1. Ettāvatā ca paramasaṇhasukhumagambhīraduddasānekavidhanayasamalaṅkataṃ brahmajālassa sādhāraṇato bāhiranidānaṃ dassetvā idāni abbhantaranidānaṃ saṃvaṇṇento atthādhigamassa sunikkhittapadamūlakattā, sunikkhittapadabhāvassa ca ‘‘idameva’’nti sabhāvavibhāvanena padavibhāgena sādhetabbattā paṭhamaṃ tāva padavibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha eva’’ntiādimāha.
1. Having thus shown the external origin common to the Brahmajāla Sutta, which is adorned with exceedingly subtle, profound, and difficult-to-discern various methods, the commentator now, intending to explain the internal origin, states "tattha eva" and so on, in order to first show the analysis of words; because the attainment of meaning is rooted in well-arranged words, and the state of well-arranged words is to be accomplished by the analysis of words, which reveals their true nature by saying "this is indeed it."
1. Sau khi đã trình bày phần dẫn nhập bên ngoài của Kinh Phạm Võng, được trang hoàng tốt đẹp bằng nhiều phương pháp vi tế, sâu xa, khó thấy, cao thượng và tinh vi, với trình tự văn và nghĩa có chừng mực này; nay, vị chú giải sư muốn giải thích phần dẫn nhập bên trong. Vì sự thấu hiểu ý nghĩa có gốc rễ là những từ ngữ được đặt đúng chỗ, và vì trạng thái từ ngữ được đặt đúng chỗ cần được hoàn thành bằng cách làm rõ bản chất với câu “chính điều này” thông qua phân tích từ ngữ, nên trước hết, để trình bày sự phân tích từ ngữ, ngài đã nói “Tattha eva” (Ở đó, như vậy) và những từ tiếp theo.
Padavibhāgena hi ‘‘idaṃ nāma etaṃ pada’’nti vijānanena taṃtaṃpadānurūpaṃ liṅgavibhatti vacana kālapayogādikaṃ sammāpatiṭṭhāpanato yathāvuttassa padassa sunikkhittatā hoti, tāya ca atthassa samadhigamiyatā.
For, by knowing "this word is that word" through the analysis of words, the proper establishment of gender, case, number, tense, usage, etc., corresponding to each respective word, leads to the well-arrangedness of the aforesaid word, and thereby to the complete comprehension of the meaning.
Quả thật, nhờ phân tích từ ngữ, biết được “từ này là từ đó”, và nhờ thiết lập đúng đắn giới tính, biến cách, số lượng, thì, cách dùng, v.v., phù hợp với từng từ, mà từ ngữ được đặt đúng chỗ, và nhờ đó ý nghĩa được thấu hiểu.
Yathāha ‘‘sunikkhittassa bhikkhave – padabyañjanassa atthopi sunayohotī’’tiādi.
As it is said: "For a well-arranged word and phrase, O monks, the meaning is also well-led (easy to understand)," and so on.
Như đã nói: “Này các tỳ khưu, khi từ ngữ được đặt đúng chỗ, ý nghĩa cũng dễ hiểu” và các câu tương tự.
Apica sambandhato, padato, padavibhāgato, padatthato anuyogato, parihārato cāti chahākārehi atthavaṇṇanā kātabbā.
Furthermore, the explanation of meaning should be done in six ways: by connection, by word, by word analysis, by word meaning, by inquiry, and by resolution.
Hơn nữa, sự giải thích ý nghĩa phải được thực hiện theo sáu cách: từ sự liên hệ (sambandha), từ từ ngữ (pada), từ sự phân tích từ ngữ (padavibhāga), từ ý nghĩa của từ ngữ (padattha), từ sự chất vấn (anuyoga), và từ sự giải đáp (parihāra).
Tattha sambandho nāma desanāsambandho, yaṃ lokiyā ‘‘ummugghāto’’tipi vadanti, so pana pāḷiyā nidānapāḷivasena, nidānapāḷiyā ca saṅgītivasena veditabbo.
Among these, connection is the connection of the discourse, which worldly grammarians also call "introduction." This should be understood through the Pali of the introduction (nidāna-pāḷi) and through the recitation of the nidāna-pāḷi.
Trong đó, sambandha (sự liên hệ) là sự liên hệ của bài giảng, mà người đời cũng gọi là “ummugghāta” (phần mở đầu); điều này cần được hiểu theo cách của phần dẫn nhập trong Pāḷi, và phần dẫn nhập trong Pāḷi thì theo cách của kết tập.
Paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassentena hi nidānapāḷiyā sambandho dassito, tasmā padādivaseneva saṃvaṇṇanaṃ karonto ‘‘eva’’ntiādimāha.
Indeed, by demonstrating the First Great Council, the connection with the nidāna-pāḷi has been shown. Therefore, explaining simply by means of words, he says "eva" and so on.
Quả thật, khi trình bày Đại Kết tập lần thứ nhất, sự liên hệ của phần dẫn nhập Pāḷi đã được chỉ rõ. Do đó, khi giải thích theo cách của từ ngữ và các phần khác, ngài đã nói “eva” (như vậy) và các từ tiếp theo.
Ettha ca ‘‘evanti nipātapadantiādinā padato, padavibhāgato ca saṃvaṇṇanaṃ karoti padānaṃ tabbisesānañca dassitattā.
And here, by "eva is a particle" and so on, he explains by word and by word analysis, because the words and their distinctions are shown.
Ở đây, với câu “evanti nipātapada” (Từ ‘eva’ là một giới từ) và các câu tương tự, ngài giải thích theo từ ngữ và sự phân tích từ ngữ, vì các từ và các đặc điểm của chúng đã được trình bày.
Padavibhāgoti hi padānaṃ visesoyeva adhippeto, na padaviggaho.
For padavibhāga (word analysis) means precisely the distinctions of words, not the breaking down of words (padaviggaha).
Quả thật, Padavibhāga (sự phân tích từ ngữ) chỉ có nghĩa là các đặc điểm của từ ngữ, chứ không phải sự phân tách từ ngữ (padaviggaha).
Padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo. Atha vā padavibhāgo ca padaviggaho ca padavibhāgoti ekasesavasena padapadaviggahāpi padavibhāgasaddena vuttāti daṭṭhabbaṃ.
And words and word analysis are word analysis. Alternatively, word analysis and word breakdown are word analysis, meaning that words and word breakdowns are also expressed by the term padavibhāga through the figure of speech called ekasesa (retention of one term for several).
Các từ ngữ và sự phân tích từ ngữ là padavibhāga. Hoặc, sự phân tích từ ngữ và sự phân tách từ ngữ là padavibhāga; cần hiểu rằng các từ ngữ và sự phân tách từ ngữ cũng được nói đến bằng từ padavibhāga theo cách ekasesa (còn lại một).
Padaviggahato pana ‘‘bhikkhūnaṃ saṅgho’’tiādinā upari saṃvaṇṇanaṃ karissati, tathā padatthānuyogaparihārehipi.
However, the breaking down of words will be explained later with phrases such as "the Sangha of bhikkhus," and similarly with word meaning, inquiry, and resolution.
Tuy nhiên, sự giải thích theo padaviggaha sẽ được thực hiện ở phần trên với câu “bhikkhūnaṃ saṅgho” (Tăng đoàn của các tỳ khưu) và các câu tương tự, cũng như theo padattha, anuyoga và parihāra.
Evanti ettha luttaniddiṭṭhaiti-saddo ādiattho antarāsadda ca saddādīnampi saṅgahitattā, nayaggahaṇena vā te gahitā.
In evaṃ, the elided particle iti indicates the beginning, meaning that antara and ca and other words are also included, or they are understood by taking the method.
Ở đây, trong từ Eva (như vậy), từ “iti” bị lược bỏ có nghĩa là “vân vân”, và từ “antarā” cũng như các từ “ca” v.v. cũng được bao gồm, hoặc chúng được bao gồm bằng cách nắm bắt theo phương pháp.
Tenāha ‘‘metiādīni nāmapadānī’’ti.
Therefore, he says "metiādīni nāmapadānī" ("words like me are nominal words").
Vì vậy, ngài nói: “metiādīni nāmapadānī” (các từ ‘me’ và các từ tương tự là danh từ).
Itarathā hi antarāsaddaṃ ca saddādīnampi nipātabhāvo vattabbo siyā.
Otherwise, the particle nature of antara, ca, and other words would have to be stated.
Nếu không, thì phải nói rằng từ “antarā” và các từ “ca” v.v. cũng là giới từ.
Metiādīnīti ettha pana ādi-saddena yāva paṭisaddo, tāva tadavasiṭṭhāyeva saddā saṅgahitā.
In metiādīni, the term ādi (etc.) includes all remaining words up to paṭi.
Tuy nhiên, trong câu “metiādīnī” (các từ ‘me’ và các từ tương tự), từ ādi (vân vân) bao gồm các từ còn lại cho đến từ “paṭi”.
Paṭīti upasaggapadaṃ patisaddassa kāriyabhāvato.
Paṭīti upasaggapadaṃ is a prefix, due to being the derivative form of the word paṭi.
Paṭīti upasaggapadaṃ (Từ ‘paṭi’ là một tiền tố) vì nó là một dạng của từ “pati”.
Tattha pāḷiṃ vatvā ekekapadassa atthakathanaṃ ekāya nāḷiyā minitasadisattā, ekekaṃ vā padaṃ nāḷaṃ mūlaṃ, ekamekaṃ padaṃ vā nāḷikā atthaniggamanamaggo etissāti katvā ekanāḷikā nāma.
Among these, after stating the Pali, explaining each word is called ekanāḷikā (one-strand), because it is like measuring with a single tube, or because each word is the root (nāḷa) or the channel (nāḷikā) for the outflow of meaning for this explanation. The explanation that shows the opposite, and then shows an example of the opposite, then shows one's own side, and then shows an example of one's own side, is called caturassā (four-square) because it is stated in four parts, or because it has four means of observation. The explanation that repeatedly returns to the conclusion by way of dissimilar phenomena and then establishes the conclusion by way of similar phenomena, or because it has a regular, established course (vatta) of endeavor, is called nisinnavattikā. This means that the conclusions for each undertaken meaning are also fixed. However, the explanation with examples should be taken from the commentary to the Gopālaka Sutta in the Eleventh Nipāta of the Aṅguttaraṭṭhakathā and its sub-commentary.
Trong đó, sau khi nói Pāḷi, việc giải thích từng từ một được gọi là Ekanāḷikā vì nó giống như việc đo bằng một cái ống, hoặc vì mỗi từ là gốc rễ (nāḷaṃ mūlaṃ), hoặc vì mỗi từ là con đường thoát ra của ý nghĩa (nāḷikā atthaniggamanamaggo etissāti).
Paṭipakkhaṃ dassetvā, paṭipakkhassa ca upamaṃ dassetvā, sapakkhaṃ dassetvā, sapakkhassa ca upamaṃ dassetvā, kathanaṃ catūhi bhāgehi vuttattā, cattāro vā rassā sallakkhaṇūpāyā etissāti katvā caturassā nāma, visabhāgadhammavaseneva pariyosānaṃ gantvā puna sabhāgadhammavaseneva pariyosānagamanaṃ nisīdāpetvā patiṭṭhāpetvā āvattanayuttattā, niyamato vā nisinnassa āraddhassa vatto saṃvatto etissāti katvā nisinnavattikā nāma, yathāraddhassa atthassa visuṃ visuṃ pariyosānāpi niyuttāti vuttaṃ hoti, sodāharaṇā pana kathā aṅguttaraṭṭhakathāya taṭṭīkāyaṃ ekādasanipāte gopālakasuttavaṇṇanāto gahetabbā.
The explanation that shows the opposite, and then shows an example of the opposite, then shows one's own side, and then shows an example of one's own side, is called caturassā (four-square) because it is stated in four parts, or because it has four means of observation. The explanation that repeatedly returns to the conclusion by way of dissimilar phenomena and then establishes the conclusion by way of similar phenomena, or because it has a regular, established course (vatta) of endeavor, is called nisinnavattikā. This means that the conclusions for each undertaken meaning are also fixed. However, the explanation with examples should be taken from the commentary to the Gopālaka Sutta in the Eleventh Nipāta of the Aṅguttaraṭṭhakathā and its sub-commentary.
Việc trình bày bằng cách chỉ ra phe đối lập, đưa ra ví dụ về phe đối lập, chỉ ra phe của mình, và đưa ra ví dụ về phe của mình, được gọi là Caturassā (bốn khía cạnh) vì nó được nói đến bằng bốn phần, hoặc vì nó có bốn cách nhận biết (rassā sallakkhaṇūpāyā etissāti); việc đi đến kết thúc theo cách của các pháp không tương đồng, rồi lại đi đến kết thúc theo cách của các pháp tương đồng, được thiết lập và quay trở lại một cách thích hợp, hoặc vì nó có sự tuần hoàn cố định của sự khởi đầu đã được thiết lập, nên được gọi là Nisinnavattikā; điều này có nghĩa là các kết thúc riêng biệt của ý nghĩa đã được khởi đầu cũng được gắn kết một cách thích hợp; tuy nhiên, các câu chuyện có ví dụ cần được lấy từ phần giải thích kinh Gopālaka trong tập mười một của Chú giải Aṅguttara và tiểu chú giải của nó.
Ettha evaṃ-saddena upamākārasseva vuttattā ākāratthoyeva evaṃ-saddo siyāti?
Here, since the word Evaṃ refers only to a simile-mode, might not the word Evaṃ mean just 'mode' (ākāra)?
Ở đây, vì từ "evaṃ" chỉ được dùng để chỉ cách thức so sánh, nên từ "evaṃ" chỉ có nghĩa là cách thức?
Na, visesasabbhāvato.
No, because there is a specific distinction.
Không phải, vì có sự khác biệt.
‘‘Evaṃ byā kho’’tiādīsu (ma. ni. 234, 396) hi ākāramattavācakoyeva ākāratthoti adhippeto, na pana ākāravisesavācako.
For in phrases like ‘‘Evaṃ byā kho,’’ the meaning intended for ākārattho is only that which indicates a mere mode, not that which indicates a specific mode.
Thật vậy, trong các trường hợp như ‘‘evaṃ byā kho’’ (Ma. Ni. 234, 396), từ chỉ ý nghĩa cách thức được hiểu là chỉ một cách thức đơn thuần, chứ không phải là một cách thức đặc biệt.
Ettha hi kiñcāpi puppharāsisadisato manussūpapatti sappurisūpanissaya saddhammasavana yonisomanasikārabhogasampattiādidānādipuññakiriyāhetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇayogena mālāguṇasadisiyo bahukā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti atthassa jotitattā puppharāsimālāguṇāva upamā nāma upamīyati etāyāti katvā, tesaṃ upamākāro ca yathāsaddena aniyamato jotito, tasmā ‘‘evaṃ-saddo niyamato upamākāranigamanattho’’ti vattuṃ yuttaṃ, tathāpi so upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hoti nissayabhūtaṃ tamantarena nissitabhūtassa upamākārassa alabbhamānattāti adhippāyenāha ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.
For here, although many meritorious deeds, which resemble garlands due to their qualities of beauty and fragrance, arising from the collection of causes such as human birth, association with good people (sappurisa), hearing the Saddhamma, wise attention (yonisomanasikāra), and the accomplishment of wealth, as well as generosity and other meritorious actions, are to be done by a mortal being who is destined to die, as this meaning is conveyed, and the heap of flowers and garlands are indeed the simile, by saying 'that by which it is compared,' and the mode of comparison is indicated indefinitely by the word yathā; therefore, although it would be appropriate to say, ‘‘the word Evaṃ definitely means the conclusion of the simile-mode,’’ yet that simile-mode, when precisely defined, is essentially a simile itself, because without that foundation, the dependent simile-mode cannot be obtained. With this intention, it is said: ‘‘it occurs as a simile (upamāyaṃ āgato).’’
Ở đây, mặc dù sự xuất hiện của con người giống như đống hoa, sự nương tựa vào bậc thiện trí, sự lắng nghe Chánh Pháp, sự tác ý đúng đắn, sự viên mãn về tài sản, và các hành động thiện như bố thí, v.v., là tập hợp các nguyên nhân; và nhiều hành động thiện giống như vòng hoa, với các phẩm chất như vẻ đẹp và hương thơm, v.v., cần được thực hiện bởi chúng sinh có bản chất phải chết. Vì ý nghĩa này được làm sáng tỏ, nên đống hoa và vòng hoa được gọi là ví dụ (upamā), dựa trên cơ sở chúng được dùng để so sánh. Và cách thức ví dụ của chúng được từ "yathā" làm sáng tỏ một cách không xác định. Do đó, mặc dù có thể nói rằng ‘‘từ 'evaṃ' chắc chắn có nghĩa là kết luận về cách thức ví dụ’’, nhưng cách thức ví dụ đó, khi được xác định, về bản chất chính là ví dụ, vì không thể có cách thức ví dụ phụ thuộc nếu không có cơ sở (nissaya) là cái đó. Với ý nghĩa này, nó được nói là ‘‘đến trong ví dụ’’.
Atha vā upamīyanaṃ sadisīkaraṇanti katvā puppharāsimālāguṇehi sadisabhāvasaṅkhāto upamākāroyeva upamā nāma.
Alternatively, understanding comparison as making similar, the simile-mode, which is the state of being similar to a heap of flowers and garlands, is itself called upamā.
Hoặc giả, vì sự so sánh được gọi là sự làm cho giống nhau, nên cách thức ví dụ, tức là sự giống nhau với đống hoa và vòng hoa, chính là ví dụ.
‘‘Saddhammattaṃ siyopamā’’ti hi vuttaṃ, tasmā ākāramattavācakova ākārattho evaṃ-saddo.
Indeed, it is said, ‘‘the quality of being similar (saddhammattaṃ) is a simile (upamā),’’ therefore, the word Evaṃ, which means only 'mode,' is ākārattho.
Thật vậy, đã nói rằng ‘‘sự giống nhau giữa các pháp có thể là ví dụ’’. Do đó, từ "evaṃ" chỉ có nghĩa là cách thức đơn thuần.
Upamāsaṅkhātaākāravisesavācako pana upamātthoyevāti vuttaṃ ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.
But the word indicating a specific mode, such as a simile, is indeed upamāttho; thus, it is said, ‘‘it occurs as a simile (upamāyaṃ āgato).’’
Còn từ chỉ cách thức đặc biệt được gọi là ví dụ thì chính là ý nghĩa của ví dụ. Do đó, đã nói là ‘‘đến trong ví dụ’’.
Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā upadisanākāropi atthato upadesoyevāti āha ‘‘evaṃ…pe… upadese’’ti.
Similarly, the mode of instruction for the monastic decorum (ākappasampatti) that is suitable for a recluse, as taught by phrases like ‘‘Evaṃ, in this manner, one should proceed,’’ is also essentially instruction. Therefore, it is said: ‘‘Evaṃ…pe… as instruction (upadese).’’
Cũng vậy, cách thức chỉ dẫn sự viên mãn về oai nghi phù hợp với Sa-môn, được khuyên dạy bằng cách ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabbaṃ’’ (cần phải tiến bước theo cách này), v.v., thì về bản chất cũng chính là sự chỉ dẫn. Do đó, đã nói là ‘‘evaṃ...pe... upadese’’ (evaṃ... v.v... trong sự chỉ dẫn).
Evametanti ettha pana bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ. Tattha sampahaṃsanākāropi atthato sampahaṃsanamevāti vuttaṃ ‘‘sampahaṃsaneti.
However, in Evametaṃ, the act of making joyful or uplifting with various aspects of existing qualities, done by those who correctly understand the meaning as stated by the Blessed One, is sampahaṃsanaṃ. That mode of causing joy is also essentially sampahaṃsanaṃ; therefore, it is said: ‘‘in causing joy (sampahaṃsane).’’
Còn trong Evametaṃ, sự sampahaṃsanaṃ (sự hoan hỷ) là việc những người hiểu đúng ý nghĩa đã được nói bởi Đức Phật, làm cho các phẩm chất hiện hữu ở đó trở nên vui vẻ và phấn khởi theo nhiều cách. Cách thức hoan hỷ ở đó, về bản chất, cũng chính là sự hoan hỷ. Do đó, đã nói là ‘‘sampahaṃsane’’ (trong sự hoan hỷ).
Evameva panāyanti ettha ca dosavibhāvanena gārayhavacanaṃ garahaṇaṃ, tadākāropi atthato garahaṇaṃ nāma, tasmā ‘‘garahaṇe’’ti vuttaṃ.
And in Evameva panāyaṃ, the reproachful speech by revealing faults is garahaṇaṃ, and that mode is also essentially garahaṇaṃ; therefore, it is said: ‘‘in reproaching (garahaṇe).’’
Trong Evameva panāyaṃ (Cũng vậy, đây), garahaṇaṃ (sự khiển trách) là lời nói quở trách bằng cách làm rõ lỗi lầm. Cách thức khiển trách đó, về bản chất, cũng chính là sự khiển trách. Do đó, đã nói là ‘‘garahaṇe’’ (trong sự khiển trách).
So cettha garahaṇākāro ‘‘vasalī’’tiādikhuṃsanasaddasannidhānato evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati, yathā cettha evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānatoti daṭṭhabbaṃ.
And here, that mode of reproach is understood to be expressed by the word Evaṃ, due to its proximity to abusive words like ‘‘vasalī,’’ just as in this case, the modes of simile and so on are understood to be expressed by Evaṃ, due to its proximity to words like ‘‘heap of flowers’’ and so forth.
Ở đây, cách thức khiển trách đó được từ "evaṃ" làm sáng tỏ nhờ sự hiện diện của các từ ngữ lăng mạ như ‘‘vasalī’’ (đồ tiện dân). Tương tự như vậy, cách thức ví dụ, v.v., cũng được làm sáng tỏ nhờ sự hiện diện của các từ ngữ như đống hoa, v.v., được nói theo nghĩa ví dụ, v.v.
Jotakamattā hi nipātāti.
For particles are merely indicators.
Thật vậy, các giới từ (nipāta) chỉ là những từ làm sáng tỏ ý nghĩa.
Evamevāti ca adhunā bhāsitākāreneva.
And Evamevā means just in the manner currently spoken.
Và Evameva (Cũng vậy) là theo cách thức vừa được nói.
Ayaṃ vasalaguṇayogato vasalī kāḷakaṇṇī yasmiṃ vā tasmiṃ vā ṭhāne bhāsatīti sambandho.
The connection is: this low-caste, inauspicious woman speaks praise wherever she possesses the qualities of a low-caste person.
Sự liên kết là: người phụ nữ tiện dân (vasalī), người mang vận rủi (kāḷakaṇṇī) này, do có phẩm chất tiện dân, nói ở bất cứ nơi nào.
Evaṃ bhanteti sādhu bhante, suṭṭhu bhanteti vuttaṃ hoti.
Evaṃ bhante means: ‘‘Yes, Venerable Sir, excellent, Venerable Sir.’’
Evaṃ bhante (Vâng, bạch Thế Tôn) có nghĩa là tốt lắm, bạch Thế Tôn, rất tốt, bạch Thế Tôn.
Ettha pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre sanniyojitehi bhikkhūhi tattha attano ṭhitabhāvassa paṭijānanameva vacanasampaṭiggaho, tadākāropi atthato vacanasampaṭiggahoyeva nāma, tenāha ‘‘vacanasampaṭiggahe’’ti.
But here, the acknowledgment by the bhikkhus of their established state concerning the proper listening and attention to the Dhamma, as exhorted by the Blessed One, is itself vacanasampaṭiggaho, acceptance of the word, and that mode is also essentially vacanasampaṭiggaho; therefore, it is said: ‘‘in accepting the word (vacanasampaṭiggahe).’’
Ở đây, khi các Tỳ-khưu được Đức Phật khuyến khích lắng nghe và tác ý Chánh Pháp một cách cẩn thận, việc họ thừa nhận trạng thái của mình trong Chánh Pháp chính là vacanasampaṭiggaho (sự chấp nhận lời nói). Cách thức chấp nhận lời nói đó, về bản chất, cũng chính là sự chấp nhận lời nói. Do đó, đã nói là ‘‘vacanasampaṭiggahe’’ (trong sự chấp nhận lời nói).
Evaṃ byā khoti evaṃ viya kho.
Evaṃ byā kho means ‘‘even so, indeed (evaṃ viya kho).’’
Evaṃ byā kho là evaṃ viya kho (cũng như thế này vậy).
Evaṃ khoti hi imesaṃ padānamantare viyasaddassa byāpadesoti neruttikā ‘‘va-kārassa, ba-kāraṃ, ya-kārasaṃyogañca katvā dīghavasena padasiddhī’’tipi vadanti.
Indeed, grammarians say that in between these words, Evaṃ kho, there is an indication of the word viya, and they also say that the word is formed by changing the 'va'-sound to a 'ba'-sound, adding a 'ya'-conjunct, and then lengthening the vowel.
Thật vậy, các nhà ngữ pháp học nói rằng giữa các từ "evaṃ" và "kho" có sự thay thế của từ "viya" (như), và cũng có người nói rằng ‘‘sự hình thành từ được thực hiện bằng cách thay thế chữ 'va' bằng chữ 'ba' và thêm phụ âm 'ya', rồi kéo dài nguyên âm’’.
Ākāreti ākāramatte.
Ākāre means in a mere mode.
Ākāre (trong cách thức) là chỉ cách thức đơn thuần.
Appābādhanti visabhāgavedanābhāvaṃ.
Appābādhaṃ means absence of unpleasant feelings.
Appābādhaṃ (không bệnh tật) là không có cảm thọ bất đồng.
Appātaṅkanti kicchajīvitakararogābhāvaṃ. Lahuṭṭhānanti niggelaññatāya lahutāyuttaṃ uṭṭhānaṃ.
Appātaṅkaṃ means absence of diseases that make life difficult. Lahuṭṭhānaṃ means rising up with ease due to the absence of illness.
Appātaṅkaṃ (không phiền não) là không có bệnh tật gây khó khăn cho cuộc sống. Lahuṭṭhānaṃ (sự đứng dậy nhẹ nhàng) là sự đứng dậy nhẹ nhàng do không có bệnh tật.
Balanti kāyabalaṃ.
Balaṃ means bodily strength.
Balaṃ (sức mạnh) là sức mạnh của thân thể.
Phāsuvihāranti catūsu iriyāpathesu sukhavihāraṃ.
Phāsuvihāraṃ means comfortable abiding in the four postures.
Phāsuvihāraṃ (sự an trú thoải mái) là sự an trú thoải mái trong bốn oai nghi.
Vitthāro dasama subhasuttaṭṭhakathāya meva (dī. ni. aṭṭha. 1.445) āvi bhavissati.
The detailed explanation will be clear in the commentary to the tenth Subha Sutta itself.
Sự giải thích chi tiết sẽ được trình bày trong Chú giải Subhasutta thứ mười (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.445).
Evañca vadehīti yathāhaṃ vadāmi, evampi samaṇaṃ ānandaṃ vadehi.
Evañca vadehī means: ‘‘Say to the monk Ānanda even as I speak.’’
Evañca vadehī (Và hãy nói như thế này) có nghĩa là: ‘‘Như ta nói, hãy nói với Sa-môn Ānanda cũng như vậy.’’
‘‘Sādhu kira bhava’’ntiādikaṃ idāni vattabbavacanaṃ, so ca vadanākāro idha evaṃ-saddena nidassīyatīti vuttaṃ ‘‘nidassane’’ti.
The phrase ‘‘Sādhu kira bhava’’ and so on is a statement to be made now, and that mode of speaking is indicated here by the word Evaṃ; thus, it is said: ‘‘in indicating (nidassane).’’
Lời nói ‘‘Sādhu kira bhavaṃ’’ (Thật tốt lành, thưa ngài), v.v., là lời nói cần được nói bây giờ. Và cách thức nói đó được từ "evaṃ" chỉ ra ở đây. Do đó, đã nói là ‘‘nidassane’’ (trong sự chỉ dẫn).
Kālāmāti kālāmagottasambandhe jane ālapati.
Kālāmā addresses people related by the Kālāma clan.
Kālāmā là gọi những người thuộc dòng họ Kālāma.
‘‘Ime…pe… vā’’ti yaṃ mayā vuttaṃ, taṃ kiṃ maññathāti attho.
‘‘Ime…pe… vā’’ means: ‘‘What do you think of what I have said?’’
‘‘Ime...pe... vā’’ (Những điều này... v.v... hay không) có nghĩa là ‘‘Các ông nghĩ gì về những điều ta đã nói?’’
Samattāti paripūritā.
Samattā means completed.
Samattā (đã hoàn thành) là đã được làm cho viên mãn.
Samādinnāti samādiyitā.
Samādinnā means undertaken.
Samādinnā (đã được chấp nhận) là đã được thọ trì một cách đúng đắn.
Saṃvattanti vā no vā saṃvattanti ettha vacanadvaye kathaṃ vo tumhākaṃ mati hotīti yojetabbaṃ.
In these two statements, ‘‘do they conduce (to welfare) or not conduce (to welfare),’’ it should be construed as: ‘‘what is your opinion on this?’’
Trong hai câu nói ‘‘có dẫn đến hay không dẫn đến’’, cần phải liên kết với câu ‘‘ý kiến của các ông về điều này là gì?’’
Evaṃ noti evameva amhākaṃ mati ettha hoti, amhākamettha mati hoti yevātipi attho.
Evaṃ no means: ‘‘Our opinion on this is exactly thus,’’ or ‘‘Our opinion on this is indeed thus.’’
Evaṃ no (Vâng, của chúng tôi) có nghĩa là ‘‘ý kiến của chúng tôi về điều này là như vậy’’, hoặc ‘‘ý kiến của chúng tôi về điều này chắc chắn là như vậy’’.
Ettha ca tesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatiggahaṇavasena ‘‘saṃvattanti no vā, kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitaṃ, so ca tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno atthato avadhāraṇamevāti vuttaṃ ‘‘avadhāraṇe’’ti.
Here, when the question ‘‘Do they conduce or not, what is your opinion on this?’’ was asked to generate a conclusion regarding the harmful and suffering-bringing nature of those stated dhammas, and they replied, ‘‘Evaṃ no ettha hoti,’’ that mode of conclusion is elucidated by the word Evaṃ, and that mode of conducing to harm and suffering, when precisely defined, is essentially an ascertainment; thus, it is said: ‘‘in ascertainment (avadhāraṇe).’’
Ở đây, khi câu hỏi ‘‘có dẫn đến hay không, ý kiến của các ông về điều này là gì?’’ được đặt ra để tạo ra sự quyết đoán về việc những pháp đã nói đó dẫn đến điều bất lợi và khổ đau, thông qua việc lấy sự đồng ý, thì từ "evaṃ" đã làm sáng tỏ sự quyết đoán về cách thức đó, vì đã nói ‘‘evaṃ no ettha hoti’’ (ý kiến của chúng tôi về điều này là như vậy). Và cách thức dẫn đến điều bất lợi và khổ đau của những pháp đó, khi được xác định, về bản chất chính là sự xác định. Do đó, đã nói là ‘‘avadhāraṇe’’ (trong sự xác định).
Ākāratthamaññatra sabbattha vuttanayena codanā, sodhanā ca veditabbā.
The objection (codanā) and purification (sodhanā) should be understood in the manner stated everywhere else, except for the meaning of ākāra.
Ngoại trừ ý nghĩa cách thức, ở tất cả các trường hợp khác, sự chất vấn và sự làm rõ cần được hiểu theo cách đã nói.
Ādisaddena cettha idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
And here, by the word ādi, the inclusion of meanings like 'this matter' (idamattha), 'question' (pucchā), and 'measure' (parimāṇa) should be understood.
Ở đây, bằng từ ādi (v.v.), cần hiểu rằng nó bao gồm các ý nghĩa như sự hỏi về điều này, sự đo lường, v.v.
Tathā hi ‘‘evaṃgatāni, evaṃvidho, evamākāro’’ti ca ādīsu idamatthe, gatavidhākārasaddā pana pakārapariyāyā.
Thus, in ‘‘Evaṃgatāni, Evaṃvidho, Evamākāro’’ and so on, the word Evaṃ is used for 'this matter' (idamatthe), while the words gata, vidha, and ākāra are synonyms for 'mode' (pakāra).
Thật vậy, trong các trường hợp như ‘‘evaṃgatāni’’ (như thế này), ‘‘evaṃvidho’’ (loại này), ‘‘evamākāro’’ (hình thức này), từ "evaṃ" có nghĩa là idamattaha (ý nghĩa này), còn các từ "gata", "vidha", "ākāra" là các từ đồng nghĩa với "pakāra" (loại, cách thức).
Gatavidhayuttākārasadde hi lokiyā pakāratthe vadanti.
For worldly grammarians use the words gata, vidha, yutta, and ākāra in the sense of 'mode' (pakāra).
Thật vậy, những người thế tục dùng các từ "gata", "vidha", "yutta", "ākāra" để chỉ ý nghĩa loại, cách thức.
‘‘Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmuttamaṇikuṇḍalābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti?
‘‘Did you ever hear that those ascetics, having bathed well, anointed well, with hair and beard trimmed, adorned with jeweled earrings and ornaments, clad in white garments, attended by and provided with the five sense pleasures, just as you, Ambhaṭṭha, are now with your teacher?’’
‘‘Họ có được tắm rửa sạch sẽ, thoa dầu thơm, tóc râu được cắt tỉa gọn gàng, đeo vòng ngọc, trang sức, mặc y phục trắng tinh, được phục vụ với năm loại dục lạc một cách đầy đủ và trọn vẹn, giống như ngài bây giờ cùng với vị thầy của mình không?’’ ‘‘Không phải vậy, thưa Gotama!’’ (Dī. Ni. 1.286) – Trong các trường hợp như vậy, từ "evaṃ" có nghĩa là pucchāyaṃ (trong câu hỏi).
No hidaṃ bho gotamā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ.
In phrases like ‘‘No hidaṃ bho gotamā’’ and so on, it is used for 'question' (pucchāyaṃ).
Trong các chỗ như: “Thưa Tôn giả Gotama, không phải vậy” (Dī. Ni. 1.286), là về câu hỏi.
‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ (a. ni. 1.48), evamāyupariyanto’’ti (pārā. 12) ca ādīsu parimāṇe. Etthāpi ‘‘sunhātā suvilittā’’tiādivacanaṃ pucchā, lahuparivattaṃ, āyūnaṃ pamāṇañca parimāṇaṃ, tadākāropi atthato pucchā ca parimāṇañca nāma, tasmā etesu pucchattho, parimāṇattho ca evaṃsaddo veditabboti.
In phrases like ‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ, evamāyupariyanto’’ and so on, it is used for 'measure' (parimāṇe). Here too, statements like ‘‘sunhātā suvilittā’’ and so on are questions, and ‘‘lahuparivattaṃ’’ and ‘‘āyūnaṃ pamāṇaṃ’’ are measures, and that mode is also essentially a question and a measure; therefore, in these instances, the word Evaṃ should be understood as having the meaning of 'question' and 'measure.'
‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ’’ (thay đổi nhanh chóng như vậy) (A. Ni. 1.48), ‘‘evamāyupariyanto’’ (giới hạn tuổi thọ như vậy) (Pārā. 12) – Trong các trường hợp như vậy, từ "evaṃ" có nghĩa là parimāṇe (trong sự đo lường). Ở đây, các lời nói như ‘‘sunhātā suvilittā’’ (được tắm rửa sạch sẽ, thoa dầu thơm) là câu hỏi, còn ‘‘lahuparivattaṃ’’ (thay đổi nhanh chóng) và ‘‘pamāṇaṃ’’ (số lượng) của tuổi thọ là sự đo lường. Cách thức đó, về bản chất, cũng chính là câu hỏi và sự đo lường. Do đó, trong những trường hợp này, từ "evaṃ" cần được hiểu là có ý nghĩa câu hỏi và ý nghĩa đo lường.
Idha pana so katamesu bhavati, sabbattha vā, aniyamato padese vāti codanāya ‘‘svāyamidhā’’tiādi vuttaṃ.
But here, to the question ‘‘In which contexts does it occur, or everywhere, or in indefinite places?’’ it is stated: ‘‘Svāyamidhā’’ and so on.
Còn ở đây, đối với câu hỏi ‘‘Từ 'evaṃ' đó có ở những ý nghĩa nào, hay ở tất cả các ý nghĩa, hay ở một số ý nghĩa không xác định?’’, đã nói ‘‘svāyamidhā’’ (cái đó ở đây) v.v.
Nanu ekasmiṃyeva atthe siyā, kasmā tīsupīti ca, hotu tibbidhesu atthesu, kena kimatthaṃ dīpetīti ca anuyogaṃ pariharanto ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Wishing to resolve the inquiry, "Should it not be in one meaning only? Why is it also in three meanings? Or let it be in the three kinds of meanings, but by which* does it reveal what meaning?", the commentator said, "tatthā" and so on.
Người chú giải, muốn tránh câu hỏi rằng: "Chẳng phải chỉ nên có một ý nghĩa thôi sao? Tại sao lại có ba ý nghĩa? Và nếu có ba loại ý nghĩa, thì từ 'evaṃ'* chỉ ra ý nghĩa nào, điều gì?", đã nói "tatthā" (ở đó) và những từ khác.
Tatthāti tesu tīsu atthesu.
"Tatthā" (therein) refers to those three meanings.
"Tatthā" (ở đó) nghĩa là trong ba ý nghĩa đó.
Ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvattatipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā, pāḷigatiyo vā nayā, tā ca paññattianupaññatti ādivasena, saṅkhepavitthārādivasena, saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakādivasena, kusalādivasena, khandhādivasena, saṅgahādivasena, samayavimuttādivasena, ṭhapanādivasena, kusalamūlādivasena, tikapaṭṭhānādivasena ca piṭakattayānurūpaṃ nānāppakārāti nānānayā. Tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumaṃ tathā.
The various methods, such as those designated as the method of oneness, manifoldness, non-engagement, and suchness, or those designated as the Nandiyāvatta, Tipukkhalā, Sīhavikkīḷita, Aṅkusa, and Disālocana methods, are nānānayā (various methods) by way of distinctions such as basis. Or, the modes of expression in the Pāli are the methods, and these are of various kinds in accordance with the Three Piṭakas, by way of primary designation and secondary designation, by way of brevity and elaboration, by way of what is conducive to defilement, the mundane and that which is mixed with both, by way of what is wholesome, by way of aggregates, by way of compendiums, by way of liberation from temporal conditions, by way of establishment, by way of roots of wholesomeness, and by way of the Tika-Paṭṭhāna, and therefore they are nānānayā. By these, it is nipuṇaṃ (subtle, delicate, refined) and subtle like that.
Các phương pháp đa dạng, được gọi là nānānayā, hoặc là các phương pháp như đồng nhất (ekatta), dị biệt (nānattha), không hoạt động (abyāpāra), và bản chất như vậy (evaṃdhammatā); hoặc là các phương pháp như Nandiāvatta, Tipukkhalasīhavikkīḷita, Aṅkusa, Disālocana; hoặc là các phương pháp đa dạng theo sự khác biệt của cơ sở, v.v. Hoặc các phương tiện diễn đạt trong Pāḷi là các phương pháp, và chúng có nhiều loại khác nhau phù hợp với Tam Tạng, theo cách phân loại như paññatti và anupaññatti, v.v.; theo cách phân loại như tóm tắt và chi tiết, v.v.; theo cách phân loại như thuộc về ô nhiễm, thuộc về thế gian, hỗn hợp cả hai, v.v.; theo cách phân loại như thiện, v.v.; theo cách phân loại như uẩn, v.v.; theo cách phân loại như tập hợp, v.v.; theo cách phân loại như giải thoát theo thời gian, v.v.; theo cách phân loại như thiết lập, v.v.; theo cách phân loại như căn lành, v.v.; và theo cách phân loại như Tika-Paṭṭhāna, v.v. Vì vậy, chúng được gọi là nānānayā (nhiều phương pháp). Với những phương pháp đó,* nipuṇaṃ (tinh tế), tức là saṇhaṃ (thanh nhã) và sukhumaṃ (vi tế).
Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena, tattha ca apparajakkhatādivasena anekā, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānamuppattihetu etassāti tathā, upanetabbābhāvato atthabyañjane hi sampannaṃ paripuṇṇaṃ tathā.
The disposition itself is ajjhāsayo (inclination). These are numerous, by way of distinctions such as eternalism, and within that, by way of having little dust of defilements, and so on. Or, the Buddha's own inclinations and so on are the origin, the cause of arising, for this*, hence it is so described. And due to the absence of anything to be brought forth, it is complete, perfect, in terms of both meaning and expression.
Ajjhāsaya (tâm ý) là chính āsayā (ý hướng). Và những tâm ý đó có nhiều loại, theo sự khác biệt như thường kiến (sassata), v.v. Và trong đó, có nhiều loại theo sự khác biệt như ít bụi trần (apparajakkhatā), v.v. Hoặc chính những āsayā của tự ngã, v.v., là nguyên nhân phát sinh (samuṭṭhāna) của lời Phật này, do đó nó được gọi là như vậy. Và vì không có gì cần phải thêm vào, nên* đầy đủ (sampannaṃ), tức là hoàn hảo (paripuṇṇaṃ) về ý nghĩa và văn tự.
Apica saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanaākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca sampannaṃ samannāgataṃ tathā.
Furthermore, it is complete and endowed with six factors of meaning—explanation, disclosure, elucidation, analysis, clarification, and designation—and with six factors of expression—alphabet, word, phrase, form, etymology, and instruction.
Hơn nữa,* đầy đủ (sampannaṃ), tức là có (samannāgataṃ) sáu yếu tố ý nghĩa (atthapada) qua sự giải thích (saṅkāsana), sự làm rõ (pakāsana), sự làm sáng tỏ (vivaraṇa), sự phân tích (vibhājana), sự làm cho dễ hiểu (uttānīkaraṇa), và sự định nghĩa (paññatti); và sáu yếu tố văn tự (byañjanapada) qua chữ (akkhara), từ (pada), câu (byañjana), thể cách (ākāra), ngữ nguyên (nirutti), và sự chỉ dẫn (niddesa).
Atha vā viññūnaṃ hadayaṅgamato, savane atittijananato, byañjanarasavasena paramagambhīrabhāvato, vicāraṇe atittijananato, attharasavasena ca sampannaṃ sādurasaṃ tathā.
Alternatively, it is well-favored and pleasant due to being appealing to the wise, generating insatiable desire in listening, being extremely profound in terms of flavor of expression, generating insatiable desire in contemplation, and in terms of flavor of meaning.
Hoặc,* đầy đủ (sampannaṃ) với hương vị ngọt ngào (sādurasaṃ), vì nó đi vào lòng người trí (viññūnaṃ hadayaṅgama), vì nó tạo ra sự không chán đủ khi lắng nghe (savane atittijananato), vì nó vô cùng sâu sắc (paramagambhīrabhāvato) về hương vị văn tự (byañjanarasavasena), và vì nó tạo ra sự không chán đủ khi suy xét (vicāraṇe atittijananato) về hương vị ý nghĩa (attharasavasena).
Pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti.
They say the verbal meaning of the term pāṭihāriya is "it is a pāṭihāriya because it removes the adversary and eliminates defilements like lust."
Về ý nghĩa của từ "pāṭihāriya" (phép lạ), các vị thầy nói rằng: "Vì nó loại bỏ những đối nghịch (paṭipakkhaharaṇato) và loại bỏ các phiền não (rāgādikilesāpanayanato) như tham ái, v.v., nên nó là pāṭihāriya."
Bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi, ye haritabbā bodhimūleyeva savāsanasakalasaṃkilesānaṃ pahīnattā.
But for the Blessed One, there are no adversaries, defilements like lust, that need to be removed, because all defilements with their latent tendencies were abandoned at the root of the Bodhi tree.
Nhưng Đức Thế Tôn không có những đối nghịch như tham ái, v.v., cần phải loại bỏ, vì tất cả các phiền não cùng với khuynh hướng tiềm ẩn đã được đoạn trừ tại cội Bồ-đề.
Puthujjanānampi ca vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe satiyeva iddhividhaṃ pavattati, tasmā puthujjanesu pavattavohārenapi na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ, sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatāva kilesā paṭipakkhā saṃsārapaṅkanimuggassa sattanikāyassa samuddharitukāmato, tasmā tesaṃ veneyyagatakilesasaṅkhātānaṃ paṭipakkhānaṃ haraṇato pāṭihāriyanti vuttaṃ assa, evaṃ sati yuttametaṃ.
And even for ordinary individuals, the psychic power (iddhividha) operates only when the mind is free from minor defilements, endowed with eight qualities, and has overcome adversaries. Therefore, it is not possible to use "pāṭihāriya" here in the sense of an expression prevalent among ordinary individuals. If, however, it is said that "pāṭihāriya" means the removal of the defilements, which are adversaries, that exist in those to be trained, because the Greatly Compassionate Blessed One desires to uplift the beings submerged in the mire of saṃsāra, then this is appropriate.
Và đối với những phàm phu, phép thần thông (iddhividhaṃ) chỉ xuất hiện khi tâm đã thoát khỏi các phiền não phụ (upakkilesa), được trang bị tám phẩm chất, và đã loại bỏ các đối nghịch. Do đó, không thể dùng cách nói phổ biến trong phàm phu để gọi đây là "pāṭihāriya." Tuy nhiên, nếu nói rằng các phiền não trong tâm chúng sinh cần được giáo hóa (veneyya) là những đối nghịch của Đức Thế Tôn đầy lòng đại bi, vì Ngài mong muốn cứu vớt chúng sinh đang chìm đắm trong vũng lầy luân hồi, và do đó, phép lạ (pāṭihāriya) được gọi là sự loại bỏ những đối nghịch đó (tức là các phiền não trong tâm chúng sinh cần được giáo hóa), thì điều này là hợp lý.
Atha vā bhagavato sāsanassa paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ titthiyabhūtānaṃ paṭipakkhānaṃ haraṇato pāṭihāriyantipi yujjati.
Alternatively, it is also appropriate to say that pāṭihāriya means the removal of the adversaries of the Buddha's dispensation, namely the sectarians.
Hoặc, các tà sư (titthiya) là những đối nghịch của giáo pháp Đức Thế Tôn, và việc loại bỏ những đối nghịch là các tà sư đó cũng hợp lý để gọi là pāṭihāriya.
Kāmañcettha titthiyā haritabbā nāssu, tesaṃ pana santānagatadiṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthatākāraṇena ca iddhiādesanānusāsanīsaṅkhātehi tīhipi pāṭihāriyehi te haritā apanītā nāma honti.
Although the sectarians themselves may not be subject to removal, by the removal of the views residing in their minds, and due to their inability to proclaim their own views, they are indeed removed and eliminated by the three kinds of miracles: psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī).
Mặc dù ở đây các tà sư có thể không bị loại bỏ, nhưng việc loại bỏ tà kiến trong dòng tâm thức của họ, và việc khiến họ không thể tuyên bố tà kiến của mình, thì qua ba loại phép lạ là thần thông (iddhi), tiên tri (ādesanā), và giáo giới (anusāsanī), họ được xem là đã bị loại bỏ và xua đuổi.
Paṭīti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpaklese katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, tadeva dīghavasena, sakatthavuttipaccayavasena vā pāṭihāriyaṃ, attano vā upaklesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā tadaññesaṃ haraṇaṃ pāṭihāriyaṃ vuttanayena.
Or this word paṭi denotes the meaning of "after," as in phrases like "When he had entered, another brahmin came after him." Therefore, a paṭihāriya is that which is to be brought about afterwards, to be set in motion after having accomplished one's duty in a concentrated mind free from minor defilements. That same*, due to lengthening*, or due to the suffix indicating its own meaning, is a pāṭihāriyaṃ. Or, after one's own minor defilements have been removed by the paths of the fourth jhāna, the removal of the minor defilements of others afterwards is pāṭihāriyaṃ according to the stated method.
Hoặc, từ "paṭi" này mang ý nghĩa "sau" (pacchā), như trong các trường hợp như "khi vị Bà-la-môn đó đã vào, một Bà-la-môn khác đến sau" (Sutta Nipāta 985; Cūḷaniddesa 4), v.v. Do đó, paṭihāriya là điều cần được thực hiện sau khi tâm đã định tĩnh, đã thoát khỏi các phiền não phụ, và đã hoàn thành nhiệm vụ. Chính điều đó, do sự kéo dài (dīghavasena) hoặc do yếu tố ngữ pháp (paccayavasena) chỉ ra ý nghĩa của chính nó, được gọi là pāṭihāriya. Hoặc, sau khi các phiền não phụ của mình đã được loại bỏ bằng các đạo lộ thiền thứ tư, việc loại bỏ các phiền não phụ của những người khác sau đó được gọi là pāṭihāriya theo cách đã nói.
Iddhiādesanānusāsaniyo hi vigatūpaklesena, katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, hatesu ca attano upaklesesu parasattānaṃ upaklesaharaṇāni ca hontīti tadubhayampi nibbacanaṃ yujjati.
Indeed, psychic powers, mind-reading, and instruction must be brought forth again by one who is free from minor defilements and has accomplished his duty for the welfare of beings. And when one's own minor defilements have been removed, there are also removals of the minor defilements of other beings, so both explanations are appropriate.
Thật vậy, thần thông (iddhi), tiên tri (ādesanā), và giáo giới (anusāsanī) phải được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sinh bởi người đã thoát khỏi các phiền não phụ và đã hoàn thành nhiệm vụ. Và khi các phiền não phụ của mình đã được loại bỏ, thì cũng có sự loại bỏ các phiền não phụ của chúng sinh khác. Do đó, cả hai cách giải thích này đều hợp lý.
Apica yathāvuttehi nibbacanehi iddhiādesanānusāsanīsaṅkhāto samudāyo paṭihāriyaṃ nāma.
Furthermore, the collection of psychic power, mind-reading, and instruction, as explained in the aforementioned definitions, is called paṭihāriya.
Hơn nữa, tập hợp được gọi là thần thông (iddhi), tiên tri (ādesanā), và giáo giới (anusāsanī) là paṭihāriya theo các cách giải thích đã nêu.
Ekekaṃ pana tasmiṃ bhavaṃ ‘‘pāṭihāriya’’nti vuccati visesatthajotakapaccayantarena saddaracanāvisesasambhavato, paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ, maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ. Vicitrā hi taddhitavutti.
Each single one, however, is called pāṭihāriyaṃ because of the possibility of a special formation of the word with an additional suffix indicating a specific meaning. Or, the fourth jhāna and the path are paṭihāriya because they remove adversaries. That which arises there, or is a sign in that, or comes from that, is a pāṭihāriyaṃ. Indeed, the application of taddhita suffixes is varied.
Nhưng mỗi một trong số đó, khi xuất hiện trong đó, được gọi là "pāṭihāriya" do sự hình thành đặc biệt của từ ngữ với một yếu tố ngữ pháp khác làm nổi bật ý nghĩa đặc biệt. Hoặc, thiền thứ tư và đạo lộ là paṭihāriya vì chúng loại bỏ các đối nghịch. Điều gì phát sinh trong đó, hoặc trong đó như một dấu hiệu, hoặc đến từ đó, thì là pāṭihāriya. Thật vậy, sự biến hóa của taddhita (hậu tố phái sinh) rất đa dạng.
Tassa pana iddhiādesanānusāsanībhedena, visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāya labbhamānattā ‘‘vividhapāṭihāriyanti vuttaṃ.
And because this diverse pāṭihāriya, consisting of psychic power, mind-reading, and instruction, and varying in scope, is obtained through the Buddha's teaching, it is called "vividhapāṭihāriyaṃ" (diverse miracle).
Và vì phép lạ đa dạng đó, với sự khác biệt về thần thông (iddhi), tiên tri (ādesanā), và giáo giới (anusāsanī), và sự khác biệt về đối tượng, được tìm thấy trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, nên nó được gọi là "vividhapāṭihāriya" (phép lạ đa dạng).
Bhagavā hi kadāci iddhivasenāpi desanaṃ karoti nimmitabuddhena saha pucchāvissajjanādīsu, kadāci ādesanāvasenāpi āmagandhabrāhmaṇassa dhammadesanādīsu (su. ni. aṭṭha. 1.241), yebhuyyena pana anusāsaniyā.
For the Blessed One sometimes teaches by way of psychic power, as in questions and answers with a created Buddha, and sometimes by way of mind-reading, as in the teaching of the Dhamma to the Āmagandha brahmin, but mostly by way of instruction.
Thật vậy, Đức Thế Tôn đôi khi thuyết pháp bằng thần thông, như trong các cuộc hỏi đáp với Phật hóa hiện (nimmitabuddha), v.v.; đôi khi bằng tiên tri, như trong việc thuyết pháp cho Bà-la-môn Āmagandha, v.v.; nhưng chủ yếu là bằng giáo giới.
Anusāsanīpāṭihāriyañhi buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā.
Indeed, the miracle of instruction is the constant teaching of the Dhamma by the Buddhas.
Thật vậy, phép lạ giáo giới (Anusāsanī-pāṭihāriya) là sự thuyết pháp liên tục của chư Phật.
Iti taṃtaṃdesanākārena anekavidhapāṭihāriyatā desanāya labbhati.
Thus, the diverse nature of miracles is obtained in the teaching through these various modes of exposition.
Do đó, sự đa dạng của phép lạ được tìm thấy trong giáo pháp theo nhiều cách thuyết pháp khác nhau.
Ayamattho upari ekādasamassa kevaṭṭasuttassa vaṇṇanāya (dī. ni. aṭṭha. 1.481) āvi bhavissati.
This meaning will become evident in the commentary on the Kevaṭṭa Sutta, the eleventh* above.
Ý nghĩa này sẽ được làm rõ trong phần chú giải về Kinh Kevaṭṭa thứ mười một ở trên.
Atha vā tassa vividhassāpi pāṭihāriyassa bhagavato desanāya saṃsūcanato ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti vuttaṃ, anekavidhapāṭihāriyadassananti attho.
Alternatively, it is called "vividhapāṭihāriyaṃ" because even that diverse pāṭihāriya is revealed by the Blessed One's teaching; the meaning is the showing of diverse miracles.
Hoặc, vì sự hiển thị của phép lạ đa dạng đó trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, nên nó được gọi là "vividhapāṭihāriya", nghĩa là sự hiển thị của nhiều loại phép lạ.
Dhammaniruttiyāva bhagavati dhammaṃ desente sabbesaṃ suṇantānaṃ nānābhāsitānaṃ taṃtaṃbhāsānurūpato desanā sotapathamāgacchatīti āha ‘‘sabba…pe… māgacchanta’’nti.
When the Blessed One teaches the Dhamma by means of the Dhamma-Nirutti (the Dhamma's own idiom), the teaching reaches the ears of all listeners, who speak various languages, in accordance with their respective languages. Therefore, it is said, "sabba...pe...māgacchanta" (all...etc...reach).
Khi Đức Thế Tôn thuyết pháp chỉ bằng Dhammanirutti (ngôn ngữ Chánh pháp), giáo pháp được truyền đạt đến tất cả những người lắng nghe, những người nói các ngôn ngữ khác nhau, theo đúng ngôn ngữ của từng người. Do đó, Ngài nói "sabba...pe... māgacchanta" (tất cả...v.v... đến).
Sotameva sotapatho, savanaṃ vā sotaṃ, tassa patho tathā, sotadvāranti attho.
The ear itself is the sotapatha (ear-path), or hearing is the sotaṃ (ear), its path is so; the meaning is the ear-door.
Chính thính giác là sotapatha (đường nghe), hoặc sự lắng nghe là sota (tai), con đường của nó là như vậy, nghĩa là cửa tai (sotadvāra).
Sabbākārenāti yathādesitākārena.
Sabbākārenā (in every aspect) means in the manner it was taught.
"Sabbākārena" (bằng mọi cách) nghĩa là theo cách đã được thuyết giảng.
Ko samattho viññātuṃ, asamatthoyeva, tasmāti pāṭhaseso.
Ko samattho viññātuṃ (Who is capable of knowing)? No one is capable; therefore, this is the remaining part of the text.
"Ko samattho viññātuṃ" (ai có thể hiểu được?), nghĩa là không ai có thể hiểu được. Do đó, đây là phần còn lại của câu.
Panāti ekaṃsatthe, tena saddhāsatidhitivīriyādibalasaṅkhātena sabbathāmena ekaṃseneva sotukāmatāsaṅkhātakusalacchandassa jananaṃ dasseti.
Panā is a particle signifying certainty. By it, the generation of wholesome desire, called the wish to hear, is shown with sabbathāmena (all strength), which refers to the powers of faith, mindfulness, determination, energy, and so on.
"Panā" (nhưng) là một từ nối trong ý nghĩa "chắc chắn". Bằng từ đó, nó chỉ ra sự phát sinh của thiện chí (kusalacchanda) được gọi là mong muốn lắng nghe (sotukāmatā) một cách chắc chắn (ekaṃseneva) với tất cả sức mạnh (sabbathāmena) được gọi là sức mạnh của đức tin (saddhā), chánh niệm (sati), kiên trì (dhiti), tinh tấn (vīriya), v.v.
Janetvāpīti ettha pi-saddo, api-saddo vā sambhāvanattho ‘‘buddhopi buddhabhāvaṃ bhāvetvā’’tiādīsu (dī. ni. aṭṭha 1; ma. ni. aṭṭha. 1; saṃ. ni. aṭṭha. 1; a. ni. aṭṭha 1.paṭhamaganthārambhakathā) viya, tena ‘‘sabbathāmena ekaṃseneva sotukāmataṃ janetvāpi nāma ekenākārena sutaṃ, kimaṅgaṃ pana aññathā’’ti tathāsute dhamme sambhāvanaṃ karoti.
In Janetvāpī, the word pi, or the word api, has the meaning of commendation, as in phrases like "Even the Buddha, having cultivated Buddhahood," and so on. By this, it expresses commendation for the Dhamma thus heard,*: "Even if one generates the wish to hear with all strength, with certainty, and listens in one way, what then to say of other ways?"
Trong "janetvāpī" (ngay cả khi đã tạo ra), từ "pi" hoặc từ "api" có ý nghĩa "có thể xảy ra" (sambhāvanattho), như trong "ngay cả khi một vị Phật đã phát triển Phật tính" (buddhopi buddhabhāvaṃ bhāvetvā) và các trường hợp tương tự. Do đó, nó tạo ra khả năng (sambhāvanaṃ) trong giáo pháp đã được lắng nghe như vậy, rằng "ngay cả khi đã tạo ra mong muốn lắng nghe một cách chắc chắn với tất cả sức mạnh, thì điều đã được nghe theo một cách, huống chi là theo cách khác?"
Keci pana ‘‘edisesu garahattho’’ti vadanti, tadayuttameva garahatthassa avijjamānattā, vijjamānatthasseva ca upasagganipātānaṃ jotakattā.
Some say that in such cases, it has the meaning of censure, but that is inappropriate, because the meaning of censure is not present, and particles and prefixes only serve to illuminate an existing meaning.
Một số người nói rằng "trong những trường hợp như vậy, nó có ý nghĩa khiển trách," nhưng điều đó không hợp lý vì không có ý nghĩa khiển trách, và các giới từ (upasagga) và từ nối (nipāta) chỉ làm nổi bật ý nghĩa hiện có.
‘‘Nānānayanipuṇa’’ntiādinā hi sabbappakārena sotumasakkuṇeyyabhāvena dhammassa idha sambhāvanameva karoti, tasmā ‘‘api dibbesu kāmesu, ratiṃ so nādhigacchatī’’tiādīsuyeva (dha. pa. 187) garahatthasambhavesu garahattho veditabboti.
For it is by the expression “skilful in various approaches,” etc., that here the Dhamma is commended as being incomprehensible in every way, therefore, in passages such as “even in divine sensual pleasures, he does not find delight,” the meaning of censure for the word api should be understood.
Vì với cụm từ “Nānānayanipuṇa” và các từ khác, pháp ở đây chỉ là sự tán thán về việc không thể nghe được bằng mọi cách. Do đó, chỉ trong những trường hợp có ý nghĩa khiển trách như “api dibbesu kāmesu, ratiṃ so nādhigacchati” và các từ khác, thì mới nên hiểu là có ý nghĩa khiển trách.
Api-saddo ca īdisesu ṭhānesu nipātoyeva, na upasaggo.
And the word api in such places is merely a particle, not a prefix.
Và từ api ở những chỗ như vậy chỉ là một nipāta (tiểu từ), không phải là một upasagga (tiền tố).
Tathā hi ‘‘api-saddo ca nipātapakkhiko kātabbo, yattha kiriyāvācakato pubbo na hotī’’ti akkharacintakā vadanti.
Indeed, the grammarians say: “The word api should be taken as belonging to the class of particles when it does not precede a verb.”
Thật vậy, những nhà ngữ pháp học nói rằng: “Từ api nên được xem là một nipāta khi nó không đứng trước một động từ”.
Mayāpīti ettha pana na kevalaṃ mayāva, atha kho aññehipi tathārūpehīti sampiṇḍanattho gahetabbo.
In mayāpi (even by me) here, the meaning to be taken is that it was not merely by me, but also by others of such a nature, thus encompassing them all.
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ mayāpi, nên hiểu ý nghĩa là không chỉ riêng tôi mà còn những người khác có phẩm chất tương tự.
Sāmaṃ bhavatīti sayambhū, anācariyako.
That which becomes by itself is sayambhū, self-existent, without a teacher.
Tự mình hiện hữu nên gọi là Sayambhū, không có thầy.
Na mayaṃ idaṃ sacchikatanti ettha pana ‘‘na attano ñāṇeneva attanā sacchikata’’nti pakaraṇato attho viññāyati.
In na mayaṃ idaṃ sacchikataṃ (we have not realized this), the meaning understood from the context is: “not realized by oneself through one’s own knowledge.”
Tuy nhiên, ở đây, trong cụm từ Na mayaṃ idaṃ sacchikataṃ, ý nghĩa được hiểu từ bối cảnh là “không phải tự mình chứng ngộ bằng chính trí tuệ của mình”.
Sāmaññavacanassāpi hi sampayogavippayogasahacaraṇavirodhasaddantarasannidhānaliṅgaocityakāladesapakaraṇādivasena visesatthaggahaṇaṃ sambhavati.
For even with a general term, the understanding of a specific meaning is possible by way of connection, disjunction, concomitance, opposition, proximity of other words, gender, suitability, time, place, and context, etc.
Thật vậy, ngay cả một từ ngữ chung cũng có thể được hiểu theo nghĩa đặc biệt dựa trên sự kết hợp, sự tách rời, sự đồng hành, sự đối lập, sự gần gũi với từ khác, giới tính, sự thích hợp, thời gian, không gian, bối cảnh, v.v.
Evaṃ sabbattha.
And so it is everywhere.
Mọi nơi đều như vậy.
Parimocentoti ‘‘puna caparaṃ bhikkhave, idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) vuttadosato parimocāpanahetu.
Parimocento (freeing) means causing to be freed from the fault mentioned in the passage: “Furthermore, bhikkhus, some bhikkhu here, having learned the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, holds it in his heart.”
Parimocento (giải thoát) là nguyên nhân của sự giải thoát khỏi lỗi lầm đã được nói đến: “Này các tỳ-khưu, hơn nữa, ở đây, một tỳ-khưu xấu ác sau khi học thuộc Pháp và Luật do Như Lai thuyết giảng, lại giữ trong lòng mình”.
Hetvatthe hi anta-saddo ‘‘asambudhaṃ buddhanisevita’’ntiādīsu (vi. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) viya.
Indeed, the word anta here is in the causal sense, as in passages like “asambudhaṃ buddhanisevitaṃ” (the Dhamma resorted to by the Buddhas, by not fully comprehending it).
Thật vậy, từ anta có nghĩa là nguyên nhân, như trong “asambudhaṃ buddhanisevitaṃ” và các từ khác.
Imassa suttassa saṃvaṇṇanāppakāravicāraṇena attano ñāṇassa paccakkhataṃ sandhāya ‘‘idāni vattabba’’nti vuttaṃ.
Regarding the consideration of the method of commenting on this Sutta, it is said “idāni vattabbaṃ” (now it should be said), implying the direct perception of one’s own knowledge.
Việc nói “idāni vattabbaṃ” (bây giờ cần phải nói) là để chỉ sự hiểu biết trực tiếp của chính mình thông qua việc xem xét cách thức giải thích của bài kinh này.
Esā hi saṃvaṇṇanākārānaṃ pakati, yadidaṃ saṃvaṇṇetabbadhamme sabbattha ‘‘ayamimassa attho, evamidha saṃvaṇṇayissāmī’’ti puretarameva saṃvaṇṇanāppakāravicāraṇā.
This is indeed the nature of commentators, namely, the prior consideration of the method of commentary in every Dhamma to be commented upon, thinking: “This is its meaning, thus I will comment upon it here.”
Đây là bản chất của những người giải thích, đó là việc xem xét cách thức giải thích trước tiên ở mọi nơi trong pháp cần được giải thích, rằng “đây là ý nghĩa của điều này, tôi sẽ giải thích nó ở đây như thế này”.
Etadaggapadassattho vuttova.
The meaning of the word etadagga (foremost) has already been stated.
Ý nghĩa của từ Etadagga đã được nói đến.
‘‘Bahussutāna’’ntiādīsu pana aññepi therā bahussutā, satimanto, gatimanto, dhitimanto, upaṭṭhākā ca atthi, ayaṃ panāyasmā buddhavacanaṃ gaṇhanto dasabalassa sāsane bhaṇḍāgārikapariyattiyaṃ ṭhatvā gaṇhi, tasmā bahussutānaṃ aggo nāma jāto.
In passages like “bahussutānaṃ” (of the much-learned) and so on, there are other elders who are much-learned, mindful, sagacious, resolute, and attendants; but this Venerable One, in receiving the word of the Buddha, did so by standing as the treasurer of the Ten-Powered One’s Dispensation in terms of learning, therefore he became foremost among the much-learned.
Tuy nhiên, trong các cụm từ như “Bahussutānaṃ” (trong số những người đa văn) và các cụm từ khác, cũng có những vị Trưởng lão khác đa văn, có niệm, có trí tuệ, có nghị lực, và là những người hầu cận. Nhưng Tôn giả này đã tiếp nhận Phật ngôn sau khi đứng vào hàng ngũ những người giữ kho tàng giáo pháp của Đức Thập Lực, do đó ngài trở thành bậc tối thượng trong số những người đa văn.
Imassa ca therassa buddhavacanaṃ uggahetvā dhāraṇasati aññehi therehi balavatarā ahosi, tasmā satimantānaṃ aggo nāma jāto.
And the Venerable One’s memory for retaining the Buddha’s word, having grasped it, was stronger than that of other elders; therefore he became foremost among the mindful.
Và niệm ghi nhớ Phật ngôn của vị Trưởng lão này mạnh mẽ hơn các vị Trưởng lão khác, do đó ngài trở thành bậc tối thượng trong số những người có niệm.
Ayamevāyasmā ekapade ṭhatvā saṭṭhipadasahassāni gaṇhanto satthārā kathitaniyāmena sabbapadāni jānāti, tasmā gatimantānaṃ aggo nāma jāto.
This very Venerable One, standing on a single word and grasping sixty thousand words, knew all words according to the method taught by the Teacher; therefore he became foremost among the sagacious.
Chính Tôn giả này, khi đứng ở một chỗ và tiếp nhận sáu mươi ngàn từ, đã hiểu tất cả các từ theo cách mà Đức Đạo Sư đã thuyết giảng, do đó ngài trở thành bậc tối thượng trong số những người có trí tuệ.
Tasseva cāyasmato buddhavacanaṃ uggaṇhanavīriyaṃ, sajjhāyanavīriyañca aññehi asadisaṃ ahosi, tasmā dhitimantānaṃ aggo nāma jāto.
And this very Venerable One’s energy in grasping the Buddha’s word and his energy in recitation were unmatched by others; therefore he became foremost among the resolute.
Và tinh tấn học hỏi Phật ngôn, cũng như tinh tấn tụng đọc của Tôn giả này là vô song so với những vị khác, do đó ngài trở thành bậc tối thượng trong số những người có nghị lực.
Tathāgataṃ upaṭṭhahanto cesa na aññesaṃ upaṭṭhākabhikkhūnaṃ upaṭṭhahanākārena upaṭṭhahati.
And attending upon the Tathāgata, he did not attend in the manner of other attendant bhikkhus.
Và khi hầu cận Đức Như Lai, ngài không hầu cận theo cách của các tỳ-khưu hầu cận khác.
Aññepi hi tathāgataṃ upaṭṭhahiṃsu, na ca pana buddhānaṃ manaṃ gahetvā upaṭṭhahituṃ sakkonti, ayaṃ pana thero upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya āraddhavīriyo hutvā tathāgatassa manaṃ gahetvā upaṭṭhahi, tasmā upaṭṭhākānaṃ aggo nāma jāto.
Indeed, other monks also attended upon the Tathāgata, but they could not attend to the Buddha by understanding his mind; but this elder, from the day he obtained the position of attendant, being full of aroused energy, attended to the Tathāgata by understanding his mind; therefore he became foremost among attendants.
Các vị khác cũng đã hầu cận Đức Như Lai, nhưng không thể hầu cận theo ý muốn của chư Phật. Tuy nhiên, vị Trưởng lão này, từ ngày được nhận nhiệm vụ hầu cận, đã nỗ lực hết mình và hầu cận theo ý muốn của Đức Như Lai, do đó ngài trở thành bậc tối thượng trong số những người hầu cận.
Atthakusaloti bhāsitatthe, payojanatthe ca cheko.
Atthakusalo (skilled in meaning) means expert in the spoken meaning and in the purposeful meaning.
Atthakusalo (thông thạo ý nghĩa) là khéo léo trong ý nghĩa được thuyết giảng và ý nghĩa mục đích.
Dhammoti pāḷidhammo, nānāvidho vā hetu.
Dhammo refers to the Pāḷi Dhamma, or to various kinds of causes.
Dhammo (pháp) là pháp pāḷi, hoặc là nguyên nhân đa dạng.
Byañjananti akkharaṃ atthassa byañjanato.
Byañjanaṃ refers to the letter, because it manifests the meaning.
Byañjanaṃ (chữ) là chữ cái, vì nó biểu lộ ý nghĩa.
Padena hi byañjitopi attho akkharamūlakattā padassa ‘‘akkharena byañjito’’ti vuccati.
For even if meaning is expressed by a word, it is said to be “expressed by a letter” because the word has letters as its root.
Thật vậy, ý nghĩa dù được biểu lộ bằng từ ngữ, nhưng vì từ ngữ có gốc là chữ cái, nên được gọi là “được biểu lộ bằng chữ cái”.
Atthassa viyañjanato vā vākyampi idha byañjanaṃ nāma.
Or, byañjanaṃ here also means a sentence, because it fully expresses the meaning.
Hoặc byañjanaṃ ở đây cũng có nghĩa là câu, vì nó biểu lộ ý nghĩa.
Vākyena hi attho paripuṇṇaṃ byañjīyati, yato ‘‘byañjanehi vivaratī’’ti āyasmatā mahākaccāyanattherena vuttaṃ.
For meaning is fully expressed by a sentence, as the Venerable Mahākaccāyana Thera said, “He clarifies by means of sentences.”
Thật vậy, ý nghĩa được biểu lộ đầy đủ bằng câu, vì Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Giải thích bằng các câu”.
Niruttīti nibbacanaṃ, pañcavidhā vā niruttinayā.
Niruttī means explanation, or the five types of linguistic interpretation.
Nirutti (ngữ nguyên) là sự giải thích từ ngữ, hoặc là năm phương pháp ngữ nguyên.
Tesampi hi saddaracanāvisesena atthādhigamahetuto idha gahaṇaṃ yujjati.
Even the taking of these is appropriate here, as they are a means of understanding meaning through specific word formations.
Việc tiếp nhận chúng ở đây là hợp lý vì chúng là nguyên nhân để hiểu ý nghĩa thông qua sự sắp xếp đặc biệt của từ ngữ.
Pubbāparaṃ nāma pubbāparānusandhi, suttassa vā pubbabhāgena aparabhāgassa saṃsandanaṃ.
Pubbāparaṃ means continuity between prior and later parts, or the correlation of the later part of a Sutta with its prior part.
Pubbāparaṃ (trước sau) là sự liên kết trước sau, hoặc là sự tương ứng của phần sau với phần trước của bài kinh.
Bhagavatā ca pañcavidhaetadaggaṭṭhānena dhammasenāpatinā ca pañcavidhakosallena pasaṭṭhabhāvānurūpanti sambandho.
The connection is that it is appropriate to the praise by the Bhagavā in five kinds of foremost positions and by the Dhammasenāpati (Chief of the Dhamma Army) in five kinds of skill.
Sự liên kết là phù hợp với sự tán thán của Đức Thế Tôn với năm vị trí etadagga và của Pháp Tướng Quân (Sāriputta) với năm sự khéo léo.
Dhāraṇabalanti dhāraṇasaṅkhātaṃ balaṃ, dhāraṇe vā balaṃ, ubhayatthāpi dhāretuṃ sāmatthiyanti vuttaṃ hoti.
Dhāraṇabalaṃ means the power called retention, or strength in retention; in both cases, it means the ability to retain.
Dhāraṇabalaṃ (năng lực ghi nhớ) là năng lực được gọi là ghi nhớ, hoặc là năng lực trong việc ghi nhớ. Trong cả hai trường hợp, đều có nghĩa là khả năng ghi nhớ.
Dassento hutvā, dassanahetūtipi attho.
Dassento means having become showing; the meaning is also for the purpose of showing.
Dassento (chỉ ra) là đã chỉ ra, hoặc cũng có nghĩa là vì là nguyên nhân của sự chỉ ra.
Tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikanti avadhāraṇaphalamāha.
Tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ (neither deficient nor excessive in meaning or in wording) states the result of the ascertainment.
Tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ (điều đó, xét về ý nghĩa hay chữ nghĩa, không thiếu không thừa) nói lên kết quả của sự xác định.
Na aññathā daṭṭhabbanti pana nivattetabbatthaṃ.
Na aññathā daṭṭhabbaṃ (it should not be seen otherwise) means to negate the other meaning.
Tuy nhiên, na aññathā daṭṭabbaṃ (không nên thấy khác) là để chỉ ý nghĩa cần phải loại bỏ.
Na aññathāti ca bhagavato sammukhā sutākārato na aññathā, na pana bhagavatā desitākārato.
Na aññathā means not otherwise than as heard directly from the Bhagavā, but not otherwise than as taught by the Bhagavā.
Và na aññathā (không khác) nghĩa là không khác so với cách đã nghe từ Đức Thế Tôn, nhưng không phải là cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā, evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti heṭṭhā vuttavacanaṃ samatthitaṃ hoti, itarathā bhagavatā desitākāreneva sotuṃ samatthattā tadetaṃ na vattabbaṃ siyā.
For the Bhagavā’s teaching is of inconceivable power; and in this way, the statement made above, “Who is able to understand in every respect?” is supported; otherwise, if he were able to hear in the manner taught by the Bhagavā, that statement would not need to be made.
Thật vậy, lời thuyết giảng của Đức Thế Tôn có thần thông không thể nghĩ bàn. Và nếu đã nói như vậy, thì câu “ai có thể hiểu được bằng mọi cách” đã nói ở dưới sẽ được chứng minh. Nếu không, vì có khả năng nghe được đúng như cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng, thì lời đó không cần phải nói.
Yathāvuttena pana atthena dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākārāvirujjhanavasena dhāraṇassa adhippetattā, aññathā bhagavatā desitākāreneva dhārituṃ samatthanato heṭṭhā vuttavacanena virujjheyya.
However, the showing of the power of retention with the meaning stated does not contradict, because retention is intended as not contradicting the manner of having heard; otherwise, if he were able to retain in the manner taught by the Bhagavā, it would contradict the statement made above.
Tuy nhiên, việc chỉ ra năng lực ghi nhớ với ý nghĩa đã nói không mâu thuẫn, vì sự ghi nhớ được mong muốn theo cách không mâu thuẫn với cách đã nghe. Nếu không, vì có khả năng ghi nhớ đúng như cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng, thì sẽ mâu thuẫn với lời đã nói ở dưới.
Na hettha dvinnaṃ atthānaṃ atthantaratāparihāro yutto tesaṃ dvinnampi atthānaṃ sutabhāvadīpanena ekavisayattā, itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe pacchimatthavasena samattho, purimatthavasena ca asamatthoti āpajjeyyāti.
For it is not proper here to disregard the distinctness of the two meanings, as both of these meanings pertain to the same subject by indicating the state of having been heard; otherwise, it would imply that the elder was capable of accepting the Bhagavā’s teaching in every way according to the latter meaning, but incapable according to the former meaning.
Ở đây, việc loại bỏ sự khác biệt về ý nghĩa của hai ý nghĩa (cách đã nghe và cách đã thuyết giảng) là không hợp lý, vì cả hai ý nghĩa đó đều có cùng một đối tượng thông qua việc chỉ ra sự đã nghe. Nếu không, thì vị Trưởng lão sẽ có khả năng tiếp nhận lời thuyết giảng của Đức Thế Tôn một cách hoàn toàn theo ý nghĩa sau và không có khả năng theo ý nghĩa trước.
‘‘Yo paro na hoti, so attā’’ti vuttāya niyakajjhattasaṅkhātāya santatiyā pavattanako tividhopi me-saddo, tasmā kiñcāpi niyakajjhattasantativasena ekasmiṃ yevatthe me-saddo dissati, tathāpi karaṇasampadānasāminiddesavasena vijjamānavibhattibhedaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tīsu atthesu dissatī’’ti, tīsu vibhattiyatthesu attanā saññuttavibhattito dissatīti attho.
The word me (my, by me, to me) is of three kinds, meaning "that which operates within one’s own inner continuity," which is said to be "not another"; therefore, although the word me is seen in one sense by way of one’s own inner continuity, it is said "tīsu atthesu dissati" (it appears in three meanings) with reference to the distinctions of case endings found in the instrumental, dative, and genitive senses; the meaning is that it appears from the case ending connected with the word referring to oneself.
Từ me có ba loại, là từ chỉ người tự mình liên tục, tức là “người không phải là người khác, chính là tự ngã”, do đó, mặc dù từ me chỉ xuất hiện với một ý nghĩa duy nhất là sự liên tục tự thân, nhưng vẫn nói “xuất hiện trong ba ý nghĩa” là để chỉ sự khác biệt về cách chia động từ hiện có theo cách chỉ định karaṇa (công cụ), sampadāna (người nhận) và sāmin (người sở hữu). Ý nghĩa là xuất hiện từ cách chia động từ được kết nối với tự ngã trong ba ý nghĩa cách chia động từ.
Gāthābhigītanti gāthāya abhigītaṃ abhimukhaṃ gāyitaṃ.
Gāthābhigītaṃ means sung directly, or extolled by a verse.
Gāthābhigītaṃ (được ca ngợi bằng kệ) là được ca ngợi, được xướng lên bằng kệ.
Abhojaneyyanti bhojanaṃ kātumanaraharūpaṃ.
Abhojaneyyaṃ means not fit to be eaten.
Abhojaneyyaṃ (không đáng dùng làm thức ăn) là không xứng đáng để dùng làm thức ăn.
Abhigītapadassa kattupekkhattā mayāti attho.
Due to the verb abhigīta implicitly referring to the agent, the meaning is mayā (by me).
Do từ abhigīta (được ca ngợi) là một động từ cần chủ ngữ, nên ý nghĩa là mayā (bởi tôi).
Evaṃ sesesupi yathārahaṃ.
Thus, in the remaining cases, too, as appropriate.
Tương tự, đối với các trường hợp còn lại, cũng nên hiểu theo cách thích hợp.
Sutasaddassa kammabhāvasādhanavasena dvādhippāyikapadattā yathāyogaṃ ‘‘mayā suta’’nti ca ‘‘mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.
Since the word suta (heard) is a term with dual intention, deriving from both kamma-sādhana (passive derivation) and bhāva-sādhana (abstract noun derivation), it is applicable in both meanings, mayā sutaṃ (heard by me) and mama sutaṃ (belonging to me as heard), as appropriate.
Vì từ suta (đã nghe) là một từ có hai ý nghĩa theo cách thành lập kamma (đối tượng) và bhāva (trạng thái), nên nó phù hợp với cả hai ý nghĩa “mayā sutaṃ” (tôi đã nghe) và “mama sutaṃ” (điều tôi đã nghe) một cách thích hợp.
Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakamattabhāvato pana satipi tasmiṃ sutasaddoyeva taṃ taṃ atthaṃ vadatīti anupasaggassa sutasaddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti āha ‘‘saupasaggo ca anupasaggo cā’’ti.
Although a prefix modifies a verb, since it merely clarifies, the word suta itself expresses those various meanings even when the prefix is present; therefore, it is not contradictory to include the prefixed form when extracting the meaning of the unprefixed word suta. Thus it is said “saupasaggo ca anupasaggo cā” (both with and without a prefix).
Mặc dù upasagga (tiền tố) làm rõ nghĩa của động từ, nhưng vì nó chỉ có chức năng làm rõ, nên ngay cả khi có upasagga, chính từ suta mới diễn đạt ý nghĩa đó. Do đó, việc sử dụng từ suta có upasagga trong việc giải thích ý nghĩa của từ suta không có upasagga là không mâu thuẫn. Vì vậy, người ta nói “có upasagga và không có upasagga”.
Assāti sutasaddassa.
Assā refers to the word suta.
Assā là của từ suta.
Upasaggavasenapi dhātusaddo visesatthavācako yathā ‘‘anubhavati parābhavatī’’ti vuttaṃ ‘‘gacchantoti attho’’ti.
Even by means of a prefix, a root word conveys a special meaning, as when "anubhavati" and "parābhavati" are said, the meaning is "going."
Theo cách của tiền tố (upasagga), một căn từ (dhātusadda) có thể diễn đạt một ý nghĩa đặc biệt (visesattha), như khi nói ‘‘anubhavati, parābhavati’’ được giải thích là ‘‘có nghĩa là đang đi (gacchanto)’’.
Tathā anupasaggopi dhātusaddo saupasaggo viya visesatthavācakoti āha ‘‘vissutadhammassāti attho’’ti.
Similarly, even a root word without a prefix, like one with a prefix, conveys a special meaning, thus it is said: "the meaning is 'of the well-known Dhamma'."
Tương tự, một căn từ không có tiền tố (anupasagga) cũng có thể diễn đạt một ý nghĩa đặc biệt như thể nó có tiền tố, nên đã nói ‘‘có nghĩa là dhamma nổi tiếng (vissutadhamma)’’.
Evamīdisesu.
And so it is in such cases.
Tương tự như vậy trong những trường hợp này.
Sotaviññeyyanti sotadvāranissitena viññāṇena viññātabbaṃ, sasambhārakathā vā esā, sotadvārena viññātabbanti attho.
Sotaviññeyya means that which is to be known by consciousness rooted in the ear-door; or this is a statement referring to its constituents, meaning that which is to be known by the ear-door.
Sotaviññeyya có nghĩa là có thể được nhận biết bởi thức (viññāṇa) nương vào căn tai (sotadvāra); hoặc đây là một cách nói bao hàm các yếu tố cấu thành, có nghĩa là có thể được nhận biết qua căn tai.
Sotadvārānusāraviññātadharoti sotadvārānusārena manoviññāṇena viññātadhammadharo.
Sotadvārānusāraviññātadharo means one who comprehends the Dhamma known by the mind-consciousness that follows the ear-door.
Sotadvārānusāraviññātadharo có nghĩa là người nắm giữ pháp (dhamma) đã được nhận biết bởi ý thức (manoviññāṇa) theo dòng của căn tai.
Na hi sotadvāranissitaviññāṇamattena dhammo viññāyati, atha kho tadanusāramanoviññāṇeneva, sutadharoti ca tathā viññātadhammadharo vutto, tasmā tadatthoyeva sambhavatīti evaṃ vuttaṃ.
For Dhamma is not known merely by consciousness rooted in the ear-door, but rather by the mind-consciousness that follows it; and sutadharo is said of one who comprehends the Dhamma known in that manner, therefore that very meaning is plausible, and thus it is stated.
Thật vậy, pháp không được nhận biết chỉ bằng thức nương vào căn tai, mà là bằng ý thức theo dòng của nó; và sutadharo được nói đến là người nắm giữ pháp đã được nhận biết như vậy, do đó ý nghĩa đó là khả thi, nên đã nói như vậy.
Kammabhāvasādhanāni sutasadde sambhavantīti dassetuṃ ‘‘idha panā’’tiādimāha.
To show that both kamma-sādhana (passive derivation) and bhāva-sādhana (abstract noun derivation) are possible for the word suta, he says, "idha panā..." and so on.
Để chỉ ra rằng các cách thành lập từ theo nghĩa đối tượng (kamma) và trạng thái (bhāva) là có thể có trong từ suta, đã nói ‘‘idha panā’’ và tiếp theo.
Pubbāparapadasambandhavasena atthassa upapannatā, anupapannatā ca viññāyati, tasmā sutasaddasseva vasena ayamattho ‘‘upapanno, anupapanno’’ti vā na viññātabboti codanāya pubbāparapadasambandhavasena etadatthassa upapannataṃ dassetuṃ ‘‘me-saddassa hī’’tiādi vuttaṃ.
The plausibility or implausibility of the meaning is understood by the connection of the preceding and succeeding words; therefore, to address the objection that this meaning should not be understood as "plausible" or "implausible" solely based on the word suta, he says, "me-saddassa hī..." and so on, to demonstrate the plausibility of this meaning through the connection of preceding and succeeding words.
Sự phù hợp hay không phù hợp của ý nghĩa được hiểu qua mối liên hệ giữa các từ trước và sau; do đó, để chỉ ra rằng ý nghĩa này phù hợp qua mối liên hệ giữa các từ trước và sau, chứ không phải chỉ qua từ suta mà thôi, đã nói ‘‘me-saddassa hī’’ và tiếp theo.
Mayāti atthe satīti kattutthe karaṇaniddesavasena mayāti atthe vattabbe sati, yadā me-saddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti vuttaṃ hoti.
Mayāti atthe satī means, when the meaning is "by me" in the agentive sense, implying that when the word me is an indication of the instrument in the agentive sense, then it is said.
Mayāti atthe satī có nghĩa là khi từ me được dùng với ý nghĩa là chủ thể (kattu) nhưng được diễn tả bằng cách chỉ định công cụ (karaṇa), tức là khi từ me được dùng với ý nghĩa mayā (bởi tôi) nhưng được chỉ định bằng cách công cụ.
Mamāti atthe satīti sambandhīyatthe sāminiddesavasena mamāti atthe vattabbe sati, yadā sambandhavasena sāmi niddeso, tadāti vuttaṃ hoti.
Mamāti atthe satī means, when the meaning is "of me" in the possessive sense, implying that when me indicates possession in the relational sense, then it is said.
Mamāti atthe satī có nghĩa là khi từ me được dùng với ý nghĩa sở hữu (sambandhī) nhưng được diễn tả bằng cách chỉ định chủ sở hữu (sāmi), tức là khi từ me được dùng với ý nghĩa mama (của tôi) nhưng được chỉ định bằng cách sở hữu.
Evaṃ saddato ñātabbamatthaṃ viññāpetvā idāni tehi dassetabbamatthaṃ nidassento ‘‘evametesū’’tiādimāha.
Having thus clarified the meaning to be known from the words, now, to illustrate the meaning to be indicated by them, he says, "evametesū..." and so on.
Sau khi giải thích ý nghĩa cần được hiểu từ ngữ pháp như vậy, bây giờ để minh họa ý nghĩa cần được chỉ ra bởi những từ đó, đã nói ‘‘evametesū’’ và tiếp theo.
Sutasaddasannidhāne payuttena evaṃ-saddena savanakiriyājotakeneva bhavitabbaṃ vijjamānatthassa jotakamattattā nipātānanti vuttaṃ ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti.
The word evaṃ used near the word suta must indicate the act of hearing, because particles merely indicate an existing meaning, thus it is said, "evaṃ is an indication of the function of ear-consciousness and other consciousnesses."
Từ evaṃ được sử dụng gần từ suta phải là từ chỉ sự hành động nghe, vì các giới từ (nipāta) chỉ là những từ chỉ ý nghĩa hiện có, nên đã nói ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’ (evaṃ là sự biểu thị hành động của thức nhĩ căn và các thức khác).
Savanāya eva hi ākāro, nidassanaṃ, avadhāraṇampi, tasmā yathāvutto evaṃ-saddassa tividhopi attho savanakiriyājotakabhāvena idhādhippetoti.
Indeed, ākāra (mode), nidassana (illustration), and avadhāraṇa (emphasis) all pertain to hearing, therefore all three meanings of the word evaṃ, as stated, are intended here as indicating the act of hearing.
Thật vậy, hình thái, sự minh họa và sự xác định đều liên quan đến hành động nghe; do đó, tất cả ba ý nghĩa của từ evaṃ như đã nói đều được hiểu ở đây theo khía cạnh là chỉ sự hành động nghe.
Ādi-saddena cettha sampaṭicchanādīnaṃ sotadvārikaviññāṇānaṃ, tadabhinipātānañca manodvārika viññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ, yato sotadvārānusāraviññātatthe idha sutasaddoti vutto.
And here, by the word ādi, the reception-consciousnesses etc., which are ear-door consciousnesses, and the mind-door consciousnesses that fall upon them, are to be understood, because the word suta here is said in the sense of 'known through the ear-door's sequence'.
Ở đây, với từ ādi, cần hiểu là bao gồm các thức nhĩ căn như tiếp nhận (sampaṭicchana) và các thức ý môn (manodvāra) liên quan đến chúng, vì ở đây từ suta được nói đến với ý nghĩa là đã được nhận biết theo dòng của căn tai.
Avadhāraṇaphalattā saddapayogassa sabbampi vākyaṃ antogadhāvadhāraṇaṃ, tasmā ‘‘suta’’nti etassa sutamevāti ayamattho labbhatīti āha ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.
Since all sentences inherently contain emphasis due to the purpose of emphasizing word usage, the meaning of "suta" is "heard indeed" (sutamevāti), therefore it is said, "by the rejection of non-hearing."
Vì sự sử dụng từ ngữ có kết quả là sự xác định (avadhāraṇa), nên toàn bộ câu đều bao hàm sự xác định; do đó, đối với từ ‘‘suta’’, ý nghĩa là ‘‘chỉ là nghe’’ (sutameva) được đạt được, nên đã nói ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).
Etena hi vacanena avadhāraṇena nirākataṃ dasseti.
By this statement, he shows that it is negated by emphasis.
Thật vậy, bằng lời nói này, sự loại bỏ bằng cách xác định được chỉ ra.
Yathā pana yaṃ sutaṃ sutamevāti niyametabbaṃ, tathā ca taṃ sutaṃ sammā sutaṃ hotīti avadhāraṇaphalaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.
And just as what is heard should be fixed as "heard indeed," so too, to show the result of emphasis that "what is heard is well-heard," it is said, "an indication of un-deficient, un-excessive, and un-perverted grasp."
Và để chỉ ra kết quả của sự xác định rằng điều đã nghe phải được xác định là điều đã nghe, và điều đã nghe đó là điều đã nghe đúng đắn, đã nói ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’ (sự minh họa cho việc nắm giữ không thiếu, không thừa, không sai lệch).
Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadati, tasmā ‘‘suta’’nti etassa asutaṃ na hotīti ayamattho labbhatīti sandhāya ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti vuttaṃ, iminā diṭṭhādinivattanaṃ karoti diṭṭhādīnaṃ ‘‘asuta’’nti saddantaratthabhāvena nivattetabbattā.
Alternatively, a word conveys meaning by excluding the meaning of other words, therefore, understanding that the meaning of "suta" is "it is not un-heard," it is said, "by the rejection of non-hearing," by which it negates seeing etc., because seeing etc., are to be negated as meanings of other words like "un-heard."
Hoặc, một từ diễn đạt ý nghĩa bằng cách loại bỏ ý nghĩa của các từ khác; do đó, với từ ‘‘suta’’, ý nghĩa là ‘‘không phải là không nghe’’ (asutaṃ na hoti) được đạt được, nên đã nói ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’. Bằng cách này, nó loại bỏ những gì đã thấy (diṭṭha) và những điều tương tự, vì những điều đã thấy và tương tự phải được loại bỏ bằng cách là ý nghĩa của một từ khác, tức là ‘‘không nghe’’.
Idaṃ vuttaṃ hoti – na idaṃ mayā attano ñāṇena diṭṭhaṃ, na ca sayambhuñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca kho sutaṃ sammadevāti.
This is what is meant: "This was not seen by my own knowledge, nor realized by self-existent knowledge, but rather heard, and that which was heard was indeed well-heard."
Điều này có nghĩa là: điều này không phải tôi đã thấy bằng trí tuệ của mình, cũng không phải đã chứng ngộ bằng trí tuệ tự giác (sayambhuñāṇa), mà là đã nghe. Và điều đã nghe đó là đã nghe một cách đúng đắn.
Tadeva sammā sutabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘anūnā…pe… dassana’’nti.
Referring to that very state of being well-heard, he says, "anūnā…pe… dassana."
Nương vào trạng thái đã nghe đúng đắn đó, đã nói ‘‘anūnā…pe… dassana’’.
Hoti cettha –
And here it is said:
Ở đây có:
Evaṃ padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarenāpi taṃ dassetuṃ ‘‘tathā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown one way of interpreting the meaning of the three words, he now says, "tathā" and so on, to show it in another way as well.
Sau khi chỉ ra cách kết nối ý nghĩa của ba từ theo một cách, bây giờ để chỉ ra điều đó theo một cách khác, đã nói ‘‘tathā’’ và tiếp theo.
Tattha tassāti yā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvārikaviññāṇavīthi, tassā.
Therein, tassā refers to that mind-door consciousness process which occurred in the manner of hearing the Dhamma directly from the Blessed One.
Ở đó, tassā có nghĩa là của dòng ý thức (manodvārika-viññāṇavīthi) đã diễn ra theo cách nghe pháp trực tiếp từ Đức Phật.
Sā hi nānāppakārena ārammaṇe pavattituṃ samatthā, na sotadvārika viññāṇavīthi ekārammaṇeyeva pavattanato, tathā ceva vuttaṃ ‘‘sotadvārānusārenā’’ti.
For that (process) is capable of operating in various ways with respect to the object, unlike the ear-door consciousness process which operates only on a single object; and so it is said, "sotadvārānusārenā."
Thật vậy, dòng ý thức đó có khả năng diễn ra trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau, không như dòng thức nhĩ căn (sotadvārika-viññāṇavīthi) chỉ diễn ra trên một đối tượng; và điều đó đã được nói là ‘‘sotadvārānusārenā’’ (theo dòng của căn tai).
Tena hi sotadvārikaviññāṇavīthi nivattati.
By that, the ear-door consciousness process is negated.
Thật vậy, bằng điều đó, dòng thức nhĩ căn được loại bỏ.
Nānappakārenāti vakkhamānena anekavihitena byañjanatthaggahaṇākārasaṅkhātena nānāvidhena ākārena, etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dasseti.
Nānappakārenā means "in various ways," referring to the many different kinds of modes, called the modes of grasping words and meanings, which will be explained later. By this, it is shown that the word evaṃ is here taken in the sense of ākāra (mode) in this interpretation.
Nānappakārenā có nghĩa là theo nhiều cách khác nhau, được gọi là cách nắm giữ ý nghĩa của các biểu tượng như sẽ được nói đến. Điều này chỉ ra rằng ở đây, từ evaṃ với ý nghĩa là cách thức (ākāra) đã được chấp nhận cho sự kết nối này.
Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthibhāvappakāsanaṃ.
Pavattibhāvappakāsana means the manifestation of the existence of the occurrence.
Pavattibhāvappakāsana có nghĩa là sự chỉ ra sự tồn tại của sự diễn ra.
Yasmiṃ pakāre vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tadeva ārammaṇaṃ sandhāya ‘‘dhammappakāsana’’nti vuttaṃ, na pana sutasaddassa dhammatthaṃ, tena vuttaṃ ‘‘ayaṃ dhammo suto’’ti.
Referring to that very object in which the aforementioned consciousness process operated in various ways, it is said, "dhammappakāsana," not the meaning of Dhamma for the word suta; thus it is said, "this Dhamma was heard."
Nương vào đối tượng mà dòng ý thức đã được nói đến diễn ra theo nhiều cách khác nhau, đã nói ‘‘dhammappakāsana’’, chứ không phải ý nghĩa của pháp trong từ suta. Do đó, đã nói ‘‘pháp này đã được nghe’’.
Tassā hi viññāṇavīthiyā ārammaṇameva ‘‘ayaṃ dhammo suto’’ti vuccati.
Indeed, the object of that consciousness process is called "this Dhamma was heard."
Thật vậy, chính đối tượng của dòng ý thức đó được gọi là ‘‘pháp này đã được nghe’’.
Tañca niyamiyamānaṃ yathāvuttāya viññāṇavīthiyā ārammaṇabhūtaṃ suttameva.
And that which is being specified is precisely the Sutta, which is the object of the aforementioned consciousness process.
Và điều đó, khi được xác định, chính là bài kinh (sutta) là đối tượng của dòng ý thức đã nói.
Ayañhetthātiādi vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ.
Ayañhetthā and so on is a clarification of the meaning already stated.
Ayañhetthā và tiếp theo là sự làm rõ ý nghĩa đã nói.
Tappākaṭīkaraṇattho hettha hi-saddo.
Here, the particle hi is for the purpose of clarification.
Ở đây, từ hi có ý nghĩa làm rõ điều đó.
Viññāṇavīthiyā karaṇabhūtāya mayā na aññaṃ kataṃ, idaṃ pana ārammaṇaṃ kataṃ. Kiṃ pana tanti ce?
By me, by the consciousness process serving as the instrument, nothing else was done, but this object was done. And if you ask what that is?
Viññāṇavīthiyā (bằng dòng ý thức) là công cụ (karaṇa). Mayā na aññaṃ kataṃ, idaṃ pana (Tôi không làm điều gì khác, nhưng điều này) là đối tượng (ārammaṇa) kataṃ. (đã được làm). Nếu hỏi điều đó là gì?
Ayaṃ dhammo sutoti.
This Dhamma was heard.
Ayaṃ dhammo suto (pháp này đã được nghe).
Ayaṃ panetthādhippāyo – ākāratthe evaṃ-sadde ‘‘ekenākārenā’’ti yo ākāro vutto, so atthato sotadvārānusāraviññāṇavīthiyā nānappakārena ārammaṇe pavattibhāvoyeva, tena ca tadārammaṇabhūtassa dhammasseva savanaṃ kataṃ, na aññanti.
And this is the intention here: in the word evaṃ in the sense of 'mode', the mode that is said as "in one mode" is, in essence, simply the manifestation of the mind-door consciousness process, which follows the ear-door, operating on the object in various ways. And by that, only the hearing of the Dhamma, which was the object of that (process), was done, and nothing else.
Ý nghĩa ở đây là: trong từ evaṃ với ý nghĩa là cách thức (ākāra), cách thức được nói là ‘‘theo một cách’’ (ekenākārena) đó, về mặt ý nghĩa, chính là trạng thái diễn ra của dòng ý thức theo dòng của căn tai (sotadvārānusāraviññāṇavīthi) trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau. Và bằng điều đó, chỉ có sự nghe pháp là đối tượng của nó đã được thực hiện, không có điều gì khác.
Evaṃ savanakiriyāya karaṇakattukammaviseso imissā yojanāya dassito.
Thus, in this interpretation, the particular instrument, agent, and object of the act of hearing are shown.
Như vậy, sự đặc biệt của công cụ, chủ thể và đối tượng trong hành động nghe đã được chỉ ra bằng sự kết nối này.
Aññampi yojanamāha ‘‘tathā’’tiādinā.
He states another interpretation with "tathā" and so on.
Cũng đã nói một cách kết nối khác bằng ‘‘tathā’’ và tiếp theo.
Nidassanatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā nidassanena ca nidassitabbassāvinābhāvato ‘‘evanti nidassitabbappakāsana’’nti vuttaṃ.
Taking the word evaṃ in the sense of 'illustration', and due to the inseparability of the illustration from that which is to be illustrated, it is said, "evaṃ is the manifestation of that which is to be illustrated."
Lấy từ evaṃ với ý nghĩa minh họa (nidassana), và vì sự minh họa không thể tách rời khỏi điều được minh họa, nên đã nói ‘‘evanti nidassitabbappakāsana’’ (evaṃ là sự chỉ ra điều cần được minh họa).
Iminā hi tadavinābhāvato evaṃsaddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti dasseti, sutasaddassa kiriyāparattā, savanakiriyāya ca sādhāraṇaviññāṇappabandhapaṭibaddhattā tasmiñca viññāṇappabandhe puggalavohāroti vuttaṃ ‘‘puggalakiccappakāsana’’nti.
By this, due to its inseparability from that, the word evaṃ shows that the entire Sutta is comprehended; because the word suta is an action-final term, and because the act of hearing is bound to the continuum of common consciousness, and in that continuum of consciousness, there is the conventional usage of "individual," it is said: "the exposition of the function of the individual."
Thật vậy, bằng lời này, do không tách rời khỏi điều đó, từ "evaṃ" chỉ ra rằng toàn bộ kinh được xem xét lại, vì từ "suta" đi kèm với hành động, và vì hành động nghe (savanakiriyā) liên quan đến chuỗi thức (viññāṇa) thông thường, và trong chuỗi thức đó, có cách gọi là "puggalo" (cá nhân), nên đã nói là "sự biểu lộ hành động của cá nhân" (puggalakiccappakāsana).
Sādhāraṇaviññāṇappabandho hi paṇṇattiyā idha puggalo nāma, savanakiriyā pana tassa kiccaṃ nāma.
Indeed, the continuum of common consciousness, by way of paññatti, is called the individual here, while the act of hearing is called their function.
Thật vậy, chuỗi thức (viññāṇa) thông thường ở đây, theo quy ước (paññatti), được gọi là cá nhân (puggalo); còn hành động nghe (savanakiriyā) là hành động (kicca) của cá nhân đó.
Na hi puggalavohārarahite dhammappabandhe savanakiriyā labbhati vohāravisayattā tassā kiriyāyāti daṭṭhabbaṃ.
For indeed, the act of hearing is not found in a continuum of phenomena devoid of the conventional usage of "individual," because that act is within the sphere of convention.
Thật vậy, hành động nghe (savanakiriyā) không thể có được trong chuỗi pháp (dhammappabandha) không có cách gọi cá nhân (puggalavohāra), vì hành động đó thuộc về phạm vi quy ước (vohāravisaya), điều này nên được hiểu như vậy.
‘‘Ida’’ntiādi piṇḍatthadassanaṃ mayāti yathāvuttaviññāṇappabandhasaṅkhātapuggalabhūtena mayā.
"Idaṃ" and so on is the exposition of the summary meaning; "mayā" means by me, who is an individual, identified as the aforementioned continuum of consciousness.
Từ "idaṃ" (điều này) và các từ tiếp theo là sự trình bày ý nghĩa tổng quát; từ "mayā" (do tôi) nghĩa là do tôi, người đã trở thành cá nhân được gọi là chuỗi thức (viññāṇa) như đã nói.
Sutanti savanakiriyāsaṅkhātena puggalakiccena yojitaṃ, imissā pana yojanāya puggalabyāpāravisayassa puggalassa, puggalabyāpārassa ca nidassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
"Sutaṃ" is connected with the function of the individual, which is the act of hearing; and by this connection, a demonstration has been made of the individual who is the sphere of the individual's activity, and of the individual's activity itself.
Từ "sutaṃ" (đã nghe) được kết nối với hành động của cá nhân (puggalakicca) được gọi là hành động nghe (savanakiriyā); và cần phải hiểu rằng sự kết nối này đã trình bày sự chỉ dẫn về cá nhân thuộc phạm vi hoạt động của cá nhân (puggalabyāpāravisaya) và hoạt động của cá nhân.
Ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathāpi atthayojanaṃ dassetuṃ ‘‘tathā’’tiādi vuttaṃ.
To demonstrate another interpretation of the meaning in the former connection, taking the word evaṃ only in the sense of aspect, it is said: "tathā" and so on.
Để trình bày một cách giải thích ý nghĩa khác cho sự kết nối trước đó, chỉ lấy từ "evaṃ" theo nghĩa trạng thái (ākāra), nên đã nói "tathā" (như vậy) và các từ tiếp theo.
Cittasantānassāti yathāvuttaviññāṇappabandhassa.
"Cittasantānassa" means of the aforementioned continuum of consciousness.
"Cittasantānassa" (của chuỗi tâm) nghĩa là của chuỗi thức (viññāṇa) như đã nói.
Nānākārappavattiyāti nānappakārena ārammaṇe pavattiyā.
"Nānākārappavattiyā" means due to its arising in various ways with regard to the object.
"Nānākārappavattiyā" (do sự vận hành theo nhiều trạng thái khác nhau) nghĩa là do sự vận hành trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.
Nānappakāraṃ atthabyañjanassa gahaṇaṃ, nānappakārassa vā atthabyañjanassa gahaṇaṃ tathā, tatoyeva sā ‘‘ākārapaññattī’’ti vuttāti tadevatthaṃ samattheti ‘‘evanti hī’’tiādinā.
The apprehension of various meanings and expressions, or the apprehension of various meanings and expressions, is thus; and for that very reason, it is called "aspect-designation," and it thereby confirms that very meaning with "evaṃ hi" and so on.
Sự nắm bắt các ý nghĩa và biểu đạt khác nhau, hoặc sự nắm bắt các ý nghĩa và biểu đạt khác nhau là "tathā" (như vậy); và chính vì thế mà nó được gọi là "ākārapaññatti" (sự quy ước về trạng thái), điều đó được chứng minh bằng "evanti hī" (thật vậy, như vậy) và các từ tiếp theo.
Ākārapaññattīti ca upādāpaññattiyeva, dhammānaṃ pana pavattiākāramupādāya paññattattā tadaññāya upādāpaññattiyā visesanatthaṃ ‘‘ākārapaññattī’’ti vuttā visayaniddesoti uppattiṭṭhānaniddeso.
And "ākārapaññatti" is indeed upādāpaññatti itself, but because it is designated with reference to the mode of arising of phenomena, it is called "ākārapaññatti" to distinguish it from other upādāpaññatti. "Visayaniddeso" means the exposition of the place of origin.
Và "ākārapaññatti" (sự quy ước về trạng thái) chính là upādāpaññatti (sự quy ước dựa trên), nhưng vì nó được quy ước dựa trên trạng thái vận hành của các pháp, nên để phân biệt với upādāpaññatti khác, nó được gọi là "ākārapaññatti" (sự quy ước về trạng thái). "Visayaniddeso" (sự chỉ dẫn về đối tượng) nghĩa là sự chỉ dẫn về nơi phát sinh.
Sotabbabhūto hi dhammo savanakiriyākattubhūtassa puggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānaṃ kiriyāya kattukammaṭṭhattā tabbasena ca tadādhārassāpi dabbassa ādhārabhāvassa icchitattā, idha pana kiriyāya kattupavattiṭṭhānabhāvo icchitoti kammameva ādhāravasena vuttaṃ, tenāha ‘‘kattu visayaggahaṇasanniṭṭhāna’’nti, ārammaṇameva vā visayo.
Indeed, the phenomenon that is to be heard is the place of arising, in terms of the act of hearing, for the individual who is the agent of the act of hearing; because the action (kiriyā) stands in relation to both agent (kattu) and object (kamma), and by virtue of that, the substratum (dabba) of that (agent or object) is also desired to be a substratum. But here, the state of being the place of the agent's arising by the action is desired, and thus the object itself is stated as a substratum. Therefore, it is said: "the ascertainment of the agent's apprehension of the object," or indeed, the object itself is the sphere.
Thật vậy, pháp cần được nghe là nơi vận hành của cá nhân, người là chủ thể của hành động nghe (savanakiriyā), theo cách của hành động nghe, vì hành động đó có chủ thể và đối tượng, và theo cách đó, sự nương tựa của vật chất cũng được mong muốn là nơi nương tựa; nhưng ở đây, sự vận hành của chủ thể của hành động được mong muốn là nơi vận hành, nên chính đối tượng được nói theo cách nương tựa. Do đó, đã nói "kattu visayaggahaṇasanniṭṭhānaṃ" (sự xác định việc nắm bắt đối tượng của chủ thể), hoặc đối tượng (ārammaṇa) chính là phạm vi (visaya).
Ārammaṇañhi tadārammaṇikassa pavattiṭṭhānaṃ.
Indeed, an object is the place of arising for one whose object it is.
Thật vậy, đối tượng (ārammaṇa) là nơi vận hành của tâm có đối tượng đó (tadārammaṇika).
Evampi hi attho suviññeyyataro hoti.
Even so, the meaning becomes clearer.
Ngay cả như vậy, ý nghĩa cũng dễ hiểu hơn.
Yathāvuttavacane piṇḍatthaṃ dassetuṃ ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ.
To demonstrate the summary meaning in the aforementioned statement, "ettāvatā" and so on is stated.
Để trình bày ý nghĩa tổng quát trong lời nói như đã nêu, đã nói "ettāvatā" (đến mức này) và các từ tiếp theo.
Ettāvatā ettakena yathāvuttatthena padattayena, kataṃ hotīti sambandho.
"Ettāvatā" means by this much, by the three words of the aforementioned meaning; "is done" is the connection.
"Ettāvatā" (đến mức này) nghĩa là bằng ba từ với ý nghĩa như đã nói, có sự kết nối là "đã được thực hiện".
Nānākārappavattenāti nānappakārena ārammaṇe pavattena.
"Nānākārappavattena" means by that which arises in various ways with regard to the object.
"Nānākārappavattenā" (do sự vận hành theo nhiều trạng thái khác nhau) nghĩa là do sự vận hành trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.
Cittasantānenāti yathāvuttaviññāṇavīthisaṅkhātena cittappabandhena.
"Cittasantānena" means by the continuum of mind, identified as the aforementioned mind-process series (viññāṇavīthi).
"Cittasantānenā" (bằng chuỗi tâm) nghĩa là bằng chuỗi tâm được gọi là lộ trình thức (viññāṇavīthi) như đã nói.
Gahaṇasadde cetaṃ karaṇaṃ.
And this is an instrument in the word gahaṇa (apprehension).
Và đây là cách thức trong từ "gahaṇa" (nắm giữ).
Cittasantānavinimuttassa kassaci kattu paramatthato abhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññamiva taṃsamaṅgiṃ katvā abhedepi bhedavohārena ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgino’’ti vuttaṃ.
Even though there is no agent in the ultimate sense apart from the continuum of mind, by the conventional usage of words, and by the desire to express a distinction conceptually devised, an entity endowed with it is made to seem separate from the continuum of mind, and by conventional usage of distinction even in non-distinction, it is said: "by the continuum of mind, of one endowed with it."
Mặc dù trên thực tế không có chủ thể nào tách rời khỏi chuỗi tâm (cittasantāna), nhưng theo quy ước ngôn ngữ và ý muốn diễn đạt sự phân biệt được trí tuệ giả định, đã nói "cittasantānena taṃsamaṅginaṃ" (người có chuỗi tâm đó) bằng cách xem nó như một cái khác với chuỗi tâm, và bằng cách gọi sự phân biệt ngay cả khi không có sự phân biệt.
Vohāravisayo hi saddo nekantaparamatthikoti (kārakarūpasiddhiyaṃ yo kāreti sahetusuttaṃ passitabbaṃ) savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato tassa visayoyevāti vuttaṃ ‘‘kattu visayaggahaṇasanniṭṭhāna’’nti.
For indeed, a word that is a subject of convention is not absolutely ultimate. Therefore, the phenomenon to be heard, which is also the object of the act of hearing, is indeed the sphere of the continuum of mind that arises by way of the act of hearing, because it is ultimately the agent thereof. Thus, it is said: "the ascertainment of the agent's apprehension of the object."
Thật vậy, lời nói thuộc phạm vi quy ước (vohāravisaya) không hoàn toàn là thực tại tối hậu (paramattha). (Trong Kārakarūpasiddhi, cần xem kinh về nguyên nhân làm cho một người hành động). Pháp cần được nghe, là đối tượng của hành động nghe (savanakiriyā), cũng chính là đối tượng của chuỗi tâm vận hành theo hành động nghe, vì trên thực tế, nó là chủ thể của chuỗi tâm đó. Do đó, đã nói "kattu visayaggahaṇasanniṭṭhānaṃ" (sự xác định việc nắm bắt đối tượng của chủ thể).
Apica savanavasena cittappavattiyā eva savanakiriyābhāvato taṃvasena tadaññanāmarūpadhammasamudāyabhūtassa taṃkiriyākattu ca visayo hotīti katvā tathā vuttaṃ.
Furthermore, since the arising of mind by way of hearing is itself the act of hearing, and since the individual, being the aggregate of nāma-rūpa phenomena other than that (mind) by way of that (act), is also the agent of that act, it is stated thus.
Hơn nữa, vì sự vận hành của tâm theo cách nghe chính là hành động nghe, nên nó cũng là đối tượng của cá nhân, người là chủ thể của hành động đó, được cấu thành từ tập hợp các pháp danh sắc khác ngoài tâm. Vì vậy, đã nói như vậy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – purimanaye savanakiriyā, takkattā ca paramatthato tathāpavattacittasantānameva, tasmā kiriyāvisayopi ‘‘kattu visayo’’ti vutto.
This is what is meant: in the former method, the act of hearing and its agent are, in the ultimate sense, solely that continuum of mind arising in that way. Therefore, even the object of the act is called "the agent's object."
Điều này có nghĩa là: theo cách giải thích trước, hành động nghe (savanakiriyā) và chủ thể của nó, trên thực tế, chính là chuỗi tâm vận hành như vậy. Do đó, đối tượng của hành động cũng được gọi là "đối tượng của chủ thể".
Pacchimanaye pana tathāpavattacittasantānaṃ kiriyā, tadaññadhammasamudāyo pana kattā, tasmā kāmaṃ ekantato kiriyāvisayoyevesa dhammo, tathāpi kiriyāvasena ‘‘tabbantakattu visayo’’ti vuttoti.
In the latter method, however, the continuum of mind arising in that way is the action, while the aggregate of phenomena other than that is the agent. Therefore, although this phenomenon is entirely the object of the action, it is nevertheless called "the object of the agent having that" by way of the action.
Còn theo cách giải thích sau, chuỗi tâm vận hành như vậy là hành động, còn tập hợp các pháp khác là chủ thể. Do đó, mặc dù pháp này chắc chắn là đối tượng của hành động, nhưng nó vẫn được gọi là "đối tượng của chủ thể có hành động đó" theo cách của hành động.
Taṃsamaṅginoti tena cittasantānena samaṅgino.
"Taṃsamaṅgino" means of one endowed with that continuum of mind.
"Taṃsamaṅgino" (của người có chuỗi tâm đó) nghĩa là của người có chuỗi tâm đó.
Kattūti kattārassa.
"Kattu" means of the agent.
"Kattū" (của chủ thể) nghĩa là của người hành động.
Visayoti ārammaṇavasena pavattiṭṭhānaṃ, ārammaṇameva vā.
"Visayo" means the place of arising by way of the object, or simply the object itself.
"Visayo" (đối tượng) nghĩa là nơi vận hành theo cách của đối tượng, hoặc chính là đối tượng.
Sutākārassa ca therassa sammā nicchitabhāvato ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
And because the aspect of what was heard was correctly ascertained by the Elder, it is said: "gahaṇasanniṭṭhānaṃ" (ascertainment of apprehension).
Và vì Trưởng lão đã xác định đúng đắn trạng thái đã nghe, nên đã nói "gahaṇasanniṭṭhānaṃ" (sự xác định việc nắm giữ).
Aññampi yojanamāha ‘‘atha vā’’tiādinā.
Another connection is stated with "atha vā" and so on.
Cũng nói một cách kết nối khác bằng "atha vā" (hoặc là) và các từ tiếp theo.
Pubbe attanā sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa, avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādibhūtassa upadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammappabandhabyāpāratāya ‘‘puggalakiccaniddeso’’ti vuttaṃ attanā sutānañhi atthabyañjanānaṃ puna upadhāraṇaṃ ākārādittayaṃ, tañca evaṃ-saddassa attho.
The word evaṃ is of the nature of revealing the aspect of what was previously heard by oneself—various meanings and expressions, identified as suttas—or the exposition or ascertainment of that aspect. And because that ascertainment, which is primarily that aspect, operates within the continuum of phenomena that forms the basis for the designation of an individual, it is called "puggalakiccaniddeso" (exposition of the individual's function).
Từ "evaṃ" có bản chất là biểu lộ sự chỉ dẫn hoặc sự xác định về trạng thái của các ý nghĩa và biểu đạt khác nhau, được gọi là kinh (sutta), mà mình đã nghe trước đây. Và vì sự xác định đó, là trạng thái và các yếu tố khác, là hoạt động của chuỗi pháp làm nền tảng cho sự quy ước về cá nhân, nên đã nói "puggalakiccaniddeso" (sự chỉ dẫn về hành động của cá nhân). Thật vậy, sự xác định lại các ý nghĩa và biểu đạt mà mình đã nghe là ba yếu tố: trạng thái (ākāra), chỉ dẫn (nidassana), và xác định (avadhāraṇa). Và ba yếu tố đó là ý nghĩa của từ "evaṃ".
So pana yaṃ dhammappabandhaṃ upādāya puggalapaññatti pavattā, tassa byāpārabhūtaṃ kiccameva, tasmā evaṃ-saddena puggalakiccaṃ niddisīyatīti.
Indeed, the re-ascertainment of the meanings and expressions heard by oneself comprises the three aspects starting with ākāra; and that is the meaning of the word evaṃ. That meaning is, however, nothing but the function, the activity, of the continuum of phenomena by virtue of which the designation of an individual arises. Therefore, the word evaṃ indicates the function of the individual.
Tuy nhiên, ý nghĩa đó chính là hành động (kicca) thuộc về hoạt động của chuỗi pháp mà dựa vào đó sự quy ước về cá nhân (puggalapaññatti) vận hành. Do đó, bằng từ "evaṃ", hành động của cá nhân được chỉ dẫn.
Kāmaṃ savanakiriyā puggalabyāpāropi avisesena, tathāpi visesato viññāṇabyāpārovāti vuttaṃ ‘‘viññāṇakiccaniddeso’’ti.
Although the act of hearing is generally an activity of the individual, it is specifically an activity of consciousness, and therefore it is said: "viññāṇakiccaniddeso" (exposition of the function of consciousness).
Mặc dù hành động nghe (savanakiriyā) cũng là hoạt động của cá nhân (puggalabyāpāra) một cách không phân biệt, nhưng đã nói "viññāṇakiccaniddeso" (sự chỉ dẫn về hành động của thức) vì nó là hoạt động của thức (viññāṇa) một cách đặc biệt.
Tathā hi puggalavādīnampi savanakiriyā viññāṇanirapekkhā natthi savanādīnaṃ visesato viññāṇabyāpārabhāvena icchitattā.
For even according to the exponents of the individual, the act of hearing does not exist independently of consciousness, as hearing and so forth are specifically desired to be activities of consciousness.
Thật vậy, ngay cả theo quan điểm của những người theo thuyết cá nhân (puggalavādī), không có hành động nghe mà không phụ thuộc vào thức, vì hành động nghe và các hành động khác được mong muốn là hoạt động của thức một cách đặc biệt.
Meti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā, viññāṇakiccassa ca sattaviññāṇānamabhedakaraṇavasena tattheva samodahitabbato ‘‘ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ.
Because the word "me" (by me) absolutely refers to a living being, and because the function of consciousness is to be included therein by way of making the consciousnesses of living beings non-distinct, it is said: "ubhayakiccayuttapuggalaniddeso" (exposition of the individual endowed with both functions).
Vì sự vận hành của từ "me" (của tôi) hoàn toàn thuộc về phạm vi chúng sinh (sattavisaya), và vì hành động của thức (viññāṇakicca) được bao gồm trong đó bằng cách không phân biệt các thức của chúng sinh, nên đã nói "ubhayakiccayuttapuggalaniddeso" (sự chỉ dẫn về cá nhân có cả hai hành động).
‘‘Aya’’ntiādi tappākaṭīkaraṇaṃ.
"Ayaṃ" and so on is the clarification of that.
"Ayaṃ" (này) và các từ tiếp theo là sự làm rõ điều đó.
Ettha hi savanakiccaviññāṇasamaṅgināti evaṃ-saddena niddiṭṭhaṃ puggalakiccaṃ sandhāya vuttaṃ, taṃ pana puggalassa savanakiccaviññāṇasamaṅgībhāvena puggalakiccaṃ nāmāti dassetuṃ ‘‘puggalakiccasamaṅginā’’ti avatvā ‘‘savanakiccaviññāṇasamaṅginā’’ti āha, tasmā ‘‘puggalakicca’’nti niddiṭṭhasavanakiccavatā viññāṇena samaṅgināti attho.
Here, indeed, savanakiccaviññāṇasamaṅginā (endowed with consciousness that has the function of hearing) is stated with reference to the activity of the individual (puggalakicca) indicated by the word evaṃ. However, to show that this activity of the individual is called the activity of the individual by virtue of the individual being endowed with consciousness that has the function of hearing, he did not say "puggalakiccasamaṅginā" (endowed with the activity of the individual), but said "savanakiccaviññāṇasamaṅginā". Therefore, the meaning is: "endowed with consciousness that has the function of hearing" as indicated by "puggalakiccaṃ".
Ở đây, từ savanakiccaviññāṇasamaṅginā (người có đầy đủ thức của việc lắng nghe) được nói đến để chỉ hành vi của cá nhân (puggalakicca) được biểu thị bằng từ evaṃ (như vậy). Để chỉ rõ rằng hành vi đó là hành vi của cá nhân do cá nhân có đầy đủ thức của việc lắng nghe, nên thay vì nói ‘‘puggalakiccasamaṅginā’’ (người có đầy đủ hành vi của cá nhân),* đã nói ‘‘savanakiccaviññāṇasamaṅginā’’. Do đó, ý nghĩa là: người có đầy đủ thức (viññāṇa) với hành vi lắng nghe được biểu thị là ‘‘hành vi của cá nhân’’.
Viññāṇavasena, laddhasavanakiccavohārenāti ca sutasaddena niddiṭṭhaṃ viññāṇakiccaṃ sandhāya vuttaṃ.
And Viññāṇavasena, laddhasavanakiccavohārenā (by means of consciousness, by means of the designation of having the function of hearing) is stated with reference to the activity of consciousness (viññāṇakicca) indicated by the word suta (heard).
Và các từ Viññāṇavasena (do thức), laddhasavanakiccavohārena (do sự thông thường của hành vi lắng nghe đã đạt được) được nói đến để chỉ hành vi của thức (viññāṇakicca) được biểu thị bằng từ suta (tôi đã nghe).
Savanameva kiccaṃ yassāti tathā.
That (consciousness) is such that hearing alone is its function.
Thức (viññāṇa) nào có hành vi chỉ là sự lắng nghe, thì thức đó là tathā (như vậy, tức là savanakicca).
Savanakiccanti vohāro savanakiccavohāro, laddho so yenāti tathā.
The designation "savanakicca" (function of hearing) is the savanakiccavohāra (designation of the function of hearing); that (consciousness) by which it is attained is such.
Sự thông thường (vohāra) là ‘‘hành vi lắng nghe’’ (savanakicca) được gọi là savanakiccavohāro (sự thông thường của hành vi lắng nghe); thức nào đã đạt được sự thông thường đó, thì thức đó là tathā (như vậy, tức là laddhasavanakiccavohāra).
Laddhasavanakiccavohārena viññāṇasaṅkhātena vasena sāmatthiyenāti attho.
The meaning is: laddhasavanakiccavohārena (by means of the designation of having the function of hearing), by the power of what is called viññāṇa (consciousness).
Ý nghĩa là: bằng sức mạnh của thức, tức là laddhasavanakiccavohārena (do sự thông thường của hành vi lắng nghe đã đạt được).
Ayaṃ pana sambandho – savanakiccaviññāṇasamaṅginā puggalena mayā laddhasavanakiccavohārena viññāṇavasena karaṇabhūtena sutanti.
But this connection is: "by me, the individual endowed with consciousness having the function of hearing, it was heard by means of consciousness which is the instrument, designated by the expression 'having the function of hearing'."
Và đây là sự liên kết: Tôi, một cá nhân có đầy đủ thức của hành vi lắng nghe (savanakiccaviññāṇasamaṅginā), đã nghe (sutaṃ) bằng thức (viññāṇavasena) là phương tiện, tức là thức đã đạt được sự thông thường của hành vi lắng nghe (laddhasavanakiccavohārena).
Sabbassāpi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā, sabbāsañca paññattīnaṃ vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tāsu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhāretvā dassento ‘‘evanti cā’’tiādimāha.
Since all meanings attainable by sounds must be approached through designations, and all designations are included in the six types of designations based on existing, etc., he therefore clarifies and shows the nature of designations such as "evaṃ" in those (six types) by saying "evanti cā" (and thus), and so forth.
Vì tất cả các ý nghĩa có thể được nhận biết bằng âm thanh đều phải được tiếp cận thông qua paññatti (chế định), và tất cả các paññatti đều thuộc một trong sáu loại paññatti theo sự hiện hữu (vijjamānādivasena), nên để xác định và chỉ rõ bản chất của các paññatti như ‘‘evaṃ’’ v.v. trong số đó,* đã nói ‘‘evanti cā’’ v.v.
Tattha ‘‘eva’’nti ca ‘‘me’’ti ca vuccamānassa atthassa ākārādibhūtassa dhammānaṃ asallakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti.
There, regarding the meaning of what is expressed as "evaṃ" and "me," since the dhammas, which are of the nature of modes (ākāra), etc., are not discernible, it is of the nature of an unexisting designation (avijjamānapaññatti). So he says: "saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī" (an unexisting designation in terms of true ultimate reality).
Trong đó, vì các pháp làm nền tảng cho các trạng thái của ý nghĩa được gọi là ‘‘evaṃ’’ và ‘‘me’’ không thể được nhận biết, nên chúng là paññatti không hiện hữu. Do đó,* nói ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ (là paññatti không hiện hữu theo nghĩa chân thật tối thượng).
Saccikaṭṭhaparamatthavasenāti ca bhūtatthauttamatthavasenāti attho.
And saccikaṭṭhaparamatthavasenā (in terms of true ultimate reality) means in terms of existent ultimate reality.
Và Saccikaṭṭhaparamatthavasenā có nghĩa là theo nghĩa chân thật và nghĩa tối thượng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo, ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho ‘‘saccikaṭṭho, paramattho’’ti ca vuccati, ‘‘evaṃ me’’ti padānaṃ pana attho abhūtattā, anuttamattā ca na tathā vuccati, tasmā bhūtatthauttamatthasaṅkhātena saccikaṭṭhaparamatthavasena visesanabhūtena avijjamānapaññattiyevāti.
This is what is meant: that meaning which is not like an illusory mirage, etc., being a non-existent meaning, nor like what is grasped by hearsay, etc., being a non-supreme meaning, but rather a nature of form, sound, etc., or a nature of being oppressed, being experienced, etc., is called "saccikaṭṭha" (true) and "paramattha" (ultimate reality). However, the meaning of the words "evaṃ me" is not so called because it is non-existent and not supreme. Therefore, by means of true ultimate reality, which is the existent ultimate reality serving as a qualifier, it is merely an unexisting designation (avijjamānapaññatti).
Điều này có nghĩa là: ý nghĩa không hư ảo như ảo ảnh, ảo giác v.v., và không phải là ý nghĩa không tối thượng như những gì được nghe lại từ người khác v.v., mà là ý nghĩa có bản chất là sắc, âm thanh v.v., hoặc ý nghĩa có bản chất là sự bị hoại diệt, sự trải nghiệm v.v., được gọi là ‘‘saccikaṭṭha’’ (chân thật) và ‘‘paramattha’’ (tối thượng). Nhưng ý nghĩa của các từ ‘‘evaṃ me’’ vì không hư ảo và không tối thượng nên không được gọi như vậy. Do đó, theo nghĩa chân thật tối thượng, tức là theo nghĩa chân thật và tối thượng làm đặc tính, chúng chỉ là paññatti không hiện hữu.
Etena ca visesanena bālajanehi ‘‘atthī’’ti parikappitaṃ paññattimattaṃ nivatteti.
By this qualifier, the mere designation imagined as "existent" by foolish people is refuted.
Và bằng đặc tính này,* loại bỏ paññatti thuần túy mà những người ngu si đã tưởng tượng là ‘‘hiện hữu’’.
Tadevatthaṃ pākaṭaṃ karoti, hetunā vā sādheti ‘‘kiñhettha ta’’ntiādinā.
It clarifies that very meaning, or proves it by reason, with "kiñhettha ta" (what is that here?), and so forth.
Và để làm rõ ý nghĩa đó, hoặc để chứng minh bằng lý do,* nói ‘‘kiñhettha ta’’ v.v.
Yaṃ dhammajātaṃ, atthajātaṃ vā ‘‘eva’’nti vā ‘‘me’’ti vā niddesaṃ labhetha, taṃ ettha rūpaphassādidhammasamudāye, ‘‘evaṃ me’’ti padānaṃ vā atthe.
Whatever kind of dhamma or kind of meaning could be indicated as "evaṃ" or "me", that here (taṃ ettha) is in this aggregate of dhammas such as rūpa, phassa, etc., or in the meaning of the words "evaṃ me".
Pháp loại nào, hoặc ý nghĩa loại nào có thể được gọi là ‘‘evaṃ’’ hoặc ‘‘me’’, taṃ ettha (thứ đó ở đây) trong tập hợp các pháp như sắc, xúc v.v., hoặc trong ý nghĩa của các từ ‘‘evaṃ me’’.
Paramatthato na atthīti yojanā.
The interpretation is that it does not exist in ultimate reality.
Sự liên kết là: theo paramattha (chân đế), nó không hiện hữu.
Rūpaphassādibhāvena niddiṭṭho paramatthato ettha attheva, ‘‘evaṃ me’’ti pana niddiṭṭho natthīti adhippāyo.
The meaning indicated as form, contact, etc., does indeed exist here in ultimate reality, but the meaning indicated as "evaṃ me" does not exist. This is the intention.
Ý nghĩa là: paramattha được chỉ định theo bản chất của sắc, xúc v.v., thì hiện hữu ở đây; nhưng ý nghĩa được chỉ định là ‘‘evaṃ me’’ thì không hiện hữu theo paramattha ở đây.
Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha ‘‘vijjamānapaññattī’’ti.
However, with reference to the sound object, he says "vijjamānapaññattī" (an existing designation).
Nhưng đối với từ suta (tôi đã nghe),* đã nói ‘‘vijjamānapaññattī’’ (là paññatti hiện hữu) để chỉ sắc xứ (saddāyatana).
‘‘Saccikaṭṭhaparamatthavasenā’’ti cettha adhikāro.
And here, "saccikaṭṭhaparamatthavasenā" (in terms of true ultimate reality) is implied.
Và ở đây, cụm từ ‘‘Saccikaṭṭhaparamatthavasenā’’ (theo nghĩa chân thật tối thượng) được áp dụng.
‘‘Yañhī’’tiādi tappākaṭīkaraṇaṃ, hetudassanaṃ vā.
"Yañhī" (for whatever), and so forth, is its clarification, or the showing of the reason.
Các từ ‘‘Yañhī’’ v.v. là để làm rõ điều đó, hoặc để chỉ ra lý do.
Yaṃ taṃ saddāyatanaṃ sotena sotadvārena, tannissitaviññāṇena vā upaladdhaṃ adhigamitabbanti attho.
The meaning is: whatever sound object (yaṃ taṃ saddāyatanaṃ) is attained or understood by the ear (sotena), by the ear-door, or by the consciousness dependent on it.
Ý nghĩa là: Yaṃ taṃ (cái đó) là sắc xứ (saddāyatana) upaladdhaṃ (đã được nhận biết), tức là đã được tiếp cận sotena (bằng tai), tức là bằng nhĩ môn (sotadvāra) hoặc bằng nhĩ thức (viññāṇa) nương vào đó.
Tena hi saddāyatanamidha gahitaṃ kammasādhanenāti dasseti.
Thus, he shows that the sound object here is taken as an object of action.
Điều đó chỉ ra rằng sắc xứ ở đây được lấy theo nghĩa công cụ của hành động (kammasādhana).
Evaṃ aṭṭhakathānayena paññattisarūpaṃ niddhāretvā idāni aṭṭhakathāmuttakenāpi nayena vuttesu chasu paññattibhedesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento ‘‘tathā’’tiādimāha.
Having thus determined the nature of designations according to the Aṭṭhakathā method, he now proceeds to determine the nature of designations such as "evaṃ," etc., among the six types of designations mentioned, even by a method outside the Aṭṭhakathā, by saying "tathā" (likewise), and so forth.
Sau khi xác định bản chất của paññatti theo cách giải thích của Aṭṭhakathā như vậy, bây giờ, để xác định bản chất của các paññatti như ‘‘evaṃ’’ v.v. trong sáu loại paññatti đã được nói đến theo cách giải thích không thuộc Aṭṭhakathā,* đã nói ‘‘tathā’’ v.v.
Upādāpaññatti ādayo hi porāṇaṭṭhakathāto muttā saṅgahakāreneva ācariyena vuttā.
For the upādāpaññatti (designation by derivation), etc., which are distinct from the ancient Aṭṭhakathās, were stated by the Teacher (commentator) himself in the Saṅgaha (Abhidhammatthasaṅgaha).
Thật vậy, các paññatti như upādāpaññatti v.v. đã được Ācariya (Bậc Thầy) nói đến theo cách của Saṅgahakāra (người biên soạn tóm lược), không thuộc về Aṭṭhakathā cổ.
Vitthāro abhidhammaṭṭhakathāya gahetabbo.
The detailed explanation should be taken from the Abhidhamma Aṭṭhakathā.
Sự giải thích chi tiết có thể tìm thấy trong Abhidhammaṭṭhakathā.
Taṃ tanti taṃ taṃ dhammajātaṃ, sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākāranidassanāvadhāraṇassa paccāmasanavasena evanti ca sasantatipariyāpanne khandhe upādāya meti ca vattabbattāti attho.
Taṃ taṃ (that very) refers to that very kind of dhamma. The meaning is that it is said as evaṃ (thus) with reference to the specific modes, indications, and determinations of those dhammas that have come into the range of hearing, by means of reviewing them, and as me (by me) with reference to the aggregates encompassed within one's own continuum.
Taṃ ta (cái đó, cái đó) có nghĩa là: vì phải nói evaṃ (như vậy) bằng cách hồi tưởng lại sự biểu thị và xác định các trạng thái đã được ghi nhớ của các pháp đã đến đường tai (sotapathaṃ) dựa trên các loại pháp đó, và phải nói me (tôi) dựa trên các uẩn (khandha) thuộc dòng tương tục của chính mình.
Rūpavedanādibhedehi dhamme upādāya nissāya kāraṇaṃ katvā paññatti upādāpaññatti yathā ‘‘tāni tāni aṅgāni upādāya ratho gehaṃ, te te rūparasādayo upādāya ghaṭo paṭo, candimasūriyaparivattādayo upādāya kālo disā’’tiādi.
A designation made by taking as a basis, relying on, and making a cause out of dhammas divided into form, feeling, etc., is upādāpaññatti (designation by derivation), just as "a chariot" or "a house" by taking those various parts as a basis, "a pot" or "a cloth" by taking those various forms and tastes as a basis, "time" or "direction" by taking the revolutions of the moon and sun, etc., as a basis.
Paññatti (chế định) được tạo ra bằng cách dựa vào, nương tựa vào, và lấy các pháp có sự phân biệt như sắc, thọ v.v. làm nguyên nhân, được gọi là upādāpaññatti (chế định y cứ), ví dụ như: ‘‘xe’’ và ‘‘nhà’’ dựa trên các bộ phận khác nhau; ‘‘bình’’ và ‘‘vải’’ dựa trên các sắc, vị v.v. khác nhau; ‘‘thời gian’’ và ‘‘phương hướng’’ dựa trên sự chuyển động của mặt trăng, mặt trời v.v. khác nhau.
Paññapetabbaṭṭhena cesā paññatti nāma, na paññāpanaṭṭhena.
And this designation is called paññatti in the sense of being designated, not in the sense of designating.
Và paññatti này được gọi là paññatti theo nghĩa là đối tượng được chế định (paññapetabbaṭṭhena), chứ không phải theo nghĩa là sự chế định (paññāpanaṭṭhena).
Yā pana tassa atthassa paññāpanā, ayaṃ avijjamānapaññattiyeva.
But the act of designating that meaning is merely an unexisting designation (avijjamānapaññatti).
Nhưng sự chế định về ý nghĩa đó thì chính là avijjamānapaññatti (chế định không hiện hữu).
Diṭṭhādīni upanidhāya vattabbatoti diṭṭhamutaviññāte upanidhāya upatthambhaṃ katvā apekkhitvā vattabbattā.
Diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato (because it is said with reference to things seen, etc.) means because it is said by referring to, taking as a support, and depending on things seen, heard, and cognized.
Diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato có nghĩa là: vì phải nói đến bằng cách dựa vào, làm nền tảng, và mong đợi các đối tượng đã được thấy, được nghe, được biết.
Diṭṭhādisabhāvavirahite saddāyatane vattamānopi hi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā pavatto ‘‘upanidhāpaññatī’’ti vuccate.
Indeed, even if the designation "heard" (suta) applies to a sound object devoid of the nature of things seen, etc., it is called "upanidhāpaññatti" (designation by analogy), just like "second," "third," etc., which occur with reference to the seen, heard, and cognized primary ones.
Thật vậy, sự thông thường của từ suta (đã nghe), dù hiện hữu trong sắc xứ (saddāyatana) không có bản chất của những thứ đã được thấy v.v., nhưng vì nó phát sinh dựa trên việc mong đợi những thứ đã được thấy, được nghe, được biết đầu tiên v.v., giống như ‘‘thứ hai, thứ ba’’ v.v., nên được gọi là ‘‘upanidhāpaññattī’’ (chế định so sánh).
Sā panesā anekavidhā tadaññapekkhūpanidhā hatthagatūpanidhā sampayuttūpanidhāsamāropitūpanidhā avidūragatūpanidhā paṭibhāgūpanidhā tabbahulūpanidhātabbisiṭṭhūpanidhā’’tiādinā.
And this (upanidhāpaññatti) is of many kinds, such as designation by reference to another, designation of what is at hand, designation by association, designation by imputation, designation by proximity, designation by correspondence, designation by prevalence, designation by distinction, and so on.
Và paññatti này có nhiều loại như: tadaññapekkhūpanidhā (so sánh dựa trên cái khác), hatthagatūpanidhā (so sánh dựa trên cái trong tay), sampayuttūpanidhā (so sánh dựa trên cái liên kết), samāropitūpanidhā (so sánh dựa trên cái được gán ghép), avidūragatūpanidhā (so sánh dựa trên cái không xa), paṭibhāgūpanidhā (so sánh dựa trên phần tương ứng), tabbahulūpanidhā (so sánh dựa trên sự phổ biến), tabbisiṭṭhūpanidhā (so sánh dựa trên sự ưu việt) v.v.
Tāsu ayaṃ ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādikā viya paṭhamādīnaṃ diṭṭhādīnaṃ aññamaññamapekkhitvā vuttattā tadaññapekkhūpanidhāpaññatti nāma.
Among these, this (designation), like "second," "third," etc., is called tadaññapekkhūpanidhāpaññatti (designation by reference to another) because it is stated with mutual reference to the primary things seen, etc.
Trong số đó, paññatti này, giống như ‘‘thứ hai, thứ ba’’ v.v., được gọi là tadaññapekkhūpanidhāpaññatti (chế định so sánh dựa trên cái khác) vì được nói đến bằng cách mong đợi lẫn nhau giữa những thứ đã được thấy v.v. đầu tiên.
Evaṃ paññattiyāpi atthādhigamanīyatāsaṅkhātaṃ dassetabbatthaṃ dassetvā idāni saddasāmatthiyena dīpetabbamatthaṃ niddhāretvā dīpento ‘‘ettha cā’’tiādimāha.
Having thus shown the meaning that must be shown, which is the attainability of meaning even for designations, he now clarifies and shows the meaning that must be clarified by the power of the words, by saying "ettha cā" (and here), and so forth.
Sau khi chỉ ra ý nghĩa cần được chỉ ra, tức là khả năng nhận biết ý nghĩa của paññatti như vậy, bây giờ, để xác định và chỉ ra ý nghĩa cần được làm rõ bằng sức mạnh của từ ngữ,* đã nói ‘‘ettha cā’’ v.v.
Etthāti etasmiṃ vacanattaye.
Ettha (here) means in this triad of words.
Etthā (ở đây) có nghĩa là trong ba từ này.
Ca-saddo upanyāso atthantaraṃ ārabhitukāmena yojitattā.
The word ca (and) is an introduction, because it is used by one who intends to embark on another meaning.
Từ Ca là một sự giới thiệu (upanyāsa) vì nó được sử dụng bởi người muốn bắt đầu một ý nghĩa khác.
‘‘Suta’’nti vutte asutaṃ na hotīti pakāsitoyamattho, tasmā tathā suta-saddena pakāsitā attanā paṭividdhasuttassa pakāravisesā ‘‘eva’’nti therena paccāmaṭṭhāti tena evaṃ-saddena asammoho dīpito nāma, tenāha ‘‘evanti vacanena asammohaṃ dīpetī’’ti.
When "sutaṃ" (heard) is said, it is made clear that what is not heard does not exist. Therefore, the Elder (Ānanda) reviewed the specific modes of the Sutta that he himself had thoroughly penetrated, as made clear by the word suta (heard). By this, he revealed his non-confusion through the word evaṃ (thus). That is why he says: "evanti vacanena asammohaṃ dīpetī" (by the word evaṃ, he shows non-confusion).
Khi nói ‘‘suta’’ (đã nghe), ý nghĩa này đã được làm rõ rằng không phải là chưa nghe. Do đó, các loại đặc biệt của kinh điển đã được tự mình thấu hiểu, được làm rõ bởi từ suta theo cách đó, đã được Trưởng lão hồi tưởng bằng từ ‘‘evaṃ’’. Như vậy, bằng từ evaṃ, sự không lầm lẫn (asammoha) đã được chỉ ra. Vì thế,* nói ‘‘bằng từ evaṃ, sự không lầm lẫn được chỉ ra’’.
Asammohanti ca yathāsute sutte asammohaṃ.
And asammohaṃ (non-confusion) refers to non-confusion regarding the Sutta as it was heard.
Và Asammoha (không lầm lẫn) có nghĩa là sự không lầm lẫn trong kinh điển đã được nghe.
Tadeva yuttiyā, byatirekena ca samatthehi ‘‘na hī’’tiādinā vakkhamānañca suttaṃ nānappakāraṃ duppaṭividdhañca.
That very meaning is established by reason and by antithesis with "na hī" (for not), and so forth, and the Sutta that will be spoken of is of various kinds and difficult to penetrate.
Chính ý nghĩa đó được chứng minh bằng lý lẽ (yuttiyā) và bằng sự loại trừ (byatirekena) thông qua các từ ‘‘na hī’’ v.v. Kinh điển sắp được nói đến cũng có nhiều loại và khó thấu hiểu.
Evaṃ nānappakāre duppaṭividdhe sutte kathaṃ sammūḷho nānappakārapaṭivedhasamattho bhavissati.
How can one who is deluded comprehend in various ways a Sutta that is difficult to understand in various ways?
Như vậy, khi kinh điển được thấu hiểu một cách đa dạng và khó khăn, làm sao một người mê mờ có thể có khả năng thấu hiểu đa dạng như vậy?
Imāya yuttiyā, iminā ca byatirekena therassa tattha asammūḷhabhāvasaṅkhāto dīpetabbo attho viññāyatīti vuttaṃ hoti.
It is said that by this reasoning and by this contrast, the meaning to be clarified, which is the Elder's undeluded state concerning that, is understood.
Với lý lẽ này và sự loại trừ này, ý nghĩa về việc Trưởng lão không bị mê mờ trong điều đó được hiểu là đã được làm sáng tỏ.
Evamīdisesu yathārahaṃ.
Thus, in such cases, apply appropriately.
Tương tự như vậy trong những trường hợp thích hợp.
Bhagavato sammukhā sutākārassa yāthāvato upari therena dassiyamānattā ‘‘suttassa asammosaṃ dīpetī’’ti vuttaṃ.
It is said, "clarifies the Sutta's non-delusion" because the Elder demonstrates the accurate manner of hearing directly from the Buddha.
Vì Trưởng lão đã trình bày một cách chính xác điều đã được nghe từ Đức Thế Tôn, nên đã nói rằng “làm sáng tỏ sự không quên pháp đã nghe”.
Kālantarenāti sutakālato aparena kālena.
Kālantarenā means "after the time of hearing."
Kālantarenā (theo thời gian): là một thời gian sau thời điểm đã nghe.
Yassa…pe… paṭijānāti, therassa pana suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya anassamānaṃ asammuṭṭhaṃ tiṭṭhati, tasmā so evaṃ paṭijānātīti vuttaṃ hoti.
Yassa…pe… paṭijānāti means that for the Elder, it remains unlost and unforgotten, like lion's fat placed in a golden vessel. Therefore, he thus declares.
Yassa…pe… paṭijānāti (người mà… công nhận): Ý nói rằng, đối với Trưởng lão, điều đã nghe vẫn còn nguyên vẹn, không bị quên lãng, giống như mỡ sư tử đựng trong chén vàng không bị mất đi; do đó, ngài đã công nhận như vậy.
Evaṃ dīpitena pana atthena kiṃ pakāsitanti āha ‘‘iccassā’’tiādi.
"What has been revealed by the meaning thus demonstrated?" — asking this, he says "iccassā" and so on.
Vậy, với ý nghĩa đã được làm sáng tỏ như vậy, điều gì đã được công bố? Điều đó được nói trong “iccassā” (do đó) và tiếp theo.
Tattha iccassāti iti assa, tasmā asammohassa, asammosassa ca dīpitattā assa therassapaññāsiddhītiādinā sambandho.
There, iccassā is parsed as iti assa, meaning "thus for him"; therefore, due to the clarification of non-delusion and non-forgetfulness, the connection is made with "thus for this Elder, the perfection of wisdom" and so on.
Trong đó, iccassā có nghĩa là iti assa (do đó), vì sự không mê mờ và không quên lãng đã được làm sáng tỏ, nên có sự liên hệ với “sự thành tựu trí tuệ của Trưởng lão” và tiếp theo.
Asammohenāti sammohābhāvena.
Asammohenā means "by the absence of delusion."
Asammohenā (bởi sự không mê mờ): là bởi sự không có mê mờ.
Paññāvajjitasamādhiādidhammajātena taṃsampayuttāya paññāya siddhi sahajātādisattiyā sijjhanato.
The perfection of wisdom associated with the group of dhammas such as samādhi, which is devoid of wisdom, is attained by co-nascent and other powers.
Sự thành tựu trí tuệ, cùng với các pháp như định không bị trí tuệ loại trừ, được thành tựu nhờ sức mạnh đồng sinh và các năng lực khác.
Sammohapaṭipakkhena vā paññāsaṅkhātena dhammajātena.
Or by the group of dhammas designated as wisdom, which is the antidote to delusion.
Hoặc bởi các pháp được gọi là trí tuệ, là đối nghịch của sự mê mờ.
Savanakālasambhūtāya hi paññāya taduttarikālapaññāsiddhi upanissayādikoṭiyā sijjhanato.
Indeed, the perfection of wisdom in the subsequent period is attained by the wisdom arisen at the time of hearing, through the path of upanissaya and so on.
Vì sự thành tựu trí tuệ trong thời gian sau đó được thành tựu nhờ trí tuệ phát sinh vào thời nghe pháp, theo cách của upanissaya (duyên hỗ trợ mạnh mẽ) và các yếu tố khác.
Itaratthāpi yathārahaṃ nayo netabbo.
In other contexts too, the method should be understood appropriately.
Trong các trường hợp khác cũng vậy, phương pháp này cần được áp dụng một cách thích hợp.
Evaṃ pakāsitena pana atthena kiṃ vibhāvitanti āha ‘‘tatthā’’tiādi.
"What has been manifested by the meaning thus revealed?" — asking this, he says "tatthā" and so on.
Vậy, với ý nghĩa đã được công bố như vậy, điều gì đã được trình bày rõ ràng? Điều đó được nói trong “tatthā” (trong đó) và tiếp theo.
Tatthāti tesu dubbidhesu dhammesu.
Tatthā means "in those two kinds of dhammas."
Tatthā (trong đó): là trong hai pháp khó hiểu đó.
Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyaṃ, tasmā tattha satiyā byāpāro adhiko, paññā pana guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi.
The aspect of understanding the expressions is not overly profound; only remembering what was heard is to be done there. Therefore, in that context, the function of mindfulness is greater, while wisdom is secondary; thus it is said "paññāpubbaṅgamāyā" and so on.
Cách thức để thấu hiểu các văn tự không quá sâu xa, điều cần làm ở đó chỉ là ghi nhớ những gì đã nghe; do đó, sự hoạt động của niệm ở đó là chủ yếu, còn trí tuệ thì phụ thuộc. Vì vậy, đã nói “paññāpubbaṅgamāyā” (trí tuệ đi trước) và tiếp theo.
Paññāya pubbaṅgamā paññāpubbaṅgamāti hi nibbacanaṃ, pubbaṅgamatā cettha padhānabhāvo ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’tiādīsu (dha. pa. 1) viya.
Indeed, the explanation is paññāya pubbaṅgamā meaning paññāpubbaṅgamā (wisdom is foremost), and here, being foremost implies being primary, as in "Mind precedes all phenomena" (manopubbaṅgamā dhammā) and so on.
Thật vậy, paññāpubbaṅgamā (trí tuệ đi trước) là sự giải thích rằng “trí tuệ là đi trước”. Ở đây, sự đi trước có nghĩa là sự chủ yếu, như trong “các pháp do ý dẫn đầu” (Dhp. 1) và các câu tương tự.
Apica yathā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādayo pubbaṅgamā samānāpi tadārammaṇassa avijānanato appadhānabhūtā, evaṃ pubbaṅgamāyapi appadhānatte sati paññāpubbaṅgamā etissāti nibbacanampi yujjati.
Moreover, just as in eye-consciousness and so on, āvajjana (attention) and others, though primary, are not dominant because they do not know the object; similarly, if even the primary is not dominant, then the explanation "for this, wisdom is foremost" is also appropriate.
Hơn nữa, giống như trong các trường hợp như nhãn thức, sự chú ý (āvajjana) và các yếu tố khác, dù đi trước nhưng lại không chủ yếu vì không nhận biết đối tượng đó, thì cũng vậy, khi trí tuệ đi trước nhưng không chủ yếu, thì sự giải thích rằng “trí tuệ đi trước cho điều này” cũng hợp lý.
Pubbaṅgamatā cettha purecāribhāvo.
Here, being foremost means being a precursor.
Và ở đây, sự đi trước có nghĩa là sự dẫn đầu.
Iti sahajātapubbaṅgamo purejātapubbaṅgamoti duvidhopi pubbaṅgamo idha sambhavati, yathā cettha, evaṃ sati ‘‘pubbaṅgamāyā’’ti etthāpi yathāsambhavamesa nayo veditabbo.
Thus, both types of being foremost, co-nascent foremost and pre-nascent foremost, are possible here; just as here, so too in "pubbaṅgamāyā," this method should be understood as appropriate.
Như vậy, cả hai loại đi trước, tức là đồng sinh đi trước và tiền sinh đi trước, đều có thể xảy ra ở đây. Phương pháp này cần được hiểu là có thể xảy ra ở đây, cũng như trong trường hợp “pubbaṅgamāyā” (đi trước).
Evaṃ vibhāvitena samatthatāvacanena kimanubhāvitanti āha ‘‘tadubhayasamatthatāyogenā’’tiādi.
"What has been experienced by this statement of competence thus manifested?" — asking this, he says "tadubhayasamatthatāyogenā" and so on.
Vậy, với lời nói về khả năng đã được trình bày rõ ràng như vậy, điều gì đã được chứng minh? Điều đó được nói trong “tadubhayasamatthatāyogenā” (bởi sự kết hợp của khả năng kép đó) và tiếp theo.
Tattha atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanena paripuṇṇassa, saṅkāsanādīhi vā chahi atthapadehi, akkharādīhi ca chahi byañjanapadehi samannāgatassa, atthabyañjanasaṅkhātena vā rasena sādurasassa.
There, atthabyañjanasampannassā means "endowed with perfect meaning and expression," or "endowed with the six categories of meaning such as saṅkāsana (making clear) and so on, and the six categories of expression such as letters and so on," or "having a pleasant taste by the flavor designated as meaning and expression."
Trong đó, atthabyañjanasampannassā (đầy đủ ý nghĩa và văn tự): là đầy đủ ý nghĩa và văn tự, hoặc có được sáu yếu tố ý nghĩa như sự trình bày (saṅkāsana) và các yếu tố khác, và sáu yếu tố văn tự như chữ cái (akkhara) và các yếu tố khác, hoặc có hương vị ngon lành nhờ hương vị được gọi là ý nghĩa và văn tự.
Pariyattidhammoyeva navalokuttararatanasannidhānato sattavidhassa, dasavidhassa vā ratanassa sannidhāno koso viyāti dhammakoso, tathā dhammabhaṇḍāgāro, tattha niyuttoti dhammabhaṇḍāgāriko. Atha vā nānārājabhaṇḍarakkhako bhaṇḍāgāriko viyāti bhaṇḍāgāriko, dhammassa anurakkhako bhaṇḍāgārikoti tameva sadisatākāraṇadassanena visesetvā ‘‘dhammabhaṇḍāgāriko’’ti vutto.
The Dhamma of Pariyatti itself is called dhammakosa (Dhamma treasury), like a granary, being the repository of the nine supramundane jewels, or of seven or ten kinds of jewels; similarly, dhammabhaṇḍāgāro, and one appointed to it is dhammabhaṇḍāgāriko. Or, a bhaṇḍāgāriko (treasurer) is like a treasurer who guards various royal treasures; likewise, a treasurer who protects the Dhamma is specifically called dhammabhaṇḍāgāriko by showing the reason for similarity.
Chỉ có pháp pariyatti (giáo pháp) là dhammakoso (kho tàng pháp) vì nó là nơi chứa chín loại bảo vật siêu thế, hoặc bảy hoặc mười loại bảo vật, giống như một kho chứa; và người được giao phó ở đó là dhammabhaṇḍāgāriko (người giữ kho tàng pháp). Hoặc, giống như một người giữ kho tàng bảo vật của nhiều vị vua được gọi là bhaṇḍāgāriko (người giữ kho tàng), thì người bảo vệ pháp được gọi là bhaṇḍāgāriko, và được đặc biệt gọi là “dhammabhaṇḍāgāriko” (người giữ kho tàng pháp) bằng cách thể hiện lý do tương tự.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Aññathāpi dīpetabbamatthaṃ dīpeti ‘‘aparo nayo’’tiādinā, evaṃ saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattā tabbisayehi tehi atthehi yoniso manasikārassa dīpanaṃ yuttanti vuttaṃ ‘‘yoni…pe… dīpetī’’ti.
He clarifies a meaning to be expounded in another way, saying "aparo nayo" (another method) and so on. It is said that the clarification of appropriate attention (yoniso manasikāra) by these meanings is fitting, because the aspects of form, illustration, and ascertainment expressed by the word "evaṃ" (thus) pertain to the faultless Saddhamma, hence "yoni…pe… dīpetī" (clarifies appropriate attention).
Một ý nghĩa khác cần được làm sáng tỏ được trình bày với “aparo nayo” (một phương pháp khác) và tiếp theo. Vì các ý nghĩa về cách thức (ākāra), sự trình bày (nidassana) và sự quyết định (avadhāraṇa) được biểu thị bằng từ ngữ như vậy đều liên quan đến Chánh Pháp không sai lệch, nên việc làm sáng tỏ sự chú ý đúng đắn (yoniso manasikāra) đối với các ý nghĩa đó là hợp lý. Vì vậy, đã nói “yoni…pe… dīpetī” (làm sáng tỏ sự chú ý đúng đắn) và tiếp theo.
‘‘Ayoniso’’tiādinā byatirekena ñāpakahetudassanaṃ.
The presentation of the indicative cause by contrast is "ayoniso" (improperly) and so on.
Việc trình bày nguyên nhân nhận thức bằng cách loại trừ được thực hiện với “Ayoniso” (không đúng đắn) và tiếp theo.
Tattha katthaci hi-saddo dissati, so kāraṇe, kasmāti attho, iminā vacaneneva yoniso manasikaroto nānappakārapaṭivedhasambhavato aggi viya dhūmena kāriyena kāraṇabhūto so viññāyatīti tadanvayampi atthāpattiyā dasseti.
There, the word 'hi' is seen in some places, meaning 'in cause', 'why'. By this very statement, it implies by implication (atthāpatti) that for one who attends properly, various kinds of penetrative understanding are possible, and thus that proper attention, being the cause, is understood like fire by its effect, smoke.
Trong đó, đôi khi từ hi xuất hiện, nó có nghĩa là nguyên nhân, tức là “tại sao”. Bằng chính lời nói này, vì sự thấu hiểu đa dạng có thể xảy ra đối với người chú ý đúng đắn, nên nguyên nhân đó được nhận biết giống như lửa được nhận biết qua khói là kết quả. Vì vậy, ý nghĩa tương ứng cũng được trình bày bằng cách suy luận (atthāpatti).
Esa nayo sabbattha yathārahaṃ.
This method applies appropriately everywhere.
Phương pháp này thích hợp ở khắp mọi nơi.
‘‘Brahmajālaṃ āvuso kattha bhāsita’’ntiādi pucchāvasena adhunā pakaraṇappattassa vakkhamānassa suttassa ‘‘suta’’nti padena vuccamānaṃ bhagavato sammukhā savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ ‘‘avikkhepaṃ dīpetī’’ti.
"Where, venerable sirs, was the Brahmajäla Sutta taught?" and so on—because hearing (sutaṃ) from the Buddha directly, as indicated by the word "sutaṃ" in the Sutta that is now relevant and will be mentioned, is not possible without concentration (samādhi), it is said "avikkhepaṃ dīpetī" (clarifies non-distraction).
Câu hỏi “Này hiền giả, kinh Brahmajāla được thuyết ở đâu?” và các câu hỏi tương tự, vì việc nghe pháp từ Đức Thế Tôn, được biểu thị bằng từ “suta” (đã nghe) của kinh điển sắp được nói đến trong phần này, không thể xảy ra nếu không có sự định tâm (samādhāna), nên đã nói “avikkhepaṃ dīpetī” (làm sáng tỏ sự không tán loạn).
‘‘Vikkhittacittassā’’tiādinā byatirekakāraṇena ñāpakahetuṃ dassetvā tadeva samattheti ‘‘tathā hī’’tiādinā.
Having shown the indicative cause by way of contrast, "vikkhittacittassā" (for one with a distracted mind) and so on, he affirms the same with "tathā hī" (for indeed) and so on.
Sau khi trình bày nguyên nhân nhận thức bằng nguyên nhân loại trừ với “Vikkhittacittassā” (đối với người tâm tán loạn) và tiếp theo, điều đó được chứng minh bằng “tathā hī” (thật vậy) và tiếp theo.
Sabbasampattiyāti sabbena atthabyañjanadesakapayojanādinā sampattiyā.
Sabbasampattiyā means "by the perfection of all, such as meaning, expression, teacher, purpose, and so on."
Sabbasampattiyā (với mọi sự thành tựu): là với sự thành tựu của tất cả các yếu tố như ý nghĩa, văn tự, người thuyết pháp, mục đích và các yếu tố khác.
Kiṃ iminā pakāsitanti āha ‘‘yoniso manasikārena cetthā’’tiādi.
"What is revealed by this?"—asking this, he says "yoniso manasikārena cetthā" and so on.
Điều gì đã được công bố bằng điều này? Điều đó được nói trong “yoniso manasikārena cetthā” (và ở đây, bởi sự chú ý đúng đắn) và tiếp theo.
Etthāti etasmiṃ dhammadvaye.
Etthā means "in these two dhammas."
Etthā (ở đây): là trong hai pháp này.
‘‘Na hi vikkhittacitto’’tiādinā kāraṇabhūtena avikkhepena, sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhiyā eva samatthanaṃ vuttaṃ, avikkhepena pana sappurisūpanissayassa siddhiyā samatthanaṃ na vuttaṃ.
With "Na hi vikkhittacitto" (for one with a distracted mind cannot) and so on, it is stated that the accomplishment of hearing the Saddhamma, which is the result, is due to non-distraction and association with good people, both being causes; but the accomplishment of association with good people due to non-distraction is not stated.
Với “Na hi vikkhittacitto” (người tâm tán loạn không thể) và tiếp theo, sự chứng minh chỉ nói về sự thành tựu của việc nghe Chánh Pháp là kết quả, nhờ sự không tán loạn và sự nương tựa bậc thiện hữu là nguyên nhân, nhưng không nói về sự chứng minh sự thành tựu của sự nương tựa bậc thiện hữu nhờ sự không tán loạn.
Kasmāti ce?
"Why?"—if one asks.
Tại sao ư?
Vikkhittacittānaṃ sappurise payirupāsanābhāvassa atthato siddhattā.
Because the absence of associating with good people for those with distracted minds is implicitly established by meaning.
Vì sự không nương tựa bậc thiện hữu của những người tâm tán loạn đã được thành tựu theo nghĩa đen.
Atthavaseneva hi so pākaṭoti na vutto.
Indeed, that meaning is evident by the force of the meaning itself, and thus it is not stated.
Thật vậy, điều đó đã rõ ràng theo nghĩa đen nên không được nói đến.
Etthāha – yathā yoniso manasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ kāraṇabhūtānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato, evaṃ avikkhepena phalabhūtena saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ kāraṇabhūtānaṃ siddhi vattabbā siyā assutavato, sappurisūpanissayavirahitassa ca tadabhāvato.
Here, the question arises: just as the accomplishment of the causes—right aspiration for oneself and accumulated merit from past lives—is stated through right attention (yoniso manasikāra) as their inalienable result, so too, the accomplishment of the causes—hearing the Saddhamma and associating with good people—should be stated through non-distraction (avikkhepa) as their result, since without listening and without associating with good people, non-distraction would not exist.
Ở đây, có người hỏi: Giống như sự thành tựu của sự tự định hướng đúng đắn và công đức đã làm trong quá khứ, là những nguyên nhân, được nói đến là kết quả của sự chú ý đúng đắn, là kết quả, do sự không thể tách rời của chúng; thì cũng vậy, sự thành tựu của việc nghe Chánh Pháp và sự nương tựa bậc thiện hữu, là những nguyên nhân, phải được nói đến là kết quả của sự không tán loạn, là kết quả, vì sự không có điều đó đối với người chưa nghe pháp và người thiếu sự nương tựa bậc thiện hữu.
Evaṃ santepi ‘‘na hi vikkhittacitto’’tiādisamatthanavacanena avikkhepena, sappurisūpanissayena ca kāraṇabhūtena saddhammassavanasseva phalabhūtassa siddhi vuttā, kasmā panevaṃ vuttāti?
Even though this is so, in the affirming statement "na hi vikkhittacitto" and so on, the accomplishment of hearing the Saddhamma, which is the result, is stated to arise from non-distraction and associating with good people, which are the causes. Why, then, is it stated in this way?
Mặc dù vậy, với lời chứng minh “na hi vikkhittacitto” (người tâm tán loạn không thể) và tiếp theo, sự thành tựu của việc nghe Chánh Pháp, là kết quả, đã được nói đến nhờ sự không tán loạn và sự nương tựa bậc thiện hữu, là những nguyên nhân. Tại sao lại nói như vậy?
Vuccate – adhippāyantarasambhavato hi tathā siddhi vuttā.
It is said: indeed, that accomplishment is stated thus due to the possibility of a different intention.
Xin thưa: Sự thành tựu như vậy được nói đến là do có một ý nghĩa khác.
Ayaṃ panetthādhippāyo – saddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhirakāraṇattā, avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇaṃ ajjhattikakāraṇattā, tasmā ekantakāraṇe honte kimatthiyā anekantakāraṇaṃ pati phalabhāvaparikappanāti tathāyevetassa siddhi vuttāti.
And this is the intention here: hearing the Saddhamma and associating with good people are not absolutely causes for non-distraction, as they are external causes. However, non-distraction, like associating with good people, is an absolute cause for hearing the Saddhamma, as it is an internal cause. Therefore, when there is an absolute cause, what is the purpose of conceiving a result for a non-absolute cause? Thus, its accomplishment is stated in that very way.
Và đây là ý nghĩa ở đây: Việc nghe Chánh Pháp và sự nương tựa bậc thiện hữu không phải là nguyên nhân tuyệt đối của sự không tán loạn, vì chúng là nguyên nhân bên ngoài; nhưng sự không tán loạn là nguyên nhân tuyệt đối của việc nghe Chánh Pháp, giống như sự nương tựa bậc thiện hữu, vì nó là nguyên nhân bên trong. Do đó, khi có nguyên nhân tuyệt đối, thì việc gán kết quả cho nguyên nhân không tuyệt đối có ý nghĩa gì? Vì vậy, sự thành tựu của điều đó đã được nói đến theo cách đó.
Ettha ca paṭhamaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa, dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ ekantavassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhipavattiyā.
Here, firstly, the demonstration of the cause's accomplishment by its result is like the existence of rain upstream being shown by a river flood; secondly, the demonstration of the result's accomplishment by its cause is like the occurrence of rain from the rising of clouds by consistent rainfall.
Ở đây, trước hết, việc chứng minh nguyên nhân thành tựu nhờ quả, giống như chứng minh sự hiện hữu của mưa ở thượng nguồn nhờ nước sông dâng cao; thứ hai, việc chứng minh quả thành tựu nhờ nguyên nhân, giống như sự xảy ra mưa nhờ mây tụ lại do mưa không ngừng.
‘‘Aparo nayo’’tiādinā aññathāpi dīpetabbatthamāha, yasmā na hotīti sambandho.
By " Aparo nayo" (Another method), etc., he states the meaning that should also be expounded otherwise, and the connection is "does not occur."
Với câu ‘‘Aparo nayo’’ (Một phương pháp khác), v.v., ngài nói về ý nghĩa cần được giải thích theo một cách khác, vì có sự liên kết rằng điều đó không xảy ra.
Evanti…pe… nānākāraniddesoti heṭṭhā vuttaṃ, so ca ākāroti sotadvārānusāraviññāṇavīthisaṅkhātassa cittasantānassa nānākārena ārammaṇe pavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇasaṅkhāto so bhagavato vacanassa atthabyañjanappabhedaparicchedavasena sakalasāsanasampattiogāhanākāro.
" Thus... various ways of designation" was stated below; and that ākāra (mode) is the mode of comprehending the distinction of meanings and expressions of the Buddha's word, which is the comprehension of diverse meanings and expressions through the functioning of the mind-continuum, comprised of the cognition-process that follows the ear-door, in various ways with respect to the object, and thereby the full penetration of the entire dispensation.
Evanti…pe… nānākāraniddeso (Sự chỉ định nhiều phương diện như vậy) đã được nói ở dưới. Và phương diện đó là phương diện thâm nhập toàn bộ sự thành tựu của giáo pháp (sāsana) bằng cách phân biệt các loại ý nghĩa và biểu đạt của lời Đức Phật, thông qua sự nắm bắt nhiều ý nghĩa và biểu đạt do tâm thức liên tục (cittasantāna) bao gồm lộ trình tâm thức (cittavīthi) theo sau cửa tai hoạt động trên đối tượng theo nhiều phương diện.
Evaṃ bhaddakoti niravasesaparahitapāripūribhāvakāraṇattā evaṃ yathāvuttena nānatthabyañjanaggahaṇena sundaro seṭṭho, samāsapadaṃ vā etaṃ evaṃ īdiso bhaddo yassāti katvā.
" Evaṃ bhaddako" (So auspicious) means excellent and superior due to being the cause of the complete fulfillment of others' welfare without remainder, through such comprehension of diverse meanings and expressions as described; or it is a compound word, taking it as "for whom there is such welfare."
Evaṃ bhaddako (Tốt lành như vậy) có nghĩa là tốt đẹp, ưu việt như đã nói ở trên, do sự nắm bắt nhiều ý nghĩa và biểu đạt như vậy, vì nó là nguyên nhân của sự hoàn thiện vô dư lợi ích cho người khác. Hoặc đây là một từ ghép, được tạo thành từ ý nghĩa rằng: “người có phúc lành như vậy, tức là người có phúc lành như thế này”.
Na paṇihito appaṇihito, sammā appaṇi hito attā yassāti tathā, tassa.
Not well-disposed is " appaṇihito" (undisposed); it refers to one whose self is not well-disposed, that is, for such a person.
Appaṇihito là không hướng đến, không đặt đúng chỗ. Tassa (của người đó) là của người có tự ngã không được đặt đúng chỗ như vậy.
Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhipubbekatapuññatāsaṅkhātaguṇadvayasampattiṃ.
" Pacchimacakkadvayasampattiṃ" (the perfection of the two latter wheels) refers to the perfection of the two qualities, namely, right self-direction and merit done in former existences.
Pacchimacakkadvayasampattiṃ (sự thành tựu hai bánh xe cuối cùng) là sự thành tựu hai phẩm chất được gọi là tự ngã được đặt đúng chỗ (attasammāpaṇidhi) và công đức đã tạo trong quá khứ (pubbekatapuññatā).
Guṇasseva hi aparāparavuttiyā pavattanaṭṭhena cakkabhāvo.
Indeed, the nature of a wheel arises from the successive continuation of a quality.
Thật vậy, phẩm chất được gọi là bánh xe vì nó hoạt động trong các trạng thái liên tục.
Caranti vā etena sattā sampattibhavaṃ, sampattibhavesūti vā cakkaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cattārimāni bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi (a. ni. 4.31) pacchimabhāvo cettha desanākkamavaseneva.
Or, beings travel by this to states of welfare, or they operate in states of welfare, hence " cakkaṃ" (wheel). In reference to this, it was said: "Bhikkhus, there are these four wheels, by which the four-wheeled path of gods and humans revolves" (A.IV.31), etc. And here, the latter aspect is solely by way of the order of the teaching.
Hoặc chúng sinh đi đến trạng thái thành tựu (sampattibhava) nhờ nó, hoặc chúng sinh hoạt động trong các trạng thái thành tựu, nên gọi là cakkaṃ (bánh xe). Điều này được nói đến trong câu: “Này các tỳ-kheo, có bốn bánh xe này, nhờ chúng mà các vị trời và người có bốn bánh xe vận hành”, v.v. (A.II.32). Và ở đây, sự cuối cùng chỉ là theo thứ tự thuyết giảng.
Purimacakkadvayasampattinti patirūpadesavāsasappurisūpanissayasaṅkhātaguṇadvayasampattiṃ.
" Purimacakkadvayasampattiṃ" (the perfection of the two former wheels) refers to the perfection of the two qualities, namely, dwelling in a suitable region and associating with good people.
Purimacakkadvayasampattiṃ (sự thành tựu hai bánh xe đầu tiên) là sự thành tựu hai phẩm chất được gọi là sống ở nơi thích hợp (paṭirūpadesavāsa) và nương tựa người thiện trí (sappurisūpanissaya).
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Tasmāti purimakāraṇaṃ purimassevāti idha kāraṇamāha ‘‘na hī’’tiādinā.
" Tasmā" (Therefore) indicates the former cause, specifically for the former, and here he states the cause with " na hī" (for not), etc.
Tasmā (Do đó) ở đây nói về nguyên nhân đầu tiên là của cái đầu tiên, bằng cách nói ‘‘na hī’’ (không phải vậy), v.v.
Tena kiṃ pakāsitanti āha ‘‘iccassā’’tiādi.
He states what was revealed by that, with " iccassā" (thus for him), etc.
Để làm rõ điều gì đã được công bố bởi điều đó, ngài nói ‘‘iccassā’’ (do đó của vị ấy), v.v.
Iti imāya catucakkasampattiyā kāraṇabhūtāya.
" Iti" (Thus): by this four-wheeled perfection, which is the cause.
Iti (Do đó) là do sự thành tựu bốn bánh xe này làm nguyên nhân.
Assa therassa.
" Assa" (for him): for that Elder.
Assa (của vị ấy) là của vị Trưởng lão.
Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa atthibhāvena siddhiyā.
" Pacchimacakkadvayasiddhiyā" (by the accomplishment of the two latter wheels): by the accomplishment of the existence of the two latter wheels.
Pacchimacakkadvayasiddhiyā (nhờ sự thành tựu hai bánh xe cuối cùng) là nhờ sự thành tựu do sự hiện hữu của hai bánh xe cuối cùng.
Āsayasuddhīti vipassanāñāṇasaṅkhātāya anulomikakhantiyā, kammassakatāñāṇa-maggañāṇasaṅkhātassa yathābhūtañāṇassa cāti duvidhassāpi āsayassa asuddhihetubhūtānaṃ kilesānaṃ dūrībhāvena suddhi. Tadeva hi dvayaṃ vivaṭṭanissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayo.
" Āsayasuddhī" (purity of inclination) means purity through the removal of defilements that are causes of impurity for both types of inclination: the anulomika-khanti (adaptive endurance) comprising insight-knowledge, and the yathābhūtañāṇa (knowledge of things as they are) comprising knowledge of karma as one's own and path-knowledge. Indeed, these two are the inclination of pure beings who depend on release from saṃsāra.
Āsayasuddhī (sự thanh tịnh của ý hướng) là sự thanh tịnh do sự loại bỏ các phiền não là nguyên nhân của sự không thanh tịnh của cả hai loại ý hướng: sự nhẫn nại thuận chiều (anulomikakhanti) được gọi là tuệ quán (vipassanāñāṇa), và sự hiểu biết đúng như thật (yathābhūtañāṇa) được gọi là tri kiến về nghiệp và tuệ đạo (kammassakatāñāṇa-maggañāṇa). Thật vậy, hai điều đó là ý hướng của những chúng sinh thanh tịnh nương tựa vào sự thoát ly (vivaṭṭa).
Sammāpaṇihitatto hi pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti.
For one whose self is well-disposed and who has done good deeds previously, has a pure inclination.
Thật vậy, người có tự ngã được đặt đúng chỗ và đã tạo công đức trong quá khứ thì có ý hướng thanh tịnh.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti, (dha. pa. 43) ‘‘katapuññosi tvaṃ ānanda, padhānamanuyuñja khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca.
As it was said: "A well-disposed mind makes one better than that" (Dhp. 43), and "You are one who has done good deeds, Ānanda; devote yourself to exertion, and quickly you will be without defilements" (D.II.207).
Như đã nói: “Tâm được đặt đúng chỗ sẽ làm cho người ấy tốt đẹp hơn” (Dhp. 43), và “Này Ānanda, ông đã tạo công đức, hãy chuyên cần tinh tấn, ông sẽ nhanh chóng trở thành người vô lậu” (Dī.II.207).
Keci pana ‘‘kattukamyatāchando āsayo’’ti vadanti, tadayuttameva ‘‘tāya ca āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti vacanena virodhato.
Some, however, say that the intention to act is the inclination (kattukamyatāchando āsayo), but that is indeed unsuitable, as it contradicts the statement "by that purity of inclination, the accomplishment of penetrative understanding is achieved."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “ý hướng là ý muốn hành động”, điều đó không hợp lý vì nó mâu thuẫn với câu “và nhờ sự thanh tịnh của ý hướng đó, sự thành tựu của sự thấu hiểu được hoàn tất”.
Evampi maggañāṇasaṅkhātassa āsayassa suddhi na yuttā tāya adhigamabyattisiddhiyā avattabbatoti?
Even so, is the purity of the āsaya (inclination) comprising path-knowledge not suitable to be stated as leading to the accomplishment of penetrative understanding by that?
Ngay cả như vậy, sự thanh tịnh của ý hướng được gọi là tuệ đạo cũng không hợp lý, vì sự thành tựu của sự thấu hiểu không thể được nói đến bởi điều đó sao?
No na yutto purimassa maggassa, pacchimānaṃ maggānaṃ, phalānañca kāraṇabhāvato.
No, it is not unsuitable, because the former path is the cause of the latter paths and fruits.
Không, điều đó không phải là không hợp lý, vì nó là nguyên nhân của đạo đầu tiên, của các đạo sau và của các quả.
Payogasuddhīti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanapayogassa visadabhāvena suddhi, sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena suddhi.
" Payogasuddhī" (purity of effort) means purity through the clarity of the effort in listening to the Dhamma, which has yonisomanasikāra (wise attention) as its forerunner; or purity through the blamelessness of all bodily and verbal effort.
Payogasuddhī (sự thanh tịnh của sự thực hành) là sự thanh tịnh do sự rõ ràng của sự thực hành nghe pháp (dhammassavanapayogassa) có tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) làm tiền đề, hoặc sự thanh tịnh do sự vô tội của tất cả các hành động thân và khẩu.
Patirūpadesavāsī, hi sappurisasevī ca yathāvuttavisuddhapayogo hoti.
Indeed, one who dwells in a suitable region and associates with good people has such purified effort as described.
Thật vậy, người sống ở nơi thích hợp và thân cận người thiện trí thì có sự thực hành thanh tịnh như đã nói.
Tathāvisuddhena yonisomanasikārapubbaṅgamena dhammassavanapayogena, vippaṭisārābhāvāvahena ca kāyavacīpayogena avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hoti, tathābhūto ca thero, tena viññāyati purimacakkadvayasiddhiyā therassa payogasuddhi siddhāvāti.
By such purified effort in listening to the Dhamma, preceded by yonisomanasikāra, and by bodily and verbal effort that leads to the absence of remorse, one's mind becomes undistracted and one becomes skilled in the scriptures. And the Elder was such, hence it is understood that the Elder's purity of effort was accomplished by the perfection of the two former wheels.
Và vị Trưởng lão ấy, nhờ sự thực hành nghe pháp có tác ý đúng đắn thanh tịnh như vậy làm tiền đề, và nhờ các hành động thân và khẩu không dẫn đến sự hối tiếc, có tâm không bị phân tán, trở nên thành thạo trong việc học tập (pariyatti). Do đó, có thể hiểu rằng sự thanh tịnh của sự thực hành của vị Trưởng lão đã được thành tựu nhờ sự thành tựu hai bánh xe đầu tiên.
Tena kiṃ vibhāvitanti āha ‘‘tāya cā’’tiādi.
He states what was revealed by that with " tāya cā" (and by that), etc.
Để làm rõ điều gì đã được làm sáng tỏ bởi điều đó, ngài nói ‘‘tāya cā’’ (và nhờ điều đó), v.v.
Adhigamabyattisiddhīti paṭivedhasaṅkhāte adhigame chekabhāvasiddhi.
" Adhigamabyattisiddhī" (the accomplishment of penetrative understanding) means the accomplishment of skill in comprehension, which is penetration (paṭivedha).
Adhigamabyattisiddhī (sự thành tựu của sự thành thạo trong sự thấu hiểu) là sự thành tựu của sự khéo léo trong sự thấu hiểu được gọi là sự chứng ngộ (paṭivedha).
Adhigametabbato hi paṭivijjhitabbato paṭivedho ‘‘adhigamo’’ti aṭṭhakathāsu vutto, āgamoti ca pariyatti āgacchanti attatthaparatthādayo etena, ābhuso vā gamitabbo ñātabboti katvā.
Indeed, paṭivedha (penetration) is called " adhigamo" (comprehension) in the commentaries because it is to be comprehended and penetrated. And " āgamo" (scriptural knowledge) is pariyatti (the study of texts), because one's own welfare, others' welfare, etc., come through it, or because it should be completely known and understood by the wise.
Thật vậy, sự chứng ngộ được gọi là ‘‘adhigamo’’ (sự thấu hiểu) trong các chú giải vì nó cần được thấu hiểu, cần được chứng ngộ. Và āgamo (sự truyền thừa) là pariyatti (học pháp), vì nhờ nó mà các lợi ích cho bản thân và cho người khác đến, hoặc vì nó cần được tiếp cận, cần được biết.
Tena kimanubhāvitanti āha ‘‘itī’’tiādi.
He states what was evinced by that with " itī" (thus), etc.
Để làm rõ điều gì đã được kinh nghiệm bởi điều đó, ngài nói ‘‘itī’’ (như vậy), v.v.
Itīti evaṃ vuttanayena, tasmā siddhattāti vā kāraṇaniddeso.
" Itī" (Thus) means by the method stated, or it is a designation of cause because of the accomplishment thereof.
Iti (như vậy) là theo cách đã nói, hoặc là sự chỉ định nguyên nhân do đã thành tựu.
Vacananti nidānavacanaṃ lokato, dhammato ca siddhāya upamāya tamatthaṃ ñāpetuṃ ‘‘aruṇuggaṃ viyā’’tiādimāha.
" Vacanaṃ" (word) refers to the introductory statement (nidānavacana). To make that meaning known by an analogy that is established both worldly and spiritually, he says " aruṇuggaṃ viyā" (like the rising of the dawn), etc.
Vacanaṃ (lời nói) là lời dẫn nhập. Để làm cho ý nghĩa đó được biết bằng một ví dụ đã được chứng minh từ thế gian và từ giáo pháp, ngài nói ‘‘aruṇuggaṃ viyā’’ (như sự xuất hiện của bình minh), v.v.
‘‘Upamāya midhekacce, atthaṃ jānanti paṇḍitā’’ti (jā. 2.19.24) hi vuttaṃ.
Indeed, it was said: "Some wise ones understand the meaning by analogy."
Thật vậy, đã có lời nói rằng: “Này các tỳ-kheo, một số người trí hiểu ý nghĩa bằng ví dụ” (Jā. 2.19.24).
Aruṇoti sūriyassa udayato pubbabhāge uṭṭhitaraṃsi, tassa uggaṃ uggamanaṃ udayato udayantassa udayāvāsamuggacchato sūriyassa pubbaṅgamaṃ purecaraṃ bhavituṃ arahati viyāti sambandho.
" Aruṇo" (dawn) is the ray that rises before the sun's rising. The connection is: the uggaṃ (rising) or uggamanaṃ (ascension) of that ray arahati bhavituṃ (is fit to be) pubbaṅgamaṃ (the forerunner) of the sūriyassa (sun) that udayato (rises) from its rising-abode, as it were.
Aruṇo (bình minh) là ánh sáng xuất hiện trước khi mặt trời mọc. Tassa uggaṃ (sự xuất hiện của nó) là sự xuất hiện của ánh sáng đó. Liên kết là udayato (từ sự mọc), udayāvāsamuggacchato sūriyassa pubbaṅgamaṃ bhavituṃ arahati viyā (như sự đi trước của mặt trời đang mọc từ nơi mọc).
Idaṃ vuttaṃ hoti – āgamādhigamabyattiyā īdisassa therassa vuttanidānavacanaṃ bhagavato vacanassa pubbaṅgamaṃ bhavitumarahati, nidānabhāvaṃ gataṃ hotīti idamatthajātaṃ anubhāvitanti.
This is what is meant: the introductory statement of such an Elder is fit to be the forerunner of the Buddha's word, due to his skill in āgama and adhigama. It becomes the introduction—this is the meaning evinced.
Điều này có nghĩa là: lời dẫn nhập đã nói của vị Trưởng lão như vậy, nhờ sự thành thạo trong việc học pháp và sự thấu hiểu, xứng đáng là đi trước lời của Đức Phật, tức là nó đã trở thành lời dẫn nhập. Ý nghĩa này đã được làm sáng tỏ.
Idāni aparampi pubbe vuttassa asammohāsammosasaṅkhātassa dīpetabbassatthassa dīpakehi evaṃ-sadda suta-saddehi pakāsetabbamatthaṃ pakāsento ‘‘aparo nayo’’tiādimāha.
Now, he states " aparo nayo" (another method), etc., elucidating another meaning, that of undeludedness (asammoha) and non-bewilderment (asammosa), which was mentioned earlier and should be expressed by the words evaṃ and suta.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa khác cần được giải thích, tức là sự không mê lầm và không quên lãng đã được nói trước đó, bằng các từ ‘‘evaṃ’’ và ‘‘suta’’ là những từ làm sáng tỏ ý nghĩa đó, ngài nói ‘‘aparo nayo’’ (một phương pháp khác), v.v.
Tattha hi ‘‘nānappakārapaṭivedhadīpakena, sotabbappabhedapaṭivedhadīpakenā’’ti ca iminā tehi saddehi pubbe dīpitaṃ asammohāsammosasaṅkhātaṃ dīpetabbatthamāha asammohena nānappakārapaṭivedhassa, asammosena ca sotabbappabhedapaṭivedhassa sijjhanato.
Indeed, there, by "that which illuminates the penetration of various kinds" and "that which illuminates the penetration of the varieties of what is to be heard," he refers to the meaning to be explained, which is undeludedness and non-bewilderment, previously elucidated by those words, because the penetration of various kinds is accomplished through undeludedness, and the penetration of the varieties of what is to be heard is accomplished through non-bewilderment.
Ở đó, ngài nói về ý nghĩa cần được giải thích, tức là sự không mê lầm và không quên lãng đã được làm sáng tỏ trước đó bằng các từ đó, qua câu “bằng sự làm sáng tỏ sự thấu hiểu các loại khác nhau” và “bằng sự làm sáng tỏ sự thấu hiểu các loại điều cần nghe”, vì sự thấu hiểu các loại khác nhau được thành tựu nhờ sự không mê lầm, và sự thấu hiểu các loại điều cần nghe được thành tựu nhờ sự không quên lãng.
‘‘Attano’’tiādīhi pana pakāsetabbatthaṃ.
But by " attano" (of oneself), etc., the meaning to be expressed.
Còn ý nghĩa cần được công bố bằng các từ ‘‘Attano’’ (của tự ngã), v.v.
Tena vuttaṃ ācariyadhammapālattherena ‘‘nānappakārapaṭivedhadīpakenātiādinā evaṃ-sadda suta-saddānaṃ therassa atthabyañjanesu asammohāsammosadīpanato catupaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dassetī’’ti (dī. ni. ṭī. 1.1).
Therefore, Acariya Dhammapāla Thera stated: "By 'that which illuminates the penetration of various kinds,' etc., he shows the meaning-construction according to the four paṭisambhidās, as the words evaṃ and suta illuminate the undeludedness and non-bewilderment in the Elder's meanings and expressions."
Do đó, Trưởng lão Dhammapāla đã nói: “Bằng câu nānappakārapaṭivedhadīpakenāti (bằng sự làm sáng tỏ sự thấu hiểu các loại khác nhau), v.v., ngài đã chỉ ra sự sắp xếp ý nghĩa theo bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā) do các từ evaṃ và suta làm sáng tỏ sự không mê lầm và không quên lãng trong các ý nghĩa và biểu đạt của vị Trưởng lão” (Dī. Nī. Ṭī. 1.1).
Hetugabbhañcetaṃ padadvayaṃ, nānappakārapaṭivedhasaṅkhātassa, sotabbappabheda-paṭivedhasaṅkhātassa ca dīpetabbatthassa dīpakattāti vuttaṃ hoti.
And these two phrases (padadvayaṃ) are hetugabbha (containing the reason), meaning that they are illuminating the meanings to be explained, which are the penetration of various kinds and the penetration of the varieties of what is to be heard.
Và hai từ này là những từ chứa đựng nguyên nhân, có nghĩa là chúng là những từ làm sáng tỏ ý nghĩa cần được giải thích, tức là sự thấu hiểu các loại khác nhau và sự thấu hiểu các loại điều cần nghe.
Santassa vijjamānassa bhāvo sabbhāvo, atthapaṭibhānapaṭisambhidāhi sampattiyā sabbhāvo tathā.
The existence of what is present is " sabbhāvo" (existence); thus, the existence of perfection through attha and paṭibhāna paṭisambhidās.
Sabbhāvo là sự hiện hữu của cái đang tồn tại, cái đang hiện hữu. Như vậy, đó là sự hiện hữu của sự thành tựu nhờ các tuệ phân tích ý nghĩa (atthapaṭibhāna) và tuệ phân tích biện tài (paṭibhāna).
‘‘Sambhava’’ntipi pāṭho, sambhavanaṃ sambhavo, atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampattīnaṃ sambhavo tathā.
" Sambhava" is also a reading, meaning coming into being, sambhavo (origin); thus, the coming into being of the perfections of attha and paṭibhāna paṭisambhidās.
Cũng có bản đọc là ‘‘Sambhavaṃ’’. Sambhavaṃ là sự phát sinh. Như vậy, đó là sự phát sinh của sự thành tựu các tuệ phân tích ý nghĩa và tuệ phân tích biện tài.
Evaṃ itaratthāpi.
Similarly, in other contexts too.
Cũng tương tự đối với các trường hợp khác.
‘‘Sotabbappabhedapaṭivedhadīpakenā’’ti etena pana ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva vuttepi sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dasseti.
However, by this phrase “illuminating the penetration of the varieties of things to be heard,” it shows that the word suta, due to its proximity to the word evaṃ, or by anticipating what is to be said, refers to the specific qualities of Dhamma to be heard, even when spoken in a general sense.
Tuy nhiên, với câu ‘‘Sotabbappabhedapaṭivedhadīpakenā’’ (bằng cách làm sáng tỏ sự thấu hiểu các loại pháp cần nghe), từ "suta" này, do gần với từ "evaṃ", hoặc do mong đợi điều sẽ được nói đến, cho thấy rằng dù được nói một cách chung chung, nó vẫn đề cập đến các pháp đặc biệt cần được nghe.
Ettha ca sotabbadhammasaṅkhātāya pāḷiyā nidassetabbānaṃ bhāsitatthapayojanatthānaṃ, tīsu ca ñāṇesu pavattañāṇassa nānappakārabhāvato tabbhāvapaṭivedhadīpakena evaṃ-saddena atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampattisabbhāvadīpanaṃ yuttaṃ, sotabbadhammassa pana atthādhigamahetuto, taṃvasena ca tadavasesahetuppabhedassa gahitattā, niruttibhāvato ca sotabbappabhedadīpakena suta-saddena dhammaniruttipaṭisambhidāsampattisabbhāvadīpanaṃ yuttanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that by the word evaṃ, which indicates the penetration of various kinds of knowledge, the existence of attainment of attha-paṭisambhidā and paṭibhāna-paṭisambhidā is fittingly shown, due to the Dhamma to be heard (the Pāli) being of various kinds, in terms of its stated meanings and purposes, and due to the various kinds of knowledge that arise concerning the three knowledges; and by the word suta, which indicates the penetration of the varieties of things to be heard, the existence of attainment of dhamma-paṭisambhidā and nirutti-paṭisambhidā is fittingly shown, because the Dhamma to be heard is the cause for the comprehension of meaning, and through that, the causes for the remaining varieties are grasped, and also because of its nature as nirutti (expression).
Ở đây, việc làm sáng tỏ sự hiện hữu của sự thành tựu Attha-paṭisambhidā và Paṭibhāna-paṭisambhidā là phù hợp với từ "evaṃ" (như vầy), vì sự thấu hiểu các loại ý nghĩa được trình bày bởi Pāḷi (tức là các pháp cần nghe) và các ý nghĩa của mục đích đã được nói đến, và vì sự đa dạng của tuệ phát sinh trong ba loại tuệ. Còn việc làm sáng tỏ sự hiện hữu của sự thành tựu Dhamma-paṭisambhidā và Nirutti-paṭisambhidā là phù hợp với từ "suta" (đã nghe), vì pháp cần nghe là nguyên nhân để đạt được ý nghĩa, và thông qua đó, các loại nguyên nhân còn lại đã được nắm giữ, và vì bản chất của nirutti (ngôn ngữ) – điều này cần được hiểu.
Tadevatthañhi ñāpetuṃ ‘‘asammohadīpakena, asammosadīpakenā’’ti ca avatvā tathā vuttanti.
For indeed, it was said in that manner, not by saying “by that which indicates non-confusion, by that which indicates non-forgetfulness,” in order to make that very meaning known.
Để làm rõ ý nghĩa đó, thay vì nói ‘‘asammohadīpakena, asammosadīpakenā’’ (bằng cách làm sáng tỏ sự không mê lầm, bằng cách làm sáng tỏ sự không quên lãng), đã nói như vậy.
Evaṃ asammohāsammosasaṅkhātassa dīpetabbassatthassa dīpakehi evaṃ-sadda suta-saddehi pakāsetabbamatthaṃ pakāsetvā idāni yonisomanasikārāvikkhepasaṅkhātassa dīpetabbassatthassa dīpakehipi tehi pakāsetabbamatthaṃ pakāsento ‘‘evanti cā’’tiādimāha.
Having thus revealed the meaning to be revealed, namely non-confusion and non-forgetfulness, by the evaṃ-word and suta-word, which are the indicators of that meaning, he now states, beginning with ‘‘evanti cā’’ (and thus), the meaning to be revealed by those same words as indicators of the meaning to be revealed, namely wise attention (yonisomanasikāra) and non-distraction (avikkhepa).
Sau khi làm sáng tỏ ý nghĩa cần được làm sáng tỏ (tức là sự không mê lầm và không quên lãng) bằng các từ "evaṃ" và "suta", giờ đây, khi làm sáng tỏ ý nghĩa cần được làm sáng tỏ (tức là sự tác ý đúng đắn và không tán loạn) bằng các từ đó, ngài nói ‘‘evanti cā’’ (và như vầy), v.v.
Tattha hi ‘‘evanti…pe… bhāsamāno, sutanti idaṃ…pe… bhāsamāno’’ti ca iminā tehi saddehi pubbe dīpitaṃ yonisomanasikārāvikkhepasaṅkhātaṃ dīpetabbatthamāha, ‘‘ete mayā’’tiādīhi pana pakāsetabbatthaṃ savanayogadīpakanti ca avikkhepavasena savanayogassa sijjhanato tadeva sandhāyāha.
For there, by ‘‘evanti…pe… bhāsamāno, sutanti idaṃ…pe… bhāsamāno’’ (thus…speaking, heard…speaking), he states the meaning to be revealed, which was previously indicated by those words, namely wise attention and non-distraction; and by ‘‘ete mayā’’ (these by me) and so on, he states the meaning to be revealed, and he says savanayogadīpaka (illuminating the application to listening) by referring to non-distraction, since the application to listening is perfected through non-distraction.
Ở đó, với câu ‘‘evanti…pe… bhāsamāno, sutanti idaṃ…pe… bhāsamāno’’ (như vầy...v.v... nói, đã nghe...v.v... nói), ngài nói về ý nghĩa cần được làm sáng tỏ đã được làm sáng tỏ trước đây, tức là sự tác ý đúng đắn và không tán loạn. Còn với câu ‘‘ete mayā’’ (những điều này do tôi), v.v., ngài nói về ý nghĩa cần được làm sáng tỏ là savanayogadīpaka (làm sáng tỏ sự nỗ lực lắng nghe), và ngài nói điều đó với ý nghĩa rằng sự nỗ lực lắng nghe được thành tựu nhờ sự không tán loạn.
Tathā hi ācariyadhammapālattherena vuttaṃ ‘‘savanadhāraṇavacīparicariyā pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhāraṇapaṭibaddhāti te avikkhepadīpakena sutasaddena yojetvā’’ti (dī. ni. ṭī. 1.1).
Thus, indeed, it was said by the venerable Dhammapāla, the teacher: “Having connected listening, retaining, and oral recitation, which are particularly bound to attentive listening concerning the Pariyatti Dhamma, with the suta-word, which indicates non-distraction.”
Thật vậy, Trưởng lão Dhammapāla đã nói: ‘‘Sự lắng nghe, ghi nhớ và thực hành bằng lời nói đối với các pháp Paṭiyatti (giáo pháp) đặc biệt gắn liền với sự chú tâm lắng nghe, do đó, sau khi kết hợp chúng với từ ‘suta’ (đã nghe) làm sáng tỏ sự không tán loạn’’ (Dī. Nī. Ṭī. 1.1).
Manodiṭṭhīhi pariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārapaṭibaddhā, tasmā taddīpakavacaneneva ete mayā dhammā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhāti imamatthaṃ pakāsetīti vuttaṃ ‘‘evanti ca…pe… dīpetī’’ti tattha dhammāti pariyattidhammā.
The repeatedly contemplating and thoroughly comprehending of the Pariyatti Dhamma through mental discernment (mano-diṭṭhi) is particularly bound to attention (manasikāra); therefore, it is said that by the very word indicating this, the meaning "these Dhammas have been contemplated by me mentally and thoroughly comprehended by wisdom" is declared, as in ‘‘evanti ca…pe… dīpetī’’ (and thus…indicates); in that, dhammā refers to the Pariyatti Dhamma.
Sự quán xét và thấu hiểu đúng đắn các pháp Paṭiyatti bằng tâm và kiến giải đặc biệt gắn liền với sự tác ý. Do đó, với lời làm sáng tỏ điều đó, ngài nói lên ý nghĩa này: ‘‘Những pháp này do tôi đã quán xét bằng tâm và đã thấu hiểu đúng đắn bằng kiến giải’’. Ở đây, dhammā (các pháp) là các pháp Paṭiyatti.
Manasānupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakāva ettha anusandhayo’’tiādibhedena manasā anupekkhitā.
Manasānupekkhitā (mentally contemplated) means contemplated mentally, through distinctions such as: “Here, morality is taught; here, concentration; here, wisdom; such and such are the connections here.”
Manasānupekkhitā (đã quán xét bằng tâm) nghĩa là đã quán xét bằng tâm theo các loại như: ‘‘Ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ, chỉ có bấy nhiêu sự liên kết ở đây’’, v.v.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhantisaṅkhātāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthāpetvā paṭividdhā.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhā (thoroughly comprehended by wisdom) means thoroughly penetrated, by defining the material and immaterial phenomena mentioned therein as “this is form, form is of such and such a measure,” and so on, by means of wisdom (diṭṭhi) known as analytical insight (nijjhānakkhanti) or knowledge of comprehension (ñātapariññā).
Diṭṭhiyā suppaṭividdhā (đã thấu hiểu đúng đắn bằng kiến giải) nghĩa là đã phân biệt rõ ràng các pháp sắc và vô sắc được nói đến ở đó là ‘‘đây là sắc, sắc có bấy nhiêu’’ v.v., rồi thấu hiểu bằng kiến giải được gọi là Nijjhānakkhanti (sự chấp nhận quán xét) hoặc Ñātapariññā (sự hiểu biết đầy đủ).
Savanadhāraṇavacīparicariyā ca pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhāraṇapaṭibaddhā, tasmā taddīpakavacaneneva bahū mayā dhammā sutā dhātā vacasā paricitāti imamatthaṃ pakāsetīti vuttaṃ ‘‘sutanti idaṃ…pe… dīpetī’’ti.
And listening, retaining, and oral recitation of the Pariyatti Dhamma are particularly bound to attentive listening; therefore, it is said that by the very word indicating this, the meaning "many Dhammas have been heard by me, retained, and orally recited" is declared, as in ‘‘sutanti idaṃ…pe… dīpetī’’ (This heard…indicates).
Sự lắng nghe, ghi nhớ và thực hành bằng lời nói đối với các pháp Paṭiyatti đặc biệt gắn liền với sự chú tâm lắng nghe và ghi nhớ. Do đó, với lời làm sáng tỏ điều đó, ngài nói lên ý nghĩa này: ‘‘Nhiều pháp do tôi đã nghe, đã ghi nhớ, đã thực hành bằng lời nói’’. Vì vậy, ngài nói ‘‘sutanti idaṃ…pe… dīpetī’’ (đã nghe điều này...v.v... làm sáng tỏ).
Tattha sutāti sotadvārānusārena viññātā.
In that, sutā (heard) means understood through the ear-door.
Ở đó, sutā (đã nghe) nghĩa là đã được biết thông qua cửa tai.
Dhātāti suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya manasi suppatiṭṭhitabhāvasādhanena upadhāritā.
Dhātā (retained) means held firmly in mind, like lion’s fat placed in a golden vessel, by establishing their well-established nature in the mind.
Dhātā (đã ghi nhớ) nghĩa là đã được giữ gìn bằng cách làm cho chúng đứng vững trong tâm, như dầu sư tử được đựng trong chén vàng.
Vacasā paricitāti paguṇatāsampādanena vācāya paricitā sajjhāyitā.
Vacasā paricitā (orally recited) means accustomed to and chanted by speech, by bringing about proficiency.
Vacasā paricitā (đã thực hành bằng lời nói) nghĩa là đã được thực hành bằng lời nói, đã được tụng đọc, bằng cách làm cho chúng trở nên thuần thục.
Idāni pakāsetabbatthadvayadīpakena yathāvuttasaddadvayena vibhāvetabbamatthaṃ vibhāvento ‘‘tadubhayenapī’’tiādimāha.
Now, revealing the meaning to be revealed by the two words previously mentioned, which indicate the two meanings to be revealed, he states, beginning with ‘‘tadubhayenapī’’ (by both of these).
Giờ đây, khi làm rõ ý nghĩa cần được làm rõ bằng hai từ đã nói trên, làm sáng tỏ hai loại ý nghĩa cần được làm sáng tỏ, ngài nói ‘‘tadubhayenapī’’ (bằng cả hai điều đó), v.v.
Tattha tadubhayenāti purimanaye, pacchimanaye ca yathāvuttassa pakāsetabbassatthassa pakāsakena tena dubbidhena saddena.
In that, tadubhayenā (by both of these) means by these two kinds of words, as previously stated, which reveal the meaning to be revealed, both in the former method and in the latter method.
Ở đó, tadubhayenā (bằng cả hai điều đó) nghĩa là bằng hai loại từ đó (tức là từ "evaṃ" và "suta") đã làm sáng tỏ ý nghĩa cần được làm sáng tỏ theo cách trước và cách sau.
Atthabyañjanapāripūriṃ dīpentoti ādarajananassa kāraṇavacanaṃ.
Atthabyañjanapāripūriṃ dīpento (showing the completeness of meaning and expression) is a statement that generates respect.
Atthabyañjanapāripūriṃ dīpento (làm sáng tỏ sự đầy đủ của ý nghĩa và văn tự) là lời nói về nguyên nhân để tạo ra sự kính trọng.
Tadeva kāraṇaṃ byatirekena vivarati, yuttiyā vā daḷhaṃ karoti ‘‘atthabyañjanaparipuṇṇañhī’’tiādinā.
He elaborates on that very reason by contrast, or he strengthens it by reasoning, beginning with ‘‘atthabyañjanaparipuṇṇañhī’’ (for that which is complete in meaning and expression).
Ngài giải thích nguyên nhân đó một cách phủ định, hoặc củng cố nó bằng lý lẽ, với câu ‘‘atthabyañjanaparipuṇṇañhī’’ (vì nó đầy đủ ý nghĩa và văn tự), v.v.
Asuṇantoti cettha lakkhaṇe, hetumhi vā anta-saddo.
In asuṇanto (not hearing), the anta-suffix is in the sense of a characteristic or a cause.
Ở đây, trong từ asuṇanto (không nghe), hậu tố "anta" có nghĩa là đặc điểm hoặc nguyên nhân.
Mahatā hitāti mahantato hitasmā.
Mahatā hitā (from great benefit) means from great and beneficial things.
Mahatā hitā (từ lợi ích lớn) nghĩa là từ lợi ích to lớn.
Paribāhiroti sabbato bhāgena bāhiro.
Paribāhiro (excluded) means completely excluded.
Paribāhiro (ở bên ngoài hoàn toàn) nghĩa là hoàn toàn ở bên ngoài.
Etena pana vibhāvetabbatthadīpakena saddadvayena anubhāvetabbatthamanubhāvento ‘‘evaṃ me sutanti iminā’’tiādimāha.
Furthermore, revealing the meaning to be realized by these two words which clarify the meaning to be made clear, he states, beginning with ‘‘evaṃ me sutanti iminā’’ (Thus have I heard).
Với hai từ làm sáng tỏ ý nghĩa cần được làm rõ này, khi làm cho ý nghĩa cần được cảm nhận trở nên rõ ràng, ngài nói ‘‘evaṃ me sutanti iminā’’ (như vầy tôi đã nghe điều này), v.v.
Pubbe visuṃ visuṃ atthe yojitāyeva ete saddā idha ekassevānubhāvatthassa anubhāvakabhāvena gahitāti ñāpetuṃ ‘‘sakalenā’’ti vuttaṃ.
It is said ‘‘sakalenā’’ (by the whole) to indicate that these words, which were previously used for individual meanings, are here taken as indicating one single meaning to be realized.
Để làm rõ rằng những từ này, vốn đã được áp dụng cho các ý nghĩa riêng biệt trước đây, giờ đây được hiểu là làm cho một ý nghĩa duy nhất trở nên rõ ràng, ngài đã nói ‘‘sakalenā’’ (toàn bộ).
Kāmañca me-saddo imasmiṃ ṭhāne pubbena yojito, tadapekkhānaṃ pana evaṃ-sadda suta-saddānaṃ sahacaraṇato, avinābhāvato ca tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Although the word me (by me) is not directly connected in this context in the previous sense, it should be understood that it is stated thus due to the association and inseparability of the evaṃ-word and suta-word, which refer to it.
Mặc dù từ "me" (của tôi) không được kết nối ở đây trước đó, nhưng do sự đồng hành và không thể tách rời của các từ "evaṃ" và "suta" với nó, nên điều đó được nói như vậy – điều này cần được thấy.
Tathāgatappaveditanti tathāgatena pakārato viditaṃ, bhāsitaṃ vā.
Tathāgatappavedita (proclaimed by the Tathāgata) means made known or spoken by the Tathāgata in various ways.
Tathāgatappavedita (được Như Lai thuyết giảng) nghĩa là được Như Lai biết rõ theo cách thức hoặc được thuyết giảng.
Attano adahantoti attani ‘‘mameda’’nti aṭṭhapento.
Attano adahanto (not assigning to oneself) means not establishing it in oneself as “this is mine.”
Attano adahanto (không cho là của mình) nghĩa là không đặt vào mình rằng ‘‘điều này là của tôi’’.
Bhummatthe cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this is the possessive case in the locative sense.
Và đây là cách nói của sở hữu cách (sāmivacanaṃ) trong ý nghĩa vị trí (bhummatthe).
Asappurisabhūminti asappurisavisayaṃ, so ca atthato apakataññutāsaṅkhātā ‘‘idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) evaṃ mahācoradīpakena bhagavatā vuttā anariyavohārāvatthā, tathā cāha ‘‘tathāgata…pe… adahanto’’ti.
Asappurisabhūmi (the state of an ignoble person) means the domain of an ignoble person, which, in essence, is the condition of an ignoble utterance described by the Blessed One as "a certain wicked monk here, having learned the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, assigns it to himself," thus indicating a great thief. And so it is said: ‘‘tathāgata…pe… adahanto’’ (Tathāgata…not assigning).
Asappurisabhūmiṃ (cảnh giới của kẻ bất thiện) là cảnh giới của những người không phải là thiện nhân. Và điều đó, về mặt ý nghĩa, là trạng thái của lời nói không cao thượng được Đức Phật nói đến bằng cách ví với kẻ trộm lớn: ‘‘Ở đây, một số tỳ khưu xấu xa sau khi học Pháp và Luật do Như Lai thuyết giảng, lại cho là của mình’’; và ngài cũng nói như vậy: ‘‘tathāgata…pe… adahanto’’ (Như Lai...v.v... không cho là của mình).
Hutvāti cettha seso.
And here, hutvā (having been) is understood as the omitted word.
Ở đây, từ "hutvā" (đã trở thành) bị lược bỏ.
Tathā sāvakattaṃ paṭijānantoti sappurisabhūmiokkamanasarūpakathanaṃ.
Similarly, sāvakattaṃ paṭijānanto (declaring oneself a disciple) is a statement describing the nature of entering the state of a noble person.
Tương tự, sāvakattaṃ paṭijānanto (xác nhận mình là đệ tử) là lời nói về bản chất của việc bước vào cảnh giới của thiện nhân.
Nanu ca ānandattherassa ‘‘mametaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmisamatikkamādivacanaṃ niratthakaṃ siyāti?
Surely, the statement about surpassing the ignoble state, etc., would be meaningless, since there was no conceit in Venerable Ānanda as “this is my word,” nor any doubt in Venerable Mahākassapa and others at that time?
Chẳng phải lời nói về việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., sẽ vô nghĩa sao, vì Trưởng lão Ānanda không có sự kiêu mạn ‘‘lời này là của tôi’’, và các Trưởng lão Mahākassapa, v.v., cũng không có sự nghi ngờ đó?
Nayidamevaṃ ‘‘evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho anubhāvitoti atthasseva dassanato.
This is not so; for in saying ‘‘evaṃ me sutaṃ’’ (thus have I heard), this meaning is also conveyed, as it merely declares the meaning.
Không phải vậy, vì khi nói ‘‘evaṃ me sutaṃ’’ (như vầy tôi đã nghe), ý nghĩa này cũng được cảm nhận, và chỉ là sự trình bày ý nghĩa.
Tena hi anubhāvetabbamatthaṃyeva tathā dasseti, na pana ānandattherassa adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya sambhavanti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
Therefore, it is to be concluded that it only indicates the meaning to be realized in that way, and that Venerable Ānanda had no conceit, nor did Venerable Mahākassapa and others have any doubt regarding it.
Do đó, cần phải kết luận rằng chỉ ý nghĩa cần được cảm nhận mới được trình bày như vậy, chứ không phải sự kiêu mạn của Trưởng lão Ānanda hay sự nghi ngờ của các Trưởng lão Mahākassapa, v.v., là có thể xảy ra.
Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacanaṃ, tasmā edisī codanā anavakāsā’’ti vadanti.
Some say that such a statement is made out of consideration for the thoughts of the devas, and therefore such a challenge is baseless.
Một số người nói rằng: ‘‘Lời nói đó là để đáp lại suy nghĩ của các chư thiên, do đó, sự chất vấn như vậy là không có cơ sở.’’
Tasmiṃ kira samaye ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘bhagavā ca parinibbuto, ayañcāyasmā ānando desanākusalo, idāni dhammaṃ deseti, sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā, cūḷapituputto ca, kiṃ nu kho so sayaṃ sacchikataṃ dhammaṃ deseti, udāhu bhagavatoyeva vacanaṃ yathāsuta’’nti, tesameva cetoparivitakkamaññāya tadabhipariharaṇatthaṃ asappurisabhūmisamatikkamanādiattho anubhāvitoti.
At that time, it is said, a certain thought arose in the minds of some devas: "The Blessed One has attained Parinibbāna, and this Venerable Ānanda is skilled in expounding the Dhamma; now he teaches the Dhamma. He is born of the Sākiya clan, the Buddha's brother, and also the son of his paternal uncle. Does he teach the Dhamma that he himself has realized, or does he teach the Buddha's words exactly as he heard them?" To discern the thoughts of these devas and to dispel their misconception, the meaning of surpassing the ignoble state, and so on, was conveyed.
Vào thời điểm đó, một số chư thiên đã nảy sinh suy nghĩ trong tâm rằng: ‘‘Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và Tôn giả Ānanda này là người khéo léo trong việc thuyết giảng, bây giờ ngài đang thuyết giảng Pháp. Ngài là người thuộc dòng dõi Sakya, là anh em của Như Lai, và là con của chú. Phải chăng ngài thuyết giảng Pháp mà ngài tự mình chứng ngộ, hay chỉ là lời của Đức Thế Tôn như ngài đã nghe?’’ Để biết được suy nghĩ đó của các chư thiên và để loại bỏ nó, ý nghĩa về việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., đã được trình bày.
Sāyeva yathāvuttā anariyavohārāvatthā asaddhammo, tadavatthānokkamanasaṅkhātā ca sāvakattapaṭijānanā saddhammo. Evaṃ sati pariyāyantarena purimatthameva dassetīti gahetabbaṃ.
That very state of ignoble speech, as described, is asaddhamma (ignoble Dhamma); and the acknowledgment of being a disciple, which is the non-entry into that state, is saddhamma (noble Dhamma). When this is so, it should be understood that it presents the same previous meaning by another method.
Chính trạng thái phi Thánh ngôn đã được nói đến như trên là phi Chánh pháp (asaddhamma), và việc tuyên bố là đệ tử, tức là không đi vào trạng thái đó, là Chánh pháp (saddhamma). Khi đã như vậy, nên hiểu rằng đây là cách khác để chỉ rõ ý nghĩa trước đó.
Apica kuhanalapanādivasena pavatto akusalarāsi asaddhammo, tabbirahitabhāvo ca saddhammo. ‘‘Kevala’’ntiādināpi vuttassevatthassa pariyāyantarena dassanaṃ, yathāvuttāya anariyavohārāvatthāya parimoceti. Sāvakattaṃ paṭijānanena satthāraṃ apadisatīti attho.
Moreover, the accumulation of unwholesome deeds arisen from deception, flattery, and so forth is asaddhamma, and the state of being free from that is saddhamma. By "kevala" and so forth, it is also a presentation of the same meaning by another method, as explained, it releases one from the state of ignoble speech. The meaning is that by acknowledging discipleship, one refers to the Teacher.
Hơn nữa, khối bất thiện phát sinh do sự giả dối, nịnh hót, v.v., là phi Chánh pháp; và trạng thái không có những điều đó là Chánh pháp. Với câu “Kevala” (hoàn toàn) v.v., cũng là cách khác để chỉ rõ ý nghĩa đã được nói đến, giải thoát khỏi trạng thái phi Thánh ngôn đã được nói đến. Có nghĩa là, bằng cách tuyên bố là đệ tử, chỉ rõ Bậc Đạo Sư.
Apica satthukappādikiriyato attānaṃ parimoceti takkiriyāsaṅkāya sambhavato.
Furthermore, one releases oneself from such actions as assuming the role of the Teacher, as there is the possibility of such an assumption.
Hơn nữa, giải thoát tự thân khỏi hành động tưởng mình là Bậc Đạo Sư, v.v., vì có thể phát sinh sự nghi ngờ về hành động đó.
‘‘Satthu bhagavatoyeva vacanaṃ mayāsuta’’nti satthāraṃ apadisatīti atthantaramanubhāvanaṃ hoti.
The meaning of referring to the Teacher by saying, "This word was heard by me from the Buddha, the Teacher Himself," is the perception of another meaning.
Có một ý nghĩa khác được suy diễn là: “Lời này do chính Đức Thế Tôn, Bậc Đạo Sư, đã được tôi nghe”, có nghĩa là chỉ rõ Bậc Đạo Sư.
‘‘Jinavacana’’ntiādipi pariyāyantaradassanaṃ, atthantaramanubhāvanameva vā.
Similarly, "jinavacana" and so forth is also a presentation of another method, or indeed, the perception of another meaning.
Câu “Jinavacana” (lời của Đức Phật) v.v., cũng là cách khác để chỉ rõ ý nghĩa, hoặc chỉ là sự suy diễn một ý nghĩa khác.
Appetīti nidasseti.
Appeti means to illustrate.
Appetīti (nó đặt vào) có nghĩa là chỉ ra.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammoyeva netti tathā.
That which guides beings appropriately towards benefits in this life, benefits in future lives, and ultimate truth, is netti (guidance); Dhamma itself is netti, in that way.
Pháp dẫn dắt chúng sinh đến các lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng một cách thích đáng, nên Pháp đó là Netti (sự dẫn dắt); chính Pháp là Netti như vậy.
Vuttanayena cettha ubhayathā adhippāyo veditabbo.
Here, the intention should be understood in both ways, as explained.
Ở đây, ý nghĩa nên được hiểu theo cả hai cách như đã nói.
Aparampi anubhāvetabbamatthamanubhāveti ‘‘apicā’’tiādinā.
He further expounds another matter to be perceived with "apicā" and so forth.
Với câu “Apicā” (hơn nữa) v.v., trình bày thêm một ý nghĩa cần được suy diễn.
Tattha uppāditabhāvatanti desanāvasena pavattitabhāvaṃ.
There, uppāditabhāvata means the state of being propagated through teaching.
Trong đó, uppāditabhāvataṃ (trạng thái đã được phát sinh) là trạng thái đã được trình bày dưới hình thức thuyết giảng.
Purimavacanaṃ vivarantoti bhagavatā desitavasena purimataraṃ saṃvijjamānaṃ bhagavatā vacanameva uttāniṃ karonto, idaṃ vacananti sambandho.
Purimavacanaṃ vivaranto means clarifying the very word previously existing and taught by the Blessed One, this is the connection with "this word."
Purimavacanaṃ vivaranto (giải thích lời trước) có nghĩa là làm sáng tỏ chính lời của Đức Thế Tôn đã có từ trước theo cách được Đức Thế Tôn thuyết giảng, và lời này có liên quan.
Catūhi vesārajjañāṇehi visāradassa, visāradahetubhūtacatuvesārajjañāṇasampannassa vā.
Of one who is fearless with the four fearlessness-knowledges, or endowed with the four fearlessness-knowledges which are the cause of fearlessness.
Của bậc vô úy với bốn trí vô úy, hoặc của bậc đầy đủ bốn trí vô úy là nguyên nhân của sự vô úy.
Dasañāṇabaladharassa.
Of one who holds the ten powers of knowledge.
Của bậc nắm giữ mười lực trí.
Sammāsambuddhabhāvasaṅkhāte uttamaṭṭhāne ṭhitassa, usabhassa idanti vā atthena āsabhasaṅkhāte akampanasabhāvabhūte ṭhāne ṭhitassa.
Of one who stands in the supreme state, which is called Sammāsambuddhahood; or by the meaning of "this belongs to a bull," of one who stands in the unshakable state called Āsabha.
Của bậc an trú ở vị trí tối thượng, tức là trạng thái Chánh Đẳng Giác, hoặc của bậc an trú ở vị trí bất động, tức là trạng thái Āsabha (Tối thượng), theo nghĩa “của con bò chúa”.
‘‘Evameva kho bhikkhave, yadā tathāgato loke uppajjati…pe… so dhammaṃ desetī’’tiādinā (a. ni. 4.33) sīhopamasuttādīsu āgatena anekanayena sīhanādanadino.
One who utters the lion's roar in various ways, as found in the Sīhopama Sutta and others, stating, "Even so, bhikkhus, when a Tathāgata arises in the world... he teaches the Dhamma."
Của bậc phát ra tiếng rống sư tử bằng nhiều cách khác nhau, như đã nói trong các kinh Sīhopama (ví dụ sư tử) v.v., với câu: “Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai xuất hiện trên đời… (v.v.)… Ngài thuyết giảng Pháp.” (A. Ni. 4.33).
Sabbasattesu, sabbasattānaṃ vā uttamassa.
Of one who is supreme among all beings, or superior to all beings.
Của bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh, hoặc của tất cả chúng sinh.
Na cettha niddhāraṇalakkhaṇābhāvato niddhāraṇavasena samāso.
And here, there is no compound in the sense of 'niddhāraṇa' due to the absence of the characteristic of 'niddhāraṇa'.
Ở đây, không có sự hợp từ theo nghĩa xác định, vì không có đặc tính xác định.
Sabbattha hi sakkataganthesu, sāsanaganthesu ca evameva vuttaṃ.
Indeed, it is stated in this very way in all Sanskrit texts and canonical texts.
Thật vậy, ở khắp mọi nơi, trong các kinh điển tiếng Phạn và kinh điển giáo pháp, đều nói như vậy.
Dhammena sattānamissarassa.
Of one who is lord of beings through the Dhamma.
Của bậc làm chủ chúng sinh bằng Pháp.
Dhammasseva issarassa taduppādanavasenātipi vadanti.
They also say, of one who is Lord of the Dhamma itself through its generation (or teaching).
Cũng có người nói rằng: "Của bậc làm chủ Pháp, theo cách phát sinh Pháp đó."
Sesapadadvayaṃ tassevatthassa pariyāyantaradīpanaṃ.
The remaining two words are another way of indicating the same meaning.
Hai từ còn lại là cách khác để chỉ rõ ý nghĩa đó.
Dhammena lokassa padīpamiva bhūtassa, taduppādakabhāvena vā dhammasaṅkhātapadīpasampannassa.
Of one who is like a lamp to the world by means of the Dhamma, or one who is endowed with the lamp called Dhamma through its production.
Của bậc đã trở thành như ngọn đèn cho thế gian bằng Pháp, hoặc của bậc đầy đủ ngọn đèn gọi là Pháp, do có khả năng phát sinh Pháp đó.
‘‘Dhammakāyoti bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (dī. ni. 3.118) hi vuttaṃ.
For it is said, "Bhikkhus, 'Dhammakāya' is an appellation for the Tathāgata."
Thật vậy, đã nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, Dhammakāya (Pháp thân) là tên gọi của Như Lai.” (Dī. Ni. 3.118).
Dhammena lokapaṭisaraṇabhūtassa, dhammasaṅkhātena vā paṭisaraṇena sampannassa.
Of one who is a refuge for the world by means of the Dhamma, or one who is endowed with the refuge called Dhamma.
Của bậc là nơi nương tựa cho thế gian bằng Pháp, hoặc của bậc đầy đủ nơi nương tựa gọi là Pháp.
‘‘Yaṃnūnāhaṃ…pe… tameva dhammaṃ sakkatvā garuṃ katvā mānetvā pūjetvā upanissāya vihareyya’’nti (a. ni. 4.21; saṃ. ni. 1.173) hi vuttaṃ.
For it is said, "What if I... revering, respecting, honoring, and worshipping that very Dhamma, would dwell relying on it?"
Thật vậy, đã nói rằng: “Ước gì tôi… (v.v.)… nương tựa vào chính Pháp đó, tôn kính, trân trọng, cung kính, cúng dường và an trú.” (A. Ni. 4.21; Saṃ. Ni. 1.173).
Saddhindriyādisaddhammasaṅkhātassa varacakkassa pavattino, saddhammānametassa vā āṇācakkavarassa pavattino sammāsambuddhassa tassa bhagavato idaṃ vacanaṃ sammukhāva mayā paṭiggahitanti yojetabbaṃ.
It should be connected thus: "This word of that Blessed One, the Sammāsambuddha, who is the promulgator of the supreme Wheel, which is the noble Dhamma consisting of the faculty of faith and so forth, or who is the promulgator of this supreme Wheel of authority of the noble Dhammas (of the Buddhas and other noble ones), was received by me directly."
Nên kết nối câu này như sau: "Lời này của Đức Chánh Đẳng Giác, bậc Thế Tôn đó, bậc vận hành bánh xe tối thượng của các thiện pháp như tín căn, v.v., hoặc bậc vận hành bánh xe quyền uy tối thượng của các thiện pháp của chư Phật, đã được tôi tiếp nhận trực tiếp."
Byañjaneti padasamudāyabhūte vākye.
Byañjane means in the sentence, which is a collection of words.
Byañjane (trong văn tự) có nghĩa là trong câu, là tập hợp các từ.
Kaṅkhā vā vimati vāti ettha daḷhataraṃ niviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā. Nātisaṃsappanaṃ matibhedamattaṃ vimati.
In kaṅkhā vā vimati vā (doubt or perplexity), kaṅkhā is firmly established perplexity. Vimati is merely a slight difference of opinion, not overly wavering.
Trong câu Kaṅkhā vā vimati vā (hoài nghi hay do dự), kaṅkhā là sự nghi ngờ đã ăn sâu hơn. Vimati chỉ là sự phân vân không quá sâu sắc.
Sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayāti tathā akattabbabhāvakāraṇavacanaṃ.
"This was received by me directly" is a statement of the reason why something should not be done in that manner.
Sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā (điều này đã được tôi tiếp nhận trực tiếp) là lời nói về lý do không nên làm như vậy.
Attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimavacanaṃ vivarantoti pana assaddhiyavināsanassa, saddhāsampadamuppādanassa ca kāraṇavacanaṃ.
However, "attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimavacanaṃ vivaranto" (not acknowledging the state of having produced it oneself, but clarifying the previous statement) is a statement of the reason for the destruction of lack of faith and the generation of the perfection of faith.
Tuy nhiên, câu Attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimavacanaṃ vivaranto (không thừa nhận sự phát sinh của chính mình, giải thích lời trước) là lời nói về nguyên nhân của việc tiêu diệt sự bất tín và phát sinh sự đầy đủ của tín tâm.
‘‘Teneta’’ntiādinā yathāvuttamevatthaṃ udānavasena dasseti.
By "Teneta" and so forth, he presents the same meaning as described, in the manner of an udāna (inspired utterance).
Với câu “Teneta” (do đó) v.v., chỉ rõ ý nghĩa đã nói đến dưới hình thức Udāna.
Eka-saddo pana aññaseṭṭhāsahāyasaṅkhyādīsu dissati.
The word "eka" (one), however, is seen in meanings such as 'another', 'supreme', 'solitary', 'number', and so forth.
Từ eka (một) được thấy trong các ý nghĩa như khác, tối thượng, không có bạn đồng hành, số lượng, v.v.
Tathā hesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27) aññatthe dissati, ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11) seṭṭhe, ‘‘ekovūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405; dī. ni. 2.215; ma. ni. 1.80; saṃ. ni. 3.63; vibha. 4.445) asahāye, ‘‘ekova kho bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) saṅkhyāyaṃ, idhāpi saṅkhyāyamevāti dassento āha ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti (itivu. aṭṭha. 1; dī. ni. ṭī. 1.paribbājakakathāvaṇṇanā) ekoyevesa samayo, na dve vā tayo vāti ūnādhikābhāvena gaṇanassa paricchedaniddeso ekanti ayaṃ saddoti attho, tena kassa paricchindananti anuyoge sati ‘‘samaya’’nti vuttanti dassento āha ‘‘samayanti paricchinnaniddeso’’ti.
Thus, this word "eka" is seen in the sense of 'another' in passages such as, "'The self and the world are eternal; only this is true, all else is false,' thus some declare." In passages like "cetaso ekodibhāva" (one-pointedness of mind), it is seen in the sense of 'supreme'. In passages like "eko vūpakaṭṭho" (one who has withdrawn), it is seen in the sense of 'solitary'. In passages like, "Bhikkhus, there is indeed only one moment and one opportunity for living the holy life," it is seen in the sense of 'number'. Here too, indicating that it is in the sense of 'number' alone, he says, "ekaṃ means a designation for the demarcation of number." The meaning is that this word "ekaṃ" is a designation for the demarcation of number without deficiency or excess, as in "this is only one occasion, not two or three." Then, if one asks, "What is demarcated by that?" he says, indicating that it is the "occasion" that is referred to, "samayaṃ means a designated demarcation."
Thật vậy, từ này được thấy với ý nghĩa khác trong các câu như: “Một số người tuyên bố rằng: ‘Tự ngã và thế gian là thường còn, chỉ điều này là chân lý, những điều khác là vô nghĩa’” (Ma. Ni. 3.27); với ý nghĩa tối thượng trong các câu như: “Sự nhất tâm của tâm” (Dī. Ni. 1.228; Pārā. 11); với ý nghĩa không có bạn đồng hành trong các câu như: “Một mình ẩn dật” (Dī. Ni. 1.405; Dī. Ni. 2.215; Ma. Ni. 1.80; Saṃ. Ni. 3.63; Vibha. 4.445); với ý nghĩa số lượng trong các câu như: “Này các Tỳ-khưu, chỉ có một khoảnh khắc, một thời điểm để sống Phạm hạnh” (A. Ni. 8.29). Ở đây cũng vậy, để chỉ rõ rằng nó có ý nghĩa số lượng, nên đã nói: “Ekaṃ là sự chỉ định phân định số lượng” (Itivu. Aṭṭha. 1; Dī. Ni. Ṭī. 1. Paribbājakakathāvaṇṇanā). Có nghĩa là, thời điểm này chỉ là một, không phải hai hay ba, là sự chỉ định phân định số lượng mà không có sự thiếu hụt hay dư thừa. Khi có câu hỏi: “Phân định cái gì?”, thì đã nói “Samayaṃ là sự chỉ định đã được phân định” để chỉ rõ rằng đó là thời điểm.
Evaṃ paricchedaparicchinnavasena vuttepi ‘‘ayaṃ nāma samayo’’ti sarūpato aniyamitattā aniyamitavacanamevāti dasseti ‘‘ekaṃ…pe….
Even though stated in terms of a demarcation and that which is demarcated, he shows that it is simply an indeterminate statement because it is not specifically defined by its own nature as "this is such and such an occasion," by this "ekaṃ...pe...
Ngay cả khi đã nói theo cách phân định và đã được phân định như vậy, vì nó không được xác định rõ ràng về bản chất là “thời điểm nào”, nên nó chỉ là một lời nói không xác định, điều này được chỉ rõ bởi câu “Ekaṃ… (v.v.)…”
dīpana’’nti iminā.
dīpanaṃ".
dīpana (sự chỉ rõ) này.
Idāni samayasaddassa anekatthavuttitaṃ atthuddhāravasena dassetvā idhādhippetamatthaṃ niyamento ‘‘tatthā’’tiādimāha.
Now, having shown the manifold meanings of the word "samaya" through extraction of meanings, and desiring to fix the intended meaning here, he says "tatthā" and so forth.
Bây giờ, sau khi chỉ ra rằng từ samaya có nhiều nghĩa thông qua việc trích dẫn ý nghĩa, và để xác định ý nghĩa được mong muốn ở đây,* nói "tatthā" (tại đó) và tiếp theo.
Tatthāti tasmiṃ ‘‘ekaṃ samaya’’nti padadvaye, samabhiniviṭṭho samaya saddoti sambandho.
Tattha means: the word "samaya" is fully encompassed within those two words, "ekaṃ samaya"; this is the connection to be made.
Tatthā (tại đó) có nghĩa là trong hai từ "ekaṃ samayaṃ" (một thời), từ samaya được bao hàm một cách chính xác.
Na pana dissatīti tesvekasmiṃyeva atthe idha pavattanato.
But it is not seen (to be connected thus). Why? Because here it occurs in only one of those meanings.
Nhưng nó không xuất hiện, điều đó không liên quan, vì ở đây nó chỉ được dùng trong một nghĩa duy nhất trong số các nghĩa đó.
Samavāyeti paccayasāmaggiyaṃ, kāraṇasamavāyeti attho.
Samavāye means: in the combination of conditions, that is, in the combination of causes.
Samavāye (trong sự hòa hợp) có nghĩa là sự hòa hợp của các điều kiện, tức là sự hòa hợp của các nguyên nhân.
Khaṇeti okāse.
Khaṇe means: in the sense of opportunity.
Khaṇe (trong khoảnh khắc) có nghĩa là cơ hội.
Hetudiṭṭhīsūti hetumhi ceva laddhiyañca.
Hetudiṭṭhīsu means: in both cause and view.
Hetudiṭṭhīsu (trong nguyên nhân và quan điểm) có nghĩa là trong nguyên nhân và trong quan điểm.
Assāti samayasaddassa.
Assā refers to the word samaya.
Assā (của nó) có nghĩa là của từ samaya.
Kālañca samayañca upādāyāti ettha kālo nāma upasaṅkamanassa yuttakālo.
In the phrase kālañca samayañca upādāyā, kāla is the appropriate time for approach.
Trong câu Kālañca samayañca upādāyā (nương vào thời và dịp), kāla (thời) là thời điểm thích hợp để đến.
Samayo nāma tasseva paccayasāmaggī, atthato pana tadanurūpasarīrabalañceva tappaccayaparissayābhāvo ca.
Samaya is the concurrence of conditions for that same (appropriate) time, but in meaning, it is both the suitable bodily strength and the absence of dangers dependent on that condition.
Samaya (dịp) là sự hòa hợp của các điều kiện cho chính thời điểm đó, nhưng về ý nghĩa thì đó là sức mạnh thể chất phù hợp và sự vắng mặt của những chướng ngại liên quan.
Upādānaṃ nāma ñāṇena tesaṃ gahaṇaṃ, tasmā yathāvuttaṃ kālañca samayañca paññāya gahetvā upadhāretvāti attho.
Upādāna is the apprehension of those (conditions) by wisdom; therefore, the meaning is, having taken and pondered with wisdom the aforementioned time and concurrence of conditions.
Upādānaṃ (nương vào) là sự nắm giữ chúng bằng trí tuệ. Do đó, ý nghĩa là nắm giữ và suy xét thời điểm đã nói và sự hòa hợp của các điều kiện bằng trí tuệ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – sace amhākaṃ sve gamanassa yuttakālo bhavissati, kāye balamattā ca pharissati, gamanapaccayā ca añño aphāsuvihāro na bhavissati, athetaṃ kālañca gamanakāraṇasamavāyasaṅkhātaṃ samayañca upadhāretvā appeva nāma svepi āgaccheyyāmāti.
This is what is meant: "If tomorrow is the appropriate time for us to go, and if there is sufficient bodily strength, and if no other discomfort arises due to the journey, then, having considered this time and the concurrence of conditions, which is the cause of the journey, we may perhaps go tomorrow."
Điều này có nghĩa là: nếu ngày mai là thời điểm thích hợp để chúng ta đi, và có đủ sức mạnh trong cơ thể, và không có chướng ngại nào khác gây khó chịu do việc đi lại, thì sau khi suy xét thời điểm đó và dịp, tức là sự hòa hợp của các điều kiện cho việc đi lại, có lẽ chúng ta sẽ đến vào ngày mai.
Khaṇoti okāso.
Khaṇa means opportunity.
Khaṇo (khoảnh khắc) có nghĩa là cơ hội.
Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā.
Indeed, the appearance of a Tathāgata and so forth is an opportunity for the path and the holy life, because it is the cause for the attainment of its conditions.
Sự xuất hiện của một vị Như Lai và những điều tương tự là cơ hội cho Phạm hạnh (brahmacariya) của con đường (magga), vì đó là nguyên nhân để đạt được các điều kiện cho nó.
Khaṇo eva ca samayo.
A khaṇa is also a samaya.
Và khaṇa chính là samaya.
Yo ‘‘khaṇo’’ti ca ‘‘samayo’’ti ca vuccati, so ekovāti adhippāyo.
The intention is that what is called khaṇa and samaya is one and the same.
Ý nghĩa là điều được gọi là "khaṇa" và "samaya" là một và như nhau.
Diyaḍḍho māso seso gimhānaṃ uṇhasamayo. Vassānassa paṭhamo māso pariḷāhasamayo.
One and a half months remaining in the summer is the uṇhasamayo (hot season). The first month of the rainy season is the pariḷāhasamayo (sultry season).
Một tháng rưỡi còn lại của mùa hè là uṇhasamayo (thời nóng). Tháng đầu tiên của mùa mưa là pariḷāhasamayo (thời oi bức).
Mahāsamayoti mahāsamūho.
Mahāsamayo means a great assembly.
Mahāsamayo (đại hội) có nghĩa là một nhóm lớn.
Samāso vā esa, byāso vā.
This is either a compound (samāsa) or an uncompounded phrase (byāsa).
Đây có thể là một hợp từ (samāsa) hoặc một câu mở rộng (byāsa).
Pavuṭṭhaṃ vanaṃ pavanaṃ, tasmiṃ, kapilavatthusāmante mahāvanasaṅkhāte vanasaṇḍeti attho.
Pavuṭṭhaṃ vanaṃ pavanaṃ, tasmiṃ, kapilavatthusāmante mahāvanasaṅkhāte vanasaṇḍeti attho. means "a large forest is pavanaṁ; in that, it means in the forest grove called Mahāvana near Kapilavatthu."
Khu rừng đã phát triển là pavanaṃ (khu rừng phát triển), tức là trong khu rừng lớn được gọi là Mahāvana gần Kapilavatthu.
Samayopi khoti ettha samayoti sikkhāpadapūraṇassa hetu.
In samayopi kho, samaya refers to the reason for fulfilling the precept.
Trong câu Samayopi kho (cũng có một dịp), samayo (dịp) là nguyên nhân để hoàn thành giới luật.
Bhaddālīti tassa bhikkhussa nāmaṃ.
Bhaddālī is the name of that bhikkhu.
Bhaddālī (Bhaddāli) là tên của vị tỳ khưu đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tayā bhaddāli paṭivijjhitabbayuttakaṃ ekaṃ kāraṇaṃ atthi, tampi te na paṭividdhaṃ na sallakkhitanti.
This is what is meant: "Bhaddāli, there is one matter suitable for you to penetrate, but you have neither penetrated nor observed it."
Điều này có nghĩa là: này Bhaddāli, có một điều mà ông nên thấu hiểu, nhưng ông đã không thấu hiểu, không nhận ra điều đó.
Kiṃ taṃ kāraṇanti āha ‘‘bhagavāpi kho’’tiādi.
To the question, "What is that matter?" it states, bhagavāpi kho and so on.
Điều đó là gì?* nói "bhagavāpi kho" (Thế Tôn cũng vậy) và tiếp theo.
‘‘Uggahamāno’’tiādīsu mānoti tassa paribbājakassa pakatināmaṃ, kiñci kiñci pana sippaṃ uggahetuṃ samatthatāya ‘‘uggahamāno’’ti naṃ sañjānanti, tasmā ‘‘uggahamāno’’ti vuccati.
Among uggahamāno and so forth, māno is the natural name of that wanderer. However, people knew him as uggahamāno because of his ability to learn various skills; therefore, he is called uggahamāno.
Trong ‘‘Uggahamāno’’ (Uggahamāna) và các từ tương tự, māno (Māna) là tên thường gọi của vị du sĩ đó. Tuy nhiên, vì ông có khả năng học hỏi một số ngành nghề, người ta gọi ông là "Uggahamāna" (người học hỏi), do đó ông được gọi là "Uggahamāno".
Samaṇamuṇḍikassa putto samaṇamuṇḍikāputto. So kira devadattassa upaṭṭhāko.
The son of Samaṇamuṇḍika is samaṇamuṇḍikāputto. He was, it is said, a servant of Devadatta.
Con trai của Samaṇamuṇḍika là Samaṇamuṇḍikāputto (Samaṇamuṇḍikāputta). Nghe nói ông là người hầu cận của Devadatta.
Samayaṃ diṭṭhiṃ pakārena vadanti etthāti samayappavādako, tasmiṃ, diṭṭhippavādaketi attho.
It means diṭṭhippavādake (place where views are expounded), in that (place), they proclaim their views in various ways, therefore it is called samayappavādako.
Nơi mà họ trình bày các quan điểm (samayaṃ diṭṭhiṃ) theo nhiều cách được gọi là samayappavādako (nơi trình bày các quan điểm), tức là nơi trình bày các quan điểm (diṭṭhippavādake).
Tasmiṃ kira ṭhāne caṅkītārukkhapokkharasātippabhūtayo brāhmaṇā, nigaṇṭhācelakaparibbājakādayo ca pabbajitā sannipatitvā attano attano samayaṃ pakārena vadanti kathenti dīpenti, tasmā so ārāmo ‘‘samayappavādako’’ti vuccati.
Indeed, in that place, Brahmins such as Caṅkī, Tārukkha, and Pokkharasāti, as well as ascetics such as Nigaṇṭha, Acelaka, and Paribbājaka, would gather and expound, declare, and explain their respective doctrines in various ways. Therefore, that park is called samayappavādako.
Nghe nói tại nơi đó, các Bà la môn như Caṅkī, Tārukkhapokkharasāti, và các du sĩ như Nigaṇṭha, Acelaka, Paribbājaka v.v. đã tụ họp và trình bày, giải thích, và làm sáng tỏ các quan điểm (samaya) của riêng mình theo nhiều cách, do đó khu vườn đó được gọi là "samayappavādako".
Sveva tindukācīrasaṅkhātāya timbarūsakarukkhapantiyā parikkhittattā ‘‘tindukācīro’’ti vuccati.
That same (park) is called tindukācīro because it is surrounded by a row of Tinduka trees, which are also known as Timbarūsaka trees.
Chính khu vườn đó được bao quanh bởi một hàng cây Timbarūsaka, được gọi là Tindukācīra, nên được gọi là "tindukācīro" (Tindukācīra).
Ekā sālā etthāti ekasālako. Yasmā panettha paṭhamaṃ ekā sālā ahosi, pacchā pana mahāpuññaṃ poṭṭhapādaparibbājakaṃ nissāya bahū sālā katā, tasmā tameva paṭhamaṃ kataṃ ekaṃ sālaṃ upādāya laddhapubbanāmavasena ‘‘ekasālako’’ti vuccati.
It is called ekasālako (having one hall) because there was initially only one hall there. Later, many halls were built due to the highly meritorious wanderer Poṭṭhapāda. Therefore, it is called ekasālako based on the name it received earlier, referring to that one hall that was built first.
Nơi có một hội trường được gọi là ekasālako (có một hội trường). Vì ban đầu chỉ có một hội trường ở đó, nhưng sau đó, nhờ vị du sĩ Potṭhapāda có nhiều công đức, nhiều hội trường đã được xây dựng. Do đó, nó được gọi là "ekasālako" theo tên cũ, dựa trên hội trường đầu tiên được xây dựng.
Mallikāya nāma pasenadirañño deviyā uyyānabhūto so pupphaphalasacchanno ārāmo, tena vuttaṃ ‘‘mallikāya ārāme’’ti.
That park, filled with flowers and fruits, was a pleasure garden belonging to Mallikā, King Pasenadi's queen; hence, it is stated, mallikāya ārāme (in Mallikā’s park).
Khu vườn đó, tràn ngập hoa trái, là khu vườn của hoàng hậu Mallikā, vợ của vua Pasenadi. Do đó,* nói "mallikāya ārāme" (trong khu vườn của Mallikā).
Paṭivasatīti tasmiṃ phāsutāya vasati.
Paṭivasatī means dwelling there comfortably.
Paṭivasatī (cư ngụ) có nghĩa là cư ngụ thoải mái trong khu vườn đó.
Diṭṭhe dhammeti paccakkhe attabhāve.
Diṭṭhe dhamme means in this present existence.
Diṭṭhe dhamme (trong đời hiện tại) có nghĩa là trong thân thể hiện tại.
Atthoti vuḍḍhi.
Attha means growth.
Attho (lợi ích) có nghĩa là sự tăng trưởng.
Kammakilesavasena samparetabbato sammā pāpuṇitabbato samparāyo, paraloko, tattha niyutto samparāyiko, paralokattho.
Samparāya refers to the next world, because one must enter it by way of kamma and defilements; samparāyiko refers to that which pertains to the next world, the meaning related to the next world.
Do phải được đạt đến một cách đúng đắn theo nghiệp và phiền não,* samparāyo (đời sau) là thế giới bên kia. Điều liên quan đến thế giới bên kia là samparāyiko (lợi ích ở đời sau).
Atthābhisamayāti yathāvuttaubhayatthasaṅkhātahitapaṭilābhā.
Atthābhisamayā means the attainment of benefits, described as the two kinds of benefits mentioned.
Atthābhisamayā (do sự thấu hiểu lợi ích) là sự đạt được lợi ích, tức là cả hai loại lợi ích đã nói.
Samparāyikopi hi attho kāraṇassa nipphannattā paṭiladdho nāma hotīti taṃ atthadvayamekato katvā ‘‘atthābhisamayā’’ti vuttaṃ.
Indeed, even a benefit pertaining to the next world is considered attained because its cause has been fulfilled; therefore, those two benefits are combined and referred to as atthābhisamayā.
Thật vậy, lợi ích ở đời sau cũng được coi là đã đạt được vì nguyên nhân đã thành tựu. Do đó, hai loại lợi ích đó được gộp lại và gọi là "atthābhisamayā".
Dhiyā paññāya taṃtadatthe rāti gaṇhāti, dhī vā paññā etassatthīti dhīro.
One who, by intellect and wisdom, grasps those respective meanings, or one who possesses intellect and wisdom, is called dhīra (wise).
Người nào bằng trí tuệ (dhiyā paññāya) nắm bắt được các lợi ích đó được gọi là dhīro (người trí tuệ). Hoặc người nào có trí tuệ (dhī vā paññā etassatthīti) được gọi là dhīro.
Paṇḍā vuccati paññā.
Paṇḍā means wisdom.
Paṇḍā được gọi là trí tuệ.
Sā hi sukhumesupi atthesu paḍati gacchati, dukkhādīnaṃ vā pīḷanādiākāraṃ jānātīti paṇḍā. Tāya ito gatoti paṇḍito. Atha vā itā sañjātā paṇḍā etassa, paḍati vā ñāṇagatiyā gacchatīti paṇḍito.
Indeed, that (wisdom) reaches even subtle matters, or it discerns the nature of suffering and so forth as oppression; therefore, it is paṇḍā. One who has gone with that (wisdom) is paṇḍita. Alternatively, one who has acquired wisdom, or one who proceeds with the movement of knowledge, is paṇḍita.
Thật vậy, trí tuệ đó đi đến (paḍati gacchati) cả những điều vi tế nhất, hoặc nhận biết (jānāti) các khía cạnh như sự áp bức của khổ đau v.v. nên được gọi là paṇḍā. Người nào đã đi đến điều đó bằng trí tuệ đó được gọi là paṇḍito. Hoặc người nào có trí tuệ đã được sinh ra (itā sañjātā paṇḍā etassa), hoặc người nào đi (paḍati vā) bằng sự vận hành của trí tuệ được gọi là paṇḍito.
Sammā mānābhisamayāti mānassa sammā pahānena.
Sammā mānābhisamayā means by the right abandonment of conceit.
Sammā mānābhisamayā (do sự thấu hiểu kiêu mạn một cách đúng đắn) có nghĩa là do sự đoạn trừ kiêu mạn một cách đúng đắn.
Sammāti cettha aggamaggañāṇena samucchedappahānaṃ vuttaṃ.
Here, sammā (rightly) refers to the abandonment by cutting off through the knowledge of the supreme path (arahattamagga).
Ở đây, sammā (đúng đắn) có nghĩa là sự đoạn trừ hoàn toàn (samucchedappahānaṃ) bằng trí tuệ của con đường tối thượng (aggamaggañāṇena).
Antanti avasānaṃ.
Anta means end.
Antaṃ (cùng tột) có nghĩa là sự kết thúc.
Pīḷanaṃ taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphāritākaraṇaṃ.
Pīḷana (oppression) is harming one who possesses it, making one inactive.
Pīḷanaṃ (sự áp bức) là sự làm hại người có liên quan đến nó, sự không làm cho nó được trải rộng.
Tadeva attho tathā ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā.
That very (meaning) is attha, by changing the ttha syllable to ṭṭha (i.e., pīḷanaṭṭha).
Chính điều đó là ý nghĩa, sau khi biến âm 'ttha' thành 'ṭṭha'.
Samecca paccayehi katabhāvo saṅkhataṭṭho. Dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ santāpaṭṭho. Jarāya, maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbo vipariṇāmaṭṭho.
The state of being made by conditions, having come together, is saṅkhataṭṭho (conditioned state). Burning and tormenting, by way of suffering as suffering and so forth, is santāpaṭṭho (state of torment). That which must undergo change in two ways, by old age and by death, is vipariṇāmaṭṭho (state of alteration).
Trạng thái được tạo ra bởi các duyên, do sự hòa hợp (samecca), là saṅkhataṭṭho (trạng thái hữu vi). Sự thiêu đốt, sự đau khổ theo khía cạnh khổ khổ v.v. là santāpaṭṭho (trạng thái bị thiêu đốt). Điều phải biến đổi theo hai cách, bởi già và chết, là vipariṇāmaṭṭho (trạng thái biến hoại).
Abhisametabbo paṭivijjhitabbo abhisamayaṭṭho, pīḷanādīniyeva.
Abhisametabbo paṭivijjhitabbo means to be penetrated and understood, which are just pīḷanā and so forth.
Điều phải được thấu hiểu, phải được xuyên thấu là abhisamayaṭṭho (trạng thái cần thấu hiểu), chính là sự áp bức v.v.
Tāni hi abhisametabbabhāvena ekībhāvamupanetvā ‘‘abhisamayaṭṭho’’ti vuttāni.
Indeed, those (states), by being brought to a unified state of being penetrable, are called abhisamayaṭṭho.
Thật vậy, những điều đó được gộp lại thành một trạng thái cần được thấu hiểu và gọi là "abhisamayaṭṭho".
Abhisamayassa vā paṭivedhassa attho gocaro abhisamayaṭṭhoti tāniyeva tabbisaya-bhāvūpagamana-sāmaññato ekattena vuttāni.
Alternatively, abhisamayaṭṭho is the meaning or range of penetration (abhisamaya); those very (states) are spoken of as one, due to their common nature of becoming the object of that (penetration).
Hoặc, ý nghĩa của sự thấu hiểu, tức là đối tượng của sự xuyên thấu, là abhisamayaṭṭho. Những điều đó được nói là một vì sự tương đồng trong việc trở thành đối tượng của nó.
Ettha ca upasaggānaṃ jotakamattattā tassa tassa atthassa vācako samayasaddo evāti samayasaddassa atthuddhārepi saupasaggo abhisamayo vutto.
Here, since the prefixes merely indicate, the word samaya alone is the indicator of its respective meanings; thus, in defining the meanings of samaya, the word abhisamaya with its prefix is mentioned.
Và ở đây, vì các tiền tố chỉ là để làm rõ nghĩa, nên từ samaya tự nó là từ biểu thị ý nghĩa đó. Do đó, trong việc trích dẫn ý nghĩa của từ samaya, abhisamaya có tiền tố cũng được nói đến.
Tesu pana atthesu ayaṃ vacanattho – sahakārīkāraṇavasena sannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo.
Among those meanings, this is the etymological explanation: that which comes together, gathers, or converges, by way of co-operative causes, is samaya (concurrence/convergence).
Trong các ý nghĩa đó, ý nghĩa của từ là: điều gì hòa hợp (sameti samaveti) một cách đúng đắn (sannijjhaṃ) theo khía cạnh của các nguyên nhân hỗ trợ được gọi là samayo (dịp), tức là sự hòa hợp (samavāyo).
Sameti samāgacchati maggabrahmacariyamettha tadādhārapuggalavasenāti samayo, khaṇo.
That in which the path and the holy life properly converge or come to be, by way of the individuals who are their basis, is samaya (opportunity).
Phạm hạnh (maggabrahmacariya) của con đường hòa hợp (sameti samāgacchati) ở đây theo khía cạnh của người nương tựa vào nó, do đó được gọi là samayo (dịp), tức là khoảnh khắc (khaṇo).
Samenti ettha, etena vā saṃgacchanti dhammā, sattā vā sahajātādīhi, uppādādīhi cāti samayo, kālo.
That in which or by which phenomena or beings come together and associate, by way of co-arising and so forth, and by way of arising and so forth, is samaya (time).
Các pháp (dhammā) hoặc các chúng sinh (sattā) hòa hợp (samenti saṃgacchanti) ở đây, hoặc bởi điều này, với các điều kiện đồng sinh v.v. và với sự sinh khởi v.v., do đó được gọi là samayo (dịp), tức là thời gian (kālo).
Dhammappavattimattatāya hi atthato abhūtopi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ, karaṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyati.
Indeed, time, though unreal in ultimate sense, being merely the occurrence of phenomena, is designated by a form established by mere conceptualization, as if it were a support or an instrument for the occurrence of phenomena.
Thật vậy, thời gian, mặc dù không tồn tại về bản chất do chỉ là sự vận hành của các pháp, nhưng được coi là nền tảng và là công cụ cho sự vận hành của các pháp, và được gọi bằng một hình thức chỉ có được do sự giả định.
Samaṃ, sammā vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti.
The coming together or occurrence, or the stability of the components, equally or rightly, is samaya (assembly), just as samudāya.
Sự vận hành (ayanaṃ pavatti) hoặc sự tồn tại (avaṭṭhānaṃ) của các bộ phận một cách đồng đều (samaṃ) hoặc đúng đắn (sammā) được gọi là samayo (dịp), tức là một nhóm (samūho), giống như "samudāyo" (sự tập hợp).
Avayavānaṃ sahāvaṭṭhānameva hi samūho, na pana avayavavinimutto samūho nāma koci paramatthato atthi.
Indeed, the simultaneous existence of components is itself an assembly; there is no such thing as an assembly existing apart from its components in the ultimate sense.
Thật vậy, sự tồn tại đồng thời của các bộ phận chính là một nhóm, và không có nhóm nào tồn tại một cách tuyệt đối mà tách rời khỏi các bộ phận.
Paccayantarasamāgame eti phalaṃ uppajjati, pavattati vā etasmāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti.
That from which, when other conditions come together, results arise or come to be, is samaya (cause), just as samudaya.
Điều gì sinh ra (eti uppajjati) hoặc vận hành (pavattati) kết quả (phalaṃ) khi có sự hòa hợp của các điều kiện khác được gọi là samayo (dịp), tức là nguyên nhân (hetu), giống như "samudayo" (sự tập khởi).
So hi paccayantarasamāgamaneneva attano phalaṃ uppādaṭṭhitisamaṅgībhāvaṃ karoti.
Indeed, it is only by the coming together of other conditions that it brings about its own result, the state of being endowed with arising and stability.
Thật vậy, nguyên nhân đó chỉ tạo ra sự hiện hữu của kết quả, tức là sự sinh khởi, sự tồn tại và sự hoàn hảo, thông qua sự hòa hợp của các điều kiện khác.
Sameti saṃyojanabhāvato sambandho hutvā eti attano visaye pavattati, daḷhaggaṇabhāvato vā taṃsaññuttā sattā ayanti etena yathābhinivesaṃ pavattantīti samayo, diṭṭhi.
That diṭṭhi (view) which, being a fetter, becomes a bond and proceeds in its own sphere, or by which beings, being associated with it due to their firm grasping, proceed according to their adherence, is samaya.
Cái thấy (diṭṭhi) nào, do bản chất là một kiết sử (saṃyojana), trở thành sự ràng buộc và phát sinh trong phạm vi của nó; hoặc do bản chất bám víu chặt chẽ, các chúng sinh liên kết với nó và tiếp tục theo ý muốn của họ—do đó nó là samaya, tức là diṭṭhi (tà kiến).
Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhanti.
Indeed, beings are bound extremely tightly by the fetter of views.
Quả thật, các chúng sinh bị ràng buộc rất chặt bởi kiết sử tà kiến (diṭṭhisaṃyojana).
Samiti saṅgati samodhānaṃ samayo, paṭilābho.
Samiti, saṅgati, samodhāna (coming together) is samaya, meaning attainment.
Sự hòa hợp, sự kết hợp, sự tụ hội là samaya, tức là sự đạt được.
Samassa nirodhassa yānaṃ pāpuṇanaṃ, sammā vā yānaṃ apagamo appavatti samayo, pahānaṃ.
The going to or reaching of cessation, or the right going away or cessation, the non-occurrence, is samaya (abandonment).
Sự đạt đến sự chấm dứt (nirodha) một cách đúng đắn, hoặc sự đoạn trừ, sự không phát sinh một cách đúng đắn là samaya, tức là sự từ bỏ.
Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo abhigantabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.
That which is to be truly known or attained by knowledge, face-to-face, is abhisamaya (comprehension); it is the non-perverted nature of phenomena.
Cái gì cần được hiểu biết một cách đúng đắn, cần được đạt đến một cách đúng đắn bằng tuệ giác hướng về trực diện, do đó nó là abhisamaya (sự chứng ngộ); đó là bản chất không sai lệch của các pháp.
Abhimukhabhāvena taṃ taṃ sabhāvaṃ sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ yathābhūtasabhāvāvabodho.
That knowledge which, by facing directly, truly understands, reaches, comprehends each particular nature, is abhisamaya; it is the penetration of the phenomena's nature as it truly is.
Cái gì do tính chất hướng về trực diện mà đúng đắn đi đến, đạt đến, hiểu biết bản chất đó, do đó nó là abhisamaya (sự chứng ngộ); đó là sự thấu hiểu bản chất chân thật của các pháp.
Nanu ca atthamattaṃ yathādhippetaṃ pati saddā abhinivisantīti na ekena saddena aneke atthā abhidhīyanti, atha kasmā idha samayasaddassa anekadhā attho vuttoti?
It is indeed argued, do not words refer only to the meaning intended, and are not multiple meanings expressed by a single word? Why then, in this context, has the word samaya been stated with multiple meanings?
Chẳng phải các từ chỉ hướng đến một nghĩa duy nhất như đã định trước, và không có một từ nào diễn tả nhiều nghĩa sao? Vậy tại sao ở đây nghĩa của từ samaya lại được nói đến theo nhiều cách khác nhau?
Saccametaṃ saddavisese apekkhite saddavisese hi apekkhite na ekena saddena anekatthābhidhānaṃ sambhavati.
This is true when specific words are considered; when specific words are considered, it is not possible for a single word to express multiple meanings.
Điều này là đúng khi xét đến một từ cụ thể. Khi xét đến một từ cụ thể, một từ không thể diễn tả nhiều nghĩa.
Na hi yo kālādiattho samaya-saddo, soyeva samūhādiatthaṃ vadati.
For the word samaya which means time, etc., does not also convey the meaning of a collection, etc.
Thật vậy, từ samaya có nghĩa là thời gian, v.v., không phải là từ nói lên nghĩa tập hợp, v.v.
Ettha pana tesaṃ tesamatthānaṃ samayasaddavacanīyatāsāmaññamupādāya anekatthatā samaya-saddassa vuttāti.
Here, however, the word samaya is said to have multiple meanings due to its common expressiveness for various meanings.
Tuy nhiên, ở đây, sự đa nghĩa của từ samaya được nói đến dựa trên tính phổ quát của từ samaya trong việc diễn tả các nghĩa khác nhau đó.
Evaṃ sabbattha atthuddhāre.
This applies to all explanations of meaning.
Tương tự như vậy ở tất cả các trường hợp giải thích nghĩa.
Hoti cettha –
And there is this* here:
Và có câu rằng:
Samavāyādiatthānaṃ idha asambhavato, kālasseva ca apadisitabbattā ‘‘idha panassa kālo attho’’ti vuttaṃ.
Since meanings such as conjunction (samavāya) are not applicable here, and only time (kāla) is to be pointed out, it is stated: "Here, however, its meaning is time."
Vì các nghĩa như tập hợp (samavāya) không thể có ở đây, và vì chỉ có thời gian mới cần được chỉ định, nên đã nói rằng “ở đây, nghĩa của nó là thời gian”.
Desadesakādīnaṃ viya hi kālassa nidānabhāvena adhippetattā sopi idha apadisīyati.
Indeed, just as the place and the speaker, etc., are meant as the occasion, so too is time pointed out here as the occasion.
Thật vậy, thời gian cũng được chỉ định ở đây, vì nó được coi là nguyên nhân, giống như địa điểm, người thuyết pháp, v.v.
‘Iminā kīdisaṃ kālaṃ dīpetīti āha ‘‘tenā’’tiādi.
To the question, ‘What kind of time is indicated by this?’, he says "by that" and so on.
Nói rằng ‘bằng cách này, nó chỉ ra loại thời gian nào’, nên đã nói “do đó”, v.v.
Tenāti kālatthena samaya-saddena.
"By that" means by the word samaya in the sense of time.
Do đó là bằng từ samaya có nghĩa là thời gian.
Aḍḍhamāso pakkhavasena vutto, pubbaṇhādiko divasabhāgavasena, paṭhamayāmādiko pahāravasena.
A fortnight is mentioned by way of half-month; forenoon and so on by way of parts of the day; the first watch and so on by way of periods.
Nửa tháng được nói đến theo cách của nửa tháng (pakkhavasena), buổi sáng sớm, v.v. theo cách của các phần trong ngày, và canh đầu, v.v. theo cách của các canh.
Ādi-saddena khaṇalayādayo saṅgahitā, aniyamitavasena ekaṃ kālaṃ dīpetīti attho.
By the word "and so on" are included moments (khaṇa), instants (laya), etc.; the meaning is that it indicates a certain time in an unspecified manner.
Bằng từ v.v. (ādi), các khoảnh khắc (khaṇa), sát-na (laya), v.v. được bao gồm, nghĩa là nó chỉ ra một thời điểm theo cách không xác định.
Kasmā panettha aniyamitavasena kālo niddiṭṭho, na utusaṃvaccharādinā niyamitavasenāti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
Why then is time specified here in an unspecified manner, and not in a specified manner such as seasons, years, etc.? To this, he says: “although there, etc.”
Tại sao ở đây thời gian được chỉ định một cách không xác định, mà không phải theo cách xác định như mùa, năm, v.v.? Để trả lời câu hỏi này, đã nói “mặc dù”, v.v.
Kiñcāpi paññāya viditaṃ suvavatthāpitaṃ, tathāpīti sambandho.
Although it is known and well-defined by wisdom, still, this is the connection.
Mặc dù đã được biết rõ bằng trí tuệ và được xác định rõ ràng, nhưng vẫn có sự liên hệ.
Vacasā dhāretuṃ vā sayaṃ uddisituṃ vā parena uddisāpetuṃ vā na sakkā nānappakārabhāvato bahu ca vattabbaṃ hoti yāva kālappabhedo, tāva vattabbattā.
It is not possible to remember verbally, to teach oneself, or to have another teach, due to the variety of time, and much needs to be said as long as there are divisions of time.
Không thể ghi nhớ bằng lời nói, hoặc tự mình giảng giải, hoặc nhờ người khác giảng giải, vì có nhiều loại khác nhau và có nhiều điều cần nói cho đến khi phân loại thời gian.
‘‘Ekaṃ samaya’’nti vutte pana na so kālappabhedo atthi, yo etthānantogadho siyāti dasseti ‘‘ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā’’ti iminā.
However, when it is said, "at one time", there is no such division of time that is not included here; this is shown by "comprehending that meaning with a single word".
Tuy nhiên, khi nói “một thời gian”, không có sự phân loại thời gian nào không nằm trong đó, điều này được chỉ ra bằng câu “bao gồm ý nghĩa đó chỉ bằng một từ”.
Evaṃ lokiyasammatakālavasena samayatthaṃ dassetvā idāni sāsane pākaṭakālavasena samayatthaṃ dassetuṃ ‘‘ye vā ime’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the meaning of samaya in terms of worldly accepted time, now, to show the meaning of samaya in terms of well-known times in the Dispensation, it is stated: "or those that, etc."
Như vậy, sau khi chỉ ra nghĩa của samaya theo thời gian được thế tục chấp nhận, giờ đây để chỉ ra nghĩa của samaya theo thời gian hiển nhiên trong giáo pháp, đã nói “hoặc những điều này”, v.v.
Apica utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samayasaddassa vacane ayampi guṇo laddhoyevāti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha.
Moreover, intending to show that this quality is indeed gained by using the word samaya without making a specific rule regarding seasons, years, etc., he says "or those that, etc."
Hơn nữa, khi nói từ samaya mà không xác định theo mùa, năm, v.v., thì lợi ích này cũng đã đạt được, điều này được chỉ ra bằng câu “hoặc những điều này”, v.v.
Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhati tassā visesaparihāravisayattā.
For a general indication settles into specifics, as its scope is the resolution of particulars.
Thật vậy, sự chỉ rõ chung chung sẽ được áp dụng cho những điều cụ thể, vì nó liên quan đến việc loại bỏ những điều cụ thể.
Tattha ye ime samayāti sambandho.
In that context, the connection is: ‘which are these samayas’.
Ở đó, những thời điểm này là có liên quan.
Bhagavato mātukucchiokkamanakālo cettha gabbhokkantisamayo. Cattāri nimittāni passitvā saṃvejanakālo saṃvegasamayo. Chabbassāni sambodhisamadhigamāya cariyakālo dukkarakārikasamayo. Devasikaṃ jhānaphalasamāpattīhi vītināmanakālo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, visesato pana sattasattāhāni jhānasamāpattivaḷañjanakālo.
The time of the Blessed One's conception in his mother's womb is here the time of conception (gabbhokkanti-samaya). The time of agitation after seeing the four omens is the time of agitation (saṃvega-samaya). The six years of striving for the attainment of enlightenment is the time of difficult ascetic practices (dukkarakārika-samaya). The daily passing of time in meditative attainments and fruit attainments is the time of happy abiding in this very life (diṭṭhadhammasukhavihāra-samaya); more specifically, it is the seven weeks spent enjoying meditative attainments.
Thời điểm Đức Phật nhập thai mẹ được gọi là gabbhokkantisamayo (thời điểm nhập thai). Thời điểm xúc động sau khi thấy bốn điềm báo được gọi là saṃvegasamayo (thời điểm xúc động). Sáu năm thực hành khổ hạnh để đạt giác ngộ được gọi là dukkarakārikasamayo (thời điểm thực hành khổ hạnh). Thời điểm trải qua hàng ngày trong các thiền định và quả vị thiền định được gọi là diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (thời điểm an trú hạnh phúc ngay trong hiện tại), đặc biệt là bảy tuần lễ trải qua trong việc nhập thiền.
Pañcacattālīsavassāni taṃtaṃdhammadesanākālo desanāsamayo.
The forty-five years of teaching various Dhamma is the time of teaching (desanā-samaya).
Thời điểm thuyết pháp về các pháp khác nhau trong bốn mươi lăm năm được gọi là desanāsamayo (thời điểm thuyết pháp).
Ādi-saddena yamakapāṭihāriyasamayādayo saṅgaṇhāti.
By the word "etc." he includes the time of the Twin Miracle (yamaka-pāṭihāriya-samaya), etc.
Bằng từ v.v. (ādi), nó bao gồm các thời điểm như thời điểm thực hiện song thần thông (yamakapāṭihāriya).
Pakāsāti dasasahassilokadhātupakampanaobhāsapātubhāvādīhi pākaṭā.
Manifest means made manifest by the quaking of ten thousand world-systems, the appearance of radiance, etc.
Hiển nhiên (pakāsā) là hiển nhiên bởi sự rung chuyển của mười ngàn thế giới, sự xuất hiện của ánh sáng, v.v.
‘‘Ekaṃ samaya’’nti vutte tadaññepi samayā santīti atthāpattito tesu samayesu idha desanāsamayasaṅkhāto samayaviseso ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttoti dīpetīti adhippāyo.
When it is said "at one time", it is implied that there are other times as well, and among those samayas, the specific samaya called the teaching samaya is what is meant by "at one time". This is the intention.
Khi nói “một thời gian”, do sự suy luận rằng có những thời điểm khác, nên ý muốn nói rằng trong số các thời điểm đó, một thời điểm cụ thể được gọi là thời điểm thuyết pháp đã được nói đến là “một thời gian” ở đây.
Yathāvuttappabhedesuyeva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādi vuttaṃ.
To illustrate a part of the previously mentioned types of samayas by other classifications, "and that which" and so on is stated.
Để thu thập và chỉ ra một phần của các thời điểm đã được nói đến theo các cách khác, đã nói “và cái này”, v.v.
Tattha hi ñāṇakiccasamayo, attahitapaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayoyeva. Ariyatuṇhībhāvasamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo. Karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammikathāsamayo desanāsamayo, tasmā tesu vuttappabhedesu samayesu ekadesova pakārantarena dassitoti daṭṭhabbaṃ.
There, the samaya of the function of knowledge and the samaya of practicing for one's own benefit are indeed the samaya of perfect enlightenment (abhisambodhi-samaya). The samaya of noble silence (ariyatuṇhībhāva-samaya) is the samaya of happy abiding in this very life (diṭṭhadhammasukhavihāra-samaya). The samaya of the function of compassion, practicing for the benefit of others, and Dhamma talk is the samaya of teaching (desanā-samaya). Therefore, it should be understood that a part of these aforementioned samayas is presented by another classification.
Ở đó, thời điểm thực hiện trí tuệ và thời điểm thực hành lợi ích cho bản thân đều là thời điểm giác ngộ hoàn toàn (abhisambodhi). Thời điểm im lặng cao quý (ariyatuṇhībhāva) là thời điểm an trú hạnh phúc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra). Thời điểm thực hiện lòng bi mẫn, thực hành lợi ích cho người khác và thuyết pháp là thời điểm thuyết pháp (desanāsamaya). Do đó, cần hiểu rằng chỉ một phần của các thời điểm đã được nói đến đó được chỉ ra theo một cách khác.
‘‘Sannipatitānaṃ vo bhikkhave dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī kathā vā ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (udā. 12) vuttasamaye sandhāya ‘‘sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesū’’ti vuttaṃ.
Referring to the samaya stated as, "Monks, when you are assembled, two things are to be done: either Dhamma talk or noble silence," it is said, "among the samayas of the two duties for those assembled."
Liên quan đến thời điểm đã được nói đến trong câu “Này các tỳ-khưu, khi các ông tụ họp, có hai điều cần làm: hoặc là thuyết pháp, hoặc là im lặng cao quý” (Ud. 12), đã nói “trong các thời điểm hai việc cần làm khi tụ họp”.
Tesupi samayesūti karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammikathādesanāsamayesupi.
Even in those samayas means even in the samayas of the function of compassion, practicing for the benefit of others, Dhamma talk, and teaching.
Trong các thời điểm đó cũng bao gồm các thời điểm thực hiện lòng bi mẫn, thực hành lợi ích cho người khác, thuyết pháp và giảng dạy.
Aññataraṃ samayaṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttaṃ atthato abhedattā.
Referring to any one samaya, "at one time" is stated, due to their identity in meaning.
Liên quan đến một thời điểm nào đó, đã nói “một thời gian” vì không có sự khác biệt về ý nghĩa.
Aññattha viya bhummavacanena ca karaṇavacanena ca niddesamakatvā idha upayogavacanena niddesapayojanaṃ niddhāretukāmo parammukhena codanaṃ samuṭṭhapeti ‘‘kasmā panetthā’’tiādinā.
Desiring to determine the purpose of expressing it with the accusative case (upayogavacana) here, instead of using the locative case (bhummavacana) or the instrumental case (karaṇavacana) as elsewhere, he raises an objection indirectly with "why then here," etc.
Muốn xác định mục đích của việc chỉ định bằng cách dùng cách nói về công cụ (upayoga-vacana) ở đây, thay vì chỉ định bằng cách dùng cách nói về vị trí (bhumma-vacana) và cách nói về công cụ (karaṇa-vacana) như ở những chỗ khác, nên đã đặt ra một câu hỏi một cách gián tiếp, bắt đầu bằng “tại sao ở đây”, v.v.
Etthāti ‘‘ekaṃ samaya’’nti imasmiṃ pade, karaṇavacanena niddeso kato yathāti sambandho.
Here refers to this phrase "at one time"; the connection is: as the expression is made with the instrumental case.
Ở đây là trong từ “một thời gian” (ekaṃ samayaṃ), có sự liên hệ như cách chỉ định được thực hiện bằng cách nói về công cụ.
Bhavanti etthāti bhummaṃ, okāso, tattha pavattaṃ vacanaṃ vibhatti bhummavacanaṃ. Karoti kiriyamabhinipphādebhi etenāti karaṇaṃ, kiriyānipphattikāraṇaṃ.
Locative (Bhummaṃ) is where things exist, it is a place (okāsa); the word (vibhatti) occurring there is the locative case (bhummavacana). That by which an action is completed is instrument (karaṇaṃ), the cause of the completion of an action.
Cái gì xảy ra ở đó là vị trí (bhumma), tức là không gian, lời nói (biến cách) xảy ra ở đó là cách nói về vị trí (bhummavacana). Cái gì thực hiện hành động, hoàn thành hành động bằng nó là công cụ (karaṇa), tức là nguyên nhân hoàn thành hành động.
Upayujjitabbo kiriyāyāti upayogo, kammaṃ, tattha vacanaṃ tathā.
That which is to be joined with an action is object (upayogo), the kamma (object); the word (vacana) there is likewise.
Cái gì cần được sử dụng cho hành động là sự sử dụng (upayoga), tức là đối tượng, lời nói (biến cách) ở đó cũng vậy.
‘‘Tatthā’’tiādinā yathāvuttacodanaṃ pariharati.
With "there," etc., he refutes the aforementioned objection.
Bằng “ở đó”, v.v., câu hỏi đã nêu được giải thích.
Tatthāti tesu abhidhammatadaññasuttapadavinayesu.
There means in the Abhidhamma and other Suttas and Vinaya texts.
Ở đó là trong các Abhidhamma, các Sutta-pada khác và Vinaya.
Tathāti bhummavacanakaraṇavacanehi atthasambhavato cāti yojetabbaṃ, adhikaraṇabhāvenabhāvalakkhaṇatthānaṃ, hetukaraṇatthānañca sambhavatoti attho.
Likewise should be connected with "and because the meanings are possible with the locative and instrumental cases," meaning because the meanings of location, of the characteristic that indicates a state by a state, and of cause and instrument are possible.
Như vậy (tathā) cần được kết nối với “vì có khả năng của các nghĩa vị trí và công cụ”, nghĩa là “vì có khả năng của các nghĩa vị trí, chỉ dấu của sự kiện, và các nghĩa nguyên nhân, công cụ”.
Idhāti idhasmiṃ suttapade.
Here means in this Sutta passage.
Ở đây là trong Sutta-pada này.
Aññathāti upayogavacanena.
Otherwise means with the accusative case.
Theo cách khác là bằng cách nói về công cụ (upayoga-vacana).
Atthasambhavatoti accantasaṃyogatthassa sambhavato.
Because the meaning is possible means because the meaning of constant association (accantasaṃyoga) is possible.
Vì có khả năng của nghĩa là vì có khả năng của nghĩa liên tục (accantasaṃyoga).
‘‘Tattha hī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
"For there" etc., is its explanation.
“Thật vậy, ở đó”, v.v. là phần giải thích cho điều đó.
Itoti ‘‘ekaṃ samaya’’nti suttapadato.
From this means from the Sutta phrase "at one time".
Từ đây là từ Sutta-pada “một thời gian” (ekaṃ samayaṃ).
Adhikaraṇatthoti ādhārattho.
The meaning of location (adhikaraṇattho) means the meaning of support (ādhārattho).
Nghĩa vị trí (adhikaraṇattho) là nghĩa nền tảng (ādhārattho).
Bhavanaṃ bhāvo, kiriyā, kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ, tadevattho tathā.
Becoming is state (bhāvo), action (kiriya); the characteristic of one action by another action is the characteristic of a state by a state (bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ); that itself is the meaning (attho) as such (tathā).
Sự tồn tại là sự tồn tại (bhāvo), tức là hành động; dấu hiệu của một hành động bởi một hành động khác là bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ; chính đó là nghĩa.
Kena samayatthena idaṃ atthadvayaṃ sambhavatīti anuyoge sati tadatthadvayasambhavānurūpena samayatthena, taṃ daḷhaṃ karonto ‘‘adhikaraṇañhī’’tiādimāha.
If there is an inquiry as to by what meaning of samaya these two meanings are possible, then, in conformity with the possibility of those two meanings, by the meaning of samaya, making that firm, he says "for location," etc.
Khi có câu hỏi rằng ‘bằng nghĩa samaya nào mà hai nghĩa này có thể xảy ra?’, thì để củng cố điều đó bằng nghĩa samaya phù hợp với khả năng xảy ra của hai nghĩa đó, đã nói “thật vậy, vị trí”, v.v.
Padatthatoyeva hi yathāvuttamatthadvayaṃ siddhaṃ, vibhatti pana jotakamattā.
For the two meanings, as stated, are established solely from the meaning of the word; the case-ending (vibhatti) is merely an indicator.
Thật vậy, hai nghĩa đã nói trên được xác lập chỉ từ nghĩa của từ, còn biến cách chỉ là để làm rõ.
Tattha kālasaṅkhāto, kālasaddassa vā attho yassāti kālattho. Samūhasaṅkhāto, ‘samūhasaddassa vā attho yassāti samūhattho, ko so?
Among those*, that whose meaning is time, or that whose meaning is the word time, is kālattha. That whose meaning is collection, or that whose meaning is the word collection, is samūhattha. What is it?
Ở đó, cái gì có nghĩa là thời gian, hoặc nghĩa của từ ‘thời gian’ là kālattho (có nghĩa thời gian). Cái gì có nghĩa là tập hợp, hoặc nghĩa của từ ‘tập hợp’ là samūhattho (có nghĩa tập hợp). Đó là gì?
Samayo.
Samaya (time).
Là samaya.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kālattho, samūhattho ca samayo tattha abhidhamme vuttānaṃ phassādidhammānaṃ adhikaraṇaṃ ādhāroti, yasmiṃ kāle, dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva kāle, dhammapuñje vā phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho.
This is what is meant: the term 'samaya' signifies 'time' (kālattha) and 'collection' (samūhattha); in the Abhidhamma, it is the basis or support (adhikaraṇaṃ ādhāro) for phenomena like contact (phassa) and so forth. The meaning here is: in whatever time or collection of phenomena a Kāmāvacara wholesome consciousness (kusala citta) has arisen, in that same time or collection of phenomena, contact (phassa) and so forth also exist.
Điều này có nghĩa là: từ "samaya" có nghĩa là thời gian (kāla) và cũng có nghĩa là tập hợp (samūha). Trong Abhidhamma, nó là nơi nương tựa (adhikaraṇa), là cơ sở (ādhāra) của các pháp như xúc (phassa) đã được nói đến. Nghĩa ở đây là: vào thời điểm nào, hoặc trong tập hợp pháp nào, tâm thiện dục giới (kāmāvacara kusala citta) khởi lên, thì chính vào thời điểm đó, hoặc trong tập hợp pháp đó, các pháp như xúc (phassa) cũng hiện hữu.
Nanu cāyaṃ upādāpaññattimatto kālo, vohāramatto ca samūho, so kathaṃ adhikaraṇaṃ siyā tattha vuttadhammānanti?
But is this time merely a designation (paññatti) of dependence, and is the collection merely a conventional term? How then can it be the basis for the phenomena mentioned there?
Chẳng phải thời gian này chỉ là một khái niệm quy ước (upādāpaññatti) và tập hợp chỉ là một danh từ thông thường (vohāra) sao? Vậy làm sao chúng có thể là nơi nương tựa (adhikaraṇa) cho các pháp đã được nói đến ở đó?
Nāyaṃ doso.
This is not a fault.
Không có lỗi lầm nào ở đây.
Yathā hi kālo sayaṃ paramatthato avijjamānopi sabhāvadhammaparicchinnattā ādhārabhāvena paññāto, sabhāvadhammaparicchinno ca taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe, parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhejāto, sāyanhe āgacchatī’’tiādīsu, samūho ca avayavavinimutto visuṃ avijjamānopi kappanāmattasiddhattā avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ pattasambhūto’’tiādīsu, evamidhāpi sabhāvadhammaparicchinnattā, kappanāmattasiddhattā ca tadubhayaṃ tattha vuttadhammānaṃ adhikaraṇabhāvena paññāpīyatīti.
Just as time, although not existing in an ultimate sense (paramatthato), is understood as a basis because it is delimited by real phenomena (sabhāva-dhamma-paricchinnattā), and this delimitation by real phenomena means that momentary phenomena do not exist before or after their arising, as in phrases like "born in the morning, comes in the evening"; and just as a collection, though not existing separately apart from its components, is designated as the basis of its components because it is established merely by conceptualization, as in "branches on a tree," "leaves growing in a heap of barley"; in the same way here, too, due to being delimited by real phenomena and established merely by conceptualization, both (time and collection) are designated as the basis for the phenomena mentioned there.
Cũng như thời gian, dù tự thân không hiện hữu theo nghĩa tối hậu (paramattha), nhưng do được phân định bởi các pháp tự tánh (sabhāvadhammaparicchinna), nên được xem là cơ sở (ādhāra), như trong các câu "sinh vào buổi sáng, đến vào buổi chiều", vì các pháp tự tánh được phân định chỉ hiện hữu trong khoảnh khắc đó, không có trước hay sau. Và một tập hợp, dù không hiện hữu riêng biệt tách rời khỏi các thành phần của nó, nhưng do được thiết lập chỉ bằng sự tưởng tượng (kappanāmattasiddhattā), nên được xem là cơ sở cho các thành phần, như trong các câu "cành cây trên cây, lá cây trong đống lúa mạch". Tương tự như vậy ở đây, cả hai (thời gian và tập hợp) đều được xem là nơi nương tựa cho các pháp đã được nói đến ở đó, do được phân định bởi các pháp tự tánh và do được thiết lập chỉ bằng sự tưởng tượng.
‘‘Khaṇasamavāyahetusaṅkhātassā’’tiādi bhāvenabhāvalakkhaṇatthasambhavadassanaṃ.
"Khaṇasamavāyahetusaṅkhātassā" and so on, is the demonstration of the possibility of the meaning of 'bhāvena bhāvalakkhaṇa'.
“Khaṇasamavāyahetusaṅkhātassā” (được gọi là khoảnh khắc, sự kết hợp và nhân) v.v... là sự trình bày về khả năng hiện hữu của ý nghĩa "đặc trưng bởi sự hiện hữu" (bhāvenabhāvalakkhaṇa).
Tattha khaṇo nāma aṭṭhakkhaṇavinimutto navamo buddhuppādakkhaṇo, yāni vā panetāni ‘‘cattārimāni bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamussānaṃ catucakkaṃ pavattatī’’ti (a. ni. 4.31) ettha patirūpadesavāso sappurisūpanissayo attasammāpaṇīdhi pubbekatapuññatāti cattāri cakkāni vuttāni, tāni ekajjhaṃ katvā okāsaṭṭhena ‘‘khaṇo’’ti veditabbāni.
Among these, khaṇa means the ninth moment of the Buddha's arising, which is distinct from the eight inauspicious moments; or these four wheels mentioned in "Bhikkhus, there are these four wheels, by being endowed with which devas and humans attain the four wheels" namely, dwelling in a suitable region, association with good people, right aspiration for oneself, and having done good deeds in the past; these four wheels should be understood as khaṇa in the sense of opportunity (okāsaṭṭhena) by taking them together.
Ở đây, khaṇo (khoảnh khắc) là khoảnh khắc Đức Phật xuất hiện, là khoảnh khắc thứ chín không nằm trong tám khoảnh khắc không thuận lợi. Hoặc, bốn bánh xe (cakkāni) đã được nói đến trong câu "Này các Tỳ-khưu, có bốn bánh xe này, nhờ có chúng mà bánh xe của chư Thiên và loài người vận hành" – đó là: trú xứ thích hợp (patirūpadesavāso), nương tựa bậc thiện hữu (sappurisūpanissayo), tự thân chánh định (attasammāpaṇīdhi) và phước báu đã tạo từ trước (pubbekatapuññatā). Khi gộp chung các điều này lại, chúng phải được hiểu là "khoảnh khắc" theo nghĩa là cơ hội.
Tāni hi kusaluppattiyā okāsabhūtāni.
For these indeed are opportunities for the arising of wholesome states.
Vì chúng là cơ hội cho sự khởi sinh của thiện pháp (kusala).
Samavāyo nāma ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’ntiādinā (ma. ni. 1.204; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43, 44; saṃ. ni. 3.60; kathā. 465, 467) niddiṭṭhā cakkhuviññāṇādisādhāraṇaphalanipphādakattena saṇṭhitā cakkhurūpādipaccayasāmaggī.
Samavāya means the conjunction of causes like eye and form, which is well-established as generating a common result like eye-consciousness, as indicated by "Eye-consciousness arises dependent on the eye and forms" and so forth.
Samavāyo (sự kết hợp) là sự hòa hợp của các điều kiện như mắt (cakkhu) và sắc (rūpa), được chỉ rõ trong câu "Duyên mắt và sắc, nhãn thức (cakkhuviññāṇa) khởi lên" v.v... sự hòa hợp này tạo ra kết quả chung như nhãn thức.
Cakkhurūpādīnañhi cakkhuviññāṇādi sādhāraṇaphalaṃ.
For eye-consciousness and so on is the common result of eye, form, and so forth.
Vì kết quả chung của mắt và sắc v.v... là nhãn thức v.v...
Hetu nāma yonisomanasikārādijanakahetu.
Hetu means the generative cause like wise attention (yonisomanasikāra) and so forth.
Hetu (nhân) là nhân sinh khởi như sự tác ý chân chánh (yonisomanasikāra) v.v...
Yathāvuttassa khaṇasaṅkhātassa, samavāyasaṅkhātassa, hetusaṅkhātassa ca samayassa sattāsaṅkhātena bhāvena tesaṃ phassādīnaṃ dhammānaṃ sattāsaṅkhāto bhāvo lakkhīyati viññāyatīti attho.
The meaning is that the existence (bhāva) of the aforesaid samaya, namely khaṇa, samavāya, and hetu, in the sense of 'being' (sattā), indicates or makes known the existence (bhāva) of those phenomena like contact (phassa) and so forth, also in the sense of 'being' (sattā).
Nghĩa là, sự hiện hữu (sattāsaṅkhātena bhāvena) của thời điểm được gọi là khoảnh khắc (khaṇasaṅkhātassa), sự kết hợp (samavāyasaṅkhātassa) và nhân (hetusaṅkhātassa) như đã nói, là đặc trưng (lakkhīyati), được hiểu (viññāyati) là sự hiện hữu (sattāsaṅkhāto bhāvo) của các pháp như xúc (phassa) đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti ettha dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evamidhāpi yathāvuttassa samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā, phassādīnaṃ bhavanakiriyā ca lakkhīyatīti.
This is what is meant: just as in "He went when the cows were being milked, and returned when they had been milked," the action of going is indicated by the action of milking, so too here, the arising of consciousness and the existence of contact and so forth are indicated by the existence of the aforementioned samaya.
Điều này có nghĩa là: cũng như trong câu "người chăn bò đi khi bò đang được vắt sữa, trở về khi bò đã được vắt sữa", hành động đi được đặc trưng bởi hành động vắt sữa; thì ở đây cũng vậy, hành động hiện hữu của thời điểm đã nói trên đặc trưng cho hành động khởi sinh của tâm và hành động hiện hữu của xúc v.v...
Nanu cettha sattākiriyā avijjamānāva, kathaṃ tāya lakkhīyatīti?
But is not the action of existence (sattākiriyā) non-existent here? How then can it be indicated by it?
Chẳng phải hành động hiện hữu (sattākiriyā) không tồn tại ở đây sao? Vậy làm sao nó có thể được đặc trưng bởi điều đó?
Saccaṃ, tathāpi ‘‘yasmiṃ samaye’’ti ca vutte satīti ayamattho viññāyamāno evahoti aññakiriyāsambandhābhāve padatthassa sattāvirahābhāvato, tasmā atthato gamyamānāya tāya sattākiriyāya lakkhīyatīti.
It is true, but even when "yasmiṃ samaye" is stated, this meaning of "when it exists" is understood, because without relation to another action, the meaning of the term cannot be devoid of existence. Therefore, it is indicated by that action of existence which is implied by the meaning.
Đúng vậy, tuy nhiên, khi nói "yasmiṃ samaye" (vào thời điểm nào), thì ý nghĩa "khi có" (sati) này được hiểu là như vậy, vì nếu không có mối liên hệ với một hành động khác, thì đối tượng của từ sẽ không thể không hiện hữu. Do đó, hành động hiện hữu được suy ra từ ý nghĩa đó được dùng để đặc trưng.
Ayañhi tattha attho – yasmiṃ yathāvutte khaṇe, paccayasamavāye, hetumhi vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe, paccayasamavāye, hetumhi vā sati phassādayopi hontīti.
Indeed, this is the meaning here: when there is such a khaṇa, conjunction of causes (paccayasamavāya), or hetu, a kāmāvacara wholesome consciousness (kusalaṃ cittaṃ) arises; and when that very khaṇa, conjunction of causes, or hetu exists, contact (phassa) and so forth also arise.
Đây là ý nghĩa ở đó: khi khoảnh khắc đã nói trên, sự kết hợp của các điều kiện, hoặc nhân hiện hữu, tâm thiện dục giới khởi lên, thì chính vào khoảnh khắc đó, sự kết hợp của các điều kiện, hoặc nhân hiện hữu, các pháp như xúc cũng hiện hữu.
Ayaṃ pana attho abhidhammeyeva (aṭṭhasā. kāmāvacarakusalapadabhājanīye) nidassanavasena vutto, yathārahamesa nayo aññesupi suttapadesūti.
This meaning, however, is given as an illustration in the Abhidhamma (Aṭṭhasālinī, Kāmāvacarakusala-padabhājanīya), and this principle should be applied to other Sutta passages as appropriate.
Tuy nhiên, ý nghĩa này chỉ được nói đến như một ví dụ trong Abhidhamma (Aṭṭhasālinī, Kāmāvacarakusalapadabhājanīya), và nguyên tắc này cũng áp dụng cho các đoạn kinh khác một cách thích hợp.
Tasmāti adhikaraṇatthassa, bhāvenabhāvalakkhaṇatthassa ca sambhavato.
"Tasmā" (Therefore) refers to the possibility of the meaning of 'locus' (adhikaraṇattha) and 'indicating by its own existence' (bhāvena bhāvalakkhaṇattha).
Tasmā (Do đó) là do khả năng hiện hữu của ý nghĩa nơi chốn (adhikaraṇattha) và ý nghĩa đặc trưng bởi sự hiện hữu (bhāvenabhāvalakkhaṇattha).
Tadatthajotanatthanti tadubhayatthassa samayasaddatthabhāvena vijjamānasseva bhummavacanavasena dīpanatthaṃ.
"Tadatthajotanatthaṃ" (for the purpose of illuminating that meaning) means for the purpose of clarifying the meaning of those two (locus and indication) which exist as the meaning of the word 'samaya', by means of the locative case (bhummavacana).
Tadatthajotanatthaṃ (để làm rõ ý nghĩa đó) là để làm sáng tỏ ý nghĩa kép đó, vốn đã hiện hữu như là ý nghĩa của từ "samaya", bằng cách sử dụng cách nói ở vị trí (bhummavacana).
Vibhattiyo hi padīpo viya vatthuno vijjamānasseva atthassa jotakāti, ayamattho saddasatthesu pākaṭoyeva.
For cases (vibhattiyo) illuminate the existing meaning of a thing, just like a lamp. This meaning is well-known in treatises on grammar.
Vì các biến cách (vibhatti) giống như ngọn đèn, chỉ làm sáng tỏ ý nghĩa của một sự vật đã hiện hữu, và ý nghĩa này đã rõ ràng trong các sách ngữ pháp (saddasatthesu).
Hetuattho, karaṇattho ca sambhavatīti ‘‘annena vasati, vijjāya vasatī’’tiādīsu viya hetuattho, ‘‘pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya karaṇattho ca sambhavati.
"Hetuattho, karaṇattho ca sambhavati" (the meaning of cause and the meaning of instrument are possible) as in phrases like "He lives by means of food (annena vasati)," "He lives by means of knowledge (vijjāya vasati)," the meaning of cause is possible; and as in phrases like "He cuts with an axe (pharasunā chindati)," "He digs with a spade (kudālena khaṇati)," the meaning of instrument is possible.
Hetuattho, karaṇattho ca sambhavatī (ý nghĩa nhân và ý nghĩa công cụ có thể hiện hữu) là ý nghĩa nhân (hetuattho) có thể hiện hữu như trong các câu "sống nhờ thức ăn, sống nhờ học vấn", và ý nghĩa công cụ (karaṇattho) có thể hiện hữu như trong các câu "chặt bằng rìu, đào bằng cuốc".
Kathaṃ pana sambhavatīti āha ‘‘yo hi so’’tiādi.
How then is it possible? He says, "Yo hi so" (Indeed, that which is).
Làm sao chúng có thể hiện hữu? Để trả lời câu hỏi đó, Ngài nói "yo hi so" (cái nào thật sự là) v.v...
Vinaye (pārā. 20) āgatasikkhāpadapaññattiyācanavatthuvasena theraṃ mariyādaṃ katvā ‘‘sāriputtādīhipi duviññeyyo’’ti vuttaṃ.
In the Vinaya, the Elder Sāriputta was made the boundary in the context of requesting the promulgation of precepts, and it was said that it was "difficult to discern even by Sāriputta and others."
Trong Vinaya, “sāriputtādīhipi duviññeyyo” (khó hiểu ngay cả đối với Sāriputta v.v...) được nói ra dựa trên việc lấy Tôn giả (Thera) làm giới hạn trong bối cảnh thỉnh cầu ban hành giới luật (sikkhāpadapaññatti).
Tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenāti ettha pana taṃtaṃvatthuvītikkamova sikkhāpadapaññattiyā hetu ceva karaṇañca.
Here, in "tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenā" (by that time, which was a cause and an instrument), it is the transgression of certain matters that is both the cause and the instrument for the promulgation of the precept.
Ở đây, trong câu "tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenā" (vào thời điểm đó, là nhân và là công cụ), chính sự vi phạm đối với từng sự việc là nhân và là công cụ cho việc ban hành giới luật.
Tathā hi yadā bhagavā sikkhāpadapaññattiyā paṭhamameva tesaṃ tesaṃ tattha tattha sikkhāpadapaññattihetubhūtaṃ taṃ taṃ vītikkamaṃ apekkhamāno viharati, tadā taṃ taṃ vītikkamaṃ apekkhitvā tadatthaṃ vasatīti siddho vatthuvītikkamassa sikkhāpadapaññattihetubhāvo ‘‘annenavasatī’’tiādīsu annamapekkhitvā tadatthaṃ vasatītiādinā kāraṇena annādīnaṃ hetubhāvo viya.
Indeed, when the Blessed One dwells awaiting the particular transgressions which are the cause for the promulgation of precepts in various places, then, by awaiting those transgressions, He dwells for that purpose. Thus, the transgressions of matters are established as the cause for the promulgation of precepts, just as the food and so forth are established as causes in phrases like "He lives by means of food," due to living for the sake of that food.
Thật vậy, khi Đức Thế Tôn cư ngụ, Ngài xem xét từng sự vi phạm là nhân cho việc ban hành giới luật đó ở từng nơi, ngay từ đầu việc ban hành giới luật. Khi đó, Ngài xem xét từng sự vi phạm và cư ngụ vì mục đích đó. Do đó, sự vi phạm sự việc được thiết lập là nhân cho việc ban hành giới luật, giống như việc thức ăn v.v... được thiết lập là nhân trong các câu "sống nhờ thức ăn" v.v... do lý do là cư ngụ vì mục đích đó sau khi xem xét thức ăn.
Sikkhāpadapaññattikāle pana teneva pubbasiddhena vītikkamena sikkhāpadaṃ paññapeti, tasmā sikkhāpadapaññattiyā sādhakatamattā karaṇabhāvopi vītikkamasseva siddho ‘‘asinā chindatī’’tiādīsu asinā chindanakiriyaṃ sādhetītiādinā kāraṇena asiādīnaṃ karaṇabhāvo viya.
However, at the time of the promulgation of the precept, he promulgates the precept by means of that very transgression which was previously established. Therefore, because it is the most effective means for the promulgation of the precept, the transgression itself is established as the instrument, just as the sword and so forth are established as instruments in phrases like "He cuts with a sword," because the sword accomplishes the cutting action.
Vào thời điểm ban hành giới luật, Ngài ban hành giới luật bằng chính sự vi phạm đã được thiết lập trước đó. Do đó, sự vi phạm cũng được thiết lập là công cụ, vì nó là điều kiện tối cần để hoàn thành việc ban hành giới luật, giống như việc gươm v.v... được thiết lập là công cụ trong các câu "chặt bằng gươm" v.v... do lý do là hoàn thành hành động chặt bằng gươm.
Evaṃ santepi vītikkamaṃ apekkhamāno teneva saddhiṃ tannissitampi kālaṃ apekkhitvā viharatīti kālassāpi idha hetubhāvo vutto, sikkhāpadaṃ paññapento ca taṃ taṃ vītikkamakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadaṃ paññapetīti vītikkamanissayassa kālassāpi karaṇabhāvo vutto, tasmā iminā pariyāyena kālassāpi hetubhāvo, karaṇabhāvo ca labbhatīti vuttaṃ ‘‘tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtenā’’ti, nippariyāyena pana vītikkamoyeva hetubhūto, karaṇabhūto ca.
Even so, while awaiting the transgression, he dwells awaiting the time that is associated with that transgression. Therefore, the causal nature of time is also stated here. And when promulgating the precept, he promulgates it without exceeding the time of that transgression, by means of that very time. Thus, the instrumental nature of time, which is dependent on the transgression, is also stated. Therefore, by this method, both the causal nature and the instrumental nature of time are obtained, and thus it is said, "by that time, which was a cause and an instrument." In a direct sense (nippariyāyena), however, it is the transgression itself that is both the cause and the instrument.
Ngay cả khi điều này là đúng, Đức Thế Tôn cư ngụ, xem xét sự vi phạm và cũng xem xét thời gian gắn liền với sự vi phạm đó. Do đó, ở đây, thời gian cũng được nói là nhân. Và khi ban hành giới luật, Ngài ban hành giới luật không vượt quá thời gian của sự vi phạm đó, mà bằng chính thời gian đó. Do đó, thời gian gắn liền với sự vi phạm cũng được nói là công cụ. Vì vậy, theo cách giải thích này, thời gian cũng có thể là nhân và là công cụ. Tuy nhiên, theo nghĩa trực tiếp, chính sự vi phạm là nhân và là công cụ.
So hi vītikkamakkhaṇe hetu hutvā pacchā sikkhāpadapaññāpanakkhaṇe karaṇampi hotīti.
For that transgression, being a cause at the moment of transgression, later becomes an instrument at the moment of the promulgation of the precept.
Vì sự vi phạm đó, vào khoảnh khắc vi phạm, là nhân, và sau đó, vào khoảnh khắc ban hành giới luật, nó cũng là công cụ.
Sikkhāpadāni paññāpayantoti vītikkamaṃ pucchitvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthuṃ taṃ puggalaṃ paṭipucchitvā, vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuotiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena karaṇabhūtena sikkhāpadāni paññapento.
"Sikkhāpadāni paññāpayanto" (promulgating the precepts) means, after inquiring about the transgression, assembling the Saṅgha of bhikkhus, questioning that individual about the reported matter, admonishing him, and then, without exceeding the time when that matter occurred, promulgating the precepts by means of that very time, which serves as the instrument.
Sikkhāpadāni paññāpayanto (khi ban hành giới luật) có nghĩa là Đức Thế Tôn đã hỏi về sự vi phạm, triệu tập Tăng chúng, hỏi lại người đã vi phạm sự việc đã xảy ra, quở trách người đó, và không vượt quá thời gian xảy ra sự việc đó, Ngài đã ban hành giới luật bằng chính thời gian đó như là công cụ.
Sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamānoti tatiyapārājikādīsu (pārā. 162) viya sikkhāpadapaññattiyā hetubhūtaṃ taṃ taṃ vatthuvītikkamasamayaṃ apekkhamāno tena samayena hetubhūtena bhagavā tattha tattha vihāsīti attho.
Sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno means: anticipating that particular transgression, which is the cause for the promulgation of a training rule, as in the case of the third pārājika and so on, the Blessed One resided there at that time, making that time the cause.
Sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno có nghĩa là, giống như trong các trường hợp Pārājika thứ ba và các trường hợp khác, Đức Thế Tôn, khi quán xét thời điểm vi phạm từng sự việc cụ thể, vốn là nguyên nhân cho việc chế định giới luật, Ngài đã an trú ở nơi này nơi kia vào thời điểm đó, với thời điểm đó là nguyên nhân.
‘‘Sikkhāpadāni paññāpayanto, sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno’’ti idaṃ yathākkamaṃ karaṇabhāvassa, hetubhāvassa ca samatthanavacanaṃ, tasmā tadanurūpaṃ ‘‘tenasamayena karaṇabhūtena hetubhūtenā’’ti evaṃ vattabbepi paṭhamaṃ ‘‘hetubhūtenā’’ti uppaṭipāṭivacanaṃ tattha hetubhāvassa sātisayamadhippetattā vuttanti veditabbaṃ.
“Promulgating training rules” and “anticipating the cause for the promulgation of training rules” are respectively expressions that affirm the instrumental and causal aspects. Therefore, even though it should be stated correspondingly as “at that time, as an instrument and as a cause,” the reverse order of stating “as a cause” first should be understood as due to the causal aspect being emphasized in that context.
Lời nói “Sikkhāpadāni paññāpayanto, sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno” này là lời xác nhận khả năng của trạng thái tác nhân (karaṇa) và trạng thái nguyên nhân (hetu) theo thứ tự. Do đó, mặc dù lẽ ra phải nói “tena samayena karaṇabhūtena hetubhūtenā” cho phù hợp, nhưng việc nói “hetubhūtenā” trước là để chỉ rõ rằng trạng thái nguyên nhân được nhấn mạnh hơn ở đây.
‘‘Bhagavā hi verañjāyaṃ viharanto dhammasenāpatittherassa sikkhāpadapaññattiyācanahetubhūtaṃ parivitakkasamayaṃ apekkhamāno tena samayena hetubhūtena vihāsī’’ti tīsupi kira gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
It is said in all three Gaṇṭhipadas: “When the Blessed One was residing in Verañjā, anticipating the time of deliberation that was the cause for the Dhammasenāpati Thera to request the promulgation of a training rule, the Blessed One resided at that time, as a cause.”
Quả thật, trong cả ba bộ Gaṇṭhipada đều nói rằng: “Đức Thế Tôn khi an trú tại Verañjā, đã quán xét thời điểm suy tư của Tôn giả Dhammasenāpati, vốn là nguyên nhân cho việc thỉnh cầu chế định giới luật, và Ngài đã an trú vào thời điểm đó như là nguyên nhân.”
‘‘Kiṃ panettha yutticintāya, ācariyassa idha kamavacanicchā natthīti evametaṃ gahetabbaṃ – aññāsupi hi aṭṭhakathāsu ayameva anukkamo vutto, na ca tāsu ‘tena samayena verañjāyaṃ viharatī’ti vinayapāḷipade hetuatthasseva sātisayaṃ adhippetabhāvadīpanatthaṃ vutto avisayattā, sikkhāpadāni paññāpayanto hetubhūtena, karaṇabhūtena ca samayena vihāsi, sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno hetubhūtena samayena vihāsīti evamettha yathālābhaṃ sambandhabhāvato evaṃ vutto’’tipi vadanti.
“What is the use of pondering over the logic here? The teacher has no intention of stating the order here in such a way.” This is how it should be understood. Indeed, this same sequence is stated in other commentaries as well, and in those, the phrase “tena samayena verañjāyaṃ viharati” in the Vinaya Pāḷi is not stated to highlight the causal meaning especially, as it is not within their scope. Rather, it is said that the Blessed One resided, promulgating training rules with time as an instrumental and causal factor, and anticipating the cause for the promulgation of training rules, resided with time as a causal factor. This is how it is stated here, as the connection naturally occurs.
Một số vị cũng nói rằng: “Ở đây, việc suy xét về sự hợp lý thì có ích gì? Vị đạo sư không có ý định sắp xếp thứ tự từ ngữ ở đây. Do đó, nên hiểu điều này theo cách này – vì trong các bộ Aṭṭhakathā khác cũng đã nói theo trình tự này, và trong đó, tại từ ‘tena samayena verañjāyaṃ viharatī’ trong Vinaya Pāḷi, không nói để làm rõ ý nghĩa nguyên nhân được đặc biệt nhấn mạnh, vì không phải là đối tượng. Đức Thế Tôn đã an trú vào thời điểm đó như là nguyên nhân và tác nhân khi chế định giới luật, và khi quán xét nguyên nhân chế định giới luật, Ngài đã an trú vào thời điểm đó như là nguyên nhân. Ở đây, việc nói như vậy là vì sự liên kết có thể có được theo cách đó.”
Tasmāti yathāvuttassa duvidhassāpi atthassa sambhavato.
Tasmā means: because of the possibility of both aforementioned meanings.
Tasmā (Do đó) có nghĩa là vì cả hai ý nghĩa đã nói đều có thể xảy ra.
Tadatthajotanatthanti vuttanayena karaṇavacanena tadubhayatthassa jotanatthaṃ.
Tadatthajotanatthaṃ means: to illuminate both those meanings (instrumental and causal) by the instrumental case, as stated.
Tadatthajotanatthaṃ (để làm rõ ý nghĩa đó) có nghĩa là để làm rõ cả hai ý nghĩa đó bằng cách dùng từ chỉ tác nhân theo cách đã nói.
Tatthāti tasmiṃ vinaye.
Tattha means: in that Vinaya.
Tatthā (Ở đó) có nghĩa là trong Vinaya đó.
Ettha ca sikkhāpadapaññattiyā eva vītikkamasamayassa sādhakatamattā tassa karaṇabhāve ‘‘sikkhāpadāni paññāpayanto’’ti ajjhāharitapadena sambandho, hetubhāve pana tadapekkhanamattattā ‘‘viharatī’’ti padenevāti daṭṭhabbaṃ.
Here, due to the time of transgression being the most effective means for the promulgation of a training rule, its instrumental aspect is connected with the implied word “paññāpayanto” (promulgating). However, its causal aspect, being merely an anticipation, is understood to be connected with the word “viharati” (resides).
Ở đây, cần phải hiểu rằng, vì thời điểm vi phạm là yếu tố tối quan trọng cho việc chế định giới luật, nên trong trạng thái tác nhân của nó, có sự liên kết với từ được thêm vào là “sikkhāpadāni paññāpayanto”. Còn trong trạng thái nguyên nhân, vì chỉ là sự quán xét thời điểm đó, nên có sự liên kết với từ “viharatī” mà thôi.
Tathāyeva hi vuttaṃ ‘‘tena samayena hetubhūtena, karaṇabhūtena ca sikkhāpadāni paññāpayanto, sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno bhagavā tattha tattha vihāsī’’ti.
Just so it is said: “The Blessed One, with that time as cause and as instrument, promulgated training rules, and anticipating the cause for the promulgation of training rules, the Blessed One resided in various places.”
Quả thật, cũng đã nói như vậy: “Đức Thế Tôn, khi quán xét nguyên nhân chế định giới luật, đã an trú ở nơi này nơi kia vào thời điểm đó như là nguyên nhân và tác nhân, khi chế định giới luật.”
Karaṇañhi kiriyatthaṃ, na hetu viya kiriyākāraṇaṃ.
An instrument is for the action, not a non-cause of the action like a cause.
Tác nhân (karaṇa) là vì hành động, không phải là nguyên nhân của hành động như nguyên nhân (hetu).
Hetu pana kiriyākāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyatthoti.
A cause is a cause of the action, not for the action like an instrument.
Còn nguyên nhân (hetu) là nguyên nhân của hành động, không phải là vì hành động như tác nhân (karaṇa).
‘‘Idha panā’’tiādinā upayogavacanassa accantasaṃyogatthasambhavadassanaṃ, accantameva dabbaguṇakiriyāhi saṃyogo accantasaṃyogo, nirantarameva tehi saṃyuttabhāvoti vuttaṃ hoti.
Idha panātiādinā (Here, however, with this introductory phrase) indicates the possibility of the meaning of continuous association for the accusative case. Accantasaṃyogo (continuous association) means unbroken connection with substance, quality, and action; it is said to be always continuously associated with them.
Với câu “ Idha panā” và tiếp theo, là sự trình bày về khả năng của ý nghĩa liên tục tuyệt đối của từ chỉ đối cách (upayoga-vacana). Accantasaṃyogo (sự liên tục tuyệt đối) có nghĩa là sự kết hợp hoàn toàn với vật, phẩm chất và hành động, tức là trạng thái kết hợp không gián đoạn với chúng.
Soyevattho tathā.
That same meaning is also found there.
Ý nghĩa đó cũng như vậy.
Evaṃjātiketi evaṃsabhāve.
Evaṃjātike means: of such a nature.
Evaṃjātike (trong trường hợp như vậy) có nghĩa là trong bản chất như vậy.
Kathaṃ sambhavatīti āha ‘‘yañhī’’tiādi.
How is it possible? He explains with yañhītiādi (for indeed, etc.).
Để hỏi làm sao có thể xảy ra, nên đã nói “ yañhī” và tiếp theo.
Accantamevāti ārabbhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ, tāva ekaṃsameva, nirantaramevāti attho.
Accantamevā means: truly and without interruption, from the beginning of the discourse until its conclusion.
Accantamevā (hoàn toàn liên tục) có nghĩa là từ khi bắt đầu cho đến khi kết thúc bài thuyết pháp, hoàn toàn nhất quán, không gián đoạn.
Karuṇāvihārenāti parahitapaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena.
Karuṇāvihārena means: by dwelling in compassion, which is explained as practicing for the welfare of others.
Karuṇāvihārenā (với sự an trú từ bi) có nghĩa là với sự an trú từ bi, tức là sự thực hành vì lợi ích của người khác.
Tathā hi karuṇānidānattā desanāya idha parahitapaṭipatti ‘‘karuṇāvihāro’’ti vuttā, na pana karuṇāsamāpattivihāro.
Indeed, since the discourse has compassion as its origin, the practice for the welfare of others is here called “dwelling in compassion,” and not dwelling in the attainment of compassion.
Quả thật, vì bài thuyết pháp có từ bi làm nguyên nhân, nên ở đây, sự thực hành vì lợi ích của người khác được gọi là “karuṇāvihāro” (sự an trú từ bi), chứ không phải là sự an trú trong định từ bi (karuṇāsamāpattivihāro).
Na hi desanākāle desetabbadhammavisayassa desanāñāṇassa sattavisayāya mahākaruṇāya sahuppatti sambhavati bhinnavisayattā, tasmā karuṇāya pavatto vihāroti katvā parahitapaṭipattivihāro idha ‘‘karuṇāvihāro’’ti veditabbo.
For at the time of teaching, the simultaneous arising of the knowledge of teaching (desanāñāṇa), which has the teachable Dhamma as its object, with great compassion (mahākaruṇā), which has beings as its object, is not possible due to their having different objects. Therefore, "karuṇāvihāra" here should be understood as the dwelling in practice for the welfare of others, taking it as a dwelling arising from compassion.
Vì vào thời điểm thuyết pháp, sự đồng khởi của trí tuệ thuyết pháp, vốn là đối tượng của pháp cần được thuyết, với đại từ bi, vốn là đối tượng của chúng sinh, là không thể xảy ra do có đối tượng khác nhau. Do đó, sự an trú vì từ bi, tức là sự an trú thực hành vì lợi ích của người khác, ở đây cần được hiểu là “karuṇāvihāro”.
Tasmāti accantasaṃyogatthasambhavato.
Tasmā means: because of the possibility of the meaning of continuous association.
Tasmā (Do đó) có nghĩa là vì có thể xảy ra ý nghĩa liên tục tuyệt đối.
Tadatthajotanatthanti vuttanayena upayogavibhattiyā tadatthassa jotanatthaṃ upayoganiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ sajjhāyati, divasaṃ bhuñjatī’’ti.
Tadatthajotanatthaṃ means: to illustrate that meaning by the accusative case, as mentioned, just as in “he recites for a month, he eats for a day.”
Tadatthajotanatthaṃ (để làm rõ ý nghĩa đó) có nghĩa là sự chỉ định cách dùng (upayoganiddeso) đã được thực hiện để làm rõ ý nghĩa đó bằng cách dùng cách đối cách (upayogavibhatti) theo cách đã nói, ví dụ như “māsaṃ sajjhāyati, divasaṃ bhuñjati” (học trong một tháng, ăn trong một ngày).
Tenāti yena kāraṇena abhidhamme, ito aññesu ca suttapadesu bhummavacanassa adhikaraṇattho, bhāvenabhāvalakkhaṇattho ca, vinaye karaṇavacanassa hetuattho, karaṇattho ca idha upayogavacanassa accantasaṃyogattho sambhavati, tenāti attho.
Tena means: the reason why the locative case has the meaning of 'location' and 'characteristic of being a characteristic' in the Abhidhamma and other Suttanta passages, and why the instrumental case has the meaning of 'cause' and 'instrument' in the Vinaya, and why the accusative case has the meaning of 'continuous association' here, is that very reason.
Tenā (Do đó) có nghĩa là bởi vì trong Abhidhamma và các bài kinh khác ngoài đây, cách sở thuộc cách (bhumma-vacana) có ý nghĩa là nơi chốn (adhikaraṇa) và ý nghĩa là biểu thị hành động (bhāvenabhāvalakkhaṇa); và trong Vinaya, cách tác nhân (karaṇa-vacana) có ý nghĩa là nguyên nhân (hetu) và ý nghĩa là tác nhân (karaṇa); còn ở đây, cách đối cách (upayoga-vacana) có ý nghĩa là sự liên tục tuyệt đối (accantasaṃyogo) có thể xảy ra. Do đó, đây là ý nghĩa.
Etanti yathā vuttassatthassa saṅgahagāthāpadaṃ aññatrāti abhidhamme ito aññesu suttapadesu, vinaye ca.
Etaṃ is the verse stanza that summarizes the aforementioned meaning. Aññatrā means: in the Abhidhamma, in other Suttanta passages, and in the Vinaya.
Etaṃ (cái này) là câu kệ tóm tắt ý nghĩa đã nói. Aññatrā (ở nơi khác) là trong Abhidhamma, trong các bài kinh khác ngoài đây, và trong Vinaya.
Samayoti samayasaddo.
Samayo means: the word "samaya".
Samayo (thời điểm) là từ “samaya”.
Saddeyeva hi vibhattiparā bhavatiatthe asambhavato.
Indeed, the case ending (vibhatti) follows the word itself, as it is not possible for it to exist in the meaning (attha).
Quả thật, cách biến cách chỉ xảy ra ở từ ngữ, vì không thể có ở ý nghĩa.
Soti sveva samayasaddo.
So means: that same word "samaya".
So (nó) là chính từ “samaya” đó.
Evaṃ attano matiṃ dassetvā idāni porāṇācariyamatiṃ dassetuṃ ‘‘porāṇā panā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus expressed his own view, he now states porāṇā panātiādi (but the ancients, etc.) to present the view of the ancient teachers.
Sau khi trình bày ý kiến của mình như vậy, để trình bày ý kiến của các vị đạo sư cổ xưa, đã nói “ porāṇā panā” và tiếp theo.
Porāṇāti ca purimā aṭṭhakathācariyā.
Porāṇā means: the former commentary teachers.
Porāṇā (các vị cổ xưa) có nghĩa là các vị đạo sư Aṭṭhakathā trước đây.
‘‘Tasmiṃ samaye’’ti vā…pe… ‘‘ekaṃ samaya’’nti vā esa bhedoti sambandho.
The connection is: "Tasmiṃ samaye" or "ekaṃ samaya" — this is the distinction.
Sự khác biệt đó là “Tasmiṃ samaye” hoặc “Ekaṃ samaya”.
Abhilāpamattabhedoti vacanamattena bhedo viseso, na pana atthena, tenāha ‘‘sabbattha bhummamevattho’’ti, sabbesupi atthato ādhāro eva atthoti vuttaṃ hoti.
Abhilāpamattabhedo means: a difference in mere expression, not in meaning; therefore, he says, sabbattha bhummamevattho (in all cases, the locative is the meaning), which means that in all instances, the meaning is always that of a base.
Abhilāpamattabhedo (chỉ khác biệt về cách diễn đạt) có nghĩa là sự khác biệt chỉ ở lời nói, chứ không phải ở ý nghĩa. Do đó, đã nói: “ sabbattha bhummamevattho” (ở khắp mọi nơi, ý nghĩa chính là nơi chốn), có nghĩa là ở tất cả các nơi, về mặt ý nghĩa, chỉ có ý nghĩa là nơi chốn.
Iminā ca vacanena suttavinayesu vibhattivipariṇāmo kato, bhummatthe vā upayogakaraṇavibhattiyo siddhāti dasseti.
By this statement, it is shown that there is a change of case endings in the Suttas and Vinaya, or that the accusative and instrumental cases are valid in the locative sense.
Với lời nói này, vị ấy chỉ ra rằng trong các bài kinh và Vinaya, có sự biến đổi cách biến cách, hoặc cách đối cách và cách tác nhân có thể được coi là cách sở thuộc cách.
‘‘Tasmā’’tiādinā tesaṃ matidassane guṇamāha.
Tasmātiādinā (Therefore, etc.) states the virtue in presenting their view.
Với câu “ Tasmā” và tiếp theo, vị ấy nói về phẩm chất trong việc trình bày ý kiến của họ.
Bhāriyaṭṭhena garu. Tadevatthaṃ saṅketato samattheti ‘‘garuṃ hī’’tiādinā saṅketavisayo hi saddo taṃvavatthitoyeva cesa atthabodhakoti.
Garu (heavy) in the sense of being worthy of respect. He substantiates this very meaning by convention, with the phrase garuṃ hītiādinā (for heavy, etc.), meaning that a word with a conventional meaning conveys that meaning only when it is established by convention.
Với ý nghĩa là nặng nề, nên gọi là garu (trọng đại). Vị ấy xác nhận ý nghĩa đó bằng cách dùng quy ước trong câu “ garuṃ hī” và tiếp theo, vì từ ngữ là đối tượng của quy ước, và từ ngữ đó chỉ có thể làm rõ ý nghĩa khi được xác định bằng quy ước đó.
Garunti garukātabbaṃ janaṃ.
Garuṃ means: a person to be respected.
Garuṃ (người đáng kính trọng) có nghĩa là người đáng được tôn kính.
‘‘Loke’’ti iminā na kevalaṃ sāsaneyeva, lokepi garukātabbaṭṭhena bhagavāti saṅketasiddhīti dasseti.
By loke (in the world), it is shown that the conventional establishment of bhagavā (Blessed One) as being worthy of respect is not only in the Dispensation but also in the world.
Với từ “ Loke” (trong thế gian), vị ấy chỉ ra rằng không chỉ trong Giáo Pháp, mà ngay cả trong thế gian, danh hiệu Bhagavā cũng được xác lập bằng quy ước với ý nghĩa là đáng được tôn kính.
Yadi garukātabbaṭṭhena bhagavā, atha ayameva sātisayaṃ bhagavā nāmāti dassento ‘‘ayañcā’’tiādimāha.
If the Blessed One is so called because he is worthy of respect, then to show that he alone is pre-eminently the Blessed One, he says ayañcātiādi (and this one, etc.).
Nếu Đức Thế Tôn là Bhagavā với ý nghĩa là đáng được tôn kính, thì để chỉ ra rằng chính Ngài là Bhagavā một cách đặc biệt, vị ấy nói “ayañcā” và tiếp theo.
Tathā hi lokanātho aparimitanirupamappabhāvasīlādiguṇavisesasamaṅgitāya, sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya ca aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamaṃ gāravaṭṭhānanti.
Indeed, the Lord of the World is the highest object of reverence for countless beings in countless world-systems due to his possession of immeasurable, incomparable, and matchless qualities such as virtue, and due to his supreme exertion, which is preceded by the removal of all suffering and focused on bestowing boundless welfare and happiness upon all beings, including devas and humans.
Quả thật, Đức Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian, là nơi tôn kính tối thượng của vô số chúng sinh trong vô số thế giới, vì Ngài đầy đủ những phẩm chất đặc biệt như uy lực, giới hạnh vô lượng, vô song, và vì Ngài tận tâm ban bố mọi lợi ích và hạnh phúc không sót lại, với sự thành tựu công hạnh vượt trội, và vì Ngài là bậc tối thượng hữu ích cho chúng sinh bao gồm cả chư thiên và loài người.
Na kevalaṃ lokeyeva, atha kho sāsanepīti dasseti ‘‘porāṇehī’’tiādinā, porāṇehīti ca aṭṭhakathācariyehīti attho.
It shows that this applies not only to the world but also to the Dispensation, with the phrase porāṇehītiādinā (by the ancients, etc.), and porāṇehīti means: by the commentary teachers.
Không chỉ trong thế gian, mà còn trong Giáo Pháp, vị ấy chỉ ra điều này bằng câu “ porāṇehī” và tiếp theo. Porāṇehī có nghĩa là các vị đạo sư Aṭṭhakathā.
Seṭṭhavācakavacanampi seṭṭhaguṇasahacaraṇato seṭṭhamevāti vuttaṃ ‘‘bhagavāti vacanaṃ seṭṭha’’nti.
Even a word that signifies supremacy is supreme due to its association with supreme qualities, hence it is said: bhagavāti vacanaṃ seṭṭha (the word 'Bhagavā' is supreme).
Ngay cả từ ngữ chỉ sự ưu việt cũng là ưu việt vì đi kèm với phẩm chất ưu việt, nên đã nói “ bhagavāti vacanaṃ seṭṭha” (từ Bhagavā là tối thượng).
Vuccati attho, etenāti hi vacanaṃ, saddo.
Meaning is expressed by this, hence vacanaṃ (word, expression).
Ý nghĩa được nói ra bởi từ ngữ này, nên gọi là vacanaṃ, tức là từ ngữ.
Atha vā vuccatīti vacanaṃ, attho, tasmā yo ‘‘bhagavā’’ti vacanena vacanīyo attho, so seṭṭhoti attho.
Or, it is expressed, hence vacanaṃ (meaning); therefore, the meaning that is to be expressed by the word “Bhagavā” is supreme.
Hoặc, được nói ra, nên gọi là vacanaṃ, tức là ý nghĩa. Do đó, ý nghĩa được nói ra bởi từ “Bhagavā” là tối thượng.
Bhagavāti vacanamuttamanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to “ Bhagavāti vacanamuttamaṃ” (the word Bhagavā is supreme).
Trong câu “ Bhagavāti vacanamuttama” (từ Bhagavā là tối thượng), cũng theo cách tương tự.
Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogattā, sātisayaṃ vā garukaraṇārahatāya gāravayutto, gāravārahoti attho.
Gāravayutto means one endowed with reverence, due to being possessed of qualities worthy of respect, or because of being worthy of extreme veneration, Gāravayutto, worthy of reverence, is the meaning.
Gāravayutto (người có lòng cung kính) nghĩa là, do có sự kết hợp với những phẩm chất đáng tôn kính, hoặc do rất đáng được tôn kính, nên gāravayutto (người có lòng cung kính), nghĩa là đáng được tôn kính.
Yena kāraṇattayena so tathāgato garu bhāriyaṭṭhena, tena ‘‘bhagavā’’ti vuccatīti sambandho.
The connection is that the Tathāgata is called "Bhagavā" because of the three reasons by which he is venerable, worthy of respect, and weighty.
Do ba nguyên nhân đó, Như Lai được gọi là ‘Bhagavā’ (Thế Tôn) vì Ngài đáng được tôn kính, đó là sự liên kết.
Garutākāraṇadassanañhetaṃ padattayaṃ.
Indeed, these three terms show the reasons for his venerability.
Ba từ này là để chỉ rõ lý do của sự đáng tôn kính.
‘‘Sippādisikkhāpakāpi garūyeva nāma honti, na ca gāravayuttā, ayaṃ pana tādiso na hoti, tasmā garūti katvā ‘gāravayutto’ti vutta’’nti keci.
Some say: "Even those who teach crafts and so forth are indeed called teachers (garu), but they are not endowed with reverence (gāravayutto). However, this one (the Buddha) is not like that; therefore, he is called 'Gāravayutto' because he is a teacher (garu)."
Một số người nói rằng: “Những người dạy nghề nghiệp v.v. cũng được gọi là bậc thầy (garu), nhưng họ không phải là người có lòng cung kính (gāravayutta). Thế Tôn đây không phải là người như vậy, do đó, khi nói Ngài là bậc thầy, thì nói ‘gāravayutto’ (người có lòng cung kính).”
Evaṃ sati tadetaṃ visesanapadamattaṃ, purimapadadvayameva kāraṇadassanaṃ siyā.
If that is so, then this term is merely an adjective, and only the preceding two terms would be the indicators of the reason.
Nếu là như vậy, thì từ này chỉ là một từ bổ nghĩa, và hai từ trước đó mới là sự chỉ rõ nguyên nhân.
Vuttaṃ niruttilakkhaṇaṃ gahetvā, ‘‘pisodarādīni yathopadiṭṭha’’nti vuttasaddanayena vā pisodarādiākatigaṇapakkhepalakkhaṇaṃ gahetvā lokiya lokuttarasukhābhinibbattakaṃ sīlādipārappattaṃ bhāgyamassa atthīti ‘‘bhāgyavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuttanti āha ‘‘bhāgyavā’’ti.
Taking this stated definition of nirutti, or taking the characteristic of inclusion in the category of words like pisodara, as taught in the method of words like "pisodarādīni yathopadiṭṭha," it is said that "Bhagavā" is used instead of "Bhāgyavā," because he possesses the fortune (bhāgya) that produces mundane and supramundane happiness, and has attained the perfection of virtues like sīla. Thus, it states "Bhāgyavā."
Lấy đặc điểm ngữ pháp đã được nói đến, hoặc lấy đặc điểm của việc đưa vào nhóm hình thái như pisodara v.v. theo cách đã được chỉ dẫn, vị ấy nói “bhāgyavā” (người có phước báu) thay vì “bhāgyavā” (người có phước báu) vì Ngài có phước báu đạt đến bờ bên kia của giới v.v., tạo ra hạnh phúc thế gian và siêu thế.
Tathā anekabhedabhinnakilesasatasahassāni, saṅkhepato vā pañcamāre abhañjīti ‘‘bhaggavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuttanti dasseti ‘‘bhaggavā’’ti iminā.
Similarly, it shows by "Bhaggavā" that "Bhagavā" is used instead of "Bhaggavā" (one who has broken), because he broke hundreds of thousands of defilements divided into many kinds, or briefly, he broke the five Māras.
Tương tự, vị ấy chỉ ra bằng từ “bhaggavā” rằng thay vì nói “bhaggavā” (người đã phá tan) vì Ngài đã phá tan hàng trăm ngàn phiền não với vô số sai biệt, hoặc tóm lại là năm ma vương, thì nói “Bhagavā”.
Loke ca bhaga-saddo issariyadhammayasasirīkāmapayattesu chasu dhammesu pavattati, te ca bhagasaṅkhātā dhammā assa santīti bhagavāti atthaṃ dassetuṃ ‘‘yutto bhagehi cā’’ti vuttaṃ.
And in the world, the word 'bhaga' is used for the six qualities: supremacy, Dhamma, fame, glory, desire, and diligence. To show the meaning that he possesses these qualities called 'bhaga,' it is said: "Yutto bhagehi cā."
Trong thế gian, từ bhaga được dùng cho sáu pháp: uy quyền (issariya), Chánh pháp (dhamma), danh tiếng (yasa), vẻ đẹp (sirī), dục vọng (kāma), và sự nỗ lực (payatta). Để chỉ rõ ý nghĩa rằng Ngài có những pháp được gọi là bhaga, nên nói “yutto bhagehi cā” (và được trang bị các bhaga).
Kusalādīhi anekabhedehi sabbadhamme vibhaji vibhajitvā vivaritvā desesīti ‘‘vibhattavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuttanti āha ‘‘vibhattavā’’ti.
It is said that "Bhagavā" is used instead of "Vibhattavā" (one who has analyzed), because he analyzed, differentiated, explained, and taught all phenomena of many kinds, such as wholesome qualities. Thus, it states "Vibhattavā."
Vị ấy nói “vibhattavā” (người đã phân chia) thay vì nói “vibhattavā” (người đã phân chia) vì Ngài đã phân chia, giải thích và thuyết giảng tất cả các pháp với vô số sai biệt như thiện pháp v.v.
Dibbabrahmaariyavihāre, kāyacittaupadhiviveke, suññatānimittāppaṇihitavimokkhe, aññe ca lokiyalokuttare uttarimanussadhamme bhaji sevi bahulamakāsīti ‘‘bhattavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuttanti dasseti ‘‘bhattavā’’ti iminā.
It shows by "Bhattavā" that "Bhagavā" is used instead of "Bhattavā" (one who has resorted to), because he resorted to, cultivated, and repeatedly practiced the divine, Brahmā, and noble abidings; solitude of body, mind, and attachments; the liberations of emptiness, signlessness, and desirelessness; and other mundane and supramundane superior human qualities.
Vị ấy chỉ ra bằng từ “bhattavā” rằng thay vì nói “bhattavā” (người đã thực hành) vì Ngài đã thường xuyên thực hành các trú xứ của chư thiên, Phạm thiên và bậc Thánh, sự viễn ly thân, tâm và phiền não, các giải thoát không, vô tướng, vô nguyện, và các pháp siêu nhân thế gian và siêu thế khác.
Tīsu bhavesu taṇhāsaṅkhātaṃ gamanamanena vantaṃ vamitanti ‘‘bhavesu vantagamano’’ti vattabbe bhavasaddato bha-kāraṃ gamanasaddato ga-kāraṃ vantasaddato va-kāraṃ ādāya, tassa ca dīghaṃ katvā vaṇṇavipariyāyena ‘‘bhagavā’’ti vuttanti dassetuṃ ‘‘vantagamano bhavesū’’ti vuttaṃ.
To show that "Bhagavā" is used by taking the syllable 'bha' from the word 'bhava,' 'ga' from the word 'gamana,' and 'va' from the word 'vanta,' then lengthening the 'va' and changing the letters, instead of saying "Bhavesu vantagamano" (one who has vomited going in existences), meaning he has vomited the going, which is called craving, in the three existences by means of the mind desiring to go, it is said "Vantagamano bhavesu."
Để chỉ rõ rằng thay vì nói “bhavesu vantagamano” (người đã từ bỏ sự đi trong các cõi) vì Ngài đã từ bỏ sự đi trong ba cõi, tức là sự khát ái, thì lấy chữ bha từ bhavasadda, ga từ gamanasadda, va từ vantasadda, làm cho nó dài ra và bằng cách đảo âm, nói “vantagamano bhavesu” (người đã từ bỏ sự đi trong các cõi).
‘‘Yato bhāgyavā, tato bhagavā’’tiādinā paccekaṃ yojetabbaṃ.
It should be applied individually, starting with "Since he is bhāgyavā, therefore he is Bhagavā."
Phải kết hợp từng phần riêng biệt như “Vì Ngài có phước báu, nên Ngài là Bhagavā” v.v.
Assa padassāti ‘‘bhagavā’’ti padassa.
Assa padassā means of the word "Bhagavā."
Assa padassā (của từ này) nghĩa là của từ “Bhagavā”.
Vitthāratthoti vitthārabhūto attho.
Vitthārattho means the extensive meaning.
Vitthārattho (ý nghĩa chi tiết) nghĩa là ý nghĩa được mở rộng.
‘‘So cā’’tiādinā ganthamahattaṃ pariharati.
With "So cā" and so forth, he avoids the bulkiness of the text.
Với “So cā” v.v., vị ấy tránh sự cồng kềnh của văn bản.
Vuttoyeva, na pana idha pana vattabbo visuddhimaggassa imissā aṭṭhakathāya ekadesabhāvatoti adhippāyo.
It has already been said, and it is not to be said again here because this commentary is a part of the Visuddhimagga—this is the intention.
Vuttoyeva (đã được nói rồi), nhưng ở đây không cần nói lại vì điều này là một phần của Visuddhimagga và chú giải này, đó là ý nghĩa.
Apica bhage vani, vamīti vā bhagavā. So hi bhage sīlādiguṇe vani bhaji sevi, te vā bhagasaṅkhāte sīlādiguṇe vineyyasantānesu ‘‘kathaṃ nu kho uppajjeyyu’’nti vani yāci patthayi, evaṃ bhage vanīti bhagavā, bhage vā siriṃ, issariyaṃ, yasañca vami kheḷapiṇḍaṃ viya chaḍḍayi.
Or, he is Bhagavā because he desired (vani) or vomited (vamī) the bhagas. Indeed, he desired (vani), cultivated, or practiced the qualities like sīla, which are bhagas; or he desired (vani), sought, or wished that those qualities like sīla, which are bhagas, might arise in the minds of those to be trained, "How indeed might they arise?" In this way, he is Bhagavā because he desired the bhagas. Or, he vomited (vami), discarded like a ball of phlegm, glory, supremacy, and fame (siriṃ, issariyaṃ, yasañca), which are bhagas.
Hơn nữa, Ngài đã tìm kiếm các bhaga (phẩm chất) hoặc đã từ bỏ chúng, nên Ngài là Bhagavā. Ngài đã tìm kiếm, đã thực hành các phẩm chất như giới v.v. được gọi là bhaga, hoặc Ngài đã cầu xin, đã mong ước rằng: “Làm thế nào để những phẩm chất như giới v.v. được gọi là bhaga này có thể phát sinh trong những chúng sinh có thể được giáo hóa?” Như vậy, vì Ngài đã tìm kiếm các bhaga, nên Ngài là Bhagavā. Hoặc Ngài đã từ bỏ sự vinh quang, uy quyền và danh tiếng được gọi là bhaga như một cục đờm dãi.
Tathā hi bhagavā hatthagataṃ cakkavattisiriṃ, catudīpissariyaṃ, cakkavattisampattisannissayañca sattaratanasamujjalaṃ yasaṃ anapekkho chaḍḍayi.
Indeed, the Bhagavā, without attachment, discarded the glory of a Cakkavatti king, already within his grasp, the sovereignty over the four continents, and the fame resplendent with the seven jewels, which are the basis of a Cakkavatti king's prosperity.
Thật vậy, Thế Tôn đã từ bỏ sự vinh quang của một vị Chuyển Luân Thánh Vương, quyền thống trị bốn châu lục, và danh tiếng rực rỡ với bảy báu vật, là chỗ dựa cho sự giàu có của một vị Chuyển Luân Thánh Vương, mà không hề luyến tiếc.
Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā ākārassa rassaṃ katvā, sineruyugandharādigatā bhājanalokasobhā.
Alternatively, constellations are called bhāni, and the splendors that move in harmony with them are called bhagā (by shortening the long 'ā'), which are the beauties of the container-world, such as Mount Sineru and Yugandhara.
Hoặc, các chòm sao được gọi là bhāni, chúng di chuyển và tồn tại đồng bộ với chúng, nên chúng được gọi là bhagā sau khi rút ngắn âm ā, đó là vẻ đẹp của thế giới vật chất nằm ở núi Sineru, Yugandhara v.v.
Tā bhagā vami tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahi, evaṃ bhage vamīti bhagavāti evamādīhi tattha tatthāgatanayehi cassa attho vattabbo, amhehi pana so ganthabhīrujanānuggahaṇatthaṃ, ganthagarutāpariharaṇatthañca ajjhupekkhitoti.
The Bhagavā abandoned (vami pajahi) those bhagā by eradicating the desire and attachment associated with them. Thus, he is Bhagavā—and the meaning of this word should be explained by these and other methods found in various commentaries; but we have omitted it here to favor those who dread lengthy texts and to avoid the text becoming too ponderous.
Ngài đã từ bỏ những bhaga đó bằng cách loại bỏ tham ái và dục vọng liên quan đến chúng. Như vậy, vì Ngài đã từ bỏ các bhaga, nên Ngài là Bhagavā. Ý nghĩa của từ này phải được giải thích theo các phương pháp được tìm thấy ở những nơi khác, nhưng chúng tôi đã bỏ qua điều đó để giúp những người ngại văn bản và để tránh làm cho văn bản trở nên cồng kềnh.
Evametesaṃ avayavatthaṃ dassetvā idāni samudāyatthaṃ dassento purimapadattayassa samudāyatthena vuttāvasesena tesamatthānaṃ paṭiyogitāya tenāpi saha dassetuṃ ‘‘ettāvatā’’tiādimāha.
Having thus shown the meaning of their individual parts, he now states "Ettāvatā" and so forth to show the collective meaning and to present the remaining meanings of those terms in relation to the collective meaning of the first three terms.
Sau khi giải thích ý nghĩa từng phần của những từ này, bây giờ để giải thích ý nghĩa tổng thể, và để chỉ ra ý nghĩa đó cùng với phần còn lại của ý nghĩa được nói đến trong ba từ đầu tiên, vị ấy nói “ettāvatā” v.v.
Ettāvatāti etassa ‘‘evaṃ me suta’’nti vacanena ‘‘ekaṃ samayaṃ bhagavā’’ tivacanenāti imehi sambandho.
Ettāvatā has a connection with "evaṃ me sutaṃ" (Thus have I heard) and "ekaṃ samayaṃ Bhagavā" (On one occasion the Blessed One).
Ettāvatā (đến mức độ này) có liên hệ với lời nói “Evaṃ me sutaṃ” (Tôi nghe như vầy) và lời nói “Ekaṃ samayaṃ Bhagavā” (Một thời, Thế Tôn).
Etthāti etasmiṃ nidānavacane.
Etthā means in this introductory statement.
Etthā (ở đây) nghĩa là trong lời nói mở đầu này.
Yathāsutaṃ dhammaṃ desentoti ettha anta-saddo hetuattho.
In "yathāsutaṃ dhammaṃ desento" (preaching the Dhamma as heard), the word "anta" has the meaning of a cause.
Trong cụm từ “yathāsutaṃ dhammaṃ desento” (thuyết giảng Chánh pháp như đã nghe), từ anta có ý nghĩa là nguyên nhân.
Tathādesitattā hi paccakkhaṃ karoti nāma.
Indeed, by being preached in that manner, it makes it manifest.
Thật vậy, do đã được thuyết giảng như vậy, nên được gọi là làm cho hiện tiền.
Esa nayo aparatthāpi.
This method applies elsewhere as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những trường hợp khác.
‘‘Yo kho ānanda, mayā dhammo ca…pe… satthā’’ti vacanato dhammassa satthubhāvapariyāyo vijjatevāti katvā ‘‘dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karotī’’ti vuttaṃ.
Since the statement "Indeed, Ānanda, the Dhamma taught by me... is the Teacher" implies that the Dhamma can be a teacher, it is said, "makes the body of the Dhamma manifest."
Vì có sự liên hệ giữa Chánh pháp và vai trò của một Bậc Đạo Sư, như trong lời dạy: “Này Ānanda, Chánh pháp do Ta thuyết giảng... v.v. ... là Bậc Đạo Sư”, nên nói “dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karoti” (làm cho thân pháp hiện tiền).
Dhammakāyanti hi bhagavato sambandhībhūtaṃ dhammasaṅkhātaṃ kāyanti attho.
Dhammakāyaṃ (Dhamma-body) means the Dhamma, which is called the body, belonging to the Bhagavā.
Dhammakāyaṃ (Pháp thân) nghĩa là thân được gọi là Chánh pháp, thuộc về Thế Tôn.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘dhammakāyoti bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti.
As it is said, "O bhikkhus, 'Dhamma-body' is an appellation for the Tathāgata."
Và cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, Pháp thân là tên gọi khác của Như Lai.”
Taṃ pana kimatthiyanti āha ‘‘tenā’’tiādi.
But what is its purpose? He states it with "Tenā" and so forth.
Vậy điều đó có ý nghĩa gì? Vị ấy nói “tenā” v.v.
Tenāti ca tādisena paccakkhakaraṇenāti attho.
Tenā means by such manifestation.
Tenā (bằng điều đó) nghĩa là bằng sự làm cho hiện tiền như vậy.
Idaṃ adhunā vakkhamānasuttaṃ pāvacanaṃ pakaṭṭhaṃ uttamaṃ buddhassa bhagavato vacanaṃ nāma.
Idaṃ (this) sūtta, which is about to be explained, pāvacanaṃ (the Teaching), is the excellent, supreme word of the Buddha, the Bhagavā.
Idaṃ (kinh này) là bài kinh sắp được nói đến, pāvacanaṃ (lời giáo huấn) là lời nói cao thượng, tối thượng của Đức Phật, Thế Tôn.
Tasmā tumhākaṃ atikkantasatthukaṃ atītasatthukabhāvo na hotīti attho.
Therefore, for you, atikkantasatthukaṃ (having the Teacher passed away) means that the state of having the Teacher passed away does not exist.
Do đó, đối với quý vị, atikkantasatthukaṃ (không có Bậc Đạo Sư đã qua đời) nghĩa là không có tình trạng Bậc Đạo Sư đã qua đời.
Bhāvappadhāno hi ayaṃ niddeso, bhāvalopo vā, itarathā pāvacanameva anatikkantasatthukaṃ, satthuadassanena pana ukkaṇṭhitassa janassa atikkantasatthukabhāvoti attho āpajjeyya, evañca sati ‘‘ayaṃ vo satthāti satthuadassanena ukkaṇṭhitaṃ janaṃ samassāsetī’’ tivacanena saha virodho bhaveyyāti vadanti.
Indeed, this statement is primary in indicating the state, or there is an elision of the word 'bhāva'. Otherwise, it would mean that the Teaching itself has not lost its Teacher, but the meaning would be that the people who are disheartened by the absence of the Teacher have the Teacher passed away. And if this were the case, it would contradict the statement "This is your Teacher, for it reassures the people who are disheartened by the absence of the Teacher." So they say.
Thật vậy, sự diễn đạt này là chủ yếu về trạng thái, hoặc là sự lược bỏ trạng thái; nếu không, thì chỉ có lời giáo huấn là không có Bậc Đạo Sư đã qua đời, nhưng đối với những người cảm thấy buồn bã vì không thấy Bậc Đạo Sư, thì ý nghĩa sẽ là tình trạng Bậc Đạo Sư đã qua đời. Và nếu vậy, thì sẽ mâu thuẫn với lời nói: “Đây là Bậc Đạo Sư của các con” để an ủi những người buồn bã vì không thấy Bậc Đạo Sư, đó là điều họ nói.
Idaṃ pāvacanaṃ satthukiccanipphādanena na atītasatthukanti pana attho.
However, the meaning is that this Teaching is not without a living Teacher because it accomplishes the work of the Teacher.
Tuy nhiên, ý nghĩa là lời giáo huấn này không phải là không có Bậc Đạo Sư đã qua đời vì nó hoàn thành vai trò của Bậc Đạo Sư.
Satthūti kammatthe chaṭṭhī, samāsapadaṃ vā etaṃ satthuadassanenāti.
Satthūti is the genitive case in the sense of the object, or this satthuadassanena is a compound word.
Satthū (của Bậc Đạo Sư) là cách sở hữu (chaṭṭhī) trong ý nghĩa đối cách (kammattha), hoặc đây là một từ ghép satthuadassanenā (do không thấy Bậc Đạo Sư).
Ukkaṇṭhanaṃ ukkaṇṭho, kicchajīvitā.
Ukkaṇṭhanaṃ means ukkaṇṭho, distress in living.
Sự buồn bã là ukkaṇṭho (sự buồn bã), sự sống khó khăn.
‘‘Kaṭha kicchajīvane’’ti hi vadanti.
Indeed, they say "Kaṭha" means "to live in distress."
Thật vậy, họ nói “Kaṭha kicchajīvane” (Kaṭha trong ý nghĩa sự sống khó khăn).
Tamito pattoti ukkaṇṭhito, anabhiratiyā vā pīḷito vikkhittacitto hutvā sīsaṃ ukkhipitvā uddhaṃ kaṇṭhaṃ katvā ito cito ca olokento āhiṇḍati, viharati cāti ukkaṇṭhito niruttinayena, taṃ ukkaṇṭhitaṃ. Saddasāmatthiyādhigatamatto cesa, vohārato pana anabhiratiyā pīḷitanti attho.
One who has reached that (distress) is ukkaṇṭhito; or, one who is afflicted by discontent, having a restless mind, raising one's head, craning one's neck upwards, and looking around here and there, wanders and lives about. Thus, by the method of nirutti, he is ukkaṇṭhito. That ukkaṇṭhitaṃ. This is merely understood by the power of the word, but in common usage, it means afflicted by discontent.
Người đã đạt đến điều đó được gọi là ukkaṇṭhito (buồn bã), hoặc người bị phiền não bởi sự không vui, với tâm trí phân tán, ngẩng đầu lên, vươn cổ lên và nhìn quanh đây đó, đi lang thang và sống, đó là ukkaṇṭhito theo ngữ pháp, người đó là ukkaṇṭhitaṃ (người buồn bã). Điều này chỉ là sự hiểu biết được đạt được bằng sức mạnh của từ ngữ, nhưng theo cách dùng thông thường, nó có nghĩa là bị phiền não bởi sự không vui.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi nơi.
Samassāsetīti assāsaṃ janeti.
Samassāsetīti means brings relief.
Samassāsetī (an ủi) nghĩa là tạo ra sự an ủi.
Tasmiṃ samayeti imassa suttassa saṅgītisamaye.
Tasmiṃ samaye means at the time of the recitation of this sutta.
Tasmiṃ samaye (vào thời điểm đó) nghĩa là vào thời điểm kết tập kinh này.
Kāmaṃ vijjamānepi bhagavati evaṃ vattumarahati, idha pana avijjamāneyeva tasmiṃ evaṃ vadati, tasmā sandhāyabhāsitavasena tadatthaṃ dassetīti āha ‘‘avijjamānabhāvaṃ dassento’’ti.
Although it would be appropriate to speak thus if the Blessed One were present, here he speaks thus when the Blessed One is not present. Therefore, indicating that meaning in the sense of an intentional utterance, it says, “indicating the state of non-presence.”
Dù cho Đức Thế Tôn có hiện diện thì cũng nên nói như vậy, nhưng ở đây, vì Ngài không hiện diện mà lại nói như vậy, do đó, để trình bày ý nghĩa đó theo cách nói có ẩn ý, (chú giải) nói: “cho thấy sự không hiện diện”.
Parinibbānanti anupādisesanibbānadhātuvasena khandhaparinibbānaṃ.
Parinibbāna means the parinibbāna of the aggregates (khandha-parinibbāna), in the sense of the element of Nibbāna with no aggregates remaining (anupādisesa-nibbāna-dhātu).
“Toàn phần Niết Bàn” (Parinibbāna) là sự Niết Bàn của các uẩn, theo nghĩa Niết Bàn giới không còn dư sót các uẩn (anupādisesanibbānadhātu).
Tenāti tathāsādhanena.
Tenā means by that means of accomplishment.
“Do đó” (Tenā) là do sự thành tựu như vậy.
Evaṃvidhassāti evaṃpakārassa, evaṃsabhāvassātipi attho.
Evaṃvidhassā means of such a kind; it also means of such a nature.
“Loại như vậy” (Evaṃvidhassā) là loại như thế này, cũng có nghĩa là bản chất như thế này.
Nāma-saddo garahāyaṃ nipāto ‘‘atthi nāma ānanda theraṃ bhikkhuṃ vihesiyamānaṃ ajjhupekkhissathā’’tiādīsu (a. ni. 5.166) viya, tena ediso api bhagavā parinibbuto, kā nāma kathā aññesanti garahatthaṃ joteti.
The word nāma is a particle used for censure, as in passages like “Is it fitting, Ānanda, that you should stand by while an elder bhikkhu is being harassed?” Through it, the sense of censure is highlighted, indicating that even such a Blessed One has attained parinibbāna, so what then of others?
Từ “nāma” là một tiểu từ dùng để chỉ sự khiển trách, như trong câu “Có phải chăng, này Ānanda, các ông sẽ thờ ơ khi một vị tỳ khưu trưởng lão bị quấy rối?” và tương tự. Do đó, nó làm nổi bật ý nghĩa khiển trách rằng ngay cả một Đức Thế Tôn như vậy cũng đã nhập Niết Bàn, huống chi là những người khác.
Ariyadhammassāti ariyānaṃ dhammassa, ariyabhūtassa vā dhammassa.
Ariyadhammassā means the Dhamma of the noble ones (ariyas), or the Dhamma that has become noble.
“Pháp của bậc Thánh” (Ariyadhammassā) là pháp của các bậc Thánh, hay là pháp đã trở thành Thánh.
Dasavidhassa kāyabalassa, ñāṇabalassa ca vasena dasabaladharo. Vajirassa nāma maṇivisesassa saṅghāto samūho ekagghano, tena samāno kāyo yassāti tathā.
Dasabaladharo means possessing the ten powers, referring to the ten kinds of bodily strength and the ten kinds of knowledge-strength. One whose body is like a mass, a solid lump of a special jewel called vajira, is meant by that term.
“Dasabaladharo” (người nắm giữ mười năng lực) là do có mười loại sức mạnh thân thể và sức mạnh trí tuệ. Thân của Ngài giống như một khối kim cương đặc, một loại đá quý đặc biệt.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā vajirasaṅghāto nāma na aññena maṇinā vā pāsāṇena vā bhejjo, api tu soyeva aññaṃ maṇiṃ vā pāsāṇaṃ vā bhindati.
This is what is meant: just as a mass of vajira cannot be shattered by any other jewel or stone, but rather it itself shatters other jewels or stones.
Điều này có nghĩa là – giống như một khối kim cương không thể bị phá vỡ bởi bất kỳ loại đá quý hay đá nào khác, mà chính nó lại có thể phá vỡ các loại đá quý hay đá khác.
Teneva vuttaṃ ‘‘vajirassa natthi koci abhejjo maṇi vā pāsāṇo vā’’ti, evaṃ bhagavāpi kenaci abhejjasarīro.
Therefore, it is said, "there is no jewel or stone that vajira cannot shatter"; similarly, the Blessed One's body cannot be shattered by anyone.
Do đó, có câu nói: “Không có loại đá quý hay đá nào mà kim cương không thể phá vỡ”, tương tự, thân của Đức Thế Tôn cũng không thể bị phá vỡ bởi bất kỳ ai.
Na hi bhagavato rūpakāye kenaci antarāyo kātuṃ sakkāti.
For no one can cause harm to the Blessed One's physical body.
Thật vậy, không ai có thể gây nguy hiểm cho sắc thân của Đức Thế Tôn.
Nāmasaddassa garahājotakattā pi-saddo sampiṇḍanajotako ‘‘na kevalaṃ bhagavāyeva, atha kho aññepī’’ti.
Since the word nāma indicates censure, the word pi indicates inclusion, meaning "not only the Blessed One, but also others."
Vì từ “nāma” chỉ sự khiển trách, nên từ “pi” (cũng) chỉ sự tổng hợp, (có nghĩa là) “không chỉ Đức Thế Tôn, mà cả những người khác cũng vậy”.
Ettha ca evaṃguṇasamannāgatattā aparinibbutasabhāvena bhavituṃ yuttopi esa parinibbuto evāti pakaraṇānurūpamatthaṃ dassetuṃ ‘‘eva’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that although such a Blessed One, endowed with such qualities, ought to have remained unparinibbāna, he did attain parinibbāna, and the phrase "evaṃ" (thus) and so on is stated to convey a meaning appropriate to the context.
Ở đây, cần hiểu rằng câu “evaṃ” và những câu tiếp theo được nói để trình bày ý nghĩa phù hợp với ngữ cảnh, rằng dù Ngài có đầy đủ những phẩm chất như vậy và đáng lẽ không nhập Niết Bàn, nhưng Ngài vẫn nhập Niết Bàn.
Āsā patthanā kena janetabbā, na janetabbā evāti attho.
Āsā (hope) should be generated by whom? The meaning is that it should not be generated at all.
“Hy vọng” (Āsā) là sự mong cầu. “Ai nên tạo ra?” (kena janetabbā) có nghĩa là không nên tạo ra.
‘‘Ahaṃ ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi, sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’’ti majjanavasena uppanno māno jīvitamado nāma, tena matto pamatto tathā.
The conceit that arises through infatuation, thinking, "I lived long, I live long, I will live long; I lived happily, I live happily, I will live happily," is called jīvitamado (conceit of life). One who is intoxicated by it is heedless; likewise, one who is heedless through the conceit of life.
Sự kiêu mạn phát sinh do ảo tưởng rằng “Tôi đã sống lâu, tôi đang sống lâu, tôi sẽ sống lâu, tôi đã sống hạnh phúc, tôi đang sống hạnh phúc, tôi sẽ sống hạnh phúc” được gọi là “sự kiêu mạn về sự sống” (jīvitamado). Người say sưa với sự kiêu mạn đó là người phóng dật.
Saṃvejetīti saṃvegaṃ janeti, tatoyeva assa janassa saddhamme ussāhaṃ janeti.
Saṃvejetī means it causes urgency (saṃvega); from that very fact, it generates enthusiasm for the Saddhamma in that person.
“Làm cho xúc động” (Saṃvejetīti) là tạo ra sự xúc động, và từ đó, nó cũng tạo ra sự nhiệt tâm trong Chánh Pháp cho người đó.
Saṃvejanañhi ussāhahetu ‘‘saṃviggo yoniso padahatī’’ti vacanato.
For urgency (saṃvejana) is the cause of enthusiasm, according to the saying, "one who is agitated strives appropriately."
Thật vậy, sự xúc động là nguyên nhân của sự nhiệt tâm, theo câu nói: “Người xúc động sẽ nỗ lực một cách đúng đắn”.
Evaṃ padachakkassa padānukkamena nānappakārato atthavaṇṇanaṃ katvā idāni ‘‘antarā ca rājagaha’’ntiādīnaṃ padānamatthavaṇṇanaṃ karonto ‘‘antarā cā’’tiādimāha.
Having thus explained the meaning of the six words in various ways, in the order of the words, the author of the commentary now begins to explain the meaning of the words such as "antarā ca Rājagahaṃ" and so on.
Sau khi giải thích ý nghĩa của sáu từ theo thứ tự từng từ một cách đa dạng, bây giờ, khi giải thích ý nghĩa của các từ như “antarā ca rājagahaṃ” (giữa Rājagaha), (chú giải) nói “antarā cā” và những câu tiếp theo.
Antarā ca rājagahaṃ antarā ca nāḷandanti ettha samabhiniviṭṭho antarā-saddo dissati sāmaññavacanīyatthamapekkhitvā pakaraṇādisāmatthiyādigatatthamantarenāti attho.
Here, in "antarā ca Rājagahaṃ antarā ca Nāḷandaṃ," the word antarā, being firmly established, appears in a general sense, while disregarding the meaning found in the context and power of the passage, such as "between" (antarena).
Trong câu “giữa Rājagaha và giữa Nāḷandā” (Antarā ca rājagahaṃ antarā ca nāḷandaṃ), từ “antarā” được dùng một cách chặt chẽ, có nghĩa là “ở giữa”, dựa trên ý nghĩa chung và sức mạnh của ngữ cảnh.
Evaṃ panassa nānatthabhāvo payogato avagamīyatīti dasseti ‘‘tadantara’’ntiādinā.
That its meaning is varied can be understood from its usage, as shown by "tadantaraṃ" and so on.
Và (chú giải) cho thấy rằng sự đa dạng ý nghĩa của nó có thể được hiểu từ cách sử dụng, bằng cách nói “tadantaraṃ” và những câu tiếp theo.
Tattha tadantaranti taṃ kāraṇaṃ.
In that, tadantaraṃ means that reason.
Trong đó, “tadantaraṃ” có nghĩa là nguyên nhân đó.
Mañca tañca mantenti, kimantaraṃ kiṃ kāraṇanti attho.
They consult me and you; what is the difference, what is the reason? This is the meaning.
Họ bàn bạc về tôi và về bạn, có nghĩa là “nguyên nhân là gì?” hay “lý do là gì?”.
Vijjantarikāyāti vijjuniccharaṇakkhaṇe.
Vijjantarikāyā means at the moment of the lightning flash.
“Vijjantarikāyā” (tại thời điểm phóng ra tia chớp) là tại thời điểm phát ra tia chớp.
Dhovantī itthī addasāti sambandho.
The connection is: "The washing woman saw it."
“Người phụ nữ đang giặt đồ đã nhìn thấy”, đó là sự liên kết.
Antaratoti hadaye.
Antarato means in the heart.
“Antarato” (từ bên trong) là trong tâm.
Kopāti cittakālussiyakaraṇato cittapakopā rāgādayo.
Kopā means from causing mental agitation, mental defilements such as greed.
“Kopā” (sự phẫn nộ) là những phiền não như tham ái, gây ra sự xáo động trong tâm.
Antarā vosānanti ārambhanipphattīnaṃ vemajjhe pariyosānaṃ āpādi.
Antarā vosānaṃ means it reached the end in the middle of the beginning and completion.
“Antarā vosānaṃ” (sự kết thúc ở giữa) là đạt đến sự kết thúc ở giữa sự bắt đầu và sự hoàn thành.
Apicāti tathāpi, evaṃ pabhavasampannepīti attho.
Apicā means even so; it means even though it is endowed with such power.
“Apicā” (hơn nữa) có nghĩa là “dù vậy, dù có đầy đủ sức mạnh như vậy”.
Dvinnaṃ mahānirayānanti lohakumbhīniraye sandhāyāha.
Dvinnaṃ mahānirayānaṃ refers to the Lohakumbhī hells.
“Hai đại địa ngục” (Dvinnaṃ mahānirayānaṃ) là nói đến địa ngục Lohakumbhī.
Antarikāyāti antarena.
Antarikāyā means through the middle.
“Antarikāyā” (ở giữa) là ở giữa.
Rājagahanagaraṃ kira āvijjhitvā mahāpetaloko.
It is said that the great world of hungry ghosts (mahāpetaloko) pierces through the city of Rājagaha.
Người ta nói rằng thế giới ngạ quỷ lớn xuyên qua thành phố Rājagaha.
Tattha dvinnaṃ mahālohakumbhīnirayānaṃ antarena ayaṃ tapodā nadī āgacchati, tasmā sā kuthitā sandatīti.
There, the Tapodā River flows between two great Lohakumbhī hells; therefore, it flows boiling.
Ở đó, con sông Tapodā chảy qua giữa hai đại địa ngục Lohakumbhī, do đó nó sôi sùng sục và chảy.
Svāyamidha vivare pavattati tadaññesamasambhavato.
Here, this (word antarā) is used in the sense of "between," because other meanings are impossible.
“Và từ này ở đây được dùng với nghĩa khoảng trống” (Svāyamidha vivare pavattati) vì các nghĩa khác không thể có được.
Ettha ca ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya, (a. ni. 6.44; 10.75) etesaṃ antarā kappā, gaṇanāto asaṅkhiyā, (bu. vaṃ. 28.9) antarantarā kathaṃ opātetī’’tiādīsu (ma. ni. 2.426; pahā. va. 66; cūḷava. 376) viya kāraṇavemajjhesu vattamānā antarāsaddāyeva udāharitabbā siyuṃ, na pana cittakhaṇavivaresu vattamānā antarikaantarasaddā.
And here, only the word antarā occurring in the sense of "cause" or "middle" should be exemplified, as in "Who would know that reason?" "The intermediate eons (antarā kappā) are innumerable by calculation," "How does he make conversation in between (antarantarā)?" Not, however, the words antarika and antara occurring in the sense of mind-moments or interstices.
Ở đây, các từ “antarā” được dùng trong các ngữ cảnh như “Ai có thể biết được điều đó?” (tadantaraṃ ko jāneyya), “giữa những kiếp này, số lượng là vô số” (etesaṃ antarā kappā, gaṇanāto asaṅkhiyā), “làm thế nào mà nó rơi vào giữa những khoảng trống?” (antarantarā kathaṃ opātetī) nên được lấy làm ví dụ, chứ không phải các từ “antarika” và “antara” được dùng trong các khoảng khắc tâm thức.
Antarāsaddassa hi ayamatthuddhāroti.
For this is the elucidation of the meaning of the word antarā.
Đây là sự giải thích ý nghĩa của từ “antarā”.
Ayaṃ panetthādhippāyo siyā – yesu atthesu antarikasaddo, antarasaddo ca pavattati, tesu antarāsaddopīti samānatthattā antarāsaddatthe vattamāno antarikasaddo, antarasaddo, ca udāhaṭoti.
Or this may be the intention here: that wherever the words antarika and antara occur, the word antarā also occurs in those meanings. Thus, because they are synonymous, antarika and antara are given as examples in the meaning of antarā.
Và đây có thể là ý nghĩa ở đây – rằng từ “antarika” và từ “antara” được dùng làm ví dụ trong ý nghĩa của từ “antarā” vì chúng có cùng ý nghĩa trong những trường hợp mà từ “antarika” và từ “antara” được dùng, thì từ “antarā” cũng được dùng.
Atha vā antarāsaddoyeva ‘‘yassantarato’’ti (udā. 20) ettha gāthābandhasukhatthaṃ rassaṃ katvā vutto –
Alternatively, the word antarā itself is stated with a short vowel as "yassantarato" (from whom) here for the sake of ease in versification—
Hoặc từ “antarā” này đã được rút ngắn thành âm ngắn trong câu “yassantarato” (Udā. 20) để thuận tiện cho việc làm kệ –
Hi ayaṃ udāne bhaddiyasutte gāthā.
Indeed, this is the verse from the Bhaddiya Sutta in the Udāna.
Thật vậy, đây là kệ trong kinh Bhaddiya trong Udāna.
Soyeva ika-saddena sakatthapavattena padaṃ vaḍḍhetvā ‘‘antarikāyā’’ti ca vutto, tasmā udāharaṇodāharitabbānamettha virodhābhāvo veditabboti.
That same word is also expressed as "antarikāyā" by extending the word with the suffix ika which occurs in its own meaning. Therefore, it should be understood that there is no contradiction here between the examples given and what is to be exemplified.
Chính từ đó, với việc thêm hậu tố “ika” theo ý nghĩa riêng của nó, nó cũng được gọi là “antarikāyā”. Do đó, cần biết rằng không có sự mâu thuẫn giữa các ví dụ và những gì được ví dụ ở đây.
Kimatthaṃ atthavisesaniyamo katoti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
To what purpose is the definition of a specific meaning made? It says, “tasmā” and so on.
Tại sao lại có sự quy định đặc biệt về ý nghĩa? (chú giải) nói “tasmā” (do đó) và những câu tiếp theo.
Nanu cettha upayogavacanameva, atha kasmā sambandhīyattho vutto, sambandhīyatthe vā kasmā upayogavacanaṃ katanti anuyogasambhavato taṃ pariharituṃ ‘‘antarāsaddena panā’’tiādi vuttaṃ, tena sambandhīyatthe sāmivacanappasaṅge saddantarayogena laddhamidaṃ upayogavacananti dasseti, na kevalaṃ sāsaneva, lokepi evamevidaṃ laddhanti dassento ‘‘īdisesu cā’’tiādimāha.
As it is merely an accusative case here, why is the genitive meaning stated? Or, in the genitive meaning, why is an accusative case used? To avoid such a possible query, it is said, "Indeed, by the word antarā," etc. Thus, it is shown that in the genitive meaning, where the use of the genitive case would ordinarily apply, this accusative case is obtained through conjunction with another word. To show that this is not only found in the Dispensation but also in common usage, he says, "And in such*," etc.
Chẳng phải ở đây chỉ là cách dùng của đối cách (upayogavacana) sao? Vậy tại sao ý nghĩa của sở hữu cách (sambandhīyattho) lại được nói đến, hoặc tại sao trong ý nghĩa sở hữu cách lại dùng đối cách?" — để tránh nghi vấn có thể phát sinh như vậy, đã nói “antarāsaddena pana” (nhưng với từ antarā) v.v... Điều đó cho thấy rằng, trong ý nghĩa sở hữu cách, khi có nguy cơ dùng sở hữu cách (sāmivacana), cách dùng đối cách (upayogavacana) này được chấp nhận do sự kết hợp với một từ khác (saddantarayogena). Không chỉ trong giáo pháp, mà ngay cả trong đời thường cũng chấp nhận như vậy, để chỉ ra điều đó, đã nói “īdisesu cā” (và trong những trường hợp như vậy) v.v...
Visesayogatādassanamukhena hi ayamatthopi dassito.
Indeed, this meaning has also been demonstrated by showing the nature of its specific conjunction.
Thật vậy, ý nghĩa này cũng được chỉ ra thông qua việc trình bày sự kết hợp đặc biệt.
Ekenapi antarā-saddena yuttattā dve upayogavacanāni kātabbāni.
Even with one word antarā, two accusative cases should be used.
Ngay cả khi chỉ có một từ antarā, hai đối cách cũng phải được sử dụng.
Dvīhi pana yoge kā kathāti atthassa sijjhanato.
What need is there to mention its conjunction with two (words)? Because the meaning is achieved.
Còn khi có hai từ thì sao? Ý nghĩa được hoàn thành.
Akkharaṃ cintenti liṅgavibhattiyādīhīti akkharacintakā, saddavidū.
They analyze words by their gender, case endings, etc., hence they are akkharacintakā (grammarians), experts in language.
Những người suy xét về chữ (akkharaṃ cintenti) bằng giống, biến cách v.v... được gọi là akkharacintakā, tức là các nhà ngữ pháp.
Akkhara-saddena cettha tammūlakāni padādīnipi gahetabbāni.
Here, by the word akkhara, words and other terms based on them should also be understood.
Ở đây, với từ akkhara, cũng phải hiểu là các từ (pada) v.v... có gốc từ đó.
Yadipi saddato ekameva yujjanti, atthato pana so dvikkhattuṃ yojetabbo ekassāpi padassa āvuttiyādinayena anekadhā sampajjanatoti dasseti ‘‘dutiyapadenapī’’tiādinā.
Although only one word is grammatically conjoined, its meaning must be connected twice, as the meaning of a single term can be understood in various ways, such as by repetition; thus, he explains with "even with the second word," etc.
Mặc dù về mặt ngữ pháp chỉ có một từ phù hợp, nhưng về mặt ý nghĩa, từ đó phải được kết hợp hai lần theo cách lặp lại một từ v.v... để hoàn thành nhiều ý nghĩa khác nhau, điều này được chỉ ra bằng “dutiyapadenapī” (và với từ thứ hai) v.v...
Ko pana doso ayojiteti āha ‘‘ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇātī’’ti.
What fault is there if it is not conjoined? He says, "If not conjoined, the accusative case does not apply."
Vậy thì có lỗi gì nếu không kết hợp? Đã nói: “ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇātī” (Nếu không kết hợp, đối cách sẽ không đạt được).
Dutiyapadaṃ na pāpuṇātīti attho saddantarayogavasā saddeyeva sāmivacanappasaṅge upayogavibhattiyā icchitattā.
The meaning is that the second word does not apply, because the accusative case is desired where the genitive case would otherwise be appropriate due to conjunction with another word.
Ý nghĩa là "không đạt được từ thứ hai", vì đối cách được mong muốn trong trường hợp có nguy cơ dùng sở hữu cách chỉ riêng cho từ đó do sự kết hợp với một từ khác.
Saddādhikāro hi vibhattipayogo.
For, the use of case endings depends on the word.
Thật vậy, việc sử dụng biến cách là một phần của ngữ pháp.
Addhāna-saddo dīghapariyāyoti āha ‘‘dīghamagga’’nti.
The word addhāna is a synonym for "long," thus he says "long road."
Từ Addhāna là một từ đồng nghĩa với "dài" (dīgha), nên đã nói “dīghamagga” (con đường dài).
Kittāvatā pana so dīgho nāma tadatthabhūtoti codanamapaneti ‘‘addhānagamanasamayassa hī’’tiādinā.
To dispel the question of how long that is to be considered "long," he states, "for in the Vibhanga of the time of travelling a long road," etc.
Để loại bỏ câu hỏi "Vậy thì bao nhiêu là 'dài' theo ý nghĩa đó?", đã nói “addhānagamanasamayassa hī” (thật vậy, trong thời gian đi đường) v.v...
Addhānagamanasamayassa vibhaṅgeti gaṇabhojanasikkhāpadādīsu addhānagamanasamayasaddassa padabhājanīyabhūte vibhaṅge (pāci. 217).
In the Vibhanga of the time of travelling a long road refers to the section in the padabhājanīya of the word "time of travelling a long road" in the training rules regarding communal meals and so forth.
Addhānagamanasamayassa vibhaṅge (Trong phần phân tích về thời gian đi đường) là trong phần phân tích (vibhaṅga) của từ addhānagamanasamaya trong các giới luật như gaṇabhojanasikkhāpada v.v...
Aḍḍhayojanampi addhānamaggo, pageva taduttari.
Even half a yojana is a long road, not to mention beyond that.
Aḍḍhayojanampi addhānamaggo (Ngay cả nửa dojana cũng là một con đường dài), huống chi xa hơn thế.
Aḍḍhameva yojanassa aḍḍhayojanaṃ, dvigāvutamattaṃ.
Aḍḍhayojanaṃ (half a yojana) is exactly half of a yojana, measuring two gāvutas.
Aḍḍhayojanaṃ (nửa dojana) chỉ là một nửa của dojana, tức là hai gāvuta.
Idha pana catugāvutappamāṇaṃ yojanameva, tasmā ‘‘addhānamaggapaṭipanno’’ti vadatīti adhippāyo.
However, here a yojana itself is of the measure of four gāvutas; therefore, the intention is that it means "one who has undertaken a long journey."
Tuy nhiên, ở đây, một dojana có nghĩa là bốn gāvuta, do đó ý nghĩa là "người đã đi một con đường dài".
Mahantasaddo uttamattho, bahvattho ca idhādhippetoti āha ‘‘mahatā’’tiādi.
The word mahanta means "supreme" and "many," and this is intended here, thus he says, "with great," etc.
Từ mahanta (lớn) ở đây có ý nghĩa là "tối thượng" và "nhiều", nên đã nói “mahatā” (với sự vĩ đại) v.v...
Guṇamahattenāti appicchatādiguṇamahantabhāvena.
By greatness of qualities means by the greatness of such qualities as fewness of wishes.
Guṇamahattenā (với sự vĩ đại về phẩm hạnh) là với sự vĩ đại của các phẩm hạnh như appicchatā (ít dục) v.v...
Saṅkhyāmahattenāti gaṇanamahantabhāvena.
By greatness of number means by greatness of counting.
Saṅkhyāmahattenā (với sự vĩ đại về số lượng) là với số lượng lớn.
Tadevatthaṃ samattheti ‘‘so hī’’tiādinā.
He confirms that very meaning with "for he," etc.
Để chứng minh ý nghĩa đó, đã nói “so hī” (thật vậy, vị ấy) v.v...
So bhikkhusaṅghoti idha āgato tadā parivārabhūto bhikkhusaṅgho.
That Saṅgha of bhikkhus refers to the Saṅgha of bhikkhus mentioned here as the retinue at that time.
So bhikkhusaṅgho (Tăng đoàn Tỳ-kheo đó) là Tăng đoàn Tỳ-kheo đã đến đây và là đoàn tùy tùng vào lúc đó.
Mahāti uttamo.
Mahā (great) means supreme.
Mahā (lớn) là tối thượng.
Vākyepi hi tamicchanti payogavasā.
Indeed, they also desire this in a sentence by way of usage.
Thật vậy, trong câu, người ta cũng mong muốn điều đó tùy theo cách dùng.
Appicchatāti nillobhatā saddo cettha sāvaseso, attho pana niravaseso.
Appicchatā means absence of greed; the word here is incomplete in form, but complete in meaning.
Từ Appicchatā (ít dục) là không tham lam (nillobhatā); từ này ở đây còn sót lại một phần, nhưng ý nghĩa thì hoàn chỉnh.
Na hi ‘‘appalobhatāti abhitthavitumarahatī’’ti aṭṭhakathāsu vuttaṃ.
For, it is not stated in the aṭṭhakathās that "it is fitting to praise it as having little greed."
Thật vậy, trong các bản Chú giải (aṭṭhakathāsu) đã nói: "Không nên tán thán là 'ít tham lam' (appalobhatāti)".
Majjhimāgamaṭīkākāro pana ācariyadhammapālatthero evamāha ‘‘appasaddassa parittapariyāyaṃ manasi katvā ‘byañjanaṃ sāvasesaṃ viyā’ti (mahāni. aṭṭha. 85) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
However, the commentator of the Majjhimāgama, Ācariya Dhammapāla Thera, says this: "Considering the word appa as a synonym for 'little,' it is stated in the aṭṭhakathā as if 'the form is incomplete' (mahāni. aṭṭha. 85).
Tuy nhiên, vị Thượng tọa Dhammapāla, tác giả của bộ chú giải Trung Bộ (Majjhimāgamaṭīkākāro), đã nói như sau: "Sau khi suy xét từ appa như một từ đồng nghĩa với 'ít' (paritta), trong Aṭṭhakathā đã nói 'chữ còn sót lại một phần' (byañjanaṃ sāvasesaṃ viyā) (mahāni. aṭṭha. 85).
Appasaddo panettha ‘abhāvattho’ tipi sakkā viññātuṃ ‘appābādhatañcasañjānāmī’tiādīsu (ma. ni. 1.225) viyā’’ti.
Here, the word appa can also be understood to mean 'absence,' as in expressions like 'I understand freedom from illness' (ma. ni. 1.225)."
Ở đây, từ appa cũng có thể được hiểu là 'không có' (abhāvattho), như trong các đoạn 'appābādhatañcasañjānāmī' (ta biết về sự không bệnh tật) v.v... (ma. ni. 1.225)".
Saṅkhyāyapi mahāti gaṇanāyapi bahu ahosi, ‘‘bhikkhusaṅgho’’ti padāvatthikantavacanavasena saṃvaṇṇetabbapadassa chedanamiva hotīti tadaparāmasitvā ‘‘tena bhikkhusaṅghenā’’ti puna vākyāvatthikantavacanavasena saṃvaṇṇetabbapadena sadisīkaraṇaṃ.
Great also in number means there were many in number; the expression "bhikkhusaṅgho" is like a division of the word to be expounded, using the meaning of an ending word for a phrase; therefore, without taking that into account, "tena bhikkhusaṅghena" again makes it similar to the word to be expounded, using the meaning of an ending word for a sentence.
Saṅkhyāyapi mahā (cũng lớn về số lượng) là số lượng cũng đông đảo. Việc này giống như việc cắt bỏ từ cần được giải thích theo cách dùng của từ cuối câu (padāvatthikantavacana) trong từ "bhikkhusaṅgho"; do đó, không đề cập đến nó, mà lại làm cho nó tương đương với từ cần được giải thích theo cách dùng của từ cuối câu (vākyāvatthikantavacana) bằng cách nói "tena bhikkhusaṅghenā" (với Tăng đoàn Tỳ-kheo đó).
Esā hi saṃvaṇṇanakānaṃ pakati, yadidaṃ vibhattiyānapekkhāvasena yathārahaṃ saṃvaṇṇetabbapadatthaṃ saṃvaṇṇetvā puna tattha vijjamānavibhattivasena parivattetvā nikkhipananti.
For, this is the nature of commentaries: after expounding the meaning of the word to be expounded appropriately, without regard for its case ending, they then convert it and state it according to the case ending present in that word.
Thật vậy, đây là bản chất của các bản giải thích, đó là sau khi giải thích ý nghĩa của từ cần được giải thích một cách thích hợp mà không cần đến biến cách, sau đó lại chuyển đổi nó theo biến cách hiện có và đặt vào đó.
Diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatattā saṅghoti imamatthaṃ vibhāvento āha ‘‘diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātena samaṇagaṇenā’’ti.
Explaining this meaning that the Saṅgha is united by the commonality of view and morality, he says, "by a community of recluses united by commonality of view and morality."
Để làm rõ ý nghĩa rằng "Tăng đoàn (saṅgha) là sự kết hợp do sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh", đã nói “diṭṭhisīlasāmaññasaṅghātena samaṇagaṇenā” (với nhóm Sa-môn hợp nhất bởi sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh).
Ettha pana ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54; pari. 274) evaṃ vuttāya diṭṭhiyā.
Here, this refers to the view mentioned as, "that view which is noble, leading to liberation, which leads its practitioner to the right destruction of suffering, dwelling in commonality of view with such a view."
Ở đây, diṭṭhi (chánh kiến) là chánh kiến đã được nói đến như sau: "Chánh kiến nào là Thánh, có khả năng dẫn đến giải thoát, dẫn người thực hành đến sự diệt khổ hoàn toàn, vị ấy sống với sự đồng nhất về chánh kiến đó" (dī. ni. 3.324, 356; ma. ni. 1.492; 3.54; pari. 274).
‘‘Yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.323; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.11; pari. 274) evaṃ vuttānañca sīlānaṃ sāmaññena saṅghāto saṅghaṭito sametoti diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāto, samaṇagaṇo, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatoti vuttaṃ hoti.
And the commonality of the moralities mentioned as, "those moralities which are unbroken, untorn, unspotted, unblemished, free, praised by the wise, untainted, conducive to concentration, dwelling in commonality of morality with such moralities," means diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāto, a community of recluses, meaning united by commonality of view and morality.
Và sīla (giới hạnh) là các giới hạnh đã được nói đến như sau: "Những giới hạnh nào không bị đứt đoạn, không bị sứt mẻ, không bị pha tạp, không bị ô uế, là tự do, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, dẫn đến định, vị ấy sống với sự đồng nhất về giới hạnh trong những giới hạnh như vậy" (dī. ni. 3.323; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.11; pari. 274). Sự kết hợp, sự hợp nhất, sự hòa hợp của các giới hạnh đó được gọi là diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāto, tức là nhóm Sa-môn, có nghĩa là "hợp nhất bởi sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh".
‘‘Diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāṭasaṅkhātenā’’ tipi pāṭho.
There is also the reading "diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāṭasaṅkhātenā".
Cũng có bản đọc là “Diṭṭhisīlasāmaññasaṅghāṭasaṅkhātenā”.
Tathā saṅkhātena katitenāti attho.
The meaning is, "thus enumerated, thus stated."
Ý nghĩa là "được nói đến, được trình bày theo cách đó".
Tathā hi diṭṭhisīlādīnaṃ niyatasabhāvattā sotāpannāpi aññamaññaṃ diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatā, pageva sakadāgāmiādayo, tathā ca vuttaṃ ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ti, (saṃ. ni. 2.41; 5.198, 1004) ‘‘aṭṭhānametaṃ bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo sañciccapāṇaṃ jīvitā voropeyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti ca ādi.
Indeed, because views, moralities, etc., have a fixed nature, even Sotāpannas are united with each other by commonality of view and morality, let alone Sakadāgāmis and so forth. And thus it is said, "He is fixed, destined for enlightenment," and "It is impossible, bhikkhus, there is no chance that a person endowed with right view would intentionally deprive a living being of life; there is no such possibility."
Thật vậy, do bản chất cố định của chánh kiến và giới hạnh v.v..., ngay cả các vị Nhập Lưu (sotāpannā) cũng hợp nhất với nhau bởi sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh, huống chi các vị Nhất Lai (sakadāgāmi) v.v... Và cũng đã nói: "Vị ấy chắc chắn sẽ đạt đến giác ngộ" (saṃ. ni. 2.41; 5.198, 1004), và "Này các Tỳ-kheo, điều này là không thể, không có cơ hội, một người có chánh kiến không thể cố ý tước đoạt mạng sống của một chúng sinh; điều đó không thể xảy ra" v.v...
Ariyapuggalassa hi yattha katthaci dūre ṭhitāpi attano guṇasāmaggiyā saṃhatatāyeva, ‘‘tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharati, (ma. ni. 1.492) tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharatī’’ti (ma. ni. 1.492) vacanato pana puthujjanānampi diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvo labbhatiyeva.
For an ariya-puggala (noble one), even if they are in a distant place, there is always a unity by the completeness of their qualities. However, from the statement, "He dwells in commonality of view with such a view, he dwells in commonality of morality with such moralities," it is also possible for ordinary people to be united by commonality of view and morality.
Thật vậy, đối với một vị Thánh nhân (ariyapuggala), dù ở bất cứ nơi đâu xa xôi, sự hợp nhất của các phẩm hạnh của chính vị ấy là có thật. Tuy nhiên, theo câu "Vị ấy sống với sự đồng nhất về chánh kiến đó (ma. ni. 1.492), vị ấy sống với sự đồng nhất về giới hạnh trong những giới hạnh như vậy (ma. ni. 1.492)", sự hợp nhất của những người phàm phu (puthujjanānaṃ) bởi sự đồng nhất về chánh kiến và giới hạnh cũng được chấp nhận.
Saddhiṃ-saddo ekatoti atthe nipāto.
The word saddhiṃ is an indeclinable particle meaning "together."
Từ Saddhiṃ là một từ bất biến (nipāta) trong ý nghĩa "cùng với" (ekatoti atthe).
Pañca…pe… mattānīti pañca-saddena mattasaddaṃ saṅkhipitvā bāhiratthasamāso vutto.
Pañca...pe... mattānī is a bāhiratthasamāsa (compound where the meaning refers to something outside the compound) formed by abbreviating the word matta with the word pañca.
Pañca...pe... mattānī (năm... v.v... số lượng) là một danh từ kép (bāhiratthasamāso) được nói đến bằng cách tóm tắt từ matta với từ pañca.
Etesanti bhikkhusatānaṃ.
Etesaṃ means "of these" hundreds of bhikkhus.
Etesaṃ (của những vị này) là của hàng trăm Tỳ-kheo.
Puna pañca mattā pamāṇāti byāso, nikāralopo cettha napuṃsakaliṅgattā.
Again, "pañca mattā pamāṇā" is an elaboration, and here the elision of ni is due to the neuter gender.
Lại nữa, pañca mattā pamāṇā là sự giải thích chi tiết, và ở đây là sự lược bỏ của ni (nikāralopo) vì là giống trung (napuṃsakaliṅgattā).
Suppiyoti tassa nāmameva, na guṇādi.
Suppiyo is merely his name, not a quality or anything else.
Suppiyo (Thiện Ái) là tên của vị ấy, không phải là phẩm chất v.v...
Na kevalaṃ bhikkhusaṅghena saddhiṃ bhagavāyeva, atha kho suppiyopi paribbājako brahmadattena māṇavena saddhinti puggalaṃ sampiṇḍeti, tañca kho maggapaṭipannasabhāgatāya eva, na sīlācārādisabhāgatāyāti vuttaṃ ‘‘pi-kāro’’tiādi.
It was not only the Blessed One with the Saṅgha of bhikkhus, but also Suppiya the wanderer with Brahmadatta the young man; thus, the phrase refers to individuals, and that only in the sense of being fellow travelers on the road, not in the sense of commonality in morality and conduct, etc. This is explained by "the particle pi," etc.
Không chỉ có Đức Thế Tôn cùng với Tăng đoàn Tỳ-kheo, mà cả du sĩ Suppiya cũng cùng với thanh niên Brahmadatta — điều này kết nối các cá nhân, và điều đó chỉ dựa trên sự đồng hành trên đường đi, chứ không phải sự đồng nhất về giới hạnh hay hành vi v.v..., nên đã nói “pi-kāro” (chữ pi) v.v...
Sukhuccāraṇavasena pubbāparapadānaṃ sambandhamattakarabhāvaṃ sandhāya ‘‘padasandhikaro’’ti vuttaṃ, na pana sarabyañjanādisandhibhāvaṃ, tenāha ‘‘byañjanasiliṭṭhatāvasena vutto’’ti, etena padapūraṇamattanti dasseti.
"Padasandhikaro" is said referring to the mere connection of preceding and succeeding words for ease of pronunciation, not to the nature of sandhi involving vowels, consonants, etc. Thus, it says, "stated by way of consonant cohesion," which indicates that it is merely a filler word.
Padasandhikaro (tạo sự liên kết giữa các từ) được nói đến với ý nghĩa chỉ là tạo sự liên kết giữa các từ trước và sau để dễ phát âm, chứ không phải là sự liên kết về nguyên âm hay phụ âm v.v..., do đó đã nói “byañjanasiliṭṭhatāvasena vutto” (được nói đến theo cách liên kết phụ âm), điều này cho thấy rằng nó chỉ là để bổ sung từ.
Apica avadhāraṇatthopi kho-saddo yutto ‘‘assosi kho verañjo brāhmaṇo’’tiādīsu (pārā. 1) viya, tena addhānamaggapaṭipanno ahosiyeva, nāssa maggapaṭipattiyā koci antarāyo ahosīti ayamattho dīpito hoti.
Moreover, the particle kho is also appropriate in the sense of ascertainment, like in phrases such as "The brahmin Verañja, indeed, heard." By that, it is clarified that he was certainly traveling the path, and no obstacle whatsoever occurred in his journey.
Hơn nữa, từ kho cũng được dùng với nghĩa xác định, như trong các câu ‘Assosi kho verañjo brāhmaṇo’ và các câu tương tự. Do đó, điều này chỉ ra rằng ông ta đã thực sự lên đường, và không có bất kỳ trở ngại nào trong chuyến đi của ông ấy.
Sañjayassāti rājagahavāsino sañjayanāmassa paribbājakassa, yassa santike paṭhamaṃ upatissakolitāpi pabbajiṃsu channaparibbājakova, na acelakaparibbājako.
Sañjaya means the wandering ascetic named Sañjaya, who resided in Rājagaha, in whose presence Upatissa and Kolita first went forth, and who was a wandering ascetic wearing clothes, not a naked ascetic.
Sañjayassā (của Sañjaya): Là của du sĩ tên Sañjaya, cư dân Rājagaha, người mà Upatissa và Kolita đã xuất gia đầu tiên. Ông ta là một du sĩ mặc y, không phải du sĩ lõa thể.
‘‘Yadā, tadā’’ti ca etena samakālameva addhānamaggapaṭipannataṃ dasseti.
And by " when, then," it shows that he was traveling the path at the same time.
Và với ‘yadā, tadā’ (khi nào, khi đó), điều này cho thấy việc lên đường xảy ra đồng thời.
Atītakālattho pāḷiyaṃ hotisaddo yogavibhāgena, taṃkālāpekkhāya vā evaṃ vuttaṃ, tadā hotīti attho.
In the Pali, the word hoti has a past tense meaning due to a split in usage, or it is said thus with reference to that time; the meaning is 'it was then.'
Trong Pāḷi, từ hoti (là, có) có nghĩa quá khứ do sự phân chia ngữ pháp, hoặc được nói như vậy dựa trên sự kỳ vọng về thời điểm đó, nghĩa là đã có vào lúc đó.
Anteti samīpe.
Ante means near.
Ante (gần): Là gần.
Vasatīti vattapaṭivattādikaraṇavasena sabbiriyāpathasādhāraṇavacanaṃ, avacaratīti vuttaṃ hoti, tenevāha ‘‘samīpacāro santikāvacaro sisso’’ti.
Vasatī is a general term applicable to all postures, in the sense of performing duties and counter-duties, meaning 'he frequents or engages in'; therefore, it is said: " a disciple, one who frequents or dwells near."
Vasatī (cư trú): Là một từ chung cho tất cả các oai nghi, theo cách thực hiện các phận sự và phận sự phụ, nghĩa là đi lại, và vì thế đã nói ‘samīpacāro santikāvacaro sisso’ (học trò đi lại gần, ở gần).
Coditā devadūtehīti daharakumāro jarājiṇṇasatto gilāno kammakāraṇā, kammakāraṇikā vā matasattoti imehi pañcahi devadūtehi coditā ovaditā saṃvegaṃ uppāditā samānāpi.
Coditā devadūtehi means exhorted by these five divine messengers—a young child, an old and decrepit being, a sick person, those who perform cruel deeds, or a dead being—and even though inspired to a sense of urgency.
Coditā devadūtehī (được các sứ giả của chư thiên thúc giục): Nghĩa là dù đã được năm sứ giả của chư thiên này (đứa trẻ, người già yếu, người bệnh, người bị hành hình hoặc người chết) thúc giục, khuyên bảo và tạo ra sự xúc động.
Te hi devā viya dūtā, visuddhidevānaṃ vā dūtāti devadūtā.
These are messengers like devas, or messengers of the pure devas, hence devadūtā.
Những người đó là sứ giả như chư thiên, hoặc là sứ giả của chư thiên thanh tịnh, nên gọi là devadūtā (sứ giả của chư thiên).
Hīnakāyūpagāti apāyakāyamupagatā.
Hīnakāyūpagā means fallen to a lower existence.
Hīnakāyūpagā (đã đến thân phận thấp hèn): Nghĩa là đã đi đến thân phận đọa xứ.
Narasaṅkhātā te māṇavāti sambandho.
The connection is that those young men were called nara (men).
Liên kết là: ‘Những thanh niên đó được gọi là người’.
Sāmaññavasena cettha satto ‘‘māṇavo’’ti vutto, itare pana visesavasena.
Here, the being is called "young man" in a general sense, while others are in a specific sense.
Ở đây, chúng sinh được gọi là ‘māṇavo’ (thanh niên) theo nghĩa chung, còn những người khác thì theo nghĩa đặc biệt.
Pakaraṇādhigato hesa atthuddhāroti.
For this extraction of meaning is derived from the context.
Vì đây là sự rút gọn ý nghĩa được hiểu từ ngữ cảnh.
Katakammehīti katacorakammehi.
Katakammehī means those who have committed acts of theft.
Katakammehī (do những hành động đã làm): Nghĩa là do những hành động trộm cắp đã làm.
Taruṇoti soḷasavassato paṭṭhāya pattavīsativasso, udānaṭṭhakathāyañhi ‘‘sattā jātadivasato paṭṭhāya yāva pañcadasavassakā, tāva ‘kumārakā, bālā’ti ca vuccanti.
Taruṇo means one who is twenty years old, starting from sixteen years; for in the Udānaṭṭhakathā, it is said: "Beings are called 'children' or 'youngsters' from the day of their birth up to fifteen years of age.
Taruṇo (trẻ): Nghĩa là từ mười sáu tuổi trở lên đến hai mươi tuổi. Trong chú giải Udāna có nói: ‘Chúng sinh từ ngày sinh ra cho đến mười lăm tuổi, được gọi là ‘kumārakā’ (trẻ con) và ‘bālā’ (ngu dốt).
Tato paraṃ vīsativassāni ‘yuvāno’’’ti (udā. aṭṭha. 44) vuttaṃ.
Beyond that, those twenty years old are called 'youths'."
Sau đó, những người từ hai mươi tuổi trở lên được gọi là ‘yuvāno’ (thanh niên)’.
Taruṇo, māṇavo, yuvāti ca atthato ekaṃ, lokiyā pana ‘‘dvādasavassato paṭṭhāya yāva jaramappatto, tāva taruṇo’’tipi vadanti.
The words taruṇo, māṇavo, and yuvā are one in meaning; but worldly people also say, "One is taruṇo from twelve years of age until not yet reached old age."
Các từ taruṇo, māṇavo, yuvā có cùng nghĩa, nhưng người đời lại nói ‘taruṇo là từ mười hai tuổi trở lên cho đến khi chưa già’.
Tesu vā dvīsu janesūti niddhāraṇe bhummaṃ.
Tesu vā dvīsu janesū (among these two people) is in the locative for determination.
Tesu vā dvīsu janesū (hoặc trong hai người đó): Là cách dùng giới từ chỉ sự xác định.
Yo vā ‘‘ekaṃ samaya’’nti pubbe adhigato kālo, tassa paṭiniddeso tatrāti yañhi samayaṃ bhagavā antarā rājagahañca nāḷandañca addhānamaggapaṭipanno, tasmiṃyeva samaye suppiyopi taṃ addhānamaggaṃ paṭipanno avaṇṇaṃ bhāsati, brahmadatto ca vaṇṇaṃ bhāsatīti.
And tatrā (therein) is a re-statement of the time previously understood as "at one time"; for at the very time the Blessed One was traveling the path between Rājagaha and Nāḷandā, Suppiya also traveled that path and spoke dispraise, and Brahmadatta spoke praise.
Hoặc tatrā (ở đó) là sự lặp lại của thời gian đã được đề cập trước đó ‘ekaṃ samayaṃ’ (một thời): Nghĩa là vào thời điểm Đức Thế Tôn đang đi trên con đường giữa Rājagaha và Nāḷandā, chính vào thời điểm đó, Suppiya cũng đi trên con đường đó và nói lời phỉ báng, còn Brahmadatta thì nói lời tán dương.
Nipātamattanti ettha mattasaddena visesatthābhāvato padapūraṇattaṃ dasseti.
Here, by the word matta in nipātamatta, it indicates that it is merely a filler word due to the absence of a special meaning.
Ở đây, từ matta (chỉ) trong nipātamatta (chỉ là một tiểu từ) cho thấy đó chỉ là một từ đệm, vì không có ý nghĩa đặc biệt.
Madhupiṇḍikapariyāyoti madhupiṇḍikadesanā nāma iti naṃ suttantaṃ dhārehi, rājaññāti pāyāsirājaññanāmakaṃ rājānamālapati.
Madhupiṇḍikapariyāyo means "The discourse of the Honey-ball"; remember this Suttanta, Rājañña, meaning he addresses the king named Pāyāsi Rājañña.
Madhupiṇḍikapariyāyo (Bài kinh Cục mật): Nghĩa là ‘hãy ghi nhớ bài kinh này, tên là bài thuyết pháp Cục mật, này Rājañña’, từ rājaññā (quốc vương) là để gọi vị vua tên Pāyāsi Rājañña.
Pariyāyati parivattatīti pariyāyo, vāro.
Pariyāyati (it turns or recurs) means pariyāyo, a turn or occasion.
Pariyāyati (xoay chuyển) là parivattati (xoay chuyển), nên là pariyāyo (lượt, phiên), tức là lượt.
Pariyāyeti desetabbamatthaṃ paṭipādetīti pariyāyo, desanā.
Pariyāyati (it brings about or explains the meaning to be taught) means pariyāyo, a discourse.
Pariyāyati (trình bày) là desetabbamatthaṃ paṭipādetī (trình bày ý nghĩa cần được thuyết giảng), nên là pariyāyo (sự thuyết giảng), tức là thuyết giảng.
Pariyāyati attano phalaṃ paṭiggahetvā pavattatīti pariyāyo, kāraṇaṃ.
Pariyāyati (it proceeds, having received its result) means pariyāyo, a reason.
Pariyāyati (tiếp tục) là attano phalaṃ paṭiggahetvā pavattatī (sau khi nhận lấy kết quả của mình thì tiếp tục), nên là pariyāyo (nguyên nhân), tức là nguyên nhân.
Anekasaddeneva anekavidhenāti attho viññāyati adhippāyamattenāti āha ‘‘anekavidhenā’’ti.
By "many words" (anekasaddeneva), the meaning "in many ways" is understood only by intention; therefore, he says, " in many ways."
Từ anekasaddeneva (chỉ bằng nhiều từ) có nghĩa là bằng nhiều cách, và được hiểu chỉ bằng ý định, nên đã nói anekavidhenā (bằng nhiều cách).
Kāraṇañcettha kāraṇapatirūpakameva, na ekaṃsakāraṇaṃ avaṇṇakāraṇassa abhūtattā, tasmā kāraṇenāti kāraṇapatirūpakenāti attho.
And the reason here is merely a semblance of a reason, not an actual reason, because there was no real cause for dispraise; therefore, kāraṇenā means "by a semblance of a reason."
Và ở đây, nguyên nhân chỉ là nguyên nhân giả tạo, không phải nguyên nhân thực sự, vì nguyên nhân của sự phỉ báng là không có thật. Do đó, kāraṇenā (bằng nguyên nhân) có nghĩa là bằng nguyên nhân giả tạo.
Tathā hi vakkhati ‘‘akāraṇameva ‘kāraṇa’nti vatvā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.1).
Indeed, he will say, "Having stated a non-reason as a 'reason'".
Thật vậy, sẽ được nói ‘akāraṇameva ‘kāraṇa’nti vatvā’ (nói điều không phải là nguyên nhân là nguyên nhân).
Jātivasenidaṃ bahvatthe ekavacananti dasseti ‘‘bahūhī’’tiādinā.
He shows that this is a singular number in the sense of multitude based on class, with phrases like " by many."
Điều này cho thấy đây là số ít dùng cho số nhiều theo nghĩa chủng loại, bằng cách nói bahūhī (bởi nhiều người) và các từ tương tự.
‘‘Avaṇṇavirahitassa asamānavaṇṇasamannāgatassapī’’ti vakkhamānakāraṇassa akāraṇabhāvahetudassanatthaṃ vuttaṃ, dosavirahitassapi asadisaguṇasamannāgatassāpīti attho.
"Avaṇṇavirahitassa asamānavaṇṇasamannāgatassapī" (though devoid of fault, though endowed with unequaled qualities) is said to show the reason why the forthcoming reason is not a reason; the meaning is "though devoid of fault, though endowed with matchless qualities."
Avaṇṇavirahitassa asamānavaṇṇasamannāgatassapī (dù không có lỗi, dù không có những phẩm chất tương tự): Được nói để chỉ ra lý do tại sao nguyên nhân sắp được đề cập lại không phải là nguyên nhân, nghĩa là dù không có lỗi, dù có những phẩm chất không giống ai.
Buddhassa bhagavato avaṇṇaṃ dosaṃ nindanti sambandho.
The connection is that they revile the fault of the Blessed Buddha.
Liên kết là: ‘Họ phỉ báng lỗi lầm của Đức Phật, Thế Tôn’.
‘‘Yaṃ loke’’tiādinā arasarūpanibbhogaakiriyavādaucchedavādajegucchīvenayikatapassīapagabbhabhāvānaṃ kāraṇapatirūpakaṃ dasseti.
By " what in the world" and so forth, he shows the semblance of a reason for being without taste or form, a non-actionist, an annihilationist, a detester, a disciplinarian, an ascetic, and shameless.
Với ‘yaṃ loke’ (điều gì trong thế gian) và các từ tương tự, điều này cho thấy nguyên nhân giả tạo của sự vô vị, vô hình, thuyết vô hành, thuyết đoạn diệt, sự ghê tởm, sự cần được uốn nắn, sự khổ hạnh và sự vô lễ.
Tasmāti hi etaṃ ‘‘arasarūpo…pe… apagabbho’’ti imehi padehi sambandhitabbaṃ.
Therefore, this must be connected with the words "without taste or form... and shameless."
Do đó, từ tasmā (vì thế) phải được liên kết với các từ ‘arasarūpo…pe… apagabbho’ (vô vị…vô lễ).
Idaṃ vuttaṃ hoti – lokasammato abhivādanapaccuṭṭhānaañjalīkammasāmīcikammaāsanābhinimantanasaṅkhāto sāmaggīraso samaṇassa gotamassa natthi, tasmā so sāmaggīrasasaṅkhātena rasena asampannasabhāvo, tena sāmaggīrasasaṅkhātena paribhogena asamannāgato.
This is what is meant: The recluse Gotama does not possess the taste of harmony, which is recognized by the world as salutations, rising to greet, respectful gestures, proper conduct, and inviting to a seat. Therefore, he is by nature not endowed with the taste of harmony, nor possessed of that enjoyment known as the taste of harmony.
Điều này có nghĩa là: vị Sa-môn Gotama không có cái vị hòa hợp được thế gian công nhận, tức là sự chào hỏi, đứng dậy đón tiếp, chắp tay, hành vi đúng mực, mời ngồi. Vì thế, Ngài không có bản chất đầy đủ với cái vị hòa hợp đó, không được trang bị sự hưởng thụ được gọi là vị hòa hợp đó.
Tassa akattabbatāvādo, ucchijjitabbatāvādo ca, taṃ sabbaṃ gūthaṃ viya maṇḍanajātiyo puriso jegucchī.
There is the doctrine of not doing it and the doctrine of cutting it off, and a person who is fond of adornments detests all that as if it were filth, and he is therefore a detester.
Có thuyết cho rằng điều đó không nên làm, và thuyết cho rằng điều đó nên bị đoạn diệt. Người ghê tởm là người ghê tởm tất cả những điều đó như phân, giống như người trang điểm.
Tassa vināsako sova tadakaraṇato vinetabbo.
He is the destroyer of that (respect), or he is to be disciplined because he does not do it.
Kẻ hủy diệt của điều đó chính là Ngài, vì không làm điều đó nên cần được uốn nắn.
Tadakaraṇena vayovuḍḍhe tāpeti tadācāravirahitatāya vā kapaṇapuriso.
By not doing it, he torments the elders, or he is a poor man because he is devoid of that conduct.
Do không làm điều đó, Ngài làm khổ những người lớn tuổi, hoặc do thiếu những hành vi đó, Ngài là một người khốn khổ.
Tadakaraṇena devalokagabbhato apagato, tadakaraṇato vā so hīnagabbho cāti evaṃ tadeva abhivādanādiakaraṇaṃ arasarūpatādīnaṃ kāraṇapatirūpakaṃ daṭṭhabbaṃ.
By not doing it, he is removed from the womb of the deva world, or because he does not do it, he has a low birth; thus, that very non-performance of salutations and so on should be seen as the semblance of a reason for being without taste or form, and so on.
Do không làm điều đó, Ngài đã rời khỏi thai tạng của chư thiên, hoặc do không làm điều đó, Ngài có thai tạng thấp kém. Như vậy, chính sự không làm những điều chào hỏi v.v. đó phải được xem là nguyên nhân giả tạo của sự vô vị v.v.
‘‘Natthi…pe… viseso’’ti etassa pana ‘‘sundarikāya nāma paribbājikāya maraṇānavabodho, saṃsārassa ādikoṭiyā apaññāyanapaṭiññā, ṭhapanīyapucchāya abyākatavatthubyākaraṇa’’nti evamādīni kāraṇapatirūpakāni niddhāritabbāni, tathā ‘‘takkapariyāhataṃ samaṇo…pe… sayampaṭibhāna’’nti etassa ‘‘anācariyakena sāmaṃ paṭivedhena tattha tattha tathā tathā dhammadesanā, katthaci paresaṃ paṭipucchākathanaṃ, mahāmoggallānādīhi ārocitanayeneva byākaraṇa’’nti evamādīni, ‘‘samaṇo…pe… na aggapuggalo’’ti etesaṃ pana ‘‘sabbadhammānaṃ kameneva anavabodho, lokantassa ajānanaṃ, attanā icchitatapacārābhāvo’’ti evamādīni.
For " Natthi... viseso" (there is no... distinction), these are to be determined as semblances of reasons: not knowing the death of the wandering female ascetic named Sundarikā, the assertion of not knowing the beginning of saṃsāra, and the explanation of an unexplicated matter in a question to be set aside, and so on. Similarly, for " The recluse... assailed by logic... self-attained wisdom" (takkapariyāhataṃ samaṇo... sayampaṭibhānaṃ), these are to be determined: teaching the Dhamma in various ways through one's own realization without a teacher, answering questions posed by others in some places, and explaining in the manner reported by Mahāmoggallāna and others, and so on. For " The recluse... not the foremost person" (samaṇo... na aggapuggalo), these are to be determined: not comprehending all phenomena in due order, not knowing the end of the world, and not having the ascetic practice desired by oneself, and so on.
Đối với ‘natthi…pe… viseso’ (không có…pe… sự đặc biệt), các nguyên nhân giả tạo như ‘sự không hiểu biết về cái chết của nữ du sĩ tên Sundarikā, sự tuyên bố không thể biết được điểm khởi đầu của luân hồi, sự giải thích về vấn đề không thể trả lời trong câu hỏi cần gác lại’ phải được xác định. Tương tự, đối với ‘takkapariyāhataṃ samaṇo…pe… sayampaṭibhāna’ (Sa-môn bị lý luận nghiền nát…pe… sự tự chứng), các nguyên nhân giả tạo như ‘sự thuyết pháp về Dhamma ở nhiều nơi theo cách tự chứng mà không có thầy, sự hỏi lại và trả lời người khác ở một số chỗ, sự giải thích theo cách đã được Mahāmoggallāna và những vị khác trình bày’ phải được xác định. Còn đối với ‘samaṇo…pe… na aggapuggalo’ (Sa-môn…pe… không phải là người tối thượng), các nguyên nhân giả tạo như ‘sự không hiểu biết về tất cả các pháp một cách tuần tự, sự không biết về tận cùng thế gian, sự không có hành vi khổ hạnh mà mình mong muốn’ phải được xác định.
Jhānavimokkhādi heṭṭhā vuttanayena uttarimanussadhammo. Ariyaṃ visuddhaṃ, uttamaṃ vā ñāṇasaṅkhātaṃ dassanaṃ, alaṃ kilesaviddhaṃsanasamatthaṃ ariyañāṇadassanaṃ ettha, etassāti vā alamariyañāṇadassano. Sveva viseso tathā.
Jhāna, vimokkha, etc., are uttarimanussadhamma (superhuman states) in the manner stated previously. It is noble and pure, or a supreme insight called knowledge. Alamariyañāṇadassano (possessing noble and sufficient insight) means that noble insight capable of destroying defilements exists therein or for him. That very state is viseso (a special quality), likewise.
Thiền định, giải thoát v.v. là uttarimanussadhammo (pháp siêu nhân) theo cách đã nói ở trên. Sự thấy biết được gọi là trí tuệ, thanh tịnh và tối thượng, hoặc là alamariyañāṇadassano (có đầy đủ sự thấy biết của bậc Thánh) vì có sự thấy biết của bậc Thánh có khả năng tiêu diệt phiền não, hoặc là của vị đó. Chính điều đó là viseso (sự đặc biệt) như vậy.
Ariyañāṇadassanameva vā visesaṃ vuttanayena alaṃ pariyattaṃ yassa, yasminti vā alamariyañāṇadassanaviseso, uttarimanussadhammova.
Or alamariyañāṇadassanaviseso (the special quality of noble and sufficient insight) means that noble insight itself is sufficient for him in the manner stated previously, or in which it is sufficient, and it is the same as the superhuman state.
Hoặc chính sự thấy biết của bậc Thánh là sự đặc biệt, đầy đủ theo cách đã nói, của vị nào, hoặc từ vị nào, thì vị đó là alamariyañāṇadassanaviseso (có sự đặc biệt là đầy đủ sự thấy biết của bậc Thánh), chính là pháp siêu nhân.
Takkapariyāhatanti kappanāmattena samantato āharitaṃ, vitakkena vā parighaṭitaṃ.
Takkapariyāhataṃ means conceived all around merely by conjecture, or struck down all around by reasoning.
Takkapariyāhataṃ (bị lý luận nghiền nát): Nghĩa là bị suy luận đưa đến từ mọi phía, hoặc bị tư duy va chạm.
Vīmaṃsānucaritanti vīmaṃsanāya punappunaṃ parimajjitaṃ.
Vīmaṃsānucaritaṃ means repeatedly investigated or thoroughly examined by inquiry.
Vīmaṃsānucaritaṃ (được khảo sát kỹ lưỡng): Nghĩa là được xem xét kỹ lưỡng nhiều lần bằng sự khảo sát.
Sayampaṭibhānanti sayameva attano vibhūtaṃ, tādisaṃ dhammanti sambandho.
Sayampaṭibhānaṃ means that which has manifested itself on its own, the Dhamma of that nature; this is the connection to be made.
Sayampaṭibhānaṃ (sự tự chứng): Nghĩa là Dhamma tự hiện rõ đối với chính mình, liên kết là ‘Dhamma như vậy’.
Akāraṇanti ayuttaṃ anupapattiṃ.
Akāraṇaṃ means improper, not logically sound.
Akāraṇaṃ (phi lý): Nghĩa là điều không hợp lý, không có căn cứ.
Kāraṇapade cetaṃ visesanaṃ.
And this is an attribute of the word kāraṇa (reason).
Và từ này là tính từ của từ kāraṇa (nguyên nhân).
Na hi arasarūpatādayo dosā bhagavati saṃvijjanti, dhammasaṅghesu ca durakkhātaduppaṭipannādayo akāraṇanti vā yuttikāraṇarahitaṃ attanā paṭiññāmattaṃ.
For indeed, faults such as having no taste or essence do not exist in the Blessed One; and in the Dhamma and Saṅgha, faults such as being badly expounded or wrongly practiced are without cause, or are merely a declaration by oneself, devoid of a logical reason.
Quả thật, những khuyết điểm như không có vị (arasa-rūpatā) v.v… không tồn tại nơi Thế Tôn, và những khuyết điểm như thuyết pháp không khéo, thực hành không đúng v.v… không tồn tại nơi Pháp và Tăng. Hoặc, akāraṇa là sự tự nhận định mà không có lý lẽ hợp lý.
Pakatikammapadañcetaṃ.
And this is a normal active voice clause.
Và đây là một động từ nguyên thể.
Imasmiñca atthe kāraṇaṃ vatvāti ettha kāraṇaṃ ivāti iva-saddattho rūpakanayena yojetabbo patirūpakakāraṇassa adhippetattā.
In this context, at ‘‘having stated a cause” (kāraṇaṃ vatvā), the meaning of the word iva (like) in kāraṇaṃ iva (as if a cause) should be construed according to the metaphorical method, because a pseudo-reason (a semblance of a cause) is intended.
Trong ý nghĩa này, ở chỗ kāraṇaṃ vatvā (nói lý do), ý nghĩa của từ iva (như) phải được liên kết theo cách ẩn dụ, vì nó ám chỉ một lý do giả tạo.
Tathā tathāti jātivuḍḍhānamanabhivādanādinā tena tena ākārena.
“In various ways” (tathā tathā) means in such and such ways, such as by not paying homage to those superior in birth.
Tathā tathā (như thế như thế) nghĩa là theo cách này cách kia, như không chào hỏi những người lớn tuổi về dòng dõi.
Vaṇṇasaddassa guṇapasaṃsāsu pavattanato yathākkamaṃ ‘‘avaṇṇaṃ dosaṃ ninda’’nti vuttaṃ.
Since the word vaṇṇa occurs in the sense of quality and praise, it is stated, in order, as “fault (avaṇṇa), defect, blame”.
Vì từ vaṇṇa được dùng để chỉ phẩm chất và lời khen ngợi, nên theo thứ tự, nó được nói là "lời phỉ báng, lỗi lầm, sự chỉ trích".
Durakkhātoti duṭṭhumākkhāto, tathā duppaṭivedito. Vaṭṭato niyyātīti niyyānaṃ, tadeva niyyāniko, tato vā niyyānaṃ nissaraṇaṃ, tattha niyuttoti niyyāniko. Vaṭṭato vā niyyātīti niyyāniko ya-kārassa ka-kāraṃ, ī-kārassa ca rassaṃ katvā.
“Durakkhāto” means badly expounded; similarly, “duppaṭivedito” (badly understood). That which leads out from saṃsāra is niyyānaṃ (leading out); that itself is niyyāniko (leading out). Or, niyyānaṃ means liberation from saṃsāra, and niyyutto (engaged) in that liberation is niyyāniko. Or, it leads out from saṃsāra, hence niyyāniko, by changing the letter ya to ka and shortening the long ī vowel.
Durakkhāto (tuyên thuyết sai) là được tuyên thuyết một cách tồi tệ; tương tự, duppaṭivedito (thâm nhập sai). Niyyānaṃ là sự thoát ly khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa); chính nó là niyyāniko. Hoặc, sự thoát ly là sự giải thoát (nissaraṇa); người gắn bó với sự giải thoát đó là niyyāniko. Hoặc, niyyāniko là người thoát ly khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa), bằng cách thay đổi chữ ya thành ka và làm ngắn nguyên âm ī.
‘‘Anīya-saddo hi bahulā kattuabhidhāyako’’ti saddavidū vadanti, na niyyāniko tathā.
Indeed, etymologists say, ‘‘The suffix -anīya usually denotes the agent,’’ but niyyāniko is not so.
Các nhà ngữ pháp học nói rằng từ anīya thường biểu thị chủ thể, nhưng niyyāniko thì không như vậy.
Saṃsāradukkhassa anupasamasaṃvattaniko vuttanayena.
“Anupasamasaṃvattaniko” means not conducive to the cessation of the suffering of saṃsāra, as explained.
Anupasamasaṃvattaniko (không dẫn đến sự an tịnh) đối với khổ đau của luân hồi (saṃsāra), theo cách đã nói.
Paccanīkapaṭipadanti sammāpaṭipattiyā viruddhapaṭipadaṃ.
“Paccanīkapaṭipadaṃ” means a practice contrary to right practice.
Paccanīkapaṭipadaṃ (lối sống đối nghịch) là lối sống đối nghịch với chánh đạo (sammāpaṭipatti).
Ananulomapaṭipadanti sappurisānaṃ ananulomapaṭipadaṃ.
“Ananulomapaṭipadaṃ” means a practice not in conformity with good people.
Ananulomapaṭipadaṃ (lối sống không thuận theo) là lối sống không thuận theo các bậc thiện nhân (sappurisa).
Adhammānulomapaṭipadanti lokuttaradhammassa ananulomapaṭipadaṃ.
“Adhammānulomapaṭipadaṃ” means a practice not in conformity with the supramundane Dhamma.
Adhammānulomapaṭipadaṃ (lối sống không thuận theo Pháp) là lối sống không thuận theo Pháp siêu thế (lokuttaradhamma).
Kasmā panettha ‘‘avaṇṇaṃ bhāsati, vaṇṇaṃ bhāsatī’’ti ca vattamānakālaniddeso kato, nanu saṅgītikālato so avaṇṇavaṇṇānaṃ bhāsanakālo atītoti?
Why is the present tense used here with “slandering” (avaṇṇaṃ bhāsati) and “praising” (vaṇṇaṃ bhāsati)? Surely the time of slandering and praising was past at the time of the Saṅgīti?
Vì sao ở đây lại dùng thì hiện tại là "nói lời phỉ báng, nói lời khen ngợi", chẳng phải thời điểm nói lời phỉ báng và khen ngợi đó đã là quá khứ so với thời điểm kết tập (saṅgīti) sao?
Saccametaṃ, ‘‘addhānamaggapaṭipanno hotī’’ti ettha hoti-saddo viya atītakālatthattā pana bhāsati-saddassa evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
This is true, but just as the word hoti in “he is set on the path” (addhānamaggapaṭipanno hotī) refers to past time, so too it should be understood that the word bhāsati is used in this way due to its past tense meaning.
Đúng vậy, nhưng phải hiểu rằng từ bhāsati (nói) được dùng như vậy vì nó có ý nghĩa quá khứ, giống như từ hoti (là) trong câu "người đã đi trên con đường dài" (addhānamaggapaṭipanno hoti).
Atha vā yasmiṃ kāle tehi avaṇṇo vaṇṇo ca bhāsīyati, tamapekkhitvā evaṃ vuttaṃ, evañca katvā ‘‘tatrā’’ti padassa kālapaṭiniddesavikappanaṃ aṭṭhakathāyaṃ avuttampi supapannaṃ hoti.
Alternatively, it was said thus with reference to the time when they spoke dispraise and praise; and by making it so, the variation in the indication of time for the word tatrā becomes well-explained, even though it is not mentioned in the Aṭṭhakathā.
Hoặc, lời nói này được nói ra khi xem xét thời điểm mà họ đã nói lời phỉ báng và khen ngợi. Và nếu làm như vậy, thì việc diễn giải từ tatrā (ở đó) theo cách phân loại chỉ định thời gian, dù không được nói trong Chú giải (aṭṭhakathā), cũng trở nên hoàn toàn hợp lý.
‘‘Suppiyassa pana…pe… bhāsatī’’ti pāḷiyā sambandhadassanaṃ ‘‘antevāsī panassā’’tiādivacanaṃ.
The statement “But his disciple…” (antevāsī panassā) and so on shows the connection with the Pāḷi text: “Suppiya…pe… speaks” (suppiyassa pana…pe… bhāsatī).
Lời nói antevāsī panassā (nhưng đệ tử của ông ấy) v.v… là sự chỉ ra mối liên hệ với đoạn kinh văn Suppiyassa pana…pe… bhāsatī (Nhưng Suppiya…v.v… nói).
Aparāmasitabbaṃ ariyūpavādakammaṃ, tathā anakkamitabbaṃ. Svāyanti so ācariyo.
“Aparāmasitabbaṃ” means a deed of slandering noble ones which should not be touched; similarly, “anakkamitabbaṃ” means should not be transgressed.
Aparāmasitabbaṃ (không nên chạm đến) là hành vi phỉ báng bậc Thánh (ariyūpavāda kamma); tương tự, anakkamitabbaṃ (không nên vượt qua). Svāyaṃ (ông ấy) là vị thầy đó.
Asidhāranti asinā tikhiṇabhāgaṃ.
“Svāyaṃ” means that teacher.
Asidhāraṃ (lưỡi kiếm) là phần sắc bén của kiếm.
Kakacadanta pantiyanti khandhakakacassa dantasaṅkhātāya visamapantiyā.
“Asidhāraṃ” means the sharp edge of a sword.
Kakacadantapantiyaṃ (hàng răng cưa) là hàng răng không đều của cưa thô.
Hatthena vā pādena vā yena kenaci vā aṅgapaccaṅgena paharitvā kīḷamāno viya. Akkhikaṇṇakosasaṅkhātaṭṭhānavasena tīhi pakārehi bhinno mado yassāti pabhinnamado, taṃ.
“Kakacadantapantiyaṃ” means at the uneven row, which is the teeth of a saw for splitting wood. “Like one playing” (kīḷamāno viya) means striking with a hand or a foot or any limb or minor limb. “Pabhinnamado” means one whose rut has broken forth in three ways, according to the locations of the eyes, ears, and temples.
Như một người đang chơi đùa bằng cách đánh bằng tay, chân hoặc bất kỳ bộ phận nào khác của cơ thể, kīḷamāno viya. Con voi có chất say chảy ra (mada) bị chia thành ba loại theo vị trí mắt, tai và hốc mắt là pabhinnamado, tức là con voi đó.
Avaṇṇaṃ bhāsamānoti avaṇṇaṃ bhāsanahetu.
“Avaṇṇaṃ bhāsamāno” means due to speaking dispraise.
Avaṇṇaṃ bhāsamāno (khi nói lời phỉ báng) là do nguyên nhân nói lời phỉ báng.
Hetuattho hi ayaṃ māna-saddo.
Indeed, this word māna has the meaning of cause.
Quả thật, từ māna này có nghĩa là nguyên nhân.
Na ayo vuḍḍhi anayo. Soyeva byasanaṃ, atirekabyasananti attho, taṃ pāpuṇissati ekantamahāsāvajjattā ratanattayopavādassa.
“Anayo” is no prosperity (no gain). That very thing is “byasanaṃ” (calamity), meaning an excessive calamity. He “will attain” (pāpuṇissati) that calamity, because slandering the Three Jewels is an utterly grave offense.
Không phải sự tiến bộ (ayo vuḍḍhi) là anayo (sự suy thoái). Chính nó là byasanaṃ (sự tai họa), có nghĩa là một tai họa cực lớn. Nó sẽ pāpuṇissati (đạt đến) vì sự phỉ báng Tam Bảo là một tội lỗi cực kỳ nghiêm trọng.
Tenevāha –
Therefore it is said:
Vì thế, đã nói:
Kharodakanti caṇḍasotodakaṃ.
“Kharodakaṃ” means turbulent water.
Kharodakaṃ là nước chảy xiết.
‘‘Khārodaka’’ntipi pāṭho, atiloṇatāya tittodakanti attho.
There is also the reading “khārodakaṃ”, meaning bitter water due to excessive saltiness.
Cũng có bản đọc là khārodakaṃ, có nghĩa là nước có vị đắng do quá mặn.
Narakapapātanti corapapātaṃ.
“Narakapapātaṃ” means a pit for thieves.
Narakapapātaṃ là vực thẳm của bọn cướp.
Māṇavakāti attānameva ovadituṃ ālapati ‘‘samayopi kho te bhaddāli appaṭividdhoahosī’’tiādīsu (ma. ni. 2.135) viya.
“Māṇavakā” means calling to oneself to admonish oneself, just as in “O Bhaddāli, your right time was not penetrated” (samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho ahosītiādīsu) and so on.
Māṇavakā (hỡi các thanh niên) là lời tự khuyên nhủ chính mình, giống như trong các câu Samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho ahosī (Này Bhaddāli, thời điểm của ông đã không được thấu hiểu) v.v…
‘‘Kammassakā’’ti kammameva attasantakabhāvaṃ vatvā tadeva vivarati ‘‘attano kammānurūpameva gatiṃ gacchantī’’tiādinā.
“Kammassakā” (owners of their kamma) means having stated that kamma itself is one’s own property, he elaborates on that very idea by saying “they go to a destination in accordance with their kamma” (attano kammānurūpameva gatiṃ gacchantī) and so on.
Kammassakā (chúng sinh là chủ nhân của nghiệp) là sau khi nói rằng nghiệp là tài sản của chính mình, ông giải thích điều đó bằng cách nói attano kammānurūpameva gatiṃ gacchantī (chúng sinh đi đến cảnh giới phù hợp với nghiệp của chính mình) v.v…
Yonisoti upāyena ñāyena.
“Yoniso” means by means of proper method and wisdom.
Yoniso (một cách đúng đắn) là bằng phương tiện, bằng lý lẽ.
Ummujjitvāti ācariyo viya ayoniso ariyūpavāde animmujjanto yoniso ariyūpavādato ummujjitvā, uddhaṃ hutvāti attho.
“Ummujjitvā” means, like the teacher, not submerging in the slandering of noble ones improperly, but rising up from the slandering of noble ones properly, meaning being uplifted.
Ummujjitvā (thoát ra) có nghĩa là, giống như vị thầy đã không chìm đắm vào lời phỉ báng bậc Thánh một cách sai lầm, thì ông ta đã thoát ra khỏi lời phỉ báng bậc Thánh một cách đúng đắn, tức là đã vươn lên.
Maddamānoti maddanto bhindanto.
“Maddamāno” means crushing, destroying.
Maddamāno (nghiền nát) là nghiền nát, phá vỡ.
Ekaṃsakāraṇameva idha kāraṇanti dassetukāmena ‘‘sammā’’ti vuttaṃ.
The word “sammā” (rightly) is used to indicate that only a conclusive reason is meant here by kāraṇaṃ (reason).
Để chỉ ra rằng ở đây chỉ có nguyên nhân chắc chắn là kāraṇaṃ, nên đã nói sammā (đúng đắn).
‘‘Yathā ta’’ntiādinā tassa samāraddhabhāvaṃ dasseti, nti ca nipātamattaṃ.
“Yathā taṃ” and so on shows his earnestness; nta is merely a particle.
Yathā taṃ (như thế nào) v.v… chỉ ra sự khởi đầu của việc đó, và ca chỉ là một giới từ (nipāta).
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā añño paṇḍitasabhāvo jāti ācāravasena kulaputto anekapariyāyena tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ bhāsitumārabhati, tathā ayampi āraddho, tañca kho api nāmāyamācariyo ettakenāpi ratanattayāvaṇṇabhāsato orameyyāti.
This is what is meant: just as another wise young man of good family, by birth and conduct, begins to speak praise of the Three Jewels in many ways, so too this one has begun, hoping that by this much, his teacher might cease speaking dispraise of the Three Jewels.
Ý nghĩa được nói ra ở đây là: giống như một người con trai gia đình có trí tuệ, theo dòng dõi và hành vi, bắt đầu nói lời khen ngợi Tam Bảo bằng nhiều cách khác nhau, thì người này cũng đã bắt đầu như vậy. Và điều đó được làm với hy vọng rằng vị thầy này có thể từ bỏ việc nói lời phỉ báng Tam Bảo dù chỉ một chút.
Sapparājavaṇṇanti ahirājavaṇṇaṃ.
“Sapparājavaṇṇaṃ” means the appearance of a king cobra.
Sapparājavaṇṇaṃ (màu sắc của vua rắn) là màu sắc của vua rắn.
Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasundaratāya, vaṇṇasarīrena vā.
“Vaṇṇapokkharatāyā” means by the beauty of its color, or by its colorful body.
Vaṇṇapokkharatāya (do sự tươi đẹp của màu sắc) là do sự tươi đẹp của màu sắc, hoặc do thân thể có màu sắc.
Vārijaṃ kamalaṃ na paharāmi na bhañjāmi, ārā dūratova upasiṅghāmīti attho.
“I do not strike nor break the water-born lotus; ārā (from afar) I merely smell it.” This is the meaning.
Vārijaṃ (hoa sen) là hoa sen. Ta không paharāmi (đánh), không bhañjāmi (phá vỡ), mà chỉ ārā (từ xa) upasiṅghāmi (ngửi). Đó là ý nghĩa.
Athāti evaṃ santepi.
“Athā” means even though it is so.
Athā (và rồi) có nghĩa là dù có như vậy.
Gandhatthenoti gandhacoro.
“Gandhattheno” means a perfume thief.
Gandhattheno (kẻ trộm hương) là kẻ trộm hương.
Saññūḷhāti ganthitā bandhitā.
“Saññūḷhā” means strung together, bound.
Saññūḷhā (được kết lại) là được kết lại, được buộc lại.
Gahapatīti upāligahapatiṃ nāṭaputtassa ālapanaṃ.
“Gahapatī” means Nāṭaputta addressing Upāli the householder.
Gahapatī (gia chủ) là lời gọi của Nāṭaputta đối với gia chủ Upāli.
Ettha ca vaṇṇitabbo ‘‘ayamīdiso’’ti pakāsetabboti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.
Here, vaṇṇa (appearance) means that which should be described or manifested as “this is like this.”
Ở đây, cái gì được mô tả là "người này là như thế này" thì đó là vaṇṇo (hình dáng).
Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthāpīyatīti vaṇṇo, jāti.
Vaṇṇa (class/caste) means that which is classified or distinguished without admixture, i.e., caste.
Cái gì được phân biệt rõ ràng, không lẫn lộn, thì đó là vaṇṇo (chủng tộc).
Vaṇṇeti vikāramāpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ.
Vaṇṇa (visible object) means that which, when undergoing change, manifests its heartfelt state, i.e., the visible object.
Cái gì biểu lộ trạng thái trong lòng khi thay đổi, thì đó là vaṇṇo (sắc xứ).
Vaṇṇīyati phalametena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ.
Vaṇṇa (reason) means that by which a result is clearly shown according to its true nature, i.e., reason.
Cái gì được biểu hiện rõ ràng như bản chất của nó, thì đó là vaṇṇo (nguyên nhân).
Vaṇṇīyati appamahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ.
Vaṇṇa (measure) means that which is measured as small or large and so on, i.e., measure.
Cái gì được đo lường theo lớn nhỏ v.v…, thì đó là vaṇṇo (đo lường).
Vaṇṇīyati pasaṃsīyatīti vaṇṇo, guṇo.
Vaṇṇa (quality) means that which is praised, i.e., quality.
Cái gì được khen ngợi, thì đó là vaṇṇo (phẩm chất).
Vaṇṇanaṃ guṇasaṃkittanaṃ vaṇṇo, pasaṃsā.
Vaṇṇa (praise) is describing the qualities, i.e., praise.
Sự khen ngợi, sự tán dương phẩm chất là vaṇṇo (lời khen).
Evaṃ tattha tattha vaṇṇasaddassuppatti veditabbā.
Thus, the origin of the word vaṇṇa should be understood in its various contexts.
Như vậy, sự xuất hiện của từ vaṇṇa cần được hiểu ở từng chỗ.
Ādisaddena jātarūpapuḷinakkharādayo saṅgaṇhāti.
By the word “etc.”, meanings such as gold, sand, and letters are included.
Bằng từ ādi (v.v.), nó bao gồm các ý nghĩa như vàng ròng, cát, chữ cái, v.v.
‘‘Idha guṇopi pasaṃsāpī’’ti vuttameva samattheti ‘‘ayaṃ kirā’’tiādinā.
He confirms what has been stated, “Here it is both quality and praise,” with “Indeed, this…” (ayaṃ kirā) and so on.
Lời tuyên bố “‘Ở đây cũng là phẩm chất và lời khen ngợi’” được khẳng định bằng “‘quả thật đây là’” và những từ tương tự.
Kirāti cettha anussavanatthe, padapūraṇamatte vā.
Here, the word “kirā” means either in the sense of hearsay or merely as a filler word.
Ở đây, từ kirā được dùng với nghĩa “nghe nói” hoặc chỉ là một từ đệm.
Guṇūpasañhitanti guṇopasaññutaṃ.
“Guṇūpasañhitaṃ” means endowed with qualities.
Guṇūpasañhitaṃ có nghĩa là được phú cho các phẩm chất.
‘‘Guṇūpasañhitaṃ pasaṃsa’’nti pana vadanto pasaṃsāya eva guṇabhāsanaṃ siddhaṃ tassā tadavinābhāvato, tasmā idamatthadvayaṃ yujjatīti dasseti.
However, by saying "praise endowed with qualities," one establishes the declaration of qualities through praise itself, because praise is inseparable from qualities. Therefore, this shows that this twofold meaning is appropriate.
Khi nói “khen ngợi gắn liền với các đức tính”, điều đó cho thấy rằng việc nói về các đức tính đã được thực hiện bằng chính lời khen ngợi, vì lời khen ngợi không thể tách rời khỏi các đức tính. Do đó, điều này chỉ ra rằng hai ý nghĩa này là phù hợp.
Kathaṃ bhāsatīti āha ‘‘tatthā’’tiādi.
How does he speak? So he says, “Therein,” and so on.
Giải thích cách nói, ngài nói: “Ở đó” và tiếp theo.
Eko ca so puggalo cāti ekapuggalo. Kenaṭṭhena ekapuggalo?
He is one person, and that person is one person (ekapuggalo). In what sense is he ekapuggalo?
Một và người đó là một người (ekapuggalo). Vì ý nghĩa nào mà là một người?
Asadisaṭṭhena, guṇavisiṭṭhaṭṭhena, asamasamaṭṭhena ca.
In the sense of being unequaled, in the sense of being distinguished by qualities, and in the sense of being unrivaled and peerless.
Vì ý nghĩa không giống ai, vì ý nghĩa có đức tính đặc biệt, và vì ý nghĩa không ai sánh bằng.
So hi paṭhamābhinīhārakāle dasannaṃ pāramīnaṃ paṭipāṭiyā āvajjanaṃ ādiṃ katvā bodhisambhārasambharaṇaguṇehi ceva buddhaguṇehi ca sesamahājanena asadiso.
Indeed, at the time of his first aspiration, starting from reflecting upon the ten pāramīs in sequence, he was unequaled among all other beings by the qualities of accumulating the requisites for awakening and by the qualities of a Buddha.
Vị ấy, vào thời điểm phát nguyện đầu tiên, bắt đầu từ việc quán xét mười ba-la-mật theo thứ tự, không giống với đại chúng còn lại về các đức tính tích lũy tư lương giác ngộ và các đức tính của chư Phật.
Ye cassa guṇā, tepi aññasattānaṃ guṇehi visiṭṭhā, purimakā ca sammāsambuddhā sabbasattehi asamā, tehi pana ayameveko rūpakāyanāmakāyehi samo. Loketi sattaloke.
And his qualities were superior to the qualities of other beings; the former Buddhas, the Sammāsambuddhas, were unequaled by all beings, but among them, he alone was equal in terms of rūpakāya and nāmakāya. "In the world" refers to the world of sentient beings.
Những đức tính của vị ấy cũng siêu việt hơn các đức tính của các chúng sanh khác, và chư Chánh Đẳng Giác đời trước không ai sánh bằng tất cả chúng sanh, nhưng chỉ có vị này ngang bằng với các vị ấy về thân sắc và thân danh. Trong thế gian tức là trong thế gian chúng sanh.
‘‘Uppajjamāno uppajjatī’’ti pana idaṃ ubhayampi vippakatavacanameva uppādakiriyāya vattamānakālikattā.
However, "arises while arising" – both of these are verbs indicating an incomplete action because the action of arising is in the present tense.
Tuy nhiên, “đang sanh khởi thì sanh khởi” cả hai điều này đều là lời nói chưa hoàn tất, vì hành động sanh khởi thuộc về thì hiện tại.
Uppajjamāno bahujanahitāya uppajjati, na aññena kāraṇenāti evaṃ panettha attho veditabbo.
Here, the meaning should be understood as: While arising, he arises for the welfare of many, and not for any other reason.
Ở đây, ý nghĩa phải được hiểu là đang sanh khởi thì sanh khởi vì lợi ích của nhiều người, chứ không phải vì lý do nào khác.
Lakkhaṇe hesa māna-saddo, evarūpañcettha lakkhaṇaṃ na sakkā aññena saddalakkhaṇena paṭibāhituṃ.
Indeed, this particle 'māna' is in the sense of a characteristic, and such a characteristic here cannot be refuted by any other linguistic characteristic.
Thật vậy, tiếp vĩ ngữ -māna này ở đây có nghĩa là đặc tính, và đặc tính như vậy ở đây không thể bị bác bỏ bằng bất kỳ đặc tính từ ngữ nào khác.
Apica uppajjamāno nāma, uppajjati nāma, uppanno nāmāti ayamettha bhedo veditabbo.
Furthermore, it should be understood that there is this distinction: 'is arising', 'arises', and 'has arisen'.
Hơn nữa, ở đây cần phải hiểu sự khác biệt là có tên gọi đang sanh khởi, có tên gọi sanh khởi, và có tên gọi đã sanh khởi.
Esa hi dīpaṅkarapādamūlato paṭṭhāya yāva anāgāmiphalaṃ, tāva uppajjamāno nāma, arahattamaggakkhaṇe uppajjati nāma, arahattaphalakkhaṇe uppanno nāma.
Indeed, from the feet of Dīpaṅkara Buddha up to the stage of anāgāmiphala, he is described as 'is arising'. At the moment of the path of arahantship, he is described as 'arises'. At the moment of the fruition of arahantship, he is described as 'has arisen'.
Thật vậy, từ dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara cho đến quả Bất Hoàn, vị ấy có tên gọi là đang sanh khởi; vào khoảnh khắc đạo A-la-hán, có tên gọi là sanh khởi; vào khoảnh khắc quả A-la-hán, có tên gọi là đã sanh khởi.
Buddhānañhi sāvakānaṃ viya na paṭipāṭiyā iddhividhañāṇādīni uppajjanti, saheva pana arahattamaggena sakalopi sabbaññuguṇarāsi āgatova nāma hoti, tasmā nibbattasabbakiccattā arahattaphalakkhaṇe uppanno nāma, tadanibbattattā tadaññakkhaṇe yathārahaṃ ‘‘uppajjamāno uppajjati’’ cceva vuccati.
For Buddhas, powers like iddhi-knowledge do not arise sequentially as they do for disciples; rather, the entire mass of omniscience-qualities is considered to have arrived simultaneously with the path of arahantship. Therefore, being one whose every task has been accomplished, at the moment of the fruition of arahantship, he is called 'has arisen'; for other moments, where tasks are not yet accomplished, he is appropriately referred to as 'is arising, arises'.
Đối với chư Phật, các thần thông và trí tuệ không sanh khởi theo thứ tự như đối với các đệ tử, mà toàn bộ khối đức tính Toàn Giác đã đến ngay cùng với đạo A-la-hán. Do đó, vì tất cả các việc đã hoàn thành, vào khoảnh khắc quả A-la-hán, vị ấy có tên gọi là đã sanh khởi; còn vì chưa hoàn thành, vào các khoảnh khắc khác, tùy theo trường hợp, vị ấy được gọi là “đang sanh khởi thì sanh khởi”.
Imasmimpi sutte arahattaphalakkhaṇaṃyeva sandhāya ‘‘uppajjatī’’ti vuttaṃ.
In this Sutta too, "arises" is stated with reference to the moment of the fruition of arahantship.
Trong kinh này cũng vậy, từ “sanh khởi” được nói đến là để chỉ khoảnh khắc quả A-la-hán.
Atītakālikassāpi vattamānapayogassa katthaci diṭṭhattā uppanno hotīti ayañhettha attho.
Since the present tense usage is sometimes observed for past events, the meaning here is that he has arisen.
Vì việc sử dụng thì hiện tại đôi khi được thấy trong ý nghĩa quá khứ, nên ở đây ý nghĩa là đã sanh khởi.
Evaṃ sati ‘‘uppajjamāno’’ti cettha māna-saddo sāmatthiyattho.
If this is the case, then the particle 'māna' in "uppajjamāno" (while arising) signifies capability.
Khi đó, tiếp vĩ ngữ -māna trong “đang sanh khởi” ở đây có nghĩa là năng lực.
Yāvatā sāmatthiyena mahābodhisattānaṃ carimabhave uppatti icchitabbā, tāvatā sāmatthiyena bodhisambhārabhūtena paripuṇṇena samannāgato hutvāti attho.
The meaning is: having become endowed with the complete capability, in the form of requisites for awakening, to the extent that the arising of the Great Bodhisattvas in their final existence is desired.
Nghĩa là: đã hoàn thiện với năng lực như vậy, tức là với năng lực tích lũy tư lương Bồ-tát, mà sự sanh khởi của các vị Đại Bồ-tát trong kiếp cuối cùng được mong muốn.
Tathāsāmatthiyayogena hi uppajjamāno nāmāti.
Indeed, it is by possessing such capability that he is called 'arising'.
Thật vậy, do sự kết hợp với năng lực như vậy mà có tên gọi đang sanh khởi.
Sabbasattehi asamo, asamehi purimabuddheheva samo majjhe bhinnasuvaṇṇa nikkhaṃ viya nibbisiṭṭho, ‘‘ekapuggalo’’ti cetassa visesanaṃ.
He is unequaled by all beings, and equal only to the unequaled former Buddhas, undistinguished like a split gold coin in the middle, and ekapuggalo (one person) is a qualifier for him.
Không ai sánh bằng tất cả chúng sanh, ngang bằng với chư Phật đời trước không ai sánh bằng, không có sự khác biệt như một đồng tiền vàng bị vỡ ở giữa, và “một người” là tính từ của vị ấy.
Ālayasaṅkhātaṃ taṇhaṃ samugghāteti samucchindatīti ālayasamugghāto. Vaṭṭaṃ upacchindatīti vaṭṭupacchedo.
One who eradicates and cuts off craving, which is called attachment, is ālayasamugghāto (eradicator of attachment). One who cuts off the cycle (of existence) is vaṭṭupacchedo (cutter-off of the cycle).
Tiêu diệt hoàn toàn tham ái được gọi là sự chấp thủ (ālaya), tức là đoạn trừ nó, nên gọi là đoạn trừ chấp thủ (ālayasamugghāto). Cắt đứt vòng luân hồi, nên gọi là cắt đứt luân hồi (vaṭṭupacchedo).
Pahontenāti sakkontena.
Pahontenāti means being capable (referring to the Dhamma speaker).
Pahontenā có nghĩa là có khả năng.
‘‘Pañcanikāye’’ti vatvāpi anekāvayavattā tesaṃ na ettakena sabbathā pariyādānanti ‘‘navaṅgaṃ satthusāsanaṃ caturāsīti dhammakkhandhasahassānī’’ti vuttaṃ.
Even after stating "the five Nikāyas," as these have many components, not everything is fully encompassed by them alone, so it is said: "the ninefold teaching of the Master and eighty-four thousand Dhamma aggregates."
Mặc dù đã nói “năm bộ kinh”, nhưng vì chúng có nhiều phần nên không thể hoàn toàn bao gồm tất cả chỉ với số lượng đó, nên đã nói “chín chi giáo pháp của Bậc Đạo Sư và tám mươi bốn ngàn pháp uẩn”.
Atitthenāti anotaraṇaṭṭhānena.
Atitthenāti means in a place of no entry, or an unsuitable place.
Atitthenā có nghĩa là nơi không có bến bờ.
Na vattabbo aparimāṇavaṇṇattā buddhādīnaṃ, niravasesānañca tesaṃ idha pakāsanena pāḷisaṃvaṇṇanāya eva sampajjanato, cittasampahaṃsanakammaṭṭhānasampajjanavasena ca saphalattā.
One should not speak because the virtues of the Buddha and others are immeasurable, and proclaiming them all here would merely complete the Pāli commentary, and it is fruitful through bringing about delight of mind and the accomplishment of meditation subjects.
Không nên nói vì các đức tính của chư Phật và các bậc khác là vô lượng, và vì việc trình bày đầy đủ các đức tính đó ở đây sẽ trở thành một bài chú giải Pāḷi, và vì nó có lợi ích trong việc làm cho tâm hoan hỷ và hoàn thiện đề mục thiền định.
Thāmo veditabbo sabbathāmena pakāsitattā.
Strength should be known because it is proclaimed with all strength.
Sức mạnh phải được biết vì nó được trình bày với toàn bộ sức mạnh.
Kiṃ pana so tathā ogāhetvā bhāsatīti āha.
But did he speak, having plunged into it in that manner?
Vậy vị ấy có thâm nhập và nói như vậy không? Ngài nói:
‘‘Brahmadatto panā’’tiādi.
He says, "Brahmadatta, however," and so on.
“Brahmadatta thì” và tiếp theo.
Anukkamena punappunaṃ vā savanaṃ anussavo, paramparasavanaṃ.
Hearing in sequence is anussava, or repeated hearing. It signifies traditional hearing.
Việc nghe đi nghe lại theo thứ tự là anussavo, tức là nghe truyền thừa.
Ādi-saddena ākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantiyo saṅgaṇhāti.
By the word "ādi," he includes reflection on cause, investigation, view, and endurance.
Với từ ādi, ngài bao gồm sự quán xét về nguyên nhân, sự suy tư, quan điểm, sự quán sát và sự chấp nhận.
Tattha ‘‘sundaramidaṃ kāraṇa’’nti evaṃ sayameva kāraṇaparivitakkanaṃ ākāraparivitakko. Attano diṭṭhiyā nijjhāyitvā khamanaṃ ruccanaṃ diṭṭhinijjhānakkhantīti aṭṭhakathāsu vuttaṃ, tehiyeva sambandhitenāti attho.
Among these, reflecting upon a cause by oneself, saying "This reason is good," is ākāraparivitakko. Enduring and being pleased after scrutinizing with one's own wisdom is diṭṭhinijjhānakkhantī, as stated in the commentaries, meaning connected with these.
Trong đó, việc tự mình suy tư về nguyên nhân như “điều này là một nguyên nhân tốt” được gọi là quán xét về nguyên nhân (ākāraparivitakko). Việc quán sát bằng trí tuệ của mình và chấp nhận, hoan hỷ được gọi là chấp nhận quán sát bằng quan điểm (diṭṭhinijjhānakkhantī), như đã nói trong các bộ Aṭṭhakathā. Ý nghĩa là: gắn liền với những điều đó.
Matta-saddo hettha visesanivattiattho, tena yathāvuttaṃ kāraṇaṃ nivatteti.
Here, the word "matta" (merely) has the meaning of excluding a distinction. By it, the aforementioned cause is excluded.
Từ matta ở đây có nghĩa là loại trừ đặc tính, do đó nó loại trừ nguyên nhân đã nói.
Attano thāmenāti attano ñāṇabaleneva, na pana buddhādīnaṃ guṇānurūpanti adhippāyo.
Attano thāmenāti means by the power of one's own knowledge, implying that it is not in accordance with the qualities of the Buddhas and others.
Bằng sức mạnh của chính mình có nghĩa là chỉ bằng sức mạnh trí tuệ của mình, chứ không phải tương xứng với các đức tính của chư Phật và các bậc khác.
Asaṅkhyeyyāparimeyyappabhedā hi buddhādīnaṃ guṇā.
Indeed, the qualities of the Buddhas and others are of innumerable and immeasurable kinds.
Thật vậy, các đức tính của chư Phật và các bậc khác có vô số loại và vô lượng.
Vuttañhetaṃ –
It is said:
Điều này đã được nói:
Iti-saddo nidassanattho vuttappakāraṃ nidasseti.
The word "iti" (thus) signifies illustration; it illustrates the kind mentioned.
Từ iti có nghĩa là ví dụ, nó minh họa loại đã nói.
Ha-kāro nipātamattanti āha ‘‘evaṃ te’’ti.
He states that "ha" is merely a particle, saying, "Thus those."
Ngài nói “evaṃ te” để chỉ rằng ha-kāra chỉ là một tiểu từ.
Aññamaññassā’’ti idaṃ ruḷhipadaṃ ‘‘eko ekāyā’’ti (pārā. 444, 452) padaṃ viyāti dassento ‘‘aññoaññassā’’ti ruḷhipadeneva vivarati.
"Aññamaññassā" (of one another) is a conventional term, like the phrase "eko ekāyā." Thus, wishing to demonstrate this, he explains it with the conventional term "añño aññassā" (one to another).
Để chỉ rằng “aññamaññassā” là một từ thông dụng như từ “eko ekāyā”, ngài giải thích nó bằng chính từ thông dụng “añño aññassā”.
‘‘Ujumevā’’ti sāvadhāraṇasamāsataṃ vatvā tena nivattetabbatthaṃ āha ‘‘īsakampi apariharitvā’’ti, thokatarampi avirajjhitvāti attho.
Having stated "ujumevā" (quite directly) as a samāsa with an emphatic particle, he then states the meaning to be excluded by that particle, saying, "without deviating even slightly," meaning without erring or being mistaken even a little bit.
Sau khi nói rằng “ujumevā” là một hợp từ có sự nhấn mạnh, ngài giải thích ý nghĩa cần loại trừ bằng nó là “không bỏ sót dù chỉ một chút”, nghĩa là không sai lệch dù chỉ một chút.
Kathanti āha ‘‘ācariyena hī’’tiādi.
How? he asks. So he says, "By the teacher, indeed," and so on.
Ngài nói cách nào, ngài nói “thật vậy, bởi vị thầy” và tiếp theo.
Pubbe ekavāramiva avaṇṇavaṇṇabhāsane niddiṭṭhepi ‘‘ujuvipaccanīkavādā’’ti (dī. ni. 1.1) vuttattā anekavārameva te evaṃ bhāsantīti veditabbanti dassetuṃ ‘‘puna itaro avaṇṇaṃ itaro vaṇṇa’’nti vuttaṃ.
Even though the blame and praise were previously indicated as if only once, because it is said "straightforwardly contradictory speech," it should be understood that they spoke thus many times, "again one blames, the other praises."
Mặc dù việc nói lời chê bai và khen ngợi đã được chỉ ra trước đó như một lần, nhưng để chỉ rằng họ nói như vậy nhiều lần vì đã nói “những lời đối nghịch trực tiếp”, nên đã nói “người này chê bai, người kia khen ngợi”.
Tena hi visaddassa vividhatthataṃ samattheti.
By this, indeed, the varied meaning of the word 'vi' is established.
Thật vậy, điều đó chứng minh rằng từ vi có nhiều nghĩa.
Sāraphalaketi sāradāruphalake, uttamaphalake vā.
Sāraphalaketi means on a strong wooden board, or a superior board.
Sāraphalake có nghĩa là trên tấm ván gỗ cứng, hoặc trên tấm ván tốt nhất.
Visarukkhaāṇinti visadārumayapaṭāṇiṃ.
Visarukkhaāṇinti means a peg made of poisonous wood.
Visarukkhaāṇiṃ có nghĩa là một cái cọc gỗ độc.
Iriyāpathānubandhanena anubandhā honti, na sammāpaṭipattianubandhanena.
They become bound by the pursuit of postures, not by the pursuit of right practice.
Họ gắn bó theo tư thế đi đứng, chứ không phải gắn bó theo sự thực hành đúng đắn.
Sīsānulokinoti sīsena anulokino, sīsaṃ ukkhipitvā maggānukkamena olokayamānāti attho.
Sīsānulokinoti means looking with their heads, that is, lifting their heads and looking along the path.
Sīsānulokino có nghĩa là nhìn theo đầu, tức là ngẩng đầu lên và nhìn theo con đường.
Tasmiṃ kāleti yamhi saṃvacchare, utumhi, māse, pakkhe vā bhagavā taṃ addhānamaggaṃ paṭipanno, tasmiṃ kāle.
Tasmiṃ kāleti means at that time – in whichever year, season, month, or fortnight the Blessed One undertook that long journey, at that time.
Vào thời điểm đó có nghĩa là vào năm, mùa, tháng, hoặc nửa tháng mà Đức Thế Tôn đã đi trên con đường đó.
Tena hi aniyamato saṃvaccharautumāsaḍḍhamāsāva niddisitā ‘‘taṃ divasa’’nti divasassa visuṃ niddiṭṭhattā, muhuttādīnañca divasapariyāpannato.
By that (phrase), years, seasons, months, and half-months are indicated indeterminately, because the day is separately indicated as "that day," and moments and so on are included within the day.
Thật vậy, điều đó chỉ ra rằng năm, mùa, tháng, nửa tháng được chỉ định không cố định, vì ngày được chỉ định riêng biệt là “ngày đó”, và các khoảnh khắc như muhutta (khoảnh khắc) được bao gồm trong ngày.
‘‘Taṃ addhānaṃ paṭipanno’’ti cettha ādhāravacanametaṃ.
The phrase "taṃ addhānaṃ paṭipanno" (undertook that journey) is an locative expression here.
“Đã đi trên con đường đó” ở đây là một từ chỉ nơi chốn.
Teneva hi kiriyāvicchedadassanavasena ‘‘rājagahe piṇḍāya caratī’’ti saha pubbakālakiriyāhi vattamānaniddeso kato, itarathā tasmiṃ kāle rājagahe piṇḍāya carati, taṃ addhānamaggañca paṭipannoti anadhippetattho āpajjeyya.
For this very reason, a present tense indication, "rājagahe piṇḍāya carati" (he wanders for alms in Rājagaha), is made together with past actions to show the interruption of action; otherwise, if understood differently, an unintended meaning would arise: "at that time he wanders for alms in Rājagaha, and he also undertook that long journey."
Chính vì vậy, để chỉ ra sự gián đoạn của hành động, việc chỉ định thì hiện tại “đi khất thực ở Rājagaha” được thực hiện cùng với các hành động trong quá khứ; nếu không, sẽ có ý nghĩa không mong muốn là vào thời điểm đó, vị ấy đi khất thực ở Rājagaha và cũng đã đi trên con đường đó.
Na hi asamānavisayā kiriyā ekādhārā sambhavanti, yā cettha adhippetā addhānapaṭipajjanakiriyā, sā ca aniyamitā na yuttāti.
Indeed, actions with different spheres cannot arise from a single basis. And the action of undertaking a journey, which is intended here, being undefined, is not appropriate.
Thật vậy, các hành động có đối tượng không đồng nhất không thể có cùng một nền tảng; và ở đây, hành động đi trên con đường dài được đề cập đến, hành động đó không cố định là không phù hợp.
Rājagahaparivattakesūti rājagahaṃ parivattetvā ṭhitesu.
Rājagahaparivattakesu means, "among those who stay having roamed about Rājagaha."
Rājagahaparivattakesu có nghĩa là các vị đã đi vòng quanh Rājagaha và an trú tại đó.
‘‘Aññatarasmi’’nti iminā tesu bhagavato anibaddhavāsaṃ dasseti.
By " Aññatarasmi" it shows the Blessed One's temporary residence among those (monasteries).
Với từ “Aññatarasmi” (một trong số đó), cho thấy Đức Thế Tôn không an trú thường xuyên tại những nơi ấy.
Soti evaṃ rājagahe vasamāno so bhagavā.
So means, "that Blessed One, residing thus in Rājagaha."
So (vị ấy) có nghĩa là Đức Thế Tôn ấy, đang an trú tại Rājagaha như vậy.
Piṇḍāya caraṇenapi hi tattha paṭibaddhabhāvavacanato sannivāsattameva dasseti.
For by the statement of His being engaged in going for alms there, it only indicates His habitual dwelling.
Vì việc đi khất thực cũng được nói là có liên hệ đến nơi ấy, nên chỉ cho thấy sự an trú không cố định.
Yadi pana ‘‘piṇḍāya caramāno so bhagavā’’ti paccāmaseyya, yathāvuttova anadhippetattho āpajjeyyāti.
If, however, one were to interpret "that Blessed One going for alms," the unintended meaning as stated above would arise.
Nếu dùng cách nói “Đức Thế Tôn ấy đang đi khất thực”, thì ý nghĩa không mong muốn như đã nói sẽ xảy ra.
Taṃ divasanti yaṃ divasaṃ addhānamaggaṃ paṭipanno, taṃ divasa.
That day means, the day on which he undertook the long journey, that day.
Taṃ divasaṃ (ngày ấy) có nghĩa là ngày mà Ngài đã đi trên con đường dài.
Taṃ addhānaṃ paṭipannoti ettha accantasaṃyogavacanametaṃ.
Here, taṃ addhānaṃ paṭipannoti is an expression of continuous connection.
Trong câu Taṃ addhānaṃ paṭipanno (đi trên con đường ấy), đây là lời nói chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Bhattabhuñjanato pacchā pacchābhattaṃ, tasmiṃ pacchābhattasamaye.
Pacchābhattaṃ (after the meal) means, after eating the meal, at that time after the meal.
Sau khi dùng bữa, tức là pacchābhattaṃ, vào thời điểm sau bữa ăn ấy.
Piṇḍapātapaṭikkantoti yattha piṇḍapātatthāya caritvā bhuñjanti, tato apakkanto.
Piṇḍapātapaṭikkanto means, having departed from the place where one went for alms and ate.
Piṇḍapātapaṭikkanto có nghĩa là đã rời khỏi nơi mà các vị đã đi khất thực và dùng bữa.
Taṃ addhānaṃ paṭipannoti ‘‘nāḷandāyaṃ veneyyānaṃ vividhahitasukhanipphattiṃ ākaṅkhamāno imissā aṭṭhuppattiyā tividhasīlālaṅkataṃ nānāvidhakuhanalapanādimicchājīvaviddhaṃsanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhijālaviniveṭhanaṃ dasasahassilokadhātupakampanaṃ brahmajālasuttaṃ desessāmī’’ti taṃ yathāvuttaṃ dīghamaggaṃ paṭipanno, idaṃ pana kāraṇaṃ pakaraṇatova pākaṭanti na vuttaṃ.
Taṃ addhānaṃ paṭipanno means, thinking "I will preach the Brahmajäla Sutta, which is adorned with threefold morality, which destroys various kinds of deceitful livelihood, which disentangles the net of sixty-two wrong views, and which shakes ten thousand world-systems, desiring the accomplishment of various benefits and happiness for those to be tamed in Nāḷandā." This reason, however, is evident from the context itself, and therefore it is not stated.
Taṃ addhānaṃ paṭipanno (đi trên con đường ấy) có nghĩa là: “Vì mong muốn sự thành tựu lợi ích và hạnh phúc đa dạng cho những người có thể được giáo hóa ở Nāḷandā, ta sẽ thuyết giảng kinh Brahmajāla, được trang hoàng bằng ba loại giới, tiêu diệt các tà mạng như lừa dối, nịnh hót, v.v., tháo gỡ mạng lưới 62 tà kiến, làm chấn động mười ngàn thế giới.” Với ý nghĩ này, Ngài đã đi trên con đường dài như đã nói. Nhưng vì nguyên nhân này đã rõ ràng từ ngữ cảnh, nên không được đề cập đến.
Ettāvatā ‘‘kasmā pana bhagavā taṃ addhānaṃ paṭipanno’’ti codanā visodhitā hoti.
Thus, the question "Why did the Blessed One undertake that journey?" is clarified.
Đến đây, câu hỏi “Tại sao Đức Thế Tôn lại đi trên con đường ấy?” đã được giải đáp.
Idāni itarampi codanaṃ visodhituṃ ‘‘suppiyopī’’ti vuttaṃ.
Now, in order to clarify the other question as well, " Suppiyo also" is stated.
Bây giờ, để giải đáp câu hỏi khác, từ “Suppiyopī” đã được nói.
Tasmiṃ kāle, taṃ divasaṃ anubandhoti ca vuttanayena sambandho.
The connection is to be made in the manner stated: "at that time, that day, following behind."
Vào thời điểm đó, và theo cách đã nói, sự liên hệ là “đi theo vào ngày đó”.
Pāto asitabboti pātarāso, so bhutto yenāti bhuttapātarāso.
That which is to be eaten in the morning is pātarāso (morning meal); bhuttapātarāso is one by whom it has been eaten.
Bữa ăn được dùng vào buổi sáng là pātarāso; người đã dùng bữa ấy là bhuttapātarāso.
Iccevāti evameva manasi sannidhāya, na pana ‘‘bhagavantaṃ, bhikkhusaṅghañca piṭṭhito piṭṭhito anubandhissāmī’’ti.
Iccevā means, "keeping this very thought in mind," not "I will follow behind the Blessed One and the Sangha of bhikkhus."
Iccevā có nghĩa là chỉ giữ ý nghĩ này trong tâm, chứ không phải “Ta sẽ đi theo sát gót Đức Thế Tôn và Tăng đoàn”.
Tena vuttaṃ ‘‘bhagavato taṃ maggaṃ paṭipannabhāvaṃ ajānantovā’’ti, tathā ajānanto eva hutvā anubandhoti attho.
Therefore, it is said, " bhagavato taṃ maggaṃ paṭipannabhāvaṃ ajānantovā" meaning, "not knowing that the Blessed One had undertaken that path, he followed."
Do đó, đã nói “bhagavato taṃ maggaṃ paṭipannabhāvaṃ ajānantovā” (không biết rằng Đức Thế Tôn đã đi trên con đường ấy), nghĩa là đi theo mà vẫn không biết như vậy.
Na hi so bhagavantaṃ daṭṭhumeva icchati, tenāha ‘‘sace pana jāneyya, nānubandheyyā’’ti.
Indeed, he did not merely wish to see the Blessed One, which is why it says, " Sace pana jāneyya, nānubandheyyāti."
Thật vậy, vị ấy không muốn chỉ thấy Đức Thế Tôn, nên đã nói “sace pana jāneyya, nānubandheyyā” (nếu biết thì đã không đi theo).
Ettāvatā ‘‘kasmā ca suppiyo anubandho’’ti codanā visodhitā hoti.
Thus, the question "And why did Suppiyo follow?" is clarified.
Đến đây, câu hỏi “Tại sao Suppiya lại đi theo?” đã được giải đáp.
‘‘So’’tiādinā aparampi codanaṃ visodheti.
By " So" and so on, he clarifies another question.
Với từ “So” (vị ấy), v.v., giải đáp câu hỏi khác.
Kadāci pana bhagavā aññataraveseneva gacchati aṅgulimāladamanapakkusātiabhiggamanādīsu, kadāci buddhasiriyā, idhāpi īdisāya buddhasiriyāti dassetuṃ ‘‘buddhasiriyā sobhamāna’’ntiādi vuttaṃ.
Sometimes the Blessed One travels in a different guise, as in the cases of taming Aṅgulimāla or going to Pakkusāti; sometimes He travels with Buddha-splendor. Here, to show that it was with such Buddha-splendor, " buddhasiriyā sobhamāna" and so on are stated.
Đôi khi Đức Thế Tôn đi với dáng vẻ bình thường, như trong các trường hợp chế ngự Aṅgulimāla, hay đến gặp Pakkusāti, v.v. Đôi khi Ngài đi với vẻ uy nghi của một vị Phật. Ở đây cũng vậy, để chỉ ra rằng Ngài đi với vẻ uy nghi của một vị Phật như thế, nên đã nói “buddhasiriyā sobhamāna” (rực rỡ với vẻ uy nghi của một vị Phật), v.v.
Sirīti cettha sarīrasobhaggādisampatti, tadeva upamāvasena dasseti ‘‘rattakambalaparikkhittamivā’’tiādinā.
Sirī here means the perfection of bodily grace and so forth; He demonstrates this by way of analogy, beginning with " rattakambalaparikkhittamivā" (as if wrapped in a red blanket).
Sirī ở đây là sự trang nghiêm của thân thể, v.v. Điều đó được chỉ ra bằng cách ví von như “rattakambalaparikkhittamivā” (như được quấn trong tấm chăn đỏ), v.v.
Gacchatīti jaṅgamo yathā ‘‘caṅkamo’’ti.
Gacchati means 'goes', like jaṅgamo (mobile), just as in 'caṅkamo' (walking place).
Gacchati (đi) có nghĩa là một vật di động, giống như “caṅkamo” (nơi đi kinh hành).
Cañcalamāno gacchanto giri, tādisassa kanakagirino sikharamivāti attho.
Giri (mountain) refers to one that goes, swaying as it moves; the meaning is "like the peak of such a golden mountain."
Giri (núi) có nghĩa là một ngọn núi đang di chuyển. Nghĩa là như đỉnh của một ngọn núi vàng như thế.
‘‘Tasmiṃ kirā’’tiādi tabbivaraṇaṃ, pāḷiyaṃ adassitattā, porāṇaṭṭhakathāyañca anāgatattā anussavasiddhā ayaṃ kathāti dassetuṃ ‘‘kirā’’ti vuttanti vadanti, tathā vā hotu aññathā vā, attanā adiṭṭhaṃ, asutaṃ, amutañca anussavamevāti daṭṭhabbaṃ.
The phrase " Tasmiṃ kirā" and so on is an elucidation of that (the simile), and they say that "kirā" is used to show that this story is known by hearsay (anussavasiddhā) because it is not found in the Pāḷi text nor in the ancient commentaries. Whether it is so or otherwise, it should be understood as mere hearsay: something not seen, not heard, and not perceived by oneself.
“Tasmiṃ kirā” (được biết là vào thời điểm đó), v.v., là phần giải thích điều đó. Các vị nói rằng từ “kirā” (được biết là) được dùng để chỉ rằng câu chuyện này là truyền thuyết, vì nó không được trình bày trong Pāḷi và cũng không có trong các bản chú giải cổ. Dù là như vậy hay khác, điều không thấy, không nghe, không biết do chính mình, thì nên hiểu là chỉ là truyền thuyết.
Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇā.
Chabbaṇṇā means six-colored, in terms of blue, yellow, red, white, crimson, and shining.
Có chabbaṇṇā (sáu màu) theo cách xanh, vàng, đỏ, trắng, đỏ thẫm và rực rỡ.
Samantāti samantato dasahi disāhi.
Samantā means all around, from the ten directions.
Samantā có nghĩa là từ khắp mười phương.
Asītihatthappamāṇeti tesaṃ rasmīnaṃ pakatiyā pavattiṭṭhānavasena vuttaṃ, tasmā samantato, upari ca paccekaṃ asītihatthamatte padese pakatiyāva ghanībhūtā rasmiyo tiṭṭhantīti daṭṭhabbaṃ, vinayaṭīkāyaṃ pana ‘‘tāyeva byāmappabhā nāma.
Asītihatthappamāṇe is stated with reference to the natural area of those rays, therefore, it should be understood that the rays naturally stand solidified in an area eighty cubits all around and above, each. However, in the Vinayaṭīkā it is said, "Those are indeed called the fathom-radiance. Because the six-colored rays run in ten directions like small canals from a pond, and since that appears as if it were a fathom's length, it is called fathom-radiance."
Asītihatthappamāṇe (trong phạm vi 80 cubit) được nói theo cách nơi phát ra tự nhiên của những tia sáng đó. Do đó, cần hiểu rằng những tia sáng dày đặc tự nhiên đứng yên trong một khu vực rộng 80 cubit ở khắp mọi phía và ở phía trên. Tuy nhiên, trong Vinayaṭīkā (chú giải Vinaya) có nói: “Chính những tia sáng đó được gọi là byāmappabhā (ánh sáng một sải tay). Bởi vì những tia sáng sáu màu chảy ra mười phương như những con kênh từ một cái ao, và vì chúng có vẻ như chỉ rộng một sải tay, nên chúng được gọi là byāmappabhā.” Trong Saṅgītisuttavaṇṇanā (giải thích kinh Saṅgīti) sẽ nói: “Từ phía trước thân, một tia sáng màu vàng kim phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit. Từ phía sau thân. Từ tay phải. Từ tay trái, một tia sáng màu vàng kim phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit. Từ phía trên, bắt đầu từ chân tóc, từ tất cả các lọn tóc, một tia sáng màu cổ chim công phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit trên bầu trời. Từ phía dưới, từ lòng bàn chân, một tia sáng màu san hô phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit trên mặt đất rắn chắc. Cứ như vậy, những tia Phật quang sáu màu chiếu sáng, rung động và lan tỏa khắp không gian rộng 80 cubit.” Một số vị khác cũng nói bằng cách suy đoán, nhưng điều đó không nên chấp nhận vì không được đề cập ở nơi khác và cũng không hợp lý.
Yato chabbaṇṇā rasmiyo taḷākato mātikā viya dasasu disāsu dhāvanti, sā yasmā byāmamattā viya khāyati, tasmā byāmappabhāti vuccatī’’ti vuttaṃ, (vi. vi. ṭī. 1.16) saṅgītisuttavaṇṇanāyaṃ pana vakkhati ‘‘puratthimakāyato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti.
And in the Saṅgītisuttavaṇṇanā it will be stated: "From the front part of the body, a golden-colored ray arises and occupies an eighty-cubit space.
Từ phía trước thân, một tia sáng màu vàng kim phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit.
Pacchimakāyato.
From the back part of the body.
Từ phía sau thân.
Dakkhiṇahatthato.
From the right hand.
Từ tay phải.
Vāmahatthato suvaṇṇavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti.
From the left hand, a golden-colored ray arises and occupies an eighty-cubit space.
Từ tay trái, một tia sáng màu vàng kim phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit.
Upari kesantato paṭṭhāya sabbakesāvaṭṭehi moragīvavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā gaganatale asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti.
Above, from the tips of the hairs and all hair-whorls, a peacock-neck-colored ray arises and occupies an eighty-cubit space in the sky.
Từ phía trên, bắt đầu từ chân tóc, từ tất cả các lọn tóc, một tia sáng màu cổ chim công phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit trên bầu trời.
Heṭṭhā pādatalehi pavāḷavaṇṇā rasmi uṭṭhahitvā ghanapathaviyaṃ asītihatthaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti.
Below, from the soles of the feet, a coral-colored ray arises and occupies an eighty-cubit space in the solid earth.
Từ phía dưới, từ lòng bàn chân, một tia sáng màu san hô phát ra và chiếm một không gian rộng 80 cubit trên mặt đất rắn chắc.
Evaṃ samantā asītihatthamattaṃ ṭhānaṃ chabbaṇṇā buddharasmiyo vijjotamānā vipphandamānā vidhāvantī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.299) keci pana aññathāpi parikappanāmattena vadanti, taṃ na gahetabbaṃ tathā aññattha anāgatattā, ayuttattā ca.
Thus, the six-colored Buddha-rays shine, quiver, and spread out in all directions to a distance of eighty cubits." Some, however, speak differently merely by way of conjecture; that should not be accepted because it is not found elsewhere and is inappropriate.
Cứ như vậy, những tia Phật quang sáu màu chiếu sáng, rung động và lan tỏa khắp không gian rộng 80 cubit. Một số vị khác cũng nói bằng cách suy đoán, nhưng điều đó không nên chấp nhận vì không được đề cập ở nơi khác và cũng không hợp lý.
Tāsaṃ pana buddharasmīnaṃ tadā aniggūhitabhāvadassanatthaṃ ‘‘tasmiṃ kira samaye’’ti vuttaṃ.
Tasmiṃ kira samaye is stated to show that those Buddha-rays were not hidden at that time.
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng những tia Phật quang đó không bị che giấu vào lúc ấy, nên đã nói “tasmiṃ kira samaye” (được biết là vào thời điểm đó).
Pakkusātiabhiggamanādīsu viya hi tadā tāsaṃ niggūhane kiñci kāraṇaṃ natthi.
For at that time, there was no reason to hide them, as there was in the cases of going to tame Pakkusāti and so on.
Thật vậy, vào lúc đó, không có lý do gì để che giấu những tia sáng đó, như trong các trường hợp đến gặp Pakkusāti, v.v.
Ādhāvantīti abhimukhaṃ disaṃ dhāvanti.
Ādhāvanti means "they run towards the front direction."
Ādhāvantī có nghĩa là chạy về phía trước.
Vidhāvantīti vividhā hutvā vidisaṃ dhāvanti.
Vidhāvanti means "they become varied and run in various directions."
Vidhāvantī có nghĩa là chạy tán loạn theo nhiều hướng khác nhau.
Tasmiṃ vanantare dissamānākārena tāsaṃ rasmīnaṃ sobhā viññāyatīti āha ‘‘ratanāveḷā’’tiādi.
To show that the beauty of those rays is known by their appearance in that forest, he says, " Ratanāveḷā" and so on.
Vẻ đẹp của những tia sáng đó được nhận biết qua hình dáng xuất hiện trong khu rừng ấy, nên đã nói “ratanāveḷā” (vòng hoa ngọc), v.v.
Ratanāveḷā nāma ratanamayavaṭaṃsakaṃ muddhaṃ avati rakkhatīti hi aveḷā, āveḷā vā, muddhamālā.
Ratanāveḷā means a jeweled ornament for the head; aveḷā or āveḷā protects or holds the head, thus meaning a head-garland.
Ratanāveḷā là tên của một vòng hoa ngọc đội trên đầu. Aveḷā hay āveḷā có nghĩa là vòng hoa đội đầu, vì nó bảo vệ phần đầu.
Ukkā nāma yā sajotibhūtā, tāsaṃ sataṃ, nipatanaṃ nipāto, tassa nipāto, tena samākulaṃ tathā.
Ukkā means a flaming torch, a hundred of them, and their falling is nipāto (a fall); thus, a multitude of torches falling, in that manner.
Ukkā là tên của những ngọn đuốc rực sáng. Hàng trăm ngọn đuốc ấy, sự rơi xuống là nipāto. Sự rơi xuống của sự rơi xuống ấy, tức là ukkāsatanipāto (sự rơi xuống của hàng trăm ngọn đuốc), và bị xáo trộn bởi điều đó, thì cũng như vậy.
Pisitabbattā piṭṭhaṃ, cīnadese jātaṃ piṭṭhaṃ cīnapiṭṭhaṃ, rattacuṇṇaṃ, yaṃ ‘‘sindūro’’tipi vuccati, cīnapiṭṭhameva cuṇṇaṃ.
That which is to be ground is piṭṭhaṃ (powder); cīnapiṭṭhaṃ is powder produced in China, which is red powder, also called " sindūro" (vermilion), a fine powder from China itself.
Vì được nghiền nát nên gọi là piṭṭhaṃ (bột). Bột được sản xuất ở Trung Quốc là cīnapiṭṭhaṃ (bột Trung Quốc), tức là bột màu đỏ, còn được gọi là “sindūro” (chì đỏ). Bột Trung Quốc chính là bột.
Vāyuno vegena ito cito ca khittaṃ tanti tathā.
That which is thrown hither and thither by the force of the wind is in that manner.
Bị gió thổi tung từ đây đến đó thì là như vậy.
Indassa dhanu lokasaṅketavasenāti indadhanu, sūriyarasmivasena gagane paññāyamānākāraviseso.
The bow of Indra, by common worldly convention, is indadhanu (rainbow), a special appearance seen in the sky due to sunlight.
Cây cung của Indra theo quy ước thế gian là indadhanu (cầu vồng), một hình dáng đặc biệt xuất hiện trên bầu trời do tia nắng mặt trời.
Kuṭilaṃ aciraṭṭhāyittā virūpaṃ hutvā javati dhāvatīti vijju, sāyeva latā taṃsadisabhāvenāti tathā, vāyuvegato valāhakaghaṭṭaneneva jātarasmi.
Vijju (lightning) is that which, being crooked and not lasting long, becomes distorted and runs (javati dhāvati); that very lightning is a latā (creeper) due to its similarity, thus it is called that, a ray produced by the force of the wind and the friction of clouds.
Vì nó uốn lượn, không tồn tại lâu và biến dạng rồi chạy đi nên gọi là vijju (tia chớp). Chính tia chớp ấy, vì có hình dáng giống như latā (dây leo) nên gọi như vậy, tức là tia sáng phát ra do gió mạnh và sự va chạm của mây.
Tāyati avijahanavasena ākāsaṃ pāletīti tārā, gaṇasaddo paccekaṃ yojetabbo.
Tārā (star) is that which protects the sky by not abandoning its course; the word gaṇa (multitude) is to be applied to each separately.
Vì nó bảo vệ bầu trời bằng cách không rời đi nên gọi là tārā (ngôi sao). Từ gaṇa (nhóm) cần được ghép với từng từ.
Tassa pabhā tathā.
Its radiance is so.
Ánh sáng của nó cũng như vậy.
Vipphuritaviccharitamivāti ābhāya vividhaṃ pharamānaṃ, vijjotayamānaṃ viya ca.
Vipphuritaviccharitamivā means as if shining and glittering variously with light.
Vipphuritaviccharitamivā có nghĩa là như ánh sáng đang lan tỏa và chiếu rọi rực rỡ theo nhiều cách khác nhau.
Vanassa antaraṃ vivaraṃ vanantaraṃ, bhagavatā pattapattavanappadesanti vuttaṃ hoti.
Vanantaraṃ (forest interior) means an opening or space within a forest; it is said to be the forest area reached by the Blessed One.
Khoảng trống trong rừng là vanantaraṃ. Có nghĩa là khu vực rừng mà Đức Thế Tôn đã đến.
Asītiyā anubyañjanehi tambanakhatādīhi anurañjitaṃ tathā.
Adorned with eighty minor characteristics such as reddish fingernails, and so on.
Được tô điểm bằng 80 tướng phụ (anubyañjana) như móng tay màu đỏ, v.v., cũng như vậy.
Kamalaṃ padumapuṇḍarīkāni, avasesaṃ nīlarattasetabhedaṃ saroruhaṃ uppalaṃ, iti pañcavidhā paṅkajajāti pariggahitā hoti.
Kamalaṃ refers to lotuses and white water lilies; the remaining blue, red, and white water lilies are uppalaṃ. Thus, the five kinds of water-born flowers are included.
Kamala là các loại paduma và puṇḍarīka. Các loại sen còn lại, với sự phân biệt màu xanh, đỏ, trắng, mọc trong ao, được gọi là uppala. Như vậy, năm loại sen (sinh từ bùn) được bao gồm.
Vikasitaṃ phullitaṃ tadubhayaṃ yassa sarassa tathā.
The lake whose lotuses and water lilies are both blossomed and open.
Một cái hồ mà cả hai loại (Kamala và Uppala) đều nở rộ, thì được gọi là như vậy (vikasita-kamaluppala).
Sabbena pakārena parito samantato phullati vikasatīti sabbapāliphullaṃ a-kārassa ā-kāraṃ, ra-kārassa ca la-kāraṃ katvā yathā ‘‘pālibhaddo’’ti, tārānaṃ marīci pabhā, tāya vikasitaṃ vijjotitaṃ tathā.
Sabbapāliphullaṃ (fully blossomed everywhere) is formed by changing the 'a' to 'ā' and the 'ra' to 'la', like in "Pālibhaddo". It is thus illuminated and radiant by the light, which is the radiance of the stars.
Nở rộ hoàn toàn từ mọi phía, khắp mọi nơi, nên được gọi là sabbapāliphullaṃ. Chữ "a" được đổi thành "ā", và chữ "ra" thành "la", giống như trong "pālibhaddo". Ánh sáng rạng rỡ của các vì sao làm cho nó nở rộ và chiếu sáng như vậy.
Byāmappabhāya parikkhepo parimaṇḍalo, tena vilāsinī sobhinī tathā.
It is thus adorned and beautiful with the surrounding circle, which is the aura of a fathom.
Được bao quanh bởi vầng hào quang một tầm tay, hình tròn, nên nó rực rỡ và xinh đẹp như vậy.
Mahāpurisalakkhaṇāni aññamaññapaṭibaddhattā mālākāreneva ṭhitānīti vuttaṃ ‘‘dvattiṃsavaralakkhaṇamālā’’ti.
The marks of a Great Man are interconnected and arranged like a garland, hence it is said: “dvattiṃsavaralakkhaṇamālā” (a garland of thirty-two excellent marks).
Các tướng tốt của bậc Đại nhân, vì liên kết với nhau, nên được nói là đứng thành một chuỗi, tức là “chuỗi ba mươi hai tướng tốt cao quý”.
Dvattiṃsacandādīnaṃ mālā kenaci ganthetvā paṭipāṭiyā ca ṭhapitāti na vattabbā ‘‘yadi siyā’’ti parikappanāmattena hi ‘‘ganthetvā ṭhapitadvattiṃsacandamālāyā’’tiādi vuttaṃ.
It should not be said that a garland of thirty-two moons and so on was strung by someone and arranged in order, for phrases like “ganthetvā ṭhapitadvattiṃsacandamālāyā” (a garland of thirty-two strung and arranged moons) are stated merely as a hypothetical comparison.
Không thể nói rằng “nếu có” một chuỗi ba mươi hai mặt trăng hoặc những thứ tương tự được xâu chuỗi và sắp xếp theo thứ tự bởi ai đó. Vì vậy, câu “như chuỗi ba mươi hai mặt trăng được xâu chuỗi và sắp xếp” được nói chỉ với ý nghĩa của một sự giả định.
Parikappopamā hesā, lokepi ca dissati.
This is a hypothetical simile, and it is also seen in the world.
Đây là một ví dụ so sánh giả định, cũng được thấy trong thế gian.
Evaṃ bhagavato tadā sobhaṃ dassetvā idāni bhikkhusaṅghassāpi sobhaṃ dassento ‘‘tañca panā’’tiādimāha.
Having thus shown the Blessed One's splendor at that time, he now shows the splendor of the Saṅgha of bhikkhus, saying: “tañca panā” and so on.
Sau khi trình bày vẻ đẹp của Đức Thế Tôn vào lúc đó, bây giờ, để trình bày vẻ đẹp của Tăng chúng, Ngài nói: “Tañca panā” (Và điều đó).
Catubbidhāya appicchatāya appicchā. Dvādasahi santosehi santuṭṭhā. Tividhena vivekena pavivittā. Rājarājamahāmattādīhi asaṃsaṭṭhā. Duppaṭipattikānaṃ codakā.
Appicchā (of few wishes) due to four kinds of fewness of wishes. Santuṭṭhā (content) with twelve kinds of contentment. Pavivittā (secluded) by three kinds of seclusion. Asaṃsaṭṭhā (unassociated) with kings, great ministers, and so on. Codakā (reprovers) of those with wrong conduct.
Appicchā (ít dục) do bốn loại ít dục. Santuṭṭhā (biết đủ) do mười hai sự biết đủ. Pavivittā (độc cư) do ba loại độc cư. Asaṃsaṭṭhā (không giao du) với các vị vua, đại thần, v.v. Codakā (người khiển trách) những người có hành vi sai trái. Garahino (người chê bai) những điều ác, những điều bất thiện. Vattāro (người khuyên nhủ) người khác thực hành điều lợi ích. Và vacanakkhamā (người kiên nhẫn với lời khuyên) của người khác.
Pāpe akusale garahino paresaṃ hitapaṭipattiyā vattāro. Paresañca vacanakkhamā.
Garahino (blamers) of evil, unwholesome deeds. Vattāro (advisers) of others for beneficial conduct. And vacanakkhamā (patient of advice) towards others.
Họ là những người khiển trách các điều ác, các điều bất thiện, những người khuyên bảo người khác thực hành điều lợi ích. Và họ là những người kiên nhẫn với lời khuyên của người khác.
Vimuttiñāṇadassanaṃ nāma paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Vimuttiñāṇadassanaṃ (knowledge and vision of liberation) is called the knowledge of reviewing (paccavekkhaṇañāṇa).
Vimuttiñāṇadassanaṃ (tri kiến giải thoát) được gọi là tri kiến quán sát (paccavekkhaṇañāṇa).
‘‘Tesa’’ntiādinā tadabhisambandhena bhagavato sobhaṃ dasseti.
With “tesaṃ” and so on, he shows the Blessed One's splendor in connection with that.
Với câu “Tesaṃ” và các câu tiếp theo, Ngài trình bày vẻ đẹp của Đức Thế Tôn liên quan đến điều đó.
Rattapadumānaṃ saṇḍo samūho vanaṃ, tassa majjhe gatā tathā.
A cluster, a multitude of red lotuses, is a grove; he went in the midst of it, thus.
Một cụm hoa sen đỏ là một khu rừng, Ngài đã đi vào giữa khu rừng đó.
‘‘Rattaṃ padumaṃ, setaṃ puṇḍarīka’’nti pattaniyamamantarena tathā vuttaṃ, pattaniyamena pana satapattaṃ padumaṃ, ūnakasatapattaṃ puṇḍarīkaṃ.
"Red is a paduma, white is a puṇḍarīka"—this is stated without the distinction based on petals. However, by the distinction based on petals, a lotus with a hundred petals is a paduma, and a lotus with less than a hundred petals is a puṇḍarīka.
“Sen đỏ là paduma, sen trắng là puṇḍarīka” được nói như vậy mà không có quy định về cánh hoa. Tuy nhiên, theo quy định về cánh hoa, sen có trăm cánh là paduma, sen có ít hơn trăm cánh là puṇḍarīka.
Pavāḷaṃ viddumo, tena katāya vedikāya parikkhitto viya.
Pavāḷa means coral, viddumo. It is as if surrounded by a fence made of it.
San hô là cây san hô, như thể được bao quanh bởi một hàng rào làm từ san hô.
Migapakkhīnampīti pi-saddo, api-saddo vā sambhāvanāyaṃ, tenāha ‘‘pageva devamanussāna’’nti.
In the phrase migapakkhīnampi, the particle pi or api is used in the sense of possibility, therefore it is said, " pageva devamanussānaṃ" (how much more so for devas and humans).
Trong câu “migapakkhīnampi”, chữ pi hoặc api có nghĩa là khả năng, vì vậy Ngài nói: “huống hồ chư thiên và loài người”.
Mahātherāti mahāsāvake sandhāyāha.
Mahātherā refers to the great disciples.
Mahātherā (các Trưởng lão lớn) được nói đến để chỉ các vị Đại đệ tử.
Surañjitabhāvena īsakaṃ kaṇhavaṇṇatāya meghavaṇṇaṃ.
Due to being well-dyed, and slightly dark in color, it is meghavaṇṇaṃ (cloud-colored).
Do được nhuộm màu tốt, có màu hơi đen, nên được gọi là meghavaṇṇaṃ (màu mây).
Ekaṃsaṃ karitvāti ekaṃsapārupanavasena vāmaṃse karitvā.
Ekaṃsaṃ karitvā means placing it on the left shoulder, in the manner of wearing a robe over one shoulder.
Ekaṃsaṃ karitvā (đắp một vai) nghĩa là đắp y trên vai trái theo cách đắp một vai.
Kattarassa jiṇṇassa ālambano daṇḍo kattaradaṇḍo, bāhullavasenāyaṃ samaññā.
A staff for an old, infirm person to lean on is a kattaradaṇḍo. This designation is by way of common usage.
Cây gậy chống đỡ cho người già yếu là kattaradaṇḍo. Tên gọi này được dùng phổ biến.
Suvammaṃ nāma sobhaṇuracchado, tena vammitā sannaddhāti suvammavammitā, idaṃ tesaṃ paṃsukūladhāraṇanidassanaṃ.
Suvammaṃ is a beautiful breastplate; hence, suvammavammitā means adorned or equipped with it. This illustrates their practice of wearing rag-robes (paṃsukūla).
Suvammaṃ là một tấm che ngực đẹp, được vammitā (mặc) hay trang bị bởi nó, nên gọi là suvammavammitā. Điều này là một sự biểu thị cho việc họ mặc y phấn tảo.
Yesaṃ kucchigataṃ sabbampi tiṇapalāsādi gandhajātameva hoti, te gandhahatthino nāma, ye ‘‘hemavatā’’tipi vuccanti, tesampi therānaṃ sīlādiguṇagandhatāya taṃsadisatā.
Those elephants whose internal grass, leaves, etc., are all fragrant are called gandhahatthino, who are also called "Hemavatā." The elders are similar to them due to the fragrance of their virtues such as sīla.
Những con voi mà tất cả cỏ, lá cây, v.v., trong bụng chúng đều biến thành hương thơm, được gọi là gandhahatthino (voi hương), chúng cũng được gọi là “Hemavatā”. Sự tương đồng của các vị Trưởng lão với chúng là do hương đức của giới hạnh, v.v., của các vị ấy.
Antojaṭābahijaṭāsaṅkhātāya taṇhājaṭāya vijaṭitabhāvato vijaṭitajaṭā. Taṇhābandhanāya chinnattā chinnabandhanā.
Vijaṭitajaṭā means having untangled the tangle of craving, which consists of internal and external tangles. Chinnabandhanā means having cut the bonds of craving.
Vijaṭitajaṭā (gỡ bỏ búi tóc) vì đã gỡ bỏ búi tóc ái dục, được gọi là búi tóc bên trong và búi tóc bên ngoài. Chinnabandhanā (cắt đứt trói buộc) vì đã cắt đứt sự trói buộc của ái dục.
‘‘So’’tiādi yathāvuttavacanassa guṇadassanaṃ.
The word "so" and so forth demonstrates the qualities of the aforementioned statement.
“So” (Đó) và các từ tiếp theo là để trình bày phẩm chất của lời nói đã được nói.
Anubuddhehīti buddhānamanubuddhehi.
Anubuddhehi means those who have attained awakening after the Buddhas.
Anubuddhehīti (những người đã giác ngộ theo) là những người đã giác ngộ theo các vị Phật.
Tepi hi ekadesena bhagavatā paṭividdhapaṭibhāgeneva cattāri saccāni bujjhanti.
For indeed, they too comprehend the four noble truths in part, just as the Blessed One comprehended them.
Vì họ cũng giác ngộ Tứ Diệu Đế một phần, theo cách mà Đức Thế Tôn đã giác ngộ.
Pattaparivāritanti pupphadalena parivāritaṃ.
Pattaparivāritaṃ means surrounded by flower petals.
Pattaparivāritaṃ (được bao quanh bởi cánh hoa) nghĩa là được bao quanh bởi cánh hoa.
Kaṃ vuccati kamalādi, tasmiṃ sarati virājatīti kesaraṃ, kiñjakkho.
Kaṃ refers to a lotus, etc. That which shines or delights in it is kesaraṃ, a filament.
Kaṃ được gọi là kamala, v.v. Nó tỏa sáng rực rỡ trong đó, nên được gọi là kesaraṃ (nhụy hoa), tức là kiñjakkha.
Kaṇṇe karīyatīti kaṇṇikā. Kaṇṇālaṅkāro, taṃsadisaṇṭhānatāya kaṇṇikā, bījakoso.
That which is placed in the ear is a kaṇṇikā. It is an ear ornament, and due to its similar shape, it is called kaṇṇikā, a seed-pod.
Được đeo ở tai nên gọi là kaṇṇikā (hoa tai). Là đồ trang sức tai. Do có hình dáng tương tự, nên gọi là kaṇṇikā, tức là bầu hạt.
Channaṃ haṃsakulānaṃ seṭṭho dhataraṭṭho haṃsarājā viya, hārito nāma mahābrahmā viya.
Like Dhataraṭṭha, the king of swans, who is supreme among the six families of swans; like Hārita, the Great Brahmā.
Vị vua thiên nga Dhataraṭṭha là bậc tối thượng trong sáu dòng thiên nga, giống như Mahābrahmā tên là Hārita.
Evaṃ gacchantaṃ bhagavantaṃ, bhikkhū ca disvā attano parisaṃ olokesīti sambandho.
The connection is that, seeing the Blessed One and the bhikkhus thus proceeding, he looked at his own assembly.
Liên kết là: Khi thấy Đức Thế Tôn và các Tỳ-kheo đang đi như vậy, ông ta đã nhìn vào hội chúng của mình.
Kājadaṇḍaketi kājasaṅkhāte bhārāvahadaṇḍake, kājasmiṃ vā bhāralaggitadaṇḍake.
Kājadaṇḍake means on the carrying-pole called kāja, or on the pole to which a burden is attached on the kāja.
Kājadaṇḍake (trên cây gậy gánh) nghĩa là trên cây gậy dùng để gánh vật nặng, được gọi là kāja; hoặc trên cây gậy mà vật nặng được treo vào kāja.
Khuddakaṃ pīṭhaṃ pīṭhakaṃ. Mūle, agge ca tidhā kato daṇḍo tidaṇḍo. Morahatthako morapiñchaṃ. Khuddakaṃ pasibbaṃ pasibbakaṃ.
A small stool is a pīṭhakaṃ. A staff made three-pronged at the base and top is a tidaṇḍo. A peacock's hand is a morapiñchaṃ. A small bag is a pasibbakaṃ.
Ghế nhỏ là pīṭhakaṃ. Cây gậy được làm ba chạc ở gốc và ngọn là tidaṇḍo. Chổi lông công là morapiñchaṃ. Túi nhỏ là pasibbakaṃ.
Kuṇḍikā kamaṇḍalu.
A water-pot is a kuṇḍikā.
Kuṇḍikā là bình nước.
Sā hi kaṃ udakaṃ udeti pasaveti, rakkhatīti vā kuṇḍikā niruttinayena.
According to etymology, it is called kuṇḍikā because it produces or pours out water, or because it protects water.
Theo ngữ nguyên học, nó được gọi là kuṇḍikā vì nó sinh ra hoặc bảo vệ nước.
Gahitaṃ omakato lujjitaṃ, vividhaṃ lujjitañca pīṭhaka…pe… kuṇḍikādianekaparikkhārasaṅkhātaṃ bhāraṃ bharati vahatīti gahita…pe… bhārabharitā.
Gahita…pe… bhārabharitā means carrying a burden consisting of many requisites such as a small stool, a three-pronged staff, a peacock-feather fan, an alms-bowl, a small bag, a water-pot, etc., which are taken and worn out from use.
Mang vác gánh nặng bao gồm nhiều vật dụng khác nhau như ghế nhỏ, gậy ba chạc, chổi lông công, bình đất, túi nhỏ, bình nước, v.v., đã được lấy và bị hư hỏng ở mức độ thấp nhất, nên được gọi là gahita...pe... bhārabharitā.
Itīti nidassanattho.
Iti is for illustration.
“Iti” có nghĩa là ví dụ.
Evanti idamattho.
Evaṃ means "this meaning."
“Evaṃ” có nghĩa là “như vậy”.
Evaṃ idaṃ vacanamādi yassa vacanassa tathā, tadeva niratthakaṃ vacanaṃ yassāti evamādiniratthakavacanā. Mukhaṃ etassa atthīti mukharā, sabbepi mukhavantā eva, ayaṃ pana pharusābhilāpamukhavatī, tasmā evaṃ vuttaṃ.
Evamādiniratthakavacanā means having such and other meaningless speech, whose speech is thus, and whose speech is meaningless. Mukharā means having a mouth; all beings have mouths, but this refers to one with a harsh-speaking mouth, hence it is stated thus.
Lời nói mà lời nói này là khởi đầu, thì được gọi là như vậy. Lời nói vô nghĩa đó thuộc về ai, thì người đó là evamādiniratthakavacanā. Người có miệng là mukharā. Tất cả đều có miệng, nhưng người này có miệng nói lời thô tục, nên được nói như vậy.
Nindāyañhi ayaṃ rapaccayo.
Indeed, this suffix -ra is used in the sense of blame.
Vì chữ "ra" này có nghĩa là chê bai.
Mukhena vā amanāpaṃ kammaṃ rāti gaṇhātīti mukharā. Vividhā kiṇṇā vācā yassāti vikiṇṇavācā.
Or mukharā means one who utters or takes up unpleasant actions with the mouth. Vikiṇṇavācā means one whose speech is varied and scattered.
Hoặc, người lấy (rāti) hành động không vừa ý (amanāpaṃ kammaṃ) bằng miệng (mukhena) là mukharā. Người có lời nói hỗn tạp (vividhā kiṇṇā vācā) là vikiṇṇavācā.
Tassāti suppiyassa paribbājakassa.
Tassā means of Suppiya the wanderer.
Tassā (của ông ấy) nghĩa là của du sĩ Suppiya.
Nti yathāvuttappakāraṃ parisaṃ.
Nti refers to the assembly of the aforementioned kind.
N (đó) nghĩa là hội chúng có tính chất như đã nói.
Idānīti tassa tathārūpāya parisāya dassanakkhaṇe.
Idānī means at the moment of seeing that kind of assembly.
Idānī (bây giờ) nghĩa là vào lúc thấy hội chúng như vậy.
Panāti arucisaṃsūcanattho, tathāpīti attho.
Panā indicates displeasure; the meaning is "nevertheless."
Panā (nhưng) có nghĩa là biểu thị sự không hài lòng, và cũng có nghĩa là "mặc dù vậy".
Lābha…pe… hāniyā ceva hetubhūtāya.
Due to the lābha…pe… hāniyā ceva (loss of gains and honor) being the cause.
Lābha...pe... hāniyā ceva (do sự mất mát lợi lộc và sự tôn kính) là do nguyên nhân.
Kathaṃ hānīti āha ‘‘aññatitthiyānañhī’’tiādi.
How is there loss? He says, " aññatitthiyānañhī" and so on.
Thế nào là sự mất mát? Ngài nói: “aññatitthiyānañhī” (vì các ngoại đạo) và các câu tiếp theo.
Nissirīkatanti nisobhataṃ, ayamattho morajātakādīhipi dīpetabbo.
Nissirīkataṃ means lacking splendor. This meaning should be elucidated also by the Morajātaka and other texts.
Nissirīkataṃ (không có vẻ đẹp) nghĩa là không có sự rực rỡ. Ý nghĩa này cũng cần được giải thích bằng các câu chuyện Jātaka như Morajātaka.
‘‘Upatissakolitānañcā’’tiādinā pakkhahānitāya vitthāro.
The elaboration of the loss of followers is given by " Upatissakolitānañcā" and so on.
Với câu “Upatissakolitānañcā” (và của Upatissa và Kolita) và các câu tiếp theo, sự mất mát phe phái được giải thích chi tiết.
Āyasmato sāriputtassa, mahāmoggallānassa ca bhagavato santike pabbajjaṃ sandhāya ‘‘tesu pana pakkantesū’’ti vuttaṃ.
The statement "tesu pana pakkantesu" refers to the Venerable Sāriputta and Mahāmoggallāna having gone forth into homelessness in the presence of the Blessed One.
Câu “tesu pana pakkantesū” (khi họ đã ra đi) được nói để chỉ việc Tôn giả Sāriputta và Mahāmoggallāna xuất gia dưới Đức Thế Tôn.
Tesaṃ pabbajitakāleyeva aḍḍhateyyasataṃ paribbājakaparisā pabbaji, tato parampi tadanupabbajitā paribbājakaparisā aparimāṇāti dasseti ‘‘sāpi tesaṃ parisā bhinnā’’ti iminā.
At the very time of their ordination, a retinue of two hundred and fifty wanderers went forth, and thereafter, the number of wanderers who followed them was immeasurable. This is shown by the statement, ‘their assembly also broke up’.
Vào thời điểm họ xuất gia, hai trăm năm mươi vị du sĩ đã xuất gia. Sau đó, số lượng du sĩ xuất gia theo họ là vô số, điều này được chỉ ra bằng câu “sāpi tesaṃ parisā bhinnā” (hội chúng của họ cũng bị tan rã).
Yāya kāyaci hi paribbājakaparisāya pabbajitāya tassa parisā bhinnāyeva nāma samānagaṇattāti tathā vuttaṃ.
Indeed, when any assembly of wanderers went forth, that wanderer's assembly was indeed broken, because they belonged to the same group. Therefore, it was said thus.
Thật vậy, khi bất kỳ hội chúng du sĩ nào xuất gia, hội chúng của ông ta được coi là tan rã vì họ cùng một nhóm.
‘‘Imehī’’tiādinā lābhapakkhahāniṃ nigamanavasena dasseti.
By ‘with these’ and so on, it concludes by showing the loss of gain and following.
Với câu “Imehī” (bởi những người này) và các câu tiếp theo, sự mất mát phe phái được kết luận.
Usūyasaṅkhātassa visassa uggāro uggilanaṃ usūyavisuggāro, taṃ.
The spewing forth of the poison, which is envy, is envy-poison-spewing-forth; that.
Sự phun ra nọc độc của sự đố kỵ là usūyavisuggāro, tức là điều đó.
Ettha ca ‘‘yasmā panesā’’tiādināva ‘‘kasmā ca so ratanattayassa avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti codanaṃ visodheti, ‘‘sace’’tiādikaṃ pana sabbampi tapparivāravacanamevāti tehipi sā visodhitāyeva nāma.
And here, it is only by the statement beginning "Because this..." that the criticism "Why does he speak disparagingly of the Triple Gem?" is refuted. However, all the statements beginning with "If..." are merely auxiliary to that, so by them, too, that criticism is considered refuted.
Ở đây, câu hỏi “Tại sao ông ta lại nói xấu Tam Bảo?” được giải đáp bằng câu “yasmā panesā” (vì điều này). Còn tất cả những câu như “sace” (nếu) đều là những lời phụ trợ cho câu đó, nên câu hỏi đó cũng được giải đáp bằng những lời đó.
Bhagavato virodhānunayābhāvavīmaṃsanatthaṃ ete avaṇṇaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti.
These individuals speak disparagingly and commendatorily in order to examine whether the Blessed One has opposition or favor (or hatred or affection).
Họ nói xấu hoặc ca ngợi Đức Thế Tôn để tìm hiểu xem Ngài có lòng thù hằn hay không.
‘‘Mārena anvāviṭṭhā evaṃ bhāsantī’’ti ca keci vadanti, tadayuttameva aṭṭhakathāya ujuvipaccanīkattā.
Some teachers also say: ‘They speak thus, being possessed by Māra,’ but that is indeed inappropriate because it is directly contradictory to the Aṭṭhakathā.
Một số người nói rằng: ‘Họ nói như vậy vì bị Ma vương ám ảnh’, nhưng điều đó là không phù hợp vì nó hoàn toàn mâu thuẫn với Chú giải (Aṭṭhakathā).
Pākaṭoyevāyamatthoti.
This meaning is indeed clear.
Ý nghĩa này đã rõ ràng.
Ambalaṭṭhikāti sāmīpikavohāro yathā ‘‘varuṇanagaraṃ, godāgāmo’’ti āha ‘‘tassa kirā’’tiādi.
‘Ambalaṭṭhikā’ is a term used for proximity, like ‘Varuṇanagara, Godāgāma’; thus it says ‘its’ and so on.
Ambalaṭṭhikā là một cách gọi gần gũi, như trong ‘‘Varuṇanagaraṃ, Godāgāmo’’, và nói rằng ‘‘tassa kirā’’ (của nó) v.v.
Taruṇapariyāyo laṭṭhikā-saddo rukkhavisaye yathā ‘‘mahāvanaṃ ajjhogāhetvā beluvalaṭṭhikāya mūle divāvihāraṃ nisīdī’’tiādīsūti dasseti’’ ‘‘taruṇambarukkho’’ti iminā.
The word ‘laṭṭhikā’ is a synonym for ‘taruṇa’ (young) in the context of trees, as in phrases like ‘having penetrated the great forest, he sat down at the foot of a young bael tree (beluvalaṭṭhikāya) for a midday rest.’ This is indicated by ‘a young mango tree (taruṇambarukkho).’
Từ laṭṭhikā là một từ đồng nghĩa với ‘non trẻ’ trong ngữ cảnh cây cối, như đã được nói trong ‘‘sau khi đi sâu vào khu rừng lớn, Ngài ngồi nghỉ trưa dưới gốc cây beluva non’’, v.v. Điều này được thể hiện bằng cụm từ ‘‘taruṇambarukkho’’ (cây xoài non).
Keci pana ‘‘ambalaṭṭhikā nāma vuttanayena eko gāmo’’ti vadanti, tesaṃ mate ambalaṭṭhikāyanti samīpatthe bhummavacanaṃ.
However, some say that ‘Ambalaṭṭhikā’ is a village of the kind described, and in their view, ‘ambalaṭṭhikāyaṃ’ is a locative case expressing proximity.
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘Ambalaṭṭhikā là tên của một ngôi làng theo cách đã nói’’, theo quan điểm của họ, ambalaṭṭhikāyaṃ là một từ ở cách định sở (bhummavacana) mang nghĩa gần kề.
Chāyūdakasampannanti chāyāya ceva udakena ca sampannaṃ.
‘Chāyūdakasampannaṃ’ means endowed with shade and water.
Chāyūdakasampannaṃ (đầy đủ bóng mát và nước) có nghĩa là đầy đủ bóng mát và nước.
Mañjusāti peḷā.
‘Mañjusā’ means a casket or box.
Mañjusā là một cái hộp.
Paṭibhānacittavicittanti itthipurisasaññogādinā paṭibhānacittena vicittaṃ, etena rañño agāraṃ, tadeva rājāgārakanti dasseti.
‘Paṭibhānacittavicittaṃ’ means adorned with ingenious designs such as figures of men and women; by this, it shows that it is the king’s ‘agāraṃ,’ which is indeed a ‘rājāgārakaṃ.’
Paṭibhānacittavicittaṃ (được tô điểm bằng những hình vẽ khéo léo) có nghĩa là được tô điểm bằng những hình vẽ khéo léo về sự kết hợp nam nữ, v.v. Điều này cho thấy đó là agāraṃ (ngôi nhà) của vua, và chính nó là rājāgārakaṃ (ngôi nhà của vua).
Rājāgārakaṃ nāma vessavaṇamahārājassa devāyatananti eke.
Some say that Rājāgāraka is the temple of King Vessavaṇa.
Một số người nói rằng rājāgārakaṃ là đền thờ của Đại đế Vessavaṇa.
Bahuparissayoti bahupaddavo.
‘Bahuparissayo’ means having many dangers.
Bahuparissayo có nghĩa là nhiều hiểm nguy.
Kehīti vuttaṃ ‘‘core’hipī’’tiādi.
As for ‘by whom?’ it is stated ‘by robbers’ and so on.
Được hỏi ‘do ai?’, câu trả lời là ‘‘do bọn cướp’’ v.v.
Handāti vacanavossaggatthe nipāto, tadānubhāvato nipparissayatthāya idāni upagantvā sve gamissāmīti adhippāyo.
‘Handā’ is a particle indicating an exhortation to action, implying: ‘By the power of that (Bhagavā), for the purpose of being free from danger, I will go now and depart tomorrow.’
Handā là một từ bất biến dùng để thể hiện sự từ bỏ lời nói. Ý nghĩa là: nhờ uy lực của Ngài, để tránh hiểm nguy, bây giờ chúng ta sẽ đến đó và ngày mai sẽ đi.
‘‘Saddhiṃ antevāsinā brahmadattena māṇavenā’’ ticceva sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tañca kho pāḷiāruḷhavaseneva, na pana tadā suppiyassa parisāya abhāvatoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘saddhiṃ attano parisāyā’’ti idha vuttaṃ.
It is stated in the Sinhalese Aṭṭhakathā as ‘saddhiṃ antevāsinā brahmadattena māṇavenā’ (together with the pupil, the youth Brahmadatta) to mean that it was in accordance with what was included in the Pāḷi, and not that Suppiya had no other retinue at that time; to show this meaning, it is stated here as ‘saddhiṃ attano parisāyā’ (together with his own retinue).
Trong Chú giải Sinhala (Sīhaḷaṭṭhakathā), chỉ nói ‘‘cùng với đệ tử là thanh niên Brahmadatta’’. Điều đó chỉ được nói theo cách đã được đưa vào kinh điển (Pāḷi), chứ không phải vì lúc đó Suppiya không có đoàn tùy tùng. Để chỉ ra ý nghĩa này, ở đây đã nói ‘‘saddhiṃ attano parisāyā’’ (cùng với đoàn tùy tùng của mình).
Kasmā panettha brahmadattoyeva pāḷiyamāruḷho, na pana tadavasesā suppiyassa parisāti?
Why is it that only Brahmadatta is included in the Pāḷi here, and not the rest of Suppiya's retinue?
Tại sao ở đây chỉ có Brahmadatta được đưa vào kinh điển, mà không phải những thành viên còn lại trong đoàn tùy tùng của Suppiya?
Desanānadhīnabhāvena payojanābhāvato.
Because there was no purpose relevant to the discourse.
Vì không có mục đích nào liên quan đến bài giảng.
Yathā cetaṃ, evaṃ aññampi edisaṃ payojanābhāvato saṅgītikārakehi na saṅgītanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that similar instances where there was no purpose were likewise not included by the compilers of the Saṅgīti.
Cũng như vậy, những điều tương tự khác cũng được xem là không được các vị Kết tập kinh điển đưa vào vì không có mục đích.
Keci pana ‘‘pāḷiyaṃ vutta’’nti ādhāraṃ vatvā ‘tadetaṃ na sīhaḷaṭṭhakathānayadassanaṃ, pāḷiyaṃ vuttabhāvadassanamevā’ti’’ vadanti, taṃ na yujjati.
Some, however, say, citing the Pāḷi as their basis: ‘This is not an illustration of the Sinhalese Aṭṭhakathā method; it is merely an illustration of what is stated in the Pāḷi,’ but this is not fitting.
Tuy nhiên, một số người dựa vào việc ‘‘đã được nói trong kinh điển’’ mà nói rằng ‘‘điều này không phải là cách trình bày của Chú giải Sinhala, mà chỉ là sự trình bày về việc đã được nói trong kinh điển’’. Điều đó không hợp lý.
Pāḷiāruḷhavaseneva pāḷiyaṃ vuttanti adhippetatthassa āpajjanato.
Because the intended meaning is that it is stated in the Pāḷi precisely in the way it was included in the Pāḷi.
Vì ý nghĩa được ngụ ý là nó đã được nói trong kinh điển theo cách đã được đưa vào kinh điển.
Tasmā yathāvuttanayeneva attho gahetabboti.
Therefore, the meaning should be taken in the manner stated.
Vì vậy, ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói.
‘‘Vuttanti vā amhehipi idha vattabbanti attho.
Or, ‘vutta’ (stated) means ‘it should be stated by us here as well.’
Hoặc, ‘‘vuttaṃ’’ (đã nói) có nghĩa là chúng ta cũng sẽ nói điều đó ở đây.
Evañhi tadā aññāyapi parisāya vijjamānabhāvadassanatthaṃ evaṃ vuttaṃ, pāḷiyamāruḷhavasena pana aññathāpi idha vattabbanti adhippāyo yutto’’ti vadanti.
They say: ‘For thus, it is stated to show that other retinues also existed at that time, but with regard to what is included in the Pāḷi, it is suitable to state it differently here.’
Nếu vậy, điều này được nói để chỉ ra rằng lúc đó cũng có những đoàn tùy tùng khác. Tuy nhiên, ý nghĩa thích hợp là ở đây cũng sẽ nói theo cách đã được đưa vào kinh điển.
Idāni ‘‘tatrāpi suda’’ntiādipāḷiyā sambandhaṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ vāsaṃ upagato panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the connection with the Pāḷi beginning ‘tatrāpi sudaṃ,’ it is stated ‘evaṃ vāsaṃ upagato panā’ and so on.
Bây giờ, để chỉ ra mối liên hệ với kinh điển bắt đầu bằng ‘‘tatrāpi sudaṃ’’, đã nói ‘‘evaṃ vāsaṃ upagato panā’’ (vị ấy đã đến ở như vậy) v.v.
Parivāretvā nisinno hotīti sambandho.
The connection is: ‘he was seated surrounded.’
Mối liên hệ là: vị ấy ngồi vây quanh.
Kucchitaṃ kattabbanti kukataṃ, tassa bhāvo kukkuccaṃ, kucchitakiriyā, ito cito ca cañcalananti attho, hatthassa kukkuccaṃ tathā.
‘Kucchitaṃ kattabbaṃ’ is ‘kukataṃ,’ its state is ‘kukkuccaṃ,’ meaning reprehensible action, or fidgeting this way and that. The fidgeting of the hands is also like that.
Hành động đáng chê trách là kukataṃ (việc làm xấu), trạng thái của nó là kukkuccaṃ (sự hối hận), ý nghĩa là hành động đáng chê trách, sự xao động từ bên này sang bên kia, sự xao động của bàn tay cũng vậy.
‘‘Sā hī’’tiādinā tathābhūtatāya kāraṇaṃ dasseti.
By ‘sā hī’ and so on, it shows the reason for its being so.
Bằng câu ‘‘Sā hī’’ (Vì vậy) v.v., vị ấy chỉ ra nguyên nhân của trạng thái đó.
Nivāteti vātavirahitaṭṭhāne.
‘Nivāte’ means in a place free from wind.
Nivāte có nghĩa là ở nơi không có gió.
Yathāvuttadosābhāvena niccalā.
‘Niccalā’ means motionless, due to the absence of the defects mentioned.
Do không có những lỗi đã nói, nên niccalā (bất động).
Taṃ vibhūtinti tādisaṃ sobhaṃ.
‘Taṃ vibhūtiṃ’ means such splendor.
Taṃ vibhūtiṃ có nghĩa là vẻ đẹp như vậy.
Vippalapantīti sativossaggavasena vividhā lapanti.
‘Vippalapantī’ means speaking various things, losing mindfulness.
Vippalapantī có nghĩa là nói lung tung nhiều điều do sự lãng quên chánh niệm.
Nillālitajivhāti ito cito ca nikkhantajivhā.
‘Nillālitajivhā’ means having tongues hanging out this way and that.
Nillālitajivhā có nghĩa là lưỡi thò ra thụt vào.
Kākacchamānāti kākānaṃ saddasadisaṃ saddaṃ kurumānā.
‘Kākacchamānā’ means making a sound like that of crows.
Kākacchamānā có nghĩa là tạo ra âm thanh giống tiếng quạ kêu.
Gharugharupassāsinoti gharugharuiti saddaṃ janetvā passasantā.
‘Gharugharupassāsino’ means breathing, making a gharugharu sound (snoring).
Gharugharupassāsino có nghĩa là thở ra hít vào tạo ra âm thanh ‘‘gharugharu’’.
Issāvasenāti yathāvuttehi dvīhi kāraṇehi usūyanavasena.
‘Issāvasena’ means out of envy, due to the two reasons mentioned.
Issāvasena có nghĩa là do sự đố kỵ bởi hai lý do đã nói.
‘‘Sabbaṃ vattabba’’nti iminā ‘‘ādipeyyālanayoya’’nti dasseti.
By ‘sabbaṃ vattabbaṃ,’ it shows that this is an ‘ādipeyyālanaya’ (a method of abbreviated repetition).
Bằng câu ‘‘Sabbaṃ vattabbaṃ’’ (Tất cả nên được nói), vị ấy chỉ ra rằng ‘‘đây là phương pháp của sự lặp lại ban đầu’’.
3. Sammā pahonti taṃ taṃ kammanti sampahulā, bahavo, tenāha ‘‘bahukāna’’nti.
Those who are well able to perform various actions are ‘sampahulā,’ numerous; therefore it says ‘bahukānaṃ’ (of many).
3. Có khả năng thực hiện tốt từng hành động đó là sampahulā (đông đảo), nhiều người, vì vậy mới nói ‘‘bahukānaṃ’’ (của nhiều người).
Sabbantimena paricchedena catuvaggasaṅgheneva vinayakammassa kattabbattā ‘‘vinayapariyāyenā’’tiādi vuttaṃ.
It is stated ‘vinayapariyāyenā’ (according to the Vinaya method) and so on, because the act of Vinaya is to be performed by a Saṅgha of four at the ultimate extent.
Bằng sự phân định cuối cùng, chỉ có Tăng đoàn bốn vị mới có thể thực hiện nghi thức Vinaya, nên đã nói ‘‘vinayapariyāyenā’’ (theo phương pháp Vinaya) v.v.
Tayo janāti cesa upalakkhaṇaniddeso dvinnampi sampahulattā.
And ‘tayo janā’ (three persons) is an indicative designation, as even two are ‘sampahulā’ (capable of acting).
Và tayo janā (ba người) là một cách nói biểu thị, vì hai người cũng là đông đảo.
Tattha tattha tathāyevāgatattā ‘‘suttantapariyāyenā’’tiādimāha.
It states ‘suttantapariyāyenā’ (according to the Suttanta method) and so on, because it occurs in that way in various places.
Vì ở những nơi khác cũng có cách nói như vậy, nên nói ‘‘suttantapariyāyenā’’ (theo phương pháp Suttanta) v.v.
Taṃ taṃ pāḷiyā āgatavohāravasena hi ayaṃ bhedo.
Indeed, this distinction is based on the usage found in various Pāḷis.
Sự phân biệt này là theo cách gọi đã được đưa vào từng bản kinh (Pāḷi).
Tayo janā tayo eva nāma, tato paṭṭhāya uttari catupañcajanādikā sampahulāti attho.
Three persons are indeed three, and from that point onwards, four, five persons and so on are ‘sampahulā’ (capable of acting); this is the meaning.
Ba người chỉ là ba người, từ đó trở đi, bốn, năm người trở lên là đông đảo.
Tatoti cāyaṃ mariyādāvadhi.
And ‘tato’ (from that) is a boundary limit.
Và tato (từ đó) là giới hạn cuối cùng.
Maṇḍalamāḷoti anekatthapavattā samaññā, idha pana īdisāya evāti niyamento āha ‘‘katthacī’’tiādi.
‘Maṇḍalamāḷo’ is a term applied to many meanings, but here it is limited to this specific kind, so it says ‘katthacī’ (somewhere) and so on.
Maṇḍalamāḷo là một danh từ chung được dùng với nhiều nghĩa, nhưng ở đây, để xác định rằng nó chỉ có nghĩa này, đã nói ‘‘katthacī’’ (ở một số nơi) v.v.
Kaṇṇikā vuccati kūṭaṃ.
‘Kaṇṇikā’ is called a pinnacle.
Kaṇṇikā được gọi là đỉnh.
Haṃsavaṭṭakacchannenāti haṃsamaṇḍalākārachannena.
‘Haṃsavaṭṭakacchannena’ means roofed in the shape of a circle of swans.
Haṃsavaṭṭakacchannena có nghĩa là được lợp mái hình tròn như một đàn thiên nga.
Tadeva channaṃ aññattha ‘‘supaṇṇavaṅkacchadana’’nti vuttaṃ.
That same roofing is called ‘supaṇṇavaṅkacchadana’ (roofed like the curve of a garuḷa’s wing) elsewhere.
Chính cái mái đó ở nơi khác được gọi là ‘‘supaṇṇavaṅkacchadanaṃ’’ (mái cong như cánh chim Garuda).
Kūṭena yutto agāro, soyeva sālāti kūṭāgārasālā.
A house furnished with a pinnacle, that very hall, is ‘kūṭāgārasālā’.
Ngôi nhà có đỉnh là một ngôi nhà có đỉnh, chính nó là một sālā (đại sảnh), vì vậy gọi là kūṭāgārasālā (đại sảnh có mái nhọn).
Thambhapantiṃ parikkhipitvāti thambhamālaṃ parivāretvā, parimaṇḍalākārena thambhapantiṃ katvāti vuttaṃ hoti.
‘Thambhapantiṃ parikkhipitvā’ means having surrounded the row of pillars, or it is said to have made a circular row of pillars.
Thambhapantiṃ parikkhipitvā có nghĩa là bao quanh hàng cột, tức là đã tạo thành một hàng cột hình tròn.
Upaṭṭhānasālā nāma payirupāsanasālā.
An ‘upaṭṭhānasālā’ is an assembly hall.
Upaṭṭhānasālā là một đại sảnh để phục vụ.
Yattha upaṭṭhānamattaṃ karonti, na ekarattadirattādivasena nisīdanaṃ, idha pana tathā katā nisīdanasālāyevāti dasseti ‘‘idha panā’’tiādinā.
Where only attendance is made, not seating for one or two nights, but here, it means a sitting hall made in that way; this is shown by ‘idha panā’ and so on.
Nơi mà người ta chỉ thực hiện việc phục vụ, không phải là nơi để ngồi qua một hoặc hai đêm. Nhưng ở đây, điều này được chỉ ra bằng cách nói ‘‘idha panā’’ (nhưng ở đây) v.v., rằng đó là một đại sảnh để ngồi được xây dựng như vậy.
Teneva pāḷiyaṃ ‘‘sannipatitāna’’ ntveva avatvā ‘‘sannisinnāna’’ntipi vuttaṃ.
Therefore, in the Pāḷi, it does not just say ‘sannipatitānaṃ’ (of those assembled), but also ‘sannisinnānaṃ’ (of those seated).
Chính vì thế, trong kinh điển (Pāḷi), không chỉ nói ‘‘sannipatitānaṃ’’ (của những người đã tập hợp) mà còn nói ‘‘sannisinnānaṃ’’ (của những người đã ngồi xuống).
Mānitabboti māḷo, mīyati pamīyatīti vā māḷo. Maṇḍalākārena paṭicchanno māḷoti maṇḍalamāḷo, anekakoṇavanto paṭissayaviseso.
That which is to be revered is ‘māḷo’; or that which is measured is ‘māḷo.’ A hall roofed in a circular shape is ‘maṇḍalamāḷo,’ a type of shelter with many corners.
Đáng được tôn kính là māḷo. Hoặc, được đo lường, được so sánh là māḷo. Một māḷo được che phủ hình tròn là maṇḍalamāḷo, một loại chỗ ở đặc biệt có nhiều góc.
‘‘Sannisinnāna’’nti nisajjanavasena vuttaṃ, nisajjanavasena vā ‘‘sannisinnāna’’nti saṃvaṇṇetabbapadamajjhāharitvā sambandho.
‘Sannisinnānaṃ’ is stated in the sense of sitting, or by supplying the word to be expounded, the connection is ‘sannisinnānaṃ’ in the sense of sitting.
‘‘Sannisinnānaṃ’’ được nói nisajjanavasena (theo cách ngồi xuống), hoặc mối liên hệ được thiết lập bằng cách thêm từ ‘‘saṃvaṇṇetabbapadaṃ’’ (từ cần được giải thích) là ‘‘sannisinnānaṃ’’ (của những người đã ngồi xuống) theo cách ngồi xuống.
Iminā nisīdanairiyāpathaṃ, kāyasāmaggīvasena ca samodhānaṃ sandhāya padadvayametaṃ vuttanti dasseti.
By this, it is shown that these two words are stated with reference to the sitting posture and the cohesion of bodies.
Điều này chỉ ra rằng hai từ này được nói để chỉ tư thế ngồi và sự tụ họp về mặt thân thể.
Saṅkhiyā vuccati kathā sammā khiyanato kathanato.
‘Saṅkhiyā’ is called discourse, because it is well recounted or spoken.
Saṅkhiyā được gọi là lời nói, do được nói một cách đúng đắn.
Kathādhammoti kathāsabhāvo, upaparikkhā vidhīti keci.
‘Kathādhammo’ means the nature of discourse; some say it is the method of investigation or inquiry.
Kathādhammo có nghĩa là bản chất của lời nói. Một số người nói rằng đó là phương pháp xem xét, điều tra.
‘‘Acchariya’’ntiādi tassa rūpadassananti āha ‘‘katamo pana so’’tiādi.
‘Acchariya’ and so on is the exhibition of its form; thus it says ‘katamo pana so’ and so on.
‘‘Acchariyaṃ’’ (Kỳ diệu) v.v. là sự trình bày về bản chất của nó, vì vậy nói ‘‘katamo pana so’’ (vậy cái gì là cái đó?) v.v.
Soti kathādhammo.
‘So’ (that) refers to the nature of discourse.
So (cái đó) là kathādhammo (bản chất của lời nói).
‘‘Nīyatīti nayo, attho, saddasatthaṃ anugato nayo saddanayo’’ti (dī. ni. ṭī. 1.3) ācariyadhammapālattherena vuttaṃ.
‘That which is led is ‘nayo,’ meaning; a way that follows the science of words is ‘saddanayo’’ – thus said the Elder Ācariya Dhammapāla.
‘‘Được dẫn dắt là nayo (phương pháp), tức là ý nghĩa. Phương pháp tuân theo ngữ pháp là saddanayo (phương pháp ngữ pháp)’’ (Dī. Ni. Ṭī. 1.3) đã được Đại trưởng lão Ācariya Dhammapāla nói.
Nīyati attho etenāti vā nayo, upāyo, saddasatthe āgato nayo atthagahaṇūpāyo saddanayo. Tattha hi anabhiṇhavuttike acchariya-saddo icchito ruḷhivasena.
Or, that by which the meaning is led is ‘nayo,’ a means or method. The method for understanding the meaning, found in the science of words, is ‘saddanayo.’ There, the word ‘acchariya’ (wonderful) is intended in its conventional sense of not happening frequently.
Hoặc, ý nghĩa được dẫn dắt bởi điều này là nayo (phương pháp), tức là phương tiện. Phương pháp được tìm thấy trong ngữ pháp, phương tiện để nắm bắt ý nghĩa là saddanayo (phương pháp ngữ pháp). Ở đó, từ acchariyaṃ (kỳ diệu) được mong muốn theo nghĩa thông thường trong ngữ cảnh không thường xuyên xảy ra.
Tenevāha ‘‘andhassa pabbatārohaṇaṃ viyā’’tiādi.
Therefore, it says ‘like a blind man climbing a mountain’ and so on.
Chính vì thế, nói ‘‘andhassa pabbatārohaṇaṃ viyā’’ (như việc người mù leo núi) v.v.
Tassa hi tadārohaṇaṃ na niccaṃ, kadāciyeva siyā, evamidampi.
For his climbing that (mountain) is not constant, it might happen only sometimes; similarly, this is also so.
Việc leo núi đó không phải lúc nào cũng xảy ra đối với người mù, mà chỉ thỉnh thoảng mới có thể xảy ra. Điều này cũng vậy.
Accharāyoggaṃ acchariyaṃ niruttinayena yoggasaddassa lopato, taddhitavasena vā ṇiyapaccayassa vicitravuttito, so pana porāṇaṭṭhakathāyameva āgatattā ‘‘aṭṭhakathānayo’’ti vutto.
‘Acchariyaṃ’ is suitable for a snap of the fingers, by the method of etymology, through the elision of the word ‘yogga’ (suitable), or by the varied usage of the ṇiya suffix in the sense of a taddhita; that (method), having occurred only in the ancient Aṭṭhakathā, is called ‘aṭṭhakathānayo.’
Điều phù hợp với sự vỗ tay là acchariyaṃ (kỳ diệu), do sự lược bỏ từ yogga (phù hợp) theo quy tắc ngữ pháp, hoặc do sự đa dạng của hậu tố ṇiya theo ngữ pháp taddhita. Phương pháp đó được gọi là ‘‘aṭṭhakathānayo’’ (phương pháp chú giải) vì nó đã được tìm thấy trong các Chú giải cổ.
Pubbe abhūtanti abhūtapubbaṃ, etena na bhūtaṃ abhūtanti nibbacanaṃ, bhūta-saddassa ca atītatthaṃ dasseti.
That which was not before is abhūtapubbaṃ (unprecedented); by this, it is explained that what has not occurred is abhūta (not existing), and it shows the past meaning of the word bhūta.
"Trước kia chưa từng có" (pubbe abhūtaṃ) là abhūtapubbaṃ; với từ này, giải thích là 'chưa từng có' (na bhūtaṃ abhūtaṃ), và nó cũng chỉ ra ý nghĩa quá khứ của từ bhūta.
Yāvañcidanti sandhivasena niggahitāgamoti āha ‘‘yāva ca ida’’nti, etassa ca ‘‘suppaṭividitā’’ti etena sambandho.
Regarding yāvañcidaṃ, it is said to be the arrival of the niggahīta by way of euphonic combination, thus it is "yāva ca idaṃ". And this is connected with "suppaṭividitā."
Từ Yāvañcidaṃ là do sự hợp âm (sandhi) mà có sự xuất hiện của niggahīta, nên được nói là "yāva ca idaṃ". Từ này có liên hệ với từ "suppaṭividitā".
Yāva cayattakaṃ idaṃ ayaṃ nānādhimuttikatā suppaṭividitā, taṃ ‘‘ettakamevā’’ti na sakkā amhehi paṭivijjhituṃ, akkhātuñcāti sapāṭhasesattho.
Yāva ca (as much as) idaṃ (this) diversity of dispositions is well-penetrated, that cannot be thoroughly understood and explained by us as "this much only." This is the meaning, including the remaining part of the text.
Ý nghĩa với phần còn lại của văn bản là: Yāva ca (bao nhiêu) idaṃ (điều này), tức là sự đa dạng về khuynh hướng (nānādhimuttikatā) này đã được thấu hiểu (suppaṭividitā), nhưng chúng ta không thể thấu hiểu hoàn toàn (paṭivijjhituṃ) và tuyên bố (akkhātuṃ) rằng "chỉ có bấy nhiêu" (ettakameva).
Tenevāha ‘‘tena suppaṭividitatāya appameyyataṃ dassetī’’ti.
That is why it is said, "thereby showing the immeasurability of what is well-penetrated."
Chính vì thế, Ngài nói: "tena suppaṭividitatāya appameyyataṃ dassetī" (do sự thấu hiểu đó mà chỉ ra tính vô lượng).
‘‘Bhagavatā’’tiādīhi padehi samānādhikaraṇabhāvena vuttattā tenāti ettha ta-saddo sakatthapaṭiniddeso, tasmā yena abhisambuddhabhāvena bhagavā pakato samāno supākaṭo nāma hoti, tadabhisambuddhabhāvaṃ saddhiṃ āgamanapaṭipadāya tassa atthabhāvena dassento ‘‘yo so’’tiādimāha.
Since the words "Bhagavatā" and so on are used in apposition, the word ta in tena (by that) refers to itself. Therefore, wishing to show that the Buddha's state of complete enlightenment, by which he became known and very renowned, along with the practice leading to it, is a reality, he says, "yo so" and so on.
Với các từ như "Bhagavatā" và những từ khác được nói trong trạng thái đồng vị ngữ, từ ta trong tena là một đại từ chỉ nghĩa của chính nó. Do đó, để chỉ ra trạng thái giác ngộ (abhisambuddhabhāva) mà nhờ đó Thế Tôn trở nên hiển lộ (pakato) và cực kỳ rõ ràng (supākaṭo), cùng với sự hiện hữu của con đường thực hành (āgamanapaṭipadā) của Ngài, Ngài nói "yo so" và những từ tiếp theo.
Na hettha so pubbe vutto atthi, yo attho tehi therehi ta-saddena parāmasitabbo bhaveyya.
There is no such meaning mentioned earlier that those Elder monks should refer to with the word ta.
Ở đây, không có nghĩa nào được nói trước đó mà các Trưởng lão có thể đề cập bằng từ ta.
Tasmā yathāvuttaguṇasaṅkhātaṃ sakatthaṃyevesa padhānabhāvena parāmasatīti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this word refers primarily to its own meaning, which is the quality mentioned.
Do đó, cần hiểu rằng từ này chủ yếu đề cập đến ý nghĩa riêng của nó, tức là các phẩm chất đã được nói đến.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti aggamaggañāṇapadaṭṭhānaṃ anāvaraṇañāṇaṃ, anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānañca aggamaggañāṇaṃ.
Anuttaraṃ sammāsambodhi (the unsurpassed perfect enlightenment) is the unobstructed knowledge which is the proximate cause of the knowledge of the highest path (arahattamagga), and the knowledge of the highest path which is the proximate cause of the unobstructed knowledge.
Anuttaraṃ Sammāsambodhiṃ (Vô Thượng Chánh Đẳng Giác) là Vô Ngại Trí (anāvaraṇañāṇa), có nền tảng là trí tuệ của Đạo Tối Thượng (aggamaggañāṇa); và trí tuệ của Đạo Tối Thượng có nền tảng là Vô Ngại Trí.
Tadubhayañhi sammā aviparītaṃ sayameva bujjhati, sammā vā pasaṭṭhā sundaraṃ bujjhatīti sammāsambodhi. Sā pana buddhānaṃ sabbaguṇasampattiṃ deti abhiseko viya rañño sabbalokissariyabhāvaṃ, tasmā ‘‘anuttarā sammāsambodhī’’ti vuccati.
Indeed, both of these (arahattamagga and unobstructed knowledge) are rightly, not wrongly, perfectly enlightened by oneself, or are beautifully enlightened by being praised rightly; thus, it is called sammāsambodhi. This enlightenment bestows upon the Buddhas the perfection of all qualities, just as an anointing bestows upon a king the sovereignty over all the world. Therefore, it is called "Anuttarā Sammāsambodhī."
Cả hai điều đó (aggamaggañāṇa và anāvaraṇañāṇa) đều được tự mình giác ngộ (bujjhati) một cách đúng đắn (sammā), không sai lệch (aviparītaṃ), hoặc được giác ngộ (bujjhati) một cách tốt đẹp (sundaraṃ) và được tán thán (pasaṭṭhā) một cách đúng đắn (sammā), nên gọi là sammāsambodhi. Tuy nhiên, điều này mang lại cho chư Phật sự viên mãn của tất cả các phẩm chất, giống như lễ quán đảnh mang lại cho vua quyền thống trị toàn cõi thế gian. Do đó, nó được gọi là "anuttarā sammāsambodhi".
Abhisambuddhoti abbhaññāsi paṭivijjhi, tena tādisena bhagavatāti attho.
Abhisambuddho (perfectly enlightened) means he thoroughly knew, he penetrated. The meaning is "by such a Bhagavā."
Abhisambuddho (đã giác ngộ hoàn toàn) nghĩa là đã thấu hiểu, đã xuyên suốt. Do đó, nghĩa là "bởi vị Thế Tôn như vậy".
Satipi ñāṇadassanānaṃ idha paññāvevacanabhāve tena tena visesena nesaṃ visayavisesappavattiṃ dassento ‘‘tesaṃ tesaṃ sattāna’’ntiādimāha.
Even though knowledge and insight (ñāṇadassana) are here synonyms for wisdom (paññā), in order to show their distinct operations with specific objects, he says "tesaṃ tesaṃ sattānaṃ" and so on.
Dù ở đây, ñāṇa (trí) và dassana (kiến) là đồng nghĩa với paññā (tuệ), nhưng để chỉ ra sự vận hành đặc biệt của chúng trong các đối tượng khác nhau, Ngài nói "tesaṃ tesaṃ sattānaṃ" (của những chúng sanh đó) và những từ tiếp theo.
Ettha hi paṭhamamatthaṃ asādhāraṇañāṇavasena dasseti.
Here, the first meaning is shown by way of exclusive knowledge.
Ở đây, ý nghĩa đầu tiên được trình bày theo cách của trí tuệ không chung (asādhāraṇañāṇa).
Āsayānusayañāṇena jānatā sabbaññutānāvaraṇañāṇehi passatāti attho.
Jānatā (knowing) by the knowledge of inclinations and underlying tendencies (āsayānusayañāṇa), and passatā (seeing) by the omniscient and unobstructed knowledges — this is the meaning.
Jānatā (biết) bởi trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên (āsayānusayañāṇa); passatā (thấy) bởi trí tuệ Toàn Tri và Vô Ngại Trí. Đó là ý nghĩa.
Dutiyaṃ vijjattayavasena.
The second meaning is by way of the three knowledges (vijjattaya).
Ý nghĩa thứ hai là theo ba loại minh (vijjattaya).
Pubbenivāsādīhīti pubbenivāsāsavakkhayañāṇehi.
Pubbenivāsādīhi means by the knowledge of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa) and the knowledge of the destruction of influxes (āsavakkhayañāṇa).
Pubbenivāsādīhi (bởi túc mạng trí và các trí khác) là bởi túc mạng trí (pubbenivāsāñāṇa) và lậu tận trí (āsavakkhayañāṇa).
Tatiyaṃ abhiññānāvaraṇañāṇavasena.
The third meaning is by way of the supernormal knowledges (abhiññā) and unobstructed knowledge.
Ý nghĩa thứ ba là theo trí tuệ siêu phàm (abhiññāñāṇa) và Vô Ngại Trí (anāvaraṇañāṇa).
Abhiññāpariyāpannepi ‘‘tīhi vijjāhī’’ti tāsaṃ rāsibhedadassanatthaṃ vuttaṃ.
Even though it is included within supernormal knowledges, "tīhi vijjāhi" (by the three knowledges) is said to show the distinction of their groups.
Mặc dù ba minh (tīhi vijjāhi) đã được bao gồm trong các siêu phàm trí (abhiññāpariyāpanne), nhưng chúng được nói đến để chỉ ra sự phân loại của chúng.
Anāvaraṇañāṇasaṅkhātena samantacakkhunā passatāti attho.
The meaning is "seeing by the all-seeing eye (samantacakkhunā), which is the unobstructed knowledge."
Passatā (thấy) bằng samantacakkhunā (pháp nhãn toàn diện) được gọi là Vô Ngại Trí. Đó là ý nghĩa.
Catutthaṃ sabbaññutaññāṇamaṃsacakkhuvasena.
The fourth meaning is by way of omniscience and the physical eye.
Ý nghĩa thứ tư là theo trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) và nhục nhãn (maṃsacakkhu).
Paññāyāti sabbaññutaññāṇena.
Paññāya (by wisdom) means by omniscient knowledge.
Paññāya (bằng trí tuệ) là bằng trí tuệ Toàn Tri.
Kuṭṭassa bhittiyā tiro paraṃ, anto vā, tadādīsu gatāni.
Kuṭṭassa (of a wall), tiro (beyond), or anto (inside), refers to those things that have gone into such places.
Kuṭṭassa (của bức tường), tiro (bên kia) hoặc bên trong (anto), hoặc những thứ đi qua những nơi đó.
Ativisuddhenāti ativiya visuddhena pañcavaṇṇasamannāgatena sunīlapāsādikaakkhilomasamalaṅkatena rattiñceva divā ca samantā yojanaṃ passantena maṃsacakkhunā. Pañcamaṃ paṭivedhadesanāñāṇavasena.
Ativisuddhenā (exceedingly purified) means by the exceedingly pure physical eye (maṃsacakkhunā), endowed with five colours, beautifully dark and pleasing, adorned with beautiful eyelashes, capable of seeing for a yojana all around both day and night. The fifth meaning is by way of penetrating knowledge and teaching knowledge.
Ativisuddhena (với nhục nhãn cực kỳ thanh tịnh), tức là với nhục nhãn (maṃsacakkhunā) vô cùng thanh tịnh, được trang bị năm màu sắc, được tô điểm bằng lông mi và mắt đẹp đẽ, có khả năng nhìn xa một yojana cả ngày lẫn đêm. Ý nghĩa thứ năm là theo trí tuệ thâm nhập (paṭivedhañāṇa) và trí tuệ thuyết pháp (desanāñāṇa).
‘‘Attahitasādhikāyā’’ti ekaṃsato vuttaṃ, pariyāyato panesā parahitasādhikāpi hoti.
"Attahitasādhikāyā" (accomplishing one's own welfare) is stated conclusively, but figuratively, this wisdom also accomplishes the welfare of others.
"Attahitasādhikāya" (hoàn thành lợi ích của chính mình) được nói một cách tuyệt đối (ekaṃsato), nhưng theo cách ẩn dụ (pariyāyato), nó cũng có thể hoàn thành lợi ích của người khác (parahitasādhikāpi).
Tāya hi dhammasabhāvapaṭicchādakakilesasamugghātāya desanāñāṇādi sambhavati.
For by that wisdom, knowledge of teaching, etc., arises for the elimination of defilements that conceal the nature of phenomena.
Vì nhờ trí tuệ đó mà sự diệt trừ các phiền não che lấp bản chất của Pháp, và trí tuệ thuyết pháp v.v. mới có thể phát sinh.
Paṭivedhapaññāyāti ariyamaggapaññāya.
Paṭivedhapaññāya (by penetrative wisdom) means by the wisdom of the Noble Path.
Paṭivedhapaññāya (bằng trí tuệ thâm nhập) là bằng trí tuệ của Thánh Đạo (ariyamaggapaññā).
Vipassanāsahagato samādhi padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇametissāti samādhipadaṭṭhānā, tāya.
That concentration accompanied by insight is its proximate cause means samādhipadaṭṭhānā (having concentration as its proximate cause), and by that wisdom.
Định (samādhi) đi kèm với tuệ quán (vipassanā) là nền tảng (padaṭṭhānaṃ) và là nguyên nhân gần (āsannakāraṇaṃ) của trí tuệ này, nên gọi là samādhipadaṭṭhānā (có định làm nền tảng), bằng trí tuệ đó.
Desanāpaññāyāti desanākiccanipphādakena sabbaññutaññāṇena.
Desanāpaññāya (by teaching wisdom) means by the omniscient knowledge that accomplishes the task of teaching.
Desanāpaññāya (bằng trí tuệ thuyết pháp) là bằng trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa) hoàn thành công việc thuyết pháp.
Arīnanti kilesārīnaṃ, pañcamārānaṃ vā, sāsanapaccatthikānaṃ vā aññatitthiyānaṃ.
Arīnaṃ (of enemies) means of the defilement-enemies, or of the five Māras, or of other sectarians who are enemies of the Dispensation.
Arīnaṃ (của những kẻ thù) là của những kẻ thù phiền não (kilesārīnaṃ), hoặc của năm ma vương (pañcamārānaṃ), hoặc của những dị giáo đồ (aññatitthiyānaṃ) là kẻ thù của giáo pháp (sāsanapaccatthikānaṃ).
Tesaṃ hananaṃ pāṭihāriyehi abhibhavanaṃ appaṭibhānatākaraṇaṃ, ajjhupekkhanañca majjhimapaṇṇāsake pañcamavagge saṅgītaṃ caṅkīsuttañcettha (ma. ni. 2.422) nidassanaṃ, etena arayo hatā anenāti niruttinayena padasiddhimāha.
Killing those enemies, overcoming them with psychic powers, making them speechless, and looking on with equanimity are exemplified by the Caṅkīsutta recited in the fifth chapter of the Majjhima Paṇṇāsaka. By this, the formation of the word arahaṃ (worthy one) is explained according to the etymological method, meaning "by whom enemies have been killed."
Việc tiêu diệt chúng (hananaṃ), sự chiến thắng chúng bằng các phép thần thông (pāṭihāriyehi abhibhavanaṃ), việc làm cho chúng không thể đối đáp (appaṭibhānatākaraṇaṃ), và sự thờ ơ (ajjhupekkhanañca) đối với chúng, như được ghi trong kinh Caṅkī Sutta (Ma. Ni. 2.422) trong phần thứ năm của Trung Bộ Kinh, là một ví dụ ở đây. Với điều này, Ngài nói về sự hình thành của từ theo phương pháp ngữ nguyên (nirutti) rằng "Ngài đã tiêu diệt kẻ thù".
Ato nāvacanassa tābyappadeso mahāvisayenāti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the designation of na for ta is broad in its scope.
Do đó, cần hiểu rằng sự chỉ định của tābyappadeso (tá-bí-áp-đê-sô) cho từ nā (na) có phạm vi rộng lớn (mahāvisayena).
Apica arayo hanatīti antasaddena padasiddhi, ikārassa ca akāro.
Moreover, the word is formed with the suffix anta (killing enemies), and the i becomes a.
Hơn nữa, sự hình thành của từ (padasiddhi) là từ gốc hanati (tiêu diệt) với từ anta (kẻ thù), và i trở thành a.
Paccayādīnaṃ sampadānabhūtānaṃ, tesaṃ vā paṭiggahaṇaṃ, paṭiggahituṃ vā arahatīti arahanti dasseti ‘‘paccayādīnañca arahattā’’ti iminā.
He shows that one is worthy to receive requisites and so on, or to accept them, by "and by being worthy of requisites and so on."
Ngài chỉ ra rằng "Ngài xứng đáng (arahati) nhận (paṭiggahaṇaṃ) các vật phẩm (paccayādīnañca) v.v. là những thứ được dâng cúng (sampadānabhūtānaṃ), hoặc xứng đáng nhận chúng" bằng câu "paccayādīnañca arahattā" (vì xứng đáng với các vật phẩm v.v.).
Sammāti aviparītaṃ.
Sammā (rightly) means without error.
Sammā (đúng đắn) là không sai lệch (aviparītaṃ).
Sāmañcāti sayameva, aparaneyyo hutvāti vuttaṃ hoti.
Sāmañcā (and by oneself) means having become one who is not led by others.
Sāmañca (tự mình) nghĩa là tự mình (sayameva), không cần người khác hướng dẫn (aparneyyo hutvā). Đó là ý nghĩa đã được nói.
Kathaṃ panettha ‘‘sabbadhammāna’’nti ayaṃ viseso labbhatīti?
How then is this specific quality "of all phenomena" obtained here?
Làm thế nào mà sự đặc biệt này của "tất cả các pháp" (sabbadhammānaṃ) được tìm thấy ở đây?
Sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato, visesatthinā ca visesassa anupayojetabbato yajjevaṃ ‘‘dhammāna’’nti visesovānupayojito siyā, kasmā sabbadhammānanti ayamattho anupayojīyatīti?
It is obtained because of its establishment in particularity by signifying universality, and because one who desires particularity should not apply particularity. If that is the case, if the specific quality "dhammānaṃ" (of phenomena) is not applied, why is this meaning "of all phenomena" not applied?
Do sự tồn tại của nó trong sự đặc biệt của việc chỉ ra tính phổ quát, và do người mong muốn sự đặc biệt không cần phải áp dụng sự đặc biệt, nếu vậy, "của các pháp" (dhammānaṃ) sẽ là một sự đặc biệt không cần áp dụng, tại sao ý nghĩa "của tất cả các pháp" (sabbadhammānaṃ) lại không được áp dụng?
Ekadesassa aggahaṇato.
Because a part is not taken.
Vì không nắm bắt được một phần nào.
Padesaggahaṇe hi asati gahetabbassa nippadesatā viññāyati yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti, esa nayo īdisesu.
For when no part is taken, the entirety of what is to be understood is recognized, just as in "one who has been initiated does not give." This principle applies to such cases.
Thật vậy, khi không có sự nắm bắt một phần, thì sự không có phần của cái cần nắm bắt sẽ được hiểu, như trong câu "người đã thọ giới không cho". Phương pháp này cũng tương tự trong những trường hợp như vậy.
Idāni ca catūhi padehi catuvesārajjavasena attanā adhippetataraṃ chaṭṭhamatthaṃ dassetuṃ ‘‘antarāyikadhamme vā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the sixth meaning, which is more intended by oneself, by way of the four fearless assurances (catuvesārajja), "antarāyikadhamme vā" and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa thứ sáu mà Ngài đặc biệt muốn truyền đạt theo bốn loại vô úy (catuvesārajja) với bốn từ, Ngài đã nói "antarāyikadhamme vā" (hoặc các pháp chướng ngại) v.v.
Tathā hi tadeva nigamanaṃ karoti ‘‘eva’’ntiādinā.
Indeed, he concludes it with "evaṃ" and so on.
Thật vậy, Ngài kết luận điều đó bằng "evaṃ" (như vậy) v.v.
Tattha antarāyakaradhammañāṇena jānatā, niyyānikadhammañāṇena passatā, āsavakkhayañāṇena arahatā, sabbaññutaññāṇena sammāsambuddhenaāti yathākkamaṃ yojetabbaṃ.
There, it should be connected in sequence: jānatā (knowing) by the knowledge of obstructing phenomena, passatā (seeing) by the knowledge of liberating phenomena, arahatā (Arahant) by the knowledge of the destruction of influxes, sammāsambuddhena (perfectly enlightened) by omniscient knowledge.
Ở đó, cần phối hợp theo thứ tự là: jānatā (biết) bằng trí tuệ về các pháp chướng ngại (antarāyakaradhammañāṇa), passatā (thấy) bằng trí tuệ về các pháp dẫn đến giải thoát (niyyānikadhammañāṇa), arahatā (Bậc A-la-hán) bằng lậu tận trí (āsavakkhayañāṇa), và sammāsambuddhena (Bậc Chánh Đẳng Giác) bằng trí tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa).
Anatthacaraṇena kilesā eva arayoti kilesārayo, tesaṃ kilesārīnaṃ. Etthāha – yassa ñāṇassa vasena sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā bhagavā sammāsambuddho nāma jāto, kiṃ panidaṃ ñāṇaṃ sabbadhammānaṃ bujjhanavasena pavattamānaṃ sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, udāhu kamenāti.
Because they lead to unprofitable actions, defilements themselves are enemies, hence kilesārayo (defilement-enemies), and tesaṃ kilesārīnaṃ (of those defilement-enemies). Here it is said: By the power of which knowledge did the Bhagavā become known as Sammāsambuddha, due to having enlightened all phenomena rightly and by himself? Does this knowledge, when it operates by wayj of enlightening all phenomena, operate on all objects at once, or gradually?
Chính các phiền não là kẻ thù (arayo) vì chúng gây ra những điều bất lợi (anatthacaraṇena), do đó gọi là kilesārayo (kẻ thù phiền não), tức là kilesārīnaṃ (của những kẻ thù phiền não đó). Ở đây, có người hỏi: "Nhờ trí tuệ nào mà Thế Tôn được gọi là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) do đã giác ngộ tất cả các pháp một cách đúng đắn và tự mình? Trí tuệ này, khi vận hành để giác ngộ tất cả các pháp, có vận hành cùng lúc trong tất cả các đối tượng, hay tuần tự?"
Kiñcettha – yadi tāva sakiṃyeva sabbasmiṃ visaye pavattati, evaṃ sati atītānāgatapaccuppannaajjhattabahiddhādibhedabhinnānaṃ saṅkhatadhammānaṃ, asaṅkhatasammutidhammānañca ekajjhaṃ upaṭṭhāne dūrato cittapaṭaṃ pekkhantassa viya paṭibhāgenāvabodho na siyā, tathā ca sati ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti (a. ni. 3.137; dha. pa. 279; mahāni. 27; cūḷani. 8, 10; netti. 5) vipassantānaṃ anattākārena viya sabbe dhammā anirūpitarūpena bhagavato ñāṇavisayā hontīti āpajjati.
Furthermore, if it operates on all objects at once, then if conditioned phenomena, divided into past, future, present, internal, external, etc., and unconditioned and conventional phenomena, appear simultaneously, there would be no understanding of them by way of distinction, just like one looking at a painting from afar. If that were the case, it would follow that all phenomena, conditioned and unconditioned, conventional included, become objects of the Bhagavā's knowledge in an undefined manner, just as all phenomena appear as not-self to those who practice vipassanā with "all phenomena are not-self."
Và ở đây, nếu nó vận hành cùng lúc trong tất cả các đối tượng, thì khi các pháp hữu vi (saṅkhatadhamma) được phân loại thành quá khứ, vị lai, hiện tại, nội tại, ngoại tại, v.v., và các pháp vô vi (asaṅkhatasammutidhamma) cùng xuất hiện đồng thời, thì sự thấu hiểu sẽ không theo từng phần, giống như người nhìn một bức tranh từ xa. Và nếu vậy, thì tất cả các pháp sẽ trở thành đối tượng của trí tuệ Thế Tôn dưới dạng không được xác định rõ ràng, giống như khi những người tuệ quán thấy "tất cả các pháp là vô ngã" (sabbe dhammā anattā) (A. Ni. 3.137; Dhp. 279; Mahāni. 27; Cūḷani. 8, 10; Netti. 5).
Yepi ‘‘sabbañeyyadhammānaṃ ṭhitilakkhaṇavisayaṃ vikapparahitaṃ sabbakālaṃ buddhānaṃ ñāṇaṃ pavattati, tena te ‘sabbavidū’ti vuccanti.
And those teachers who say: "The knowledge of the Buddhas regarding the inherent characteristic of all knowable phenomena, free from conceptual proliferation, operates at all times, and that is why they are called 'All-knowing ones'."
Và những vị đạo sư nào nói rằng:
Evañca katvā –
And having done so,
"Trí tuệ của chư Phật luôn vận hành đối với các đặc tính hiện hữu của tất cả các pháp cần được biết, không có sự phân biệt, do đó các Ngài được gọi là 'Toàn Tri'.
Idampi sabbadā ñāṇappavattidīpakaṃ aṅguttarāgame nāgopamasuttavacanaṃ suvuttaṃ nāma hotī’’ti vadanti, tesampi vāde vuttadosā nātivatti.
Thus they say: ‘This discourse on the simile of the Nāga in the Aṅguttara Nikāya, which manifests the constant occurrence of knowledge, is indeed well-spoken.’ However, even in their doctrine, the aforementioned defect does not escape.
Cũng vậy, những lời trong kinh Nāgopama thuộc Tăng Chi Bộ, vốn hiển bày sự vận hành của trí tuệ mọi lúc, được cho là đã nói đúng. Tuy nhiên, trong luận thuyết của những vị ấy, những lỗi đã nêu ra vẫn không thể tránh khỏi.
Ṭhitilakkhaṇārammaṇatāya ca atītānāgatadhammānaṃ tadabhāvato ekadesavisayameva bhagavato ñāṇaṃ siyā, tasmā sakiññeva sabbasmiṃ visaye ñāṇaṃ pavattatīti na yujjati.
And because past and future phenomena lack the characteristic of being established objects, the knowledge of the Blessed One would only pertain to a partial sphere. Therefore, it is not tenable to say that knowledge occurs simultaneously in all spheres.
Và vì các pháp quá khứ, vị lai không có cảnh giới là tướng trạng hiện hữu, nên trí tuệ của Đức Thế Tôn chỉ có thể là cảnh giới một phần. Do đó, việc nói rằng trí tuệ vận hành trên tất cả các cảnh giới chỉ một lần là không hợp lý.
Atha kamena sabbasmimpi visaye ñāṇaṃ pavattati, evampi na yujjati.
Likewise, it is not tenable to say that knowledge occurs gradually in all spheres.
Nếu trí tuệ vận hành trên tất cả các cảnh giới một cách tuần tự, thì điều này cũng không hợp lý.
Na hi jātibhūmisabhāvādivasena, disādesakālādivasena ca anekabhedabhinne ñeyye kamena gayhamāne tassa anavasesapaṭivedho sambhavati apariyantabhāvato ñeyyassa.
For, when the knowable, which is manifold due to differences in birth, realm, nature, and also due to differences in directions, places, and times, is apprehended gradually, its complete and exhaustive penetration is not possible, due to the infinite nature of the knowable.
Thật vậy, khi các đối tượng cần biết được phân chia thành vô số loại theo chủng loại, cõi giới, bản chất, v.v., và theo phương hướng, địa điểm, thời gian, v.v., thì việc thấu hiểu chúng một cách tuần tự sẽ không thể xảy ra vì đối tượng cần biết là vô tận.
Ye pana ‘‘atthassa avisaṃvādanato ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanena sabbaññū nāma bhagavā jāto, tañca ñāṇaṃ na anumānikaṃ nāma saṃsayābhāvato.
As for those who say: ‘The Blessed One became an Omniscient One by directly knowing a part of the knowable due to the unerring nature of reality, and then determining by conviction that the rest is also thus, and that knowledge is not inferential, because there is no doubt.
Còn những vị nói rằng: "Đức Thế Tôn trở thành bậc Toàn Tri là do Ngài đã trực tiếp thấy một phần của đối tượng cần biết, rồi suy luận rằng phần còn lại cũng như vậy, vì ý nghĩa không sai lệch; và trí tuệ ấy không phải là trí tuệ suy luận vì không có sự nghi ngờ.
Saṃsayānubaddhañhi ñāṇaṃ loke anumānika’’nti vadanti, tesampi taṃ na yuttameva.
For in the world, knowledge accompanied by doubt is called inferential,’ even their statement is indeed not tenable.
Trí tuệ có kèm theo sự nghi ngờ được gọi là trí tuệ suy luận trên thế gian này", thì lời nói của những vị ấy cũng không hợp lý.
Sabbassa hi appaccakkhabhāve atthāvisaṃvādanena ñeyyassa ekadesaṃ paccakkhaṃ katvā sesepi evanti adhimuccitvā vavatthāpanasseva asambhavato tathā asakkuṇeyyattā ca.
For if everything is not directly known, it is impossible to directly know a part of the knowable due to the unerring nature of reality and then to determine by conviction that the rest is also thus, as it cannot be achieved in that way.
Thật vậy, nếu tất cả đều không được trực tiếp thấy, thì việc trực tiếp thấy một phần của đối tượng cần biết do ý nghĩa không sai lệch, rồi suy luận rằng phần còn lại cũng như vậy, là không thể xảy ra và cũng không thể làm được như vậy.
Yañhi sesaṃ, tadapaccakkhameva, atha tampi paccakkhaṃ, tassa sesabhāvo eva na siyā, apariyantabhāvato ñeyyassa tathāvavatthitumeva na sakkāti?
If the rest is not directly known, then is it also directly known? In that case, its nature as 'the rest' would not exist. Due to the infinite nature of the knowable, it is not possible to determine it in that manner, is it?
Nếu phần còn lại cũng được trực tiếp thấy, thì phần ấy sẽ không còn là phần còn lại nữa, vì đối tượng cần biết là vô tận, nên không thể xác định như vậy được chăng?
Sabbametaṃ akāraṇaṃ.
All of this is an invalid reason.
Tất cả những điều này đều vô lý.
Avisayavicāraṇabhāvato.
Because it is a deliberation on a non-object.
Vì đó là sự suy xét về những điều không phải là cảnh giới.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘buddhānaṃ bhikkhave, buddhavisayo acinteyyo na cintetabbo, yaṃ cintento ummādassa vighātassa bhāgī assā’’ti (a. ni. 4.77) idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – yaṃ kiñci bhagavatā ñātuṃ icchitaṃ, sakalamekadeso vā, tattha tattha appaṭihatavuttitāya paccakkhato ñāṇaṃ pavattati niccasamādhānañca vikkhepābhāvato, ñātuṃ icchitassa ca sakalassa avisayabhāve tassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttitā na siyā, ekanteneva sā icchitabbā, sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhāpaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhāti (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5) vacanato.
For it was said by the Blessed One: "Monks, the sphere of the Buddhas is inconceivable, it should not be conceived. One who conceives it would be liable to madness and vexation." This is the conclusion here: Whatever the Blessed One desires to know, whether it be the whole or a part, knowledge occurs directly in an unhindered manner in each instance, and there is constant absorption due to the absence of distraction. And if the whole of what is desired to be known were not an object, then that knowledge would not be bound by desire; that desire must be absolute, for it is said: "All phenomena are dependent on the Buddha, the Blessed One's attention, dependent on desire, dependent on reflection, dependent on the arising of consciousness."
Đức Thế Tôn đã nói điều này: "Này các Tỳ-khưu, cảnh giới của chư Phật là không thể nghĩ bàn, không nên suy nghĩ. Ai suy nghĩ về điều đó sẽ phải chịu cảnh điên loạn và tổn hại." Đây là kết luận ở đây: Bất cứ điều gì Đức Thế Tôn muốn biết, dù là toàn bộ hay một phần, trí tuệ của Ngài đều vận hành một cách trực tiếp không chướng ngại ở từng nơi, và luôn có sự định tâm vì không có sự xao nhãng. Nếu toàn bộ những gì Ngài muốn biết không phải là cảnh giới, thì sự vận hành của trí tuệ ấy không thể tùy thuộc vào ý muốn. Điều đó phải được mong muốn một cách tuyệt đối, vì theo lời dạy: "Tất cả các pháp đều tùy thuộc vào sự chú ý, tùy thuộc vào ý muốn, tùy thuộc vào sự tác ý, tùy thuộc vào sự phát khởi tâm của Đức Phật Thế Tôn."
Atītānāgatavisayampi bhagavato ñāṇaṃ anumānāgamatakkagahaṇavirahitattā paccakkhameva.
The knowledge of the Blessed One, even regarding past and future objects, is direct, being free from inference, tradition, and speculative reasoning.
Trí tuệ của Đức Thế Tôn về các cảnh giới quá khứ và vị lai cũng là trực tiếp, vì không có sự nắm bắt bằng suy luận, kinh điển hay suy đoán.
Nanu ca etasmimpi pakkhe yadā sakalaṃ ñātuṃ icchitaṃ, tadā sakiṃyeva sakalavisayatāya anirūpitarūpena bhagavato ñāṇaṃ pavatteyyāti vuttadosā nātivattiyevāti?
Now, in this perspective too, when the entire range is desired to be known, knowledge of the Blessed One would then occur simultaneously, encompassing all objects in an unmanifested form. Thus, the aforementioned defects would not be overcome, would they?
Há chẳng phải trong trường hợp này, khi Ngài muốn biết toàn bộ, thì trí tuệ của Ngài sẽ vận hành trên toàn bộ cảnh giới một cách không rõ ràng, và như vậy những lỗi đã nói ra vẫn không thể tránh khỏi sao?
Na, tassa visodhitattā.
No, because that has been clarified.
Không phải vậy, vì điều đó đã được thanh lọc.
Visodhito hi so buddhavisayo acinteyyoti.
Indeed, that sphere of the Buddha has been clarified as inconceivable.
Thật vậy, cảnh giới của chư Phật là không thể nghĩ bàn, điều đó đã được thanh lọc.
Aññathā pacurajanañāṇasamānavuttitāya buddhānaṃ bhagavantānaṃ ñāṇassa acinteyyatā na siyā, tasmā sakaladhammārammaṇampi taṃ ekadhammārammaṇaṃ viya suvavatthāpiteyeva te dhamme katvā pavattatīti idamettha acinteyyaṃ, ‘‘yāvatakaṃ neyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ.
Otherwise, the inconceivability of the knowledge of the Blessed Buddhas would not exist, as it would be similar to the knowledge of ordinary people. Therefore, even though that knowledge has all phenomena as its object, it functions by treating those phenomena as well-established, just like a single phenomenon. This is the inconceivability here. "As far as there is the knowable, so far is there knowledge.
Nếu không, trí tuệ của chư Phật Thế Tôn sẽ không phải là không thể nghĩ bàn, vì nó sẽ vận hành giống như trí tuệ của người phàm. Do đó, mặc dù trí tuệ ấy có cảnh giới là tất cả các pháp, nhưng nó vận hành bằng cách làm cho các pháp ấy được xác định rõ ràng, giống như cảnh giới của một pháp. Đây là điều không thể nghĩ bàn ở đây: "Trí tuệ bao nhiêu thì đối tượng cần biết bấy nhiêu.
Yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ neyyaṃ.
As far as there is knowledge, so far is there the knowable.
Đối tượng cần biết bao nhiêu thì trí tuệ bấy nhiêu.
Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ.
Knowledge has the knowable as its limit; the knowable has knowledge as its limit.
Trí tuệ có giới hạn là đối tượng cần biết, đối tượng cần biết có giới hạn là trí tuệ.
Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi.
Knowledge does not extend beyond the knowable; there is no path for the knowable beyond knowledge.
Trí tuệ không vận hành vượt quá đối tượng cần biết, không có con đường đối tượng cần biết vượt quá trí tuệ.
Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā, yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammā phusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati.
These phenomena are mutually limited, just as when two casket lids are properly fitted, the lower lid does not exceed the upper, and the upper lid does not exceed the lower.
Các pháp ấy nương tựa vào nhau làm giới hạn, giống như hai nắp hộp được đậy khít, nắp dưới không vượt quá nắp trên, nắp trên không vượt quá nắp dưới.
Aññamaññapariyantaṭṭhāyino, evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino…pe… te dhammā’’ti (mahāni. 69, 156; cūḷani. 85; paṭi. ma. 3.5) evamekajjhaṃ, visuṃ, sakiṃ, kamena vā icchānurūpaṃ pavattassa tassa ñāṇassa vasena sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā bhagavā sammāsambuddho nāma jātoti.
They are mutually limited. Just so, the knowable and the knowledge of the Blessed Buddha are mutually limited... (etc.)... these phenomena." Thus, the Blessed One is called Sammāsambuddha because he himself perfectly comprehends all phenomena, whether collectively, separately, simultaneously, or gradually, according to his will, by means of that knowledge.
Các pháp ấy nương tựa vào nhau làm giới hạn. Cũng vậy, đối tượng cần biết và trí tuệ của Đức Phật Thế Tôn nương tựa vào nhau làm giới hạn... v.v... các pháp ấy." Như vậy, do trí tuệ của Ngài vận hành theo ý muốn, dù là đồng thời, riêng biệt, một lần hay tuần tự, và do Ngài tự mình thấu hiểu tất cả các pháp một cách đúng đắn, nên Đức Thế Tôn được gọi là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác).
Ayaṃ panettha aṭṭhakathāmuttako nayo – ṭhānāṭhānādīni chabbisayāni chahi ñāṇehi jānatā, yathākammūpage satte cutūpapātadibbacakkhuñāṇehi passatā, savāsanānamāsavānaṃ āsavakkhayañāṇena khīṇattā arahatā, jhānādidhamme saṃkilesavodānavasena sāmaṃyeva aviparītāvabodhato sammāsambuddhena, evaṃ dasabalañāṇavasena catūhākārehi thomitena.
Here is a method free from the commentaries: one who knows the six spheres like appropriate and inappropriate circumstances with the six knowledges; one who sees beings who fare according to their kamma with the knowledge of passing away and rebirth and the divine eye; one who is an Arahant because the defilements with their latent tendencies have been eliminated by the knowledge of the destruction of the defilements; one who is a Sammāsambuddha because he himself perfectly penetrates jhāna and other phenomena in terms of defilement and purification. Thus, he is praised by these four aspects in terms of the Dasabala-ñāṇa.
Đây là phương pháp không thuộc Chú giải ở đây: Đức Thế Tôn được ca ngợi bằng bốn phương diện theo Thập Lực Trí, đó là: biết sáu cảnh giới như đúng và không đúng, v.v., bằng sáu trí tuệ; thấy chúng sinh tùy theo nghiệp bằng trí tuệ Chuyển Sinh và Tái Sinh (cutūpapāta) và trí tuệ Thiên Nhãn (dibbacakkhuñāṇa); là bậc A-la-hán vì các lậu hoặc cùng với các khuynh hướng tiềm ẩn (vāsanā) đã được diệt trừ bằng trí tuệ Diệt Lậu Hoặc (āsavakkhayañāṇa); và là bậc Chánh Đẳng Giác vì đã tự mình thấu hiểu các pháp như thiền định, v.v., một cách không sai lệch theo phương diện ô nhiễm và thanh tịnh.
Apica tīsu kālesu appaṭihatañāṇatāya jānatā, tiṇṇampi kammānaṃ ñāṇānuparivattito nisammakāritāya passatā, davādīnaṃ channamabhāvasādhikāya pahānasampadāya arahatā, chandādīnaṃ channamahānihetubhūtāya aparikkhayapaṭibhānasādhikāya sabbaññutāya sammāsambuddhena, evaṃ aṭṭhārasāveṇikabuddhadhammavasena (dī. ni. aṭṭha. 3.305) catūhākārehi thomitenāti evamādinā tesaṃ tesaṃ ñāṇadassanapahānabodhanatthehi saṅgahitānaṃ buddhaguṇānaṃ vasena yojanā kātabbāti.
Furthermore, one who knows in the three times with unhindered knowledge; one who sees with discernment due to knowledge following the three kammas; one who is an Arahant due to the perfection of abandonment that effects the non-existence of the six, such as mental elation; one who is a Sammāsambuddha due to omniscience that effects inexhaustible insight, which is the cause of the non-diminishment of the six, such as desire. Thus, the application should be made in terms of the Buddha-qualities, which are enumerated by these meanings of knowledge, seeing, abandoning, and enlightenment, in these four aspects of the eighteen unique Buddha-qualities.
Hơn nữa, Ngài được ca ngợi bằng bốn phương diện theo mười tám Phật pháp bất cộng (aṭṭhārasāveṇikabuddhadhamma), đó là: biết không chướng ngại trong ba thời; thấy bằng sự suy xét kỹ lưỡng do ba nghiệp (thân, khẩu, ý) tùy thuộc vào trí tuệ; là bậc A-la-hán bằng sự thành tựu đoạn trừ, làm cho sáu điều như sự lầm lạc, v.v., không còn hiện hữu; và là bậc Chánh Đẳng Giác bằng sự Toàn Tri, thành tựu trí tuệ không cùng tận, vốn là nguyên nhân không suy giảm của sáu điều như ý muốn (chanda), v.v. Như vậy, sự liên kết cần được thực hiện dựa trên các phẩm chất của Đức Phật được bao gồm trong các ý nghĩa của sự biết, thấy, đoạn trừ và giác ngộ.
Catuvesārajjaṃ sandhāya ‘‘catūhākārehī’’ti vuttaṃ.
It is said "by four aspects" referring to the four confidences.
"Bằng bốn phương diện" được nói ra để chỉ Tứ Vô Úy.
‘‘Thomitenā’’ti etena imesaṃ ‘‘bhagavatā’’ti padassa visesanataṃ dasseti.
By "praised" it shows that these are epithets for the word "Bhagavā."
Từ "được ca ngợi" cho thấy đây là tính từ của từ "Bhagavatā" (Đức Thế Tôn).
Yadipi hīnapaṇītabhedena duvidhāva adhimutti pāḷiyaṃ vuttā, pavattiākāravasena pana anekabhedabhinnāvāti āha ‘‘nānādhimuttikatā’’ti.
Although adherence is mentioned in the Pāli as being of two kinds, inferior and superior, it is of many kinds according to the mode of occurrence, so he says "of various inclinations."
Mặc dù trong kinh điển, sự quyết định (adhimutti) được nói là có hai loại theo sự phân biệt hạ liệt và cao thượng, nhưng nó lại có vô số loại theo phương diện vận hành, nên Ngài nói "sự quyết định đa dạng" (nānādhimuttikatā).
Sā pana adhimutti ajjhāsayadhātuyeva, tadapi tathā tathā dassanaṃ, khamanaṃ, rocanañcāti atthaṃ viññāpeti ‘‘nānajjhāsayatā’’ti iminā.
And that inclination is indeed the element of disposition. The meaning is conveyed by "of various dispositions" that this too is seeing, enduring, and delighting in such and such a way.
Sự quyết định ấy chính là yếu tố ý định (ajjhāsayadhātu), và điều đó cũng có nghĩa là sự thấy, sự chấp nhận và sự ưa thích theo từng cách. Điều này được giải thích bằng từ "sự ý định đa dạng" (nānajjhāsayatā).
Tathā hi vakkhati ‘‘nānādhimuttikatā nānajjhāsayatā nānādiṭṭhikatā nānakkhantitā nānārucitā’’ti.
Indeed, he will say: "of various inclinations, of various dispositions, of various views, of various tolerances, of various likings."
Thật vậy, Ngài sẽ nói: "Nānādhimuttikatā, nānajjhāsayatā, nānādiṭṭhikatā, nānakkhantitā, nānārucitā" (sự quyết định đa dạng, sự ý định đa dạng, sự kiến giải đa dạng, sự chấp nhận đa dạng, sự ưa thích đa dạng).
‘‘Yāvañcida’’nti etassa ‘‘suppaṭividitā’’ti iminā sambandho.
The word "yāvañcidaṃ" is connected with "suppaṭividitā."
Từ "Yāvañcidaṃ" có liên hệ với từ "suppaṭividitā".
Tattha ca idanti padapūraṇamattaṃ, ‘‘nānādhimuttikatā’’ti etena vā padena samānādhikaraṇaṃ, tassattho pana pākaṭoyevāti āha ‘‘yāva ca suṭṭhu paṭividitā’’ti.
And there, the word "idaṃ" is merely a filler, or it is in apposition with the word "nānādhimuttikatā", but its meaning is obvious, so he says "and how well comprehended."
Trong đó, từ "idaṃ" chỉ là để điền vào câu, hoặc đồng vị cách với từ "nānādhimuttikatā", nhưng ý nghĩa của nó đã rõ ràng, nên Ngài nói "yāva ca suṭṭhu paṭividitā" (cho đến khi được thấu hiểu rất rõ ràng).
‘‘Yā ca aya’’ntiādinā dhātusaṃyuttapāḷiṃ dassento tadeva saṃyuttaṃ manasi karitvā tesaṃ avaṇṇavaṇṇabhāsanena saddhiṃ ghaṭetvā therānamayaṃ saṅkhiyadhammo udapādīti dasseti.
By showing the Dhātu-saṃyutta Pāli with "yā ca ayaṃ" and so on, and by mentally reflecting on that very Saṃyutta, he shows that this Dhamma of calculation arose for the Theras, connecting it with their speaking ill and well.
Bằng cách trình bày đoạn kinh Dhātusaṃyutta (Tương Ưng Giới) với "Yā ca ayaṃ" v.v., và bằng cách chú tâm vào đoạn kinh tương ứng ấy, rồi kết hợp với việc khen chê của hai vị thầy và trò, Ngài cho thấy rằng pháp tính toán này đã phát sinh nơi các vị Trưởng lão.
Ato assa bhagavato dhātusaṃyuttadesanānayena tāsaṃ suppaṭividitabhāvaṃ samatthanavasena dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādimāhāti attho daṭṭhabbo.
Therefore, it should be understood that the meaning is: "In order to show" the "well-comprehended nature" of those (inclinations, etc.) "by way of supporting it" through the method of the "Blessed One's teaching in the Dhātu-saṃyutta, he spoke 'ayaṃ hi' and so on."
Do đó, cần phải hiểu ý nghĩa là: để chứng minh sự thấu hiểu rõ ràng của những điều ấy bằng phương pháp thuyết pháp Dhātusaṃyutta của Đức Thế Tôn này, Ngài đã nói "Ayaṃ hi" v.v.
Suppaṭividitabhāvasamatthanañhi ‘‘ayaṃ hī’’tiādivacanaṃ.
For indeed, the statement beginning with "ayaṃ hi" is a confirmation of the state of being well-understood.
Thật vậy, lời nói "Ayaṃ hi" v.v. là để chứng minh sự thấu hiểu rõ ràng.
Tattha yā ayaṃ nānādhimuttikatā…pe… rucitāti sambandho.
There, the connection is "that which is this various inclination... (etc.)... and liking."
Trong đó, có sự liên hệ: "Yā ayaṃ nānādhimuttikatā... v.v... rucitā" (Sự quyết định đa dạng này... v.v... sự ưa thích đa dạng).
Dhātusoti ajjhāsayadhātuyā.
Dhātuso means "by way of the element of disposition."
Dhātuso có nghĩa là theo yếu tố ý định (ajjhāsayadhātuyā).
Saṃsandantīti sambandhenti vissāsenti.
“Saṃsandantī” means they connect, they become intimate.
Saṃsandantī có nghĩa là kết nối, làm thân thiện.
Samentīti sammā, saha vā bhavanti.
“Samentī” means they are rightly, or together.
Samentī có nghĩa là trở thành một cách đúng đắn, hoặc cùng với.
‘‘Hīnādhimuttikā’’tiādi tathābhāvavibhāvanaṃ.
“Hīnādhimuttikā,” etc., is an elucidation of such a state.
Từ “Hīnādhimuttikā” v.v. là sự biểu thị trạng thái như vậy.
Atītampi addhānanti atītasmiṃ kāle, accantasaṃyoge vā etaṃ upayogavacanaṃ.
“Atītampi addhānaṃ” means in past time, or this word indicates a continuous connection.
Atītampi addhāna có nghĩa là trong thời quá khứ, hoặc đây là cách dùng từ trong trường hợp liên kết tuyệt đối.
Nānādhimuttikatā-padassa nānajjhāsayatāti atthavacanaṃ.
“Nānajjhāsayatā” is the meaning of the word “nānādhimuttikatā”.
Từ nānādhimuttikatā có nghĩa là nānajjhāsayatā.
Nānādiṭṭhi…pe… rucitāti tassa sarūpadassanaṃ.
“Nānādiṭṭhi…pe… rucitā” is the exposition of its nature.
Nānādiṭṭhi…pe… rucitā là sự trình bày bản chất của nó.
Sassatādiladdhivasena nānādiṭṭhikatā. Pāpācārakalyāṇācārādipakativasena nānakkhantitā.
“Nānādiṭṭhikatā” is due to having eternalistic views, etc. “Nānakkhantitā” is due to the nature of evil conduct, good conduct, etc.
Do chấp thủ thường kiến v.v. nên có nānādiṭṭhikatā (các tà kiến khác nhau). Do bản chất hành vi xấu và hành vi tốt v.v. nên có nānakkhantitā (các sự chấp nhận khác nhau).
Pāpicchāappicchādivasena nānārucitā.
“Nānārucitā” is due to having evil wishes, few wishes, etc.
Do có các ước muốn xấu, ước muốn không xấu v.v. nên có nānārucitā (các sở thích khác nhau).
Nāḷiyāti tumbena, āḷhakena vā.
“Nāḷiyā” means with a pot, or with an āḷhaka measure.
Nāḷiyā có nghĩa là bằng đấu, hoặc bằng thăng.
Tulāyāti mānena.
“Tulāyā” means by weighing.
Tulāyā có nghĩa là bằng cân.
Nānādhimuttikatāñāṇanti cettha sabbaññutaññāṇameva adhippetaṃ, na dasabalañāṇanti āha ‘‘sabbaññutaññāṇenā’’ti.
Here, by “nānādhimuttikatāñāṇaṃ,” only the omniscience (sabbaññutañāṇaṃ) is intended, not the ten powers (dasabalañāṇaṃ); thus, it states “sabbaññutañāṇena.”
Ở đây, nānādhimuttikatāñāṇa (trí tuệ về các khuynh hướng khác nhau) được hiểu là toàn trí tuệ (sabbaññutaññāṇa) chứ không phải là thập lực trí (dasabalañāṇa), nên nói “sabbaññutaññāṇenā” (bằng toàn trí tuệ).
Evaṃ ācariyadhammapālattherena (dī. ni. ṭī. 1.3) vuttaṃ, abhidhammaṭṭhakathāyaṃ, dasabalasuttaṭṭhakathāsu (ma. ni. aṭṭha. 1.149; a. ni. aṭṭha. 3.10.21; vibha. aṭṭha. 831) ca evamāgataṃ.
This is also stated by Acariya Dhammapāla Thera, and it appears in the Abhidhammaṭṭhakathā and in the Dasabalasuttaṭṭhakathā.
Điều này đã được Đại Trưởng lão Ācariya Dhammapāla (Dī. Ni. Ṭī. 1.3) nói như vậy, và cũng được ghi trong các chú giải Abhidhamma (Abhidhammaṭṭhakathā) và các chú giải Dasabala Sutta (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.149; A. Ni. Aṭṭha. 3.10.21; Vibha. Aṭṭha. 831).
Paravādī panāha ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedo’’ti, taṃ tathā na daṭṭhabbaṃ.
However, another proponent says, “There is no such thing as a separate dasabalañāṇaṃ; this is just a subdivision of sabbaññutañāṇaṃ.” That should not be taken as such.
Tuy nhiên, một người tranh luận khác nói rằng: “Thập lực trí không phải là một loại riêng biệt, mà chỉ là một phân loại của toàn trí tuệ.” Điều đó không nên được hiểu như vậy.
Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ.
For the dasabalañāṇaṃ is indeed one thing, and the sabbaññutañāṇaṃ is another.
Vì thập lực trí là một loại khác, và toàn trí tuệ là một loại khác.
Dasabalañāṇañhi sakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ pana tampi tato avasesampi jānāti.
The dasabalañāṇaṃ only knows its own function, while the sabbaññutañāṇaṃ knows both that and what remains beyond it.
Thập lực trí chỉ biết nhiệm vụ của riêng nó, còn toàn trí tuệ thì biết cả nhiệm vụ đó và những gì còn lại từ đó.
Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva, pañcamaṃ sattānamajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakkhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva, sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttariñca jānāti, etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti.
Among the dasabalañāṇas, the first knows only the possible and the impossible; the second, only the distinctions of kamma and vipāka; the third, only the analysis of kamma; the fourth, only the diversity of elements; the fifth, only the inclinations and dispositions of beings; the sixth, only the keenness and dullness of the faculties; the seventh, only their defilements, etc., related to jhānas, etc.; the eighth, only the continuum of past lives (khandhas); the ninth, only the death and rebirth of beings; the tenth, only the discernment of the Noble Truths. The sabbaññutañāṇaṃ, however, knows what is to be known by these, and also what is beyond them, but it does not perform all of their functions.
Trong thập lực trí, thứ nhất chỉ biết nhân và phi nhân; thứ hai chỉ biết sự khác biệt của nghiệp và quả dị thục; thứ ba chỉ biết sự phân biệt nghiệp; thứ tư chỉ biết nguyên nhân của các loại giới; thứ năm chỉ biết khuynh hướng và sở thích của chúng sinh; thứ sáu chỉ biết sự sắc bén và mềm yếu của các căn; thứ bảy chỉ biết sự nhiễm ô v.v. của chúng cùng với các thiền; thứ tám chỉ biết dòng chảy của các uẩn đã từng trú trước đây; thứ chín chỉ biết sự chết và tái sinh của chúng sinh; thứ mười chỉ biết sự phân biệt các chân lý. Còn toàn trí tuệ thì biết những gì cần biết bởi các trí này và cả những gì vượt ngoài chúng, nhưng nó không thực hiện tất cả các nhiệm vụ của chúng.
Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
For it cannot become jhāna and attain it; it cannot become psychic power (iddhi) and perform transformations; it cannot become the path (magga) and eradicate defilements.
Vì trí đó không thể trở thành thiền để nhập, không thể trở thành thần thông để biến hóa, không thể trở thành đạo để diệt trừ các phiền não.
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma etaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkaavicāraṃ, kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ, lokiyaṃ lokuttara’’nti.
Furthermore, the other proponent should be asked: “Is this dasabalañāṇaṃ with initial application and sustained application (savitakkasavicāraṃ), or only with sustained application (avitakkavicāramattaṃ), or without initial and sustained application (avitakkaavicāraṃ)? Is it of the sense-sphere (kāmāvacaraṃ), or of the fine-material sphere (rūpāvacaraṃ), or of the immaterial sphere (arūpāvacaraṃ)? Is it mundane (lokiyaṃ) or supramundane (lokuttaraṃ)?”
Hơn nữa, người tranh luận khác nên được hỏi như sau: “Thập lực trí này là hữu tầm hữu tứ (savitakkasavicāra) hay chỉ là vô tầm hữu tứ (avitakkavicāramatta), hay vô tầm vô tứ (avitakkaavicāra)? Nó thuộc Dục giới (kāmāvacara), Sắc giới (rūpāvacara) hay Vô sắc giới (arūpāvacara)? Nó là thế gian (lokiya) hay xuất thế gian (lokuttara)?”
Jānanto paṭipāṭiyā satta ñāṇāni ‘‘savitakkasavicārānī’’ti vakkhati, tato parāni dve ‘‘avitakkaavicārānī’’ti vakkhati, āsavakkhayañāṇaṃ ‘‘siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāra’’nti vakkhati, tathā paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato paraṃ dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ ‘‘lokuttara’nti vakkhati, sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva, kāmāvacarameva, lokiyamevāti.
Knowing, he would state in order that seven knowledges are “savitakkasavicāra,” then the next two are “avitakkaavicāra,” and the knowledge of the destruction of cankers (āsavakkhayañāṇaṃ) is “sometimes savitakkasavicāra, sometimes avitakkavicāramattaṃ, sometimes avitakkaavicāra.” Similarly, he would state that seven are kāmāvacara, then the next two are rūpāvacara, and finally one is “lokuttara.” But the sabbaññutañāṇaṃ is only savitakkasavicāra, only kāmāvacara, and only lokiya.
Nếu biết, người đó sẽ lần lượt nói rằng bảy trí đầu là “hữu tầm hữu tứ”; hai trí tiếp theo là “vô tầm vô tứ”; còn trí lậu tận (āsavakkhayañāṇa) sẽ nói là “có thể hữu tầm hữu tứ, có thể chỉ là vô tầm hữu tứ, có thể vô tầm vô tứ”. Tương tự, bảy trí đầu thuộc Dục giới, hai trí tiếp theo thuộc Sắc giới, và trí cuối cùng thuộc “xuất thế gian”. Còn toàn trí tuệ thì chỉ là hữu tầm hữu tứ, chỉ thuộc Dục giới, và chỉ là thế gian.
Iti aññadeva dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇanti, tasmā pañcamabalañāṇasaṅkhātena nānādhimuttikatāñāṇena ca sabbaññutaññāṇena ca viditāti attho veditabbo.
Thus, the dasabalañāṇaṃ is different, and the sabbaññutañāṇaṃ is different. Therefore, the meaning should be understood as: it was known by the Buddha through the knowledge of diverse dispositions (nānādhimuttikatāñāṇaṃ), which is reckoned as the fifth of the ten powers, and also by omniscience.
Như vậy, thập lực trí là khác, toàn trí tuệ là khác. Do đó, cần hiểu ý nghĩa là Đức Thế Tôn đã biết (viditā) bằng trí tuệ về các khuynh hướng khác nhau (nānādhimuttikatāñāṇa) – tức là trí lực thứ năm – và bằng toàn trí tuệ (sabbaññutaññāṇa).
Ca-kāropi hi potthakesu dissati.
The particle “ca” is also seen in the texts.
Chữ “ca” (và) cũng được tìm thấy trong các bản kinh.
Sāti yathāvuttā nānādhimuttikatā.
“Sā” refers to the aforementioned nānādhimuttikatā.
Sā có nghĩa là các khuynh hướng khác nhau đã được nói đến.
‘‘Dvepi nāmā’’tiādinā yathāvuttasuttassatthaṃ saṅkhepena dassetvā ‘‘imesu cāpī’’tiādinā tassa saṅkhiyadhammassa tadabhisambandhataṃ āvi karoti.
By “dvepi nāmā,” etc., having briefly shown the meaning of the aforementioned Sutta, by “imesu cāpī,” etc., it reveals the connection of that enumerated dhamma with that (Sutta).
Bằng cách tóm tắt ý nghĩa của bài kinh đã nói ở trên với “Dvepi nāmā” v.v., và bằng “Imesu cāpī” v.v., trình bày sự liên hệ của pháp được tóm tắt đó với bài kinh.
Iti ha meti ettha evaṃsaddatthe iti-saddo, ha-kāro nipātamattaṃ, āgamo vā.
Here, in “iti ha me,” the word “iti” is in the sense of “evaṃ,” and the particle “ha” is merely an expletive or an āgama.
Trong cụm từ Iti ha me, chữ iti có nghĩa là “như vậy” (evaṃ), còn ha chỉ là một tiểu từ (nipāta) hoặc một phần thêm vào (āgama).
Sandhivasena ikāralopo, akārādeso vāti dasseti ‘‘evaṃ ime’’ti iminā.
It shows that the elision of the ‘i’ vowel or the substitution with the ‘a’ vowel is due to sandhi, by means of “evaṃ ime.”
Điều đó cho thấy rằng có sự lược bỏ nguyên âm “i” hoặc sự thay thế “i” bằng “a” do quy tắc nối âm (sandhi), được biểu thị bằng “evaṃ ime”.
4. ‘‘Viditvā’’ti ettha pakatiyatthabhūtā vijānanakiriyā sāmaññena abhedavatīpi samānā taṃtaṃkaraṇayogyatāya anekappabhedāti dassetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādi vuttaṃ.
Regarding “viditvā” here, to show that the knowing action, which is naturally inherent in the root meaning, though generally undifferentiated, has many subdivisions due to its suitability for various means, it is stated “bhagavā hī,” etc.
4. Ở đây, trong từ “Viditvā” (sau khi biết), để chỉ ra rằng hành động nhận biết (vijānanakiriyā) về bản chất là không phân biệt (abhedavatī) nhưng lại có nhiều loại khác nhau (anekappabhedā) do sự thích hợp với từng đối tượng (taṃtaṃkaraṇayogyatāya), nên đã nói “Bhagavā hī” v.v.
Vatthūnīti gharavatthūni.
“Vatthūni” refers to house-plots.
Vatthūni có nghĩa là các nền nhà.
‘‘Sabbaññutaññāṇena disvā aññāsī’’ti ca vohāravacanamattametaṃ.
And the expression “disvā aññāsī” with sabbaññutañāṇaṃ is merely a conventional usage.
Cụm từ “Sabbaññutaññāṇena disvā aññāsī” (Đức Phật đã thấy và biết bằng toàn trí tuệ) chỉ là một cách nói thông thường.
Na hi tena dassanato aññaṃ jānanaṃ nāma natthi.
For there is no knowing other than seeing with that (knowledge).
Thật vậy, không có sự biết nào khác ngoài sự thấy bằng trí tuệ đó.
Tadidaṃ ñāṇaṃ āvajjanapaṭibaddhaṃ ākaṅkhāpaṭibaddhaṃ manasikārapaṭibaddhaṃ cittuppādapaṭibaddhaṃ hutvā pavattati.
This knowledge functions in connection with adverting, in connection with desire, in connection with attention, in connection with the arising of mind.
Trí tuệ này hoạt động tùy thuộc vào sự chú ý (āvajjanapaṭibaddha), tùy thuộc vào ước muốn (ākaṅkhāpaṭibaddha), tùy thuộc vào sự tác ý (manasikārapaṭibaddha), tùy thuộc vào sự phát khởi tâm (cittuppādapaṭibaddha).
Kiṃ nāma karonto bhagavā tena ñāṇena āvajjanādipaṭibaddhena aññāsīti sotūnamatthassa suviññāpanatthaṃ parammukhā viya codanaṃ samuṭṭhāpeti ‘‘kiṃ karonto aññāsī’’ti iminā, pacchimayāmakiccaṃ karonto taṃ ñāṇaṃ āvajjanādipaṭibaddhaṃ hutvā tena tathā aññāsīti vuttaṃ hoti.
To make the meaning easily comprehensible to the listeners, it raises a question as if indirectly: “Kiṃ karonto aññāsī?” (What was he doing when he knew?). This means that the Blessed One, while performing his duties during the last watch of the night, knew in that way, with that knowledge associated with adverting, etc.
Để thính chúng dễ hiểu ý nghĩa, tác giả đặt ra một câu hỏi như thể từ phía người khác: “Kiṃ karonto aññāsī” (Đức Phật đã biết điều gì khi làm gì?), ý muốn nói rằng Đức Thế Tôn đã biết như vậy bằng trí tuệ tùy thuộc vào sự chú ý v.v. khi thực hiện các nhiệm vụ của canh cuối.
Sāmaññasmiṃ sati visesavacanaṃ sātthakaṃ siyāti anuyogenāha ‘‘kiccañcanāmeta’’ntiādi.
Answering the implication that a specific statement would be meaningful if a general one existed, it says, “kiccañcanāmetaṃ,” etc.
Để một lời nói đặc biệt (visesavacana) có ý nghĩa khi có một lời nói chung (sāmaññasmiṃ), tác giả hỏi lại: “Kiccañcanāmeta” v.v.
Arahattamaggena samugghātaṃ kataṃ tassa samuṭṭhāpakakilesasamugghāṭanena, yato ‘‘natthi abyāvaṭamano’’ti aṭṭhārasasu buddhadhammesu vuccati.
“Samugghātaṃ kataṃ arahattamaggena” means that the defilements which give rise to it were completely eradicated, because it is said among the eighteen unique qualities of a Buddha, “natthi abyāvaṭamano” (there is no idle mind).
Arahattamaggena samugghātaṃ kataṃ (đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo A-la-hán) có nghĩa là bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các phiền não gây ra nó, vì trong mười tám Phật pháp (buddhadhamma) có nói: “Không có tâm không hoạt động (natthi abyāvaṭamano).”
Niratthako cittasamudācāro natthīti hettha attho.
The meaning here is that there is no useless mental activity.
Ở đây, ý nghĩa là không có sự hoạt động của tâm vô ích.
Evampi vuttānuyogo tadavatthoyevāti codanamapaneti ‘‘taṃ pañcavidha’’ntiādinā.
Even with this, the aforementioned question remains, so it dismisses the objection with “taṃ pañcavidha,” etc.
Ngay cả như vậy, câu hỏi đã nêu vẫn còn nguyên, nên tác giả bác bỏ sự chất vấn bằng “Taṃ pañcavidha” v.v.
Tattha purimakiccadvayaṃ divasabhāgavasena, itarattayaṃ rattibhāgavasena gahetabbaṃ tathāyeva vakkhamānattā.
Among them, the first two duties (forenoon and afternoon) should be taken as referring to the daytime, and the other three (first watch, middle watch, last watch) as referring to the nighttime, since it will be stated as such.
Trong đó, hai nhiệm vụ đầu tiên phải được hiểu là thuộc phần ban ngày, ba nhiệm vụ còn lại thuộc phần ban đêm, vì sẽ được nói như vậy.
‘‘Upaṭṭhākānuggahaṇatthaṃ, sarīraphāsukatthañcā’’ti etena anekakappasamupacitapuññasambhārajanitaṃ bhagavato mukhavaraṃ duggandhādidosaṃ nāma natthi, tadubhayatthameva pana mukhadhovanādīni karotīti dasseti.
By “upaṭṭhākānuggahaṇatthaṃ, sarīraphāsukatthañcā” (for the benefit of the attendants and for the comfort of the body), it is shown that the Buddha's noble mouth, generated by accumulated merit over countless eons, had no fault like bad odor, etc., but that he performed actions like washing his face solely for those two purposes.
Bằng câu “Upaṭṭhākānuggahaṇatthaṃ, sarīraphāsukatthañcā” (vì lợi ích của việc giúp đỡ các thị giả và vì sự thoải mái của thân thể), tác giả chỉ ra rằng miệng của Đức Thế Tôn, vốn được tạo ra bởi vô số công đức tích lũy qua nhiều kiếp, không hề có bất kỳ khuyết điểm nào như mùi hôi thối v.v., nhưng Ngài thực hiện việc rửa mặt v.v. chỉ vì hai lợi ích đó.
Sabbopi hi buddhānaṃ kāyo bāhirabbhantarehi malehi anupakkiliṭṭho sudhotamaṇi viya hoti.
Indeed, the body of all Buddhas is free from external and internal impurities, like a well-polished gem.
Thật vậy, thân thể của tất cả các vị Phật đều trong sạch, không bị nhiễm ô bởi các cấu uế bên trong và bên ngoài, giống như một viên ngọc đã được rửa sạch.
Vivittāsaneti phalasamāpattīnamanurūpe vivekānubrūhanāsane.
“Vivittāsane” means on a solitary seat, suitable for fruit attainments, conducive to the cultivation of solitude.
Vivittāsane có nghĩa là trên một chỗ ngồi cô tịch, thích hợp cho việc phát triển sự cô tịch, phù hợp với các thiền định quả.
Vītināmetvāti phalasamāpattīhi vītināmanaṃ vuttaṃ, tampi na vivekaninnatāya, paresañca diṭṭhānugati āpajjanatthaṃ.
“Vītināmetvā” refers to spending time in the attainments of fruition. This too is not for the sake of inclining towards solitude, but for others to follow by example.
Vītināmetvā (sau khi trải qua) được nói đến là sự trải qua bằng các thiền định quả, và điều đó không phải vì khuynh hướng cô tịch, mà là để cho người khác noi theo gương đó.
Surattadupaṭṭaṃ antaravāsakaṃ vihāranivāsanaparivattanavasena nivāsetvā vijjulatāsadisaṃ kāyabandhanaṃ bandhitvā meghavaṇṇaṃ sugatacīvaraṃ pārupitvā selamayapattaṃ ādāyāti adhippāyo.
The intention is that he would put on his inner robe, dyed a deep red and folded in two, by wrapping it around his waist in the manner of robes worn in the monastery; he would fasten his sash, like a lightning streak; he would wear his Sugata robe, cloud-colored; and he would take his stone alms-bowl.
Ý nghĩa là Đức Phật đã mặc y nội (antaravāsaka) màu đỏ tươi hai lớp bằng cách đổi y mặc trong tu viện, thắt đai lưng (kāyabandhana) giống như dây chớp, khoác y Sugata (sugatacīvara) màu mây, và cầm bình bát bằng đá.
Tathāyeva hi tattha tattha vutto.
For it is stated thus in various places.
Thật vậy, điều đó đã được nói đến ở nhiều nơi.
‘‘Kadāci ekako’’tiādi tesaṃ tesaṃ vineyyānaṃ vinayanānukūlaṃ bhagavato upasaṅkamanadassanaṃ.
“Kadāci ekako,” etc., describes the Buddha's approach as suitable for disciplining those particular disciples.
“Kadāci ekako” v.v. là sự trình bày việc Đức Thế Tôn đến để giáo hóa các đệ tử khác nhau tùy theo sự thích hợp.
Gāmaṃ vā nigamaṃ vāti ettha vā-saddo vikappanattho, tena nagarampi vikappeti.
In “gāmaṃ vā nigamaṃ vā,” the particle “vā” indicates an alternative, thereby also including a town (nagara).
Trong cụm từ Gāmaṃ vā nigamaṃ vā, chữ vā có nghĩa là lựa chọn, do đó nó cũng bao hàm cả thành phố.
Yathāruci vattamānehi anekehi pāṭihāriyehi pavisatīti sambandho.
The connection is that he enters with many miracles, acting as he pleases.
Sự liên hệ là Đức Phật vào (làng, thị trấn, hoặc thành phố) bằng nhiều phép lạ khác nhau tùy theo ý muốn.
‘‘Seyyathida’’ntiādinā pacchimapakkhaṃ vitthāreti.
By “seyyathida,” etc., it elaborates on the latter section.
Bằng “Seyyathida” v.v., tác giả mở rộng phần sau.
Seyyathidanti ca taṃ katamanti atthe nipāto, idaṃ vā sappāṭihīrapavisanaṃ katamantipi vaṭṭati.
And ‘Seyyathidaṃ’ is an indeclinable particle meaning ‘which is that?’, or it may mean ‘which is this entering with a miracle?’.
Từ Seyyathida là một từ ngữ chỉ ý nghĩa "điều gì" hoặc "cái gì"; hoặc cũng có thể hiểu là "việc đi vào với thần thông này là gì" thì cũng được.
Mudugatavātāti mudubhūtā, mudubhāvena vā gatā vātā.
‘Mudugatavātā’ means soft winds, or winds that have become soft.
Mudugatavātā có nghĩa là những cơn gió đã trở nên nhẹ nhàng, hoặc những cơn gió đã đi qua một cách nhẹ nhàng.
Udakaphusitānīti udakabindūni.
‘Udakaphusitāni’ means drops of water.
Udakaphusitāni có nghĩa là những giọt nước.
Muñcantāti osiñcantā.
‘Muñcantā’ means scattering.
Muñcantā có nghĩa là rải, tưới.
Reṇuṃ vūpasametvāti rajaṃ sannisīdāpetvā upari vitānaṃ hutvā tiṭṭhanti caṇḍa-vātātapa-himapātādi-haraṇena vitānakiccanipphādakattā, tato tato himavantādīsu pupphūpagarukkhato upasaṃharitvāti atthassa viññāyamānattā tathā na vuttaṃ.
‘Reṇuṃ vūpasametvā’ means settling the dust, and above, ‘vitānaṃ hutvā tiṭṭhanti’ (they stand as a canopy) because they perform the function of a canopy by removing fierce winds, heat, hailstorms, and so on; it is not stated otherwise because the meaning is understood as having been brought from flower-bearing trees in the Himavanta mountains and elsewhere.
Reṇuṃ vūpasametvā có nghĩa là làm lắng xuống bụi bặm; và ở phía trên, trở thành một tấm màn che bởi vì nó thực hiện chức năng của một tấm màn che bằng cách ngăn chặn gió mạnh, nắng gắt, tuyết rơi, v.v. Vì ý nghĩa "mang đến từ những cây có hoa ở Himavanta và các nơi khác" được hiểu, nên điều đó không được nói.
Samabhāgakaraṇamattena onamanti, unnamanti ca, tatoyeva pādanikkhepasamaye samāva bhūmi hoti.
Merely by making the ground even, they bend down and rise up. For that very reason, the ground is level when the foot is placed.
Chỉ bằng cách làm cho mặt đất bằng phẳng, chúng uốn xuống và nhô lên, và chính vì thế mà khi đặt chân xuống, mặt đất trở nên bằng phẳng.
Nidassanamattañcetaṃ sakkharakathalakaṇṭakasaṅkukalalādiapagamanassāpi sambhavato, tañca suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇassa nissandaphalaṃ, na iddhinimmānaṃ.
And this is merely an illustration, as the removal of pebbles, potsherds, thorns, refuse, mud, etc., is also possible. And this is a resulting benefit of the characteristic of well-placed soles, not a magical creation.
Và điều này chỉ là một ví dụ, vì sự biến mất của sỏi đá, mảnh sành, gai nhọn, bùn lầy, v.v. cũng có thể xảy ra. Và điều đó là kết quả tự nhiên của đặc điểm bàn chân được đặt vững chắc, không phải là sự tạo tác bằng thần thông.
Padumapupphāni vāti ettha vā-saddo vikappanattho, tena ‘‘yadi yathāvuttanayena samā bhūmi hoti, evaṃ sati tāni na paṭiggaṇhanti, tathā pana asatiyeva paṭiggaṇhantī’’ti bhagavato yathāruci pavattanaṃ dasseti.
In ‘Padumapupphāni vā’, the word ‘vā’ is used in the sense of an alternative, and by that, it shows the Blessed One’s action according to His wishes: "If the ground is level in the manner described, then they (the lotus flowers) do not receive (His feet), but only when it is not so do they receive (His feet)."
Trong câu Padumapupphāni vā (hoặc những bông sen), từ vā có nghĩa là lựa chọn, điều này cho thấy rằng "nếu mặt đất bằng phẳng theo cách đã nói, thì những bông sen đó sẽ không đỡ chân. Nhưng khi không bằng phẳng như vậy, chúng sẽ đỡ chân" – điều này cho thấy sự vận hành tùy theo ý muốn của Đức Thế Tôn.
Sabbadāva bhagavato gamanaṃ paṭhamaṃ dakkhiṇapāduddharaṇasaṅkhātānubyañjanapaṭimaṇḍitanti āha ‘‘ṭhapitamatte dakkhiṇapāde’’ti.
The Aṭṭhakathā teacher states ‘ṭhapitamatte dakkhiṇapāde’ (as soon as the right foot is placed) because the Blessed One’s going is always adorned with the minor characteristic of first lifting the right foot.
Việc đi lại của Đức Thế Tôn luôn được trang điểm bằng các tiểu tướng như việc nhấc chân phải lên trước, nên Ngài nói "khi chân phải vừa được đặt xuống".
Buddhānaṃ sabbadakkhiṇatāya tathā vuttanti ācariyadhammapālatthero,(dī. ni. ṭī. 1.4) ācariyasāriputtatthero (a. ni. aṭṭha. 1.53) ca vadati, sabbesaṃ uttamatāya evaṃ vuttanti attho.
Acariya Dhammapāla Thera and Acariya Sāriputta Thera say that it is stated thus due to the Buddhas’ supremacy over all. The meaning is that it is stated thus due to their excellence above all.
Hòa thượng Ācariya Dhammapāla và Hòa thượng Ācariya Sāriputta nói rằng điều đó được nói như vậy vì chư Phật luôn là bậc tối thượng (sabbadakkhiṇatāya). Ý nghĩa là điều đó được nói như vậy vì chư Phật là bậc tối thượng hơn tất cả.
Evaṃ sati uttamapurisānaṃ tathāpakatitāyāti āpajjati.
In that case, the defect of lotus flowers being received would arise due to the natural state of supreme men.
Nếu vậy, thì điều đó sẽ dẫn đến việc các bậc vĩ nhân vốn có bản chất như vậy.
Ṭhapitamatte nikkhamitvā dhāvantīti sambandho.
The connection is: "As soon as the right foot is placed, they emerge and run."
Liên kết là: khi chân vừa được đặt xuống, chúng liền xuất hiện và bay đi.
Idañca yāvadeva vineyyajanavinayanatthaṃ satthu pāṭihāriyanti tesaṃ dassanaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ.
And this statement, "Only the Indakhīla (gatepost) and what is placed within," etc., is said with reference to the place where those to be tamed are to be seen, for the purpose of taming them through the Blessed One's miracle.
Và điều này được nói nhằm ám chỉ nơi mà các chúng sinh cần được giáo hóa có thể nhìn thấy phép lạ của Đức Phật để được giáo hóa.
‘‘Chabbaṇṇarasmiyo’’ti vatvāpi ‘‘suvaṇṇarasapiñjarāni viyā’’ti vacanaṃ bhagavato sarīre pītābhāya yebhuyyatāyāti daṭṭhabbaṃ.
Although it says ‘chabbaṇṇarasmiyo’ (six-colored rays), the statement ‘suvaṇṇarasapiñjarāni viyā’ (like golden molten gold) should be understood as due to the predominance of golden hue in the Blessed One's body.
Mặc dù đã nói "chùm tia sáng sáu màu", nhưng việc nói "giống như những dòng nước vàng óng" phải được hiểu là vì màu vàng chiếm ưu thế trên thân thể Đức Phật.
‘‘Rasa-saddo cettha udakapariyāyo, piñjara-saddo hemavaṇṇapariyāyo, suvaṇṇajaladhārā viya suvaṇṇavaṇṇānīti attho’’ti (sārattha. ṭī. 1.buddhāciṇṇakathā.22) sāratthadīpaniyaṃ vuttaṃ.
In the Sāratthadīpanī it is said, ‘‘Here, the word ‘rasa’ is a synonym for water, and the word ‘piñjara’ is a synonym for golden color. The meaning is ‘golden-colored, like streams of golden water’.’
Trong câu này, từ rasa là từ đồng nghĩa với nước, và từ piñjara là từ đồng nghĩa với màu vàng. Ý nghĩa là "có màu vàng giống như dòng nước vàng óng" – điều này được nói trong Sāratthadīpanī.
Pāsādakūṭāgārādīni tesu tesu gāmanigamādīsu saṃvijjamānāni alaṅkarontiyo hutvā.
‘Pāsādakūṭāgārādīni’ means being like adorning palaces, gabled houses, etc., that exist in various villages and market towns.
Pāsādakūṭāgārādīni (các cung điện, nhà có chóp nhọn, v.v.) hiện hữu trong các làng mạc, thị trấn, v.v. đã trang hoàng.
‘‘Tathā’’tiādinā sayameva dhammatāvasena tesaṃ saddakaraṇaṃ dasseti.
By ‘Tathā’ and so on, it shows that those sounds are produced naturally by themselves.
Với "Tathā" và các từ tương tự, điều này cho thấy rằng các nhạc cụ đó tự phát ra âm thanh theo lẽ tự nhiên.
Tadā kāyaṃ upagacchantīti kāyūpagāni, na yattha katthaci ṭhitāni.
They adhere to the body then, so they are ‘kāyūpagāni’ (adhering to the body), not remaining anywhere else.
Lúc đó, những đồ trang sức đó bám vào thân, nên được gọi là kāyūpagāni, không phải là những thứ đặt ở bất cứ đâu.
‘‘Antaravīthi’’nti iminā bhagavato piṇḍāya gamanānurūpavīthiṃ dasseti.
By ‘Antaravīthiṃ’ (the middle path), he points to the path suitable for the Blessed One’s alms-round.
Với "Antaravīthiṃ", điều này cho thấy con đường phù hợp cho Đức Phật đi khất thực.
Na hi bhagavā loluppacārapiṇḍacāriko viya yattha katthaci gacchati.
Indeed, the Blessed One does not go just anywhere like a monk who wanders for alms wantonly.
Thật vậy, Đức Phật không đi đến bất cứ đâu như một vị Tỳ-khưu khất thực tham lam.
Ye paṭhamaṃ gatā, ye vā tadanucchavikaṃ piṇḍapātaṃ dātuṃ samatthā, te bhagavatopi pattaṃ gaṇhantīti veditabbaṃ.
It should be understood that those who arrived first, or those who were capable of offering alms suitable for the Blessed One, receive the Blessed One's bowl.
Những người đã đi trước, hoặc những người có khả năng cúng dường bữa ăn phù hợp với Đức Phật, nên được hiểu là họ nhận bát của Đức Thế Tôn.
Paṭimānentīti patissamānasā pūjenti, bhagavantaṃ vā paṭimānāpenti paṭimānantaṃ karonti.
‘Paṭimānenti’ means they honor Him with reverent minds, or they cause the Blessed One to be honored, they perform honor.
Paṭimānenti có nghĩa là cúng dường với lòng tôn kính, hoặc làm cho Đức Thế Tôn được tôn kính, tức là làm cho Ngài được tôn trọng.
Vohāramattañcetaṃ, bhagavato pana apaṭimānanā nāma natthi.
And this is merely a conventional expression; there is no such thing as disrespect towards the Blessed One.
Và điều này chỉ là một cách nói thông thường, chứ thật ra không có sự không tôn kính nào đối với Đức Phật.
Cittasantānānīti atīte, etarahi ca pavattacittasantānāni.
‘Cittasantānāni’ means the mind-continuums that existed in the past and exist now.
Cittasantānāni có nghĩa là các dòng tâm thức đã diễn ra trong quá khứ và hiện tại.
Yathā keci arahatte patiṭṭhahanti, tathā dhammaṃ desetīti sambandho.
The connection is that he teaches the Dhamma in such a way that some establish themselves in Arahantship.
Liên kết là: Đức Phật thuyết pháp sao cho một số người đạt được trạng thái A-la-hán.
Keci pabbajitvāti ca arahattasamāpannānaṃ pabbajjāsaṅkhepagatadassanatthaṃ, na pana gihīnaṃ arahattasamāpannatāpaṭikkhepanatthaṃ.
And ‘keci pabbajitvā’ (some having gone forth) is stated to show that those who attain Arahantship are ordained, not to deny that laypeople attain Arahantship.
Và câu Keci pabbajitvā (một số người xuất gia) được nói để chỉ ra rằng những người tại gia đã đạt A-la-hán thì xuất gia ngay lập tức, chứ không phải để phủ nhận rằng người tại gia không thể đạt A-la-hán.
Ayañhi arahattappattānaṃ gihīnaṃ sabhāvo, yā tadaheva pabbajjā vā, kālaṃ kiriyāvāti.
For this is the nature of laypeople who have attained Arahantship: either renunciation on that very day or death.
Thật vậy, đây là bản chất của những người tại gia đã đạt A-la-hán: hoặc xuất gia ngay trong ngày đó, hoặc qua đời.
Tathā hi vuttaṃ āyasmatā nāgasenattherena ‘‘visamaṃ mahārāja, gihiliṅgaṃ, visame liṅge liṅgadubbalatāya arahattaṃ patto gihī tasmiṃyeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā neso mahārāja, doso arahattassa, gihiliṅgasseveso doso yadidaṃ liṅgadubbalatā’’ti (mi. pa. 5.2.2) sabbaṃ vattabbaṃ.
Thus, it is stated by the Venerable Nāgasena Thera: “Difficult, O Great King, is the lay-state. A layperson who attains Arahantship in a difficult state, due to the weakness of the state, either renounces on that very day or passes into parinibbāna. That, O Great King, is not a fault of Arahantship, but that weakness of the state is a fault of the lay-state itself.” All of this should be said.
Như vậy, Tôn giả Nāgasenatthera đã nói: "Đại vương, hình thức cư sĩ thật bất tiện. Vì sự yếu kém của hình thức bất tiện đó, một cư sĩ đạt A-la-hán sẽ xuất gia hoặc nhập Niết-bàn ngay trong ngày đó. Đại vương, đó không phải là lỗi của trạng thái A-la-hán, mà là lỗi của hình thức cư sĩ, đó chính là sự yếu kém của hình thức." Tất cả những điều này cần được nói.
Ettha ca sappāṭihīrappavesanasambandheneva mahājanānuggahaṇaṃ dassitaṃ, appāṭihīrappavesanena ca pana ‘‘te sunivatthā supārutā’’tiādivacanaṃ yathārahaṃ sambandhitvā mahājanānuggahaṇaṃ atthato vibhāvetabbaṃ hoti.
And here, the beneficence to the great assembly is shown only in connection with entering with a miracle. However, the beneficence to the great assembly by entering without a miracle should be explained in terms of meaning, connecting it appropriately with the statement ‘they were well-dressed, well-robed’, and so on.
Ở đây, việc lợi ích hóa đại chúng được trình bày qua sự liên hệ với việc đi vào bằng thần thông. Tuy nhiên, việc lợi ích hóa đại chúng cũng phải được giải thích theo ý nghĩa bằng cách liên hệ lời dạy "họ ăn mặc chỉnh tề" và các lời khác một cách phù hợp với việc đi vào mà không có thần thông.
Tampi hi purebhattakiccamevāti.
That, too, is indeed a pre-meal ritual.
Vì điều đó cũng là một hoạt động trước bữa ăn.
Upaṭṭhānasālā cettha maṇḍalamāḷo.
The assembly hall here is the Maṇḍalamāḷa.
Phòng tiếp khách ở đây là maṇḍalamāḷa (sảnh đường hình tròn).
Tattha gantvā maṇḍalamāḷeti idha pāṭho likhito.
Here, the reading recorded is ‘Tattha gantvā maṇḍalamāḷe’ (Having gone there, to the Maṇḍalamāḷa).
Ở đây, bản văn được viết là "Tattha gantvā maṇḍalamāḷe" (đi đến đó, tại sảnh đường hình tròn).
‘‘Gandhamaṇḍalamāḷe’’tipi (a. ni. aṭṭha. 1.53) manorathapūraṇiyā dissati, taṭṭīkāyañca ‘‘catujjātiyagandhena paribhaṇḍe maṇḍalamāḷe’’ti vuttaṃ.
In the Manorathapūraṇī (Aṅguttara Aṭṭhakathā), the reading ‘Gandhamaṇḍalamāḷe’ (in the fragrant Maṇḍalamāḷa) is also seen, and in its sub-commentary, it is stated, "in the Maṇḍalamāḷa adorned with four kinds of fragrance."
Trong Manorathapūraṇī cũng thấy bản văn "Gandhamaṇḍalamāḷe" (sảnh đường hình tròn thơm ngát), và trong chú giải của nó có nói "tại sảnh đường hình tròn được trang hoàng bằng bốn loại hương thơm".
Gandhakuṭiṃ pavisatīti ca pavisanakiriyāsambandhatāya, tassamīpatāya ca vuttaṃ, tasmā pavisituṃ gacchatīti attho daṭṭhabbo, na pana anto tiṭṭhatīti.
And ‘Gandhakuṭiṃ pavisati’ (he enters the Fragrant Chamber) is stated due to its connection with the act of entering and its proximity, so the meaning should be understood as "he goes to enter," not "he stays inside."
Và Gandhakuṭiṃ pavisati (đi vào tịnh xá thơm) được nói vì sự liên hệ với hành động đi vào và sự gần gũi với nó. Do đó, ý nghĩa phải được hiểu là đi để vào, chứ không phải là ở bên trong.
Evañhi ‘‘atha kho bhagavā’’tiādivacanaṃ (dī. ni. 1.4) sūpapannaṃ hoti.
Thus, the statement beginning ‘Atha kho Bhagavā’ (Then the Blessed One) becomes well-explained.
Chỉ khi đó, lời dạy "Atha kho Bhagavā" (Rồi Đức Thế Tôn) và các lời tương tự mới trở nên hợp lý.
Atha khoti evaṃ gandhakuṭiṃ pavisituṃ gamanakāle.
‘Atha kho’ means at that time of going to enter the Fragrant Chamber.
Atha kho có nghĩa là vào thời điểm đi vào tịnh xá thơm như vậy.
Upaṭṭhāneti samīpapadese.
‘Upaṭṭhāne’ means in the nearby area.
Upaṭṭhāne có nghĩa là ở vùng lân cận.
‘‘Pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadatī’’ti ettha pāde pakkhālentova pādapīṭhe tiṭṭhanto ovadatīti veditabbaṃ.
In the phrase ‘Pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadatī’ (having washed His feet, standing on the footrest, He exhorted the Saṅgha of bhikkhus), it should be understood that He exhorted while standing on the footrest as He was washing His feet.
Trong câu "Pāde pakkhāletvā pādapīṭhe ṭhatvā bhikkhusaṅghaṃ ovadatī" (rửa chân, đứng trên ghế rửa chân và khuyên dạy Tăng đoàn), cần hiểu rằng Ngài khuyên dạy trong khi đang rửa chân và đứng trên ghế rửa chân.
Etadatthaṃyeva hi bhikkhūnaṃ bhattakiccapariyosānaṃ āgamayamāno nisīdi.
Indeed, for this very purpose, he sat awaiting the end of the bhikkhus' mealtime.
Chính vì mục đích này mà Ngài ngồi chờ cho đến khi các Tỳ-khưu hoàn tất bữa ăn.
Dullabhā sampattīti satipi manussattapaṭilābhe patirūpadesavāsaindriyāvekallasaddhāpaṭilābhādayo sampattisaṅkhātā guṇā dullabhāti attho.
‘Dullabhā sampattī’ means that even if one attains human existence, qualities such as residing in a suitable country, having unimpaired faculties, and attaining faith are rare. This is the meaning.
Dullabhā sampattī có nghĩa là ngay cả khi đã đạt được thân người, những phẩm chất được gọi là sự thành tựu như sống ở quốc độ thích hợp, các căn không khiếm khuyết, đạt được niềm tin, v.v. thì rất khó đạt được.
Potthakesu pana ‘‘dullabhā saddhāsampattī’’ti pāṭho dissati, so ayuttova.
However, in some texts, the reading ‘dullabhā saddhāsampattī’ (the attainment of faith is rare) is seen, but that is unsuitable.
Tuy nhiên, trong các bản kinh, bản văn "dullabhā saddhāsampattī" (sự thành tựu của niềm tin khó đạt được) được thấy, nhưng điều đó là không phù hợp.
Tatthāti tasmiṃ pādapīṭhe ṭhatvā ovadanakāle, tesu vā bhikkhūsu, rattiyā vasanaṃ ṭhānaṃ rattiṭṭhānaṃ, tathā divāṭhānaṃ.
‘Tatthā’ means at that time of standing on that footrest and exhorting, or among those bhikkhus; ‘rattiṭṭhānaṃ’ (night-dwelling place) is the place of dwelling at night, and likewise ‘divāṭhānaṃ’ (day-dwelling place).
Tatthā có nghĩa là vào thời điểm đứng trên ghế rửa chân đó và khuyên dạy, hoặc trong số các Tỳ-khưu đó, nơi ở vào ban đêm là rattiṭṭhānaṃ (nơi ở ban đêm), và tương tự là divāṭhānaṃ (nơi ở ban ngày).
‘‘Kecī’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
‘Keci’ (some) and so on is the explanation of that.
"Kecī" và các từ tương tự là phần giải thích cho điều đó.
Cātumahārājikabhavananti cātumahārājikadevaloke suññavimānāni sandhāya vuttaṃ.
The statement ‘Cātumahārājikabhavanaṃ’ (the realm of the Four Great Kings) is said with reference to the empty celestial mansions in the Cātumahārājika deva-world.
Cātumahārājikabhavanaṃ được nói để ám chỉ các cung điện trống rỗng trong cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.
Esa nayo tāvatiṃsabhavanādīsupi. Tato bhagavā gandhakuṭiṃ pavisitvā pacchābhattaṃ tayo bhāge katvā paṭhamabhāge sace ākaṅkhati, dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti, sace nākaṅkhati, buddhāciṇṇaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjati, atha yathākālaparicchedaṃ tato vuṭṭhahitvā dutiyabhāge pacchimayāmassa tatiyakoṭṭhāse viya lokaṃ voloketi veneyyānaṃ ñāṇaparipākaṃ passituṃ, tenāha ‘‘sace ākaṅkhatī’’tiādi.
This method applies to the Tāvatiṃsa heaven and so on as well. After that, the Fortunate One entered the Fragrant Hut and, after the meal, divided the time into three parts. In the first part, if he wished, he adopted the lion's posture, lying on his right side. If he did not wish, he entered the attainment of fruition, which is the practice of the Buddhas. Then, having arisen from that, according to the appointed time, in the second part, as if in the third portion of the last watch of the night, he surveyed the world to see the maturity of knowledge of those who could be trained. Therefore, it is said, ‘if he wished’ and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho Tāvatiṃsabhavanādīsupi (các cõi trời Đao Lợi, v.v.). Sau đó, Đức Phật đi vào tịnh xá thơm, sau bữa ăn, Ngài chia thời gian thành ba phần. Trong phần đầu tiên, nếu Ngài muốn, Ngài nằm tư thế sư tử nghiêng về bên phải. Nếu không muốn, Ngài nhập quả định, là thói quen của chư Phật. Sau đó, Ngài xuất định theo thời gian đã định, và trong phần thứ hai, giống như phần thứ ba của canh cuối cùng, Ngài quán sát thế gian để xem sự trưởng thành trí tuệ của những người cần được giáo hóa. Vì thế, Ngài nói "sace ākaṅkhatī" (nếu Ngài muốn) và các từ tương tự.
Sīhaseyyantiādīnamattho heṭṭhā vuttova.
The meaning of ‘lion's posture’ and so on has already been stated below.
Ý nghĩa của Sīhaseyya và các từ tương tự đã được nói ở dưới.
Yañhi apubbaṃ padaṃ anuttānaṃ, tadeva vaṇṇayissāma.
We will explain only those terms that are new and not clear.
Chúng ta sẽ chỉ giải thích những từ mới và không rõ ràng.
Sammā assāsitabboti gāhāpanavasena upatthambhitabboti samassāsito. Tādiso kāyo yassāti tathā.
"To be well comforted," means to be supported by allowing* to absorb*; thus he is samassāsito (well-comforted). Having such a body, thus it is*.
Nên được an ủi đúng đắn, tức là nên được hỗ trợ bằng cách nắm giữ, nên gọi là samassāsito (được an ủi, được hỗ trợ). Thân thể của vị nào như vậy thì vị ấy là tathā (như vậy).
Dhammassavanatthaṃ sannipatati. Tassā parisāya cittācāraṃ ñatvā katabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘sampattaparisāyaanurūpena pāṭihāriyenā’’ti.
He gathers for the purpose of listening to the Dhamma. Having known the mental disposition of that assembly, and referring to the act done, it is said: "with a marvel suitable for the assembled audience."
Sannipatati (tập hợp) để nghe Pháp. Sau khi biết tâm ý của hội chúng đó và hành vi đã được thực hiện, nên nói “sampattaparisāya anurūpena pāṭihāriyenā” (bằng phép lạ phù hợp với hội chúng đã đến).
Yattha dhammaṃ saha bhāsanti, sā dhammasabhā nāma.
Where the Dhamma is spoken together, that is called a dhammasabhā (assembly for Dhamma).
Nơi nào cùng nhau thuyết Pháp, nơi ấy gọi là dhammasabhā (pháp đường).
Kālayuttanti ‘‘imissā velāya imassa evaṃ vattabba’’nti taṃtaṃkālānurūpaṃ.
Kālayuttaṃ (suitable for the time) means "at this time, this should be said to this person," in accordance with the respective time.
Kālayuttaṃ (phù hợp thời gian) nghĩa là “vào thời điểm này, điều này nên được nói với người này”, tức là phù hợp với từng thời điểm.
Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ, aṭṭhuppattianurūpaṃ vā samayayuttaṃ. Atha vā samayayuttanti hetudāharaṇehi yuttaṃ.
Samayayuttaṃ (suitable for the occasion) is a synonym for that*, or samayayuttaṃ is that which is suitable for the occasion of origin. Or, samayayuttaṃ is that which is connected with reasons and examples.
Samayayuttaṃ (phù hợp hoàn cảnh) là một từ đồng nghĩa với từ đó, hoặc samayayuttaṃ là phù hợp với hoàn cảnh phát sinh. Hoặc samayayuttaṃ là phù hợp với các nguyên nhân và ví dụ.
Kālena sāpadesañhi bhagavā dhammaṃ deseti.
Indeed, the Blessed One teaches the Dhamma appropriately, with reference to circumstances.
Vì Đức Thế Tôn thuyết Pháp có liên quan đến thời gian.
Kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti, na yāva samandhakārā dhammaṃ desetīti adhippāyo.
The intention is that He knows the time and dismisses the assembly, He does not teach the Dhamma until it is completely dark.
Kālaṃ viditvā parisaṃ uyyojeti (biết thời gian rồi giải tán hội chúng), ý nghĩa là không thuyết Pháp cho đến khi trời tối hẳn.
‘‘Samayaṃ viditvā parisaṃ uyyojesī’’tipi katthaci pariyāyavacanapāṭho dissati, so pacchā pamādalikhito.
The variant reading "knows the occasion and dismisses the assembly" is seen in some texts, but it was written later due to an error.
Cũng có chỗ thấy bản văn “samayaṃ viditvā parisaṃ uyyojesī” (biết thời điểm rồi giải tán hội chúng) là một từ đồng nghĩa, nhưng bản văn đó được viết sau do sự lơ đễnh.
Gattānīti kāyoyeva anekāvayavattā vutto.
Gattāni (limbs) is said of the body due to its many parts.
Gattāni (các chi) được nói đến là chính thân thể, vì có nhiều bộ phận.
‘‘Utuṃ gaṇhāpetī’’ti iminā utugaṇhāpanatthameva osiñcanaṃ, na pana malavikkhālanatthanti dasseti.
By this* "causes to absorb the elements," it is shown that the pouring of water is for the absorption of the elements, and not for the purpose of washing away dirt.
Với câu “utuṃ gaṇhāpetī” (làm cho thân thể hấp thụ hơi ấm), ngài chỉ ra rằng việc tưới nước chỉ nhằm mục đích làm cho thân thể hấp thụ hơi ấm, chứ không phải để rửa sạch vết bẩn.
Na hi bhagavato kāye rajojallaṃ upalimpatīti.
For no dust or dirt adheres to the body of the Blessed One.
Vì bụi bẩn không bám vào thân thể của Đức Thế Tôn.
Catujjātikena gandhena paribhāvitā kuṭī gandhakuṭī. Tassā pariveṇaṃ tathā.
A hut imbued with four kinds of fragrance is a gandhakuṭī (fragrant chamber). Its precinct is likewise.
Túp lều được ướp hương bằng bốn loại hương liệu gọi là gandhakuṭī (hương thất). Khuôn viên của nó cũng vậy.
Phalasamāpattīhi muhuttaṃ paṭisallīno.
He retreats for a moment with the attainments of fruition.
Ngài muhuttaṃ paṭisallīno (ẩn cư một lát) bằng các quả định.
Tato tato ti attano attano rattiṭṭhānadivāṭhānato, upagantvā, samīpe vā ṭhānaṃ upaṭṭhānaṃ, bhajanaṃ sevananti attho.
From here and there means from their respective night abodes and day abodes, approaching, or being near, upaṭṭhānaṃ (attendance, service) means association or attendance.
Tato tato (từ chỗ này chỗ kia) nghĩa là từ nơi trú ngụ ban đêm và nơi trú ngụ ban ngày của mỗi người, đi đến gần, hoặc nơi gần kề là upaṭṭhānaṃ (sự phụng sự), tức là sự gần gũi, sự phục vụ.
Tatthāti tasmiṃ nisīdanaṭṭhāne, purimayāme vā, tesu vā bhikkhūsu.
There refers to that sitting place, or in the first watch, or among those bhikkhus.
Tatthā (ở đó) nghĩa là ở chỗ ngồi đó, hoặc vào canh đầu, hoặc ở những vị Tỳ-khưu đó.
Pañhākathanādivasena adhippāyaṃ sampādento ‘‘dasasahassilokadhātū’’ti evaṃ avatvā tassā anekāvayavasaṅgahaṇatthaṃ ‘‘sakaladasasahassilokadhātū’’ti vuttaṃ.
Fulfilling their intention in terms of asking questions and so on, instead of simply saying "the ten-thousandfold world system," it is said "the entire ten-thousandfold world system" to encompass its many constituent parts.
Để hoàn thành ý nghĩa bằng cách kể các câu hỏi, v.v., thay vì nói “mười ngàn thế giới”, ngài đã nói “sakaladasasahassilokadhātū” (toàn bộ mười ngàn thế giới) để bao gồm nhiều phần của nó.
Purebhattapacchābhattapurimayāmesu manussaparisābāhullato okāsaṃ alabhitvā idāni majjhimayāmeyeva okāsaṃ labhamānā, bhagavatā vā katokāsatāya okāsaṃ labhamānāti adhippāyo.
The meaning is that they, unable to find an opportunity due to the abundance of human assemblies in the pre-meal time, post-meal time, and first watch, now find an opportunity only in the middle watch, or find an opportunity because the Blessed One has given them an opportunity.
Ý nghĩa là, vì không có cơ hội do sự đông đúc của hội chúng nhân loại vào buổi sáng, buổi chiều và canh đầu, bây giờ họ có cơ hội chỉ vào canh giữa, hoặc họ có cơ hội do Đức Thế Tôn đã tạo cơ hội cho họ.
Kīdisaṃ pana pucchantīti āha ‘‘yathābhisaṅkhataṃ antamaso caturakkharampī’’ti.
As to what kind of questions they ask, it is said: "however contrived, even of four letters."
Vậy họ hỏi điều gì? Ngài nói “yathābhisaṅkhataṃ antamaso caturakkharampī” (dù chỉ là bốn chữ theo cách đã được tạo tác).
Yathābhisaṅkhatanti abhisaṅkhatānurūpaṃ, tadanatikkamma vā, etena yathā tathā attano paṭibhānānurūpaṃ pucchantīti dasseti.
Yathābhisaṅkhataṃ (however contrived) means in accordance with what is contrived, or without exceeding it; by this, it is shown that they ask according to their own ingenuity, whatever it may be.
Yathābhisaṅkhataṃ (theo cách đã được tạo tác) nghĩa là phù hợp với những gì đã được tạo tác, hoặc không vượt quá điều đó. Điều này cho thấy họ hỏi theo sự ứng biến của riêng mình, bất kể thế nào.
Pacchābhattakālassa tīsu bhāgesu paṭhamabhāge sīhaseyyākappanaṃ ekantaṃ na hotīti āha ‘‘purebhattato paṭṭhāya nisajjāya pīḷitassa sarīrassā’’ti.
The lion's posture (sīhaseyyā) is not always assumed in the first of the three parts of the post-meal time, hence it is said: "for the body afflicted by sitting since before the meal."
Trong ba phần của buổi chiều, việc nằm thế sư tử không phải lúc nào cũng xảy ra trong phần đầu tiên, nên ngài nói “purebhattato paṭṭhāya nisajjāya pīḷitassa sarīrassā” (thân thể bị mệt mỏi do ngồi từ buổi sáng).
Teneva hi pubbe ‘‘sace ākaṅkhatī’’ti tadā sīhaseyyākappanassa anibaddhatā vibhāvitā.
That is why it was stated earlier with "if he so desires," thereby indicating that the assumption of the lion's posture was not fixed at that time.
Chính vì thế, trước đây đã được trình bày rằng việc nằm thế sư tử vào lúc đó là không cố định, bằng câu “sace ākaṅkhati” (nếu muốn).
Kilāsubhāvo kilamatho.
Kilāsubhāvo is fatigue.
Kilāsubhāvo (trạng thái mệt mỏi) là sự mệt mỏi.
Sarīrassa kilāsubhāvamocanatthaṃ caṅkamena vītināmeti sīhaseyyaṃ kappetīti sambandho.
The connection is that he passes the time in walking meditation to relieve the body's fatigue, and assumes the lion's posture.
Mối liên hệ là: ngài đi kinh hành để giải tỏa sự mệt mỏi của thân thể, và ngài nằm thế sư tử.
Buddhacakkhunāti āsayānusayaindriyaparopariyattañāṇasaṅkhātena pañcamachaṭṭhabalabhūtena buddhacakkhunā.
With the Buddha-eye refers to the Buddha-eye, which is the fifth and sixth power-knowledge, known as the knowledge of underlying tendencies, inclinations, and the superiority and inferiority of faculties.
Buddhacakkhunā (bằng Phật nhãn) nghĩa là bằng Phật nhãn, tức là trí tuệ về khuynh hướng, tiềm ẩn và mức độ phát triển của các căn, là lực thứ năm và thứ sáu.
Tena hi lokavolokanabāhullatāya taṃ ‘‘buddhacakkhū’’ti vuccati, idañca pacchimayāme bhagavato bahulaṃ āciṇṇavasena vuttaṃ.
It is called "Buddha-eye" because of its abundance in surveying the world, and this is said to be the Buddha's frequent practice in the last watch.
Chính vì thường xuyên quán sát thế gian bằng trí tuệ đó mà nó được gọi là “Phật nhãn”. Điều này được nói đến theo cách Đức Thế Tôn thường thực hành vào canh cuối.
Appekadā avasiṭṭhabalañāṇehi, sabbaññutaññāṇeneva ca bhagavā tamatthaṃ sādheti.
Sometimes the Blessed One accomplishes that matter with the remaining power-knowledges, and indeed with omniscience itself.
Đôi khi, Đức Thế Tôn hoàn thành mục đích đó bằng các trí tuệ lực còn lại, và chỉ bằng trí tuệ Toàn Giác.
‘‘Pacchimayāmakiccaṃ karonto aññāsī’’ti pubbe vuttamatthaṃ samatthento ‘‘tasmiṃ pana divase’’tiādimāha.
To corroborate the statement made earlier, "while performing the duties of the last watch, he knew," it is said: "On that day," and so on.
Để xác nhận ý nghĩa đã nói trước đây là “ngài đã biết khi thực hiện công việc của canh cuối”, ngài nói “tasmiṃ pana divase” (vào ngày đó), v.v.
Buddhānaṃ bhagavantānaṃ yattha katthaci vasantānaṃ idaṃ pañcavidhaṃ kiccaṃ avijahitameva hoti sabbakālaṃ suppatiṭṭhitasatisampajaññattā, tasmā tadahepi tadavijahanabhāvadassanatthaṃ idha pañcavidhakiccapayojananti daṭṭhabbaṃ.
For the Buddhas, the Blessed Ones, wherever they reside, these five kinds of duties are never abandoned, because of their constantly well-established mindfulness and clear comprehension; therefore, it should be understood that on that day too, this pertains to the purpose of the fivefold duties, indicating that they were not abandoned.
Đối với các Đức Phật, dù trú ngụ ở bất cứ nơi đâu, năm loại công việc này luôn không bị bỏ sót, vì các ngài luôn có chánh niệm và tỉnh giác được thiết lập vững chắc. Do đó, phải hiểu rằng vào ngày đó cũng có mục đích của năm loại công việc này để chỉ ra rằng chúng không bị bỏ sót.
Caṅkamanti tattha caṅkamanānurūpaṭṭhānaṃ.
Caṅkamaṃ (walking meditation) means a place suitable for walking meditation there.
Caṅkamaṃ (kinh hành) nghĩa là nơi phù hợp để kinh hành ở đó.
Caṅkamamāno aññāsīti yojetabbaṃ.
It should be connected as: "walking, he knew."
Phải kết hợp là “kinh hành và biết”.
Pubbe vutte atthadvaye pacchimatthaññeva gahetvā ‘‘sabbaññutaññāṇaṃ ārabbhā’’ti vuttaṃ.
Taking only the latter meaning of the two meanings stated earlier, it is said: "focusing on omniscience."
Trong hai ý nghĩa đã nói trước đây, chỉ lấy ý nghĩa sau nên nói “sabbaññutaññāṇaṃ ārabbhā” (liên quan đến trí tuệ Toàn Giác).
Purimattho hi pakaraṇādhigatattā suviññeyyoti.
For the former meaning is easily understood, being implied by the context.
Vì ý nghĩa trước dễ hiểu do được đề cập trong văn cảnh.
‘‘Atha kho bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ saṅkhiyadhammaṃ viditvā yena maṇḍalamāḷo, tenupasaṅkamī’’ti ayaṃ sāvasesapāṭho, tasmā etaṃ viditvā, evaṃ cintetvā ca upasaṅkamīti attho veditabboti dassetuṃ ‘‘ñatvā ca panassā’’tiādi vuttaṃ.
The passage "'Then the Blessed One, having known this principle of enumeration of those bhikkhus, approached the circular pavilion,' this is a truncated passage; therefore, to show that the meaning should be understood as 'having known this, and having thought thus, he approached,' it is said: 'And having known that,' and so on."
Câu “Atha kho bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ saṅkhiyadhammaṃ viditvā yena maṇḍalamāḷo, tenupasaṅkamī” (Rồi Đức Thế Tôn, sau khi biết pháp thoại này của các vị Tỳ-khưu đó, đã đi đến nơi có hội trường hình tròn) là một bản văn chưa hoàn chỉnh. Do đó, để chỉ ra rằng ý nghĩa phải được hiểu là “sau khi biết điều này và suy nghĩ như vậy, ngài đã đi đến”, nên đã nói “ñatvā ca panassā” (sau khi biết của ngài), v.v.
Tattha assa etadahosīti assa bhagavato etaṃ parivitakkanaṃ, eso vā cetaso parivitakko ahosi, liṅgavipallāsoyaṃ ‘‘etadagga’’ntiādīsu (a. ni. 1.188 ādayo) viya.
There, assa etadahosi (this thought occurred to him) means this thought or this mental reflection occurred to the Blessed One; this is a gender change, as in "etadagga" and so on.
Ở đó, assa etadahosī (điều này đã xảy ra với ngài) nghĩa là sự suy tư này, hoặc sự suy tư của tâm này, đã xảy ra với Đức Thế Tôn. Đây là sự đảo ngược giống như trong “etadaggaṃ” (điều này là tối thượng), v.v.
Sabbaññutaññāṇakiccaṃ na sabbathā pākaṭaṃ.
The function of omniscience is not wholly manifest.
Công việc của trí tuệ Toàn Giác không sabbathā pākaṭaṃ (hoàn toàn rõ ràng).
Nirantaranti anupubbārocanavasena nibbivaraṃ, yathābhāsitassa vā ārocanavasena nibbisesaṃ.
Nirantaraṃ (continuously) means without concealment by way of gradual announcement, or without distinction by way of announcing what was spoken.
Nirantaraṃ (không gián đoạn) nghĩa là không có khoảng trống bằng cách trình bày tuần tự, hoặc không có sự khác biệt bằng cách trình bày theo những gì đã được nói.
Bhāvanapuṃsakañcetaṃ.
And this is a noun of state (bhāvanapuṃsakaṃ).
Và đây là danh từ trung tính chỉ trạng thái.
Taṃ aṭṭhuppattiṃ katvāti taṃ yathārocitaṃ vacanaṃ imassa suttassa uppattikāraṇaṃ katvā, imassa vā suttassa desanāya uppannaṃ kāraṇaṃ katvātipi attho.
Taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā (making that the occasion) means making that spoken word the cause of the arising of this Sutta, or making it the cause of the teaching of this Sutta.
Taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā (lấy điều đó làm nguyên nhân phát sinh) nghĩa là lấy lời nói đã được trình bày làm nguyên nhân phát sinh cho bài kinh này, hoặc lấy nguyên nhân phát sinh cho việc thuyết bài kinh này.
Attha-saddo cettha kāraṇe, tena imassa suttassa aṭṭhuppattikaṃ nikkhepaṃ dasseti.
The word attha here means cause; by this, it indicates the expository summary (nikkhepa) of this Sutta, which has its occasion of origin.
Ở đây, từ attha có nghĩa là nguyên nhân. Do đó, nó chỉ ra sự khởi đầu của bài kinh này.
Dvāsaṭṭhiyā ṭhānesūti dvāsaṭṭhidiṭṭhigataṭṭhānesu.
In sixty-two positions means in the sixty-two positions of wrong views.
Dvāsaṭṭhiyā ṭhānesū (tại sáu mươi hai vị trí) nghĩa là tại các vị trí của sáu mươi hai tà kiến.
Appaṭivattiyanti samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ anivattiyaṃ.
Appaṭivattiyaṃ (irresistible) means that which cannot be overturned by any ascetic, brahmin, deity, Māra, Brahmā, or anyone else in the world.
Appaṭivattiyaṃ (không thể bị đảo ngược) nghĩa là không thể bị đảo ngược bởi bất kỳ Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên nào, hay bất cứ ai trên thế gian.
Sīhanādaṃ nadantoti seṭṭhanādasaṅkhātaṃ abhītanādaṃ nadanto.
Roaring a lion's roar means uttering a supreme, fearless roar.
Sīhanādaṃ nadanto (rống tiếng sư tử) nghĩa là rống tiếng không sợ hãi, được gọi là tiếng rống cao quý.
Yaṃ pana lokiyā vadanti –
As the worldly people say:
Điều mà người đời nói –
Taṃ yebhuyyavasenāti daṭṭhabbaṃ.
This should be understood as generally speaking.
Điều đó phải được hiểu là chủ yếu.
Sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadanto.
Or, roaring a roar similar to a lion's roar.
Hoặc rống tiếng giống như tiếng sư tử.
Ayamattho sīhanādasuttena (a. ni. 6.64; 10.21) dīpetabbo.
This meaning should be illustrated by the Sīhanāda Sutta.
Ý nghĩa này phải được làm rõ bằng kinh Sīhanāda (A.N. 6.64; 10.21).
Yathā vā kesaro migarājā sahanato, hananato, ca ‘‘sīho’’ti vuccati, evaṃ tathāgatopi lokadhammānaṃ sahanato, parappavādānaṃ hananato ca ‘‘sīho’’ti vuccati.
Just as a lion, the king of beasts, is called "lion" because of its endurance and its ability to harm, so too the Tathāgata is called "lion" because of his endurance of worldly conditions and his ability to crush opposing views.
Hoặc, như vị vua của loài thú có bờm được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng và khả năng tiêu diệt, thì Như Lai cũng được gọi là “sư tử” vì khả năng chịu đựng các pháp thế gian và khả năng tiêu diệt các tà kiến của người khác.
Tasmā sīhassa tathāgatassa nādaṃ nadantotipi attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning should also be understood as: roaring the roar of the Tathāgata, who is a lion.
Do đó, cũng phải hiểu ý nghĩa là “rống tiếng của Như Lai, vị sư tử”.
Yathā hi sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘ime diṭṭhiṭṭhānā’’tiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
For just as a lion, endowed with the strength of a lion, confident everywhere, free from bristling hair, roars a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the Tathāgata's strengths, confident in the eight assemblies, free from bristling hair, roars a lion's roar replete with various delightful teachings, in ways such as "these are wrong views," and so on.
Vì như sư tử, được trang bị sức mạnh của sư tử, rống tiếng sư tử một cách dũng mãnh ở khắp mọi nơi, không sợ hãi, không nổi da gà, thì Như Lai sư tử cũng vậy, được trang bị các lực của Như Lai, dũng mãnh trong tám hội chúng, không sợ hãi, không nổi da gà, rống tiếng sư tử với nhiều vẻ đẹp thuyết pháp khác nhau theo cách “những vị trí tà kiến này”, v.v.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sīhoti kho bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
Referring to this, it is said: "Monks, 'lion' is a designation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
Liên quan đến điều đó, đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ‘sư tử’ là một tên gọi khác của Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Yaṃ kho bhikkhave, tathāgato parisāya dhammaṃ deseti, idamassa hoti sīhanādasmi’’nti (a. ni. 10.21).
Monks, when the Tathāgata teaches the Dhamma to an assembly, this is his lion's roar."
Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai thuyết Pháp cho hội chúng, đó là tiếng rống sư tử của Ngài” (A.N. 10.21).
‘‘Ime diṭṭhiṭṭhānā’’tiādikā hi idha vakkhamānadesanāyeva sīhanādo. Tesaṃ ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’tiādinā vakkhamānanayena paccayākārassa samodhānampi veditabbaṃ.
Indeed, the discourse to be presented here, beginning with “‘These are the bases of views’ and so forth,” is precisely the lion’s roar (sīhanāda). The connection of these as the conditionality, according to the method to be stated, beginning with “‘Craving arises conditioned by feeling’ and so forth,” should also be understood.
Lời dạy sẽ được nói đến ở đây, bắt đầu bằng “‘Những tà kiến này’” và những lời tương tự, chính là tiếng rống sư tử. Sự kết hợp của các yếu tố nhân duyên, theo cách sẽ được nói đến, bắt đầu bằng “‘Do duyên thọ mà có ái’”, cũng cần được hiểu.
Sineruṃ…pe… viya cāti upamādvayena brahmajāladesanāya anaññasādhāraṇattā sudukkarataṃ dasseti.
By means of the two similes, beginning with “like Sineru… etc.,” it shows the extreme difficulty of the Brahmajāla discourse, due to its extraordinariness, not being common to Paccekabuddhas and disciples other than the Buddha.
Bằng hai ví dụ về núi Sineru... v.v., nó cho thấy sự khó khăn tột cùng của lời dạy Brahma Jāla vì nó không phổ biến cho bất kỳ ai khác.
Suvaṇṇakūṭenāti suvaṇṇamayapaharaṇopakaraṇavisesena.
By the golden peak (suvaṇṇakūṭenā) means by a special golden implement for striking.
Bằng Suvaṇṇakūṭena có nghĩa là một loại dụng cụ tấn công bằng vàng.
Ratananikūṭena viya agāraṃ arahattanikūṭena brahmajālasuttantaṃ niṭṭhapento, nikūṭenāti ca niṭṭhānagatena accuggatakūṭenāti attho.
He concludes the Brahmajāla Sutta with the peak of Arahantship (arahattanikūṭena), just as a house is finished with a jewel-peak. And nikūṭenā means with a supreme peak that has reached completion.
Giống như một ngôi nhà được hoàn thành bằng chóp đá quý, Kinh Brahma Jāla được hoàn thành bằng chóp Arahant; và nikūṭena có nghĩa là một chóp cao tột đã đạt đến sự hoàn thành.
Idañca arahattaphalapariyosānattā sabbaguṇānaṃ tadeva sabbesaṃ uttaritaranti vuttaṃ.
And this is stated because Arahantship, being the culmination of all virtues, is the most excellent of all.
Và lời này được nói vì quả Arahant là kết thúc của tất cả các phẩm chất, và nó là tối thượng trong tất cả.
Purimo pana me-saddo desanāpekkhoti parinibbutassāpi me sā desanā aparabhāge pañcavassasahassānīti attho yutto.
The former word me refers to the teaching; thus, the meaning is appropriate that this teaching of mine, even after I have attained final Nibbāna, will last for five thousand years in the future.
Tuy nhiên, từ me ở phía trước đề cập đến lời dạy, vì vậy ý nghĩa hợp lý là lời dạy đó của tôi, dù tôi đã nhập Niết Bàn, sẽ tồn tại trong năm ngàn năm sau này.
Savanauggahaṇadhāraṇavācanādivasena paricayaṃ karonte, tathā ca paṭipanne nibbānaṃ sampāpikā bhavissatīti adhippāyo.
The intention is that it will lead to Nibbāna for those who practice it by listening, learning, retaining, and reciting, and so on.
Ý nghĩa là: những ai thực hành sự quen thuộc bằng cách lắng nghe, học hỏi, ghi nhớ, thuyết giảng, v.v., và những ai thực hành theo cách đó, sẽ đạt được Niết Bàn.
Yadaggena yenāti karaṇaniddeso, tadaggena tenā tipi daṭṭhabbaṃ.
That by which, “yenā,” is an instrumental designation; that by which, “tenā,” should also be understood.
Yenā (bằng cái gì) là một cách diễn đạt công cụ, và tenā (bằng cái đó) cũng cần được hiểu như vậy.
Etanti ‘‘yena tenā’’ti etaṃ padadvayaṃ.
This refers to “yena tena,” these two words.
Etaṃ (cái này) là hai từ “yena tena” (bằng cái gì, bằng cái đó).
Tatthāti hi tasmiṃ maṇḍalamāḷeti attho.
There means in that assembly hall.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong hội trường đó.
Yenāti vā bhummatthe karaṇavacanaṃ.
Or, “yenā” is an instrumental case in the locative sense.
Hoặc yenā là một từ công cụ với ý nghĩa vị trí.
Tenāti pana upayogatthe.
But “tenā” is in the sense of application.
Còn tenā thì có ý nghĩa sử dụng.
Tasmā tatthāti taṃ maṇḍalamāḷantipi vadanti.
Therefore, some say that “tatthā” also means “to that assembly hall.”
Vì vậy, họ cũng nói tatthā có nghĩa là đến hội trường đó.
Upasaṅkamīti ca upasaṅkamantoti attho paccuppannakālassa adhippetattā, tadupasaṅkamanassa pana atītabhāvassa sūcanato ‘‘upasaṅkamī’’ti takkālāpekkhanavasena atītapayogo vutto.
And “upasaṅkamī” means “approaching,” as the present tense is intended; however, the past tense “upasaṅkamī” is used to indicate the past nature of that approach, referring to that time.
Và upasaṅkamī (đã đến gần) có nghĩa là đang đến gần, vì ý nghĩa là thì hiện tại; nhưng việc sử dụng thì quá khứ “upasaṅkamī” được nói đến bằng cách xem xét thời điểm đó, vì nó chỉ ra rằng sự đến gần đó là một sự kiện đã qua.
Evañhi ‘‘upasaṅkamitvā’’ti vacanaṃ sūpapannaṃ hoti.
In this way, the phrase “upasaṅkamitvā” (having approached) becomes well-justified.
Chỉ khi đó, lời nói “upasaṅkamitvā” (sau khi đến gần) mới trở nên hợp lý.
Itarathā dvinnampi vacanānaṃ atītakālikattā tathāvattabbameva na siyā.
Otherwise, if both verbs were past tense, it would not be phrased that way.
Nếu không, vì cả hai lời nói đều ở thì quá khứ, thì không nên nói như vậy.
Upasaṅkamanassa ca gamanaṃ, upagamanañcāti dvidhā attho, idha pana gamanameva.
And “upasaṅkamana” has two meanings: going and arriving; here, however, it means only going.
Và upasaṅkamana có hai nghĩa: đi và đến gần; nhưng ở đây chỉ có nghĩa là đi.
Sampattukāmatāya hi yaṃ kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃ taṃ padesātikkamanavasena ‘‘taṃ ṭhānaṃ upasaṅkami upasaṅkamanto’’ti vattabbataṃ labhati, tenāha ‘‘tattha gato’’ti, tena upagamanatthaṃ nivatteti.
Indeed, one who goes to any place desiring to reach it is said to “approach that place, going to it,” by traversing various areas; therefore, it says “having gone there,” which negates the meaning of arriving.
Vì một người đi đến bất kỳ nơi nào với ý muốn đến đó, thì người đó được gọi là “đã đến gần, đang đến gần nơi đó” bằng cách vượt qua từng vùng đó. Do đó, lời nói “tattha gato” (đã đến đó) được nói, và điều đó bác bỏ ý nghĩa của việc đến gần.
Yañhi ṭhānaṃ pattumicchanto gacchati, taṃ pattatāyeva ‘‘upagamana’’nti vuccati.
For, reaching the place one wishes to attain is called “arriving.”
Thật vậy, nơi mà một người muốn đến và đi đến, chính việc đến được nơi đó được gọi là “upagamana” (sự đến gần).
Yamettha na saṃvaṇṇitaṃ ‘‘upasaṅkamitvā’’ti padaṃ, taṃ upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ.
The word “upasaṅkamitvā” which is not explained here, indicates the completion of the approach.
Từ “upasaṅkamitvā” không được giải thích ở đây, nó chỉ ra sự kết thúc của việc đến gần.
Atha vā gatoti upagato.
Alternatively, “gato” means “upagato” (approached).
Hoặc gato (đã đi) có nghĩa là upagato (đã đến gần).
Anupasaggopi hi saddo saupasaggo viya atthantaraṃ vadati saupasaggopi anupasaggo viyāti.
Indeed, a word without a prefix can express a different meaning as if it had a prefix, and a word with a prefix can express a different meaning as if it had no prefix.
Thật vậy, một từ không có tiền tố cũng có thể mang một ý nghĩa khác giống như một từ có tiền tố, và một từ có tiền tố cũng có thể mang một ý nghĩa khác giống như một từ không có tiền tố.
Ato ‘‘upasaṅkamitvā’’ti padassa evaṃ upagato tato āsannataraṃ bhikkhūnaṃ samīpasaṅkhātaṃ pañhaṃ vā kathetuṃ, dhammaṃ vā desetuṃ sakkuṇeyyaṭṭhānaṃ upagantvāti attho veditabbo.
Therefore, the meaning of “upasaṅkamitvā” should be understood as: “having thus approached, having gone to a place closer, to the proximity of the bhikkhus, which is suitable for them to explain a question or to teach the Dhamma.”
Do đó, ý nghĩa của từ “upasaṅkamitvā” cần được hiểu là: “sau khi đã đến gần theo cách này, từ đó, đến một nơi gần hơn, tức là gần các tỳ-kheo, để có thể nói một câu hỏi hoặc thuyết giảng Dhamma.”
Apica yenāti hetumhi karaṇavacanaṃ.
Furthermore, “yenā” is an instrumental case in the sense of cause.
Hơn nữa, yenā là một từ công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân.
Yena kāraṇena bhagavatā so maṇḍalamāḷo upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti attho.
The meaning is: “For whatever reason the Blessed One had to approach that assembly hall, for that reason He approached.”
Ý nghĩa là: “Vì lý do mà Thế Tôn cần đến hội trường đó, vì lý do đó Ngài đã đến gần.”
Kāraṇaṃ pana ‘‘ime bhikkhū’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttameva.
The reason, beginning with “these bhikkhus,” has already been stated in the commentary.
Còn lý do thì đã được nói trong Chú giải bằng “ime bhikkhū” (các tỳ-kheo này) và những lời tương tự.
Paññatte āsane nisīdīti ettha kenidaṃ paññattanti anuyoge sati bhikkhūhīti dassetuṃ ‘‘buddhakāle kirā’’tiādimāha.
Regarding “nisīdī” (sat) on the seat prepared (paññatte āsane), when asked who prepared it, the commentator states, beginning with “it is said in the Buddha’s time,” to show that it was the bhikkhus.
Trong lời nói “Paññatte āsane nisīdī” (Ngài ngồi trên chỗ ngồi đã được sắp đặt), khi có câu hỏi “Ai đã sắp đặt cái này?”, để chỉ ra rằng đó là các tỳ-kheo, Ngài nói “buddhakāle kirā” (vào thời Đức Phật, nghe nói rằng) và những lời tương tự.
Tattha buddhakāleti dharamānassa bhagavato kāle.
There, “buddhakāle” means during the time of the living Blessed One.
Ở đó, buddhakāle có nghĩa là vào thời gian Đức Thế Tôn còn tại thế.
Visesanti yathāladdhato uttari jhānamaggaphalaṃ.
“Visesa” refers to jhāna, path, and fruition, which are superior to what has been attained.
Visesaṃ là thiền định, đạo và quả vượt trội hơn những gì đã đạt được.
Athāti saṃsayatthe nipāto, yadi passatīti attho.
“Athā” is a particle used in the sense of doubt, meaning “if he sees.”
Athā là một tiểu từ mang ý nghĩa nghi vấn, có nghĩa là “nếu thấy”.
Vitakkayamānaṃ naṃ bhikkhunti sambandho, tathā tato passanahetu dassetvā, ovaditvāti ca.
The connection is to “that bhikkhu pondering,” and similarly, “having shown that from seeing, and having exhorted.”
Sự liên kết là “tỳ-kheo đó đang suy nghĩ”, và tương tự, “sau khi chỉ ra (nhờ thấy) từ đó, sau khi khuyên bảo”.
Anamataggeti anādimati.
“Anamatagge” means without a known beginning.
Anamatagge có nghĩa là không có khởi đầu.
Ākāsaṃ uppatitvāti ākāse uggantvā.
“Ākāsaṃ uppatitvā” means rising up into the sky.
Ākāsaṃ uppatitvā có nghĩa là bay lên không trung.
Īdisesu hi bhummattho eva yujjatīti udānaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
In such cases, it is stated in the Udāna commentary that only the locative case is appropriate.
Thật vậy, trong những trường hợp như vậy, chỉ có ý nghĩa vị trí là phù hợp, như đã được nói trong Udāna Aṭṭhakathā.
Bhāroti taṅkhaṇeyeva bhagavato anucchavikāsanassa dullabhattā garukammaṃ.
“Bhāro” means a difficult task, due to the rarity of a suitable seat for the Blessed One at that very moment.
Bhāro là một việc nặng nhọc, vì vào thời điểm đó, rất khó để tìm được một chỗ ngồi phù hợp với Đức Thế Tôn.
Phalakanti nisīdanatthāya kataṃ phalaṃ.
“Phalakanti” means a plank made for sitting.
Phalakaṃ là một tấm ván được làm để ngồi.
Kaṭṭhakanti nisīdanayogyaṃ phalakato aññaṃ dārukkhandhaṃ.
“Kaṭṭhakanti” means any other log suitable for sitting, apart from a plank.
Kaṭṭhakaṃ là một khúc gỗ khác ngoài tấm ván, phù hợp để ngồi.
Saṅkaḍḍhitvāti saṃharitvā.
“Saṅkaḍḍhitvā” means having gathered together.
Saṅkaḍḍhitvā có nghĩa là thu gom lại.
Tatthāti purāṇapaṇṇesu, kevalaṃ tesu eva nisīditumananucchavikattā tathā vuttaṃ, tatthāti vā tesu pīṭhādīsu.
“Tatthā” means on the old leaves; it is said so because it was not suitable to sit on them alone, or “tatthā” means on those stools and so forth.
Tatthā (ở đó) là trên những chiếc lá cũ, được nói như vậy vì chỉ ngồi trên chúng là không phù hợp; hoặc tatthā là trên những chiếc ghế, v.v. đó.
Evaṃ sati saṅkaḍḍhitvā paññapentīti atthavasā vibhattiṃ vipariṇāmetvā sambandho.
In this case, the case ending is to be altered and connected according to the meaning, as in “having gathered and arranged.”
Trong trường hợp này, sự liên kết được thực hiện bằng cách thay đổi cách chia từ theo ý nghĩa, tức là “saṅkaḍḍhitvā paññapentī” (sau khi thu gom, họ sắp đặt).
Papphoṭetvāti yathāṭhitaṃ rajojallādi-saṃkiṇṇamananurūpanti tabbisodhanatthaṃ sañcāletvā.
“Papphoṭetvā” means having shaken off the dust, grime, and so forth, as the existing condition was unsuitable, in order to cleanse it.
Papphoṭetvā có nghĩa là lắc mạnh để làm sạch bụi bẩn, v.v., vì tình trạng hiện tại, bị nhiễm bẩn bởi bụi bặm, không phù hợp.
‘‘Amhākaṃ īdisā kathā aññatarissā desanāya kāraṇaṃ bhavituṃ yuttā, avassaṃ bhagavā āgamissatī’’ti ñatvā yathānisīdanaṃ sandhāya evaṃ vuttaṃ.
It is stated thus, bearing in mind their seating, knowing, “Such a conversation of ours is fit to be the cause of another discourse; the Blessed One will certainly come.”
Biết rằng “một cuộc nói chuyện như thế này của chúng ta thích hợp để trở thành nguyên nhân cho một lời dạy khác, chắc chắn Đức Thế Tôn sẽ đến”, lời này được nói liên quan đến chỗ ngồi như vậy.
Ettha ca ‘‘idhāgato samaṇo vā brāhmaṇo vā tāvakālikaṃ gaṇhitvā paribhuñjatū’’ti raññā ṭhapitaṃ, tena ca āgatakāle paribhuttaṃ āsanaṃ rañño nisīdanāsananti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the seat, which the king had set aside with the intention that “any ascetic or brahmin who comes here may take and use it for a temporary period,” and which was used by him when he arrived, is called “the king’s sitting seat.”
Và ở đây, chỗ ngồi mà nhà vua đã đặt, nói rằng “nếu có vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào đến đây, hãy tạm thời nhận và sử dụng”, và chỗ ngồi mà nhà vua đã sử dụng khi đến, cần được hiểu là chỗ ngồi của nhà vua.
Na hi tathā aṭṭhapitaṃ bhikkhūhi paribhuñjituṃ, bhagavato ca paññapetuṃ vaṭṭati.
Indeed, it is not appropriate for bhikkhus to use a seat not thus set aside, nor for them to arrange it for the Blessed One.
Thật vậy, chỗ ngồi không được đặt như vậy thì các tỳ-kheo không được sử dụng, và cũng không được sắp đặt cho Đức Thế Tôn.
Tasmā tādisaṃ rañño nisīdanāsanaṃ pāḷiyaṃ kathitanti dassetuṃ ‘‘taṃ sandhāyā’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to show that such a king’s sitting seat is mentioned in the Pāḷi, it is stated, beginning with “referring to that,” and so forth.
Do đó, để chỉ ra rằng chỗ ngồi của nhà vua như vậy đã được nói trong Pāḷi, lời “taṃ sandhāyā” (liên quan đến điều đó) và những lời tương tự đã được nói.
Adhimuttiñāṇanti ca sattānaṃ nānādhimuttikatārammaṇaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, balañāṇañca, vuttovāyamattho.
And Adhimuttiñāṇa refers to the Omniscient Knowledge, which has as its object the various dispositions of beings, and also to the Power of Knowledge. This meaning has already been stated.
Và Adhimuttiñāṇaṃ là tuệ toàn tri, là đối tượng của các khuynh hướng khác nhau của chúng sinh, và tuệ lực; ý nghĩa này đã được nói đến.
‘‘Nisajjā’’ti idaṃ nisīdanapariyosānadīpananti dasseti ‘‘eva’’ntiādinā.
It shows that “nisajjā” indicates the completion of sitting, by starting with “evaṃ” (thus).
Lời “Nisajjā” (chỗ ngồi) này chỉ ra sự kết thúc của việc ngồi, như đã được giải thích bằng “evaṃ” (như vậy) và những lời tương tự.
‘‘Tesaṃ bhikkhūnaṃ ime saṅkhiyadhammaṃ viditvā’’ti vuttattā jānantoyeva pucchīti ayamattho siddhoti āha ‘‘jānantoyevā’’ti.
Since it is stated, “knowing these dhammas of calculation of those bhikkhus,” this meaning that he asked, though he knew, is established, and so he says, “jānantoyevā” (knowing indeed).
Vì đã nói rằng “các tỳ-kheo đó, sau khi biết pháp số này”, nên ý nghĩa là Ngài đã hỏi khi đã biết, do đó Ngài nói “jānantoyevā” (chính là người đã biết).
Asati kathāvatthumhi tadanurūpā uparūpari vattabbā visesakathā na samūpabrūhatīti kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ pucchanaṃ veditabbaṃ.
It should be understood that the question was asked for the sake of initiating the discussion, as, without a subject of conversation, the appropriate special discourse to be given successively would not develop.
Cần hiểu rằng câu hỏi được hỏi để bắt đầu một cuộc nói chuyện, vì nếu không có chủ đề nói chuyện, thì những lời giải thích đặc biệt tiếp theo sẽ không được phát triển.
Nu-iti pucchanatthe.
Nu is in the sense of questioning.
Nu có nghĩa là hỏi.
Asa-saddo pavattanattheti vuttaṃ ‘‘katamāya nu…pe… bhavathā’’ti.
The word asa is said to be in the sense of occurring, as in “katamāya nu…pe… bhavathā” (what is it… etc… that you are engaged in?).
Từ asa được nói là có ý nghĩa tồn tại, như trong “katamāya nu…pe… bhavathā” (bằng điều gì... v.v... các ông ở).
Etthāti etasmiṃ ṭhāne sandhivasena ukārassa okārādesova, na paṭhamāya pāḷiyā atthato visesoti dasseti ‘‘tassāpi purimoyeva attho’’ti iminā.
Here, in this instance, there is only the substitution of o for u by sandhi, and there is no difference in meaning from the original Pāḷi, as shown by “tassāpi purimoyeva attho” (its meaning is the same as before).
Ở đây, trong trường hợp này, chỉ có sự thay đổi của u thành o do sự kết hợp âm, và không có sự khác biệt về ý nghĩa so với Pāḷi đầu tiên, như đã được chỉ ra bằng lời “tassāpi purimoyeva attho” (ý nghĩa của nó cũng giống như trước).
Purimoyevatthoti ca ‘‘katamāya nu bhavathā’’ti evaṃ vutto attho.
And “purimoyevattho” means the meaning stated as “katamāya nu bhavathā” (what are you engaged in?).
Và purimoyevattho là ý nghĩa đã được nói đến như “katamāya nu bhavathā” (bằng điều gì các ông ở).
‘‘Kā ca panā’’ti ettha ca-saddo byatireke ‘‘yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato’’tiādīsu viya.
In “Kā ca panā,” the word ca is in the sense of exception, as in “yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato” (whoever has gone for refuge to the Buddha, the Dhamma, and the Saṅgha), and so on.
Trong “Kā ca panā” (và điều gì nữa), từ ca mang ý nghĩa loại trừ, giống như trong “yo ca buddhañca dhammañca, saṅghañca saraṇaṃ gato” (người nào đã quy y Phật, Pháp và Tăng) và những lời tương tự.
Byatireko ca nāma pubbe vuttatthāpekkhako visesātirekattho, so ca taṃ pubbe yathāpucchitāya kathāya vakkhamānaṃ vippakatabhāvasaṅkhātaṃ byatirekatthaṃ joteti.
And exception (byatireka) is a special excess meaning that refers to what was previously stated, and it clarifies that excess meaning, which is the state of incompleteness of the discourse to be spoken, in relation to the previously asked topic.
Và, byatireka là ý nghĩa vượt trội, đặc biệt, liên quan đến ý nghĩa đã được nói trước đó. Và chữ ca đó làm sáng tỏ ý nghĩa byatireka đó, là trạng thái chưa hoàn thành, sẽ được nói trong câu chuyện đã được hỏi trước đó.
Pana-saddo vacanālaṅkāro.
The word pana is an embellishment of speech.
Chữ pana là một từ trang sức cho lời nói.
Tādiso pana attho saddasatthatova suviññeyyoti katvā tadaññesameva atthaṃ dassetuṃ ‘‘antarākathāti kammaṭṭhāna…pe… kathā’’tiādimāha.
And such a meaning being easily understood from the science of grammar alone, he then states, beginning with “antarākathāti kammaṭṭhāna…pe… kathā,” to explain the meaning of other terms.
Hơn nữa, vì ý nghĩa của chữ pana như vậy có thể dễ dàng hiểu được từ ngữ pháp, nên để chỉ ra ý nghĩa của những từ khác ngoài chữ ca và pana, tác giả đã nói: ‘‘antarākathā (câu chuyện giữa chừng) là kammaṭṭhāna…v.v… kathā (câu chuyện)’’ và những lời tương tự.
Kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādayo samaṇakaraṇīyabhūtāti antarāsaddena apekkhite karaṇīyavisese sambandhāpādānabhāvena vattabbe tesameva vattabbarūpattā ‘‘kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīna’’nti vuttaṃ.
Since meditation practice, learning the Pāḷi text, and studying the commentaries, etc., are duties incumbent on monastics, and because these very duties were of the nature to be spoken of as a special monastic duty intended by the word antarā, it was said, “of meditation practice, learning the Pāḷi text, and studying the commentaries, etc.”
Vì các việc như thiền quán, tác ý, đọc tụng, hỏi đáp, v.v. là những việc cần làm của Sa-môn, nên khi nói về những việc đặc biệt cần làm được ám chỉ bởi từ antarā (ở giữa) với tư cách là nguyên nhân liên hệ, chính vì những việc đó có tính chất cần được nói đến, nên đã được nói là “kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīna” (của việc thiền quán, tác ý, đọc tụng, hỏi đáp, v.v.).
Yāya hi kathāya te bhikkhū sannisinnā, sā eva antarākathā vippakatā visesena puna pucchīyati, na tadaññe kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādayoti.
For indeed, the very same unfinished intermediate discussion by which those bhikkhus were gathered was specially asked about again, and not other matters such as meditation practice, learning the Pāḷi text, and studying the commentaries.
Quả thật, chính câu chuyện mà các vị Tỳ-khưu đã ngồi lại với nhau, câu chuyện đó đã bị gián đoạn, được hỏi lại một cách đặc biệt, chứ không phải các việc khác như thiền quán, tác ý, đọc tụng, hỏi đáp, v.v.
Antarāsaddassa aññatthamāha ‘‘aññā, ekā’’ti ca.
The other meaning of the word antarā is explained by “another, a single one.”
Để nói về nghĩa khác của từ antarā, vị Aṭṭhakathācariya đã nói “khác, một”.
Pariyāyavacanañhetaṃ padadvayaṃ.
These two words are synonyms.
Hai từ này là từ đồng nghĩa.
Yasmā aññatthe ayaṃ antarāsaddo ‘‘bhūmantaraṃ, samayantara’’ntiādīsu viya.
Because this word antarā is used in the sense of 'other', as in "another place" (bhūmantaraṃ) and "another time" (samayantaraṃ),
Bởi vì từ antarā này có nghĩa là khác, như trong các cụm từ “bhūmantaraṃ (cõi khác), samayantaraṃ (thời gian khác)”, v.v.
Tasmā ‘‘kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīna’’nti nissakkatthe sāmivacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therefore, "of meditation practice, learning the Pāḷi text, and studying the commentaries, etc." should be understood as a genitive case used in the sense of the ablative.
Do đó, cần hiểu rằng “kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīna” là cách dùng sở thuộc ngữ (sāmivacana) mang nghĩa ly khai (nissakkattha).
Vemajjhe vā antarāsaddo, sā pana tesaṃ vemajjhabhūtattā aññāyeva, tehi ca asammissattā visuṃ ekāyevāti adhippāyaṃ dassetuṃ ‘‘aññā, ekā’’ti ca vuttaṃ.
Or, the word antarā means "in the middle". But that discussion, being in the middle of them, is certainly another, and being unmixed with them, is certainly a single one; this intention is shown by saying "another, a single one."
Hoặc từ antarā có nghĩa là ở giữa, nhưng câu chuyện đó là khác vì nó ở giữa những việc đó, và nó là một câu chuyện riêng biệt vì không lẫn lộn với những việc đó, để trình bày ý nghĩa này nên đã được nói “khác, một”.
Pakārena karaṇaṃ pakato, tato vigatā, vigataṃ vā pakataṃ yassāti vippakatā, apariniṭṭhitā.
An act done with a purpose is pakata (completed); that from which it has departed, or for which the act is departed, is vippakatā, meaning unfinished.
Việc làm theo cách thức là pakata (đã làm), từ đó mà khác đi, hoặc việc đã làm mà khác đi là vippakatā (chưa hoàn thành), tức là chưa xong.
Sikhanti pariyosānaṃ.
Sikha means conclusion.
Sikha (đỉnh) có nghĩa là kết thúc.
Ayaṃ pana tadabhisambandhavasena uttari kathetukamyatāpucchā, taṃ sandhāyāha ‘‘nāha’’ntiādi.
This question, however, is a desire to speak further in connection with that, and referring to that, it is said, "I do not..." and so on.
Tuy nhiên, câu hỏi này là câu hỏi muốn nói thêm dựa trên sự liên hệ đó, ám chỉ điều đó nên đã nói “nāhaṃ” (Ta không) v.v.
Kathābhaṅgatthanti kathāya bhañjanatthaṃ.
Kathābhaṅgattha means for the purpose of interrupting the discussion.
Kathābhaṅgatthaṃ có nghĩa là để phá vỡ câu chuyện.
Atthato āpannattā sabbaññupavāraṇaṃ pavāreti. Aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathātiracchānakathā.
Having become (known) by meaning, he extends the invitation of omniscience. A discussion that is not conducive to liberation, being like an animal, is tiracchānakathā (animal talk).
Vì đã đạt được về mặt ý nghĩa, nên Ngài tuyên bố sự mời thỉnh của bậc Toàn giác. Câu chuyện mà không dẫn đến sự giải thoát khỏi luân hồi, khỏi con đường của thiên giới và Niết-bàn, được gọi là tiracchānakathā (chuyện tầm thường).
Tiracchānabhūtāti ca tirokaraṇabhūtā, vibandhanabhūtāti attho.
Tiracchānabhūtā means that which is an obstruction, that which is a hindrance.
Và tiracchānabhūtā (có tính chất tầm thường) có nghĩa là có tính chất che chướng, có tính chất cản trở.
Ādi-saddena cettha coramahāmattasenābhayakathādikaṃ anekavihitaṃ niratthakakathaṃ saṅgaṇhāti.
Here, by the word ādi (etc.), various meaningless discussions such as talk of kings, ministers, armies, and fears are included.
Ở đây, bằng từ ādi (v.v.), bao gồm nhiều loại chuyện vô ích như chuyện về vua chúa, các đại thần, quân đội, v.v.
Ayaṃ kathā evāti antogadhāvadhāraṇataṃ, aññatthāpohanaṃ vā sandhāya cetaṃ vuttaṃ.
This is said with reference to either the implicit affirmation that "this is indeed the discussion," or the exclusion of other meanings.
Điều này được nói đến để ám chỉ sự xác định bao hàm rằng “chỉ có câu chuyện này” hoặc để loại bỏ các ý nghĩa khác.
Athāti tassā avippakatakāleyeva.
Athāti (then) means precisely at the time when it was not yet finished.
Athā (sau đó) có nghĩa là ngay trong lúc câu chuyện đó chưa bị gián đoạn.
‘‘Taṃ no’’tiādinā atthato āpannamāha.
By "that to us" and so on, the implied meaning is stated.
Bằng cách nói “Ta không” v.v., trình bày điều đã đạt được về mặt ý nghĩa.
Esa nayo īdisesu.
This method applies to such instances.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho những trường hợp tương tự.
Nanu ca tehi bhikkhūhi sā kathā ‘‘iti ha me’’tiādinā yathādhippāyaṃ niṭṭhāpitāyevāti?
But those bhikkhus had surely concluded that discussion with "thus it was heard by me" and so on, according to their intention?
Chẳng phải các vị Tỳ-khưu đó đã kết thúc câu chuyện theo ý muốn của họ bằng cách nói “iti ha me” (như vầy tôi nghe) v.v. sao?
Na niṭṭhāpitā bhagavato upasaṅkamanena upacchinnattā.
It was not concluded, because it was interrupted by the arrival of the Blessed One.
Chưa kết thúc, vì đã bị gián đoạn bởi sự đến của Đức Thế Tôn.
Yadi hi bhagavā tasmiṃ khaṇe na upasaṅkameyya, bhiyyopi tappaṭibaddhāyeva tathā pavatteyyuṃ, bhagavato upasaṅkamanena pana na pavattesuṃ, tenevāha ‘‘ayaṃ no…pe… anuppatto’’ti.
For if the Blessed One had not approached at that moment, they would have continued to proceed with that discussion; but they did not proceed due to the Blessed One's approach. Therefore, it is said, "This discussion of ours...pe...has been interrupted."
Nếu Đức Thế Tôn không đến vào khoảnh khắc đó, họ sẽ tiếp tục câu chuyện liên quan đến Ngài nhiều hơn nữa, nhưng vì Đức Thế Tôn đã đến nên họ không tiếp tục, do đó đã nói “ayaṃ no…pe… anuppatto” (đây là của chúng con…v.v… đã đến).
Idāni nidānassa, nidānavaṇṇanāya vā pariniṭṭhitabhāvaṃ dassento tassa bhagavato vacanassānukūlabhāvampi samatthetuṃ ‘‘ettāvatā’’tiādimāha.
Now, showing the completion of the introduction, or the explanation of the introduction, and also confirming its suitability with the Blessed One's words, he says, "Ettāvatā" and so on.
Bây giờ, để trình bày sự hoàn thành của phần dẫn nhập, hoặc của phần chú giải dẫn nhập, và để chứng minh sự phù hợp của lời Đức Thế Tôn, vị Aṭṭhakathācariya đã nói “ettāvatā” (đến đây) v.v.
Ettāvatāti hi ettakena ‘‘evaṃ me suta’’ntiādivacanakkamena yaṃ nidānaṃ bhāsitanti vā ettakena ‘‘tattha evanti nipātapada’’ntiādivacanakkamena atthavaṇṇanā samattāti vā dvidhā attho daṭṭhabbo.
For the meaning of Ettāvatā should be understood in two ways: either "by this much, by the sequence of words beginning 'Thus have I heard,' this introduction was spoken," or "by this much, by the sequence of words beginning 'There, the particle evaṃ,' the explanation of the meaning is complete."
Quả thật, từ ettāvatā có hai nghĩa cần được hiểu: hoặc là “đến đây, phần dẫn nhập đã được thuyết giảng theo trình tự lời nói ‘evaṃ me sutaṃ’ (như vầy tôi nghe) v.v.”, hoặc là “đến đây, phần chú giải ý nghĩa đã hoàn thành theo trình tự lời nói ‘tattha evaṃti nipātapada’ (ở đó, từ ‘evaṃ’ là một tiểu từ) v.v.”.
‘‘Kamala…pe… salilāyā’’tiādinā pana tassa nidānassa bhagavato vacanassānukūlabhāvaṃ dīpeti.
By "kamala…pe…salilāyā" and so on, he points out the suitability of that introduction to the Blessed One's words.
Bằng cách nói “kamala…pe… salilāyā” (hoa sen…v.v… nước), trình bày sự phù hợp của phần dẫn nhập đó với lời Đức Thế Tôn.
Tattha kamalakuvalayujjalavimalasādhurasasalilāyāti kamalasaṅkhātehi padumapuṇḍarīkasetuppalarattuppalehi ceva kuvalayasaṅkhātena nīluppalena ca ujjalavimalasādhurasasalilavatiyā.
Here, kamalakuvalayujjalavimalasādhurasasalilāyā means "having bright, pure, sweet-tasting water shining with lotuses, white water lilies, red water lilies (called kamala), and blue water lilies (called kuvalaya)."
Ở đó, kamalakuvalayujjalavimalasādhurasasalilāyā (có nước trong lành, ngọt ngào, sáng chói bởi hoa sen và hoa súng) có nghĩa là có nước trong sạch, sáng chói, ngọt ngào, trong lành bởi các loại hoa sen như paduma (sen hồng), puṇḍarīka (sen trắng), setuppala (sen trắng), rattuppala (sen đỏ) và bởi hoa súng xanh (nīluppala) được gọi là kuvalaya.
Nimmalasilātalaracanavilāsasobhitaratanasopānanti nimmalena silātalena racanāya vilāsena līlāya sobhitaratanasopānavantaṃ, nimmalasilātalena vā racanavilāsena, susaṅkhatakiriyāsobhena ca sobhitaratanasopānaṃ, vilāsasobhitasaddehi vā ativiya sobhitabhāvo vutto.
Nimmalasilātalaracanavilāsasobhitaratanasopāna means "having beautiful jewel-stairs adorned by the charming arrangement of clean stone slabs," or "having beautiful jewel-stairs adorned by the charming arrangement of clean stone slabs and by the grace of being well-constructed," or the extreme beauty is expressed by the words vilāsa and sobhitā.
Nimmalasilātalaracanavilāsasobhitaratanasopānaṃ (có cầu thang bằng đá quý được trang trí lộng lẫy bằng nền đá sạch) có nghĩa là có cầu thang bằng đá quý được trang trí lộng lẫy bằng nền đá sạch, hoặc có cầu thang bằng đá quý được trang trí lộng lẫy bởi sự tinh xảo trong cách sắp đặt bằng nền đá sạch, hoặc bằng các từ vilāsa (lộng lẫy) và sobhita (trang hoàng) để nói lên sự trang hoàng tột bậc.
Vippakiṇṇamuttātalasadisavālukācuṇṇapaṇḍarabhūmibhāganti vividhena pakiṇṇāya muttāya talasadisānaṃ vālukānaṃ cuṇṇehi paṇḍaravaṇṇabhūmibhāgavantaṃ.
Vippakiṇṇamuttātalasadisavālukācuṇṇapaṇḍarabhūmibhāga means "having ground regions made white by pearl dust resembling scattered pearls of various kinds."
Vippakiṇṇamuttātalasadisavālukācuṇṇapaṇḍarabhūmibhāgaṃ (có phần đất trắng tinh như bột cát giống như mặt ngọc trai rải rác khắp nơi) có nghĩa là có phần đất trắng tinh như bột cát giống như mặt ngọc trai được rải rác khắp nơi.
Suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassāti suṭṭhu vibhattāhi bhittīhi vicitrassa, vedikāhi parikkhittassa ca.
Suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassā means "that which is well-divided by walls, variegated, and enclosed by railings."
Suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassā (được bao quanh bởi những lan can trang trí đẹp đẽ và những bức tường được phân chia rõ ràng) có nghĩa là được bao quanh bởi những bức tường được phân chia rõ ràng và những lan can trang trí đẹp đẽ.
Uccatarena nakkhattapathaṃ ākāsaṃ phusitukāmatāya viya, vijambhitasaddena cetassa sambandho.
This is in connection with the word vijambhita, as if desiring to touch the starry sky with its exceeding height.
Như thể muốn chạm đến con đường của các vì sao trên bầu trời bằng một chiều cao vượt trội, và từ vijambhita (trải rộng) có liên hệ với điều này.
Vijambhitasamussayassāti vikkīḷanasamūhavantassa.
Vijambhitasamussayassā means "having a multitude of flourishing delights."
Vijambhitasamussayassā (có sự tập hợp lộng lẫy) có nghĩa là có sự tập hợp của những trò chơi.
Dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhanti dantamaye ativiya siniddhaphalake kañcanamayāhi latāhi vinaddhānaṃ maṇīnaṃ gaṇappabhāsamudāyena samujjalasobhāsampannaṃ.
Dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobha means "having a brilliant splendor brought forth by the combined radiance of clusters of jewels interwoven with golden creepers on exquisitely smooth, soft ivory panels."
Dantamayasaṇhamuduphalakakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhaṃ (có vẻ đẹp rực rỡ bởi sự kết hợp ánh sáng của các viên ngọc quý được kết nối bằng dây vàng trên những tấm ván ngà voi mịn màng, mềm mại) có nghĩa là có vẻ đẹp rực rỡ bởi sự kết hợp ánh sáng của các viên ngọc quý được kết nối bằng dây vàng trên những tấm ván ngà voi cực kỳ mịn màng.
Suvaṇṇavalayanupurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasita- madhurassaragehajanavicaritassāti suvaṇṇamayaniyurapādakaṭakādīnaṃ aññamaññaṃ saṅghaṭṭanena janitasaddehi sammissitakathitasarahasitasarasaṅkhātena madhurassarena sampannānaṃ gehanivāsīnaṃ naranārīnaṃ vicaritaṭṭhānabhūtassa.
Suvaṇṇavalayanupurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasita- madhurassaragehajanavicaritassā means "that place where householders, men and women, wander about, their sweet voices mingled with the sounds of conversation and laughter, generated by the clashing of golden bangles, anklets, and other ornaments."
Suvaṇṇavalayanupurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitakathitahasita- madhurassaragehajanavicaritassā (có sự đi lại của người nhà với giọng nói ngọt ngào, tiếng cười hòa lẫn với âm thanh va chạm của vòng vàng, vòng chân, v.v.) có nghĩa là có sự đi lại của những người nam nữ sống trong nhà, với giọng nói ngọt ngào bao gồm tiếng nói chuyện, tiếng cười vui vẻ, hòa lẫn với âm thanh phát ra từ sự va chạm lẫn nhau của các vòng vàng, vòng chân, v.v.
Uḷārissariyavibhavasobhitassāti uḷāratāsampannajanaissariyasampannajanavibhavasampannajanehi, tannivāsīnaṃ vā naranārīnaṃ uttamādhipaccabhogehi sobhitassa.
Uḷārissariyavibhavasobhitassā means "adorned by persons possessing great eminence, by persons possessing great sovereignty, and by persons possessing great wealth, or adorned by the supreme dominion and enjoyments of the men and women residing therein."
Uḷārissariyavibhavasobhitassā (được trang hoàng bởi sự vĩ đại, quyền lực và sự thịnh vượng) có nghĩa là được trang hoàng bởi những người có sự vĩ đại, những người có quyền lực, những người có sự thịnh vượng, hoặc bởi sự hưởng thụ quyền lực tối thượng của những người nam nữ sống ở đó.
Suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivissaravijjotitasuppatiṭṭhitavisāla dvārabāhanti suvaṇṇarajatanānāmaṇimuttāpavāḷādīnaṃ jutīhi pabhassaravijjotitasuppatiṭṭhitavitthatadvārabāhaṃ.
Suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivissaravijjotitasuppatiṭṭhitavisāla dvārabāha means "having broad doorframes, well-established, shining with a radiant glow from the luster of gold, silver, various gems, pearls, coral, etc."
Suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivissaravijjotitasuppatiṭṭhitavisāla dvārabāhaṃ (có khung cửa rộng lớn, vững chắc, rực rỡ bởi ánh sáng chói lọi của vàng, bạc, ngọc, ngọc trai, san hô, v.v.) có nghĩa là có khung cửa rộng lớn, vững chắc, rực rỡ bởi ánh sáng chói lọi của vàng, bạc, các loại ngọc quý, ngọc trai, san hô, v.v.
Kimatthaṃ panettha dhammavinayasaṅgahe kariyamāne nidānavacanaṃ vuttaṃ, nanu bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabboti?
For what purpose was the introductory passage stated here, when the collection of Dhamma and Vinaya was being made? Was it not that only the words spoken by the Blessed One should be collected?
Tại sao khi kết tập Pháp và Luật lại nói đến phần dẫn nhập? Chẳng lẽ chỉ nên kết tập những lời Đức Thế Tôn đã thuyết giảng thôi sao?
Vuccate – desanāya ṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ.
It is said: for the purpose of ensuring the permanence, non-confusion, and trustworthiness of the teaching.
Được nói rằng: Để làm cho bài thuyết giảng được tồn tại lâu dài, không bị quên lãng và đáng tin cậy.
Kāladesadesakavatthuparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti, asammosadhammā, saddheyyā ca desakālavatthuhetunimittehi upanibandho viya vohāravinicchayo, teneva cāyasmatā mahākassapena ‘‘brahmajālaṃ āvuso ānanda kattha bhāsita’’ntiādinā (cūḷava. 439) desādipucchāsu katāsu tāsaṃ vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena āyasmatā ānandattherena nidānaṃ bhāsitanti tadevidhāpi vuttaṃ ‘‘kāladesadesakavatthuparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidāna’’nti.
For a teaching established and laid down by indicating the time, place, speaker, topic, and assembly becomes long-lasting, unconfused, and trustworthy, just like a legal decision established by indicating the location, time, object, causes, and circumstances. And for this very reason, when Venerable Mahākassapa questioned, "Where, friend Ānanda, was the Brahmajäla Sutta delivered?" and so on, Venerable Ānanda Thera, the custodian of the Dhamma, recited the introduction when answering those questions. So here too it is said, "the introduction embellished by the indication of time, place, speaker, topic, and assembly."
Quả thật, bài thuyết giảng được thiết lập và duy trì bằng cách liên kết với thời gian, nơi chốn, người thuyết, đối tượng và hội chúng sẽ tồn tại lâu dài, không bị quên lãng và đáng tin cậy, giống như một phán quyết pháp lý được thiết lập bằng cách liên kết với địa điểm, thời gian, đối tượng, nguyên nhân và dấu hiệu. Chính vì thế, khi Tôn giả Mahākassapa hỏi về nơi thuyết giảng, v.v., bằng cách nói “Này Ānanda, kinh Brahma-jāla được thuyết giảng ở đâu?” (Cūḷava. 439), Tôn giả Ānanda, vị thủ kho Pháp bảo, đã thuyết giảng phần dẫn nhập khi trả lời những câu hỏi đó. Do đó, ở đây cũng nói đến điều đó là “kāladesadesakavatthuparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ” (phần dẫn nhập được trang hoàng bằng sự trình bày về thời gian, nơi chốn, người thuyết, đối tượng và hội chúng).
Apica satthusampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.
Furthermore, the introductory passage was spoken to declare the Buddha’s perfection.
Hơn nữa, phần dẫn nhập được nói ra để công bố sự viên mãn của Đức Đạo Sư.
Tathāgatassa hi bhagavato pubba-racanā-numānāgama-takkābhāvato sammāsambuddhattasiddhi.
For the Tathāgata, the Blessed One, attained perfect Self-Awakening due to the absence of prior arrangement, inference, tradition, or speculation.
Vì Đức Như Lai, bậc Thế Tôn, không có sự sắp đặt trước, không có sự suy luận, không có sự truyền thừa hay suy đoán, nên Ngài đã thành tựu quả vị Chánh Đẳng Giác.
Sammāsambuddhabhāvena hissa puretaraṃ racanāya, ‘‘evampi nāma bhaveyyā’’ti anumānassa, āgamantaraṃ nissāya parivitakkassa ca abhāvo sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya ekappamāṇattā ñeyyadhammesu.
Indeed, due to his state as a Sammāsambuddha, there is no prior composition, no inference (thinking, ‘it would be like this’), and no speculative thought based on other Agamas, because in all knowable phenomena, his knowledge moves unimpeded, having a singular standard.
Vì với tư cách là một bậc Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha), Ngài không có sự sắp đặt trước rằng ‘việc thuyết pháp sẽ như thế này’, không có sự suy đoán (anumāna) hay sự suy xét (parivitakka) dựa trên các kinh điển khác (āgamantara), bởi vì trí tuệ của Ngài không bị chướng ngại (appaṭihatañāṇa) trong tất cả các pháp cần biết (ñeyyadhamma) và có một tiêu chuẩn duy nhất (ekappamāṇattā).
Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasāsanasāvakānurodhabhāvato khīṇāsavattasiddhi.
Likewise, the attainment of being one whose Taints are destroyed (khīṇāsavatta) is due to the absence of the teacher’s closed fist, stinginess concerning the Dhamma, dependence on a teacher, being a disciple, and attachment to sense objects.
Tương tự, sự thành tựu của bậc lậu tận (khīṇāsava) là do không có sự nắm giữ của thầy (ācariyamuṭṭhi), không có sự keo kiệt đối với Dhamma (dhammamacchariya), không có sự lệ thuộc vào giáo pháp của người khác và không có sự ràng buộc với các đệ tử (sāsanasāvakānurodhabhāvato).
Khīṇāsavatāya hi ācariyamuṭṭhiādīnamabhāvo, visuddhā ca parānuggahappavatti.
For a khīṇāsava, there is indeed no teacher’s closed fist and so on, and their activity of benefiting others is purified.
Thật vậy, do là bậc lậu tận (khīṇāsava) nên không có sự nắm giữ của thầy, v.v., và sự hành động vì lợi ích người khác (parānuggahappavatti) là hoàn toàn thanh tịnh.
Iti desakasaṃkilesabhūtānaṃ diṭṭhisīlasampattidūsakānaṃ avijjātaṇhānaṃ abhāvasaṃsūcakehi, ñāṇappahānasampadābhibyañjanakehi ca sambuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi.
Thus, the accomplishment of the first two fearlessnesses is established by the pure states of the Sammāsambuddha, which indicate the absence of ignorance and craving—which are defilements of the speaker and defilers of the attainment of view and virtue—and which manifest the accomplishment of wisdom and abandonment.
Vì vậy, sự thành tựu của hai sự tự tin (vesārajja) đầu tiên là do sự thanh tịnh của bậc Chánh Đẳng Giác (Sambuddha), được biểu thị bằng sự vắng mặt của vô minh (avijjā) và ái (taṇhā) – những thứ làm ô nhiễm người thuyết pháp và làm hư hoại sự thành tựu của chánh kiến (diṭṭhi) và giới (sīla) – và được biểu thị bằng sự thành tựu của trí tuệ (ñāṇa) và sự đoạn diệt (pahāna).
Tatoyeva ca antarāyikaniyyānikesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo, attahitaparahitapaṭipatti ca nidānavacanena pakāsitā hoti sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikapaṭibhānena dhammadesanādīpanato, ‘‘jānatā passatā’’tiādivacanato ca, tena vuttaṃ ‘‘satthusampattipakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.
And from that very accomplishment, the attainment of the latter two fearlessnesses is established due to the absence of delusion regarding phenomena that hinder or lead to deliverance. Thus, the Blessed One's possession of the four fearlessnesses and his practice for his own welfare and the welfare of others are revealed through the introductory discourse, because the teaching of the Dhamma is elucidated with spontaneous wisdom appropriate to the intention of the assembled audience, and from phrases such as, ‘one who knows, one who sees’. Therefore, it is said, ‘the introductory discourse for the manifestation of the Teacher’s accomplishments’.
Cũng chính vì thế, do không có sự mê lầm đối với các pháp chướng ngại (antarāyika) và các pháp đưa đến giải thoát (niyyānika) mà hai sự tự tin sau cùng được thành tựu. Như vậy, sự đầy đủ bốn sự tự tin (catuvesārajja) của Đức Thế Tôn (Bhagavā) và sự thực hành lợi ích cho mình và cho người (attahitaparahitapaṭipatti) được tuyên bố qua lời dẫn nhập (nidānavacana), vì Ngài đã thuyết Dhamma với trí ứng biến (paṭibhāna) xuất hiện đúng lúc, phù hợp với sở nguyện của hội chúng hiện diện, và qua các lời dạy như “người biết, người thấy” (jānatā passatā). Do đó, có câu nói rằng “lời dẫn nhập là để tuyên bố sự thành tựu của Bậc Đạo Sư”.
Apica sāsanasampattipakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ.
Furthermore, the introductory discourse is for the manifestation of the accomplishment of the Dispensation.
Hơn nữa, lời dẫn nhập được nói ra để tuyên bố sự thành tựu của Giáo Pháp (sāsana).
Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthikā pavatti, attahitatthā vā, tasmā paresaṃyeva hitāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kabbaracanā.
For the Blessed One, whose every action is encompassed by wisdom and compassion, there is no useless activity, nor any activity for his own benefit. Therefore, the entire body, speech, and mind actions of the Sammāsambuddha, whose every action is for the benefit of others, when recounted as they occurred, constitute the Dispensation by way of instructing beings appropriately for their benefit in this life, in future lives, and in the ultimate sense, and not as a mere poetic composition.
Thật vậy, không có hành động nào của Đức Thế Tôn, người mà tất cả mọi hành động đều được bao hàm bởi trí tuệ (ñāṇa) và lòng bi mẫn (karuṇā), là vô ích hay chỉ vì lợi ích của riêng mình. Do đó, tất cả các hành động thân, khẩu, ý của bậc Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha), người mà mọi hành động đều vì lợi ích của người khác, khi được nói ra đúng như sự thật, thì đó là Giáo Pháp (sāsana) theo nghĩa là sự giáo huấn chúng sinh một cách thích hợp với các lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika), lợi ích tương lai (samparāyika) và lợi ích tối thượng (paramattha), chứ không phải là một sự sắp đặt văn chương.
Tayidaṃ satthu caritaṃ kāladesadesakavatthuparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathāsambhavaṃ pakāsīyati.
This conduct of the Teacher is revealed in various introductory discourses, as appropriate, together with the time, place, speaker, context, and audience.
Và hành trạng này của Bậc Đạo Sư được tuyên bố một cách thích hợp ở từng nơi qua các lời dẫn nhập, cùng với thời gian, địa điểm, người thuyết pháp, đối tượng và hội chúng.
Atha vā satthuno pamāṇabhāvappakāsanena sāsanassa pamāṇabhāvappakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ, tañcassa pamāṇabhāvadassanaṃ ‘‘bhagavā’’ti iminā tathāgatassa guṇavisiṭṭhasabbasattuttamabhāvadīpanena ceva ‘‘jānatā passatā’’tiādinā āsayānusayañāṇādipayogadīpanena ca vibhāvitaṃ hoti, idamettha nidānavacanapayojanassa mukhamattanidassanaṃ.
Alternatively, the introductory discourse is for the manifestation of the authority of the Dispensation by manifesting the authority of the Teacher. And the demonstration of his authority is revealed by the word ‘Bhagavā’, which indicates the excellence of the Tathāgata above all beings due to his distinguished qualities, and by phrases such as ‘one who knows, one who sees’, which indicate the application of knowledge of inclinations and underlying tendencies and so on. This is merely a brief indication of the purpose of the introductory discourse here.
Hoặc, lời dẫn nhập được nói ra để tuyên bố tính chuẩn mực của Giáo Pháp bằng cách tuyên bố tính chuẩn mực của Bậc Đạo Sư. Và sự thể hiện tính chuẩn mực này được làm rõ qua từ “Bhagavā” (Đức Thế Tôn), biểu thị sự tối thượng của Như Lai (Tathāgata) vượt trên tất cả chúng sinh nhờ các đức tính đặc biệt; và qua các lời như “người biết, người thấy”, v.v., biểu thị sự vận dụng trí tuệ về sở nguyện (āsayāñāṇa), trí tuệ về tùy miên (anusayāñāṇa), v.v. Đây chỉ là một phần nhỏ của mục đích lời dẫn nhập được trình bày ở đây.
Ko hi samattho buddhānubuddhena dhammabhaṇḍāgārikena bhāsitassa nidānassa payojanāni niravasesato vibhāvitunti.
For who indeed is capable of fully elucidating all the purposes of the introduction spoken by the Dhammabhaṇḍāgārika, the one who understands the Buddha?
Ai có thể làm sáng tỏ tất cả mục đích của lời dẫn nhập do vị Trưởng lão Ananda, người biết Dhamma theo Đức Phật, thuyết giảng?
Honti cettha –
And here there are these verses:
Và ở đây có những câu kệ:
5. Evaṃ abbhantaranidānasaṃvaṇṇanaṃ katvā idāni yathānikkhittassa suttassa saṃvaṇṇanaṃ karonto anupubbāvirodhinī saṃvaṇṇanā kamānatikkamanena byākuladosappahāyinī, viññūnañca cittārādhinī, āgatabhāro ca avassaṃ āvahitabboti saṃvaṇṇakassa sampattabhārāvahanena paṇḍitācārasamatikkamābhāvavibhāvinī, tasmā tadāvikaraṇasādhakaṃ saṃvaṇṇanokāsavicāraṇaṃ kātumāha ‘‘idānī’’tiādi.
5. Having thus expounded the internal introduction, the commentator now, wishing to explain the Sutta as it was laid down, states “idānī” (now) and so on, to explain the consideration of the occasion for explanation, showing that the explanation is not contradictory in its sequence, avoids the fault of confusion by not transgressing the order, pleases the discerning, and demonstrates that the commentator does not deviate from the practice of the wise by bearing the burden that has fallen upon him and must be carried.
Sau khi giải thích lời dẫn nhập nội tại như vậy, bây giờ, khi giải thích bài kinh đã được trình bày, lời giải thích phải không mâu thuẫn theo thứ tự, tránh lỗi lộn xộn do không vượt quá thứ tự, làm hài lòng những người có trí tuệ, và gánh nặng đã đến thì nhất định phải gánh vác. Do đó, để làm rõ rằng người giải thích không vượt quá phong cách của người trí bằng cách gánh vác gánh nặng đã đến, Ngài nói “idānī” (bây giờ), v.v., để xem xét cơ hội giải thích làm cho điều đó rõ ràng.
Nikkhittassāti desitassa, ‘‘desanā nikkhepo’’ti hi etaṃ atthato bhinnampi sarūpato ekameva, desanāpi hi desetabbassa sīlādiatthassa veneyyasantānesu nikkhipanato ‘‘nikkhepo’’ti vuccati.
“Nikkhittassā” means ‘that which was taught’ or ‘delivered’. Although ‘desanā’ (teaching) and ‘nikkhepa’ (laying down, delivery) differ in meaning, they are essentially one; for a teaching is also called ‘nikkhepa’ because it ‘lays down’ (nikkhipati) the meaning of morality and so on, which is to be taught, into the mental continua of those who are capable of being trained.
Nikkhittassā nghĩa là đã được thuyết giảng. Thật vậy, hai từ “desanā” (thuyết giảng) và “nikkhepa” (trình bày) tuy khác nhau về ý nghĩa nhưng đồng nhất về bản chất. Thuyết giảng cũng được gọi là “nikkhepa” vì nó đặt (nikkhipana) các ý nghĩa như giới (sīla), v.v., cần được thuyết giảng vào tâm thức của những người có khả năng giác ngộ.
Nanu suttameva saṃvaṇṇīyatīti āha ‘‘sā panesā’’tiādi.
“Surely only the Sutta is being explained?” he asks. He responds with “sā panesā” and so on.
Há chẳng phải chỉ có bài kinh được giải thích sao? Để trả lời câu hỏi này, Ngài nói “sā panesā” (nhưng điều đó), v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā saṃvaṇṇanā ‘‘ayaṃ desanā evaṃsamuṭṭhānā’’ti suttassa sammadeva nidānaparijjhānena tabbaṇṇanāya suviññeyyattā pākaṭā hoti, tasmā tadeva sādhāraṇato paṭhamaṃ vicārayissāmāti.
This is what is meant: an explanation given after examining the laying down of the Sutta becomes clear due to its easy comprehensibility when explaining that Sutta by properly grasping its origin, thus, 'this teaching arose in this way'. Therefore, we shall first examine that very common method.
Điều này có nghĩa là: Lời giải thích được nói ra sau khi xem xét sự trình bày của bài kinh (suttanikkhepa) sẽ trở nên rõ ràng và dễ hiểu nhờ sự quán sát kỹ lưỡng lời dẫn nhập (nidāna) của bài kinh, rằng “bài thuyết giảng này có nguồn gốc như vậy”. Do đó, chúng ta sẽ xem xét điều đó trước tiên một cách tổng quát.
Yā hi sā kathā suttatthasaṃvaṇṇanāpākaṭakārinī, sā sabbāpi saṃvaṇṇakena vattabbā.
Indeed, any discourse that clarifies the meaning of the Sutta should be spoken by the commentator.
Thật vậy, tất cả những gì làm cho ý nghĩa của bài kinh trở nên rõ ràng trong lời giải thích đều phải được người giải thích nói ra.
Tadatthavijānanupāyattā ca sā pariyāyena saṃvaṇṇanāyevāti.
And because it is a means of knowing its meaning, it is, in an indirect sense, an explanation itself.
Và vì đó là phương tiện để hiểu ý nghĩa đó, nên theo một cách gián tiếp, đó chính là lời giải thích.
Idha pana tasmiṃ vicārite yassā aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ nikkhittaṃ, tassā vibhāgavasena ‘‘mamaṃ vā bhikkhave’’tiādinā (dī. ni. 1.5), ‘‘appamattakaṃ kho paneta’’ntiādinā (dī. ni. 1.7), ‘‘atthi bhikkhave’’tiādinā (dī. ni. 1.28) ca vuttānaṃ suttapadesānaṃ saṃvaṇṇanā vuccamānā taṃtaṃanusandhidassanasukhatāya suviññeyyāti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, when that has been examined, the explanation of the Sutta passages stated with ‘mamaṃ vā bhikkhave’ and so on, ‘appamattakaṃ kho panetaṃ’ and so on, and ‘atthi bhikkhave’ and so on, according to the division of the occasion for its arising, for which this Sutta was laid down, is to be understood as easily comprehensible because of the ease in seeing the connection (anusandhi) of each part.
Tuy nhiên, ở đây, khi điều đó đã được xem xét, lời giải thích các phần của bài kinh được nói đến trong “mamaṃ vā bhikkhave” (Dī. Ni. 1.5), “appamattakaṃ kho panetaṃ” (Dī. Ni. 1.7), “atthi bhikkhave” (Dī. Ni. 1.28), v.v., theo cách phân loại của sự kiện phát sinh (aṭṭhuppatti) mà bài kinh này được trình bày, sẽ dễ hiểu vì dễ thấy sự liên kết của từng phần.
Tattha yathā anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādisāsanapaṭṭhānanayena soḷasavidhabhāvaṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādi-sutta-nikkhepavasena catubbidhabhāvanti āha ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti.
Just as Suttas, even with many hundreds and many thousands of distinctions, do not exceed the sixteen categories according to the method of the Dispensation's foundation, such as those pertaining to defilement, so too, they do not exceed four kinds according to the laying down of the Sutta based on one's own inclination and so on. Thus, he states, “cattāro suttanikkhepā” (there are four ways of laying down the Sutta).
Trong đó, giống như các bài kinh, dù có hàng trăm, hàng ngàn phân loại khác nhau, cũng không vượt quá mười sáu loại theo phương pháp thiết lập giáo pháp như phần ô nhiễm (saṃkilesabhāgiya), v.v., thì sự trình bày bài kinh (suttanikkhepa) theo ý nguyện của mình (attajjhāsaya), v.v., cũng không vượt quá bốn loại. Do đó, Ngài nói “cattāro suttanikkhepā” (có bốn cách trình bày bài kinh).
Nanu saṃsaggabhedopi sambhavati, atha kasmā ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti vuttanti?
"Surely a mixed category (saṃsaggabheda) is also possible; why then is it said, ‘there are four ways of laying down the Sutta’?"
Há chẳng phải có thể có sự phân loại theo sự kết hợp (saṃsagga) sao? Vậy tại sao lại nói “có bốn cách trình bày bài kinh”?
Saṃsaggabhedassa sabbattha alabbhamānattā.
Because a mixed category is not obtainable everywhere.
Vì sự phân loại theo sự kết hợp không thể tìm thấy ở khắp mọi nơi.
Attajjhāsayassa, hi aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāvasikehi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati.
Indeed, a mixed category is possible between one's own inclination and the occasion for arising, together with those based on others' inclination and questions.
Thật vậy, sự phân loại theo sự kết hợp có thể xảy ra giữa ý nguyện của mình (attajjhāsaya) với sự kiện phát sinh (aṭṭhuppatti), và với ý nguyện của người khác (parajjhāsaya) và câu hỏi (pucchāvasika).
‘‘Attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca pucchāvasiko cā’’ti ajjhāsayapucchānusandhisabbhāvato.
This is due to the possibility of connections between inclination and question, such as "one's own inclination and others' inclination," "one's own inclination and one based on question," "one's own inclination, others' inclination, and one based on question," "one based on the occasion for arising and others' inclination," "one based on the occasion for arising and one based on question," and "one based on the occasion for arising, others' inclination, and one based on question."
Có thể có sự kết hợp giữa ý nguyện của mình và ý nguyện của người khác; ý nguyện của mình và câu hỏi; ý nguyện của mình, ý nguyện của người khác và câu hỏi; sự kiện phát sinh và ý nguyện của người khác; sự kiện phát sinh và câu hỏi; sự kiện phát sinh, ý nguyện của người khác và câu hỏi; do có sự liên kết giữa ý nguyện và câu hỏi.
Attajjhāsayaṭṭhuppattīnaṃ pana aññamaññaṃ saṃsaggo natthi, tasmā niravasesaṃ patthāranayena saṃsaggabhedassa alabbhanato evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
However, there is no mixing between one's own inclination and the occasion for arising themselves. Therefore, it should be understood that it is said in this way because a mixed category, by way of complete proliferation, is not obtainable.
Tuy nhiên, không có sự kết hợp lẫn nhau giữa ý nguyện của mình và sự kiện phát sinh. Do đó, cần phải hiểu rằng câu nói này được đưa ra vì không thể tìm thấy sự phân loại theo sự kết hợp một cách đầy đủ theo phương pháp mở rộng.
Atha vā aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi siyā saṃsaggabhedo, tadantogadhattā pana saṃsaggavasena vuttānaṃ sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepeyeva sandhāya ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti vuttaṃ.
Alternatively, a mixed category might occur between the occasion for arising and one’s own inclination; but because the other ways of laying down the Sutta mentioned as mixed categories are encompassed within the fundamental ways, it is said, “there are four ways of laying down the Sutta,” referring only to the root categories.
Hoặc, có thể có sự phân loại theo sự kết hợp giữa sự kiện phát sinh (aṭṭhuppatti) với ý nguyện của mình (attajjhāsaya). Tuy nhiên, vì các cách trình bày còn lại được nói theo cách kết hợp đều nằm trong các cách trình bày gốc, nên câu nói “có bốn cách trình bày bài kinh” chỉ đề cập đến các cách trình bày gốc.
Imasmiṃ pana atthavikappe yathārahaṃ ekakadukatikacatukavasena sāsanapaṭṭhānanayena suttanikkhepā vattabbāti nayamattaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Moreover, in this interpretation of meaning, the exposition of suttas is to be stated appropriately, in groups of one, two, three, and four, according to the method of establishing the Dispensation; thus, it is to be understood that this merely shows the method.
Tuy nhiên, trong cách giải thích ý nghĩa này, cần phải hiểu rằng chỉ có một phương pháp được trình bày, đó là các bài kinh được trình bày theo cách thiết lập giáo pháp, theo từng nhóm một, hai, ba, hoặc bốn, tùy theo sự phù hợp.
Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipanaṃ kathanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho.
Herein, this is the meaning of the term: nikkhipanaṃ (placing) is kathanaṃ (telling), so nikkhepo (exposition). The exposition of a sutta is suttanikkhepo, meaning the teaching of a sutta.
Trong đó, ý nghĩa của từ ngữ là: sự trình bày, sự thuyết giảng là nikkhepa (trình bày); sự trình bày bài kinh là suttanikkhepa (trình bày bài kinh), tức là sự thuyết giảng bài kinh.
Nikkhipīyatīti vā nikkhepo, suttameva nikkhepo suttanikkhepo. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇavasenāti attajjhāsayo, attano ajjhāsayo vā etassa yathāvuttanayenāti attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo.
Or, that which is expounded is nikkhepo; the sutta itself is the exposition, suttanikkhepo. One’s own inclination is attajjhāsayo; that (exposition) for which this (inclination) exists as a reason is attajjhāsayo. The same method applies to the inclination of others ( parajjhāsayo).
Hoặc, điều được trình bày là nikkhepa; chính bài kinh là nikkhepa, tức là suttanikkhepa. Attajjhāsaya là khuynh hướng của chính mình; điều đó có ở nó do nguyên nhân, nên là attajjhāsaya; hoặc khuynh hướng của chính mình có ở nó theo cách đã nói, nên là attajjhāsaya. Đối với parajjhāsaya cũng theo cách tương tự.
Pucchāya vaso pucchāvaso, so etassa atthi yathāvuttanayenāti pucchāvasiko. Araṇīyato avagantabbato attho vuccati suttadesanāya vatthu, tassa uppatti atthuppatti, sā eva aṭṭhuppatti ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā, sā etassa atthi vuttanayenāti aṭṭhuppattiko. Apica nikkhipīyati suttametenāti nikkhepo, attajjhāsayādisuttadesanākāraṇameva.
The sphere of a question is pucchāvaso; that (exposition) for which this (sphere of question) exists in the manner stated is pucchāvasiko. The vatthu (ground) for a sutta-teaching, which is to be understood as what should be known, is called attho; the arising of that is atthuppatti, and that very atthuppatti becomes aṭṭhuppatti by changing the letter ttha to ṭṭha; that (exposition) for which this (arising of meaning) exists in the manner stated is aṭṭhuppattiko. Furthermore, that by which a sutta is expounded is nikkhepo; this refers to the reason for teaching a sutta, such as one's own inclination.
Pucchāvasa là sự tùy thuộc vào câu hỏi; điều đó có ở nó theo cách đã nói, nên là pucchāvasiko. Điều cần phải được biết, điều cần phải được hiểu là attha (ý nghĩa), tức là đối tượng của sự thuyết giảng bài kinh; sự phát sinh của nó là atthuppatti; chính nó là aṭṭhuppatti sau khi đổi chữ ttha thành ṭṭha; điều đó có ở nó theo cách đã nói, nên là aṭṭhuppattiko. Hơn nữa, điều mà nhờ đó bài kinh được trình bày là nikkhepa, chính là nguyên nhân của sự thuyết giảng bài kinh như attajjhāsaya và những điều tương tự.
Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho.
But in this interpretation of meaning, one's own inclination is attajjhāsayo. The inclination of others is parajjhāsayo. That which is asked is pucchā, meaning the matter to be asked.
Tuy nhiên, trong cách giải thích ý nghĩa này, khuynh hướng của chính mình là attajjhāsaya.
Tassā pucchāya vasena pavattaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasikaṃ.
The discourse, given in response to that question, for those who receive the Dhamma, is pucchāvasikaṃ.
Khuynh hướng của người khác là parajjhāsaya. Điều được hỏi là pucchā, tức là ý nghĩa cần được hỏi.
Tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pulliṅgavasena vuttaṃ ‘‘pucchāvasiko’’ti.
That same word is stated in the masculine gender as “pucchāvasiko” in relation to the word nikkhepa.
Lời nói được thuyết giảng cho những người tiếp nhận giáo pháp tùy theo câu hỏi đó được gọi là pucchāvasikaṃ. Chính điều đó, khi liên quan đến chữ nikkhepa, được nói ở dạng giống đực là ‘‘pucchāvasiko’’.
Vuttanayena aṭṭhuppattiyeva aṭṭhuppattikoti evaṃ attho daṭṭhabbo.
In the manner stated, aṭṭhuppatti itself is aṭṭhuppattiko; the meaning should be understood thus.
Tương tự, chính aṭṭhuppatti được gọi là aṭṭhuppattiko theo cách đã nói. Ý nghĩa nên được hiểu như vậy.
Ettha ca paresaṃ indriyaparipākādikāraṇaṃ nirapekkhitvā attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā attajjhāsayassa visuṃ nikkhepabhāvo yutto.
Here, since the teaching proceeds to establish the Dhamma-lineage solely by one’s own inclination, without regard for the maturation of others' faculties and other reasons, it is appropriate for attajjhāsayo to be a distinct type of exposition.
Ở đây, việc trình bày riêng attajjhāsaya là hợp lý, vì đây là lời giáo huấn được thuyết giảng theo khuynh hướng của chính mình mà không cần quan tâm đến sự trưởng thành của các căn của người khác và các nguyên nhân tương tự, nhằm thiết lập dòng pháp.
Teneva vakkhati ‘‘attano ajjhāsayeneva kathetī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.5).
For this very reason, it will be stated: “He teaches by his own inclination.”
Chính vì thế, Ngài sẽ nói: ‘‘thuyết giảng theo khuynh hướng của chính mình’’ (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.5).
Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanānimittabhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattattā kathaṃ aṭṭhuppattike anavarodho siyā, pucchāvasikaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitadesanattā kathaṃ parajjhāsaye anavarodho siyāti na codetabbametaṃ.
But it should not be questioned how parajjhāsaya and pucchāvasika could not be included in aṭṭhuppattika, given that they arise from the inclinations and questions of others which serve as causes for the teaching, or how there could be no inconsistency in parajjhāsaya when pucchāvasika and aṭṭhuppattika are teachings delivered in accordance with the inclinations of others.
Tuy nhiên, không nên thắc mắc rằng: làm sao không có sự mâu thuẫn trong aṭṭhuppattika đối với parajjhāsaya và pucchāvasika, vì chúng phát sinh từ sự xuất hiện của khuynh hướng và câu hỏi của người khác, là nguyên nhân của lời giáo huấn; hoặc làm sao không có sự mâu thuẫn trong parajjhāsaya đối với pucchāvasika và aṭṭhuppattika, vì chúng là lời giáo huấn được thuyết giảng theo sự tùy thuận parajjhāsaya.
Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattivasena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ.
For the arising of a cause for sutta-teaching, free from the striving and questioning of others, is considered aṭṭhuppatti; hence, parajjhāsaya and pucchāvasika are taken separately.
Thật vậy, sự phát sinh nguyên nhân của lời giáo huấn, vốn không liên quan đến sự phát nguyện, sự hỏi han của người khác, được hiểu là aṭṭhuppatti, do đó có sự phân biệt parajjhāsaya và pucchāvasika.
Tathā hi dhammadāyādasuttādīnaṃ (ma. ni. 1.29) āmisuppādādidesanānimittaṃ ‘‘aṭṭhuppattī’’ti vuccati.
Thus, the cause for teaching such suttas as the Dhammadāyāda Sutta, which concerns the acquisition of material things, is called aṭṭhuppatti.
Ví dụ, nguyên nhân của lời giáo huấn như sự phát sinh của các vật phẩm trong Dhammadāyādasutta (Majjhima Nikāya 1.29) và các bài kinh tương tự được gọi là ‘‘aṭṭhuppatti’’.
Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo. Pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭovāyamattho.
A teaching given by making the inclination itself the cause, without the question of others, is parajjhāsayo. A teaching given by way of a question is pucchāvasiko; this meaning is obvious.
Lời giáo huấn được thuyết giảng dựa trên khuynh hướng của người khác mà không cần câu hỏi của họ là parajjhāsaya. Lời giáo huấn được thuyết giảng dựa trên câu hỏi là pucchāvasiko. Ý nghĩa này là rõ ràng.
Anajjhiṭṭhoti pucchādinā anajjhesito ayācito, attano ajjhāsayeneva katheti dhammatantiṭhapanatthanti adhippāyo.
Anajjhiṭṭho means unrequested, unimplored, by asking and so on. The intention is: “He teaches by his own inclination, for the sake of establishing the Dhamma-lineage.”
Anajjhiṭṭho có nghĩa là không được thỉnh cầu, không được yêu cầu bằng câu hỏi và những điều tương tự; ý nghĩa là Ngài thuyết giảng theo khuynh hướng của chính mình để thiết lập dòng pháp.
Hāroti āvaḷi yathā ‘‘muttāhāro’’ti, sveva hārako, sammappadhānasuttantānaṃ hārako tathā.
Hāro means a series, just as in “a pearl necklace” (muttāhāro). That very hāra is a hārakako. It is likewise the hārakako of the Sammappadhāna Suttas.
Hāro có nghĩa là một chuỗi, như trong ‘‘muttāhāro’’ (chuỗi ngọc). Chính nó là hārako (người mang chuỗi), cũng như hārako của các bài kinh sammappadhāna.
Anupubbena hi saṃyuttake niddiṭṭhānaṃ sammappadhānapaṭisaṃyuttānaṃ suttantānaṃ āvaḷi ‘‘sammappadhānasuttantahārako’’ti vuccati, tathā iddhipādahārakādi.
For in the Saṃyutta, the series of suttas pertaining to the Sammappadhānas, which are indicated in order, is called “Sammappadhānasuttantahārako,” and likewise, Iddhipādahāraka and so forth.
Thật vậy, chuỗi các bài kinh liên quan đến sammappadhāna được trình bày theo thứ tự trong Saṃyutta Nikāya được gọi là ‘‘sammappadhānasuttantahārako’’, cũng như iddhipādahārakādi (chuỗi các bài kinh về thần túc).
Iddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgasuttantahārakoti pubbapadesu parapadalopo, dvandagabbhasamāso vā eso, peyyālaniddeso vā.
The phrase Iddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgasuttantahārako involves the elision of the latter part of the previous terms, or it is a dvandagabbhasamāso (compound containing a dvanda compound), or it is an elliptical statement (peyyālaniddeso).
Cụm từ Iddhipādaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgasuttantahārako có sự lược bỏ từ cuối ở các từ đầu, hoặc đây là một hợp chất dvandagabbhasamāsa, hoặc là một cách trình bày peyyāla.
Tesanti yathāvuttasuttānaṃ.
Tesaṃ refers to the aforementioned suttas.
Tesaṃ có nghĩa là của các bài kinh đã nói.
Paripakkāti pariṇatā.
Paripakkā means ripened.
Paripakkā có nghĩa là đã chín muồi.
Vimuttiparipācanīyāti arahattaphalaṃ paripācentā saddhindriyādayo dhammā.
Vimuttiparipācanīyā refers to the qualities, such as the faculty of faith (saddhindriya), that ripen for the fruit of arahantship.
Vimuttiparipācanīyā là những pháp như tín căn, v.v., làm cho quả A-la-hán chín muồi.
Khayeti khayanatthaṃ, khayakāraṇabhūtāya vā dhammadesanāya.
Khaye means for the cessation, or for the teaching of Dhamma that is the cause of cessation.
Khaye có nghĩa là vì sự diệt tận, hoặc vì lời giáo huấn là nguyên nhân của sự diệt tận.
Ajjhāsayanti adhimuttiṃ.
Ajjhāsayaṃ means determination.
Ajjhāsayaṃ có nghĩa là sự quyết định.
Khantinti diṭṭhinijjhānakkhantiṃ.
Khantiṃ means patience in discerning with wisdom (diṭṭhinijjhānakkhantiṃ).
Khantiṃ có nghĩa là sự nhẫn nại trong việc quán chiếu chánh kiến.
Mananti cittaṃ.
Manaṃ means mind.
Manaṃ có nghĩa là tâm.
Abhinīhāranti paṇidhānaṃ.
Abhinīhāraṃ means aspiration.
Abhinīhāraṃ có nghĩa là sự phát nguyện.
Bujjhanabhāvanti bujjhanasabhāvaṃ, bujjhanākāraṃ vā.
Bujjhanabhāvaṃ means the state of understanding, or the manner of understanding.
Bujjhanabhāvaṃ có nghĩa là bản chất của sự giác ngộ, hoặc cách thức giác ngộ.
Avekkhitvāti paccavekkhitvā, apekkhitvā vā.
Avekkhitvā means having reviewed, or having regarded.
Avekkhitvā có nghĩa là sau khi quán xét, hoặc sau khi quan tâm.
Kasmāti āha ‘‘aṭṭhuppattiyaṃ hī’’tiādi.
Why? He states, “aṭṭhuppattiyaṃ hi” and so forth.
Tại sao? Tác giả nói: ‘‘aṭṭhuppattiyaṃ hī’’ (thật vậy, trong sự phát sinh của sự việc) và những điều tương tự.
Vaṇṇāvaṇṇeti nimitte bhummaṃ, vaṇṇasaddena cettha ‘‘acchariyaṃ āvuso’’tiādinā (dī. ni. 1.4) bhikkhusaṅghena vuttopi vaṇṇo saṅgahito.
In vaṇṇāvaṇṇe, the locative case (bhummaṃ) is used in the sense of the reason (nimitte); and here, the word vaṇṇa also includes the praise uttered by the community of bhikkhus with "Wonderful, friends!" and so on.
Vaṇṇāvaṇṇe là giới từ chỉ địa điểm trong trường hợp nimitta (dấu hiệu). Ở đây, chữ vaṇṇa cũng bao gồm lời khen ngợi được các Tỳ-kheo nói bằng câu ‘‘Thật kỳ diệu, thưa quý Ngài’’ và những điều tương tự.
Tampi hi aṭṭhuppattiṃ katvā ‘‘atthi bhikkhave aññe dhammā’’tiādinā (dī. ni. 1.28) upari desanaṃ ārabhissati.
For making that a cause of arising, the teaching beginning with "Bhikkhus, there are other dhammas…" will be commenced later.
Thật vậy, sau khi lấy điều đó làm nguyên nhân phát sinh, Ngài sẽ bắt đầu thuyết giảng ở phần trên bằng câu ‘‘Này các Tỳ-kheo, có những pháp khác’’ và những điều tương tự.
Tadeva vivarati ‘‘ācariyo’’tiādinā.
He explains that very point with “ācariyo” and so forth.
Ngài giải thích chính điều đó bằng câu ‘‘ācariyo’’ (Thầy) và những điều tương tự.
‘‘Mamaṃ vā bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyu’’nti imissā desanāya brahmadattena vuttaṃ vaṇṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā desitattā āha ‘‘antevāsī vaṇṇa’’nti.
Since the praise uttered by the young man Brahmadatta in the discourse, "Bhikkhus, others may praise me," was made the cause of arising for the teaching, it is stated "antevāsī vaṇṇa" (the praise of the pupil).
Vì lời khen ngợi được Brahmadatta nói trong lời giáo huấn ‘‘Này các Tỳ-kheo, người khác có thể khen ngợi Ta’’ được lấy làm nguyên nhân phát sinh, nên Ngài nói ‘‘antevāsī vaṇṇa’’ (lời khen ngợi của đệ tử).
Idāni pāḷiyā sambandhaṃ dassetuṃ ‘‘itī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the connection with the Pāḷi, “itī” and so forth is stated.
Bây giờ, để chỉ ra mối liên hệ với Pāḷi, câu ‘‘itī’’ (như vậy) và những điều tương tự đã được nói.
Desanākusaloti ‘‘imissā aṭṭhuppattiyā ayaṃ desanā sambhavatī’’ti desanāya kusalo, etena pakaraṇānuguṇaṃ bhagavato thomanamakāsi.
Desanākusalo means skilled in teaching, in the sense that "this teaching is appropriate for this cause of arising." By this, praise for the Bhagavā was offered in accordance with the context of the treatise.
Desanākusalo có nghĩa là khéo léo trong việc thuyết giảng, tức là ‘‘lời giáo huấn này có thể phát sinh từ nguyên nhân phát sinh này’’. Bằng cách này, Ngài đã ca ngợi Đức Phật với những phẩm chất phù hợp với văn bản.
Esā hi saṃvaṇṇanakānaṃ pakati, yadidaṃ tattha tattha pakaraṇādhigataguṇena bhagavato thomanā.
For this is the nature of commentators, that is, praising the Bhagavā in various places with qualities inferred from the respective treatises.
Đây là bản chất của các nhà chú giải, đó là ca ngợi Đức Phật bằng những phẩm chất đạt được trong từng văn bản.
Vā-saddo cettha upamānasamuccayasaṃsayavacanavossaggapadapūraṇasadisavikappādīsu bahūsvatthesu dissati.
And here, the word vā is seen in many meanings, such as comparison, aggregation, doubt, abandoning speech, completion of a phrase, similarity, and alternative.
Và chữ vā ở đây được thấy trong nhiều ý nghĩa như so sánh, tổng hợp, nghi ngờ, từ bỏ lời nói, bổ sung từ, tương tự, lựa chọn, v.v.
Tathā hesa ‘‘paṇḍitovāpi tena so’’tiādīsu upamāne dissati, sadisabhāveti attho.
Thus, it is seen in comparison, as in "or he is learned," meaning in the sense of similarity.
Thật vậy, nó được thấy trong ý nghĩa so sánh trong các câu như ‘‘paṇḍitovāpi tena so’’ (người đó cũng là một người trí tuệ), v.v., tức là trong ý nghĩa tương tự.
‘‘Taṃ vāpi dhīrā muniṃ pavedayantī’’tiādīsu (su. ni.213) samuccaye.
In aggregation, as in "Or the wise declare him a sage," and so on.
Trong ý nghĩa tổng hợp trong các câu như ‘‘Taṃ vāpi dhīrā muniṃ pavedayantī’’ (Những bậc trí tuệ cũng tuyên bố vị ẩn sĩ đó), v.v.
‘‘Ke vā ime kassa vā’’tiādīsu (pārā. 296) saṃsaye.
In doubt, as in "Who are these, or whose are they?" and so on.
Trong ý nghĩa nghi ngờ trong các câu như ‘‘Ke vā ime kassa vā’’ (Những người này là ai, và của ai), v.v.
‘‘Ayaṃ vā (ayañca) (dī. ni. 1.181) imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu (dī. ni. 1.181) vacanavossagge.
In abandoning speech, as in "Or this boy (and this one) is the most foolish, the most deluded of these recluses and brahmins," and so on.
Trong ý nghĩa từ bỏ lời nói trong các câu như ‘‘Ayaṃ vā (ayañca) imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’ (Người này (và người này) là kẻ ngu ngốc nhất, si mê nhất trong số các Sa-môn, Bà-la-môn này), v.v.
‘‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.154) padapūraṇe.
In completion of a phrase, as in "This boy did not know the limit," and so on.
Trong ý nghĩa bổ sung từ trong các câu như ‘‘Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ (Hoàng tử này không biết giới hạn), v.v.
‘‘Madhuṃ vā maññati bālo, yāva pāpaṃ na paccatī’’tiādīsu (dha. pa. 69) sadise.
In similarity, as in "The fool thinks it is honey, as long as the evil has not ripened," and so on.
Trong ý nghĩa tương tự trong các câu như ‘‘Madhuṃ vā maññati bālo, yāva pāpaṃ na paccatī’’ (Kẻ ngu ngốc xem điều ác như mật ngọt, cho đến khi điều ác chưa chín muồi), v.v.
‘‘Ye hi keci bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.170; saṃ. ni. 5.1092) vikappe.
In alternative, as in "Whatever recluses or brahmins there are, bhikkhus," and so on.
Trong ý nghĩa lựa chọn trong các câu như ‘‘Ye hi keci bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā’’ (Này các Tỳ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào), v.v.
Idhāpi vikappeyeva.
Here too, it is in the sense of alternative.
Ở đây cũng vậy, trong ý nghĩa lựa chọn.
Mama vā dhammassa vā saṅghassa vāti vividhā visuṃ vikappanassa jotakattāti āha ‘‘vā-saddo vikappanattho’’ti.
Because it indicates different, separate alternatives like "of me, or of the Dhamma, or of the Saṅgha," it is stated, "vā-saddo vikappanattho" (the word vā means alternative).
Vì nó làm sáng tỏ sự phân biệt đa dạng, riêng biệt như: của ta, của Pháp, hay của Tăng, nên đã nói: “Tiếng ‘vā’ có nghĩa là sự phân biệt”.
Para-saddo pana attheva aññattho ‘‘ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.64; ma. ni. 1.281; 2.337; mahāva. 7, 8) atthi adhikattho ‘‘indriyaparopariyatta’’ntiādīsu (vibha. 814; a. ni. 10.21; ma. ni. 1.148; paṭi. ma. 1.68; 1.111) atthi pacchābhāgattho ‘‘parato āgamissatī’’tiādīsu.
However, the word para has the meaning of ‘other’ in phrases like “I alone would teach the Dhamma, but others would not understand me”; it has the meaning of ‘superior’ in phrases like “the superior and inferior faculties”; and it has the meaning of ‘later’ in phrases like “it will come from later”.
Từ para thì có nghĩa khác như trong các đoạn “Nếu ta thuyết pháp, nhưng người khác không hiểu ta,” v.v.; có nghĩa là “hơn” như trong “indriyaparopariyatta” (sự hiểu biết về các căn của người khác), v.v.; có nghĩa là “phần sau” như trong “sẽ đến từ phía sau,” v.v.
Atthi paccanīkattho ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahitaṃ niggahetvā’’tiādīsu (dī. ni. 2.168; saṃ. ni. 5.822; a. ni. 8.70; udā. 51) idhāpi paccanīkatthoti dasseti ‘‘paṭiviruddhā sattā’’ti iminā.
It also has the meaning of ‘opponent’ in phrases like “having thoroughly suppressed any arisen opposing doctrine with the Dhamma”. Here too, it shows the meaning of ‘opponent’ with the phrase ‘opposing beings’.
Cũng có nghĩa là “đối nghịch” như trong các đoạn “sau khi đã hoàn toàn chế ngự tà kiến đối nghịch đã phát sinh bằng Chánh pháp,” v.v. Ở đây, nó cũng có nghĩa là “đối nghịch,” điều này được chỉ ra bởi câu “những chúng sanh đối nghịch.”
Sāsanassa paccanīkabhūtā paccatthikā sattāti attho.
The meaning is: beings who are hostile, who are enemies of the Dispensation.
Điều đó có nghĩa là những chúng sanh là kẻ thù, là đối nghịch với Giáo pháp.
Ta-saddo pareti vuttamatthaṃ avaṇṇabhāsanakiriyāvisiṭṭhaṃ parāmasatīti vuttaṃ ‘‘ye avaṇṇaṃ vadanti, tesū’’ti.
The word ‘ta’ refers to the meaning stated by ‘pare’ as qualified by the action of speaking dispraise, thus it is said ‘among those who speak dispraise’.
Từ ta đề cập đến ý nghĩa đã nói về pare (người khác) được đặc trưng bởi hành động nói lời phỉ báng, điều này được nói là “đối với những ai nói lời phỉ báng.”
Nanu tesaṃ āghāto natthi guṇamahattattā, atha kasmā evaṃ vuttanti codanālesaṃ dassetvā tadapaneti ‘‘kiñcāpī’’tiādinā.
Having shown a trace of an objection, "Surely, there is no ill-will in them due to the greatness of their virtues, so why was it said thus?", he refutes it with ‘even if’ and so on.
Chẳng phải họ không có sự sân hận vì sự vĩ đại về phẩm hạnh của họ sao? Vậy tại sao lại nói như vậy? Sau khi chỉ ra một chút thắc mắc, Ngài giải thích điều đó bằng cách nói “mặc dù” v.v.
Kiñcāpi natthi, atha kho tathāpīti attho.
Even if there is none, still it is so, is the meaning.
Mặc dù không có, nhưng dù sao đi nữa thì cũng vậy, đó là ý nghĩa.
Īdisesupīti ettha pi-saddo sambhāvanattho, tena ratanattayanimittampi akusalacittaṃ na uppādetabbaṃ, pageva vaṭṭāmisalokāmisanimittanti sambhāveti.
In ‘even in such cases’, the word ‘pi’ has the meaning of probability, thereby implying that one should not generate an unwholesome thought even with the Triple Gem as the cause, let alone with worldly allurements as the cause.
Trong câu “Īdisesupi” này, từ pi có nghĩa là "khen ngợi" (sambhāvanā), qua đó, ngay cả một tâm bất thiện cũng không nên phát sinh đối với Tam Bảo, huống hồ là đối với những thứ thuộc về vòng luân hồi (vaṭṭāmisa) và thế gian (lokāmisa).
Pariyattidhammoyeva saddhammanayanaṭṭhena nettīti dhammanetti.
The Dhamma of study itself is the Dhamma-netti (guidance of the Dhamma) because it leads to the good Dhamma.
Chính Pháp học (Pariyatti Dhamma) là phương pháp (netti) vì nó dẫn đến Chánh pháp (Saddhamma), tức là Đạo, Quả, Niết Bàn, do đó gọi là dhammanetti (phương pháp của Pháp).
Āhanatīti ābhuso ghaṭṭeti, hiṃsati vā, vibādhati, upatāpeti cāti attho.
Āhanati means to strike violently, or to harm, to oppress, and to torment, is the meaning.
Āhanati có nghĩa là va chạm mạnh, hoặc làm hại, làm phiền, và gây đau khổ. Đó là ý nghĩa.
Katthaci ‘‘etthā’’ti pāṭho dissati, so pacchālikhito porāṇapāṭhānugatāya ṭīkāya virodhattā, atthayuttiyā ca abhāvato.
In some places, the reading ‘ettha’ is seen, but that reading was written later, as it contradicts the commentary that follows the ancient reading, and because there is no logical consistency in the meaning.
Ở một số nơi, có một bản văn là “etthā” (ở đây), nhưng nó được viết sau này, vì nó mâu thuẫn với chú giải (ṭīkā) theo bản văn cổ, và cũng vì thiếu sự hợp lý về ý nghĩa.
Yadipi domanassādayo ca āhananti, kopeyeva panāyaṃ niruḷhoti dasseti ‘‘kopassetaṃ adhivacana’’nti iminā.
Even though mental pain and so on also strike, it shows that this term is specifically applied to anger by the phrase ‘this is a designation for anger’.
Mặc dù khổ ưu (domanassa) v.v. cũng gây hại, nhưng Ngài chỉ ra rằng từ này (āghāta) chỉ được dùng cho sự sân hận (kopa) bằng cách nói “đây là đồng nghĩa của sân hận.”
Avayavatthañhi dassetvā tattha pariyāyena atthaṃ dassento evamāha.
Indeed, having shown the etymological meaning, he speaks thus, showing the meaning by way of a synonym.
Sau khi chỉ ra ý nghĩa từng phần, Ngài nói như vậy để chỉ ra ý nghĩa gián tiếp.
Adhivacananti ca adhikicca pavattaṃ vacanaṃ, pasiddhaṃ vā vacanaṃ, nāmanti attho.
And adhivacana means a word that is used specifically, or a well-known word, meaning a name.
Và adhivacana có nghĩa là một từ được dùng để chỉ một điều gì đó, hoặc một từ nổi tiếng, một danh từ. Đó là ý nghĩa.
Evamitaresupi.
Similarly in other cases.
Cũng tương tự đối với các từ khác.
Ettha ca sabhāvadhammato aññassa kattuabhāvajotanatthaṃ ‘‘āhanatī’’ti kattutthe āghātasaddaṃ dasseti.
Here, to indicate the absence of an agent other than the natural phenomenon, the word āghāta is shown in the sense of an agent by āhanati.
Ở đây, để chỉ ra rằng không có chủ thể nào khác ngoài các pháp tự tánh, từ āghāta được dùng ở thể chủ động āhanati (làm hại).
Āhanati etena, āhananamattaṃ vā āghātoti karaṇabhāvatthāpi sambhavantiyeva.
One strikes with this, or merely striking is āghāta; thus, the meanings of instrument and state of being are also possible.
Làm hại bằng nó, hoặc chỉ sự làm hại, do đó āghāta (sân hận) cũng có thể có nghĩa là công cụ hoặc trạng thái.
‘‘Appatītā’’ti etassattho ‘‘atuṭṭhā asomanassikā’’ti vutto, idaṃ pana pākaṭapariyāyena apaccayasaddassa nibbacanadassanaṃ, tammukhena pana na pacceti tenāti appaccayoti kātabbaṃ.
The meaning of ‘appatītā’ is stated as ‘displeased, sorrowful’. This is an explanation of the word ‘appaccaya’ by way of a common synonym. However, by means of that, it should be understood as appaccayo (displeasure) because one is not pleased by it.
Ý nghĩa của “Appatītā” được nói là “không hài lòng, không hoan hỷ.” Đây là một cách giải thích từ apaccaya bằng một từ đồng nghĩa rõ ràng, nhưng qua đó, nên hiểu là appaccayo (không hài lòng) vì không hài lòng bởi điều đó.
Abhirādhayatīti sādhayati.
Abhirādhayati means accomplishes.
Abhirādhayati có nghĩa là thành tựu.
Etthāti etesu tīsu padesu.
Ettha means in these three terms.
Etthā (ở đây) có nghĩa là trong ba từ này.
Dvīhīti āghātaanabhiraddhipadehi.
By two means: by the terms āghāta (ill-will) and anabhiraddhi (discontent).
Dvīhi (bằng hai) có nghĩa là bằng các từ āghāta (sân hận) và anabhiraddhi (không hoan hỷ).
Ekenāti apaccayapadena.
By one means: by the term apaccayā (displeasure).
Ekenā (bằng một) có nghĩa là bằng từ apaccaya (không hài lòng).
Ettakesu gahitesu taṃsampayuttā aggahitā siyuṃ, na ca sakkā tepi aggahituṃ ekuppādādisabhāvattāti codanaṃ visodhetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ, tesanti yathāvuttānaṃ saṅkhārakkhandhavedanākkhandhekadesānaṃ.
To clarify the objection that if only these were taken, the associated unwholesome mental states would not be taken, and it would not be possible to take them either, due to their nature of arising simultaneously, etc., the phrase “of those” and so forth was stated. “Of those” means of the aforementioned parts of the saṅkhārakkhandha and vedanākkhandha.
Để giải thích câu hỏi rằng nếu chỉ những điều này được bao gồm thì những điều không được bao gồm sẽ là những điều liên quan đến chúng, và không thể không bao gồm chúng vì chúng có cùng sự phát sinh, v.v., nên đã nói “tesaṃ” (của chúng), v.v. Tesaṃ (của chúng) có nghĩa là của một phần trong uẩn hành (saṅkhārakkhandha) và uẩn thọ (vedanākkhandha) đã được nói đến.
Sesānanti saññāviññāṇāvasiṭṭhasaṅkhārakkhandhekadesānaṃ.
“Of the remaining” means of the remaining parts of the saṅkhārakkhandha, excluding saññā and viññāṇa.
Sesānaṃ (của những điều còn lại) có nghĩa là của một phần trong uẩn hành còn lại, ngoại trừ tưởng (saññā) và thức (viññāṇa).
Karaṇanti uppādanaṃ.
“Doing” means producing.
Karaṇa (sự làm) có nghĩa là sự phát sinh.
Āghātādīnañhi pavattiyā paccayasamavāyanaṃ idha ‘‘karaṇa’’nti vuttaṃ, taṃ pana atthato uppādanameva.
Indeed, the concurrence of conditions for the occurrence of ill-will and so forth is here called “doing”; however, in essence, it is nothing but producing.
Ở đây, karaṇa được dùng để chỉ sự hội tụ của các duyên cho sự phát sinh của āghāta (sân hận) v.v., nhưng về ý nghĩa thì đó chính là sự phát sinh.
Tadanuppādanañhi sandhāya pāḷiyaṃ ‘‘na karaṇīyā’’ti vuttaṃ.
It is with reference to the non-production of that (ill-will) that it is stated in the Pāḷi, “should not be done.”
Chính vì không phát sinh điều đó mà trong Pāli đã nói “na karaṇīyā” (không nên làm).
Paṭikkhittameva yathārahaṃ ekuppādanirodhārammaṇavatthubhāvato.
It is indeed rejected as appropriate, due to having the nature of simultaneous arising, cessation, object, and basis.
Paṭikkhittameva (đã bị bác bỏ) một cách thích đáng, vì chúng có cùng sự phát sinh, sự diệt, đối tượng và nền tảng.
Tatthāti tasmiṃ manopadose.
Therein means in that mental defilement.
Tatthā (ở đó) có nghĩa là trong sự ô nhiễm tâm (manopadosa) đó.
‘‘Tesu avaṇṇabhāsakesū’’ti iminā ādhāratthe bhummaṃ dasseti.
By “among those who speak dispraise”, the locative case is shown to indicate the sense of support.
Bằng cách nói “Tesu avaṇṇabhāsakesū” (trong những người nói lời phỉ báng đó), Ngài chỉ ra vị trí (bhūma) ở nghĩa sở y (ādhāra).
Nimittatthe, bhāvalakkhaṇe vā etaṃ bhummanti āha ‘‘tasmiṃ vā avaṇṇe’’ti.
That this locative case is in the sense of a sign or a characteristic of state is stated by “or in that dispraise”.
Ngài nói “tasmiṃ vā avaṇṇe” (hoặc trong lời phỉ báng đó) để chỉ rằng đây là vị trí ở nghĩa nguyên nhân (nimitta) hoặc nghĩa trạng thái (bhāvalakkhaṇa).
Na hi aguṇo, nindā vā kopadomanassānaṃ ādhāro sambhavati tabbhāsakāyattattā tesaṃ.
Indeed, a fault or dispraise cannot be the basis for anger and displeasure, as these depend on the speaker of such.
Thật vậy, sự thiếu phẩm hạnh (aguṇa) hoặc sự chê bai (nindā) không thể là nền tảng cho sân hận (kopa) và khổ ưu (domanassa), vì chúng phụ thuộc vào người nói lời đó.
Assathāti sattamiyā rūpaṃ ce-saddayogena parikappanavisayattāti dasseti ‘‘bhaveyyāthā’’ti iminā.
By “would be” (assathā), it shows that the form is in the seventh case (locative) due to its connection with the particle ce, indicating a hypothetical situation, as in “if you were to be”.
Assathā (các vị nên là) là hình thức của giới thứ bảy (sattami vibhatti), và Ngài chỉ ra rằng nó thuộc về phạm vi giả định (parikappanavisaya) do sự kết hợp với từ ce (nếu) bằng cách nói “bhaveyyāthā” (các vị sẽ là).
‘‘Bhaveyyātha ce, yadi bhaveyyāthā’ti ca vadanto ‘yathākkamaṃ pubbāparayogino ete saddā’ti ñāpetī’’ti vadanti.
Some say: “By saying ‘bhaveyyātha ce, if you were to be,’ it indicates that these words are used consecutively, in order.”
Họ nói rằng khi nói “bhaveyyātha ce” (nếu các vị sẽ là) và “yadi bhaveyyāthā” (nếu các vị sẽ là), Ngài muốn cho biết rằng những từ này được dùng theo thứ tự trước sau.
‘‘Kupitā kopena anattamanā domanassenā’’ti iminā ‘‘evaṃ paṭhamena nayenā’’tiādinā vuttavacanaṃ atthantarābhāvadassanena samattheti.
By “angered with anger, displeased with displeasure”, the statement made by “thus by the first method” and so forth is confirmed by showing that there is no other meaning.
Bằng cách nói “Kupitā kopena anattamanā domanassenā” (nổi giận với sân hận, không hoan hỷ với khổ ưu), Ngài xác nhận lời đã nói bằng cách “evaṃ paṭhamena nayenā” (theo cách thứ nhất như vậy) v.v. bằng cách chỉ ra rằng không có ý nghĩa khác.
‘‘Tumhāka’’nti iminā samānattho ‘‘tumha’’nti eko saddo ‘‘amhāka’’nti iminā samānattho ‘‘amha’’nti saddo viya yathā ‘‘tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare’’ti (jā. 1.93) āha ‘‘tumhākaṃyevā’’ti.
By “your” (tumhākaṃ), it is said “it is indeed yours”, meaning that the word tumha has the same meaning as tumhākaṃ, just as the word amha has the same meaning as amhākaṃ, as stated in “Therefore, our young ones do not die.”
Bằng cách nói “Tumhākaṃ” (của quý vị), Ngài nói “tumhākaṃyevā” (chỉ của quý vị) rằng từ tumha có cùng ý nghĩa với tumhākaṃ, giống như từ amha có cùng ý nghĩa với amhākaṃ, như đã nói trong “tasmā hi amhaṃ daharā na mīyare” (vì vậy những người trẻ của chúng ta không chết).
Atthavasā liṅgavipariyāyoti katvā ‘‘tāya ca anattamanatāyā’’ti vuttaṃ.
It is stated “and by that displeasure” because the gender changes according to the meaning.
Vì sự thay đổi giống (liṅgavipariyāya) là do ý nghĩa, nên đã nói “tāya ca anattamanatāyā” (và bởi sự không hoan hỷ đó).
‘‘Antarāyo’’ti vutte samaṇadhammavisesānanti atthassa pakaraṇato viññāyamānattā, viññāyamānatthassa ca saddassa payoge kāmacārattā ‘‘paṭhamajjhānādīnaṃ antarāyo’’ti vuttaṃ.
When “hindrance” is said, since the meaning of “hindrance to special ascetic practices” is understood from the context, and since the use of a word with an understood meaning is optional, it is stated “a hindrance to the first jhāna and so forth”.
Khi nói “antarāyo” (chướng ngại), vì ý nghĩa “chướng ngại cho những pháp Sa-môn đặc biệt” đã được hiểu từ ngữ cảnh, và vì có sự tự do trong việc sử dụng từ có ý nghĩa đã được hiểu, nên đã nói “paṭhamajjhānādīnaṃ antarāyo” (chướng ngại cho các thiền thứ nhất v.v.).
Ettha ca ‘‘antarāyo’’ti idaṃ manopadosassa akaraṇīyatāya kāraṇavacanaṃ.
Here, the word “hindrance” is a statement of reason for the mental defilement not to be done.
Ở đây, “antarāyo” (chướng ngại) này là một từ chỉ nguyên nhân cho việc không nên làm ô nhiễm tâm (manopadosa).
Yasmā tumhākameva tena kopādinā paṭhamajjhānādīnamantarāyo bhaveyya, tasmā te kopādipariyāyena vuttā āghātādayo na karaṇīyāti adhippāyo, tena ‘‘nāhaṃ sabbaññū’’ti issarabhāvena tumhe tato nivāremi, atha kho imināva kāraṇenāti dasseti.
The intention is: “Since that anger and so forth would be a hindrance to your first jhāna and so forth, those ill-will and so forth, spoken of as synonyms for anger and so forth, should not be done.” By this, it shows: “I do not restrain you from that out of sovereignty, saying ‘I am omniscient,’ but rather for this very reason.”
Ý nghĩa là: “Vì bởi sự sân hận v.v. đó, chướng ngại sẽ xảy ra cho các thiền thứ nhất v.v. của chính quý vị, do đó những sân hận v.v. đã được nói đến bằng cách gián tiếp qua sân hận v.v. không nên được thực hiện.” Bằng cách đó, Ngài chỉ ra rằng: “Ta không ngăn cản quý vị khỏi điều đó với tư cách là một bậc Toàn Giác, mà chỉ vì nguyên nhân này.”
Taṃ pana kāraṇavacanaṃ yasmā ādīnavavibhāvanaṃ hoti, tasmā ‘‘ādīnavaṃ dassento’’ti heṭṭhā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And since that statement of reason is an exposition of danger, it should be understood that it was stated earlier as “showing the danger.”
Và từ chỉ nguyên nhân đó, vì nó là sự làm rõ về sự nguy hiểm, nên phải hiểu rằng nó đã được nói ở dưới là “chỉ ra sự nguy hiểm.”
Andhaṃtamanti andhabhāvakaraṃ tamaṃ, ativiya vā tamaṃ.
" Andhaṃtamaṃ" means darkness that causes blindness, or indeed, extreme darkness.
Andhatamaṃ có nghĩa là bóng tối gây mù lòa, hoặc bóng tối cực độ.
Yaṃ naraṃ sahate abhibhavati, tassa andhatamanti sambandho.
The connection is that the darkness belongs to the person whom it overwhelms.
Liên hệ là: bóng tối mù mịt của người nào mà nó (sân hận) chế ngự, áp đảo.
Yanti vā bhummatthe paccattavacanaṃ, yasmiṃ kāle sahate, tadā andhatamaṃ hotīti attho, kāraṇaniddeso vā, yena kāraṇena sahate, tena andhatamanti.
Alternatively, "yaṃ" is a nominative case word used in the locative sense, meaning "when it overwhelms, then there is darkness." Or it is an indication of cause, meaning "the darkness is due to the cause by which it overwhelms."
Hoặc từ yaṃ là từ ở nghĩa sở y (bhūmattha), ý nghĩa là: khi nào nó chế ngự, thì đó là bóng tối mù mịt. Hoặc đó là sự chỉ định nguyên nhân: bởi nguyên nhân nào mà nó chế ngự, thì đó là bóng tối mù mịt.
Evaṃ sati yaṃtaṃ-saddānaṃ niccasambandhattā ‘‘yadā’’ti ajjhāharitabbaṃ.
If this is the case, then "yadā" should be supplied due to the constant connection between the words "yaṃ" and "taṃ."
Trong trường hợp này, vì các từ yaṃ và taṃ luôn có mối liên hệ, nên phải thêm vào yadā (khi nào).
Kiriyāparāmasanaṃ vā etaṃ, ‘‘kodho sahate’’ti yadetaṃ kodhassa abhibhavanaṃ vuttaṃ, etaṃ andhatamanti.
Or it is an apposition to the verb: "that which is said about anger overwhelming" is this darkness.
Hoặc đây là một sự tham chiếu đến hành động, điều được nói là sự chế ngự của sân hận, "sân hận chế ngự", thì điều này là sự u tối tột cùng (andhatama).
Tato ca kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passatīti yojetabbaṃ.
Therefore, it should be connected as: "an angry person does not know what is beneficial, an angry person does not see the Dhamma."
Và do đó, người sân hận không biết điều lợi ích, người sân hận không thấy Pháp (Dhamma), điều này nên được liên kết.
Atthaṃ dhammanti pāḷiatthaṃ, pāḷidhammañca.
" Atthaṃ Dhammaṃ" means the meaning of the Pali text and the Dhamma of the Pali text.
Atthaṃ dhamma có nghĩa là ý nghĩa của Pāḷi và Pháp (Dhamma) của Pāḷi.
Cittappakopanoti cittassa pakatibhāvavijahanena padūsako.
" Cittappakopano" means one who pollutes the mind by causing it to deviate from its natural state.
Cittappakopano có nghĩa là kẻ làm ô uế tâm bằng cách từ bỏ trạng thái tự nhiên của tâm.
Antaratoti abbhantarato, cittato vā kodhavasena bhayaṃ jātaṃ.
" Antarato" means from within, or fear arising from the mind due to anger.
Antarato có nghĩa là từ bên trong, hoặc sự sợ hãi phát sinh từ tâm do ảnh hưởng của sân hận.
Nti tathāsabhāvaṃ kodhaṃ, kodhassa vā anatthajananādippakāraṃ.
"Nti" refers to anger of such a nature, or to the manner of anger causing harm and so on.
Nti có nghĩa là sân hận có bản chất như vậy, hoặc các phương thức gây hại của sân hận, v.v.
Sabbatthāpīti sabbesupi paṭhamadutiyatatiyanayesu.
" Sabbatthāpi" means in all the first, second, and third methods.
Sabbatthāpi có nghĩa là trong tất cả các phương pháp thứ nhất, thứ hai và thứ ba.
‘‘Avaṇṇe paṭipajjitabbākāra’’nti adhikāro.
The topic is "the manner in which one should conduct oneself concerning dispraise."
"Cách hành xử đối với lời chỉ trích" là chủ đề.
Avaṇṇabhāsakānamavisayattā ‘‘tatrā’’ti padassa tasmiṃ avaṇṇeti atthova dassito.
Since it is not within the scope of those who speak dispraise, the word " tatrā" is shown to mean "in that dispraise."
Do không thuộc phạm vi của những người nói lời chỉ trích, nên ý nghĩa của từ "tatrā" là "trong lời chỉ trích đó" đã được chỉ ra.
Abhūtanti kattubhūtaṃ vacanaṃ, yaṃ vacanaṃ abhūtaṃ hotīti attho.
" Abhūtaṃ" is a word used in the sense of an agent, meaning "that word which is not true."
Abhūtaṃ là lời nói ở dạng chủ ngữ, có nghĩa là lời nói không đúng sự thật.
Abhūtatoti pana abhūtatākiriyāva bhāvappadhānattā, bhāvalopattā cāti dasseti ‘‘abhūtabhāvenevā’’ti iminā.
However, " abhūtato" refers to the action of being untrue, due to the predominance of the sense of being and the elision of the word for "being," as shown by " abhūtabhāvenevā" (only by the state of being untrue).
Còn abhūtato thì chỉ ra rằng đó chính là hành động của việc không đúng sự thật, do tính ưu việt của trạng thái và sự lược bỏ của trạng thái, bằng từ "abhūtabhāvenevā" này.
‘‘Itipeta’’ntiādi nibbeṭhanākāranidassananti dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
To show that "itipetaṃ" and so on are examples of the method of refutation, " kathaṃ" and so on are stated.
Để chỉ ra rằng "Itipetaṃ" v.v. là ví dụ về cách giải thích, nên đã nói "kathaṃ" v.v.
Tatrāti tasmiṃ vacane.
" Tatrā" means in that statement.
Tatrā có nghĩa là trong lời nói đó.
Yojanāti adhippāyapayojanā.
" Yojanā" means the connection of intention.
Yojanā có nghĩa là sự liên kết ý nghĩa.
Tuṇhīti abhāsanatthe nipāto, bhāvanapuṃsako cesa.
" Tuṇhī" is a particle signifying not speaking, and it is a neuter noun expressing a state.
Tuṇhī là một tiểu từ dùng với nghĩa không nói, và nó ở dạng trung tính chỉ trạng thái.
‘‘Itipetaṃ abhūta’’nti vatvā ‘‘yaṃ tumhehī’’tiādinā tadatthaṃ vivarati.
Having said, "this too is untrue," it explains its meaning with " yaṃ tumhehī" and so on.
Sau khi nói "Itipetaṃ abhūtaṃ", vị ấy giải thích ý nghĩa đó bằng cách nói "yaṃ tumhehi" v.v.
Imināpīti pi-saddena anekavidhaṃ kāraṇaṃ sampiṇḍeti.
With the word " pi" (also) in " imināpi" (by this also), various reasons are combined.
Bằng từ pi trong imināpi, vị ấy tổng hợp nhiều loại nguyên nhân.
Kāraṇasarūpamāha ‘‘sabbaññuyevā’’tiādinā.
It states the nature of the reason with " sabbaññuyevā" and so on.
Vị ấy nói về bản chất của nguyên nhân bằng cách nói "sabbaññuyevā" v.v.
Eva-saddo tīsupi padesu yojetabbo, sabbaññubhāvato na asabbaññū, svākkhātattā na durakkhāto, suppaṭipannattā na duppaṭipannoti imināpi kāraṇena nibbeṭhetabbanti vuttaṃ hoti.
The word "eva" should be connected to all three instances: because of being omniscient, not non-omniscient; because of being well-expounded, not ill-expounded; because of being well-practiced, not ill-practiced. This means that the refutation should be made by these reasons as well.
Từ eva nên được liên kết với cả ba vị trí, có nghĩa là: do là bậc Toàn Giác nên không phải là bậc không Toàn Giác; do Pháp được thuyết giảng tốt đẹp nên không phải là Pháp được thuyết giảng tồi tệ; do Tăng đoàn thực hành tốt nên không phải là Tăng đoàn thực hành tồi tệ. Bằng nguyên nhân này, lời nói nên được giải thích.
‘‘Kasmā pana sabbaññū’’tiādipaṭicodanāyapi taṃkāraṇadassanena nibbeṭhetabbamevāti āha ‘‘tatra idañcidañca kāraṇa’’nti.
It is stated that even to the question "why is he omniscient?" and so on, it should be refuted by showing those reasons, therefore it states, " tatra idañcidañca kāraṇa" (here is this and that reason).
Đối với câu hỏi phản bác "Tại sao lại là bậc Toàn Giác?", vị ấy nói "tatra idañcidañca kāraṇaṃ" để chỉ ra rằng nó cũng nên được giải thích bằng cách chỉ ra nguyên nhân đó.
Tatrāti tesu sabbaññutādīsu.
" Tatrā" means among those qualities such as omniscience.
Tatrā có nghĩa là trong những điều như toàn giác tính đó.
Idañca idañca kāraṇanti anekavidhena kāraṇānukāraṇaṃ dassetvā ‘‘na sabbaññū’’tiādivacanaṃ nibbeṭhetabbanti attho.
The meaning is that by showing various primary and secondary reasons in " idañca idañca kāraṇa" (this and that reason), the statement "not omniscient" and so on should be refuted.
Idañca idañca kāraṇaṃ có nghĩa là sau khi chỉ ra nhiều loại nguyên nhân và các nguyên nhân phụ, lời nói "không phải là bậc Toàn Giác" v.v. nên được giải thích.
Tatridaṃ kāraṇaṃ – sabbaññū eva amhākaṃ satthā aviparītadhammadesanattā.
Here is the reason: Our Teacher is omniscient because he teaches the Dhamma without distortion.
Đây là nguyên nhân: Bậc Đạo Sư của chúng ta là bậc Toàn Giác vì Ngài thuyết giảng Pháp không sai lệch.
Svākkhāto eva dhammo ekantaniyyānikattā.
The Dhamma is well-expounded because it leads exclusively to liberation.
Pháp được thuyết giảng tốt đẹp vì nó hoàn toàn dẫn đến sự giải thoát.
Suppaṭipanno eva saṅgho saṃkilesarahitattāti.
The Saṅgha is well-practiced because it is free from defilements.
Tăng đoàn thực hành tốt vì họ không còn phiền não.
Kāraṇānukāraṇadassanampettha asabbaññutādivacana-nibbeṭhanameva tathādassanassa tesampi kāraṇabhāvatoti daṭṭhabbaṃ.
Here, the presentation of secondary reasons should also be understood as a refutation of the statement "not omniscient" and so on, because such presentation also serves as a reason for those qualities.
Sự chỉ ra các nguyên nhân và nguyên nhân phụ ở đây cũng chính là sự giải thích lời nói về việc không phải là bậc Toàn Giác, v.v., vì việc chỉ ra như vậy cũng là nguyên nhân của chúng.
Kāraṇakāraṇampi hi ‘‘kāraṇa’’ntveva vuccati, patiṭṭhānapatiṭṭhānampi ‘‘patiṭṭhāna’’ntveva yathā ‘‘tiṇehi bhattaṃ siniddhaṃ, pāsāde dhammamajjhāyatī’’ti.
Indeed, a cause of a cause is also called a "cause," and a support of a support is also called a "support," just as in "rice is cooked with grass," or "he studies Dhamma in the palace."
Thật vậy, nguyên nhân của nguyên nhân cũng được gọi là "nguyên nhân", và nơi nương tựa của nơi nương tựa cũng được gọi là "nơi nương tựa", như trong "Cơm mềm nhờ cỏ, người ta học Pháp trong cung điện".
Dutiyaṃ padanti ‘‘ataccha’’nti padaṃ.
" Dutiyaṃ padaṃ" (the second word) is the word "atacchaṃ" (untrue).
Dutiyaṃ padaṃ có nghĩa là từ "atacchaṃ".
Paṭhamassa padassāti ‘‘abhūta’’nti padassa.
" Paṭhamassa padassā" (of the first word) is of the word "abhūtaṃ" (unreal).
Paṭhamassa padassā có nghĩa là của từ "abhūtaṃ".
Catutthanti ‘‘na ca panetaṃ amhesu saṃvijjatī’’ti padaṃ.
" Catutthaṃ" (the fourth) is the phrase "na ca panetaṃ amhesu saṃvijjatī" (and this is not found among us).
Catutthaṃ có nghĩa là từ "na ca panetaṃ amhesu saṃvijjati".
Tatiyassāti ‘‘natthi cetaṃ amhesū’’ti padassa.
" Tatiyassā" (of the third) is of the phrase "natthi cetaṃ amhesū" (and this is not in us).
Tatiyassā có nghĩa là của từ "natthi cetaṃ amhesu".
Vividhamekattheyeva pavattaṃ vacanaṃ vivacanaṃ, tadeva vevacanaṃ, vacananti vā attho saddena vacanīyattā ‘‘bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttama’’ntiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 1.1 ma. ni. aṭṭha. 1.1; a. ni. 1.rūpādivaggavaṇṇanā; pārā. aṭṭha. 1.1) viya.
A varied statement that refers to a single meaning is a "vivacanaṃ," and that very thing is " vevacanaṃ," or alternatively, " vacanaṃ" in the sense of "meaning" because it is expressible by sound, as in "bhagavā (the Fortunate One) is the supreme word, bhagavā is the excellent word" and so on.
Lời nói khác nhau nhưng cùng một ý nghĩa là vivacanaṃ, đó chính là vevacanaṃ, hoặc vacanaṃ có nghĩa là điều được nói bằng lời, như trong "Lời nói 'Bhagavā' là tối thượng, lời nói 'Bhagavā' là cao quý nhất" v.v.
Nānāsabhāvato vigataṃ vacanaṃ yassāti vevacanaṃ vuttanayena, pariyāyavacananti attho.
That which has a word free from various natures is " vevacanaṃ" in the manner explained, meaning a synonymous word.
Vevacanaṃ theo cách đã nói, có nghĩa là từ đồng nghĩa (pariyāyavacanaṃ), là lời nói không có nhiều bản chất khác nhau.
Etthāha – kasmā panettha pariyāyavacanaṃ vuttaṃ, nanu ekekapadavaseneva adhippeto attho siddho, evaṃ siddhe sati kimete tena pariyāyavacanena.
Here it is said: Why then is a synonymous word stated here? Is not the intended meaning achieved merely by each single word? If it is achieved in this way, what purpose do these synonymous words serve?
Ở đây, người phản đối hỏi: "Tại sao ở đây lại dùng từ đồng nghĩa? Chẳng phải ý nghĩa mong muốn đã được thiết lập chỉ bằng một từ duy nhất rồi sao? Nếu đã được thiết lập như vậy, thì từ đồng nghĩa đó có ích gì?
Tadetañhi ganthagāravādianekadosakaraṃ, yadi ca taṃ vattabbaṃ siyā, tadeva vuttaṃ assa, na tadaññanti?
For this indeed causes many faults, such as making the text cumbersome. And if it were to be stated, only that (the initial word) should have been stated, and not another.
Thật vậy, điều đó gây ra nhiều lỗi như sự nặng nề của văn bản, và nếu nó phải được nói, thì chỉ nên nói điều đó, không phải điều gì khác?"
Vuccate – desanākāle, hi āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭivedhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ vuttaṃ.
It is said: Indeed, during the time of the teaching and in the future, a synonymous word is stated for the purpose of comprehending its meaning in some way by someone.
Được nói rằng: "Trong thời gian thuyết giảng, và trong tương lai, từ đồng nghĩa đã được nói ra để giúp một số người hiểu được ý nghĩa đó bằng cách này hay cách khác."
Desanāpaṭiggāhakesu hi yo tesaṃ pariyāyavacanānaṃ yaṃ pubbe saṅketaṃ karoti ‘‘idamimassatthassa vacana’’nti, tassa teneva tadatthapaṭivedho hoti.
Among those who receive the teaching, if someone has previously established a convention for these synonymous words, saying, "this word means such and such," then for that person, the comprehension of that meaning occurs through that very word.
Thật vậy, trong số những người tiếp nhận lời dạy, người nào đã từng thiết lập một quy ước trước đó rằng "từ này có nghĩa này", thì người đó sẽ hiểu được ý nghĩa đó chỉ bằng từ đó.
Apica tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ vipariyāyānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthampi pariyāyavacanaṃ vuttaṃ.
Furthermore, synonymous words are also stated for the purpose of enabling those with scattered minds, those preoccupied with other things, or those who are confused, to comprehend the meaning through another synonymous word at that very moment.
Hơn nữa, từ đồng nghĩa cũng được nói ra để giúp những người có tâm phân tán, bận tâm đến những điều khác, hoặc những người hiểu sai, có thể hiểu được ý nghĩa đó bằng một từ đồng nghĩa khác.
Yañhi ye na suṇanti, tapparihāyanavasena tesaṃ sabbathā paripuṇṇassa yathāvuttassa atthassa anavabodho siyā, pariyāyavacane pana vutte tabbasena paripuṇṇamatthāvabodho hoti.
For if one does not listen to a certain word, there might be a complete non-comprehension of the entire meaning as stated, due to its omission; however, when a synonymous word is stated, there is a complete comprehension of the meaning through it.
Thật vậy, nếu những gì họ không nghe, thì do sự bỏ qua đó, họ sẽ không thể hiểu hoàn toàn ý nghĩa đã nói; nhưng khi từ đồng nghĩa được nói ra, họ sẽ hiểu hoàn toàn ý nghĩa đó.
Atha vā mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthalakkhaṇena asammohanatthaṃ pariyāyavacanaṃ vuttaṃ.
Alternatively, synonymous words are stated to prevent persons of dull intellect from becoming confused again and again about the characteristic of that meaning.
Hoặc, từ đồng nghĩa được nói ra để những người kém trí tuệ không bị nhầm lẫn lặp đi lặp lại bởi đặc điểm của ý nghĩa đó.
Mandabuddhīnañhi ekeneva padena ekatthassa sallakkhaṇena sammoho hoti, anekena pariyāyena pana ekatthassa sallakkhaṇena tathāsammoho na hoti anekappavattinimittena ekattheyeva pavattasaddena yathādhippetassa atthassa nicchitattā.
For persons of dull intellect, there arises confusion by comprehending a single meaning with a single word; however, by comprehending a single meaning through various synonymous words, such confusion does not arise, because the intended meaning is firmly established by words that operate in one and the same meaning through various occasions of their occurrence.
Thật vậy, những người kém trí tuệ dễ bị nhầm lẫn khi nhận biết một ý nghĩa bằng một từ duy nhất; nhưng khi nhận biết một ý nghĩa bằng nhiều từ đồng nghĩa, họ sẽ không bị nhầm lẫn như vậy, vì ý nghĩa mong muốn được xác định rõ ràng bởi từ được sử dụng trong cùng một ý nghĩa với nhiều nguyên nhân phát sinh khác nhau.
Aparo nayo – anaññassāpi pariyāyavacanassa vacane anekāhi tāhi tāhi nāmapaññattīhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ paññāpanatthampi pariyāyavacanaṃ vattabbaṃ hoti.
Another method: even when stating a non-synonymous word, a synonymous word needs to be stated for the purpose of expressing those various meanings through these various nominal designations.
Một phương pháp khác: Ngay cả khi nói một từ đồng nghĩa không phải là từ khác, từ đồng nghĩa cũng cần được nói ra để chỉ ra các ý nghĩa khác nhau bằng nhiều danh xưng khác nhau.
Tathā hi pariyāyavacane vutte ‘‘imassatthassa idamidampi nāma’’nti sotūnaṃ anekadhā nāmapaññattivijānanaṃ.
Indeed, when an alternative expression is spoken, listeners gain an understanding of various name-designations, thinking: “This, too, is a name for this meaning.”
Thật vậy, khi từ đồng nghĩa được nói ra, người nghe sẽ biết được nhiều danh xưng khác nhau cho ý nghĩa đó, chẳng hạn như "ý nghĩa này có tên này và tên này".
Tato ca taṃtaṃpaññattikosallaṃ hoti seyyathāpi nighaṇṭusatthe paricayataṃ.
And from that, skill in those respective designations arises, just as familiarity arises in a lexicon.
Và từ đó, họ trở nên thành thạo trong các danh xưng đó, giống như sự quen thuộc trong từ điển.
Apica dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ.
Furthermore, alternative expressions also serve for the easy attainment of binding and thorough understanding of the textual meaning for Dhamma-speakers.
Hơn nữa, từ đồng nghĩa cũng giúp các vị Pháp sư dễ dàng nắm bắt và hiểu được ý nghĩa của các bản kinh.
Tabbacanena hi dhammadesakānaṃ tantiatthassa attano citte upanibandhanena ṭhapanena paresaṃ sotūnamavabodhanaṃ sukhasiddhaṃ hoti.
For by such expressions, the understanding of the textual meaning, established in the mind of the Dhamma-teacher by binding it there, becomes easily attainable for other listeners.
Thật vậy, bằng cách nói từ đó, việc các vị Pháp sư nắm giữ và lưu giữ ý nghĩa của các bản kinh trong tâm mình, và việc người nghe hiểu được điều đó, trở nên dễ dàng.
Atha vā sammāsambuddhassa attano dhammaniruttipaṭisambhidāsampattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānañca tattha bījavāpanatthaṃ pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
Or, the Blessed One teaches alternative expressions to manifest his own attainment of the Paṭisambhidā of Dhamma and linguistics (nirutti), and to sow the seed of that for those capable of being trained.
Hoặc, Đức Thế Tôn đã chỉ ra từ đồng nghĩa để làm sáng tỏ sự thành tựu về Pháp vô ngại giải và Ngữ vô ngại giải của chính Ngài, và để gieo hạt giống (của sự hiểu biết) vào những người có thể được giáo hóa.
Tadasampattikassa hi tathāvacanaṃ na sambhavati.
For such speech is not possible for one who has not attained that.
Thật vậy, một lời nói như vậy không thể xuất hiện từ một người không có sự thành tựu đó.
Tena ca pariyāyavacanena yathāsutena tassaṃ dhammaniruttipaṭisambhidāsampattiyaṃ tapparicaraṇena, tadaññasucaritasamupabrūhanena ca puññasaṅkhātassa bījassa vapanaṃ sambhavati.
And through such alternative expressions, as heard, by associating with that attainment of the Paṭisambhidā of Dhamma and linguistics, and by developing other good conduct regarding it, the sowing of the seed of merit becomes possible.
Và nhờ lời lẽ uyển chuyển ấy, như đã được nghe, nhờ sự thực hành sự thành tựu của tuệ phân tích Pháp và tuệ phân tích Ngữ nghĩa (dhammaniruttipaṭisambhidā) đó, và nhờ sự tăng trưởng các thiện hạnh khác, việc gieo trồng hạt giống công đức có thể xảy ra.
Ko hi īdisāya sampattiyā viññāyamānāya tadetaṃ nābhipattheyyāti, kiṃ vā bahunā.
Who, indeed, upon realizing such an attainment, would not wish for it? What more is there to say?
Ai mà khi hiểu được sự thành tựu như vậy lại không mong muốn điều đó? Hoặc nói nhiều làm gì?
Yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddho yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇacāro, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, natthi tattha dandhāyitattaṃ vitthāritattaṃ, nāpi dhammadesanāya hāni, āveṇiko cāyaṃ buddhadhammo.
Because the Sammāsambuddha has thoroughly penetrated that Dhamma-element (All-knowledge), just as his knowledge has unimpeded access to all meanings, so too in all verbal expressions he teaches even one meaning by many alternatives, without sluggishness or verbosity, and without any deficiency in the Dhamma teaching; and this Dhamma of the Buddha is unique.
Do sự thấu triệt Pháp Giới (Dhammadhātu), Đức Chánh Đẳng Giác, như Ngài có trí tuệ không bị chướng ngại trong mọi ý nghĩa, thì cũng trong mọi lời nói, Ngài giảng dạy một ý nghĩa bằng nhiều cách khác nhau, không có sự chậm trễ hay kéo dài ở đó, cũng không có sự thiếu sót trong việc thuyết Pháp, và đây là một Pháp độc đáo của chư Phật.
Sabbaññutaññāṇassa hi suppaṭividitabhāvena paṭisambhidāñāṇehi viya tenapi ñāṇena atthe, dhamme, niruttiyā ca appaṭihatavuttitāya buddhalīḷāya ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na pana tasmiṃ saddavohāre, tathābodhane vā mandabhāvo sammābodhanassa sādhanattā, na ca tena atthassa vitthārabhāvo ekassevatthassa desetabbassa subbijānanakāraṇattā, nāpi tabbacanena dhammadesanāhāni tassa desanāsampattibhāvato.
Indeed, by having thoroughly comprehended All-knowledge, and by having unimpeded activity in meaning, Dhamma, and linguistics through that knowledge as if through Paṭisambhidā-knowledge, he teaches even one meaning by many alternative expressions, in the manner of a Buddha’s graceful sport. There is no dullness in that verbal expression or in that teaching, because it is conducive to perfect comprehension; nor is there any prolixity of meaning through it, because it is a cause for perfectly understanding the one meaning to be taught; nor is there any deficiency in the Dhamma teaching by such speech, because it constitutes the perfection of teaching.
Do sự thấu triệt trí tuệ Toàn Tri, như Ngài giác ngộ bằng các trí tuệ phân tích, thì bằng trí tuệ đó, Ngài giác ngộ một ý nghĩa bằng nhiều cách khác nhau với phong thái của một vị Phật, do không bị chướng ngại trong ý nghĩa, Pháp và ngữ nghĩa. Tuy nhiên, trong cách diễn đạt bằng lời nói đó, hoặc trong sự giác ngộ như vậy, không có sự chậm trễ, vì đó là phương tiện để giác ngộ đúng đắn. Cũng không có sự kéo dài của ý nghĩa bởi vì đó là nguyên nhân để hiểu rõ một ý nghĩa duy nhất cần được giảng dạy. Cũng không có sự thiếu sót trong việc thuyết Pháp bằng lời nói đó, vì đó là sự thành tựu của việc thuyết Pháp.
Tasmā sātthakaṃ pariyāyavacanaṃ, na cāpi taṃ ganthagāravādianekadosakaranti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, alternative expression is meaningful, and it should be understood that it does not cause many faults such as ponderousness of text.
Vì vậy, lời nói uyển chuyển là có ý nghĩa, và nó cũng không gây ra nhiều lỗi lầm như sự nặng nề của văn bản, v.v., nên cần được hiểu như vậy.
Yaṃ panetaṃ vuttaṃ ‘‘yadi ca taṃ vattabbaṃ siyā, tadeva vuttaṃ assa, na tadañña’’nti, tampi na yuttaṃ payojanantarasambhavato.
As for what was said: “If it had to be said, that very thing would have been said, and not something else,” that is also not appropriate, because other purposes exist.
Còn điều đã nói rằng: "Nếu điều đó cần được nói, thì chính điều đó đã được nói, chứ không phải điều khác," điều đó cũng không hợp lý vì có thể có mục đích khác.
Tadeva hi avatvā tadaññassa vacanena desanākkhaṇe samāhitacittānampi sammadeva paṭiggaṇhantānaṃ taṃtaṃpadantogadhapavattinimittamārabbha tadatthādhigamo hoti, itarathā tasmiṃyeva pade punappunaṃ vutte tesaṃ tadatthānadhigatatā siyāti.
Indeed, by speaking an alternative rather than that very word, even for those whose minds are concentrated at the moment of teaching and who receive it perfectly, understanding of that meaning arises through the stimulus of the occurrence embedded within those respective terms; otherwise, if the same word were repeated again and again, they might not comprehend that meaning.
Thật vậy, bằng cách không nói chính điều đó mà nói điều khác, vào lúc thuyết giảng, ngay cả những người có tâm định tĩnh và tiếp nhận đúng đắn cũng đạt được sự hiểu biết về ý nghĩa đó, dựa trên nguyên nhân của sự vận hành ẩn chứa trong từng từ ngữ. Ngược lại, nếu chỉ lặp đi lặp lại một từ ngữ đó, họ có thể không hiểu được ý nghĩa đó.
Honti cettha –
And here are summary verses:
Và ở đây có các câu kệ sau:
Idaṃ pana nibbeṭhanaṃ īdiseyeva, na sabbattha kātabbanti dassento ‘‘idañcā’’tiādimāha.
However, to show that this explanation should be done only in such instances and not everywhere, it is said, “ And this” and so on.
Vị Luận Sư nói “Idañcā” (Và điều này) v.v. để chỉ ra rằng sự giải thích này chỉ nên được thực hiện trong những trường hợp như vậy, chứ không phải ở mọi nơi.
Tattha avaṇṇeyevāti kāraṇapatirūpaṃ vatvā, avatvā vā dosapatiṭṭhāpanavasena nindāya eva.
There, avaṇṇeyeva means only for blame, either by stating a similar reason or without stating it, by way of establishing a fault.
Ở đó, “avaṇṇeyevā” (chỉ trong sự chê bai) có nghĩa là chỉ trong sự chê bai, bằng cách nói hoặc không nói một lý do tương tự, để thiết lập lỗi lầm.
Na sabbatthāti na kevalaṃ akkosanakhuṃsanavambhanādīsu sabbattha nibbeṭhanaṃ kātabbanti attho.
Na sabbattha means that the explanation should not be made everywhere, not merely in cases of insult, defamation, contempt, and so on.
“Na sabbatthā” (không phải ở mọi nơi) có nghĩa là không phải ở mọi nơi, chẳng hạn như trong việc chửi rủa, phỉ báng, khinh miệt, v.v., mà sự giải thích nên được thực hiện.
Tadevatthaṃ ‘‘yadi hī’’tiādinā pākaṭaṃ karoti.
The same meaning is made clear by ‘‘yadi hī’’tiādi (If indeed, etc.).
Ngài làm rõ ý nghĩa đó bằng cách nói “yadi hī” (nếu vậy thì) v.v.
‘‘Sāsaṅkanīyo hotī’’ti vuttaṃ tathānibbeṭhetabbatāya kāraṇameva ‘‘tasmā’’ti paṭiniddisati.
The reason for such explanation being necessary, which was stated as ‘‘Sāsaṅkanīyo hotī’’ti (it becomes suspicious), is again indicated by ‘‘tasmā’’ti (therefore).
Ngài lặp lại “tasmā” (vì vậy) như là lý do tại sao điều đã nói “Sāsaṅkanīyo hotī” (người đó trở nên đáng ngờ) cần được giải thích theo cách đó.
‘‘Oṭṭhosī’’tiādi ‘‘na sabbatthā’’ti etassa vivaraṇaṃ.
‘‘Oṭṭhosī’’tiādi (Oṭṭhosi, etc.) is an elaboration of ‘‘na sabbatthā’’ti (not everywhere).
“Oṭṭhosī” (Ôi, ngươi là) v.v. là lời giải thích cho câu “na sabbatthā” (không phải ở mọi nơi).
Jātināmagottakammasippaābādha liṅga kilesa āpatti akkosanasaṅkhātehi dasahi akkosavatthūhi. Adhivāsanameva khanti, na diṭṭhinijjhānakkhamanādayoti adhivāsanakhanti.
Dasahi akkosavatthūhi (by the ten grounds for insult) refers to birth, name, clan, action, skill, ailment, gender, defilement, offence, and verbal abuse. Adhivāsanakhanti (endurance as forbearance) is patience which is simply endurance, not forbearance from intellectual scrutiny and so on.
Bằng mười căn cứ chửi rủa được gọi là dòng dõi, tên, gia tộc, nghề nghiệp, kỹ năng, bệnh tật, giới tính, phiền não, tội lỗi, và chửi rủa. Adhivāsanakhanti (nhẫn nhục chịu đựng) là sự nhẫn nhục chịu đựng, chứ không phải sự nhẫn nhục quán chiếu bằng trí tuệ, v.v.
Vacanattho pana tamiva dissatīti tādī, iṭṭhamiva aniṭṭhampi passatīti attho.
The word-meaning, however, is to be understood thus: tādī (a Tādin) means he sees the undesirable just like the desirable.
Tuy nhiên, ý nghĩa của từ là “Tādin” vì thấy như vậy, nghĩa là thấy điều không vừa ý cũng như điều vừa ý.
Tassa lakkhaṇaṃ tādilakkhaṇaṃ, iṭṭhāniṭṭhesu samapekkhanasabhāvo.
Its characteristic is tādilakkhaṇaṃ, which is the nature of equanimity towards desirable and undesirable things.
Đặc tính của điều đó là tādilakkhaṇaṃ (đặc tính của Tādin), tức là bản chất của sự bình đẳng trước điều vừa ý và không vừa ý.
Atha vā tamiva dissate tādī, so eva sabhāvo, tadeva lakkhaṇaṃ tādilakkhaṇanti.
Or, tādī means he is seen as such; that very nature, that very characteristic is tādilakkhaṇaṃ.
Hoặc, tādī là người thấy như vậy, chính bản chất đó, chính đặc tính đó là tādilakkhaṇaṃ.
Vaṇṇabhūmiyaṃ tādilakkhaṇaṃ dassetunti sambandho.
The connection is: "to show the characteristic of a Tādin in the ground of praise."
Có mối liên hệ là để chỉ ra đặc tính của tādin trong lĩnh vực tán thán.
Para-saddo aññattheti āha ‘‘ye kecī’’tiādi.
The word para (other) is used in the sense of 'another', thus it says ‘‘ye kecī’’tiādi (whoever, etc.).
Từ para có nghĩa là "khác", vì vậy Ngài nói "ye kecī" (những ai) v.v.
Ānandanti bhusaṃ pamodanti taṃsamaṅgino sattā etenāti ānandasaddassa karaṇatthataṃ dasseti.
It shows that the word ānanda (joy) has an instrumental meaning, referring to that by which beings endowed with it delight greatly.
Ngài chỉ ra rằng từ ānanda có nghĩa là công cụ, vì các chúng sinh có được điều đó sẽ vô cùng hoan hỷ.
Sobhanamano sumano, cittaṃ, sobhanaṃ vā mano yassāti sumano, taṃsamaṅgīpuggalo.
Sumano (joyful) means 'beautiful mind' or 'one whose mind is beautiful', referring to the individual endowed with that.
Sumano là tâm tốt đẹp, hoặc sumano là người có tâm tốt đẹp, tức là người có được điều đó.
Nanu ca cittavācakabhāve sati cetasikasukhassa bhāvatthatā yuttā, puggalavācakabhāve pana cittameva bhāvattho siyā, na cetasikasukhaṃ, sumanasaddassa dabbanimittaṃ pati pavattattā yathā ‘‘daṇḍittaṃ sikhitta’’ntiādīti?
Surely, if it refers to mind, then it would be appropriate for it to denote mental pleasure; but if it refers to an individual, then the mind itself would be the referent, not mental pleasure, just as in ‘‘daṇḍittaṃ sikhitta’’ntiādi (stick-wielder, top-knotted), etc., because the word sumana refers to a concrete basis?
Há chẳng phải nếu nó là từ chỉ tâm, thì ý nghĩa là trạng thái của sự an lạc tâm lý là hợp lý, còn nếu nó là từ chỉ cá nhân, thì chính tâm sẽ là trạng thái, chứ không phải sự an lạc tâm lý, vì từ sumana được dùng để chỉ vật chất, như trong "daṇḍittaṃ sikhittaṃ" (người cầm gậy, người đội mũ) v.v. sao?
Saccametaṃ dabbe apekkhite, idha pana tadanapekkhitvā tena dabbena yuttaṃ mūlanimittabhūtaṃ cetasikasukhameva apekkhitvā sumanasaddo pavatto, tasmā etthāpi cetasikasukhameva bhāvattho sambhavati, tenāha ‘‘cetasikasukhassetaṃ adhivacana’’nti.
That is true when a concrete object is intended; but here, without intending that, the word sumana is used to refer to mental pleasure itself, which is connected with that concrete object and is the fundamental basis. Therefore, here too, mental pleasure can indeed be the referent, hence it is said, ‘‘cetasikasukhassetaṃ adhivacana’’nti (this is a designation for mental pleasure).
Điều này đúng khi xét đến vật chất, nhưng ở đây, từ sumana được dùng để chỉ sự an lạc tâm lý là nguyên nhân cơ bản, gắn liền với vật chất đó, mà không xét đến vật chất đó. Vì vậy, ở đây, sự an lạc tâm lý cũng có thể là trạng thái. Do đó, Ngài nói "cetasikasukhassetaṃ adhivacanaṃ" (đây là tên gọi của sự an lạc tâm lý).
Etena hi vacanena tadaññacetasikānampi cittapaṭibaddhattā, cittakiriyattā ca yathāsambhavaṃ somanassabhāvo āpajjatīti codanaṃ nāpajjateva ruḷhisaddattā tassa yathā ‘‘paṅkaja’’nti pariharati.
By this statement, the objection that the state of joy might apply to other mental factors as well, due to their connection with mind and being mental activities, does not arise, as it is a conventional term, just as "paṅkaja" (lotus) avoids it.
Thật vậy, bằng lời nói này, ngay cả các tâm sở khác cũng có thể trở thành trạng thái somanassa (hoan hỷ) tùy theo khả năng, do chúng liên quan đến tâm và là hành động của tâm. Tuy nhiên, sự chất vấn này không phát sinh, vì nó là một từ ngữ thông thường (ruḷhisadda), như Ngài giải thích với ví dụ "paṅkaja" (hoa sen).
Ubbilayatīti ubbilaṃ, bhindati purimāvatthāya visesaṃ āpajjatīti attho.
"Ubbilayati" means it arises, or spreads; therefore, it is ubbila. "Bhindati" means it breaks, attaining a special condition different from its previous state; this is the meaning.
Ubbilayati (nổi lên) là ubbilaṃ, nghĩa là phá vỡ, đạt đến một trạng thái đặc biệt so với trạng thái trước đó.
Tadeva ubbilāvitaṃ paccayantarāgamādivasena.
That same ubbilāvita arises due to the coming of another condition, and so on.
Chính điều đó là ubbilāvitaṃ, theo cách đến của các nhân duyên khác, v.v.
Uddhaṃ palavatīti vā ubbilāvitaṃ akārānaṃ ikāraṃ, ākārañca katvā, cittameva ‘‘cetaso’’ti vuttattā.
Or, it is ubbilāvita because it floats upwards ("uddhaṃ palavati"), having changed 'a' sounds to 'i' and 'ā' sounds to 'ā'; it is said of the mind itself as "cetaso".
Hoặc, ubbilāvitaṃ là điều nổi lên trên, bằng cách biến âm "a" thành "i" và "ā" thành "ā", vì chính tâm được gọi là "cetaso".
Taddhite pana siddhe taṃ abyatirittaṃ tasmiṃ pade vacanīyassa sāmaññabhāvato, tassa vā saddassa nāmapadattā, tasmā kassāti sambandhīvisesānuyoge ‘‘cetaso’’ti vuttanti dassetuṃ ‘‘kassā’’tiādi vuttaṃ.
However, if the taddhita formation is complete, that (term) is not distinct in that word, due to the general nature of what is to be expressed in that word, or because that word is a noun. Therefore, to show that "cetaso" is stated in relation to a specific connection, questioning "whose?", "kassā" and so on, is stated.
Tuy nhiên, khi taddhita đã hoàn thành, nó không khác biệt, vì sự phổ biến của ý nghĩa được nói đến trong từ đó, hoặc vì từ đó là một danh từ. Vì vậy, để chỉ ra rằng "cetaso" được nói đến trong câu hỏi về mối quan hệ đặc biệt "của ai", Ngài đã nói "kassā" (của ai) v.v.
Esa nayo īdisesu.
This method applies in similar instances.
Đây là phương pháp trong những trường hợp như vậy.
Yāya uppannāya kāyacittaṃ vātapūritabhastā viya uddhumāyanākārappattaṃ hoti tassā gehasitāya odagyapītiyā etaṃ adhivacananti sarūpaṃ dasseti ‘‘uddhaccāvahāyā’’tiādinā.
It illustrates the nature of that domestic joy and elation, which causes the body and mind to become inflated like a wind-filled leather bag when it arises, by stating "uddhaccāvahāyā" and so on, meaning that it brings about agitation.
Ngài giải thích bản chất bằng cách nói “uddhaccāvahāyā” (gây ra sự phóng dật) v.v., rằng đây là tên gọi của sự hoan hỷ phấn khởi (odagyapīti) có liên quan đến gia đình (gehasitā), khi nó phát sinh, thân và tâm trở nên căng phồng như một cái túi da chứa đầy gió.
Uddhaccāvahāyāti uddhatabhāvāvahāya.
Uddhaccāvahāyā means 'leading to a state of agitation'.
Uddhaccāvahāyā có nghĩa là đưa đến trạng thái phóng dật.
Uppilāpeti cittaṃ uppilāvitaṃ karotīti ubbilāpanā, sā eva pīti, tassā.
It makes the mind elated, causes it to become agitated ( uppilāvitaṃ karotīti); thus, it is ubbilāpanā. That itself is pīti; this refers to that pīti.
Khiến tâm nổi lên, khiến tâm bị kích động, nên gọi là ubbilāpanā (phóng dật); đó chính là hỷ (pīti), của sự hỷ đó.
Khandhavasena dhammavisesattaṃ āha ‘‘idhāpī’’tiādinā.
The author explains the distinction of Dhamma in terms of aggregates with the phrase “idhāpī” (here too), and so on.
Tác giả bộ luận nói về sự đặc biệt của pháp theo phương diện uẩn (khandha) qua từ “idhāpi” (ở đây cũng vậy) v.v.
Avaṇṇabhūmimapekkhāya api-saddo ‘‘ayampi pārājiko’’tiādīsu (pārā. 1.89, 91, 167, 171, 195, 197) viya, idha ca kiñcāpi tesaṃ bhikkhūnaṃ ubbilāvitameva natthi, atha kho āyatiṃ kulaputtānaṃ edisesupi ṭhānesu akusaluppattiṃ paṭisedhento dhammanettiṃ ṭhapetīti.
The word ‘api’ is used in reference to the sphere of dispraise, as in phrases like “this too is a pārājika,” and so on. Here, although there is no agitation at all among those bhikkhus, the Buddha establishes the guidance of the Dhamma, discouraging the occurrence of unwholesome states in such situations for future young men of good family.
Giống như trong các trường hợp “người này cũng phạm pārājika” v.v., từ ‘api’ (cũng) được dùng để chỉ đến phương diện không đáng tán thán. Và ở đây, mặc dù các vị tỳ khưu đó không hề có sự phóng dật, nhưng Đức Phật đã thiết lập giáo lý (dhammanetti) để ngăn chặn sự phát sinh các bất thiện trong những trường hợp tương tự đối với các thiện nam tử trong tương lai.
Dvīhi padehi saṅkhārakkhandho, ekena vedanākkhandho vuttoti etthāpi ‘‘tesaṃ vasena sesānaṃ sampayuttadhammānaṃ karaṇaṃ paṭikkhittamevā’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena sakkā viññātunti na vuttaṃ.
Concerning the statement “the saṅkhāra-khandha is mentioned with two terms, and the vedanā-khandha with one,” it is also possible to understand, as stated in the Aṭṭhakathā, that “the doing of the remaining associated phenomena is certainly prohibited by means of them,” but it is not stated.
Trong câu “hai từ chỉ về hành uẩn (saṅkhārakkhandha), một từ chỉ về thọ uẩn (vedanākkhandha)”, cũng có thể hiểu theo cách được nói trong Chú Giải rằng “sự thực hành các pháp tương ưng còn lại cũng bị ngăn cấm”, nhưng điều đó không được nói rõ ở đây.
‘‘Pi-saddo sambhāvanattho’’tiādinā vuttanayena cettha attho yathāsambhavaṃ veditabbo.
In this context, the meaning should be understood as appropriate, following the method stated with phrases like “the word pi has the sense of commendation,” and so on.
Ở đây, ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói, rằng “từ ‘pi’ có nghĩa là tán thán”, tùy theo trường hợp.
Tumhaṃyevassa tena antarāyoti etthāpi ‘‘antarāyo’’ti idaṃ ‘‘ubbilāvitattassa akaraṇīyatākāraṇavacana’’tiādinā heṭṭhā avaṇṇapakkhe amhehi vuttanayānusārena attho daṭṭhabbo.
Regarding the phrase “Tumhaṃyevassa tena antarāyo” (an obstruction for you alone on account of that), here too, the meaning of “antarāyo” (obstruction) should be understood according to the method we explained previously in the section on dispraise, such as “it is a statement of the reason for the impropriety of agitation.”
Trong câu “tumhaṃyevassa tena antarāyo” (chính vì điều đó mà nguy hiểm cho các con), từ “antarāyo” (nguy hiểm) nên được hiểu theo cách chúng ta đã nói ở phần không đáng tán thán bên dưới, rằng “đó là lời nói về nguyên nhân của sự không nên làm điều phóng dật”.
Ettha ca ‘‘ānandino ubbilāvitā’’ti dīpitaṃ pītimeva gahetvā ‘‘tena ubbilāvitattenā’’ti vacanaṃ somanassarahitāya pītiyā abhāvato tabbacaneneva ‘‘sumanā’’ti dīpitaṃ somanassampi siddhamevāti katvā vuttaṃ.
And here, taking only the pīti (joy) indicated by “Ānandino ubbilāvitā” (joyful and agitated), the statement “tena ubbilāvitattenā” (by that agitation) is made, considering that somanassa (gladness), which is indicated by that very expression “sumanā” (glad), is also established due to the absence of pīti without somanassa.
Và ở đây, câu nói “tena ubbilāvitattenā” (vì sự phóng dật đó) được nói ra sau khi nắm bắt chính sự hỷ (pīti) được chỉ ra bởi “sự phóng dật của Ānanda” (ānandino ubbilāvitā), và cho rằng sự hoan hỷ (somanassa) được chỉ ra bởi từ “sumanā” (hoan hỷ) cũng đã được xác lập, vì không có hỷ mà không có hoan hỷ.
Atha vā somanassassa antarāyakaratā pākaṭā, na tathā pītiyāti evaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that the obstructive nature of somanassa is evident, but not so much that of pīti, and thus it is stated in this way.
Hoặc giả, nên hiểu rằng sự hoan hỷ gây ra chướng ngại là điều hiển nhiên, nhưng hỷ thì không như vậy, nên đã được nói như thế.
Kasmā panetanti yathāvuttaṃ atthaṃ avibhāgato manasi katvā codeti.
“Kasmā panetaṃ” (But why is this?) is a challenge, conceiving the aforementioned meaning without differentiation.
Kasmā panetaṃ (Tại sao điều này lại như vậy?) — Người chất vấn đã đặt câu hỏi sau khi suy nghĩ về ý nghĩa đã nói mà không phân biệt.
Ācariyo ‘‘sacca’’nti tamatthaṃ paṭijānitvā ‘‘taṃ panā’’tiādinā vibhajjabyākaraṇavasena pariharati.
The Teacher acknowledges that meaning with “saccaṃ” (it is true), and then refutes it by explaining it analytically with “taṃ panā” (but that), and so on.
Vị Đạo sư (Ācariya) chấp nhận ý nghĩa đó bằng từ “saccaṃ” (đúng vậy), rồi giải thích bằng cách phân tích và trả lời qua từ “taṃ panā” (nhưng điều đó) v.v.
Tattha etanti ānandādīnamakaraṇīyatāvacanaṃ, nanu bhagavatā vaṇṇitanti sambandho.
Therein, “etaṃ” (this) refers to the statement regarding the impropriety of joy and gladness; the connection is: “Was it not praised by the Blessed One?”
Trong đó, etaṃ (điều này) là lời nói về sự không nên làm của Ānanda v.v., và có sự liên hệ rằng “chẳng phải điều đó đã được Đức Thế Tôn tán thán sao?”
Buddhoti kittayantassāti ‘‘buddho’’ti vacanaṃ guṇānussaraṇavasena kathentassa sādhujanassa.
“Buddhoti kittayantassā” (for one who praises as 'Buddha') refers to a virtuous person who speaks of the Buddha by recalling his qualities.
Buddhoti kittayantassā (đối với người tán thán là Phật) có nghĩa là đối với người thiện trí nói từ “Phật” theo cách hồi tưởng các công đức.
Kasiṇenāti kasiṇatāya sakalabhāvena.
“Kasiṇenā” (entirely) means by completeness, by its whole nature.
Kasiṇenā (toàn bộ) có nghĩa là với toàn bộ bản chất.
Jambudīpassāti cetassa avayavabhāvena sambandhīvacanaṃ.
“Jambudīpassā” (of Jambudīpa) is a word indicating connection by way of being a part of it.
Và Jambudīpassā (của Jambudīpa) là từ chỉ sự liên hệ theo phương diện bộ phận của nó.
Apare pana ‘‘jambudīpassāti karaṇavacanatthe sāmivacana’’ti vadanti, tesaṃ matena kasiṇajambudīpasaddānaṃ samānādhikaraṇabhāvo daṭṭhabbo, karaṇavacanañca nissakkatthe.
Others, however, say that “jambudīpassā” is a genitive case in the sense of the instrumental case. According to their view, the words kasiṇa and jambudīpa should be seen as having the same grammatical relation (being in apposition), and the instrumental case refers to the sense of ablative.
Tuy nhiên, những người khác nói rằng “jambudīpassā” là từ sở hữu cách (sāmivacana) mang ý nghĩa của nghiệp cách (karaṇavacana). Theo quan điểm của họ, nên hiểu rằng các từ kasiṇa và jambudīpa có cùng một chủ ngữ (samānādhikaraṇabhāva), và nghiệp cách đó mang ý nghĩa của ly khai cách (nissakka).
Pageva ekadesato panāti api-saddo sambhāvane.
The word “api” in “pageva ekadesato pana” (how much more so from a part) is in the sense of commendation.
Huống hồ chỉ là một phần, từ api mang ý nghĩa tán thán.
Ādi-saddena cettha –
Here, by the word “ādi” (and so on) is included –
Và ở đây, bằng từ ādi (v.v.) –
Saṅgahitaṃ.
is included.
Đã được bao gồm.
Nti suttantare vuttaṃ pītisomanassaṃ.
refers to the pīti-somanassa mentioned in another Sutta.
Điều đó là sự hỷ và hoan hỷ được nói trong một kinh khác.
Nekkhammassitanti kāmato nikkhamane kusaladhamme nissitaṃ.
“Nekkhammassitaṃ” (based on renunciation) means relying on wholesome states that lead to renunciation from sensuality.
Nekkhammassitaṃ (dựa vào sự xuất ly) có nghĩa là dựa vào các thiện pháp dẫn đến sự xuất ly khỏi dục.
Idhāti imasmiṃ sutte.
“Idhā” (here) means in this Sutta.
Idhā (ở đây) có nghĩa là trong kinh này.
Gehassitanti gehavāsīnaṃ samudāciṇṇato gehasaṅkhāte kāmaguṇe nissitaṃ.
“Gehassitaṃ” (based on household life) means relying on sensual pleasures called 'household', as they are habitually practiced by householders.
Gehassitaṃ (dựa vào gia đình) có nghĩa là dựa vào các dục lạc được gọi là gia đình, vì chúng được những người sống tại gia thực hành.
Kasmā tadevidhādhippetanti āha ‘‘idañhī’’tiādi.
He explains why this is intended here, with “idañhī” (indeed this), and so on.
Tại sao điều đó lại được đề cập ở đây? Tác giả nói “idañhī” (vì điều này) v.v.
‘‘Āyasmato channassa uppannasadisa’’nti vuttamatthaṃ pākaṭaṃ kātuṃ, samatthetuṃ vā ‘‘tenevā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase “tenevā” (that very) and so on, is stated either to clarify or to confirm the meaning expressed as “similar to what arose in Venerable Channa.”
Để làm rõ hoặc để chứng minh ý nghĩa đã nói “giống như điều đã xảy ra với Tôn giả Channa”, câu “tenevā” (chính vì thế) v.v. đã được nói.
Visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi bhagavati, dhamme ca pavattagehassitapematāya.
“Nāsakkhi nibbattetuṃ visesaṃ” (could not produce any special attainment) refers to the Venerable Channa, due to his attachment to the Buddha and the Dhamma, which was based on householder-like affection.
Nāsakkhi nibbattetuṃ visesaṃ (không thể tạo ra sự đặc biệt) do tình yêu thương dựa vào gia đình đối với Đức Thế Tôn và Giáo Pháp.
Parinibbānakāleti parinibbānāsannakāle bhagavatā paññattena tajjitoti vā sambandho.
“Parinibbānakāle” (at the time of Parinibbāna); alternatively, the connection is that he was reprimanded by the Buddha at the time near Parinibbāna.
Parinibbānakāle (vào thời điểm nhập Niết Bàn) có thể liên hệ với việc bị khiển trách bởi điều Đức Thế Tôn đã chế định vào thời điểm gần nhập Niết Bàn.
Parinibbānakāleti vā bhagavato parinibbutakāle saṅghena tajjito nibbattetīti vā sambandho.
Alternatively, the connection is that “Parinibbānakāle” (at the time of Parinibbāna) means he achieved special attainment after the Buddha’s Parinibbāna, being reprimanded by the Saṅgha.
Hoặc Parinibbānakāle (vào thời điểm nhập Niết Bàn) có thể liên hệ với việc bị Tăng đoàn khiển trách sau khi Đức Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và điều đó đã tạo ra sự đặc biệt.
Brahmadaṇḍenāti ‘‘bhikkhūhi itthannāmo neva vattabbo, na ovaditabbo, nānusāsitabbo’’ti (cūḷava. 445) katena brahmadaṇḍena.
“Brahmadaṇḍenā” (by the Brahma-punishment) means by the Brahma-punishment imposed, saying, “Bhikkhus, so-and-so should neither be spoken to, nor advised, nor instructed.”
Brahmadaṇḍenā (bằng hình phạt tối cao) có nghĩa là bằng hình phạt tối cao đã được thực hiện rằng “vị tỳ khưu tên này không nên được nói chuyện, không nên được khuyên bảo, không nên được giáo huấn bởi các tỳ khưu”.
Tajjitoti saṃvejito.
“Tajjito” (reprimanded) means moved to spiritual urgency.
Tajjito (bị khiển trách) có nghĩa là bị lay động.
Tasmāti yasmā gehassitapītisomanassaṃ jhānādīnaṃ antarāyakaraṃ, tasmā.
“Tasmā” (therefore): because the pīti-somanassa based on household life is an obstacle to jhāna and other attainments.
Tasmā (do đó) có nghĩa là vì sự hỷ và hoan hỷ dựa vào gia đình gây ra chướng ngại cho thiền định v.v., do đó.
Vuttañhetaṃ bhagavatā sakkapañhasutte ‘‘somanassaṃpāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti (dī. ni. 2.359).
Indeed, this was stated by the Blessed One in the Sakka-pañha Sutta: “O King of Devas, I declare somanassa to be of two kinds: to be cultivated and not to be cultivated.”
Đức Thế Tôn đã nói điều này trong kinh Sakkapañha: “Này Thiên chủ, Ta nói về sự hoan hỷ (somanassa) có hai loại: nên thực hành và không nên thực hành” (Dī. Ni. 2.359).
‘‘Ayañhī’’tiādinā tadevatthaṃ kāraṇato samattheti.
With “Ayañhī” (indeed this), and so on, he justifies that very meaning by providing a reason.
Bằng “Ayañhī” (vì điều này) v.v., điều đó được chứng minh bằng lý do.
Rāgasahitattā hi sā antarāyakarāti.
Indeed, because it is accompanied by lust, it is an obstacle.
Vì nó đi kèm với tham ái (rāga), nên nó gây ra chướng ngại.
Ettha pana ‘‘idañhi rāgasañhitaṃ pītisomanassa’’nti vattabbaṃ siyā, tathāpi pītiggahaṇena somanassampi gahitameva hoti somanassarahitāya pītiyā abhāvatoti heṭṭhā vuttanayena pītiyeva gahitā.
Here, it might be said “idañhi rāgasañhitaṃ pītisomanassaṃ” (indeed, this pīti-somanassa is accompanied by lust), but even so, by the apprehension of pīti, somanassa is also understood, since there is no pīti without somanassa, as explained previously, and thus only pīti is apprehended.
Tuy nhiên, ở đây lẽ ra phải nói “đây là sự hỷ và hoan hỷ đi kèm với tham ái”, nhưng dù vậy, khi nói đến hỷ, hoan hỷ cũng đã được bao gồm, vì không có hỷ mà không có hoan hỷ, theo cách đã nói ở trên, chỉ có hỷ được đề cập.
Apica sevitabbāsevitabbavibhāgassa sutte vacanato somanassassa pākaṭo antarāyakarabhāvo, na tathā pītiyāti sāyeva rāgasahitatthena visesetvā vuttā.
Moreover, since the distinction between what should be cultivated and what should not be cultivated is stated in the Sutta, the obstructive nature of somanassa is evident, but not so much that of pīti. Thus, pīti itself is singled out and mentioned as being accompanied by lust.
Hơn nữa, vì sự phân biệt giữa nên thực hành và không nên thực hành được nói trong kinh, nên sự hoan hỷ gây ra chướng ngại là điều hiển nhiên, nhưng hỷ thì không như vậy, nên chính hỷ đã được đặc biệt nói đến với ý nghĩa đi kèm với tham ái.
Avaṇṇabhūmiyā saddhiṃ sambandhitvā pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘lobho cā’’tiādi vuttaṃ.
The phrase “lobho cā” (and greed), and so on, is stated to make it clear by connecting it with the sphere of dispraise.
Để làm rõ bằng cách liên hệ với phương diện không đáng tán thán, câu “lobho cā” (và tham) v.v. đã được nói.
Kodhasadisovāti avaṇṇabhūmiyaṃ vuttakodhasadiso eva.
“Kodhasadisovā” (or like anger) means exactly like the anger mentioned in the sphere of dispraise.
Kodhasadisovā (hoặc giống như sân) có nghĩa là giống như sân đã được nói ở phương diện không đáng tán thán.
‘‘Luddho’’tiādigāthānaṃ ‘‘kuddho’’tiādigāthāsu vuttanayena attho daṭṭhabbo.
The meaning of the verses beginning with “Luddho” (greedy), and so on, should be understood in the same way as the verses beginning with “Kuddho” (angry), and so on.
Ý nghĩa của các bài kệ “luddho” (tham lam) v.v. nên được hiểu theo cách đã nói trong các bài kệ “kuddho” (sân hận) v.v.
‘‘Mamaṃ vā bhikkhave pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra ce tumhe assatha ānandino sumanā ubbilāvitā, api nu tumhe paresaṃ subhāsitadubbhāsitaṃ ājāneyyāthāti?
“Bhikkhus, if others should praise me, or praise the Dhamma, or praise the Saṅgha, and you were to be joyful, glad, and elated on that account, would you then discern what is well-spoken and ill-spoken by others? ‘No, venerable sir.’” This is called the third instance, because it is to be inferred as the third instance in the manner stated in the sphere of dispraise. Even though it was not present in the discourse at the time of teaching, due to the absence of individuals to be awakened by that instance, it is present in meaning because that meaning is possible. In order to show that this is like the Kathāvatthu treatise in its detailed explanation, the phrase “tatiyavāro panā” (but the third instance), and so on, is stated. By this, it indicates that at the time of commentary, that instance should be brought forth and commented upon for the sake of beings who are to be awakened in that way.
“Này các tỳ khưu, nếu người khác tán thán Ta, hoặc tán thán Giáo Pháp, hoặc tán thán Tăng đoàn, nếu các con lúc đó hoan hỷ, vui vẻ, phóng dật, liệu các con có thể phân biệt được lời nói hay và lời nói dở của người khác không?” “Thưa Thế Tôn, không thể được.” Lời nói này được gọi là lần thứ ba, vì nó được rút ra ở vị trí của lần thứ ba theo cách đã nói ở phương diện không đáng tán thán. Mặc dù nó anāgato (không xuất hiện) trong giáo pháp vào thời điểm thuyết giảng do không có người cần được giác ngộ bởi lần nói đó, nhưng atthato āgatoyeva (về ý nghĩa thì nó đã xuất hiện) do có khả năng về ý nghĩa đó.
No hetaṃ bhante’’ti ayaṃ tatiyavāro nāma avaṇṇabhūmiyaṃ vuttanayavasena tatiyavāraṭṭhāne nīharitabbattā, so desanākāle tena vārena bodhetabbapuggalābhāvato desanāya anāgatopi tadatthasambhavato atthato āgatoyeva. Yathā taṃ vitthāravasena kathāvatthuppakaraṇanti dassetuṃ ‘‘tatiyavāro panā’’tiādi vuttaṃ, etena saṃvaṇṇanākāle tathābujjhanakasattānaṃ vasena so vāro ānetvā saṃvaṇṇetabboti dasseti.
With “Yatheva hī” (just as), and so on, he clarifies that very possibility of meaning.
Để chỉ ra rằng nó giống như Kathāvatthuppakaraṇa (Luận giải về các điểm tranh luận) được nói một cách chi tiết, câu “tatiyavāro panā” (nhưng lần thứ ba) v.v. đã được nói. Điều này cho thấy rằng vào thời điểm giải thích, lần nói đó nên được đưa ra và giải thích theo phương diện của những chúng sinh có thể hiểu được như vậy.
‘‘Yatheva hī’’tiādinā tadevatthasambhavaṃ vibhāveti.
The connection is: just as an angry person does not know the meaning.
Bằng “Yatheva hī” (chính như vậy) v.v., điều đó được làm rõ về khả năng của ý nghĩa.
Kuddho atthaṃ na jānāti yathevāti sambandho.
"One who is angry does not know the meaning, just as" – this is the connection.
Có sự liên hệ rằng “chính như người sân hận không biết ý nghĩa”.
Paṭipajjitabbākāradassanavāreti yathāvuttaṃ tatiyavāraṃ upādāya vattabbe catutthavāre.
“Paṭipajjitabbākāradassanavāre” (in the instance of showing the proper way to practice) refers to the fourth instance, which is to be spoken following the aforementioned third instance.
Trong Paṭipajjitabbākāradassanavāre (phần chỉ ra cách thực hành) có nghĩa là trong lần thứ tư sẽ được nói đến dựa trên lần thứ ba đã nói.
‘‘Tumhākaṃ satthā’’ti vacanato pabhuti yāva ‘‘imināpi kāraṇena taccha’’nti vacanaṃ, tāva yojanā.
The explanation extends from the phrase “Tumhākaṃ satthā” (your teacher) up to the statement “imināpi kāraṇena taccha” (for this reason too, it is true).
Sự liên kết kéo dài từ câu “Thầy của các con” (tumhākaṃ satthā) cho đến câu “vì lý do này cũng đúng” (imināpi kāraṇena taccha).
‘‘So hi bhagavā’’tiādi tabbivaraṇaṃ.
“So hi bhagavā” (indeed, that Blessed One), and so on, is its explanation.
“So hi bhagavā” (vì Đức Thế Tôn đó) v.v. là lời giải thích cho điều đó.
Tattha itipīti imināpi kāraṇena.
Therein, “itipī” (also) means “for this reason also.”
Trong đó, itipī (cũng vì thế) có nghĩa là cũng vì lý do này.
Vitthāro visuddhimagge (visuddhi. 123 ādayo) ‘‘anāpatti upasampannassa bhūtaṃ ārocetī’’ti (pāci. 77) vuttepi sabhāgānameva ārocanaṃ yuttanti āha ‘‘sabhāgānaṃ bhikkhūnaṃyeva paṭijānitabba’’nti.
Even though it is stated in the Visuddhimagga: “There is no offense for one who is fully ordained if he declares a true superhuman achievement,” he says that it is proper to declare it only to those of similar disposition: “sabhāgānaṃ bhikkhūnaṃyeva paṭijānitabba” (it should be declared only to bhikkhus of similar disposition).
Mặc dù đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) rằng “không phạm lỗi khi nói sự thật cho người đã thọ giới đầy đủ”, nhưng tác giả nói “sabhāgānaṃ bhikkhūnaṃyeva paṭijānitabba” (chỉ nên thú nhận với các tỳ khưu đồng loại) vì việc nói ra chỉ phù hợp với những người đồng loại.
Teyeva hi tassa atthakāmā, saddheyyavacanattañca maññanti, tato ca ‘‘sāsanassa amoghatā dīpitā hotī’’ti vuttatthasamatthanaṃ siyā.
For indeed, they alone desire his welfare and deem his word trustworthy, and thereby the fruitfulness of the teaching is demonstrated, so it would be a confirmation of the stated meaning.
Chính những vị ấy mong cầu lợi ích cho vị ấy, và họ tin tưởng lời nói của vị ấy. Và do đó, sự không uổng phí của giáo pháp được làm sáng tỏ, và sự củng cố ý nghĩa đã nói sẽ là.
‘‘Evañhī’’tiādi kāraṇavacanaṃ.
The phrase starting with "Evañhi" is a statement of reason.
Từ ngữ “Evañhi” (Như vậy là) v.v... là lời nói về nguyên nhân.
Pāpicchatā ceva parivajjitā, kattubhūtā vā sā, hotīti sambandho.
There is a connection that "evil desires are shunned, or become the agent."
Sự tà dục được tránh xa, hoặc sự tà dục ấy là chủ thể, đó là sự liên kết.
Amoghatāti niyyānikabhāvena atucchatā.
"Amoghatā" means fruitfulness through its emancipatory nature.
Amoghatā (không uổng phí) là sự không trống rỗng do có tính cách dẫn đến sự giải thoát.
Vuttanayenāti ‘‘tatra tumhehīti tasmiṃ vaṇṇe tumhehī’’tiādinā ceva ‘‘dutiyaṃ padaṃ paṭhamassa padassa, catutthañca tatiyassa vevacana’’ntiādinā ca vuttanayena.
"Vuttanayenā" means in the manner stated, such as by "tatra tumhehi, in that praise, by you," and "the second word is a synonym for the first word, and the fourth for the third."
Vuttanayenā (theo cách đã nói) là theo cách đã nói như ‘‘tatra tumhehīti tasmiṃ vaṇṇe tumhehī’’tiādinā (ở đó bởi các vị, trong sự khen ngợi ấy bởi các vị) v.v... và ‘‘dutiyaṃ padaṃ paṭhamassa padassa, catutthañca tatiyassa vevacana’’ntiādinā (từ thứ hai là đồng nghĩa với từ thứ nhất, và từ thứ tư là đồng nghĩa với từ thứ ba) v.v...