là vô thường v.v… là không có tội, mang lại lợi ích và hạnh phúc do là nguyên nhân của sự nhàm chán v.v…, do đó, sau khi nói ‘‘không có quy định về pháp (dhammato niyamo natthī)’’, đã nói ‘‘nhưng có quy định về phương diện (ākārato pana atthī)’’.

499

Vā-saddo yebhuyyena ‘‘mamaṃ vā hi bhikkhave (dī. ni. 1.5, 6), devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.186; ma. ni. 2.79, 80) vikappattho diṭṭho, na samuccayatthoti tattha samuccayatthe payogaṃ dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.

The word "vā" (or) is mostly seen in the sense of option, as in "O Bhikkhus, whether it is I, or whether I shall be a deva or some other deva" and similar instances, not in the sense of conjunction. Therefore, to show its usage in the sense of conjunction there, "yathā" (just as) and so on are stated.

Từ ‘‘vā’’ thường được thấy trong nghĩa lựa chọn, như trong ‘‘Này các Tỳ-khưu, hoặc là ta (mamaṃ vā hi bhikkhave)’’ (Trường Bộ 1.5, 6), ‘‘ta sẽ là chư thiên hoặc là một vị trong số chư thiên (devo vā bhavissāmi devaññataro vā)’’ v.v… (Trung Bộ 1.186; Trung Bộ 2.79, 80), chứ không phải trong nghĩa tập hợp. Do đó, để chỉ rõ việc sử dụng nó trong nghĩa tập hợp, đã nói ‘‘như (yathā)’’ v.v….

Evañca katvā samuccayatthadīpakaṃ panetaṃ suttapadaṃ samudāhaṭaṃ.

Having made it so, this suttanta passage is cited as an indicator of the conjunctive sense.

Và khi đã làm như vậy, từ trong kinh này được trích dẫn để chỉ rõ nghĩa tập hợp.

500

Kāmāsavoti pañcakāmaguṇasaṅkhāte kāme āsavo kāmāsavo.

"Canker of sensuality" (Kāmāsavo) means a canker regarding sensuality, which consists of the five strands of sensuality.

Lậu hoặc dục (Kāmāsavo) là lậu hoặc đối với dục, tức là dục tính bao gồm năm dục công đức.

Tenāha ‘‘pañcakāmaguṇiko rāgo’’ti.

Thus it is said: "lust concerning the five strands of sensuality."

Do đó đã nói ‘‘tham ái liên quan đến năm dục công đức (pañcakāmaguṇiko rāgo)’’.

Bhavāsavaṃ pana ṭhapetvā sabbo lobho kāmāsavoti yuttaṃ siyā.

It would be appropriate to say that all craving except the canker of existence is the canker of sensuality.

Ngoại trừ lậu hoặc hữu (bhavāsava), tất cả tham ái đều là lậu hoặc dục thì hợp lý hơn.

Rūpārūpabhaveti kammupapattibhedato duvidhepi rūpārūpabhave chandarāgo.

"Regarding material and immaterial existences" refers to lust for existence in both types of material and immaterial existences, distinguished by karmic rebirth.

Tham ái (chandarāgo) đối với các cõi sắc và vô sắc (rūpārūpabhave) hai loại, phân biệt theo sự tái sinh do nghiệp.

Jhānanikantīti jhānassādo.

"Delight in jhāna" means the gratification in jhāna.

Sự thích thú thiền định (Jhānanikantī) là sự hưởng thụ thiền định.

‘‘Sundaramidaṃ ṭhānaṃ niccaṃ dhuva’’ntiādinā assādentassa uppajjamāno sassatucchedadiṭṭhisahagato rāgo bhave āsavoti bhavāsavo.

Lust accompanied by eternalism and annihilationism, arising in one who gratifies himself with thoughts like "this state is beautiful, permanent, enduring," is the canker of existence (bhavāsava), hence "bhavāsavo."

Tham ái đồng sinh với tà kiến thường kiến và đoạn kiến, sinh khởi ở người hưởng thụ bằng cách nói ‘‘Đây là nơi tốt đẹp, thường hằng, vĩnh cửu’’ v.v…, là lậu hoặc đối với hữu, nên gọi là lậu hoặc hữu (bhavāsavo).

Evanti sabbadiṭṭhīnaṃ sassatucchedadiṭṭhisaṅgahato bhavāsaveneva diṭṭhāsavo gahito taṃsahagatarāgatāyāti adhippāyo.

"Thus," the intention is that since all wrong views are subsumed under eternalist and annihilationist views, the canker of wrong view (diṭṭhāsava) is encompassed by the canker of existence (bhavāsava), as it is accompanied by that lust.

Như vậy (Evaṃ), ý nghĩa là do tất cả các tà kiến được bao gồm trong tà kiến thường kiến và đoạn kiến, nên lậu hoặc kiến (diṭṭhāsava) được bao gồm trong lậu hoặc hữu (bhavāsava) do có tham ái đồng sinh với nó.

Apare pana ‘‘diṭṭhāsavo avijjāsavena ca saṅgahito’’ti vadanti.

Others, however, say that "the canker of wrong view is also encompassed by the canker of ignorance (avijjāsava)."

Tuy nhiên, những người khác nói rằng ‘‘lậu hoặc kiến cũng được bao gồm trong lậu hoặc vô minh (avijjāsava)’’.

Ettha ca ‘‘bhavāsavo catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti (dha. sa. 1465) vacanato diṭṭhisampayuttarāgassa bhavāsavabhāvo vicāretabbo, atha ‘‘kāmasahagatā saññāmanasikārā’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.332) viya ārammaṇakaraṇattho sahagatattho, evaṃ sati bhavāsave diṭṭhāsavassa samodhānagamanaṃ kataṃ na siyā.

And here, the statement "the canker of existence arises in those mind-moments accompanied by craving disjoined from wrong views" implies that the lust accompanied by wrong view has the nature of the canker of existence. Or is "sahagata" here used in the sense of "making it an object," as in "perceptions and advertences accompanied by sensuality"? If so, the inclusion of the canker of wrong view within the canker of existence would not have been made.

Ở đây, cần phải xem xét trạng thái lậu hoặc hữu của tham ái đồng sinh với tà kiến theo lời dạy ‘‘lậu hoặc hữu sinh khởi trong bốn tâm sở hữu tham ly kiến (diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī)’’ (Pháp Tụ 1465). Hoặc là ‘‘đồng sinh (sahagata)’’ có nghĩa là làm đối tượng, như trong ‘‘tưởng và tác ý đồng sinh với dục (kāmasahagatā saññāmanasikārā)’’ v.v… (Tương Ưng Bộ 4.332). Nếu vậy, sự bao gồm lậu hoặc kiến trong lậu hoặc hữu sẽ không xảy ra.

Na hi tampayogatabbhāvādike asati taṃsaṅgaho yutto, tasmā yathāvuttapāḷiṃ anusārena diṭṭhigatasampayuttalobhopi kāmāsavoti yuttaṃ siyā.

For such inclusion is not appropriate without its being implied or having that nature. Therefore, according to the aforementioned Pali text, lust accompanied by wrong view would also be appropriately called the canker of sensuality.

Thật vậy, nếu không có sự sử dụng và trạng thái đó, thì sự bao gồm đó là không hợp lý. Do đó, theo bản Pāḷi đã nói, tham ái đồng sinh với tà kiến cũng là lậu hoặc dục thì hợp lý hơn.

Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānañhi kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā.

For the cankers of sensuality and others, which are the causes of suffering in this life and the next, are also stated in two ways.

Thật vậy, các lậu hoặc dục v.v… là nguyên nhân của khổ ở hiện tại và vị lai cũng được nói thành hai loại.

501

Abhidhamme (dha. sa. 1103) ca kāmāsavaniddese ‘‘kāmesūti kāmarāgadiṭṭhirāgādīnaṃ ārammaṇabhūtesu tebhūmakesu vatthukāmesū’’ti attho sambhavati.

And in the Abhidhamma (Dhs. 1103), in the exposition of the canker of sensuality, the meaning "in sensuality" can mean "in the triple-sphere objects of sensuality which are the objects of sensual lust, wrong-view lust, etc."

Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamme) (Pháp Tụ 1103), trong phần giải thích lậu hoặc dục, ý nghĩa là ‘‘trong các dục (kāmesūti) là trong các dục vật chất thuộc ba cõi, là đối tượng của tham dục (kāmarāga), tham kiến (diṭṭhirāga) v.v…’’ thì có thể xảy ra.

Tattha hi uppajjamānā sā taṇhā sabbāpi na kāmacchandādināmaṃ na labhatīti.

For all such craving arising there does not receive the name of sensual desire, etc.

Thật vậy, tất cả tham ái sinh khởi ở đó đều không có tên là dục tham (kāmacchanda) v.v….

Yadi pana lobho kāmāsavabhavāsavavinimuttopi siyā, so yadā diṭṭhigatavippayuttesu cittesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjāsavo āsavavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi āsavavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppanno moho siyā āsavasampayutto, siyā āsavavippayutto’’ti.

However, if craving (lobha) were also free from the canker of sensuality and the canker of existence, then when it arises in minds disjoined from wrong views, the canker of ignorance associated with it would be said to be dissociated from cankers, just like that which is associated with distress, doubt, and restlessness, if it were to be said, "the delusion (moha) that arises in the four mind-moments accompanied by craving disjoined from wrong views may be associated with cankers, or it may be dissociated from cankers."

Nếu tham ái có thể thoát khỏi lậu hoặc dục và lậu hoặc hữu, thì khi nó sinh khởi trong các tâm ly kiến, lậu hoặc vô minh đồng sinh với nó sẽ là lậu hoặc ly hệ (āsavavippayutto). Khi đó, cũng như đối với tâm đồng sinh với ưu, hoài nghi, phóng dật, thì đối với nó cũng phải nói là lậu hoặc ly hệ, như trong câu ‘‘si mê sinh khởi trong bốn tâm đồng sinh với tham ly kiến có thể là lậu hoặc đồng hệ, có thể là lậu hoặc ly hệ (catūsu diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppanno moho siyā āsavasampayutto, siyā āsavavippayutto)’’.

‘‘Kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’ti (dha. sa. 1465), ‘‘kāmāsavaṃ paṭicca diṭṭhāsavo avijjāsavo’’ti (paṭṭhā. 3.3.109) ca vacanato diṭṭhisahagatarāgo kāmāsavo na hotīti na sakkā vattuṃ.

It cannot be said that lust accompanied by wrong view is not the canker of sensuality, given the statement "the canker of sensuality arises in eight mind-moments accompanied by craving" and "dependent on the canker of sensuality, there is the canker of wrong view, the canker of ignorance."

Không thể nói rằng tham ái đồng sinh với tà kiến không phải là lậu hoặc dục, vì có lời dạy ‘‘lậu hoặc dục sinh khởi trong tám tâm đồng sinh với tham (kāmāsavo aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjatī)’’ (Pháp Tụ 1465) và ‘‘do lậu hoặc dục mà có lậu hoặc kiến, lậu hoặc vô minh (kāmāsavaṃ paṭicca diṭṭhāsavo avijjāsavo)’’ (Paṭṭhāna 3.3.109).

Kiñca abhijjhākāmarāgānaṃ viseso āsavadvayaekāsavabhāvo siyā, na abhijjhāya ca noāsavabhāvoti noāsavalobhassa sabbhāvo vicāretabbo.

Furthermore, the distinction between covetousness (abhijjhā) and sensual lust (kāmarāga) might be their being two cankers or one canker, but not the non-canker status of covetousness. Thus, the existence of non-canker craving should be examined.

Hơn nữa, sự khác biệt giữa tham lam (abhijjhā) và dục tham (kāmarāga) có thể là trạng thái hai lậu hoặc hoặc một lậu hoặc, chứ không phải là trạng thái không phải lậu hoặc của tham lam. Do đó, cần phải xem xét sự tồn tại của tham ái không phải lậu hoặc.

Na hi atthi abhidhamme ‘‘āsavo ca noāsavo ca dhammā āsavassa dhammassa āsavassa ca noāsavassa ca dhammassa hetupaccayo’’ti (paṭṭhā. 3.3.16-17) sattamo navamo ca pañho.

For there is no seventh or ninth question in the Abhidhamma such as: “‘āsava and no-āsava phenomena are the root condition for āsava phenomenon, and for āsava and no-āsava phenomenon’”.

Thật vậy, trong A-tì-đàm không có câu hỏi thứ bảy và thứ chín: ‘‘Các pháp có lậu hoặc và không có lậu hoặc là duyên nhân nhân cho pháp lậu hoặc và pháp có lậu hoặc và không có lậu hoặc’’ (Paṭṭhāna 3.3.16-17).

Gaṇanāyañca ‘‘hetuyā sattā’’ti (paṭṭhā. 3.3.40) vuttaṃ, no ‘‘navā’’ti.

And in the enumeration, it is stated, “‘seven by way of condition’”, not “‘nine’”.

Và trong phần đếm số, đã nói ‘‘bảy trong nhân’’ (Paṭṭhāna 3.3.40), chứ không phải ‘‘chín’’.

Diṭṭhisampayutte pana lobhe noāsave vijjamāne sattamanavamāpi pañhā vissajjanaṃ labheyyuṃ, gaṇanāya ca ‘‘hetuyā navā’’ti vattabbaṃ siyā, na pana vuttaṃ.

However, if craving associated with wrong view, which is a no-āsava, were to exist, even the seventh and ninth questions would receive answers, and in the enumeration it would have to be said, “‘nine by way of condition’”, but it is not said.

Tuy nhiên, nếu có tham không lậu hoặc đi kèm với tà kiến, thì câu hỏi thứ bảy và thứ chín cũng sẽ được giải đáp, và trong phần đếm số cũng sẽ phải nói ‘‘chín trong nhân’’, nhưng điều đó đã không được nói.

Diṭṭhivippayutte ca lobhe noāsave vijjamāne vattabbaṃ vuttameva.

And regarding craving dissociated from wrong view, which is a no-āsava, if it were to exist, what should be said has already been stated.

Và nếu có tham không lậu hoặc không đi kèm với tà kiến, thì điều cần nói đã được nói rồi.

Yasmā pana suttantadesanā nāma pariyāyakathā, na abhidhammadesanā viya nippariyāyakathā, tasmā balavakāmarāgasseva kāmāsavaṃ dassetuṃ ‘‘kāmāsavoti pañcakāmaguṇiko rāgo’’ti vuttaṃ, tathā bhavābhinandananti.

However, since Suttanta teaching is a figurative discourse, unlike Abhidhamma teaching which is a non-figurative discourse, therefore, to show kāmāsava as strong sensual desire, it is stated, “Kāmāsava means desire for the five strands of sensuality”, and similarly with delight in existence.

Nhưng vì sự thuyết giảng trong kinh tạng là lời nói theo phương tiện, không phải là lời nói không theo phương tiện như sự thuyết giảng trong A-tì-đàm, nên để chỉ rõ rằng kāmāsava (lậu hoặc dục) chính là dục ái mạnh mẽ, đã nói ‘‘kāmāsava là tham dục liên quan đến năm dục cảnh’’, và cũng như vậy đối với sự hoan hỷ hữu.

502

Sāmaññena bhavāsavo diṭṭhāsavaṃ antogadhaṃ katvā idha tayo eva āsavā vuttāti tassa tadantogadhataṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ diṭṭhāsavo’’tiādi vuttaṃ.

To show that diṭṭhāsava is included when bhavāsava is spoken of in general, and that only three āsavas are mentioned here, it is stated, “thus diṭṭhāsava”, and so on.

Để chỉ rõ sự bao gồm của tà kiến lậu hoặc trong hữu lậu hoặc nói chung, và rằng ở đây chỉ có ba lậu hoặc được nói, đã nói ‘‘như vậy, diṭṭhāsava (tà kiến lậu hoặc)’’ v.v.

Tathā hi vakkhati bhavāsavassa animittavimokkhapaṭipakkhataṃ.

For thus it will be said that bhavāsava is an opponent to animittavimokkha.

Thật vậy, sẽ nói về sự đối nghịch của hữu lậu hoặc với giải thoát vô tướng.

Catūsu saccesu aññāṇanti idaṃ suttantanayaṃ nissāya vuttaṃ.

Ignorance regarding the Four Noble Truths—this is stated based on the Suttanta method.

Sự vô minh về bốn chân lý này được nói dựa trên phương pháp của kinh tạng.

Suttantasaṃvaṇṇanā hesāti, tadantogadhattā vā pubbantādīnaṃ.

For this is a Suttanta commentary, or because the past and other points are included within it.

Vì đây là sự chú giải kinh tạng, hoặc vì các pháp như tiền tế được bao gồm trong đó.

Yathā atthato kāmāsavādayo vavatthāpitā, tathā nesaṃ uppādavaḍḍhiyo dassento ‘‘kāmaguṇe’’tiādimāha.

Just as kāmāsava and others are defined in terms of their meaning, to show their arising and increase, it states, “in the sense objects”, and so on.

Để chỉ ra sự phát sinh và tăng trưởng của chúng, như cách các dục lậu hoặc v.v. đã được xác định về mặt ý nghĩa, đã nói ‘‘trong các dục cảnh’’ v.v.

Assādato manasikarototi ‘‘subhasukhā’’tiādinā assādanavasena manasi karontassa.

By attending to the gratification means for one who attends in terms of gratification, saying, “pleasant and delightful”, and so on.

Khi tác ý với sự vị ngọt là khi tác ý theo cách hưởng thụ vị ngọt bằng cách nói ‘‘đẹp đẽ, an lạc’’ v.v.

Catuvipallāsapadaṭṭhānabhāvenāti subhasaññādīnaṃ vatthubhāvena.

By being the basis for the four perversions means by being the object of the perception of beauty and so on.

Với bản chất là căn cứ của bốn sự điên đảo là với bản chất là đối tượng của tưởng là đẹp v.v.

Vuttanayapaccanīkatoti ‘‘kāmā nāmete aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’tiādinā kāmaguṇesu ādīnavadassanapubbakanekkhammapaṭipattiyā chandarāgaṃ vikkhambhayato samucchindantassa ca anuppanno ca kāmāsavo na uppajjati, uppanno ca pahīyati.

By the opposite of the method stated means that for one who restrains and eradicates sensual desire through the practice of renunciation, preceded by seeing danger in sensual objects by saying, “‘These sensual pleasures are impermanent, suffering, and subject to change’”, an unarisen kāmāsava does not arise, and an arisen one is abandoned.

Do sự đối nghịch với phương pháp đã nói là khi thực hành sự xuất ly trước hết bằng cách thấy sự nguy hiểm trong các dục cảnh qua câu ‘‘các dục này là vô thường, khổ, có bản chất biến hoại’’, v.v., thì dục lậu hoặc chưa sinh sẽ không sinh, và dục lậu hoặc đã sinh sẽ được đoạn trừ.

Tathā mahaggatadhammesu ceva sakalatebhūmakadhammesu ca ādīnavadassanapubbakaaniccādimanasikāravasena nissaraṇapaṭipattiyā anuppannā ca bhavāsavaavijjāsavā na uppajjanti, uppannā ca pahīyantīti evaṃ taṇhāpakkhe vuttassa nayassa paṭipakkhato sukkapakkhe vitthāro veditabbo.

Similarly, through the practice of escape, preceded by seeing danger in exalted phenomena and all phenomena of the three realms, through attending to impermanence and so on, unarisen bhavāsava and avijjāsava do not arise, and arisen ones are abandoned; thus, the detail in the wholesome aspect should be understood as the opposite of the method stated in the unwholesome aspect of craving.

Cũng vậy, khi thực hành sự xuất ly bằng cách tác ý vô thường v.v. trước hết bằng cách thấy sự nguy hiểm trong các pháp cao thượng và tất cả các pháp ba cõi, thì hữu lậu hoặc và vô minh lậu hoặc chưa sinh sẽ không sinh, và những cái đã sinh sẽ được đoạn trừ; như vậy, sự mở rộng trong phần thiện phải được hiểu là sự đối nghịch với phương pháp đã nói trong phần ái.

503

Tayo evāti abhidhamme viya ‘‘cattāro’’ti avatvā kasmā tayo eva āsavā idha imissaṃ dassanāpahātabbakathāyaṃ vuttā?

Only three—why are only three āsavas mentioned here in this discourse on abandoning by insight, and not “four” as in the Abhidhamma?

Chỉ có ba lậu hoặc được nói ở đây trong bài giảng về sự đoạn trừ theo thấy này, tại sao không phải là ‘‘bốn’’ như trong A-tì-đàm?

Tattha kāmāsavassa taṇhāpaṇidhibhāvato appaṇihitavimokkhapaṭipakkhatā veditabbā.

Here, the opponent to appaṇihitavimokkha should be understood for kāmāsava, as it is a longing of craving.

Ở đó, sự đối nghịch của dục lậu hoặc với giải thoát vô nguyện phải được hiểu là do bản chất là sự ước muốn của ái.

Bhavesu niccaggāhānusārato yebhuyyato bhavarāgasampattito bhavāsavassa animittavimokkhapaṭipakkhatā, bhavadiṭṭhiyā pana bhavāsavabhāve vattabbameva natthi, anattasaññāya ñāṇānubhāvasiddhito avijjāsavassa suññatavimokkhapaṭipakkhatā.

The opponent to animittavimokkha is bhavāsava, primarily due to the adherence to permanence in existences and the abundance of delight in existence; for bhava-diṭṭhi, there is nothing to say about its being bhavāsava. And the opponent to suññatāvimokkha is avijjāsava, due to its accomplishment through the wisdom of the perception of non-self.

Do sự bám chấp thường hằng vào các hữu, phần lớn là do sự thành tựu của hữu ái, nên hữu lậu hoặc đối nghịch với giải thoát vô tướng; còn đối với tà kiến hữu, thì không có gì để nói về bản chất hữu lậu hoặc của nó; do sự thành tựu của trí tuệ nhờ tưởng vô ngã, nên vô minh lậu hoặc đối nghịch với giải thoát không tánh.

Etthāti etissaṃ āsavakathāyaṃ.

Here means in this discourse on āsavas.

Ở đây là trong bài giảng về lậu hoặc này.

Vaṇṇitanti kathitaṃ.

Described means expounded.

Đã được giải thích là đã được nói.

Abhedatoti sāmaññato.

Without distinction means in general.

Do không phân biệt là do tính chung.

504

18. Kāmāsavādīnanti manussalokadevalokagamanīyānaṃ kāmāsavādīnaṃ.

18. Of kāmāsava and others means of kāmāsava and others that lead to the human world and the deva world.

18. Các dục lậu hoặc v.v. là các dục lậu hoặc v.v. dẫn đến cõi người, cõi trời.

Nirayādigamanīyā pana kāmāsavādayo ‘‘dassanā pahātabbe āsave’’ti ettheva samāruḷhā.

However, kāmāsavas and others that lead to hell and so on are already included in “āsavas to be abandoned by insight” here.

Còn các dục lậu hoặc v.v. dẫn đến địa ngục v.v. thì đã được bao gồm trong ‘‘các lậu hoặc được đoạn trừ bằng sự thấy’’ này rồi.

Atha vā yadaggena so puggalodassanāpahātabbānaṃ āsavānaṃ adhiṭṭhānaṃ, tadaggena kāmāsavādīnampi adhiṭṭhānaṃ.

Alternatively, to the extent that a person is the basis for āsavas to be abandoned by insight, to that extent they are also the basis for kāmāsava and others.

Hoặc là, với mức độ mà người đó là căn cứ của các lậu hoặc được đoạn trừ bằng sự thấy, thì với mức độ đó, người đó cũng là căn cứ của các dục lậu hoặc v.v.

Na hi samaññābhedena vatthubhedo atthīti dassetuṃ ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ.

To show that there is no difference in substance due to a difference in designation, it is stated, “to this extent”, and so on.

Để chỉ ra rằng không có sự phân biệt đối tượng do sự phân biệt tên gọi, đã nói ‘‘đến đây’’ v.v.

Tenevāha ‘‘sāmaññato vuttāna’’nti.

For this reason, it is said, “of those stated in general”.

Vì thế đã nói ‘‘của những gì đã được nói chung’’.

Kasmā panettha dassanāpahātabbesu āsavesu dassetabbesu ‘‘ahosiṃ nu kho aha’’ntiādinā vicikicchā dassitāti āha ‘‘vicikicchāsīsena cetthā’’tiādi. Evanti yathā soḷasavatthukā vicikicchā uppajjati, evaṃ ayonisomanasikāroti.

Why is doubt, such as “‘Was I in the past?’” and so on, shown here among the āsavas that should be shown as abandoned by insight? In response, it states, “and here, by way of doubt”, and so on. Thus, just as the sixteen-fold doubt arises, so does unwise attention.

Tại sao ở đây, trong các lậu hoặc cần được chỉ ra là được đoạn trừ bằng sự thấy, lại chỉ ra sự hoài nghi bằng câu ‘‘ta có từng hiện hữu không’’ v.v.? Để trả lời, đã nói ‘‘và ở đây, với sự đứng đầu là hoài nghi’’ v.v. Như vậy là như thế nào sự hoài nghi với mười sáu đối tượng phát sinh, thì sự tác ý không như lý cũng vậy.

505

Vijjamānataṃ avijjamānatañcāti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.20) sassatāsaṅkaṃ nissāya ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’nti atīte attano vijjamānataṃ, adhiccasamuppattiāsaṅkaṃ nissāya ‘‘yato pabhuti ahaṃ, tato pubbe na nu kho ahosi’’nti atīte attano avijjamānatañca kaṅkhati.

Its existence and non-existence—relying on the apprehension of eternality, one doubts, “‘Was I in the past?’”—one's existence in the past; relying on the apprehension of non-causal origination, one doubts, “‘Before I was, did I not exist?’”—one's non-existence in the past.

Sự hiện hữu và không hiện hữu (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.20): dựa vào sự nghi ngờ về thường kiến, hoài nghi về sự hiện hữu của mình trong quá khứ: ‘‘Ta có từng hiện hữu trong thời quá khứ không?’’. Dựa vào sự nghi ngờ về vô nhân kiến, hoài nghi về sự không hiện hữu của mình trong quá khứ: ‘‘Trước khi ta hiện hữu, ta có từng không hiện hữu không?’’

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Vicikicchāya ākāradvayāvalambanato.

Because doubt grasps two aspects.

Vì sự hoài nghi nương vào hai khía cạnh.

Tassā pana atītavatthutāya gahitattā sassatādhiccasamuppattiākāranissayatā dassitā.

Since it is taken to concern past objects, its reliance on the aspect of eternality and non-causal origination is shown.

Và vì nó được nắm giữ như một đối tượng trong quá khứ, nên đã chỉ ra sự nương tựa vào các khía cạnh của thường kiến và vô nhân kiến.

Evaṃ āsappanaparisappanāpavattikaṃ katthacipi appaṭivattihetubhūtaṃ vicikicchaṃ kasmā uppādetīti na codetabbametanti dassento āha ‘‘kiṃ kāraṇanti na vattabba’’nti. Sveva puthujjanabhāvo eva.

Showing that this question should not be raised, namely, why does doubt, which proceeds by grasping and clinging, and is the cause of not turning back anywhere, arise, it states, “it should not be said, ‘What is the cause?’”. That very state is the state of a common person.

Để chỉ ra rằng không nên chất vấn rằng tại sao sự hoài nghi, vốn có tính chất dao động và trôi dạt, là nguyên nhân không thể xoay chuyển ở bất cứ đâu, lại phát sinh, đã nói ‘‘không nên nói ‘nguyên nhân là gì’’’. Chính cái đó là chính cái bản chất phàm phu.

Yadi evaṃ tassa ayonisomanasikāreneva bhavitabbanti āpannanti āha ‘‘nanu ca puthujjanopi yoniso manasi karotī’’ti.

If so, it implies that it must be due to unwise attention; in response, it states, “Does not a common person also attend wisely?”

Nếu vậy, điều đó phải xảy ra do tác ý không như lý của người đó, đã nói ‘‘chẳng phải phàm phu cũng tác ý như lý sao?’’

Tatthāti yonisomanasikaraṇe.

In that means in wise attention.

Ở đó là trong việc tác ý như lý.

506

Jātiliṅgūpapattiyoti khattiyabrāhmaṇādijātiṃ gahaṭṭhapabbajitādiliṅgaṃ devamanussādiupapattiñca.

Birth, marks, and rebirths means one's khattiya or brahmin birth, the mark of a householder or monastic, and rebirth as a deva or human, and so on.

Jāti (chủng tộc), liṅga (dấu hiệu), upapatti (sự tái sinh) là chủng tộc như Sát-đế-lợi, Bà-la-môn v.v., dấu hiệu như gia chủ, người xuất gia v.v., và sự tái sinh như chư thiên, loài người v.v.

Nissāyāti upādāya.

Relying on means taking up.

Nissāya là dựa vào.

507

Tasmiṃ kāle sattānaṃ majjhimappamāṇaṃ, tena yutto pamāṇiko, tadabhāvato, tato atītabhāvato vā appamāṇiko veditabbo.

At that time, beings had a medium size; one associated with that is to be understood as of standard size. Due to the absence of that, or due to having surpassed that, one is to be understood as of immense size.

Vào thời điểm đó, chúng sinh có kích thước trung bình, người phù hợp với điều đó được gọi là pamāṇika (có kích thước chuẩn), người không có điều đó, hoặc đã vượt quá điều đó, được hiểu là appamāṇika (không có kích thước chuẩn).

Kecīti sārasamāsācariyā.

Some refers to the teachers of the Sārasamāsa.

Một số người là các học giả Sārasamāsa.

Te hi ‘‘kathaṃ nu khoti issarena vā brahmunā vā pubbakatena vā ahetuto vā nibbattoti cintetī’’ti āhu.

For they say, “He thinks, ‘How indeed did this come to be? Was it created by a god or Brahmā, or by past actions, or without cause?’”

Họ nói: ‘‘Người đó suy nghĩ: ‘Làm sao mà ta lại được sinh ra bởi một vị chúa tể, hay bởi Phạm thiên, hay do nghiệp quá khứ, hay không có nguyên nhân?’’’

Tena vuttaṃ ‘‘hetuto kaṅkhatīti vadantī’’ti.

Thus, it is said, “they say he doubts about the cause”.

Vì thế đã nói ‘‘họ nói rằng người đó hoài nghi về nguyên nhân’’.

Ahetuto nibbattikaṅkhāpi hi hetuparāmasanamevāti.

For even the doubt about non-causal origination is indeed a grasping at cause.

Thật vậy, sự hoài nghi về sự sinh ra không có nguyên nhân cũng chính là sự nắm giữ nguyên nhân.

508

Paramparanti pubbāparappavattiṃ.

Succession means the continuous flow of past and future.

Parampara là sự tiếp nối từ quá khứ đến hiện tại.

Addhānanti kālādhivacanaṃ, tañca bhummatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.

Time is a term for duration, and it should be understood as a word used in the locative sense.

Addhāna là từ chỉ thời gian, và nên được hiểu là một từ chỉ cách thức sử dụng trong nghĩa sở thuộc.

509

Vijjamānataṃ avijjamānatañcāti sassatāsaṅkaṃ nissāya ‘‘bhavissāmi nu kho ahamanāgatamaddhāna’’nti anāgate attano vijjamānataṃ, ucchedāsaṅkaṃ nissāya ‘‘yasmiñca attabhāve ahaṃ, tato paraṃ na nu kho bhavissāmī’’ti anāgate attano avijjamānatañca kaṅkhatīti heṭṭhā vuttanayena yojetabbaṃ.

Its existence and non-existence should be connected in the way stated below: relying on the apprehension of eternality, one doubts, “‘Shall I be in the future?’”—one's existence in the future; relying on the apprehension of annihilation, one doubts, “‘After this existence, shall I not be?’” —one's non-existence in the future.

Sự hiện hữu và không hiện hữu: dựa vào sự nghi ngờ về thường kiến, hoài nghi về sự hiện hữu của mình trong tương lai: ‘‘Ta có sẽ hiện hữu trong thời vị lai không?’’. Dựa vào sự nghi ngờ về đoạn kiến, hoài nghi về sự không hiện hữu của mình trong tương lai: ‘‘Sau khi thân này chấm dứt, ta có sẽ không hiện hữu không?’’ Nên phối hợp theo phương pháp đã nói ở trên.

510

Paccuppannamaddhānanti addhāpaccuppannassa idhādhippetattā ‘‘paṭisandhiṃ ādiṃ katvā’’tiādi vuttaṃ.

Regarding the present time, since the present duration is intended here, it is stated, “starting from rebirth connection”, and so on.

Thời hiện tại: vì ở đây ý muốn nói đến hiện tại theo thời gian, nên đã nói ‘‘bắt đầu từ sự tái sinh’’ v.v.

‘‘Idaṃ kathaṃ idaṃ katha’’nti pavattanato kathaṃkathā, vicikicchā, sā assa atthīti kathaṃkathīti āha ‘‘ vicikiccho hotī’’ti.

Because it proceeds as “‘What is this? What is this?’”, it is ‘what-is-this-ness’, or doubt; since he has this, he is a doubter, hence it is said, “he becomes doubtful”.

Vì nó phát sinh từ việc nói ‘‘cái này thế nào, cái này thế nào’’, nên gọi là kathaṃkathā (cái này thế nào là cái này thế nào), tức là vicikicchā (hoài nghi), người có nó được gọi là kathaṃkathī (người hoài nghi), nên đã nói ‘‘người đó trở nên hoài nghi’’.

Kā ettha cintā, ummattako viya hi bālaputhujjanoti paṭikacceva vuttanti adhippāyo.

What concern is there here? The meaning is that it has already been stated that he is like a madman, a foolish ordinary person.

Ở đây có điều gì cần suy nghĩ, ý muốn nói rằng người phàm phu ngu dốt giống như người điên, điều này đã được nói trước rồi.

Taṃ mahāmātāya puttaṃ.

The son of the chief queen.

Đứa con của vị đại thần.

Muṇḍesunti muṇḍena anicchantaṃ jāgaraṇakāle na sakkāti suttaṃ muṇḍesuṃ kuladhammatāya yathā taṃ ekacce kulatāpasā, rājabhayenāti ca vadanti.

“They shaved (his head)”—they shaved the head of the unwilling one while he was sleeping, because it cannot be done when awake; it was a family custom, like that of some family ascetics. And some say it was due to fear of the king.

Muṇḍesunti: cạo đầu đứa bé không muốn trong lúc thức thì không thể, nên đã cạo đầu đứa bé lúc ngủ theo phong tục gia đình, như một số khổ hạnh gia đình làm, và cũng nói là do sợ vua.

511

Sītibhūtanti idaṃ madhurakabhāvappattiyā kāraṇavacanaṃ.

The word Sītibhūta (cooled/calmed) here is a term indicating the attainment of a sweet state.

Sītibhūta (làm cho mát mẻ) là từ giải thích nguyên nhân để đạt được trạng thái dịu mát.

‘‘Setibhūta’’ntipi pāṭho, udake ciraṭṭhānena setabhāvaṃ pattanti attho.

"Setibhūta" is also a reading, meaning having attained a white state by remaining in water for a long time.

Cũng có bản đọc là “Setibhūta” (trở nên trắng), nghĩa là đạt đến trạng thái trắng do ở lâu trong nước.

512

Attano khattiyabhāvaṃ kaṅkhati kaṇṇo viya sūtaputtasaññī.

He doubts his own Khattiya status, like Karna, who considered himself the son of a charioteer.

Mong muốn địa vị sát-đế-lợi của tự thân như Karna, người tự nhận là con của người đánh xe.

Jātiyā vibhāviyamānāya ‘‘aha’’nti tassa attano parāmasanaṃ sandhāyāha ‘‘evañhi siyā kaṅkhā’’ti.

Regarding his own self-reference "I" when his birth is being revealed, it is said: "Thus, there might be doubt."

Khi dòng dõi được làm rõ, sự tự cho mình là “ta” của người đó là điều được đề cập khi nói rằng “như vậy sẽ có sự nghi ngờ”.

Manussāpi ca rājāno viyāti manussāpi keci ekacce rājāno viyāti adhippāyo.

And humans are like kings means that some humans are like certain kings.

Và con người cũng như các vị vua nghĩa là một số người cũng như một số vị vua.

513

Vuttanayameva ‘‘saṇṭhānākāraṃ nissāyā’’tiādinā.

In the manner already stated, by "relying on form and appearance," and so on.

Cũng theo cách đã nói bằng cách dựa vào hình dáng, v.v…

Etthāti ‘‘kathaṃ nu khosmī’’ti pade.

Here refers to the phrase "What, then, might I be?"

Ở đây là trong cụm từ “kathaṃ nu khosmi” (ta là gì đây?).

Abbhantare jīvoti paraparikappitaṃ antarattānaṃ vadati.

A soul (jīva) inside refers to the inner self imagined by others.

Jīva bên trong là nói về cái tự ngã bên trong được người khác giả định.

Soḷasaṃsādīnanti ādi-saddena sarīra-parimāṇa-parimaṇḍala-aṅguṭṭhayavaparamāṇu-parimāṇatādike saṅgaṇhāti.

By the term etc. in sixteen parts, etc., it includes body size, circularity, thumb-size, barley-grain size, atomic size, and so on.

Của mười sáu phần, v.v… bằng từ v.v… bao gồm kích thước thân thể, hình dáng tròn, kích thước bằng ngón cái, hạt lúa mạch, nguyên tử, v.v…

514

‘‘Sattapaññatti jīvavisayā’’ti diṭṭhigatikānaṃ matimattaṃ, paramatthato pana sā attabhāvavisayāvāti āha ‘‘attabhāvassa āgatigatiṭṭhāna’’nti, yatāyaṃ āgato, yattha ca gamissati, taṃ ṭhānanti attho.

"The designation of a being pertains to a soul (jīva)" is merely the view of those holding wrong views; but in ultimate reality, it pertains to existence (attabhāva), so it is said: "the coming, going, and standing place of existence," meaning the place from which one has come and to which one will go.

“Sự giả định về jīva có bảy loại” là ý kiến của những người theo tà kiến, nhưng trên thực tế, đó là về tự thân, nên nói “đi đến, đi khỏi và nơi an trú của tự thân”, nghĩa là nơi mà nó đã đến và nơi mà nó sẽ đi.

515

19. Yathā ayaṃ vicikicchā uppajjatīti ayaṃ vuttappabhedā vicikicchā yathā uppajjati, evaṃ ayoniso manasikaroto.

19. As this perplexity arises means that this perplexity, thus defined, arises for one who attends unwisely.

19. Sự nghi ngờ này phát sinh như thế nào nghĩa là sự nghi ngờ đã được nói đến này phát sinh như thế nào, khi tác ý không như lý.

Etena vicikicchāya attābhinivesasannissayatamāha.

Thereby, he points out the inherent reliance of perplexity on the assumption of a self (attābhinivesa).

Qua đó, nói lên sự nương tựa vào chấp thủ tự ngã của sự nghi ngờ.

Yathā hi vicikicchā attābhinivesaṃ nissāya pavattati, yato sā sassatādhiccasamuppattisassatucchedākārāvalambinī vuttā, evaṃ attābhinivesopi taṃ nissāya pavattati ‘‘ahosiṃ nu kho aha’’ntiādinā antogadhāhaṃkārassa kathaṃkathibhāvassa attaggāhasannissayabhāvato.

Just as perplexity arises relying on the assumption of a self—since it is described as clinging to the notions of eternalism, uncaused origination, eternalism, and annihilationism—even so, the assumption of a self arises relying on that (perplexity), due to the egocentric doubt (ahaṃkāra) being encompassed within "Was I, then?", and so on, and being rooted in the clinging to a self (attaggāha).

Thật vậy, sự nghi ngờ nương tựa vào chấp thủ tự ngã mà vận hành, vì nó được nói là nương tựa vào các khía cạnh thường còn, vô nhân, thường kiến và đoạn kiến; cũng vậy, chấp thủ tự ngã cũng nương tựa vào sự nghi ngờ mà vận hành, vì sự hoài nghi có cái ngã ẩn chứa trong đó, như “ta đã từng có chăng?”, nương tựa vào sự chấp thủ tự ngã.

Tenevāha ‘‘savicikicchassa ayonisomanasikārassa thāmagatattā’’ti.

Therefore, he says: "due to the strength of unwise attention accompanied by perplexity."

Vì lẽ đó, nói “do sự vững chắc của tác ý không như lý có sự nghi ngờ”.

Vikappatthoti aniyamattho.

The meaning of 'option' (vikappa) is the meaning of indefiniteness.

Nghĩa lựa chọn là nghĩa không cố định.

‘‘Aññatarā diṭṭhi uppajjatī’’ti hi vuttaṃ.

For it is stated: "One or another view arises."

Vì đã nói “một tà kiến nào đó phát sinh”.

Suṭṭhu daḷhabhāvenāti abhinivesassa ativiya thāmagatabhāvena.

With extreme firmness means with the extreme strength of clinging.

Với sự kiên cố vững chắc là với sự chấp thủ vô cùng vững chắc.

Tattha tatthāti tasmiṃ bhave.

There, in that refers to that existence.

Ở đó, ở đó là trong kiếp đó.

Paccuppannamevāti avadhāraṇena anāgate atthibhāvaṃ nivatteti, na atīte tatthapi sati atthitāya ucchedaggāhassa sabbhāvato.

Only in the present by this emphasis, it negates existence in the future, not in the past, for even there, if there is existence, annihilationism (ucchedaggāha) would be present.

Chỉ có hiện tại là bằng cách xác định, loại bỏ sự tồn tại trong tương lai, chứ không phải trong quá khứ, vì ngay cả ở đó cũng có sự tồn tại của chấp thủ đoạn kiến.

Atīte eva natthi, na anāgatepīti adhippāyo.

Only in the past it does not exist, not in the future either; this is the intention.

Nghĩa là chỉ không có trong quá khứ, chứ không phải trong tương lai.

516

Saññākkhandhasīsenāti saññākkhandhapamukhena, saññākkhandhaṃ pamukhaṃ katvāti attho.

With the cognition aggregate as its head means with the cognition aggregate as its foremost part, making the cognition aggregate foremost.

Với thủ lĩnh là uẩn tưởng nghĩa là lấy uẩn tưởng làm chính yếu, lấy uẩn tưởng làm hàng đầu.

Khandheti pañcapi khandhe.

Aggregates refers to all five aggregates.

Các uẩn là năm uẩn.

Attāti gahetvāti ‘‘sañjānanasabhāvo me attā’’ti abhinivissa.

Having taken it as self means having clung to "My self is of the nature of cognizing."

Cho là tự ngã là chấp thủ “tự ngã của ta có bản chất nhận biết”.

Pakāsetabbaṃ vatthuṃ viya, attānampi pakāsento padīpo viya, sañjānitabbaṃ nīlādiārammaṇaṃ viya attānampi sañjānātīti evaṃdiṭṭhitopi diṭṭhigatito hotīti vuttaṃ ‘‘attanāva attānaṃ sañjānāmī’’ti.

One who holds the view that just as a lamp illuminates an object to be manifested, so too does the self illuminate itself; and just as the blue, etc., object is to be cognized, so too does the self cognize itself—such a person's view also stems from wrong view. This is what is meant by "I cognize the self by means of the self itself."

Cũng được nói “ta tự nhận biết chính ta” là người có tà kiến như thế này: giống như một vật cần được chiếu sáng, giống như ngọn đèn chiếu sáng chính mình, tự ngã cũng nhận biết chính mình như đối tượng màu xanh, v.v… cần được nhận biết.

Svāyamattho saññaṃ tadaññataradhamme ca ‘‘attā anattā’’ti ca gahaṇavasena hotīti vuttaṃ ‘‘saññākkhandhasīsenā’’tiādi.

And this meaning arises through taking cognition and certain other phenomena as "self" and "not-self"; this is what is meant by "with the cognition aggregate as its head," and so on.

Ý nghĩa này là do chấp thủ tưởng và các pháp khác là “tự ngã và vô ngã”, nên nói “với thủ lĩnh là uẩn tưởng”, v.v…

Ettha ca khandhavinimutto attāti gaṇhato sassatadiṭṭhi, khandhaṃ pana ‘‘attā’’ti gaṇhato ucchedadiṭṭhīti āha ‘‘sabbāpi sassatucchedadiṭṭhiyovā’’ti.

And here, taking the self as distinct from the aggregates is the eternalist view; but taking the aggregate as "self" is the annihilationist view. Therefore, it is said: "all are either eternalist or annihilationist views."

Ở đây, người chấp thủ tự ngã tách rời các uẩn là thường kiến, còn người chấp thủ uẩn là “tự ngã” là đoạn kiến, nên nói “tất cả đều là thường kiến và đoạn kiến”.

517

Abhinivesākārāti vipariyesākārā.

Modes of clinging means modes of perversion.

Các khía cạnh của chấp thủ là các khía cạnh của sự sai lầm.

Vadatīti iminā kārakavedakasattānaṃ hitasukhāvabodhanasamatthataṃ attano dīpeti.

He speaks implies that he reveals his ability to enlighten beings, who are agents and experiencers, for their welfare and happiness.

Nói là qua đó, tự thân biểu lộ khả năng làm cho chúng sinh hành động và cảm nhận hiểu được điều lợi ích và hạnh phúc.

Tenāha ‘‘vacīkammassa kārako’’ti.

Therefore, he says: "the agent of verbal action."

Vì thế, nói “người tạo tác nghiệp lời nói”.

Vedetīti vediyo, vediyova vedeyyo.

What is felt is vediya; vediya itself is vedeyya (to be felt).

Vedeti (cảm nhận) là vediyo (người cảm nhận), vediyo chính là vedeyyo.

Īdisānañhi padānaṃ bahulā kattusādhanataṃ saddasatthavidū maññanti.

Indeed, grammarians consider such words to frequently have the meaning of an agent.

Các nhà ngữ pháp học cho rằng các từ như vậy thường có nghĩa là chủ thể.

Uppādavato ekanteneva vayo icchitabbo, sati ca udayabbayatte neva niccatāti ‘‘nicco’’ti vadantassa adhippāyaṃ vivaranto āha ‘‘uppādavayarahito’’ti.

For that which arises, cessation must inevitably be desired; and if there is arising and passing away, there is no permanence. Thus, clarifying the intention of one who says "permanent," he states: "devoid of arising and passing away."

Đối với cái có sinh thì nhất định phải có diệt, và khi có sinh diệt thì không thể là thường còn, nên khi giải thích ý của người nói “thường còn” thì nói “không có sinh diệt”.

Sārabhūtoti niccatāya eva sārabhāvo.

Essential means essential due to permanence itself.

Bản chất tinh túy là bản chất tinh túy của sự thường còn.

Sabbakālikoti sabbasmiṃ kāle vijjamāno.

Everlasting means existing at all times.

Toàn thời gian là tồn tại trong mọi thời gian.

Pakatibhāvanti sabhāvabhūtaṃ pakatiṃ, ‘‘vado’’tiādinā vā vuttaṃ pakatisaṅkhātaṃ sabhāvaṃ.

Natural state means inherent nature, or the inherent nature called "speaking," mentioned by "vado," and so on.

Bản chất tự nhiên là bản chất vốn có, hoặc bản chất tự nhiên được nói đến bằng “vado”, v.v…

Sassatisamanti sassatiyā samaṃ sassatisamaṃ, thāvaraṃ niccakālanti attho.

Eternal and unchanging means equal to eternity, thus steadfast and permanent.

Thường hằng là thường hằng, nghĩa là kiên cố, vĩnh viễn.

Tatheva ṭhassatīti yenākārena pubbe aṭṭhāsi, etarahi tiṭṭhati, tatheva tenākārena anāgatepi ṭhassatīti attho.

It will remain in the same way means that in the way it existed previously and exists now, it will remain in the same way in the future as well.

Sẽ tồn tại như vậy nghĩa là nó đã tồn tại như thế nào trước đây, hiện tại đang tồn tại như thế nào, thì trong tương lai cũng sẽ tồn tại như vậy.

518

Paccakkhanidassanaṃ idaṃ-saddassa āsannapaccakkhabhāvaṃ katvā.

Directly perceptible by making the demonstrative pronoun idaṃ refer to immediate perceptibility.

Sự chỉ rõ trực tiếp là làm cho từ “idaṃ” (này) có nghĩa là trực tiếp gần gũi.

Diṭṭhiyeva diṭṭhigatanti gata-saddassa padavaḍḍhanamattataṃ āha.

View itself is wrong view (diṭṭhigata) implies that the word gata is merely an augmentation of the term.

Tà kiến chính là diṭṭhigata (đi đến tà kiến) là nói rằng từ “gata” (đi đến) chỉ là phần mở rộng của từ.

Diṭṭhīsugatanti micchādiṭṭhīsu pariyāpannanti attho.

Diṭṭhisugata (well-gone in views) means included among wrong views.

Diṭṭhīsugata (đi vào tà kiến) nghĩa là nằm trong các tà kiến.

Tenevāha ‘‘dvāsaṭṭhidiṭṭhiantogadhattā’’ti.

Therefore, he says: "due to being encompassed within the sixty-two wrong views."

Vì thế, nói “do nằm trong sáu mươi hai tà kiến”.

Diṭṭhiyā gamanamattanti diṭṭhiyā gahaṇamattaṃ.

Mere going of views means mere grasping of views.

Chỉ là sự chấp thủ tà kiến là chỉ là sự nắm giữ tà kiến.

Yathā pana pabbatajalaviduggāni dunniggamanāni, evaṃ diṭṭhiggāhopīti āha ‘‘dunniggamanaṭṭhena gahana’’nti.

But just as mountains, water, and inaccessible places are difficult to escape from, so too is the clinging to views; therefore, he says: "a thicket (gahana) in the sense of being difficult to escape from."

Giống như những con đường hiểm trở trên núi và những nơi hiểm trở có nước khó thoát ra, sự chấp thủ tà kiến cũng vậy, nên nói “khó thoát ra nên là hiểm trở”.

Taṃ nāma udakaṃ, taṃ gahetvā taṃ atikkamitabbato kantāro, nirudakavanaṃ, taṃ pavanantipi vuccati.

That refers to water, and because one must take that (water) and cross over it, it is a kantāra (wilderness), a waterless forest, also called a pavana (forest).

Nước đó là nước, lấy nước đó và vượt qua nó, nên gọi là kantāra (hoang mạc), rừng không có nước, cũng gọi là pavana (rừng rậm).

Añño pana araññapadeso duratikkamanaṭṭhena kantāro viyāti, evaṃ diṭṭhipīti āha ‘‘duratikkamanaṭṭhenā’’tiādi.

Another refers to a forest region that is a kantāra in the sense of being difficult to cross over, and so is wrong view; therefore, he says: "in the sense of being difficult to cross over," and so on.

Một vùng rừng khác khó vượt qua như hoang mạc, tà kiến cũng vậy, nên nói “do khó vượt qua”, v.v…

Vinivijjhanaṃ vitudanaṃ.

Penetrating is piercing.

Sự đâm xuyên là sự đâm chọc.

Vilomanaṃ vipariṇāmabhāvo.

Opposing is a state of reversal.

Sự làm trái ngược là trạng thái biến đổi.

Anavaṭṭhitasabhāvatāya vicalitaṃ vipphanditanti āha ‘‘kadācī’’tiādi.

Flickering (vipphandita) means agitated due to an unstable nature. This is what is meant by "sometimes," and so on.

Do bản chất không ổn định nên lung lay, vipphandita (dao động) nên nói “đôi khi”, v.v…

Andubandhanādi viya nissarituṃ appadānavasena aseribhāvakaraṇaṃ bandhanaṭṭho, kilesakammavipākavaṭṭānaṃ paccayabhāvena dūragatampi ākaḍḍhitvā saṃyojanaṃ saṃyojanaṭṭho, diṭṭhipi tathārūpāti vuttaṃ ‘‘diṭṭhisaṃyojana’’nti.

The meaning of 'bond' (bandhana) is causing a lack of freedom, like tying a viper, etc., in the sense of not allowing escape. The meaning of 'fetter' (saṃyojana) is drawing even something far away and binding it as a condition for the rounds of defilements, kamma, and results. Wrong view is also of this nature; this is what is meant by "the fetter of wrong view."

Giống như sự trói buộc bằng dây thừng, v.v…, việc làm cho không tự do bằng cách không cho thoát ra là nghĩa trói buộc; sự ràng buộc kéo cả những thứ ở xa do là nhân duyên của luân hồi khổ đau, nghiệp và quả báo là nghĩa ràng buộc; tà kiến cũng vậy, nên nói “kiết sử tà kiến”.

Bandhanatthaṃ dassento kiccasiddhiyāti adhippāyo.

Showing the meaning of 'bond' implies achieving the intended purpose.

Chỉ ra nghĩa trói buộc là ý nói về sự thành tựu công việc.

Tenevāha ‘‘diṭṭhisaṃyojanena…pe… muccatī’’ti.

Therefore, he says: "by the fetter of wrong view... he is released."

Vì thế, nói “thoát khỏi kiết sử tà kiến… v.v…”.

Tattha etehīti iminā jātiādidukkhassa paccayabhāvamāha.

Here, by these refers to the conditionality of suffering, such as birth, etc.

Ở đó, bởi những điều này là chỉ ra nhân duyên của khổ đau như sinh, v.v…

Jātiādike dukkhadhamme sarūpato dassetvāpi ‘‘na parimuccati dukkhasmā’’ti vadantena bhagavatā diṭṭhisaṃyojanaṃ nāma sabbānatthakaraṃ mahāsāvajjaṃ sabbassapi dukkhassa mūlabhūtanti ayamattho vibhāvitoti dassetuṃ ‘‘kiṃ vā bahunā, sakalavaṭṭadukkhatopi na muccatī’’ti vuttaṃ.

Even after showing the suffering phenomena, such as birth, etc., in their true nature, the Buddha’s statement "he is not released from suffering" makes it clear that the fetter of wrong view is the cause of all misfortune, a great fault, and the root of all suffering. This is to demonstrate this meaning, so it is said: "what more is there to say? He is not released even from the suffering of the entire round of existence."

Sau khi chỉ rõ các pháp khổ như sinh, v.v… theo bản chất của chúng, Đức Thế Tôn nói “không thoát khỏi khổ đau”, qua đó, ý nghĩa rằng kiết sử tà kiến là nguyên nhân của mọi điều bất lợi, là tội lỗi lớn, là gốc rễ của mọi khổ đau, đã được làm rõ, nên nói “còn gì nữa mà nói nhiều, không thoát khỏi mọi khổ đau luân hồi”.

519

20. Nanu cettha diṭṭhisaṃyojanadassanena sīlabbataparāmāsopi dassetabbo, evañhi dassanena pahātabbā āsavā anavasesato dassitā hontīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yasmā’’tiādi.

20. Now, should not the clinging to rituals and observances (sīlabbataparāmāsa) also be shown here by the showing of the fetter of wrong view, for then the defilements to be abandoned by insight would be completely shown? Responding to this query, he says: "Because," and so on.

20. Này, ở đây, khi chỉ ra kiết sử tà kiến, thì cũng phải chỉ ra giới cấm thủ, vì như vậy, các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự thấy biết sẽ được chỉ ra một cách trọn vẹn, dựa vào sự chất vấn đó, nói “vì”, v.v…

Sīlabbataparāmāso kāmāsavādiggahaṇeneva gahito hoti kāmāsavādihetukattā tassa.

The clinging to rituals and observances is included by the grasp of sensual defilement (kāmāsava), etc., because it is caused by sensual defilement, etc.

Giới cấm thủ được bao gồm trong sự chấp thủ các lậu hoặc dục, v.v… vì nó là nhân duyên của các lậu hoặc dục, v.v…

Appahīnakāmarāgādiko hi kāmasukhatthaṃ vā bhavasuddhatthaṃ vā evaṃ bhavavisuddhi hotīti sīlabbatāni parāmasanti, ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti (ma. ni. 1.186; ma. ni. 2.79), ‘‘tattha nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmī’’ti (ma. ni. 1.19), ‘‘sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhī’’ti (dha. sa. 1222) ca suttevuttaṃ sīlabbataṃ parāmasanti.

Indeed, one who has not abandoned sensual passion, etc., grasps at precepts and observances for the purpose of sensual pleasure or for the purification of existence, or thinking, "Thus there is purification of existence." They grasp at the precepts and observances mentioned in the suttas (saying), "By this precept, or by this observance, or by this ascetic practice, or by this holy life, I shall become a deity or one of the deities," "There I shall remain eternally, constantly, permanently, unchangeably, for eternal time just so," and "Purity is by precepts, purity is by observances, purity is by precepts and observances."

Quả thật, người chưa đoạn trừ tham ái dục lạc, v.v., vì muốn hưởng lạc hữu hoặc vì muốn thanh tịnh hữu, nghĩ rằng "nhờ vậy mà có sự thanh tịnh hữu", nên chấp thủ giới cấm (sīlabbata). Họ chấp thủ giới cấm được nói trong kinh như: "Nhờ giới này, hoặc cấm nguyện này, hoặc khổ hạnh này, hoặc phạm hạnh này, tôi sẽ trở thành một vị trời hoặc một vị nào đó trong số các vị trời" (M.I, 186; M.II, 79), "ở đó là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, tôi sẽ ở mãi như vậy vĩnh viễn" (M.I, 19), và "sự thanh tịnh nhờ giới, sự thanh tịnh nhờ cấm nguyện, sự thanh tịnh nhờ giới và cấm nguyện" (Dhs. 1222).

Tattha bhavasukhabhavavisuddhiatthanti bhavasukhatthañca bhavavisuddhiatthañca.

Here, " for the purpose of pleasure in existence and purification of existence" means for the purpose of pleasure in existence and for the purpose of purification of existence.

Trong đó, vì mục đích lạc hữu và thanh tịnh hữu có nghĩa là vì mục đích lạc hữu và vì mục đích thanh tịnh hữu.

Tassa gahitattāti sīlabbataparāmāsassa diṭṭhiggahaṇena gahitattā yathā ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādīsu (dha. sa. 277).

" Because it is grasped" means because the grasping at precepts and observances is grasped by the taking up of wrong view, as in phrases like "for the abandoning of wrong views," etc.

Vì đã được nắm giữ có nghĩa là sự chấp thủ giới cấm đã được nắm giữ bằng sự nắm giữ tà kiến, như trong các đoạn "để đoạn trừ các tà kiến", v.v. (Dhs. 277).

Tesanti dassanapahātabbānaṃ.

" Of those" means of those to be abandoned by vision.

Của những điều đó có nghĩa là của những điều cần được đoạn trừ bằng sự thấy (dassanapahātabba).

Dassetuṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya.

" To show" refers to the teaching based on individuals.

Để chỉ ra bằng lời dạy dựa trên cá nhân (puggalādhiṭṭhāna).

Tabbiparītassāti yonisomanasikaroto kalyāṇaputhujjanassa.

" Of one contrary to that" refers to the virtuous ordinary person who attends skillfully.

Của điều đối nghịch với điều đó có nghĩa là của thiện phàm phu (kalyāṇaputhujjana) đang tác ý đúng đắn (yonisomanasikaroto).

520

Tassāti ‘‘sutavā’’tiādipāṭhassa.

" Of that" refers to the passage beginning with "heard."

Của điều đó có nghĩa là của đoạn văn "sutavā" (người đã nghe).

Tāvāti ‘‘sutavā’’ti ito paṭṭhāya yāva ‘‘so idaṃ dukkha’’nti padaṃ, tāva imaṃ padaṃ avadhiṃ katvāti attho.

" So far" means from "heard" up to the phrase "this is suffering," making this phrase the limit.

Cho đến đó có nghĩa là từ "sutavā" cho đến từ "so idaṃ dukkhaṃ" (người đó khổ này), lấy từ này làm giới hạn.

Heṭṭhā vuttanayenāti ariyasappurisa-ariyadhamma-sappurisadhamma-manasikaraṇīya-amanasikaraṇīyapadānaṃ yathākkamaṃ mūlapariyāye idha gahetvā vuttanayena attho veditabboti sambandho.

" In the manner stated below" means that the meaning should be understood in the manner stated, taking the terms noble person, noble Dhamma, virtuous person's Dhamma, objects of skillful attention, and objects of unskillful attention in the root text in order, and applying them here.

Theo cách đã nói ở dưới có nghĩa là sự liên kết cần được hiểu theo cách đã nói, bằng cách lấy các từ ariyasappurisa (bậc thánh thiện nhân), ariyadhamma (Pháp của bậc thánh), sappurisadhamma (Pháp của thiện nhân), manasikaraṇīya (điều cần tác ý), amanasikaraṇīya (điều không cần tác ý) theo thứ tự trong Mūlapariyāya (Kinh Gốc Rễ) để áp dụng vào đây.

Vuttapaccanīkatoti ‘‘sutavā ariyasāvako, ariyānaṃ dassāvī, sappurisānaṃ dassāvī’’ti etesaṃ padānaṃ sabbākārena vuttaviparītato attho veditabbo, kovidavinītapadānaṃ pana na sabbappakārena vuttaviparītato.

" From the opposite stated" means that the meaning of the phrases "the well-instructed noble disciple, a seer of the noble ones, a seer of virtuous persons" should be understood as entirely opposite to what is stated. However, for the terms "skilled" and "disciplined," it is not entirely opposite.

Từ điều đối nghịch đã nói có nghĩa là ý nghĩa cần được hiểu là hoàn toàn đối nghịch với các từ "sutavā ariyasāvako, ariyānaṃ dassāvī, sappurisānaṃ dassāvī" (người đã nghe, đệ tử của bậc thánh, người đã thấy bậc thánh, người đã thấy thiện nhân), nhưng đối với các từ kovidavinīta (thông thạo và thuần thục) thì không phải hoàn toàn đối nghịch.

Arahā hi nippariyāyena ariyadhamme kovido ariyadhamme suvinīto ca nāma.

For an Arahant is truly, unequivocally, skilled in the noble Dhamma and well-disciplined in the noble Dhamma.

Vì bậc A-la-hán là người thông thạo Pháp của bậc thánh và thuần thục Pháp của bậc thánh một cách không ẩn dụ.

Tenāha ‘‘paccanīkato ca sabbākārena…pe… ariyasāvakoti veditabbo’’ti.

Therefore, it is said, " from the opposite and in every way... etc.... should be understood as a noble disciple."

Vì vậy, Ngài nói: "Từ điều đối nghịch và hoàn toàn…v.v… cần được hiểu là đệ tử của bậc thánh."

Saṅkhārupekkhāñāṇaṃ sikhāppattavipassanā.

The knowledge of equanimity regarding formations is vipassanā that has reached its peak.

Tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) là tuệ quán đạt đến đỉnh cao (sikhāppattavipassanā).

Keci pana ‘‘bhaṅgañāṇato paṭṭhāya sikhāpattavipassanā’’ti vadanti, tadayuttaṃ.

However, some say, "Vipassanā that has reached its peak begins from the knowledge of dissolution," but that is inappropriate.

Tuy nhiên, một số người nói rằng "tuệ quán đạt đến đỉnh cao là từ tuệ hoại diệt (bhaṅgañāṇa) trở đi", điều đó không hợp lý.

Tadanurūpena atthenāti tassa puggalassa anurūpena ariyaṭṭhena, na paṭivedhavasenāti adhippāyo.

" In a corresponding sense" means in a sense appropriate to that individual, a noble sense, not in the sense of penetration. This is the intention.

Với ý nghĩa phù hợp với điều đó có nghĩa là với ý nghĩa của bậc thánh phù hợp với cá nhân đó, không phải theo cách chứng đắc (paṭivedha), đó là ý định.

Kalyāṇaputhujjano hi ayaṃ.

For this is a virtuous ordinary person.

Vì đây là một thiện phàm phu.

Yathā cassa ‘‘yopi kalyāṇaputhujjano’’ti ārabhitvā ‘‘sopi vuccati sikkhatīti sekkho’’ti pariyāyena sekkhasutte (saṃ. ni. 5.13) sekkhabhāvo vutto, evaṃ idha ariyasāvakabhāvo vutto.

Just as his state of a sekkha (learner) is spoken of figuratively in the Sekha Sutta by beginning with "Even a virtuous ordinary person," and concluding with "he too is called a sekkha, one who is training," so here, his state of a noble disciple is spoken of.

Cũng như trong kinh Sekkha (S.V, 13), trạng thái hữu học (sekkha) của người đó được nói một cách gián tiếp, bắt đầu bằng "dù là thiện phàm phu", rồi "người đó cũng được gọi là người đang học (sekkha)", thì ở đây trạng thái đệ tử của bậc thánh (ariyasāvaka) cũng được nói như vậy.

Vuṭṭhānagāminīvipassanālakkhaṇehi ye ariyasappurisadhammavinayasaṅkhātā bodhipakkhiyadhammā tisso sikkhā eva vā sambhavanti, tesaṃ vasena imassa ariyasāvakādibhāvo vutto.

His state as a noble disciple, etc., is spoken of in terms of the factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), which are known as the Dhamma and Vinaya of noble and virtuous persons, or simply the three trainings, which arise from the characteristics of vipassanā leading to emergence.

Trạng thái đệ tử của bậc thánh, v.v., của người này được nói theo các chi phần giác ngộ (bodhipakkhiyadhamma) được gọi là Pháp và Luật của bậc thánh thiện nhân, hoặc chính ba học (tisso sikkhā) có thể phát sinh từ các đặc tính của tuệ quán dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminīvipassanā).

Tenāha ‘‘tadanurūpena atthenā’’ti.

Therefore, it is said, " in a corresponding sense."

Vì vậy, Ngài nói: "Với ý nghĩa phù hợp với điều đó."

Ariyassa sāvakoti vā ariyasāvakatthena eva vutto yathā ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410).

He is called a noble disciple either as a disciple of a noble one or simply by virtue of being a noble disciple, just as it is said, "The Buddha went to Rājagaha."

Hoặc là đệ tử của bậc thánh, hoặc được gọi là đệ tử của bậc thánh theo nghĩa đệ tử của bậc thánh, như trong "Đức Phật đã đến Rājagaha" (Sn. 410).

Sikhāppattavipassanāggahaṇañcettha vipassanaṃ ussukkāpetvā anivattipaṭipadāyaṃ ṭhitassa gahaṇatthanti yathāvuttā atthasaṃvaṇṇanā suṭṭhutaraṃ yujjateva.

The inclusion of "vipassanā that has reached its peak" here is for the purpose of indicating one who has intensified vipassanā and is established on the irreversible path; hence, the aforementioned explanation of the meaning is entirely suitable.

Và việc nắm giữ tuệ quán đạt đến đỉnh cao ở đây là để nắm giữ người đã nỗ lực tuệ quán và đứng vững trên con đường không thoái chuyển, do đó, lời giải thích ý nghĩa đã nói rất phù hợp.

521

21. Yathā dhātumukhena vipassanaṃ abhiniviṭṭho dhātukammaṭṭhāniko āyatanādimukhena abhiniviṭṭho āyatanādikammaṭṭhāniko, evaṃ saccamukhena abhiniviṭṭhoti vuttaṃ ‘‘catusaccakammaṭṭhāniko’’ti.

Just as one who has immersed oneself in vipassanā through the element aspect is an element-meditator, and one who has immersed oneself through the sense-sphere aspect, etc., is a sense-sphere, etc.-meditator, so one who has immersed oneself through the truth aspect is called " a Four Noble Truths meditator."

21. Cũng như hành giả quán các yếu tố (dhātu) là hành giả quán đề mục yếu tố, hành giả quán các xứ (āyatana), v.v., là hành giả quán đề mục xứ, v.v., thì hành giả quán các sự thật (sacca) được gọi là "hành giả quán bốn sự thật (catusaccakammaṭṭhāniko)".

Caturoghanittharaṇatthikehi kātabbato kammaṃ, bhāvanā.

Meditation (bhāvanā) is work (kamma) because it is to be done by those seeking to cross the four floods.

Công việc (kamma) là điều cần làm bởi những người muốn vượt qua bốn dòng nước lũ (ogha), đó là sự tu tập (bhāvanā).

Kammameva visesādhigamassa ṭhānaṃ kāraṇanti, kamme vā yathāvuttanaṭṭhena ṭhānaṃ avaṭṭhānaṃ bhāvanārambhokammaṭṭhānaṃ, tadeva catusaccamukhena pavattaṃ etassa atthīti catusaccakammaṭṭhāniko.

Meditation (kammaṭṭhāna) is that very work which is the place or cause for the attainment of distinction, or it is the basis, the commencement of meditation, in the sense stated above concerning work, and because this (meditation) proceeds through the Four Noble Truths, he is " a Four Noble Truths meditator."

Chính công việc là nơi (ṭhāna) hay nguyên nhân để đạt được sự thù thắng, hoặc sự tu tập là nơi (ṭhāna) hay sự an trú theo nghĩa đã nói trong công việc, sự khởi đầu tu tập là đề mục thiền (kammaṭṭhāna), và người này có điều đó diễn ra qua bốn sự thật nên được gọi là hành giả quán bốn sự thật (catusaccakammaṭṭhāniko).

Ubhayaṃ nappavattati etthāti appavatti.

" Non-occurrence" means that both do not occur here.

Cả hai đều không diễn ra ở đây nên là không diễn ra (appavatti).

Uggahitacatusaccakammaṭṭhānoti ca catusaccakammaṭṭhānaṃ pāḷito atthato ca uggahetvā manasikārayoggaṃ katvā ṭhito.

And " one who has grasped the Four Noble Truths as his meditation object" means one who has grasped the Four Noble Truths from both the texts and their meaning, and stands ready, making them fit for mental attention.

Người đã nắm giữ đề mục thiền bốn sự thật có nghĩa là người đã nắm giữ đề mục thiền bốn sự thật từ kinh điển và ý nghĩa, và đã chuẩn bị sẵn sàng để tác ý.

Vipassanāmaggaṃ samāruḷhoti sappaccayanāmarūpadassane patiṭṭhāya tadeva nāmarūpaṃ aniccādito sammasanto.

" One who has ascended the path of vipassanā" means one who, having established oneself in the discernment of dependent mind-and-matter, reflects on that very mind-and-matter as impermanent, etc.

Người đã đi vào con đường tuệ quán có nghĩa là người đã an trú vào việc thấy danh sắc có duyên, và đang quán sát chính danh sắc đó theo vô thường, v.v.

Samannāharatīti vipassanāvajjanaṃ sandhāyāha, tasmā yathā ‘‘idaṃ dukkha’’nti vipassanāñāṇaṃ pavattati, evaṃ samannāharati āvajjatīti attho.

" He attends" is said with reference to the advertence of vipassanā; therefore, the meaning is that he attends, he adverts, so that vipassanā-knowledge arises, "This is suffering."

Tác ý (samannāharati) là nói đến sự hướng tâm tuệ quán, do đó có nghĩa là tác ý, hướng tâm để tuệ quán phát sinh "đây là khổ".

Kathaṃ panettha ‘‘manasi karotī’’ti iminā ‘‘vipassatī’’ti ayamattho vutto hotīti āha ‘‘ettha…pe… vuttā’’ti.

How is it that "he attends to it mentally" here conveys the meaning "he sees insightfully"? To this, he says, " Here... etc.... spoken of."

Làm thế nào mà ở đây ý nghĩa "vipassati" (quán sát) lại được nói bằng "manasi karoti" (tác ý) như vậy? Ngài nói: "Ở đây…v.v… đã nói."

Etthāti ca imasmiṃ sutteti attho.

And " Here" means in this sutta.

Ở đây có nghĩa là trong kinh này.

Vipassatīti ca yathā upari visesādhigamo hoti, evaṃ ñāṇacakkhunā vipassati, oloketīti attho.

And " He sees insightfully" means he sees, he looks with the eye of knowledge, so that distinction is attained later.

Vipassati có nghĩa là quán sát, nhìn bằng tuệ nhãn để đạt được sự thù thắng ở trên.

Maggopi vattabbo.

The path should also be stated.

Cũng cần phải nói về con đường.

Purimañhi saccadvayaṃ gambhīrattā duddasaṃ, itaraṃ duddasattā gambhīraṃ.

For the first two truths are difficult to see due to their profundity, and the others are profound because they are difficult to see.

Vì hai sự thật đầu tiên khó thấy do sâu xa, còn hai sự thật kia sâu xa do khó thấy.

522

Abhinivesoti vipassanābhiniveso vipassanāpaṭipatti.

" Immersion" means vipassanā immersion, vipassanā practice.

Sự thâm nhập (abhiniveso) có nghĩa là sự thâm nhập vào tuệ quán, sự thực hành tuệ quán.

Tadārammaṇeti taṃ rūpakkhandhaṃ ārammaṇaṃ katvā pavatte.

" On that object" means on that which occurs making the form aggregate its object.

Trên đối tượng đó có nghĩa là diễn ra khi lấy uẩn sắc đó làm đối tượng.

Yāthāvasarasalakkhaṇaṃ vavatthapetvāti aviparītaṃ attano ārammaṇaṃ sabhāvacchedanādikiccañceva aññāṇādilakkhaṇañca asaṅkarato hadaye ṭhapetvā.

" Having defined the characteristic of its inherent nature" means having firmly established in the heart, without confusion, its true object, the function of severing its inherent nature, etc., and the characteristic of ignorance, etc.

Sau khi phân định đặc tính, nhiệm vụ và biểu hiện chân thật có nghĩa là sau khi thiết lập trong tâm một cách không lẫn lộn đối tượng chân thật của tự thân, chức năng như cắt đứt bản chất, và đặc tính như vô minh, v.v.

Iminā pubbe nāmarūpaparicchede katepi dhammānaṃ salakkhaṇavavatthāpanaṃ paccayapariggahena suvavatthāpitaṃ nāma hotīti dasseti yathā ‘‘dvikkhattuṃ baddhaṃ subaddha’’nti.

By this, it shows that even if the delimitation of mind-and-matter was done previously, the defining of the inherent characteristics of phenomena is well-defined by the discernment of conditions, just as it is said, "Twice bound is well-bound."

Bằng cách này, Ngài chỉ ra rằng ngay cả khi sự phân định danh sắc đã được thực hiện trước đó, thì sự phân định đặc tính của các pháp cũng được phân định rõ ràng bằng cách nắm giữ các duyên, như "điều được buộc hai lần là được buộc chặt".

Evañhi ñātapariññāya kiccaṃ siddhaṃ nāma hoti.

For thus, the task of understanding by knowledge (ñātapariññā) is accomplished.

Như vậy, công việc của tri kiến biến tri (ñātapariññā) được hoàn thành.

Paccayato paccayuppannato ca vavatthāpitattā pākaṭabhāvena siddhenapi siddhabhāvo pākaṭo hotīti vuttaṃ ‘‘ahutvā hontī’’ti.

Because it is defined in terms of causes and their effects, its accomplished state is evident even through what is accomplished in a manifest way, therefore it is said, " coming into being after not being."

Vì đã được phân định theo duyên và theo pháp do duyên sinh, nên trạng thái thành tựu được hiển lộ rõ ràng, ngay cả khi đã thành tựu, nên Ngài nói: "đã không có mà trở thành có (ahutvā hontī)".

Aniccalakkhaṇaṃ āropetīti asato hi uppādena bhavitabbaṃ, na sato, uppādavantato ca nesaṃ ekantena icchitabbā paccayāyattavuttibhāvato, sati uppāde avassaṃbhāvī nirodhoti nattheva niccatāvakāsoti.

" He imposes the characteristic of impermanence" means that from not being, there must be arising, not from being; and because they are subject to arising, their constant existence cannot be desired, as their subsistence depends on conditions. Where there is arising, there is necessarily cessation, so there is no room for permanence.

Áp đặt đặc tính vô thường có nghĩa là phải có sự sinh khởi từ cái không có, chứ không phải từ cái đã có, và từ cái có sự sinh khởi, các duyên không nhất thiết phải được mong muốn hoàn toàn vì chúng có trạng thái tồn tại phụ thuộc vào duyên, khi có sự sinh khởi thì nhất định có sự diệt đi, nên không có chỗ cho sự thường còn.

Sūpaṭṭhitāniccatāya ca udayabbayadhammehi abhiṇhapaṭipīḷanato dukkhamanaṭṭhena dukkhaṃ.

And because impermanence is well-established, and they are constantly oppressed by the phenomena of arising and passing away, they are suffering in the sense of being unsatisfactory.

Và với sự vô thường được thiết lập rõ ràng, do bị áp bức liên tục bởi các pháp sinh diệt, nên là khổ theo nghĩa không đáng ưa.

Tenāha ‘‘udayabbayapaṭipīḷitattā dukkhāti dukkhalakkhaṇaṃ āropetī’’ti.

Therefore, he says, " Because they are oppressed by arising and passing away, they are suffering; thus he imposes the characteristic of suffering."

Vì vậy, Ngài nói: "Do bị áp bức bởi sự sinh diệt nên là khổ, do đó áp đặt đặc tính khổ."

Katthacipi saṅkhāragate ‘‘mā jīri mā byādhiyī’’ti alabbhanato natthi vasavattananti āha ‘‘avasavattanato anattāti anattalakkhaṇaṃ āropetī’’ti.

Because it is not found anywhere in the realm of formations (saṅkhāragata) to be able to say, "Do not decay, do not become ill," there is no mastery; therefore, he says, " Because there is no mastery, it is not-self; thus he imposes the characteristic of not-self."

Ở bất cứ đâu trong các hành, không thể có "mong đừng già, mong đừng bệnh", nên không có sự tự chủ, do đó Ngài nói: "Do không có sự tự chủ nên là vô ngã, do đó áp đặt đặc tính vô ngã."

Paṭipāṭiyāti udayabbayañāṇādiparamparāya.

" In due order" means by the succession of the knowledge of arising and passing away, etc.

Theo thứ tự có nghĩa là theo chuỗi liên tục của tuệ sinh diệt, v.v.

523

Tasmiṃ khaṇeti sotāpattimaggakkhaṇe.

" At that moment" means at the moment of the path of stream-entry.

Vào khoảnh khắc đó có nghĩa là vào khoảnh khắc Đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).

Ekapaṭivedhenevāti ekañāṇeneva paṭivijjhanena.

" By a single penetration" means by penetrating with a single knowledge.

Chỉ bằng một sự thâm nhập có nghĩa là bằng sự thâm nhập của một tuệ duy nhất.

Paṭivedho paṭighātābhāvena visaye nissaṅgacārasaṅkhātaṃ nibbijjhanaṃ.

Penetration (paṭivedho) is the realization (nibbijjhana) that consists of unimpeded movement in the object due to the absence of obstruction.

Sự thâm nhập (paṭivedha) là sự không chướng ngại trong đối tượng, tức là sự nhàm chán (nibbijjhana) không có sự va chạm.

Abhisamayo avirajjhitvā visayassa adhigamasaṅkhāto avabodho.

Abhisamaya is comprehension (avabodho), which is the attainment of the object without deviation.

Sự chứng ngộ (abhisamayo) là sự đạt được đối tượng mà không bị sai lệch, tức là sự hiểu biết (avabodho).

‘‘Idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti paricchinditvā jānanameva vuttanayena paṭivedhoti pariññāpaṭivedho.

Knowing by discerning, "This is suffering, this much is suffering, no more than this," in the manner described, is the penetration of full understanding (pariññāpaṭivedho).

"Đây là khổ, chừng này là khổ, không hơn thế nữa" – chỉ là sự hiểu biết sau khi đã phân định như vậy, đó chính là sự thể nhập theo cách đã nói, tức là thể nhập bằng sự liễu tri (pariññāpaṭivedho).

Ayaṃ yathā ñāṇe pavatte pacchā dukkhassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavattiṃ gahetvā vutto, na pana maggañāṇassa ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādināpi vattanato.

This is stated based on the way in which, when the knowledge arises, there is no delusion later regarding the discernment of the nature of suffering and so on, and not because the knowledge of the path itself functions with "This is suffering" and so forth.

Điều này được nói dựa trên sự vận hành như thế nào mà khi trí tuệ khởi lên, sau đó không có sự mê lầm trong việc phân định bản chất của khổ, v.v., chứ không phải do sự vận hành của đạo trí (maggañāṇa) với "đây là khổ", v.v.

Tenāha ‘‘na hissa tasmiṃ samaye’’tiādi.

Therefore, it is said, "Indeed, for him at that time" and so on.

Vì thế đã nói "vào lúc đó, đối với nó", v.v.

Pahīnassa puna appahātabbatāya pakaṭṭhaṃ hānaṃ cajanaṃ samucchindanaṃ pahānaṃ, pahānameva vuttanayena paṭivedhoti pahānapaṭivedho.

Abandonment (pahāna) is the excellent abandoning, relinquishing, and eradicating of that which has been abandoned, so that it need not be abandoned again. This abandonment itself, in the manner described, is the penetration of abandonment (pahānapaṭivedho).

Sự đoạn trừ (pahāna) là sự từ bỏ, sự nhổ tận gốc, sự đoạn trừ hoàn toàn đối với những gì đã được đoạn trừ, vì không còn phải đoạn trừ nữa; sự đoạn trừ này chính là sự thể nhập theo cách đã nói, tức là thể nhập bằng sự đoạn trừ (pahānapaṭivedho).

Ayampi yena kilesena appahīyamānena maggabhāvanāya na bhavitabbaṃ, asati ca maggabhāvanāya yo uppajjeyya, tassa kilesassa padaghātaṃ karontassa anuppattidhammataṃ āpādentassa ñāṇassa tathāpavattiyā paṭighātābhāvena nissaṅgacāraṃ upādāya evaṃ vutto.

This, too, is stated in this way, referring to the unimpeded action of knowledge which, by striking down defilements that should not remain unabandoned for the development of the path, makes them of a nature not to arise, and which would arise if there were no development of the path, owing to the absence of obstruction in its activity.

Điều này cũng được nói dựa trên sự vận hành như thế nào mà đối với trí tuệ đang làm tiêu diệt phiền não, ngăn cản sự phát sinh của phiền não mà nếu không có sự tu tập đạo thì sẽ khởi lên, thì không có sự cản trở trong sự vận hành của nó, do đó nó vận hành không bị vướng mắc.

Sacchikiriyā paccakkhakaraṇaṃ, anussavākāraparivitakkādike muñcitvā sarūpato ārammaṇakaraṇaṃ idaṃ tanti yathāsabhāvato gahaṇaṃ, sā eva vuttanayena paṭivedhoti sacchikiriyāpaṭivedho.

Realization (sacchikiriyā) is direct perception, making something an object as it truly is, apart from hearsay, conjecture, and so forth; this is grasping something as it truly is. This itself, in the manner described, is the penetration of realization (sacchikiriyāpaṭivedho).

Sự chứng ngộ (sacchikiriyā) là sự thực chứng, là sự nắm bắt đối tượng theo bản chất của nó, "đây là cái này", thoát khỏi sự nghe nói, sự suy tư, v.v.; sự chứng ngộ này chính là sự thể nhập theo cách đã nói, tức là thể nhập bằng sự chứng ngộ (sacchikiriyāpaṭivedho).

Ayaṃ pana yassa āvaraṇassa asamucchindanato ñāṇaṃ nirodhaṃ ālambituṃ na sakkoti, tassa samucchindanato taṃ sarūpato vibhāvitameva pavattatīti evaṃ vutto.

This, however, is stated thus: because knowledge cannot apprehend Nibbāna if its obscuration is not eradicated, it therefore operates by making Nibbāna manifest as it is, through the eradication of that obscuration.

Tuy nhiên, điều này được nói như thế nào mà do sự nhổ tận gốc chướng ngại mà trí tuệ không thể nương tựa vào sự diệt, thì trí tuệ đó vận hành khi đã được làm hiển lộ theo bản chất của nó.

524

Bhāvanā uppādanā vaḍḍhanā ca, tattha paṭhamamagge uppādanaṭṭhena, dutiyādīsu vaḍḍhanaṭṭhena, ubhayatthāpi vā ubhayathāpi veditabbaṃ.

Development (bhāvanā) is both generation and increase. In the first path, it is in the sense of generation; in the second and subsequent paths, in the sense of increase; or it should be understood in both senses in both cases.

Sự tu tập (bhāvanā) là sự phát sinh và sự tăng trưởng; trong đó, đối với sơ đạo là theo nghĩa phát sinh, đối với nhị đạo, v.v., là theo nghĩa tăng trưởng, hoặc cả hai nghĩa ở cả hai trường hợp đều có thể hiểu được.

Paṭhamamaggopi hi yathārahaṃ vuṭṭhānagāminiyaṃ pavattaṃ parijānanādiṃ vaḍḍhento pavattoti tatthāpi vaḍḍhanaṭṭhena bhāvanā sakkā viññātuṃ.

For even the first path proceeds by appropriately increasing the understanding and so forth, which leads to emergence, so development in the sense of increase can also be understood there.

Sơ đạo cũng vận hành bằng cách tăng trưởng sự liễu tri, v.v., đã vận hành trong sự thoát ly tương ứng, nên ở đó sự tu tập cũng có thể được hiểu theo nghĩa tăng trưởng.

Dutiyādīsupi appahīnakilesappahānato puggalantarasādhanato uppādanaṭṭhena bhāvanā, sā eva vuttanayena paṭivedhoti bhāvanā paṭivedho.

In the second and subsequent paths too, development is in the sense of generation, due to the abandonment of unabandoned defilements and the realization of other individuals. This itself, in the manner described, is the penetration of development (bhāvanāpaṭivedho).

Ở nhị đạo, v.v., cũng là sự tu tập theo nghĩa phát sinh do đoạn trừ những phiền não chưa được đoạn trừ, và do thành tựu những cá nhân khác; sự tu tập này chính là sự thể nhập theo cách đã nói, tức là thể nhập bằng sự tu tập (bhāvanāpaṭivedho).

Ayampi hi yathā ñāṇe pavatte pacchā maggadhammānaṃ sarūpaparicchede sammoho na hoti, tathā pavattimeva gahetvā vutto, tiṭṭhatu tāva yathādhigatamaggadhammaṃ yathāpavattesu phaladhammesupi ayaṃ yathādhigatasaccadhammesu viya vigatasammohova hoti.

This, too, is stated taking into account the way in which, when knowledge arises, there is no delusion later regarding the discernment of the nature of the path-dharmas. Let alone the path-dharmas that have been realized, even with regard to the fruit-dharmas as they arise, this knowledge is free from delusion, just as it is with regard to the true dharmas that have been realized.

Điều này cũng được nói dựa trên sự vận hành như thế nào mà khi trí tuệ khởi lên, sau đó không có sự mê lầm trong việc phân định bản chất của các pháp đạo, hãy gác lại điều đó, đối với các pháp quả đã vận hành như đã đạt được, thì điều này cũng không có sự mê lầm như đối với các pháp chân lý đã đạt được.

Tena vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo’’ti (dī. ni. 1.299, 356; mahāva. 27, 57).

Therefore, it is said, "The dhamma seen, the dhamma attained, the dhamma known, the dhamma penetrated."

Vì thế đã nói: "Pháp đã thấy, pháp đã đạt được, pháp đã biết, pháp đã thâm nhập".

Yato cassa dhammatāsañcoditā yathādhigatasaccadhammāvalambiniyo maggavīthito parato maggaphalapahīnāvasiṭṭhakilesanibbānānaṃ paccavekkhaṇā pavattanti.

And from this, in accordance with his nature, there arise contemplations of the path-fruits, the abandoned defilements, and Nibbāna, subsequent to the path-process that apprehends the realized true dharmas.

Và vì sự tự nhiên được thúc đẩy của nó, sau lộ trình đạo nương tựa vào các pháp chân lý đã đạt được, sự quán xét các quả đạo, các phiền não đã đoạn trừ còn sót lại và Nibbāna khởi lên.

Dukkhasaccadhammā hi sakkāyadiṭṭhiādayo.

The true dharmas of suffering are sakkāyadiṭṭhi and so on.

Các pháp chân lý khổ là tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), v.v.

Ayañca atthavaṇṇanā ‘‘pariññābhisamayenā’’tiādīsupi vibhāvetabbā.

This explanation of meaning should also be elucidated in "by the penetration of full understanding" and so forth.

Sự giải thích ý nghĩa này cũng phải được làm rõ trong "bằng sự chứng ngộ liễu tri", v.v.

Ekābhisamayena abhisametīti vuttamevatthaṃ vibhūtataraṃ katvā dassetuṃ ‘‘no ca kho aññamaññena ñāṇenā’’tiādi vuttaṃ.

To show the meaning "penetrates with a single penetration" more clearly, it is said, "not, however, with different knowledges," and so on.

Để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói " chứng ngộ bằng một sự chứng ngộ", đã nói " chứ không phải bằng những trí tuệ khác nhau", v.v.

525

Vitaṇḍavādī panāha ‘‘ariyamaggañāṇaṃ catūsu saccesu nānābhisamayavasena kiccakaraṇaṃ, na ekābhisamayavasena.

But the sophist says, "The knowledge of the Noble Path performs its function regarding the four truths by means of separate penetrations, not by means of a single penetration.

Nhưng luận sư biện luận (vitaṇḍavādī) nói: "Đạo trí (ariyamaggañāṇa) thực hiện chức năng chứng ngộ các chân lý bằng nhiều sự chứng ngộ khác nhau, chứ không phải bằng một sự chứng ngộ.

Tañhi kālena dukkhaṃ pajānāti, kālena samudayaṃ pajahati, kālena nirodhaṃ sacchikaroti, kālena maggaṃ bhāveti, aññathā ekassa ñāṇassa ekasmiṃ khaṇe catukiccakaraṇaṃ na yujjati.

For it discerns suffering at one time, abandons the origin at another time, realizes cessation at another time, and develops the path at another time. Otherwise, for one knowledge to perform four functions in a single moment is not appropriate.

Vì nó lúc thì liễu tri khổ, lúc thì đoạn trừ tập, lúc thì chứng ngộ diệt, lúc thì tu tập đạo; nếu không thì việc một trí tuệ thực hiện bốn chức năng trong một sát na là không hợp lý.

Na hidaṃ katthaci diṭṭhampi suttaṃ atthī’’ti.

Indeed, such a Sutta is nowhere seen."

Vì không có kinh nào nói điều này được thấy ở bất cứ đâu".

So vattabbo – yadi ariyamaggañāṇaṃ nānābhisamayavasena saccāni abhisameti, na ekābhisamayavasena, evaṃ sante paccekampi saccesu nānakkhaṇeneva pavatteyya, na ekakkhaṇena, tathā sati dukkhādīnaṃ ekadesekadesameva parijānāti pajahatīti āpajjatīti nānābhisamaye paṭhamamaggādīhi pahātabbānaṃ saññojanattayādīnaṃ ekadesekadesappahānaṃ siyāti ekadesasotāpattimaggaṭṭhāditā, tato eva ekadesasotāpannāditā ca āpajjati anantaraphalattā lokuttarakusalānaṃ, na ca taṃ yuttaṃ.

He should be told: if the knowledge of the Noble Path penetrates the truths by separate penetrations, not by a single penetration, then each truth would also arise in separate moments, not in a single moment. In that case, one would partially discern and abandon suffering and so on, which would imply that the penetration of defilements such as the three fetters to be abandoned by the first path would be partial, leading to partial stream-entry and so on, and consequently partial stream-enterer status, given that supramundane wholesome states have immediate fruition. And that is not right.

Người đó cần được nói rằng: "Nếu đạo trí chứng ngộ các chân lý bằng nhiều sự chứng ngộ khác nhau, chứ không phải bằng một sự chứng ngộ, thì trong trường hợp đó, các chân lý riêng lẻ cũng sẽ vận hành trong nhiều sát na khác nhau, chứ không phải trong một sát na; khi đó, sẽ dẫn đến việc chỉ liễu tri và đoạn trừ từng phần của khổ, v.v., và sẽ dẫn đến việc đoạn trừ từng phần của ba kiết sử, v.v., phải được đoạn trừ bởi sơ đạo, v.v., trong nhiều sự chứng ngộ khác nhau, và từ đó sẽ dẫn đến trạng thái của người nhập lưu từng phần, v.v., vì các thiện pháp siêu thế có quả ngay lập tức, và điều đó là không hợp lý.

Na hi kālabhedena vinā so eva sotāpanno ca asotāpanno cāti sakkā viññātuṃ.

For without a distinction in time, one cannot be understood as both a stream-enterer and a non-stream-enterer.

Vì không thể hiểu rằng cùng một người là Tu-đà-hoàn và không phải Tu-đà-hoàn nếu không có sự khác biệt về thời gian".

526

Apicāyaṃ nānābhisamayavādī evaṃ pucchitabbo ‘‘maggañāṇaṃ saccāni paṭivijjhantaṃ kiṃ ārammaṇato paṭivijjhati, udāhu kiccato’’ti?

Furthermore, this proponent of separate penetrations should be asked, "When the path-knowledge penetrates the truths, does it penetrate them with regard to their object or with regard to their function?"

Hơn nữa, người chủ trương nhiều sự chứng ngộ này cần được hỏi: "Khi đạo trí thâm nhập các chân lý, nó thâm nhập theo đối tượng (ārammaṇa) hay theo chức năng (kicca)?"

Jānamāno ‘‘kiccato’’ti vadeyya, ‘‘kiccato paṭivijjhantassa kiṃ nānābhisamayenā’’ti vatvā paṭipāṭiyānidassanena saññāpetabbo.

If he knows, he would say, "with regard to their function." Having said, "If it penetrates with regard to their function, what is the need for separate penetrations?" he should be instructed by showing the sequence.

Nếu biết, người đó sẽ nói "theo chức năng"; sau khi nói "khi thâm nhập theo chức năng thì cần gì đến nhiều sự chứng ngộ khác nhau?", thì cần phải giải thích cho người đó bằng cách trình bày theo thứ tự.

Atha ‘‘ārammaṇato’’ti vadeyya, evaṃ sante tassa ñāṇassa vipassanāñāṇassa viya dukkhasamudayānaṃ accantapariññāsamucchedā na yuttā anissaṭattā.

If he says, "with regard to their object," then the complete full understanding and eradication of suffering and its origin, as in insight-knowledge, would not be appropriate for that knowledge, as it would not be fully detached.

Nếu người đó nói "theo đối tượng", thì trong trường hợp đó, sự liễu tri và đoạn trừ hoàn toàn khổ và tập của trí tuệ đó, giống như trí tuệ tuệ quán (vipassanāñāṇa), là không hợp lý vì chúng chưa được hoàn toàn thoát ly.

Tathā maggadassanaṃ.

The same applies to the vision of the path.

Cũng vậy, sự thấy đạo.

Na hi maggo sayameva attānaṃ ārabbha pavattatīti yuttaṃ, maggantaraparikappanāya pana anavaṭṭhānaṃ āpajjati, tasmā tīṇi saccāni kiccato, nirodhaṃ kiccato ca ārammaṇato ca paṭivijjhatīti evaṃ asammohato paṭivijjhantassa maggañāṇassa nattheva nānābhisamayo.

For it is not appropriate to say that the path itself arises apprehending itself. Furthermore, conceiving another path leads to an endless regress. Therefore, for the path-knowledge that penetrates without delusion, penetrating the three truths with regard to their function, and Nibbāna with regard to both its function and its object, there is no separate penetration.

Vì không hợp lý khi nói rằng đạo tự nó vận hành bằng cách nương tựa vào chính nó, mà sẽ dẫn đến sự không ổn định trong việc giả định một đạo khác; do đó, đối với đạo trí thâm nhập ba chân lý theo chức năng, và diệt theo chức năng và đối tượng, thì không có nhiều sự chứng ngộ khác nhau khi thâm nhập một cách không mê lầm như vậy.

Vuttañhetaṃ ‘‘yo bhikkhave dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatī’’tiādi.

For it is said, "Monks, whoever sees suffering, he also sees the origin of suffering," and so on.

Vì điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, ai thấy khổ, người đó cũng thấy tập khởi của khổ", v.v.

Na cetaṃ kālantaradassanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi …pe… dukkhanirodhagāminipaṭipadampi so passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) ekaccadassanasamaṅgino aññasaccadassanasamaṅgibhāvavicāraṇāyaṃ tadatthasādhanatthaṃ āyasmatā gavampatittherena ābhatattā, paccekañca saccattayadassanassa yojitattā, aññathā purimadiṭṭhassa puna adassanato samudayādidassanamayojaniyaṃ siyā.

And this is not stated with reference to seeing at different times, as "Friend, whoever sees suffering, he also sees the origin of suffering... he also sees the path leading to the cessation of suffering" (Saṃ. 5.1100) was brought forth by Venerable Gavampati Thera to establish that meaning in an inquiry into whether one endowed with seeing one truth is also endowed with seeing other truths, and because the seeing of each of the three truths is conjoined. Otherwise, if something seen previously were not seen again, the conjoining of seeing the origin and so on would not be possible.

Và điều này không được nói để chỉ sự thấy trong những thời điểm khác nhau: "Này chư Hiền, ai thấy khổ, người đó cũng thấy tập khởi của khổ... và con đường đưa đến sự diệt khổ" – vì trong sự xem xét trạng thái của người có sự thấy một phần với trạng thái của người có sự thấy các chân lý khác, Tôn giả Gavampati đã đưa ra điều đó để chứng minh ý nghĩa đó, và vì sự thấy ba chân lý riêng lẻ đã được kết nối, nếu không thì sự thấy tập khởi, v.v., sẽ không được kết nối với điều đã thấy trước đó.

Na hi lokuttaramaggo lokiyamaggo viya katakārībhāvena pavattati samucchedakattā, tathā yojanena ca sabbadassanaṃ dassanantaraparamanti dassanānuparamo siyāti evaṃ āgamato yuttito ca nānābhisamayo na yujjatīti saññāpetabbo.

For the supramundane path does not function by having done its work, like the mundane path, due to its eradicating nature. And also, by such a conjoining, if all seeing were to be superseded by another seeing, there would be no cessation of seeing. Thus, he should be instructed that separate penetration is not appropriate according to both scripture and reason.

Vì đạo siêu thế không vận hành theo cách đã thực hiện như đạo thế gian, vì nó có tính chất đoạn trừ; và với sự kết nối như vậy, tất cả các sự thấy đều là sự thấy tiếp theo của sự thấy khác, thì sẽ không có sự thấy nào là tối thượng; do đó, người đó cần được giải thích rằng nhiều sự chứng ngộ khác nhau là không hợp lý cả về mặt kinh điển lẫn lý luận.

Evaṃ ce saññattiṃ gacchati, iccetaṃ kusalaṃ.

If he accepts this instruction, that is good.

Nếu người đó chấp nhận lời giải thích này, thì đó là điều tốt.

No ce gacchati, abhidhamme (kathā. 274) odhisokathāya saññāpetabboti.

If not, he should be instructed with a categorical discourse in the Abhidhamma.

Nếu không chấp nhận, thì cần phải giải thích cho người đó bằng cách đối thoại có giới hạn trong Abhidhamma.

527

Nirodhaṃ ārammaṇatoti nirodhameva ārammaṇatoti niyamo gahetabbo, na ārammaṇatovāti.

By "Nibbāna as its object," the rule should be understood as "Nibbāna only as its object," not "from its object" in general.

Diệt theo đối tượng – quy tắc phải được hiểu là "chỉ diệt theo đối tượng", chứ không phải "theo đối tượng" nói chung.

Tena nirodhe kiccatopi paṭivedho siddho hoti.

Thereby, penetration of Nibbāna with regard to its function is also established.

Nhờ đó, sự thể nhập diệt theo chức năng cũng được chứng minh.

Tasmiṃ samayeti saccānaṃ abhisamaye.

At that time means at the penetration of the truths.

Vào lúc đó – tức là lúc chứng ngộ các chân lý.

Vīsativatthukātiādi ‘‘tīṇi saññojanānī’’ti vuttānaṃ sarūpadassanaṃ.

Twenty things and so on, is the demonstration of the nature of "the three fetters" that were mentioned.

Hai mươi điều (vīsativatthukā), v.v., là sự trình bày bản chất của những gì đã nói là "ba kiết sử".

Catūsu āsavesūti idaṃ abhidhammanayena vuttaṃ, na suttantanayena.

In the four āsavas - this is stated according to the Abhidhamma method, not the Sutta method.

Trong bốn lậu hoặc (āsava) – điều này được nói theo phương pháp Abhidhamma, chứ không phải theo phương pháp kinh điển.

Na hi sutte katthaci cattāro āsavā āgatā atthi.

For nowhere in the Suttas are four āsavas found.

Vì không có chỗ nào trong kinh điển nói về bốn lậu hoặc.

Yadi vicikicchā na āsavo, atha kasmā ‘‘sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, ime vuccanti, bhikkhave, āsavā dassanā pahātabbā’’ti vuttanti āha ‘‘dassanā pahātabbā’’tiādi.

If doubt (vicikicchā) is not an outflow (āsava), then why is it said, "Self-identification view (sakkāyadiṭṭhi), doubt (vicikicchā), adherence to rites and rituals (sīlabbataparāmāso)—these, monks, are called outflows to be abandoned by seeing (dassanā pahātabbā)"? In response, it begins with "to be abandoned by seeing" (dassanā pahātabbā), and so on.

Nếu hoài nghi (vicikicchā) không phải là lậu hoặc (āsava), vậy thì tại sao lại nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, tà kiến về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), chấp thủ giới cấm thủ (sīlabbataparāmāso), những điều này được gọi là các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng thấy biết (dassanā pahātabbā)’’? Ông ấy nói: ‘‘dassanā pahātabbā’’ và vân vân.

Ettha pariyāpannattāti etena sammāsaṅkappassa viya paññākkhandhe kiccasabhāgatāya idha vicikicchāya āsavasaṅgaho katoti dasseti.

By this phrase, "being included therein" (ettha pariyāpannattā), it is shown that doubt (vicikicchā) is included in the category of outflows (āsava) here, similar to how right intention (sammāsaṅkappa) is included in the wisdom aggregate (paññākkhandha) due to its functional similarity.

‘‘Ettha pariyāpannattā’’ (được bao gồm ở đây) – điều này cho thấy rằng hoài nghi (vicikicchā) được bao gồm trong các lậu hoặc ở đây do bản chất của nó liên quan đến chức năng của uẩn tuệ (paññākkhandha), giống như chánh tư duy (sammāsaṅkappa).

528

Sabbo attaggāho sakkāyadiṭṭhivinimutto natthīti vuttaṃ ‘‘channaṃ diṭṭhīnaṃ…pe… vibhattā’’ti.

It is said that there is no grasping at self (attaggāho) entirely free from self-identification view (sakkāyadiṭṭhi), as stated in "of the six views… (etc.)… distinguished."

Đã nói rằng ‘‘tất cả sự chấp thủ về tự ngã đều không thoát khỏi thân kiến (sakkāyadiṭṭhi)’’ trong ‘‘channaṃ diṭṭhīnaṃ…pe… vibhattā’’ (chia thành sáu kiến chấp...).

Sā hi diṭṭhi ekasmiṃ cittuppāde santāne ca ṭhitaṃ ekaṭṭhaṃ, tattha paṭhamaṃ sahajātekaṭṭhaṃ, itaraṃ pahānekaṭṭhaṃ, tadubhayampi niddhāretvā dassetuṃ ‘‘diṭṭhāsavehī’’tiādi vuttaṃ.

Indeed, that view, being of one essence, exists in a single thought-moment (cittuppāda) and in the continuum. Of these, the former is the co-arising single essence, and the latter is the single essence of abandonment. To clarify and show both of these, the phrase "by the outflows of views" (diṭṭhāsavehī) and so on, was stated.

Thân kiến ấy là một thể thống nhất tồn tại trong một tâm sát-na và trong một dòng tâm thức. Ở đây, thể thống nhất đồng sinh là cái trước, cái kia là thể thống nhất đoạn trừ. Để xác định và chỉ rõ cả hai điều đó, đã nói ‘‘diṭṭhāsavehī’’ (bởi các lậu hoặc của kiến chấp) và vân vân.

Sabbathāpīti sabbappakārena, sahajātekaṭṭhapahānekaṭṭhappakārehīti attho.

"In every way" (sabbathāpi) means in all aspects, which is to say, in the aspects of co-arising single essence and single essence of abandonment.

‘‘Sabbathāpī’’ có nghĩa là bằng mọi cách, tức là bằng cách đồng sinh nhất thể và cách đoạn trừ nhất thể.

Avasesāti diṭṭhāsavato avasiṭṭhā.

"The remaining" (avasesā) refers to those remaining from the outflow of views (diṭṭhāsava).

‘‘Avasesā’’ là những gì còn lại từ lậu hoặc của kiến chấp (diṭṭhāsava).

Tayopi āsavāti kāmāsavabhavāsavaavijjāsavā.

"All three outflows" (tayopi āsavā) refers to the outflow of sensual desire (kāmāsava), the outflow of existence (bhavāsava), and the outflow of ignorance (avijjāsava).

‘‘Tayopi āsavā’’ là dục lậu (kāmāsava), hữu lậu (bhavāsava) và vô minh lậu (avijjāsava).

Tathā hi pubbe ‘‘catūsu āsavesū’’ti vuttaṃ.

Just as previously it was said "among the four outflows."

Thật vậy, trước đây đã nói ‘‘trong bốn lậu hoặc’’.

Tasmāti yasmā bahū evettha āsavā pahātabbā, tasmā bahuvacananiddeso kato ‘‘ime vuccanti, bhikkhave, āsavā dassanā pahātabbā’’ti.

"Therefore" (tasmā), because many outflows are to be abandoned here, the plural expression "these, monks, are called outflows to be abandoned by seeing" was used.

‘‘Tasmā’’ (do đó) – bởi vì có nhiều lậu hoặc cần được đoạn trừ ở đây, nên đã sử dụng số nhiều khi nói ‘‘Này các Tỳ-khưu, những điều này được gọi là các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng thấy biết’’.

Porāṇānanti aṭṭhakathācariyānaṃ, ‘‘purātanānaṃ majjhimabhāṇakāna’’nti ca vadanti.

"Of the ancients" (porāṇānaṃ) refers to the Aṭṭhakathā teachers; some also say "of the ancient Majjhima Bhāṇakas."

‘‘Porāṇānaṃ’’ có nghĩa là của các vị chú giải sư, và cũng có người nói là ‘‘của các vị Trung Bộ sư thời xưa’’.

529

Dassanā pahātabbātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

Whatever needs to be said regarding "to be abandoned by seeing" (dassanā pahātabbā) and so on, has already been stated below.

Những gì cần nói về ‘‘dassanā pahātabbā’’ và vân vân, đã được nói ở phần dưới.

530

Dassanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the outflows to be abandoned by seeing is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng thấy biết.

531

Saṃvarāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Explanation of the Outflows to be Abandoned by Restraint

Giải thích về các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng phòng hộ

532

22. Saṃvarādīhīti saṃvarapaṭisevanaadhivāsanaparivajjanavinodanehi.

22. "By restraint, etc." (saṃvarādīhi) means by restraint (saṃvara), wise use (paṭisevana), endurance (adhivāsana), avoidance (parivajjana), and dispelling (vinodana).

22. ‘‘Saṃvarādīhi’’ có nghĩa là bằng phòng hộ (saṃvara), thọ dụng (paṭisevana), kham nhẫn (adhivāsana), tránh né (parivajjana), và loại trừ (vinodana).

Sabbesampīti catunnampi ariyamaggānaṃ.

"Of all" (sabbesampī) refers to all four noble paths.

‘‘Sabbesampī’’ có nghĩa là của cả bốn Thánh đạo.

Ayanti saṃvarāpahātabbādikathā pubbabhāgapaṭipadāti veditabbā.

"This" (ayaṃ), meaning the discourse on outflows to be abandoned by restraint and so on, "should be understood as the preliminary practice" (pubbabhāgapaṭipadāti veditabbā).

‘‘Ayaṃ’’ (điều này) – câu chuyện về các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng phòng hộ và vân vân, ‘‘cần được hiểu là con đường thực hành phần sơ khởi (pubbabhāgapaṭipadā)’’.

Tathā hi heṭṭhā ‘‘upakkilesavisodhanaṃ ādiṃ katvā āsavakkhayapaṭipattidassanattha’’nti suttantadesanāya payojanaṃ vuttaṃ.

Indeed, below, the purpose of the Suttanta teaching was stated as "beginning with the purification from defilements and leading to the demonstration of the practice for the destruction of outflows."

Thật vậy, ở phần dưới đã nói về mục đích của lời dạy trong kinh điển là ‘‘bắt đầu bằng việc thanh lọc các cấu uế để chỉ rõ con đường thực hành diệt trừ lậu hoặc’’.

Na hi sakkā ādito eva ariyamaggaṃ bhāvetuṃ, atha kho samādinnasīlo indriyesu guttadvāro ‘‘saṅkhāyekaṃ paṭisevati, saṅkhāyekaṃ adhivāseti, saṅkhāyekaṃ parivajjeti, saṅkhāyekaṃ vinodetī’’ti (dī. ni. 3.348; ma. ni. 2.168) evaṃ vuttaṃ caturāpassenapaṭipattiṃ paṭipajjamāno sammasanavidhiṃ otaritvā anukkamena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā āsave khepeti.

For it is not possible to develop the noble path from the very beginning. Rather, one who has undertaken moral precepts (sīla) and guarded the sense doors, by practicing the fourfold discipline—"he wisely uses some things, wisely endures some things, wisely avoids some things, wisely dispels some things" (Dī. Ni. 3.348; Ma. Ni. 2.168)—descends into the method of contemplation, progressively arouses insight (vipassanā), and in due course, eliminates the outflows through the sequence of the path.

Thật không thể tu tập Thánh đạo ngay từ đầu, mà một người đã thọ trì giới luật, giữ gìn các căn, ‘‘thọ dụng một cách có suy xét, kham nhẫn một cách có suy xét, tránh né một cách có suy xét, loại trừ một cách có suy xét’’ (Dī. Ni. 3.348; Ma. Ni. 2.168), thực hành con đường bốn cách này, đi vào phương pháp quán xét, tuần tự phát triển tuệ quán (vipassanā), và theo thứ tự của đạo lộ, diệt trừ các lậu hoặc.

Tenāha bhagavā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamuddo anupubbaninno anupubbapoṇo anupubbapabbhāro, na āyatakeneva papāto, evaṃ kho, bhikkhave, imasmiṃ dhammavinaye anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaṭipadā, na āyatakeneva aññāpaṭivedho’’ti (a. ni. 8.20; udā. 45; cūḷava. 385).

Therefore, the Blessed One said, "Just as, monks, the great ocean has a gradual slope, a gradual incline, a gradual declivity, and not an abrupt drop, so too, monks, in this Dhamma-Vinaya there is a gradual training, a gradual course of action, a gradual practice, and not an abrupt penetration of knowledge" (A. Ni. 8.20; Udā. 45; Cūḷava. 385).

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, ví như đại dương có độ sâu dần, độ dốc dần, độ nghiêng dần, không phải là vực thẳm ngay lập tức. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, trong Pháp và Luật này có sự học tập tuần tự, sự thực hành tuần tự, con đường thực hành tuần tự, không phải là sự chứng ngộ thắng trí ngay lập tức’’ (A. Ni. 8.20; Udā. 45; Cūḷava. 385).

533

Idhāti ayaṃ idha-saddo sabbākārato indriyasaṃvarasaṃvutassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano, aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano cāti vuttaṃ ‘‘imasmiṃ sāsane’’ti.

"Here" (idha)—this word "here" (idha), in all aspects, clarifies the teaching as a support for a person who is restrained by sense-restraint (indriyasaṃvara), and denies such a state for other teachings, as stated in "in this teaching" (imasmiṃ sāsane).

‘‘Idhā’’ (ở đây) – từ ‘‘idha’’ này chỉ rõ giáo pháp là nơi nương tựa cho người đã phòng hộ các căn một cách toàn diện, và phủ nhận rằng các giáo pháp khác có đặc tính như vậy. Vì thế, đã nói ‘‘trong giáo pháp này (imasmiṃ sāsane)’’.

Ādīnavapaṭisaṅkhāti ādīnavapaccavekkhaṇā.

"Contemplation of danger" (ādīnavapaṭisaṅkhā) means reflecting on the danger.

‘‘Ādīnavapaṭisaṅkhā’’ có nghĩa là quán xét sự nguy hiểm (ādīnava).

Sampalimaṭṭhanti (a. ni. ṭī. 3.6.58) ghaṃsitaṃ.

"Rubbed against" (sampalimaṭṭhaṃ) (A. Ni. Ṭī. 3.6.58) means abraded.

‘‘Sampalimaṭṭhaṃ’’ (A. Ni. Ṭī. 3.6.58) có nghĩa là bị chà xát.

Anubyañjanasoti hatthapādahasitakathitavilokitādippakārabhāgaso.

"By details" (anubyañjanaso) refers to divisions such as the manner of hands, feet, smiling, speaking, looking, and so on.

‘‘Anubyañjanaso’’ có nghĩa là theo từng phần chi tiết như tay, chân, cười, nói, nhìn và vân vân.

Tañhi ayoniso manasikaroto kilesānaṃ anu anu byañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuccati.

For when one attends to it unwisely (ayoniso manasikaroto), it is called "detail" (anubyañjana) because defilements (kilesa) manifest again and again through it.

Thật vậy, đối với người tác ý không như lý, nó được gọi là ‘‘anubyañjana’’ (tùy tướng) vì nó biểu hiện (byañjanato) theo sau (anu anu) các phiền não.

Nimittaggāhoti itthipurisanimittādikassa vā kilesavatthubhūtassa vā nimittassa gāho.

"Grasping at characteristics" (nimittaggāho) is the grasping of a characteristic such as the characteristic of a woman or a man, or a characteristic that forms the basis for defilements.

‘‘Nimittaggāho’’ là sự chấp thủ vào tướng (nimitta), chẳng hạn như tướng nam, tướng nữ, hoặc tướng là đối tượng của phiền não.

Ādittapariyāyanayenāti ādittapariyāye (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) āgatanayena veditabbā ādīnavapaṭisaṅkhāti yojanā.

"In the manner of the discourse on burning" (ādittapariyāyanayena) means that the contemplation of danger (ādīnavapaṭisaṅkhā) should be understood in the manner found in the discourse on burning (Saṃ. Ni. 4.28; Mahāva. 54)—this is the connection.

‘‘Ādittapariyāyanayena’’ (theo phương pháp của bài kinh Lửa Cháy) – cần hiểu rằng sự quán xét sự nguy hiểm (ādīnavapaṭisaṅkhā) được nói đến theo phương pháp được trình bày trong bài kinh Lửa Cháy (Saṃ. Ni. 4.28; Mahāva. 54).

Yathā itthiyā indriyanti itthindriyaṃ, na evamidaṃ, idaṃ pana cakkhumeva indriyanti cakkhundriyanti.

Just as "the faculty of a woman" is itthindriya, it is not like that here. This, rather, means "the eye itself is the faculty, thus cakkhundriya."

Giống như ‘‘indriya của người nữ’’ là ‘‘itthindriya’’ (nữ căn), nhưng đây không phải vậy. Mà đây là ‘‘chính con mắt là căn, nên là nhãn căn (cakkhundriya)’’.

Titthakāko viyāti titthe kāko titthakāko, nadiyā samatikkamanatitthe niyataṭṭhitiko.

"Like a crow at a ford" (titthakāko viyā) refers to a crow at a ford, meaning one that is regularly stationed at a river crossing.

‘‘Titthakāko viyā’’ (như con quạ ở bến sông) – con quạ ở bến sông là ‘‘titthakāko’’, tức là con quạ thường trú ở bến vượt sông.

Āvāṭakacchapotiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "a tortoise in a pit" (āvāṭakacchapo), and so on.

Trong ‘‘āvāṭakacchapo’’ (rùa trong hố) và vân vân, cũng theo cách tương tự.

534

Evaṃ tappaṭibaddhavuttitāya cakkhundriye niyataṭṭhāno saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro.

Thus, due to its inherent connection, "restraint" (saṃvaro) which is fixed in the "eye-faculty" (cakkhundriye) is eye-faculty restraint (cakkhundriyasaṃvaro).

Như vậy, ‘‘saṃvaro’’ (sự phòng hộ) có sự tồn tại gắn liền với ‘‘cakkhundriye’’ (nhãn căn), là sự thường trú cố định, nên là ‘‘cakkhundriyasaṃvaro’’ (sự phòng hộ nhãn căn).

Muṭṭhassaccaṃ satipaṭipakkhā akusaladhammā.

"Forgetfulness" (muṭṭhassaccaṃ) refers to unwholesome states that are opposed to mindfulness.

‘‘Muṭṭhassaccaṃ’’ (thất niệm) là các pháp bất thiện đối nghịch với niệm (sati).

Yadipi aññattha asaṅkheyyampi bhavaṅgacittaṃ nirantaraṃ uppajjati, pasādaghaṭṭanāvajjanuppādānaṃ pana antare dve eva bhavaṅgacittāni uppajjantīti ayaṃ cittaniyāmoti āha bhavaṅge ‘‘dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe’’ti.

Although elsewhere an immeasurable number of life-continuum thoughts (bhavaṅgacitta) arise continuously, between the impingement on the sense-base (pasādaghaṭṭanā) and the arising of advertence (āvajjanuppāda), only two life-continuum thoughts arise—this is a rule of mind, thus it says, "after two life-continuum thoughts have arisen and ceased" (bhavaṅge "dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe").

Mặc dù ở nơi khác, vô số tâm hữu phần (bhavaṅgacitta) liên tục sinh khởi, nhưng giữa sự va chạm của tịnh sắc căn và sự sinh khởi của tâm khai ý môn, chỉ có hai tâm hữu phần sinh khởi. Đây là quy luật của tâm. Vì thế, đã nói ‘‘bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe’’ (khi tâm hữu phần sinh khởi hai lần rồi diệt đi).

535

Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vātiādi (visuddhi. ṭī. 1.15; dha. sa. mūlaṭī. 1352) puna avacanatthaṃ idheva sabbaṃ vuttanti chasu dvāresu yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.

"At the moment of impulsion" (javanakkhaṇe), "but if there is immorality" (sace dussīlyaṃ vā), and so on (Visuddhi. Ṭī. 1.15; Dha. Sa. Mūlaṭī. 1352)—to avoid repetition, everything has been stated here and should be applied to the six doors as appropriate.

‘‘Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā’’ (Visuddhi. Ṭī. 1.15; Dha. Sa. Mūlaṭī. 1352) và vân vân – để không phải nói lại, tất cả đã được nói ở đây và cần được phối hợp với sáu căn môn tùy theo trường hợp.

Na hi pañcadvāre kāyavacīduccaritasaṅkhāto dussīlyasaṃvaro atthīti so manodvāravasena, itaro channampi dvārānaṃ vasena yojetabbo.

For there is no restraint of immorality (dussīlyasaṃvaro) in the five doors, which consists of misconduct of body and speech. That^* is connected with the mind-door, while the other^* is to be applied to all six doors.

Thật vậy, ở năm căn môn không có sự phòng hộ phi giới (dussīlyasaṃvara) được gọi là ác hạnh thân và ác hạnh khẩu. Do đó, điều đó liên quan đến ý môn, còn điều kia (sự phòng hộ) cần được phối hợp với cả sáu căn môn.

Muṭṭhassaccādīnañhi satipaṭipakkhādilakkhaṇānaṃ akusaladhammānaṃ siyā pañcadvāre uppatti, na tveva kāyikavācasikavītikkamabhūtassa dussīlyassa tattha uppatti pañcadvārikajavanānaṃ aviññattijanakattāti.

Indeed, the arising of unwholesome states like forgetfulness (muṭṭhassacca) and others, characterized as being opposed to mindfulness, may occur in the five doors. However, the arising of immorality, which consists of bodily and verbal transgressions, does not occur there, because the impulsion thoughts of the five doors do not generate an intimation (aviññatti).

Thật vậy, các pháp bất thiện có đặc tính đối nghịch với niệm như thất niệm (muṭṭhassacca) có thể sinh khởi ở năm căn môn, nhưng sự sinh khởi của phi giới (dussīlya) là sự vi phạm thân và khẩu thì không thể có ở đó, vì các tâm tốc hành (javana) của năm căn môn không tạo ra vô biểu sắc (aviññatti).

536

Yathā kinti yena pakārena javane uppajjamāno asaṃvaro ‘‘cakkhudvāre asaṃvaro’’ti vuccati, taṃ nidassanaṃ kinti attho.

"How?" (yathā kiṃ) means, "What is the example of the way in which non-restraint arising in impulsion (javane uppajjamāno asaṃvaro) is called 'non-restraint at the eye-door'?"

‘‘Yathā kiṃ’’ (như thế nào) – có nghĩa là: ví dụ như thế nào để sự không phòng hộ sinh khởi trong tâm tốc hành (javana) được gọi là ‘‘sự không phòng hộ ở nhãn môn’’?

Yathātiādinā nagaradvāre asaṃvare sati taṃsambandhānaṃ gharādīnaṃ asaṃvutatā viya javane asaṃvare sati taṃsambandhānaṃ dvārādīnaṃ asaṃvutatāti aññāsaṃvare aññāsaṃvutatāsāmaññameva nidasseti, na pubbāparasāmaññaṃ, antobahisāmaññaṃ vā.

By "just as" (yathā), and so on, it merely illustrates the general principle of non-restraint in one thing leading to non-restraint in another, like the non-restraint of houses and so on, connected with the city-gate when there is non-restraint at the city-gate, or the non-restraint of doors and so on, connected with impulsion when there is non-restraint in impulsion. It does not illustrate a general principle of prior and subsequent, nor of inside and outside.

Với ‘‘yathā’’ (ví như) và vân vân, nó chỉ ra sự tương đồng chung về việc ‘‘sự không phòng hộ của cái này là sự không phòng hộ của cái khác’’, ví như khi có sự không phòng hộ ở cổng thành, thì các ngôi nhà và vân vân liên quan đến nó cũng không được phòng hộ. Tương tự, khi có sự không phòng hộ ở tâm tốc hành, thì các căn môn và vân vân liên quan đến nó cũng không được phòng hộ. Điều này không chỉ ra sự tương đồng về trước sau, hay sự tương đồng về bên trong bên ngoài.

Sambandho ca javanena dvārādīnaṃ ekasantatipariyāpannatāya eva daṭṭhabbo.

And the connection of the doors and so on with impulsion should be seen as simply being included in the same continuum.

Mối liên hệ giữa tâm tốc hành và các căn môn và vân vân cần được xem xét là do chúng thuộc cùng một dòng tâm thức.

Paccayabhāvena purimanipphannaṃ javanakāle asantampi bhavaṅgādi phalanipphattiyā cakkhādi viya santaṃyeva nāma.

Though the former, arisen earlier, such as the life-continuum, is not present at the time of impulsion due to its causal nature, it is still considered as present, like the eye, etc., in the fruition of results.

Ngay cả khi tâm hữu phần (bhavaṅga) và vân vân đã sinh khởi trước đó không tồn tại vào thời điểm tâm tốc hành, nhưng do chúng là điều kiện cho sự sinh khởi của kết quả, chúng vẫn được coi là tồn tại, giống như con mắt và vân vân.

Na hi dharamānaṃyeva ‘‘santa’’nti vuccati, tasmā sati dvārabhavaṅgādike pacchā uppajjamānaṃ javanaṃ bāhiraṃ viya katvā nagaradvārasamānaṃ vuttaṃ.

For it is not only what is currently existing that is called "present." Therefore, considering impulsion, which arises later, as external, while the doors and life-continuum, etc., exist, it is likened to the city-gate.

Thật vậy, không chỉ những gì đang tồn tại mới được gọi là ‘‘tồn tại’’. Do đó, khi có các căn môn, tâm hữu phần và vân vân, tâm tốc hành sinh khởi sau đó được ví như bên ngoài, tương tự như cổng thành.

Itarañca antonagaragharādisamānaṃ.

And the other^* are likened to the houses, etc., within the city.

Và những cái khác thì tương tự như các ngôi nhà bên trong thành phố.

Javanassa hi paramatthato asatipi bāhirabhāve itarassa ca abbhantarabhāve ‘‘pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti (a. ni. 1.49) ādivacanato āgantukabhūtassa kadāci kadāci uppajjamānassa javanassa bāhirabhāvo, tabbidhurasabhāvassa itarassa abbhantarabhāvo ca pariyāyato veditabbo.

Indeed, even though impulsion (javana) is not truly external and the other (doors and life-continuum) is not truly internal, from statements like "This mind, monks, is luminous, but it is defiled by adventitious defilements" (A. Ni. 1.49), the externality of impulsion, which arises occasionally as adventitious, and the internality of the other, which is of a nature devoid of such, should be understood metaphorically.

Mặc dù trên thực tế tâm tốc hành không có tính chất bên ngoài và những cái khác không có tính chất bên trong, nhưng từ những lời nói như ‘‘Này các Tỳ-khưu, tâm này rạng rỡ, nhưng nó bị ô nhiễm bởi các cấu uế ngoại lai’’ (A. Ni. 1.49) và vân vân, tính chất bên ngoài của tâm tốc hành, vốn là ngoại lai và đôi khi mới sinh khởi, và tính chất bên trong của những cái khác, vốn có bản chất đối lập với nó, cần được hiểu theo cách gián tiếp.

Javane vā asaṃvare uppanne tato paraṃ dvārabhavaṅgādīnaṃ asaṃvarahetubhāvāpattito nagaradvārasadisena javanena pavisitvā dussīlyādicorānaṃ dvārabhavaṅgādīsu musanaṃ kusalabhaṇḍavināsanaṃ daṭṭhabbaṃ.

Or, when impulsion arises due to a lack of restraint, from that point onwards, the door-process consciousness and life-continuum become causes for a lack of restraint. It should be understood that, just as a city gate, the impulsions enter, and the thieves of immorality and the like plunder the door-process consciousness, life-continuum, and so on, destroying the goods of wholesomeness.

Khi sự không phòng hộ (asaṃvara) khởi lên trong tốc hành tâm (javana), từ đó về sau, các tâm hộ kiếp tại các căn môn (dvārabhavaṅga) v.v... trở thành nguyên nhân của sự không phòng hộ. Cần phải hiểu rằng những tên trộm như giới bất tịnh (dussīlya) v.v... đã đi vào qua tốc hành tâm (javana) giống như cửa thành, cướp phá các tâm hộ kiếp tại các căn môn v.v... và phá hủy tài sản thiện lành.

Uppanne hi asaṃvare dvārādīnaṃ tassa hetubhāvo paññāyati, so ca uppajjamānoyeva dvārādīnaṃ saṃvarūpanissayabhāvaṃ paṭibāhentoyeva pavattatīti ayañhettha asaṃvarādīnaṃ pavattinayo.

For when a lack of restraint arises, it is understood to be the cause of the doors and so on; and that, arising, it operates by obstructing the supportive condition of restraint for the doors and so on. This, then, is the mode of operation of lack of restraint and the like here.

Thật vậy, khi sự không phòng hộ đã khởi lên, các căn môn v.v... được biết là nguyên nhân của nó, và khi nó khởi lên, nó ngăn cản các căn môn v.v... trở thành nơi nương tựa cho sự phòng hộ. Đây là phương thức vận hành của sự không phòng hộ v.v... ở đây.

Pañcadvāre rūpādiārammaṇe āpāthagate yathāpaccayaṃ akusalajavane uppajjitvā bhavaṅgaṃ otiṇṇe manodvārikajavanaṃ taṃyeva ārammaṇaṃ katvā bhavaṅgaṃ otarati, puna tasmiṃyeva dvāre ‘‘itthī puriso’’tiādinā visayaṃ vavatthapetvā javanaṃ bhavaṅgaṃ otarati, puna vāre rajjanādivasena javanaṃ javati, punapi yadi tādisaṃ ārammaṇaṃ āpāthamāgacchati, taṃsadisameva pañcadvāre rūpādīsu javanaṃ uppajjati.

When an object such as form and so on comes within range at the five doors, and unwholesome impulsion arises according to conditions and sinks into the life-continuum, then the mind-door impulsion, taking that very same object, sinks into the life-continuum. Again, at that very door, after distinguishing the object as "woman," "man," and so on, the impulsion sinks into the life-continuum. Again, at the door, the impulsion impels by way of attachment and so on. If again such an object comes within range, a similar impulsion arises at the five doors with forms and so on.

Khi một đối tượng như sắc v.v... đến các năm căn môn, và tốc hành tâm bất thiện khởi lên tùy theo duyên và chìm vào tâm hộ kiếp (bhavaṅga), thì tốc hành tâm ý môn (manodvārikajavana) lấy chính đối tượng đó làm đề mục và chìm vào tâm hộ kiếp. Lại nữa, tại chính căn môn đó, sau khi xác định đối tượng là "phụ nữ, đàn ông" v.v..., tốc hành tâm chìm vào tâm hộ kiếp. Lại nữa, tại căn môn, tốc hành tâm vận hành theo sự tham đắm v.v... Lại nữa, nếu một đối tượng như vậy đến trong tầm nhìn, một tốc hành tâm tương tự sẽ khởi lên tại năm căn môn đối với các sắc v.v...

Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi agutta’’ntiādi.

Referring to that, it was said: “Just so, when impulsions arise with immorality and so on, if there is that lack of restraint, the door is unguarded,” and so on.

Liên quan đến điều đó, đã nói: "Cũng vậy, khi giới bất tịnh v.v... khởi lên trong tốc hành tâm, nếu có sự không phòng hộ đó, thì căn môn cũng không được bảo vệ" v.v...

Ayaṃ tāva asaṃvarapakkhe atthavaṇṇanā.

This much is the explanation of the meaning in the aspect of lack of restraint.

Đây là phần giải thích ý nghĩa về phía không phòng hộ.

537

Saṃvarapakkhepi imināva nayena attho veditabbo.

In the aspect of restraint too, the meaning should be understood in the same way.

Về phía phòng hộ cũng vậy, ý nghĩa cần được hiểu theo cách này.

Saṃvarena samannāgato puggalo saṃvutoti vuttoti āha ‘‘upetoti vuttaṃ hotī’’ti.

Because a person endowed with restraint is said to be restrained, he says: “is said to be endowed.”

Một người được trang bị sự phòng hộ được gọi là người phòng hộ, nên đã nói: "được gọi là người có được".

Ekajjhaṃ katvāti ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’ti padañca atthato abhinnaṃ samānaṃ katvā.

Making it one means making the phrase “restrained by the Pātimokkha restraint” and the meaning of it, which are non-distinct, to be one.

Kết hợp lại là làm cho từ "Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto" (phòng hộ bởi giới bổn Pātimokkha) và ý nghĩa của nó trở thành không khác biệt.

Ayameva cettha attho sundarataro uparipāḷiyā saṃsandanato.

This meaning is indeed more beautiful here as it corresponds with the higher Pāḷi.

Chính ý nghĩa này ở đây là tốt đẹp hơn vì sự đối chiếu với đoạn kinh văn phía trên.

Tenāha ‘‘tathāhī’’tiādi.

Therefore he says: “For example,” and so on.

Vì thế đã nói: "Thật vậy" v.v...

Yanti ādesoti iminā liṅgavipallāsena saddhiṃ vacanavipallāso katoti dasseti, nipātapadaṃ vā etaṃ paccattaputhuvacanatthaṃ.

“Yanti is a substitute” – by this, he shows that a change in number has been made along with a change in gender, or else this is an indeclinable word with the meaning of the plural of the direct case.

Yanti là sự thay thế – điều này cho thấy sự thay đổi về số (vacana) cùng với sự thay đổi về giống (liṅga). Hoặc đây là một từ bất biến (nipāta) mang ý nghĩa số nhiều ở cách chủ cách.

Vighātakarāti cittavighātakaraṇā cittadukkhanibbattakā ca.

Harmful means causing mental affliction and producing mental suffering.

Gây tổn hại là gây tổn hại cho tâm và tạo ra sự đau khổ cho tâm.

Yathāvuttakilesahetukā dāhānubandhā vipākā eva vipākapariḷāhā.

Vipākapariḷāhā are simply the burning after-effects, the results, caused by the defilements as stated.

Các kết quả (vipāka) có nguyên nhân từ các phiền não đã nói, và đi kèm với sự nóng bức, chính là sự nóng bức của kết quả (vipākapariḷāhā).

Yathā panettha āsavā aññe ca vighātakarā kilesavipākapariḷāhā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārehī’’tiādi vuttaṃ, taṃ suviññeyyameva.

To show how āsavas and other harmful defilements and burning after-effects can arise in this context, “by the eye-doors,” and so on, has been said, and that is quite clear.

Để chỉ ra rằng các lậu hoặc (āsava) và các phiền não khác gây tổn hại, cùng với sự nóng bức của kết quả phiền não, có thể phát sinh ở đây, đã nói "qua căn mắt" v.v... Điều này rất dễ hiểu.

Ettha ca saṃvaraṇūpāyo, saṃvaritabbaṃ, saṃvaro, yato so saṃvaro, yattha saṃvaro, yañca saṃvaraphalanti ayaṃ vibhāgo veditabbo.

And here, the method of restraint, what is to be restrained, restraint itself, from what that restraint arises, where the restraint is, and what the fruit of restraint is – this division should be understood.

Và ở đây, cần phải hiểu sự phân chia này: phương tiện phòng hộ, điều cần phòng hộ, sự phòng hộ, từ đâu có sự phòng hộ, ở đâu có sự phòng hộ, và quả của sự phòng hộ.

Kathaṃ?

How?

Thế nào?

Paṭisaṅkhā yonisoti hi saṃvaraṇūpāyo.

For, “reflecting wisely” is indeed the method of restraint.

"Suy xét một cách như lý (yonisomanasikāra)" chính là phương tiện phòng hộ.

Cakkhundriyaṃ saṃvaritabbaṃ.

The eye-faculty is to be restrained.

Căn mắt là điều cần phòng hộ.

Saṃvaraggahaṇena gahitā sati saṃvaro.

Mindfulness, grasped by the apprehension of restraint, is restraint.

Chánh niệm (sati) được nắm giữ bằng cách phòng hộ chính là sự phòng hộ.

Asaṃvutassāti saṃvaraṇāvadhi.

“Of the unrestrained” is the boundary of restraint.

"Của người không phòng hộ" là giới hạn của sự phòng hộ.

Asaṃvarato hi saṃvaraṇaṃ.

For restraint is from non-restraint.

Vì sự phòng hộ là từ sự không phòng hộ.

Saṃvaritabbaggahaṇena siddho idha saṃvaravisayo.

The sphere of restraint here is established by the apprehension of what is to be restrained.

Phạm vi của sự phòng hộ ở đây được thiết lập bằng cách nắm giữ điều cần phòng hộ.

Cakkhundriyañhi saṃvarañāṇaṃ rūpārammaṇe saṃvarīyatīti avuttasiddhoyamattho.

For this meaning is established without being stated: that the knowledge of restraint restrains the eye-faculty in the object of form.

Vì căn mắt được phòng hộ bằng trí tuệ phòng hộ đối với đối tượng sắc, nên ý nghĩa này là hiển nhiên dù không nói ra.

Āsavatannimittakilesādipariḷāhābhāvo phalaṃ.

The absence of āsavas and their associated defilements and burning after-effects is the fruit.

Sự không có các lậu hoặc (āsava) và các phiền não gây nóng bức v.v... có nguyên nhân từ chúng chính là quả.

Evaṃ sotadvārādīsupi yojetabbaṃ.

Thus, it should be applied to the ear-door and so on.

Cũng vậy, cần áp dụng điều này cho các căn môn như căn tai v.v...

Sabbatthevāti manodvāre pañcadvāre cāti sabbasmiṃ dvāre.

In every single way means at all doors, i.e., at the mind-door and at the five doors.

Ở tất cả mọi nơi là ở tất cả các căn môn, tức là ở ý môn và năm căn môn.

538

Saṃvarāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the āsavas to be abandoned by restraint is concluded.

Phần giải thích về các lậu hoặc cần đoạn trừ bằng sự phòng hộ đã hoàn tất.

539

Paṭisevanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Explanation of the āsavas to be abandoned by appropriate use

Giải thích về các lậu hoặc cần đoạn trừ bằng sự thọ dụng

540

23. Paṭisaṅkhā yoniso cīvarantiādīsu ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā vuttaṃ paccavekkhaṇameva yoniso paṭisaṅkhā.

In “reflecting wisely on robes,” and so on, the reflection mentioned with “for warding off cold,” and so on, is indeed reflecting wisely.

23. Trong "Paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ" (Suy xét một cách như lý y phục) v.v..., sự quán xét đã nói bằng "để chống lại cái lạnh" v.v... chính là sự suy xét một cách như lý (yoniso paṭisaṅkhā).

Īdisanti evarūpaṃ iṭṭhārammaṇaṃ.

Such means such a desirable object.

Như vậy là một đối tượng đáng ưa thích như thế này.

Bhavapatthanāya assādayatoti bhavapatthanāmukhena bhāvitaṃ ārammaṇaṃ assādentassa.

One who relishes with a longing for existence means one who relishes an object brought into being by way of longing for existence.

Đối với người hưởng thụ với sự khao khát hữu là đối với người hưởng thụ một đối tượng được quán tưởng qua sự khao khát hữu.

Cīvaranti nivāsanādi yaṃ kiñci cīvaraṃ.

Robe means any robe, such as an undergarment.

Y phục là bất kỳ y phục nào như y phục để mặc v.v...

Paṭisevatīti nivāsanādivasena paribhuñjati.

He uses means he partakes of by way of wearing, and so on.

Thọ dụng là sử dụng như mặc v.v...

Yāvadevāti payojanaparimāṇaniyamanaṃ.

Merely for means the determination of the limit of the purpose.

Chỉ để là sự giới hạn mục đích.

Sītapaṭighātādiyeva hi yogino cīvarapaṭisevane payojanaṃ.

For the yogi, the purpose in using robes is merely for warding off cold and so on.

Vì mục đích của một hành giả khi thọ dụng y phục chỉ là để chống lại cái lạnh v.v...

Sītassāti dhātukkhobhato vā utupariṇāmato vā uppannasītassa.

Of cold means of cold arising from the disturbance of the elements or from changes in weather.

Cái lạnh là cái lạnh phát sinh do sự xáo trộn của các yếu tố (dhātu) hoặc do sự thay đổi của thời tiết.

Paṭighātāyāti paṭibāhanatthaṃ tappaccayassa vikārassa vinodanatthaṃ.

For warding off means for averting and for dispelling the disorder caused by it.

Để chống lại là để ngăn chặn, để loại bỏ sự biến đổi do nguyên nhân đó.

Uṇhassāti aggisantāpato uppannassa uṇhassa.

Of heat means of heat arising from the blazing heat of fire.

Cái nóng là cái nóng phát sinh do sự bức xạ của lửa.

Ḍaṃsādayo pākaṭāyeva.

Biting insects and so on are clear.

Côn trùng cắn v.v... thì rõ ràng.

Puna yāvadevāti niyatapayojanaparimāṇaniyamanaṃ.

Again, merely for means the determination of the limit of the specific purpose.

Lại nữa, chỉ để là sự giới hạn mục đích đã định.

Niyatañhi payojanaṃ cīvarapaṭisevanassa hirikopīnapaṭicchādanaṃ, itaraṃ kadāci kadāci.

For the specific purpose of using robes is covering the pudenda out of shame; the other purposes are only occasional.

Vì mục đích đã định của việc thọ dụng y phục là để che đậy sự xấu hổ và bộ phận kín, còn những mục đích khác thì đôi khi.

Hirikopīnanti sambādhaṭṭhānaṃ.

Pudenda out of shame means the private parts.

Hirikopīna là nơi nhạy cảm.

Yasmiñhi aṅge vivaṭe hirīkuppati vinassati, taṃ hiriyā kopanato hirikopīnaṃ, tassa paṭicchādanatthaṃ cīvaraṃ paṭisevati.

For that limb, when exposed, causes shame to arise and be lost, is called hirikopīna because it causes shame to be upset. One uses robes for covering it.

Cái gì mà khi để lộ ra thì sự xấu hổ (hirī) bị khuấy động và mất đi, đó là hirikopīna (bộ phận kín) do sự khuấy động của hirī. Y phục được thọ dụng để che đậy nó.

541

Piṇḍapātanti yaṃ kiñci āhāraṃ.

Almsfood means any food whatsoever.

Thức ăn khất thực (piṇḍapāta) là bất cứ loại thực phẩm nào.

So hi piṇḍolyena bhikkhanāya patte patanato tattha tattha laddhabhikkhāpiṇḍānaṃ pāto sannipātoti ‘‘piṇḍapāto’’ti vuccati.

For it is called piṇḍapāta because it falls into the bowl by way of begging for alms, and it is the falling together, the collection, of alms-portions received here and there.

Vì nó được gọi là "piṇḍapāta" (thức ăn khất thực) do sự rơi xuống của các viên thức ăn khất thực được nhận ở nhiều nơi khác nhau vào bát khi đi khất thực.

Neva davāyāti na kīḷanāya.

Not for sport means not for playing.

Không phải để vui đùa là không phải để chơi đùa.

Na madāyāti na balamadamānamadapurisamadatthaṃ.

Not for intoxication means not for intoxication of strength, intoxication of conceit, intoxication of masculinity.

Không phải để kiêu ngạo là không phải để có sức mạnh, kiêu ngạo, tự mãn, hoặc để có sự kiêu ngạo của đàn ông.

Na maṇḍanāyāti na aṅgapaccaṅgānaṃ pīṇanabhāvatthaṃ.

Not for adornment means not for the purpose of fattening the limbs and minor limbs.

Không phải để trang sức là không phải để làm cho các bộ phận cơ thể trở nên đầy đặn.

Na vibhūsanāyāti na tesaṃyeva sobhanatthaṃ, chavisampatiatthanti attho.

Not for beautification means not for the beautification of those very limbs; the meaning is for the sake of skin prosperity.

Không phải để làm đẹp là không phải để làm cho chúng đẹp hơn, ý nghĩa là để có làn da đẹp.

Imāni ca padāni yathākkamaṃ moha-dosa-saṇṭhāna-vaṇṇa-rāgūpanissaya-pahānatthāni veditabbāni.

And these words, in order, should be understood as for the abandonment of delusion, hatred, bodily appearance, complexion, and attachment as a supportive condition.

Và những từ này cần được hiểu là để đoạn trừ sự si mê, sân hận, sự hình thành, sắc đẹp, và sự tham ái theo thứ tự.

Purimaṃ vā dvayaṃ attano attano saṃkilesuppattinisedhanatthaṃ, itaraṃ parassapi.

Or the former two are for preventing the arising of their respective defilements, the latter for preventing those of others.

Hoặc hai từ đầu là để ngăn chặn sự ô nhiễm của chính mình, còn những từ sau là của người khác.

Cattāripi kāmasukhallikānuyogassa pahānatthaṃ vuttānīti veditabbāni.

All four should be understood as spoken for the abandonment of addiction to sensual pleasures.

Cả bốn từ đều được nói để đoạn trừ sự buông thả theo dục lạc (kāmasukhallikānuyoga).

Kāyassāti rūpakāyassa.

Of the body means of the physical body.

Của thân là của sắc thân.

Ṭhitiyā yāpanāyāti pabandhaṭṭhitatthañceva pavattiyā avicchedanatthañca cirakālaṭṭhitatthaṃ jīvitindriyassa pavattāpanatthaṃ.

For its continuance, for its sustenance means for its continuous existence and for the unbroken continuation of its activity; for its long-term existence, for the continuation of the life-faculty.

Để duy trì và nuôi sống là để duy trì sự liên tục và không gián đoạn của sự sống, để duy trì lâu dài và để làm cho mạng căn (jīvitindriya) tiếp tục tồn tại.

Vihiṃsūparatiyāti jighacchādukkhassa uparamaṇatthaṃ.

For the cessation of harm means for the cessation of the suffering of hunger.

Để chấm dứt sự hành hạ là để chấm dứt sự đau khổ của đói khát.

Brahmacariyānuggahāyāti sāsanamaggabrahmacariyānaṃ anuggahatthaṃ.

For the support of the holy life means for the support of the holy life of the Dispensation and the path.

Để hỗ trợ phạm hạnh là để hỗ trợ phạm hạnh của giáo pháp và đạo lộ.

Itīti evaṃ iminā upāyena.

Thus means in this way, by this means.

Như vậy là theo phương pháp này.

Purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmīti purāṇaṃ abhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ paṭihanissāmi.

“I shall ward off old feeling” means I shall ward off old feeling, the feeling arising from not having eaten.

"Tôi sẽ loại bỏ cảm thọ cũ" là tôi sẽ loại bỏ cảm thọ cũ phát sinh do chưa ăn.

Navañca vedanaṃ na uppādessāmīti navaṃ bhuttapaccayā uppajjanakavedanaṃ na uppādessāmīti.

“And I shall not produce new feeling” means I shall not produce new feeling, the feeling arising from having eaten.

"Tôi sẽ không tạo ra cảm thọ mới" là tôi sẽ không tạo ra cảm thọ mới phát sinh do đã ăn.

Tassā hi anuppannāya anuppajjanatthameva āhāraṃ paribhuñjati.

For one consumes food precisely for the purpose that this feeling, when not arisen, will not arise.

Vì khi cảm thọ đó không khởi lên, vị ấy thọ dụng thức ăn chỉ để cảm thọ đó không khởi lên.

Ettha ca abhuttapaccayā uppajjanakavedanā nāma yathāpavattā jighacchānimittā vedanā.

Here, the feeling arising from not having eaten is the feeling of hunger that arises as usual.

Ở đây, cảm thọ phát sinh do chưa ăn là cảm thọ phát sinh do đói khát như hiện tại.

Sā hi abhuñjantassa bhiyyo bhiyyo pavaḍḍhanavasena uppajjati, bhuttapaccayā uppajjanakavedanāpi khudānimittāva aṅgadāhasūlādivedanā appavattā.

For that indeed arises more and more in one who does not eat. The feeling arising from having eaten is also the feeling of pain such as burning sensations and aches in the limbs, arising due to hunger, but not yet present.

Vì nó phát sinh ngày càng tăng lên khi không ăn. Cảm thọ phát sinh do đã ăn cũng là cảm thọ đói khát, tức là cảm thọ đau nhói, đau quặn v.v... không phát sinh.

Sā hi bhuttapaccayā anuppannāva na uppajjissatīti.

For that, when it does not arise due to having eaten, will not arise.

Vì khi nó không phát sinh do đã ăn, thì nó sẽ không phát sinh.

Vihiṃsānimittatā cetāsaṃ vihiṃsāya viseso.

And the harmful nature of these is a distinction of harm.

Và sự hành hạ là một đặc điểm của những cảm thọ này.

542

Yātrā ca me bhavissatīti yāpanā ca me catunnaṃ iriyāpathānaṃ bhavissati.

“And my journeying will be” means my sustenance of the four postures will be.

"Và sự sống của tôi sẽ được duy trì" là sự duy trì bốn oai nghi của tôi sẽ được thực hiện.

Yāpanāyāti iminā jīvitindriyayāpanā vuttā, idha catunnaṃ iriyāpathānaṃ avicchedasaṅkhātā yāpanāti ayametāsaṃ viseso.

By “for sustenance,” the sustenance of the life-faculty is meant. Here, the sustenance consisting of the unbroken continuation of the four postures, that is the distinction between them.

Bằng "duy trì" ở đây, sự duy trì mạng căn đã được nói; ở đây, sự duy trì là sự không gián đoạn của bốn oai nghi. Đây là sự khác biệt giữa chúng.

Anavajjatā ca phāsuvihāro cāti ayuttapariyesanapaṭiggahaṇaparibhogaparivajjanena anavajjatā, parimitaparibhogena phāsuvihāro.

Blamelessness and comfortable living means blamelessness through avoiding improper seeking, receiving, and consuming; and comfortable living through moderate consumption.

Không có lỗi lầm và sống an ổn: Là không có lỗi lầm bằng cách tránh tìm kiếm, thọ nhận và thọ dụng không phù hợp; là sống an ổn bằng cách thọ dụng có chừng mực.

Asappāyāparimitabhojanapaccayā aratitandīvijambhitāviññugarahādidosābhāvena vā anavajjatā, sappāyaparimitabhojanapaccayā kāyabalasambhavena phāsuvihāro.

Or, blamelessness through the absence of faults such as discontent, sluggishness, lethargy, and the censure of the wise, which arise from unsuitable and immoderate food; and comfortable living through the arising of bodily strength from suitable and moderate food.

Hoặc, là không có lỗi lầm do không có các lỗi như bất mãn, buồn ngủ, lười biếng, bị người trí quở trách, v.v., phát sinh từ việc thọ dụng thức ăn không thích hợp và không có chừng mực; là sống an ổn do sự phát sinh sức mạnh thân thể, phát sinh từ việc thọ dụng thức ăn thích hợp và có chừng mực.

Yāvadatthaudarāvadehakabhojanaparivajjanena seyyasukhapassasukhamiddhasukhādīnaṃ abhāvato anavajjatā, catupañcālopamattaññīnabhojanena catuiriyāpathayogyatāpādanato phāsuvihāro.

Blamelessness arises from the absence of the pleasures of sleeping, lying down, and drowsiness by avoiding eating until the belly is full; comfortable living arises from eating just four or five morsels, thereby enabling fitness for the four postures.

Là không có lỗi lầm do không có các sự an lạc như an lạc khi ngủ, an lạc khi nằm, an lạc khi ngủ gật, v.v., bằng cách tránh thọ dụng thức ăn đầy bụng; là sống an ổn do đạt được sự phù hợp cho bốn oai nghi bằng cách thọ dụng thức ăn chỉ bốn hoặc năm miếng.

Vuttañhetaṃ –

For it has been said:

Điều này đã được nói:

543

‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

“Having eaten four or five morsels, one should drink water;

“Thọ dụng bốn, năm miếng ăn, rồi uống nước;

544

Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti.(theragā. 983);

This is sufficient for the comfortable living of a monk with resolute effort.”

Thế là đủ cho sự sống an ổn của vị Tỳ-khưu đã tinh tấn.”

545

Ettāvatā payojanapariggaho, majjhimā ca paṭipadā dīpitā hoti.

To this extent, the purpose of consumption and the Middle Path are explained.

Đến đây, sự thọ dụng đã được nắm bắt, và Trung đạo đã được chỉ rõ.

546

Senāsananti sayanañca āsanañca.

Lodgings means sleeping places and sitting places.

Chỗ ở là chỗ ngủ và chỗ ngồi.

Yattha hi vihārādike seti nipajjati, āsati nisīdati, taṃ senāsanaṃ.

That place, such as a monastery, where one lies down to sleep and sits down, is a lodging.

Nơi nào mà vị ấy nằm nghỉ, ngồi nghỉ, như trong tự viện, v.v., thì đó là chỗ ở (senāsana).

Utuparissayavinodanapaṭisallānārāmatthanti utuyeva parisahanaṭṭhena parissayo, sarīrābādhacittavikkhepakaro, atha vā yathāvutto utu ca sīhabyagghādipākaṭaparissayo ca rāgadosādipaṭicchannaparissayo ca utuparissayo, tassa vinodanatthañceva ekībhāvasukhatthañca.

For dispelling dangers from climate and for the delight of seclusion means that climate itself is a danger because it endures (persists), causing bodily afflictions and mental agitation; or, the aforementioned climate and obvious dangers like lions and tigers, and hidden dangers like lust and hatred, constitute the dangers from climate. This is for dispelling them and for the happiness of solitude.

Để xua tan nguy hiểm từ thời tiết và để có chỗ độc cư an tịnh: Thời tiết chính là nguy hiểm (parissaya) vì nó gây đau khổ cho thân thể và làm xao lãng tâm trí; hoặc, nguy hiểm từ thời tiết (utuparissaya) là thời tiết như đã nói, các nguy hiểm rõ ràng như sư tử, cọp, v.v., và các nguy hiểm tiềm ẩn như tham, sân, v.v.; để xua tan chúng và để có sự an lạc của sự độc cư.

Idañca cīvarapaṭisevane hirikopīnapaṭicchādanaṃ viya tassa niyatapayojananti puna ‘‘yāvadevā’’ti vuttaṃ.

And this, like covering shame and nakedness when using robes, is its specific purpose, thus it is again stated “only for”.

Điều này, giống như việc che đậy sự xấu hổ và bộ phận sinh dục khi thọ dụng y áo, là mục đích cố định của nó, nên lại được nói “chỉ để”.

547

Gilānapaccayabhesajjaparikkhāranti rogassa paccanīkappavattiyā gilānapaccayo, tato eva bhisakkassa anuññātavatthutāya bhesajjaṃ, jīvitassa parivārasambhārabhāvehi parikkhāro cāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāro, taṃ.

Medicines for the sick means the sustenance for the sick, which counteracts illness; and from that, medicine which is a permitted substance for the physician; and medical requisites as accessories and provisions for life. So, it is medicines for the sick and requisites for the sick, that.

Thuốc men và vật dụng cần thiết cho người bệnh là vật dụng cần thiết cho người bệnh (gilānapaccaya) để đối trị bệnh tật; do đó, thuốc men (bhesajja) là vật được thầy thuốc cho phép; và vật dụng (parikkhāra) là các vật cần thiết để duy trì sự sống; vậy nên là thuốc men và vật dụng cần thiết cho người bệnh, là những thứ đó.

Uppannānanti jātānaṃ nibbattānaṃ.

Arisen means generated, produced.

Đã phát sinh là đã sanh khởi, đã xuất hiện.

Veyyābādhikānanti byābādhato dhātukkhobhato ca tannibbattarogato ca jātānaṃ.

Afflictive means arisen from affliction, from disturbance of the elements, and from illnesses produced by them.

Gây đau đớn là phát sinh từ sự đau đớn, từ sự rối loạn các yếu tố, và từ bệnh tật phát sinh từ đó.

Vedanānanti dukkhavedanānaṃ.

Feelings means painful feelings.

Các cảm thọ là các cảm thọ khổ.

Abyābajjhaparamatāyāti niddukkhaparamabhāvāya paṭisevāmīti yojanā.

For the sake of supreme freedom from affliction means, "I consume for the sake of supreme freedom from pain," this is the connection.

Để đạt được trạng thái không đau đớn tối thượng là cách kết nối câu “Tôi thọ dụng để đạt được trạng thái không đau đớn tối thượng.”

Evamettha saṅkhepeneva pāḷivaṇṇanā veditabbā.

Thus, the explanation of the Pali text here should be understood in brief.

Như vậy, ở đây, sự giải thích về kinh điển cần được hiểu một cách tóm tắt.

Navavedanuppādanatopīti na kevalaṃ āyatiṃ eva vipākapariḷāhā, atha kho atibhojanapaccayā alaṃsāṭakādīnaṃ viya navavedanuppādanatopi veditabbāti attho.

Also from causing new feelings to arise means not only future karmic results and feverishness, but also from causing new feelings to arise, like indigestion and so on, due to overeating; this is the meaning.

Và do sự phát sinh các cảm thọ mới có nghĩa là không chỉ có sự thiêu đốt của quả báo trong tương lai, mà còn cần được hiểu là do sự phát sinh các cảm thọ mới, giống như các bệnh đầy hơi, v.v., do ăn quá nhiều.

548

Paṭisevanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the āsavas to be abandoned by consumption is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách thọ dụng.

549

Adhivāsanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Explanation of the āsavas to be abandoned by endurance

Giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách nhẫn chịu

550

24. Khamoti khamanako.

24. Enduring means one who endures.

24. Khamo nghĩa là người có khả năng chịu đựng.

Kammaṭṭhānikassa calanaṃ nāma kammaṭṭhānapariccāgoti āha ‘‘calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahatī’’ti.

The wavering of a meditator is abandoning meditation, thus it says “he wavers, trembles, abandons meditation”.

Sự dao động của hành giả được gọi là từ bỏ đề mục thiền định, nên nói “dao động, rung chuyển, từ bỏ đề mục thiền định”.

Adhimattampi uṇhaṃ sahati, sahanto ca na naggasamaṇādayo viya sahati, atha kho kammaṭṭhānāvijahanenāti āha ‘‘sveva thero viyā’’ti.

He endures even extreme heat, and in enduring, he does not endure like naked ascetics, etc., but without abandoning his meditation, thus it says “like that elder himself”.

Chịu đựng được cả cái nóng cực độ, và khi chịu đựng, vị ấy không chịu đựng như các sa-môn lõa thể, v.v., mà là không từ bỏ đề mục thiền định, nên nói “giống như vị Trưởng lão đó”.

Bahicaṅkameti leṇato bahi caṅkame.

On the outer cloister means on the cloister outside the cave.

Trên lối đi kinh hành bên ngoài là trên lối đi kinh hành bên ngoài hang động.

Uṇhabhayenevāti narakaggiuṇhabhayeneva.

Just from fear of heat means just from fear of the fire of hell.

Chỉ vì sợ nóng là chỉ vì sợ cái nóng của lửa địa ngục.

Tenāha ‘‘avīcimahānirayaṃ paccavekkhitvā’’ti, tampi ‘‘mayā anekakkhattuṃ anubhūtaṃ, idaṃ pana tato mudutara’’nti evaṃ paccavekkhitvā.

Therefore, it says “reflecting on the Avīci great hell”, and also reflecting in this way: “I have experienced this many times, but this is milder than that.”

Vì vậy, nói “quán xét địa ngục A-tỳ đại địa ngục”, và quán xét rằng “Tôi đã trải qua điều này nhiều lần, nhưng điều này thì dịu hơn.”

Etthāti etasmiṃ ṭhāne.

Here means in this place.

Ở đây là ở nơi này.

Aggisantāpova veditabbo sūriyasantāpassa parato vuccamānattā.

It should be understood as the heat of fire because the heat of the sun is mentioned later.

Cần được hiểu là sự nóng bức của lửa vì sự nóng bức của mặt trời được nói đến sau đó.

551

Parisuddhasīlohamasmīti sabbathāpi ‘‘visuddhasīlohamasmī’’ti maraṇaṃ aggahetvā avippaṭisāramūlikaṃ pītiṃ uppādesi.

I am pure in sīla means in every way, "I am pure in sīla," thus he generated joy rooted in freedom from remorse, without considering death.

Tôi là người có giới hạnh thanh tịnh có nghĩa là “Tôi là người có giới hạnh thanh tịnh” trong mọi trường hợp, không nắm giữ sự chết mà phát sinh hỷ lạc có gốc rễ từ sự không hối tiếc.

Saha pītuppādāti pharaṇapītiyā uppādena saheva.

With the arising of joy means immediately with the arising of pervasive joy.

Cùng với sự phát sinh hỷ lạc là cùng với sự phát sinh hỷ lạc lan tỏa.

Visaṃ nivattitvāti pītivegena ajjhotthataṃ daṭṭhamukheneva bhassitvā.

Having turned back the poison means having expelled it through the bitten mouth itself, overwhelmed by the force of joy.

Nọc độc được rút ra là nọc độc được rút ra ngay từ miệng bị rắn cắn, bị tràn ngập bởi sự hỷ lạc.

Tatthevāti sappena daṭṭhaṭṭhāneyeva.

Right there means right at the spot bitten by the snake.

Ngay tại đó là ngay tại nơi bị rắn cắn.

Cittekaggataṃ labhitvāti ‘‘pītimanassa kāyo passambhatī’’tiādinā (dī. ni. 1.466; 3.359; saṃ. ni. 5.376; a. ni. 3.96; 11.12) nayena samādhānaṃ pāpuṇitvā.

Having attained one-pointedness of mind means having achieved concentration in the manner of "for one who is joyful, the body becomes tranquil," and so on.

Đạt được sự định tâm là đạt được sự định tâm theo cách “khi tâm hoan hỷ, thân được an tịnh,” v.v.

552

Paccayesu santoso bhāvanāya ca āramitabbaṭṭhānatāya ārāmo assāti paccayasantosabhāvanārāmo, tassa bhāvo paccaya…pe… rāmatā, tāya.

That a person finds delight in contentment with requisites and in meditation is his paccaya-santosa-bhāvan-ārāma; the state of being such is paccaya...pe...rāmatā, by that.

Sự hài lòng với các vật dụng và nơi trú ngụ là nơi để tu tập, nên gọi là paccaya…pe… rāmatā, sự hài lòng với các vật dụng và nơi tu tập, do đó.

Mahātheroti vuḍḍhataro thero.

The Great Elder means an older elder.

Đại Trưởng lão là vị trưởng lão cao tuổi.

Vacanameva tadatthaṃ ñāpetukāmānaṃ pathoti vacanapatho.

The very utterance is the path for those who wish to make its meaning known, thus path of words.

Lời nói chính là con đường cho những ai muốn biết ý nghĩa của nó, nên gọi là con đường của lời nói.

553

Asukhaṭṭhena vā tibbā.

Or, intense by reason of being unpleasant.

Hoặc, dữ dội theo nghĩa không an lạc.

Yañhi na sukhaṃ, taṃ aniṭṭhaṃ ‘‘tibba’’nti vuccati.

For what is not pleasant is called "intense" or disagreeable.

Thật vậy, cái gì không an lạc thì được gọi là “dữ dội” không mong muốn.

Evaṃsabhāvoti ‘‘adhivāsanajātiyo’’ti padassa atthamāha.

Such is its nature explains the meaning of the word “of the enduring kind.”

Có bản chất như vậy là nói về ý nghĩa của từ “adhivāsanajātiyo” (các loại nhẫn chịu).

Muhuttena khaṇeva vāte hadayaṃ phāletuṃ āraddheyeva.

In a moment means the wind would instantly begin to split his heart.

Trong chốc lát là ngay lập tức khi gió bắt đầu xé nát tim.

Anāgāmī hutvā parinibbāyīti arahattaṃ patvā parinibbāyi.

Having become an Anāgāmī, he attained parinibbāna means he attained Arahantship and then parinibbāna.

Trở thành bậc Bất Lai và nhập Niết-bàn là đạt được A-la-hán và nhập Niết-bàn.

554

Evaṃ sabbatthāti ‘‘uṇhena phuṭṭhassa sītaṃ patthayato’’tiādinā sabbattha uṇhādinimittaṃ kāmāsavuppatti veditabbā, sītaṃ vā uṇhaṃ vā aniṭṭhanti adhippāyo.

Thus in all cases means that in all cases, the arising of the kāmāsava (crave for sensual pleasures) should be understood as prompted by heat, etc., as in "for one afflicted by heat, longing for cold"; the intention is that cold or heat is disagreeable.

Như vậy ở mọi nơi có nghĩa là ở mọi nơi, như “đối với người bị nóng bức mà mong muốn cái lạnh,” v.v., sự phát sinh lậu hoặc dục cần được hiểu là do các dấu hiệu như nóng, v.v., hoặc ý nghĩa là lạnh hay nóng đều không mong muốn.

Attaggāhe sati attaniyaggāhoti āha ‘‘mayhaṃ sītaṃ uṇhanti gāho diṭṭhāsavo’’ti.

When there is ego-grasping, there is grasping at what belongs to oneself, thus it says “the grasping 'my cold, my heat' is the diṭṭhāsava”.

Khi có sự chấp ngã, có sự chấp thủ cái của tôi, nên nói “sự chấp thủ ‘cái lạnh, cái nóng là của tôi’ là lậu hoặc tà kiến”.

Sītādike upagate sahantī khamantī te attano upari vāsentī viya hotīti vuttaṃ ‘‘āropetvā vāsetiyevā’’ti.

It is said “as if placing them upon oneself and enduring them” because those who endure and tolerate cold, etc., when they approach, are as if letting them reside upon themselves.

Khi lạnh, v.v., đến, họ chịu đựng, nhẫn chịu, giống như họ đang đặt chúng lên mình, nên nói “giống như đặt lên và giữ lại”.

Na nirassatīti na vidhunati.

Does not reject means does not shake off.

Không loại bỏ là không rũ bỏ.

Yo hi sītādike na sahati, so te nirassanto vidhunanto viya hotīti.

For one who does not endure cold, etc., is as if rejecting and shaking them off.

Thật vậy, người nào không chịu đựng được cái lạnh, v.v., thì giống như đang loại bỏ, rũ bỏ chúng.

555

Adhivāsanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the āsavas to be abandoned by endurance is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách nhẫn chịu.

556

Parivajjanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Explanation of the āsavas to be abandoned by avoidance

Giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách tránh né

557

25. Ahaṃ samaṇoti (a. ni. ṭī. 3.6.58) ‘‘ahaṃ samaṇo, kiṃ mama jīvitena vā maraṇena vā’’ti evaṃ acintetvāti adhippāyo.

25. I am a recluse means the intention is not to think, "I am a recluse; what is life or death to me?"

25. Tôi là sa-môn có nghĩa là không nghĩ rằng “Tôi là sa-môn, cái chết hay sự sống thì có gì đối với tôi?”

Paccavekkhitvāti gāmappadesaṃ payojanādiñca paccavekkhitvā.

Having reflected means having reflected on the village area and the purpose, etc.

Quán xét là quán xét vùng làng mạc và mục đích, v.v.

Paṭikkamatīti hatthiādīnaṃ samīpagamanato apakkamati.

He retreats means he moves away from going near elephants, etc.

Lui lại là tránh xa khỏi gần gũi với voi, v.v.

Kaṇṭakā yattha tiṭṭhanti, taṃ kaṇṭakaṭṭhānaṃ.

The place where thorns stand is a thorny place.

Nơi nào có gai, nơi đó là nơi có gai.

Amanussaduṭṭhānīti amanussasañcārena dūsitāni, saparissayānīti attho.

Uninhabited by humans means defiled by the movement of non-humans, that is, dangerous.

Bị phi nhân quấy phá là bị ô nhiễm bởi sự đi lại của phi nhân, có nghĩa là có nguy hiểm.

Samānanti samaṃ, avisamanti attho.

Even means equal, not uneven, that is the meaning.

Bằng phẳng là bằng phẳng, không gồ ghề.

Akāsi vā tādisaṃ anācāraṃ.

Or committed such misconduct.

Hoặc đã làm hành vi bất thiện như vậy.

558

Sīlasaṃvarasaṅkhātenāti ‘‘kathaṃ parivajjanaṃ sīla’’nti yadettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

Through restraint of sīla means what needs to be said here about "how avoidance is sīla" has already been said above.

Theo sự phòng hộ giới có nghĩa là những gì cần nói về “làm thế nào sự tránh né là giới?” thì đã được nói ở dưới.

Apica ‘‘caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’ti vacanato hatthiādiparivajjanampi bhagavato vacanānuṭṭhānanti katvā ācārasīlamevāti veditabbaṃ.

Moreover, according to the saying "one avoids a wild elephant," even avoiding elephants, etc., is considered an adherence to the Buddha's words, and thus should be understood as ācārasīla (conduct-sīla).

Hơn nữa, theo câu nói “tránh né con voi hung dữ,” v.v., việc tránh né voi, v.v., cũng là sự thực hành theo lời Phật dạy, nên cần được hiểu là giới hạnh.

559

Parivajjanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the āsavas to be abandoned by avoidance is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách tránh né.

560

Vinodanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Explanation of the āsavas to be abandoned by removal

Giải thích về các lậu hoặc phải đoạn trừ bằng cách xua tan

561

26. Itipīti iminā kāraṇena, ayonisomanasikārasamuṭṭhitattāpi lobhādisahagatattāpi kusalapaṭipakkhatopītiādīhi kāraṇehi ayaṃ vitakko akusaloti attho.

26. Also for this reason means that by these reasons – that it arises from unwise attention, that it is accompanied by greed, etc., and that it is contrary to wholesome states – this thought is unwholesome. That is the meaning.

26. Cũng vì lý do này có nghĩa là vì lý do này, và cũng vì nó phát sinh từ sự tác ý không như lý, cũng vì nó đi kèm với tham, v.v., và cũng vì nó đối nghịch với các pháp thiện, v.v., nên tư duy này là bất thiện.

Iminā nayena sāvajjotiādīsupi attho veditabbo.

In this way, the meaning should be understood in phrases like “blameworthy”, etc., as well.

Theo cách này, ý nghĩa cũng cần được hiểu trong “có lỗi”, v.v.

Ettha ca akusalotiādinā diṭṭhadhammikaṃ kāmavitakkassa ādīnavaṃ dasseti, dukkhavipākoti iminā samparāyikaṃ.

And here, unwholesome, etc., indicates the drawback of the sensual thought in this present life; painful in its result indicates it in the future life.

Ở đây, bất thiện, v.v., chỉ ra sự nguy hại của tư duy dục trong hiện tại; quả báo khổ chỉ ra sự nguy hại trong đời sau.

Attabyābādhāya saṃvattatītiādīsupi imināva nayena ādīnavavibhāvanā veditabbā.

Even in phrases like " leads to self-affliction (attabyābādhāya saṃvattatī)," the exposition of danger should be understood in this same way.

Trong các câu như “dẫn đến sự tự hại” v.v., sự trình bày về tai họa cũng cần được hiểu theo cách này.

Uppannassa kāmavitakkassa anadhivāsanaṃ nāma puna tādisassa anuppādanaṃ, taṃ panassa pahānaṃ vinodanaṃ byantikaraṇaṃ anabhāvagamananti ca vattuṃ vaṭṭatīti pāḷiyaṃ ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti vatvā ‘‘pajahatī’’tiādi vuttanti tamatthaṃ dassento ‘‘anadhivāsento kiṃ karotīti pajahatī’’tiādimāha.

Not enduring an arisen sensual thought means not letting such a thought arise again. It is proper to say that this is its abandonment, removal, elimination, and disappearance. Thus, in the Pāḷi, having said "one does not endure an arisen sensual thought," it further states "one abandons it" and so on. To explain this meaning, it says, " not enduring, what does one do? One abandons it" and so on.

Không dung thứ dục tầm đã sanh, nghĩa là không cho sanh lại những thứ tương tự; điều đó có thể được gọi là sự đoạn trừ, xua đuổi, tiêu diệt, khiến không còn tồn tại. Vì trong Pāḷi, sau khi nói “không dung thứ dục tầm đã sanh”, đã nói “đoạn trừ” v.v., nên để chỉ rõ ý nghĩa đó, (ngài) đã nói “khi không dung thứ thì làm gì? Đoạn trừ” v.v.

Pahānañcettha vikkhambhanameva, na samucchedoti dassetuṃ ‘‘vinodetī’’tiādi vuttanti vikkhambhanavaseneva attho dassito.

And here, abandonment is merely suppression, not eradication. To show this, phrases like " one removes it (vinodetī)" are stated, and thus the meaning is explained in terms of suppression.

Để chỉ rõ rằng sự đoạn trừ ở đây chỉ là sự trấn áp, không phải là sự nhổ tận gốc, đã nói “xua đuổi” v.v., và ý nghĩa đã được chỉ rõ theo cách trấn áp.

562

Kāmavitakkoti sampayogato ārammaṇato ca kāmasahagato vitakko.

Sensual thought (Kāmavitakko): a thought accompanied by sensuality due to association and object.

Dục tầm là tầm đồng sanh với dục và có đối tượng là dục.

Tenāha ‘‘kāmapaṭisaṃyutto takko’’tiādi.

Therefore, it says " thought connected with sensuality (kāmapaṭisaṃyutto takko)" and so on.

Vì thế (ngài) nói “tầm liên hệ đến dục” v.v.

Kāmapaṭisaṃyuttoti hi kāmarāgasaṅkhātena kāmena sampayutto vatthukāmasaṅkhātena paṭibaddho ca.

Indeed, " connected with sensuality (kāmapaṭisaṃyutto)" means associated with sensuality in the sense of sensual lust, and bound by sensuality in the sense of material sensuality.

Liên hệ đến dục nghĩa là đồng sanh với dục được gọi là dục ái, và bị ràng buộc bởi dục được gọi là dục cảnh.

Uppannuppanneti tesaṃ pāpavitakkānaṃ uppādāvatthāgahaṇaṃ vā kataṃ siyā anavasesaggahaṇaṃ vā.

As each arises (Uppannuppanne): This may refer to the stage of the arising of those evil thoughts, or it may refer to the complete apprehension of all of them.

Những gì đã sanh, đã sanh có thể là sự chấp thủ trạng thái sanh khởi của những ác tầm đó, hoặc là sự chấp thủ không còn sót lại.

Tesu paṭhamaṃ sandhāyāha ‘‘upannamatte’’ti, sampatijāteti attho.

Referring to the former, it says, " as soon as it arises (upannamatte)," meaning, as it is just being born.

Để chỉ rõ điều đầu tiên, (ngài) nói “ngay khi vừa sanh”, nghĩa là vừa mới sanh.

Anavasesaggahaṇaṃ byāpanicchāya hotīti dassetuṃ ‘‘satakkhattumpi uppanne’’ti vuttaṃ.

To show that the complete apprehension is for the purpose of comprehensive eradication, it is stated, " even if it arises a hundred times (satakkhattumpi uppanne)."

Để chỉ rõ rằng sự chấp thủ không còn sót lại xảy ra do ý muốn bao trùm, đã nói “dù sanh đến trăm lần”.

Ñātivitakkoti ‘‘amhākaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’’tiādinā gehassitapemavasena ñātake ārabbha uppannavitakko.

Thought about relatives (Ñātivitakko): a thought arising concerning relatives due to affection for home, thinking, "Our relatives are living happily, endowed with prosperity," and so on.

Thân quyến tầm là tầm sanh khởi liên quan đến thân quyến do ái luyến gia đình, theo cách như “thân quyến của chúng ta sống an lạc, đầy đủ tài sản” v.v.

Janapadavitakkoti ‘‘amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso ramaṇīyo’’tiādinā gehassitapemavaseneva janapadaṃ ārabbha uppannavitakko.

Thought about the countryside (Janapadavitakko): a thought arising concerning the countryside due to affection for home, thinking, "Our countryside is abundant, with flourishing crops, and delightful," and so on.

Quốc độ tầm là tầm sanh khởi liên quan đến quốc độ do ái luyến gia đình, theo cách như “quốc độ của chúng ta sung túc, mùa màng bội thu, đáng yêu” v.v.

Ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye attā sukhī hoti amaroti dukkarakārikāya paṭisaṃyutto amaratthāya vitakko, taṃ vā ārabbha amarāvikkhepadiṭṭhisahagato amaro ca so vitakko cāti amaravitakko.

When suffering is exhausted through severe ascetic practices like the squatting posture, the self is happy and immortal in the next world. A thought connected with difficult practices for the sake of immortality, or a thought arising concerning that, accompanied by the view of immortality as freedom from disturbance, is called thought of immortality (amaravitakko).

Tầm liên hệ đến sự khổ hạnh như Ukkuṭika-ppadhāna v.v., rằng “khi khổ được diệt trừ, trong đời sau, tự ngã sẽ được an lạc, bất tử”; hoặc tầm liên hệ đến sự bất tử, đồng sanh với tà kiến phân tán về sự bất tử, và tầm đó là bất tử, nên gọi là bất tử tầm.

Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti paresu upaṭṭhākādīsu sahanandikādivasena pavatto anuddayatāpatirūpako gehassitapemena paṭisaṃyutto vitakko.

Connected with compassion for others (Parānuddayatāpaṭisaṃyutto): a thought that arises among attendants and others, similar to compassion, accompanied by affection for home, functioning as part of shared joy and so on.

Liên hệ đến sự thương xót người khác là tầm sanh khởi đối với người khác như những người hộ trì v.v., do ái luyến gia đình, dưới hình thức thương xót, theo cách đồng hoan hỷ v.v.

Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ceva sakkārena ca kittisaddena ca ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto.

Connected with gain, honor, and fame (Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto): connected by making gain of robes and so on, honor, and renown, the object of thought.

Liên hệ đến lợi lộc, cung kính, danh tiếng là tầm liên hệ đến sự thọ nhận y phục v.v., sự cung kính và tiếng tăm như là đối tượng.

Anavaññattipaṭisaṃyuttoti ‘‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na heṭṭhā katvā maññeyyuṃ, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ kareyyu’’nti uppannavitakko.

Connected with not being despised (Anavaññattipaṭisaṃyutto): a thought that arises, "Oh, may others not despise me, may they not regard me as inferior, may they respect me like a stone umbrella."

Liên hệ đến sự không bị khinh thường là tầm sanh khởi theo cách “mong sao người khác đừng khinh thường tôi, đừng xem thường tôi, hãy tôn trọng tôi như một cây dù bằng đá” (nghĩa là vững chắc, kiên cố).

563

Kāmavitakko kāmasaṅkappanasabhāvattā kāmasaṅkappapavattiyā sātisayattā ca kāmanākāroti āha ‘‘kāmavitakko panettha kāmāsavo’’ti.

Sensual thought, by its nature of intending sensuality and by its exceeding prevalence in the activity of sensual intention, is a form of desire. Therefore, it says, " Here, sensual thought is the sensual canker (kāmavitakko ettha kāmāsavo)."

Dục tầm có bản chất là tư duy về dục, và do sự hoạt động của dục tư duy là nổi trội, nên nó có hình thái của dục, vì thế (ngài) nói “dục tầm ở đây là dục lậu”.

Tabbisesoti kāmāsavaviseso, rāgasahavuttīti adhippāyo.

Its specific kind (Tabbiseso): a specific kind of sensual canker, meaning that it co-arises with lust.

Sự đặc biệt của điều đó là sự đặc biệt của dục lậu, ý nghĩa là đồng hành với tham ái.

Kāmavitakkādike vinodeti attano santānato nīharati etenāti vinodanaṃ, vīriyanti āha ‘‘vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā’’ti.

That by which one removes sensual and other thoughts, that is, extracts them from one's continuum, is called removal (vinodanaṃ), which is energy. Therefore, it says, " by removal in the sense of energetic restraint (vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanenā)."

Sự xua đuổi là nỗ lực, vì nhờ nó mà (người ta) xua đuổi, loại bỏ dục tầm v.v. ra khỏi dòng tâm thức của mình, nên (ngài) nói “bằng sự xua đuổi được gọi là sự phòng hộ bằng tinh tấn”.

564

Vinodanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of cankers to be abandoned by removal is concluded.

Hoàn tất phần giải thích về các lậu hoặc cần đoạn trừ bằng sự xua đuổi.

565

Bhāvanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

Description of Cankers to be Abandoned by Development

Giải thích về các lậu hoặc cần đoạn trừ bằng sự tu tập

566

27. ‘‘Satta bojjhaṅgā bhāvitā bahulīkatā vijjāvimuttiyo paripūrentī’’ti (saṃ. ni. 5.187) vacanato vijjāvimuttīnaṃ anadhigamo tato ca sakalavaṭṭadukkhānativatti abhāvanāya ādīnavo, vuttavipariyāyena bhagavato orasaputtabhāvādivasena ca bhāvanāya ānisaṃso veditabbo.

As stated in "The seven factors of enlightenment, developed and cultivated, perfect true knowledge and liberation" (Saṃ. Ni. 5.187), the non-attainment of true knowledge and liberation, and thereby the failure to transcend all suffering of cyclic existence, is the danger of non-development (abhāvanāya ādīnavo). Conversely, the benefit of development (bhāvanāya ānisaṃso) should be understood in terms of being a true son of the Buddha and so on.

Theo câu “Bảy chi phần giác ngộ được tu tập, được làm cho sung mãn sẽ làm viên mãn minh và giải thoát” (Tương Ưng Bộ 5.187), tai họa của sự không tu tập là không đạt được minh và giải thoát, và do đó không vượt qua được tất cả khổ luân hồi; lợi ích của sự tu tập là được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói, và theo cách là con của Đức Phật v.v.

Uparimaggattayasamayasambhūtāti dutiyādimaggakkhaṇe jātā, bhāvanādhikārato dutiyamaggādipariyāpannāti attho.

Arisen at the time of the three higher paths (Uparimaggattayasamayasambhūtā): born at the moment of the second and subsequent paths, meaning pertaining to the second path and so on, by way of development.

Sanh khởi cùng lúc với ba đạo trên nghĩa là sanh khởi vào sát na của đạo thứ hai v.v., ý nghĩa là thuộc về đạo thứ hai v.v. do liên quan đến sự tu tập.

Nanu ca te lokuttarā eva, kasmā visesanaṃ katanti?

But are these not inherently supramundane? Why is a qualification made?

Chẳng phải những điều đó là siêu thế ư? Tại sao lại có sự phân biệt?

Nayidaṃ visesanaṃ, visesitabbaṃ panetaṃ, lokuttarabojjhaṅgā eva adhippetā, te ca kho uparimaggattayasamayasambhūtāti.

This is not a qualification; rather, it is what is qualified. Only the supramundane factors of enlightenment are intended, and those indeed arise at the time of the three higher paths.

Đây không phải là sự phân biệt, mà đây là điều cần được phân biệt. Ở đây, chỉ có các chi phần giác ngộ siêu thế được đề cập, và những điều đó sanh khởi cùng lúc với ba đạo trên.

Bojjhaṅgesu asammohatthanti vipassanājhānamaggaphalabojjhaṅgesu sammohābhāvatthaṃ.

For the purpose of non-bewilderment regarding the factors of enlightenment (Bojjhaṅgesu asammohatthaṃ): for the purpose of not being bewildered regarding the factors of enlightenment pertaining to insight, jhāna, path, and fruit.

Để không bị mê lầm về các chi phần giác ngộ nghĩa là để không có sự mê lầm về các chi phần giác ngộ của thiền quán, thiền định, đạo và quả.

Missakanayena hi bojjhaṅgesu vuccamānesu tadaṅgādivivekadassanavasena vipassanābojjhaṅgādayo vibhajitvā vuccanti, na nibbattitalokuttarabojjhaṅgā evāti bojjhaṅgesu sammoho na hoti bojjhaṅgabhāvanāpaṭipattiyā ca sammadeva pakāsitattā.

Indeed, when the factors of enlightenment are spoken of in a mixed way, the factors of enlightenment pertaining to insight and so on are distinguished and explained by showing their separation from proximate conditions and so on. This prevents bewilderment regarding the factors of enlightenment, as the practice of developing the factors of enlightenment is fully illuminated.

Vì khi các chi phần giác ngộ được nói theo cách hỗn hợp, các chi phần giác ngộ của thiền quán v.v. được phân loại và nói ra theo cách chỉ rõ sự khác biệt của chúng với các chi phần tương ứng v.v., chứ không phải chỉ là các chi phần giác ngộ siêu thế đã được thành tựu. Do đó, không có sự mê lầm về các chi phần giác ngộ, và sự thực hành tu tập các chi phần giác ngộ cũng được giải thích một cách đúng đắn.

Idha panāti imasmiṃ sutte, imasmiṃ vā adhikāre.

But here (Idha panā): in this Sutta, or in this context.

Ở đây là trong kinh này, hoặc trong phần này.

Lokuttaranayo eva gahetabbo bhāvanāmaggassa adhikatattā.

Only the supramundane method should be adopted (Lokuttaranayo eva gahitaabbo), because the path of development is emphasized.

Chỉ nên chấp nhận cách siêu thế vì đạo tu tập được nhấn mạnh.

567

Ādipadānanti (a. ni. ṭī. 1.1.418) ‘‘satisambojjhaṅga’’nti evamādīnaṃ tasmiṃ tasmiṃ vākye ādibhūtānaṃ padānaṃ.

Of the initial words (Ādipadānaṃ) (A. Ni. Ṭī. 1.1.418): of the initial words in each respective sentence, such as "mindfulness factor of enlightenment."

Các từ đầu tiên (Chú giải Tăng Chi Bộ 1.1.418) là các từ đứng đầu trong mỗi câu như “niệm giác chi” v.v.

Atthatoti visesavasena sāmaññavasena ca padatthato.

Literally (Atthato): from the literal meaning, in particular and general aspects.

Về ý nghĩa là ý nghĩa của từ theo cách đặc biệt và cách chung.

Lakkhaṇādīhīti lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānato.

By characteristics and so on (Lakkhaṇādīhi): by characteristic, function, and manifestation.

Bằng các đặc tính v.v. là bằng đặc tính, phận sự và sự biểu hiện.

Kamatoti anupubbito.

In order (Kamato): progressively.

Theo thứ tự là theo tuần tự.

Anūnādhikatoti tāvattakato.

Without कमी or excess (Anūnādhikato): of just that much.

Không thiếu không thừa là vừa đủ.

Vibhāvināti viññunā.

By one who is wise (Vibhāvinā): by an intelligent person.

Bởi người có trí tuệ là bởi người có trí tuệ.

568

Satisambojjhaṅgeti satisambojjhaṅgapade.

In the mindfulness factor of enlightenment (Satisambojjhaṅge): in the term 'mindfulness factor of enlightenment'.

Trong niệm giác chi là trong từ niệm giác chi.

Saraṇaṭṭhenāti anussaraṇaṭṭhena.

In the sense of recollection (Saraṇaṭṭhenā): in the sense of remembering.

Theo nghĩa ghi nhớ là theo nghĩa hồi tưởng.

Cirakatādibhedaṃ ārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā upaṭṭhānaṃ.

Establishing (upaṭṭhānaṃ) is either remaining having approached the object, which is distinguished by having been done a long time ago, etc., or not giving it up.

Upaṭṭhāna là sự an trú sau khi tiếp cận đối tượng có các loại như đã làm từ lâu v.v., hoặc là sự không buông bỏ.

Udake alābu viya pilavitvā gantuṃ adatvā pāsāṇassa viya niccalassa ārammaṇassa ṭhapanaṃ sāraṇaṃ asammuṭṭhatākaraṇaṃ apilāpanaṃ.

Non-floating (apilāpanaṃ) is the act of establishing, fixing, or not forgetting the object firmly, like a rock, not allowing it to float away like a gourd in water.

Apilāpana là sự thiết lập đối tượng một cách vững chắc như đá, không cho nó trôi đi như quả bầu trên mặt nước; sự ghi nhớ, sự không quên lãng.

Vuttampi hetaṃ milindapañhe.

This has also been said (Vuttampi hetaṃ) in the Milindapañha.

Điều này cũng đã được nói trong Milindapañha.

Bhaṇḍāgārikoti bhaṇḍagopako.

Treasurer (Bhaṇḍāgāriko): keeper of goods.

Bhaṇḍāgāriko là người giữ kho.

Apilāpe karoti apilāpeti.

Causes to be non-floating, makes it not float (apilāpeti).

Apilāpe karoti là apilāpeti (làm cho không trôi nổi).

Therenāti nāgasenattherena.

By the Elder (Therenā): by the Elder Nāgasena.

Bởi Đại Trưởng Lão là bởi Đại Trưởng Lão Nāgasena.

Sammosapaccanīkaṃ kiccaṃ asammoso, na sammosābhāvamattaṃ.

The action that is contrary to forgetfulness is non-forgetfulness (asammoso), not merely the absence of forgetfulness.

Asammosa là hành động đối nghịch với sự lãng quên, không chỉ đơn thuần là sự không lãng quên.

Gocarābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānāti kāyādiārammaṇābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā.

Manifestation as being directed towards the object (Gocarābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā): manifestation as being directed towards the object of body and so on.

Sự biểu hiện là hướng về đối tượng là sự biểu hiện là hướng về đối tượng như thân v.v.

569

Bodhiyā dhammasāmaggiyā, aṅgo avayavo, bodhissa vā ariyasāvakassa aṅgo kāraṇaṃ.

Of enlightenment (Bodhiyā), of the totality of dhammas; a constituent (aṅgo), a part. Or, a constituent (aṅgo) of the enlightened one (bodhissa), the noble disciple, a cause.

Bodhi là sự đầy đủ của các pháp, aṅga là chi phần; hoặc aṅga là nguyên nhân của bodhissa (người giác ngộ), tức là vị Thanh Văn.

Patiṭṭhānāyūhanā oghataraṇasuttavaṇṇanāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.1) –

Establishing and accumulating (Patiṭṭhānāyūhanā), in the commentary on the Oghataraṇa Sutta (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 1.1.1) —

Sự an trú và sự tích lũy trong phần giải thích kinh Oghataraṇa (Chú giải Tương Ưng Bộ 1.1.1) –

570

‘‘Kilesavasena patiṭṭhānaṃ, abhisaṅkhāravasena āyūhanā.

"Establishing is by way of defilements, accumulating is by way of volitional formations.

“Sự an trú theo cách phiền não, sự tích lũy theo cách nghiệp hành.

Taṇhādiṭṭhīhi patiṭṭhānaṃ, avasesakilesābhisaṅkhārehi āyūhanā.

Establishing is by craving and views, accumulating is by other defilements and volitional formations.

Sự an trú bởi tham ái và tà kiến, sự tích lũy bởi các phiền não và nghiệp hành còn lại.

Taṇhāvasena patiṭṭhānaṃ, diṭṭhivasena āyūhanā.

Establishing is by way of craving, accumulating is by way of views.

Sự an trú theo cách tham ái, sự tích lũy theo cách tà kiến.

Sassatadiṭṭhiyā patiṭṭhānaṃ, ucchedadiṭṭhiyā āyūhanā.

Establishing is by the eternalist view, accumulating is by the annihilationist view.

Sự an trú bởi thường kiến, sự tích lũy bởi đoạn kiến.

Līnavasena patiṭṭhānaṃ, uddhaccavasena āyūhanā.

Establishing is by way of laxity, accumulating is by way of restlessness.

Sự an trú theo cách hôn trầm, sự tích lũy theo cách trạo cử.

Kāmasukhānuyogavasena patiṭṭhānaṃ, attakilamathānuyogavasena āyūhanā.

Establishing is by way of indulgence in sensual pleasures, accumulating is by way of indulgence in self-mortification.

Sự an trú theo cách đắm say dục lạc, sự tích lũy theo cách tự hành khổ.

Sabbākusalābhisaṅkhāravasena patiṭṭhānaṃ, sabbalokiyakusalābhisaṅkhāravasena āyūhanā’’ti –

Establishing is by way of all unwholesome volitional formations, accumulating is by way of all mundane wholesome volitional formations." —

Sự an trú theo cách tất cả các nghiệp hành bất thiện, sự tích lũy theo cách tất cả các nghiệp hành thiện thế gian” –

571

Vuttesu pakāresu idha avuttānaṃ vasena veditabbā.

It should be understood by means of those aspects not mentioned here among the stated kinds.

Cần được hiểu theo cách của những điều chưa được nói trong các loại đã nêu.

Yā hi ayaṃ bodhīti vuccatīti yojetabbaṃ.

This should be construed as "that which is called enlightenment."

Cần ghép câu “điều được gọi là giác ngộ này”.

‘‘Bujjhatī’’ti padassa paṭibujjhatīti atthoti āha ‘‘kilesasantānaniddāya uṭṭhahatī’’ti.

The meaning of the word "bujjhati" is "paṭibujjhati" (wakes up). Therefore, it says, " wakes up from the sleep of the defilement-continuum (kilesasantānaniddāya uṭṭhahatī)."

Từ “bujjhati” có nghĩa là “paṭibujjhati” (thức tỉnh), vì thế (ngài) nói “thức tỉnh khỏi giấc ngủ của dòng phiền não”.

Taṃ pana paṭibujjhanaṃ atthato catunnaṃ saccānaṃ paṭivedho, nibbānasseva vā sacchikiriyāti āha ‘‘cattārī’’tiādi.

That awakening, in essence, is the penetration of the four truths, or the realization of Nibbāna itself. Therefore, it says, " the four (cattārī)" and so on.

Sự thức tỉnh đó, về ý nghĩa, là sự thể nhập Tứ Thánh Đế, hoặc là sự chứng ngộ Nibbāna, vì thế (ngài) nói “bốn” v.v.

Jhānaṅgamaggaṅgādayo viyāti yathā aṅgāni eva jhānamaggā, na aṅgavinimuttā, evamidhāpīti attho.

Like the factors of jhāna, the path, and so on, refers to how the factors themselves are jhāna and the path, not separate from the factors; similarly here, this is the meaning.

Như các chi thiền, chi đạo, v.v. có nghĩa là: như các chi chính là thiền và đạo, không tách rời khỏi các chi, thì ở đây cũng vậy.

Senaṅgarathaṅgādayo viyāti etena puggalapaññattiyā avijjamānapaññattibhāvaṃ dasseti.

Like the factors of an army, a chariot, and so on, by this, it shows the non-existence of a conventional designation of a person.

Như các chi của quân đội, chi của cỗ xe, v.v., bằng điều này,^* cho thấy sự không tồn tại của chế định theo Puggala-paññatti (Nhân chế định).

572

Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgāti idaṃ kāraṇattho aṅga-saddoti katvā vuttaṃ.

‘They conduce to awakening, therefore they are factors of awakening (bojjhaṅga)’—this is stated, taking the word aṅga in the sense of a cause.

Những gì đưa đến giác ngộ (bodhi) thì là Bojjhaṅga (giác chi), điều này được nói dựa trên việc từ 'aṅga' có nghĩa là nguyên nhân.

Bujjhantīti bodhiyo, bodhiyo eva aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ ‘‘bujjhantīti bojjhaṅgā’’ti.

‘They awaken, therefore they are awakenings; the awakenings themselves are factors, thus factors of awakening (bojjhaṅga)’—this is what is meant by ‘they awaken, therefore they are factors of awakening.’

Những gì giác ngộ thì là bodhi, các bodhi chính là aṅga, nên được gọi là Bojjhaṅga, như đã nói “những gì giác ngộ thì là Bojjhaṅga”.

Anubujjhantīti vipassanādīnaṃ kāraṇānaṃ bujjhitabbānañca saccānaṃ anurūpaṃ bujjhanti.

They fully awaken means they awaken in accordance with the causes of insight and so on, and the truths that are to be awakened to.

Anubujjhanti (tùy giác ngộ) nghĩa là giác ngộ phù hợp với các nguyên nhân như vipassanā (tuệ quán) và các chân lý cần được giác ngộ.

Paṭibujjhantīti kilesaniddāya uṭṭhahanato paccakkhabhāvena vā paṭimukhaṃ bujjhanti.

They confront awakening means they awaken directly, either by rising up through the destruction of defilements or by direct experience.

Paṭibujjhanti (đối giác ngộ) nghĩa là giác ngộ đối diện (paṭimukhaṃ) hoặc bằng cách trực tiếp (paccakkhabhāvena), do khởi lên từ sự tiêu diệt các phiền não.

Sambujjhantīti aviparītabhāvena sammā ca bujjhanti.

They perfectly awaken means they awaken correctly and without perversion.

Sambujjhanti (chánh giác ngộ) nghĩa là giác ngộ đúng đắn (sammā) và không sai lệch (aviparītabhāvena).

Evaṃ upasaggānaṃ atthavisesadīpanatā daṭṭhabbā.

Thus, the specific meaning-clarifying function of the prefixes should be understood.

Như vậy, cần hiểu ý nghĩa đặc biệt của các tiền tố.

Bodhi-saddo hi sabbavisesayuttaṃ bujjhanaṃ sāmaññena gahetvā ṭhito.

Indeed, the word bodhi stands for awakening generally, encompassing all specific qualities.

Thật vậy, từ bodhi (giác ngộ) được dùng để chỉ sự giác ngộ nói chung, bao gồm tất cả các đặc tính.

573

Vicinātīti ‘‘tayidaṃ dukkha’’ntiādinā vīmaṃsati.

He investigates means he examines, saying ‘This is suffering,’ and so on.

Vicināti (phân tích) nghĩa là quán xét, như “đây là khổ”, v.v.

Obhāsanaṃ dhammānaṃ yathābhūtasabhāvapaṭicchādakassa sammohassa viddhaṃsanaṃ yathā āloko andhakārassa.

Illumination is the destruction of delusion, which conceals the true nature of phenomena, just as light destroys darkness.

Obhāsanaṃ (chiếu sáng) là sự phá tan sự si mê che giấu bản chất thực sự của các pháp, giống như ánh sáng phá tan bóng tối.

Yasmiṃ dhamme sati vīro nāma hoti, so dhammo vīrabhāvo.

That phenomenon, by the presence of which one becomes a hero, is heroic quality (vīrabhāva).

Pháp nào khi hiện hữu khiến người ta trở thành anh hùng (vīra), pháp đó là vīrabhāvo (sự anh hùng).

Īrayitabbatoti pavattetabbato.

Because it is to be activated means because it is to be brought forth.

Īrayitabbato (do được vận hành) nghĩa là do được làm cho vận hành.

Kosajjapakkhato patituṃ appadānavasena sampayuttānaṃ paggaṇhanaṃ paggaho.

Exertion (paggaha) is the upholding of associated phenomena, by not allowing them to fall to the side of slackness.

Paggaho (tinh tấn) là sự nâng đỡ các pháp tương ưng, không để chúng rơi vào phía biếng nhác.

Upatthambhanaṃ anubalappadānaṃ.

Support (upatthambhanaṃ) is providing reinforcing strength.

Upatthambhanaṃ (nâng đỡ) là sự cung cấp sức mạnh hỗ trợ.

Osīdanaṃ layāpatti, tappaṭipakkhato anosīdanaṃ daṭṭhabbaṃ.

Lethargy (osīdanaṃ) is falling into sluggishness; non-lethargy (anosīdanaṃ) should be understood as its opposite.

Osīdanaṃ là sự chìm đắm, rơi vào trạng thái lười biếng; anosīdanaṃ (không chìm đắm) cần được hiểu là đối lập với điều đó.

Pīṇayatīti tappeti vaḍḍheti vā.

It delights means it satisfies or increases.

Pīṇayati (làm thỏa mãn) nghĩa là làm hài lòng hoặc làm tăng trưởng.

Pharaṇaṃ paṇītarūpehi kāyassa byāpanaṃ.

Pervasion (pharaṇaṃ) is the diffusion through the body with refined states.

Pharaṇaṃ (lan tỏa) là sự tràn ngập thân thể với những cảm giác vi diệu.

Tuṭṭhi nāma pīti.

Gladness (tuṭṭhi) is rapture.

Tuṭṭhi (hài lòng) là Pīti (hỷ).

Udaggabhāvo odagyaṃ, kāyacittānaṃ ukkhipananti attho.

The state of elation is exaltation (odagyaṃ); it means lifting up the body and mind.

Trạng thái hân hoan là odagyaṃ (hoan hỷ), nghĩa là thân và tâm được nâng lên.

Kāyacittadarathapassambhanatoti kāyadarathassa cittadarathassa ca passambhanato vūpasamanato.

Because of the calming of agitation in body and mind refers to the calming or appeasement of agitation in both the body and the mind.

Kāyacittadarathapassambhanato (do sự an tịnh các phiền não của thân và tâm) nghĩa là do sự an tịnh, lắng dịu các phiền não của thân và tâm.

Kāyoti cettha vedanādayo tayo khandhā.

Here, body (kāyo) refers to the three aggregates of feeling and so on.

Ở đây, kāyo (thân) là ba uẩn: thọ, tưởng, hành.

Daratho sārambho, dukkhadomanassapaccayānaṃ uddhaccādikilesānaṃ, tappadhānānaṃ vā catunnaṃ khandhānaṃ adhivacanaṃ.

Agitation (daratho) is turbulence; it is a designation for the defilements such as restlessness, which are causes of suffering and distress, or for the four aggregates predominantly influenced by them.

Daratho (phiền não) là sự xáo động, là tên gọi của các phiền não như phóng dật (uddhacca) gây ra khổ và ưu, hoặc là tên gọi của bốn uẩn mà các phiền não đó là chủ yếu.

Uddhaccādikilesapaṭipakkhabhāvo daṭṭhabbo, evañcettha passaddhiyā aparipphandanasītibhāvo daṭṭhabbo asāraddhabhāvato.

It should be understood as the opposite of defilements such as restlessness, and thus in this context, the non-wavering tranquility of serenity should be understood due to its non-turbulence.

Cần hiểu rằng đây là trạng thái đối lập với các phiền não như phóng dật, và ở đây, sự an tịnh (passaddhi) cần được hiểu là trạng thái mát mẻ không dao động (aparipphandanasītibhāvo) do không có sự xáo động.

Tenāha bhagavā ‘‘passaddho kāyo asāraddho’’ti (ma. ni. 1.52).

Therefore, the Blessed One said, “His body is serene, untroubled” (MN 1.52).

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, thân an tịnh, không xao động” (Ma. Ni. 1.52).

574

Samādhānatoti sammā cittassa ādhānato ṭhapanato.

Because of right establishment means because of the right establishment or placement of the mind.

Samādhānato (do sự định tâm) nghĩa là do sự đặt tâm đúng đắn, an trú tâm.

Avikkhepo sampayuttānaṃ avikkhittatā, yena sasampayuttā dhammā avikkhittā honti, so dhammo avikkhepoti.

Non-distraction (avikkhepo) is the non-distractedness of associated phenomena; that phenomenon by which its associated phenomena become non-distracted is non-distraction.

Avikkhepo (không tán loạn) là sự không tán loạn của các pháp tương ưng; pháp nào khiến các pháp tương ưng không tán loạn, pháp đó là không tán loạn.

Avisāro attano eva avisaraṇasabhāvo.

Non-dispersal (avisāro) is the nature of not wandering off by itself.

Avisāro (không phân tán) là bản chất không tự phân tán.

Sampiṇḍanaṃ sampayuttānaṃ avippakiṇṇabhāvāpādanaṃ nhānīyacuṇṇānaṃ udakaṃ viya.

Collecting (sampiṇḍanaṃ) is bringing about the non-scatteredness of associated phenomena, like water with bath powder.

Sampiṇḍanaṃ (kết hợp) là làm cho các pháp tương ưng không bị phân tán, giống như nước đối với bột tắm.

Cittaṭṭhitipaccupaṭṭhānoti ‘‘cittassa ṭhitī’’ti (dha. sa. 11) vacanato cittassa pabandhaṭhitipaccupaṭṭhāno.

The manifestation of the mind’s stability refers to the manifestation of the mind's continuous stability, in accordance with the saying, “the mind’s stability” (Dhs. 11).

Cittaṭṭhitipaccupaṭṭhāno (sự hiện hữu của sự an trú tâm) nghĩa là sự hiện hữu của sự an trú liên tục của tâm, theo lời dạy “sự an trú của tâm” (Dhammasaṅgaṇī 11).

Ajjhupekkhanatoti udāsīnabhāvato.

Because of observing impartially refers to the state of indifference.

Ajjhupekkhanato (do sự thờ ơ) nghĩa là do trạng thái trung lập.

Sāti bojjhaṅgaupekkhā.

That refers to equanimity as a factor of awakening.

Sā (nó) là xả giác chi.

Samappavatte dhamme paṭisañcikkhati upapattito ikkhati tadākārā hutvā pavattatīti paṭisaṅkhānalakkhaṇā, evañca katvā ‘‘paṭisaṅkhā santiṭṭhanā gahaṇe majjhattatā’’ti upekkhākiccādhimattatāya saṅkhārupekkhā vuttā.

It investigates phenomena that are proceeding equally, it sees them according to their arising, and it proceeds having taken on that form—thus it is characterized by investigation (paṭisaṅkhānalakkhaṇā); and for this reason, equanimity regarding formations is described as “investigation, establishment, and neutrality in apprehension” due to the predominance of the function of equanimity.

Quán xét các pháp đang vận hành đồng đều, quan sát chúng từ sự phát sinh, và vận hành theo cách đó, nên nó có đặc tính quán xét (paṭisaṅkhānalakkhaṇā); và do đó, xả hành (saṅkhārupekkhā) được nói là “quán xét, an trú, trung lập trong sự nắm giữ” do tính ưu việt của chức năng xả.

Sampayuttadhammānaṃ yathāsakakiccakaraṇavasena samaṃ pavattanapaccayatā samavāhitā.

Evenness (samavāhitā) is the condition for associated phenomena to proceed equally, each performing its respective function.

Samavāhitā (sự đồng vận hành) là điều kiện để các pháp tương ưng vận hành một cách đồng đều, tùy theo chức năng riêng của chúng.

Alīnānuddhatappavattipaccayatā ūnādhikatānivāraṇaṃ.

Prevention of deficiency and excess (ūnādhikatānivāraṇaṃ) is the condition for a non-slothful, non-restless progression.

Ūnādhikatānivāraṇaṃ (không ngăn cản sự thiếu sót hay dư thừa) là điều kiện để sự vận hành không bị chùng xuống hay phóng dật.

Sampayuttānaṃ asamappavattihetukapakkhapātaṃ upacchindantī viya hotīti vuttaṃ ‘‘pakkhapātupacchedarasā’’ti.

It is said ‘its taste is the cutting off of partiality’ because it acts as if cutting off the partiality that causes associated phenomena not to proceed equally.

Nó được nói là “có vị cắt đứt sự thiên vị” (pakkhapātupacchedarasā) như thể nó cắt đứt sự thiên vị gây ra bởi sự vận hành không đồng đều của các pháp tương ưng.

Ajjhupekkhanameva majjhattabhāvo.

Impartial observation itself is neutrality (majjhattabhāvo).

Chính sự thờ ơ là trạng thái trung lập (majjhattabhāvo).

575

Sabbasmiṃ līnapakkhe uddhaccapakkhe ca atthikā patthanīyā icchitabbāti sabbatthikā, taṃ sabbatthikaṃ.

In all cases of slackness and restlessness, it is desired, wished for, longed for—that which is beneficial in all situations, hence beneficial in all situations (sabbatthikaṃ).

Trong tất cả các trường hợp, dù là phía chùng xuống hay phía phóng dật, đều đáng có, đáng mong muốn, đáng khao khát, nên gọi là sabbatthikaṃ (phổ biến).

Samānakkhaṇapavattīsu sattasupi sambojjhaṅgesu vācāya kamappavattito paṭipāṭiyā vattabbesu yaṃ kiñci paṭhamaṃ avatvā satisambojjhaṅgasseva paṭhamaṃ vacanassa kāraṇaṃ sabbesaṃ upakārakattanti vuttaṃ ‘‘sabbesa’’ntiādi.

Among the seven factors of awakening which arise simultaneously but must be spoken of in sequence by speech, the reason for mentioning the mindfulness factor of awakening first, without saying anything else first, is that it is beneficial to all—this is stated by ‘to all’ and so on.

Trong bảy giác chi vận hành đồng thời, khi phải nói theo thứ tự bằng lời, việc chỉ nói giác chi niệm (satisambojjhaṅga) trước tiên mà không nói bất cứ điều gì khác trước là vì nó là yếu tố hỗ trợ cho tất cả, như đã nói “của tất cả”, v.v.

Sabbesanti ca līnuddhaccapakkhikānaṃ, aññathā sabbepi sabbesaṃ paccayāti.

And ‘to all’ refers to those on the side of slackness and restlessness; otherwise, all are conditions for all.

Của tất cả nghĩa là của những gì thuộc về phía chùng xuống và phóng dật; nếu không, tất cả đều là điều kiện cho tất cả.

576

‘‘Kasmā satteva bojjhaṅgā vuttā’’ti codako saddhālobhādīnampi bojjhaṅgabhāvaṃ āsaṅkati, itaro satiādīnaṃyeva bhāvanāya upakārataṃ dassento ‘‘līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato cā’’tiādimāha.

‘Why are only seven factors of awakening stated?’ The questioner suspects that faith, greed, and so on are also factors of awakening; the other person, demonstrating that only mindfulness and so on are beneficial for development, says ‘because they are antidotes to slackness and restlessness, and are beneficial in all situations’ and so on.

“Vì sao chỉ có bảy giác chi được nói đến?”, người chất vấn nghi ngờ rằng tín (saddhā), tham (lobha), v.v. cũng có thể là giác chi. Người kia, để chỉ ra rằng chỉ niệm, v.v. là hữu ích cho sự tu tập, đã nói “do đối lập với sự chùng xuống và phóng dật, và do tính phổ biến”, v.v.

Tattha līnassāti atisithilavīriyatādīhi bhāvanāvīthiṃ anotaritvā saṃkuṭitassa cittassa.

There, ‘of slackness’ refers to a mind that is sluggish, not having entered the path of development due to excessive laxity of energy and so on.

Ở đây, sự chùng xuống (līnassa) là của tâm bị co rút, không đi vào con đường tu tập do sự tinh tấn quá lỏng lẻo, v.v.

Tadā hi passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgā na bhāvetabbā.

At that time, the serenity, concentration, and equanimity factors of awakening should not be developed.

Khi đó, các giác chi an tịnh (passaddhi), định (samādhi) và xả (upekkhā) không nên được tu tập.

Tañhi etehi allatiṇādīhi viya paritto aggi dussamuṭṭhāpiyaṃ hotīti.

For with these, a small fire, like with wet grass and so on, is difficult to ignite.

Vì nếu tu tập chúng, tâm chùng xuống sẽ khó được nâng lên, giống như một đốm lửa nhỏ khó được nhóm lên bằng cỏ tươi, v.v.

Tenāha bhagavā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni pakkhipeyyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.234).

Therefore, the Blessed One said, “Just as, monks, if a man wanted to ignite a small fire, and he were to throw wet grasses into it,” and so on (SN 5.234).

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ví như một người muốn nhóm một đốm lửa nhỏ, người ấy lại bỏ vào đó cỏ tươi”, v.v. (Tương Ưng Bộ 5.234).

Dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgā pana bhāvetabbā, sukkhatiṇādīhi viya paritto aggi līnaṃ cittaṃ etehi susamuṭṭhāpiyaṃ hotīti.

However, the investigation of phenomena, energy, and rapture factors of awakening should be developed; for with these, a small fire, like with dry grass and so on, can easily ignite a sluggish mind.

Tuy nhiên, các giác chi trạch pháp (dhammavicaya), tinh tấn (vīriya) và hỷ (pīti) nên được tu tập, vì tâm chùng xuống có thể dễ dàng được nâng lên bằng chúng, giống như một đốm lửa nhỏ bằng cỏ khô, v.v.

Tena vuttaṃ ‘‘yasmiñca kho’’tiādi.

Therefore, it is said, ‘And in that case’ and so on.

Vì thế, đã nói “và khi nào”, v.v.

Tattha yathāsakaṃ āhāravasena dhammavicayasambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā veditabbā.

There, the development of the investigation of phenomena factor of awakening and so on should be understood according to their respective nourishments.

Ở đây, cần hiểu sự tu tập các giác chi trạch pháp, v.v. tùy theo sự nuôi dưỡng của chúng.

Vuttañhetaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā…pe… pītisambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya…pe… saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232).

This has been stated: “There are, monks, wholesome and unwholesome phenomena... (likewise) conduce to the increase of the rapture factor of awakening... (likewise) conduce to” (SN 5.232).

Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, có các pháp thiện, bất thiện... để tăng trưởng giác chi hỷ... đưa đến” (Tương Ưng Bộ 5.232).

Tattha sabhāvasāmaññalakkhaṇapaṭivedhavasena pavattamanasikāro…pe… dhammavicayasambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.

There, mental application that proceeds by penetrating the inherent and general characteristics... (likewise) one develops the investigation of phenomena factor of awakening and so on.

Ở đó, sự tác ý vận hành theo sự thâm nhập các đặc tính chung và riêng của bản chất... được gọi là tu tập các giác chi trạch pháp, v.v.

577

Uddhaccassāti cittassa accāraddhavīriyatādīhi sītibhāvapatiṭṭhitabhāvaṃ anotiṇṇatāya, tadā dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgā na bhāvetabbā.

‘Of restlessness’ refers to the mind not attaining coolness and stability due to excessive energy and so on; at that time, the investigation of phenomena, energy, and rapture factors of awakening should not be developed.

Sự phóng dật (uddhaccassa) là của tâm không đạt được trạng thái mát mẻ, an trú do sự tinh tấn quá mức, v.v. Khi đó, các giác chi trạch pháp, tinh tấn và hỷ không nên được tu tập.

Tañhi etehi sukkhatiṇādīhi viya aggikkhandho duvūpasamayaṃ hoti.

For with these, a large mass of fire, like with dry grass and so on, is difficult to extinguish.

Vì nếu tu tập chúng, khối lửa sẽ khó dập tắt, giống như một khối lửa bằng cỏ khô, v.v.

Tenāha bhagavā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.234).

Therefore, the Blessed One said, “Just as, monks, if a man wanted to extinguish a large mass of fire, and he were to throw dry grasses into it,” and so on (SN 5.234).

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ví như một người muốn dập tắt một khối lửa lớn, người ấy lại bỏ vào đó cỏ khô”, v.v. (Tương Ưng Bộ 5.234).

Passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgā pana bhāvetabbā, allatiṇādīhi viya aggikkhandho uddhataṃ cittaṃ etehi suvūpasamayaṃ hoti.

However, the serenity, concentration, and equanimity factors of awakening should be developed; for with these, a large mass of fire, like with wet grass and so on, can easily subdue a restless mind.

Tuy nhiên, các giác chi an tịnh, định và xả nên được tu tập, vì tâm phóng dật có thể dễ dàng được làm lắng dịu bằng chúng, giống như một khối lửa bằng cỏ tươi, v.v.

Tena vuttaṃ ‘‘yasmiñca kho’’tiādi.

Therefore, it is said, ‘And in that case’ and so on.

Vì thế, đã nói “và khi nào”, v.v.

Etthāpi yathāsakaṃ āhāravasena passaddhisambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā veditabbā.

Here too, the development of the serenity factor of awakening and so on should be understood according to their respective nourishments.

Ở đây cũng vậy, cần hiểu sự tu tập các giác chi an tịnh, v.v. tùy theo sự nuôi dưỡng của chúng.

Vuttañhetaṃ ‘‘atthi, bhikkhave, kāyapassaddhi cittapassaddhi…pe… upekkhāsambojjhaṅgassa bhiyyobhāvāya saṃvattatī’’ti (saṃ. ni. 5.232).

This has been stated: “There is, monks, tranquility of body, tranquility of mind... (likewise) conduces to the increase of the equanimity factor of awakening” (SN 5.232).

Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, có sự an tịnh thân, an tịnh tâm... đưa đến sự tăng trưởng giác chi xả” (Tương Ưng Bộ 5.232).

Tattha yathāssa passaddhiādayo uppannapubbā, taṃ ākāraṃ sallakkhetvā tesaṃ uppādanavasena tathā manasikarontova passaddhisambojjhaṅgādayo bhāveti nāma.

Therein, by attending in such a way, recollecting the manner in which tranquility and so on previously arose for him, and producing them accordingly, he develops the tranquility enlightenment factor and so on.

Trong đó, sau khi suy xét kỹ trạng thái mà khinh an và các pháp khác đã từng sanh khởi trước đây, vị ấy chỉ tác ý như vậy theo cách làm cho chúng sanh khởi, thì được gọi là tu tập chi giác khinh an và các chi giác khác.

Satisambojjhaṅgo pana sabbattha bahūpakāro.

However, the mindfulness enlightenment factor is greatly beneficial everywhere.

Còn chi giác niệm thì có nhiều lợi ích ở mọi nơi.

So hi cittaṃ līnapakkhikānaṃ passaddhiādīnaṃ vasena layāpattito, uddhaccapakkhikānañca dhammavicayādīnaṃ vasena uddhaccapātato rakkhati, tasmā so loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu sabbakammikaamacco viya ca rājakiccesu sabbattha icchitabbo.

For it protects the mind from falling into lethargy due to factors conducive to sluggishness like tranquility, and from falling into agitation due to factors conducive to agitation like investigation of phenomena. Therefore, it should be desired everywhere, like salt seasoning in all dishes, or like an all-competent minister in royal affairs.

Quả thật nó bảo vệ tâm khỏi sự rơi vào trạng thái chùng xuống theo cách của khinh an và các pháp khác thuộc về sự chùng xuống, và khỏi sự rơi vào trạng thái phóng dật theo cách của trạch pháp và các pháp khác thuộc về sự phóng dật; do đó, nó nên được mong muốn ở mọi nơi, giống như việc xông muối trong mọi món ăn, và giống như vị quan đại thần phụ trách mọi công việc của nhà vua.

Tenāha ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234).

Therefore, it is said: "Indeed, monks, I declare mindfulness to be universally beneficial."

Vì vậy, Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, Ta nói niệm là cần thiết ở mọi nơi”.

578

Ñatvā ñātabbāti (saṃ. ni. ṭī. 1.1.129) sambandho.

The connection is "having known what is to be known."

Liên kết là: đã biết thì nên biết.

Vaḍḍhi nāma vepullaṃ bhiyyobhāvo punappunaṃ uppādo evāti āha ‘‘punappunaṃ janetī’’ti.

Growth means expansion, increase, and repeated arising, hence it says "generates again and again."

Sự tăng trưởng có nghĩa là sự phát triển, sự gia tăng, sự sanh khởi lặp đi lặp lại; vì vậy, Đức Phật đã dạy “lặp đi lặp lại sanh khởi”.

Abhivuddhiṃ pāpento nibbatteti.

Bringing about full growth, he produces.

Làm cho đạt đến sự tăng trưởng thì làm cho sanh khởi.

Vivittatāti vivittabhāvo.

Seclusion means the state of being secluded.

Sự viễn ly có nghĩa là trạng thái viễn ly.

Yo hi vivecanīyato viviccati, yaṃ viviccitvā ṭhitaṃ, tadubhayaṃ idha vivittabhāvasāmaññena ‘‘vivittatā’’ti vuttaṃ.

For that which becomes secluded from what is to be secluded, and that which remains having become secluded—both of these are here referred to as "seclusion" by way of the generality of the state of being secluded.

Ở đây, cả pháp được viễn ly khỏi điều cần viễn ly và pháp đã đứng yên sau khi viễn ly, cả hai đều được gọi là “sự viễn ly” theo nghĩa chung là trạng thái viễn ly.

Tesu purimo vivecanīyato viviccamānatāya vivekasaṅkhātāya viviccanakiriyāya samaṅgī dhammasamūho tāya eva viviccanakiriyāya vasena vivekoti gahito.

Of these, the former, being endowed with the act of seclusion, called viveka, by its being secluded from what is to be secluded, is grasped as viveka by way of that very act of seclusion.

Trong số đó, nhóm pháp mà chi giác niệm vận hành trong hành động viễn ly, được nắm bắt là sự viễn ly theo chính hành động viễn ly, tức là sự viễn ly theo nghĩa đang được viễn ly khỏi điều cần viễn ly như đã nói.

Itaro sabbaso tato tato vivittasabhāvatāya.

The latter, by its nature of being entirely secluded from that and that.

Còn cái kia là do bản chất hoàn toàn viễn ly khỏi cái này cái kia.

Tattha yasmiṃ dhammapuñje satisambojjhaṅgo viviccanakiriyāya pavattati, taṃ yathāvuttāya viviccamānatāya vivekasaṅkhātaṃ nissāyeva pavattati, itaraṃ pana tanninnatātadārammaṇatāhīti vuttaṃ ‘‘viveke nissita’’nti.

Therein, when the mindfulness enlightenment factor functions in a cluster of phenomena as an act of seclusion, it functions only by relying on that called viveka by way of the aforementioned state of being secluded; the other, however, functions through its bent towards it and its taking it as its object, as stated by "based on seclusion."

Trong đó, đối với nhóm pháp mà chi giác niệm vận hành trong hành động viễn ly, nó vận hành nương tựa vào sự viễn ly theo nghĩa đang được viễn ly như đã nói; còn cái kia thì do xu hướng hướng đến nó và lấy nó làm đối tượng; vì vậy, đã nói “nương tựa vào sự viễn ly”.

Yathā vā vivekavasena pavattaṃ jhānaṃ ‘‘vivekaja’’nti vuttaṃ, evaṃ vivekavasena pavatto bojjhaṅgo ‘‘vivekanissito’’ti daṭṭhabbo.

Or, just as jhāna that proceeds by way of seclusion is called "born of seclusion," so too, an enlightenment factor that proceeds by way of seclusion should be understood as "based on seclusion."

Hoặc, cũng như thiền định vận hành theo sự viễn ly được gọi là “sanh từ sự viễn ly”, thì chi giác vận hành theo sự viễn ly nên được xem là “nương tựa vào sự viễn ly”.

Nissayaṭṭho ca vipassanāmaggānaṃ vasena maggaphalānaṃ veditabbo.

And the meaning of reliance should be understood in terms of the paths and fruits, by way of vipassanā and the paths.

Và nghĩa nương tựa nên được hiểu đối với các đạo và quả theo cách của tuệ quán và các đạo.

Asatipi pubbāparabhāve ‘‘paṭiccasamuppādā’’ti ettha paccayānaṃ samuppādanaṃ viya abhinnadhammādhārā nissayanabhāvanā sambhavantīti.

Even in the absence of a before-and-after relationship, a reliant development of non-distinct phenomena can occur, similar to the generation of conditions in the phrase "dependent co-arising."

Mặc dù không có thứ tự trước sau, nhưng sự tu tập nương tựa vào các pháp không khác biệt vẫn có thể xảy ra, giống như sự sanh khởi của các duyên trong “duyên khởi” (paṭiccasamuppāda).

Ayamevāti viveko eva.

This very viveka (seclusion) itself.

Chính cái này là chính sự viễn ly.

Viveko hi pahānavinayavirāganirodhā ca samānatthā.

For viveka, abandonment, removal, dispassion, and cessation are synonymous.

Quả thật, sự viễn ly, sự đoạn trừ, sự điều phục, sự ly tham, và sự đoạn diệt có cùng ý nghĩa.

579

Tadaṅgasamucchedanissaraṇavivekanissitataṃ vatvā paṭipassaddhivivekanissitatāya avacanaṃ ‘‘satisambojjhaṅgaṃ bhāvetī’’tiādinā bhāvetabbānaṃ bojjhaṅgānaṃ idha vuttattā.

Having spoken of the basis on viveka through temporary suppression, eradication, and release, the non-mention of basis on viveka through tranquilization is due to the enlightenment factors to be developed being mentioned here in "he develops the mindfulness enlightenment factor" and so on.

Sau khi nói về sự nương tựa vào sự viễn ly theo cách đoạn trừ từng phần và sự xuất ly, không nói về sự nương tựa vào sự viễn ly theo cách tịnh chỉ, là do các chi giác cần được tu tập đã được nói ở đây bằng cách “tu tập chi giác niệm” v.v..

Bhāvitabbojjhaṅgassa hi ye sacchikātabbā phalabojjhaṅgā, tesaṃ kiccaṃ paṭipassaddhiviveko.

For the developed enlightenment factor, the function of the fruit enlightenment factors to be realized is tranquilization viveka.

Quả thật, đối với chi giác đang được tu tập, công việc của các chi giác quả cần được chứng ngộ là sự viễn ly theo cách tịnh chỉ.

Ajjhāsayatoti ‘‘nibbānaṃ sacchikarissāmī’’ti mahantaajjhāsayato.

By strong intention means by the great intention: "I will realize Nibbāna."

Do ý hướng có nghĩa là do ý hướng lớn “Ta sẽ chứng ngộ Nibbāna”.

Yadipi vipassanākkhaṇe saṅkhārārammaṇaṃ cittaṃ, saṅkhāresu pana ādīnavaṃ suṭṭhu disvā tappaṭipakkhe nibbāne adhimuttatāya ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitatā dāhābhibhūtassa puggalassa sītaninnacitattā viya.

Although the mind at the moment of vipassanā has conditioned phenomena as its object, by clearly seeing the danger in conditioned phenomena and being intent on Nibbāna, which is their opposite, the reliance on release-viveka by strong intention is like the mind of a person overwhelmed by heat being bent towards coolness.

Mặc dù vào khoảnh khắc tuệ quán, tâm có đối tượng là các hành, nhưng do đã thấy rõ ràng sự nguy hiểm trong các hành và do tâm kiên quyết hướng về Nibbāna là đối nghịch với chúng, nên sự nương tựa vào sự viễn ly xuất ly là do ý hướng, giống như tâm của người bị nóng bức có xu hướng hướng về sự mát mẻ.

Na paṭisiddhā vipassanāpādakesu kasiṇārammaṇādijhānesu satiādīnaṃ nibbedhabhāgiyattā.

Not rejected are jhānas such as those with kasiṇa as object, which form the basis for vipassanā, since mindfulness and so on are factors conducive to penetration.

Các thiền định có đối tượng là kasiṇa v.v. là nền tảng cho tuệ quán, không bị bác bỏ vì niệm và các pháp khác là phần thấu triệt.

Anuddharantā pana vipassanā viya bodhiyā maggassa āsannakāraṇaṃ jhānaṃ na hoti, nāpi tathā ekantikaṃ kāraṇaṃ, na ca vipassanākiccassa viya jhānakiccassa niṭṭhānaṃ maggoti katvā na uddharanti.

However, they do not uplift jhāna in the same way as vipassanā, considering that jhāna is not as proximate a cause for enlightenment as vipassanā, nor is it such an exclusive cause, nor is the path the culmination of the function of jhāna in the same way as it is for the function of vipassanā.

Tuy nhiên, họ không đề cập đến chúng vì thiền định không phải là nguyên nhân gần của đạo giác ngộ như tuệ quán, cũng không phải là nguyên nhân tuyệt đối như vậy, và sự hoàn thành công việc của thiền định không phải là đạo như công việc của tuệ quán.

Ettha ca kasiṇaggahaṇena tadāyattāni āruppānipi gahitānīti daṭṭhabbāni.

Here, by taking kasiṇa, the formless attainments dependent on them should also be understood as included.

Và ở đây, cần phải hiểu rằng khi nói đến kasiṇa, các vô sắc giới thiền phụ thuộc vào nó cũng được bao gồm.

Tānipi hi vipassanāpādakāni nibbedhabhāgiyāni ca hontīti vattuṃ vaṭṭati tanninnabhāvasabbhāvato.

For it is proper to say that these also constitute bases for vipassanā and are factors conducive to penetration, due to their nature of being bent towards it.

Cũng có thể nói rằng chúng cũng là nền tảng cho tuệ quán và là phần thấu triệt, vì có sự hiện hữu của xu hướng hướng về chúng.

Yadaggena hi nibbānaninnatā, tadaggena phalaninnatāpi siyā.

For when there is utmost bent towards Nibbāna, there can also be utmost bent towards the fruit.

Quả thật, đỉnh cao của xu hướng hướng về Nibbāna cũng có thể là đỉnh cao của xu hướng hướng về quả.

‘‘Kudāssu nāmāhaṃ tadāyatanaṃ upasampajja vihareyya’’nti (ma. ni. 1.465) ādivacanampetassa atthassa sādhakaṃ.

Statements such as "When will I attain and abide in that sphere?" are also supportive of this meaning.

Lời dạy “Khi nào Ta sẽ đạt đến và an trú trong xứ đó?” v.v. cũng là minh chứng cho ý nghĩa này.

580

Vossagga-saddo pariccāgattho pakkhandanattho cāti vossaggassa duvidhatā vuttā.

The word vossagga means relinquishment and rushing forward, thus two kinds of vossagga are stated.

Từ vossagga có nghĩa là sự từ bỏ và sự xông tới; vì vậy, đã nói về hai loại vossagga.

Vossajjanañhi pahānaṃ, vissaṭṭhabhāvena nirāsaṅkapavati ca, tasmā vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena paṭipakkhassa pahānaṃ vossaggo, tathā vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇena vissaṭṭhasabhāvato vossaggoti veditabbaṃ.

For relinquishment is abandonment, and it is also the unimpeded progression due to the state of being released. Therefore, at the vipassanā moment, the abandonment of the opposing factor by way of temporary suppression, and at the path moment, by way of eradication, is vossagga. Likewise, at the vipassanā moment, by being bent towards it, and at the path moment, by making it an object, it is vossagga due to the state of being released.

Từ bỏ là đoạn trừ, và sự an trú không lo sợ do đã từ bỏ; do đó, vào khoảnh khắc tuệ quán, sự đoạn trừ đối nghịch là vossagga theo cách từng phần; vào khoảnh khắc đạo, là vossagga theo cách đoạn trừ hoàn toàn. Tương tự, vào khoảnh khắc tuệ quán, là vossagga do xu hướng hướng về nó; vào khoảnh khắc đạo, là vossagga do bản chất không lo sợ khi lấy nó làm đối tượng.

Yathāvuttena pakārenāti tadaṅgasamucchedapakārena tanninnatadārammaṇakaraṇapakārena ca.

In the aforementioned manner means in the manner of temporary suppression and eradication, and in the manner of being bent towards it and making it an object.

Theo cách đã nói có nghĩa là theo cách đoạn trừ từng phần và đoạn trừ hoàn toàn, và theo cách xu hướng hướng về nó và lấy nó làm đối tượng.

Pubbe vossagga-padasseva atthassa vuttattā āha ‘‘sakalena vacanenā’’ti.

Since the meaning of the word vossagga itself was stated earlier, it is said: "by the entire statement."

Vì ý nghĩa của từ vossagga đã được nói trước đó, nên đã nói “bằng toàn bộ câu”.

Pariṇamantaṃ vipassanākkhaṇe, pariṇataṃ maggakkhaṇe.

Maturing at the vipassanā moment, matured at the path moment.

Đang chín muồi vào khoảnh khắc tuệ quán, đã chín muồi vào khoảnh khắc đạo.

Pariṇāmo nāma paripākoti āha ‘‘paripaccantaṃ paripakkañcā’’ti.

Maturation means ripening, hence it says "ripening and ripened."

Sự chín muồi có nghĩa là sự trưởng thành; vì vậy, đã nói “đang chín muồi và đã chín muồi”.

Paripāko ca āsevanalābhena āhitasāmatthiyassa kilesassa pariccajituṃ nibbānañca pakkhandituṃ tikkhavisadasabhāvo.

And ripening is the keen and clear state, acquired through repeated cultivation, of being capable of abandoning defilements and rushing towards Nibbāna.

Sự chín muồi là trạng thái sắc bén và trong sáng của phiền não để từ bỏ do sức mạnh đã được tích lũy từ sự thực hành, và để xông tới Nibbāna.

Tenāha ‘‘ayañhī’’tiādi.

Therefore, it says: "This indeed," and so on.

Vì vậy, đã nói “quả thật cái này” v.v..

Esa nayoti yvāyaṃ ‘‘tadaṅgavivekanissita’’ntiādinā satisambojjhaṅge vutto, sesesu dhammavicayasambojjhaṅgādīsupi esa nayoti evaṃ tattha netabbanti attho.

This method means that which was stated concerning the mindfulness enlightenment factor, such as "based on temporary suppression viveka," this same method applies to the other enlightenment factors such as the investigation of phenomena enlightenment factor; thus, it should be applied there.

Phương pháp này có nghĩa là phương pháp đã được nói về chi giác niệm bằng cách “nương tựa vào sự viễn ly từng phần” v.v., thì phương pháp này cũng nên được áp dụng cho các chi giác khác như chi giác trạch pháp v.v.; đó là ý nghĩa.

581

Evaṃ ādikammikānaṃ bojjhaṅgesu asammohatthaṃ missakanayaṃ vatvā idāni nibbattitalokuttarabojjhaṅgavasena atthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘idha panā’’tiādi vuttaṃ.

Having thus explained the mixed method for the sake of beginners' clarity regarding the enlightenment factors, now, to elucidate the meaning in terms of the generated supramundane enlightenment factors, "But here," and so on, is stated.

Sau khi nói về phương pháp hỗn hợp để người mới bắt đầu không bị nhầm lẫn về các chi giác, bây giờ để làm rõ ý nghĩa theo cách của các chi giác siêu thế đã được sanh khởi, đã nói “còn ở đây” v.v..

Idha panāti imasmiṃ sabbāsavasuttante.

But here means in this Sabbāsava Sutta.

Còn ở đây có nghĩa là trong kinh Sabbāsava này.

Maggo eva vossaggavipariṇāmī bhāvanāmaggassa idha adhippetattā.

The path itself is one of relinquishment and transformation because the path of development is intended here.

Chính đạo là vossagga-vipariṇāmī vì đạo tu tập được đề cập ở đây.

Tañca khoti satisambojjhaṅgaṃ.

And that refers to the mindfulness enlightenment factor.

Và cái đó là chi giác niệm.

Samucchedatoti samucchindanato.

By eradication means by utterly cutting off.

Do đoạn trừ hoàn toàn có nghĩa là do đoạn diệt hoàn toàn.

582

Diṭṭhāsavassa paṭhamamaggavajjhattā ‘‘tayo āsavā’’ti vuttaṃ.

Due to the āsava of wrong view being abandoned by the first path, "the three āsavas" is stated.

Do lậu hoặc tà kiến bị đoạn trừ bởi đạo thứ nhất, nên đã nói “ba lậu hoặc”.

Tepi anapāyagamanīyā eva veditabbā apāyagamanīyānaṃ dassaneneva pahīnattā.

These too should be understood as leading to non-wretched states, as those leading to wretched states are abandoned by insight.

Và ba lậu hoặc đó cũng nên được hiểu là những lậu hoặc không dẫn đến cõi khổ, vì những lậu hoặc dẫn đến cõi khổ đã bị đoạn trừ ngay khi thấy.

Satipi sambojjhaṅgānaṃ yebhuyyena maggabhāve tattha tattha sambojjhaṅgasabhāvānaṃ maggadhammānaṃ vasena vuttamaggattayasampayuttā bojjhaṅgāti paccekabojjhaṅge ‘‘bojjhaṅgabhāvanāyā’’ti iminā gaṇhanto ‘‘maggattayasampayuttāyā’’ti āha.

Even though the enlightenment factors are mostly the path, in that context, the enlightenment factors are associated with the three paths, mentioned by way of the path-dharmas that are the nature of enlightenment factors, and taking each enlightenment factor in "bojjhaṅgabhāvanā" (development of enlightenment factors), it says "associated with the three paths."

Mặc dù các chi giác phần lớn là đạo, nhưng khi nắm bắt các chi giác theo cách “do sự tu tập chi giác” trong từng chi giác riêng lẻ, thì đã nói “do sự tu tập các chi giác tương ưng với ba đạo” theo cách của các pháp đạo có bản chất chi giác ở từng nơi.

583

Bhāvanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the āsavas to be abandoned by development is concluded.

Đã hoàn thành phần giải thích về các lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tu tập.

584

28. Thomentoti āsavappahānassa sudukkarattā tāya eva dukkarakiriyāya taṃ abhitthavanto.

28. Praising means commending the abandonment of āsavas by that very difficult act, due to its extreme difficulty.

28. Khen ngợi có nghĩa là tán thán sự đoạn trừ lậu hoặc đó bằng chính hành động khó khăn đó, vì sự đoạn trừ lậu hoặc là rất khó khăn.

Assāti pahīnāsavabhikkhuno.

His refers to the monk whose āsavas are abandoned.

Của vị ấy là của Tỳ-khưu đã đoạn trừ lậu hoặc.

Ānisaṃsanti taṇhācchedādidukkhakkhayapariyosānaṃ udrayaṃ.

Benefit refers to the excellent outcome culminating in the destruction of suffering, such as the cutting off of craving.

Lợi ích là sự phát triển kết thúc bằng sự đoạn diệt khổ, tức là sự cắt đứt tham ái v.v..

Etehi pahānādisaṃkittanehi.

By these refers to the summarizations of abandonment and so on.

Bằng những điều này là bằng những lời tóm tắt về sự đoạn trừ v.v..

Ussukkaṃ janentoti evaṃ dhammassāmināpi abhitthavanīyaṃ mahānisaṃsañca āsavappahānanti tattha ādarasahitaṃ ussāhaṃ uppādento.

Generating zeal means generating enthusiasm combined with reverence for the abandonment of āsavas, considering it something to be praised even by the Lord of Dhamma and to have great benefits.

Làm cho sanh khởi sự tinh tấn có nghĩa là làm cho sanh khởi sự nhiệt tâm kèm theo sự tôn kính đối với sự đoạn trừ lậu hoặc, vì nó được chính Bậc Thầy của Pháp tán thán và có lợi ích lớn như vậy.

Dassaneneva pahīnāti dassanena pahīnā eva.

Abandoned by insight alone means they are indeed abandoned by insight.

Đã bị đoạn trừ ngay khi thấy có nghĩa là đã bị đoạn trừ ngay khi thấy.

Tena vuttaṃ ‘‘na appahīnesuyeva pahīnasaññī’’ti.

Therefore it is said: "not perceiving as abandoned what is not abandoned."

Vì vậy, đã nói “không phải là người nhận biết là đã đoạn trừ đối với những gì chưa đoạn trừ”.

585

Sabba-saddena āsavānaṃ, āsavasaṃvarānañca sambandhavasena dutiyapaṭhamavikappānaṃ bhedo daṭṭhabbo.

By the word "sabba" (all), the distinction between the second and first alternatives, by way of their connection with the āsavas and the restraint of the āsavas, should be understood.

Với từ "Sabba" (tất cả), sự phân biệt giữa hai loại thứ nhất và thứ nhì cần được hiểu theo cách liên hệ giữa các lậu hoặc và sự phòng hộ lậu hoặc.

Dassanābhisamayāti pariññābhisamayā pariññākiccasiddhiyā.

"Dassanābhisamayā" means by realization through full understanding, by the accomplishment of the function of full understanding.

Dassanābhisamayā (chứng ngộ bằng thấy) có nghĩa là chứng ngộ bằng sự hiểu biết toàn diện (pariññā), là sự thành tựu của phận sự hiểu biết toàn diện.

Tenāha ‘‘kiccavasenā’’ti, asammohapaṭivedhenāti attho.

Therefore, it is said "by way of function," meaning by penetration without confusion.

Vì thế nói "kiccavasenā" (theo phận sự), nghĩa là với sự thâm nhập không lầm lẫn.

Samussayo kāyo, attabhāvo vā.

"Samussayo" means the body, or self-existence.

Samussayo (tập hợp) là thân, hay là tự ngã (attabhāva).

586

Anavajjapītisomanassasahitaṃ cittaṃ ‘‘attano’’ti vattabbataṃ arahati atthāvahattā, na tabbiparītaṃ anatthāvahattāti pītisampayuttacittataṃ sandhāyāha ‘‘attamanāti sakamanā’’ti.

The mind accompanied by blameless joy and happiness is fit to be called "of oneself" because it brings benefit, whereas its opposite is not, as it brings no benefit. Referring to the state of mind connected with joy, it is therefore said, "attamanā means with one's own mind."

Tâm an lạc và hoan hỷ không tỳ vết xứng đáng được gọi là "tự ngã" (attano) vì nó mang lại lợi ích, không như điều ngược lại mang lại bất lợi. Do đó, liên quan đến tâm tương ưng với hỷ, nói "attamanāti sakamanā" (tự tâm là tâm của mình).

Tenāha ‘‘tuṭṭhamanā’’ti.

Thus it is said, "with a pleased mind."

Vì thế nói "tuṭṭhamanā" (tâm hoan hỷ).

Attamanāti vā pītisomanassehi gahitamanā.

Or "attamanā" means a mind seized by joy and happiness.

Hoặc attamanā (tự tâm) là tâm bị hỷ và hoan hỷ chi phối.

Yasmā pana tehi gahitatā sampayuttatāva, tasmā vuttaṃ ‘‘pītisomanassehi vā sampayuttamanā’’ti.

However, since being seized by them is indeed being associated with them, it is said, "or a mind associated with joy and happiness."

Tuy nhiên, vì sự bị chi phối bởi chúng chính là sự tương ưng, nên nói "pītisomanassehi vā sampayuttamanā" (hoặc tâm tương ưng với hỷ và hoan hỷ).

Yadettha atthato na vibhattaṃ, taṃ vuttanayattā suviññeyyattā cāti veditabbaṃ.

Whatever is not explained in terms of its meaning here should be understood as being in accordance with the aforementioned method and easily comprehensible.

Điều gì ở đây chưa được phân tích về mặt ý nghĩa, cần được hiểu là đã được nói theo cách thức và dễ hiểu.

587

Sabbāsavasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The Līnatthappakāsanā (Explanation of the Hidden Meanings) on the Sabbāsavasutta is concluded.

Līnatthappakāsanā về Chú giải kinh Sabbāsava đã hoàn tất.

588

3. Dhammadāyādasuttavaṇṇanā

3. Chú giải kinh Dhammadāyāda

589

29. Tasmā taṃ dassetvāti yasmā suttantavaṇṇanā suttanikkhepaṃ dassetvā vuccamānā pākaṭā hoti, yasmā cassa dhammadāyādasuttassa aṭṭhuppattiko nikkhepo, tasmā taṃ nikkhepaṃ dassetvā, kathetvāti attho.

29. "Tasmā taṃ dassetvā" means: since the explanation of a Sutta becomes clear when presented after stating the Sutta's occasion, and since this Dhammadāyādasutta has an occasion related to the situation, therefore, after showing or relating that occasion.

29. Tasmā taṃ dassetvā (Vì thế, sau khi chỉ ra điều đó) có nghĩa là: vì khi chú giải kinh được nói ra sau khi chỉ ra sự khởi nguyên của kinh thì nó sẽ rõ ràng, và vì sự khởi nguyên của kinh Dhammadāyāda này có liên quan đến nguyên nhân phát sinh (aṭṭhuppatti), nên sau khi chỉ ra, sau khi nói về sự khởi nguyên đó.

Lābhasakkāreti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.63) lābhasakkārasaṅkhātāya aṭṭhuppattiyāti keci, lābhasakkāre vā aṭṭhuppattiyāti apare.

"Lābhasakkāre": some say this refers to the occasion of the incident, which consisted of gains and honors; others say it refers to the occasion of the incident related to gains and honors.

Lābhasakkāre (saṃ. ni. ṭī. 2.2.63) (trong lợi lộc và sự cung kính) một số người nói là trong sự khởi nguyên được gọi là lợi lộc và sự cung kính, những người khác nói là trong sự khởi nguyên của lợi lộc và sự cung kính.

Yā hi lābhasakkāranimittaṃ tadā bhikkhūsu paccayabāhullikatā jātā, taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā imaṃ desesīti.

For at that time, a great abundance of requisites arose for the bhikkhus due to gains and honors, and it was by taking that as the occasion that the Blessed One taught this (Sutta).

Quả thật, sự dồi dào các vật dụng cho chư Tỳ-kheo vào thời điểm đó, phát sinh do lợi lộc và sự cung kính, chính là sự khởi nguyên mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng kinh này.

Yamakamahāmeghoti heṭṭhāolambanaupariuggamanavasena satapaṭalo sahassapaṭalo yugaḷamahāmegho.

"Yamakamahāmegho" means a twofold great cloud, consisting of hundreds and thousands of layers, by way of hanging down below and rising up above.

Yamakamahāmegho (đám mây lớn song đôi) là đám mây lớn song đôi, có hàng trăm hàng ngàn lớp, theo cách rủ xuống phía dưới và bay lên phía trên.

Tiṭṭhanti ceva bhagavati katthaci nibaddhavāsaṃ vasante, cārikaṃ pana gacchante anubandhanti ca.

They "tiṭṭhanti ceva" (remain) when the Blessed One resides in one place for an extended period, and they "anubandhanti ca" (follow) when he travels on pilgrimage.

Chư Tỳ-kheo tiṭṭhanti ceva (ở lại) khi Đức Thế Tôn cư trú cố định ở một nơi nào đó, và anubandhanti ca (đi theo) khi Ngài du hành.

Bhikkhūnampi yebhuyyena kappasatasahassaṃ tato bhiyyopi pūritadānapāramisañcayattā tadā mahālābhasakkāro uppajjīti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhikkhusaṅghassapī’’ti.

It is stated, "evaṃ bhikkhusaṅghassapī" (likewise for the community of bhikkhus), because the bhikkhus, too, had accumulated perfections of giving for a hundred thousand aeons or more, and therefore great gains and honors arose for them at that time.

Vào thời điểm đó, đối với chư Tỳ-kheo, do phần lớn họ đã tích lũy ba-la-mật cúng dường trong hàng trăm ngàn kiếp hoặc hơn, nên đã phát sinh sự lợi lộc và cung kính lớn lao, vì thế nói "evaṃ bhikkhusaṅghassapī" (cũng vậy đối với Tăng đoàn Tỳ-kheo).

590

Sakkatoti sakkārappato.

"Sakkato" means one who has received honors.

Sakkato (được cung kính) là đạt được sự cung kính.

Garukatoti garukārappatto.

"Garukato" means one who has received respect.

Garukato (được tôn trọng) là đạt được sự tôn trọng.

Mānitoti bahumato manasā piyāyito ca.

"Mānito" means one who is esteemed, and dear to the mind.

Mānito (được kính trọng) là được quý trọng và được yêu mến trong tâm.

Pūjitoti mālādipūjāya ceva catupaccayābhipūjāya ca pūjito.

"Pūjito" means one who has been honored with garlands and so on, and with the four requisites.

Pūjito (được cúng dường) là được cúng dường bằng hoa và các vật cúng dường khác, và bằng sự cúng dường bốn vật dụng.

Apacitoti apacāyanappatto.

"Apacito" means one who has received deference.

Apacito (được tôn kính) là đạt được sự tôn kính.

Yassa hi cattāro paccaye sakkatvāpi abhisaṅkhate paṇītapaṇīte upanenti, so sakkato.

He who is honored by people offering excellent and choice four requisites, even if they are artificially prepared, is called "sakkato."

Người mà người ta cung kính bốn vật dụng và dâng cúng những vật phẩm tinh xảo, tuyệt hảo, thì đó là người được cung kính (sakkato).

Yasmiṃ garubhāvaṃ paccupaṭṭhapetvā te denti, so garukato.

He to whom they offer these, while establishing a sense of reverence, is called "garukato."

Người mà người ta dâng cúng với thái độ tôn kính, thì đó là người được tôn trọng (garukato).

Yaṃ manasā piyāyanti bahumaññanti ca, so bahumato.

He whom they hold dear in their minds and esteem greatly is called "bahumato."

Người mà người ta yêu mến trong tâm và quý trọng, thì đó là người được quý trọng (bahumato).

Yassa sabbametaṃ pūjāvasena karonti, so pūjito.

He for whom they do all this as a form of worship is called "pūjito."

Người mà người ta làm tất cả những điều này với ý nghĩa cúng dường, thì đó là người được cúng dường (pūjito).

Yassa abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammādivasena paramanipaccakāraṃ karonti, so apacito.

He for whom they show utmost respect through acts of bowing, rising to greet, and joining hands in reverence, is called "apacito."

Người mà người ta thực hiện sự tôn kính tột bậc bằng cách vái chào, đứng dậy, chắp tay, v.v., thì đó là người được tôn kính (apacito).

Bhagavati bhikkhusaṅghe ca loko evaṃ paṭipanno.

The world behaved in this manner towards the Blessed One and the community of bhikkhus.

Thế gian đã thực hành như vậy đối với Đức Thế Tôn và Tăng đoàn Tỳ-kheo.

Tena vuttaṃ ‘‘tena kho pana…pe… parikkhārāna’’nti.

Therefore, it is said, "tena kho pana...pe... parikkhārānaṃ."

Vì thế nói "tena kho pana…pe… parikkhārānaṃ" (vào lúc đó…v.v… của các vật dụng).

Lābhaggayasaggapattanti lābhassa ca yasassa ca aggaṃ ukkaṃsaṃ pattaṃ.

"Lābhaggayasaggapattaṃ" means one who has attained the highest degree of gain and fame.

Lābhaggayasaggapattaṃ (đạt đến đỉnh cao của lợi lộc và danh tiếng) là đạt đến sự tối thượng, sự xuất sắc của lợi lộc và danh tiếng.

591

Paccayā cīvarādayo garukātabbā etesanti paccayagarukā, āmisacakkhukāti attho.

Those for whom robes and other requisites are to be regarded with importance are called "paccayagarukā," meaning they have an eye for material things.

Các vật dụng như y phục, v.v., cần được tôn trọng đối với những người này, nên gọi là paccayagarukā (tôn trọng vật dụng), nghĩa là những người có mắt nhìn vào vật chất.

Paccayesu giddhā gadhitā paccayānaṃ bahulabhāvāya paṭipannāti paccayabāhulikā.

Those who are greedy for requisites, attached to them, and act for the abundance of requisites are called "paccayabāhulikā."

Những người tham đắm, chấp trước vào vật dụng, thực hành để có nhiều vật dụng, nên gọi là paccayabāhulikā (nhiều vật dụng).

Bhagavatopi pākaṭā ahosi pakaticārittavasenāti adhippāyo aññathā apākaṭasseva abhāvato.

"Bhagavatopi pākaṭā ahosi": The meaning is that it became evident to the Blessed One by way of their habitual conduct, otherwise there would be no state of being not evident to him.

Bhagavatopi pākaṭā ahosi (cũng rõ ràng đối với Đức Thế Tôn) nghĩa là theo cách hành xử tự nhiên, nếu không thì không có sự không rõ ràng.

Dhammasabhāvacintāvasena pavattaṃ sahottappañāṇaṃ dhammasaṃvego, idha pana so bhikkhūnaṃ lābhagarutādhammavasena veditabbo.

"Dhammasaṃvego" is the knowledge of dispassion arising from contemplating the nature of Dhamma, but here it should be understood as the dispassion of the bhikkhus regarding their attachment to gains.

Trí tuệ có sự hổ thẹn (ottappa) phát sinh do suy tư về bản chất của Pháp được gọi là dhammasaṃvego (sự xúc động về Pháp), nhưng ở đây cần được hiểu là sự tôn trọng vật dụng của chư Tỳ-kheo theo Pháp.

Samaṇadhammavuttīti samaṇadhammakaraṇaṃ.

"Samaṇadhammavuttī" means the practice of the recluse's Dhamma.

Samaṇadhammavuttī (hạnh Sa-môn) là việc thực hành hạnh Sa-môn.

Sāti dhammadāyādadesanā.

"Sā" refers to the teaching on being Dhamma-heirs.

Sā (điều đó) là sự thuyết giảng về Dhammadāyāda.

Paṭibimbadassanavasena sabbakāyassa dassanayoggo ādāsoti sabbakāyikaādāso.

"Sabbakāyikaādāso" is a mirror suitable for seeing one's entire body, by way of reflecting an image.

Gương có thể cho thấy toàn bộ thân thể theo cách phản chiếu hình ảnh được gọi là sabbakāyikaādāso (gương toàn thân).

592

Pitu-dāyaṃ, tena dātabbaṃ, tato laddhabbaṃ arahabhāvena ādiyantīti dāyādā, puttā.

Heirs are those who receive a father's inheritance, that which is to be given by him, that which is to be received from him, accepting it by right; they are sons.

Những người thừa hưởng tài sản của cha, những gì cha nên ban cho, những gì nhận được từ cha, và chấp nhận chúng một cách xứng đáng, được gọi là dāyādā (người thừa kế), tức là con cái.

Tañca loke āmisameva, sāsane pana dhammopīti tattha yaṃ sāvajjaṃ aniyyānikañca, taṃ paṭikkhipitvā, yaṃ niyyānikaṃ anavajjañca, tattha bhikkhū niyojento bhagavā avoca ‘‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’’ti.

And that in the world is indeed material gain, but in the Dispensation, it is also Dhamma. Therefore, rejecting that which is blameable and not leading to liberation, and enjoining bhikkhus on that which leads to liberation and is blameless, the Blessed One said, "Be Dhamma-heirs to me, bhikkhus, not material heirs."

Và điều đó trong thế gian chỉ là vật chất (āmisa), nhưng trong giáo pháp thì cũng có Pháp. Trong đó, Đức Thế Tôn đã bác bỏ những gì có tội và không đưa đến giải thoát, và đã khuyên nhủ chư Tỳ-kheo về những gì đưa đến giải thoát và không có tội, Ngài nói: "Này các Tỳ-kheo, hãy là người thừa kế Pháp của Ta, đừng là người thừa kế vật chất."

Dhammassa me dāyādāti mama dhammassa ogāhino, dhammabhāgabhāginoti attho.

"Dhammassa me dāyādā" means penetrators of my Dhamma, partakers of the Dhamma.

Dhammassa me dāyādā (người thừa kế Pháp của Ta) có nghĩa là những người thấu hiểu Pháp của Ta, những người có phần trong Pháp.

Tathā hi vakkhati ‘‘dhammakoṭṭhāsasseva sāmino’’ti (ma. ni. aṭṭha.1.29).

Indeed, he will say, "masters of a portion of the Dhamma" (Mā. Ni. Aṭṭha. 1.29).

Thật vậy, Ngài sẽ nói "dhammakoṭṭhāsasseva sāmino" (chỉ là chủ của phần Pháp) (ma. ni. aṭṭha.1.29).

Nibbattitadhammoti asaṃkilesikānuttarādibhāvena dhammasāmaññato niddhāritadhammo.

"Nibbattitadhammo" means Dhamma determined by its nature as uncorrupted and unsurpassed, and by its commonality with Dhamma.

Nibbattitadhammo (Pháp đã được tạo ra) là Pháp được xác định từ sự đồng nhất của Pháp theo cách không nhiễm ô và tối thượng, v.v.

Pariyāyeti sabhāvato parivattetvā ñāpeti etenāti pariyāyo, leso, lesakāraṇaṃ vā.

"Pariyāyo" is a means, a mode, or a reason for a mode, by which it is made known after being transformed from its inherent nature.

Pariyāyo (phương tiện, cách thức) là cách thức, hoặc nguyên nhân của cách thức, qua đó người ta làm cho hiểu biết bằng cách biến đổi theo bản chất.

Tadabhāvato nippariyāyadhammo maggappattiyā apāyapatanādito accantameva vāraṇato.

Due to its absence, it is "nippariyāyadhammo" because it completely prevents falling into lower realms, etc., by attaining the path.

Do không có điều đó, nippariyāyadhammo (Pháp không phương tiện) là Pháp hoàn toàn ngăn chặn sự rơi vào các cõi khổ, v.v., bằng cách đạt đến con đường (đạo).

Itaro vuttavipariyāyato pariyāyadhammo accantaṃ apāyadukkhavaṭṭadukkhapātanato paramparāya vāraṇato.

The other is "pariyāyadhammo" due to the opposite of what has been stated, because it indirectly prevents one from falling into the suffering of the lower realms and the suffering of the round of existence.

Điều ngược lại với những gì đã nói là pariyāyadhammo (Pháp có phương tiện), do nó ngăn chặn sự rơi vào khổ đau của luân hồi và khổ đau của các cõi khổ một cách gián tiếp.

Yathā hi lokiyaṃ kusalaṃ dānasīlādi vivaṭṭaṃ uddissa nibbattitaṃ, ayaṃ taṃ asampādentampi taṃ sampāpakassa dhammassa nibbattakāraṇabhāvapariyāyena pariyāyadhammo nāma hoti, evaṃ taṃ vaṭṭaṃ uddissa nibbattitaṃ, yaṃ taṇhādīhi savisesaṃ āmasitabbato āmisanti loke pākaṭaṃ acchādanabhojanādi, tassa, taṃsadisassa ca phalavisesassa nimittabhāvapariyāyena pariyāyāmisanti vuccatīti dassento āha ‘‘yaṃ panidaṃ…pe… idaṃ pariyāyāmisaṃ nāmā’’ti.

Just as mundane wholesome deeds like giving and morality, which arise with the aim of Nibbāna, even if they do not directly achieve Nibbāna, are called "pariyāyadhammo" by way of being an indirect cause for the Dhamma that does achieve it, similarly, that which arises with the aim of existence, which is popularly known in the world as "āmisa" (material things) due to being touched by craving and other defilements in a special way—such as clothing, food, etc.—is called "pariyāyāmisa" (indirect material gain) by way of being an indirect cause for a special fruit similar to that, thus he says, "yaṃ panidaṃ...pe... idaṃ pariyāyāmisaṃ nāmā."

Cũng như thiện nghiệp thế gian như bố thí, giữ giới, v.v., được tạo ra với mục đích thoát khỏi luân hồi, nếu không đạt được điều đó, thì nó được gọi là pariyāyadhammo (Pháp có phương tiện) theo cách thức là nguyên nhân tạo ra Pháp giúp đạt được điều đó. Tương tự, những gì được tạo ra với mục đích luân hồi, những gì được gọi là vật chất (āmisa) trong thế gian như y phục, thức ăn, v.v., do được tham đắm đặc biệt bởi tham ái, v.v., và những loại quả đặc biệt tương tự, được gọi là pariyāyāmisa (vật chất có phương tiện) theo cách thức là nguyên nhân. Để chỉ ra điều đó, nói: "yaṃ panidaṃ…pe… idaṃ pariyāyāmisaṃ nāmā" (cái này…v.v… cái này được gọi là vật chất có phương tiện).

593

‘‘Sakalameva hidaṃ, ānanda, brahmacariyassa yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti (saṃ. ni. 5.2, 3) ādivacanato sāvakehi adhigatopi lokuttaradhammo satthuyevāti vattabbataṃ arahatīti vuttaṃ ‘‘nippariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako’’ti.

From sayings like, "All of this, Ānanda, is the holy life, namely good friendship" (Saṃ. Ni. 5.2, 3), it is said, "nippariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako" (even the unconditioned Dhamma belongs solely to the Blessed One), because the supramundane Dhamma attained by disciples is still considered to be the Teacher's.

Từ những lời dạy như "Này Ānanda, toàn bộ phạm hạnh này chính là thiện hữu tri thức" (saṃ. ni. 5.2, 3), ngay cả Pháp siêu thế mà các đệ tử đã chứng đắc cũng xứng đáng được gọi là của Bậc Đạo Sư, vì thế nói "nippariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako" (ngay cả Pháp không phương tiện cũng thuộc về Đức Thế Tôn).

Sāvakānañhi dhammadiṭṭhipaccayassapi yonisomanasikārassa visesapaccayo paratoghoso ca tathāgatādhīnoti tehi paṭividdhopi dhammo dhammassāminoyevāti vattuṃ yuttaṃ.

For even the special causal factor for the disciples' Dhamma-vision, yonisomanasikāra (wise attention), and the external sound (paratoghosa) are dependent on the Tathāgata; therefore, it is proper to say that the Dhamma, even if realized by them, belongs to the Lord of Dhamma.

Thật vậy, đối với các đệ tử, ngay cả sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), nguyên nhân của chánh kiến về Pháp, và tiếng nói từ người khác (paratoghosa) cũng phụ thuộc vào Đức Như Lai. Do đó, Pháp mà họ đã chứng đắc cũng xứng đáng được gọi là của chủ nhân Pháp.

Tenāha ‘‘bhagavatā hī’’tiādi.

Therefore, he says, "bhagavatā hī" and so on.

Vì thế nói "bhagavatā hī" (Thật vậy, bởi Đức Thế Tôn), v.v.

Tattha anuppannassa maggassāti kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato pabhuti yāva imasmā buddhuppādā asambodhavasena na uppannassa ariyamaggassa.

There, "anuppannassa maggassa" means the Noble Path that had not arisen, by way of non-awakening, from the disappearance of the Dispensation of Kassapa Buddha up to the appearance of this Buddha.

Trong đó, anuppannassa maggassā (của con đường chưa sinh khởi) có nghĩa là của con đường Thánh đạo chưa sinh khởi theo cách chưa giác ngộ, kể từ khi giáo pháp của Đức Phật Kassapa biến mất cho đến khi Đức Phật này xuất hiện.

Uppādetāti nibbattetā.

"Uppādetā" means the producer.

Uppādetā (người tạo ra) là người làm cho sinh khởi.

Taṃ panetaṃ maggassa bhagavato nibbattanaṃ, na paccekabuddhānaṃ viya sasantāneyeva, atha kho parasantānepīti dassetuṃ ‘‘asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā’’ti vuttaṃ.

And to show that this production of the path by the Blessed One is not merely in his own continuum, like for Paccekabuddhas, but also in others' continuums, it is said, "asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā" (the generator of the ungenerated path, the announcer of the unannounced path).

Và sự tạo ra con đường của Đức Thế Tôn này không chỉ trong dòng tâm thức của chính Ngài như các vị Phật Độc Giác, mà còn trong dòng tâm thức của người khác. Để chỉ ra điều đó, nói "asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā" (người làm cho sinh khởi con đường chưa sinh khởi, người tuyên bố con đường chưa được tuyên bố).

Tayidaṃ maggassa uppādanaṃ sañjānanañca atthato jānanaññeva asammohapaṭivedhabhāvatoti vuttaṃ ‘‘maggaññū maggavidū’’ti.

And this generation and making known of the path is in essence nothing but the knowledge itself, by way of being penetration without confusion; hence it is said, "maggaññū maggavidū" (knower of the path, expert in the path).

Sự tạo ra và làm cho sinh khởi con đường này về mặt ý nghĩa chính là sự hiểu biết, vì nó là sự thâm nhập không lầm lẫn, vì thế nói "maggaññū maggavidū" (người biết con đường, người thông hiểu con đường).

Akkhānaṃ panassa sukusalabhāvenāti vuttaṃ ‘‘maggakovido’’ti.

And his excellent skill in recounting is what is meant by "skilled in the path."

Việc kể chuyện của vị ấy là do sự khéo léo, nên đã được nói là "bậc thông hiểu con đường" (maggakovido).

Satthārā yathāgataṃ maggaṃ anugacchantīti maggānugā bhagavato eva taṃ maggaṃ suṭṭhu adhigamanato.

"Followers of the path" means following the path as the Teacher went, because they have thoroughly attained that very path of the Blessed One.

Bởi vì họ đi theo con đường mà Đức Đạo Sư đã đi, nên gọi là "những người theo con đường" (maggānugā), do Đức Thế Tôn đã thành tựu con đường ấy một cách rốt ráo.

Pacchā parato sammā anu anu āgatā paṭipannāti pacchā samannāgatā.

"Followed properly from behind" means having come properly, following it step by step, having practiced it.

Đã đến sau một cách đúng đắn, đã thực hành theo từng bước một cách chân chánh, nên gọi là "đã đến sau một cách đúng đắn" (pacchā samannāgatā).

594

Jānaṃ jānātīti jānitabbameva abhiññeyyādibhedaṃ jānāti ekantahitapaṭipattito.

"Knowing, he knows" means he knows that which is to be known, such as what is to be directly comprehended, by means of practice that is solely beneficial.

"Biết thì biết" (jānaṃ jānāti) nghĩa là biết những gì cần biết, thuộc loại cần thắng tri, do sự thực hành vì lợi ích tuyệt đối.

Passaṃ passatīti tathā passitabbameva passati.

"Seeing, he sees" means he likewise sees that which is to be seen.

"Thấy thì thấy" (passaṃ passati) cũng vậy, thấy những gì cần thấy.

Atha vā jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ jānātiyeva.

Or, "knowing, he knows" means he knows that which is to be known by the knowledge of omniscience.

Hoặc "biết thì biết" nghĩa là biết những gì cần biết bằng trí tuệ toàn tri.

Na hi padesañāṇena jānitabbaṃ sabbaṃ ekantato jānāti.

For he does not entirely know everything that is to be known by partial knowledge.

Bởi vì không phải biết tất cả những gì cần biết bằng trí tuệ cục bộ.

Passaṃ passatīti dibbacakkhu paññācakkhu dhammacakkhu buddhacakkhu samantacakkhusaṅkhātehi pañcahi cakkhūhi passitabbaṃ passatiyeva.

"Seeing, he sees" means he sees that which is to be seen with the five eyes, namely, the divine eye, the eye of wisdom, the eye of Dhamma, the eye of the Buddha, and the all-seeing eye.

"Thấy thì thấy" nghĩa là thấy những gì cần thấy bằng năm loại nhãn: thiên nhãn, tuệ nhãn, pháp nhãn, Phật nhãn và toàn nhãn.

Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā.

Or, "knowing, he knows" means that just as others who are deluded, proponents of the full comprehension of sensual and fine-material existence, know by way of delusion even though they know, the Blessed One is not like that.

Hoặc "biết thì biết" nghĩa là không như những người khác, những người nói về sự hiểu biết về dục giới và sắc giới một cách sai lầm, dù biết nhưng biết theo cách sai lầm, Đức Thế Tôn thì không như vậy.

Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānātiyeva, diṭṭhidassanassa ca abhāvā passanto passatiyevāti attho.

But the Blessed One, having abandoned delusion, knows, knowing fully; and due to the absence of (wrong) views and perceptions, he sees, seeing fully—this is the meaning.

Đức Thế Tôn thì do đã đoạn trừ sự sai lầm, nên khi biết thì biết đúng, và do không có tà kiến, nên khi thấy thì thấy đúng, đó là ý nghĩa.

Cakkhubhūtoti paññācakkhumayattā tassa ca pattattā sattesu ca taduppādanato dassanapariṇāyakaṭṭhena lokassa cakkhu viya bhūto.

"One who has become the eye" means he has become like the eye of the world, being made of the eye of wisdom, having attained it, and producing it in beings, in the sense of being the leader in seeing.

"Là con mắt" (cakkhubhūto) nghĩa là do bản chất là tuệ nhãn, đã thành tựu tuệ nhãn ấy, và do tạo ra tuệ nhãn đó cho chúng sinh, nên Ngài trở thành như con mắt của thế gian theo nghĩa là người dẫn dắt đến sự thấy biết.

Ñāṇabhūtoti etassa ca evameva attho daṭṭhabbo.

"One who has become knowledge"—the meaning of this is to be understood in the same way.

"Là trí tuệ" (ñāṇabhūto) cũng vậy, ý nghĩa của từ này cũng phải được hiểu như vậy.

Dhammā bodhipakkhiyā, brahmā maggo, tehi uppannattā, tesaṃvā pattattā adhigatattā, lokassa ca taduppādanato ‘‘dhammabhūto, brahmabhūto’’ti ca veditabbo.

"One who has become the Dhamma, one who has become Brahmā"—this is to be understood as being produced by the Dhamma (bodhipakkhiyā dhammā) and Brahmā (the path), or having attained and comprehended them, and producing them in the world.

Các pháp là các pháp trợ bồ đề, Phạm là con đường. Do đã thành tựu chúng, hoặc do đã đạt được chúng, đã chứng đắc chúng, và do tạo ra chúng cho thế gian, nên phải hiểu là "là Pháp" (dhammabhūto), "là Phạm" (brahmabhūto).

Vattāti catusaccadhammaṃ vadatīti vattā.

"Speaker" means he speaks the Dhamma of the Four Noble Truths.

"Người nói" (vattā) nghĩa là người nói về Tứ Diệu Đế.

Ciraṃ saccappaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā.

"Proclaimer" means he speaks, causing the penetration of the truths to long prevail.

Người nói về sự chứng ngộ chân lý đã được thực hành từ lâu, nên gọi là "người truyền bá" (pavattā).

Atthassa ninnetāti dhammatāsaṅkhātaṃ paramatthaṃ nibbānañca niddhāretvā dassetā, pāpayitā vā.

"Conveyor of the goal" means one who determines and shows the supreme truth, Nibbāna, which is called Dhamma, or one who causes it to be attained.

"Người dẫn dắt đến lợi ích" (atthassa ninnetā) nghĩa là người xác định và chỉ ra Pháp tối thượng được gọi là dhammatā và Nibbāna, hoặc là người dẫn đến Nibbāna.

Amatassa dātāti amataṃ sacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā.

"Giver of the Deathless" means he gives the Deathless by producing in beings the realization of the Deathless.

"Người ban tặng bất tử" (amatassa dātā) nghĩa là người ban tặng sự bất tử bằng cách tạo ra sự chứng đắc bất tử cho chúng sinh.

Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammassāmī.

"Lord of the Dhamma" is because the bodhipakkhiyā dhammā depend on him.

Do các pháp trợ bồ đề phụ thuộc vào Ngài, nên Ngài là "Chủ của Pháp" (dhammassāmī).

595

‘‘Yā ca nibbānasampatti, sabbametena labbhati;

"And whatever attainment of Nibbāna there is, all is gained by this;

"Và sự thành tựu Nibbāna,

596

Sukho vipāko puññānaṃ, adhippāyo samijjhati.(peṭako. 23);

The fruition of merits is happiness, the aspiration is fulfilled." (Peṭako. 23)

Tất cả đều đạt được nhờ điều này; Quả dị thục của các công đức là an lạc, nguyện vọng được thành tựu."

597

Nibbānapaṭisaṃyutto, sabbasampattidāyako’’ti –

"Connected with Nibbāna, bestower of all attainments"—

"Liên quan đến Nibbāna, ban tặng mọi sự thành tựu" –

598

Evamādiṃ bhagavato vacanaṃ sutvā eva bhikkhū dānādipuññānaṃ vivaṭṭasannissayataṃ jānanti, na aññathāti vuttaṃ ‘‘pariyāyadhammopi…pe… paṭilabhatī’’ti.

It is by hearing such words of the Blessed One that bhikkhus know the non-consummatory nature of merits such as giving, not otherwise; thus it is said, "even the conditional Dhamma... reaches."

Chỉ khi nghe lời dạy của Đức Thế Tôn như trên, các tỳ khưu mới biết rằng các công đức như bố thí là nền tảng cho sự ly tham, chứ không phải theo cách khác. Nên đã nói "dù là pháp hữu lậu…pe… đạt được".

‘‘Edisaṃ paribhuñcitabba’’nti kappiyassa ca cīvarādipaccayassa bhagavato vacanena vinā paṭiggahopi bhikkhūnaṃ na sambhavati, kuto paribhogoti āha ‘‘nippariyāyāmisampī’’tiādi.

And without the words of the Blessed One, bhikkhus cannot even accept allowable requisites such as robes, let alone use them, with the thought "such a thing is to be used"; thus it is said, "even the unconditional requisites," and so on.

Và việc thọ nhận các vật dụng như y phục, v.v., "đáng được thọ hưởng như vậy", đối với các tỳ khưu không thể xảy ra nếu không có lời dạy của Đức Thế Tôn, huống chi là thọ dụng. Nên đã nói "dù là vật thực vô lậu" và tiếp theo.

599

Pariyāyāmisassa bhagavato santakabhāvo pariyāyadhammassa tabbhāveneva dīpito.

The Blessed One's ownership of conditional requisites is demonstrated by his ownership of the conditional Dhamma.

Sự sở hữu vật thực hữu lậu của Đức Thế Tôn được chỉ ra bởi sự sở hữu pháp hữu lậu của Ngài.

Tadeva sāmibhāvaṃ dassentoti sambandho.

The connection is: "displaying that very ownership."

Mối liên hệ là "chỉ ra sự sở hữu đó".

Tasmāti attādhīnapaṭilābhapaṭiggahatāya attano santakattā ca.

"Therefore" means due to the attainment and acceptance being dependent on him, and due to his ownership.

"Do đó" (tasmā) nghĩa là do sự thọ nhận và thọ dụng tùy thuộc vào bản thân, và do sự sở hữu của bản thân.

Tatthāti tasmiṃ dhammāmise.

"Therein" refers to that Dhamma-requisite.

"Trong đó" (tatthā) nghĩa là trong vật thực là Pháp đó.

600

Paccayā cīvarādayo paramā pāpuṇitabbabhāvena uttamamariyādā etassa na uttarimanussadhammā appicchatādayo cāti paccayaparamo, lābhagarūti attho.

"Relying on requisites supremely" means that robes and other requisites are supreme in the sense of being the highest boundary to be reached, and not the supra-human states such as contentment; the meaning is "one who reveres gains."

Các vật dụng như y phục, v.v., là tối thượng theo nghĩa là điều cần đạt đến, là giới hạn tối cao, và không phải là các pháp thượng nhân như thiểu dục, v.v. Nên gọi là "tối thượng về vật dụng" (paccayaparamo), nghĩa là tôn trọng lợi lộc.

Taṇhuppādesūti ‘‘cīvarahetu vā, bhikkhave, bhikkhuno taṇhā uppajjamānā uppajjati, piṇḍapātasenāsanaitibhavābhavahetu vā, bhikkhave, bhikkhuno taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti (dī. ni. 3.311; a. ni. 4.9; itivu. 105) evaṃ vuttesu catūsu taṇhuppattikoṭṭhāsesu.

"In the arising of craving" refers to the four categories where craving arises, as stated: "Bhikkhus, craving arises in a bhikkhu, if it arises, due to robes; or, bhikkhus, craving arises in a bhikkhu, if it arises, due to almsfood, dwellings, and existence or non-existence."

"Trong những nguyên nhân phát sinh tham ái" (taṇhuppādesu) nghĩa là trong bốn khía cạnh phát sinh tham ái đã được nói như sau: "Này các tỳ khưu, khi tham ái phát sinh nơi tỳ khưu vì y phục, nó sẽ phát sinh; hoặc này các tỳ khưu, khi tham ái phát sinh nơi tỳ khưu vì vật thực, chỗ ở, sự hiện hữu và không hiện hữu, nó sẽ phát sinh."

Appicchatāsantuṭṭhisallekhapavivekādayo appicchatādayo.

Contentment, satisfaction, effacement, seclusion, and so on, are "contentment and so on."

Thiểu dục, tri túc, hạnh viễn ly, hạnh độc cư, v.v., là "thiểu dục và các pháp khác" (appicchatādayo).

601

Tatthāti tasmiṃ ovāde, tesu vā dhammapaṭiggāhakesu bhikkhūsu.

"Therein" refers to that instruction, or to those bhikkhus who accepted the Dhamma.

"Trong đó" (tatthā) nghĩa là trong lời khuyên đó, hoặc trong những tỳ khưu thọ nhận Pháp đó.

Bhavissati vā yesaṃ tatthāti yojanā.

Or the phrase "in whom there will be therein" is to be construed.

Hoặc có thể kết nối là "sẽ có trong những người đó".

Imasmiṃ pakkhe tatthāti tasmiṃ ovāde icceva attho daṭṭhabbo.

In this interpretation, "therein" means "in that instruction."

Trong trường hợp này, "trong đó" (tatthā) phải được hiểu là "trong lời khuyên đó".

Adhippāyo āmisadāyādatāya uppajjanakaanatthānuppādassa dhammadāyādatāya uppajjanakaaṭṭhuppattiyā ca ākaṅkhā.

"Intention" is the desire for the non-arising of harm that arises from being heirs of requisites, and for the arising of benefit that arises from being heirs of Dhamma.

"Nguyện vọng" (adhippāyo) là sự mong muốn không phát sinh những điều bất lợi do là người thừa kế vật thực, và sự phát sinh những điều lợi ích do là người thừa kế Pháp.

Tenāha ‘‘passatī’’tiādi.

Therefore, it is said, "he sees," and so on.

Do đó, Ngài nói "thấy" và tiếp theo.

Tattha āmise upakkhalitānanti āmisahetu vippaṭipannānaṃ.

Therein, "those who stumbled regarding requisites" means those who acted wrongly because of requisites.

Trong đó, "những người vấp ngã vì vật thực" (āmise upakkhalitānaṃ) nghĩa là những người đã lầm lỗi vì vật thực.

Atītakāleti kassapasammāsambuddhakāle.

"In the past" means in the time of Kassapa Sammāsambuddha.

"Trong thời quá khứ" (atītakāle) nghĩa là trong thời kỳ của Đức Phật Chánh Đẳng Giác Kassapa.

Kapilassa bhikkhuno vatthu kapilasuttena, ‘‘saṅghāṭipiādittā hotī’’tiādinā lakkhaṇasuttena (saṃ. ni. 2.218) ca vibhāvetabbaṃ.

The story of the bhikkhu Kapila is to be explained by the Kapila Sutta and by the Lakkhaṇa Sutta, which begins with "his outer robe too is burning," and so on.

Câu chuyện về tỳ khưu Kapilassa phải được làm rõ bằng kinh Kapilassutta và kinh Lakkhaṇasutta với câu "y phục tăng-già-lê cũng bốc cháy" và tiếp theo.

Āmisagaruko appagghabhāvena kūṭakahāpaṇo viya nittejo samaṇatejena anujjalato nibbutaṅgāro viya nippabho ca hotīti yojanā.

The connection is: one who reveres requisites is without luster due to his lack of value, like a counterfeit coin, and without radiance, like extinguished charcoal, not shining with the radiance of a recluse.

Kết nối là: người tôn trọng vật thực, do không có giá trị, giống như tiền giả, không có oai lực; giống như than đã tắt, không có ánh sáng, không tỏa sáng bằng oai lực của sa-môn.

Tatoti paccayagarukabhāvato.

"From that" means from the state of revering requisites.

"Từ đó" (tato) nghĩa là từ sự tôn trọng vật dụng.

Vivattitacittoti vinivattitamānaso, sallekhavuttīti attho.

"With mind turned away" means with mind detached; the meaning is "having an ascetic way of life."

"Tâm đã quay lại" (vivattitacitto) nghĩa là tâm đã quay về, tức là có hạnh viễn ly.

602

Dhammadāyādāti ettāvatā antogadhāvadhāraṇaṃ vacananti tena avadhāraṇena nivattitamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘mā āmisadāyādā’’ti paṭikkhepo dassito.

"Heirs of the Dhamma"—this is a statement of exclusive inclusion; thus, to explain the meaning excluded by that exclusivity, the prohibition "not heirs of requisites" is shown.

"Người thừa kế Pháp" (dhammadāyādā) là một lời nói bao hàm sự xác định. Với sự xác định đó, để làm rõ ý nghĩa đã được loại trừ, sự phủ định "chớ là người thừa kế vật thực" đã được chỉ ra.

Tatheva ca vibhāvetuṃ adhippāyānisaṃsavibhāvanesupi dassito, tathā ādīnavavibhāvanena dhammadāyādatāpaṭikkhepo.

And similarly, to explain it, it is shown in the explanations of intention and benefit, as well as the prohibition of being heirs of Dhamma through the explanation of disadvantage.

Và để làm rõ như vậy, nó cũng được chỉ ra trong việc làm rõ ý nghĩa và lợi ích của nguyện vọng, cũng như sự phủ định việc là người thừa kế Pháp bằng cách làm rõ những hiểm họa.

Apadisitabbāti heṭṭhā katvā vattabbāti.

"To be referred to" means to be mentioned as subordinate.

"Phải được đặt dưới" (apadisitabbā) nghĩa là phải được nói sau khi đặt dưới.

Ādiyāti ettha yasmā ā-kāro mariyādattho, tasmā dhammadāyādatāvidhurena āmisadāyādabhāvena hetubhūtena, karaṇabhūtena vā ādiyaṃ vivecanaṃ viññūhi visuṃ karaṇaṃ vavatthānassa hotīti āha ‘‘visuṃ kātabbā’’ti.

In "ādiyā," since the letter 'ā' here signifies a boundary, therefore, for the discerning, the distinction, the establishment, regarding a beginning (ādisiṃ vivecanaṃ), which is either caused by or arises from being heirs of requisites, being devoid of being heirs of Dhamma, becomes separate; thus it is said, "to be made separate."

Trong "ādiyā" (lấy, nhận), vì âm ā có nghĩa là giới hạn, do đó, sự phân biệt ban đầu, sự tách biệt của người trí, đối với sự xác định, là do bản chất là người thừa kế vật thực, một bản chất thiếu sự thừa kế Pháp, làm nguyên nhân hoặc công cụ. Nên đã nói "phải được tách biệt" (visuṃ kātabbā).

Tenāha ‘‘viññūhi gārayhā bhaveyyāthāti vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, "it means 'you would be blameworthy by the discerning'."

Do đó, Ngài nói "người trí sẽ quở trách, đó là điều đã nói".

603

‘‘Atthi me tumhesu anukampā…pe… no āmisadāyādā’’ti bhikkhūsu attano karuṇāyanākittanaṃ tesaṃ mudukaraṇaṃ, ‘‘ahampi tenā’’tiādi pana tatopi savisesaṃ mudukaraṇanti āha ‘‘atīva mudukaraṇattha’’nti.

"I have compassion for you... not heirs of requisites"—this declaration of his compassion for the bhikkhus is to soften them. And "I too, by that" and so on, is an even greater softening than that; thus it is said, "for the purpose of extreme softening."

"Ta có lòng thương xót đối với các con…pe… không phải là người thừa kế vật thực", việc nói lên lòng bi mẫn của Ngài đối với các tỳ khưu là để làm cho họ mềm lòng. Còn "Ta cũng vậy" và tiếp theo là để làm cho họ mềm lòng hơn nữa. Nên đã nói "vì mục đích làm cho mềm lòng hơn".

604

Nāḷakapaṭipadādayo nāḷakasuttādīsu (su. ni. 684-728) āgatapaṭipattiyo.

"Practices of Nāḷaka and others" are the practices mentioned in the Nāḷaka Sutta and other suttas.

"Các pháp hành Nāḷaka" (Nāḷakapaṭipadādayo) là các pháp hành được đề cập trong kinh Nāḷakasutta và các kinh khác.

Tā pana yasmā nāḷakattherādīhi paṭipannā paramasallekhavuttibhūtā atiukkaṭṭhapaṭipattiyo, tasmā idha dhammadāyādapaṭipadāya udāharaṇabhāvena uddhaṭā.

Since those practices, followed by Venerable Nāḷaka and others, were exceedingly ascetic and extremely excellent, they are cited here as examples of the path of being heirs of the Dhamma.

Vì những pháp hành đó đã được các vị trưởng lão Nāḷaka và các vị khác thực hành, là những pháp hành viễn ly tối thượng, những pháp hành cực kỳ ưu việt, nên chúng được trích dẫn ở đây làm ví dụ cho pháp hành của người thừa kế Pháp.

Sakkhibhūtāti tāya paṭipattiyā vuccamānāya ‘‘kiṃ me vinā paṭipajjanako atthī’’ti asaddahantānaṃ paccakkhakaraṇena sakkhibhūtā.

"Witnesses" means those who, when that practice is spoken of, become direct witnesses for those who do not believe, thinking, "Is there anyone who practices without me?"

"Là nhân chứng" (sakkhibhūtā) nghĩa là là nhân chứng bằng cách chứng thực cho những người không tin khi pháp hành đó được nói đến, rằng "có ai thực hành pháp hành đó mà không có ta không?".

Imasminti ‘‘tumhe ca me bhikkhave dhammadāyādā’’tiādike vākye.

"In this" refers to the statement "And you, bhikkhus, are heirs of the Dhamma," and so on.

"Trong câu này" (imasmiṃ) nghĩa là trong câu "Này các tỳ khưu, các con là người thừa kế Pháp của Ta" và tiếp theo.

Sesanti ‘‘tumhe ca me’’tiādikaṃ sukkapakkhe āgataṃ pāḷipadaṃ.

"The rest" refers to the Pāḷi phrase "and you are mine," and so on, found in the positive aspect.

"Phần còn lại" (sesaṃ) nghĩa là từ Pali "tumhe ca me" và tiếp theo, được đề cập trong phần trắng (phần tích cực).

Vuttanayapaccanīkenāti ‘‘tena dhammadāyādabhāvena no āmisadāyādabhāvenā’’ti evaṃ kaṇhapakkhe vuttanayassa paṭipakkhena.

"By the opposite of the stated method" means by the opposite of the method stated in the negative aspect, such as "by being heirs of the Dhamma, not by being heirs of requisites."

"Bằng cách đối lập với cách đã nói" (vuttanayapaccanīkenā) nghĩa là bằng cách đối lập với cách đã nói trong phần đen (phần tiêu cực) như "bằng bản chất là người thừa kế Pháp đó, không phải bằng bản chất là người thừa kế vật thực".

605

30. Thomanaṃ sutvāti paṭipajjanakassa puggalassa pasaṃsanaṃ sutvā yathā taṃ saparisassa āyasmato upasenassa paṭipattiyā sīlathomanaṃ sutvā.

30. "Having heard the praise" means having heard the praise of the individual who practices, just as one heard the praise of morality concerning the practice of Venerable Upasena and his retinue.

30. "Nghe lời tán thán" (thomanaṃ sutvā) nghĩa là nghe lời tán thán về người thực hành, ví dụ như nghe lời tán thán về giới hạnh của pháp hành của Tôn giả Upasena cùng với hội chúng của Ngài.

Nipātapadanti iminā idha-saddassa anatthakatamāha.

With "Nipātapada" (indeclinable particle), it states that the word idha (here) has no specific meaning.

Với từ này, Nipātapada (trợ từ), nói rằng từ idha (ở đây) không có nghĩa.

Pavāritoti paṭikkhepito.

"Pavārito" means rejected.

Pavārito có nghĩa là bị từ chối.

Yo hi bhuñjanto bhojanena titto parivesakena upanītabhojanaṃ paṭikkhipati, so tena pavāritena paṭikkhepito nāma hoti.

Indeed, one who, having eaten and being satisfied with food, rejects the food offered by the server, is called 'rejected by him,' or pavārita.

Thật vậy, người đang thọ thực, đã no đủ với thức ăn, từ chối thức ăn được người dâng cúng mang đến, người ấy được gọi là bị người đó từ chối (pavārita).

Tenāha ‘‘pavāritoti…pe… vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, "Pavārito… (etc.)… means that."

Vì vậy, đã nói rằng “pavārito có nghĩa là…v.v…đã được nói.”

Pakārehi diṭṭhādīhi vāreti saṅghādike yācāpeti bhatte karoti etāyāti pavāraṇā, āpattivisodhanāya attavossaggo okāsadānaṃ.

That by which one requests the Saṅgha and others concerning what has been seen (and so on) is called pavāraṇā, meaning the making of a meal; it is the relinquishing of oneself, the giving of an opportunity for the purification of offenses.

Bằng các cách thức như thấy, v.v., ngăn cản (vāreti) hoặc khiến Tăng chúng, v.v., yêu cầu thức ăn (bhatte karoti) bằng cách này, nên gọi là pavāraṇā, tức là sự từ bỏ bản thân để thanh tịnh các tội lỗi, sự cho phép (okāsadānaṃ).

Sā pana yasmā yebhuyyena vassaṃvutthehi kātabbā vuttā, tasmā ‘‘vassaṃvutthapavāraṇā’’ti vuttaṃ.

Since it is said that this should mostly be done by those who have completed the Rains Retreat, it is called "vassaṃvutthapavāraṇā" (Pavāraṇā after the Rains Retreat).

Điều đó, vì đã được nói là thường do những người đã an cư mùa mưa thực hiện, nên được gọi là “vassaṃvutthapavāraṇā” (Lễ Tự Tứ sau mùa an cư).

Pavāreti paccaye icchāpeti etāyāti pavāraṇā, cīvarādīhi upanimantanā.

That by which one expresses a wish for requisites is called pavāraṇā, an invitation for robes and other necessities.

Khiến cho các yếu tố được mong muốn (paccaye icchāpeti) bằng cách này, nên gọi là pavāraṇā, tức là sự mời thỉnh y áo, v.v.

Pakārayuttā vāraṇāti pavāraṇā, vippakatabhojanatādicaturaṅgasahito bhojanapaṭikkhepo.

A rejection endowed with various aspects is pavāraṇā, the rejection of food accompanied by the four factors such as being in a state of having already partaken of food.

Sự ngăn cản (vāraṇā) kèm theo các cách thức, nên gọi là pavāraṇā, tức là sự từ chối thức ăn kèm theo bốn yếu tố như thức ăn chưa được chuẩn bị, v.v.

Sā pana yasmā anatirittabhojananimittāya āpattiyā kāraṇaṃ hoti, tasmā ‘‘anatirittapavāraṇā’’ti vuttā.

Since this causes an offense due to food being not-in-excess, it is called "anatirittapavāraṇā" (Pavāraṇā regarding not-in-excess food).

Điều đó, vì là nguyên nhân của tội lỗi do thức ăn không còn dư, nên được gọi là “anatirittapavāraṇā” (sự từ chối thức ăn không còn dư).

Yāvadatthabhojanassa pavāraṇā yāvadatthapavāraṇā, pariyositabhojanassa upanītāhārapaṭikkhepoti attho.

The rejection of food in sufficient quantity is yāvadatthapavāraṇā, meaning the rejection of offered food after one has finished eating.

Sự từ chối thức ăn vừa đủ là yāvadatthapavāraṇā, có nghĩa là sự từ chối thức ăn đã được dâng cúng sau khi đã thọ thực xong.

606

‘‘Bhuttāvī’’ti vacanato bhojanapāripūritā idhādhippetāti āha ‘‘paripuṇṇoti bhojanena paripuṇṇo’’ti.

It is said, "‘paripuṇṇoti bhojanena paripuṇṇo’" (complete, meaning complete with food), because from the phrase "bhuttāvī" (having eaten), completion of eating is intended here.

Theo câu “Bhuttāvī” (đã thọ thực), sự no đủ thức ăn được đề cập ở đây, nên đã nói “paripuṇṇo có nghĩa là no đủ với thức ăn.”

Pariyositoti etthāpi eseva nayo ‘‘bhojanena bhojanakiriyāya pariyosito’’ti.

Here too, the same method applies for "pariyosito" (finished), meaning "finished with food, finished with the act of eating."

Đối với từ Pariyosito (đã hoàn tất) cũng theo cách tương tự, “đã hoàn tất với thức ăn, với việc thọ thực.”

Aṭṭhakathāyaṃ pana adhippetatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ bhojana-saddassa lopo vutto.

In the Commentary, however, the elision of the word bhojana (food) is mentioned to clarify and show the intended meaning.

Tuy nhiên, trong Chú giải, để làm rõ nghĩa được đề cập, sự lược bỏ của từ bhojana (thức ăn) đã được nói đến.

Dhātoti titto.

"Dhāto" means satisfied.

Dhāto có nghĩa là no đủ.

Sādhakānīti ñāpakāni.

"Sādhakāni" means indicators.

Sādhakāni có nghĩa là những điều làm rõ.

Pariyositabhojanaṃ suhitayāvadatthatāgahaṇehi bhuttāvitādayo, bhuttāvitādiggahaṇehi vā itare bodhitā hontīti aññamaññaṃ nesaṃ ñāpakañāpetabbataṃ dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ.

To show that they are mutually indicative and indicated—that 'finished eating' is understood by 'being satisfied' and 'having eaten in sufficient quantity,' or that the others are understood by 'having eaten' and so on—it is stated, "Yo hī" (Indeed, one who…), etc.

Để chỉ ra rằng chúng là những điều làm rõ và được làm rõ lẫn nhau, tức là việc thọ thực xong, sự no đủ, sự vừa đủ được chỉ ra bởi các từ bhuttāvī (đã thọ thực), v.v., hoặc các từ khác được làm rõ bởi các từ bhuttāvī, v.v., nên đã nói “yo hī” (thật vậy, người nào), v.v.

Evaṃ chahipi padehi udarāvadehakaṃ bhojanaṃ dassitaṃ, tañca kho parikappanāvasena.

Thus, by all six terms, eating to the full has been shown, and that too, by way of hypothetical illustration.

Như vậy, bằng cả sáu từ, thức ăn được ăn đến mức no bụng đã được chỉ ra, và điều đó là theo cách giả định.

Na hi bhagavā evaṃ bhuñjati.

For the Blessed One does not eat in this manner.

Thật vậy, Đức Thế Tôn không thọ thực như vậy.

Tenāha ‘‘sabbañcetaṃ parikappetvā vutta’’nti.

Therefore, it is said, "Sabbañcetaṃ parikappetvā vuttaṃ" (All this is stated hypothetically).

Vì vậy, đã nói “sabbañcetaṃ parikappetvā vuttaṃ” (tất cả điều này được nói theo cách giả định).

607

‘‘Siyā eva, nāpi siyā’’ti ca idaṃ atthadvayampi idha sambhavatīti vuttaṃ ‘‘idha ubhayampi vaṭṭatī’’ti.

It is stated, "Idha ubhayampi vaṭṭatī" (Both are admissible here), because both meanings, "It might be so" and "It might not be so," are possible here.

“Siyā eva, nāpi siyā” (có thể là vậy, cũng có thể không phải vậy) và cả hai nghĩa này đều có thể xảy ra ở đây, nên đã nói “idha ubhayampi vaṭṭatī” (ở đây cả hai đều phù hợp).

Athāti anantaraṃ, mama bhojanasamanantaramevāti attho.

"Athā" means immediately after; the meaning is, immediately after my meal.

Athā có nghĩa là ngay sau đó, tức là ngay sau khi tôi thọ thực.

Taṃ pana yasmā yathāvuttakālapaccāmasanaṃ hoti, tasmā ‘‘tamhi kāle’’ti vuttaṃ.

Since that refers to the aforementioned time, it is said, "Tamhi kāle" (at that time).

Điều đó, vì là sự hồi tưởng về thời gian như đã nói, nên được gọi là “tamhi kāle” (vào thời điểm đó).

Apparuḷhahariteti ruhamānatiṇādiharitarahite.

"Apparuḷhaharite" means without growing grass and other greenery.

Apparuḷhaharite có nghĩa là không có cỏ, v.v., đang mọc.

Abhāvattho ca ayaṃ appa-saddo ‘‘appiccho’’tiādīsu (ma. ni. 1.252, 336; saṃ. ni. 2.148) viya.

And this word appa denotes absence, as in "appiccho" (having few desires) and so on.

Và từ appa này có nghĩa là sự vắng mặt, giống như trong các trường hợp “appiccho” (ít dục), v.v.

608

Kathitepīti pi-saddo avuttasamuccayattho.

In "Kathitepī" (even when spoken), the word pi signifies inclusion of what is not stated.

Trong từ Kathitepī, từ pi có nghĩa là bao gồm những điều chưa được nói đến.

Tena vāpasamīkaraṇādiṃ saṅgaṇhāti.

Thereby, it includes pacifying and so forth.

Với điều đó, nó bao gồm việc làm dịu đi, v.v.

Tathā hesa vutta-saddo ‘‘no ca kho paṭivutta’’ntiādīsu (pārā. 289) vāpasamīkaraṇe dissati, ‘‘pannalomo paradattavutto’’tiādīsu (cūḷava. 332) jīvitavuttiyaṃ, ‘‘paṇḍupalāso bandhanā pavutto’’tiādīsu (pārā. 92; pāci. 666; mahāva. 129; ma. ni. 3.59) apagame, ‘‘gītaṃ pavuttaṃ samihita’’ntiādīsu (dī. ni. 1.285) pāvacanabhāvena pavattite, loke pana ‘‘vuttaṃ parāyaṇa’’ntiādīsu (mahābhāsa 7.2.26) ajjhene dissatīti.

For this word vutta (said) is seen in the sense of pacifying in phrases like "no ca kho paṭivutta" (but not pacified), in the sense of livelihood in "pannalomo paradattavutto" (whose hair has fallen out, living on what others give), in the sense of disappearance in "paṇḍupalāso bandhanā pavutto" (a withered leaf fallen from its stalk), and in the sense of being brought into existence as a proclamation in "gītaṃ pavuttaṃ samihita" (a song that has been sung and delighted in); in common usage, however, it is seen in the sense of learning in "vuttaṃ parāyaṇa" (the recited text of the Parāyaṇa).

Thật vậy, từ vutta này được thấy có nghĩa là làm dịu đi trong các trường hợp “no ca kho paṭivuttaṃ” (nhưng không được làm dịu đi), v.v.; có nghĩa là sự sống trong “pannalomo paradattavutto” (lông đã rụng, sống nhờ người khác cho), v.v.; có nghĩa là sự rời bỏ trong “paṇḍupalāso bandhanā pavutto” (lá vàng đã rụng khỏi cành), v.v.; có nghĩa là được thực hiện dưới hình thức tuyên bố trong “gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ” (bài hát được tuyên bố đã được chuẩn bị), v.v.; còn trong đời thường, nó được thấy có nghĩa là học tập trong “vuttaṃ parāyaṇaṃ” (sự học tập là mục tiêu cuối cùng), v.v.

609

Na ettha piṇḍapātabhojanena dhammadāyādatā nivāritā, piṇḍapātabhojanaṃ pana anādaritvā dhammānudhammapaṭipattīti ettha kāraṇaṃ dassento āha ‘‘piṇḍapātaṃ…pe… vītināmeyyā’’ti.

Here, the inheritance of Dhamma is not prohibited by means of almsfood; rather, showing the reason why the practice of Dhamma and its conformity is neglected instead of almsfood, it is said, "Piṇḍapātaṃ… (etc.)… vītināmeyyā" (May he spend the almsfood… (etc.)…).

Ở đây, sự từ chối thức ăn khất thực không có nghĩa là loại bỏ sự thừa kế Pháp, mà chỉ ra nguyên nhân của việc thực hành Pháp và tùy Pháp mà không chú trọng đến thức ăn khất thực, nên đã nói “piṇḍapātaṃ…v.v…vītināmeyyā” (thức ăn khất thực…v.v…nên vượt qua).

Tattha vītināmeyyāti kammaṭṭhānānuyogena khepeyya.

There, "vītināmeyyā" means he should spend it by devotion to meditation.

Trong đó, vītināmeyyā có nghĩa là nên trải qua bằng cách chuyên tâm vào đề mục thiền định.

Tenāha ‘‘ādittasīsūpamaṃ paccavekkhitvā’’ti.

Therefore, it is said, "ādittasīsūpamaṃ paccavekkhitvā" (having reflected like one whose head is aflame).

Vì vậy, đã nói “ādittasīsūpamaṃ paccavekkhitvā” (sau khi quán chiếu như ví dụ cái đầu bốc cháy).

Ādittasīsūpamantiādittasīsūpamasuttaṃ.

"Ādittasīsūpamaṃ" (like one whose head is aflame) refers to the Ādittasīsūpama Sutta.

Ādittasīsūpamaṃ có nghĩa là kinh ví dụ cái đầu bốc cháy.

610

Kiñcāpīti ayaṃ ‘‘yadipī’’ti iminā samānattho nipāto.

"Kiñcāpi" (although) is a particle synonymous with "yadipi" (even if).

Kiñcāpi là một trợ từ có cùng nghĩa với “yadipi” (mặc dù).

Nipāto ca nāma yattha yattha vākye payujjati, tena tena vattabbatthajotako hotīti idha ‘‘piṇḍapāta’’ntiādinā anuññāpasaṃsāvasena vuccamānassa atthassa jotakoti adhippāyena ‘‘anujānanapasaṃsanatthe nipāto’’ti vuttaṃ, anuññāpasaṃsārambhe pana ‘‘asambhāvanatthe’’ti vuttaṃ siyā purimeyeva sambhāvanāvibhāvanato adhikattānulomato ca.

And a particle, wherever it is used in a sentence, illuminates the meaning to be expressed by that sentence; thus, with the intention of illuminating the meaning that is expressed by way of permission and praise in "piṇḍapāta" (almsfood) and so on, it is stated, "anujānanapasaṃsanatthe nipāto" (a particle in the sense of permission and praise); however, at the beginning of permission and praise, it might be stated as "asambhāvanatthe" (in the sense of impossibility), due to the clarification of possibility in the former and its greater appropriateness.

Và trợ từ, ở bất cứ câu nào được sử dụng, đều làm sáng tỏ nghĩa cần được nói bởi câu đó, nên ở đây, với ý nghĩa là làm sáng tỏ nghĩa được nói dưới hình thức cho phép và tán thán bằng “piṇḍapātaṃ” (thức ăn khất thực), v.v., nên đã nói “anujānanapasaṃsanatthe nipāto” (trợ từ có nghĩa là cho phép và tán thán); nhưng ở phần đầu của sự cho phép và tán thán, có thể đã nói “asambhāvanatthe” (có nghĩa là không thể xảy ra) vì sự làm rõ khả năng xảy ra trước đó và sự tương ứng với những điều vượt trội.

611

Ekavāraṃ pavattaṃ piṇḍapātapaṭikkhipanaṃ kathaṃ dīgharattaṃ appicchatādīnaṃ kāraṇaṃ hotīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tassa hī’’tiādi.

Addressing the question of how a single act of rejecting almsfood can be a cause for having few desires and so forth for a long time, it is said, "tassa hī" (for him), etc.

Nhằm giải quyết câu hỏi làm thế nào việc từ chối thức ăn khất thực một lần có thể là nguyên nhân của sự ít dục, v.v., trong thời gian dài, nên đã nói “tassa hī” (thật vậy, của người ấy), v.v.

Tattha atricchatāti atra icchatīti atriccho, tassa bhāvo atricchatā, atthato paralābhapatthanā.

There, "atricchatā" (excessive desire) means atriccho (one who desires excessively), and its state is atricchatā, which in meaning is the longing for further gains.

Trong đó, atricchatā: người mong muốn nhiều (atra icchati) là atriccho, trạng thái của người đó là atricchatā, thực chất là sự mong cầu lợi lộc từ người khác.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘purimeyeva sakalābhena asantuṭṭhi, paralābhe ca patthanā, etaṃ atricchatālakkhaṇa’’nti (vibha. aṭṭha. 849).

Thus, it is said, "Discontent with one's present gains and longing for further gains—this is the characteristic of excessive desire."

Thật vậy, đã nói: “Không thỏa mãn với tất cả lợi lộc đã có, và mong cầu lợi lộc từ người khác, đây là đặc tính của atricchatā (đa dục).”

Pāpicchatāti asantaguṇasambhāvanādhippāyatā.

"Pāpicchatā" (evil desire) is the intention of postulating non-existent qualities.

Pāpicchatā là ý muốn cho rằng mình có những phẩm chất tốt đẹp mà mình không có.

Pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā.

One whose desire is evil is pāpiccho, and its state is pāpicchatā.

Người có ý muốn xấu (pāpā icchā) là pāpiccho, trạng thái của người đó là pāpicchatā.

Yathāha ‘‘asantaguṇasambhāvanatā paṭiggahaṇe ca amattaññutā, etaṃ pāpicchalakkhaṇa’’nti (vibha. aṭṭha. 851).

As it is said, "The postulating of non-existent qualities and immoderation in receiving—this is the characteristic of evil desire."

Như đã nói: “Sự cho rằng mình có những phẩm chất tốt đẹp mà mình không có, và sự không biết đủ khi thọ nhận, đây là đặc tính của pāpiccha (ác dục).”

Mahantāni vatthūni icchati, mahatī vā tassa icchāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā.

One who desires many things, or whose desire is great, is mahiccho; its state is mahicchatā.

Mong muốn những vật lớn lao, hoặc ý muốn của người đó là lớn, nên là mahiccho, trạng thái của người đó là mahicchatā.

Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘santaguṇasambhāvanatā paṭiggahaṇe ca amattaññutā, etaṃ mahicchalakkhaṇa’’nti.

Concerning this, it is said, "The postulating of existing qualities and immoderation in receiving—this is the characteristic of great desire."

Liên quan đến điều đó, đã nói: “Sự cho rằng mình có những phẩm chất tốt đẹp, và sự không biết đủ khi thọ nhận, đây là đặc tính của mahiccha (đại dục).”

Paccavekkhamāno nivāressatīti yojanā.

The construction is: reflecting, he will prevent.

Câu được nối là: “Sau khi quán chiếu, người ấy sẽ từ chối.”

Assa bhikkhuno saṃvattissati piṇḍapātapaṭikkhepo.

The rejection of almsfood will conduce to that bhikkhu.

Sự từ chối thức ăn khất thực sẽ đưa đến (saṃvattissati) cho vị Tỳ-kheo ấy (assa).

612

Mahiccho puggalo yathā paccayadānavasena paccayadāyakehi bharituṃ asakkuṇeyyo, evaṃ paccayapariyesanavasena attanāpīti vuttaṃ ‘‘attanopi upaṭṭhākānampi dubbharo hotī’’ti.

It is said, "attanopi upaṭṭhākānampi dubbharo hotī" (he is difficult to support by himself and by his supporters), because a person with great desire is as difficult for his supporters to support by giving requisites as he is for himself to find requisites.

Giống như một người có nhiều dục vọng không thể được nuôi dưỡng bởi những người cúng dường vật phẩm, thì người ấy cũng không thể tự nuôi dưỡng mình bằng cách tìm kiếm vật phẩm, nên đã nói “attanopi upaṭṭhākānampi dubbharo hotī” (khó nuôi dưỡng cả cho chính mình và cho các thí chủ).

Saddhādeyyassa vinipātavasena pavattiyā aññassa ghare chaḍḍento.

"Aññassa ghare chaḍḍento" (discarding in another's house) refers to it occurring by way of the loss of what was given in faith.

Do sự lãng phí vật phẩm cúng dường bằng đức tin, nên “aññassa ghare chaḍḍento” (vứt bỏ ở nhà người khác).

Rittapattovāti yesu kulesu paṭipiṇḍavasena pavattati, tesaṃ sabbapacchimaṃ attano yathāladdhaṃ datvā tattha kiñci aladdhā rittapatto vihāraṃ pavisitvā nipajjati jighacchādubbalyenāti adhippāyo.

The meaning of "rittapattovā vihāraṃ pavisitvā nipajjati" (or with an empty bowl, entering the monastery, lies down) is that, in those families where one goes for almsfood, having given away one's received portion as the very last, and having received nothing there, with an empty bowl, he enters the monastery and lies down due to hunger and weakness.

Rittapattovā (hoặc với bát rỗng): có nghĩa là, ở những gia đình mà người ấy đi khất thực theo lượt, sau khi đã cho những gì mình nhận được cuối cùng ở đó mà không nhận được gì, người ấy trở về vihāraṃ pavisitvā nipajjati (vào tịnh xá và nằm xuống) vì yếu đuối do đói bụng.

Yathāladdhapaccayaparibhogena, puna pariyesanānāpajjanena attano subharatā, yathāladdhapaccayena avaññaṃ akatvā santosāpattiyā upaṭṭhākānaṃ subharatā veditabbā.

One's own easy supportability is to be understood from enjoying requisites as received and not taking up the search again; the supporters' easy supportability is to be understood from being content and not showing disrespect for requisites as received.

Sự dễ nuôi dưỡng của bản thân cần được hiểu là do thọ dụng vật phẩm đã nhận được và không tìm kiếm thêm; sự dễ nuôi dưỡng của các thí chủ cần được hiểu là do sự hài lòng với vật phẩm đã nhận được mà không coi thường.

613

Kathāvatthūnīti appicchatādipaṭisaṃyuttānaṃ kathānaṃ vatthūnīti kathāvatthūni, appicchatādayo eva.

"Kathāvatthūnī" (bases for discourse) are the bases for discourses connected with having few desires and so forth; they are few desires and so forth themselves.

Kathāvatthūnī (các đề tài nói chuyện) có nghĩa là các đề tài nói chuyện liên quan đến sự ít dục, v.v., tức là chính sự ít dục, v.v.

Tīṇīti tīṇi kathāvatthūni.

"Tīṇī" (three) means three bases for discourse.

Tīṇi có nghĩa là ba đề tài nói chuyện.

Abhisallekhikāti ativiya kilese sallikhatīti abhisallekho, appiccha tādiguṇasamudāyo, so etissā atthīti abhisallekhikā, mahicchatādīnaṃ tanubhāvāya yuttarūpā appicchatādipaṭisaṃyuttatā.

"Abhisallekhikā" (conducive to extreme reduction) means that which exceedingly reduces defilements; this is abhisallekho, the aggregate of qualities such as having few desires; that which possesses this is abhisallekhikā, meaning being connected with having few desires and so forth, suitable for the attenuation of great desire and other such qualities.

Abhisallekhikā: điều gì làm mòn các phiền não một cách đặc biệt là abhisallekho, đó là tập hợp các phẩm chất như ít dục, v.v., điều đó có ở đây nên là abhisallekhikā, tức là sự liên quan đến ít dục, v.v., phù hợp để làm giảm bớt các điều như đại dục, v.v.

Cetovinīvaraṇasappāyāti kusalacittuppattiyā nivārakānaṃ nīvaraṇānaṃ dūrībhāvakaraṇena cetovinīvaraṇasaṅkhātānaṃ samathavipassanānaṃ sappāyā.

"Conducive to the removal of hindrances of the mind" refers to what is conducive to samatha and vipassanā, which are called cetovinīvaraṇa (mental hindrances), through the removal of the hindrances that obstruct the arising of wholesome states of mind.

Cetovinīvaraṇasappāyā (thuận lợi cho sự thanh tịnh tâm khỏi các triền cái) là việc loại bỏ các triền cái ngăn cản sự phát sinh tâm thiện, do đó thuận lợi cho thiền định (samatha) và thiền quán (vipassanā) được gọi là sự thanh tịnh tâm khỏi các triền cái.

Samathavipassanācittasseva vā vibhūtibhāvakaraṇāya sappāyā upakārikāti cetovinīvaraṇasappāyā.

Or it is conducive and helpful for the manifestation of the mind of samatha and vipassanā itself, hence "conducive to the removal of hindrances of the mind".

Hoặc là, thuận lợi và trợ giúp cho sự hiển lộ của tâm thiền định và thiền quán, nên được gọi là cetovinīvaraṇasappāyā.

Ekantanibbidāyātiādi yena nibbidādiānisaṃsena ayaṃ kathā abhisallekhikā cetovinīvaraṇasappāyā ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ.

"For absolute disenchantment" and so on: This is stated to show by which benefits, such as disenchantment, this discourse is truly conducive to detachment and to the removal of mental hindrances.

Ekantanibbidāyā (để hoàn toàn nhàm chán), v.v.: được nói ra để chỉ rõ những lợi ích như sự nhàm chán, v.v., nhờ đó lời pháp thoại này trở nên có tính chất viễn ly và thuận lợi cho sự thanh tịnh tâm khỏi các triền cái.

Tattha ekantanibbidāyāti ekaṃsena vaṭṭadukkhato nibbindanatthāya.

Therein, "for absolute disenchantment" means for the sake of unequivocally becoming disenchanted with the suffering of saṃsāra.

Trong đó, ekantanibbidāyā là để hoàn toàn nhàm chán với khổ luân hồi.

Virāgāya nirodhāyāti tasseva virajjanatthañca nirujjhanatthañca.

"For dispassion, for cessation" means for the sake of dispassion towards that and for its cessation.

Virāgāya nirodhāyā là để ly tham và đoạn diệt chính điều đó.

Upasamāyāti sabbakilesavūpasamāya.

"For appeasement" means for the complete appeasement of all defilements.

Upasamāyā là để đoạn diệt tất cả phiền não.

Abhiññāyāti sabbassapi abhiññeyyassa abhijānanāya.

"For direct knowledge" means for the direct knowing of all that is to be directly known.

Abhiññāyā là để biết rõ tất cả những gì cần phải biết rõ.

Sambodhāyāti catumaggasambodhāya.

"For complete enlightenment" means for the complete enlightenment of the four paths.

Sambodhāyā là để giác ngộ Tứ Thánh Đạo.

Nibbānāyāti anupādisesanibbānāya.

"For Nibbāna" means for Nibbāna without any remainder of clinging.

Nibbānāyā là để đạt Niết Bàn vô dư y.

Etesu hi ādito tīhi vipassanā vuttā, puna tīhi maggo, itarena nibbānaṃ.

Among these, vipassanā is spoken of by the first three, the path by the next three, and Nibbāna by the remaining one.

Trong số này, ba điều đầu tiên nói về thiền quán (vipassanā), ba điều tiếp theo nói về đạo (magga), và điều còn lại nói về Niết Bàn.

Tena samathavipassanā ādiṃ katvā nibbānapariyosāno ayaṃ sabbo uttarimanussadhammo dasakathāvatthulābhino sambhavatīti dasseti.

Thereby, it is shown that all these supra-mundane states, beginning with samatha and vipassanā and culminating in Nibbāna, are obtained through the ten topics of discourse.

Do đó, điều này cho thấy rằng tất cả các Pháp siêu nhân (uttarimanussadhamma) này, bắt đầu từ thiền định và thiền quán và kết thúc ở Niết Bàn, có thể đạt được nhờ mười chủ đề pháp thoại.

Paripūressantīti taṃsabhāvato upakārato ca saṃvattissanti.

"They will be fulfilled" means they will contribute to their own nature and to their benefit.

Paripūressantī (sẽ hoàn thành) là sẽ trở thành như vậy nhờ bản chất và sự trợ giúp của chúng.

Appicchatādayo hi ekavārauppannā upari tadatthāya saṃvattissanti.

Indeed, contentedness and so forth, once arisen, contribute to that purpose later on.

Vì khi tâm ít dục vọng, v.v. đã phát sinh một lần, chúng sẽ tiếp tục tồn tại vì mục đích đó ở cấp độ cao hơn.

Kathāvatthuparipūraṇaṃ sikkhāparipūraṇañca vuttanayeneva veditabbaṃ.

The fulfillment of the topics of discourse and the fulfillment of the training should be understood in the manner stated.

Sự hoàn thành các chủ đề pháp thoại và sự hoàn thành các học giới cần được hiểu theo cách đã nói.

614

Amataṃ nibbānanti anupādisesanibbānadhātuṃ.

"Deathless Nibbāna" refers to the Nibbāna-element without any remainder of clinging.

Amataṃ nibbānaṃ (Niết Bàn bất tử) là Niết Bàn vô dư y.

Itarā pana sekkhāsekkhadhammapāripūriyā paripuṇṇā.

The other, however, is fulfilled by the perfection of qualities of those in training and those perfected.

Còn sự hoàn thành khác là sự hoàn thành các pháp hữu học và vô học.

Nibbānapāripūri cettha tadāvahadhammapāripūrivasena pariyāyato vuttāti veditabbā.

The perfection of Nibbāna here should be understood as being metaphorically expressed through the perfection of the qualities leading to it.

Sự hoàn thành Niết Bàn ở đây được hiểu một cách gián tiếp là sự hoàn thành các pháp dẫn đến Niết Bàn.

Idāni yāyaṃ appicchatādīnaṃ anukkamaparivuddhiyā guṇapāripūritā, taṃ upamāya sādhento ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.

Now, showing with an simile this perfection of qualities through the progressive development of contentedness and so forth, he says "just as" and so on.

Bây giờ, để chứng minh sự hoàn thành các đức tính thông qua sự tăng trưởng tuần tự của tâm ít dục vọng, v.v., ngài nói “seyyathāpi” (ví như), v.v.

Tattha pāvussakoti vassānamāse uṭṭhito.

Therein, "rain-cloud" refers to a cloud that rises in the rainy season.

Trong đó, pāvussako là (mưa) phát sinh vào mùa mưa.

So hi cirānuppavatti hoti.

Indeed, it is long-lasting.

Vì nó kéo dài một thời gian dài.

Pabbatakandarā pabbatesu upaccakādhiccakāpabhavanijjharādinadiyo.

"Mountain caves" are the springs, waterfalls, and rivers that originate in the mountains from their lower and upper plateaus.

Pabbatakandarā là các con sông, suối, thác nước, v.v. phát sinh từ những vùng cao và thấp trên núi.

Sarasākhāti yattha upariunnatapadesato udakaṃ āgantvā tiṭṭhati ceva sandati ca, te.

"Branches of the lake" are those places where water comes down from higher ground and collects and flows.

Sarasākhā là những nơi mà nước từ vùng cao chảy xuống và đọng lại, cũng như chảy đi.

Kusobbhā khuddakataḷākā.

"Small pits" are small ponds.

Kusobbhā là những ao nhỏ.

Kunnadiyoti pabbatapādato nikkhantā khuddakanadiyo.

"Small rivers" are small rivers that emerge from the foot of mountains.

Kunnadiyo là những con sông nhỏ chảy ra từ chân núi.

Tā hi mahānadiyo otarantiyo paripūrenti.

Indeed, by flowing into great rivers, they fill them up.

Chúng làm đầy các con sông lớn khi chảy vào.

Paramadhammadāyādanti paramaṃ uttamaṃ dhammadāyādabhāvaṃ, paramaṃ dhammadāyajjaṃ vā.

"Supreme inheritor of Dhamma" means the supreme, excellent state of being an inheritor of Dhamma, or the supreme inheritance of Dhamma.

Paramadhammadāyādaṃ là sự thừa kế Pháp tối thượng, hoặc di sản Pháp tối thượng.

Te bhikkhūti te dhammapaṭiggāhake bhikkhū.

"Those bhikkhus" refers to those bhikkhus who receive the Dhamma.

Te bhikkhū là những Tỳ Khưu tiếp nhận Pháp đó.

Sanniyojentoti mūlaguṇehi appicchatādīhi yojento.

"Connecting" means connecting them with the fundamental qualities, such as contentedness.

Sanniyojento là kết nối họ với các đức tính căn bản như ít dục vọng, v.v.

615

Uggahetvāti atthato byañjanato ca upadhāraṇavasena gahetvā aviparītaṃ gahetvā.

"Having grasped" means having taken it by way of understanding its meaning and wording, having taken it without error.

Uggahetvā là tiếp nhận một cách không sai lệch, bằng cách ghi nhớ cả nghĩa và từ ngữ.

Saṃsandetvāti mama desanānusārena mamajjhāsayaṃ avirajjhitvā.

"Having compared" means without deviating from my intention, in accordance with my teaching.

Saṃsandetvā là không làm trái ý nguyện của tôi, theo lời dạy của tôi.

Yathā idheva cintesīti yathā imissā dhammadāyādadesanāya cintesi, evaṃ aññatthāpi dhammathomanatthaṃ gandhakuṭiṃ pavisanto cintesi.

Just as he pondered here, "he pondered" for this Dhamma inheritance teaching, so too elsewhere, for the praise of the Dhamma, he pondered as he entered the Perfumed Chamber.

Như ở đây cintesī (đã suy nghĩ), như đã suy nghĩ về lời dạy về người thừa kế Pháp này, tương tự, ở những nơi khác, khi vào hương thất (gandhakuṭi) để tán dương Pháp, ngài cũng đã suy nghĩ.

Ekajjhāsayāyāti samānādhippāyāya.

"Of the same intention" means having the same aim.

Ekajjhāsayāyā là có cùng ý định.

Matiyāti paññāya.

"By wisdom" means by discernment.

Matiyā là bằng trí tuệ.

Ayaṃ desanā aggātiādi bhagavā dhammasenāpatiṃ guṇato eva paggaṇhātīti katvā vuttaṃ.

"This teaching is supreme" and so on: This is stated because the Blessed One praises the General of the Dhamma based on his qualities alone.

Ayaṃ desanā aggā (lời dạy này là tối thượng), v.v. được nói ra vì Đức Thế Tôn đã tán dương vị pháp tướng (dhammasenāpati) chỉ dựa vào đức tính của ngài.

616

Cittagatiyāti cittavasena kāyassa pariṇāmanena ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti kāyassa cittena samānagatikatādhiṭṭhānena.

"By the swiftness of mind" means by changing the body according to the mind, with the determination "may this body be like this mind," by making the body of the same swiftness as the mind.

Cittagatiyā là bằng cách biến đổi thân theo tâm, với sự quyết định “mong thân này giống như tâm này,” thân có cùng tốc độ với tâm.

Kathaṃ pana kāyo dandhappavattiko lahuparivattanacittena samānagatiko hotīti?

But how can the body, which moves slowly, be of the same swiftness as the quickly changing mind?

Nhưng làm sao thân, vốn chậm chạp, có thể có cùng tốc độ với tâm, vốn thay đổi nhanh chóng?

Na sabbathā samānagatiko.

It is not entirely of the same swiftness.

Không phải hoàn toàn có cùng tốc độ.

Yatheva hi kāyavasena cittapariṇāmane cittaṃ sabbathā kāyena samānagatikaṃ na hoti.

Just as when the mind is changed according to the body, the mind is not entirely of the same swiftness as the body.

Giống như khi biến đổi tâm theo thân, tâm không hoàn toàn có cùng tốc độ với thân.

Na hi tadā cittaṃ sabhāvasiddhena attano khaṇena avattitvā dandhavuttikassa rūpadhammassa khaṇena vattituṃ sakkoti, ‘‘idaṃ cittaṃ ayaṃ kāyo viya hotū’’ti pana adhiṭṭhānena dandhagatikassa kāyassa anuvattanato yāva icchitaṭṭhānappatti, tāva kāyagatiṃ anulomentameva hutvā santānavasena pavattamānaṃ cittaṃ kāyagatikaṃ katvā pariṇāmitaṃ nāma hoti, evaṃ ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti adhiṭṭhānena pageva lahusaññāya sukhumasaññāya ca sampāditattā abhāvitiddhipādānaṃ viya dandhaṃ avattitvā yathā lahuṃ katipayacittavāreheva icchitaṭṭhānappatti hoti, evaṃ pavattamāno kāyo cittagatikabhāveneva pariṇāmito nāma hoti, na ekacittakkhaṇeneva pavattiyā.

For then the mind cannot exist in its inherently established moment by not turning away from its own moment, but by the moment of a slowly acting material phenomenon. However, through the determination "may this mind be like this body," by following the slow-moving body, and by continuously operating as if it were conforming to the movement of the body until it reaches the desired place, the mind is said to be changed into the swiftness of the body. Similarly, through the determination "may this body be like this mind," because it has already been accomplished by the perception of swiftness and subtlety, the body does not act slowly like those who have not cultivated the iddhipādas, but rather, by moving in such a way that it reaches the desired place quickly with just a few thought-moments, it is said to have been changed into the swiftness of the mind, not by existing for a single moment of consciousness.

Thật vậy, lúc đó tâm không thể tồn tại theo khoảnh khắc của pháp sắc, vốn chậm chạp, mà không tồn tại theo khoảnh khắc tự nhiên của chính nó. Tuy nhiên, bằng sự quyết định “mong tâm này giống như thân này,” do đi theo thân chậm chạp, tâm được gọi là đã biến đổi thành có tốc độ của thân, khi nó tiếp tục tồn tại theo dòng chảy, đi theo tốc độ của thân cho đến khi đạt đến nơi mong muốn. Tương tự, bằng sự quyết định “mong thân này giống như tâm này,” do đã thành tựu trước đó bằng tưởng nhanh và tưởng vi tế, thân không tồn tại chậm chạp như những người chưa tu tập thần túc, mà được gọi là đã biến đổi thành có tốc độ của tâm, khi nó tồn tại sao cho sự đạt đến nơi mong muốn xảy ra nhanh chóng chỉ trong vài khoảnh khắc tâm, chứ không phải bằng sự tồn tại trong một khoảnh khắc tâm duy nhất.

Evañca katvā bāhusamiñjanappasāraṇūpamāpi upacārena vinā suṭṭhutaraṃ yuttā hoti, aññathā dhammatāvilomitā siyā.

Thus, the simile of bending and extending the arm is more fitting without metaphor; otherwise, it would be contrary to nature.

Và khi đã làm như vậy, ví dụ về việc co duỗi cánh tay cũng trở nên hợp lý hơn mà không cần đến nghĩa bóng, nếu không thì sẽ đi ngược lại quy luật tự nhiên của các pháp.

Na hi dhammānaṃ lakkhaṇaññathattaṃ iddhibalena kātuṃ sakkā, bhāvaññathattameva pana sakkāti.

For it is not possible to change the characteristic of phenomena by the power of supernormal abilities; rather, only the state of being can be changed.

Thật vậy, không thể thay đổi đặc tính của các pháp bằng thần lực, nhưng có thể thay đổi trạng thái của chúng.

617

31. Bhagavato adhippāyānurūpaṃ bhikkhūnañca ajjhāsayaṃ ñatvāti vacanaseso.

31. "In accordance with the Buddha's intention," the remaining words are "and knowing the disposition of the bhikkhus."

31. Bhagavato adhippāyānurūpaṃ (phù hợp với ý định của Đức Thế Tôn) và biết được ý muốn của các Tỳ Khưu – đây là phần còn lại của câu.

Desakāle viya bhājanampi oloketvā eva mahāthero dhammaṃ katheti.

Just as with the right time for teaching, the Mahāthera also teaches the Dhamma by considering the recipient.

Đại Trưởng Lão thuyết Pháp sau khi xem xét cả đối tượng nghe Pháp, giống như xem xét thời điểm thuyết Pháp.

Pakkantassāti idaṃ anādare sāmivacananti dassento ‘‘pakkantassa sato’’tiādimāha.

"Of one who has departed": This is a genitive of disregard, so he says "when he has departed" and so on.

Pakkantassā (đã ra đi): điều này là ngữ cách sở hữu trong trường hợp bất kính, nên ngài nói “pakkantassa sato” (khi đã ra đi), v.v.

Kittakenāti kena parimāṇena.

"By how much" means by what measure.

Kittakenā (bằng bao nhiêu) là bằng số lượng nào.

Taṃ pana parimāṇaṃ yasmā parimeyyassa atthassa paricchindanaṃ hoti, tasmā ‘‘kittāvatāti paricchedavacana’’nti āha.

Since that measure involves defining the object to be measured, he says "kittāvatā is a word for demarcation".

Vì số lượng đó là sự phân định của đối tượng cần đo lường, nên ngài nói “kittāvatāti paricchedavacana” (kittāvatā là từ chỉ sự phân định).

Nukāro pucchāyanti ayaṃ nu-saddo idheva pucchāyaṃ āgatoti katvā vuttaṃ.

"The particle nu is for questioning": This is stated because this word nu appears here specifically for questioning.

Nukāro pucchāyaṃ (tiểu từ nu là để hỏi) được nói ra vì từ nu này ở đây xuất hiện trong câu hỏi.

Nu-saddena hettha jotiyamāno attho kiṃ-saddena parimāṇo attho parimeyyattho ca.

The meaning indicated by the particle nu here is the meaning of quantity and the meaning of what is to be measured, conveyed by the word kiṃ.

Ở đây, ý nghĩa được biểu thị bởi từ nu là ý nghĩa của từ kiṃ (cái gì), ý nghĩa của số lượng và ý nghĩa của đối tượng cần đo lường.

Ettha saṃkilesapakkho vivekassa ananusikkhanaṃ āmisadāyādatā, vodānapakkho tassa anusikkhanaṃ dhammadāyādatāti.

Here, the defilement aspect is not practicing seclusion and being inheritors of material things, while the purification aspect is practicing that seclusion and being inheritors of the Dhamma.

Ở đây, phe ô nhiễm là không tu tập viễn ly và là người thừa kế vật chất; phe thanh tịnh là tu tập viễn ly và là người thừa kế Pháp.

Tīhi vivekehīti vivekattayaggahaṇaṃ tadantogadhattā vivekapañcakassa.

"By three kinds of seclusion" refers to the three kinds of seclusion, because the five kinds of seclusion are included within them.

Tīhi vivekehī (bằng ba sự viễn ly) là việc nắm giữ ba sự viễn ly bao gồm năm sự viễn ly.

Vivekapañcakaggahaṇe panassa sarūpena kāyaviveko gahito na siyā, tadāyattattā vā satthārā tadā payujjamānavivekadassanavasena ‘‘tīhi vivekehī’’tiādi vuttaṃ.

If the five kinds of seclusion were taken, then physical seclusion would not be included in its intrinsic nature, or "by three kinds of seclusion" and so on, was said by the Teacher with reference to the seclusion being applied at that time.

Nếu nắm giữ năm sự viễn ly, sự viễn ly thân sẽ không được bao gồm trong bản chất của nó, hoặc là, Đức Đạo Sư đã nói “tīhi vivekehī” (bằng ba sự viễn ly), v.v. theo cách chỉ ra sự viễn ly đang được sử dụng vào lúc đó.

Aññatarampīti kasmā vuttaṃ.

Why is "any one" stated?

Tại sao lại nói aññatarampī (dù chỉ một)?

Na hi kāyavivekamattena dhammadāyādabhāvo sijjhatīti?

For the state of being an inheritor of Dhamma is not accomplished merely by physical seclusion?

Vì chỉ riêng sự viễn ly thân không thể thành tựu việc trở thành người thừa kế Pháp, phải không?

Na, vivekadvayasannissayasseva kāyavivekassa idhādhippetattā.

No, because physical seclusion, which is dependent on the two kinds of seclusion, is intended here.

Không, vì ở đây, sự viễn ly thân được đề cập là sự viễn ly thân dựa trên hai sự viễn ly (tâm và phiền não).

Evañca katvā cittavivekaggahaṇampi samatthitaṃ hoti.

Thus, the inclusion of mental seclusion is also affirmed.

Và khi đã làm như vậy, việc nắm giữ sự viễn ly tâm cũng được chứng minh.

Na hi lokiyajjhānādhigamamattena nippariyāyato satthudhammadāyādabhāvo icchito, nibbānādhigamena pana so icchito, tasmā sabbāpi sāsane vivekānusikkhanā nibbānapoṇā nibbānapabbhārā nibbānogadhā cāti vuttaṃ ‘‘tiṇṇaṃ vivekānaṃ aññatarampī’’ti.

For the state of being an inheritor of the Teacher's Dhamma is not directly desired merely by the attainment of mundane jhānas; rather, it is desired through the attainment of Nibbāna. Therefore, it is said "any one of the three kinds of seclusion," meaning that all practice of seclusion in the Dispensation inclines towards Nibbāna, leads to Nibbāna, and is immersed in Nibbāna.

Vì việc chỉ đạt được các thiền định thế gian không được mong muốn là sự thừa kế Pháp của Đức Đạo Sư một cách trực tiếp, mà điều đó được mong muốn thông qua sự đạt được Niết Bàn. Do đó, tất cả sự tu tập viễn ly trong giáo pháp đều hướng về Niết Bàn, nghiêng về Niết Bàn, chìm đắm trong Niết Bàn, nên đã nói “tiṇṇaṃ vivekānaṃ aññatarampī” (dù chỉ một trong ba sự viễn ly).

Asati āloke andhakāro viya asati dhammadāyādatāya ekaṃsiyā āmisadāyādatāti āha ‘‘āmisadāyādāva hontī’’ti.

Just as there is darkness in the absence of light, so too, in the absence of being an inheritor of Dhamma, one is certainly an inheritor of material things; thus he says "they are indeed inheritors of material things".

Như không có ánh sáng thì có bóng tối, tương tự, không có sự thừa kế Pháp thì chắc chắn là người thừa kế vật chất, nên ngài nói “āmisadāyādāva hontī” (chắc chắn là người thừa kế vật chất).

Esa nayo sukkapakkhepīti kaṇhapakkhato sādhāraṇavasena labbhamānaṃ atthasāmaññaṃ atidisati, na atthavisesaṃ tassa visadisattā, atthavisesameva vā atidisati visadisūdāharaṇūpāyañāyena.

This method also applies to the white section—this indicates a common meaning obtained generally from the black section, not a specific meaning, because it is dissimilar. Or it indicates a specific meaning by way of an example through dissimilars.

"Phương pháp này cũng áp dụng cho phe trắng" (Esa nayo sukkapakkhepī) chỉ đến ý nghĩa chung được rút ra một cách phổ biến từ phe đen, chứ không phải ý nghĩa đặc biệt vì sự khác biệt của nó; hoặc nó chỉ đến chính ý nghĩa đặc biệt theo cách thức ví dụ không tương đồng.

‘‘Tiṇṇaṃ vivekānaṃ aññatara’’nti idaṃ idha na labbhati.

The phrase "one of the three forms of seclusion" is not taken here.

Lời nói "một trong ba sự viễn ly" (Tiṇṇaṃ vivekānaṃ aññatara) không được chấp nhận ở đây.

Tayopi hi vivekā, tesu eko vā itaradvayasannissayo idha labbhati.

For all three seclusions, one of them, or one supported by the other two, is taken here.

Thật vậy, cả ba đều là sự viễn ly; trong số đó, một sự viễn ly hoặc một sự viễn ly nương tựa vào hai sự viễn ly còn lại được chấp nhận ở đây.

618

Dūratopīti dūraṭṭhānatopi.

From afar means from a distant place.

"Từ xa" (Dūratopī) nghĩa là từ nơi xa.

Tenāha ‘‘tiroraṭṭhatopī’’tiādi.

Therefore, it says, "even from beyond the realm," and so on.

Vì thế, Ngài nói "từ một quốc gia khác" (tiroraṭṭhatopī) và tương tự.

Kāmaṃ ‘‘paṭibhātū’’ti ettha paṭi-saddāpekkhāya ‘‘sāriputta’’nti upayogavacanaṃ, attho pana sāmivacanavaseneva veditabboti dassento āha ‘‘āyasmatoyeva sāriputtassā’’ti.

Indeed, in "may it occur to," the word "Sāriputta" is an instrumental case dependent on the prefix "paṭi-", but the meaning should be understood as a possessive case. This is shown by the phrase: "to Venerable Sāriputta himself."

Dù cho từ "Sāriputta" ở đây là một từ chỉ sự sử dụng, được mong đợi bởi tiền tố "paṭi-" trong "paṭibhātū", nhưng ý nghĩa phải được hiểu theo nghĩa sở hữu cách, do đó Ngài nói "của Tôn giả Sāriputta" (āyasmatoyeva sāriputtassā).

Bhāgo hotūti iminābhāgattho paṭi-saddoti dasseti lakkhaṇādiatthānaṃ idha ayujjanato.

Let it be a share—by this, it shows that the word "paṭi-" means "share," because the meanings of "mark" and so forth are not appropriate here.

Với "hãy là phần" (Bhāgo hotū), Ngài cho thấy rằng tiền tố "paṭi-" có nghĩa là "phần", vì các ý nghĩa như "dấu hiệu" không phù hợp ở đây.

Tenāha ‘‘evaṃ saddalakkhaṇena sametī’’ti.

Therefore, it says, "thus it accords with the characteristic of the word."

Vì thế, Ngài nói "như vậy phù hợp với đặc tính của từ" (evaṃ saddalakkhaṇena sametī).

Dissatūti ñāṇena dissatu, passatūti vā attho.

Let it be seen means let it be seen by knowledge, or let one see.

"Hãy được thấy" (Dissatū) nghĩa là hãy được thấy bằng trí tuệ, hoặc hãy thấy.

Upaṭṭhātūti ñāṇassa paccupatiṭṭhatu.

Let it arise means let it become present to knowledge.

"Hãy hiện diện" (Upaṭṭhātū) nghĩa là hãy hiện diện trước trí tuệ.

Uggahessantīti vācuggataṃ karissanti.

They will learn means they will commit it to memory.

"Sẽ học thuộc lòng" (Uggahessantī) nghĩa là sẽ ghi nhớ bằng lời nói.

Vācuggatakaraṇañhi uggaho.

For, committing to memory is learning.

Thật vậy, việc ghi nhớ bằng lời nói chính là sự học thuộc lòng.

Pariyāpuṇissantīti tasseva vevacanaṃ.

They will master is a synonym for the same.

"Sẽ học hỏi" (Pariyāpuṇissantī) là một từ đồng nghĩa với từ đó.

Puripucchanādinā vā atthassa citte āpādanaṃ paṭṭhapanaṃ pariyāpuṇanaṃ.

Or, by asking questions and so forth, establishing or bringing the meaning into the mind is mastering.

Hoặc, việc đưa ý nghĩa vào tâm trí và thiết lập nó thông qua việc hỏi trước và tương tự là sự học hỏi.

Kāraṇavacananti yathāvuttassa kāraṇabhāvena vacanaṃ ‘‘hetumhi karaṇavacana’’nti katvā.

Causal expression means an expression in the sense of a cause, taking "causal expression in the sense of a reason."

"Từ chỉ nguyên nhân" (Kāraṇavacanaṃ) là lời nói theo nghĩa nguyên nhân của điều đã nói, dựa trên nguyên tắc "trong nguyên nhân là từ chỉ hành động".

Vuttatthapaccāmasanaṃ taṃ-saddena karīyatīti.

The already stated meaning is referred to by the word "that."

Sự nhắc lại ý nghĩa đã nói được thực hiện bằng từ "taṃ" (đó).

Tenāha ‘‘yasmā’’tiādi.

Therefore, it says, "because," and so on.

Vì thế, Ngài nói "bởi vì" (yasmā) và tương tự.

619

Ekenevākārenāti āmisadāyādatāsiddhena ādiyatāsaṅkhātena ekeneva pakārena.

In one way only means in only one way, namely, by accepting that one is an heir to material things, as established.

"Chỉ bằng một phương diện" (Ekenevākārenā) nghĩa là chỉ bằng một phương diện, tức là phương diện của sự chấp nhận được thiết lập bởi việc trở thành những người thừa kế vật chất.

Tameva hi ākāraṃ sandhāyāha ‘‘bhagavatā vuttamattha’’nti.

For, it is with reference to that very way that it says, "the meaning spoken by the Blessed One."

Thật vậy, Ngài đã nói "ý nghĩa được Thế Tôn nói" (bhagavatā vuttamattha) để chỉ phương diện đó.

Aññathā ‘‘satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī’ti ekeneva ākārena so attho therenapi vutto.

Otherwise, "when the Teacher dwells in seclusion, the disciples do not train themselves in seclusion" — that meaning was also spoken by the Elder in one way only.

Nếu không, ý nghĩa đó cũng đã được Trưởng lão nói "khi Bậc Đạo Sư sống viễn ly, các đệ tử không tu tập sự viễn ly" (satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī) chỉ bằng một phương diện.

Tīhi ākārehīti āmisadāyādapaṭipadābhūtehi tiṇṇaṃ vivekānaṃ ananusikkhanākārehi.

In three ways means by the three ways of not training oneself in seclusion, which are the practices of heirs to material things.

"Bằng ba phương diện" (Tīhi ākārehī) nghĩa là bằng ba phương diện của việc không tu tập ba sự viễn ly, vốn là con đường của những người thừa kế vật chất.

Ettāvatāti ‘‘idhāvuso…pe… nānusikkhantī’’ti ettakena kaṇhapakkhe uddesapāṭhena.

To this extent means by this much, the outline passage in the black section: "Here, friends...do not train themselves."

"Đến mức này" (Ettāvatā) nghĩa là bằng đoạn văn khai thị trong phe đen "ở đây, này chư hiền…(v.v.)…không tu tập" (idhāvuso…pe… nānusikkhantī) đến mức này.

620

Vitthārato suvibhatto hoti anavasesato sammadeva niddiṭṭhattā.

It is well expounded in detail because it is completely and thoroughly explained.

"Được phân tích rộng rãi" (Vitthārato suvibhatto hoti) vì đã được trình bày một cách đầy đủ và không bỏ sót.

Nanu ca uddese satthunopi ādiyatā bhagavatā gahitā, sā na niddiṭṭhāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘so ca kho’’tiādi.

Surely, in the outline, the taking of material things by the Teacher was also accepted by the Blessed One, but that was not explained? Anticipating this objection, it says, "and indeed," and so on.

Chẳng phải trong phần khai thị, sự chấp nhận của Bậc Đạo Sư cũng được Thế Tôn nắm giữ, và điều đó không được trình bày sao? Để giải quyết câu hỏi này, Ngài nói "và điều đó" (so ca kho) và tương tự.

Sāvake anuggaṇhantassāti ‘‘āmisadāyādā satthu sāvakā’’ti satthu parappavādapariharaṇatthampi ‘‘tumhehi dhammadāyādehi bhavitabba’’nti evaṃ sāvake anukampamānassa.

Of one who is not benefiting the disciples means of one who does not compassionate the disciples, thus: "disciples of the Teacher are heirs to material things," even to avoid the criticism of others regarding the Teacher, saying "you should be heirs to the Dhamma."

"Không hỗ trợ các đệ tử" (Sāvake anuggaṇhantassā) nghĩa là không hỗ trợ các đệ tử vì lòng từ bi, nói rằng "các con phải là những người thừa kế Pháp" (tumhehi dhammadāyādehi bhavitabba), cũng là để tránh sự chỉ trích của người khác rằng "các đệ tử của Bậc Đạo Sư là những người thừa kế vật chất".

Sāvakānaṃ taṃ na yuttaṃ sāmīciabhāvatoti yojanā.

The connection is: "that is not appropriate for the disciples, due to its impropriety."

Điều đó không phù hợp với các đệ tử vì không phải là sự đúng đắn, đó là sự kết nối.

Esa nayoti yadidaṃ ‘‘ettāvatāyaṃ bhagavā’’tiādinā kaṇhapakkhe uddesassa atthavibhāgadassanamukhena sambandhadassanaṃ, esa nayo sukkapakkhepi sambandhadassaneti adhippāyo.

This method—the meaning is that what has been shown, namely, the connection shown through the exposition of the meaning of the outline in the black section, beginning with "to this extent this Blessed One," is the same method for showing the connection in the white section.

"Phương pháp này" (Esa nayo) nghĩa là, điều này, tức là sự trình bày mối liên hệ thông qua việc trình bày sự phân tích ý nghĩa của phần khai thị trong phe đen bằng lời nói "đến mức này, Thế Tôn này" và tương tự, phương pháp này cũng là sự trình bày mối liên hệ trong phe trắng.

Tenāha ‘‘ayaṃ tāvettha anusandhikkamayojanā’’ti, satthārā desitāya uddesadesanāya mahātherena desitāya ca anusandhikkamena sambandhoti attho.

Therefore, it says, "this is the order of connection here," meaning there is a connection between the teaching in outline delivered by the Teacher and the teaching delivered by the Great Elder in the order of connection.

Vì thế, Ngài nói "đây là sự kết nối liên tục ở đây" (ayaṃ tāvettha anusandhikkamayojanā), nghĩa là có mối liên hệ liên tục giữa lời khai thị của Bậc Đạo Sư và lời khai thị của Đại Trưởng lão.

Yathānusandhi eva cettha anusandhi veditabbo.

And the connection here should be understood according to the context.

Ở đây, sự kết nối liên tục phải được hiểu theo đúng cách.

621

Accantapavivittassāti ekantaupadhiviveko viya itarepi viveko satthu ekantikāvāti.

Of one who is absolutely secluded means whether the seclusion from defilements is absolute or other forms of seclusion are absolute for the Teacher.

"Hoàn toàn viễn ly" (Accantapavivittassā) nghĩa là giống như sự viễn ly khỏi các uẩn (upadhi) một cách tuyệt đối, các sự viễn ly khác cũng là tuyệt đối đối với Bậc Đạo Sư.

Anusikkhanaṃ nāma anu anu pūraṇanti tappaṭikkhepena āha ‘‘na paripūrentī’’ti, na paribrūhentīti attho, na paripūrentīti vā na paripālentīti attho.

Training oneself means completing it repeatedly. In denying that, it says, "they do not fulfill it," meaning they do not develop it, or "they do not fulfill it" means they do not preserve it.

Sự tu tập (anusikkhana) nghĩa là hoàn thiện từng chút một, và để phủ nhận điều đó, Ngài nói "không hoàn thiện" (na paripūrentī), nghĩa là không phát triển, hoặc "không hoàn thiện" (na paripūrentī) nghĩa là không duy trì.

Yadaggena hi vivekaṃ nānusikkhanti, tadaggena na paribrūhenti, na paripālentīti vā vattabbataṃ labhantīti.

For, to the extent that they do not train themselves in seclusion, to that extent they are said not to develop it or not to preserve it.

Thật vậy, vì họ không tu tập sự viễn ly đến mức cao nhất, nên họ được gọi là không phát triển hoặc không duy trì đến mức cao nhất.

Kasmā panettha ‘‘vivekaṃ nānusikkhantī’’ti uddese viya avisesavacane kāyavivekasseva gahaṇaṃ katanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘yadi panā’’tiādi.

Why, in this case, is only bodily seclusion taken in the indefinite expression "do not train themselves in seclusion" as in the outline? Anticipating this question, it says, "If indeed," and so on.

Tại sao ở đây, giống như trong phần khai thị "không tu tập sự viễn ly" (vivekaṃ nānusikkhantī) với lời nói không phân biệt, chỉ có sự viễn ly thân (kāyaviveka) được chấp nhận? Để giải quyết câu hỏi này, Ngài nói "nếu như" (yadi panā) và tương tự.

Pucchāyāti pucchāto aviseso siyā vibhāgassa alabbhamānattā vissajjanassa.

Of a question means it would be indefinite in a question, as the explanation cannot be obtained from the answer.

"Của câu hỏi" (Pucchāyā) nghĩa là sẽ không có sự phân biệt so với câu hỏi, vì không thể có sự phân tích của câu trả lời.

Nanu ca ‘‘vivekaṃ nānusikkhantī’’ti avisesavacanato pāḷiyaṃ vibhāgo na labbhatevāti?

But surely, from the indefinite expression "do not train themselves in seclusion," no distinction is obtained in the Pāli text?

Chẳng phải trong Pāḷi, không có sự phân tích nào được tìm thấy từ lời nói không phân biệt "không tu tập sự viễn ly" (vivekaṃ nānusikkhantī) sao?

Na, padantarena vibhāvitattā.

No, because it is distinguished by another word.

Không, vì nó đã được phân tích bằng một từ khác.

Tenāha ‘‘yesañca dhammāna’’ntiādi.

Therefore, it says, "and of which things," and so on.

Vì thế, Ngài nói "và những pháp nào" (yesañca dhammāna) và tương tự.

Byākaraṇapakkhoti vissajjanapakkho.

Explanatory section means the section of answering.

"Phe giải thích" (Byākaraṇapakkho) nghĩa là phe trả lời.

Vissajjanañca na pucchā viya avisesajotanā, atha kho yathādhippetatthavibhajananti adhippāyo.

And answering is not an expression of indefiniteness like questioning, but rather a division of the intended meaning.

Và câu trả lời không phải là sự biểu thị không phân biệt như câu hỏi, mà là sự phân tích ý nghĩa như đã dự định.

Iminā padenāti ‘‘vivekaṃ nānusikkhantī’’ti iminā padena kāyavivekaṃ aparipūriyamānaṃ dassetīti adhippāyo.

By this word means by the word "do not train themselves in seclusion," the intention is to show the unfulfilled bodily seclusion.

"Bằng từ này" (Iminā padenā) nghĩa là bằng từ "không tu tập sự viễn ly" (vivekaṃ nānusikkhantī), Ngài cho thấy sự viễn ly thân không được hoàn thiện.

Cittavivekaṃ upadhivivekanti etthāpi eseva nayo.

In mental seclusion and seclusion from defilements, the same method applies.

"Sự viễn ly tâm và sự viễn ly khỏi các uẩn" (Cittavivekaṃ upadhiviveka) cũng theo cùng một phương pháp.

622

Ettha ca nappajahantīti pahātabbadhammānaṃ pahānābhāvavacanaṃ pahānalakkhaṇavivekābhāvadīpanaṃ, taṃ vatvā puna ‘‘viveke nikkhittadhurā’’ti vacanaṃ tato sātisayavivekābhāvadīpananti tadubhayavivekābhāvadassanena ‘‘yesañca dhammāna’’ntiādināva pārisesañāyena ‘‘vivekaṃ nānusikkhantī’’ti iminā vivekadvayamūlabhūtakāyavivekābhāvadassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.

And here they do not abandon—the statement about the non-abandonment of things to be abandoned indicates the absence of seclusion characterized by abandonment. To say that, and then again to say "those whose burden is laid on seclusion," indicates an even greater absence of seclusion. Thus, by showing the absence of both these seclusions, and by the method of elimination through "and of which things," the absence of bodily seclusion, which is the root of the two seclusions, is shown by "do not train themselves in seclusion." This should be understood.

"Ở đây, không từ bỏ" (Ettha ca nappajahantī) nghĩa là lời nói về việc không từ bỏ các pháp cần từ bỏ là sự biểu thị sự thiếu vắng sự viễn ly có đặc tính từ bỏ; và sau khi nói điều đó, lời nói "những người đã đặt gánh nặng vào sự viễn ly" là sự biểu thị sự thiếu vắng sự viễn ly vượt trội hơn nữa; và bằng cách trình bày sự thiếu vắng cả hai loại viễn ly đó, phải hiểu rằng sự thiếu vắng sự viễn ly thân, vốn là gốc rễ của hai loại viễn ly này, đã được trình bày bằng lời nói "không tu tập sự viễn ly" (vivekaṃ nānusikkhantī) theo nguyên tắc suy luận loại trừ, bắt đầu bằng "và những pháp nào".

Avigatataṇhatāya taṃ taṃ parikkhārajātaṃ bahuṃ lanti ādiyantīti bahulā, bahulā eva bāhulikā yathā ‘‘venayiko’’ti (ma. ni. 1.246; a. ni. 8.11; pārā. 8).

Due to uneradicated craving, they take or acquire many various requisites; therefore, they are bahulā (abundant), and bahulā are bāhulikā, just as "venayiko".

Vì không thoát khỏi lòng tham ái, họ tích lũy nhiều loại vật dụng đó, nên họ là những người "nhiều" (bahulā), và những người nhiều đó chính là "bāhulikā" (thích tích lũy nhiều), giống như "venayiko" (người có kỷ luật) (Ma. Ni. 1.246; A. Ni. 8.11; Pārā. 8).

Te pana yasmā paccayabahulabhāvāya yuttappayuttā nāma honti, tasmā āha ‘‘cīvarādibāhullāya paṭipannā’’ti.

But since these individuals are usually devoted and engaged in an abundance of requisites, it says, "those intent on an abundance of robes and so on."

Và vì những người đó được gọi là những người đã nỗ lực để có nhiều vật dụng, nên Ngài nói "những người đã thực hành để có nhiều y phục và tương tự" (cīvarādibāhullāya paṭipannā).

Sikkhāya ādarabhāvābhāvato sithilaṃ adaḷhaṃ gaṇhantīti ‘‘sāthalikā’’ti vuttaṃ.

Due to the absence of care for training, they grasp loosely or weakly, therefore they are called "sāthalikā".

Vì không có sự quan tâm đến việc tu học, họ nắm giữ một cách lỏng lẻo, không chắc chắn, nên được gọi là "sāthalikā" (những người lỏng lẻo).

Sithilanti bhāvanapuṃsakaniddeso, sithila-saddena vā samānatthassa sāthala-saddassa vasena ‘‘sāthalikā’’ti padasiddhi veditabbā.

Sithilaṃ is an explanation in the neuter gender, or the formation of the word "sāthalikā" should be understood by means of the word "sāthala," which has the same meaning as the word "sithila."

"Lỏng lẻo" (Sithilaṃ) là cách chỉ định ở dạng trung tính của danh từ hành động, hoặc sự hình thành từ "sāthalikā" phải được hiểu theo nghĩa của từ "sāthala" đồng nghĩa với từ "sithila".

Avagamanaṭṭhenāti adhogamanaṭṭhena, orambhāgiyabhāvenāti attho.

In the sense of going down means in the sense of going downwards, that is, in the sense of being of the lower category.

"Theo nghĩa đi xuống" (Avagamanaṭṭhenā) nghĩa là theo nghĩa đi xuống, tức là theo nghĩa thuộc về phần thấp hơn.

Upadhiviveketi sabbūpadhipaṭinissaggatāya upadhīhi vivitte.

In seclusion from defilements means secluded from defilements by abandoning all defilements.

"Trong sự viễn ly khỏi các uẩn" (Upadhiviveke) nghĩa là viễn ly khỏi các uẩn bằng cách từ bỏ tất cả các uẩn.

Oropitadhurāti ujjhitussāhā.

Those who have abandoned their burden means those who have given up effort.

"Đã bỏ gánh nặng" (Oropitadhurā) nghĩa là đã từ bỏ sự tinh tấn.

623

Aniyamenevāti kiñci visesaṃ anāmasitvā ‘‘sāvakā’’ti aviseseneva.

Without any specification means without specifying anything in particular, simply as "disciples."

"Một cách không xác định" (Aniyamenevā) nghĩa là không đề cập đến bất kỳ đặc điểm cụ thể nào, chỉ nói "các đệ tử" một cách không phân biệt.

Niyamento‘‘therā’’tiādinā.

Specifying by "elders" and so on.

"Xác định" (Niyamento) bằng cách nói "các Trưởng lão" và tương tự.

Dasavasse upādāyāti dasavassato paṭṭhāya.

Beginning from ten years means from the age of ten years onwards.

"Bắt đầu từ mười năm" (Dasavasse upādāyā) nghĩa là từ mười năm trở đi.

Issariyeti ‘‘seṭṭhiṭṭhānaṃ senāpatiṭṭhāna’’ntiādīsu viya.

In sovereignty as in "the position of a financier, the position of a general," and so on.

"Trong quyền lực" (Issariye) giống như trong "vị trí của người giàu, vị trí của tổng tư lệnh" và tương tự.

Acirakkhaṇobhāsena lakkhavedhako akkhaṇavedhi.

One who hits the mark by a quick flash of light is an akkhaṇavedhi (instantaneous shooter).

Người bắn trúng mục tiêu trong tích tắc là "akkhaṇavedhi" (người bắn trúng mục tiêu ngay lập tức).

Ṭhitiyanti avaṭṭhāne.

In steadfastness means in abiding.

"Ở trạng thái" (Ṭhitiyaṃ) nghĩa là ở sự tồn tại.

Ṭhānasoti taṅkhaṇeyeva.

Immediately means at that very moment.

"Ngay tại chỗ" (Ṭhānaso) nghĩa là ngay tại thời điểm đó.

Tiṭṭhatīti ādhārādheyyabhāvenāti āha ‘‘tadāyattavuttibhāvenā’’ti.

It depends means in the sense of being dependent on it. So it says, "in the sense of having its existence dependent on that."

"Tồn tại" (Tiṭṭhatī) nghĩa là theo nghĩa của sự phụ thuộc, do đó Ngài nói "theo nghĩa của sự tồn tại phụ thuộc vào đó" (tadāyattavuttibhāvenā).

Upekkhānubrūhanā sattasaṅkhāresu udāsīnatāpi asaṅkhatādhigamassa upāyoti tabbipariyāyato cīvarādimaṇḍanā na upadhivivekapāripūriyā saṃvattatīti āha ‘‘cīvarapatta…pe… apūrayamānā’’ti.

Cultivating equanimity, indifference towards sentient beings, is also a means to the attainment of the unconditioned. Therefore, conversely, adorning oneself with robes and so forth does not lead to the fulfillment of seclusion from defilements. So it says, "robes, alms-bowl... not fulfilling."

Sự phát triển của xả, tức là sự thờ ơ đối với bảy loại hữu tình, cũng là một phương tiện để đạt được vô vi; do đó, ngược lại, việc trang trí y phục và tương tự không dẫn đến sự hoàn thiện của sự viễn ly khỏi các uẩn, vì vậy Ngài nói "y phục, bát…(v.v.)…không hoàn thiện" (cīvarapatta…pe… apūrayamānā).

Tatthāti theravāre.

There means in the case of the elders.

"Ở đó" (Tatthā) nghĩa là trong trường hợp của các Trưởng lão.

Idhāti majjhimanavakavāresu.

Here means in the case of the middle and junior monks.

"Ở đây" (Idhā) nghĩa là trong trường hợp của các vị Tỳ-kheo trung cấp và sơ cấp.

Tathā hi ‘‘majjhimatherakāle’’tiādi vuttaṃ.

Thus, it is said, "at the time of the middle and elder monks," and so on.

Thật vậy, Ngài đã nói "trong thời gian của các Trưởng lão trung cấp" (majjhimatherakāle) và tương tự.

624

32. Imasmiñca kaṇhapakkheti imasmiñca niddesavāre kaṇhapakkhe, na uddesavāre kaṇhapakkhe.

32. In this dark half means in the dark half of this section of exposition, not in the dark half of the section of initial statement.

32. Và trong phe đen tối này nghĩa là trong phần trình bày chi tiết về phe đen tối này, chứ không phải trong phần tóm tắt về phe đen tối.

Uddesavāre pana kaṇhapakkhe vuttavipariyāyena gahetabbattho ‘‘esa nayo sukkapakkhepī’’ti atidesena dassito.

However, the meaning to be understood as the opposite of what was stated in the dark half of the initial statement is shown by the instruction "This method applies to the bright half as well."

Nhưng trong phần tóm tắt về phe đen tối, nghĩa cần được hiểu theo cách ngược lại với điều đã nói, đã được chỉ ra bằng sự mở rộng rằng "cách này cũng áp dụng cho phe trắng".

Vuttapaccanīkanayenāti ‘‘kāyavivekaṃ nānusikkhanti na paripūrentī’’tiādinā vuttassa atthassa paccanīkanayena, ‘‘kāyavivekaṃ anusikkhanti paripūrentī’’tiādinā nayena.

By the method of opposition to what was stated means by the method opposite to the meaning stated by "they do not train in bodily seclusion, they do not fulfill it," etc., that is, by the method "they train in bodily seclusion, they fulfill it," etc.

Theo cách đối nghịch với điều đã nói nghĩa là theo cách đối nghịch với ý nghĩa đã nói bằng câu "họ không thực hành, không hoàn thành sự độc cư thân" v.v., tức là theo cách "họ thực hành, hoàn thành sự độc cư thân" v.v.

Etthāti etasmiṃ sukkapakkhe.

Here means in this bright half.

Ở đây nghĩa là trong phe trắng này.

Saṅkhepoti atthasaṅkhepo.

Summary means a summary of the meaning.

Tóm tắt nghĩa là tóm tắt ý nghĩa.

Yojanaparamparāyāti gāmantato dūrabhāvena ekaṃ dve tīṇīti evaṃ yojanānaṃ paṭipāṭiyā.

By a succession of leagues means by a succession of leagues, one, two, three, and so on, due to being far from the village boundary.

Theo thứ lớp dojana nghĩa là theo thứ tự một, hai, ba dojana, do ở xa làng.

Araññavanapatthānīti araññesu vanasaṇḍabhūtāni.

Forest groves means groves of trees in the wilderness.

Rừng núi hoang vắng nghĩa là những khu rừng rậm trong rừng.

Pantānīti pariyantāni.

Secluded means peripheral.

Xa xôi nghĩa là những nơi tận cùng.

Upagantuṃ yuttakālo jarājiṇṇakālo gocaragāme dūre gamanāgamanasamatthatābhāvato.

Suitable time to approach refers to the time of old age, due to inability to go to and from the alms-village far away.

Thời điểm thích hợp để đi đến là khi tuổi già sức yếu, không đủ sức đi lại xa đến làng khất thực.

‘‘Evaṃ guṇavantesu dinnaṃ aho sudinna’’nti paccayadāyakānaṃ pasādaṃ janenti.

They generate joy in the donors of requisites, thinking, "Oh, how well given is that which is given to such virtuous ones!"

Khiến những người cúng dường phát sinh niềm tin rằng "Ôi, thật là cúng dường tốt đẹp khi cúng dường cho những bậc có đức hạnh như vậy".

Pāsaṃsāti pasaṃsitabbā.

Praiseworthy means worthy of praise.

Đáng khen nghĩa là đáng được tán thán.

Ayampi mahātherotiādi ekaṃ appamādavihārinaṃ vuddhataraṃ niddisitvā vadantānaṃ vasena vuttaṃ.

This Elder and so on, is stated with reference to those who speak after indicating an elder monk who dwells heedfully.

Vị Đại Trưởng lão này v.v. được nói theo cách những người nói đã chỉ ra một vị trưởng lão sống không phóng dật.

Paviṭṭho vivekaṭṭhānaṃ.

Entered a place of seclusion.

Đi vào nơi độc cư.

Sāyaṃ nikkhamati yonisomanasikāraṃ upabrūhetvāti adhippāyo.

He emerges in the evening means he cultivates proper attention.

Buổi chiều ra ngoài có nghĩa là sau khi đã phát triển tác ý đúng đắn.

Kasiṇaparikammaṃ karoti, na yaṃ kiñci kiccantaraṃ.

He performs kasiṇa practice, not any other task.

Thực hiện sơ nghiệp kasiṇa, không phải bất kỳ công việc nào khác.

Samāpattiyo nibbatteti, na moghamanasikāraṃ.

He brings about attainments, not futile attention.

Phát sinh các thành tựu thiền định, không phải tác ý vô ích.

Sabbathātiādito tāva tadaṅgavasena kilesehi cittaṃ vivecento tato vikkhambhanavasena samucchedavasena paṭipassaddhivasenāti sabbappakārena cittavivekaṃ pūreti.

In every way means purifying the mind from defilements first by way of substitution, then by way of suppression, by way of cutting off, and by way of tranquilization, thus completing mental seclusion in every way.

Bằng mọi cách nghĩa là từ ban đầu, bằng cách làm cho tâm độc cư khỏi các phiền não theo phương pháp tadaṅga, sau đó theo phương pháp vikkhambhana, samuccheda, paṭipassaddhi, như vậy hoàn thành sự độc cư của tâm bằng mọi cách.

Paṃsukūlāni dhāretīti iminā bāhulikatābhāvaṃ dasseti, asithilaṃ sāsanaṃ gahetvāti iminā sāthalikatābhāvaṃ, vigatanīvaraṇoti iminā okkamane nikkhittadhurataṃ, phalasamāpattintiādinā pavivekapubbaṅgamataṃ dasseti.

He wears rag-robes thereby showing that he is not given to excess; grasping the teaching firmly thereby showing that he is not lax; with hindrances removed thereby showing that he has cast off his burden in undertaking; attainment of fruition and so on, thereby showing that it is preceded by seclusion.

Mặc y phấn tảo thể hiện sự không ham thích vật chất; nắm giữ giáo pháp vững chắc thể hiện sự không lơ là; không có các triền cái thể hiện sự chuyên tâm trong việc nhập định; thành tựu quả vị v.v. thể hiện sự ưu tiên của sự độc cư.

625

33. Tatrāvusoti ettha iti-saddo ādiattho.

33. Therein, friends—here the word iti has the meaning of "and so on".

33. Này chư Hiền ở đây chữ iti có nghĩa là v.v.

Tena ‘‘lobho ca pāpako’’tiādinayappavattaṃ uparidesanaṃ anavasesato pariyādiyati.

By that, the subsequent teaching, such as "greed is evil," etc., is completely encompassed.

Do đó, nó bao gồm toàn bộ phần giảng giải tiếp theo, được trình bày theo cách "tham lam là ác" v.v.

Ko anusandhīti yā sā bhagavatā saṃkilesapakkhena saha dhammadāyādapaṭipattibhāvinī ‘‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’’tiādinā desanā uddiṭṭhā, taṃ ‘‘satthu pavivittassa viharato’’tiādinā ārabhitvā aṭṭhārasavārapaṭimaṇḍitāya niddesadesanāya vibhajitvā tato paraṃ ‘‘tatrāvuso lobho ca pāpako’’tiādinayāya uparidesanāya sambandhaṃ pucchati.

What is the connection? refers to the connection between the teaching, "Be my heirs in Dhamma, bhikkhus, not heirs in material things," etc., which the Blessed One declared, implying the practice of Dhamma-heirship together with the aspect of defilements; and the subsequent teaching, "Therein, friends, greed is evil," etc., after that former teaching was initiated by "when the Teacher dwells secluded," etc., and then elaborated by the exposition consisting of eighteen sections of statement.

Sự liên kết là gì? Nghĩa là, giáo pháp mà Đức Thế Tôn đã giảng về sự kế thừa Pháp, cùng với phe ô nhiễm, "Này các Tỳ-kheo, hãy là những người kế thừa Pháp của Ta, đừng là những người kế thừa vật chất" v.v., giáo pháp đó được bắt đầu bằng "Khi bậc Đạo Sư sống độc cư" v.v., được phân tích bằng bài giảng trình bày chi tiết gồm mười tám lần, và sau đó câu hỏi được đặt ra về mối liên hệ với bài giảng tiếp theo theo cách "Này chư Hiền, tham lam là ác" v.v.

Evanti saṃkilesapakkhe ‘‘nappajahantī’’ti pahānābhāvadassanavasena, vodānapakkhe ‘‘pajahantī’’ti pahānasabbhāvadassanavasenāti evaṃ.

Thus means thus, in the aspect of defilement, by showing the absence of abandonment, "they do not abandon," and in the aspect of purification, by showing the presence of abandonment, "they abandon."

Như vậy nghĩa là trong phe ô nhiễm, bằng cách chỉ ra sự không từ bỏ "họ không từ bỏ", và trong phe thanh tịnh, bằng cách chỉ ra sự từ bỏ "họ từ bỏ", như vậy.

Aniddhāritasarūpā yaṃ-taṃ-saddehi dhamma-saddena sāmaññato ye pahātabbadhammā vuttā, te sarūpato dassetunti yojanā.

The construction is to show in their true nature those phenomena that were generally referred to by the indefinite pronouns "whatever" and "that" and by the word "Dhamma" as phenomena to be abandoned, whose nature was not yet determined.

Ý nghĩa là để chỉ rõ bản chất của những pháp cần được từ bỏ, những pháp đã được nói chung bằng các từ "cái gì" và "cái đó" cùng với từ "pháp", mà bản chất của chúng chưa được xác định rõ ràng.

Ime teti ettha kasmā lobhādayo eva pahātabbadhammā vuttā, nanu ito aññepi mohadiṭṭhivicikicchādayo pahātabbadhammā santīti?

These three—here, why are only greed and so on mentioned as phenomena to be abandoned? Are there not other phenomena to be abandoned such as delusion, wrong view, and perplexity?

Ba điều này ở đây, tại sao chỉ có tham lam v.v. được nói là những pháp cần được từ bỏ? Chẳng phải còn có những pháp cần được từ bỏ khác như si mê, tà kiến, hoài nghi v.v. sao?

Saccaṃ santi, te pana lobhādīhi tadekaṭṭhatā gahitā eva hontīti vuttā.

Indeed there are, but they are understood as having the same essence as greed and so on, and so they are mentioned.

Đúng vậy, có, nhưng những pháp đó đã được bao hàm trong tham lam v.v. vì chúng có cùng một ý nghĩa.

Atha vā imesaṃyevettha gahaṇe kāraṇaṃ parato āvi bhavissati.

Alternatively, the reason for mentioning only these here will become clear later.

Hoặc lý do cho việc chỉ đề cập đến những điều này sẽ được tiết lộ sau.

626

Idāni upacayena anusandhiṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show the connection by way of accumulation, "furthermore" and so on, is stated.

Bây giờ, để chỉ ra sự liên kết bằng cách tổng hợp, câu "Hơn nữa" v.v. đã được nói.

Tattha sāvakānaṃ yassa dhammassa dāyādabhāvo satthu abhirucito, so ‘‘cattāro satipaṭṭhāne bhāvetī’’tiādinā akatthetvā ‘‘vivekaṃ anusikkhanti, te ca dhamme pajahanti, na ca bāhulikā’’tiādinā kathitattā heṭṭhā pariyāyeneva dhammo kathitoti vuttaṃ.

Therein, the Dhamma whose heirship the Teacher desired for the disciples, is taught indirectly below because it is taught by "they train in seclusion, and they abandon those phenomena, and they are not given to excess," etc., without directly stating "he cultivates the four foundations of mindfulness," etc.

Ở đó, vì pháp mà bậc Đạo Sư mong muốn các đệ tử kế thừa, không được nói trực tiếp bằng "họ tu tập bốn niệm xứ" v.v., mà được nói bằng "họ thực hành sự độc cư, và họ từ bỏ những pháp đó, và họ không ham thích vật chất" v.v., nên đã nói rằng "pháp đã được nói một cách gián tiếp ở phần dưới".

‘‘Te ca dhamme nappajahanti, okkamane pubbaṅgamā’’tiādinā āmisaṃ pariyāyenapi kathitaṃ.

Material things are also taught indirectly by "they do not abandon those phenomena, they are foremost in undertaking," etc.

Vật chất cũng đã được nói một cách gián tiếp bằng "họ không từ bỏ những pháp đó, họ ưu tiên việc nhập định" v.v.

‘‘Siyā ca me piṇḍapāto’’tiādinā, ‘‘bāhulikā ca hontī’’tiādinā ca āmisaṃ nippariyāyenapi kathitaṃ.

And material things are taught directly by "may there be almsfood for me," etc., and by "they are given to excess," etc.

Vật chất cũng đã được nói một cách trực tiếp bằng "có thể có thức ăn khất thực cho tôi" v.v. và "họ ham thích vật chất" v.v.

Atha vā yāyaṃ bhagavatā āmisadāyādapaṭikkhepanā dhammadāyādatā vuttā, yañca tadatthaṃ vibhajantena mahātherena attanā vivekānusikkhanādi vuttaṃ, tadubhayaṃ hetuvasena vibhāvetuṃ ‘‘tatrāvuso, lobho cā’’tiādi vuttaṃ.

Alternatively, to explain both the Blessed One's rejection of material heirship and his declaration of Dhamma-heirship, and what the Elder himself said regarding training in seclusion, etc., to elaborate on that purpose, "Therein, friends, greed and so on" is stated.

Hoặc, để làm rõ cả sự từ chối vật chất và sự kế thừa Pháp mà Đức Thế Tôn đã nói, và sự thực hành độc cư v.v. mà vị Đại Trưởng lão đã nói khi phân tích điều đó, câu "Này chư Hiền, tham lam là ác" v.v. đã được nói như một nguyên nhân.

Hetunirodhena hi saṃkilesapakkhassa, nirodhahetusampādanena ca vodānapakkhassa tappāpakatā.

For, the aspect of defilement arises from the cessation of its cause, and the aspect of purification arises from the achievement of the cause of cessation.

Thật vậy, sự ô nhiễm là ác do sự diệt trừ nhân, và sự thanh tịnh là ác do sự hoàn thành nhân diệt trừ.

627

Atītadesanānidassananti atītāya therena yathādesitāya desanāya ca paccāmasanaṃ.

Reference to the previous teaching means a recollection of the teaching as expounded by the Elder in the past.

Sự nhắc lại bài giảng đã qua nghĩa là sự nhắc lại bài giảng đã được vị Trưởng lão giảng như đã nói.

Tenevāha ‘‘satthu pavivittassa…pe… desanāyanti vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, "when the Teacher dwells secluded...pe... it is said of the teaching."

Do đó, đã nói rằng "Khi bậc Đạo Sư sống độc cư…v.v… bài giảng".

Tatthāti yaṃ vuttaṃ visesato ‘‘yesaṃ dhammānaṃ satthā pahānamāhā’’ti, etasmiṃ pade.

Therein refers to that specific statement, "of which phenomena the Teacher said there is abandonment."

Ở đó nghĩa là trong câu đã nói đặc biệt "những pháp mà bậc Đạo Sư nói là cần từ bỏ", trong câu này.

Tattha hi pahātabbadhammā lobhādayo sāmaññato vuttā.

For, in that, phenomena to be abandoned such as greed and so on were mentioned generally.

Ở đó, những pháp cần từ bỏ như tham lam v.v. đã được nói chung.

Lāmakāti nihīnā.

Wretched means base.

Tệ hại nghĩa là thấp kém.

Lobhadosā hi hetuto paccayato sabhāvato phalato nissandato saṃkiliṭṭhapakatikā, āyatiṃ dukkhassa pāpanaṭṭhena vā pāpakā.

Greed and aversion are evil by their cause, by their condition, by their nature, by their result, by their outflow, and by their defiled nature, or they are evil in the sense of leading to future suffering.

Tham lam và sân hận là ác do nhân, do duyên, do bản chất, do quả, do kết quả, do bản chất ô nhiễm, hoặc là ác vì chúng dẫn đến khổ đau trong tương lai.

Lubbhanalakkhaṇoti ārammaṇassa abhigijjhanalakkhaṇo.

Characterized by craving means characterized by clinging to the object.

Đặc tính của sự tham lam nghĩa là đặc tính của sự ham muốn đối tượng.

Tathā hi so lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti ‘‘lobho’’ti vuccati.

For, it is called "greed" because they crave by it, or it itself craves, or it is merely the act of craving.

Thật vậy, người ta tham lam bởi nó, hoặc nó tự tham lam, hoặc chỉ là sự tham lam, nên được gọi là "tham lam".

Rasādīsu abhisaṅgaraso, apariccāgapaccupaṭṭhāno, saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanapadaṭṭhāno.

Its function is to cling to tastes and so on, its manifestation is non-abandonment, its proximate cause is seeing enjoyment in defiling phenomena.

Nó có vị của sự dính mắc vào các vị ngon v.v., biểu hiện là sự không buông bỏ, nền tảng là sự thấy sự thích thú trong các pháp trói buộc.

Dussanalakkhaṇoti ārammaṇe byāpajjanalakkhaṇo.

Characterized by malevolence means characterized by hostility towards the object.

Đặc tính của sự sân hận nghĩa là đặc tính của sự bất mãn đối với đối tượng.

Tathā hi so dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti ‘‘doso’’ti vuccati.

For, it is called "aversion" because they are malevolent by it, or it itself is malevolent, or it is merely the act of malevolence.

Thật vậy, người ta sân hận bởi nó, hoặc nó tự sân hận, hoặc chỉ là sự sân hận, nên được gọi là "sân hận".

Rasādīsu visappanaraso, sanissayadahanaraso vā, dussanapaccupaṭṭhāno, āghātavatthupadaṭṭhāno.

Its function is to spread poison in tastes and so on, or its function is to burn up its basis, its manifestation is malevolence, its proximate cause is a ground for resentment.

Nó có vị của sự lan rộng trong các vị ngon v.v., hoặc vị của sự thiêu đốt cùng với nền tảng của nó, biểu hiện là sự bất mãn, nền tảng là các đối tượng của sự oán hận.

628

Tesūtiādinā dassanena lobhadosānaṃ ekantato pahātabbatādassanaṃ.

Among these and so on, the statement shows that greed and aversion are to be abandoned absolutely.

Trong những điều đó v.v. bằng cách chỉ ra điều này, thể hiện sự cần thiết phải từ bỏ tuyệt đối tham lam và sân hận.

Āmisadāyādassa paccayānaṃ lābhe hotīti idaṃ lobhassa ārammaṇaggahaṇasabhāvataṃ sandhāya vuttaṃ, taṇhāya vasena pana anugijjhanaṃ sandhāya ‘‘aladdhaṃ patthetī’’ti āha.

In the acquisition of requisites for the material heir is stated with reference to the nature of greed as grasping objects, but with reference to craving, "he longs for what is not obtained" is said.

Xảy ra khi có được các vật chất của người kế thừa vật chất điều này được nói liên quan đến bản chất của tham lam là nắm giữ đối tượng, nhưng liên quan đến sự ham muốn do tham ái, Đức Phật nói "mong muốn những gì chưa có".

Alābhe paccayānaṃ āmisadāyādassa hotīti ānetvā yojanā.

The construction is to be brought as: "it occurs for the material heir in the non-acquisition of requisites."

Ý nghĩa được liên kết là: "xảy ra khi không có được các vật chất của người kế thừa vật chất".

Alabhantoti ettha ‘‘paccaye’’ti vibhattiṃ pariṇāmetvā yojetabbaṃ.

In "not obtaining" (alabhanto), the case ending should be inflected and connected as "requisites."

Khi không có được ở đây, cần phải biến đổi cách chia từ "vật chất" để liên kết.

Vighātavāti ‘‘yampicchaṃ na labhati, tampi dukkha’’nti (ma. ni. 1.120; vibha. 190) vacanato icchāvighātavā.

Distressed means experiencing distress due to unfulfilled desires, according to the statement "not getting what one wants, that too is suffering."

Có sự thất vọng nghĩa là có sự thất vọng về mong muốn, theo câu "điều gì mong muốn mà không có được, điều đó cũng là khổ đau".

Lobho ca deyyadhamme hoti āmisadāyādassāti sambandho.

The connection is: "Greed occurs in things to be given, for the material heir."

Tham lam cũng xảy ra trong các pháp cúng dường của người kế thừa vật chất, đó là sự liên kết.

Esa nayo anantarapadepi.

This method applies to the immediately preceding statement as well.

Cách này cũng áp dụng cho câu tiếp theo.

Deyyadhammeti ca idaṃ nidassanamattaṃ sattakelāyanādivasenapi tassa lobhuppattisabbhāvato.

And in things to be given is merely an example, as the arising of greed also occurs in things that contribute to the welfare of sentient beings, and so on.

Trong các pháp cúng dường điều này chỉ là một ví dụ, vì tham lam cũng có thể phát sinh liên quan đến việc làm hại chúng sinh v.v.

‘‘Taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho’’ti evamādayo nava taṇhāmūlakā.

"Dependent on craving is seeking, dependent on seeking is acquisition," and so on— these nine are rooted in craving.

"Do tham ái mà có sự tìm kiếm, do sự tìm kiếm mà có sự có được" v.v. là chín điều có gốc rễ từ tham ái.

Paripūreti āmisadāyādoti vibhattivipariṇāmo veditabbo.

Fulfills—the inflection of the case ending for "the material heir" should be understood.

Hoàn thành cần hiểu là sự biến đổi cách chia từ "người kế thừa vật chất".

Āvāsamacchariyādīni pañca macchariyāni.

The five forms of stinginess, such as stinginess regarding dwellings, and so on.

Năm sự keo kiệt là keo kiệt chỗ ở, v.v.

629

Magganti ariyamaggaṃ.

Magga refers to the Noble Path.

"Đạo" là Thánh đạo.

So hi kilese mārento gacchati, nibbānatthikehi ca maggīyati, sayaṃ vā sacchikiriyābhisamayavasena nibbānaṃ maggatīti nippariyāyena ‘‘maggo’’ti vuccati.

For it goes, destroying defilements; it is sought by those aspiring to Nibbāna; or it itself seeks Nibbāna by way of direct realization and comprehension—thus it is called "magga" in the primary sense.

Chính nó đi diệt trừ phiền não, và được những người tìm cầu Nibbāna đi theo, hoặc tự nó tìm đến Nibbāna bằng cách chứng ngộ, nên được gọi là "đạo" một cách trực tiếp.

Eko antoti itarena asammisso eko koṭṭhāso, hīnatāya vā lāmakaṭṭhena eko anto.

One extreme means one category unmixed with the other, or one extreme by reason of its inferiority or meanness.

"Một cực đoan" là một phần không lẫn lộn với phần khác, hoặc là một cực đoan vì sự thấp kém, sự tồi tệ.

Kāmaṃ aññepi kusaladhammā ete ante asampayogato na upenti, tehi vimuttā eva, ayaṃ pana accantavimuttiyā na upetīti āha ‘‘vimutto etehi antehī’’ti.

Indeed, other wholesome states do not approach these extremes due to non-association; they are free from them. But this (Magga) does not approach them by way of absolute liberation, thus it is said: "liberated from these extremes."

Dù cho các thiện pháp khác không liên hệ với những cực đoan này nên không đạt tới chúng, chúng chỉ giải thoát khỏi chúng, nhưng cái này không đạt tới chúng bằng sự giải thoát tuyệt đối, nên nói "giải thoát khỏi những cực đoan này".

Tasmāti antadvayavimuttattā.

Therefore means due to being liberated from both extremes.

"Do đó" là vì giải thoát khỏi hai cực đoan.

Etesaṃ majjhe bhavattāti idaṃ maggassa ubhayantavimuttatāya eva vuttaṃ, na tappariyāpannatāya, vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi paṭipajjitabbato ca.

Due to existing in the middle of these—this is stated only because the path is liberated from both extremes, not because it falls within them, and because it is to be practiced by those aspiring to escape the suffering of saṃsāra.

"Vì ở giữa những điều này" được nói là do sự giải thoát khỏi cả hai cực đoan của đạo, chứ không phải do nằm trong phạm vi của chúng, và vì nó phải được thực hành bởi những người muốn thoát khỏi khổ luân hồi.

Tathāti yathā itarena asammissaṭṭhena lāmakaṭṭhena ca lobho eko anto, tathā kāmasukhallikānuyogoti attho.

Similarly means, just as greed is one extreme in the sense of being unmixed with the other and being inferior, so too is addiction to sensual pleasures, this is the meaning.

"Tương tự" có nghĩa là, giống như tham là một cực đoan vì không lẫn lộn với điều khác và vì sự tồi tệ, thì "kāmasukhallikānuyoga" (thực hành theo dục lạc) cũng vậy.

Esa nayo sesesupi.

The same method applies to the rest.

Điều này cũng đúng với những điều còn lại.

Maggassa anupagamanañca nesaṃ antānaṃ sabbaso appavattikaraṇeneva daṭṭhabbaṃ.

And the non-approach of the Path to those extremes should be understood as their complete non-occurrence.

Và sự không đạt tới của đạo đối với những cực đoan đó phải được hiểu là do chúng hoàn toàn không khởi lên.

Purimanayenāti ‘‘ete dve ante na upetī’’tiādinā pubbe vuttanayena.

By the former method means by the method previously stated, beginning with "does not approach these two extremes."

"Theo cách trước" là theo cách đã nói trước đây như "không đạt tới hai cực đoan này", v.v.

630

Saccānanti catunnaṃ ariyasaccānaṃ.

Of the Truths means of the four Noble Truths.

"Các sự thật" là bốn Thánh đế.

Dassanapariṇāyakaṭṭhenāti dassanassa pariññābhisamayādibhedassa parito sabbathā nayanaṭṭhena pavattanaṭṭhena.

By guiding vision means by guiding vision, which is of the nature of comprehension-realization, completely and in every way, or by causing it to occur.

"Với ý nghĩa dẫn đến sự thấy" là với ý nghĩa dẫn dắt, làm cho sự thấy, tức là sự chứng ngộ bằng tuệ quán, v.v., vận hành một cách toàn diện.

Cakkhukaraṇīti dhammacakkhussa karaṇī nipphādikā.

Making vision means producing or bringing about the Dhamma-eye.

"Làm cho mắt" là làm cho Pháp nhãn được hoàn thành.

Tayidaṃ satipi paṭipadāya dhammacakkhuto anaññatte avayavavasena sijjhamāno attho samudāyena kato nāma hotīti upacāravasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.

Even though the path is not different from the Dhamma-eye, it should be understood that this meaning, which comes into existence as a part, is spoken of by way of metaphor as if made by the whole.

Và điều này phải được hiểu là được nói theo nghĩa ẩn dụ, vì dù cho con đường không khác với Pháp nhãn, nhưng ý nghĩa được hoàn thành từng phần lại được tạo thành một cách tổng thể.

Tathā hi vakkhati ‘‘maggoyeva hi maggatthāya saṃvattati maggena kātabbakiccakaraṇato’’ti.

For it will be said: "For the path itself leads to the path’s purpose, due to performing the task to be done by the path."

Thật vậy, Ngài sẽ nói: "Chính đạo dẫn đến mục đích của đạo, vì nó thực hiện chức năng phải được thực hiện bởi đạo".

Ñāṇāyāti yāthāvato jānanāya.

For knowledge means for knowing things as they are.

"Để có trí tuệ" là để biết một cách đúng đắn.

Tenāha ‘‘viditakaraṇaṭṭhenā’’ti.

Therefore, he says: "by making known."

Vì thế, Ngài nói: "với ý nghĩa làm cho biết rõ".

Visesañātabhāvāpādanañhi viditakaraṇaṃ.

For making known is bringing about the state of being specially known.

Thật vậy, làm cho biết rõ là làm cho đạt được trạng thái biết một cách đặc biệt.

Vūpasamanatoti samucchindanavasena vūpasamanato.

For calming means for calming by way of eradication.

"Từ sự an tịnh" là từ sự an tịnh bằng cách đoạn trừ.

Dukkhādīnaṃ pariññeyyādibhāvo viya abhiññeyyabhāvopi maggavaseneva pākaṭo hotīti āha ‘‘catunnampi saccānaṃ abhiññeyyabhāvadassanato’’ti, vibhāvanatoti attho.

Just as the knowability of suffering, etc., is evident, so too is the comprehensibility of all four truths evident through the path. Therefore, he says: "due to seeing the comprehensibility of all four truths," which means due to revealing.

Giống như khổ, v.v., có tính chất cần được liễu tri, tính chất cần được thắng tri cũng trở nên rõ ràng nhờ đạo, nên nói: "từ sự thấy tính chất cần được thắng tri của cả bốn sự thật", tức là từ sự làm cho rõ ràng.

Sambodhoti maggo ‘‘sambujjhati etenā’’ti katvā.

Sambodhi is the path, by virtue of "one is fully awakened by it."

"Đạo là giác ngộ" được gọi như vậy vì "nhờ nó mà giác ngộ".

Tassatthāyāti maggakiccatthāya.

For its purpose means for the purpose of the path's function.

"Vì mục đích của nó" là vì mục đích của chức năng của đạo.

Na hi maggato añño maggakiccakaro atthi.

For there is no other performer of the path's function besides the path itself.

Thật vậy, không có gì khác ngoài đạo có thể thực hiện chức năng của đạo.

Tenāha ‘‘maggoyeva hī’’tiādi.

Therefore, he says: "For the path itself," and so on.

Vì thế, Ngài nói: "Chính đạo", v.v.

Atha vā sammādiṭṭhi uppajjamānā sahajātādipaccayabhāvena itare uppādeti, evaṃ sesamaggadhammāpīti evampi maggatthāya saṃvattanaṃ veditabbaṃ.

Alternatively, when right view arises, it produces the other path factors through the condition of conascence and so on. Similarly, the other path factors also produce this. In this way, too, the leading to the path's purpose should be understood.

Hoặc, khi chánh kiến khởi lên, nó làm khởi lên các yếu tố khác dưới dạng các điều kiện đồng sanh, v.v., các pháp đạo còn lại cũng vậy, nên sự dẫn đến mục đích của đạo cũng phải được hiểu như vậy.

Sacchikiriyāya paccakkhakammāyāti sacchikaraṇasaṅkhātapaccakkhakammāya.

For realization, for direct action means for the direct action called realization.

"Để chứng ngộ, để thực hiện bằng mắt" là để thực hiện bằng mắt, tức là sự chứng ngộ.

Nibbānāyāti vā anupādisesanibbānāya.

For Nibbāna means for anupādisesa-nibbāna.

Hoặc "để đến Nibbāna" là để đến Nibbāna vô dư y.

Upasamāyāti iminā saupādisesanibbānaṃ gahitanti.

For peace means by this saupādisesa-nibbāna is grasped.

"Để an tịnh" là để chỉ Nibbāna hữu dư y.

Ayanti ‘‘sā hi saccāna’’ntiādinā yathāvutto atthanayo.

This refers to the meaning described as "sā hi saccāna" (for it is of the truths), and so on.

"Điều này" là ý nghĩa đã nói như "vì nó là của các sự thật", v.v.

Etthāti ‘‘cakkhukaraṇī’’tiādīsu padesu.

Here means in passages such as "cakkhukaraṇī" (making vision), and so on.

"Ở đây" là ở những chỗ như "làm cho mắt", v.v.

Sāro sundaro anapanīto.

Essence means good, unchangeable.

"Tinh túy" là tốt đẹp, không thể loại bỏ.

Ito aññathāti ‘‘dukkhassa pariññāya diṭṭhivisuddhiṃ karotīti cakkhukaraṇī’’tiādinā atthavaṇṇanāpapañco kevalaṃ vitthāratthāya.

Other than this means that the elaborate descriptions of meaning such as "it makes vision clear for the full comprehension of suffering, thus it is making vision" are solely for the sake of elaboration.

"Khác với điều này" có nghĩa là sự giải thích chi tiết ý nghĩa như "nó làm cho tịnh kiến để liễu tri khổ, nên là làm cho mắt" chỉ là để mở rộng.

631

Ayamevāti ettha ayanti iminā attano aññesañca tassaṃ parisāyaṃ ariyānaṃ maggassa paccakkhabhāvaṃ dasseti.

This very one—here, this (ayaṃ) indicates the direct and immediate nature of the path for oneself and for the Noble Ones in that assembly.

"Chính điều này" – ở đây, từ "điều này" cho thấy sự hiện tiền của đạo đối với chính mình và các vị Thánh trong hội chúng đó.

Āsannapaccakkhavācī hi ayaṃ-saddo.

For the word 'ayaṃ' indeed refers to what is immediately perceived.

Thật vậy, từ "ayaṃ" (điều này) chỉ sự hiện tiền gần gũi.

Aññamaggapaṭisedhanatthanti aññassa nibbānagāmimaggassa atthibhāvapaṭisedhanatthaṃ.

For the rejection of other paths means for the rejection of the existence of any other path leading to Nibbāna.

"Để bác bỏ các đạo khác" là để bác bỏ sự tồn tại của các đạo khác dẫn đến Nibbāna.

Sattāpaṭikkhepo hi idha paṭisedhanaṃ alabbhamānattā aññassa maggassa.

For here, rejection is the non-existence of beings, since no other path is found.

Ở đây, sự bác bỏ là sự không cho phép chúng tồn tại, vì không có đạo nào khác có thể đạt được.

Buddhādīnaṃ sādhāraṇabhāvo anaññatā.

Commonality means non-difference among Buddhas and others.

Tính không khác biệt là sự phổ biến đối với chư Phật, v.v.

Tenāha brahmā sahampati –

Therefore, Brahmā Sahampati said:

Vì thế, Phạm thiên Sahampati nói:

632

‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī,

"The Compassionate One, who sees the destruction of birth,

"Vị thấy sự diệt tận của sanh tử, độc nhất vô nhị,

633

Maggaṃ pajānāti hitānukampī;

Knows the one-way path;

Vị từ bi vì lợi ích chúng sanh, biết rõ con đường;

634

Etena maggena tariṃsu pubbe,

By this path, they crossed in the past,

Các vị đã vượt qua dòng nước lũ bằng con đường này trước đây,

635

Tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.(saṃ. ni. 5.384, 409; mahāni. 191; cūḷani. 107, 121; netti. 170);

And those who cross now, and will cross the flood."

Và những ai đang vượt qua, sẽ vượt qua dòng nước lũ."

636

Ārakattāti iminā niruttinayena ariya-saddasiddhimāha.

By being far removed—by this, he states the derivation of the word ariya according to the etymological method.

"Vì xa lìa" – bằng cách này, Ngài nói về sự thành tựu của từ "ariya" theo nghĩa ngữ nguyên.

Aripahānāyāti atthavacanamattaṃ.

For the abandonment of enemies is merely a statement of meaning.

"Để đoạn trừ kẻ thù" chỉ là một cách giải thích ý nghĩa.

Arayo pāpadhammā yanti apagamanti etenāti ariyo.

Evil states (enemies) depart by it, hence ariya (noble).

"Ariya" là vì nhờ nó mà các "araya" (kẻ thù), tức là các pháp ác, rời bỏ.

Ariyena desitoti ettha ariyassa bhagavato ayanti ariyo.

In "desana by an ariya," it refers to the Exalted One, the ariya, hence ariya.

Trong "được bậc Thánh thuyết giảng", "ariya" là của đức Thế Tôn, bậc Thánh.

Ariyabhāvappaṭilābhāyāti ettha ariyakaro ariyoti uttarapadalopena ariya-saddasiddhi veditabbā.

In "for the attainment of the noble state," the derivation of the word ariya should be understood as "that which makes one ariya," with the elision of the latter part of the compound.

Trong "để đạt được trạng thái Thánh", sự thành tựu của từ "ariya" phải được hiểu là do sự lược bỏ hậu tố, tức là "làm cho thành Thánh" là "ariya".

Yasmā maggaṅgasamudāye maggavohāro hoti, samudāyo ca samudāyīhi samannāgato nāma hotīti āha ‘‘aṭṭhahi aṅgehi upetattā’’ti, tasmā attano avayavabhūtāni aṭṭha aṅgāni etassa santīti aṭṭhaṅgiko.

Since the designation "path" is given to the collection of path factors, and a collection is said to be endowed with its constituents, he says "due to being endowed with eight factors." Therefore, "eight-factored" means it has eight factors, which are its component parts.

Vì sự gọi là đạo xảy ra đối với tập hợp các chi phần của đạo, và một tập hợp thì có các thành phần của nó, nên Ngài nói: "vì có tám chi phần", do đó "tám chi phần" là vì nó có tám chi phần là các thành phần của chính nó.

Yasmā pana paramatthato aṅgāniyeva maggo, tasmā vuttaṃ ‘‘na ca aṅgavinimutto’’ti yathā ‘‘chaḷaṅgo vedo’’ti.

However, since in the ultimate sense the factors themselves are the path, it is said "and not separate from the factors," just as in "the Veda has six angas."

Nhưng vì trên thực tế, chính các chi phần là đạo, nên Ngài nói: "và không tách rời khỏi các chi phần", giống như "Veda sáu chi phần".

Sadisūdāharaṇaṃ pana dassento ‘‘pañcaṅgikatūriyādīni viyā’’ti āha.

But showing a similar example, he says: "like a musical ensemble of five instruments."

Và khi đưa ra một ví dụ tương tự, Ngài nói: "giống như năm chi phần của nhạc cụ, v.v.".

Ādi-saddena caturaṅginī senāti evamādīnaṃ saṅgaho.

The word "and so on" includes examples like "an army of four divisions."

Từ "v.v." bao gồm những điều như "quân đội bốn chi phần", v.v.

Mārento gacchatīti niruttinayena saddasiddhimāha.

Goes, killing—by this, he states the etymological derivation of the word.

"Đi diệt trừ" – bằng cách này, Ngài nói về sự thành tựu của từ theo nghĩa ngữ nguyên.

Maggatīti gavesati.

Seeks means searches for.

"Maggati" là tìm kiếm.

Ariyamaggo hi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karonto taṃ gavesanto viya hotīti.

For the Noble Path, by making Nibbāna its object, is as if seeking it.

Thật vậy, Thánh đạo, khi lấy Nibbāna làm đối tượng, giống như đang tìm kiếm nó.

Maggīyati nibbānatthikehi vivaṭṭūpanissayapuññakaraṇato paṭṭhāya tadatthaṃ paṭipattito.

Is sought by those aspiring to Nibbāna from the moment of performing merits that lead to liberation, and by practicing for that purpose.

"Được những người tìm cầu Nibbāna đi theo" là từ việc tạo phước duyên dẫn đến sự giải thoát, cho đến việc thực hành vì mục đích đó.

Gammatīti etena ādiantavipariyāyena saddasiddhimāha yathā ‘‘kakū’’ti.

Is gone to—by this, he states the etymological derivation by inversion of the beginning and end, just like "kakū."

"Gammatī" – bằng cách này, Ngài nói về sự thành tựu của từ theo cách đảo ngược đầu cuối, giống như "kakū".

‘‘Seyyathidanti nipāto’’ti vatvā tassa sabbaliṅgavibhattivacanasādhāraṇatāya ‘‘katamāni tāni aṭṭhaṅgānī’’ti vuttaṃ.

Having said "Seyyathidaṃ (namely) is a particle," it is then said "What are those eight factors?" due to its being common to all genders, cases, and numbers.

Sau khi nói "Seyyathidaṃ là một tiểu từ", Ngài nói "tám chi phần đó là gì" vì nó phổ biến cho tất cả các giống, cách, và số.

Nanu ca aṅgāni samuditāni maggo antamaso sattaṅgavikalassa ariyamaggassa abhāvatoti?

Are not the factors, when combined, the path, since there is no Noble Path lacking even one of the seven factors?

Chẳng phải các chi phần hợp lại mới là đạo sao, vì không có Thánh đạo nào thiếu dù chỉ một chi phần trong bảy chi phần?

Saccametaṃ saccapaṭivedhena, maggapaccayatāya pana yathāsakaṃ kiccakaraṇena paccekampi tāni maggoyevāti āha ‘‘ekamekañhi aṅgaṃ maggoyevā’’ti, aññathā samuditānampi nesaṃ maggakiccaṃ na sambhaveyyāti.

This is true in terms of the penetration of the Truths. But because of their individual performance of their respective functions as conditions for the path, each factor is also the path, so he says: "for each single factor is the path itself," otherwise, even when combined, their function as the path would not be possible.

Điều này đúng về mặt chứng ngộ sự thật, nhưng vì là điều kiện của đạo, mỗi chi phần cũng là đạo nhờ thực hiện chức năng riêng của nó, nên Ngài nói: "Thật vậy, mỗi chi phần là đạo", nếu không thì chức năng của đạo cũng không thể xảy ra đối với chúng khi chúng hợp lại.

Idāni tamevatthaṃ pāḷiyā samatthetuṃ ‘‘sammādiṭṭhimaggo ceva hetu cā’’ti vuttaṃ.

Now, to confirm that same meaning with the canonical text, it is said "Right view is the path and also the cause."

Bây giờ, để xác nhận ý nghĩa đó bằng Pāḷi, Ngài nói: "chánh kiến là đạo và là nhân".

637

Sammā aviparītaṃ pariññābhisamayādivasena catunnaṃ saccānaṃ dassanaṃ paṭivijjhanaṃ lakkhaṇaṃ etissāti sammādassanalakkhaṇā.

Characterized by right seeing means that its characteristic is the right, unperverted seeing or penetration of the four truths, by way of full comprehension, realization, and so on.

"Sammādassanalakkhaṇā" là vì đặc tính của nó là sự thấy, sự thâm nhập bốn sự thật một cách đúng đắn, không sai lệch, bằng cách liễu tri, v.v.

Sammā aviparītaṃ sampayuttadhamme nibbānārammaṇe abhiniropanaṃ appanālakkhaṇaṃ etassāti sammāabhiniropanalakkhaṇo musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato siniddhasabhāvattā sampayuttadhamme, sammāvācappaccayasubhāsitasotārañca janaṃ sammadeva pariggaṇhātīti sammāvācā sammāpariggaho lakkhaṇaṃ etissāti sammāpariggahalakkhaṇā.

Characterized by right placing means that its characteristic is the right, unperverted placing or application of associated states upon the object of Nibbāna. Since it is of a smooth nature, being opposed to harsh, non-embracing actions like lying and deceiving, it correctly embraces both the associated states and those who listen to well-spoken words that are conditions for right speech. Thus, characterized by right embrace means that right speech is its characteristic of right embrace.

"Sammāabhiniropanalakkhaṇo" là vì đặc tính của nó là sự an lập, sự tập trung các pháp đồng sanh vào đối tượng Nibbāna một cách đúng đắn, không sai lệch; "sammāpariggahalakkhaṇā" là vì đặc tính của nó là sự thâu nhiếp đúng đắn, do có bản chất mềm mại, đối lập với sự thô ác, không thâu nhiếp của các pháp như nói dối, v.v., vốn có chức năng lừa dối, v.v., và nó thâu nhiếp một cách đúng đắn những người nghe lời nói tốt đẹp, do chánh ngữ là điều kiện.

Yathā kāyikā kiriyā kiñci kattabbaṃ samuṭṭhāpeti, sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hoti, tathā sammākammantasaṅkhātā viratipīti sammāsamuṭṭhānalakkhaṇo sammākammanto.

Just as a bodily action gives rise to something to be done, and the arising itself is a striving, so too is abstention, which is called Right Action. Thus, Right Action (sammākammanta) has the characteristic of right origination (sammāsamuṭṭhāna).

Giống như một hành động thân nghiệp làm phát sinh điều gì đó cần phải làm, và bản thân sự phát sinh đó là sự nỗ lực, thì sự kiêng cữ được gọi là Chánh nghiệp cũng vậy. Do đó, Chánh nghiệp có đặc tính là sự phát khởi chân chánh (sammāsamuṭṭhāna).

Sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhānaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya.

Or, the lifting up of associated states (sampayuttadhammā) is origination (samuṭṭhāna), like lifting up a burden by bodily action.

Hoặc sự nâng đỡ các pháp tương ưng là sự phát khởi (samuṭṭhāna), giống như việc nhấc bổng gánh nặng của hành động thân nghiệp.

Jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā suddhi vodānaṃ, ājīvasseva vā jīvitappavattiyā suddhi vodānaṃ etenāti sammāvodānalakkhaṇo sammāājīvo.

By this is the purity and cleansing of a living being, or of associated states, or the purity and cleansing of the means of livelihood itself in the course of life. Thus, Right Livelihood (sammāājīvo) has the characteristic of right cleansing (sammāvodāna).

Sự thanh tịnh, sự trong sạch của chúng sanh đang sống, hoặc của các pháp tương ưng, hoặc sự thanh tịnh, sự trong sạch của sự duy trì sinh mạng thông qua phương tiện sinh kế, được thực hiện bởi điều này, do đó Chánh mạng có đặc tính là sự thanh tịnh chân chánh (sammāvodāna).

Kosajjapakkhe patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanaṃ anubalappadānaṃ paggaho.

Not allowing oneself to fall into the side of laziness, but upholding associated states and giving them additional strength is exertion (paggaho).

Không cho phép rơi vào phe lười biếng, sự nắm giữ các pháp tương ưng, sự tăng cường sức mạnh là sự nắm giữ (paggaha).

Ārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, tassa vā anissajjanaṃ upaṭṭhānaṃ.

Staying having approached the object, or not letting go of it, is establishment (upaṭṭhāna).

Sự an trú sau khi tiếp cận đối tượng, hoặc sự không buông bỏ đối tượng là sự an trú (upaṭṭhāna).

Ārammaṇe sampayuttadhammānaṃ sammā, samaṃ vā ādhānaṃ samādhānaṃ.

The right, or balanced, placement of associated states on the object is concentration (samādhāna).

Sự đặt để các pháp tương ưng một cách chân chánh, hoặc một cách bình đẳng vào đối tượng là sự định tâm (samādhāna).

Sammā saṅkappeti sampayuttadhamme ārammaṇe abhiniropetīti sammāsaṅkappo.

One rightly thinks, one applies associated states to the object. Thus, Right Thought (sammāsaṅkappo).

Chân chánh tư duy, đặt các pháp tương ưng vào đối tượng là Chánh tư duy (sammāsaṅkappa).

Sammā vadati etāyāti sammāvācā.

One speaks rightly by this. Thus, Right Speech (sammāvācā).

Nhờ điều này mà nói lời chân chánh là Chánh ngữ (sammāvācā).

Sammā karoti etenāti sammākammaṃ, tadeva sammākammanto.

One acts rightly by this. This itself is right action (sammākamma), which is Right Action (sammākammanto).

Nhờ điều này mà hành động chân chánh là chánh nghiệp, chính đó là Chánh nghiệp (sammākammanto).

Sammā ājīvati etenāti sammāājīvo.

One lives rightly by this. Thus, Right Livelihood (sammāājīvo).

Nhờ điều này mà sinh sống chân chánh là Chánh mạng (sammāājīvo).

Sammā vāyamati ussahati etenāti sammāvāyāmo.

One strives rightly, makes effort by this. Thus, Right Effort (sammāvāyāmo).

Nhờ điều này mà tinh tấn, nỗ lực chân chánh là Chánh tinh tấn (sammāvāyāmo).

Sammā sarati anussaratīti sammāsati.

One remembers rightly, recollects. Thus, Right Mindfulness (sammāsati).

Chân chánh ghi nhớ, hồi tưởng là Chánh niệm (sammāsati).

Sammā samādhiyati cittaṃ etenāti sammāsamādhīti evaṃ sammāsaṅkappādīnaṃ nibbacanaṃ veditabbaṃ.

The mind is rightly concentrated by this. Thus, Right Concentration (sammāsamādhi). In this way, the etymologies of Right Thought and so forth should be understood.

Nhờ điều này mà tâm được định chân chánh là Chánh định (sammāsamādhi). Như vậy, ý nghĩa của Chánh tư duy và các pháp khác cần được hiểu.

638

Micchādiṭṭhinti sabbampi micchādassanaṃ.

Wrong View (micchādiṭṭhi) refers to all wrong seeing.

Tà kiến (micchādiṭṭhi) là tất cả các loại kiến chấp sai lầm.

Tappaccanīyakileseti ettha taṃ-saddena sammādiṭṭhi.

In " the opposing defilements (tappaccanīyakilese)," the word " taṃ" refers to Right View.

Trong cụm từ các phiền não đối nghịch với nó (tappaccanīyakilese), từ nó (taṃ) chỉ Chánh kiến.

Na hi micchādiṭṭhiyā kilesā paccanīyā, atha kho sammādiṭṭhiyā.

For defilements are not opposed to Wrong View, but rather to Right View.

Các phiền não không đối nghịch với tà kiến, mà đối nghịch với Chánh kiến.

Avijjañcāti avijjāggahaṇaṃ tassā saṃkilesadhammānaṃ pamukhabhāvato.

And ignorance (avijjañcā): the taking of ignorance is due to its prominence among defiling states.

Và vô minh (avijjañcā), việc nắm giữ vô minh là do nó là chủ yếu trong các pháp ô nhiễm.

Tenāha ‘‘avijjā, bhikkhave, pubbaṅgamā akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā’’ti (saṃ. ni. 5.1).

Therefore, it is said: "Ignorance, monks, is the forerunner in the emergence of unwholesome states" (Saṃ. Ni. 5.1).

Do đó, Đức Phật đã dạy: “Này các tỳ khưu, vô minh là đi đầu trong việc phát khởi các pháp bất thiện.”

Dassananivārakassa sammohassa samugghātena asammohato.

Through the eradication of delusion (sammoha) that obstructs seeing, there is non-delusion (asammohato).

Nhờ sự nhổ tận gốc sự si mê ngăn cản chánh kiến mà có sự không si mê (asammohato).

Ettha ca micchādiṭṭhiṃ…pe… pajahatīti etena pahānābhisamayaṃ, nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti etena sacchikiriyābhisamayaṃ, sampayuttadhammetiādinā bhāvanābhisamayaṃ sammādiṭṭhikiccaṃ dasseti.

Here, by "abandoning wrong view... and so forth," the function of Right View in terms of abandonment-realization (pahānābhisamaya) is shown; by "making Nibbāna the object," its function in terms of realization-realization (sacchikiriyābhisamaya) is shown; and by "associated states (sampayuttadhamme)" and so forth, its function in terms of development-realization (bhāvanābhisamaya) is shown.

Ở đây, với câu “từ bỏ tà kiến… (micchādiṭṭhiṃ…pe… pajahatī)” cho thấy sự chứng ngộ bằng cách từ bỏ, với câu “lấy Niết Bàn làm đối tượng (nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotī)” cho thấy sự chứng ngộ bằng cách hiện chứng, và với câu “các pháp tương ưng (sampayuttadhamme)” v.v. cho thấy sự chứng ngộ bằng cách tu tập, đó là chức năng của Chánh kiến.

Pariññābhisamayo pana nānantariyatāya atthato vutto eva hotīti daṭṭhabbo.

The full understanding-realization (pariññābhisamayo), however, is implicitly stated as not being immediate, so it should be understood.

Còn sự chứng ngộ bằng cách tuệ tri thì đã được nói đến về mặt ý nghĩa do tính chất không gián đoạn của nó, điều này cần được hiểu.

639

Kathaṃ pana ekameva ñāṇaṃ ekasmiṃ khaṇe cattāri kiccāni sādhentaṃ pavattati.

How can one and the same knowledge perform four functions in a single moment?

Tuy nhiên, làm thế nào mà một trí tuệ duy nhất trong một sát na lại có thể thực hiện bốn chức năng?

Na hi tādisaṃ loke diṭṭhaṃ, na āgamo vā tādiso atthīti na vattabbaṃ.

It should not be said that such a thing is not seen in the world, nor is there such a tradition.

Không nên nói rằng không có điều như vậy được thấy trên thế gian, cũng không có kinh điển nào nói như vậy.

Yathā hi padīpo ekasmiṃyeva khaṇe vaṭṭiṃ dahati, snehaṃ pariyādiyati, andhakāraṃ vidhamati, ālokañca vidaṃseti, evametaṃ ñāṇanti daṭṭhabbaṃ.

For just as a lamp, in one single moment, burns the wick, consumes the oil, dispels darkness, and manifests light, so should this knowledge be understood.

Cần phải hiểu rằng, giống như một ngọn đèn trong cùng một sát na đốt cháy bấc, tiêu thụ dầu, xua tan bóng tối và chiếu sáng, thì trí tuệ này cũng vậy.

Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ dukkhepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhasamudayepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhanirodhepetaṃ ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyapetaṃ ñāṇanti suttapadaṃ (vibha. 754) ettha udāharitabbaṃ.

The sutta passage (Vibha. 754) should be cited here: "The knowledge of one endowed with the path is knowledge of suffering, it is knowledge of the origin of suffering, it is knowledge of the cessation of suffering, it is knowledge of the path leading to the cessation of suffering."

Ở đây, cần dẫn chứng kinh văn (Vibha. 754): “Trí tuệ của người thành tựu đạo là trí tuệ về Khổ, là trí tuệ về Khổ tập, là trí tuệ về Khổ diệt, là trí tuệ về con đường đưa đến Khổ diệt.”

Yathā ca sammādiṭṭhi pubbabhāge dukkhādīsu visuṃ visuṃ pavattitvā maggakkhaṇe ekāva catunnaṃ ñāṇānaṃ kiccaṃ sādhentī pavattati, evaṃ sammāsaṅkappādayo pubbabhāge nekkhammasaṅkappādināmakā hutvā kāmasaṅkappādīnaṃ pajahanavasena visuṃ visuṃ pavattitvā maggakkhaṇe tiṇṇaṃ catunnañca kiccaṃ sādhentā pavattanti.

And just as Right View, in its preliminary stage, functions individually with regard to suffering and so forth, and then at the moment of the path, it functions as one knowledge performing the task of four knowledges, so too Right Thought and so forth, in their preliminary stage, are called thoughts of renunciation and so forth, and function individually by abandoning thoughts of sensuality and so forth, and at the moment of the path, they function performing the task of three or four knowledges.

Và giống như Chánh kiến, ở giai đoạn trước, hoạt động riêng biệt về Khổ và các pháp khác, rồi đến sát na đạo, nó hoạt động như một, thực hiện chức năng của bốn trí tuệ; thì Chánh tư duy và các pháp khác cũng vậy, ở giai đoạn trước, chúng mang tên là tư duy xuất ly v.v., hoạt động riêng biệt bằng cách từ bỏ tư duy dục v.v., rồi đến sát na đạo, chúng hoạt động, thực hiện chức năng của ba hoặc bốn pháp.

Sammāsamādhi pana pubbabhāgepi maggakkhaṇepi nānāyeva hutvā pavattatīti kāmañcettha sammādiṭṭhiyā sabbepi pāpadhammā paṭipakkhā, ujuvipaccanīkatādassanavasena pana sammādiṭṭhiyā kiccaniddese micchādiṭṭhiggahaṇaṃ kataṃ.

Right Concentration, however, functions differently both in its preliminary stage and at the moment of the path. Although all unwholesome states are opposed to Right View, in describing the function of Right View, Wrong View is mentioned with a view to its direct opposition.

Tuy nhiên, Chánh định ở giai đoạn trước và ở sát na đạo đều hoạt động khác biệt. Mặc dù ở đây, tất cả các pháp bất thiện đều là đối nghịch của Chánh kiến, nhưng việc nắm giữ tà kiến được thực hiện trong việc chỉ ra chức năng của Chánh kiến là để cho thấy sự đối nghịch trực tiếp và rõ ràng.

Teneva ca ‘‘tappaccanīyakilese cā’’ti vuttaṃ.

And for that reason, it is said: " and the opposing defilements (tappaccanīyakilese)."

Và chính vì thế mà nói “và các phiền não đối nghịch với nó”.

640

Yesaṃ kilesānaṃ anupacchindane sammādiṭṭhi na uppajjeyya, te micchādiṭṭhiyā sahajekaṭṭhatāya tadekaṭṭhāva tappaccanīyakilesā daṭṭhabbā.

Those defilements, by not being eradicated, would prevent Right View from arising. They should be understood as "those opposing defilements" because they are one with Wrong View, being co-existent with it.

Các phiền não mà nếu không đoạn trừ chúng thì Chánh kiến sẽ không sinh khởi, những phiền não đó cần được xem là các phiền não đối nghịch với nó, do chúng cùng tồn tại với tà kiến.

Sammāsaṅkappādīnaṃ kiccaniddesepi eseva nayo.

The same method applies to the description of the functions of Right Thought and so forth.

Trong việc chỉ ra chức năng của Chánh tư duy và các pháp khác cũng theo cách này.

Sotāpattimaggādivasena cattāro lokuttaramaggabhāvasāmaññena ekato katvā.

Having combined the four supramundane paths, such as the Stream-entry Path, into one category by virtue of their common status.

Bốn đạo siêu thế được gộp lại làm một theo tính chất chung của chúng, dựa trên Đạo Dự Lưu và các đạo khác.

Lobhadosā samudayasaccaṃ, yassa pana so samudayo taṃ dukkhasaccaṃ, pahānabhāvo maggasaccaṃ, yattha taṃ pahānaṃ, taṃ nirodhasaccanti imāni cattāri saccāni.

Greed and hatred are the Truth of the Origin; that of which they are the origin is the Truth of Suffering; the state of abandonment is the Truth of the Path; that wherein the abandonment occurs is the Truth of Cessation. These are the four Noble Truths.

Tham và Sân là Khổ tập, và cái mà Khổ tập đó thuộc về là Khổ đế, trạng thái từ bỏ là Đạo đế, nơi mà sự từ bỏ đó diễn ra là Diệt đế – đây là bốn chân lý.

Kasmā panettha lobhadosānaṃ visuṃ ādito ca gahaṇaṃ?

Why is there a separate and initial mention of greed and hatred here?

Vì sao ở đây lại nắm giữ Tham và Sân riêng biệt ngay từ đầu?

Visuṃ gahaṇaṃ tāva tathābujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena, imehi lobhadosehi āmisadāyādatā, tappahānena ca dhammadāyādatāti dassanatthaṃ, tadanusārena catusaccayojanāya evaṃ ekekassa niyyānamukhaṃ hotīti dassanatthañca.

The separate mention is according to the disposition of individuals who comprehend in that way, to show that by greed and hatred there is an inheritance of material things, and by their abandonment there is an inheritance of Dhamma, and to show that, in accordance with this, such an individual's way of liberation is a unique application of the Four Truths.

Việc nắm giữ riêng biệt là để cho thấy rằng do ý hướng của những người có thể giác ngộ như vậy, bởi Tham và Sân mà có sự thừa kế vật chất, và bởi sự từ bỏ chúng mà có sự thừa kế Pháp; và để cho thấy rằng theo đó, sự kết nối với bốn chân lý như vậy sẽ là một lối thoát cho mỗi người.

Sesavāresupi eseva nayo.

The same method applies to the remaining instances.

Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.

Ādito gahaṇaṃ pana ativiya oḷārikatāya supākaṭabhāvato vakkhamānānaṃ aññesañca pāpadhammānaṃ mūlabhāvato tadekaṭṭhatāya ca veditabbaṃ.

The initial mention, however, should be understood due to their extreme grossness and obviousness, and because they are the root of other unwholesome states to be mentioned, and because they are one with them.

Còn việc nắm giữ ngay từ đầu là do tính chất thô thiển cực độ và sự rõ ràng của chúng, và do chúng là gốc rễ của các pháp bất thiện khác sẽ được nói đến, cũng như do chúng cùng tồn tại với nhau, điều này cần được hiểu.

641

Kujjhanalakkhaṇoti kuppanasabhāvo, cittassa byāpajjanāti attho.

Having the characteristic of wrath (kujjhanalakkhaṇo) means having the nature of becoming angry; the meaning is the disturbance of the mind.

Có đặc tính là sự nổi giận (kujjhanalakkhaṇo) có nghĩa là bản chất của sự nổi giận, tức là sự bất an của tâm.

Caṇḍikkaṃ luddatā, kururabhāvoti attho.

Ferocity (caṇḍikkaṃ) is cruelty; the meaning is a harsh state.

Sự hung dữ (caṇḍikkaṃ) là sự tàn bạo, nghĩa là bản chất độc ác.

Āghātakaraṇarasoti ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinā citte āghātassa karaṇaraso.

Having the function of creating resentment (āghātakaraṇaraso) means having the function of creating resentment in the mind, by thinking "He harmed me," and so forth.

Chức năng tạo ra sự oán hận (āghātakaraṇaraso) là chức năng tạo ra sự oán hận trong tâm, với ý nghĩ “nó đã làm hại tôi” v.v.

Dussanapaccupaṭṭhānoti saparasantānassa vināsanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto.

Manifesting as causing ruin (dussanapaccupaṭṭhāno) means manifesting as causing ruin to one's own and others' continuity of being, like an enemy when given an opportunity.

Biểu hiện là sự phá hoại (dussanapaccupaṭṭhāno) là biểu hiện của sự phá hoại dòng tâm thức của chính mình và của người khác, giống như một kẻ thù có cơ hội.

Upanandhanaṃ nānappakārassa uparūpari nandhanaṃ viya hotīti katvā.

Resentment (upanandhanaṃ) is so called because it is like cherishing various kinds of things again and again.

Sự kết buộc (upanandhanaṃ) là do nó giống như sự kết buộc chồng chất nhiều loại.

Tathā hesa ‘‘veraappaṭinissajjanaraso, kodhānupabandhabhāvapaccupaṭṭhāno’’ti ca vutto.

Indeed, it is also called " having the function of not abandoning enmity, manifesting as a persistent attachment to anger."

Thật vậy, nó còn được gọi là “chức năng không từ bỏ sự thù hận, biểu hiện là sự đeo bám của sự giận dữ”.

Aparakāle upanāhotiādīti ādi-saddena ‘‘upanayhanā upanayhitattaṃ āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā anusaṃsandanā anuppabandhanā daḷhīkamma’’ntiādīnaṃ (vibha. 891) niddesapadānaṃ atthavaṇṇanaṃ saṅgayhati.

Later resentment (aparakāle upanāho) and so forth — the word " ādi" (and so forth) includes the explanation of the meaning of terms from the Niddesa such as "resentment, being resentful, establishing, placing, settling, connecting, chaining, strengthening" (Vibha. 891).

Và các pháp khác như sự ôm giữ lâu dài (aparakāle upanāhotiādī), từ “v.v. (ādi)” bao gồm sự giải thích ý nghĩa của các từ trong phần giải thích như “sự ôm giữ, trạng thái ôm giữ, sự thiết lập, sự an trú, sự kiên cố, sự liên kết, sự đeo bám, sự củng cố” (Vibha. 891).

Upanāhasamaṅgī hi puggalo verassa anissajjanato ādittapūtialātaṃ viya jalati eva, cittañcassa dhoviyamānaṃ acchacammaṃ viya, masimakkhitapilotikā viya ca na sujjhateva.

Indeed, a person endowed with resentment burns like a burning, foul-smelling firebrand due to not abandoning enmity; and his mind, even when washed, does not become clean, like a piece of raw hide, or like a piece of cloth smeared with ink.

Thật vậy, một người có sự ôm giữ lâu dài, do không từ bỏ sự thù hận, sẽ cháy mãi như một khúc củi mục đang cháy; và tâm của người ấy, dù được rửa sạch, cũng không thể trong sạch được, giống như một mảnh da bẩn hay một tấm vải đen bị lem mực.

642

Paraguṇamakkhanalakkhaṇoti udakapuñchaniyā udakaṃ viya paresaṃ guṇānaṃ makkhanasabhāvo.

Having the characteristic of defiling others' good qualities (paraguṇamakkhanalakkhaṇo) means having the nature of defiling the good qualities of others, like water (defiles) a wiping cloth.

Có đặc tính là sự bôi nhọ phẩm chất của người khác (paraguṇamakkhanalakkhaṇo) là bản chất của sự bôi nhọ phẩm chất của người khác, giống như nước làm bẩn khăn lau.

Tathābhūto cāyaṃ attano kārakaṃ gūthena paharantaṃ gūtho viya paṭhamataraṃ makkheti evāti daṭṭhabbo.

And this, it should be understood, first defiles its agent, like excrement defiles one who throws it.

Và điều này, cần hiểu rằng, nó sẽ bôi nhọ người tạo ra nó trước tiên, giống như phân bôi nhọ người ném phân.

Tathā hessa saparasantānesu guṇaṃ makkhetīti makkhoti vuccati.

Thus, it is called Makkha because it defiles good qualities in one's own and others' continuities of being.

Thật vậy, nó được gọi là sự bôi nhọ (makkho) vì nó bôi nhọ phẩm chất trong dòng tâm thức của chính mình và của người khác.

Yugaggāho samadhuraggahaṇaṃ asamānassapi abhūtassa samāropanaṃ.

Yugaggāho is taking up the yoke, attributing equality to what is not equal and to what does not exist.

Sự nắm giữ ách (yugaggāho) là sự nắm giữ gánh nặng, sự gán ghép điều không có cho điều không tương xứng.

Samabhāvakaraṇaṃ samīkaraṇaṃ.

Making things equal is samīkaraṇaṃ.

Sự làm cho bình đẳng là sự bình đẳng hóa (samīkaraṇaṃ).

Paresaṃ guṇappamāṇena attano guṇānaṃ upaṭṭhānaṃ paccupaṭṭhapetīti āha ‘‘paresaṃ guṇappamāṇena upaṭṭhānapaccupaṭṭhāno’’ti.

It manifests as comparing one's own qualities with the measure of others' qualities. Therefore, it is said: " manifesting as comparing one's own qualities with the measure of others' qualities."

Nó nói rằng sự hiện hữu của phẩm chất của mình ngang bằng với phẩm chất của người khác, đó là “biểu hiện là sự hiện hữu ngang bằng với phẩm chất của người khác (paresaṃ guṇappamāṇena upaṭṭhānapaccupaṭṭhāno)”.

Tathā hesa paresaṃ guṇe ḍaṃsitvā viya attano guṇehi same karotīti paḷāsoti vuccati.

And thus, it is called Paḷāsa because it makes one's own qualities equal to others' qualities, as if having bitten them.

Thật vậy, nó được gọi là sự ganh tỵ (paḷāso) vì nó làm cho phẩm chất của mình ngang bằng với phẩm chất của người khác, như thể đã cắn xé phẩm chất của họ.

643

Parasampattikhīyanaṃ parasampattiyā usūyanaṃ.

Undermining others' success (parasampattikhīyanaṃ) is jealousy of others' success.

Sự suy giảm tài sản của người khác (parasampattikhīyanaṃ) là sự ganh tỵ với tài sản của người khác.

Issati parasampattiṃ na sahatīti issā.

He envies the prosperity of others and does not tolerate it, thus envy.

Không chịu đựng được sự thành công của người khác, đó là ganh tị (issā).

Tathā hesā ‘‘parasampattiyā akkhamanalakkhaṇā’’ti vuccati.

In the same way, it is called “characterized by the inability to tolerate the prosperity of others”.

Cũng vậy, nó được gọi là “có đặc tính không chịu đựng được sự thành công của người khác”.

Tatthāti parasampattiyaṃ.

Therein, meaning in the prosperity of others.

Ở đó nghĩa là trong sự thành công của người khác.

Anabhiratirasā abhiratipaṭipakkhakiccā.

Its function is dissatisfaction, acting as the opposite of satisfaction.

Có vị không hoan hỷ là có chức năng đối nghịch với sự hoan hỷ.

Vimukhabhāvapaccupaṭṭhānā parasampattiṃ passitumpi appadānato.

Its manifestation is aversion, due to not even wishing to see the prosperity of others.

Biểu hiện là sự quay lưng do không cho phép nhìn thấy sự thành công của người khác.

Nigūhanalakkhaṇaṃ attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāvāsahanato.

Its characteristic is concealment, due to not tolerating the sharing of one's own prosperity with others.

Có đặc tính che giấu do không chịu đựng được sự chia sẻ sự thành công của mình với người khác.

Asukhāyanaṃ na sukhanaṃ dukkhanaṃ, arocananti adhippāyo.

Discomfort means not pleasing, but causing suffering; the intention is displeasure.

Không vui thích là không hoan hỷ, ý muốn nói là không vừa lòng.

644

Katassa kāyaduccaritādipāpassa paṭicchādanaṃ katapāpapaṭicchādanaṃ.

Concealing evil actions like misdeeds of body that have been done is concealment of evil actions done.

Che giấu tội ác đã làm như thân ác hạnh, v.v., đó là che giấu tội ác đã làm (katapāpapaṭicchādanaṃ).

Tassa pāpassa āvaraṇabhāvena paccupatiṭṭhatīti tadāvaraṇapaccupaṭṭhānā, māyā, yāya samannāgato puggalo bhasmachanno viya aṅgāro, udakachanno viya khāṇu, pilotikapaṭicchāditaṃ viya ca satthaṃ hoti.

It manifests as a covering of that evil action, thus its manifestation is a covering, which is māyā (deceit). A person endowed with it is like an ember covered in ash, a stump covered in water, or a weapon covered by a cloth.

Nó biểu hiện như một sự che đậy cho tội ác đó, đó là biểu hiện như sự che đậy cho tội ác đó (tadāvaraṇapaccupaṭṭhānā), tức là sự dối trá (māyā), mà người nào bị nó chi phối thì giống như than bị tro che, gốc cây bị nước che, và vũ khí bị vải che.

Avijjamānaguṇappakāsanaṃ attani avijjamānasīlādiguṇavibhāvanaṃ, yena sāṭheyyena samannāgatassa puggalassa asantaguṇasambhāvanena cittānurūpakiriyāviharato ‘‘evaṃcitto, evaṃkiriyo’’ti dubbiññeyyattā kucchiṃ vā piṭṭhiṃ vā jānituṃ na sakkā.

Disclosure of non-existent qualities means exhibiting qualities like sīla that do not exist in oneself. Due to this trickery (sāṭheyya), a person endowed with it, acting and living according to their concealed intentions, becomes difficult to discern as “such-minded, such-acting,” so one cannot know their inner state, whether good or bad.

Phô bày những đức tính không có là biểu lộ những đức tính như giới, v.v. không có nơi mình, mà người nào bị sự xảo trá (sāṭheyya) này chi phối thì do sự giả vờ có những đức tính không thật và sống theo những hành vi phù hợp với tâm ý, nên khó mà biết được “tâm như thế nào, hành vi như thế nào”, giống như không thể biết được bụng hay lưng.

Yato –

Because –

Vì –

645

‘‘Vāmena sūkaro hoti, dakkhiṇena ajāmigo;

“On the left, he is a boar; on the right, a wild goat;

“Với bên trái là heo, với bên phải là dê;

646

Sarena nelako hoti, visāṇena jaraggavo’’ti.(dī. ni. aṭṭha. 2.296; vibha. aṭṭha. 894; mahāni. aṭṭha. 166) –

By sound, he is a jackal; by horn, an old bull.” –

Với tiếng kêu là con nelaka, với sừng là bò già” –

647

Evaṃ vuttayakkasūkarasadiso hoti.

Such a person is like the yakṣa-boar mentioned.

Người ấy giống như con heo yêu quái được nói đến như vậy.

648

Cittassa uddhumātabhāvo thaddhalūkhabhāvo.

Puffed-up state of mind is a stiff and rigid state.

Tâm trương phồng là sự cứng nhắc, thô lỗ.

Appatissayavuttīti anivātavutti.

Lacking refuge means lacking a sheltered demeanor.

Hành vi không cung kính là hành vi không khiêm tốn.

Amaddavākārena paccupatiṭṭhati, amaddavataṃ vā paccupaṭṭhapetīti amaddavatāpaccupaṭṭhāno, thambho, yena samannāgato puggalo gilitanaṅgalasīso viya ajagaro, vātabharitabhastā viya ca thaddho hutvā garuṭṭhāniye ca disvā onamitumpi na icchati, pariyanteneva carati.

It manifests as a lack of gentleness, or it brings about a lack of gentleness, thus its manifestation is lack of gentleness, which is obstinacy (thambha). A person endowed with it, like an ajagara snake that has swallowed a ploughshare, or a bellows filled with wind, becomes stiff and rigid and does not even wish to bow down when seeing those worthy of respect; they act only at the periphery.

Nó biểu hiện dưới hình thức không nhu hòa, hay làm cho sự không nhu hòa biểu hiện, đó là biểu hiện sự không nhu hòa (amaddavatāpaccupaṭṭhāno), tức là sự cứng đầu (thambha), mà người nào bị nó chi phối thì trở nên cứng nhắc như con trăn nuốt đầu cày, như cái túi da đầy hơi, và khi thấy những người đáng tôn kính cũng không muốn cúi mình, mà chỉ đi vòng quanh.

Karaṇassa uttarakiriyā karaṇuttariyaṃ.

An action surpassing another action is surpassing action.

Hành động vượt quá hành động đã làm, đó là hành động vượt quá (karaṇuttariyaṃ).

Visesato paccanīkabhāvo vipaccanīkatā.

An especially opposing state is opposition.

Đặc biệt là trạng thái đối nghịch, đó là sự đối nghịch (vipaccanīkatā).

Parena hi kismiñci kate taddiguṇaṃ karaṇavasena sārambho pavattati.

Indeed, when something is done by another, strife arises by way of doing it twofold.

Vì khi người khác làm điều gì đó, sự cạnh tranh (sārambho) sẽ phát sinh theo cách làm gấp đôi.

649

Seyyādiākārehi unnamanaṃ unnati.

Rising up through such states as being superior is exaltation.

Sự nâng mình lên dưới các hình thức như “tốt hơn”, đó là sự ngạo mạn (unnati).

Omānopi hi evaṃ karaṇamukhena sampaggahavaseneva pavattati.

Indeed, contempt also arises by way of such an action, by way of excessive clinging.

Ngay cả sự khinh thường cũng phát sinh theo cách nắm giữ như vậy thông qua hành động.

‘‘Ahamasmi seyyo’’tiādinā ahaṃkaraṇaṃ sampaggaho ahaṅkāro.

Egoism is the act of clinging, thinking "I am superior," and so on.

Sự nắm giữ cái “tôi” như “tôi là người tốt hơn”, v.v., đó là sự ngã mạn (ahaṅkāro).

Pare abhibhavitvā adhikaṃ unnamanaṃ abbhunnati.

Rising up excessively by overpowering others is over-exaltation.

Sự nâng mình lên cao hơn bằng cách vượt qua người khác, đó là sự kiêu ngạo (abbhunnati).

Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pubbakāle attānaṃ hīnato dahati aparakāle seyyato’’ti (vibha. 877).

Regarding this, it is said, “In former times, one regards oneself as inferior; in later times, as superior.”

Điều này được nói đến khi nói rằng “trước đây tự xem mình thấp kém, sau này tự xem mình tốt hơn”.

650

Mattabhāvo jātiādiṃ paṭicca cittassa majjanākāro, yassa vā dhammassa vasena puggalo matto nāma hoti, so dhammo mattabhāvo.

Intoxication is the state of mind's being deluded with respect to birth, etc.; or, the quality by which a person becomes intoxicated is intoxication.

Trạng thái say sưa (mattabhāvo) là trạng thái tâm say mê do chủng tộc, v.v., hoặc pháp nào mà do đó một người trở nên say sưa, pháp đó là trạng thái say sưa.

Madaggāhaṇaraso madassa gāhaṇakicco.

Its function is taking hold of intoxication.

Có vị nắm giữ sự say sưa là có chức năng nắm giữ sự say sưa.

Mado hi attano majjanākāraṃ sampayuttadhamme gāhento viya pavattamāno taṃsamaṅgiṃ puggalampi tathā karonto viya hoti.

Indeed, intoxication, arising as if taking hold of the associated mental factors in its own deluding way, also makes the person endowed with it seem similarly affected.

Vì sự say sưa, khi phát sinh như thể đang nắm giữ các pháp tương ưng trong trạng thái say sưa của chính nó, thì cũng làm cho người bị nó chi phối trở nên như vậy.

Ahaṅkāravasena puggalaṃ aniṭṭhaṃ karonto cittassa ummādabhāvo viya hotīti ummādapaccupaṭṭhāno.

It is like a maddening state of mind, making the person disagreeable due to egoism, thus its manifestation is madness.

Làm cho người trở nên không mong muốn do ngã mạn, như thể là trạng thái điên loạn của tâm, đó là biểu hiện của sự điên loạn (ummādapaccupaṭṭhāno).

Satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ cittavossaggo, sativirahitoti attho.

Releasing the mind without restraining it by mindfulness is releasing of the mind, meaning lacking mindfulness.

Buông thả tâm mà không kiềm chế chánh niệm, đó là sự buông thả tâm (cittavossaggo), nghĩa là thiếu chánh niệm.

Yathāvuttassa vossaggassa anuppadānaṃ punappunaṃ vissajjanaṃ vossaggānuppadānaṃ.

Repeatedly letting go of the aforementioned release is repeated releasing.

Sự buông thả lặp đi lặp lại của sự buông thả đã nói, đó là sự buông thả liên tục (vossaggānuppadānaṃ).

Imesaṃ kodhādīnaṃ lobhādīnampi vā.

Of these means of anger and so on, or even of greed and so on.

Của những điều này nghĩa là của sân, v.v. hoặc của tham, v.v.

Lakkhaṇādīnīti lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānāni.

Characteristics and so on means characteristics, functions, and manifestations.

Đặc tính, v.v. nghĩa là đặc tính, vị, và biểu hiện.

Padaṭṭhānaṃ pana dhammantaratāya na gahitaṃ.

However, proximate cause (padaṭṭhāna) is not taken as it is a different mental factor.

Tuy nhiên, cận nhân không được đề cập do là một pháp khác.

Nibbacanaṃ ‘‘kujjhatīti kodho, upanayhatīti upanāho’’tiādinā suviññeyyamevāti na vuttaṃ, atthato pana kodho doso eva, tathā upanāho.

The etymology, "He becomes angry, thus anger; he binds, thus resentment," and so on, is easily understood and thus not stated. However, in essence, anger is aversion (dosa), and so is resentment.

Định nghĩa như “nổi giận nên là sân (kodho), ôm ấp nên là oán (upanāho)”, v.v. thì dễ hiểu nên không được nói đến, nhưng về nghĩa thì sân là sân hận (dosa) vậy, oán cũng vậy.

Pavattiākāramattato hi kato nesaṃ bhedo, makkhapaḷāsasārambhā tadākārappavattā paṭighasahagatacittuppādadhammā, māyāsāṭheyyathambhamadappamādā tadākārappavattā lobhasahagatacittuppādadhammā.

Indeed, their distinction is made solely from their mode of occurrence: denigration, contempt, and strife are mental factors co-arising with aversion, occurring in that manner; māyā (deceit), sāṭheyya (trickery), thambha (obstinacy), mada (intoxication), and pamāda (heedlessness) are mental factors co-arising with greed, occurring in that manner.

Sự khác biệt của chúng chỉ được tạo ra từ cách thức phát sinh, sự che đậy, sự khinh miệt, sự cạnh tranh là các pháp tâm sở tương ưng với sân phát sinh theo cách đó, sự dối trá, sự xảo trá, sự cứng đầu, sự say sưa, sự phóng dật là các pháp tâm sở tương ưng với tham phát sinh theo cách đó.

Thambho vā mānaviseso cittassa thaddhabhāvena gahetabbato, tathā mado.

Or, obstinacy is a particular kind of conceit, to be understood as the mind's stiffness; similarly intoxication.

Hoặc sự cứng đầu (thambho) là một loại ngã mạn cần được hiểu là sự cứng nhắc của tâm, sự say sưa (mado) cũng vậy.

Tathā hi so ‘‘māno maññanā’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 878) niddiṭṭho.

Thus, it is described in the Vibhaṅga as “conceit, measuring” and so on.

Cũng vậy, nó được giải thích trong Phân Tích (Vibhaṅga) là “ngã mạn, sự kiêu căng”, v.v.

Idha pana mānātimānānaṃ visuṃ gahitattā majjanākārena pavattadhammā eva ‘‘mado’’ti gahetabbā.

Here, however, since māna (conceit) and atimāna (arrogance) are taken separately, only those mental factors occurring in the mode of intoxication are to be understood as “intoxication”.

Nhưng ở đây, do ngã mạn và quá ngã mạn được đề cập riêng, nên chỉ các pháp phát sinh dưới hình thức say sưa mới được hiểu là “sự say sưa”.

Sesānaṃ dhammantarabhāvo pākaṭo eva.

The state of the remaining mental factors being different is evident.

Sự khác biệt của các pháp còn lại là rõ ràng.

651

Kasmā panettha ete eva aṭṭha dukā gahitā, kimito aññepi kilesadhammā natthīti?

Why are only these eight pairs taken here? Are there no other defiling mental factors?

Tại sao ở đây chỉ có tám cặp này được đề cập? Có phải không có các pháp phiền não khác ngoài những điều này không?

No natthi, ime pana āmisadāyādassa savisesaṃ kilesāya saṃvattantīti taṃ visesaṃ vibhāventena āmisadāyādassa lobhādīnaṃ pavattanākāraṃ dassetuṃ ‘‘visesato’’tiādi āraddhaṃ.

No, there are not, but these, in particular, lead to greater defilement for one who has inherited sensual pleasures. Therefore, to clarify that particular aspect and to show the manner in which greed and so on arise in one who has inherited sensual pleasures, “especially” and so on is begun.

Không phải không có, nhưng những điều này đặc biệt gây phiền não cho người thừa kế vật chất, nên để làm rõ sự đặc biệt đó và để chỉ ra cách tham, v.v. phát sinh trong người thừa kế vật chất, đoạn “đặc biệt”, v.v. đã được bắt đầu.

Tattha etthāti etesu lobhādīsu.

Herein means among these greed and so on.

Ở đây nghĩa là trong tham, v.v. này.

Alabhanto āmisanti adhippāyo.

Not obtaining means not obtaining sensual pleasures.

Không có được nghĩa là không có được vật chất.

Tatuttari uppanno kodhoti ānetvā sambandhitabbaṃ.

It should be connected by inferring "anger arises subsequent to that".

Phải liên kết bằng cách thêm vào “sân hận phát sinh sau đó”.

Santepīti vijjamānepi.

Even when existing means even when present.

Mặc dù có nghĩa là mặc dù hiện hữu.

Issatīti issaṃ janeti.

He envies means he generates envy.

Ganh tị nghĩa là tạo ra sự ganh tị.

Padussatīti tasseva vevacanaṃ.

He is corrupt is a synonym for the same.

Nổi sân là từ đồng nghĩa của nó.

Tathā hi sā ‘‘issati dussati padussatī’’tiādinā niddiṭṭhā.

Thus, it is described as “he envies, he is corrupt, he is greatly corrupt.”

Cũng vậy, nó được giải thích là “ganh tị, nổi sân, nổi sân mạnh mẽ”, v.v.

Yasmā vā issaṃ janento ekaṃsato paduṭṭhacitto eva hoti, tasmā ‘‘padussatī’’ti vuttaṃ.

Or, since one who generates envy is certainly of a corrupt mind, it is said “he is corrupt”.

Vì khi tạo ra sự ganh tị, tâm chắc chắn là bị ô nhiễm, nên được nói là “nổi sân”.

Assāti āmisadāyādassa.

To him means to one who has inherited sensual pleasures.

Của người ấy nghĩa là của người thừa kế vật chất.

Evaṃ paṭipannoti evaṃ asantaguṇappakāsanaṃ paṭipadaṃ paṭipanno.

Having entered upon such a path means having entered upon a course of conduct involving such disclosure of non-existent qualities.

Thực hành như vậy nghĩa là thực hành con đường phô bày những đức tính không có như vậy.

Ovadituṃ asakkuṇeyyoti etena thambho nāma dovacassakaraṇo dhammoti dasseti.

Unable to be admonished indicates that obstinacy is a quality that causes disobedience.

Không thể khuyên bảo điều này cho thấy rằng sự cứng đầu là một pháp gây khó dạy bảo.

Kiñci vadati ovādadānavasena.

He says something means in the way of giving advice.

Nói điều gì đó theo cách cho lời khuyên.

Thambhena…pe… maññantoti iminā ca thambhassa mānavisesabhāvaṃ dasseti, thambhena vā hetunāti attho.

By obstinacy… and so on… thinking shows that obstinacy is a particular kind of conceit, or it means "due to obstinacy".

Do sự cứng đầu… v.v. … kiêu căng điều này cũng cho thấy sự cứng đầu là một loại ngã mạn, hoặc nghĩa là do nguyên nhân của sự cứng đầu.

Matto samānoti matto honto.

Being intoxicated means becoming intoxicated.

Khi say sưa nghĩa là đang say sưa.

Kāma…pe… pamajjatīti etena madavasena ekaṃsato pamādamāpajjatīti dasseti.

Sensual pleasure… and so on… becomes heedless indicates that by way of intoxication, one certainly falls into heedlessness.

Do dục… v.v. … phóng dật điều này cho thấy rằng do sự say sưa, chắc chắn sẽ rơi vào sự phóng dật.

652

Evanti iminā āmisadāyādassa lobhādīnaṃ uppattikkamadassaneneva idha pāḷiyaṃ nesaṃ desanākkamopi dassitoti daṭṭhabbo.

Thus, it should be understood that by merely showing the sequence of the arising of greed and so on in one who has inherited sensual pleasures, the order of their exposition in the Pāḷi here is also shown.

Như vậy điều này cho thấy rằng thứ tự thuyết giảng của chúng trong kinh điển ở đây cũng được chỉ ra bởi thứ tự phát sinh của tham, v.v. trong người thừa kế vật chất.

Na kevalaṃ imeheva, atha kho aññehi ca evarūpehi pāpakehi dhammehi aparimutto hotīti sambandho.

The connection is: "He is not merely free from these, but from other such evil qualities as well."

Không chỉ bởi những điều này, mà còn bởi các pháp ác như vậy khác nữa, người ấy không được giải thoát, đó là sự liên kết.

Ke pana teti?

What are those?

Vậy những điều đó là gì?

Atricchatāmahicchatādayoti.

Excessive greed, great greed, and so on.

Là sự quá tham lam, sự tham lam lớn, v.v.

Evaṃ mahādīnavā āmisadāyādatāti tato balavataro saṃvego janetabboti ayamettha ovādo veditabbo.

Thus, this advice should be understood: since one who has inherited sensual pleasures has great drawbacks, stronger disenchantment should be generated from that.

Như vậy, người thừa kế vật chất có nhiều tai hại lớn, nên cần phải tạo ra sự xúc động mạnh mẽ hơn từ đó, đây là lời khuyên cần được hiểu ở đây.

Etthāti etasmiṃ sutte.

Herein means in this discourse.

Ở đây nghĩa là trong kinh này.

Sabbatthāti sabbesu vāresu.

In all places means in all instances.

Trong tất cả nghĩa là trong tất cả các trường hợp.

Nibbisesoyevāti eteneva paṭhamataraṃ idha dassitasaccayojanānayena sabbavāresu yojetabboti veditabbo.

It is without distinction; by this, it should be understood that it is to be combined in all instances in the manner of the truth-analysis shown here first.

Hoàn toàn không khác biệt điều này có nghĩa là cần được hiểu là phải kết nối trong tất cả các trường hợp theo phương pháp kết nối chân lý đã được chỉ ra trước tiên ở đây.

653

Ñāṇaparicayapāṭavatthanti maggassa aṭṭhaṅgasattaṅgatādivisesavibhāvanāya ñāṇassa āsevanaṭṭhena paricayo ñāṇaparicayo, tassa paṭubhāvatthaṃ kosallatthaṃ.

For the sake of familiarity and skill in knowledge: knowledge (ñāṇa) becomes familiar (paricaya) through cultivation by discerning the distinctions of the path, such as its eight factors, seven factors, and so on; for the sake of its sharpness, for the sake of its skill.

Vì sự tinh thông của sự quen thuộc với trí tuệ nghĩa là sự quen thuộc với trí tuệ là sự thực hành trí tuệ để làm rõ các chi tiết đặc biệt như tám chi, bảy chi của con đường, vì sự tinh thông, vì sự khéo léo của nó.

Etthāti ariyamagge.

Herein means in the Noble Path.

Ở đây nghĩa là trong Thánh đạo.

Bhedoti viseso.

Distinction means a particular difference.

Sự khác biệt nghĩa là sự đặc biệt.

Kamoti aṅgānaṃ desanānupubbī.

Sequence means the order of exposition of the factors.

Thứ tự nghĩa là thứ tự thuyết giảng của các chi.

Bhāvanānayoti bhāvanāvidhi.

Method of development means the procedure for development.

Phương pháp tu tập nghĩa là cách thức tu tập.

‘‘Kadāci aṭṭhaṅgiko, kadāci sattaṅgiko’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto puna ‘‘ayaṃ hī’’tiādimāha.

Explaining the meaning that was briefly stated as, "Sometimes eight-factored, sometimes seven-factored," it again says, "Indeed, this..."

Để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt là “đôi khi có tám chi, đôi khi có bảy chi”, vị ấy lại nói “thật vậy, đây là” v.v.

Tattha lokuttarapaṭhamajjhānavasenāti lokuttarassa paṭhamajjhānassa vasena.

In that, "by way of the supramundane first jhāna" means by way of the supramundane first jhāna.

Trong đó, “do thiền thứ nhất siêu thế” có nghĩa là do thiền thứ nhất siêu thế.

Ettha ca keci jhānadhammā maggasabhāvāti ekantato jhānaṃ maggato visuṃ katvā vattuṃ na sakkāti ‘‘lokuttarapaṭhamajjhānasahito’’ti avatvā ‘‘lokuttarapaṭhamajjhānavasena’’icceva vuttaṃ.

And here, since some jhāna factors are of the nature of the path, it is not possible to speak of jhāna as entirely separate from the path, and thus it is not said "accompanied by the supramundane first jhāna," but rather simply "by way of the supramundane first jhāna."

Và ở đây, vì một số pháp thiền có bản chất là đạo, nên không thể nói thiền hoàn toàn tách biệt khỏi đạo. Do đó, thay vì nói “cùng với thiền thứ nhất siêu thế”, đã nói “do thiền thứ nhất siêu thế” như vậy.

Atha vā lokuttarapaṭhamajjhānavasenāti lokuttarā hutvā paṭhamajjhānassa vasenāti evamettha attho veditabbo.

Alternatively, "by way of the supramundane first jhāna" means being supramundane, by way of the first jhāna; this is how the meaning here should be understood.

Hoặc, “do thiền thứ nhất siêu thế” có nghĩa là do thiền thứ nhất đã trở thành siêu thế. Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Ariyamaggo hi vipassanāya pādakabhūtassa, sammasitassa vā paṭhamajjhānassa vasena aṭṭhaṅgiko hoti.

For the Noble Path is eight-factored by way of the first jhāna which serves as the basis for insight or which is contemplated.

Thật vậy, Thánh đạo có tám chi do thiền thứ nhất làm nền tảng cho tuệ quán, hoặc do thiền thứ nhất được quán xét.

Atha vā ajhānalābhino sukkhavipassakassa, jhānalābhino vā pādakamakatvā paṭhamajjhānassa, pakiṇṇakasaṅkhārānaṃ vā sammasane uppanno ariyamaggo aṭṭhaṅgiko hoti, svāssa aṭṭhaṅgikabhāvo paṭhamajjhānikabhāvenāti dassento ‘‘paṭhamajjhānavasenā’’ti āha.

Alternatively, the Noble Path that arises from contemplating the first jhāna (without making it a basis), or diverse formations, for one who has not attained jhāna, a dry-insight practitioner, or for one who has attained jhāna, is eight-factored; and in showing that this state of being eight-factored is by way of the first jhāna, it says, "by way of the first jhāna."

Hoặc, Thánh đạo phát sinh trong sự quán xét các hành tạp, hoặc thiền thứ nhất mà không lấy thiền làm nền tảng cho người tuệ quán khô khan không chứng đắc thiền, hoặc cho người chứng đắc thiền, thì có tám chi. Để chỉ rõ rằng sự có tám chi đó là do có thiền thứ nhất, nên nói “do thiền thứ nhất”.

Evaṃ ‘‘avasesajjhānavasenā’’ti etthāti yathārahaṃ attho veditabbo.

Similarly, the meaning of "by way of the remaining jhāna" should be understood accordingly.

Tương tự, ý nghĩa của “do các thiền còn lại” cũng nên được hiểu một cách thích hợp.

654

Yadi ariyamaggo sattaṅgikopi hoti, atha kasmā pāḷiyaṃ ‘‘aṭṭhaṅgiko’’icceva vuttanti āha ‘‘ukkaṭṭhaniddesato’’tiādi.

If the Noble Path is also seven-factored, then why is it always stated as "eight-factored" in the Pāḷi? It says, "because of the designation of the highest," and so on.

Nếu Thánh đạo cũng có bảy chi, vậy tại sao trong Pāḷi chỉ nói “có tám chi”? Vị ấy giải thích “do sự trình bày cao nhất” v.v.

Yathā cettha paṭipadāya maggavasena aṭṭhaṅgikasattaṅgikabhedo, evaṃ bojjhaṅgavasena sattaṅgikachaḷaṅgikabhedo veditabbo appītikajjhānavasena chaḷaṅgikattā, maggavasena pana desanā āgatāti svāyaṃ bhedo aṭṭhakathāyaṃ na uddhaṭo.

Just as here there is an eight-factored or seven-factored distinction by way of the path in practice, so too there is a seven-factored or six-factored distinction by way of the factors of awakening, since it is six-factored by way of the jhāna without joy. However, the teaching is given by way of the path, and so this distinction is not raised in the Aṭṭhakathā.

Cũng như ở đây, sự phân biệt tám chi và bảy chi là do đạo lộ, thì sự phân biệt bảy chi và sáu chi là do các chi giác ngộ (Bojjhaṅga) nên được hiểu là có sáu chi do thiền không hỷ (appītikajjhāna), nhưng ở đây sự phân biệt này không được đề cập trong Chú giải vì sự thuyết giảng là do đạo lộ.

Ito paranti ito aṭṭhaṅgato paraṃ ukkaṃsato, avakaṃsato pana sattaṅgato paraṃ maggaṅgaṃ nāma natthīti.

"Beyond this" means that beyond eight factors, in terms of excellence, or beyond seven factors, in terms of inferiority, there is no such path factor.

Ngoài điều này (tức tám chi) thì không có chi đạo nào khác ở mức cao nhất, còn ở mức thấp nhất thì không có chi đạo nào ngoài bảy chi.

Nanu maggavibhaṅge (vibha. 493-502) pañcaṅgikavāre pañceva maggaṅgāni uddhaṭāni, mahāsaḷāyatane (ma. ni. 3.431) ca ‘‘yā tathābhūtassa diṭṭhi, yo tathābhūtassa saṅkappo, yo tathābhūtassa vāyāmo, yā tathābhūtassa sati, yo tathābhūtassa samādhi, svāssa hoti sammāsamādhī’’ti vatvā pubbabhāgavasena pana ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti sammāvācādayo āgatāti?

But in the Path Analysis (Vibh. 493-502), in the section on the five factors, only five path factors are presented, and in the Mahāsaḷāyatana Sutta (MN 3.431), it is said, "Whatever vision of such a person, whatever intention of such a person, whatever effort of such a person, whatever mindfulness of such a person, whatever concentration of such a person—that is their Right Concentration," and yet in the preliminary stage, it is said, "Indeed, before this, one's bodily action, verbal action, and livelihood are thoroughly purified," thus Right Speech and so on are included?

Há không phải trong Phân Tích Đạo (Vibha. 493-502), trong phần năm chi, chỉ có năm chi đạo được đề cập, và trong Đại Xứ (Ma. Ni. 3.431) cũng nói: “Cái thấy của người như vậy, cái tư duy của người như vậy, cái tinh tấn của người như vậy, cái niệm của người như vậy, cái định của người như vậy, đó là chánh định của người ấy”, nhưng trong phần chuẩn bị thì nói: “Trước đó, thân nghiệp, khẩu nghiệp, mạng sống của người ấy đều hoàn toàn thanh tịnh”, tức là chánh ngữ v.v. đã được đề cập sao?

Saccametaṃ, taṃ pana sammādiṭṭhiādīnaṃ pañcannaṃ kārāpakaṅgānaṃ atirekakiccadassanavasena vuttaṃ, tasmā na ariyamaggo sammāvācādivirahito atthīti ‘‘ito parañhi maggaṅgaṃ natthī’’ti suvuttametanti daṭṭhabbaṃ.

This is true, but that statement refers to the additional function of the five causative factors: Right View, etc. Therefore, there is no Noble Path devoid of Right Speech, etc., so it should be understood that "beyond this, there is no path factor" is well-said.

Điều đó là đúng, nhưng điều đó được nói để chỉ ra vai trò bổ sung của năm chi như chánh kiến v.v. Do đó, không có Thánh đạo nào mà không có chánh ngữ v.v. Vì vậy, điều này “thật vậy, ngoài điều này thì không có chi đạo nào khác” là lời nói đúng đắn, nên được thấy.

655

Sabbakusalānanti sabbesaṃ kusaladhammānaṃ.

"Of all wholesome actions" means of all wholesome phenomena.

Của tất cả các thiện pháp có nghĩa là của tất cả các pháp thiện.

Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive of specification.

Và đây là cách dùng sở hữu cách để xác định.

Kāmāvacarādivasena taṃtaṃkusaladhammesu sā sammādiṭṭhi seṭṭhā.

Among the wholesome phenomena specific to the sense-sphere, etc., that Right View is supreme.

Trong các pháp thiện tương ứng theo dục giới v.v., chánh kiến đó là tối thượng.

Tassā seṭṭhabhāvena hi ‘‘paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 184) vuttaṃ, maggasammādiṭṭhiyā pana sabbaseṭṭhabhāve vattabbameva natthi.

Indeed, because of its supremacy, it is said, "They say life sustained by wisdom is supreme" (SN 1.246; Snp 184), and there is no need to speak of the supreme nature of the Right View of the path.

Thật vậy, do sự tối thượng của nó mà đã nói: “Mạng sống của người có trí tuệ được gọi là tối thượng” (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. 184). Còn về sự tối thượng tuyệt đối của chánh kiến đạo thì không cần phải nói.

Kusalavāreti kusaluppattisamaye.

"In the wholesome sphere" means at the time of the arising of wholesome states.

Trong thời điểm thiện pháp có nghĩa là vào thời điểm phát sinh thiện pháp.

Pubbaṅgamā kusalādidhammānaṃ yāthāvasabhāvabodhena sampayuttadhammānaṃ pariṇāyakabhāvato.

"Leading the way" because of the leading role of Right View in understanding the true nature of wholesome and other phenomena for the conjoined phenomena.

Đi đầu vì sự dẫn dắt các pháp tương ưng bằng cách hiểu rõ bản chất thực sự của các pháp thiện v.v.

Tenevāha ‘‘sammādiṭṭhiṃ sammādiṭṭhīti pajānātī’’tiādi.

For this reason, it says, "One discerns Right View as Right View," and so on.

Do đó, đã nói: “Người ấy biết chánh kiến là chánh kiến” v.v.

Sā sammādiṭṭhi pabhavo etassāti tappabhavo, sammāsaṅkappo.

Right Intention is that which has that Right View as its origin.

Chánh tư duy là phát sinh từ đó, tức là chánh kiến là nguồn gốc của nó.

Sammādassanavasena hi sammāsaṅkappo hoti.

For Right Intention arises by way of Right Vision.

Thật vậy, chánh tư duy phát sinh do chánh kiến.

Tato abhinibbattānīti tappabhavābhinibbattāni.

"Arising from that origin" means they arise from that.

Những điều phát sinh từ đó được gọi là phát sinh từ đó.

Tappabhavābhinibbattānipi ‘‘tadabhinibbattānī’’ti vuccanti kāraṇakāraṇepi kāraṇūpacāratoti āha ‘‘tappabhavābhinibbattāni sesaṅgānī’’ti.

Even those arising from that origin are called "arising from that" because of the metaphorical use of cause for the cause of the cause, and so it says, "the remaining factors arise from that origin."

Ngay cả những điều phát sinh từ đó cũng được gọi là “phát sinh từ điều đó” vì sự quy kết nguyên nhân cho nguyên nhân của nguyên nhân. Do đó, đã nói: “các chi còn lại phát sinh từ đó”.

Tenāha ‘‘sammādiṭṭhissā’’tiādi.

Therefore, it says, "For Right View," and so on.

Do đó, đã nói: “của chánh kiến” v.v.

Yathā hi sammādassanaṃ sammāvitakkanassa visesapaccayo, evaṃ sammāvitakkanaṃ sammāpariggahassa sammāpariggaho sammāsamuṭṭhānassa, sammāsamuṭṭhānaṃ sammāvodānassa, sammāvodānaṃ sammāvāyāmassa, sammāvāyāmo sammāupaṭṭhānassa, sammāupaṭṭhānaṃ sammādhānassa visesapaccayo, tasmā ‘‘purimaṃ purimaṃ pacchimassa pacchimassa visesapaccayo hotī’’ti iminā visesapaccayabhāvadassanatthena kamena etāni sammādiṭṭhiādīni aṅgāni vuttānīti dassitāni.

Just as Right Vision is a special condition for Right Intention, so is Right Intention a special condition for Right Speech, Right Speech for Right Action, Right Action for Right Livelihood, Right Livelihood for Right Effort, Right Effort for Right Mindfulness, and Right Mindfulness for Right Concentration. Therefore, by showing this special conditionality, "that each preceding one is a special condition for each succeeding one," these factors, Right View, etc., are taught in this sequence.

Thật vậy, cũng như chánh kiến là nhân đặc biệt cho chánh tư duy, thì chánh tư duy là nhân đặc biệt cho chánh ngữ, chánh ngữ là nhân đặc biệt cho chánh nghiệp, chánh nghiệp là nhân đặc biệt cho chánh mạng, chánh mạng là nhân đặc biệt cho chánh tinh tấn, chánh tinh tấn là nhân đặc biệt cho chánh niệm, chánh niệm là nhân đặc biệt cho chánh định. Vì vậy, bằng cách chỉ ra mối quan hệ nhân đặc biệt này, tức là “điều trước là nhân đặc biệt cho điều sau”, các chi này như chánh kiến v.v. đã được nói theo thứ tự.

656

Bhāvanānayoti samathavipassanānaṃ yuganaddhabhāvena pavatto bhāvanāvidhi.

"The method of development" refers to the method of development that proceeds with the conjoined practice of serenity and insight.

Phương pháp tu tập có nghĩa là phương pháp tu tập diễn ra với sự kết hợp song đôi giữa thiền định (samatha) và tuệ quán (vipassanā).

Ayañhi ariyamaggakkhaṇe bhāvanāvidhi.

This is indeed the method of development at the moment of the Noble Path.

Thật vậy, đây là phương pháp tu tập vào khoảnh khắc Thánh đạo.

Tassa pana pubbabhāge bhāvanānayo kassaci samathapubbaṅgamo hoti, kassaci vipassanāpubbaṅgamoti.

However, in its preliminary stage, the method of development is preceded by serenity for some, and preceded by insight for others.

Tuy nhiên, trong giai đoạn chuẩn bị của nó, phương pháp tu tập của một số người có thiền định đi trước, của một số người khác thì có tuệ quán đi trước.

Taṃ vidhiṃ dassetuṃ ‘‘kocī’’tiādi āraddhaṃ.

To show that method, "Someone," and so on, is commenced.

Để chỉ ra phương pháp đó, đã bắt đầu bằng “một số người” v.v.

Tattha paṭhamo samathayānikassa vasena vutto, dutiyo vipassanāyānikassa.

In that, the first is stated by way of the serenity-vehicle practitioner, the second by way of the insight-vehicle practitioner.

Trong đó, điều đầu tiên được nói theo cách của người hành thiền định (samathayānika), điều thứ hai theo cách của người hành tuệ quán (vipassanāyānika).

Tenāha ‘‘idhekacco’’tiādi.

Therefore, it says, "Herein, someone," and so on.

Do đó, đã nói: “Ở đây, một số người” v.v.

Tanti samathaṃ samādhiṃ, jhānadhammeti vā attho.

"That" refers to serenity, concentration, or alternatively, jhāna factors.

Điều đó có nghĩa là thiền định (samatha), samādhi, hoặc các pháp thiền.

Taṃsampayutteti samādhisampayutte, jhānasampayutte vā dhamme.

"Conjoined with that" means conjoined with concentration, or alternatively, conjoined with jhāna.

Tương ưng với điều đó có nghĩa là các pháp tương ưng với samādhi, hoặc tương ưng với thiền.

Ayañca nayo yebhuyyena samathayānikā arūpamukhena, tatthāpi jhānamukhena vipassanābhinivesaṃ karontīti katvā vutto.

This method is stated because most serenity-vehicle practitioners apply themselves to insight through the formless attainments, and even there, through jhāna.

Và phương pháp này được nói vì phần lớn những người hành thiền định đạt được tuệ quán thông qua các cõi vô sắc, và ngay cả trong đó, thông qua thiền.

Vipassanaṃ bhāvayatoti paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ ārabhitvā yathādhigataṃ taruṇavipassanaṃ vaḍḍhentassa.

"Developing insight" means one who, having commenced the purification of knowledge and vision of the path, cultivates nascent insight as it has been acquired.

Khi tu tập tuệ quán có nghĩa là khi phát triển tuệ quán non trẻ đã đạt được, bắt đầu từ thanh tịnh kiến và tri kiến đạo lộ.

Maggo sañjāyatīti pubbabhāgiyo lokiyamaggo uppajjati.

"The path arises" means the preliminary mundane path arises.

Đạo lộ phát sinh có nghĩa là đạo lộ thế gian thuộc giai đoạn chuẩn bị phát sinh.

Āsevati nibbidānupassanāvasena.

"Cultivates" by way of contemplation of disenchantment.

Thực hành theo cách quán chiếu sự chán ghét (nibbidānupassanā).

Bhāveti muñcitukamyatāvasena.

"Develops" by way of the desire for release.

Tu tập theo cách mong muốn thoát ly (muñcitukamyatā).

Bahulīkaroti paṭisaṅkhānupassanāvasena.

"Makes it abundant" by way of contemplation of re-observation.

Làm cho sung mãn theo cách quán chiếu sự phản tỉnh (paṭisaṅkhānupassanā).

Āsevati vā bhayatūpaṭṭhānañāṇavasena.

Alternatively, "cultivates" by way of the knowledge of the appearance of fear.

Hoặc thực hành theo cách tri kiến về sự hiện diện của nỗi sợ hãi (bhayatūpaṭṭhānañāṇa).

Bahulīkaroti vuṭṭhānagāminivipassanāvasena.

"Makes it abundant" by way of insight leading to emergence.

Hoặc làm cho sung mãn theo cách tuệ quán dẫn đến xuất ly (vuṭṭhānagāminivipassanā).

Saṃyojanāni pahīyanti, anusayā byantī honti maggapaṭipāṭiyā.

"Fetters are abandoned, latent tendencies are eradicated" through the sequence of the path.

Các kiết sử được đoạn trừ, các tùy miên được tiêu diệt theo thứ tự của đạo lộ.

657

Samathaṃ anuppādetvāvāti avadhāraṇena upacārasamādhiṃ nivatteti, na khaṇikasamādhiṃ.

"Without having produced serenity" is an emphatic statement that excludes access concentration, not momentary concentration.

Mà không phát sinh thiền định loại bỏ định cận hành (upacārasamādhi) bằng cách xác định, chứ không phải định sát na (khaṇikasamādhi).

Na hi khaṇikasamādhiṃ vinā vipassanā sambhavati.

For insight cannot arise without momentary concentration.

Thật vậy, tuệ quán không thể xảy ra nếu không có định sát na.

Vipassanāpāripūriyāti vipassanāya paripuṇṇatāya vuṭṭhānagāminibhāvappattiyā.

"Through the perfection of insight" means through the complete maturity of insight, attaining the state of leading to emergence.

Do sự viên mãn của tuệ quán có nghĩa là do sự viên mãn của tuệ quán, đạt đến trạng thái dẫn đến xuất ly.

Tatthajātānanti tasmiṃ ariyamaggakkhaṇe uppannānaṃ sammādiṭṭhiādīnaṃ dhammānaṃ.

"Those that have arisen there" refers to the phenomena such as Right View that have arisen at that moment of the Noble Path.

Của những pháp phát sinh ở đó có nghĩa là của các pháp như chánh kiến v.v. phát sinh vào khoảnh khắc Thánh đạo đó.

Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive of specification.

Và đây là cách dùng sở hữu cách để xác định.

Vavassaggārammaṇatoti vavassaggassa ārammaṇatāya.

"By virtue of having relinquishment as its object" means by virtue of relinquishment as its object.

Do đối tượng là sự xả bỏ có nghĩa là do lấy sự xả bỏ làm đối tượng.

Vavassaggo vossaggo paṭinissaggoti ca apavaggoti ca atthato ekaṃ, nibbānanti vuttaṃ hoti, tasmā nibbānassa ārammaṇakaraṇenāti attho.

Relinquishment, giving up, abandonment, and release are all one in meaning, signifying Nibbāna. Therefore, it means by making Nibbāna the object.

Sự xả bỏ (vavassagga), sự từ bỏ (vossagga), sự buông bỏ (paṭinissagga), và sự từ bỏ hoàn toàn (apavagga) về ý nghĩa là một, tức là Niết Bàn. Do đó, có nghĩa là do lấy Niết Bàn làm đối tượng.

Cittassa ekaggatāti maggasammāsamādhimāha.

"One-pointedness of mind" refers to the Right Concentration of the path.

Sự nhất tâm của tâm đề cập đến chánh định đạo.

Ariyamaggo hi ekanta samāhito asamādhānahetūnaṃ kilesānaṃ samucchedanato.

For the Noble Path is entirely concentrated, due to the uprooting of defilements which are causes of distraction.

Thật vậy, Thánh đạo hoàn toàn có định do sự đoạn trừ tận gốc các phiền não là nguyên nhân của sự bất định.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as stated.

Phần còn lại là theo cách đã nói.

658

Yuganaddhāva honti tadā samādhipaññānaṃ samarasatāya icchitabbato.

"Become conjoined" at that time, because the equipoise of concentration and wisdom is desired.

Chúng được kết hợp song đôi vì vào lúc đó, sự hòa hợp giữa định và tuệ là điều mong muốn.

Maggakkhaṇe hi na samathabhāvanāyaṃ viya samādhi, vipassanābhāvanāyaṃ viya ca paññā kiccato adhikā icchitabbā, samarasatāya pana aññamaññassa anativattanaṭṭhena dvepi yuganaddhā viya pavattanti.

For at the moment of the path, it is not the case that concentration, as in samatha development, or wisdom, as in vipassanā development, is desired to be superior in function; rather, due to their harmonious nature and the inability of one to surpass the other, both proceed yoked together.

Trong khoảnh khắc Đạo (Maggakkhaṇa), thiền định (samādhi) không được xem là ưu việt hơn về mặt chức năng như trong tu tập tịnh chỉ (samathabhāvanā), và tuệ (paññā) cũng không ưu việt hơn như trong tu tập quán (vipassanābhāvanā); mà cả hai cùng vận hành song hành như một cặp (yuganaddha), không vượt trội lẫn nhau nhờ sự quân bình (samarasatā).

Tena vuttaṃ ‘‘samathavipassanā yuganaddhāva hontī’’ti.

Therefore it is said: "Samatha and vipassanā are indeed yoked together."

Do đó, đã nói rằng: “Tịnh chỉ và quán luôn song hành (yuganaddha).”

659

Dhammadāyādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The explanation of the hidden meanings in the commentary on the Dhammadāyāda Sutta is concluded.

Giải thích các ý nghĩa tiềm ẩn trong Chú giải Kinh Dhammadāyāda đã hoàn tất.

660

4. Bhayabheravasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Bhayabherava Sutta

4. Chú giải Kinh Bhayabherava

661

34. Evaṃ me sutanti bhayabheravasuttaṃ.

34. "Thus have I heard" refers to the Bhayabherava Sutta.

34. “Như vầy tôi nghe” là Kinh Bhayabherava.

Ko nikkhepo?

What is the deposition?

Sự trình bày (nikkhepa) là gì?

Keci tāva evamāhu ‘‘pucchāvasiko nikkhepo’’ti.

Some indeed say: "The deposition is based on a question."

Một số người nói rằng: “Đó là sự trình bày dựa trên câu hỏi (pucchāvasiko nikkhepa).”

Duvidhā hi pucchā pākaṭāpākaṭabhedato.

For questions are of two kinds, manifest and unmanifest.

Thật vậy, câu hỏi có hai loại: rõ ràng (pākaṭa) và không rõ ràng (apākaṭa).

Tattha yassā desanāya nimittabhūto ñātuṃ icchito attho kiṃ-saddapubbakena pakāsīyati, sā pākaṭā pucchā yathā ‘‘kiṃsūdha vittaṃ purisassa seṭṭha’’nti evamādi (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 183).

Among these, a manifest question is one where the desired meaning, which is the basis for the teaching, is expressed preceded by the word "what," as in "What wealth here is best for a person?" and so on.

Trong đó, bài giảng mà ý nghĩa muốn biết được biểu lộ bằng từ “kiṃ” (cái gì) đứng trước, thì đó là câu hỏi rõ ràng (pākaṭā pucchā), ví dụ như “Ở đời, tài sản nào là tối thượng của con người?” và tương tự.

Yassā pana desanāya nimittabhūto ñātuṃ icchito attho kiṃ-saddarahitena kevaleneva saddapayogena pakāsīyati, sā apākaṭā pucchā.

But an unmanifest question is one where the desired meaning, which is the basis for the teaching, is expressed simply by the use of words, without the word "what."

Còn bài giảng mà ý nghĩa muốn biết được biểu lộ chỉ bằng cách sử dụng từ ngữ mà không có từ “kiṃ”, thì đó là câu hỏi không rõ ràng (apākaṭā pucchā).

Ñātuṃ icchito hi attho ‘‘pañhā, pucchā’’ti vuccati, tasmāyeva idha ‘‘ye me bho gotamā’’tiādikā apākaṭāti ‘‘pucchāvasiko nikkhepo’’ti.

For the desired meaning is called "pañhā, pucchā" (question); therefore, here, because "O Gotama, those monks of mine…" and so on, is unmanifest, it is said: "The deposition is based on a question."

Thật vậy, ý nghĩa muốn biết được gọi là “pañhā, pucchā” (câu hỏi); do đó, ở đây, vì câu “Bạch Thế Tôn Gotama, những điều này…” v.v. là không rõ ràng, nên nói là “sự trình bày dựa trên câu hỏi.”

Tayidaṃ akāraṇaṃ, yasmā so brāhmaṇo ‘‘yeme bho gotamā’’tiādīni vadanto na tattha kaṅkhī vicikicchī saṃsayamāpanno avoca, atha kho attanā yathānicchitamatthaṃ bhagavati pasādabhāvabahumānaṃ pavedento kathesi.

This is unreasonable, because when that brahman said "O Gotama, those monks of mine…" and so on, he did not speak in doubt, perplexity, or uncertainty; rather, he spoke expressing his confidence and great respect for the Bhagavā concerning the meaning he himself desired.

Điều này là không có lý do, bởi vì vị Bà-la-môn đó khi nói “Bạch Thế Tôn Gotama, những điều này…” v.v. không phải là đang hoài nghi, do dự, hay vướng mắc vào sự nghi ngờ, mà là đang bày tỏ lòng tin, sự tôn kính và quý trọng của mình đối với Đức Thế Tôn về điều mà ông đã mong muốn.

Tenāha ‘‘bhagavati pasādaṃ alatthā’’tiādi (ma. ni. aṭṭha. 1.34).

Therefore it is said: "He gained confidence in the Bhagavā" and so on.

Do đó, đã nói: “Ông đã có lòng tin nơi Đức Thế Tôn” v.v.

Vihāreti vihārake nivāse.

Vihāre means in a monastery, a residence.

Vihāre (trong trú xứ) nghĩa là trong trú xứ, nơi cư ngụ.

Avicchinneyevāti pavattamāneyeva.

Avicchinneyevā means continuing on.

Avicchinneyevā (không gián đoạn) nghĩa là đang tiếp diễn.

Padadvayassapi vasante evāti attho.

The meaning is "while residing" for both words.

Ý nghĩa của cả hai từ là “đang tồn tại.”

Etaṃ purohitaṭṭhānaṃ uṇhīsādikakudhabhaṇḍehi saddhiṃ laddhaṃ, tathā ca ‘‘assa raññā dinna’’nti vadanti.

Etaṃ purohitaṭṭhānaṃ was obtained along with the royal regalia such as the turban, and thus they say: "It was given by the king."

Etaṃ purohitaṭṭhānaṃ (chức vị đạo sĩ) được nhận cùng với các vật phẩm vương quyền như mũ miện, và cũng nói rằng “được nhà vua ban cho ông ấy.”

Tenāha ‘‘taṃ tassa raññā dinna’’nti.

Therefore it is said: "That was given to him by the king."

Do đó, đã nói: “Nhà vua đã ban cho ông ấy điều đó.”

Brahmanti vedaṃ.

Brahma means the Veda.

Brahmanti (Brahma) là Veda.

So pana mantabrahmakappavasena tividho.

That is of three kinds according to the classification of mantra-brahma.

Veda có ba loại theo cách phân loại chú giải thần chú (mantabrahmakappa).

Tattha mantā padhānaṃ mūlabhāvato, ye aṭṭhakādīhi pavuttā, itare tannissayena jātā, tena tesaṃyeva gahaṇaṃ ‘‘mante sajjhāyatī’’ti.

Among these, the mantras are primary due to being fundamental, spoken by the Aṭṭhakas and others; the others arise dependent on them, hence only their acceptance is "mante sajjhāyatī" (recites the mantras).

Trong đó, thần chú (mantā) là chính yếu vì là gốc, được các vị Aṭṭhaka v.v. thuyết giảng, còn những cái khác sinh ra từ đó; do đó, chỉ nói đến chúng là “tụng đọc thần chú (mante sajjhāyatī).”

Te hi guttabhāsitabbatāya ‘‘mantā’’ti vuccanti.

For they are called "mantā" because they are to be guarded and spoken.

Thật vậy, chúng được gọi là “mantā” (thần chú) vì cần được giữ kín và tụng đọc.

Idameva hīti avadhāraṇena ‘‘brahmato jātā’’tiādikaṃ niruttiṃ paṭikkhipati.

Idameva hī by means of emphasis, refutes the derivation "arisen from brahma" and so on.

Idameva hī (chính điều này) bằng cách nhấn mạnh, bác bỏ cách giải thích như “sinh ra từ Brahma” v.v.

662

Yena vā kāraṇenāti (sārattha. ṭī. verañjakaṇḍavaṇṇanāyaṃ 2; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1; a. ni. ṭī. 2.2.16) hetumhi idaṃ karaṇavacanaṃ.

Yena vā kāraṇenā (Sārattha. Ṭī. Verañjakaṇḍavaṇṇanā 2; Saṃ. Ni. Ṭī. 1.1.1; A. Ni. Ṭī. 2.2.16) is a causative word in the sense of 'reason'.

Yena vā kāraṇenā (do nguyên nhân nào) ở đây từ “karaṇa” (nguyên nhân) mang nghĩa “hetu” (lý do).

Hetuattho hi kiriyākāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyattho, tasmā nānappakāraguṇavisesādhigamatthā idha upasaṅkamanakiriyāti ‘‘annena vasatī’’tiādīsu viya hetuatthamevetaṃ karaṇavacanaṃ yuttaṃ, na karaṇatthaṃ tassa ayujjamānattāti vuttaṃ ‘‘yena vā kāraṇenā’’tiādi.

For the sense of 'reason' is the cause of an action, not the action itself as 'instrument'; therefore, in this context, where the act of approaching is for the sake of attaining various special qualities, this causative word is appropriate in the sense of 'reason', as in "one lives by food," etc., and not in the sense of 'instrument', as that would be inappropriate; thus it is said "yena vā kāraṇenā" and so on.

Thật vậy, ý nghĩa “hetu” là nguyên nhân của hành động, không phải là đối tượng của hành động như “karaṇa”; do đó, ở đây, hành động đến gần (upasaṅkamanakiriyā) là để đạt được các phẩm chất đặc biệt khác nhau, nên từ “karaṇa” này mang ý nghĩa “hetu” là thích hợp, như trong “annena vasatī” (sống bằng thức ăn) v.v., chứ không phải ý nghĩa “karaṇa” vì nó không phù hợp; do đó, đã nói “yena vā kāraṇenā” v.v.

Bhagavato satatappavattaniratisayasāduvipulāmatarasasaddhammaphalatāya sāduphalaniccaphalitamahārukkhena bhagavā upamito, sāduphalūpabhogādhippāyaggahaṇeneva hi mahārukkhassa sāduphalatā gahitāti.

The Bhagavā is likened to a great tree always laden with sweet fruits, because of the continuous, unsurpassed, delicious, and abundant nectar-like fruit of the True Dhamma; for the deliciousness of a great tree's fruit is understood precisely by the intention to enjoy its sweet fruits.

Đức Thế Tôn được ví như một cây đại thụ luôn kết trái ngọt (sāduphalaniccaphalitamahārukkha) vì Ngài là quả vị của Chánh Pháp (saddhammaphalatā) với hương vị cam lồ (amatara) phong phú, siêu việt, liên tục và thường hằng; thật vậy, chỉ bằng cách nắm bắt ý định thụ hưởng quả ngọt mà tính chất cây đại thụ có quả ngọt đã được nắm bắt.

663

Upasaṅkamīti upasaṅkanto.

Upasaṅkamī means having approached.

Upasaṅkamī (đã đến gần) nghĩa là đã đến gần.

Sampattukāmatāya hi kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃtaṃpadesātikkamanena upasaṅkami, upasaṅkantoti vā vattabbataṃ labhati.

For one who goes to some place with the desire to reach it, by traversing those respective areas, approaches, or can be said to have approached.

Thật vậy, một người đi đến một nơi nào đó với mong muốn đạt được điều gì đó, thì bằng cách vượt qua từng nơi, người đó đã đến gần, hoặc có thể nói là đã đến gần (upasaṅkanto).

Tenāha ‘‘gatoti vuttaṃ hotī’’ti, upagatoti attho.

Therefore it is said: "gatoti vuttaṃ hotī" (it is said to mean 'went'), meaning 'having arrived'.

Do đó, đã nói: “Được gọi là đã đi”, nghĩa là đã đến.

Upasaṅkamitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘upasaṅkamanapariyosānadīpana’’nti.

Upasaṅkamitvā is a reference to a prior action, so it is said: "upasaṅkamanapariyosānadīpana" (indicating the completion of the approaching).

Upasaṅkamitvā (sau khi đến gần) là một từ chỉ hành động đã hoàn tất trước đó, nên nói: “chỉ ra sự hoàn tất của hành động đến gần.”

Tatoti yaṃ ṭhānaṃ patto ‘‘upasaṅkamī’’ti vutto, tato upagataṭṭhānato.

Tatoti means from that place which is said to have been reached by "upasaṅkamī," from that arrived-at place.

Tatoti (từ đó) là từ nơi mà được nói là “đã đến gần”, tức là từ nơi đã đến.

Yathā khamanīyādīni pucchantoti (saṃ. ni. ṭī. 1.1.112) yathā bhagavā ‘‘kacci te brāhmaṇa khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā khamanīyādīni pucchanto tena brāhmaṇena saddhiṃ samappavattamodo ahosi pubbabhāsitāya, tadanukaraṇena evaṃ sopi brāhmaṇo bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā.

Yathā khamanīyādīni pucchanto (Saṃ. Ni. Ṭī. 1.1.112): The connection is that just as the Bhagavā, asking about well-being and so forth, saying "O brahman, are you well? Are you managing?" and so on, was engaged in pleasant conversation with that brahman through prior speaking, so too, emulating that, the brahman also was engaged in pleasant conversation with the Bhagavā.

Yathā khamanīyādīni pucchanto (như khi hỏi về những điều dễ chịu v.v.) nghĩa là, như Đức Thế Tôn khi hỏi về những điều dễ chịu v.v. bằng câu “Này Bà-la-môn, ông có được dễ chịu không? Ông có được sống được không?” v.v., đã có cuộc trò chuyện thân mật với vị Bà-la-môn đó bằng lời nói trước đó, thì vị Bà-la-môn đó cũng đã có cuộc trò chuyện thân mật với Đức Thế Tôn bằng cách bắt chước điều đó, đó là cách kết nối.

Taṃ pana samappavattamodataṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ.

And to show that pleasant conversation by way of simile, "sītodakaṃ viyā" and so on is stated.

Để chỉ ra sự thân mật đó bằng ví dụ, đã nói “như nước lạnh” v.v.

Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ.

In that, sammoditaṃ means blended.

Trong đó, sammoditaṃ (thân mật) nghĩa là hòa hợp.

Ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ ekarūpataṃ.

Ekībhāvaṃ means the similarity, the uniformity, of the act of conversing pleasantly.

Ekībhāvaṃ (sự đồng nhất) nghĩa là sự tương đồng, sự nhất quán trong hành động thân mật.

Khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ khaṇabhaṅguratāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchati.

Khamanīyaṃ means he asks: "This body-machine of four wheels and nine doors, which is by nature difficult to endure due to its momentary dissolution, is it tolerable?"

Khamanīyaṃ (dễ chịu) nghĩa là hỏi: “Thân thể này với bốn bánh xe và chín cửa, vốn dĩ khó chịu vì tính chất vô thường, có thể chịu đựng được không?”

Yāpanīyanti paccayāyattavuttikaṃ cirappabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ.

Yāpanīyaṃ means is it maintainable, this livelihood dependent on requisites, consisting of a long continuum, is it maintainable?

Yāpanīyaṃ (sống được) nghĩa là hỏi: “Có thể duy trì cuộc sống được không, vốn phụ thuộc vào các yếu tố và được gọi là sự duy trì cuộc sống trong một thời gian dài?”

Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ.

Kacci appābādhaṃ (Are you well?) by the absence of illnesses such as head ailments.

Kacci appābādhaṃ (có ít bệnh tật không) do không có các bệnh tật như đau đầu v.v.

Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ.

Kacci appātaṅkaṃ (Are you free from affliction?) by the absence of a life of suffering.

Kacci appātaṅkaṃ (có ít phiền não không) do không có cuộc sống khổ sở.

Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ.

Kacci lahuṭṭhānaṃ (Are you quick to rise?) by the ease of readiness for various tasks.

Kacci lahuṭṭhānaṃ (có dễ dàng đứng dậy không) do dễ dàng thực hiện các công việc khác nhau.

Tadanarūpabalayogato kacci balaṃ.

Kacci balaṃ (Are you strong?) by possessing appropriate strength.

Kacci balaṃ (có sức mạnh không) do có sức mạnh phù hợp.

Sukhavihārasabbhāvena kacci phāsuvihāro atthīti tattha tattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.

Kacci phāsuvihāro atthīti (Are you living comfortably?) by the presence of comfortable dwelling. The meaning should be understood by connecting the word "kacci" in each instance.

Kacci phāsuvihāro (có sống an lạc không) do có sự sống an lạc; ý nghĩa này cần được hiểu bằng cách kết nối từ “kacci” (có… không) vào từng chỗ.

664

Balavappattā pīti pītiyeva.

Even when it reaches strength, it is still pīti (joy).

Pīti (hỷ) là chính là sự hỷ khi đạt đến sức mạnh.

Taruṇapīti pāmojjaṃ.

Nascent joy is pāmojjaṃ (gladness).

Sự hỷ non trẻ là pāmojjaṃ (hoan hỷ).

Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanikaṃ, tadeva sammodanīyanti āha ‘‘sammodajananato’’ti.

Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanikaṃ (it generates, it makes agreeable conversation); that same thing is sammodanīyaṃ (agreeable), thus it is said: "sammodajananato" (because it generates agreement).

Tạo ra sự thân mật, thực hiện sự thân mật, nên gọi là sammodanikaṃ, chính điều đó là sammodanīyaṃ (đáng thân mật); do đó, nói: “do tạo ra sự thân mật.”

Sammoditabbato sammodanīyanti imaṃ pana atthaṃ dassento ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha.

And showing the meaning that it is sammodanīyaṃ because it is to be agreed upon, it is said: "sammodituṃ yuttabhāvato" (because it is fit to be agreed upon).

Để chỉ ra ý nghĩa “đáng thân mật vì cần được thân mật”, đã nói: “do đáng thân mật.”

Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato.

Saritabbabhāvato means because it is to be remembered.

Saritabbabhāvato (do đáng được nhớ) nghĩa là do đáng được hồi tưởng.

‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ.

Instead of saying "saraṇīya," by lengthening it, "sāraṇīya" is said.

Thay vì nói “saraṇīya”, đã kéo dài nguyên âm thành “sāraṇīya”.

Suyyamānasukhatoti āpāthamadhurataṃ āha, anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ.

Suyyamānasukhato refers to its sweetness when heard; anussariyamānasukhato refers to its delightfulness when reflected upon.

Suyyamānasukhato (do sự dễ chịu khi nghe) chỉ ra sự ngọt ngào ngay khi tiếp xúc; anussariyamānasukhato (do sự dễ chịu khi hồi tưởng) chỉ ra sự thú vị khi suy ngẫm.

Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha, atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ.

Byañjanaparisuddhatāya refers to the eloquence of that talk due to its natural and correct expression; atthaparisuddhatāya refers to the purity of its meaning, being free from defilements.

Byañjanaparisuddhatāyā (do sự thanh tịnh của văn tự) chỉ ra sự khéo léo trong lời nói của bài thuyết pháp đó bằng cách diễn đạt tự nhiên; atthaparisuddhatāyā (do sự thanh tịnh của ý nghĩa) chỉ ra sự vô nhiễm của ý nghĩa.

Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi.

Anekehi pariyāyehī means by many reasons.

Anekehi pariyāyehī (bằng nhiều phương cách) nghĩa là bằng nhiều lý do.

665

Abhidūraaccāsannapaṭikkhepena nātidūranāccāsannaṃ nāma gahitaṃ, taṃ pana avakaṃsato ubhinnaṃ pasāritahatthasaṅghaṭṭanena daṭṭhabbaṃ.

By rejecting neither too far nor too close, the middle distance is implied; this should be understood as the distance where two outstretched hands can meet.

Bằng cách bác bỏ sự quá xa và quá gần, điều không quá xa cũng không quá gần được chấp nhận, điều đó cần được thấy bằng cách chạm tay của cả hai khi duỗi ra.

Gīvaṃ pasāretvāti gīvaṃ parivattanavasena pasāretvā.

Gīvaṃ pasāretvā means stretching out the neck by turning it.

Gīvaṃ pasāretvā (vươn cổ) nghĩa là vươn cổ bằng cách xoay cổ.

666

Yemeti ettha sandhivasena ikāralopoti dassento ‘‘ye ime’’tiādimāha.

Yeme – showing that there is a deletion of the 'i' sound due to sandhi, it says "ye ime" and so on.

Yeme (những điều này) ở đây, để chỉ ra sự lược bỏ nguyên âm “i” do sự nối âm (sandhi), đã nói “ye ime” v.v.

Uccākulīnatāya jātivasena abhijātā jātikulaputtā.

Those born of high family, therefore noble by birth, are jātikulaputtā.

Jātikulaputtā (con nhà dòng dõi) là những người có dòng dõi cao quý do sinh ra trong gia đình cao quý.

Tenāha ‘‘uccākulappasutā’’ti.

Therefore it is said: "uccākulappasutā" (born of high family).

Do đó, đã nói: “sinh ra trong dòng dõi cao quý.”

Ācārasampattiyā abhijātā ācārakulaputtā.

Those noble by virtue of their conduct are ācārakulaputtā.

Ācārakulaputtā (con nhà có đạo đức) là những người có dòng dõi cao quý do có đạo đức tốt.

Tenāha ‘‘ācārasampannā’’ti.

Therefore it is said: "ācārasampannā" (endowed with good conduct).

Do đó, đã nói: “có đạo đức đầy đủ.”

Yattha katthaci apākaṭepi kule.

Yattha katthaci means in any family, even an unmanifest one.

Yattha katthaci (ở bất cứ đâu) là trong gia đình không rõ ràng.

Tena brāhmaṇena adhippetā bhikkhūsu duvidhāpi saṃvijjantīti āha ‘‘idha pana dvīhipi kāraṇehi kulaputtāyevā’’ti.

It is said: "idha pana dvīhipi kāraṇehi kulaputtāyevā" (but here, they are kulaputtas for both reasons), implying that both types of 'kulaputta' desired by that brahman are present among the bhikkhus.

Vị Bà-la-môn đó muốn nói rằng cả hai loại này đều có mặt trong các vị Tỳ-kheo; do đó, đã nói: “Tuy nhiên, ở đây, họ là con nhà dòng dõi vì cả hai lý do.”

667

Saddhāti idaṃ karaṇatthe paccattavacananti āha ‘‘saddhāyā’’ti, saddhāti vā saddahitvāti attho.

"Saddhā" here is an instrumental case meaning 'by faith', as stated by "saddhāya," or "saddhā" means 'having believed'.

Saddhā (đức tin) – đây là từ ở thể sở thuộc (paccatta-vacana) với nghĩa là phương tiện (karaṇattha), nên nói “saddhāya” (bằng đức tin). Hoặc saddhā có nghĩa là “sau khi tin”.

Imasmiṃ pakkhe pāḷiyaṃ ya-kāralopena niddesoti daṭṭhabbaṃ.

In this interpretation, it should be understood that in the Pāli text, the 'ya' consonant is omitted.

Trong trường hợp này, cần hiểu rằng trong kinh văn Pali, từ này được trình bày với việc lược bỏ âm “ya”.

Agāratoti agāravāsato, uttarapadalopena, nissayūpacārena vā ayaṃ niddesoti.

"Agārato" means 'from the household life', indicating an ellipsis of the latter part of the compound or a metaphorical usage based on dependence.

Agārato (từ nhà) có nghĩa là “từ đời sống gia đình” (agāravāsato), do sự lược bỏ hậu tố (uttarapadalopena), hoặc đây là cách trình bày theo nghĩa ẩn dụ của sự nương tựa (nissayūpacārena).

Bhikkhanasīlatādilakkhaṇo bhikkhubhāvo pabbajjāsahacaritāya saddhiṃ bhikkhubhāvaṃ anvācinantoti āha ‘‘pabbajjaṃ bhikkhubhāvañcā’’ti.

The state of a bhikkhu, characterized by the habit of alms-begging and so forth, is associated with the state of a bhikkhu concurrent with renunciation. Therefore, it is said, "renunciation and the state of a bhikkhu."

Trạng thái Tỳ-kheo (bhikkhubhāvo) được đặc trưng bởi việc khất thực v.v., bao hàm trạng thái Tỳ-kheo đi kèm với sự xuất gia (pabbajjā), nên nói “pabbajjaṃ bhikkhubhāvañcā” (sự xuất gia và trạng thái Tỳ-kheo).

Kammavācālakkhaṇe pana bhikkhubhāve adhippete samuccayattho ca-saddo daṭṭhabbo.

However, if the state of a bhikkhu implied is that characterized by the kammavācā, then the word "ca" should be understood as having a conjunctive meaning.

Tuy nhiên, khi đề cập đến trạng thái Tỳ-kheo được định nghĩa bởi nghi thức tụng kinh (kammavācā), thì từ nối ca (và) cần được hiểu là mang nghĩa tập hợp.

Anagārassa bhāvoti etena pabbajjānissito suvisuddho sīlācāraguṇaviseso gahito, kasigorakkhādikammapaṭikkhepo idha anuppādādīhi veditabbo.

By "the state of one who is homeless" is taken a very pure special quality of sīla and conduct, dependent on renunciation. The prohibition of actions like farming and cattle-rearing here should be understood from their non-occurrence and so forth.

Anagārassa bhāvo (trạng thái vô gia cư) – qua đó, phẩm chất đặc biệt về giới hạnh và oai nghi thanh tịnh tuyệt đối, gắn liền với sự xuất gia, được đề cập. Việc từ bỏ các nghề nghiệp như cày cấy, chăn nuôi v.v. ở đây cần được hiểu qua việc không tạo tác.

Sesaggahaṇe pana saraṇagamanādivasena pabbajjāya, saraṇagamanādivasena upasampadāya ca anekabhedattā āha ‘‘sabbathāpī’’ti, tena tena pakārenāti attho.

In the remaining sense, since renunciation (pabbajjā) and higher ordination (upasampadā) are of many kinds, due to going for refuge and so forth, it is said "in every way" (sabbathāpi), meaning 'in all those ways'.

Đối với các cách nắm giữ khác, vì sự xuất gia có nhiều loại dựa trên sự quy y v.v., và sự thọ giới cũng có nhiều loại dựa trên sự quy y v.v., nên nói “sabbathāpi” (bằng mọi cách), nghĩa là bằng nhiều phương cách khác nhau.

Puratogāmitā paṭipattigamanena, na kāyagamanenāti āha ‘‘nāyako’’ti, sammāpaṭipattiyā nibbānasampāpakoti attho.

Leading forward is by way of progression in practice, not by physical movement, therefore it is said "leader" (nāyako), meaning 'one who leads to Nibbāna through right practice'.

Việc dẫn đầu (puratogāmitā) là dẫn dắt bằng sự thực hành (paṭipattigamanena), chứ không phải bằng sự di chuyển thân thể (kāyagamanena), nên nói “nāyako” (người dẫn dắt), nghĩa là người đưa đến Niết-bàn bằng sự thực hành đúng đắn.

Hitakiriyāyāti diṭṭhadhammikādihitacariyāya.

"For the performance of benefit" means for the performance of visible-realm and other benefits.

Hitakiriyāya (vì lợi ích) – vì sự thực hành lợi ích như lợi ích hiện tại v.v.

Gāhaṇaṃ adhisīlādīsu accantāya niyojanaṃ, na kathanamattanti dassento ‘‘gāhetā’’ti vatvā ‘‘sikkhāpetā’’ti āha.

"Taking up" means binding oneself absolutely to precepts and so forth, not merely speaking about them. Showing this, after saying "one who takes up," it says "one who teaches."

Gāhaṇaṃ (sự nắm giữ) là sự ràng buộc tuyệt đối vào các giới luật v.v., không chỉ là lời nói suông. Để chỉ rõ điều đó, sau khi nói “gāhetā” (người nắm giữ), lại nói “sikkhāpetā” (người dạy dỗ).

Diṭṭhānugatinti diṭṭhiyā anugamananti dassento ‘‘dassanānugati’’nti vatvā sikkhāttayasaṅgahaṃ bhagavato sāsanaṃ tena diṭṭhattā diṭṭhi, tassa tasseva khamanavasena khanti, ruccanavasena ruci, taṃdiṭṭhikhantirucikāva bhagavato sāvakāti āha ‘‘yaṃdiṭṭhiko’’tiādi.

Showing that "adherence to views" means following by understanding, after saying "following by seeing," it says that the Buddha's teaching, which comprises the three trainings, is "view" because it has been seen by him; "patience" means enduring it; "liking" means delighting in it. It means that such disciples of the Buddha are characterized by such a view, patience, and liking, as in "who is of such a view" and so forth.

Để chỉ rõ Diṭṭhānugati (sự theo dõi quan điểm) là sự theo dõi bằng quan điểm (dassanānugati), sau khi nói “dassanānugati”, lại nói rằng giáo pháp của Đức Phật bao gồm ba học pháp là diṭṭhi (quan điểm) vì nó được Ngài thấy, khanti (nhẫn nại) vì nó được chấp nhận theo cách đó, và ruci (ưa thích) vì nó được ưa thích theo cách đó. Những đệ tử của Đức Phật là những người có diṭṭhi, khanti, ruci như vậy, nên nói “yaṃdiṭṭhiko” (người có quan điểm như vậy) v.v.

668

Esa kira alatthāti sambandho.

It is connected as 'that one indeed attained'.

Liên hệ là: “Người ấy đã đạt được điều đó”.

Devaputte viyātiādi kassaci pārijuññassa abhāvadīpanato ‘‘saddhāyā’’tiādinā vuttassa pabbajitabhāvassa pākaṭīkaraṇaṃ.

"Like the devaputtas" and so forth clarifies the state of having renounced, as stated by "by faith" and so forth, by indicating the absence of any distress.

Devaputte viyātiādi (như các vị thiên tử v.v.) là sự làm rõ trạng thái xuất gia được nói đến bằng “saddhāya” v.v., do không có bất kỳ sự thiếu thốn nào.

Saddhāya gharā nikkhamma pabbajitvāti idaṃ haṭṭhapahaṭṭhādibhāvassa kāraṇavacanaṃ.

"Having gone forth from home by faith and renounced" is the reason for the state of being delighted and overjoyed.

Saddhāya gharā nikkhamma pabbajitvā (do đức tin mà rời bỏ gia đình và xuất gia) – đây là lời nói về nguyên nhân của trạng thái hoan hỷ, phấn khởi v.v.

Ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭheti idaṃ anussaṅkitāparisaṅkitatāya kāraṇavacananti daṭṭhabbaṃ.

"Content with merely food and clothing" should be understood as the reason for being without suspicion or apprehension.

Ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhe (hài lòng với thức ăn và y phục là tối thượng) – cần hiểu đây là lời nói về nguyên nhân của sự không nghi ngờ, không lo lắng.

669

Evametantiādinā āmeḍitavacanaṃ sampahaṃsanavasena, pasādavasena vā katanti daṭṭhabbaṃ.

"Even so" and so forth; the repetition of the word should be understood as made for emphasis or for inspiration.

Evametaṃ (đúng vậy) v.v. – cần hiểu rằng lời lặp lại này được nói ra với ý nghĩa hoan hỷ hoặc tán thán.

Tathā hi evaṃ-saddo sampaṭicchanattho abbhanumodanattho ca vutto.

Indeed, the word "evaṃ" has been stated to mean 'assent' and 'approval'.

Thật vậy, từ “evaṃ” được nói đến với nghĩa chấp thuận và tán đồng.

Mamanti upayogatthe sāmivacanaṃ, nipātapadaṃ vā etaṃ ‘‘ma’’nti iminā samānatthanti daṭṭhabbaṃ.

"Mama" is the genitive case used in the sense of possession, or it should be understood as an indeclinable particle with the same meaning as "ma".

Mama (của tôi) – đây là từ sở hữu cách (sāmivacana) mang nghĩa sở dụng, hoặc đây là một giới từ (nipātapada) có cùng nghĩa với “ma”.

Ādīnīti ādi-saddena najīvikāpakatādiṃ saṅgaṇhāti īdisānaṃyevāti saddhāpabbajjāya vibhāvitaanabhijjhāluādisabhāvānaṃyeva, na itaresaṃ abhijjhālusabhāvānaṃ.

"And so forth" (ādīni): with the word "ādi" it includes non-living things, non-cultivated things, and so forth. "Of such kinds only" refers to those who are free from covetousness and so forth, manifested by faith and renunciation, not to others who are covetous.

Ādīnī (v.v.) – với từ ādi (v.v.) này, bao gồm các điều như không sống bằng nghề nghiệp sai trái v.v. Īdisānaṃyeva (chỉ những người như vậy) – chỉ những người có trạng thái không tham lam v.v., được biểu lộ qua sự xuất gia bằng đức tin, chứ không phải những người khác có trạng thái tham lam.

Vuttañhetaṃ –

For it has been said:

Điều này đã được nói rằng:

670

‘‘Saṅghāṭikaṇṇe cepi me, bhikkhave, bhikkhu gahetvā piṭṭhito piṭṭhito anubandho assa pade padaṃ nikkhipanto, so ca hoti abhijjhālu kāmesu tibbasārāgo byāpannacitto paduṭṭhamanasaṅkappo muṭṭhassati asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākaṭindriyo, atha kho ārakāva mama ahañca tassā’’ti (itivu. 92).

"Even if, bhikkhus, a bhikkhu were to follow me, clinging to the corner of my outer robe, placing footstep after footstep, but he is covetous, intensely passionate for sensual pleasures, with a malevolent mind, corrupted in his mental resolves, forgetful, not comprehending, unconcentrated, with a wandering mind, and unrestrained in his senses — then truly I am far from him, and he from me" (Itivu. 92).

“Này các Tỳ-kheo, dù có Tỳ-kheo nào nắm vạt y của Ta, theo sát gót Ta từng bước, nhưng nếu người ấy tham lam, có dục vọng mãnh liệt đối với các dục, tâm ác độc, ý nghĩ xấu xa, thất niệm, không tỉnh giác, không định tâm, tâm tán loạn, các căn buông lung, thì người ấy xa Ta, và Ta cũng xa người ấy” (Itivu. 92).

671

Ajjhogāhetvā adhippetatthaṃ sambhavituṃ sādhetuṃ dukkhānīti durabhisambhavāni.

"Difficult to attain" refers to sufferings that are difficult to experience or accomplish by deeply entering the intended meaning.

Durabhisambhavāni (khó đạt được) là những điều khó có thể thâm nhập và thành tựu ý nghĩa được mong muốn.

Aṭṭhakathāyaṃ pana tattha nivāsoyeva dukkhoti dassetuṃ ‘‘sambhavituṃ dukkhāni dussahānī’’ti vuttaṃ.

In the commentary, however, to show that merely residing there is suffering, it is said, "sufferings that are difficult to endure."

Tuy nhiên, trong Chú giải, để chỉ rõ rằng việc cư trú ở đó đã là khổ, nên nói “sambhavituṃ dukkhāni dussahānī” (khó có thể cư trú, khó chịu đựng).

Araññavanapatthānīti araññalakkhaṇappattāni vanasaṇḍāni.

"Forest thickets" are groves of trees that have the characteristics of a forest.

Araññavanapatthānī (rừng sâu, rừng rậm) là những khu rừng đáp ứng đặc điểm của rừng sâu.

Vanapattha-saddo hi saṇḍabhūte rukkhasamūhepi vattatīti araññaggahaṇaṃ.

The word "vanapattha" indeed also means a collection of trees forming a grove, hence the inclusion of "arañña."

Thật vậy, từ vanapattha (rừng rậm) cũng được dùng cho cụm cây cối ở dạng rừng rậm, nên có sự đề cập đến arañña (rừng sâu).

Kiñcāpīti anujānanasambhāvanatthe nipāto.

"Kiñcāpi" is an indeclinable particle used in the sense of concession or possibility.

Kiñcāpi (mặc dù) là một giới từ mang nghĩa cho phép hoặc có thể xảy ra.

Kiṃ anujānāti?

What does it concede?

Cho phép điều gì?

Nippariyāyato araññābhāvaṃ ‘‘gāmato bahi arañña’’nti.

The literal non-existence of a forest, as in "a forest outside the village."

Sự không phải là rừng sâu một cách tuyệt đối, “rừng sâu bên ngoài làng”.

Tenāha ‘‘nippariyāyenā’’tiādi.

Therefore, it says "in the literal sense" and so forth.

Do đó nói “nippariyāyenā” (một cách tuyệt đối) v.v.

Kiṃ sambhāveti?

What does it make possible?

Có thể xảy ra điều gì?

Āraññakaṅganipphādakattaṃ.

The production of the aranyakanga (forest dweller's practice).

Việc tạo ra hạnh đầu đà sống ở rừng.

Yañhi āraññakaṅganipphādakaṃ, taṃ visesato ‘‘arañña’’nti vuttanti.

For that which produces the aranyakanga is specifically called "arañña."

Bởi vì điều gì tạo ra hạnh đầu đà sống ở rừng, điều đó đặc biệt được gọi là “rừng sâu”.

Tenevāha ‘‘yaṃ taṃ pañcadhanusatika’’ntiādi.

Therefore, it says "that which is five hundred bow-lengths" and so forth.

Do đó nói “yaṃ taṃ pañcadhanusatika” (cái đó là năm trăm cung) v.v.

Nikkhamitvā bahi indakhīlāti indakhīlato bahi nikkhamitvā, tato bahi paṭṭhāyāti attho.

"Having gone forth outside the indakhīla" means having gone forth outside the city post, meaning 'from outside that point onwards'.

Nikkhamitvā bahi indakhīlā (sau khi ra khỏi trụ đá biên giới) có nghĩa là “sau khi ra khỏi trụ đá biên giới, kể từ đó trở ra”.

Bahi indakhīlāti yattha dve tīṇi indakhīlāni, tattha bahiddhā indakhīlato paṭṭhāya, yattha taṃ natthi, tattha tadarahaṭṭhānato paṭṭhāyāti vadanti.

Regarding "outside the indakhīla," some say that where there are two or three city posts, it means from outside the city post; where there is none, it means from a suitable place for it.

Bahi indakhīlā (bên ngoài trụ đá biên giới) – người ta nói rằng ở nơi có hai hoặc ba trụ đá biên giới, thì kể từ bên ngoài trụ đá biên giới; ở nơi không có, thì kể từ nơi thích hợp cho điều đó.

Yasmā bahi indakhīlato paṭṭhāya manussūpacāre bhayabheravaṃ natthi, tasmā idha nādhippetanti daṭṭhabbaṃ.

Since there is no fear or terror in human habitations from outside the city post onwards, it should be understood that this is not intended here.

Vì kể từ bên ngoài trụ đá biên giới, không có sự sợ hãi hay kinh hoàng trong khu vực sinh sống của con người, nên cần hiểu rằng điều này không được đề cập ở đây.

672

Gāmantanti gāmasamīpaṃ.

"Gāmanta" means near the village.

Gāmantaṃ (gần làng) là vùng lân cận làng.

Anupacāraṭṭhānanti niccakiccavasena nupacaritabbaṭṭhānaṃ.

"Place not resorted to" means a place not frequented for regular activities.

Anupacāraṭṭhānaṃ (nơi không có sự qua lại) là nơi không có sự qua lại thường xuyên.

Tenāha ‘‘yattha na kasīyati na vapīyatī’’ti.

Therefore, it says, "where one does not cultivate or sow."

Do đó nói “yattha na kasīyati na vapīyatī” (nơi không cày cấy, không gieo trồng).

Pantānīti iminā ‘‘pariyantāna’’nti imassa pariyāyassa idha pāḷiyaṃ gahitattā vuttaṃ ‘‘pariyantānanti imamekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā’’ti.

By "isolated places" (pantāni), it is said, "having set aside this one meaning of 'pariyantānaṃ' (remote/extreme places)," because this synonym is adopted in the Pāli here.

Pantānī (nơi hẻo lánh) – với từ này, vì một cách diễn đạt tương đương của “pariyantānaṃ” (những nơi biên giới) đã được dùng ở đây trong kinh văn Pali, nên nói “pariyantānanti imamekaṃ pariyāyaṃ ṭhapetvā” (sau khi bỏ qua một cách diễn đạt tương đương này của “pariyantānaṃ”).

Dūrānanti pana ayaṃ pariyāyo ṭhapetabbo siyā tassāpi ‘‘pantānī’’ti imināva atthato gahitattā, tathā sati ‘‘na manussūpacārāna’’nti edisānampi ṭhapetabbatā āpajjati, tasmā saddato eva ṭhapanaṃ daṭṭhabbaṃ.

However, this synonym of "dūrānaṃ" (distant places) might have to be set aside, as its meaning is also included in "pantāni." In that case, phrases like "not frequented by humans" would also have to be set aside. Therefore, the setting aside should be understood solely from the word itself.

Tuy nhiên, cách diễn đạt tương đương dūrānaṃ (những nơi xa xôi) cần được bỏ qua, vì nó cũng đã được bao hàm về nghĩa bởi “pantānī”. Nếu vậy, những điều như “na manussūpacārānaṃ” (không có sự qua lại của con người) cũng sẽ phải được bỏ qua. Do đó, cần hiểu là chỉ bỏ qua về mặt từ ngữ.

Pavivekanti pakārato, pakārehi vā vivecanaṃ, rūpādiputhuttārammaṇe pakārato gamanādiiriyāpathappakārehi attano kāyassa vivecanaṃ gacchatopi tiṭṭhatopi nisajjatopi ekasseva pavattati.

"Solitude" (paviveka) means separation in terms of kinds, or by kinds. The separation of one's body from diverse objects such as rūpa, and from different postures such as walking, happens to one whether one is walking, standing, or sitting.

Pavivekaṃ (sự độc cư) là sự tách biệt theo cách thức hoặc bằng nhiều cách thức. Sự tách biệt thân thể của chính mình khỏi các đối tượng đa dạng như sắc v.v., bằng các cách thức oai nghi như đi v.v., xảy ra ngay cả khi đi, đứng, hoặc ngồi một mình.

Teneva hi vivecetabbānaṃ vivecanākārassa ca bhedato bahuvidhattā te ekattena gahetvā ‘‘paviveka’’nti ekavacanena vuttaṃ.

Indeed, due to the many kinds of things to be separated and the modes of separation, taking them as a unity, they are spoken of in the singular as "paviveka."

Chính vì vậy, do sự đa dạng của những điều cần được tách biệt và các cách thức tách biệt, chúng được gộp lại thành một và được nói bằng số ít là “pavivekaṃ”.

Dukkaraṃ pavivekanti vā pavivekaṃ kattuṃ na sukhanti attho.

Or "solitude that is difficult to achieve" means that it is not easy to practice solitude.

Hoặc dukkaraṃ pavivekaṃ (sự độc cư khó khăn) có nghĩa là không dễ dàng để thực hành độc cư.

Ekībhāveti ekikabhāve.

"In being alone" means in the state of being solitary.

Ekībhāve (trong trạng thái một mình) là trong trạng thái đơn độc.

Dvayaṃdvayārāmoti dvinnaṃ dvinnaṃ bhāvābhirato.

"Delighting in pairs" means delighting in the existence of two things.

Dvayaṃdvayārāmo (ưa thích hai hai) là người vui thích với trạng thái hai hai.

Haranti viyāti saṃharanti viya vighātuppādanena.

"As if devouring" means as if destroying by causing affliction.

Haranti viyā (như đang cướp đi) – như đang cướp đi bằng cách gây ra sự hủy hoại.

Tenāha ‘‘ghasanti viyā’’ti, bhayasantāsuppādanena khādituṃ āgatā yakkharakkhasapisācādayo viyāti adhippāyo.

Therefore, it says "as if consuming," meaning like yakkhas, rakkhasas, pisācas, and so forth, who come to devour by creating fear and terror.

Do đó nói “ghasanti viyā” (như đang ăn thịt), ý nghĩa là như các Dạ-xoa, La-sát, quỷ thần v.v. đến để ăn thịt bằng cách gây ra sự sợ hãi và kinh hoàng.

Īdisassāti aladdhasamādhino.

"Of such a one" refers to one who has not attained samādhi.

Īdisassā (đối với người như vậy) là đối với người chưa đạt được định.

Tiṇapaṇṇamigādisaddehīti vāteritānaṃ tiṇapaṇṇādīnaṃ migapakkhiādīnañca bhiṃsanakehi bheravehi saddehi vividhehi ca aññehi khāṇuādīhi yakkhādiākārehi upaṭṭhitehi bhiṃsanakehi.

"By the sounds of grass, leaves, animals, and so forth," refers to terrifying and dreadful sounds made by grass and leaves moved by the wind, and by animals, birds, and so forth; "and by various others" refers to other terrifying things like tree stumps appearing as yakkhas and so forth.

Tiṇapaṇṇamigādisaddehī (bằng tiếng động của cỏ cây, lá rụng, thú vật v.v.) – bằng những tiếng động đáng sợ và kinh hoàng của cỏ cây, lá rụng bị gió thổi, của thú vật, chim chóc v.v., vividhehi ca (và bằng nhiều thứ khác) – bằng những hình dạng đáng sợ của các gốc cây, Dạ-xoa v.v. xuất hiện.

Evaṃ dukkaraṃ durabhisambhavaṃ nāma karonto aho acchariyā eteti vimhito.

Thus, "astonished" means 'Oh, how wonderful it is that this person performs such difficult and hard-to-attain things!'

Khi làm một việc khó khăn và khó đạt được như vậy, người ấy nói: “Ôi, thật kỳ diệu thay!” – đó là vimhito (ngạc nhiên).

673

Kāyakammantavārakathāvaṇṇanā

Section on the Explanations of Bodily Action

Phần Giải Thích Về Chương Nghiệp Thân

674

35. Soḷasasu ṭhānesūti ‘‘ye kho kecī’’tiādinā pāḷiyaṃ vakkhamānesu soḷasasu kāraṇesu.

35. "In sixteen instances" refers to the sixteen reasons that will be explained in the Pāli text, beginning with "whatever bhikkhus."

35. Soḷasasu ṭhānesu (trong mười sáu trường hợp) là trong mười sáu nguyên nhân sẽ được nói đến trong kinh văn Pali bằng “ye kho kecī” (những ai đó) v.v.

Aparisuddhakāyakammantatādayo araññe viharantānaṃ cittutrāsanimittatāya visesato vikkhepāvahā, parisuddhakāyakammantatādayo pana tadabhāvato tesaṃ avikkhepāvahā.

Impure bodily conduct, etc., are especially conducive to distraction for those dwelling in the forest, as they are causes for mental terror; but pure bodily conduct, etc., are not conducive to their distraction due to the absence of such causes.

Những hành động thân không thanh tịnh, v.v., của những người sống trong rừng, do là nhân của sự kinh hãi tâm, đặc biệt gây ra sự xao lãng. Nhưng những hành động thân thanh tịnh, v.v., do không có điều đó, không gây ra sự xao lãng cho họ.

Tenāha ‘‘aparisuddhakāyakammantasandosahetū’’tiādi.

Therefore, it is said: "impure bodily conduct and its defilements as causes," etc.

Vì vậy đã nói “nhân của sự ô nhiễm do hành động thân không thanh tịnh,” v.v.

Soḷasasūti ca vodānapakkhaṃyeva gahetvā vuttaṃ.

And "among the sixteen" is stated taking only the side of purification.

Và “trong mười sáu (điều)” đã được nói chỉ bằng cách lấy về phía thanh tịnh.

Saṃkilesaggahaṇampi yāvadeva vodānadassanatthanti.

The inclusion of defilements is also only for the purpose of showing purification.

Sự nắm giữ sự ô nhiễm cũng vậy, chỉ để thấy sự thanh tịnh.

Ārammaṇapariggaharahitānanti aparisuddhakāyakammantādikassa araññe diṭṭhassa tassa ārammaṇassa ‘‘ye kho kecī’’tiādinā pāḷiyaṃ āgatanayena pariggaṇhanañāṇarahitānaṃ.

"Devoid of grasping the object" means those who lack the knowledge of grasping that object, which consists of impure bodily conduct, etc., seen in the forest, in the manner presented in the Pali text by "whatever be," etc.

Đối với những người không có sự thâu tóm đối tượng có nghĩa là đối với những người không có tuệ thâu tóm đối tượng đó đã được thấy trong rừng, tức là hành động thân không thanh tịnh, v.v., theo cách đã được trình bày trong Pāḷi bằng câu “bất cứ ai,” v.v.

Ārammaṇapariggahayuttānanti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo.

The meaning of "endowed with grasping the object" should be understood as the opposite of what is stated here.

Đối với những người có sự thâu tóm đối tượng thì ý nghĩa phải được hiểu theo cách ngược lại với điều đã nói ở đây.

Attanāti bhagavantaṃ sandhāya vadati, sayanti attho.

"By oneself" refers to the Blessed One; the meaning is "personally."

Do chính mình là nói đến Thế Tôn, có nghĩa là tự mình.

Tādisoti ārammaṇapariggahayutto.

"Such a one" means one endowed with grasping the object.

Người như vậy là người có sự thâu tóm đối tượng.

675

Sambujjhati etenāti sambodho, ariyamaggoti āha ‘‘ariyamaggappattito’’ti.

One fully awakens by this, hence sambodha (complete awakening); it is the Noble Path, thus it is said: "from the attainment of the Noble Path."

Nhờ điều này mà giác ngộ được gọi là sambodha, tức là Thánh đạo, nên đã nói “do đạt được Thánh đạo.”

Aggamaggādhigamādhīno buddhānaṃ sabbaññutaññāṇādhigamoti āha ‘‘anabhisambuddhassāti appaṭividdhacatusaccassā’’ti.

The attainment of the omniscience of the Buddhas depends on the attainment of the supreme path, thus it is said: "for one not fully awakened means for one who has not penetrated the Four Noble Truths."

Sự đạt được tuệ Toàn Giác của các vị Phật phụ thuộc vào sự chứng đắc đạo tối thượng, nên đã nói “anabhisambuddhassa có nghĩa là người chưa thấu hiểu Tứ Thánh Đế.”

Anavasesato ñeyyaṃ, bujjhituṃ arahatīti bodhi, mahāvīriyatādinā tattha visesayogato sattoti āha ‘‘bujjhanakasattassā’’ti.

The knowable without remainder, worthy of being awakened to, is bodhi (awakening); because a being is specially endowed there with great energy, etc., it is said: "for the awakening being."

Điều cần được hiểu một cách không sót, và xứng đáng được giác ngộ được gọi là bodhi. Do sự liên hệ đặc biệt với điều đó bằng đại tinh tấn, v.v., nên chúng sanh được gọi là satta, nên đã nói “chúng sanh giác ngộ.”

Tenāha ‘‘sammāsambodhi’’ntiādi.

Therefore, it is said: "sammāsambodhi" (Perfect Self-Awakening), etc.

Vì vậy đã nói “sammāsambodhi,” v.v.

Niyatabhāvappattito paṭṭhāya mahāsattā yathā mahābodhiyānapaṭipadā hānabhāgiyā, ṭhitibhāgiyā vā na hoti, atha kho visesabhāgiyā nibbedhabhāgiyā ca hoti, tathā paṭipajjanato bodhiyaṃ ninnagoṇapabbhārā evāti āha ‘‘bodhiyā vā sattasseva laggassevā’’ti.

From the attainment of a fixed state, just as the path to great awakening for great beings is not subject to decline or stability, but rather to distinction and penetration, so too, by practicing in that way, they are inclined and tend towards awakening. Thus it is said: "or attached to awakening, like a being attached."

Kể từ khi đạt được trạng thái cố định, các vị đại Bồ Tát không có con đường tu tập Bồ Đề thuộc phần thoái thất, hoặc thuộc phần an trú, mà thuộc phần đặc biệt và phần thấu triệt. Do tu tập như vậy, họ hoàn toàn hướng về Bồ Đề, nên đã nói “hoặc chúng sanh bám víu vào Bồ Đề.”

Tenāha ‘‘dīpaṅkarassa hī’’tiādi.

Therefore, it is said: "for Dīpaṅkara," etc.

Vì vậy đã nói “thật vậy, của Dīpaṅkara,” v.v.

Aṭṭhadhammasamodhānenāti –

"By the combination of eight factors" –

Do sự hội tụ của tám pháp –

676

‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

"Human state, perfect gender, cause, seeing a teacher;

“Thân người, đầy đủ giới tính, nhân, được thấy bậc Đạo Sư;

677

Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā’’ti.(bu. vaṃ. 2.59) –

Going forth, perfection of qualities, aspiration, and desire." –

Xuất gia, đầy đủ phẩm hạnh, sự cống hiến và ý chí.” (Bu. Vaṃ. 2.59) –

678

Imesaṃ abhinīhārassa aṅgabhūtānaṃ aṭṭhannaṃ dhammānaṃ samodhānena samavadhānena.

By the combination or concurrence of these eight factors, which are constituents of the aspiration.

Do sự hội tụ, sự kết hợp của tám pháp này, là những chi phần của sự phát nguyện.

679

Pabbajjūpagatāti pabbajjaṃ upagatā.

"Who have gone forth" means those who have gone forth into the homeless life.

Pabbajjūpagatā có nghĩa là những người đã xuất gia.

Tena pabbajjāmattena samaṇā, na samitapāpatāyāti dasseti.

This shows that they are ascetics merely by virtue of going forth, not by having appeased evil.

Điều đó cho thấy rằng họ là Sa-môn chỉ bằng cách xuất gia, chứ không phải do đã dứt trừ tội lỗi.

Jātimattena idha brāhmaṇāti adhippetāti āha ‘‘bhovādino vā’’ti.

Here, brāhmaṇas are intended by birth alone, thus it is said: "or those who say 'bho'."

Ở đây, brāhmaṇā được hiểu là chỉ do dòng dõi, nên đã nói “hoặc những người thưa ‘bho’.”

Te hi ‘‘bho bho’’ti vadanasīlā, tenāha ‘‘bhovādī nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396; su. ni. 625).

For they are accustomed to saying "bho bho," thus it is said: "He is called a 'bhovādī' if he has possessions."

Thật vậy, họ có thói quen nói “bho bho,” nên đã nói “Người ấy được gọi là người thưa ‘bho’, nếu người ấy có của cải.” (Dha. Pa. 396; Su. Ni. 625).

Pāṇātipātādināti ādi-saddena adinnādānaṃ abrahmacariyañca saṅgaṇhāti.

"By taking life, etc.": the word etcetera includes taking what is not given and unchastity.

Pāṇātipātādinā có nghĩa là bằng từ ādi (v.v.) bao gồm trộm cắp và tà hạnh.

Aparisuddhenāti ca visesanaṃ kāyakammantāpekkhāya, na pāṇātipātādiapekkhāya.

And "impure" is a qualifier with respect to bodily conduct, not with respect to taking life, etc.

Và aparisuddhena là một tính từ dành cho hành động thân, không phải dành cho sát sanh, v.v.

Na hi pāṇātipātādiko tassa pubbabhāgapayogo ca koci parisuddho nāma atthi.

For there is nothing called pure about taking life, etc., or its preparatory effort.

Thật vậy, không có bất kỳ sát sanh, v.v., hoặc sự chuẩn bị trước nào của nó là thanh tịnh.

Bhāyanaṭṭhena bhayaṃ, bhīrutāvahaṭṭhena bheravaṃ.

Bhaya (fear) in the sense of causing dread; bherava (terror) in the sense of causing fright.

Do bản chất đáng sợ nên là bhayaṃ (sợ hãi), do bản chất gây ra sự khiếp sợ nên là bheravaṃ (kinh hoàng).

Sandosahetūti sadosahetu.

Sandosahetū means sadosahetu (causes of defilement).

Sandosahetū là sadosahetu (nhân có lỗi).

Sa-saddo hi idha sānusāro vutto.

The prefix 'sa' here is said to mean 'with trace' or 'with remnant'.

Thật vậy, tiền tố sa- ở đây được nói là có sự liên tục.

Tenāha ‘‘attano dosassa hetū’’ti.

Thus it is said: "causes of one's own defilement."

Vì vậy đã nói “nhân của lỗi lầm của chính mình.”

Ekantena cittutrāsalakkhaṇassa bhayassa vasena ‘‘sāvajja’’nti vuttaṃ.

"Sāvajja" (blameworthy) is stated purely in the sense of fear, which is characterized by mental terror.

“Sāvajja” (có lỗi) đã được nói theo nghĩa sợ hãi có đặc tính kinh hãi tâm hoàn toàn.

Cittutrāso hi ekantasāvajjo bhāyanaṭṭhena bhayañcāti.

For mental terror is entirely blameworthy, and it is fear in the sense of causing dread.

Thật vậy, kinh hãi tâm là hoàn toàn có lỗi và là sợ hãi theo nghĩa đáng sợ.

Akkhemanti idaṃ ubhayavasena.

"Akkhema" (unsafe) is in both senses.

Akkhemaṃ (không an toàn) điều này theo cả hai nghĩa.

Cittutrāsopi hi sarīracittānaṃ anatthāvahato akkhema, tathā bhayānakārammaṇampīti.

Mental terror is indeed unsafe because it brings harm to the body and mind, and similarly for a frightful object.

Kinh hãi tâm cũng không an toàn vì nó gây hại cho thân và tâm, cũng như đối tượng đáng sợ.

Aṭṭhakathāyaṃ pana atthadvayaṃ yathāsaṅkhyaṃ yojitaṃ.

In the commentary, however, the two meanings are connected numerically.

Trong Chú Giải, hai ý nghĩa đã được kết hợp tương ứng.

Sayaṃ parikappitabhayānakārammaṇanimittaṃ cittutrāsasamuppādanavasena ānentā bhayabheravaṃ avhāyanti viya hontīti vuttaṃ ‘‘avhāyantīti pakkosantī’’ti.

It is said: "they invite means they call out," meaning they seem to invite fear and terror by bringing forth mental terror from self-conceived frightful objects.

Đã nói rằng họ giống như đang kêu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng bằng cách gây ra sự kinh hãi tâm do đối tượng đáng sợ tự tưởng tượng, “avhāyantīti có nghĩa là pakkosantī (kêu gọi).”

Teti māritamanussānaṃ ñātimittādayo.

"They" refers to the relatives and friends of the murdered people, etc.

Te (họ) là những người thân, bạn bè, v.v., của những người đã bị giết.

Gacchaṃ gahanabhūtaṃ mahantaṃ kaṇṭakasaṇḍaṃ, gumbaṃ nātimahantanti vadanti.

They say that gaccha is a dense, large thicket of thorns, and gumba is not so large.

Gacchaṃ là một bụi gai lớn, rậm rạp; gumbaṃ là không quá lớn, họ nói vậy.

Gacchanti pana tiṇavanaṃ veditabbaṃ, ‘‘gacche ruḷhatiṇe’’ti vuttaṃ, gumbaṃ kaṇṭakalatādibharitāviruḷhaṃ.

However, gaccha should be understood as a thicket of grass, as it is said "in the gaccha with overgrown grass"; gumba is an overgrown thicket filled with thorny vines, etc.

Nhưng gacchaṃ phải được hiểu là rừng cỏ, đã nói “trong bụi cây cỏ mọc rậm rạp,” gumbaṃ là nơi rậm rạp đầy dây leo gai góc, v.v.

Baddhā vadhitā viyāti baddhā hutvā tāḷiyamānā viya.

"As if bound and struck" means as if being bound and beaten.

Baddhā vadhitā viyā có nghĩa là như bị trói và bị đánh đập.

680

‘‘Na kho panāti ettha khoti avadhāraṇatthe nipāto, panā’’ti visesatthe.

"Na kho panā": here kho is a particle used in the sense of emphasis, and pana in the sense of distinction.

“Na kho panā” ở đây, kho là một giới từ dùng để nhấn mạnh, pana là để chỉ sự đặc biệt.

Tenetaṃ dasseti ‘‘aññe samaṇabrāhmaṇā viya ahaṃ aparisuddhakāyakammanto hutvā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni na kho pana paṭisevāmi, parisuddhakāyakammantoyeva pana hutvā tāni paṭisevāmī’’ti.

Through this, it shows: "I, unlike other ascetics and brahmins, do not resort to remote forest dwellings and hermitages with impure bodily conduct; rather, I resort to them with pure bodily conduct."

Điều này cho thấy rằng “Ta không thực hành những nơi ở hẻo lánh trong rừng núi như những Sa-môn và Bà-la-môn khác với hành động thân không thanh tịnh, mà Ta thực hành chúng với hành động thân thanh tịnh.”

Evaṃ vā ettha atthayojanā veditabbā.

Or, this is how the meaning connection should be understood here.

Hoặc cách giải thích ý nghĩa này phải được hiểu ở đây.

‘‘Parisuddhakāyakammantohamasmī’’ti hi tena avadhāraṇena vibhāvitatthadassanaṃ.

For "I am of pure bodily conduct" is the meaning demonstrated by that emphatic statement.

Thật vậy, việc hiển bày ý nghĩa đó được nhấn mạnh bằng câu “Ta là người có hành động thân thanh tịnh.”

Tesamahaṃ aññataroti tāya parisuddhakāyakammatāya tesaṃ ariyānaṃ ahaṃ aññataroti kāyakammapārisuddhiyā mahāsatto attānaṃ ariyesu pakkhipati.

"I am one of them": by that purity of bodily conduct, I am one of those noble ones, meaning the Great Being places himself among the noble ones through purity of bodily conduct.

Tesamahaṃ aññataro có nghĩa là “Ta là một trong những vị Thánh đó” do sự thanh tịnh của hành động thân. Bồ Tát tự xếp mình vào hàng các vị Thánh do sự thanh tịnh của hành động thân.

Paramasallekhabhāvappattā hi tadā bodhisattassa kāyakammapārisuddhi, tathā vacīkammādipārisuddhi, yato māro randhagavesī hutvā chabbassāni nirantaraṃ anubandho antaraṃ na labhati.

For at that time, the bodily conduct of the Bodhisatta had reached the state of supreme purification, and likewise the purification of verbal conduct, etc., which is why Māra, seeking an opening, pursued him continuously for six years but could find no flaw.

Thật vậy, vào thời điểm đó, sự thanh tịnh của hành động thân của Bồ Tát đã đạt đến trạng thái thanh tịnh tối thượng, cũng như sự thanh tịnh của hành động lời nói, v.v., đến nỗi Ma vương, dù tìm kiếm sơ hở và bám theo liên tục suốt sáu năm, vẫn không tìm được kẽ hở.

Tenāha –

Therefore, it is said –

Vì vậy đã nói –

681

‘‘Satta vassāni bhagavantaṃ, anubandhiṃ padāpadaṃ;

"For seven years I followed

“Bảy năm, ta đã theo dõi Thế Tôn, từng bước chân;

682

Otāraṃ nādhigacchissaṃ, sambuddhassa satīmato’’ti.(su. ni. 448);

the Blessed One step by step; I found no opening in the mindful Buddha."

Ta không tìm thấy kẽ hở, của bậc Chánh Đẳng Giác chánh niệm.” (Su. Ni. 448);

683

Bhiyyoti adhikaṃ savisesaṃ, uparūpari vā.

"Bhiyyo" means more, with distinction, or repeatedly.

Bhiyyo có nghĩa là nhiều hơn, đặc biệt hơn, hoặc liên tục.

Bhītatasitā bhayūpaddavena chambhitasarīrā haṭṭhalomā honti, abhītātasitā pana bhayūpaddavābhāvato ahaṭṭhalomā khemena sotthinā tiṭṭhantīti tesaṃ khemappatti sotthibhāvo vā pannalomatāya pākaṭo hotīti pāḷiyaṃ ‘‘palloma’’nti vuttaṃ.

Those who are fearful and terrified have bodies trembling and hair standing on end due to fear and danger; but those who are fearless and untroubled, due to the absence of fear and danger, have unbristling hair and remain in safety and well-being. Their attainment of safety or state of well-being is manifest by their hair lying flat, thus in the Pali text it is stated as "palloma" (with hair lying flat).

Những người sợ hãi và kinh hoàng thì thân thể run rẩy, lông dựng đứng do sự đe dọa của nỗi sợ hãi; nhưng những người không sợ hãi và không kinh hoàng thì lông không dựng đứng do không có sự đe dọa của nỗi sợ hãi, họ an trú trong sự an toàn và bình an. Điều đó cho thấy sự đạt được an toàn hoặc trạng thái bình an của họ bằng cách lông xẹp xuống, nên trong Pāḷi đã nói “pallomaṃ.”

Tenāha ‘‘pannalomata’’ntiādi.

Therefore, it is said: "pannalomata" (having hair lying flat), etc.

Vì vậy đã nói “pannalomata,” v.v.

Ettha ca bhiyyo pallomamāpādiṃ araññe vihārāyāti paṭiññāniddeso.

Here, "I developed greater hair-lying-flatness for dwelling in the forest" is a declaration of a promise.

Ở đây, bhiyyo pallomamāpādiṃ araññe vihārāyā là sự tuyên bố.

Parisuddhakāyakammantohamasmīti hetudassanaṃ.

"I am of pure bodily conduct" is the presentation of the reason.

Parisuddhakāyakammantohamasmī là sự trình bày lý do.

‘‘Ye hi vo ariyā’’ti sadisūdāharaṇadassanaṃ.

"For whichever among you are noble ones" is the presentation of a similar example.

“Ye hi vo ariyā” là sự trình bày ví dụ tương tự.

Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vāti visadisūdāharaṇadassanaṃ.

"Whatever ascetics or brahmins" is the presentation of a dissimilar example.

Ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vā là sự trình bày ví dụ không tương tự.

Sesāni anvayabyatirekavibhāvanānīti daṭṭhabbanti ayamettha yuttivibhāvanā.

The rest are expositions of affirmative and negative reasoning – this is the exposition of reasoning here.

Các phần còn lại phải được xem là sự phân tích theo phương pháp thuận và nghịch. Đây là sự phân tích lý lẽ ở đây.

Iminā nayena sesavāresupi yuttivibhāvanā veditabbā.

In this manner, the exposition of reasoning should be understood in the remaining sections as well.

Theo cách này, sự phân tích lý lẽ cũng phải được hiểu trong các trường hợp còn lại.

684

Kāyakammantavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the section concerning bodily conduct is finished.

Phần giải thích về chương hành động thân đã hoàn tất.

685

Vacīkammantavārādikathāvaṇṇanā

Commentary on the Section Concerning Verbal Conduct, etc.

Phần giải thích về chương hành động lời nói, v.v.

686

36. Aparisuddhena musāvādādināti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.

36. "By impure false speech, etc.": what needs to be said here is the same as what was stated earlier.

36. Aparisuddhena musāvādādinā (bằng lời nói dối không thanh tịnh, v.v.) ở đây, những gì cần nói thì giống như cách đã nói ở trên.

Ādi-saddena pana saṅgahitaṃ tesañca musāvādādīnaṃ pavattibhedaṃ bhayabheravāvhānamukhena dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.

The word "etcetera" includes them, and to show the different modes of their occurrence, such as false speech, through the medium of inviting fear and terror, "how," etc., is stated.

Và để trình bày sự khác biệt trong sự phát sinh của lời nói dối, v.v., được bao gồm bởi từ ādi (v.v.) thông qua việc kêu gọi sự sợ hãi và kinh hoàng, đã nói “kathaṃ” (như thế nào), v.v.

Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

What needs to be said there is the same as what was stated earlier.

Những gì cần nói ở đó thì giống như đã nói ở trên.

687

Bhaṇḍesūti saviññāṇakāviññāṇakesu bhaṇḍesu.

"Regarding goods" means regarding sentient and non-sentient goods.

Bhaṇḍesū có nghĩa là đối với các vật phẩm có tri giác và không tri giác.

Uppādetvāti attano pariṇāmavasena abhijjhāsaṅkhātaṃ visamalobhaṃ uppādetvā.

"Having produced" means having produced unrighteous greed, which is called covetousness, in the manner of one's own mental disposition.

Uppādetvā có nghĩa là bằng cách tạo ra lòng tham không chính đáng, tức là tham ái, theo sự biến đổi của chính mình.

Kujjhitvāti vināsacintāvasena parassa kujjhitvā.

"Having become angry" means having become angry at another with the thought of destruction.

Kujjhitvā có nghĩa là bằng cách nổi giận với người khác với ý nghĩ hủy diệt.

Evañhi nesaṃ ‘‘yesaṃ aparajjhimhā, te idāni anubandhitvā’’tiādinā pacchā āsaṅkuppatti siyā.

Thus, for them, a suspicion might arise later, thinking: ‘Those whom we offended will now pursue us,’ and so on.

Như vậy, sau này, đối với họ, có thể phát sinh sự nghi ngờ rằng: "Chúng ta đã phạm lỗi với ai, nay họ sẽ truy đuổi chúng ta."

‘‘Ete amhākaṃ pariggahavatthuṃ gahetukāmā maññe, vināsaṃ kātukāmā maññe’’ti yathā pare parato tesaṃ abhijjhābyāpādappavattiṃ pariggaṇhanti, tādisaṃ manokammantaṃ sandhāya ‘‘te paresa’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that the phrase ‘they towards others’ and so on was stated with reference to such a mental act, where others perceive their development of covetousness and ill-will as if thinking: ‘These people, I suppose, want to seize our possessions, I suppose they want to destroy us.’

Nên hiểu rằng câu "họ đối với người khác" v.v. được nói để ám chỉ loại ý nghiệp như vậy, như khi những người khác sau này nhận biết sự khởi lên của tham lam và sân hận của họ, nghĩ rằng: "Những người này có lẽ muốn chiếm đoạt tài sản của chúng ta, có lẽ muốn hủy hoại chúng ta."

Kāmaṃ akusalakāyakammavacīkammapavattikālepi abhijjhādayo pavattantiyeva, tadā pana te cetanāpakkhikā vā abbohārikā vāti manokammantavāre eva abhijjhādivasena yojanā katā.

Indeed, covetousness and the like also arise even when unwholesome bodily and verbal actions are occurring; however, at that time, because they are volitional or non-conventional, the explanation regarding covetousness and so on was made only in the context of mental action.

Mặc dù tham lam v.v. cũng khởi lên trong thời điểm khởi lên của ác bất thiện thân nghiệp và khẩu nghiệp, nhưng khi đó chúng thuộc về ý định hay không thuộc về ý định (abbohārika), nên sự phối hợp theo tham lam v.v. chỉ được thực hiện trong phần ý nghiệp.

Atha vā dvārantare pavattānampi pāṇātipātādīnaṃ vacīkammādibhāvābhāvo viya dvārantare pavattānampi abhijjhādīnaṃ kāyakammādibhāvābhāvo, manokammabhāvo eva pana siddhoti katvā manokammantavāre eva abhijjhādayo uddhaṭā.

Alternatively, just as killing and so on, occurring through other doors, are not considered verbal or other actions, so too covetousness and the like, occurring through other doors, are not considered bodily or other actions; rather, it is established that they are only mental actions, and therefore covetousness and the like are mentioned only in the context of mental action.

Hoặc, cũng như sự không thuộc về thân nghiệp v.v. của sát sinh v.v. khởi lên ở các cửa khác, thì sự không thuộc về thân nghiệp v.v. của tham lam v.v. khởi lên ở các cửa khác cũng vậy, chỉ có sự thuộc về ý nghiệp là thành tựu, nên tham lam v.v. chỉ được trình bày trong phần ý nghiệp.

Tathā hi vuttaṃ –

For thus it has been said:

Như đã nói:

688

‘‘Dvāre caranti kammāni, na dvārā dvāracārino;

‘Actions move through the doors, but the doors are not the doers;

"Các nghiệp vận hành ở các cửa, không phải các cửa vận hành ở các cửa;

689

Tasmā dvārehi kammāni, aññamaññaṃ vavatthitā’’ti.(dha. sa. aṭṭha. 1.kāyakammadvāra);

Therefore, actions are mutually distinguished by their doors.’

Do đó, các nghiệp được sắp đặt khác nhau ở các cửa."

690

Kiñcāpi aṭṭhakathāyaṃ sāsane pabbajitavasena ājīvavāre bhayabheravāvhānaṃ yojitaṃ, ‘‘ye kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vā’’ti pana vacanato bāhirakavasena gahaṭṭhavasena ca yojanā veditabbā.

Although in the commentary, the mention of fear and terror in the section on livelihood is connected to those who have gone forth in the dispensation, it should be understood that by the phrase ‘whosoever, recluses or brahmins,’ it is also applicable to outsiders and householders.

Mặc dù trong Chú giải, sự gọi tên nỗi sợ hãi và kinh hoàng được phối hợp trong phần sinh kế theo cách xuất gia trong giáo pháp, nhưng do câu "những Sa-môn hay Bà-la-môn nào" nên sự phối hợp theo cách ngoại đạo và cách cư sĩ cũng nên được hiểu.

Gahaṭṭhānampi hi jātidhammakuladhammadesadhammavilomanavasena aññathāpi micchājīvo labbhateva, tāya eva ca ājīvavipattiyā aññathā vā nesaṃ araññavāso sambhaveyyāti.

For even householders can obtain wrong livelihood in other ways, by violating their caste, family, or country customs, and by that very perversion of livelihood or otherwise, their dwelling in the forest might occur.

Vì đối với cư sĩ, tà mạng cũng có thể có được theo cách vi phạm pháp tộc tánh, pháp gia tộc, pháp xứ sở theo một cách khác, và do sự sai lầm trong sinh kế đó hoặc theo cách khác, sự sống trong rừng của họ có thể xảy ra.

691

37. Evaṃ ājīvaṭṭhamakasīlavasena bhayabheravaṃ dassetvā tato paraṃ nīvaraṇappahānādivasena taṃ dassetuṃ desanā vaḍḍhitāti tadatthaṃ vivaranto ‘‘ito para’’ntiādimāha.

37. Having thus shown fear and terror in terms of the eight precepts of livelihood, the teaching is then extended to show it in terms of the abandoning of hindrances and so on; explaining its meaning, he says ‘hereafter’ and so on.

37. Sau khi trình bày nỗi sợ hãi và kinh hoàng theo cách bát giới sinh kế như vậy, để trình bày điều đó sau đó theo cách đoạn trừ các triền cái v.v., bài giảng đã được mở rộng, để giải thích ý nghĩa đó, câu "sau đây" v.v. được nói.

Tattha nīvaraṇavasena puna vuttāti ayamadhippāyo – evaṃ sīlavisuddhimattampi araññe viharato bhayabheravābhāvaṃ āvahati, kimaṅgaṃ pana nīvaraṇāni pahāya appanāsamādhiṃ, upacārasamādhimeva vā sampādayatoti samādhisampadāya bhayabheravābhāvahetukaṃ dassetuṃ upari desanā vaḍḍhitāti akusalamanokammantabhāvena gahitāpi abhijjhābyāpādā nīvaraṇavasena puna vuttāti adhippāyo.

Here, ‘repeatedly mentioned in terms of hindrances’ means this: even mere purity of morality brings about the absence of fear and terror for one dwelling in the forest, how much more so when one abandons hindrances and attains absorption concentration, or even access concentration. Thus, to show that the accomplishment of concentration is the cause of the absence of fear and terror, the teaching is further extended above, implying that covetousness and ill-will, though taken as unwholesome mental actions, are mentioned again in terms of hindrances.

Ở đây, ý nghĩa của "lại được nói theo cách triền cái" là: Ngay cả sự thanh tịnh giới như vậy cũng mang lại sự không có nỗi sợ hãi và kinh hoàng cho người sống trong rừng, huống chi là đoạn trừ các triền cái và đạt được định an chỉ, hay chỉ đạt được định cận hành. Như vậy, để trình bày sự thành tựu định là nguyên nhân của sự không có nỗi sợ hãi và kinh hoàng, bài giảng ở trên đã được mở rộng, và tham lam, sân hận, mặc dù đã được bao gồm trong ý nghiệp bất thiện, lại được nói theo cách triền cái.

Abhi-pubbo jhā-saddo abhijjhāyanatthoti āha ‘‘parabhaṇḍādiabhijjhāyanasīlā’’ti.

The word jhā preceded by abhi- means ‘to covet,’ thus he says ‘those accustomed to coveting others’ goods’ and so on.

Từ jhā đi sau tiền tố abhi- có nghĩa là tham lam, nên nói "có thói quen tham lam tài sản người khác v.v."

Vatthukāmesūti rūpādīsu kilesakāmassa vatthubhūtesu kāmesu.

‘In objects of sensual desire’ refers to sensual desires that are the bases for defilement-sensual desire, such as forms and so on.

Trong "các dục cảnh" (vatthukāmesu) là các dục cảnh như sắc v.v. là đối tượng của phiền não dục.

Bahalakilesarāgāti thiramūladummocanīyatāhi ajjhosāne pabhūtakilesakāmā.

‘Having abundant defilement-lust’ means having extensive defilement-sensual desire, characterized by deep-rootedness and difficulty to uproot, by being engrossed.

"Tham dục phiền não mạnh mẽ" (bahalakilesarāgā) là tham dục phiền não nhiều, bám chặt do gốc rễ vững chắc và khó nhổ bỏ.

Abhijjhā cettha appattavisayapatthanā, tibbasārāgo sampattivisayābhiniveso.

Here, covetousness is the yearning for unattained objects, and intense lust is the clinging to attained objects.

Ở đây, abhijjhā là sự khao khát đối tượng chưa đạt được, tibbasārāgo là sự bám chấp mạnh mẽ vào đối tượng đã đạt được.

Te hi lobhābhibhūtā puggalā attani tibbasāpekkhatāya eva lobhābhibhūtatāya avavatthitārammaṇā avinicchitavisayā araññe taṃ taṃ visayaṃ anupadhāritvā viharanti, rajjuādīni yāthāvato na sallakkhenti.

Indeed, such individuals, overcome by greed, due to their intense attachment to themselves and being overcome by greed, have unstable objects and indecisive perceptions; they dwell in the forest without properly discerning various objects, and do not rightly perceive ropes and so on.

Những người bị chi phối bởi tham lam đó, do quá mong muốn cho bản thân, do bị chi phối bởi tham lam, với đối tượng không ổn định, với phạm vi không rõ ràng, họ sống trong rừng mà không suy xét kỹ đối tượng đó, họ không nhận biết đúng bản chất của dây thừng v.v.

Tenāha ‘‘tesa’’ntiādi.

Therefore, he says ‘for them’ and so on.

Do đó, câu "của họ" v.v. được nói.

Upaṭṭhāti santacittatāya.

‘Arises’ with a calm mind.

"Khởi lên" (upaṭṭhāti) với tâm an tịnh.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘ākulacittā’’ti.

For thus it has been said ‘agitated minds.’

Như đã nói "tâm xao động."

‘‘Idānimha naṭṭhā’’ti tasanti vitasanti, āgantvā bādhiyamānā viya honti, evaṃ taṃ bhayabheravaṃ attani samāropanaṭṭhena avhāyanti pakkosantīti yojanaṃ sandhāyāha ‘‘sesaṃ tādisamevā’’ti.

They tremble and are terrified, thinking ‘Now we are lost,’ they are as if being harassed by assailants; thus, with reference to the interpretation that they call out or invite that fear and terror by superimposing it upon themselves, he says ‘the rest is similar.’

"Bây giờ chúng ta đã bị diệt vong" – họ sợ hãi, kinh hoàng, như thể bị quấy nhiễu khi đến. Như vậy, để ám chỉ sự phối hợp rằng họ gọi mời nỗi sợ hãi và kinh hoàng đó đến với bản thân, câu "phần còn lại cũng tương tự" được nói.

‘‘Anabhijjhāluhamasmī’’ti pāḷipade ciraparicitaalobhajjhāsayatāya kamaladale jalabindu viya alaggamānasattā sabbattha anapekkhohamasmīti attho.

In the Pāḷi phrase ‘I am not covetous,’ the meaning is that, due to a long-practiced disposition of non-greed, the mind is unattached like a water droplet on a lotus leaf, and I am unconcerned everywhere.

Trong từ Pali "anabhijjhāluhamasmī" (tôi không tham lam), ý nghĩa là: do thói quen không tham lam đã được tôi luyện lâu ngày, tôi không bám chấp vào bất cứ điều gì, như giọt nước trên lá sen, tôi không mong cầu bất cứ điều gì ở khắp mọi nơi.

692

38. Pakatibhāvavijahanenāti parisuddhabhāvasaṅkhātassa ca pakatibhāvassa vijahanena.

38. ‘By abandoning the natural state’ means by abandoning the natural state consisting of purity.

38. "Bằng cách từ bỏ trạng thái tự nhiên" (pakatibhāvavijahanenā) là bằng cách từ bỏ trạng thái tự nhiên được gọi là trạng thái thanh tịnh.

Sāvajjadhammasamuppattiyā hi cittassa anavajjabhāvo jahito hotīti.

For by the arising of blameable states, the blamelessness of the mind is abandoned.

Vì khi các pháp có tội khởi lên, trạng thái không có tội của tâm bị từ bỏ.

Vipannacittāti kilesāsucidūsitatāya kuthitacittā.

‘Corrupted minds’ means minds festering, defiled by the impurity of defilements.

"Tâm bị hư hỏng" (vipannacittā) là tâm bị thối nát do bị ô uế bởi các phiền não.

Tenāha ‘‘kilesānugataṃ…pe… pūtikaṃ hotī’’ti.

Therefore, he says ‘followed by defilements… it becomes foul.’

Do đó, câu "bị phiền não theo dõi... trở nên thối nát" được nói.

Paduṭṭhamanasaṅkappāti visasaṃsaṭṭhamuttaṃ viya dosena padūsitacittasaṅkappā.

‘Corrupted mental resolves’ means mental resolves defiled by aversion, like urine mixed with poison.

"Ý nghĩ bị ô nhiễm" (paduṭṭhamanasaṅkappā) là ý nghĩ bị ô nhiễm bởi sân hận, như nước tiểu lẫn độc.

Vuttanayenevāti ‘‘te avavatthitārammaṇā hontī’’tiādinā abhijjhāluvāre vuttanayeneva.

‘In the manner stated’ refers to the manner stated in the section on covetousness, such as ‘they have unstable objects,’ and so on.

"Theo cách đã nói" (vuttanayenevā) là theo cách đã nói trong phần tham lam, như "họ có đối tượng không ổn định" v.v.

Yathā hi lobhavasena, evaṃ dosādivasenapi avavatthitārammaṇā hontīti.

For just as they have unstable objects due to greed, so too they have unstable objects due to aversion and so on.

Vì cũng như do tham lam, họ cũng có đối tượng không ổn định do sân hận v.v.

Sabbatthāti heṭṭhā upari cāti sabbattha ṭhānesu vaṇṇetabbā.

‘Everywhere’ means in all places, both below and above, it should be described.

"Ở khắp mọi nơi" (sabbattha) là nên được giải thích ở tất cả các chỗ, cả phía dưới và phía trên.

693

39. ‘‘Yā cittassa akallatā akammaññatā’’ti vacanato thinaṃ cittassa gelaññabhāvena gahaṇaṃ gacchatīti āha ‘‘cittagelaññabhūtena thinenā’’ti.

39. By the phrase ‘that unsuitability, unworkability of the mind,’ sloth is taken as a sickness of the mind, thus he says ‘by sloth which is the sickness of the mind.’

39. Do câu "sự không khỏe mạnh, sự không linh hoạt của tâm" nên hôn trầm được hiểu là trạng thái bệnh tật của tâm, nên nói "bằng hôn trầm là trạng thái bệnh tật của tâm."

Tathā ‘‘yā kāyassa akallatā akammaññatā’’ti (dha. sa. 1163) vacanato middhaṃ visesato nāmakāyassa gelaññabhāvena gahaṇaṃ gacchatīti āha ‘‘sesanāmakāyagelaññabhūtena middhenā’’ti.

Similarly, by the phrase ‘that unsuitability, unworkability of the body,’ torpor is taken as a sickness specifically of the mental body, thus he says ‘by torpor which is the sickness of the remaining mental body.’

Cũng vậy, do câu "sự không khỏe mạnh, sự không linh hoạt của thân" nên thụy miên đặc biệt được hiểu là trạng thái bệnh tật của danh thân, nên nói "bằng thụy miên là trạng thái bệnh tật của phần danh thân còn lại."

Sesaggahaṇañcettha cittanivattanatthaṃ.

The use of ‘remaining’ here is to exclude the mind.

Việc dùng từ "còn lại" ở đây là để loại trừ tâm.

Idañca middhaṃ rūpakāyassapi gelaññāvahanti daṭṭhabbaṃ niddāya hetubhāvato.

This torpor should also be understood as bringing about sickness to the physical body, as it is the cause of sleep.

Và thụy miên này cũng mang lại bệnh tật cho sắc thân, nên được hiểu là nguyên nhân của giấc ngủ.

Tathā hi taṃ ‘‘niddā capalāyikā’’ti niddiṭṭhaṃ.

For thus it is designated as ‘fickle sleep.’

Như đã nói, nó được chỉ định là "giấc ngủ hay thay đổi."

Tenāha ‘‘te niddābahulā hontī’’ti.

Therefore, he says ‘they are abundant in sleep.’

Do đó, câu "họ ngủ nhiều" được nói.

694

40. Uddhaccapakatikāti uddhaccasīlā anavaṭṭhitasabhāvā.

40. ‘Of an arrogant nature’ means having a nature of agitation, an unstable disposition.

40. "Bản chất phóng dật" (uddhaccapakatikā) là có thói quen phóng dật, bản chất không ổn định.

Anavaṭṭhānarasañhi uddhaccaṃ.

For agitation has the characteristic of unsteadiness.

Vì phóng dật có vị là không ổn định.

Tenāha ‘‘vipphandamānacittā’’tiādi.

Therefore, he says ‘minds agitated’ and so on.

Do đó, câu "tâm xao động" v.v. được nói.

Idhāti ‘‘avūpasantacittā’’ti imasmiṃ pade.

‘Here’ refers to the phrase ‘unsettled minds.’

"Ở đây" (idhā) là trong từ "tâm không an tịnh."

Kukkuccaṃ gahetuṃ vaṭṭati saṃvaṇṇanāvasena pacchānutāpassapi cittassa avūpasamakarattā.

‘It is appropriate to include regret’ because subsequent remorse also causes the mind to be unsettled in terms of description.

"Nên lấy hối hận" (kukkuccaṃ gahetuṃ vaṭṭati) theo cách giải thích, vì sự hối tiếc sau đó cũng làm cho tâm không an tịnh.

Uddhaccaṃ pana sarūpeneva gahitanti adhippāyo.

Agitation itself is, however, taken in its own nature, this is the intention.

Còn phóng dật thì được lấy theo bản chất của nó.

695

41. Ekamevidaṃ pañcamaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ kaṅkhā vicikicchāti ca.

41. ‘This is just one fifth hindrance,’ namely doubt and perplexity.

41. "Đây là một triền cái thứ năm" (ekamevidaṃ pañcamaṃ nīvaraṇaṃ) đó là kaṅkhā (nghi ngờ) và vicikicchā (hoài nghi).

Yadi evaṃ kasmā dvidhā katvā vuttanti āha ‘‘kiṃ nu kho’’tiādi.

If so, why is it mentioned in two ways? He says ‘what indeed’ and so on.

Nếu vậy, tại sao lại được nói thành hai loại? Nên nói "có phải chăng" v.v.

Kaṅkhanatoti saṃsayanato.

‘By doubting’ means by being in doubt.

"Do nghi ngờ" (kaṅkhanato) là do hoài nghi.

Vicikicchāti vuccati ‘‘dhammasabhāvaṃ vicinanto etāya kicchati, vigatā tikicchā vā’’ti katvā.

‘Is called perplexity’ because ‘one suffers by investigating the nature of phenomena with this, or there is absence of remedy.’

"Được gọi là vicikicchā" (vicikicchāti vuccati) là do "người đó khổ sở vì tìm hiểu bản chất của pháp, hoặc là không có sự chữa trị."

696

42. Evaṃ nīvaraṇābhāvakittanamukhena samādhisampadāya bhayabheravābhāvaṃ dassetvā idāni attukkaṃsanādiabhāvakittanamukhena paññāsampadāya bhayabheravābhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ye kho kecī’’tiādinā upari desanā vaḍḍhitā, tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘attukkaṃsanakā’’tiādi vuttaṃ.

42. Having thus shown the absence of fear and terror as a result of the accomplishment of concentration, by mentioning the absence of hindrances, he now extends the teaching above, starting with ‘whosoever,’ to show the absence of fear and terror as a result of the accomplishment of wisdom, by mentioning the absence of self-praise and so on; to explain its meaning, ‘those who praise themselves’ and so on is stated.

42. Sau khi trình bày sự không có nỗi sợ hãi và kinh hoàng do sự thành tựu định thông qua việc ca ngợi sự không có các triền cái như vậy, bây giờ, để trình bày sự không có nỗi sợ hãi và kinh hoàng do sự thành tựu trí tuệ thông qua việc ca ngợi sự không có sự tự khen mình v.v., bài giảng ở trên đã được mở rộng bằng câu "những Sa-môn hay Bà-la-môn nào" v.v., để giải thích ý nghĩa đó, câu "những người tự khen mình" v.v. được nói.

Ukkaṃsenti mānavasena paggaṇhanena.

‘They praise’ by elevating themselves with conceit.

"Khen mình" (ukkaṃsenti) là nâng cao bản thân theo cách kiêu mạn.

Tenāha ‘‘ucce ṭhāne ṭhapentī’’ti.

Therefore, he says ‘they place themselves in a high position.’

Do đó, câu "đặt mình ở vị trí cao" được nói.

Thinamiddhauddhaccakukkuccavicikicchāvāresu gayhamānaṃ abhijjhāluvārasadisanti tattha taṃ anāmasitvā attukkaṃsakavāre kiñci visadisaṃ atthīti taṃ dassetuṃ ‘‘te katha’’ntiādi vuttaṃ.

As what is taken in the sections on sloth, torpor, agitation, regret, and perplexity is similar to the section on covetousness, without referring to it there, he states ‘how are they’ and so on, to show something dissimilar in the section on self-praise.

Vì những điều được nắm giữ trong các phần hôn trầm, thụy miên, phóng dật, hối hận, và hoài nghi thì tương tự như phần tham lam, nên không đề cập đến chúng ở đó, và để trình bày rằng có điều gì đó khác biệt trong phần tự khen mình, câu "họ như thế nào" v.v. được nói.

697

43. Chambhanaṃ chambho, kāyassa chambhitattahetubhūto balavacittutrāso.

43. Chambhanaṃ is chambho, a strong mental terror that is the cause of the body’s stiffness.

43. Chambhanaṃ là chambho, là sự kinh hoàng mạnh mẽ của tâm gây ra sự cứng đờ của thân.

So etesaṃ atthīti chambhī.

Since this exists in them, they are chambhī (trembling).

Vì họ có điều đó nên gọi là chambhī (người kinh hoàng).

Tenāha ‘‘kāyathambhanā’’tiādi.

Therefore, he says ‘stiffening of the body’ and so on.

Do đó, câu "sự cứng đờ của thân" v.v. được nói.

Bhīrukajātikāti bhāyanakasīlā.

Bhīrukajātikā means of a frightening nature.

Kẻ có bản chất sợ hãi nghĩa là người có giới hạnh hay sợ hãi.

Ekameva cetaṃ sāvajjabhayaṃ kāye chambhitattassa, citte ca kāye ca thaddhabhāvassa uppādanavasena ‘‘chambho bhīrutā’’ti ca vuccatīti taṃsamaṅgino samaṇabrāhmaṇā ‘‘chambhī bhīrukajātikā’’ti vuttā, idha bhayabheravaṃ sarūpeneva gahitaṃ.

And this blameworthy fear alone, because it produces a trembling in the body and a stiffness in both the mind and the body, is also called "tremor and timidity"; thus, ascetics and brahmins endowed with it are called "trembling, of a fearful disposition." Here, "fear and terror" is taken in its literal sense.

Và đây chỉ là một sự sợ hãi có tội, theo cách phát sinh sự run rẩy trong thân, và sự cứng đờ trong tâm và trong thân, cũng được gọi là “run rẩy và sợ hãi”. Do đó, các sa-môn, bà-la-môn có đầy đủ điều đó được gọi là “run rẩy, có bản chất sợ hãi”. Ở đây, sự sợ hãi và kinh hoàng được hiểu theo đúng bản chất của nó.

698

44. Labbhati pāpuṇīyatīti lābhasaddassa kammasādhanattamāha.

44. Labbhati pāpuṇīyati (is obtained, is reached)—this explains the passive sense of the word lābha (gain).

44. Được nhận, đạt được – điều này nói lên việc từ “lābha” (lợi lộc) là túc từ.

Sakkaccaṃ kātabbo dātabboti sakkāro.

Sakkāro (respect) means what should be done respectfully or given respectfully.

Phải được làm, phải được cho một cách tôn kính – đó là sự tôn kính.

Tadatthadīpakanti lābhādiṃ pahāya araññe vasato bhayabheravāvhāyanaṃ natthīti dīpakaṃ.

Tadatthadīpakaṃ (revealing that meaning) refers to the fact that for one who dwells in the wilderness, having abandoned gains and the like, there is no provocation of fear and terror.

Nhằm làm sáng tỏ điều đó – điều này làm sáng tỏ rằng không có sự sợ hãi và kinh hoàng nào đối với người sống trong rừng, từ bỏ lợi lộc, v.v.

So kira lābhagarutāyeva piyo gāmo etassāti ‘‘piyagāmiko’’ti nāmaṃ labhati.

Such a person is said to acquire the name "piyagāmiko" (fond of villages) because he is dear to the village solely due to his attachment to gains.

Người đó được gọi là “người ưa làng xóm” vì làng xóm là nơi yêu thích của người đó do sự nặng nề của lợi lộc.

Kammamuttoti jarājiṇṇattā kammaṃ kātuṃ na sakkotīti sāmikehi vissaṭṭho.

Kammamutto (freed from work) means one who is released by his masters because he is old and infirm and cannot perform work.

Thoát khỏi công việc – vì già yếu không thể làm việc nên bị chủ nhân thải hồi.

699

45. Alasabhāvena sammāvāyāmassa akaraṇato kucchitaṃ sīdantīti kusītā.

45. Because of idleness, they do not exert right effort and sink into wretchedness, therefore they are kusītā (indolent).

45. Do bản chất lười biếng không thực hành đúng chánh tinh tấn, nên họ chìm đắm một cách đáng chê trách – đó là những kẻ biếng nhác.

Vīrassa bhāvo, kammaṃ vā vīriyaṃ, vidhinā vā īretabbaṃ pavattetabbanti vīriyaṃ, sammāvāyāmo.

The state or action of a hero is vīriya (energy), or what should be set in motion and continued with method, which is right effort.

Trạng thái của người hùng, hoặc hành động là tinh tấn; hoặc điều phải được thúc đẩy, phải được thực hành một cách đúng đắn là tinh tấn – đó là chánh tinh tấn.

Tena hīnā hīnavīriyā.

Lacking this, they are hīnavīriyā (of weak energy).

Thiếu điều đó là thiếu tinh tấn.

Kāyaviññattiyā samuṭṭhānavasena pavattavīriyaṃ kāyikavīriyaṃ, vattakaraṇacaṅkamanādīsu daṭṭhabbaṃ.

The energy that arises due to the manifestation of bodily volition is kāyikavīriyaṃ (bodily energy), which is to be seen in observing practices, walking up and down, and so forth.

Tinh tấn phát sinh theo cách khởi lên sự biểu hiện của thân là tinh tấn thân, cần được thấy trong việc giữ giới, đi kinh hành, v.v.

Nisajja sayitvā ca kammaṭṭhānamanasikāravasena pavattavīriyaṃ cetasikavīriyaṃ.

The energy that arises through reflecting on a meditation subject while sitting and lying down is cetasikavīriyaṃ (mental energy).

Tinh tấn phát sinh theo cách tác ý đề mục thiền định khi ngồi và nằm là tinh tấn tâm.

Tattha purimaṃ visesato kosajjapaṭipakkhatāvasena, dutiyaṃ vīriyārambhatāvasena pākaṭaṃ hotīti dassento ‘‘kusītā’’tiādimāha.

To show that the former is evident especially in its opposition to indolence, and the latter in its initiation of effort, he states "kusītā" and so on.

Trong đó, điều đầu tiên rõ ràng đặc biệt theo nghĩa đối lập với sự lười biếng, điều thứ hai rõ ràng theo nghĩa khởi sự tinh tấn – để chỉ ra điều đó, ngài nói “những kẻ biếng nhác”, v.v.

Te hi hīnavīriyā alasatāyeva ārammaṇavavatthānamattampi kātuṃ na sakkonti.

For indeed, due to their laziness, those of weak energy cannot even undertake the mere ascertainment of an object.

Vì họ là những người thiếu tinh tấn, do sự lười biếng nên không thể thực hiện dù chỉ là việc xác định đối tượng.

700

46. Naṭṭhassatīti alabbhamānassati, paccayavekallena vijjamānāyapi satiyā satikiccaṃ kātuṃ asamatthatāya evaṃ vuttaṃ.

46. Naṭṭhassatī (lost mindfulness) means one whose mindfulness is not obtained; it is said thus because, due to a deficiency in conditions, even existing mindfulness is unable to perform its function of mindfulness.

46. Mất chánh niệm – nghĩa là không có chánh niệm, được nói như vậy vì sự thiếu thốn các yếu tố hỗ trợ khiến chánh niệm dù hiện hữu cũng không thể thực hiện chức năng của chánh niệm.

Na sampajānāti asampajānā.

One who does not comprehend is asampajānā (uncomprehending).

Không hiểu biết đúng đắn là không có sự hiểu biết đúng đắn.

Taṃyoganivattiyañcāyaṃ a-kāro ‘‘ahetukā dhammā (dha. sa. 2.dukamātikā), abhikkhuko āvāso’’tiādīsu (cūḷava. 76) viyāti āha ‘‘paññārahitā’’ti.

And this prefix "a" signifies the absence of that connection, as in "things that are without cause" (Dhs. 2.dukamātikā) and "a monastery without bhikkhus" (Cūḷava. 76) and so on, therefore it says "paññārahitā" (devoid of wisdom).

Và chữ “a” này có nghĩa là phủ định sự kết hợp đó, giống như trong các trường hợp “các pháp vô nhân” (Dhammasaṅgaṇī 2. Dukamātikā), “tịnh xá không có tỳ-khưu” (Cūḷava. 76), v.v. – nên ngài nói “không có tuệ”.

Nanu soḷasamo paññāvāro, ayaṃ sativāro, tattha kasmā saṃkilesapakkhe paññā gahitāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘imassa cā’’tiādi.

Anticipating the objection, "Surely the sixteenth section is about wisdom, and this is about mindfulness, so why is wisdom included in the defilement section?" he states "imassa cā" and so on.

Chắc chắn rằng, phần tuệ là thứ mười sáu, đây là phần niệm, tại sao tuệ lại được đề cập trong nhóm các ô nhiễm? – để giải đáp câu hỏi này, ngài nói “và điều này”, v.v.

Satibhājanīyamevetaṃ, yadidaṃ cuddasamo vāro, paññā panettha cuddasame vāre kevalā sati dubbalāti satidubbalyadīpanatthaṃ ‘‘asampajānā’’ti paṭikkhepamukhena vuttā.

Satibhājanīyamevetaṃ (this is indeed the division concerning mindfulness)—that is, the fourteenth section. And here, in the fourteenth section, wisdom is mentioned by way of rejection as "asampajānā" (uncomprehending) to indicate the weakness of mindfulness, for mindfulness alone is weak.

Đây chính là phần niệm, tức là phần thứ mười bốn. Ở đây, trong phần thứ mười bốn, chỉ có niệm thì yếu kém – để chỉ ra sự yếu kém của niệm, tuệ được nói đến theo cách phủ định là “không có sự hiểu biết đúng đắn”.

Idāni vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘duvidhā hī’’tiādi vuttaṃ.

Now, in order to make the meaning already stated clearer, "duvidhā hī" (for there are two kinds) and so on is stated.

Bây giờ, để làm rõ hơn ý nghĩa đã nói, ngài nói “vì có hai loại”, v.v.

701

47. Appanāsamādhinā, upacārasamādhinā vā cittaṃ ārammaṇe samaṃ, sammā vā āhitaṃ nāma hoti, nāññathāti dassento ‘‘asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā’’ti āha.

47. The mind is said to be equanimous or rightly placed on an object by means of appanā samādhi or upacāra samādhi, and not otherwise; thus, he states "asamāhitā (unconcentrated) means devoid of upacāra and appanā samādhi."

47. Tâm được an định đúng đắn trên đối tượng nhờ định an chỉ (appanāsamādhi) hoặc định cận hành (upacārasamādhi), chứ không phải cách khác – để chỉ ra điều đó, ngài nói “không an định nghĩa là không có định cận hành và định an chỉ”.

Vibbhantacittāti anavaṭṭhitacittā.

Vibbhantacittā (distracted mind) means an unsteady mind.

Tâm tán loạn nghĩa là tâm không ổn định.

Pubbe nīvaraṇabhāvasāmaññena uddhaccaṃ gahitaṃ ‘‘uddhatā avūpasantacittā’’ti, idha samādhānābhāvena uddhaccahetuko cittavibbhamo vutto ‘‘asamāhitā vibbhantacittā’’ti, ayametesaṃ viseso.

Previously, uddhacca (restlessness) was taken as a general characteristic of a hindrance in "uddhātā avūpasantacittā" (restless, with uncalm minds); here, the mental distraction caused by restlessness due to the absence of concentration is stated as "asamāhitā vibbhantacittā" (unconcentrated, with distracted minds). This is the distinction between them.

Trước đây, sự phóng dật được đề cập theo nghĩa chung là một chướng ngại (nīvaraṇa) là “phóng dật, tâm không an tịnh”. Ở đây, sự tán loạn của tâm do phóng dật được nói đến do thiếu định là “không an định, tâm tán loạn”. Đây là sự khác biệt giữa chúng.

Pubbe vuttanayenāti pubbe ‘‘uddhaccena hi ekārammaṇe cittaṃ vipphandati dhajayaṭṭhiyaṃ vātena paṭākā viyā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.40) vuttanayena.

Pubbe vuttanayenā (in the manner stated previously) refers to the manner stated previously: "For by restlessness, the mind flutters on a single object, like a banner in the wind on a flagpole" (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.40).

Theo cách đã nói trước đây – theo cách đã nói trước đây: “Vì do phóng dật, tâm dao động trên một đối tượng, như lá cờ trên cột cờ bị gió thổi” (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.40).

Sabbaṃ pubbasadisamevāti bhayabheravāvhāyanassa abhijjhāluvāre vuttasadisataṃ sandhāya vadati.

Sabbaṃ pubbasadisamevā (all is exactly like before) refers to the similarity of the provocation of fear and terror with what was stated in the section on covetousness.

Tất cả đều giống như trước – điều này được nói đến để chỉ sự giống nhau của sự sợ hãi và kinh hoàng với những gì đã nói trong phần tham lam.

702

48. Duppaññāti ettha du-saddo ‘‘dussīlo’’tiādīsu viya abhāvattho, na ‘‘duggati, duppaṭipanno’’tiādīsu viya garahatthoti dassetuṃ ‘‘nippaññānametaṃ adhivacana’’nti vatvā ‘‘paññā pana duṭṭhā nāma natthī’’ti vuttaṃ.

48. In Duppaññā (foolish), the prefix du- has the meaning of absence, as in "dussīlo" (immoral), not the meaning of blame, as in "duggati" (unhappy destination) or "duppaṭipanno" (wrongly practiced); to show this, it states "nippaññānametaṃ adhivacanaṃ" (this is a designation for those without wisdom) and then "paññā pana duṭṭhā nāma natthī" (for there is no such thing as corrupted wisdom).

48. Kẻ ngu si – ở đây, chữ “du” có nghĩa là không có, giống như trong “người ác giới”, v.v., chứ không phải có nghĩa là đáng chê trách, giống như trong “ác thú, người hành trì sai lầm”, v.v. – để chỉ ra điều đó, sau khi nói “đây là tên gọi của những người không có tuệ”, ngài nói “vì không có tuệ xấu”.

Teti duppaññā.

Te (they) refers to the foolish.

Họ là những kẻ ngu si.

Sabbatthāti catūsupi pāṭhavikappesu.

Sabbatthā (in all respects) means in all four textual alternatives.

Trong mọi trường hợp – trong cả bốn biến thể của bài kinh.

Elanti vā doso vuccati.

Elaṃ is also said to mean fault.

Ela cũng được gọi là lỗi lầm.

Tenāha ‘‘yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā’’ti.

Therefore, it is said: "that speech which is unblemished and pleasant to the ear."

Do đó, ngài nói: “Lời nói đó không có lỗi lầm, êm tai”.

Tathā hi sīlaṃ ‘‘nelaṅga’’nti vuttaṃ.

Thus, sīla (morality) is called "nelaṅga" (unblemished).

Cũng vậy, giới được gọi là “không lỗi lầm”.

Duppaññā ca kathentā sadosameva kathaṃ kathenti apaṇḍitabhāvato.

And the foolish, when they speak, speak with fault, due to their lack of wisdom.

Và những kẻ ngu si khi nói chuyện thì nói những lời có lỗi lầm, vì họ là những người không có trí tuệ.

Tenevāha ‘‘dubbhāsitabhāsī’’ti.

Therefore, it is said: "one who speaks badly."

Do đó, ngài nói: “Nói lời ác ngữ”.

Tasmā elasabbhāvato elaṃ mukhaṃ etesanti elamūgāti vuttāti evampi vā ettha attho daṭṭhabbo.

Therefore, it should also be understood here that "elamūgā" (dumb-faced) is said because their mouth is faulty due to their faulty nature.

Vì vậy, vì có lỗi lầm nên miệng của họ có lỗi lầm – do đó được gọi là elamūga (câm lỗi lầm) – ý nghĩa này cũng có thể được hiểu ở đây.

Yāya paññāya vasena ‘‘paññāsampanno’’ti vuttaṃ, taṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘no ca kho’’tiādi vuttaṃ.

To show by way of exclusion that wisdom by which one is called "paññāsampanno" (endowed with wisdom), "no ca kho" and so on is stated.

Để chỉ ra tuệ mà nhờ đó được gọi là “người đầy đủ tuệ” theo cách phủ định, ngài nói “nhưng không phải”, v.v.

Nanu ca bodhisattā bahulavipassanāpaññāya samannāgatā hontīti?

Surely, Bodhisattas are endowed with abundant insight-wisdom?

Chắc chắn rằng, các vị Bồ-tát đều đầy đủ tuệ quán rộng lớn phải không?

Honti, tadā pana bodhisattena na vipassanārambho kato, no ca vipassanāpaññā adhippetāti vuttaṃ ‘‘no ca kho vipassanāpaññāyā’’ti.

They are, but at that time, the Bodhisatta had not yet undertaken insight practice, nor was insight-wisdom intended; thus, it is stated "no ca kho vipassanāpaññāyā" (but not by insight-wisdom).

Vâng, nhưng vào thời điểm đó, Bồ-tát chưa bắt đầu tu quán, và tuệ quán không được đề cập – nên ngài nói “nhưng không phải tuệ quán”.

703

Keci panettha ‘‘saddhāvirahitā aparisuddhakāyakammantādayo viya bhayabheravāvhāyanassa visesakāraṇaṃ, nāpi saddhālutā pallomatāyāti saddhāvāro anuddhaṭo’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ.

Some here say: "Lack of faith is a special cause for the provocation of fear and terror, like impure bodily actions, etc., and faith is not mere pliancy; hence, the faith section is not presented," but that is not correct.

Một số người ở đây nói rằng: “Những người thiếu đức tin, những người có thân nghiệp, v.v., không thanh tịnh, là nguyên nhân đặc biệt của sự sợ hãi và kinh hoàng, và sự tin tưởng không phải là sự hời hợt – nên phần đức tin không được đề cập”. Điều đó là vô lý.

Kammaphale hi saddahanto kammapaṭisaraṇataṃyeva nissāya bhayabheravaṃ tiṇāyapi amaññamāno pallomatamāpajjeyya.

For one who believes in the results of kamma might become pliant, considering fear and terror as mere blades of grass, relying solely on kamma as a refuge.

Vì người tin vào quả của nghiệp, nương tựa vào nghiệp làm nơi nương tựa, xem thường sự sợ hãi và kinh hoàng như cỏ rác, có thể trở nên hời hợt.

Yasmā pana vīriyādayo saddhāya vinā nappavattantīti tesaṃ upanissayabhūtā sahajātā ca sā taggahaṇeneva gahitā hotīti visuṃ na uddhaṭā.

However, since energy and so forth do not arise without faith, and faith is their underlying cause and concomitant, it is included by their mention and is not stated separately.

Tuy nhiên, vì tinh tấn, v.v., không thể phát sinh nếu không có đức tin, nên đức tin là nền tảng và đồng sinh với chúng, được bao gồm trong việc đề cập đến chúng, nên không được đề cập riêng biệt.

Tathā hi sā jhānassa pubbabhāgapaṭipadāyampi na uddhaṭā, kiṃ vā etāya saddhāya, addhā sā imasmiṃ ārammaṇapariggahaṭṭhāne na gahetabbāva, tato dhammassāminā idha na uddhaṭā, evaṃ aññesupi edisesu ṭhānesu nicchayo kātabbo.

Indeed, it is not mentioned even in the preliminary path to jhāna. What is there to say about this faith? Certainly, it should not be taken in this context of grasping the object; therefore, the Lord of Dhamma did not mention it here. A similar decision should be made in other such contexts.

Cũng vậy, đức tin không được đề cập ngay cả trong con đường thực hành sơ khởi của thiền định. Vậy thì, đức tin này có ích gì? Chắc chắn rằng, đức tin này không nên được đề cập ở vị trí nắm giữ đối tượng này, do đó, Giáo Pháp Chủ không đề cập đến nó ở đây. Tương tự như vậy, cần phải quyết định ở những vị trí khác như thế này.

Yathānulomadesanā hi suttantakathāti.

For the discourses are teachings that proceed in due order.

Vì lời dạy trong kinh điển là lời dạy theo thứ tự thích hợp.

704

Vacīkammantavārādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the sections concerning verbal action and so forth is concluded.

Phần giải thích về các phần nghiệp ngữ, v.v., đã kết thúc.

705

Soḷasaṭṭhānārammaṇapariggaho niṭṭhito.

The section on grasping the sixteen types of objects is concluded.

Phần nắm giữ đối tượng của mười sáu vị trí đã kết thúc.

706

Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā

Commentary on Fear, Terror, Wilderness Abodes, etc.

Giải thích về sự sợ hãi và kinh hoàng, chỗ ở, v.v.

707

49. Soḷasārammaṇānīti soḷasaṭṭhānāni ārammaṇāni.

49. Soḷasārammaṇāni (sixteen objects) means sixteen bases for objects.

49. Mười sáu đối tượng – tức là mười sáu vị trí là đối tượng.

Evarūpāsu rattīsūti cātuddasīādikā upari vakkhamānā rattiyo sandhāya vadati.

Evarūpāsu rattīsu (on such nights) refers to the nights of the fourteenth day and so on, which will be mentioned later.

Vào những đêm như vậy – điều này nói đến những đêm mười bốn, v.v., sẽ được nói đến ở trên.

Evarūpe senāsaneti etthāpi eseva nayo.

Evarūpe senāsane (in such a dwelling place)—the same method applies here.

Trên chỗ ở như vậy – ở đây cũng vậy, ý nghĩa tương tự.

Yāti aniyamato uddiṭṭhānaṃ puna ‘‘tā’’ti vacanaṃ niddeso viya hotīti vuttaṃ ‘‘yā tāti ubhayametaṃ rattīnaṃyeva uddesaniddesavacana’’nti.

Yā (which) refers to the unspecified. The repeated mention of "tā" (those) is like a clear designation; thus, it is stated: "yā tā (which, those)—both of these are words of designation and specification for nights."

Yā (những gì) – việc sử dụng lại từ “tā” (những điều đó) sau khi đã đề cập một cách không xác định, giống như một sự xác định – nên ngài nói “yā tā – cả hai điều này đều là lời đề cập và xác định cho những đêm”.

Abhīti lakkhaṇatthe ‘‘aññe ca abhiññātā brāhmaṇamahāsālā’’tiādīsu viya.

Abhīti lakkhaṇatthe (the prefix abhi has the meaning of a mark or sign), as in "aññe ca abhiññātā brāhmaṇamahāsālā" (and other well-known great brahmins) and so on.

Abhi (đầy đủ) – có nghĩa là đặc điểm, giống như trong “và những vị Bà-la-môn đại gia nổi tiếng khác”, v.v.

Kathaṃ panettha lakkhaṇatthatā veditabbā?

How is the meaning of a mark or sign to be understood here?

Vậy thì, ở đây, ý nghĩa đặc điểm nên được hiểu như thế nào?

Lakkhīyati etenāti lakkhaṇanti āha ‘‘candapāripūriyā’’tiādi.

That by which something is marked or indicated is a mark, therefore he states "candapāripūriyā" (by the fullness of the moon) and so on.

Điều mà nhờ đó được nhận biết là đặc điểm – nên ngài nói “do sự tròn đầy của mặt trăng”, v.v.

Puṇṇamāsiyaṃ candapāripūriyā amāvāsiyaṃ candaparikkhayena.

Candapāripūriyā (by the fullness of the moon) on the full moon night; candaparikkhayena (by the waning of the moon) on the new moon night.

Vào ngày rằm do sự tròn đầy của mặt trăng, vào ngày không trăng do sự biến mất của mặt trăng.

Ādi-saddena candassa upaḍḍhamaṇḍalatārāhuggahatādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

By the word "ādi" (and so on), the inclusion of the moon's half-disc, the appearance of stars, and so forth, should be understood.

Với từ “v.v.”, cần hiểu là bao gồm sự xuất hiện của nửa vầng trăng, các vì sao, v.v.

Upasaggamattameva abhi-saddo lakkhitasaddeneva lakkhaṇatthassa viññāyamānattāti adhippāyo.

Upasaggamattameva (merely a prefix)—the intention is that the prefix abhi is understood to convey the meaning of a mark or sign by the word lakkhita (marked).

Chỉ là giới từ – ý nghĩa là từ “abhi” có nghĩa là đặc điểm được hiểu rõ qua từ “lakkhita” (được nhận biết).

708

Paṭhamadivasato pabhutīti paṭhamapāṭipadadivasato paṭṭhāya.

Paṭhamadivasato pabhutī (from the first day onwards) means starting from the day of the first lunar quarter.

Từ ngày đầu tiên trở đi – từ ngày mùng một đầu tiên trở đi.

Yasmā codako bhagavato kāle anabhilakkhitāpi aparabhāge abhilakkhitā jātā, tasmā taṃ abhilakkhaṇīyataṃ upādāya ‘‘sabbadassinā bhagavatā pañcamī kasmā na gahitā’’ti codeti, itaro sabbakālikāsu cātuddasīādīsu gayhamānāsu asabbakālikāya kathaṃ gahaṇanti adhippāyena ‘‘asabbakālikattā’’ti pariharati.

Since the questioner, during the time of the Blessed One, did not observe them, but they became observed later, he questions, taking that observable quality into account, "Why did the All-Seeing Blessed One not include the fifth?" The other replies, with the intention of asking how something non-perennial could be included when perennial ones like the fourteenth day are included, "Because it is not perennial."

Vì người chất vấn, dù vào thời Đức Phật không được chú ý, nhưng về sau đã trở nên đáng chú ý, do đó, dựa vào sự đáng chú ý đó, người ấy chất vấn rằng: “Vì sao Đức Thế Tôn Toàn Tri lại không thọ trì ngày thứ năm?” Người kia, với ý rằng các ngày rằm và ngày mười bốn luôn được thọ trì, thì làm sao có thể thọ trì một ngày không luôn luôn có, nên trả lời: “Vì không phải là ngày luôn luôn có.”

709

Tathāvidhāsūti ‘‘abhiññātā’’tiādinā yathā vuttā, tathāvidhāsu.

Such ones means those described as "well-known" and so on, as stated.

“Tathāvidhāsū” (những nơi như vậy) có nghĩa là những nơi như đã được nói đến bằng các từ như “được biết đến” (abhiññātā).

Devatādhiṭṭhitabhāvena ārāmādīnaṃ lokassa cetiyabhāvoti āha ‘‘pūjanīyaṭṭhenā’’ti.

The state of parks and so on being shrines for people due to being consecrated by deities is why it is said "in the sense of being venerable."

Do các vị trời trú ngụ, các khu vườn v.v… trở thành nơi thờ cúng của thế gian, nên nói “vì là nơi đáng được cúng dường” (pūjanīyaṭṭhena).

Manussā yebhuyyena gāmādīnaṃ dvāresu tathārūpe rukkhe cetiyaṭṭhāniye katvā voharantīti āha ‘‘gāmanigamādidvāresū’’tiādi.

Humans generally refer to such trees at the entrances of villages and towns as shrine-like, which is why it is said "at the entrances of villages, towns, etc."

Con người thường gọi những cây như vậy ở cổng làng, thị trấn là nơi thờ cúng, nên nói “ở cổng làng, thị trấn v.v…”.

Dassanamattenapi savanamattenapi bhayuppādanena pākatikasatte bhiṃsentīti bhiṃsanakāni.

They frighten ordinary beings by causing fear merely by sight or merely by hearing, hence bhiṃsanakāni (frightening).

Chỉ cần nhìn thấy hoặc nghe đến đã khiến phát sinh sợ hãi, làm cho các chúng sinh bình thường kinh hãi, nên gọi là “bhiṃsanakāni” (những thứ đáng sợ).

Tenāha ‘‘bhayajanakānī’’tiādi.

Therefore, it is said "fear-generating," etc.

Do đó, nói “những thứ gây sợ hãi” v.v….

Bhāyati etasmāti bhayaṃ, ativiya sappaṭibhayaṃ bheravaṃ.

That from which one fears is bhayaṃ (fear); that which is extremely terrifying is bheravaṃ.

Sợ hãi từ đó gọi là “bhayaṃ” (sợ hãi), rất đáng sợ gọi là “bheravaṃ” (kinh hoàng).

710

Āyācanaupahārakaraṇārahanti taṃtaṃbalikammapaṇidhikammakaraṇayoggaṃ.

Worthy of supplication and offerings means suitable for performing various ritual offerings and vows.

“Āyācanaupahārakaraṇārahantaṃ” (đáng được cầu xin và dâng cúng) có nghĩa là thích hợp để thực hiện các nghi lễ cúng dường và phát nguyện.

Pupphadhūpa…pe… dharaṇitalanti idaṃ yathāpaṭisūtena suppādinā upahārakaraṇadassanaṃ.

Flowers, incense… and so on… ground surface this is the showing of making offerings as explained in the Sutta.

“Pupphadhūpa…pe… dharaṇitalaṃ” (hoa, hương…v.v… mặt đất) đây là sự trình bày việc dâng cúng như đã được trình bày trong kinh.

Koṭṭentoti paharanto, siṅgappahārakhurappahārehi saddaṃ karontoti adhippāyo.

Koṭṭento means striking, the intention being making a sound with horn-strikes and hoof-strikes.

“Koṭṭento” (đang húc) có nghĩa là đang đánh, ý là đang tạo ra tiếng động bằng cách húc sừng và húc chân.

Sabbacatuppadānaṃ idha magoti nāmaṃ, na ‘‘acchacammaṃ migacammaṃ eḷakacamma’’ntiādīsu (mahāva. 259) viya, rohitotiādi migavisesānanti adhippāyo.

"Miga" here is the name for all quadrupeds, not like in "deer skin, antelope skin, sheep skin," etc., where it refers to specific types of deer like rohita and so on.

“Sabbacatuppadānaṃ idha mago” (ở đây, mago là loài thú bốn chân), không giống như trong các trường hợp “da hươu trắng, da hươu, da cừu” v.v… (Mahāva. 259), ý là các loài hươu đặc biệt như hươu rohita v.v….

Cāletvāti aggamaddanena cāletvā.

Cāletvā means having shaken by trampling the top.

“Cāletvā” (làm rung động) có nghĩa là làm rung động bằng cách giẫm lên phần ngọn.

Moraggahaṇañcettha upalakkhaṇanti dassento āha ‘‘idha sabbapakkhigahaṇaṃ adhippeta’’nti.

Indicating that "mora" (peacock) here is a synecdoche, it is said, "here, the taking of all birds is intended."

Việc bắt chim công ở đây chỉ là một ví dụ, nên nói “ở đây, ý muốn nói việc bắt tất cả các loài chim”.

Esa nayoti idaṃ yathā ‘‘moro vā’’ti ettha vā-saddo avuttavikappanattho, evaṃ ‘‘migo vā’’ti etthāpīti migasaddassa visesatthavuttitaṃ sandhāyāha.

This is the method means that just as the word "vā" (or) in "moro vā" (or a peacock) implies an unstated alternative, so too in "migo vā" (or a deer), referring to the word "miga" being used in a specific sense.

“Esa nayo” (đây là phương pháp) điều này được nói đến để chỉ ra rằng, cũng như từ “vā” trong “moro vā” (hoặc chim công) có nghĩa là lựa chọn không được nói đến, thì từ “vā” trong “migo vā” (hoặc hươu) cũng vậy, liên quan đến việc từ “miga” (hươu) được dùng với ý nghĩa đặc biệt.

Ito pabhūtīti ‘‘yaṃnūnāhaṃ yā tā rattiyo’’tiādinā bhayabheravassa gavesanacintanato pabhuti, na gavesanārambhato pabhuti.

From this time forth means from the thought of searching for fear and terror, beginning with "What if I, during those nights...", and not from the commencement of the search.

“Ito pabhūtī” (từ đây trở đi) có nghĩa là từ khi suy nghĩ tìm kiếm sự sợ hãi và kinh hoàng, bắt đầu bằng “yaṃnūnāhaṃ yā tā rattiyo” (nếu như tôi vào những đêm đó) v.v…, chứ không phải từ khi bắt đầu tìm kiếm.

‘‘Appeva nāmāhaṃ bhayabheravaṃ passeyya’’nti etthāpi hi ārammaṇameva bhayabheravaṃ.

Even in "May I behold fear and terror," fear and terror are indeed merely the object.

Trong “Appeva nāmāhaṃ bhayabheravaṃ passeyya” (mong sao tôi có thể thấy sự sợ hãi và kinh hoàng), sự sợ hãi và kinh hoàng cũng chính là đối tượng.

Sukhārammaṇaṃ rūpaṃ sukhamiva ‘‘rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkanta’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.60).

A pleasant object, form, is like pleasure as in "form is pleasant, accompanied by pleasure, pervaded by pleasure" and so on.

“Sukhārammaṇaṃ rūpaṃ sukhamiva” (sắc là đối tượng của lạc, giống như lạc) trong các trường hợp “rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkantaṃ” (sắc là lạc, tùy thuộc vào lạc, chìm đắm trong lạc) v.v… (Saṃ. Ni. 3.60).

Kathaṃ bhayaggahaṇena ca rūpārammaṇaggahaṇanti āha ‘‘parittassa cā’’tiādi.

How is the apprehension of fear and the apprehension of a form-object meant? He says, "and of one who is terrified," and so on.

Làm thế nào việc chấp thủ sợ hãi lại là chấp thủ đối tượng sắc? Nên nói “cũng như sự lo sợ” v.v….

‘‘Āgacchatī’’ti vacanato gavesanārambhato pabhuti ‘‘etaṃ bhaya’’nti ārammaṇaṃ adhippetanti keci ‘‘taṃ na passeyya’’nti cakkhunā dassanassa adhippetattā, tasmā vuttanayeneva attho gahetabbo.

Some say that from the commencement of the search, the object "this is fear" is intended, based on the saying "comes," but since seeing with the eye is intended in "may not see it," therefore the meaning should be understood in the way stated.

Một số người cho rằng từ khi bắt đầu tìm kiếm, theo cách nói “đang đến”, đối tượng “sự sợ hãi đó” được ngụ ý, vì việc nhìn thấy bằng mắt “không thấy điều đó” được ngụ ý, do đó, ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói.

Bhayaṃ ākaṅkhamānoti upaparikkhanavasena ahaṃ bhayavatthuṃ ākaṅkhanto viharāmi, taṃ kimatthiyaṃ, ettakopi bhayasamannāhāro mayhaṃ ayuttoti adhippāyo.

Desiring fear means "I dwell desiring a fearful object by way of examination; what is the purpose of that? Such an accumulation of fear is not proper for me" – this is the intention.

“Bhayaṃ ākaṅkhamāno” (mong cầu sự sợ hãi) có nghĩa là tôi sống mong cầu vật đáng sợ theo cách quán sát, vì mục đích gì, ý là sự tập trung vào nỗi sợ hãi như vậy không phù hợp với tôi.

711

Yaṃ pakāraṃ bhūto yathābhūto, so panettha pakāro iriyāpathavasena yutto pāḷiyaṃ tathā āgatattāti āha ‘‘yena yena iriyāpathena bhūtassā’’ti.

The manner in which one has become, in which one truly is, that manner here is appropriate by way of posture, as it appears thus in the Pali text, so he says, "in whatever posture one has become."

Loại trạng thái nào là như vậy, trạng thái như đã tồn tại, loại trạng thái đó ở đây thích hợp theo oai nghi, vì trong Pāḷi đã nói như vậy, nên nói “yena yena iriyāpathena bhūtassā” (với oai nghi nào của người đã tồn tại).

Bhavitassāti idaṃ ‘‘bhūtassā’’ti iminā samānatthaṃ padanti daṭṭhabbaṃ.

Having become should be understood as a word synonymous with "having been."

“Bhavitassā” (của người đã trở thành) phải được hiểu là một từ đồng nghĩa với “bhūtassā” (của người đã tồn tại).

‘‘Samaṅgībhūtassā’’ti padaṃ purimapadalopena bhūtassāti vuttanti dassento ‘‘samaṅgībhūtassa vā’’ti āha.

Indicating that the word "samaṅgībhūtassa" is stated as bhūtassa by the elision of the preceding word, he says, "or of one who has become endowed."

Để chỉ ra rằng từ “samaṅgībhūtassā” (của người đã đầy đủ) được nói là “bhūtassā” (của người đã tồn tại) bằng cách lược bỏ từ trước, nên nói “samaṅgībhūtassa vā” (hoặc của người đã đầy đủ).

Bhayabheravārammaṇeti bhayabheravābhimate ārammaṇe.

In the object of fear and terror means in the object that is considered fear and terror.

“Bhayabheravārammaṇe” (trong đối tượng sợ hãi và kinh hoàng) có nghĩa là trong đối tượng được mong muốn là sợ hãi và kinh hoàng.

Neva mahāsatto tiṭṭhatītiādi ‘‘tathābhūto ca taṃ paṭivineyya’’nti yathā cintitaṃ, tathā paṭipannabhāvadassanaṃ.

The great being does not remain and so on, shows that he practiced as he resolved, "and being such, he should overcome it."

“Neva mahāsatto tiṭṭhatī” (đại sĩ không đứng yên) v.v… là sự trình bày việc đã thực hành như đã suy nghĩ “tathābhūto ca taṃ paṭivineyya” (và người như vậy sẽ loại bỏ điều đó).

Iriyāpathapaṭipāṭi nāma ṭhānagamananisajjānipajjāti vadanti, uppaṭipāṭi pana paṭhamaṃ nipajjā, puna nisajjā, puna ṭhānaṃ, pacchā gamananti evaṃ veditabbā.

The sequence of postures is said to be standing, walking, sitting, and lying down. The reverse sequence, however, should be understood as first lying down, then sitting, then standing, and finally walking.

“Iriyāpathapaṭipāṭi” (thứ tự oai nghi) được gọi là đứng, đi, ngồi, nằm; còn thứ tự ngược lại (uppaṭipāṭi) phải được hiểu là trước hết là nằm, sau đó là ngồi, sau đó là đứng, cuối cùng là đi.

Āsannapaṭipāṭiyāti gamanassa tāva ṭhānaṃ āsannaṃ, ṭhānassa nisajjā gamanañca, nisajjāya nipajjā ṭhānañca, nipajjāya nisajjā āsannā.

By proximate sequence means, for walking, standing is proximate; for standing, sitting and walking are proximate; for sitting, lying down and standing are proximate; for lying down, sitting is proximate.

“Āsannapaṭipāṭiyā” (theo thứ tự gần gũi) thì đứng gần với đi, ngồi và đi gần với đứng, nằm và đứng gần với ngồi, ngồi gần với nằm.

Idha pana gamanassa ṭhānaṃ, ṭhānassa ca gamanaṃ, nisajjāya ca nipajjā, nipajjāya ca nisajjā āsannabhāvena gahitā, itare paramparāvasenāti veditabbā.

Here, however, standing for walking, and walking for standing, and lying down for sitting, and sitting for lying down, are taken as being proximate; the others should be understood as by successive sequence.

Ở đây, việc đứng gần với đi, đi gần với đứng, ngồi gần với nằm, và nằm gần với ngồi được chấp nhận; những cái khác phải được hiểu theo cách kế tiếp nhau.

Bhikkhussa pana iriyāpathā sampattapaṭipāṭiyā viya aparāparuppattivasena vuccanti.

But for a bhikkhu, postures are spoken of as arising one after another, as if in a complete sequence.

Tuy nhiên, các oai nghi của tỳ-khưu được nói đến theo cách phát sinh liên tục, như thể theo thứ tự đã đạt được.

712

Bhayabheravasenāsanādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the dwelling place of fear and terror, etc., is concluded.

Mô tả về nỗi sợ hãi và kinh hoàng, chỗ ở v.v… đã kết thúc.

713

Asammohavihāravaṇṇanā

Description of the Dwelling of Non-Delusion

Mô tả về trú xứ không mê lầm

714

50. Ayañca me sabbaso bhayabheravābhāvo visesato asammohadhammattāti dassetuṃ ‘‘santi kho panā’’tiādinā upari desanā vaḍḍhitāti ayaṃ vā ettha anusandhi.

And this is the connection here: to show that his complete absence of fear and terror is especially due to his state of non-delusion, the discourse is further developed above with "there are indeed" and so on.

Và để chỉ ra rằng sự không có sợ hãi và kinh hoàng hoàn toàn này của tôi đặc biệt là do pháp không mê lầm, nên lời dạy tiếp theo được phát triển bằng cách nói “santi kho panā” (thật vậy, có) v.v…; hoặc đây là sự liên kết ở đây.

Jhāyīnaṃ sammohaṭṭhānesūti iminā ajjhāyīnaṃ sammohaṭṭhānesu vattabbameva natthīti dasseti.

By "in the places of delusion for meditators," he shows that there is nothing to say about the places of delusion for non-meditators.

“Jhāyīnaṃ sammohaṭṭhānesū” (ở những nơi mê lầm của người thiền định) điều này chỉ ra rằng không có gì để nói về những nơi mê lầm của người không thiền định.

Atthīti idaṃ nipātapadaṃ puthuvacanampi hoti ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādīsu (dī. ni. 2.373-374; ma. ni. 1.110; 3.154; saṃ. ni. 4.127; khu. pā. 3.dvatiṃsākāra) viyāti ‘‘santī’’ti padassa atthadassanavasena vuttaṃ.

The particle atthi (is) can also be plural, as in "there are hairs in this body" and so on, and is stated to show the meaning of the word "santi" (are).

“Atthī” (có) từ này là một từ bất biến có thể là số nhiều, như trong “atthi imasmiṃ kāye kesā” (trong thân này có tóc) v.v… (Dī. Ni. 2.373-374; Ma. Ni. 1.110; 3.154; Saṃ. Ni. 4.127; Khu. Pā. 3.Dvattiṃsākāra), được nói ra để chỉ ý nghĩa của từ “santi” (có).

Kiṃ khaṇattayasamaṅgitāya te atthi, noti āha ‘‘saṃvijjanti upalabbhantī’’ti, mahati lokasannivāse edisāpi saṃvijjanti ñāṇena gahetabbatāya upalabbhantīti.

Are they present, endowed with the three moments, or not? He says, "they exist, they are found," meaning that even such beings exist in the great assembly of the world, and are found because they can be grasped by knowledge.

Liệu chúng có tồn tại với sự đầy đủ của ba sát-na không? Không. Nên nói “saṃvijjanti upalabbhantī” (chúng tồn tại, chúng được tìm thấy), có nghĩa là ngay cả những người như vậy cũng tồn tại trong cộng đồng thế gian rộng lớn và được tìm thấy bằng trí tuệ.

Odātakasiṇalābhīti appamāṇaodātakasiṇalābhī.

One who has attained the white kasiṇa means one who has attained the immeasurable white kasiṇa.

“Odātakasiṇalābhī” (người đắc bạch biến xứ) có nghĩa là người đắc bạch biến xứ vô lượng.

Evaṃ hissa samantato āloko viya upaṭṭhāti.

For him, light appears all around, as if.

Như vậy, ánh sáng hiện ra cho người ấy như thể từ mọi phía.

Parikammanti samāpattipubbabhāgamāha.

Preliminary work refers to the preparatory stage of attainment.

“Parikammaṃ” (sự chuẩn bị) có nghĩa là phần trước của sự nhập định.

Ettakaṃ sūriye gate vuṭṭhahāmīti, no ca kho addhānaparicchede kusalo hoti, kevalaṃ ‘‘divā eva vuṭṭhahāmī’’ti manasikāraṃ uppādesi.

Having reached this point in the sun, "I will emerge," but he is not skilled in determining the duration; he merely produced the mental advertence, "I will emerge only during the day."

Khi mặt trời đã đi đến mức đó, “vuṭṭhahāmīti” (tôi sẽ xuất định), nhưng không phải là người khéo léo trong việc xác định thời gian, chỉ là người ấy đã tạo ra sự chú ý “tôi sẽ xuất định vào ban ngày”.

Visadaṃ hoti sabbaṃ ārammaṇajātaṃ, dibbacakkhunā passantassa viya vibhūtaṃ.

It is clear means all kinds of objects are distinct, as if seen with the divine eye.

“Visadaṃ hoti” (trở nên rõ ràng) tất cả các loại đối tượng, “vibhūtaṃ” (hiển lộ) như thể nhìn thấy bằng thiên nhãn.

Avisadanti ettha vuttavipariyāyena attho veditabbo.

The meaning of not clear should be understood as the opposite of what is stated here.

“Avisadaṃ” (không rõ ràng) ở đây, ý nghĩa phải được hiểu ngược lại với những gì đã nói.

Evaṃsaññinoti rattiṃ ‘‘divā’’ti, divā ca ‘‘rattī’’ti evaṃsaññino.

One who perceives thus means one who perceives "day" at night, and "night" during the day.

“Evaṃsaññino” (người có tưởng như vậy) có nghĩa là người có tưởng “ban ngày” vào ban đêm, và “ban đêm” vào ban ngày.

715

Antosenāsane rattiṃ nisinno hotīti ratti-saddo ajjhāharitabbo.

In " Antosenāsane rattiṃ nisinno hotī (He sits at night within the dwelling)," the word ratti (night) should be supplied.

“Antosenāsane rattiṃ nisinno hotī” (ngồi trong chỗ ở vào ban đêm), từ “ratti” (ban đêm) phải được thêm vào.

Parittāsanādīhi, aññehi vā kāraṇehi.

By means of a small seat, etc., or by other reasons.

Do chỗ ở nhỏ hẹp v.v… hoặc do các nguyên nhân khác.

Gambhīrāya bhūmigabbhasadisāya ghanavanapaṭicchannāya bahalatarajālavanapaṭalapaṭicchannāya.

Deep means like the interior of the earth; covered by a dense forest means covered by a thick, dense network of forest layers.

“Gambhīrāya” (sâu thẳm) giống như lòng đất, “ghanavanapaṭicchannāya” (bị che phủ bởi rừng rậm) bị che phủ bởi một lớp rừng rậm dày đặc.

Antarahitasūriyāloke kāleti eteneva divāti avuttasiddho.

By " at a time when the sunlight is obscured," it is understood that it is day, even though not explicitly stated.

“Antarahitasūriyāloke kāle” (vào thời gian ánh sáng mặt trời bị che khuất) chỉ riêng điều này đã ngụ ý là ban ngày.

Sammohavihāro nāma bahuvidhoti āha ‘‘sammohavihārānaṃ aññatara’’nti.

The dwelling of delusion is of many kinds, thus it is said, " one of the dwellings of delusion."

Trú xứ mê lầm có nhiều loại, nên nói “sammohavihārānaṃ aññatara” (một trong các trú xứ mê lầm).

716

Pākaṭo bodhisattassa rattindivaparicchedo antamaso lavatuṭikhaṇassapi upādāya suvavatthitattā, tathā rattidivasakoṭṭhāsaparicchedo attanā kātabbakiccavasena kālañāṇavasena ca.

The Bodhisatta's division of night and day is clear, being well-defined down to the smallest moment or instant, as is the division of portions of day and night according to the duties he had to perform and his knowledge of time.

“Pākaṭo bodhisattassa rattindivaparicchedo” (sự phân biệt ngày và đêm của Bồ Tát là rõ ràng) vì ngay cả một khoảnh khắc nhỏ nhất cũng được xác định rõ ràng, cũng như sự phân biệt các phần ngày và đêm theo các công việc phải làm và theo trí tuệ về thời gian.

717

Kālathambhe laddhabbachāyāvasena dvaṅgulakāle.

At the time of two fingers (of shadow), according to the shadow obtained from the sundial.

Theo bóng đổ trên cột thời gian, “dvaṅgulakāle” (vào thời hai ngón tay).

Yāmaghaṇṭikaṃ paharati saṅghassa taṃtaṃvattakaraṇatthaṃ.

He strikes the Yāmaghaṇṭika for the Saṅgha to perform their respective duties.

Đánh chuông báo giờ là để Tăng đoàn thực hiện các phận sự tương ứng.

Muggaranti ghaṇṭikappaharaṇamuggaraṃ.

"Muggara" means the club for striking the bell.

Muggara (cái vồ) là cái vồ dùng để đánh chuông.

Yāmayantaṃ patati aññehi bhikkhūhi yojitanti adhippāyo.

"The device for measuring time (Yāmayanta) falls" means it is operated by other bhikkhus.

Yāmayantaṃ patati (giờ đã đến) có nghĩa là được các Tỳ-khưu khác sắp xếp.

Yāva aññe bhikkhū bhojanasālaṃ upagacchanti, tāva divāvihāraṭṭhānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karoti.

Until other bhikkhus go to the refectory, he goes to the daytime dwelling place and practices the samaṇa-dhamma.

Cho đến khi các Tỳ-khưu khác đến phòng ăn, vị ấy đi đến nơi trú xứ ban ngày và thực hành pháp Sa-môn.

718

Yaṃ kho tanti ettha yanti aniyamuddeso, khoti avadhāraṇe, yameva puggalanti attho.

"Whoever that (yaṃ kho ta)" – here "whoever (yaṃ)" is an indeterminate reference, and "indeed (kho)" is for emphasis; the meaning is "that very person."

Yaṃ kho taṃ (điều này) – ở đây, yaṃ là sự chỉ định không xác định, kho là để nhấn mạnh, có nghĩa là chính cá nhân đó.

Tanti vuccamānākāravacanaṃ.

"That (taṃ)" is a word referring to the aforementioned manner.

Taṃ là lời nói về hình thức được nói đến.

Mamevāti maṃ eva.

"Me alone (mamevā)" means "me only."

Mamevā (chỉ riêng tôi) là chính tôi.

Asammohasabhāvoti sabhāvabhūtaasammoho.

"Unbewildered nature (asammohasabhāvo)" means the nature of unbewilderment itself.

Asammohasabhāvo (bản chất không mê lầm) là sự không mê lầm có thật.

‘‘Uppanno’’ti vuttattā ‘‘manussaloke’’ti vuttaṃ.

Because "arisen" was stated, "in the human world (manussaloke)" was stated.

Vì đã nói “Uppanno” (đã xuất hiện), nên đã nói “manussaloke” (trong thế giới loài người).

Paññāsampattiyāti yāthāvato hitassa jānanasamatthena attano paññāguṇena, na kevalaṃ ajjhāsayeneva hitesitā, atha kho payogenāti dassento ‘‘hitūpadesako’’ti āha.

"By the attainment of wisdom (paññāsampattiyā)" means by one's own quality of wisdom, capable of knowing what is truly beneficial; intending to show that benevolence is not merely by intention, but also by application, it states "a counselor for welfare (hitūpadesako)."

Paññāsampattiyā (với sự thành tựu trí tuệ) là với phẩm chất trí tuệ của mình, có khả năng biết được điều lợi ích một cách chân thật; không chỉ là sự mong muốn lợi ích do ý hướng, mà còn qua sự thực hành – điều này được thể hiện qua câu “hitūpadesako” (người khuyên dạy điều lợi ích).

Ajjhāsayena pana hitesitā ‘‘lokānukampāyā’’ti iminā dassitā.

But benevolence by intention is shown by this phrase: "out of compassion for the world (lokānukampāya)."

Sự mong muốn lợi ích do ý hướng được thể hiện qua câu “lokānukampāyā” (vì lòng bi mẫn đối với thế gian).

Upakaraṇehi vinā na kadāci bhogasukhaṃ upakaraṇadānañca cāgasampattihetukanti āha ‘‘cāgasampattiyā…pe… dāyako’’ti.

There can be no happiness of enjoyment without requisites, and the giving of requisites is due to the perfection of generosity—thus it states, "by the perfection of generosity... giver."

Không bao giờ có hạnh phúc hưởng thụ nếu không có các phương tiện, và việc bố thí phương tiện là do sự thành tựu bố thí – điều này được nói qua câu “cāgasampattiyā…pe… dāyako” (với sự thành tựu bố thí…pe… người bố thí).

Mettāsampattiyā hitūpasaṃhārena rakkhitā.

By the perfection of loving-kindness, protected through the imparting of welfare.

Với sự thành tựu từ bi, được bảo vệ bằng cách mang lại lợi ích.

Karuṇāsampattiyā dukkhāpanayanena gopāyitā.

By the perfection of compassion, guarded through the removal of suffering.

Với sự thành tựu bi mẫn, được che chở bằng cách loại bỏ khổ đau.

Nanu ca pubbepi vuttaṃ ‘‘hitāya sukhāyā’’ti, atha kasmā puna taṃ gahitanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘idha devamanussaggahaṇenā’’tiādi.

Anticipating the objection, "But wasn't 'for welfare and happiness' already stated? Why is it taken up again?" it says, "here, by the mention of deities and humans," and so on.

Chẳng phải trước đây cũng đã nói “vì lợi ích, vì hạnh phúc” sao? Vậy tại sao lại nói lại điều đó? – Để trả lời câu hỏi này,^* nói “idha devamanussaggahaṇenā” (ở đây, bằng cách nắm giữ chư thiên và loài người) v.v.

Tena pubbe avisesato hitādīni dassitāni, idāni visesato saha payojanena tāni dassitānīti dīpeti.

By this, it shows that previously welfare etc. were shown without distinction, but now they are shown specifically with their purpose.

Điều đó cho thấy rằng trước đây, lợi ích v.v. đã được trình bày một cách tổng quát, còn bây giờ chúng được trình bày một cách cụ thể cùng với mục đích.

Nibbānato paro paramo attho nāma natthīti āha ‘‘paramatthattāyā’’ti.

There is no higher ultimate goal than Nibbāna, thus it states "for the ultimate goal (paramatthattāya)."

Không có ý nghĩa tối thượng nào cao hơn Nibbāna – điều này được nói qua câu “paramatthattāyā” (vì là ý nghĩa tối thượng).

Hinoti nibbānaṃ gacchatīti hitaṃ, maggo.

"Hita" is that which leads to Nibbāna, i.e., the path.

Hitaṃ (lợi ích) là con đường dẫn đến Nibbāna.

Ukkaṃsato sukhatthaṃ ariyaphalanti āha ‘‘tato uttari sukhābhāvato’’ti.

Referring to the noble fruit as supreme for the sake of happiness, it states, "because there is no happiness higher than that."

Nói về quả thánh là hạnh phúc tối thượng,^* nói “tato uttari sukhābhāvato” (vì không có hạnh phúc nào cao hơn thế).

719

Asammohavihāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the unbewildered dwelling is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về sự an trú không mê lầm.

720

Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā

Description of the preliminary path, etc.

Giải thích về con đường thực hành sơ khởi v.v.

721

51. Asammohavihāranti asammohavuttiṃ, asammohasambodhinti vā attho.

"Unbewildered dwelling (asammohavihāra)" means unbewildered conduct, or unbewildered enlightenment.

51. Asammohavihāraṃ (sự an trú không mê lầm) là sự thực hành không mê lầm, hoặc là sự giác ngộ không mê lầm.

Tanti samathavipassanābhāvanāsaṅkhātaṃ paṭipadaṃ.

"That (taṃ)" refers to the path consisting of the development of samatha and vipassanā.

Taṃ (điều đó) là con đường thực hành bao gồm sự tu tập samatha và vipassanā.

Pubbabhāgato pabhutīti bhāvanāya pubbabhāgavīriyārambhādito paṭṭhāya. Kecīti uttaravihāravāsino.

"From the preliminary stage onwards (pubbabhāgato pabhutī)" means starting from the commencement of preliminary effort in development. "Some" refers to the residents of Uttaravihāra.

Pubbabhāgato pabhutī (từ giai đoạn sơ khởi) là từ khi bắt đầu nỗ lực sơ khởi của sự tu tập. Kecī (một số) là những người cư trú ở Uttaravihāra.

722

Bodhimaṇḍeti (sārattha. ṭī. 1.11.verañjakaṇḍavaṇṇanā; a. ni. ṭī. 3.8.11) bodhisaṅkhātassa ñāṇassa maṇḍabhāvappatte ṭhāne.

"At the Bodhi-maṇḍa" means at the place that has attained the state of being the foundation (maṇḍa) for knowledge (bodhi).

Bodhimaṇḍe (nơi giác ngộ) (sārattha. ṭī. 1.11.verañjakaṇḍavaṇṇanā; a. ni. ṭī. 3.8.11) là nơi đạt đến trạng thái của sự giác ngộ, tức là trí tuệ.

Caturaṅganti ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatū’’tiādinā (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.237; a. ni. 2.5; 8.13; mahāni. 17, 196) vuttacaturaṅgasamannāgataṃ.

"Fourfold (caturaṅga)" means endowed with the four factors mentioned in "Let skin, sinews, and bones remain," and so on.

Caturaṅgaṃ (bốn chi) là được trang bị bốn chi như đã nói trong câu “Dù da, gân, xương còn lại” v.v. (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.237; a. ni. 2.5; 8.13; mahāni. 17, 196).

Paggahitanti ārambhaṃ sithilaṃ akatvā daḷhaparakkamasaṅkhātussahanabhāvena gahitaṃ.

"Undertaken (paggahita)" means taken up with firm exertion, without slackening the commencement.

Paggahitaṃ (được nắm giữ) là được nắm giữ với sự nỗ lực kiên cố, không để sự khởi đầu lỏng lẻo.

Tenāha ‘‘asithilappavattitanti vuttaṃ hotī’’ti.

Thus, it states, "it means steadily progressing."

Do đó,^* nói “asithilappavattitanti vuttaṃ hotī” (có nghĩa là được thực hành không lỏng lẻo).

Asallīnanti asaṅkucitaṃ kosajjavasena saṅkocaṃ anāpannaṃ.

"Unyielding (asallīna)" means not shrunken, not having fallen into contraction due to laziness.

Asallīnaṃ (không co rút) là không co rút, không rơi vào sự lười biếng.

723

Upaṭṭhitāti ogāhanasaṅkhātena apilāpanabhāvena ārammaṇaṃ upagantvā ṭhitā.

"Established (upaṭṭhitā)" means having approached the object by penetrating it, without forgetting it.

Upaṭṭhitā (hiện hữu) là đã đến đối tượng bằng cách thâm nhập, tức là không bị chìm đắm.

Tenāha ‘‘ārammaṇābhimukhībhāvenā’’ti.

Thus, it states, "by being directed towards the object."

Do đó,^* nói “ārammaṇābhimukhībhāvenā” (bằng cách đối diện với đối tượng).

Sammosassa viddhaṃsanavasena pavattiyā na sammuṭṭhāti asammuṭṭhā.

"Unforgotten (asammuṭṭhā)" means that which does not become forgotten, due to its occurrence by way of dispelling bewilderment.

Vì sự thực hành của nó phá hủy sự mê lầm, nên nó không bị lãng quên – đó là asammuṭṭhā (không lãng quên).

Kiñcāpi cittamiva cittapassaddhivasena kāyapassaddhivaseneva kāyo passaddho hoti, tathāpi yasmā kāyapassaddhi uppajjamānā cittapassaddhiyā saheva uppajjati, na vinā, tasmā vuttaṃ ‘‘kāyacittapassaddhisambhavenā’’ti.

Although the body becomes tranquil in the same way as the mind, by means of mental tranquility and bodily tranquility, yet since bodily tranquility arises simultaneously with mental tranquility and not without it, it is stated, "through the arising of bodily and mental tranquility."

Mặc dù thân được an tịnh nhờ sự an tịnh của thân, giống như tâm được an tịnh nhờ sự an tịnh của tâm, nhưng vì sự an tịnh của thân phát sinh cùng với sự an tịnh của tâm, không thể thiếu, nên đã nói “kāyacittapassaddhisambhavenā” (do sự phát sinh của sự an tịnh thân và tâm).

Rūpakāyopi passaddhoyeva hoti kāyapassaddhiyā ubhayesampi kāyānaṃ passambhanāvahattā.

"The physical body (rūpakāya) also becomes tranquil" because bodily tranquility brings about the calming of both kinds of bodies.

Rūpakāyopi passaddhoyeva hoti (ngay cả sắc thân cũng an tịnh) vì sự an tịnh của thân mang lại sự an tịnh cho cả hai loại thân.

So ca kho kāyo.

"And that (so ca kho)" refers to the body.

So ca kho (và đó) là thân.

Vigatadarathoti vigatakilesadaratho.

"Free from agitation (vigatadaratho)" means free from the agitation of defilements.

Vigatadaratho (không còn phiền não) là không còn sự phiền não của các kiết sử.

Nāmakāye hi vigatadarathe rūpakāyopi vūpasantadarathapariḷāho hoti. Sammā āhitanti nānārammaṇesu vidhāvanasaṅkhātavikkhepaṃ vicchinditvā ekasmiṃyeva ārammaṇe avikkhittabhāvāpādānena sammadeva āhitaṃ.

When the mental body is free from agitation, the physical body also becomes calmed of agitation and distress. "Rightly placed (sammā āhita)" means placed perfectly by cutting off distraction, which is the scattering among various objects, and bringing about a state of non-distraction on a single object.

Khi danh thân không còn phiền não, thì sắc thân cũng trở nên an tịnh và không còn sự bức bách. Sammā āhitaṃ (được đặt đúng đắn) là được đặt đúng đắn bằng cách loại bỏ sự phân tán, tức là sự dao động giữa các đối tượng khác nhau, và đạt được trạng thái không phân tán trên một đối tượng duy nhất.

Tenāha ‘‘suṭṭhu ṭhapita’’ntiādi.

Thus, it states, "well established," and so on.

Do đó,^* nói “suṭṭhu ṭhapita” (được đặt tốt) v.v.

Cittassa anekaggabhāvo vikkhepavasena cañcalatā, sā sati ekaggatāya na hotīti āha ‘‘ekaggaṃ acalaṃ nipphandana’’nti.

The non-one-pointedness of the mind is its unsteadiness due to distraction; that does not exist when there is one-pointedness, thus it states, "one-pointed, unmoving, unshaken."

Trạng thái không nhất tâm của tâm là sự xao động do phân tán; điều đó không xảy ra khi có sự nhất tâm – điều này được nói qua câu “ekaggaṃ acalaṃ nipphandanaṃ” (nhất tâm, bất động, không dao động).

Ettāvatāti ‘‘āraddhaṃ kho panā’’tiādinā vīriyasatipassaddhisamādhīnaṃ kiccasiddhidassanena.

"By this much (ettāvatā)" refers to the demonstration of the successful function of effort, mindfulness, tranquility, and concentration as stated in "Furthermore, aroused," and so on.

Ettāvatā (đến mức này) là bằng cách cho thấy sự thành tựu của tinh tấn, niệm, an tịnh và định, như đã nói từ “āraddhaṃ kho panā” (tinh tấn đã được khởi lên) v.v.

Nanu ca saddhāpaññānampi kiccasiddhi jhānassa pubbapaṭipadāya icchitabbāti?

"But shouldn't the successful function of faith and wisdom also be desired in the preliminary path to jhāna?"

Chẳng phải sự thành tựu của tín và tuệ cũng được mong muốn trong con đường thực hành sơ khởi của thiền định sao?

Saccaṃ icchitabbā, sā pana nānantariyabhāvena avuttasiddhāti na gahitā.

It is true, it should be desired, but it is not included because it is implicitly understood as being immediately consequent.

Đúng vậy, nó được mong muốn, nhưng nó không được đề cập vì nó tự hiển nhiên do sự liên tục.

Asati hi saddhāya vīriyārambhādīnaṃ asambhavoyeva, paññāpariggahe ca nesaṃ asati paññāyārambhādibhāvo na siyā.

For in the absence of faith, the commencement of effort, etc., is impossible; and in the absence of their comprehension by wisdom, the state of commencing, etc., by wisdom would not be possible.

Thật vậy, nếu không có tín, thì sự khởi đầu tinh tấn v.v. sẽ không thể xảy ra; và nếu không có sự nắm giữ bằng tuệ, thì sự khởi đầu bằng tuệ v.v. sẽ không thể có.

Tathā asallīnāsammosatādayo vīriyādīnanti asallīnatādiggahaṇenevettha paññākiccasiddhi gahitāti daṭṭhabbaṃ.

Similarly, unyieldingness and unforgetfulness are aspects of effort, etc. Therefore, it should be understood that the successful function of wisdom is included here by the mention of unyieldingness, etc.

Tương tự, sự không co rút, không lãng quên v.v. là các yếu tố của tinh tấn v.v., nên ở đây, sự thành tựu của tuệ được bao hàm trong việc nắm giữ sự không co rút v.v.

Jhānabhāvanāyaṃ vā samādhikiccaṃ adhikaṃ icchitabbanti dassetuṃ samādhipariyosānāva jhānassa pubbapaṭipadā kathitāti daṭṭhabbaṃ.

Alternatively, to show that the function of concentration is particularly desired in jhāna development, it should be understood that "the preliminary path to jhāna is spoken of" as culminating in concentration.

Hoặc là, để cho thấy rằng trong sự tu tập thiền định, hành động của định được mong muốn nhiều hơn, nên con đường thực hành sơ khởi của thiền định được nói đến cho đến khi định hoàn tất.

724

Vuttaṃ, tasmā idha na vattabbaṃ.

It has been stated, therefore, it should not be stated here.

Đã được nói, do đó ở đây không cần nói lại.

Visuddhimaggo hi imissā saṃvaṇṇanāya ekadesabhūtoti vuttovāyamatthoti.

For the Visuddhimagga is part of this commentary, and thus this meaning has been stated.

Vì Visuddhimagga là một phần của chú giải này, nên ý nghĩa này đã được nói đến.

Viharatīti āgataṃ paruddesikattā vihārassa.

"Dwells (viharatīti) is stated" because the dwelling refers to another purpose.

Viharatīti āgataṃ (đã đến an trú) vì sự an trú có tính chất chỉ định người khác.

Idha vihāsinti āgataṃ atthuddesikattā.

"They will dwell (vihāsinti) is stated here" because it refers to the purpose itself.

Idha vihāsinti āgataṃ (ở đây sẽ an trú) vì nó có tính chất chỉ định mục đích.

Idaṃ kira sabbabuddhānaṃ avijahitanti āha ‘‘ānāpānassatikammaṭṭhāna’’nti.

This, it is said, was not abandoned by any Buddhas, thus it states "the meditation subject of mindfulness of breathing (ānāpānassatikammaṭṭhāna)."

Điều này là điều mà tất cả các vị Phật không từ bỏ – điều này được nói qua câu “ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ” (đề mục thiền hơi thở vào ra).

Rūpavirāgabhāvanāvasena (sārattha. ṭī. 1.12.nerañjakaṇḍavaṇṇanā) pavatto catubbidhopi arūpajjhānaviseso catutthajjhānasaṅgaho evāti āha ‘‘cattāri jhānānī’’ti.

All four kinds of formless jhāna, which arise through the development of dispassion for form, are included in the fourth jhāna, thus it states "the four jhānas."

Tất cả bốn loại thiền vô sắc đặc biệt, phát sinh do sự tu tập ly tham sắc (sārattha. ṭī. 1.12.nerañjakaṇḍavaṇṇanā), đều được bao gồm trong Tứ Thiền – điều này được nói qua câu “cattāri jhānānī” (bốn thiền).

Yuttaṃ tāva cittekaggatā bhavokkamanatthatā viya vipassanāpādakatāpi catunnaṃ jhānānaṃ sādhāraṇāti tesaṃ vasena ‘‘cattāri jhānānī’’ti vacanaṃ, abhiññāpādakatā pana nirodhapādakatā ca catutthasseva jhānassa āveṇikā, sā kathaṃ catunnaṃ jhānānaṃ sādhāraṇā vuttāti?

It is appropriate that the one-pointedness of mind, the descent into existence, and the foundation for vipassanā are common to the four jhānas, and thus the statement "the four jhānas" is made on account of them. But the foundation for higher knowledges (abhiññā) and the foundation for cessation (nirodha) are exclusive to the fourth jhāna; how then can they be said to be common to the four jhānas?

Thật hợp lý khi sự nhất tâm của tâm, cũng như sự dẫn đến vipassanā, đều là chung cho bốn thiền, do đó việc nói “bốn thiền” dựa trên chúng là hợp lý. Nhưng sự dẫn đến thần thông và sự dẫn đến diệt tận chỉ là đặc biệt của Tứ Thiền, vậy làm sao chúng có thể được nói là chung cho bốn thiền?

Paramparādhiṭṭhānabhāvato.

Through being based on a succession (of causes and effects).

Là do tính chất hỗ trợ tuần tự.

Padaṭṭhānapadaṭṭhānampi hi padaṭṭhānanteva vuccati, kāraṇakāraṇampi kāraṇanti yathā ‘‘tiṇehi sattaṃ siddha’’nti, evañca katvā payojananiddese aṭṭhasamāpattiggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti.

For even a proximate cause of a proximate cause is called a proximate cause, and a cause of a cause is called a cause, just as "the sentient being is accomplished by grass." Having done so, the inclusion of the eight attainments in the statement of purpose is justified.

Ngay cả nguyên nhân của nguyên nhân cũng được gọi là nguyên nhân, giống như “sinh vật được tạo ra từ cỏ”. Và khi làm như vậy, việc nắm giữ tám samāpatti trong phần trình bày mục đích được chứng minh là đúng.

Cittekaggatatthānīti cittasamādhānatthāni, diṭṭhadhammasukhavihāratthānīti attho.

"For the purpose of one-pointedness of mind (cittekaggatatthānī)" means for the purpose of mental concentration, which means for the purpose of a pleasant dwelling in this very life.

Cittekaggatatthānī (những điều để tâm nhất tâm) là những điều để tâm được định tĩnh, có nghĩa là những điều để an trú hạnh phúc trong hiện tại.

Cittekaggatāsīsena hi diṭṭhadhammasukhavihāro vutto, sukkhavipassakakhīṇāsavavasena cetaṃ vuttaṃ.

For a pleasant dwelling in this very life is spoken of under the heading of one-pointedness of mind, and this is stated with reference to the dry-insight Arahants.

Thật vậy, sự an trú hạnh phúc trong hiện tại được nói đến qua tiêu đề nhất tâm, và điều này được nói đến trong trường hợp của vị A-la-hán tu khô.

Tenāha ‘‘ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmā’’ti.

Thus, it states, "with a one-pointed mind, we will dwell happily through the day."

Do đó,^* nói “ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmā” (với tâm nhất tâm, chúng ta sẽ an trú hạnh phúc suốt ngày).

Bhavokkamanatthānīti bhavesu nibbattiatthāni.

"For the purpose of descending into existence (bhavokkamanatthānī)" means for the purpose of being reborn in existences.

Bhavokkamanatthānī (những điều để thoát khỏi các cõi) là những điều để được sinh ra trong các cõi.

725

Yasmā (sārattha. ṭī. 1.12.nerañjakaṇḍavaṇṇanā) bodhisattena bodhimaṇḍūpasaṅkamanato pubbepi carimabhave catutthajjhānaṃ nibbattitapubbaṃ, tadā pana taṃ nibbattitamattameva ahosi, na vipassanādipādakaṃ, tasmā ‘‘bodhirukkhamūle nibbattita’’nti tato visesetvā vuttaṃ.

Since, even before the Bodhisatta's approach to the Bodhi-maṇḍa in his final existence, the fourth jhāna had been attained, but at that time it was merely attained and not foundational for insight, etc., therefore it is specifically stated as " attained at the foot of the Bodhi tree."

Bởi vì (Sārattha. Ṭī. 1.12.nerañjakaṇḍavaṇṇanā) Bồ tát đã từng chứng đắc Tứ thiền trong kiếp cuối cùng ngay cả trước khi đến cội Bồ đề, nhưng lúc đó thiền ấy chỉ mới được chứng đắc mà thôi, chứ không phải là nền tảng cho thiền quán (vipassanā) v.v., do đó, để phân biệt với thiền ấy, mới nói “được chứng đắc dưới cội Bồ đề”.

Vipassanāpādakanti vipassanārambhe vipassanāya pādakaṃ.

Foundational for insight means foundational for insight at the commencement of insight.

Là nền tảng cho thiền quán (Vipassanāpādaka) có nghĩa là nền tảng cho thiền quán khi bắt đầu thiền quán.

Abhiññāpādakanti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to foundational for supernormal powers.

Là nền tảng cho thắng trí (Abhiññāpādaka) ở đây cũng theo cách này.

Buddhānañhi paṭhamārambhe eva pādakajjhānena payojanaṃ ahosi, na tato paraṃ uparimaggādhigamaphalasamāpattiabhiññāvaḷañjanādiatthaṃ.

For Buddhas, the foundational jhāna was necessary only at the very beginning, not for the purpose of attaining higher paths, fruits of attainment, or for the exercise of supernormal powers thereafter.

Đối với các vị Phật, thiền làm nền tảng chỉ có ý nghĩa khi bắt đầu lần đầu, chứ không phải sau đó để chứng đắc các đạo quả cao hơn, nhập quả, thành tựu thắng trí v.v.

Abhisambodhisamadhigamato paṭṭhāya hi sabbaṃ ñāṇasamādhikiccaṃ ākaṅkhamattapaṭibaddhamevāti.

For from the moment of attaining full enlightenment, all tasks related to knowledge and concentration were dependent solely on his wish.

Thật vậy, kể từ khi chứng đắc Chánh Đẳng Giác, mọi công việc về trí tuệ và định đều chỉ phụ thuộc vào ý muốn.

Sabbakiccasādhakanti anupubbavihārādisabbakiccasādhakaṃ.

Accomplishing all tasks means accomplishing all tasks such as successive abidings.

Thành tựu mọi công việc (Sabbakiccasādhaka) có nghĩa là thành tựu mọi công việc như các trú xứ tuần tự (anupubbavihāra) v.v.

Sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakanti ettha vipassanābhiññāpādakattā eva catutthassa jhānassa bhagavato sabbalokiyalokuttaraguṇadāyakatā veditabbā.

Granting all mundane and supramundane qualities: Here, the fourth jhāna's ability to grant all mundane and supramundane qualities to the Blessed One should be understood from its being foundational for insight and supernormal powers.

Ban tặng tất cả các pháp thế gian và xuất thế gian (Sabbalokiyalokuttaraguṇadāyaka) ở đây, cần hiểu rằng Tứ thiền của Đức Thế Tôn ban tặng tất cả các pháp thế gian và xuất thế gian là do nó là nền tảng cho thiền quán và thắng trí.

Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ abhisambodhi, tadadhigamasamakālameva bhagavato sabbe buddhaguṇā hatthagatā ahesuṃ, catutthajjhānasannissayo ca maggādhigamoti.

For the path-knowledge is the proximate cause of omniscience, and omniscience is the proximate cause of path-knowledge and full enlightenment. At the very moment of its attainment, all the qualities of a Buddha became accessible to the Blessed One, and the attainment of the path is dependent on the fourth jhāna.

Thật vậy, trí tuệ đạo là nền tảng của Nhất thiết trí, và Nhất thiết trí là Chánh Đẳng Giác, là nền tảng của trí tuệ đạo. Ngay khi chứng đắc Chánh Đẳng Giác, tất cả các đức Phật đều nằm trong tầm tay của Đức Thế Tôn, và sự nương tựa của Tứ thiền là sự chứng đắc đạo.

726

Pubbabhāgapaṭipadādivaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the preliminary practice, etc., is concluded.

Phần giải thích về các pháp hành sơ khởi đã hoàn tất.

727

Pubbenivāsakathāvaṇṇanā

Description of the Story of Past Lives

Giải thích về câu chuyện Túc Mạng

728

52. Dvinnaṃ vijjānanti pubbenivāsañāṇadibbacakkhuñāṇasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ vijjānaṃ.

52. Of the two knowledges means of the two knowledges known as knowledge of past lives and knowledge of the divine eye.

52. Hai minh (dvinnaṃ vijjānaṃ) có nghĩa là hai minh được gọi là Túc mạng trí (pubbenivāsañāṇa) và Thiên nhãn trí (dibbacakkhuñāṇa).

Anupadavaṇṇanāti tāsaṃ vijjānaṃ niddesapāḷiyā anupadavaṇṇanā.

Word-by-word description means a word-by-word description of the text of the exposition of those knowledges.

Giải thích từng từ (Anupadavaṇṇanā) có nghĩa là giải thích từng từ trong kinh văn miêu tả các minh ấy.

Bhāvanānayoti uppādanavidhi.

Method of development means the method of production.

Phương pháp tu tập (Bhāvanānayo) có nghĩa là cách thức phát sinh.

‘‘So’’ti paccattavacanassa ahaṃ-saddena sambandhane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘abhininnāmesi’’ntiādi vuttaṃ.

To show the reason for connecting the demonstrative pronoun " So" with the word ahaṃ (I), it is said, " I directed," etc.

Để chỉ ra lý do liên kết đại từ nhân xưng “so” với từ “ahaṃ” (tôi), đã nói “abhininnāmesi” v.v.

Pāḷiyaṃ vā ‘‘abhininnāmesi’’nti uttamapurisassa yogoti ahaṃ-saddena ānetvā vuccamāne tadattho pākaṭo hotīti ‘‘so aha’’nti vuttaṃ.

Or, in the Pāḷi, since "abhininnāmesi" is in the first person, its meaning becomes clear when brought together with the word ahaṃ (I), thus " so ahaṃ" (that I) is stated.

Hoặc trong kinh văn Pāḷi, khi nói “abhininnāmesi” là ngôi thứ nhất, thì khi thêm từ “ahaṃ” vào, ý nghĩa của nó sẽ rõ ràng hơn, nên mới nói “so ahaṃ”.

Abhinīharinti cittaṃ jhānārammaṇato apanetvā pubbenivāsābhimukhaṃ pesesiṃ, pubbenivāsaninnaṃ pubbenivāsapoṇaṃ pubbenivāsapabbhāraṃ akāsinti attho.

I directed means I removed my mind from the meditation object and sent it towards past lives; it means I made it inclined towards past lives, tending towards past lives, gravitating towards past lives.

Abhinīhari có nghĩa là tôi đã đưa tâm ra khỏi đối tượng thiền định và hướng về các kiếp quá khứ, tức là tôi đã khiến tâm nghiêng về các kiếp quá khứ, hướng về các kiếp quá khứ, thiên về các kiếp quá khứ.

729

Pubbeatītajātīsu nivutthakkhandhā pubbenivāso.

Past lives are the aggregates that have been experienced in past existences.

Các uẩn đã trú ngụ trong các kiếp quá khứ là túc mạng (pubbenivāsa).

Nivutthāti ca ajjhāvutthā anubhūtā attano santāne uppajjitvā niruddhā, gocaranivāsena nivutthadhammā vā attano viññāṇenaviññātā, paraviññāṇaviññātāpi vā chinnavaṭumakānussaraṇādīsu, taṃ pubbenivāsaṃ yāya satiyā anussarati, tāya sampayuttaṃ ñāṇaṃ pubbenivāsānussatiññāṇaṃ.

Experienced means lived through, undergone, arisen and ceased in one's own continuum; or phenomena experienced by means of the consciousness of one's own sense-fields, or even known by the consciousness of others in cases like recalling a severed umbilical cord, etc. The knowledge associated with the mindfulness by which one recollects that past existence is knowledge of the recollection of past lives.

Nivutthā có nghĩa là đã trú ngụ, đã trải nghiệm, đã sanh khởi trong dòng tâm thức của mình rồi diệt đi, hoặc các pháp đã trú ngụ trong cảnh giới, đã được nhận biết bằng thức của mình, hoặc đã được nhận biết bằng thức của người khác trong việc nhớ lại các sự kiện đã bị cắt đứt v.v. Trí tuệ liên hệ với niệm mà nhờ đó nhớ lại túc mạng ấy được gọi là Túc mạng tùy niệm trí (pubbenivāsānussatiññāṇa).

Paṭinivattantassāti pubbenivāsaṃ anussaraṇavasena yāvadicchakaṃ gantvā paccāgacchantassa.

Returning means having gone as far as one wished in recollecting past lives and then coming back.

Khi trở lại (Paṭinivattantassā) có nghĩa là sau khi đi xa tùy ý theo cách nhớ lại túc mạng, rồi trở về.

Tasmāti vuttassevatthassa kāraṇabhāvena paccāmasanaṃ, paṭinivattantassa paccavekkhaṇabhāvatoti vuttaṃ hoti.

Therefore refers back to the stated meaning as a cause; it means that it is the state of contemplation for one who is returning.

Do đó (Tasmā) là sự hồi tưởng về ý nghĩa đã nói như là nguyên nhân, có nghĩa là khi trở lại thì có sự quán xét.

Idhūpapattiyāti idha carimabhave upapattiyā.

To rebirth here means to rebirth in this final existence.

Sự tái sanh ở đây (Idhūpapattiyā) có nghĩa là sự tái sanh trong kiếp cuối cùng này.

Anantaranti atītānantaramāha.

Immediately after refers to the immediate past.

Ngay sau đó (Anantara) nói về sự ngay sau quá khứ.

Amutrāti amukasmiṃ bhaveti attho.

There means in that existence.

Ở nơi kia (Amutrā) có nghĩa là ở kiếp đó.

Udapādinti uppajjiṃ.

I arose means I was reborn.

Udapādi có nghĩa là tôi đã sanh.

Tāhi devatāhīti tusitādevatāhi.

By those deities means by the Tusita deities.

Với các vị thiên ấy (Tāhi devatāhi) có nghĩa là với các vị thiên Tusitā.

Ekagottoti tusitagottena ekagotto.

Of the same lineage means of the same lineage as the Tusita deities.

Cùng một dòng dõi (Ekagotto) có nghĩa là cùng một dòng dõi với dòng dõi Tusitā.

Mahābodhisattānaṃ santānassa pariyosānāvatthāya devalokūpapattijanakaṃ nāma akusalena kammunā anupaddutameva hotīti adhippāyena ‘‘dukkhaṃ pana saṅkhāradukkhamevā’’ti vuttaṃ.

For the Mahābodhisattas, at the final stage of their continuum, the unwholesome kamma that generates rebirth in the deva-worlds is indeed not afflicted (by suffering) – with this intention, it is said: "But suffering is only the suffering of formations (saṅkhāradukkha)."

Với ý nghĩa rằng nghiệp bất thiện không thể làm hại sự tái sanh vào cõi trời của các vị Đại Bồ tát vào giai đoạn cuối cùng trong dòng tâm thức của các ngài, nên mới nói “nhưng khổ chỉ là hành khổ mà thôi”.

Mahāpuññānampi pana devaputtānaṃ pubbanimittuppattikālādīsu aniṭṭhārammaṇasamāyogo hotiyevāti ‘‘kadāci dukkhadukkhassapi sambhavo natthī’’ti na sakkā vattuṃ.

However, even for devaputtas of great merit, there is indeed an encounter with undesirable objects at the time of the arising of premonitory signs, etc., so it cannot be said that "there is never a possibility of the suffering of suffering (dukkhadukkha)."

Tuy nhiên, ngay cả các vị thiên tử có đại phước báu cũng có thể gặp phải các đối tượng không mong muốn vào thời điểm xuất hiện các điềm báo trước v.v., nên không thể nói rằng “đôi khi không có cả khổ khổ”.

Sattapaññāsa…pe… pariyantoti idaṃ manussānaṃ vassagaṇanāvasena vuttaṃ.

Fifty-seven…etc…limit – this is said in terms of the human reckoning of years.

Năm mươi bảy… v.v… kết thúc (Sattapaññāsa…pe… pariyanto) điều này được nói theo cách tính năm của loài người.

Tattha devānaṃ vassagaṇanāya pana catusahassameva.

There, however, by the reckoning of years for devas, it is only four thousand.

Tuy nhiên, theo cách tính năm của chư thiên thì chỉ có bốn ngàn.

730

Atītabhave (sārattha. ṭī. 1.12.pubbenivāsakathāyaṃ) khandhā tappaṭibaddhanāmagottāni ca sabbaṃ pubbenivāsanteva saṅgahitanti āha ‘‘kiṃ viditaṃ karoti?

In a past existence, the aggregates, and the name-and-lineage associated with them, are all included within past existences – thus it is said: "What does it know?

Trong kiếp quá khứ (Sārattha. Ṭī. 1.12.pubbenivāsakathāyaṃ), các uẩn và danh tánh, dòng dõi liên hệ với chúng, tất cả đều được bao gồm trong túc mạng, nên mới nói “biết điều gì?”

Pubbenivāsa’’nti.

Past existences."

Túc mạng (Pubbenivāsa).

Moho paṭicchādakaṭṭhena ‘‘tamo’’ti vuccati ‘‘tamo viyā’’ti katvā.

Delusion is called "darkness" due to its concealing nature, as if it were darkness.

Si mê được gọi là “tối tăm” (tamo) vì tính chất che đậy, như là “giống như tối tăm”.

Obhāsakaraṇaṭṭhenāti kātabbato karaṇaṃ, obhāsova karaṇaṃ, attano paccayena obhāsabhāvena nibbattetabbaṭṭhenāti attho.

Due to its illuminating nature means that "making" is what is to be done; "illumination" is the making; the meaning is that it is to be produced as illumination by its own condition.

Vì tính chất làm sáng (Obhāsakaraṇaṭṭhenā) có nghĩa là sự làm sáng là điều cần làm, sự làm sáng là điều được tạo ra, với ý nghĩa là điều cần được tạo ra thành trạng thái sáng nhờ vào nhân duyên của chính nó.

Sesaṃ pasaṃsāvacananti paṭipakkhavidhamanapavattivisesānaṃ bodhanato vuttaṃ.

The rest are words of praise, said because they indicate the specific activities of dispelling the opposition.

Phần còn lại là lời tán thán (Sesaṃ pasaṃsāvacana) được nói để chỉ sự đặc biệt trong việc phá tan đối thủ.

Avijjā vihatāti etena vijjanaṭṭhena vijjāti ayampi attho dīpitoti daṭṭhabbaṃ.

Ignorance is dispelled – by this, it should be understood that this meaning is also indicated: "knowledge" (vijjā) is so called due to its knowing nature.

Vô minh bị diệt trừ (Avijjā vihatā) qua đó cũng cho thấy ý nghĩa rằng minh (vijjā) là do tính chất biết (vijjanaṭṭhena).

Yasmā vijjā uppannāti etena vijjāpaṭipakkhā avijjā, paṭipakkhatā cassā pahātabbabhāvena vijjāya ca pahāyakabhāvenāti dasseti.

Because knowledge has arisen – by this, it shows that ignorance is the opposite of knowledge, and its opposite nature lies in its being something to be abandoned, and knowledge being the abandoner.

Vì minh đã sanh khởi (Yasmā vijjā uppannā) qua đó chỉ ra rằng vô minh là đối nghịch của minh, và sự đối nghịch ấy là do vô minh cần được đoạn trừ và minh có tính chất đoạn trừ.

Esa nayo itarasmimpi padadvayeti iminā tamo vihato vinaṭṭho.

This method applies to the other two terms as well – by this, it extends the meaning that darkness is dispelled, destroyed.

Cách này cũng tương tự trong hai từ kia (Esa nayo itarasmimpi padadvayeti) qua đó chỉ ra ý nghĩa này: tối tăm bị diệt trừ, bị hoại diệt.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Yasmā āloko uppannoti imamatthaṃ atidisati.

Because light has arisen.

Vì ánh sáng đã sanh khởi.

Pesitattassāti yathādhippetatthasiddhiṃ pati vissaṭṭhacittassa.

Of one whose mind is directed means one whose mind is released towards the accomplishment of the desired goal.

Của người đã được gửi gắm (Pesitattassā) có nghĩa là của người có tâm đã được phóng thích để thành tựu ý nghĩa mong muốn.

Yathā appamattassāti aññassapi kassaci mādisassāti adhippāyo.

As for the diligent one – the intention is "for any other person like me."

Như của người không phóng dật (Yathā appamattassā) ý nghĩa là của bất kỳ ai khác giống như tôi.

731

Pubbenivāsakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the knowledge of past existences is concluded.

Phần giải thích về câu chuyện Túc Mạng đã hoàn tất.

732

Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā

Explanation of the Divine Eye Knowledge

Giải thích về Thiên nhãn trí

733

53. Idhāti bhayabheravasutte vuttaṃ.

53. Here refers to what is stated in the Bhayabherava Sutta.

53. Ở đây (Idhā) được nói trong kinh Bhayabherava.

Idha ayaṃ visesoti yojanā.

The connection is: "Here, this is the distinction."

Ở đây, sự khác biệt này là sự kết nối.

Vuttasadisameva ‘‘meti mayā’’tiādinā.

It is just as stated by "by me," etc.

Tương tự như đã nói (Vuttasadisameva) với “meti mayā” v.v.

Parikammakiccanti ‘‘abhiññāpādakacatutthajjhānato vuṭṭhāya sabbapacchimā nisajjā āvajjitabbā’’tiādinā, kasiṇārammaṇaṃ abhiññāpādakajjhānaṃ sabbākārena abhinīhārakkhamaṃ katvā’’tiādinā ca vuttena parikammena kiccaṃ payojanaṃ natthi.

There is no need for preparatory work as stated by "having emerged from the fourth jhāna, which is the basis for supernormal powers, the very last sitting should be attended to," etc., and "having made the kasiṇa object, the jhāna that is the basis for supernormal powers, capable of complete projection in all aspects," etc.

Công việc chuẩn bị (Parikammakicca) có nghĩa là không có công việc chuẩn bị nào được nói đến như “sau khi xuất khỏi Tứ thiền là nền tảng của thắng trí, nên quán sát lần ngồi cuối cùng” v.v., và “sau khi làm cho thiền là nền tảng của thắng trí với đối tượng kasiṇa có khả năng hướng tâm hoàn toàn” v.v.

Na tena idha atthoti tena bhāvanānayena idha pāḷiyā atthavaṇṇanāyaṃ attho natthi tathābhāvanāya idha anadhippetattāti adhippāyo.

There is no purpose here with that – the intention is that there is no purpose with that method of development in the explanation of the meaning of the Pāli text here, because such development is not intended here.

Ở đây không có ý nghĩa với điều đó (Na tena idha attho) có nghĩa là không có ý nghĩa với phương pháp tu tập ấy trong việc giải thích ý nghĩa của kinh văn Pāḷi ở đây, vì việc tu tập như vậy không được đề cập ở đây.

734

Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the Divine Eye Knowledge is concluded.

Phần giải thích về Thiên nhãn trí đã hoàn tất.

735

Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā

Explanation of the Knowledge of the Destruction of the Āsavas

Giải thích về Lậu tận trí

736

54. Vipassanāpādakanti (sārattha. ṭī. 1.14.āsavakkhayañāṇakathāyaṃ; dī. ni. ṭī. 1.248; a. ni. ṭī. 2.3.59) vipassanāya padaṭṭhānabhūtaṃ.

54. Vipassanā-based means that which is the basis (padaṭṭhāna) for vipassanā.

54. Là nền tảng cho thiền quán (Vipassanāpādaka) (Sārattha. Ṭī. 1.14.āsavakkhayañāṇakathāyaṃ; Dī. Ni. Ṭī. 1.248; A. Ni. Ṭī. 2.3.59) là nền tảng của thiền quán.

Vipassanā ca tividhā vipassanakapuggalabhedena.

And vipassanā is of three kinds, according to the distinction of the vipassanā-practicing individuals.

Thiền quán có ba loại tùy theo sự khác biệt của người tu thiền quán.

Mahābodhisattānañhi paccekabodhisattānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaddhitattā sayambhuñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaddhitattā paropadesasambhūtā, sā ‘‘ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ avasesarūpārūpajjhānānaṃ aññatarato vuṭṭhāyā’’tiādinā anekadhā arūpamukhavasena catudhātuvavatthāne vuttānaṃ tesaṃ tesaṃ dhātupariggahamukhānaṃ aññataramukhavasena anekadhāva visuddhimagge (visuddhi. 1.306) nānānayato vibhāvitā.

For Mahābodhisattas and Paccekabodhisattas, vipassanā is self-arisen knowledge (sayambhuñāṇa), being developed through reflective knowledge (cintāmayañāṇa); for others, it is knowledge arisen from instruction (paropadesasambhūtā), being developed through knowledge based on learning (sutamayañāṇa). This (vipassanā) is elucidated in various ways in the Visuddhimagga through different methods, such as "having emerged from any of the form or formless jhānas, except the sphere of neither perception nor non-perception," etc., and through any of the various ways of comprehending the elements, as stated in the four-element analysis using the gateway of the formless attainments.

Thiền quán của các vị Đại Bồ tát và các vị Độc Giác Phật là tự sanh trí, vì được nuôi dưỡng bằng tư duy trí (cintāmayañāṇa), còn của những người khác là do sự chỉ dạy của người khác, vì được nuôi dưỡng bằng văn tuệ (sutamayañāṇa). Thiền quán ấy đã được giải thích theo nhiều cách khác nhau trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.306), theo nhiều phương pháp khác nhau, như “sau khi xuất khỏi bất kỳ thiền sắc giới hoặc vô sắc giới nào, trừ phi tưởng phi phi tưởng xứ” v.v., và theo bất kỳ phương pháp nào trong các phương pháp phân biệt bốn đại đã được nói đến theo cách thức vô sắc giới.

Mahābodhisattānaṃ pana catuvīsatikoṭisatasahassamukhena pabhedagamanato nānānayaṃ sabbaññutaññāṇasannissayassa ariyamaggañāṇassa adhiṭṭhānabhūtaṃ pubbabhāgañāṇagabbhaṃ gaṇhāpentaṃ paripākaṃ gacchantaṃ paramagambhīrasaṇhasukhumataraṃ anaññasādhāraṇaṃ vipassanāñāṇaṃ hoti, yaṃ aṭṭhakathāsu mahāvajirañāṇanti vuccati.

But for the Great Bodhisattas, due to its ramification into twenty-four hundred thousand crores of aspects, it becomes the vipassanā-ñāṇa, which is of various methods, based on omniscience, forming the foundation of the Noble Path knowledge, containing the knowledge of the preliminary stage, bringing it to maturity, extremely profound, subtle, and profound, and unique, which is called the Great Vajira-ñāṇa in the commentaries.

Tuy nhiên, đối với các Đại Bồ-tát, có một tuệ quán (vipassanāñāṇa) vô cùng thâm sâu, vi tế và siêu việt, không ai khác có được, đang phát triển, làm chín muồi, bao hàm tri kiến tiền phần làm nền tảng cho tri kiến Đạo Thánh, là nơi nương tựa của Tuệ Toàn Tri, với sự phân loại đa dạng qua hai trăm bốn mươi triệu phương diện; tuệ này được gọi là Đại Kim Cương Tuệ (Mahāvajirañāṇa) trong các bản chú giải (aṭṭhakathā).

Yassa ca pavattivibhāgena catuvīsatikoṭisatasahassappabhedassa pādakabhāvena samāpajjiyamānā catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ satthu vaḷañjanakasamāpattiyo vuccanti, svāyaṃ buddhānaṃ vipassanācāro paramatthamañjūsāya visuddhimaggasaṃvaṇṇanāya (visuddhi. mahāṭī. 1.144) uddesato dassito, atthikehi tato gahetabboti.

And those twenty-four hundred thousand crores of daily samāpattis that are attained by the Teacher, which are called "vaḷañjanaka-samāpattiyo," as the basis for the manifestation of those twenty-four hundred thousand crores of distinctions, this practice of vipassanā of the Buddhas is indicated in brief in the Paramatthamañjūsā, the commentary to the Visuddhimagga (Visuddhi. Mahāṭī. 1.144); those who are interested should take it from there.

Và bằng sự phân chia vận hành của tuệ này, hai trăm bốn mươi triệu loại thiền định (samāpatti) được thành tựu làm nền tảng cho hai trăm bốn mươi triệu phân loại, được gọi là các thiền định sử dụng hàng ngày của Đức Thế Tôn. Sự hành trì tuệ quán của các vị Phật này đã được trình bày tóm tắt trong Paramatthamañjūsā, bản chú giải (saṃvaṇṇanā) của Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) (Visuddhi. Mahāṭī. 1.144); những ai quan tâm nên tìm hiểu ở đó.

737

Āsavānaṃ khepanato samucchindanato āsavakkhayo, ariyamaggo, ukkaṭṭhaniddesavasena arahattamaggaggahaṇaṃ.

Āsavakkhaya is the destruction of the āsavas by eradicating them; it is the Noble Path, indicating the Arahantship Path by way of supreme designation.

Sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava) là āsavakkhaya (sự diệt trừ lậu hoặc), là Đạo Thánh, và theo cách chỉ định cao cấp nhất, là sự nắm bắt Đạo A-la-hán.

Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ āsavakkhayañāṇanti dassento ‘‘tatra cetaṃ ñāṇa’’nti vatvā khayeti ca ādhāre bhummaṃ, na visayeti dassento ‘‘tappariyā pannattā’’ti āha.

By saying ‘‘tatra cetaṃ ñāṇaṃ’’ while indicating the knowledge of the destruction of the āsavas as āsavakkhaya-ñāṇa, and by saying ‘‘tappariyāpannattā’’, he shows that ‘‘khayeti’’ implies a locative case indicating basis, not object.

Để chỉ rõ rằng tri kiến về sự diệt trừ các lậu hoặc là āsavakkhayañāṇa (lậu tận trí), sau khi nói “tatra cetaṃ ñāṇa” (và tri kiến này ở đó), để chỉ rõ rằng “khaye” (trong sự diệt trừ) là lạc sở cách (bhūma) chỉ nơi chốn, chứ không phải đối tượng, Ngài nói “tappariyāpannattā” (vì nó nằm trong phạm vi đó).

Idaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa tadā paccakkhato gahitabhāvadassanaṃ.

‘‘Idaṃ dukkhaṃ’’ indicates that the Noble Truth of Suffering was grasped directly at that time.

Idaṃ dukkhaṃ (Đây là khổ) là để chỉ rõ rằng Khổ Thánh Đế đã được nhận biết trực tiếp vào lúc đó.

Ettakaṃ dukkhanti dukkhassa ariyasaccassa tadā paccakkhato gahitabhāvadassanaṃ.

‘‘Ettakaṃ dukkhaṃ’’ indicates that the Noble Truth of Suffering was grasped directly at that time.

Ettakaṃ dukkhaṃ (Khổ chừng này) là để chỉ rõ rằng Khổ Thánh Đế đã được nhận biết trực tiếp vào lúc đó.

Ettakaṃ dukkhanti tassa paricchijja gahitabhāvadassanaṃ.

‘‘Ettakaṃ dukkhaṃ’’ indicates that it was grasped by demarcation.

Ettakaṃ dukkhaṃ (Khổ chừng này) là để chỉ rõ rằng khổ đã được nhận biết một cách giới hạn.

Na ito bhiyyoti anavasesetvā gahitabhāvadassanaṃ.

‘‘Na ito bhiyyo’’ indicates that it was grasped without remainder.

Na ito bhiyyo (Không hơn thế nữa) là để chỉ rõ rằng khổ đã được nhận biết không sót lại.

Tenāha ‘‘sabbampi dukkhasacca’’ntiādi.

Therefore, it is said ‘‘sabbampi dukkhasaccaṃ’’ and so on.

Do đó, Ngài nói “sabbampi dukkhasacca” (tất cả Khổ đế) v.v.

Sarasalakkhaṇapaṭivedhenāti sabhāvasaṅkhātassa lakkhaṇassa asammohato paṭivijjhanena.

‘‘Sarasalakkhaṇapaṭivedhenā’’ means by penetrating the inherent characteristic without delusion.

Sarasalakkhaṇapaṭivedhenā (bằng sự thấu hiểu các đặc tính riêng biệt) là bằng sự thấu hiểu không lầm lẫn đặc tính tự thân.

Asammohapaṭivedhoti ca yathā tasmiṃ ñāṇe pavatte pacchā dukkhassa sarūpādiparicchede sammoho na hoti, tathā pavatti.

And ‘‘asammohapaṭivedho’’ means that when that knowledge has arisen, there is no delusion afterwards regarding the definition of suffering’s nature and so on, that is how it arises.

Và asammohapaṭivedho (sự thấu hiểu không lầm lẫn) là sự vận hành sao cho khi tri kiến đó phát sinh, sau đó không có sự lầm lẫn trong việc phân định bản chất của khổ v.v.

Tenāha ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti.

Therefore, it is said ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’.

Do đó, Ngài nói “yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (đã như thật liễu tri).

Yaṃ ṭhānaṃ patvāti yaṃ nibbānaṃ maggassa ārammaṇapaccayaṭṭhena kāraṇabhūtaṃ āgamma.

‘‘Yaṃ ṭhānaṃ patvā’’ means having reached that Nibbāna, which is the cause by being the object-condition of the path.

Yaṃ ṭhānaṃ patvā (đạt đến nơi nào) là nương tựa vào Niết Bàn nào, vốn là nguyên nhân theo nghĩa là đối tượng duyên của đạo.

Tadubhayavato hi puggalassa patti tadubhayassa pattīti vuttaṃ.

For it is said that the attainment of that Nibbāna and path by a person possessed of both is the attainment of both.

Vì sự thành tựu của một người có cả hai điều đó được gọi là sự thành tựu của cả hai điều đó.

Patvāti vā pāpuṇanahetu.

Or ‘‘patvā’’ means due to reaching.

Hoặc patvā (đạt đến) là do nguyên nhân của sự đạt đến.

Appavattinti appavattinimittaṃ.

‘‘Appavattiṃ’’ means that which causes non-arising.

Appavattiṃ (không còn tái diễn) là nguyên nhân của sự không tái diễn.

Te vā nappavattanti etthāti appavatti, nibbānaṃ.

Or they do not arise here, hence ‘‘appavatti,’’ which is Nibbāna.

Hoặc chúng không tái diễn ở đây nên gọi là appavatti (không tái diễn), tức là Niết Bàn.

Tassāti dukkhanirodhassa.

‘‘Tassā’’ means of the cessation of suffering.

Tassā (của điều đó) là của sự diệt khổ.

Sampāpakanti sacchikiriyāvasena sammadeva pāpakaṃ.

‘‘Sampāpakaṃ’’ means that which causes one to reach it perfectly by way of realization.

Sampāpakaṃ (đạt đến hoàn toàn) là đạt đến một cách hoàn hảo theo nghĩa chứng ngộ.

738

Kilesavasenāti āsavasaṅkhātakilesavasena.

‘‘Kilesavasena’’ means by way of defilements known as āsavas.

Kilesavasenā (theo phương diện phiền não) là theo phương diện phiền não được gọi là lậu hoặc.

Yasmā āsavānaṃ dukkhasaccapariyāyo tappariyāpannattā, sesasaccānañca taṃsamudayādipariyāyo atthi, tasmā vuttaṃ.

Since the āsavas are included in the Truth of Suffering, and there is inclusion of the remaining truths, such as the origin of suffering, therefore it is said:

Vì các lậu hoặc nằm trong phạm vi của Khổ đế, và các đế còn lại cũng có các phạm vi như Khổ tập đế v.v., nên đã nói:

‘‘Pariyāyato’’ti.

‘‘Pariyāyato’’.

“Pariyāyato” (theo phương diện).

Dassento saccānīti yojanā.

The connection is ‘‘dassento saccāni’’ (showing the truths).

Lời văn được nối với “saccāni” (các đế) để chỉ rõ.

Āsavānaṃyeva cettha gahaṇaṃ ‘‘āsavānaṃ khayañāṇāyā’’ti āraddhattā.

Here, only the āsavas are taken because it began with ‘‘āsavānaṃ khayañāṇāya’’.

Ở đây, chỉ nói đến các lậu hoặc vì đã bắt đầu với “āsavānaṃ khayañāṇāyā” (để có lậu tận trí).

Tathā hi āsavavimutti sīseneva sabbasaṃkilesavimutti vuttā.

Indeed, the liberation from all defilements is stated by way of liberation from the āsavas alone.

Quả thật, sự giải thoát khỏi các lậu hoặc được nói đến như là sự giải thoát khỏi tất cả các phiền não.

‘‘Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’ntiādinā missakamaggo idha kathitoti ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathetī’’ti vuttaṃ.

Since the mixed path is explained here by ‘‘idaṃ dukkhaṃ yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’ and so on, it is said ‘‘saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathetī’’ (He teaches the path that has reached its culmination with vipassanā).

Vì Đạo hỗn hợp được nói đến ở đây qua “Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (đã như thật liễu tri đây là khổ) v.v., nên đã nói “saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathetī” (nói về Đạo đạt đến đỉnh cao cùng với tuệ quán).

Ettha ca saccapaṭivedhassa tadā atītakālikattā ‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’nti vatvāpi abhisamayakāle tassa paccuppannataṃ upādāya ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ti vattamānakālena niddeso kato.

And here, although the penetration of the truths was in the past tense at that time (‘‘yathābhūtaṃ abbhaññāsi’’), yet, considering its present state at the time of realization, it is expressed in the present tense: ‘‘evaṃ jānato evaṃ passato’’ (to one who knows thus, to one who sees thus).

Và ở đây, mặc dù sự thấu hiểu các đế là quá khứ vào lúc đó, vì đã nói “yathābhūtaṃ abbhaññāsi” (đã như thật liễu tri), nhưng do sự hiện tại của nó vào thời điểm chứng ngộ, nên đã được trình bày bằng thì hiện tại “evaṃ jānato evaṃ passato” (khi biết như vậy, khi thấy như vậy).

So ca kāmaṃ maggakkhaṇato paraṃ yāvajjatanā atītakāliko eva, sabbapaṭhamaṃ panassa atītakālikattaṃ phalakkhaṇena veditabbanti āha ‘‘vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dassetī’’ti.

And although that (penetration) is indeed in the past tense from the moment of the path up to the present day, it should first be understood as past tense by means of the fruit-moment. Therefore, it is said ‘‘vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dassetī’’ (by ‘was liberated’ he indicates the fruit-moment).

Và điều đó, mặc dù là quá khứ từ khoảnh khắc đạo cho đến ngày nay, nhưng sự quá khứ của nó lần đầu tiên phải được hiểu qua khoảnh khắc quả, nên Ngài nói “vimuccitthāti iminā phalakkhaṇaṃ dassetī” (bằng từ ‘vimuccittha’ (đã được giải thoát), Ngài chỉ ra khoảnh khắc quả).

Jānato passatoti vā hetuniddesoyaṃ.

Or ‘‘jānato passato’’ is an explanation of the cause.

Hoặc jānato passato (khi biết, khi thấy) là sự chỉ định nguyên nhân.

Jānanahetu dassanahetu kāmāsavā cittaṃ vimuccitthāti yojanā.

The connection is: due to knowing, due to seeing, the mind was liberated from the sense-desire āsavas.

Lời văn được nối với “do nguyên nhân biết, do nguyên nhân thấy, tâm đã được giải thoát khỏi dục lậu” (kāmāsavā cittaṃ vimuccitthāti).

Bhavāsavaggahaṇeneva cettha bhavarāgassa viya bhavadiṭṭhiyāpi samavarodhoti diṭṭhāsavassapi saṅgaho daṭṭhabbo.

And here, by taking the Bhavāsava, just as there is inclusion of craving for existence, there is also inclusion of wrong view of existence; thus, the inclusion of the Dīṭṭhāsava (āsava of wrong view) should also be understood.

Và ở đây, chỉ bằng việc nắm bắt hữu lậu (bhavāsava), sự chấp thủ vào hữu kiến (bhavadiṭṭhi) cũng được bao gồm, giống như dục ái (bhavarāga); do đó, sự bao gồm của kiến lậu (diṭṭhāsava) cũng phải được hiểu.

739

Khīṇājātītiādīhi padehi.

By the phrases ‘‘khīṇā jāti’’ and so on.

Bằng các từ như “Khīṇājātītiādīhi” (sanh đã tận v.v.).

Tassāti paccavekkhaṇañāṇassa.

‘‘Tassā’’ means of the knowledge of retrospection.

Tassā (của điều đó) là của tri kiến quán xét.

Bhūmīnti pavattiṭṭhānaṃ.

‘‘Bhūmiṃ’’ means the sphere of arising.

Bhūmiṃ (cảnh giới) là nơi phát sinh.

Na tāvassa atītā jāti khīṇā maggabhāvanāyāti adhippāyo.

‘‘Na tāvassa atītā jāti khīṇā maggabhāvanāyāti’’ means: his past birth was not yet destroyed by the cultivation of the path, this is the intention.

Na tāvassa atītā jāti khīṇā (sanh quá khứ của vị ấy chưa tận) là ý nghĩa của “bằng sự tu tập đạo”.

Tattha kāraṇamāha ‘‘pubbeva khīṇattā’’ti.

He gives the reason there: ‘‘pubbeva khīṇattā’’ (because it was already destroyed earlier).

Ngài nêu ra nguyên nhân ở đó: “pubbeva khīṇattā” (vì đã tận trước đó).

Na anāgatā assajāti khīṇāti yojanā.

The connection is: ‘‘na anāgatā assajāti khīṇāti’’ (his future birth was not destroyed).

Lời văn được nối với “sanh vị lai của vị ấy chưa tận” (na anāgatā assajāti khīṇāti).

Na anāgatāti ca anāgatattasāmaññaṃ gahetvā lesena codeti.

And by ‘‘na anāgatā,’’ he implies a challenge by taking the general characteristic of future.

Và na anāgatā (không phải vị lai) là Ngài gợi ý một cách ẩn dụ bằng cách nắm lấy sự tương đồng của tính vị lai.

Tenāha ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ti, anāgataviseso panettha adhippeto, tassa ca khepane vāyāmopi labbhateva.

Therefore, he says ‘‘anāgate vāyāmābhāvato’’ (due to the absence of effort regarding the future); here, a specific future is intended, and effort for its destruction is certainly attainable.

Do đó, Ngài nói “anāgate vāyāmābhāvato” (vì không có sự tinh tấn trong vị lai), nhưng ở đây có ý nghĩa đặc biệt về vị lai, và sự tinh tấn trong việc diệt trừ nó cũng được tìm thấy.

Tenāha ‘‘yā pana maggassā’’tiādi.

Therefore, it is said ‘‘yā pana maggassā’’ and so on.

Do đó, Ngài nói “yā pana maggassā” (còn cái gì của đạo) v.v.

Ekacatupañcavokārabhavesūti bhavattayaggahaṇaṃ vuttanayena anavasesato jātiyā khīṇabhāvadassanatthaṃ.

‘‘Ekacatupañcavokārabhavesu’’ (in the single-, four-, and five-constituent existences) is taking all three planes of existence to show the complete destruction of birth as stated.

Ekacatupañcavokārabhavesu (trong các cõi hữu một, bốn, năm uẩn) là việc nắm bắt ba cõi hữu để chỉ rõ sự diệt tận của sanh một cách không sót lại theo cách đã nêu.

Tanti yathāvuttaṃ jātiṃ.

‘‘Taṃ’’ means that birth as stated.

Taṃ (điều đó) là sự sanh đã nói trên.

Soti bhagavā.

‘‘So’’ means the Blessed One.

So (vị ấy) là Đức Thế Tôn.

740

Brahmacariyavāso nāma idha maggabrahmacariyassa nibbattanamevāti āha ‘‘niṭṭhita’’nti.

‘‘Brahmacariyavāso’’ here means the bringing forth of the path of pure conduct, so he says ‘‘niṭṭhitaṃ’’ (completed).

Đời sống Phạm hạnh ở đây có nghĩa là sự phát sinh của Phạm hạnh đạo, nên Ngài nói “niṭṭhita” (đã hoàn thành).

Sammādiṭṭhiyā catūsu saccesu pariññādikiccasādhanavasena pavattamānāya sammā saṅkappādīnampi dukkhasacce pariññābhisamayānuguṇā pavatti, itarasaccesu ca nesaṃ pahānābhisamayādivasena pavatti pākaṭā eva.

When Right View is operating by accomplishing the tasks of full understanding etc. regarding the four Noble Truths, the operation of Right Intention etc., conducive to the full understanding of the Truth of Suffering, and their operation by way of abandonment etc. in the other truths, are evident.

Đối với chánh kiến (sammādiṭṭhi), khi nó vận hành trong việc thành tựu các phận sự như liễu tri trong bốn Thánh đế, thì sự vận hành của chánh tư duy (sammā saṅkappa) v.v. phù hợp với sự liễu tri và chứng ngộ Khổ đế, và sự vận hành của chúng trong việc đoạn trừ và chứng ngộ các đế còn lại là điều hiển nhiên.

Tena vuttaṃ ‘‘catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasenā’’ti.

Therefore, it is said ‘‘catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasenā’’ (by means of the four paths through full understanding, abandonment, realization, and development).

Do đó, đã nói “catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasenā” (bằng bốn đạo theo phương diện liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập).

Itthattāyāti ime pakārā itthaṃ, tabbhāvo itthattaṃ, tadatthanti vuttaṃ hoti.

‘‘Itthattāya’’ means these modes are ‘‘itthaṃ’’ (thus); their state is ‘‘itthadbhāvaṃ’’ (this state); this means for that purpose.

Itthattāyā (vì trạng thái như vậy) là “ime pakārā itthaṃ” (các phương diện này là như vậy), “tabbhāvo itthattaṃ” (trạng thái của chúng là itthattaṃ), tức là “tadatthanti” (vì mục đích đó) đã được nói.

Te pana pakārā ariyamaggabyāpārabhūtā pariññādayo idhādhippetāti āha ‘‘evaṃsoḷasakiccabhāvāyā’’ti.

And these modes, full understanding and so on, which are the functions of the Noble Path, are intended here, so he says ‘‘evaṃsoḷasakiccabhāvāya’’ (for the sake of these sixteen tasks).

Nhưng các phương diện đó, tức là liễu tri v.v., là những hoạt động của Đạo Thánh, được đề cập ở đây, nên Ngài nói “evaṃsoḷasakiccabhāvāyā” (vì trạng thái mười sáu phận sự như vậy).

Te hi maggaṃ paccavekkhato maggānubhāvena pākaṭā hutvā upaṭṭhahanti, pariññādīsu ca pahānameva padhānaṃ tadatthattā itaresanti āha ‘‘kilesakkhayāyavā’’ti.

For when one recollects the path, they become manifest through the power of the path; and among full understanding etc., abandonment is the principal one, as the others are for its sake. So he says ‘‘kilesakkhayāyavā’’ (or for the destruction of defilements).

Vì khi quán xét đạo, chúng hiện rõ do năng lực của đạo, và trong các phận sự liễu tri v.v., sự đoạn trừ là chính yếu vì các điều khác là vì mục đích đó, nên Ngài nói “kilesakkhayāyavā” (hoặc vì sự diệt trừ phiền não).

Pahīnakilesapaccavekkhaṇavasena vā etaṃ vuttaṃ.

Or this is said by way of recollecting the abandoned defilements.

Hoặc điều này được nói theo phương diện quán xét các phiền não đã được đoạn trừ.

Itthattāyāti nissakke sampadānavacananti āha ‘‘itthabhāvato’’ti.

‘‘Itthattāya’’ is a dative case for purpose, so he says ‘‘itthabhāvato’’ (due to this state).

Itthattāyā (vì trạng thái như vậy) là cách nói cho tặng cách (sampadānavacana) trong trường hợp không sở hữu, nên Ngài nói “itthabhāvato” (do trạng thái như vậy).

Aparaṃ anāgataṃ.

‘‘Aparaṃ’’ means future.

Aparaṃ (khác) là vị lai.

Ime pana carimattabhāvasaṅkhātā pañcakkhandhā.

‘‘Ime pana’’ means these five aggregates, which constitute the final existence.

Ime pana (nhưng những) pañcakkhandhā (năm uẩn) này, tức là thân cuối cùng.

Pariññātā tiṭṭhantīti etena tesaṃ appatiṭṭhataṃ dasseti.

By ‘‘pariññātā tiṭṭhanti’’, he shows their non-establishment.

Pariññātā tiṭṭhantī (đã được liễu tri, chúng tồn tại) là để chỉ rõ sự không nương tựa của chúng.

Apariññāmūlakā hi patiṭṭhā.

For establishment is rooted in non-full understanding.

Vì sự nương tựa có gốc rễ từ sự không liễu tri.

Yathāha ‘‘kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷha’’ntiādi (saṃ. ni. 2.64; mahāni. 7; kathā. 296).

As it is said: ‘‘Bhikkhus, if there is delight, if there is craving, if there is lust for edible food, consciousness is established there, grown’’ and so on (Saṃ. Ni. 2.64; Mahāni. 7; Kathā. 296).

Như đã nói: “Này các tỳ-khưu, nếu có tham, có hỷ, có ái trong món ăn đoàn thực, thì thức (viññāṇa) sẽ an trú ở đó, sẽ sinh trưởng” v.v. (Saṃ. Ni. 2.64; Mahāni. 7; Kathā. 296).

Tenevāha ‘‘chinnamūlakā rukkhā viyā’’tiādi.

Therefore, it is said ‘‘chinnamūlakā rukkhā viyā’’ (like trees with severed roots) and so on.

Do đó, Ngài nói “chinnamūlakā rukkhā viyā” (như cây bị chặt gốc) v.v.

741

Paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ, na paṭhamadutiyañāṇadvayādhigamaṃ viya kevalanti adhippāyo.

‘‘Paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ’’ implies that it is not merely the attainment of the first and second knowledges alone.

Paccavekkhaṇañāṇapariggahitaṃ (được tri kiến quán xét nắm giữ), ý nghĩa là không phải thuần túy như sự chứng đắc hai tri kiến đầu tiên và thứ hai.

Dassento nigamanavasenāti adhippāyo.

‘‘Dassento’’ implies by way of conclusion.

Dassento (chỉ ra) là ý nghĩa theo cách kết luận.

Sarūpato hi taṃ pubbe dassitamevāti.

For its nature was already shown earlier.

Vì bản chất của nó đã được chỉ ra trước đó.

Pubbenivāsañāṇena atītārammaṇasabhāgatāya tabbhāvībhāvato ca atītaṃsañāṇaṃ saṅgahetvāti yojanā.

The connection is: having encompassed the knowledge of the past by the Pubbenivāsañāṇa due to its nature as a past object and due to its potential for that state.

Lời văn được nối với “bằng cách bao gồm tri kiến về quá khứ qua tri kiến túc mạng (pubbenivāsañāṇa), do có bản chất là đối tượng quá khứ và do có trạng thái như vậy” (pubbenivāsañāṇena atītārammaṇasabhāgatāya tabbhāvībhāvato ca atītaṃsañāṇaṃ saṅgahetvāti).

Tattha atītaṃsañāṇanti atītakhandhāyatanadhātusaṅkhāte atītakoṭṭhāse appaṭihataṃ ñāṇaṃ.

Therein, "knowledge of the past segment" means unhindered knowledge regarding the past divisions, which are reckoned as past aggregates, sense bases, and elements.

Trong đó, trí tuệ về quá khứ là trí tuệ không bị chướng ngại đối với các phần quá khứ, tức là các uẩn, xứ, giới quá khứ.

Dibbacakkhunāti saparibhaṇḍena dibbacakkhuñāṇena.

"By means of the divine eye" means by the knowledge of the divine eye, fully equipped.

Với thiên nhãn là với thiên nhãn trí đầy đủ các yếu tố.

Paccuppannaṃso ca anāgataṃso ca paccuppannānāgataṃsaṃ, tattha ñāṇaṃ paccuppannānāgataṃsañāṇaṃ.

The present segment and the future segment constitute the present and future segment; knowledge therein is "knowledge of the present and future segment."

Phần hiện tại và phần vị lai là phần hiện tại và vị lai; trí tuệ trong đó là trí tuệ về phần hiện tại và vị lai.

Sakalalokiyalokuttaraguṇanti etena sabbaṃ lokaṃ uttaritvā abhibhuyya ṭhitattā sabbaññutaññāṇassa viya sesāsādhāraṇañāṇassa balañāṇaāveṇikabuddhadhammādīnampi anaññasādhāraṇānaṃ buddhaguṇānaṃ saṅgaho veditabbo.

By "all mundane and supramundane qualities," it should be understood that this encompasses the Buddha's unique qualities—such as the knowledge of omniscience, other special knowledges, powers, knowledges, and the exclusive Buddha-dharmas—because of having transcended and overcome the entire world.

Với cụm từ “tất cả các đức tính thế gian và siêu thế” này, cần hiểu rằng nó bao gồm các đức tính độc đáo của bậc Phật, như Toàn Trí (sabbaññutaññāṇa), các trí tuệ không chung với ai khác, các năng lực trí tuệ (balañāṇa), các pháp bất cộng (āveṇikabuddhadhamma), v.v., vì những đức tính này vượt lên và chinh phục tất cả thế gian.

Tenāha ‘‘sabbepi sabbaññuguṇe saṅgahetvā’’ti.

Therefore, it is said, "having comprised all the qualities of an omniscient one."

Vì vậy, ngài nói “bao gồm tất cả các đức tính của bậc Toàn Giác”.

742

Āsavakkhayañāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the knowledge of the destruction of the taints is concluded.

Phần giải thích về trí tuệ diệt trừ các lậu hoặc đã xong.

743

Araññavāsakāraṇavaṇṇanā

Commentary on the Reason for Dwelling in the Wilderness

Giải thích lý do sống trong rừng

744

55. Siyā kho pana te brāhmaṇāti ettha siyāti ‘‘appevā’’ti iminā samānattho nipāto, tasmā ‘brāhmaṇa, appeva kho pana te evamassā’ti attho.

In "It might be, O brahmins," "siyā" is an particle with the same meaning as "appevā"; thus, the meaning is: 'O brahmins, perhaps it might be so for you'.

55. Trong câu “Siyā kho pana te brāhmaṇā” này, từ siyā là một giới từ đồng nghĩa với “appevā”, do đó có nghĩa là ‘Này Bà-la-môn, có lẽ là như vậy đối với ông’. (Nissaya: Siyā kho pana te brāhmaṇā - Này Bà-la-môn, điều đó có lẽ là của ông).

Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kadācī’’ti vuttaṃ, tampi imamevatthaṃ sandhāya vuttaṃ akāraṇaṃ brāhmaṇena parikappitamatthaṃ paṭipakkhipitvā attano adhippetaṃ kāraṇaṃ dassento.

What is stated in the Commentary as "sometimes" was also said with this very meaning in mind, countering the reason conceived by the brahmin to be baseless and presenting the Buddha's intended reason.

Còn điều được nói trong Aṭṭhakathā là “kadācī” (đôi khi), cũng được nói với ý nghĩa này, nhằm bác bỏ lý do mà Bà-la-môn đã suy đoán một cách vô cớ và trình bày lý do mà ngài (Đức Phật) muốn nói.

Atthova phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, hetūti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.

Here, "atthavaso" means one whose authority depends on profit (attha) as its result (phala), or it should be understood as meaning "cause."

Kết quả là mục đích (attha), sự kiểm soát (vaso) của nó là sự sống tùy thuộc vào đó, do đó là atthavaso, hoặc ở đây cần hiểu nghĩa là nguyên nhân (hetu).

Attano ca diṭṭhadhammasukhavihāranti etena satthā attano vivekābhiratiṃ pakāsetīti dassento ‘‘diṭṭhadhammo nāmā’’tiādimāha.

By "and his own comfortable abiding in this very life," the Master reveals his delight in seclusion; thus, it is said, "What is meant by 'this very life'?" and so forth.

Với câu “và sự an trú hạnh phúc trong hiện tại của chính mình” này, bậc Đạo Sư muốn bày tỏ sự hoan hỷ của ngài đối với sự độc cư, nên ngài nói “diṭṭhadhammo nāma” (gọi là pháp hiện tại) và các câu tiếp theo.

Tattha iriyāpathavihārānanti iriyāpathapavattīnaṃ.

Therein, "of the postures and ways of abiding" means of the activities of the postures.

Trong đó, “của các oai nghi và sự an trú” là của các hoạt động oai nghi.

Tappavattiyo hi ekasmiṃ iriyāpathe uppannadukkhaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā haraṇato vihārāti vuccanti.

Indeed, these activities are called "ways of abiding" because they remove and carry away the suffering arisen in one posture by means of another posture.

Các hoạt động đó được gọi là sự an trú (vihāra) vì chúng đoạn trừ và loại bỏ khổ đau phát sinh trong một oai nghi bằng một oai nghi khác.

Pacchimañca janataṃ anukampamānoti etena yo ādito brāhmaṇena ‘‘bhavaṃ tesaṃ gotamo pubbaṅgamo…pe… diṭṭhānugatiṃ āpajjatī’’ti vutto, yo ca tathā ‘‘evametaṃ brāhmaṇā’’tiādinā attanā sampaṭicchito, tameva atthaṃ nigamanavasena dassento yathānusandhināva satthā desanaṃ niṭṭhāpesi.

By "compassionate towards future generations," the Master concluded the discourse in harmony with the context, demonstrating the very meaning that the brahmin had initially stated: "Gotama is their leader... and they follow his example," and which the Master himself had accepted by saying, "It is so, O brahmins."

Với câu “thương xót thế hệ sau” này, bậc Đạo Sư đã kết thúc bài thuyết pháp theo đúng mạch lạc, bằng cách tóm tắt lại ý nghĩa mà Bà-la-môn đã nói ban đầu là “Ngài Gotama là người dẫn đầu của họ… v.v… họ theo gương đã thấy”, và điều mà ngài đã chấp nhận là “Đúng vậy, này các Bà-la-môn” và các câu tiếp theo.

745

Araññavāsakāraṇavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the reason for dwelling in the wilderness is concluded.

Phần giải thích lý do sống trong rừng đã xong.

746

Desanānumodanāvaṇṇanā

Commentary on the Appreciation of the Teaching

Giải thích về sự tùy hỷ bài thuyết pháp

747

56. Evaṃ niṭṭhāpitāya desanāya brāhmaṇo tattha bhagavati pasādaṃ pavedento ‘‘abhikkanta’’ntiādimāha.

When the discourse was thus concluded, the brahmin, expressing his faith in the Blessed One, said, "Excellent!" and so forth.

56. Khi bài thuyết pháp đã kết thúc như vậy, Bà-la-môn đã bày tỏ niềm tịnh tín đối với Đức Thế Tôn bằng cách nói “abhikkanta” (tuyệt diệu) và các câu tiếp theo.

Abhikkantāti (sārattha. ṭī. 1.15.desanānumodanakathā; dī. ni. ṭī. 1.250; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1; a. ni. ṭī. 2.2.16) atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.

"Abhikkantā" (excellent) means passed, gone away, so it means "is seen in passing."

Abhikkantā (Sārattha. Ṭī. 1.15.desanānumodanakathā; Dī. Ni. Ṭī. 1.250; Saṃ. Ni. Ṭī. 1.1.1; A. Ni. Ṭī. 2.2.16) có nghĩa là đã vượt qua, đã qua đi, nên ngài nói “được thấy trong sự tiêu diệt”.

Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti vuttaṃ.

It is for this reason that it is said, "The first watch has passed."

Chính vì thế mà có câu “canh đầu đã qua”.

Abhikkantataroti ativiya kantataro manoramo.

"Abhikkantataro" (more excellent) means extremely pleasing and delightful.

Abhikkantataro là cực kỳ khả ái, đẹp đẽ hơn.

Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.

Such a one is beautiful and auspicious; therefore, it is said, "is seen in beauty."

Điều như vậy được gọi là đẹp đẽ, tốt lành, nên ngài nói “được thấy trong sự đẹp đẽ”.

748

Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo.

"Who" means which one among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, and so forth.

Ko (Ai) là ai trong số các chư thiên, long vương, dạ xoa, ca nhạc thần, v.v.

Meti mama.

"My" means of me.

Me (của tôi) là của tôi.

Pādānīti pāde.

"Feet" means his feet.

Pādānī (các bàn chân) là các bàn chân.

Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.

"By psychic power" means by this kind of divine psychic power.

Iddhiyā (với thần thông) là với thần thông như vậy.

Yasasāti iminā edisena parivārena parijanena.

"By renown" means by this kind of retinue and attendants.

Yasasā (với danh tiếng) là với đoàn tùy tùng, quyến thuộc như vậy.

Jalanti vijjotamāno.

"Blazing" means shining brightly.

Jalaṃ (chói sáng) là đang rực rỡ.

Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena.

"By his excellence" means by his exceedingly pleasing, charming, and beautiful form.

Abhikkantenā (với vẻ đẹp tuyệt vời) là với vẻ đẹp cực kỳ khả ái, đáng yêu, diễm lệ.

Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.

"By his complexion" means by his skin complexion, the radiance of his body.

Vaṇṇenā (với sắc thái) là với sắc da, vẻ rạng rỡ của thân thể.

Sabbā obhāsayaṃ disāti dasapi disā obhāsento pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.

"Illuminating all directions" means illuminating and radiating light in all ten directions, making them uniformly bright and luminous like the moon or the sun; this is the meaning of the verse.

Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp mọi phương) là chiếu sáng, rạng rỡ cả mười phương, làm cho một vùng sáng, một vùng ánh sáng như mặt trăng, như mặt trời; đó là ý nghĩa của bài kệ.

Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.

"Beautiful" means of noble and perfect form.

Abhirūpe là có hình tướng cao quý, hình tướng hoàn hảo.

749

‘‘Coro coro, sappo sappo’’tiādīsu bhaye āmeḍitaṃ.

Reduplication indicates "fear" in phrases like "Thief! Thief!", "Snake! Snake!", and so forth.

Trong các câu như “Coro coro” (Trộm! Trộm!), “Sapo sapo” (Rắn! Rắn!), là lặp lại trong sợ hãi.

‘‘Vijjha vijjha, pahara paharā’’tiādīsu kodhe, ‘‘sādhu sādhūtiādīsu (ma. ni. 1.327; saṃ. ni. 2.127; 3.35; 5.1085) pasaṃsāyaṃ, ‘‘gaccha gaccha, lunāhi lunāhī’’tiādīsu turite, ‘‘āgaccha āgacchā’’tiādīsu kotūhale, ‘‘buddho buddhoti cintento’’tiādīsu (bu. vaṃ. 2.44) acchare, ‘‘abhikkamathāyasmanto, abhikkamathāyasmanto’’tiādīsu (dī. ni. 3.20; a. ni. 9.11) hāse, ‘‘kahaṃ ekaputtaka, kahaṃ ekaputtakā’’tiādīsu (ma. ni. 2.353; saṃ. ni. 2.63) soke, ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’ntiādīsu (udā. 20; dī. ni. 3.305; cūḷava. 332) pasāde.

"Anger" in phrases like "Pierce! Pierce!", "Strike! Strike!"; "praise" in "Excellent! Excellent!" and so forth; "haste" in "Go! Go!", "Cut! Cut!"; "curiosity" in "Come! Come!"; "wonder" in "Thinking 'Buddha! Buddha!'"; "joy" in "Go forth, venerable sirs! Go forth, venerable sirs!"; "sorrow" in "Where is my only son? Where is my only son?"; "serene joy" in "Oh happiness! Oh happiness!"

Trong các câu như “Vijjha vijjha, pahara paharā” (Đâm! Đâm! Đánh! Đánh!), là trong giận dữ; trong các câu như “Sādhu sādhu” (Tốt lành! Tốt lành!) (Ma. Ni. 1.327; Saṃ. Ni. 2.127; 3.35; 5.1085), là trong tán thán; trong các câu như “Gaccha gaccha, lunāhi lunāhī” (Đi! Đi! Cắt! Cắt!), là trong vội vã; trong các câu như “Āgaccha āgacchā” (Đến! Đến!), là trong tò mò; trong các câu như “Buddho buddho ti cintento” (Suy nghĩ Phật! Phật!) (Bu. Vaṃ. 2.44), là trong ngạc nhiên; trong các câu như “Abhikkamathāyasmanto, abhikkamathāyasmanto” (Thưa các Tôn giả, hãy tiến lên! Thưa các Tôn giả, hãy tiến lên!) (Dī. Ni. 3.20; A. Ni. 9.11), là trong vui vẻ; trong các câu như “Kahaṃ ekaputtaka, kahaṃ ekaputtakā” (Con trai độc nhất của mẹ đâu? Con trai độc nhất của mẹ đâu?) (Ma. Ni. 2.353; Saṃ. Ni. 2.63), là trong đau khổ; trong các câu như “Aho sukhaṃ aho sukhaṃ” (Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!) (Udā. 20; Dī. Ni. 3.305; Cūḷava. 332), là trong tịnh tín.

Ca-saddo avuttasamuccayattho.

The particle "ca" has the meaning of including what is unstated.

Từ ca có nghĩa là tập hợp những điều không được nói rõ.

Tena garahāasammānādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

By it, the inclusion of dispraise, disrespect, and so forth should be understood.

Với từ đó, cần hiểu rằng nó bao gồm sự khiển trách, sự bất kính, v.v.

Tattha ‘‘pāpo pāpo’’tiādīsu garahāyaṃ.

Therein, "dispraise" is seen in phrases like "Wicked! Wicked!"

Trong đó, trong các câu như “Pāpo pāpo” (Ác! Ác!), là trong sự khiển trách.

‘‘Abhirūpaka abhirūpakā’’tiādīsu asammāne daṭṭhabbaṃ.

"Disrespect" should be understood in phrases like "O beautiful one! O beautiful one!"

Trong các câu như “Abhirūpaka abhirūpakā” (Đẹp trai! Đẹp trai!), cần hiểu là trong sự bất kính.

750

Nayidaṃ āmeḍitavasena dvikkhattuṃ vuttaṃ, atha kho atthadvayavasenāti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.

Demonstrating that this is not spoken twice by way of reduplication, but by way of a twofold meaning, it is said, "or else," and so forth.

Để chỉ ra rằng điều này không phải được nói hai lần theo cách lặp lại, mà là theo hai ý nghĩa, ngài nói “atha vā” (hoặc là) và các câu tiếp theo.

Abhikkantanti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ, taṃ pana bhagavato vacanaṃ dhammassa desanāti katvā tathā vuttaṃ.

The word "abhikkanta" (excellent) is spoken in the neuter gender with reference to the Buddha's speech; however, it is spoken thus because it refers to the Buddha's speech as a teaching.

Từ abhikkantaṃ được nói theo giống trung tính, tùy thuộc vào lời nói của Đức Thế Tôn, và điều đó được nói như vậy vì đó là lời dạy của giáo pháp.

Atthamattadassanaṃ vā etaṃ, tasmā atthavasena liṅgavibhattivipariṇāmo veditabbo.

Or this is merely an indication of meaning; therefore, a change in gender and case ending should be understood according to the meaning.

Hoặc đây chỉ là sự trình bày ý nghĩa, do đó cần hiểu sự biến đổi về giống và cách theo ý nghĩa.

Dutiyapadepi eseva nayo.

The same method applies to the second term.

Trong từ thứ hai cũng vậy.

Dosanāsanatoti rāgādikilesadosavidhamanato, guṇādhigamanatoti sīlādiguṇānaṃ sampāpanato.

"By the destruction of defilements" means by the eradication of defilements like greed, etc.; "by the attainment of qualities" means by the acquisition of qualities like morality, etc.

Do sự diệt trừ lỗi lầm là do sự tiêu diệt các lỗi lầm phiền não như tham ái, v.v.; do sự thành tựu các đức tính là do sự đạt được các đức tính như giới, v.v.

Ye guṇe desanā adhigameti, tesu padhānabhūtā dassetabbāti te padhānabhūte tāva dassetuṃ ‘‘saddhājananato paññājananato’’ti vuttaṃ.

To show those qualities which the teaching attains as being primary among them, it is said, "generating faith, generating wisdom."

Để chỉ ra những đức tính chính mà bài thuyết pháp đạt được, ngài nói “do sự phát sinh niềm tin, do sự phát sinh trí tuệ”.

Saddhāpamukhā hi lokiyā guṇā, paññāpamukhā lokuttarā.

Indeed, mundane qualities are headed by faith, and supramundane qualities by wisdom.

Các đức tính thế gian lấy niềm tin làm chủ đạo, các đức tính siêu thế lấy trí tuệ làm chủ đạo.

Sīlādiatthasampattiyā sātthato, sabhāvaniruttisampattiyā sabyañjanato.

"Meaningful" by virtue of its perfect meaning, such as morality; "well-phrased" by virtue of its perfect intrinsic expressions.

Với sự đầy đủ về ý nghĩa như giới, là có ý nghĩa (sāttha); với sự đầy đủ về ngôn ngữ tự nhiên, là có văn tự (sabyañjana).

Suviññeyyasaddapayogatāya uttānapadato, saṇhasukhumabhāvena dubbiññeyyatthatāya gambhīratthato.

"With clear words" by virtue of its use of easily understood sounds; "with profound meaning" by virtue of its subtle and profound nature, making it difficult to comprehend.

Với việc sử dụng từ ngữ dễ hiểu, là có từ ngữ rõ ràng (uttānapadato); với bản chất vi tế, khó hiểu, là có ý nghĩa sâu xa (gambhīratthato).

Siniddhamudumadhurasaddapayogatāya kaṇṇasukhato, vipulavisuddhapemanīyatthatāya hadayaṅgamato.

"Pleasing to the ear" by virtue of its use of smooth, soft, and sweet sounds; "heart-engaging" by virtue of its extensive, pure, and lovely meaning.

Với việc sử dụng từ ngữ dịu dàng, êm tai, ngọt ngào, là dễ nghe (kaṇṇasukhato); với ý nghĩa rộng lớn, thanh tịnh, đáng yêu, là thấm vào lòng (hadayaṅgamato).

Mānātimānavidhamanena anattukkaṃsanato, thambhasārambhamaddanena aparavambhanato.

"Not exalting oneself" by eradicating conceit and arrogance; "not disparaging others" by crushing obstinacy and aggression.

Với việc diệt trừ kiêu mạn và ngã mạn, là không tự tán thán (anattukkaṃsanato); với việc đập tan sự kiên cố và kiêu căng, là không khinh thường người khác (aparavambhanato).

Hitādhippāyapavattiyā paresaṃ rāgapariḷāhādivūpasamanena ca karuṇāsītalato, kilesandhakāravidhamanena paññāvadātato.

"Cool with compassion" by acting with benevolent intention and by calming the fever of passion in others; "pure with wisdom" by dispelling the darkness of defilements.

Với sự vận hành theo ý muốn lợi ích và làm dịu đi sự nung nấu của tham ái, v.v., là mát mẻ bởi lòng bi mẫn (karuṇāsītalato); với việc diệt trừ bóng tối phiền não, là trong sáng bởi trí tuệ (paññāvadātato).

Karavīkarutamañjutāya āpātharamaṇīyato, pubbāparāviruddhasuvisuddhatthatāya vimaddakkhamato.

"Delightful at first hearing" by the sweetness of its sound, like the voice of the karavīka bird; "capable of withstanding scrutiny" by its perfectly pure meaning, consistent from beginning to end.

Với sự đáng yêu như tiếng chim Karavika, là đẹp đẽ ngay từ cái nhìn đầu tiên (āpātharamaṇīyato); với ý nghĩa thanh tịnh, không mâu thuẫn giữa trước và sau, là chịu đựng được sự khảo sát (vimaddakkhamato).

Āpātharamaṇīyatāya eva suyyamānasukhato, vimaddakkhamatāya hitajjhāsayappavattitatāya ca vīmaṃsiyamānahitato.

"Pleasant to hear" because it is delightful at first hearing; "beneficial on investigation" because it can withstand scrutiny and because it proceeds from a beneficial intention.

Chính vì sự đẹp đẽ ngay từ cái nhìn đầu tiên, là hạnh phúc khi được nghe (suyyamānasukhato); và chính vì sự chịu đựng được sự khảo sát và vận hành theo ý muốn lợi ích, là có lợi ích khi được suy xét (vīmaṃsiyamānahitato).

Evamādīhī ti ādisaddena saṃsāracakkanivattanato, saddhammacakkappavattanato, micchāvādavidhamanato, sammāvādapatiṭṭhāpanato, akusalamūlasamuddharaṇato, kusalamūlasaṃropanato, apāyadvārapidhānato, saggamaggadvāravivaraṇato, pariyuṭṭhānavūpasamanato, anusayasamugghātanatoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

By "and so forth," the term "ādi" (and so forth) should be understood to include: turning back the cycle of saṃsāra, setting in motion the wheel of the True Dhamma, eradicating wrong views, establishing right views, uprooting unwholesome roots, implanting wholesome roots, closing the doors to lower realms, opening the doors to heaven and the path, calming obsessions, and eliminating underlying tendencies.

Với “và những điều tương tự” này, cần hiểu rằng từ tương tự bao gồm việc chấm dứt vòng luân hồi, việc vận hành bánh xe Chánh pháp, việc diệt trừ các tà kiến, việc thiết lập các chánh kiến, việc nhổ tận gốc các bất thiện căn, việc gieo trồng các thiện căn, việc đóng cửa các cõi khổ, việc mở cửa con đường thiên giới, việc làm dịu các phiền não hiện hành, việc nhổ tận gốc các tùy miên, v.v.

751

Adhomukhaṭṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ.

Placed face downwards means placed face downwards by someone.

Đặt úp mặt xuống có nghĩa là được ai đó đặt úp mặt xuống.

Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhajātaṃ.

Naturally facing downwards means naturally arisen facing downwards.

Tự nhiên úp mặt xuống có nghĩa là tự nhiên úp mặt xuống.

Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya.

Would open means would make open.

Mở ra có nghĩa là làm cho mở ra.

Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho, uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā ‘‘nissandehaṃ esa maggo, evaṃ gacchā’’ti vadeyya.

Taking by the hand means without saying things like, "Go facing east, or go facing north," but taking by the hand and saying, "Undoubtedly, this is the path; go this way."

Nắm tay có nghĩa là không nói những điều như “hãy đi về phía đông, hoặc về phía bắc”, mà nắm tay và nói “chắc chắn đây là con đường, hãy đi như vậy”.

Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī.

The fourteenth day of the dark fortnight means the fourteenth day in the dark fortnight.

Ngày mười bốn của nửa tối có nghĩa là ngày mười bốn trong nửa tối.

752

Nikujjitaṃ ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya.

He would right an overturned vessel, one that is not a receptacle for what is to be placed in it, by making it a receptacle.

Bị úp ngược là một cái bát không thể chứa đựng được, thì lật ngửa lên theo cách làm cho nó trở thành vật chứa.

Heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ, adhomukhaṭṭhapitatāya asaddhamme patitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhyaṃ.

The two phrases, "averted from the Good Dhamma" because of being naturally facing downwards, and "fallen into the bad Dhamma" because of being placed face downwards, should be joined appropriately and not in numerical order.

Vì tự nhiên úp mặt xuống nên quay lưng lại với Chánh pháp, vì bị đặt úp mặt xuống nên rơi vào phi Chánh pháp – hai cụm từ này cần được ghép nối thích hợp như vậy, không theo thứ tự.

Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti.

Although craving for sensual pleasures and so forth are also concealers, wrong view is a concealer in a special way, hence it is said: "concealed by the dense thicket of wrong view."

Dù tham dục (kāmacchanda) và các phiền não khác cũng là những thứ che đậy, nhưng tà kiến (micchādiṭṭhi) đặc biệt che đậy hơn, vì vậy Ngài nói “bị che lấp bởi bụi rậm tà kiến”.

Tenāha bhagavā ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310).

Therefore, the Blessed One said, "I declare, bhikkhus, wrong view to be the worst fault" (A.N. 1.310).

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, ta nói tà kiến là tội lỗi tối thượng” (A. I, 310).

Sabbo apāyagāmimaggo kummaggo ‘‘kucchito maggo’’ti katvā.

Every path leading to the planes of misery is a wrong path in the sense of "a bad path."

Tất cả con đường dẫn đến các cõi khổ (apāya) đều là ác đạo (kummagga) vì nó là “con đường xấu xa”.

Sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo.

The eight wrong practices, such as wrong view, are the wrong path because they are the direct opposite of right view and so forth.

Tà kiến và tám pháp tà kiến khác là tà đạo (micchāmagga) vì chúng là đối nghịch trực tiếp của chánh kiến và các pháp khác.

Teneva hi tadubhayapaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ ācikkhantenā’’ti vuttaṃ.

For this very reason, referring to the opposition of both, it is said: "by expounding the path to heaven and liberation."

Vì lẽ đó, để chỉ sự đối lập của cả hai, đã nói “bằng cách chỉ con đường đến thiên giới và giải thoát”.

Sappiādisannissayo padīpo na tathā ujjalo, yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ.

A lamp dependent on ghee and so forth is not as bright as one dependent on oil; hence the mention of an oil lamp.

Ngọn đèn dựa vào bơ sữa (sappi) và các loại tương tự không sáng bằng ngọn đèn dựa vào dầu, đó là lý do chọn ngọn đèn dầu.

Etehi pariyāyehīti etehi nikujjitukkujjanapaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbapakārehi, etehi vā yathāvuttehi soḷasārammaṇapariggahaasammohavihāradibbavihāravibhāvanapariyāyehi vijjāttayavibhāvanāpadesena attano sabbaññuguṇavibhāvanapariyāyehi ca.

By these methods means by these ways of the comparison and the compared, such as righting the overturned and uncovering the concealed, or by these ways of discerning the sixteen objects, remaining unconfused, divine abiding, and by the ways of discerning the three knowledges, and by the ways of manifesting one's omniscience.

Bằng những phương tiện này có nghĩa là bằng những cách thức ví dụ và được ví như việc lật úp, lật ngửa, che đậy, mở ra, v.v., hoặc bằng những phương tiện đã nói ở trên như nắm giữ mười sáu đối tượng, không mê lầm, an trú thiền, an trú Phạm thiên, và bằng những phương tiện hiển bày Tam minh, và bằng những phương tiện hiển bày phẩm chất Nhất thiết trí của chính mình.

Tenāha ‘‘anekapariyāyena dhammo pakāsito’’ti.

Therefore, it is said: "the Dhamma has been expounded in various ways."

Do đó, Ngài nói: “Pháp được thuyết giảng bằng nhiều phương tiện”.

753

Desanānumodanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the approval of the discourse is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về sự tùy hỷ giáo pháp.

754

Pasannakāravaṇṇanā

Commentary on the Act of Faith

Giải thích về hành động của người có niềm tin

755

Pasannakāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ.

Act of faith means the honour to be rendered by those with faith.

Hành động của người có niềm tin có nghĩa là sự tôn kính phải được thực hiện bởi những người có niềm tin.

Saraṇanti paṭisaraṇaṃ.

Refuge means a place of refuge.

Nơi nương tựa có nghĩa là nơi nương tựa.

Tenāha ‘‘parāyaṇa’’nti.

Therefore, it is said: "the ultimate resort."

Do đó, Ngài nói “nơi nương tựa tối thượng”.

Parāyaṇabhāvo ca anatthanisedhanena atthasampaṭipādanena ca hotīti āha ‘‘aghassa tātā hitassa ca vidhātā’’ti.

And the state of being the ultimate resort arises through the prevention of harm and the realization of benefit, thus it is said: "O Father, the dispeller of evil and the bestower of benefit."

Sự là nơi nương tựa tối thượng xảy ra bằng cách ngăn chặn những điều bất lợi và mang lại lợi ích, vì vậy Ngài nói: “Này con, là người loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích”.

Aghassāti dukkhatoti vadanti, pāpatoti pana yuttaṃ.

Of evil means of suffering, some say, but of demerit is more appropriate.

Điều bất lợi (aghassa) có người nói là khổ (dukkha), nhưng nói là tội lỗi (pāpa) thì thích hợp hơn.

Nissakke cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive of separation.

Đây là một từ sở hữu cách trong trường hợp không có sở hữu.

Ettha ca nāyaṃ gami-saddo nī-saddādayo viya dvikammako, tasmā yathā ‘‘ajaṃ gāmaṃ netī’’ti vuccati, evaṃ ‘‘gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti vattuṃ na sakkā, ‘‘saraṇanti gacchāmī’’ti pana vattabbaṃ.

Here, the word gami (go) is not a double transitive verb like nī (lead) and so forth; therefore, just as one says, "leads the goat to the village," it is not possible to say, "I go Gotama refuge," but rather, "I go into refuge."

Trong trường hợp này, từ “gami” không phải là động từ hai tân ngữ như “nī” và các động từ khác, vì vậy không thể nói “gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmī” như cách nói “ajaṃ gāmaṃ netī”, mà phải nói “saraṇanti gacchāmī”.

Iti-saddo cettha luttaniddiṭṭho, tassa cāyamattho – gamanañca tadadhippāyena bhajanaṃ, tathā jānanaṃ vāti dassento ‘‘iti iminā adhippāyenā’’tiādimāha.

Here the word iti is omitted; its meaning is this – indicating that going is also resorting with that intention, and knowing thus, he says: "thus with this intention" and so forth.

Ở đây, từ “iti” được lược bỏ, và ý nghĩa của nó là – việc đi đến và việc nương tựa với ý định đó, cũng như việc hiểu biết như vậy – để chỉ điều đó, Ngài nói “với ý định này” và các từ tương tự.

Tattha bhajāmītiādīsu purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ atthavacanaṃ.

Among resorting and so forth, the latter is the meaning of the former.

Trong đó, đối với “bhajāmī” (tôi nương tựa) và các từ tương tự, từ sau giải thích ý nghĩa của từ trước.

Bhajanaṃ vā saraṇādhippāyena upasaṅkamanaṃ, sevanaṃ santikāvacaratā, payirupāsanaṃ vattapaṭivattakaraṇena upaṭṭhānanti evaṃ sabbathāpi anaññasaraṇataṃyeva dīpeti.

Resorting is approaching with the intention of refuge; serving is being in constant attendance; attending is waiting upon by performing duties and services; in all these ways, it demonstrates non-reliance on any other refuge.

Hoặc bhajanaṃ (nương tựa) là đến gần với ý định quy y, sevanaṃ (phụng sự) là ở gần, payirupāsanaṃ (cung kính) là phục vụ bằng cách thực hiện các bổn phận và đối ứng – bằng mọi cách này, nó đều chỉ ra sự không có nơi nương tựa nào khác.

‘‘Gacchāmī’’ti padassa kathaṃ ‘‘bujjhāmī’’ti ayamattho labbhatīti āha ‘‘yesañhī’’tiādi.

How is the meaning "I understand" obtained for the word "I go"? In response, he says: "For those..." and so forth.

Đối với từ “gacchāmī” (tôi đi), làm thế nào mà ý nghĩa “bujjhāmī” (tôi hiểu) có thể được hiểu? Ngài nói “yesañhī” và các từ tương tự.

756

Adhigatamagge, sacchikatanirodheti padadvayenapi phalaṭṭhā eva dassitā, na maggaṭṭhāti te dassento ‘‘yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā’’ti āha.

By the two phrases, "those who have attained the path" and "those who have realized cessation," only those who have attained the fruits are indicated, not those on the path; showing them, he says: "and those who practice according to instruction."

Bằng hai cụm từ “đạt được đạo” và “chứng ngộ diệt”, chỉ những bậc A-la-hán được chỉ ra, không phải những bậc đang ở trên đạo. Để chỉ ra những bậc đó, Ngài nói “và những người đang thực hành theo lời giáo huấn”.

Nanu ca kalyāṇaputhujjanopi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjatīti vuccatīti?

But is it not also said that even an ordinary noble person practices according to instruction?

Chẳng phải người phàm phu thiện lành cũng được gọi là đang thực hành theo lời giáo huấn sao?

Kiñcāpi vuccati, nippariyāyena pana maggaṭṭhā eva tathā vattabbā, na itare niyāmokkamanābhāvato.

Although it is said, properly speaking, only those on the path should be referred to thus, not the others, because there is no certainty of their emancipation.

Mặc dù được gọi như vậy, nhưng một cách trực tiếp, chỉ những bậc đang ở trên đạo mới nên được gọi như vậy, không phải những người khác vì họ chưa đi vào sự chắc chắn (niyāma).

Tathā hi te eva ‘‘apāyesu apatamāne dhāretī’’ti vuttā.

Indeed, only they are spoken of as "those who prevent falling into the planes of misery."

Thật vậy, chỉ những vị đó mới được nói là “giữ cho không rơi vào các cõi khổ”.

Sammattaniyāmokkamanena hi apāyavinimuttisambhavo.

For emancipation from the planes of misery is possible only through entering the certainty of rightness.

Vì sự giải thoát khỏi các cõi khổ chỉ có thể xảy ra khi đi vào sự chắc chắn của chánh kiến.

Akkhāyatīti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā.

In "is declared," the word iti is either an initial particle or a particle indicating kind.

Trong “Akkhāyatī” (được nói đến), từ “iti” có nghĩa là “và vân vân” hoặc là “loại này”.

Tena ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti suttapadaṃ (a. ni. 4.34; itivu. 90) saṅgaṇhāti, vitthāroti vā iminā.

Thereby it includes the sutta passage (A.N. 4.34; Itiv. 90): "Bhikkhus, among all dhammas, conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the foremost," or "expansion" by this (word).

Do đó, nó bao gồm câu kinh (A. IV, 34; Itv. 90): “Này các Tỳ-kheo, trong số tất cả các pháp, dù là hữu vi hay vô vi, sự ly tham được nói là tối thượng”, hoặc sự mở rộng (vitthāro) của điều này.

Ettha ca ariyamaggo niyyānikatāya, nibbānaṃ tassa tadatthasiddhihetutāyāti ubhayamevettha nippariyāyena dhammoti vutto.

Here, the Noble Path is called Dhamma in the ultimate sense because of its leading to liberation, and Nibbāna is called Dhamma in the ultimate sense because it is the cause of the accomplishment of that path's goal.

Trong trường hợp này, Bát Chánh Đạo được gọi là Pháp một cách trực tiếp vì nó dẫn đến giải thoát, và Niết Bàn cũng vậy vì nó là nguyên nhân thành tựu mục đích của đạo.

Nibbānañhi ārammaṇapaccayabhūtaṃ labhitvā ariyamaggassa tadatthasiddhi, ariyaphalānaṃ ‘‘yasmā tāya saddhāya avūpasantāyā’’tiādivacanato maggena samucchinnānaṃ kilesānaṃ paṭippassaddhipahānakiccatāya niyyānānuguṇatāya niyyānapariyosānatāya ca.

For the accomplishment of the goal of the Noble Path is achieved by obtaining Nibbāna as the object condition, and the Noble Fruits, as stated in the saying "since by that faith which is not yet subsided" and so forth, are conducive to liberation, ending in liberation, and perform the function of subsiding and abandoning the defilements eradicated by the path.

Vì khi đạt được Niết Bàn làm đối tượng hỗ trợ, Bát Chánh Đạo mới thành tựu mục đích của nó, và các Thánh quả là do sự lắng dịu và đoạn trừ các phiền não đã được đoạn tận bởi đạo, như lời dạy “vì niềm tin đó chưa lắng dịu”, và vì nó phù hợp với sự giải thoát và là mục đích cuối cùng của sự giải thoát.

Pariyattidhammassa pana niyyānadhammasamadhigamahetutāyāti iminā pariyāyena dhammabhāvo labbhati eva, svāyamattho pāṭhāruḷho evāti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha.

However, the Dhamma of study is certainly attained as Dhamma by this method, due to its being the cause for the attainment of the Dhamma of liberation; showing that this meaning is clearly stated in the text itself, he says: "not merely" and so forth.

Còn đối với Pháp học, nó có Pháp tính vì nó là nguyên nhân để đạt được Pháp giải thoát – bằng phương tiện này, Pháp tính được hiểu, và để chỉ rằng ý nghĩa này đã có sẵn trong kinh điển, Ngài nói “không chỉ” và các từ tương tự.

757

Kāmarāgo bhavarāgoti evamādibhedo sabbopi rāgo virajjati pahīyati etenāti rāgavirāgoti maggo kathito.

All lust, such as sensual lust and lust for existence, ceases and is abandoned by this; therefore, the path is called "dispassion from lust."

Tất cả tham ái, như tham dục (kāmarāga), tham hữu (bhavarāga), v.v., đều được ly tham (virajjati) và đoạn trừ (pahīyati) bởi đạo này, vì vậy đạo được gọi là ly tham.

Ejāsaṅkhātāya taṇhāya antonijjhānalakkhaṇassa sokassa ca taduppattiyaṃ sabbaso parikkhīṇattā anejamasokanti phalaṃ kathitaṃ.

Because craving, which is called agitation, and sorrow, whose characteristic is internal burning, are completely exhausted at its arising, the fruit is called "unagitated and sorrowless."

Vì khát ái (ejā), tức là tham ái, và sầu muộn (soka), tức là sự thiêu đốt nội tâm, hoàn toàn bị diệt trừ khi chúng phát sinh, nên quả được gọi là không khát ái, không sầu muộn.

Appaṭikūlanti avirodhadīpanato kenaci aviruddhaṃ, iṭṭhaṃ paṇītanti vā attho.

Not disagreeable means not opposed by anyone, by indicating no conflict, or the meaning is desirable and excellent.

Không chướng ngại (appaṭikūlaṃ) có nghĩa là không đối nghịch với bất kỳ ai, vì nó chỉ sự không đối kháng, hoặc ý nghĩa là dễ chịu, cao quý.

Paguṇarūpena pavattitattā, pakaṭṭhaguṇavibhāvanato vā paguṇaṃ.

Skilful either because it functions in a well-practiced way, or because it manifests excellent qualities.

Thuần thục (paguṇaṃ) vì nó được thực hành một cách thuần thục, hoặc vì nó biểu lộ những phẩm chất ưu việt.

Yathāha ‘‘vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ, dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’’ti.

As it is said: "I, being of violent intent, spoke not skilfully, O Brahmā, the noble Dhamma among men."

Như đã nói: “Brahma, tôi không nói ra những ý nghĩ làm hại một cách thuần thục, Pháp cao quý giữa loài người.”

Sabbadhammakkhandhā kathitāti yojanā.

All aggregates of Dhamma are expounded—this is the connection.

Ý nghĩa là tất cả các uẩn pháp đã được nói đến.

758

Diṭṭhisīlasaṅghātenāti ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54) evaṃ vuttāya diṭṭhiyā, ‘‘yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.12; pari. 274) evaṃ vuttānaṃ sīlānañca saṃhatabhāvena, diṭṭhisīlasāmaññenāti attho.

By the aggregation of view and virtue means by the unified state of the view, which is "that noble, emancipating view which leads its practitioner to the right destruction of suffering" (D.N. 3.324, 356; M.N. 1.492; 3.54), and the virtues, which are "unbroken, untorn, unblemished, unspotted, free, praised by the wise, untainted, conducive to concentration" (D.N. 3.324; M.N. 1.492; 3.54; A.N. 6.12; Par. 274); that is to say, by sharing the same view and virtue.

Bằng sự kết hợp của kiến và giới có nghĩa là bằng sự kết hợp của kiến được nói đến như “kiến này là Thánh, dẫn đến giải thoát, dẫn đến sự chấm dứt khổ đau một cách chân chính cho người thực hành, người sống với sự tương đồng về kiến như vậy” (D. III, 324, 356; M. I, 492; III, 54), và giới được nói đến như “những giới ấy không bị sứt mẻ, không bị rách nát, không bị pha tạp, không bị ô uế, tự do, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, dẫn đến định, người sống với sự tương đồng về giới như vậy” (D. III, 324; M. I, 492; III, 54; A. VI, 12; Parivāra 274), tức là bằng sự tương đồng về kiến và giới.

Saṃhatoti ghaṭito.

Aggregated means combined.

Kết hợp (saṃhato) có nghĩa là gắn kết.

Ariyapuggalā hi yattha katthaci dūre ṭhitāpi attano guṇasāmaggiyā saṃhatā eva.

For Noble Ones, even if far apart, are aggregated by the harmony of their qualities.

Các bậc Thánh nhân, dù ở xa cách nhau, vẫn kết hợp nhờ sự toàn vẹn phẩm chất của họ.

Aṭṭha ca puggala dhammadasā teti te purisayugavasena cattāropi puggalavasena aṭṭheva ariyadhammassa paccakkhadassāvitāya dhammadasā.

And those eight individuals who see the Dhamma means those four pairs of persons, or eight individuals, are "Dhamma-seers" because they directly perceive the Noble Dhamma.

Tám người là những người thấy Pháp (aṭṭha ca puggala dhammadasā te) có nghĩa là tám vị Thánh nhân, tức là bốn đôi người, là những người thấy Pháp vì họ trực tiếp chứng kiến Thánh Pháp.

Tīṇi vatthūni saraṇanti gamanena tikkhattuṃ gamanena ca tīṇi saraṇagamanāni.

Three acts of going for refuge refers to going for refuge to the three objects and going three times.

Ba lần quy y (tīṇi saraṇagamanāni) là do quy y ba đối tượng và do quy y ba lần.

Paṭivedesīti attano hadayagataṃ vācāya pavedesi.

Paṭivedesī means he expressed what was in his heart through speech.

Paṭivedesī (đã trình bày) có nghĩa là đã bày tỏ những điều ẩn chứa trong lòng mình bằng lời nói.

759

Pasannakāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the nature of serene acts is concluded.

Phần giải thích về các hành vi của sự tịnh tín đã hoàn tất.

760

Saraṇagamanakathāvaṇṇanā

Explanation of Going for Refuge

Phần giải thích về sự quy y

761

Saraṇagamanassa visayapabhedaphalasaṃkilesabhedānaṃ viya kattu ca vibhāvanā tattha kosallāya hotīti ‘‘saraṇagamanesu kosallatthaṃ saraṇaṃ…pe… veditabbo’’ti vuttaṃ tena vinā saraṇagamanasseva asambhavato.

Just as the elucidation of the range, classifications, results, and defilements of going for refuge is for skillfulness therein, so too is the elucidation of its agent. Thus, it is said: " for skillfulness in going for refuge, refuge... should be understood," since without it, going for refuge itself is impossible.

Việc phân tích về các loại đối tượng, các loại quả, các loại ô nhiễm của sự quy y, và về người thực hành, cũng trở nên có ích cho sự khéo léo trong đó; do đó đã được nói là “để khéo léo trong việc quy y… cần phải biết” vì nếu không có điều đó thì sự quy y không thể xảy ra.

Kasmā panettha vodānaṃ na gahitaṃ, nanu vodānavibhāvanāpi tattha kosallāvahāti?

Why is purification not included here? Does not the elucidation of purification also lead to skillfulness therein?

Tại sao ở đây sự thanh tịnh (vodāna) không được đề cập? Chẳng phải việc phân tích về sự thanh tịnh cũng mang lại sự khéo léo trong đó sao?

Saccametaṃ, taṃ pana saṃkilesaggahaṇeneva atthato dīpitaṃ hotīti na gahitaṃ.

That is true, but it is implicitly indicated by the inclusion of defilement, so it is not explicitly taken.

Điều đó đúng, nhưng điều đó đã được ngụ ý về mặt ý nghĩa thông qua việc đề cập đến sự ô nhiễm (saṃkilesa), nên không được đề cập riêng.

Yāni hi tesaṃ saṃkilesakāraṇāni aññāṇādīni, tesaṃ sabbena sabbaṃ anuppannānaṃ anuppādanena, uppannānañca pahānena vodānaṃ hotīti.

For purification occurs through the non-arising of all the causes of those defilements, such as ignorance, that have not yet arisen, and through the abandonment of those that have arisen.

Vì những nguyên nhân gây ô nhiễm như vô minh, v.v., thì sự thanh tịnh chính là việc không cho chúng phát sinh hoàn toàn nếu chúng chưa phát sinh, và đoạn trừ chúng nếu chúng đã phát sinh.

Hiṃsatthassa sara-saddassa vasenetaṃ padaṃ daṭṭhabbanti ‘‘hiṃsatīti saraṇa’’nti vatvā taṃ pana hiṃsanaṃ kesaṃ, kathaṃ, kassa vāti codanaṃ sodhento ‘‘saraṇagatāna’’ntiādimāha.

This word should be understood by means of the root sara (to harm, destroy); thus, having stated " it harms, therefore it is refuge," and resolving the question of whose harm, how, and by whom, he says " of those who have gone for refuge," and so on.

Từ này cần được hiểu theo nghĩa của từ gốc sara mang nghĩa làm hại, nên đã nói “làm hại nên là saraṇa”; và để giải đáp câu hỏi việc làm hại đó là của ai, bằng cách nào, và của cái gì, đã nói “của những người đã quy y” v.v.

Tattha bhayanti vaṭṭabhayaṃ.

Therein, fear means the fear of saṃsāra.

Trong đó, bhaya (sợ hãi) là sự sợ hãi luân hồi (vaṭṭabhaya).

Santāsanti cittutrāsaṃ.

Terror means mental agitation.

Santāsa (kinh hoàng) là sự kinh hoàng trong tâm.

Teneva cetasikadukkhassa gahitattā dukkhanti idha kāyikaṃ dukkhaṃ.

Since mental suffering is thereby included, dukkha here refers to bodily suffering.

Vì đã bao gồm khổ tâm (cetasikadukkha) với từ đó, nên dukkha (khổ) ở đây là khổ thân (kāyikaṃ dukkhaṃ).

Duggatiparikilesanti duggatipariyāpannaṃ sabbaṃ dukkhaṃ.

Misery of a bad destination means all suffering belonging to a bad destination.

Duggatiparikilesa (sự ô nhiễm của khổ cảnh) là tất cả khổ thuộc về khổ cảnh.

Tayidaṃ sabbaṃ parato phalakathāyaṃ āvi bhavissati.

All of this will become clear later in the section on results.

Tất cả những điều này sẽ được làm rõ trong phần giải thích về quả sau này.

Etanti ‘‘saraṇa’’nti padaṃ.

This refers to the word "refuge."

Etaṃ (điều này) là từ “saraṇa”.

762

Evaṃ avisesato saraṇasaddassa atthaṃ dassetvā idāni visesato dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.

Having thus shown the meaning of the word saraṇa in general, now, to show it in particular, he states " or alternatively," and so on.

Sau khi giải thích ý nghĩa của từ saraṇa một cách tổng quát như vậy, bây giờ để giải thích một cách đặc biệt, đã nói “hoặc là” v.v.

Hite pavattamānenāti ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādinā (ma. ni. 1.64, 69) atthe niyojanena.

By causing one to engage in what is beneficial means by enjoining one to good, as in "Monks, dwell possessed of accomplished virtue," and so on.

Hite pavattamānenā (bằng cách thúc đẩy vào điều lợi ích) có nghĩa là bằng cách hướng dẫn vào điều lợi ích với câu “Này các tỳ khưu, hãy sống với giới hạnh đầy đủ” v.v. (Ma. Ni. 1.64, 69).

Ahitā ca nivattanenāti ‘‘pāṇātipātassa kho pāpako vipāko pāpakaṃ abhisamparāya’’ntiādinā ādīnavadassanādimukhena anatthato vinivattanena.

And by turning away from what is harmful means by turning away from what is detrimental through showing its disadvantages, as in "killing has an evil result, an evil future destiny," and so on.

Ahitā ca nivattanenā (và bằng cách ngăn chặn khỏi điều bất lợi) có nghĩa là bằng cách ngăn chặn khỏi điều bất lợi thông qua việc chỉ ra tai hại với câu “Này các tỳ khưu, quả báo của việc sát sinh là ác, là ác cho đời sau” v.v.

Bhayaṃ hiṃsatīti hitāhitesu appavattipavattihetukaṃ byasanaṃ appavattikaraṇena vināseti.

It harms fear means it destroys suffering caused by engaging in or refraining from beneficial and harmful acts, by preventing its occurrence.

Bhayaṃ hiṃsatī (làm hại sự sợ hãi) có nghĩa là tiêu diệt sự bất hạnh do việc không thực hành điều lợi ích và thực hành điều bất lợi gây ra, bằng cách không cho chúng phát sinh.

Bhavakantārā uttāraṇena maggasaṅkhāto dhammo, itaro assāsadānena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti yojanā.

The Dharma, which is the path, by leading across the wilderness of existence, and the other, by providing solace, harms the fear of beings—this is the connection.

Pháp được gọi là con đường bằng cách đưa ra khỏi sa mạc luân hồi (bhavakantārā uttāraṇena), và cái kia bằng cách ban sự an ủi (assāsadānena) làm hại sự sợ hãi của chúng sinh – đây là cách kết hợp.

Kārānanti dānavasena pūjāvasena ca upanītānaṃ sakkārānaṃ.

Of honors refers to the honors presented by way of giving and by way of veneration.

Kārānaṃ (của những sự cung kính) là của những sự cung kính được dâng lên dưới hình thức bố thí và cúng dường.

Vipulaphalapaṭilābhakaraṇena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati anuttaradakkhiṇeyyabhāvatoti adhippāyo.

The intention is that it harms the fear of beings by causing the attainment of abundant results due to being an unsurpassed field of merit (dakkhiṇeyya).

Vipulaphalapaṭilābhakaraṇena (bằng cách tạo ra sự thành tựu quả lớn) có nghĩa là làm hại sự sợ hãi của chúng sinh vì là ruộng phước vô thượng.

Imināpi pariyāyenāti imināpi vibhajitvā vuttena kāraṇena.

By this method also means by this reason, stated through division.

Imināpi pariyāyenā (bằng cách giải thích này) là bằng nguyên nhân đã được nói rõ ràng này.

763

‘‘Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavatto tattha ratanattaye pasādo tappasādo, tadeva ratanattayaṃ garu etassāti taggaru, tassa bhāvo taggarutā, tappasādo ca taggarutā ca tappasādataggarutā, tāhi.

"The Blessed One is the Perfectly Self-Enlightened One, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is of good practice"—the serene faith in the Triple Gem that arises thus is tappasāda. That Triple Gem is honored by this (person), thus taggaru; its state is taggarutā. Tappasāda and taggarutā together are tappasādataggarutā, by these.

“Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác, Giáo Pháp được thuyết giảng khéo léo, Tăng Đoàn thực hành đúng đắn” – sự tịnh tín phát sinh như vậy đối với Tam Bảo là sự tịnh tín đó (tappasāda). Tam Bảo đó là đáng tôn kính đối với người này nên là taggaru (người tôn kính Tam Bảo), trạng thái của người đó là taggarutā (sự tôn kính Tam Bảo). Sự tịnh tín đó và sự tôn kính đó là tappasādataggarutā (sự tịnh tín và tôn kính Tam Bảo), do đó.

Vidhutadiṭṭhivicikicchāsammohaassaddhiyāditāya vihatakileso.

Vihatakileso means one whose defilements are overcome due to the expulsion of wrong views, doubt, delusion, lack of faith, and so on.

Vihatakileso (người đã đoạn trừ phiền não) là do đã đoạn trừ tà kiến, hoài nghi, si mê, vô tín, v.v.

‘‘Tadeva ratanattayaṃ parāyaṇaṃ gati tāṇaṃ leṇa’’nti evaṃ ākārena pavattiyā tapparāyaṇatākārapavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ ‘‘saraṇanti gacchati etenā’’ti.

The mind-moment that arises in the manner of having the Triple Gem as one's ultimate refuge—that is, "the Triple Gem is my ultimate support, my destination, my protection, my shelter"—is going for refuge, as in "one goes for refuge by this."

Tapparāyaṇatākārapavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ (tâm sinh khởi phát sinh dưới hình thức nương tựa vào đó là sự quy y) có nghĩa là “nương tựa vào đó mà đi đến sự quy y”.

Taṃsamaṅgīti tena yathāvuttacittuppādena samannāgato.

Taṃsamaṅgī means endowed with that mind-moment as stated.

Taṃsamaṅgī (người có đầy đủ điều đó) là người có đầy đủ tâm sinh khởi đã nói trên.

Evaṃ upetīti evaṃ bhajati sevati payirupāsati, evaṃ vā jānāti bujjhatīti evamattho veditabbo.

Thus goes to means thus worships, attends, serves, or thus knows and understands—this meaning should be understood.

Evaṃ upetī (đến gần như vậy) có nghĩa là phụng sự, phục tùng, tôn kính như vậy, hoặc hiểu biết, giác ngộ như vậy – ý nghĩa này cần được hiểu.

Ettha ca pasādaggahaṇena lokiyasaraṇagamanamāha.

Here, by the inclusion of serene faith, worldly going for refuge is meant.

Ở đây, việc đề cập đến sự tịnh tín ám chỉ sự quy y thế gian (lokiyasaraṇagamana).

Tañhi pasādappadhānaṃ, na ñāṇappadhānaṃ.

For it is predominated by serene faith, not by knowledge.

Vì điều đó chủ yếu là tịnh tín, không phải chủ yếu là trí tuệ.

Garutāgahaṇena lokuttaraṃ.

By the inclusion of reverence, supramundane (going for refuge) is meant.

Việc đề cập đến sự tôn kính (garutā) ám chỉ sự quy y siêu thế (lokuttaraṃ).

Ariyā hi ratanattayaṃ guṇābhiññātāya pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ katvā passanti, tasmā tappasādena vikkhambhanavasena vihatakileso taggarutāya samucchedavasenāti yojetabbaṃ.

For the Noble Ones, having fully understood the virtues of the Triple Gem, see it as weighty, like a parasol of rock. Therefore, it should be connected thus: defilements are overcome by suppression through serene faith, and by eradication through reverence.

Vì các bậc Thánh thấy Tam Bảo là đáng tôn kính như một cây dù bằng đá do sự thấu hiểu các phẩm chất, do đó cần kết hợp rằng phiền não bị đoạn trừ bằng cách trấn áp nhờ sự tịnh tín đó, và bằng cách đoạn tận nhờ sự tôn kính đó.

Tapparāyaṇatā panettha taggatikatāti tāya catubbidhampi vakkhamānaṃ saraṇagamanaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.

Here, tapparāyaṇatā means taggatikatā (making it one's goal). It should be understood that by this, all four kinds of going for refuge, which will be described, are included.

Ở đây, tapparāyaṇatā (sự nương tựa vào đó) là taggatikatā (sự đi đến đó), do đó cần hiểu rằng cả bốn loại quy y sẽ được nói đến đều được bao gồm bởi điều này.

Avisesena vā pasādagarutā jotitāti pasādaggahaṇena aveccappasādassa itarassa ca gahaṇaṃ, tathā garutāgahaṇenāti ubhayenapi ubhayaṃ saraṇagamanaṃ yojetabbaṃ.

Alternatively, serene faith and reverence are signified without distinction. Thus, by the inclusion of serene faith, both unshakable faith and other kinds are included; similarly, by the inclusion of reverence. In this way, both types of going for refuge should be connected with both (serene faith and reverence).

Hoặc là, sự tịnh tín và tôn kính được làm nổi bật một cách không phân biệt, nên việc đề cập đến sự tịnh tín bao gồm cả sự tịnh tín bất động (aveccappasāda) và các loại khác, và tương tự như vậy với việc đề cập đến sự tôn kính – do đó, cả hai loại quy y đều cần được kết hợp với cả hai.

764

Maggakkhaṇe ijjhatīti yojanā.

It is accomplished at the moment of the path—this is the connection.

Kết hợp rằng nó thành tựu vào khoảnh khắc Đạo (magga).

Nibbānārammaṇaṃ hutvāti etena atthato catusaccādhigamoyeva lokuttaraṃ saraṇagamananti dasseti.

By having Nibbāna as its object—by this, it shows that the attainment of the Four Noble Truths itself, in essence, is supramundane going for refuge.

Nibbānārammaṇaṃ hutvā (trở thành đối tượng là Nibbāna) – điều này cho thấy rằng về mặt ý nghĩa, sự thành tựu Tứ Thánh Đế chính là sự quy y siêu thế.

Tattha hi nibbānadhammo sacchikiriyābhisamayavasena, maggadhammo bhāvanābhisamayavasena paṭivijjhiyamānoyeva saraṇagamanattaṃ sādheti, buddhaguṇā pana sāvakagocarabhūtā pariññābhisamayavasena, tathā ariyasaṅghaguṇā.

For there, the Dhamma of Nibbāna, by way of realization and penetration, and the Dhamma of the path, by way of development and penetration, only accomplish the state of going for refuge when being penetrated. The virtues of the Buddha, however, being within the scope of disciples, are by way of comprehension and penetration, as are the virtues of the Noble Saṅgha.

Trong đó, pháp Nibbāna thành tựu tính chất quy y chỉ khi được thấu hiểu bằng cách chứng ngộ (sacchikiriyābhisamayavasena), và pháp Đạo thành tựu tính chất quy y chỉ khi được thấu hiểu bằng cách tu tập (bhāvanābhisamayavasena); còn các phẩm chất của Đức Phật được các đệ tử thấu hiểu bằng cách liễu tri (pariññābhisamayavasena), và tương tự như vậy với các phẩm chất của Tăng đoàn Thánh.

Tenāha ‘‘kiccato sakalepi ratanattaye ijjhatī’’ti, ijjhantañca saheva ijjhati, na lokiyaṃ viya paṭipāṭiyā asammohapaṭivedhena paṭividdhattāti adhippāyo.

Therefore, he says, " it is accomplished with respect to the entire Triple Gem in terms of function." And when it is accomplished, it is accomplished simultaneously, not sequentially like the worldly, due to being penetrated by undistracted penetration—this is the intention.

Do đó đã nói “về mặt hành động, nó thành tựu trong toàn bộ Tam Bảo”, và khi thành tựu, nó thành tựu đồng thời, không phải tuần tự như quy y thế gian, vì đã được thấu hiểu bằng sự thấu hiểu không mê lầm – đó là ý nghĩa.

Ye pana vadanti ‘‘na saraṇagamanaṃ nibbānārammaṇaṃ hutvā pavattati, maggassa adhigatattā pana adhigatameva hoti ekaccānaṃ tevijjādīnaṃ lokiyavijjādayo viyā’’ti, tesaṃ lokiyameva saraṇagamanaṃ siyā, na lokuttaraṃ, tañca ayuttaṃ duvidhassapi icchitabbattā.

But for those who say, "going for refuge does not arise with Nibbāna as its object; rather, because the path has been attained, it is already attained for some, like the worldly attainments of the Three Knowledges and so on," for them, it would be only worldly going for refuge, not supramundane, and that is inappropriate because both types are desirable.

Những ai nói rằng “sự quy y không phát sinh với Nibbāna làm đối tượng, mà là do Đạo đã được thành tựu, nên nó đã được thành tựu đối với một số người như tam minh, v.v., giống như các loại minh thế gian”, thì sự quy y của họ sẽ chỉ là thế gian, không phải siêu thế, và điều đó là không hợp lý vì cả hai loại đều được mong muốn.

Tanti lokiyasaraṇagamanaṃ.

That refers to worldly going for refuge.

Taṃ (điều đó) là sự quy y thế gian.

Saddhāpaṭilābho ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’tiādinā.

The attainment of faith is indicated by "The Blessed One is the Perfectly Self-Enlightened One," and so on.

Saddhāpaṭilābho (sự thành tựu tín tâm) là “Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác” v.v.

Saddhāmūlikāti yathāvuttasaddhāpubbaṅgamā sammādiṭṭhi buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipatiñca lokiyāvabodhavaseneva sammā ñāyena dassanato.

Rooted in faith means right view preceded by faith as described, because it correctly understands the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect exposition, and the Saṅgha's good practice through worldly comprehension.

Saddhāmūlikā (có tín tâm làm gốc) là chánh kiến có tín tâm đã nói trên làm tiền đề, do thấy sự giác ngộ tối thượng của Đức Phật, sự thù thắng của Giáo Pháp, và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn bằng sự hiểu biết thế gian một cách đúng đắn.

‘‘Saddhāmūlikā sammādiṭṭhī’’ti etena saddhūpanissayā yathāvuttalakkhaṇā paññā lokiyasaraṇagamananti dasseti.

By "right view rooted in faith," he shows that the wisdom characterized as described and supported by faith is worldly going for refuge.

“Chánh kiến có tín tâm làm gốc” – điều này cho thấy rằng trí tuệ có đặc tính đã nói trên, có tín tâm làm chỗ nương tựa, chính là sự quy y thế gian.

Tenāha ‘‘diṭṭhijukammanti vuccatī’’ti ‘‘diṭṭhi eva attano paccayehi ujuṃ karīyatī’’ti katvā.

Therefore, he says, " it is called 'rectification of view'," meaning "view is made straight by its own conditions."

Do đó đã nói “được gọi là diṭṭhijukammaṃ” (hành động làm cho kiến giải ngay thẳng) vì “kiến giải được làm cho ngay thẳng bởi các duyên của chính nó”.

Diṭṭhi vā ujuṃ karīyati etenāti diṭṭhijukammaṃ, tathā pavatto cittuppādo.

Or, rectification of view is that by which view is made straight, and the mind-moment that arises thus.

Hoặc là, kiến giải được làm cho ngay thẳng bởi điều này nên là diṭṭhijukammaṃ (hành động làm cho kiến giải ngay thẳng), và tâm sinh khởi phát sinh như vậy.

Evañca katvā ‘‘tapparāyaṇatākārapavatto cittuppādo’’ti idañca vacanaṃ samatthitaṃ hoti.

And having done so, this statement, "the mind-moment that arises in the manner of having the Triple Gem as one's ultimate refuge," is also substantiated.

Và khi làm như vậy, câu “tâm sinh khởi phát sinh dưới hình thức nương tựa vào đó” cũng được chứng minh là đúng.

Saddhāpubbaṅgamasammādiṭṭhiggahaṇaṃ pana cittuppādassa tappadhānatāyāti daṭṭhabbaṃ.

However, the inclusion of right view preceded by faith should be understood as due to the predominance of the mind-moment (by these qualities).

Việc đề cập đến chánh kiến có tín tâm làm tiền đề cần được hiểu là do tâm sinh khởi đó chủ yếu là tín tâm.

‘‘Saddhāpaṭilābho’’ti iminā mātādīhi ussāhitadārakādīnaṃ viya ñāṇavippayuttasaraṇagamanaṃ dasseti, ‘‘sammādiṭṭhī’’ti iminā ñāṇasampayuttasaraṇagamanaṃ.

By "attainment of faith," he indicates going for refuge unconnected with knowledge, like that of children encouraged by their mothers; by "right view," he indicates going for refuge connected with knowledge.

Với “saddhāpaṭilābho” (sự thành tựu tín tâm), điều này cho thấy sự quy y không kèm theo trí tuệ, giống như của trẻ con được mẹ, v.v. khuyến khích; với “sammādiṭṭhī” (chánh kiến), điều này cho thấy sự quy y kèm theo trí tuệ.

765

Tayidaṃ lokiyaṃ saraṇagamanaṃ.

This refers to worldly going for refuge.

Tayidaṃ (điều này) là sự quy y thế gian.

Attā sanniyyātīyati appīyati pariccajīyati etenāti attasanniyyātanaṃ, yathāvuttaṃ diṭṭhijukammaṃ.

Attasanniyyātanaṃ means the surrender of oneself, being given up, abandoned, or sacrificed by this, which is the aforementioned rectification of view.

Attasanniyyātanaṃ (sự phó thác bản thân) là điều mà nhờ đó bản thân được phó thác, được dâng hiến, được từ bỏ – đó là diṭṭhijukammaṃ đã nói trên.

Taṃ ratanattayaṃ parāyaṇaṃ paṭisaraṇaṃ etassāti tapparāyaṇo, puggalo, cittuppādo vā, tassa bhāvo tapparāyaṇatā, yathāvuttadiṭṭhijukammameva.

That Triple Gem is its ultimate support, its refuge, hence tapparāyaṇo (one who has that as ultimate refuge), whether a person or a mind-moment; its state is tapparāyaṇatā, which is the same as the aforementioned rectification of view.

Tam Bảo đó là chỗ nương tựa, chỗ ẩn náu của người này nên là tapparāyaṇo (người nương tựa vào đó), là cá nhân, hoặc là tâm sinh khởi; trạng thái của người đó là tapparāyaṇatā (sự nương tựa vào đó), chính là diṭṭhijukammaṃ đã nói trên.

Saraṇanti adhippāyena sissabhāvaṃ antevāsikabhāvaṃ upagacchati etenāti sissabhāvūpagamanaṃ.

Sissabhāvūpagamanaṃ means the assumption of the state of a disciple or pupil, with the intention of taking refuge, by this.

Sissabhāvūpagamanaṃ (sự chấp nhận địa vị đệ tử) là điều mà nhờ đó người ta chấp nhận địa vị đệ tử, địa vị học trò, với ý nghĩa quy y.

Saraṇagamanādhippāyeneva paṇipatati etenāti paṇipāto.

One bows down with the intention of taking refuge, hence it is called prostration (paṇipāta).

Với ý định quy y mà lạy xuống, nên gọi là paṇipāto (đảnh lễ).

Sabbattha yathāvuttadiṭṭhijukammavaseneva attho veditabbo.

In all cases, the meaning should be understood in terms of the straightening of views as described.

Ở mọi nơi, ý nghĩa nên được hiểu theo cách làm cho chánh kiến trở nên ngay thẳng như đã nói.

Attapariccajananti saṃsāradukkhanittharaṇatthaṃ attano attabhāvassa pariccajanaṃ.

Sacrificing oneself (attapariccajana) means the abandoning of one's own existence (attabhāva) for the purpose of escaping the suffering of saṃsāra.

Attapariccajana (từ bỏ tự ngã) là sự từ bỏ tự thân của mình vì mục đích thoát khỏi khổ đau luân hồi.

Esa nayo sesesupi.

This method applies to the remaining ones as well.

Đây cũng là nguyên tắc cho những điều còn lại.

Buddhādīnaṃyevāti avadhāraṇaṃ itaresupi saraṇagamanavisesesu yathārahaṃ vattabbaṃ.

The emphatic particle " only of the Buddha and others" should be applied appropriately to other specific forms of taking refuge as well.

Sự nhấn mạnh chỉ đối với Đức Phật và những bậc khác (Buddhādīnaṃyevā) cũng nên được nói một cách thích hợp trong các loại quy y đặc biệt khác.

Evañhi tadaññanivattanaṃ kataṃ hoti.

For in this way, the exclusion of all others is accomplished.

Như vậy, sự loại bỏ những điều khác đã được thực hiện.

766

Evaṃ attasanniyātanādīni ekena pakārena dassetvā idāni aparehipi pakārehi dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ.

Having thus shown self-resignation and so on in one way, now the phrase " furthermore" and so on is begun to show them in other ways.

Sau khi trình bày sự phó thác tự ngã và những điều tương tự theo một cách, bây giờ để trình bày theo những cách khác, câu ‘‘apicā’’ (hơn nữa) và những câu tiếp theo đã được bắt đầu.

Tena pariyāyantarehipi attasanniyyātanādi katameva hoti atthassa abhinnattāti dasseti.

By this, it shows that self-resignation and so on are accomplished through other modes as well, as the meaning is not different.

Điều này cho thấy rằng sự phó thác tự ngã và những điều tương tự vẫn được thực hiện theo các phương pháp khác, vì ý nghĩa không khác biệt.

Āḷavakādīnanti ādi-saddena sātāgirihemavatādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

In " Āḷavaka and others," the term " and others" should be understood to include Sātāgiri, Hemavata, and so on.

Trong Āḷavakādīna (những người như Āḷavaka), từ ādi (vân vân) nên được hiểu là bao gồm Sātāgiri, Hemavata và những vị khác.

Nanu cete āḷavakādayo maggeneva āgatasaraṇagamanā, kathaṃ tesaṃ tapparāyaṇatāsaraṇagamanaṃ vuttanti?

But surely, these Āḷavaka and others had refuge obtained through the path (magga), so how is their refuge of sole reliance mentioned?

Chẳng phải Āḷavaka và những vị này đã quy y thông qua Đạo sao? Làm sao có thể nói rằng sự quy y nương tựa họ đã được nói đến?

Maggenāgatasaraṇagamanehipi ‘‘so ahaṃ vicarissāmi gāmā gāma’’ntiādinā (saṃ. ni. 1.246) tehi tapparāyaṇatākārassa paveditattā tathā vuttaṃ.

Even in the case of refuge obtained through the path, it is stated thus because they declared the characteristic of sole reliance, as in "Therefore, I shall wander from village to village" and so on.

Mặc dù sự quy y đến từ Đạo, nhưng vì họ đã tuyên bố sự nương tựa đó bằng câu ‘‘so ahaṃ vicarissāmi gāmā gāma’’ (Ta sẽ du hành từ làng này sang làng khác) và những câu tương tự (Saṃ. Ni. 1.246), nên đã được nói như vậy.

767

Ñāti…pe… vasenāti ettha ñātivasena bhayavasena ācariyavasena dakkhiṇeyyavasenāti paccekaṃ ‘‘vasenā’’ti padaṃ yojetabbaṃ.

In "by kin…pe… by means of", the word "by means of" should be connected individually with "by means of kin," "by means of fear," "by means of a teacher," and "by means of one worthy of offerings."

Ở đây, trong ñāti…pe… vasenā (theo cách thân thuộc… vân vân), từ ‘‘vasenā’’ (theo cách) nên được ghép riêng với ñātivasena (theo cách thân thuộc), bhayavasena (theo cách sợ hãi), ācariyavasena (theo cách thầy), dakkhiṇeyyavasena (theo cách đáng cúng dường).

Tattha ñātivasenāti ñātibhāvavasena.

Therein, by means of kin means by way of kinship.

Trong đó, ñātivasenā (theo cách thân thuộc) là theo cách của thân thuộc.

Evaṃ sesesupi.

The same applies to the remaining ones.

Tương tự cho những điều còn lại.

Dakkhiṇeyyapaṇipātenāti dakkhiṇeyyatāhetukena paṇipātena.

By the prostration of one worthy of offerings means by prostration due to being worthy of offerings.

Dakkhiṇeyyapaṇipātena (bằng sự đảnh lễ đáng cúng dường) là sự đảnh lễ do đáng cúng dường.

Itarehīti ñātibhāvādivasappavattehi tīhi paṇipātehi.

By others means by the three prostrations arising from kinship and so on.

Itarehī (bởi những cái khác) là bởi ba sự đảnh lễ phát sinh do cách thân thuộc và những điều tương tự.

Itarehītiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.

To explain in detail the meaning stated concisely by " by others" and so on, the phrase " therefore" and so on is mentioned.

Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng itarehī (bởi những cái khác) và những câu tương tự, câu ‘‘tasmā’’ (do đó) và những câu tiếp theo đã được nói.

Vandatīti paṇipātassa lakkhaṇavacanaṃ.

Worships is a term indicating the characteristic of prostration.

Vandatī (kính lễ) là từ chỉ đặc tính của sự đảnh lễ.

Evarūpanti diṭṭhadhammikaṃ sandhāya vadati.

Such a kind of refers to what is seen in this present life.

Evarūpa (như vậy) nói đến điều thuộc hiện tại.

Samparāyikañhi niyyānikaṃ vā anusāsanaṃ paccāsīsanto dakkhiṇeyyapaṇipātameva karotīti adhippāyo.

For the intention is that one who aspires to beneficial teaching for the future or leading to liberation performs only the prostration due to one worthy of offerings.

Ý nghĩa là: người mong cầu lời giáo huấn đưa đến lợi ích ở đời sau hoặc sự giải thoát thì thực hiện sự đảnh lễ đáng cúng dường.

Saraṇagamanappabhedoti saraṇagamanavibhāgo.

Division of taking refuge means the classification of taking refuge.

Saraṇagamanappabhedo (phân loại quy y) là sự phân chia quy y.

768

Ariyamaggoyeva lokuttarasaraṇagamananti āha ‘‘cattāri sāmaññaphalāni vipākaphala’’nti.

The noble path itself is the supramundane refuge, so it is said: " the four fruits of recluseship are the results."

Chỉ có Thánh đạo là sự quy y siêu thế, nên nói ‘‘cattāri sāmaññaphalāni vipākaphala’’ (bốn Sa-môn quả là quả dị thục).

Sabbadukkhakkhayoti sakalassa vaṭṭadukkhassa anuppādanirodho.

The destruction of all suffering means the non-arising and cessation of all suffering of saṃsāra.

Sabbadukkhakkhayo (sự diệt tận mọi khổ đau) là sự không phát sinh và sự đoạn diệt toàn bộ khổ đau luân hồi.

Etanti ‘‘cattāri ariyasaccāni, sammappaññāya passatī’’ti (dha. pa. 190) evaṃ vuttaṃ ariyasaccadassanaṃ.

This refers to the vision of the Noble Truths mentioned as: "One sees the four Noble Truths with perfect wisdom."

Eta (điều này) là sự thấy Tứ Thánh đế đã được nói như vậy: ‘‘thấy Tứ Thánh đế bằng chánh trí’’ (Dhammapada 190).

769

Niccato anupagamanādivasenāti niccanti aggahaṇādivasena.

By means of non-approaching as permanent and so on means by way of not grasping as permanent and so on.

Niccato anupagamanādivasenā (theo cách không chấp thủ thường hằng) là theo cách không chấp thủ là thường hằng, vân vân.

Aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo.

It is impossible is the rejection of the cause.

Aṭṭhāna (không thể có) là sự phủ nhận nguyên nhân.

Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo.

It is impossible is the rejection of the condition.

Anavakāso (không có cơ hội) là sự phủ nhận duyên.

Ubhayenapi kāraṇameva paṭikkhipati.

By both, the reason itself is rejected.

Cả hai đều phủ nhận nguyên nhân.

Yanti yena kāraṇena.

That means by which reason.

Yaṃ (điều gì) là do nguyên nhân nào.

Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno.

Endowed with right view is a stream-enterer (sotāpanna) endowed with path-view.

Diṭṭhisampanno (người thành tựu chánh kiến) là bậc Dự lưu đã thành tựu chánh kiến Đạo.

Kañci saṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu ekasaṅkhārampi.

Any conditioned phenomenon means even one conditioned phenomenon among the conditioned phenomena in the four planes of existence.

Kañci saṅkhāra (bất kỳ hành nào) là dù chỉ một hành trong các hành hữu vi thuộc bốn cõi.

Niccato upagaccheyyāti ‘‘nicco’’ti gaṇheyya.

He would approach as permanent means he would grasp as "permanent."

Niccato upagaccheyyā (có thể chấp thủ là thường hằng) là chấp thủ là ‘‘thường hằng’’.

Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’ti (dī. ni. 1.76) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.

He would approach as pleasant refers to grasping as pleasant by way of the view of self, as in "the self is absolutely happy, free from illness after death."

Sukhato upagaccheyyā (có thể chấp thủ là lạc) là điều này được nói đến sự chấp thủ là lạc theo tà kiến về tự ngã, như ‘‘tự ngã hoàn toàn an lạc, không bệnh tật sau khi chết’’ (Dī. Ni. 1.76).

Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhavūpasamanatthaṃ mattahatthiparittāsito viya cokkhabrāhmaṇo ukkārabhūmiṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati.

However, a noble disciple, with a mind disassociated from views, approaches some conditioned phenomenon as pleasant, just as a clean brahmin, terrified by a rogue elephant, approaches a heap of rubbish for the sake of calming distress.

Tuy nhiên, một Thánh đệ tử với tâm không bị tà kiến chi phối, để xoa dịu sự nóng nảy, chấp thủ một hành nào đó là lạc, giống như một Bà-la-môn thanh tịnh bị voi điên hăm dọa trên bãi rác.

Attavāre kasiṇādipaññattisaṅgahaṇatthaṃ ‘‘saṅkhāra’’nti avatvā ‘‘kañci dhamma’’nti vuttaṃ.

To include the designation of kasiṇa and so on in the case of self-views, it is stated as " any phenomenon" instead of "conditioned phenomenon."

Để bao gồm sự chế định về đề mục kasiṇa, vân vân, trong trường hợp tự ngã, đã nói ‘‘kañci dhamma’’ (bất kỳ pháp nào) thay vì ‘‘saṅkhāra’’ (hành).

Imesupi vāresu catubhūmakavaseneva paricchedo veditabbo tebhūmakavaseneva vā.

In these cases also, the classification should be understood in terms of the four planes of existence or in terms of the three planes of existence.

Trong những trường hợp này, sự phân định cũng nên được hiểu theo cách bốn cõi hoặc theo cách ba cõi.

Yaṃ yañhi puthujjano gāhavasena gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti.

For whatever a worldling (puthujjana) grasps by way of grasping, from that the noble disciple disentangles the grasping.

Phàm phu chấp thủ điều gì bằng sự chấp thủ, thì Thánh đệ tử tháo gỡ sự chấp thủ đó khỏi điều đó.

Mātarantiādīsu janikā mātā, janako pitā, manussabhūto khīṇāsavo arahāti adhippeto.

In " mother" and so on, "mother" is the birth-giver, "father" is the progenitor, and the human Arahant, whose defilements are destroyed, is intended by arahā.

Trong Mātara (mẹ) và những từ tương tự, mẹ là người sinh ra, cha là người sinh ra, Arahā là bậc A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc, người đã thành tựu nhân loại.

Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti?

Would a noble disciple deprive another of life?

Vậy Thánh đệ tử có thể tước đoạt mạng sống của người khác không?

Etampi aṭṭhānaṃ, puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa phaladīpanatthañcevaṃ vuttaṃ.

This too is impossible, but it is stated thus to show the great culpability of being a worldling and to highlight the fruit of a noble disciple.

Điều này cũng là không thể có, nhưng để cho thấy sự nguy hiểm lớn của trạng thái phàm phu và để làm sáng tỏ quả vị của Thánh đệ tử, đã nói như vậy.

Duṭṭhacitto vadhakacittena paduṭṭhacitto.

With a corrupt mind means with a mind corrupted by the intention to kill.

Duṭṭhacitto (tâm ác) là tâm bị ô nhiễm với ý định giết hại.

Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya.

He would cause blood to flow means he would cause even a small amount of blood, enough for a tiny fly to drink, to flow from a living body.

Lohitaṃ uppādeyyā (có thể làm chảy máu) là làm chảy dù chỉ một lượng máu nhỏ như một con ruồi hút trên cơ thể đang sống.

Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāyaṃ ṭhitaṃ saṅghaṃ ‘kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458) evaṃ vuttehi pañcahi kāraṇehi bhindeyya.

He would split the Saṅgha means he would split the Saṅgha, who dwell in harmony and within the same boundary, by these five methods mentioned as "by action, by purpose, by speaking, by announcement, by voting."

Saṅghaṃ bhindeyyā (có thể phá hòa hợp Tăng) là phá hòa hợp Tăng đang sống chung và ở trong cùng một giới hạn, bằng năm nguyên nhân đã được nói đến: ‘‘bằng hành động, bằng mục đích, bằng lời nói, bằng sự nhắc nhở, bằng cách lấy phiếu bầu’’ (Pari. 458).

Aññaṃ satthāranti aññaṃ titthakaraṃ ‘‘ayaṃ me satthā’’ti evaṃ gaṇheyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho.

Another teacher means that he would accept another sect leader as "this is my teacher" – that is not possible is the meaning.

Aññaṃ satthāra (một vị thầy khác) là chấp nhận một vị ngoại đạo khác là ‘‘vị thầy của tôi’’, ý nghĩa là netaṃ ṭhānaṃ vijjatī (điều đó không thể có).

770

Na te gamissanti apāyabhūminti te buddhaṃ saraṇaṃ gatā tannimittaṃ apāyabhūmiṃ na gamissanti, devakāyaṃ pana paripūressantīti attho.

" They will not go to the planes of misery" means those who have taken refuge in the Buddha will not go to the planes of misery because of that; rather, they will fill the hosts of deities is the meaning.

Na te gamissanti apāyabhūmi (họ sẽ không đi đến cõi đọa lạc) có nghĩa là những người đã quy y Phật sẽ không đi đến cõi đọa lạc vì lý do đó, mà devakāyaṃ paripūressantī (họ sẽ làm đầy đủ hàng chư thiên).

771

Dasahi ṭhānehīti dasahi kāraṇehi.

By ten points means by ten reasons.

Dasahi ṭhānehī (bằng mười điều) là bằng mười nguyên nhân.

Adhiggaṇhantīti adhibhavanti.

They excel means they surpass.

Adhiggaṇhantī (vượt trội) là chiến thắng.

Velāmasuttādivasenāpīti ettha ‘‘caturāsītisahassasaṅkhānaṃ suvaṇṇapātirūpiyapātikaṃsapātīnaṃ yathākkamaṃ rūpiyasuvaṇṇahiraññapūrānaṃ karīsassa catutthabhāvappamāṇānaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitānaṃ caturāsītiyā hatthisahassānaṃ caturāsītiyā assasahassānaṃ caturāsītiyā rathasahassānaṃ caturāsītiyā dhenusahassānaṃ caturāsītiyā kaññāsahassānaṃ caturāsītiyā pallaṅkasahassānaṃ caturāsītiyā vatthakoṭisahassānaṃ aparimāṇassa ca khajjabhojjādibhedassa āhārassa pariccajanavasena sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni nirantaraṃ pavattavelāmamahādānato ekassa sotāpannassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ, tato sataṃ sotāpannānaṃ dinnadānato ekassa sakadāgāmissa, tato ekassa anāgāmissa, tato ekassa arahato, tato ekassa paccekabuddhassa, tato sammāsambuddhassa, tato buddhappamukhassa saṅghassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ, tato cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa vihārakaraṇaṃ, tato saraṇagamanaṃ mahapphalatara’’nti imamatthaṃ dīpentassa velāmasuttassa (a. ni. 9.20) vasena.

Also by means of the Velāma Sutta and so on refers to the Velāma Sutta, which illustrates this meaning: "A donation given to a stream-enterer is more fruitful than the great donation of Velāma the brahmin, which he gave continuously for seven years and seven months, consisting of 84,000 golden, silver, and bronze bowls filled with silver, gold, and jewels respectively, and an amount of excrement equal to a fourth part of the earth, and 84,000 elephants adorned with all ornaments, 84,000 horses, 84,000 chariots, 84,000 cows, 84,000 maidens, 84,000 couches, 84,000 million garments, and immeasurable food of various kinds. More fruitful than that is a donation to a hundred stream-enterers. More fruitful than that is a donation to a once-returner. More fruitful than that is a donation to a non-returner. More fruitful than that is a donation to an Arahant. More fruitful than that is a donation to a Paccekabuddha. More fruitful than that is a donation to a Sammāsambuddha. More fruitful than that is a donation to the Saṅgha headed by the Buddha. More fruitful than that is the construction of a monastery for the Saṅgha of the four directions. More fruitful than that is taking refuge."

Velāmasuttādivasenāpī (cũng theo kinh Velāma và những kinh khác) ở đây, theo kinh Velāma (A. Ni. 9.20) đã làm sáng tỏ ý nghĩa này: ‘‘Bố thí cho một bậc Dự lưu có quả lớn hơn đại thí của Bà-la-môn Velāma, người đã liên tục cúng dường trong bảy năm và bảy tháng, với 84.000 bát vàng, bát bạc, bát đồng, chứa đầy vàng, bạc, châu báu tương ứng, với số lượng phân bón bằng một phần tư, 84.000 con voi được trang sức đầy đủ, 84.000 con ngựa, 84.000 cỗ xe, 84.000 con bò cái, 84.000 thiếu nữ, 84.000 chiếc giường, 84.000 vạn y phục, và thức ăn không giới hạn bao gồm các loại thực phẩm ăn và uống. Bố thí cho một bậc Nhất lai có quả lớn hơn bố thí cho một trăm bậc Dự lưu. Bố thí cho một bậc Bất lai có quả lớn hơn bố thí cho một bậc Nhất lai. Bố thí cho một bậc A-la-hán có quả lớn hơn bố thí cho một bậc Bất lai. Bố thí cho một vị Độc Giác Phật có quả lớn hơn bố thí cho một bậc A-la-hán. Bố thí cho một vị Chánh Đẳng Giác có quả lớn hơn bố thí cho một vị Độc Giác Phật. Bố thí cho Tăng chúng do Phật dẫn đầu có quả lớn hơn bố thí cho một vị Chánh Đẳng Giác. Xây dựng một ngôi chùa cho Tăng chúng bốn phương có quả lớn hơn bố thí cho Tăng chúng do Phật dẫn đầu. Quy y có quả lớn hơn xây dựng chùa’’.

Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ gahapati, velāmo brāhmaṇo dānaṃ adāsi mahādānaṃ, yo ekaṃ diṭṭhisampannaṃ bhojeyya, idaṃ tato mahapphalatara’’ntiādi (a. ni. 9.20).

Indeed, this was said: "Whatever great donation Velāma the brahmin gave, householder, if one feeds a person endowed with right view, this is more fruitful than that," and so on.

Điều này đã được nói: ‘‘Này gia chủ, đại thí mà Bà-la-môn Velāma đã cúng dường, ai cúng dường cho một người thành tựu chánh kiến, điều đó có quả lớn hơn’’ và những câu tương tự (A. Ni. 9.20).

Velāmasuttādīti ādi-saddena aggappasādasuttādīnaṃ (a. ni. 4.34; itivu. 90) saṅgaho daṭṭhabbo.

In " Velāma Sutta and so on," the term " and so on" should be understood to include the Aggappasāda Sutta and others.

Trong Velāmasuttādī (kinh Velāma và những kinh khác), từ ādi (vân vân) nên được hiểu là bao gồm kinh Aggappasāda (A. Ni. 4.34; Itivu. 90) và những kinh khác.

772

Aññāṇaṃ vatthuttayassa guṇānaṃ ajānanaṃ tattha sammoho, ‘‘buddho nu kho, na nu kho buddho’’tiādinā vicikicchā saṃsayo, micchāñāṇaṃ tassa guṇānaṃ aguṇabhāvaparikappanena viparītaggāho.

Ignorance is not knowing the qualities of the Triple Gem, confusion about them. Doubt is indecision as in "Is he a Buddha or not a Buddha?" Wrong knowledge is the perverse grasping by conceiving his qualities as non-qualities.

Aññāṇaṃ (vô minh) là sự không biết các phẩm chất của Tam Bảo, sự si mê về điều đó; saṃsayo (nghi ngờ) là sự hoài nghi ‘‘Phật có phải là Phật không, không phải là Phật không’’ và những điều tương tự; micchāñāṇaṃ (tà kiến) là sự chấp thủ sai lầm bằng cách suy diễn phẩm chất của Ngài thành không phẩm chất.

Ādi-saddena anādarāgāravādīnaṃ saṅgaho.

The term " and so on" includes disrespect, lack of reverence, and so on.

Từ ādi (vân vân) bao gồm sự không tôn kính, không cung kính và những điều tương tự.

Na mahājutikanti na ujjalaṃ, aparisuddhaṃ apariyodātanti attho.

"Not greatly resplendent" means not brilliant, impure, not purified.

Na mahājutika (không rực rỡ) nghĩa là không chói sáng, không trong sạch, không thanh tịnh.

Na mahāvipphāranti anuḷāraṃ.

"Not greatly widespread" means not extensive.

Na mahāvipphāra (không rộng lớn) nghĩa là không vĩ đại.

Sāvajjoti diṭṭhitaṇhādivasena sadoso.

"Faulty" means defiled due to wrong views, craving, and so on.

Sāvajjo (có lỗi) nghĩa là có khuyết điểm do tà kiến, tham ái, v.v.

Lokiyaṃ saraṇagamanaṃ sikkhāsamādānaṃ viya aggahitakālaparicchedaṃ jīvitapariyantameva hoti, tasmā tassa khandhabhedena bhedoti āha ‘‘anavajjo kālakiriyāyā’’ti.

Worldly going for refuge, like the undertaking of precepts, has no set time limit but lasts only until the end of one's life. Therefore, it is broken by the breaking of the aggregates. Thus, it says "faultless at the time of death".

Sự quy y thế gian, giống như việc thọ trì giới, không có giới hạn thời gian mà chỉ kéo dài đến hết đời; do đó, nó bị hủy diệt khi thân hoại. Vì vậy, (văn bản) nói: “anavajjo kālakiriyāyā” (không có lỗi về sự chết).

Soti anavajjo saraṇagamanabhedo.

"That" refers to the faultless breaking of going for refuge.

So (nó) nghĩa là sự hủy diệt của quy y không có lỗi.

Satipi anavajjatte iṭṭhaphalopi na hotīti āha ‘‘aphalo’’ti.

Even if it is faultless, it does not yield a desired fruit. Thus, it says "fruitless".

Mặc dù không có lỗi, nhưng cũng không có quả mong muốn, vì vậy (văn bản) nói: “aphalo” (không có quả).

773

Saraṇagamanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the discourse on going for refuge is concluded.

Phần giải thích về sự quy y đã hoàn tất.

774

Upāsakavidhikathāvaṇṇanā

Explanation of the Discourse on the Ways of a Lay Follower

Phần giải thích về các quy tắc của cư sĩ

775

Ko upāsakoti sarūpapucchā, tasmā kiṃlakkhaṇo upāsakoti vuttaṃ hoti.

"Who is a lay follower?" is a question about its nature; therefore, it means "what are the characteristics of a lay follower?"

Ko upāsako (Ai là cư sĩ?) là câu hỏi về bản chất, do đó nó có nghĩa là "cư sĩ có đặc điểm gì?".

Kasmāti hetupucchā.

"Why?" is a question about the reason.

Kasmā (Tại sao?) là câu hỏi về nguyên nhân.

Tena kena pavattinimittena upāsakasaddo tasmiṃ puggale niruḷhoti dasseti.

It shows by what originating cause the term "lay follower" is established in that person.

Điều này cho thấy từ "upāsaka" (cư sĩ) được dùng để chỉ người đó dựa trên nguyên nhân nào.

Kimassa sīlanti kīdisaṃ assa upāsakassa sīlaṃ, kittakena sīlenāyaṃ sīlasampanno nāma hotīti attho.

"What is his virtue?" means what kind of virtue does this lay follower possess, and by how much virtue is he called endowed with virtue?

Kimassa sīla (Giới của người đó là gì?) nghĩa là giới của cư sĩ đó như thế nào, người này được gọi là người đầy đủ giới hạnh với bao nhiêu giới.

Ko ājīvoti ko assa sammāājīvo, so pana micchājīvassa parivajjanena hotīti sopi vibhajīyatīti.

"What is his livelihood?" means what is his right livelihood. This is achieved by avoiding wrong livelihood, and thus it is also explained.

Ko ājīvo (Sinh kế là gì?) nghĩa là sinh kế chân chánh của người đó là gì, và nó được phân tích bằng cách tránh tà mạng.

Kā vipattīti kā assa sīlassa, ājīvassa vā vipatti.

"What is his downfall?" means what is the downfall of his virtue or livelihood.

Kā vipattī (Sự bại hoại là gì?) nghĩa là sự bại hoại của giới hoặc sinh kế của người đó.

Anantarassa hi vidhi vā paṭisedho vā.

For what is immediately subsequent, there is either a rule or a prohibition.

Vì ngay sau đó là quy tắc hoặc sự cấm đoán.

Kā sampattīti etthāpi eseva nayo.

"What is his success?" — the same applies here.

Kā sampattī (Sự thành tựu là gì?) cũng theo cách tương tự.

776

Yo kocīti khattiyādīsu yo koci.

"Whoever" means any person among khattiyas and so on.

Yo kocī (Bất cứ ai) nghĩa là bất cứ ai trong các giai cấp như Khattiya (sát đế lợi).

Tena saraṇagamanamevettha kāraṇaṃ, na jātiādivisesoti dasseti.

It thus shows that going for refuge alone is the cause here, not distinctions of birth and so on.

Điều này cho thấy rằng sự quy y là nguyên nhân ở đây, chứ không phải các đặc điểm như giai cấp.

Upāsanatoti teneva saraṇagamanena tattha ca sakkaccakāritāya ādaragāravabahumānādiyogena payirupāsanato.

"By associating" means by associating, by diligent practice, by showing respect, reverence, and high esteem through that very going for refuge.

Upāsanato (Do phụng sự) nghĩa là do phụng sự với sự tôn kính, quý trọng và ngưỡng mộ, v.v., thông qua sự quy y đó và sự thực hành cẩn trọng.

Veramaṇiyoti veraṃ vuccati pāṇātipātādidussīlyaṃ, tassa maṇanato hananato vināsanato veramaṇiyo, pañca viratiyo viratippadhānattā tassa sīlassa.

"Abstinences" (veramaṇiyo) refers to the abstinences from hostility (vera), which is misconduct like killing living beings; it is the abstaining from, eliminating, and destroying of this hostility, meaning the five abstinences, because virtue (sīla) is principally comprised of these abstinences.

Veramaṇiyo (Các sự kiêng cữ) nghĩa là sự kiêng cữ, sự đoạn trừ, sự hủy diệt của "vera" (oán thù), tức là sự ác hạnh như sát sinh, v.v. Đó là năm sự kiêng cữ, vì giới đó chủ yếu là sự kiêng cữ.

Tenevāha tattha tattha ‘‘paṭivirato hotī’’ti.

For this reason, it is said in various places, "he abstains".

Vì vậy, ở nhiều nơi (văn bản) nói: “paṭivirato hotī” (người ấy kiêng cữ).

777

Micchāvaṇijjāti na sammāvaṇijjā ayuttavaṇijjā asāruppavaṇijjā.

"Wrong livelihood" means not right livelihood, improper livelihood, unsuitable livelihood.

Micchāvaṇijjā (Tà nghiệp) nghĩa là nghiệp không chân chánh, nghiệp không phù hợp, nghiệp không thích đáng.

Pahāyāti akaraṇeneva pajahitvā.

"Abandoning" means abandoning by not engaging in it.

Pahāyā (Từ bỏ) nghĩa là từ bỏ bằng cách không thực hiện.

Dhammenāti dhammato anapetena.

"Righteously" means not deviating from the Dhamma.

Dhammenā (Theo pháp) nghĩa là không sai lệch khỏi pháp.

Tena aññampi adhammikaṃ jīvikaṃ paṭikkhipati.

Thereby, any other unrighteous livelihood is also rejected.

Điều này cũng bác bỏ các sinh kế phi pháp khác.

Samenāti avisamena.

"Equitably" means without unfairness.

Samenā (Bình đẳng) nghĩa là không bất bình đẳng.

Tena kāyavisamādiduccaritaṃ vajjetvā kāyasamādinā sucaritena jīvanaṃ dasseti.

Thereby, it shows living a good life with bodily rectitude, avoiding bodily misconduct and other wrong conduct.

Điều này cho thấy cuộc sống bằng thiện hạnh, tránh các ác hạnh như thân bất bình đẳng.

Satthavaṇijjāti āvudhabhaṇḍaṃ katvā vā kāretvā vā yathākataṃ vā paṭilabhitvā tassa vikkayo.

"Weapon trading" is the selling of weapons, whether one makes them, has them made, or acquires them as they are.

Satthavaṇijjā (Buôn bán vũ khí) nghĩa là chế tạo, hoặc sai người chế tạo, hoặc nhận vũ khí đã chế tạo rồi bán.

Satthavaṇijjāti manussavikkayo.

"Living beings trading" is the selling of human beings.

Sattavaṇijjā (Buôn bán chúng sinh) nghĩa là buôn bán người.

Maṃsavaṇijjāti sūnakārādayo viya migasūkarādike posetvā maṃsaṃ sampādetvā vikkayo.

"Meat trading" is the selling of meat, having acquired it by raising deer, pigs, etc., like butchers do.

Maṃsavaṇijjā (Buôn bán thịt) nghĩa là nuôi các loài vật như hươu, heo, v.v., rồi làm thịt và bán, giống như những người bán thịt.

Majjavaṇijjāti yaṃ kiñci majjaṃ yojetvā tassa vikkayo.

"Intoxicant trading" is the selling of any kind of intoxicant, having prepared it.

Majjavaṇijjā (Buôn bán rượu) nghĩa là chế biến bất kỳ loại rượu nào rồi bán.

Visavaṇijjāti visaṃ yojetvā, visaṃ gahetvā vā tassa vikkayo.

"Poison trading" is the selling of poison, having prepared it or acquired it.

Visavaṇijjā (Buôn bán chất độc) nghĩa là chế biến chất độc, hoặc lấy chất độc rồi bán.

Tattha satthavaṇijjā paroparodhanimittatāya akaraṇīyā vuttā, sattavaṇijjā abhujissabhāvakaraṇato, maṃsavisavaṇijjā vadhahetuto, majjavaṇijjā pamādaṭṭhānato.

Among these, weapon trading is said to be prohibited because it causes harm to others; living beings trading because it causes unfreedom; meat and poison trading because they are causes of killing; and intoxicant trading because it is a cause of heedlessness.

Trong đó, buôn bán vũ khí được nói là không nên làm vì gây hại cho người khác; buôn bán chúng sinh vì biến thành nô lệ; buôn bán thịt và chất độc vì là nguyên nhân của sự giết hại; buôn bán rượu vì là nguyên nhân của sự phóng dật.

778

Tassevāti pañcaveramaṇilakkhaṇassa sīlassa ceva pañcamicchāvaṇijjālakkhaṇassa ājīvassa ca.

"Of that very thing" means of the virtue characterized by the five abstinences and the livelihood characterized by the five wrong trades.

Tassevā (Của chính nó) nghĩa là của giới có đặc điểm năm sự kiêng cữ và của sinh kế có đặc điểm năm tà nghiệp.

Vipattīti bhedo pakopo ca.

"Downfall" means breaking and corruption.

Vipattī (Sự bại hoại) nghĩa là sự hủy hoại và sự rối loạn.

Yāyāti yāya paṭipattiyā.

"By which" means by which practice.

Yāyā (Bằng sự thực hành nào) nghĩa là bằng sự thực hành nào.

Caṇḍāloti upāsakacaṇḍālo.

"Outcaste" means a lay follower outcaste.

Caṇḍālo (Kẻ hạ tiện) nghĩa là cư sĩ hạ tiện.

Malanti upāsakamalaṃ.

"Stain" means a lay follower's stain.

Mala (Uế tạp) nghĩa là uế tạp của cư sĩ.

Patikiṭṭhoti upāsakanihīno.

"Degenerate" means a low-grade lay follower.

Patikiṭṭho (Kẻ thấp kém) nghĩa là cư sĩ thấp kém.

Buddhādīsu kammakammaphalesu ca saddhāvipariyāyo assaddhiyaṃ micchādhimokkho.

In the Buddhas and others, and in actions and their results, a reversal of faith is lack of faith, wrong conviction.

Sự bất tín, tà kiến về đức Phật và các vị khác, về nghiệp và quả của nghiệp.

Yathāvuttena assaddhiyena samannāgato assaddho.

"Faithless" is one endowed with the aforementioned lack of faith.

Người đầy đủ sự bất tín như đã nói được gọi là assaddho (không có tín tâm).

Yathāvutta sīlavipatti ājīvavipattivasena dussīlo.

"Unvirtuous" by means of the aforementioned downfall of virtue and downfall of livelihood.

Người dussīlo (giới hạnh xấu) do sự bại hoại về giới và sự bại hoại về sinh kế như đã nói.

‘‘Iminā diṭṭhādinā idaṃ nāma maṅgalaṃ bhavissatī’’ti evaṃ bālajanaparikappitakotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena samannāgato kotūhalamaṅgaliko.

"Superstitious about omens and rituals" is one endowed with omens and rituals seen, heard, and imagined, which are foolishly conjectured as "this auspicious sign will bring such and such good fortune."

Người kotūhalamaṅgaliko (tin vào điềm lành) là người đầy đủ các điềm lành được thấy, nghe, biết, được những người ngu tưởng tượng như "nhờ điềm lành này sẽ có điềm lành nọ".

Maṅgalaṃ paccetīti diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ maṅgalameva pattiyāyati.

"Believes in omens" means he believes in omens, which are of the various kinds of omens seen and so on.

Maṅgalaṃ paccetī (Tin vào điềm lành) nghĩa là tin tưởng vào các điềm lành như điềm lành được thấy.

No kammanti kammassakataṃ no pattiyāyati.

"Not in kamma" means he does not believe in the ownership of kamma.

No kamma (Không nghiệp) nghĩa là không tin vào nghiệp báo.

Ito bahiddhāti ito sabbaññubuddhasāsanato bahiddhā bāhirakasamaye.

"Outside of this" means outside of this teaching of the Omniscient Buddha, in external doctrines.

Ito bahiddhā (Bên ngoài đây) nghĩa là bên ngoài giáo pháp của Đức Phật Toàn Giác, trong các học thuyết ngoại đạo.

Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatīti duppaṭipannaṃ dakkhiṇārahasaññī gavesati.

"Seeks for those worthy of offerings" means he searches for those who are wrongly practiced, believing them to be worthy of offerings.

Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī (Tìm kiếm người đáng cúng dường) nghĩa là tìm kiếm người hành ác nhưng lại cho là đáng cúng dường.

Pubbakāraṃ karotīti dānamānanādikaṃ kusalakiriyaṃ paṭhamaṃ karoti.

"Performs the initial act" means he first performs wholesome actions such as giving and honoring.

Pubbakāraṃ karotī (Thực hiện sự ưu tiên) nghĩa là thực hiện trước các hành động thiện như bố thí, tôn kính.

Ettha ca dakkhiṇeyyapariyesanapubbakāre ekaṃ katvā pañca dhammā veditabbā.

Here, taking the seeking of worthy recipients and the initial act as one, five qualities should be understood.

Ở đây, cần hiểu năm pháp bằng cách gộp sự tìm kiếm người đáng cúng dường và sự ưu tiên thành một.

779

Vipattiyaṃ vuttavipariyāyena sampatti ñātabbā.

Success should be understood as the opposite of what was stated for downfall.

Sampatti (Sự thành tựu) cần được hiểu theo nghĩa ngược lại với những gì đã nói về sự bại hoại.

Ayaṃ pana viseso – catunnampi parisānaṃ ratijananaṭṭhena upāsakova ratanaṃ upāsakaratanaṃ.

But this is the distinction: a lay follower himself is a jewel, a lay follower jewel, because he gives delight to all four assemblies.

Nhưng có một điểm đặc biệt – cư sĩ là một viên ngọc quý upāsakaratanaṃ vì tạo ra niềm vui cho cả bốn hội chúng.

Guṇasobhākittisaddasugandhatāhi upāsakova padumaṃ upāsakapadumaṃ.

A lay follower himself is a lotus, a lay follower lotus, due to his qualities, beauty, fame, and good fragrance.

Cư sĩ là một đóa sen upāsakapadumaṃ vì có phẩm chất, vẻ đẹp, danh tiếng, âm thanh và hương thơm.

Tathā upāsakapuṇḍarīko.

Likewise, a white lotus among lay followers.

Tương tự, upāsakapuṇḍarīko (cư sĩ hoa sen trắng).

780

Ādimhīti ādiatthe.

"At the beginning" means in the sense of the beginning.

Ādimhī (Ở ban đầu) nghĩa là ở nghĩa ban đầu.

Koṭiyanti pariyantakoṭiyaṃ.

"At the tip" means at the very end.

Koṭiya (Ở đỉnh) nghĩa là ở điểm cuối cùng.

Vihāraggenāti ovarakakoṭṭhāsena, ‘‘imasmiṃ gabbhe vasantānaṃ idaṃ nāma panasaphalaṃ pāpuṇātī’’tiādinā taṃtaṃvasanaṭṭhānakoṭṭhāsenāti attho.

"At the top of the monastery" means by compartment. The meaning is by each dwelling compartment, such as "those dwelling in this room get such and such jackfruit."

Vihāraggenā (Bằng phần tốt nhất của tinh xá) nghĩa là bằng phần phòng ốc, tức là "những quả mít này thuộc về những người sống trong phòng này", v.v., theo cách đó, nghĩa là bằng phần chỗ ở cụ thể.

Ajjatanti ajjaicceva attho.

"Today" means just today.

Ajjata (Ngày nay) nghĩa là ngay hôm nay.

781

Pāṇehi upetanti iminā tassa saraṇagamanassa āpāṇakoṭikataṃ dassento ‘‘yāva me jīvitaṃ pavattatī’’tiādinā vatvā puna jīvitena taṃ vatthuttayaṃ paṭipūjento ‘‘saraṇagamanaṃ rakkhāmī’’ti uppannaṃ tassa brāhmaṇassa adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘ahañhī’’tiādimāha.

"Endowed with life": by this, showing that his going for refuge is until the end of his life, having said "as long as my life continues" and so on, then honoring the Triple Gem with his life, he explains the intention that arose in that Brahmin, "I will protect my going for refuge," and thus he says "for I" and so on.

Pāṇehi upeta (Đầy đủ sự sống) – bằng điều này, để cho thấy sự quy y đó kéo dài đến cuối đời, sau khi nói "chừng nào tôi còn sống", v.v., rồi lại cúng dường Tam Bảo bằng sinh mạng, làm rõ ý định của vị Bà-la-môn đó là "tôi sẽ giữ gìn sự quy y", (văn bản) nói "ahañhī" (chính tôi), v.v.

Pāṇehi upetanti hi yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ upetaṃ, upento ca na vācāmattena, na ekavāraṃ cittuppādanamattena, atha kho pāṇe pariccajitvāpi yāvajīvaṃ upetanti evamettha attho veditabboti.

Indeed, "endowed with life" means that as long as my life persists, I have gone for refuge. And one goes for refuge not merely by word, nor by a single thought, but by sacrificing life, for as long as one lives. This is how the meaning here should be understood.

Pāṇehi upeta (Đầy đủ sự sống) nghĩa là chừng nào tôi còn sống, chừng đó tôi quy y, và sự quy y đó không chỉ bằng lời nói, không chỉ bằng một lần khởi tâm, mà là quy y suốt đời, ngay cả khi phải từ bỏ sinh mạng. Nghĩa là như vậy cần được hiểu ở đây.

782

Upāsakavidhikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the discourse on the ways of a lay follower is concluded.

Phần giải thích về các quy tắc của cư sĩ đã hoàn tất.

783

Bhayabheravasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The elucidation of the hidden meanings in the explanation of the Bhayabherava Sutta is completed.

Việc làm sáng tỏ các ý nghĩa ẩn tàng trong phần giải thích kinh Bhayabherava đã hoàn tất.

784

5. Anaṅgaṇasuttavaṇṇanā

5. Explanation of the Anaṅgaṇa Sutta

5. Phần giải thích kinh Anaṅgaṇa

785

57. Āyasmā sāriputtoti ettha iti-saddo ādiattho, evamādikanti attho.

57. In "Venerable Sāriputta", the word iti has the sense of 'and so on', meaning 'and so forth'.

57. Trong Āyasmā Sāriputto (Đại đức Sāriputta), từ iti có nghĩa là "vân vân", tức là "và những điều tương tự".

Tena ‘‘bhikkhū āmantesī’’tiādikaṃ sabbaṃ suttaṃ saṅgaṇhāti.

Thereby, it encompasses the entire Sutta, starting with "He addressed the bhikkhus" and so on.

Điều này bao gồm toàn bộ bài kinh, bắt đầu bằng "bhikkhū āmantesī" (Đức Phật gọi các Tỳ-kheo), v.v.

Tenāha ‘‘anaṅgaṇasutta’’nti.

Therefore, it says "the Anaṅgaṇa Sutta".

Vì vậy, (văn bản) nói: "anaṅgaṇasutta" (kinh Anaṅgaṇa).

Tassa ko nikkhepo?

What is its deposit?

Sự trình bày của nó là gì?

Attajjhāsayo.

His own resolve.

Là ý định của chính mình.

Parehi anajjhiṭṭhoyeva hi mahāthero imaṃ desanaṃ ārabhi.

Indeed, the Mahāthera initiated this teaching without being requested by others.

Vì Đại Trưởng lão đã bắt đầu bài thuyết pháp này mà không được người khác thỉnh cầu.

Keci panāhu ‘‘ekacce bhikkhū saṃkiliṭṭhacitte disvā tesaṃ cittasaṃkilesappahānāya ceva ekaccānaṃ āyatiṃ anuppādanāya ca ayaṃ desanā āraddhā’’ti.

However, some say, "Seeing some bhikkhus with defiled minds, this teaching was initiated for the removal of their mental defilements and for preventing their recurrence in the future for others."

Tuy nhiên, một số người nói rằng "bài thuyết pháp này được bắt đầu để loại bỏ sự ô nhiễm tâm của một số Tỳ-kheo khi thấy tâm họ bị ô nhiễm, và để ngăn chặn sự phát sinh (ô nhiễm) trong tương lai của một số người khác".

Evaṃ sabbasuttesūti yathā ettha anaṅgaṇasutte, evaṃ ito paresūti sabbesupi suttesu anuttānaapubbapadavaṇṇanā eva karīyati.

"Thus in all suttas": just as in this Anaṅgaṇa Sutta, so in the suttas that follow, only explanations of obscure and new terms are given.

Evaṃ sabbasuttesu (Như vậy trong tất cả các kinh) nghĩa là như trong kinh Anaṅgaṇa này, và trong các kinh sau đó, chỉ giải thích những từ không rõ nghĩa và chưa từng xuất hiện.

Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.

Therefore, it says "hence" and so on.

Vì vậy, (văn bản) nói: "tasmā" (do đó), v.v.

Gaṇanaparicchedoti gaṇanena paricchindanaṃ.

"Enumeration and classification" means division by enumeration.

Gaṇanaparicchedo (Sự phân loại bằng cách đếm) nghĩa là sự phân chia bằng cách đếm.

Idañhi apparajakkhamahārajakkhatāvasena duvidhe satte paccekaṃ atthaññutānatthaññutāvasena dvidhā katvā ‘‘cattāro’’ti anavasesapariyādānaṃ.

This indeed is the exhaustive classification of beings into two types based on having little dust and much dust, then each of these into two based on understanding the meaning and not understanding the meaning, totaling "four" types.

Điều này là sự phân loại hoàn toàn "bốn" loại chúng sinh bằng cách chia chúng sinh thành hai loại dựa trên mức độ ít hay nhiều bụi trần, và mỗi loại lại được chia thành hai dựa trên sự hiểu biết ý nghĩa hoặc không hiểu biết ý nghĩa.

Vajjīputtakādayo viya puggalavādīti na gahetabbaṃ lokasamaññānusārena atthaṃ paṭivijjhituṃ samatthānaṃ vasena desanāya āraddhattā, ayañca desanānayo satthu nissāya evāti dassento ‘‘ayañhī’’tiādimāha.

It should not be understood as a personalist, like the Vajjīputtakas and others, because the teaching was initiated for those capable of comprehending the meaning according to conventional usage. And showing that this method of teaching is indeed based on the Teacher, he says "For this is indeed..." and so on.

Không nên hiểu là người chấp ngã (puggalavādī) như các phái Vajjīputtaka và những người khác, vì bài giảng được bắt đầu theo cách mà những người có khả năng thấu hiểu ý nghĩa theo quy ước thế gian. Và để chỉ ra rằng phương pháp giảng dạy này chỉ dựa vào Đức Đạo Sư, nên Ngài đã nói ‘Vì điều này’ và tiếp theo.

786

Sammutiparamatthadesanākathāvaṇṇanā

Elucidation of the Discourse on Conventional and Ultimate Truths

Giải thích về bài giảng quy ước và chân đế

787

Tattha (a. ni. ṭī. 1.1.170) sammutiyā desanā sammutidesanā, paramatthassa desanā paramatthadesanā.

There, the teaching by way of convention is sammutidesanā, and the teaching by way of ultimate truth is paramatthadesanā.

Ở đây, bài giảng theo quy ước là bài giảng quy ước (sammutidesanā), bài giảng về chân đế là bài giảng chân đế (paramatthadesanā).

Tatthāti sammutiparamatthadesanāsu, na sammutiparamatthesu.

"There" refers to sammutidesanā and paramatthadesanā, not to conventional and ultimate truths themselves.

Ở đây (Tatthā) là trong các bài giảng quy ước và chân đế, không phải trong các quy ước và chân đế.

Tenāha ‘‘evarūpā sammutidesanā, evarūpā paramatthadesanā’’ti.

Therefore, he says, "Such is sammutidesanā, such is paramatthadesanā."

Vì vậy, Ngài nói: ‘Đây là bài giảng quy ước, đây là bài giảng chân đế’.

Tatridaṃ sammutiparamatthānaṃ lakkhaṇaṃ – yasmiṃ bhinne, buddhiyā avayavavinibbhoge vā kate na taṃsamaññā, sā ghaṭapaṭādippabhedā sammuti, tabbipariyāyato paramattho.

Here is the definition of conventional and ultimate truths: that which, when broken down or analyzed into its component parts by wisdom, does not retain its designation, is conventional, belonging to categories such as a pot or a cloth; the opposite of that is ultimate truth.

Đây là định nghĩa về quy ước và chân đế: Khi một vật bị phân chia, hoặc khi các bộ phận của nó được phân tích bằng trí tuệ, nếu danh xưng đó không còn, thì đó là quy ước, như các loại bình, vải, v.v. Ngược lại, đó là chân đế.

Na hi kakkhaḷaphusanādisabhāve ayaṃ nayo labbhati, tattha rūpādidhammaṃ samūhasantānavasena pavattamānaṃ upādāya puggalavohāroti āha ‘‘puggaloti sammutidesanā’’ti.

Indeed, this method is not applicable to characteristics like hardness or contact; rather, the designation "person" is used based on the aggregation and continuity of phenomena such as form, etc. Therefore, he says, "Person is sammutidesanā."

Thật vậy, nguyên tắc này không được áp dụng cho bản chất cứng rắn, xúc chạm, v.v. Ở đó, Ngài nói: ‘Người (puggalo) là bài giảng quy ước’ để chỉ rằng danh xưng cá nhân (puggalavohāro) được hình thành dựa trên sự tập hợp và dòng chảy liên tục của các pháp sắc, v.v.

Sesapadesupi eseva nayo.

The same method applies to the remaining terms.

Nguyên tắc này cũng tương tự trong các trường hợp khác.

Uppādavayavanto sabhāvadhammā na niccāti āha ‘‘aniccanti paramatthadesanā’’ti.

Phenomena with their own intrinsic nature, having arising and ceasing, are not permanent. Therefore, he says, "Impermanent is paramatthadesanā."

Các pháp bản chất có sự sinh diệt thì không thường còn, vì vậy Ngài nói: ‘Vô thường (aniccaṃ) là bài giảng chân đế’.

Esa nayo sesapadesupi.

The same method applies to the remaining terms.

Nguyên tắc này cũng tương tự trong các trường hợp khác.

Nanu khandhadesanāpi sammutidesanāva.

But is not the teaching of aggregates (khandha) also sammutidesanā?

Há chẳng phải bài giảng về các uẩn cũng là bài giảng quy ước sao?

Khandhaṭṭho hi rāsaṭṭho, koṭṭhāsaṭṭho vāti?

For the meaning of khandha is "heap" or "component part", is it not?

Vì ý nghĩa của uẩn là sự tích tụ, hay sự phân chia?

Saccametaṃ, ayaṃ pana khandhasamaññā phassādīsu tajjāpaññatti viya paramatthasannissayā tassa āsannatarā, puggalasamaññādayo viya na dūreti paramatthasaṅgahatā vuttā, khandhasīsena vā tadupādānā sabhāvadhammā eva gahitā.

This is true. However, this designation of khandha, like the designation of specific mental factors such as contact (phassa) and so on, is based on ultimate truth and is closer to it, not remote like the designations of "person" and so on. Therefore, it is said to be included in ultimate truth, or by the term khandha, the intrinsic phenomena that are its constituents are themselves taken.

Điều này đúng, nhưng danh xưng uẩn này gần với chân đế hơn, vì nó dựa trên chân đế, giống như sự chế định về xúc, v.v., không xa như các danh xưng cá nhân, v.v. Nó được nói là bao gồm chân đế, hoặc các pháp bản chất dựa trên các uẩn đã được chấp nhận.

Nanu ca sabhāvadhammā sabbepi sammutimukheneva desanaṃ ārohanti, na samukhenāti sabbāpi desanā sammutidesanāva siyāti?

But do not all intrinsic phenomena ascend to being taught only through the medium of convention, and not directly? If so, would not all teachings be sammutidesanā?

Há chẳng phải tất cả các pháp bản chất đều được giảng dạy thông qua quy ước, chứ không phải trực tiếp, vậy thì tất cả các bài giảng đều là bài giảng quy ước sao?

Nayidamevaṃ desetabbadhammavibhāgena desanāvibhāgassa adhippetattā, na ca saddo kenaci pavattinimittena vinā atthaṃ pakāsetīti.

No, this is not the case, because the division of teaching is intended by the division of phenomena to be taught, and a word does not reveal meaning without some reason for its usage.

Không phải vậy, vì sự phân chia bài giảng được dự định theo sự phân chia các pháp được giảng dạy, và không có từ nào có thể biểu lộ ý nghĩa mà không có một dấu hiệu khởi nguồn nào.

788

Sammutivasena desanaṃ sutvāti ‘‘idhekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpānuyogamanuyutto’’tiādinā (ma. ni. 2.413; pu. pa. 10.25 mātikā) sammutimukhena pavattitaṃ desanaṃ sutamayañāṇuppādanavasena sutvā.

"Having heard the teaching by way of convention" means having heard, in the sense of producing knowledge acquired through hearing, the teaching presented by way of convention, such as "Here, a certain individual practices self-mortification, devoted to the practice of afflicting himself" and so on.

Sau khi nghe bài giảng theo quy ước nghĩa là sau khi nghe bài giảng được trình bày theo quy ước, như: “Ở đây, có một số người tự hành khổ, chuyên chú vào việc tự làm khổ mình và người khác” và tiếp theo, theo cách làm phát sinh trí tuệ nghe (sutamayañāṇa).

Atthaṃ paṭivijjhitvāti tadanusārena catusaccasaṅkhātaṃ atthaṃ saha vipassanāya maggena paṭivijjhitvā.

"Having penetrated the meaning" means having penetrated the meaning, consisting of the Four Noble Truths, together with insight by means of the path, in accordance with that.

Sau khi thấu hiểu ý nghĩa nghĩa là sau khi thấu hiểu ý nghĩa bao gồm Tứ Thánh Đế cùng với tuệ quán (vipassanā) thông qua con đường (magga) tương ứng.

Mohaṃ pahāyāti tadekaṭṭhehi kilesehi saddhiṃ anavasesaṃ mohaṃ pajahitvā.

"Having abandoned delusion" means having completely abandoned delusion together with its co-existent defilements.

Sau khi đoạn trừ si mê nghĩa là sau khi loại bỏ hoàn toàn si mê cùng với các phiền não đồng nhất với nó.

Visesanti nibbānasaṅkhātaṃ arahattasaṅkhātañca visesaṃ.

"Distinction" refers to the distinction that is Nibbāna and Arahantship.

Sự thù thắng nghĩa là Niết Bàn và sự thù thắng của A-la-hán quả.

Tesanti tādisānaṃ vineyyānaṃ.

"For them" refers to such disciples.

Của những người đó nghĩa là của những người có thể giáo hóa như vậy.

Paramatthavasenāti ‘‘pañcimāni, bhikkhave, indriyānī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.472-474) paramatthadhammavasena.

"By way of ultimate truth" means by way of ultimate phenomena, such as "Bhikkhus, there are these five faculties" and so on.

Theo chân đế nghĩa là theo các pháp chân đế, như: “Này các Tỳ-kheo, có năm căn này” và tiếp theo.

Sesaṃ anantaranaye vuttasadisameva.

The rest is similar to what was stated in the preceding method.

Phần còn lại tương tự như đã nói trong phương pháp trước.

Tatthāti tassaṃ sammutivasena paramatthavasena ca desanāyaṃ.

"Therein" refers to that teaching by way of convention and by way of ultimate truth.

Trong đó (Tatthā) nghĩa là trong bài giảng theo quy ước và theo chân đế đó.

Desabhāsākusaloti nānādesabhāsāsu kusalo.

"Skilled in regional languages" means skilled in various regional languages.

Giỏi ngôn ngữ địa phương nghĩa là giỏi nhiều ngôn ngữ địa phương khác nhau.

Tiṇṇaṃ vedānanti nidassanamattaṃ, tiṇṇaṃ vedānaṃ sippaganthānampīti adhippāyo sippuggahaṇañhi parato vakkhati.

"Of the three Vedas" is merely an example; the intention is also the arts and treatises of the three Vedas, for the acquisition of arts will be mentioned later.

Ba bộ Veda chỉ là một ví dụ, ý muốn nói là ba bộ Veda và cả các môn nghệ thuật. Vì việc học các môn nghệ thuật sẽ được nói đến sau.

Sippāni vā vedantogadhe katvā ‘‘tiṇṇaṃ vedāna’’nti vuttaṃ.

Or, the expression "of the three Vedas" is used by including the arts within the scope of the Vedas.

Hoặc là các môn nghệ thuật được bao gồm trong Veda nên nói ‘ba bộ Veda’.

Kathetabbabhāvena ṭhitāni, na katthaci sannihitabhāvenāti vedānampi kathetabbabhāveneva avaṭṭhānaṃ dīpento ‘‘guyhā tayī nihitā gayhatī’’ti micchāvādaṃ paṭikkhipati.

"Existing as something to be expounded," not as something hidden somewhere; thus, by illustrating the existence of the Vedas themselves as something to be expounded, he refutes the false doctrine "the secret threefold knowledge is hidden and grasped."

Được thiết lập để được giảng dạy, không phải được cất giữ ở bất cứ đâu. Do đó, việc làm rõ rằng các Veda cũng chỉ được thiết lập để được giảng dạy, bác bỏ quan điểm sai lầm rằng “ba bộ Veda bí mật được cất giữ và nắm giữ”.

Nānāvidhā desabhāsā etesanti nānādesabhāsā.

"Various regional languages" means those that have various regional languages.

Nhiều ngôn ngữ địa phương (nānādesabhāsā) là những ngôn ngữ có nhiều loại khác nhau.

789

Paramo uttamo attho paramattho, dhammānaṃ yathābhūtasabhāvo.

The highest, supreme meaning is paramattha, the true nature of phenomena as they are.

Ý nghĩa tối thượng, cao nhất là chân đế (paramattha), tức bản chất thực sự của các pháp.

Lokasaṅketamattasiddhā sammuti.

Sammuti is that which is established merely by worldly convention.

Quy ước (sammuti) là những gì chỉ được thiết lập theo quy ước thế gian.

Yadi evaṃ kathaṃ sammutikathāya saccatātiāha ‘‘lokasammutikāraṇā’’ti, lokasamaññaṃ nissāya pavattanato.

If so, how can the conventional discourse be true? He says, "due to worldly convention," meaning it proceeds relying on worldly designations.

Nếu vậy, làm sao lời nói quy ước lại là sự thật? Ngài nói: ‘Vì lý do quy ước thế gian’, tức là vì nó diễn ra dựa trên quy ước thế gian.

Lokasamaññāya hi abhinivesena vinā ñāpanā ekaccassa sutassa sāvanā viya na musā anatidhāvitabbato tassā.

Indeed, a designation, without attachment to worldly convention, is not false, because it should not be transgressed, just like informing a person who has heard something.

Thật vậy, việc truyền đạt kiến thức cho một số người đã nghe, nếu không có sự chấp thủ vào quy ước thế gian, thì không phải là nói dối, vì nó không bị vượt quá.

Tenāha bhagavā ‘‘janapadaniruttiṃ nābhiniveseyya, samaññaṃ nātidhāveyyā’’ti (ma. ni. 3.332).

Therefore, the Blessed One said, "One should not cling to regional expressions; one should not deviate from designations" (MN 3.332).

Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Không nên chấp thủ vào ngôn ngữ địa phương, không nên vượt quá quy ước” (Ma. Ni. 3.332).

Dhammānanti sabhāvadhammānaṃ.

"Of phenomena" refers to intrinsic phenomena.

Của các pháp nghĩa là của các pháp bản chất.

Bhūtakāraṇāti yathābhūtasabhāvaṃ nissāya pavattanato.

"Due to the actual cause" means proceeding by relying on the true nature of reality.

Vì lý do thực tại nghĩa là vì nó diễn ra dựa trên bản chất thực sự.

Sammutiṃ voharantassāti ‘‘puggalo satto’’tiādinā lokasamaññaṃ kathentassa.

"One who speaks conventionally" refers to one who uses worldly designations such as "person," "being," and so on.

Người sử dụng quy ước nghĩa là người nói quy ước thế gian, như: “một cá nhân, một chúng sinh” và tiếp theo.

790

Hirottappadīpanatthanti lokapālanakicce hirottappadhamme kiccato pakāsetuṃ.

"For the purpose of illustrating hiri and ottappa" means to reveal the virtues of hiri (shame) and ottappa (dread), which are essential for the protection of the world.

Để làm sáng tỏ hổ thẹn và ghê sợ nghĩa là để làm sáng tỏ các pháp hổ thẹn và ghê sợ, vốn là chức năng bảo vệ thế gian.

Tesañhi kiccaṃ sattasantāneyeva pākaṭaṃ hotīti puggalādhiṭṭhānāya kathāya taṃ vattabbaṃ.

Indeed, their function is evident only in the continuum of beings, so this must be stated in a discourse based on the concept of a person.

Thật vậy, chức năng của chúng chỉ hiển lộ trong dòng tương tục của chúng sinh, vì vậy điều đó phải được nói trong bài giảng dựa trên cá nhân.

Esa nayo sesesupi.

The same method applies to the rest.

Nguyên tắc này cũng tương tự trong các trường hợp khác.

Yasmiñhi cittuppāde kammaṃ uppannaṃ, taṃsantāne eva tassa phalassa uppatti kammassakatā.

"Ownership of kamma" refers to the arising of the fruit of an action in the very continuum where the thought-moment generating that action arose.

Nghiệp của chính mình (kammassakatā) là sự phát sinh quả của nghiệp trong cùng dòng tương tục mà tâm đã phát sinh nghiệp đó.

Evañhi kataviññāṇanāso akatāgamo vā natthīti sā puggalādhiṭṭhānāya eva kathāya dīpetabbā.

For thus there is no destruction of an action performed, nor is there the arrival of an unperformed one; therefore, this must be illustrated through a discourse based on the concept of a person.

Như vậy, không có sự mất đi của nhận thức đã tạo ra hoặc sự phát sinh của những gì chưa tạo ra. Vì vậy, điều đó phải được làm sáng tỏ bằng bài giảng dựa trên cá nhân.

Tehi sattehi kātabbā puññādikiriyā paccattapurisakāropi santānavasena nipphādetabbato puggalādhiṭṭhānāya eva kathāya dīpetabbo.

"Individual effort," which is meritorious action and so on, to be performed by those beings, must also be illustrated through a discourse based on the concept of a person, as it is to be accomplished through a continuum.

Sự nỗ lực của chính người đó (paccattapurisakāro), tức là các hành động thiện, v.v., phải được thực hiện bởi những chúng sinh đó, cũng phải được làm sáng tỏ bằng bài giảng dựa trên cá nhân, vì chúng phải được hoàn thành theo dòng tương tục.

791

Ānantariyadīpanatthanti cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttāni, tannibbattanena anantarakaraṇasīlāni, anantarapayojanāni vāti ānantariyāni, mātughātādīni, tesaṃ dīpanatthaṃ.

"For the purpose of illustrating ānantariya" - ānantariya means "immediate," referring to a result that is immediate after death, or actions that are determined to be immediate in their consequences, or have the nature of causing an immediate result, or have an immediate purpose; these are actions such as matricide and so on. This is for the purpose of illustrating them.

Để làm sáng tỏ các nghiệp vô gián nghĩa là quả ngay sau khi chết được gọi là vô gián (anantaraṃ), những nghiệp được chỉ định cho sự vô gián đó, những nghiệp có thói quen tạo ra sự vô gián, hoặc những mục đích vô gián, đó là các nghiệp vô gián (ānantariyāni), như giết mẹ, v.v., để làm sáng tỏ chúng.

Tānipi hi santānavasena nipphādetabbato ‘‘mātaraṃ jīvitā voropetī’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.423) puggalādhiṭṭhānāya eva kathāya dīpetabbāni, tathā ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādinā (dī. ni. 1.556; 3.308; ma. ni. 1.77; 2.309; 3.230; vibha. 642, 643) ‘‘so anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati ekampi jāti’’ntiādinā (dī. ni. 1.244, 245; ma. ni. 1.148, 384, 431; pārā. 12) ‘‘atthi dakkhiṇā dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakato’’tiādinā (ma. ni. 3.381) ca pavattā brahmavihārapubbenivāsadakkhiṇāvisuddhikathā puggalādhiṭṭhānāya eva kathāya dīpetabbā sattasantānavisayattā.

Indeed, these, being actions to be performed through a continuum, must be illustrated through a discourse based on the concept of a person, such as "He takes the life of his mother" and so on. Similarly, the "Discourse on the Brahmavihāras, Recollection of Past Lives, and Purification of Offerings," which proceeds with statements such as "He dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness" and so on, "He recollects his manifold past lives, one birth..." and so on, and "There is a gift that is purified on the part of the giver, but not on the part of the recipient" and so on, must also be illustrated through a discourse based on the concept of a person, as they pertain to the continuum of beings.

Thật vậy, những điều đó cũng phải được làm sáng tỏ bằng bài giảng dựa trên cá nhân, như: “giết hại mẹ” và tiếp theo, vì chúng phải được hoàn thành theo dòng tương tục. Tương tự, bài giảng về Tứ Vô Lượng Tâm (brahmavihāra), túc mạng (pubbenivāsa) và sự thanh tịnh của sự bố thí (dakkhiṇāvisuddhikathā), như: “Người đó an trú, trải khắp một phương với tâm từ bi” và tiếp theo, “Người đó nhớ lại nhiều loại túc mạng khác nhau, thậm chí một kiếp” và tiếp theo, “Có sự bố thí được thanh tịnh từ người cho, không phải từ người nhận” và tiếp theo, cũng phải được làm sáng tỏ bằng bài giảng dựa trên cá nhân, vì chúng thuộc về dòng tương tục của chúng sinh.

‘‘Aṭṭha purisapuggalā (saṃ. ni. 1.249), na samayavimutto puggalo’’tiādinā (pu. pa. 1) ca paramatthaṃ kathentopi lokasammutiyā appahānatthaṃ puggalakathaṃ kathesi.

Even when speaking of ultimate truth, the Buddha used personal terms like "eight types of noble individuals" and "a person not liberated in due time" and so on, so as not to abandon worldly conventions.

Ngay cả khi Đức Phật giảng về chân đế, như: “Tám hạng người (purisapuggala)” và “Người không được giải thoát theo thời gian (na samayavimutto puggalo)”, Ngài vẫn nói về cá nhân để không từ bỏ quy ước thế gian.

Etena vuttāvasesāya kathāya puggalādhiṭṭhānabhāve payojanaṃ sāmaññavasena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.

By this, it should be understood that the purpose of the remaining discourses being based on the concept of a person is inclusively stated in a general sense.

Với điều này, mục đích của bài giảng còn lại dựa trên cá nhân được bao gồm theo nghĩa chung.

Kāmañcetaṃ sabbaṃ apariññātavatthukānaṃ vasena vuttaṃ, pariññātavatthukānampi pana evaṃ desanā sukhāvahā hoti.

Although all this is stated for those who do not comprehend the underlying reality, such a teaching also leads to ease for those who do comprehend the underlying reality.

Mặc dù tất cả những điều này được nói cho những người chưa hiểu rõ đối tượng, nhưng đối với những người đã hiểu rõ đối tượng, bài giảng như vậy cũng mang lại lợi ích.

792

Mahājanoti lokiyamahājano.

"The great multitude" refers to the worldly great multitude.

Đại chúng nghĩa là đại chúng thế gian.

Na jānāti ghanavinibbhogābhāvena dhammakiccassa asallakkhaṇena.

"Does not know" due to the absence of distinction of aggregates and the inability to discern the function of phenomena.

Không biết do không có sự phân tích sâu sắc, không nhận ra chức năng của pháp.

Tattha ‘‘kiṃ nāmetaṃ, kathaṃ nāmeta’’nti saṃsayapakkhandatāya sammohaṃ āpajjati.

There, due to being overcome by doubt,^* "What is this? How is this?", he falls into bewilderment.

Ở đó, do rơi vào sự nghi ngờ “cái này tên là gì, cái này như thế nào”, nên rơi vào sự mê lầm.

Viruddhābhinivesitāya paṭisattu hoti.

Due to clinging to opposing views, he becomes an opponent.

Do sự chấp thủ trái ngược, nên trở thành kẻ thù.

Jānāti ciraparicitatthā vohārakathāya.

He knows by means of discourse about long-familiar things.

Biết do lời nói thông thường đã quen thuộc từ lâu.

Tato eva na sammohamāpajjati, na paṭisattu hoti.

For that very reason, he does not fall into bewilderment, nor does he become an opponent.

Chính vì thế mà không rơi vào sự mê lầm, không trở thành kẻ thù.

793

Nappajahanti vohāramukhena paramatthassa dīpanato.

They do not abandon^* because the ultimate meaning is revealed through conventional usage.

Không từ bỏ vì đã thuyết minh chân nghĩa qua phương tiện quy ước.

Samaññāgahaṇavasena lokena ñāyati samaññāyati voharīyatīti lokasamaññā, tāya lokasamaññāya.

By conventional designation, which is known, designated, or spoken of by people by way of adopting a designation.

Theo cách nắm bắt quy ước, được thế gian biết đến, gọi tên, xưng hô là quy ước thế gian (lokasamaññā), bởi quy ước thế gian đó.

Tassa tassa atthassa vibhāvane lokena nicchitaṃ, niyataṃ vā vuccati voharīyatīti lokanirutti, tassaṃ lokaniruttiyaṃ.

In that conventional expression, which is determined or fixed by people in explaining each meaning, or is spoken of and referred to.

Trong việc làm sáng tỏ từng ý nghĩa đó, được thế gian quyết định, hoặc được nói là cố định, được xưng hô là cách diễn đạt thế gian (lokanirutti), trong cách diễn đạt thế gian đó.

Tathā lokena abhilapīyatīti lokasamaññatāya lokābhilāpo, tasmiṃ lokābhilāpe ṭhitāyeva appahānato.

Similarly, remaining in that conventional discourse—which is speech by way of conventional designation, being spoken of by people—because it is not abandoned.

Cũng vậy, được thế gian nói đến là lời nói thế gian (lokābhilāpa) do là quy ước thế gian, do vẫn còn tồn tại trong lời nói thế gian đó nên không từ bỏ.

Puggalavādino viya paramatthavasena aggahetvā.

Without taking^* in the ultimate sense, like the Pudgalavādins.

Không nắm bắt theo chân nghĩa như những người chủ trương thuyết ngã.

794

Santoti ettha santasaddo ‘‘dīghaṃ santassa yojana’’ntiādīsu (dha. pa. 70) kilantabhāve āgato, ‘‘ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā’’tiādīsu (vibha. 576) niruddhabhāve āgato, ‘‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto’’tiādīsu (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 2.172; mahāva. 7) santañāṇagocaratāya, ‘‘upasantassa sadā satimato’’tiādīsu (udā. 27) kilesavūpasame, ‘‘santo have sabbhi pavedayantī’’tiādīsu (dha. pa. 15) sādhūsu, ‘‘pañcime, bhikkhave, mahācorā santo saṃvijjamānā’’tiādīsu (pārā. 195) atthibhāve, idhāpi atthibhāveyeva.

Here, the word santa in "santo" (existing) appears in the sense of weariness in phrases like "a league is long for one who is weary," in the sense of cessation in phrases like "this thought and this discursive thought are ceased, calmed," in phrases like "this Dhamma I have attained is profound, hard to see, hard to comprehend, calm, excellent" in the sense of being within the range of calm knowledge, in phrases like "for one who is calmed, always mindful" in the sense of the calming of defilements, in phrases like "the good indeed declare among the good" in the sense of the good people, and in phrases like "Monks, there are these five great thieves, existing, present" in the sense of existing. Here too, it means existing.

Trong từ santo ở đây, từ santa được dùng với nghĩa mệt mỏi trong các câu như “đường dài đối với người mệt mỏi” (dīghaṃ santassa yojanaṃ), được dùng với nghĩa diệt trong các câu như “tư duy này và quán sát này đã lắng dịu, đã vắng lặng” (ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā), được dùng với nghĩa đối tượng của trí tuệ an tịnh trong các câu như “Pháp này mà ta đã chứng ngộ thật sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu, tịch tịnh, vi diệu” (adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto), được dùng với nghĩa sự lắng dịu phiền não trong các câu như “người đã an tịnh, luôn chánh niệm” (upasantassa sadā satimato), được dùng với nghĩa những người thiện lành trong các câu như “những người thiện lành thường tiết lộ cho người thiện lành” (santo have sabbhi pavedayanti), được dùng với nghĩa tồn tại trong các câu như “Này các tỳ khưu, có năm tên đại trộm cướp này đang tồn tại, đang hiện hữu” (pañcime, bhikkhave, mahācorā santo saṃvijjamānā), và ở đây cũng có nghĩa là tồn tại.

So ca puggalasambandhena vuttattā lokasamaññāvasenāti dassento ‘‘lokasaṅketavasena atthī’’ti āha.

And showing that it is by way of conventional designation, being stated in connection with an individual, he says: "it exists by way of worldly convention".

Và vì điều đó được nói liên quan đến cá nhân, nên để chỉ rõ là theo quy ước thế gian, Ngài nói “tồn tại theo quy ước thế gian”.

Atthīti cetaṃ nipātapadaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādīsu (dī. ni. 2.373-374; ma. ni. 1.110; 3.154; a. ni. 6.29; 10.60) viya.

This particle atthi should be understood as in phrases like "there are hairs in this body."

Và từ atthī này cần được xem là một giới từ, như trong các câu “có tóc trên thân này” (atthi imasmiṃ kāye kesā) v.v.

Saṃvijjamānāti padassa atthaṃ dassento ‘‘upalabbhamānā’’ti āha.

Showing the meaning of the word saṃvijjamānā (present), he says: "upalabbhamānā" (perceivable).

Để chỉ rõ ý nghĩa của từ saṃvijjamānā, Ngài nói “đang được nhận biết”.

Yañhi saṃvijjati, taṃ upalabbhatīti.

For whatever exists, that is perceivable.

Bởi vì cái gì tồn tại thì cái đó được nhận biết.

Aṅganti etehi taṃsamaṅgipuggalā nihīnabhāvaṃ gacchantīti aṅgaṇāni, rāgādayo.

These^* cause individuals endowed with them to go to a lowly state, hence aṅgaṇāni (stains), such as lust.

Những thứ mà do chúng, những người cá nhân có chúng trở nên thấp kém, nên gọi là aṅgaṇāni (nhơ bẩn), tức là tham ái v.v.

Añjati makkhetīti aṅgaṇaṃ, malādi.

It smears or fouls, hence aṅgaṇaṃ (stain), such as dirt.

Cái gì làm ô nhiễm, làm nhơ bẩn, thì gọi là aṅgaṇaṃ, tức là cấu uế v.v.

Añjeti tattha ṭhitaṃ ahundaratāya abhibyañjetīti aṅgaṇaṃ, vivaṭo bhūmipadeso.

It manifests what is there due to its openness, hence aṅgaṇaṃ (open space), an uncovered plot of land.

Cái gì làm hiển lộ cái đang ở đó do sự không che giấu, thì gọi là aṅgaṇaṃ, tức là một khoảng đất trống.

Dosādīnaṃ pavattiākāravisesatāya nānappakārā bahulappavattiyā tibbakilesā.

Intense defilements due to their diverse and frequent manifestation as particular modes of occurrence of faults, etc.

Do sự đặc biệt của cách thức phát sinh các lỗi lầm v.v., do sự phát sinh nhiều loại khác nhau, nên gọi là phiền não mãnh liệt.

Pāpakānanti lāmakānaṃ.

Pāpakānaṃ means of evil things.

Pāpakānaṃ (của những ác pháp) là của những điều xấu xa.

Akusalānanti akosallasambhūtānaṃ.

Akusalānaṃ means born of unskillfulness.

Akusalānaṃ (của những bất thiện pháp) là của những điều sinh ra từ sự không khéo léo.

Icchāvacarānanti icchāvasena pavattānaṃ.

Icchāvacarānaṃ means occurring due to desire.

Icchāvacarānaṃ (của những pháp thuộc về dục) là của những điều phát sinh do dục vọng.

Saha aṅgaṇenāti aṅgaṇanti laddhanāmena yathāvuttakilesena saha vattati.

Saha aṅgaṇena means that it occurs together with the aforementioned defilement, which is given the name aṅgaṇa.

Saha aṅgaṇenāti (cùng với cấu uế) nghĩa là tồn tại cùng với phiền não đã được gọi tên là aṅgaṇaṃ như đã nói.

795

Atthītipi na jānāti tādisassa yonisomanasikārassa abhāvā.

He does not even know that it exists due to the absence of such appropriate attention.

Cũng không biết là có (atthītipi na jānāti) do không có sự tác ý như lý như vậy.

Yesaṃ kilesānaṃ atthitā, tesaṃ sappaṭibhayatā visesato jānitabbāti dassetuṃ ‘‘ime kilesā nāmā’’tiādi vuttaṃ.

To show that the danger of these defilements must be known in particular, it is said: "these are called defilements", etc.

Để chỉ rõ rằng sự tồn tại của những phiền não đó, đặc biệt là sự đáng sợ hãi của chúng, cần phải được biết, nên đã nói “những phiền não này tên là” v.v.

Tattha kakkhaḷāti pharusā.

There, kakkhaḷā means harsh.

Trong đó, kakkhaḷā (thô cứng) là thô ác.

Vāḷāti kururā.

Vāḷā means cruel.

Vāḷā (hung bạo) là tàn nhẫn.

Na gahitabbāti na uppādetabbā.

Na gahitabbā means should not be produced.

Na gahitabbā (không nên nắm giữ) là không nên phát sinh.

Yāthāvasarasatoti yathābhūtasabhāvato.

Yāthāvasarasato means according to its true nature.

Yāthāvasarasato (theo bản chất thực sự) là theo bản chất chân thật.

Evañcāti ‘‘ime kilesā nāmā’’tiādinā vuttappakārena.

Evañcā means in the manner stated in "these are called defilements," etc.

Evañcā (và như vậy) là theo cách đã nói trong “những phiền não này tên là” v.v.

Yena vā tena vāti navakammesu vā pariyattidhutaṅgādīsu vā yena vā tena vā.

Yena vā tena vā means by this or that, whether in new kamma or in study, ascetic practices, etc.

Yena vā tena vā (bằng cách này hay cách khác) là bằng cách này hay cách khác, hoặc trong các công việc mới, hoặc trong học tập, thực hành hạnh đầu đà v.v.

Tatrāti niddhāraṇe bhummaṃ.

Tatrā is the locative case for determination.

Tatrā (trong đó) là thuộc cách định rõ.

Taṃ pana niddhāraṇaṃ saṅgaṇānaṅgaṇasamudāyatoti dassento ‘‘catūsu puggalesū’’ti vatvā puna tadekadesato dassento ‘‘tesu vā dvīsu sāṅgaṇesū’’ti āha.

Showing that this determination is from the aggregate of those with and without stains, he says "among the four individuals", and then showing a part of that, he says "or among those two stained ones".

Và để chỉ rõ rằng sự định rõ đó là từ tổng thể của những người có cấu uế và không có cấu uế, Ngài nói “trong bốn hạng người”, rồi lại chỉ rõ từ một phần của chúng, Ngài nói “hoặc trong hai hạng người có cấu uế đó”.

Tañhi dvayaṃ paṭhamaṃ hīnaseṭṭhabhāvena niddhārīyati paṭhamaṃ uddiṭṭhattā.

For those two are first determined as superior and inferior, being mentioned first.

Bởi vì hai hạng người đó được định rõ trước tiên theo sự thấp kém và ưu việt, vì chúng đã được nêu ra trước tiên.

Niddhāraṇañhi kvaci kutoci kenaci hotīti.

For determination occurs sometimes from somewhere, by something.

Bởi vì sự định rõ có thể là từ một cái gì đó, từ một nơi nào đó, bởi một cái gì đó.

796

58. Kiñcāpi aññattha ‘‘janako hetu, pariggāhato paccayo, asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo, sabhāgo hetu, asabhāgo paccayo, pubbakāliko hetu, sahappavatto paccayo’’tiādinā hetupaccayā vibhajja vuccanti, idha pana ‘‘cattāro kho, bhikkhave, mahābhūtā hetū, cattāro mahābhūtā paccayā rūpakkhandhassa paññāpanāyā’’tiādīsu (ma. ni. 3.85) viya hetupaccayasaddā samānatthāti dassetuṃ ‘‘ubhayenapi kāraṇameva pucchatī’’ti vuttaṃ.

58. Although elsewhere causes and conditions are divided and spoken of with statements like "a generator is a cause, a receiver is a condition; an uncommon cause, a common condition; a homogenous cause, a heterogeneous condition; a prior cause, a co-arising condition," etc., here, to show that the words hetu (cause) and paccaya (condition) have the same meaning, as in phrases like "Monks, these four great elements are the cause, these four great elements are the condition for the manifestation of the form aggregate," etc., it is said: "by both, only the reason is asked".

58. Mặc dù ở nơi khác, nhân và duyên được phân biệt và nói đến như “nhân là nguyên nhân sinh ra, duyên là điều kiện hỗ trợ; nhân là nguyên nhân không chung, duyên là điều kiện chung; nhân là nguyên nhân tương tự, duyên là điều kiện không tương tự; nhân là nguyên nhân trước đó, duyên là điều kiện đồng thời phát sinh” v.v., nhưng ở đây, để chỉ rõ rằng các từ hetu và paccaya (nhân và duyên) có cùng ý nghĩa, như trong các câu “Này các tỳ khưu, bốn đại chủng là nhân, bốn đại chủng là duyên cho sự nhận biết sắc uẩn” (cattāro kho, bhikkhave, mahābhūtā hetū, cattāro mahābhūtā paccayā rūpakkhandhassa paññāpanāyā) v.v., nên đã nói “cả hai đều hỏi về nguyên nhân”.

Tattha ubhayenāti hetupaccayavacanadvayena.

There, ubhayenā means by the two terms, hetu and paccaya.

Trong đó, ubhayenā (bằng cả hai) là bằng hai từ hetu và paccaya.

Pucchati āyasmā mahāmoggallāno desanaṃ vaḍḍhetukāmo.

Pucchati (asks) means Venerable Mahāmoggallāna, wishing to extend the teaching.

Pucchati (hỏi) là Tôn giả Mahāmoggallāna muốn mở rộng bài pháp.

Kiñcāpīti anujānanasambhāvanatthe nipāto.

Kiñcāpi is a particle in the sense of concession or possibility.

Kiñcāpī (mặc dù) là một giới từ có nghĩa là cho phép hoặc có thể xảy ra.

Kiṃ anujānāti?

What does it concede?

Cho phép điều gì?

Samānepi dvinnaṃ sāṅgaṇabhāve tassā pajānanāppajānanahetukataṃ tesaṃ seṭṭhahīnataṃ.

Even though both are stained, their superiority and inferiority are caused by their knowing and not knowing it.

Mặc dù cả hai đều có cấu uế, nhưng sự ưu việt và thấp kém của họ là do việc biết hay không biết điều đó.

Kiṃ sambhāveti?

What does it make possible?

Có thể xảy ra điều gì?

Therassa vicittapaṭibhānatāya nānāhetūpamāhi alaṅkatvā yathāpucchitassa atthassa pākaṭakaraṇaṃ.

Due to the Elder's varied wisdom, the clarification of the inquired meaning, adorned with various causes and similes.

Do trí tuệ sắc sảo của vị Trưởng lão, làm cho ý nghĩa của câu hỏi trở nên rõ ràng bằng cách trang trí nó với nhiều nguyên nhân và ví dụ.

Tenāha ‘‘nappajānātī’’tiādi.

Therefore, he says: "nappajānāti" (does not know), etc.

Vì thế Ngài nói “nappajānātī” (không biết) v.v.

Hetu ceva paccayo ca seṭṭhahīnabhāve.

Cause and condition in terms of superiority and inferiority.

Hetu ceva paccayo ca (nhân và duyên) là về sự ưu việt và thấp kém.

Tathāakkhātabbatāpi hi tesaṃ tannimittā evāti.

For their being described as such is also due to those very reasons.

Và việc chúng được thuyết minh như vậy cũng chính là do những nguyên nhân đó.

797

59. Tanti tesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ hīnaseṭṭhatāya kāraṇaṃ.

59. Taṃ means the reason for the inferiority and superiority of those two individuals.

59. Taṃ (điều đó) là nguyên nhân của sự thấp kém và ưu việt của hai hạng người đó.

Opammehi pākaṭataraṃ katvā dassetuṃ.

To show it more clearly with similes.

Để làm cho rõ ràng hơn bằng các ví dụ.

Etanti sutte anantaraṃ vuccamānaṃ vīriyārambhābhāvena aṅgaṇassa appahānaṃ.

Etaṃ means the non-abandonment of stains in the sutta immediately following, due to the absence of the initiation of effort.

Etaṃ (điều này) là sự không từ bỏ cấu uế do không tinh tấn, được nói đến ngay sau đó trong kinh.

Tenāha ‘‘na chandaṃ…pe… sandhāyāhā’’ti.

Therefore, he says: "na chandaṃ…pe… sandhāyāhā" (does not refer to desire… etc.).

Vì thế Ngài nói “na chandaṃ…pe… sandhāyāhā” (không ý muốn… v.v… Ngài đã nói đến).

Kattukamyatāchandhanti kattukamyatāsaṅkhātaṃ aṅgaṇassa pahātukamyatāvasena uppajjanakakusaladhammacchandaṃ.

Kattukamyatāchandhaṃ means the wholesome desire (chanda) arising by way of wishing to abandon the stain, which is called the desire to do.

Kattukamyatāchandhaṃ (ý muốn làm) là ý muốn thiện pháp phát sinh do ý muốn từ bỏ cấu uế, được gọi là ý muốn làm.

Na janessatīti na uppādessati.

Na janessati means will not produce.

Na janessatīti (sẽ không sinh ra) là sẽ không phát sinh.

Kusalo vāyāmo nāma chandato balavāti āha ‘‘tato balavataraṃ vāyāmaṃ na karissatī’’ti, chandampi anuppādento kathaṃ tajjaṃ vāyāmaṃ karissatīti adhippāyo.

Wholesome effort is stronger than desire, so he says: "tato balavataraṃ vāyāmaṃ na karissatī" (he will not make a stronger effort than that). The intention is, how will he make such an effort if he does not even produce desire?

Vì sự tinh tấn thiện lành mạnh hơn ý muốn, nên Ngài nói “tato balavataraṃ vāyāmaṃ na karissatī” (sẽ không tạo ra sự tinh tấn mạnh mẽ hơn thế), ý là, nếu không phát sinh cả ý muốn, thì làm sao có thể tạo ra sự tinh tấn liên quan đến nó?

Thāmagatavīriyaṃ ussoḷhībhāvappattaṃ daḷhaṃ vīriyaṃ.

Thāmagatavīriyaṃ means firm effort, which has reached the state of vigorous exertion.

Thāmagatavīriyaṃ (tinh tấn mạnh mẽ) là sự tinh tấn kiên cố đã đạt đến trạng thái kiên cường.

Sāṅgaṇaggahaṇeneva aṅgaṇānaṃ kilesavatthutāya cittassa saṃkiliṭṭhatāya saddhāya puna saṃkiliṭṭhaggahaṇaṃ savisesaṃ kiliṭṭhabhāvavibhāvananti āha ‘‘suṭṭhutaraṃ kiliṭṭhacitto’’ti.

By taking "sāṅgaṇa" (with stains), the renewed statement "saṃkiliṭṭha" (defiled) for the mind due to the stains being objects of defilement is a distinct clarification of the state of defilement, so he says: "suṭṭhutaraṃ kiliṭṭhacitto" (a mind exceedingly defiled).

Chỉ riêng việc nắm giữ cấu uế đã chỉ ra rằng tâm bị ô nhiễm do cấu uế là đối tượng của phiền não, nên việc nắm giữ sự ô nhiễm một lần nữa là để làm sáng tỏ trạng thái ô nhiễm một cách đặc biệt, vì thế Ngài nói “suṭṭhutaraṃ kiliṭṭhacitto” (tâm bị ô nhiễm trầm trọng hơn).

Malinacittotiādīsupi ‘‘tehiyevā’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ.

In malinacitto (foul-minded), etc., it should also be brought in and connected with "by those very^*".

Trong các từ malinacitto (tâm dơ bẩn) v.v. cũng cần được liên kết bằng cách thêm vào “bởi chính những điều đó”.

Ukkhalipucchanacoḷakassa viya vasāpītapilotikā viya ca dummocanīyabhāvena malaggahaṇaṃ malīnatā, pīḷanaṃ hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ vibādhanaṃ darathapariḷāhuppādanena paridahanaṃ upatāpanaṃ, kālanti kālanaṃ, yathāgahitassa attabhāvassa khepanaṃ āyukkhayanti attho.

Malīnatā means foulness, like the lamp wick that has absorbed oil, making it difficult to remove, like the cleaning rag for a pot; vibādhanaṃ means affliction, torment, causing it not to flourish; kālaṃ means time, meaning the wasting of the acquired existence, the exhaustion of life.

Sự nắm giữ ô nhiễm do khó loại bỏ, như giẻ lau nồi hay vải dính mỡ, là malīnatā (sự dơ bẩn); sự ép buộc, làm hại, làm cho không nở rộ là vibādhanaṃ (sự quấy nhiễu); sự thiêu đốt, làm nóng bức bằng cách gây ra sự sợ hãi và nóng bức, là kālaṃ (thời gian); kālaṃ là sự tiêu hủy, ý nghĩa là sự tiêu hao tuổi thọ, sự tiêu hao tự thân đã được nắm giữ.

Karissatīti pavattessati, pāpuṇissatīti vuttaṃ hoti.

Karissatī means he will cause to occur, he will attain, it is said.

Karissatīti (sẽ làm) là sẽ phát sinh, ý là sẽ đạt được.

Tathābhūto ca pāṇaṃ cajissati nāmāti āha ‘‘marissatī’’ti.

And such a person will surely give up life, so he says: "marissatī" (will die).

Và một người như vậy sẽ từ bỏ sinh mạng, vì thế Ngài nói “marissatī” (sẽ chết).

798

Seyyathāpīti upamānidassane nipāto.

Seyyathāpi is a particle indicating a simile.

Seyyathāpīti (ví như) là một giới từ để chỉ ví dụ.

Tadatthaṃ dassento ‘‘yathā nāmā’’ti āha.

Showing its meaning, he says: "yathā nāmā" (just as, indeed).

Để chỉ rõ ý nghĩa đó, Ngài nói “yathā nāmā” (như là).

Paṃsuādināti ādi-saddena jallādīnaṃ saṅgaho, ghaṃsanādīhīti ādi-saddena chārikāparimajjanādīnaṃ saṅgahoti.

By 'dirt, etc.': the word 'etc.' includes filth and others. By 'rubbing, etc.': the word 'etc.' includes wiping with ash and others.

Paṃsuādinā (bằng bụi bẩn, v.v.) có nghĩa là từ ādi (v.v.) bao gồm các loại vết bẩn, v.v. ghaṃsanādīhi (bằng cách cọ xát, v.v.) có nghĩa là từ ādi (v.v.) bao gồm việc lau chùi bằng tro, v.v.

‘‘Abhirūpāya kaññā dātabbā’’tiādīsu viya antarenapi atisayatthabodhakasaddena atisayattho ñāyatīti āha ‘‘malaggahitatarāti vuttaṃ hotī’’ti.

Just as in phrases like "a beautiful maiden should be given," the superlative meaning is understood even without an explicit superlative word, so it is said, " it means more covered with dirt."

Như trong câu ‘‘Abhirūpāya kaññā dātabbā’’ (phải gả cho cô gái xinh đẹp), v.v., dù không có từ chỉ ý nghĩa đặc biệt, ý nghĩa đặc biệt vẫn được hiểu. Do đó, đã nói ‘‘malaggahitatarāti vuttaṃ hotī’’ (có nghĩa là đã bị dơ bẩn hơn).

Paṭipucchāvacananti anumatipucchāviseso.

'Paṭipucchāvacana' is a specific type of question for permission.

Paṭipucchāvacana (lời hỏi lại) là một loại câu hỏi xin phép.

Evaṃ kariyamānāti aparibhoga-apariyodapanarajopathanikkhipanehi kiliṭṭhabhāvaṃ āpādiyamānā.

'Being done in this way' means being brought to a state of defilement through non-use, uncleaned dirt, and being left on the path.

Evaṃ kariyamānā (được làm như vậy) có nghĩa là bị làm cho dơ bẩn do không được sử dụng, không được làm sạch, và bị bụi bẩn phủ lên.

Opammaṃ sampaṭipādentoti yathūpanītaṃ upamaṃ upameyyatthena samaṃ katvā paṭipādento, saṃsandentoti attho.

'Making the simile correspond' means making the presented simile correspond in meaning to that which is being compared, that is, comparing it.

Opammaṃ sampaṭipādento (khi đưa ra ví dụ) có nghĩa là khi làm cho ví dụ được đưa ra tương đồng với đối tượng được ví, tức là so sánh.

Sāṅgaṇo puggaloti sāṅgaṇo tasmiṃ attabhāve asujjhanakapuggalo.

'A person with a blemish' means a person who cannot be purified in that very existence due to a blemish.

Sāṅgaṇo puggalo (người có vết nhơ) là người không thể thanh tịnh trong đời sống đó.

Āpaṇādito kulagharaṃ ānītassa malaggahitakaṃsabhājanassa tattha laddhabbāya visuddhiyā alābhato yathā anukkamena saṃkiliṭṭhatarabhāvo, evaṃ gharato nikkhantassa puggalassa pabbajjāya laddhabbāya visuddhiyā alābhato anukkamena saṃkiliṭṭhatarabhāvoti dassento ‘‘saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā’’tiādimāha.

Just as a bronze vessel covered with dirt, brought from a shop or similar place to a house, becomes progressively more defiled due to not attaining the purification it should receive there, so too, to show how a person who has gone forth from a household life becomes progressively more defiled due to not attaining the purification that should be obtained through ordination, he says, "with a defiled bronze bowl," and so on.

Để chỉ ra rằng, giống như một cái bát đồng bị dơ bẩn được mang về nhà từ chợ, v.v., không đạt được sự thanh tịnh cần có ở đó, dần dần trở nên dơ bẩn hơn; thì một người xuất gia rời nhà, do không đạt được sự thanh tịnh cần có trong đời sống xuất gia, dần dần trở nên dơ bẩn hơn. Do đó, đã nói ‘‘saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā’’ (bằng cái bát đồng bị dơ bẩn), v.v.

Saṃkiliṭṭhatarabhāvo ca nāma pabbajitassa ājīvavipattivasena vā siyā ācāradiṭṭhisīlavipattīsu aññataravasena vāti taṃ sabbaṃ saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘tassa puggalassā’’tiādi vuttaṃ.

The state of becoming more defiled might arise for an ordained person due to a downfall in livelihood, or due to one of the downfalls in conduct, views, or morality; to encompass and show all this, "for that person," and so on, is stated.

Và trạng thái dơ bẩn hơn của người xuất gia có thể là do sự thất bại trong sinh kế (ājīvavipatti) hoặc do một trong các sự thất bại về hành vi (ācāra), quan điểm (diṭṭhi), hoặc giới luật (sīla). Để bao gồm và chỉ ra tất cả những điều đó, đã nói ‘‘tassa puggalassā’’ (của người đó), v.v.

Pācittiyavītikkamanaggahaṇena hi ekaccadiṭṭhivipattiyāpi saṅgaho hotīti.

Indeed, by the inclusion of transgressing a pācittiya, some downfall in views is also encompassed.

Vì việc đề cập đến sự vi phạm Pācittiya cũng bao gồm một số thất bại về quan điểm.

Ettha ṭhitassāti etissaṃ ājīvavipattiyaṃ ṭhitassa.

'Standing in this' means standing in this downfall of livelihood.

Ettha ṭhitassā (đối với người đứng ở đây) có nghĩa là đối với người đứng trong sự thất bại về sinh kế này.

Iminā nayena sesesupi yathārahaṃ vattabbaṃ.

In this manner, it should be stated similarly for the rest as appropriate.

Theo cách này, cũng cần nói tương tự đối với những trường hợp còn lại.

Sabbaparisasādhāraṇā mahātherassa desanā, tasmā gahapativasenapi yojetabbaṃ.

The Mahāthera's teaching is common to all assemblies; therefore, it should also be applied to householders.

Lời dạy của Đại Trưởng lão là dành cho tất cả các hội chúng, do đó cũng cần liên hệ với cư sĩ.

Tattha ukkaṃsagatasaṃkiliṭṭhatarabhāvaṃ dassento ‘‘mātughātādiānantariyakaraṇa’’nti āha.

There, to show the extremely defiled state, he says, "committing acts leading to immediate retribution, such as matricide."

Ở đó, để chỉ ra trạng thái dơ bẩn hơn ở mức độ cao nhất, đã nói ‘‘mātughātādiānantariyakaraṇa’’ (việc làm các tội Ānantariya như giết mẹ, v.v.).

Avisodhetvāti yathā attano sīle vā diṭṭhiyā vā visuddhi hoti, evaṃ kilesamalinacittasantānaṃ avisodhetvā.

'Without purifying' means without purifying one's mental continuum, which is defiled by klesas, in such a way that there is purity in one's morality or views.

Avisodhetvā (không làm cho thanh tịnh) có nghĩa là không làm cho dòng tâm thức bị ô nhiễm bởi phiền não trở nên thanh tịnh, giống như giới luật hay quan điểm của mình.

799

Bhabbapuggaloti upanissayādisampattiyā tasmiṃ attabhāve visuddhapuggalo.

'A capable person' means a person purified in that very existence through the attainment of support (upanissaya) and so forth.

Bhabbapuggalo (người có khả năng) là người thanh tịnh trong đời sống đó do có đầy đủ các điều kiện như Upnissaya.

Ādiṃ katvāti iminā dhovanaghaṃsanādīhi pariyodapanaṃ ādimantaṃ katvā vadati.

'Beginning with': by this, he speaks of purification as having a beginning, through washing, rubbing, and so forth.

Ādiṃ katvā (lấy làm khởi đầu) có nghĩa là nói rằng việc làm sạch bằng cách rửa, cọ xát, v.v., là khởi đầu.

Suddhaṭṭhānaṃ yattha vā na rajena okirīyati.

'A pure place' is where it is not covered with dust.

Suddhaṭṭhānaṃ (nơi sạch sẽ) là nơi không bị bụi bẩn phủ lên.

Daṇḍakammaṃ katvāti ‘‘ettakā udakā, vālukā vā ānetabbā’’ti daṇḍakammaṃ katvā.

'Having imposed a penalty' means having imposed a penalty such as "so much water or sand must be brought."

Daṇḍakammaṃ katvā (sau khi thực hiện việc phạt) có nghĩa là sau khi thực hiện việc phạt ‘‘phải mang về một lượng nước hoặc cát nhất định’’.

Ettha ṭhitassāti parisuddhe sīle ṭhitassa.

'Standing in this' means standing in pure morality.

Ettha ṭhitassā (đối với người đứng ở đây) có nghĩa là đối với người đứng trong giới luật thanh tịnh.

Sammāvattapaṭipattisīlehi sīlavisuddhi dassitā.

Purity of morality is shown by proper observances and practices.

Sự thanh tịnh của giới luật được chỉ ra bằng các giới luật về hành vi đúng đắn (sammāvatta) và sự thực hành đúng đắn (paṭipatti).

Vattapaṭipattiyāpi hi aṅgaṇānaṃ vikkhambhanaṃ siyā.

Indeed, even by the practice of observances, blemishes might be removed.

Ngay cả việc thực hành đúng đắn (vattapaṭipatti) cũng có thể loại bỏ các vết nhơ.

Tathā hissā saṃkiliṭṭhakaṃsapātiyā parisuddhapariyodātabhāvo upamābhāvena vutto.

Similarly, the state of purity and cleansing of that defiled bronze bowl is stated as a simile.

Giống như sự thanh tịnh và trong sạch của cái bát đồng bị dơ bẩn đã được ví von.

Pantasenāsanavāso kilesavikkhambhanaṃ kilesānaṃ tadaṅganivāraṇaṃ.

'Dwelling in secluded lodging' is the suppression of klesas, the temporary prevention of klesas.

Pantasenāsanavāso (sự sống ở chỗ ở thanh vắng) là sự loại bỏ phiền não, sự ngăn chặn phiền não tạm thời.

Sotāpattiphalādhigamo…pe… arahattasacchikiriyāti sattasupi ṭhānesu ‘‘parisuddhapariyodātabhāvo viyā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.

'Attainment of the fruit of stream-entry... etc. ... the realization of arahantship': in all seven instances, the phrase "is like the state of purity and cleansing" should be brought in and connected.

Sotāpattiphalādhigamo…pe… arahattasacchikiriyā (sự chứng đắc quả Dự Lưu… v.v… sự chứng ngộ A-la-hán) – trong cả bảy trường hợp, cần đưa thêm cụm từ ‘‘giống như trạng thái thanh tịnh và trong sạch’’ vào và liên hệ.

Pabbajitassa hi visuddhi nāma heṭṭhimantena sīlavisuddhiyā vā siyā kammaṭṭhānānuyogavasena vivekavāsena jhānassādhigamena vā vipassanābhāvanāya vā sāmaññaphalādhigamena vāti.

Indeed, for one gone forth, purification can be, at its lowest, through purity of morality, or through diligence in meditation, through dwelling in seclusion, through the attainment of jhānas, through the development of insight (vipassanā), or through the attainment of the fruits of recluseship (sāmaññaphala).

Vì sự thanh tịnh của người xuất gia, ở mức thấp nhất, có thể là sự thanh tịnh của giới luật, hoặc do chuyên tâm tu tập đề mục thiền định (kammaṭṭhānānuyoga), do sống viễn ly (vivekavāsa), do chứng đắc thiền định (jhānassādhigama), hoặc do tu tập thiền quán (vipassanābhāvanā), hoặc do chứng đắc các quả Sa-môn (sāmaññaphala).

800

Rāgaṭṭhāniyanti rāguppattihetubhūtaṃ.

'Conducive to lust' means that which is a cause for the arising of lust.

Rāgaṭṭhāniya (chỗ của tham) là nguyên nhân phát sinh tham ái.

Visabhāgārammaṇaṃ sandhāya vadati ‘‘iṭṭhārammaṇa’’nti.

Referring to an unsuitable object, he says, "a pleasing object."

Để chỉ đến đối tượng không tương thích, đã nói ‘‘iṭṭhārammaṇa’’ (đối tượng khả ái).

Tasminti iṭṭhārammaṇe.

'In that' means in that pleasing object.

Tasmi (trong đó) có nghĩa là trong đối tượng khả ái.

Vipannassatīti muṭṭhassati.

'One whose mindfulness is lost' means one who has forgotten mindfulness.

Vipannassatī (mất chánh niệm) có nghĩa là quên mất chánh niệm.

Taṃ nimittanti subhanimittaṃ.

'That sign' means the beautiful sign.

Taṃ nimitta (tướng ấy) là tướng đẹp (subhanimitta).

Āvajjissatīti ayoniso āvajjissati.

'Will attend' means will attend unwisely.

Āvajjissatī (sẽ chú ý) có nghĩa là sẽ chú ý một cách phi như lý (ayoniso).

Sayameva aññena avomisso.

'By oneself': unmixed with another.

Sayameva (chính mình) có nghĩa là không bị trộn lẫn với người khác.

Kusalavārapacchindanameva cettha anuddhaṃsanaṃ daṭṭhabbaṃ.

Here, 'annihilation' should be understood as the cutting off of the sphere of wholesome states.

Ở đây, việc cắt đứt dòng thiện pháp được xem là anuddhaṃsanaṃ (sự hủy hoại).

Sesanti ‘‘sāṅgaṇo saṃkiliṭṭhacitto’’tiādi.

'The rest' means "he is one with a blemish, with a defiled mind," and so on.

Sesa (phần còn lại) là ‘‘sāṅgaṇo saṃkiliṭṭhacitto’’ (người có vết nhơ, tâm ô nhiễm), v.v.

Vuttanayānusārenāti paṭhamavāre vuttanayānusārena.

'According to the method stated' means according to the method stated in the first section.

Vuttanayānusārena (theo cách đã nói) có nghĩa là theo cách đã nói ở lần đầu tiên.

Sabbanti mātughātādiānantariyakaraṇapariyosānaṃ sabbaṃ upamāsaṃsandanavacanaṃ.

'All' means all the similes and comparison statements, ending with the committing of acts leading to immediate retribution, such as matricide.

Sabba (tất cả) là tất cả các lời so sánh ví dụ, kết thúc bằng việc làm các tội Ānantariya như giết mẹ, v.v.

801

Ativirahābhāvatoti satisammosābhāvato, upaṭṭhitassati bhāvatoti attho.

'Due to the absence of excessive remoteness' means due to the absence of forgotten mindfulness; the meaning is the state of present mindfulness.

Ativirahābhāvato (do không có sự vắng mặt quá mức) có nghĩa là do không có sự lãng quên chánh niệm, tức là do có chánh niệm hiện hữu.

Sesanti ‘‘so arāgo’’tiādi.

'The rest' means "he is without lust," and so on.

Sesa (phần còn lại) là ‘‘so arāgo’’ (người ấy không tham), v.v.

‘‘Dhovanaghaṃsanasaṇhachārikāparimajjanādīhī’’tiādinā dutiyavārānusārena.

'According to the second section' through "by washing, rubbing, fine ash wiping, and so on."

‘‘Dhovanaghaṃsanasaṇhachārikāparimajjanādīhī’’ (bằng cách rửa, cọ xát, lau chùi bằng tro mịn, v.v.) theo lần thứ hai.

‘‘Ko nu kho’’tiādi pucchāvasena āgataṃ, idaṃ nigamanavasenāti ayameva viseso.

"Who, indeed?" and so on, came in the form of a question; this (statement) is in the form of a conclusion, and this is the only difference.

‘‘Ko nu kho’’ (ai vậy?) v.v. xuất hiện dưới dạng câu hỏi, còn đây là dưới dạng kết luận. Đó chính là sự khác biệt.

802

60. Aṅgaṇanti tattha tattha nāmato eva vibhāvitaṃ, na pana sabhāvato, pabhedato vāti sabhāvādito vibhāvanaṃ sandhāyāha ‘‘nānappakārato pākaṭaṃ kārāpetukāmenā’’ti.

60. 'Blemish' is described by its name in various places, but not by its intrinsic nature or classifications. Referring to the elucidation of its intrinsic nature and so forth, he says, "wishing to make it manifest in various ways."

60. Aṅgaṇa (vết nhơ) đã được giải thích theo tên gọi ở từng chỗ, nhưng không phải theo bản chất hay phân loại. Để chỉ ra sự giải thích từ bản chất, v.v., đã nói ‘‘nānappakārato pākaṭaṃ kārāpetukāmenā’’ (do muốn làm cho nó hiển lộ theo nhiều cách khác nhau).

Icchāya avacarānanti icchāvasena avacaraṇānaṃ.

'Pertaining to desire' means that which is involved with desire.

Icchāya avacarāna (những gì đi vào do tham muốn) có nghĩa là những gì đi vào do tham muốn.

Otiṇṇānanti cittasantānaṃ anupaviṭṭhānaṃ.

'Having entered' means having entered the mental continuum.

Otiṇṇāna (những gì đã đi vào) có nghĩa là những gì đã đi vào dòng tâm thức.

Te pana tattha paccayavasena nibbattattā pavattā nāma hontīti āha ‘‘pavattāna’’nti.

Since they arise there conditionally, they are called arisen, so he says, "arisen."

Vì những điều đó phát sinh ở đó do duyên và tồn tại, nên đã nói ‘‘pavattāna’’ (những gì tồn tại).

Nānappakārānanti visayabhedena pavattiākārabhedena ca nānāvidhānaṃ.

'Of various kinds' means of diverse types, due to differences in objects and differences in modes of arising.

Nānappakārāna (nhiều loại khác nhau) có nghĩa là đa dạng về đối tượng và đa dạng về cách thức tồn tại.

Yenakāraṇena.

'By which' means for which reason.

Yena (do nguyên nhân nào).

Na kevalaṃ lābhatthikatā eva, atha kho puññavantatā sakkatagarukatā ca ettha kāraṇabhāvena gahetabbāti dassento ‘‘pakatiyāpi cā’’tiādimāha.

Not only the desire for gain, but also meritoriousness and being esteemed and respected should be taken as reasons here, so he says, "and also naturally," and so on.

Không chỉ là sự khao khát lợi lộc, mà còn là sự có phước báu và được tôn kính, kính trọng cũng cần được xem là nguyên nhân ở đây. Để chỉ ra điều đó, đã nói ‘‘pakatiyāpi cā’’ (và về bản chất), v.v.

Tena lābhatthikopi na yo koci evaṃ cittaṃ uppādeti puññavā sambhāvanīyoti dasseti.

Thereby, he shows that even one desirous of gain is not just anyone who would thus generate a thought; he is one who is meritorious and worthy of respect.

Điều đó cho thấy rằng, ngay cả người khao khát lợi lộc cũng không phải ai cũng phát sinh tâm như vậy, mà là người có phước báu và đáng được kính trọng.

Therā avajjapaṭicchādanabhayena majjhimānaṃ ārocenti, tathā majjhimā navakānaṃ, navakā pana attano navakabhāvena vighāsādādīnaṃ ārocenti ‘‘passatha tumhākaṃ therassa kamma’’nti.

Elder monks report to middle monks out of fear of being blameworthy or concealing; similarly, middle monks report to junior monks, and junior monks, because of their junior status, report to those who pick up scraps, saying, "See the deed of your elder."

Các Trưởng lão vì sợ bị che giấu tội lỗi mà báo cho các vị Trung niên, và các vị Trung niên cũng báo cho các vị Tân học. Các vị Tân học thì do còn là tân học nên báo cho các vị Vighāsāda (những người ăn thức ăn thừa), v.v., rằng ‘‘hãy xem hành động của Trưởng lão của các ông’’.

Vighāsādādayo nāma ‘‘īdisassa santike ovādatthaṃ tumhe āgatā’’ti bhikkhunīnaṃ ārocenti.

Those who pick up scraps and others, saying, "You came to such a one for advice," report to the bhikkhunis.

Các vị Vighāsāda, v.v., thì báo cho các Tỳ-khưu-ni rằng ‘‘các cô đã đến để nghe lời khuyên từ một người như thế này’’.

Na ca maṃ bhikkhū jāneyyunti na ca vata maṃ bhikkhū jāneyyuṃ, aho vata maṃ bhikkhū na jāneyyunti yojanā.

'And may the bhikkhus not know me': the construction is, "May the bhikkhus not know me, oh, may the bhikkhus not know me."

Na ca maṃ bhikkhū jāneyyu (và các Tỳ-khưu không biết tôi) có nghĩa là ‘‘mong sao các Tỳ-khưu không biết tôi, ôi mong sao các Tỳ-khưu không biết tôi’’.

Ṭhānaṃ kho panetanti ettha kho-saddo avadhāraṇattho, pana-saddo vacanālaṅkāroti āha ‘‘atthiyevā’’ti.

'And this is a proper occasion': here, the word 'kho' has the meaning of emphasis, and the word 'pana' is a rhetorical embellishment, so he says, "it is indeed."

Ṭhānaṃ kho paneta (điều này có thể xảy ra) – ở đây, từ kho có nghĩa là nhấn mạnh, từ pana là một từ trang sức cho câu nói. Do đó, đã nói ‘‘atthiyevā’’ (thực sự có).

Pubbe icchuppādavāravaṇṇanāya vuttanayena.

'Previously': according to the method stated in the description of the arising of desire.

Pubbe (trước đây) là theo cách đã nói trong phần mô tả về sự phát sinh tham muốn.

Iti -saddo idha āsannakāraṇatthoti taṃ dassento ‘‘iminā kāraṇenā’’ti āha.

The word 'iti' here means proximate cause, so showing that, he says, "for this reason."

Từ Iti ở đây có nghĩa là nguyên nhân gần. Để chỉ ra điều đó, đã nói ‘‘iminā kāraṇenā’’ (do nguyên nhân này).

Idañca kopaappaccayānameva gahaṇaṃ.

And this is the inclusion of anger and displeasure themselves.

Idañca (và điều này) là sự nắm bắt chỉ riêng các nguyên nhân của sự tức giận và bất mãn.

Tādisānanti kopaappaccayādhibhūtānanti adhippāyo.

'Of such ones' is the intention, meaning those overcome by anger, displeasure, etc.

Tādisāna (những người như vậy) có nghĩa là những người bị chi phối bởi sự tức giận và bất mãn, v.v.

803

Anurahoti anurūpe rahasi.

'In a suitable seclusion' means in a suitable solitary place.

Anuraho (nơi kín đáo thích hợp) có nghĩa là ở một nơi kín đáo thích hợp.

Evameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘vihārapaccante’’tiādi vuttaṃ.

Indeed, to show this very meaning, "at the boundary of the monastery," and so on, is stated.

Để chỉ ra ý nghĩa này, đã nói ‘‘vihārapaccante’’ (ở vùng ngoại ô của tu viện), v.v.

Purimasadisamevāti ‘‘lābhatthiko hī’’tiādinā vuttena purimena yojanānayena sadisameva.

'Just like before' means just like the previous method of application stated by "for one desirous of gain," and so on.

Purimasadisamevā (giống hệt như trước) có nghĩa là giống hệt như cách liên hệ trước đây đã nói ‘‘lābhatthiko hī’’ (vì người khao khát lợi lộc), v.v.

804

Codanāya paṭipuggalabhāvo, codanā ca āpattiyāti cuditakena codakassa samānabhāvo āpattiāpannatāyāti āha ‘‘samānoti sāpattiko’’ti.

The state of being an opponent in a charge, and the charge concerns an offense, thus the charged person is equal to the accuser in being subject to an offense, so he says, "equal means having an offense."

Sự buộc tội có một đối tượng bị buộc tội. Và sự buộc tội là một tội lỗi. Do đó, người bị buộc tội và người buộc tội có sự tương đồng về việc mắc tội. Do đó, đã nói ‘‘samānoti sāpattiko’’ (tương đồng có nghĩa là mắc tội).

Sappaṭipuggalenevassa codanicchāya kāraṇaṃ vibhāvetuṃ ‘‘aya’’ntiādi vuttaṃ.

To elucidate the reason for his desire to make a charge against an opponent, "this," and so on, is stated.

Để giải thích nguyên nhân của ý muốn buộc tội người khác, đã nói ‘‘aya’’ (người này), v.v.

Na cāyaṃ sāpattikatāya eva samānataṃ icchati, atha kho aññathāpīti dassento ‘‘apicā’’tiādimāha.

And this^* does not desire equality only in terms of offense, but also in other ways, as shown by the statement starting with "apicā" (moreover).

Và người này không chỉ muốn sự bình đẳng vì có phạm lỗi, mà còn muốn theo cách khác nữa, khi chỉ ra điều này, đã nói "hơn nữa" v.v.

Aññena vā paṭipuggalena sappaṭipuggalo.

One who has a counterpart (sappaṭipuggalo)^* with another individual.

Hoặc với một đối tượng khác là có đối tượng.

Ayañhi ‘‘sappaṭipuggalova maṃ codeyyā’’ti icchati ‘‘evāhaṃ tassa paṭipuggalehi saddhiṃ ekajjhāsayo hutvā tassa upari kiñci vattuṃ kātuṃ vā labhissāmī’’ti maññamāno.

Indeed, this^* desires, "May only a counterpart question me," thinking, "Thus, being of the same intention as his counterparts, I will be able to say or do something regarding him."

Chính người này muốn rằng "chỉ có người có đối tượng mới được quở trách tôi", nghĩ rằng "như vậy tôi sẽ có cùng ý định với những người có đối tượng đó và sẽ có thể nói hoặc làm điều gì đó với người đó".

Imasmiṃ pana pakkhe no appaṭipuggaloti natthi etassa paṭipuggaloti appaṭipuggaloti evamattho veditabbo.

However, in this context, "no appaṭipuggalo" (not without a counterpart) should be understood to mean "he has no counterpart," thus "appaṭipuggalo" (without a counterpart).

Nhưng trong trường hợp này, "không phải là người không có đối tượng" được hiểu là "người này không có đối tượng", tức là "người không có đối tượng".

805

‘‘Aho vatā’’ti idaṃ padaṃ dissatīti sambandho, imassa puggalassa icchācāre ṭhitattā bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseyyāti vacanato ‘‘tañca kho anumatipucchāyā’’ti vuttaṃ.

The connection is that this word, "Aho vata" (Oh, if only!), appears, and because this person's conduct is based on desire that he might teach Dhamma to the bhikkhus, it is said, "and indeed, by asking for permission."

"Aho vatā" (Ôi ước gì) là có liên quan đến "câu này được thấy", và vì người này có ý muốn như vậy, nên theo nguyên tắc "nên thuyết pháp cho các Tỳ-khưu", đã nói "và điều đó là do hỏi ý kiến".

Na hesa ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhū’’tiādinā kiñci vītikkamaṃ uddissa bhagavatā pucchitabbataṃ icchati.

For he does not desire to be questioned by the Blessed One concerning any transgression, starting with "Is it true, bhikkhu, that you...".

Người này không muốn Đức Thế Tôn hỏi mình về bất kỳ sự vi phạm nào bằng cách nói "Này các Tỳ-khưu, có thật là các ông..." v.v.

No maggaṃ vā phalaṃ vā vipassanaṃ vā antaraṃ katvāti maggabhāvanaṃ vā phalasacchikiriyaṃ vā sikhāppattavipassanānuyogaṃ vā nirodhasamāpajjanaṃ vā jhānasamāpajjanameva vā antaraṃ kāraṇaṃ katvā bhagavatā attānaṃ paṭipucchitabbaṃ no icchati.

No maggaṃ vā phalaṃ vā vipassanaṃ vā antaraṃ katvā (not by making the path, fruit, or insight an intermediate factor): he does not desire that the Blessed One should question him by making the cultivation of the path, or the realization of the fruit, or the advanced practice of insight, or the attainment of cessation, or even the attainment of jhāna, an intermediate cause.

"Không phải lấy đạo quả hay thiền quán làm trung gian" nghĩa là người ấy không muốn Đức Thế Tôn hỏi mình bằng cách lấy sự tu tập đạo, sự chứng đắc quả, sự thực hành thiền quán đạt đến đỉnh cao, sự nhập Diệt tận định, hoặc chỉ sự nhập thiền làm nguyên nhân.

Niccaṃ aniccantiādinā anumatiggahaṇavasena pucchitabbaṃ icchati, uttānameva katvā pucchitabbaṃ icchatīti attho.

He desires to be questioned by way of receiving approval, as in "niccaṃ aniccaṃ" (permanent as impermanent), meaning he desires to be questioned openly.

Người ấy muốn được hỏi theo cách chấp nhận ý kiến, như "thường hay vô thường" v.v., nghĩa là muốn được hỏi một cách rõ ràng.

Upaharante passatīti sambandho.

The connection is: he sees them bringing it.

Có liên quan đến việc thấy những người mang đến.

Abhabbaṭṭhānabhikkhutāya niharissanti sāsanato.

Because he is a bhikkhu unfit for that state, they will expel him from the Dispensation.

Vì là Tỳ-khưu không có khả năng (tu tập), họ sẽ "trục xuất" khỏi Giáo pháp.

806

Taṃ sampattinti parivārasampattiñceva bhikkhūhi kariyamānaṃ sakkāragarukārasampattiñca.

That prosperity (taṃ sampattiṃ) refers to both the prosperity of his retinue and the prosperity of honor and respect shown to him by the bhikkhus.

"Thành tựu đó" là sự thành tựu về tùy tùng và sự thành tựu về cung kính, tôn trọng mà các Tỳ-khưu dành cho mình.

Gahetvā paribhuñjanti mayā saṃvibhāge kariyamāne.

They take and enjoy (gahetvā paribhuñjanti) when I perform the distribution.

"Cầm lấy và thọ hưởng" khi tôi phân chia.

Sayameva paññāyatīti sayameva gantvā bhikkhūnaṃ purato attānaṃ dasseti, purato vasantaṃ pana bhikkhu purakkhatvā gacchantiyevāti adhippāyo.

He makes himself known (sayameva paññāyatī) means he himself goes and shows himself before the bhikkhus; the intention is that those residing nearby lead the bhikkhus to him.

"Tự mình hiện ra" nghĩa là tự mình đi đến và trình diện trước các Tỳ-khưu, nhưng ý nghĩa là các Tỳ-khưu đang ở trước mặt thì đi theo sau họ.

807

Dakkhiṇodakanti aggato upanīyamānaṃ dakkhiṇodakaṃ.

Dakkhiṇodakaṃ (water for offerings) means the water for offerings presented first.

"Nước cúng dường" là nước cúng dường được dâng lên trước.

Yato eva-kāro, tato aññattha niyamo icchito.

Since there is the particle 'eva', the restriction is desired elsewhere.

Vì có từ "eva" (chỉ), nên có sự quy định được mong muốn ở nơi khác.

Avadhāraṇatthaṃ vā eva-kāraggahaṇanti katvā ahameva labheyyanti ahaṃ labheyyamevāti evametaṃ avadhāraṇaṃ daṭṭhabbanti adhippāyenāha ‘‘ahameva labheyyanti icchā nātimahāsāvajjā’’ti, aññathā yathārutavasena avadhāraṇe gayhamāne ‘‘na aññe labheyyu’’nti ayamevettha attho siyāti.

Or, taking the particle 'eva' as emphatic, "ahameva labheyya" (may I alone obtain) should be understood as "may I indeed obtain," and with this intention of emphasis, it says, "the desire 'may I alone obtain' is not a very serious offense"; otherwise, if taken as a strict emphasis according to the literal meaning, the meaning here would be "may others not obtain."

Hoặc cho rằng từ "eva" được dùng để nhấn mạnh, nên đã nói với ý nghĩa rằng "tôi sẽ nhận được" phải được hiểu là "chỉ tôi mới nhận được" theo cách nhấn mạnh này, nếu không, nếu được hiểu theo nghĩa đen của sự nhấn mạnh, thì ý nghĩa sẽ là "người khác sẽ không nhận được".

Pāsādiko hotīti idaṃ tassa aggāsanādipaccāsīsanāya kāraṇadassanaṃ.

He is charming (pāsādiko hotī) is given as the reason for his aspiring to the chief seat and so on.

"Đẹp đẽ" là sự chỉ ra lý do cho việc mong muốn chỗ ngồi cao nhất v.v. của người ấy.

808

Anumodananti maṅgalāmaṅgalesu anumodanāvasena pavattetabbadhammakathaṃ.

Anumodana (rejoicing) refers to the Dhamma talk to be given by way of rejoicing on auspicious and inauspicious occasions.

"Tùy hỷ" là bài pháp thoại nên được thuyết trong những dịp tốt lành và không tốt lành dưới hình thức tùy hỷ.

Khaṇḍānumodananti anumodanekadesaṃ.

Khaṇḍānumodana (partial rejoicing) refers to a part of the rejoicing.

"Tùy hỷ một phần" là một phần của sự tùy hỷ.

‘‘Pubbe anumoditapubbo anumodatū’’ti avatvā therena vuttamatteyeva.

Without saying, "May one who has previously rejoiced, rejoice," but as soon as the Elder has spoken.

Không nói "người đã tùy hỷ trước đây hãy tùy hỷ", mà "ngay khi vị Trưởng lão vừa nói xong".

809

Tādisesu ṭhānesūti tādisesu pesalānaṃ bahussutānaṃ vasanaṭṭhānesu.

In such places (tādisesu ṭhānesu) means in such dwelling places of virtuous and learned ones.

"Ở những nơi như vậy" là ở những nơi mà những người đáng kính và đa văn cư trú.

Sabbampi ratiṃ pavattanato sabbarattikāni.

Because it causes delight throughout, sabbarattikāni (all-night gatherings).

Vì tất cả sự vui thích đều diễn ra, nên là "suốt đêm".

Vinicchayakusalānanti anekavihitesu kaṅkhaṭṭhāniyesu kaṅkhāvinayanāya taṃ taṃ pañhānaṃ vinicchaye kusalānaṃ chekānaṃ.

Vinicchayakusalānaṃ (skilled in decision-making) refers to those who are skillful and adept in deciding various questions to resolve doubts in many perplexing situations.

"Giỏi phân định" là những người khéo léo, thành thạo trong việc phân định các vấn đề khác nhau để giải quyết những nghi ngờ ở những nơi đáng nghi ngờ.

Tesu tesu dhammakathikesu ajjhiṭṭhesu vārena dhammaṃ kathentesu ‘‘ayaṃ byatto’’ti dhammajjhesakena ajjhiṭṭhattā okāsaṃ alabhamāno.

Unable to get an opportunity (okāsaṃ alabhamāno) because, when those various Dhamma speakers are invited, and they speak Dhamma in turn, he is invited by the Dhamma-seeker^*, "This one is clever."

Vì người thuyết pháp yêu cầu đã thỉnh cầu các vị thuyết pháp đó theo lượt, nên "không có cơ hội".

810

Sakkaccañca kareyyunti bhikkhū yaṃ mama abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammasāmīcikammādiṃ karonti.

And they should respectfully perform (sakkaccañca kareyyuṃ) means the bhikkhus should perform with reverence whatever acts of salutation, rising, anjali, and proper conduct they do for me.

"Và sẽ làm một cách cẩn trọng" là những gì các Tỳ-khưu làm cho tôi như đảnh lễ, đứng dậy chào, chắp tay, hành lễ đúng phép v.v.

Taṃ ādareneva kareyyuṃ, yañca me parikkhārajātaṃ paṭiyādenti, tampi sundaraṃ sammadeva abhisaṅkhataṃ kareyyunti attho.

And whatever requisites they prepare for me, they should make them beautiful and well-made; this is the meaning.

Nghĩa là họ sẽ làm điều đó một cách kính trọng, và những vật dụng mà họ chuẩn bị cho tôi, họ cũng sẽ làm cho đẹp đẽ và đúng cách.

Bhāriyanti pāsāṇacchattaṃ viya garukātabbaṃ.

Burden (bhāriyaṃ) means to be regarded as weighty, like a stone parasol.

"Nặng nề" là đáng được tôn trọng như một chiếc dù đá.

Etaṃ vidhinti etaṃ ‘‘sakkareyyu’’ntiādinā vuttasakkārādividhiṃ.

This method (etaṃ vidhiṃ) means this method of honor and so on, as stated in "they should honor," etc.

"Cách thức này" là cách thức cung kính v.v. đã được nói đến bằng cách "sẽ cung kính" v.v.

Tenāti tena kāraṇena, bāhusaccādiguṇavisesavato eva sakkārādīnaṃ arahattāti attho.

Therefore (tenā) means for that reason; the meaning is that only one endowed with special qualities like great learning is worthy of honor and so on.

"Do đó" là do nguyên nhân đó, nghĩa là sự cung kính v.v. chỉ xứng đáng với người có phẩm chất đặc biệt như đa văn v.v.

Evarūpanti īdisaṃ ‘‘piyo garū’’tiādinā (a. ni. 7.37) vuttappakāraṃ.

Such (evarūpaṃ) refers to the kind described in "dear and respected," etc. (A.N. 7.37).

"Như vậy" là loại đã được nói đến bằng "được yêu quý, được tôn trọng" v.v. (A.N. 7.37).

Evaṃ kareyyunti evaṃ ‘‘sakkareyyu’’ntiādinā vuttappakāraṃ sakkārādiṃ kareyyuṃ.

They should do thus (evaṃ kareyyuṃ) means they should perform such honor and so on as described in "they should honor," etc.

"Sẽ làm như vậy" là sẽ làm sự cung kính v.v. đã được nói đến bằng "sẽ cung kính" v.v.

Esa nayoti yoyaṃ bhikkhuvāre vuttavidhi, eseva nayo.

This is the method (esa nayo) means this is the same method as stated in the section on bhikkhus.

"Đây là nguyên tắc" là nguyên tắc đã được nói đến trong phần Tỳ-khưu, đây chính là nguyên tắc.

Ito paresu bhikkhunīvārādīsu vāresu.

In the later sections (ito paresu vāresu), such as the section on bhikkhunīs.

"Trong các lượt" tiếp theo, trong các lượt Tỳ-khưu-ni v.v.

811

Ahameva lābhī assanti etthāpi heṭṭhā vuttanayeneva avadhāraṇaṃ gahetabbaṃ.

Ahameva lābhī assa (may I alone be the recipient): here too, the emphasis should be understood in the manner explained above.

Ở đây cũng vậy, sự nhấn mạnh "chỉ tôi mới là người có lợi" phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.

Piṇḍapātassa paṇītatā upasecanādivasenāti āha ‘‘sappitelamadhusakkharādipūritāna’’nti.

He states the deliciousness of the alms food as being by way of sauces and so on, "full of ghee, oil, honey, sugar, etc."

Sự tinh khiết của vật thực tùy thuộc vào các món ăn kèm v.v., nên đã nói "được làm đầy đủ với dầu, mật, đường v.v.".

Mañcapīṭhādīnanti nidassanamattaṃ utusappāyānaṃ nivātānaṃ phassitatalānaṃ pihitadvārakavāḷavātapānādīnampi paṇītasenāsanabhāvato.

Couches, chairs, etc. (mañcapīṭhādīnaṃ) is merely an example, as even places of lodging that are suitable for the season, sheltered from wind, with soft surfaces, and with closed doors, windows, and so on, are considered refined lodgings.

"Giường, ghế v.v." chỉ là ví dụ, vì các chỗ ở phù hợp với thời tiết, kín gió, có sàn được xoa bóp, có cửa ra vào, cửa sổ v.v. được che chắn cũng là chỗ ở tinh khiết.

Ādi-saddena vā tesampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Or, their inclusion should be understood by the word "ādi" (etc.).

Hoặc có thể hiểu rằng từ "v.v." bao gồm cả những thứ đó.

Sabbatthāpīti sabbesu tesu catūsupi paccayavāresu.

In all cases (sabbatthāpī) means in all those four sections on requisites.

"Ở tất cả mọi nơi" là ở tất cả bốn lượt vật dụng đó.

812

61. Kāyakammaṃ disvāti idaṃ na kāyakammaṃ cakkhuviññeyyaṃ, kāyakammunā pana saha pavattaṃ oṭṭhaparipphandanaṃ bhākuṭikaraṇaṃ kāyaṅgādidassanaṃ kāyakammadassanaṃ viya hotīti katvā vuttaṃ.

61. Seeing bodily action (kāyakammaṃ disvā): this is said because bodily action itself is not visible by the eye-consciousness, but the trembling of the lips, frowning, and showing of bodily parts that occur together with bodily action are like seeing bodily action.

61. "Thấy hành động thân" - điều này không có nghĩa là hành động thân có thể được thấy bằng mắt, nhưng vì sự rung động của môi, sự nhíu mày, sự biểu lộ các bộ phận cơ thể v.v. xảy ra cùng với hành động thân, nên đã nói rằng nó giống như việc thấy hành động thân.

Vacīkammaṃ sutvāti etthāpi eseva nayo, tasmā kāyavikārajanakā dhammā ‘‘dissantī’’ti vuttā, vacīvikārajanakā ‘‘sūyantī’’ti.

The same method applies to "vacīkammaṃ sutvā" (hearing verbal action); therefore, phenomena that produce bodily changes are said to be "seen," and those that produce verbal changes are said to be "heard."

Ở đây cũng vậy, đối với "nghe hành động lời nói" cũng theo nguyên tắc tương tự, do đó, những pháp tạo ra sự biến đổi của thân được nói là "được thấy", những pháp tạo ra sự biến đổi của lời nói được nói là "được nghe".

Tato eva ca te paccakkhakāle sammukhakāle dissanti nāma.

And because of that, they are called "seen" in "paccakkhakāle" (the present time), the time of direct perception.

Và chính vì thế, chúng được gọi là "được thấy" trong "thời gian hiện tại", tức là thời gian đối diện.

Tirokkhakāle asammukhakāle sūyanti nāma.

They are called "heard" in "tirokkhakāle" (the past time), the time of indirect perception.

Chúng được gọi là "được nghe" trong "thời gian khuất mặt", tức là thời gian không đối diện.

Anurūpato gahaṇaṃ anuggaho.

Taking in accordance with what is proper is anuggaho (support).

Sự chấp nhận phù hợp là "sự ủng hộ".

Āraññikattanti tassa bhikkhuno dhutaguṇattānurūpato gaṇhāti.

Āraññikattaṃ (the state of being a forest dweller) means he takes it in accordance with that bhikkhu's dhutaṅga (austere practice) quality.

"Hạnh ở rừng" là chấp nhận phù hợp với các pháp đầu đà của Tỳ-khưu đó.

Tenāha ‘‘āraññikattaṃ anuggaṇhātī’’ti.

Therefore, it says, "āraññikattaṃ anuggaṇhātī" (he supports the state of being a forest dweller).

Do đó đã nói "ủng hộ hạnh ở rừng".

Araññe nivāso assāti āraññiko.

Āraññiko (forest dweller) is one who dwells in a forest.

"Người ở rừng" là người có nơi ở trong rừng.

Pantaṃ pariyantaṃ dūrataraṃ senāsanaṃ assāti pantasenāsano.

Pantasenāsano (one who dwells in a secluded dwelling) is one whose dwelling is remote, on the periphery, far away.

"Người có chỗ ở xa lánh" là người có chỗ ở xa xôi, hẻo lánh.

Taṃ pana atthamattena dassentena ‘‘pantasenāsane vasatī’’ti vuttaṃ.

This, however, is stated "pantasenāsane vasatī" (he dwells in a secluded dwelling) to show merely the meaning.

Và điều đó đã được nói bằng "ở chỗ ở xa lánh" chỉ để chỉ ý nghĩa.

Bhikkhāsaṅkhātānaṃ piṇḍānaṃ pāto piṇḍāpāto, taṃ piṇḍapātaṃ uñchati gavesatīti piṇḍapātiko.

Piṇḍāpāta is the falling of alms, called piṇḍa; piṇḍapātiko (alms-gatherer) is one who seeks that alms food.

"Piṇḍapāta" là sự rơi xuống của các vật thực gọi là khất thực; "piṇḍapātika" là người đi khất thực, tìm kiếm piṇḍapāta đó.

Piṇḍāya patituṃ carituṃ vatametassāti vā piṇḍapāti, so eva piṇḍapātiko.

Or piṇḍapāti is one for whom it is a vow to go seeking alms; that same one is piṇḍapātiko.

Hoặc "piṇḍapāti" là người có hạnh đi khất thực, người ấy chính là "piṇḍapātika".

Dānato avakhaṇḍanato apetaṃ apadānaṃ, saha apadānena sapadānaṃ, anavakhaṇḍanaṃ.

Apadāna is devoid of breaking off from giving; sapadāna is with unbroken giving, meaning continuous.

"Apadāna" là không bị cắt xén từ sự bố thí; "sapadāna" là cùng với apadāna, không bị cắt xén.

Anugharaṃ caraṇasīlo sapadānacārī.

Sapadānacārī (one who walks continuously for alms) is one whose habit is to walk from house to house.

"Sapadānacārī" là người có thói quen đi từng nhà.

Unnatabhāvena paṃsukūlaṃ viya paṃsukūlaṃ, paṃsu viya vā kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlaṃ, tassa dhāraṇaṃ idha paṃsukūlaṃ, taṃ sīlamassāti paṃsukūliko.

Paṃsukūla (rag-robe) is like a rag by its exalted nature, or paṃsukūla is that which goes to a despicable state like dust; wearing that is paṃsukūla here; one who has that as a habit is paṃsukūliko (rag-robe wearer).

"Paṃsukūla" là vật y như y phấn tảo vì sự nổi bật, hoặc "paṃsukūla" là vật đi đến sự xấu xí như bụi bặm; "paṃsukūla" ở đây là sự mặc y đó; "paṃsukūliko" là người có hạnh đó.

813

Tīhi kāraṇehi lūkhaṃ veditabbaṃ agghaphassavaṇṇaparihānito apaṃsukūlampi, ko pana vādo paṃsukūlanti adhippāyo.

It should be understood as coarse for three reasons (tīhi kāraṇehi lūkhaṃ veditabbaṃ): even a non-rag-robe is coarse due to deterioration in value, touch, and color; what then to speak of a rag-robe? This is the intention.

"Y phục thô xấu phải được hiểu theo ba lý do" là ngay cả y không phải phấn tảo cũng thô xấu do sự suy giảm về giá trị, xúc chạm và màu sắc, huống chi là y phấn tảo.

Thūladīghasuttakenāti thūlena olambamānena dīghasuttakena.

With a thick, long thread (thūladīghasuttakenā) means with a thick, dangling, long thread.

"Với sợi chỉ dài thô" là với sợi chỉ dài, thô, buông thõng.

Vaṇṇenāti ettha phassenapi parihāyatīti vattabbaṃ.

By color (vaṇṇenā): here it should also be said, "it deteriorates by touch."

Ở đây, đối với "màu sắc", cũng phải nói là suy giảm về xúc chạm.

Tañhi tattha kharaphassampi hotiyevāti.

For it can also be rough to the touch there.

Vì nó cũng có thể có xúc chạm thô ráp ở đó.

Kasmā pana pāḷiyaṃ āraññikādiggahaṇena cattārova dhutaguṇā vuttāti?

Why are only four dhutaguṇas (austere practices) mentioned in the Pāḷi, through the inclusion of the forest-dweller, etc.?

Tại sao trong Pāḷi, chỉ có bốn pháp đầu đà được nói đến qua việc đề cập đến người ở rừng, v.v.?

Padhānattā, taggahaṇeneva ca ito paresampi sukhaparibhogatāya gahaṇasambhavato.

Because of their pre-eminence, and because by their inclusion, the others beyond these can also be understood as practices leading to ease of experience.

Bởi vì chúng là chính yếu, và bởi vì chỉ cần nắm giữ chúng, thì cũng có thể nắm giữ những pháp khác, do sự dễ dàng thọ hưởng.

Yo hi āraññiko pantasenāsano, tassa abbhokāsika-rukkhamūlika-nesajjika-yathāsanthatika-sosānikaṅgāni suparipūrāni.

Indeed, for one who is a forest-dweller and uses a secluded lodging, the practices of dwelling in the open air, at the foot of a tree, of sitting, of sleeping where one is placed, and of frequenting a charnel ground are well fulfilled.

Quả thật, người nào là vị ở rừng và ở chỗ ẩn dật, thì đối với vị ấy, các chi phần của người ở ngoài trời, người ở gốc cây, người ngồi, người tùy nghi chỗ nằm chỗ ngồi, và người ở nghĩa địa đều được hoàn mãn.

Yo ca piṇḍapātiko sapadānacārī ca, tassa pattapiṇḍikakhalupacchābhattikaekāsanikaṅgāni.

And for one who is an alms-food eater and walks for alms in unbroken sequence, the practices of eating from one bowl, of refusing food received later, and of eating one meal a day are (fulfilled).

Và người nào là vị khất thực và đi khất thực theo thứ tự, thì đối với vị ấy, các chi phần của người chỉ dùng bát, người không ăn thêm sau khi đã dùng bữa, và người chỉ dùng một chỗ ngồi đều được hoàn mãn.

Yo pana paṃsukūliko, tassa tecīvarikaṅgaṃ supariharamevāti.

As for one who is a rag-robe wearer, the practice of wearing three robes is very easy to maintain.

Còn người nào là vị mặc y phấn tảo, thì đối với vị ấy, chi phần của người chỉ có ba y là rất dễ thực hành.

Padhānattā hi bhagavatāpi ‘‘kadāhaṃ nandaṃ passeyyaṃ, āraññaṃ paṃsukūlika’’ntiādinā (saṃ. ni. 2.242; netti. 100) tattha tattha āraññikādayo eva gayhanti.

Indeed, due to their pre-eminence, even by the Blessed One, the forest-dweller and rag-robe wearer, etc., are mentioned here and there, as in "When shall I see Nanda, the forest-dweller, the rag-robe wearer?" and so on.

Vì là chính yếu, nên chính Đức Thế Tôn cũng đã đề cập đến các vị ở rừng, v.v. ở chỗ này chỗ kia qua câu: “Này Nanda, bao giờ ta sẽ thấy vị ở rừng, mặc y phấn tảo?” v.v.

Ettakāti pāḷiyaṃ āgatānaṃ paricchijja gahaṇametaṃ, na ettakā sabbepi ekassa ekaṃsato sambhavanti, nāpi ettakāyeva pāpadhammā pahātabbā.

So many—this is a restrictive mention of those found in the Pāḷi; not all of these necessarily occur in one person, nor are only these evil qualities to be abandoned.

Chừng ấy là sự nắm giữ có giới hạn những gì đã được nói đến trong Pāḷi, không phải tất cả những điều này đều có thể xảy ra một cách dứt khoát cho một người, cũng không phải chỉ chừng ấy ác pháp cần phải đoạn trừ.

Na hi makkhapaḷāsādīnaṃ appahīnabhāvepi sabrahmacārī neva sakkaronti…pe… na pūjentīti.

For, even if envy and hypocrisy, etc., are not abandoned, fellow monastics do not respect… (pe) … do not revere (them).

Không phải khi các pháp như che giấu, lật lọng, v.v. chưa được đoạn trừ thì “ các vị đồng phạm hạnh không tôn kính…pe… không cúng dường”.

814

Tamatthanti ‘‘yassa kassacī’’tiādinā vuttamatthaṃ.

That meaning—the meaning stated by "whosoever," and so forth.

Ý nghĩa đó là ý nghĩa đã được nói đến qua câu “người nào đó” v.v.

Upamāya pākaṭaṃ karontoti anvayato byatirekato ca udāharaṇena vibhāvento.

Making it manifest by an analogy—clarifying by way of example, both directly and by contrast.

Làm cho rõ ràng bằng ví dụ là làm cho rõ ràng bằng ví dụ theo cách thuận và nghịch.

Ahikuṇapādīnaṃ atipaṭikūlajigucchanīyatā ativiya duggandhatāya.

The extreme loathsomeness and detestability of snake corpses, etc. is due to their extreme foul smell.

Sự ghê tởm, đáng kinh tởm tột độ của xác rắn, v.v. là do mùi hôi thối cực độ.

Sā ca ahīnaṃ tikhiṇakopatāya, kukkuramanussānaṃ odanakummāsūpacayatāya sarīrassa hotīti vadanti.

And they say that this (foulness) in snakes is due to their intense anger, and in dogs and humans, it is due to the accumulation of rice and sour gruel in the body.

Và người ta nói rằng, điều đó xảy ra ở rắn do sự độc ác sắc bén, còn ở chó và người do sự tích tụ của cơm và cháo đặc trong thân.

Imesanti ahiādīnaṃ.

Of these—of snakes, etc.

Của những thứ này là của rắn, v.v.

Vaḍḍhetvāti uparūpari khipanena racitaṃ katvā.

Having heaped up—having made it by throwing one thing upon another.

Chất đống là làm cho thành đống bằng cách ném chồng lên nhau.

Taṃ pana vaḍḍhitaṃ tena ca bhājanaṃ pūritaṃ hotīti āha ‘‘vaḍḍhetvā paripūretvā’’ti.

And that which is heaped up fills the vessel, so he says, "having heaped up and filled."

Và cái đống đó được chất đầy cái bát, nên nói “chất đống và làm cho đầy”.

Janassa dassanayogyaṃ dassanīyaṃ jaññaṃ, taṃ paramaparisuddhaṃ manoharañca hotīti āha ‘‘cokkhacokkha’’nti.

That which is suitable for people to see, beautiful, "jaññaṃ" (pure offering), and which is extremely pure and delightful, he says, "spotlessly clean."

Jaññaṃ là cái đáng xem, có thể cho người ta xem, và cái đó là cái rất thanh tịnh và đẹp lòng, nên nói “rất sạch sẽ”.

Abhinavaniviṭṭhā mahāmātā vadhukā.

A newly installed chief minister is a "vadhukā" (bride).

Các vị đại thần mới nhậm chức là vadhukā (cô dâu).

Sā pana puttalābhayogyataṃ upādāya maṅgalavacanena ‘‘janī’’ti vuccati, tassā niyyamānaṃ paṇṇākāraṃ janiyā haratīti jaññaṃ.

But she is called "janī" (mother-to-be) by an auspicious word due to her suitability for bearing children; the tribute being brought to her is called "jaññaṃ" (a pure offering).

Và vị đó được gọi là “janī” (người mẹ) bằng lời chúc phúc do có khả năng sinh con, jaññaṃ là lễ vật được mang đến cho janī khi vị ấy được rước đi.

Ubhayatthāti atthadvaye.

In both senses—in two meanings.

Ở cả hai ý nghĩa là ở hai ý nghĩa.

Punaruttanti āmeḍitavacanamāha.

Repetition—refers to a reduplicated word.

Lặp lại là nói lời lặp lại.

Na manāpaṃ etassāti amanāpo, tassa bhāvo amanāpatā, tathāpavatto cittuppādoti āha ‘‘amanāpaṃ idanti…pe… adhivacana’’nti.

That which is not pleasing to him is unpleasant; its state is unpleasantness, and a mind-moment that proceeds thus, so he says, "This is unpleasant… (pe) … an appellation."

Không vừa ý đối với người này thì là amanāpo (không vừa ý), trạng thái của nó là amanāpatā (sự không vừa ý), tâm sinh khởi vận hành như vậy, nên nói “đây là điều không vừa ý…pe… là tên gọi”.

Buddhavesattā liṅgassa parisuddhakaṃsapātisadisakā.

Like a clean bronze bowl—due to the appearance of a Buddha.

Do mang tướng của Phật, nên giống như cái bát đồng rất sạch.

Kuṇaparacanaṃ viya icchāvacarehi santānassa bharitabhāvo.

Like filling with a corpse—the being filled of the mind-stream with inclinations.

Giống như sự chất đầy xác chết là sự đầy ắp của dòng tâm thức với các pháp dục giới.

So pana tesaṃ appahīnatāyāti āha ‘‘icchāvacarānaṃ appahāna’’nti.

And this is due to their not being abandoned, so he says, "the non-abandonment of inclinations."

Và điều đó là do sự chưa đoạn trừ các pháp dục giới, nên nói “sự chưa đoạn trừ các pháp dục giới”.

815

62. ‘‘Tena gāmantavihāraṃ anuggaṇhātī’’ti vattabbe ‘‘āraññikatta’’nti pana potthake likhitaṃ.

62. While it should be said, "thereby he favors the village-dwelling," in the text it is written "āraññikatta" (the state of being a forest-dweller).

62. Khi đáng lẽ phải nói “vị ấy giúp đỡ tịnh xá ở làng” thì trong sách lại viết “āraññikatta” (sự ở rừng).

Na hi sukkapakkhe pāḷiyaṃ āraññikaggahaṇaṃ atthi, sati ca icchāvacarappahāne gāmantavihāro ekantena na paṭikkhipitabbo, icchitabbova tādisānaṃ uttarimanussadhammapaṭicchādanato.

For, there is no mention of "āraññika" in the Pāḷi for the bright side, and if inclinations are abandoned, village-dwelling should not be rejected absolutely; rather, it should be desired for such persons, as it conceals their superhuman qualities.

Quả thật, trong Pāḷi của phần thiện không có việc đề cập đến người ở rừng, và khi có sự đoạn trừ các pháp dục giới, thì không nên hoàn toàn bác bỏ việc ở tịnh xá trong làng, mà nên mong muốn điều đó, vì những người như vậy che giấu các pháp siêu nhân.

Tathā hi vakkhati ‘‘appicchatāsamuṭṭhānehī’’tiādi.

Thus he will say, "arising from fewness of wishes," and so forth.

Cũng vậy, Ngài sẽ nói “do khởi lên sự ít dục” v.v.

Sālivarabhattaracanaṃ viya icchāvacarappahānaṃ manuññabhāvato tittihetuto ca.

The abandonment of inclinations is like an arrangement of excellent rice—due to its pleasantness and being a cause of satisfaction.

Sự đoạn trừ các pháp dục giới giống như việc sắp đặt món cơm ngon thượng hạng là do sự dễ chịu và là nguyên nhân của sự no đủ.

816

63. Maṃ tanti ca upayogavacanaṃ paṭi-saddayogena, attho pana sampadānamevāti āha ‘‘mayhaṃ tuyha’’nti ca.

63. "Maṃ" and "taṃ" are words indicating usage in conjunction with the preposition "paṭi-", but the meaning is that of the dative case, so he says "to me" and "to you."

63. Ta và ngươi là từ chỉ cách dùng với giới từ “paṭi”, nhưng ý nghĩa lại là sở hữu cách, nên nói “của tôi, của bạn”.

‘‘Samaye’’ti bhummatthe ‘‘samaya’’nti upayogavacanaṃ.

"Samaye"—the word "samaya" in the locative case, for the meaning of "time."

“Samaye” là từ chỉ cách dùng “samaya” ở nghĩa sở thuộc.

Gijjhakūṭapaṇḍavaisigilivebhāravepullapabbatānaṃ vasena samantato giriparikkhepena.

Completely surrounded by mountains—by way of the mountains Gijjhakūṭa, Paṇḍava, Isigili, Vebhāra, and Vepulla.

Được bao quanh bởi núi ở khắp nơi theo các ngọn núi Gijjhakūṭa, Paṇḍava, Isigili, Vebhāra, Vepulla.

Rājagaheti samīpatthe bhummavacananti āha ‘‘taṃ nissāya viharāmī’’ti.

In Rājagaha—this is a locative case in the sense of proximity, so he says, "I dwell relying on it."

Ở Rājagaha là từ sở thuộc ở nghĩa gần, nên nói “ta trú nương vào đó”.

817

Purāṇayānakāraputtoti purāṇe pabbajitato pubbe yānakāraputto tathāpaññāto.

Son of a former cartwright—one so known, a son of a cartwright before his ordination in ancient times.

Con trai của người thợ xe cũ là con trai của người thợ xe được biết đến như vậy trước khi xuất gia.

Jimhanti gomuttakuṭilaṃ.

Crooked—curved like cow's urine.

Jimha là cong queo như nước tiểu bò.

Tenāha ‘‘sappagatamaggasadisa’’nti.

Therefore he says, "like a snake's path."

Vì vậy, Ngài nói “giống như con đường của rắn”.

Soti paṇḍuputto.

He—Panduputta.

Vị đó là Paṇḍuputta.

Itaroti samiti.

The other—Samiti.

Người kia là Samiti.

Cintitaṭṭhānamevāti cintitacintitaṭṭhānameva tacchati, tañca kho na tassa cittānusārena, atha kho attano suttānusārena tacchanto yānakāraputto.

Just the conceived place—he carves just the place that was conceived; and this is not according to his own mind, but the cartwright carves according to his own texts.

Chính là chỗ đã nghĩ là chính là chỗ đã nghĩ, đã nghĩ đến, và người thợ xe đó gọt đẽo không phải theo ý muốn của mình, mà theo ý của kinh điển.

Cittanti attano cittena mama cittaṃ jānitvā viya.

Mind—as if knowing my mind with his own mind.

Tâm là như biết tâm của ta bằng tâm của mình.

818

‘‘Na saddhāya pabbajito’’ti imināva kammaphalasaddhāya abhāvo nesaṃ pakāsitoti āha ‘‘assaddhāti buddhadhammasaṅghesu saddhāvirahitā’’ti.

By "not ordained out of faith," the absence of faith in the result of kamma is revealed in them, so he says, "disbelieving are those devoid of faith in the Buddha, Dhamma, and Sangha."

“Không xuất gia với niềm tin” – chính điều này đã cho thấy sự không có niềm tin vào quả nghiệp của họ, nên nói “assaddhā là không có niềm tin vào Phật, Pháp, Tăng”.

Pabbajitānaṃ jīvikā attho etesanti jīvikatthā.

Living for a livelihood—these are those for whom the livelihood of ordained ones is the goal.

Jīvikatthā là những người có mục đích là cuộc sống của các vị xuất gia.

Tenāha ‘‘iṇabhayādīhī’’tiādi.

Therefore he says, "from fear of debt," and so forth.

Vì vậy, Ngài nói “do sợ nợ nần” v.v.

Kerāṭikaṃ vuccati sāṭheyyaṃ.

Kerāṭikaṃ means deceit.

Kerāṭikaṃ được gọi là sự lừa dối.

Saṭhānaṃ guṇavāṇijakānaṃ kammaṃ sāṭheyyanti āha ‘‘sāṭheyyañhī’’tiādi.

The action of cunning merchants is deceit, so he says, "for deceit," and so forth.

Hành động của những kẻ lừa dối, những kẻ buôn bán phẩm chất là sự lừa dối, nên nói “sāṭheyyaṃ” v.v.

Tucchasabhāvena māno naḷo viyāti naḷo, mānasaṅkhāto uggato naḷo etesanti unnaḷā.

Arrogant—like a reed, due to its empty nature, so naḷo (reed); those in whom the arisen reed of conceit (māna) is present are unnaḷā.

Ngã mạn như cây sậy do bản chất trống rỗng là naḷo, unnaḷā là những người có cây sậy ngã mạn đã trỗi dậy.

Tenāha ‘‘uṭṭhitatucchamānā’’ti.

Therefore he says, "having risen, empty conceit."

Vì vậy, Ngài nói “có ngã mạn trống rỗng đã trỗi dậy”.

Lahukatāya vā capalā.

Or fickle due to lightness.

Hoặc capalā do sự nhẹ dạ.

Pharusavacanatāya kharavacanā.

Harsh-voiced due to speaking rough words.

Kharavacanā do lời nói thô ác.

Tiracchānakathābahulatāya niratthakavacanapalāpino.

Speaking idle chatter of useless talk due to an abundance of animal talk.

Niratthakavacanapalāpino do nói nhiều chuyện tầm phào.

Asaṃvutakammadvārāti idaṃ kammadvārādīnaṃ asaṃvutabhāvo uppattidvārānaṃ asaṃvutatāya eva hotīti katvā vuttaṃ.

Unrestrained in the doors of action—this is stated because the unrestrained nature of the doors of action, etc., arises only from the unrestrained nature of the doors of origination.

Asaṃvutakammadvārā – điều này được nói vì sự không phòng hộ các cửa nghiệp, v.v. là do sự không phòng hộ các cửa sinh khởi.

Atha vā chasu indriyesūti nimitte bhummaṃ, chasu indriyesu nimittabhūtesu asaṃvutakammadvārāti attho.

Alternatively, in the six sense faculties—the locative case is used for the object; the meaning is, unrestrained in the doors of action when the six sense faculties are the objects.

Hoặc chasu indriyesu là sở thuộc ở nghĩa dấu hiệu, ý nghĩa là các cửa nghiệp không phòng hộ khi sáu căn là dấu hiệu.

Yā mattāti bhojane ayuttapariyesana-ayuttapaṭiggahaṇa-ayuttaparibhoge vajjetvā yuttapariyesana-yuttapaṭiggahaṇa-yuttaparibhogasaṅkhātā yā mattā appamattehi jānitabbā.

That measure—that measure in food, which is avoiding improper seeking, improper receiving, and improper consuming, and instead seeking properly, receiving properly, and consuming properly; this measure should be known by the heedful.

Yā mattā là sự chừng mực mà những người không phóng dật cần phải biết, bao gồm việc tìm kiếm đúng cách, nhận lãnh đúng cách, thọ dụng đúng cách, tránh việc tìm kiếm sai cách, nhận lãnh sai cách, thọ dụng sai cách trong bữa ăn.

Tenāha ‘‘yuttatā’’ti.

Therefore he says, "propriety."

Vì vậy, Ngài nói “sự đúng mức”.

Jāgareti rattindivaṃ āvaraṇiyehi dhammehi cittaparisodhanasaṅkhāte jāgare.

In vigilance—in vigilance, which is the purification of the mind from obstructing defilements day and night.

Jāgare là sự tỉnh thức, tức là sự thanh lọc tâm khỏi các pháp chướng ngại suốt ngày đêm.

Tesaṃ jāgaritāya adhisīlasikkhāya gāravarahitānaṃ itarasikkhāsu patiṭṭhā eva natthīti dassento ‘‘sikkhāpadesu bahulagāravā na hontī’’ti vatvā tameva gāravābhāvaṃ sarūpena vibhāvento ‘‘āpattivītikkamabahulā’’ti āha.

Showing that those who lack respect for the training in higher virtue through their vigilance have no foundation in the other trainings, he says, "they are not greatly respectful of the precepts," and then clarifying this lack of respect in its true nature, he says, "abounding in transgressions."

Để cho thấy rằng những người không có sự tôn kính đối với giới học do sự tỉnh thức của họ thì không có chỗ đứng trong các học khác, Ngài nói “không có nhiều sự tôn kính đối với các học giới”, và để làm rõ sự không tôn kính đó bằng hình thức, Ngài nói “phạm nhiều giới”.

819

Pakatiyāpi siddhāya ratanattayasaddhāya kammaphalasaddhāya ca saddhā.

Faith is a natural faith in the Triple Gem and faith in the results of kamma.

Saddhā là niềm tin vào Tam Bảo đã có sẵn một cách tự nhiên và niềm tin vào quả nghiệp.

Pivanti maññe yathā taṃ dravabhūtaṃ amataṃ laddhā.

They drink, I think—as if they had received that liquid ambrosia.

Như thể uống như thể đã nhận được cam lồ ở dạng chất lỏng.

Ghasanti maññe yathā taṃ bahalapiṇḍikasudhābhojanaṃ laddhā.

They eat, I think—as if they had received that solid, substantial sweet food.

Như thể ăn như thể đã nhận được món ăn ngon lành, đặc quánh.

Attamanavācaṃ nicchārentā ‘‘sādhu sādhū’’ti.

Uttering joyous speech—"Excellent! Excellent!"

Thốt ra lời hoan hỷ “lành thay, lành thay”.

Tameva pana sādhukāraṃ hadaye ṭhapetvā abbhanumodantā. Ettha ca attamanavācānicchāraṇaṃ pivanasadisaṃ katvā vuttaṃ bahiddhābhāvato, manasā abbhanumodanaṃ pana abbhantarabhāvato ghasanasadisaṃ vuttaṃ.

And placing that approval in their hearts, they approve. Here, the utterance of joyous speech is likened to drinking because it is external, while mental approval is likened to eating because it is internal.

Và hoan hỷ bằng cách giữ lời tán thán đó trong lòng. Ở đây, việc thốt ra lời hoan hỷ được nói là giống như uống vì là hành động bên ngoài, còn việc hoan hỷ trong tâm được nói là giống như ăn vì là hành động bên trong.

Saṅkhādanajjhoharaṇañhi ghasananti.

For eating means chewing and swallowing.

Vì ghasana là ăn và nuốt.

Rassañca ekavacanaṃ hotīti āha ‘‘rasse sati sāriputtassa upari hotī’’ti.

And the short vowel is singular, so he says, "when short, it is over Sāriputta."

Và khi là âm ngắn thì là số ít, nên nói “khi là âm ngắn thì là của Sāriputta”.

Dīghañca bahuvacanaṃ hotīti āha ‘‘dīghe sati sabrahmacārīna’’nti.

And the long vowel is plural, so he says, "when long, it is of the fellow monastics."

Và khi là âm dài thì là số nhiều, nên nói “khi là âm dài thì là của các vị đồng phạm hạnh”.

‘‘Upari hotī’’ti ānetvā sambandho.

"Is over" is to be supplied and connected.

“Ở trên” được mang đến để liên kết.

Ālasiyabyasanādīhīti ālasiyena vā ñātibyasanādīhi vā.

By idleness and calamities, etc. means either by idleness or by calamities concerning relatives, etc.

Do lười biếng, v.v. là do lười biếng hoặc do tai họa liên quan đến thân quyến, v.v.

‘‘Mahānāgāti vuccantī’’ti vatvā tattha kāraṇaṃ vibhāvento ‘‘tatrā’’tiādimāha.

Having said "They are called great nāgas," he then explained the reason for it by starting with "There..."

Sau khi nói “được gọi là Mahānāga (Đại Long)”, để giải thích lý do ở đó,^* nói bắt đầu bằng “ở đó”.

Tattha ‘‘na gacchantīti nāgā, na āgacchantīti nāgā, na āguṃ karontīti nāgā’’ti yo vividho vacanattho icchito, taṃ vicāretvā dassetuṃ ‘‘chandādīhī’’tiādi vuttaṃ, taṃ pana ñeyyāvabodhāya vacanato appamattakāraṇaṃ.

There, to examine and show the various meanings of the word intended, such as "they do not go, thus nāgas; they do not come, thus nāgas; they do not commit evil, thus nāgas," the phrase "by desire, etc." and so on was stated, but that is a minor reason relating to the understanding of what is to be known.

Ở đó, ý nghĩa lời nói đa dạng được mong muốn là “không đi thì là nāga, không đến thì là nāga, không làm điều ác thì là nāga”. Để xem xét và chỉ ra điều đó,^* đã nói bắt đầu bằng “do dục, v.v.”, nhưng đó chỉ là một lý do nhỏ để hiểu biết.

820

Sayameva āguṃ na karoti sabbathā maggena pahīnaāguttā.

He does not commit evil himself, being one whose evil has been entirely abandoned by the path.

Tự mình không làm điều ác vì đã đoạn trừ hoàn toàn mọi điều ác bằng con đường.

So kāmayogādike sabbasaṃyoge dasavidhasaṃyojanappabhedāni ca sabbabandhanāni visajja jahitvā sabbattha yakkhādīsu, sabbesu vā bhavesu kenaci saṅgena na sajjati tīhi ca vimuttīhi vimutto, tato eva iṭṭhādīsu tādibhāvappattiyā tādi, so vuttalakkhaṇena tathattā taṃsabhāvattā nāgo pavuccateti attho veditabbo.

Such a one releases all fetters, meaning the ten kinds of fetters and all bonds like the bonds of sense desires, etc., and does not cling anywhere, to devas and other beings, or to any existence, due to any attachment, being released by the three liberations. Therefore, having attained the state of equanimity in pleasant things, etc., he is equanimous (tādi). Such a one, by virtue of such a nature as described, is called a nāga—this meaning should be understood.

Vị ấy đã đoạn trừ tất cả các kiết sử, tức là mười loại kiết sử và tất cả các trói buộc, như các kiết sử dục, v.v. Vị ấy không dính mắc vào bất cứ điều gì ở mọi nơi, dù là các loài quỷ, v.v., hay ở tất cả các cõi tồn tại, và đã giải thoát bằng ba sự giải thoát. Vì thế, vị ấy là bậc như vậy do đạt được trạng thái như vậy đối với những điều ưa thích, v.v. Ý nghĩa cần được hiểu là vị ấy được gọi là nāga do bản chất như vậy với đặc tính đã nêu.

Tenāha ‘‘evamettha attho veditabbo’’ti.

Therefore, he said, "Thus, the meaning here should be understood."

Vì vậy,^* nói “ý nghĩa cần được hiểu ở đây là như vậy”.

Aññehi khīṇāsavanāgehi aggasāvakattā guṇavisesayogato pujjatarā ca pāsaṃsatarā ca.

They are more venerable and more praiseworthy than other Arahant nāgas due to their superior qualities as chief disciples.

So với các vị nāga đã đoạn tận lậu hoặc khác,^* đáng được tôn kính hơn và đáng được khen ngợi hơn do có phẩm chất đặc biệt của bậc Thượng Thủ Thanh Văn.

Samaṃ anumodisunti aññamaññassa subhāsitato sampaṭicchanena samappavattamodatāya samaṃ sadisaṃ abbhanumodiṃsu.

They rejoiced equally means they equally and mutually approved, showing similar delight, accepting each other's well-spoken words.

Đồng thanh hoan hỷ là cùng nhau hoan hỷ, đồng lòng chấp thuận những lời lẽ tốt đẹp của nhau.

Taṃ pana samanumodanaṃ ‘‘tatthā’’tiādinā pāḷivaseneva dasseti.

He shows that approval "There..." and so on, following the Pali text itself.

Sự đồng thanh hoan hỷ đó được chỉ ra bằng chính văn Pāḷi bắt đầu bằng “ở đó”.

821

Sammutiparamatthadesanākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the teaching on conventional and ultimate truth is concluded.

Chấm dứt phần chú giải về sự thuyết giảng Tục đế và Chân đế.

822

Anaṅgaṇasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The illumination of obscure meanings in the explanation of the Anaṅgaṇa Sutta is completed.

Chấm dứt phần giải thích những ý nghĩa ẩn sâu trong chú giải kinh Anaṅgaṇa.

823

6. Ākaṅkheyyasuttavaṇṇanā

6. Explanation of the Ākaṅkheyya Sutta

6. Chú giải kinh Ākaṅkheyya

824

64. Sampannanti paripuṇṇaṃ, samantato pannaṃ pattanti sampannaṃ.

Perfected (sampannaṃ) means complete, fully attained.

64. Hoàn hảo là đầy đủ, hoàn toàn đạt được, tức là sampanna.

Tenāha ‘‘idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāmā’’ti.

Therefore, he said, "This is called complete and perfected."

Vì vậy,^* nói “cái này được gọi là hoàn toàn đầy đủ”.

Nanti ‘‘suvā’’ti vuttaṃ suvagaṇaṃ.

It (naṃ) refers to the group of parrots mentioned as "parrots."

Không là tập hợp chim két được gọi là “suvā”.

Sampannoti sammadeva panno gato upagato.

Perfected (sampanno) means one who has gone or approached well.

Hoàn hảo là đã đạt đến, đã thâm nhập một cách đúng đắn.

Tenāha ‘‘samannāgato’’ti.

Therefore, he said, "endowed with."

Vì vậy,^* nói “đã đầy đủ”.

Sampannanti sampattiyuttaṃ.

Perfected (sampannaṃ) means endowed with excellence.

Hoàn hảo là có sự thành tựu.

Sā panettha rasasampatti adhippetā sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato.

Here, the excellence of taste is intended, as it stands apart in particular by illuminating the general meaning.

Ở đây, ý muốn nói đến sự thành tựu về hương vị, vì nó được xác định trong tính chất chung để làm nổi bật sự đặc biệt.

Tenāha ‘‘seyyathāpi khuddamadhuṃ aneḷaka’’nti, niddosanti attho.

Therefore, he said, "just as pure honey," meaning faultless.

Vì vậy,^* nói “ví như mật ong rừng không có tạp chất”, nghĩa là không có lỗi.

Tena vuttaṃ ‘‘idaṃ madhurasampannaṃ nāmā’’ti.

Thus, it is said, "This is called perfected in taste."

Vì vậy,^* nói “cái này được gọi là hoàn hảo về hương vị mật”.

Sīlassa anavasesasamādānena akhaṇḍādibhāvāpattiyā ca paripuṇṇasīlā.

Perfected in virtue (paripuṇṇasīlā) by undertaking it completely and by its becoming unbroken, etc.

Giới hạnh đầy đủ là do thọ trì giới không sót và đạt đến trạng thái không bị phá hoại, v.v.

Samādānato paṭṭhāya acchindanato sīlasamaṅgino.

Endowed with virtue (sīlasamaṅgino) by not breaking it from the moment of undertaking.

Đầy đủ giới hạnh là do không bị gián đoạn kể từ khi thọ trì.

Samādānato hi accantavirodhidhammānuppattiyā sīlasamaṅgitā veditabbā, cetanādīnaṃ pana sīlanalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ pavattikkhaṇe vattabbameva natthi.

Indeed, being endowed with virtue should be understood from the non-arising of diametrically opposed states after undertaking it; there is no need to speak of the moment of occurrence of states like volition, etc., which are characterized by virtue.

Thật vậy, sự đầy đủ giới hạnh cần được hiểu là do không phát sinh các pháp đối nghịch hoàn toàn kể từ khi thọ trì. Còn đối với các pháp có đặc tính là giới như ý chí, v.v., thì không cần phải nói đến trong khoảnh khắc phát sinh.

Visuddhimagge (visuddhi. 1.9) vuttā, tasmā tattha vuttanayeneva vitthārakathā veditabbāti adhippāyo.

It is stated in the Visuddhimagga ; therefore, the detailed explanation should be understood in the manner stated there—this is the intention.

Đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo, do đó, ý nghĩa là câu chuyện chi tiết cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.

825

Khettapāripūrīti nissitapāripūriyā nissayapāripūrimāha nissitakammavipattisampattivisayattā yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti.

Completeness of the field refers to the completeness of the basis by means of the completeness of the dependent, because it relates to the failure or success of the dependent action, just as "the couches are shouting."

Sự đầy đủ của ruộng đất là nói về sự đầy đủ của nơi nương tựa thông qua sự đầy đủ của người nương tựa, vì nó là đối tượng của sự thất bại và thành công của nghiệp phụ thuộc, giống như “các giường đang la hét” (mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī).

Tathā hi khettena khaṇḍapūtiādidoso vutto.

Thus, a defect such as brokenness or rottenness is mentioned in relation to the field.

Thật vậy, ruộng đất được nói đến với các lỗi như bị hư hại, thối rữa, v.v.

Khettaṃ khaṇḍaṃ hotīti aparipūraṃ hoti sassapāripūriyā abhāvato.

The field is broken means it is incomplete due to the absence of the completeness of the crop.

Ruộng đất bị hư hại là không đầy đủ vì không có sự đầy đủ của mùa màng.

Tenevāha ‘‘sassaṃ na uṭṭhetī’’ti.

Therefore, he said, "the crop does not grow."

Vì vậy,^* nói “mùa màng không phát triển”.

Pādamattassapi anekambaṇaphalanato mahapphalaṃ hoti.

It yields great fruit as even a small measure produces many bushels.

Có quả lớn là do một phần nhỏ cũng cho ra nhiều giạ quả.

Kisalayapalālādibahutāya mahānisaṃsaṃ.

It is of great benefit due to the abundance of sprouts, straw, etc.

Có lợi ích lớn là do có nhiều chồi non, rơm rạ, v.v.

Evamevanti yathā khittaṃ bījaṃ khaṇḍādicatudosavasena aparipuṇṇaṃ hoti, tadabhāvena ca paripuṇṇaṃ, evaṃ sīlaṃ khaṇḍādicatudosavasena aparipuṇṇaṃ hoti, tadabhāvena ca paripuṇṇanti, catudosatadabhāvasāmaññameva nidassananidassitabbavipattisampattīsu dasseti.

Similarly, just as sown seed is incomplete due to the four defects of brokenness, etc., and complete in their absence, so too is virtue incomplete due to the four defects of brokenness, etc., and complete in their absence; thus, he shows the commonality of the four defects and their absence in both the example and the exemplified failure and success.

Cũng vậy là ví như hạt giống gieo xuống không đầy đủ do bốn lỗi hư hại, v.v., và đầy đủ khi không có chúng; cũng vậy, giới hạnh không đầy đủ do bốn lỗi hư hại, v.v., và đầy đủ khi không có chúng. Điều này chỉ ra sự tương đồng của bốn lỗi và sự không có chúng trong sự thất bại và thành công được ví dụ.

Mahapphalaṃ hoti vipākaphalena.

It yields great fruit in terms of resultant fruit.

Có quả lớn là về quả báo.

Mahānisaṃsanti vipulānisaṃsaṃ.

It is of great benefit meaning of immense benefit.

Có lợi ích lớn là có lợi ích rộng lớn.

Svāyaṃ ānisaṃso idha pāḷiyaṃ nānappakārena vitthārīyati.

This benefit is expounded in various ways in the Pali text here.

Lợi ích này được giải thích chi tiết theo nhiều cách trong văn Pāḷi ở đây.

826

Ettāvatā kirāti (a. ni. ṭī. 2.2.37; a. ni. ṭī. 3.10.71-74) kira-saddo arucisūcanattho.

By this much, it is said... The word kira here indicates a sense of dislike.

Đến mức này, kỳ lạ thay – từ kira (kỳ lạ thay) có ý nghĩa chỉ sự không hài lòng.

Tenettha ācariyavādassa attano aruccanabhāvaṃ dīpeti.

Here, it implies his disapproval of the teacher's statement.

Vì vậy, ở đây, nó chỉ ra sự không hài lòng của mình đối với quan điểm của vị thầy.

Sampannasīlāti anāmaṭṭhavisesaṃ sāmaññato sīlasaṅkhepena gahitaṃ.

Perfected in virtue (sampannasīlā) grasps virtue in general, without mentioning any specific distinction.

Giới hạnh đầy đủ là giới hạnh được nắm giữ một cách chung chung, không đề cập đến chi tiết đặc biệt nào.

Tañca catubbidhanti ācariyatthero ‘‘catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā’’ti āha.

And since it is fourfold, the Venerable Teacher said, "having designated the fourfold pure virtue."

Vị Thầy Trưởng lão đã nói “sau khi chỉ ra Tứ Thanh Tịnh Giới” rằng giới hạnh đó có bốn loại.

Tatthāti catupārisuddhisīle.

There (tattha) means in the fourfold pure virtue.

Ở đó là trong Tứ Thanh Tịnh Giới.

Jeṭṭhakasīlanti (saṃ. ni. ṭī. 3.5.412) padhānasīlaṃ.

Principal virtue (jeṭṭhakasīlaṃ) means fundamental virtue.

Giới hạnh chính yếu là giới hạnh chủ yếu.

Ubhayatthāti uddesaniddese.

In both instances means in both the designation (uddesa) and the explanation (niddesa).

Ở cả hai nơi là trong phần tóm tắt và phần giải thích.

Idha niddese viya uddesepi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto ‘‘sampannasīlā’’ti vuttattāti adhippāyo.

The intention is that the Pātimokkha restraint was stated by the Blessed One in the designation as well as in the explanation, as implied by the phrase "perfected in virtue."

Ý nghĩa là, như trong phần giải thích, trong phần tóm tắt cũng Phật đã nói về sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha vì đã nói “giới hạnh đầy đủ”.

Sīlaggahaṇañhi pāḷiyaṃ pātimokkhasaṃvaravasena āgataṃ.

Indeed, the mention of virtue in the Pali text refers to Pātimokkha restraint.

Thật vậy, sự nắm giữ giới trong văn Pāḷi được đề cập theo cách phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha.

Tenāha ‘‘pātimokkhasaṃvaroyevā’’tiādi.

Therefore, he said, "only Pātimokkha restraint," and so on.

Vì vậy,^* nói “chính là sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha”, v.v.

Tattha avadhāraṇena itaresaṃ tiṇṇaṃ ekadesena pātimokkhantogadhabhāvaṃ dīpeti.

Here, the emphasizing particle indicates that the other three are included within the Pātimokkha to some extent.

Ở đó, bằng cách nhấn mạnh,^* chỉ ra rằng ba loại giới còn lại là một phần của giới bổn Pātimokkha.

Tathā hi anolokiyolokane ājīvahetu chasikkhāpadavītikkame gilānapaccayassa apaccavekkhitaparibhoge ca āpatti vihitāti.

For instance, an offense is incurred for looking without reflection, for transgression of the six training rules for livelihood, and for consuming requisites for the sick without reflection.

Thật vậy, lỗi được quy định trong việc nhìn không đúng đắn, trong việc vi phạm sáu giới điều vì mục đích sinh kế, và trong việc sử dụng các vật dụng cho người bệnh mà không quán chiếu.

Tīṇīti indriyasaṃvarasīlādīni.

The three refer to virtue of sense-restraint, etc.

Ba là giới phòng hộ các căn, v.v.

Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthīti sīlapariyāyena tesaṃ katthaci sutte gahitaṭṭhānaṃ nāma kiṃ atthi yathā pātimokkhasaṃvaroti ācariyassa sammukhattā apaṭikkhipantova upacārena pucchanto viya vadati.

Is there any place where it is called virtue? This means: is there any place in a Sutta where these (other virtues) are taken as synonymous with virtue, like Pātimokkha restraint? He asks this as if questioning courteously, without refuting it directly, since he is facing the teacher.

Có nơi nào được gọi là giới hạnh không? là có nơi nào trong các kinh mà chúng được đề cập theo cách giới hạnh, giống như sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha không? Vị ấy nói như đang hỏi một cách lịch sự, không phản đối vì đang đối diện với vị thầy.

Tenāha ‘‘ananujānanto’’ti.

Therefore, he said, "not agreeing."

Vì vậy,^* nói “không chấp nhận”.

Chadvārarakkhāmattakamevāti tassa sallahukabhāvamāha cittādhiṭṭhānamattena paṭipākatikabhāvāpattito.

Merely guarding the six doors means he states its lightness, as it becomes natural simply by the determination of the mind.

Chỉ là sự bảo vệ sáu căn là nói về sự nhẹ nhàng của nó, vì nó trở thành một hành vi thông thường chỉ với sự hỗ trợ của tâm.

Itaradvayepi eseva nayo.

The same method applies to the other two (virtues).

Đối với hai loại còn lại, cũng theo cách này.

Paccayuppattimattakanti phalena hetuṃ dasseti.

Mere arising of requisites means he shows the cause by the effect.

Chỉ là sự phát sinh của các duyên là chỉ ra nguyên nhân bằng kết quả.

Uppādanahetukā hi paccayānaṃ uppatti.

For the arising of requisites has the production of them as its cause.

Thật vậy, sự phát sinh của các duyên là do nguyên nhân tạo ra.

Idamatthanti idaṃ payojanaṃ imassa paccayassa paribhuñjaneti adhippāyo.

This purpose means this is the objective of consuming this requisite—this is the intention.

Ý nghĩa này là ý nghĩa của việc sử dụng duyên này, đó là mục đích này.

Nippariyāyenāti iminā indriyasaṃvarādīni tīṇi padhānassa sīlassa parivāravasena pavattiyā pariyāyasīlāni nāmāti dasseti.

Without metaphorical meaning means by this he shows that the three, such as sense-restraint, etc., are metaphorical virtues, as they function as attendants to the principal virtue.

Không theo cách gián tiếp là bằng cách này, ba loại giới như giới phòng hộ các căn, v.v., được chỉ ra là giới gián tiếp vì chúng hoạt động như các giới phụ thuộc của giới chính yếu.

827

Idāni pātimokkhasaṃvarasseva padhānabhāvaṃ byatirekato anvayato ca upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha.

Now, to illustrate the primary nature of Pātimokkha restraint through both antithesis and synthesis, using an analogy, he begins with "When his..."

Bây giờ, để giải thích tính chất chính yếu của riêng giới phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha bằng cách so sánh từ cả hai mặt thuận và nghịch,^* nói bắt đầu bằng “của ai”.

Tattha soti pātimokkhasaṃvaro.

There, he (so) refers to Pātimokkha restraint.

Ở đó, nó là sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha.

Sesānīti indriyasaṃvarādīni.

The others (sesānī) refer to sense-restraint, etc.

Còn lại là giới phòng hộ các căn, v.v.

Tassevāti ‘‘sampannasīlā’’ti ettha yaṃ sīlaṃ vuttaṃ, tasseva.

Of that very one (tasseva) means of the virtue mentioned in "perfected in virtue."

Của chính nó là của giới hạnh đã được nói đến trong “giới hạnh đầy đủ”.

Sampannapātimokkhāti ettha pātimokkhaggahaṇena vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā…pe… ādimāha.

In "perfected in Pātimokkha," by taking Pātimokkha, he states a synonym and then elaborates upon it... and so on, he begins.

Trong Pātimokkha đầy đủ ở đây, bằng cách nắm giữ Pātimokkha,^* nói một từ đồng nghĩa và giải thích nó… v.v… nói bắt đầu.

Yathā aññathāpi ‘‘idha bhikkhu sīlavā hotī’’ti (mahāni. 199) puggalādhiṭṭhānāya desanāya uddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508; mahāni. 199) niddiṭṭhaṃ.

Similarly, elsewhere, the virtue designated in a teaching based on an individual, such as "Here, a monk is virtuous," is explained as "he dwells endowed with Pātimokkha restraint."

Cũng vậy, một cách khác, giới hạnh được chỉ ra trong lời thuyết giảng dựa trên cá nhân “ở đây, một tỳ khưu có giới hạnh” được giải thích là “sống với sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha” .

828

Pātimokkhasaṃvarasaṃvutāti yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti ‘‘pātimokkha’’nti laddhanāmena sikkhāpadasīlena pihitakāyavacīdvārā.

Endowed with Pātimokkha restraint means having the doors of body and speech closed by the training rule known as "Pātimokkha," which protects him and frees him from sufferings such as those in the lower realms.

Với sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha là các cánh cửa thân và khẩu được đóng lại bằng giới học Pātimokkha, được gọi là Pātimokkha vì nó bảo vệ (pāti) vị ấy và giải thoát (mokkheti) vị ấy khỏi những khổ đau ở các cõi thấp, v.v.

Te pana yasmā evaṃbhūtā tena samannāgatā nāma honti, tasmā vuttaṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarena samannāgatā’’ti.

Since they are endowed with such qualities, it is said: "endowed with the Pātimokkha restraint."

Tuy nhiên, vì họ có những phẩm chất như vậy, nên được gọi là đầy đủ với điều đó, do đó đã nói ‘‘đầy đủ giới luật Pātimokkha’’.

829

Aparo nayo (udā. aṭṭha. 31; itivu. aṭṭha. 97) – kilesānaṃ balavabhāvato, pāpakiriyāya sukarabhāvato, puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano.

Another method: Due to the strong nature of defilements, the ease of performing unwholesome deeds, and the difficulty of performing wholesome deeds, one who is prone to falling into lower realms many times is pātī, a worldling (puthujjana).

Một cách giải thích khác (Udā. Aṭṭha. 31; Itivu. Aṭṭha. 97) – Vì các phiền não có sức mạnh, việc làm ác dễ dàng, và việc làm phước khó khăn, nên phàm nhân (puthujjano) có khuynh hướng sa đọa nhiều lần vào các cõi khổ (apāya), do đó gọi là Pātī.

Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭīyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā, taṃ pātiṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ.

Or, due to impermanence, it is pātī (that which goes), wandering without stability, like a pot thrown by the force of kamma in existences and so forth; or, it is pātī (that which falls) because it is of the nature to cause the falling of existence in each group of beings due to death; this refers to the stream of beings, or indeed, the mind itself. That which liberates that pātī from the suffering of saṃsāra is Pātimokkha.

Hoặc vì sự vô thường, bị nghiệp lực thúc đẩy trong các cõi hữu, lang thang không ngừng như bị kéo lê, nên có khuynh hướng đi (gamana-sīla), do đó gọi là Pātī, tức là dòng dõi chúng sinh (sattasantāna), hoặc chính tâm thức (citta), điều giải thoát cái Pātī đó khỏi khổ luân hồi (saṃsāra-dukkha) thì gọi là Pātimokkha.

Cittassa hi vimokkhena satto vimuttoti vuccati.

For a being is said to be liberated by the liberation of the mind.

Thật vậy, nhờ sự giải thoát của tâm thức mà chúng sinh được gọi là giải thoát.

Vuttañhi ‘‘cittavodānā visujjhantī’’ti, ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca.

Indeed, it is said: "They are purified by the cleansing of the mind," and "The mind is liberated from the taints without clinging."

Như đã nói: ‘‘nhờ sự thanh tịnh của tâm mà được thanh tịnh’’ và ‘‘tâm giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ’’ (Mahāva. 28).

830

Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pātī.

Or, pātī is that which falls, goes, or proceeds in saṃsāra due to causes such as ignorance.

Hoặc, vì các nguyên nhân như vô minh, chúng sinh rơi vào (patati), đi (gacchati), tiếp diễn (pavattati) trong luân hồi, nên gọi là Pātī.

‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.125) hi vuttaṃ.

For it is said: "Beings veiled by ignorance, bound by craving, run on and transmigrate."

Thật vậy, đã nói: ‘‘Chúng sinh bị vô minh che lấp, bị tham ái trói buộc, cứ mãi trôi lăn, luân chuyển’’ (Saṃ. Ni. 2.125).

Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho.

The liberation of that pātī being from the triple defilement of craving and so forth is by this; hence, Pātimokkha.

Điều giải thoát chúng sinh Pātī đó khỏi ba loại phiền não như tham ái thì gọi là Pātimokkha.

‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viya samāsasiddhi veditabbā.

The formation of the compound should be understood like "Kaṇṭhekālo" (black-throated) and so forth.

Sự thành lập hợp từ cần được hiểu như trong các trường hợp ‘‘Kaṇṭhekālo’’ (có cổ màu xanh) v.v.

831

Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ.

Or, pātī is that which causes to fall, causes to perish, causes suffering—the mind.

Hoặc, làm cho sa đọa (pāteti), làm cho rơi rụng (vinipāteti), làm cho đau khổ (dukkheti) là Pātī, tức là tâm thức.

Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62).

For it is said: "The world is led by the mind, the world is dragged along by the mind."

Thật vậy, đã nói: ‘‘Thế gian bị tâm thức dẫn dắt, thế gian bị tâm thức lôi kéo’’ (Saṃ. Ni. 1.62).

Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho.

The liberation from that pātī is by this; hence, Pātimokkha.

Điều giải thoát khỏi cái Pātī đó thì gọi là Pātimokkha.

Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pātī, taṇhādisaṃkileso.

Or, pātī is that by which one falls into the suffering of the lower realms and the suffering of saṃsāra—craving and other defilements.

Hoặc, vì nhờ nó mà rơi vào khổ cõi dữ và khổ luân hồi, nên gọi là Pātī, tức là các phiền não như tham ái.

Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; a. ni. 4.9) ca ādi.

For it is said: "Craving generates a person," and "A person is accompanied by craving," and so forth.

Thật vậy, đã nói: ‘‘Tham ái sinh ra con người’’ (Saṃ. Ni. 1.57), ‘‘Con người có tham ái làm bạn đồng hành’’ (Itivu. 15, 105; A. Ni. 4.9) v.v.

Tato pātito mokkhoti pātimokkho.

The liberation from that pātī is Pātimokkha.

Giải thoát khỏi cái Pātī đó thì gọi là Pātimokkha.

832

Atha vā patati etthāti pātī, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni.

Or, pātī is that into which one falls—the six internal and external sense bases.

Hoặc, vì người ta rơi vào đó (patati ettha), nên gọi là Pātī, tức là sáu nội và ngoại xứ.

Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70; su. ni. 171).

For it is said: "The world has arisen in six, in six it makes intimacy."

Thật vậy, đã nói: ‘‘Thế gian khởi lên từ sáu, thế gian tạo sự thân thiện với sáu’’ (Saṃ. Ni. 1.70; Su. Ni. 171).

Tato ajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho.

The liberation from that pātī, which consists of the internal and external sense bases, is Pātimokkha.

Giải thoát khỏi cái Pātī đó, tức là các nội và ngoại xứ, thì gọi là Pātimokkha.

Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro.

Or, pātī is that which has falling or perishing—saṃsāra.

Hoặc, vì có sự sa đọa (pāto), sự rơi rụng (vinipāto) trong đó, nên gọi là Pātī, tức là luân hồi.

Tato mokkhoti pātimokkho.

The liberation from that is Pātimokkha.

Giải thoát khỏi điều đó thì gọi là Pātimokkha.

Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā ‘‘patī’’ti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti pātimokkho.

Or, the Blessed One, the Lord of Dhamma, is called "Pati" due to his sovereignty over all worlds; mokkha is that by which one is liberated; the liberation of the Lord is by this, because it is promulgated by him, hence Pātimokkha.

Hoặc, vì là bậc chủ tể của tất cả thế gian, bậc Pháp chủ, nên Đức Thế Tôn được gọi là ‘‘Pati’’; điều nhờ đó mà được giải thoát (muccati) thì gọi là mokkha; sự giải thoát của bậc chủ tể (patino mokkho) vì được Ngài chế định, nên gọi là Pātimokkha.

Pātimokkho eva pātimokkho.

Pātimokkha is indeed Pātimokkha.

Pātimokkha chính là Pātimokkha.

Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttatthena mokkho cāti pātimokkho.

Or, due to being the root of all good qualities, and being supreme, it is Pati, and it is Mokkha in the aforementioned sense; thus, Pātimokkha.

Hoặc, vì là nền tảng của tất cả các đức tính, là bậc tối thượng (uttamaṭṭhena pati) và là sự giải thoát theo nghĩa đã nói, nên gọi là Pātimokkha.

Pātimokkho eva pātimokkho.

Pātimokkha is indeed Pātimokkha.

Pātimokkha chính là Pātimokkha.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhantiādimetaṃ mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.

Thus, it is said in detail: "Pātimokkha means this is the beginning, this is the mouth, this is the foremost."

Thật vậy, đã nói: ‘‘Pātimokkha là khởi đầu này, là cửa ngõ này, là cổng chính này’’ (Mahāva. 135) v.v.

833

Atha vā pa-iti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho.

Or, pa is a particle signifying manner, ati is a particle signifying extreme; therefore, that which liberates completely in various ways is Pātimokkha.

Hoặc, Pa- là giới từ chỉ cách thức, atī là giới từ chỉ ý nghĩa tuyệt đối, do đó, điều giải thoát một cách tuyệt đối bằng nhiều cách thức thì gọi là Pātimokkha.

Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena, samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkho.

For this Sīla itself, by way of its constituent parts, and accompanied by Samādhi and accompanied by Paññā, by way of suppression, and by way of eradication, completely liberates and sets free; hence, Pātimokkha.

Thật vậy, giới này tự nó giải thoát một cách tuyệt đối theo phương pháp từng phần; khi đi kèm với định và tuệ, nó giải thoát theo phương pháp trấn áp; và nó giải thoát một cách tuyệt đối theo phương pháp đoạn trừ, nên gọi là Pātimokkha.

Pati pati mokkhoti vā pātimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho.

Or, pati pati mokkha (liberation from each and every^*) is Pātimokkha; meaning, liberation from each specific fault of transgression.

Hoặc, giải thoát từng điều (pati pati mokkho) thì gọi là Pātimokkha, có nghĩa là giải thoát khỏi từng lỗi vi phạm riêng lẻ.

Pātimokkho eva pātimokkho.

Pātimokkha is indeed Pātimokkha.

Pātimokkha chính là Pātimokkha.

Mokkho vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa patibimbabhūtoti pātimokkho.

Or, mokkha is Nibbāna, and this is the reflection of that liberation; hence, Pātimokkha.

Hoặc, giải thoát là Niết Bàn, điều là hình ảnh phản chiếu của Niết Bàn đó thì gọi là Pātimokkha.

Sīlasaṃvaro hi nibbedhabhāgiyo sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti pātimokkho.

For sīla-restraint, being conducive to penetration, is like the dawn of the sun, an arising of Nibbāna, and is like its counterpart, appropriately extinguishing defilements; hence, Pātimokkha.

Thật vậy, sự phòng hộ giới luật là phần hướng đến sự xuyên thấu (nibbedhabhāgiya), giống như sự mọc lên của mặt trời đối với Niết Bàn, là sự khởi đầu (udayabhūta), giống như hình ảnh phản chiếu của nó, làm dập tắt phiền não một cách thích đáng, nên gọi là Pātimokkha.

Pātimokkhoyeva pātimokkho.

Pātimokkha is indeed Pātimokkha.

Pātimokkha chính là Pātimokkha.

Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti vā pātimokkhaṃ.

Or, that which proceeds towards liberation, or is directed towards liberation, is Pātimokkha.

Hoặc, điều hướng đến giải thoát (mokkhaṃ pati vattati) hay hướng về giải thoát (mokkhābhimukhaṃ) thì gọi là Pātimokkha.

Pātimokkhameva pātimokkhanti evamettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.

Thus, the meaning of the word Pātimokkha here should be understood as Pātimokkha itself.

Ý nghĩa của từ Pātimokkha ở đây cần được hiểu như vậy: Pātimokkha chính là Pātimokkha.

834

Ācāragocarasampannāti kāyikavācasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena ceva navesiyagocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampannā, sampannaācāragocarāti attho.

Accomplished in conduct and resort means accomplished in conduct (ācāra), which is non-transgression in bodily and verbal actions, and in resort (gocara), which is like resorting to new villages and so forth; meaning, one who has accomplished conduct and resort.

Ācāragocarasampannā (đầy đủ oai nghi và phạm hạnh) có nghĩa là đầy đủ về oai nghi (ācāra), tức là không vi phạm thân và khẩu, và đầy đủ về phạm hạnh (gocara), tức là không đi đến những nơi không thích hợp (navesiyagocara) v.v., tức là đầy đủ oai nghi và phạm hạnh.

Appamattesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu, dukkaṭadubbhāsitamattesūti apare.

In minor faults means in very small ones, those that do not lead to an offense; others say, in mere dukkaṭa and dubbhāsita offenses.

Appamattesū (trong những lỗi nhỏ) có nghĩa là trong những lỗi rất nhỏ, những lỗi không dẫn đến phạm giới; những người khác nói là chỉ trong những lỗi Dukkata và Dubbhāsita.

Vajjesūti gārayhesu.

Faults means blameworthy actions.

Vajjesū (trong những lỗi) có nghĩa là trong những lỗi đáng khiển trách.

Te pana ekantato akusalasabhāvā hontīti āha ‘‘akusaladhammesū’’ti.

Since these are entirely unwholesome in nature, it says "in unwholesome states."

Những điều đó hoàn toàn là những pháp bất thiện, nên đã nói ‘‘akusaladhammesu’’ (trong các pháp bất thiện).

Bhayadassinoti bhayato dassanasīlā, paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā bhāyanasīlā.

Seeing danger means having the nature to see danger, having the nature to fear even a fault as tiny as an atom, making it seem like Mount Sineru.

Bhayadassino (thấy sự nguy hiểm) có nghĩa là có thói quen thấy sự nguy hiểm, có thói quen sợ hãi ngay cả một lỗi nhỏ như hạt nguyên tử, xem nó như núi Sineru.

Sammā ādiyitvāti sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvā.

“Sammā ādiyitvā” means having undertaken properly, carefully, and completely.

Sammā ādiyitvā (đã thọ trì đúng đắn) có nghĩa là đã thọ trì một cách đúng đắn, một cách chân thành và hoàn toàn.

Sikkhāpadesūti niddhāraṇe bhummanti samudāyato avayavaniddhāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhathā’’ti atthamāha.

“Sikkhāpadesu” is in the locative case of determination, indicating the specification of a part from the whole, thus stating the meaning: “among the training rules, having undertaken each and every training rule, one should train.”

Sikkhāpadesū (trong các giới điều) là chỉ cách thức của sở cách trong sự phân biệt, khi chỉ ra sự phân biệt từng phần từ toàn bộ, nên đã giải thích ý nghĩa là ‘‘sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhathā’’ (trong các giới điều, thọ trì từng giới điều đó và học tập).

Sikkhāpadameva hi samādātabbaṃ sikkhitabbañcāti adhippāyo.

For indeed, the intention is that the training rule itself is to be undertaken and trained in.

Ý nghĩa là giới điều cần được thọ trì và học tập.

Yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesūti sikkhākoṭṭhāsesu mūlapaññattianupaññatisabbatthapaññattipadesapaññattiādibhedaṃ yaṃ kiñci sikkhitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ pūretabbaṃ sīlaṃ.

“Yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesu” refers to whatever virtue is to be trained in, practiced, and fulfilled among the divisions of training, such as those of the original rule, supplementary rule, general rule, and specific rule.

Yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesū (bất cứ điều gì trong các phần học tập) có nghĩa là bất cứ giới luật nào cần được học tập, thực hành, và hoàn thành trong các phần học tập, bao gồm các loại như giới điều căn bản, giới điều bổ sung, giới điều chung cho tất cả, giới điều riêng biệt v.v.

Taṃ pana dvāravasena duvidhamevāti āha ‘‘kāyikaṃ vācasikañcā’’ti.

This, however, is of two kinds based on the doors of action, thus he states: “bodily and verbal.”

Điều đó, xét về phương diện cửa ngõ, chỉ có hai loại, nên đã nói ‘‘kāyikaṃ vācasikañcā’’ (thân nghiệp và khẩu nghiệp).

Imasmiṃ atthavikappe sikkhāpadesūti ādhāre bhummaṃ sikkhābhāgesu kassaci visuṃ aggahaṇato.

In this interpretation of the meaning, “sikkhāpadesu” is in the locative case of the basis, because nothing is grasped separately among the parts of training.

Trong cách giải thích ý nghĩa này, sikkhāpadesū (trong các giới điều) là sở cách chỉ nơi chốn, vì không có sự nắm giữ riêng biệt nào của bất kỳ phần học tập nào.

Tenāha ‘‘taṃ sabba’’nti.

Therefore, he says: “all that.”

Do đó đã nói ‘‘taṃ sabba’’ (tất cả điều đó).

835

65. Kasmā āraddhanti (a. ni. ṭī. 3.10.71-74) desanāya kāraṇapucchā.

65. “Kasmā āraddhaṃ” is a question about the reason for the discourse.

65. Kasmā āraddhaṃ (vì sao được khởi xướng) (A. Ni. Ṭī. 3.10.71-74) là câu hỏi về nguyên nhân của bài thuyết pháp.

Sīlānisaṃsadassanatthanti payojananiddeso.

“Sīlānisaṃsadassanatthaṃ” is the statement of purpose.

Sīlānisaṃsadassanatthaṃ (để chỉ ra lợi ích của giới luật) là sự chỉ định mục đích.

Ko attho kva attho kva nipātitāti?

What is the meaning? Where is the meaning? Where is it placed?

Ý nghĩa là gì? Ý nghĩa ở đâu? Nó được đặt ở đâu?

Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ.

It should not be seen this way.

Không nên thấy như vậy.

Sīlānisaṃsadassanatthanti hi ettha byatirekato yaṃ sīlānisaṃsassa adassanaṃ, taṃ imissā desanāya kāraṇanti kasmā āraddhanti vineyyānaṃ sīlānisaṃsassa adassanatoti atthato āpanno eva hotīti.

For here, in “sīlānisaṃsadassanatthaṃ,” by way of exclusion, the non-seeing of the benefit of virtue is the reason for this discourse; thus, "Why was it undertaken?" means "because the trainees did not see the benefit of virtue," which is already implied by the meaning.

Thật vậy, ở đây, Sīlānisaṃsadassanatthaṃ (để chỉ ra lợi ích của giới luật) có nghĩa là sự không thấy lợi ích của giới luật theo cách phủ định là nguyên nhân của bài thuyết pháp này, nên theo ý nghĩa, nó đã bao hàm rằng ‘‘vì các đệ tử không thấy lợi ích của giới luật, nên vì sao được khởi xướng?’’

Tenāha ‘‘sacepī’’tiādi.

Therefore, he says: “sacepi” and so on.

Do đó đã nói ‘‘sacepī’’ v.v.

Sīlānisaṃsadassanatthanti pana imassa atthaṃ vivarituṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ.

However, to explain the meaning of “sīlānisaṃsadassanatthaṃ,” “tesaṃ” and so on was stated.

Và để giải thích ý nghĩa của Sīlānisaṃsadassanatthaṃ, đã nói ‘‘tesa’’ v.v.

Ānisaṃsoti udayo.

“Ānisaṃso” means rise or growth.

Ānisaṃso (lợi ích) có nghĩa là sự khởi lên.

‘‘Sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggalokaṃ upapajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.150; 3.316; a. ni. 5.213; mahāva. 285) pana vipākaphalampi ‘‘ānisaṃso’’ti vuttaṃ.

But in phrases like “The virtuous one, endowed with virtue, after the dissolution of the body, after death, reappears in a good destination, in the heavenly world” and so on, the resultant fruit is also called “ānisaṃso.”

Tuy nhiên, trong các câu như ‘‘Người giữ giới, đầy đủ giới luật, sau khi thân hoại mạng chung, được sinh vào cõi thiện, cõi trời’’ (Dī. Ni. 2.150; 3.316; A. Ni. 5.213; Mahāva. 285) v.v., quả dị thục cũng được gọi là ‘‘ānisaṃso’’ (lợi ích).

Ko visesoti ko phalaviseso.

“Ko viseso” means what is the special fruit?

Ko viseso (có gì đặc biệt) có nghĩa là có gì đặc biệt về quả báo.

Kā vaḍḍhīti ko abbhudayo.

“Kā vaḍḍhī” means what is the increase?

Kā vaḍḍhī (có gì tăng trưởng) có nghĩa là có gì phát triển.

Vijjamānopi guṇo yāthāvato vibhāvito eva abhiruciṃ uppādeti, na avibhāvito, tasmā ekantato ānisaṃsakittanaṃ icchitabbamevāti dassetuṃ visakaṇṭakavāṇijo udāhaṭo.

Even an existing quality, when truly revealed, produces delight, not when unrevealed. Therefore, to show that the praise of benefits is absolutely desirable, the example of the poison-thorn merchant is cited.

Ngay cả một đức tính hiện có, chỉ khi được trình bày đúng đắn mới tạo ra sự thích thú, chứ không phải khi không được trình bày; do đó, để chỉ ra rằng việc ca ngợi lợi ích là điều hoàn toàn mong muốn, đã đưa ra ví dụ về người buôn bán thuốc độc.

836

Tattha guḷo nāma ucchurasaṃ pacitvā cuṇṇādīhi missitvā sampiṇḍane piṇḍībhūtaṃ.

Among these, guḷa is a solidified mass formed by cooking sugarcane juice and mixing it with powders and so on.

Ở đây, guḷo (đường viên) là thứ được cô đặc thành viên sau khi nấu nước mía và trộn với bột v.v.

Phāṇitaṃ apiṇḍitaṃ dravībhūtaṃ.

Phāṇita is liquid, not solidified.

Phāṇitaṃ (đường lỏng) là chất lỏng không cô đặc thành viên.

Khaṇḍaṃ bhijjanakkhamaṃ.

Khaṇḍa is breakable.

Khaṇḍaṃ (đường cục) là thứ có thể bẻ gãy.

Sakkharā nāma phalikasadisā.

Sakkharā is like crystal.

Sakkharā (đường phèn) là thứ giống như pha lê.

Sakkharādīniti ādi-saddena macchaṇḍikānaṃ saṅgaho.

Sugars and so on – by the word ‘and so on,’ candied sugar is included.

Đường cục, v.v. (Sakkharādīni) — với từ “v.v.” bao gồm đường phèn.

Tasmiṃ kāle guḷādīsu visakaṇṭakavohāro apaccantadese pacuroti ‘‘paccantagāmaṃ gantvā’’ti vuttaṃ.

At that time, the use of poison thorns in molasses and so on was prevalent in the inner regions; therefore, it was said, “having gone to a border village.”

Vào thời ấy, sự nói về chất độc trong đường mật, v.v. phổ biến ở vùng biên giới, nên đã được nói là “đi đến làng biên giới”.

Dārake ca palāpesuṃ ‘‘visakaṇṭakaṃ mā gaṇhantū’’ti.

And the children were sent away, thinking, “Lest they take the poison thorns.”

Và đã đuổi bọn trẻ đi (Dārake ca palāpesuṃ) với ý rằng “chớ lấy chất độc.”

837

Piyoti piyāyitabbo.

Dear means to be held dear.

Đáng yêu (Piyo) có nghĩa là đáng được yêu mến.

Piyassa nāma dassanaṃ ekantato abhinanditabbaṃ hotīti āha ‘‘viyacakkhūhi sampassitabbo’’ti.

The sight of one who is dear is always to be rejoiced in; thus it is said, “to be seen with loving eyes.”

Sự thấy người đáng yêu nhất định phải được hoan hỷ, nên đã nói “đáng được nhìn thấy với con mắt yêu m mến” (piyacakkhūhi sampassitabbo).

Pītisamuṭṭhānapasannasommarūpapariggahañhi cakkhu ‘‘piyacakkhū’’ti vuccati.

Indeed, an eye that perceives a pleasant, joyful, and serene form born of joy is called a “loving eye.”

Con mắt nắm giữ hình tướng an tịnh, hoan hỷ, khởi lên từ hỷ được gọi là “con mắt đáng yêu.”

Tesanti sabrahmacārīnaṃ.

Of them means of the co-practitioners.

Của họ (Tesaṃ) có nghĩa là của các vị đồng Phạm hạnh.

Manavaḍḍhanakoti pītimanassa paribrūhanato uparūpari pīticittassa uppādako.

A joy-enhancer means one who promotes a joyful mind, generating an ever-increasing joyous state of mind.

Làm tăng trưởng tâm (Manavaḍḍhanako) có nghĩa là vị làm cho tâm hỷ tăng trưởng, làm khởi lên tâm hỷ hết lần này đến lần khác, do làm tăng trưởng tâm hỷ.

Garuṭṭhāniyoti garukaraṇassa ṭhānabhūto.

Worthy of reverence means a ground for respect.

Đáng được tôn kính (Garuṭṭhāniyo) có nghĩa là nơi đáng được tôn kính.

Jānaṃ jānātīti ñāṇena jānitabbaṃ jānāti.

Knowing, he knows means he knows what is to be known by knowledge.

Biết điều đáng biết (Jānaṃ jānāti) có nghĩa là biết điều đáng biết bằng tuệ.

Yathā vā aññe ajānantāpi jānantā viya pavattanti, na evamayaṃ, ayaṃ pana jānanto eva jānāti.

Or, just as others, though not knowing, act as if knowing, this one is not like that; this one, however, knows truly knowing.

Hoặc như những người khác dù không biết nhưng lại hành xử như biết, vị này thì không như vậy; vị này chỉ biết khi thực sự biết.

Passaṃ passatīti dassanabhūtena paññācakkhunā passitabbaṃ passati, passanto eva vā passati.

Seeing, he sees means he sees what is to be seen by the eye of wisdom, which is the act of seeing; or, he sees truly seeing.

Thấy điều đáng thấy (Passaṃ passati) có nghĩa là thấy điều đáng thấy bằng tuệ nhãn là sự thấy, hoặc chỉ thấy khi thực sự thấy.

Evaṃ sambhāvanīyoti evaṃ viññutāya paṇḍitabhāvena sambhāvetabbo.

Thus to be regarded means thus to be honored for his understanding and wisdom.

Đáng được kính trọng như vậy (Evaṃ sambhāvanīyo) có nghĩa là đáng được kính trọng như vậy bởi sự hiểu biết và trí tuệ.

838

Sīlesvevassa paripūrakārīti sīlesu paripūrakārī eva bhaveyyāti evaṃ uttarapadāvadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

He should be perfect only in virtue – thus the emphasis on the latter part should be understood, meaning he should be perfect only in virtue.

Vị này chỉ là người thực hành viên mãn các giới (Sīlesvevassa paripūrakārī) — nên phải hiểu rằng sự nhấn mạnh được đặt ở hậu tố như vậy.

Evañhi iminā padena uparisikkhādvayaṃ anivattitameva hoti.

For in this way, the two higher trainings above are not excluded.

Quả thật, với từ này, hai học pháp cao hơn không bị loại bỏ.

Yathā pana sīlesu paripūrakārī nāma hoti, taṃ phalena dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ.

However, to show by its result how one becomes perfect in virtue, “internally” and so on are stated.

Nhưng để chỉ ra rằng vị ấy là người thực hành viên mãn các giới bằng quả, đã nói “nội phần” (ajjhatta) v.v.

Vipassanādhiṭṭhānasamādhisaṃvattanikatāya hi idha sīlassa pāripūrī, na kevalaṃ akhaṇḍādibhāvamattaṃ.

Indeed, the perfection of virtue here lies in its conduciveness to Samādhi, which is the basis for Vipassanā, and not merely in its unbroken state and so on.

Thật vậy, ở đây, sự viên mãn của giới là do có khả năng dẫn đến định làm nền tảng cho thiền quán, chứ không chỉ đơn thuần là sự không bị vi phạm, v.v.

Tenāha ‘‘yāni kho pana tāni akhaṇḍāni…pe… samādhisaṃvattanikānī’’ti.

Therefore, it is said, “For those virtues which are unbroken…pe… conducive to Samādhi.”

Do đó, đã nói: “Này các tỳ khưu, những giới ấy không bị vi phạm… v.v… có khả năng dẫn đến định.”

Evañca katvā upari sikkhādvayaṃ sīlassa sambhārabhāvena gahitanti sīlassevettha padhānaggahaṇaṃ siddhaṃ hoti.

And having done so, the two higher trainings above are taken as constituents of virtue, and thus the primary acceptance of virtue here is established.

Và khi đã làm như vậy, hai học pháp cao hơn được xem là thành phần của giới, nên sự nắm giữ giới là chính ở đây được thành tựu.

Tathā hi cittekaggatāsaṅkhārapariggahānaṃ sīlassānurakkhaṇabhāvaṃ vakkhati.

For he will explain that one-pointedness of mind and the comprehension of formations are safeguards of virtue.

Thật vậy, vị ấy sẽ nói rằng sự nhất tâm và nắm giữ các hành là sự bảo vệ giới.

Yaṃ pana vakkhati ‘‘sikkhattayadesanā jātā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.65), taṃ itarāsampi sikkhānaṃ idha gahitatāmattaṃ sandhāya vuttaṃ, na padhānabhāvena gahitataṃ.

But what will be said, “The teaching of the three trainings has arisen” (MN.A. 1.65), is said with reference to the mere inclusion of the other trainings here, not their acceptance as primary.

Còn điều sẽ nói rằng “sự thuyết giảng ba học pháp đã xảy ra” (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.65), điều đó được nói để chỉ sự bao gồm các học pháp khác ở đây, chứ không phải được nắm giữ với tư cách là chính yếu.

Yadi evaṃ kathaṃ sīlassa appamattakatāvacanaṃ.

If so, how can virtue be said to be minor?

Nếu vậy, tại sao lại nói giới là nhỏ nhặt?

Vuttañhetaṃ ‘‘appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, oramattaka’’nti (dī. ni. 1.7).

For it is said, “Indeed, O monks, this is minor, insignificant” (DN. 1.7).

Điều này đã được nói: “Này các Tỳ khưu, điều này là nhỏ nhặt, là tầm thường” (Dī. Ni. 1.7).

Taṃ puthujjanagocaraṃ sandhāya vuttaṃ.

That was said with reference to the realm of ordinary people.

Điều đó được nói để chỉ phạm vi của phàm nhân.

Tathā hi tattha na nippadesato sīlaṃ vibhattaṃ, evaṃ katvā tattha sīlamattakanti mattaggahaṇaṃ samatthitanti daṭṭhabbaṃ.

Indeed, there, virtue is not fully expounded in all its parts; thus, it should be understood that the word ‘mere’ in ‘mere virtue’ there is justified.

Thật vậy, ở đó giới không được phân loại một cách chi tiết; khi đã làm như vậy, sự nắm giữ giới ở đó như một điều nhỏ nhặt được xem là hợp lý.

Anūnenāti akhaṇḍādibhāvena, kassaci vā ahāpanena upapannena.

Undeficient means in an unbroken state and so on, or by not abandoning anything, being complete.

Không thiếu sót (Anūnena) có nghĩa là không bị vi phạm, v.v., hoặc không bỏ sót bất cứ điều gì.

Ākārenāti karaṇena sampādanena.

By way of action means by the means, by the accomplishment.

Cách thức (Ākārena) có nghĩa là bằng phương tiện, bằng sự thành tựu.

Cittasamatheti cittasamādhāne.

In mental tranquility means in mental composure.

Trong sự an tịnh tâm (Cittasamathe) có nghĩa là trong sự định tâm.

Yuttoti aviyutto pasuto.

Engaged means connected, diligent.

Chuyên cần (Yutto) có nghĩa là không tách rời, chuyên tâm.

Yo sabbena sabbaṃ jhānabhāvanaṃ ananuyutto, so taṃ bahi nīharati nāma.

He who is not entirely devoted to jhāna practice is said to carry it out externally.

Vị nào hoàn toàn không chuyên tâm tu tập thiền, vị ấy được gọi là đưa thiền ra ngoài.

Yo ārabhitvā antarā saṅkocaṃ āpajjati, so taṃ vināseti nāma.

He who, having started, shrinks back midway, is said to destroy it.

Vị nào đã bắt đầu nhưng giữa chừng lại co rút, vị ấy được gọi là hủy hoại thiền.

Yo pana īdiso ahutvā jhānaṃ upasampajja viharati, so anirākatajjhānoti dassento ‘‘bahi anīhaṭajjhāno’’tiādimāha.

But he who, not being such, enters upon and dwells in jhāna, showing him to be one whose jhāna is not abandoned, says “one whose jhāna is not carried out externally” and so on.

Nhưng vị nào không như vậy mà chứng đắc và an trú trong thiền, vị ấy là người không bỏ thiền (anirākatajjhāno), cho thấy điều đó, đã nói “người không đưa thiền ra ngoài” (bahi anīhaṭajjhāno) v.v.

839

Aniccassa tebhūmakadhammassa, aniccanti vā anupassanā aniccānupassanā.

The impermanence of the three realms of existence, or the contemplation of impermanence as impermanent, is contemplation of impermanence.

Sự quán xét vô thường, tức là sự quán xét các pháp ba cõi là vô thường, hoặc sự quán xét là vô thường, đó là quán vô thường (aniccānupassanā).

Tathā dukkhānupassanā anattānupassanā ca.

Similarly, contemplation of suffering and contemplation of non-self.

Tương tự, quán khổ (dukkhānupassanā) và quán vô ngã (anattānupassanā).

Tasseva nibbindanākārena pavattā anupassanā nibbidānupassanā.

The contemplation that proceeds by way of disgust with that very thing is contemplation of disgust.

Sự quán xét diễn ra theo cách nhàm chán đối với chính điều đó là quán nhàm chán (nibbidānupassanā).

Virajjanākārena pavattā anupassanā virāgānupassanā.

The contemplation that proceeds by way of dispassion is contemplation of dispassion.

Sự quán xét diễn ra theo cách ly tham là quán ly tham (virāgānupassanā).

Nirodhassa anupassanā nirodhānupassanā.

The contemplation of cessation is contemplation of cessation.

Sự quán xét sự đoạn diệt là quán đoạn diệt (nirodhānupassanā).

Paṭinissajjanavasena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā.

The contemplation that proceeds by way of relinquishment is contemplation of relinquishment.

Sự quán xét diễn ra theo cách xả bỏ là quán xả bỏ (paṭinissaggānupassanā).

Suññāgāragato bhikkhu tattha laddhakāyavivekatāya samathavipassanāvasena cittavivekaṃ paribrūhento yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā lokaṃ sāsanañca attano visesādhigamaṭṭhānabhūtaṃ suññāgārañca upasobhayamāno guṇavisesādhiṭṭhānabhāvāpādanena viññūnaṃ atthato taṃ brūhento nāma hotīti vuttaṃ ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti.

A bhikkhu gone to an empty dwelling, fostering mental seclusion there by means of tranquility and insight due to the bodily seclusion he has gained, adorns the world, the Dispensation, and his own empty dwelling, which is the place of his special attainment, by practicing as instructed; by bringing about the state of being a ground for special qualities, he is said to augment it for the wise in terms of its purpose; thus it is said, “an augmenter of empty dwellings.”

Vị Tỳ khưu đi đến chỗ độc cư, ở đó, do đạt được sự độc cư về thân, vị ấy làm tăng trưởng sự độc cư về tâm bằng cách tu tập chỉ và quán, và bằng sự thực hành theo lời dạy, vị ấy trang nghiêm thế gian và giáo pháp, cũng như chỗ độc cư là nơi đạt được các pháp đặc biệt của mình; bằng cách làm cho nó trở thành nơi nương tựa của các đặc tính tốt đẹp, vị ấy được gọi là người làm tăng trưởng chỗ độc cư cho những người trí, nên đã nói “người làm tăng trưởng các chỗ độc cư” (brūhetā suññāgārānaṃ).

Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi.

Therefore, he says, “And here” and so on.

Do đó, đã nói “và ở đây” (ettha cā) v.v.

Ayameva suññāgārānubrūhanaviññuppasatthānaṃ bhājanaṃ, na senāsanapatiṭṭhāpananti dassento āha ‘‘ekabhūmakādi…pe… daṭṭhabbo’’ti.

This alone is the recipient of the praise of the wise for augmenting empty dwellings, not the establishment of a lodging; thus he says, “from a single-storied…pe… should be understood.”

Chính điều này là đối tượng của sự tán thán của những người trí về việc làm tăng trưởng chỗ độc cư, chứ không phải sự thiết lập chỗ ở, v.v. nên đã nói “chỗ một tầng, v.v… phải hiểu” (ekabhūmakādi…pe… daṭṭhabbo).

Suññāgāraggahaṇena cettha araññarukkhamūlādi sabbaṃ padhānānuyogakkhamaṃ senāsanaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.

And here, by the mention of empty dwelling, all lodgings suitable for primary exertion, such as forests and roots of trees, should be understood as included.

Và ở đây, với việc nắm giữ chỗ độc cư (suññāgāra), phải hiểu rằng tất cả các chỗ ở thích hợp cho việc tinh tấn, như rừng, gốc cây, v.v. đều được bao gồm.

840

Taṇhāvicaritadesanāti ‘‘ajjhattikassa upādāyā’’ti (vibha. 937) ādinayappavattaṃ taṇhāvicaritasuttaṃ.

The teaching of the wanderings of craving refers to the Discourse on the Wanderings of Craving, which proceeds in the manner beginning with “from internal clinging” (Vibh. 937).

Sự thuyết giảng về sự lang thang của ái (Taṇhāvicaritadesanā) có nghĩa là kinh Taṇhāvicarita diễn ra theo phương pháp “do nương tựa vào nội phần” (Vibha. 937) v.v.

Taṇhāpadaṭṭhānattāti taṇhāsannissayattā.

Due to craving being its proximate cause means due to being dependent on craving.

Do có ái làm nền tảng (Taṇhāpadaṭṭhānattā) có nghĩa là do có ái làm chỗ nương tựa.

Na hi taṇhāvirahitā mānadiṭṭhipavatti atthi.

For there is no arising of conceit and wrong views without craving.

Thật vậy, không có sự diễn ra của kiêu mạn và tà kiến mà không có ái.

Mānadiṭṭhiyo osaritvāti dassetabbatāya mānadiṭṭhiyo ogāhetvāti attho.

Having descended into conceit and wrong views means having immersed oneself in conceit and wrong views for the purpose of demonstrating them.

Đi sâu vào kiêu mạn và tà kiến (Mānadiṭṭhiyo osaritvā) có nghĩa là đi sâu vào kiêu mạn và tà kiến để chỉ ra chúng.

Gahaṇatthameva hi desetabbadhammassa desanāya osaraṇaṃ.

For the descent of a phenomenon to be taught through teaching is for the very purpose of grasping it.

Thật vậy, sự đi sâu của pháp cần được thuyết giảng vào bài thuyết giảng là để nắm giữ nó.

Taṇhāmānadiṭṭhiyo papañcattayaṃ sattasantānassa saṃsāre papañcanato anuppabandhanavasena vitthāraṇato.

Craving, conceit, and wrong views are the three proliferations, because they proliferate in the continuum of beings in Saṃsāra, extending it by way of continuous succession.

Ái, kiêu mạn và tà kiến là ba pháp hý luận (Taṇhāmānadiṭṭhiyo papañcattayaṃ) do chúng làm hý luận (làm cho lan rộng) trong dòng tương tục của chúng sanh trong luân hồi, tức là do chúng làm lan rộng theo cách không ngừng nghỉ.

Sīlapadaṭṭhānattāti sīlādhiṭṭhānattā.

Due to virtue being its proximate cause means due to being based on virtue.

Do có giới làm nền tảng (Sīlapadaṭṭhānattā) có nghĩa là do có giới làm chỗ nương tựa.

841

Adhicittasikkhā vuttāti ānetvā sambandho.

The training in higher mind is mentioned – thus connecting it.

Sự liên kết là “học pháp về tâm cao hơn đã được nói.”

Vipassanāvasena suññāgāravaḍḍhaneti yojanā.

The construction is: augmenting empty dwellings by way of insight.

Sự phối hợp là “làm tăng trưởng chỗ độc cư bằng thiền quán.”

Dvepi sikkhāti adhicittādhipaññāsikkhā.

Both trainings refer to the training in higher mind and higher wisdom.

Hai học pháp (Dvepi sikkhā) có nghĩa là học pháp về tâm cao hơn và học pháp về tuệ cao hơn.

Saṅgahetvāti adhisīlasikkhāya saddhiṃ saṅgahetvā vuttā.

Having included means mentioned having included them along with the training in higher virtue.

Đã được bao gồm (Saṅgahetvā) có nghĩa là đã được nói khi bao gồm cả học pháp về giới cao hơn.

Yadi evamayaṃ sikkhattayadesanā jātāti sikkhattayānisaṃsappakāsanī siyāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘ettha cā’’tiādi.

If so, this teaching of the three trainings has arisen—is it meant to be a proclamation of the benefits of the three trainings? With reference to this inquiry, he says, “And here” and so on.

Nếu vậy, đây là sự thuyết giảng ba học pháp, vậy thì đây sẽ là sự công bố lợi ích của ba học pháp, do đó, để trả lời câu hỏi, đã nói “và ở đây” (ettha cā) v.v.

Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

What is to be said there has already been said below.

Điều cần nói ở đó đã được nói ở phần dưới.

Indriyasaṃvaro viya pātimokkhasaṃvarassa catupārisuddhisīlassa ārakkhabhūtā cittekaggatā vipassanā ca idha gahitāti tadubhayaṃ appadhānaṃ, sīlameva pana padhānabhāvena gahitanti veditabbaṃ.

Just as sense restraint is a safeguard for the Pātimokkha restraint and the fourfold pure virtue, so too one-pointedness of mind and insight are included here; thus, both of these are secondary, while virtue alone is accepted as primary; this should be understood.

Phải hiểu rằng sự nhất tâm và thiền quán, là sự bảo vệ giới Bát-đề-mộc-xoa thanh tịnh bốn phần, giống như sự phòng hộ các căn, đã được nắm giữ ở đây, và cả hai điều đó là phụ, còn giới là chính yếu.

Tenāha ‘‘sīlānurakkhikā evā’’tiādi.

Therefore, he says, “are safeguards of virtue only” and so on.

Do đó, đã nói “chỉ là sự bảo vệ giới” (sīlānurakkhikā evā) v.v.

842

Balavatarasukhanti samuppannabyādhidukkhato balavataraṃ, taṃ abhibhavituṃ samatthaṃ jhānasukhaṃ uppajjati.

More powerful happiness refers to the happiness of jhāna that arises, which is more powerful than the pain of illness that has arisen, capable of overcoming it.

Hạnh phúc mạnh mẽ hơn (Balavatarasukhaṃ) có nghĩa là hạnh phúc thiền định mạnh mẽ hơn nỗi khổ bệnh tật đã phát sinh, có khả năng chế ngự nó, sẽ khởi lên.

Balavamamattaṃ hoti, tena daḷhaattasinehena viluttahadayo kusaladhamme chaḍḍento so tathārūpesu…pe… posetā hoti.

Strong possessiveness arises, and with a heart corrupted by intense self-love, abandoning wholesome states, he is an augmenter of such…pe…

Trở thành sự chấp ngã mạnh mẽ, do đó, với tình yêu bản thân mãnh liệt, với trái tim tan nát, vị ấy từ bỏ các thiện pháp, vị ấy là người nuôi dưỡng những điều như vậy… v.v.

Balavamamattaṃ vā sineho na hoti ‘‘suddho saṅkhārapuñjo’’ti yāthāvadassanena ahaṃkāramamaṃkārābhāvato.

Or strong possessiveness does not arise, due to the absence of 'I-making' and 'mine-making' from the true seeing that it is “a mere heap of formations.”

Hoặc tình yêu bản thân không phải là sự chấp ngã mạnh mẽ, vì không có ngã mạn và sở hữu ngã do cái thấy chân thật rằng “chỉ là một đống hành thanh tịnh.”

Dubbhikkhabhaye khudābhibhavaṃ sandhāyāha ‘‘sacepissa antāni bahi nikkhamantī’’ti.

Referring to being overcome by hunger during a famine, he says, “even if his intestines come out.”

Để chỉ sự đói khát do nạn đói, đã nói “nếu ruột của vị ấy lòi ra ngoài” (sacepissa antāni bahi nikkhamantī).

Byādhibhayaṃ sandhāyāha ‘‘ussussati visussanī’’ti.

Referring to the fear of illness, he says, “he wastes away, becomes emaciated.”

Để chỉ nỗi sợ bệnh tật, đã nói “khô héo, héo mòn” (ussussati visussanī).

Ādi-saddena gahitaṃ corabhayaṃ sandhāyāha ‘‘khaṇḍākhaṇḍiko vā’’ti.

Referring to the fear of robbers included by the word ‘and so on,’ he says, “or cut into pieces.”

Để chỉ nỗi sợ trộm cướp được bao gồm bởi từ “v.v.”, đã nói “hoặc bị chặt thành từng mảnh” (khaṇḍākhaṇḍiko vā).

Ubhayassāti samathavipassanādvayassa.

Of both refers to the two, tranquility and insight.

Của cả hai (Ubhayassā) có nghĩa là của cả hai pháp chỉ và quán.

Ettha ca ‘‘ajjhattaṃ ceto…pe… suññāgārāna’’nti imehi visesanibbedhabhāgiyabhāvāpādanena sīlaṃ rakkhituṃ samatthā eva cittekaggatāvipassanā gahitā.

And here, by causing these, "the mind internally...pe... empty abodes", to be especially conducive to penetration, one-pointedness of mind and insight, which are indeed capable of protecting sīla, are included.

Và ở đây, bằng cách làm cho có phần đặc biệt và nhàm chán (đối với các pháp bất thiện), sự định tâm và tuệ quán có khả năng giữ giới đã được đề cập qua các cụm từ "nội tâm... (v.v.)... các tịnh xá".

Yasmā parato jhānavimokkhaphalābhiññāṇaadhiṭṭhānabhāvo sīlassa uddhaṭo, tasmā tassa bhiyyopi sambhārabhūtā eva cittekaggatā vipassanā tattha tattha gahitāti veditabbā.

Because later the state of being the foundation for jhāna, liberation, the fruits (of the path), and higher knowledge is brought forth for sīla, therefore, it should be understood that one-pointedness of mind and insight, which are indeed its further requisites, are included here and there.

Vì sau đó, trạng thái căn bản của giới là các thiền, giải thoát, quả và các thắng trí đã được đề cập, nên cần phải hiểu rằng sự định tâm và tuệ quán, vốn là yếu tố hỗ trợ cho giới, đã được đề cập ở những chỗ đó.

843

Sīlādīti ādi-saddena yathāvuttacittekaggatāvipassanā saṅgaṇhāti, sīlassa vā mūlakāraṇabhūtaṃ sabbaṃ kammassakatañāṇañca saṅgaṇhāti kammapathasammādiṭṭhiṃ vā.

By the term ‘Sīlādi’ (etc.) the aforementioned one-pointedness of mind and insight are included, or all knowledge of the ownership of kamma, which is the root cause of sīla, is included, or right view in the path of kamma.

Giới v.v. – với từ v.v. (ādi) bao gồm sự định tâm và tuệ quán đã nói ở trên, hoặc bao gồm tất cả tri kiến về nghiệp và quả của nghiệp, là nguyên nhân gốc rễ của giới, hoặc chánh kiến về các đạo nghiệp.

Sīlañhi tadaññampi puññakiriyāvatthu teneva parisodhitaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsanti.

For sīla, having been purified by that, any other basis for meritorious deeds also becomes greatly fruitful and greatly beneficial.

Vì giới, cùng với các việc làm phước khác, được thanh tịnh bởi chính điều đó, sẽ mang lại đại quả và đại lợi ích.

Lābhī assanti lābhā sāya saṃvaraṇasīlaparipūraṇaṃ pāḷiyaṃ āgataṃ kimīdisaṃ bhagavā anujānātīti?

‘Lābhī assa’ means that acquisition, that completion of the sīla of restraint, as stated in the Pāḷi, "What kind does the Blessed One approve of?"

Được lợi lộc – sự viên mãn của giới luật được đề cập trong Pāḷi, là loại lợi lộc nào mà Đức Thế Tôn cho phép?

Na bhagavā sabhāvena īdisaṃ anujānāti, mahākāruṇikatāya pana puggalajjhāsayena evaṃ vuttanti dassento ‘‘na cetthā’’tiādimāha.

The Blessed One does not approve of such by nature; rather, out of great compassion and according to the disposition of individuals, it was said in this way, which he indicates by saying ‘na cetthā’ (there is not here) and so on.

Đức Thế Tôn không cho phép điều này một cách tự nhiên, mà chỉ nói như vậy do lòng đại bi và tùy theo khuynh hướng của cá nhân, thể hiện bằng cách nói "Na cetthā" (không phải ở đây) v.v.

Tattha ghāsesanaṃ chinnakatho na vācaṃ payuttaṃ bhaṇeti chinnakatho mūgo viya hutvā obhāsaparikathānimittaviññattipayuttaṃ ghāsesanaṃ vācaṃ na bhaṇe na katheyyāti attho.

There, ‘ghāsesanaṃ chinnakatho na vācaṃ payuttaṃ bhaṇe’ means "one whose speech is cut off, like a mute person, should not speak words of inquiry for food that express a sign of conversation or illumination," that is the meaning.

Trong đó, "ghāsesanaṃ chinnakatho na" (không nói lời cầu thực như người câm) "vācaṃ payuttaṃ bhaṇe" (không nên nói lời). Nghĩa là, không nên nói lời cầu thực, lời nói có ý định biểu lộ bằng cách nói chuyện hoặc gợi ý, như một người câm.

Puggalajjhāsayavasenāti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘yesañhī’’tiādimāha.

Expounding the meaning stated concisely ‘puggalajjhāsayavasenā’ (according to the disposition of individuals), he says ‘yesañhī’ (for those who) and so on.

"Tùy theo khuynh hướng của cá nhân" – để làm rõ ý nghĩa đã nói một cách tóm tắt, Ngài nói "Yesañhī" (Vì những ai) v.v.

Raso sabhāvabhūto ānisaṃso rasānisaṃso.

Benefit inherent in the essence is rasānisaṃso (essential benefit).

Rasānisaṃso (lợi ích tự nhiên) là lợi ích tự nhiên.

844

Paccayadānakārāti cīvarādipaccayavasena dānakārā.

Paccayadānakārā means givers of requisites in the form of robes and so on.

Paccayadānakārā (những người cúng dường vật dụng) là những người cúng dường vật dụng như y phục v.v.

‘‘Devānaṃ vā’’ti vuttavacanaṃ pākaṭīkātumāha ‘‘devāpī’’tiādi.

To make the statement ‘‘devānaṃ vā’’ (or to the devas) clear, he says ‘‘devāpī’’ (devas also) and so on.

Để làm rõ lời nói "Devānaṃ vā" (hoặc của chư thiên), Ngài nói "Devāpī" (Chư thiên cũng) v.v.

‘‘Pañcime gahapatayo ānisaṃsā’’tiādīsu (dī. ni. 2.150) anisaṃsasaddo phalapariyāyopi hotīti āha ‘‘ubhayametaṃ atthato eka’’nti.

Since the word ānisaṃsa (benefit) can also mean fruit in statements like "These five benefits, householders..." (Dī. Ni. 2.150), he says ‘‘ubhayametaṃ atthato eka’’ (both these are one in meaning).

Trong các chỗ như "Này gia chủ, có năm lợi ích này" (dī. ni. 2.150), từ "lợi ích" (ānisaṃsa) cũng có nghĩa là "quả", nên Ngài nói "ubhayametaṃ atthato eka" (cả hai điều này về nghĩa là một).

845

Sassusasurā ca tappakkhikā ca sassusasurapakkhikā.

Mothers-in-law and fathers-in-law, and those on their side, are sassusasurapakkhikā.

Cha mẹ chồng/vợ và những người thuộc phe của họ là sassusasurapakkhikā.

Te ñātiyonisambandhena āvāhavivāhasambandhavasena sambandhā ñātī.

Those connected by kinship, by marital relations through marriage, are ñātī (relatives).

Những người đó, có liên hệ qua quan hệ huyết thống và hôn nhân, là thân quyến (ñātī).

Sālohitāti yonisambandhavasena.

Sālohitā means by blood relation.

Sālohitā (bà con huyết thống) là những người có liên hệ qua huyết thống.

Ekalohitasambaddhāti ekena samānena lohitasambandhena sambaddhā.

Ekalohitasambaddhā means connected by a single, shared blood relation.

Ekalohitasambaddhā (liên hệ bởi cùng huyết thống) là những người có liên hệ bởi cùng một huyết thống.

Peccabhāvaṃ gatāti petūpapattivasena nibbattiṃ upagatā.

Peccabhāvaṃ gatā means reborn as a peta.

Peccabhāvaṃ gatā (đã đi đến cõi sau) là những người đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ (petūpapattivasena nibbattiṃ upagatā).

Te pana yasmā idha katakālakiriyā kālena katajīvitupacchedā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘kālakatā’’ti.

Since those who die in this life meet with the cessation of life in due course, it is said ‘‘kālakatā’’ (deceased).

Tuy nhiên, vì những người này đã chết ở đây, đã chấm dứt sự sống đúng lúc, nên được nói là "kālakatā" (đã chết).

Pasannacittoti pasannacittako.

Pasannacitto means one with a clear mind.

Pasannacitto (tâm hoan hỷ) là người có tâm hoan hỷ.

Kālakato pitā vā mātā vā petayoniṃ upapannoti adhikārato viññāyatīti vuttaṃ ‘‘mahānisaṃsameva hotī’’ti, tassa tathā sīlasampannattāti adhippāyo.

It is understood from the context that a deceased father or mother reborn in the peta realm is implied when it is said ‘‘mahānisaṃsameva hotī’’ (it is indeed of great benefit), the intention being that it is because of their perfect sīla in that way.

Vì cha hoặc mẹ đã chết tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ được hiểu từ ngữ cảnh, nên được nói là "mahānisaṃsameva hotī" (chắc chắn là đại lợi ích), ý nói vì người đó có giới hạnh viên mãn như vậy.

Ariyabhāve pana sati vattabbameva natthi.

But if one is an Arahant, there is nothing more to say.

Tuy nhiên, nếu đã là bậc Thánh thì không cần phải nói nữa.

Tenāha ‘‘anekāni kappasatasahassānī’’tiādi.

Therefore, he says ‘‘anekāni kappasatasahassānī’’ (hundreds of thousands of aeons) and so on.

Do đó, Ngài nói "anekāni kappasatasahassānī" (hàng trăm ngàn kiếp) v.v.

Bahukāranti bahupakāraṃ.

Bahukāraṃ means greatly helpful.

Bahukāraṃ (nhiều lợi ích) là nhiều sự giúp đỡ.

Upasaṅkamananti abhivādanādivasena upagamanaṃ.

Upasaṅkamanaṃ means approaching with salutations and so on.

Upasaṅkamanaṃ (sự đến gần) là sự đến gần để đảnh lễ v.v.

Payirupāsananti upaṭṭhānanti.

Payirupāsanaṃ means attending.

Payirupāsanaṃ (sự phụng sự) là sự hầu hạ.

846

66. Ajjhottharitāti madditā.

66. Ajjhottharitā means suppressed.

66. Ajjhottharitā (bị đè nén) là bị giày vò.

Ukkaṇṭhāti riñcanā anabhirati ananuyogo.

Ukkaṇṭhā means aversion, discontent, non-application.

Ukkaṇṭhā (sự nhàm chán) là sự từ bỏ, không hoan hỷ, không tinh cần.

Sīlavā bhikkhu attano sīlakhaṇḍabhayena samāhito vipassako ca paccayaghātena aratiyā ratiyā ca sahitā abhibhavitāva hotīti āha ‘‘sīlādiguṇayuttenevā’’tiādi.

The bhikkhu endowed with sīla, fearing the breaking of his sīla, being composed and insightful, is indeed overcome by adversity and desire regarding requisites, so he says ‘‘sīlādiguṇayuttenevā’’ (indeed by one endowed with virtues such as sīla) and so on.

Vị tỳ khưu có giới hạnh, do sợ giới bị phá hoại, và là người có định tâm và tuệ quán, sẽ bị khuất phục bởi sự thiếu hoan hỷ và hoan hỷ do thiếu vật dụng, nên Ngài nói "sīlādiguṇayuttenevā" (chỉ với các đức tính như giới hạnh) v.v.

847

Cittutrāso bhāyatīti bhayaṃ.

Cittutrāso means bhayaṃ (fear), because one fears.

Cittutrāso (sự sợ hãi trong tâm) là bhayaṃ (sự sợ hãi) vì nó sợ hãi.

Ārammaṇaṃ bhāyati etasmāti bhayaṃ.

Ārammaṇaṃ means bhayaṃ (fear), because one fears from it.

Ārammaṇaṃ (đối tượng) là bhayaṃ (sự sợ hãi) vì nó sợ hãi từ đó.

Purimavārasadisattā vuttanayamevāti atidisitvāpi puna taṃ dassetuṃ ‘‘sīlādiguṇayutto hī’’tiādi vuttaṃ.

Although it is referred to by vuttanayamevā (in the manner already stated) due to similarity with the previous section, ‘‘sīlādiguṇayutto hī’’ (for one endowed with virtues such as sīla) and so on is stated again to show it.

Vì giống như lần trước, "vuttanayamevā" (chỉ là cách đã nói) đã được đề cập, nhưng để làm rõ lại điều đó, Ngài nói "sīlādiguṇayutto hī" (vì người có các đức tính như giới hạnh) v.v.

Therassa heṭṭhā nisinnattā devatāya dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ sukhena vattituṃ asakkontā asamatthā.

Since the Elder was sitting below, the devas' dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ (children to remain in their own state) were asakkontā (unable), meaning unable to dwell at ease.

Vì vị Trưởng lão ngồi bên dưới, các vị thiên dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ (các thiên tử không thể ở trong trạng thái tự nhiên của mình) sukhena vattituṃ asakkontā (không thể sống thoải mái) asamatthā (không có khả năng).

848

Adhikaṃ cetoti abhiceto, upacārajjhānacittaṃ.

More excellent mind is abhiceto, the mind of access concentration.

Tâm vượt trội là abhiceto (tâm cao thượng), là tâm thiền cận định.

Tassa pana adhikatā pākatikakāmāvacaracittehi sundaratāya sapaṭipakkhato visuddhiyā cāti āha ‘‘abhikkantaṃ visuddhicitta’’nti.

Its excellence is due to its beauty compared to ordinary sensuous minds and its purity from opposing factors, so he says ‘‘abhikkantaṃ visuddhicitta’’ (a highly purified mind).

Tuy nhiên, sự vượt trội của nó là do sự thanh tịnh so với các tâm dục giới thông thường và do sự thanh tịnh khỏi các đối thủ, nên Ngài nói "abhikkantaṃ visuddhicitta" (tâm thanh tịnh vượt trội).

Adhicittanti samādhimāha, so ca upacārasamādhi daṭṭhabbo.

Adhicittaṃ refers to samādhi, and that should be understood as access concentration.

Adhicittaṃ (tăng thượng tâm) nói về định, và đó phải được hiểu là cận định.

Vivekajaṃ pītisukhaṃ, samādhijaṃ pītisukhaṃ, apītijaṃ jhānasukhaṃ, satipārisuddhijaṃ jhānasukhanti catubbidhampi jhānasukhaṃ paṭipakkhato nikkhantataṃ upādāya ‘‘nekkhammasukha’’nti vuccatīti āha ‘‘nekkhammasukhaṃ vindantī’’ti.

Since the four kinds of jhāna-sukha—joy and pleasure born of seclusion, joy and pleasure born of concentration, jhāna-pleasure without joy, and jhāna-pleasure purified by mindfulness—are free from opposing factors, they are called ‘‘nekkhammasukha’’ (pleasure of renunciation), so he says ‘‘nekkhammasukhaṃ vindantī’’ (experiencing the pleasure of renunciation).

Bốn loại hỷ lạc thiền: hỷ lạc do viễn ly, hỷ lạc do định, lạc thiền không hỷ, và lạc thiền do tịnh niệm, được gọi là "nekkhammasukha" (lạc viễn ly) vì chúng thoát khỏi các đối thủ, nên Ngài nói "nekkhammasukhaṃ vindantī" (đạt được lạc viễn ly).

Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti iminā tesu jhānesu samāpajjanavasībhāvamāha, ‘‘nikāmalābhī’’ti pana vacanato āvajjanādhiṭṭhānapaccavekkhaṇavasiyopi vuttā evāti veditabbā.

By ‘‘icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti’’ (capable of attaining at the desired moment), he speaks of the mastery in attaining those jhānas; but by the word ‘‘nikāmalābhī’’ (gainer at will), it should be understood that the mastery of adverting, sustaining, and reviewing is also stated.

Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti (có khả năng nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn) – điều này nói về sự thành thạo trong việc nhập các thiền đó. Và từ lời nói "nikāmalābhī" (người đạt được tùy ý), cần phải hiểu rằng sự thành thạo trong việc tác ý, an trú và quán xét cũng đã được nói đến.

Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvāti etena tesaṃ jhānasukhakhippābhiññatañca dasseti.

By ‘‘sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā’’ (having suppressed opposing factors with ease), he indicates their quick attainment of jhāna pleasure.

Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā (dễ dàng đẩy lùi các pháp đối nghịch) – điều này cũng cho thấy sự nhanh chóng đạt được lạc thiền của họ.

Vipulānanti vepullaṃ pāpitānaṃ.

Vipulānaṃ means brought to fullness.

Vipulānaṃ (rộng lớn) là những gì đã đạt đến sự rộng lớn.

Jhānānaṃ vipulatā nāma subhāvitabhāvena ciratarappatti, sā ca paricchedānurūpāva icchitabbbāti ‘‘vipulāna’’nti vatvā ‘‘yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hotī’’ti āha.

The fullness of jhānas is long-lasting attainment due to being well-cultivated, and this should be desired according to the delimited period, so after saying ‘‘vipulānaṃ’’, he says ‘‘yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hotī’’ (it means one is capable of emerging precisely at the delimited time).

Sự rộng lớn của các thiền là sự đạt được lâu dài do được tu tập tốt, và điều đó phải được mong muốn theo giới hạn đã định, nên sau khi nói "vipulānaṃ" (rộng lớn), Ngài nói "yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hotī" (có nghĩa là có khả năng xuất thiền đúng theo giới hạn đã định).

Paricchedakālañhi appatvāva vuṭṭhahanto akasiralābhī na hoti yāvadicchakaṃ pavattetuṃ asamatthattā.

For one who emerges before the delimited time is not an easy gainer, being unable to maintain it as long as desired.

Vì người xuất thiền trước khi đạt đến thời gian đã định sẽ không phải là người đạt được dễ dàng, do không có khả năng duy trì thiền tùy ý muốn.

Idāni teyeva yathāvutte samāpajjanādivasībhāve byatirekavasena vibhāvetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ.

Now, to elaborate on those same masters of attainment and so on in a negative sense, ‘‘ekacco hī’’ (for some) and so on is stated.

Bây giờ, để làm rõ các sự thành thạo trong việc nhập thiền v.v. đã nói ở trên theo cách phủ định, Ngài nói "ekacco hī" (vì một số người) v.v.

Tattha lābhīyeva hotīti idaṃ paṭiladdhamattassa jhānassa vasena vuttaṃ.

There, lābhīyeva hotī (he is indeed a gainer) is said in reference to the mere attainment of jhāna.

Trong đó, "lābhīyeva hotī" (chỉ là người đạt được) – điều này được nói về thiền đã đạt được.

Tathāti icchiticchitakkhaṇe.

Tathā (in that way) means at the desired moment.

Tathā (như vậy) là vào bất cứ lúc nào mong muốn.

Pāribandhiketi vasībhāvassa paccanīkadhamme.

Pāribandhike refers to the opposing factors to mastery.

Pāribandhike (những chướng ngại) là những pháp đối nghịch với sự thành thạo.

Jhānādhigamassa pana paccanīkadhammā pageva vikkhambhitā, aññathā jhānādhigamo eva na siyā.

But the opposing factors to the attainment of jhāna are already suppressed; otherwise, there would be no attainment of jhāna at all.

Tuy nhiên, các pháp đối nghịch với sự chứng đắc thiền đã bị đẩy lùi từ trước, nếu không thì thiền sẽ không thể được chứng đắc.

Kicchena vikkhambhetīti kicchena visodheti.

Kicchena vikkhambhetī means he purifies with difficulty.

Kicchena vikkhambhetī (khó khăn để đẩy lùi) là khó khăn để thanh lọc.

Kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandādīnaṃ viya aññesampi samādhipāribandhikānaṃ dūrasamussāraṇaṃ idha vikkhambhanaṃ visodhanañcāti veditabbaṃ.

Here, vikkhambhana (suppression) and visodhana (purification) should be understood as the distant removal of sensual desire and other hindrances to concentration, just as in the reflection on the disadvantages of sense-pleasures and so on.

Cần phải hiểu rằng ở đây, sự đẩy lùi và thanh lọc là việc loại bỏ các chướng ngại định khác, như tham dục v.v., bằng cách quán xét sự nguy hiểm của dục lạc v.v., giống như việc loại bỏ tham dục v.v.

Nāḷikāyantanti kālamānanāḷikāyantaṃ āha.

Nāḷikāyantaṃ refers to the clock device for measuring time.

Nāḷikāyantaṃ (dụng cụ đo thời gian) là dụng cụ đo thời gian.

849

Visesena rūpāvacaracatutthajjhānaṃ sabbaso vasībhāvāpāditaṃ abhiññāpādakanti adhippāyenāha ‘‘abhiññāpādake jhāne vutte’’ti.

With the intention that especially the fourth rūpajjhāna, when fully mastered, is the basis for higher knowledge, he says ‘‘abhiññāpādake jhāne vutte’’ (when jhāna, the basis for higher knowledge, is spoken of).

Với ý rằng thiền Tứ sắc giới, hoàn toàn thành thạo, là nền tảng cho các thắng trí, Ngài nói "abhiññāpādake jhāne vutte" (khi thiền là nền tảng cho các thắng trí đã được nói đến).

Arūpajjhānampi pana adhiṭṭhānatāya pādakameva cuddasadhā cittaparidamanena vinā tadabhāvato.

However, the arūpajjhāna is also a basis as a foundation, because without the fourteen ways of taming the mind, it would not exist.

Tuy nhiên, thiền vô sắc cũng là nền tảng do là yếu tố hỗ trợ, vì không có thiền vô sắc nếu không có sự chế ngự tâm mười bốn cách.

‘‘Evamabhiññāpādake rūpāvacarajjhāne vutte rūpāvacaratāya kiñcāpi abhiññānaṃ lokiyavāro āgato’’ti ayañhettha adhippāyo.

For this is the intention here: "Although the worldly aspect of higher knowledge is discussed when referring to the rūpajjhāna, which is the basis for higher knowledge, due to its nature as rūpajjhāna."

"Do đó, khi thiền sắc giới là nền tảng cho các thắng trí đã được nói đến, mặc dù là sắc giới, nhưng phần thế gian của các thắng trí đã được đề cập" – đây là ý nghĩa ở đây.

Nanti abhiññāvāraṃ.

Naṃ refers to the section on higher knowledge.

Naṃ (nó) là phần thắng trí.

Cattāri…pe… ariyamaggā sīlānaṃ ānisaṃso sampannasīlasseva lābhato.

Cattāri…pe… ariyamaggā sīlānaṃ ānisaṃso (the four...pe... noble paths are the benefit of sīla) because they are obtained only by one of perfect sīla.

Cattāri…pe… ariyamaggā sīlānaṃ ānisaṃso (bốn... (v.v.)... các Đạo Thánh là lợi ích của giới) vì chỉ có người có giới hạnh viên mãn mới đạt được.

Pariyādiyitvāti gahetvā.

Pariyādiyitvā means having taken.

Pariyādiyitvā (thu thập) là lấy.

850

Aṅgasantatāyāti nīvaraṇādīnaṃ paccanīkadhammānaṃ sudūratarabhāvena jhānaṅgānaṃ vūpasantatāya, nibbutasabbadarathapariḷāhatāyāti attho, yato tesaṃ jhānānaṃ paṇītatarādibhāvo.

Aṅgasantatāya means by the distant removal of opposing factors such as the hindrances, and by the tranquility of the jhāna factors; meaning, by the appeasement of all torment and fever, because of the refined nature of those jhānas.

Aṅgasantatāyā (do các chi phần lắng dịu) là do các pháp đối nghịch như các triền cái v.v. đã ở rất xa, và các chi thiền đã lắng dịu, nghĩa là tất cả sự khổ não và phiền muộn đã được dập tắt, vì các thiền đó có trạng thái cao thượng hơn.

Ārammaṇasantatāyāti rūpapaṭighādivigamanena saṇhasukhumādibhāvappattasantabhāvena.

By the subtlety of the object (ārammaṇasantatā): by the vanishing of the resistance of matter and so forth, through the stillness attained by becoming subtle and refined.

Do sự thanh tịnh của đối tượng (Ārammaṇasantatāya), tức là do sự vượt qua các chướng ngại vật như sắc, đạt đến trạng thái thanh tịnh, vi tế, v.v.

Yadaggena hi nesaṃ bhāvanābhisamayasabbhāvitasaṇhasukhumākārāni ārammaṇāni santāni, tadaggena jhānaṅgānaṃ santatā veditabbā.

For by the peak (degree) to which their objects, made subtle and refined through development and realization, are still, by that peak (degree) the stillness of the jhana factors should be understood.

Bởi vì các đối tượng có trạng thái vi tế, thanh tịnh được phát triển bởi sự tu tập và chứng ngộ của chúng là thanh tịnh, nên sự thanh tịnh của các thiền chi cần được hiểu theo nghĩa đó.

Ārammaṇasantatāya santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi dīpetabbā.

The stillness due to the subtlety of the object should be illuminated by the reviewing contemplations of supramundane dhamma-objects.

Sự thanh tịnh của đối tượng cần được làm sáng tỏ bằng sự quán xét các đối tượng pháp siêu thế.

Vimuttā visesena muttā.

Vimuttā means especially freed.

Vimutta (giải thoát) có nghĩa là đặc biệt được giải thoát.

Ye hi jhānadhammā tathāpavattapubbabhāgabhāvanāhi tabbisesatāya sātisayaṃ paṭipakkhadhammehi vimuttivasena pavattanti, tato eva tathāvimuttatāya pitu aṅke vissaṭṭhaaṅgapaccaṅgo viya kumāro nirāsaṅkabhāvena ārammaṇe adhimuttā ca pavattanti, te vimokkhāti vuccanti.

Indeed, those jhana-dhamma which arise by way of being exceptionally freed from opposing qualities, due to their distinctiveness through such preceding development, and for that very reason, being thus freed, like a child with limbs and sub-limbs relaxed in its father's lap, they arise with confidence and are devoted to the object; these are called vimokkha.

Những pháp thiền nào, do sự tu tập phần trước đã diễn ra như vậy, do tính đặc biệt của chúng mà diễn ra theo cách được giải thoát đặc biệt khỏi các pháp đối nghịch, và do đó, do sự giải thoát như vậy, chúng được quyết định trên đối tượng một cách không nghi ngại như một đứa trẻ buông thõng tay chân trên lòng cha, thì chúng được gọi là vimokkha (giải thoát).

Tenāha ‘‘vimokkhāti paccanīkadhammehi vimuttattā ārammaṇe ca adhimuttattā’’ti.

Therefore it is said: "Vimokkha are so called because they are freed from opposing qualities and devoted to the object."

Vì vậy, có lời nói: “Vimokkha là do được giải thoát khỏi các pháp đối nghịch và được quyết định trên đối tượng”.

Yadipi ārammaṇasamatikkamavasena pattabbāni āruppāni, na aṅgātikkamavasena, tathāpi yasmā ārammaṇe avirattassa jhānasamatikkamo na hoti, samatikkantesu ca jhānesu ārammaṇaṃ samatikkantameva hoti, tasmā ārammaṇasamatikkamaṃ avatvā ‘‘rūpāvacarajjhāne atikkamitvā’’ti icceva vuttaṃ.

Although the formless attainments (āruppā) are to be attained by transcending the object, not by transcending the factors, yet since for one not disenchanted with the object there is no transcendence of jhana, and when jhanas are transcended, the object is also transcended, therefore, without mentioning the transcendence of the object, it is simply stated: "having transcended the rūpāvacara jhānas."

Mặc dù các tầng thiền vô sắc (āruppa) cần đạt được bằng cách vượt qua đối tượng, chứ không phải bằng cách vượt qua các chi, nhưng vì không thể vượt qua thiền nếu chưa ly tham đối với đối tượng, và khi thiền đã được vượt qua thì đối tượng cũng đã được vượt qua, do đó, thay vì nói vượt qua đối tượng, chỉ nói “vượt qua các thiền sắc giới” (rūpāvacarajjhāne atikkamitvā).

Atikkamma rūpeti pāḷiyaṃ ‘‘sampādetabbā, passitabbā’’ti vā kiñci padaṃ icchitabbaṃ, asutaparikappanena pana payojanaṃ natthīti ‘‘santāti padasambandho’’ti vuttaṃ.

In the Pali phrase "having transcended matter" (atikkamma rūpe), some word such as "should be attained" or "should be seen" is implied, but since there is no purpose in conjecturing what is not heard, it is stated "this is a connection to the word santā" (still/subtle).

Trong đoạn Pāḷi “Atikkamma rūpe” (vượt qua sắc), cần bổ sung một từ như “sampādetabbā” (cần được thành tựu) hoặc “passitabbā” (cần được thấy), nhưng vì không có mục đích gì khi giả định điều không được nghe, nên đã nói “là sự liên kết từ với ‘santa’”.

Evañca katvā tena virāgabhāvena tesaṃ santatāti ayampi attho vibhāvito hoti.

And by doing so, this meaning is also elucidated: their stillness is due to that state of dispassion.

Và khi đã làm như vậy, ý nghĩa “sự thanh tịnh của chúng do trạng thái ly tham đó” cũng được làm rõ.

Rūpajjhānādīnaṃ viya natthi etesaṃ ārammaṇabhūtaṃ vā phalabhūtaṃ vā rūpanti arūpā.

Arūpā (formless) are those for which there is no matter (rūpa), either as an object or as a result, unlike the rūpa-jhānas and so forth.

Không có sắc làm đối tượng hay làm quả của chúng như các thiền sắc giới, v.v., nên chúng là arūpa (vô sắc).

Arūpā eva āruppā.

The āruppā are precisely the arūpā.

Chính các pháp vô sắc là āruppa (tầng thiền vô sắc).

Tenāha ‘‘ārammaṇato ca vipākato ca rūpavirahitā’’ti.

Therefore it is said: "devoid of matter as object and as result."

Vì vậy, có lời nói: “Không có sắc cả về đối tượng lẫn quả”.

Nāmakāyenāti sahajātanāmasamūhena.

By the name-aggregate (nāmakāyena): by the collection of co-arising names.

Bằng danh thân (nāmakāyena) tức là bằng tập hợp các danh pháp đồng sinh.

851

67. Saṃyojentīti bandhanti.

67. Saṃyojenti means to bind.

67. Saṃyojenti (kết hợp) tức là cột buộc.

Kehīti āha ‘‘khandhagatī’’tiādi.

As to "by what?" it states: "khandha-gati" and so forth.

Bằng những gì? Có lời nói: “khandhagati” (sự đi đến các uẩn), v.v.

Asamucchinnarāgādikassa hi khandhādīnaṃ āyatiṃ khandhādīhi sambandho, samucchinnarāgādikassa pana taṃ natthi katānampi kammānaṃ asamatthabhāvāpattitoti.

For one whose defilements like craving are not eradicated, there is a connection of the aggregates (khandha) etc. with future aggregates etc.; but for one whose defilements like craving are eradicated, that does not exist, due to the powerlessness of even actions performed.

Thật vậy, đối với người chưa đoạn trừ tham ái, v.v., có sự liên kết của các uẩn, v.v. với các uẩn, v.v. trong tương lai; còn đối với người đã đoạn trừ tham ái, v.v., điều đó không còn nữa, vì ngay cả những nghiệp đã tạo cũng trở nên vô hiệu.

Rāgādīnaṃ anvayato ca saṃyojanaṭṭho siddhoti āha ‘‘khandhagati…pe… vuccantī’’ti.

And since the meaning of 'binding' is established by the continuation of craving and so forth, it is said: "khandha-gati... etc... are called."

Và ý nghĩa của sự cột buộc cũng được xác lập do sự tiếp nối của tham ái, v.v., nên có lời nói: “khandhagati…v.v… được gọi là”.

Parikkhayenāti samucchedena sabbaso āyatiṃ anuppajjanena.

By exhaustion (parikkhayena): by complete eradication, by non-arising in the future altogether.

Do sự tiêu diệt (parikkhayena) tức là do sự đoạn diệt, do sự không tái sinh hoàn toàn trong tương lai.

Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato pīḷanato soto, ariyamaggoti āha ‘‘sototi ca maggassetaṃ adhivacana’’nti.

Sota (stream) means the Noble Path, so called because of the complete crushing and tormenting of opposing qualities. Therefore it is said: "sota is a designation for the path."

Do sự lắng nghe không sót lại và sự áp bức của các pháp đối nghịch, nên sota (dòng) là Thánh đạo, vì vậy có lời nói: “Sota là một tên gọi khác của đạo”.

Taṃ sotaṃ ādito panno adhigacchīti sotāpanno, aṭṭhamako.

One who has entered that stream from the beginning, who has attained it, is a Sotāpanna, the eighth person.

Người đã đạt được dòng đó từ ban đầu là Sotāpanna (Nhập Lưu), là người thứ tám.

Tenāha ‘‘taṃsamaṅgīpuggalassā’’ti, paṭhamamaggakkhaṇe puggalassāti adhippāyo.

Therefore it is said: "for the individual endowed with it," meaning, for the individual at the moment of the first path.

Vì vậy, có lời nói: “của người thành tựu dòng đó”, ý muốn nói là của người vào khoảnh khắc Đạo thứ nhất.

Idha pana panna-saddo ‘‘phalasacchikiriyāya paṭipanno’’tiādīsu (a. ni. 8.59) viya vattamānakālikoti āha ‘‘maggena phalassa nāmaṃ dinna’’nti.

Here, however, the word panna (entered) is in the present tense, as in "entered upon the realization of the fruit" (a. ni. 8.59) and so forth. Therefore it is said: "the fruit is named by the path."

Ở đây, từ panna (đã đạt) mang ý nghĩa hiện tại như trong “paṭipanno phalasacchikiriyāya” (đã thực hành để chứng ngộ quả), v.v., nên có lời nói: “Đạo đã ban tên cho Quả”.

Abhītakālikatte pana sarasatova nāmalābho siyā.

Otherwise, if it were in the past tense, the naming would be natural (inherent).

Nếu không có ý nghĩa hiện tại, thì việc đặt tên sẽ tự nhiên hơn.

Virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako.

Vinipāta (hell/misery) means that which causes one to fall into undesirable, suffering, and distressful states; that which throws one into the suffering of the lower realms.

Đó là vinipāta (đọa xứ) vì nó đưa đến trạng thái xấu, đau khổ, phiền não; là nơi ném vào khổ cảnh.

Dhammoti sabhāvo.

Dhamma means nature.

Dhamma (pháp) tức là bản chất.

Tenāha ‘‘attāna’’ntiādi.

Therefore it is said: "oneself" and so forth.

Vì vậy, có lời nói: “tự thân”, v.v.

Kasmāti avinipātadhammatāya kāraṇaṃ pucchati.

Why (kasmā) asks the reason for being of the nature of not falling into misery.

Tại sao (kasmā)? Hỏi về nguyên nhân của trạng thái không đọa lạc.

Apāyaṃ gamentīti apāyagamanīyā.

Things that lead to the lower realms are apāyagamanīyā.

Những điều dẫn đến đọa xứ là apāyagamanīya (dẫn đến đọa xứ).

Sambujjhatīti sambodhi, ariyamaggo.

One awakens completely, hence sambodhi, the Noble Path.

Sự giác ngộ là sambodhi (giác ngộ hoàn toàn), là Thánh đạo.

So pana paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho eva adhigandhabbabhāvena icchitabboti āha ‘‘uparimaggattaya’’nti.

Since the first path has been attained, the remaining paths are to be desired as yet to be attained. Therefore it is said: "the remaining three paths."

Và vì Đạo thứ nhất đã được chứng đắc, nên phần còn lại cần được mong muốn như một điều cần được chứng đắc, vì vậy có lời nói: “ba Đạo trên”.

852

Vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni,na pahātabbānīti adhippāyo.

These are spoken in praise, not as things to be abandoned; this is the intention.

Được nói ra để ca ngợi, không phải để đoạn trừ, đó là ý nghĩa.

Oḷārikānaṃ rāgādīnaṃ samucchindanavasena pavattamāno dutiyamaggo avasiṭṭhānaṃ tesaṃ tanubhāvāpattiyā uppanno nāma hotīti vuttaṃ ‘‘rāgadosamohānaṃ tanuttā’’ti.

The second path, operating through the eradication of gross defilements like craving, is said to have arisen when the remaining defilements have become attenuated. Thus it is stated: "due to the attenuation of greed, hatred, and delusion."

Đạo thứ hai, diễn ra bằng cách đoạn trừ các tham ái thô thiển, v.v., được gọi là đã sinh khởi do sự làm mỏng đi của những tham ái còn lại, nên có lời nói: “do sự làm mỏng tham, sân, si”.

Adhiccuppattiyāti kadāci karahaci uppajjanena.

By occasional arising (adhiccuppattiyā): by arising now and then.

Do sự sinh khởi ngẫu nhiên (adhiccuppattiyā) tức là do sự sinh khởi đôi khi, thỉnh thoảng.

Pariyuṭṭhānamandatāyāti samudācāramudutāya.

By the mildness of their obsession (pariyuṭṭhānamandatāya): by the gentleness of their manifestation.

Do sự yếu kém của các phiền não chi phối (pariyuṭṭhānamandatāya) tức là do sự mềm yếu của các phiền não hiện hành.

Abhiṇhaṃ na uppajjanti tajjassa ayonisomanasikārassa anibaddhabhāvato.

They do not arise frequently due to the irregularity of the unskillful attention (ayoniso manasikāra) that causes them.

Không thường xuyên sinh khởi là do sự không liên tục của sự tác ý không như lý tương ứng.

Mandamandā uppajjanti vipallāsānaṃ tappaccayānañca mohamānādīnaṃ mudutarabhāvato.

They arise very mildly due to the subtler nature of the perversions and their concomitant defilements like delusion and conceit.

Sinh khởi yếu ớt là do sự mềm yếu hơn của các biến kiến và các yếu tố liên quan như si mê, kiêu mạn, v.v.

Bahalāva uppajjanti vatthupaṭisevanatoti adhippāyo.

They arise profusely due to the indulgence in the basis (of sense objects); this is the intention.

Sinh khởi mạnh mẽ là do sự chấp thủ đối tượng, đó là ý nghĩa.

Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi.

Therefore it is said: "for thus it is" and so forth.

Vì vậy, có lời nói: “Thật vậy”, v.v.

853

Sakiṃ āgamanadhammoti paṭisandhivasena sakiṃyeva āgamanasabhāvo.

Of the nature of returning once (sakiṃ āgamanadhammo): having the nature of returning only once by way of rebirth-linking.

Pháp tái lai một lần (sakiṃ āgamanadhammo) tức là bản chất tái sinh một lần duy nhất theo nghĩa tái tục.

Ekavāraṃyeva…pe… āgantvāti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekoyeva gahitoti dassento ‘‘yopi hī’’tiādimāha.

By "only once... etc... having returned," it shows that among the five Sakadāgāmīs, only one is taken, excluding the other four; therefore, it states "Even the one who..." and so forth.

Bằng cách nói “chỉ một lần…v.v… tái lai”, để chỉ ra rằng trong năm vị Nhất Lai (Sakadāgāmī), bốn vị đã được loại trừ và chỉ một vị được lấy, nên có lời nói: “ngay cả người nào”, v.v.

Tattha yvāyaṃ pañcamako sakadāgāmī ‘‘idha maggaṃ bhāvetvā devaloke nibbatto, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā puna idhūpapajjitvā parinibbāyatī’’ti vutto, tassa ekabījinā saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti?

Among these, what is the difference between the fifth Sakadāgāmī, who is said to "develop the path here, is reborn in the deva realm, stays there for a lifetime, then returns to this world and attains final Nibbāna," and the Ekabījī?

Trong đó, vị Nhất Lai thứ năm được nói là “đã tu tập Đạo ở đây, tái sinh vào cõi trời, sống trọn tuổi thọ ở đó, rồi tái sinh lại ở đây và nhập Niết Bàn”, thì có gì khác biệt với vị Nhất Chủng (Ekabījī)?

Ekabījissa ekā paṭisandhi, sakadāgāmissa dve paṭisandhiyoti idaṃ tesaṃ nānākaraṇaṃ.

The difference between them is that the Ekabījī has one rebirth-linking, while the Sakadāgāmī has two rebirth-linkings.

Sự khác biệt giữa họ là: vị Nhất Chủng có một lần tái tục, còn vị Nhất Lai có hai lần tái tục.

Yassa hi sotāpannassa ekaṃyeva khandhabījaṃ, na ekaṃ attabhāvaggahaṇaṃ, so ekabījīti.

For the Stream-enterer who has only one aggregate-seed, not one taking of existence, is an Ekabījī.

Thật vậy, vị Nhập Lưu nào chỉ có một hạt giống uẩn, chứ không phải một lần thọ thân, thì đó là vị Nhất Chủng.

854

Heṭṭhāti ‘‘amahaggatabhūmiya’’nti heṭṭhā sambandhanena.

Below (heṭṭhā): in connection with "in the non-exalted realm" (amahaggatabhūmiya).

Phía dưới (heṭṭhā) tức là liên kết với “ở cõi không phải là đại hành” (amahaggatabhūmiya) ở phía dưới.

Heṭṭhābhāgassa hitāti heṭṭhābhāgiyā, tesaṃ.

Heṭṭhābhāgiyā (lower fetters): meaning, belonging to those that relate to the lower realm.

Heṭṭhābhāgiyā (thuộc phần hạ), tức là những điều có lợi cho phần hạ, của chúng.

Tānīti orabbhāgiyasaṃyojanāni.

Tāni (those): meaning, the lower fetters.

Tāni (chúng) tức là các kiết sử thuộc phần hạ.

Kāmāvacare nibbattatiyeva ajjhattaṃ saṃyojanattā.

He is indeed reborn in the sense-sphere (kāmāvacare nibbattatiyeva) because the fetters are internal.

Chắc chắn tái sinh trong cõi dục giới là do chúng là các kiết sử nội tại.

Tathā hesa dūratopi āvattidhammo evāti dassetuṃ gilabaḷisamacchādayo upamābhāvena vuttā.

And to show that he is of a nature to turn back even from afar, fish in a baited hook and similar examples are used as similes.

Và để chỉ ra rằng chúng có bản chất quay trở lại ngay cả từ xa, các ví dụ như cá bị mắc lưỡi câu đã được nêu ra.

Opapātikoti iminā gabbhavāsadukkhābhāvamāha.

Opapātiko (spontaneously arisen) indicates the absence of the suffering of womb-birth.

Hóa sinh (opapātiko) bằng cách này, nói lên sự không có khổ đau của thai tạng.

Tattha parinibbāyīti iminā sesadukkhābhāvaṃ.

Parinibbāyī there (tattha parinibbāyī) indicates the absence of remaining suffering.

Nhập Niết Bàn ở đó (tattha parinibbāyī) bằng cách này, nói lên sự không có các khổ đau còn lại.

Tattha parinibbānatā cassa kāmaloke khandhabījassa apunārohavasenevāti dassetuṃ ‘‘anāvattidhammo’’ti vuttaṃ.

And to show that his attainment of Nibbāna there is by way of not returning again to the aggregate-seed in the sense-world, it is stated "of a non-returning nature" (anāvattidhammo).

Và để chỉ ra rằng sự nhập Niết Bàn của vị ấy ở đó là do không còn tái sinh hạt giống uẩn trong cõi dục giới, nên có lời nói: “pháp không tái lai” (anāvattidhammo).

855

68. Kevalāti lokiyābhiññāhi asammissā.

68. Kevalā (pure/solely): unmixed with mundane supernormal powers (lokiyābhiññā).

68. Kevalā (chỉ) tức là không lẫn lộn với các thần thông thế gian.

Lokiyapañcābhiññāyopi sīlānaṃ ānisaṃso tadavinābhāvato.

Even the five mundane supernormal powers are benefits of morality (sīlānaṃ ānisaṃso) because they are inseparable from it.

Ngay cả năm thần thông thế gian cũng là lợi ích của giới là do chúng không thể tách rời khỏi giới.

Tāpi dassetuṃ ākaṅkheyya ce…pe… evamādimāhāti yojanā.

The connection is: "He (the Buddha) said 'if one wishes,' and so forth, to show these (supernormal powers) as well."

Và để chỉ ra chúng, nếu mong muốn…v.v… có lời nói như vậy, đó là sự liên kết.

Āsavānaṃ anavasesappahānato arahattamaggoyeva visesato ‘‘āsavakkhayo’’ti vattabbataṃ arahatīti vuttaṃ ‘‘āsavakkhaye kathite’’ti, aññathā sabbāpi chaḷabhiññā āsavakkhayo evāti.

The Arahant path alone truly deserves to be called "cessation of influxes" (āsavakkhayo) in particular, due to the complete abandonment of influxes; otherwise, all six supernormal powers are indeed cessation of influxes. This is why it is said: "when the cessation of influxes is spoken of."

Vì sự đoạn trừ hoàn toàn các lậu hoặc, chỉ có Đạo A-la-hán mới xứng đáng được gọi đặc biệt là “āsavakkhaya” (diệt tận các lậu hoặc), nên có lời nói: “khi sự diệt tận các lậu hoặc được nói đến”; nếu không, tất cả sáu thần thông cũng đều là sự diệt tận các lậu hoặc.

Imesaṃ guṇānanti lokiyābhiññānaṃ.

These qualities (imesaṃ guṇānaṃ): the mundane supernormal powers.

Của những đức tính này (imesaṃ guṇānaṃ) tức là của các thần thông thế gian.

Yathā purisassa muṇḍitaṃ sīsaṃ sikhāvirahitattā na sobhati, evaṃ desanāya sīsabhūtāpi aggamaggakathā lokiyābhiññārahitā na sobhatīti āha ‘‘ayaṃ kathā muṇḍābhiññākathā nāma bhaveyyā’’ti.

Just as a man's shaven head does not look good because it lacks a topknot, so too the discourse, even if it is the pinnacle-discourse (aggamaggakathā), does not look good without mundane supernormal powers. Thus it is said: "this discourse would be called a bald supernormal power discourse."

Như đầu của một người cạo trọc không đẹp vì không có chỏm tóc, tương tự, bài giảng về Đạo tối thượng, dù là phần đầu của bài giảng, cũng không đẹp nếu thiếu các thần thông thế gian, nên có lời nói: “Bài giảng này sẽ là bài giảng về thần thông trọc đầu”.

Iddhivikubbanāti iddhi ca vikubbanā ca.

Iddhi-vikubbanā (supernormal power and transformation): refers to supernormal power and transformation.

Iddhivikubbanā (thần thông biến hóa) tức là thần thông và biến hóa.

Vikubbanaggahaṇena cettha vikubbaniddhimāha, iddhiggahaṇena tadaññaṃ sabbañca abhiññākiccaṃ.

Here, by the term 'transformation' (vikubbanā), the power of transformation is meant; and by the term 'supernormal power' (iddhi), all other acts of supernormal power.

Ở đây, bằng cách đề cập đến biến hóa, nói đến thần thông biến hóa; bằng cách đề cập đến thần thông, nói đến tất cả các công việc thần thông khác.

Yuttaṭṭhāneyevāti lokiyābhiññānaṃ nibbattanassa viya desanāya yuttaṭṭhāneyeva.

Only in the appropriate place (yuttaṭṭhāneyeva): only in the place appropriate for the discourse, like the manifestation of mundane supernormal powers.

Chỉ ở nơi thích hợp (yuttaṭṭhāneyeva) tức là chỉ ở nơi thích hợp cho bài giảng, giống như sự phát sinh của các thần thông thế gian.

Etena na kevalaṃ desanakkamenevāyaṃ desanā, atha kho paṭipattikkamenapīti dasseti.

By this, it is shown that this teaching is not only by way of exposition but also by way of practice.

Với điều này, (Đức Phật) chỉ ra rằng bài giảng này không chỉ theo trình tự thuyết pháp mà còn theo trình tự thực hành.

Visuddhimagge (visuddhi. 2.369) vuttā, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbāti adhippāyo.

It is stated in the Visuddhimagga, therefore the intention is that it should be understood precisely by the method stated there.

(Điều này) đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (visuddhi. 2.369), do đó ý nghĩa là cần phải hiểu theo cách đã nói ở đó.

856

69. Āsavānaṃ khayāti heṭṭhimamaggena khepitāvasiṭṭhānaṃ āsavānaṃ arahattamaggena samucchindanato.

69. By the destruction of the āsavas means from utterly eradicating, by the path of arahantship, those āsavas that remain after being eradicated by the lower paths.

69. Do sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava): là do sự đoạn trừ tận gốc các lậu hoặc còn sót lại sau khi đã được diệt trừ bằng các đạo lộ thấp hơn, bằng đạo lộ A-la-hán.

Yasmā arahattamaggo na kevalaṃ āsaveyeva khepeti, atha kho avasiṭṭhe sabbakilesepi, tasmā āha ‘‘sabbakilesānaṃ khayā’’ti.

Because the path of arahantship not only eradicates merely the āsavas, but also all other remaining defilements, therefore it is said, "by the destruction of all defilements."

Vì đạo lộ A-la-hán không chỉ diệt trừ các lậu hoặc mà còn diệt trừ tất cả các phiền não còn sót lại, do đó (kinh) nói “do sự diệt trừ tất cả các phiền não”.

Lakkhaṇamattañhettha āsavaggahaṇaṃ, āsavānaṃ ārammaṇabhāvassapi anupagamanato anāsavaṃ.

Here, the mention of āsavas is merely for characteristic; being anāsava means not being approached even by the objects of the āsavas.

Ở đây, việc nắm giữ các lậu hoặc chỉ là một dấu hiệu, (Niết Bàn) là vô lậu (anāsava) vì các lậu hoặc không còn là đối tượng.

Yasmā pana tattha āsavānaṃ lesopi natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘āsavavirahita’’nti.

However, since there is not even a trace of āsavas there, it is said, "devoid of āsavas."

Vì ở đó không có dù chỉ một chút lậu hoặc, do đó đã nói “không có lậu hoặc (āsavavirahita)”.

Samādhi vutto cetosīsena yathā ‘‘cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) adhippāyo.

Samādhi is spoken of by way of cetosīsa (mind's summit), just as in "develop mind and wisdom" is the intention.

Ý nghĩa là định (samādhi) đã được nói đến qua phần tâm (ceto), như trong câu “Hãy tu tập tâm và tuệ” (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9).

Rāgato vimuttattā avijjāya vimuttattāti idaṃ ujuvipaccanīkapaṭippassaddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ, na tadaññesaṃ pāpadhammānaṃ appaṭippassaddhattā.

"Liberation from greed, liberation from ignorance"—this should be seen as demonstrating the direct counteracting appeasement, and not that other evil states are not appeased.

Do giải thoát khỏi tham (rāga), do giải thoát khỏi vô minh (avijjā): điều này cần được xem là sự an tịnh đối nghịch trực tiếp, chứ không phải do các pháp ác khác không được an tịnh.

Idāni tameva samādhipaññānaṃ rāgāvijjāpaṭipakkhataṃ āgamena dassetuṃ ‘‘vuttaṃ ceta’’ntiādi vuttaṃ.

Now, in order to demonstrate the antagonism of samādhi and wisdom towards greed and ignorance by means of scriptural reference, "and it is said" and so forth is stated.

Bây giờ, để chỉ ra sự đối nghịch của định và tuệ với tham và vô minh bằng kinh điển, đã nói “và điều này đã được nói” v.v.

Samathaphalanti samathassa phalaṃ lokiyasamathabhāvanāya hi vipassanāgatāya āhitaphalassa lokuttarasamathassa sarikkhakaphalo cetovimutti.

The fruit of tranquility means the fruit of tranquility. The liberation of mind (cetovimutti) is a fruit similar to the supramundane tranquility, which is a fruit produced by the development of mundane tranquility that has reached insight.

Quả của tịnh chỉ (samathaphala): quả của tịnh chỉ là sự giải thoát tâm (cetovimutti) có quả tương tự như tịnh chỉ siêu thế, tức là quả được sinh ra từ sự tu tập tịnh chỉ thế gian khi đi kèm với tuệ quán.

Vipassanāphalanti etthāpi eseva nayo.

The same applies to the fruit of insight.

Quả của tuệ quán (vipassanāphala): ở đây cũng theo cùng một cách.

Attanoyevāti sutamayañāṇādinā viya parapaccayataṃ nayaggāhañca muñcitvā paratoghosānugatabhāvanādhigamabhūtatāya attanoyeva paññāya paccakkhaṃ katvā sayambhuñāṇabhūtāyāti adhippāyo.

"By oneself" means by actualizing with one's own wisdom, which is self-cognizant knowledge, by letting go of reliance on others, like in knowledge gained from hearing, and avoiding misapprehension, in the sense of being an attainment of development that follows internal reflection.

Tự mình (attanoyevā): nghĩa là tự mình chứng ngộ bằng tuệ (paññāya paccakkhaṃ katvā), tức là bằng tuệ tự sinh, thoát khỏi sự phụ thuộc vào người khác như trong tri kiến do nghe, và thoát khỏi sự chấp thủ các quan điểm.

Tenāha ‘‘aparappaccayena ñatvā’’ti.

Therefore, it is said, "knowing it independently of others."

Do đó (kinh) nói “biết mà không cần người khác”.

857

Sabbampi tanti sabbampi sattarasavidhaṃ taṃ yathāvuttaṃ sīlānisaṃsaṃ.

All that means all seventeen kinds of advantages of virtue mentioned.

Tất cả điều đó (sabbampi taṃ): tất cả mười bảy loại lợi ích của giới đã nói.

Yathā ānisaṃsavante sammadeva sampādite tadānisaṃsā dassitā eva honti tadāyattabhāvato, evaṃ ānisaṃsapadhānayogyabhāvena dassite tadānisaṃsā dassitā eva hontīti āha ‘‘sampiṇḍetvā dassento’’ti.

Just as when one possesses advantages and has properly accomplished them, those advantages are shown (to exist) because they depend on that accomplishment, so too, when they are shown as suitable for the cultivation of advantages, those advantages are indeed shown; therefore, it is said, "compressing and showing."

Như khi những điều có lợi ích được thực hiện đúng đắn, thì những lợi ích đó tự nhiên được chỉ ra vì chúng phụ thuộc vào điều đó; cũng vậy, khi những điều có lợi ích được chỉ ra một cách thích hợp, thì những lợi ích đó tự nhiên được chỉ ra. Do đó (kinh) nói “tóm tắt và chỉ ra”.

Vuttasseva atthassa punavacanaṃ nigamananti vuttaṃ ‘‘nigamanaṃ āhā’’ti.

The repetition of an already stated meaning is a conclusion, therefore it is said, "says the conclusion."

Việc lặp lại ý nghĩa đã nói được gọi là kết luận, do đó (kinh) nói “nói lời kết luận”.

Pubbeti desanārambhe.

Before means at the beginning of the discourse.

Trước đây (pubbe): khi bắt đầu bài giảng.

Evaṃ vuttanti ‘‘sampannasīlā’’ti evamādinā ākārena vuttaṃ.

Thus stated means stated in such a way as "those who are accomplished in virtue" and so forth.

Đã nói như vậy (evaṃ vutta): đã nói theo cách như “người có giới hạnh viên mãn” v.v.

Idaṃ sabbampīti idaṃ ‘‘sampannasīlā’’tiādikaṃ sabbampi vacanaṃ.

All this means all these words, "those who are accomplished in virtue" and so forth.

Tất cả điều này (idaṃ sabbampī): tất cả những lời nói như “người có giới hạnh viên mãn” v.v.

Etaṃ paṭiccāti etaṃ sampannasīlassa bhikkhuno yathāvuttasattarasavidhānisaṃsabhāgitaṃ sandhāya vuttaṃ.

Concerning this means with reference to this, the sharing of the seventeen kinds of advantages of a bhikkhu accomplished in virtue, as stated.

Liên quan đến điều này (etaṃ paṭiccā): điều này được nói liên quan đến việc một tỳ khưu có giới hạnh viên mãn được hưởng mười bảy loại lợi ích đã nói.

Idameva hi ‘‘iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti vacanaṃ sandhāya ‘‘sabbampi taṃ sīlānisaṃsaṃ sampiṇḍetvā dassento’’ti vuttaṃ.

Indeed, with reference to this very statement, "thus what was said, this was said concerning this," it is said, "compressing and showing all those advantages of virtue."

Chính câu nói “Do đó, điều đã nói, điều này được nói liên quan đến điều đó” đã được nói liên quan đến “tóm tắt và chỉ ra tất cả những lợi ích của giới đó”.

Etthaādito chahi ānisaṃsehi parittabhūmikā sampatti gahitā, tadantaraṃ pañcahi lokiyābhiññāhi ca mahaggatabhūmikā, itarehi lokuttarabhūmikāti evaṃ catubhūmikasampadānisaṃsasīlaṃ nāmetaṃ mahantaṃ mahānubhāvaṃ, tasmā taṃsampādane sakkaccakāritā appamattena bhavitabbaṃ.

Here, the accomplishment of the limited plane is taken with the first six advantages; then, the accomplishment of the exalted plane with the five mundane supernormal powers; and with the others, the supramundane plane. Thus, this virtue, which leads to the advantages of accomplishment in the four planes, is indeed vast and of great potency. Therefore, one should be diligent in accomplishing it.

Ở đây, sáu lợi ích đầu tiên bao gồm sự thành tựu ở cõi thấp, năm lợi ích ở giữa bao gồm các thần thông thế gian (lokiyābhiññā) ở cõi sắc giới và vô sắc giới, và những lợi ích còn lại thuộc cõi siêu thế. Như vậy, giới hạnh này mang lại sự thành tựu ở bốn cõi, là một điều vĩ đại và có uy lực lớn, do đó cần phải thực hành nó một cách siêng năng và không phóng dật.

858

Ākaṅkheyyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The Līnatthappakāsanā on the Ākaṅkheyyasutta is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa ẩn sâu trong Chú giải kinh Ākaṅkheyya đã hoàn tất.

859

7. Vatthasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Vatthasutta

7. Chú giải kinh Vattha

860

70. Chādetabbaṃ ṭhānaṃ vasati paṭicchādetīti vatthaṃ.

Vattha is that which covers a place that should be covered, that protects.

70. Che đậy những chỗ cần che đậy, tức là che thân, nên gọi là y phục (vattha).

Yaṃ samānaṃ viya na sabbaso minoti, mānassa pana samīpe, taṃ upamānaṃ.

That which, though similar, does not measure completely but is close to the measure, is a simile.

Điều gì không hoàn toàn giống như một thước đo nhưng gần với thước đo, đó là ví dụ (upamāna).

Upamīyati etāyāti upamā, upamāya bodhakavacanaṃ upamāvacanaṃ.

Upamā is that by which something is compared; the word that conveys the simile is upamāvacana.

Điều được dùng để ví von là ví dụ (upamā), lời nói dùng để diễn tả ví dụ là lời ví dụ (upamāvacana).

Katthaci sutte.

Katthaci means in some Sutta.

Đôi khi (katthaci) trong kinh.

Atthanti upamiyatthaṃ.

Attha means the meaning to be compared.

Ý nghĩa (atthaṃ): ý nghĩa được ví von.

Paṭhamaṃ upamaṃ vatvā tadanantaraṃ atthaṃ vatvā puna upamaṃ vadanto ‘‘upamāya atthaṃ parivāretvā dassetī’’ti vutto.

One who first states the simile, then the meaning, and then again the simile, is said to be "showing the meaning enveloped by the simile."

Người nói ví dụ trước, sau đó nói ý nghĩa, rồi lại nói ví dụ, được gọi là “chỉ ra ý nghĩa bằng cách bao quanh bởi ví dụ”.

Atthena upamaṃ parivāretvāti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to "enveloping the simile with the meaning."

Bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa (atthena upamaṃ parivāretvā): ở đây cũng theo cùng một cách.

Idāni te cattāropi pakāre sutte āgatanayeneva dassento ‘‘seyyathāpissu, bhikkhave’’tiādimāha.

Now, in order to demonstrate all four ways as they appear in the Sutta, he says, "Just as, monks," and so forth.

Bây giờ, để chỉ ra bốn cách đó theo cách đã được nói trong kinh, (kinh) nói “Này các tỳ khưu, ví như” v.v.

Tattha dve agārāti dve paṭivissakagharā.

There, two houses means two neighboring houses.

Trong đó, hai ngôi nhà (dve agārā): là hai ngôi nhà hàng xóm.

Sadvārāti sammukhadvārā.

With doors means with doors facing each other.

Có cửa (sadvārā): có cửa đối diện.

861

Svāyanti so ayaṃ evaṃ upamādassanavasenapi nānānayenapi dhammadesako bhagavā.

This refers to the Fortunate One, the teacher of Dhamma, who shows similes and various methods in this way.

Vị này (svāyaṃ): vị Thế Tôn thuyết pháp này, bằng cách chỉ ra ví dụ như vậy và bằng nhiều cách khác.

Ekaccānaṃ veneyyānaṃ atthassa sukhāvabodho paṭhamaṃ upamādassane hetu, evaṃ paṭhamaṃ atthadassane, upamāya atthaparivāraṇe, atthena upamāparivāraṇe cā’’ti imamatthaṃ dasseti ‘‘esa nayo sabbatthā’’ti iminā.

This means "this method applies everywhere" to show that ease of comprehension of the meaning for some trainees is the reason for showing the simile first, similarly for showing the meaning first, for enveloping the meaning with a simile, and for enveloping the simile with meaning.

Sự dễ dàng thấu hiểu ý nghĩa đối với một số người cần được giáo hóa là lý do để chỉ ra ví dụ trước; cũng vậy, khi chỉ ra ý nghĩa trước, khi bao quanh ý nghĩa bằng ví dụ, và khi bao quanh ví dụ bằng ý nghĩa. (Kinh) chỉ ra ý nghĩa này bằng câu “điều này cũng vậy ở khắp mọi nơi”.

Dhammadhātuyāti sabbaññutaññāṇassa.

Of the Dhamma-element means of the Omniscient Knowledge.

Pháp giới (dhammadhātuyā): của trí tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa).

Tañhi dhammadhātupariyāpannattā yathāvuttadhamme ca sabbepi ñeyyadhamme ca padahati yathāsabhāvato bujjhati bodheti cāti dhātu, dhīyanti vā dhammā etāya sabbākārato ñāyanti ñāpiyanti cāti dhammadhātu.

For it is included in the Dhamma-element, and it establishes the Dhamma as stated and all knowable dhammas, it understands and makes others understand their true nature, hence Dhātu. Or, the dhammas are held in it, and all knowable dhammas are known and made known by it in every way, hence dhammadhātu.

Vì trí tuệ toàn tri thuộc về pháp giới, nó nắm bắt tất cả các pháp đã nói và tất cả các pháp cần biết, nó thấu hiểu và làm cho người khác thấu hiểu bản chất của chúng, do đó gọi là giới (dhātu); hoặc các pháp được chứa đựng trong đó, tất cả các khía cạnh được biết và được làm cho biết, do đó gọi là pháp giới (dhammadhātu).

Tassā pana suṭṭhu saccasampaṭivedhavasena laddhattā suppaṭividdhattāti, yadaggena vā ñeyyaṃ tāya suppaṭividdhaṃ, tadaggena sāpissa suppaṭividdhā evāti āha ‘‘suppaṭividdhattā’’ti.

And since it is obtained by a thorough penetration of the truth, it is "thoroughly penetrated"; or, the knowable is thoroughly penetrated by it to the highest degree, and it is also thoroughly penetrated by the highest degree, therefore it is said, "thoroughly penetrated."

Vì nó được đạt đến bằng sự thấu hiểu chân lý một cách hoàn hảo, nên gọi là đã thấu hiểu hoàn hảo (suppaṭividdhattā); hoặc vì điều cần biết được thấu hiểu hoàn hảo bởi nó, nên nó cũng được thấu hiểu hoàn hảo, do đó (kinh) nói “đã thấu hiểu hoàn hảo”.

862

Pakatipariyodātassa cittassa āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭhabhāvadassanatthaṃ saṃkiliṭṭhavatthadassananti katvā vuttaṃ ‘‘pakatiparisuddhaṃ vattha’’nti.

In order to show that the naturally pure mind is defiled by adventitious corruptions, it is said, by way of showing a defiled cloth, "a naturally pure cloth."

Để chỉ ra trạng thái tâm vốn trong sạch bị ô nhiễm bởi các cấu uế khách trần, (kinh) đã nói “y phục vốn trong sạch” bằng cách chỉ ra y phục bị ô nhiễm.

Rajādināti ettharajo nāma reṇu.

By dust and so forth: here, dust means fine powder.

Bụi bẩn v.v. (rajādinā): ở đây, bụi (rajo) có nghĩa là hạt bụi.

Ādi-saddena aṇutajjāridhūmādikaṃ vatthassa aparisuddhikāraṇaṃ saṅgaṇhāti.

The word "and so forth" includes tiny particles, dust, smoke, and other causes of impurity for a cloth.

Từ v.v. (ādi) bao gồm các nguyên nhân làm cho y phục không trong sạch như bụi mịn, khói v.v.

Sabbaso kilissati vinassati visuddhi etenāti saṃkileso, tena saṃkilesena paṃsurajādinā saṃkiliṭṭhaṃ vaṇṇavināsanena vidūsitaṃ.

Sankilesa is that by which purity is utterly defiled and destroyed; hence, "defiled by that defilement, by dust, fine powder, and so forth," meaning tainted by the destruction of its color.

Điều làm cho hoàn toàn ô nhiễm, hủy hoại sự trong sạch, là sự ô nhiễm (saṃkileso); do đó bị ô nhiễm bởi sự ô nhiễm, bởi bụi bẩn v.v. (saṃkilesena paṃsurajādinā saṃkiliṭṭhaṃ): bị hư hoại do làm mất màu.

Malaṃ masi.

Mala is soot.

Cặn bẩn (malaṃ): là bồ hóng.

Jallikā vuccati loṇapaṭalādi chaviyā upari ṭhitaṃ sarīramalaṃ.

Jallikā refers to body dirt, such as a layer of salt, residing on the skin.

Jallikā được gọi là chất bẩn trên da như lớp muối v.v. (mồ hôi khô).

Ādisaddena sarīrajallameva assukheḷasiṅghāṇikādikaṃ tadaññamalaṃ saṅgaṇhāti.

The word "and so forth" includes body dirt itself, as well as other impurities such as tears, phlegm, and snot.

Từ v.v. (ādi) bao gồm các chất bẩn khác của cơ thể như nước mắt, nước bọt, nước mũi v.v.

Gahitattāti pariyonandhanavasena gahitattā.

"Because it is seized" means because it is seized by enveloping.

Do bị bám vào (gahitattā): do bị bám vào theo cách bao phủ.

Rajanti sattā tenāti raṅgaṃ, raṅgameva raṅgajātaṃ yathā kopameva kopajātaṃ.

That by which one dyes is raṅga; raṅga itself is raṅgajāta, just as kopa itself is kopajāta.

Các chúng sinh bị nhuộm bởi nó nên gọi là màu nhuộm (raṅgaṃ), màu nhuộm chính là loại màu nhuộm (raṅgajātaṃ), giống như sự tức giận chính là loại tức giận.

Upanāmeyyāti pakkhipeyya.

Upanāmeyyā means would apply.

Cho vào (upanāmeyyā): bỏ vào.

Nīlakatthāyāti nīlavaṇṇatthāya.

For blue means for blue color.

Để có màu xanh (nīlakatthāyā): để có màu xanh lam.

Palāsanīlādiketi ādi-saddena kāḷasāmādiṃ saṅgaṇhāti.

By "palāsanīlādike" (blue from palāsa and so forth), the word "and so forth" includes black, dusky, and so forth.

Màu xanh lá cây v.v. (palāsanīlādike ti ādi): từ v.v. bao gồm màu đen, màu xám v.v.

Haliddikakudhaselādike pītakaraṅge.

In yellow dyes from turmeric, kudha, selā, and so forth.

Màu vàng (pītakaraṅge): như nghệ, cây kudha, cây sela v.v.

Lākhāpattaṅgarasādike lohitakaraṅge.

In red dyes from lac, paṭaṅga sap, and so forth.

Màu đỏ (lohitakaraṅge): như cánh kiến, nhựa cây pattaṅga v.v.

Mahārajanaloddakandulādike mandarattaraṅge.

In dull red dyes from great madder, lodda bark, kandula, and so forth.

Màu đỏ sẫm (mandarattaraṅge): như cây mahārajana, vỏ cây lodda, củ kandula v.v.

Duṭṭhu rajitavaṇṇaṃ apabhassaraṃ.

A badly dyed color is dim.

Màu bị nhuộm không tốt là màu không tươi sáng.

Tenāha ‘‘aparisuddhavaṇṇamevassā’’ti.

Therefore, it is said, "its color would be impure."

Do đó (kinh) nói “màu của nó sẽ không trong sạch”.

Īdisanti durattavaṇṇaṃ.

Such means a badly dyed color.

Như vậy (īdisaṃ): màu bị nhuộm xấu.

Tasmiṃ vatthe raṅgajātaṃ sayaṃ suparisuddhaṃ samānaṃ kissa hetu kena rattavaṇṇaṃ aparisuddhaṃ hotīti raṅgajātassa niddosataṃ vadati.

Why is the dye itself, though perfectly pure, impure in its red color on that cloth? He speaks of the blamelessness of the dye.

Trong y phục đó, loại màu nhuộm vốn rất trong sạch, tại sao lại có màu đỏ không trong sạch? (Kinh) nói về sự vô tội của loại màu nhuộm.

Tenāha ‘‘yasmā panā’’tiādi.

Therefore, it is said, "Because," and so forth.

Do đó (kinh) nói “vì” v.v.

863

Saṃkilesapakkhaṃ dassentena asaṃkiliṭṭhameva vatthaṃ udāharitabbanti pākaṭoyamattho, saṃkiliṭṭhavatthanidassanena pana ‘‘siyā nu kho aññopi koci viseso’’ti adhippāyena pucchati ‘‘kasmā panā’’tiādinā.

Since the defilement side is being shown, a defiled cloth should be cited as an example. This meaning is clear. However, by citing a defiled cloth, one asks, "Is there any other distinction?" with the intention of^*, beginning with "But why?"

Ý nghĩa này rõ ràng là khi chỉ ra phe phiền não, phải nêu ví dụ về một tấm vải không nhiễm ô. Nhưng bằng cách nêu ví dụ về tấm vải bị nhiễm ô, người ta hỏi với ý định “liệu có sự khác biệt nào khác không?”, do đó nói “kasmā panā” (Tại sao lại) v.v.

Itaro atthavisesoti dassento ‘‘vāyāmamahapphaladassanattha’’ntiādimāha.

The other one, showing a distinction in meaning, said, beginning with "for the purpose of showing the great fruit of exertion."

Người khác, khi chỉ ra sự khác biệt về ý nghĩa, đã nói bắt đầu bằng câu "để cho thấy quả lớn của sự tinh tấn".

Ettha ca saṃkiliṭṭhacittavisodhanavidhāne saṃkiliṭṭhavatthaṃ nidassatabbanti paṭiññā, vāyāmamahapphaladassanatthanti hetuattho.

Here, the statement that a defiled cloth should be cited as an example in the method of purifying a defiled mind is a proposition, and "for the purpose of showing the great fruit of exertion" is the meaning of the reason.

Và ở đây, trong phương pháp thanh lọc tâm bị ô nhiễm, lời tuyên bố là chỉ ra đối tượng bị ô nhiễm, còn ý nghĩa của lý do là để cho thấy quả lớn của sự tinh tấn.

Yathā hītiādi anvayattho.

"Just as indeed" and so on is the affirmative meaning.

"Như là" v.v... là ý nghĩa thuận.

Na tattha jātikāḷake viyātiādi byatirekattho.

"Not like an inborn black stain there" and so on is the negative meaning.

"Không phải như vết đen bẩm sinh" v.v... là ý nghĩa nghịch.

Sadisūdāharaṇaṃ pana malaggahitakaṃsapātiādi daṭṭhabbaṃ.

A similar example, however, should be understood as a dirty bronze bowl and so on.

Ví dụ tương tự nên được hiểu là cái bát đồng bị dính bẩn v.v...

Evaṃ cittampītiādi opammatthassa upameyyaupanayanaṃ.

"Similarly, the mind" and so on is the application of the simile to the thing being compared.

"Tâm cũng vậy" v.v... là sự so sánh của ý nghĩa ví dụ.

Tattha pakatiyāti akittimena sabhāvena.

There, "by nature" means by its unartificial essence.

Ở đó, "pakatiyā" có nghĩa là theo bản chất tự nhiên, không do tạo tác.

Tanti cittaṃ.

That is the mind.

Đó là tâm.

Sāmaññaggahaṇañcetaṃ cittabhāvāvisesato.

And this is a general apprehension due to the non-distinction of mind-nature.

Và đây là sự nắm bắt chung do không có sự khác biệt về trạng thái tâm.

Tenāha ‘‘sakalepī’’ti.

Therefore, he said, "in all."

Do đó, Ngài nói "sakalepī" (trong tất cả).

Paṇḍarameva na saṃkiliṭṭhaṃ saṃkilesehi asamannāgatabhāvato.

Pure white is not defiled, due to its not being accompanied by defilements.

"Chỉ là trong sáng" chứ không bị ô nhiễm, vì không bị các phiền não ô uế chi phối.

Nanu kiriyāmayacittehi vipākasantāne visesādhānaṃ labbhati, aññathā katavināsā katabbhāgamā āpajjeyyuṃ?

Is it not the case that a distinction in the result-continuum is obtained from operative minds; otherwise, actions performed would be destroyed, and actions not performed would come to fruition?

Há không phải trong dòng tương tục của quả dị thục, sự thêm vào đặc biệt được chấp nhận từ các tâm hành động (kiriyā)? Nếu không, sẽ rơi vào trường hợp việc đã làm bị hủy diệt và việc chưa làm phải chịu quả.

Kiñcāpi labbhati, tassa saṃkileso vaṭṭupanissayo, asuddhi vā na hoti, asaṃkileso vivaṭṭupanissayo, visuddhi vā na hoti eva.

Although it is obtained, its defilement, which is a condition for vaṭṭa, or its impurity, does not exist; its undefilement, which is a condition for vivaṭṭa, or its purity, does not exist either.

Mặc dù được chấp nhận, nhưng sự ô nhiễm của nó không phải là nhân duyên cho vòng luân hồi, hay sự bất tịnh. Sự không ô nhiễm không phải là nhân duyên cho sự thoát ly, hay sự thanh tịnh.

Upakkiliṭṭhanti panetaṃ upakkilesanārahassa cittassa vasena vuttaṃ, na vipākapabandhassa.

However, "defiled" is said with reference to a mind capable of being defiled, not with reference to the result-continuum.

Tuy nhiên, từ "upakkiliṭṭha" (bị nhiễm ô) này được nói theo nghĩa của tâm có thể bị nhiễm ô, chứ không phải của dòng tương tục dị thục.

Tenāha ‘‘pabhassaramidaṃ bhikkhave citta’’nti, ‘‘paṇḍaramevā’’ti ca.

Therefore, he said, "Monks, this mind is luminous," and "pure white."

Do đó, Ngài nói "Này các Tỳ-khưu, tâm này rạng rỡ" và "chỉ là trong sáng".

Tañca khoti pana sakasantatipariyāpannatāya nesaṃ kevalaṃ ekattanayavasena vuttaṃ, na vipākadhammānaṃ kilesāsamaṅgibhāvato.

However, "that too" is said solely by way of unity, because it belongs to one's own continuum, not because resultant phenomena are without defilements.

Tuy nhiên, "Tañca kho" này được nói theo nghĩa chỉ là một cách duy nhất do thuộc dòng tương tục của tự thân, chứ không phải do các pháp dị thục không bị phiền não chi phối.

Atha vā upakkiliṭṭhanti iminā upakkilesahetu tattha vijjamānaṃ visesādhānamāha, na ‘‘saṃkiliṭṭhā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 77.dukamātikā) viya taṃsamaṅgitanti daṭṭhabbaṃ.

Alternatively, by "defiled," it refers to the special condition existing there as a cause of defilement, and should not be understood as "accompanied by defilements" as in phrases like "defiled phenomena" and so on.

Hoặc, nên hiểu rằng với từ "upakkiliṭṭha" này, Ngài nói về sự thêm vào đặc biệt có mặt ở đó do nhân duyên của phiền não, chứ không phải sự chi phối của nó như trong "các pháp bị ô nhiễm" v.v... (dha. sa. 77.dukamātikā).

Visodhiyamānanti vipassanāpaññāya anukkamena sabbupakkilesehi vimociyamānaṃ.

Being purified means being gradually freed from all defilements by wisdom of insight.

"Visodiyamāna" (đang được thanh lọc) có nghĩa là đang được giải thoát dần dần khỏi tất cả các phiền não bằng tuệ quán.

Sakkā aggamaggakkhaṇe pabhassarataraṃ kātuṃ, yato na puna upakkilissati.

It is possible to make it more luminous at the moment of the highest path, because it will not be defiled again.

"Sakkā" (có thể) "kātuṃ pabhassarataraṃ" (làm cho rạng rỡ hơn) vào khoảnh khắc của đạo tối thượng, vì nó sẽ không bị nhiễm ô trở lại.

Evantiādi vuttassevatthassa nigamanaṃ.

Thus and so on is the conclusion of the meaning that has been stated.

"Evaṃ" v.v... là sự kết luận của ý nghĩa đã nói.

864

Duṭṭhagatiparipūraṇavasena paṭipajjanaṃ paṭipatti.

Performing^* by way of completing a bad destination is conduct (paṭipatti).

Sự thực hành để hoàn thành ác nghiệp được gọi là "paṭipatti" (thực hành).

Sā eva kilesadarathapariḷāhādivasena upāyāsadukkhā, kucchitā vā gati pavatti, duggatihetūti vā duggati, duggatiyā pana paṭipattiyā gandhabbato, tassā vā nipphannabhāvato kucchito, dukkhā ca gatīti duggati.

That itself is suffering due to mental anguish and feverishness, or bad conduct, or a cause of a bad destination; this is duggati. However, because duggati is entered by conduct, or because it is the outcome of it, it is called duggati as a bad, painful destination.

Chính sự thực hành đó là "duggati" (ác thú/khổ cảnh) do là sự đau khổ của sự buồn rầu, phiền não, nhiệt não v.v... hoặc là sự thực hành xấu xa, hoặc là nguyên nhân của ác thú. Tuy nhiên, "duggati" còn có nghĩa là cảnh giới xấu xa, đau khổ do sự thực hành ác thú được tạo ra bởi gandhabba (thân trung ấm), hoặc do sự hoàn thành của nó.

Saṃkiliṭṭhacittoti idaṃ tassā paṭipattiyā duggatibhāvadassanatthaṃ, na visesanatthaṃ.

"With a defiled mind" is for the purpose of showing the bad destination aspect of that conduct, not for the purpose of qualifying it.

"Saṃkiliṭṭhacitto" (với tâm bị ô nhiễm) này là để chỉ ra trạng thái ác thú của sự thực hành đó, chứ không phải để làm tính từ.

Na hi asaṃkiliṭṭhacittassa pāṇaghātādivasena pavatti.

For conduct, such as taking life, does not occur with an undefiled mind.

Thật vậy, không có sự thực hành giết hại v.v... của người có tâm không bị ô nhiễm.

Saṃkiliṭṭhacittoti lābhāsāya sabbaso kiliṭṭhacitto.

"With a defiled mind" means a mind completely defiled by the desire for gain.

"Saṃkiliṭṭhacitto" có nghĩa là tâm hoàn toàn bị ô nhiễm vì mong cầu lợi lộc.

Dūteyyapahiṇagamananti dūteyyaṃ vuccati dutakammaṃ, gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ, pahiṇagamanaṃ gharāgharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ, dūteyyagamanaṃ pahiṇagamanañca gacchati.

"Going on errands and messages": dūteyyaṃ refers to the work of an envoy, which is taking letters or messages from householders and going here and there. Pahiṇagamanaṃ is minor going when sent from house to house. Both dūteyya and pahiṇagamana are forms of going.

"Dūteyyapahiṇagamanaṃ" có nghĩa là "dūteyya" là công việc của người đưa tin, là việc mang thư hoặc thông điệp của gia chủ đi đây đi đó. "Pahiṇagamanaṃ" là việc đi lại nhỏ nhặt khi được sai đi từ nhà này sang nhà khác. "Dūteyyagamanaṃ" và "pahiṇagamanaṃ" đều là việc đi lại.

Vejjakammanti ananuññāte ṭhāne lābhāsāya gahaṭṭhānaṃ bhesajjaṃ karoti.

"Medical practice" means performing medical treatment for householders in an unauthorized place for the sake of gain.

"Vejjakammaṃ" (nghề y) là làm thuốc cho gia chủ vì mong cầu lợi lộc ở nơi không được phép.

Saṅghabhedakathā parato āgamissati.

The discussion on schism in the Sangha will come later.

Câu chuyện về "Saṅghabheda" (chia rẽ Tăng đoàn) sẽ được nói đến sau.

Veḷudānādīhīti veḷudānapattadānapupphadānādīhi micchājīvena jīvikaṃ kappeti.

"By offering bamboos, etc.": by offering bamboos, offering leaves, offering flowers, etc., he maintains his livelihood through wrong livelihood.

"Veḷudānādīhi" (bằng cách cúng dường tre v.v...) là "jīvikaṃ kappeti" (nuôi mạng sống) bằng tà mạng, như cúng dường tre, lá, hoa v.v...

Sakalampīti ‘‘atthi anācāro, atthi agocaro’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 513, 514) āgataṃ sabbampi anācāraṃ agocarañca caraṇavasena paripūreti.

"All of it" means he fulfills all misconduct and improper resorts mentioned in the Vibhaṅga (Vibha. 513, 514) as "there is misconduct, there is improper resort" through his way of living.

"Sakalampī" (tất cả) có nghĩa là hoàn thành tất cả các hành vi không đúng đắn và không phải chỗ hành xử như đã nói trong "Vibhaṅga" (vibha. 513, 514) với câu "có sự không đúng đắn, có sự không phải chỗ hành xử".

865

‘‘Nirayampi …pe… pettivisayampi gacchatī’’ti vatvā tattha pettivisayagamanaṃ dassento ‘‘samaṇayakkho nāma hotī’’tiādimāha.

Having said "goes to hell... to the realm of hungry ghosts," then showing the going to the realm of hungry ghosts, he said, "becomes a ghost-monk," and so on.

Sau khi nói "đi đến địa ngục... và cảnh giới ngạ quỷ", để chỉ ra việc đi đến cảnh giới ngạ quỷ ở đó, Ngài nói bắt đầu bằng "trở thành một Dạ-xoa Sa-môn".

866

Sukkapakkhe parisuddhanti sabbaso visuddhaṃ asaṃkiliṭṭhaṃ.

On the side of purity, "pure" means completely pure, undefiled.

Trong phần trắng, "parisuddhaṃ" (hoàn toàn thanh tịnh) có nghĩa là hoàn toàn trong sạch, không bị ô nhiễm.

Parisuddhattā eva pariyodātaṃ, pabhassaranti attho.

Because it is pure, it is luminous, meaning resplendent.

Do hoàn toàn thanh tịnh nên "pariyodātaṃ" (trong sáng), có nghĩa là rạng rỡ.

Surattavaṇṇamevassāti suṭṭhu rattavaṇṇameva assa.

"Its color is bright red" means its color is indeed very red.

"Surattavaṇṇamevassā" có nghĩa là màu đỏ thắm của nó.

Parisuddhavaṇṇamevassāti nīlavaṇṇopissa parisuddho ca bhaveyyāti evamādiṃ sandhāyāha ‘‘kaṇhapakkhe vuttapaccanīkeneva veditabbā’’ti.

"Its color is pure": implying that its blue color also becomes pure, and so on. In this vein, he said, "should be understood as the opposite of what was stated for the dark side."

"Parisuddhavaṇṇamevassā" có nghĩa là màu xanh của nó cũng trong sạch, và tương tự như vậy, Ngài nói "nên hiểu bằng cách ngược lại với những gì đã nói trong phần đen".

Raṅgajātantiādi pana tattha vuttavaseneva veditabbaṃ.

"Dyeing" and so on, however, should be understood in the way it was stated there.

"Raṅgajāta" v.v... nên được hiểu theo cách đã nói ở đó.

Paṭipattisugatiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭipattiduggatiādīsu vuttavipariyāyena veditabbaṃ.

Whatever needs to be said regarding conduct to a good destination and so on, should be understood as the opposite of what was said regarding conduct to a bad destination and so on.

Những gì cần nói về "paṭipattisugati" (thực hành thiện thú) v.v... nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói về "paṭipattiduggati" (thực hành ác thú) v.v...

Parisuddhacittoti suddhāsayo.

"With a pure mind" means with a pure intention.

"Parisuddhacitto" (tâm thanh tịnh) có nghĩa là ý hướng trong sạch.

Dasa kusalakammapathe paripūretīti idaṃ kaṇhapakkhe ‘‘dasa akusalakammapathe paripūretī’’ti vuttassa paṭipakkhadassanavasena vuttaṃ.

"He fulfills the ten wholesome courses of action" is said by way of showing the opposite of what was stated on the dark side: "He fulfills the ten unwholesome courses of action."

"Dasa kusalakammapathe paripūretī" (hoàn thành mười thiện nghiệp đạo) này được nói để chỉ ra mặt đối lập với "hoàn thành mười bất thiện nghiệp đạo" đã nói trong phần đen.

Yathā hi tattha abhijjhābyāpādamicchādiṭṭhiggahaṇena kammapathasaṃsandananayena kammapathaṃ appattāya ca agāriyassa tathārūpāya micchāpaṭipattiyā saṅgaho icchito, evaṃ idhāpi anabhijjhāabyāpādasammādiṭṭhiggahaṇena alobhādosāmohavasena pavattā agāriyassa sammāpaṭipatti saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ, na kammapathappattāvāti.

Just as there, by taking covetousness, ill-will, and wrong view, and by the method of correlating them with courses of action, a householder's wrong conduct of that nature, even if it has not reached the course of action, is intended to be included, so too here, by taking non-covetousness, non-ill-will, and right view, the householder's right conduct proceeding by way of non-greed, non-hatred, and non-delusion is to be understood as included, not merely as having attained the course of action.

Như ở đó, việc nắm giữ tham lam, sân hận, tà kiến, và việc thu thập sự thực hành sai lầm như vậy của gia chủ, không đạt đến nghiệp đạo theo cách so sánh nghiệp đạo, được mong muốn. Tương tự, ở đây cũng vậy, sự thực hành đúng đắn của gia chủ, phát sinh do không tham lam, không sân hận, chánh kiến, do không tham, không sân, không si, được bao gồm, chứ không phải là sự đạt đến nghiệp đạo.

Manussamahantatanti jātirūpabhogādhipateyyādivasena manussesu mahantabhāvaṃ.

"Greatness among humans" means being great among humans by way of birth, form, possessions, authority, and so on.

"Manussamahantataṃ" (sự vĩ đại của loài người) là sự vĩ đại trong loài người về mặt địa vị, sắc đẹp, tài sản, quyền lực v.v...

Dasahi ṭhānehi aññesaṃ devānaṃ abhibhavo devamahantatā.

The superiority over other deities by ten aspects is "greatness among devas."

Sự vượt trội của mười vị trời khác là "devamahantatā" (sự vĩ đại của chư thiên).

Paṭipatti sugatiyā bhājiyamānattā ‘‘anāgāmimaggaṃ bhāvetī’’ti tathā anāgāmibhāvanaṃ pāpetvā ṭhapitā.

Since conduct is related to a good destination, "he develops the Anāgāmi path" is stated, establishing the development of the Anāgāmi state in that way.

Do sự thực hành thiện thú được phân chia, "anāgāmimaggaṃ bhāvetī" (tu tập đạo Bất Hoàn) được đặt ra như vậy, sau khi đã đạt được sự tu tập Bất Hoàn.

Gahitaggahaṇena sukhānubhavaṭṭhānassa adhippetattā tadabhāvato asaññibhavaṃ anādiyanto ‘‘dasasu vā brahmabhavanesū’’tiādimāha.

Since the apprehension of the taken implies a place of experiencing happiness, and therefore the absence of such, without considering the non-percipient existence, he said, "or in the ten Brahma realms" and so on.

Do sự nắm giữ được ý nghĩa của nơi trải nghiệm hạnh phúc, nên không chấp nhận trạng thái vô tưởng do không có điều đó, Ngài nói "hoặc trong mười cõi Phạm thiên" v.v...

867

71. Sakabhaṇḍe chandarāgo abhijjhāyanaṭṭhena abhijjhā, abhijjhāyanāti attho.

71. Desire-and-lust for one's own possessions is covetousness (abhijjhā) in the sense of desiring, meaning the act of coveting.

71. "Sakabhaṇḍe chandarāgo" (tham ái đối với tài sản của mình) là "abhijjhā" (tham lam) theo nghĩa tham muốn, tức là sự tham muốn.

Parabhaṇḍe chandarāgo visamaṃ lubbhatīti visamalobho.

Desire-and-lust for others' possessions is improper greed because one craves improperly.

"Parabhaṇḍe chandarāgo" (tham ái đối với tài sản của người khác) là "visamalobho" (tham lam bất chính) vì tham muốn một cách không công bằng.

Evampi abhijjhāvisamalobhānaṃ viseso hotīti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.

Thus, showing that there is a distinction between abhijjhā and visamalobha, he said, "Alternatively," and so on.

Để chỉ ra rằng có sự khác biệt giữa tham lam và tham lam bất chính như vậy, Ngài nói "hoặc là" v.v...

Tattha attano santakaṃ taṃsadisañca yuttaṭṭhānaṃ.

There, one's own property and similar things are suitable objects.

Ở đó, "yuttaṭṭhānaṃ" (chỗ thích hợp) là tài sản của mình và những thứ tương tự.

Yaṃ yācitaṃ, appakasirena vā sakkā laddhuṃ, taṃ pattaṭṭhānaṃ.

What is sought, or what can be obtained with little difficulty, is an obtainable object.

"Pattaṭṭhānaṃ" (chỗ đã đạt được) là những gì đã được yêu cầu, hoặc có thể đạt được một cách dễ dàng.

Paradāragarudārāti ayuttaṭṭhānaṃ.

Another's wife, a guru's wife, are unsuitable objects.

Vợ người khác, vợ thầy v.v... là "ayuttaṭṭhānaṃ" (chỗ không thích hợp).

Yaṃ apatthaniyaṃ, yassa vā patthanāya byasanaṃ āpajjati, taṃ appattaṭṭhānaṃ.

What is not to be wished for, or wishing for which leads to misfortune, is an unobtainable object.

Những gì không nên mong muốn, hoặc việc mong muốn nó sẽ dẫn đến tai họa, đó là "appattaṭṭhānaṃ" (chỗ chưa đạt được).

Theroti mahāsaṅgharakkhitatthero, yena aṭṭhakathā potthakaṃ āropitā.

The Elder refers to Mahāsaṅgharakkhita Thera, by whom the Commentary was written down.

"Thero" (Trưởng lão) là "Mahāsaṅgharakkhitatthero" (Trưởng lão Mahāsaṅgharakkhita), người đã ghi chép "Aṭṭhakathā" (Chú giải) vào sách.

So hi antevāsikesu sākacchantesu evamāha.

For he spoke thus when discussing with his disciples.

Thật vậy, Ngài đã nói như vậy khi đàm luận với các đệ tử.

Sopi imasmiṃyeva sutte vinibbhogo na labbhati cittasaṃkilesassa adhippetattā.

Even in this Sutta, such a distinction is not obtained, as the defilement of the mind is what is intended.

Ngay cả trong kinh này, sự phân biệt đó cũng không được chấp nhận vì ý nghĩa là sự ô nhiễm của tâm.

Tenāha ‘‘yutte vā’’tiādi.

Therefore, he said, "whether suitable or not," and so on.

Do đó, Ngài nói "yutte vā" (hoặc là thích hợp) v.v...

Ayonisomanasikāravasena uppajjanato sampatti āyatiñca dukkhasseva uppādanato na koci lobho avisamo nāma.

Since it arises from unwise attention, and since it produces suffering in the present and future, no greed is not improper.

Do phát sinh từ sự tác ý không như lý, và do tạo ra khổ đau trong hiện tại và tương lai, "na koci lobho avisamo nāma" (không có tham lam nào là không bất chính).

Abhijjhāyanaṭṭhenāti yassa kassaci ārammaṇassa yuttassa ayuttassa appattassa ca abhijjāyanavasena abhipatthanāvasena ca pavattā taṇhā abhijjhāti lobhato nibbisesanti dasseti.

By way of coveting: It shows that the craving arising by way of coveting and longing for any object, whether proper or improper, or not yet obtained, is "covetousness" (abhijjhā), and is no different from greed (lobha).

Theo nghĩa tham muốn (abhijjhāyanaṭṭhena) có nghĩa là sự tham ái phát sinh do tham muốn hay khao khát bất kỳ đối tượng nào, dù thích hợp hay không thích hợp, hay không thể đạt được, cho thấy rằng tham muốn (abhijjhā) không khác gì tham lam (lobha).

Tenāha ‘‘ekatthametaṃ byañjanameva nāna’’nti.

Therefore, it is said: "This is one in meaning, only the expression is different."

Do đó, đã nói: “Đây là một nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt.”

Dūsetīti sabhāvasantaṃ asaṃkilesaṃ vināseti avisuddhaṃ karoti.

"It corrupts" means it destroys its naturally existing undefiled state and makes it impure.

Làm ô nhiễm (dūsetī) nghĩa là hủy hoại sự thanh tịnh vốn có, làm cho nó trở nên không trong sạch.

Tenāha ‘‘obhāsituṃ na detī’’ti.

Therefore, it is said: "it does not allow to shine forth."

Do đó, đã nói: “Nó không cho phép chiếu sáng.”

‘‘Ime sattā ucchijjantu vinassantū’’ti sattesu byāpajjanākārappavattiyā byāpādo navavidhaāghātavatthusambhavo vutto.

The arising of the mode of malevolence towards beings, saying, "May these beings be cut off, may they perish," is declared to be "ill-will" (byāpāda), which arises from the nine grounds of resentment.

Ác ý (byāpādo) được nói là phát sinh từ chín căn bản thù hận (navavidhaāghātavatthusambhavo) do sự phát khởi của ý muốn làm hại chúng sinh, như “mong cho những chúng sinh này bị hủy diệt, bị tiêu vong”.

Kodho pana saṅkhāresupi pavattanato dasavidhaāghātavatthusambhavo vutto.

Anger (kodha), however, is declared to arise from the ten grounds of resentment, because it can also occur towards formations.

Còn sân hận (kodho) được nói là phát sinh từ mười căn bản thù hận do nó phát sinh ngay cả đối với các hành (saṅkhāra).

Ubhayampi paṭighameva, pavattanānattato bhinditvā vutto.

Both are resentment (paṭigha) but are distinguished due to the difference in their mode of arising.

Cả hai đều là sự thù hận (paṭigha) nhưng được nói khác nhau do sự khác biệt trong cách phát sinh.

Kujjhanavaseneva cittapariyonandhano ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā.

"That which binds the mind" (cittapariyonandhana) is by way of getting angry, thinking, "He abused me, he struck me," and so on.

Sự trói buộc tâm (cittapariyonandhano) chỉ theo cách sân hận, như “nó mắng chửi tôi, nó đánh tôi”, v.v.

868

Suṭṭhu kataṃ karaṇaṃ sukataṃ, tassa pubbakāritālakkhaṇassa guṇassa vināsano udakapuñchaniyā viya sarīrānugataṃ udakaṃ puñchanto makkho.

"Well-done" (sukataṃ) is a good deed; "disparagement" (makkha) is that which destroys this quality of being a doer of good deeds, just as wiping something off the body, like water by a wiping cloth.

Hành động tốt đẹp là việc làm thiện (sukata), sự che giấu (makkho) là sự hủy hoại phẩm chất mang đặc tính của người làm điều thiện trước đó, giống như người dùng khăn lau nước dính trên thân thể.

Tathā hi so paresaṃ guṇānaṃ makkhanaṭṭhena ‘‘makkho’’ti vuccati.

Thus, it is called "disparagement" (makkha) because it disparages the good qualities of others.

Thật vậy, nó được gọi là “che giấu” (makkho) theo nghĩa che giấu phẩm chất của người khác.

Idāni anagāriyassa vātiādinā saṅkhepena vuttatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘anagāriyopī’’tiādi vuttaṃ.

Now, in order to elaborate on what was stated briefly with "for a homeless one" (anagāriyassa vā) and so on, it is said, "even for a homeless one" (anagāriyopī) and so on.

Bây giờ, để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng “của người không gia đình” (anagāriyassa vā), v.v., đã nói “người không gia đình cũng vậy” (anagāriyopī), v.v.

Nisinnakathāparikathādivasena dhammassa kathā dhammakathānayo, ekattādidhammanīti eva vā.

The method of Dhamma-talk is a discourse on the Dhamma by way of seated conversations and other talks, or it is simply the principle of the Dhamma regarding unity and so on.

Cách nói về giáo pháp (dhamma) là cách nói về giáo pháp theo cách ngồi đàm luận, v.v., hoặc chỉ là phương pháp giáo pháp về sự đồng nhất, v.v.

Pakaraṇaṃ satta pakaraṇāni, tattha kosallaṃ dhammakathānayapakaraṇakosallaṃ.

The pakaraṇa refers to the seven treatises; skill therein is "skill in the method of Dhamma-talk and treatises" (dhammakathānayapakaraṇakosallaṃ).

Bộ luận (pakaraṇa) là bảy bộ luận, sự khéo léo trong đó là sự khéo léo trong phương pháp nói về giáo pháp và các bộ luận (dhammakathānayapakaraṇakosallaṃ).

Ādi-saddena vinayakkame catūsu mahānikāyesu ca kosallaṃ saṅgaṇhāti.

The word "and so on" (ādi) includes skill in the order of the Vinaya and the four great Nikāyas.

Với từ “vân vân” (ādi), bao gồm sự khéo léo trong trình tự giới luật (vinaya) và trong bốn bộ Nikāya lớn.

Acittīkatoti cittīkārarahito.

"Unesteemed" (acittīkato) means devoid of esteem.

Không được tôn trọng (acittīkato) nghĩa là không có sự tôn trọng.

Yathā cāyanti iminā yathāyaṃ makkho cittaṃ dūseti, evaṃ paḷāsopi cittaṃ dūseti, tasmā upakkilesoti dasseti.

"And as this" (yathā cāyaṃ) indicates that just as this disparagement corrupts the mind, so too does denigration corrupt the mind; therefore, it is a defilement.

Và như thế này (yathā cāyaṃ) cho thấy rằng, giống như sự che giấu này làm ô nhiễm tâm, sự bất kính (paḷāsa) cũng làm ô nhiễm tâm, do đó nó là một cấu uế.

Aniyatā gati niyāmokkamanābhāvato.

"Undefined" (aniyatā) is the destination (gati), due to the absence of a fixed course.

Sự tái sinh không cố định (aniyatā gati) là do không có sự thoát ly khỏi quy luật.

Ādi-saddena ‘‘rattaññū cirapabbajite puggale ajjhottharitvā ‘tvampi imasmiṃ sāsane pabbajito, ahampi pabbajito, tvampi sīlamatte ṭhito ahampī’ti’’ evamādīnaṃ saṅgaho.

The word "and so on" (ādi) includes such statements as, "when one who has been ordained for a long time, an old hand, is slighted: 'You too are ordained in this dispensation, and I too am ordained; you too are established in mere virtue, and I too am so'."

Với từ “vân vân” (ādi), bao gồm các trường hợp như “người đã xuất gia lâu năm, đã biết đêm, lại tự cho mình ngang hàng với người khác mà nói rằng ‘ông cũng xuất gia trong giáo pháp này, tôi cũng xuất gia, ông cũng giữ giới, tôi cũng vậy’”.

Yugaggāhagāhīti ‘‘tava vā mama vā ko viseso’’ti asamampi samaṃ katvā samadhuraggāhagaṇhanako.

"One who takes hold of the yoke" (yugaggāhagāhī) is one who, making the unequal equal, saying, "What difference is there between you and me?", takes hold of an equal burden.

Người nắm giữ ách cân bằng (yugaggāhagāhī) là người nắm giữ ách cân bằng, làm cho cái không bằng nhau trở nên bằng nhau, như “ông hay tôi có gì khác biệt?”

Khīyanā usūyanā.

"Slight" (khīyanā) is envy.

Sự chê bai (khīyanā) là sự đố kỵ.

Attano sampattiyā nigūhanaṃ tassa parehi sādhāraṇabhāvāsahanena hotīti ‘‘parehi sādhāraṇabhāvaṃ asahamānaṃ’’icceva vuttaṃ.

The concealment of one's own attainments occurs due to an inability to bear their commonality with others; hence, it is said, "unable to bear their commonality with others."

Sự che giấu thành tựu của mình là do không chịu nổi việc người khác chia sẻ, vì vậy đã nói “không chịu nổi việc người khác chia sẻ” (parehi sādhāraṇabhāvaṃ asahamānaṃ).

Kāraṇe hi gahite phalampi gahitameva hotīti.

For when the cause is taken, the result is also taken.

Vì khi nguyên nhân được nắm giữ thì kết quả cũng được nắm giữ.

Aññathā attano pavedanakapuggalo kerāṭiko, ‘‘nekatikavāṇijo’’tipi vadanti.

Otherwise, the person who declares himself is a "deceiver" (kerāṭika); some also call him a "deceitful merchant."

Người tự mình tiết lộ (attano pavedanakapuggalo) là kẻ lừa đảo (kerāṭiko), cũng được gọi là “thương nhân xảo quyệt”.

Sappamukhā macchavālā ekā macchajāti āyatanamaccho.

Snakeskin-headed fish-whiskers are a type of fish called āyatana-fish.

Cá sấu (sappamukhā), cá có lông (macchavālā) là một loại cá, cá āyatana.

Tenāha ‘‘āyatanamaccho nāmā’’tiādi.

Therefore, it is said, "is a kind of āyatana-fish," and so on.

Do đó, đã nói: “Tên là cá āyatana” (āyatanamaccho nāmā), v.v.

Baddhacaroti antevāsī.

"Bound to wander" (baddhacaro) means a pupil.

Người bị trói buộc (baddhacaro) là đệ tử.

869

Sabbaso amadditasabhāvena vā tabharitabhattasadisassa thaddhabhāvassa anonamitadaṇḍasadisatāya paggahitasiraanivātavuttikārassa ca karaṇato vā tabharita…pe… karaṇo.

Or, by doing that which is absolutely unyielding in nature, or by doing that which resembles stiff rice, or by causing one to be unbending like an unyielding staff with raised veins and no movement—thus, "or, by causing that which resembles stiff rice," and so on.

Hoặc là làm cho (vā tabharita…pe… karaṇo) do bản chất hoàn toàn không bị nghiền nát, hoặc do làm cho cứng rắn như cơm đầy, hoặc do làm cho không cong như cây gậy không cong, hoặc do làm cho tĩnh lặng như tĩnh mạch không rung động.

Taduttarikaraṇoti yaṃ yena kataṃ duccaritaṃ vā sucaritaṃ vā, taduttari, tassa dviguṇaṃ vā karaṇo.

"One who does more than that" (taduttarikaraṇo) means one who does more than that, or double, the bad or good deed committed by another.

Người làm hơn thế nữa (taduttarikaraṇo) là người làm gấp đôi điều thiện hay điều ác mà người khác đã làm.

Attano maṇḍanādiatthaṃ parena kataṃ alaṅkārādiṃ.

"Decoration and so on done by another" (parena kataṃ alaṅkārādiṃ) for the purpose of one's own adornment and so on.

Đồ trang sức, v.v., do người khác làm (parena kataṃ alaṅkārādiṃ) để tự trang điểm, v.v.

Pariyāpuṇāti vā katheti vā attano balānurūpaṃ.

"He learns or he declares" (pariyāpuṇāti vā katheti vā) according to his own strength.

Hoặc học thuộc lòng hoặc giảng giải (pariyāpuṇāti vā katheti vā) tùy theo khả năng của mình.

Kāmaṃ nikāyadvayaggahaṇādivasena pavatto sevitabbamāno eva, tathāpissa saṃkilesapakkhattā vuttaṃ ‘‘mānaṃ anissāyā’’ti.

Although the honor that arises by way of embracing the two collections and so on is māna, yet it is said, "without relying on conceit" (mānaṃ anissāyā), because it belongs to the side of defilement.

Mặc dù sự kiêu mạn (māna) phát sinh do việc nắm giữ hai bộ Nikāya, v.v., là sự kiêu mạn cần được thực hành, nhưng vì nó thuộc về phe cấu uế, nên đã nói “không dựa vào kiêu mạn” (mānaṃ anissāyā).

870

Uṇṇativasenāti ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā cittassa paggahaṇavasena.

"By way of elation" (uṇṇativasenā) means by way of uplifting the mind, thinking, "I am superior," and so on.

Theo cách tự tôn (uṇṇativasenā) nghĩa là theo cách nâng cao tâm, như “tôi tốt hơn”.

Pubbe kenaci attānaṃ sadisaṃ katvā pacchā tato adhikato dahanato uppajjanako atimāno.

"Excessive conceit" (atimāna) is that which arises from first making oneself equal to someone and then surpassing them.

Sự kiêu mạn thái quá (atimāno) là sự kiêu mạn phát sinh do trước đây tự cho mình ngang hàng với ai đó, sau đó lại tự cho mình cao hơn người đó.

Madaggahaṇākāro jātiādiṃ paṭicca majjanākāro, sopi atthato māno eva.

"The mode of taking intoxication" (madaggahaṇākāro) is the mode of becoming intoxicated regarding birth and so on; that too is essentially māna (conceit).

Cách nắm giữ sự say mê (madaggahaṇākāro) là cách say mê dựa vào dòng dõi, v.v., về bản chất nó cũng là kiêu mạn (māna).

Pamādo tathāpavatto cittuppādo.

"Heedlessness" (pamādo) is the mind-state that thus arises.

Sự phóng dật (pamādo) là tâm sở phát sinh như vậy.

871

Tasmā lobhamādiṃ katvā dassetīti lobhassa ādito gahaṇe kāraṇaṃ vibhāvetukāmo pucchati.

"Therefore, he shows by taking greed as the beginning" (tasmā lobhamādiṃ katvā dassetī) means he asks, intending to explain the reason for beginning with greed.

Do đó, bắt đầu bằng tham lam để trình bày (tasmā lobhamādiṃ katvā dassetī) nghĩa là muốn làm rõ lý do tại sao tham lam được đặt ở đầu tiên, nên hỏi.

Paṭhamuppattitoti tattha tattha bhave sabbapaṭhamaṃ uppajjanato.

"From its first arising" (paṭhamuppattito) means because it is the very first to arise in each and every existence.

Do sự phát sinh đầu tiên (paṭhamuppattito) nghĩa là do sự phát sinh đầu tiên trong mỗi kiếp sống.

Sattānañhi yathādhigataṃ jhānādivisesaṃ ārabbha paccavekkhaṇā viya yathāladdhaṃ upapatibhavaṃ ārabbha nikanti eva.

Just as for beings there is retrospection regarding the attainments of jhāna and so on, so too there is attachment (nikanti) regarding the existence obtained, just as it was attained.

Đối với chúng sinh, giống như sự quán xét về những đặc điểm thiền định, v.v., đã đạt được, thì sự ham muốn (nikanti) cũng vậy đối với kiếp sống tái sinh đã đạt được.

Tenāha ‘‘sabbasattāna’’ntiādi.

Therefore, it is said, "of all beings," and so on.

Do đó, đã nói: “của tất cả chúng sinh” (sabbasattāna), v.v.

Yathāsambhavaṃ itareti itare byāpādādayo yathāpaccayaṃ uppajjanti, lobhassa viya ādito asukassa anantaraṃ asukoti vā na nesaṃ niyamo atthīti attho.

"The others as they arise" (yathāsambhavaṃ itare) means the other defilements such as ill-will and so on arise according to their conditions; it means there is no fixed rule for them, such as this one after that one, as there is for greed.

Những cái khác tùy theo sự phát sinh (yathāsambhavaṃ itare) nghĩa là những cái khác như ác ý, v.v., phát sinh tùy theo duyên, không có quy luật nào cho chúng như tham lam, chẳng hạn như cái này sau cái kia.

Kiṃ pana ete soḷaseva cittassa upakkilesā, udāhu aññepi santīti anuyogaṃ sandhāya aññepi santīti dassento ‘‘na ca ete’’tiādimāha.

If it is asked whether there are only these sixteen defilements of the mind, or if there are others, it is said, "not only these," and so on, indicating that there are others.

Nếu vậy, có phải chỉ có mười sáu cấu uế này của tâm, hay còn có những cái khác nữa? Để trả lời câu hỏi này, cho thấy rằng còn có những cái khác nữa, nên nói “và không phải chỉ những cái này” (na ca ete), v.v.

Yadi evaṃ kasmā ettakā eva idha vuttāti.

If so, why are only these mentioned here?

Nếu vậy, tại sao chỉ có bấy nhiêu được nói ở đây?

Nayadassanavasenāti dassento āha ‘‘etena pana…pe… veditabbā’’ti.

Indicating that it is by way of showing the method, it is said, "by this, however... it should be understood."

Để cho thấy rằng đó là theo cách trình bày, nên nói: “Nhưng với điều này…pe… cần phải hiểu.”

Tena thinamiddhauddhaccakukkucca-vicikicchā-attukkaṃsana-paravabbhanachambhitattā- bhīrukatā-ahirikānottappa-atticchatā-pāpicchatā-mahicchatādayo saṅgahitāti veditabbaṃ.

It should be understood that by this are included sloth and torpor, restlessness and remorse, doubt, self-exaltation, denigration of others, timidity, fearfulness, shamelessness, fearlessness, excessive desires, evil desires, great desires, and so on.

Cần phải hiểu rằng với điều đó, các cấu uế như hôn trầm, thụy miên, trạo cử, hối hận, hoài nghi, tự đề cao, hạ thấp người khác, sợ hãi, nhút nhát, vô tàm, vô quý, tham lam quá mức, ác dục, đại dục, v.v., đã được bao gồm.

872

72. Saṃkilesaṃ dassetvāti saṃkiliṭṭhavattanidassanena saṅkhepena vuttaṃ saṃkilesaṃ vibhāgena dassetvā.

"Having shown the defilements" (saṃkilesaṃ dassetvā) means having shown the defilements stated briefly by demonstrating their defiled nature in detail.

72. Sau khi trình bày sự cấu uế (saṃkilesaṃ dassetvā) nghĩa là sau khi trình bày chi tiết sự cấu uế đã được nói tóm tắt bằng cách trình bày hành vi cấu uế.

Vodānaṃ dassentoti etthāpi eseva nayo.

The same method applies here for "showing the purification" (vodānaṃ dassento).

Khi trình bày sự thanh tịnh (vodānaṃ dassento) cũng theo cách tương tự.

Evaṃ jānitvāti ‘‘abhijjhā visamalobho ekanteneva cittassa uppakkileso’’ti sabhāvato samudayato nirodhato nirodhūpāyato ca pubbabhāgapaññāya ceva heṭṭhimamaggadvayapaññāya ca jānitvā.

"Having thus known" (evaṃ jānitvā) means having known "covetousness and unrighteous greed are absolutely defilements of the mind" by means of preliminary wisdom and the wisdom of the lower two paths, regarding their nature, origin, cessation, and the path to cessation.

Sau khi biết như vậy (evaṃ jānitvā) nghĩa là sau khi biết bằng tuệ phần trước (pubbabhāgapaññā) và tuệ hai đạo thấp hơn (heṭṭhimamaggadvayapaññā) rằng “tham muốn, tham lam bất chính hoàn toàn là cấu uế của tâm” theo bản chất, sự tập khởi, sự đoạn diệt và phương pháp đoạn diệt.

Pajahatīti ettha accantappahānameva adhippetanti dassento ‘‘samucchedappahānavasena ariyamaggena pajahatī’’ti āha.

In "he abandons" (pajahatī), it is intended to mean absolute abandonment; hence, it is said, "he abandons by the noble path, by way of cutting off."

Từ bỏ (pajahatī) ở đây, để cho thấy rằng sự đoạn trừ hoàn toàn được ám chỉ, nên nói “từ bỏ bằng Thánh đạo theo cách đoạn trừ tận gốc” (samucchedappahānavasena ariyamaggena pajahatī).

Ariyamaggenāti anāgāmimaggena.

"By the noble path" (ariyamaggenā) means by the Anāgāmi path.

Bằng Thánh đạo (ariyamaggena) nghĩa là bằng đạo Bất hoàn (Anāgāmimagga).

Tena hi pahānaṃ idha sabbavāresu adhippetaṃ.

Indeed, the abandonment here is intended for all instances.

Vì sự đoạn trừ ở đây được ám chỉ trong tất cả các trường hợp.

Kilesapaṭipāṭi idha kilesānaṃ desanākkamo.

"The sequence of defilements" (kilesapaṭipāṭi) here refers to the order of teaching the defilements.

Trình tự các cấu uế (kilesapaṭipāṭi) ở đây là trình tự giảng dạy các cấu uế.

Maggapaṭipāṭipana catunnaṃ ariyamaggānaṃ desanākkamopi tāya desanāya paṭipajjanakkamopi tāya paṭipattiyā uppattikkamopi.

"The sequence of paths" (maggapaṭipāṭi), however, refers to the order of teaching the four noble paths, and also the order of practicing by that teaching, and the order of arising by that practice.

Còn trình tự các đạo (maggapaṭipāṭi) là trình tự giảng dạy bốn Thánh đạo, hoặc trình tự thực hành theo sự giảng dạy đó, hoặc trình tự phát sinh của sự thực hành đó.

Tattha ye ye kilesā yena yena maggena pahīyanti, maggapaṭipāṭiṃ anoloketvā tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ tena tena maggena pahānadassanaṃ kilesapaṭipāṭi na kilesānaṃ uppattikkamo idha desanākkamo cāti dassento ‘‘abhijjhā visamalobho’’tiādimāha.

Here, showing the abandonment of specific defilements by specific paths, without looking at the sequence of paths, is the sequence of defilements, not the order of the arising of defilements, but the order of teaching here; thus, it is said, "covetousness and unrighteous greed," and so on.

Ở đây, để cho thấy rằng trình bày sự đoạn trừ các cấu uế bằng các đạo tương ứng mà không cần xem xét trình tự các đạo là trình tự các cấu uế, không phải là trình tự phát sinh của các cấu uế, mà là trình tự giảng dạy ở đây, nên nói “tham muốn, tham lam bất chính” (abhijjhā visamalobho), v.v.

Yena yena pana maggena ye ye kilesā pahīyanti maggānupubbiyā, tena tena maggena tesaṃ tesaṃ kilesānaṃ pahānadassanaṃ maggapaṭipāṭiyā pahānadassananti dassento ‘‘sotāpattimaggenā’’tiādimāha.

Showing the abandonment of specific defilements by specific paths, in the progressive order of the paths, is the showing of abandonment by the sequence of paths; thus, it is said, "by the Stream-entry path," and so on.

Còn để cho thấy rằng trình bày sự đoạn trừ các cấu uế bằng các đạo tương ứng theo trình tự các đạo là trình bày sự đoạn trừ theo trình tự các đạo, nên nói “bằng đạo Dự lưu” (sotāpattimaggenā), v.v.

873

Imasmiṃ pana ṭhāneti ‘‘sa kho so, bhikkhave, bhikkhū’’tiādinā āgato imasmiṃ pahānavāre.

"In this context" (imasmiṃ pana ṭhāne) means in this instance of abandonment, which is introduced by "Such a monk, O bhikkhus," and so on.

Trong trường hợp này (imasmiṃ pana ṭhāne) nghĩa là trong trường hợp đoạn trừ này được nói đến trong “này các Tỳ khưu, Tỳ khưu đó”, v.v.

Ime kilesāti ime yathāvuttā kilesā.

"These defilements" (ime kilesā) means these defilements as stated.

Những cấu uế này (ime kilesā) nghĩa là những cấu uế đã nói ở trên.

Sotāpattimaggavajjhā vā hontu sesamaggavajjhā vāheṭṭhā dassitamaggapaṭipāṭivasena.

Whether they are to be abandoned by the Sotāpatti-magga, or to be abandoned by the remaining maggas, according to the sequence of maggas shown below.

Hoặc là những gì được đoạn diệt bởi đạo Tu-đà-hoàn, hoặc là những gì được đoạn diệt bởi các đạo còn lại theo thứ tự các đạo đã được trình bày ở dưới.

Tattha pana ye tatiyamaggavajjhā, tesaṃ anāgāmimaggeneva pahāne vattabbaṃ natthi, yesaṃ panettha heṭṭhimamaggavajjhānaṃ idha saṅgahe kāraṇaṃ pacchā vattukāmena aggamaggavajjhānaṃ anādiyitvā kasmā tatiyamaggavajjhānameva gahaṇaṃ katanti āha ‘‘ayamettha paveṇimaggāgato sambhavo’’ti, ayaṃ imassa suttassa etasmiṃ ṭhāne ācariyapaveṇiyā kathāmaggo tato āgato atthasambhavo atthatatvanti attho.

Among these, concerning those to be abandoned by the third magga, there is nothing to be said about their abandonment only by the Anāgāmi-magga. As for those to be abandoned by the lower maggas, the reason for their inclusion here will be stated later. He says, neglecting those to be abandoned by the highest magga, why were only those to be abandoned by the third magga taken? "This is the possibility that has come down through the traditional path here," meaning this is the traditional path of discourse of the teachers in this place regarding this Sutta, and the possibility of meaning, the true meaning, that has come from there.

Trong đó, đối với những gì được đoạn diệt bởi đạo thứ ba (đạo Bất lai), không có gì để nói về sự đoạn diệt của chúng chỉ bởi đạo Bất lai. Đối với những gì được đoạn diệt bởi các đạo thấp hơn được bao gồm ở đây, và với ý định nói về lý do sau này, tại sao không đề cập đến các đạo cao nhất mà chỉ đề cập đến những gì được đoạn diệt bởi đạo thứ ba? Điều đó được nói là: “Đây là sự phát sinh từ truyền thống đạo ở đây”, nghĩa là con đường giáo pháp theo truyền thống của các bậc đạo sư đã được truyền lại từ đó, là sự phát sinh ý nghĩa, là chân lý về ý nghĩa của kinh này tại chỗ này.

Tattha heṭṭhimamaggavajjhānaṃ idha saṅgahe kāraṇaṃ pacchā vattukāmo aggamaggavajjhānaṃ aggahaṇe yuttiṃ dassento ‘‘so cā’’tiādimāha.

Desiring to state later the reason for the inclusion of those to be abandoned by the lower maggas here, and showing the justification for not including those to be abandoned by the highest magga, he says "and that," etc.

Trong đó, với ý định nói về lý do bao gồm những gì được đoạn diệt bởi các đạo thấp hơn ở đây sau này, và chỉ ra lý do không đề cập đến những gì được đoạn diệt bởi các đạo cao nhất, ngài nói “và đó” v.v..

Tenāti catutthamaggena.

By that means by the fourth magga.

Bởi đó tức là bởi đạo thứ tư.

Sesānanti byāpādādīnaṃ.

Of the remaining means of ill-will, etc.

Các điều còn lại tức là sân hận v.v..

Yepīti makkhādike sandhāyāha.

Even those refers to Makkha, etc.

Những điều nào nữa tức là đề cập đến sự che giấu lỗi lầm (makkha) v.v..

Taṃsamuṭṭhāpakacittānanti tesaṃ makkhādīnaṃ samuṭṭhāpakacittuppādānaṃ.

Of the minds that give rise to them means of the mind-arisings that give rise to those Makkha, etc.

Của các tâm phát sinh chúng tức là của các tâm sở phát sinh sự che giấu lỗi lầm (makkha) v.v..

Tattha makkha-paḷāsa-issā-macchariya-samuṭṭhāpakaṃ paṭighadvayacittaṃ, visesato pañcakāmaguṇalobhena saṭho māyāvī ca hoti, pañcakāmaguṇikarāgo ca anāgāmimaggeneva niravasesato pahīyati, tasmā vuttaṃ ‘‘taṃsamuṭṭhāpakacittānaṃ appahīnattā’’ti.

Among these, the two states of aversion (paṭigha) give rise to Makkha, Paḷāsa, Issā, and Macchariya. Especially, one is deceitful and cunning through attachment to the five sense pleasures, and attachment to the five sense pleasures is abandoned completely by the Anāgāmi-magga alone. Therefore, it is said "due to the non-abandonment of the minds that give rise to them."

Trong đó, tâm sân hận gồm hai loại là tâm phát sinh sự che giấu lỗi lầm (makkha), sự lừa dối (paḷāsa), sự ganh tỵ (issā), sự keo kiệt (macchariya). Đặc biệt, người đó trở nên xảo trá, lừa dối do tham ái năm dục trần, và tham ái năm dục trần được đoạn trừ hoàn toàn chỉ bởi đạo Bất lai. Do đó, đã nói “do các tâm phát sinh chúng chưa được đoạn trừ”.

Tepi suppahīnā hontīti sambandho.

The connection is that they too are well abandoned.

Chúng cũng được đoạn trừ hoàn toàn, đó là sự liên kết.

Tanti paṭhamamaggeneva pahānaṃ pubbāparena na sandhiyati ‘‘yathodhi kho’’ti ettha odhivacanassa maggattayavācakattā.

That abandonment by the first magga does not connect in a sequential manner because the word odhi in "yathodhi kho" denotes the three maggas.

Điều đó tức là sự đoạn trừ bởi đạo thứ nhất không phù hợp với trình tự trước sau vì từ “odhi” trong “yathodhi kho” có nghĩa là ba đạo.

Ratanattaye aveccappasādo nāma ariyakantasīlaṃ viya sotāpannassa aṅgāni, te ca pahānato pacchā niddiṭṭhā, tasmā idha vuttappahānaṃ vikkhambhanapahānamevāti keci vadanti.

Unalterable faith (aveccappasāda) in the Triple Gem, like the noble virtue, is an attribute of a Sotāpanna. And these are specified after abandonment. Therefore, some say that the abandonment mentioned here is merely abandonment by suppression (vikkhambhanapahāna).

Niềm tin bất động vào Tam Bảo, giống như giới hạnh cao quý của bậc Tu-đà-hoàn, là các chi phần của bậc Tu-đà-hoàn, và chúng được nêu ra sau sự đoạn trừ. Do đó, một số người nói rằng sự đoạn trừ được nói ở đây chỉ là sự đoạn trừ bằng cách trấn áp.

Tesaṃ icchāmattameva yathāvuttapahānasseva vasena aveccappasādānaṃ odhiso pahānassa vibhāvitattā, svāyamattho heṭṭhā yuttitopi pakāsitoyeva.

Their mere desire (iccha-matta), since the abandonment of unalterable faith has been explained by way of the aforesaid abandonment itself. And this meaning has already been explained below with reasoning.

Chỉ là ý muốn của chúng theo nghĩa sự đoạn trừ như đã nói, niềm tin bất động được trình bày là sự đoạn trừ theo giới hạn. Ý nghĩa này đã được trình bày rõ ràng ở dưới từ lý lẽ.

874

74. Ekamekena padena yojetabbaṃ, yato ekamekassapi upakkilesassa sabhāvādito dassanaṃ niyyānamukhaṃ hoti, tathā ceva heṭṭhā saṃvaṇṇitaṃ.

74. It should be connected with each and every word, because the discernment of the nature, etc., of each and every defilement becomes a door to release, and it has been explained below in that manner.

74. Nên phối hợp với từng từ một, vì việc trình bày bản chất v.v. của từng ô nhiễm cũng là cửa ngõ dẫn đến sự giải thoát, và điều đó đã được trình bày ở dưới.

Anāgāmimaggavasena pahānaṃ vatvā pasādassa uddhaṭattā vuttaṃ ‘‘anāgāmimaggena lokuttarappasādo āgato’’ti.

After speaking of abandonment by way of the Anāgāmi-magga, it is said "supramundane faith has arisen by the Anāgāmi-magga" because faith has been introduced.

Sau khi nói về sự đoạn trừ theo đạo Bất lai, vì niềm tin được nêu ra, nên đã nói “niềm tin siêu thế đã đến bởi đạo Bất lai”.

Yadi evaṃ kasmā ‘‘lokiyo uppajjatī’’ti vuttanti?

If so, why is it said "mundane (lokiya) arises"?

Nếu vậy, tại sao lại nói “niềm tin thế gian phát sinh”?

‘‘Itipi so bhagavā’’tiādinayappavattassa lokiyattā.

Because it is mundane, occurring in the manner of "Iti pi so Bhagavā," etc.

Vì niềm tin phát sinh theo cách “Đức Thế Tôn ấy là bậc như vậy” v.v. là thế gian.

Nibbānārammaṇo eva hi lokuttaro pasādo.

For supramundane faith is indeed one that has Nibbāna as its object.

Chỉ có niềm tin siêu thế mới lấy Niết bàn làm đối tượng.

‘‘Itipi so bhagavā’’tiādivacanena lokiyaṃ, aveccappasādavacanena lokuttaranti lokiyalokuttaramissakaṃ pasādaṃ dassento.

The mundane (lokiya) by the words "Iti pi so Bhagavā," etc., and the supramundane (lokuttara) by the word aveccappasāda, thus showing a mixed mundane and supramundane faith.

Trình bày niềm tin hỗn hợp giữa thế gian và siêu thế bằng cách nói “Đức Thế Tôn ấy là bậc như vậy” v.v. là thế gian, và bằng cách nói niềm tin bất động là siêu thế.

Avecca ratanattayaguṇe yāthāvato ñatvā pasādo aveccappasādo.

Faith, having known the qualities of the Triple Gem accurately, is aveccappasāda (unalterable faith).

Niềm tin bất động (aveccappasādo) là niềm tin sau khi đã biết các đức tính của Tam Bảo một cách chân thật.

So pana yasmā maggenāgatattā kenaci akampaniyo appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘acalena accutenā’’ti.

And since it is unshakeable and unassailable by anyone, having arisen through the magga, it is therefore said "unshakeable, unassailable."

Vì niềm tin ấy đã đến bởi đạo, không thể lay chuyển bởi bất cứ ai và không thể bị phá hoại, nên đã nói “bất động, bất hoại”.

Tattha lokuttaro sabbaso buddhaguṇādīsu sammohaṃ viddhaṃsento tattha kiccato pavattati, itaro ārammaṇavasena te ārabbha.

Among these, the supramundane functions completely to dispel delusion regarding the Buddha's qualities, etc.; the other functions regarding them by way of the object.

Trong đó, niềm tin siêu thế hoạt động trong việc phá tan hoàn toàn sự mê muội đối với các đức tính của Đức Phật v.v., còn niềm tin kia thì hoạt động theo đối tượng, lấy chúng làm đối tượng.

Taṃ vidhinti taṃ tassa uppannappakāraṃ.

That method means that manner of its arising.

Cách thức đó tức là cách thức phát sinh của niềm tin ấy.

Anussatiṭṭhānānīti anussatikammaṭṭhānāni.

Objects of recollection means meditation objects of recollection.

Các đề mục niệm tức là các đề mục thiền niệm.

875

75. Somanassādīti ādi-saddena ñāṇādīni saṅgaṇhāti.

75. Joy, etc. By the word etc., knowledge, etc., are included.

75. Hoan hỷ v.v. tức là từ v.v. bao gồm trí tuệ v.v..

Corānaṃ abhiṇhaṃ sañcaraṇaṭṭhānatāya paccantaggahaṇaṃ.

The word frontier (paccanta) is used because it is a place where thieves constantly move about.

Việc đề cập đến biên cương là do đó là nơi bọn cướp thường xuyên qua lại.

Paccavekkhatoti ‘‘asukasmiñca ṭhāne ime cime corā evañca evañca vināsitā’’ti paccavekkhato rañño viya.

Like a king who observes "In such and such a place, these and these thieves were destroyed in such and such a way."

Như vị vua khi quán xét “ở chỗ ấy, những tên cướp này đã bị tiêu diệt như thế này và như thế kia”.

876

Yo yo odhi yathodhi.

Whatever the odhi, that is yathodhi.

Giới hạn nào yathodhi (theo giới hạn).

Yathā-saddo byāpanicchāyaṃ, kho saddo avadhāraṇeti dassento ‘‘sakasakaodhivasena cattameva hotī’’tiādimāha.

Showing that the word yathā indicates pervading desire, and the word kho indicates emphasis, he says "it is indeed abandoned according to its respective limit," etc.

Từ “yathā” (theo) có nghĩa là bao trùm, từ “kho” có nghĩa là xác định, nên đã nói “chỉ có sự từ bỏ theo giới hạn riêng của mình” v.v..

Tena ‘‘vanta’’ntiādīsupi avadhāretabbanti dasseti.

By this, it shows that emphasis should also be applied to "vomited," etc.

Bởi đó, cũng cho thấy rằng trong các từ “vanta” (đã ói bỏ) v.v. cũng cần được xác định.

Sakasakaodhivasenāti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘dve odhī’’tiādi āraddhaṃ.

According to its respective limit means "two limits," etc., are started to explain the meaning stated briefly.

Theo giới hạn riêng của mình để giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt, đã bắt đầu “hai giới hạn” v.v..

Tattha yaṃmaggavajjhāti yena maggena anavasesato pahātabbā.

Among these, "to be abandoned by which magga" means to be completely abandoned by which magga.

Trong đó, những gì được đoạn diệt bởi đạo nào tức là những gì phải được đoạn trừ hoàn toàn bởi đạo đó.

Anavasesappahānavasena hi taṃtaṃmaggavajjhānaṃ kilesānaṃ tadaññamaggavajjhehi asammissatā, aññathā ye sakasakaodhivasena uparimaggavajjhā, te heṭṭhimamaggehi pahīnāpāyagamanīyādisabhāvā eva tehi pahīyantīti pahānavasena sammissā siyuṃ.

Indeed, the non-mingling of defilements to be abandoned by their respective maggas with those to be abandoned by other maggas is by way of complete abandonment. Otherwise, those defilements to be abandoned by higher maggas according to their respective limits, being such as those which lead to lower realms, abandoned by the lower maggas, would be mixed in terms of abandonment.

Chính theo nghĩa đoạn trừ hoàn toàn mà các phiền não được đoạn diệt bởi đạo này không bị lẫn lộn với những phiền não được đoạn diệt bởi đạo khác. Nếu không, những gì được đoạn diệt bởi các đạo cao hơn theo giới hạn riêng của chúng, thì chúng cũng được đoạn trừ bởi các đạo thấp hơn và có bản chất dẫn đến ác đạo v.v., như vậy chúng sẽ bị lẫn lộn theo nghĩa đoạn trừ.

Tena teyeva pahīnā hontīti etthāpi eseva nayo.

The same principle applies here also in "thereby those very ones are abandoned."

Trong “bởi đó chúng mới được đoạn trừ” cũng theo cách này.

Tatuttaripīti tato pahānanimittasomanassuppattito uddhampi.

Even beyond that means even beyond the arising of joy due to that abandonment.

Và hơn thế nữa tức là hơn cả sự phát sinh hoan hỷ do sự đoạn trừ.

Paṭipakkhesu odhiso pavattikiccattā odhīti heṭṭhā tayo maggā vuccanti.

Because they function as limits (odhi) against their opponents, the three lower maggas are called odhi here.

Vì có chức năng hoạt động theo giới hạn đối với các đối thủ, nên ba đạo dưới được gọi là odhī (giới hạn).

Te hītiādi vuttassevatthassa vivaraṇaṃ.

For those etc., is an explanation of the meaning already stated.

Chúng thật vậy v.v. là sự giải thích ý nghĩa đã được nói.

Imassa bhikkhunoti anāgāmiṃ sandhāyāha.

This bhikkhu refers to the Anāgāmi.

Của vị tỳ khưu này tức là đề cập đến bậc Bất lai.

Tena vuttaṃ ‘‘heṭṭhāmaggattayena catta’’nti.

Therefore it is said "given up by the three lower maggas."

Do đó, đã nói “được từ bỏ bởi ba đạo thấp hơn”.

877

Keci cattampi gaṇhanti, nayidamevanti dassanatthaṃ ‘‘vanta’’nti vuttaṃ.

Some also take catta (given up), but to show that it is not just this, "vomited" (vanta) is said.

Một số người cũng chấp nhận “cattampi” (cũng từ bỏ), nhưng để cho thấy rằng không phải chỉ có vậy, nên đã nói “vanta” (đã ói bỏ).

Na hi yaṃ yena vantaṃ, so puna taṃ ādiyati.

For what one has vomited, one does not take up again.

Thật vậy, cái gì đã được ói bỏ bởi ai, người đó sẽ không lấy lại nó nữa.

Tenāha ‘‘anādiyanabhāvadassanavasenā’’ti.

Therefore, it is said "to show the state of not taking up."

Do đó, đã nói “theo nghĩa cho thấy sự không lấy lại”.

Vantampi kiñci sasantatilaggaṃ siyā, nayidamevanti dassanatthaṃ ‘‘mutta’’nti vuttaṃ.

Something that is vomited might have some residue remaining in the continuum; to show that this is not so, "released" (mutta) is said.

Cái gì đã được ói bỏ có thể còn lại chút ít dính vào dòng chảy, để cho thấy rằng không phải như vậy, nên đã nói “mutta” (đã được giải thoát).

Tenāha ‘‘santatito vinimocanavasenā’’ti.

Therefore, it is said "to show liberation from the continuum."

Do đó, đã nói “theo nghĩa giải thoát khỏi dòng chảy”.

Muttampi kiñci muttabandhanā viya phalaṃ kuhiñci tiṭṭhati, na evamidanti dassanatthaṃ ‘‘pahīna’’nti vuttaṃ.

Something that is released might, like a released rope, remain somewhere; to show that this is not so, "abandoned" (pahīna) is said.

Cái gì đã được giải thoát, giống như quả đã được giải thoát khỏi dây buộc, có thể còn nằm ở đâu đó, để cho thấy rằng không phải như vậy, nên đã nói “pahīna” (đã được đoạn trừ).

Tenāha ‘‘kvaci anavaṭṭhānadassanavasenā’’ti.

Therefore, it is said "to show non-abiding anywhere."

Do đó, đã nói “theo nghĩa cho thấy sự không còn tồn tại ở bất cứ đâu”.

Yathā kiñci dunnissaṭṭhaṃ puna ādāya sammadeva nissaṭṭhaṃ paṭinissaṭṭhanti vuccati, evaṃ vipassanāya nissaṭṭhaṃ ādinnasadisaṃ maggena pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ nāma hotīti dassanatthaṃ ‘‘paṭinissaṭṭha’’nti vuttaṃ.

Just as something badly expelled, if taken up again and then properly expelled, is called paṭinissaṭṭha (re-expelled), so also what is expelled by vipassanā, being similar to what is taken up, when abandoned by the magga, is called paṭinissaṭṭha; to show this, "paṭinissaṭṭha" is said.

Giống như cái gì đó đã được vứt bỏ không tốt, sau đó lại lấy lại và vứt bỏ hoàn toàn, thì được gọi là “paṭinissaṭṭha” (đã được vứt bỏ lại). Để cho thấy rằng phiền não đã được vứt bỏ bởi tuệ quán giống như đã được lấy lại, và được đoạn trừ bởi đạo thì được gọi là “paṭinissaṭṭha”, nên đã nói “paṭinissaṭṭha”.

Tenāha ‘‘ādinnapubbassa paṭinissaggadassanavasenā’’ti.

Therefore, it is said "to show the re-expelling of what was formerly taken up."

Do đó, đã nói “theo nghĩa cho thấy sự từ bỏ lại cái đã từng được lấy trước đó”.

Na kāpurisena viya parammukhena nissaṭṭhaṃ, atha kho abhimukheneva nissaṭṭhanti dassanatthaṃ ‘‘paṭinissaṭṭha’’nti vuttaṃ.

To show that it is not expelled by turning away like a base person, but rather expelled directly facing it, "paṭinissaṭṭha" is said.

Không phải được vứt bỏ một cách ngoảnh mặt đi như kẻ hèn nhát, mà là được vứt bỏ một cách đối diện, để cho thấy điều đó, nên đã nói “paṭinissaṭṭha”.

Tenāha ‘‘paṭimukhaṃ vā’’tiādi.

Therefore, it is said "or facing it," etc.

Do đó, đã nói “hoặc là đối mặt” v.v..

Upagantabbatoti attano hitasukhaṃ paccāsīsantena ekantena adhigantabbato.

To be approached means to be certainly attained by one who aspires for one's own welfare and happiness.

Do phải đạt đến tức là do người mong cầu lợi ích và hạnh phúc cho bản thân nhất định phải đạt đến.

Dhāraṇatoti taṃsamaṅgīnaṃ apāyapātato sandhāraṇena.

By sustaining means by sustaining those endowed with it from falling into lower realms.

Do duy trì tức là do duy trì những người thành tựu nó khỏi sự rơi vào ác đạo.

Gantho ‘‘vedo’’ti vuccati ‘‘vidanti etenā’’ti, vedehi ñāṇehi gato paṭipannoti vedagū.

The text is called "Veda" meaning "by this they know." One who has gone or practiced with knowledge is vedagū (one who has attained the Veda).

Gantho (kiết sử) được gọi là “vedo” (sự hiểu biết) “vì người ta hiểu biết bởi nó”. Người đã đi theo, đã thực hành với các trí tuệ (vedehi ñāṇehi) thì là vedagū.

Abhijaññāti jāneyya.

May he know means may he understand.

Abhijaññā tức là nên biết.

Vedajātāti uppannasomanassā.

Vedajātā means those in whom joy has arisen.

Vedajātā tức là những người đã phát sinh hoan hỷ.

Ñāṇaṃ ‘‘vedo’’ti vuccati ‘‘veditabbaṃ vedetī’’ti.

Knowledge is called "Veda" meaning "it experiences what is to be experienced."

Trí tuệ được gọi là “vedo” “vì nó cảm nhận (vedeti) những gì cần được cảm nhận (veditabbaṃ)” .

Somanassaṃ ‘‘vedo’’ti vuccati ārammaṇarasaṃ vindati anubhavatīti.

Joy is called "Veda" meaning it experiences or feels the taste of the object.

Hoan hỷ được gọi là “vedo” vì nó cảm nhận (vindati), trải nghiệm hương vị của đối tượng.

878

Uppannanti aveccappasādaṃ nissāya uppannaṃ.

Arisen means arisen depending on unalterable faith.

Phát sinh tức là phát sinh nương vào niềm tin bất động.

Vuttappakārameva vedanti ‘‘somanassaṃ somanassamayañāṇañcā’’ti evaṃ vuttappakārameva.

Veda of the type described means of the type described thus: "joy, and knowledge accompanied by joy."

Sự hiểu biết (veda) như đã nói tức là “hoan hỷ và trí tuệ do hoan hỷ” như đã nói.

Atthavedanti atthe hetuphale vedaṃ.

Atthaveda means Veda in meaning (attha), in cause and effect.

Atthaveda tức là sự hiểu biết (veda) về ý nghĩa, về nhân quả.

Dhammavedanti dhamme hetumhi vedaṃ.

By Dhammaveda means knowledge in the Dhamma, the cause.

Dhammaveda là sự hiểu biết về dhamma, tức về nhân.

Tenāha ‘‘aveccappasādassa hetu’’ntiādi.

Therefore, it is said, “ a cause of unwavering faith,” and so on.

Do đó nói “nhân của niềm tin bất động” và vân vân.

Idha dhammatthasaddā hetuphalapariyāyāti imamatthaṃ pāḷiyā eva dassetuṃ ‘‘vuttañheta’’ntiādi vuttaṃ.

Here, to show that the words Dhamma and attha are synonyms for cause and effect, this meaning is stated in the Pali itself by, “ for it has been said,” and so on.

Ở đây, để chỉ rõ ý nghĩa rằng các từ dhamma và attha là đồng nghĩa với nhân và quả, chính từ kinh điển (Pāḷi), nên đã nói “điều này đã được nói” và vân vân.

Tameva atthañca dhammañcāti attho dhammoti ca vuttaṃ aveccappasādanimittaṃ yathāvuttaṃ kilesappahānañca.

And that very meaning and Dhamma – the meaning, which is also called Dhamma, is the cause of unwavering faith and the aforementioned abandonment of defilements.

Chính attha và dhamma đó, tức là attha được gọi là dhamma, là nguyên nhân của niềm tin bất động và sự đoạn trừ phiền não như đã nói.

Atthadhammānisaṃsabhūtaṃ vedanti yathāvuttaatthadhammānisaṃsabhūtaṃ somanassamayañāṇasaṅkhātaṃ vedañca.

Knowledge that has become the benefit of meaning and Dhamma – knowledge that has become the benefit of the aforementioned meaning and Dhamma, which is called knowledge accompanied by joy.

Atthadhammānisaṃsabhūtaṃ veda là sự hiểu biết về lợi ích của attha và dhamma như đã nói, và sự hiểu biết được gọi là trí tuệ kèm theo hỷ.

Pāmojjanti taruṇapītiṃ āha.

Pāmojja means nascent delight.

Pāmojja là niềm hỷ ban đầu.

Paccavekkhaṇākārappavattenāti etena paccavekkhaṇā evettha anavajjasabhāvatāya dhammoti vuttoti daṭṭhabbaṃ.

By the mode of review – by this, it should be understood that here, review itself is called Dhamma because of its blameless nature.

Với câu “do sự vận hành của tác ý quán xét”, nên cần hiểu rằng ở đây, chính sự quán xét được gọi là dhamma vì bản chất vô tội của nó.

Pīti jāyatīti parappaccayaṃ balavapītimāha.

Delight arises – this refers to strong delight induced by others.

Pīti jāyatī là nói đến niềm hỷ mạnh mẽ do duyên bên ngoài.

Pīṇitamanassāti passaddhiāvahehi uḷārehi pītivegehi tittacittassa.

Of a mind gladdened – of a mind satiated by the exalted surges of delight, which are causes of tranquility.

Pīṇitamanassā là tâm được thỏa mãn bởi những làn sóng hỷ lớn lao, mang lại sự khinh an.

Kāyoti nāmakāyo.

Body refers to the mental body.

Kāyo là danh thân.

Vūpasantadarathoti kilesapariḷāhānaṃ dūrībhāvena suṭṭhu upasantadaratho.

Of removed agitation – thoroughly calmed agitation due to the removal of the fever of defilements.

Vūpasantadaratho là sự nóng bức của phiền não đã hoàn toàn lắng dịu do đã được loại bỏ.

Paccavekkhaṇahetukaṃ cittassa samādhānaṃ idha adhippetanti āha ‘‘appitaṃ viya acalaṃ tiṭṭhatī’’ti.

It is intended here that the mind’s concentration is caused by review, hence it is said, “ it stands motionless as if fastened.”

Sự định tâm do quán xét là điều được đề cập ở đây, nên nói “đứng vững bất động như được cắm chặt”.

879

76. Kāmaṃ ‘‘buddhe aveccappasādena samannāgatomhi, dhamme saṅghe aveccappasādena samannāgatomhī’’ti idampi tassā paccavekkhaṇāya pavattiākārapakāsanameva, idaṃ pana visesato ratanattaye uppannasomanassādippakāsanapadaṃ.

76. Indeed, saying “I am endowed with unwavering faith in the Buddha, I am endowed with unwavering faith in the Dhamma and the Sangha” is also just a declaration of the mode of that review. However, this is a phrase specifically declaring the joy, etc., that arises in the Triple Gem.

76. Dù cho câu “Tôi có niềm tin bất động nơi Đức Phật, tôi có niềm tin bất động nơi Pháp, nơi Tăng” cũng là sự trình bày về cách thức vận hành của sự quán xét đó, nhưng đây là một đoạn văn đặc biệt trình bày về niềm hoan hỷ phát sinh nơi Tam Bảo.

‘‘Yathodhi kho panā’’ti idampi savisesaṃ paccavekkhaṇākārappakāsanapadanti adhippāyena ‘‘idāni yathodhi…pe… pakāsetvā’’ti vuttaṃ.

“Furthermore, as regards the method,” this is also a phrase declaring a specific mode of review, with this intention it is said, “ now by the method…pe… having declared.”

Với ý nghĩa rằng câu “Yathodhi kho panā” cũng là một đoạn văn đặc biệt trình bày về cách thức quán xét, nên đã nói “nay đã trình bày yathodhi…pe…”.

Cattāropi pana vārā paccavekkhaṇākārappakāsanavasena ceva somanassādiānisaṃsadassanavasena ca vuttāti sakkā viññātuṃ ubhayatthāpi ubhayassa vuttattā.

All four instances, however, can be understood as being stated both in terms of declaring the mode of review and in terms of showing the benefits such as joy, because both are stated in both contexts.

Cả bốn lần đều được nói theo cách trình bày về sự quán xét và cách trình bày về lợi ích của niềm hoan hỷ, v.v., vì cả hai đều được đề cập ở cả hai nơi, nên có thể hiểu được.

Yadipi ariyamaggo ekacittakkhaṇiko na puna uppajjati, paṭipakkhassa pana tena suppahīnattā taṃsamaṅgī aparihānadhammo taṃsīlādibhāveneva vuccatīti āha ‘‘tassa anāgāmimaggasampayuttaṃ sīlakkhandhaṃ dassetī’’tiādi.

Although the noble path is momentary, arising only for a single mind-moment and not arising again, the one possessing it is, by the complete abandonment of the opposing factor by that path, called one whose nature is not to decline, solely by virtue of possessing that virtue, etc., hence it is said, “ it shows the virtue aggregate associated with that Anāgāmi path,” and so on.

Mặc dù Thánh đạo chỉ là một sát-na tâm và không phát sinh trở lại, nhưng vì phiền não đối nghịch đã được đoạn trừ hoàn toàn bởi đạo đó, nên người thành tựu đạo đó là người không bị thoái đọa, và được gọi là người có giới hạnh, v.v., nên nói “chỉ rõ giới uẩn liên hệ với đạo Bất Hoàn” và vân vân.

‘‘Evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.13; ma. ni. 3.197-198; saṃ. ni. 5.378) viya idha dhamma-saddo samādhipariyāyoti āha ‘‘samādhikkhandhaṃ paññākkhandhañca dassetī’’ti.

As in “Such were those Blessed Ones by nature” and so on, here the word Dhamma is a synonym for concentration, hence it is said, “ it shows the concentration aggregate and the wisdom aggregate.”

Trong các câu “Các vị Thế Tôn đó có pháp như vậy” và vân vân (Dī. N. 2.13; M. N. 3.197-198; S. N. 5.378), ở đây từ dhamma là đồng nghĩa với samādhi, nên nói “chỉ rõ định uẩn và tuệ uẩn”.

Tathā hi so sampayuttadhamme ekārammaṇe avikkhipamāne avippakiṇṇe avisaṭe katvā samaṃ, sammā ca ādahanto tathā te dhāretīti ca vattabbataṃ arahatīti dhammoti ca vuccati.

Indeed, it is worthy of being called Dhamma because it holds these associated phenomena equally and rightly, by making them undistracted, undivided, and unscattered on a single object.

Thật vậy, định đó xứng đáng được gọi là dhamma vì nó giữ các pháp tương ưng không bị tán loạn, không bị phân tán, không bị phân ly trên một đối tượng, và nó đặt chúng một cách bình đẳng và đúng đắn.

Anekarūpānanti anekappakārānaṃ.

Of many forms – of many kinds.

Anekarūpānaṃ là nhiều loại.

Antarāyo nāma appaṭiladdhassa vā alabbhanavasena, paṭiladdhassa vā parihānavasena, tadubhayampi idha natthīti dassento ‘‘maggassa vā’’tiādimāha.

An obstacle means either not attaining what has not been attained, or losing what has been attained; showing that both of these are absent here, it states, “ of the path, or,” and so on.

Antarāya (chướng ngại) là không đạt được cái chưa đạt, hoặc mất đi cái đã đạt được, và để chỉ rõ rằng cả hai điều đó đều không có ở đây, nên nói “của đạo hay” và vân vân.

Nevassa taṃ hoti antarāyāyāti tassa anāgāmino piṇḍapātabhojanaṃ neva hoti antarāyāya ukkaṃsagatāya paccavekkhaṇāya paccavekkhitvā paribhuñjanato.

That is not an obstacle for him – for that Anāgāmi, eating alms food is not an obstacle because he consumes it after reviewing it with supreme review.

Nevassa taṃ hoti antarāyāyā là việc thọ dụng vật thực khất thực của vị Bất Hoàn không trở thành chướng ngại, vì đã quán xét và thọ dụng bằng sự quán xét đạt đến mức tối thượng.

Tañcassā ukkaṃsagamanaṃ hatapaṭipakkhattāti dassento ‘‘maggena visuddhacittattā’’ti āha.

Showing that his attainment of the supreme path has destroyed the opposing factors, it states, “ because his mind is purified by the path.”

Để chỉ rõ rằng sự đạt đến mức tối thượng đó của vị ấy là do đã đoạn trừ các phiền não đối nghịch, nên nói “do tâm đã thanh tịnh bằng đạo”.

880

Etthāti etasmiṃ antarāyābhāve.

78. Here – in this absence of obstacles.

77. Etthā là trong sự không có chướng ngại này.

Etadeva visuddhacittattameva kāraṇaṃ.

This very thing – the purification of mind – is the cause.

Chính điều đó, tức là tâm thanh tịnh, là nguyên nhân.

Ettha ca ‘‘nevassa taṃ hoti antarāyāyā’’ti iminā heṭṭhā vuttappahānaṃ anāgāmimaggenevāti siddhaṃ hoti.

And here, by “that is not an obstacle for him,” it is proven that the abandonment mentioned earlier is solely by the Anāgāmi path.

Ở đây, với câu “nevassa taṃ hoti antarāyāyā”, sự đoạn trừ đã nói ở trên được xác định là chỉ bằng đạo Bất Hoàn.

Anāgāmino hi sabbaso kāmarāgo pahīno hoti, rasataṇhāya abhāvato tādisapiṇḍapātaparibhogo aggamaggādhigame kathañcipi antarāyāya na hotīti.

For an Anāgāmi, sensual passion is completely abandoned; due to the absence of craving for flavors, consuming such alms food is in no way an obstacle to the attainment of the highest path.

Vì đối với vị Bất Hoàn, dục ái đã được đoạn trừ hoàn toàn, và do không có vị ái, nên việc thọ dụng vật thực khất thực như vậy không thể trở thành chướng ngại cho sự chứng đắc đạo tối thượng.

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, vattha’’nti vadanto bhagavāādimhi attanā upanītavatthūpamaṃ anusandheti.

Saying, “Just as, bhikkhus, a cloth,” the Blessed One connects it to the simile of the cloth he presented at the beginning.

Khi Đức Thế Tôn nói “Này các tỳ khưu, ví như tấm vải”, Ngài đã liên kết với ví dụ về tấm vải mà Ngài đã đưa ra lúc ban đầu.

Udakassa acchabhāvo paṅkasevālapaṇakādimalābhāvena pasannatāya, tabbipariyāyato bahalatāti āha ‘‘acchanti vippasanna’’nti.

The clarity of water is due to its purity, being free from impurities like mud, algae, and moss; the opposite of this is muddiness, hence it states, “ clear means perfectly pure.”

Sự trong sạch của nước là do không có các cấu uế như bùn, rêu, rong, v.v., và do sự trong trẻo, ngược lại là sự đục ngầu, nên nói “acchanti là trong trẻo”.

Vaṇṇanibhāya vigatasaṃkilesatāya samujjalanaṃ pabhassaratāya vatthassa, taṃ pariyodātanti vattabbataṃ labhatīti āha ‘‘pariyodātaṃ pabhassaratāyā’’ti.

The cloth’s glowing with its color, being free from defilements, and its radiance makes it worthy of being called perfectly pure, hence it states, “ perfectly pure means radiant.”

Sự rực rỡ của tấm vải do không bị nhiễm ô về màu sắc, do sự sáng chói, nên được gọi là thanh tịnh, nên nói “pariyodātaṃ là sáng chói”.

Ukkaṃ bandheyyāti aṅgārakapallaṃ yathā dārughaṭikaṅgārādikena na bhijjati, evaṃ tanumattikālepādinā bandheyya.

He might bind the charcoal – just as a charcoal brazier is not broken by pieces of wood or charcoal, so he might bind it with a thin layer of clay, and so on.

Ukkaṃ bandheyyā là cột một cái chậu than, như không bị vỡ bởi than củi, v.v., mà được cột bằng một lớp đất sét mỏng.

Meghapaṭalato verambhavātadhārāsaṅghaṭṭanato vijjutā viya kevalaṃ vātadhārāsaṅghaṭṭanajanitā pabhā ukkāpabhā, sā pana yasmā dvinnaṃ vātadhārānaṃ vegasambhūtasaṅghaṭṭanahetukā, tasmā kāraṇavasena ‘‘vātavego ukkā’’ti vuttaṃ.

The light of a firebrand is a radiance produced solely by the friction of wind currents, like lightning from the collision of strong wind currents from a cloud mass. Since this is caused by the violent collision of two wind currents, it is called “a strong gust of wind, a firebrand” by way of its cause.

Ánh sáng của ukkā là ánh sáng phát sinh do sự va chạm của luồng gió mạnh, giống như tia chớp từ đám mây do sự va chạm của luồng gió mạnh. Nhưng vì nó là do sự va chạm của hai luồng gió mạnh, nên theo nguyên nhân, đã nói “gió mạnh là ukkā”.

881

77. Yathānusandhivasenātiādimhi uṭṭhitadesanāya anurūpā anusandhi yathānusandhi, tassā vasena.

77. In accordance with the connection – the connection suitable for the teaching that arose at the beginning is yathānusandhi; by way of that.

77. Trong yathānusandhivasenā và vân vân, sự liên kết phù hợp với lời dạy đã được đưa ra là yathānusandhi, theo sự liên kết đó.

Byatirekadassanaṃ viya hi sādhetabbassa ādimhi uṭṭhitadesanāya paṭipakkhadassanampi anurūpadesanāva sammadeva patiṭṭhāpanabhāvato, yathā taṃ āvattahārayojanāyaṃ visabhāgadhammāvattanti daṭṭhabbaṃ.

Indeed, showing the opposing factor, like showing a contrast, is also a suitable teaching for the teaching that arose at the beginning, due to its proper establishment. It should be understood as the turning of dissimilar phenomena in the application of the recurring arrangement.

Thật vậy, việc trình bày điều đối nghịch với lời dạy đã được đưa ra lúc ban đầu để chứng minh điều cần chứng minh, cũng là một lời dạy phù hợp, vì nó thiết lập một cách đúng đắn, như có thể thấy trong việc sắp xếp các pháp bất tương ưng trong việc sắp xếp theo vòng lặp.

‘‘Yathānusandhivasena desanā āgatā’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārento tappasaṅgena itarepi anusandhī dassetuṃ ‘‘tayo hī’’tiādimāha.

Expanding on the meaning briefly stated as “ the teaching has come in accordance with the connection,” and to show the other connections in that context, it states, “ for there are three,” and so on.

Để mở rộng ý nghĩa đã nói tóm tắt là “lời dạy đã đến theo yathānusandhi”, và để chỉ rõ các sự liên kết khác theo ngữ cảnh đó, nên đã nói “có ba” và vân vân.

Bahiddhāti bāhiresu vatthūsu.

Externally – in external objects.

Bahiddhā là trong các đối tượng bên ngoài.

Asati paritassanāti taṇhādiṭṭhiparitassanābhāvo.

Absence of anxiety – the absence of anxiety from craving and wrong views.

Asati paritassanā là không có sự lo sợ do ái và tà kiến.

Vissajjitasuttavasenāti ‘‘idha bhikkhu ekaccassā’’tiādinā (ma. ni. 1.242) vissajjitasuttavasena.

In accordance with the explained Sutta – in accordance with the Sutta explained by “Here, bhikkhus, to some extent,” and so on.

Vissajjitasuttavasenā là theo kinh Vissajjita, bắt đầu bằng “Ở đây, này các tỳ khưu, một số” (M. N. 1.242).

Yena dhammenāti sīlādivodānadhammesu akkhantiyādisaṃkilesadhammesu ca yena yena dhammena.

By which Dhamma – by which Dhamma, whether it be the Dhamma of purification like virtue, or the Dhamma of defilement like impatience.

Yena dhammena là với bất kỳ pháp nào trong các pháp thanh tịnh như giới, và các pháp ô nhiễm như không nhẫn nại.

Cha abhiññā āgatāti iminā ‘‘anurūpadhammavasena vā’’ti vuttavikappaṃ dasseti, sesehi ‘‘paṭipakkhavasena vā’’ti vuttavikappaṃ.

The six higher knowledges have come – by this, it shows the alternative stated as “or by way of suitable phenomena”; by the remaining ones, the alternative stated as “or by way of opposing factors.”

Cha abhiññā āgatā là chỉ rõ lựa chọn đã nói “hoặc theo pháp phù hợp”, còn các lựa chọn còn lại là “hoặc theo pháp đối nghịch”.

Akkhantiyā hi kakacūpamovādo (ma. ni. 1.222) paṭipakkho, tathā diṭṭhiyā ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evaṃ paṭibhāgā suññatākārena.

Indeed, the simile of the saw is the opposing factor to impatience, and similarly, for wrong view, “This is not mine, I am not this, this is not my self” is the counterpart in the mode of emptiness.

Thật vậy, lời khuyên ví như cái cưa (M. N. 1.222) là đối nghịch với sự không nhẫn nại, cũng như đối với tà kiến, là các pháp đối trị dưới hình thức tánh không như “cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái này không phải tự ngã của tôi”.

Sesadvayepi eseva nayo.

The same method applies to the other two.

Hai điều còn lại cũng tương tự.

‘‘Citte saṃkiliṭṭhe duggati pāṭikaṅkhā’’ti (ma. ni. 1.70) heṭṭhā kilesadesanā āgatā.

“When the mind is defiled, an unfortunate destination is to be expected” – the teaching on defilements came previously.

Lời dạy về phiền não đã được nói ở trên là “Khi tâm bị ô nhiễm, ác thú là điều đáng mong đợi” (M. N. 1.70).

Sabboti anavaseso.

All – without remainder.

Sabbo là toàn bộ, không sót lại.

Sabbākārenāti ādīnavānisaṃsapaccavekkhaṇapuggaladosajānanādinā sabbappakārena.

In all ways – in all manners, such as reviewing drawbacks and benefits, and knowing the individual’s faults.

Sabbākārenā là bằng mọi cách, như quán xét sự nguy hiểm, lợi ích, biết lỗi của người, v.v.

882

78. ‘‘Mettā bhāvetabbā byāpādassa pahānāyā’’tiādivacanato (a. ni. 9.1) mettādayo byāpādavihesāratirāgānaṃ paṭipakkhā.

78. From the saying “Loving-kindness should be developed for the abandonment of ill-will,” and so on, loving-kindness, etc., are the opposing factors to ill-will, vexation, and lust.

78. Từ lời dạy “Tâm từ cần được tu tập để đoạn trừ sân hận” và vân vân (A. N. 9.1), tâm từ và các pháp tương tự là đối nghịch với sân hận, làm hại, bất mãn và tham ái.

Yasmā ‘‘so atthī’’tiādinā bhagavatā anāgāmino aggamaggādhigamanaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ matthakaṃ pāpetvā kathitaṃ, tasmā taṃ dassento ‘‘idānissā’’tiādimāha.

Because the Blessed One, by “He exists,” and so on, stated the Anāgāmi’s attainment of the highest path, having brought the four noble truths as meditation objects to their culmination, showing this, it states, “ now for this,” and so on.

Vì Đức Thế Tôn đã nói về sự chứng đắc đạo tối thượng của vị Bất Hoàn bằng cách đưa đề mục thiền Tứ Thánh Đế lên đến đỉnh điểm, bắt đầu bằng “vị ấy có”, nên để chỉ rõ điều đó, đã nói “nay của vị ấy” và vân vân.

883

Brahmavihāradhammeti brahmavihāre ceva brahmavihārasahagatadhamme ca.

The Brahmavihāra Dhamma – both the Brahmavihāras and the phenomena associated with the Brahmavihāras.

Brahmavihāradhamme là các brahmavihāra và các pháp tương ưng với brahmavihāra.

Tenāha ‘‘nāmavasenā’’ti.

Therefore, it states, “ by way of name.”

Do đó nói “theo danh pháp”.

Vavatthapetvāti ānetvā sambandhitabbaṃ.

‘Vavatthapetvāti’ means it should be brought and connected.

Vavatthapetvā nghĩa là mang đến và liên kết.

Nāmantipi hi īdisesu ṭhānesu cattāro arūpino khandhā vuccanti.

Indeed, in such places, the four immaterial aggregates are called ‘nāma’ (mentality).

Quả thật, ở những chỗ như vậy, ngay cả danh cũng được gọi là bốn uẩn vô sắc.

Iminā nayenāti etena bhūtanissitānaṃ sesupādāyadhammānaṃ sabbesampi pahātabbataṇhāvajjānaṃ tebhūmakadhammānaṃ pariggahavidhiṃ ulliṅgeti.

‘ By this method’ indicates, by this, the way of comprehending all phenomena of the three planes of existence – those dependent on the elements and the remaining derivative phenomena – all of which are to be abandoned and tainted by craving.

Iminā nayenā nghĩa là với điều này, nó chỉ ra phương pháp bao gồm tất cả các pháp ba cõi còn lại là các pháp sở y nương tựa vào vật chất, ngoại trừ lòng tham cần phải đoạn trừ.

Sabhāvato vijjamānaṃ taṃ attapaccakkhaṃ katvā ñāṇena yāthāvato paṭivijjhiyamānataṃ upādāya ‘‘atthi ida’’nti yathāvavatthāpitaṃ nāmarūpaṃ.

Nāma-rūpa (mentality-materiality) is thus established as ‘this exists,’ having made that which truly exists by nature directly experienced and having been truly penetrated by knowledge as it is.

Danh sắc được xác định như là “có cái này” vì nó hiện hữu theo bản chất, được tự mình chứng nghiệm, và được quán thông một cách chân thật bằng trí tuệ.

Tenevāha ‘‘ettāvatānena dukkhasaccavavatthānaṃ kataṃ hotī’’ti.

That is why it is said, " By this, the ascertainment of the truth of suffering is accomplished."

Vì thế, Ngài nói: “Với điều này, sự xác định Khổ đế đã được thực hiện”.

Sāvadhāraṇañcetaṃ vacanaṃ, lokasamaññāsiddhaṃ sattaitthipurisādi viya, ito bāhirakaparikappitaṃ pakatiādi drabyādi jīvādi kāyādi viya ca na paramatthato natthi, atthevāti vuttaṃ hoti.

This statement is also definitive, meaning that it truly exists, unlike what is established by worldly convention, such as 'being,' 'woman,' 'man,' etc., or what is imagined by externalists, such as 'nature,' 'substance,' 'soul,' 'body,' etc., which do not exist ultimately.

Và lời nói này là khẳng định, không phải là không có theo nghĩa tối hậu, như cách gọi thông thường trong thế gian về chúng sinh, phụ nữ, đàn ông, v.v., hay như những khái niệm ngoại đạo về bản chất, vật chất, sinh mệnh, thân thể, v.v., mà là “có thật”.

Pajānātīti pubbabhāge tāva lakkhaṇarasādivasena ceva paṭiggahavibhāgavasena ca pakārato jānāti, aparabhāge pana pariññābhisamayavasena paṭivijjhanto jānāti.

‘ He discerns’ means that in the initial stage, he knows it in terms of its characteristics, functions, etc., and by way of accepting and distinguishing; in the later stage, he knows it by penetrating it through the comprehension of full understanding (pariññābhisamaya).

Pajānāti nghĩa là, ở giai đoạn đầu, biết theo cách thức qua các đặc tính, chức năng, v.v., và qua sự tiếp nhận và phân chia; ở giai đoạn sau, biết bằng cách quán thông qua sự thấu hiểu (pariññā) và chứng ngộ (abhisamaya).

Ekantahīnā nāma akusaladhammā sampati āyatiñca dukkhamūlattā, tatthāpi visesato taṇhāti āha ‘‘dukkhassa samudayaṃ paṭivijjhanto atthi hīnanti pajānātī’’ti.

Evil phenomena are utterly inferior, being the root of suffering both in the present and in the future, and among them, craving is especially so. Therefore, it is said, " penetrating the origin of suffering, he discerns that there is the inferior."

Các pháp bất thiện được gọi là hoàn toàn thấp kém vì chúng là gốc rễ của khổ đau trong hiện tại và tương lai; đặc biệt trong số đó là lòng tham (taṇhā), nên Ngài nói: “Khi quán thông Khổ tập, Ngài biết rằng có những điều thấp kém”.

Attano paccayehi padhānabhāvaṃ nītattā paṇītanti iminā atthena ariyamaggova ‘‘paṇīta’’nti vuccatīti āha ‘‘pahānupāyaṃ vicinanto atthi paṇītanti pajānātī’’ti.

Since it has been brought to a principal state by its own conditions, it is called ‘supreme.’ By this meaning, the Noble Path itself is called ‘supreme.’ Therefore, it is said, " seeking the means of abandonment, he discerns that there is the supreme."

Vì được đưa lên vị trí chủ yếu bởi các nhân duyên của mình, nên theo nghĩa này, chỉ có Thánh đạo mới được gọi là “thù thắng” (paṇīta), nên Ngài nói: “Khi tìm kiếm phương tiện đoạn trừ, Ngài biết rằng có những điều thù thắng”.

‘‘Uttamaṭṭhena ca paṇīta’’nti vuccamāne nirodhasaccassapi saṅgaho siyā, tassa pana padantarena saṅgahitattā vuttanayenevettha attho veditabbo.

If it were called ‘supreme’ in the sense of being the highest, the truth of cessation would also be included; however, since that is included by another term, the meaning here should be understood in the way stated.

Nếu nói “thù thắng theo nghĩa tối thượng”, thì Diệt đế cũng có thể được bao gồm, nhưng vì nó đã được bao gồm bởi một từ khác, nên ý nghĩa ở đây phải được hiểu theo cách đã nói.

Appamaññāmukhena vipassanābhinivesasseva katattā ‘‘brahmavihārasaññāgatassā’’ti vuttaṃ.

‘ To one whose perception is associated with the Brahmavihāras’ is stated because only the cultivation of insight (vipassanābhinivesa) has been accomplished through the medium of the immeasurables (appamaññā).

Vì sự chuyên chú vào tuệ quán đã được thực hiện thông qua con đường Tứ Vô Lượng Tâm (appamaññā), nên nói “của người có Tưởng về phạm trú”.

‘‘Sabbassapi tebhūmakassa saññāgatassā’’ti vattuṃ vaṭṭatiyeva.

It is appropriate to say, "to one whose perception is associated with all phenomena of the three planes of existence."

Có thể nói “của tất cả những gì có tưởng về ba cõi”.

Na cettha asaṅgaho tassāpi saññāya āgatabhāvato.

There is no non-inclusion here, as even that perception is included.

Và ở đây, điều đó không bị loại trừ vì tưởng về điều đó cũng đã được bao gồm.

Lokaṃ uttaritvā samatikkamitvā nissaritvā visaṃyuttaṃ hutvā ṭhitattā vuttaṃ ‘‘uttari nissaraṇaṃ nibbāna’’nti.

It is stated, " further liberation is Nibbāna," because it transcends, overcomes, escapes, and is disassociated from the world.

Được nói là “sự xuất ly tối thượng là Nibbāna” vì nó vượt qua, vượt lên và giải thoát khỏi thế gian, trở nên không liên hệ.

884

Catūhi ākārehīti ‘‘atthi hīna’’ntiādīhi catūhi pakārehi.

‘ By four aspects’ means by these four ways, such as ‘there is the inferior.’

Catūhi ākārehī nghĩa là bằng bốn cách thức như “có điều thấp kém”, v.v.

Anvayañāṇatāya anubodhabhūtāya vipassanāpaññāya jānanattho dhammañāṇatāya paṭivedhabhūtāya maggapaññāya dassanattho sabhāvasiddhoti dassento ‘‘vipassanāpaññāya cattāri saccāni jānanato maggapaññāya passato’’ti vuttaṃ.

Showing that the meaning of knowing by analogical knowledge (anvayañāṇa), which is the realization of insight-wisdom, and the meaning of seeing by knowledge of the Dhamma (dhammañāṇa), which is the penetration of path-wisdom, are naturally established, it is said, " knowing the four truths by insight-wisdom and seeing by path-wisdom."

Để chỉ ra rằng ý nghĩa của việc biết bằng tuệ quán là sự hiểu biết theo sau (anubodha) và ý nghĩa của việc thấy bằng tuệ đạo là sự quán thông (paṭivedha) là điều tự nhiên, nên nói “biết Tứ đế bằng tuệ quán và thấy bằng tuệ đạo”.

Bhayabherave vuttanayenevāti bhayabheravasuttavaṇṇanāyaṃ attanā vuttaatthavacanatthapāṭhena idha pāṭhassa sadisattā atidisanto ‘‘kāmāsavāpi…pe… pajānātī’’ti āha.

‘ In the way stated in the Bhayabherava Sutta’ means that the passage here is similar to the words and meanings stated by himself in the commentary on the Bhayabherava Sutta. Thus, referring to it, it is said, " From sensual defilements… and discerns."

Bhayabherave vuttanayenevā nghĩa là “như đã nói trong kinh Bhayabherava”, Ngài nói “kāmāsavāpi…pe… pajānātī” để chỉ ra rằng đoạn văn ở đây tương tự với lời giải thích ý nghĩa mà Ngài đã nói trong chú giải kinh Bhayabherava.

Ettha ca yasmā ‘‘kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati…pe… avijjāsavāpi cittaṃ vimuccatī’’ti ‘‘khīṇā jātī’’tiādīni vadatā bhagavatā catutthamaggo niddiṭṭho, tasmā yaṃ heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘so ca upari catutthamaggasseva niddiṭṭhattā yujjatī’’ti, taṃ suvuttamevāti daṭṭhabbaṃ.

Here, since the Blessed One, in saying "the mind is liberated from sensual defilements… the mind is liberated from ignorance defilements" and "Destroyed is birth," etc., indicated the fourth path, what was stated below in the Commentary, "and that is appropriate, since the fourth path is indicated above," should be understood as well said.

Và ở đây, vì Đức Thế Tôn đã chỉ rõ Tứ đạo khi nói “tâm được giải thoát khỏi lậu hoặc dục…pe… tâm được giải thoát khỏi lậu hoặc vô minh” và “sự sinh đã tận”, v.v., nên điều đã nói trong Chú giải ở dưới rằng “điều đó phù hợp vì Tứ đạo đã được chỉ rõ ở trên” là hoàn toàn đúng đắn.

885

Tassa codanatthāyāti tassa brāhmaṇassa bhagavā attano codanatthāya ‘‘puccha maṃ tvaṃ brāhmaṇa yadettha tayā manasābhisamīhita’’nti codanāya, okāsadānatthāyāti adhippāyo.

‘ For the purpose of admonishing him’ means for the purpose of the Blessed One’s admonition of that brahmin, "Ask me, brahmin, whatever you have conceived in your mind here." The intention is to give an opportunity.

Tassa codanatthāyā nghĩa là để khuyến khích vị Bà-la-môn đó, Đức Thế Tôn đã nói “Này Bà-la-môn, hãy hỏi Ta những gì ngươi đã suy nghĩ trong tâm”, ý là để tạo cơ hội cho ông ta.

Desanāsannissayo brāhmaṇassa tathārūpo ettha ajjhāsayopi natthīti yathāvuttaanusandhittayavinimuttattā ‘‘pāṭiyekkaṃ anusandhiṃ āhā’’ti vuttaṃ.

The brahmin did not have such an inclination for the support of a discourse here. Since he was free from the three kinds of succession mentioned, it is said, " He presented a distinct succession."

Vì vị Bà-la-môn không có ý hướng như vậy để làm chỗ nương tựa cho bài pháp, và vì nó không liên quan đến ba sự liên kết đã nói, nên nói “Ngài đã nói một sự liên kết riêng biệt”.

Cittagatattā abbhantarena.

‘ Within’ because it is in the mind.

Abbhantarena vì nó nằm trong tâm.

Kilesavuṭṭhānasinānenāti kilesamalapavāhanena rāgapariḷāhādivūpasamakarena ca aṭṭhaṅgikaariyamaggasalilasinānena.

‘ By the bathing of the arising of defilements’ means by washing away the stains of defilements, by calming the fever of lust, etc., and by the bathing in the water of the Noble Eightfold Path.

Kilesavuṭṭhānasinānenā nghĩa là bằng sự gột rửa các cấu uế phiền não, và bằng sự làm dịu đi các phiền não như sự nung đốt của tham ái, bằng sự tắm rửa trong dòng nước của Bát Chánh Đạo.

886

79. Dhammasabhāmaṇḍapaṃ tāvadeva upagatattā bāhukā nadito āgataṃ viya maññamāno.

Having just approached the Dhamma assembly hall, he imagined it was like coming from the Bāhukā River.

79. Ngay khi đến hội trường Pháp, ông ta tưởng như mình đã đến từ sông Bāhukā.

Ariyaphalamaddanacuṇṇādayo telasinehassa vivecanena.

By the separation of oiliness from the powder and other ingredients for grinding Noble Fruits.

Bột nghiền quả Thánh, v.v., bằng cách tách dầu mỡ.

Lūkhabhāvo lokaṃ, taṃ etissā atthīti lokāti sammatā.

The world is roughness; it is called ‘lokā’ because it possesses this roughness.

Sự thô lậu là thế gian, cái có điều đó được gọi là lokā (thế tục).

Lokkhasammataggahaṇena ‘‘tathā sā nadī loke pākaṭā’’ti evaṃ pavattaṃ attano micchāgāhaṃ dīpeti.

By using the term ‘ regarded by the world,’ he exposes his own misconception that "that river is famous in the world" in this way.

Bằng cách dùng từ Lokkhasammata, ông ta chỉ ra sự hiểu lầm của mình rằng “con sông đó nổi tiếng trong thế gian”.

Tenāha ‘‘visuddhabhāvaṃ detīti evaṃ sammatā’’ti.

That is why it is said, " regarded as conferring purity."

Vì thế, Ngài nói: “được xem là ban cho sự thanh tịnh”.

Pāpapavāhanena samparāyikādisampattiāvahato lokassa hitā lokyā.

‘ Lokyā’ means beneficial to the world, as it brings about prosperity in future existences by washing away demerits.

Lokyā là hữu ích cho thế gian vì nó mang lại sự thành tựu ở đời sau, v.v., thông qua việc gột rửa tội lỗi.

Lokyāti sammatāti sabbaṃ purimasadisaṃ.

‘Regarded as lokyā’ is all similar to the preceding explanation.

Lokyāti sammatā (được xem là thuộc về thế gian) là tất cả tương tự như trước.

Tenāha ‘‘seṭṭhaṃ lokaṃ gamayatīti evaṃ sammatā’’ti.

That is why it is said, " regarded as leading to a superior world."

Vì thế, Ngài nói: “được xem là đưa đến thế gian tốt đẹp”.

Puññasammatāti pujjabhavaphalanibbattanena sattānaṃ punanena visodhanena puññāti sammatā.

‘ Regarded as merit’ means regarded as merit by purifying beings through producing results leading to excellent existences, by washing away.

Puññasammatā (được xem là phước báu) là được xem là phước báu vì nó làm thanh tịnh chúng sinh bằng cách tái sinh chúng vào những cảnh giới đáng tôn kính.

Tadatthadīpanatthamevāti tassā pubbe āgatadesanāya atthadīpanatthameva.

‘ Just for the purpose of illuminating that meaning’ means just for the purpose of illuminating the meaning of the discourse previously presented.

Tadatthadīpanatthamevā nghĩa là chỉ để làm sáng tỏ ý nghĩa của lời thuyết pháp đã được nói trước đó.

Vuttassevatthassa puna dīpanaṃ kimatthiyanti āha ‘‘gāthārucikāna’’nti.

Why is there a re-illumination of the same meaning? He says, " for those who delight in verses."

Tại sao lại làm sáng tỏ lại ý nghĩa đã nói? Ngài nói: “cho những người yêu thích kệ”.

Cuṇṇikavacanaṃ asambhāventā tathā ca vutte atthamabujjhanakā pajjavacanaṃ sambhāventā tathā ca vutte bujjhanakā gāthārucikā.

Those who do not appreciate prose statements and do not understand the meaning when spoken thus, but who appreciate verses and understand the meaning when spoken thus, are those who delight in verses.

Những người không tin vào lời văn xuôi và không hiểu ý nghĩa khi được nói như vậy, nhưng tin vào lời thơ và hiểu ý nghĩa khi được nói như vậy, là những người yêu thích kệ.

Visesatthadīpanatthanti visiṭṭhadīpanatthaṃ, purimadesanāya aññadīpanatthanti attho.

‘ For the purpose of illuminating a special meaning’ means for the purpose of a distinguished illumination; the meaning is for the purpose of a different illumination from the previous discourse.

Visesatthadīpanattha nghĩa là để làm sáng tỏ một cách đặc biệt, tức là để làm sáng tỏ một ý nghĩa khác so với lời thuyết pháp trước đó.

887

‘‘Gacchati pana bhavaṃ gotamo bāhukaṃ nadiṃ sināyitu’’nti (ma. ni. 1.78) heṭṭhā vuttattā bāhukanti idameva ettha tadatthadīpakaṃ.

Since it was stated earlier, "Will Venerable Gotama go to the Bāhukā River to bathe?" (MN 1.78), ‘Bāhukā’ here specifically illuminates that meaning.

Vì đã nói ở dưới rằng “Tôn giả Gotama có đến sông Bāhukā để tắm không?” (Ma. Ni. 1.78), nên chính từ “Bāhukā” ở đây làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

Sesāni adhikakkādivacanāni tato visiṭṭhassa atthassa bodhanato visesatthadīpakāni.

The remaining words, such as ‘Adhikakka,’ illuminate a more distinguished meaning from that, and are thus illuminators of a special meaning.

Các từ còn lại như adhikakka, v.v., làm sáng tỏ ý nghĩa đặc biệt vì chúng chỉ ra một ý nghĩa vượt trội hơn.

Kasmā panettha bhagavatā brāhmaṇena avuttāni adhikakkādīni gahitānīti āha ‘‘yatheva hī’’tiādi.

Why did the Blessed One mention Adhikakka and others not spoken by the brahmin? He says, " Just as indeed," etc.

Tại sao Đức Thế Tôn lại dùng các từ adhikakka, v.v., mà vị Bà-la-môn không nói? Ngài nói: “Yatheva hī” (Cũng như vậy).

Kakkanti nhānapiṇḍaṃ adhippetaṃ, nhāyitvā adhikaṃ kakkaṃ ettha gaṇhantīti adhikakkaṃ.

‘Kakka’ here means bathing powder. They take extra powder (adhikaṃ kakkaṃ) there after bathing, hence ‘ Adhikakka’.

Kakka có nghĩa là bánh xà phòng tắm, adhikakkaṃ là nơi người ta tắm xong và lấy thêm bánh xà phòng.

Tenāha ‘‘nhānasambhāravasenā’’tiādi.

That is why it is said, " in terms of bathing supplies," etc.

Vì thế, Ngài nói: “như các vật dụng tắm rửa”, v.v.

Maṇḍalavāpisaṇṭhānanti vaṭṭapokkharaṇīsaṇṭhānaṃ.

‘ In the form of a circular pool’ means in the form of a round pond.

Maṇḍalavāpisaṇṭhāna nghĩa là hình dạng của một ao tròn.

Nadiyoti visuṃ nadiyo, na adhikakkādīni viya titthamattaṃ.

‘ Rivers’ means distinct rivers, not merely bathing places like Adhikakka and others.

Nadiyo là các con sông riêng biệt, không phải chỉ là một bến tắm như adhikakka, v.v.

888

Tīhi padehīti sundarikāpayāgabāhukāpadehi.

‘ By three terms’ means by the terms Sundarikā, Payāgā, and Bāhukā.

Tīhi padehī nghĩa là bằng các từ Sundarikā, Payāga và Bāhukā.

Cattārīti adhikakkādīni cattāri.

‘ Four’ means the four such as Adhikakka.

Cattārī nghĩa là bốn cái như adhikakka, v.v.

Vuttāneva hontīti lokasammatālakkhaṇena ekalakkhaṇatā brāhmaṇassa adhippāyena, paramatthato pana pāpapavāhalakkhaṇena ekalakkhaṇattā.

‘ Are indeed stated’ because of their single characteristic (ekalakkhaṇatā) in terms of being commonly regarded by the world according to the brahmin’s intention, but in ultimate reality, because of their single characteristic of washing away demerits.

Vuttāneva hontī nghĩa là có cùng một đặc tính theo ý của Bà-la-môn là được thế gian chấp nhận, nhưng theo nghĩa tối hậu thì có cùng một đặc tính là gột rửa tội lỗi.

Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.

That is why it is said, " Therefore," etc.

Vì thế, Ngài nói: “Tasmā” (Do đó), v.v.

Kiñci pāpasuddhiṃ na karontiyeva.

‘ Any’ purification of demerits ‘ do not effect’ at all.

Kiñci (một chút) thanh tịnh tội lỗi na karontiyeva (hoàn toàn không làm).

Na hi naṃ sodhayeti naṃ puggalaṃ na sodhaye.

‘ It does not purify him’ means it does not purify that person.

Na hi naṃ sodhaye nghĩa là không làm thanh tịnh người đó.

Verakibbisabhāvaṃ appattā nāma kammapathabhāvaṃ appattā.

‘ Not having attained the state of enmity and wrongdoing’ means not having attained the state of a path of action (kamma-patha).

Verakibbisabhāvaṃ appattā nghĩa là không đạt đến trạng thái của nghiệp đạo.

Tenāha ‘‘khuddakehī’’ti.

That is why it is said, " by minor ones."

Vì thế, Ngài nói: “khuddakehī” (bằng những điều nhỏ nhặt).

889

Paṭihanantoti ayuttabhāvadassanena taṃ diṭṭhiṃ paṭibāhanto.

‘ Countering’ means refuting that view by showing its inappropriateness.

Paṭihananto nghĩa là bác bỏ quan điểm đó bằng cách chỉ ra sự không phù hợp của nó.

Tatthāyaṃ paṭibāhanavidhi yathā yaṃ kiñci udakorohanaṃ na pāpapavāhanaṃ, evaṃ yo koci nakkhattayogo pāpahetūnaṃ paṭipakkhābhāvato.

Here is the method of refutation: just as any immersion in water is not a washing away of demerits, so also any astrological conjunction is not an opponent of the causes of demerits.

Phương pháp bác bỏ ở đây là: cũng như bất kỳ sự xuống nước nào không phải là sự gột rửa tội lỗi, thì bất kỳ sự kết hợp của các vì sao nào cũng không phải là đối nghịch với các nhân của tội lỗi.

Yañhi vināseti, so tassa paṭipakkho.

For that which destroys something is its opponent.

Cái gì hủy diệt thì cái đó là đối nghịch của nó.

Yathā āloko andhakārassa vijjā ca avijjāya, na evaṃ udakorohanaṃ nakkhattayogo vā pāpahetūnaṃ lobhādīnaṃ paṭipakkho, tasmā niṭṭhamettha gantabbaṃ ‘‘na udakorohanādi pāpapavāhana’’nti.

Just as light is the opponent of darkness, and wisdom of ignorance, so too is immersion in water or astrological rites not an opponent to the causes of evil such as greed. Therefore, it should be concluded here that 'immersion in water and so forth do not wash away evil.'

Như ánh sáng đối với bóng tối, và minh đối với vô minh, thì việc xuống nước hay việc xem ngày lành tháng tốt không phải là đối nghịch với các nhân của ác pháp như tham, v.v. Do đó, cần phải kết luận ở đây rằng "việc xuống nước, v.v. không phải là việc rửa trôi ác nghiệp."

Niccaṃ phaggunīnakkhattanti suddhasīlādikassa sabbakālaṃ maṅgaladivaso evāti adhippāyo.

" The permanent Phagguṇa constellation" means that for one of pure virtue and so forth, every time is an auspicious day; this is the intention.

"Luôn là sao Phagguni" có nghĩa là đối với người có giới hạnh thanh tịnh, v.v., luôn là ngày tốt lành.

Itaroti sīlādivasena asuddho.

" The other" means impure in terms of virtue and so forth.

"Người khác" là người không thanh tịnh về giới hạnh, v.v.

Niccameva uposatho ariyuposathena upavutthabhāvato.

" The Uposatha is always^*" because it is observed with the noble Uposatha.

"Luôn là ngày Uposatha" vì đã giữ giới Uposatha của bậc Thánh.

Suddhassāti parisuddhamanosamācārassa.

" For one who is pure" means for one whose mental conduct is completely pure.

"Của người thanh tịnh" là của người có tâm và hành vi thanh tịnh.

Sucikammassāti parisuddhakāyavacīsamācārassa.

" For one of pure deeds" means for one whose bodily and verbal conduct is completely pure.

"Của người có hành động trong sạch" là của người có thân và khẩu hành trong sạch.

Tenāha ‘‘nikkilesatāyā’’tiādi.

Therefore, it is said, " due to freedom from defilements," and so forth.

Do đó, Ngài nói "do vô nhiễm" v.v.

Kusalūpasañhitanti anavajjabhāvūpagataṃ.

" Connected with wholesome^*" means having attained a blameless state.

"Liên quan đến thiện" là liên quan đến sự vô tội.

Vatasamādānanti dhutadhammasamādānādi sampannameva hoti, nāssa vipatti atthīti attho.

" The undertaking of vows," meaning the undertaking of dhuta practices and so forth, " is accomplished," and there is no failure for it; this is the meaning.

"Việc thọ trì giới nguyện" như việc thọ trì các pháp đầu đà, v.v. "được thành tựu hoàn hảo," nghĩa là không có sự thất bại.

Mama sāsaneyeva sināhi, yadi accantameva suddhiṃ icchasīti adhippāyo.

" Bathe only in my teaching," if you truly desire ultimate purity; this is the intention.

"Hãy tắm gội trong giáo pháp của Ta," có nghĩa là "nếu ngươi thực sự muốn sự thanh tịnh tuyệt đối."

Tenāha ‘‘sace’’tiādi.

Therefore, it is said, " If," and so forth.

Do đó, Ngài nói "nếu" v.v.

Khematanti khemabhāvaṃ.

" Safety" means the state of being safe.

"Sự an ổn" là trạng thái an ổn.

Yathā sabbabhūtāni tapavasena khemappattāni abhayappattāni honti, evaṃ karohīti taṃ heṭṭhā dassitaṃ mettādibhāvanaṃ brāhmaṇassa saṅkhepena upadisantenassa ekaccasamādhisampadā tadavinābhāvinī paññāsampadā ca dassitāti daṭṭhabbaṃ.

Just as all beings, through austerity, attain safety and freedom from fear, "Do likewise." By briefly instructing the brahmin in the development of loving-kindness and so forth, as shown earlier, the attainment of a certain concentration and the attainment of wisdom inseparably connected with it are revealed; thus it should be understood.

Như tất cả chúng sinh đạt được sự an ổn, sự vô úy nhờ vào khổ hạnh, thì hãy làm như vậy. Khi Ngài tóm tắt giáo huấn về sự phát triển tâm từ, v.v. đã được trình bày ở trên cho vị Bà-la-môn, cần phải hiểu rằng Ngài đã chỉ ra sự thành tựu định (samādhi) và sự thành tựu tuệ (paññā) không thể tách rời khỏi định.

Tenāha ‘‘manodvārasuddhi dassitā’’ti.

Therefore, it is said, " the purification of the mind-door is shown."

Do đó, Ngài nói "sự thanh tịnh của ý môn đã được chỉ ra."

890

Tassa pana sampadādvayassa nissayabhūtaṃ sīlasampadaṃ dassetuṃ ‘‘sace musā na bhaṇasī’’tiādi vuttaṃ.

To show the attainment of virtue, which is the basis for that twofold attainment, " If you do not speak falsely" and so forth, was stated.

Để chỉ ra sự thành tựu giới (sīlasampadā) là nền tảng cho hai sự thành tựu đó, Ngài đã nói "nếu ngươi không nói dối" v.v.

Ettha ca yathā ‘‘sace musā na bhaṇasī’’tiādinā musāvāda-pāṇātipāta-adinnādāna-paṭivirativacanena avasesakāyavacīduccaritaviratīpi vuttā eva hoti lakkhaṇahāranayena, evaṃ ‘‘saddahāno amaccharī’’ti saddhādidhanasampadāniyojaneneva avasesaariyadhanasampadāniyojanampi siddhameva hotīti saddhādayo vimuttiparipācanīyadhammā brāhmaṇassa pakāsitā evāti veditabbā.

And here, just as by the statement "If you do not speak falsely" and so forth, the abstention from false speech, the abstention from killing, and the abstention from taking what is not given also implies abstention from the remaining bodily and verbal misconduct through the method of inferring characteristics, so too, by enjoining the attainment of riches such as faith, in "one who is faithful and unselfish," the enjoining of the remaining noble riches is also accomplished; thus it should be understood that the dhammas conducive to liberation, such as faith, have been revealed to the brahmin.

Ở đây, cũng như với "nếu ngươi không nói dối" v.v., bằng cách nói về sự kiêng cữ nói dối, sát sinh, trộm cắp, v.v., sự kiêng cữ các ác hạnh thân và khẩu còn lại cũng được nói đến theo phương pháp suy luận tương tự; thì cũng vậy, với sự áp dụng các tài sản như tín (saddhā), v.v. trong "có lòng tin, không keo kiệt," sự áp dụng các tài sản thánh (ariya-dhana) còn lại cũng được thành tựu. Do đó, cần phải hiểu rằng các pháp làm chín muồi giải thoát như tín, v.v. đã được công bố cho vị Bà-la-môn.

Tenevāha ‘‘imāya eva paṭipattiyā kilesasuddhī’’ti.

Therefore, it is said, " by this practice alone is the purification of defilements."

Chính vì vậy, Ngài nói "chính với sự thực hành này là sự thanh tịnh của phiền não."

Gayā sammatatarā bāhukādīhipīti adhippāyo.

" Gayā is more esteemed" than Bāhukā and others, this is the intention.

"Gayā được coi là tốt hơn" so với Bāhukā, v.v.

891

80. Ekoti asahāyo, esā panassa asahāyatā ekībhāvenāti.

80. " Alone" means without a companion. This aloneness, however, refers to his being in a state of solitude.

80. "Một mình" (Eko) nghĩa là không có bạn đồng hành; sự không có bạn đồng hành này là do ở một mình.

Na hissa tāva taṇhādutiyatā vigatā.

For his companion, craving, had not yet vanished.

Tuy nhiên, sự đồng hành của tham ái, v.v. của vị ấy vẫn chưa tan biến.

Tenevāha ‘‘na cirassevā’’tiādi.

Therefore, it is said, " not long after," and so forth.

Chính vì vậy, Ngài nói "không lâu sau" v.v.

Ekaggahaṇeneva kāyena vūpakaṭṭhatā vuttāti āha ‘‘vupakaṭṭho cittavivekenā’’ti.

By the word 'alone,' being withdrawn in body is stated, therefore it is said, " withdrawn through mental seclusion."

Chỉ với từ "một mình" đã nói lên sự độc cư thân, nên Ngài nói "độc cư với sự độc cư tâm."

Tena ‘‘divā caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.423; 3.75; vibha. 519; mahāni. 161) āgataṃ jāgariyānuyogamāha.

Thereby, he speaks of diligent practice, as mentioned in "by walking and sitting by day" (M.I.423; M.III.75; Vbh.519; Mhānidd.161).

Với điều đó, Ngài nói về sự tinh cần thức tỉnh (jāgariyānuyoga) được đề cập trong "ban ngày đi kinh hành và ngồi" v.v.

Tathābhūtassa cassa ekādasahi aggīhi āditte tayo bhave passato yathā pamādassa lesopi nāhosi, evaṃ kammaṭṭhānaṃ brūhento sammadeva padahati.

And for one who is such, seeing the three existences burning with the eleven fires, just as there was not a trace of heedlessness, so too, developing the meditation subject, he strives diligently.

Và đối với người như vậy, khi thấy ba cõi đang bốc cháy với mười một ngọn lửa, thì không có một chút xao lãng nào. Như vậy, người ấy phát triển đề mục thiền định và thực hành đúng đắn.

Katthaci saṅkhāragate anapekkhacitto nibbānādhimutto eva vihāsīti dassetuṃ ‘‘appamatto’’tiādi vuttaṃ.

To show that he dwelled with a mind unattached to any conditioned formations, intent only on Nibbāna, " heedful" and so forth, was stated.

Để chỉ ra rằng người ấy an trú với tâm không chấp trước vào các hành, chỉ hướng đến Nibbāna, Ngài đã nói "không phóng dật" v.v.

Khīṇā jātītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

What needs to be said regarding " Destroyed is birth" and so forth, has already been stated earlier.

Những gì cần nói về "sự sinh đã tận" v.v. đã được nói ở dưới.

Sesaṃ suviññeyyameva.

The rest is easily understood.

Phần còn lại rất dễ hiểu.

892

Vatthasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The elucidation of recondite meanings in the commentary on the Vatthasutta is concluded.

Việc giải thích các ý nghĩa ẩn sâu trong Chú giải Kinh Vatthasutta đã hoàn tất.

893

8. Sallekhasuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Sallekhasutta

8. Chú giải Kinh Sallekhasutta

894

81. ‘‘Cundo’’ti tassa mahātherassa nāmaṃ, pūjāvasena pana mahācundoti vuccati yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti.

81. " Cunda" is the name of that great elder, but he is called " Mahācunda" out of respect, just as " Mahāmoggallāna"^*.

81. "Cundo" là tên của Đại Trưởng lão đó, nhưng để tôn kính, Ngài được gọi là "Mahācundo" (Đại Cundo), giống như "Mahāmoggallāna" (Đại Moggallāna).

Attano vā cundaṃ nāma bhāgineyyattheraṃ upādāya āyasmato sāriputtattherassa bhātā ayaṃ mahāthero ‘‘mahācundo’’ti paññāyittha yathā ‘‘mahāpanthako’’ti.

Or this great elder, the brother of the Venerable Sāriputta, became known as " Mahācunda" by taking Cunda, his nephew, as in "Mahāpanthaka."

Hoặc vị Đại Trưởng lão này là anh trai của Trưởng lão Sāriputta, được biết đến là "Mahācundo" vì có một người cháu tên Cunda, giống như "Mahāpanthaka."

Sāyanhasamayanti bhummatthe ekaṃ upayogavacananti āha ‘‘sāyanhakāle’’ti.

" In the evening time" is a locative case expressing use; hence, it is said, " in the evening period."

"Sāyanhasamayaṃ" là một từ ngữ chỉ sự sử dụng ở vị trí sở thuộc, nên Ngài nói "vào buổi chiều."

Na hettha accanta saṃyogo sambhavatīti.

For absolute connection is not possible here.

Vì ở đây không thể có sự liên kết tuyệt đối.

Sattasaṅkhārehīti saddhivihārikaantevāsikaupāsakādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca.

" From beings" means from beings such as co-residents, pupils, and lay followers, and from conditioned phenomena such as sense objects like visible forms.

"Với bảy hành" là với các chúng sinh như Tỳ-kheo đồng phạm hạnh, đệ tử, cư sĩ, v.v. và với các hành như đối tượng sắc (rūpārammaṇa), v.v.

Paṭinivattitvāti apasakkitvā.

" Having returned" means having withdrawn.

"Rút lui" nghĩa là tránh xa.

Nilīyananti vivecanaṃ kāyacittehi tato vivittatā.

" Withdrawal" means separation, being secluded from them physically and mentally.

"Ẩn mình" là sự độc cư, sự tách biệt thân và tâm khỏi đó.

Ekībhāvoti hi kāyavivekamāha, pavivekoti cittavivekaṃ.

For " solitude" refers to physical seclusion, and " seclusion" to mental seclusion.

"Sự ở một mình" (ekībhāvo) chỉ sự độc cư thân, "sự độc cư" (paviveko) chỉ sự độc cư tâm.

Tato vuṭṭhitoti tato duvidhavivekato bhavaṅguppattiyā, sabrahmacārīhi samāgamena ca apeto.

" Having arisen from that" means having departed from those two kinds of seclusion by the arising of the bhavanga and by associating with fellow celibates.

"Đã rời khỏi đó" nghĩa là đã lìa khỏi hai loại độc cư đó do sự phát sinh của hữu phần (bhavaṅga) và do sự tụ tập với các đồng phạm hạnh.

Abhivādāpetvāti abhivādaṃ kāretvā.

" Having caused to greet" means having caused to pay respects.

"Khi đã cho phép chào hỏi" nghĩa là khi đã cho phép chào.

Evanti yathāvuttaabhivādavasena.

" Thus" means by way of the greeting as stated.

"Như vậy" là theo cách chào hỏi đã nói.

Paggayhāti unnāmetvā.

"Raising up" means to elevate.

"Nâng lên" nghĩa là nâng cao.

Anupacchinnabhavamūlānaṃ tāva evaṃ abhivādo hotu, ucchinnabhavamūlānaṃ kimatthiyoti āha ‘‘etaṃ āciṇṇaṃ tathāgatāna’’nti.

Let the greeting be thus for those whose roots of existence are not yet cut off; what is the purpose for those whose roots of existence are cut off? To this it is said, " This is the custom of the Tathāgatas."

Nếu việc chào hỏi như vậy là cho những người chưa đoạn tận gốc rễ của hữu, thì việc đó có ý nghĩa gì đối với những người đã đoạn tận gốc rễ của hữu? Ngài nói "đây là thói quen của các Đức Như Lai."

Tena na tathāgatā samparāyikaṃyeva sattānaṃ sukhaṃ āsīsanti, atha kho diṭṭhadhammikampīti daṭṭhabbaṃ.

Thus it should be understood that Tathāgatas do not only wish for the future happiness of beings, but also for their happiness in this present life.

Do đó, cần phải hiểu rằng các Đức Như Lai không chỉ mong cầu hạnh phúc cho chúng sinh ở kiếp sau, mà còn mong cầu hạnh phúc trong hiện tại.

Kasmā evaṃ tathāgatā abhivadantīti tattha kāraṇamāha ‘‘sukhakāmā hī’’tiādi.

Why do Tathāgatas greet in this manner? The reason for that is given: " For they are desirous of happiness," and so forth.

Tại sao các Đức Như Lai lại chào hỏi như vậy? Ngài nói lý do ở đó: "Vì chúng sinh mong cầu hạnh phúc" v.v.

Puthukāyāti bahū sattakāyā.

" Numerous bodies" means many groups of beings.

"Nhiều thân" là nhiều thân chúng sinh.

Yakkhāti devā.

" Yakkhas" means devas.

"Yakkha" là chư thiên.

Te hi pūjanīyatāya ‘‘yakkhā’’ti vuccanti.

For they are " called" 'yakkhas' because they are worthy of veneration.

Vì họ đáng được tôn kính nên được gọi là "yakkha."

Abhivadantīti āsīsitamevatthaṃ ñāṇakaruṇāhi abhimukhaṃ katvā vadanti.

" They greet" means they speak, making that very desired meaning present through wisdom and compassion.

"Chào hỏi" nghĩa là dùng trí tuệ và lòng bi mẫn để hướng đến điều đã mong cầu và nói ra.

895

Yāti aniyamato gahitā niyamato dassento ‘‘imā’’ti āha.

" Which" means taken indiscriminately; showing them definitively, he says, " these."

"Những" (Yā) được lấy một cách không xác định. Để chỉ ra một cách xác định, Ngài nói "những này" (imā).

Imāti ca āsannapaccakkhavacananti āha ‘‘abhimukhaṃ karonto viyā’’ti, taṃ taṃ diṭṭhigatikaṃ cittagataṃ sammukhā viya karontoti attho.

And " these" is a word indicating immediacy and direct perception, so it is said, " as if making present," meaning as if making present face to face that particular view and mental state.

Và "những này" là lời nói chỉ sự gần gũi và trực tiếp, nên Ngài nói "như thể làm cho đối diện," nghĩa là như thể làm cho các tà kiến và các ý niệm đó trở nên đối diện.

Diṭṭhiyoti purimapadalopena pāḷiyaṃ vuttanti dassento ‘‘micchādiṭṭhiyo’’ti āha.

Indicating that " views" is stated in the Pāli by ellipsis of the preceding word, he says, " wrong views."

"Các kiến" (Diṭṭhiyo) được nói trong Pāḷi với sự lược bỏ tiền tố, nên Ngài nói "các tà kiến."

Sattesu diṭṭhigatacittuppādesu uppajjamānā, sattesu vā visayabhūtesu ārabbha uppajjamānā ‘‘sattesu pātubhavantī’’ti vuttā.

Arising in the thought-moments of views concerning beings, or arising with reference to beings as their objects, they are called " arising among beings."

Các kiến phát sinh trong các ý niệm liên quan đến chúng sinh, hoặc phát sinh liên quan đến chúng sinh như là đối tượng, được gọi là "phát sinh trong chúng sinh."

Attavādenāti attānaṃ ārabbha pavattena vacanena.

" Connected with self-doctrine" means with the statement that occurs with reference to a self.

"Liên quan đến thuyết về tự ngã" là lời nói phát sinh liên quan đến tự ngã.

Paṭisaṃyuttāti ‘‘atthi attā’’ti gāhe gāhaṇe ca visayabhāvena paṭisaṃyuttā.

" Connected" means connected by way of being the object in the grasping and holding of "there is a self."

"Liên hệ" là liên hệ như đối tượng trong việc chấp thủ "có tự ngã" và trong sự chấp thủ.

Diṭṭhigatikena diṭṭhiṃ gāhantehi gahaṇe gāhāpaṇe ca diṭṭhi diṭṭhivādassa visayoti tena paṭisaṃyuttā nāma hoti.

A view, when grasped by those holding views, or when caused to be grasped, has the view of the view-doctrine as its object, and is thus called connected with it.

Đối với người có tà kiến, trong việc chấp thủ và làm cho chấp thủ tà kiến, tà kiến là đối tượng của thuyết tà kiến, do đó được gọi là liên hệ.

‘‘Atthi attā’’ti evaṃ pavattā diṭṭhi idha attavādapaṭisaṃyuttā, na tassā visayabhūto attā.

The view that occurs as "there is a self" is here connected with self-doctrine, not the self which is its object.

Tà kiến phát sinh như "có tự ngã" ở đây là liên hệ đến thuyết về tự ngã, chứ không phải tự ngã là đối tượng của nó.

Sā ca visayabhāvato tathāpavattena vādena paṭisaṃyuttā.

And that is connected by way of being an object with a doctrine that occurs in that way.

Và tà kiến đó liên hệ với thuyết phát sinh như vậy do là đối tượng.

Lokavādappaṭisaṃyuttāti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to " connected with world-doctrine."

"Liên quan đến thuyết về thế gian" cũng theo nguyên tắc này.

Vīsati bhavanti tato paraṃ attavādavatthuno abhāvā.

" There are twenty" because there is no basis for self-doctrine beyond that.

"Có hai mươi" vì không có đối tượng thuyết về tự ngã nào khác ngoài đó.

Pañcapi hi upādānakkhandhe paccekaṃ ‘‘attā’’ti te ca attano nissayabhāvena gaṇhato etāsaṃ diṭṭhīnaṃ sambhavo, tabbinimutto panāyaṃ visayo attaggahaṇākāro ca natthīti.

For, when one takes any of the five aggregates of clinging individually as "self," and these as the basis of oneself, the possibility of these views arises. However, there is no such object or mode of grasping the self apart from that.

Vì khi chấp thủ từng uẩn thủ (upādānakkhandha) trong năm uẩn thủ là "tự ngã" và chấp thủ chúng như là nền tảng của tự ngã, thì các tà kiến này có thể phát sinh, nhưng không có đối tượng nào khác và không có cách chấp thủ tự ngã nào khác ngoài đó.

Sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ ‘‘attā’’ti, ‘‘loko’’ti vā gahetvā taṃ sassato sabbakālabhāvī nicco dhuvoti.

" The self and the world are eternal" means taking one of the rūpas and so forth as "self" or "world," and that being eternal, everlasting, permanent, constant.

"Tự ngã và thế gian là thường còn" nghĩa là chấp thủ một trong các sắc, v.v. là "tự ngã" hoặc "thế gian," và cho rằng nó là thường còn, tồn tại mãi mãi, vĩnh cửu, bất biến.

Yathāha ‘‘rūpī attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapetī’’tiādi.

As it is said, "He proclaims the self and the world as 'the self and the world are material and eternal,' and so forth."

Như Ngài đã nói: "Sắc là tự ngã và thế gian là thường còn, người ấy tuyên bố tự ngã và thế gian" v.v.

Sassatotiādīsu paṭhamo sassatavādavasena attaggāho, dutiyo ucchedavādavasena, tatiyo ekaccasassatavādavasena, catuttho takkīvādavasena pavatto, amarāvikkhepavasena vā pavatto attaggāho.

Among Sassato (Eternalist) and so on: the first is the clinging to a self based on eternalism; the second, based on annihilationism; the third, based on partial eternalism; the fourth, based on speculative reasoning, or the clinging to a self based on the 'eel-wriggling' view.

Trong các từ như Sassato (thường còn) v.v., cái chấp ngã đầu tiên phát sinh theo quan điểm thường còn, cái thứ hai theo quan điểm đoạn diệt, cái thứ ba theo quan điểm một phần thường còn, cái thứ tư phát sinh theo quan điểm suy luận, hoặc cái chấp ngã phát sinh theo quan điểm quanh co như lươn.

Antavāti attano paricchedatāvasena.

Antavā (finite): in the sense of one's own limitedness.

Antavā (có giới hạn) là theo nghĩa tự ngã có giới hạn.

Anantavāti aparicchedatāvasena.

Anantavā (infinite): in the sense of unlimitedness.

Anantavā (không giới hạn) là theo nghĩa tự ngã không giới hạn.

Antavā ca anantavā cāti tadubhayavasena, itaro takkīvādavasena pavatto attaggāho.

Antavā ca anantavā ca (finite and infinite): in the sense of both; the other (view) is the clinging to a self based on speculative reasoning.

Antavā ca anantavā cā (có giới hạn và không giới hạn) là theo cả hai nghĩa đó; cái chấp ngã khác phát sinh theo quan điểm suy luận.

Evaṃ pavattattā aṭṭha hontīti yojanā.

Since they thus arise, they are eight (views) – this is the connection.

Giải thích là vì phát sinh như vậy nên có tám (quan điểm).

896

Ādimevāti ādimanasikārameva.

Ādimeva (the very first): means the very first attention (manasikāra).

Ādimeva (chỉ là sự tác ý ban đầu) là chỉ sự tác ý ban đầu.

Taṃ pana sarūpato dassento ‘‘vipassanāmissakapaṭhamamanasikāramevā’’ti āha.

Explaining it in terms of its nature, he said: "it is the very first attention mixed with insight (vipassanā)."

Ngài trình bày bản chất của nó và nói: “Chỉ là sự tác ý ban đầu có pha lẫn tuệ quán (vipassanāmissakapaṭhamamanasikāra)”.

Appatvāpi sotāpattimagganti iminā avadhāraṇena nivattitaṃ dasseti.

By this restrictive particle appatvāpi sotāpattimaggaṃ (even without attaining the Path of Stream-entry), he shows what is excluded.

Với sự khẳng định “dù chưa đạt đến đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga)”, ngài trình bày sự loại bỏ.

Nāmarūpaparicchedato pabhuti yāva udayabbayadassanaṃ, ayaṃ idha ādimanasikāroti adhippeto paññābhāvanāya ārambhabhāvato.

From the discernment of mind-and-matter up to the seeing of rise and fall – this is intended here as the first attention, because it is the beginning of the development of wisdom.

Từ sự phân định danh sắc cho đến sự thấy sinh diệt, đây được hiểu là sự tác ý ban đầu ở đây vì nó là sự khởi đầu cho sự tu tập tuệ.

Udayabbayānupassanāsahitatāya cassa vipassanāmissakatā vacanaṃ.

And because it is accompanied by the contemplation of rise and fall, it is called vipassanāmissakatā (mixed with insight).

Và việc nói có pha lẫn tuệ quán (vipassanāmissakatā) là do nó đi kèm với sự quán chiếu sinh diệt.

Evanti imassa atthavacanaṃ ‘‘ettakeneva upāyenā’’ti, yathāvuttaādimanasikārenāti attho.

The meaning of this word evaṃ (thus) is ettakeneva upāyena (by just this much means), which means by the aforementioned first attention.

Ý nghĩa của từ Evaṃ (như vậy) là “chỉ với phương tiện như vậy”, tức là với sự tác ý ban đầu đã nói.

Etāsanti yathāvuttānaṃ attavādalokavādapaṭisaṃyuttānaṃ diṭṭhīnaṃ.

Etāsaṃ (of these): refers to the aforementioned views connected with self-theories and world-theories.

Etāsaṃ (của những điều này) là của những tà kiến liên quan đến thuyết ngã và thuyết thế gian đã nói.

Kāmañca tāsaṃ tena tadaṅgavasena pahānaṃ hotiyeva, taṃ pana nādhippetaṃ, tasmā samucchedavasena pahānaṃ paṭinissaggo ca hotīti pucchati.

Although their abandonment by that (first attention) does occur through temporary suppression (tadaṅgavasena), that is not what is intended; therefore, it asks whether abandonment by eradication (samucchedavasena) and relinquishment (paṭinissagga) occurs.

Dù sự đoạn trừ những tà kiến đó có xảy ra tạm thời (tadaṅgavasena) bằng cách đó, nhưng điều đó không được đề cập; do đó, câu hỏi là liệu sự đoạn trừ hoàn toàn (samucchedavasena) và sự từ bỏ có xảy ra hay không.

Sabbaso samucchinnasaṃyojanatāya anadhimānikopi samāno.

Anadhimānikopi samāno (even though not conceited): implies complete eradication of defilements.

Do các kiết sử đã bị đoạn trừ hoàn toàn, dù không có sự kiêu mạn quá mức (anadhimānikopi samāno).

‘‘Ariyadhammo adhigato’’ti māno adhimāno, so yesaṃ atthi te adhimānikā, tesaṃ udayabbayañāṇādhigamena adhimānuppatti tadavasāno ca manasikāroti adhippeto.

The conceit "the noble Dhamma has been attained" is adhimāna (over-estimation/conceit); those who have it are adhimānikā (conceited ones); it is intended that conceit arises for them upon the attainment of knowledge of rise and fall, and the attention ceases there.

Sự kiêu mạn rằng “Pháp cao thượng đã được chứng đắc” là sự kiêu mạn quá mức (adhimāno); những người có sự kiêu mạn đó là adhimānikā (những người kiêu mạn quá mức). Ở đây, ý muốn nói là sự phát sinh kiêu mạn quá mức do chứng đắc trí sinh diệt và sự tác ý kết thúc ở đó.

Tena diṭṭhīnaṃ pahānaṃ na hotīti kathāpanatthaṃ ayaṃ pucchāti āha ‘‘adhimānappahānatthaṃ pucchatī’’ti.

To establish that the abandonment of views does not occur by that, this question is asked, as he says: adhimānappahānatthaṃ pucchati (he asks for the purpose of abandoning conceit).

Ngài nói: “Hỏi để đoạn trừ sự kiêu mạn quá mức” là để trình bày rằng bằng cách đó, sự đoạn trừ các tà kiến không xảy ra.

‘‘Ādimeva nu kho…pe… paṭinissaggo hotī’’ti anabhisametāvī viya vadanto adhimāne ṭhito viya hotīti āha ‘‘adhimāniko viya hutvā’’ti.

Saying "Is it only the first attention... or is there relinquishment?" as if not yet having comprehended, he appears to be steeped in conceit, as he says: adhimāniko viya hutvā (having become as if conceited).

Khi nói: “Chỉ là sự tác ý ban đầu… có sự từ bỏ hay không?” như một người chưa chứng ngộ, người đó dường như đang ở trong sự kiêu mạn quá mức, nên ngài nói: “Như thể có sự kiêu mạn quá mức”.

Soti thero.

So (he): refers to the Elder.

So (vị ấy) là vị Trưởng lão.

Tesaṃ atthāyāti tesaṃ attano antevāsikānaṃ bhagavatā etassa micchāgāhassa vivecanatthāya.

Tesaṃ atthāya (for their benefit): for the purpose of the Buddha analyzing this wrong view for his disciples.

Tesaṃ atthāya (vì lợi ích của họ) là để Đức Phật phân tích sự chấp sai lầm này cho các đệ tử của ngài.

Thero kira dhammasenāpati viya saddhiṃ attano antevāsikehi bhagavantaṃ upasaṅkami.

Indeed, the Elder, like the General of the Dhamma, approached the Buddha together with his disciples.

Vị Trưởng lão, giống như Vị Pháp Tướng, đã đến gặp Đức Phật cùng với các đệ tử của mình.

897

82. Yatthāti visaye bhummaṃ.

82. Yatthā (where): is in the locative case referring to the sphere.

82. Yatthā (nơi nào) là trường hợp định sở.

Diṭṭhīnañhi ārammaṇanidassanametanti.

For this is the demonstration of the object of views.

Vì đây là sự trình bày đối tượng của các tà kiến.

Yasmā diṭṭhīnaṃ anusayanabhūmipi samudācaraṇaṭṭhānampi khandhā eva, tasmā āha ‘‘yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantī tiādi pañcakkhandhe sandhāya vutta’’nti.

Since the five aggregates are both the ground for the latent tendencies of views and the place of their manifestation, he says: "The phrase yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantī (where these views arise) and so on, is said with reference to the five aggregates."

Vì năm uẩn chính là nền tảng của các tà kiến tiềm ẩn và là nơi chúng phát sinh, nên ngài nói: “Câu ‘Nơi nào những tà kiến này phát sinh’ v.v. được nói liên quan đến năm uẩn”.

Rūpaṃ abhinivissāti ‘‘idaṃ rūpaṃ mama attā’’ti diṭṭhābhinivesavasena abhinivisitvā ārabbha.

Rūpaṃ abhinivissā (clinging to form): means clinging to and relying on it, in the sense of the tenacious clinging of views, thinking "this form is my self."

Rūpaṃ abhinivissā (bám chấp vào sắc) là bám chấp và khởi lên theo cách chấp thủ tà kiến rằng “sắc này là tự ngã của tôi”.

Abhinivisamānā eva hi diṭṭhi naṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjati.

Indeed, a view arises by taking that object as its basis, even as it clings.

Thật vậy, tà kiến phát sinh khi bám chấp vào một đối tượng.

‘‘So attā’’tiādīsu yadidaṃ cakkhādisaṅgahaṃ rūpaṃ, sahabuddhinibandhanatāya so me attā, sukhāsukhaṃ ettha lokiyatīti so loko.

Among ‘‘So attā’’ (That is the self) and so on: that which is comprised of the eye and so forth (i.e., form) is so me attā (that is my self) due to being bound with consciousness; in this world, pleasure and pain are experienced, hence so loko (that is the world).

Trong các câu như “So attā” (Đó là tự ngã), cái sắc được bao gồm trong mắt v.v., do sự gắn kết với nhận thức, nên “so me attā” (đó là tự ngã của tôi); nơi nào có sự hạnh phúc và đau khổ được trải nghiệm ở thế gian này, “so loko” (đó là thế gian).

‘‘Soevāhaṃ pecca paraloke bhavissāmīti tathābhāvena nicco, thirabhāvena dhuvo, sabbadābhāvitāya sassato, nibbikāratāya avipariṇāmadhammoti attho.

‘‘So evāhaṃ pecca bhavissāmī’’ (That very same 'I' shall be after death): means nicco (permanent) by being in such a state, dhuvo (stable) by being firm, sassato (eternal) by existing always, avipariṇāmadhammo (not subject to change) by being immutable.

“Soevāhaṃ pecca (chính tôi sau khi chết) bhavissāmī (sẽ tồn tại) ở thế giới khác”, nghĩa là nicco (thường hằng) do tồn tại như vậy, dhuvo (kiên cố) do tính vững chắc, sassato (vĩnh cửu) do tồn tại mãi mãi, avipariṇāmadhammo (không thay đổi) do không biến đổi.

Yadi pañcakkhandhe sandhāya vuttaṃ, kathamekavacananti āha ‘‘ārammaṇavasenā’’tiādi.

If it is said with reference to the five aggregates, why is it in the singular? He says: ‘‘ārammaṇavasenā’’ (in terms of the object) and so on.

Nếu được nói liên quan đến năm uẩn, tại sao lại dùng số ít? Ngài nói: “ārammaṇavasenā” (theo nghĩa đối tượng) v.v.

Nānā karīyati etenāti nānākaraṇaṃ, viseso.

That by which differentiation is made is nānākaraṇaṃ (differentiation), a distinction.

Nānākaraṇaṃ (sự khác biệt) là sự khác biệt bởi cái này.

Jātivasenāti uppattivasena.

Jātivasenā (in terms of origination): in the sense of arising.

Jātivasenā (theo nghĩa sinh khởi) là theo nghĩa phát sinh.

Ye hi anibbattapubbā samānāvatthā, te uppādasaṅkhātavikārasamaṅgitāya uppajjantīti samaññaṃ labhanti.

Indeed, those states that were previously unmanifest and uniform, receive the designation of 'arising' due to being endowed with the alteration called origination.

Những gì chưa từng phát sinh trước đó, ở trạng thái tương tự, được gọi là phát sinh do có sự biến đổi gọi là sự sinh khởi.

Tenāha ‘‘jātivasenā’’tiādi.

Therefore he says: ‘‘jātivasenā’’ (in terms of origination) and so on.

Do đó, ngài nói: “jātivasenā” (theo nghĩa sinh khởi) v.v.

Punappunaṃ āsevitāti anādimati saṃsāre aparāparuppattiyā laddhāsevanā.

Punappunaṃ āsevitā (repeatedly indulged in): means having gained indulgence through repeated origination in beginningless saṃsāra.

Punappunaṃ āsevitā (được thực hành lặp đi lặp lại) là đã được thực hành qua nhiều lần sinh khởi trong vòng luân hồi vô thủy.

Etena kilesānaṃ bhāvanaṭṭhena anusayatthaṃ viseseti.

By this, he specifies the meaning of 'latent' for defilements in the sense of their development.

Bằng cách này, ngài làm rõ ý nghĩa của sự tiềm ẩn (anusaya) bằng cách nói về sự tu tập của các phiền não.

Thāmagatāti thāmabhāvaṃ upagatā.

Thāmagatā (attained strength): attained the state of strength.

Thāmagatā (đã trở nên mạnh mẽ) là đã đạt đến trạng thái mạnh mẽ.

Etena anusaye sabhāvato dasseti.

By this, he shows the latent tendencies in their inherent nature.

Bằng cách này, ngài trình bày bản chất của các phiền não tiềm ẩn.

Thāmagamananti ca kāmarāgādīnaṃ anaññasādhāraṇo sabhāvo.

And thāmagamanaṃ (attainment of strength) is the inherent nature peculiar to sensual lust and so on.

Và thāmagamanaṃ (sự trở nên mạnh mẽ) là bản chất không thể chia sẻ của dục ái v.v.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘thāmagato anusaye pajahatī’’ti (paṭi. ma. 3.21).

As it is said: "One abandons latent tendencies that have attained strength."

Như đã nói: “Đoạn trừ các phiền não tiềm ẩn đã trở nên mạnh mẽ” (Paṭi. Ma. 3.21).

Appaṭivinītāti samucchedavinayavasena na paṭivinītā.

Appaṭivinītā (not removed): not removed in the sense of removal by eradication.

Appaṭivinītā (chưa được loại bỏ) là chưa được loại bỏ theo cách đoạn trừ hoàn toàn.

Appahīnā hi thāmagatā kilesā anusentīti vuccanti.

Indeed, defilements that are unabandoned and have gained strength are said to lie latent.

Các phiền não chưa được đoạn trừ và đã trở nên mạnh mẽ được gọi là tiềm ẩn.

Etena tesaṃ kāraṇalābhe sati uppajjanārahataṃ dasseti.

By this, he shows their capacity to arise when conditions are met.

Bằng cách này, ngài trình bày khả năng phát sinh của chúng khi có điều kiện.

Samudācarantīti abhibhavanti.

Samudācarantī (manifest): they overcome.

Samudācarantī (xâm chiếm) là lấn át.

Etena tesaṃ vītikkamappattataṃ dasseti.

By this, he shows their attainment of transgression.

Bằng cách này, ngài trình bày sự đạt đến trạng thái vượt quá giới hạn của chúng.

Uppajjantīti pana imināva pariyuṭṭhānāvatthā dassitā.

However, by uppajjantī (arise), the state of obsession is shown.

Và với từ Uppajjantī (phát sinh), trạng thái quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) được trình bày.

898

Taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇanti yaṃ taṃ ‘‘yattha cetā diṭṭhiyo uppajjantī’’tiādinā vuttaṃ rūpupādānakkhandhādipañcakkhandhapabhedaṃ diṭṭhīnaṃ ārammaṇaṃ.

Taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇaṃ (that object distinguished as the five aggregates): refers to that object of views, distinguished as the aggregates of clinging to form and so on, as stated by "where these views arise" and so on.

Taṃ pañcakkhandhappabhedaṃ ārammaṇaṃ (đối tượng là sự phân loại năm uẩn đó) là đối tượng của các tà kiến, được phân loại thành năm uẩn như sắc thủ uẩn v.v., đã được nói bằng câu “Nơi nào những tà kiến này phát sinh” v.v.

Etaṃ mayhaṃ na hotīti etaṃ khandhapañcakaṃ mayhaṃ santakaṃ na hoti mama kiñcanapalibodhabhāvena gahetabbatāya abhāvato.

Etaṃ mayhaṃ na hoti (this is not mine): this group of five aggregates does not belong to me, as there is no state of mine-ness or impediment (kiñcana) by which it should be grasped.

Etaṃ mayhaṃ na hotī (cái này không phải của tôi) là năm uẩn này không thuộc về tôi, vì không có lý do để chấp thủ nó như là của cải hay sự ràng buộc của tôi.

Tenassa paramatthato taṇhāvatthubhāvaṃ paṭikkhipati tāvakālikādibhāvato.

By this, he rejects its status as an object of craving in the ultimate sense, because it is of a temporary nature.

Bằng cách này, ngài phủ nhận bản chất đối tượng của ái dục theo nghĩa tối hậu, do bản chất tạm thời v.v. của nó.

Ahampi eso na asmīti eso pañcakkhandhapabhedo ahampi na asmi, ahanti so gahetabbo na hotīti attho.

Ahampi eso na asmī (I am not this): this object distinguished as the five aggregates, I am not this; it means it should not be grasped as "I am."

Ahampi eso na asmī (tôi cũng không phải là cái đó) là cái được phân loại thành năm uẩn này, tôi cũng không phải là nó, nghĩa là nó không nên được chấp thủ là tôi.

Etenassa mānavatthubhāvaṃ paṭikkhipati aniccadukkhajegucchādibhāvato.

By this, he rejects its status as an object of conceit, because it is impermanent, unsatisfactory, repulsive, and not self.

Bằng cách này, ngài phủ nhận bản chất đối tượng của kiêu mạn, do bản chất vô thường, khổ, ghê tởm v.v. của nó.

Eso me attāpi na hoti attasabhāvassa tattha abhāvato mamañcassa kiñcanapalibodhabhāvena gahetabbatāya abhāvato.

Eso me attāpi na hoti (this is also not my self): because the nature of self is absent there, and there is no state of mine-ness or impediment by which it should be grasped.

Eso me attāpi na hoti (cái đó cũng không phải là tự ngã của tôi) vì không có bản chất tự ngã ở đó, và vì không có lý do để chấp thủ nó như là của cải hay sự ràng buộc của tôi.

899

Taṇhāva mamanti gaṇhāti etenāti taṇhāgāho.

That by which craving grasps as "mine" is taṇhāgāho (the grasping of craving).

Taṇhāgāho (sự chấp thủ của ái dục) là cái mà ái dục chấp thủ là “của tôi”.

Taṃ gaṇhantoti taṃ uppādento.

Taṃ gaṇhanto (grasping that): means causing it to arise.

Taṃ gaṇhanto (khi chấp thủ cái đó) là khi làm phát sinh cái đó.

Tenāha ‘‘taṇhāpapañcaṃ gaṇhātī’’ti.

Therefore, he says: ‘‘taṇhāpapañcaṃ gaṇhātī’’ (he grasps the proliferation of craving).

Do đó, ngài nói: “Taṇhāpapañcaṃ gaṇhātī” (chấp thủ sự phỉ báng của ái dục).

Papañceti santānaṃ vitthārento satte saṃsāre cirāyatīti papañco.

Papañceti (proliferates): means papañco (proliferation), which prolongs the flow (of existence), causing beings to linger in saṃsāra.

Papañco (sự phỉ báng) là cái làm cho dòng tâm thức lan rộng, làm cho chúng sinh luân hồi lâu dài.

Yathā vuttapabhedanti aṭṭhasatataṇhāvicaritapabhedaṃ.

Yathā vuttapabhedaṃ (of the aforementioned kind): means of the kind of the 108 modes of craving's activity.

Yathā vuttapabhedaṃ (sự phân loại đã nói) là sự phân loại của 108 loại ái dục đã được nói đến.

Taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati khandhapañcakassa taṇhāvatthukābhāvavibhāvanenāti adhippāyo.

Taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati (he rejects the proliferation of craving): the intention is by elucidating the non-existence of the five aggregates as an object of craving.

Ý nghĩa là Taṇhāpapañcaṃ paṭikkhipati (phủ nhận sự phỉ báng của ái dục) bằng cách trình bày rằng năm uẩn không phải là đối tượng của ái dục.

Parato padadvayepi eseva nayo.

The same principle applies to the next two phrases.

Đối với hai từ tiếp theo cũng theo cách này.

Diṭṭhekaṭṭhāti diṭṭhiyā pahānekaṭṭhā.

Diṭṭhekaṭṭhā (having one ground with views): means having one ground with the abandonment of views.

Diṭṭhekaṭṭhā (có cùng một mục đích với tà kiến) là có cùng một mục đích trong việc đoạn trừ với tà kiến.

Tena tesaṃ paṭhamamaggavajjhataṃ dasseti.

By this, he shows that they are to be abandoned by the first path.

Bằng cách này, ngài trình bày rằng chúng bị đoạn trừ bởi đạo quả đầu tiên.

Sahajekaṭṭhā pana diṭṭhiyā taṇhā eva, na māno, sā ca kho apāyagamanīyā.

However, craving alone, not conceit, shares the same ground of arising with views, and that (craving) leads to states of woe.

Nhưng cái có cùng một mục đích đồng thời với tà kiến chính là ái dục, không phải kiêu mạn, và ái dục đó dẫn đến các cõi khổ.

Yathā atthīti yena aniccadukkhāsubhānattākārena atthi, tathā passanto yathābhūtaṃ passati nāma.

Yathā atthi (as it exists): by seeing it as it exists in the manner of impermanence, suffering, impurity, and non-self, one sees it as it really is.

Yathā atthī (như nó là) là khi thấy như nó là, tức là thấy theo bản chất vô thường, khổ, bất tịnh, vô ngã, thì gọi là thấy như thật.

Tenāha ‘‘khandhapañcakañhī’’tiādi.

Therefore, he says: ‘‘khandhapañcakañhī’’ (indeed, the five aggregates) and so on.

Do đó, ngài nói: “khandhapañcakañhī” (năm uẩn) v.v.

Eteneva ākārenāti ruppanādianiccādiākāreneva.

Eteneva ākārena (in this very manner): refers to the manner of being crushed (ruppanādi), impermanent (anicca), and so on.

Eteneva ākārenā (chỉ với cách thức đó) là chỉ với cách thức biến hoại (ruppana) và vô thường v.v.

Gayhamānampi appahīnavipallāsehi.

Gayhamānampi (even when grasped): by those whose perversions are unabandoned.

Gayhamānampi (dù đang bị chấp thủ) bởi những người có sự điên đảo chưa được đoạn trừ.

Tenākārenāti ‘‘etaṃ mama’’ntiādiākārena.

Tenākārena (in that manner): in the manner of "this is mine" and so on.

Tenākārenā (với cách thức đó) là với cách thức “cái này là của tôi” v.v.

Nevatthi yathābhūtadassanavipallāsānaṃ tadabhāvato.

Nevatthi (does not exist): because of the non-existence of true seeing and perversions.

Nevatthi (không có) vì không có sự điên đảo trong việc thấy như thật.

Suṭṭhu passantassāti yathā puna tathā na passitabbaṃ, evaṃ suṭṭhu sātisayaṃ passantassa.

Suṭṭhu passantassā (for one who sees thoroughly): for one who sees so thoroughly that it should not be seen that way again, for one who sees superlatively well.

Suṭṭhu passantassā (đối với người thấy rõ ràng) là đối với người thấy một cách rõ ràng, vượt trội, đến mức không cần phải thấy như vậy nữa.

900

Na ādimanasikāreneva diṭṭhippahānaṃ hoti, adhimānikānaṃ pana adhimānamattametaṃ dassanaṃ.

The abandonment of views does not occur only by the first attention; for those who are conceited, this seeing is merely a matter of conceit.

Sự đoạn trừ tà kiến không chỉ xảy ra bằng sự tác ý ban đầu; đối với những người kiêu mạn quá mức, sự thấy đó chỉ là sự kiêu mạn quá mức.

Maggeneva taṃ hotīti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘sotāpattimaggena diṭṭhippahānaṃ dassetvā’’ti āha.

To elaborate on the meaning of "that occurs only by the path," he stated, "having shown the abandoning of wrong view by the Stream-entry Path."

Để làm sáng tỏ ý nghĩa rằng điều đó xảy ra chỉ bằng con đường,^* đã nói: “chỉ ra sự từ bỏ tà kiến bằng con đường Nhập Lưu”.

Vibhajantoti adhimānikānaṃ jhānāni asallekhabhāvena vibhajanto.

"Distinguishing" means distinguishing the absorptions of the conceited due to their non-purificatory nature.

“Vibhajanto” (phân biệt) có nghĩa là phân biệt các thiền của những người kiêu mạn theo cách không phải là sự tinh lọc.

Bālaputhujjanānaṃ neva uppajjati akārakabhāvato.

"It does not arise for foolish ordinary people" because it is ineffectual.

“Đối với những phàm phu ngu si, nó không hề sanh khởi” là do không có nguyên nhân.

Na ariyasāvakānaṃ pahīnādhimānapaccayattā.

"Nor for noble disciples" because their conceit has been abandoned.

“Không phải đối với các bậc Thánh đệ tử” là do đã từ bỏ sự kiêu mạn.

Na aṭṭhānaniyojako sappāyakammaṭṭhāneyeva niyojanato.

"He does not assign to an inappropriate place" because he assigns only to a suitable meditation subject.

“Không phải là người chỉ định vào nơi không thích hợp” là do chỉ định vào đề mục thích hợp.

901

Thero ‘‘yadatthaṃ saṅgho pakkosati, so attho tattha vāsīnaṃ āgatāgatānaṃ idha ijjhatī’’ti taṃ udikkhanto saṅghena yāvatatiyaṃ pahitopi na gato na agāravena.

The Elder, watching for the meaning, "the purpose for which the Saṅgha calls, that purpose is fulfilled here for those who reside here and those who come," did not go even after being sent by the Saṅgha three times, not out of disrespect.

Vị Trưởng lão, nhìn thấy rằng “mục đích mà Tăng đoàn triệu tập, mục đích đó sẽ được hoàn thành ở đây cho những ai đang cư ngụ và những ai đến”, mặc dù được Tăng đoàn phái đi đến ba lần, nhưng đã không đi, không phải vì bất kính.

Tenāha ‘‘kimeta’’ntiādi.

Therefore, he said, "What is this?" and so on.

Vì thế,^* nói: “Kimeta” (Điều gì vậy?) v.v…

Paṇḍito hi tattha attano kiccameva karotīti aññataraṃ vuḍḍhapabbajitaṃ pāhesi.

Indeed, a wise person performs his own duty there, so he sent another aged bhikkhu.

Một người hiền trí thực hiện công việc của chính mình ở đó, vì thế^* đã phái một vị tỳ khưu cao tuổi khác.

Kimetanti saṅghassa āṇāya akaraṇaṃ nāma kimetanti karaṇe ādaraṃ dīpento evamāha.

"What is this?" He spoke thus, showing his concern for action, asking what kind of disregard this was for the Saṅgha's command.

“Kimeta” (Điều gì vậy?) – không làm theo mệnh lệnh của Tăng đoàn, điều đó là gì? – vị ấy nói như vậy để bày tỏ sự quan tâm đến việc thực hiện.

Saṭṭhivassātītoti appatte pattasaññī eva saṭṭhivassātīto.

"Sixty years old" means one who is sixty years old, yet conceited about having attained what is not attained.

“Saṭṭhivassātīto” (đã hơn sáu mươi tuổi) là người đã hơn sáu mươi tuổi nhưng vẫn còn tưởng mình chưa đạt được.

Yasmā pesalā pesalehi saddhiṃ saṃsandanti samānādhimuttitāya, tasmā thero ‘‘sādhāvuso’’ti vatvā hatthimāpanādiṃ sabbaṃ akāsi.

Since pure-minded individuals associate with pure-minded individuals due to similar inclination, the Elder, saying "It is good, friend," performed everything including the measuring of the elephant.

Vì những người có phẩm hạnh tốt hòa hợp với những người có phẩm hạnh tốt do có cùng ý chí, nên vị Trưởng lão đã nói “Sādhāvuso” (Lành thay, hiền giả!) rồi thực hiện tất cả, bao gồm cả việc đo voi.

902

Tādisovāti anantaraṃ vuttattherasadisova appatte pattasaññī eva saṭṭhivassātītoti attho.

"Such a one" means similar to the Elder just mentioned, one who is sixty years old, yet conceited about having attained what is not attained.

“Tādisovā” (Cũng như vậy) có nghĩa là cũng giống như vị Trưởng lão vừa được đề cập, đã hơn sáu mươi tuổi nhưng vẫn còn tưởng mình chưa đạt được.

Padumagumbanti kamalasaṇḍaṃ.

"Lotus thicket" means a clump of lotuses.

“Padumagumbaṃ” (bụi sen) là một cụm hoa sen.

Pāsādaṃ pāvisi vissaṭṭhaṃ olokanenassa puthujjanabhāvo attanāva paññāyissatīti.

"He entered the palace" because by looking closely, his ordinary person status would become apparent by itself.

“Pāsādaṃ pāvisi” (đi vào cung điện) vì khi nhìn một cách tự nhiên, trạng thái phàm phu của người ấy sẽ tự lộ rõ.

Tissamahāvihāre kira therā bhikkhū tadā ‘‘sakacittaṃ pasīdatī’’ti vacanaṃ pūjentā kālasseva cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā ettakārammaṇameva buddhārammaṇapītiṃ uppādetvā divase divase tathā karonti.

Indeed, in the Great Tissa Monastery, the Elders, the bhikkhus, at that time, honoring the saying "one's own mind becomes clear," would sweep the cetiya ground early, generate only that much joy based on the Buddha as the object, and perform thus day after day.

Nghe nói, vào thời đó, các vị tỳ khưu Trưởng lão tại Tissamahāvihāra, để tôn vinh lời dạy “tâm của mình thanh tịnh”, đã quét dọn sân tháp sớm, rồi chỉ tạo ra niềm hoan hỷ đối với Đức Phật với chừng đó đề mục, và thực hiện như vậy mỗi ngày.

Tena vuttaṃ ‘‘tasmiñca samaye’’tiādi.

Therefore, it is stated, "at that time," and so on.

Vì thế,^* đã nói: “Tasmiñca samaye” (Vào thời điểm đó) v.v…

‘‘Dhammadinna, idha pattacīvaraṃ ṭhapetī’’ti vattāpi paṭisanthāravasena kiñci pucchitāpi nāhosi.

Even though someone said, "Dhammadinna, place your bowl and robe here," he was not asked anything by way of welcome.

“Vattāpi” (người nói) “Dhammadinna, hãy đặt y bát ở đây” cũng “nāhosi” (không) được hỏi bất cứ điều gì theo cách chào đón.

Guṇaṃ jānātīti nimujjanādīsu vivaradānādinā guṇaṃ jānāti viya.

"He knows the quality" means as if he knows the quality by giving explanations in matters like immersion and so on.

“Guṇaṃ jānātī” (biết được phẩm chất) giống như biết được phẩm chất qua việc cho phép lặn xuống v.v…

Tumhe pana na jānittha āgantukavattassapi akaraṇato.

"But you did not know" because even the duties towards a guest were not performed.

“Tumhe pana na jānittha” (Nhưng các vị không biết) là do không thực hiện cả bổn phận của khách tăng.

Satthuāṇāvilaṅghinī kīdisī sā saṅghassa katikā?

What kind of agreement of the Saṅgha is that which violates the Teacher's command?

Một quy định của Tăng đoàn như thế nào mà lại vi phạm mệnh lệnh của Đức Đạo Sư?

Katikā ca nāma sikkhāpadāvirodhena anuvattetabbā, ettakampi ajānantehi me saṃvāso natthīti ākāse abbhukkami.

And an agreement should be followed in conformity with the training rules; I will not associate with those who do not even know this much—thus he ascended into the air.

Và quy định phải được tuân thủ mà không trái với các giới luật, tôi không thể sống chung với những người thậm chí không biết điều này – nói rồi vị ấy bay lên không trung.

903

Yaṃ tassa evamassa sallekhena viharāmīti yo ‘‘paṭhamajjhānaṃ upasampajja vihareyyā’’ti vutto, tassa bhikkhuno yaṃ ‘‘paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ paṭipattividhānaṃ kilese sallekhati, tena sallekhena ahaṃ viharāmī’’ti adhimānavasena evamassa evaṃ bhaveyya ṭhānametaṃ vijjatīti evamettha sambandho veditabbo.

"That which for him might be, 'I dwell with purification'": concerning that bhikkhu who was told, "He should enter and dwell in the first jhāna," if for that bhikkhu, regarding the practice of the first jhāna which purifies defilements, there might be such a conceit as "I dwell with that purification," such a possibility exists. This is how the connection here should be understood.

“Yaṃ tassa evamassa sallekhena viharāmī” (mà người ấy nghĩ: ‘Ta đang an trú trong sự tinh lọc’) – đối với vị tỳ khưu được nói là “an trú sau khi chứng đắc sơ thiền”, “sự sắp đặt thực hành gọi là sơ thiền tinh lọc các phiền não, ta an trú trong sự tinh lọc đó” – nếu người ấy có ý nghĩ như vậy do sự kiêu mạn, thì điều đó có thể xảy ra. Mối liên hệ ở đây phải được hiểu như vậy.

Taṃ na yujjatīti taṃ adhimānikassa ‘‘yathāvibhaṅgaṃ paṭhamajjhānaṃ sallekho’’ti parivitakkitaṃ na yujjati yuttaṃ na hoti.

"That is not fitting" means that thought of the conceited person, "the first jhāna, as distinguished, is purification," is not fitting, it is not appropriate.

“Taṃ na yujjatī” (Điều đó không hợp lý) có nghĩa là suy nghĩ của người kiêu mạn rằng “sơ thiền theo cách phân tích là sự tinh lọc” là không hợp lý, không thích đáng.

Tenāha ‘‘na hī’’tiādi.

Therefore, he said, "Indeed not," and so on.

Vì thế,^* nói: “Na hī” (Quả thật không) v.v…

Tattha sammā sabbaso ca kilese likhatīti sallekho, ariyamaggo.

Here, that which correctly and entirely eliminates defilements is purification (sallekha), the Noble Path.

Ở đó, “sallekho” (sự tinh lọc) là con đường Thánh, vì nó cạo gọt hoàn toàn các phiền não một cách đúng đắn.

Tadupāyavipassanā sallekhapaṭipadā.

The insight that is the means to that is the path of purification (sallekhapaṭipadā).

Tứ niệm xứ là “sallekhapaṭipadā” (con đường tinh lọc).

Yaṃ pana jhānaṃ vipassanāpādakaṃ, tampi jhānaṃ pariyāyena maggapādakaṃ hotiyeva.

As for the jhāna that is the basis for insight, that jhāna is by implication also the basis for the path.

Còn thiền nào là nền tảng của tuệ quán, thiền đó cũng là nền tảng của con đường theo cách gián tiếp.

Tenāha ‘‘avipassanāpādakattā’’tiādi.

Therefore, he said, "because it is not a basis for insight," and so on.

Vì thế,^* nói: “Avipassanāpādakattā” (do không phải là nền tảng của tuệ quán) v.v…

904

Jhānadhammavasenāti vitakkādipañcakajjhānadhammavasena.

"In terms of jhāna factors" means in terms of the five jhāna factors like initial application and so on.

“Jhānadhammavasenā” (theo phương diện các pháp thiền) là theo phương diện năm pháp thiền như tầm v.v…

Cittuppādavasena anekavāraṃ pavattamānampi jhānaṃ ekāvajjanatāya ekavīthipariyāpannattā ekā samāpatti evāti ‘‘punappunaṃ samāpattivasenā’’ti vuttaṃ.

Even though jhāna occurs many times in terms of thought-moments, due to a single advertence and belonging to a single thought-process, it is a single attainment, hence it is stated, "in terms of repeated attainment."

Mặc dù thiền diễn ra nhiều lần theo phương diện các tâm sanh, nhưng do chỉ có một sự hướng tâm và thuộc về một lộ trình, nên nó chỉ là một sự thành tựu. Vì thế,^* đã nói: “Punappunaṃ samāpattivasenā” (theo phương diện thành tựu lặp đi lặp lại).

Cattāri arūpajjhānāni yathāsakaṃ ekekasmiṃyeva ārammaṇe pavattantīti āha ‘‘ārammaṇabhedābhāvato’’ti.

The four formless jhānas occur with respect to their respective single object, thus he said, "due to the absence of distinction in objects."

Bốn thiền vô sắc chỉ diễn ra trên một đề mục riêng biệt. Vì thế,^* nói: “Ārammaṇabhedābhāvato” (do không có sự khác biệt về đề mục).

Purimakāraṇadvayavasenevāti ‘‘jhānadhammavasena, punappunaṃ samāpattivasenā’’ti pubbe vuttappakārakāraṇadvayavaseneva.

"Only in terms of the two preceding reasons" means only in terms of the two types of reasons mentioned earlier: "in terms of jhāna factors and in terms of repeated attainment."

“Purimakāraṇadvayavasenevā” (chỉ theo phương diện hai nguyên nhân trước) là chỉ theo phương diện hai nguyên nhân đã được nói trước đó: “theo phương diện các pháp thiền và theo phương diện thành tựu lặp đi lặp lại”.

905

Tesaṃ arūpajjhānānaṃ kilesapariḷāhābhāvena nibbutāni aṅgāni, bhāvanāvisesavasena sukhumāni ārammaṇāni.

For those formless jhānas, the factors are calmed due to the absence of defilement-induced torment, and the objects are subtle due to the specific nature of their development.

Đối với những thiền vô sắc đó, các chi “nibbutāni” (đã được làm mát) do không có sự phiền não của các cấu uẩn, và các đề mục “sukhumāni” (vi tế) do sự đặc biệt của sự tu tập.

Tasmā tānīti tesaṃ vasena tāni jhānāni santāni, tasmā ‘‘santā ete vihārā’’ti vuttaṃ.

"Therefore, those" means those jhānas are peaceful in terms of those factors, therefore it is stated, "these dwellings are peaceful."

“Tasmā tānī” (Vì thế, những điều đó) – những thiền đó là an tịnh theo phương diện của chúng. Vì thế,^* đã nói: “Santā ete vihārā” (Đây là những trú xứ an tịnh).

Tesaṃ catunnampīti catunnampi tesaṃ arūpajjhānānaṃ.

"Of all four of them" means of all four of those formless jhānas.

“Tesaṃ catunnampī” (của cả bốn điều đó) là của cả bốn thiền vô sắc đó.

906

83. Soti adhimāniko bhikkhu, añño vā ito bāhirako tāpasaparibbājakādiko na hi sammasati.

83. "He" refers to the conceited bhikkhu, or any other ascetic or wanderer from outside of this teaching, for he does not contemplate rightly.

83. “So” (Người ấy) là vị tỳ khưu kiêu mạn, hoặc một người ngoại đạo như đạo sĩ, du sĩ v.v… không quán sát đúng đắn.

Tattha adhimāniko appatte pattasaññitāya na sammasati, itaro avisayatāya.

Here, the conceited one does not contemplate rightly due to conceiting about the unattained as attained, while the other does not due to it being outside his scope.

Ở đó, người kiêu mạn không quán sát đúng đắn do tưởng mình đã đạt được điều chưa đạt được, còn người kia thì không quán sát đúng đắn do không thuộc phạm vi của mình.

Yatthāti yasmiṃ sallekhavatthusmiṃ, avihiṃsakatādīhi catucattālīsāya ākārehi.

"Where" means in that object of purification, "with forty-four aspects" such as non-violence and so on.

“Yatthā” (Trong đó) là trong đối tượng tinh lọc đó, “catucattālīsāya ākārehi” (bằng bốn mươi bốn phương diện) như không làm hại v.v…

907

Aṭṭha samāpattiyo nāma kilesānaṃ vikkhambhanavasena pavattā uttaruttari santapaṇītā dhammā, na tathā lokiyā avihiṃsādayo.

The eight attainments are phenomena that occur by way of suppressing defilements and are successively more tranquil and refined, unlike the mundane non-violence and so on.

Tám thiền chứng là những pháp cao thượng hơn, vi tế hơn, diễn ra theo cách trấn áp các phiền não, không giống như các pháp thế gian như không làm hại v.v…

Tattha kathaṃ avihiṃsādayo eva sallekhabhāvena vuttā, na itarāti imamatthaṃ vibhāvento codako ‘‘kasmā panā’’tiādimāha.

So, how is it that only non-violence and so on are spoken of as purification, and not the others? To clarify this matter, the questioner said, "Why then?" and so on.

Ở đó, tại sao chỉ có không làm hại v.v… được nói là sự tinh lọc, mà không phải là những pháp kia? Để làm sáng tỏ ý nghĩa này, người hỏi đã nói: “Kasmā panā” (Nhưng tại sao) v.v…

Itaro kāmaṃ samāpattiyo santapaṇītasabhāvā, vaṭṭapādakatāya pana kilesānaṃ sallekhapaṭipadā na honti, avihiṃsādayo pana vivaṭṭapādakā sallekhapaṭipadāti imamatthaṃ vibhāvento ‘‘lokuttarapādakattā’’tiādimāha.

The other person replied that although the attainments are by nature tranquil and refined, they are not the path to purification of defilements because they lead to the round of rebirths, whereas non-violence and so on are the path to purification because they lead to the cessation of the round of rebirths. To clarify this matter, he said, "because they are conducive to the supramundane," and so on.

Người kia nói: Mặc dù các thiền chứng có bản chất an tịnh và vi tế, nhưng do là nền tảng của luân hồi, nên chúng không phải là con đường tinh lọc các phiền não. Còn không làm hại v.v… là nền tảng của sự thoát ly luân hồi, là con đường tinh lọc. Để làm sáng tỏ ý nghĩa này,^* đã nói: “Lokuttarapādakattā” (do là nền tảng của siêu thế) v.v…

Imināyeva aṭṭhasamāpattīhi avihiṃsādīnaṃ visesadīpakena suttena yathā mahapphalataraṃ hoti, taṃ pakārajātaṃ veditabbaṃ.

By this very sutta, which indicates the distinction between the eight attainments and non-violence and so on, that type of deed which is more greatly fruitful should be understood.

Với kinh này, chỉ ra sự khác biệt giữa tám thiền chứng và không làm hại v.v…, cần phải biết loại công đức nào có quả báo lớn hơn.

Idañhi dakkhiṇeyyataratāya dakkhiṇāya mahapphalatarataṃ sandhāya vuttanti sambandho.

And this, it is understood, is spoken of with reference to the greater fruitfulness of the offering due to its greater worthiness of offerings, thus the connection.

Và điều này được nói là ám chỉ đến sự có quả báo lớn hơn của sự cúng dường do có giá trị cúng dường cao hơn. Mối liên hệ là như vậy.

Nanu tattha ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno’’ti āgataṃ, na ‘‘saraṇagato’’ti codanaṃ sandhāyāha ‘‘saraṇagamanato paṭṭhāyā’’tiādi.

Indeed, it is stated there, "one who practices for the realization of the fruit of Stream-entry," not "one who has gone for refuge." Referring to this objection, he said, "beginning from going for refuge," and so on.

Chẳng phải ở đó đã nói “người thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu”, chứ không phải “người quy y” sao? Để giải đáp câu hỏi đó,^* nói: “Saraṇagamanato paṭṭhāyā” (bắt đầu từ sự quy y) v.v…

Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 3.379) ‘‘heṭṭhimakoṭiyā tisaraṇaṃ gato upāsakopi sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno nāmā’’ti.

For it is said in the commentary (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.379), "Even an Upāsaka who has gone for the Triple Refuge, at the lowest level, is named as one who practices for the realization of the fruit of Stream-entry."

Điều này đã được nói trong Aṭṭhakathā (Ma. Ni. Aṭṭha. 3.379): “Ngay cả một cư sĩ đã quy y Tam Bảo ở mức thấp nhất cũng được gọi là người thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu”.

Yo hi vaṭṭadukkhaṃ samatikkamitukāmo pasannacitto ratanattayaṃ saraṇaṃ gacchati, tassa taṃ adhisīlādīnaṃ upanissayo hutvā anukkamena dassanamaggādhigamāya saṃvatteyyāti.

For whoever, desiring to overcome the suffering of Saṃsāra, with a serene mind goes for refuge to the Triple Gem, that refuge becomes a supporting condition for his virtues and so on, and successively contributes to the attainment of the path of vision.

Người nào muốn vượt qua khổ đau luân hồi, với tâm thanh tịnh quy y Tam Bảo, thì sự quy y đó sẽ trở thành duyên trợ cho các giới học v.v… và dần dần dẫn đến sự chứng đắc đạo kiến.

908

Vihiṃsādivatthunti yadetaṃ vihiṃsādīnaṃ vatthuṃ vadāma, imasmiṃ vihiṃsādivatthusmiṃ.

"The matter of violence and so on" means in this matter of violence and so on, which we speak of.

“Vihiṃsādivatthuṃ” (đối tượng của sự làm hại v.v…) là trong đối tượng của sự làm hại v.v… mà chúng ta đang nói đến.

Antamicchādiṭṭhiñca micchattānaṃ ādimicchādiṭṭhiñcāti idaṃ desanākkamaṃ sandhāya vuttaṃ.

"And extreme wrong view, and the primary wrong view among wrong views" is stated with reference to the order of teaching.

“Antamicchādiṭṭhiñca micchattānaṃ ādimicchādiṭṭhiñcā” (cả tà kiến cuối cùng và tà kiến đầu tiên trong các tà hạnh) – điều này được nói là ám chỉ đến thứ tự thuyết giảng.

Missetvāti micchādiṭṭhibhāvasāmaññena ekajjhaṃ katvā.

"Mixing" means combining them into one, in terms of their common nature as wrong view.

“Missetvā” (pha trộn) là gộp chung lại do có cùng bản chất tà kiến.

Tathāti iminā yathā kammapathamicchattānaṃ ante ādimhi ca vuttamicchādiṭṭhiṃ missetvā ekajjhaṃ vuttaṃ, tathā tesaṃ ante vuttasammādiṭṭhīti imamatthaṃ upasaṃharati.

"Similarly" refers to the way that wrong view, mentioned at the end and beginning of the wrong ways of action, is mixed and spoken of as one, and thus he summarizes the meaning regarding the right view mentioned at the end of them.

“Tathā” (Cũng vậy) – điều này tổng hợp ý nghĩa rằng giống như tà kiến được nói ở cuối và ở đầu của các tà hạnh được gộp chung lại, thì cũng vậy đối với chánh kiến được nói ở cuối của chúng.

909

Pāṇanti vohārato sattaṃ, paramatthato jīvitindriyaṃ.

"Life" is a being by convention, and the faculty of life by ultimate reality.

“Pāṇaṃ” (sinh mạng) là chúng sinh theo cách gọi thông thường, và là sinh mạng quyền theo nghĩa tối hậu.

Atipātenti saraseneva patanasabhāvaṃ aticca antarā eva pātenti, atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātenti.

"They take away" means they cause to fall midway, transcending the natural state of falling, or they cause to fall by overpowering with weapons and so on.

“Atipātenti” (làm tổn hại) là vượt qua bản chất tự nhiên của sự rơi rụng mà làm cho rơi rụng ở giữa chừng, hoặc vượt qua bằng cách áp đảo bằng vũ khí v.v… mà làm cho rơi rụng.

Adinnanti parasantakaṃ.

Adinna means belonging to others.

Adinna (vật chưa cho) là của cải của người khác.

Ādiyantīti gaṇhanti.

Ādiyanti means they take.

Ādiyanti (lấy) nghĩa là chiếm đoạt.

Sallekhatīti samaṃ lekhati, pajahatīti attho.

Sallekhati means it shaves equally, meaning it abandons.

Sallekhati (gọt giũa, tinh luyện) nghĩa là gọt giũa đồng đều, tức là từ bỏ.

Kammapathakathā esāti ‘‘atthabhañjanaka’’nti vuttaṃ.

This is a discourse on the path of action, hence it is said to be " destructive of welfare."

Đây là lời nói về nghiệp đạo (kammapatha), nên được gọi là “atthabhañjanaka” (phá hoại lợi ích).

Piyasuññakaraṇato pisuṇā, pisati pare satte hiṃsatīti vā pisuṇā.

It is pisuṇā (slanderous speech) because it makes pleasant things empty, or it is pisuṇā because it harms other beings.

Vì làm cho người thân trở nên xa lạ, nên gọi là pisuṇā (lời nói chia rẽ); hoặc vì làm hại chúng sanh khác nên gọi là pisuṇā.

Pharusāti lūkhā, niṭṭhurāti attho.

Pharusā means rough, harsh.

Pharusā (thô ác) nghĩa là thô lỗ, bất nhẫn.

Niratthakanti attharahitaṃ attano paresañca hitavinimuttaṃ.

Niratthaka means devoid of meaning, separated from one's own and others' welfare.

Niratthaka (vô ích) nghĩa là không có lợi ích, không mang lại lợi lạc cho bản thân và người khác.

Micchāti viparītā niccādivasena pavattiyā.

Micchā means contrary to the nature of permanence, etc.

Micchā (tà) nghĩa là trái ngược với sự vận hành theo thường, v.v.

Pāpikāti lāmikā.

Pāpikā means vile.

Pāpikā (ác) nghĩa là thấp kém.

Ekantākusalatāya viññūhi buddhādīhi garahitā.

It is reprehended by the wise such as the Buddhas, due to its inherent unwholesomeness.

Vì hoàn toàn bất thiện, nên bị những bậc trí như chư Phật chê bai.

Natthi dinnanti ādivatthukāyāti dasavatthukamicchādiṭṭhimāha.

By "there is no giving," etc., it refers to the wrong view (micchādiṭṭhi) consisting of ten items.

“Không có sự bố thí” và những điều tương tự, là nói về tà kiến mười điều.

Natthikabhāvābhinivesanavasena kammapathappattiyevassā kammapathapariyāpannatā.

Its inclusion in the path of action is due to its attainment of the path of action through adherence to non-existence.

Kammapathapariyāpannatā (thuộc về nghiệp đạo) của nó là do sự chấp thủ vào trạng thái không hiện hữu, thuộc về nghiệp đạo.

‘‘Rūpaṃ attā’’’tiādinayappavattā attadiṭṭhi maggantarāyakarattā aniyyānikadiṭṭhi.

The view of self (attadiṭṭhi) that arises in the manner of "form is self," etc., is an unleading view because it obstructs the path.

Tự kiến (attadiṭṭhi) vận hành theo cách “sắc là ngã” và những điều tương tự, vì cản trở con đường, nên là aniyyānikadiṭṭhi (tà kiến không đưa đến giải thoát).

Aniyyānikattā eva hissā micchattapariyāpannatā.

Its inclusion in wrongness (micchatta) is precisely because it is unleading.

Chính vì không đưa đến giải thoát nên nó thuộc về tà kiến.

Sammāti aviparītā, tato eva sobhanā sundarā, buddhādīhi pasatthattā viññuppasatthā.

Sammā means not contrary, and for that very reason it is auspicious, beautiful, and praised by the wise due to being extolled by Buddhas and others.

Sammā (chánh) nghĩa là không trái ngược, và do đó là tốt đẹp (sobhanā), được chư Phật tán thán nên được những bậc trí tán thán (viññuppasatthā).

Sesamettha micchādiṭṭhiyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.

The rest here should be understood in the manner stated for wrong view (micchādiṭṭhi).

Những phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói về tà kiến.

910

Asubhādīsu subhādiākāraggahaṇato ayāthāvaaniyyānikā ayoniso uppattiyā.

It is not truly leading because of the inappropriate arising of the perception of beauty and other aspects in unbeautiful things, etc.

Do chấp thủ các tướng tốt đẹp, v.v. trong các tướng bất tịnh, v.v., nên là ayāthāvaaniyyānikā (không đúng như thật, không đưa đến giải thoát) do sinh khởi phi như lý.

Akusalāti ayāthāvāaniyyānikā akusalā saṅkappā.

Unwholesome refers to not truly leading, unwholesome thoughts.

Akusalā (bất thiện) là các tư duy (saṅkappa) không đúng như thật, không đưa đến giải thoát, bất thiện.

Esa nayoti iminā ‘‘ayāthāvā aniyyānikā akusalā vācā’’tiādinā tattha tattha ayāthāvādiatthaṃ atidisati.

This is the method means that in this way, it extends the meaning of "not truly leading," etc., to "not truly leading, unwholesome speech," etc., in various places.

Esa nayo (cũng vậy) là chỉ ra ý nghĩa “không đúng như thật, không đưa đến giải thoát, bất thiện” ở mỗi chỗ, như “lời nói không đúng như thật, không đưa đến giải thoát, bất thiện”, v.v.

Vācāti cetanā adhippetā, tathā kammantājīvāsati ca.

Speech refers to volition, and similarly for action, livelihood, and mindfulness.

Vācā (lời nói) được hiểu là ý chí (cetanā), cũng như kammantājīvāsati (hành động, sinh kế, niệm).

Yebhuyyena atītānussaraṇavasena pavattito ‘‘atītaṃ cintayato’’ti vuttaṃ.

It is said "one who contemplates the past" because it generally arises through remembering the past.

Vì phần lớn vận hành theo sự hồi tưởng quá khứ, nên được nói là “atītaṃ cintayato” (khi suy nghĩ về quá khứ).

Tathā hi loke evaṃ vadanti ‘‘yaṃ me pahūtaṃ dhanaṃ ahosi, taṃ pamādavasena pana bahuṃ khīṇa’’nti.

Just as people say in the world, "The abundant wealth I had was much diminished through negligence."

Như vậy, người đời thường nói: “Số tài sản lớn mà ta có đã bị hao mòn nhiều do sự phóng dật.”

Satipatirūpakenāti ‘‘cirakatampi cirabhāsitampi saritā’’ti evaṃ vuttasatuppattipatirūpakena.

By a semblance of mindfulness refers to a semblance of the arising of mindfulness as stated, "one remembers what was done long ago and said long ago."

Satipatirūpakena (tương tự niệm) nghĩa là tương tự với sự sinh khởi niệm đã nói như “nhớ được điều đã làm lâu, đã nói lâu”.

Uppattinti cittuppattiṃ.

Arising refers to the arising of consciousness.

Uppatti (sự sinh khởi) là sự sinh khởi của tâm.

Tathāpavattacittuppādo hi micchāsati.

Indeed, such an arising of consciousness is wrong mindfulness (micchāsati).

Sự sinh khởi tâm vận hành như vậy chính là tà niệm (micchāsati).

Sā pana kodhavasena vā ‘‘akkocchi maṃ avadhi ma’’ntiādinā (dha. pa. 3) upanayhantassa, rāgavasena vā ‘‘yānissa tāni pubbe mātugāmena saddhiṃ hasitalapitakīḷitāni anussaratī’’ti (a. ni. 7.50) vuttanayena subhato anussarantassa, diṭṭhivasena vā ‘‘so kho pana me atto nicco dhuvo’’tiādinā micchāabhinivisantassāti evamādinā nayena pavattatīti veditabbā.

That^* should be understood to arise either through anger, for instance, in one who harbors resentment with thoughts like "He abused me, he struck me," or through lust, as described in the phrase "remembering the smiles, talks, and play he formerly had with women," seeing them as beautiful, or through wrong view, for instance, in one who wrongly clings to the idea that "this self of mine is permanent, stable," and so on.

Nên biết rằng tà niệm ấy vận hành theo cách này: do sân hận, như người ôm lòng thù hận “nó mắng ta, nó đánh ta” (Dhp. 3); hoặc do tham ái, như người hồi tưởng một cách tốt đẹp những điều đã nói, đã cười, đã vui chơi với phụ nữ trước đây (A.N. 7.50); hoặc do tà kiến, như người chấp thủ sai lầm “ngã của ta là thường còn, bất biến”, v.v.

911

Upāyacintāvasenāti khippajālakumināduhalādiupakaraṇasaṃvidhānādīsu yutticintanādivasena pāpaṃ katvā vippaṭisāranimittaṃ, ‘‘sukataṃ mayā’’ti pāmojjanimittaṃ katvā paccavekkhaṇākārena moho aññāṇaṃ.

Through contemplation of expedients means by contemplating expedients for arranging equipment like quick fishing nets and traps, and so on; after doing evil resulting in remorse, the delusion of ignorance arises in the manner of reflection that "it was well done by me," resulting in joy.

Upāyacintāvasena (do suy nghĩ về phương tiện), tức là do suy nghĩ về sự sắp xếp các phương tiện như lưới, bẫy, v.v. để làm điều ác (pāpaṃ katvā) với mục đích hối hận, hoặc “sukataṃ mayā” (ta đã làm tốt) với mục đích hoan hỷ, thì vô minh (moha) là sự không biết dưới dạng sự quán xét (paccavekkhaṇā).

Tattha pana ‘‘asive sivā’’ti vohāro viya ñāṇavohāro.

There, however, it is a designation of knowledge, similar to the designation of "auspicious" for inauspicious things.

Ở đây, đó là cách gọi của trí tuệ, giống như cách gọi “tốt lành trong điều không tốt lành”.

Micchāsabhāvattā pana micchāñāṇaṃtveva vuccati.

But because of its wrong nature, it is called wrong knowledge.

Tuy nhiên, vì bản chất là tà, nên nó được gọi là micchāñāṇaṃ (tà trí) mà thôi.

Ekūnavīsatibhedaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ sammā pekkhitattā sammāñāṇaṃ vuccati, itaraṃ pana jhānādipaccavekkhaṇañāṇaṃ sammādiṭṭhiyāva saṅgayhati.

Reflection-knowledge (paccavekkhaṇañāṇa) of nineteen kinds is called right knowledge because it is reflected upon correctly; other jhāna-reflection-knowledge, however, is included in right view itself.

Trí quán xét mười chín loại được gọi là sammāñāṇaṃ (chánh trí) vì đã quán xét đúng đắn; còn trí quán xét thiền định, v.v. thì thuộc về chánh kiến (sammādiṭṭhi) mà thôi.

Rūpārūpasamāpattilābhitāmattena vaṭṭato avimuttāyeva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino.

Though they are not liberated, they imagine themselves to be liberated merely by having attained form and formless attainments, being still bound by the round of existence.

Chỉ với việc đạt được các định sắc giới và vô sắc giới, họ vẫn còn trong luân hồi, “avimuttāyeva samānā ‘vimuttā maya’nti evaṃsaññino” (dù chưa giải thoát nhưng vẫn có nhận thức rằng “chúng ta đã giải thoát”).

Pakatipurisantarañāṇasaṅkhātāyaṃ, guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānasaṅkhātāyaṃ, attano mahābrahmunā salokatā tassa samīpatāsaṃyujjanasaṅkhātāyaṃ vā avimuttiyaṃ vimuttisaññino.

They perceive liberation in non-liberation, which is reckoned as knowledge different from that of ordinary people, or as the non-abiding of oneself, devoid of qualities, in one's own nature, or as being in the same realm as Mahābrahmā, or as closeness to him.

Vimuttisaññino (nhận thức về sự giải thoát) trong sự chưa giải thoát này là: sự hiểu biết về những người khác, sự không an trú của bản thân không có đức hạnh, hoặc sự kết nối của bản thân với Đại Phạm Thiên, sự gần gũi với Ngài.

Ekantākusalatāya hīnattā pāpikā.

It is vile because of its inferiority due to being inherently unwholesome.

Vì hoàn toàn bất thiện nên là thấp kém, pāpikā (ác).

Ayāthāvatāya viparītā.

It is contrary because it is not as it truly is.

Vì không đúng như thật nên là viparītā (trái ngược).

Yathāvuttenāti ‘‘avimuttāyeva samānā’’ti vuttappakārena.

In the manner stated refers to the way expressed as "though they are not liberated."

Yathāvuttena (theo cách đã nói) là theo cách đã nói “dù chưa giải thoát”.

‘‘Mayamettha sammādiṭṭhi bhavissāmā’’tiādīsu phalasammādiṭṭhiādīnipi maggasammādiṭṭhiādipakkhikānevāti adhippāyena ‘‘phalasampayuttāni…pe… veditabbā’’ti vuttaṃ.

In phrases such as "Here we shall be of right view," it is stated that " associated with fruit...etc....should be understood" with the intention that even fruit-right view, etc., are on the side of path-right view, etc.

Trong các câu “chúng ta sẽ có chánh kiến ở đây” và những câu tương tự, các loại chánh kiến quả (phalasammādiṭṭhi), v.v. cũng thuộc về các loại chánh kiến đạo (maggasammādiṭṭhi), v.v. với ý nghĩa đó, nên được nói là “phalasampayuttāni…pe… veditabbā” (liên hệ đến quả…v.v… nên được hiểu).

Sabbepi pana phaladhamme vimuttikkhandhasaṅgahato ‘‘vimuttī’’ti vuccamāne na koci virodho.

And there is no contradiction if all fruit-dharmas are called "liberation" as they are included in the aggregate of liberation.

Tuy nhiên, nếu tất cả các pháp quả được gọi là “giải thoát” (vimutti) vì chúng thuộc về uẩn giải thoát (vimuttikkhandha), thì không có gì mâu thuẫn.

Ettha sammāvimuttisaṅkhāte sallekhavatthumhi.

Here, in the matter of purification, which is called right liberation.

Ở đây, trong đối tượng gọt giũa (sallekhavatthu) được gọi là chánh giải thoát (sammāvimutti).

912

Yadi nīvaraṇavasena vuttāni, tasmā tīṇeva vuttānīti āha ‘‘abhijjhālū’’tiādi.

If they are stated in terms of hindrances, therefore only three are stated, as in " covetous," etc.

Nếu nīvaraṇavasena vuttāni (được nói theo cách của các triền cái), do đó chỉ có ba điều được nói, nên nói “abhijjhālū” (tham lam), v.v.

Pariyuṭṭhānappattā thinamiddhapariyuṭṭhitā.

They are overcome by sloth and torpor because they have reached the stage of being overwhelmed.

Đạt đến trạng thái bị bao vây là thinamiddhapariyuṭṭhitā (bị hôn trầm, thụy miên bao vây).

Yassa dhammassa atthitāya uddhatā nāma honti, so dhammo uddhaccanti āha ‘‘uddaccena samannāgatāti uddhatā’’ti.

That quality by the existence of which one is called agitated (uddhata), that quality is agitation (uddhacca), he says: " agitated are those who are accompanied by agitation."

Pháp mà do sự hiện hữu của nó mà người ta trở nên phóng dật, pháp đó là phóng dật. Nên nói: “uddaccena samannāgatāti uddhatā” (được phóng dật bao gồm là phóng dật).

Vicinantāti dhammoti vā adhammoti vā ādinā yaṃ kiñci sabhāvaṃ vinicchinantā.

Investigating means discerning any nature, whether it is Dhamma or not Dhamma, etc.

Vicinantā (tìm kiếm) nghĩa là phân tích bất cứ bản chất nào, dù là pháp hay phi pháp.

Upanāhanasīlāti parassa attano citte anubandhanasīlā.

Accustomed to tying knots means accustomed to binding others' minds and one's own.

Upanāhanasīlā (có thói quen ôm ấp) nghĩa là có thói quen cột chặt vào tâm của người khác và của chính mình.

Issantīti usūyanti.

Issanti means they are envious.

Issanti (ganh tị) nghĩa là đố kỵ.

Saṭhayantīti saṭhā aññathā attānaṃ aññathā pavedanakā.

Saṭhayanti are saṭhā (deceitful), those who present themselves as other than what they are.

Saṭhayanti (lừa dối) nghĩa là saṭhā (gian xảo), những người tự tuyên bố mình khác với thực tế.

Te pana yasmā na yathābhūtavādino, tasmā āha ‘‘na sammā bhāsantīti vuttaṃ hotī’’ti.

But since they are not speakers of the truth, it is said: " it means they do not speak correctly."

Vì những người ấy không nói đúng sự thật, nên nói “na sammā bhāsantīti vuttaṃ hotī” (nghĩa là không nói đúng đắn).

Vuttapaccanīkanayenāti ‘‘na kodhanā akkodhanā’’tiādinā vuttaatthapaṭipakkhanayena.

By the method of the opposite of what was stated refers to the method of the opposite meaning of what was stated, as in "not irritable, un-irritable," etc.

Vuttapaccanīkanayena (theo cách đối nghịch đã nói) là theo cách đối nghịch với ý nghĩa đã nói như “không sân hận, không giận dữ”, v.v.

913

Dukkhaṃ vaco etesu vippaṭikūlaggāhitāya vipaccanīkagāhesūti dubbacā.

Difficult speech (dukkha vaco) for those who hold to opposing views, thus dubbacā (hard to admonish).

Lời nói khó nghe trong những điều này, do chấp thủ những điều trái ngược, nên là dubbacā (khó dạy).

Te pana vacanakkhamā na hontīti āha ‘‘vattuṃ dukkhā’’tiādi.

They are not amenable to admonition, so it is said: " difficult to speak to," etc.

Vì những người ấy không dễ nghe lời, nên nói “vattuṃ dukkhā” (khó nói), v.v.

Hīnācāratāya dukkhassa vā sampāpakatāya pāpakā.

Evil (pāpakā) due to their lowly conduct or because they bring about suffering.

Vì hành vi thấp kém hoặc vì mang lại khổ đau, nên là pāpakā (ác).

Asaddhammavasenāti asappurisadhammavasena.

By way of unwholesome qualities means by way of qualities of ignoble persons.

Asaddhammavasena (theo cách của phi pháp) là theo cách của pháp của người không tốt.

Attanā visesitabbavasena kāyaviññattiādīnaṃ kāyakammadvārādibhāvo viya assaddhiyādiasaddhammasamannāgamenaasataṃ asappurisānaṃ dhammānanti tāniyeva assaddhiyādīni asaddhammā nāma, tesaṃ vasenāha ‘‘saddhā etesaṃ natthī’’ti yathā taṃ ‘‘duppaññā’’ti.

Just as the qualities of bodily intimation, etc., are aspects of the door of body-action, etc., as determined by oneself, so too, the unwholesome qualities like lack of faith are the qualities of unnoble, ignoble persons who are endowed with lack of faith, etc.; by way of these, he says, " they have no faith," just like "lacking wisdom."

Giống như sự biểu lộ thân (kāyaviññatti), v.v. trở thành cửa thân nghiệp (kāyakammadvāra), v.v. theo cách mà chúng được phân biệt, thì các pháp của người không tốt (asappurisa) do được bao gồm bởi phi pháp như vô tín (assaddhiyādi), v.v. chính là các phi pháp (asaddhamma) như vô tín, v.v. Theo cách của chúng, nên nói “saddhā etesaṃ natthī” (những người này không có đức tin), giống như “duppaññā” (kém trí tuệ).

Suttageyyādi appaṃ sutaṃ etesanti appassutā, sutena anupapannā.

Appassutā (of little learning) are those who have little learning in suttas, geyyas, etc., unendowed with learning.

Appassutā (ít học) là những người có ít điều được nghe như kinh, kệ, v.v., không có sự học vấn.

Natthīti gahetabbanti iminā abhāvattho ayaṃ appa-saddo ‘‘appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassāna’’ntiādīsu (a. ni. 10.11) viyāti dasseti.

It should be understood as "there is not" by this, it shows that this word appa- has the meaning of absence, as in "from the touch of gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things," etc.

Natthīti gahetabba (nên hiểu là không có) là chỉ ra rằng từ “appa” (ít) này có nghĩa là không hiện hữu, giống như trong “appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassānaṃ” (không bị muỗi, ruồi, gió, nắng, rắn rết chạm vào), v.v.

Sammāpaṭipattiyā anārambhanato kucchitā gārayhā sīdanti osīdanti saṃkilesapakkheti kusītā da-kārassa ta-kāraṃ katvā.

They are contemptible, reprehensible, they sink, they are submerged into the side of defilements, kusītā (indolent), having changed the da- to ta-.

Vì không bắt đầu chánh hạnh, nên kucchitā (đáng ghê tởm), đáng bị quở trách, sīdanti (chìm đắm), chìm đắm trong phe phiền não, là kusītā (biếng nhác) bằng cách biến âm d thành t.

Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya āraddhaṃ paggahitaṃ vīriyaṃ etesanti āraddhavīriyā.

Āraddhavīriyā (of aroused energy) are those whose energy is aroused and sustained for the abandoning of unwholesome states and the attainment of wholesome states.

Āraddhavīriyā (tinh tấn) là những người có vīriyaṃ (tinh tấn) āraddhaṃ (được bắt đầu), được nắm giữ để từ bỏ các pháp bất thiện và thành tựu các pháp thiện.

Anuppādanena muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatī.

Muṭṭhassatī (of lost mindfulness) are those whose mindfulness is lost, destroyed, by not being produced.

Do không sinh khởi, muṭṭhā (mất), niệm bị mất, etesanti muṭṭhassatī (những người này là thất niệm).

Duṭṭhāti dūsitā.

Duṭṭhā means corrupted.

Duṭṭhā (hư hỏng) nghĩa là bị làm hư hại.

Duppaññā nāma dūsitabhāvo paṭipakkhena vināsitabhāvoti āha ‘‘naṭṭhapaññāti vuttaṃ hotī’’ti.

Lacking wisdom (duppaññā) means having a corrupted state, a state destroyed by its opposite, he says: " it means having lost wisdom."

Duppaññā (kém trí tuệ) nghĩa là trạng thái bị hư hại, trạng thái bị hủy hoại bởi đối nghịch, nên nói “naṭṭhapaññāti vuttaṃ hotī” (nghĩa là trí tuệ bị hủy hoại).

Heṭṭhā sammādiṭṭhiggahaṇena kammassakatāpaññāya maggasammādiṭṭhiyā ca gahitattā subbacakalyāṇamittatāparivārāhi idha saddhādīhi vipassanāsambhārassa uddhaṭattā ca vuttaṃ ‘‘idha vipassanāpaññā veditabbā’’ti.

Since the wisdom of kamma-ownership and path-right view were previously included by the mention of right view, and since the requisites for insight are here brought forth by faith, etc., accompanied by being easy to admonish and having noble friends, it is said: " here, insight-wisdom should be understood."

Vì ở dưới chánh kiến đã bao gồm trí tuệ về nghiệp (kammassakatāpaññā) và chánh kiến đạo (maggasammādiṭṭhi), và ở đây các yếu tố của tuệ quán (vipassanāsambhāra) đã được nêu ra qua đức tin (saddhā), v.v. với sự bạn bè tốt đẹp (kalyāṇamittatā) dễ dạy, nên nói “idha vipassanāpaññā veditabbā” (ở đây nên hiểu là tuệ quán).

Tenāha ‘‘vipassanāsambhāro hī’’tiādi.

Therefore it is said: "For it is the prerequisite for insight," and so on.

Do đó, ngài nói: "Vì các yếu tố của thiền quán," v.v.

Yuttiṃ anapekkhitvāpi ayamattho gahetabboti dassento āha ‘‘porāṇānaṃ āṇā’’ti.

Showing that this meaning should be taken even without expecting logic, it is said: "It is the command of the ancients."

Để chỉ rõ rằng ý nghĩa này nên được chấp nhận ngay cả khi không xem xét lý lẽ, ngài nói: "Đây là lời dạy của các bậc cổ đức."

914

Lokuttaraguṇānaṃ antarāyakaranti lokuttaraguṇānaṃ adhigamassa antarāyakaraṃ.

"An obstacle to supramundane qualities" means an obstacle to the attainment of supramundane qualities.

Là chướng ngại cho các pháp siêu thế có nghĩa là chướng ngại cho sự chứng đắc các pháp siêu thế.

Sandiṭṭhinti saṃ attano diṭṭhiṃ, yaṃ vā taṃ vā attanā yathāgahitadiṭṭhinti attho.

"One's own view" means one's own view, or whatever view has been grasped by oneself.

Sandiṭṭhi là cái thấy của chính mình, nghĩa là bất kỳ cái thấy nào mà mình đã chấp thủ.

Sabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanato parāmāsī.

Grasping (parāmāsī) means touching it as something other than its true nature.

Vì chạm vào từ bên ngoài, vượt quá bản chất, nên là parāmāsī (chấp thủ).

Daḷhaggāhīti ‘‘idameva sacca’’nti thiraggāhaggāhī.

"Holding firmly" means holding firmly with the thought, "This alone is true."

Daḷhaggāhī là người chấp thủ vững chắc, nói rằng: "Chỉ điều này là sự thật."

Paṭinissaggīti paṭinissajjanako.

"Renouncer" means one who gives up.

Paṭinissaggī là người từ bỏ.

Kummovāti yathā kacchapo attano pādādike aṅge kenaci ghaṭṭito sabbāni aṅgāni attano kapāleyeva samodahati, na bahi nīharati, evamayampi ‘‘na sundaro tava gāho, chaḍḍehi na’’nti vutto taṃ na vissajjeti.

"Like a tortoise" means that just as a tortoise, when struck by something on its feet or other limbs, withdraws all its limbs into its shell and does not put them out, so too, when told "Your view is not good, abandon it," this one does not give it up.

Như con rùa – ví như con rùa khi bị ai đó chạm vào chân hoặc các bộ phận khác của cơ thể, nó thu tất cả các bộ phận vào mai của mình, không đưa ra ngoài; cũng vậy, người này khi được nói: "Sự chấp thủ của ông không tốt, hãy từ bỏ nó," thì không từ bỏ nó.

Antoyeva attano hadaye eva ṭhapetvā taṃ vadati.

"Inside only" means he keeps it in his heart and speaks of it.

Antoyeva (chỉ bên trong) là giữ nó trong lòng mình rồi nói ra.

Kumbhīlaggāhanti saṃsumāraggāhaṃ.

"Crocodile's grasp" means the grasp of a crocodile.

Kumbhīlaggāha là sự chấp thủ của cá sấu.

Gaṇhantīti yathā saṃsumārā gahitaṃ na vissajjenti, evaṃ gaṇhanti.

"They grasp" means that just as crocodiles do not release what they have grasped, so do they grasp.

Gaṇhantī (họ nắm giữ) là như cá sấu không nhả ra những gì đã nắm giữ, họ cũng nắm giữ như vậy.

915

84. Evaṃ catucattālīsāya ākārehīti avihiṃsanādīhi catuadhikacattālīsappakārehi.

84. "In these forty-four ways" means in the forty-four ways beginning with non-harming.

84. Như vậy, với bốn mươi bốn phương cách là với bốn mươi bốn cách thức như không làm hại, v.v.

Kasmā panettha avihiṃsā ādito vuttā?

Why is non-harming mentioned first here?

Vì sao ở đây không làm hại được nói trước tiên?

Sabbaguṇānaṃ mūlabhāvato.

Because it is the root of all good qualities.

Vì đó là cội rễ của tất cả các thiện pháp.

Avihiṃsāti hi karuṇāyetaṃ adhivacanaṃ, sā ca visesato sīlassa mūlakāraṇaṃ parūpaghātalakkhaṇā dussīlyā oramāpanato.

For non-harming is a term for compassion, and it is a special root cause of morality, as it prevents immorality characterized by harming others.

Thật vậy, không làm hại là tên gọi khác của lòng bi mẫn, và nó đặc biệt là nguyên nhân gốc rễ của giới, vì nó ngăn chặn sự ác giới có đặc tính làm hại người khác.

Yathā hi pāṇātipāto parūpaghātalakkhaṇo, tathā paresaṃ sāpateyyāvaharaṇaṃ, sattippahāratopi dhanassāvahāro garutaroti.

For just as the destruction of life is characterized by harming others, so is the taking of others' property; indeed, the taking of wealth is even more serious than striking a blow.

Ví như sát sinh có đặc tính làm hại người khác, thì việc cướp tài sản của người khác cũng vậy; và việc cướp tài sản còn nặng hơn cả việc đâm chém bằng vũ khí.

Tathā abrahmacariyaṃ gabbhadhāraṇādidukkhāvahanato, paradārātikkame pana vattabbameva natthi.

Similarly, unchastity brings the suffering of pregnancy and so on; as for adultery, there is no need to speak further.

Cũng vậy, tà hạnh có đặc tính mang lại đau khổ như mang thai, v.v.; còn đối với việc tà dâm với vợ người khác thì không cần phải nói nữa.

Paresaṃ visaṃvādanabhedanamammaghaṭṭanānaṃ parūpaghātabhāvo pākaṭo eva, samphappalāpo atthaggāhāpanato anatthuppādanato, abhijjhā adinnādānādihetuto, byāpādo pāṇātipātādihetuto, micchādiṭṭhi sabbānatthahetuto parūpaghātalakkhaṇā, micchādiṭṭhi dhammikapaṭiññopi pāṇātipātādīni karoti, pare ca tattha niyojeti, kimaṅgaṃ pana itare.

The harming of others through deceit, division, and cutting remarks is evident; frivolous talk leads to the loss of benefit and the arising of disadvantage; covetousness is the cause of taking what is not given and so on; ill-will is the cause of the destruction of life and so on; wrong view, being the cause of all disadvantages, is characterized by harming others. Even with a righteous claim, wrong view leads to the destruction of life and so on, and compels others to do likewise; what then of the others?

Việc nói dối, chia rẽ, đâm chọc vào chỗ yếu của người khác có đặc tính làm hại người khác là điều hiển nhiên; nói lời vô ích là vì làm mất ý nghĩa và gây ra điều bất lợi; tham lam là nguyên nhân của trộm cắp, v.v.; ác ý là nguyên nhân của sát sinh, v.v.; tà kiến là nguyên nhân của tất cả điều bất lợi, có đặc tính làm hại người khác; tà kiến, ngay cả khi tự xưng là chánh pháp, vẫn gây ra sát sinh, v.v., và còn xúi giục người khác làm điều đó, huống chi những điều khác.

Vihiṃsalakkhaṇā dussīlyā oramā avihiṃsalakkhaṇā visesato sīlassa balavakāraṇaṃ.

Abstaining from immorality characterized by harming is a particularly strong cause for morality, characterized by non-harming.

Việc từ bỏ ác giới có đặc tính làm hại là nguyên nhân mạnh mẽ đặc biệt của giới có đặc tính không làm hại.

Sīlapadaṭṭhāno ca samādhi, samādhipadaṭṭhānā ca paññāti sabbaguṇānaṃ mūlabhūtā avihiṃsā.

And concentration is founded upon morality, and wisdom is founded upon concentration; thus non-harming is the root of all good qualities.

Và định có nền tảng là giới, tuệ có nền tảng là định; như vậy, không làm hại là cội rễ của tất cả các thiện pháp.

Apica uḷārajjhāsayānaṃ nisammakārīnaṃ dhīrānaṃ uttamapurisānaṃ sīlaṃ viya samādhipaññāpi paresaṃ hitasukhāvahāva sampajjantīti evampi karuṇā sabbaguṇānaṃ mūlanti sā ādito vuttā.

Moreover, just as the morality, concentration, and wisdom of noble persons—those with excellent intentions, who act discerningly, the wise—conduce to the welfare and happiness of others, so too is compassion the root of all good qualities; therefore, it is mentioned first.

Hơn nữa, cũng như giới, định và tuệ của những người có ý chí cao thượng, hành động thận trọng, những bậc trí tuệ, những bậc thượng nhân, đều mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác; như vậy, bi mẫn là cội rễ của tất cả các thiện pháp, nên nó được nói trước tiên.

916

Tato paraṃ visesato ‘‘avihiṃsāsamuṭṭhānā ime dhammā’’ti dassanatthaṃ kusalakammapathadhammā gahitā.

After that, the wholesome courses of action (kusalakammapatha) are taken to specifically show that "these mental states arise from non-harming."

Sau đó, các pháp thiện nghiệp đạo được nêu ra để đặc biệt chỉ rõ: "Những pháp này phát sinh từ sự không làm hại."

Tato idaṃ guṇānaṃ mūlabhūtaṃ sīlaṃ, ettha patiṭṭhitena ime dhammā uppādetabbāti dassanatthaṃ aṭṭha sammattā gahitā.

Then, to show that morality is the root of these qualities, and that these qualities should be generated by one established therein, the eight right qualities are taken.

Sau đó, tám chánh được nêu ra để chỉ rõ rằng giới này là cội rễ của các thiện pháp, và các pháp này phải được phát sinh bởi người đã an trú trong giới này.

Tesaṃ visodhanāya paṭipannassa ādito evaṃ hotīti dassanatthaṃ nīvaraṇaviveko gahito, ādito nīvaraṇadvayassa aggahaṇe gahitāgahitakāraṇaṃ aṭṭhakathāya vuttameva.

To show that such is the case for one who initially practices for their purification, the removal of hindrances (nīvaraṇa-viveka) is taken. The reason for taking or not taking the two hindrances initially is already stated in the Commentary.

Để chỉ rõ rằng đối với người thực hành để thanh lọc chúng, ban đầu sẽ như thế này, sự tách rời khỏi các triền cái được nêu ra; lý do không nêu ra hai triền cái ban đầu đã được nói trong Aṭṭhakathā về việc cái nào được nêu ra và cái nào không.

Kodhassa pana byāpādato bhedo vatthasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.71) vuttanayeneva veditabbo.

The distinction of anger from ill-will should be understood in the manner stated in the commentary on the Vatthasutta.

Sự khác biệt giữa sân và ác ý cần được hiểu theo cách đã nói trong Vatthasuttavaṇṇanā (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.71).

Kodhādippahānena cettha sallekhasiddhīti dassanatthaṃ tato upakkilesavisuddhi gahitā.

Here, to show that purification is achieved by abandoning anger and so on, the purification from defilements (upakkilesavisuddhi) is taken thereafter.

Sau đó, sự thanh tịnh các cấu uế được nêu ra để chỉ rõ rằng sự thành tựu của sự tự thanh lọc (sallekha) ở đây là do sự đoạn trừ sân hận, v.v.

Sā ca subbacakalyāṇamittaappamattatāhi sijjhatīti dassanatthaṃ pakiṇṇakā gahitā.

And to show that this is achieved through tractability, good friendship, and diligence, miscellaneous qualities are taken.

Và để chỉ rõ rằng điều đó thành tựu nhờ sự dễ dạy, bạn lành và không phóng dật, các pháp tạp được nêu ra.

Sampannasovacassatādiguṇassa ime dhammā pāripūriṃ gacchanti, vipassanaṃ paribrūhetvā ariyamaggādhigamāya saṃvattantīti dassanatthaṃ saddhammā gahitā.

To show that these mental states bring to perfection the qualities of excellent tractability and so on, and conduce to the attainment of the noble path by developing insight, the good qualities (saddhammā) are taken.

Để chỉ rõ rằng những pháp này đạt đến sự viên mãn cho người có các đức tính như dễ dạy đầy đủ, và chúng dẫn đến sự chứng đắc Thánh đạo bằng cách phát triển thiền quán, các chánh pháp (saddhamma) được nêu ra.

Evaṃbhūtassa ayaṃ micchāgāho lokuttaraguṇādhigamassa antarāyakaro, tasmā so dūrato vajjetabbo, evaṃ yathāvuttāya sammāpaṭipattiyā ariyamaggaṃ adhigacchanto sallekhaṃ matthakaṃ pāpetīti dassanatthaṃ ‘‘sandiṭṭhiparāmāsī’’tiādi vuttanti evametesaṃ catucattālīsāya sallekhākārānaṃ gahaṇapayojanaṃ anupubbī ca veditabbā.

Such a wrong grasping as this is an obstacle to the attainment of supramundane qualities; therefore, it should be avoided from afar. To show that one who attains the noble path through the right practice as described brings purification to its culmination, it is said "one who grasps with one's own view," and so on. Thus, the purpose and sequence of taking these forty-four aspects of purification should be understood.

Đối với người như vậy, sự chấp thủ sai lầm này là chướng ngại cho sự chứng đắc các pháp siêu thế, do đó nó phải được tránh xa; và để chỉ rõ rằng người chứng đắc Thánh đạo bằng cách thực hành chánh hạnh như đã nói sẽ đưa sự tự thanh lọc lên đến đỉnh cao, nên "sandiṭṭhiparāmāsī" (chấp thủ kiến chấp) v.v., đã được nói; như vậy, mục đích và trình tự của việc nêu ra bốn mươi bốn phương cách tự thanh lọc này cần được hiểu rõ.

Payogato sallekhapaṭipadaṃ paṭipajjituṃ asakkontānaṃ cittuppādopi bahūpakāroti āha ‘‘cittuppādassapi bahūpakārataṃ dassetu’’nti.

He says, "to show the great benefit of even a thought," because those unable to undertake the path of purification by practice can still gain great benefit from even a thought (cittuppāda).

Để chỉ rõ rằng ngay cả sự phát khởi tâm cũng có nhiều lợi ích đối với những người không thể thực hành con đường tự thanh lọc bằng hành động, ngài nói: "Để chỉ rõ sự phát khởi tâm cũng có nhiều lợi ích."

917

Kusalesu dhammesūti avihiṃsādīsu yathāvuttaanavajjadhammesu.

"In wholesome mental states" means in the blameless mental states as described, beginning with non-harming.

Trong các pháp thiện là trong các pháp vô tội như không làm hại, v.v., đã nói ở trên.

Anuvidhiyanāti cittuppādassa kāyavācāhi anuvidhānā.

"Following" means the following of the thought by body and speech.

Anuvidhiyanā là sự tùy thuận của phát khởi tâm bằng thân và khẩu.

Tesaṃ dhammānanti avihiṃsādidhammānaṃ, tesaṃ vā cittuppādavasena pavattadhammānaṃ.

"Of those mental states" means of the mental states beginning with non-harming, or of the mental states that occur by way of the thought.

Của các pháp ấy là của các pháp như không làm hại, v.v., hoặc của các pháp diễn tiến theo sự phát khởi tâm.

Idāni yathāvuttadhammaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘kasmā panā’’tiādi āraddhaṃ.

Now, to explain the aforementioned mental states in detail, "Why then..." and so on, is begun.

Bây giờ, để trình bày chi tiết các pháp đã nói, ngài bắt đầu với "Vì sao lại..."

Saraṇagamanaṃ vācāya viññāpetuṃ asakkontassa vasena vuttaṃ ‘‘kāyena vā’’ti.

"Or by body" is said concerning one who is unable to declare the taking of refuge by speech.

"Bằng thân" được nói trong trường hợp người không thể biểu lộ sự quy y bằng lời nói.

‘‘Sīlaṃ kāyena samādiyatī’’ti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to "takes up morality by body."

Ở đây cũng vậy, trong câu "thọ giới bằng thân," nguyên tắc cũng tương tự.

Ettha ca tathā tathā pavattasallahukakāmāvacarakusalacittuppattiṃ upādāya tathārūpakusalakāyavacīkammānaṃ bahūpakāratā vuttāti na sabhāvato cittuppādassa bahūpakārataṃ ñāyatīti daṭṭhabbaṃ.

And here it should be understood that the great benefit of wholesome bodily and verbal actions of that kind is stated based on the arising of light-hearted sense-sphere wholesome thoughts of that kind, not that the thought itself is inherently greatly beneficial.

Và ở đây, cần hiểu rằng sự lợi ích lớn của các nghiệp thân và khẩu thiện như vậy được nói dựa trên sự phát sinh của các tâm thiện dục giới nhẹ nhàng diễn tiến theo cách đó, chứ không phải bản chất của sự phát khởi tâm có lợi ích lớn.

918

85. Hitādhigamāyāti diṭṭhadhammikādihitasampattiyā, ariyamaggādhigamāya eva vā.

85. "For the attainment of welfare" means for the attainment of welfare in this life and so on, or indeed for the attainment of the noble path.

85. Để chứng đắc lợi ích là để đạt được các thành tựu lợi ích như hiện tại, hoặc chỉ để chứng đắc Thánh đạo.

Ariyamaggo hi ekantahitattā hito nāma.

For the noble path is called welfare because it is exclusively beneficial.

Thật vậy, Thánh đạo được gọi là lợi ích vì nó là lợi ích tuyệt đối.

Parivajjanavasena kamanaṃ pavatti parikkamananti āha ‘‘parikkamanāya parivajjanatthāyā’’ti.

"Avoidance, for avoiding" means proceeding by way of avoiding, circumvention.

Sự đi lại theo cách tránh né, sự diễn tiến (pavatti), sự tránh né (parikkamana) có nghĩa là "để tránh né, để từ bỏ."

Sammādassanupāyasaṃvidhānena avihiṃsā paṭiyattā sammāsambuddhena.

"Non-harming has been prepared" by the Perfectly Self-Enlightened One by means of the arrangement of methods for right vision.

Không làm hại được sắp đặt bởi Đức Chánh Đẳng Giác với phương tiện và sự sắp xếp của chánh kiến.

Sukhenevāti akiccheneva.

"Easily" means without difficulty.

Dễ dàng là không khó khăn.

Eteneva upāyenāti eteneva avihiṃsāpade vuttena vidhinā.

"By this method" means by this very method stated in the non-harming section.

Với phương tiện này là với phương pháp đã nói trong mục không làm hại này.

Sabbapadānīti sesāni tecattālīsa padāni.

"All sections" means the remaining forty-three sections.

Tất cả các mục là ba mươi ba mục còn lại.

919

86. Akusalā paṭisandhiajanakā nāma uddhaccasahagatacittuppādadhammā aññepi pavattivipākamattadāyino, dinnāya paṭisandhiyā vipākajanakā, paccayavekallena vipaccituṃ aladdhokāsā ahosikammādayo vā ajanakā.

86. Unwholesome mental states are those which do not produce rebirth, such as thoughts accompanied by restlessness, and other mental states that only yield results in the course of existence; or those that do not produce rebirth, such as deeds that have lost their opportunity to ripen due to a lack of conditions.

86. Các pháp bất thiện là các pháp phát sinh tâm hợp với trạo cử không tạo tái sinh, và các pháp khác chỉ mang lại quả trong quá trình diễn tiến; các pháp tạo quả cho tái sinh đã được cho, hoặc các pháp như vô hiệu nghiệp (ahosikamma) không có cơ hội chín muồi do thiếu duyên, là các pháp không tạo tái sinh.

Jātivasenāti akusalajātivasena.

"By class" means by the class of unwholesome deeds.

Theo loại là theo loại bất thiện.

Adhobhāgaṅgamanīyāti apāyagamanīyā.

"Leading downwards" means leading to the lower realms.

Dẫn đến các cõi thấp là dẫn đến các cõi khổ.

Evaṃnāmāti nāmaggahaṇena sabhāvaṃ upalakkheti sati paccayasamavāye taṃsabhāvānativattanato.

"Of such a name" means that by taking the name, one discerns its nature, as its nature does not change when the conditions are present.

Có tên như vậy là chỉ ra bản chất bằng cách nêu tên, vì bản chất đó không thay đổi khi có đầy đủ các duyên.

Tenāha ‘‘vipākakāle aniṭṭhākantavipākattā’’ti.

Therefore it is said: "Because its result is undesirable and unpleasant at the time of fruition."

Do đó, ngài nói: "Vì có quả không mong muốn, không thích ý vào thời gian chín muồi."

Vuttanayeneva kusalapakkho veditabbo.

The wholesome side should be understood in the same way as described.

Phía thiện cần được hiểu theo cách đã nói.

Ayaṃ pana viseso, idha paṭisandhiajanakā abhiññāsahagatadhammā, sesaṃ vuttasadisameva.

But this is the distinction: here, the mental states accompanied by supernormal knowledge (abhiññā) do not produce rebirth; the rest is similar to what has been said.

Nhưng có sự khác biệt này: ở đây, các pháp hợp với thắng trí là những pháp không tạo tái sinh; phần còn lại tương tự như đã nói.

Sabbe akusalāti ettha vihiṃsamekaṃ ṭhapetvā itare sabbe akusalā upamābhūtā.

In "all unwholesome," all other unwholesome states, except for harming, are used as comparisons.

Tất cả các pháp bất thiện – ở đây, ngoại trừ sự làm hại, tất cả các pháp bất thiện khác đều là ví dụ.

Vihiṃsā hi upameyyaṃ.

For harming is the object of comparison.

Thật vậy, sự làm hại là đối tượng được ví.

Sabbe kusalāti etthāpi eseva nayo.

The same method applies to "all wholesome."

Tất cả các pháp thiện – ở đây cũng vậy, nguyên tắc tương tự.

Eteneva upāyenāti yathā vihiṃsānaṃ upameyyatā, tadavasesānaṃ kusalākusalānaṃ upamābhāvo vutto, iminā nayena akusalaṃ pāṇātipātādiakusalena itarena, kusalañca pāṇātipātāpaṭiviratiādikusalena itarena upametabbaṃ.

“Eteneva upāyenā” means that just as the comparability of harmful acts and the metaphorical nature of the remaining wholesome and unwholesome acts have been stated, in this way, unwholesome acts such as taking life should be compared with other unwholesome acts, and wholesome acts such as abstaining from taking life should be compared with other wholesome acts.

Eteneva upāyenā (theo cách này) là, như đã nói về sự so sánh của sự làm hại, thì trạng thái ví dụ của những điều thiện và bất thiện còn lại cũng vậy. Theo cách này, điều bất thiện nên được so sánh với điều bất thiện khác như sát sanh, v.v., và điều thiện nên được so sánh với điều thiện khác như sự kiêng cữ sát sanh, v.v.

920

87. Parinibbāpaneti kilesapariḷāhavūpasamane.

87. “Parinibbāpane” means in the appeasement of the defilement-fever.

87. Parinibbāpane (trong sự Niết-bàn hoàn toàn) là trong sự làm lắng dịu sự thiêu đốt của phiền não.

Parito limpanaṭṭhena palipaṃ vuccati mahākaddamaṃ, taṃ pana ekantato gambhīrampi hotīti ‘‘gambhīrakaddame nimuggo’’ti vuttaṃ.

A great swamp is called palipa because it smears all around; and since it is always deep, it is said: “sunk in a deep swamp.”

Với ý nghĩa là làm dơ bẩn khắp nơi, palipaṃ được gọi là bùn lầy lớn. Vì nó cũng cực kỳ sâu, nên đã nói “chìm trong bùn lầy sâu”.

Palipaṃ viya palipanti pañca kāmaguṇā vuccanti, tasmā evaṃ idāni vuccamānena upamopameyyasaṃsandananayena ettha imasmiṃ ṭhāne atthayojanā veditabbā.

The five sense-pleasures are called palipa, like a swamp. Therefore, here, in this context, the meaning should be understood by the method of comparing the simile and the object of comparison, which is now being stated.

Giống như bùn lầy, năm dục lạc được gọi là palipanti. Do đó, ở đây, trong chỗ này, sự giải thích ý nghĩa nên được hiểu theo cách tương quan giữa ví dụ và điều được ví dụ như đang được nói đến.

Na hi taṃ kāraṇanti ettha kāraṇaṃ nāma hatthassa vā pādassa vā apalipannabhāvo, so pana natthi.

“Na hi taṃ kāraṇaṃ” here, the reason is the state of the hand or foot not being smeared, but that does not exist.

Na hi taṃ kāraṇa (điều đó không phải là nguyên nhân) là, ở đây, nguyên nhân là trạng thái không bị lấm bùn của tay hay chân, nhưng điều đó không có.

Esa nayo upameyyepi.

This method applies to the object of comparison as well.

Cách này cũng tương tự với điều được ví dụ.

921

Tattha siyā kassaci parivitakko ‘‘bhagavato desanānubhāvena bhikkhuādayo kathentī’’ti.

“Tattha siyā” refers to someone’s thought: “Monks and others speak by the power of the Blessed One’s teaching.”

Tattha siyā (ở đây có thể có) là sự suy tư của một số người rằng “nhờ năng lực thuyết pháp của Đức Thế Tôn mà các tỳ-kheo, v.v. thuyết giảng”.

‘‘Bhagavāyeva hi tattha uddharatī’’ti vatvā upamāya tadatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘rañño’’tiādi vuttaṃ.

Having stated “Bhagavāyeva hi tattha uddharatī” (for indeed, the Blessed One alone lifts up there), “rañño” and so on was said to illustrate that meaning with a simile.

Sau khi nói “chính Đức Thế Tôn đã nâng lên ở đó”, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng ví dụ, thì đã nói “rañño” (của vua), v.v.

Puthujjanā tāvatiṭṭhantu, sāvakasikhāppattavisesānampi ariyānaṃ desanā satthuyeva desanāti dassetuṃ ‘‘kiñcāpī’’tiādimāha.

Let ordinary people stand aside; to show that the teaching of even those Noble Ones who have attained special accomplishments as disciples is the teaching of the Teacher himself, he says “kiñcāpi” and so on.

Hãy tạm gác lại những phàm nhân, để chỉ ra rằng lời dạy của các bậc Thánh đã đạt đến đỉnh cao của hàng Thanh văn cũng chính là lời dạy của Bậc Đạo Sư, nên đã nói “kiñcāpī” (mặc dù), v.v.

Tathā hi tehi desitasuttāni buddhavacanameva, tesaṃ desanāya laddhavisesāpi ariyā buddhaputtāyevāti.

For indeed, the suttas taught by them are the words of the Buddha, and the Noble Ones, who are the Buddha’s sons, are those who have attained special accomplishments through their teaching.

Thật vậy, những bài kinh được các vị ấy thuyết giảng chính là Phật ngôn, và những bậc Thánh đã đạt được sự đặc biệt nhờ lời dạy của các vị ấy cũng chính là Phật tử.

922

Anibbisatāyāti anibbisevanatāya.

“Anibbisatāyā” means by not engaging.

Anibbisatāyā (do không phục vụ) là do không phục vụ.

Asikkhitavinayatāyāti pañcannaṃ vinayānaṃ sādaraṃ asikkhitabhāvena.

“Asikkhitavinayatāyā” means by not carefully training in the five Vinayas.

Asikkhitavinayatāyā (do không học giới luật) là do không học năm giới luật một cách cung kính.

Te pana vinayā tissannaṃ sikkhānaṃ sikkhāpanena hotīti āha ‘‘tisso sikkhā sikkhāpessatī’’ti.

But those disciplines are for the teaching of the three trainings, thus he said, "He will teach the three trainings."

Vì những giới luật đó được thực hiện bằng cách học ba học pháp, nên đã nói “tisso sikkhā sikkhāpessatī” (sẽ dạy ba học pháp).

Kiṃ pana tanti?

"What then is that?"

Kiṃ pana taṃ (vậy điều đó là gì)?

‘‘Ṭhānametaṃ vijjatī’’ti ettha vuttaṃ kiṃ pana ṭhānanti āha ‘‘apalipapalipannatta’’ntiādi.

"This state exists" – what is that state mentioned here? He said, "unsoiled, unsoiled, established," and so on.

Điều được nói ở đây là “điều này có thể xảy ra”, vậy điều đó là gì? Đã nói “apalipapalipannatta” (do không bị lấm bùn và bị lấm bùn), v.v.

Yasmā pāḷiyaṃ ‘‘so vata cundā’’tiādinā sāmaññatthaṃ upamābhāvena gahetvā visesattho upameyyabhāvena vutto, tasmā tamatthaṃ ‘‘evamattho veditabbo’’tiādinā sādhāraṇato vatvā puna asādhāraṇato vivaranto ‘‘kiṃ vuttaṃ hotī’’tiādimāha.

Since in the Pali text, starting with "So vata Cunda," the general meaning is taken as a simile and the specific meaning is stated as the thing to be compared, therefore, explaining that meaning generally with "Thus the meaning should be understood," and then again elaborating it specifically, he said, "What is meant by this?" and so on.

Vì trong kinh điển đã nói “này Cunda” v.v. để lấy ý nghĩa chung làm ví dụ và ý nghĩa đặc biệt làm điều được ví dụ, nên sau khi nói ý nghĩa đó một cách tổng quát bằng “evamattho veditabbo” (ý nghĩa nên được hiểu như vậy), v.v., rồi lại giải thích một cách đặc biệt bằng “kiṃ vuttaṃ hotī” (điều gì đã được nói), v.v.

Parassa vihiṃsācetanaṃ nibbāpessatīti idaṃ yo avihiṃsāsaṅkhātaṃ sammāpaṭipattiṃ disvā diṭṭhānugatiṃ āpajjanto dhammadesanāya paro avihiṃsako hoti, tādisaṃ sandhāya vuttaṃ.

"He will extinguish the intention to harm others" – this is said with reference to one who, seeing the right practice called non-violence, follows that example and becomes non-violent through the teaching of the Dhamma.

Parassa vihiṃsācetanaṃ nibbāpessatī (sẽ làm lắng dịu ý muốn làm hại của người khác) là điều này được nói đến để ám chỉ người nào đó, khi thấy sự thực hành chánh đáng gọi là không làm hại, rồi đi theo sự thấy biết đó, nhờ lời thuyết pháp mà trở thành người không làm hại.

Ādesanañhi tassa vacananti.

For it is his word of instruction.

Vì sự chỉ dẫn đó chính là lời nói của người ấy.

Tenāha ‘‘ayaṃ yā esā vihiṃsakassā’’ti.

Therefore, he said, "This, which is for the violent one."

Do đó đã nói “ayaṃ yā esā vihiṃsakassā” (điều này là của người làm hại).

Pubbe vihiṃsakassa micchāpaṭipajjantassa.

Previously, "for the violent one" means for one practicing wrongly.

Trước đây, vihiṃsakassa (của người làm hại) là của người thực hành sai lầm.

Vihiṃsāpahānāya maggaṃ bhāvayatotiādinā attano eva avihiṃsāya vihiṃsāparinibbānāya saṃvattanamāha.

By "developing the path for the abandonment of violence," and so on, he speaks of one's own non-violence leading to the complete extinguishing of violence.

Vihiṃsāpahānāya maggaṃ bhāvayato (khi tu tập con đường để đoạn trừ sự làm hại), v.v. là nói về sự chuyển hóa của chính mình thành không làm hại để đạt đến sự Niết-bàn của sự làm hại.

Tenāha ‘‘parinibbuto viyā’’tiādi.

Therefore, he said, "as if completely extinguished," and so on.

Do đó đã nói “parinibbuto viyā” (như đã Niết-bàn hoàn toàn), v.v.

Sabbapadesūti ‘‘pāṇātipātissā’’tiādinā āgatesu tecattālīsāya padesu.

"In all aspects" refers to the forty-three aspects mentioned starting with "of taking life."

Sabbapadesū (trong tất cả các phần) là trong bốn mươi ba phần được đề cập bằng “pāṇātipātissā” (của sự sát sanh), v.v.

923

88. Evanti desitākāraparāmasanaṃ.

88. "Thus" refers to the manner of teaching.

88. Evaṃ (như vậy) là sự nhắc lại cách đã được thuyết giảng.

Tassāti sallekhassa.

"Of that" refers to the purification.

Tassā (của điều đó) là của sự thiểu dục.

‘‘Atthi khvesa brāhmaṇa, pariyāyo’’tiādīsu (a. ni. 8.11; pārā. 3-10) viya pariyāya-saddo kāraṇatthoti āha ‘‘sallekhakāraṇa’’nti.

Like in "There is, O brahmin, a way," and so on, the word "way" means cause, thus he said, "the cause of purification."

Giống như trong “Atthi khvesa brāhmaṇa, pariyāyo” (Này Bà-la-môn, có một phương tiện), v.v., từ pariyāya có nghĩa là nguyên nhân, nên đã nói “sallekhakāraṇa” (nguyên nhân của sự thiểu dục).

Tesaṃ vasenāti sallekhānaṃ vasena.

"By means of these" refers to by means of the purifications.

Tesaṃ vasenā (do năng lực của những điều đó) là do năng lực của những sự thiểu dục.

Mettāya upasaṃharaṇavasena hitaṃ esantena.

"Seeking welfare" by bringing it into connection with loving-kindness.

Với ý nghĩa là sự liên hệ với tâm từ, hitaṃ esantena (bằng cách tìm kiếm lợi ích).

Karuṇāya vasena anukampamānena.

"Having compassion" by means of compassion.

Với ý nghĩa là sự liên hệ với tâm bi, anukampamānena (bằng cách thương xót).

Pariggahetvāti parito gahetvā, paritvāti attho.

"Having encompassed" means having taken completely, that is, having protected.

Pariggahetvā (sau khi nắm giữ) là sau khi nắm giữ khắp nơi, tức là sau khi bảo vệ.

Pariccāti parito itvā, samantato pharitvā icceva attho.

"Having pervaded" means having gone completely, that is, having spread everywhere.

Pariccā (sau khi lan tỏa) là sau khi đi khắp nơi, tức là sau khi lan tỏa khắp mọi phía.

Mā pamajjitthāti ‘‘jhāyathā’’ti vuttasamathavipassanānaṃ aññāṇena, aññena vā kenaci pamādakāraṇena mā pamādaṃ āpajjittha.

"Do not be heedless" means do not fall into heedlessness through ignorance of samatha and vipassanā, which were spoken of as "meditate," or through any other cause of heedlessness.

Mā pamajjitthā (chớ phóng dật) là chớ rơi vào sự phóng dật do không biết về pháp chỉ và pháp quán đã được nói là “hãy thiền định”, hoặc do bất kỳ nguyên nhân phóng dật nào khác.

Niyyānikasāsane hi akattabbakaraṇampi pamādoti.

For in the liberating Dispensation, even doing what should not be done is heedlessness.

Thật vậy, trong giáo pháp dẫn đến sự giải thoát, việc làm điều không nên làm cũng là sự phóng dật.

Vipattikāleti sattaasappāyādivipattiyuttakāle.

"In a time of misfortune" refers to a time accompanied by misfortunes such as the seven unsuitable conditions.

Vipattikāle (trong thời gian thất bại) là trong thời gian gặp phải những thất bại như bảy điều không thích hợp, v.v.

Yathāvuttā pañca pariyāyā aññepi sabbe sāsanaguṇā idheva saṅgahaṃ gacchantīti āha ‘‘jhāyatha, mā pamādatthāti tumhākaṃ anusāsanī’’ti.

The five ways mentioned, and all other qualities of the Dispensation, are included here, thus he said, "Meditate, do not be heedless – this is your instruction."

Năm phương tiện đã nói trên và tất cả các phẩm chất khác của giáo pháp đều được bao gồm ở đây, nên đã nói “jhāyatha, mā pamādatthāti tumhākaṃ anusāsanī” (hãy thiền định, chớ phóng dật, đó là lời giáo huấn của các ông).

924

Sallekhasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The explanation of the hidden meanings in the Sallekha Sutta is concluded.

Sự giải thích các ý nghĩa ẩn tàng trong Chú giải kinh Sallekha đã hoàn tất.

925

9. Sammādiṭṭhisuttavaṇṇanā

9. Explanation of the Sammādiṭṭhi Sutta

9. Chú giải kinh Sammādiṭṭhi

926

89. Kathetukamyatāpucchā evāti avadhāraṇena itarā catasso pucchā nivatteti itarāsaṃ asambhavato, tattha yathāpucchitassa atthassa vissajjanato ca ‘‘ayaṃ sammādiṭṭhī’’ti yāthāvato ajānantāpi puthujjanā bāhirakatāpasādayo attano samānasīle ṭhitaṃ sammādiṭṭhīti vadanti.

89. "The question of wishing to explain" – by the emphatic particle "eva," the other four questions are excluded due to their impossibility, and because the meaning as questioned is expounded therein. Even ordinary people and external ascetics who do not truly know "this is right view" speak of "right view" as being established in their own similar conduct.

89. Kathetukamyatāpucchā evā (chỉ là câu hỏi về ý muốn nói) là bằng cách khẳng định, điều này bác bỏ bốn câu hỏi khác vì chúng không thể xảy ra, và vì ý nghĩa đã được hỏi đã được giải đáp ở đó. Ngay cả những phàm nhân và các ẩn sĩ ngoại đạo, những người không biết chân tướng của “Chánh kiến này”, cũng gọi điều họ giữ là chánh kiến.

Anussavādivasenāpīti anussavākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantivasenapi.

"Also by way of tradition," and so on, means also by way of tradition, inference, speculation, conviction, and patience.

Anussavādivasenāpī (cũng do năng lực của sự nghe truyền lại, v.v.) là cũng do năng lực của sự nghe truyền lại, sự suy tư về hình tướng, sự quán xét và sự nhẫn nại.

Yathāsamaṅgitākārassa atthassa evametanti nijjhānakkhamāpanato ekantato yāthāvaggāho hotīti āha ‘‘attapaccakkhenapī’’ti, yāthāvato lakkhaṇassa paṭividdhattā attano paccakkhabhāvenāti attho.

Since the meaning of the state of being endowed with qualities is such that it allows for conviction, there is an absolute grasp of reality, thus he said, "also by direct experience," meaning by one's own direct experience, due to having penetrated the true characteristic.

Vì ý nghĩa của trạng thái tương ứng được quán xét là “điều này là như vậy” nên sự nắm bắt chân tướng là tuyệt đối, do đó đã nói “attapaccakkhenapī” (cũng bằng sự tự chứng). Tức là, do đã thấu hiểu chân tướng của đặc tính, nên bằng sự tự chứng của chính mình.

Bahunnaṃ vacanaṃ upādāyāti iminā sāsane loke ca niruḷhatāya ayaṃ āmeḍitapayogoti sāsanassa niruḷhatāya ca sampasādaṃ upādāyapi tadubhayiko āmeḍitapayogo daṭṭhabbo.

"By taking many words" – by this, it should be understood that this is a repeated usage due to its common acceptance in the Dispensation and in the world, and also due to taking confidence in the common acceptance of the Dispensation, this dual repeated usage should be seen.

Bahunnaṃ vacanaṃ upādāyā (do nắm giữ lời nói của nhiều người) là điều này cho thấy đây là cách dùng lặp lại trong giáo pháp và trong thế gian. Và do sự tin tưởng vào giáo pháp, cách dùng lặp lại cả hai nên được thấy.

Atthanti vacanatthaṃ.

"Meaning" refers to the meaning of the word.

Attha (ý nghĩa) là ý nghĩa của lời nói.

Lakkhaṇanti sabhāvaṃ.

"Characteristic" refers to its nature.

Lakkhaṇa (đặc tính) là bản chất.

Upādāyāti gahetvā.

"Having taken" means having grasped.

Upādāyā (do nắm giữ) là sau khi nắm giữ.

Sobhanāyāti sundarāya.

"Beautiful" means lovely.

Sobhanāyā (đẹp đẽ) là xinh đẹp.

Pasatthāyāti pasaṃsāya.

"Praiseworthy" means worthy of praise.

Pasatthāyā (đáng khen) là đáng ca ngợi.

Tesu purimena dhammānaṃ yathāsabhāvāvabodhasaṅkhātaṃ sammādiṭṭhisabhāvaṃ dasseti.

By the former, he shows the nature of right view, which is the understanding of the true nature of phenomena.

Với điều đầu tiên, nó chỉ ra bản chất của chánh kiến, tức là sự thấu hiểu bản chất của các pháp.

Tena hi sā sabbadhamme abhibhavitvā sobhati.

For by that, it surpasses all phenomena and shines forth.

Vì vậy, nó vượt trội hơn tất cả các pháp và trở nên đẹp đẽ.

Dutiyena sampayuttadhammesu pariṇāyikabhāvaṃ.

By the latter, its leading role among associated phenomena.

Với điều thứ hai, nó chỉ ra trạng thái dẫn dắt trong các pháp tương ưng.

Tena hi sā sampayuttadhamme ñāṇamaye viya taṃsamaṅginañca puggalaṃ ñāṇapiṇḍaṃ viya karoti, tassa ‘‘paṇḍito nipuṇo cheko viññū vibhāvī’’tiādinā disāsu pasaṃsā pattharati.

Therefore, it makes the associated phenomena as if full of knowledge, and the person endowed with it as if a mass of knowledge. Due to this, praise such as "wise, skillful, clever, discerning, insightful" spreads in all directions for that person.

Vì vậy, nó làm cho các pháp tương ưng giống như có trí tuệ và làm cho người có nó giống như một khối trí tuệ, và lời khen ngợi người ấy lan tỏa khắp các phương là “bậc trí tuệ, tinh xảo, khéo léo, có trí tuệ, có khả năng phân biệt”, v.v.

927

Kammassakatāñāṇanti kammaṃ sako etassāti kammassako, tassa bhāvo kammassakatā, tattha ñāṇaṃ ‘‘idaṃ kammaṃ sattānaṃ sakaṃ, idaṃ no saka’’nti evaṃ jānanañāṇaṃ.

Knowledge of the ownership of kamma (kammassakatāñāṇa) means that kamma is one's own (saka); the state of having kamma as one's own is kammassakatā. The knowledge therein is the knowing knowledge, "This kamma is one's own for beings, this is not one's own."

Kammassakatāñāṇa (trí tuệ về nghiệp là của riêng) là nghiệp là của riêng của người này, đó là kammassako, trạng thái của điều đó là kammassakatā. Trí tuệ ở đó là trí tuệ biết rằng “nghiệp này là của riêng của chúng sanh, nghiệp này không phải là của riêng”, v.v.

Saccānulomikañāṇanti ariyasaccānaṃ paṭivedhassa anulomato saccānulomikaṃ ñāṇaṃ, vipassanāñāṇaṃ.

Knowledge in conformity with the Truths (saccānulomikañāṇa) is knowledge in conformity with the penetration of the Noble Truths, which is vipassanā-ñāṇa.

Saccānulomikañāṇa (trí tuệ tương ưng với các Chân lý) là trí tuệ tương ưng với sự thấu hiểu các Thánh đế, đó là trí tuệ quán.

No saccānulomikāyāti bāhirako saccānulomikāya sammādiṭṭhiyā no sammādiṭṭhi sabbena sabbaṃ tassa abhāvato.

Not in conformity with the Truths means that the outsider's right view is not right view in conformity with the Truths, because it is entirely absent for him.

No saccānulomikāyā (không phải là tương ưng với các Chân lý) là chánh kiến của người ngoại đạo không phải là chánh kiến tương ưng với các Chân lý, vì nó hoàn toàn không có.

Tattha kāraṇamāha ‘‘attadiṭṭhiparāmāsakattā’’ti.

The reason for that is stated as "due to clinging to a view of self".

Ở đây, nguyên nhân được nói là “attadiṭṭhiparāmāsakattā” (do nắm giữ tà kiến về tự ngã).

Kammassa katādiṭṭhi pana bāhirakassa attadiṭṭhiṃ anurujjhantī pavattati ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattito.

However, the outsider's view of the ownership of kamma proceeds in conformity with the view of self, because it proceeds in the manner of "there is what is given," and so on.

Tuy nhiên, kiến chấp về nghiệp là của riêng, v.v. của người ngoại đạo vẫn tồn tại do nó ủng hộ kiến chấp về tự ngã, như trong cách nói “có sự bố thí”, v.v.

Sāsaniko dvīhipīti sāsaniko puthujjano kammassakatāñāṇādīhi dvīhipi sammādiṭṭhi.

One within the Dispensation by both means that the ordinary person (puthujjana) within the Dispensation possesses right view by both the knowledge of the ownership of kamma and so on.

Sāsaniko dvīhipī (người trong giáo pháp cũng bằng cả hai) là phàm nhân trong giáo pháp là chánh kiến bằng cả hai điều là trí tuệ về nghiệp là của riêng, v.v.

Okkantasammattaniyāmattā ‘‘sekkho niyatāyā’’ti vuttaṃ.

It is said "the Sekkha by the certain" because they have entered the fixed course of rightness.

“Sekkho niyatāyā” (bậc hữu học là chắc chắn) đã được nói do đã đi vào sự chắc chắn của chánh kiến.

Asekkhāya sammādiṭṭhiyā sammādiṭṭhīti ānetvā sambandhitabbaṃ.

It should be connected by understanding that they possess right view through the asekkhā sammādiṭṭhi.

Nên liên hệ bằng cách nói rằng đó là chánh kiến bằng chánh kiến của bậc vô học.

Tīsupi puggalesu sekkho idha sammādiṭṭhīti adhippetoti dassento ‘‘niyatāya niyyānikāyā’’tiādimāha.

"In all three types of individuals, the Sekkha is here understood as one with right view," intending to show this, he said, "by means of a fixed and leading to liberation," and so on.

Để cho thấy rằng trong ba hạng người, bậc Hữu học ở đây được coi là có chánh kiến, (Đức Phật) đã nói "kiên định, đưa đến giải thoát" và vân vân.

928

Idāni yathāvuttamatthaṃ pāḷiyā vibhāvetuṃ ‘‘tenevāhā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to explain the aforementioned meaning using the Pali text, "Therefore it was said," and so on, was stated.

Bây giờ, để làm rõ nghĩa đã nói như trên bằng lời kinh (Pāḷi), (đoạn) "Chính vì thế (Đức Phật) đã nói" và vân vân đã được nói.

Antadvayanti ‘‘sassataṃ, ucchedaṃ, kāmasukhaṃ, attakilamatha’’nti etaṃ antadvayaṃ.

Two extremes means these two extremes: "eternalism, annihilationism, sensual pleasure, and self-mortification."

Về hai cực đoan: "Thường kiến, đoạn kiến, dục lạc, khổ hạnh" là hai cực đoan này.

Līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanantadvayassa anupagamanaṃ atthasiddhameva.

The non-adherence to the two extremes of laxity/agitation and establishment/striving is indeed the accomplishment of the meaning.

Việc không rơi vào hai cực đoan của sự chấp thủ dựa trên sự luyến ái và phóng dật là điều đã được xác lập về mặt ý nghĩa.

Ujubhāvenāti ujusabhāvena maggena, majjhimāya paṭipattiyāti attho.

By straightforwardness means by a straightforward nature, by the path, by the middle practice—this is the meaning.

Bằng sự ngay thẳng: có nghĩa là bằng con đường ngay thẳng, bằng Trung đạo.

Dhamme pasādaggahaṇena satthari saṅghe ca pasādopi gahitoyeva hotīti ‘‘dhamme’’icceva vutto tadavinābhāvato.

By the acceptance of faith in the Dhamma, faith in the Teacher and the Saṅgha is also understood; thus, it is stated as "in the Dhamma" because of its inseparability.

Bằng việc chấp nhận tịnh tín nơi Pháp, tịnh tín nơi Bậc Đạo Sư và Tăng đoàn cũng đã được bao hàm, vì thế chỉ nói "nơi Pháp" vì điều đó không thể tách rời.

Yasmā esa niyatāya sammādiṭṭhiyā samannāgato sammādiṭṭhīti adhippeto, tañca vaṭṭato niyyānaṃ vivaṭṭādhigamena hotīti āha ‘‘āgato imaṃ saddhamma’’nti.

Since he is understood as having right view, endowed with fixed right view, and that liberation from saṃsāra comes through the attainment of Nibbāna, it is said: "He has come to this Saddhamma."

Vì người này được coi là có chánh kiến do được trang bị chánh kiến kiên định, và điều đó xảy ra bằng cách thoát khỏi luân hồi, bằng cách đạt đến sự giải thoát khỏi luân hồi, nên (Đức Phật) đã nói "đã đến với Chánh Pháp này".

Nibbānañhi santo sadā vijjamāno dhammoti katvā saddhammoti imaṃ phalehi asādhāraṇena pariyāyena vattabbataṃ labhati.

For Nibbāna, being the existing Dhamma, always present, is called Saddhamma (True Dhamma), and thus obtains this designation, which is unique from the fruits.

Niết Bàn, vì là Pháp cao quý luôn tồn tại, nên được gọi là Chánh Pháp, và nhờ đó nó đạt được cách gọi đặc biệt này, không giống như các quả (pháp hữu vi).

Tayidamassa āgamaṃ sacchikiriyābhisamayo, so ca pahānābhisamayādīhi saheva idha ijjhatīti dassento ‘‘sabbadiṭṭhigahanānī’’tiādimāha.

This approach for him is the realization-abhisamaya; and since that is accomplished here together with the abandonment-abhisamaya and others, intending to show this, he said, "all thickets of views," and so on.

Sự đến của người này là sự chứng ngộ bằng cách thực chứng, và điều đó ở đây được thành tựu đồng thời với sự chứng ngộ bằng sự đoạn trừ và vân vân, để cho thấy điều đó (Đức Phật) đã nói "gỡ bỏ mọi rừng tà kiến" và vân vân.

Tattha sabbadiṭṭhigahanāni vinibbeṭhento sabbakilese pajahantoti padadvayena pana pahānābhisamayamāha, jātisaṃsārā nikkhamantoti iminā pariññābhisamayaṃ.

There, by the two phrases "unraveling all thickets of views, abandoning all defilements," he speaks of the abandonment-abhisamaya; by "departing from the cycle of birth and saṃsāra," he speaks of the full comprehension-abhisamaya.

Trong đó, bằng hai cụm từ "gỡ bỏ mọi rừng tà kiến, đoạn trừ mọi phiền não" là nói về sự chứng ngộ bằng sự đoạn trừ, còn bằng cụm từ "thoát khỏi sinh tử luân hồi" là nói về sự chứng ngộ bằng sự liễu tri.

Samatikkamattho hi pariññattho.

For the meaning of full comprehension is the meaning of transcending.

Vì ý nghĩa của sự vượt qua chính là ý nghĩa của sự liễu tri.

Paṭipattiṃ pariniṭṭhapentoti iminā bhāvanābhisamayanti daṭṭhabbaṃ.

By "completing the practice," it should be understood as the development-abhisamaya.

Cần phải hiểu rằng "hoàn thành con đường thực hành" là nói về sự chứng ngộ bằng sự tu tập.

929

Kālaparicchedavacananti paricchijjatīti paricchedo, kālo eva paricchedo kālaparicchedo, yo so akusalapajānanādinā paricchinno maggavuṭṭhānakālo maggakkhaṇo, tassa vacananti attho.

Term for a period of time means pariccheda is that which is delimited, and kāla (time) itself is the pariccheda, kālapariccheda, which is the moment of emergence from the path, the maggakkhaṇa, delimited by knowing the unwholesome and so on—this is the meaning of its expression.

Lời chỉ định thời gian: là sự chỉ định, thời gian chính là sự chỉ định, đó là thời gian của sự xuất khởi đạo, khoảnh khắc của đạo, được chỉ định bằng sự nhận biết bất thiện và vân vân, đó là ý nghĩa của lời nói đó.

Tenāha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti.

Therefore, it is said, "at which time."

Vì thế (Đức Phật) đã nói "vào thời điểm nào".

Akusalañcāti ca-saddo samuccayattho.

And unwholesome—the word ca (and) is used in a conjunctive sense.

Và bất thiện: từ "ca" (và) có nghĩa là tập hợp.

Tena vakkhamānaṃ akusalamūlādiṃ samuccinoti.

Thereby it conjoins the unwholesome roots and so on that will be mentioned.

Nhờ đó, nó tập hợp các căn bản bất thiện và vân vân sẽ được nói đến.

Dasākusalakammapathanti kutoyaṃ viseso, yāvatā aniddhāritavisesaṃ akusalaṃ gahitanti?

The ten unwholesome courses of action—from where is this distinction made, given that the unwholesome, without specified distinctions, is taken?

Mười nghiệp đạo bất thiện: sự đặc biệt này từ đâu mà có, vì đã chấp nhận bất thiện mà không xác định sự đặc biệt?

Na sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato.

It is not so, because there is no particular distinction indicated by the general term.

Không, vì nó không dừng lại ở sự đặc biệt mà chỉ là sự biểu thị chung.

Kiṃ vā imāya yutticintāya, yasmā paṭhamavārena uddesavasena desitassa atthassa vitthāradesanā dutiyavāro.

Or what is the purpose of this logical inquiry, since the second recitation is an elaborate teaching of the meaning presented by way of outline in the first recitation?

Hoặc có gì trong sự suy luận này, vì lần thứ hai là sự trình bày chi tiết về ý nghĩa đã được trình bày tóm tắt trong lần đầu.

Tenevāha ‘‘katamaṃ panāvuso’’tiādi.

Therefore it is said, "What then, friends?" and so on.

Chính vì thế (Đức Phật) đã nói "Này chư Hiền, thế nào là..." và vân vân.

Yasmā lokuttarā sammādiṭṭhi idha adhippetā, tasmā nirodhārammaṇāya pajānanāya maggapaññāya kiccavasena sammohato ‘‘idaṃ dukkha’’nti dasaakusalakammapathaṃ paṭivijjhanto ‘‘akusalaṃ pajānātī’’ti vuccatīti attho.

Since supramundane right view is intended here, it means that he is called "one who knows the unwholesome" because he discerns the ten unwholesome courses of action, such as "this is suffering," by way of the function of path-wisdom, which knows the cessation and penetrates delusion.

Vì chánh kiến siêu thế được hàm ý ở đây, nên có nghĩa là người nhận biết mười nghiệp đạo bất thiện là "khổ" bằng sự nhận biết đối tượng là Niết Bàn, bằng chức năng của tuệ đạo, do sự thoát khỏi si mê, được gọi là "nhận biết bất thiện".

Tassāti akusalakammapathasaṅkhātassa dukkhassa.

Of that refers to suffering, consisting of the unwholesome courses of action.

Của nó: của khổ được gọi là nghiệp đạo bất thiện.

Teneva pakārenāti ‘‘nirodhārammaṇāya pajānanāya kiccavasenā’’ti vuttappakārena.

In that same way means "by way of the function of knowing the cessation"—the way that was stated.

Cũng theo cách đó: theo cách đã nói "bằng chức năng của sự nhận biết đối tượng là Niết Bàn".

930

Kusalanti etthāyaṃ vacanattho – kucchite pāpadhamme salayati calayati kampetīti kusalaṃ, kucchitena vā ākārena sayantīti kusā, pāpakā dhammā.

Wholesome (kusala)—here is its etymological explanation: that which shakes, stirs, or makes tremble the vile, evil dhammas is kusala; or, evil dhammas are called kusā because they lie in a vile manner.

Thiện: ở đây có ý nghĩa như sau – làm rung chuyển, làm dao động, làm lay động những pháp ác xấu xa nên gọi là kusala (thiện), hoặc những pháp ác xấu xa nằm yên theo một cách xấu xa nên gọi là kusā (cỏ sắc).

Te kuse lunāti chindatīti kusalaṃ.

That which cuts or severs those kusā is kusala.

Cắt đứt, chặt bỏ những kusā đó nên gọi là kusala (thiện).

Kucchitānaṃ vā sānato tanukaraṇato ñāṇaṃ kusaṃ nāma, tena lātabbaṃ gahetabbaṃ pavattetabbanti kusalaṃ.

Or, knowledge that attenuates or makes subtle the vile is called kusa, and that which should be taken, attained, or put into action by it is kusala.

Hoặc sự hiểu biết làm giảm bớt những điều xấu xa được gọi là kusa (sắc bén), điều cần được nắm bắt, được thực hành bằng sự hiểu biết đó nên gọi là kusala (thiện).

Yathā vā kuso ubhayabhāgagataṃ hatthapadesaṃ lunāti, evamidaṃ uppannānuppannavasena ubhayabhāgagataṃ saṃkilesapakkhaṃ lunāti chindati, tasmā kuso viya lunātīti kusalaṃ.

Or, just as a kusa grass cuts the part of the hand that touches both ends, so too this cuts or severs the defilement-side, which is present in both aspects as arisen and not yet arisen; therefore, like a kusa it cuts, hence kusala.

Hoặc giống như cỏ kusa cắt đứt phần tay nằm ở cả hai bên, tương tự, điều này cắt đứt, chặt bỏ phần ô nhiễm nằm ở cả hai bên theo cách đã sinh và chưa sinh, vì thế nó cắt đứt như cỏ kusa nên gọi là kusala (thiện).

Kucchitānaṃ vā sāvajjadhammānaṃ salanato saṃvaraṇato kusalaṃ.

Or, kusala is that which restrains or controls the vile blameworthy dhammas.

Hoặc kusala (thiện) do sự kiềm chế, sự phòng hộ những pháp xấu xa, đáng chê trách.

Kusaladhammavasena hi akusalā manacchaṭṭhesu dvāresu appavattiyā saṃvutā honti.

For, by means of wholesome dhammas, unwholesome dhammas are restrained by not arising in the six sense-doors of the mind.

Vì các pháp bất thiện được kiềm chế không phát sinh ở sáu cửa ý nhờ các pháp thiện.

Kucchite vā pāpadhamme salayati gameti apanetīti kusalaṃ.

Or, kusala is that which causes the vile, evil dhammas to move away or remove them.

Hoặc kusala (thiện) do làm cho các pháp ác xấu xa di chuyển, biến mất.

Kucchitānaṃ vā pāṇātipātādīnaṃ sānato nisānato tejanato kusā, dosalobhādayo.

Or, kusā are greed, hatred, and so on, which arise from sharpening, honing, or kindling the vile acts of killing and so on.

Hoặc do sự mài giũa, sự làm sắc bén, sự làm nhọn các pháp xấu xa như sát sinh và vân vân, nên gọi là kusā (sự sắc bén), đó là các tham, sân và vân vân.

Sādīnavavasena cetanāya tikkhabhāvappattiyā pāṇātipātādīnaṃ mahāsāvajjatā.

By the sharpness of volition, due to their inherent drawback, acts of killing and so on attain great blameworthiness.

Do sự nguy hiểm, do sự đạt đến trạng thái sắc bén của ý chí, nên sát sinh và vân vân có sự nguy hiểm lớn.

Te kuse lunāti chindatīti kusalaṃ.

That which cuts or severs those kusā is kusala.

Cắt đứt, chặt bỏ những kusā đó nên gọi là kusala (thiện).

Kucchitānaṃ vā sānato antakaraṇato vināsanato kusāni, puññakiriyavasena pavattāni saddhādīni indriyāni.

Or, kusāni are faculties such as faith that are activated by meritorious actions, which bring about the end or destruction of vile things.

Hoặc do sự làm cho chấm dứt, sự hủy diệt những điều xấu xa, nên gọi là kusāni (sự hủy diệt), đó là các căn như tín và vân vân, phát sinh do các hành động tạo phước.

Tehi lātabbaṃ pavattetabbanti kusalaṃ.

That which should be taken or put into action by them is kusala.

Điều cần được nắm bắt, được thực hành bằng những điều đó nên gọi là kusala (thiện).

‘‘Ku’’iti vā bhūmi vuccati, adhiṭṭhānabhāvena taṃsadisassa attano nissayabhūtassa rūpārūpapabandhassa sampati āyatiñca anudahena vināsanato kuṃ sasantīti kusā, rāgādayo.

Or, "ku" is said to mean "earth" or "ground"; kusā are passions like lust, which, by not burning or destroying the continuity of mind-and-matter, their own support, which resembles that ground, in the present and in the future, are like those that burn their own support.

Hoặc "ku" được gọi là đất, do sự hủy diệt không ngừng, không đốt cháy các tập hợp sắc và vô sắc là nơi nương tựa của tự ngã tương tự như nó, ở hiện tại và tương lai, nên gọi là kusā (sự hủy diệt), đó là tham và vân vân.

Te viya attano nissayassa lavanato chindanato kusalaṃ.

That which is like cutting or severing its own support is kusala.

Giống như những điều đó, do sự cắt đứt, sự chặt bỏ nơi nương tựa của tự ngã nên gọi là kusala (thiện).

Payogasampāditā hi kusaladhammā accantameva rūpārūpadhamme appavattikaraṇena samucchindanti.

For, wholesome dhammas, perfected by effort, utterly eradicate mind-and-matter dhammas by causing them to cease arising.

Vì các pháp thiện được thành tựu bằng sự thực hành hoàn toàn tiêu diệt các pháp sắc và vô sắc bằng cách làm cho chúng không phát sinh.

Kusalassa mūlanti kusalamūlaṃ, suppatiṭṭhitabhāvasādhanena kusalassa patiṭṭhā nidānanti attho.

The root of the wholesome is kusalamūla, meaning the foundation or cause of the wholesome by establishing it firmly.

Căn bản của thiện là kusalamūla (căn bản thiện), có nghĩa là nền tảng, nguyên nhân của thiện bằng cách xác lập trạng thái vững chắc.

Akusalamūlanti etthāpi eseva nayo.

The same applies to akusalamūla (unwholesome root).

Akusalamūla (căn bản bất thiện): ở đây cũng theo cách tương tự.

931

Akusalanti pana na kusalaṃ akusalaṃ, kusaladhammānaṃ paṭipakkhavasena akusalanti padassa attho veditabbo.

However, akusala (unwholesome) should be understood not as "not wholesome," but as having the meaning of a term that is opposed to wholesome dhammas.

Tuy nhiên, akusala (bất thiện) không phải là không thiện, ý nghĩa của từ bất thiện cần được hiểu theo nghĩa đối lập với các pháp thiện.

Evañhi ārogyānavajjasukhavipākakosallasambhūtaṭṭhena kusalaṃ vuccatīti.

Thus, it is said that "kusala" refers to that which is wholesome, blameless, has pleasant results, and is born of skill.

Như vậy, điều được gọi là thiện là do nó có được sức khỏe, không đáng chê trách, có quả báo an lạc và được sinh ra từ sự khéo léo.

Yathā yaṃ dhammajātaṃ na arogaṃ na avajjaṃ na sukhavipākaṃ na ca kosallasambhūtaṃ, taṃ akusalanti ayamattho dassito hoti.

In this way, the meaning is shown to be that any phenomenon which is not wholesome, not blameless, does not have pleasant results, and is not born of skill, is unwholesome.

Như vậy, điều được chỉ ra là bất thiện là những loại pháp không có sức khỏe, không đáng chê trách, không có quả báo an lạc và không được sinh ra từ sự khéo léo.

Evaṃ yaṃ na kucchitānaṃ salanasabhāvaṃ, na kusena, kusehi vā pavattetabbaṃ, na ca kuso viya lavanakaṃ, taṃ akusalaṃ nāmāti ayampi attho dassitoti veditabbo.

Similarly, it should be understood that the meaning shown is: that which does not have the nature of restraining the vile, is not to be put into action by kusa or kusā, and is not like kusa in cutting, is called akusala.

Cũng cần phải hiểu rằng ý nghĩa này cũng được chỉ ra: điều không có bản chất làm dao động những điều xấu xa, không được thực hành bằng kusa, hoặc bằng kusā, và không cắt đứt như kusa, thì đó là bất thiện.

Vatthupajānanāti dukkhādivatthuno pajānanā paṭivedho.

Understanding the basis refers to the understanding or penetration of the basis of suffering and so on.

Sự nhận biết đối tượng: là sự nhận biết, sự thấu hiểu đối tượng khổ và vân vân.

Tathā bujjhanakapuggalānaṃ ajjhāsayavasena desanā pavattāti āha ‘‘akusalādipajānanenāpī’’ti.

And so, the teaching proceeds according to the disposition of the individuals who awaken, thus it is said, "even by knowing the unwholesome and so on."

Và sự giảng dạy được thực hiện theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ, nên (Đức Phật) đã nói "cũng bằng sự nhận biết bất thiện và vân vân".

Teneva ca saṃkhittena desanā pavattā.

And for this reason, the teaching is concise.

Và chính vì thế, sự giảng dạy được thực hiện một cách tóm tắt.

Bhāvanāmanasikāro pana ‘‘sabbaṃ bhikkhave abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46; paṭi. ma. 1.3) vacanato anavasesato rūpārūpadhammānaṃ pariggahavaseneva pavattati.

However, development-attention (bhāvanāmanasikāra), in accordance with the statement "All, monks, is to be fully known," proceeds by completely comprehending mind-and-matter dhammas.

Tuy nhiên, sự tác ý tu tập được thực hiện bằng cách bao gồm tất cả các pháp sắc và vô sắc một cách không sót lại, theo lời dạy "Này chư Tỳ-kheo, tất cả đều cần phải được thắng tri" (Saṃ. Ni. 4.46; Paṭi. Ma. 1.3).

Tenāha ‘‘desanāyevā’’tiādi.

Therefore, it is said, "only the teaching," and so on.

Vì thế (Đức Phật) đã nói "chỉ là sự giảng dạy" và vân vân.

Tattha manasikārapaṭivedhoti pubbabhāge pavattavipassanāmanasikāro ariyamaggapaṭivedho ca.

There, penetration by attention refers to the Vipassanā attention occurring in the preliminary stage, and the penetration of the noble path.

Trong đó, sự thấu hiểu bằng tác ý: là sự tác ý tuệ quán phát sinh ở giai đoạn đầu và sự thấu hiểu Thánh đạo.

Kassaci akopanato vitthāravaseneva vuttaṃ vipassanaṃ anuyuñjantā maggaṃ paṭivijjhantāpi vitthāranayeneva paṭivijjhantīti attho visuddhikkamassa abhāvato.

Because it does not cause harm to anyone, it is stated in detail; those who practice Vipassanā and penetrate the path also penetrate it in a detailed manner, due to the absence of a purification sequence—this is the meaning.

Ý nghĩa là, những người thực hành tuệ quán và thấu hiểu đạo cũng thấu hiểu theo cách chi tiết, vì không có sự làm cho bất cứ ai bị dao động, vì không có sự thiếu sót trong trình tự thanh tịnh.

932

Bhikkhūti mahāvihāre dhammasaṅgītivasena pañcanikāyamaṇḍale nisinnabhikkhū.

Monks refers to the monks seated in the five-nikāya assembly for the Dhamma recitation in the Mahāvihāra.

Chư Tỳ-kheo: là các Tỳ-kheo ngồi trong hội đồng năm bộ kinh tại Đại Tự Viện theo cách tụng đọc Pháp.

Theroti tattha saṅghattheroti vadanti.

Elder—there, they say he was the Saṅghatthera (Elder of the Saṅgha).

Trưởng lão: ở đó họ gọi là Trưởng lão Tăng chúng.

Vatthasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayena pana mahāsaṅgharakkhitattherassa antevāsikabhikkhū sandhāya ‘‘āhaṃsū’’ti vuttaṃ.

However, by the method stated in the Vatthasutta commentary, the phrase "they said" refers to the disciples of the Elder Mahāsaṅgharakkhita.

Tuy nhiên, theo cách đã nói trong phần chú giải kinh Vatthasutta, "họ đã nói" là để chỉ các Tỳ-kheo đệ tử của Trưởng lão Mahāsaṅgharakkhita.

Theroti pana mahāsaṅgharakkhitatthero.

And Elder refers to the Elder Mahāsaṅgharakkhita.

Còn Trưởng lão: là Trưởng lão Mahāsaṅgharakkhita.

So hi imasmiṃ majjhimanikāye taṃ taṃ vinicchayaṃ kathesi.

For he delivered those various decisions in this Majjhima Nikāya.

Vì Ngài đã giảng giải các quyết định khác nhau trong Trung Bộ kinh này.

Rāsitoti piṇḍato, ekajjhanti attho.

From a heap means from a mass, the sense is "together."

Rāsito có nghĩa là piṇḍato, tức là ekajjhaṃ (tổng hợp, gom lại).

933

Akusalakammapathavaṇṇanā

Description of Unwholesome Courses of Action

Giải thích về các nghiệp đạo bất thiện

934

Akosallappavattiyāti kosallapaṭipakkhato akosallaṃ vuccati aññāṇaṃ, tato pavattanato, akosallasambhūtattāti attho.

Due to the occurrence of unskillfulness means that unskillfulness (akosalla) is called ignorance (aññāṇa) as it is the opposite of skillfulness (kosalla); the sense is "due to its arising from that, due to being born of unskillfulness."

Akosallappavattiyā có nghĩa là akosalla (không thiện xảo) được gọi là aññāṇa (vô minh), vì nó là đối nghịch của kosalla (thiện xảo). Nó có nghĩa là phát sinh từ sự không thiện xảo, hoặc do sự không thiện xảo mà sinh ra.

Ñāṇapaṭipakkho aññāṇaṃ mittapaṭipakkho amitto viya kusalapaṭipakkho akusalaṃ kusalena pahātabbattā, na pana kusalānaṃ pahāyatattā.

Ignorance is the opposite of knowledge, just as an enemy is the opposite of a friend; unwholesome (akusala) is the opposite of wholesome (kusala) because it must be abandoned by the wholesome, not because it abandons the wholesome.

Vô minh là đối nghịch của trí tuệ, giống như kẻ thù là đối nghịch của bạn bè. Bất thiện là đối nghịch của thiện vì nó phải được thiện đoạn trừ, chứ không phải vì nó đoạn trừ thiện.

Kusalameva hi payogasampāditaṃ akusalaṃ pajahati.

For it is wholesome kamma, accomplished by effort, that abandons the unwholesome.

Chính thiện khi được thực hành mới đoạn trừ bất thiện.

Saha avajjehi lobhādīhi vattatīti sāvajjaṃ.

It occurs together with faults (avajja) such as greed, hence sāvajjaṃ (faulty).

Nó tồn tại cùng với các lỗi lầm như tham lam, v.v., nên được gọi là sāvajjaṃ (có lỗi).

Dukkho aniṭṭho catukkhandha-saṅkhāto vipāko etassāti dukkhavipākaṃ.

Its vipāka, consisting of the four aggregates, is painful and undesirable, hence dukkhavipākaṃ (having painful results).

Quả báo của nó là khổ, không mong muốn, bao gồm bốn uẩn, nên được gọi là dukkhavipākaṃ (quả khổ).

Tattha sāvajjavacanena akusalānaṃ pavattidukkhataṃ dasseti, dukkhavipākavacanena vipākadukkhataṃ.

Here, by the word sāvajja, the suffering of the occurrence of unwholesome kamma is shown; by the word dukkhavipāka, the suffering of the result is shown.

Ở đây, lời nói sāvajjaṃ (có lỗi) chỉ ra sự khổ đau trong sự phát sinh của các bất thiện; lời nói dukkhavipākaṃ (quả khổ) chỉ ra sự khổ đau của quả báo.

Purimañhi pavattisambhavavasena akusalassa lakkhaṇavacanaṃ, pacchimaṃ tālantare vipākuppādanasamatthatāvasena.

For the former is a statement of the characteristic of the unwholesome in terms of the possibility of its occurrence, while the latter is in terms of its ability to produce results in a future time.

Thật vậy, điều trước là lời nói về đặc tính của bất thiện theo cách phát sinh và tồn tại; điều sau là theo cách có khả năng tạo ra quả báo trong thời gian sau này.

Tathā purimena akusalassa avisuddhasabhāvataṃ dasseti, pacchimena avisuddhavipākataṃ.

Similarly, by the former, the impure nature of the unwholesome is shown; by the latter, its impure result.

Tương tự, điều trước chỉ ra bản chất không thanh tịnh của bất thiện; điều sau chỉ ra quả báo không thanh tịnh.

Purimena akusalaṃ kusalasabhāvato nivatteti, pacchimena abyākatasabhāvato savipākattadīpakattā pacchimassa.

By the former, the unwholesome is distinguished from the nature of the wholesome; by the latter, it is distinguished from the nature of the indeterminate (abyākata), because the latter indicates its having a result.

Điều trước phân biệt bất thiện với bản chất thiện; điều sau phân biệt nó với bản chất vô ký, vì điều sau chỉ ra sự có quả báo.

Purimena vā avajjavantatādassanato kiccaṭṭhena rasena anatthajananarasataṃ dasseti, pacchimena sampattiatthena aniṭṭhavipākarasataṃ.

Or, by the former, which shows its faultiness, its function (kiccaṭṭha) is shown as the nature of producing harm; by the latter, its manifestation (sampattiṭṭha) is shown as the nature of an undesirable result.

Hoặc, điều trước chỉ ra đặc tính của việc tạo ra điều bất lợi theo nghĩa chức năng (kiccaṭṭha), do nó có lỗi lầm; điều sau chỉ ra đặc tính của quả báo không mong muốn theo nghĩa thành tựu (sampattiṭṭha).

Purimena ca upaṭṭhānākāraṭṭhena paccupaṭṭhānena saṃkilesapaccupaṭṭhānataṃ, pacchimena phalaṭṭhena dukkhavipākapaccupaṭṭhānataṃ.

And by the former, its proximate cause (paccupaṭṭhāna) in terms of its mode of appearance (upaṭṭhānākāraṭṭha) is shown as defilement; by the latter, its proximate cause in terms of its fruit (phalaṭṭha) is shown as a painful result.

Và điều trước chỉ ra sự hiện hữu của ô nhiễm theo nghĩa cách thức hiện hữu (upaṭṭhānākāraṭṭha), và điều sau chỉ ra sự hiện hữu của quả khổ theo nghĩa kết quả (phalaṭṭha).

Purimena ca ayonisomanasikāraṃ akusalassa padaṭṭhānaṃ pakāseti.

And by the former, improper attention (ayoniso manasikāra) is declared to be the immediate cause (padaṭṭhāna) of the unwholesome.

Và điều trước công bố sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) là nguyên nhân gần (padaṭṭhāna) của bất thiện.

Tato hi taṃ sāvajjaṃ jātaṃ, pacchimena akusalassa aññesaṃ padaṭṭhānabhāvaṃ vibhāveti.

For it is from that that it becomes faulty; by the latter, the unwholesome's state of being the immediate cause of other things is clarified.

Vì từ đó mà nó trở nên có lỗi; điều sau làm rõ rằng bất thiện là nguyên nhân gần của những điều khác.

Tañhi dukkhavipākassa kāraṇanti.

For it is the cause of painful results.

Vì nó là nguyên nhân của quả khổ.

Saṃkiliṭṭhanti saṃkilesehi samannāgataṃ, dasahi kilesavatthūhi vibādhitaṃ, upatāpitaṃ vā tehi vidūsitaṃ malīnakatañcāti attho.

Defiled (saṃkiliṭṭha) means endowed with defilements, afflicted by the ten bases of defilement, or tormented by them, or corrupted and sullied by them.

Saṃkiliṭṭhaṃ có nghĩa là bị ô nhiễm, bị quấy phá bởi mười thứ phiền não, hoặc bị chúng làm cho đau khổ, bị làm cho dơ bẩn, bị làm cho uế tạp.

Idañcassa dukkhavipākatañcāti atthe idañca dukkhavipākataṃ apaccakkhatāya asaddahantānaṃ paccakkhato ādīnavadassanena saṃvejanatthaṃ vuttaṃ.

This, and its painful result, is stated for the purpose of stirring emotion by showing the danger directly to those who do not believe due to not directly perceiving it.

Điều này và sự quả khổ của nó được nói ra để gây xúc động cho những ai không tin tưởng vào sự quả khổ này bằng cách chỉ ra những hiểm nguy một cách trực tiếp.

Sādhāraṇā sabbassapi akusalassa.

Common to all unwholesome kamma.

Sādhāraṇā (chung) cho tất cả các bất thiện.

935

Saraseneva (dha. sa. mūlaṭī. 1) patanasabhāvassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātananti attho.

Excessive killing (atipāto) is an extreme causing to fall, an excessive falling, of that which by its very nature (sarasena) tends to fall; the sense is "causing to fall quickly without allowing it to fall slowly."

Sự làm cho rơi xuống một cách quá mức, tức là làm cho rơi xuống một cách cực kỳ nhanh chóng, ngay cả khi bản chất của nó là tự rơi xuống, được gọi là atipāto. Có nghĩa là không cho phép nó rơi từ từ mà làm cho nó rơi nhanh chóng.

Atikkammavā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto.

Or, atipāto is causing to fall by overpowering with weapons and so on.

Hoặc, làm cho rơi xuống bằng cách vượt qua, tức là bằng cách áp đảo bằng vũ khí, v.v., được gọi là atipāto.

Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato.

Great faultiness (mahāsāvajjatā) is due to the greatness of the basis of application and so on, and due to the strong nature of the volition arising from these factors.

Mahāsāvajjatā (lỗi lầm lớn) là do sự mạnh mẽ của tác ý phát sinh bởi các yếu tố như sự lớn lao của đối tượng hành động, v.v.

Ekassa hi payogassa sahasā nipphādanavasena sakiccasādhikāya bahukkhattuṃ pavattajavanehi laddhāsevanāya ca sanniṭṭhāpakacetanāya vasena payogassa mahantabhāvo.

The greatness of the application is due to the volition that accomplishes its task by instantly bringing about a single application, and by the volition that establishes it, which has gained repeated practice through frequently occurring impulsion-moments.

Sự lớn lao của hành động là do tác ý quyết định, hoạt động nhiều lần thông qua các sát na tốc hành được tích lũy, theo cách hoàn thành một hành động ngay lập tức.

Satipi kadāci khuddake ceva mahante ca pāṇe payogassa samabhāve mahantaṃ hanantassa cetanā tibbākārā uppajjatīti vatthussa mahantabhāvo.

Even if sometimes the effort is equal in killing small and large beings, the volition of one killing a large being arises with an intense aspect; this is the greatness of the object.

Mặc dù đôi khi hành động có thể giống nhau đối với cả chúng sinh nhỏ và lớn, nhưng khi giết một chúng sinh lớn, tác ý phát sinh với cường độ mạnh mẽ, đó là sự lớn lao của đối tượng.

Iti ubhayampetaṃ cetanāya balavabhāveneva hotīti.

Thus, both of these occur due to the strength of volition.

Vì vậy, cả hai điều này đều xảy ra do sự mạnh mẽ của tác ý.

Yathāvuttapaccayapariyāyepi taṃtaṃpaccayehi cetanāya balavatāya eva mahāsāvajjabhāvo veditabbo.

Even in the categories of factors mentioned, the great blameworthiness should be understood as arising from the strength of volition due to those respective factors.

Ngay cả trong những cách khác nhau của các yếu tố đã nói, sự lỗi lầm lớn cũng phải được hiểu là do sự mạnh mẽ của tác ý bởi các yếu tố tương ứng.

Payogavatthuādipaccayānañhi amahattepi hantabbassa guṇavantatāya mahāsāvajjatā, tabbipariyāyena appasāvajjatā ca vatthussa mahattāmahattesu viya daṭṭhabbā.

Indeed, even if the factors like effort and object are not great, great blameworthiness arises due to the virtuousness of the one to be killed, and conversely, slight blameworthiness arises, just as in the case of the object's greatness or lack thereof.

Mặc dù các yếu tố như hành động và đối tượng không lớn, nhưng do phẩm chất của đối tượng bị giết mà có sự lỗi lầm lớn; và ngược lại, có sự lỗi lầm nhỏ, như đã thấy trong trường hợp đối tượng lớn hay nhỏ.

Kilesānaṃ upakkamānaṃ dvinnañca mudutāya tibbatāya ca appasāvajjatā mahāsāvajjatāpi yojetabbā.

The slight blameworthiness and great blameworthiness should also be applied based on the mildness and intensity of the defilements and the efforts.

Sự lỗi lầm nhỏ và lỗi lầm lớn cũng nên được áp dụng theo sự mềm yếu và mạnh mẽ của hai yếu tố: phiền não và phương tiện.

Pāṇo pāṇasaññitā vadhakacittañca pubbabhāgiyāpi honti, upakkamo vadhakacetanāsamuṭṭhāpito.

The being, the perception of a being, and the intention to kill are also preliminary factors; the effort is initiated by the volition to kill.

Chúng sinh, nhận thức về chúng sinh, và tâm giết hại cũng là những yếu tố chuẩn bị; phương tiện là do tác ý giết hại khởi lên.

Pañca sambhārā hi pāṇātipātacetanāti sā pañcasambhāravinimuttā daṭṭhabbā.

Indeed, the volition for the destruction of life is the five constituents, so it should be understood as distinct from the five constituents.

Năm thành phần (sambhāra) chính là tác ý sát sinh (pāṇātipāta-cetanā), vì vậy nó phải được xem là không tách rời khỏi năm thành phần.

Ayañca vicāro adinnādānādīsupi yathārahaṃ vattabbo.

And this consideration should be stated appropriately in cases like taking what is not given, and so on.

Và sự phân tích này cũng nên được nói một cách thích hợp trong các trường hợp trộm cắp, v.v.

Vijjhanapaharaṇādivasena sahatthenanibbatto sāhatthiko, āṇāpanavasena pavatto āṇattiko, ususattiyantapāsāṇādinissajjanavasena pavatto nissaggiyo, aduhalasajjanādivasena pavatto thāvaro, āthabbaṇikādīnaṃ viya mantaparijappanavasena pavatto vijjāmayo, kammavipākajiddhimayo iddhimayo dāṭhākoṭanādīni viya.

Sāhatthika (personal act) is performed by oneself through piercing, striking, etc.; āṇattika (by command) occurs by way of command; nissaggiya (by projectile) occurs by releasing arrows, spears, machines, stones, etc.; thāvara (fixed) occurs by setting traps, snares, etc.; vijjāmaya (by magic) occurs by reciting spells, like those of sorcerers; iddhimaya (by psychic power) is born of kamma-resultant psychic power, like breaking tusks.

Sāhatthiko (tự tay) là do tự tay thực hiện bằng cách đâm, đánh, v.v.; āṇattiko (sai khiến) là do ra lệnh; nissaggiyo (phóng ra) là do phóng ra tên, giáo, máy móc, đá, v.v.; thāvaro (cố định) là do đặt bẫy, v.v.; vijjāmayo (do thần chú) là do niệm thần chú như của các pháp sư, v.v.; iddhimayo (do thần thông) là do thần thông phát sinh từ nghiệp quả, như việc cắn nanh, v.v.

936

Yadi ‘‘mama ida’’nti parena pariggahitaṃ adinnaṃ, uttānaseyyakadārakasantake kathaṃ tassa pariggahasaññāya eva abhāvatoti āha ‘‘yattha paro’’tiādi.

If "this is mine" is something taken by another, how can it be considered as such in the case of a baby lying on its back, since there is no perception of possession in it? In response, it is said: "where another" and so on.

Nếu một vật bị người khác chiếm hữu là adinna (không được cho), thì làm sao đối với tài sản của một đứa trẻ sơ sinh đang nằm ngửa, khi mà nó không có nhận thức về sự chiếm hữu đó? Vì vậy, câu nói “yattha paro” (nơi người khác) v.v. được nói ra.

Paro nāma viññū vā aviññū vā atthi tassa vatthussa sāmiko.

"Another" means a sentient or non-sentient being who is the owner of that object.

Paro (người khác) có nghĩa là người có trí hay không có trí, là chủ sở hữu của vật đó.

Aviññūpi hi viññukāle yathākāmaṃ karonto adaṇḍārahoti.

For even a non-sentient being, when it becomes sentient and acts as it wishes, it is not liable to punishment.

Ngay cả người không có trí, khi đến tuổi có trí, hành động theo ý muốn, thì không đáng bị trừng phạt.

Mantaparijappanena parasantakaharaṇaṃ vijjāmayo, vinā mantena parasantakassa kāyavacīpayogehi parikaḍḍhanaṃ tādiseniddhivasena iddhimayo payogoti adinnādāne cha payogā sāhatthikādayo vuttā.

Taking another's property by reciting spells is vijjāmaya; seizing another's property without spells through bodily and verbal effort, or by means of such psychic power, is iddhimaya effort. Thus, six types of efforts like sāhatthika are stated in taking what is not given.

Việc lấy tài sản của người khác bằng cách niệm thần chú là vijjāmayo (do thần chú); việc lấy tài sản của người khác bằng cách kéo đi bằng hành động thân hoặc lời nói mà không dùng thần chú, hoặc bằng thần thông tương tự, là iddhimayo (do thần thông). Như vậy, trong tội trộm cắp (adinnādāna), sáu phương tiện như sāhatthika v.v. đã được nói đến.

Yathānurūpanti ettha sāhatthiko tāva pañcannampi avahārānaṃ vasena pavattati, tathā āṇattiyo nissaggiyo ca.

In "as appropriate", sāhatthika, for instance, operates in terms of all five types of theft, and similarly āṇattika and nissaggiya.

Trong câu yathānurūpaṃ (tùy theo), sāhatthiko (tự tay) xảy ra theo năm loại trộm cắp; tương tự, āṇattiyo (sai khiến) và nissaggiyo (phóng ra) cũng vậy.

Thāvaro theyyāvahārapasayhāvahārapaṭicchannāvahāravasena.

Thāvara operates in terms of theft, robbery, and concealed theft.

Thāvaro (cố định) theo cách trộm cắp lén lút, trộm cắp bằng vũ lực, trộm cắp che giấu.

Tathā sesāpīti daṭṭhabbaṃ.

The same should be understood for the remaining types.

Và những loại còn lại cũng vậy, nên được hiểu.

937

Methunasamācāresūti sadārāsantosa-paradāragamanavasena duvidhesu methunasamācāresu.

In sexual misconduct refers to the two kinds of sexual misconduct: dissatisfaction with one's own spouse and going with another's spouse.

Methunasamācāresu (trong các hành vi tà dâm) có hai loại: không thỏa mãn với vợ mình và đi đến vợ người khác.

Ayamevahi bhedo idhādhippeto.

Indeed, this distinction is intended here.

Chính sự phân biệt này được đề cập ở đây.

Gottarakkhitā sagottehi rakkhitā.

Gottarakkhitā means protected by her kinsmen.

Gottarakkhitā (được bảo vệ bởi dòng họ) là người được dòng họ bảo vệ.

Dhammarakkhitā sahadhammikehi rakkhitā.

Dhammarakkhitā means protected by her co-religionists.

Dhammarakkhitā (được bảo vệ bởi pháp) là người được các đồng phạm hạnh bảo vệ.

Sārakkhā sasāmikā.

Sārakkhā means having a protector/owner.

Sārakkhā (có chủ) là người có chồng.

Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā.

She for whose going the king has set a penalty is saparidaṇḍā.

Người mà vua đã ra lệnh trừng phạt nếu ai đó quan hệ với cô ấy, đó là saparidaṇḍā (bị phạt).

Bhariyabhāvatthaṃ dhanena kītā dhanakkītā.

One bought with money for the purpose of being a wife is dhanakkītā.

Người được mua bằng tiền để làm vợ là dhanakkītā (được mua bằng tiền).

Chandena vasantī chandavāsinī.

One who lives by choice is chandavāsinī.

Người sống theo ý muốn là chandavāsinī (sống theo ý muốn).

Bhogatthaṃ vasantī bhogavāsinī.

One who lives for enjoyment is bhogavāsinī.

Người sống để hưởng thụ là bhogavāsinī.

Paṭatthaṃ vasantī paṭavāsinī.

One who lives for a garment is paṭavāsinī.

Người sống để làm việc là paṭavāsinī.

Udakapattaṃ āmasitvā gahitā odapattakinī.

One taken after touching a water pot is odapattakinī.

Người được lấy sau khi chạm vào lá sen nước là odapattakinī.

Cumbaṭakaṃ apanetvā gahitā obhaṭacumbaṭā.

One taken after removing the hair-coil is obhaṭacumbaṭā.

Người được lấy sau khi tháo bỏ khăn đội đầu là obhaṭacumbaṭā.

Karamarānītā dhajāhatā.

One brought by force from war is dhajāhatā.

Người bị bắt về từ chiến tranh là dhajāhatā.

Taṅkhaṇikā muhuttikā.

One for a moment is muhuttikā.

Người chỉ trong chốc lát là muhuttikā.

Abhibhavitvā vītikkame micchācāro mahāsāvajjo, na tathā dvinnaṃ samānachandatāya.

Sexual misconduct by overpowering is greatly blameworthy, not so when both have equal consent.

Tà dâm bằng cách cưỡng bức là lỗi lầm lớn, không giống như khi cả hai đều có ý muốn tương đồng.

Abhibhavitvā vītikkamane satipi maggenamaggapaṭipattiadhivāsane purimuppannasevanābhisandhipayogābhāvato micchācāro na hoti abhibhuyyamānassāti vadanti.

Some say that even if there is an act of misconduct by overpowering, there is no sexual misconduct for the one being overpowered, due to the absence of prior intention for sexual activity and the absence of effort in enduring an improper act.

Một số người nói rằng, ngay cả khi có sự cưỡng bức, nếu không có sự thực hành theo con đường và không có sự tích lũy hành vi trước đó, thì đối với người bị cưỡng bức, đó không phải là tà dâm.

Sevanācitte sati payogābhāvo appamāṇaṃ yebhuyyena itthiyā sevanāpayogassa abhāvato.

If there is an intention for sexual activity, the absence of effort is immeasurable, mostly due to the absence of the woman's effort in sexual activity.

Nếu có ý muốn quan hệ tình dục nhưng không có hành động, thì điều đó không quan trọng, vì phần lớn phụ nữ không có hành động quan hệ tình dục.

Tathā sati puretaraṃ sevanācittassa upaṭṭhānepi tassā micchācāro na siyā, tathā purisassapi sevanāpayogābhāveti, tasmā attano ruciyā pavattitassa vasena tayo, balakkārena pavattitassa vasena tayoti sabbepi aggahitaggahaṇena cattāro sambhārāti vuttanti veditabbaṃ.

In such a case, even if the intention for sexual activity arose earlier, there would be no sexual misconduct for her, nor for the man if there was no effort in sexual activity. Therefore, it should be understood that all are called four constituents by including what was not previously included: three based on one's own desire, and three based on force.

Nếu vậy, ngay cả khi ý muốn quan hệ tình dục xuất hiện trước đó, thì đối với cô ấy cũng không phải là tà dâm, và đối với người đàn ông cũng vậy nếu không có hành động quan hệ tình dục. Do đó, nên hiểu rằng có ba loại theo ý muốn của bản thân, và ba loại theo sự cưỡng bức, tổng cộng là bốn thành phần được nói đến bằng cách bao gồm cả những điều chưa được đề cập.

938

Atthabhañjakoti kammapathavasena vuttaṃ.

Atthabhañjako (destroyer of benefit) is stated in terms of the path of action.

Atthabhañjako (phá hoại mục đích) được nói đến theo nghĩa nghiệp đạo.

Kammapathakathā hesāti.

This is a discourse on the paths of action.

Đây là câu chuyện về các nghiệp đạo (kammapatha).

Assāti visaṃvādakassa.

Assā means to the deceiver.

Của người ấy (assa) có nghĩa là của người nói dối, người không nói đúng sự thật.

Musā vadati etenāti cetanā musāvādo, imasmiṃ pakkhe atathākārena vatthuno viññāpanapayogo musā, taṃsamuṭṭhāpikā cetanāmusāvādoti vuttattā tato aññathā vattuṃ ‘‘aparo nayo’’tiādi vuttaṃ.

Since it is said that one speaks falsely by this, it is false speech based on intention (cetanā musāvādo). In this context, the act of making a thing known in an untrue manner is false speech, and the intention that gives rise to it is called 'false speech based on intention.' Therefore, in order to speak differently from that, phrases like 'another method' are used.

Nói dối bằng ý định này, đó là cetanā musāvādo (ý định nói dối). Trong trường hợp này, việc sử dụng lời nói để thông báo sự việc không đúng sự thật là lời nói dối (musā). Vì đã nói rằng ý định phát sinh điều đó là cetanā musāvādo, nên để nói khác đi, đã có câu “một phương pháp khác” (aparo nayo) và vân vân.

Attano santakaṃ adātukāmatāyātiādi musāvādasāmaññena vuttaṃ.

The phrase 'due to the wish not to give what belongs to oneself' and so on is stated in the general sense of false speech.

Do không muốn cho cái của mình (attano santakaṃ adātukāmatāyā) và vân vân, được nói theo nghĩa chung của lời nói dối.

Hasādhippāyenapi visaṃvādanapurakkhārassa musāvādo.

Even with the intention of jest, false speech (musāvādo) is for one whose aim is deceit.

Ngay cả với ý định đùa giỡn, lời nói dối vẫn là lời nói dối đối với người có ý định lừa dối.

Parassāti visaṃvādanavasena viññāpetabbassa.

Parassa means to the one to be informed by way of deceit.

Của người khác (parassa) có nghĩa là của người cần được thông báo theo cách lừa dối.

Soti musāvādapayogo.

So refers to the act of false speech.

Đó (so) là việc sử dụng lời nói dối.

939

Suññabhāvanti pītivirahitatāya rittabhāvaṃ.

Suññabhāvaṃ means a state of emptiness due to the absence of joy.

Trạng thái trống rỗng (suññabhāva) có nghĩa là trạng thái rỗng không do thiếu hỷ lạc (pīti).

Pharusasaddatāya neva kaṇṇasukhā.

Due to its harsh sound, it is not pleasant to the ear.

Do lời nói thô tục, không dễ chịu tai nghe (neva kaṇṇasukhā).

Atthavipannatāya na hadayasukhā.

Due to its erroneous meaning, it is not pleasant to the heart.

Do ý nghĩa sai lạc, không dễ chịu lòng (na hadayasukhā).

Saṃkiliṭṭhacittassāti dosena, lobhena vā dūsitacittassa.

Saṃkiliṭṭhacittassa means of a mind defiled by hatred or greed.

Của tâm ô nhiễm (saṃkiliṭṭhacittassa) có nghĩa là của tâm bị nhiễm ô bởi sân (dosa) hoặc tham (lobha).

940

Ekantapharusā cetanāti etena duṭṭhacittataṃyeva vibhāveti, duṭṭhacittatā cassa amaraṇādhippāyavasena daṭṭhabbā.

By 'an exclusively harsh intention,' it elucidates the evil-mindedness itself. And its evil-mindedness should be seen in terms of not having the intention to kill.

Ý định cực kỳ thô ác (ekantapharusā cetanā) điều này thể hiện rõ trạng thái tâm ác độc, và trạng thái tâm ác độc này phải được hiểu theo ý định không muốn giết hại.

Sati hi maraṇādhippāye atthasiddhi, tadabhāve pāṇātipātabyāpādā siyunti.

For if there were an intention to kill, the goal would be achieved; in its absence, there would be killing of living beings and ill-will.

Nếu có ý định giết hại, thì có sự thành tựu của nghiệp, nếu không có ý định đó thì sẽ có nghiệp sát sinh và hãm hại.

Yaṃ paṭicca pharusavācā payujjati, tassa sammukhāva sīsaṃ eti.

That for which harsh speech is employed comes to a head directly.

Lời nói thô ác được sử dụng để nhắm vào ai, thì trực tiếp nhắm vào người đó.

Parammukhāpi sīsaṃ eti evāti apare.

Others say it comes to a head even indirectly.

Người khác nói rằng, ngay cả khi nói sau lưng, nó cũng nhắm vào người đó.

Tatthāyaṃ adhippāyo yutto siyā – sammukhā payoge agāravādīnaṃ balavabhāvato siyā cetanā balavatī, parassa ca tadatthaviññāpanaṃ, na tathā asammukhāti.

Here, this intention might be appropriate: in direct application, due to the strength of disrespectful speech, the intention might be strong, and the communication of that meaning to the other person, but not so when indirect.

Trong đó, ý nghĩa này có thể là hợp lý – khi sử dụng trực tiếp, do sự mạnh mẽ của những lời nói thiếu tôn kính, ý định có thể mạnh mẽ, và sự thông báo ý nghĩa đó đến người khác, không giống như khi nói sau lưng.

Yathā ca akkosite mate āḷahane katā khamāpanā upavādantarāyaṃ nivatteti, evaṃ parammukhā payuttā pharusavācā hotiyevāti sakkā viññātuṃ.

Just as an apology made at a funeral after someone has been reviled removes the subsequent offense, so too, it can be understood that harsh speech employed indirectly still occurs.

Và giống như việc xin lỗi được thực hiện tại đám tang của người bị mắng chửi đã loại bỏ chướng ngại của sự phỉ báng, thì lời nói thô ác được sử dụng sau lưng cũng có thể được hiểu là như vậy.

Tassāti ekantapharusacetanāya eva pharusavācābhāvassa āvibhāvatthaṃ.

Tassā is for the purpose of clarifying the absence of harsh speech even in an exclusively harsh intention.

Của điều đó (tassā) là để làm rõ rằng chỉ có ý định cực kỳ thô ác mới là lời nói thô ác.

Mammacchedako savanapharusatāyāti adhippāyo.

Mammacchedako means painful to hear, that is the intention.

Cắt đứt chỗ hiểm yếu (mammacchedako) có nghĩa là khó nghe.

Cittasaṇhātāya pharusavācā na hoti kammapathā’ppattattā, kammabhāvaṃ pana na sakkā vāretuṃ.

Due to its mildness of mind, it is not harsh speech because it has not reached the path of action (kammapatha). However, its karmic nature cannot be denied.

Do tâm dịu dàng, không phải là lời nói thô ác (cittasaṇhātāya pharusavācā na hoti) vì chưa đạt đến nghiệp đạo (kammapatha), nhưng không thể phủ nhận đó là nghiệp.

Evaṃ anvayavasena cetanāpharusatāya pharusavācaṃ sādhetvā idāni tameva byatirekavasena sādhetuṃ ‘‘vacanasaṇhatāyā’’tiādi vuttaṃ.

Having thus established harsh speech through the direct method based on the harshness of intention, now to establish the same through the inverse method, 'vacanasaṇhatāya' and so on is stated.

Như vậy, sau khi chứng minh lời nói thô ác bằng sự thô ác của ý định theo phương pháp thuận, bây giờ để chứng minh điều đó bằng phương pháp nghịch, đã nói “do lời nói dịu dàng” (vacanasaṇhatāyā) và vân vân.

Esāti pharusavācā.

Esā refers to harsh speech.

Điều này (esā) là lời nói thô ác.

Kammapathabhāvaṃ appattā appasāvajjā, itarā mahāsāvajjā.

That which has not attained the state of a path of action is of minor offense, the other is of major offense.

Chưa đạt đến trạng thái nghiệp đạo nên ít tội lỗi (appasāvajjā), còn điều khác thì tội lỗi lớn (mahāsāvajjā).

Tathā kilesānaṃ mudutibbatābhedehi sabbaṃ purimasadisaṃ.

Similarly, everything is like the preceding due to the distinction of the mildness and intensity of defilements.

Tương tự, tất cả đều giống như trước về sự khác biệt giữa phiền não mềm yếu và phiền não mạnh mẽ.

941

Āsevanaṃ bahulīkaraṇaṃ.

Āsevanaṃ means repeated practice.

Thực hành (āsevanaṃ) là làm nhiều lần.

Yaṃ uddissa pavattito, tena aggahite appasāvajjo, gahite mahāsāvajjo kammapathappattito.

If it is not understood by the one for whom it was directed, it is of minor offense; if understood, it is of major offense because it has reached the path of action.

Khi người bị nhắm đến không hiểu, thì ít tội lỗi (appasāvajjo), khi hiểu thì tội lỗi lớn (mahāsāvajjo) vì đã đạt đến nghiệp đạo.

Yo koci pana samphappalāpo dvīhi sambhārehi sijjhati.

Any frivolous talk is achieved by two components.

Bất kỳ lời nói vô ích nào cũng được hình thành bởi hai yếu tố.

Kilesānaṃ mudutibbatāvasenapi appasāvajjamahāsāvajjatā veditabbā.

Its minor or major offensiveness should also be understood based on the mildness or intensity of the defilements.

Cũng nên hiểu rằng có tội lỗi ít và tội lỗi lớn tùy theo sự mềm yếu hay mạnh mẽ của các phiền não.

942

Attano pariṇāmanaṃ cittenevāti veditabbaṃ.

Attano pariṇāmanaṃ should be understood as by the mind itself.

Sự hướng tâm của mình (attano pariṇāmanaṃ) nên được hiểu là chỉ bằng tâm.

Hitasukhaṃ byāpādayatīti yo taṃ uppādeti, tassa hitasukhaṃ vināseti.

Hitasukhaṃ byāpādayatīti means it destroys the welfare and happiness of the one who produces it.

Làm hại lợi ích và hạnh phúc (hitasukhaṃ byāpādayatī) có nghĩa là hủy hoại lợi ích và hạnh phúc của người tạo ra điều đó.

Aho vatāti iminā accantavināsacintanaṃ dīpeti.

By 'Aho vatā,' it indicates the thought of complete destruction.

Ôi chao! (aho vatā) điều này biểu thị ý nghĩ muốn hủy hoại hoàn toàn.

Evaṃ hissa dāruṇapavattiyā kammapathappatti.

Indeed, it is through such cruel action that it attains the path of action.

Như vậy, do hành động tàn ác của người đó mà đạt đến nghiệp đạo.

Yathābhuccagahaṇābhāvenāti yāthāvaggāhassa abhāvena aniccādisabhāvassa niccādito gahaṇena.

Yathābhuccagahaṇābhāvena means by the absence of grasping reality, by grasping impermanent qualities as permanent, and so on.

Do không nắm bắt đúng sự thật (yathābhuccagahaṇābhāvenā) có nghĩa là do không nắm bắt đúng bản chất thực sự, do nắm bắt bản chất vô thường và vân vân như thường còn và vân vân.

Micchā passatīti vitathaṃ passati.

Micchā passati means sees wrongly.

Thấy sai lầm (micchā passatī) có nghĩa là thấy không đúng sự thật.

Samphappalāpo viyāti iminā āsevanassa mandatāya appasāvajjataṃ, mahantatāya mahāsāvajjataṃ dasseti.

By 'like frivolous talk,' it indicates minor offensiveness due to weak practice and major offensiveness due to intense practice.

Giống như lời nói vô ích (samphappalāpo viyā) điều này cho thấy rằng do sự thực hành yếu kém nên ít tội lỗi, do sự thực hành mạnh mẽ nên tội lỗi lớn.

Gahitākāraviparītatāti micchādiṭṭhiyā gahitākārassa viparītabhāvo.

Gahitākāraviparītatā means the opposite state of the grasped mode of wrong view.

Sự trái ngược với cách nắm bắt (gahitākāraviparītatā) có nghĩa là sự trái ngược với cách nắm bắt của tà kiến.

Vatthunoti tassā ayathābhūtasabhāvamāha.

Vatthuno refers to the unreality of its nature.

Của sự vật (vatthuno) điều này nói về bản chất không đúng sự thật của nó.

Tathābhāvenāti gahitākāreneva tassa diṭṭhigatikassa, tassa vā vatthuno upaṭṭhānaṃ evametaṃ, na ito aññathāti.

Tathābhāvena means by that very state, tassa (of that person holding the view), or tassa (of that object), upaṭṭhānaṃ (presentation) as "this is so, and not otherwise."

Với bản chất như vậy (tathābhāvenā) có nghĩa là với cách nắm bắt như vậy, sự hiện hữu (upaṭṭhānaṃ) của người có tà kiến đó (tassa) hoặc của sự vật đó (tassa) là như thế này, không phải khác.

943

Dhammatoti sabhāvato.

Dhammato means by nature.

Theo Pháp (dhammato) có nghĩa là theo bản chất.

Koṭṭhāsatoti phassapañcamakādīsu cittaṅgakoṭṭhāsesu yaṃ koṭṭhāsā honti, tatoti attho.

Koṭṭhāsato means from those components that are among the constituent components of mind, such as contact and the five sensations.

Theo phần (koṭṭhāsato) có nghĩa là trong các phần của tâm như xúc (phassa) và năm (pañcamaka) và vân vân, những phần nào thuộc về tâm, thì là từ đó.

Cetanādhammāti cetanāsabhāvā.

Cetanādhammā means qualities of intention.

Các pháp ý định (cetanādhammā) có nghĩa là các bản chất của ý định.

944

Paṭipāṭiyā sattāti ettha nanu cetanā abhidhamme kammapathesu na vuttāti paṭipāṭiyā sattannaṃ kammapathabhāvo na yuttoti?

Paṭipāṭiyā sattā – here, it is asked, is it not true that intention is not mentioned among the paths of action in the Abhidhamma, so the seven paths of action in sequence are not appropriate?

Bảy theo thứ tự (paṭipāṭiyā sattā) ở đây, chẳng phải ý định (cetanā) không được nói đến trong Abhidhamma về các nghiệp đạo sao? Vậy thì việc bảy điều có trạng thái nghiệp đạo theo thứ tự là không hợp lý sao?

Na, avacanassa aññahetukattā.

No, because its not being mentioned is due to another reason.

Không, vì việc không nói đến có nguyên nhân khác.

Na hi tattha cetanāya akammapathattā kammapatharāsimhi avacanaṃ, kadāci pana kammapatho hoti, na sabbadāti kammapathabhāvassa aniyatattā avacanaṃ.

For it is not that intention is not mentioned in the category of paths of action because it is not a path of action. Rather, it is not mentioned because its state as a path of action is not fixed, as it sometimes is a path of action and not always.

Không phải vì ý định không phải là nghiệp đạo mà nó không được nói đến trong nhóm nghiệp đạo, mà có khi nó là nghiệp đạo, không phải lúc nào cũng vậy, do trạng thái nghiệp đạo của nó không cố định nên không được nói đến.

Yadā pana kammapatho hoti, tadā kammapatharāsisaṅgaho na nivārito.

However, when it is a path of action, its inclusion in the category of paths of action is not prevented.

Nhưng khi nó là nghiệp đạo, thì việc bao gồm nó vào nhóm nghiệp đạo không bị ngăn cản.

Etthāha – yadi cetanāya sabbadā kammapathabhāvābhāvato aniyato kammapathabhāvoti kammapatharāsimhi avacanaṃ, nanu abhijjhādīnaṃ kammapathabhāvaṃ appattānaṃ atthitāya aniyato kammapathabhāvoti tesampi kammapatharāsimhi avacanaṃ āpajjatīti?

Here it is said: If, due to the absence of the state of intention always being a path of action, its path-of-action state is unfixed, and thus it is not mentioned in the category of paths of action, then would not a similar non-mention apply to covetousness (abhijjhā) and others, whose path-of-action state is also unfixed due to their existing without attaining path-of-action status?

Ở đây có người nói: Nếu vì ý định không phải lúc nào cũng là nghiệp đạo nên trạng thái nghiệp đạo của nó không cố định, và do đó không được nói đến trong nhóm nghiệp đạo, thì chẳng phải tham lam (abhijjhā) và vân vân, vì có những thứ chưa đạt đến trạng thái nghiệp đạo nên trạng thái nghiệp đạo của chúng không cố định, vậy thì chúng cũng không được nói đến trong nhóm nghiệp đạo sao?

Nāpajjati kammapathatātaṃsabhāgatāhi tesaṃ tattha vuttattā.

No, it does not apply, because they are mentioned there due to their affinity with the path of action.

Không phải vậy, vì chúng đã được nói đến ở đó do có sự tham gia vào trạng thái nghiệp đạo.

Yadi evaṃ cetanāpi tattha vattabbā siyā?

If so, should not intention also be mentioned there?

Nếu vậy, ý định cũng nên được nói đến ở đó?

Saccametaṃ, sā pana pāṇātipātādikāti pākaṭo, tassā kammapathabhāvoti na vuttā siyā.

This is true, but it is well-known as killing and so on, so its state as a path of action might not have been mentioned.

Đúng vậy, nhưng nó đã rõ ràng là sát sinh (pāṇātipāta) và vân vân, nên trạng thái nghiệp đạo của nó có thể không được nói đến.

Cetanāya hi – ‘‘cetanāhaṃ, bhikkhave, kammaṃ vadāmi (a. ni. 6.63; kathā. 539), tividhā, bhikkhave, kāyasañcetanā akusalaṃ kāyakamma’’ntiādivacanato (kathā. 539) kammabhāvo pākaṭo, kammaṃyeva ca sugatiduggatīnaṃ tattha uppajjanakasukhadukkhānañca pathabhāvena pavattaṃ kammapathoti vuccatīti pākaṭo tassā kammapathabhāvo, abhijjhādīnaṃ pana cetanāsamīhanabhāvena sucaritaduccaritabhāvo cetanājanitapiṭṭhivaṭṭakabhāvena sugatiduggatitaduppajjanakasukhadukkhānaṃ pathabhāvo cāti na tathā pākaṭo kammapathabhāvoti teyeva tena sabhāvena dassetuṃ abhidhamme cetanā kammapatharāsibhāvena na vuttā, atathājātiyakattā vā cetanā tehi saddhiṃ na vuttāti daṭṭhabbaṃ.

Indeed, the karmic nature of intention is evident from statements like "Bhikkhus, I declare intention to be kamma" (A. III, 63; Kathā. 539) and "Bhikkhus, threefold is bodily volition, unwholesome bodily action" (Kathā. 539). And since kamma itself, operating as the path to good and bad destinations and to the pleasant and painful experiences arising therein, is called a path of action (kammapatha), its path-of-action nature is evident. However, the path-of-action nature of covetousness (abhijjhā) and others—namely, their character as good or bad conduct through the nature of intentional seeking, and their nature as paths to good and bad destinations and to the pleasant and painful experiences arising from the kamma-generated continuation—is not so evident. Therefore, only they were presented with that nature. Or it should be understood that intention was not mentioned with them because it is not of the same class.

Vì ý định, từ những lời dạy như: “Này các tỳ-khưu, Ta nói ý định là nghiệp (A.N. 6.63; Kathā. 539), này các tỳ-khưu, có ba loại ý định thân là bất thiện nghiệp thân” (Kathā. 539), trạng thái nghiệp của nó đã rõ ràng. Và chính nghiệp đó, khi tồn tại như con đường dẫn đến thiện thú và ác thú, và đến những khổ đau và hạnh phúc phát sinh ở đó, được gọi là nghiệp đạo (kammapatha). Do đó, trạng thái nghiệp đạo của nó đã rõ ràng. Nhưng đối với tham lam và vân vân, trạng thái thiện hành và ác hành của chúng do ý định mong muốn, và trạng thái con đường dẫn đến thiện thú, ác thú, và những khổ đau và hạnh phúc phát sinh ở đó do là hậu quả của ý định, thì trạng thái nghiệp đạo không rõ ràng như vậy. Do đó, để chỉ ra chúng với bản chất đó, trong Abhidhamma, ý định không được nói đến như một phần của nhóm nghiệp đạo, hoặc nên hiểu rằng ý định không được nói đến cùng với chúng vì chúng không cùng loại.

Mūlaṃ patvāti mūladesanaṃ patvā, mūlasabhāvesu dhammesu vuccamānesūti attho.

Mūlaṃ patvā means reaching the root teaching, meaning when discussing the basic inherent qualities.

Đến gốc (mūlaṃ patvā) có nghĩa là đến giáo lý gốc, nghĩa là khi các pháp có bản chất gốc được nói đến.

945

Adinnādānaṃ sattārammaṇanti idaṃ ‘‘pañca sikkhāpadā parittārammaṇā eva vā’’ti imāya pañhapucchakapāḷiyā virujjhati.

Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ (taking what is not given has living beings as its object) contradicts the question in the text "Are the five training rules (sikkhāpadā) exclusively with limited objects or not?"

Trộm cắp có đối tượng là chúng sinh (adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ) điều này mâu thuẫn với câu hỏi trong kinh Pāli: “Năm giới có đối tượng nhỏ (parittārammaṇā) hay sao?”

Yañhi pāṇātipātādidussīlyassa ārammaṇaṃ, tadeva taṃ veramaṇiyā ārammaṇaṃ.

For indeed, that which is the object of misconduct such as killing is also the object of abstinence from it.

Vì đối tượng của ác hạnh như sát sinh và vân vân, chính là đối tượng của sự kiêng cữ đó.

Vītikkamitabbavatthuto eva hi viratīti.

For abstinence is from that very thing that should be avoided.

Vì sự kiêng cữ là từ vật cần phải vượt qua.

Sattārammaṇanti vā sattasaṅkhātaṃ saṅkhārārammaṇameva upādāya vuttanti nāyaṃ virodho.

Or sattārammaṇaṃ is stated by referring only to the conceptual object counted as a living being, so there is no contradiction.

Hoặc có đối tượng là chúng sinh (sattārammaṇaṃ) được nói đến chỉ dựa trên đối tượng là các hành (saṅkhāra) được gọi là chúng sinh, vậy thì không có mâu thuẫn này.

Tathā hi vuttaṃ sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 714) ‘‘yāni sikkhāpadāni ettha sattārammaṇānīti vuttāni, tāni yasmā sattoti saṅkhyaṃ gataṃ saṅkhārameva ārammaṇaṃ karontī’’ti.

Thus it is said in the Sammohavinodanī (VibhA. 714): "Those training rules that are here called 'having living beings as their object' are so called because they take as their object only the conceptualized living being."

Như đã nói trong Sammohavinodanī (VibhA. 714): “Những giới được nói là có đối tượng là chúng sinh ở đây, là vì chúng lấy các hành được gọi là chúng sinh làm đối tượng.”

Visabhāgavatthuno ‘‘itthī, puriso’’ti gahetabbato sattārammaṇoti eke.

Some say that it has living beings as its object because diverse things are grasped as "woman, man."

Vì sự vật không đồng loại được nắm bắt là “phụ nữ, đàn ông”, nên một số người nói là có đối tượng là chúng sinh (sattārammaṇoti eke).

‘‘Eko diṭṭho, dve sutā’’tiādinā samphappalapane diṭṭhasutamutaviññātavasena.

Diṭṭhasutamutaviññātavasena means by way of what is seen, heard, sensed, and known, in frivolous talk such as "one was seen, two were heard."

Trong việc nói vô ích như “một cái đã thấy, hai cái đã nghe”, thì theo cái đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết (diṭṭhasutamutaviññātavasena).

Tathā abhijjhāti ettha tathā-saddo ‘‘diṭṭhasutamutaviññātavasenā’’ti idampi upasaṃharati, na sattasaṅkhārārammaṇataṃ eva dassanādivasena abhijjhāyanato.

In "Similarly, covetousness," the word "similarly" here also includes "in terms of what is seen, heard, sensed, and cognized," and not merely the state of having sentient beings and formations as objects, because one covets in terms of seeing, etc.

Cũng vậy, tham lam (abhijjhā): Ở đây, từ cũng vậy bao hàm cả^* “theo cách thấy, nghe, nhận thức và hiểu biết”, chứ không chỉ là đối tượng là chúng sinh và các hành, vì sự tham lam phát sinh theo cách thấy, v.v.

‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānāpi micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavisayāvāti adhippāyenassā saṅkhārārammaṇatā vuttā.

Even though wrong view, operating as "There are no spontaneously arisen beings," has as its object the phenomena of the three planes, its nature as having formations as its object is stated with this intention.

Ngay cả khi tà kiến phát sinh với^* “không có chúng sinh hóa sinh”, nó vẫn có đối tượng là các pháp thuộc ba cõi. Với ý nghĩa này, sự có đối tượng là các hành của nó đã được nói đến.

Kathaṃ pana micchādiṭṭhiyā sabbe tebhūmakadhammā ārammaṇaṃ hontīti?

How then do all phenomena of the three planes become the object of wrong view?

Nhưng làm thế nào mà tất cả các pháp thuộc ba cõi lại là đối tượng của tà kiến?

Sādhāraṇato.

Through generality.

Một cách chung chung.

‘‘Natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti hi pavattamānāya atthato rūpārupāvacaradhammāpi gahitā eva hontīti.

For, when it operates as "There is no fruit or result of good and bad deeds," the rūpa and arūpa-avacara phenomena are implicitly included.

Vì khi^* phát sinh với^* “không có quả dị thục của các nghiệp thiện ác”, thì về mặt ý nghĩa, các pháp thuộc sắc giới và vô sắc giới cũng đã được bao gồm.

946

Sukhabahulatāya rājāno hasamānāpi ‘‘coraṃ ghātethā’’ti vadanti, hāso pana tesaṃ aññavisayoti āha ‘‘sanniṭṭhāpaka…pe… hotī’’ti.

Kings, because of their abundant happiness, may speak with a smile, "Kill the thief!" but their smile has a different object, as he said: " concludes...etc....is."

Do phần lớn là hạnh phúc, các vị vua dù đang cười vẫn nói “Hãy giết tên trộm đó”. Tuy nhiên, tiếng cười của họ là về một đối tượng khác. Vì vậy,^* nói “sanniṭṭhāpaka…pe… hotī” (là sự kết luận…v.v…)

947

Kesañcīti sahajātānaṃ adinnādānādīnaṃ.

Of some refers to co-arisen acts such as taking what is not given.

Đối với một số^*: là các pháp đồng sinh như trộm cắp, v.v.

Sampayuttapabhāvakaṭṭhenāti sampayutto hutvā uppādakaṭṭhena.

By way of being a co-associated producer means by way of being co-associated and generating.

Theo cách làm cho chúng tương ưng (sampayuttapabhāvakaṭṭhena): là theo cách làm cho chúng phát sinh khi tương ưng.

Kesañcīti asahajātānaṃ.

Of some refers to non-co-arisen acts.

Đối với một số^*: là các pháp không đồng sinh.

Upanissayapaccayaṭṭhenāti etena mūlaṭṭhena lobhassa upakārataṃ nivatteti.

By way of upanissaya condition with this, he refutes the nature of greed as a root condition for its assistance.

Theo cách là duyên y chỉ mạnh (upanissayapaccayaṭṭhena): Điều này loại bỏ sự hỗ trợ của tham lam theo nghĩa gốc.

Suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭho hi mūlaṭṭho, so ca hetupaccayatāavinābhāvī, tena cettha mūlamiva mūlanti gahetabbaṃ, nippariyāyato pana pubbe ‘‘kesañcī’’ti vuttānaṃ sahajātānaṃ mūlabhāvo veditabbo.

For the meaning of root is the establishment of a firm foundation, and that is inseparable from the nature of a root condition; therefore, here, it should be understood as "like a root." But in the ultimate sense, the root nature of the co-arisen things mentioned earlier as "of some" should be understood.

Vì nghĩa gốc là cách làm cho^* vững chắc, và điều đó không thể tách rời với duyên nhân. Do đó, ở đây cần hiểu là gốc như gốc. Tuy nhiên, theo nghĩa không ẩn dụ, thì các pháp đồng sinh đã được nói đến trước đó là “đối với một số^*” cần được hiểu là gốc.

Ratto khotiādinā suttapadenapi pāṇātipātādīnaṃ akusalānaṃ lobhassa mūlakāraṇataṃ vibhāveti, na mūlaṭṭhenupakāratthaṃ avisesato tesaṃ hetupaccayattābhāvato.

By the Sutta passage beginning "Indeed, one who is attached," he also elucidates greed as the root cause of unwholesome deeds like the taking of life, not as providing assistance in the sense of a root condition, because it is not their root condition indiscriminately.

Với câu kinh “Ratto kho” (người tham lam) v.v.,^* cũng làm rõ rằng tham lam là nguyên nhân gốc của các bất thiện như sát sinh, v.v., chứ không phải là sự hỗ trợ theo nghĩa gốc, vì chúng không phải là duyên nhân một cách đặc biệt.

948

Akusalakammapathavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of unwholesome courses of action is finished.

Phần giải thích về các nghiệp đạo bất thiện đã kết thúc.

949

Kusalakammapathavaṇṇanā

Description of Wholesome Courses of Action

Giải thích về các nghiệp đạo thiện

950

Veranti pāṇātipātādipāpadhammaṃ.

Vera refers to evil deeds like the taking of life.

Vera (sự thù hằn): là pháp ác như sát sinh, v.v.

So hi verahetutāya ‘‘vera’’nti vuccati, taṃ maṇati ‘‘mayi idha ṭhitāya kathamāgacchasī’’ti tajjentī viya nivāretīti veramaṇī.

Because it is the cause of enmity, it is called vera (enmity); that which maṇati (prevents) it, as if intimidating with "How can you come to me while I stand here?", is veramaṇī (abstinence).

Vì nó là nguyên nhân của sự thù hằn nên được gọi là “vera”. Nó maṇati (ngăn chặn) như thể đe dọa “làm sao ngươi có thể đến khi ta ở đây?” nên gọi là veramaṇī (sự kiêng cữ).

Tenāha ‘‘pajahatī’’ti.

Thus, he said, "abandons."

Vì vậy,^* nói “pajahatī” (từ bỏ).

‘‘Viramaṇī’’ti vattabbe niruttinayena eva-kāraṃ katvā evaṃ vuttaṃ.

Instead of saying "viramaṇī," it is stated this way by emphasizing the word according to etymology.

Đáng lẽ phải nói “viramaṇī”, nhưng đã được nói như vậy bằng cách thêm từ “eva” theo quy tắc ngữ pháp.

Vibhaṅge (vibha. 703, 704) eva niddisanavasena evaṃ vuttā.

It is stated thus descriptively in the Vibhaṅga.

Trong Phân Tích (Vibhaṅga 703, 704), nó được giải thích như vậy theo cách trình bày.

Asamādinnasīlassa sampattato yathāupaṭṭhitavītikkamitabbavatthuto virati sampattavirati, samādānavasena uppannā virati samādānavirati, samādānavasena uppannā virati samādānavirati, kilesānaṃ samucchindanavasena pavattāvirati samucchedavirati.

Abstinence that arises through opportune circumstances from an unaccepted precept, from the transgressible object that presents itself, is sampattavirati (opportunistic abstinence); abstinence that arises through acceptance is samādānavirati (abstinence by undertaking); abstinence that arises through the uprooting of defilements is samucchedavirati (eliminative abstinence).

Sự kiêng cữ phát sinh khi một người chưa thọ giới gặp phải các đối tượng cần phải vượt qua, đó là kiêng cữ tùy duyên (sampattavirati); sự kiêng cữ phát sinh do thọ giới, đó là kiêng cữ do thọ giới (samādānavirati); sự kiêng cữ phát sinh do tận diệt các phiền não, đó là kiêng cữ đoạn diệt (samucchedavirati).

951

Jīvamānasasassa maṃsarudhirasammissatāya allasasamaṃsaṃ.

Moist flesh refers to flesh mixed with blood from a living animal.

Thịt tươi (allasasamaṃsaṃ): là thịt của một con vật còn sống, lẫn lộn với máu.

Muñci sabbattha samakaruṇatāya.

He released it with equal compassion everywhere.

Giải thoát (muñci): là do lòng bi mẫn bình đẳng đối với tất cả.

Saccaṃ vatvā ‘‘etena saccavajjena mayhaṃ mātu rogo sammatū’’ti adhiṭṭhāsi.

Having spoken the truth, he resolved, "By this utterance of truth, may the illness of my mother be allayed."

Nói lời chân thật (saccaṃ vatvā):^* quyết định (adhiṭṭhāsi) “nhờ lời chân thật này, bệnh của mẹ tôi hãy thuyên giảm”.

952

Mahāsappoti ajagaro.

Mahāsappo means a python.

Con rắn lớn (mahāsappo): là một con trăn.

Muñcitvā agamāsi sīlatejena.

Released and went away by the power of sīla.

Đã giải thoát và đi (muñcitvā agamāsi): nhờ oai lực của giới.

953

Kosallaṃ vuccati ñāṇaṃ, kosallena, kosallato vā pavattiyā upagamanato.

Kosalla (skill) is called knowledge; through skill, or from skill, by coming to be.

Kosalla (sự khéo léo) được gọi là trí tuệ, do sự khéo léo, hoặc từ sự khéo léo mà đi đến sự phát sinh.

Kucchitasayanatoti kucchitenākārena sayanato anusayanato, pavattanato vā.

From an improper lying down means from lying down improperly, from adhering to, or from coming to be.

Từ sự nằm xấu (kucchitasayanato): là từ sự nằm một cách xấu xa, từ sự tiềm ẩn, hoặc từ sự phát sinh.

‘‘Veramaṇikusalā’’ti vattabbāpi pucchānurūpaṃ vissajjananti ‘‘kusalā’’ti na vuttā, ‘‘kusala’’ntveva vuttā.

Although it should be said "veramaṇikusalā" (skilled in abstinence), in accordance with the question, it is not said "kusalā" but rather "kusala" (wholesome).

Mặc dù đáng lẽ phải nói “veramaṇikusalā” (các thiện pháp kiêng cữ), nhưng để phù hợp với câu hỏi,^* đã không nói “kusalā” mà chỉ nói “kusala” (thiện pháp).

954

Kāmañcettha pāḷiyaṃ viratiyova āgatā, sikkhāpadavibhaṅge (vibha. 704) pana cetanāpi āharitvā dīpitāti tadubhayampi gaṇhanto ‘‘cetanāpi vaṭṭanti viratiyopī’’ti āha.

Although only abstinence is mentioned in the Pāḷi here, in the Sikkhāpada Vibhaṅga, intention is also brought in and elucidated; therefore, including both, he says: "both intention and abstinence are included."

Mặc dù ở đây trong kinh tạng chỉ đề cập đến sự kiêng cữ, nhưng trong phần phân tích giới luật (Vibhaṅga 704), ý chí (cetanā) cũng được đưa vào và giải thích. Vì vậy, bao gồm cả hai,^* nói “cả ý chí và sự kiêng cữ đều phù hợp” (cetanāpi vaṭṭanti viratiyopī).

955

Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā kammapathakoṭṭhāsaṃ patvā anabhijjhāti vuttadhammo mūlato alobho kusalamūlaṃ hotīti evamattho daṭṭhabbo.

The meaning to be understood is that anabhijjhā, having reached the root, having reached the portion of a course of action, the phenomenon called non-covetousness, is intrinsically the root of non-greed, a wholesome root.

Không tham lam khi đạt đến gốc (anabhijjhā hi mūlaṃ patvā): khi đạt đến phần nghiệp đạo, pháp được gọi là không tham lam, tức là vô tham, là thiện căn. Ý nghĩa này cần được hiểu như vậy.

Sesapadadvayepi eseva nayo.

The same method applies to the other two terms.

Đối với hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.

956

Dussīlyārammaṇā tadārammaṇā jīvitindriyādiārammaṇā kathaṃ dussīlyāni pajahantīti taṃ dassetuṃ ‘‘yathā panā’’tiādi vuttaṃ.

To show how they abandon unwholesome actions which have unwholesome actions as their object and which have the life faculty, etc., as their object, "Just as..." and so on is stated.

Làm thế nào mà các pháp bất thiện được lấy làm đối tượng, các pháp được lấy làm đối tượng như sinh mạng, v.v., lại từ bỏ được các pháp bất thiện? Để chỉ ra điều đó,^* đã nói “yathā panā” (như vậy, v.v.).

957

Anabhijjhā …pe… viramantassāti abhijjhaṃ pajahantassāti attho.

Anabhijjhā...etc....abstaining means abandoning covetousness.

Không tham lam…pe… của người kiêng cữ (anabhijjhā…pe… viramantassā): có nghĩa là của người từ bỏ tham lam.

Na hi manoduccaritato virati atthi anabhijjhādīheva tappahānasiddhito.

For there is no abstinence from mental misconduct, as its abandonment is achieved only by non-covetousness and so on.

Vì không có sự kiêng cữ khỏi ác hạnh ý, mà sự từ bỏ đó chỉ thành tựu nhờ vô tham, v.v.

Tesu alobhotiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ akusalamūlesu vuttanayeneva veditabbaṃ.

What needs to be said regarding "among these, non-greed" and so on should be understood in the same way as was said concerning the unwholesome roots.

Những gì cần nói về “trong đó vô tham” (tesu alobho) v.v., cần được hiểu theo cách đã nói về các bất thiện căn.

958

Appanāvāranti nigamanavāraṃ.

Appanāvāra refers to the concluding section.

Phần kết luận (appanāvāraṃ): là phần tổng kết.

Ekena nayenāti vedanādivasena arūpamukheneva anekavidhesu vipassanākammaṭṭhānesu ekena kammaṭṭhānanayena.

By one method means by one meditation method among the many types of insight meditation topics, through the aspect of formlessness, such as by way of feeling.

Theo một phương pháp (ekena nayenā): là theo một phương pháp thiền quán trong nhiều loại thiền quán vipassanā, theo cách của các pháp vô sắc như cảm thọ, v.v.

‘‘Ṭhapetvā abhijjhaṃ nava akusalakammapathā’’ti vattabbaṃ.

It should be said, "nine unwholesome courses of action, excluding covetousness."

Đáng lẽ phải nói “trừ tham lam, có chín nghiệp đạo bất thiện” (ṭhapetvā abhijjhaṃ nava akusalakammapathā).

Dasāti vā idaṃ ‘‘kusalakammapathā’’ti iminā sambandhitabbaṃ ‘‘akusalakammapathā ca dasa kusalakammapathā cā’’ti.

Or this "ten" should be connected with "wholesome courses of action," as in "ten unwholesome courses of action and ten wholesome courses of action."

Hoặc từ “mười” (dasā) này cần được liên kết với “các nghiệp đạo thiện” (kusalakammapathā), tức là “mười nghiệp đạo bất thiện và mười nghiệp đạo thiện”.

‘‘Ṭhapetvā abhijjha’’nti hi imināva akusalakammapathānaṃ navabhāvo vutto hoti.

For the fact that there are nine unwholesome courses of action is stated by "excluding covetousness."

Vì chỉ với^* “trừ tham lam” thì số lượng nghiệp đạo bất thiện đã được nói là chín.

Atha vā dasāti idaṃ ubhayathāpi sambandhitabbaṃ.

Alternatively, this "ten" should be connected in both ways.

Hoặc từ “mười” này cần được liên kết theo cả hai cách.

Abhijjhā hi pahātabbāpi sati pariññeyyataṃ nātivattatīti.

For even if covetousness is to be abandoned, it does not transcend the state of being comprehensible.

Vì tham lam, mặc dù cần được từ bỏ, nhưng không vượt ra ngoài phạm vi của sự hiểu biết.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘rūpataṇhā piyarūpaṃ sātarūpa’’ntiādi, tasmā sā tāya pariññeyyatāya dukkhasaccepi saṅgahaṃ labhateva, pahātabbaṃ pana upādāya ‘‘ṭhapetvā abhijjha’’nti vuttaṃ.

Thus it is said, "delight in form, agreeable form" and so on; therefore, it also attains inclusion in the truth of suffering through that comprehensibility, but with reference to what is to be abandoned, it is said, "excluding covetousness."

Chẳng hạn, đã nói “ái sắc là pháp đáng yêu, pháp đáng thích”, v.v. Do đó, nó vẫn được bao gồm trong khổ đế thông qua sự hiểu biết đó. Tuy nhiên, khi đề cập đến điều cần từ bỏ,^* đã nói “trừ tham lam”.

Tenevāha ‘‘pariyāyena pana sabbepi kammapathā dukkhasacca’’nti.

Thus, he said, "However, by way of inference, all courses of action are the truth of suffering."

Vì vậy,^* nói “tuy nhiên, theo cách gián tiếp, tất cả các nghiệp đạo đều là khổ đế” (pariyāyena pana sabbepi kammapathā dukkhasacca).

Abhijjhālobhānaṃ pavattiākārasiddhabhedaṃ upādāya ‘‘ime dve dhammā’’ti vuttaṃ.

"These two phenomena" is said with reference to the established distinction in the mode of occurrence of covetousness and greed.

Dựa trên sự khác biệt về cách phát sinh của tham lam và ái dục,^* đã nói “hai pháp này” (ime dve dhammā).

Suttantanayena taṇhā ‘‘samudayasacca’’nti vuttāti āha ‘‘nippariyāyena samudayasacca’’nti.

Since craving is called "the truth of origination" in the Sutta method, he says, "ultimately, the truth of origination."

Theo kinh tạng, ái được gọi là “tập đế”, vì vậy^* nói “tập đế không ẩn dụ” (nippariyāyena samudayasacca).

Appavattīti appavattinimittamāha yathā ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo’’ti (saṃ. ni. 4.314).

Non-occurrence states the cause of non-occurrence, as in "the destruction of lust, the destruction of hatred."

Sự không phát sinh (appavattī):^* nói về nguyên nhân của sự không phát sinh, như “sự diệt trừ tham, sự diệt trừ sân” (Saṃyutta Nikāya 4.314).

Sappaccayatāya saṅkhatasabhāve dukkhasacce gahite appaccayatāya asaṅkhataṃ nirodhasaccaṃ paṭipakkhato āvattati, ekantasāvajje ācayagāmilakkhaṇe samudayasacce gahite sāvajjā vigamanaṃ apacayagāmilakkhaṇaṃ maggasaccaṃpaṭipakkhato āvattatīti dve āvattahāravasena veditabbānīti vuttaṃ.

It is stated that if the truth of suffering, which is conditioned, with cause, is taken, then the unconditioned truth of cessation, without cause, is inferred as the opposite; if the truth of origination, which is entirely blameworthy and accumulates, is taken, then the truth of the path, which is blameless and diminishes, is inferred as the opposite; these two should be understood by way of two inferences.

Khi khổ đế, là pháp hữu vi có duyên, được nắm giữ, thì diệt đế, là pháp vô vi không duyên, sẽ được suy ra từ phía đối lập. Khi tập đế, có đặc tính tích lũy và hoàn toàn có lỗi, được nắm giữ, thì đạo đế, có đặc tính tiêu giảm và thoát khỏi lỗi, sẽ được suy ra từ phía đối lập. Vì vậy, đã nói rằng hai điều này cần được hiểu theo cách suy luận ngược lại.

Tenevāha nettiyaṃ (netti. 4.niddesavāra) –

Thus it is said in the Netti:

Vì vậy, trong Nettiya (Netti. 4.niddesavāra) đã nói:

959

‘‘Ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ;

"In one standpoint, one seeks the remaining standpoint;

“Tại một chỗ đứng của từ,^* tìm kiếm chỗ đứng của từ còn lại;

960

Āvattati paṭipakkhe, āvatto nāma so hāro’’ti.

It infers the opposite; that inference is called the Hāra."

Nó quay ngược lại đối lập, đó được gọi là phép suy luận ngược lại.”

961

Sabbākārenāti kāmarāgarūparāgādisabbappakārehi, sabbato vā apāyagamanīyādiākārato, tattha kiñcipi anavasesetvā vā.

In all aspects means in all types such as sensual lust, form-lust, etc., or from all aspects such as leading to lower realms, or without leaving anything behind there.

Bằng mọi phương diện (sabbākārenā): là bằng mọi loại như dục ái, sắc ái, v.v., hoặc từ mọi phương diện như đi đến các cõi khổ, v.v., hoặc không để lại bất cứ điều gì ở đó.

Sabbākārenevāti sabbākārato.

In all aspects means from all aspects.

Hoàn toàn bằng mọi phương diện (sabbākārenevā): là từ mọi phương diện.

Nīharitvāti apanetvā, samucchinditvāicceva attho.

Having removed means having eliminated, or rather, having uprooted.

Loại bỏ (nīharitvā): là gạt bỏ, ý nghĩa là đoạn diệt.

Kañci dhammaṃ anavakārīkaritvāti rūpavedanādīsu kañci ekadhammampi avinibbhogaṃ katvā, ekekato aggahetvā samūhatova gahetvāti attho.

Without rendering any phenomenon inseparable means without making any single phenomenon among form, feeling, etc., inseparable, meaning by taking them as a whole, not individually.

Không làm cho bất kỳ pháp nào không thể phân chia (kañci dhammaṃ anavakārīkaritvā): là không làm cho bất kỳ một pháp nào trong sắc, thọ, v.v., không thể phân chia, có nghĩa là không nắm giữ từng cái một mà nắm giữ toàn bộ.

Asmīti ahamasmīti mānaggāhavasena.

Asmī means "I am" in the sense of the grip of conceit.

Ta là (asmī): là theo cách chấp thủ ngã “ta là”.

So pana yasmā pañcakkhandhe niravasesato gaṇhāti, tasmā vuttaṃ ‘‘samūhaggahaṇākārenā’’ti.

Since it embraces the five aggregates without remainder, it is said: "by way of grasping as a whole."

Vì điều đó nắm giữ năm uẩn một cách không sót lại, nên đã nói “theo cách nắm giữ toàn bộ” (samūhaggahaṇākārenā).

Yasmā cettha aggamaggacittaṃ vuccati, tasmā āha ‘‘diṭṭhisadisaṃ mānānusaya’’nti.

And since the supreme path-consciousness is referred to here, he says: "the conceit-underlying tendency similar to wrong view."

Vì ở đây đề cập đến tâm đạo tối thượng, nên^* nói “tùy miên mạn tương tự tà kiến” (diṭṭhisadisaṃ mānānusaya).

‘‘Yaṃ rūpaṃ taṃ aha’’ntiādinā yathā diṭṭhi rūpādiṃ ‘‘ahamasmī’’ti gaṇhantī pavattati, evaṃ mānopi ‘‘seyyohamasmī’’tiādināti āha ‘‘mānānusayo asmīti pavattattā diṭṭhisadiso’’ti.

"Just as wrong view (diṭṭhi) operates by grasping form (rūpa) and so on, saying ‘This form is I’ (yaṃ rūpaṃ taṃ ahaṃ) and so forth, so too conceit (māna) operates by saying ‘I am superior’ (seyyohamasmī) and so forth. Therefore, it is said: ‘The latent tendency of conceit is similar to wrong view because it operates with the thought “I am”’."

Với câu ‘Cái gì là sắc, cái đó là ta’ v.v… như tà kiến chấp thủ sắc v.v… là ‘ta là’, thì ngã mạn cũng vậy, với câu ‘ta là hơn’ v.v… Do đó,^* nói: ‘Tùy miên ngã mạn giống như tà kiến vì nó vận hành với ý niệm “ta là”’.

Paricchedakaroti osānaparicchedakaro ito paraṃ dukkhassābhāvakaraṇato.

'Paricchedakaro' (one who makes a boundary/limit) means one who makes the final boundary, because it makes suffering non-existent from that point onwards.

Người tạo ranh giới là người tạo ranh giới cuối cùng, vì từ đây về sau không còn sự hiện hữu của khổ nữa.

Kammapathadesanāyāti kammapathamukhena pavattacatusaccadesanāya.

'Kammapathadesanāyā' (by the teaching of the paths of action) means by the teaching of the Four Noble Truths that proceeds through the paths of action.

Trong sự thuyết giảng về con đường nghiệp là trong sự thuyết giảng Tứ Diệu Đế được trình bày qua con đường nghiệp.

Manasikārappaṭivedhavasenāti vipassanāmanasikāramaggappaṭivedhavasena.

'Manasikārappaṭivedhavasenā' (by way of penetration through attention) means by way of penetration through insight-attention and the path.

Theo cách xuyên thấu bằng sự tác ý là theo cách xuyên thấu bằng sự tác ý thiền quán, con đường.

962

Kusalakammapathavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on wholesome paths of action is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về nhóm con đường nghiệp thiện.

963

Āhāravāravaṇṇanā

Explanation of the Section on Nutriments

Giải thích về nhóm vật thực

964

90. Āharatīti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.11) āneti, uppādeti upatthambheti cāti attho.

90. 'Āharati' (brings) means it brings forth, produces, and sustains.

Mang đến (Saṃ. Ni. ṭī. 2.2.11) có nghĩa là đem đến, sinh ra và duy trì.

Nibbattāti pasutā.

'Nibbattā' (born/produced) means brought forth.

Được sinh ra là được tạo ra.

Tato paṭṭhāya hi loke jātavohāro.

Indeed, from that point onwards, the worldly convention of 'born' applies.

Thật vậy, từ đó mà có khái niệm sinh ra trong thế gian.

Paṭisandhiggahaṇato pana paṭṭhāya yāva mātukucchito nikkhamanaṃ, tāva sambhavesino.

However, from the moment of conception (paṭisandhi) until emergence from the mother's womb, beings are 'sambhavesino' (those who are coming into being).

Còn từ khi thọ sanh cho đến khi ra khỏi bụng mẹ, thì là hữu tình đang tìm kiếm sự sống (sambhavesino).

Esa tāva gabbhaseyyakesu bhūtasambhavesivibhāgo, itaresu pana paṭhamacittādivasena vutto.

This is the distinction between 'bhūta' (existent) and 'sambhavesī' (coming into being) for those born from the womb; for others, it is stated based on the first moment of consciousness and so forth.

Đó là sự phân chia giữa hữu tình đã sinh và đang tìm kiếm sự sống đối với loài thai sinh; còn đối với các loài khác thì được nói theo tâm đầu tiên v.v…

Sambhava-saddo cettha gabbhaseyyakānaṃ vasena pasūtipariyāyo, itaresaṃ vasena uppattipariyāyo.

Here, the word 'sambhava' (coming into being) is synonymous with 'birth' in the case of those born from the womb, and synonymous with 'origination' in the case of others.

Ở đây, từ sambhava (sự tìm kiếm sự sống) đối với loài thai sinh là đồng nghĩa với sự sinh sản; đối với các loài khác là đồng nghĩa với sự phát sinh.

Paṭhamacittapaṭhamairiyāpathakkhaṇesu hi te sambhavaṃ uppattiṃ esanti upagacchanti nāma, na tāva bhūtā uppattiyā na suppatiṭṭhitattā.

For at the moment of the first consciousness or the first posture, they are said to be 'seeking origination' (sambhavaṃ esanti), not yet 'existent' (bhūtā) because they are not yet well-established in their origination.

Thật vậy, vào khoảnh khắc tâm đầu tiên, khoảnh khắc oai nghi đầu tiên, chúng được gọi là tìm kiếm sự sống (sambhavaṃ esanti), tức là phát sinh (uppattiṃ upagacchanti), chứ chưa phải là đã sinh (bhūtā) vì chưa được thiết lập vững chắc về sự phát sinh.

Bhūtāyeva sabbaso bhavesanāya samucchinnattā.

'Bhūtāyeva' (they are already existent) means because the seeking of existence is entirely eradicated.

Đã hoàn toàn sinh ra vì đã đoạn diệt hoàn toàn sự tìm kiếm sự sống.

Na puna bhavissantīti avadhāraṇena nivattitamatthaṃ dasseti, ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’tiādīsu (jā. 1.2.190) bhūta-saddassa khīṇāsavavācitā daṭṭhabbā.

'Na puna bhavissantīti' (they will not come into being again) indicates the meaning that is negated by the emphatic assertion, as seen in phrases like "yo ca kālaghaso bhūto" (Jā. 1.2.190), where the word 'bhūta' refers to an Arahant (khīṇāsava).

Sẽ không tái sinh nữa là chỉ ra ý nghĩa được loại bỏ bằng sự xác định, trong các câu như ‘Và ai là kẻ nuốt thời gian đã sinh’ v.v… (Jā. 1.2.190), từ bhūta (đã sinh) cần được hiểu là chỉ cho bậc A-la-hán.

Vā-saddo cettha sampiṇḍanattho ‘‘agginā vā udakena vā’’tiādīsu (udā. 76) viya.

Here, the word 'vā' (or) has the meaning of 'combining', as in "agginā vā udakena vā" (Udā. 76).

Ở đây, từ vā (hoặc) có nghĩa là tổng hợp, như trong các câu ‘bằng lửa hoặc bằng nước’ v.v… (Udā. 76).

965

Yathāsakaṃ paccayabhāvena attabhāvassa paṭṭhapanamevetthaāhārehi kātabbaanuggahoti adhippāyenāha ‘‘vacanabhedo…pe… ekoyevā’’ti.

With the intention that the sustenance to be provided by nutriments here is solely the establishment of existence through their respective causal roles, it is said: "vacanabhedo...pe...ekoyevā" (the difference in expression...is but one and the same).

Với ý định rằng sự hỗ trợ cần được thực hiện bằng các vật thực ở đây chỉ là sự thiết lập thân thể theo cách làm duyên cho chính nó,^* nói: ‘Sự khác biệt về từ ngữ…pe… chỉ là một’.

Sattassa uppannadhammānanti sattassasantāne uppannadhammānaṃ.

'Sattassa uppannadhammānaṃ' (of the arisen phenomena of a being) means of the phenomena arisen in the continuum of a being.

Các pháp đã sinh của hữu tình là các pháp đã sinh trong dòng tâm thức của hữu tình.

Yathā ‘‘vassasataṃ tiṭṭhatī’’ti vutte anuppabandhavasena pavattatīti vuttaṃ hoti, evaṃ ṭhitiyāti anuppabandhavasena pavattiyāti attho, sā pana avicchedoti āha ‘‘avicchedāyā’’ti.

Just as when it is said "vassasataṃ tiṭṭhati" (it remains for a hundred years), it means it continues without interruption, so too 'ṭhitiyā' (for continuance) means for continuance without interruption. And this is non-cessation, so it is said: 'avicchedāyā' (for non-cessation).

Như khi nói ‘tồn tại một trăm năm’ có nghĩa là tiếp tục vận hành không gián đoạn, thì để tồn tại cũng có nghĩa là để tiếp tục vận hành không gián đoạn; và sự không gián đoạn đó là sự không đoạn tuyệt, do đó^* nói: ‘để không đoạn tuyệt’.

Anuppabandhadhammuppattiyā sattasantāno anuggahito nāma hotīti āha ‘‘anuppannānaṃ uppādāyā’’ti.

The continuum of a being is said to be sustained by the arising of phenomena that have not yet arisen, so it is said: 'anuppannānaṃ uppādāyā' (for the arising of what has not yet arisen).

Dòng tâm thức của hữu tình được hỗ trợ bởi sự phát sinh của các pháp không gián đoạn, do đó^* nói: ‘để phát sinh những pháp chưa sinh’.

Etānīti ṭhitianuggahapadāni.

'Etānī' (these) refers to the terms 'continuance' and 'sustenance'.

Những điều này là các từ hỗ trợ sự tồn tại.

Ubhayattha daṭṭhabbāni, na yathāsaṅkhyaṃ.

They are to be understood 'ubhayattha' (in both cases), not in a one-to-one correspondence.

Cần được hiểu ở cả hai nghĩa, không theo thứ tự.

966

Vatthugatā ojā vatthu viya tena saddhiṃ āharitabbataṃ gacchatīti vuttaṃ ‘‘ajjhoharitabbato āhāro’’ti.

The essence (ojā) inherent in the substance (vatthu) is to be consumed along with the substance, hence it is said: "ajjhoharitabbato āhāro" (nutriment is that which is to be consumed).

Chất dinh dưỡng (ojā) có trong vật chất cũng như vật chất, đi đến chỗ phải được ăn vào cùng với nó, do đó được nói là ‘vật thực vì nó được ăn vào’.

Nibbattitaojaṃ pana sandhāya ‘‘kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharatī’’ti vakkhati.

However, referring to the essence that has been produced, it will be said: "kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharati" (physical food brings forth the eight components of matter with essence as the eighth).

Còn đối với chất dinh dưỡng đã được tạo ra,^* sẽ nói: ‘Vật thực đoàn thực mang đến các sắc có tám yếu tố là chất dinh dưỡng’.

Oḷārikatā appojatāya, na vatthuno thūlatāya, kathinatāya vā, tasmā yasmiṃ vatthusmiṃ parittā ojā hoti, taṃ oḷārikaṃ.

'Oḷārikatā' (grossness) is due to its slight essence (appojatā), not due to the substance's coarseness or hardness. Therefore, a substance in which there is little essence is gross.

Thô thiển là do ít chất dinh dưỡng, chứ không phải do vật chất thô hoặc cứng; do đó, vật chất nào có ít chất dinh dưỡng thì vật chất đó là thô thiển.

Sappādayo dukkhuppādakatāya oḷārikāveditabbā.

Snakes and the like are to be understood as gross because they cause suffering.

Rắn v.v… cần được biết là thô thiển vì chúng gây ra đau khổ.

Visāṇādīnaṃ tivassachaḍḍitānaṃ pūtibhūttatā mudukatāti vadanti, taracchakheḷatemikatāya pana tathābhūtānaṃ tesaṃ mudukatā.

They say that horns and the like, discarded for three years, become putrid and soft; but their softness is due to the saliva and moisture of hyenas.

Người ta nói rằng sừng v.v… đã bị vứt bỏ ba năm thì bị thối rữa và mềm mại; nhưng sự mềm mại của chúng là do bị thấm nước bọt của chó sói.

Dhammasabhāvo hesa.

This is indeed the nature of phenomena.

Đây là bản chất của pháp.

Sasānaṃ āhāro sukhumo taruṇatiṇasassakhādanato.

The nutriment of rabbits is subtle because they eat tender grass and plants.

Vật thực của thỏ là vi tế vì chúng ăn cỏ non.

Sakuṇānaṃ āhāro sukhumo tiṇabījādikhādanato.

The nutriment of birds is subtle because they eat grass seeds and so forth.

Vật thực của chim là vi tế vì chúng ăn hạt cỏ v.v…

Paccantavāsīnaṃ sukhumo, tesañhi sākapaṇṇasukkhakurapadumapattampi āhāroti.

The nutriment of border-dwellers is subtle, for even leaves, dried grains, and lotus petals are their food.

Vật thực của những người sống ở biên địa là vi tế, vì đối với họ, ngay cả rau lá khô và lá sen cũng là vật thực.

Tesaṃ paranimmitavasavattīnaṃ.

'Tesaṃ' (of them) refers to the devas of the realm of those who delight in others' creations (Paranimmitavasavattī).

Của họ là của chư thiên Paranimmitavasavattī.

Sukhumotvevāti na kiñci upādāya, atha kho sukhumo icceva niṭṭhaṃ patto tato paraṃ sukhumassa abhāvato.

'Sukhumotvevā' (it is indeed subtle) means not by depending on anything, but simply "it is subtle," 'niṭṭhaṃ patto' (having reached its conclusion), because there is no subtlety beyond that.

Chỉ là vi tế không dựa vào bất cứ điều gì khác, mà chỉ là vi tế đạt đến tột cùng vì không có gì vi tế hơn thế nữa.

967

Vatthuvasena panettha āhārassa oḷārikasukhumatā vuttā, sā cassa appojamahojatāhi veditabbāti dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ.

To show that the grossness and subtlety of nutriment here are stated in terms of the substance, and that this is to be understood by its abundance or scarcity of essence, "ettha cā" (and here) and so forth is stated.

Ở đây, sự thô thiển và vi tế của vật thực được nói theo vật chất, và để chỉ ra rằng điều đó cần được biết qua việc có ít chất dinh dưỡng hay nhiều chất dinh dưỡng,^* đã nói ‘Ở đây và’ v.v…

Parissamanti khudāvasena uppannaṃ sarīrakhedaṃ.

'Parissamaṃ' (weariness) means the bodily fatigue arisen due to hunger.

Sự mệt mỏi là sự mệt mỏi của thân thể phát sinh do đói.

Vinodetīti vatthu tassa vinodanamattaṃ karoti.

'Vinodetī' (dispels) means the substance merely causes its dispelling.

Loại bỏ là vật chất chỉ làm được việc loại bỏ sự mệt mỏi đó.

Na pana sakkoti pāletunti sarīraṃ yāpetuṃ nappahoti nissārattā.

'Na pana sakkoti pāletuṃ' (but it cannot sustain) means it is unable to maintain the body because it is devoid of essence.

Nhưng không thể duy trì là không đủ sức để duy trì thân thể vì nó không có cốt lõi.

Na sakkoti parissamaṃ vinodetuṃ āmāsayassa apūraṇato.

Is unable to dispel fatigue due to the stomach not being full.

Không thể loại bỏ sự mệt mỏi vì không làm đầy dạ dày.

968

Chabbidhopīti iminā kassacipi phassassa anavasesitabbatamāha.

By "even sixfold" he states that no contact whatsoever should be left out.

Sáu loại này chỉ ra rằng không có xúc nào bị bỏ sót.

Āhārassadesanākkamenevettha phassādīnaṃ dutiyāditā, na aññena kāraṇenāti āha ‘‘desanānayo evā’’tiādi.

Here, the reason for contact and so on being second is just the sequence of teaching the nutriment itself, not for any other reason, thus he says, "it is just the method of teaching" and so on.

Ở đây, thứ tự thứ hai v.v… của xúc v.v… là theo thứ tự thuyết giảng về vật thực, chứ không phải do nguyên nhân nào khác, do đó^* nói: ‘Chỉ là phương pháp thuyết giảng’ v.v…

Manaso sañcetanā, na sattassāti dassanatthaṃ manogahaṇaṃ yathā ‘‘cittassa ṭhiti (dha. sa. 11), cetovimutti cā’’ti (ma. ni. 1.69) āha ‘‘manosañcetanāti cetanā evā’’ti.

To show that it is mental volition, not a being's, the term 'mano' (mind) is included, just as in "steadiness of mind (Dhs. 11), and liberation of mind" (MN 1.69), thus he says, "mental volition is just cetanā."

Để chỉ ra rằng sự tác ý là của tâm, chứ không phải của hữu tình, như trong các câu ‘sự an trú của tâm (Dhs. 11), và sự giải thoát tâm’ (Mā. Ni. 1.69),^* nói: ‘Ý tác ý chỉ là tư tâm sở’.

Cittanti yaṃ kiñci cittaṃ, na vipākaviññāṇameva.

Mind means any mind whatsoever, not just resultant consciousness.

Tâm là bất kỳ tâm nào, không chỉ là tâm thức quả dị thục.

969

Pubbe ‘‘āhāranti paccaya’’nti vuttattā ‘‘yadi paccayaṭṭho āhāraṭṭho’’tiādinā codeti.

Since it was previously stated, "nutriment means condition," he raises an objection with "If the meaning of nutriment is the meaning of condition," and so on.

Trước đây đã nói ‘Vật thực là duyên’, do đó^* đặt câu hỏi: ‘Nếu vật thực có nghĩa là duyên’ v.v…

Atha kasmā imeyeva cattāro vuttāti atha kasmā cattārova vuttā, ime eva ca vuttāti yojanā.

"Then why are only these four stated?" The construction is: "Then why are only four stated, and why only these?"

Vậy tại sao chỉ có bốn loại này được nói đến có nghĩa là tại sao chỉ có bốn loại được nói đến, và chỉ những loại này được nói đến.

Visesapaccayattāti etena yathā aññe paccayadhammā attano paccayuppannassa paccayāva honti, ime pana tathā ca honti aññathā cāti samānepi paccayatte atirekapaccayā honti, tasmā āhārāti vuttāti imamatthaṃ dasseti.

By "due to being special conditions," he shows this meaning: just as other conditioned phenomena are conditions only for their conditioned results, these, however, are both that way and otherwise. Thus, even though they are similar in being conditions, they are additional conditions; therefore, they are called nutriments.

Vì là duyên đặc biệt điều này chỉ ra rằng, trong khi các pháp duyên khác chỉ là duyên cho pháp được duyên của chúng, thì những pháp này vừa là duyên như vậy vừa theo cách khác, do đó, mặc dù là duyên như nhau, chúng vẫn là những duyên đặc biệt, vì vậy chúng được gọi là vật thực.

Idāni taṃ atirekapaccayataṃ dassetuṃ ‘‘visesapaccayo hī’’tiādi āraddhaṃ.

Now, to show that additional conditionality, "For a special condition," and so on, is commenced.

Bây giờ, để chỉ ra sự đặc biệt của duyên đó,^* bắt đầu nói ‘Thật vậy, duyên đặc biệt’ v.v…

Visesapaccayo rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro upatthambhakabhāvato.

Material food is a special condition for the material body due to its role as a supporter.

Vật thực đoàn thực là duyên đặc biệt cho sắc thân vì nó có tính chất hỗ trợ.

Tenāha aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.708; paṭṭhā. aṭṭha. paccayuddesavaṇṇanā) ‘‘rūpārūpānaṃ upatthambhakattena upakārakā cattāro āhārā āhārapaccayo’’ti.

Therefore, it is said in the Commentary (Vism. 2.708; Paṭṭhāna Commentary, Paccayuddesa Vaṇṇanā): "The four nutriments, being supporters of both material and immaterial phenomena, are nutriment conditions."

Do đó, trong Aṭṭhakathā (Visuddhi. 2.708; Paṭṭhā. Aṭṭha. Paccayuddesavaṇṇanā) có nói: ‘Bốn loại vật thực hỗ trợ sắc và vô sắc là duyên vật thực’.

Upatthambhakattañhi satipi janakatte arūpīnaṃ āhārānaṃ āhārajarūpasamuṭṭhāpakarūpāhārassa ca hoti, asati pana upatthambhakatte āhārānaṃ janakattaṃ natthīti upatthambhakattaṃ padhānaṃ.

For even if there is generation, the supporting role belongs to the immaterial nutriments and to the nutriment of material phenomena that arise from nutriment; but if there is no supporting role, there is no generative role for the nutriments. Thus, the supporting role is primary.

Tính chất hỗ trợ, ngay cả khi có tính chất tạo ra, cũng có ở các vật thực vô sắc và vật thực sắc tạo ra các sắc do vật thực sinh; nhưng nếu không có tính chất hỗ trợ, thì các vật thực không có tính chất tạo ra, do đó tính chất hỗ trợ là chính yếu.

Janayamānopi hi āhāro avicchedavasena upatthambhayamāno eva janetīti upattambhakabhāvo eva āhārabhāvo.

For even when generating, nutriment generates only by continuously supporting; thus, the state of being a supporter is precisely the state of being a nutriment.

Thật vậy, ngay cả khi tạo ra, vật thực cũng tạo ra bằng cách hỗ trợ không gián đoạn, do đó tính chất hỗ trợ chính là tính chất vật thực.

Vedanāya phasso visesapaccayo.

Contact is a special condition for feeling.

Xúc là duyên đặc biệt cho thọ.

‘‘Phassapaccayā vedanā’’ti hi vuttaṃ.

For it is said, "Feeling is conditioned by contact."

Thật vậy, đã nói: ‘Do duyên xúc mà có thọ’.

‘‘Saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti (udā. 1; ma. ni. 3.126) vacanato viññāṇassamanosañcetanā.

Mental volition is a special condition for consciousness by the saying, "Consciousness is conditioned by volitional formations" (Ud. 1; MN 3.126).

Theo lời dạy ‘Do duyên hành mà có thức’ (Udā. 1; Mā. Ni. 3.126), ý tác ý là duyên đặc biệt cho thức.

‘‘Cetanā tividhaṃ bhavaṃ janetī’’ti hi vuttaṃ.

For it is said, "Cetanā generates three kinds of existence."

Thật vậy, đã nói: ‘Tư tâm sở sinh ra ba loại hữu’.

‘‘Viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti pana vacanato nāmarūpassa viññāṇaṃ visesapaccayā.

However, by the saying, "Name-and-form is conditioned by consciousness," consciousness is a special condition for name-and-form.

Còn theo lời dạy ‘Do duyên thức mà có danh sắc’, thức là duyên đặc biệt cho danh sắc.

Na hi okkantiviññāṇābhāve nāmarūpassa attasambhavo.

For without the consciousness of conception, name-and-form has no self-existence.

Thật vậy, nếu không có thức tái tục, danh sắc không thể tự hiện hữu.

Yathāha ‘‘viññāṇañca hi, ānanda, mātukucchismiṃ na okkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ mātukucchismiṃ samuccissathā’’tiādi (dī. ni. 2.115).

As it is said, "If, Ānanda, consciousness were not to descend into the mother's womb, would name-and-form consolidate in the mother's womb?" and so on (DN 2.115).

Như đã nói: ‘Này Ānanda, nếu thức không nhập vào bụng mẹ, liệu danh sắc có thể phát sinh trong bụng mẹ không?’ v.v… (Dī. Ni. 2.115).

Vuttamevatthaṃ suttena sādhetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.

To prove the stated meaning with a Sutta, "As it is said," and so on, is stated.

Để chứng minh ý nghĩa đã nói bằng kinh điển,^* đã nói ‘Như đã nói’ v.v…

970

Evaṃ yadipi paccayaṭṭho āhāraṭṭho, visesapaccayatāya pana ime eva āhārāti vuttāti taṃ nesaṃ visesapaccayataṃ avibhāgato dassetvā idāni vibhāgato dassetuṃ ‘‘ko panetthā’’tiādi āraddhaṃ.

Although the meaning of condition and sustenance is thus the same, these are called 'nutriments' due to their specific conditionality. Having shown their specific conditionality without differentiation, the section starting with "Now, which among these..." has been commenced to show it with differentiation.

Mặc dù theo nghĩa duyên, chúng là vật thực, nhưng vì chúng là những duyên đặc biệt nên được gọi là vật thực. Sau khi trình bày tính chất duyên đặc biệt của chúng một cách không phân biệt, bây giờ, để trình bày một cách phân biệt, đoạn "Thế thì, trong số này..." đã được bắt đầu.

Mukhe ṭhapitamattoyeva asaṅkhādito, tattakenapi abbhantarassa āhārassa paccayo hoti eva.

Merely placed in the mouth, without being chewed, it still becomes a condition for internal nutriment.

Chỉ cần đặt vào miệng, chưa nhai nuốt, chỉ chừng đó thôi cũng đã là duyên cho vật thực bên trong.

Tenāha ‘‘aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpetī’’ti.

Therefore, it is said, "It generates eight rūpas."

Do đó, đã nói "nó sinh khởi tám sắc".

Sukhavedanāya hito sukhavedaniyo.

Beneficial for pleasant feeling is conducive to pleasant feeling.

Lợi ích cho thọ lạc là lạc thọ.

Sabbathāpīti cakkhusamphassādivasena.

In every way means in terms of eye-contact and so on.

Bằng mọi cách nghĩa là theo cách xúc giác nhãn v.v.

Yattakā phassassa pakārabhedā, tesaṃ vasena sabbappakāropi phassāhāro.

As many varieties of contact there are, in terms of those, contact-nutriment is of all kinds.

Có bao nhiêu loại xúc khác nhau, theo những loại đó, tất cả các loại đều là xúc thực.

Yathārahaṃ tisso vedanā āharati, anāhārako natthi.

Appropriately, it brings forth the three feelings; there is no non-sustainer.

Nó mang đến ba thọ một cách thích hợp, không có cái gì không mang đến.

971

Sabbathāpīti idhāpi phassāhāre vuttanayānusārena attho veditabbo.

In every way here too, the meaning should be understood according to the method stated for contact-nutriment.

Bằng mọi cách ở đây cũng vậy, ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói về xúc thực.

Tisantativasenāti kāyadasakaṃ bhāvadasakaṃ vatthudasakanti tividhasantativasena.

By means of the three continua refers to the three kinds of continua: the body decads, the sex decads, and the base decads.

Theo cách ba mươi mốt loại nghĩa là theo ba loại thân liên tục: thân thập sắc, hữu thập sắc, vật thập sắc.

Sahajātādipaccayanayenāti sahajātādipaccayavidhinā.

By the method of co-nascent and other conditions refers to the method of co-nascent and other conditions.

Theo cách duyên đồng sinh v.v. nghĩa là theo phương pháp duyên đồng sinh v.v.

Paṭisandhiviññāṇañhi attanā sahajātanāmassa sahajātaaññamaññanissayavipākindriyasampayuttaatthiavigatapaccayehi paccayo hontoyeva āhārapaccayatāya taṃ āhāretī vuttaṃ, sahajātarūpesu pana vatthuno sampayuttapaccayaṃ ṭhapetvā vippayuttapaccayena, sesarūpassa aññamaññapaccayañca ṭhapetvā vuttanayenevayojanā kātabbā.

Indeed, rebirth-consciousness, being a condition through its co-nascent nāma, through the co-nascent, mutual, support, resultant, faculty, associated, presence, and non-disappearance conditions, sustains it by way of nutriment-condition. In the case of co-nascent rūpas, however, the interpretation should be made in the stated manner, excluding the associated condition for the base and excluding the mutual condition for the remaining rūpas.

Thật vậy, thức tái sinh được nói là nuôi dưỡng (āhāreti) do các duyên đồng sinh, tương hỗ, nương tựa, quả dị thục, quyền, tương ưng, hiện hữu, bất ly đã là duyên cho danh đồng sinh với nó; nhưng đối với các sắc đồng sinh, ngoại trừ duyên tương ưng của vật, đối với các sắc còn lại, ngoại trừ duyên tương hỗ, thì nên kết nối theo cách đã nói.

Tānīti napuṃsakaniddeso anapuṃsakānampi napuṃsakehi saha vacanato.

These is a neuter gender designation because non-neuter elements are mentioned together with neuter ones.

Chúng là một từ chỉ giống trung tính vì nó được nói cùng với những từ không phải giống trung tính.

972

Sāsavā kusalākusalacetanāva vuttā.

Defiled wholesome and unwholesome volitions are spoken of.

Hữu lậu là chỉ cho thiện và bất thiện tư.

Visesapaccayabhāvadassanaṃ hetanti.

This shows the state of being a specific condition.

Việc trình bày tính chất duyên đặc biệt là nguyên nhân của điều này.

Tenāha ‘‘avisesena panā’’tiādi.

Therefore, it is said, "And without distinction..." and so on.

Do đó, đã nói "Tuy nhiên, một cách không đặc biệt..." v.v.

Paṭisandhiviññāṇameva vuttanti etthāpi eseva nayo.

Rebirth-consciousness itself is spoken of; here too, the same method applies.

Chỉ cho thức tái sinh ở đây cũng vậy, nguyên tắc này cũng được áp dụng.

Yathā tassa tassa phalassa visesato paccayatāya etesaṃ āhāraṭṭho, evaṃ avisesatopīti dassantena ‘‘avisesena panā’’tiādi vuttaṃ.

Just as the nutriment-meaning of these is due to their being specific conditions for their respective results, so too is it without distinction, as is said by "And without distinction..." and so on.

Như tính chất vật thực của chúng là do là duyên đặc biệt cho quả này quả nọ, thì cũng là duyên không đặc biệt, để trình bày điều đó, đã nói "Tuy nhiên, một cách không đặc biệt..." v.v.

Tattha taṃsampayuttataṃsamuṭṭhānadhammānanti tehi phassādīhi sampayuttadhammānañceva taṃsamuṭṭhānarūpadhammānañca.

Here, for those co-associated and co-arisen phenomena means for the phenomena co-associated with those contacts and so on, and for the rūpa-phenomena co-arisen from them.

Ở đó, "của các pháp tương ưng và đồng khởi với chúng" nghĩa là của các pháp tương ưng với các xúc v.v. đó và của các pháp sắc đồng khởi với chúng.

Tattha sampayuttaggahaṇaṃ yathārahato daṭṭhabbaṃ, samuṭṭhānaggahaṇaṃ pana avisesato.

Here, the mention of co-associated should be understood as appropriate, but the mention of co-arisen is without distinction.

Ở đó, sự nắm giữ tương ưng nên được xem xét một cách thích hợp, còn sự nắm giữ đồng khởi thì không phân biệt.

973

Upatthambhento āhārakiccaṃ sādhetīti upatthambhentoyeva rūpaṃ samuṭṭhāpeti, ojaṭṭhamakarūpasamuṭṭhāpaneneva panassa upatthambhanakiccasiddhi.

Supporting, it accomplishes the function of nutriment means it generates rūpa precisely by supporting it. However, the accomplishment of its supporting function is through the generation of the eight essential rūpas.

Nương tựa, nó hoàn thành chức năng vật thực nghĩa là chỉ khi nương tựa, nó mới sinh khởi sắc; nhưng chức năng nương tựa của nó được hoàn thành chỉ bằng cách sinh khởi tám sắc có chất dinh dưỡng.

Phusantoyevāti phusanakiccaṃ karonto eva.

Merely contacting means merely performing the function of contact.

Chỉ khi xúc chạm nghĩa là chỉ khi thực hiện chức năng xúc chạm.

Āyūhamānāvāti cetayamānā eva abhisandahantī eva.

Merely intending means merely volitionally intending, merely contriving.

Chỉ khi tích lũy nghĩa là chỉ khi tác ý, chỉ khi hướng đến.

Vijānantamevāti upapattiparikappanavasena vijānantameva āhārakiccaṃ sādhetīti yojanā.

Merely knowing means, interpreting, it accomplishes the function of nutriment precisely by knowing in terms of conceiving rebirth.

Chỉ khi nhận biết nghĩa là chỉ khi nhận biết theo cách tưởng tượng về sự tái sinh, nó hoàn thành chức năng vật thực.

Sesapadadvayepi eseva nayo.

The same method applies to the other two terms.

Hai từ còn lại cũng theo nguyên tắc này.

Āhārakiccasādhanañca tesaṃ vedanādiuppattihetutāya attabhāvassa pavattanameva.

And the accomplishment of the nutriment-function for them is simply the continuation of existence by being the cause of the arising of feeling and so on.

Và việc hoàn thành chức năng vật thực của chúng chính là sự duy trì sự hiện hữu do là nguyên nhân sinh khởi của thọ v.v.

974

Kāyaṭṭhapanenāti kasmā vuttaṃ?

By maintaining the body – why is this said?

Bằng cách duy trì thân – tại sao lại nói như vậy?

Nanu kammajādirūpaṃ kammādināva pavattatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘kammajanitopī’’tiādi.

Anticipating the objection "Surely kamma-born rūpas and so on continue by kamma and so on alone," it is said, "Even that which is generated by kamma..." and so on.

Để giải đáp câu hỏi rằng sắc do nghiệp v.v. chỉ tồn tại do nghiệp v.v., đã nói "Mặc dù do nghiệp sinh..." v.v.

Upādinnarūpasantatiyā upatthambhaneneva utucittajarūpasantatīnampi upatthambhanasiddhi hotīti ‘‘dvinnaṃ rūpasantatīna’’nti vuttaṃ.

The success of supporting the continua of temperature-born and mind-born rūpas is achieved precisely by supporting the continuum of grasped-rūpas, which is why "of the two continua of rūpas" is said.

Do sự nương tựa của dòng sắc đã được chấp thủ, sự nương tựa của các dòng sắc do thời tiết và tâm sinh cũng được hoàn thành, do đó đã nói "của hai dòng sắc".

Upatthambhanameva sandhāya ‘‘anupālako hutvā’’ti ca vuttaṃ.

"Having become a maintainer" is also said, referring precisely to supporting.

Và "trở thành người bảo vệ" cũng được nói để chỉ sự nương tựa.

Rūpakāyassa ṭhitihetutā hi yāpanā anupālanā.

Indeed, the cause for the persistence of the material body is sustenance, maintenance.

Thật vậy, nguyên nhân duy trì thân sắc là sự duy trì, sự bảo vệ.

975

Sukhādivatthubhūtanti sukhādīnaṃ pavattiṭṭhānabhūtaṃ.

Being the basis for pleasure and so on means being the place of occurrence for pleasure and so on.

Là đối tượng của lạc v.v. nghĩa là là nơi sinh khởi của lạc v.v.

Ārammaṇampi hi vasati ettha ārammaṇakaraṇavasena tadārammaṇā dhammāti vatthūti vuccati.

Even an object is called a 'basis' because those phenomena that have it as their object dwell in it by making it an object.

Đối tượng cũng được gọi là vật (vatthu) vì các pháp có đối tượng đó trú ngụ ở đây theo cách tạo thành đối tượng.

Phusantoyevāti idaṃ phassassa phusanasabhāvattā vuttaṃ.

Merely contacting is said because contact inherently possesses the nature of contacting.

Chỉ khi xúc chạm – điều này được nói vì xúc có bản chất xúc chạm.

Na hi dhammānaṃ sabhāvena vinā pavatti atthi.

For there is no occurrence of phenomena apart from their inherent nature.

Thật vậy, không có sự tồn tại của các pháp mà không có bản chất của chúng.

Vedanāpavattiyā vinā sattānaṃ sandhāvanatā natthīti āha ‘‘sukhādi…pe… hotī’’ti, na cettha saññībhavakathāyaṃ asaññībhavo dassetabbo, tassāpi vā kāraṇabhūtavedanāpavattivaseneva ṭhitiyā hetuno abyāpitā.

It is said that without the occurrence of feeling, the wandering of beings does not exist, so he says, "pleasure and so on... (etc.) ...becomes"; and here, in the discourse on the state of perception, the state of non-perception should not be shown, nor is the causal nature of the occurrence of feeling for it (non-perception) spread out.

Không có sự lang thang của chúng sinh nếu không có sự tồn tại của thọ, do đó đã nói "lạc v.v. ... trở thành"; và ở đây, không nên trình bày sự không có tưởng trong lời nói về sự có tưởng, hoặc do sự không lan rộng của nguyên nhân duy trì do sự tồn tại của thọ là nguyên nhân của nó.

Tathā hi ‘‘manosañcetanā…pe… bhavamūlanipphādanato sattānaṃ ṭhitiyā hotī’’ti vuttā, tato eva ‘‘viññāṇaṃ vijānantamevāti upapattiparikappanavasena vijānantamevā’’ti vuttovāyamatthoti.

Thus, it is said, "Mental volition... (etc.) ...becomes for the persistence of beings by generating the root of existence," and from that very statement, the meaning "consciousness, merely knowing, means merely knowing in terms of conceiving rebirth" is said.

Thật vậy, đã nói "ý tư... trở thành nguyên nhân duy trì chúng sinh do tạo ra gốc rễ của hữu", do đó ý nghĩa này đã được nói là "thức chỉ khi nhận biết, nghĩa là chỉ khi nhận biết theo cách tưởng tượng về sự tái sinh".

976

Cattāri bhayāni daṭṭhabbāni ādīnavavibhāvanato.

Four fears should be seen by explaining their disadvantages.

Bốn nỗi sợ hãi nên được thấy do sự trình bày về hiểm họa.

Nikantīti nikāmanā.

Craving means longing.

Tham muốn nghĩa là sự khao khát.

Rasataṇhaṃ sandhāya vadati.

It refers to craving for taste.

Nó đề cập đến ái vị.

Sā hi kabaḷīkāre āhāre balavatī.

For this is strong in edible food.

Thật vậy, nó rất mạnh mẽ đối với đoàn thực.

Teneva tattha avadhāraṇaṃ kataṃ.

Therefore, an emphasis is placed on it there.

Chính vì thế mà có sự nhấn mạnh ở đó.

Bhāyati etasmāti bhayaṃ, nikantiyevabhayaṃ mahānatthahetuto.

From which one fears, that is fear; craving itself is fear because it is the cause of great disaster.

Sợ hãi từ đó là sợ hãi (bhaya); tham muốn chính là sợ hãi vì nó là nguyên nhân của những tai họa lớn.

Upagamanaṃ visayindriyaviññāṇesu visayaviññāṇesu eva ca saṅgativasena pavatti, taṃ vedanādiuppattihetutāya ‘‘bhaya’’nti vuttaṃ.

Approaching means occurring in the sense of attachment to objects and faculties, or merely to objects and consciousness; this is called "fear" because it is the cause of the arising of feeling and so on.

Sự tiếp cận là sự tồn tại theo cách kết hợp trong các thức cảnh giới và căn cảnh giới, và trong các thức cảnh giới, nó được gọi là "sợ hãi" do là nguyên nhân sinh khởi của thọ v.v.

Avadhāraṇe payojanaṃ vuttanayameva.

The purpose of the emphasis is the same as stated.

Mục đích của sự nhấn mạnh là như đã nói.

Sesadvayepi esevanayo.

The same method applies to the other two.

Hai điều còn lại cũng theo nguyên tắc này.

Āyūhanaṃ abhisandahanaṃ, saṃvidhānantipi vadanti.

Exertion means contriving; some also call it planning.

Sự tích lũy là sự hướng đến, cũng được gọi là sự sắp đặt.

Taṃ bhavūpapattihetutāya ‘‘bhaya’’nti vuttaṃ.

That is called "fear" because it is the cause of rebirth in existence.

Nó được gọi là "sợ hãi" do là nguyên nhân của sự tái sinh.

Abhinipāto tattha tattha bhave paṭisandhiggahaṇavasena nibbatti.

Falling into means arising by taking rebirth in various existences.

Sự rơi vào là sự sinh khởi ở các cõi khác nhau theo cách chấp thủ tái sinh.

So bhavūpapattihetukānaṃ sabbesaṃ anatthānaṃ mūlakāraṇattā ‘‘bhaya’’nti vutto.

That is called "fear" because it is the fundamental cause of all disadvantages that lead to rebirth in existence.

Nó được gọi là "sợ hãi" vì là nguyên nhân gốc rễ của tất cả những tai họa do sự tái sinh.

Idāni nikantiādīnaṃ sappaṭibhayataṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘kiṃkāraṇā’’tiādi āraddhaṃ.

Now, to extensively show the fearful nature of craving and so on, the section starting with "For what reason?" has been commenced.

Bây giờ, để trình bày chi tiết sự đáng sợ của tham muốn v.v., đoạn "Tại sao?" v.v. đã được bắt đầu.

Tattha nikantiṃ katvāti ālayaṃ janetvā, taṇhaṃ uppādetvāti attho.

Here, having craved means having generated attachment, having aroused craving.

Ở đó, "sau khi tạo ra tham muốn" nghĩa là sau khi tạo ra sự bám chấp, sau khi sinh khởi ái.

977

Phassa upagacchantāti cakkhusamphassādibhedaṃ phassaṃ pavattentā.

Approaching contact means generating contact differentiated as eye-contact and so on.

Tiếp cận xúc nghĩa là làm cho xúc tồn tại, xúc có sự khác biệt như nhãn xúc v.v.

Phassassādinoti kāyasamphassavasena phoṭṭabbasaṅkhātassa phassassa assādanasīlā.

Tasters of contact means those whose habit is to taste contact, referring to tangible objects by way of bodily contact.

Thích thú xúc nghĩa là có thói quen thưởng thức xúc, tức là xúc chạm.

Kāyasamphassavasena hi sattānaṃ phoṭṭhabbataṇhā pavattatīti dassetuṃ phassāhārādīnavadassane phoṭṭhabbārammaṇaṃ uddhaṭaṃ ‘‘paresaṃ rakkhitagopitesū’’tiādinā.

For it is to show that the craving for tangibles arises in beings by way of bodily contact, that in showing the disadvantage of contact-nutriment, the object of tangibles is introduced by "in what is guarded and protected by others..." and so on.

Để trình bày rằng ái đối với xúc chạm của chúng sinh tồn tại theo cách thân xúc, đối tượng xúc chạm đã được nêu ra trong việc trình bày hiểm họa của xúc thực, bằng cách "trong những thứ được người khác bảo vệ và giữ gìn" v.v.

Phassassādinoti vā phassāhārassādinoti attho.

Or tasters of contact means tasters of contact-nutriment.

Hoặc thích thú xúc nghĩa là thích thú xúc thực.

Sati hi phassāhāre sattānaṃ phassārammaṇe assādo, nāsatīti.

For when there is contact-nutriment, there is tasting of the object of contact in beings, not otherwise.

Thật vậy, khi có xúc thực, chúng sinh có sự thích thú đối với đối tượng xúc, không có thì không.

Tenāha ‘‘phassassādamūlaka’’ntiādi.

Therefore, it is said, "rooted in the taste of contact..." and so on.

Do đó, đã nói "có gốc rễ từ sự thích thú xúc" v.v.

978

Jātinimittassa bhayassa abhinipātasabhāvena gahitattā ‘‘tammūlaka’’nti vuttaṃ, kammāyūhananimittanti attho.

Rooted in that is said because the fear that is the sign of birth is grasped by its nature as falling into; the meaning is rooted in the exertion of kamma.

Vì nỗi sợ hãi về sinh đã được nắm giữ theo bản chất của sự rơi vào, nên đã nói "có gốc rễ từ đó", nghĩa là có gốc rễ từ sự tích lũy nghiệp.

979

Abhinipatatīti abhinibbattati.

Falls into means arises.

Rơi vào nghĩa là sinh khởi.

Paṭhamābhinibbatti hi sattānaṃ tattha tattha aṅgārakāsusadise bhave abhinipātasadisīti.

Indeed, the first arising of beings in various existences, which are like pits of glowing embers, is similar to falling into.

Thật vậy, sự sinh khởi đầu tiên của chúng sinh ở các cõi giống như hố than hồng đó giống như sự rơi vào.

Tammūlakattāti nāmarūpanibbattimūlakattā.

Being rooted in that means being rooted in the arising of nāma-rūpa.

Do có gốc rễ từ đó nghĩa là do có gốc rễ từ sự sinh khởi danh sắc.

980

Tatrāti tāsu upamāsu.

There refers to those similes.

Ở đó nghĩa là trong những ví dụ đó.

Bhūtamatthaṃ katvāti na parikappitamatthaṃ, atha kho bhūtaṃ bhūtapubbaṃ atthaṃ katvā.

Making a real fact means not an imagined fact, but making a real, historically existing fact.

Sau khi làm cho ý nghĩa trở thành sự thật nghĩa là không phải ý nghĩa được giả định, mà là sau khi làm cho ý nghĩa đã xảy ra, đã từng xảy ra trở thành sự thật.

Pātheyyahatthesu gacchantesu pātheyyaṃ, gacchantaṃ viya hotīti vuttaṃ ‘‘gantvā pātheyyaṃ niṭṭhāsī’’ti.

It is said, "having gone, the provisions ceased," because when provisions are in the hands of those going, it is like the provisions going.

Khi những người cầm lương thực đi, lương thực giống như đang đi, do đó đã nói "sau khi đi, lương thực đã cạn".

Gantvāti vāgamanahetūti attho.

Or having gone means due to the going.

Hoặc sau khi đi nghĩa là nguyên nhân của việc đi.

Khuppipāsāturatāya ghanacchāyaṃ rukkhaṃ upagantuṃ asamatthā viraḷhacchāyāyaṃ nisīdiṃsu.

Being tormented by hunger and thirst and unable to approach a thickly shaded tree, they sat in a sparsely shaded place.

Vì bị đói khát hành hạ, họ không thể đến một cái cây có bóng râm dày đặc, nên họ ngồi dưới bóng râm thưa thớt.

Na dāni sakkā taṃ mayā kātuṃ atidubbalabhāvato.

It is no longer possible for me to do that due to extreme weakness.

Bây giờ tôi không thể làm điều đó vì quá yếu ớt.

Parikkhalitagatitaruṇadārako khuppipāsābhibhūto ca, tasmā gacchantoyeva mato.

The young child, stumbling as he walked, was overcome by hunger and thirst; therefore, he died while walking.

Đứa trẻ non nớt bước đi lảo đảo, bị đói và khát hành hạ, do đó đã chết ngay khi đang đi.

981

Sajātimaṃsatāyāti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.63) samānajātimaṃsatāya, manussamaṃsatāyāti attho.

Sajātimaṃsatāya means 'meat of the same species,' which is to say, human flesh.

Sajātimaṃsatāyā (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.63) là thịt đồng loại, có nghĩa là thịt người.

Yaṃ manussamaṃsaṃ, tañhi loke jigucchanīyattā paṭikulaṃ.

For human flesh, being detestable in the world, is repugnant.

Thịt người, ở đời, vì đáng ghê tởm nên là đáng ghê tởm.

Tathā hi taṃ viññūhi vajjitaṃ, manussamaṃsesupi ñātimaṃsaṃ ayuttaparibhogatāya paṭikūlaṃ, tatthāpi puttamaṃsaṃ, tatthāpi piyaputtamaṃsaṃ, tatthāpi taruṇamaṃsaṃ, tatthāpi āmakamaṃsaṃ, tatthāpi agorasābhisaṅkhataṃ, tatthāpi aloṇaṃ, tatthāpi adhūpitanti evaṃ heṭṭhimato uttaruttarassa paṭikūlatarabhāvakāraṇatā daṭṭhabbā.

Indeed, it is avoided by the wise. Even among human flesh, the flesh of a relative is repugnant due to improper consumption; even more so, the flesh of one's child; even more so, the flesh of a beloved child; even more so, the flesh of a young one; even more so, raw flesh; even more so, that which is not prepared for the market; even more so, that which is unsalted; even more so, that which is unsmoked. In this way, the reasons for increasing repugnance, from the lower to the higher, should be understood.

Như vậy, nó bị người trí tránh xa. Trong các loại thịt người, thịt người thân vì không nên thọ dụng nên đáng ghê tởm; trong đó, thịt con trai; trong đó, thịt con trai yêu quý; trong đó, thịt non; trong đó, thịt sống; trong đó, thịt không được chế biến từ chợ; trong đó, thịt không muối; trong đó, thịt không hun khói. Như vậy, phải thấy rằng từ dưới lên trên, mỗi loại càng đáng ghê tởm hơn.

Puttamaṃsasadisanti paṭikūlatāupaṭṭhāpanena puttamaṃsasadisaṃ katvā passati.

Puttamaṃsasadisaṃ means one perceives it as similar to the flesh of one's child by presenting its repugnance.

Giống như thịt con trai là xem như thịt con trai bằng cách trình bày sự đáng ghê tởm.

Tattha nikantiṃ pariyādiyatīti ariyamaggena āhāre sāpekkhaṃ khepeti.

Tattha nikantiṃ pariyādiyatī means that through the Noble Path, one eliminates attachment to food.

Ở đó, đoạn trừ sự ham muốn là đoạn trừ sự phụ thuộc vào thức ăn bằng Thánh đạo.

982

Sā gāvīti ‘‘seyyathāpi bhikkhave gāvī’’ti (saṃ. ni. 2.63) evaṃ sutte vuttagāvī.

Sā gāvī refers to the cow mentioned in the sutta thus: "Just as, monks, a cow..."

Con bò đó là con bò được nói trong kinh, như trong câu “Này các Tỳ-kheo, ví như con bò” (Saṃ. Ni. 2.63).

Uddāletvāti uppāṭetvā.

Uddāletvā means having uprooted.

Uddāletvā là nhổ ra, bóc ra.

Nissāya tiṭṭhatīti paṭiccapaccayaṃ katvā pavattati.

Nissāya tiṭṭhatī means it occurs by taking dependence as a condition.

Nương tựa mà tồn tại là tồn tại bằng cách lấy duyên hệ thuộc làm điều kiện.

Dukkhadukkhatādivasena tiṇṇampi vedayitānaṃ dukkhabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘vedayitadukkhassā’’ti.

Referring to the painful nature of all three feelings in terms of dukkha-dukkhatā and so on, it is stated: vedayitadukkhassā.

Vì ba thọ đều có tính chất khổ theo nghĩa khổ khổ, v.v., nên nói “của khổ thọ”.

983

Sādhusammatāpi gati vipariṇāmasaṅkhāradukkhatāvasena kilesadukkhavasena ca mahāpariḷāhāyevāti vuttaṃ ‘‘mahāpariḷāhaṭṭhena tayo bhavā’’ti.

Even a good destiny, due to vipariṇāma-saṅkhāradukkhatā (suffering of change and conditioned existence) and kilesadukkha (suffering of defilements), is nothing but great anguish, thus it is stated: mahāpariḷāhaṭṭhena tayo bhavā (the three existences are of the nature of great anguish).

Dù là cảnh giới tốt lành được tán thán, nhưng vì khổ hoại diệt, khổ hành, và khổ phiền não, nó vẫn là sự nóng bức lớn, nên nói “ba cõi là sự nóng bức lớn”.

Yathā upakaḍḍhakā dve purisā, evaṃ kusalākusalavasena dve manosañcetanā.

Just as there are two men who pull, so there are two mental volitions based on wholesome and unwholesome actions.

Như hai người kéo, cũng vậy, có hai tư tâm sở theo thiện và bất thiện.

Yathā manosañcetanā na pavattati, tathā paṭipajjanto tattha nikantiṃ pariyādiyatīti veditabbo.

It should be understood that one who practices in such a way that mental volition does not arise eliminates attachment there.

Phải hiểu rằng người thực hành để tư tâm sở không vận hành thì đoạn trừ sự ham muốn ở đó.

984

Sattisatena hatā eva upamā sattisatahatūpamā, tassaṃ sattisatahatūpamāyaṃ.

Killed by a hundred spears is eva (indeed) an analogy, the sattisatahatūpamā (analogy of being struck by a hundred spears); in that sattisatahatūpamāyaṃ.

Sự ví dụ về một trăm mũi tên đâm trúng như vậy là ví dụ về một trăm mũi tên đâm trúng, trong ví dụ về một trăm mũi tên đâm trúng đó.

Taṃ sattisataṃ.

Taṃ refers to that hundred spears.

Một trăm mũi tên đó.

Assa purisassa.

Assa refers to that man.

Của người đó.

Patitokāseti purimasattīhi patitappadese.

Patitokāse means in the place where the previous spears fell.

Ở nơi bị đâm là ở chỗ bị các mũi tên trước đâm trúng.

Dukkhassa pamāṇaṃ natthi anekassa aparāparaṃ uppajjanato.

Dukkhassa pamāṇaṃ natthi because countless sufferings arise one after another.

Khổ không có giới hạn vì vô số khổ liên tục phát sinh.

Khandhajanananti khandhānaṃ aparāparuppādo, paṭhamābhinibbatti pana paṭisandhi eva.

Khandhajananaṃ is the continuous arising of the aggregates; the first arising, however, is rebirth-linking consciousness (paṭisandhi).

Sự sinh khởi của các uẩn là sự phát sinh liên tục của các uẩn, còn sự khởi sinh đầu tiên chính là tái tục.

Āgucārī puriso viya paṭisandhiviññāṇaṃ nānappakāradukkhuppādasannissayato, tehi ca dukkhehi upagantabbato.

Āgucārī puriso viya paṭisandhiviññāṇaṃ (rebirth-linking consciousness is like a man committing an offense) because it is the basis for the arising of various kinds of suffering and must be approached by these sufferings.

Thức tái tục giống như người phạm tội vì là nơi nương tựa cho sự phát sinh của nhiều loại khổ khác nhau, và vì phải chịu đựng những khổ đó.

Sampayuttadhammānaṃ pamukhabhāvena pavattiyā ‘‘viññāṇassa dukkhuppādoti vuttā.

Due to the principal functioning of associated phenomena, it is stated: viññāṇassa dukkhuppādo (the arising of suffering for consciousness).

Vì sự vận hành của các pháp tương ưng ở vị trí chủ yếu, nên nói “sự phát sinh khổ của thức”.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1, 2) yathā viññāṇaṃ āyatiṃ paṭisandhivasena na pavattati, evaṃ karaṇaṃ tattha nikantipariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ.

As it is stated: "Mind is the forerunner of all mental states," it should be understood that the action of eliminating attachment there is what causes consciousness not to arise again in the future by way of rebirth-linking.

Như đã nói “các pháp do ý dẫn đầu” (Dhp. 1, 2), phải hiểu rằng sự đoạn trừ ham muốn ở đó là việc làm để thức không vận hành trong tương lai theo nghĩa tái tục.

985

Pariññātaṃ vatthūti dukkhasaccamāha.

Pariññātaṃ vatthu refers to the truth of suffering.

Đối tượng đã được liễu tri là nói về Khổ đế.

Pañcakāmaguṇiko rāgoti pañcakāmaguṇārammaṇo rāgo.

Pañcakāmaguṇiko rāgo means lust that has the five strands of sensuality as its object.

Tham ái có năm dục công đức là tham ái có đối tượng là năm dục công đức.

Pariññāto hotīti paricchijja jānanena samatikkanto hoti.

Pariññāto hotī means it is overcome by knowing it thoroughly.

Đã được liễu tri là đã được vượt qua bằng cách hiểu rõ.

Rasataṇhāya hi sammadeva vigatāya rūpataṇhādayopi vigatāyeva honti.

Indeed, when craving for taste is completely eradicated, craving for forms and so on are also eradicated.

Thật vậy, khi ái vị đã hoàn toàn biến mất, thì ái sắc, v.v. cũng biến mất.

Tathā ca sati kāmarāgasaṃyojanaṃ samucchinnameva hoti, evaṃ karaṇaṃ tattha nikantipariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ.

And when that is the case, the fetter of sensual lust is completely cut off. It should be understood that this action is the elimination of attachment there.

Khi đó, dục ái kiết sử đã bị đoạn trừ hoàn toàn. Việc làm như vậy phải được hiểu là sự đoạn trừ ham muốn ở đó.

Pariññābhisamaye hi siddhe pahānābhisamayo siddho evāti.

For when the comprehension (pariññā) is perfected, the abandonment (pahāna) is also perfected.

Thật vậy, khi sự liễu tri đã thành tựu, thì sự đoạn trừ cũng thành tựu.

Pahīne ca kāmarāgasaṃyojane orambhāgiyasaṃyojanānaṃ lesopi nāvasissatīti dassento āha ‘‘natthi taṃ saṃyojana’’ntiādi.

And by showing that when the fetter of sensual lust is abandoned, not even a trace of the lower fetters remains, it is stated: natthi taṃ saṃyojana and so on.

Và khi dục ái kiết sử đã được đoạn trừ, không còn một chút tàn dư nào của hạ phần kiết sử, nên nói “không có kiết sử đó”, v.v.

Tena kabaḷīkārāhārapariññā anāgāmitaṃ pāpetīti dasseti.

This shows that the full comprehension of physical food leads to non-returning (anāgāmitā).

Điều đó cho thấy rằng sự liễu tri về đoàn thực đưa đến quả vị Bất Hoàn.

Sesāhārapariññā pana arahattaniṭṭhā evāti dassento ‘‘phasse bhikkhave’’tiādimāha.

And by showing that the full comprehension of the remaining foods culminates in arahantship, it states: phasse bhikkhave (monks, in contact) and so on.

Và để cho thấy rằng sự liễu tri về các loại thực còn lại đưa đến quả vị A-la-hán, nên nói “Này các Tỳ-kheo, về xúc”, v.v.

Tattha tisso taṇhāti kāmataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhāti imā tisso taṇhā.

There, tisso taṇhā (the three cravings) are sensual craving, craving for existence in the form realm, and craving for existence in the formless realm.

Ở đó, ba ái là ba ái này: dục ái, sắc ái, vô sắc ái.

986

‘‘Purimataṇhāsamudayā’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi āraddhaṃ.

To extensively explain the meaning concisely stated as purimataṇhāsamudayā (from the arising of former craving), the phrase kathaṃ (how) and so on is begun.

Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt trong “do sự tập khởi của ái trước”, nên bắt đầu bằng “như thế nào”, v.v.

Tattha taṇhāpaccayanibbattāti taṇhāpaccayā nibbattā.

There, taṇhāpaccayanibbattā means arisen conditioned by craving.

Ở đó, do duyên ái mà sinh khởi là do duyên ái mà sinh khởi.

Paṭisandhikkhaṇe purimataṇhāsamudayā āhārānaṃ samudayadassaneneva pavattikkhaṇepi upādinnakaāhārasamudayo dassito hotīti taṃ anāmasitvā anupādinnakānaṃ taṇhāsamudayaṃ dassetuṃ ‘‘yasmā panā’’tiādi vuttaṃ.

By merely showing the arising of foods from former craving at the moment of rebirth-linking, the arising of supported foods at the moment of continuity is also shown. Therefore, without referring to that, to show the arising of unsupported foods from craving, it is stated: yasmā panā (but since) and so on.

Vì sự tập khởi của các món ăn đã được chỉ rõ qua sự tập khởi của ái trước vào khoảnh khắc tái tục, nên sự tập khởi của món ăn hữu thủ cũng được chỉ rõ vào khoảnh khắc vận hành. Do đó, để chỉ rõ sự tập khởi của các món ăn vô thủ mà không đề cập đến điều đó, nên nói “vì vậy”, v.v.

Idhāti imasmiṃ sutte missitvā kathitā avisesitattā.

Idha (here), in this sutta, they are missitvā kathitā (spoken mixed together) because they are not differentiated.

Ở đây, trong kinh này, được nói lẫn lộn vì không được phân biệt.

Sahajātataṇhāpaccayanibbattoti ettha sahajātaggahaṇaṃ asahajātataṇhāpaccayanibbattopi anupādinnakaāhāro labbhatīti dassanatthaṃ.

The inclusion of sahajāta (co-arisen) in sahajātataṇhāpaccayanibbatto (arisen conditioned by co-arisen craving) is to show that unsupported food can also be obtained conditioned by non-co-arisen craving.

Trong câu “do duyên ái đồng sinh mà sinh khởi”, việc dùng từ “đồng sinh” là để cho thấy rằng món ăn vô thủ cũng có thể được tìm thấy do duyên ái không đồng sinh mà sinh khởi.

So pana asahajātataṇhāpaccayanibbattatāsāmaññenapi yathāvuttaupādinnakāhārena saṃsayaṃ janeyyāti na uddhaṭo, na ca etaṃ kāraṇaṃ ‘‘rāgaṃ upanissāya domanassaṃ uppajjatī’’ti vacanato, taṇhopanissayapaṭighacittasamuṭṭhānāya ca ojāya vasena anupādinnakaāhārassa labbhanato.

However, that (non-co-arisen) is not brought forth because it might cause doubt with the aforementioned supported food due to the commonality of being conditioned by non-co-arisen craving, and this is not a reason, because unsupported food is obtained in terms of craving as a proximate cause for aversion, and in terms of oja (nutriment) arising from a mind rooted in aversion, according to the statement, "Aversion arises dependent on lust."

Nhưng điều đó không được nêu ra vì có thể gây nghi ngờ với món ăn hữu thủ đã nói, do sự tương đồng về việc sinh khởi do duyên ái không đồng sinh. Và điều này không phải là lý do vì món ăn vô thủ có thể được tìm thấy theo cách “dựa vào tham ái mà ưu phiền phát sinh” và theo nghĩa tinh chất (ojā) sinh khởi từ tâm sân hận được duyên bởi ái.

Kathaṃ pana taṇhā ojāya upanissayapaccayo; na hi paṭṭhāne katthaci rūpassa upanissayapaccayo vutto atthīti.

But how is craving a proximate cause for oja? For nowhere in the Paṭṭhāna is craving stated to be a proximate cause for material form.

Nhưng làm thế nào ái lại là duyên nương tựa cho tinh chất? Vì trong Paṭṭhāna, không có chỗ nào nói về duyên nương tựa của sắc.

Nāyaṃ virodho ‘‘yasmiṃ sati yaṃ hoti, so tassa upanissayo’’ti suttantanayassa adhippetattā yathāvuttatthasambhavato.

This is not a contradiction, because the Suttanta method, which states "that which exists when something else exists, is its proximate cause," is intended, and thus the aforementioned meaning is possible.

Đây không phải là sự mâu thuẫn vì ý nghĩa đã nói có thể xảy ra do ý nghĩa của phương pháp kinh điển là “cái gì có mặt thì cái đó là duyên nương tựa của nó”.

Tenevāha ‘‘imissā…pe… taṇhāya nirodhenā’’ti.

Therefore, it is stated: imissā...pe... taṇhāya nirodhenā (with the cessation of this... craving...)

Chính vì thế mà nói “do sự diệt trừ của ái này… v.v.”.

987

Kāraṇe sabbaso niruddhe phalampi sabbaso nirujjhatīti āha ‘‘āhāranirodho paññāyatī’’ti.

When the cause is completely ceased, the result also completely ceases, thus it is stated: āhāranirodho paññāyatī (the cessation of food is discerned).

Khi nhân đã hoàn toàn diệt trừ, thì quả cũng hoàn toàn diệt trừ, nên nói “sự diệt trừ của các món ăn được chỉ rõ”.

Āhārānaṃ dukkhasaccekadesattā āhāraggahaṇaṃ dukkhasaccaggahaṇameva hotīti āha ‘‘idha cattāripi saccāni sarūpeneva vuttānī’’ti.

Since foods are a part of the truth of suffering, the apprehension of foods is indeed the apprehension of the truth of suffering, thus it is stated: idha cattāripi saccāni sarūpeneva vuttānī (here, all four truths are stated in their own nature).

Vì các món ăn là một phần của Khổ đế, nên việc nắm lấy các món ăn cũng chính là nắm lấy Khổ đế, nên nói “ở đây, cả bốn Thánh đế đều được nói theo bản chất của chúng”.

Saccadesanā dukkhādīnaṃ yāvadeva pariññeyyādibhāvasandassanatthā, tasmā jarāmaraṇādīsu pariññeyyādibhāvo asammohato sallakkhetabboti dassento ‘‘sabbattha asammuyhantena saccāni uddharitabbānī’’ti āha.

The teaching of the truths is for the very purpose of demonstrating the nature of suffering and so on as that which is to be comprehended and so on. Therefore, the nature of old age and death and so on as that which is to be comprehended and so on should be clearly understood without confusion, thus it is stated: sabbattha asammuyhantena saccāni uddharitabbānī (the truths should be extracted everywhere by one who is not confused).

Sự thuyết giảng về các Thánh đế là để chỉ rõ tính chất liễu tri, v.v. của khổ, v.v. Do đó, phải nhận thức rõ ràng tính chất liễu tri, v.v. trong già, chết, v.v. mà không bị lầm lẫn, nên nói “phải nhận thức các Thánh đế ở khắp mọi nơi mà không bị lầm lẫn”.

988

Āhāravāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on Food is concluded.

Phần giải thích về các món ăn đã hoàn tất.

989

Saccavāravaṇṇanā

Explanation of the Section on Truths

Phần giải thích về các Thánh đế

990

91. Yena yena pariyāyena byākarotīti yena yena dukkhādijarāmaraṇādipariyāyena ariyasaccāni saṅkhepato ca vitthārato ca katheti.

Yena yena pariyāyena byākarotī means by whichever ways, such as suffering and so on, or old age and death and so on, he explains the Noble Truths concisely and extensively.

91. Bằng bất cứ phương cách nào mà Ngài giải thích là bằng bất cứ phương cách nào về khổ, v.v., già, chết, v.v. mà Ngài thuyết giảng các Thánh đế một cách tóm tắt và chi tiết.

Dukkhanti dukkhasaccaṃ dukkhaṃ, na dukkhamattaṃ.

Dukkhaṃ ti dukkhasaccaṃ means suffering is the truth of suffering, not merely suffering.

Khổ là Khổ đế, là khổ, không chỉ là khổ đơn thuần.

991

Saccavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on Truths is concluded.

Phần giải thích về các Thánh đế đã hoàn tất.

992

Jarāmaraṇavāravaṇṇanā

Explanation of the Section on Old Age and Death

Phần giải thích về già và chết

993

92. Tesaṃ tesanti byāpanicchāvasenāyaṃ niddeso kato, tasmā yathā ‘‘gāmo gāmo ramaṇīyo’’ti vutte ramaṇīyatāya tādisā sabbepi gāmā saṅgahaṃ gacchanti, evaṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ sattānaṃ jātī’’ti vutte jātisaṅkhātavikāravasena sabbepi sattā saṅgahaṃ gacchanti.

Tesaṃ tesaṃ This designation is made according to the intention of pervading; therefore, just as when it is said, "Every village is delightful," all such villages are included in terms of delightfulness, so when it is said, "The birth of those and those beings," all beings are included in terms of the transformation called birth.

92. Của những chúng sinh đó là sự chỉ định này được thực hiện theo ý muốn bao trùm. Do đó, giống như khi nói “mỗi làng đều đáng yêu”, tất cả các làng như vậy đều được bao gồm trong sự đáng yêu, cũng vậy, khi nói “sự sinh của những chúng sinh đó”, tất cả các chúng sinh đều được bao gồm theo sự biến hoại gọi là sinh.

Tenāha ‘‘saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddeso’’ti.

Therefore, it is stated: saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddeso (a general designation, in brief, for countless beings).

Do đó, nói “sự chỉ định chung cho nhiều chúng sinh một cách tóm tắt”.

994

Gatijātivasenāti (saṃ. ni. ṭī. 2.1.2) pañcagativasena, tatthāpi ekekāya gatiyā khattiyādibhummadevādihatthiādijātivasena ca.

Gatijātivasena (by way of destination and birth) means by way of the five destinations; and within each destination, by way of births such as khattiya (warrior class), terrestrial devas, elephants, and so on.

Theo nghĩa cảnh giới và loại sinh (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.1.2) là theo nghĩa năm cảnh giới, và trong đó, theo nghĩa loại sinh của Sát-đế-lợi, chư thiên trên cõi người, loài voi, v.v. trong mỗi cảnh giới.

Nikiyyanti sattā ettha, etena vāti nikāyo, gottacaraṇādivibhāgo.

Beings are gathered here, or by this (they are gathered), thus nikāya (a collection, group), a division based on lineage, conduct, and so on.

Chúng sinh tụ tập ở đây, hoặc bởi điều này, nên gọi là nikāya (bộ/tập hợp), là sự phân chia theo dòng dõi, hạnh kiểm, v.v.

Jarāya sabhāvo nāma vayohāni, tasmā jarāti vayohānisaṅkhātassa sabhāvassa niddeso, pākaṭajarāvasena niddeso khaṇḍiccādivasena gahaṇato.

The nature of old age is the deterioration of vitality; therefore, jarā (old age) is a description of the nature characterized as the deterioration of vitality. The description is in terms of manifest old age, due to its comprehension through tooth decay and so on.

Bản chất của sự già là sự suy giảm tuổi tác, do đó, jarā (già) là sự mô tả bản chất được tính là sự suy giảm tuổi tác; sự mô tả theo cách già rõ rệt, vì nó được nắm bắt qua các trạng thái như răng sứt, v.v.

Jīraṇameva jīraṇatā, jīrantassa vā ākāro tā-saddena vutto.

The very aging is jīraṇatā (agedness), or the aspect of aging is expressed by the suffix ‘-tā’.

Jīraṇatā chính là sự già đi, hoặc trạng thái của sự già đi được diễn tả bằng hậu tố -tā.

Tenāha ‘‘ayaṃ ākāraniddeso’’ti.

Therefore, it is said, "this is a description of an aspect."

Do đó, nói rằng: “Đây là sự mô tả trạng thái.”

Dantādīnaṃ vasena khaṇḍaṃ jātaṃ etassāti khaṇḍito, puggalo.

Fragmented due to teeth and so on, thus khaṇḍita, (the) person.

Người mà răng, v.v., đã bị sứt mẻ thì gọi là khaṇḍito (sứt mẻ), tức là người.

Tassa bhāvo khaṇḍiccaṃ.

His state is khaṇḍiccaṃ (brokenness).

Trạng thái của người ấy là khaṇḍiccaṃ (sứt mẻ).

Palitaṃ etassa atthīti palito, tassa bhāvo pāliccaṃ.

One who has gray hair, thus palita (gray-haired); his state is pāliccaṃ (grayness).

Người có tóc bạc thì gọi là palito (tóc bạc). Trạng thái của người ấy là pāliccaṃ (tóc bạc).

Vali taco etassāti valittaco, tassa bhāvo valittacatā.

One who has wrinkled skin, thus valittaca (wrinkled-skinned); his state is valittacatā (wrinkledness).

Người có da nhăn nheo thì gọi là valittaco (da nhăn nheo). Trạng thái của người ấy là valittacatā (da nhăn nheo).

Ime khaṇḍiccādayo jarā.

These khaṇḍicca and so on are old age.

Những điều này như sứt mẻ, v.v., là sự già.

Vikārānaṃ dassanavasenāti vipattidassanavasena.

By showing the changes means by showing the corruptions.

Theo cách thể hiện các biến đổi là theo cách thể hiện sự hư hoại.

Vātassāti mahato vātakkhandhassa.

Of the wind means of the great wind element.

Của gió là của khối gió lớn.

Khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, tasmā khaṇḍiccādiggahaṇaṃ jarāya kiccaniddesoti vuttanti dasseti.

It shows that "the path taken by tooth decay and so on is manifest," therefore the comprehension of tooth decay and so on is described as the function of old age.

Con đường đạt đến sự già rõ rệt là con đường đi qua các trạng thái như sứt mẻ, v.v., do đó việc nắm bắt các trạng thái sứt mẻ, v.v., được nói là sự mô tả chức năng của sự già.

Na ca khaṇḍiccādīneva jarāti kalalakālato pabhuti purimarūpānaṃ jarāpattakkhaṇe uppajjamānāni pacchimarūpāni paripakkarūpānurūpāni pariṇatapariṇatāni uppajjantīti anukkamena supariṇatarūpānaṃ paripākakāle uppajjamānāni khaṇḍiccādisabhāvāni uppajjanti, tāni udakādimaggesu tiṇarukkhasaṃbhaggatādayo viya paripākagatamaggasaṅkhātesu paripakkarūpesu uppannāni ‘‘jarāya gato maggo’’icceva vuttāni, na jarāti.

And tooth decay and so on are not old age themselves. From the kalala stage onwards, at the moment when previous forms attain old age, subsequent forms arise corresponding to mature forms, increasingly ripened; thus, gradually, at the time of the full maturation of forms, conditions like tooth decay arise. These, like grass and trees being broken in watery paths, arise in the mature forms, which are described as the path taken by maturation, and are referred to as "the path taken by old age," not old age itself.

Và không phải chỉ riêng các trạng thái sứt mẻ, v.v., là sự già, mà từ thời kỳ kalala (hợp chất) trở đi, khi các sắc pháp trước đạt đến trạng thái già, các sắc pháp sau sinh khởi tương ứng với các sắc pháp đã chín muồi, chúng sinh khởi dần dần trở nên chín muồi hơn. Khi các sắc pháp đã chín muồi hoàn toàn, các trạng thái như sứt mẻ, v.v., sinh khởi. Những trạng thái này, giống như cỏ cây bị gãy đổ trên đường nước chảy, v.v., sinh khởi trên các sắc pháp đã chín muồi trên con đường đã đạt đến sự chín muồi, được gọi là “con đường mà sự già đã đi qua”, chứ không phải là sự già.

995

Pakatiyāti phalavipaccanapakatiyā, jarāya vā pāpuṇitabbaṃ phalamevapakati, tāya jarā dīpitā.

By nature means by the nature of ripening fruit, or the fruit to be attained by old age is itself the nature, by which old age is revealed.

Theo bản chất là theo bản chất của sự chín muồi quả báo, hoặc bản chất chính là quả báo cần phải đạt đến của sự già, và sự già được làm sáng tỏ bởi bản chất đó.

Suppasannānīti suṭṭhu pasannāni.

Suppasannāni means very clear.

Suppasannānī (hoàn toàn trong sạch) là rất trong sạch.

Tameva suppasannataṃ kiccato dassetuṃ ‘‘sukhumampī’’tiādi vuttaṃ.

To show that very clarity through its function, "even subtle" and so on is stated.

Để thể hiện sự hoàn toàn trong sạch đó qua chức năng, đã nói “sukhumampī” (dù là vi tế) v.v.

Tikkhavisadatā hi tesaṃ indriyānaṃ suppasannatā.

For sharpness and clarity are the clarity of those faculties.

Thật vậy, sự sắc bén và trong sáng là sự hoàn toàn trong sạch của các căn đó.

Āluḷitānīti ākulāni.

Āluḷitāni means disturbed.

Āluḷitānī (bị xáo trộn) là bị rối loạn.

Avisadānīti abyattāni.

Avisadāni means unclear.

Avisadānī (không trong sáng) là không rõ ràng.

996

Kāmaṃ rūpadhammesupi khaṇikajarā durupalakkhitā paṭicchannāva, sā pana yasmā santānavasena pavattiyā paribyattāva hotīti ‘‘pākaṭajarā’’icceva vuttā.

Indeed, even in material phenomena, momentary old age is imperceptible, concealed. But since it becomes manifest through its continuity in a stream, it is simply referred to as "manifest old age."

Kāmaṃ (mong muốn), ngay cả trong các sắc pháp, sự già sát na cũng khó nhận biết, bị che giấu. Nhưng vì nó được thể hiện rõ ràng qua sự tiếp nối của dòng chảy, nên được gọi là “pākaṭajarā” (sự già rõ rệt).

Avīci nirantarā jarā avīcijarā sati santāne sattānaṃ anuppabandhato.

Continuous old age, without interruption, is avīcijarā (uninterrupted old age), because beings are not severed in the stream of existence.

Sự già không gián đoạn, sự già không khoảng cách ( avīcijarā), là sự không gián đoạn của chúng sinh trong dòng chảy liên tục.

Tato aññesūti mandadasakādīsu pubbadasakādiparicchedato aññesu yathāvuttesu.

Among others means among others as described, such as the mandadasaka group, distinct from the pubbadasaka group.

Tato aññesū (trong những cái khác ngoài cái đó) là trong những cái khác đã được nói đến, như mandadasaka (mười yếu) v.v., khác với sự phân chia pubbadasaka (mười trước) v.v.

Antarantarāti tesu eva vuttappakāresu purimadasakādito pacchimadasakādīnaṃ antarantarā.

Intermittently means intermittently among those very groups described, from the former dasaka groups to the latter dasaka groups.

Antarantarā (giữa các khoảng) là giữa các pacchimadasaka (mười sau) v.v., so với purimadasaka (mười trước) v.v., trong các loại đã nói đó.

Vaṇṇavisesādīnanti vaṇṇavisesasaṇṭhānavisesasamphassavisesādīnaṃ.

Of specific colors and so on means of specific colors, specific shapes, specific touches, and so on.

Vaṇṇavisesādīnaṃ (của các đặc điểm màu sắc, v.v.) là của các đặc điểm màu sắc, đặc điểm hình dáng, đặc điểm xúc chạm, v.v.

997

Vacanakavasenāti ka-kārena hi padaṃ vaḍḍhetvā vuttaṃ, tasmā cavanaṃ cutīti vuttaṃ hoti.

In the sense of a word means that the word is formed by adding the suffix 'ka'; therefore, it is said that "cavanaṃ cutī" (falling away is passing away).

Theo cách nói (vacana) là đã nói thêm chữ ka vào từ, do đó cavanā (sự rời bỏ) được nói là cuti (sự chết).

Taṃ pana ekacatupañcavokārabhavesu cutiyā avisesato gahaṇanti āha ‘‘ekacatupañcakkhandhānaṃ sāmaññavacana’’nti.

Since there is no distinction in passing away in the one-, four-, and five-constituent existences, it is taken as such, and thus he says, "a common term for the one, four, and five aggregates."

Điều đó là sự nắm bắt sự chết mà không có sự khác biệt trong các cõi ekacatupañcavokāra (một, bốn, năm uẩn), nên nói “là từ chung cho một, bốn, năm uẩn”.

Cavanakavasenāti vā cavanakassa puggalassa vasenāti attho.

In the sense of falling away, or in the sense of the person falling away; this is the meaning.

Hoặc theo cách rời bỏ là theo cách của người rời bỏ, là ý nghĩa.

Cavanameva cavanatāti āha ‘‘bhāvavacanenā’’ti.

Falling away itself is cavanatā (the state of falling away), thus he says, "by a noun of state."

Sự rời bỏ chính là cavanatā (sự rời bỏ), nên nói “bằng từ chỉ trạng thái”.

Lakkhaṇanidassananti vayasaṅkhātassa lakkhaṇassa nidassanaṃ.

Description of the characteristic means a description of the characteristic known as decay.

Sự chỉ rõ đặc tính là sự chỉ rõ đặc tính được gọi là sự suy giảm.

Cavantassa vā ākāro tā-saddena vutto ‘‘cavanatā’’ti.

Or the aspect of one falling away is expressed by the suffix ‘-tā’ in "cavanatā."

Hoặc trạng thái của người rời bỏ được diễn tả bằng hậu tố -tā là “cavanatā”.

Bhijjanaṃ bhedoti vuttaṃ ‘‘cutikkhandhānaṃ bhaṅguppattiparidīpana’’nti.

Breaking is bhedo (disintegration), thus it is said, "the exposition of the arising of disintegration of the aggregates of passing away."

Sự tan vỡ là bhedo (sự tan rã), được nói là “sự làm sáng tỏ sự sinh khởi của sự tan rã của các uẩn chết”.

Yathā bhinnassa ghaṭassa kenaci pariyāyena ghanaghaṭabhāvena ṭhānaṃ natthi, evaṃ bhinnānaṃ khandhānanti cavanaṃ antarahitaṃ nāmāti āha ‘‘antaradhānanti…pe… paridīpana’’nti.

Just as a broken pot has no way to remain in a solid pot-like state, so too for broken aggregates, falling away means disappearance; thus he says, "disappearance...pe...exposition."

Giống như một cái bình đã vỡ không thể tồn tại dưới dạng một cái bình nguyên vẹn bằng bất kỳ cách nào, tương tự, các uẩn đã tan vỡ, tức là sự rời bỏ, là sự biến mất, nên nói “sự biến mất… v.v… sự làm sáng tỏ”.

Yo maccūti vuccati bhedo, yañca maraṇaṃ pāṇacāgo, tadubhayaṃ ekajjhaṃ katvā vuttaṃ ‘‘maccu maraṇa’’nti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.

That which is called death (maccu), and that which is the abandonment of life (maraṇaṃ), both combined are called "maccu maraṇaṃ" (death and passing away); or this meaning should be understood here.

Cái được gọi là maccu (cái chết) là sự tan rã, và cái chết là sự từ bỏ sự sống, cả hai điều đó được gộp lại và nói là “maccu maraṇa” (cái chết và sự chết). Hoặc ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Kālassa antakassa kiriyāti yā loke vuccati, sā cuti, maraṇanti attho.

The action of the end of time, which is spoken of in the world, is passing away, which means death.

Hành động của kẻ hủy diệt thời gian, cái mà người đời gọi, chính là sự chết, sự tử vong, là ý nghĩa.

Cavanakālo eva vā anatikkamanīyattā visesena kāloti vuttoti tassa kiriyā atthato cutikkhandhānaṃ bhedappattiyeva.

Or the time of passing away itself is called 'time' especially because it cannot be transcended; thus, its action is, in essence, the attainment of the disintegration of the aggregates of passing away.

Hoặc thời điểm rời bỏ được gọi là thời gian một cách đặc biệt vì không thể vượt qua được, nên hành động của nó về bản chất chính là sự đạt đến sự tan rã của các uẩn chết.

‘‘Cuti cavanatā’’tiādinā pubbe vohāramissakena niddiṭṭhaṃ.

"Passing away, the state of passing away" and so on was previously described in terms of conventional usage.

“Cuti cavanatā” (sự chết, sự rời bỏ) v.v., đã được trình bày trước đây với sự pha trộn của cách dùng thông thường.

998

Idāni nibbattitaparamatthanayeneva niddesoti dassetuṃ ‘‘paramatthena dīpetu’’nti vuttaṃ.

Now, to show that the description is made according to the method of absolute reality, "to explain in terms of ultimate reality" is stated.

Để chỉ ra rằng bây giờ là sự trình bày theo phương pháp chân đế đã được thành tựu, nên nói “để làm sáng tỏ theo chân đế”.

‘‘Cavanakavasenā’’tiādinā hi puggalavasena ca vohārādhiṭṭhānā saṃvaṇṇanā katā.

For "in the sense of falling away" and so on, a commentary was made based on the individual and conventional designation.

Thật vậy, “Cavanakavasenā” (theo cách rời bỏ) v.v., đã được giải thích theo cách của cá nhân và dựa trên cách dùng thông thường.

Na kiñci kaḷevaraṃ nikkhipaki opapātikānaṃ cutikkhandhānaṃ antaradhānamevahoti, tato paraṃ utusamuṭṭhānarūpasantati na pavattati.

Nothing of the body is deposited; the disappearance of the aggregates of passing away for spontaneous birth beings is just that; after that, the continuity of form arising from climate does not continue.

Không có gì là thân thể được để lại; sự biến mất của các uẩn chết của chúng sinh hóa sinh là như vậy, sau đó dòng chảy của các sắc pháp do thời tiết sinh ra không tiếp tục.

‘‘Jātisamudayā’’tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ ‘‘taṇhāsamudayā’’tiādīsu vuttanayaneva sakkā viññātunti na vuttaṃ.

What should be said regarding "the arising of birth" and so on is not stated because it can be understood in the same way as described for "the arising of craving" and so on.

Những gì cần nói trong “Jātisamudayā” (sự tập khởi của sinh) v.v., có thể hiểu được theo cách đã nói trong “Taṇhāsamudayā” (sự tập khởi của ái) v.v., nên không nói.

999

Jarāmaraṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on old age and death is concluded.

Phần giải thích về Già và Chết đã hoàn tất.

1000

Jātivāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Birth

Phần giải thích về Sinh

1001

93. Jāyanaṭṭhenātiādi āyatanavasena yonivasena ca dvīhi dvīhi padehi sabbasatte pariyādiyitvā jātiṃ dassetuṃ vuttaṃ.

In the sense of arising and so on is stated to describe birth by encompassing all beings with two terms each, in terms of sense bases and in terms of wombs.

93. Jāyanaṭṭhenā (theo nghĩa sinh khởi) v.v., được nói để thể hiện sự sinh khởi bằng hai từ, bao gồm tất cả chúng sinh theo nghĩa xứ và theo nghĩa thai.

Sammohavinodaniyaṃ (vibha. aṭṭha. 191) pana ‘‘jāyamānakavasena jāti, sañjāyanavasena sañjātī’’ti vuttattā tattha ekekeneva padena sabbasatte pariyādiyitvā jātiṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.

In Sammohavinodanī (VibhA. 191), however, it is stated, "in the sense of being born is jāti (birth); in the sense of coming into being is sañjāti (coming-to-be)," so it should be understood that there, birth is described by encompassing all beings with each single term.

Tuy nhiên, trong Sammohavinodanī (vibha. aṭṭha. 191) đã nói “theo cách đang sinh khởi là jāti (sinh), theo cách sinh khởi hoàn toàn là sañjāti (toàn sinh)”, do đó, ở đây cần hiểu rằng mỗi từ đều bao gồm tất cả chúng sinh để thể hiện sự sinh khởi.

Sampuṇṇā jāti sañjātīti katvā ‘‘sā paripuṇṇāyatanavasena yuttā’’ti vuttaṃ.

Since full birth is sañjāti (coming-to-be), it is said, "that is suitable in terms of complete sense bases."

Sự sinh khởi đầy đủ là sañjāti (toàn sinh), do đó nói “nó phù hợp với ý nghĩa xứ đầy đủ”.

Eteneva kevalaṃ jātisaddena vuttāya jātiyā aparipuṇṇāyatanatā daṭṭhabbā.

By this very statement, the incompleteness of sense bases for birth expressed merely by the word 'jāti' should be understood.

Chính vì điều này mà sự không đầy đủ của xứ cần được hiểu đối với sự sinh khởi được nói chỉ bằng từ jāti.

Abhibyattā nibbatti abhinibbatti, pākaṭā nibbattīti attho.

Manifest arising is abhinibbatti (full arising); the meaning is manifest arising.

Sự sinh khởi được biểu lộ là abhinibbatti (tái sinh rõ rệt), nghĩa là sự sinh khởi rõ ràng.

‘‘Tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… abhinibbattī’’ti sattavasena pavattattā vohāradesanā.

"The full arising of those particular beings...pe..." is a conventional discourse because it occurs in terms of beings.

“Của các chúng sinh đó… v.v… sự tái sinh rõ rệt” là sự thuyết giảng theo cách dùng thông thường vì nó diễn ra theo chúng sinh.

1002

Tatra tatrāti ettha catuvokārabhave dvinnaṃ, ekavokārabhave dvinnaṃ, sesarūpadhātuyaṃ paṭisandhikkhaṇe uppajjamānānaṃ pañcannaṃ, kāmadhātuyaṃ vikalāvikalindriyavasena sattannaṃ navannaṃ dasannaṃ, puna dasannaṃ, ekādasannañca āyatanānaṃ vasena saṅgaho veditabbo.

There, in each case, for the four-constituent existence, the inclusion of two; for the one-constituent existence, the inclusion of two; for the remaining rūpa-sphere, the inclusion of five (sense bases) arising at the moment of rebirth; for the kāma-sphere, the inclusion of seven, nine, or ten depending on whether faculties are complete or incomplete, and again ten, and eleven (sense bases) should be understood.

Tatra tatrā (ở đó, ở đó), ở đây cần hiểu sự tập hợp theo xứ: hai xứ trong cõi bốn uẩn, hai xứ trong cõi một uẩn, năm xứ sinh khởi vào sát na tái tục trong các cõi sắc giới còn lại, và bảy, chín, mười, rồi mười, và mười một xứ trong cõi dục giới tùy theo căn bị khuyết hay không khuyết.

Yadipi cutikkhandhā anantarānaṃ paṭisandhikadhammānaṃ anantarādinā paccayā honti, ye pana samudayā ajanakā, te ettha upapattibhavoti adhippetā.

Although the aggregates of passing away are conditions for the immediate rebirth phenomena in terms of immediate contiguity and so on, those origins that are non-productive are here intended as existences of rebirth.

Mặc dù các uẩn chết là duyên cho các pháp tái tục ngay sau đó bằng cách là ngay sau đó, v.v., nhưng ở đây, những sự tập khởi không sinh ra thì được xem là upapattibhava (hữu tái sinh).

Janako eva bhavoti adhippetoti dassento ‘‘jātiyā paccayabhūto kammabhavo veditabbo’’ti āha.

To show that only the generator is intended as existence, he says, "the kamma-bhava, which is the condition for birth, should be understood."

Để chỉ ra rằng chỉ janaka (cái sinh ra) mới được xem là bhava (hữu), nên nói “cần hiểu kammabhava (nghiệp hữu) là duyên cho jāti (sinh)”.

1003

Jātivāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on birth is concluded.

Phần giải thích về Sinh đã hoàn tất.

1004

Bhavavāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Existence

Phần giải thích về Hữu

1005

94. Bhāvanabhavanaṭṭhena bhavo duvidho.

Existence (bhava) is twofold in the sense of bringing into existence (bhāvana) and being (bhavana).

94. Hữu có hai loại theo nghĩa bhāvana (sự tạo ra) và bhavana (sự tồn tại).

Tattha kammabhavo ‘‘bhavati etasmā upapattibhavo’’ti bhāvanaṭṭhena bhavo.

Among these, kamma-bhava is bhava in the sense of bringing into existence, as "from this, rebirth-existence comes into being."

Trong đó, nghiệp hữu là hữu theo nghĩa bhāvana (sự tạo ra) vì “từ đó mà hữu tái sinh sinh khởi”.

Aṭṭhakathāyaṃ pana upapattibhavaṃ ‘‘bhavatīti bhavo’’ti vatvā tassa kāraṇattā kammaṃ phalūpacārena bhavoti ayamattho vutto, ubhayatthāpi upapattibhavahetubhāvanettha kammassa kammabhavapariyāyoti dassitaṃ hoti.

In the Commentary, however, having said that rebirth-existence is "that which comes into being (bhavati) is existence (bhava)," it is stated that kamma, being its cause, is existence by way of fruit-metonymy; in both cases, it is shown that kamma's being the cause of rebirth-existence is a synonym for kamma-bhava.

Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā (Chú giải), sau khi nói hữu tái sinh là “cái tồn tại là hữu”, thì ý nghĩa này đã được nói rằng nghiệp là hữu theo nghĩa ẩn dụ về quả báo vì nó là nguyên nhân của hữu tái sinh. Trong cả hai trường hợp, điều này cho thấy rằng nghiệp là đồng nghĩa với nghiệp hữu theo nghĩa là nguyên nhân của hữu tái sinh.

Sabbathāpīti bhāvanabhavanakusalākusalaupapattisampattibhavahīnapaṇītādinā sabbappakārenapi.

In every way means in all aspects, such as by way of development, becoming, wholesome, unwholesome, rebirth-attainment, existence, inferior, and superior.

"Sabbathāpī" (bằng mọi cách) có nghĩa là bằng mọi phương diện như tu tập, hữu, thiện, bất thiện, tái sinh, thành tựu, hữu thấp kém, cao thượng v.v...

Kāmabhavoti vuttaṃ kāmataṇhāhetukato kāmataṇhāya ārammaṇabhāvato ca.

Called sense-sphere existence because it is conditioned by craving for sense pleasures and is an object of craving for sense pleasures.

"Kāmabhavo" (cõi dục) được nói như vậy vì nó là do tham ái dục, và vì nó là đối tượng của tham ái dục.

Rūpabhavūpagakammaṃ rūpabhavo, tathā arūpabhavūpagakammaṃ arūpabhavo, taṃtaṃnibbattakkhandhā rūpārūpupattibhavā, rūpārūpabhavabhāvo pana tesaṃ ‘‘kāmabhavo’’ti ettha vuttanayeneva veditabbo.

Karma leading to fine-material existence is fine-material existence; similarly, karma leading to immaterial existence is immaterial existence. The aggregates produced by these are fine-material and immaterial rebirth-existences. The state of fine-material and immaterial existence, however, should be understood in the same way as stated here for "sense-sphere existence."

Nghiệp dẫn đến sắc hữu là sắc hữu, tương tự, nghiệp dẫn đến vô sắc hữu là vô sắc hữu. Các uẩn được tạo ra bởi nghiệp đó là sắc hữu và vô sắc hữu. Trạng thái sắc hữu và vô sắc hữu của chúng nên được hiểu theo cách đã nói ở đây là “dục hữu”.

1006

Bhavavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the section on Becoming is concluded.

Phần giải thích về hữu đã hoàn tất.

1007

Upādānavāravaṇṇanā

Description of the Section on Clinging

Giải thích về thủ

1008

95. Upādānanti catubbidhampi upādānaṃ.

95. Clinging means all four kinds of clinging.

95. Thủ (Upādāna) là tất cả bốn loại thủ.

Yathā hi kāmassādavasena, bhavassādavasena vā taṃtaṃsugatibhavūpagaṃ kammaṃ karontassa kāmupādānaṃ, evaṃ ucchedādimicchābhinivesavasenāti cattāripi upādānāni yathārahaṃ tassa tassa kusalakammabhavassa upanissayavaseneva paccayā honti, akusalakammabhavassa asahajātassa anantarassa upanissayavasenapi ārammaṇavasenapi.

Just as sense-pleasure clinging arises for one who performs karma leading to a fortunate rebirth in this or that existence due to the enjoyment of sense pleasures or the enjoyment of existence, so too all four clingings, in their respective ways, become conditions for that wholesome karma-existence primarily through proximate cause. For unwholesome karma-existence, which is not co-arisen, they are conditions through contiguity, proximate cause, and also through object.

Giống như đối với người thực hiện nghiệp dẫn đến các cõi thiện tương ứng do hưởng thụ dục lạc hoặc hưởng thụ hữu, thì có dục thủ (kāmupādāna). Tương tự, do chấp thủ tà kiến về đoạn diệt, v.v., cả bốn loại thủ đều là duyên theo cách y chỉ mạnh mẽ (upanissaya) cho hữu nghiệp thiện tương ứng, và là duyên theo cách y chỉ mạnh mẽ (upanissaya) hoặc duyên cảnh (ārammaṇa) cho hữu nghiệp bất thiện không đồng sinh và vô gián.

Sahajātassa kāmupādānaṃ sahajāta-aññamañña-nissaya-sampayutta-atthi-avigata-hetu-vasena sattadhā, sesaupādānāni tattha hetupaccayabhāvaṃ pahāya maggapaccayaṃ pakkhipitvā sattadhāva paccayā honti.

For co-arisen sense-pleasure clinging, there are seven ways: co-arisen, mutual, support, association, presence, non-disappearance, and root. For the remaining clingings, by abandoning the condition of root and including the condition of path, there are also seven ways in which they are conditions.

Dục thủ (kāmupādāna) đồng sinh là duyên theo bảy cách: đồng sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), y chỉ (nissaya), tương ưng (sampayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigata), và nhân (hetu). Các loại thủ còn lại là duyên theo bảy cách, bỏ đi duyên nhân và thêm vào duyên đạo (magga).

Anantarassa pana anantarasamanantaraanantarūpanissayanatthivigatāsevanavasena paccayā honti.

But for the immediate, they are conditions by way of immediate, contiguous, non-immediate, strong-support, absence, disappearance, and repetition.

Đối với các loại vô gián, chúng là duyên theo các cách vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), vô gián y chỉ mạnh mẽ (anantarūpanissaya), bất hiện hữu (natthi), ly (vigata), và thường cận hành (āsevana).

Tassidampi sahajātādīti ādi-saddena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that this also is included by the word "etc." in "co-arisen, etc."

Điều này cũng nên được hiểu là đã bao gồm trong từ v.v. (ādi) của đồng sinh v.v. (sahajātādi).

Vatthukāmaṃ upādiyati cittaṃ, puggalo vā etenāti attho.

The meaning is that the mind or the person "clings to the object of sensual desire" by this.

Có nghĩa là tâm, hoặc người, bám víu (upādiyati) bằng cái này (etena) vào các dục cảnh.

Tanti vatthukāmaṃ.

"That" refers to the object of sensual desire.

Cái đó (taṃ) là dục cảnh.

Kāmetīti kāmo ca so upādiyatīti upādānañcāti yojanā.

The explanation is that it desires, so it is kāma; and it is clung to, so it is upādāna.

Cách phối hợp từ là: cái gì được ham muốn (kāmeti) là dục (kāma), và cái đó được bám víu (upādiyati) là thủ (upādāna).

Vuttanayenāti abhidhamme vuttanayena.

"In the manner stated" means in the manner stated in the Abhidhamma.

Theo cách đã nói (vuttanayena) là theo cách đã nói trong Vi Diệu Pháp (abhidhamme).

1009

Sassato attāti idaṃ purimadiṭṭhiṃ upādiyamānaṃ uttaradiṭṭhiṃ nidassetuṃ vuttaṃ.

"The self is eternal"—this was stated to indicate the later view, which clings to the former view.

Tự ngã thường còn (sassato attā) được nói để chỉ ra tà kiến sau dựa trên chấp thủ tà kiến trước.

Yathā esā diṭṭhi daḷhīkaraṇavasena purimaṃ purimaṃ uttarā uttarā upādiyati, evaṃ ‘‘natthi dinna’’ntiādikāpīti.

Just as this view, by way of strengthening, clings to the preceding view more and more, so too is the case for "there is no giving," and so on.

Giống như tà kiến này chấp thủ tà kiến trước để củng cố tà kiến sau, thì tà kiến “không có bố thí” v.v. cũng vậy.

Attaggahaṇaṃ pana attavādupādānanti nayidaṃ diṭṭhupādānadassananti daṭṭhabbaṃ.

However, the grasping of "self" is attavādupādāna, and it should be understood that this is not diṭṭhupādāna.

Tuy nhiên, cần hiểu rằng sự chấp thủ tự ngã (attaggahaṇa) là ngã kiến thủ (attavādupādāna), không phải là kiến thủ (diṭṭhupādāna).

Loko cāti attaggahaṇavinimuttagahaṇaṃ diṭṭhupādānabhūtaṃ idha purimadiṭṭhiuttaradiṭṭhivacanehi vuttanti veditabbaṃ.

And "the world"—it should be understood that the grasping distinct from the grasping of self, which is diṭṭhupādāna, is stated here by the words referring to the former view and the later view.

Và thế gian (loko ca) là sự chấp thủ không liên quan đến tự ngã, là kiến thủ (diṭṭhupādāna), được nói ở đây bằng các từ tà kiến trước và tà kiến sau.

Sabbadiṭṭhigatassa ‘‘diṭṭhupādāna’’nti etaṃ adhivacanaṃ ‘‘sabbāpi diṭṭhi diṭṭhupādāna’’nti vacanato.

"This is a designation for all wrong views" (sabbadiṭṭhigatassa etaṃ adhivacanaṃ) because "all views are diṭṭhupādāna."

Cái này (etaṃ) là tên gọi (adhivacanaṃ) của tất cả các loại tà kiến (sabbadiṭṭhigatassa) là “kiến thủ (diṭṭhupādāna)” theo nguyên tắc “tất cả mọi tà kiến đều là kiến thủ”.

1010

Sīlabbataṃ upādiyantīti sīlabbataṃ ‘‘suddhimaggo’’ti upādiyanti.

"They cling to precepts and observances" means they cling to precepts and observances as "the path to purity."

Chấp thủ giới cấm (sīlabbataṃ upādiyanti) có nghĩa là chấp thủ giới cấm (sīlabbata) như là “con đường thanh tịnh”.

Etena micchābhinivesena.

"By this" wrong adherence.

Bằng cái này (etena) là bằng sự chấp thủ tà kiến này.

Sayaṃ vā taṃ micchābhinivesasahagataṃ.

"That itself" is accompanied by wrong adherence.

Cái đó (taṃ) là đồng hành với sự chấp thủ tà kiến.

Sīlabbatasahacaraṇato sīlabbatañca taṃ daḷhaggāhabhāvato upādānañcāti sīlabbatupādānaṃ.

Because it accompanies precepts and observances, it is "precepts and observances"; and because it is a firm grasping, it is "clinging"—thus sīlabbatupādāna.

Vì đồng hành với giới cấm, cái đó là giới cấm (sīlabbatañca taṃ); vì là sự chấp thủ mạnh mẽ, nó là thủ (upādānañcāti), nên là giới cấm thủ (sīlabbatupādānaṃ).

Evaṃ suddhīti abhinivesatoti evaṃ gosīlagovatādicaraṇena saṃsārasuddhīti abhinivesabhāvato.

"From the adherence that purity is thus" means from the adherence that purity in saṃsāra is achieved by practicing the observances of a cow, a dog, and so on.

Do chấp thủ “thanh tịnh như vậy” (evaṃ suddhīti abhinivesato) có nghĩa là do chấp thủ rằng sự thanh tịnh trong luân hồi là do thực hành các giới như giữ giới bò, giới chó, v.v.

Etena taṃ sahacaraṇato abhinivesassa taṃsaddārahataṃ dasseti.

By this, it shows that due to its accompaniment, the adherence is worthy of that word.

Bằng cách này, nó cho thấy rằng sự chấp thủ đó xứng đáng với từ đó vì nó đồng hành với giới cấm.

1011

Vadantīti ‘‘atthi me attā’’tiādinā voharanti.

"They say" means they speak using phrases like "I have a self," and so on.

Họ nói (vadanti) có nghĩa là họ nói “tôi có tự ngã” v.v.

Etena diṭṭhigatena.

"By this" wrong view.

Bằng cái này (etena) là bằng tà kiến này.

Attavādamattamevāti attāti vācāmattameva.

"Merely the doctrine of self" means merely the word "self."

Chỉ là lời nói về tự ngã (attavādamattamevā) có nghĩa là chỉ là lời nói “tự ngã”.

Etena vācāvatthumattametaṃ, yadidaṃ bāhirakaparikappito attāti dasseti.

By this, it shows that this is merely a verbal object, namely, the self conceived by externalists.

Bằng cách này, nó cho thấy rằng đây chỉ là đối tượng của lời nói, tức là cái tự ngã được ngoại đạo tưởng tượng.

1012

Taṇhā kāmupādānassāti ettha ‘‘tattha katamaṃ kāmupādānaṃ?

Regarding "craving for sensual clinging" (taṇhā kāmupādānassa), here, as stated by "What is kāma-upādāna? The sensual desire, sensual lust, sensual delight, sensual craving, sensual affection, sensual torment, sensual infatuation, sensual attachment in sensual pleasures. This is called kāma-upādāna," kāma-upādāna is the strengthened craving.

Tham ái (taṇhā) là dục thủ (kāmupādānassa). Ở đây, theo câu “Thế nào là dục thủ? Đó là dục tham, dục ái, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục nhiệt, dục mê, dục chấp đối với các dục. Đây gọi là dục thủ”, thì sự kiên cố của tham ái là dục thủ.

Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasneho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ.

.

Tham ái là dục tham, dục ái, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục nhiệt, dục mê, dục chấp đối với các dục. Đây gọi là dục thủ.

Idaṃ vuccati kāmupādāna’’nti vacanato taṇhādaḷhattaṃ kāmupādānaṃ.

.

Sự kiên cố của tham ái là dục thủ.

Taṇhādaḷhattanti ca purimataṇhāupanissayapaccayato daḷhabhūtā uttarataṇhā eva.

And "strengthened craving" is indeed the later craving that has become strong due to the condition of the preceding craving as strong-support.

Và sự kiên cố của tham ái (taṇhādaḷhatta) chính là tham ái sau trở nên kiên cố do duyên y chỉ mạnh mẽ của tham ái trước.

Keci panāhu –

However, some say:

Một số người nói:

1013

‘‘Appattavisayapatthanā taṇhā andhakāre corassahatthappasāraṇaṃ viya, sampattavisayaggahaṇaṃ upādānaṃ tasseva bhaṇḍaggahaṇaṃ viyā’’ti.

"Craving is the aspiration for an unobtained object, like a thief stretching out his hand in the dark; clinging is the grasping of an obtained object, like his taking hold of the goods."

“Tham ái là sự khao khát đối với đối tượng chưa đạt được, giống như một tên trộm đưa tay ra trong bóng tối. Thủ là sự nắm giữ đối tượng đã đạt được, giống như tên trộm đó nắm lấy đồ vật.”

Appicchasantuṭṭhipaṭipakkhā ete dhammā pariyesanārakkhadukkhamūlāni, tasmā vuttalakkhaṇā taṇhā vuttalakkhaṇasseva upādānassa anānantarassa upanissayavasena paccayo, ārammaṇādivasenapi paccayo hotiyeva, anantarādīnaṃ pana anantarādivasena paccayo.

These phenomena are opposed to contentment and satisfaction, and are the roots of the suffering of seeking and guarding. Therefore, craving, with its stated characteristic, is a condition for clinging, with its stated characteristic, by way of strong-support, not immediately contiguous. It is also a condition by way of object, and so on. But for the immediate, etc., it is a condition by way of immediate, etc.

Những pháp này là đối nghịch với thiểu dục và tri túc, là cội rễ của khổ do tìm cầu và bảo vệ. Do đó, tham ái với đặc tính đã nói là duyên theo cách y chỉ mạnh mẽ (upanissaya) cho thủ với đặc tính đã nói, không phải vô gián. Nó cũng là duyên theo cách cảnh (ārammaṇa) v.v. Đối với các loại vô gián v.v., nó là duyên theo cách vô gián v.v.

Sabbassapi hi lobhassa taṇhāpariyāyopi kāmupādānapariyāyopi labbhatevāti.

Indeed, for all greed, the designation of craving and the designation of sensual clinging are always found.

Thật vậy, đối với tất cả lòng tham, cả danh từ tham ái (taṇhāpariyāya) và danh từ dục thủ (kāmupādānapariyāya) đều có thể được sử dụng.

Avasesānanti diṭṭhupādānādīnaṃ.

"For the remaining" refers to diṭṭhupādāna, and so on.

Đối với các loại còn lại (avasesānaṃ) là đối với kiến thủ (diṭṭhupādāna) v.v.

Sahajātādivasenāti sahajātānaṃ sahajātādivasena, asahajātānaṃ anantaraupanissayādivasenāti sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.

"By way of co-arisen, etc." means by way of co-arisen, etc., for co-arisen phenomena, and by way of immediate, strong-support, etc., for non-co-arisen phenomena. Everything should be understood in the manner stated below.

Theo cách đồng sinh v.v. (sahajātādivasena) có nghĩa là đối với các pháp đồng sinh thì theo cách đồng sinh v.v., đối với các pháp không đồng sinh thì theo cách vô gián y chỉ mạnh mẽ v.v. Tất cả nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.

1014

Upādānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on clinging is concluded.

Phần giải thích về thủ đã hoàn tất.

1015

Taṇhāvāravaṇṇanā

The explanation of the section on craving

Giải thích về ái

1016

96. ‘‘Cakkhusamphasso’’tiādi phassassa mātito nāmaṃ viya puttassa vatthuto tassa nissayabhāvena uppattihetuttā, ārammaṇaṃ pana kevalaṃ uppattihetūti vuttaṃ ‘‘seṭṭhi…pe… nāma’’nti.

96. "Eye-contact," and so on, is like the name of a son from his mother, because contact is the cause of its arising by way of being its basis. But the object is merely the cause of arising—this is stated in "the rich man... etc. ...name."

96. “Xúc nhãn (Cakkhusamphasso)” v.v. được nói là tên của xúc theo mẹ, vì nó là nguyên nhân phát sinh theo cách y chỉ của nó đối với vật chất, còn cảnh chỉ là nguyên nhân phát sinh, như đã nói “Trưởng giả... v.v. ... tên”.

Kāmarāgabhāvenāti vatthukāmassa rajjanavasena.

"By way of sensual lust" means by way of being enamored with the object of sensual desire.

Theo trạng thái dục tham (kāmarāgabhāvenā) là do sự dính mắc vào dục cảnh.

Rūpaṃ assādentīti rupārammaṇaṃ taṇhābhinandanāvasena abhiramamānā eva assādentī.

"They enjoy form" means they enjoy the object of form by delighting in it with craving.

Thưởng thức sắc (rūpaṃ assādenti) có nghĩa là thưởng thức cảnh sắc bằng cách vui thích với nó do tham ái.

Niccantiādinā diṭṭhābhinandanāmukhena rūpaṃ abhiramantī.

"Permanent," and so on, means delighting in form through the door of delighting in views.

Thường còn (niccaṃ) v.v. là vui thích với sắc thông qua sự vui thích với tà kiến.

Pecca na bhavissatīti bhijjitvā na hoti puna anuppajjanato.

"After death, it will not be" means it breaks up and does not exist again, because it does not re-arise.

Sau khi chết sẽ không còn (pecca na bhavissati) có nghĩa là sau khi tan rã sẽ không còn tồn tại nữa do không tái sinh.

Tathā saddakaṇhādayopīti yathā rūpataṇhā kāmarāgabhāvena sassatarāgavasena ucchedarāgavasenāti ca pavattiyā tisso taṇhā, tathā saddataṇhā gandharasaphoṭṭhabbadhammataṇhāpi.

And similarly, sound-craving, etc. Just as craving for forms, by way of sensual desire, by way of eternalist craving, and by way of annihilationist craving, these three cravings arise, so too do craving for sounds, craving for smells, tastes, tangible objects, and mental objects.

Tương tự, ái về tiếng, mùi, vị, xúc, pháp (tathā saddakaṇhādayopī) có nghĩa là giống như ái sắc có ba loại ái theo sự vận hành: theo trạng thái dục tham, theo trạng thái chấp thường, theo trạng thái chấp đoạn diệt, thì ái tiếng, ái mùi, ái vị, ái xúc, ái pháp cũng vậy.

Taṇhāvicaritānīti taṇhāsamudācārā, samudācāravasena pavattataṇhāti attho.

"Craving's wanderings" means the modes of craving's activity; it is craving that proceeds by way of its modes of activity.

Sự vận hành của ái (taṇhāvicaritānī) là sự phát sinh của ái, có nghĩa là ái vận hành theo cách phát sinh.

1017

Ajjhattikassupādāyāti (vibha. aṭṭha. 973; saṃ. ni. ṭī. 2.2.2) ajjhattikaṃ khandhapañcakaṃ upādāya.

"By clinging to the internal" means by clinging to the five internal aggregates.

Do chấp thủ nội tại (ajjhattikassupādāyā) (Vibha. Aṭṭha. 973; Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.2) là do chấp thủ năm uẩn nội tại.

Upayogatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ.

Indeed, this is a genitive case used in the sense of 'with reference to'.

Ở đây, đây là sở hữu cách với nghĩa sử dụng.

Asmīti hotīti yadetaṃ ajjhattaṃ khandhapañcakaṃ upādāya taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhagāhato asmīti evaṃ hoti, tasmiṃ satīti attho.

"It comes to be, 'I am'" means that when one clings to these internal five aggregates, by way of craving, conceit, and wrong view, and grasps them as a collection, it comes to be "I am" in this way; that is the meaning when that exists.

Có ta (asmīti hotī) có nghĩa là do chấp thủ năm uẩn nội tại này, do chấp thủ tập hợp theo tham ái, ngã mạn và tà kiến, nên có “ta”. Có nghĩa là khi có cái đó.

Itthasmīti hotīti khattiyādīsu ‘‘idaṃpakāro aha’’nti evaṃ taṇhāmānadiṭṭhivasena hotīti idamettha anupanidhāya gahaṇaṃ.

"It comes to be, 'I am thus'" means that among Khattiyas and others, it comes to be "I am of this kind" by way of craving, conceit, and wrong view; here, this is a grasping without comparison.

Có như thế này (itthasmīti hotī) có nghĩa là có theo tham ái, ngã mạn và tà kiến như “ta là loại này” trong các giai cấp Sát đế lỵ v.v. Đây là sự chấp thủ không so sánh.

Evamādināti ādi-saddena ‘‘evaṃsmīti, aññathāsmīti, bhavissanti, itthaṃ bhavissanti, evaṃ bhavissanti, aññathā bhavissanti, asasmīti, satasmīti, siyanti, itthaṃ siyanti, evaṃ siyanti, aññathā siyanti, apāhaṃ siyanti, apāhaṃ itthaṃ siyanti, apāhaṃ evaṃ siyanti, apāhaṃ aññathā siya’’nti (vibha. 973) imesaṃ taṇhāvicaritānaṃ gahaṇaṃ.

"And so on" means that by the word "etc." are included these wanderings of craving: "I am thus, I am otherwise, I will be, I will be thus, I will be in this way, I will be otherwise, I will not be, I will be, I might be, I might be thus, I might be in this way, I might be otherwise, I might not be, I might not be thus, I might not be in this way, I might not be otherwise."

Bằng cách này v.v. (evamādinā), từ v.v. (ādi) bao gồm các sự vận hành của ái sau: “có ta như vậy, có ta khác, sẽ có, sẽ có như thế này, sẽ có như vậy, sẽ có khác, sẽ không có, sẽ có, sẽ là, sẽ là như thế này, sẽ là như vậy, sẽ là khác, sẽ không là ta, sẽ không là ta như thế này, sẽ không là ta như vậy, sẽ không là ta khác” (Vibha. 973).

Tattha evaṃsmīti idaṃ samato upanidhāya gahaṇaṃ, yathā ayaṃ khattiyo, yathā ayaṃ brāhmaṇo, evaṃ ahampīti attho.

Among these, "I am thus" is a grasping by comparison to equality, meaning "just as this Khattiya is, just as this brahmin is, so too am I."

Trong đó, có ta như vậy (evaṃsmī) là sự chấp thủ so sánh, có nghĩa là “người này là Sát đế lỵ, người này là Bà la môn, ta cũng vậy”.

Aññathāsmīti idaṃ asamaṇo upanidhāya gahaṇaṃ, yathā ayaṃ khattiyo, yathā ayaṃ brāhmaṇo, tato aññathā ahaṃ hīno vā adhiko vāti attho.

"I am otherwise" – this is a taking, referring to one who is not a samaṇa, meaning, "Just as this khattiya is, or this brahmin is, otherwise than that, I am inferior or superior."

Tôi khác – đây là sự chấp thủ dựa trên việc không phải là một Sa-môn, như "vị Sát-đế-lợi này", "vị Bà-la-môn này"; ý nghĩa là "từ đó, tôi khác, tôi kém hơn hoặc tôi hơn".

Iti imāni pubbe vuttāni dveti etāni paccuppannavasena cattāri taṇhāvicaritāni.

Thus, these two mentioned previously are these four wanderings of craving in terms of the present.

Như vậy, hai điều đã nói trước đây và bốn điều này là những tư duy tham ái (taṇhāvicārita) theo cách hiện tại.

Bhavissantiādīni pana cattāri anāgatavasena vuttāni.

Moreover, "I shall be" and so on are the four stated in terms of the future.

Còn bốn điều "Tôi sẽ là" và những điều tương tự thì được nói theo cách vị lai.

Tesaṃ purimacatukke vuttanayeneva attho veditabbo.

Their meaning should be understood by the very method stated in the former fourfold group.

Ý nghĩa của chúng nên được hiểu theo cách đã nói trong nhóm bốn điều trước.

Asasmīti asatīti asaṃ.

"I am not" means asaṃ because it does not exist.

Tôi không là (Asasmī) – không tồn tại (asati), tức là không là (asaṃ).

Niccassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā sassato asmīti attho.

This is a designation for the eternal, therefore, the meaning is "I am eternal."

Đây là từ đồng nghĩa với thường hằng; do đó, ý nghĩa là "tôi là thường hằng".

Satasmīti sīdatīti sataṃ.

"I am" means sataṃ because it perishes.

Tôi là (Satasmī) – suy yếu (sīdati), tức là là (sataṃ).

Aniccassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā asassato asmīti attho.

This is a designation for the impermanent, therefore, the meaning is "I am impermanent."

Đây là từ đồng nghĩa với vô thường; do đó, ý nghĩa là "tôi là vô thường".

Iti imāni dve sassatucchedavasena vuttāni.

Thus, these two are stated in terms of eternalism and annihilationism.

Như vậy, hai điều này được nói theo cách thường kiến và đoạn kiến.

Ito parāni siyantiādīni cattāri saṃsayaparivitakkavasena vuttāni, tāni purimacatukke vuttanayena atthato veditabbāni.

From here on, "I might be" and so on are the four stated in terms of doubt and vacillation, and their meaning should be understood in terms of the method stated in the former fourfold group.

Bốn điều tiếp theo, "có thể là" (siyanti) và những điều tương tự, được nói theo cách nghi ngờ và suy đoán; chúng nên được hiểu về ý nghĩa theo cách đã nói trong nhóm bốn điều trước.

Apāhaṃ siyantiādīni cattāri ‘‘api nāmāhaṃ bhaveyya’’nti evaṃ patthanākappanavasena vuttāni, tāni purimacatukke vuttanayeneva veditabbāni.

"I might become" and so on are the four stated in terms of aspiration and presumption, as in "Oh, that I might be!" These should be understood in terms of the very method stated in the former fourfold group.

Bốn điều "có thể tôi là" (apāhaṃ siyanti) và những điều tương tự, được nói theo cách ước nguyện và suy tưởng "ước gì tôi sẽ là"; chúng nên được hiểu theo cách đã nói trong nhóm bốn điều trước.

1018

Ettha ca sassatucchedavasena vuttā dve diṭṭhisīsā nāma, asmi, bhavissaṃ, siyaṃ, apāhaṃ siyanti ete pana cattāro suddhasīsā eva, ‘‘itthasmī’’tiādayo tayo tayoti dvādasa sīsamūlakā nāma.

Here, the two views stated in terms of eternalism and annihilationism are called "diṭṭhisīsā" (view-heads); "I am," "I shall be," "I might be," and "I might become" are pure heads; and "I am thus" and so on, three by three, are called "sīsamūlakā" (root-of-heads), making twelve.

Ở đây, hai kiến chấp được nói theo cách thường kiến và đoạn kiến được gọi là các đầu kiến (diṭṭhisīsā); còn "tôi là" (asmi), "tôi sẽ là" (bhavissaṃ), "có thể tôi là" (siyaṃ), "có thể tôi sẽ là" (apāhaṃ siyaṃ) là bốn đầu thuần túy (suddhasīsā); "tôi là thế này" (itthasmī) và ba điều tương tự, mỗi loại có ba, được gọi là mười hai gốc đầu (sīsamūlakā).

Evametāni dve diṭṭhisīsā, cattāro suddhasīsā, dvādasa sīsamūlakāti ajjhattikassupādāya aṭṭhārassa taṇhāvicaritāni veditabbāni.

Thus, these two diṭṭhisīsā, four pure heads, and twelve sīsamūlakā—eighteen wanderings of craving—should be understood as referring to the internal.

Như vậy, hai đầu kiến, bốn đầu thuần túy, và mười hai gốc đầu này, dựa trên nội tại, nên được hiểu là mười tám tư duy tham ái (taṇhāvicārita).

1019

Bāhirassupādāyāti bāhiraṃ khandhapañcakaṃ upādāya.

"Referring to the external" means referring to the external five aggregates.

Dựa trên ngoại tại (bāhirassupādāyā) – dựa trên năm uẩn ngoại tại.

Idampi hi upayogatthe sāmivacanaṃ.

This is also a possessive case used in the sense of utility.

Điều này cũng là cách nói sở thuộc trong ý nghĩa sử dụng.

Imināti iminā rupena vā…pe… viññāṇena vāti evaṃ rūpādīsu ekameva ‘‘aha’’nti, itaraṃ kiñcanapalibodhabhāvena gahetvā taṇhādivasena ‘‘asmī’’ti abhinivisati, ‘‘iminā’’ti ayamettha viseso.

"By this" – by this form or... by this consciousness, taking one of these, such as form, as "I," and the other as some kind of hindrance, one becomes obsessed with "I am" in terms of craving, and so on; "by this" is the distinction here.

Bởi cái này (iminā) – bởi sắc này hoặc... bởi thức này; như vậy, chấp thủ một trong các sắc uẩn làm "tôi", và chấp thủ những thứ khác như là trở ngại nhỏ nhặt, rồi bám víu "tôi là" theo cách tham ái, v.v., "bởi cái này" là sự khác biệt ở đây.

Asmīti iminā khaggena vā chattena vā abhisekena vā ‘‘khattiyohamasmī’’ti abhinivisati.

"I am" – by this sword or parasol or consecration, one becomes obsessed with "I am a khattiya."

Tôi là (asmī) – bởi thanh kiếm này, hoặc bởi chiếc lọng này, hoặc bởi lễ quán đảnh, người ta bám víu "tôi là một Sát-đế-lợi".

Bāhirarūpādinissitānīti bāhirāni parasantatipariyāpannāni rūpavedanādīni nissitāni.

"Dependent on external forms and so on" means dependent on external forms, feelings, and so on, belonging to the continuum of others.

Dựa vào sắc, v.v., ngoại tại (bāhirarūpādinissitānī) – dựa vào sắc, thọ, v.v., ngoại tại thuộc dòng dõi người khác.

Aṭṭhārasāti iminā ‘‘asmī’’tiādinayappavattāni aṭṭhārasa, tāni pubbe vuttanayeneva veditabbāni.

"Eighteen" means eighteen that arise in the manner of "I am" and so on, and these should be understood by the method stated previously.

Mười tám (aṭṭhārasā) – mười tám điều phát sinh theo cách "tôi là" và những điều tương tự; chúng nên được hiểu theo cách đã nói trước đây.

‘‘Iminā’’ti hi ayamevettha viseso, tasmā ‘‘dve diṭṭhisīsā’’tiādinā vuttanayeneva niddhāretvā veditabbā.

Indeed, "by this" is the distinction here; therefore, they should be defined and understood by the method stated using "two diṭṭhisīsā" and so on.

Thật vậy, "bởi cái này" là sự khác biệt ở đây; do đó, chúng nên được xác định và hiểu theo cách đã nói qua "hai đầu kiến" và những điều tương tự.

Ubhayaṃ pana ekajjhaṃ katvā āha ‘‘chattiṃsā’’ti.

Bringing both together, it is said "thirty-six."

Cộng cả hai lại, Ngài nói "ba mươi sáu".

1020

Niddesatthenāti ‘‘chayime āvuso taṇhākāyā’’tiādiniddesapāḷiyā atthavacanena.

"By the method of exposition" means by the expression of the meaning of the exposition Pāḷi text, "Friends, there are these six bodies of craving," and so on.

Theo ý nghĩa của sự trình bày (niddesatthenā) – theo lời giải thích ý nghĩa của đoạn kinh trình bày "Này các Tỳ-khưu, có sáu thân ái này" và những điều tương tự.

Niddesavitthārāti tassa ca niddesassa aṭṭhasatataṇhāvicaritavasena vitthārena.

"Extensiveness of exposition" means by the extensiveness of that exposition in terms of the one hundred and eight wanderings of craving.

Sự mở rộng của sự trình bày (niddesavitthārā) – theo sự mở rộng của sự trình bày đó qua cách một trăm lẻ tám tư duy tham ái.

Vitthārassa ca puna saṅgahatoti dvīhi ākārehi vitthāritassa aṭṭhārasataṇhāvicaritapabhedassa chaḷeva tissoyevāti ca puna saṅgahaṇato ca.

"And from the re-collection of the extensiveness" means from the re-collection of the eighteenfold division of the wanderings of craving, which has been extended in two ways, into just six or just three.

Và từ sự tóm tắt lại của sự mở rộng (vitthārassa ca puna saṅgahato) – và từ sự tóm tắt lại sự phân loại mười tám tư duy tham ái, đã được mở rộng theo hai cách, thành sáu hoặc chỉ ba.

1021

Vipākavedanā adhippetā visesato attānaṃ assādetabbato.

"Resultant feeling is intended," especially because it is to be savored by oneself.

Thọ quả dị thục được đề cập (vipākavedanā adhippetā) – đặc biệt vì nó đáng được hưởng thụ bởi chính nó.

Tameva hissā assādetabbataṃ pakāsetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.

Indeed, to illustrate its savorability, "how" and so on is stated.

Để làm rõ tính đáng hưởng thụ của nó, Ngài đã nói "làm sao" và những điều tương tự.

Assādanenāti abhiratiyā.

"By savoring" means by delighting.

Bằng sự hưởng thụ (assādanenā) – bằng sự thích thú.

Mamāyantāti dhanāyantā.

"Attaching to as 'mine'" means desiring wealth.

Cho là của mình (mamāyantā) – cho là tài sản của mình.

Cittakārādīnanti ādi-saddena iṭṭhavaṇṇārammaṇadāyakānaṃ saṅgaho.

"Of painters and so on" – the term "and so on" includes those who provide agreeable visual objects.

Của họa sĩ, v.v. (cittakārādīna) – với từ v.v. bao gồm những người cung cấp đối tượng sắc cảnh đáng ưa thích.

Sippasandassanakādīnanti ādi-saddena vejjādīnaṃ saṅgaho.

"Of those who show skills and so on" – the term "and so on" includes doctors and others.

Của những người trình bày kỹ năng, v.v. (sippasandassanakādīna) – với từ v.v. bao gồm các thầy thuốc, v.v..

Vejjā hi rasāyatanojāvasena tadupatthambhitavasena ca dhammārammaṇassa dāyakā.

Indeed, doctors provide mind-objects in terms of elixirs and potent medicines, and in terms of supporting them.

Thật vậy, các thầy thuốc là những người cung cấp đối tượng pháp (dhammārammaṇa) qua việc bào chế thuốc và các chất bổ dưỡng, và qua việc hỗ trợ chúng.

Svāyaṃ ādi-saddo ‘‘vīṇāvādakādī’’tiādinā paccekañca yojetabbo, puttaṃ mamāyantāti puttaṃ sampiyāyantā.

This term "and so on" should also be connected individually, as in "of lute players and so on"; "attaching to a son as 'mine'" means cherishing a son.

Từ v.v. này cũng nên được kết hợp riêng lẻ với "người chơi đàn vĩ cầm, v.v."; cho con là của mình (puttaṃ mamāyantā) – yêu thương con.

Putto viya cettha vedanā daṭṭhabbā, sappāyasappikhīrādīni viya vedanāya paccayabhūtāni iṭṭharūpādiārammaṇāni, dhāti viya rūpādichaḷārammaṇadāyakā cittakārādayo daṭṭhabbā.

Here, feeling should be seen like a son; agreeable forms and so on, which are the objects, like suitable ghee and milk, are causes of feeling; and painters and so on, who provide the six objects of form and so on, should be seen like a nurse.

Ở đây, thọ nên được xem như đứa con; các đối tượng sắc cảnh đáng ưa thích, v.v., là nhân duyên của thọ, nên được xem như bơ, sữa, v.v., thích hợp; các họa sĩ, v.v., là những người cung cấp sáu đối tượng sắc cảnh, v.v., nên được xem như vú nuôi.

1022

Taṇhāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on Craving is finished.

Hoàn thành phần giải thích về thân ái.

1023

Vedanāvāravaṇṇanā

The Explanation of the Section on Feeling

Giải thích về thân thọ

1024

97. Cakkhusamphassajā eva vedanā atītādibhedabhinnā rāsivasena ekajjhaṃ gahetvā eko vedanākāyo yathā vedanākkhandho, evaṃ sotasamphassajādikāti pāḷiyaṃ ‘‘chayime āvuso vedanākāyā’’ti vuttanti āha ‘‘vedanākāyāti vedanāsamūhā’’ti.

When the feeling arisen from eye-contact, divided into past and so on, is taken together as a mass, it is one body of feeling, just like the aggregate of feeling; similarly, with feelings arisen from ear-contact and so on—this is what is stated in the Pāḷi text, "Friends, there are these six bodies of feeling," thus he says: "Bodies of feeling means groups of feelings."

97. Thọ do xúc nơi mắt sinh, khác biệt theo quá khứ, v.v., được gom lại thành một khối như một thân thọ, giống như uẩn thọ; và thọ do xúc nơi tai sinh, v.v., cũng vậy. Như vậy, trong kinh nói "Này các Tỳ-khưu, có sáu thân thọ này", nên Ngài nói "thân thọ tức là tập hợp các thọ".

Cakkhusamphassato jātā cakkhusamphassajā vedanā.

"Feeling arisen from eye-contact" is feeling arisen from eye-contact.

Thọ do xúc nơi mắt sinh (cakkhusamphassajā vedanā) – là thọ sinh từ xúc nơi mắt.

Sā pana upādinnāpi anupādinnāpi, tadubhayassapi saṅgaṇhantena atthavaṇṇanāya katattā āha ‘‘ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikakathā’’ti.

Since that feeling can be both clung to and not clung to, and the explanation of the meaning includes both, he says: "This is the all-inclusive statement here."

Thọ đó có thể là bị chấp thủ (upādinna) hoặc không bị chấp thủ (anupādinna); vì sự giải thích ý nghĩa bao gồm cả hai, nên Ngài nói "đây là lời nói bao gồm tất cả".

Idāni ‘‘vipākavidhi aya’’nti upādinnayeva gaṇhanto ‘‘vipākavasenā’’tiādimāha.

Now, taking only clung-to feeling as "this is the method of result," he says "in terms of result" and so on.

Bây giờ, khi chỉ lấy thọ bị chấp thủ, Ngài nói "theo cách quả dị thục" và những điều tương tự, vì "đây là phương pháp quả dị thục".

Manodvāre manoviññāṇadhātusampayuttāti tadārammaṇamanoviññāṇadhātusampayuttā.

"Conjoined with the mind-consciousness element at the mind-door" means conjoined with the mind-consciousness element having that object.

Tương ưng với ý thức giới tại ý môn (manodvāre manoviññāṇadhātusampayuttā) – tương ưng với ý thức giới đó là đối tượng.

1025

Avasesānanti sampaṭicchanādivedanānaṃ.

"Of the remaining" means of the feelings of reception and so on.

Của các thọ còn lại (avasesāna) – của các thọ như tiếp nhận, v.v..

Upanissayādīti ādi-saddena anantarādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

"Upanissaya and so on" – the term "and so on" should be understood as including anantara and others.

Yểm trợ, v.v. (upanissayādī) – với từ v.v. nên hiểu là bao gồm các nhân vô gián (anantara), v.v..

Anantarānañhi anantarādivasena, itaresaṃ upanissayavasena phasso paccayo hoti, manodvāre pana tadārammaṇavedanānaṃ manosamphasso upanissayavasena paccayo.

Indeed, contact is a condition for anantara feelings in the way of anantara and so on, and for others in the way of upanissaya; but at the mind-door, mind-contact is a condition for feelings of that object in the way of upanissaya.

Thật vậy, xúc là nhân duyên cho các thọ vô gián theo cách vô gián, v.v., và cho các thọ khác theo cách yểm trợ; còn tại ý môn, ý xúc là nhân duyên cho các thọ đó là đối tượng theo cách yểm trợ.

Advārikānanti dvārarahitānaṃ.

"Doorless" means without doors.

Không có môn (advārikāna) – không có cửa.

Na hi paṭisandhiādivedanānaṃ kiñci dvāraṃ atthi.

Indeed, there is no door for feelings of rebirth and so on.

Thật vậy, không có môn nào cho các thọ như tái sinh, v.v..

Sahajātamanosamphassasamudayāti etenassa tāsaṃ sahajātakoṭiyā paccayabhāvamāha.

"Arisen from co-arisen mind-contact" – by this, he states its conditionality in the category of co-arisen for those feelings.

Phát sinh đồng thời với ý xúc (sahajātamanosamphassasamudayā) – bằng điều này, Ngài nói về tính nhân duyên của nó trong khía cạnh đồng thời của chúng.

1026

Vedanāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on Feeling is finished.

Hoàn thành phần giải thích về thân thọ.

1027

Phassavāravaṇṇanā

The Explanation of the Section on Contact

Giải thích về thân xúc

1028

98. Cakkhuṃ nissāya uppanno samphasso cakkhusamphasso.

Contact arisen depending on the eye is "eye-contact."

98. Xúc sinh ra nương vào mắt là nhãn xúc.

Pañcavatthukāti cakkhādipañcavatthukā cakkhādipañcavatthusannissayā.

"Having five bases" means having the eye and so on as five bases, having the eye and so on as five supports.

Có năm căn bản (pañcavatthukā) – có năm căn bản như mắt, v.v., nương tựa vào năm căn bản như mắt, v.v..

‘‘Upādinnakakathā esā’’ti bāvīsatiggahaṇaṃ, pavattikathābhāvato lokiyaggahaṇaṃ.

The inclusion of "twenty-two" indicates "this is a statement about clung-to phenomena"; the inclusion of "mundane" indicates it is a statement about the process of existence.

Hai mươi hai (bāvīsati) được lấy vì "đây là lời nói về những gì bị chấp thủ"; thế gian (lokiya) được lấy vì đó là lời nói về sự diễn tiến.

Vipākamanasampayuttaphassāti vipākamanoviññāṇasampayuttā phassā.

"Contacts conjoined with resultant mind" means contacts conjoined with resultant mind-consciousness.

Các xúc tương ưng với ý thức quả dị thục (vipākamanasampayuttaphassā) – các xúc tương ưng với ý thức giới quả dị thục.

Paccayuppannena viya paccayenapi upādinnakeneva bhavitabbanti ‘‘channaṃ cakkhādīnaṃ āyatanāna’’nti vuttaṃ.

Just as the conditioned phenomenon, so too the condition must be clung-to; this is what is meant by "of the six bases of eye and so on."

Như quả dị thục, nhân duyên cũng phải là bị chấp thủ, nên nói "của sáu xứ như mắt, v.v.".

1029

Phassavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on Contact is finished.

Hoàn thành phần giải thích về thân xúc.

1030

Saḷāyatanavāravaṇṇanā

The Explanation of the Section on the Six Sense-Bases

Giải thích về sáu xứ

1031

99. Nidassanamattañcetaṃ, tasmā yathā ettha arūpalokāpekkhāya chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatananti ekaseso icchitabbo, evaṃ yesaṃ paccayuppanno upādinno, paccayo pana anupādinnotipi icchitabbo.

This is merely an illustration; therefore, just as here, with reference to the formless realms, the sixth base and the six bases should be understood as an ekasesa (elliptical compound) meaning "the six bases," so too, for those in whose view the conditioned phenomenon is clung to, but the condition may not be clung to, an ekasesa should be understood in terms of the external bases as well: "the sixth base and the six bases and the six bases and the six bases."

99. Điều này chỉ là một ví dụ; do đó, như ở đây, đối với các cõi vô sắc, xứ thứ sáu và sáu xứ nên được hiểu là một từ còn lại (ekasesa) là sáu xứ, thì cũng vậy, đối với những người mà quả dị thục bị chấp thủ, nhưng nhân duyên có thể không bị chấp thủ, cũng nên được chấp nhận.

Tesaṃ matena bāhirāyatanavasenapi ekaseso veditabbo ‘‘chaṭṭhāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatanañca saḷāyatana’’nti.

Theo quan điểm của họ, sự còn lại của một từ cũng nên được hiểu theo cách xứ ngoại tại: "xứ thứ sáu và sáu xứ và sáu xứ và sáu xứ".

Visuddhimaggopi imassa āgamassa atthasaṃvaṇṇanāti āha ‘‘visuddhimagge…pe… vuttanayamevā’’ti.

Since the Visuddhimagga is an explanation of the meaning of this scripture, he says: "in the Visuddhimagga... and so on... the very method stated."

Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) cũng là sự giải thích ý nghĩa của truyền thống này, nên Ngài nói "trong Thanh Tịnh Đạo... v.v... chỉ theo cách đã nói".

Esa nayo aññatthāpi visuddhimaggaggahaṇe.

This method applies elsewhere too when the Visuddhimagga is mentioned.

Cách này cũng áp dụng cho việc đề cập đến Thanh Tịnh Đạo ở những nơi khác.

1032

Saḷāyatanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the section on the Six Sense-Bases is finished.

Hoàn thành phần giải thích về sáu xứ.

1033

Nāmarūpavāravaṇṇanā

The Explanation of the Section on Name-and-Form

Giải thích về danh sắc

1034

100. Namanalakkhaṇanti ārammaṇābhimukhaṃ namanasabhāvaṃ tena vinā apavattanato.

"Having the characteristic of bending" means having the nature of bending towards an object, because without it, there is no arising.

100. Đặc tính nghiêng về (namanalakkhaṇa) – bản chất nghiêng về đối tượng, vì không có nó thì không thể tồn tại.

Ruppanaṃ sītādivirodhipaccayasannipāte visadisuppatti.

Ruppana (affliction) is the arising of a dissimilar state when antagonistic conditions such as cold, etc., converge.

Ruppanaṃ (sự bị hoại diệt) là sự phát sinh không đồng nhất khi các nhân đối nghịch như nóng lạnh tụ hội.

Ime pana tayotiādinā sabbacittuppādasādhāraṇavaseneva taṃsaṅkhārakkhandhaggahaṇaṃ, tasmā ye yattha asādhāraṇā, tepi atthato gahitāyevāti dasseti.

It shows that by the statement "these three" and so on, those aggregates are included in a manner common to all thought-arisings, and therefore, even those (aggregates) that are not common there are implicitly included in meaning.

Tuy nhiên, việc nắm giữ uẩn hành (saṅkhārakkhandha) đó chỉ theo cách phổ biến cho tất cả các tâm khởi lên, như đã nói “ba này” (tayo) v.v., do đó, những gì không phổ biến ở đó cũng được bao gồm về mặt ý nghĩa.

1035

Upādiyitvāti paccaye katvā.

Upādiyitvā means having made into conditions.

Upādiyitvā (nắm giữ) có nghĩa là biến thành nhân.

Paccayakaraṇameva hi paccayuppannassa paccayabhūtadhammānaṃ upādiyanaṃ.

Indeed, the very act of making conditions for that which has arisen from conditions is the taking up of those phenomena that are conditions.

Vì việc biến thành nhân chính là sự nắm giữ các pháp là nhân của những gì được sinh ra bởi nhân.

Samūhasambandhe sāmivacanaṃ etanti ‘‘samūhatthe etaṃ sāmivacana’’nti vuttaṃ tena vinā sambandhassa abhāvato.

This is the possessive case in the sense of a collection, and thus it is said, "This is the possessive case in the sense of a collection," because without it, connection is absent.

Đây là sở hữu cách trong mối quan hệ tập hợp, như đã nói “đây là sở hữu cách trong ý nghĩa tập hợp” (samūhatthe etaṃ sāmivacanaṃ), vì không có mối quan hệ nếu không có nó.

Tenāti tasmā.

Tena means therefore.

Tenā (do đó) có nghĩa là vì vậy.

Taṃ sabbampīti taṃ bhūtupādāyapabhedaṃ sabbampi sattavīsatividhaṃ.

Taṃ sabbampi means all of that, the twenty-seven kinds, which are differentiated as fundamental elements and derived elements.

Taṃ sabbampī (tất cả những điều đó) là tất cả hai mươi bảy loại được phân loại là vật chất sơ đẳng và vật chất thứ cấp (bhūtupādāya).

Yassa nāmassāti catuvokārabhave nāmassa.

Yassa nāmassā (of which name) refers to the name in the four-constituent existence.

Yassa nāmassā (của danh này) là của danh trong hữu bốn uẩn (catuvokārabhava).

Viññāṇampi tappariyāpannameva veditabbaṃ.

Viññāṇa (consciousness) should also be understood as included within it.

Viññāṇa (thức) cũng phải được hiểu là nằm trong đó.

Rūpassāti ekavokārabhave rūpassa.

Rūpassā (of form) refers to form in the one-constituent existence.

Rūpassā (của sắc) là của sắc trong hữu một uẩn (ekavokārabhava).

Viññāṇaṃ pana pañcavokārabhave saṅkhāraviññāṇameva.

But viññāṇa (consciousness) in the five-constituent existence is just saṅkhāra-viññāṇa (volitional consciousness).

Viññāṇaṃ (thức) trong hữu năm uẩn (pañcavokārabhava) chỉ là hành thức (saṅkhāraviññāṇa) mà thôi.

Yassa pañcavokārabhave nāmarūpassa.

Yassa refers to the name-and-form in the five-constituent existence.

Yassa (của cái nào) là của danh sắc (nāmarūpa) trong hữu năm uẩn.

Tassa vasenāti sahajātassa sahajātādivasena, anantarassa anantarādivasena, itarassa upanissayādivasena tassa nāmassa yathārahaṃ tassa tassa viññāṇassa paccayabhāvo veditabbo.

Tassa vasena (by means of that) means that the conditionality of that name, in the manner appropriate for each consciousness (viññāṇa), should be understood as co-arisen, etc., for the co-arisen; as immediately precedent, etc., for the immediately precedent; and as root-cause, etc., for the others.

Tassa vasenā (theo quyền năng của cái đó) có nghĩa là phải hiểu rằng danh đó là nhân của thức đó một cách tương ứng, theo quyền năng của đồng sinh (sahajāta) v.v., đối với đồng sinh; theo quyền năng của vô gián (anantara) v.v., đối với vô gián; và theo quyền năng của tăng thượng duyên (upanissaya) v.v., đối với cái khác.

1036

Nāmarūpavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on Name-and-Form is concluded.

Phần giải thích về Nāmarūpavāra (Chương Danh Sắc) đã hoàn tất.

1037

Viññāṇavāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Consciousness

Giải thích về Viññāṇavāra (Chương Thức)

1038

101. Tebhūmakavipākaggahaṇe kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.

The reason for the inclusion of tebhūmaka-vipāka (resultant consciousness of the three planes) has already been stated below.

101. Lý do để nắm giữ quả dị thục ba cõi (tebhūmakavipāka) đã được nói ở dưới.

Saṅkhāro yassa viññāṇassāti ettha aṭṭhavidhopi kāmāvacarapuññābhisaṅkhāro soḷasavidhassa kāmāvacaravipākaviññāṇassa, pañcavidhopi rūpāvacarapuññābhisaṅkhāro pañcavidhassa rūpāvacaravipākaviññāṇassa, dvādasavidhopi apuññābhisaṅkhāro sattavidhassa akusalavipākaviññāṇassa, catubbidhopi āneñjābhisaṅkāro catubbidhassa arūpāvacaravipākaviññāṇassa yathārahaṃ paṭisandhipavattīsu kammapaccayena ceva upanissayapaccayena ca paccayo hoti.

Here, in saṅkhāro yassa viññāṇassa (volitional formation of which consciousness), the eight kinds of meritorious volitional formations of the sense-sphere are conditions, as appropriate, for the sixteen kinds of resultant sense-sphere consciousness; the five kinds of meritorious volitional formations of the fine-material sphere are conditions for the five kinds of resultant fine-material sphere consciousness; the twelve kinds of unmeritorious volitional formations are conditions for the seven kinds of unwholesome resultant consciousness; and the four kinds of imperturbable volitional formations are conditions for the four kinds of resultant immaterial-sphere consciousness, both through karma condition and through root-cause condition, during both rebirth-linking and the process of existence.

Ở đây, saṅkhāro yassa viññāṇassā (hành là nhân của thức nào), tất cả tám loại thiện hành dục giới (kāmāvacarapuññābhisaṅkhāro) là nhân của mười sáu loại quả dị thục dục giới (kāmāvacaravipākaviññāṇa); tất cả năm loại thiện hành sắc giới (rūpāvacarapuññābhisaṅkhāro) là nhân của năm loại quả dị thục sắc giới (rūpāvacaravipākaviññāṇa); tất cả mười hai loại bất thiện hành (apuññābhisaṅkhāro) là nhân của bảy loại quả dị thục bất thiện (akusalavipākaviññāṇa); và tất cả bốn loại bất động hành (āneñjābhisaṅkāro) là nhân của bốn loại quả dị thục vô sắc giới (arūpāvacaravipākaviññāṇa) một cách tương ứng, trong tái tục và trong diễn tiến, bằng nghiệp duyên và tăng thượng duyên.

Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 2.620) vuttanayena veditabbo.

This is the summary here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga (Visuddhi. 2.620).

Đây là tóm tắt ở đây, phần chi tiết phải được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 2.620).

1039

Viññāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on Consciousness is concluded.

Phần giải thích về Viññāṇavāra (Chương Thức) đã hoàn tất.

1040

Saṅkhāravāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Volitional Formations

Giải thích về Saṅkhāravāra (Chương Hành)

1041

102. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇoti abhisañcetayitasabhāvo, āyūhanalakkhaṇoti attho.

Abhisaṅkharaṇalakkhaṇo (characterized by forming) means having the nature of intentionally creating, or the characteristic of accumulating.

102. Abhisaṅkharaṇalakkhaṇo (có đặc tính là tạo tác) có nghĩa là có bản chất là tạo tác, tức là có đặc tính là tích lũy.

Copanavasenāti kāyaviññattisaṅkhātacopanavasena.

Copanavasena (by means of impulsion) refers to the impulsion constituted by bodily intimation.

Copanavasenā (theo quyền năng của sự thúc đẩy) có nghĩa là theo quyền năng của sự thúc đẩy được gọi là thân biểu tri (kāyaviññatti).

Tena pañcadvārikacetanā paṭikkhipati.

This excludes volitions connected with the five sense doors.

Điều đó loại trừ các tư (cetanā) thuộc năm cửa.

Vacanabhedavasenāti vācānicchāraṇavasena.

Vacanabhedavasena (by means of utterance) refers to the emission of speech.

Vacanabhedavasenā (theo quyền năng của sự phân biệt lời nói) có nghĩa là theo quyền năng của sự phát ra lời nói.

Vacīviññattisamuṭṭhāpanavasenāti attho.

It means by means of giving rise to verbal intimation.

Tức là theo quyền năng của việc tạo ra ngữ biểu tri (vacīviññatti).

Yathāvuttā vīsati, nava mahaggatakusalacetanā cāti ekūnatiṃsa manosañcetanā.

The twenty types mentioned above, plus the nine kinds of lofty wholesome volitions, make twenty-nine kinds of mental volitions.

Hai mươi loại đã nói, và chín tư thiện đại hành (mahaggatakusalacetanā) nữa, đó là hai mươi chín ý tư (ekūnatiṃsa manosañcetanā).

‘‘Kusalānaṃ upanissayavasenā’’ti vuttaṃ, ekaccānaṃ ārammaṇavasenapīti vattabbaṃ.

It is said, " through root-cause condition for wholesome actions," and it should also be stated, "for some, through object condition."

Đã nói “theo quyền năng của tăng thượng duyên đối với các thiện pháp” (kusalānaṃ upanissayavasenā), cũng phải nói là theo quyền năng của đối tượng đối với một số.

Sahajātādivasenāti sahajāta-aññamañña-nissaya-sampayutta-atthi-avigatahetuvasena, anantarānaṃ anantarasamanantaraanantarūpanissayanatthivigatāsevanasena paccayo.

Sahajātādivasena (by means of co-arisen, etc.) means through co-arisen, mutual, support, associated, presence, and non-disappearance conditions for causes; and for immediately precedent states, it is a condition through immediate, contiguous, immediately precedent root-cause, absence, disappearance, and repetition conditions.

Sahajātādivasenā (theo quyền năng của đồng sinh v.v.) có nghĩa là nhân theo quyền năng của đồng sinh (sahajāta), hỗ tương (aññamañña), y chỉ (nissaya), tương ưng (sampayutta), hiện hữu (atthi), bất ly (avigatahetu); đối với các pháp vô gián (anantara), là nhân theo quyền năng của vô gián (anantara), đẳng vô gián (samanantara), vô gián tăng thượng duyên (anantarūpanissaya), vô hữu (natthi), ly khứ (vigata), và thường hành (āsevana).

Api-saddena upanissayaṃ saṅgaṇhāti.

The word api (also) includes root-cause condition.

Từ api (cũng) bao gồm tăng thượng duyên (upanissaya).

1042

Saṅkhāravāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on Volitional Formations is concluded.

Phần giải thích về Saṅkhāravāra (Chương Hành) đã hoàn tất.

1043

Avijjāvāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Ignorance

Giải thích về Avijjāvāra (Chương Vô Minh)

1044

103. ‘‘Dukkhasacceaññāṇa’’nti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘tatthā’’tiādi āraddhaṃ.

The phrase "tatthā" (therein), etc., is introduced to elaborate on the meaning concisely stated as " ignorance regarding the truth of suffering."

103. Để giải thích ý nghĩa đã nói tóm tắt là “vô minh về Khổ đế” (dukkhasacce aññāṇa), câu “tatthā” (ở đó) v.v. đã được bắt đầu.

Tanti aññāṇaṃ.

Taṃ refers to ignorance.

Taṃ (cái đó) là vô minh.

Satipi pahātabbatte pariññeyyattavasena antogadhaṃ.

Though it ought to be abandoned, it is included by way of being something to be fully understood.

Mặc dù có tính chất phải được đoạn trừ, nhưng nó nằm trong (antogadhaṃ) về mặt phải được liễu tri (pariññeyyatta).

Dukkhasaccañcassāti vatthusaṅkhātaṃ sampayuttakhandhasaṅkhātañca dukkhasaccaṃ assa aññāṇassa.

Dukkhasaccañcassa means the truth of suffering, which is the basis (vatthu) and the associated aggregates, for that ignorance.

Dukkhasaccañcassā (và Khổ đế của nó) là Khổ đế được gọi là đối tượng (vatthusaṅkhātaṃ) và Khổ đế được gọi là các uẩn tương ưng (sampayuttakhandhasaṅkhātañca) của vô minh này.

Taṃ hissa nissayapaccayo hoti.

For that (ignorance), this (suffering) is a support condition.

Vì nó là nhân y chỉ (nissayapaccayo) của vô minh.

Tassāti dukkhasaccassa.

Tassā refers to the truth of suffering.

Tassā (của cái đó) là của Khổ đế.

Yāthāvalakkhaṇapaṭivedhanivāraṇenāti saṅkhataaviparītasabhāvapaṭivijjhanassa nivāraṇena.

Yāthāvalakkhaṇapaṭivedhanivāraṇena (by preventing the penetration of its true characteristic) means by preventing the penetration of its unconditioned and undistorted nature.

Yāthāvalakkhaṇapaṭivedhanivāraṇenā (bằng cách ngăn cản sự thâm nhập vào đặc tính chân thật) có nghĩa là bằng cách ngăn cản sự thâm nhập vào bản chất chân thật của pháp hữu vi (saṅkhataaviparītasabhāva).

Etenassa pariññābhisamayasaṅkhātassa ariyamaggapaṭivedhassa vibandhakabhāvamāha.

By this, it states that ignorance is an impediment to the penetration of the noble path, which is called the comprehension of full understanding.

Điều này nói lên tính chất cản trở của nó đối với sự thâm nhập Thánh đạo (ariyamaggapaṭivedha) được gọi là liễu tri (pariññābhisamaya).

Ñāṇappavattiyāti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkha’’nti anubujjhanākārāya pubbabhāgañāṇappavattiyā.

Ñāṇappavattiyā refers to the arising of preliminary knowledge in the form of understanding, "this is suffering, this much is suffering."

Ñāṇappavattiyā (bằng sự diễn tiến của trí tuệ) có nghĩa là bằng sự diễn tiến của trí tuệ sơ khởi (pubbabhāgañāṇa) theo cách nhận biết rằng “đây là khổ, khổ nhiều đến thế này”.

Etthāti dukkhasacce.

Ettha means in this (truth of suffering).

Etthā (ở đây) là trong Khổ đế.

Appadānenāti avissajjanena.

Appadānenā means by not giving, by not releasing.

Appadānenā (bằng sự không cho phép) có nghĩa là bằng sự không giải thoát.

Etenassā anubodhañāṇassapi vibandhakatamāha.

By this, it states that it is an impediment even to intuitive knowledge.

Điều này cũng nói lên tính chất cản trở của nó đối với trí tuệ nhận biết.

1045

Tīhi kāraṇehi veditabbaṃ antogadhābhāvato.

It is to be understood by three reasons due to its non-inclusion.

Tīhi kāraṇehi veditabbaṃ (phải được hiểu bằng ba lý do) vì không nằm trong.

Idha sampayuttakhandhavaseneva vatthuto samudaye aññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Here, ignorance regarding the origin should be seen essentially through the associated aggregates.

Ở đây, vô minh về tập đế phải được thấy về mặt đối tượng (vatthuto) chỉ theo các uẩn tương ưng (sampayuttakhandhavaseneva).

Ekenevāti itaraṃ kāraṇattayaṃ paṭikkhipati.

Ekeneva (by one alone) rejects the other three reasons.

Ekenevā (chỉ bằng một) loại bỏ ba lý do còn lại.

Yadipi aññāṇaṃ nirodhamagge ārammaṇaṃ na karoti, kuto tadantogadhatabbatthutā, te pana jānitukāmassa tappaṭicchādanavasena anirodhamaggesu nirodhamaggaggāhahetutāvasena ca pavattamānaṃ ‘‘nirodhe paṭipadāyañca aññāṇa’’nti vuccati.

Although ignorance does not take cessation and the path as its object (kammaṇa), how can it be included within them or be their basis? But since it operates by concealing them for one who wishes to know them, and by causing one to grasp at non-cessation and non-path instead of cessation and the path, it is called "ignorance regarding cessation and the path."

Mặc dù vô minh không tạo đối tượng cho Diệt đế và Đạo đế, làm sao có thể nói rằng nó nằm trong hoặc là đối tượng của chúng? Tuy nhiên, khi nó diễn tiến bằng cách che đậy chúng đối với người muốn biết chúng, và bằng cách là nguyên nhân của việc nắm giữ Diệt đế và Đạo đế như là không phải Diệt đế và Đạo đế, nó được gọi là “vô minh về Diệt đế và Đạo đế” (nirodhe paṭipadāyañca aññāṇa).

Tenāha ‘‘paṭicchādanato’’tiādi.

Therefore, it is said, " through concealment," etc.

Do đó, Ngài nói “paṭicchādanato” (do sự che đậy) v.v.

Tassattho vuttoyeva.

Its meaning has already been stated.

Ý nghĩa của nó đã được nói rồi.

Gambhīrattāti sabhāveneva gambhīrattā.

Gambhīrattā (due to its profundity) means due to its inherent profundity.

Gambhīrattā (do tính sâu xa) có nghĩa là do bản chất sâu xa.

Agādhaapatiṭṭhābhāvena taṃvisayassa ñāṇassa uppādetuṃ asakkuṇeyyattā duddasaṃ.

It is difficult to see (duddasaṃ) because it is unable to give rise to knowledge regarding its object due to its unfathomable and unsupportable nature.

Do không thể tạo ra trí tuệ đối với đối tượng đó vì không có đáy và không có chỗ dựa, nên nó khó thấy (duddasaṃ).

Purimaṃ pana saccadvayaṃ.

Purimaṃ pana refers to the former two truths.

Hai Thánh đế trước (purimaṃ pana).

Vañcanīyaṭṭhenāti vañcakabhāvena ayāthāvabhāvena upaṭṭhānato duddasattā gambhīraṃ, na sabhāvato, tasmā taṃvisayaṃ aññāṇaṃ uppajjati.

Vañcanīyaṭṭhena (in the sense of being deceptive) means it is profound due to being difficult to see because it appears in a deceptive, unreal way, not inherently so; therefore, ignorance regarding its object arises.

Vañcanīyaṭṭhenā (theo nghĩa lừa dối) có nghĩa là do sự hiện hữu theo tính chất lừa dối, không chân thật, nên nó khó thấy và sâu xa, chứ không phải do bản chất, do đó vô minh đối với đối tượng đó phát sinh.

Tatthāti tasmiṃ purimasaccadvaye aniccādisabhāvalakkhaṇassa duddasattā eva niccādivipallāsavasena pavattati aññāṇanti ānetvā sambandhitabbaṃ.

Tatthā (therein) in those former two truths, it should be connected by inferring that ignorance arises through misconceptions of permanence, etc., due to the difficulty of seeing the characteristics of impermanence, etc.

Tatthā (ở đó) có nghĩa là phải hiểu và liên kết rằng trong hai Thánh đế trước đó, do tính chất khó thấy của đặc tính vô thường v.v., vô minh diễn tiến theo sự điên đảo về thường v.v.

1046

Idāni niddesavibhāgenapi avijjāya saccesu pavattivibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show the distinctions in the operation of ignorance regarding the truths even through the method of enumeration, the phrase "apicā" (furthermore), etc., is stated.

Bây giờ, để chỉ ra sự diễn tiến của vô minh trong các Thánh đế ngay cả bằng cách phân loại theo sự chỉ định, câu “apicā” (hơn nữa) v.v. đã được nói.

Tattha dukkheti ettakena bhummaniddesena.

Here, dukkhe (in suffering) is by means of locative specification.

Ở đó, dukkhe (trong Khổ) là bằng sự chỉ định trạng thái.

Saṅgahatoti pariññeyyatāya dukkhena saṅgahetabbato.

Saṅgahato (by inclusion) means by being included by suffering as something to be fully understood.

Saṅgahato (do sự bao gồm) có nghĩa là do phải được bao gồm bởi Khổ về mặt phải được liễu tri.

Tena niddhāraṇatthaṃ dasseti.

By this, it shows the meaning of determination.

Điều đó chỉ ra ý nghĩa của sự xác định.

Dukkhasmiñhi avijjā niddhārīyati, na aññasmiṃ.

For ignorance is determined in suffering, not in anything else.

Vì vô minh được xác định trong Khổ, chứ không phải trong cái khác.

Vatthutoti ādhāratthaṃ.

Vatthuto (as its basis) means in the sense of a foundation.

Vatthuto (về mặt đối tượng) là ý nghĩa của sự y chỉ.

Dukkhasannissayā hi avijjā.

For ignorance is dependent on suffering.

Vì vô minh y chỉ vào Khổ.

Ārammaṇatoti visayatthaṃ taṃ ārabbha pavattanato.

Ārammaṇato (as its object) means in the sense of an object, as it operates by taking that as its object.

Ārammaṇato (về mặt đối tượng) là ý nghĩa của đối tượng, vì nó diễn tiến dựa vào đối tượng đó.

Kiccatoti byāpanatthaṃ chādanavasena taṃ byāpetvā pavattanato.

Kiccato (as its function) means in the sense of pervading, as it operates by pervading that (suffering) by way of concealing.

Kiccato (về mặt chức năng) là ý nghĩa của sự bao trùm, vì nó diễn tiến bao trùm đối tượng đó bằng cách che đậy.

Iminā nayena sesesupi attho veditabbo.

By this method, the meaning in the remaining (truths) should also be understood.

Theo cách này, ý nghĩa trong các trường hợp còn lại cũng phải được hiểu.

Avisesatoti visesābhāvato, vuttanayena dukkhādīsu pavattiākāravisesaṃ aggahetvāti attho.

Avisesato (without distinction) means due to the absence of distinction, meaning without distinguishing the particular mode of operation in suffering, etc., in the way stated.

Avisesato (không có sự khác biệt) có nghĩa là không có sự khác biệt, tức là không nắm giữ sự khác biệt trong cách diễn tiến trong Khổ v.v. theo cách đã nói.

Sabhāvatoti sarasalakkhaṇato.

Sabhāvato (by nature) means by its essential characteristic.

Sabhāvato (do bản chất) có nghĩa là do đặc tính riêng của nó.

Catunnampi saccānaṃ ajānanasabhāvā hi avijjā.

For ignorance has the nature of not knowing all four truths.

Vì vô minh có bản chất là không biết cả bốn Thánh đế.

Kāmarāgabhavarāgā kāmāsavabhavāsavāti āha ‘‘sahajātādivasenā’’ti.

Referring to sensual lust and lust for existence as sensual influx and influx of existence, it is said, "sahajātādivasena" (by means of co-arisen, etc.).

Dục ái (kāmarāga) và hữu ái (bhavarāga) là dục lậu (kāmāsava) và hữu lậu (bhavāsava), do đó Ngài nói “sahajātādivasenā” (theo quyền năng của đồng sinh v.v.).

Nanu avijjā eva avijjāsavo, so kathaṃ avijjāya paccayoti āha ‘‘pubbuppannā’’tiādi.

Since ignorance itself is the influx of ignorance, how can it be a condition for ignorance? To this, it is said, "pubbuppannā" (previously arisen), etc.

Vô minh chính là vô minh lậu (avijjāsava), làm sao nó có thể là nhân của vô minh? Ngài nói “pubbuppannā” (đã phát sinh trước) v.v.

1047

Avijjāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The exposition of the section on Ignorance is concluded.

Phần giải thích về Avijjāvāra (Chương Vô Minh) đã hoàn tất.

1048

Āsavavāravaṇṇanā

Exposition of the Section on Influxes

Giải thích về Āsavavāra (Chương Lậu)

1049

104. Āsavavāre āsava-saddattho āsavavicāro ca heṭṭhā vuttoyeva.

In the Āsavavāra (section on influxes), the meaning of the word āsava (influx) and the discussion of āsava have already been stated below.

104. Trong Āsavavāra (Chương Lậu), ý nghĩa của từ āsava và sự khảo sát về āsava đã được nói ở dưới.

Kasmā panāyaṃ vāro vutto, nanu avijjādikāva paṭiccasamuppādadesanāti codanaṃ sandhāya ‘‘ayaṃ vāro’’tiādi āraddhaṃ.

Why is this section stated? Is it not the teaching of dependent origination beginning with ignorance? Addressing this question, the phrase "ayaṃ vāro" (this section), etc., is introduced.

Tại sao chương này lại được nói, phải chăng sự thuyết giảng về Duyên khởi (paṭiccasamuppāda) là về vô minh v.v.? Để giải đáp câu hỏi này, câu “ayaṃ vāro” (chương này) v.v. đã được bắt đầu.

Paṭiccasamuppādapadesūti paṭiccasamuppādakoṭṭhāsesu.

Paṭiccasamuppādapadesu means in the parts of dependent origination.

Paṭiccasamuppādapadesū (trong các phần của Duyên khởi) có nghĩa là trong các bộ phận của Duyên khởi.

Dvādasakoṭṭhāsā hi satthu paṭiccasamuppādadesanā.

Indeed, the Teacher's teaching of dependent origination has twelve factors.

Quả thật, lời dạy về Duyên khởi của Bậc Đạo Sư có mười hai phần.

Tassāpi paccayadassanavasenāti nāyaṃ kāpilānaṃ mūlapakati viya appaccayā, atha kho sappaccayāti avijjāyapi paccayadassanavasena.

The phrase 'by way of showing its condition' means that this^* is not unconditioned like the primary nature (mūlapakati) of the Sāṃkhyas, but rather it is conditioned, even ignorance, by way of showing its condition.

“Theo cách thấy nhân duyên của nó” nghĩa là điều này không phải không có nhân duyên như bản chất gốc của trường phái Sāṅkhya (Kapila), mà là có nhân duyên, theo cách thấy nhân duyên của ngay cả vô minh.

Āsavasamudayenāti atītabhave āsavānaṃ samudayena etarahi avijjāya samudayo, etarahi avijjāya samudayena anāgate āsavasamudayoti evaṃ āsavāvijjānaṃ paccayapaccayuppannakabhāvena aparāparaṃ pavattamānaṃ ādikoṭiabhāveneva tannimittassa saṃsārassa ādikoṭiabhāvato anamataggatāsiddhi veditabbā.

The phrase 'with the arising of the influxes' signifies that with the arising of the influxes in a past existence, there is the arising of ignorance in the present; and with the arising of ignorance in the present, there is the arising of the influxes in the future. Thus, by means of the causal and resultative relationship of the influxes and ignorance, which continues ceaselessly, the beginningless nature (anamataggatā) of Saṃsāra, whose cause is these, is to be understood as established due to its beginningless nature.

“Do sự tập khởi của các lậu hoặc” nghĩa là do sự tập khởi của các lậu hoặc trong kiếp quá khứ mà có sự tập khởi của vô minh hiện tại; do sự tập khởi của vô minh hiện tại mà có sự tập khởi của các lậu hoặc trong tương lai. Như vậy, do lậu hoặc và vô minh có trạng thái nhân và quả, tiếp tục diễn ra hết lần này đến lần khác, nên phải biết rằng sự không có điểm khởi đầu của chúng dẫn đến sự không có điểm khởi đầu của vòng luân hồi có dấu hiệu đó (lậu hoặc và vô minh), do đó thành tựu sự vô thỉ (anamatagga).

1050

Dvattiṃsa ṭhānānīti dvattiṃsa saccappaṭivedhakāraṇāni, dvattiṃsa vā catusaccakammaṭṭhānāni.

'Thirty-two stations' refers to thirty-two causes for the penetration of the truths, or thirty-two meditation subjects of the Four Noble Truths.

“Ba mươi hai xứ” nghĩa là ba mươi hai nguyên nhân giác ngộ các sự thật, hoặc ba mươi hai đề mục thiền quán Tứ Thánh Đế.

Imamhā sammādiṭṭhisuttāti yāya ariyasāvako sammādiṭṭhi nāma hoti, sā ariyā sammādiṭṭhi ettha vuttāti sammādiṭṭhisuttaṃ, ito sammādiṭṭhisuttato.

'From this Sammādiṭṭhi Sutta' – the Sammādiṭṭhi Sutta is so called because the noble right view by which an Ariyan disciple possesses right view is expounded therein; thus, 'from this Sammādiṭṭhi Sutta'.

“Từ kinh Chánh Kiến này” nghĩa là kinh Chánh Kiến, nơi chánh kiến cao thượng mà nhờ đó một vị Thánh đệ tử được gọi là có chánh kiến, đã được trình bày ở đây, từ kinh Chánh Kiến này.

1051

Catusaccapariyāyehīti catusaccādhigamakāraṇehi.

'By way of the Four Noble Truths' refers to the causes for the realization of the Four Noble Truths.

“Bằng các phương pháp Tứ Thánh Đế” nghĩa là bằng các nguyên nhân chứng đắc Tứ Thánh Đế.

Arahattapariyāyehīti ‘‘so sabbaso rāgānusayaṃ pahāyā’’tiādinā arahattādhigamakāraṇehi.

'By way of Arahantship' refers to the causes for the attainment of Arahantship, as in "he completely abandons the underlying tendency to lust," and so on.

“Bằng các phương pháp A-la-hán quả” nghĩa là bằng các nguyên nhân chứng đắc A-la-hán quả như câu “vị ấy đã đoạn trừ hoàn toàn tùy miên tham dục” v.v…

Tenāha ‘‘catusaṭṭhiyā kāraṇehī’’ti.

Therefore, it is said, "by sixty-four reasons."

Vì vậy, đã nói “bằng sáu mươi bốn nguyên nhân”.

1052

Āsavavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the Āsavavāra is concluded.

Phần giải thích về các lậu hoặc đã xong.

1053

Sammādiṭṭhisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The Līnatthappakāsanā on the commentary to the Sammādiṭṭhi Sutta is completed.

Sự hiển bày ý nghĩa ẩn tàng trong phần giải thích kinh Chánh Kiến đã hoàn tất.

1054

10. Satipaṭṭhānasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Satipaṭṭhāna Sutta

10. Phần giải thích kinh Niệm Xứ

1055

105. Jānapadinoti (dī. ni. ṭī. 2.95) janapadavanto, janapadassa vā issarā rājakumārā.

'Jānapadino' (Dī. Nī. Ṭī. 2.95) means those possessing provinces, or rulers of provinces, namely, 'princes'.

105. “Jānapadino” (Dī. Ni. Ṭī. 2.95) là những người có quốc độ, hoặc là những vị chủ tể của quốc độ, tức là “các vương tử”.

Gottavasena kurū nāma.

By lineage, they are called 'Kurūs'.

Theo dòng họ, họ được gọi là “Kurū”.

Tesaṃ nivāso yadi eko janapado, kathaṃ bahuvacananti āha ‘‘ruḷhīsaddenā’’ti.

If their dwelling place is a single province, how can it be plural? In response, it says, "by common usage".

Nếu nơi cư ngụ của họ là một quốc độ, tại sao lại dùng số nhiều? Vì vậy, đã nói “bằng từ ngữ quy ước”.

Akkharacintakā hi īdisesu ṭhānesu yutte viya saliṅgavacanāni (pāṇini 1.251) icchanti, ayamettha ruḷhī yathā aññatthāpi ‘‘aṅgesu viharati, mallesu viharatī’’ti ca.

Indeed, grammarians desire nouns and verbs to be in appropriate gender and number (Pāṇini 1.251) in such places, and this is a common usage here, just as elsewhere it is said, "He dwells among the Aṅgas, he dwells among the Mallans."

Các nhà ngữ pháp học, trong những trường hợp như vậy, mong muốn các từ có giới tính và số phù hợp (Pāṇini 1.251), đây là một quy ước, giống như ở những nơi khác cũng nói “vị ấy trú ở Aṅga, vị ấy trú ở Malla”.

Tabbisesane pana janapada-sadde jāti-sadde ekavacanameva.

However, in specifying a province, the word 'province' (janapada-sadda) and 'lineage' (jāti-sadda) are always singular.

Tuy nhiên, trong từ “janapada” là tính từ đặc biệt, từ chỉ chủng loại thì chỉ dùng số ít.

Aṭṭhakathācariyā panāti pana-saddo visesatthajotano.

The particle 'pana' in 'but the Aṭṭhakathā teachers' highlights a specific meaning.

“Nhưng các vị chú giải sư” – từ “pana” biểu thị ý nghĩa đặc biệt.

Tena puthuatthavisayatāya evaṃ taṃ bahuvacananti ‘‘bahuke panā’’tiādinā vakkhamānaṃ visesaṃ dīpeti.

Thereby, it illuminates the specific point that the plural is used due to the diversity of meanings, as will be stated in "in many," and so on.

Nhờ đó, từ này biểu thị sự đặc biệt sẽ được nói đến sau, như “bahuke pana”, rằng nó là số nhiều vì liên quan đến nhiều ý nghĩa khác nhau.

Sutvāti mandhātumahārājassa ānubhāvadassanānusārena paramparāgataṃ kathaṃ sutvā.

'Having heard' refers to hearing the story, which came down through tradition, in accordance with the showing of King Mandhātu's majesty.

“Nghe” nghĩa là nghe câu chuyện được truyền lại theo sự hiển bày oai lực của Đại vương Mandhātu.

Anusaṃyāyantenāti anuvicarantena.

'Following and traversing' means wandering about.

“Anusaṃyāyantena” nghĩa là đang đi theo, đang du hành.

Etesaṃ ṭhānanti candimasūriyamukhena cātumahārājikabhavanamāha.

'Their place' refers to the realm of the Cātumahārājika devas, through the moon and sun.

“Nơi này của họ” ám chỉ cung điện của Tứ Đại Thiên Vương qua mặt trăng và mặt trời.

Tenāha ‘‘tattha agamāsī’’tiādi.

Therefore, it is said, "He went there," and so on.

Vì vậy, đã nói “vị ấy đã đi đến đó” v.v…

Soti mandhātumahārājā.

'He' refers to King Mandhātu.

“Vị ấy” là Đại vương Mandhātu.

Tanti cātumahārājikarajjaṃ.

'That' refers to the Cātumahārājika kingdom.

“Nó” là vương quốc của Tứ Đại Thiên Vương.

Gahetvāti sampaṭicchitvā.

'Having taken' means having accepted.

“Nhận lấy” nghĩa là chấp nhận.

Puna pucchi pariṇāyakaratanaṃ.

'He again asked' the guiding gem (pariṇāyakaratana).

“Lại hỏi” về bảo vật người hướng đạo.

Dovārikabhūmiyaṃ tiṭṭhanti sudhammāya devasabhāya devapurassa ca catūsu dvāresu ārakkhāya adhikatattā.

'They stand in the position of doorkeepers' because they are assigned to guard the four gates of the city of devas and the Sudhammā deva assembly hall.

“Đứng ở vị trí người gác cổng” vì được giao nhiệm vụ canh gác ở bốn cổng của Thiên cung Sudhammā và thành phố của chư thiên.

Dibbarukkhasahassapaṭimaṇḍitanti idaṃ ‘‘cittalatāvana’’ntiādīsupi yojetabbaṃ.

The phrase 'adorned with a thousand divine trees' should also be applied to "the Cittalatāvana," and so on.

“Được trang hoàng bởi hàng ngàn cây thần” – điều này cũng nên được liên kết với “Cittalatāvana” v.v…

1056

Pathaviyaṃ patiṭṭhāsīti bhassitvā pathaviyā āsanne ṭhāne aṭṭhāsi, ṭhatvā ca nacirasseva antaradhāyi tenattabhāvena rañño cakkavattissariyassa abhāvato.

'He stood on the earth' means he fell and stood in a place near the earth, and having stood, he quickly disappeared, because that existence of the king lacked universal sovereignty. Others say, "having remained for a long time."

“Đứng trên mặt đất” nghĩa là sau khi rơi xuống, vị ấy đứng ở một nơi gần mặt đất, và sau khi đứng đó, không lâu sau thì biến mất, vì không còn quyền lực của một vị Chuyển Luân Vương với thân thể đó.

‘‘Cirataraṃ kālaṃ ṭhatvā’’ti apare.

.

Những người khác nói: “Đứng trong một thời gian dài”.

Devabhāvo pāturahosi devaloke pavattivipākadāyino aparāpariyāyavedanīyassa kammassa katokāsattā.

'Deva-existence manifested' due to the opportunity given to karma, which produced results in the deva realm and was felt sequentially.

“Trạng thái chư thiên xuất hiện” do nghiệp tạo quả dị thục trong cõi trời, được cảm thọ hết kiếp này đến kiếp khác, đã có cơ hội.

Avayave siddho viseso samudāyassa visesako hotīti ekampi raṭṭhaṃ bahuvacanena voharīyati.

Just as a specific quality in a part indicates a specific quality in the whole, so even one country is referred to by a plural term.

Sự đặc biệt đã thành tựu trong một bộ phận làm cho toàn thể trở nên đặc biệt, vì vậy “ngay cả một quốc độ cũng được gọi bằng số nhiều”.

1057

Da-kārena atthaṃ vaṇṇayanti niruttinayena.

'They explain the meaning by the letter "Da"' in the manner of etymology.

“Giải thích ý nghĩa bằng chữ ‘Da’” theo phương pháp ngữ nguyên học.

Kammāsoti kammāsapādo vuccati uttarapadalopena yathā ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti.

'Kammāsa' refers to Kammāsapāda, with the elision of the latter part of the compound, just as "rūpabhava (existence with form) is rūpa (form)."

“Kammāso” được gọi là Kammāsapāda bằng cách lược bỏ hậu tố, giống như “rūpabhavo rūpa” (sắc hữu là sắc).

Kathaṃ pana so kammāsapādoti āha ‘‘tassa kirā’’tiādi.

How, then, was he Kammāsapāda? It states, "for he indeed," and so on.

Nhưng tại sao vị ấy lại là Kammāsapāda? Vì vậy, đã nói “tassa kirā” v.v…

Damitoti ettha kīdisaṃ damanaṃ adhippetanti āha ‘‘porisādabhāvato paṭisedhito’’ti.

As for 'Damito' (subdued), what kind of subduing is intended here? It states, 'prevented from being a man-eater'.

“Damito” – ở đây, sự chế ngự nào được đề cập? Vì vậy, đã nói “bị ngăn cấm khỏi trạng thái ăn thịt người”.

Ime pana therāti majjhimabhāṇake vadati, te pana cūḷakammāsadammaṃ sandhāya tathā vadanti.

'These elders' refers to those of the Majjhima Bhāṇaka tradition, and they speak thus with reference to Cūḷakammāsadamma.

“Nhưng những vị Trưởng lão này” được nói đến trong Majjhimabhāṇaka, và các vị ấy nói như vậy liên quan đến Cūḷakammāsadamma.

Yakkhiniputto hi kammāsapādo alīnasattukumārakāle bodhisattena tattha damito, sutasomakāle pana bārāṇasirājā porisādabhāvapaṭisedhanena yattha damito, taṃ mahākammāsadammaṃ nāma.

Indeed, Kammāsapāda, the son of a yakkhiṇī, was subdued by the Bodhisatta when he was a lion-hearted young prince; however, when he was Sutasoma, he was subdued by the king of Bārāṇasī by being prevented from being a man-eater. That is called Mahākammāsadamma.

Vì Kammāsapāda, con của nữ dạ-xoa, đã bị Bồ Tát chế ngự ở đó khi còn là hoàng tử Alīnasatta; nhưng khi là Sutasoma, vị ấy đã bị chế ngự bởi vua Bārāṇasi bằng cách ngăn cấm trạng thái ăn thịt người, điều đó được gọi là Mahākammāsadamma.

Puttoti vatvā atrajoti vacanaṃ orasaputtabhāvadassanatthaṃ.

Saying 'son' and then 'offspring' is to show that he was a legitimate son.

Nói “putto” (con trai) rồi lại nói “atrajo” (con ruột) là để chỉ rõ là con ruột.

1058

Yehi āvasitapadeso kururaṭṭhanti nāmaṃ labhi, te uttarakuruto āgatā manussā tattha rakkhitaniyāmeneva pañca sīlāni rakkhiṃsu, tesaṃ diṭṭhānugatiyā pacchimā janatāti, so desadhammavasena avicchedato vattamāno kuruvattadhammoti paññāyittha, ayañca attho kurudhammajātakena (jā. 1.3.76-78) dīpetabbo.

The people who came from Uttarakuru and settled in the land that came to be known as Kururaṭṭha, observed the five precepts with strict discipline. Following their example, the later generations also observed them, and thus, this practice, continuing unbroken by custom, became known as 'Kuruvattadhamma'. This meaning should be elucidated by the Kurudhamma Jātaka (Jā. 1.3.76-78).

Những người đã đến từ Uttarakuru và định cư ở đó, đã giữ gìn năm giới theo quy định được bảo vệ ở đó, và những người dân sau này đã noi theo gương của họ. Như vậy, cái đó được biết đến là “Kuruvattadhammo” (Pháp hành của xứ Kuru) được duy trì liên tục theo phong tục của xứ sở, và ý nghĩa này phải được giải thích bằng Kurudhamma Jātaka (Jā. 1.3.76-78).

So aparabhāge yattha paṭhamaṃ saṃkiliṭṭho jāto, taṃ dassetuṃ ‘‘kururaṭṭhavāsīna’’ntiādi vuttaṃ.

To show where it first became corrupted later on, it is said, "of the residents of Kururaṭṭha," and so on.

Để chỉ ra nơi mà nó lần đầu tiên bị ô nhiễm sau này, đã nói “của những người dân xứ Kuru” v.v…

Yattha bhagavato vasanokāso koci vihāro na hoti, tattha kevalaṃ gocaragāmakittanaṃ nidānakathāya pakati, yathā taṃsakkesu viharati devadahaṃ nāma sakkānaṃ nigamoti imamatthaṃ dassento ‘‘avasanokāsato’’tiādimāha.

Where the Blessed One had no specific dwelling place or monastery, simply mentioning the village for alms-round is customary in the nidānakathā, just as "He dwells among the Sakyans, Devadaha, a market town of the Sakyans." Showing this meaning, it states, "due to having no dwelling place," and so on.

Ở những nơi mà không có tịnh xá nào cho Đức Thế Tôn trú ngụ, việc chỉ nêu tên làng khất thực là điều bình thường trong câu chuyện duyên khởi, giống như “vị ấy trú ở Sakka, Devadaha là một thị trấn của Sakka”. Để chỉ rõ ý nghĩa này, đã nói “do không có nơi trú ngụ” v.v…

1059

Uddesavārakathāvaṇṇanā

Commentary on the Uddesavāra

Phần giải thích về Chương Tóm Tắt

1060

106. Kasmā bhagavā imaṃ suttamabhāsīti asādhāraṇasamuṭṭhānaṃ pucchati, sādhāraṇaṃ pana pākaṭanti anāmaṭṭhaṃ, tena suttanikkhepo pucchitoti katvā itaro ‘‘kururaṭṭhavāsīna’’ntiādinā aparajjhāsayoyaṃ suttanikkhepoti dasseti.

'Why did the Blessed One deliver this Sutta?' This question asks about the extraordinary cause for its arising; the ordinary cause is well-known and thus unaddressed. Therefore, taking it that the setting forth of the Sutta is being asked, the other^* shows that the setting forth of this Sutta concerns the disposition of others, by stating "of the residents of Kururaṭṭha," and so on.

106. “Vì sao Đức Thế Tôn đã thuyết giảng kinh này?” – câu hỏi này đề cập đến nguyên nhân đặc biệt, còn nguyên nhân chung thì hiển nhiên nên không được đề cập. Do đó, khi cho rằng câu hỏi là về sự khởi đầu của kinh, người kia đã chỉ ra rằng sự khởi đầu của kinh này là do ý định của người khác, bằng cách nói “của những người dân xứ Kuru” v.v…

Etena bāhirasamuṭṭhānaṃ vibhāvitanti daṭṭhabbaṃ.

By this, the external cause for its arising is to be understood as explained.

Bằng cách này, nguyên nhân bên ngoài đã được làm rõ.

Ajjhattikaṃ pana asādhāraṇañca mūlapariyāyasuttādiṭīkāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

The internal and extraordinary cause, however, is to be understood in the manner stated in the Mūlapariyāya Sutta commentary, and so on.

Còn nguyên nhân bên trong và đặc biệt thì phải được biết theo phương pháp đã được nói đến trong chú giải kinh Mūlapariyāya v.v…

Kururaṭṭhaṃ kira (dī. ni. ṭī. 2.373) tadā tannivāsīnaṃ sattānaṃ yebhuyyena yonisomanasikāravantatāya pubbe ca katapuññatābalena utuādisampannameva ahosi.

Indeed, Kururaṭṭha (Dī. Nī. Ṭī. 2.373) at that time was endowed with favorable climate and other conditions, mainly due to the residents being endowed with proper attention (yonisomanasikāra) and the power of meritorious deeds performed previously.

Xứ Kuru (Dī. Ni. Ṭī. 2.373) vào thời điểm đó, do phần lớn chúng sinh cư trú ở đó có tác ý chân chánh và nhờ sức mạnh của những công đức đã làm trong quá khứ, đã là một xứ đầy đủ về khí hậu v.v…

Tena vuttaṃ ‘‘utupaccayādisampannattā’’ti.

Therefore, it is said, "due to being endowed with conditions like climate," and so on.

Vì vậy, đã nói “do đầy đủ về khí hậu và các nhân duyên khác”.

Ādi-saddena bhojanādisampattiṃ saṅgaṇhāti.

The word 'ādi' (etc.) includes conditions like food.

Từ “ādi” (v.v…) bao gồm sự đầy đủ về thức ăn v.v…

Keci pana ‘‘pubbe kuruvattadhammānuṭṭhānavāsanāya uttarakuru viya yebhuyyena utuādisampannameva hontaṃ bhagavato kāle sātisayaṃ utusappāyādiyuttaṃ taṃ raṭṭhaṃ ahosī’’ti vadanti.

Some say, "Due to the accumulated habit (vāsanā) of previously practicing the Kuruvattadhamma, that Kururaṭṭha, which was generally endowed with favorable climate and other conditions like Uttarakuru, became exceptionally suited in climate and other aspects during the time of the Blessed One."

Một số người nói: “Do tập khí thực hành Kuruvattadhamma (Pháp hành của xứ Kuru) trong quá khứ, xứ này giống như Uttarakuru, phần lớn đã đầy đủ về khí hậu v.v…, và vào thời Đức Thế Tôn, xứ đó đặc biệt có khí hậu và các điều kiện phù hợp”.

Cittasarīrakallatāyāti cittassa sarīrassa ca arogatāya.

'With mental and physical well-being' means with the freedom from disease of both mind and body.

“Cittasarīrakallatāya” nghĩa là do tâm và thân thể khỏe mạnh.

Anuggahitapaññābalāti laddhupakārañāṇānubhāvā, anu anu vā āciṇṇapaññātejā.

'Possessing wisdom strengthened' means having the power of knowledge, which is beneficial and attained, or having accumulated wisdom and energy repeatedly.

“Anuggahitapaññābalā” nghĩa là có năng lực trí tuệ được hỗ trợ, hoặc có uy lực trí tuệ đã được thực hành liên tục.

Ekavīsatiyā ṭhānesūti kāyānupassanāvasena cuddasasuṭhānesu, vedanānupassanāvasena ekasmiṃ ṭhāne, tathā cittānupassanāvasena, dhammānupassanāvasena pañcasu ṭhānesūti evaṃ ekavīsatiyā ṭhānesu.

'In twenty-one stations' means in fourteen stations by way of contemplation of the body, in one station by way of contemplation of feelings, likewise in one station by way of contemplation of mind, and in five stations by way of contemplation of phenomena; thus, in twenty-one stations.

“Ở hai mươi mốt trường hợp” nghĩa là ở mười bốn trường hợp theo quán thân, ở một trường hợp theo quán thọ, cũng như ở một trường hợp theo quán tâm, và ở năm trường hợp theo quán pháp. Như vậy, ở hai mươi mốt trường hợp.

Kammaṭṭhānaṃ arahatte pakkhipitvāti catusaccakammaṭṭhānaṃ yathā arahattaṃ pāpeti, evaṃ desanāvasena arahatte pakkhipitvā.

Placing the meditation subject in arahantship means presenting the meditation subject of the Four Noble Truths in such a way that it leads to arahantship.

"Kammaṭṭhānaṃ arahatte pakkhipitvā" (đặt pháp hành vào A-la-hán quả) nghĩa là: pháp hành Tứ Thánh Đế, như đưa đến A-la-hán quả, như vậy, theo cách thuyết giảng, đặt (pháp hành) vào A-la-hán quả.

Suvaṇṇacaṅkoṭakasuvaṇṇamañjūsāsu pakkhittāni sumanacampakādinānāpupphāni maṇiputtādisattaratanāni ca yathā bhājanasampattiyā savisesaṃ sobhanti, kiccakarāni ca honti manuññābhāvato, evaṃ sīladassanādisampattiyā bhājanavisesabhūtāya kururaṭṭhavāsiparisāya desitā ca bhagavato ayaṃ desanā bhiyyosomattāya sobhati, kiccakārī ca hotīti imamatthaṃ dasseti ‘‘yathā hi puriso’’tiādinā.

Just as various flowers like jasmine and champaka, and seven kinds of gems like diamonds, placed in golden caskets and golden chests, shine exceptionally due to the excellence of their receptacles and become useful due to their delightful nature, so too this teaching of the Blessed One, expounded to the assembly of Kururaṭṭha, which is a special receptacle due to its excellence in virtue and insight, shines even more brightly and becomes more effective. This meaning is shown by the phrase “Just as a man” and so on.

Các loại hoa khác nhau như hoa lài, hoa champaka và các loại thất bảo như ngọc quý được đặt trong hộp vàng, rương vàng, như nhờ sự đầy đủ của vật chứa mà đặc biệt rực rỡ và trở nên hữu ích vì sự đáng yêu; cũng vậy, bài thuyết pháp này của Đức Thế Tôn được thuyết giảng cho hội chúng cư dân xứ Kuru, những người là vật chứa đặc biệt nhờ sự đầy đủ của giới, kiến (chánh kiến) v.v., nên đặc biệt rực rỡ hơn và trở nên hữu ích. Ý nghĩa này được trình bày bằng câu "Như một người đàn ông..." v.v.

Etthāti kururaṭṭhe.

Here means in Kururaṭṭha.

"Etthā" (ở đây) nghĩa là ở xứ Kuru.

1061

Pakatiyāti sarasato, imissā satipaṭṭhānasuttadesanāya pubbepīti adhippāyo.

Naturally means spontaneously; the intention is that this teaching of the Satipaṭṭhāna Sutta was present even previously.

"Pakatiyā" (một cách tự nhiên) nghĩa là từ bản chất, ý muốn nói rằng ngay cả trước bài thuyết pháp về niệm xứ này.

Anuyuttā viharanti satthu desanānusāratoti adhippāyo.

They dwell devotedly means in accordance with the Teacher's instruction.

"Anuyuttā viharanti" (thường xuyên thực hành) nghĩa là theo lời dạy của Bậc Đạo Sư.

Vissaṭṭhaattabhāvanāti aniccādivasena kismiñci yonisomanasikāre cittaṃ aniyojetvā rūpādiārammaṇe abhirativasena vissaṭṭhacittena bhavituṃ na vaṭṭati, pamādavihāraṃ pahāya appamattena bhavitabbanti adhippāyo.

With a relinquished self means one should not have a mind that is abandoned, delighted in sense objects like form, without applying the mind to any proper attention (yonisomanasikāra) regarding impermanence, etc. The intention is that one should abandon negligent dwelling and become diligent.

"Vissaṭṭhaattabhāvanā" (với tâm buông thả) nghĩa là không nên để tâm buông thả, không đặt tâm vào bất kỳ sự tác ý đúng đắn nào về vô thường v.v., mà lại say mê các đối tượng như sắc v.v. Ý muốn nói rằng phải từ bỏ lối sống phóng dật và sống không phóng dật.

1062

Ekāyanoti ettha ayana-saddo maggapariyāyo.

In ekāyano (one-way), the word ayana is a synonym for path.

Trong từ "ekāyano", từ "ayana" là một từ đồng nghĩa với con đường (magga).

Na kevalamayanameva, atha kho aññepi bahū maggapariyāyāti paduddhāraṃ karonto ‘‘maggassa hī’’tiādi vatvā yadi maggapariyāyo ayana-saddo, kasmā puna maggoti vuttanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tasmā’’tiādi.

Not merely "ayana" but also many other synonyms for path, by extracting the word and saying “For a path,” and so on, then addressing the question of why "magga" (path) is stated again if "ayana" is a synonym for path, it says “Therefore,” and so on.

Không chỉ là "ayana" mà còn có nhiều từ đồng nghĩa khác với con đường. Khi nói lên điều này, Ngài đã đặt câu hỏi: nếu từ "ayana" là đồng nghĩa với con đường, tại sao lại nói "con đường" một lần nữa? Để giải đáp thắc mắc đó, Ngài nói "tasmā" (do đó) v.v.

Tattha ekamaggoti eko eva maggo.

Among these, "ekamaggo" (one path) means it is indeed one path.

Ở đó, "ekamaggo" (một con đường) nghĩa là chỉ có một con đường duy nhất.

Na hi nibbānagāmī maggo añño atthīti.

For there is no other path leading to Nibbāna.

Không có con đường nào khác dẫn đến Nibbāna.

Nanu satipaṭṭhānaṃ idha ‘‘maggo’’ti adhippetaṃ, tadaññe ca bahū maggadhammā atthīti?

But is not Satipaṭṭhāna here meant as "the path," and are there not many other path-factors?

Há chẳng phải niệm xứ được hiểu là "con đường" ở đây, và còn nhiều pháp con đường khác sao?

Saccaṃ atthi, te pana satipaṭṭhānaggahaṇeneva gahitā tadavinābhāvato.

Indeed there are, but they are included by the acceptance of Satipaṭṭhāna, being inseparable from it.

Đúng vậy, có, nhưng chúng đã được bao gồm khi đề cập đến niệm xứ vì chúng không thể tách rời khỏi niệm xứ.

Tathā hi ñāṇavīriyādayo niddese gahitā.

Thus, wisdom (ñāṇa) and energy (viriya), etc., are included in the explanation.

Thật vậy, trí tuệ, tinh tấn v.v. đã được bao gồm trong phần giải thích.

Uddese pana satiyā eva gahaṇaṃ veneyyajjhāsayavasenāti daṭṭhabbaṃ.

However, in the outline, only mindfulness (sati) is mentioned, which should be understood as being in accordance with the disposition of the trainee.

Tuy nhiên, trong phần tóm tắt, chỉ có sự đề cập đến niệm là do khuynh hướng của người được giáo hóa.

Na dvedhāpathabhūtoti iminā imassa maggassa anekamaggatābhāvaṃ viya anibbānagāmibhāvābhāvañca dasseti.

Not a two-forked path—by this, it shows that this path is not manifold and does not fail to lead to Nibbāna.

"Na dvedhāpathabhūto" (không phải là con đường hai ngả) nghĩa là, với điều này, Ngài chỉ ra rằng con đường này không phải là nhiều con đường, cũng không phải là không dẫn đến Nibbāna.

Ekenāti asahāyena.

By one means without a companion.

"Ekenā" (một mình) nghĩa là không có bạn đồng hành.

Asahāyatā ca duvidhā attadutiyatābhāvena vā, yā ‘‘vūpakaṭṭhakāyatā’’ti vuccati, taṇhādutiyatābhāvena vā, yā ‘‘pavivittacittatā’’ti vuccati.

Being without a companion is of two kinds: either by not having another self, which is called "physical seclusion," or by not having craving as a companion, which is called "mental seclusion."

Sự không có bạn đồng hành có hai loại: không có người thứ hai (tự mình), điều này được gọi là "sự độc cư thân"; hoặc không có ái làm bạn đồng hành, điều này được gọi là "tâm độc cư".

Tenāha ‘‘vūpakaṭṭhena pavivittacittenā’’ti.

Therefore, it says “by one who is secluded and with a secluded mind.”

Vì vậy, Ngài nói "vūpakaṭṭhena pavivittacittena" (với thân độc cư, với tâm độc cư).

Seṭṭhopi loke ‘‘eko’’ti vuccati ‘‘yāva pare ekato karosī’’tiādīsūti āha ‘‘ekassāti seṭṭhassā’’ti.

The excellent one in the world is also called "one," as in "as long as you make others one," and so on, therefore it says “'Of the one' means of the excellent one.”

Trong thế gian, người tối thắng cũng được gọi là "một" (eko) trong các câu như "yāva pare ekato karosī" (cho đến khi bạn làm cho người khác thành một), vì vậy Ngài nói "ekassāti seṭṭhassā" (của một là của bậc tối thắng).

Yadi saṃsārato nissaraṇaṭṭho ayanaṭṭho aññesampi upanissayasampannānaṃ sādhāraṇo kathaṃ bhagavatoti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi.

If the meaning of "ayana"—that of liberation from saṃsāra—is common to other beings endowed with supporting conditions, how is it particular to the Blessed One? This is answered by “Although,” and so on.

Nếu ý nghĩa "đi ra khỏi luân hồi" (nissaraṇaṭṭho) và "con đường" (ayanaṭṭho) là chung cho những người khác cũng có đầy đủ nhân duyên, thì tại sao lại là của Đức Thế Tôn? Ngài nói "kiñcāpī" (mặc dù) v.v.

Imasmiṃ khoti ettha kho-saddo avadhāraṇe, tasmā imasmiṃ yevāti attho.

In "imasmiṃ kho" (in this indeed), the word kho is for emphasis, meaning "only in this."

Trong câu "Imasmiṃ kho", từ "kho" là để nhấn mạnh, do đó, ý nghĩa là "chỉ trong điều này".

Desanābhedoyeva heso, yadidaṃ maggoti vā ayanoti vā.

This is merely a difference in teaching, whether it is called "magga" (path) or "ayana" (way).

"Desanābhedoyeva heso" (đó chỉ là sự khác biệt trong cách thuyết giảng), tức là "con đường" (magga) hay "ayana" (con đường).

Tenāha ‘‘attho paneko’’ti.

Therefore, it says “but the meaning is one.”

Vì vậy, Ngài nói "attho paneko" (nhưng ý nghĩa là một).

1063

Nānāmukhabhāvanānayappavattoti kāyānupassanādimukhena tatthāpi ānāpānādimukhena bhāvanānayena pavatto.

Proceeding in various ways of development means proceeding through different aspects like contemplation of the body, and within that, through different methods of development like mindfulness of breathing.

"Nānāmukhabhāvanānayappavatto" (phát triển theo nhiều phương diện tu tập) nghĩa là phát triển theo phương pháp tu tập thông qua các phương diện như quán thân, và trong đó cũng thông qua các phương diện như hơi thở vào ra.

Ekāyananti ekagāminaṃ, nibbānagāminanti attho.

Ekāyananti (a one-way path) means leading to one goal, meaning leading to Nibbāna.

"Ekāyanaṃ" (một con đường) nghĩa là đi đến một nơi, tức là đi đến Nibbāna.

Nibbānañhi adutiyattā seṭṭhattā ca ‘‘eka’’nti vuccati.

Nibbāna is called "one" because it is without a second and is supreme.

Nibbāna được gọi là "một" (eka) vì không có thứ hai và vì là tối thượng.

Yathāha ‘‘ekañhi saccaṃ na dutīyamatthī’’ti (su. ni. 890) ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) ca.

As it is said, "There is indeed one truth, there is no second" and "Whatever phenomena there are, monks, conditioned or unconditioned, dispassion is declared the highest of them."

Như đã nói: "Chỉ có một sự thật, không có thứ hai" (Sn. 890) và "Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp, dù hữu vi hay vô vi, sự ly tham được tuyên bố là tối thượng" (A. IV.34; Itv. 90).

Khayo eva antoti khayanto, jātiyā khayantaṃ diṭṭhavāti jātikhayantadassī.

The end is destruction itself, hence "khayanto" (end of destruction); jātikhayantadassī (one who sees the end of birth) means one who has seen the end of birth.

Sự diệt tận là cuối cùng, tức là khayanta. "Jātikhayantadassī" (người thấy sự diệt tận của sanh) nghĩa là người đã thấy sự diệt tận của sanh.

Avibhāgena sabbepi satte hitena anukampatīti hitānukampī.

Hitānukampī (sympathetic to welfare) means one who compassionately feels for the welfare of all beings impartially.

Vô phân biệt thương xót tất cả chúng sanh với lòng từ bi, nên gọi là "hitānukampī" (người thương xót vì lợi ích).

Atariṃsūti tariṃsu.

Atariṃsū means they crossed over.

"Atariṃsu" (đã vượt qua) nghĩa là đã vượt qua.

Pubbeti purimakā buddhā, pubbe vā atītakāle.

Pubbe (formerly) refers to the Buddhas of the past, or pubbe refers to past time.

"Pubbe" (trước đây) nghĩa là các vị Phật đời trước, hoặc "pubbe" nghĩa là trong thời quá khứ.

1064

Tanti taṃ tesaṃ vacanaṃ, taṃ vā kiriyāvuttivācakattaṃ na yujjati.

That refers to their statement. Or, the word taṃ being a verb phrase is not fitting.

"Taṃ" (điều đó) nghĩa là lời nói đó của các Ngài, hoặc "taṃ" không phù hợp với ý nghĩa của động từ.

Na hi saṅkheyyappadhānatāya sattavācino eka-saddassa kiriyāvuttivācakatā atthi.

For the word "eka" (one), referring to beings with emphasis on enumeration, does not act as a verb phrase.

Vì từ "eka" (một) là từ chỉ số lượng, nên nó không có ý nghĩa của động từ.

‘‘Sakimpi uddhaṃ gaccheyyā’’tiādīsu (a. ni. 7.72) viya ‘‘sakiṃ ayano’’ti iminā byañjanena bhavitabbaṃ.

It should be with the expression "sakiṃ ayano" (a single path), as in "even once one might go up," and so on.

Như trong các câu "Sakimpi uddhaṃ gaccheyyā" (ngay cả một lần cũng có thể đi lên) v.v. (A. VII.72), "sakiṃ ayano" (một lần đi) phải là một cách diễn đạt như vậy.

Evaṃ atthaṃ yojetvāti evaṃ padatthaṃ yojetvā.

Thus combining the meaning means thus combining the meaning of the words.

"Evaṃ atthaṃ yojetvā" (kết hợp ý nghĩa như vậy) nghĩa là kết hợp ý nghĩa của các từ như vậy.

Ubhayathāpīti purimanayena pacchimanayena ca.

In both ways means by the former and latter methods.

"Ubhayathāpī" (cả hai cách) nghĩa là theo cách trước và cách sau.

Na yujjati idhādhippetamaggassa anekavāraṃ pavattisabbhāvato.

It is not fitting here because the path intended here occurs many times.

"Na yujjati" (không phù hợp) vì con đường được đề cập ở đây có thể diễn ra nhiều lần.

Tenāha ‘‘kasmā’’tiādi.

Therefore, it says “why,” and so on.

Vì vậy, Ngài nói "kasmā" (tại sao) v.v.

Anekavārampi ayatīti purimanayassa, anekañcassa ayanaṃ hotīti pacchimanayassa ca paṭikkhepo.

It goes many times is a rejection of the former method, and "its going is manifold" is a rejection of the latter method.

"Anekavārampi ayati" (cũng đi nhiều lần) là sự bác bỏ cách trước, và "nhiều con đường của nó hotī" (là) là sự bác bỏ cách sau.

1065

Imasmiṃ padeti ‘‘ekāyano ayaṃ bhikkhave maggo’’ti imasmiṃ vākye, imasmiṃ vā ‘‘pubbabhāgamaggo lokuttaramaggo’’ti saṃsayaṭṭhāne.

In this phrase means in this sentence "This, monks, is the one-way path," or in this doubtful point "preparatory path or supramundane path."

"Imasmiṃ pade" (trong từ này) nghĩa là trong câu "ekāyano ayaṃ bhikkhave maggo" (Này các Tỳ-kheo, đây là con đường độc nhất), hoặc trong trường hợp nghi ngờ về "con đường sơ khởi hay con đường siêu thế".

Missakamaggoti lokiyena missako lokuttaramaggo.

Missakamaggo (mixed path) means the supramundane path mixed with the mundane.

"Missakamaggo" (con đường hỗn hợp) nghĩa là con đường siêu thế pha trộn với thế gian.

Visuddhiādīnaṃ nippariyāyahetuṃ saṅgaṇhanto ācariyatthero ‘‘missakamaggo’’ti āha, itaro pariyāyahetu idhādhippetoti ‘‘pubbabhāgamaggo’’ti.

The elder teacher, including the direct cause of purification and so on, says "mixed path"; the other says "preparatory path" because the indirect cause is intended here.

Vị Trưởng lão bậc thầy, khi bao gồm nguyên nhân trực tiếp của sự thanh tịnh v.v., đã nói "missakamaggo" (con đường hỗn hợp); còn người khác thì nói "pubbabhāgamaggo" (con đường sơ khởi) vì nguyên nhân gián tiếp được đề cập ở đây.

1066

Saddaṃ sutvāvāti ‘‘kālo, bhante, dhammassavanāyā’’ti kālārocanasaddaṃ sutvā.

Having heard the sound means having heard the announcement "It is time, Venerable Sir, for the Dhamma teaching."

"Saddaṃ sutvāvā" (khi nghe tiếng nói) nghĩa là khi nghe tiếng báo giờ "Bạch Thế Tôn, đã đến lúc nghe pháp".

Evaṃ ukkhipitvāti.

Thus lifted up.

"Evaṃ ukkhipitvā" (nhấc lên như vậy).

Evaṃ ‘‘madhuraṃ imaṃ kuhiṃ chaḍḍemā’’ti achaḍḍentā ucchubhāraṃ viya paggahetvā na vicaranti.

Thus, not discarding it with the thought "Where shall we throw this sweet thing?", they do not wander about, holding it up like a burden of sugarcane.

Như vậy, không vứt bỏ như bó mía mà nói "chúng ta sẽ vứt bỏ cái ngọt này ở đâu", mà nâng lên và không đi lại.

Āluḷetīti viluḷito ākulo hotīti attho.

He becomes agitated means he becomes confused, distressed.

"Āluḷetī" (bị xáo trộn) nghĩa là trở nên rối loạn, bối rối.

Ekāyanamaggo vuccati pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggoti.

The one-way path is called the preparatory Satipaṭṭhāna path.

"Ekāyanamaggo vuccati pubbabhāgasatipaṭṭhānamaggo" (con đường độc nhất được gọi là con đường niệm xứ sơ khởi).

Ettāvatā idhādhippetatthe siddhe tasseva alaṅkāratthaṃ so pana yassa pubbabhāgamaggo, taṃ dassetuṃ ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko’’tiādikā gāthāpi paṭisambhidāmaggatova ānetvā ṭhapitā.

Since the intended meaning here is established thus far, and to adorn that same meaning, the verse "maggānaṭṭhaṅgiko" and so on, is brought from the Paṭisambhidāmagga and placed here to show of which path it is the preparatory path.

Với điều này, ý nghĩa được đề cập ở đây đã được thiết lập. Để làm cho nó thêm phần trang trọng, câu kệ "maggānaṭṭhaṅgiko" (Bát Chánh Đạo là con đường) v.v. cũng được trích dẫn từ Paṭisambhidāmagga và đặt vào đây để chỉ ra con đường sơ khởi của nó.

1067

Nibbānagamanaṭṭhenāti nibbānaṃ gacchati adhigacchati etenāti nibbānagamanaṃ, so eva aviparītasabhāvatāya attho, tena nibbānagamanaṭṭhena, nibbānādhigamupāyatāyāti attho.

By the meaning of leading to Nibbāna means by which one goes to, or attains Nibbāna, that is Nibbānagamana; that indeed is the meaning due to its unperverted nature, by the meaning of leading to Nibbāna, meaning by the means of attaining Nibbāna.

"Nibbānagamanaṭṭhenā" (theo nghĩa đi đến Nibbāna) nghĩa là đi đến, đạt được Nibbāna bằng con đường này, đó chính là ý nghĩa không sai lệch về bản chất, tức là theo nghĩa đi đến Nibbāna, theo cách đạt được Nibbāna.

Magganīyaṭṭhenāti gavesitabbatāya, ‘‘gamanīyaṭṭhenā’’ti vā pāṭho, upagantabbattāti attho.

By the meaning of being sought means by being investigated; or the reading is "by the meaning of being gone to," meaning by being approached.

"Magganīyaṭṭhenā" (theo nghĩa cần được tìm kiếm) nghĩa là cần được tìm kiếm, hoặc đọc là "gamanīyaṭṭhenā" (theo nghĩa cần được đi đến), tức là cần được tiếp cận.

Rāgādīhīti.

By lust, etc.

"Rāgādīhīti" (bởi tham v.v.).

Iminā rāgadosamohānaṃyeva gahaṇaṃ ‘‘rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho mala’’nti (vibha. 924) vacanato.

By this, only lust, hatred, and delusion are included, according to the saying "Lust is defilement, hatred is defilement, delusion is defilement."

Với điều này, chỉ có tham, sân, si được bao gồm theo câu nói "tham là cấu uế, sân là cấu uế, si là cấu uế" (Vibh. 924).

‘‘Abhijjhāvisamalobhādīhī’’ti pana iminā sabbesampi upakkilesānaṃ saṅgaṇhanatthaṃ te visuṃ uddhaṭā.

However, by "avarice, unrighteous greed, etc.," they are mentioned separately to include all defilements.

Tuy nhiên, với câu "bởi tham lam bất chính, bất bình đẳng v.v.", tất cả các phiền não đều được bao gồm, và chúng được nêu riêng.

Sattānaṃ visuddhiyāti vuttassa atthassa ekantikataṃ dassento ‘‘tathā hī’’tiādimāha.

For the purification of beings—to show the conclusive nature of the stated meaning, it says "Thus indeed," and so on.

"Sattānaṃ visuddhiyā" (vì sự thanh tịnh của chúng sanh) Ngài nói "tathā hī" (thật vậy) v.v. để chỉ ra tính tuyệt đối của ý nghĩa đã nói.

Kāmaṃ ‘‘visuddhiyā’’ti sāmaññajotanā, cittavisuddhi eva panettha adhippetāti dassetuṃ ‘‘rūpamalavasena panā’’tiādi vuttaṃ.

Although "for purification" is a general indication, to show that mental purification alone is intended here, "however, in terms of the defilement of form," and so on, is stated.

Mặc dù "visuddhiyā" (vì sự thanh tịnh) là một cách diễn đạt chung, nhưng ở đây ý muốn nói đến sự thanh tịnh của tâm. Để chỉ ra điều đó, Ngài nói "rūpamalavasena panā" (nhưng theo nghĩa cấu uế của sắc) v.v.

Na kevalaṃ aṭṭhakathāvacanameva, atha kho idamettha āhaccabhāsitanti dassento ‘‘tathā hī’’tiādimāha.

Not only is it a statement of the commentary, but to show that this is spoken directly here, it says "Thus indeed," and so on.

Không chỉ là lời của Aṭṭhakathā (Chú giải), mà Ngài nói "tathā hī" (thật vậy) v.v. để chỉ ra rằng điều này được nói trực tiếp ở đây.

1068

Sā panāyaṃ cittavisuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anuppādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi.

Since this purification of mind, when perfected, leads to the non-arising of sorrow and so forth, it is therefore said, "for the overcoming of sorrow and lamentation," and so on.

Sự thanh tịnh tâm này, khi được thành tựu, vì dẫn đến sự không phát sinh của sầu khổ, v.v., nên đã được nói là "để vượt qua sầu bi", v.v.

Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antonijjhānaṃ soko.

Herein, the mental anguish, the inner burning, which is the grieving on account of the calamity of relatives and so forth, is sorrow (soka).

Trong đó, sự sầu khổ, sự nung nấu của tâm do nguyên nhân tai họa của thân quyến, v.v., sự thiêu đốt bên trong, là sầu (soka).

Ñātibyasanādinimittameva sokādhikatāya ‘‘kahaṃ, ekaputtaka, kahaṃ, ekaputtakā’’ti paridevavasena lapanaṃ paridevo, āyatiṃ anuppajjanaṃ idha samatikkamoti āha ‘‘pahānāyā’’ti.

Lamentation ( paridevo) is the crying out, due to the excess of sorrow on account of the calamity of relatives and so forth, in the manner of "Where, my only son? Where, my only son?" The non-arising in the future is here said to be overcoming (samatikkamo), meaning "for abandonment."

Cũng chính do nguyên nhân tai họa của thân quyến, v.v., do sự sầu khổ quá mức, sự than khóc theo cách than vãn "Con trai độc nhất ở đâu, con trai độc nhất ở đâu?" là bi (parideva). Sự không phát sinh trong tương lai ở đây được gọi là vượt qua (samatikkama). Do đó, đã nói là "để đoạn trừ".

Taṃ panassa samatikkamāvahataṃ nidassanavasena dassento ‘‘ayaṃ hī’’tiādimāha.

Showing that this leads to overcoming by way of illustration, it is said, "for this indeed," and so on.

Để chỉ ra sự vượt qua này qua ví dụ, đã nói "Vì điều này", v.v.

1069

Tattha yaṃ pubbe taṃ visodhehīti atītesu khandhesu taṇhāsaṃkilesavisodhanaṃ vuttaṃ.

Herein, "whatever was formerly, purify that" refers to the purification of defilements (taṇhāsaṃkilesa) in the past aggregates.

Trong đó, "Hãy thanh tịnh điều gì trước đây" đã nói về sự thanh tịnh các cấu uế trong các uẩn quá khứ.

Pacchāti parato.

"Later" means hereafter.

"Sau" (paccha) là sau này.

Teti tuyhaṃ.

"To you" means your.

"Chúng" (te) là của ngươi.

Māhūti mā ahu.

"Let there not be" means let it not be.

"Chớ" (māhū) là chớ có.

Kiñcananti rāgādikiñcanaṃ.

"Anything" means defilements (kiñcana) such as lust.

"Bất cứ thứ gì" (kiñcanaṃ) là các kiết sử như tham, v.v.

Etena anāgatesu khandhesu saṃkilesavisodhanaṃ vuttaṃ.

By this, the purification of defilements in the future aggregates is stated.

Với điều này, đã nói về sự thanh tịnh các cấu uế trong các uẩn vị lai.

Majjheti tadubhayavemajjhe.

"In the middle" means in between both of these.

"Ở giữa" (majjhe) là ở giữa hai điều đó.

No ce gahessasīti na upādiyissasi ce.

"If you do not grasp" means if you do not cling.

"Nếu ngươi không nắm giữ" (no ce gahessasi) là nếu ngươi không chấp thủ.

Etena paccuppanne khandhapabandhe upādānappavatti vuttā.

By this, the non-occurrence of clinging in the present continuum of aggregates is stated.

Với điều này, đã nói về sự không chấp thủ trong chuỗi uẩn hiện tại.

Upasanto carissasīti evaṃ addhattayagatasaṃkilesavisodhane sati nibbutasabbapariḷāhatāya upasanto hutvā viharissasīti arahattanikūṭena gāthaṃ niṭṭhapesi.

"You will wander at peace" means, when there is such purification of defilements throughout the three periods of time, you will dwell at peace, with all feverishness extinguished; thus, the verse concludes with the culmination of Arahantship.

"Ngươi sẽ an tịnh mà an trú" (upasanto carissasi) là: khi các cấu uế trong ba thời đã được thanh tịnh như vậy, ngươi sẽ an tịnh do tất cả sự nung đốt đã được dập tắt mà an trú. Như vậy, đã kết thúc bài kệ bằng đỉnh cao A-la-hán.

Tenāha ‘‘imaṃ gātha’’ntiādi.

Therefore, it is said, "This verse," and so on.

Do đó, đã nói "Bài kệ này", v.v.

1070

Puttāti orasā, aññepi vā ye keci.

"Sons" means biological sons, or any others whatsoever.

"Các con" (puttā) là con ruột, hoặc bất kỳ ai khác.

Pitāti janako.

"Father" means progenitor.

"Cha" (pitā) là người sinh ra.

Bandhavāti ñātakā.

"Relatives" means kinsfolk.

"Thân quyến" (bandhavā) là bà con.

Ayañhettha attho – puttā vā pitā vā bandhavā vā antakena maccunā adhipannassa abhibhūtassa maraṇato tāṇāya na honti, tasmā natthi ñātīsu tāṇatāti.

The meaning here is this: sons, or a father, or relatives are not for protection from death for one who is overcome (adhipannassa) by Death (antakena), therefore, "there is no protection among relatives."

Ý nghĩa ở đây là: Các con, hoặc cha, hoặc thân quyến, không thể là nơi nương tựa để cứu thoát khỏi cái chết khi bị kẻ tận diệt (antaka) là tử thần áp bức. Do đó, "không có sự nương tựa trong thân quyến".

Na hi ñātīnaṃ vasena maraṇato ārakkhā atthi, tasmā paṭācāre ‘‘ubho puttā kālakatā’’tiādinā (apa. therī 2.2.498) mā niratthakaṃ paridevi, dhammaṃyeva pana yāthāvato passāti adhippāyo.

Indeed, there is no protection from death by means of relatives; therefore, the intention is: "O Paṭācārā, do not lament uselessly with 'Both sons have died,' and so forth, but rather see the Dhamma as it really is."

Thật vậy, không có sự bảo hộ khỏi cái chết nhờ vào thân quyến. Do đó, ý là: hỡi Paṭācārā, đừng than khóc vô ích "cả hai con đều đã chết", v.v., mà hãy thấy Pháp đúng như thật.

1071

Sotāpattiphale patiṭṭhitāti yathānulomaṃ pavattitāya sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya pariyosāne sahassanayapaṭimaṇḍite sotāpattiphale patiṭṭhahi.

"Established in the fruit of Stream-entry" means at the conclusion of the sermon, which proceeded in due order and was self-exalted, she became established in the fruit of Stream-entry, adorned with a thousand aspects.

"Đã an trú vào quả Dự Lưu" (sotāpattiphale patiṭṭhitā) là: vào cuối bài pháp được thuyết giảng một cách tự nhiên và phù hợp, được trang hoàng bằng ngàn phương cách, bà đã an trú vào quả Dự Lưu.

Kathaṃ panāyaṃ satipaṭṭhānamaggavasena sotāpattiphale patiṭṭhāsīti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi.

How, then, was she established in the fruit of Stream-entry by way of the path of mindfulness meditation (satipaṭṭhāna)? It is said, "Because indeed," and so on.

Làm thế nào mà bà ấy lại an trú vào quả Dự Lưu theo con đường Niệm Xứ như vậy? Đã nói "Vì", v.v.

Na hi catusaccakammaṭṭhānakathāya vinā sāvakānaṃ ariyamaggādhigamo atthi.

For there is no attainment of the noble path for disciples without a discourse on the Four Noble Truths as meditation subject.

Thật vậy, không có sự chứng đắc Thánh Đạo của các đệ tử mà không có sự thuyết giảng về nghiệp xứ Tứ Thánh Đế.

‘‘Imaṃ gāthaṃ sutvā’’ti pana idaṃ sokavinodanavasena pavattitāya gāthāya paṭhamaṃ sutattā vuttaṃ.

However, "having heard this verse" is said because the verse, which was delivered for the removal of sorrow, was heard first.

Tuy nhiên, "sau khi nghe bài kệ này" được nói vì bài kệ được thuyết giảng để xua tan sầu khổ đã được nghe trước tiên.

Esa nayo itaragāthāyapi.

The same method applies to the other verse.

Nguyên tắc này cũng tương tự đối với các bài kệ khác.

Bhāvanāti paññābhāvanā.

"Development" refers to the development of wisdom (paññābhāvanā).

"Tu tập" (bhāvanā) là tu tập trí tuệ.

Sā hi idhādhippetā.

For this is what is intended here.

Điều đó được đề cập ở đây.

Tasmāti yasmā rūpādīnaṃ aniccādito anupassanāpi satipaṭṭhānabhāvanā, tasmā.

"Therefore," means because the contemplation of rūpa and so forth as impermanent and so on is also the development of mindfulness (satipaṭṭhāna bhāvanā), therefore.

"Do đó" (tasmā) là: vì sự quán sát các sắc, v.v., theo vô thường, v.v., cũng là sự tu tập niệm xứ, do đó.

Tepīti santatimahāmattapaṭācārā.

"They too" refers to Santatimahāmatta and Paṭācārā.

"Cả ba người đó" (tepi) là Santati, Mahāmatta và Paṭācārā.

1072

Pañcasate coreti satasatacoraparivāre pañca core paṭipāṭiyā pesesi.

He successively sent five hundred thieves (pañcasate core), meaning five chiefs of thieves, each surrounded by a hundred thieves.

"Năm trăm tên cướp" (pañcasate core) là: Ngài đã sai năm tên cướp, mỗi tên có một trăm tên cướp đi theo, theo thứ tự.

Te araññaṃ pavisitvā theraṃ pariyesantā anukkamena therassa samīpe samāgacchiṃsu.

They entered the forest, searched for the elder, and gradually came to him.

Chúng đi vào rừng, tìm kiếm vị Trưởng lão và dần dần đến gần Ngài.

Tenāha ‘‘te gantvā theraṃ parivāretvā nisīdiṃsū’’ti.

Therefore, it is said, "They went, surrounded the elder, and sat down."

Do đó, đã nói "Chúng đã đi và vây quanh vị Trưởng lão rồi ngồi xuống".

Vedanaṃ vikkhambhetvā pītipāmojjaṃ uppajjīti sambandho.

The connection is that the feeling was suppressed, and joy and delight arose.

Mối liên hệ là: cảm thọ đã được chế ngự, hỷ và hoan hỷ đã phát sinh.

Therassa hi sīlaṃ paccavekkhato suparisuddhaṃ sīlaṃ nissāya uḷāraṃ pītipāmojjaṃ uppajjamānaṃ ūruṭṭhibhedajanitaṃ dukkhavedanaṃ vikkhambhesi.

Indeed, as the elder reflected on his virtue, great joy and delight arose based on his extremely pure virtue, suppressing the painful feeling caused by the breaking of his thigh bone.

Khi vị Trưởng lão quán chiếu giới của mình, hỷ và hoan hỷ lớn đã phát sinh nhờ vào giới thanh tịnh tuyệt đối của Ngài, đã chế ngự cảm thọ khổ phát sinh do gãy xương đùi.

Pādānīti pāde.

"Feet" means pāde.

"Bàn chân" (pādāni) là các bàn chân.

Saññapessāmīti saññattiṃ karissāmi.

"I will make understood" means I will make it known.

"Tôi sẽ thuyết phục" (saññapessāmī) là tôi sẽ làm cho hiểu rõ.

Aḍḍiyāmīti jigucchāmi.

"I am disgusted" means I feel revulsion.

"Tôi ghê tởm" (aḍḍiyāmī) là tôi chán ghét.

Harāyāmīti lajjāmi.

"I am ashamed" means I feel shame.

"Tôi xấu hổ" (harāyāmī) là tôi hổ thẹn.

Vipassisanti sammasiṃ.

"I contemplated" means I understood.

"Tôi đã quán sát" (vipassisaṃ) là tôi đã tư duy.

1073

Pacalāyantānanti pacalāyanaṃ niddaṃ upagatānaṃ.

"Of those who were drowsy" means of those who had fallen asleep, drowsing.

"Những người đang ngủ gật" (pacalāyantānaṃ) là những người đã rơi vào giấc ngủ gật.

Vatasampannoti dhutacaraṇasampanno.

"Endowed with vows" means endowed with ascetic practices (dhutacaraṇa).

"Người có giới hạnh" (vatasampanno) là người có đầy đủ các pháp khổ hạnh.

Pamādanti pacalāyanaṃ sandhāyāha.

"Negligence" refers to drowsiness.

"Sự phóng dật" (pamādaṃ) được nói để chỉ sự ngủ gật.

Oruddhamānasoti uparuddhaadhicitto.

"With a restrained mind" means with an upright mind (adhicitta).

"Tâm bị che chướng" (oruddhamānaso) là tâm bị ngăn chặn.

Pañjarasminti sarīre.

"In the cage" refers to the body.

"Trong lồng" (pañjarasmiṃ) là trong thân.

Sarīrañhi nhārusambandhaaṭṭhisaṅghātatāya idha ‘‘pañjara’’nti vuttaṃ.

Indeed, the body, being a collection of bones connected by sinews, is here called a "cage."

Thân được gọi là "lồng" ở đây vì nó là một tập hợp xương được liên kết bằng gân.

1074

Pītavaṇṇāya paṭākāya pariharaṇato mallayuddhacittakatāya ca pītamallo.

He was called Pītamalla because he carried a yellow banner and was skilled in wrestling.

Do được mang theo với cờ màu vàng và được trang trí như một đấu sĩ, nên gọi là Pītamalla (Đấu sĩ vàng).

Tīsu rajjesūti paṇḍucoḷagoḷarajjesu.

"In the three kingdoms" refers to the kingdoms of Paṇḍu, Coḷa, and Goḷa.

"Trong ba vương quốc" (tīsu rajjesu) là trong các vương quốc Paṇḍu, Coḷa và Goḷa.

Mallā sīhaḷadīpe sakkārasammānaṃ labhantīti tambapaṇṇidīpaṃ āgamma.

"Having come to the island of Tambapaṇṇi" because the Mallas received honor and respect in Sri Lanka.

"Đến đảo Tambapaṇṇi" (tambapaṇṇidīpaṃ āgamma) là vì các đấu sĩ nhận được sự tôn kính và trọng vọng ở đảo Sīhaḷa.

Taṃyeva aṅkusaṃ katvāti ‘‘rūpādayo ‘mamā’ti na gahetabbā’’ti na tumhākavaggena (saṃ. ni. 3.33-34) pakāsitamatthaṃ attano cittamattahatthino aṅkusaṃ katvā.

"Making that very hook" means making the meaning, revealed in "Not yours" and so forth (Saṃ. Ni. 3.33-34), that "forms and so forth should not be grasped as 'mine'," into a hook for his own mind-elephant.

"Biến chính điều đó thành cây móc" (taṃyeva aṅkusaṃ katvā) là biến ý nghĩa đã được tuyên bố trong phẩm "Không phải của các ngươi" (Saṃ. Ni. 3.33-34), rằng "các sắc, v.v., không nên được chấp thủ là 'của ta'", thành cây móc cho con voi tâm của chính mình.

Jaṇṇukehi caṅkamati ‘‘nisinne niddāya avasaro hotī’’ti.

"He walks on his knees" because "when one is seated, there is opportunity for sleep."

"Đi bằng đầu gối" (jaṇṇukehi caṅkamati) là "khi ngồi, có cơ hội cho giấc ngủ".

Byākaritvāti attano vīriyārambhassa saphalatāpavedanamukhena sabrahmacārīnaṃ ussāhaṃ janento aññaṃ byākaritvā.

"Having declared" means, by proclaiming the success of his own exertion, he inspired his fellow practitioners, and then declared something else.

"Tuyên bố" (byākaritvā) là tuyên bố điều khác, tạo ra sự nhiệt tình cho các bạn đồng phạm hạnh bằng cách bày tỏ sự thành công của nỗ lực của mình.

Bhāsitanti vacanaṃ.

"Spoken" refers to a statement.

"Lời nói" (bhāsitaṃ) là lời nói.

Kassa pana tanti āha ‘‘buddhaseṭṭhassa, sabbalokaggavādino’’ti.

Whose, then? It is said, "of the Chief Buddha, the speaker of the best in all the world."

Vậy là của ai? Đã nói "của bậc tối thượng trong các đức Phật, người nói lời cao cả nhất trong tất cả thế gian".

Na tumhākantiādi tassa pavattiākāradassanaṃ.

"Not yours," and so on, is a demonstration of its occurrence.

"Không phải của các ngươi", v.v., là sự trình bày về cách thức diễn biến của điều đó.

Tayidaṃ me saṅkhārānaṃ accantavūpasamakāraṇanti dassento ‘‘aniccā vatā’’ti gāthaṃ āhari.

Showing that this is the cause for the complete appeasement of formations for him, he recited the verse "Alas, impermanent are formations."

Để chỉ ra rằng điều này là nguyên nhân cho sự an tịnh tuyệt đối của các hành, đã trích dẫn bài kệ "Thật vậy, các hành là vô thường".

Tena idānāhaṃ saṅkhārānaṃ khaṇe khaṇe bhaṅgasaṅkhātassa rogassa abhāvena arogo parinibbutoti dasseti.

By this, he now indicates that he is free from illness, having fully attained Nibbāna, due to the absence of the illness called the momentary dissolution of formations.

Với điều đó, Ngài chỉ ra rằng bây giờ Ngài là người không bệnh, đã nhập Niết Bàn, do không có bệnh gọi là sự hoại diệt của các hành từng khoảnh khắc.

1075

Assāti sakkassa.

"His" refers to Sakka's.

"Của vị đó" (assā) là của Sakka.

Upapattīti devūpapatti.

"Rebirth" refers to rebirth as a deity.

"Tái sinh" (upapatti) là tái sinh làm chư thiên.

Punapākatikāva ahosi sakkabhāveneva upapannattā.

She became as before again (punapākatikāva ahosi), having been reborn in the state of Sakka.

"Lại trở lại trạng thái bình thường" (punapākatikāva ahosi) là do đã tái sinh làm Sakka.

Subrahmāti evaṃ nāmo.

Subrahmā is a name like this.

"Subrahmā" (Subrahmā) là tên như vậy.

Accharānaṃ nirayūpapattiṃ disvā tato pabhuti satataṃ pavattamānaṃ attano cittutrāsaṃ sandhāyāha ‘‘niccaṃ utrastamidaṃ citta’’ntiādi.

Seeing the Apsarases' rebirth in hell, and referring to his own continuous mental trepidation that arose from that moment, it is said, "This mind is constantly agitated," and so on.

Để chỉ sự kinh hoàng liên tục trong tâm của mình kể từ khi nhìn thấy sự tái sinh vào địa ngục của các tiên nữ, đã nói "Tâm này luôn kinh hoàng", v.v.

Tattha utrastanti santastaṃ bhītaṃ.

Herein, "agitated" means frightened, terrified.

Trong đó, "kinh hoàng" (utrastaṃ) là sợ hãi, khiếp sợ.

Ubbigganti saṃviggaṃ.

"Disturbed" means stirred up (saṃvigga).

"Lo lắng" (ubbiggaṃ) là bàng hoàng.

Utrastanti vā saṃviggaṃ.

Or "agitated" means stirred up.

Hoặc "kinh hoàng" là bàng hoàng.

Ubbigganti bhayavasena saha kāyena sañcalitaṃ.

"Disturbed" means physically trembled due to fear.

"Lo lắng" là run rẩy toàn thân do sợ hãi.

Anuppannesūti anāgatesu.

"In troubles not yet arisen" refers to future troubles.

"Trong những điều chưa phát sinh" (anuppannesu) là trong những điều vị lai.

Kicchesūti dukkhesu.

"In difficulties" means in sufferings.

"Trong những khó khăn" (kicchesu) là trong những khổ đau.

Nimittatthe bhummavacanaṃ, bhāvīdukkhapavattinimittanti attho.

The locative plural is used in the sense of a sign; the meaning is "a sign of the occurrence of future suffering."

Đây là cách dùng thể định sở cách với ý nghĩa chỉ nguyên nhân. Ý nghĩa là: do nguyên nhân của sự phát sinh khổ đau trong tương lai.

Uppatitesūti uppannesu kicchesūti yojanā, tadā attano parivārassa uppannadukkhanimittanti adhippāyo.

"In arisen" is to be construed as "in difficulties that have arisen"; the intention is that it was a sign of the suffering that had arisen for his retinue at that time.

"Trong những điều đã phát sinh" (uppatitesu) là sự kết nối với "trong những khó khăn đã phát sinh". Ý nghĩa là: do nguyên nhân của khổ đau đã phát sinh cho quyến thuộc của mình vào lúc đó.

1076

Bojjhāti bodhito, ariyamaggatoti attho.

"From enlightenment" means from awakening, i.e., from the noble path.

"Từ giác ngộ" (bojjhā) là từ sự giác ngộ, nghĩa là từ Thánh Đạo.

Aññatrāti ca padaṃ apekkhitvā nissakkavacanaṃ, tasmā bodhiṃ ṭhapetvāti attho.

And the word "except" (aññatrā) implies the ablative case, hence the meaning is "except for enlightenment."

Và từ "ngoại trừ" (aññatrā) là một từ chỉ sự tách rời khi được mong đợi. Do đó, ý nghĩa là: ngoại trừ giác ngộ.

Esa nayo sesesupi.

The same method applies to the rest.

Nguyên tắc này cũng tương tự đối với các trường hợp còn lại.

Tapasāti tapokammato.

"By ascetic practice" means by the action of asceticism (tapokamma).

"Do khổ hạnh" (tapasā) là do hành động khổ hạnh.

Tena maggādhigamassa upāyabhūtaṃ dhutaṅgasevanādisallekhapaṭipadaṃ dasseti.

By this, it shows the ascetic practice of observing dhutaṅgas and so forth, which is the means to the attainment of the path.

Với điều này, Ngài chỉ ra con đường thanh lọc như thực hành các pháp đầu đà, v.v., là phương tiện để chứng đắc Đạo.

Indriyasaṃvarāti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvaraṇato.

"From the restraint of the faculties" means from the restraint of the six faculties, including the mind.

"Do giữ gìn các căn" (indriyasaṃvarā) là do giữ gìn các căn, bao gồm cả ý căn thứ sáu.

Etena satisaṃvarasīsena sabbampi saṃvarasīlaṃ, lakkhaṇahāranayena vā sabbampi catupārisuddhisīlaṃ dasseti.

By this, it shows all the precepts of restraint by way of the restraint of mindfulness, or all the four purities of sīla by way of characteristic analogy.

Với điều này, Ngài chỉ ra toàn bộ giới luật phòng hộ, hoặc toàn bộ Tứ Thanh Tịnh Giới theo phương pháp rút gọn đặc tính.

Sabbanissaggāti sabbupadhinissajjanato sabbakilesappahānato.

"From the relinquishing of all" means from the relinquishing of all supports (upadhi), from the abandonment of all defilements.

"Do buông bỏ tất cả" (sabbanissaggā) là do buông bỏ tất cả các thủ, do đoạn trừ tất cả các phiền não.

Kilesesu hi nissaṭṭhesu kammavaṭṭaṃ vipākavaṭṭañca nissaṭṭhameva hotīti.

For when defilements are relinquished, the cycle of action (kammavaṭṭa) and the cycle of results (vipākavaṭṭa) are also relinquished.

Thật vậy, khi các phiền não đã được buông bỏ, vòng nghiệp và vòng quả dị thục cũng được buông bỏ.

Sotthinti khemaṃ anupaddavataṃ.

"Welfare" means safety, freedom from danger.

"An toàn" (sotthiṃ) là sự an ổn, không tai họa.

1077

Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ, taṃ vā ñāyati paṭivijjhīyati etenāti ñāyo, ariyamaggoti āha ‘‘ñāyo vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti.

It is known definitely as leading to Nibbāna, or it is known and penetrated by this, thus it is ñāya, the Noble Path. He said, " Ñāya is called the Noble Eightfold Path."

Được biết chắc chắn, dẫn đến Nibbāna, hoặc được biết, được thấu hiểu bằng điều này, đó là ñāya (chánh đạo), tức là con đường cao thượng. Vì vậy, đã nói: “ñāya được gọi là Bát Chánh Đạo cao thượng”.

Taṇhāvānavirahitattāti taṇhāsaṅkhātavānavivittattā.

Taṇhāvānavirahitattā means being free from the entanglement, which is craving (taṇhā).

Taṇhāvānavirahitattā (không có rừng ái) là không có rừng ái (taṇhā).

Taṇhā hi khandhehi khandhaṃ, kammunā vā phalaṃ, sattehi vā dukkhaṃ vinati saṃsibbatīti vānanti vuccati.

Craving (taṇhā) indeed ties one khandha to another khandha, or kamma to its result, or beings to suffering, and thus is called vāna (entanglement).

Ái (taṇhā) được gọi là vāna (rừng ái) vì nó kết nối uẩn này với uẩn kia, hoặc nghiệp với quả, hoặc chúng sinh với khổ đau.

Tayidaṃ natthi ettha vānaṃ, na vā etasmiṃ adhigate puggalassa vānanti nibbānaṃ, asaṅkhatā dhātu.

This being so, there is no vāna here, or for a person who has attained this, there is no vāna, thus it is Nibbāna, the unconditioned element (asaṅkhatā dhātu).

Điều này không có rừng ái (vāna) ở đây, hoặc khi một người đã chứng đắc điều này thì không có rừng ái. Đó là Nibbāna, pháp vô vi.

Parapaccayena vinā paccakkhakaraṇaṃ sacchikiriyāti āha ‘‘attapaccakkhatāyā’’ti.

Direct realization without reliance on others is 'sacchikiriya' (realization). Therefore, he said, " for self-realization."

Thực chứng là sự chứng ngộ trực tiếp mà không cần điều kiện bên ngoài. Vì vậy, đã nói: “để tự mình chứng ngộ”.

1078

Nanu ‘‘visuddhiyā’’ti cittavisuddhiyā adhippetattā visuddhiggahaṇenevettha sokasamatikkamādayopi gahitā eva honti, te puna kasmā gahitāti anuyogaṃ sandhāya ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi vuttaṃ.

Indeed, since "purification" (visuddhi) implies purification of mind (cittavisuddhi), the term visuddhi itself already includes overcoming sorrow and so on. Why then are they mentioned again? In response to this question, it was said, " Although there..." and so on.

Há chẳng phải khi nói “để thanh tịnh” là ý chỉ sự thanh tịnh của tâm (cittavisuddhi), và do đó, việc vượt qua sầu khổ v.v. cũng đã được bao hàm trong từ “thanh tịnh” rồi sao? Tại sao chúng lại được đề cập lại? Nhằm giải đáp câu hỏi này, đã nói “tuy nhiên, ở đó” v.v.

Sāsanayuttikovideti saccapaṭiccasamuppādādilakkhaṇāyaṃ dhammanītiyaṃ cheke.

Sāsanayuttikovide means skilled in the doctrine, characterized by the Noble Truths and Dependent Origination, and so on.

Sāsanayuttikovide (thông thạo giáo pháp) là người tinh thông trong giáo pháp (dhammanīti) với các đặc tính như Tứ Diệu Đế và Duyên Khởi.

Taṃ taṃ atthaṃ ñāpetīti ye ye bodhaneyyapuggalā saṅkhepavitthārādivasena yathā yathā bodhetabbā, attano desanāvilāsena bhagavā te te tathā tathā bodhento taṃ tamatthaṃ ñāpeti.

He makes known that very meaning means that the Blessed One makes known that very meaning to the various individuals capable of being awakened, awakening them in various ways, whether briefly or extensively, according to his teaching style.

Taṃ taṃ atthaṃ ñāpetī (làm cho hiểu rõ ý nghĩa đó) là Đức Thế Tôn, với phong cách thuyết pháp của mình, làm cho các chúng sinh cần được giác ngộ hiểu rõ ý nghĩa đó, tùy theo cách thức cần được giác ngộ, dù là tóm tắt hay chi tiết.

Taṃ taṃ pākaṭaṃ katvā dassentoti atthāpattiṃ agaṇento taṃ taṃ atthaṃ pākaṭaṃ katvā dassento.

Making that very thing manifest and showing it means making that very thing manifest and showing it, without considering its implication.

Taṃ taṃ pākaṭaṃ katvā dassento (làm cho điều đó hiển lộ và chỉ ra) là làm cho ý nghĩa đó hiển lộ và chỉ ra mà không cần quan tâm đến sự đồng ý của người khác.

Na hi sammāsambuddhā atthāpattiñāpakādisādhanīyavacanāti.

For Sammāsambuddhas do not speak words that require proof, such as through implication or inference.

Vì các vị Chánh Đẳng Chánh Giác không phải là những người cần lời nói để làm rõ ý nghĩa.

Saṃvattatīti jāyati, hotīti attho.

Saṃvattatī means arises, exists.

Saṃvattatī (xảy ra) có nghĩa là phát sinh, là có.

Yasmā anatikkantasokaparidevassa na kadāci cittavisuddhi atthi sokaparidevasamatikkamamukheneva cittavisuddhiyā ijjhanato, tasmā āha ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamena hotī’’ti.

Since there can never be purification of mind for one who has not overcome sorrow and lamentation, as purification of mind is achieved precisely through overcoming sorrow and lamentation, he said, " it occurs through the overcoming of sorrow and lamentation."

Vì người chưa vượt qua sầu khổ bi ai thì không bao giờ có sự thanh tịnh của tâm, do sự thanh tịnh của tâm chỉ thành tựu thông qua việc vượt qua sầu khổ bi ai. Vì vậy, đã nói: “xảy ra bằng cách vượt qua sầu khổ bi ai”.

Yasmā pana domanassapaccayehi dukkhadhammehi puṭṭhaṃ puthujjanaṃ sokādayo abhibhavanti, pariññātesu ca tesu te na honti, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamo dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamenā’’ti.

However, since ordinary people, afflicted by mental pain and suffering, are overwhelmed by sorrow and so on, and these do not occur when they are fully understood, it was said, " the overcoming of sorrow and lamentation is through the disappearance of suffering and mental pain."

Vì sầu khổ v.v. áp đảo phàm nhân bị khổ đau và ưu phiền tác động, và khi chúng được liễu tri thì chúng không còn nữa. Vì vậy, đã nói: “sự vượt qua sầu khổ bi ai là sự diệt tận của khổ ưu”.

Ñāyassāti aggamaggassa tatiyamaggassa ca.

Of the ñāya means of the highest path and of the third path.

Ñāyassā (của chánh đạo) là của đạo tối thượng và của đạo thứ ba.

Tadadhigamena hi yathākkamaṃ dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamo.

For, with the attainment of these, suffering and mental pain disappear in due order.

Thật vậy, nhờ chứng đắc đạo đó mà khổ ưu diệt tận theo thứ tự.

Sacchikiriyābhisamayasahabhāvīpi itarābhisamayo tadavinābhāvato sacchikiriyābhisamayahetuko viya vutto ‘‘ñāyassādhigamo nibbānassa sacchikiriyāyā’’ti.

Even though the other realization (of the path) is co-existent with the realization of Nibbāna, due to its inseparability, it is spoken of as if caused by the realization of Nibbāna, as in, " the attainment of the ñāya for the realization of Nibbāna."

Sự chứng đắc khác, dù cùng tồn tại với sự chứng đắc thực chứng, nhưng vì không thể tách rời khỏi nó, nên được nói như là nguyên nhân của sự chứng đắc thực chứng: “sự chứng đắc chánh đạo để thực chứng Nibbāna”.

Phalañāṇena vā paccakkhakaraṇaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘nibbānassa sacchikiriyāyā’’ti.

Or, referring to direct realization through fruition-knowledge, it was said, " for the realization of Nibbāna."

Hoặc lời nói này là để chỉ sự thực chứng bằng quả trí: “để thực chứng Nibbāna”.

Sampadānavacanañcetaṃ daṭṭhabbaṃ.

And this should be understood as a dative case of purpose.

Và điều này nên được hiểu là lời nói mang ý nghĩa mục đích.

1079

Vaṇṇabhaṇananti pasaṃsāvacanaṃ.

Vaṇṇabhaṇana means words of praise.

Vaṇṇabhaṇana (lời tán thán) là lời ca ngợi.

Tayidaṃ na idheva, atha kho aññatthāpi satthā akāsiyevāti dassento ‘‘yatheva hī’’tiādimāha.

And this was done not only here, but the Teacher also did it elsewhere, as he shows by saying, " Just as indeed..." and so on.

Điều này không chỉ ở đây, mà Đức Đạo Sư cũng đã làm ở những nơi khác. Để chỉ ra điều đó, đã nói “cũng như” v.v.

Tatthaādimhi kalyāṇaṃ, ādi vā kalyāṇaṃ etassāti ādikalyāṇaṃ.

Here, ādikalyāṇaṃ means beautiful in the beginning, or having a beautiful beginning.

Trong đó, điều thiện ở phần đầu, hoặc phần đầu là điều thiện của nó, đó là ādikalyāṇaṃ (thiện ở phần đầu).

Sesapadadvayepi eseva nayo.

The same method applies to the other two terms.

Đối với hai từ còn lại cũng theo cách tương tự.

Atthasampattiyā sātthaṃ.

Sātthaṃ due to the richness of meaning.

Với sự đầy đủ về ý nghĩa, đó là sātthaṃ (có ý nghĩa).

Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ.

Sabyañjanaṃ due to the perfection of expression.

Với sự đầy đủ về văn tự, đó là sabyañjanaṃ (có văn tự).

Sīlādipañcadhammakkhandhapāripūrito upanetabbassa abhāvā ca kevalaparipuṇṇaṃ.

Kevalaparipuṇṇaṃ due to the complete fulfillment of the five aggregates of qualities like virtue, and the absence of anything to be added.

Với sự viên mãn của năm uẩn pháp như giới v.v. và không có gì cần thêm vào, đó là kevalaparipuṇṇaṃ (hoàn toàn viên mãn).

Nirupakkilesato apanetabbassa abhāvā ca parisuddhaṃ.

Parisuddhaṃ due to being taintless, and the absence of anything to be removed.

Vì không có gì cần loại bỏ do không có phiền não, đó là parisuddhaṃ (hoàn toàn thanh tịnh).

Seṭṭhacariyabhāvato sāsana brahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca vo pakāsessāmīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.147) vuttanayena veditabbo.

Due to the nature of the supreme conduct, " I shall declare the holy life of the Dispensation, and the holy life of the path." This is the summary here; the detailed explanation should be understood according to what is stated in the Visuddhimagga.

Vì là đời sống cao thượng nhất, nên ta sẽ tuyên bố cho các con phạm hạnh của giáo pháp và phạm hạnh của đạo (maggabrahmacariya). Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết nên được hiểu theo cách đã nói trong Visuddhimagga (Visuddhi. 1.147).

Ariyavaṃsāti ariyānaṃ buddhādīnaṃ vaṃsā paveṇiyo.

Ariyavaṃsā means the lineages or traditions of the Noble Ones, such as the Buddhas.

Ariyavaṃsā (các truyền thống của bậc Thánh) là các truyền thống, các dòng dõi của các bậc Thánh như chư Phật v.v.

Aggaññāti ‘‘aggā’’ti jānitabbā sabbavaṃsehi seṭṭhabhāvato.

Aggaññā means "to be known as supreme" due to their superiority over all lineages.

Aggaññā (được biết là tối thượng) là được biết là “tối thượng” vì là cao quý nhất trong tất cả các dòng dõi.

Rattaññāti ‘‘cirarattā’’ti jānitabbā.

Rattaññā means "to be known as of long standing."

Rattaññā (được biết là đã lâu) là được biết là “đã từ lâu” (cirarattā).

Vaṃsaññāti ‘‘buddhādīnaṃ vaṃsā’’ti jānitabbā.

Vaṃsaññā means "to be known as the lineages of the Buddhas and others."

Vaṃsaññā (được biết là dòng dõi) là được biết là “dòng dõi của chư Phật v.v.”.

Porāṇāti purātanā anadhunātanattā.

Porāṇā means ancient, not modern.

Porāṇā (cổ xưa) là cổ xưa vì không phải là hiện đại.

Asaṃkiṇṇāti avikiṇṇā anapanītā.

Asaṃkiṇṇā means undisturbed, not removed.

Asaṃkiṇṇā (không bị pha tạp) là không bị phân tán, không bị loại bỏ.

Asaṃkiṇṇapubbāti ‘‘kiṃ imehī’’ti ariyehi na apanītapubbā.

Asaṃkiṇṇapubbā means never removed by the Noble Ones with the thought, "What use are these?"

Asaṃkiṇṇapubbā (chưa từng bị pha tạp) là chưa từng bị các bậc Thánh loại bỏ với ý nghĩ “những điều này có ích gì?”

Na saṃkīyantīti idānipi tehi na apanīyanti.

Na saṃkīyantī means that even now they are not removed by them.

Na saṃkīyantī (không bị pha tạp) là hiện tại chúng cũng không bị các bậc Thánh loại bỏ.

Na saṃkīyissantīti anāgatepi tehi na apanīyissanti.

Na saṃkīyissantī means that in the future too they will not be removed by them.

Na saṃkīyissantī (sẽ không bị pha tạp) là trong tương lai chúng cũng sẽ không bị các bậc Thánh loại bỏ.

Appaṭikuṭṭhā…pe… viññūhīti ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi apaccakkhatā aninditā, agarahitāti attho.

Appaṭikuṭṭhā…pe… viññūhī means not rejected, not blamed, not censured by the discerning recluses and brahmins in the world.

Appaṭikuṭṭhā…pe… viññūhī (không bị chỉ trích… bởi người trí) có nghĩa là không bị các bậc trí giả, các sa-môn, bà-la-môn trên thế gian phản đối, không bị chê trách, không bị khiển trách.

Visuddhiyātiādīhīti visuddhiādidīpanehi.

Visuddhiyātiādīhī means by the declarations of purity and so on.

Visuddhiyātiādīhī (bằng các từ như “để thanh tịnh” v.v.) là bằng các từ ngữ làm sáng tỏ sự thanh tịnh v.v.

Padehīti vākyehi, visuddhiatthatādibhedabhinnehi vā dhammakoṭṭhāsehi.

Padehī means by the sentences, or by the divisions of doctrines such as purity, meaning, and so on.

Padehī (bằng các từ) là bằng các câu, hoặc bằng các phần pháp khác nhau như ý nghĩa thanh tịnh v.v.

1080

Upaddaveti anatthe.

Upaddave means in disadvantage.

Upaddave (trong tai ương) là trong điều bất lợi.

Visuddhinti visujjhanaṃ saṃkilesappahānaṃ.

Visuddhi means becoming pure, the abandonment of defilements.

Visuddhiṃ (sự thanh tịnh) là sự thanh tịnh, sự đoạn trừ phiền não.

Vācuggatakaraṇaṃ uggaho.

Verbal memorization is uggaho.

Việc ghi nhớ bằng lời là uggaho (sự học thuộc).

Pariyāpuṇanaṃ paricayo.

Pariyāpuṇanaṃ is familiarity.

Pariyāpuṇanaṃ (sự học hỏi) là sự làm quen.

Atthassa hadaye ṭhapanaṃ dhāraṇaṃ.

Placing the meaning in the heart is dhāraṇaṃ.

Việc đặt ý nghĩa vào tâm là dhāraṇaṃ (sự ghi nhớ).

Parivattanaṃ vācanaṃ.

Reciting is vācanaṃ.

Việc lặp lại là vācanaṃ (sự tụng đọc).

Gandhārakoti gandhāradese uppanno.

Gandhārako means born in the country of Gandhāra.

Gandhārako (người Gandhara) là người sinh ra ở xứ Gandhara.

Pahontīti sakkonti aniyyānamaggāti micchāmaggā, micchattaniyatāniyatamaggāpi vā.

Pahontī means they are able. "Aniññānamaggā" are wrong paths, or paths of definite or indefinite wrong views.

Pahontī (có thể) là có thể. Aniyyānamaggā (các con đường không dẫn đến giải thoát) là các tà đạo, hoặc các con đường chắc chắn và không chắc chắn của tà kiến.

Suvaṇṇanti kūṭasuvaṇṇampi vuccati.

"Suvaṇṇaṃ" is also used for counterfeit gold.

Suvaṇṇa (vàng) cũng được gọi là vàng giả.

Paṇīti kācamaṇipi.

Maṇī also means glass jewel.

Maṇī (ngọc) cũng là ngọc thủy tinh.

Muttāti veḷujāpi.

Muttā also means pearl from a bamboo.

Muttā (ngọc trai) cũng là ngọc trai từ tre.

Pavāḷanti pallavopi vuccatīti rattajambunadādipadehi te visesitā.

Pavāḷa is also called a sprout. Therefore, they are distinguished by terms such as rattajambunadā and so on.

Pavāḷaṃ (san hô) cũng được gọi là chồi non. Vì vậy, chúng được đặc tả bằng các từ như rattajambunadā (vàng sông Jambū màu đỏ) v.v.

1081

Na tato heṭṭhāti (saṃ. ni. ṭī. 2.5.367; dī. ni. ṭī. 2.373) idhādhippetakāyādīnaṃ vedanādisabhāvattābhāvā, kāyavedanācittavimuttassa tebhūmakadhammassa visuṃ vipallāsavatthantarabhāvena gahitattā ca heṭṭhāgahaṇesu vipallāsavatthūnaṃ aniṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, pañcamassa pana vipallāsavatthuno abhāvā ‘‘na uddha’’nti āha.

Na tato heṭṭhā (below that) refers to the fact that the body and so on implied here do not possess the nature of feeling and so on, and that the triple-realm phenomena, which are free from body, feeling, and mind, are taken as distinct objects of perversion, thus stating that perverted objects are not intended in the lower categories. And since there is no fifth object of perversion, he said, " na uddha" (not above).

Na tato heṭṭhā (không thấp hơn điều đó) là do các thân v.v. được đề cập ở đây không có bản chất của cảm thọ v.v., và do các pháp ba cõi không có thân, cảm thọ, tâm được xem là một đối tượng khác của sự điên đảo. Lời nói này nhằm chỉ sự không mong muốn của các đối tượng điên đảo trong các trường hợp thấp hơn. Còn về việc không có đối tượng điên đảo thứ năm, đã nói “na uddha” (không cao hơn).

Ārammaṇavibhāgena hettha satipaṭṭhānavibhāgoti.

Here, the division of satipaṭṭhāna is by way of object division.

Sự phân loại niệm xứ ở đây là theo sự phân loại đối tượng.

Tayo satipaṭṭhānāti satipaṭṭhānasaddassa atthuddhāradassanaṃ, na idha pāḷiyaṃ vuttassa satipaṭṭhānasaddassa atthadassananti.

Tayo satipaṭṭhānā is a demonstration of the etymological meaning of the word satipaṭṭhāna, not a demonstration of the meaning of the word satipaṭṭhāna as stated in this Pāḷi text.

Tayo satipaṭṭhānā (ba niệm xứ) là sự trình bày ý nghĩa của từ “niệm xứ”, chứ không phải sự trình bày ý nghĩa của từ “niệm xứ” được nói trong kinh văn ở đây.

Ādīsu hi satigocaroti ettha ādi-saddena ‘‘phassasamudayā vedanānaṃ samudayo, nāmarūpasamudayā cittassa samudayo, manasikārasamudayā dhammānaṃ samudayo’’ti satipaṭṭhānāti vuttānaṃ satigocarānaṃ pakāsake suttapadese saṅgaṇhāti.

In ādīsu hi satigocaro (indeed, the object of mindfulness in the beginning), the word ādi (beginning) includes the suttas that declare the objects of mindfulness, which are called satipaṭṭhāna, such as "with the arising of contact, there is the arising of feelings; with the arising of name-and-form, there is the arising of mind; with the arising of attention, there is the arising of phenomena."

Trong câu ādīsu hi satigocaro (vì trong các phần đầu, đối tượng của niệm), từ ādi (đầu) bao gồm các đoạn kinh văn làm sáng tỏ đối tượng của niệm, được gọi là niệm xứ, như “sự tập khởi của xúc là sự tập khởi của cảm thọ, sự tập khởi của danh sắc là sự tập khởi của tâm, sự tập khởi của tác ý là sự tập khởi của các pháp”.

Evaṃ paṭisambhidāpāḷiyampi (paṭi. ma. 3.34) avasesapāḷippadesadassanattho ādi-saddo daṭṭhabbo.

Similarly, in the Paṭisambhidā-pāḷi, the word ādi should be understood as for the purpose of showing other Pāḷi passages.

Tương tự, trong Paṭisambhidāpāḷi (Paṭi. Ma. 3.34) và các đoạn kinh văn còn lại, từ ādi nên được hiểu là có ý nghĩa tương tự.

Satiyā paṭṭhānanti satiyā patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ.

Satiyā paṭṭhāna means the place where mindfulness is established.

Satiyā paṭṭhānaṃ (nền tảng của niệm) là nơi niệm cần được an trú.

Dānādīni satiyā karontassa rūpādīni kasiṇādīni ca satiyā ṭhānaṃ hontīti taṃnivāraṇatthamāha ‘‘padhānaṃ ṭhāna’’nti.

To prevent the interpretation that material forms and so on, and kasiṇa objects and so on, become the foundation for mindfulness when one performs acts of generosity and so on with mindfulness, he said, " the primary foundation."

Để ngăn chặn ý nghĩa rằng các bố thí v.v. và các sắc v.v. như kasiṇa v.v. cũng là nền tảng của niệm đối với người thực hành bố thí v.v. với niệm, đã nói: “padhānaṃ ṭhānaṃ” (nền tảng chính yếu).

Pa-saddo hi idha ‘‘paṇītā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 14 tikamātikā) viya padhānatthadīpakoti adhippāyo.

For the prefix pa- here is meant to indicate pre-eminence, as in "distinguished phenomena" and so on.

Ở đây, tiền tố “pa-” có ý nghĩa chỉ sự chính yếu, giống như trong các trường hợp như “các pháp cao quý” (paṇītā dhammā) v.v. (Dha. Sa. 14 tikamātikā).

1082

Ariyoti ariyaṃ sabbasattaseṭṭhaṃ sammāsambuddhamāha.

Ariyo refers to the Noble One, the Sammāsambuddha, who is supreme among all beings.

Ariyo (bậc Thánh) là chỉ vị Chánh Đẳng Chánh Giác, bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh.

Etthāti etasmiṃ saḷāyatanavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.311).

Etthā means in this Saḷāyatanavibhaṅga Sutta.

Etthā (ở đây) là trong kinh Saḷāyatanavibhaṅga (Ma. Ni. 3.311) này.

Suttekadesena hi suttaṃ dasseti.

For he shows the sutta by a part of the sutta.

Thật vậy, một phần của kinh văn được dùng để chỉ toàn bộ kinh.

Tattha hi –

For there it is stated:

Ở đó –

1083

‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo…pe… marahatīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ.

"These three satipaṭṭhānas, which the Noble One... reaches the Arahantship. Thus this has been said. Based on what was this said?"

“Ba niệm xứ mà bậc Thánh…pe… diệt tận. Vậy lời nói này được nói dựa vào điều gì?

Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya ‘‘idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyā’ti.

Here, bhikkhus, the Teacher, compassionate, seeking their welfare, out of compassion, teaches the Dhamma to his disciples: ‘This is for your well-being, this is for your happiness.’

Ở đây, này các Tỳ-khưu, vị Đạo Sư thuyết pháp cho các đệ tử vì lòng từ mẫn, vì lợi ích, vì lòng từ mẫn mà Ngài khởi lên, rằng: “Điều này là vì lợi ích của các con, điều này là vì hạnh phúc của các con.”

Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti.

His disciples do not listen, do not lend ear, do not apply their minds to understanding, and they act contrary to the Teacher’s instruction.

Các đệ tử của Ngài không lắng nghe, không chú tâm, không đặt tâm để hiểu biết, và họ hành xử trái với lời giáo huấn của Đạo Sư.

Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno.

There, bhikkhus, the Tathāgata is neither displeased nor does he experience displeasure; he abides unclouded, mindful and clearly comprehending.

Trong trường hợp đó, này các Tỳ-khưu, Như Lai không bất mãn, cũng không cảm nhận sự bất mãn, Ngài an trú không bị ô nhiễm, chánh niệm và tỉnh giác.

Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ, yadariyo…pe… arahati.

This, bhikkhus, is the first Satipaṭṭhāna, which the noble ones…pe… merit.

Này các Tỳ-khưu, đây là niệm xứ thứ nhất, mà bậc Thánh…pe… xứng đáng.

1084

Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā…pe… idaṃ vo sukhāyāti.

Furthermore, bhikkhus, the Teacher…pe… ‘this is for your happiness’.

Lại nữa, này các Tỳ-khưu, vị Đạo Sư…pe… điều này là vì hạnh phúc của các con.

Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti…pe… vattanti.

Of his disciples, some do not listen…pe… they act.

Một số đệ tử của Ngài không lắng nghe…pe… hành xử.

Ekacce sāvakā sussūsanti…pe… na ca vokkamma satthusāsanā vattanti.

Some disciples listen…pe… and do not act contrary to the Teacher’s instruction.

Một số đệ tử khác lắng nghe…pe… và không hành xử trái với lời giáo huấn của Đạo Sư.

Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, na ceva attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti.

There, bhikkhus, the Tathāgata is neither displeased nor does he experience displeasure; he is neither pleased nor does he experience pleasure.

Trong trường hợp đó, này các Tỳ-khưu, Như Lai không bất mãn, cũng không cảm nhận sự bất mãn, không hoan hỷ, cũng không cảm nhận sự hoan hỷ.

Anattamanatañca attamanatañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhato viharati sato sampajāno.

Having entirely relinquished both displeasure and pleasure, he abides in equanimity, mindful and clearly comprehending.

Ngài từ bỏ cả sự bất mãn và sự hoan hỷ, an trú trong xả, chánh niệm và tỉnh giác.

Idaṃ vuccati, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ…pe… arahati.

This, bhikkhus, is called the second Satipaṭṭhāna…pe… merits.

Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là niệm xứ thứ hai…pe… xứng đáng.

1085

Puna caparaṃ…pe… sukhāyāti.

Furthermore…pe… ‘for happiness’.

Lại nữa…pe… hạnh phúc.

Tassa sāvakā sussūsanti…pe… vattanti.

His disciples listen…pe… they act.

Các đệ tử của Ngài lắng nghe…pe… hành xử.

Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno.

There, bhikkhus, the Tathāgata is both pleased and experiences pleasure; he abides unclouded, mindful and clearly comprehending.

Trong trường hợp đó, này các Tỳ-khưu, Như Lai hoan hỷ, và cảm nhận sự hoan hỷ, Ngài an trú không bị ô nhiễm, chánh niệm và tỉnh giác.

Idaṃ vuccati, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ…pe… arahatī’’ti (ma. ni. 3.311) –

This, bhikkhus, is called the third Satipaṭṭhāna…pe… merits.’’

Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là niệm xứ thứ ba…pe… xứng đáng.” –

1086

Evaṃ paṭighānunayehi anavassutatā, niccaṃ upaṭṭhitassatitāya tadubhayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā.

Thus, the state of being unclouded by aversion and attachment, and being always established in mindfulness, thereby transcending both, is called "Satipaṭṭhāna".

Sự không bị ô nhiễm bởi các sự chống đối và sự tùy thuận, sự vượt qua cả hai điều đó do chánh niệm luôn hiện hữu, được gọi là “satipaṭṭhāna” (niệm xứ).

Buddhānaṃyeva hi niccaṃ upaṭṭhitassatitā hoti āveṇikadhammabhāvato, na paccekabuddhādīnaṃ.

For only the Buddhas possess constant mindfulness, due to it being an exclusive attribute, not Paccekabuddhas and others.

Chỉ có chánh niệm của chư Phật là luôn hiện hữu do bản chất của các pháp đặc biệt, không phải của các vị Độc Giác Phật, v.v.

Pa-saddo ārambhaṃ joteti, ārambho ca pavattīti katvā āha ‘‘pavattayitabbatoti attho’’ti.

The prefix "pa" indicates commencement, and since commencement is continuance, it says, "meaning ‘to be commenced’ or ‘to be set forth’."

Tiền tố Pa- biểu thị sự khởi đầu, và vì sự khởi đầu là sự tiếp diễn, nên đã nói “có nghĩa là cần phải được tiếp diễn”.

Satiyā karaṇabhūtāya paṭṭhānaṃ paṭṭhapetabbaṃ satipaṭṭhānaṃ.

Satipaṭṭhāna means "the establishment" to be established "by means of sati" (mindfulness).

Satipaṭṭhāna là sự thiết lập (paṭṭhānaṃ) cần được thiết lập bằng chánh niệm (satiyā) làm phương tiện.

Ana-saddo hi bahulavacanena kammatthopi hotīti.

For the suffix "-ana" can also be in the sense of an object (of action) when used redundantly.

Vì tiền tố ana- trong trường hợp này cũng có thể mang nghĩa đối tượng do cách dùng số nhiều.

1087

Tathāssa kattuatthopi labbhatīti ‘‘patiṭṭhātīti paṭṭhāna’’nti vuttaṃ.

Thus, the sense of an agent can also be obtained, which is why it is said, "Paṭṭhāna, because it stands firm" (patiṭṭhāti).

Tương tự, nghĩa chủ thể cũng có thể được tìm thấy, nên đã nói “paṭṭhāna là sự thiết lập”.

Tattha pa-saddo bhūsatthavisiṭṭhaṃ pakkhandhanaṃ dīpetīti ‘‘okkantitvā pakkhanditvā pavattatīti attho’’ti āha.

Here, the prefix "pa" signifies a special kind of immersing with excellence, which is why it says, "meaning ‘to proceed by penetrating and immersing’".

Ở đây, tiền tố pa- biểu thị sự xâm nhập đặc biệt với ý nghĩa dồi dào, nên đã nói “có nghĩa là xâm nhập và tiếp diễn”.

Puna bhāvatthaṃ sati-saddaṃ paṭṭhāna-saddañca vaṇṇento ‘‘atha vā’’tiādimāha.

Again, while describing the verbal noun (bhāvattha) of both the word sati and the word paṭṭhāna, it introduces with "or alternatively" (atha vā).

Lại nữa, khi giải thích từ sati và từ paṭṭhāna theo nghĩa trạng thái, đã nói “atha vā” (hoặc là) v.v.

Tena purimavikappe sati-saddo paṭṭhāna-saddo ca katthuatthoti viññāyati.

By this, in the former interpretation, both the word sati and the word paṭṭhāna are understood in the sense of an agent.

Do đó, trong cách hiểu trước, từ sati và từ paṭṭhāna được hiểu theo nghĩa chủ thể.

Saraṇaṭṭhenāti cirakatassa cirabhāsitassa ca anussaraṇaṭṭhena.

In the sense of recollection (saraṇaṭṭhena) means in the sense of recollecting what was done long ago and said long ago.

Saraṇaṭṭhenā (theo nghĩa ghi nhớ) là theo nghĩa ghi nhớ những gì đã làm từ lâu và đã nói từ lâu.

Idanti yaṃ ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti vuttaṃ, idaṃ idha imasmiṃ suttapadese adhippetaṃ.

This (idaṃ), which was stated as "mindfulness itself is Satipaṭṭhāna," is intended here (idha) in this Suttapiṭaka passage.

Idaṃ (điều này), tức là điều đã nói “sati chính là satipaṭṭhāna”, điều này idha (ở đây) được ngụ ý trong đoạn kinh này.

1088

Yadi evanti yadi sati eva satipaṭṭhānaṃ, sati nāma eko dhammo, evaṃ sante kasmā ‘‘satipaṭṭhānā’’ti bahuvacananti āha ‘‘satibahuttā’’tiādi.

If so (yadi evaṃ), if sati itself is satipaṭṭhāna, and sati is a single phenomenon, then why the plural form "Satipaṭṭhānā"? In response, it says, "due to the multiplicity of mindfulness" (satibahuttā), etc.

Yadi evaṃ (nếu vậy), nếu sati chính là satipaṭṭhāna, và sati là một pháp duy nhất, thì tại sao lại dùng số nhiều “satipaṭṭhānā”? – đã nói “satibahuttā” (do có nhiều niệm) v.v.

Yadi bahukā etā satiyo, atha kasmā ‘‘maggo’’ti ekavacananti yojanā.

If there are many such instances of mindfulness, then why the singular form "maggo" (path)? This is the intended connection.

Nếu có nhiều niệm như vậy, thì tại sao lại dùng số ít “maggo” (con đường)? – là sự kết nối.

Maggaṭṭhenāti niyyānaṭṭhena.

In the sense of a path (maggaṭṭhena) means in the sense of leading out (niyyāna).

Maggaṭṭhenā (theo nghĩa con đường) là theo nghĩa dẫn đến sự giải thoát.

Niyyāniko hi maggadhammo, teneva niyyānikabhāvena ekattupagato ekantato nibbānaṃ gacchati, atthikehi ca tadatthaṃ maggīyatīti attanāva pubbe vuttaṃ paccāharati ‘‘vuttañceta’’nti.

For the path-Dhamma leads out (niyyānika); by that very nature of leading out, unified as one, it goes directly to Nibbāna, and by those who desire it for that purpose, it is traversed as a path. Thus, it recalls what was said by itself earlier: "and it has been said" (vuttañcetaṃ).

Pháp con đường là pháp dẫn đến sự giải thoát, chính vì tính chất dẫn đến giải thoát mà nó đạt đến sự hợp nhất và chắc chắn đi đến Niết-bàn, và những người có mục đích tìm kiếm nó vì mục đích đó – điều đã nói trước đây được nhắc lại “vuttañceta” (và điều này đã được nói).

Tattha catassopi cetāti kāyānupassanādivasena catubbidhāpi ca etā satiyo.

Here, all these four (catassopi cetā) mean these four instances of mindfulness, categorized as contemplation of the body (kāyānupassanā), etc.

Ở đây, catassopi cetā (cả bốn điều này) là cả bốn loại niệm này theo cách quán thân, v.v.

Aparabhāgeti ariyamaggakkhaṇe.

In the later stage (aparabhāge) means at the moment of the Ariyan Path.

Aparabhāge (về sau) là vào khoảnh khắc của Thánh đạo.

Kiccaṃ sādhayamānāti pubbabhāge kāyādīsu ārammaṇesu subhasaññādividhamanena visuṃ visuṃ pavattitvā maggakkhaṇe sakiṃyeva tattha catubbidhassapi vipallāsassa samucchedavasena pahānakiccaṃ sādhayamānā ārammaṇakaraṇavasena nibbānaṃ gacchanti.

Accomplishing the task (kiccaṃ sādhayamānā) means, having proceeded distinctly in the preliminary stage on the objects like body, etc., by dispelling perception of beauty (subhasaññā), etc., at the moment of the path, they accomplish the task of abandoning, by way of eradication, the four kinds of perversions there all at once, and by making Nibbāna their object, they reach Nibbāna.

Kiccaṃ sādhayamānā (hoàn thành nhiệm vụ) là ở giai đoạn trước, sau khi riêng rẽ tiếp diễn trong các đối tượng như thân, v.v., bằng cách phá hủy các nhận thức sai lầm về sự thanh tịnh, v.v., thì vào khoảnh khắc của con đường, chúng hoàn thành nhiệm vụ loại bỏ sự lầm lạc bốn loại một cách triệt để, và đi đến Niết-bàn bằng cách lấy Niết-bàn làm đối tượng.

Catubbidhakiccasādhaneneva hettha bahuvacananiddeso.

It is precisely due to the accomplishment of four kinds of tasks that the plural form is used here.

Chính vì hoàn thành bốn loại nhiệm vụ mà ở đây có sự chỉ định số nhiều.

Evañca satīti maggaṭṭhena ekattaṃ upādāya ‘‘maggo’’ti ekavacanena ārammaṇabhedena catubbidhataṃ upādāya ‘‘cattāro’’ti ca vattabbatāya sativijjamānattā.

And this being so (evaṃca sati) means, taking unity in the sense of a path, "maggo" (path) is used in the singular; and taking the fourfold nature due to the distinction of objects, "cattāro" (four) is used, due to the presence of mindfulness.

Evañca satī (và khi điều đó xảy ra) là do có sự hiện diện của niệm, khi lấy sự hợp nhất theo nghĩa con đường để nói “maggo” (con đường) ở số ít, và khi lấy sự khác biệt về đối tượng để nói “cattāro” (bốn) ở số nhiều.

Vacanānusandhinā ‘‘ekāyano aya’’ntiādikā desanā sānusandhikāva, na ananusandhikāti adhippāyo.

By textual coherence (vacanānusandhinā), the teaching beginning "this is the one-way path" (ekāyano ayaṃ) is with coherence (sānusandhikāva), not without coherence – this is the intention.

Vacanānusandhinā (bằng sự liên kết của lời nói) có nghĩa là lời dạy “đây là con đường duy nhất” v.v. là có sự liên kết, không phải không có sự liên kết.

Vuttamevatthaṃ nidassanena paṭipādetuṃ ‘‘mārasenappamaddana’’nti suttapadaṃ (saṃ. ni. 5.224) ānetvā ‘‘yathā’’tiādinā nidassanaṃ saṃsandeti.

To illustrate the same meaning with an example, it brings the Sutta passage "the crushing of Māra’s army" (mārasenappamaddana) and connects the example with "just as" (yathā), etc.

Để minh họa ý nghĩa đã nói, đã đưa ra đoạn kinh “mārasenappamaddana” (nghiền nát quân Ma-la) và so sánh ví dụ bằng “yathā” (như) v.v.

Tasmātiādi nigamanaṃ.

Therefore (tasmā), etc., is the conclusion.

Tasmā (do đó) v.v. là kết luận.

1089

Visesato kāyo ca vedanā ca assādassakāraṇanti tappahānatthaṃ tesu taṇhāvatthūsu oḷārikasukhumesu asubhadukkhabhāvadassanāni mandatikkhapaññehi taṇhācaritehi sukarānīti tāni tesaṃ ‘‘visuddhimaggo’’ti vuttāni tathā ‘‘niccaṃ attā’’ti abhinivesavatthutāya diṭṭhiyā visesakāraṇesu cittadhammesu aniccānattatādassanāni sarāgādivasena saññāphassādivasena nīvaraṇādivasena ca nātippabhedaatippabhedagatesu tesu tappahānatthaṃ mandatikkhapaññānaṃ diṭṭhicaritānaṃ sukarānīti tesaṃ tāni ‘‘visuddhimaggo’’ti vuttāni.

Specifically, the body and feelings are causes of gratification, so for their abandonment, the presentations of impurity and suffering in those gross and subtle bases of craving are easy for those with dull or keen wisdom and craving-temperament, which is why they are called "Visuddhimaggo" (Path of Purification) for them. Similarly, for the abandonment of craving in mental phenomena, which are special causes of wrong views as bases for the misconception of "permanence" and "self," the presentations of impermanence and non-self in those phenomena – which are either not excessively diversified or excessively diversified due to being with passion, or due to perception, contact, etc., or due to hindrances, etc. – are easy for those with dull or keen wisdom and view-temperament, which is why they are called "Visuddhimaggo" for them.

Đặc biệt, thân và thọ là nguyên nhân của sự hưởng thụ, nên để loại bỏ chúng, việc quán thấy tính bất tịnh và khổ trong các đối tượng tham ái, dù thô hay vi tế, là điều dễ dàng đối với những người có trí tuệ kém hoặc sắc bén và có hành vi tham ái, nên chúng được gọi là “con đường thanh tịnh” của họ; tương tự, việc quán thấy tính vô thường và vô ngã trong các pháp tâm, là nguyên nhân đặc biệt của tà kiến do chấp thủ “thường còn và là ngã”, trong những pháp đó có sự phân biệt không quá rõ ràng hoặc quá rõ ràng tùy theo sự tham ái, v.v., tùy theo tưởng, xúc, v.v., tùy theo các triền cái, v.v., để loại bỏ chúng, việc đó là dễ dàng đối với những người có trí tuệ kém hoặc sắc bén và có hành vi tà kiến, nên chúng được gọi là “con đường thanh tịnh” của họ.

Ettha ca yathā cittadhammānampi taṇhāya vatthubhāvo sambhavati, tathā kāyavedanānampi diṭṭhiyāti satipi nesaṃ catunnampi taṇhādiṭṭhiyā vatthubhāve yo yassa sātisayapaccayo, taṃdassanatthaṃ visesaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.

And here, just as mental phenomena can be objects of craving, so too the body and feelings can be objects of wrong views. Therefore, it should be understood that even though all four are objects of craving and wrong views, a specific selection is made to show which one is a predominant condition for which.

Ở đây, cần hiểu rằng mặc dù các pháp tâm cũng có thể là đối tượng của tham ái, và thân, thọ cũng có thể là đối tượng của tà kiến, nhưng để chỉ ra cái nào là nhân duyên nổi bật hơn cho cái nào, nên đã có sự phân biệt đặc biệt, mặc dù cả bốn đều là đối tượng của tham ái và tà kiến.

Tikkhapaññasamathayāniko oḷārikārammaṇaṃ pariggaṇhanto tattha aṭṭhatvā jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya vedanaṃ pariggaṇhātīti vuttaṃ.

It is said that one who is a tranquil-vehicle practitioner with keen wisdom, grasping a gross object, does not settle there but enters jhāna, rises, and then grasps feeling.

Người hành thiền chỉ tịnh có trí tuệ sắc bén, khi quán xét đối tượng thô, không dừng lại ở đó mà nhập thiền, rồi xuất thiền và quán xét thọ, đã được nói.

‘‘Oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato’’ti.

"Because he does not settle on a gross object."

“Do không trụ vào đối tượng thô”.

Vipassanāyānikassa pana sukhume citte dhammesu ca cittaṃ pakkhandatīti cittadhammānupassanānaṃ mandatikkhapaññāvipassanāyānikānaṃ visuddhimaggatā vuttā.

However, for a insight-vehicle practitioner, the mind inclines towards subtle mental phenomena, which is why the contemplation of mental phenomena is described as the Visuddhimagga for insight-vehicle practitioners with dull or keen wisdom.

Đối với người hành thiền quán, tâm đi vào các pháp tâm vi tế, nên việc quán tâm và các pháp tâm được gọi là con đường thanh tịnh cho những người hành thiền quán có trí tuệ kém hoặc sắc bén.

1090

Tesaṃ tatthāti ettha tattha-saddassa ‘‘pahānattha’’nti etena yojanā.

"Tesaṃ tatthā" (for them there): here, the word "there" (tattha) is to be construed with "for the purpose of abandonment" (pahānatthaṃ).

Tesaṃ tatthā (của chúng ở đó): Ở đây, từ “tattha” được kết nối với “pahānattha” (để loại bỏ).

Parato tesaṃ tatthāti etthāpi esevanayo.

Later, in "tesaṃ tatthā" (for them there), the same method applies.

Về sau, trong tesaṃ tatthā cũng theo cách tương tự.

Pañca kāmaguṇā savisesā kāye labbhantīti visesena kāyo kāmoghassa vatthu, bhavesu sukhaggahaṇavasena bhavassādo hoti bhavoghassa vedanā vatthu, santatighanagahaṇavasena visesato citte attābhiniveso hotīti diṭṭhoghassa cittaṃ vatthu, dhammesu vinibbhogassa dukkarattā dhammānaṃ dhammamattatāya duppaṭivijjhattā sammoho hotīti avijjoghassa dhammā vatthu, tasmā tesaṃ pahānatthaṃ cattārova vuttā.

The five sense-pleasures, with their specific details, are found in the body, so the body is specifically the object of the flood of sensuality (kāmogha). Happiness is perceived in existences, so feeling is the object of the flood of becoming (bhavogha). The misconception of self arises specifically in the mind due to perceiving continuity and density, so the mind is the object of the flood of views (diṭṭhogha). Due to the difficulty of analyzing phenomena (dhammas) and their nature as mere phenomena, leading to difficulty in penetration, delusion arises, so phenomena are the object of the flood of ignorance (avijjogha). Therefore, these four are stated for their abandonment.

Năm dục lạc được tìm thấy đặc biệt trong thân, nên thân đặc biệt là đối tượng của dòng lũ dục; thọ là đối tượng của dòng lũ hữu do sự chấp thủ hạnh phúc trong các cõi hữu; sự chấp thủ ngã đặc biệt xảy ra trong tâm do sự chấp thủ khối liên tục, nên tâm là đối tượng của dòng lũ tà kiến; do khó phân biệt các pháp, do bản chất của các pháp và do khó thấu hiểu, nên có sự si mê, nên các pháp là đối tượng của dòng lũ vô minh, do đó chỉ có bốn điều được nói để loại bỏ chúng.

1091

Yadaggena ca kāyo kāmoghassa vatthu, tadaggena abhijjhākāyaganthassa vatthu, dukkhāya vedanāya paṭighānusayo anusetīti dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhabhūtā vedanā visesena byāpādakāyaganthassa vatthu, citte niccaggahaṇavasena sassatassa attano sīlena suddhītiādi parāmasanaṃ hotīti sīlabbataparāmāsassa cittaṃ vatthu, nāmarūpaparicchedena bhūtaṃ bhūtato apassantassa bhavavibhavadiṭṭhisaṅkhāto idaṃsaccābhiniveso hotīti tassa dhammā vatthu, sukhavedanāssādavasena paralokanirapekkho ‘‘natthi dinna’’ntiādikaṃ parāmāsaṃ uppādetīti diṭṭhupādānassa vedanā vatthu santatighanagahaṇavasena sarāgādicitte sammoho hotīti mohāgatiyā cittaṃ vatthu, dhammasabhāvānavabodhena bhayaṃ hotīti bhayāgatiyā dhammā vatthu.

And in that the body is the object of the flood of sensuality, it is the object of the bodily fetter of covetousness. Because the latent tendency of aversion underlies painful feeling, feeling, being painful as pain, as the pain of change, and as the pain of formations, is especially the object of the bodily fetter of ill-will. Because of grasping permanence in the mind, the clinging to views such as "purity through one's own virtue" arises, so the mind is the object of the clinging to mere rules and rituals. For one who does not see the existing as existing due to the non-discernment of name-and-form, the adherence to this truth, which is related to the views of existence and non-existence, arises, so phenomena are its object. Because of delighting in pleasant feeling, being heedless of the next world, one generates views such as "there is no gift," so feeling is the object of clinging to views. Because of grasping density in continuity, delusion arises in the mind imbued with craving, etc., so the mind is the object of going to a wrong destination through delusion. Because of not understanding the nature of phenomena, fear arises, so phenomena are the object of going to a wrong destination through fear.

Và vì thân là đối tượng của dòng lũ dục, nên thân là đối tượng của thân kiết sử tham ái. Vì tùy miên sân hận nằm tiềm tàng trong thọ khổ, nên thọ, vốn là khổ khổ, khổ hoại, và khổ hành, đặc biệt là đối tượng của thân kiết sử sân hận. Vì trong tâm, do chấp thủ thường hằng, có sự chấp thủ về sự thanh tịnh do giới hạnh của tự ngã vĩnh cửu, v.v., nên tâm là đối tượng của chấp thủ giới cấm (sīlabbataparāmāsa). Vì do không thấy được các pháp như chúng thực sự là qua sự phân biệt danh sắc, nên có sự cố chấp vào sự thật này, được gọi là tà kiến hữu và vô hữu (bhavavibhavadiṭṭhi), nên các pháp là đối tượng của tà kiến đó. Vì do sự hưởng thụ lạc thọ, không quan tâm đến đời sau, có sự chấp thủ phát sinh như ‘‘không có sự bố thí’’, v.v., nên thọ là đối tượng của chấp thủ tà kiến (diṭṭhupādāna). Vì do chấp thủ sự liên tục dày đặc, có sự si mê trong tâm tham ái, v.v., nên tâm là đối tượng của si mê (mohāgati). Vì do không thấu hiểu bản chất của các pháp, có sự sợ hãi, nên các pháp là đối tượng của sợ hãi (bhayāgati).

Ye panettha avuttā, tesaṃ vuttanayena vatthubhāvo yojetabbo.

As for those not mentioned here, their objective nature should be construed in the manner stated.

Những gì không được nói ở đây, thì đối tượng của chúng cần được kết hợp theo cách đã nói.

Tathā hi oghesu vuttanayā eva yogāsavesupi yojanā atthato abhinnattā.

Thus, the modes of connection stated for the floods are exactly the same for the yokes and taints, as their meaning is not different.

Thật vậy, cách kết hợp đã nói trong các dòng lũ (ogha) cũng được áp dụng cho các ách phược (yoga) và lậu hoặc (āsava), vì chúng không khác biệt về ý nghĩa.

Tathā paṭhamoghatatiyacatutthaganthayojanāya vuttanayā eva kāyacittadhammānaṃ itarūpādānavatthutā yojanā, tathā kāmoghabyāpādakāyaganthayojanāya vuttanayā eva kāyavedanānaṃ chandadosāgati vatthutā yojanā vā.

Similarly, the mode of connection stated for the first flood and the third and fourth fetters is exactly the same for the body, mind, and phenomena as objects of other clingings. And similarly, the mode of connection stated for the flood of sensuality and the bodily fetter of ill-will is exactly the same for the body and feelings as objects of going to a wrong destination through desire and aversion.

Cũng vậy, cách kết hợp đã nói trong cách kết hợp của dòng lũ thứ nhất, thứ ba và thứ tư, cũng là cách kết hợp thân, tâm và các pháp là đối tượng của các chấp thủ khác; hoặc cách kết hợp đã nói trong cách kết hợp của dòng lũ dục và thân kiết sử sân hận, cũng là cách kết hợp thân và thọ là đối tượng của dục tham và sân hận.

1092

‘‘Āhārasamudayā kāyasamudayo, phassasamudayā vedanāsamudayo, (saṃ. ni. 5.408) saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti (ma. ni. 3.126; udā. 1; vibha. 225) vacanato kāyādīnaṃ samudayabhūtā kabaḷīkārāhāraphassamanosañcetanāviññāṇāhārā kāyādiparijānanena pariññātā hontīti āha ‘‘catubbidhāhārapariññattha’’nti pakaraṇanayoti nettipakaraṇavasena suttantasaṃvaṇṇanānayo.

Since it is said: "The body arises dependent on nutriment; feeling arises dependent on contact; consciousness arises dependent on formations; name-and-form arises dependent on consciousness," the nutriments of edible food, contact, mental volition, and consciousness, which are the origins of the body and so on, are fully understood through fully understanding the body and so on. This is what is meant by "for the full understanding of the four kinds of nutriment." The way of the treatise means the way of explaining the Suttanta according to the Netti-pakaraṇa.

Theo lời dạy ‘‘Với sự tập khởi của vật thực, thân tập khởi; với sự tập khởi của xúc, thọ tập khởi’’ (Tương Ưng Bộ V, 408); ‘‘Duyên hành mà có thức; duyên thức mà có danh sắc’’ (Trung Bộ III, 126; Udāna 1; Phân Tích Luận 225), các vật thực như vật thực đoàn thực (kabaḷīkārāhāra), xúc, tư tâm (manosañcetanā), và thức, vốn là nguyên nhân tập khởi của thân, v.v., được liễu tri bằng cách liễu tri thân, v.v. – do đó, Đức Phật nói ‘‘để liễu tri bốn loại vật thực’’. Phương pháp Luận Tạng (pakaraṇanaya) là phương pháp giải thích kinh điển theo Netti-pakaraṇa.

1093

Saraṇavasenāti kāyādīnaṃ kusalādidhammānañca upadhāraṇavasena.

According to the way of recollection means according to the way of grasping the body and so on, and wholesome phenomena and so on.

Theo nghĩa ghi nhớ (saraṇavasena) là theo nghĩa ghi nhớ thân, v.v., và các pháp thiện, v.v.

Saranti gacchanti nibbānaṃ etāyāti satīti imasmiṃ atthe ekatte ekasabhāve nibbāne samosaraṇaṃ samāgamo ekattasamosaraṇaṃ.

"It recollects, it goes to Nibbāna through this," thus it is sati (mindfulness). In this sense, the coming together, the meeting in Nibbāna, which is one, with one nature, is ekattasamosaraṇaṃ (converging to a single goal).

Ghi nhớ (saranti), đi đến Niết bàn nhờ đó – đó là chánh niệm (sati). Trong ý nghĩa này, sự hội tụ, sự gặp gỡ trong một trạng thái duy nhất, trong Niết bàn có một bản chất duy nhất, được gọi là sự hội tụ về một bản chất duy nhất (ekattasamosaraṇa).

Etadeva hi dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.

It is indeed to show this that "just as" and so on was stated.

Chính để chỉ ra điều này mà lời dạy ‘‘Ví như’’ v.v. đã được nói.

Ekanibbānapavesahetubhūtā vā samānatā eko satipaṭṭhānassa bhāvo ekattaṃ, tattha samosaraṇaṃ taṃsabhāgatā ekattasamosaraṇaṃ.

Or, the sameness that is the cause for entering the one Nibbāna is the oneness of satipaṭṭhāna (foundations of mindfulness), and converging to that, becoming one with that nature, is ekattasamosaraṇaṃ.

Hoặc sự đồng nhất, vốn là nguyên nhân đưa đến Niết bàn duy nhất, là một trạng thái của niệm xứ, là một bản chất duy nhất (ekatta), sự hội tụ trong đó, sự đồng nhất với bản chất đó, là sự hội tụ về một bản chất duy nhất.

Ekanibbānapavesahetubhāvaṃ pana dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha.

However, to show that it is the cause for entering the one Nibbāna, it says "just as" and so on.

Tuy nhiên, để chỉ ra nguyên nhân đưa đến Niết bàn duy nhất, Ngài nói ‘‘Ví như’’ v.v.

Etasmiṃ atthe saraṇekattasamosaraṇāni saheva satipaṭṭhānekabhāvassa kāraṇatthena vuttānīti daṭṭhabbāni, purimasmiṃ visuṃ.

In this sense, recollection and converging to a single goal should be seen as stated together as causes for the oneness of satipaṭṭhāna; in the former sense, separately.

Trong ý nghĩa này, sự ghi nhớ (saraṇa) và sự hội tụ về một bản chất duy nhất (ekattasamosaraṇa) được xem là nguyên nhân của trạng thái niệm xứ duy nhất cùng một lúc; trong ý nghĩa trước, chúng riêng biệt.

Saraṇavasenāti vā ‘‘gamanavasenā’’ti atthe sati tadeva gamanaṃ samosaraṇanti, samosaraṇe vā satisaddatthavasena avuccamāne dhāraṇatāva satīti satisaddatthantarābhāvā purimaṃ satibhāvassa kāraṇaṃ, pacchimaṃ ekabhāvassāti nibbānasamosaraṇepi sahitāneva tāni satipaṭṭhānekabhāvassa kāraṇāni vuttāni honti.

Or, "according to the way of recollection" can mean "according to the way of going," and that very going is converging to a single goal. Or, if sati is not understood in the sense of converging, then sati is merely the act of holding in mind. Since there is no other meaning for the word sati, the former is the cause of being mindfulness, and the latter is the cause of being one. So, even in converging to Nibbāna, these are stated as causes for the oneness of satipaṭṭhāna.

Hoặc theo nghĩa ghi nhớ (saraṇavasena) có nghĩa là ‘‘theo nghĩa đi lại’’ (gamana). Nếu sự đi lại đó là sự hội tụ, hoặc nếu không nói theo nghĩa của từ ‘‘sati’’ trong sự hội tụ, thì sự ghi nhớ chính là sự duy trì. Vì không có ý nghĩa khác của từ ‘‘sati’’, nên cái trước là nguyên nhân của trạng thái chánh niệm, cái sau là nguyên nhân của trạng thái duy nhất. Như vậy, chúng được nói là nguyên nhân của trạng thái niệm xứ duy nhất ngay cả trong sự hội tụ về Niết bàn.

Cuddasavidhena, navavidhena, soḷasavidhena, pañcavidhenāti idaṃ upari pāḷiyaṃ (ma. ni. 1.107) āgatānaṃ ānāpānapabbādīnaṃ vasena vuttaṃ, tesaṃ pana antarabhedavasena tadanugatabhedavasena ca bhāvanāya anekavidhatā labbhatiyeva.

"In fourteen ways, in nine ways, in sixteen ways, in five ways" — this is stated with reference to ānāpānapabbā (sections on breathing) and so on, which occur later in the Pāḷi. However, many kinds of development are indeed obtained through their internal divisions and their accompanying divisions.

Lời dạy ‘‘Mười bốn cách, chín cách, mười sáu cách, năm cách’’ này được nói theo các phần như hơi thở vào ra (ānāpāna) v.v. được đề cập trong kinh điển phía trên (Trung Bộ I, 107). Tuy nhiên, với các phân biệt nội tại và các phân biệt phụ thuộc vào chúng, sự tu tập chắc chắn đạt được nhiều cách khác nhau.

Catūsu disāsu uṭṭhānakabhaṇḍasadisatā kāyānupassanāditaṃtaṃsatipaṭṭhānabhāvanānubhāvassa daṭṭhabbā.

The similarity to a storehouse arising in the four directions should be seen as the power of developing the respective satipaṭṭhāna, such as kāyānupassanā (contemplation of the body).

Sự tương đồng với vật dụng được đặt ở bốn phương cần được hiểu là sức mạnh của sự tu tập niệm xứ về thân quán niệm, v.v.

1094

‘‘Gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’tiādivacanato (dī. ni. 3.80; saṃ. ni. 5.372) bhikkhugocarā ete dhammā, yadidaṃ kāyānupassanādayo.

From sayings such as "Monks, wander in your own, ancestral domain," these phenomena, namely kāyānupassanā and so on, are the domain of monks.

Theo lời dạy ‘‘Này các Tỳ-kheo, hãy đi trong cảnh giới của mình, trong lãnh vực gia truyền của mình’’ (Trường Bộ III, 80; Tương Ưng Bộ V, 372) v.v., các pháp này, tức là thân quán niệm, v.v., là cảnh giới của Tỳ-kheo.

Tattha yasmā kāyānupassanādipaṭipattiyā bhikkhu hoti, tasmā ‘‘kāyānupassī viharatī’’tiādinā bhikkhuṃ dasseti, bhikkhumhi taṃ niyamatoti āha ‘‘paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanato’’ti.

There, since one becomes a monk through the practice of kāyānupassanā and so on, it refers to a monk by saying "he dwells contemplating the body," and it specifies that for a monk. Thus, it says "from the perception of monkhood through practice."

Ở đây, vì Tỳ-kheo trở thành Tỳ-kheo nhờ thực hành thân quán niệm, v.v., nên Đức Phật chỉ ra Tỳ-kheo bằng cách nói ‘‘Vị ấy sống quán thân’’ v.v. Và vì Ngài quy định điều đó cho Tỳ-kheo, nên Ngài nói ‘‘vì chỉ ra trạng thái Tỳ-kheo qua sự thực hành’’.

Satthu cariyānuvidhāyakattā sakalasāsanasampaṭiggāhakattā ca sabbappakārāya anusāsaniyā bhājanabhāvo.

Being a follower of the Teacher's conduct and an acceptor of the entire Dispensation means being a recipient of all kinds of instruction.

Do noi theo hạnh của Bậc Đạo Sư và do chấp nhận toàn bộ giáo pháp, nên đó là người xứng đáng nhận lãnh mọi loại giáo huấn.

1095

Samaṃ careyyāti kāyādivisamacariyaṃ pahāya kāyādīhi samaṃ careyya.

"Should walk evenly" means abandoning uneven conduct of body and so on, one should walk evenly with body and so on.

Sống bình đẳng (samaṃ careyya) là từ bỏ sự sống không bình đẳng của thân, v.v., để sống bình đẳng với thân, v.v.

Rāgādivūpasamena santo.

Sānto (calm) through the appeasement of craving and so on.

Do sự lắng dịu tham ái, v.v., nên là bậc an tịnh (santo).

Indriyadamena danto.

Danto (tamed) through the taming of the faculties.

Do sự chế ngự các căn, nên là bậc điều phục (danto).

Catumagganiyāmena niyato.

Niyato (restrained) through the regulation of the four paths.

Do sự quyết định của bốn đạo, nên là bậc quyết định (niyato).

Seṭṭhacaritāya brahmacārī.

Brahmacārī (celibate) through noble conduct.

Do hạnh tối thượng, nên là bậc phạm hạnh (brahmacārī).

Kāyadaṇḍādioropanena nidhāya daṇḍaṃ.

"Laying down the rod" through the cessation of bodily punishment and so on.

Do từ bỏ sự trừng phạt bằng thân, v.v., nên là người đã đặt xuống gậy (nidhāya daṇḍaṃ).

Ariyabhāve ṭhito so evarūpo bāhitapāpasamitapāpabhinnakilesatāhi brāhmaṇo samaṇo bhikkhūti veditabbo.

So (that one), standing in the noble state, should be known as such a brāhmaṇa, samaṇa, bhikkhu by having cast off evil, appeased evil, and broken defilements.

Người như vậy, an trú trong trạng thái bậc Thánh, cần được hiểu là Bà-la-môn, Sa-môn, Tỳ-kheo (brāhmaṇo samaṇo bhikkhū) do đã loại bỏ tội lỗi, đã làm lắng dịu tội lỗi, và đã đoạn trừ phiền não.

1096

‘‘Ayañceva kāyo bahiddho ca nāmarūpa’’ntiādīsu (dī. ni. ṭī. 2.373) khandhapañcakaṃ, ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’tiādīsu (ma. ni. 1.271, 287; pārā. 11) nāmakāyo kāyoti vuccatīti tato visesanatthaṃ ‘‘kāyeti rūpakāye’’ti āha.

In passages like "this body and name-and-form externally," the five aggregates are meant. In passages like "he experiences pleasant feeling by the body," the name-body is called kāya. Therefore, to distinguish it, it says "by kāya means the material body."

Trong các lời dạy như ‘‘Chính thân này và danh sắc bên ngoài’’ (Trường Bộ Chú Giải II, 373) v.v., là năm uẩn. Trong các lời dạy như ‘‘Cảm nhận lạc thọ bằng thân’’ (Trung Bộ I, 271, 287; Ba-la-di 11) v.v., danh thân được gọi là thân. Để phân biệt điều đó, Đức Phật nói ‘‘thân là sắc thân’’.

1097

Asammissatoti ‘‘vedanādayopi ettha sitā ettha paṭibaddhā’’ti kāye vedanādianupassanāpasaṅgepi āpanne tato asammissatoti attho.

"Unmixed" means even if the contemplation of feeling and so on is included or connected to the body, it is unmixed from that.

Không lẫn lộn (asammissato) có nghĩa là, ngay cả khi các thọ, v.v., cũng nằm trong thân, cũng gắn liền với thân, và có thể dẫn đến sự quán niệm thọ, v.v., trong thân, thì từ đó vẫn không lẫn lộn.

Samūhavisayatāya cassa kāya-saddassa samudāyupādānatāya ca asubhākārassa ‘‘kāye’’ti ekavacanaṃ, tathā ārammaṇādivibhāgena anekabhedabhinnampi cittaṃ cittabhāvasāmaññena ekajjhaṃ gahetvā ‘‘citte’’ti ekavacanaṃ, vedanā pana sukhādibhedabhinnā visuṃ visuṃ anupassitabbāti dassentena ‘‘vedanāsū’’ti bahuvacanena vuttā, tatheva ca niddeso pavattito, dhammā ca paropaṇṇāsabhedā anupassitabbākārena ca anekabhedā evāti tepi bahuvacanavaseneva vuttā.

And due to its being an object of aggregate, and due to the taking of the aggregate nature of the word kāya, and due to the unpleasant aspect, the singular form "on the body" is used. Similarly, the mind, although divided into many kinds by distinction of object and so on, is taken as a whole by the generality of its mental nature, and the singular form "on the mind" is used. Feeling, however, being divided into pleasant and so on, should be contemplated separately, so it is expressed in the plural "on feelings," and the explanation proceeds in that manner. And phenomena, being of fifty-odd kinds and of many kinds by way of how they should be contemplated, are also expressed in the plural.

Vì từ ‘‘kāya’’ (thân) có đối tượng là một tập hợp, và vì nó chỉ một tổng thể, và vì nó chỉ một khía cạnh bất tịnh, nên ‘‘kāye’’ (trong thân) dùng số ít. Tương tự, tâm, mặc dù chia thành nhiều loại do sự phân biệt về đối tượng, v.v., nhưng được gộp chung thành một do tính chất chung của tâm, nên ‘‘citte’’ (trong tâm) dùng số ít. Tuy nhiên, thọ, chia thành các loại như lạc, v.v., cần được quán niệm riêng biệt, nên được nói bằng số nhiều ‘‘vedanāsu’’ (trong các thọ), và sự trình bày cũng diễn ra như vậy. Và các pháp, có hơn năm mươi loại, và cũng có nhiều loại theo cách quán niệm, nên chúng cũng được nói bằng số nhiều.

Avayavīgāha-samaññātidhāvana-sārādānābhinivesanisedhanatthaṃ kāyaṃ aṅgapaccaṅgehi, tāni ca kesādīhi, kesādike ca bhūtupādāyarūpehi vinibbhujjanto ‘‘tathā na kāye’’tiādimāha.

To prevent the grasp of a whole, the overstepping of conventional designations, and the adherence to extracting a core, by analyzing the body into parts and sub-parts, and these into hairs and so on, and hairs and so on into primary elements and derived matter, it says "not in the body" and so on.

Để ngăn chặn sự chấp thủ vào các phần tử, sự vượt quá các khái niệm thông thường, và sự chấp thủ vào bản chất cốt lõi, khi phân tích thân thành các bộ phận và chi thể, các bộ phận đó thành tóc, v.v., và tóc, v.v., thành các sắc do đại chủng tạo thành, Đức Phật nói ‘‘như vậy không có thân’’ v.v.

Pāsādādinagarāvayavasamūhe avayavīvādinopi avayavīgāhaṃ na karonti, nagaraṃ nāma koci attho atthīti pana kesañci samaññātidhāvanaṃ siyāti itthipurisādisamaññātidhāvane nagaranidassanaṃ vuttaṃ.

Even those who speak of wholes do not grasp a whole in a collection of parts of a palace or city. However, for some, there might be an overstepping of conventional designation, thinking that there is some meaning called 'city.' So, the example of a city is given in connection with the overstepping of conventional designations such as man or woman.

Ngay cả những người theo thuyết phần tử cũng không chấp thủ vào các phần tử trong một tập hợp các phần tử của một thành phố như cung điện, v.v. Nhưng có thể có một số người vượt quá các khái niệm thông thường rằng có một ý nghĩa nào đó gọi là thành phố, do đó, ví dụ về thành phố được đưa ra trong việc vượt quá các khái niệm thông thường như đàn ông, phụ nữ, v.v.

Aṅgapaccaṅgasamūho, kesalomādisamūho bhūtupādāyasamūho ca yathāvuttasamūhe tabbinimutto kāyopi nāma koci natthi, pageva itthiādayoti āha ‘‘kāyo vā…pe… dissatī’’ti.

A collection of parts and sub-parts, a collection of hairs and body-hairs, and a collection of primary elements and derived matter — in these aforementioned collections, there is no separate entity called 'body,' much less a woman or man and so on. Thus, it says "nor any body... visible".

Tập hợp các bộ phận và chi thể, tập hợp tóc và lông, v.v., tập hợp các sắc do đại chủng tạo thành, trong các tập hợp đã nói, không có cái gọi là thân tách rời khỏi chúng, huống chi là đàn ông, v.v. – do đó Ngài nói ‘‘thân hoặc... v.v. được thấy’’.

Koci dhammoti iminā sattajīvādiṃ paṭikkhipati, avayavī pana kāyapaṭikkhepeneva paṭikkhittoti.

"Any phenomenon" by this, it refutes the idea of a being, a soul, etc. But the whole is refuted by the refutation of the body itself.

Bất kỳ pháp nào (koci dhammo) – điều này bác bỏ hữu tình, sinh mạng, v.v. Còn phần tử thì đã bị bác bỏ bởi sự bác bỏ thân.

Yadi evaṃ kathaṃ kāyādisaññābhidhānānītiāha ‘‘yathāvutta…pe… karontī’’ti.

If so, how are there designations and names for the body and so on? It says "as stated... do".

Nếu vậy, tại sao lại có các danh xưng và tên gọi như thân, v.v.? Ngài nói ‘‘như đã nói... v.v. làm’’.

1098

Yaṃ passati itthiṃ purisaṃ vā.

"What one sees" means a woman or a man.

Những gì thấy là đàn ông hoặc phụ nữ.

Nanu cakkhunā itthipurisadassanaṃ natthīti?

But is there no seeing of women and men with the eye?

Chẳng phải không có sự thấy đàn ông, phụ nữ bằng mắt sao?

Saccametaṃ, ‘‘itthiṃ passāmi, purisaṃ passāmī’’ti pana pavattasaññāya vasena ‘‘yaṃ passatī’’ti vuttaṃ.

This is true, but "what one sees" is said in accordance with the prevalent perception of "I see a woman, I see a man."

Điều này là đúng, nhưng cái gọi là “tôi thấy một người nữ, tôi thấy một người nam” được nói đến là “cái mà vị ấy thấy” là do sự vận hành của tưởng.

Micchādassanena vā diṭṭhiyā yaṃ passati, na taṃ diṭṭhaṃ, taṃ rūpāyatanaṃ na hotīti attho viparītaggāhavasena micchāparikappitarūpattā.

Or, by wrong seeing, by wrong view, "what one sees is not seen"; that is, it is not a visible object (rūpāyatana), because it is a form wrongly conceived due to grasping things in a distorted way.

Hoặc do tà kiến, ý nghĩa là “cái mà vị ấy thấy, cái đó không phải là cái được thấy, cái đó không phải là sắc xứ (rūpāyatana)” vì nó là sắc được tưởng tượng sai lầm do chấp thủ sai lệch.

Atha vā taṃ kesādibhūtupādāyasamūhasaṅkhātaṃ diṭṭhaṃ na hoti acakkhuviññāṇaviññeyyattā, diṭṭhaṃ vā taṃ na hoti.

Alternatively, that which is called a collection of physical elements and derivatives like hair, is not "seen" because it is not cognizable by eye-consciousness; or, that which is seen, is not really "seen" (in a deeper sense).

Hoặc là, cái được gọi là tập hợp các yếu tố vật chất và sở y vật chất như tóc, v.v., không phải là cái được thấy bởi vì nó không phải là đối tượng của nhãn thức, hoặc cái đó không phải là cái được thấy.

Yaṃ diṭṭhaṃ taṃ na passatīti yaṃ rūpāyatanaṃ kesādibhūtupādāyasamūhasaṅkhātaṃ diṭṭhaṃ, taṃ paññācakkhunā bhūtato na passatīti attho.

"What is seen, one does not see" means that the visible object (rūpāyatana), which is a collection of physical elements and derivatives like hair, is not truly seen as it is by the eye of wisdom.

“Cái được thấy, vị ấy không thấy cái đó” có nghĩa là cái sắc xứ được gọi là tập hợp các yếu tố vật chất và sở y vật chất như tóc, v.v., được thấy, vị ấy không thấy cái đó một cách chân thật bằng tuệ nhãn.

Apassaṃ bajjhateti imaṃ attabhāvaṃ yathābhūtaṃ paññācakkhunā apassanto ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me atto’’ti kilesabandhanena bajjhati.

"Not seeing, one is bound" means that one who does not see this self-existence (attabhāva) as it truly is with the eye of wisdom is bound by the fetters of defilements, thinking, "This is mine, this I am, this is my self."

“Không thấy thì bị trói buộc” có nghĩa là không thấy thân này một cách chân thật bằng tuệ nhãn thì bị trói buộc bởi sự trói buộc của phiền não (kilesabandhana) với ý nghĩ “cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi”.

1099

Na aññadhammānupassīti na aññasabhāvānupassī, asubhādito aññākārānupassī na hotīti attho.

"Not contemplating other phenomena" means not contemplating other natures; that is, not contemplating aspects other than the unpleasant, etc.

“Không quán sát các pháp khác” có nghĩa là không quán sát các bản chất khác, không quán sát các tướng khác ngoài tướng bất tịnh, v.v.

Kiṃ vuttaṃ hotītiādinā tamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti.

With "What is meant by this?" and so on, that very meaning is made clear.

Với “Điều đã được nói là gì?” và tiếp theo, ý nghĩa đó được làm rõ.

Pathavīkāyanti kesādikoṭṭhāsapathaviṃ dhammasamūhattā ‘‘kāyo’’ti vadati, lakkhaṇapathavimeva vā anekappabhedaṃ sakalasarīragataṃ pubbāpariyabhāvena ca pavattamānaṃ samūhavasena gahetvā ‘‘kāyo’’ti vadati.

"The earth element" (pathavīkāya) refers to the earth constituent of parts like hair, calling it a "body" (kāya) as it is a collection of phenomena; or, it refers to the characteristic earth element itself, taking the many varied kinds of earth present throughout the body and continuing in sequential phases as a collection, and calling it a "body."

“Đất thân” (pathavīkāya) có nghĩa là nói đến phần đất của các thành phần như tóc, v.v., là “thân” vì nó là tập hợp của các pháp; hoặc nói đến chính yếu tố đất với nhiều biến thể, có mặt khắp toàn thân, và vận hành theo trình tự trước sau, được xem như một tập hợp, là “thân”.

Āpokāyantiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "the water element" and so on.

Trong “Nước thân” (āpokāya), v.v., cũng theo cách tương tự.

1100

Evaṃ gahetabbassāti ‘‘ahaṃ mama’’nti evaṃ attattaniyabhāvena andhabālehi gahetabbassa.

"To be grasped in this way" refers to that which is grasped by foolish ignorant people in the sense of "I" and "mine," as self and belonging to self.

“Của cái cần được chấp giữ như vậy” có nghĩa là của cái cần được những kẻ ngu si chấp giữ theo cách “tôi, của tôi” như một tự ngã và cái thuộc về tự ngã.

Idāni sattannaṃ anupassanākārānampi vasena kāyānupassanaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ.

Now, in order to show contemplation of the body (kāyānupassanā) also by way of seven modes of contemplation, "Furthermore" (apicā) and so on is begun.

Bây giờ, để trình bày sự quán thân (kāyānupassanā) theo bảy cách quán sát, “Hơn nữa” (apicā) và tiếp theo được bắt đầu.

Tattha aniccato anupassatīti catusamuṭṭhānikakāyaṃ ‘‘anicca’’nti anupassati, evaṃ passanto evaṃ cassa aniccākārampi anupassatīti vuccati.

Here, "contemplates as impermanent" means one contemplates the body, which arises from four causes, as "impermanent"; contemplating in this way, it is said that one also contemplates its impermanent aspect.

Trong đó, “quán sát là vô thường” (aniccato anupassati) có nghĩa là quán sát thân do bốn nhân duyên sinh là “vô thường”; khi thấy như vậy, vị ấy được gọi là quán sát tướng vô thường của thân.

Tathābhūtassa cassa niccaggāhassa lesopi na hotīti vuttaṃ ‘‘no niccato’’ti tathāhesa ‘‘niccasaññaṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 3.35) vutto.

And it is said "not as permanent" because for such a person, there is not even a trace of the perception of permanence; in this way, he is said to "abandon the perception of permanence."

Và đối với vị ấy, người đã như vậy, không có một chút nào của sự chấp thủ thường còn, điều này được nói là “không phải là thường còn” (no niccato); vì vậy vị ấy được nói là “từ bỏ tưởng thường còn” (Paṭi. Ma. 3.35).

Ettha ca ‘‘aniccato eva anupassatī’’ti eva-kāro luttaniddiṭṭhoti tena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘no niccato’’ti vuttaṃ.

Here, the particle eva ("only") in "contemplates only as impermanent" is implied, and to show the meaning negated by it, "not as permanent" is stated.

Ở đây, từ “eva” (chỉ) trong “chỉ quán sát là vô thường” được hiểu là bị lược bỏ; và để chỉ ra ý nghĩa bị loại trừ bởi từ đó, “không phải là thường còn” được nói đến.

Na cettha dukkhato anupassanādinivattanamāsaṅkitabbaṃ paṭiyogīnivattanaparattā eva-kārassa, uparidesanāruḷhattā ca tāsaṃ.

And here, one should not suspect the negation of contemplation as suffering and so on, because the particle eva serves to negate the opposite, and because those (contemplations) are established in the later teaching.

Và ở đây, không nên nghi ngờ về sự loại trừ việc quán sát là khổ, v.v., vì từ “eva” có nghĩa là loại trừ đối lập, và vì những điều đó đã được trình bày ở phần sau.

1101

Dukkhato anupassatītiādīsupi eseva nayo.

The same method applies to "contemplates as suffering" and so on.

Trong “quán sát là khổ” (dukkhato anupassati), v.v., cũng theo cách tương tự.

Ayaṃ pana viseso – aniccassa dukkhattā tameva kāyaṃ dukkhato anupassati, dukkhassa anattattā anattato anupassati.

This is the distinction: because impermanence is suffering, one contemplates that very body as suffering; because suffering is non-self, one contemplates as non-self.

Tuy nhiên, đây là điểm khác biệt: vì vô thường là khổ, vị ấy quán sát thân đó là khổ; vì khổ là vô ngã, vị ấy quán sát là vô ngã (anattato anupassati).

Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, taṃ anabhinanditabbaṃ, na tattha rajjitabbaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘nibbindati no nandati, virajjati no rajjatī’’ti.

Since what is impermanent, suffering, and non-self should not be delighted in, and one should not be attached to it, it is therefore said, "one is disenchanted, not delighted; one is dispassionate, not attached."

Tuy nhiên, vì cái gì vô thường, khổ, vô ngã thì không đáng hoan hỷ, không nên tham đắm vào đó, nên đã nói “chán ghét chứ không hoan hỷ, ly tham chứ không tham đắm”.

So evaṃ arajjanto rāgaṃ nirodheti no samudeti, samudayaṃ na karotīti attho.

Thus, not being attached, he "ceases, does not give rise to" craving; that is, he does not cause its arising.

Vị ấy, khi không tham đắm như vậy, diệt trừ tham ái chứ không sinh khởi, nghĩa là không tạo ra sự sinh khởi.

Evaṃ paṭipanno ca paṭinissajjati no ādiyati.

And one who practices thus "relinquishes, does not grasp."

Và vị ấy, người thực hành như vậy, từ bỏ chứ không chấp thủ.

Ayañhi aniccādianupassanā tadaṅgavasena saddhiṃ kāyatannissayakhandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato, saṅkhatadosadassanena tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato ‘‘pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cā’’ti vuccati, tasmā tāya samannāgato bhikkhu vuttanayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati, tathābhūto ca nibbattanavasena kilese na ādiyati, nāpi adosadassitāvasena saṅkhatārammaṇaṃ.

This contemplation of impermanence and so on is called "relinquishing through abandonment and relinquishing through rushing forward" because it involves abandoning defilements along with the body and its dependent aggregates, by way of their counteractive function, and because it involves rushing forward into Nibbāna by seeing the fault in conditioned things and inclining towards the unconditioned.

Thật vậy, sự quán sát vô thường, v.v., được gọi là “sự từ bỏ bằng sự xả ly và sự từ bỏ bằng sự hướng tới” vì nó từ bỏ các phiền não cùng với thân và các hành uẩn (khandhābhisaṅkhāra) liên quan đến thân theo cách thức từng phần, và vì nó hướng tới Niết Bàn (Nibbāna) đối lập với các hành uẩn bằng cách thấy các lỗi lầm của hành uẩn; do đó, vị Tỷ-kheo (bhikkhu) được trang bị với điều đó từ bỏ các phiền não theo cách đã nói, và hướng tới Niết Bàn; và vị ấy, người đã như vậy, không chấp thủ các phiền não theo cách sinh khởi, cũng không chấp thủ các đối tượng hữu vi theo cách không thấy lỗi lầm.

Tena vuttaṃ ‘‘paṭinissajjati no ādiyatī’’ti.

Therefore, it is said, "he relinquishes, does not grasp."

Vì vậy đã nói “từ bỏ chứ không chấp thủ”.

Idānissa tāhi anupassanāhi yesaṃ dhammānaṃ pahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘so taṃ aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatī’’ti.

Now, to show which phenomena are abandoned by these contemplations, it is said, "Contemplating it as impermanent, he abandons the perception of permanence."

Bây giờ, để chỉ ra sự từ bỏ các pháp nào xảy ra nhờ những quán sát đó, đã nói “vị ấy, khi quán sát thân là vô thường, từ bỏ tưởng thường còn”.

Tattha niccasaññanti ‘‘saṅkhārā niccā’’ti evaṃ pavattaviparītasaññaṃ.

Here, "perception of permanence" refers to the distorted perception that arises, such as "conditioned things are permanent."

Trong đó, “tưởng thường còn” (niccasaññā) là tưởng sai lầm vận hành theo cách “các hành là thường còn”.

Diṭṭhicittavipallāsapahānamukheneva saññāvipallāsappahānanti saññāgahaṇaṃ, saññāsīsena vā tesampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

The inclusion of "perception" (saññā) indicates the abandonment of perversion of perception primarily through the abandonment of perversions of view and consciousness; or, it should be understood that the mention of perception implies the inclusion of those as well.

Sự từ bỏ tưởng điên đảo là thông qua sự từ bỏ kiến điên đảo và tâm điên đảo; hoặc nên hiểu rằng sự chấp thủ tưởng bao hàm cả hai điều đó.

Nandinti sappītikataṇhaṃ.

"Delight" (nandi) refers to craving accompanied by joy.

“Hoan hỷ” (nandi) là tham ái có kèm theo hỷ.

Sesaṃ vuttanayemeva.

The rest is as explained.

Phần còn lại theo cách đã nói.

1102

Viharatīti iminā kāyānupassanāsamaṅgino iriyāpathavihāro vuttoti āha ‘‘iriyatī’’ti iriyāpathaṃ pavattetīti attho.

"Dwells" (viharatī) indicates the postures (iriyāpatha) of one endowed with contemplation of the body, so it means "he moves," that is, he maintains the postures.

Với “an trú” (viharati), tư thế an trú của người có sự quán thân được nói đến, nên nói “vận hành” (iriyatīti), nghĩa là vận hành tư thế.

Ārammaṇakaraṇavasena abhibyāpanato ‘‘tīsu bhavesū’’ti vuttaṃ, uppajjanavasena pana kilesā parittabhūmakā evāti.

"In the three existences" is said because of their pervasive presence as objects; however, defilements arise only in limited realms.

“Trong ba cõi” (tīsu bhavesu) được nói đến theo nghĩa bao trùm bằng cách làm đối tượng; tuy nhiên, các phiền não chỉ thuộc về cõi thấp theo nghĩa sinh khởi.

Yadipi kilesānaṃ pahānaṃ ātāpananti taṃ sammādiṭṭhiādīnampi attheva, ātāpa-saddo pana vīriyeyeva niruḷhoti vuttaṃ ‘‘vīriyassetaṃ nāma’’nti.

Even though the abandonment of defilements is diligence (ātāpana), and this also exists in right view and so on, the word ātāpa is rooted in vīriya (energy); therefore, it is said, "this is a name for energy."

Mặc dù sự từ bỏ phiền não là sự tinh tấn (ātāpana) và điều đó cũng có trong chánh kiến, v.v., nhưng từ “ātāpa” (tinh tấn) chỉ được dùng cho tinh tấn, nên đã nói “đó là tên của tinh tấn”.

Atha vā paṭipakkhapahāne sampayuttadhammānaṃ abbhussahanavasena pavattamānassa vīriyassa sātisayaṃ tadātāpananti vīriyameva tathā vuccati, na aññe dhammā.

Alternatively, diligence refers to energy that arises with exceptional vigor in abandoning the opposing factors, by the exertion of associated phenomena; thus, only energy is called so, not other phenomena.

Hoặc là, sự tinh tấn đặc biệt đó là sự tinh tấn của nỗ lực vận hành theo cách thúc đẩy các pháp tương ưng trong việc từ bỏ đối lập, nên chỉ tinh tấn được gọi như vậy, không phải các pháp khác.

Ātāpīti cāyamīkāro pasaṃsāya, atisayassa vā dīpakoti ātāpīgahaṇena sammappadhānasamaṅgitaṃ dasseti.

And the long ī in "diligent" (ātāpī) signifies praise or intensification, so by mentioning "diligent," it shows being endowed with right effort.

Và chữ “ī” trong “ātāpī” (tinh cần) là để khen ngợi, hoặc là chỉ sự vượt trội; do đó, bằng cách chấp thủ “ātāpī”, vị ấy chỉ ra sự có đầy đủ chánh tinh tấn (sammappadhāna).

Sammā, samantato, sāmañca pajānanto sampajāno, asammissato vavatthāne aññadhammānupassitābhāvena sammā aviparītaṃ, sabbākārapajānanena samantato, uparūpari visesāvahabhāvena pavattiyā sayaṃ pajānantoti attho.

"Comprehending fully" (sampajāno) means rightly, completely, and by oneself understanding; rightly, meaning without distortion, by discernment without mingling with other phenomena; completely, by comprehending all aspects; and by oneself, due to the progression leading to successively superior distinction.

Biết đúng đắn, biết toàn diện, và tự mình biết một cách rõ ràng là “tỉnh giác” (sampajāno); nghĩa là biết đúng đắn, không sai lệch, bằng sự phân định không lẫn lộn, không có sự quán sát các pháp khác; biết toàn diện bằng sự biết tất cả các tướng; và tự mình biết bằng sự vận hành mang lại sự đặc biệt ngày càng tăng.

Yadi paññāya anupassati, kathaṃ satipaṭṭhānatāti āha ‘‘na hī’’tiādi.

If one contemplates with wisdom, how can it be a foundation of mindfulness (satipaṭṭhāna)? Therefore, he says, "For indeed," and so on.

Nếu vị ấy quán sát bằng tuệ, thì làm sao đó là niệm xứ? Nên nói “Thật vậy…” và tiếp theo.

Sabbatthikanti sabbattha bhavaṃ sabbattha līne uddhate ca citte icchitabbattā, sabbe vā līne uddhate ca bhāvetabbā bojjhaṅgā atthikā etāyāti sabbatthikā.

"Beneficial everywhere" means desired everywhere for a mind that is sluggish or agitated, or it means that the factors of enlightenment (bojjhaṅga) that should be developed in all sluggish and agitated states are beneficial for it (mindfulness).

“Phổ biến” (sabbatthika) có nghĩa là cần thiết ở khắp mọi nơi, cần thiết trong tâm lười biếng và phóng dật, hoặc các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) cần được tu tập trong tất cả tâm lười biếng và phóng dật là cần thiết cho điều này, nên là “phổ biến”.

Satiyā laddhūpakārāya eva paññāya ettha yathāvutte kāye kammaṭṭhāniko bhikkhu kāyānupassī viharati.

The meditator, with wisdom aided by mindfulness, dwells contemplating the body in this aforementioned body.

Chỉ bằng tuệ, với sự hỗ trợ của niệm, vị Tỷ-kheo hành thiền quán thân (kāyānupassī viharati) trong thân (kāye) như đã nói ở đây.

Antosaṅkhepo anto olīyano, kosajjanti attho.

"Inward withdrawal" means inward shrinking, which is laziness.

“Sự co rút bên trong” (antosaṅkhepo) là sự chìm đắm bên trong, nghĩa là sự lười biếng.

Upāyapariggaheti ettha sīlavisodhanādi gaṇanādi uggahakosallādi ca upāyo, tabbipariyāyato anupāyo veditabbo.

Here, "grasping the means" refers to things like purifying virtue, counting, and skill in learning, which are the means (upāya); the opposite should be understood as "no means" (anupāya).

Ở đây, “phương tiện” (upāya) nên được hiểu là sự thanh lọc giới (sīlavisodhana), v.v., sự đếm, v.v., sự khéo léo trong việc ghi nhớ, v.v.; và “không phương tiện” (anupāya) là điều ngược lại.

Yasmā ca upaṭṭhitassati yathāvuttaupāyaṃ na pariccajati, anupāyañca na upādiyati, tasmā vuttaṃ ‘‘muṭṭhassati…pe… asamattho hotī’’ti.

Since one whose mindfulness is established does not abandon the aforementioned means, and does not grasp the non-means, it is therefore said, "one with muddled mindfulness... is not capable."

Và vì người có niệm hiện hữu không từ bỏ phương tiện đã nói, và không chấp thủ không phương tiện, nên đã nói “người thất niệm…pe… không có khả năng”.

Tenāti upāyānupāyānaṃ pariggahaparivajjanesu apariccāgāpariggahesu ca asamatthabhāvena assa yogino.

"Therefore," due to the inability of that yogi to grasp and avoid the means and non-means, and to not abandon and not grasp.

“Do đó” (tena) có nghĩa là do không có khả năng trong việc chấp giữ và tránh né các phương tiện và không phương tiện, tức là trong việc không từ bỏ và không chấp thủ, đối với vị hành giả (yogino) đó.

1103

Yasmā satiyevettha satipaṭṭhānaṃ vuttā, tasmāssa sampayuttā dhammā vīriyādayo aṅganti āha ‘‘sampayogaṅgañcassa dassetvā’’ti.

Since mindfulness itself is called the foundation of mindfulness here, its associated phenomena, such as energy, are its factors (aṅga); therefore, it says, "and having shown its associated factors."

Vì ở đây chỉ có niệm được nói đến là niệm xứ, nên các pháp tương ưng của nó như tinh tấn, v.v., là chi phần, nên đã nói “và chỉ ra chi phần tương ưng của nó”.

Aṅga-saddo cettha kāraṇapariyāyo daṭṭhabbo, satiggahaṇeneva cettha samādhissati gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ tassā samādhikkhandhe saṅgahitattā.

Here, the word aṅga should be understood as a synonym for "cause"; and the inclusion of concentration (samādhi) should be understood by the inclusion of mindfulness, as it is subsumed under the aggregate of concentration.

Và từ “aṅga” (chi phần) ở đây nên được hiểu là đồng nghĩa với “nhân” (kāraṇa); và ở đây, sự chấp thủ niệm nên được hiểu là bao gồm sự chấp thủ định (samādhi) vì nó được bao gồm trong uẩn định (samādhikkhandha).

Yasmā vā satisīsenāyaṃ desanā.

Or, because this teaching is presented under the heading of mindfulness.

Hoặc là, vì sự thuyết giảng này được trình bày dưới tiêu đề niệm.

Na hi kevalāya satiyā kilesappahānaṃ hoti, nibbānādhigamo vā, na ca kevalā sati pavattati, tasmāssa jhānadesanāyaṃ savitakkādivacanassa viya sampayogaṅgadassanatāti aṅga-saddassa avayavapariyāyatā daṭṭhabbā.

For it is not by mindfulness alone that defilements are abandoned or Nibbāna is attained, nor does mindfulness alone persist. Therefore, in the teaching of jhāna, just as with the word 'savitakka' (with initial application) and so on, it should be seen that the word 'aṅga' (factor) refers to the components as showing the associated factors.

Không phải chỉ riêng niệm (sati) mà có sự đoạn trừ các phiền não (kilesa), hay sự chứng đắc Nibbāna, cũng không phải chỉ riêng niệm mà vận hành. Vì vậy, trong sự thuyết giảng về thiền này, giống như lời nói về tầm (savitakka) v.v., cần phải xem xét sự hiển bày các chi phần câu hữu (sampayogaṅga) của nó, tức là từ ‘chi’ (aṅga) ở đây có nghĩa là bộ phận (avayava).

Pahānaṅganti ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādīsu (dī. ni. 1.226; ma. ni. 1.271, 287; saṃ. ni. 2.152; a. ni. 4.123; pārā. 11) viya pahātabbaṅgaṃ dassetuṃ.

The word 'pahānaṅga' (factor of abandonment) is used to show the factor to be abandoned, as in phrases like "having become secluded from sensual pleasures" and so on.

Chi đoạn trừ (Pahānaṅga) là để hiển bày chi cần đoạn trừ, như trong các đoạn ‘ly dục lạc’ (vivicceva kāmehī) v.v.

Yasmā ettha lokiyamaggo adhippeto, na lokuttaramaggo, tasmā pubbabhāgiyameva vinayaṃ dassento ‘‘tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā’’ti āha.

Since the mundane path is intended here, not the supramundane path, it speaks of "by abandonment through substitution of opposites, or by abandonment through suppression" while showing only the preliminary discipline.

Vì ở đây, con đường thế gian (lokiyamagga) được đề cập đến, chứ không phải con đường siêu thế (lokuttaramagga), nên khi hiển bày sự chế ngự thuộc phần trước (pubbabhāgiya vinaya),^* nói ‘bằng sự chế ngự theo từng phần (tadaṅgavinaya) hay bằng sự chế ngự bằng cách trấn áp (vikkhambhanavinaya)’.

Tesaṃ dhammānanti vedanādidhammānaṃ.

"Of those phenomena" refers to phenomena such as feeling.

Của những pháp ấy (Tesaṃ dhammānaṃ) nghĩa là của các pháp như thọ (vedanā) v.v.

Tesañhi tattha anadhippetattā ‘‘atthuddhāranayenetaṃ vutta’’nti vuttaṃ.

Since they are not intended there, it is said, "This is stated by way of extracting the meaning."

Vì những pháp ấy không được đề cập đến ở đó, nên đã nói ‘điều này được nói theo cách rút gọn ý nghĩa’.

1104

Avisesena dvīhipi nīvaraṇappahānaṃ vuttanti katvā puna ekekena vuttaṃ pahānavisesaṃ dassetuṃ ‘‘visesenā’’ti āha.

Having stated that the abandonment of the two hindrances is taught generally, it says "specifically" to show the specific abandonment mentioned for each.

Sau khi nói rằng sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇa) đã được nói chung bằng cả hai cách, để hiển bày sự đoạn trừ đặc biệt đã được nói cho từng cái,^* nói ‘đặc biệt’ (visesena).

Atha vā ‘‘vineyya nīvaraṇānī’’ti avatvā abhijjhādomanassavacanassa payojanaṃ dassento ‘‘visesenā’’tiādimāha.

Or, alternatively, without saying "having removed the hindrances," it says "specifically" and so on, to show the purpose of mentioning covetousness and distress.

Hoặc, để hiển bày mục đích của lời nói về tham ái (abhijjhā) và sân hận (domanassa) mà không nói ‘chế ngự các triền cái’,^* bắt đầu bằng ‘đặc biệt’ v.v.

Kāyānupassanābhāvanāya hi ujuvipaccanīkānaṃ anurodhādīnaṃ pahānaṃ dassanaṃ etassa payojananti.

For the purpose of this is to show the abandonment of attachment and aversion, which are directly opposite, through the development of contemplation of the body.

Vì sự hiển bày sự đoạn trừ các tùy thuộc (anurodha) v.v., đối nghịch trực tiếp trong sự tu tập quán thân (kāyānupassanābhāvanā), chính là mục đích của điều này.

Kāyasampattimūlakassāti rūpa-bala-yobbanārogyādi-sarīrasampadā-nimittassa.

"Originating from bodily perfection" refers to the sign of bodily accomplishments such as beauty, strength, youth, and health.

Có gốc rễ từ sự thành tựu về thân (Kāyasampattimūlakassā) nghĩa là có nguyên nhân từ sự thành tựu về thân như sắc đẹp, sức mạnh, tuổi trẻ, sức khỏe v.v.

Vuttavipariyāyato kāyavipattimūlako virodho veditabbo.

The aversion originating from bodily imperfection should be understood as the opposite of what has been stated.

Sự đối nghịch có gốc rễ từ sự bất toàn về thân (kāyavipattimūlako virodho) cần được hiểu là ngược lại với những gì đã nói.

Kāyabhāvanāyāti kāyānupassanābhāvanāya.

"By development of the body" refers to the development of body contemplation.

Trong sự tu tập thân (Kāyabhāvanāyā) nghĩa là trong sự tu tập quán thân (kāyānupassanābhāvanā).

Sā hi idha ‘‘kāyabhāvanā’’ti adhippetā.

For this is what is intended here by "development of the body."

Vì chính điều đó được đề cập ở đây là ‘sự tu tập thân’.

Tenāti anurodhādippahānavacanena.

"By that" refers to the statement about abandoning attachment and so on.

Do đó (Tenā) nghĩa là do lời nói về sự đoạn trừ các tùy thuộc (anurodha) v.v.

Yogānubhāvo hītiādi vuttassevatthassa pākaṭakaraṇaṃ.

"For the power of the practice" and so on, makes the meaning of what has been stated clear.

Vì năng lực của hành giả (Yogānubhāvo hī) v.v. là sự làm rõ ý nghĩa đã được nói.

1105

Satisampajaññenāti atisampajaññaggahaṇena.

"By mindfulness and clear comprehension" refers to the acquisition of excellent clear comprehension.

Bằng niệm và tỉnh giác (Satisampajaññenā) nghĩa là bằng sự thâu tóm niệm và tỉnh giác.

Sabbatthikakammaṭṭhānanti buddhānussati mettā maraṇassati asubhabhāvanā ca.

"Universally beneficial meditation subject" refers to recollection of the Buddha, loving-kindness, mindfulness of death, and contemplation of the repulsive.

Đề mục thiền phổ quát (Sabbatthikakammaṭṭhāna) là niệm Phật (buddhānussati), lòng từ (mettā), niệm chết (maraṇassati) và tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā).

Idañhi catukkaṃ yoginā parihariyamānaṃ ‘‘sabbatthikakammaṭṭhāna’’nti vuccati atisampajaññabalena avicchinnassa tassa pariharitabbattā, satiyā vā samatho vutto tassā samāddhikkhandhena saṅgahitattā.

For this quartet, when maintained by the meditator, is called a "universally beneficial meditation subject" because it must be maintained without interruption by the power of excellent clear comprehension, or samatha is stated by way of mindfulness as it is included in the aggregate of concentration.

Vì nhóm bốn đề mục này, khi được hành giả gìn giữ, được gọi là ‘đề mục thiền phổ quát’ do phải gìn giữ liên tục bằng sức mạnh của niệm và tỉnh giác, hoặc sự an tịnh đã được nói là niệm (satiyā vā samatho vutto) vì niệm được bao gồm trong uẩn định (samāddhikkhandha).

1106

Tenāti saddatthaṃ anādiyitvā bhāvatthasseva vibhajanavasena pavattena vibhaṅgapāṭhena saha.

"By that" refers to the Vibhaṅga-pāṭha (Discourse on Analysis) which proceeds by analysing the sense of existence, disregarding the literal meaning.

Do đó (Tenā) nghĩa là cùng với bản văn phân tích (vibhaṅgapāṭha) đã được trình bày theo cách phân tích ý nghĩa của sự tu tập (bhāvatthassa), mà không quan tâm đến ý nghĩa của từ ngữ (saddattha).

Aṭṭhakathānayoti saddatthassapi vivaraṇavasena yathārahaṃ vutto atthasaṃvaṇṇanānayo.

"The method of the Aṭṭhakathā" is the method of explaining the meaning appropriately, even by way of elucidating the literal meaning.

Cách của Chú giải (Aṭṭhakathānayo) là cách giải thích ý nghĩa đã được nói một cách thích hợp theo cách giải thích cả ý nghĩa của từ ngữ.

Yathā saṃsandatīti yathā atthato adhippāyato ca avilomento aññadatthu saṃsandati sameti, evaṃ veditabbo.

"As it accords": This means that it should be understood that it perfectly accords and corresponds in meaning and intention, without any contradiction.

Như nó phù hợp (Yathā saṃsandatī) nghĩa là cần được hiểu như nó phù hợp, hòa hợp với ý nghĩa và chủ ý, không mâu thuẫn.

1107

Vedanādīnaṃ puna vacaneti ettha nissayapaccayabhāvavasena cittadhammānaṃ vedanāsannissitattā pañcavokārabhave arūpadhammānaṃ rūpapaṭibaddhavuttito ca vedanāya kāyādianupassanāpasaṅgepi āpanne tadasammissato vavatthānadassanatthaṃ ghanavinibbhogādidassanatthañca dutiyavedanāgahaṇaṃ.

"Regarding the repeated mention of feelings and so on": Here, due to mental phenomena being dependent on feelings by way of cause and condition, and due to formless phenomena in the five-constituent existence being tied to form, even when body and so on contemplation is connected with feeling, the second mention of feeling is for the purpose of showing a distinct classification separate from that mixture, and for showing the discernment of density and so on.

Trong việc lặp lại thọ (vedanā) v.v. (Vedanādīnaṃ puna vacane) ở đây, do các pháp tâm (cittadhamma) nương tựa vào thọ theo cách duyên nương tựa (nissayapaccaya), và do các pháp vô sắc (arūpadhamma) trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava) vận hành gắn liền với sắc (rūpa), nên mặc dù thọ cũng thuộc về sự quán thân (kāyādi-anupassanā), việc lặp lại thọ lần thứ hai là để hiển bày sự phân định không lẫn lộn giữa chúng, và để hiển bày sự phân biệt rõ ràng (ghanavinibbhoga) v.v.

Tena na vedanāyaṃ kāyānupassī, cittadhammānupassī vā, atha kho vedanānupassīyevāti vedanāsaṅkhāte vatthusmiṃ vedanānupassanākārasseva dassanena asammissato vavatthānaṃ dassitaṃ hoti.

By that, it is shown that one is not a contemplator of the body in feeling, nor a contemplator of mental phenomena, but rather solely a contemplator of feeling in the basis called feeling, thus showing a distinct classification separate from any mixture.

Do đó, điều này hiển bày sự phân định không lẫn lộn bằng cách chỉ ra rằng người quán thọ (vedanānupassī) không phải là người quán thân (kāyānupassī) hay người quán các pháp tâm (cittadhammānupassī), mà chỉ là người quán thọ trong đối tượng gọi là thọ.

Tathā ‘‘yasmiṃ samaye sukhā vedanā, na tasmiṃ samaye dukkhā adukkhamasukhā vā vedanā.

Similarly, "at the time there is pleasant feeling, there is no painful or neither-pleasant-nor-painful feeling.

Tương tự, ‘khi có thọ lạc (sukhā vedanā), thì không có thọ khổ (dukkhā) hay thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā).

Yasmiṃ vā pana samaye dukkhā adukkhamasukhā vā vedanā, na tasmiṃ samaye itarā vedanā’’ti vedanābhāvasāmaññe aṭṭhatvā taṃ taṃ vedanaṃ vinibbhujitvā dassanena ghanavinibbhogo dhuvabhāvaviveko dassito hoti.

Or at the time there is painful or neither-pleasant-nor-painful feeling, there is no other feeling." By not abiding in the generality of the nature of feeling but discerning and showing each specific feeling, the discernment of density and the distinction of the permanent nature are shown.

Hoặc khi có thọ khổ hay thọ không khổ không lạc, thì không có các thọ khác’ – bằng cách này, không dừng lại ở tính phổ quát của trạng thái thọ, mà phân biệt và chỉ ra từng loại thọ, điều này hiển bày sự phân biệt rõ ràng (ghanavinibbhoga) và sự tách biệt khỏi trạng thái thường hằng (dhuvabhāvaviveka).

Tena tāsaṃ khaṇamattāvaṭṭhānadassanena aniccatāya tato eva dukkhatāya anattatāya ca dassanaṃ vibhāvitaṃ hoti.

By that, the impermanence, and from that, the suffering, and the non-self nature are elucidated by showing their momentary duration.

Do đó, bằng cách chỉ ra sự tồn tại chỉ trong khoảnh khắc của các thọ ấy, điều này làm rõ sự hiển bày về vô thường (aniccatā), và từ đó là khổ (dukkhata) và vô ngã (anattatā).

Ghanavinibbhogādīti ādi-saddena ayampi attho veditabbo.

"Discernment of density and so on": By the word 'ādi' (and so on), this meaning should also be understood.

Sự phân biệt rõ ràng v.v. (Ghanavinibbhogādī) – bằng từ v.v. (ādi), ý nghĩa này cũng cần được hiểu.

Ayañhi vedanāyaṃ vedanānupassīyeva, na aññadhammānupassī.

For this person is solely a contemplator of feeling in feeling, not a contemplator of other phenomena.

Người này chỉ quán thọ trong thọ, không quán các pháp khác.

Kiṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma bālo amaṇisabhāvepi udakabubbuḷake maṇiākārānupassī hoti, na evamayaṃ ṭhitiramaṇīyepi vedayite, pageva itarasmiṃ manuññākārānupassī, atha kho khaṇabhaṅguratāya avasavattitāya kilesāsucipaggharaṇatāya ca aniccaanattaasubhākārānupassī, vipariṇāmadukkhatāya saṅkhāradukkhatāya ca visesato dukkhānupassīyevāti vuttaṃ hoti.

What is meant? Just as a foolish person contemplates water bubbles as jewels even though they are not of the nature of jewels, this person does not contemplate pleasant aspects in feeling that is pleasant even for a duration, much less in other feelings. Rather, he contemplates the impermanent, non-self, and repulsive aspects due to its momentary breaking up, its uncontrollability, and its being the efflux of defilements. It is also said that he particularly contemplates suffering due to its suffering of change and the suffering of conditioned phenomena.

Điều gì đã được nói? – Như một kẻ ngu si quán bong bóng nước, vốn không phải là ngọc, như một viên ngọc, thì người này không như vậy đối với cảm thọ, dù là dễ chịu hay khó chịu, mà quán nó như vô thường, vô ngã, bất tịnh do tính chất tan rã trong khoảnh khắc, không thể kiểm soát, và là sự chảy ra của phiền não; đặc biệt, quán nó như khổ do tính chất biến hoại và khổ của các hành (saṅkhāradukkhatā).

Evaṃ cittadhammesupi yathārahaṃ puna vacane payojanaṃ vattabbaṃ.

Similarly, the purpose of the repeated mention of mental phenomena should be stated appropriately.

Tương tự, đối với các pháp tâm (cittadhamma), mục đích của việc lặp lại cần được nói một cách thích hợp.

‘‘Kevalaṃ panidhā’’tiādinā idha ‘ettakaṃ veditabba’’nti veditabbaparicchedaṃ dasseti.

"However, here" and so on, indicates the extent of what is to be known, saying, "This much is to be known."

‘Chỉ ở đây’ (Kevalaṃ panidhā) v.v. chỉ ra giới hạn của những gì cần được biết ở đây là ‘chỉ chừng này cần được biết’.

Esa nayoti iminā yathā cittaṃ dhammā ca anupassitabbā, tathā tāni anupassanto ‘‘citte cittānupassī, dhammesu dhammānupassī’’ti veditabboti imamatthaṃ atidisati.

"This is the method": By this, it refers to the meaning that just as consciousness and phenomena are to be contemplated, so too one contemplating them should be known as "a contemplator of consciousness in consciousness, a contemplator of phenomena in phenomena."

Cách này (Esa nayo) – bằng cách này, nó chỉ ra rằng như tâm (citta) và các pháp (dhamma) cần được quán, thì người quán chúng như vậy cần được biết là ‘quán tâm trong tâm, quán pháp trong pháp’.

1108

Yo sukhaṃ dukkhato addāti yo bhikkhu sukhavedanaṃ vipariṇāmadukkhatāya ‘‘dukkha’’nti paññācakkhunā addakkhi.

"One who saw pleasure as suffering": refers to the bhikkhu who saw pleasant feeling as "suffering" with the eye of wisdom due to its suffering of change.

Ai thấy lạc là khổ (Yo sukhaṃ dukkhato addā) nghĩa là vị Tỳ-khưu nào đã thấy thọ lạc (sukhavedanā) là ‘khổ’ bằng tuệ nhãn (paññācakkhu) do tính chất khổ của sự biến hoại (vipariṇāmadukkhatā).

Dukkhamaddakkhi sallatoti dukkhavedanaṃ pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca sallanti addakkhi passi.

"Saw suffering as a barb": refers to one who saw painful feeling as a barb, due to its causing affliction, piercing within, and being difficult to extract.

Thấy khổ là mũi tên (Dukkhamaddakkhi sallato) nghĩa là đã thấy, đã quán thọ khổ (dukkhavedanā) là mũi tên (salla) do tính chất gây đau đớn, đâm chọt từ bên trong, và khó nhổ ra.

Adukkhamasukhanti upekkhāvedanaṃ.

"Neither-pleasant-nor-painful" refers to equanimous feeling.

Không khổ không lạc (Adukkhamasukha) nghĩa là thọ xả (upekkhāvedanā).

Santanti sukhadukkhāni viya anoḷārikatāya paccayavasena vūpasantasabhāvatāya ca santaṃ.

"Peaceful": refers to being peaceful due to its not being coarse like pleasant and painful feelings, and its nature of subsiding conditionally.

An tịnh (Santa) nghĩa là an tịnh do không thô tháo như lạc và khổ, và do bản chất an tịnh theo duyên.

Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikatoniccapaṭikkhepato ca ‘‘anicca’’nti yo addakkhi.

"As impermanent": refers to one who saw it as "impermanent" due to its coming into being and then ceasing, its arising and passing away, and its rejection of permanence as temporary.

Là vô thường (Aniccato) nghĩa là ai đã thấy là ‘vô thường’ do tính chất có rồi không, có sinh diệt, và do phủ nhận tính thường hằng tạm thời.

Sa ve sammaddaso bhikkhu ekaṃsena paribyattaṃ vā vedanāya sammā passanakoti attho.

"That bhikkhu is truly one who sees rightly": The meaning is that he is one who sees feeling as thoroughly understood or rightly perceived, without a doubt.

Vị Tỳ-khưu ấy thực sự là người thấy đúng (Sa ve sammaddaso bhikkhu) nghĩa là chắc chắn là người thấy đúng về thọ một cách rõ ràng.

1109

Dukkhātipīti saṅkhāradukkhatāya dukkhā itipi.

"Also suffering": meaning, it is also suffering due to the suffering of conditioned existence.

Cũng là khổ (Dukkhātipi) nghĩa là cũng là khổ do tính chất khổ của các hành (saṅkhāradukkhatā).

Sabbaṃ taṃ dukkhasminti sabbaṃ taṃ vedayitaṃ dukkhasmiṃ antogadhaṃ pariyāpannaṃ vadāmi saṅkhāradukkhatānativattanato.

"All that is in suffering": I declare that all that feeling is included and encompassed within suffering, because it does not transcend the suffering of conditioned existence.

Tất cả điều đó thuộc về khổ (Sabbaṃ taṃ dukkhasmiṃ) nghĩa là tôi nói rằng tất cả những cảm thọ đó đều nằm trong, đều thuộc về khổ, vì chúng không vượt khỏi tính chất khổ của các hành.

Sukhadukkhatopi cāti sukhādīnaṃ ṭhitivipariṇāmaññāṇasukhatāya vipariṇāmaṭhitiaññāṇadukkhatāya ca vuttattā tissopi sukhato, tissopi ca dukkhato anupassitabbāti attho.

"And also from pleasantness and painfulness": meaning that since pleasantness and so on are spoken of from the perspective of the pleasantness of insight into change and persistence, and the painfulness of the ignorance of change and persistence, all three should be contemplated as pleasant, and all three as painful.

Và từ lạc và khổ (Sukhadukkhatopi cā) nghĩa là do lạc v.v. đã được nói là lạc của trí tuệ về sự tồn tại và biến hoại, và là khổ của sự biến hoại, tồn tại và vô minh, nên cả ba loại đều cần được quán là lạc và cả ba đều cần được quán là khổ.

Rūpādi -ārammaṇachandādi- adhipati-ñāṇādi- sahajāta- kāmāvacarādi- bhūminānattabhedānaṃ kusalākusala-taṃvipākakiriyā-nānattādibhedānañca, ādi-saddena saṅkhārikāsaṅkhārikasa-vatthukāvatthukādi-nānattabhedānañca vasenāti yojetabbaṃ.

This should be connected with the various distinctions: by way of object (such as form), dominance (such as desire), concomitance (such as knowledge), planes (such as kāmaloka), and the various distinctions of wholesome, unwholesome, their results, and functional consciousness; and by the word 'ādi' (and so on), by way of the various distinctions of conditioned, unconditioned, with basis, without basis, and so on.

Nên kết hợp với: sự khác biệt về đối tượng (ārammaṇa) như sắc (rūpa) v.v.; về chủ tể (adhipati) như dục (chanda) v.v.; về đồng sinh (sahajāta) như trí tuệ (ñāṇa) v.v.; về cõi (bhūmi) như cõi dục giới (kāmāvacara) v.v.; và sự khác biệt về thiện (kusala), bất thiện (akusala), quả của chúng (taṃvipāka), và hành động (kiriyā) v.v.; và bằng từ ‘v.v.’ (ādi), sự khác biệt về hữu y (savatthuka), vô y (avatthuka) v.v. cũng cần được hiểu.

Suññatadhammassāti ‘‘dhammā hontī’’tiādinā (dha. sa. 121) suññatavāre āgatasuññatasabhāvassa vasena.

"Of the empty phenomenon": refers to the nature of emptiness mentioned in the section on emptiness, as in "phenomena exist" and so on.

Của pháp không (suññatadhamma) (Suññatadhammassā) nghĩa là theo bản chất không (suññatabhāva) đã được đề cập trong phần không (suññatavāra) qua câu ‘các pháp tồn tại’ (dhammā hontī) v.v.

‘‘Kāmañcetthā’’tiādinā pubbe pahīnattā puna pahānaṃ na vattabbanti codanaṃ dasseti, maggacittakkhaṇe vā ekattha pahīnaṃ sabbattha pahīnameva hotīti visuṃ visuṃ na vattabbanti.

"Even though here" and so on, shows the objection that since it was abandoned previously, there is no need to speak of abandonment again, or that what is abandoned in one moment of path-consciousness is abandoned everywhere, so there is no need to speak of it separately.

‘Mặc dù ở đây’ (Kāmañcetthā) v.v. chỉ ra sự chất vấn rằng vì đã được đoạn trừ trước đó, nên không cần nói lại sự đoạn trừ; hoặc, tại khoảnh khắc tâm đạo (maggacittakkhaṇa), điều gì đã được đoạn trừ ở một chỗ thì đã được đoạn trừ ở khắp mọi nơi, nên không cần nói riêng từng cái.

Tattha purimāya codanāya nānāpuggalaparihāro, pacchimāya nānācittakkhaṇikaparihāro.

In that, by the former objection, there is an explanation regarding different individuals; by the latter, an explanation regarding different mind-moments.

Ở đó, với lời buộc tội trước, có sự loại bỏ các cá nhân khác nhau; với lời buộc tội sau, có sự loại bỏ các sát-na tâm khác nhau.

Lokiyabhāvanāya hi kāye pahīnaṃ na vedanādīsu pahīnaṃ hoti yadipi na pavatteyya, na paṭipakkhabhāvanāya tattha sā abhijjhādomanassassa appavatti hotīti puna tappahānaṃ vattabbamevāti.

Indeed, by worldly development, what is abandoned in the body is not abandoned in feelings, etc., even if it does not arise. It is not by the development of the opposing factor that the non-arising of that covetousness and ill-will occurs there, and so its abandonment must be spoken of again.

Thật vậy, trong sự tu tập thế gian (lokiyabhāvanā), điều đã được loại bỏ trên thân (kāya) không được loại bỏ trên thọ (vedanā) v.v., mặc dù nó có thể không khởi lên. Nó không phải là sự không khởi lên của tham lam và ưu phiền ở đó do sự tu tập đối nghịch, nên sự loại bỏ đó cần phải được nói lại.

Ekattha pahīnaṃ sesesupi pahīnaṃ hotīti maggasatipaṭṭhānabhāvanaṃ, lokiyabhāvanāya vā sabbattha appavattimattaṃ sandhāya vuttaṃ.

The statement "what is abandoned in one is also abandoned in the others" refers to the development of the path of mindfulness, or it is said with reference to the mere non-arising everywhere by worldly development.

Câu "điều đã được loại bỏ ở một chỗ cũng được loại bỏ ở những chỗ còn lại" được nói đến để chỉ sự tu tập niệm xứ (satipaṭṭhāna) trên đạo lộ, hoặc chỉ sự không khởi lên hoàn toàn trong mọi nơi của sự tu tập thế gian.

‘‘Pañcapi khandhā loko’’ti hi vibhaṅge (vibha. 362, 364, 366, 373) catūsupi ṭhānesu vuttanti.

For it is said in the Vibhaṅga, in all four instances, that "the five aggregates are the world."

Thật vậy, trong Vibhaṅga (Vibha. 362, 364, 366, 373), câu "năm uẩn là thế gian" đã được nói ở cả bốn chỗ.

1110

Uddesavāravaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

The elucidation of recondite meanings in the section on the outline is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa sâu xa trong Uddesavāravaṇṇanā đã hoàn tất.

1111

Kāyānupassanāvaṇṇanā

Elucidation of Contemplation of the Body

Giải thích về Quán thân (Kāyānupassanā)

1112

Ānāpānapabbavaṇṇanā

Elucidation of the Section on Mindfulness of Breathing

Giải thích về Chương Hơi thở vào ra (Ānāpānapabba)

1113

107. Bāhirakesupi ito ekadesassa sambhavato sabbappakāraggahaṇaṃ kataṃ ‘‘sabbappakārakāyānupassanānibbattakassā’’ti.

107. By "the cultivation of all types of body contemplation", a comprehensive inclusion has been made because some aspects of it can also be found in external things.

107. Vì một phần của nó có thể xuất hiện ở bên ngoài, nên sự nắm giữ tất cả các loại đã được thực hiện bằng cách nói "đối với người phát sinh quán thân mọi loại".

Tena ye ime ānāpānapabbādivasena āgatā cuddasappakārā, tadantogadhā ca ajjhattādianupassanā pakārā, tathā kāyagatāsatisutte (ma. ni. 3.154) vuttā kesādivaṇṇasaṇṭhānakasiṇārammaṇacatukkajjhānappakārā, lokiyādippakārā ca, te sabbepi anavasesato saṅgaṇhāti.

By this, it comprehensively includes all fourteen types that have been presented through the section on mindfulness of breathing, etc., as well as the types of contemplation such as internal, external, etc., encompassed within them; similarly, the types of fourfold jhānas with hair, etc., as their characteristic forms and kasina objects, as stated in the Kāyagatāsati Sutta, and also the worldly and other types.

Do đó, mười bốn loại được trình bày dưới dạng chương hơi thở vào ra (ānāpānapabba) v.v., và các loại quán bên trong (ajjhatta) v.v. được bao gồm trong đó, cũng như các loại thiền bốn cấp độ với đề mục kasiṇa về màu sắc và hình dạng của tóc v.v. được đề cập trong kinh Kāyagatāsati (Ma. Ni. 3.154), và các loại thế gian (lokiya) v.v., tất cả đều được bao gồm không sót.

Ime ca pakārā imasmiṃyeva sāsane, na ito bahiddhāti vuttaṃ ‘‘sabbappakāra…pe… paṭisedhano cā’’ti.

And these types are found only in this teaching, not outside of it, which is stated by "all types... and the refutation".

Và những loại này chỉ có trong giáo pháp này, không phải ở bên ngoài, điều đó được nói là "mọi loại... v.v... và sự bác bỏ".

Tattha tathābhāvapaṭisedhanoti sabbappakārakāyānupassanānibbattakassa puggalassa aññasāsanassa nissayabhāvapaṭisedhano.

Here, tathābhāva-paṭisedhano means the refutation that the person who develops all types of body contemplation has reliance on another teaching.

Ở đó, "sự bác bỏ trạng thái như vậy" là sự bác bỏ việc giáo pháp khác là nơi nương tựa cho người phát sinh quán thân mọi loại.

Etena ‘‘idha, bhikkhave’’ti ettha idha-saddo antogadhaevasaddatthoti dasseti.

By this, it shows that the word ‘idha’ in "idha, bhikkhave" contains the meaning of ‘eva’ (only).

Điều này cho thấy rằng từ "idha" (ở đây) trong câu "idha, bhikkhave" (ở đây, này các Tỳ-khưu) bao hàm ý nghĩa của từ "eva" (chỉ).

Santi hi ekapadānipi sāvadhāraṇāni yathā ‘‘vāyubhakkho’’ti (dī. ni. ṭī. 2.374).

Indeed, there are single words that are emphatic, such as "vāyubhakkho" (eating wind).

Thật vậy, có những từ đơn lẻ mang ý nghĩa xác định, chẳng hạn như "vāyubhakkho" (chỉ ăn gió) (Dī. Ni. Ṭī. 2.374).

Tenāha ‘‘idheva samaṇo’’tiādi.

Therefore, it says "only here is a recluse," etc.

Vì vậy, Ngài đã nói "chỉ ở đây có Sa-môn" v.v.

Paripuṇṇasamaṇakaraṇadhammo hi so, yo sabbappakārakāyānupassanānibbattako.

For such a person, who cultivates all types of body contemplation, is one whose qualities of a recluse are complete.

Thật vậy, người hoàn thiện các pháp làm Sa-môn là người phát sinh quán thân mọi loại.

Parappavādāti paresaṃ aññatitthiyānaṃ nānappakārā vādā titthāyatanāni.

Parappavādā refers to the various doctrines or sectarian views of others, i.e., other teachers.

"Parappavādā" là các quan điểm khác nhau của những người ngoại đạo, là những nơi nương tựa của các giáo phái.

1114

Araññādikasseva bhāvanānurūpasenāsanataṃ dassetuṃ ‘‘imassa hī’’tiādi vuttaṃ.

To show that only the forest, etc., is a suitable dwelling for development, it is said "for this one," etc.

Để chỉ ra rằng rừng v.v. là chỗ ở phù hợp với sự tu tập, đã nói "imassa hī" v.v.

Duddamo damathaṃ anupagato goṇo kūṭagoṇo.

A stubborn ox, difficult to tame, is a kūṭagoṇa.

Con bò khó thuần phục, chưa được thuần hóa là kūṭagoṇo (bò đực khó thuần).

Dohanakāle yathā thanehi anavasesato khīraṃ na paggharati, evaṃ dohapaṭibandhinī kūṭadhenu.

A kūṭadhenu is a cow that obstructs milking, such that the milk does not flow completely from its udders during milking.

Con bò cái kūṭadhenu là con bò cái cản trở việc vắt sữa, giống như sữa không chảy ra hoàn toàn từ vú khi vắt.

Rūpasaddādike paṭicca uppajjanakaassādo rūpārammaṇādiraso.

The delight that arises in dependence on forms, sounds, etc., is the relish of forms, etc., as objects.

Sự hưởng thụ phát sinh liên quan đến sắc, âm thanh v.v. là rūpārammaṇādiraso (vị của các đối tượng như sắc v.v.).

Pubbe āciṇṇārammaṇanti pabbajjāto pubbe, anādimati vā saṃsāre paricitārammaṇaṃ.

Pubbe āciṇṇārammaṇaṃ means an object become familiar before ordination, or in beginningless saṃsāra.

Pubbe āciṇṇārammaṇaṃ có nghĩa là đối tượng đã quen thuộc trước khi xuất gia, hoặc đối tượng đã quen thuộc trong vòng luân hồi vô thủy.

1115

Nibandheyyāti bandheyya.

Nibandheyyā means he should bind.

Nibandheyyā có nghĩa là cột chặt.

Satiyāti sammadeva kammaṭṭhānassa sallakkhaṇavasena pavattāya satiyā.

Satiyā means by mindfulness that proceeds through discerning the meditation object correctly.

Satiyā có nghĩa là với chánh niệm (sati) được vận hành một cách đúng đắn thông qua việc nhận biết đề mục thiền.

Ārammaṇeti kammaṭṭhānārammaṇe.

Ārammaṇe means on the meditation object.

Ārammaṇe có nghĩa là trên đề mục thiền.

Daḷhanti thiraṃ, yathā satokārissa upacārappanābhedo samādhi ijjhati, tathā thāmagataṃ katvāti attho.

"Daḷhaṃ" means firm, meaning that he should make it strong, so that the samādhi, which is distinguished by access and absorption, succeeds for the meditator.

Daḷhanti có nghĩa là kiên cố, vững chắc, tức là làm cho kiên cố để định (samādhi) đạt được sự an trú cận định và an chỉ định, giống như người thợ gốm.

1116

Visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānanti sabbesaṃ buddhānaṃ, ekaccānaṃ paccekabuddhānaṃ, buddhasāvakānañca visesādhigamassa, aññena kammaṭṭhānena adhigatavisesānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārassa ca padaṭṭhānabhūtaṃ.

The proximate cause for special attainments and a pleasant dwelling in this very life refers to that which is the proximate cause for the special attainments of all Buddhas, some Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, and for the pleasant dwelling in this very life of those who have attained special qualities through other meditation objects.

Visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt của tất cả chư Phật, một số vị Độc Giác Phật, và các đệ tử Phật; và là nền tảng cho sự an trú hạnh phúc trong hiện tại của những người đã thành tựu đặc biệt bằng các đề mục thiền khác.

Vatthuvijjācariyo viya bhagavā yogīnaṃ anurūpanivāsaṭṭhānupadisanato.

The Blessed One is like a teacher of architecture because he instructs meditators on suitable dwelling places.

Bhagavā giống như một vị thầy kiến trúc vì Ngài chỉ dẫn cho các hành giả về những nơi ở phù hợp.

Bhikkhu dīpisadiso araññe ekākī viharitvā paṭipakkhanimmathanena icchitatthasādhanato.

A bhikkhu is like a leopard because he dwells alone in the forest and achieves his desired goal by vanquishing adversaries.

Tỳ-khưu giống như con hổ vì sống một mình trong rừng và thành tựu mục đích mong muốn bằng cách nghiền nát kẻ thù (các phiền não).

Phalamuttamanti sāmaññaphalaṃ sandhāyāha.

The highest fruit refers to the fruits of recluseship.

Phalamuttamaṃ được nói đến để chỉ các quả Sa-môn.

Parakkamajavayoggabhūminti bhāvanussāhajavassa yoggakaraṇabhūmibhūtaṃ.

The ground suitable for the swiftness of effort is that which serves as the ground for developing the swiftness of diligence in meditation.

Parakkamajavayoggabhūmiṃ là mảnh đất phù hợp cho sự tinh tấn và nhanh nhẹn trong tu tập.

1117

Assāsapassāsānaṃ vasena sikkhatoti assāsapassāsānaṃ dīgharassatāpajānana-sabbakāyapaṭisaṃvedana-oḷārikoḷārikapaṭippassambhanavasena bhāvanānuyogaṃ sikkhato, tathābhūto vā hutvā tisso sikkhā pavattayato.

One who trains by means of in-breaths and out-breaths means one who trains in meditation by discerning the long and short duration of in-breaths and out-breaths, experiencing the entire body, and tranquilizing the bodily formations, or one who, having become such, cultivates the three trainings.

Assāsapassāsānaṃ vasena sikkhato có nghĩa là người tu tập theo sự tinh tấn tu tập bằng cách nhận biết hơi thở vào ra dài ngắn, cảm nhận toàn thân, và làm cho hơi thở thô trở nên vi tế; hoặc người đã trở thành như vậy và thực hành ba học pháp.

Assāsapassāsanimitteti assāsapassāsasannissayena upaṭṭhitapaṭibhāganimitte.

Assāsapassāsanimitte refers to the counter-image that arises based on in-breaths and out-breaths.

Assāsapassāsanimitte có nghĩa là tướng đối xứng (paṭibhāganimitta) xuất hiện dựa trên hơi thở vào ra.

Assāsapassāse pariggaṇhāti rūpamukhena vipassanaṃ abhinivisanto, yo ‘‘assāsapassāsakammiko’’ti vutto.

Pariggaṇhāti assāsapassāse (comprehends in-breaths and out-breaths) is said of one who focuses on vipassanā through the aspect of rūpa, who is referred to as "one engaged in the work of in-breaths and out-breaths."

Assāsapassāse pariggaṇhāti là người được gọi là "người thực hành hơi thở vào ra" (assāsapassāsakammiko), người chú tâm vào thiền quán (vipassanā) qua khía cạnh sắc.

Jhānaṅgāni pariggaṇhāti arūpamukhena vipassanaṃ abhinivisanto.

Pariggaṇhāti jhānaṅgāni (comprehends the jhāna factors) is said of one who focuses on vipassanā through the aspect of arūpa.

Jhānaṅgāni pariggaṇhāti là người chú tâm vào thiền quán qua khía cạnh vô sắc.

Vatthu nāma karajakāyo cittacetasikānaṃ pavattiṭṭhānabhāvato.

Vatthu nāma karajakāyo (the basis is the physical body) because it is the place where citta and cetasika arise.

Vatthu nāma karajakāyo là thân do nghiệp sinh (karajakāya) vì nó là nơi phát sinh của tâm và các tâm sở.

Añño satto vā puggalo vā natthīti visuddhadiṭṭhi ‘‘tayidaṃ dhammamattaṃ na ahetukaṃ, nāpi issarādivisamahetukaṃ, atha kho avijjādīhi eva sahetuka’’nti addhattayepi kaṅkhāvitaraṇena vitiṇṇakaṅkho ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā (ma. ni. 1.361; ma. ni. 2.113; ma. ni. 3.86; a. ni. 4.181; paṭi. ma. 1.48) kalāpasammasanavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā udayabbayānupassanādivasena vipassanaṃ vaḍḍhento anukkamena maggapaṭipāṭiyā.

There is no other being or individual; this refers to one with purified view who is freed from doubt in all three times by resolving that "this is merely a collection of phenomena, not without cause, nor with an unsuitable cause like a creator god, but rather with causes such as avijjā," and by imposing the three characteristics through discerning the aggregates, saying "whatever form there is," etc., and gradually developing vipassanā by way of the contemplation of rise and fall, etc., through the succession of paths.

Añño satto vā puggalo vā natthī có nghĩa là người có chánh kiến thanh tịnh, đã vượt qua mọi nghi ngờ (vitiṇṇakaṅkho) trong cả ba thời gian bằng cách hiểu rằng "đây chỉ là một tập hợp các pháp, không phải vô nhân, cũng không phải do những nguyên nhân không đồng đều như Thượng đế v.v., mà chỉ do vô minh v.v. làm nhân"; sau đó, bằng cách áp dụng ba đặc tính (tilakkhaṇa) thông qua việc quán sát theo từng nhóm pháp như "bất cứ sắc nào" v.v. (Ma. Ni. 1.361; Ma. Ni. 2.113; Ma. Ni. 3.86; A. Ni. 4.181; Paṭi. Ma. 1.48), và dần dần phát triển thiền quán (vipassanā) thông qua việc quán sát sự sinh diệt v.v. theo thứ tự của đạo lộ.

1118

Parassa vā assāsapassāsakāyeti idaṃ sammasanacāravasenāyaṃ pāḷi pavattāti katvā vuttaṃ, samathavasena pana parassa assāsapassāsakāye appanānimittuppatti eva natthīti.

Or in the in-breath and out-breath body of another; this is stated assuming that this Pali text proceeds by way of discerning contemplation. However, in terms of samatha, the arising of the absorption image in the in-breath and out-breath body of another is simply not possible.

Parassa vā assāsapassāsakāye được nói đến với ý rằng đoạn kinh này được vận hành theo cách quán sát; nhưng về mặt thiền định (samatha), không có sự phát sinh tướng an chỉ (appanānimitta) trên thân hơi thở vào ra của người khác.

Idaṃ ubhayaṃ na labbhatīti ‘‘ajjhattaṃ, bahiddhā’’ti ca vuttaṃ idaṃ dhammadvayaghaṭitaṃ ekato ārammaṇabhāvena na labbhati.

Idaṃ ubhayaṃ na labbhatī (these two are not obtained) means that these two categories, "internal" and "external," cannot be taken together as a single object.

Idaṃ ubhayaṃ na labbhatī có nghĩa là hai pháp này, tức là "nội" và "ngoại", không thể được nắm giữ như một đối tượng duy nhất.

1119

Samudeti etasmāti samudayo, so eva kāraṇaṭṭhena dhammoti samudayadhammo, assāsapassāsānaṃ pavattihetukarajakāyādi.

Samudaya means that from which it arises; this same (samudaya), in the sense of a cause, is a dhamma, hence samudayadhammo (phenomenon of origination), such as the physical body, etc., which are the cause for the occurrence of in-breaths and out-breaths.

Samudaya là cái từ đó phát sinh, và nó là pháp theo nghĩa nguyên nhân, nên là samudayadhamma (pháp tập khởi), tức là thân do nghiệp sinh (karajakāya) v.v. là nguyên nhân của sự vận hành của hơi thở vào ra.

Tassa anupassanasīlo samudayadhammānupassī.

One whose nature is to contemplate that is samudayadhammānupassī.

Người có thói quen quán sát nó là samudayadhammānupassī (người quán pháp tập khởi).

Taṃ pana samudayadhammaṃ upamāmukhena dassento ‘‘yathā nāmā’’tiādimāha.

And to show that phenomenon of origination by way of an analogy, he says "yathā nāmā" (just as), etc.

Để chỉ ra pháp tập khởi đó bằng ví dụ, Ngài đã nói "yathā nāmā" v.v.

Tattha bhastanti ruttiṃ.

Here, bhastaṃ means the bellows.

Ở đó, bhastaṃ có nghĩa là tiếng thổi.

Gaggaranāḷinti ukkāpanāḷiṃ.

Gaggaranāḷiṃ means the blowpipe.

Gaggaranāḷiṃ có nghĩa là ống thổi của thợ rèn.

Teti karajakāyādike.

Te (those) refers to the physical body, etc.

Te có nghĩa là thân do nghiệp sinh v.v.

Yathā assāsapassāsakāyo karajakāyādisambandhī phalabhāvena, evaṃ tepi assāsapassāsakāyasambandhino hetubhāvenāti ‘‘samudayadhammā kāyasmi’’nti vattabbataṃ labhantīti vuttaṃ ‘‘samudaya…pe… vuccatī’’ti.

Just as the in-breath and out-breath body is related to the physical body, etc., as an effect, so too are these related to the in-breath and out-breath body as a cause, and thus they are called "samudayadhammā kāyasmiṃ" (phenomena of origination in the body). This is stated by "samudaya...pe... vuccatī".

Giống như thân hơi thở vào ra có liên quan đến thân do nghiệp sinh v.v. theo khía cạnh quả, thì chúng cũng có liên quan đến thân hơi thở vào ra theo khía cạnh nhân, do đó chúng được gọi là "samudayadhammā kāyasmi" (các pháp tập khởi trên thân), điều đó được nói là "samudaya... v.v... vuccatī".

Pakativācī vā dhamma-saddo ‘‘jātidhammāna’’ntiādīsu (ma. ni. 1.131; ma. ni. 3.373; paṭi. ma. 1.33) viyāti kāyassa paccayasamavāye uppajjanapakatikānupassī ‘‘samudayadhammānupassī’’ti vutto.

Or, the word dhamma is used in its natural sense, as in "jātidhammānaṃ" (of things subject to birth), etc. Thus, one who contemplates the nature of the body as arising from the coming together of conditions is called "samudayadhammānupassī".

Hoặc từ dhamma mang ý nghĩa bản chất, giống như trong "jātidhammānaṃ" v.v. (Ma. Ni. 1.131; Ma. Ni. 3.373; Paṭi. Ma. 1.33), nên người quán sát bản chất phát sinh do sự kết hợp các nhân duyên của thân được gọi là "samudayadhammānupassī".

Tenāha – ‘‘karajakāyañcā’’tiādi.

Therefore, it is said – "karajakāyañcā" (and the physical body), etc.

Do đó, Ngài đã nói – "karajakāyañcā" v.v.

Evañca katvā kāyasminti bhummavacanañca samatthitaṃ hoti.

And in this way, the locative case kāyasmiṃ (in the body) is also justified.

Và như vậy, từ kāyasmi (trên thân) ở thể vị trí cũng được chứng minh.

Vayadhammānupassīti ettha ahetukattepi vināsassa yesaṃ hetudhammānaṃ abhāve yaṃ na hoti, tadabhāvo tassa abhāvassa hotu viya voharīyatīti upacārato karajakāyādiabhāvo assāsapassāsakāyassa vayakāraṇaṃ vutto.

In vayadhammānupassī (contemplator of the phenomena of passing away), even though destruction is causeless, that whose absence of a cause makes it cease to be, its absence is figuratively spoken of as if it were the cause of its absence. Thus, the absence of the physical body, etc., is stated as the cause of the passing away of the in-breath and out-breath body.

Trong Vayadhammānupassī (người quán pháp hoại diệt), mặc dù sự hoại diệt là vô nhân, nhưng khi không có những pháp nhân nào đó mà điều gì đó không xảy ra, thì sự không có mặt của chúng được ví như là nguyên nhân của sự không có mặt đó, nên sự không có mặt của thân do nghiệp sinh v.v. được nói là nguyên nhân của sự hoại diệt của thân hơi thở vào ra theo cách ẩn dụ.

Tenāha ‘‘yathā bhastāyā’’tiādi.

Therefore, it says "yathā bhastāyā" (just as of the bellows), etc.

Do đó, Ngài đã nói "yathā bhastāyā" v.v.

Ayaṃ tāvettha paṭhamavikappavasena atthavibhāvanā.

This is, for now, the explanation of the meaning according to the first alternative interpretation.

Đây là sự giải thích ý nghĩa theo phương án đầu tiên.

Dutiyavikappavasena pana upacārena vināyeva attho veditabbo.

But in the second alternative sense, the meaning should be understood without a figure of speech.

Nhưng theo cách lựa chọn thứ hai, ý nghĩa cần được hiểu mà không cần ẩn dụ.

Ajjhattabahiddhānupassanā viya bhinnavatthuvisayatāya samudayavayadhammānupassanāpi ekakāle na labbhatīti āha ‘‘kālena samudayaṃ kālena vayaṃ anupassanto’’ti.

Observing the nature of arising and passing away, like the contemplation of internal and external phenomena, cannot be found simultaneously due to having different objects; therefore, it is said, "at one time observing arising, at another time passing away."

Giống như quán nội và ngoại, quán các pháp sinh và diệt cũng không thể có cùng một lúc vì có đối tượng khác nhau, nên (Kinh) nói: “lúc quán sự sinh, lúc quán sự diệt”.

1120

Atthi kāyoti eva-saddo luttaniddiṭṭhoti ‘‘kāyova atthī’’ti vatvā avadhāraṇena nivatthitaṃ dassento ‘‘na satto’’tiādimāha.

The word "eva" in "there is a body" is indicated as omitted, and by stating "only a body exists" and showing the emphasis, he says, "not a being," and so on.

Chữ "eva" trong "Atthi kāyo" (có thân) bị lược bỏ, nên (Kinh) nói "không phải chúng sinh" v.v., để chỉ ra rằng nó ngụ ý sự nhấn mạnh "chỉ có thân".

Tassattho – yo rūpādīsu sattavisattatāya paresañca sajjāpanaṭṭhena, satvaguṇayogato vā ‘‘satto’’ti parehi parikappito.

Its meaning is: that which is imagined by others as "a being" in forms and so on, due to attachment and entanglement, and due to causing others to be attached, or due to being endowed with the quality of existence.

Ý nghĩa của nó là – cái mà trong sắc v.v. được người khác giả định là "chúng sinh" vì sự dính mắc của chúng sinh và vì là nơi làm cho người khác dính mắc, hoặc vì có đặc tính của chúng sinh.

Tassa sattanikāyassa pūraṇato ca cavanupapajjanadhammatāya galanato ca ‘‘puggalo’’ti.

Filling that aggregate of beings, and due to its nature of passing away and reappearing, and due to its falling away, it is "a person."

Cái mà vì sự đầy đủ của tập hợp chúng sinh đó và vì có đặc tính sinh diệt mà tan rã, nên là "người" (puggalo).

Thīyati saṃhaññati ettha gabbhoti ‘‘itthī’’ti.

A womb is collected and amassed here, hence "a woman."

Cái mà thai nhi được giữ gìn và tích tụ ở đó, nên là "nữ" (itthī).

Puri pure bhāge seti pavattatīti ‘‘puriso’’ti.

It proceeds in front, in the forefront, hence "a man."

Cái mà nằm ở phần trước, tồn tại ở phần trước, nên là "nam" (puriso).

Āhito ahaṃmāno etthāti ‘‘attā’’ti, attano santakabhāvena ‘‘attaniya’’nti.

The conceit "I am" is placed here, hence "self"; and by virtue of being one's own, "belonging to self."

Cái mà ngã mạn được đặt vào đó, nên là "tự ngã" (attā); cái mà thuộc về tự ngã, nên là "của tự ngã" (attaniya).

Paro na hotīti katvā ‘‘aha’’nti, mama santakanti katvā ‘‘mama’’nti.

By thinking "it is not another," it is "I"; and by thinking "it belongs to me," it is "mine."

Cái mà không phải người khác, nên là "ta" (ahaṃ); cái mà thuộc về ta, nên là "của ta" (mama).

Vuttappakāravinimutto aññoti katvā ‘‘kocī’’ti, tassa santakabhāvena ‘‘kassacī’’ti parikappetabbo koci natthi, kevalaṃ kāyo eva atthīti attattaniyasuññatameva kāyassa vibhāveti.

By thinking "it is something else, distinct from what has been stated," it is "someone"; and by virtue of belonging to that, it is "someone's" — no such imagined 'someone' exists; only a body exists. Thus, it expounds the body's emptiness of self and what belongs to self.

Cái mà khác biệt với những gì đã nói, nên là "một ai đó" (kocī); cái mà thuộc về người đó, nên là "của một ai đó" (kassacī) – không có một ai đó như vậy để giả định; chỉ có thân mà thôi. Như vậy, (Kinh) làm rõ sự vắng mặt của tự ngã và cái thuộc về tự ngã trong thân.

Evanti ‘‘kāyova atthī’’tiādinā vuttappakārena.

"Thus" means in the manner stated by "only a body exists," and so on.

"Evaṃ" (như vậy) là theo cách đã nói bằng các từ "chỉ có thân" v.v.

Ñāṇapamāṇatthāyāti kāyānupassanāñāṇaparaṃ pamāṇaṃ pāpanatthāya.

"For the measure of knowledge" means for reaching the ultimate limit of knowledge concerning the contemplation of the body.

"Ñāṇapamāṇatthāyā" (để đạt đến mức độ tối thượng của tuệ) là để đạt đến mức độ tối thượng của tuệ quán thân.

Satipamāṇatthāyāti kāyapariggāhikasatipavattaṃ satiparaṃ pamāṇaṃ pāpanatthāya.

"For the measure of mindfulness" means for reaching the ultimate limit of mindfulness that comprehends the body.

"Satipamāṇatthāyā" (để đạt đến mức độ tối thượng của niệm) là để đạt đến mức độ tối thượng của niệm liên quan đến sự diễn tiến của niệm bao trùm thân.

Imassa hi vuttanayena ‘‘atthi kāyo’’ti aparāparuppattivasena paccupaṭṭhitā sati bhiyyoso mattāya tattha ñāṇassa satiyā ca paribrūhanāya hoti.

For this mindfulness, repeatedly arising as "there is a body" in the manner stated, leads to the greater growth of knowledge and mindfulness in that respect.

Vì niệm hiện diện liên tục theo cách đã nói, "có thân", nên điều này giúp tăng trưởng tuệ và niệm ở đó một cách mạnh mẽ.

Tenāha ‘‘satisampajaññānaṃ vaḍḍhatthāyā’’ti.

Therefore, it is said, "for the growth of mindfulness and clear comprehension."

Vì vậy, (Kinh) nói "satisampajaññānaṃ vaḍḍhatthāyā" (để tăng trưởng niệm và tuệ).

1121

Imissā bhāvanāya taṇhādiṭṭhigāhānaṃ ujupaṭipakkhattā vuttaṃ ‘‘taṇhā…pe… viharatī’’ti.

Because this development is a direct antidote to the grasping of craving and wrong views, it is said, "craving... he dwells."

Vì sự tu tập này là đối nghịch trực tiếp với chấp thủ tham ái và tà kiến, nên (Kinh) nói "taṇhā…pe… viharatī" (tham ái…pe… an trú).

Tathābhūto ca loke kiñci ‘‘aha’’nti vā ‘‘mama’’nti vā gahetabbaṃ na passati, kuto gaṇheyya.

Such a one in the world does not see anything to be grasped as "I" or "mine"; how could he grasp?

Người như vậy không thấy bất cứ điều gì trong thế gian để chấp thủ là "ta" hay "của ta", vậy thì làm sao có thể chấp thủ?

Tenāha ‘‘na ca kiñcī’’tiādi.

Therefore, it is said, "and nothing whatsoever," and so on.

Vì vậy, (Kinh) nói "na ca kiñcī" (và không có gì) v.v.

Evampīti ettha pi-saddo heṭṭhā niddiṭṭhassa tādisassa atthassa abhāvato avuttasamuccayatthoti dassento ‘‘upari atthaṃ upādāyā’’ti āha.

In "thus also" ( evampī), the word "pi" (also), since there is no such meaning as indicated below, means "accumulation of unstated things"; thus, he says, "referring to the meaning above."

Chữ "pi" trong "Evampī" (cũng như vậy) có nghĩa là tập hợp những điều không được nói, vì không có ý nghĩa tương tự được chỉ ra ở dưới. Để chỉ ra điều này, (Kinh) nói "upari atthaṃ upādāyā" (lấy ý nghĩa ở trên).

‘‘Eva’’nti pana niddiṭṭhākārassa paccāmasanaṃ nigamanavasena katanti āha ‘‘iminā pana…pe… dassetī’’ti.

But "thus" ( evaṃ) refers back to the stated mode in the sense of conclusion; thus, he says, "but by this... he shows."

Tuy nhiên, chữ "evaṃ" là sự nhắc lại hình thức đã được chỉ ra theo cách kết luận. Để chỉ ra điều này, (Kinh) nói "iminā pana…pe… dassetī" (nhưng bằng điều này…pe… chỉ ra).

Pubbabhāgasatipaṭṭhānassa idhādhippetattā vuttaṃ ‘‘sati dukkhasacca’’nti.

Since the preliminary stage of Satipaṭṭhāna is intended here, it is said, "mindfulness is the truth of suffering."

Vì ở đây ý muốn nói đến niệm xứ giai đoạn sơ khởi, nên (Kinh) nói "sati dukkhasacca" (niệm là khổ đế).

Sā pana sati yasmiṃ attabhāve, tassa samuṭṭhāpikā taṇhā tassāpi samuṭṭhāpikā eva nāma hoti tadabhāve abhāvatoti āha ‘‘tassā samuṭṭhāpikā purimataṇhā’’ti.

That mindfulness, in whatever existence it is, the craving that causes its arising is also indeed the cause of its arising, because without craving, there is no existence; thus, it is said, "the former craving that causes its arising."

Niệm đó, trong thân mà nó tồn tại, tham ái đã làm phát sinh thân đó, thì tham ái đó cũng là cái làm phát sinh niệm, vì nếu không có thân thì niệm cũng không có. Để chỉ ra điều này, (Kinh) nói "tassā samuṭṭhāpikā purimataṇhā" (tham ái trước đó đã làm phát sinh nó).

Appavattīti appavattinimittaṃ, na pavattati etthāti vā appavatti.

Appavatti means the sign of non-arising, or that in which there is no arising, appavatti.

"Appavattī" (không diễn tiến) là dấu hiệu của sự không diễn tiến, hoặc là nơi mà nó không diễn tiến.

Catusaccavasenāti catusaccakammaṭṭhānavasena.

"By way of the four Noble Truths" means by way of the meditation object of the four Noble Truths.

"Catusaccavasena" (theo bốn chân lý) là theo đề mục tu tập bốn chân lý.

Ussakkitvāti visuddhiparamparāya āruhitvā, bhāvanaṃ upari netvāti attho.

"Having ascended" means having ascended through the purification sequence, meaning having elevated the development.

"Ussakkitvā" (đã nâng lên) là đã tiến lên theo chuỗi thanh tịnh, nghĩa là đã đưa sự tu tập lên cao hơn.

Niyyānamukhanti vaṭṭadukkhato nissaraṇūpāyo.

"The way out" means the means of escape from the suffering of the round of existence.

"Niyyānamukhaṃ" (cửa thoát ly) là phương tiện thoát khỏi khổ luân hồi.

1122

Ānāpānapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the section on Anāpāna is finished.

Hoàn thành phần giải thích về hơi thở vào ra.

1123

Iriyāpathapabbavaṇṇanā

The Description of the Section on Postures

Phần giải thích về oai nghi

1124

108. Iriyāpathavasenāti iriyanaṃ iriyā, kiriyā, idha pana kāyikapayogo veditabbo.

108. "By way of postures" (Iriyāpathavasena): Iriyā means movement, action; here, however, bodily effort should be understood.

108. "Iriyāpathavasena" (theo oai nghi) là iriyā (đi đứng nằm ngồi) là sự hành động, sự vận động; nhưng ở đây cần hiểu là sự vận dụng thân.

Iriyānaṃ patho pavattimaggoti iriyāpatho, gamanādisarīrāvatthā.

The path of movements, the way of activity, is iriyāpatha, the bodily states of walking and so on.

Iriyāpatho là con đường vận động, là trạng thái thân thể như đi đứng v.v.

Gacchanto vā hi satto kāyena kattabbakiriyaṃ kareyya ṭhito vā nisinno vā nipanno vāti.

For a being, whether walking, standing, sitting, or lying down, performs bodily actions.

Vì một chúng sinh khi đi, đứng, ngồi hay nằm đều thực hiện các hành động bằng thân.

Tesaṃ vasena, iriyāpathavibhāgenāti attho.

By way of these, that is, by way of the classification of postures, is the meaning.

Theo các trạng thái đó, nghĩa là theo sự phân chia các oai nghi.

Puna caparanti puna ca aparaṃ, yathāvuttaānāpānakammaṭṭhānato bhiyyopi aññaṃ kāyānupassanākammaṭṭhānaṃ kathemi, suṇāthāti vā adhippāyo.

"Furthermore" (Puna caparaṃ): "Again and also another," or the intention is "I shall teach another meditation object for body contemplation, even more than the aforementioned Anāpāna meditation object; listen."

"Puna caparaṃ" (lại nữa) là lại một điều khác. Ý muốn nói: "Ta sẽ nói thêm một đề mục quán thân khác ngoài đề mục hơi thở vào ra đã nói, hãy lắng nghe".

Gacchanto vātiādi gamanādimattajānanassa gamanādigatavisesajānanassa ca sādhāraṇavacanaṃ.

"Whether walking," and so on, is a common expression for merely knowing movement and so on, and for knowing the specific details of movement and so on.

"Gacchanto vā" (khi đi) v.v. là lời nói chung cho việc chỉ biết về sự đi lại và việc biết rõ chi tiết về sự đi lại.

Tattha gamanādimattajānanaṃ idha nādhippetaṃ, gamanādigatavisesajānanaṃ pana adhippetanti taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘tattha kāma’’ntiādi vuttaṃ.

Here, merely knowing movement and so on is not intended; but knowing the specific details of movement and so on is intended, and to clarify that, "therein, indeed," and so on, is stated.

Trong đó, việc chỉ biết về sự đi lại không phải là ý muốn nói ở đây; nhưng việc biết rõ chi tiết về sự đi lại mới là ý muốn nói. Để phân tích và chỉ ra điều đó, (Kinh) nói "tattha kāma" (trong đó, nếu muốn) v.v.

Sattūpaladdhinti satto atthīti upaladdhiṃ sattaggāhaṃ na jahati na pariccajati ‘‘ahaṃ gacchāmi, mama gamana’’nti gāhasabbhāvato.

"Perception of a being" means the perception that "there is a being," the grasping of a being, "he does not abandon" (na jahati), he does not relinquish, because of the existence of the grasping "I walk, my walking."

"Sattūpaladdhiṃ" (sự nhận thức về chúng sinh) là sự chấp thủ "có chúng sinh", "na jahati" (không từ bỏ), không từ bỏ sự chấp thủ "ta đi, sự đi của ta".

Tato eva attasaññaṃ ‘‘atthi attā kārako vedako’’ti evaṃ pavattaṃ viparītasaññaṃ na ugghāṭeti nāpaneti apaṭipakkhabhāvato, ananabrūhanato vā.

For that very reason, he does not "uncover" (na ugghāṭeti), does not remove, the "perception of self" (attasaññaṃ), the distorted perception that arises as "there is a self, an agent, an experiencer," because it is not an opponent, or because it is not fostered.

Chính vì thế, "attasaññaṃ" (tưởng về tự ngã), tức là tưởng sai lầm diễn ra như "có tự ngã là người làm, người cảm nhận", "na ugghāṭeti" (không loại bỏ), không loại bỏ vì không có đối nghịch, hoặc vì không tăng trưởng (chánh kiến).

Evaṃ bhūtassa cassa kuto kammaṭṭhānādibhāvoti āha ‘‘kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hotī’’ti.

For such a one, how could it be a meditation object or a development of Satipaṭṭhāna? Thus, he says, "it is not a meditation object or a development of Satipaṭṭhāna."

Với người như vậy, làm sao có thể có đề mục tu tập hay sự tu tập niệm xứ? Để chỉ ra điều đó, (Kinh) nói "kammaṭṭhānaṃ vā satipaṭṭhānabhāvanā vā na hotī" (đề mục tu tập hay sự tu tập niệm xứ đều không có).

Imassa panātiādisukkapakkhassa vuttavipariyāyena attho veditabbo.

"But of this" and so on, the meaning should be understood as the reverse of what was stated for the unwholesome side.

"Imassa panā" (nhưng của người này) v.v. cần hiểu ý nghĩa ngược lại với những gì đã nói về phe trắng (sukkapakkha).

Tameva hi atthaṃ vivarituṃ ‘‘idaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.

Indeed, to elaborate on that very meaning, "for this indeed," and so on, is stated.

Để giải thích ý nghĩa đó, (Kinh) nói "idaṃ hī" (điều này là) v.v.

Tattha ko gacchatīti gamanakiriyāya kattupucchā, sā kattubhāvavisiṭṭhaattapaṭikkhepatthā dhammamattasseva gamanasiddhidassanato.

Here, "who walks?" is a question about the agent of the action of walking; it is for the purpose of rejecting a self distinguished by agency, by showing that walking is accomplished only by phenomena themselves.

Trong đó, "ko gacchatī" (ai đi?) là câu hỏi về chủ thể của hành động đi. Câu hỏi này nhằm phủ nhận tự ngã có đặc tính chủ thể, vì sự đi chỉ được thành tựu bởi chính các pháp.

Kassa gamananti akattutāvisiṭṭhaattaggāhapaṭikkhepatthā.

"Whose walking?" is for the purpose of rejecting the grasping of a self distinguished by non-agency.

"Kassa gamanaṃ" (sự đi của ai?) là nhằm phủ nhận sự chấp thủ tự ngã không có đặc tính chủ thể.

Kiṃkāraṇāti pana paṭikkhittakattukāya gamanakiriyāya aviparītakāraṇapucchā ‘‘gamananti attā manasā saṃyujjati, mano indriyehi, indriyāni attehī’’ti evamādigamanakāraṇapaṭikkhepanato.

"From what cause?" is a question about the undistorted cause of the action of walking, with its agent rejected; it rejects causes of walking such as "the self is joined with the mind, the mind with the faculties, the faculties with the elements."

"Kiṃkāraṇā" (do nguyên nhân gì?) là câu hỏi về nguyên nhân chân chính của hành động đi đã bị phủ nhận chủ thể, nhằm phủ nhận các nguyên nhân đi như "tự ngã kết hợp với ý, ý với các căn, các căn với tự ngã" v.v.

Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.

Therefore, he says, "therein," and so on.

Vì vậy, (Kinh) nói "tatthā" (trong đó) v.v.

1125

Na koci satto vā puggalo vā gacchati dhammamattasseva gamanasiddhito tabbinimuttassa ca kassaci abhāvato.

No being or person walks because walking is accomplished only by phenomena themselves, and there is no one else apart from them.

"Na koci satto vā puggalo vā gacchati" (không có chúng sinh hay người nào đi), vì sự đi chỉ được thành tựu bởi chính các pháp và không có bất kỳ cái gì khác ngoài các pháp.

Idāni dhammamattasseva gamanasiddhiṃ dassetuṃ ‘‘cittakiriyavāyodhātuvipphārenā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show that walking is accomplished only by phenomena, "by the vibration of mind-action and the element of air," and so on, is stated.

Bây giờ, để chỉ ra rằng sự đi chỉ được thành tựu bởi chính các pháp, (Kinh) nói "cittakiriyavāyodhātuvipphārenā" (bằng sự vận động của tâm hành và phong đại) v.v.

Tattha cittakiriyā ca sā vāyodhātuyā vipphāro vipphandanañcāti cittakiriyavāyodhātuvipphāro, tena.

Therein, mind-action and the vibration or agitation of the element of air are cittakiriyavāyodhātuvipphāro; by that.

Trong đó, cittakiriyā (tâm hành) và sự vận động (vipphandana) của phong đại (vāyodhātu) là cittakiriyavāyodhātuvipphāro (sự vận động của tâm hành và phong đại); bằng điều đó.

Ettha ca cittakiriyaggahaṇena anindriyabaddhavāyodhātuvipphāraṃ nivatteti, vāyodhātuvipphāraggahaṇena cetanāvacīviññattibhedaṃ cittakiriyaṃ nivatteti, ubhayena pana kāyaviññattiṃ vibhāveti.

Here, by the apprehension of mind-action, it excludes the vibration of the element of air that is not connected to the faculties; by the apprehension of the vibration of the element of air, it excludes mind-action differentiated into volition and verbal communication; but by both, it expounds bodily communication.

Ở đây, việc đề cập đến tâm hành (cittakiriyā) nhằm loại bỏ sự vận động của phong đại không bị ràng buộc bởi các căn; việc đề cập đến sự vận động của phong đại nhằm loại bỏ tâm hành thuộc loại tư tác và thân biểu tri; nhưng cả hai đều làm rõ thân biểu tri.

‘‘Gacchatī’’ti vatvā yathā pavattamāne kāye ‘‘gacchatī’’ti vohāro hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.

Having said "walks," to show how the expression "walks" occurs in a body that is in motion, "therefore," and so on, is stated.

Sau khi nói "Gacchatī" (đi), để chỉ ra rằng cách gọi "đi" diễn ra trong thân đang vận động, (Kinh) nói "tasmā" (do đó) v.v.

Tanti gantukāmatāvasena pavattacittaṃ.

"That" (taṃ) refers to the mind that has arisen by way of the desire to walk.

"Taṃ" (cái đó) là tâm khởi lên do ý muốn đi.

Vāyaṃ janetīti vāyodhātuadhikaṃ rūpakalāpaṃ janeti, adhikatā cettha sāmatthiyato, na pamāṇato.

"It generates air" (vāyaṃ janeti) means it generates a collection of rūpa in which the air element is prominent; and this prominence here is by power, not by quantity.

"Vāyaṃ janetī" (làm phát sinh gió) là làm phát sinh tập hợp sắc có phong đại trội hơn. Ở đây, sự trội hơn là về khả năng, không phải về số lượng.

Gamanacittasamuṭṭhitaṃ sahajātarūpakāyassa thambhanasandhāraṇacalanānaṃ paccayabhūtena ākāravisesena pavattamānaṃ vāyodhātuṃ sandhāyāha ‘‘vāyo viññattiṃ janetī’’ti.

Referring to the air element, which arises from the walking mind and is sustained by a specific mode that serves as a condition for the stiffening, supporting, and moving of the co-arisen body of rūpa, he says, "air generates communication."

Để chỉ ra phong đại đang vận động với một đặc tính đặc biệt, là nguyên nhân của sự đứng vững, duy trì và chuyển động của thân sắc đồng sinh do tâm muốn đi làm phát sinh, (Kinh) nói "vāyo viññattiṃ janetī" (gió làm phát sinh biểu tri).

Adhippāyasahabhāvī hi vikāro viññatti, yathāvuttaadhikabhāveneva ca vāyogahaṇaṃ, na vāyodhātuyā eva janakabhāvato, aññathā viññattiyā upādāyarūpabhāvo durupapādo siyā.

For viññatti (intimation) is a modification (of matter) concomitant with intention, and the grasping of vāyo (motion) is due to its being more prominent as stated, and not because the vāyodhātu (element of motion) is its sole generator. Otherwise, the nature of viññatti as derived matter (upādāyarūpa) would be difficult to establish.

Thật vậy, sự biến đổi đồng thời với ý định là biểu tri; và sự nắm giữ gió (phong đại) chỉ do trạng thái ưu trội như đã nói, không phải do chính phong đại là nhân sinh, nếu không thì trạng thái sắc y sinh của biểu tri sẽ khó có thể xảy ra.

Purato abhinīhāro puratobhāgena kāyassa pavattanaṃ, yo ‘‘abhikkamo’’ti vuccati.

Purato abhinīhāro (advancing forward) is the movement of the body to the front, which is called "advancing" (abhikkama).

Hướng tới phía trước là sự vận hành của thân về phía trước, cái được gọi là “bước tới”.

1126

‘‘Eseva nayo’’ti atidesavasena saṅkhepato vatvā tamevatthaṃ vivarituṃ ‘‘tatrāpi hī’’tiādi vuttaṃ.

Having said “Eseva nayo” (This is the method) in brief by way of extension, the phrase “tatrāpi hi” (for there also) and so on was spoken to elaborate upon that very meaning.

Sau khi nói tóm tắt theo cách áp dụng rằng “Cách này cũng vậy”, để giải thích ý nghĩa đó, đã nói “thật vậy, ở đó cũng vậy” v.v.

Koṭito paṭṭhāyāti heṭṭhimakoṭito paṭṭhāya.

Koṭito paṭṭhāyā (starting from the tip) means starting from the lower tip.

Từ đầu dưới là từ điểm thấp nhất trở đi.

Ussitabhāvoti ubbiddhabhāvo.

Ussitabhāvo (raised state) means a swollen or uplifted state.

Trạng thái dựng đứng là trạng thái vươn lên.

1127

Evaṃ pajānatoti evaṃ cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva gamanādibhāvo hotīti pajānato tassa evaṃ pajānanāya nicchayagamanatthaṃ ‘‘evaṃ hotī’’ti vicāraṇā vuccati loke yathābhūtaṃ ajānantehi micchābhinivesavasena, lokavohāravasena vā.

Evaṃ pajānato (for one who thus knows) means for one who knows that going and so forth occurs only by the spreading of the vāyodhātu that arises with mental activity. For him, in order for this understanding to reach a definite conclusion, the inquiry “evaṃ hotī” (thus it is) is spoken in the world by those who do not know things as they truly are, due to wrong conviction, or by way of conventional usage.

Đối với người hiểu biết như vậy là đối với người hiểu biết rằng trạng thái đi bộ v.v. chỉ xảy ra do sự vận hành của tâm hành và phong đại như vậy; để sự hiểu biết như vậy của người ấy đi đến sự quyết định, sự suy xét “nó xảy ra như vậy” được nói trong đời bởi những người không biết sự thật như vậy do sự chấp thủ sai lầm, hoặc theo cách nói thông thường.

Atthi panāti attano eva vīmaṃsanavasena pucchāvacanaṃ.

Atthi panā (but is there?) is a question spoken by way of one's own investigation.

Có phải không? là lời hỏi để tự mình suy xét.

Natthīti nicchayavasena sattassa paṭikkhepavacanaṃ.

Natthī (there is not) is a statement of rejection by a being, by way of certainty.

Không có là lời phủ định của chúng sanh theo cách quyết định.

Yathā panātiādi tassevatthassa upamāya vibhāvanaṃ.

Yathā panā (just as) and so on is an illustration of that very meaning by way of an analogy.

Như thế nào? v.v. là sự giải thích ý nghĩa đó bằng ví dụ.

1128

Nāvā mālutavegenāti yathā acetanā nāvā vātavegena desantaraṃ yāti, yathā ca acetano tejanaṃ kaṇḍo jiyāvegena desantaraṃ yāti, tathā acetano kāyo vātāhato yathāvuttavāyunā nīto desantaraṃ yātīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

Nāvā mālutavegenā (a boat by the force of wind) means that just as an inanimate boat goes to another region by the force of the wind, and just as an inanimate arrow goes to another region by the force of the bowstring, so too, an inanimate body, struck by wind, i.e., carried by the aforementioned wind, goes to another region. This comparison should be understood.

Thuyền do sức gió – như chiếc thuyền vô tri đi đến một nơi khác do sức gió, và như mũi tên vô tri đi đến một nơi khác do sức dây cung, tương tự như vậy, thân vô tri bị gió thổi (do gió như đã nói) đi đến một nơi khác – sự so sánh ví dụ như vậy cần được hiểu.

Sace pana koci vadeyya ‘‘yathā nāvāya tejanassa ca pellakassa purisassa vasena desantaragamanaṃ, evaṃ kāyassāpī’’ti, hotu, evaṃ icchitovāyamattho.

However, if someone were to say, “Just as a boat and an arrow go to another region due to a person who propels them, so too with the body,” then let it be so; this meaning is intended. For just as the going of boats and arrows is due to a person whose characteristic is aggregation, not to one whose characteristic is disaggregation, so too with the body—what harm is there to us? On the contrary, the principle of mere phenomena (dhammamattatā) gains even greater establishment, not the assertion of a person.

Tuy nhiên, nếu có ai đó nói: “Cũng như thuyền và mũi tên đi đến một nơi khác do người điều khiển, thì thân cũng vậy”, thì hãy chấp nhận, ý nghĩa này được mong muốn như vậy.

Yathā hi nāvā tejanānaṃ saṃhatalakkhaṇasseva purisassa vasena gamanaṃ, na asaṃhatalakkhaṇassa, evaṃ kāyassāpīti kā no hāni, bhiyyopi dhammamattatāva patiṭṭhaṃ labhati, na purisavādo.

For just as the going of boats and arrows is due to a person whose characteristic is aggregation, not to one whose characteristic is disaggregation, so too with the body—what harm is there to us? On the contrary, the principle of mere phenomena (dhammamattatā) gains even greater establishment, not the assertion of a person.

Thật vậy, cũng như thuyền và mũi tên đi được là do người có đặc tính kết hợp, chứ không phải do người có đặc tính không kết hợp, thì thân cũng vậy; vậy có gì tổn hại? Hơn nữa, chỉ có trạng thái các pháp được thiết lập, chứ không phải thuyết về người (purisa-vāda).

Tenāha ‘‘yantaṃ suttavasenā’’tiādi.

Therefore, it is said: “yantaṃ suttavasenā” (that which by way of the discourse) and so on.

Vì vậy, Ngài nói “cái được nói trong kinh” v.v.

1129

Tattha payuttanti heṭṭhā vuttanayena gamanādikiriyāvasena payojitaṃ.

Therein, payuttaṃ (applied) means put into action by way of going and other activities in the manner stated previously.

Trong đó, được sử dụng là được sử dụng theo cách đi lại v.v. như đã nói ở trên.

Ṭhātīti tiṭṭhati.

Ṭhātī (stands) means stands.

Đứng là đứng vững.

Etthāti imasmiṃ loke.

Etthā (here) means in this world.

Ở đây là ở thế gian này.

Vinā hetupaccayeti gantukāmatācitta-taṃsamuṭṭhāna-vāyodhātu-ādihetupaccayehi vinā.

Vinā hetupaccaye (without causes and conditions) means without the causes and conditions such as the mind desiring to go, the vāyodhātu arisen from it, and so forth.

Không có nhân duyên là không có các nhân duyên như tâm muốn đi, phong đại phát sinh từ tâm đó, v.v.

Tiṭṭheti tiṭṭheyya.

Tiṭṭhe (would stand) means would stand.

Đứng là sẽ đứng.

Vajeti vajeyya gaccheyya ko nāmāti sambandho.

Vaje (would go) means would go. Who, indeed? This is the connection.

Đi là sẽ đi, ai là người đó? – đó là sự liên kết.

Paṭikkhepattho cettha kiṃ-saddoti hetupaccayavirahena ṭhānagamanapaṭikkhepamukhena sabbāyapi dhammappavattiyā paccayādhīnavuttitāvibhāvanena attasuññatā viya aniccadukkhatāpi vibhāvitāti daṭṭhabbā.

Here, the word kiṃ (what) implies a negation, and it should be understood that by negating standing and going in the absence of causes and conditions, not only is the dependent nature of all phenomenal activity demonstrated, but impermanence (anicca) and suffering (dukkha) are also demonstrated, just like non-self (attasuññatā).

Và ở đây, từ “kiṃ” có nghĩa phủ định, nên cần hiểu rằng thông qua việc phủ định sự đứng và đi khi không có nhân duyên, sự vô ngã cũng như vô thường và khổ được giải thích bằng cách làm rõ sự vận hành của tất cả các pháp đều phụ thuộc vào duyên.

1130

Paṇihitoti yathā yathā paccayehi pakārato nihito ṭhapito.

Paṇihito (directed) means placed, positioned in various ways by conditions.

Được sắp đặt là được sắp đặt, được đặt để theo cách thức bởi các duyên.

Sabbasaṅgāhikavacananti sabbesaṃ catunnampi iriyāpathānaṃ saṅgaṇhanavacanaṃ, pubbe visuṃ visuṃ iriyāpathānaṃ vuttattā idaṃ tesaṃ ekajjhaṃ gahetvā vacananti attho.

Sabbasaṅgāhikavacanaṃ (a comprehensive statement) means a statement that encompasses all four postures. The meaning is that since the postures were mentioned separately before, this statement takes them all together.

Lời bao gồm tất cả là lời bao gồm cả bốn oai nghi; vì trước đây các oai nghi đã được nói riêng lẻ, nên đây là lời nói gộp chung chúng lại.

Purimanayo vā iriyāpathappadhāno vuttoti tattha kāyo appadhāno anunipphādīti idha kāyaṃ padhānaṃ appadhānañca iriyāpathaṃ anunipphādaṃ katvā dassetuṃ dutiyanayo vuttoti evampettha dvinnaṃ nayānaṃ viseso veditabbo.

Alternatively, the former method was stated with the postures as primary, where the body is secondary and consequential. In this second method, the body is made primary, and the postures secondary and consequential, to demonstrate this. Thus, the difference between the two methods here should be understood.

Hoặc là, cách thức trước đây đã nói chủ yếu về oai nghi, nên ở đó thân là phụ, là cái phát sinh sau; còn ở đây, cách thức thứ hai được nói để trình bày thân là chính và oai nghi là phụ, là cái phát sinh sau. Như vậy, sự khác biệt giữa hai cách thức này cần được hiểu.

Ṭhitoti pavatto.

Ṭhito (established) means existing.

Đã đứng là đã vận hành.

1131

Iriyāpathapariggaṇhanampi iriyāpathavato kāyasseva pariggaṇhanaṃ tassa avatthāvisesabhāvatoti vuttaṃ ‘‘iriyāpathapariggahaṇena kāye kāyānupassī viharatī’’ti.

Even the comprehension of postures is the comprehension of the body which possesses postures, as they are specific states of it. Therefore, it is said: “iriyāpathapariggahaṇena kāye kāyānupassī viharatī” (by comprehending the postures, one dwells observing the body in the body).

Sự quán xét oai nghi cũng là sự quán xét chính cái thân có oai nghi, vì nó là một trạng thái đặc biệt của thân; do đó, đã nói “vị ấy an trú quán thân trên thân bằng cách quán xét oai nghi”.

Tenevettha rūpakkhandhavaseneva samudayādayo uddhaṭā.

Therefore, here, the origins and so forth are mentioned specifically in terms of the body aggregate (rūpakkhandha).

Vì vậy, ở đây, sự tập khởi v.v. được đề cập chỉ dựa trên sắc uẩn.

Esa nayo sesavāresupi.

This method applies to the remaining sections as well.

Cách này cũng vậy trong các phần còn lại.

Ādināti ettha ādi-saddena yathā ‘‘taṇhāsamudayā kammasamudayā āhārasamudayā’’ti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rupakkhandhassa udayaṃ passatīti ime cattāro āhārā saṅgayhanti, evaṃ ‘‘avijjānirodhā rūpanirodhā’’tiādayopi pañca ākārā saṅgahitāti daṭṭhabbo.

In ādinā (and so on), the word ādi (and so on) should be understood to include these four nutriments, just as one who sees the characteristic of origination, such as “origination of craving, origination of kamma, origination of nutriment,” also sees the arising of the body aggregate. Similarly, the five aspects, such as “with the cessation of ignorance, there is the cessation of formations,” are also included.

V.v. – ở đây, từ “v.v.” cần được hiểu là, cũng như khi quán thấy đặc tính phát sinh như “do ái tập khởi, do nghiệp tập khởi, do thực phẩm tập khởi”, vị ấy cũng quán thấy sự tập khởi của sắc uẩn – như vậy, bốn loại thực phẩm này được bao gồm; và tương tự, năm phương diện khác như “do vô minh diệt, sắc diệt” v.v. cũng được bao gồm.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as stated.

Phần còn lại là cách thức đã nói.

1132

Iriyāpathapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the section concerning postures is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về oai nghi.

1133

Catusampajaññapabbavaṇṇanā

Commentary on the Section concerning Fourfold Clear Comprehension

Giải thích về phần Bốn Chánh Tri

1134

109. Catusampajaññavasenāti (dī. ni. ṭī. 1.284; saṃ. ni. 5.368; dī. ni. abhi. ṭī. 2.214) samantato pakārehi, pakaṭṭhaṃ vā savisesaṃ jānātīti sampajāno, sampajānassa bhāvo sampajaññaṃ, tathāpavattaṃ ñāṇaṃ.

109. Catusampajaññavasenā (by way of the four clear comprehensions). One who knows comprehensively in all ways, or knows profoundly and distinctly, is sampajāno. The state of being sampajāno is sampajaññaṃ (clear comprehension), which is knowledge thus arisen.

109. Do bốn chánh tri (Dī. Ni. Ṭī. 1.284; Saṃ. Ni. 5.368; Dī. Ni. Abhi. Ṭī. 2.214) – người biết một cách toàn diện các phương diện, hoặc biết rõ ràng với sự đặc biệt, được gọi là sampajāno (chánh tri); trạng thái của người chánh tri là sampajaññaṃ (chánh tri), tức là trí tuệ vận hành như vậy.

Cattāri sampajaññāni samāhaṭāni catusampajaññaṃ, tassa vasena.

The four clear comprehensions combined are catusampajaññaṃ (fourfold clear comprehension), by way of that.

Bốn chánh tri được tập hợp lại là catusampajaññaṃ (bốn chánh tri), do năng lực của nó.

Abhikkamanaṃ abhikkantanti āha ‘‘abhikkantaṃ vuccati gamana’’nti.

Advancing (abhikkamana) is abhikkantaṃ (advanced). Therefore, it says: “abhikkantaṃ vuccati gamana” (advancing is called going).

Sự bước tới là abhikkantaṃ, nên nói “abhikkantaṃ được gọi là sự đi”.

Tathā paṭikkamanaṃ paṭikkantanti āha ‘‘paṭikkantaṃ vuccati nivattana’’nti.

Similarly, retreating (paṭikkamana) is paṭikkantaṃ (retreated). Therefore, it says: “paṭikkantaṃ vuccati nivattana” (retreating is called turning back).

Tương tự, sự lùi lại là paṭikkantaṃ, nên nói “paṭikkantaṃ được gọi là sự quay lại”.

Nivattananti ca nivattimattaṃ, nivattitvā pana gamanaṃ gamanameva.

Nivattana (turning back) is merely turning back; but going after turning back is still going.

Và sự quay lại là chỉ sự quay lại; nhưng sau khi quay lại mà đi thì vẫn là sự đi.

Abhiharantoti gamanavasena kāyaṃ upanento.

Abhiharanto (bringing forward) means bringing the body forward by way of going.

Đang mang tới là đang đưa thân tới theo cách đi.

1135

Sammā pajānanaṃ sampajānaṃ, tena attanā kātabbassa karaṇasīlo sampajānakārīti āha ‘‘sampajaññena sabbakiccakārī’’ti.

Rightly knowing is clear comprehension (sampajāna). One who habitually performs what needs to be done by means of it is sampajānakārī (one who acts with clear comprehension). Therefore, it says: “sampajaññena sabbakiccakārī” (one who does all duties with clear comprehension).

Sự hiểu biết đúng đắn là chánh tri (sampajāno), người có thói quen làm những việc phải làm bằng chánh tri đó là sampajānakārī (người thực hành chánh tri), nên nói “người thực hành tất cả các việc bằng chánh tri”.

Sampajānasaddassa sampajaññapariyāyatā pubbe vuttāyeva.

The synonymy of the word sampajāna with sampajañña has already been stated.

Sự đồng nghĩa của từ sampajāno với sampajaññaṃ đã được nói trước đây.

Sampajaññaṃ karotevāti abhikkantādīsu asammohaṃ uppādeti eva.

Sampajaññaṃ karotevā (one produces clear comprehension) means one produces non-confusion in advancing and so forth.

Chỉ thực hành chánh tri là chỉ tạo ra sự không lầm lẫn trong việc bước tới v.v.

Sampajānassa vā kāro etassa atthīti sampajānakārī.

Or, one who has the performance (kāro) of clear comprehension (sampajāna) is sampajānakārī.

Hoặc là, người có sự thực hành của chánh tri được gọi là sampajānakārī.

Dhammato vaḍḍhisaṅkhātena saha atthena pavattatīti sātthakaṃ, abhikkantādi.

That which proceeds with its meaning, consisting of growth in phenomena, is sātthakaṃ (meaningful), such as advancing.

Cái vận hành cùng với ý nghĩa được gọi là sự tăng trưởng về pháp là sātthakaṃ (có lợi ích), tức là sự bước tới v.v.

Sātthakassa sampajānanaṃ sātthakasampajaññaṃ.

The clear comprehension of what is meaningful is sātthakasampajaññaṃ (meaningful clear comprehension).

Sự hiểu biết về cái có lợi ích là sātthakasampajaññaṃ (chánh tri có lợi ích).

Sappāyassa attano upakārāvahassa hitassa sampajānanaṃ sappāyasampajaññaṃ abhikkamādīsu bhikkhācāragocare, aññatthāpi ca pavattesu avijahite kammaṭṭhānasaṅkhāte gocare sampajaññaṃ gocarasampajaññaṃ.

The clear comprehension of what is suitable (sappāya), beneficial, and conducive to one's well-being is sappāyasampajaññaṃ (suitable clear comprehension). Clear comprehension in the domain of alms-round (bhikkhācāragocara) during advancing and so forth, and in other existing spheres, which are not abandoned, referred to as the object of meditation (kammaṭṭhāna), is gocarasampajaññaṃ (domain clear comprehension).

Sự hiểu biết về cái thích hợp, cái mang lại lợi ích cho bản thân, cái có lợi là sappāyasampajaññaṃ (chánh tri thích hợp); trong việc bước tới v.v., trong cõi hành khất thực, và ở những nơi khác, chánh tri trong cõi không bị từ bỏ, tức là đề mục thiền định, là gocarasampajaññaṃ (chánh tri trong cõi hành).

Abhikkamādīsu asammuyhanameva sampajaññaṃ asammohasampajaññaṃ.

Non-confusion itself in advancing and so forth is asammohasampajaññaṃ (non-delusion clear comprehension).

Chánh tri là sự không lầm lẫn trong việc bước tới v.v. là asammohasampajaññaṃ (chánh tri không lầm lẫn).

Pariggaṇhitvāti paṭisaṅkhāya.

Pariggaṇhitvā (having comprehended) means having reflected.

Sau khi quán xét là sau khi xem xét kỹ lưỡng.

1136

Tasminti sātthakasampajaññavasena pariggahitaatthe.

Tasmiṃ (in that) means in the meaning comprehended by way of meaningful clear comprehension.

Trong đó là trong ý nghĩa được quán xét theo chánh tri có lợi ích.

Attho nāma dhammato vaḍḍhīti yaṃ sātthakanti adhippetaṃ gamanaṃ, taṃ sappāyamevāti siyā kassaci āsaṅkāti tannivattanatthaṃ ‘‘cetiyadassanaṃ tāvā’’tiādi āraddhaṃ.

Meaning is growth in phenomena, and it might be that someone suspects that the going intended as meaningful is always suitable. To remove this doubt, “cetiyadassanaṃ tāvā” (seeing a shrine, for instance) and so on was begun.

Ý nghĩa được cho là sự tăng trưởng về pháp, tức là sự đi được coi là có lợi ích, có thể có ai đó nghi ngờ rằng nó có thích hợp không; để loại bỏ nghi ngờ đó, đã bắt đầu nói “trước hết là sự chiêm bái tháp” v.v.

Cittakammarūpakāni viyāti cittakammakatapaṭimāyo viya, yantapayogena vā vicittakammapaṭimāyo viya.

Cittakammarūpakāni viyā (like painted figures) means like statues made by painting, or like elaborate statues made by mechanical application.

Như các hình vẽ là như các tượng được vẽ, hoặc như các tượng được làm công phu bằng cách sử dụng máy móc.

Asamapekkhanaṃ gehasitaaññāṇupekkhāvasena ārammaṇassa ayoniso gahaṇaṃ.

Asamapekkhanaṃ (non-consideration) is improper apprehension of an object by way of householder-related ignorant equanimity.

Sự không quán xét là sự nắm bắt đối tượng một cách phi như lý, do sự xả vô minh bám víu vào gia đình.

Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassā’’tiādi (ma. ni. 3.308).

Regarding this, it is said: “When seeing a form with the eye, equanimity arises in a fool, in a deluded ordinary person” and so on.

Điều này được nói đến trong câu “khi thấy sắc bằng mắt, sự xả phát sinh ở người ngu, người si mê, phàm phu” v.v. (Ma. Ni. 3.308).

Hatthiādisammaddena jīvitantarāyo, visabhāgarūpadassanādinā brahmacariyantarāyo.

Jīvitantarāyo (danger to life) is from the roar of elephants and so forth. Brahmacariyantarāyo (danger to the holy life) is from seeing inappropriate forms and so forth.

Nguy hiểm đến tính mạng do tiếng voi v.v.; nguy hiểm đến đời sống phạm hạnh do việc thấy các hình sắc không phù hợp v.v.

1137

Pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ anuvattanakathā āciṇṇā, ananuvattanakathā pana tassā dutiyā nāma hotīti āha ‘‘dve kathā nāma na kathitapubbā’’ti.

From the day of ordination onwards, the discourse on conforming to bhikkhus is customary; however, the discourse on not conforming is considered its second type," thus it says, "Two discourses have never been spoken."

Từ ngày xuất gia, câu chuyện về sự tuân thủ của các Tỳ-khưu là điều thường lệ, nhưng câu chuyện về sự không tuân thủ lại là điều thứ hai của nó, nên nói rằng “hai câu chuyện chưa từng được nói đến”.

1138

Evanti ‘‘sace panā’’tiādikaṃ sabbampi vuttākāraṃ paccāmasati, na ‘‘purisassa mātugāmāsubha’’ntiādikaṃ vuccamānaṃ.

"Thus" here refers back to all that has been said in the manner of "if, however" and so on, not to what is said in "the impurity of a woman for a man" and so on.

Như vậy – là xem xét lại tất cả những gì đã được nói theo cách thức như “nếu như”, v.v., chứ không phải những gì được nói như “sự bất tịnh của người đàn ông và phụ nữ”, v.v..

Yogakammassa pavattiṭṭhānatāya bhāvanāya ārammaṇaṃ kammaṭṭhānanti vuccatīti āha ‘‘kammaṭṭhānasaṅkhātaṃ gocara’’nti.

Because it is the place where the work of exertion (yoga) occurs, the object for meditation is called kammaṭṭhāna (meditation subject), thus it says, "the domain called kammaṭṭhāna."

Vì nó là nơi phát sinh của hành động tu tập, nên đối tượng của sự phát triển (bhāvanā) được gọi là kammaṭṭhāna (đề mục thiền định), nên nói rằng “đối tượng được gọi là kammaṭṭhāna”.

Uggahetvāti yathā uggahanimittaṃ uppajjati, evaṃ uggahakosallassa sampādanavasena uggahetvā.

"Having learned" means having learned in such a way as to produce the learning-sign (uggahanimitta), thereby accomplishing skill in learning.

Sau khi nắm bắt – là sau khi nắm bắt theo cách thành tựu sự khéo léo trong việc nắm bắt, sao cho dấu hiệu học tập (uggahanimitta) phát sinh.

Haratīti kammaṭṭhānaṃ pavatteti, yāva piṇḍapātapaṭikkamā anuyuñjatīti attho.

"He carries it" means he practices kammaṭṭhāna, he applies himself to it until he returns from the alms-round.

Mang đi – nghĩa là thực hành kammaṭṭhāna, cho đến khi trở về từ khất thực.

Na paccāharatīti āhārūpabhogato yāva divāṭṭhānupasaṅkamanā kammaṭṭhānaṃ na paṭineti.

"He does not carry it back" means he does not take the kammaṭṭhāna back from the consumption of food until he goes to his daytime abode.

Không mang về – là không mang kammaṭṭhāna trở lại từ việc thọ dụng thức ăn cho đến khi đến chỗ nghỉ trưa.

1139

Sarīraparikammanti mukhadhovanādisarīrapaṭijagganaṃ.

"Body maintenance" refers to caring for the body, such as washing the face.

Chăm sóc thân thể – là việc chăm sóc thân thể như rửa mặt, v.v..

Dve tayo pallaṅketi dve tayo nisajjāvāre, dve tīṇi uṇhāsanāni.

"Two or three cross-legged sittings" refers to two or three sessions of sitting, two or three warm sittings.

Hai ba tư thế kiết già – là hai ba lần ngồi, hai ba lần ngồi nóng.

Tenāha ‘‘usumaṃ gāhāpento’’ti.

Therefore, it is said, "making it emit warmth."

Vì vậy, nói rằng “làm cho hơi ấm tăng lên”.

Kammaṭṭhānasīsenevāti kammaṭṭhānaggeneva, kammaṭṭhānaṃ padhānaṃ katvā evāti attho.

"Primarily with kammaṭṭhāna" means with kammaṭṭhāna as the foremost, making kammaṭṭhāna primary.

Chỉ với kammaṭṭhāna là chính – nghĩa là chỉ với kammaṭṭhāna là tối thượng, lấy kammaṭṭhāna làm chính yếu.

Tena ‘‘pattopi acetano’’tiādinā (ma. ni. aṭṭha. 1.109) vakkhamānaṃ kammaṭṭhānaṃ, yathāparihariyamānaṃ vā avijahitvāti dasseti.

Thereby it shows that the kammaṭṭhāna mentioned by "even the bowl is insentient" (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.109) or that which is maintained, is not abandoned.

Điều đó cho thấy kammaṭṭhāna sẽ được nói đến (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.109) hoặc không từ bỏ việc thực hành như đã được duy trì.

‘‘Paribhogacetiyato sarīracetiyaṃ garutara’’nti katvā ‘‘cetiyaṃ vanditvā’’ti pubbakālakiriyāvasena vuttaṃ.

Having regarded that "the body shrine is more venerable than the shrine of use," it is said "having paid homage to the shrine" in the sense of a prior action.

Vì “tháp thờ thân thể cao quý hơn tháp thờ vật dụng”, nên nói “sau khi đảnh lễ tháp thờ” theo cách thức của hành động đã hoàn thành.

Tathā hi aṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 809; ma. ni. aṭṭha. 3.128; a. ni. aṭṭha. 1.1.275) ‘‘cetiyaṃ bādhayamānā bodhisākhā haritabbā’’ti vuttā.

Thus, in the commentary (Vibha. Aṭṭha. 809; Ma. Ni. Aṭṭha. 3.128; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.275) it is stated, "a Bodhi branch that obstructs a shrine should be cut."

Thật vậy, trong Aṭṭhakathā (Vibha. Aṭṭha. 809; Ma. Ni. Aṭṭha. 3.128; A. Ni. Aṭṭha. 1.1.275) có nói rằng “nếu cây Bồ-đề làm hại tháp thờ, thì phải chặt bỏ”.

1140

Janasaṅgahatthanti ‘‘mayi akathente etesaṃ ko kathessatī’’ti dhammānuggahena janasaṅgahatthaṃ.

"For the welfare of people" means for the welfare of people through the Dhamma, thinking, "if I do not speak, who will speak to them?"

Vì lợi ích của quần chúng – là vì lợi ích của quần chúng bằng cách hỗ trợ Chánh pháp, với suy nghĩ “nếu tôi không nói, ai sẽ nói cho họ?”

Tasmāti.

"Therefore."

Do đó.

Yasmā ‘‘dhammakathā nāma kathetabbāyevā’’ti aṭṭhakathācariyā vadanti, yasmā ca dhammakathā kammaṭṭhānavinimuttā nāma natthi, tasmā.

Because the commentary teachers say, "a Dhamma talk must indeed be given," and because a Dhamma talk is never dissociated from kammaṭṭhāna, therefore.

Vì các Aṭṭhakathācariya nói rằng “pháp thoại phải được nói”, và vì không có pháp thoại nào mà không liên quan đến kammaṭṭhāna, do đó.

Anumodanaṃ katvāti etthāpi ‘‘kammaṭṭhānasīsenevā’’ti ānetvā sambandho.

"Having expressed appreciation"—here too, the connection is made by bringing in "primarily with kammaṭṭhāna."

Sau khi tùy hỷ – ở đây cũng vậy, có sự liên hệ bằng cách mang ý “chỉ với kammaṭṭhāna là chính” vào.

Sampattaparicchedenevāti ‘‘paricito aparicito’’tiādivibhāgaṃ akatvā sampattakoṭiyāva.

"According to the extent that has arrived" means according to the measure that has come, without distinguishing between "familiar" or "unfamiliar."

Chỉ với phần đã đạt được – là chỉ với mức độ đã đạt được, không phân biệt “đã quen thuộc hay chưa quen thuộc”, v.v..

Bhayeti paracakkādibhaye.

"In fear" refers to fear from external armies and so on.

Trong nỗi sợ hãi – là nỗi sợ hãi từ quân thù, v.v..

1141

Kammajatejoti gahaṇiṃ sandhāyāha.

"Heat generated by kamma" is stated with reference to the digestive heat.

Năng lực của nghiệp – là nói đến năng lực tiêu hóa.

Kammaṭṭhānavīthiṃ nārohati khudāparissamena kilantakāyattā samādhānābhāvato.

"He does not ascend the path of kammaṭṭhāna" because his body is exhausted by hunger and fatigue, due to the absence of concentration.

Không đi vào con đường kammaṭṭhāna – vì thân thể mệt mỏi do đói khát và mệt mỏi, nên không có khả năng định tâm.

Avasesaṭṭhāneti yāguyā aggahitaṭṭhāne.

"In the remaining place" means in the place where gruel was not taken.

Ở những chỗ còn lại – là những chỗ chưa được uống cháo.

Poṅkhānupoṅkhanti kammaṭṭhānupaṭṭhānassa avicchedadassanavacanametaṃ, yathā poṅkhānupoṅkhapavattāya sarapaṭipāṭiyā avicchedo, evametassāpīti.

"Successively" is a statement showing the uninterrupted presence of the kammaṭṭhāna, just as there is no interruption in a continuous series of arrows shot one after another, so too is there no interruption here.

Liên tục không ngừng – đây là lời nói cho thấy sự không gián đoạn của việc thực hành kammaṭṭhāna, giống như sự không gián đoạn của một chuỗi mũi tên bắn liên tục, thì việc này cũng vậy.

1142

Nikkhittadhuro bhāvanānuyoge.

"Having laid down the burden" refers to applying oneself to meditation.

Đã từ bỏ gánh nặng – trong việc chuyên tâm tu tập.

Vattapaṭipattiyā apūraṇena sabbavatthāni bhinditvā.

"Having shattered all foundations" by not fulfilling the duties of practice.

Phá vỡ tất cả các vật – bằng cách không hoàn thành các bổn phận và thực hành.

‘‘Kāme avītarāgo hoti, kāye avītarāgo, rūpe avītarāgo, yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati, aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ caratī’’ti (dī. ni. 3.320; ma. ni. 1.186) evaṃ vutta pañcavidhacetokhilavinibandhacitto.

"His mind bound by the five kinds of mental barrenness" as stated: "He is not free from lust for sensual pleasures, not free from lust for the body, not free from lust for material form; having eaten his fill, he dwells indulging in the pleasure of sleep, the pleasure of lying down, the pleasure of sloth and torpor; he leads the holy life with the aspiration for some divine realm" (Dī. Ni. 3.320; Ma. Ni. 1.186).

Tâm bị trói buộc bởi năm loại chướng ngại tâm đã được nói đến như sau: “Người đó chưa ly tham đối với dục, chưa ly tham đối với thân, chưa ly tham đối với sắc, sau khi ăn no nê, sống hưởng thụ sự an lạc của giấc ngủ, sự an lạc của sự nằm, sự an lạc của sự ngủ gật, thực hành phạm hạnh với ý nguyện sinh vào một cõi trời nào đó.” (Dī. Ni. 3.320; Ma. Ni. 1.186).

Caritvāti pavattitvā.

"Having acted" means having proceeded.

Đã thực hành – là đã diễn ra.

1143

Attakāmāti attano hitasukhaṃ icchantā, dhammacchandavantoti attho.

"Desiring themselves" means desiring their own welfare and happiness, which is to say, having a love for the Dhamma.

Những người mong muốn tự ngã – là những người mong muốn lợi ích và hạnh phúc cho chính mình, nghĩa là những người có lòng khao khát Chánh pháp.

Dhammoti hi hitaṃ, tannimittakañca sukhanti.

For Dhamma is welfare and the happiness resulting from it.

Vì Chánh pháp là lợi ích, và hạnh phúc phát sinh từ đó.

Atha vā viññūnaṃ nibbisesattā attabhāvapariyāpannattā ca attā nāma dhammo, taṃ kāmenti icchantīti attakāmā.

Alternatively, because viññū (the wise) are without distinction and included in the self-existence, the self (attā) is indeed Dhamma; those who desire that Dhamma are attakāmā (desiring themselves).

Hoặc, vì những người trí không có sự khác biệt và thuộc về tự thân, nên tự ngã được gọi là Chánh pháp; những người mong muốn điều đó được gọi là những người mong muốn tự ngã.

Usabhaṃ nāma vīsati yaṭṭhiyo.

"Usabha" means twenty cubits.

Usabha – là hai mươi cây gậy.

Tāya saññāyāti tāya pāsāṇasaññāya, ettakaṃ ṭhānaṃ āgatāti jānantāti adhippāyo.

"By that perception" means by that perception of stone; the intention is that they know that so much ground has been covered.

Với nhận thức đó – là với nhận thức về đá đó, ý nghĩa là họ biết rằng đã đi được chừng đó.

Soyeva nayoti ‘‘ayaṃ bhikkhū’’tiādiko yo ṭhāne vutto, so eva nisajjāyapi nayo.

"The same method" means the same method mentioned in the passage, such as "this bhikkhu," applies to sitting as well.

Cũng theo cách đó – là cách đã được nói ở chỗ “vị Tỳ-khưu này”, v.v., cũng là cách thức trong việc ngồi.

Pacchato āgacchantānaṃ chinnabhattabhāvabhayenapi yonisomanasikāraṃ paribrūheti.

He also cultivates wise attention out of fear of those coming from behind having missed their meal.

Ngay cả vì sợ những người đến sau sẽ bị mất bữa ăn, vị ấy cũng tăng cường sự tác ý đúng đắn.

1144

Bahāpadhānaṃ pūjessāmīti amhākaṃ atthāya lokanāthena cha vassāni kataṃ dukkaracariyaṃ evāhaṃ yathāsatti pūjessāmīti.

"I will pay homage to the great striving" means, "I will pay homage as much as I can to the difficult practice undertaken by the World-Savior for six years for our benefit."

Tôi sẽ cúng dường sự tinh tấn vĩ đại – nghĩa là “tôi sẽ cúng dường sự khổ hạnh mà Đức Thế Tôn đã thực hành trong sáu năm vì lợi ích của chúng ta, tùy theo khả năng của tôi”.

Paṭipattipūjā hi satthupūjā, na āmisapūjā.

Indeed, homage through practice (paṭipattipūjā) is homage to the Teacher, not homage with material things (āmisapūjā).

Cúng dường thực hành là cúng dường Đức Đạo Sư, không phải cúng dường vật chất.

Ṭhānacaṅkamanamevāti adhiṭṭhātabbairiyāpathavasena vuttaṃ, na bhojanādikālesu avassaṃ kattabbanisajjāya paṭikkhepavasena.

"Only standing and walking" is stated with reference to the postures to be adhered to, not as a rejection of the sitting that must necessarily be done during meal times and so on.

Chỉ đi và đi kinh hành – là nói theo tư thế oai nghi cần phải an trú, chứ không phải theo cách bác bỏ việc ngồi nhất thiết phải làm trong các bữa ăn, v.v..

1145

Vīthiṃ otaritvā ito cito ca anoloketvā paṭhamameva vīthiyo sallakkhetabbāti āha ‘‘vīthiyo sallakkhetvā’’ti.

Having descended onto the path, without looking here and there, the paths should first be observed, thus it says, "having observed the paths."

Sau khi xuống đường, không nhìn ngang nhìn dọc, phải nhận biết các con đường ngay từ đầu, nên nói “sau khi nhận biết các con đường”.

Yaṃ sandhāya vuccati ‘‘pāsādikena abhikkantenā’’ti, taṃ dassetuṃ ‘‘tattha cā’’tiādi vuttaṃ.

To show what is referred to by "with dignified advancing," "and there" and so on is said.

Để chỉ ra điều được nói đến như “với bước đi trang nghiêm”, nên nói “và ở đó”, v.v..

1146

Paccekabodhiṃ sacchikaroti, yadi upanissayasampanno hotīti sambandho.

He realizes Paccekabodhi, if he is endowed with sufficient supporting conditions (upanissaya).

Vị ấy chứng đắc Bồ-đề Duyên Giác, nếu có đầy đủ các điều kiện hỗ trợ, đó là sự liên kết.

Evaṃ sabbattha ito paresupi.

Thus, it is the case everywhere for those who follow.

Cũng vậy ở tất cả những chỗ tiếp theo.

Tattha paccekabodhiyā upanissayasampadā kappānaṃ dve asaṅkhyeyyāni satasahassañca tajjaṃ puññañāṇasambharaṇaṃ, sāvakabodhiyaṃ aggasāvakānaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca, mahāsāvakānaṃ kappasatasahassameva, itaresaṃ atītāsu jātīsu vivaṭṭasannissayavasena nibbattitaṃ nibbedhabhāgiyaṃ kusalaṃ.

In that regard, the supporting conditions for Paccekabodhi are two asaṅkhyeyyas and a hundred thousand kappas of accumulated merit and knowledge; for a disciple's Bodhi, for chief disciples, it is one asaṅkhyeyya and a hundred thousand kappas; for great disciples, just a hundred thousand kappas; for others, it is the penetrative kusala (wholesome kamma) developed in past existences based on vivaṭṭa (turning away from saṃsāra) supporting conditions.

Ở đó, sự đầy đủ các điều kiện hỗ trợ cho Bồ-đề Duyên Giác là hai A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp tích lũy phước đức và trí tuệ tương ứng; đối với Bồ-đề Thanh Văn, là một A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp cho các vị Đại Thanh Văn, chỉ một trăm ngàn đại kiếp cho các vị Đại Thanh Văn, và đối với những người khác là thiện nghiệp có khả năng xuyên thấu, được tạo ra trong các kiếp quá khứ dựa trên các điều kiện hỗ trợ của sự chuyển hóa.

Bāhiyo dārucīriyoti bahi visaye sañjātasaṃvaḍḍhatāya bāhiyo, dārucīrapariharaṇena dārucīriyoti ca samaññāto.

Bāhiya Dārucīriya is called Bāhiya because he was born and raised in an external land (bahi visaye), and Dārucīriya because he wore bark cloth.

Bāhiya Dārucīriya – được gọi là Bāhiya vì sinh ra và lớn lên ở vùng ngoại vi, và được gọi là Dārucīriya vì mang y vỏ cây.

So hi āyasmā –

For that Venerable One—

Vị Tôn giả đó –

1147

‘‘Tasmā tiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute… mute… viññāte viññātamattaṃ bhavissatī’ti.

"Therefore, Bāhiya, you should train yourself thus: 'In the seen, there will be merely the seen; in the heard... in the sensed... in the cognized, there will be merely the cognized.'

“Do đó, này Bāhiya, ông phải học như sau: ‘Trong cái thấy, chỉ là cái thấy; trong cái nghe, chỉ là cái nghe; trong cái ngửi, nếm, xúc chạm, chỉ là cái ngửi, nếm, xúc chạm; trong cái biết, chỉ là cái biết’.”

Yato kho te, bāhiya, diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissati, sute… mute… viññāte viññātamattaṃ bhavissati, tato tvaṃ, bāhiya, na tena.

When, Bāhiya, in the seen there will be merely the seen, in the heard... in the sensed... in the cognized, there will be merely the cognized, then, Bāhiya, you are not with that.

“Khi nào, này Bāhiya, trong cái thấy, chỉ là cái thấy; trong cái nghe, chỉ là cái nghe; trong cái ngửi, nếm, xúc chạm, chỉ là cái ngửi, nếm, xúc chạm; trong cái biết, chỉ là cái biết, thì khi đó, này Bāhiya, ông không ở trong cái đó.”

Yato tvaṃ, bāhiya, na tena, tato tvaṃ, bāhiya, na tattha.

When, Bāhiya, you are not with that, then, Bāhiya, you are not there.

“Khi nào, này Bāhiya, ông không ở trong cái đó, thì khi đó, này Bāhiya, ông không ở trong cái đó.”

Yato tvaṃ, bāhiya, na tattha, tato tvaṃ, bāhiya, nevidha na huraṃ na ubhayamantarena, esevanto dukkhassā’’ti (udā. 10) – ettakāya desanāya arahattaṃ sacchākāsi.

When, Bāhiya, you are not there, then, Bāhiya, you are neither here nor beyond nor in between the two—this is the end of suffering" (Udā. 10)—by this much of a discourse, he realized Arahantship.

“Khi nào, này Bāhiya, ông không ở trong cái đó, thì khi đó, này Bāhiya, ông không ở đây, không ở kia, không ở giữa cả hai; đó chính là sự chấm dứt khổ đau.” (Udā. 10) – với lời dạy ngắn gọn này, vị ấy đã chứng đắc A-la-hán.

1148

Tanti asammuyhanaṃ.

"That" means not being deluded.

Điều đó – là sự không mê lầm.

Evanti idāni vuccamānākārena veditabbaṃ.

"Thus" means it should be understood in the manner now being explained.

Như vậy – là phải hiểu theo cách thức sẽ được nói đến bây giờ.

Attā abhikkamatīti iminā andhaputhujjanassa diṭṭhiggāhavasena abhikkame sammuyhanaṃ dasseti, ahaṃ abhikkamāmīti pana iminā mānaggāhavasena, tadubhayaṃ pana taṇhāya vinā na hotīti taṇhāggāhavasenapi sammuyhanaṃ dassitameva hoti.

"The self advances" shows the delusion of the ordinary unenlightened person in advancing due to grasping at wrong views; "I advance" shows delusion due to grasping at conceit; and since these two do not exist without craving, delusion due to grasping at craving is also shown.

Tự ngã bước tới – bằng lời này, cho thấy sự mê lầm trong việc bước tới của phàm phu mù quáng dựa trên tà kiến. Còn bằng lời “tôi bước tới”, thì cho thấy sự mê lầm dựa trên ngã mạn. Cả hai điều đó không thể có nếu không có tham ái, nên cũng cho thấy sự mê lầm dựa trên tham ái.

‘‘Tathā asammuyhanto’’ti vatvā taṃ asammuyhanaṃ yena ghanavinibbhogena hoti, taṃ dassento ‘‘abhikkamāmī’’tiādimāha.

Having said, "not being deluded thus," and showing the precise analysis by which that non-delusion occurs, he says "I advance" and so on.

Sau khi nói “không mê lầm như vậy”, để chỉ ra sự không mê lầm đó xảy ra bằng cách phân biệt rõ ràng, vị ấy nói “tôi bước tới”, v.v..

Tattha yasmā vāyodhātuyā anugatā tejodhātu uddharaṇassa paccayo.

In that regard, because the fire element (tejodhātu), accompanied by the air element (vāyodhātu), is the condition for lifting up.

Ở đó, vì yếu tố lửa đi kèm với yếu tố gió là điều kiện để nhấc lên.

Uddharaṇagatikā hi tejodhātūti uddharaṇe vāyodhātuyā tassā anugatabhāvo, tasmā imāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, itarāsañca omattatāti dassento ‘‘ekeka…pe… balavatiyo’’ti āha.

The fire element has the characteristic of rising, thus in lifting, the wind element is accompanied by it. Therefore, showing that the power of these two is excessive here, and that of the others is insufficient, he said: "each one... etc. ... is powerful."

Năng lượng lửa (tejodhātu) có tính chất nâng lên (uddharaṇa), và trong việc nâng lên, năng lượng gió (vāyodhātu) đi theo năng lượng lửa. Do đó, để chỉ ra rằng hai yếu tố này có năng lực mạnh mẽ hơn ở đây, và các yếu tố khác yếu hơn, nên đã nói “từng cái…v.v…mạnh mẽ”.

Yasmā pana tejodhātuyā anugatā vāyodhātu atiharaṇavītiharaṇānaṃ paccayo.

And since the wind element, accompanied by the fire element, is the condition for advancing and retreating.

Hơn nữa, vì năng lượng gió đi theo năng lượng lửa là nhân duyên cho việc đưa đi (atiharaṇa) và đưa ngang (vītiharaṇa).

Tiriyagatikāya hi vāyodhātuyā atiharaṇavītiharaṇesu sātisayo byāpāroti tejodhātuyā tassā anugatabhāvo, tasmā imāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, itarāsañca omattatāti dassento ‘‘tathā atiharaṇavītiharaṇesū’’ti āha.

Indeed, the wind element, with its horizontal movement, has an exceptional activity in advancing and retreating, thus the wind element is accompanied by the fire element. Therefore, showing that the power of these two is excessive here, and that of the others is insufficient, he said: "similarly in advancing and retreating."

Thật vậy, trong việc đưa đi và đưa ngang, năng lượng gió có tính chất đi ngang (tiriyagatika) có hoạt động đặc biệt; do đó, để chỉ ra rằng năng lượng gió đi theo năng lượng lửa, và ở đây, hai yếu tố này có năng lực mạnh mẽ hơn, còn các yếu tố khác yếu hơn, nên đã nói “cũng vậy, trong việc đưa đi và đưa ngang”.

Satipi anugamanānugantabbatāvisese tejodhātu-vāyodhātu-bhāvamattaṃ sandhāya tathā-saddaggahaṇaṃ.

Even though there is a distinction in accompanying and not needing to be accompanied, the word "similarly" is used to refer solely to the state of being the fire element and the wind element.

Mặc dù có sự khác biệt về việc đi theo và không đi theo, nhưng từ “cũng vậy” được dùng để chỉ riêng trạng thái của năng lượng lửa và năng lượng gió.

Tattha akkantaṭṭhānato pādassa ukkhipanaṃ uddharaṇaṃ, ṭhitaṭṭhānaṃ atikkamitvā purato haraṇaṃ atiharaṇaṃ khāṇuādipariharaṇatthaṃ, patiṭṭhitapādaghaṭṭanapariharaṇatthaṃ vā passena haraṇaṃ vītiharaṇaṃ, yāva patiṭṭhitapādo, tāva āharaṇaṃ atiharaṇaṃ, tato paraṃ haraṇaṃ vītiharaṇanti ayaṃ vā etesaṃ viseso.

Among these, lifting is the raising of the foot from the place it has landed; advancing is moving it forward, beyond the standing place, to avoid a tree stump or similar obstacle, or to avoid knocking against the planted foot; retreating is moving it sideways. Or, the distinction among these is: advancing is moving it up to the point where the foot is planted, and retreating is moving it beyond that point.

Ở đây, nhấc chân lên khỏi vị trí đã đặt là nâng lên (uddharaṇa); vượt qua vị trí đang đứng để đưa chân về phía trước là đưa đi (atiharaṇa); đưa chân sang bên để tránh cọc nhọn v.v. hoặc để tránh va chạm vào chân đang đặt là đưa ngang (vītiharaṇa); hoặc sự khác biệt của các hành động này là: đưa chân đến vị trí chân đang đặt là đưa đi (atiharaṇa), đưa chân xa hơn vị trí đó là đưa ngang (vītiharaṇa).

1149

Yasmā pathavīdhātuyā anugatā āpodhātu vossajjanassa paccayo.

Since the water element, accompanied by the earth element, is the condition for lowering.

Vì năng lượng nước (āpodhātu) đi theo năng lượng đất (pathavīdhātu) là nhân duyên cho việc buông xuống (vossajjana).

Garutarasabhāvā hi āpodhātūti vossajjane pathavīdhātuyā tassā anugatabhāvo, tasmā tāsaṃ dvinnamettha sāmatthiyato adhimattatā, itarāsañca omattatāti dassento āha ‘‘vossajjane…pe… balavatiyo’’ti.

Indeed, the water element has a heavy nature, thus in lowering, it is accompanied by the earth element. Therefore, showing that the power of these two is excessive here, and that of the others is insufficient, he said: "in lowering... etc. ... are powerful."

Thật vậy, năng lượng nước có tính chất nặng hơn; do đó, trong việc buông xuống, năng lượng nước đi theo năng lượng đất. Để chỉ ra rằng hai yếu tố này có năng lực mạnh mẽ hơn ở đây, và các yếu tố khác yếu hơn, nên đã nói “trong việc buông xuống…v.v…mạnh mẽ”.

Yasmā pana āpodhātuyā anugatā pathavīdhātu sannikkhepanassa paccayo, patiṭṭhābhāve viya patiṭṭhāpanepi tassā sātisayakiccattā āpodhātuyā tassā anugatabhāvo, tathā ghaṭṭanakiriyāya pathavīdhātuyā vasena sannirumbhanassa sijjhanato tatthāpi pathavīdhātuyā āpodhātuanugatabhāvo, tasmā vuttaṃ ‘‘tathā sannikkhepanasannirumbhanesū’’ti.

And since the earth element, accompanied by the water element, is the condition for placing down (sannikkhepana); just as in the state of being established, it has an exceptional function in establishing. Thus, the earth element is accompanied by the water element. Similarly, the earth element, by means of the act of striking, causes compression (sannirumbhana) to occur, so there also the earth element is accompanied by the water element. Therefore, it is said: "similarly in placing down and compressing."

Hơn nữa, vì năng lượng đất đi theo năng lượng nước là nhân duyên cho việc đặt xuống (sannikkhepana), cũng như trong trạng thái đặt xuống, nó có vai trò đặc biệt trong việc đặt xuống, nên năng lượng đất đi theo năng lượng nước; cũng vậy, việc ngăn chặn (sannirumbhana) được thực hiện nhờ năng lượng đất thông qua hành động va chạm, nên ở đó cũng có sự đi theo của năng lượng đất với năng lượng nước. Do đó, đã nói “cũng vậy, trong việc đặt xuống và ngăn chặn”.

Tatthāti tasmiṃ abhikkamane, tesu vā vuttesu uddharaṇādīsu chasu koṭṭhāsesu.

Therein (Tatthā'ti) means in that advancing, or in those six divisions of lifting and so forth that have been mentioned.

Ở đó (tatthā) nghĩa là trong việc đi tới đó, hoặc trong sáu phần đã nói như nâng lên v.v.

Uddharaṇeti uddharaṇakkhaṇe.

In lifting (Uddharaṇe'ti) means at the moment of lifting.

Trong việc nâng lên (uddharaṇe) nghĩa là vào khoảnh khắc nâng lên.

Rūpārūpadhammāti uddharaṇākārena pavattā rūpadhammā, taṃsamuṭṭhāpakā arūpadhammā ca atiharaṇaṃ na pāpuṇanti khaṇamattāvaṭṭhānato.

Material and immaterial phenomena (Rūpārūpadhammā'ti) means the material phenomena that occur in the mode of lifting, and the immaterial phenomena that generate them, do not reach the state of advancing because they last only for a moment.

Các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhammā), tức là các pháp sắc vận hành theo kiểu nâng lên, và các pháp vô sắc sinh ra chúng, không đạt đến việc đưa đi (atiharaṇa) vì chúng chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.

Tattha tatthevāti yattha yattha uppannā, tattha tattheva.

Just there (Tattha tatthevā'ti) means just where they arose, right there.

Ngay tại đó (tattha tatthevā) nghĩa là chúng sinh ra ở đâu thì ngay tại đó.

Na hi dhammānaṃ desantarasaṅkamanaṃ atthi.

Indeed, phenomena do not migrate from one place to another.

Thật vậy, các pháp không có sự di chuyển từ nơi này sang nơi khác.

Pabbaṃ pabbantiādi uddharaṇādikoṭṭhāse sandhāya vuttaṃ, taṃ sabhāgasantativasena vuttanti veditabbaṃ.

The phrase "segment by segment" (Pabbaṃ pabba'ntiādi) is said with reference to the divisions of lifting and so forth, and it should be understood as being spoken in terms of a homologous continuity.

Câu “từng phần (pabbaṃ pabbaṃ)” v.v. được nói để chỉ các phần như nâng lên v.v., và cần hiểu rằng nó được nói theo nghĩa dòng chảy tương tự.

Atiittaro hi rūpadhammānampi pavattikkhaṇo gamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyena paṭimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi pāde ca baddhadhuradhārāsamāgamatopi sīghataro.

Indeed, the moment of occurrence of material phenomena is extremely fleeting, swifter even than the meeting of the two ends of a pole tied to the heads and feet of devaputtas running face to face from below and above, who swiftly comprehend a journey.

Thật vậy, khoảnh khắc vận hành của các pháp sắc cũng vô cùng ngắn ngủi, nhanh hơn cả sự gặp gỡ của các đầu ách buộc vào đầu và chân của các vị trời đang chạy đối diện nhau từ trên xuống dưới.

Yathā tilānaṃ bhajjiyamānānaṃ paṭapaṭāyanena bhedo lakkhīyati, evaṃ saṅkhatadhammānaṃ uppādenāti dassanatthaṃ ‘‘paṭapaṭāyantā’’ti vuttaṃ.

Just as the breaking up of sesame seeds being roasted is observed by their crackling sound, so too, to show that conditioned phenomena arise by breaking up, it is said: "crackling."

Để chỉ ra rằng sự phân rã của các pháp hữu vi được nhận biết qua sự phát sinh, giống như hạt mè khi rang nổ lách tách, nên đã nói “nổ lách tách (paṭapaṭāyantā)”.

Uppannā hi ekantato bhijjantīti.

For what has arisen inevitably breaks up.

Thật vậy, khi đã sinh ra thì nhất định phải hoại diệt.

1150

Saddhiṃ rūpenāti idaṃ tassa tassa cittassa nirodhena saddhiṃ nirujjhanakarūpadhammānaṃ vasena vuttaṃ, yaṃ tato sattarasamacittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ.

Together with material form (Saddhiṃ rūpenā'ti) this is said with reference to the material phenomena that cease together with the cessation of that particular consciousness, which arise at the moment of the arising of the seventeenth consciousness after it.

Cùng với sắc (saddhiṃ rūpenā): điều này được nói theo nghĩa các pháp sắc hoại diệt cùng với sự diệt của tâm đó, tức là sắc sinh ra vào khoảnh khắc tâm thứ mười bảy sau tâm đó.

Aññathā yadi rūpārūpadhammā samānakkhaṇā siyuṃ, ‘‘rūpaṃ garupariṇāmaṃ dandhanirodha’’ntiādivacanehi (vibha. aṭṭha. 26) virodho siyā, tathā ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ citta’’nti evamādipāḷiyā (a. ni. 1.48).

Otherwise, if material and immaterial phenomena were simultaneous, there would be a contradiction with statements such as "material form is heavy in consequence, slow in cessation" and similarly with the Pāḷi: "Bhikkhus, I do not perceive any other single phenomenon that changes so swiftly as this mind."

Nếu không, nếu các pháp sắc và vô sắc có cùng khoảnh khắc, sẽ có sự mâu thuẫn với các lời dạy như “sắc là sự biến chuyển nặng nề, diệt chậm” (Vibhā. Aṭṭha. 26), và cũng vậy, với đoạn Pāḷi như “Này các Tỳ-kheo, Ta không thấy một pháp nào khác biến chuyển nhanh chóng như tâm này” (A.N. 1.48).

Cittacetasikā hi sārammaṇasabhāvā yathābalaṃ attano ārammaṇapaccayabhūtamatthaṃ vibhāvento eva uppajjantīti tesaṃ taṃsabhāvanipphattianantaraṃ nirodho, rūpadhammā pana anārammaṇā pakāsetabbā, evaṃ tesaṃ pakāsetabbabhāvanivatti soḷasahi cittehi hotīti taṅkhaṇāyukatā tesaṃ icchitā, lahuviññāṇavisayasaṅgatimattapaccayatāya tiṇṇaṃ khandhānaṃ, visayasaṅgatimattatāya ca viññāṇassa lahuparivattitā, dandhamahābhūtapaccayatāya rūpadhammānaṃ dandhaparivattitā, nānādhātuyā yathābhūtañāṇaṃ kho pana tathāgatasseva, tena ca purejātapaccayo rūpadhammova vutto, pacchājātapaccayo ca tassevāti rūpārūpadhammānaṃ samānakkhaṇatā na yujjateva, tasmā vuttanayenevettha attho veditabbo.

Consciousness and mental factors, being objects of support, arise by illuminating the object-condition that exists for them according to their power. Therefore, their cessation occurs immediately after the completion of that nature. Material phenomena, however, being without an object of support, must be made manifest. Thus, the cessation of their manifest nature occurs with sixteen consciousnesses, and their moment-duration is desired. The swift change of the three aggregates is due to their being merely a condition for connection with the realm of swift cognition, and for cognition itself, due to its being merely a connection with the object. The slow change of material phenomena is due to their being conditioned by the slow-moving great elements. The Tathāgata alone possesses true knowledge of the various elements. And by him, only material phenomena are stated as a pre-nascent condition, and a post-nascent condition is also stated only for him. Therefore, the simultaneity of material and immaterial phenomena is not justified. Hence, the meaning here should be understood in the manner stated.

Thật vậy, tâm và các tâm sở có tính chất có đối tượng, sinh khởi khi làm sáng tỏ đối tượng là nhân duyên của chính chúng tùy theo năng lực; do đó, sự diệt của chúng xảy ra ngay sau khi hoàn thành tính chất đó. Còn các pháp sắc thì không có đối tượng và cần được làm sáng tỏ; như vậy, sự chấm dứt của tính chất cần được làm sáng tỏ của chúng xảy ra với mười sáu tâm; sự biến chuyển nhanh chóng của ba uẩn là do chỉ là nhân duyên của sự tiếp xúc với đối tượng của thức nhanh chóng, và của thức là do chỉ là sự tiếp xúc với đối tượng; sự biến chuyển chậm chạp của các pháp sắc là do nhân duyên của các đại hiển chậm chạp. Tuy nhiên, sự hiểu biết chân thật về các giới khác nhau chỉ thuộc về Đức Như Lai; và Ngài chỉ nói pháp sắc là nhân duyên sinh trước, và nhân duyên sinh sau cũng là của chính Ngài. Do đó, sự đồng khoảnh khắc của các pháp sắc và vô sắc hoàn toàn không hợp lý; vì vậy, ý nghĩa ở đây cần được hiểu theo cách đã nói.

1151

Aññaṃ uppajjate cittaṃ, aññaṃ cittaṃ nirujjhatīti yaṃ purimuppannaṃ cittaṃ, taṃ aññaṃ, taṃ pana nirujjhantaṃ aparassa anantarādipaccayabhāveneva nirujjhatīti tato laddhapaccayaṃ aññaṃ uppajjate cittaṃ.

One consciousness arises, another consciousness ceases (Aññaṃ uppajjate cittaṃ, aññaṃ cittaṃ nirujjhatī'ti): the consciousness that arose previously is "another," and that ceasing consciousness ceases precisely by being an immediately preceding condition for another, so "another consciousness" arises, having obtained conditions from it.

Một tâm khác sinh khởi, một tâm khác diệt đi (Aññaṃ uppajjate cittaṃ, aññaṃ cittaṃ nirujjhatī): tâm đã sinh khởi trước là một tâm khác; tâm đó diệt đi chỉ là nhân duyên vô gián v.v. của tâm khác, và tâm khác đó sinh khởi nhờ nhân duyên được nhận từ tâm trước.

Yadi evaṃ tesaṃ antaro labbheyyāti noti āha ‘‘avīcimanusambandho’’ti, yathā vīci antaro na labbhati, tadevetanti avisesavidu maññanti, evaṃ anu anu sambandho cittasantāno rūpasantāno ca nadīsotova nadiyaṃ udakappavāho viya vattati.

If so, one might obtain an interval between them, so he said "uninterrupted continuity" (avīcimanusambandho'ti), just as no interval is obtained in a wave (vīci). That is precisely the case, so those who do not know the distinction consider it thus. In this way, the continuity of consciousness and the continuity of material form proceed like a river's current (nadīsotova), like the flow of water in a river.

Nếu vậy, sẽ có một khoảng trống giữa chúng, nhưng không phải vậy, nên nói “liên tục không gián đoạn (avīcimanusambandho)”. Giống như không có khoảng trống trong sóng (vīci), những người không biết sự khác biệt nghĩ rằng nó là như vậy. Cứ như vậy, dòng tâm và dòng sắc vận hành như dòng sông (nadīsotova), giống như dòng nước chảy trong sông.

1152

Abhimukhaṃ lokitaṃ ālokitanti āha ‘‘puratopekkhana’’nti.

"Looking straight ahead is observing" (Abhimukhaṃ lokitaṃ ālokita'nti), he said: "looking forward."

Nhìn thẳng về phía trước là nhìn (abhimukhaṃ lokitaṃ ālokitaṃ), nên đã nói “nhìn về phía trước (puratopekkhana)”.

Yasmā yaṃdisābhimukho gacchati tiṭṭhati nisīdati vā, tadabhimukhaṃ pekkhanaṃ ālokitaṃ, tasmā tadanugataṃ vidisālokanaṃ vilokitanti āha ‘‘vilokitaṃ nāma anudisāpekkhana’’nti.

Since looking in the direction one is going, standing, or sitting is observing, therefore looking sideways, which follows that, is viewing. So he said: "viewing means looking in a secondary direction."

Vì nhìn về phía mà người ta đi, đứng, hoặc ngồi là nhìn (ālokita), do đó, nhìn sang các hướng phụ (anudiśā) đi theo đó là nhìn sang (vilokita), nên đã nói “vilokitaṃ nāma anudisāpekkhana” (nhìn sang là nhìn về các hướng phụ).

Sammajjanaparibhaṇḍādikaraṇe olokitassa, ullokaharaṇādīsu ullokitassa, pacchato āgacchantaparissayassa parivajjanādīsu apalokitassa siyā sambhavoti āha ‘‘iminā vā mukhena sabbānipi tāni gahitānevā’’ti.

The possibility of looking downwards during sweeping and arranging furniture, looking upwards during lifting and carrying, and looking backwards to avoid an approaching danger might arise, so he said: "by this means, all those (ways of looking) are indeed included."

Khi làm vệ sinh, quét dọn v.v. thì có thể có việc nhìn xuống (olokitassa); khi nhấc lên, đưa lên v.v. thì có thể có việc nhìn lên (ullokitassa); khi tránh nguy hiểm đến từ phía sau v.v. thì có thể có việc nhìn lại (apalokitassa). Do đó, đã nói “theo cách này, tất cả những điều đó đều được bao gồm”.

1153

Kāyasakkhinti kāyena sacchikatavantaṃ, paccakkhakārinanti attho.

Body-witness (Kāyasakkhi'nti) means one who has seen with the body, meaning one who has directly experienced.

Kāyasakkhi (người chứng bằng thân) nghĩa là người đã chứng nghiệm bằng thân, tức là người đã trực tiếp thực hành.

So hi āyasmā vipassanākāle eva ‘‘yamevāhaṃ indriyesu aguttadvārataṃ nissāya sāsane anabhiratiādivippakāraṃ patto, tameva suṭṭhu niggaṇhissāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo, tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvare ukkaṃsapāramippatto, teneva naṃ satthā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ indriyesu guttadvārānaṃ yadidaṃ nando’’ti (a. ni. 1.235) etadagge ṭhapesi.

Indeed, that venerable one, during the time of insight, generated enthusiasm and possessed strong shame and fear of wrongdoing, thinking, "I will thoroughly restrain that very unguardedness of the sense doors, due to which I experienced various troubles such as disinterest in the Dispensation." And having made effort in this regard, he attained the highest perfection in sense restraint. For this very reason, the Teacher established him as chief, saying, "Bhikkhus, among my disciples who are bhikkhus, Nanda is foremost among those with guarded sense doors."

Vị Tôn giả đó, trong thời gian tu tập thiền quán (vipassanā), đã phát sinh sự nỗ lực và lòng hổ thẹn, ghê sợ tội lỗi mạnh mẽ, nghĩ rằng: “Ta đã gặp phải sự không hoan hỷ trong giáo pháp v.v. do không giữ gìn các căn; chính ta sẽ kiểm soát chúng một cách kỹ lưỡng.” Và vì đã thực hiện công hạnh ở đó, Ngài đã đạt đến đỉnh cao của sự hộ trì các căn. Chính vì thế, Đức Bổn Sư đã đặt Ngài vào hàng tối thắng, nói rằng: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, người hộ trì các căn tối thắng là Nanda” (A.N. 1.235).

1154

Sātthakatā ca sappāyatā ca ālokitavilokitassa veditabbā.

The purposefulness and suitability of observing and viewing should be understood.

Tính hữu ích và tính thích hợp của việc nhìn thẳng và nhìn sang cần được biết đến.

Tasmāti ‘‘kammaṭṭhānāvijahanasseva gocarasampajaññabhāvato’’ti vuttamevatthaṃ hetubhāvena paccāmasati.

Therefore (Tasmā'ti) refers back to the previously stated meaning, "the mindfulness of the domain consists solely in not abandoning the meditation subject," as the reason.

Do đó (tasmā): điều này nhắc lại ý nghĩa đã nói rằng “chỉ sự không từ bỏ đề mục thiền định là sự tỉnh giác về đối tượng” như một nguyên nhân.

Attano kammaṭṭhānavaseneva ālokanavilokanaṃ kātabbaṃ, khandhādikammaṭṭhānā añño upāyo na gavesitabboti adhippāyo.

Contemplation and observation should be made solely based on one's own meditation subject, meaning that no other method apart from the aggregates and so forth as a meditation subject should be sought.

Việc nhìn tới nhìn lui nên được thực hiện chỉ bằng cách quán xét đề mục thiền của mình, ý nghĩa là không nên tìm kiếm phương tiện nào khác ngoài đề mục thiền về các uẩn (khandha), v.v.

Ālokitādisamaññāpi yasmā dhammamattasseva pavattiviseso, tasmā tassa yāthāvato jānanaṃ asammohasampajaññanti dassetuṃ ‘‘abbhantare’’tiādi vuttaṃ.

And since the designations of 'observing' (ālokita) and so forth are merely specific ways in which dhammas manifest, to show that knowing them as they truly are is 'undeluded comprehension' (asammohasampajañña), it is stated beginning with 'internally' (abbhantare).

Ngay cả cái tên gọi là nhìn tới, v.v., cũng chỉ là sự vận hành đặc biệt của các pháp (dhamma), do đó, để chỉ ra rằng sự hiểu biết đúng đắn về điều đó là sự tỉnh giác không si mê (asammohasampajañña), nên đã nói "bên trong", v.v.

1155

‘‘Paṭhamajavanepi …pe… na hotī’’ti idaṃ pañcadvāraviññāṇavīthiyaṃ ‘‘itthī puriso’’ti rajjanādīnaṃ abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.

The statement 'even in the first javana... and so forth... does not occur' refers to the absence of attachment to 'woman' or 'man' and so forth in the five-door cognitive process (pañcadvāraviññāṇavīthi).

"Ngay cả trong sát-na javana đầu tiên...v.v... không có" là câu nói đề cập đến sự không có của lòng tham đắm "đây là đàn bà, đây là đàn ông", v.v., trong lộ trình ngũ song thức (pañcadvāraviññāṇavīthi).

Tattha hi āvajjanavoṭṭhabbanānaṃ ayoniso āvajjanavoṭṭhabbanavasena iṭṭhe itthirūpādimhi lobho, aniṭṭhe ca paṭigho uppajjati, manodvāre pana ‘‘itthī puriso’’ti rajjanādi hoti, tassa pañcadvārajavanaṃ mūlaṃ, yathāvuttaṃ vā sabbaṃ bhavaṅgādi, evaṃ manodvārajavanassa mūlavasena mūlapariññā vuttā.

For there, in the case of inappropriate attention and determining (ayoniso āvajjanavoṭṭhabbana), craving (lobha) arises towards desirable objects like the form of a woman, and aversion (paṭigha) towards undesirable ones. However, in the mind-door (manodvāra), attachment to 'woman' or 'man' and so forth occurs. The five-door javana is the root of that, or all the bhavaṅga and so forth as stated. Thus, the comprehension of the root (mūlapariññā) is spoken of in terms of the root of the mind-door javana.

Ở đó, do sự chú ý và xác định không đúng cách của sự khai ý môn (āvajjana) và sự xác định (voṭṭhabbana), nên tham (lobha) khởi lên đối với những hình tướng đáng ưa thích như hình tướng người nữ, và sân (paṭigha) khởi lên đối với những hình tướng không đáng ưa thích; còn trong ý môn (manodvāra) thì có sự tham đắm "đây là đàn bà, đây là đàn ông", v.v., mà sát-na javana của ngũ môn là gốc rễ, hoặc tất cả những gì đã nói như bhavaṅga, v.v., như vậy, sự hiểu biết về gốc rễ được nói đến theo nghĩa là gốc rễ của sát-na javana ý môn.

Āgantukatāvakālikatā pana pañcadvārajavanasseva apubbabhāvavasena ittarabhāvavasena ca vuttā.

However, 'being a newcomer' (āgantukatā) and 'being momentary' (tāvakālikatā) are spoken of only for the five-door javana, in terms of its unprecedented nature and its temporary nature.

Còn sự đến rồi đi (āgantukatā) và sự tạm thời (āvakālikatā) được nói đến theo nghĩa là sự chưa từng có trước đây (apubbabhāva) và sự tồn tại tạm bợ (ittarabhāva) của chính sát-na javana ngũ môn.

Heṭṭhupariyavasena bhijjitvā patitesūti heṭṭhimassa uparimassa ca aparāparaṃ bhaṅgappattimāha.

'Broken apart and fallen due to upper and lower portions' means the successive attainment of dissolution for both the lower and upper parts.

"Bị tan rã và rơi xuống theo cách trên dưới" là nói về sự tan rã liên tiếp của cái bên dưới và cái bên trên.

Tanti javanaṃ.

'That' means the javana.

"Điều đó" là javana.

Tassa na yuttanti sambandho.

The connection is 'it is not proper for it.'

Có mối liên hệ là "không phù hợp với điều đó".

Āgantuko abbhāgato.

'A newcomer' (āgantuko) is a guest.

"Āgantuko" là khách đến.

Udayabbayaparicchinno tāvatako kālo etesanti tāvakālikāni.

'Momentary' (tāvakālikāni) means that for these, the time is precisely that which is delimited by their arising and passing away.

"Tāvakālikāni" là những gì có thời gian bị giới hạn bởi sự sinh diệt, chỉ trong chừng đó.

1156

Etaṃ asammohasampajaññaṃ.

'This' is undeluded comprehension (asammohasampajañña).

"Điều này" là asammohasampajañña (tỉnh giác không si mê).

Tatthāti pañcakkhandhavasena ālokanavilokane paññāyamāne tabbinimutto ko eko āloketi, ko viloketi.

'There' means, when wisdom is understood through observing and contemplating in terms of the five aggregates, 'who is the one person who observes and who is the one who contemplates,' apart from that.

"Ở đó", khi trí tuệ được nhận biết qua việc nhìn tới nhìn lui theo các ngũ uẩn (pañcakkhandha), thì không có ai là người nhìn tới, ai là người nhìn lui tách biệt khỏi chúng.

Upanissayapaccayoti idaṃ suttantanayena pariyāyato vuttaṃ.

'Supportive condition' (upanissayapaccayo) is stated in a figurative sense according to the Sutta method.

"Upanissayapaccayo" (duyên hỗ trợ mạnh mẽ) là câu nói được đề cập một cách gián tiếp theo phương pháp của kinh điển (suttanta).

Sahajātapaccayoti nidassanamattametaṃ aññamañña-sampayutta-atthiavigatādipaccayānampi labbhanato.

'Co-arising condition' (sahajātapaccayo) is merely an example, as other conditions such as mutuality, association, presence, and non-disappearance are also obtainable.

"Sahajātapaccayo" (duyên câu sinh) là một ví dụ, vì các duyên khác như duyên tương hỗ (aññamañña), duyên tương ưng (sampayutta), duyên hiện hữu (atthi), duyên bất ly (avigata), v.v. cũng được tìm thấy.

1157

Maṇisappo nāma ekā sappajātīti vadanti.

They say that Maṇisappa is a species of snake.

Họ nói rằng "Maṇisappo nāma" là một loài rắn.

Laḷananti kampananti vadanti, līḷākaraṇaṃ vā laḷanaṃ.

They say 'laḷanaṃ' means shaking, or it means making playful movements.

Họ nói rằng "Laḷanaṃ" là sự rung động, hoặc laḷana là sự làm duyên.

1158

Uṇhapakatiko pariḷāhabahulo.

'Of hot nature' (uṇhapakatiko) means prone to burning sensation.

"Uṇhapakatiko" là người có nhiều sự nóng bức.

Sīlassa vidūsanena ahitāvahattā micchājīvavasena uppannaṃ asappāyaṃ.

'Unsuitable due to wrong livelihood' (micchājīvavasena uppannaṃ asappāyaṃ) means that which is detrimental because it corrupts sīla.

"Asappāyaṃ uppannaṃ micchājīvavasena" (điều bất lợi phát sinh do tà mạng) vì nó gây hại bằng cách làm ô nhiễm giới (sīla).

Cīvarampi acetanantiādinā cīvarassa viya ‘‘kāyopi acetano’’ti kāyassa attasuññatāvibhāvanena ‘‘abbhantare’’tiādinā vuttamevatthaṃ vibhāvento itarītarasantosassa kāraṇaṃ dasseti.

By stating 'Even the robe is inanimate' and so forth, and by highlighting the emptiness of the body (kāya) as self (atta) through 'even the body is inanimate' just like the robe, explaining the same meaning stated beginning with 'internally' (abbhantare), it shows the reason for contentment with one thing or another.

Với câu "Cīvarampi acetanaṃ" (y phục cũng vô tri) v.v., thông qua việc quán chiếu sự vô ngã của thân (kāya) "kāyopi acetano" (thân cũng vô tri) giống như y phục, và bằng cách làm sáng tỏ ý nghĩa đã nói trong câu "abbhantare" (bên trong) v.v., vị ấy chỉ ra nguyên nhân của sự hài lòng lẫn nhau.

Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.

Therefore, it says 'that is why' and so forth.

Do đó, Ngài nói "tasmā" (do đó) v.v.

Catupañcagaṇṭhikāhatoti āhatacatupañcagaṇṭhiko, catupañcagaṇṭhikāhi vā hatasobho.

'Struck by four or five knots' (catupañcagaṇṭhikāhato) means having four or five knots struck, or its beauty ruined by four or five knots.

"Catupañcagaṇṭhikāhato" (bị đánh bằng bốn năm nút thắt) là người bị đánh bằng bốn năm nút thắt, hoặc vẻ đẹp bị hủy hoại bởi bốn năm nút thắt.

1159

Aṭṭhavidhopi atthoti aṭṭhavidhopi payojanaviseso.

'The eight kinds of purpose' (aṭṭhavidhopi attho) means the eight specific purposes.

"Aṭṭhavidhopi attho" là tám loại mục đích đặc biệt.

Pathavīsandhārakajalassa taṃsandhārakavāyunā viya paribhuttassa āhārassa vāyodhātunāva āsaye avaṭṭhānanti āha ‘‘vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī’’ti.

Just as the water supporting the earth is supported by the wind element, so too the consumed food remains in the stomach due to the wind element, thus it says 'remains due to the wind element' (vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī).

Như nước giữ đất được giữ bởi gió giữ nước, thức ăn đã được tiêu thụ được giữ trong dạ dày bởi phong đại (vāyodhātu), nên Ngài nói "vāyodhātuvaseneva tiṭṭhatī" (chỉ tồn tại nhờ phong đại).

Atiharatīti yāva mukhā abhiharati.

'Carries over' (atiharatī) means carries it up to the mouth.

"Atiharatī" là mang đến tận miệng.

Vītiharatīti tato yāva kucchi, tāva harati.

'Carries through' (vītiharatī) means carries it from there to the stomach.

"Vītiharatī" là mang từ đó đến tận bụng.

Atiharatīti vā mukhadvāraṃ atikkāmento harati.

Or 'carries over' (atiharatī) means carries it past the mouth opening.

Hoặc "Atiharatī" là mang đi vượt qua cửa miệng.

Vītiharatīti kucchigataṃ passato harati.

'Carries through' (vītiharatī) means carries the food that has entered the stomach past it.

"Vītiharatī" là mang đi cái đang ở trong bụng.

Parivattetīti aparāparaṃ cāreti.

'Turns over' (parivattetī) means moves it back and forth.

"Parivattetī" là xoay chuyển qua lại.

Ettha ca āhārassa dhāraṇaparivattanasaṃcuṇṇanavisosanāni pathavīdhātusahitā eva vāyodhātu karoti, na kevalāti tāni pathavīdhātuyāpi kiccabhāvena vuttāni.

Here, the wind element, together with the earth element, performs the holding, turning, grinding, and drying of food; it is not solely the wind element, and so these are stated as functions of the earth element as well.

Ở đây, phong đại (vāyodhātu) thực hiện việc giữ, xoay chuyển, nghiền nát và làm khô thức ăn chỉ khi có địa đại (pathavīdhātu) kèm theo, chứ không phải một mình; do đó, những việc đó cũng được nói đến như là chức năng của địa đại.

Allattañca anupāletīti vāyuādīhi atisosanaṃ yathā na hoti, tathā anupāleti allaādīhi atisosanaṃ yathā na hoti, tathā anupāleti allabhāvaṃ.

'And preserves its moisture' (allattañca anupāletī) means it preserves the wetness so that it is not overly dried by the wind and so forth, or it preserves the moist state so that it is not overly dried by water and so forth.

"Allattañca anupāletī" là giữ cho không bị quá khô bởi gió, v.v., tức là giữ độ ẩm.

Tejodhātūti gahaṇīsaṅkhātā tejodhātu.

'Fire element' (tejodhātu) means the fire element known as the digestive heat (gahaṇī).

"Tejodhātu" là hỏa đại (tejodhātu) được gọi là gahaṇī (lửa tiêu hóa).

Sā hi anto paviṭṭhaṃ āhāraṃ paripāceti.

For it digests the food that has entered internally.

Vì nó tiêu hóa thức ăn đã đi vào bên trong.

Añjaso hotīti āhārassa pavesanādīnaṃ maggo hoti.

'Becomes a passage' (añjaso hotī) means it becomes the path for the entry of food and so forth.

"Añjaso hotī" là trở thành con đường cho việc đưa thức ăn vào, v.v.

Ābhujatīti pariyesanajjhoharaṇajiṇṇājiṇṇatādiṃ āvajjeti, vijānātīti attho.

'Reflects upon' (ābhujatī) means it pays attention to seeking, swallowing, whether digested or undigested, and so forth; it means 'knows'.

"Ābhujatī" là chú ý đến việc tìm kiếm, ăn vào, tiêu hóa hay chưa tiêu hóa, v.v., nghĩa là biết rõ.

Taṃtaṃvijānananipphādakoyeva hi payogo ‘‘sammāpayogo’’ti vutto.

For that very application which brings about such specific knowing is called 'right application' (sammāpayoga).

Vì sự thực hành (payoga) tạo ra sự hiểu biết về từng điều đó mới được gọi là "chánh hành" (sammāpayoga).

Yena hi payogena pariyesanādi nipphajjati, so tabbisayavijānanampi nipphādeti nāma tadavinābhāvato.

For the application that brings about seeking and so forth also produces knowledge concerning that object, due to their inseparability.

Vì sự thực hành nào tạo ra việc tìm kiếm, v.v., thì sự thực hành đó cũng tạo ra sự hiểu biết về đối tượng đó, do chúng không thể tách rời.

Atha vā sammāpayogaṃ sammāpaṭipattiṃ anvāya āgamma ābhujati samannāharati.

Alternatively, 'reflects upon' (ābhuja) means comprehends, 'following' (anvāya) or relying on 'right application' (sammāpayoga), right conduct.

Hoặc "ābhuja" là ghi nhớ (samannāharati) "sammāpayogaṃ" (chánh hành), tức là chánh hạnh (sammāpaṭipatti), "anvāya" (nương tựa vào).

Ābhogapubbako hi sabbopi viññāṇabyāpāroti tathā vuttaṃ.

For every operation of consciousness is preceded by attention, and so it is stated thus.

Vì mọi hoạt động của thức (viññāṇabyāpāra) đều có sự chú ý (ābhoga) đi trước, nên đã nói như vậy.

1160

Gamanatoti bhikkhācāravasena gocaragāmaṃ uddissa gamanato.

'From walking' (gamanato) means from walking towards the alms-village for alms-round.

"Gamanato" là từ việc đi đến làng khất thực (gocaragāma) để khất thực.

Pariyesanatoti gocaragāme bhikkhatthaṃ āhiṇḍanato.

'From seeking' (pariyesanato) means from wandering in the alms-village for alms.

"Pariyesanato" là từ việc đi lang thang trong làng khất thực để tìm thức ăn.

Paribhogatoti āhārassa paribhuñjanato.

'From consuming' (paribhogato) means from eating food.

"Paribhogato" là từ việc thọ dụng thức ăn.

Āsayatoti pittādiāsayato.

'From the receptacle' (āsayato) means from the receptacle of bile and so forth.

"Āsayato" là từ nơi chứa mật, v.v.

Āsayati ettha ekajjhaṃ pavattamānopi kammabalavatthito hutvā mariyādavasena aññamaññaṃ asaṅkarato sayati tiṭṭhati pavattatīti āsayo, āmāsayassa upari tiṭṭhanako pittādiko.

'Receptacle' (āsayo) means it lies, stands, or exists here (āsayati ettha) as something that, though occurring together, remains distinct from one another due to its power rooted in kamma, like a boundary (mariyāda); it is the bile and so forth that resides above the stomach.

Āsayo (nơi chứa) là nơi mà dù đang vận hành cùng nhau, nhưng do sức mạnh của nghiệp mà chúng nằm (sayati), tồn tại (tiṭṭhati), vận hành (pavattati) một cách riêng biệt không lẫn lộn; đó là mật, v.v., nằm phía trên dạ dày (āmāsaya).

Mariyādattho hi ayamākāro.

For this form has the meaning of a boundary.

Vì hình thái này có nghĩa là giới hạn.

Nidheti yathābhutto āhāro nicito hutvā tiṭṭhati etthāti nidhānaṃ, āmāsayo.

It deposits (nidheti) meaning the consumed food remains accumulated here, hence it is a 'depository' (nidhānaṃ), the stomach.

Nidhānaṃ (nơi chứa) là nơi thức ăn đã được ăn vào tích tụ và tồn tại, tức là dạ dày.

Tato nidhānato.

Hence 'from the depository' (nidhānato).

Từ đó, "nidhānato" (từ nơi chứa).

Aparipakkatoti gahaṇīsaṅkhātena kammajatejena avipakkato.

'From being undigested' (aparipakkato) means from not being digested by the kamma-born heat known as the digestive heat.

"Aparipakkato" là từ việc chưa tiêu hóa bởi hỏa đại do nghiệp (kammajateja) được gọi là gahaṇī.

Paripakkatoti yathābhuttassa āhārassa vipakkabhāvato.

'From being digested' (paripakkato) means from the digested state of the consumed food.

"Paripakkato" là từ trạng thái thức ăn đã được ăn vào đã tiêu hóa.

Phalatoti nipphattito.

'From its fruit' (phalato) means from its result.

"Phalato" là từ sự thành tựu.

Nissandatoti ito cito ca vissandanato.

'From oozing' (nissandato) means from oozing here and there.

"Nissandato" là từ sự chảy ra từ đây và từ đó.

Sammakkhanatoti sabbaso makkhanato.

'From being smeared everywhere' (sammakkhanato) means from being smeared completely.

"Sammakkhanato" là từ sự bôi trét khắp nơi.

Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimaggasaṃvaṇṇanāya (visuddhi. mahāṭī. 1.294) gahetabbo.

This is a summary here; the detailed explanation is to be taken from the Visuddhimagga Commentary (visuddhi. mahāṭī. 1.294).

Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết thì nên tham khảo trong Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā (Visuddhi. Mahāṭī. 1.294).

1161

Aññe ca rogā kaṇṇasūlabhagandarādayo.

'Other diseases' (aññe ca rogā) are earaches, fistulas, and so forth.

"Aññe ca rogā" là các bệnh khác như đau tai, rò hậu môn, v.v.

Aṭṭhāneti manussāmanussapariggahite ayutte ṭhāne khettadevāyatanādike.

'In an unsuitable place' (aṭṭhāne) means in an improper place possessed by humans or non-humans, such as a field or a shrine.

"Aṭṭhāne" là ở nơi không phù hợp, bị người và phi nhân chiếm giữ, như ruộng đất, đền thờ, v.v.

Nissaṭṭhattā neva attano kassaci anissajjitattā jigucchanīyattā ca na parassa.

Because it is abandoned, 'neither one's own' (neva attano), because it is not entrusted to anyone, nor 'another's' (na parassa) because it is repulsive.

Do đã xả bỏ, nên không phải của mình vì không từ bỏ cho bất cứ ai, và vì đáng ghê tởm nên không phải của người khác.

Udakatumbatoti veḷunāḷiādiudakabhājanato.

'From a water gourd' (udakatumbato) means from a water container made of bamboo, etc.

"Udakatumbato" là từ bình nước bằng tre, v.v.

Tanti chaḍḍitaudakaṃ.

'That' means the discarded water.

"Taṃ" là nước đã đổ đi.

1162

Addhānairiyāpathā cirappavattikā dīghakālikā iriyāpathā.

'Long-standing postures' (addhānairiyāpathā) are long-lasting, prolonged postures.

"Addhānairiyāpathā" là những oai nghi đã diễn ra trong thời gian dài, lâu năm.

Majjhimā bhikkhācaraṇādivasena pavattā.

'Medium' (majjhimā) refers to those occurring during alms-round and so forth.

"Majjhimā" là những oai nghi diễn ra trong việc khất thực, v.v.

Cuṇṇikairiyāpathā vihāre aññatthāpi ito cito ca parivattanādivasena pavattāti vadanti.

They say 'minor postures' (cuṇṇikairiyāpathā) are those occurring due to turning here and there within the monastery or elsewhere.

Họ nói rằng "Cuṇṇikairiyāpathā" là những oai nghi diễn ra trong việc xoay chuyển từ đây sang đó trong tịnh xá hoặc ở nơi khác.

‘‘Gateti gamane’’ti pubbe abhikkamapaṭikkamaggahaṇena gamanenapi purato pacchato ca kāyassa atiharaṇaṃ vuttanti idha gamanameva gahitanti keci.

Some say that since 'going' (gamane) in 'goes' (gato) previously referred to moving the body forward and backward by mentioning advancing and retreating, here only 'going' is taken.

Một số người nói rằng trong câu "Gateti gamane" (đi là đi) trước đây, việc nắm giữ "abhikkamapaṭikkama" (bước tới bước lui) đã nói về sự di chuyển của thân về phía trước và phía sau ngay cả trong việc đi, nên ở đây chỉ lấy "gamana" (đi).

1163

Yasmā mahāsīvattheravāde anantare anantare iriyāpathe pavattarūpārūpadhammānaṃ tattha tattheva nirodhadassanavasena sampajānakāritā gahitā, idañcettha sampajaññavipassanācāravasena āgataṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘tayidaṃ mahāsīvattherena vuttaṃ asammohadhuraṃ imasmiṃ satipaṭṭhānabhutte adhippeta’’nti.

Since, in the view of the Great Elder Sīva, the practice of comprehension (sampajānakāritā) is understood as seeing the cessation of material and immaterial phenomena that occur in each successive posture, and this comprehension here has arisen in the context of vipassanā, it is stated: 'This burden of undelusion spoken of by the Great Elder Sīva is intended here in this discourse on Satipaṭṭhāna'.

Vì trong truyền thống của Đại Trưởng lão Sīva (Mahāsīvattheravāda), sự tỉnh giác (sampajānakāritā) được hiểu là việc quán thấy sự diệt của các pháp sắc và vô sắc đang vận hành trong từng oai nghi liên tiếp; và điều này ở đây đến theo cách thực hành tuệ quán (vipassanācāra) với sự tỉnh giác, do đó đã nói "điều này là gánh nặng không si mê (asammohadhura) được Đại Trưởng lão Sīva nói đến, được chấp nhận trong niệm xứ (satipaṭṭhāna) này".

Sāmaññaphale (dī. ni. 1.214; dī. ni. aṭṭha. 1.214; dī. ni. ṭī. 1.214) pana sabbampi catubbidhaṃ sampajaññaṃ labbhati yāvadeva sāmaññaphalavisesadassanaparattā tassā desanāya.

However, in the Sāmaññaphala Sutta (dī. ni. 1.214; dī. ni. aṭṭha. 1.214; dī. ni. ṭī. 1.214), all four kinds of comprehension are obtained, just as far as that discourse is for the purpose of showing the specific fruits of recluseship.

Còn trong Sāmaññaphala (Dī. Ni. 1.214; Dī. Ni. Aṭṭha. 1.214; Dī. Ni. Ṭī. 1.214) thì tất cả bốn loại tỉnh giác đều được tìm thấy, chỉ vì bài giảng đó nhằm mục đích chỉ ra những đặc điểm của quả sa-môn (sāmaññaphala).

Satisampayuttassevāti idaṃ yathā sampajaññakiccassa padhānatā, evaṃ satikiccassāpīti dassanatthaṃ, na satiyā sabbhāvamattadassanatthaṃ.

“Associated with mindfulness itself” (Satisampayuttassevā) – this is to show that just as the function of clear comprehension is pre-eminent, so too is the function of mindfulness; it is not merely to show the existence of mindfulness.

Chỉ có liên hệ với chánh niệm – Điều này là để chỉ ra rằng cũng như sự quan trọng của phận sự tỉnh giác, thì phận sự chánh niệm cũng quan trọng như vậy, chứ không phải chỉ để chỉ ra sự hiện hữu của chánh niệm.

Na hi kadāci satirahitā ñāṇappavatti atthi.

For indeed, there is never any occurrence of knowledge devoid of mindfulness.

Quả thật không bao giờ có sự vận hành của tuệ mà thiếu chánh niệm.

Etāni padānīti sampajaññapadāni.

“These terms” (Etāni padānī) refers to the terms of clear comprehension.

Những từ này là những từ tỉnh giác.

Vibhattānevāti visuṃ vibhattāneva.

“Indeed distinguished” (Vibhattānevā) means distinctly distinguished.

Đã được phân chia là đã được phân chia riêng biệt.

Imināpi sampajaññassa viya satiyāpi padhānataṃyeva vibhāveti.

By this, too, it illustrates the pre-eminence of mindfulness, just like that of clear comprehension.

Bằng điều này cũng chỉ rõ sự quan trọng của chánh niệm, giống như tỉnh giác.

1164

Aparo nayo – eko bhikkhu gacchanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento gacchati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva gacchati, tathā eko tiṭṭhanto nisīdanto sayanto aññaṃ cintento aññaṃ vitakkento sayati, eko kammaṭṭhānaṃ avissajjetvāva sayati, etthakena pana na pākaṭaṃ hotīti caṅkamanena dīpenti.

Another method (nayo) is this: One bhikkhu walks thinking of one thing and contemplating another; another walks without abandoning his meditation subject (kammaṭṭhāna). Similarly, one stands, sits, or lies down thinking of one thing and contemplating another; another lies down without abandoning his meditation subject. Since this alone does not make it clear, they illustrate it with walking (caṅkamana).

Một cách khác – một tỳ khưu đang đi, tâm nghĩ điều khác, tâm suy xét điều khác; một tỳ khưu khác đi mà không rời bỏ đề mục thiền. Tương tự, một người đang đứng, đang ngồi, đang nằm, tâm nghĩ điều khác, tâm suy xét điều khác; một người khác nằm mà không rời bỏ đề mục thiền. Nhưng chỉ với chừng đó thì không rõ ràng, nên được làm rõ bằng sự đi kinh hành.

Yo hi bhikkhu caṅkamanaṃ otaritvā caṅkamanakoṭiyaṃ ṭhito pariggaṇhāti ‘‘pācīnacaṅkamanakoṭiyaṃ pavattā rūpārūpadhammā pacchimacaṅkamanakoṭiṃ appatvā ettheva niruddhā, pacchimacaṅkamanakoṭiyaṃ pavattāpi pācīnacaṅkamanakoṭiṃ appatvā ettheva niruddā, caṅkamanamajjhe pavattā ubho koṭiyo appatvā ettheva niruddhā, caṅkame pavattā rūpārūpadhammā ṭhānaṃ appatvā ettheva niruddhā, ṭhāne pavattā nisajjaṃ, nisajjāya pavattā sayanaṃ appatvā etthevaniruddhā’’ti, evaṃ pariggaṇhanto pariggaṇhantoyeva cittaṃ bhavaṅgaṃ otāreti, uṭṭhahanto kammaṭṭhānaṃ gahetvāva uṭṭhahati, ayaṃ bhikkhu gatādīsu sampajānakārī nāma hoti, evampi sutte kammaṭṭhānaṃ avibhūtaṃ hoti, tasmā yo bhikkhu yāva sakkoti, tāva caṅkamitvā ṭhatvā nisīditvā sayamāno evaṃ pariggahetvā sayati ‘‘kāyo acetano, mañco acetano, kāyo na jānāti ‘‘ahaṃ mañce sayito’ti, mañco na jānāti ‘‘mayi kāyo sayito’’ti, acetano kāyo acetane mañce sayito’’ti, evaṃ pariggaṇhantoyeva cittaṃ bhavaṅgaṃ otāreti, pabujjhanto kammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati, ayaṃ sutte sampajānakārī nāma hotīti.

Indeed, a bhikkhu who, after descending onto the walking path, stands at the end of the walking path and comprehends: “The physical and mental phenomena (rūpārūpadhammā) that arose at the eastern end of the walking path ceased right here without reaching the western end of the walking path. Those that arose at the western end of the walking path also ceased right here without reaching the eastern end of the walking path. Those that arose in the middle of the walking path ceased right here without reaching either end. The physical and mental phenomena that arose on the walking path ceased right here without reaching the standing posture. Those that arose in the standing posture ceased right here without reaching the sitting posture. Those that arose in the sitting posture ceased right here without reaching the lying down posture.” As he comprehends in this way, his mind descends into the life-continuum (bhavaṅga). When he rises, he rises having taken up his meditation subject. This bhikkhu is called one who acts with clear comprehension in regard to going, etc. (gatādīsu sampajānakārī). Even in this way, the meditation subject in the Sutta is not made manifest. Therefore, a bhikkhu who, as much as he is able, walks, stands, sits, and lies down, and then comprehends in this way while lying down: “The body is inanimate, the couch is inanimate. The body does not know ‘I am lying on the couch,’ and the couch does not know ‘the body is lying on me.’ The inanimate body is lying on the inanimate couch.” As he comprehends in this way, his mind descends into the life-continuum. When he awakes, he awakes having taken up his meditation subject. This one is called one who acts with clear comprehension in regard to lying down (sutte sampajānakārī).

Quả thật, một tỳ khưu sau khi bước xuống đường kinh hành, đứng ở mép đường kinh hành, quán xét: “Các pháp sắc và vô sắc vận hành ở mép đường kinh hành phía đông đã diệt tận ngay tại đây mà không đến mép đường kinh hành phía tây; các pháp vận hành ở mép đường kinh hành phía tây cũng đã diệt tận ngay tại đây mà không đến mép đường kinh hành phía đông; các pháp vận hành ở giữa đường kinh hành đã diệt tận ngay tại đây mà không đến cả hai mép; các pháp sắc và vô sắc vận hành trên đường kinh hành đã diệt tận ngay tại đây mà không đến tư thế đứng; các pháp vận hành trong tư thế đứng đã diệt tận ngay tại đây mà không đến tư thế ngồi; các pháp vận hành trong tư thế ngồi đã diệt tận ngay tại đây mà không đến tư thế nằm.” Khi quán xét như vậy, ngay trong khi quán xét, tâm nhập vào hữu phần. Khi thức dậy, vị ấy thức dậy mà vẫn nắm giữ đề mục thiền. Vị tỳ khưu này được gọi là người có tỉnh giác trong các tư thế đi, v.v. Ngay cả như vậy, trong kinh, đề mục thiền vẫn chưa được làm rõ. Do đó, một tỳ khưu đi kinh hành, đứng, ngồi, nằm bao lâu có thể, rồi quán xét như vầy trong khi nằm: “Thân là vô tri, giường là vô tri. Thân không biết ‘tôi đang nằm trên giường’, giường không biết ‘thân đang nằm trên tôi’. Thân vô tri đang nằm trên giường vô tri.” Khi quán xét như vậy, ngay trong khi quán xét, tâm nhập vào hữu phần. Khi thức dậy, vị ấy thức dậy mà vẫn nắm giữ đề mục thiền. Vị này được gọi là người có tỉnh giác trong khi ngủ.

1165

Kāyādikiriyānibbattanena tammayattā āvajjanakiriyāsamuṭṭhitattā ca javanaṃ, sabbampi vā chadvārappavattaṃ kiriyāmayapavattaṃ nāma, tasmiṃ sati jāgaritaṃ nāma hotīti pariggaṇhanto jāgarite sampajānakārī nāma.

One who comprehends that the javana consciousness arises from the activity of advertence, being pervaded by the nature of the body’s actions, and that all activities occurring through the six doors are called “actional occurrences,” and that when such occurs, one is awake (jāgaritaṃ), is called one who acts with clear comprehension in regard to wakefulness (jāgarite sampajānakārī).

Do việc tạo ra các hành động như thân, v.v., nên là bản chất của chúng; do phát sinh từ hành động hướng tâm nên là tốc hành tâm. Hoặc tất cả các pháp vận hành qua sáu căn môn đều được gọi là các pháp vận hành mang tính hành động. Khi có điều đó, thì được gọi là tỉnh thức. Người quán xét như vậy được gọi là người có tỉnh giác trong khi tỉnh thức.

Apica rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā pañca koṭṭhāse jaggantopi jāgarite sampajānakārī nāma hoti.

Moreover, one who divides the day and night into six portions and keeps awake for five portions is also called one who acts with clear comprehension in regard to wakefulness.

Hơn nữa, người thức năm phần trong sáu phần của ngày đêm cũng được gọi là người có tỉnh giác trong khi tỉnh thức.

Vimuttāyatanasīsena dhammaṃ desentopi bāttiṃsatiracchānakathaṃ pahāya dasakathāvatthunissitaṃ sappāyakathaṃ kathentopi bhāsite sampajānakārī nāma.

One who teaches the Dhamma by way of the liberation-elements, abandoning the thirty-two trivial talks and engaging in suitable talk focused on the ten topics of discussion (dasakathāvatthu), is called one who acts with clear comprehension in regard to speaking (bhāsite sampajānakārī).

Người thuyết pháp theo phương cách giải thoát, từ bỏ ba mươi hai loại chuyện thế gian, chỉ nói những câu chuyện thích hợp liên quan đến mười đề tài nói chuyện, cũng được gọi là người có tỉnh giác trong khi nói.

Aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu cittaruciyaṃ manasikāraṃ pavattentopi dutiyaṃ jhānaṃ samāpannopi tuṇhībhāve sampajānakārī nāma.

One who directs his attention (manasikāra) with mental inclination towards the thirty-eight meditation objects, or one who has attained the second jhāna, is called one who acts with clear comprehension in regard to silence (tuṇhībhāve sampajānakārī).

Người vận hành sự tác ý với sự ưa thích tâm trong ba mươi tám đối tượng, hoặc người đã nhập nhị thiền, cũng được gọi là người có tỉnh giác trong khi im lặng.

Dutiyañhi jhānaṃ vacīsaṅkhāravirahato visesato tuṇhībhāvo nāma.

For the second jhāna, due to the absence of verbal formations (vacīsaṅkhāra), is specifically called silence.

Thật vậy, nhị thiền được gọi đặc biệt là sự im lặng vì không có hành động lời nói.

Rūpadhammasseva pavattiākāravisesā abhikkamādayoti vuttaṃ ‘‘rūpakkhandhasseva samudayo ca vayo ca nīharitabbo’’ti.

It is said that the special modes of occurrence of the rūpa-aggregate itself, such as advancing, are to be understood as “the arising and ceasing of the rūpa-aggregate itself.” (‘‘rūpakkhandhasseva samudayo ca vayo ca nīharitabbo’’ti)

Các trạng thái đặc biệt của sự vận hành của pháp sắc như đi tới, v.v., được nói là “sự tập khởi và hoại diệt của sắc uẩn cần được nắm giữ”.

Sesaṃ vuttanayameva.

The rest is as explained.

Phần còn lại cũng theo cách đã nói.

1166

Catusampajaññapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the chapter on the Fourfold Clear Comprehension is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về bốn loại tỉnh giác.

1167

Paṭikūlamanasikārapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Recollection of the Repulsive

Giải thích về chương tác ý ghê tởm

1168

110. Paṭikūlamanasikāravasenāti (dī. ni. ṭī. 2.377) jigucchanīyatāya.

“By way of recollection of the repulsive” (Paṭikūlamanasikāravasenā) means by way of loathsomeness.

110. Theo cách tác ý ghê tởm (Dī. Nī. Ṭī. 2.377) là do tính chất đáng ghê tởm.

Paṭikūlameva paṭikūlaṃ yo paṭikūlasabhāvo paṭikūlākāro, tassa manasikaraṇavasena.

The repulsive itself is repulsiveness, that nature of repulsiveness, that mode of repulsiveness, by way of recollecting it.

Chính cái ghê tởm, cái bản chất ghê tởm, cái trạng thái ghê tởm, theo cách tác ý về điều đó.

Antarenapi hi bhāvavācinaṃ saddaṃ bhāvattho viññāyati yathā ‘‘paṭassa sukka’’nti.

For even without a word expressing state of being, the meaning of state of being is understood, as in “the whiteness of the cloth.”

Thật vậy, ngay cả khi không có từ chỉ bản chất, bản chất vẫn được hiểu, như “màu trắng của vải” (paṭassa sukkaṃ).

Yasmā visuddhimagge (visuddhi. 1.182-183) vuttaṃ, tasmā tattha taṃsaṃvaṇṇanāyañca vuttanayena veditabbaṃ.

Since it is stated in the Visuddhimagga, it should be understood according to the explanation given there.

Vì đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.182-183), nên cần được hiểu theo cách đã nói trong đó và trong phần giải thích của nó.

Vatthādīhi pasibbakākārena bandhitvā kataṃ āvaṭanaṃ putoḷi.

An enclosure made by tying with cloth, etc., in a sewn manner, is a “sack” (putoḷi).

Sự bao bọc được tạo ra bằng cách buộc lại như một cái túi bằng vải, v.v., là cái túi da (putoḷi).

Vibhūtākāroti paṇṇattiṃ samatikkamitvā asubhabhāvassa upaṭṭhitākāro.

“Manifest mode” (Vibhūtākāro) is the mode in which the impure nature is presented, transcending mere concept.

Trạng thái rõ ràng là trạng thái mà tính chất bất tịnh được hiện hữu, vượt qua khái niệm.

Iti-saddassa ākāratthataṃ dassento ‘‘eva’’nti vatvā taṃ kāraṇaṃ sarūpato dassento ‘‘kesādipariggahaṇenā’’ti āha.

Showing that the word ‘iti’ has the meaning of mode, it says “evaṃ” (thus), and then, showing that cause in its own nature, it says “by comprehending hair, etc.” (‘‘kesādipariggahaṇenā’’ti āha).

Để chỉ ra rằng từ “iti” có nghĩa là trạng thái, sau khi nói “như vậy”, để chỉ ra nguyên nhân theo bản chất, đã nói “bằng cách quán xét tóc, v.v.”.

1169

Paṭikūlamanasikārapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the chapter on Recollection of the Repulsive is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về chương tác ý ghê tởm.

1170

Dhātumanasikārapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Recollection of the Elements

Giải thích về chương tác ý về các giới

1171

111. Dhātumanasikāravasenāti pathavīdhātuādikā catasso dhātuyo ārabbha pavattabhāvanāmanasikāravasena, catudhātuvavatthānavasenāti attho.

“By way of recollection of the elements” (Dhātumanasikāravasenā) means by way of the development and recollection that occurs with respect to the four elements beginning with the earth element; that is, by way of the analysis of the four elements.

111. Theo cách tác ý về các giới có nghĩa là theo cách tác ý về sự tu tập phát sinh dựa trên bốn giới như địa giới, v.v., tức là theo cách phân biệt bốn giới.

Dhātumanasikāro dhātukammaṭṭhānaṃ catudhātuvavatthānanti hi atthato ekaṃ.

For recollection of the elements, the meditation subject of the elements, and the analysis of the four elements are one in meaning.

Tác ý về các giới, đề mục thiền về các giới, phân biệt bốn giới – về mặt ý nghĩa thì chúng là một.

Goghātakoti jīvikatthāya gunnaṃ ghātako.

“Cattle butcher” (Goghātako) is one who slaughters cattle for a living.

Người giết bò là người giết bò để kiếm sống.

Antevāsikoti kammakaraṇavasena tassa samīpavāsī.

“Disciple” (Antevāsiko) is one who lives near him for the purpose of work.

Học trò là người sống gần người đó để làm việc.

Ṭhita-saddo ‘‘ṭhito vā’’tiādīsu (dī. ni. 1.263; a. ni. 5.28) ṭhānasaṅkhātairiyāpathasamaṅgitāya, ṭhā-saddassa vā gativinivattiatthatāya aññattha ṭhapetvā gamanaṃ sesairiyāpathasamaṅgitāya bodhako, idha pana yathā tathā rūpakāyassa pavattiākārabodhako adhippetoti āha ‘‘catunnaṃ iriyāpathānaṃ yena kenaci ākārena ṭhitattā yathāṭhita’’nti.

The word “standing” (Ṭhita) in phrases such as “or standing” (ṭhito vā) signifies being endowed with the posture called standing, or since the root “ṭhā” means to cease motion, it indicates being endowed with the remaining postures apart from walking; but here, it is intended to denote the mode of occurrence of the physical body in any way whatsoever, hence it says, “by being in any one of the four postures, as it stands” (‘‘catunnaṃ iriyāpathānaṃ yena kenaci ākārena ṭhitattā yathāṭhita’’nti).

Từ ṭhita trong các câu như “ṭhito vā” (Dī. Nī. 1.263; A. Nī. 5.28) chỉ sự có mặt của tư thế đứng; hoặc từ ṭhā có nghĩa là ngừng chuyển động, nên nó chỉ sự có mặt của các tư thế khác ngoài đi. Nhưng ở đây, nó được hiểu là chỉ trạng thái vận hành của thân sắc theo bất kỳ cách nào, nên đã nói “do đứng yên theo bất kỳ trạng thái nào trong bốn tư thế, nên là yathāṭhita”.

Tattha ākārenāti ṭhānādinā rūpakāyassa pavattiākārena.

Therein, “by mode” (ākārenā) means by the mode of occurrence of the physical body, such as standing.

Trong đó, ākārena là theo trạng thái vận hành của thân sắc như đứng, v.v.

Ṭhānādayo hi iriyāpathasaṅkhātāya kāyikakiriyāya patho pavattimaggoti ‘‘iriyāpatho’’ti vuccanti.

For standing and so forth are called “postures” (iriyāpatho) because they are the path, the mode of occurrence, of bodily action known as posture.

Thật vậy, đứng, v.v., được gọi là “iriyāpatho” (tư thế) vì chúng là con đường, là cách vận hành của hành động thân thể được gọi là tư thế.

Yathāṭhitanti yathāpavattaṃ.

“As it stands” (Yathāṭhitaṃ) means as it occurs.

Yathāṭhitaṃ là như đã vận hành.

Yathāvuttaṭṭhānamevettha ‘‘paṇidhāna’’nti adhippetanti āha ‘‘yathāṭhitattā ca yathāpaṇihita’’nti.

It says, “by being as it stands, and as it is directed” (‘‘yathāṭhitattā ca yathāpaṇihita’’nti), intending that the meaning of “direction” (paṇidhāna) here is the very state of standing mentioned before.

Nơi đã nói ở đây được hiểu là “paṇidhānaṃ” (sự sắp đặt), nên đã nói “do yathāṭhita và yathāpaṇihita”.

Ṭhitanti vā kāyassa ṭhānasaṅkhātairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ.

Alternatively, “standing” (Ṭhitaṃ) indicates the connection of the body, which consists of rūpa-dhamma, with the posture called standing.

Hoặc ṭhitaṃ là sự chỉ rõ sự kết hợp của thân với tư thế đứng.

Paṇihitanti tadaññairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ.

“Directed” (Paṇihitaṃ) indicates the connection with other postures.

Paṇihitaṃ là sự chỉ rõ sự kết hợp với các tư thế khác.

Ṭhitanti vā kāyasaṅkhātānaṃ rūpadhammānaṃ tasmiṃ tasmiṃ khaṇe sakiccavasena avaṭṭhānaparidīpanaṃ.

Alternatively, “standing” (Ṭhitaṃ) indicates the persistence of the rūpa-dhamma, which constitute the body, at each moment according to its function.

Hoặc ṭhitaṃ là sự chỉ rõ sự tồn tại của các pháp sắc được gọi là thân trong từng khoảnh khắc theo phận sự của chúng.

Paṇihitanti paccayakiccavasena tehi tehi paccayehi pakārato nihitaṃ paṇihitanti evampettha attho veditabbo.

“Directed” (Paṇihitaṃ) means that which is placed in various ways by various conditions for the purpose of conditions; such is the meaning to be understood here.

Paṇihitaṃ là được sắp đặt một cách đặc biệt bởi các duyên khác nhau theo phận sự duyên khởi. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.

Paccavekkhatīti pati pati avekkhati, ñāṇacakkhunā vinibbhujitvā visuṃ visuṃ passati.

“He reviews” (Paccavekkhatī) means he looks again and again; he discerns and sees distinctly with the eye of wisdom.

Paccavekkhati là quán xét từng cái một, phân tích và nhìn thấy riêng biệt bằng tuệ nhãn.

1172

Idāni vuttamevatthaṃ bhāvatthavibhāvanavasena dassetuṃ ‘‘yathā goghātakassā’’tiādi vuttaṃ.

Now, in order to illustrate the meaning already stated by way of explaining the state of being, it is said “just as for a cattle butcher” (‘‘yathā goghātakassā’’tiādi) and so forth.

Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa đã nói bằng cách làm rõ bản chất của chúng, đã nói “như người giết bò, v.v.”.

Tattha posentassāti maṃsūpacayaparibrūhanāya kuṇḍakabhattakappāsaṭṭhiādīhi saṃvaḍḍhentassa.

Therein, “while nourishing” (posentassā) means while fostering with husked rice, cotton seeds, etc., for the purpose of accumulation and increase of flesh.

Trong đó, posentassa là người nuôi dưỡng bằng cám, cơm, hạt bông, v.v., để tăng trưởng thịt.

Vadhitaṃ matanti hiṃsitaṃ hutvā mataṃ.

“Killed and dead” (Vadhitaṃ mataṃ) means having been harmed, it is dead.

Vadhitaṃ mataṃ là bị giết chết.

Matanti ca matamattaṃ.

And “dead” (Mataṃ) means merely dead.

Mataṃ là chỉ cái chết.

Tenevāha ‘‘tāvadevā’’ti.

Therefore it says, “immediately” (‘‘tāvadevā’’ti).

Chính vì thế đã nói “ngay lập tức”.

Gāvīti saññā na antaradhāyati yāni aṅgapaccaṅgāni yathāsanniviṭṭhāni upādāya gāvīsamaññā matamattāyapi gāviyā, tesaṃ taṃsannivesassa avinaṭṭhattā.

“The perception ‘cow’ does not disappear” (Gāvīti saññā na antaradhāyati), because the arrangement of those limbs and minor parts, by which the designation ‘cow’ is made for even a merely dead cow, remains undestroyed.

Nhận thức là bò không biến mất vì những chi phần và bộ phận cấu thành nên cái tên bò vẫn còn nguyên vẹn, ngay cả khi con bò đã chết.

Vilīyanti bhijjanti vibhujjantīti bīlā bhāgā va-kārassa ba-kāraṃ, i-kārassa ī-kāraṃ katvā.

They crumble, break, and come apart, hence bīlā (parts), by changing 'va' to 'ba' and 'i' to 'ī'.

Vilīyanti (tan rã), bhijjanti (tan vỡ), vibhujjanti (phân tán) – đó là bīlā (các phần), với chữ 'va' biến thành 'ba', và chữ 'i' biến thành 'ī'.

Bīlasoti bīlaṃ bīlaṃ katvā.

Bīlaso means making part by part.

Bīlaso nghĩa là từng phần, từng phần.

Vibhajitvāti aṭṭhisaṅghāṭato maṃsaṃ vivecetvā, tato vā vivecitamaṃsaṃ bhāgaso katvā.

Vibhajitvā means having separated the flesh from the skeleton, or having divided the separated flesh into parts.

Vibhajitvā nghĩa là tách thịt ra khỏi bộ xương, hoặc sau đó chia thịt đã tách thành từng phần.

Tenevāha ‘‘maṃsasaññā pavattatī’’ti.

Therefore, it is said, “the perception of flesh arises.”

Vì thế,^* nói: "tưởng về thịt khởi lên."

Pabbajitassapi apariggahitakammaṭṭhānassa.

Pabbajitassa (for a renunciant) also means one who has not taken up the meditation object.

Ngay cả đối với người xuất gia chưa nắm giữ đề mục thiền định.

Ghanavinibbhoganti santatisamūhakiccaghanānaṃ vinibbhujanaṃ vivecanaṃ.

Ghanavinibbhoga means the analysis and separation of the solidity of continuity, aggregation, and function.

Ghanavinibbhoga (sự phân tích khối đặc) nghĩa là sự phân tích, sự tách rời các khối đặc của sự liên tục, của tập hợp, và của chức năng.

Dhātuso paccavekkhatoti ghanavinibbhogakaraṇena dhātuṃ dhātuṃ pathavīādidhātuṃ visuṃ visuṃ katvā paccavekkhantassa.

Dhātuso paccavekkhato (for one who contemplates by way of elements) means for one who contemplates, having separated each element—the earth element and so forth—by performing the analysis of solidity.

Dhātuso paccavekkhato (người quán xét theo từng yếu tố) nghĩa là người quán xét từng yếu tố, từng yếu tố, tức là từng yếu tố đất, v.v., riêng biệt, bằng cách thực hiện sự phân tích khối đặc.

Sattasaññāti attānudiṭṭhivasena pavattā saññāti vadanti, vohāravasena pavattasattasaññāyapi tadā antaradhānaṃ yuttameva yāthāvato ghanavinibbhogassa sampādanato.

They say sattasaññā (the perception of a being) is a perception that arises by way of the view of self. Even the perception of a being that arises by way of conventional usage is indeed suitable to disappear then, due to the actual accomplishment of the analysis of solidity.

Họ nói rằng tưởng về chúng sinh là tưởng khởi lên theo quan kiến về tự ngã. Ngay cả tưởng về chúng sinh khởi lên theo cách dùng thông thường cũng biến mất vào lúc đó là hợp lý, vì sự phân tích khối đặc một cách chân thực đã được thực hiện.

Evañhi sati yathāvuttaopammatthena upameyyattho aññadatthu saṃsandati sameti.

Thus, the meaning to be likened accords and agrees perfectly with the stated simile.

Thật vậy, khi điều này xảy ra, ý nghĩa được ví von hoàn toàn phù hợp và tương ứng với ý nghĩa của ví dụ đã nêu.

Tenevāha ‘‘dhātuvaseneva cittaṃ santiṭṭhatī’’ti.

Therefore, it is said, “the mind becomes established by way of the elements.”

Vì thế,^* nói: "tâm an trú theo phương diện các yếu tố."

Dakkhoti cheko taṃtaṃsamaññāya kusalo, yathājāte sūnasmiṃ naṅguṭṭhakhuravisāṇādivante aṭṭhimaṃsādiavayavasamudāye avibhatte gāvīsamaññā, na vibhatte, vibhatte pana aṭṭiṃmaṃsādiavayavasamaññāti jānanako.

Dakkho (skillful) means an expert, proficient in specific designations; one who knows that in an unbutchered cow, which is born with a tail, hooves, horns, etc., and is an undifferentiated aggregate of limbs like bones and flesh, there is the designation 'cow,' but not when it is butchered; and when butchered, there are designations like 'bones,' 'flesh,' and so forth.

Dakkho (khéo léo) nghĩa là khéo léo, thành thạo về các danh xưng khác nhau; người biết rằng đối với một con bò vừa mới sinh, với đuôi, móng, sừng, v.v., là một tập hợp các chi thể như xương, thịt, v.v., chưa phân chia thì có danh xưng là bò, nhưng khi đã phân chia thì không có, mà có danh xưng là các chi thể như xương, thịt, v.v.

Catumahāpatho viya catuiriyāpathoti gāviyā ṭhitacatumahāpatho viya kāyassa pavattimaggabhūto catubbidho iriyāpatho.

Catumahāpatho viya catuiriyāpatho (the four postures like a crossroads) refers to the four kinds of postures, which are the modes of movement of the body, just like the crossroads where the cow stands.

Catumahāpatho viya catuiriyāpatho (bốn oai nghi như bốn ngã tư đường) nghĩa là bốn loại oai nghi là con đường hoạt động của thân, giống như bốn ngã tư đường mà con bò đứng.

Yasmā visuddhimagge (visuddhi. 1.306) vitthāritā, tasmā tattha taṃsaṃvaṇṇanāyañca (visuddhi. mahāṭī. 1.306) vuttanayeneva veditabbā.

Since they are elaborated upon in the Visuddhimagga, they should be understood in the manner stated there and in its commentary.

Vì^* đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo 1.306), nên cần phải hiểu theo phương pháp được nói đến trong đó và trong chú giải của nó (Visuddhi. Mahāṭī. 1.306).

1173

Dhātumanasikārapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the chapter on contemplating the elements is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về quán niệm các yếu tố.

1174

Navasivathikapabbavaṇṇanā

Description of the Chapter on the Nine Charnel Ground Contemplations

Giải thích về chín phần nghĩa địa

1175

112. Sivathikāya apaviddhauddhumātakādipaṭisaṃyuttānaṃ odhiso pavattānaṃ kathānaṃ tadabhidheyyānañca uddhumātakādiasubhabhāgānaṃ sivathikapabbānīti saṅgītikārehi gahitasamaññā.

112. The compilers of the Canon designated the accounts relating to the bloated corpse and so forth, found in the charnel ground, and their corresponding parts—the repulsive aspects like the bloated corpse—as the charnel ground chapters (sivathikapabbāni).

112. Các phần nghĩa địa là danh xưng được các vị kết tập kinh điển đặt ra cho những bài kinh liên quan đến các thi thể bị vứt bỏ ở nghĩa địa như thi thể sình chướng, v.v., và cho những phần bất tịnh như thi thể sình chướng, v.v., là đối tượng của những bài kinh đó, được trình bày một cách có giới hạn.

Tenāha ‘‘sivathikapabbehi vibhajitu’’nti.

Hence, it is said, “to divide by the charnel ground chapters.”

Vì thế,^* nói: "phân tích bằng các phần nghĩa địa."

Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ.

Uddhaṃ jīvitapariyādānā means after the cessation of life, beyond death.

Uddhaṃ jīvitapariyādānā (sau khi mạng sống chấm dứt) nghĩa là sau khi mạng sống đã hết, sau khi chết.

Samuggatenāti uṭṭhitena.

Samuggatenā means having arisen.

Samuggatenā (đã nổi lên) nghĩa là đã nổi lên.

Uddhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā.

Uddhumātattā means being bloated, puffed up, swollen.

Uddhumātattā (do sình chướng) nghĩa là do sình chướng lên, do phồng lên.

Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ vinīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃvinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti (dha. sa. 616).

Nīlaṃ vinīlaṃ refers to a blue color mixed and altered by white and red, or a blue that is a transformation of the previous color. The word vinīlaka is said with the addition of the 'ka' suffix, without a difference in meaning, just like "pītakaṃ lohitakaṃ" (yellowish, reddish).

Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ vinīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃvinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti. Màu xanh bị lẫn lộn, bị biến đổi bởi màu trắng và đỏ là vinīla (xanh tím), hoặc màu xanh đã biến đổi từ màu sắc ban đầu là vinīla. Chỉ riêng vinīla được gọi là vinīlaka (xanh tím) với việc thêm hậu tố ‘ka’ để kéo dài từ, vì không có sự khác biệt về ý nghĩa, giống như ‘pītakaṃ lohitakaṃ’ (vàng, đỏ).

Paṭikūlakattāti jigucchanīyattā.

Paṭikūlakattā means because of being repulsive.

Paṭikūlakattā (do ghê tởm) nghĩa là do đáng ghê tởm.

Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213; mahāva. 285).

Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakaṃ is stated to show that this 'ka' suffix also denotes depreciation, just as in "pāpako kittisaddo abbhuggacchatī" (a bad reputation arises).

Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti. Để chỉ ra rằng hậu tố ‘ka’ này có ý nghĩa khinh miệt,^* nói: "vinīla (xanh tím) đáng ghê tởm là vinīlaka", giống như "tiếng xấu nổi lên" (Dī. Ni. 3.316; A. Ni. 5.213; Mahāva. 285).

Paribhinnaṭṭhānehi kākakaṅkādīhi.

Paribhinnaṭṭhānehi means by crows, vultures, and so forth.

Paribhinnaṭṭhānehi (bởi những chỗ bị rách nát) bởi quạ, diều hâu, v.v.

Vissandamānaṃ pubbanti vissavantaṃ pubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho.

Vissandamānaṃ pubbaṃ means oozing pus, that is, pus flowing here and there.

Vissandamānaṃ pubbanti vissavantaṃ pubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho. Mủ chảy ra nghĩa là mủ rỉ ra, tức là mủ chảy nhỏ giọt ở chỗ này chỗ kia.

Tathābhāvanti vissandamānapubbabhāvaṃ.

Tathābhāvaṃ means the state of oozing pus.

Tathābhāva (trạng thái như vậy) nghĩa là trạng thái mủ chảy ra.

1176

So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu.

So bhikkhū (that bhikkhu) refers to the bhikkhu who is mentioned as "would see a body discarded in the charnel ground."

So bhikkhū (Tỳ-kheo đó) là Tỳ-kheo được nói đến là "thấy một thi thể bị vứt bỏ ở nghĩa địa".

Upasaṃharati sadisataṃ.

Upasaṃharati means he applies it to himself as similar.

Upasaṃharati (liên hệ) sự tương đồng.

Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.

Ayampi kho and so forth is a demonstration of the manner of application.

Ayampi khotiādi (thân này cũng vậy, v.v.) là cách chỉ ra sự liên hệ.

Āyūti rūpajīvitindriyaṃ, arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva.

Āyū (life) here refers to the life faculty of matter, while the life faculty of the immaterial is associated with consciousness.

Āyū (tuổi thọ) là sắc mạng quyền; ở đây, vô sắc mạng quyền chỉ là sự vận hành của thức.

Usmāti kammajatejo.

Usmā (heat) refers to kamma-produced energy.

Usmā (nhiệt) là nghiệp sinh hỏa đại.

Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtikasabhāvo, na āyuādīnaṃ avigame viya mattasoti adhippāyo.

Evaṃpūtikasabhāvo (having such a putrid nature) means having such an exceedingly putrid nature, implying not just a little, as is the case when life and the other elements have not yet ceased.

Evaṃpūtikasabhāvo (bản chất thối nát như vậy) nghĩa là bản chất cực kỳ thối nát như vậy, ý muốn nói không phải ở mức độ vừa phải như khi tuổi thọ, v.v., chưa mất.

Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evaṃuddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.

Evaṃbhāvī (will become such) is stated, meaning "will become such, having such characteristics as bloat."

Sẽ trở thành như vậy, nên nói evaṃbhāvī (sẽ như vậy), tức là "sẽ trở thành sình chướng, v.v., như vậy."

1177

Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā.

Luñcitvā luñcitvā means having plucked off again and again.

Luñcitvā luñcitvā (từng mảng, từng mảng) nghĩa là nhổ ra, nhổ ra.

Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ.

Sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ means endowed here and there with residual and remaining flesh and blood, because it has not been eaten completely.

Sesāvasesamaṃsalohitayutta (còn lại thịt và máu sót lại) nghĩa là còn lại thịt và máu sót lại ở chỗ này chỗ kia, do chưa bị ăn hết hoàn toàn.

Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha.

Aññena hatthaṭṭhikaṃ signifies that the dispersal of the hand bones is without distinction. To show their complete dispersal, it is said, "even the sixty-four kinds."

Aññena hatthaṭṭhika (xương tay khác) làm sáng tỏ sự phân tán của xương tay một cách không đặc biệt. Để chỉ ra sự phân tán hoàn toàn của chúng,^* nói: "cả sáu mươi bốn loại, v.v."

Terovassikānīti tirovassaṃ gatāni.

Terovassikānī means those that have passed a year.

Terovassikānī (đã qua ba năm) nghĩa là đã qua ba năm.

Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti.

He states that these are those that have exceeded a year, saying, "atikkantasaṃvaccharānī" (having passed beyond a year).

Chúng đã qua một năm, nên^* nói: "đã qua một năm."

Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvoti so yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha.

Here, putridity (pūtibhāva) means decomposition due to old age and the loss of solidity. To show how this occurs, he states "abbhokāse" and so forth.

Sự thối nát ở đây là sự tan nát do mất đi tính khối đặc vì đã cũ. Để chỉ ra điều đó xảy ra như thế nào,^* nói: "ở ngoài trời, v.v."

Khajjamānatādivasena dutiyasivathikapabbādīnaṃ vavatthitatthā vuttaṃ ‘‘khajjamānādīnaṃ vasena yojanā kātabbā’’ti.

It is said, "the application should be made by way of being eaten and so forth," referring to the arrangement of the second charnel ground contemplation and so forth by way of being eaten.

"Yojanā kātabbā" (nên kết hợp) được nói đến để sắp xếp các phần nghĩa địa thứ hai, v.v., theo cách bị ăn, v.v.

1178

Navasivathikapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the nine charnel ground contemplations is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về chín phần nghĩa địa.

1179

Imāneva dveti avadhāraṇena appanākammaṭṭhānaṃ tattha niyameti aññapabbesu tadabhāvato.

Imāneva dve (only these two) emphasizes and restricts the absorption meditation object to these, because it is absent in the other chapters.

Imāneva dve (chỉ hai điều này) bằng cách xác định rõ,^* quy định đề mục thiền định an tịnh ở đó, vì điều đó không có ở các phần khác.

Yato hi eva-kāro, tato aññattha niyameti, tena pabbadvayassa vipassanākammaṭṭhānatāpi appaṭisiddhāti daṭṭhabbā aniccādidassanato.

Since the particle 'eva' is used, it restricts it to elsewhere. Therefore, it should be understood that the nature of these two chapters as vipassanā meditation objects is also not denied, due to seeing impermanence and so forth.

Vì có từ ‘eva’, nên^* quy định ở chỗ khác, do đó tính chất đề mục thiền định quán của hai phần cũng không bị bác bỏ, cần phải hiểu như vậy từ việc quán xét vô thường, v.v.

Saṅkhāresu ādīnavavibhāvanāni sivathikapabbānīti āha ‘‘sivathikānaṃ ādīnavānupassanāvasena vuttattā’’ti.

He states that the charnel ground contemplations are elucidations of the danger in conditioned phenomena, saying, "because the charnel ground contemplations are stated by way of contemplating danger."

Các phần nghĩa địa là sự quán chiếu về sự nguy hiểm trong các hành, nên^* nói: "do được nói đến theo cách quán chiếu về sự nguy hiểm của các nghĩa địa."

Iriyāpathapabbādīnaṃ anappanāvahatā pākaṭā evāti ‘‘sesāni dvādasāpī’’ti vuttaṃ.

That the postures and other chapters do not lead to absorption is evident, hence it is said, "all the remaining twelve."

Tính chất không dẫn đến an tịnh của các phần oai nghi, v.v., là rõ ràng, nên^* nói: "cả mười hai phần còn lại."

Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.

Whatever is not differentiated in meaning here is easy to understand.

Điều gì ở đây không được phân chia theo ý nghĩa, điều đó là rất dễ hiểu.

1180

Kāyānupassanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The description of the contemplation of the body is concluded.

Hoàn thành phần giải thích về quán niệm thân.

1181

Vedanānupassanāvaṇṇanā

Description of the Contemplation of Feeling

Giải thích về quán niệm thọ

1182

113. Sukhaṃ vedananti ettha sukhayatīti sukhā, sampayuttadhamme kāyañca laddhassāde karotīti attho.

113. In sukhaṃ vedanaṃ (pleasant feeling), sukhā (pleasant) means that which gives pleasure, that is, it makes the associated phenomena and the body experience satisfaction.

113. Trong sukhaṃ vedana (thọ lạc), sukhā (lạc) nghĩa là làm cho các pháp tương ưng và thân có được sự thỏa thích.

Suṭṭhu vā khādati, khanati vā kāyikaṃ cetasikañca ābādhanti sukhā.

Or, it thoroughly destroys or digs out bodily and mental affliction, hence sukhā.

Hoặc sukha (lạc) nghĩa là ăn ngon, hoặc đào sâu các bệnh tật về thân và tâm.

Sukaraṃ okāsadānaṃ etissāti sukhāti apare.

Others say sukhā because it gives easy opportunity to this.

Những người khác nói sukha (lạc) là dễ dàng tạo cơ hội cho nó.

Vedayati ārammaṇarasaṃ anubhavatīti vedanā.

Vedanā (feeling) means that which feels, that which experiences the taste of the object.

Vedanā (thọ) nghĩa là cảm nhận, trải nghiệm vị của đối tượng.

Vedayamānoti anubhavamāno.

Vedayamāno means experiencing.

Vedayamāno (đang cảm nhận) nghĩa là đang trải nghiệm.

Kāmantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ iriyāpathapabbe vuttameva.

Whatever needs to be said regarding kāma and so forth has already been stated in the chapter on postures.

Những gì cần nói trong kāma (dục), v.v., đã được nói trong phần oai nghi.

Sampajānassa vediyanaṃ sampajānavediyanaṃ.

Sampajānavediyanaṃ is the feeling of one who understands.

Sự cảm nhận của người có chánh niệm là sampajānavediyanaṃ (sự cảm nhận có chánh niệm).

1183

‘‘Vohāramattaṃ hotī’’ti etena ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti idaṃ vohāramattanti dasseti.

By “it is merely a conventional expression,” it shows that "experiencing a pleasant feeling, I experience a pleasant feeling" is merely a conventional expression.

Với câu "chỉ là cách dùng thông thường",^* chỉ ra rằng "khi cảm nhận thọ lạc, tôi cảm nhận thọ lạc" chỉ là cách dùng thông thường.

Vatthuārammaṇāti rūpādiārammaṇā.

Vatthuārammaṇā means objects like sights and sounds.

Vatthuārammaṇā (đối tượng là căn cứ) nghĩa là đối tượng là sắc, v.v.

Rūpādiārammaṇañhi vedanāya pavattiṭṭhānatāya ‘‘vatthū’’ti adhippetaṃ.

Indeed, an object like sights and sounds is considered "vatthu" (basis) because it is the place where feeling arises.

Đối tượng là sắc, v.v., được coi là "vatthu" (căn cứ) vì đó là nơi khởi lên của thọ.

Assāti bhaveyya.

Assā means it would be.

Assā (có thể có) nghĩa là có thể có.

Dhammavinimuttassa aññassa kattu abhāvato dhammasseva kattubhāvaṃ dassento ‘‘vedanāva vedayatī’’ti āha.

To show that only feeling is the doer, as there is no other doer apart from phenomena, it is said, “feeling itself feels.”

Vì không có tác nhân nào khác ngoài pháp, để chỉ ra pháp là tác nhân,^* nói: "chính thọ cảm nhận."

Nitthunantoti.

Nitthunanto means sighing.

Nitthunanto (rên rỉ).

Balavato vedanāvegassa nirodhane ādīnavaṃ disvā tassa avasaradānavasena nitthunanto.

Sighing by giving opportunity to the strong surge of feeling, having seen the danger in suppressing it.

Rên rỉ do thấy sự nguy hiểm trong việc ngăn chặn cơn đau mạnh mẽ và do nhường chỗ cho nó.

Vīriyasamataṃ yojetvāti adhivāsanavīriyassa adhimattattā tassa hāpanavasena samādhinā samarasatāpādanena vīriyasamataṃ yojetvā.

Vīriyasamataṃ yojetvā (having yoked the balance of effort) means having balanced the effort, by reducing the excessive effort of endurance, thereby achieving equipoise with concentration.

Vīriyasamataṃ yojetvā (kết hợp sự quân bình của tinh tấn) nghĩa là kết hợp sự quân bình của tinh tấn bằng cách giảm bớt sự tinh tấn quá mức của tinh tấn chịu đựng và đạt được sự quân bình với định.

Saha paṭisambhidāhīti lokuttarapaṭisambhidāhi saha.

Saha paṭisambhidāhī means together with the supramundane analytical knowledges.

Saha paṭisambhidāhī (cùng với các tuệ phân tích) nghĩa là cùng với các tuệ phân tích siêu thế.

Lokiyānampi vā sati uppattikāle tattha samatthataṃ sandhāyāha ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti.

Or, having in mind the ability of even worldlings at the time of arising there, he says, ‘together with the paṭisambhidās.’

Hoặc, khi nói về khả năng của những người thế gian vào thời điểm tái sinh, (văn bản) nói “cùng với các tuệ phân tích (paṭisambhidā)”.

Samasīsīti vārasamasīsī hutvā, paccavekkhaṇavārassa anantaravāre parinibbāyīti attho.

‘ Samasīsī’ means having become ‘equal in head’ with the turn of introspection, one attains parinibbāna in the very next turn.

Samasīsī (ngang đầu) có nghĩa là, sau khi đạt đến sự ngang bằng của các thời kỳ, vị ấy nhập Niết Bàn vào thời kỳ ngay sau thời kỳ quán xét.

1184

Yathā ca sukhaṃ, evaṃ dukkhanti yathā ‘‘sukhaṃ vedayatī’’tiādinā sampajānavediyanaṃ sandhāya vuttaṃ, evaṃ dukkhampi.

‘ Just as pleasure, so also pain’ means just as it is said with reference to conscious feeling, such as ‘one feels pleasure’, so also with pain.

Cũng như lạc, vậy khổ – như đã nói về cảm thọ lạc một cách tỉnh giác qua câu “cảm thọ lạc”, thì khổ cũng vậy.

Tattha dukkhayatīti dukkhā, sampayuttadhamme kāyañca pīḷeti vibādhatīti attho.

Among these, ‘it causes pain’ means dukkha, it oppresses and afflicts the body along with the associated phenomena.

Ở đó, dukkhā (khổ) có nghĩa là làm đau đớn, làm chướng ngại các pháp tương ưng và thân.

Duṭṭhuṃ vā khādati, khanati vā kāyikaṃ cetasikañca sātanti dukkhā.

Or, it badly consumes or digs into bodily and mental comfort, thus dukkha.

Hoặc, nó ăn mòn, hoặc nó đào bới sự dễ chịu về thân và tâm, do đó gọi là dukkhā.

Dukkaraṃ okāsadānaṃ etissāti dukkhāti apare.

Others say, ‘it is difficult to give scope to this’, thus dukkha.

Những người khác nói rằng, dukkhā là vì khó cho nó một cơ hội.

Arūpakammaṭṭhānanti arūpapariggahaṃ, arūpadhammamukhena vipassanābhinivesanti attho.

‘ Formless meditation object’ means the comprehension of the formless, meaning the immersion in insight through the medium of formless phenomena.

Đề mục thiền vô sắc (arūpakammaṭṭhāna) có nghĩa là sự quán xét vô sắc, sự chuyên chú vào tuệ quán thông qua các pháp vô sắc.

Rūpakammaṭṭhānena pana samathābhinivesopi saṅgayhati, vipassanābhiniveso pana idhādhippetoti dassento āha.

By the meditation object of form, immersion in samatha is also included. However, showing that immersion in vipassanā is intended here, he says:

Tuy nhiên, với đề mục thiền sắc (rūpakammaṭṭhāna), sự chuyên chú vào định (samatha) cũng được bao gồm, nhưng ở đây, sự chuyên chú vào tuệ quán (vipassanā) là điều được đề cập, nên (văn bản) nói:

‘‘Rūpapariggaho arūpapariggahotipi etadeva vuccatī’’ti.

‘ The comprehension of form and the comprehension of the formless are also said to be this.’

“Sự quán xét sắc và sự quán xét vô sắc cũng được gọi là như vậy”.

Catudhātuvavatthānaṃ kathesīti etthāpi ‘‘yebhuyyenā’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ.

Here too, in ‘ he taught the discernment of the four elements’, the word ‘mostly’ should be brought in and connected.

Trong câu “kể về sự phân biệt bốn đại (catudhātuvavatthānaṃ kathesi)”, từ “yebhuyyena” (chủ yếu) cũng nên được đưa vào và liên kết.

Tadubhayanti catudhātuvavatthānassa saṅkhepavitthāradvayamāha.

‘ Both of these’ refers to the two, the brief and the detailed, discernment of the four elements.

Cả hai điều đó – (văn bản) nói về hai khía cạnh của sự phân biệt bốn đại: tóm tắt và chi tiết.

Saṅkhepamanasikāravasena mahāsatipaṭṭhāne, vitthāramanasikāravasena rāhulovāda- (ma. ni. 2.115-117) dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 174-175).

‘ In the way of brief attention’ in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta, ‘ in the way of detailed attention’ in the Rāhulovāda Sutta and Dhātuvibhaṅga Sutta.

Theo cách tác ý tóm tắt trong Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhāna), theo cách tác ý chi tiết trong Rāhulovāda (Trung Bộ 2.115-117), Dhātuvibhaṅga (Phân Tích 174-175), v.v.

1185

Yebhuyyaggahaṇena tadaññadhammavasenapi arūpakammaṭṭhānakathāya atthitā dīpitāti taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tividho hī’’tiādi vuttaṃ.

By the inclusion of ‘ mostly’, the existence of formless meditation object discourse by way of other phenomena is also indicated. To show this in detail, ‘ For there are three kinds’ and so forth are stated.

Bằng cách dùng từ “yebhuyya” (chủ yếu), sự hiện hữu của việc giảng về đề mục thiền vô sắc theo cách các pháp khác cũng được chỉ ra, và để trình bày điều đó một cách phân biệt, (văn bản) nói “thật vậy, có ba loại”.

Tattha abhinivesoti anuppaveso, ārambhoti attho.

Here, ‘ abhinivesa’ means entering, meaning undertaking.

Ở đó, abhiniveso có nghĩa là sự đi vào, sự bắt đầu.

Ārambhe eva hi ayaṃ vibhāgo, sammasanaṃ pana anavasesatova dhamme pariggahetvā vattati.

Indeed, this division exists only at the beginning; contemplation, however, proceeds by comprehending phenomena completely.

Thật vậy, sự phân biệt này chỉ có trong sự bắt đầu, còn sự quán xét thì diễn ra sau khi đã quán xét tất cả các pháp mà không bỏ sót điều gì.

Pariggahite rūpakammaṭṭhāneti idaṃ rūpamukhena vipassanābhinivesaṃ sandhāya vuttaṃ, arūpamukhena pana vipassanābhiniveso yebhūyyena samathayānikassa icchitabbo, so ca paṭhamaṃ jhānaṅgāni pariggahetvā tato paraṃ sesadhamme pariggaṇhāti.

‘ In the comprehended meditation object of form’ this is said with reference to immersion in insight through the medium of form. However, immersion in insight through the medium of the formless is mostly to be desired by one who is a samatha-yānika, and he first comprehends the jhāna factors and then other phenomena.

Trong đề mục thiền sắc đã được quán xét – điều này được nói đến khi đề cập đến sự chuyên chú vào tuệ quán thông qua sắc. Còn sự chuyên chú vào tuệ quán thông qua vô sắc thì chủ yếu được mong muốn bởi người đi theo con đường định (samathayānika), và người ấy trước tiên quán xét các chi thiền, sau đó quán xét các pháp còn lại.

Paṭhamābhinipātoti sabbe cetasikā cittāyattā cittakiriyabhāvena vuccantīti phasso cittassa paṭhamābhinipāto vutto, uppannaphasso puggalo, cittacetasikarāsi vā ārammaṇena phuṭṭho phassasahajātāya vedanāya taṃsamakālameva vedeti, phasso pana obhāsassa viya padīpo vedanādīnaṃ paccayaviseso hotīti purimakālo viya vuccati, yā tassa ārammaṇābhiniropanalakkhaṇatā vuccati.

‘ First impact’: since all mental factors are dependent on consciousness and are spoken of as consciousness-activities, contact is said to be the first impact of consciousness. The person in whom contact has arisen, or the aggregate of consciousness and mental factors, having contacted the object, feels it simultaneously with the feeling co-arising with contact. However, contact, like a lamp for light, is a specific condition for feeling and so on, and is spoken of as an earlier time, which is its characteristic of focusing on the object.

Sự tiếp xúc đầu tiên (paṭhamābhinipāto) – vì tất cả các tâm sở đều phụ thuộc vào tâm và được gọi là hành vi của tâm, xúc (phassa) được gọi là sự tiếp xúc đầu tiên của tâm. Người đã phát sinh xúc, hoặc tập hợp tâm và tâm sở, sau khi tiếp xúc với đối tượng, sẽ cảm thọ ngay lập tức bằng thọ (vedanā) đồng sanh với xúc. Xúc, giống như ngọn đèn đối với ánh sáng, là một điều kiện đặc biệt cho thọ, v.v., và được gọi là thời điểm ban đầu, tức là đặc tính của nó là sự áp đặt đối tượng.

Phusantoti ārammaṇassa phusanākārena.

‘ Touching’ means by the mode of touching the object.

Tiếp xúc (phusanto) – theo cách tiếp xúc với đối tượng.

Ayañhi arūpadhammatā ekadesena anallīyamānopi rūpaṃ viya cakkhu, saddo viya ca sotaṃ cittaṃ ārammaṇañca phusanto viya saṅghaṭṭento viya ca pavattati.

Indeed, this formless phenomenon, even without adhering partially like the eye to form, or the ear to sound, proceeds as if touching and striking consciousness and the object.

Vì bản chất là pháp vô sắc, dù không bám víu một phần nào như sắc đối với mắt, hay âm thanh đối với tai, nhưng nó vẫn vận hành như thể tiếp xúc và va chạm với tâm và đối tượng.

Tathāhesa ‘‘saṅghaṭṭanaraso’’ti vuccati.

Thus, it is said to have ‘the characteristic of striking’.

Thật vậy, nó được gọi là “có vị va chạm” (saṅghaṭṭanaraso).

1186

Ārammaṇaṃ anubhavantīti issaravatāya visavitāya sāmibhāvena ārammaṇarasaṃ anubhavantī.

‘ Experiencing the object’ means experiencing the essence of the object with mastery, with full scope, and ownership.

Cảm nghiệm đối tượng (ārammaṇaṃ anubhavantī) – cảm nghiệm vị của đối tượng với quyền năng, sự tự tại và tư cách chủ sở hữu.

Phassādīnañhi sampayuttadhammānaṃ ārammaṇe ekadeseneva pavatti phusanādimattabhāvato, vedanāya pana iṭṭhākārasambhogādivasena pavattanato ārammaṇe nippadesato pavatti.

For the associated phenomena like contact, their occurrence in the object is only partial, being merely a touching and so forth; but for feeling, its occurrence in the object is complete, by way of enjoying pleasant states and so on.

Sự vận hành của xúc, v.v., các pháp tương ưng trên đối tượng chỉ là một phần, do bản chất chỉ là sự tiếp xúc, v.v., còn sự vận hành của thọ trên đối tượng thì không có phần nào, do bản chất là sự thụ hưởng đối tượng theo cách mong muốn, v.v.

Phusanādibhāvena hi ārammaṇaggahaṇaṃ ekadesānubhavanaṃ, vedayitābhāvena gahaṇaṃ yathākāmaṃ sabbānubhavanaṃ evasabhāvāneva tāni gahaṇānīti na vedanāya viya phassādīnampi yathāsakaṃ kiccakaraṇena sāmibhāvānubhavanaṃ codetabbaṃ.

Indeed, the apprehension by way of touching and so forth is a partial experience, while apprehension by way of feeling is a complete experience as desired. These apprehensions are of such nature; therefore, the experience of ownership by performing their respective functions should not be urged for contact and so forth, as it is for feeling.

Thật vậy, sự nắm bắt đối tượng theo cách tiếp xúc, v.v., là sự cảm nghiệm một phần; sự nắm bắt theo cách cảm thọ là sự cảm nghiệm tất cả theo ý muốn. Những sự nắm bắt đó vốn dĩ là như vậy, nên không nên cho rằng xúc, v.v., cũng cảm nghiệm với tư cách chủ sở hữu bằng cách thực hiện chức năng riêng của chúng như thọ.

Vijānantanti paricchindanavasena visesato jānantaṃ.

‘ Discerning’ means knowing specifically by way of distinguishing.

Biết rõ (vijānanta) – biết một cách đặc biệt bằng cách phân biệt.

Viññāṇañhi minitabbavatthuṃ nāḷiyā minanto puriso viya ārammaṇaṃ paricchijja vibhāventaṃ pavattati, na saññā viya sañjānanamattaṃ hutvā.

For consciousness proceeds by distinguishing and differentiating the object to be measured, like a man measuring a substance with a measuring vessel, and not merely by cognizing like perception.

Thật vậy, thức (viññāṇa) vận hành bằng cách phân biệt và làm rõ đối tượng, giống như người đo vật bằng cái đấu, chứ không chỉ là sự nhận biết đơn thuần như tưởng (saññā).

Tathā hi anena kadāci lakkhaṇattayavibhāvanāpi hoti.

Thus, sometimes the discernment of the three characteristics also occurs through it.

Thật vậy, đôi khi, nhờ nó mà sự làm rõ ba đặc tính (lakkhaṇattaya) cũng diễn ra.

Imesaṃ pana phassādīnaṃ tassa tassa pākaṭabhāvo paccayavisesasiddhassa pubbābhogassa vasena veditabbā.

However, the distinctness of these, contact and so forth, should be understood by way of the preceding intention, which is brought about by a specific condition.

Tuy nhiên, sự hiển lộ của từng pháp xúc, v.v., cần được hiểu theo sự ưu tiên của điều kiện đặc biệt đã được thành tựu.

1187

Evaṃ tassa tasseva pākaṭabhāvepi ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46; paṭi. ma. 1.3) ‘‘sabbañca kho, bhikkhave, abhijāna’’nti (saṃ. ni. 4.26) ca evamādivacanato sabbe sammasanupagā dhammā pariggahetabbāti dassento ‘‘tattha yassā’’tiādimāha.

Thus, even when only a particular one is distinct, showing that all phenomena suitable for contemplation should be comprehended, as stated in phrases like ‘All, monks, is to be fully understood’ and ‘And all, monks, is to be fully known’, he says, ‘ Among these, of whichever’ and so forth.

Mặc dù từng pháp hiển lộ như vậy, nhưng để chỉ ra rằng tất cả các pháp cần được quán xét đều phải được nắm bắt, theo những lời dạy như “Này các tỳ-khưu, tất cả đều phải được thắng tri” (Tương Ưng Bộ 4.46; Phân Tích Đạo 1.3) và “Này các tỳ-khưu, hãy thắng tri tất cả” (Tương Ưng Bộ 4.26), (văn bản) nói “Ở đó, của cái nào…”.

Tattha phassapañcamakeyevāti avadhāraṇaṃ tadantogadhattā taggahaṇeneva gahitattā catunnaṃ arūpakkhandhānaṃ.

Here, ‘ only the fivefold contact’ is an emphatic statement, because the four formless aggregates are included within it and are apprehended by apprehending it.

Ở đó, sự nhấn mạnh “chỉ có năm pháp bắt đầu từ xúc (phassapañcamakeyeva)” là vì bốn uẩn vô sắc khác đã được bao gồm trong đó và được nắm bắt thông qua việc nắm bắt xúc.

Phassapañcamakaggahaṇañhi tassa sabbacittuppādasādhāraṇabhāvato, tattha ca phassacetanāggahaṇena sabbasaṅkhārakkhandhadhammasaṅgaho cetanāpadhānattā tesaṃ.

Indeed, the apprehension of the fivefold contact is due to its commonality to all mind-arisings, and in it, the apprehension of contact and volition includes all saṅkhāra-khandha phenomena, because they are predominated by volition.

Sự nắm bắt năm pháp bắt đầu từ xúc là do xúc có mặt trong tất cả các tâm khởi, và ở đó, sự nắm bắt xúc và tư (cetanā) bao gồm tất cả các pháp thuộc hành uẩn (saṅkhārakkhandha), vì tư là pháp chủ yếu trong số đó.

Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhavibhaṅge (vibha. 12) ‘‘cakkhusamphassajā cetanā’’tiādinā cetanāva vibhattā, itare pana khandhā sarūpeneva gahitā.

Thus, in the division of the saṅkhāra-khandha in the Suttanta-bhājanīya, volition is divided, such as ‘volition born of eye-contact’, while other aggregates are apprehended in their essential nature.

Thật vậy, trong phần phân tích hành uẩn (saṅkhārakkhandhavibhaṅge) của Suttantabhājanīya (Phân Tích 12), chỉ có tư được phân tích qua câu “tư sanh từ xúc nhãn”, còn các uẩn khác thì được nắm bắt theo bản chất của chúng.

1188

Vatthuṃ nissitāti ettha vatthu-saddo karajakāyavisayoti kathamidaṃ viññāyatīti āha ‘‘yaṃ sandhāya vutta’’ntiādi.

In ‘ dependent on a basis’, how is it known that the word ‘basis’ refers to the physical body? He says, ‘ what is said with reference to’ and so forth.

Trong câu “nương tựa vào vật (vatthuṃ nissitā)”, từ “vatthu” (vật) có nghĩa là thân do nghiệp tạo ra. Làm sao điều này được hiểu? (Văn bản) nói “điều đã được nói đến”.

Kattha pana vuttaṃ?

Where, then, is it said?

Vậy điều đó đã được nói ở đâu?

Sāmaññaphale.

In the Sāmaññaphala Sutta.

Trong Sāmaññaphala Sutta.

Soti karajakāyo.

‘ That’ means the physical body.

Nó là thân do nghiệp tạo ra.

Pañcakkhandhavinimuttaṃ nāmarūpaṃ natthīti idaṃ adhikāravasena vuttaṃ.

‘ There is no nāmarūpa independent of the five aggregates’ this is said by way of context.

Câu “không có danh sắc nào ngoài năm uẩn” được nói theo ngữ cảnh.

Aññathā hi khandhavinimuttampi nāmaṃ atthevāti.

Otherwise, there is indeed nāma even independent of the aggregates.

Nếu không, thì vẫn có danh ngoài các uẩn.

Avijjādihetukāti avijjātaṇhupādānādihetukā.

‘ Caused by ignorance and so on’ means caused by ignorance, craving, clinging, and so on.

Do các nguyên nhân như vô minh (avijjādihetukā) có nghĩa là do các nguyên nhân như vô minh (avijjā), ái (taṇhā), thủ (upādāna), v.v.

Vipassanāpaṭipāṭiyā…pe… vicaratīti iminā balavavipassanaṃ vatvā puna tassa ussukkāpanaṃ visesādhigamanañca dassento ‘‘so’’tiādimāha.

‘ By the progression of vipassanā… and so on… he dwells’ by this, having spoken of strong vipassanā, he then, showing its intensification and the attainment of special achievements, says, ‘ He’ and so forth.

Với câu “tiến hành theo trình tự tuệ quán…pe… vận hành”, sau khi nói về tuệ quán mạnh mẽ, (văn bản) lại nói “vị ấy”, v.v., để chỉ ra sự thúc đẩy và sự thành tựu đặc biệt của tuệ quán đó.

1189

Idhāti imissaṃ dutiyasatipaṭṭhānadesanāyaṃ, tassā pana vedanānupassanāvasena kathetabbattā bhagavā vedanāvasena kathesi.

Here, in this second discourse on satipaṭṭhāna, since it is to be spoken of by way of the contemplation of feelings, the Blessed One taught by way of feelings.

Ở đây (idhā), trong lời dạy niệm xứ thứ hai này, vì nó được nói theo cách quán niệm thọ, nên Đức Thế Tôn đã nói theo cách thọ.

Yathāvuttesu ca tīsu kammaṭṭhānābhinivesesu vedanāvasena kammaṭṭhānābhiniveso sukaro vedanānaṃ vibhūtabhāvatoti dassetuṃ ‘‘phassavasena hī’’tiādi vuttaṃ.

And among the three kinds of meditation object immersion mentioned, immersion in the meditation object by way of feelings is easy, because feelings are evident. To show this, ‘ For by way of contact’ and so forth are stated.

Và để chỉ ra rằng trong ba loại chuyên chú vào đề mục thiền đã nói trên, sự chuyên chú vào đề mục thiền theo cách thọ là dễ dàng vì các thọ là rõ ràng, (văn bản) nói “thật vậy, theo cách xúc…”.

Na pākaṭaṃ hotīti idaṃ tādise puggale sandhāya vuttaṃ, yesaṃ ādito vedanāva vibhūtatarā hutvā upaṭṭhāti.

‘ It is not evident’ this is said with reference to such a person for whom feelings are initially more manifest and appear.

Không rõ ràng (na pākaṭaṃ hoti) – điều này được nói đến khi đề cập đến những người mà ngay từ đầu, chính thọ đã hiện rõ hơn.

Evañhi yaṃ vuttaṃ ‘‘phasso pākaṭo hoti, viññāṇaṃ pākaṭaṃ hotī’’ti, taṃ avirodhitaṃ hoti.

Thus, what is said, ‘contact is evident, consciousness is evident’, is not contradicted.

Như vậy, điều đã nói “xúc rõ ràng, thức rõ ràng” là không mâu thuẫn.

Vedanānaṃ uppattipākaṭatāyāti ca idaṃ sukhadukkhavedanānaṃ vasena vuttaṃ.

And ‘ due to the manifest arising of feelings’ this is said by way of pleasant and painful feelings.

Và câu “do sự hiển lộ của thọ khi phát sinh (vedanānaṃ uppattipākaṭatāyā)” được nói theo cách thọ lạc và thọ khổ.

Tāsañhi pavatti oḷārikā, na itarāya.

For their occurrence is gross, not of the other.

Thật vậy, sự vận hành của chúng là thô thiển, không phải của cái khác.

Tadubhayaggahaṇamukhena vā gahetabbattā itarāyapi pavatti viññūnaṃ pākaṭā evāti ‘‘vedanāna’’nti avisesaggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

Or, since it is to be apprehended by way of including both, the occurrence of the other is also evident to the wise. Thus, the general apprehension ‘ of feelings’ should be understood.

Hoặc, vì sự vận hành của cái khác cũng được nắm bắt thông qua việc nắm bắt cả hai, nên nó cũng rõ ràng đối với những người có trí tuệ, do đó, sự nắm bắt không phân biệt “của thọ” cần được hiểu.

Yadā sukhaṃ uppajjatītiādi sukhavedanāya pākaṭabhāvavibhāvanaṃ.

‘ When pleasure arises’ and so on, is the explanation of the manifest nature of pleasant feeling.

Khi lạc sanh khởi (yadā sukhaṃ uppajjatī), v.v., là sự làm rõ về sự hiển lộ của thọ lạc.

Neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedetīti tasmiṃ sukhavedanāsamaṅgisamaye neva dukkhaṃ vedanaṃ vedeti niruddhattā, anuppannattā ca yathākkamaṃ atītānāgatānaṃ, paccuppannāya pana asambhavo vuttoyeva.

‘At that time, one does not experience painful feeling’ means that at the time of being endowed with pleasant feeling, one does not experience painful feeling due to the cessation of past ones and the non-arising of future ones, respectively; and the impossibility for present (painful feeling) has already been stated.

Không cảm thọ khổ thọ vào thời điểm đó, nghĩa là vào thời điểm có lạc thọ đó, không cảm thọ khổ thọ, vì khổ thọ quá khứ đã diệt, khổ thọ vị lai chưa sinh. Còn đối với khổ thọ hiện tại thì đã nói là không thể có.

Sakiccakkhaṇamattāvaṭṭhānato aniccā.

Because they last only for their functional moment, they are impermanent.

Do chỉ tồn tại trong khoảnh khắc thực hiện chức năng của nó nên là vô thường (aniccā).

Sameccasambhuyya paccayehi katattā saṅkhatā.

Because they are made up of combining and coming together of conditions, they are conditioned.

Do được tạo ra bởi các duyên kết hợp lại nên là hữu vi (saṅkhatā).

Vatthārammaṇādipaccayaṃ paṭicca uppannattā paṭiccasamuppannā.

Because they arise dependent on conditions such as base and object, they are dependently arisen.

Do sinh khởi nương vào các duyên như vật y, cảnh sở tri, v.v., nên là duyên sinh (paṭiccasamuppannā).

Khayavayapalujjananirujjhanapakatitāya khayadhammā…pe… nirodhadhammāti daṭṭhabbā.

Because their nature is to waste away, decline, perish, and cease, they should be understood as subject to decay… and cessation.

Do bản chất là hoại diệt, biến mất, tan rã, đoạn diệt nên cần được xem là có pháp hoại diệt… cho đến… có pháp đoạn diệt (khayadhammā…pe… nirodhadhammā).

1190

Kilesehi āmasitabbato āmisaṃ nāma pañca kāmaguṇā, ārammaṇakaraṇavasena saha āmisehīti āmisā.

The five strands of sensual pleasure are called āmisa (bait) because they are to be touched by defilements. Since they are with āmisa in the sense of being made into objects, they are sāmisa.

Năm dục lạc được gọi là āmisa (mồi nhử) vì chúng bị phiền não chạm đến. Āmisā (có mồi nhử) nghĩa là cùng với các āmisa theo cách làm thành đối tượng.

Tenāha ‘‘pañcakāmaguṇāmisanissitā’’ti.

Therefore, it is said: ‘associated with the āmisa of the five strands of sensual pleasure’.

Vì vậy, đã nói “nương vào mồi nhử năm dục lạc” (pañcakāmaguṇāmisanissitā).

Ito paranti ‘‘atthi vedanā’’ti evamādipāḷiṃ sandhāyāha ‘‘kāyānupassanāyaṃ vuttanayamevā’’ti.

Regarding ‘from this point onwards’, it refers to the Pāḷi passage beginning with ‘there is feeling’, and thus it says ‘the method stated in the contemplation of the body applies’.

Từ đây trở đi (ito para), nghĩa là liên quan đến các đoạn Pāḷi như “có thọ” (atthi vedanā), đã nói “chỉ là phương pháp đã được nói đến trong quán thân” (kāyānupassanāyaṃ vuttanayamevā).

1191

Vedanānupassanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the contemplation of feeling is concluded.

Phần giải thích về Quán Thọ đã hoàn tất.

1192

Cittānupassanāvaṇṇanā

Commentary on the Contemplation of Consciousness

Phần giải thích về Quán Tâm

1193

114. Sampayogavasena (dī. ni. ṭī. 2.381) pavattamānena saha rāgenāti sarāgaṃ.

114. Sarāgaṃ (with greed) means existing with greed in the sense of conjoined association (Dī. Ni. Ṭī. 2.381).

114. Cùng với tham dục đang vận hành theo cách hiệp thế (sampayogavasena) nên là có tham (sarāgaṃ).

Tenāha ‘‘lobhasahagata’’nti.

Therefore, it is said: ‘accompanied by lobha (greed)’.

Vì vậy, đã nói “đồng sinh với tham” (lobhasahagata).

Vītarāganti.

Vītarāgaṃ (without greed).

Không tham (vītarāgaṃ).

Ettha kāmaṃ sarāgapadapaṭiyoginā vītarāgavasena bhavitabbaṃ, sammasanacārassa pana idhādhippetattā tebhūmakasseva gahaṇanti ‘‘lokiyakusalābyākata’’nti vatvā ‘‘idaṃ panā’’tiādinā tameva adhippāyaṃ vivarati.

Here, it should ideally be vītarāga as the opposite of the term sarāga; but since the path of insight-contemplation is intended here, the mundane is also included, hence it says ‘mundane wholesome and indeterminate’, and then explains that same intention with ‘but this…’ and so on.

Ở đây, lẽ ra phải là “không tham” (vītarāga) đối lập với từ “có tham” (sarāga), nhưng vì sự quán sát (sammasana) được đề cập ở đây, nên chỉ đề cập đến các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka) và đã nói “các pháp thiện và vô ký thuộc cõi Dục” (lokiyakusalābyākata), rồi sau đó giải thích ý nghĩa đó bằng cách nói “còn đây” (idaṃ pana) v.v..

Sesāni dve dosamūlāni, dve mohamūlānīti cattāri akusalacittāni.

The remaining two are rooted in hatred, and two are rooted in delusion; these are the four unwholesome states of consciousness.

Hai tâm còn lại là tâm gốc sân, và hai tâm gốc si, nên là bốn tâm bất thiện (cattāri akusalacittāni).

Tesañhi rāgena sampayogābhāvato nattheva sarāgatā, tannimittakatāya pana siyā taṃsahitatālesoti nattheva vītarāgatāpīti dukavinimuttatā evettha labbhatīti āha ‘‘neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajantī’’ti.

Indeed, since there is no conjunction of these with greed, there is no state of being with greed; but because they are tinged with it through being caused by it, there is also no state of being without greed. Thus, only freedom from both is obtained here, so it says ‘they partake of neither the former nor the latter term’.

Đối với chúng, vì không có sự hiệp thế với tham, nên không có trạng thái có tham. Nhưng do được tạo ra bởi tham, có thể có một chút đồng hành với tham, nên cũng không có trạng thái không tham. Vì vậy, ở đây chỉ có thể đạt được trạng thái thoát khỏi cả hai, nên đã nói “không thuộc về từ đầu tiên, cũng không thuộc về từ cuối cùng” (neva purimapadaṃ, na pacchimapadaṃ bhajantī).

Yadi evaṃ padesikaṃ pajānanaṃ āpajjatīti?

If so, does this lead to a partial understanding?

Nếu vậy, có phải sự nhận biết cục bộ sẽ xảy ra không?

Nāpajjati dukantarapariyāpannattā tesaṃ.

It does not, because they fall within the category of both.

Không xảy ra, vì chúng thuộc về khoảng giữa của cả hai.

Akusalamūlesu saha moheneva vattatīti samohanti āha ‘‘vicikicchāsahagatañceva uddhaccasahagatañcā’’ti.

Because it occurs together with delusion in the roots of unwholesomeness, it is samoha (with delusion), and so it says ‘accompanied by doubt and accompanied by restlessness’.

Trong các căn bất thiện, nó chỉ vận hành cùng với si, nên đã nói “có si” (samohaṃ), nghĩa là “tâm đồng sinh với hoài nghi và tâm đồng sinh với trạo cử” (vicikicchāsahagatañceva uddhaccasahagatañcā).

Yasmā cettha saheva mohenāti samohanti purimapadāvadhāraṇampi labbhatiyeva, tasmā vuttaṃ ‘‘yasmā panā’’tiādi.

Since here ‘with delusion’ also includes the qualification of the former term, therefore it is said ‘but since…’ and so on.

Vì ở đây cũng có thể hiểu là “chỉ cùng với si” (saheva mohenāti samohaṃ), nên đã nói “yasmā panā” v.v..

Yathā pana atimūḷhatāya pāṭipuggalikanayena savisesaṃ mohavantatāya momūhacittanti vattabbato vicikicchuddhaccasahagatadvayaṃ visesato ‘‘samoha’’nti vuccati, na tathā sesākusalacittānīti ‘‘vaṭṭantiyevā’’ti vuttaṃ.

However, just as the pair accompanied by doubt and restlessness is specifically called ‘samoha’ due to its particular state of extreme delusion, described as a deluded mind (momūhacitta), not so are the other unwholesome states of consciousness; hence it is said ‘they just occur’.

Tuy nhiên, vì do quá si mê, theo cách cá nhân, do có si đặc biệt, nên hai tâm đồng sinh với hoài nghi và trạo cử được gọi đặc biệt là “có si” (samoha), còn các tâm bất thiện khác thì không như vậy, nên đã nói “vận hành mà thôi” (vaṭṭantiyevā).

Sampayogavasena thinamiddhena anupatitaṃ anugatanti thinamiddhānupatitaṃ pañcavidhaṃ sasaṅkhārikākusalacittaṃ saṅkuṭitacittaṃ.

Saṅkuṭitacittaṃ (contracted consciousness) refers to the five types of unwholesome consciousness with prompting, which are accompanied or followed by sloth and torpor in the sense of conjoined association.

Năm loại tâm bất thiện hữu hành (sasaṅkhārikākusalacitta) bị hôn trầm và thụy miên theo cách hiệp thế (sampayogavasena) là tâm thu rút (saṅkuṭitacittaṃ).

Saṅkuṭitacittaṃ nāma ārammaṇe saṅkocanavasena pavattanato.

Saṅkuṭitacittaṃ is so called because it occurs in the manner of contracting upon the object.

Tâm thu rút (saṅkuṭitacittaṃ nāma) là do vận hành theo cách co lại trên đối tượng.

Paccayavisesavasena thāmajātena uddhaccena sahagataṃ pavattaṃ saṃsaṭṭhanti uddhaccasahagataṃ, aññathā sabbampi akusalacittaṃ uddhaccasahagatamevāti.

Uddhaccasahagataṃ (accompanied by restlessness) refers to that which occurs or is conjoined with restlessness born of a particular condition, otherwise all unwholesome consciousness is accompanied by restlessness.

Đồng sinh với trạo cử (uddhaccasahagataṃ) là tâm vận hành đồng hành, hiệp thế với trạo cử phát sinh do một duyên đặc biệt và mạnh mẽ. Nếu không, tất cả các tâm bất thiện đều đồng sinh với trạo cử.

Pasaṭacittaṃ nāma sātisayaṃ vikkhepavasena pavattanato.

Pasaṭacittaṃ (scattered consciousness) is so called because it occurs with excessive distraction.

Tâm phóng dật (pasaṭacittaṃ nāma) là do vận hành theo cách tán loạn một cách đặc biệt.

1194

Kilesavikkhambhanasamatthatāya vipulaphalatāya dīghasantānatāya ca mahantabhāvaṃ gataṃ, mahantehi vā uḷāracchandādīhi gataṃ paṭipannanti mahaggataṃ.

Mahaggataṃ (exalted) refers to that which has attained greatness due to its ability to suppress defilements, its great results, and its long continuity; or that which has gone to or entered upon great things, such as noble aspirations.

Đại hành (mahaggataṃ) là tâm đã đạt đến trạng thái vĩ đại do có khả năng trấn áp phiền não, có quả vị lớn, có dòng chảy liên tục dài lâu, hoặc là tâm đã đạt được, đã thực hành những điều vĩ đại như dục lớn (uḷāracchanda) v.v..

Taṃ pana rūpārūpabhūmikaṃ tato mahantassa loke abhāvato.

This refers to the consciousness of the form and formless realms, there being nothing greater than them in the world.

Tâm đó thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc, vì không có gì lớn hơn nó trong thế gian.

Tenāha ‘‘rūpārūpāvacara’’nti.

Therefore, it is said: ‘of the form and formless realms’.

Vì vậy, đã nói “thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc” (rūpārūpāvacara).

Tassa cettha paṭiyogī parittamevāti āha ‘‘amahaggatanti kāmāvacara’’nti.

Its opposite here is merely the mundane, so it says ‘amahaggataṃ (not exalted) means sensual sphere’.

Đối lập với nó ở đây chỉ là tâm nhỏ bé, nên đã nói “không đại hành là tâm thuộc cõi Dục” (amahaggatanti kāmāvacara).

Attānaṃ uttarituṃ samatthehi saha uttarehīti sauttaraṃ, tappaṭipakkhena anuttaraṃ, tadubhayaṃ upādāya veditabbanti āha ‘‘sauttaranti kāmāvacara’’ntiādi.

Sauttaraṃ (with superior) refers to that which is with those capable of surpassing oneself, that is, with superiors; its opposite is anuttaraṃ (without superior); taking both of these into account, it should be understood, so it says ‘sauttaraṃ means sensual sphere’ and so on.

Có thượng (sauttaraṃ) là cùng với những pháp cao hơn có khả năng vượt qua chính nó. Đối lập với nó là vô thượng (anuttaraṃ). Cần phải hiểu cả hai điều đó, nên đã nói “có thượng là tâm thuộc cõi Dục” (sauttaranti kāmāvacara) v.v..

Paṭipakkhavikkhambhanasamatthena samādhinā sammadeva āhitaṃ samāhitaṃ.

Samāhitaṃ (concentrated) is that which is well-established by concentration capable of suppressing its opponent.

Định tĩnh (samāhitaṃ) là tâm đã được thiết lập một cách đúng đắn bởi định có khả năng trấn áp đối phương.

Tenāha ‘‘yassā’’tiādi.

Therefore, it is said: ‘yassā’ and so on.

Vì vậy, đã nói “yassā” v.v..

Yassāti yassa cittassa.

Yassā means ‘of which consciousness’.

Yassā (của cái nào) nghĩa là của tâm nào.

Yathāvuttena samādhinā na samāhitanti asamāhitaṃ.

Asamāhitaṃ (unconcentrated) is that which is not concentrated by concentration as described.

Không định tĩnh (asamāhitaṃ) là tâm không định tĩnh bởi định đã nói trên.

Tenāha ‘‘ubhayasamādhirahita’’nti.

Therefore, it is said: ‘devoid of both concentrations’.

Vì vậy, đã nói “không có cả hai định” (ubhayasamādhirahita).

Tadaṅgavimuttiyā vimuttaṃ, kāmāvacaraṃ kusalaṃ.

Vimuttaṃ (liberated) by temporary liberation (tadaṅgavimutti) refers to wholesome consciousness of the sensual sphere.

Giải thoát (vimuttaṃ) do đoạn trừ từng phần (tadaṅgavimuttiyā) là tâm thiện thuộc cõi Dục.

Vikkhambhanavimuttiyā vimuttaṃ, mahaggatanti tadubhayaṃ sandhāyāha ‘‘tadaṅgavikkhambhanavimuttīhi vimutta’’nti.

Vimuttaṃ by suppression-liberation (vikkhambhanavimutti) refers to exalted consciousness; referring to both of these, it says ‘liberated by temporary and suppression liberation’.

Giải thoát (vimuttaṃ) do trấn áp (vikkhambhanavimuttiyā) là tâm đại hành. Vì vậy, liên quan đến cả hai, đã nói “giải thoát do đoạn trừ từng phần và trấn áp” (tadaṅgavikkhambhanavimuttīhi vimutta).

Yattha tadubhayavimutti natthi, taṃ ubhayavimuttirahitanti gayhamāne lokuttaracittepi siyā āsaṅkāti tannivattanatthaṃ ‘‘samuccheda…pe… okāsova natthī’’ti āha.

If that where both these liberations are absent is taken to mean ‘devoid of both liberations,’ then there might be a doubt regarding supramundane consciousness; to remove that, it says ‘there is no opportunity for eradication…pe…’.

Nếu hiểu rằng tâm nào không có cả hai sự giải thoát đó thì là tâm không có cả hai sự giải thoát, thì có thể có nghi ngờ rằng điều này cũng áp dụng cho tâm siêu thế (lokuttaracitta). Để loại bỏ điều đó, đã nói “đoạn diệt hoàn toàn…pe… không có cơ hội” (samuccheda…pe… okāsova natthī).

Okāsābhāvo ca sammasanacārassa adhippetattā veditabbo.

The absence of opportunity should be understood because the path of insight-contemplation is intended.

Và sự không có cơ hội cần được hiểu là do sự quán sát (sammasanacāra) được đề cập ở đây.

Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.

Whatever is not distinguished in meaning here is according to the method stated earlier.

Những gì ở đây không khác biệt về ý nghĩa thì giống như phương pháp đã nói ở dưới.

1195

Cittānupassanāvaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the contemplation of consciousness is concluded.

Phần giải thích về Quán Tâm đã hoàn tất.

1196

Dhammānupassanāvaṇṇanā

Commentary on the Contemplation of Dhammas

Phần giải thích về Quán Pháp

1197

Nīvaraṇapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Hindrances

Phần giải thích về Phân đoạn Năm Triền Cái

1198

115. Pahātabbādidhammavibhāgadassanavasena pañcadhā dhammānupassanā niddiṭṭhāti ayamattho pāḷito eva viññāyatīti tamatthaṃ ulliṅgento ‘‘pañcavidhena dhammānupassanaṃ kathetu’’nti vuttaṃ.

115. This meaning, that the contemplation of dhammas is taught in five ways according to the presentation of dhammas to be abandoned, and so on, is understood from the Pāḷi itself; expressing that meaning, it is said ‘to teach the contemplation of dhammas in five ways’.

115. Ý nghĩa này, rằng quán pháp được chỉ định gồm năm loại theo cách trình bày các pháp cần đoạn trừ v.v., được hiểu từ chính Pāḷi. Để làm sáng tỏ ý nghĩa đó, đã nói “để thuyết giảng quán pháp gồm năm loại” (pañcavidhena dhammānupassanaṃ kathetu).

Yadi evaṃ kasmā nīvaraṇādivaseneva niddiṭṭhanti?

If so, why is it taught only in terms of hindrances and so on?

Nếu vậy, tại sao lại được chỉ định theo cách triền cái v.v.?

Veneyyajjhāsayato.

According to the disposition of the disciples.

Do khuynh hướng của người có thể được giáo hóa (veneyyajjhāsayato).

Yesañhi veneyyānaṃ pahātabbadhammesu paṭhamaṃ nīvaraṇāni vibhāgena vattabbāni, tesaṃ vasenettha bhagavatā paṭhamaṃ nīvaraṇesu dhammānupassanā kathitā.

For those disciples for whom the hindrances are to be described first among the dhammas to be abandoned, for their sake, the contemplation of dhammas on the hindrances was first taught by the Blessed One here.

Đối với những người có thể được giáo hóa mà các triền cái cần được trình bày đầu tiên trong các pháp cần đoạn trừ, thì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng quán pháp về các triền cái đầu tiên ở đây theo khuynh hướng của họ.

Tathā hi kāyānupassanāpi samathapubbaṅgamā desitā, tato pariññeyyesu khandhesu āyatanesu, bhāvetabbesu bojjhaṅgesu pariññeyādivibhāgesu saccesu ca uttarā desanā desitā, tasmā cettha samathabhāvanāpi yāvadeva vipassanatthaṃ icchitā, vipassanāpadhānā vipassanābahulā ca satipaṭṭhānadesanāti tassā vipassanābhinivesavibhāgena desitabhāvaṃ vibhāvento ‘‘apicā’’tiādimāha.

Similarly, the contemplation of the body was taught with calm (samatha) as its forerunner; thereafter, further teachings were given on the aggregates, sense bases (āyatanas) to be fully understood, the factors of awakening (bojjhaṅgas) to be developed, and the Noble Truths with their divisions such as those to be fully understood. Therefore, here, the cultivation of calm is desired only for the sake of insight, and the teaching of the foundations of mindfulness is predominantly insight-oriented and abundant in insight. Explaining that it was taught with an emphasis on insight, it says ‘furthermore’ and so on.

Tương tự, quán thân cũng được thuyết giảng với thiền chỉ là tiền đề. Sau đó, các bài thuyết giảng cao hơn được thuyết giảng về các uẩn, xứ cần được hiểu biết, về các chi giác ngộ cần được tu tập, và về các chân lý trong các phân loại cần được hiểu biết v.v.. Vì vậy, ở đây, sự tu tập thiền chỉ cũng chỉ được mong muốn cho mục đích tuệ quán. Và lời dạy về niệm xứ là chính yếu về tuệ quán, là dồi dào về tuệ quán. Để làm sáng tỏ sự việc rằng nó được thuyết giảng với sự chú trọng vào tuệ quán, đã nói “hơn nữa” (apicā) v.v..

Tattha khandhāyatanadukkhasaccavasena missakapariggahakathanaṃ daṭṭhabbaṃ.

There, the description of mixed comprehension should be understood in terms of aggregates, sense bases, and the suffering truth.

Ở đó, cần xem xét sự trình bày về sự thâu tóm hỗn hợp theo cách uẩn, xứ và khổ đế.

Saññāsaṅkhārakkhandhapariggahampīti pi-saddena sakalapañcupādānakkhandhapariggahaṃ sampiṇḍeti itaresaṃ tadantogadhattā.

By the word ‘pi’ in ‘even the comprehension of the aggregates of perception and mental formations’, it includes the comprehension of all five aggregates of clinging, as the others are included within them.

Sự thâu tóm uẩn tưởng và uẩn hành (saññāsaṅkhārakkhandhapariggahampī) – từ pi (cũng) bao gồm sự thâu tóm toàn bộ năm thủ uẩn, vì các uẩn khác nằm trong đó.

‘‘Kaṇhasukkānaṃ yugandhatā natthī’’ti pajānanakāle abhāvā ‘‘abhiṇhasamudācāravasenā’’ti vuttaṃ.

Because there is no duality of dark and bright (unwholesome and wholesome) at the time of understanding, it is said ‘through frequent recurrence’.

Do không có sự kết hợp giữa đen và trắng vào thời điểm nhận biết, nên đã nói “theo cách thường xuyên vận hành” (abhiṇhasamudācāravasenā).

Yathāti yenākārena.

Yathā means ‘in what manner’.

Yathā (như thế nào) nghĩa là theo cách thức nào.

So pana ‘‘kāmacchandassa uppādo hotī’’ti vuttattā kāmacchandassa kāraṇākārova, atthato kāraṇamevāti āha ‘‘yena kāraṇenā’’ti.

And that is the manner of the cause for sensual desire, since it is said ‘the arising of sensual desire occurs’; in meaning, it is precisely the cause, so it says ‘by what cause’.

Điều đó, vì đã nói “dục ái sinh khởi” (kāmacchandassa uppādo hotī), nên là cách thức của nguyên nhân của dục ái, và về ý nghĩa là chính nguyên nhân, nên đã nói “do nguyên nhân nào” (yena kāraṇenā).

Ca-saddo vakkhamānatthasamuccayattho.

The word ca (and) is for accumulating the meaning to be stated.

Từ ca (và) có nghĩa là tập hợp các ý nghĩa sẽ được nói đến.

1199

Tatthāti ‘‘yathā cā’’tiādinā vuttapade.

Tatthā (there) refers to the terms stated in ‘yathā ca’ and so on.

Tatthā (ở đó) nghĩa là trong từ đã nói bằng “yathā cā” v.v..

Subhampīti kāmacchandopi.

Subhampī (even pleasant) refers to sensual desire as well.

Subhampī (cũng là tịnh) nghĩa là cả dục ái.

So hi attano gahaṇākārena ‘‘subha’’nti vuccati, tenākārena pavattanakassa aññassa kāmacchandassa nimittattā ‘‘subhanimitta’’nti ca.

It is called 'beautiful' because of the way it is grasped as such. And it is called 'sign of beauty' because it is a sign for other sense-desire that arises in that manner.

Nó được gọi là "tịnh" (subha) theo cách nó được nắm giữ; và vì nó là dấu hiệu (nimitta) của một dục lạc (kāmacchanda) khác phát sinh theo cách đó, nên nó được gọi là "tịnh tướng" (subhanimitta).

Iṭṭhaṃ, iṭṭhākārena vā gayhamānaṃ rūpādi subhārammaṇaṃ.

Thus, a form, etc., grasped as pleasant or in a pleasant manner, is a beautiful object.

Sắc, v.v., được nắm giữ như là điều khả ái, hoặc theo cách khả ái, là đối tượng tịnh (subhārammaṇa).

Ākaṅkhitassa hitasukhassa anupāyabhūto manasikāro anupāyamanasikāro.

Attention that is not a means to the desired welfare and happiness is improper attention.

Sự tác ý (manasikāra) không phải là phương tiện để đạt được lợi ích và hạnh phúc mong muốn là phi phương tiện tác ý (anupāyamanasikāra).

Tanti ayonisomanasikāraṃ.

That means improper attention.

"Nó" (Taṃ) là phi như lý tác ý (ayoniso manasikāra).

Tatthāti nipphādetabbe ārammaṇabhūte ca duvidhepi subhanimitte.

Therein refers to the two kinds of beautiful signs, both those to be produced and those that are objects.

"Trong đó" (Tatthā) là trong cả hai loại tịnh tướng (subhanimitta): loại cần được tạo ra và loại là đối tượng.

Āhāroti paccayo.

Food means condition.

"Āhāra" (thực phẩm) là duyên (paccaya).

1200

Asubhampīti asubhajjhānampi uttarapadalopena.

Even the ugly (Asubhampi) refers to the ugly jhāna by elision of the latter word.

"Asubhampi" (cũng bất tịnh) là asubhajjhāna (thiền bất tịnh) với sự lược bỏ hậu tố.

Taṃ pana dasasu aviññāṇakāsubhesu, kesādīsu ca pavattaṃ daṭṭhabbaṃ.

That, however, should be understood as occurring in the ten impersonal ugly objects and in hair, etc.

Tuy nhiên, điều đó nên được hiểu là phát sinh trong mười loại bất tịnh không có tri giác và trong tóc, v.v.

Kesādīsu hi saññā asubhasaññāti girimānandasutte (a. ni. 10.60) vuttāti.

For the perception regarding hair, etc., is called asubhasaññā, as stated in the Girimānanda Sutta.

Thật vậy, trong kinh Girimānanda (A.X,60) đã nói rằng "tưởng" (saññā) về tóc, v.v., là bất tịnh tưởng (asubhasaññā).

Ettha ca catubbidhassa ayonisomanasikārassa yonisomanasikārassa ca gahaṇaṃ niravasesadassanatthaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.

Here, the inclusion of the four kinds of improper attention and proper attention should be understood as made for the sake of seeing everything comprehensively.

Ở đây, việc nắm giữ bốn loại phi như lý tác ý (ayoniso manasikāra) và như lý tác ý (yoniso manasikāra) nên được hiểu là để chỉ ra không bỏ sót điều gì.

Tesu pana asubhe ‘‘subha’’nti, ‘‘asubha’’nti ca manasikāro idhādhippeto, tadanukūlattā vā itarepīti.

Among these, however, attention to the 'beautiful' in the ugly and to the 'ugly' in the ugly is intended here, or the others are included because they are conducive to it.

Tuy nhiên, trong số đó, sự tác ý "tịnh" (subha) trong bất tịnh (asubha) và "bất tịnh" (asubha) là điều được đề cập ở đây, hoặc các loại khác cũng tương ứng với điều đó.

1201

Ekādasasu (a. ni. ṭī. 1.1.16) asubhesu paṭikūlākārassa uggaṇhanaṃ, yathā vā tattha uggahanimittaṃ uppajjati, tathā paṭipatti asubhanimittassa uggaho.

Grasping the aspect of repulsiveness in the eleven asubhas, or the practice so that the sign of grasping arises therein, is the grasping of the sign of ugliness.

Trong mười một loại bất tịnh, sự nắm giữ khía cạnh ghê tởm, hoặc sự thực hành theo cách mà tướng nắm giữ (uggahanimitta) phát sinh ở đó, là sự nắm giữ bất tịnh tướng (asubhanimittassa uggaho).

Upacārappanāvahāya asubhabhāvanāya anuyuñjanaṃ asubhabhāvanānuyogo.

Diligent application to asubha-bhāvanā, which leads to access and absorption, is diligent application to the contemplation of ugliness.

Sự chuyên tâm vào thiền bất tịnh (asubhabhāvanā) dẫn đến cận định (upacāra) và nhập định (appanā) là sự chuyên tâm vào thiền bất tịnh (asubhabhāvanānuyogo).

Bhojane mattaññuno thinamiddhābhibhavābhāvā otāraṃ alabhamāno kāmacchando pahīyatīti vadanti.

They say that when one is moderate in food, sense-desire is abandoned because sloth and torpor do not overwhelm one and thus do not get an opportunity.

Người ta nói rằng dục lạc (kāmacchanda) được đoạn trừ vì không có sự áp đảo của hôn trầm thụy miên (thīnamiddha) đối với người biết tiết độ trong bữa ăn, do đó nó không có cơ hội phát sinh.

Bhojananissitaṃ pana āhāre paṭikūlasaññaṃ, tabbipariṇāmassa, tadādhārassa, tassa ca udariyabhūtassa asubhatādassanaṃ, kāyassa āhāraṭṭhitikatādassanañca yo sammadeva jānāti, so visesato bhojane mattaññū nāma, tassa ca kāmacchando pahīyateva.

However, one who truly knows the perception of repulsiveness in food dependent on food, the seeing of its transformation, its basis, its connection with the abdomen as ugly, and the seeing that the body is sustained by food, is especially called moderate in food, and for such a one, sense-desire is indeed abandoned.

Tuy nhiên, người nào hiểu đúng đắn về bất tịnh tưởng (paṭikūlasaññā) trong thực phẩm liên quan đến bữa ăn, sự biến đổi của nó, cơ sở của nó, sự bất tịnh của nó khi ở trong bụng, và sự duy trì thân thể nhờ thực phẩm, người đó đặc biệt được gọi là người biết tiết độ trong bữa ăn (bhojane mattaññū), và dục lạc của người đó chắc chắn sẽ được đoạn trừ.

Asubhakammikatissatthero dantaṭṭhidassāvī.

The Elder Asubhakammika Tissa saw a tooth-bone.

Trưởng lão Asubhakammikatissa là người thấy xương răng.

Abhidhammapariyāyena (dha. sa. 1159, 1503) sabbopi lobho kāmacchandanīvaraṇanti āha ‘‘arahattamaggenā’’ti.

Since all craving is the Kāmacchandanīvaraṇa according to the Abhidhamma method, it is said "by the path of Arahantship".

Vì theo phương pháp Abhidhamma (Dhamma. Sa. 1159, 1503) tất cả các loại tham (lobha) đều là triền cái dục lạc (kāmacchandanīvaraṇa), nên ngài nói "bằng đạo A-la-hán".

1202

Paṭighampi purimuppannaṃ paṭighanimittaṃ parato uppajjanakapaṭighassa kāraṇanti katvā.

Ill will (paṭighaṃ) is also called the sign of ill will because prior ill will is a cause for later ill will to arise.

Sân hận (paṭigha) cũng được gọi là sân hận tướng (paṭighanimitta), coi sân hận đã phát sinh trước đó là nguyên nhân của sân hận sẽ phát sinh sau này.

Mejjati hitapharaṇavasena siniyhatīti mitto, tasmiṃ mitte bhavā, mittassa vā esāti mettā, tassā mettāya.

It is metta because one loves with the aspect of wishing welfare; it exists in a friend, or it belongs to a friend. For that metta.

"Mitta" (bạn) là người yêu thương (siniyhati) theo cách lan tỏa lợi ích; "mettā" (từ) là trạng thái của người bạn, hoặc thuộc về người bạn, đó là từ (mettāya).

1203

Mettāyanassa sattesu hitapharaṇassa uppādanaṃ pavattanaṃ mettānimittassa uggaho.

The generation and cultivation of metta, of wishing welfare for beings, is the grasping of the sign of metta.

Sự phát sinh và duy trì sự lan tỏa lợi ích đối với chúng sinh là sự nắm giữ từ tướng (mettānimittassa uggaho).

Odhisakaanodhisakadisāpharaṇānanti attaatipiyasahāyamajjhattaverīvasena odhisakatā, sīmāsambhede kate anodhisakatā, ekādidisāpharaṇavasena disāpharaṇatā mettāya uggahaṇe veditabbā.

Regarding the suffusion with specific and non-specific directions: the specific refers to oneself, the extremely dear, friends, neutral persons, and enemies; the non-specific refers to when no distinction of boundaries is made; and suffusion with directions refers to radiating it towards one or more directions. This should be understood in the grasping of metta.

"Lan tỏa theo giới hạn và không giới hạn, theo phương hướng" nên được hiểu là: sự giới hạn theo bản thân, người thân yêu, bạn bè, người trung lập, kẻ thù; sự không giới hạn khi đã bỏ qua sự phân biệt ranh giới; và sự lan tỏa theo phương hướng khi lan tỏa đến một phương, v.v., trong việc nắm giữ từ.

Vihāraracchāgāmādivasena vā odhisakadisāpharaṇaṃ, vihārādiuddesarahitaṃ puratthimādidisāvasena anodhisakadisāpharaṇanti evaṃ vā dvidhā uggahaṇaṃ sandhāya ‘‘odhisakaanodhisakadisāpharaṇāna’’nti vuttaṃ.

Or, the expression "with specific and non-specific directions" is said with reference to two kinds of grasping: specific directional suffusion based on a monastery, district, village, etc., and non-specific directional suffusion without reference to a monastery, etc., but based on the eastern, etc., directions.

Hoặc, "lan tỏa theo giới hạn và không giới hạn, theo phương hướng" được nói để chỉ sự nắm giữ hai loại này: sự lan tỏa theo giới hạn và phương hướng theo chùa chiền, làng mạc, v.v.; và sự lan tỏa theo không giới hạn và phương hướng theo phương Đông, v.v., không chỉ định chùa chiền, v.v.

Uggaho ca yāva upacārā daṭṭhabbo, uggahitāya āsevanā bhāvanā.

The grasping should be understood up to the access concentration (upacāra). The cultivation of what has been grasped is bhāvanā.

Sự nắm giữ (uggaho) nên được hiểu là đạt đến cận định (upacāra); sự thực hành (āsevanā) sau khi nắm giữ là thiền định (bhāvanā).

Tattha ‘‘sabbe sattā, pāṇā, bhūtā, puggalā, attabhāvapariyāpannā’’ti etesaṃ vasena pañcavidhā, ekekasmiṃ ‘‘averā hontu, abyāpajjā, anīghā, sukhī attānaṃ pariharantū’’ti catudhā pavattito vīsatividhā anodhisakapharaṇā mettā, ‘‘sabbā itthiyo, purisā, ariyā, anariyā, devā, manussā, vinipātikā’’ti sattodhikaraṇavasena pavattā sattavidhā aṭṭhavīsatividhā vā, dasahi disāhi disodhikaraṇavasena pavattā dasavidhā ca, ekekāya vā disāya sattādiitthādiaverādibhedena asītādhikacatusatappabhedā ca odhibhopharaṇā veditabbā.

Among these, the non-specific suffusion metta is twentyfold, arising in four ways for each of the five categories: "May all beings, creatures, existences, individuals, those within a personality, be free from enmity, free from affliction, free from trouble, and maintain themselves happily." The specific metta is sevenfold, or twenty-eightfold, arising based on seven categories: "May all females, males, noble ones, ignoble ones, devas, humans, those in states of woe." And it is tenfold, arising based on the ten directions, or four hundred and eighty-fold, differentiated by categories like females, etc., and free from enmity, etc., for each direction.

Trong đó, từ (mettā) không giới hạn lan tỏa có hai mươi loại: năm loại theo "tất cả chúng sinh, sinh vật, hữu tình, cá nhân, những người thuộc về bản ngã"; và mỗi loại có bốn khía cạnh: "mong họ không có oán thù, không có khổ não, không có phiền muộn, tự duy trì hạnh phúc". Từ lan tỏa có giới hạn có bảy loại hoặc hai mươi tám loại theo bảy đối tượng giới hạn: "tất cả nữ giới, nam giới, bậc Thánh, phàm phu, chư thiên, loài người, các loài đọa xứ"; và mười loại theo mười phương hướng giới hạn; hoặc mỗi phương hướng có hơn bốn trăm tám mươi loại theo sự phân biệt nữ giới, v.v., và không oán thù, v.v., nên được hiểu là từ lan tỏa có giới hạn.

1204

Yena ayonisomanasikārena aratiādikāni uppajjanti, so aratiādīsu ayonisomanasikāro, tena.

By that improper attention (ayonisomanasikārena) by which disinclination (arati) and so on arise, it is improper attention regarding disinclination and so on.

Phi như lý tác ý (ayoniso manasikāra) là tác ý mà do đó sự bất mãn (arati), v.v., phát sinh, tức là do phi như lý tác ý.

Nipphādetabbe hi idaṃ bhummaṃ.

Indeed, this is the locative of the produced.

Thật vậy, đây là trạng thái của những gì cần được tạo ra.

Esa nayo ito paresupi.

This method applies to subsequent ones too.

Quy tắc này cũng áp dụng cho những điều sau đây.

Ukkaṇṭhitā pantasenāsanesu adhikusalesu dhammesu ca uppajjanabhāvariñcanā.

Disinclination (Ukkaṇṭhitā) is the arising of an aversion or feeling of reluctance regarding remote abodes and highly wholesome states.

"Ukkaṇṭhitā" (sự chán nản) là sự từ bỏ trạng thái phát sinh trong các chỗ ở và chỗ ngủ, và trong các pháp thiện cao cấp hơn.

Kāyavināmanāti kāyassa virūpenākārena nāmanā.

Distortion of the body (kāyavināmanā) is the bending of the body in an unusual manner.

"Kāyavināmanā" (sự uốn cong thân) là sự uốn cong thân theo một cách thức sai lệch.

1205

Kusaladhammasampaṭipattiyā paṭṭhapanasabhāvatāya, tappaṭipakkhānaṃ visosanasabhāvatāya ca ārambhadhātuādito pavattavīriyanti āha ‘‘paṭhamārambhavīriya’’nti.

Since it is of the nature of initiating the proper practice of wholesome states and of drying up their opponents, it is energy arising from the element of exertion, etc. Thus, it is called "initial exertion".

Vì nó có bản chất là sự khởi đầu cho sự thực hành các pháp thiện, và có bản chất là làm khô héo các đối nghịch với chúng, nên tinh tấn (vīriya) phát sinh từ yếu tố khởi đầu (ārambhadhātu), v.v., được gọi là "tinh tấn khởi đầu sơ khởi" (paṭhamārambhavīriya).

Yasmā paṭhamārambhamattassa kosajjavidhamanaṃ thāmagamanañca natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘kosajjato nikkhantatāya tato balavatara’’nti.

Since initial exertion alone does not overcome laziness and attain firmness, it is said: "stronger than that, by escaping from laziness".

Vì chỉ sự khởi đầu sơ khởi không có khả năng loại bỏ sự lười biếng và đạt được sức mạnh, nên đã nói "mạnh mẽ hơn điều đó do thoát khỏi sự lười biếng".

Yasmā pana aparāparuppattiyā laddhāsevanaṃ uparūparivisesaṃ āvahantaṃ ativiya thāmagatameva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavatara’’nti.

However, since repeated arising, having gained familiarity, leads to ever higher distinctions and becomes exceedingly firm, it is said: "stronger even than that, by advancing to successive stages".

Tuy nhiên, vì sự phát sinh liên tục, được thực hành nhiều lần, dẫn đến những thành tựu đặc biệt cao hơn và trở nên cực kỳ mạnh mẽ, nên đã nói "mạnh mẽ hơn điều đó do tiến lên các cấp độ cao hơn".

1206

Atibhojane nimittaggāhoti atibhojane thinamiddhassa nimittaggāho, ‘‘ettake bhutte thinamiddhassa kāraṇaṃ hoti, ettake na hotī’’ti thinamiddhassa kāraṇākāraṇaggāho hotīti attho.

Grasping the sign in overeating means grasping the sign of sloth and torpor in overeating; the meaning is that one grasps the causal and non-causal aspects of sloth and torpor, such as "eating this much causes sloth and torpor, eating this much does not."

"Nắm giữ tướng trong sự ăn quá độ" (atibhojane nimittaggāho) có nghĩa là nắm giữ tướng của hôn trầm thụy miên trong sự ăn quá độ, tức là nắm giữ nguyên nhân và phi nguyên nhân của hôn trầm thụy miên, rằng "khi ăn chừng này thì hôn trầm thụy miên là nguyên nhân, khi ăn chừng này thì không phải là nguyên nhân".

Divā sūriyālokanti divā gahitanimittaṃ sūriyālokaṃ rattiyaṃ manasikarontassapīti evamettha attho veditabbo.

Sunlight during the day: Here, the meaning should be understood as "even for one who focuses attention at night on a sign taken during the day, such as sunlight."

"Ánh sáng mặt trời ban ngày" (divā sūriyāloka) nên được hiểu ở đây là ngay cả khi tác ý ánh sáng mặt trời đã nắm giữ vào ban ngày trong đêm.

Dhutaṅgānaṃ vīriyanissitattā vuttaṃ ‘‘dhutaṅganissitasappāyakathāyapī’’ti.

Since the dhutaṅgas are supported by energy, it is said "also by suitable talk about dhutaṅgas".

Vì các pháp đầu đà (dhutaṅga) dựa vào tinh tấn (vīriya), nên đã nói "cũng bằng các câu chuyện thích hợp dựa trên pháp đầu đà".

1207

Kukkuccampi katākatānusocanavasena pavattamānaṃ cetaso avūpasamāvahatāya uddhaccena samānalakkhaṇamevāti ‘‘avūpasamo nāma avūpasantākāro, uddhaccakukkuccamevetaṃ atthato’’ti vuttaṃ.

Remorse (kukkucca) too, arising as regret over what was done or not done, is similar in characteristic to restlessness (uddhacca) because it brings about an unsettled state of mind. Thus, it is said: "unsettledness means an unsettled state; in essence, it is restlessness and remorse."

Hối hận (kukkucca) cũng có cùng đặc tính với phóng dật (uddhacca) vì nó phát sinh theo cách hối tiếc về những gì đã làm và chưa làm, dẫn đến sự không an tịnh của tâm, nên đã nói "không an tịnh có nghĩa là trạng thái không an tịnh, về bản chất đó chính là phóng dật và hối hận".

1208

Bahussutassa ganthato atthato ca suttādīni vicārentassa atthavedādipaṭilābhasabbhāvato vikkhepo na hoti, yathāvidhipaṭipattiyā yathānurūpapaṭikārappavattiyā ca katākatānusocanañca na hotīti ‘‘bāhusaccenapi…pe… uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī’’ti āha.

For one who is learned and contemplates the suttas, etc., in terms of both text and meaning, there is no distraction due to the attainment of the joy of meaning, etc.; and there is no regret over what was done or not done due to proper practice and appropriate counteraction. Thus, it is said: "by extensive learning...and...restlessness and remorse are abandoned."

Đối với người đa văn (bahussuta), khi quán xét các kinh điển, v.v., cả về văn bản và ý nghĩa, sự phân tán không xảy ra vì có được sự hiểu biết về ý nghĩa, v.v.; và sự hối tiếc về những gì đã làm và chưa làm cũng không xảy ra do sự thực hành đúng đắn và sự đối trị thích hợp, nên đã nói "cũng bằng sự đa văn... phóng dật và hối hận được đoạn trừ".

Yadaggena bāhusaccena uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, tadaggena paripucchakatāvinayapakataññutāhipi taṃ pahīyatīti daṭṭhabbaṃ.

It should be understood that to the same extent that restlessness and remorse are abandoned by extensive learning, they are also abandoned by questioning and by familiarity with the Vinaya.

Nên hiểu rằng, bằng sự đa văn mà phóng dật và hối hận được đoạn trừ, thì cũng bằng sự hỏi han, sự hiểu biết về giới luật và sự thông thạo cũng đoạn trừ chúng.

Buddhasevitā ca buddhasīlitaṃ āvahatīti cetaso vūpasamakarattā uddhaccakukkuccapahānakārī vuttā.

The practice of the Buddhas, leading to the observance of the Buddhas' virtues, is said to abandon restlessness and remorse because it causes mental tranquility.

Sự thân cận với chư Phật (Buddhasevitā) dẫn đến sự tuân thủ giới hạnh của chư Phật (buddhasīlitaṃ), và vì nó làm cho tâm an tịnh, nên được nói là nguyên nhân đoạn trừ phóng dật và hối hận.

Buddhattaṃ pana anapekkhitvā vinayadharā kukkuccavinodakā kalyāṇamittā vuttāti daṭṭhabbā.

However, without considering Buddhahood, the Vinaya-holders who dispel remorse are described as Kalyāṇamittas.

Tuy nhiên, nên hiểu rằng các vị trì luật (vinayadharā) là những người bạn lành (kalyāṇamittā) giúp xua tan hối hận được nói đến mà không cần quan tâm đến Phật tánh.

Vikkhepo ca bhikkhuno yebhuyyena kukkuccahetuko hotīti ‘‘kappiyākappiyaparipucchāmahulassā’’tiādinā vinayanayeneva paripucchakatādayo niddiṭṭhā.

Distraction in a monk is mostly due to remorse. Thus, "for one who frequently questions about what is allowable and not allowable," etc., questioning and so on are specified according to the Vinaya method.

Và sự phân tán của tỳ-kheo chủ yếu do hối hận, nên sự hỏi han, v.v., được chỉ ra theo phương pháp giới luật, bắt đầu bằng "người thường xuyên hỏi về những điều hợp pháp và không hợp pháp".

Pahīne uddhaccakukkucceti niddhāraṇe bhummaṃ.

When restlessness and remorse are abandoned is the locative of determination.

"Khi phóng dật và hối hận đã được đoạn trừ" (pahīne uddhaccakukkucce) là thuộc cách sở thuộc trong ý nghĩa xác định.

Kukkuccassa domanassasahagatattā anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo vutto.

Since remorse is accompanied by displeasure, its non-arising in the future by the Anāgāmi path is mentioned.

Vì hối hận (kukkucca) đi kèm với ưu (domanassa), nên đã nói "không phát sinh trong tương lai bằng đạo Bất Hoàn (anāgāmimaggena)".

1209

Tiṭṭhati pavattati etthāti ṭhānīyā, vicikicchāya ṭhānīyā vicikicchāṭṭhānīyā, vicikicchāya kāraṇabhūtā dhammā.

That in which it stands or occurs is a cause (ṭhānīyā); the causes of doubt are vicikicchāṭṭhānīyā, the states that are causes for doubt.

"Ṭhānīyā" là nơi mà nó đứng hoặc phát sinh; "vicikicchāṭṭhānīyā" là nơi của hoài nghi, tức là những pháp là nguyên nhân của hoài nghi.

Tiṭṭhatīti vā ṭhānīyā, vicikicchā ṭhānīyā etissāti vicikicchāṭṭhānīyā, atthato vicikicchā eva.

It stands, or it is a standing place. Doubt is a standing place for it, therefore vicikicchāṭṭhānīyā (doubt as a standing place); in reality, it is simply doubt.

Hoặc là, "tiṭṭhati" (đứng vững) nên là "ṭhānīyā" (căn cứ); nghi ngờ là căn cứ cho điều này, nên là vicikicchāṭṭhānīyā (căn cứ của nghi ngờ), thực chất chính là nghi ngờ.

Sā hi purimuppannā parato uppajjanakavicikicchāya sabhāgahetutāya asādhāraṇaṃ.

For that^*, having arisen previously, is an uncommon condition for subsequently arising doubt, due to its homogenous causality.

Thật vậy, nó (căn cứ của nghi ngờ) là độc nhất vì, đã khởi lên trước đó, nó là nhân đồng loại cho nghi ngờ sẽ khởi lên sau.

1210

Kusalākusalāti kosallasambhūtaṭṭhena kusalā, tappaṭipakkhato akusalā.

Wholesome and unwholesome: wholesome in the sense of being born of skill, unwholesome in the sense of being their opposite.

Kusalākusalā (Thiện và Bất thiện): "Kusalā" (thiện) vì chúng phát sinh từ sự khéo léo; "akusalā" (bất thiện) vì chúng đối nghịch với điều đó.

Ye akusalā, te sāvajjā asevitabbā hīnā ca.

Those that are unwholesome are reproachable, not to be cultivated, and inferior.

Những gì là bất thiện, chúng đáng chê trách, không nên thực hành, và thấp kém.

Ye kusalā, te anavajjā sevitabbā paṇītā ca.

Those that are wholesome are blameless, to be cultivated, and excellent.

Những gì là thiện, chúng không đáng chê trách, nên thực hành, và thù thắng.

Kusalāpi vā hīnehi chandādīhi āraddhā hīnā, paṇītehi paṇītā.

Wholesome^* also, when initiated by inferior desires and so forth, are inferior; when initiated by excellent^*, they are excellent.

Hoặc là, các pháp thiện được bắt đầu với những dục (chandā) v.v. thấp kém thì là thấp kém; được bắt đầu với những dục thù thắng thì là thù thắng.

Kaṇhāti kāḷakā, cittassa apabhassarabhāvakaraṇā.

Dark (Kaṇhā) means black, because they make the mind not radiant.

Kaṇhā (đen tối) là màu đen, vì chúng làm cho tâm không sáng chói.

Sukkāti odātā, cittassa pabhassarabhāvakaraṇā.

Bright (Sukkā) means white, because they make the mind radiant.

Sukkā (trắng sáng) là màu trắng, vì chúng làm cho tâm sáng chói.

Kaṇhābhijātihetuto vā kaṇhā, sukkābhijātihetuto sukkā.

Or, dark because they are the cause of a dark rebirth; bright because they are the cause of a bright rebirth.

Hoặc là, kaṇhā vì là nhân của sự tái sinh đen tối; sukkā vì là nhân của sự tái sinh trắng sáng.

Te eva sappaṭibhāgā.

These same^* counterparts (sappaṭibhāgā).

Chính chúng là sappaṭibhāgā (đối lại).

Kaṇhā hi ujuvipaccanīkatāya sukkehi sappaṭibhāgā, tathā sukkāpi itarehi.

For dark^* are counterparts to bright^* due to direct opposition, and similarly bright^* are counterparts to the others.

Thật vậy, các pháp đen tối đối lại với các pháp trắng sáng vì chúng hoàn toàn đối nghịch; tương tự, các pháp trắng sáng cũng đối lại với các pháp kia.

Atha vā kaṇhasukkā ca sappaṭibhāgā ca kaṇhasukkasappaṭibhāgā.

Or, dark and bright and also counterparts are dark, bright, and their counterparts.

Hoặc là, các pháp đen tối và trắng sáng, và các pháp đối lại, nên là kaṇhasukkasappaṭibhāgā (đen tối, trắng sáng và đối lại).

Sukhā hi vedanā dukkhāyavedanāya sappaṭibhāgā, dukkhā ca vedanā sukhāya vedanāya sappaṭibhāgāti.

For pleasant feeling is a counterpart to painful feeling, and painful feeling is a counterpart to pleasant feeling.

Thật vậy, thọ lạc đối lại với thọ khổ, và thọ khổ đối lại với thọ lạc.

1211

Kāmaṃ bāhusaccaparipucchakatāhi aṭṭhavatthukāpi vicikicchā pahīyati, tathāpi ratanattayavicikicchāmūlikā sesavicikicchāti katvā āha ‘‘tīṇi ratanāni ārabbhā’’ti.

Although doubt concerning the eight objects is eliminated by extensively questioning the learned, nevertheless, considering that all other doubts are rooted in doubt concerning the Triple Gem, it says: "concerning the Triple Gem".

Mặc dù nghi ngờ về tám đối tượng cũng được diệt trừ nhờ việc thỉnh cầu nhiều kiến thức, nhưng vì nghi ngờ về Tam Bảo là gốc rễ của các nghi ngờ còn lại, nên Ngài đã nói “tīṇi ratanāni ārabbhā” (liên quan đến Tam Bảo).

Ratanattayaguṇāvabodhe hi ‘‘satthari kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008, 1123, 1167, 1241, 1263, 1270; vibha. 915) ādivicikicchāya asambhavoti.

For with the comprehension of the qualities of the Triple Gem, doubts such as "he doubts the Teacher" become impossible.

Thật vậy, khi hiểu rõ các phẩm chất của Tam Bảo, nghi ngờ như “nghi ngờ về Bậc Đạo Sư” (dha. sa. 1008, 1123, 1167, 1241, 1263, 1270; vibha. 915) v.v. sẽ không thể phát sinh.

Vinaye pakataññutā ‘‘sikkhāya kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008, 1123, 1167, 1241, 1263, 1270; vibha. 915) vuttāya vicikicchāya pahānaṃ karotīti āha ‘‘vinaye ciṇṇavasībhāvassapī’’ti.

Knowledge of the Vinaya brings about the elimination of doubt, as stated, "he doubts the training", thus it says: "even for one who is skilled through practice in the Vinaya".

Sự thành thạo trong Luật (Vinaya) giúp diệt trừ nghi ngờ được nói đến như “nghi ngờ về giới học” (dha. sa. 1008, 1123, 1167, 1241, 1263, 1270; vibha. 915), nên Ngài nói “vinaye ciṇṇavasībhāvassapī” (ngay cả đối với người đã thành thạo trong Luật).

Okappanīyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāti saddheyyavatthuno anupavisanasaddhāsaṅkhātaadhimokkhena adhimuccanabahulassa.

"For one abundant in conviction, which is called adhimokkha (determination) by faith conducive to understanding" means one abundant in determining with adhimokkha, which is called faith that penetrates the object of faith.

Okappanīyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassā (đối với người có nhiều sự quyết định, tức là niềm tin có thể được thiết lập) nghĩa là đối với người có nhiều sự quyết định, tức là niềm tin thâm nhập vào đối tượng đáng tin.

Adhimuccanañca adhimokkhuppādanamevāti daṭṭhabbaṃ.

And this determination should be understood as the production of adhimokkha itself.

Và sự quyết định nên được hiểu là sự phát sinh của adhimokkha (quyết định).

Saddhāya vā ninnapoṇatā adhimutti adhimokkho.

Or, the inclination and leaning towards faith is adhimutti, adhimokkha.

Hoặc là, sự hướng về và nghiêng về niềm tin là adhimutti (quyết định), adhimokkha (quyết định).

1212

Subhanimittaasubhanimittādīsūti ‘‘subhanimittādīsu asubhanimittādīsū’’ti ādi-saddo paccekaṃ yojetabbo.

"In the beautiful and unbeautiful signs, and so forth": the word "and so forth" should be construed individually as "in the beautiful signs and so forth, in the unbeautiful signs and so forth".

Subhanimittaasubhanimittādīsū (trong các tướng tốt, tướng bất tịnh v.v.) từ “ādi” (v.v.) nên được ghép riêng vào “subhanimittādīsu” (trong các tướng tốt v.v.) và “asubhanimittādīsu” (trong các tướng bất tịnh v.v.).

Tattha paṭhamena ādi-saddena paṭighanimittādīnaṃ saṅgaho, dutiyena mettācetovimuttiādīnaṃ.

Here, by the first "ādi" (and so forth), signs of aversion and others are included; by the second, mettā-cetovimutti and others.

Ở đây, từ ādi thứ nhất bao gồm các tướng chướng ngại (paṭighanimitta) v.v., từ thứ hai bao gồm các tâm giải thoát từ bi (mettācetovimutti) v.v.

Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ vuttanayamevāti.

What needs to be said further here is according to the already stated method.

Những gì cần nói ở đây đã được nói theo cách thức đã trình bày.

1213

Nīvaraṇapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the chapter on Hindrances is finished.

Phần giải thích về các Triền Cái đã hoàn tất.

1214

Khandhapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Aggregates

Phần giải thích về các Uẩn

1215

116. Upādānehi ārammaṇakaraṇādivasena upādātabbā vā khandhā upādānakkhandā.

116. The aggregates are aggregates of clinging (upādānakkhandā) because they are to be clung to by clinging in the sense of being objects, and so forth.

Các Uẩn được chấp thủ (upādātabbā) theo cách là đối tượng của sự chấp thủ (upādāna) v.v. nên là upādānakkhandā (các Uẩn chấp thủ).

Iti rūpa nti ettha iti -saddo idaṃ-saddena samānatthoti adhippāyenāha ‘‘idaṃ rūpa’’nti.

In "thus form" (iti rūpaṃ), the word "iti" is synonymous with the word "idaṃ" (this), intending to say: "this form".

Ở câu “iti rūpaṃ” (như vậy là sắc), từ “iti” có cùng nghĩa với từ “idaṃ” (này), với ý đó Ngài đã nói “idaṃ rūpaṃ” (sắc này).

Tayidaṃ sarūpato anavasesapariyādānaṃ hotīti āha – ‘‘ettakaṃ rūpaṃ, na ito paraṃ rūpaṃ atthī’’ti.

And this signifies an exhaustive comprehension of its nature, thus it says: "so much is form, there is no form beyond this".

Điều này bao gồm toàn bộ sắc mà không bỏ sót, nên Ngài nói – “ettakaṃ rūpaṃ, na ito paraṃ rūpaṃ atthī” (chừng ấy là sắc, không có sắc nào khác ngoài cái này).

Itīti vā pakāratthe nipāto, tasmā ‘‘iti rūpa’’nti iminā bhūtupādādivasena yattako rūpassa bhedo, tena saddhiṃ rūpaṃ anavasesato pariyādiyitvā dasseti.

Or, "iti" is a particle in the sense of manner, therefore "thus form" fully encompasses and shows the varieties of form, together with its divisions such as that based on the primary elements of being, and so forth.

Hoặc là, “iti” là một giới từ biểu thị cách thức; do đó, câu “iti rūpaṃ” trình bày toàn bộ sắc, bao gồm tất cả các loại sắc như sắc đại hiển (bhūtupādā) v.v., mà không bỏ sót.

Sabhāvatoti ruppanasabhāvato cakkhādivaṇṇādisabhāvato ca.

"By nature" means by the nature of being oppressed (ruppana), and by the nature of eye and so forth, and of colour and so forth.

Sabhāvato (theo tự tánh) là theo tự tánh của sự biến hoại (ruppana), và theo tự tánh của mắt (cakkhu) v.v., và sắc (vaṇṇa) v.v.

Vedanādīsupīti ettha ‘‘ayaṃ vedanā, ettakā vedanā, na ito paraṃ vedanā atthīti sabhāvato vedanaṃ pajānātī’’tiādinā, sabhāvatoti ca anubhavanasabhāvato sātādisabhāvato cāti evamādinā yojetabbaṃ.

In "in feeling and so forth", it should be construed with phrases like "this is feeling, so much is feeling, there is no feeling beyond this, thus one knows feeling by nature", and "by nature" means by the nature of experiencing, and by the nature of being pleasant and so forth, and so on.

Ở câu “vedanādīsupī” (cả trong thọ v.v.), nên được ghép nối theo cách như “người ấy biết thọ theo tự tánh là ‘đây là thọ, chừng ấy là thọ, không có thọ nào khác ngoài cái này’”, và “sabhāvato” là theo tự tánh của sự cảm thọ, theo tự tánh của lạc (sātā) v.v., và tương tự.

1216

Khandhapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the chapter on Aggregates is finished.

Phần giải thích về các Uẩn đã hoàn tất.

1217

Āyatanapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Sense Bases

Phần giải thích về các Xứ

1218

117. Chasu ajjhattikabāhiresūti (dī. ni. ṭī. 2.384) ‘‘chasu ajjhattikesu chasu bāhiresu’’ti ‘‘chasū’’ti padaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ.

117. In "in the six internal and external", the word "in the six" should be construed with each^* respectively.

Ở câu “chasu ajjhattikabāhiresū” (dī. ni. ṭī. 2.384) (trong sáu nội xứ và ngoại xứ), từ “chasu” (sáu) nên được ghép riêng vào “chasu ajjhattikesu” (trong sáu nội xứ) và “chasu bāhiresu” (trong sáu ngoại xứ).

Kasmā panetāni ubhayāni chaḷeva vuttāni?

But why are these two groups always mentioned as six?

Nhưng tại sao cả hai loại này đều được nói là sáu?

Chaviññāṇakāyuppattidvārārammaṇavavatthānato.

Because of the establishment of the doors and objects for the arising of the six consciousness-groups.

Vì chúng được phân loại theo cửa và đối tượng để sáu thân thức phát sinh.

Cakkhuviññāṇavīthiyā pariyāpannassa hi viññāṇakāyassa cakkhāyatanameva uppattidvāraṃ, rūpāyatanameva ca ārammaṇaṃ, tathā itarāni itaresaṃ, chaṭṭhassa pana bhavaṅgamanasaṅkhāto manāyatanekadeso uppattidvāraṃ, asādhāraṇañca dhammāyatanaṃ ārammaṇaṃ.

For the consciousness-group comprised within the eye-consciousness process, the eye-base is the door of arising, and the form-base is the object; similarly, the others for their respective^*. For the sixth, however, a part of the mind-base, which is called the bhavaṅga mind, is the door of arising, and the unique dhamma-base is the object.

Thật vậy, đối với thân thức thuộc lộ trình nhãn thức, nhãn xứ là cửa phát sinh, và sắc xứ là đối tượng; tương tự, các xứ khác cũng vậy đối với các thân thức tương ứng; nhưng đối với thân thức thứ sáu, một phần của ý xứ, tức là ý thức hộ kiếp, là cửa phát sinh, và pháp xứ không chung là đối tượng.

Cakkhatīti cakkhu, rūpaṃ assādeti vibhāveti cāti attho.

It sees, thus cakkhu (eye); the meaning is that it enjoys and clarifies form.

“Cakkhati” (thưởng thức, phân biệt) nên là cakkhu (mắt), nghĩa là thưởng thức và phân biệt sắc.

Suṇātīti sotaṃ.

It hears, thus sotaṃ (ear).

“Suṇāti” (nghe) nên là sotaṃ (tai).

Ghāyatīti ghānaṃ.

It smells, thus ghānaṃ (nose).

“Ghāyati” (ngửi) nên là ghānaṃ (mũi).

Jīvitanimittatāya raso jīvitaṃ, taṃ jīvitamavhāyatīti jivhā.

Due to being a sign of life, taste is life, and it (the tongue) calls forth that life, thus jivhā (tongue).

Vị (rasa) là sự sống vì nó là dấu hiệu của sự sống; “avhāyati” (hấp thụ) sự sống đó nên là jivhā (lưỡi).

Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyo uppattidesoti kāyo.

It is the origin (āya) or place of arising for blameworthy (kucchita) defilements (sāsava-dhammas), thus kāyo (body).

Nơi phát sinh (āya) của các pháp hữu lậu (sāsava dhamma) đáng chê trách (kucchita) nên là kāyo (thân).

Munāti ārammaṇaṃ vijānātīti mano.

It knows (munāti) or understands the object, thus mano (mind).

“Munāti” (biết) đối tượng, tức là “vijānāti” (nhận biết) nên là mano (ý).

Rūpayati vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti rūpaṃ.

It takes on a changed appearance (rūpayati) and reveals its state of being affected by the heart, thus rūpaṃ (form).

“Rūpayati” (biến đổi), tức là biểu lộ trạng thái đi vào tim khi trải qua sự biến đổi về màu sắc, nên là rūpaṃ (sắc).

Sappati attano paccayehi harīyati sotaviññeyyabhāvaṃ gamīyatīti saddo.

It moves (sappati), is carried by its own conditions, and reaches the state of being knowable by ear-consciousness, thus saddo (sound).

“Sappati” (lan truyền), tức là được mang đi bởi các duyên của chính nó, đi đến trạng thái có thể được nhận biết bởi nhĩ thức, nên là saddo (thanh).

Gandhayati attano vatthuṃ sūcetīti gandho.

It (perfume) reveals its own substance by smelling, thus gandho (odour).

“Gandhayati” (tỏa hương), tức là biểu thị đối tượng của chính nó, nên là gandho (hương).

Rasanti taṃ sattā assādentīti raso.

Beings taste it, thus raso (taste).

Chúng sinh “rasanti” (thưởng thức) nó nên là raso (vị).

Phusīyatīti phoṭṭhabbaṃ.

It is touched, thus phoṭṭhabbaṃ (tangible).

“Phusīyati” (được xúc chạm) nên là phoṭṭhabbaṃ (xúc).

Attano lakkhaṇaṃ dhārentīti dhammā.

They bear their own characteristics, thus dhammā (mental objects).

Chúng giữ gìn đặc tính của chính mình nên là dhammā (pháp).

Sabbāni pana āyānaṃ tananādiatthena āyatanāni.

However, all are sense bases (āyatanāni) in the sense of being sources (āyānaṃ) and extensions (tanana), and so forth.

Nhưng tất cả đều là āyatanāni (xứ) theo nghĩa là nơi phát sinh và mở rộng.

Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 2.510-512) taṃsaṃvaṇṇanāya (visuddhi. mahāṭī. 2.510) ca vuttanayena veditabbo.

This is the brief explanation here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga and its sub-commentary.

Đây là tóm tắt; phần chi tiết nên được hiểu theo cách đã trình bày trong Visuddhimagga (visuddhi. 2.510-512) và Taṃsaṃvaṇṇanā (visuddhi. mahāṭī. 2.510).

1219

Cakkhuñca pajānātīti ettha cakkhu nāma pasādacakkhu, na sasambhāracakkhu, nāpi dibbacakkhuādikanti āha ‘‘cakkhupasāda’’nti.

In "and knows the eye", cakkhu means the sensitive eye, not the composite eye, nor the divine eye and so forth, thus it says: "the eye-sensitivity".

Ở câu “cakkhuñca pajānātī” (và nhận biết mắt), cakkhu ở đây là nhãn tịnh sắc (pasādacakkhu), chứ không phải nhãn đầy đủ các thành phần (sasambhāracakkhu), cũng không phải thiên nhãn (dibbacakkhu) v.v., nên Ngài nói “cakkhupasāda” (nhãn tịnh sắc).

Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo’’ti (dha. sa. 596-599).

Referring to which it was said: "That eye, the sensitivity derived from the four great elements".

Điều này được nói đến trong câu “nhãn nào là tịnh sắc do bốn đại chủng tạo thành” (dha. sa. 596-599).

Ca-saddo vakkhamānatthasamuccayattho.

The particle "ca" signifies the aggregation of meanings to be stated later.

Từ “ca” có nghĩa là tập hợp các ý nghĩa sẽ được nói đến.

Yāthāvasarasalakkhaṇavasenāti aviparītassa attano rasassa ceva lakkhaṇassa ca vasena, rūpesu āviñchanakiccassa ceva rūpābhighātārahabhūtapasādalakkhaṇassa ca vasenāti attho.

"According to its true nature and characteristic" means according to its undistorted own nature and characteristic, and in the sense of the function of apprehending among forms and the characteristic of sensitivity susceptible to impingement by form.

Yāthāvasarasalakkhaṇavasena (theo đặc tính và vị của chính nó một cách chân thật) nghĩa là theo đặc tính và vị của chính nó một cách không sai lệch, và theo chức năng thu hút trong các sắc, và theo đặc tính của tịnh sắc có thể bị sắc va đập.

‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’tiādīsu (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-45; 4.54-55; kathā. 465, 467) samuditāniyeva rūpāyatanāni cakkhuviññāṇuppattihetu, na visuṃ visunti imassa atthassa dassanatthaṃ ‘‘rūpe cā’’ti puthuvacanaggahaṇaṃ, tāya eva ca desanāgatiyā kāmaṃ idhāpi ‘‘rūpe ca pajānātī’’ti vuttaṃ, rūpabhāvasāmaññena pana sabbaṃ ekajjhaṃ gahetvā ‘‘bahiddhā catusamuṭṭhānikarūpañcā’’ti ekavacanavasena attho vutto.

In phrases like "dependent on the eye and on forms", the form-bases taken collectively are the cause for the arising of eye-consciousness, not individually, for the purpose of showing this meaning, the plural "on forms" is used. By that same method of teaching, it is stated here too, "and knows forms"; but by taking all forms generally as form, the meaning is given in the singular: "and the externally arisen form originating from four^*".

Trong các câu như “cakkhuñca paṭicca rūpe cā” (ma. ni. 1.204, 400; 3.421, 425-426; saṃ. ni. 2.43-45; 4.54-55; kathā. 465, 467) v.v., chỉ có các sắc xứ tập hợp lại mới là nguyên nhân phát sinh nhãn thức, chứ không phải riêng lẻ từng cái một; để chỉ rõ ý nghĩa này, từ “rūpe cā” được dùng ở số nhiều; và theo cách giảng dạy đó, mặc dù ở đây cũng nói “rūpe ca pajānātī” (và nhận biết các sắc), nhưng ý nghĩa lại được nói ở số ít là “bahiddhā catusamuṭṭhānikarūpañcā” (và sắc bên ngoài do bốn nhân tạo thành) bằng cách gom tất cả lại thành một theo tính chất chung của sắc.

Sarasalakkhaṇavasenāti cakkhuviññāṇassa visayabhāvakiccassa ceva cakkhupaṭihananalakkhaṇassa ca vasenāti yojetabbaṃ.

"According to its own nature and characteristic" should be construed as: in the sense of the function of being an object for eye-consciousness and the characteristic of impinging on the eye.

Sarasalakkhaṇavasena (theo đặc tính và vị của chính nó) nên được ghép nối là theo chức năng là đối tượng của nhãn thức và theo đặc tính của sự va đập vào mắt.

1220

Ubhayaṃ paṭiccāti cakkhuṃ upanissayapaccayavasena paccayabhūtaṃ, rūpe ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayavasena paccayabhūte ca paṭicca.

"Dependent on both": dependent on the eye, which is a condition by way of support-conditionality, and on forms, which are conditions by way of object, predominant object, and object-support-conditionality.

Ubhayaṃ paṭiccā (nương vào cả hai) nghĩa là nương vào mắt như một duyên theo cách duyên y chỉ (upanissayapaccaya), và nương vào các sắc như các duyên theo cách duyên đối tượng (ārammaṇa), duyên tăng thượng (adhipati), duyên y chỉ đối tượng (ārammaṇūpanissaya).

Kāmañcāyaṃ suttantasaṃvaṇṇanā, nippariyāyakathā nāma abhidhammasannissitā evāti abhidhammanayeneva saṃyojanāni dassento ‘‘kāmarāga…pe… avijjāsaṃyojana’’nti āha.

Although this is a Suttanta commentary, it is indeed a direct discourse based on Abhidhamma. Thus, showing the fetters according to the Abhidhamma method, it states: ‘sensual lust… (etc.)… ignorance fetter’.

Mặc dù đây là một bản chú giải Kinh tạng, nhưng lời thuyết giảng trực tiếp (nippariyāyakathā) lại dựa vào Abhidhamma. Do đó, khi trình bày các kiết sử (saṃyojana) theo phương pháp Abhidhamma, bản văn nói: ‘‘kiết sử tham dục (kāmarāga)… (vân vân)… kiết sử vô minh (avijjāsaṃyojana)’’. (s0201t.tik 1220)

Tattha kāmesu rāgo, kāmo ca so rāgo cāti kāmarāgo, so eva bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ.

Therein, kāmarāgo (sensual lust) is lust for sensual pleasures, that is, it is both sensual pleasure and lust. That very thing, in the sense of binding, is a saṃyojana (fetter).

Trong đó, sự tham đắm vào các dục (kāmesu rāgo), đó là dục (kāmo) và cũng là tham (rāgo), nên gọi là kāmarāgo (tham dục). Chính nó, theo nghĩa trói buộc, là một saṃyojana (kiết sử). (s0201t.tik 1220)

Ayañhi yassa saṃvijjati, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojeti bandhati, iti dukkhena sattaṃ, bhavādike vā bhavantarādīhi, kammunā vā vipākaṃ saṃyojeti bandhatīti saṃyojanaṃ.

Indeed, this, when it exists in a person, binds that person in the cycle of existence (saṃsāra); thus it binds a being with suffering, or it binds them to other existences and so on through existence, or it binds kamma with its result; hence it is a saṃyojana (fetter).

Thật vậy, cái này, đối với người nào hiện hữu, thì nó trói buộc, cột chặt người ấy vào vòng luân hồi (vaṭṭasmiṃ saṃyojeti bandhati); tức là nó trói buộc chúng sinh với khổ, hoặc với các cõi hữu (bhava) bằng các cõi tái sinh (bhavantara), hoặc với quả dị thục (vipāka) bằng nghiệp (kamma), nên gọi là saṃyojana (kiết sử). (s0201t.tik 1220)

Evaṃ paṭighasaṃyojanādīnampi yathārahaṃ attho vattabbo.

Similarly, the meaning of paṭighasaṃyojana (fetter of aversion) and others should be explained accordingly.

Tương tự, ý nghĩa của kiết sử sân hận (paṭighasaṃyojana) và các kiết sử khác cũng nên được giải thích một cách thích đáng. (s0201t.tik 1220)

Sarasalakkhaṇavasenāti ettha pana sattassa vaṭṭato anissajjanasaṅkhātassa attano kiccassa ceva yathāvuttabandhanasaṅkhātassa lakkhaṇassa ca vasenāti yojetabbaṃ.

Here, regarding ‘sarasalakkhaṇavasena’ (in terms of characteristic function and inherent mark), it should be understood as in terms of its own function, which is the non-release of a being from the cycle of existence, and in terms of its characteristic, which is the binding as stated.

Trong cụm từ sarasalakkhaṇavasenā (theo nghĩa tự tính và đặc tính), nên được phối hợp là: theo nghĩa tự tính là sự không thoát khỏi vòng luân hồi của chúng sinh, và đặc tính là sự trói buộc như đã nói. (s0201t.tik 1220)

1221

Bhavassāda-diṭṭhissāda-nivattanatthaṃ kāmassādaggahaṇaṃ.

The inclusion of ‘kāmassāda’ (the taste of sensual pleasures) is for the purpose of precluding the taste of existence and the taste of views.

Việc dùng từ kāmassāda (vị ngọt của dục) là để ngăn chặn vị ngọt của hữu (bhavassāda) và vị ngọt của tà kiến (diṭṭhissāda). (s0201t.tik 1221)

Assādayatoti abhiramantassa.

‘Assādayato’ (while enjoying) means delighting in.

Assādayato (khi thưởng thức) nghĩa là khi hoan hỷ. (s0201t.tik 1221)

Abhinandatoti sapppītikataṇhāvasena nandantassa.

‘Abhinandato’ (while rejoicing) means delighting through craving accompanied by joy.

Abhinandato (khi hân hoan) nghĩa là khi hoan hỷ do ái có hỷ (sapppītikataṇhā). (s0201t.tik 1221)

Padadvayenapi balavato kāmarāgassa paccayabhūtā kāmarāguppatti vuttā.

By both phrases, the arising of sensual lust, which is a cause for strong sensual lust, is stated.

Cả hai từ này đều nói về sự phát sinh của tham dục, là nhân duyên cho tham dục mạnh mẽ. (s0201t.tik 1221)

Esa nayo sesesupi.

This method applies to the rest as well.

Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại. (s0201t.tik 1221)

Etaṃ ārammaṇanti etaṃ evaṃsukhumaṃ evaṃdubbibhāgaṃ ārammaṇaṃ.

‘Etaṃ ārammaṇaṃ’ (this object) means this object, which is so subtle and so difficult to differentiate.

Etaṃ ārammaṇaṃ (đối tượng này) nghĩa là đối tượng vi tế như vậy, khó phân biệt như vậy. (s0201t.tik 1221)

Niccaṃ dhuvanti etaṃ nidassanamattaṃ, ‘‘ucchijjissati vinassissatīti gaṇhato’’ti evamādīnampi saṅgaho icchitabbo.

‘Niccaṃ dhuvaṃ’ (permanent, stable) is merely an example; the inclusion of phrases like ‘‘when one apprehends ‘it will cease, it will perish’’’ is also desired.

Niccaṃ dhuvaṃ (thường còn, vững bền) đây chỉ là một ví dụ, cần phải bao gồm cả những câu như ‘‘khi chấp thủ rằng nó sẽ bị đoạn diệt, sẽ bị hủy hoại’’. (s0201t.tik 1221)

Bhavaṃ patthentassāti ‘‘īdise sampattibhave yasmā amhākaṃ idaṃ iṭṭhārammaṇaṃ sulabhaṃ jātaṃ, tasmā āyatimpi sampattibhavo bhaveyyā’’ti bhavaṃ nikāmentassa.

‘Bhavaṃ patthentassā’ (for one wishing for existence) means for one desiring existence, thinking, ‘‘since such a delightful object has become readily available to us in this prosperous existence, may there be a prosperous existence in the future as well.’’

Bhavaṃ patthentassā (đối với người mong cầu hữu) nghĩa là đối với người mong muốn hữu, với ý nghĩ ‘‘vì trong cõi hữu sung túc như thế này, chúng ta đã dễ dàng có được đối tượng khả ái này, nên trong tương lai cũng mong có được cõi hữu sung túc’’. (s0201t.tik 1221)

Evarūpaṃ sakkā laddhunti yojanā.

It should be connected as ‘such a thing is obtainable’.

Có thể đạt được điều như vậy, là sự phối hợp. (s0201t.tik 1221)

Usūyatoti usūyaṃ issaṃ uppādayato.

‘Usūyato’ (while envying) means while giving rise to envy and jealousy.

Usūyato (khi đố kỵ) nghĩa là khi phát sinh sự đố kỵ (ussaṃ). (s0201t.tik 1221)

Aññassa maccharāyatoti aññena asādhāraṇabhāvakaraṇena macchariyaṃ karoto.

‘Aññassa maccharāyato’ (while being stingy towards another) means while acting selfishly by making something exclusive to another.

Aññassa maccharāyato (khi keo kiệt với người khác) nghĩa là khi thực hiện sự keo kiệt bằng cách làm cho người khác không có phần. (s0201t.tik 1221)

Sabbeheva yathāvuttehi navahi saṃyojanehi.

‘Sabbeheva’ (by all) means by all nine fetters as stated.

Sabbeheva (bởi tất cả) nghĩa là bởi chín kiết sử đã nói. (s0201t.tik 1221)

1222

Tañca kāraṇanti subhanimittapaṭighanimittādivibhāvaṃ iṭṭhāniṭṭhādirūpārammaṇañceva tajjāyonisomanasikārañcāti tassa tassa saṃyojanassa kāraṇaṃ.

‘Tañca kāraṇaṃ’ (and that cause) refers to the reason for each respective fetter, which is the perception of beauty, the perception of aversion, and so on, as well as the agreeable and disagreeable objects, and the appropriate attention related to them.

Tañca kāraṇaṃ (và nhân duyên đó) nghĩa là nhân duyên cho từng kiết sử đó, tức là các đối tượng khả ái, bất khả ái, v.v., được phân biệt thành tướng tịnh (subhanimitta) và tướng bất tịnh (paṭighanimitta), và sự tác ý như lý (yonisomanasikāra) tương ứng. (s0201t.tik 1222)

Avikkhambhitaasamūhatabhūmiladdhuppannataṃ sandhāya ‘‘appahīnaṭṭhena uppannassā’’ti vuttaṃ.

‘Appahīnaṭṭhena uppannassā’ (of that which has arisen in the sense of not being abandoned) is stated with reference to its state of not being suppressed and not being uprooted from its base, having arisen.

‘‘Appahīnaṭṭhena uppannassā’’ (đối với cái đã sinh mà chưa được đoạn trừ) được nói đến để chỉ trạng thái chưa bị trấn áp, chưa bị nhổ tận gốc, và đã sinh ra trên tầng đất tương ứng. (s0201t.tik 1222)

Vattamānuppannatā samudācāraggahaṇeneva gahitā.

Its current arising is included by the term ‘samudācāra’ (manifestation).

Trạng thái hiện hành và đã sinh được bao gồm bởi việc dùng từ samudācāra (sự hiện hành). (s0201t.tik 1222)

Yena kāraṇenāti yena vipassanāsamathabhāvanāsaṅkhātena kāraṇena.

‘Yena kāraṇenā’ (by which cause) means by that cause, which is the development of insight and tranquility.

Yena kāraṇenā (bởi nhân duyên nào) nghĩa là bởi nhân duyên được gọi là tu tập thiền quán (vipassanā) và thiền định (samatha). (s0201t.tik 1222)

Tañhi tassa tadaṅgavasena ceva vikkhambhanavasena ca pahānakāraṇaṃ.

For that is the cause of its abandonment, both by way of suppression through substitution of opposites (tadaṅga) and by way of suppression (vikkhambhana).

Vì điều đó là nhân duyên đoạn trừ của nó, theo nghĩa từng phần (tadaṅgavasena) và theo nghĩa trấn áp (vikkhambhanavasena). (s0201t.tik 1222)

Issāmacchariyānaṃ apāyagamanīyatāya paṭhamamaggavajjhatā vuttā.

The vulnerability of envy and stinginess to the first path is stated because they lead to states of woe.

Việc đố kỵ và keo kiệt dẫn đến các cảnh khổ, nên được nói là bị đoạn trừ bởi Đạo quả đầu tiên. (s0201t.tik 1222)

Yadi evaṃ ‘‘tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hotī’’ti (a. ni. 4.241) suttapadaṃ kathanti?

If so, how is the Suttanta passage ‘‘with the destruction of three fetters, one becomes a stream-enterer’’ to be understood?

Nếu vậy, câu kinh ‘‘do đoạn trừ ba kiết sử, người ấy trở thành bậc Dự Lưu’’ (A. IV, 241) thì sao? (s0201t.tik 1222)

Taṃ suttantapariyāyena vuttaṃ.

That is stated according to the Suttanta method.

Điều đó được nói theo phương pháp của Kinh tạng. (s0201t.tik 1222)

Yathānulomasāsanañhi suttantadesanā, ayaṃ pana abhidhammanayena saṃvaṇṇanāti nāyaṃ doso.

For Suttanta discourses are teachings in conformity with convention, but this is a commentary according to the Abhidhamma method, so there is no fault.

Vì lời dạy trong Kinh tạng là giáo lý thuận theo quy ước (yathānulomasāsana), còn đây là chú giải theo phương pháp Abhidhamma, nên không có lỗi. (s0201t.tik 1222)

Oḷārikassāti thūlassa, yato abhiṇhasamuppattipariyuṭṭhānatibbatāva hoti.

‘Oḷārikassā’ (of the coarse) means of the gross, because it is characterized by frequent arising, preoccupation, and intensity.

Oḷārikassā (của cái thô) nghĩa là của cái thô, vì nó thường xuyên phát sinh, bao trùm và mãnh liệt. (s0201t.tik 1222)

Aṇusahagatassāti vuttappakāraoḷārikābhāvena aṇubhāvaṃ sukhumabhāvaṃ gatassa.

‘Aṇusahagatassā’ (of that accompanied by subtlety) means of that which has attained subtlety, a fine state, due to the absence of the coarse nature as stated.

Aṇusahagatassā (của cái đi kèm với vi tế) nghĩa là của cái đã đạt đến trạng thái vi tế, tinh tế, do không có sự thô như đã nói. (s0201t.tik 1222)

Uddhaccasaṃyojanassapettha anuppādo vuttoyeva yathāvuttasaṃyojanehi avinābhāvato.

The non-arising of the fetter of restlessness here is stated because it is inseparably associated with the fetters mentioned.

Ở đây, sự không phát sinh của kiết sử phóng dật (uddhaccasaṃyojana) đã được nói đến, vì nó không thể tách rời khỏi các kiết sử đã nói. (s0201t.tik 1222)

Sotādīnaṃ sabhāvasarasalakkhaṇavasena pajānanā, tappaccayānaṃ saṃyojanānaṃ uppādādipajānanā ca vuttanayeneva veditabbāti dassento ‘‘eseva nayo’’ti atidisati.

Showing that the understanding of the inherent characteristics and functions of the sense faculties and so on, and the understanding of the arising and so on of their causal fetters, should be known by the method stated, it refers by analogy: ‘eseva nayo’ (this is the same method).

Việc hiểu biết về tự tính, bản chất và đặc tính của các giác quan, v.v., và việc hiểu biết về sự phát sinh, v.v., của các kiết sử là nhân duyên của chúng, nên được hiểu theo cách đã nói. Do đó, bản văn mở rộng bằng cách nói ‘‘eseva nayo’’ (nguyên tắc cũng vậy). (s0201t.tik 1222)

1223

Attano vā dhammesūti attano ajjhattikāyatanadhammesu, attano ubhayadhammesu vā.

‘Attano vā dhammesu’ (or in one’s own phenomena) means in one’s own internal sense bases (ajjhattikāyatana) or in phenomena pertaining to both oneself and others.

Attano vā dhammesu (hoặc trong các pháp của chính mình) nghĩa là trong các pháp nội xứ của chính mình, hoặc trong cả hai pháp của chính mình. (s0201t.tik 1223)

Imasmiṃ pakkhe ajjhattikāyatanapariggahaṇenāti ajjhattikāyatanapariggaṇhanamukhenāti attho, evañca anavasesato saparasantānesu āyatanānaṃ pariggaho siddho hoti.

In this latter case, ‘ajjhattikāyatanapariggaṇhanena’ (by the inclusion of internal sense bases) means by way of including internal sense bases. And thus, the complete inclusion of sense bases in one’s own and others’ continuities is accomplished.

Trong trường hợp này, ajjhattikāyatanapariggahaṇenā (bằng cách thâu tóm nội xứ) có nghĩa là bằng cách thâu tóm nội xứ. Và như vậy, việc thâu tóm các xứ trong tự thân và tha thân được thành tựu một cách không sót. (s0201t.tik 1223)

Parassa vā dhammesūti etthāpi eseva nayo.

‘Parassa vā dhammesu’ (or in another’s phenomena): here too, the same method applies.

Parassa vā dhammesu (hoặc trong các pháp của người khác) ở đây cũng theo nguyên tắc tương tự. (s0201t.tik 1223)

Rūpāyatanassāti aḍḍhekādasapabhedarūpasabhāvassa āyatanassa.

‘Rūpāyatanassā’ (of the visual sense base) means of the sense base with the nature of form, which has eleven subdivisions.

Rūpāyatanassā (của sắc xứ) nghĩa là của sắc xứ có tự tính gồm mười một loại. (s0201t.tik 1223)

Rūpakkhandhe vuttanayena nīharitabbāti ānetvā sambandhitabbaṃ.

It should be extracted and connected according to the method stated in the Aggregate of Form.

Nên được rút ra và liên kết theo cách đã nói trong sắc uẩn. (s0201t.tik 1223)

Sesakhandhesūti vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhesu.

‘Sesakhandhesu’ (in the remaining aggregates) means in the aggregates of feeling, perception, and mental formations.

Sesakhandhesu (trong các uẩn còn lại) nghĩa là trong thọ uẩn, tưởng uẩn và hành uẩn. (s0201t.tik 1223)

Vuttanayenāti iminā atidesena rūpakkhandhe āhārasamudayāti, viññāṇakkhandhe nāmarūpasamudayāti, sesakkhandhesu phassasamudayāti imaṃ visesaṃ vibhāveti, itaraṃ pana sabbattha samānanti.

‘Vuttanayenā’ (by the method stated) — by this analogy, it explains the specific points that in the Aggregate of Form, it is the arising of nutriment; in the Aggregate of Consciousness, it is the arising of mentality-materiality; and in the remaining aggregates, it is the arising of contact. But other aspects are common everywhere.

Vuttanayenā (theo cách đã nói) bằng sự mở rộng này, bản văn giải thích sự khác biệt này: trong sắc uẩn là sự tập khởi của vật thực (āhārasamudaya), trong thức uẩn là sự tập khởi của danh sắc (nāmarūpasamudaya), và trong các uẩn còn lại là sự tập khởi của xúc (phassasamudaya); còn các điều khác thì giống nhau ở mọi nơi. (s0201t.tik 1223)

Khandhapabbe viya āyatanapabbepi lokuttaranivattanaṃ pāḷiyaṃ gahitaṃ natthīti āha ‘‘lokuttaradhammā na gahetabbā’’ti.

Just as in the chapter on Aggregates, the exclusion of supramundane phenomena is not found in the Pali, so it says, ‘lokuttaradhammā na gahetabbā’ (supramundane phenomena are not to be taken).

Giống như trong phần uẩn, trong phần xứ cũng không bao gồm các pháp siêu thế (lokuttara) trong kinh tạng. Do đó, bản văn nói ‘‘lokuttaradhammā na gahetabbā’’ (không nên bao gồm các pháp siêu thế). (s0201t.tik 1223)

1224

Āyatanapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Chapter on Sense Bases is concluded.

Chú giải phần Xứ đã hoàn tất. (s0201t.tik 1224)

1225

Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā

Commentary on the Chapter on Factors of Enlightenment

Chú giải phần Giác Chi (Bojjhaṅgapabba) (s0201t.tik 1225)

1226

118. Bujjhanakasattassāti kilesaniddāya paṭibujjhanakasattassa, ariyasaccānaṃ vā paṭivijjhanakasattassa.

118. ‘Bujjhanakasattassā’ (for a being who awakens) means for a being who awakens to the destruction of defilements, or for a being who penetrates the Noble Truths.

118. Bujjhanakasattassā (của chúng sinh giác ngộ) nghĩa là của chúng sinh giác ngộ để diệt trừ các phiền não, hoặc của chúng sinh thấu hiểu các Chân lý cao thượng. (s0201t.tik 1226)

Aṅgesūti kāraṇesu, avayavesu vā.

‘Aṅgesu’ (in the factors) means in the causes, or in the constituents.

Aṅgesu (trong các chi phần) nghĩa là trong các nhân duyên, hoặc trong các bộ phận. (s0201t.tik 1226)

Udayabbayañāṇuppādato paṭṭhāya sambodhipaṭipadāyaṃ ṭhito nāma hotīti āha ‘‘āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaroti sambodhī’’ti.

It states that one who stands in the path to enlightenment from the arising of the knowledge of rise and fall onwards is called a yogi for enlightenment, thus: ‘āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaroti sambodhī’ (from a beginning meditator, the yogi is enlightenment).

Từ khi phát sinh trí tuệ về sự sinh diệt (udayabbayañāṇa), hành giả được gọi là người đang ở trên con đường giác ngộ (sambodhipaṭipadāyaṃ ṭhito), nên bản văn nói ‘‘āraddhavipassakato paṭṭhāya yogāvacaroti sambodhī’’ (từ khi bắt đầu thiền quán, hành giả là sự giác ngộ). (s0201t.tik 1226)

1227

‘‘Satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā’’ti padassa attho ‘‘vicikicchaṭṭhānīyā’’ti ettha vuttanayena veditabbo. Tanti yonisomanasikāraṃ.

The meaning of the phrase ‘satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā’ (standing in the place of the mindfulness factor of enlightenment) should be understood by the method stated regarding ‘vicikicchaṭṭhānīyā’ (standing in the place of doubt). ‘Taṃ’ (that) refers to appropriate attention.

Ý nghĩa của cụm từ ‘‘Satisambojjhaṅgaṭṭhānīyā’’ (tương đương với niệm giác chi) nên được hiểu theo cách đã nói trong ‘‘vicikicchaṭṭhānīyā’’ (tương đương với hoài nghi). Taṃ (điều đó) nghĩa là tác ý như lý (yonisomanasikāra). (s0201t.tik 1227)

Tatthāti satiyaṃ.

‘Tatthā’ (therein) refers to mindfulness.

Tatthā (trong đó) nghĩa là trong niệm (sati). (s0201t.tik 1227)

Nipphādetabbe cetaṃ bhummaṃ.

And this is a locative absolute that should be supplied.

Và điều này nên được hoàn thành trên tầng đất đó. (s0201t.tik 1227)

1228

Sati ca sampajaññañca satisampajaññaṃ (dī. ni. ṭī. 2.385; saṃ. ni. ṭī. 2.5.232; a. ni. ṭī. 1.1.418).

Mindfulness and clear comprehension are ‘satisampajaññaṃ’ (mindfulness and clear comprehension).

Niệm và tỉnh giác là satisampajaññaṃ (niệm tỉnh giác). (s0201t.tik 1228)

Atha vā satipadhānaṃ abhikkantādisātthakabhāvapariggaṇhanañāṇaṃ satisampajaññaṃ.

Alternatively, mindfulness as the primary element and the knowledge that grasps the beneficial nature of actions like advancing is ‘satisampajaññaṃ’.

Hoặc, trí tuệ thâu tóm trạng thái có lợi ích của sự đi tới, v.v., là niệm chủ yếu (satipadhāna) được gọi là satisampajaññaṃ (niệm tỉnh giác). (s0201t.tik 1228)

Taṃ sabbattha satokāribhāvāvahattā satisambojjhaṅgassa uppādāya hoti.

That, bringing about the state of being mindful in all situations, contributes to the arising of the mindfulness factor of enlightenment.

Điều đó, vì mang lại trạng thái có niệm trong mọi trường hợp, nên là nhân duyên cho sự phát sinh của niệm giác chi. (s0201t.tik 1228)

Yathā paccanīkadhammānaṃ pahānaṃ anurūpadhammasevanā ca anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya hoti, evaṃ satirahitapuggalavivajjhanā, satokārīpuggalasevanā, tattha ca yuttapayuttatā satisambojjhaṅgassa uppādāya hotīti imamatthaṃ dasseti ‘‘satisampajañña’’ntiādinā.

Just as the abandonment of opposing phenomena and the cultivation of appropriate phenomena lead to the arising of unarisen wholesome phenomena, so too, avoiding a person devoid of mindfulness, associating with a mindful person, and being diligently engaged therein, lead to the arising of the mindfulness factor of enlightenment. This meaning is shown by ‘satisampajañña’ and so on.

Giống như việc đoạn trừ các pháp đối nghịch và việc thực hành các pháp tương ứng là nhân duyên cho sự phát sinh các pháp thiện chưa sinh, thì việc tránh xa người không có niệm, việc gần gũi người có niệm, và sự tinh tấn thích đáng trong đó là nhân duyên cho sự phát sinh của niệm giác chi. Bản văn trình bày ý nghĩa này bằng cách nói ‘‘satisampajañña’’ (niệm tỉnh giác), v.v. (s0201t.tik 1228)

1229

Dhammānaṃ, dhammesu vā vicayo dhammavicayo, so eva sambojjhaṅgo, tassa dhammavicayasambojjhaṅgassa.

The investigation of phenomena, or among phenomena, is dhammavicayo (investigation of phenomena); that itself is a factor of enlightenment; for that ‘dhammavicayasambojjhaṅgassa’ (investigation-of-phenomena factor of enlightenment).

Sự phân tích các pháp, hoặc trong các pháp, là trạch pháp (dhammavicayo), chính nó là giác chi, của dhammavicayasambojjhaṅgassa (trạch pháp giác chi) đó. (s0201t.tik 1229)

‘‘Kusalākusalā dhammā’’tiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.

What needs to be said regarding ‘kusalākusalā dhammā’ (wholesome and unwholesome phenomena) and so on has already been stated below.

Những gì cần nói về ‘‘kusalākusalā dhammā’’ (các pháp thiện và bất thiện), v.v., đã được nói ở dưới. (s0201t.tik 1229)

Tattha yonisomanasikārabahulīkāroti kusalādīsu taṃtaṃsabhāvarasalakkhaṇādikassa yāthāvato avabujjhanavasena uppanno ñāṇasampayuttacittuppādo.

Therein, ‘yonisomanasikārabahulīkāro’ (frequent cultivation of appropriate attention) is a consciousness-associated thought-occurrence that arises by correctly understanding the inherent nature, function, characteristics, and so on of wholesome phenomena and the like.

Trong đó, yonisomanasikārabahulīkāro (sự làm cho tác ý như lý trở nên nhiều) là sự phát sinh tâm sở hữu trí tuệ, được sinh ra do thấu hiểu đúng đắn về tự tính, bản chất, đặc tính, v.v., của các pháp thiện, v.v. (s0201t.tik 1229)

So hi aviparītamanasikāratāya ‘‘yonisomanasikāro’’ti vutto, tadābhogatāya āvajjanāpi taggatikāva, tassa abhiṇhapavattanaṃ bahulīkāro.

Indeed, that is called ‘yonisomanasikāro’ (appropriate attention) due to its non-perverted attention; the advertence, being intent on that, is also connected with it; its frequent occurrence is ‘bahulīkāro’ (frequent cultivation).

Vì sự tác ý đó là tác ý không sai lệch nên được gọi là ‘‘yonisomanasikāro’’ (tác ý như lý), sự chú ý hướng đến điều đó cũng thuộc về nó, và sự duy trì liên tục của nó là ‘‘bahulīkāro’’ (làm cho nhiều). (s0201t.tik 1229)

Bhiyyobhāvāyāti punappunabhāvāya.

‘Bhiyyobhāvāyā’ (for greater existence) means for repeated existence.

Bhiyyobhāvāyā (để trở nên nhiều hơn) nghĩa là để có sự lặp đi lặp lại. (s0201t.tik 1229)

Vepullāyāti vipulabhāvāya.

‘Vepullāyā’ (for abundance) means for a state of being extensive.

Vepullāyā (để trở nên rộng lớn) nghĩa là để có trạng thái rộng lớn. (s0201t.tik 1229)

Pāripūriyāti paribrūhanāya.

‘Pāripūriyā’ (for fulfillment) means for completeness.

Pāripūriyā (để trở nên đầy đủ) nghĩa là để được bồi đắp. (s0201t.tik 1229)

1230

Paripucchakatāti pariyogāhetvā pucchakabhāvo.

‘Paripucchakatā’ (the state of being an inquirer) means the state of inquiring after thoroughly investigating.

Paripucchakatā (trạng thái người hỏi) nghĩa là trạng thái người hỏi sau khi đã khảo sát kỹ lưỡng. (s0201t.tik 1230)

Ācariye payirupāsitvā pañcapi nikāye saha aṭṭhakathāya pariyogāhetvā yaṃ yaṃ tattha gaṇṭhiṭṭhānabhūtaṃ, taṃ taṃ ‘‘idaṃ bhante kathaṃ, imassa ko attho’’ti khandhāyatanādiatthaṃ pucchantassa dhammavicayasambojjhaṅgo uppajjati.

Having attended upon a teacher, having mastered the five Nikāyas together with the commentaries, the enlightenment factor of investigation of phenomena arises in one who asks about the meaning of aggregates, sense-bases, etc., regarding whatever is a difficult point there, saying, "How is this, venerable sir? What is the meaning of this?"

Sau khi thân cận bậc thầy, học hỏi kỹ lưỡng năm Bộ kinh cùng với các bản chú giải, và hỏi về bất cứ điểm khó nào ở đó, như “Bạch Ngài, điều này là như thế nào, ý nghĩa của nó là gì?” về ý nghĩa của các uẩn, xứ, v.v., thì chi phần giác ngộ trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga) khởi lên cho người ấy.

Tenāha ‘‘khandhadhātu…pe… bahulatā’’ti.

Therefore it is said, " aggregates, elements...etc... abundance."

Do đó, đã nói: “các uẩn, giới… v.v… sự sung mãn”.

1231

Vatthuvisadakiriyāti ettha cittacetasikānaṃ pavattiṭṭhānabhāvato sarīraṃ, tappaṭibaddhāni cīvarādīni ca idha ‘‘vatthūnī’’ti adhippetāni.

In " Making the basis clear," the body, as it is the place of arising for mind and mental factors, and robes etc. connected with it, are here intended as "bases" (vatthu).

Trong Vatthuvisadakiriyā (sự làm cho nền tảng thanh tịnh) ở đây, thân thể, do là nơi phát sinh của tâm và các tâm sở, và y phục v.v. liên quan đến nó, được hiểu là “các nền tảng” (vatthūni).

Tāni yathā cittassa sukhāvahāni honti, tathā karaṇaṃ tesaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.

Making them such that they are conducive to the mind's comfort is making them clear.

Việc làm cho chúng trở nên thoải mái cho tâm là việc làm cho chúng trở nên thanh tịnh.

Tena vuttaṃ ‘‘ajjhattikabāhirāna’’ntiādi.

Therefore it is said, " of internal and external," etc.

Do đó, đã nói “của nội và ngoại” v.v.

Ussannadosanti vātādiussannadosaṃ.

" Afflicted with excess faults" means afflicted with excess faults like wind, etc.

Ussannadosaṃ (có nhiều bất tịnh) là có nhiều bất tịnh như phong hàn v.v.

Sedamalamakkhitanti sedena ceva jallikāsaṅkhātena sarīramalena ca makkhitaṃ.

" Smeared with sweat and dirt" means smeared with sweat and body dirt, which is called jallikā.

Sedamalamakkhitaṃ (bị bôi bẩn bởi mồ hôi và cáu bẩn) là bị bôi bẩn bởi mồ hôi và cáu bẩn trên thân thể gọi là jallikā.

Ca-saddena aññampi sarīrassa pīḷāvahaṃ saṅgaṇhāti.

The word " ca" includes other things that cause affliction to the body.

Chữ ca (và) bao gồm những thứ khác gây phiền toái cho thân thể.

Senāsanaṃ vāti vā-saddena pattādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

In " or a dwelling," the word " vā" (or) should be understood as including bowls, etc.

Senāsanaṃ vā (hoặc chỗ ở) – chữ vā (hoặc) nên được hiểu là bao gồm bát v.v.

Avisade sati, visayabhūte vā.

When it is " not clear," or in the case of an object.

Khi không thanh tịnh, hoặc khi đối tượng.

Kathaṃ bhāvanamanuyuttassa tāni visayo?

How are these objects for one engaged in meditation?

Làm thế nào những thứ đó là đối tượng cho người chuyên hành thiền?

Antarantarā pavattanakacittuppādavasenevaṃ vuttaṃ.

This is said based on the thought-moments that arise from time to time.

Điều này được nói đến theo cách thức của những tâm sanh khởi xen kẽ.

Te hi cittuppādā cittekaggatāya aparisuddhabhāvāya saṃvattanti.

For these thought-moments contribute to the impurity of the one-pointedness of mind.

Những tâm sanh khởi đó góp phần vào sự không thanh tịnh của tâm định.

Cittacetasikesu nissayādipaccayabhūtesu.

" In mind and mental factors," which are in the nature of supporting conditions, etc.

Cittacetasikesu (trong tâm và các tâm sở) là những thứ là điều kiện y chỉ v.v.

Ñāṇampīti pi-saddo sampiṇḍanattho.

The word " pi" in " ñāṇampi" (even knowledge) means combination.

Ñāṇampi (cả trí tuệ) – chữ pi (cũng) có nghĩa là bao gồm.

Tena na kevalaṃ taṃ vatthuyeva, atha kho tasmiṃ aparisuddhe ñāṇampi aparisuddhaṃ hotīti nissayāparisuddhiyā taṃnissitāparisuddhi viya visayassa aparisuddhatāya visayīnaṃ aparisuddhiṃ dasseti.

Therefore, it shows that just as the dependent becomes impure through the impurity of the support, so too the cognitive agent becomes impure through the impurity of the object, implying that not only the basis itself, but also knowledge, becomes impure when that is impure.

Do đó, không chỉ nền tảng đó, mà khi nền tảng đó không thanh tịnh, trí tuệ cũng không thanh tịnh. Điều này cho thấy sự không thanh tịnh của người chủ thể do sự không thanh tịnh của đối tượng, giống như sự không thanh tịnh của những gì nương tựa vào sự không thanh tịnh của y chỉ.

1232

Samabhāvakaraṇanti kiccato anūnādhikabhāvakaraṇaṃ.

" Making them equal" means making them neither too much nor too little in terms of function.

Samabhāvakaraṇaṃ (sự làm cho quân bình) là việc làm cho không thiếu không thừa về mặt chức năng.

Yathāpaccayaṃ saddheyyavatthusmiṃ adhimokkhakiccassa paṭutarabhāvena paññāya avisadatāya vīriyādīnañca sithilatādinā saddhindriyaṃ balavaṃ hoti.

When the function of decision regarding an object of faith is very keen according to conditions, while wisdom is unclear and energy etc. are lax, then " the faculty of faith becomes strong."

Tùy theo các điều kiện, do chức năng quyết định (adhimokkhakicca) trở nên mạnh mẽ trong đối tượng đáng tin cậy, do trí tuệ không thanh tịnh và do tinh tấn v.v. yếu kém, tín căn trở nên mạnh mẽ.

Tenāha ‘‘itarāni mandānī’’ti.

Therefore it is said, " the others are weak."

Do đó, đã nói “những căn khác yếu kém”.

Tatoti tasmā saddhindriyassa balavabhāvato itaresañca mandattā.

" Tato" (from that) means, from the strength of the faculty of faith and the weakness of the others.

Tato (do đó) là do tín căn mạnh mẽ và các căn khác yếu kém.

Kosajjapakkhe patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanaṃ anubalappadānaṃ paggaho, paggahova kiccaṃ paggahakiccaṃ.

Paggaha (exertion) is the support, the giving of additional strength, by grasping the co-arisen phenomena without allowing them to fall into laziness; this exertion itself is the function of paggahakiccaṃ.

Sự nâng đỡ, sự ban thêm sức mạnh cho các pháp tương ưng, không để rơi vào phía biếng nhác, đó là sự nâng đỡ (paggaha). Chính sự nâng đỡ là chức năng, chức năng nâng đỡ (paggahakicca).

‘‘Kātuṃ na sakkotī’’ti ānetvā sambandhitabbaṃ.

"Cannot perform" should be brought and connected.

Nên được liên kết với câu “không thể làm được”.

Ārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā upaṭṭhānaṃ.

Upaṭṭhānaṃ is to approach the object and stand, or not to let go.

Việc đến gần đối tượng và an trú, hoặc không buông bỏ, là sự an trú (upaṭṭhāna).

Vikkhepapaṭipakkho, yena vā sampayuttā avikkhittā honti, so avikkhepo.

Avikkhepo (non-distraction) is the opposite of distraction, or that by which the co-arisen phenomena are not scattered.

Đối lại với sự phóng dật, hoặc do đó các pháp tương ưng không bị phóng dật, đó là sự không phóng dật (avikkhepo).

Rūpagataṃ viya cakkhunā yena yāthāvato visayasabhāvaṃ passati, taṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti balavatā saddhindriyena abhibhūtattā.

" Cannot perform the function of seeing," by which one truly sees the nature of the object, like a form with the eye, because it is overwhelmed by the strong faculty of faith.

Giống như thấy sắc bằng mắt, do đó thấy được bản chất thực sự của đối tượng, không thể thực hiện chức năng thấy (dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti) vì bị tín căn mạnh mẽ lấn át.

Sahajātadhammesu indaṭṭhaṃ kārentānaṃ sahapavattamānānaṃ dhammānaṃ ekarasatāvaseneva atthasiddhi, na aññathā.

Among co-arisen phenomena, the purpose is achieved only through the oneness of taste of the co-arising phenomena that perform the function of controlling, not otherwise.

Trong các pháp đồng sanh, sự thành tựu mục đích chỉ có thể xảy ra khi các pháp đồng hiện hữu thực hiện vai trò chủ yếu một cách đồng nhất, không phải bằng cách khác.

1233

Tasmāti vuttamevatthaṃ kāraṇabhāvena paccāmasati.

" Tasmā" (therefore) recollects the aforementioned meaning as a cause.

Tasmā (do đó) là nhắc lại ý nghĩa đã nói như một nguyên nhân.

Tanti saddhindriyaṃ.

" Taṃ" (that) refers to the faculty of faith.

Taṃ (nó) là tín căn.

Dhammasabhāvapaccavekkhaṇenāti yassa saddheyyavatthuno uḷāratādiguṇe adhimuccanassa sātisayappavattiyā saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tassa paccayapaccayuppannatādivibhāgato yāthāvato vīmaṃsanena.

" By reflecting on the nature of phenomena" means by truly investigating, from the divisions of condition and conditioned, etc., that object of faith in whose excellent qualities the faculty of faith has become strong due to excessive activity of conviction.

Dhammasabhāvapaccavekkhaṇena (bằng sự quán xét bản chất của các pháp) là bằng sự xem xét đúng đắn theo phân loại nhân duyên và quả sanh của đối tượng đáng tin cậy mà tín căn đã trở nên mạnh mẽ do sự quyết định vượt trội vào các đức tính cao quý của nó.

Evañhi evaṃdhammatānayena sabhāvasarasato pariggayhamāne savipphāro adhimokkho na hoti ‘‘ayaṃ imesaṃ dhammānaṃ sabhāvo’’ti parijānanavasena paññābyāpārassa sātisayattā.

For in this way, when grasped through the method of "suchness" (evaṃdhammatā) and the essence of nature, conviction does not become excessive, because the activity of wisdom is excessive in understanding, "this is the nature of these phenomena."

Vì khi được thâu tóm theo cách thức của bản chất, theo bản chất của các pháp, thì sự quyết định lan rộng không xảy ra, do sự hoạt động vượt trội của trí tuệ theo cách nhận biết “đây là bản chất của các pháp này”.

Dhuriyadhammesu hi yathā saddhāya balavabhāve paññāya mandabhāvo hoti, evaṃ paññāya balavabhāve saddhāya mandabhāvo hoti.

Among the leading phenomena, just as there is a weakness of wisdom when faith is strong, so too there is a weakness of faith when wisdom is strong.

Trong các pháp chủ yếu, cũng như khi tín mạnh thì tuệ yếu, thì khi tuệ mạnh thì tín yếu.

Tena vuttaṃ ‘‘taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena…pe… hāpetabba’’nti.

Therefore it is said, " that should be diminished by reflecting on the nature of phenomena...etc."

Do đó, đã nói “nó phải được giảm bớt bằng sự quán xét bản chất của các pháp… v.v…”.

Tathā amanasikārenāti yenākārena bhāvanamanuyuñjantassa saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tenākārena bhāvanāya ananuyuñjanatoti vuttaṃ hoti.

" And by not attending in that way" means not engaging in meditation in the way that made the faculty of faith strong for the meditator.

Tathā amanasikārena (cũng vậy, bằng sự không tác ý) có nghĩa là không chuyên tâm vào sự tu tập theo cách mà tín căn đã trở nên mạnh mẽ khi hành giả chuyên tâm tu tập.

Idha duvidhena saddhindriyassa balavabhāvo attano vā paccayavisesavasena kiccuttariyato vīriyādīnaṃ vā mandakiccatāya.

Here, the faculty of faith becomes strong in two ways: either due to a specific condition of its own, leading to superiority of function, or due to the weakness of the functions of energy etc.

Ở đây, tín căn trở nên mạnh mẽ theo hai cách: hoặc do sự đặc biệt của nhân duyên của chính nó, do chức năng vượt trội, hoặc do chức năng yếu kém của tinh tấn v.v.

Tattha paṭhamavikappe hāpanavidhi dassito, dutiyavikappe pana yathā manasikaroto vīriyādīnaṃ mandakiccatāya saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena, vīriyādīnaṃ paṭukiccabhāvāvahena manasikārena saddhindriyaṃ tehi samarasaṃ karontena hāpetabbaṃ.

In the first case, the method of diminishing is shown. In the second case, it should be diminished by not attending in the way that made the faculty of faith strong due to the weak functions of energy etc., but rather by attending in a way that makes the functions of energy etc. keen, thereby making the faculty of faith equally balanced with them.

Trong trường hợp đầu tiên, phương pháp giảm bớt đã được chỉ ra. Trong trường hợp thứ hai, tín căn đã trở nên mạnh mẽ do chức năng yếu kém của tinh tấn v.v. khi tác ý, thì phải giảm bớt bằng cách không tác ý như vậy, bằng cách làm cho tín căn quân bình với các căn đó bằng sự tác ý mang lại chức năng mạnh mẽ cho tinh tấn v.v.

Iminā nayena sesindriyesupi hāpanavidhi veditabbo.

By this method, the way of diminishing should be understood for the other faculties as well.

Theo cách này, phương pháp giảm bớt cũng nên được hiểu đối với các căn còn lại.

1234

Vakkalittheravatthūti so hi āyasmā saddhādhimuttāya katādhikāro satthu rūpakāyadassanapasuto eva hutvā viharanto satthārā ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena, yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 3.87) ovaditvā kammaṭṭhāne niyojitopi taṃ ananuyuñjanto paṇāmito attānaṃ vinipātetuṃ papātaṭṭhānaṃ abhiruhi.

" The story of Elder Vakkali": This Venerable One, having made a commitment out of faith-devotion, dwelt solely intent on seeing the Buddha's physical body. The Teacher admonished him, saying, "What is it to you, Vakkali, with this foul body seen? Whoever, Vakkali, sees the Dhamma, sees me," etc. (Saṃ. Ni. 3.87). Although he was enjoined to the meditation subject, he did not practice it, and was expelled, climbing a precipice to destroy himself.

Vakkalittheravatthu (câu chuyện về Trưởng lão Vakkali) – Trưởng lão này, do đã tạo điều kiện với sự giải thoát bằng niềm tin, chỉ chuyên tâm nhìn thấy thân sắc của Đức Phật mà thôi. Dù đã được Đức Phật khuyên nhủ “Này Vakkali, ngươi thấy cái thân hoại diệt này làm gì? Này Vakkali, ai thấy pháp là thấy Ta” v.v. (Saṃ. Ni. 3.87) và được giao cho đề mục thiền, nhưng vì không chuyên tâm vào đó, ngài đã bị Đức Phật trục xuất và đã leo lên chỗ vách đá để tự hủy hoại mình.

Atha naṃ satthā yathānisinnova obhāsagissajjanena atthānaṃ dassetvā –

Then the Teacher, while still seated, illumined him with a ray of light, showing him the goal, and

Bấy giờ, Đức Phật, ngay tại chỗ Ngài đang ngồi, đã chiếu sáng và thuyết pháp cho ngài, rồi nói:

1235

‘‘Pāmojjabahulo bhikkhu, pasanno buddhasāsane;

"The bhikkhu, full of joy,

“Tỳ khưu đầy hoan hỷ,

1236

Adhigacche padaṃ santaṃ, saṅkhārūpasamaṃ sukha’’nti.(dha. pa. 381);

Having faith in the Buddha's teaching,

Tín tâm nơi giáo pháp Phật,

1237

Gāthaṃ vatvā ‘‘ehivakkalī’’ti āha.

Having recited the verse, " May attain the peaceful state, the cessation of formations, happiness" (Dhp. 381), said, "Come, Vakkali!"

Sẽ chứng đạt cảnh giới tịch tịnh, sự an lạc của sự lắng dịu các hành.” (Dhp. 381);

So tena amateneva abhisitto haṭṭhatuṭṭho hutvā vipassanaṃ paṭṭhapesi, saddhāya pana balavabhāvato vipassanāvīthiṃ na otarati.

Being anointed by that nectar, he became elated and joyful and began insight meditation, but due to the strength of faith, it did not lead to the path of insight.

Sau khi nói bài kệ, Ngài nói “Hãy đến đây, Vakkali!” Ngài Vakkali, được tưới tẩm bằng cam lồ đó, vui mừng khôn xiết, liền thiết lập thiền quán, nhưng do tín căn quá mạnh, ngài không thể nhập vào lộ trình thiền quán.

Taṃ ñatvā bhagavā tassa indriyasamattapaṭipādanāya kammaṭṭhānaṃ sodhetvā adāsi.

Knowing this, the Blessed One purified the meditation subject for him to achieve balance of faculties and gave it to him.

Biết được điều đó, Đức Thế Tôn đã thanh lọc đề mục thiền và trao cho ngài để làm cho các căn của ngài trở nên quân bình.

So satthārā dinnanayena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattaṃ pāpuṇi.

He, stimulating insight meditation according to the method given by the Teacher, attained arahantship in due course of the path.

Ngài Vakkali, theo cách Đức Phật đã chỉ dạy, đã nỗ lực thực hành thiền quán và theo lộ trình đạo quả đã chứng A-la-hán.

Tena vuttaṃ ‘‘vakkalittheravatthu cettha nidassana’’nti.

Therefore it is said, " And the story of Elder Vakkali is an illustration here."

Do đó, đã nói “câu chuyện về Trưởng lão Vakkali là ví dụ ở đây”.

1238

Itarakiccabhedanti upaṭṭhānādikiccavisesaṃ.

" Other differences in functions" refers to specific functions like mindfulness, etc.

Itarakiccabhedaṃ (sự khác biệt về chức năng khác) là sự khác biệt về chức năng như an trú v.v.

Passaddhādīti ādi-saddena samādhiupekkhāsambojjhaṅgānaṃ saṅgaho.

" Passaddhādī" (calmness etc.): The word " ādi" includes the enlightenment factors of concentration and equanimity.

Passaddhādī (tĩnh lặng v.v.) – chữ ādi (v.v.) bao gồm các chi phần giác ngộ định và xả.

Hāpetabbanti yathā saddhindriyassa balavabhāvo dhammasabhāvapaccavekkhaṇena hāyati, evaṃ vīriyindriyassa adhimattatā passaddhiādibhāvanāya hāyati samādhipakkhiyattā tassā.

" Should be diminished": Just as the strength of the faculty of faith is diminished by reflecting on the nature of phenomena, so too the excessiveness of the faculty of energy is diminished by cultivating calmness etc., as it belongs to the concentration-side.

Hāpetabbaṃ (phải giảm bớt) là cũng như tín căn mạnh mẽ được giảm bớt bằng sự quán xét bản chất của các pháp, thì tinh tấn căn quá mức được giảm bớt bằng sự tu tập tĩnh lặng v.v. vì tĩnh lặng thuộc về phía định.

Tathāhi sā samādhindriyassa adhimattataṃ kosajjapātato rakkhantī vīriyādibhāvanā viya vīriyindriyassa adhimattataṃ uddhaccapātato rakkhantī ekaṃsato hāpeti.

For just as the cultivation of energy, etc., guards against the pitfall of idleness for the faculty of concentration, that (calmness) guards against the pitfall of restlessness for the excessiveness of the faculty of energy, and thus certainly diminishes it.

Thật vậy, tĩnh lặng bảo vệ định căn khỏi sự rơi vào biếng nhác, cũng như sự tu tập tinh tấn v.v. bảo vệ tinh tấn căn khỏi sự rơi vào phóng dật, chắc chắn sẽ làm giảm bớt nó.

Tena vuttaṃ ‘‘passaddhādibhāvanāya hāpetabba’’nti.

Therefore it is said, " should be diminished by cultivating calmness etc."

Do đó, đã nói “phải giảm bớt bằng sự tu tập tĩnh lặng v.v.”.

Soṇattherassa vatthūti sukhumālasoṇattherassa vatthu.

" The story of Elder Soṇa" means the story of Elder Soṇa the Tender.

Soṇattherassa vatthu (câu chuyện về Trưởng lão Soṇa) là câu chuyện về Trưởng lão Soṇa Su-khu-mā-la.

So hi āyasmā, satthu, santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sītavane viharanto ‘‘mama sarīraṃ sukhumālaṃ, na ca sakkā sukheneva sukhaṃ adhigantuṃ, kāyaṃ kilametvāpi samaṇadhammo kātabbo’’ti ṭhānacaṅkamameva adhiṭṭhāya padhānamanuyuñjanto pādatalesu phoṭesu uṭṭhitesupi vedanaṃ ajjhupekkhitvā daḷhavīriyaṃ karonto accāraddhavīriyatāya visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi.

This Venerable one, having received a meditation subject (kammaṭṭhāna) from the Master, dwelt in Sītavana. Thinking, “My body is delicate, and happiness cannot be attained easily with happiness; the monastic practice must be performed even by exhausting the body,” he undertook only standing and walking meditation, and diligently practiced. Even when blisters arose on the soles of his feet, he disregarded the pain, exerting strong effort. However, due to excessive effort, he was unable to achieve any special attainment.

Vị Tôn giả ấy, sau khi thọ nhận đề mục thiền (kammaṭṭhāna) từ Đức Bổn Sư, trú tại khu rừng mát mẻ (Sītavana), suy nghĩ: "Thân ta vốn yếu ớt, không thể dễ dàng đạt được an lạc (sukha) một cách dễ dàng. Dù thân có mệt mỏi, ta vẫn phải thực hành pháp Sa-môn." Do đó, ngài quyết tâm chỉ đi kinh hành (ṭhānacaṅkama), tinh tấn hành thiền. Dù lòng bàn chân nổi mụn nước, ngài vẫn bỏ qua cảm giác đau đớn, nỗ lực tinh tấn. Tuy nhiên, vì tinh tấn quá mức, ngài không thể đạt được sự tiến bộ đặc biệt nào.

Satthā tattha gantvā vīṇūpamovādena ovaditvā vīriyasamatāyojanavidhiṃ dassento kammaṭṭhānaṃ sodhetvā gijjhakūṭaṃ gato.

The Master, having gone there, advised him with the simile of the lute, and showing the method of balancing effort, purified his meditation subject and went to Gijjhakūṭa.

Đức Bổn Sư đã đến đó, khuyên dạy bằng ví dụ về cây đàn vīṇā, chỉ rõ phương pháp điều hòa tinh tấn (vīriyasamatā), làm trong sạch đề mục thiền và rồi Ngài trở về núi Linh Thứu (Gijjhakūṭa).

Theropi satthārā dinnanayena vīriyasamataṃ yojetvā bhāvento vipassanaṃ ussukkāpetvā arahatte patiṭṭhāsi.

The Elder too, balancing his effort according to the method given by the Master, developed insight and attained Arahantship.

Vị Trưởng lão cũng đã điều hòa tinh tấn theo phương pháp Đức Bổn Sư đã dạy, tu tập và làm cho tuệ quán (vipassanā) phát triển, rồi ngài an trú vào quả A-la-hán.

Tena vuttaṃ ‘‘soṇattherassa vatthu dassetabba’’nti.

Therefore it is said, “The story of Sona Thera should be shown.”

Do đó đã nói: "Cần phải trình bày câu chuyện về Tôn giả Soṇa."

Sesesupīti satisamādhipaññindriyesupi.

“In the others” refers to the faculties of mindfulness, concentration, and wisdom.

Trong các điều còn lại (sesesupi) là trong các căn như niệm (sati), định (samādhi), tuệ (paññā).

1239

Samatanti saddhāpaññānaṃ aññamaññaṃ anūnānadhikabhāvaṃ, tathā samādhivīriyānaṃ.

“Balance” means the state of mutual non-deficiency and non-excess between faith and wisdom, and similarly between concentration and effort.

Sự quân bình (samataṃ) là sự không thiếu không thừa lẫn nhau của tín (saddhā) và tuệ (paññā), cũng như của định (samādhi) và tinh tấn (vīriya).

Yathā hi saddhāpaññānaṃ visuṃ visuṃ dhuriyadhammabhūtānaṃ kiccato aññamaññānātivattanaṃ visesato icchitabbaṃ, yato nesaṃ samadhuratāya appanā sampajjati, evaṃ samādhivīriyānaṃ kosajjuddhaccapakkhikānaṃ samarasatāya sati aññamaññūpatthambhanato sampayuttadhammānaṃ antadvayapātābhāvena sammadeva appanā ijjhatīti.

Just as the non-exceeding of one another in function is especially desired for faith and wisdom, which are distinct primary qualities, because their appanā is achieved by their equal bearing of the burden; so too, when concentration and effort, which belong to the factions of idleness and restlessness, are in a balanced state, they mutually support one another, and due to the absence of falling into the two extremes for the associated phenomena, appanā is perfectly accomplished.

Quả thật, sự không vượt quá lẫn nhau về chức năng của tín và tuệ, vốn là những pháp chủ yếu riêng biệt, đặc biệt được mong muốn, vì khi chúng quân bình thì sự an chỉ (appanā) mới thành tựu. Tương tự, khi định và tinh tấn, vốn thuộc về hai phe lười biếng (kosajja) và phóng dật (uddhacca), đạt được sự quân bình, chúng hỗ trợ lẫn nhau, khiến cho các pháp tương ưng không rơi vào hai cực đoan, và sự an chỉ thành tựu một cách đúng đắn.

Balavasaddhotiādi vuttassevatthassa byatirekamukhena samatthanaṃ.

“One with strong faith” and so on is a corroboration of the meaning already stated, by way of negation.

Kẻ có tín tâm mạnh mẽ (balavasaddho) v.v... là sự xác nhận ý nghĩa đã nói bằng cách đối chiếu.

Tassattho – yo balavatiyā saddhāya samannāgato avisadañāṇo, so mudhāpasanno hoti, na aveccappasanno.

Its meaning is: one who is endowed with strong faith but has unclear knowledge, becomes foolishly confident, not unshakably confident.

Ý nghĩa của nó là: Người nào có tín tâm mạnh mẽ nhưng trí tuệ không sáng suốt, người đó có lòng tin mù quáng (mudhāpasanno), không phải là lòng tin bất động (aveccappasanno).

Tathā hi so avatthusmiṃ pasīdati seyyathāpi titthiyasāvakā.

Indeed, he becomes confident in what is unsuitable, just like the disciples of other sects.

Quả thật, người ấy có lòng tin vào những điều không có căn cứ (avatthusmiṃ pasīdati), giống như các đệ tử của ngoại đạo.

Kerāṭikapakkhanti sāṭheyyapakkhaṃ bhajati.

He takes up the side of trickery, meaning the side of deceit.

Người ấy thuộc phe lừa đảo (kerāṭikapakkhaṃ), tức là phe gian xảo.

Saddhāhīnāya paññāya atidhāvanto ‘‘deyyavatthupariccāgena vinā cittuppādamattenapi dānamayaṃ puññaṃ hotī’’tiādīni parikappeti hetupatirūpakehi vañcito, evaṃbhūto ca sukkhatakkaviluttacitto paṇḍitānaṃ vacanaṃ nādiyati, saññattiṃ na gacchati.

Running excessively with wisdom devoid of faith, he conjectures things like, “Meritorious deeds of giving arise merely from a thought, without the sacrifice of an object to be given,” being deceived by pseudo-causes. Such a person, with a mind disturbed by dry speculation, does not accept the words of the wise, nor does he come to an understanding.

Khi trí tuệ bị yếu kém, sự tinh tấn quá mức khiến người đó bị lừa dối bởi những lý do giả tạo, tưởng tượng rằng "chỉ cần phát tâm bố thí mà không cần vật thí cũng là phước báu bố thí" v.v... Người như vậy, với tâm trí bị khô khan bởi những suy luận suông, không chấp nhận lời của người trí, không đạt được sự hiểu biết đúng đắn.

Tenāha ‘‘bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hotī’’ti.

Therefore it is said, “It is like an incurable disease arising from medicine.”

Do đó đã nói: "Giống như bệnh phát sinh từ thuốc thì khó chữa."

Yathā cettha saddhāpaññānaṃ aññamaññaṃ samabhāvo atthāvaho, anatthāvaho visamabhāvo, evaṃ samādhivīriyānaṃ aññamaññaṃ avikkhepāvaho samabhāvo, itaro vikkhepāvaho cāti.

Just as in this case, the balance of faith and wisdom is beneficial, and imbalance is detrimental; so too, the balance of concentration and effort leads to non-distraction, while the other (imbalance) leads to distraction.

Cũng như ở đây, sự quân bình giữa tín và tuệ mang lại lợi ích, sự mất quân bình mang lại bất lợi, thì sự quân bình giữa định và tinh tấn mang lại sự không phóng dật, còn sự mất quân bình thì mang lại sự phóng dật.

Kosajjaṃ adhibhavati, tena appanaṃ na pāpuṇātīti adhippāyo.

“He is overcome by idleness,” the intention is that he does not attain appanā.

Nó khống chế sự lười biếng (kosajjaṃ adhibhavati), ý muốn nói là do đó không đạt được sự an chỉ.

Uddhaccaṃ adhibhavatīti etthāpi eseva nayo.

The same applies “he is overcome by restlessness” here too.

Nó khống chế sự phóng dật (uddhaccaṃ adhibhavati), ở đây cũng vậy.

Tadubhayanti saddhāpaññādvayaṃ samādhivīriyadvayañca.

“Both” refers to the pair of faith and wisdom, and the pair of concentration and effort.

Cả hai điều đó (tadubhayaṃ) là cặp tín-tuệ và cặp định-tinh tấn.

Samaṃ kātabbanti samarasaṃ kātabbaṃ.

“Should be made equal” means should be made balanced.

Cần phải làm cho quân bình (samaṃ kātabbaṃ) là cần phải làm cho đồng vị.

1240

Samādhikammikassāti samathakammaṭṭhānikassa.

“For one practicing concentration” means for one whose meditation subject is samatha.

Đối với người thực hành định (samādhikammikassa) là đối với người thực hành đề mục thiền chỉ (samatha kammaṭṭhāna).

Evanti evaṃ sante, saddhāya thokaṃ balavabhāve satīti attho.

“Thus” means, this being the case, when there is a slight strength in faith.

Như vậy (evaṃ) là khi tín tâm có phần mạnh mẽ hơn, đó là ý nghĩa.

Saddahantoti ‘‘pathavīti manasikāramattena kathaṃ jhānuppattī’’ti acintetvā ‘‘addhā sammāsambuddhena vuttavidhi ijjhissatī’’ti saddahanto saddhaṃ janento.

“Believing” means generating faith, believing that “the method taught by the Perfectly Self-Enlightened One will surely succeed,” without pondering “how can absorption arise merely by focusing on earth?”

Tin tưởng (saddahanto) là không suy nghĩ "làm sao chỉ bằng cách tác ý 'đất' mà thiền định có thể phát sinh?", mà tin tưởng rằng "chắc chắn phương pháp Đức Chánh Đẳng Giác đã nói sẽ thành tựu", do đó phát sinh tín tâm.

Okappentoti ārammaṇaṃ anupavisitvā viya adhimuccanavasena avakappento pakkhandanto.

“Entering into” means engaging, as if entering into the object, by way of resolve.

Xâm nhập (okappento) là quyết đoán, như thể đi sâu vào đối tượng, theo cách an trú.

Ekaggatā balavatī vaṭṭati samādhippadhānattā jhānassa.

“Strong one-pointedness is fitting” because jhāna is predominated by concentration.

Sự nhất tâm mạnh mẽ là cần thiết (ekaggatā balavatī vaṭṭati) vì thiền định lấy định làm chủ yếu.

Ubhinnanti samādhipaññānaṃ.

“Of both” refers to concentration and wisdom.

Của cả hai (ubhinnanti) là của định và tuệ.

Samādhikammikassa samādhino adhimattatāya paññāya adhimattatāpi icchitabbāti āha ‘‘samatāyapī’’ti, samabhāvenapīti attho.

For one practicing concentration, due to the excessive nature of concentration, the excessive nature of wisdom is also desired, therefore it is said, “even with balance,” meaning even with equality.

Đối với người thực hành thiền chỉ, sự mạnh mẽ của định là quá mức, nên sự mạnh mẽ của tuệ cũng được mong muốn, do đó đã nói "cũng bằng sự quân bình" (samatāyapīti), ý nghĩa là cũng bằng sự đồng đều.

Appanāti lokiyaappanā.

“Appanā” refers to mundane appanā.

Sự an chỉ (appanā) là sự an chỉ thế gian.

Tathā hi ‘‘hotiyevā’’ti sāsaṅkaṃ vadati.

Indeed, it says “it happens” with a hint of doubt.

Quả thật, Ngài nói một cách do dự "có thể có" (hotiyevā).

Lokuttarappanā pana tesaṃ samabhāveneva icchitā.

However, supramundane appanā is desired only with their balance.

Tuy nhiên, sự an chỉ siêu thế chỉ được mong muốn khi chúng quân bình.

Yathāha ‘‘samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (a. ni. 4.17; paṭi. ma. 2.5).

As it is said, “He develops samatha and vipassanā yoked together” (AN 4.17; Paṭis. 2.5).

Như đã nói: "Tu tập thiền chỉ và thiền quán song hành" (A. IV, 17; Patis. II, 5).

Yadi visesato saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samatā icchitā, kathaṃ satīti āha ‘‘sati pana sabbattha balavatī vaṭṭatī’’ti.

If the balance of faith and wisdom, and concentration and effort, is especially desired, how then with mindfulness? To this it is said, “but mindfulness is fitting as strong in all circumstances.”

Nếu sự quân bình giữa tín và tuệ, định và tinh tấn đặc biệt được mong muốn, vậy thì niệm (sati) thì sao? Do đó đã nói: "Tuy nhiên, niệm thì cần phải mạnh mẽ ở mọi nơi."

Sabbatthāti līnuddhaccapakkhikesu pañcasu indriyesu.

“In all circumstances” refers to the five faculties that belong to the faction of sluggishness and restlessness.

Ở mọi nơi (sabbattha) là trong năm căn thuộc phe lười biếng và phóng dật.

Uddhaccapakkhikekadese gaṇhanto ‘‘saddhāvīriyapaññāna’’nti āha.

Referring to a part of the faction of restlessness, he says “of faith, effort, and wisdom.”

Khi nắm giữ một phần của phe phóng dật, Ngài nói "của tín, tinh tấn, tuệ" (saddhāvīriyapaññānaṃ).

Aññathā pīti ca gahetabbā siyā.

It should also be understood as otherwise.

Nếu không, cũng có thể hiểu là "khác nữa".

Tathā hi ‘‘kosajjapakkhikena samādhinā’’icceva vuttaṃ, na ‘‘passaddhisamādhiupekkhāhī’’ti.

Indeed, it is stated only “by concentration belonging to the faction of idleness,” not “by tranquility, concentration, and equanimity.”

Quả thật, chỉ nói "với định thuộc phe lười biếng" (kosajjapakkhikena samādhinā), chứ không nói "với khinh an (passaddhi), định (samādhi), xả (upekkhā)".

Sāti sati.

“That” refers to mindfulness.

Đó (sā) là niệm.

Sabbesu rājakammesu niyutto sabbakammiko.

One appointed to all royal duties is a general overseer.

Người được giao phó tất cả các công việc của vua là người làm tất cả công việc (sabbakammiko).

Tenāti tenā sabbattha icchitabbatthena kāraṇena.

“Therefore” means, for that reason, by virtue of being desired in all circumstances.

Do đó (tenā) là do lý do nó được mong muốn ở mọi nơi.

Āha aṭṭhakathāyaṃ.

Says in the commentary.

Đã nói (āha) trong Chú giải (Aṭṭhakathā).

Sabbattha niyuttā sabbatthikā, sabbena vā līnuddhaccapakkhiyena bojjhaṅgena atthetabbā sabbatthiyā, sabbatthiyāva sabbatthikā.

Those appointed everywhere are all-encompassing; or they are all-encompassing by being involved with all bojjhaṅgas belonging to the sluggish or restless factions; and these all-encompassing ones are indeed all-encompassing.

Những thứ được giao phó ở mọi nơi là những thứ phổ quát (sabbatthikā), hoặc những thứ cần thiết cho tất cả các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) thuộc phe lười biếng và phóng dật là những thứ phổ quát (sabbatthiyā), chính những thứ phổ quát đó là những thứ phổ quát (sabbatthikā).

Cittanti kusalacittaṃ.

“Mind” refers to wholesome mind.

Tâm (cittaṃ) là tâm thiện.

Tassa hi sati paṭisaraṇaṃ parāyaṇaṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya.

For such a mind, mindfulness is the refuge, the ultimate support for the attainment of what has not been attained, for the realization of what has not been realized.

Quả thật, niệm là nơi nương tựa (sati paṭisaraṇaṃ) của tâm đó, là chỗ dựa để đạt được những gì chưa đạt được, để chứng ngộ những gì chưa chứng ngộ.

Tenāha ‘‘ārakkhapaccupaṭṭhānā’’tiādi.

Therefore it is said, “Its proximate cause is protection” and so on.

Do đó đã nói: "có sự bảo vệ làm hiện khởi" (ārakkhapaccupaṭṭhānā) v.v...

1241

Khandhādibhede anogāḷhapaññānanti pariyattibāhusaccavasenapi khandhāyatanādīsu appatiṭṭhitabuddhīnaṃ.

“For those whose wisdom does not penetrate into the aggregates and so forth” means for those whose understanding is not established in the aggregates, sense bases, etc., even by virtue of extensive textual learning.

Trí tuệ không thấu suốt các pháp như uẩn (khandhādibhede anogāḷhapaññānaṃ) là những người có trí tuệ chưa vững chắc trong các uẩn, xứ v.v... ngay cả do sự uyên bác về kinh điển.

Bahussutasevanā hi sutamayañāṇāvahā.

Indeed, associating with the learned brings forth knowledge gained from learning.

Quả thật, sự thân cận với bậc đa văn mang lại trí tuệ do nghe (sutamayañāṇa).

Taruṇavipassanāsamaṅgīpi bhāvanāmayañāṇe ṭhitattā ekaṃsato paññavā eva nāma hotīti āha ‘‘samapaññāsa…pe… puggalasevanā’’ti.

Even one endowed with nascent insight, being established in knowledge gained from development, is certainly and unequivocally wise. Therefore, it is said, “equality of wisdom… up to… associating with such a person.”

Ngay cả người mới tuệ quán (taruṇavipassanāsamaṅgī) cũng được xem là người có trí tuệ một cách chắc chắn vì đã an trú trong trí tuệ do tu tập (bhāvanāmayañāṇa), do đó đã nói: "thân cận với người có trí tuệ quân bình... v.v..." (samapaññāsa…pe… puggalasevanā).

Ñeyyadhammassa gambhīrabhāvavasena tapparicchedakañāṇassa gambhīrabhāvaggahaṇanti āha ‘‘gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāyā’’ti.

Taking the profundity of knowledge that distinguishes the knowable phenomena due to their profound nature, it is said, “by profound wisdom that operates in the profound aggregates and so forth.”

Do sự sâu xa của pháp cần biết (ñeyyadhamma), sự nắm bắt trí tuệ phân biệt pháp đó cũng sâu xa, do đó đã nói: "bằng trí tuệ sâu xa phát sinh trong các pháp sâu xa như uẩn" (gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāyā).

Tañhi ñeyyaṃ tādisāya paññāya caritabbato gambhīrañāṇacariyaṃ, tassā vā paññāya tattha pabhedato pavatti gambhīrañāṇacariyā, tassā paccavekkhaṇāti āha ‘‘gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā’’ti.

That knowable object, being to be traversed by such wisdom, is a profound path of knowledge; or the manifestation of that wisdom therein is a profound path of knowledge; and the review of that is said to be “the review of the distinctions of profound wisdom.”

Pháp cần biết đó là sự hành trì trí tuệ sâu xa (gambhīrañāṇacariyaṃ) vì được hành trì bởi trí tuệ như vậy, hoặc sự phát sinh của trí tuệ đó trong pháp đó là sự hành trì trí tuệ sâu xa (gambhīrañāṇacariyā), sự quán xét của trí tuệ đó, do đó đã nói: "quán xét sự phân biệt của trí tuệ sâu xa" (gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā).

Yathā sativepullappatto nāma arahā eva, evaṃ so eva paññāvepullappattopīti āha ‘‘arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotī’’ti.

Just as one who has attained the fullness of mindfulness is indeed an Arahant, so too is one who has attained the fullness of wisdom. Therefore, it is said, “the perfection of development occurs through the path of Arahantship.”

Cũng như người đạt được sự viên mãn của niệm là một vị A-la-hán, thì người đạt được sự viên mãn của tuệ cũng vậy, do đó đã nói: "sự viên mãn của tu tập là bằng đạo A-la-hán" (arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotī).

Vīriyādīsupi eseva nayo.

The same method applies to effort and the others.

Trong tinh tấn v.v... cũng theo cách này.

1242

‘‘Tattaṃ ayokhilaṃ hatthe gamentī’’tiādinā (ma. ni. 3.250, 267; a. ni. 3.36) pañcavidhabandhanakammakāraṇaṃ niraye nibbattasattassa yebhuyyena sabbapaṭhamaṃ karontīti devadūtasuttādīsu tassā ādito vuttattā ca āha ‘‘pañcavidhabandhanakammakāraṇato paṭṭhāyā’’ti.

It is said, “starting from the cause of the five-fold bondage” (MN 3.250, 267; AN 3.36), with phrases like “they place a heated iron stake in the hands,” because in the Deva-dūta Sutta and other suttas, this is usually the very first thing done to beings reborn in hell, and it is mentioned first.

Bằng câu "Họ đưa cọc sắt nung đỏ vào tay" v.v... (M. III, 250, 267; A. III, 36), và vì việc tạo ra năm loại trói buộc thường được thực hiện đầu tiên đối với chúng sinh tái sinh vào địa ngục trong các kinh như Devadūtasutta, nên đã nói: "bắt đầu từ việc tạo ra năm loại trói buộc" (pañcavidhabandhanakammakāraṇato paṭṭhāyā).

Sakaṭavāhanādikāleti ādi-saddena tadaññaṃ manussehi tiracchānehi ca vibādhiyamānakālaṃ saṅgaṇhāti.

“During the time of cart-pulling and so forth” – the word “and so forth” includes other times when they are tormented by humans and animals.

Trong thời gian kéo xe v.v... (sakaṭavāhanādikāle), từ v.v... (ādi) bao gồm thời gian bị con người và loài vật khác quấy nhiễu.

Ekaṃ buddhantaranti idaṃ aparāparaṃ petesuyeva uppajjanakasattavasena vuttaṃ, ekaccānaṃ vā petānaṃ ekaccatiracchānānaṃ viya tathā dīghāyukabhāvato.

“One Buddha-interval” – this is said with reference to beings continually reborn as petas, or because some petas, like some animals, have such a long lifespan.

Một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật (ekaṃ buddhantaraṃ) điều này được nói theo nghĩa chúng sinh tái sinh liên tục vào cảnh ngạ quỷ, hoặc do một số ngạ quỷ có tuổi thọ rất dài như một số loài vật.

Tathā hi kāḷo nāgarājā catunnaṃ buddhānaṃ adhigatarūpadassano.

Indeed, the nāga king Kāḷa saw four Buddhas.

Quả thật, vua rắn Kāḷa đã thấy bốn Đức Phật.

1243

Evaṃ ānisaṃsadassāvinoti vīriyāyatto eva sabbo lokuttaro lokiyo ca visesādhigamoti evaṃ vīriye ānisaṃsadassanasīlassa.

Thus, of one who sees the advantage (in effort): because all supramundane and mundane special attainments are indeed dependent on effort; thus, it refers to one whose nature it is to see the advantage in effort.

Người thấy rõ lợi ích như vậy nghĩa là tất cả sự thành tựu đặc biệt, siêu thế và thế gian, đều tùy thuộc vào tinh tấn; của người có thói quen thấy rõ lợi ích trong tinh tấn như vậy.

Gamanavīthinti sapubbabhāgaṃ nibbānagāminiṃ ariyamaggapaṭipadaṃ.

Path to travel means the noble path leading to Nibbāna, including its preliminary stages.

Con đường đi nghĩa là con đường tu tập Bát Chánh Đạo dẫn đến Niết Bàn, cùng với các phần chuẩn bị của nó.

Sā hi bhikkhuno vaṭṭanissaraṇāya gantabbā paṭipajjitabbā paṭipadāti katvā gamanavīthi nāma.

For it is indeed the practice that a bhikkhu must traverse and undertake for liberation from saṃsāra, therefore it is called the path to travel.

Vì con đường ấy đối với tỳ khưu là con đường phải đi, phải thực hành để thoát khỏi luân hồi, nên nó được gọi là con đường đi.

Kāyadaḷhībahuloti yathā tathā kāyassa daḷhīkammapasuto.

Much devoted to strengthening the body means one who is engaged in strengthening the body in various ways.

Nặng về sự kiên cố của thân nghĩa là người chăm chú làm cho thân thể kiên cố bằng mọi cách.

Piṇḍanti raṭṭhapiṇḍaṃ.

Alms means the country's alms.

Thức ăn khất thực nghĩa là thức ăn khất thực của quốc gia.

Paccayadāyakānaṃ attani kārassa attano sammāpaṭipattiyā mahapphalabhāvassa karaṇena piṇḍassa bhikkhāya paṭipūjanā piṇḍāpacāyanaṃ.

To honor the alms received from alms-round by making one's own proper practice greatly fruitful for those who provided requisites, this is reverencing the alms.

Việc cúng dường thức ăn khất thực bằng cách làm cho công đức của những người cúng dường trở nên có quả lớn do sự thực hành đúng đắn của mình được gọi là sự cúng dường thức ăn khất thực.

1244

Nīharantoti pattatthavikato nīharanto.

Taking out means taking out from the alms-bag.

Đem ra nghĩa là đem ra từ túi bát.

Taṃ saddaṃ sutvāti taṃ upāsikāya vacanaṃ paṇṇasāladvāre ṭhitova pañcābhiññatāya dibbasotena sutvā.

Having heard that sound means having heard that statement of the female lay devotee with his divine ear, standing right at the door of the leaf-hut, due to his five abhiññā.

Nghe tiếng ấy nghĩa là vị Trưởng lão đứng ở cửa tịnh xá, dùng thiên nhĩ với năm thắng trí mà nghe lời nói ấy của nữ cư sĩ.

Manussasampatti dibbasampatti ante nibbānasampattīti tisso sampattiyo.

Human prosperity, divine prosperity, and finally the prosperity of Nibbāna—these are the three prosperities.

Ba sự thành tựu là sự thành tựu của loài người, sự thành tựu của chư thiên, và cuối cùng là sự thành tựu Niết Bàn.

Dātuṃ sakkhissasīti ‘‘tayi katena dānamayena veyyāvaccamayena ca puññakammena khettavisesabhāvūpagamanena aparāparaṃ devamanussasampattiyo ante nibbānasampattiñca dātuṃ sakkhissasī’’ti thero attānaṃ pucchati.

Will you be able to give means the elder asks himself, "By the meritorious deed of giving and service performed through me, by becoming a special field (of merit), will you be able to give successive human and divine prosperities and finally the prosperity of Nibbāna?"

Có thể ban cho nghĩa là vị Trưởng lão tự hỏi mình rằng: “Do công đức bố thí và phụng sự được thực hiện nơi ta, do ta trở thành ruộng phước đặc biệt, ta có thể ban cho các sự thành tựu của chư thiên và loài người hết lần này đến lần khác, và cuối cùng là sự thành tựu Niết Bàn chăng?”

Sitaṃ karontovāti ‘‘akiccheneva mayā vaṭṭadukkhaṃ samatikkanta’’nti paccavekkhaṇāvasāne sañjātapāmojjavasena sitaṃ karonto eva.

While smiling means while smiling due to the joy that arose at the end of reflecting, "I have indeed overcome the suffering of saṃsāra effortlessly."

Mỉm cười nghĩa là mỉm cười do sự hoan hỷ phát sinh sau khi quán xét rằng: “Ta đã vượt qua khổ đau luân hồi một cách dễ dàng.”

1245

Vippaṭipannanti jātidhammakuladhammādilaṅghanena asammāpaṭipannaṃ.

One who has gone astray means one who has gone astray from proper practice by transgressing the duties of birth, family, and so forth.

Lầm lạc nghĩa là thực hành sai trái do vi phạm các pháp về dòng dõi, gia đình, v.v.

Evaṃ yathā asammāpaṭipanno putto tāya eva asammāpaṭipattiyā kulasantānato bāhiro hutvā pitu santikā dāyajjassa na bhāgī, evaṃ kusītopi teneva kusītabhāvena asammāpaṭipanno satthu santikā laddhabbaariyadhanadāyajjassa na bhāgī.

Thus, just as a son who has gone astray is, by that very straying, excluded from the family lineage and not a partaker of the inheritance from his father, similarly, a lazy person who has gone astray by that very laziness is not a partaker of the inheritance of the noble wealth to be received from the Teacher.

Cũng vậy, như người con thực hành sai trái, do sự thực hành sai trái ấy mà bị loại khỏi dòng dõi gia đình và không được chia phần gia tài của cha, thì người biếng nhác cũng vậy, do sự biếng nhác ấy mà thực hành sai trái, không được chia phần gia tài thánh thiện đáng được nhận từ Bậc Đạo Sư.

Āraddhavīriyova labhati sammāpaṭipajjanato.

Only one who has aroused effort attains because of practicing properly.

Chỉ người tinh tấn mới đạt được do thực hành đúng đắn.

Uppajjati vīriyasambojjhaṅgoti yojanā.

The meaning is that the effort enlightenment-factor arises.

Sự phối hợp là: Chi phần giác ngộ tinh tấn phát sinh.

Evaṃ sabbattha.

This applies everywhere.

Cũng vậy ở tất cả mọi nơi.

1246

Mahāti sīlādīhi guṇehi mahanto vipulo anaññasādhāraṇo.

Great means great, extensive, and unique in qualities such as virtue.

Vĩ đại nghĩa là vĩ đại, rộng lớn, không chung với ai khác về các đức tính như giới, v.v.

Taṃ panassa guṇamahattaṃ dasasahassilokadhātukampanena loke pākaṭanti dassento ‘‘satthuno hī’’tiādimāha.

And showing that his greatness in qualities was manifest in the world by the quaking of ten thousand world-systems, he says, "For the Teacher's" and so forth.

Để chỉ rõ rằng sự vĩ đại về đức tính ấy của Ngài hiển lộ trên thế gian bằng sự chấn động mười ngàn thế giới, nên kinh nói “của Bậc Đạo Sư” và những câu tiếp theo.

1247

Yasmā satthusāsane pabbajitassa pabbajjupagamena sakyaputtiyabhāvo sampajāyati, tasmā buddhaputtabhāvaṃ dassento ‘‘asambhinnāyā’’tiādimāha.

Since for one who has gone forth in the Teacher's dispensation, the state of being a son of the Sakyas arises with the act of going forth, he says, "of unmixed" and so forth, showing the state of being a Buddha's son.

Vì đối với người xuất gia trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, sự xuất gia ấy làm cho người ấy trở thành con của dòng Sakya, nên để chỉ rõ việc trở thành con của Đức Phật, kinh nói “không bị pha tạp” và những câu tiếp theo.

1248

Alasānaṃ bhāvanāya nāmamattampi ajānantānaṃ kāyadaḷhībahulānaṃ yāvadatthaṃ bhuñjitvā seyyasukhādianuyuñjanakānaṃ tiracchānakathikānaṃ puggalānaṃ dūrato vajjanā kusītapuggalaparivajjanā.

Avoiding lazy individuals is the avoidance of idle people who do not even know the name of cultivation, who are much devoted to strengthening the body, who indulge in the pleasure of lying down after eating to their heart's content, and who engage in animal talk.

Tránh xa những người biếng nhác là tránh xa những người lười biếng, những người không biết cả danh từ của sự tu tập, những người nặng về sự kiên cố của thân, những người sau khi ăn no đủ thì chuyên tâm vào sự an lạc của giấc ngủ, v.v., những người nói chuyện tầm phào.

‘‘Divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.423; 3.75; saṃ. ni. 4.120; a. ni. 3.16; vibha. 519; mahāni. 161) bhāvanārambhavasena āraddhavīriyānaṃ daḷhaparakkamānaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanā āraddhavīriyapuggalasevanā.

Serving individuals with aroused effort is approaching, from time to time, those who have aroused effort and are determined in their endeavor by starting cultivation as in "by walking and sitting all day" and so forth.

Thân cận những người tinh tấn là thường xuyên thân cận những người có tinh tấn đã được khởi lên, những người có nỗ lực kiên cường về sự bắt đầu tu tập như đã nói trong “đi kinh hành và ngồi suốt ngày” và những câu tiếp theo.

Tenāha – ‘‘kucchiṃ pūretvā’’tiādi.

Therefore, it is said – "filling the belly" and so forth.

Vì thế kinh nói – “sau khi làm đầy bụng” và những câu tiếp theo.

Visuddhimagge pana jātimahattapaccavekkhaṇā sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇāti idaṃ dvayaṃ na gahitaṃ, thinamiddhavinodanatā sammappadhānapaccavekkhaṇatāti idaṃ dvayaṃ gahitaṃ.

In the Visuddhimagga, however, these two (reflection on the greatness of birth and reflection on the greatness of spiritual companions) are not included, while these two (dispelling sloth and torpor and reflection on the right exertions) are included.

Tuy nhiên, trong Thanh Tịnh Đạo, hai điều này là quán xét sự vĩ đại của dòng dõi và quán xét sự vĩ đại của các vị đồng Phạm hạnh không được đề cập; hai điều này là sự xua tan hôn trầm thụy miên và sự quán xét chánh tinh tấn được đề cập.

Tattha ānisaṃsadassāvitāya eva sammappadhānapaccavekkhaṇā gahitā hoti lokiyalokuttaravisesādhigamassa vīriyāyattatādassanabhāvato.

Among these, reflection on the right exertions is included due to seeing the advantage (in effort), as it shows that the attainment of supramundane and mundane special qualities is dependent on effort.

Trong đó, sự quán xét chánh tinh tấn được đề cập do thấy rõ lợi ích, vì nó chỉ rõ rằng sự thành tựu các đặc tính siêu thế và thế gian đều tùy thuộc vào tinh tấn.

Thinamiddhavinodanaṃ tadadhimuttatāya eva gahitaṃ, vīriyuppādane yuttappayuttassa thinamiddhavinodanaṃ atthasiddhameva.

The dispelling of sloth and torpor is included precisely through inclination towards it; for one rightly applying oneself to the arousal of effort, the dispelling of sloth and torpor is certainly achieved.

Sự xua tan hôn trầm thụy miên được đề cập do sự thiên về điều ấy, đối với người đã nỗ lực đúng đắn trong việc phát sinh tinh tấn, việc xua tan hôn trầm thụy miên là điều chắc chắn thành tựu.

Tattha thinamiddhavinodana-kusītapuggalaparivajjana-āraddhavīriyapuggalasevana-tadadhimuttatā paṭipakkhavidhamanapaccayūpasaṃhāravasena, apāyapaccavekkhaṇādayo samuttejanavasena vīriyasambojjhaṅgassa uppādakā daṭṭhabbā.

Among these, the dispelling of sloth and torpor, avoiding lazy individuals, serving individuals with aroused effort, and inclination towards it are to be seen as causes for the arising of the effort enlightenment-factor in terms of countering opponents and gathering supporting factors, while reflection on the states of woe and so forth are to be seen as causes for its arousal.

Trong đó, sự xua tan hôn trầm thụy miên, tránh xa những người biếng nhác, thân cận những người tinh tấn, sự thiên về điều ấy, được xem là những yếu tố phát sinh chi phần giác ngộ tinh tấn theo cách loại bỏ đối nghịch và tập hợp các yếu tố, còn sự quán xét về các cõi khổ, v.v., được xem là những yếu tố phát sinh chi phần giác ngộ tinh tấn theo cách thúc đẩy.

1249

Purimuppannā pīti parato uppajjanakapītiyā kāraṇabhāvato ‘‘pītiyeva pītisambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā’’ti vuttā, tassā pana bahuso pavattiyā puthuttaṃ upādāya bahuvacananiddeso, yathā sā uppajjati, evaṃ paṭipatti, tassā uppādakamanasikāro.

Previous joy, being a cause for later arising joy, is called "feelings of joy that are themselves the joy enlightenment-factor". But due to its frequent occurrence, the plural is used, based on the multiplicity; just as it arises, so too is the practice, and the attention that causes its arising.

Hỷ đã phát sinh trước đó được gọi là “các pháp là trạng thái chi phần giác ngộ hỷ” vì nó là nguyên nhân của hỷ sẽ phát sinh sau đó, nhưng do sự hoạt động thường xuyên của nó mà có sự chỉ định số nhiều, tùy thuộc vào sự đa dạng, sự thực hành như nó phát sinh, sự tác ý phát sinh của nó.

1250

Buddhānussatiyā upacārasamādhiniṭṭhattā vuttaṃ ‘‘yāva upacārā’’ti.

It is said "up to access (concentration)" because the recollection of the Buddha culminates in access concentration.

Vì sự niệm Phật đạt đến định cận hành nên kinh nói “cho đến cận hành”.

Sakalasarīraṃ pharamānoti pītisamuṭṭhānehi paṇītarūpehi sakalasarīraṃ pharamāno.

Pervading the entire body means pervading the entire body with refined forms born of joy.

Làm tràn ngập khắp toàn thân nghĩa là làm tràn ngập khắp toàn thân bằng các sắc pháp vi tế phát sinh từ hỷ.

Dhammaguṇe anussarantassapi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjatīti.

Even for one recollecting the qualities of the Dhamma, the joy enlightenment-factor arises, pervading the entire body up to access concentration.

Ngay cả khi niệm các đức của Pháp, chi phần giác ngộ hỷ cũng phát sinh, làm tràn ngập khắp toàn thân cho đến cận hành.

Evaṃ sesaanussatīsu pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇāyañca yojetabbaṃ tassāpi vimuttāyatanabhāvena taggatikattā.

Thus, it should be applied to the other recollections and to reflection on the inspiring discourses, for that too leads to the same goal, being a foundation for liberation.

Cũng vậy, trong các niệm xứ còn lại và sự quán xét các kinh điển đáng làm cho thanh tịnh, cũng phải phối hợp như vậy, vì nó cũng thuộc về đó do là một nơi giải thoát.

Samāpattiyā…pe… samudācarantīti idañca upasamānussatidassanaṃ.

In absorption... etc. ...fully developing this is also a demonstration of the recollection of peace.

Trong sự nhập định… v.v… đang vận hành đây cũng là sự chỉ rõ niệm tịch tịnh.

Saṅkhārānañhi sappadesavūpasamepi nippadesavūpasame viya tathā paññāya pavattito bhāvanāmanasikāro kilesavikkhambhanasamattho hutvā upacārasamādhiṃ āvahanto tathārūpapītisomanassasamannāgato pītisambojjhaṅgassa uppādāya hotīti.

For even in the partial calming of formations, as in their complete calming, when wisdom operates in that manner, the attention of cultivation, becoming capable of suppressing defilements and leading to access concentration, being endowed with such joy and happiness, serves to produce the joy enlightenment-factor.

Vì ngay cả khi các hành được tịch tịnh một phần, sự tác ý tu tập vẫn vận hành với trí tuệ như khi tịch tịnh hoàn toàn, trở thành có khả năng trấn áp các phiền não, mang lại định cận hành, và trở thành có hỷ lạc như vậy, nên nó là nguyên nhân phát sinh chi phần giác ngộ hỷ.

Pasādanīyesu ṭhānesu pasādasinehābhāvena thusasamahadayatā lūkhatā, sā tattha ādaragāravākaraṇena viññāyatīti āha ‘‘asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve’’ti.

The roughness of heart, like chaff, due to the absence of serene affection in inspiring situations, is known by the lack of careful execution there. Hence, it is said: "in the state of roughness indicated by careless action".

Sự thô tháo, sự cứng rắn như vỏ trấu do không có sự hoan hỷ và tình cảm nơi những chỗ đáng làm cho thanh tịnh, sự thô tháo ấy được nhận biết qua việc không thực hiện sự tôn kính và cung kính nơi đó, nên kinh nói “trong sự thô tháo được biểu lộ bằng sự không thực hiện một cách cung kính”.

1251

Kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā passaddhi eva passaddhisambojjhaṅgo, tassa passaddhisambojjhaṅgassa.

Tranquillity, which has the characteristic of calming bodily and mental agitation, is itself the tranquillity enlightenment-factor, of that tranquillity enlightenment-factor.

Chỉ có sự khinh an, đặc trưng là sự lắng dịu của sự mỏi mệt thân và tâm, chính là chi phần giác ngộ khinh an, của chi phần giác ngộ khinh an ấy.

1252

Paṇītabhojanasevanatāti paṇītasappāyabhojanasevanatā.

Partaking of choice food means partaking of choice and suitable food.

Việc thọ dụng thức ăn ngon nghĩa là việc thọ dụng thức ăn ngon và phù hợp.

Utuiriyāpathasukhaggahaṇena sappāyautuiriyāpathaggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

By including suitable weather and postures for meditation, the taking of suitable weather and postures for meditation should be understood.

Bằng việc chấp thủ sự an lạc về thời tiết và oai nghi, phải hiểu là sự chấp thủ thời tiết và oai nghi phù hợp.

Tañhi tividhaṃ sappāyaṃ seviyamānaṃ kāyassa kallatāpādanavasena cittassa kallataṃ āvahantaṃ duvidhāyapi passaddhiyā kāraṇaṃ hoti.

For when these three suitable things are partaken of, by bringing about physical fitness, they lead to mental fitness, thereby becoming a cause for both kinds of tranquillity.

Vì khi thọ dụng ba loại phù hợp ấy, nó mang lại sự khinh an cả hai loại bằng cách làm cho thân thể khỏe mạnh và mang lại sự khỏe mạnh cho tâm.

Ahetukaṃ sattesu labbhamānaṃ sukhaṃ dukkhanti ayameko anto, issarādivisamahetukanti pana ayaṃ dutiyo, ete ubho ante anupagamma yathāsakaṃ kammunā hotīti ayaṃ majjhimā paṭipatti.

The pleasure obtained by beings without cause—this is one extreme; and that it arises from unequal causes like a creator God—this is the second; avoiding both these extremes, the middle path is that it arises from one's own kamma.

Sự an lạc không có nguyên nhân được tìm thấy nơi chúng sinh là một cực đoan, còn sự có nguyên nhân sai lệch như do Thượng Đế, v.v., là cực đoan thứ hai, không đi theo cả hai cực đoan này, mà là do nghiệp của riêng mỗi người, đây là con đường trung đạo.

Majjhatto payogo yassa hoti majjhattapayogo, tassa bhāvo majjhattapayogatā.

The state of having a neutral application is neutral application.

Sự vận dụng trung hòa là trạng thái của người có sự vận dụng trung hòa, đó là sự vận dụng trung hòa.

Ayañhi pahāya sāraddhakāyataṃ passaddhakāyatāya kāraṇaṃ hontī passaddhidvayaṃ āvahati, eteneva sāraddhakāyapuggalaparivajjanapassaddhakāyapuggalavasenānaṃ tadāvahanatā saṃvaṇṇitāti daṭṭhabbaṃ.

For this, by abandoning agitated bodily state, causes the tranquil bodily state and brings about the two kinds of tranquillity. In this way, the bringing about of tranquillity by avoiding agitated individuals and serving tranquil individuals is extolled.

Điều này mang lại hai loại khinh an bằng cách từ bỏ sự nặng nề của thân và trở thành nguyên nhân của sự khinh an của thân, và bằng cách này, sự thân cận những người có thân nặng nề và những người có thân khinh an cũng được giải thích là mang lại điều đó.

1253

Yathāsamāhitākārasallakkhaṇavasena gayhamāno purimuppanno samatho eva samathanimittaṃ.

Previous serenity, when seized upon by discerning its characteristic as it has been concentrated, is itself the sign of serenity.

Chỉ có sự an chỉ đã phát sinh trước đó, được nắm giữ theo cách nhận biết trạng thái đã được định tâm, chính là tướng an chỉ.

Nānārammaṇe paribbhamanena vividhaṃ aggaṃ etassāti byaggo, vikkhepo.

One whose varied goal is wandering among various objects is byagga, agitation.

Do lang thang trên các đối tượng khác nhau mà có nhiều ngọn, nên gọi là phân tán, tức là sự xao lãng.

Tathā hi so anavaṭṭhānaraso bhantatāpaccupaṭṭhāno ca vutto.

Indeed, it is described as having the characteristic of instability and being manifested as bewilderment.

Quả thật, nó được nói là có vị không ổn định và biểu hiện là sự bối rối.

Ekaggatābhāvato byaggapaṭipakkhoti abyaggo, samādhi.

Because it is a state of one-pointedness and the opposite of agitation, undistracted is concentration.

Do trạng thái nhất tâm, là đối nghịch với sự phân tán (byagga), nên gọi là không phân tán (abyagga), tức là định.

So eva nimittanti pubbe viya vattabbaṃ.

"That very thing is the sign" should be stated as before.

Chính nó là tướng (nimitta) nên cần phải nói như đã nói trước đây.

Tenāha ‘‘avikkhepaṭṭhena ca abyagganimitta’’nti.

Therefore, it is said, " and as an undistracted sign in the sense of non-distraction."

Vì vậy, đã nói “cũng là tướng không phân tán (abyagga) theo nghĩa không tán loạn (avikkhepa)”.

1254

Vatthuvisadakiriyā indriyasamattapaṭipādanā ca paññāvahā vuttā, samādhānāvahāpi tā honti samādhānāvahabhāveneva paññāvahabhāvatoti vuttaṃ ‘‘vatthuvisada…pe… veditabbā’’ti.

The purification of the basis and the bringing to balance of the faculties are said to lead to wisdom; they also lead to concentration, and because leading to concentration is also leading to wisdom, it is said, " the purification of the basis... should be understood."

Việc làm cho đối tượng thanh tịnh và việc làm cho các căn được quân bình đã được nói là dẫn đến trí tuệ; chúng cũng dẫn đến định, vì việc dẫn đến định chính là việc dẫn đến trí tuệ, nên đã nói “việc làm cho đối tượng thanh tịnh…v.v… cần phải biết”.

1255

Karaṇabhāvanākosallānaṃ avinābhāvato, rakkhaṇakosallassa ca tammūlakattā ‘‘nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahaṇakusalatā’’icceva vuttaṃ.

Because the skill in cultivation and the skill in accomplishment are inseparable, and because the skill in protection is rooted in them, it is said, " skill in signs means skill in grasping the kasiṇa sign."

Do việc khéo léo trong hành động và khéo léo trong tu tập là không thể tách rời, và việc khéo léo trong bảo vệ là căn bản của điều đó, nên đã nói “khéo léo về tướng (nimitta) có nghĩa là khéo léo trong việc nắm giữ tướng (nimitta) của biến xứ (kasiṇa)”.

Kasiṇanimittassāti ca nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.

And " kasiṇa sign" should be understood as merely an example.

Và “của tướng biến xứ (kasiṇanimitta)” cần phải xem là chỉ là một ví dụ.

Asubhanimittassādikassapi hi yassa kassaci jhānuppattinimittassa uggahaṇakosallaṃ nimittakusalatā evāti.

For indeed, the skill in grasping any sign whatsoever for the arising of jhāna, such as an asubha sign, is skill in signs.

Thật vậy, sự khéo léo trong việc nắm giữ tướng của bất kỳ đối tượng nào dẫn đến sự phát sinh thiền định, như tướng bất tịnh (asubhanimitta) v.v., cũng chính là khéo léo về tướng.

1256

Atisithilavīriyatādīhīti ādi-saddena paññāpayogamandataṃ pamodavekallañca saṅgaṇhāti.

By " excessive laxity of effort, etc.", the word " etcetera" includes weakness in the application of wisdom and lack of joy.

Với “do quá lười biếng v.v.”, từ v.v. bao gồm sự chậm chạp trong việc vận dụng trí tuệ và sự thiếu hụt niềm vui.

Tassa paggahaṇanti tassa līnassa cittassa dhammavicayasambojjhaṅgādisamuṭṭhāpanena layāpattito samuddharaṇaṃ.

" Its exertion" refers to the uplifting of that sluggish mind from its state of sluggishness by arousing the Dhamma-investigation enlightenment factor, etc.

Việc khích lệ nó có nghĩa là việc đưa tâm bị chùng xuống đó ra khỏi trạng thái chùng xuống bằng cách phát khởi các chi giác ngộ như trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga) v.v.

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For this was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn nói:

1257

‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya.

"And, bhikkhus, when the mind is sluggish, that is the time for cultivating the Dhamma-investigation enlightenment factor, that is the time for cultivating the effort enlightenment factor, that is the time for cultivating the rapture enlightenment factor.

“Này các Tỳ-kheo, khi tâm bị chùng xuống, đó là lúc tu tập trạch pháp giác chi, đó là lúc tu tập tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga), đó là lúc tu tập hỷ giác chi (pītisambojjhaṅga).

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì sao vậy?

Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi susamuṭṭhāpayaṃ hoti.

The mind, bhikkhus, is sluggish; it is well aroused by these qualities.

Này các Tỳ-kheo, tâm bị chùng xuống, nó được các pháp này phát khởi một cách tốt đẹp.

Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni ca gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni ca kaṭṭhāni pakkhipeyya, mukhavātañca dadeyya, na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletunti?

Just as, bhikkhus, if a man wishes to kindle a small fire, and he throws dry grass into it, and he throws dry cow dung into it, and he throws dry wood into it, and he blows with his mouth, and he does not cover it with ashes, would that man be able to kindle a small fire?

Này các Tỳ-kheo, ví như một người muốn nhóm một ngọn lửa nhỏ, người ấy sẽ bỏ vào đó cỏ khô, bỏ vào đó phân bò khô, bỏ vào đó củi khô, và thổi bằng miệng, không vùi bằng tro, người ấy có thể nhóm được ngọn lửa nhỏ không?

Evaṃ sante’’ti (saṃ. ni. 5.234).

'It would be so, venerable sir.'"

Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”

1258

Ettha ca yathāsakaṃ āhāravasena dhammavicayasambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā samuṭṭhāpanāti veditabbaṃ, sā anantaraṃ vibhāvitā eva.

And here, the cultivation of the Dhamma-investigation enlightenment factor, etc., by means of their respective nutrients, should be understood as arousal; that has just been explained.

Ở đây, cần phải biết rằng việc tu tập các chi giác ngộ như trạch pháp giác chi v.v. theo thực phẩm riêng của chúng là sự phát khởi; điều đó đã được giải thích ngay sau đây.

1259

Accāraddhavīriyatādīhīti ādi-saddena paññāpayogabalavataṃ pamoduppilāvanañca saṅgaṇhāti.

By " excessive ardor of effort, etc.", the word " etcetera" includes the strength of wisdom's application and excessive elation.

Với “do quá tinh tấn v.v.”, từ v.v. bao gồm sự mạnh mẽ trong việc vận dụng trí tuệ và sự tràn ngập niềm vui.

Tassa niggahaṇanti tassa uddhatacittassa samādhisambojjhaṅgādisamuṭṭhāpanena uddhatāpattito nisedhanaṃ.

" Its suppression" refers to the restraining of that agitated mind from its state of agitation by arousing the concentration enlightenment factor, etc.

Việc kiềm chế nó có nghĩa là việc ngăn chặn tâm phóng dật đó khỏi trạng thái phóng dật bằng cách phát khởi các chi giác ngộ như định giác chi (samādhisambojjhaṅga) v.v.

Vuttampi cetaṃ bhagavatā –

And this was also said by the Blessed One:

Điều này cũng đã được Thế Tôn nói:

1260

‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya.

"And, bhikkhus, when the mind is agitated, that is the time for cultivating the tranquility enlightenment factor, that is the time for cultivating the concentration enlightenment factor, that is the time for cultivating the equanimity enlightenment factor.

“Này các Tỳ-kheo, khi tâm phóng dật, đó là lúc tu tập khinh an giác chi (passaddhisambojjhaṅga), đó là lúc tu tập định giác chi (samādhisambojjhaṅga), đó là lúc tu tập xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅga).

Taṃ kissa hetu?

For what reason?

Vì sao vậy?

Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi suvūpasamayaṃ hoti.

The mind, bhikkhus, is agitated; it is well calmed by these qualities.

Này các Tỳ-kheo, tâm phóng dật, nó được các pháp này làm cho lắng dịu một cách tốt đẹp.

Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni…pe… paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti?

Just as, bhikkhus, if a man wishes to extinguish a large bonfire, and he throws wet grass into it... and he covers it with ashes, would that man be able to extinguish a large bonfire?

Này các Tỳ-kheo, ví như một người muốn dập tắt một đống lửa lớn, người ấy sẽ bỏ vào đó cỏ ướt…v.v… và vùi bằng tro, người ấy có thể dập tắt được đống lửa lớn không?

Evaṃ bhante’’ti (saṃ. ni. 5.234).

'It would be so, venerable sir.'"

Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”

1261

Etthāpi yathāsakaṃ āhāravasena passaddhisambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā samuṭṭhāpanāti veditabbā.

Here too, the cultivation of the tranquility enlightenment factor, etc., by means of their respective nutrients, should be understood as arousal.

Ở đây, cũng cần phải biết rằng việc tu tập các chi giác ngộ như khinh an giác chi v.v. theo thực phẩm riêng của chúng là sự phát khởi.

Tattha passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanā vuttā eva, samādhisambojjhaṅgassa vuccamānā, itarassa anantaraṃ vakkhati.

Of these, the cultivation of the tranquility enlightenment factor has already been stated, that of the concentration enlightenment factor is being stated, and the other one will be explained immediately after.

Ở đó, việc tu tập khinh an giác chi đã được nói rồi, định giác chi đang được nói, và chi còn lại sẽ được nói ngay sau đây.

1262

Paññāpayogamandatāyāti paññābyāpārassa appabhāvena.

" Due to the weakness of wisdom's application" means due to the small amount of wisdom's activity.

Do sự chậm chạp trong việc vận dụng trí tuệ có nghĩa là do sự ít hoạt động của trí tuệ.

Yathā hi dānaṃ alobhappadhānaṃ, sīlaṃ adosappadhānaṃ, evaṃ bhāvanā amohappadhānā.

Just as giving is primarily non-greed, and morality is primarily non-hatred, so too cultivation is primarily non-delusion.

Thật vậy, như bố thí lấy vô tham làm chủ yếu, giới lấy vô sân làm chủ yếu, thì tu tập lấy vô si làm chủ yếu.

Tattha yadā paññā na balavatī hoti, tadā bhāvanā pubbenāparaṃ visesāvahā na hoti, anabhisaṅkhato viya āhāro purisassa yogino cittassa abhiruciṃ na janeti, tena taṃ nirassādaṃ hoti, tathā bhāvanāya sammadeva avīthipaṭipattiyā upasamasukhaṃ na vindati, tenāpi cittaṃ nirassādaṃ hoti.

When wisdom is not strong, cultivation does not lead to successive stages of distinction, just as food that is not properly prepared does not generate appetite for a yogi's mind; thus, it becomes tasteless; similarly, by not properly following the path of cultivation, one does not experience the happiness of tranquility; therefore, the mind becomes tasteless.

Ở đó, khi trí tuệ không mạnh mẽ, thì sự tu tập không mang lại sự đặc biệt từ trước đến sau, giống như thức ăn không được chuẩn bị kỹ không tạo ra sự thích thú cho người ăn, khiến nó trở nên vô vị; tương tự, do sự thực hành không đúng đắn trong tu tập, người ấy không đạt được sự an lạc của sự an tịnh, do đó tâm cũng trở nên vô vị.

Tena vuttaṃ ‘‘paññāpayoga…pe… nirassādaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, " weakness of wisdom's application... becomes tasteless."

Vì vậy, đã nói “do sự vận dụng trí tuệ…v.v… trở nên vô vị”.

Tassa saṃveguppādanaṃ pasāduppādanañca tikicchananti taṃ dassento ‘‘aṭṭha saṃvegavatthūnī’’tiādimāha.

To show that generating urgency and generating serenity is the remedy for this, it says, " eight objects of urgency," etc.

Việc tạo ra sự xúc động và tạo ra sự thanh tịnh cho tâm đó là phương pháp chữa trị, và để chỉ ra điều đó, đã nói “tám đối tượng gây xúc động” v.v.

Tattha jātijarābyādhimaraṇāni yathārahaṃ sugatiyaṃ duggatiyañca hontīti tadaññameva pañcavidhabandhanādi-khuppipāsādi-aññamaññavibādhanādihetukaṃ apāyadukkhaṃ daṭṭhabbaṃ, tayidaṃ sabbaṃ tesaṃ tesaṃ sattānaṃ paccuppannabhavanissitaṃ gahitanti atīte anāgate ca kāle vaṭṭamūlakadukkhāni visuṃ gahitāni.

Among these, birth, old age, sickness, and death occur appropriately in good and bad destinations; therefore, the suffering of the lower realms, caused by the five kinds of bondage, hunger and thirst, mutual oppression, etc., which is distinct from these, should be understood; and this entire suffering is taken as based on the present existence of those beings, while the sufferings rooted in the cycle of existence in past and future times are taken separately.

Ở đó, sanh, già, bệnh, chết xảy ra tương ứng trong thiện thú và ác thú; vì vậy, cần phải xem xét riêng biệt khổ cảnh (apāya-dukkha) do năm loại trói buộc v.v., đói khát v.v., và sự làm hại lẫn nhau v.v. Tất cả những điều này được hiểu là khổ hiện tại của các chúng sanh đó, trong khi những khổ do căn bản luân hồi trong quá khứ và tương lai được hiểu riêng.

Ye pana sattā āhārūpajīvino, tattha ca uṭṭhānaphalūpajīvino, tesaṃ aññehi asādhāraṇaṃ jīvikadukkhaṃ aṭṭhamaṃ saṃvegavatthu gahitanti daṭṭhabbaṃ.

But for those beings who subsist on food, and among them, those who subsist on the fruits of their efforts, the suffering of livelihood, which is not common to others, is taken as the eighth object of urgency.

Còn đối với những chúng sanh sống nhờ thức ăn, và trong đó, những chúng sanh sống nhờ thành quả của sự nỗ lực, thì cần phải hiểu rằng nỗi khổ về sinh kế không chung với người khác được xem là đối tượng gây xúc động thứ tám.

Ayaṃ vuccati samaye sampahaṃsanatāti ayaṃ sampahaṃsitabbasamaye vuttanayena tena saṃvejanavasena ceva pasāduppādanavasena ca sammadeva pahaṃsanā, saṃvegajananapubbakapasāduppādanena bhāvanācittassa tosanāti attho.

" This is called exhilarating at the right time" means this is proper exhilaration, at the time for exhilarating, by generating urgency and by generating serenity as described, meaning the satisfaction of the cultivation-mind by generating serenity preceded by the generation of urgency.

Đây gọi là sự khích lệ đúng lúc có nghĩa là sự khích lệ đúng đắn vào lúc cần khích lệ, theo cách đã nói, bằng cách gây xúc động và tạo ra sự thanh tịnh, tức là làm cho tâm tu tập hoan hỷ bằng cách tạo ra sự thanh tịnh sau khi đã tạo ra sự xúc động.

1263

Sammāpaṭipattiṃ āgammāti līnuddhaccavirahena samathavīthipaṭipattiyā ca sammā avisamaṃ sammadeva bhāvanāpaṭipattiṃ āgamma.

" Having attained right practice" means having attained right, non-deviating, proper practice of cultivation by the absence of sluggishness and agitation, and by the path of tranquility.

Nhờ sự thực hành đúng đắn có nghĩa là nhờ sự thực hành tu tập đúng đắn, không sai lệch, bằng cách không có chùng xuống và phóng dật, và bằng sự thực hành con đường định (samathavīthipaṭipatti).

Alīnantiādīsu kosajjapakkhiyānaṃ dhammānaṃ anadhimattatāya alīnaṃ, uddhaccapakkhiyānaṃ anadhimattatāya anuddhataṃ, paññāpayogasattiyā upasamasukhādhigamena ca anirassādaṃ, tato eva ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannañca.

Among " not sluggish," etc.: " not sluggish" due to the non-excessiveness of qualities belonging to the sluggish party; " not agitated" due to the non-excessiveness of qualities belonging to the agitated party; " not tasteless" due to the attainment of the happiness of tranquility by the power of wisdom's application; and for that very reason, " proceeding evenly on the object and following the path of tranquility."

Trong các từ không chùng xuống (alīna) v.v., không chùng xuống là do các pháp thuộc phe lười biếng không quá mức; không phóng dật (anuddhata) là do các pháp thuộc phe phóng dật không quá mức; không vô vị (anirassāda) là do đạt được sự an lạc của sự an tịnh bằng năng lực vận dụng trí tuệ; và chính vì thế, diễn tiến bình đẳng trên đối tượng và đã đi vào con đường định.

Tattha alīnatāya paggahe, anuddhatatāya niggahe, anirassādatāya sampahaṃsane na byāpāraṃ āpajjati, alīnānuddhatatāhi ārammaṇe samappavattaṃ, anirassādatāya samathavīthipaṭipannaṃ.

Of these: " exerting" due to not sluggishness; " suppressing" due to not agitation; " does not engage in the activity of exhilarating" due to not tastelessness. Proceeding evenly on the object due to not sluggishness and not agitation; following the path of tranquility due to not tastelessness.

Ở đó, do không chùng xuống nên không bận tâm đến việc khích lệ (paggahe na byāpāraṃ āpajjati); do không phóng dật nên không bận tâm đến việc kiềm chế (niggahe na byāpāraṃ āpajjati); do không vô vị nên không bận tâm đến việc khích lệ (sampahaṃsane na byāpāraṃ āpajjati); do không chùng xuống và không phóng dật nên diễn tiến bình đẳng trên đối tượng; do không vô vị nên đã đi vào con đường định.

Samappavattiyā vā alīnaṃ anuddhataṃ, samathavīthipaṭipattiyā anirassādanti daṭṭhabbaṃ.

Or, " not sluggish, not agitated" due to even proceeding; " not tasteless" due to following the path of tranquility, should be understood.

Hoặc cần phải hiểu rằng không chùng xuống, không phóng dật là do diễn tiến bình đẳng, và không vô vị là do đã đi vào con đường định.

Ayaṃ vuccati samaye ajjhupekkhanatāti ayaṃ ajjhupekkhitabbasamaye bhāvanācittassa paggahaniggahasampahaṃsanesu byāvaṭatāsaṅkhātaṃ paṭipakkhaṃ abhibhuyya pekkhanā vuccati.

" This is called observing with equanimity at the right time" means this is called observing with equanimity, at the time for observing with equanimity, by overcoming the opposing factor, which is the engagement in the activities of exertion, suppression, and exhilaration of the cultivation-mind.

Đây gọi là sự xả ly đúng lúc có nghĩa là sự xả ly vào lúc cần xả ly, bằng cách vượt qua đối nghịch, tức là sự bận tâm vào việc khích lệ, kiềm chế và khích lệ tâm tu tập.

1264

Paṭipakkhavikkhambhanato vipassanāya adhiṭṭhānabhāvūpagamanato ca upacārajjhānampi samādānakiccanipphattiyā puggalassa samāhitabhāvasādhanamevāti tattha samadhurabhāvenāha ‘‘upacāraṃ vā appanaṃ vā’’ti.

Because it removes opposing factors and serves as the foundation for vipassanā, even access jhāna, by accomplishing the act of undertaking, proves the individual's state of concentration; therefore, with equal importance, it says, " either access or absorption."

Do việc loại bỏ các đối nghịch và do việc trở thành căn cứ của tuệ quán (vipassanā), ngay cả cận định (upacāra-jhāna) cũng là sự thành tựu việc thiết lập sự định tâm cho hành giả bằng cách hoàn thành nhiệm vụ an trú, vì vậy đã nói “hoặc cận định hoặc an chỉ định (appanā)” với sự quân bình.

1265

Upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammāti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttānusārena veditabbaṃ.

What needs to be said regarding " qualities similar to the equanimity enlightenment factor" here should be understood according to what was said previously.

Đối với các pháp thuộc vị trí của xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅgaṭṭhānīyā dhammā), những gì cần nói ở đây cần phải được hiểu theo những gì đã nói ở dưới.

1266

Anurodhavirodhavippahānavasena majjhattabhāvo upekkhāsambojjhaṅgassa kāraṇaṃ tasmiṃ sati sijjhanato, asati ca asijjhanato, so ca majjhattabhāvo visayavasena duvidhoti āha ‘‘sattamajjhattatā saṅkhāramajjhattatā’’ti.

Neutrality by way of abandoning attachment and aversion is the cause of the equanimity enlightenment factor, because it arises when that is present and does not arise when it is absent. And since that neutrality is of two kinds by way of its object, it is said: "equanimity towards beings, equanimity towards formations."

Trạng thái trung lập (majjhattabhāva) do việc từ bỏ sự chấp thủ và sự chống đối là nguyên nhân của chi phần giác ngộ xả (upekkhāsambojjhaṅga), vì khi có nó thì thành tựu, khi không có nó thì không thành tựu. Và trạng thái trung lập đó, tùy theo đối tượng, có hai loại, nên nói “xả đối với chúng sinh (sattamajjhattatā), xả đối với các pháp hữu vi (saṅkhāramajjhattatā)”.

Tadubhaye ca virujjhanaṃ passaddhisambojjhaṅgabhāvanāya eva dūrīkatanti anurujjhanasseva pahānavidhiṃ dassentena ‘‘sattamajjhattatā’’tiādi vuttaṃ.

And the opposition to both of these is removed solely by the development of the tranquility enlightenment factor; thus, by showing the method of abandoning attachment itself, the phrase "equanimity towards beings" and so on was stated.

Và sự chống đối cả hai điều đó đã được loại bỏ chính bằng sự tu tập chi phần giác ngộ khinh an (passaddhisambojjhaṅga). Do đó, khi trình bày phương pháp từ bỏ sự chấp thủ, đã nói “xả đối với chúng sinh” v.v...

Tenevāha ‘‘sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā’’ti.

Therefore, it is said: "the avoidance of individuals who are attached to beings and formations."

Chính vì thế, đã nói “tránh xa những người ưa thích chúng sinh và các pháp hữu vi”.

Upekkhāya hi visesato rāgo paṭipakkho.

Indeed, craving is specifically the adversary of equanimity.

Quả thật, đối với xả, tham ái (rāga) đặc biệt là đối nghịch.

Tathā cāha ‘‘upekkhā rāgabahulassa visuddhimaggo’’ti (visuddhi. 1.269).

And so it is said: "Equanimity is the path to purification for one who is abundant in craving."

Như vậy, cũng đã nói “xả là con đường thanh tịnh cho người có nhiều tham ái” (visuddhi. 1.269).

1267

Dvīhākārehīti kammassakatāpaccavekkhaṇaṃ attasuññatāpaccavekkhaṇanti imehi dvīhi kāraṇehi.

By two aspects means by these two causes: reflecting on kamma as one's own, and reflecting on the emptiness of self.

Bằng hai phương diện là bằng hai nguyên nhân này: quán xét nghiệp là của mình và quán xét vô ngã.

Dvīhevāti avadhāraṇaṃ saṅkhyāsamānatāya.

Only by two is an emphatic assertion due to numerical equality.

Chỉ hai là sự xác định do sự bằng nhau về số lượng.

Assāmikabhāvo anattaniyatā.

Lack of ownership is the state of not belonging to a self.

Trạng thái không chủ sở hữu là vô ngã.

Sati hi attani tassa kiñcanabhāvena cīvaraṃ aññañca kiñci attaniyaṃ nāma siyā, so pana koci natthevāti adhippāyo.

If there were a self, then robes and anything else could be its possession, but the meaning is that no such self exists.

Vì nếu có ngã, thì y phục và bất cứ thứ gì khác sẽ là của ngã; nhưng không có ngã nào cả, đó là ý nghĩa.

Anaddhaniyanti na addhānakkhamaṃ, na ciraṭṭhāyi ittaraṃ aniccanti attho.

Not long-lasting means not enduring for long, not permanent, temporary, impermanent.

Không lâu dài (anaddhaniya) nghĩa là không bền vững, không tồn tại lâu, tạm thời, vô thường.

Tāvakālikanti tasseva vevacanaṃ.

For that duration is a synonym for the same.

Tạm thời (tāvakālika) là đồng nghĩa với từ đó.

1268

Mamāyatīti mamattaṃ karoti, ‘‘mama’’nti taṇhāya pariggayha tiṭṭhati.

Making it mine means performing an act of possessiveness, clinging with craving, thinking "mine."

Mamāyati nghĩa là làm cho thành của mình, giữ lấy bằng ái dục “của tôi”.

Dhanāyantāti dhanaṃ drabyaṃ karontā.

Making it wealth means making it wealth, making it an asset.

Dhanāyantā nghĩa là làm cho thành tài sản, vật chất.

1269

Ayaṃ satipaṭṭhānadesanā pubbabhāgamaggavasena desitāti pubbabhāgiyabojjhaṅge sandhāyāha ‘‘bojjhaṅgapariggāhikā sati dukkhasacca’’nti.

This discourse on the foundations of mindfulness is taught by way of the preparatory path, referring to the preliminary enlightenment factors, therefore it is said: "Mindfulness that encompasses the enlightenment factors is the truth of suffering."

Lời dạy về niệm xứ này được giảng theo phương pháp của con đường sơ khởi, nên khi đề cập đến các chi phần giác ngộ sơ khởi, đã nói “niệm nắm giữ các chi phần giác ngộ là Khổ đế”.

1270

Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the section on enlightenment factors is concluded.

Kết thúc phần giải thích về các chi phần giác ngộ.

1271

Catusaccapabbavaṇṇanā

Commentary on the Section on the Four Noble Truths

Giải thích về phần Bốn Thánh Đế

1272

119. Yathāsabhāvatoti aviparītasabhāvato bādhanalakkhaṇato, yo yo vā sabhāvo yathāsabhāvo, tato, ruppanādikakkhaḷādisabhāvatoti attho.

According to their intrinsic nature means according to their undistorted intrinsic nature, according to the characteristic of affliction, or according to whatever intrinsic nature, meaning according to the intrinsic nature of being oppressed and so on, being coarse and so on.

119. Yathāsabhāvato nghĩa là theo bản chất không sai lệch, theo đặc tính bị bức bách, hoặc bất kỳ bản chất nào là bản chất của nó, từ đó, nghĩa là theo bản chất bị nghiền nát, thô cứng v.v...

Janikaṃ samuṭṭhāpikanti pavattalakkhaṇassa dukkhassa janikaṃ nimittalakkhaṇassa samuṭṭhāpikaṃ.

Generating and originating means generating suffering that has arisen, and originating the characteristic of its sign.

Janikaṃ samuṭṭhāpikaṃ là cái sinh ra khổ có đặc tính vận hành, cái khởi lên khổ có đặc tính nhân.

Purimataṇhanti dukkhanibbattito puretarasiddhaṃ taṇhaṃ.

Former craving means craving that existed prior to the arising of suffering.

Ái trước (purimataṇha) là ái đã có trước khi khổ được sinh ra.

1273

Sasantatipariyāpannānaṃ dukkhasamudayānaṃ appavattibhāvena pariggayhamāno nirodhopi sasantatipariyāpanno viya hotīti katvā vuttaṃ ‘‘attano vā cattāri saccānī’’ti.

Because Nirodha, when comprehended as the non-arising of the suffering's origin within one's own continuum, appears as if it belongs to one's own continuum, it is stated: "or one's own four truths."

Do việc diệt khổ và tập khởi khổ thuộc dòng tương tục của tự thân được nắm giữ theo cách không vận hành, nên sự diệt cũng giống như thuộc dòng tương tục của tự thân, vì vậy đã nói “hoặc bốn Thánh Đế của tự thân”.

Parassa vāti etthāpi eseva nayo.

And the same principle applies to "or another's."

Hoặc của người khác (parassa vā) cũng theo cách này.

Tenāha bhagavā – ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca paññapemi, lokasamudayañca paññapemi, lokanirodhañca paññapemi, lokanirodhagāminipaṭipadañca paññapemī’’ti (saṃ. ni. 1.107).

Therefore, the Blessed One said: "In this very fathom-long body, with its perceptions and mind, I declare the world, the origin of the world, the cessation of the world, and the path leading to the cessation of the world."

Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, chính trong cái thân thể dài một tầm, có tưởng, có ý này, Ta tuyên bố thế giới, sự tập khởi của thế giới, sự diệt của thế giới, và con đường đưa đến sự diệt của thế giới” (Saṃ. Ni. 1.107).

Kathaṃ pana ādikampiko nirodhasaccāni pariggaṇhātīti?

But how does a beginner comprehend the truth of cessation?

Nhưng làm thế nào một người mới bắt đầu tu tập có thể nắm giữ Diệt đế?

Anussavādisiddhamākāraṃ pariggaṇhāti, evañca katvā lokuttarabojjhaṅge uddissapi pariggaho na virujjhati.

He comprehends it in the manner established by tradition and so on. And having done so, the comprehension of the supramundane enlightenment factors is not contradictory.

Người ấy nắm giữ khía cạnh đã được thiết lập qua truyền thống v.v... Và khi đã làm như vậy, việc nắm giữ đối với các chi phần giác ngộ siêu thế cũng không mâu thuẫn.

Yathāsambhavatoti sambhavānurūpaṃ, ṭhapetvā nirodhasaccaṃ sesasaccavasena samudayavayā veditabbāti attho.

As far as possible means according to possibility, meaning that the origin and cessation, with the exception of the truth of cessation, should be understood by way of the remaining truths.

Yathāsambhavato nghĩa là tùy theo sự khả thể, ngoại trừ Diệt đế, các đế còn lại cần được hiểu theo khía cạnh tập khởi và hoại diệt.

1274

Catusaccapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the section on the Four Noble Truths is concluded.

Kết thúc phần giải thích về Bốn Thánh Đế.

1275

‘‘Aṭṭhikasaṅkhalikaṃ samaṃsa’’ntiādikā satta sivathikā aṭṭhikakammaṭṭhānatāya itarāsaṃ uddhumātakādīnaṃ sabhāvenevāti navannaṃ sivathikānaṃ appanākammaṭṭhānatā vuttā.

The seven charnel ground meditations, beginning with "a skeleton tied together with flesh," are taught as appanā-kammaṭṭhānas (absorption subjects) for the nine charnel ground meditations because they inherently deal with skeletons, while the others, like the bloated corpse, possess their inherent nature.

Bảy loại thi thể trong nghĩa địa như “xương xẩu, có thịt” v.v... được nói là đối tượng thiền định đưa đến an chỉ (appanā) của chín loại thi thể trong nghĩa địa, vì chúng có bản chất là đối tượng thiền định về xương, và những loại khác như thi thể sình chướng v.v...

Dveyevāti ‘‘ānāpānaṃ, dvattiṃsākāro’’ti imāni dveyeva.

Only two means only these two: ānāpāna-sati and the thirty-two parts of the body.

Chỉ hai là “hơi thở vào ra, ba mươi hai thể trược” hai điều này.

Abhinivesoti vipassanābhiniveso, so pana sammasanīyadhamme pariggaho.

Fixation refers to fixation on insight, which is the comprehension of phenomena to be contemplated.

Sự chú tâm (abhiniveso) là sự chú tâm vào tuệ quán (vipassanā), đó là sự nắm giữ các pháp cần được quán xét.

Iriyāpathā ālokitādayo ca rūpadhammānaṃ avatthāvisesamattatāya na sammasanupagā viññattiādayo viya.

Postures, glances, etc., are merely special states of material phenomena and are not suitable for contemplation, unlike communicative gestures and so on.

Các oai nghi, sự nhìn v.v... chỉ là trạng thái đặc biệt của các pháp sắc, không thể quán xét như các pháp biểu tri (viññatti) v.v...

Nīvaraṇabojjhaṅgā ādito na pariggahetabbāti vuttaṃ ‘‘iriyāpatha…pe… na jāyatī’’ti.

It is stated that hindrances and enlightenment factors should not be comprehended from the outset, thus "postures…pe… does not arise."

Các triền cái và chi phần giác ngộ không nên được nắm giữ từ ban đầu, nên đã nói “oai nghi...pe... không sinh khởi”.

Kesādiapadesena tadupādānadhammā viya iriyāpathādiapadesena tadavatthā rūpadhammā pariggayhanti, nīvaraṇādimukhena ca taṃ sampayuttā taṃnissayadhammāti adhippāyena mahāsīvatthero ‘‘iriyāpathādīsupi abhiniveso jāyatī’’ti āha.

Just as the constituent elements of the body are comprehended by referring to hair and so on, so too are material phenomena in those states comprehended by referring to postures and so on. And the Elder Mahāsīva stated "fixation arises even in postures and so on" with the intention that the associated and dependent phenomena are comprehended through hindrances and so on.

Giống như các pháp sở y được nắm giữ qua việc đề cập đến tóc v.v..., các pháp sắc ở trạng thái đó được nắm giữ qua việc đề cập đến oai nghi v.v..., và các pháp tương ưng, các pháp sở y được nắm giữ qua triền cái v.v..., với ý nghĩa đó, trưởng lão Mahāsīva đã nói “ngay cả trong oai nghi v.v... cũng sinh khởi sự chú tâm”.

Atthi nu kho metiādi pana sabhāvato iriyāpathādīnaṃ ādikammikassa anicchitabhāvadassanaṃ.

"Do I have, indeed" and so on, however, shows the beginner's disinclination towards postures and so on as they actually are.

Nhưng “có phải tôi” v.v... là sự thể hiện trạng thái không mong muốn của người mới bắt đầu tu tập đối với các oai nghi v.v... theo bản chất.

Apariññāpubbikā hi pariññāti.

For comprehension always precedes non-comprehension.

Vì sự liễu tri (pariññā) là sự liễu tri chưa từng có trước đây.

1276

137. Kāmaṃ ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhū’’tiādinā uddesaniddesesu tattha tattha bhikkhuggahaṇaṃ kataṃ, taṃ paṭipattiyā bhikkhubhāvadassanatthaṃ, desanā pana sabbasādhāraṇāti dassetuṃ ‘‘yo hi koci, bhikkhave’’icceva vuttaṃ, na bhikkhuyevāti dassento ‘‘yo hi koci, bhikkhu vā’’tiādimāha.

Although the term "bhikkhu" is used here and there in the exposition and explanation, beginning with "Here, bhikkhus," this is to show the bhikkhu-nature of the practice. To show that the teaching is universal, it is stated: "Whosoever, bhikkhus," and to show that it is not only bhikkhus, it says: "Whosoever, be he a bhikkhu or…"

137. Mặc dù trong các phần tóm tắt và giải thích ở đây đó có đề cập đến “Này các tỳ khưu, ở đây, một tỳ khưu” v.v..., điều đó nhằm chỉ ra rằng sự thực hành là của tỳ khưu. Nhưng để chỉ ra rằng lời dạy là phổ quát cho tất cả, đã nói “Này các tỳ khưu, bất cứ ai”, và để chỉ ra rằng không chỉ riêng tỳ khưu, đã nói “Này các tỳ khưu, bất cứ ai, dù là tỳ khưu” v.v...

Dassanamaggena ñātamariyādaṃ anatikkamitvā jānantī sikhāppattā aggamaggapaññā aññā nāma, tassa phalabhāvato aggaphalampīti āha ‘‘aññāti arahatta’’nti.

The final knowledge, aññā, is the supreme path-wisdom that knows without transgressing the bounds known by the path of vision, and because it is its result, it is also the supreme fruition. Therefore, it says: "Aññā is Arahantship."

Trí tuệ cao nhất (aggamaggapaññā) đạt đến đỉnh cao, biết mà không vượt quá giới hạn đã được biết bằng con đường thấy (dassana), được gọi là Aññā, và vì đó là quả của nó, nên cũng là quả cao nhất (aggaphala), nên đã nói “Aññā là Arahant”.

Appatarepi kāle sāsanassa niyyānikabhāvaṃ dassentoti yojanā.

The interpretation is: by showing that the Dispensation leads to liberation even in a short time.

Câu này có nghĩa là để chỉ ra tính chất đưa đến giải thoát của giáo pháp ngay cả trong một thời gian ngắn.

1277

138. Niyyātentoti nigamento.

Leading out means concluding.

138. Niyyātento nghĩa là dẫn đến, đưa đến kết thúc.

1278

Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

End of Līnatthappakāsanā, the Sub-commentary on the Commentary to the Satipaṭṭhānasutta of the Majjhima Nikāya in the Papañcasūdanī.

Trong Chú Giải Trung Bộ Kinh, Papañcasūdanī,

1279

Satipaṭṭhānasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

End of Līnatthappakāsanā, the Sub-commentary on the Commentary to the Satipaṭṭhānasutta of the Majjhima Nikāya in the Papañcasūdanī.

Phần Giải Thích Ý Nghĩa Sâu Sắc về Chú Giải Kinh Niệm Xứ đã hoàn tất.

1280

Niṭṭhitā ca mūlapariyāyavaggavaṇṇanā.

And the commentary on the Mūlapariyāyavagga is concluded.

Và phần giải thích về Phẩm Mūlapariyāya đã hoàn tất.

1281

Paṭhamo bhāgo niṭṭhito.

The First Part is concluded.

Tập Một đã hoàn tất.

1282

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

Homage to the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.

Kính lễ Đức Thế Tôn, bậc Arahant, bậc Chánh Đẳng Giác.

Table of Contents

1. Mūlapariyāyavaggo

1. Mūlapariyāya Vagga

1. Phẩm Mūlapariyāya

1. Mūlapariyāyasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the Mūlapariyāya Sutta

1. Giải thích kinh Mūlapariyāya

Abbhantaranidānavaṇṇanā

Commentary on the Internal Introduction

Giải thích Nidāna nội bộ

Suttanikkhepavaṇṇanā

Explanation of the Discourse Presentation

Giải thích Suttanikkhepa

Pathavīvāravaṇṇanā

Explanation of the Earth Chapter

Giải thích về địa giới

Āpovārādivaṇṇanā

Explanation of the Water Chapter, etc.

Giải thích về Thủy Đại, v.v.

Bhūtavārādivaṇṇanā

Exposition of the section on beings and so on

Giải thích về phần chúng sinh và các phần khác

Ākāsānañcāyatanavārādivaṇṇanā

Description of the Ākāsānañcāyatana section, etc.

Phần giải thích về Ākāsānañcāyatanavāra (Vô Biên Không Xứ) v.v.

Diṭṭhasutavārādivaṇṇanā

Description of the Diṭṭha, Suta sections, etc.

Phần giải thích về Diṭṭhasutavāra (Cái Thấy và Cái Nghe) v.v.

Ekattavārādivaṇṇanā

Commentary on the chapters on oneness, etc.

Giải thích các phương diện về nhất thể, v.v.

Sekkhavāradutiyanayavaṇṇanā

Commentary on the Second Exposition of the Learner's Section

Chú giải về Sekkhavāra, phương pháp thứ hai

Khīṇāsavavāratatiyādinayavaṇṇanā

Elucidation of the third and subsequent sections of the Arahant chapter

Giải thích phương pháp thứ ba v.v. của phần A-la-hán

Tathāgatavārasattamanayavaṇṇanā

Explanation of the Seventh Way of the Tathāgata’s Round

Giải thích về cách thức thứ bảy của phẩm Như Lai

Tathāgatavāraaṭṭhamanayavaṇṇanā

Commentary on the Eighth Mode of the Tathāgata Section

Giải thích phương pháp thứ tám của Tathāgata

Nettinayavaṇṇanā

Explanation of the Netti Method

Giải thích về phương pháp Netti

Soḷasahāravaṇṇanā

16. Exposition of the Āhāras

Giải thích Mười Sáu Hāra

1. Desanāhāravaṇṇanā

1. Exposition of Desanāhāra (Discourse Āhāra)

1. Giải thích Desanāhāra (Hāra Giáo Thuyết)

2. Vicayahāravaṇṇanā

2. Exposition of Vicayahāra (Investigation Āhāra)

2. Giải thích Vicayahāra (Hāra Phân Tích)

3. Yuttihāravaṇṇanā

3. Elucidation of the Reasoning Method

3. Giải thích Phương pháp Lý lẽ (Yuttihāravaṇṇanā)

4. Padaṭṭhānahāravaṇṇanā

4. Elucidation of the Proximate Cause Method

4. Giải thích Phương pháp Căn bản (Padaṭṭhānahāravaṇṇanā)

5. Lakkhaṇahāravaṇṇanā

5. Elucidation of the Characteristic Method

5. Giải thích Phương pháp Đặc tính (Lakkhaṇahāravaṇṇanā)

6. Catubyūhahāravaṇṇanā

6. Explanation of the Fourfold Discourse Method (Catubyūha Hāra)

6. Giải thích phương pháp bốn yếu tố (Catubyūhahāravaṇṇanā)

7. Āvattahāravaṇṇanā

7. Explanation of the Scheme of Turning

7. Giải thích phương pháp xoay chuyển

8. Vibhattihāravaṇṇanā

8. Explanation of the Scheme of Division

8. Giải thích phương pháp phân loại

9. Parivattahāravaṇṇanā

9. Description of the Parivatta-hāra

9. Giải thích phương pháp chuyển đổi (Parivatta-hāra)

10. Vevacanahāravaṇṇanā

10. Description of the Vevacana-hāra

10. Giải thích phương pháp đồng nghĩa (Vevacana-hāra)