150. Evaṃ me sutaṃ…pe… rājagaheti sāmaññaphalasuttaṃ.
150. The Sutta beginning Evaṃ me sutaṃ…pe… rājagahe is the Sāmaññaphala Sutta.
150. Evaṃ me sutaṃ…pe… rājagahe là Kinh Sāmaññaphala.
Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – rājagaheti evaṃnāmake nagare.
Herein, this is the explanation of the sequence of terms – rājagahe means in a city by that name.
Trong đó, đây là phần giải thích các từ ngữ mới – rājagahe là tại thành phố có tên như vậy.
Tañhi mandhātumahāgovindādīhi pariggahitattā rājagahanti vuccati.
For that city is called Rājagaha because it was taken possession of by Mandhātu, Mahāgovinda, and others.
Thật vậy, thành phố ấy được gọi là Rājagaha vì đã được các vị như vua Mandhātu và Đại Bà-la-môn Govinda chiếm giữ.
Aññepi ettha pakāre vaṇṇayanti, kiṃ tehi?
Others describe different ways here, but what is the use of them?
Những người khác cũng giải thích theo nhiều cách ở đây, nhưng những điều đó có ích gì?
Nāmamattametaṃ tassa nagarassa.
This is merely the name of that city.
Đó chỉ là tên của thành phố ấy.
Taṃ panetaṃ buddhakāle ca cakkavattikāle ca nagaraṃ hoti, sesakāle suññaṃ hoti yakkhapariggahitaṃ, tesaṃ vasanavanaṃ hutvā tiṭṭhati.
This city was a capital during the time of the Buddha and during the time of a Cakkavatti, but during other times, it was deserted, taken over by yakkhas, and remained as their dwelling forest.
Thành phố ấy là kinh đô vào thời chư Phật và thời Chuyển Luân Thánh Vương, còn trong những thời kỳ khác thì hoang vắng, bị các Dạ-xoa chiếm giữ, trở thành khu rừng nơi chúng cư ngụ.
Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgiparidīpanametaṃ.
Viharatī (dwells/resides) is a term used to indicate being endowed with any one of the postures, divine abodes, Brahma-abodes, or noble abodes, without specification.
Viharati (an trú) là một từ chỉ sự an trú trong một trong các oai nghi, phạm trú (brahmavihāra) hoặc thánh trú (ariyavihāra) mà không có sự phân biệt.
Idha pana ṭhānagamananisajjasayanappabhedesu iriyāpathesu aññatarairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ.
Here, however, it indicates the practice of any one of the postures, namely standing, walking, sitting, or lying down.
Tuy nhiên, ở đây, nó chỉ sự an trú trong một trong các oai nghi như đứng, đi, ngồi, nằm.
Tena ṭhitopi gacchantopi nisinnopi sayānopi bhagavā viharati ceva veditabbo.
Therefore, the Blessed One, whether standing, walking, sitting, or lying down, is to be understood as viharati.
Do đó, Đức Thế Tôn được hiểu là an trú dù Ngài đang đứng, đang đi, đang ngồi hay đang nằm.
So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā viharatīti vuccati.
For he overcomes the discomfort of one posture with another posture, thereby carrying on and sustaining his body so it does not fall; therefore, he is called viharati.
Vì Ngài đoạn trừ sự mỏi mệt của một oai nghi bằng một oai nghi khác, duy trì và tiếp tục thân thể không bị đổ vỡ, nên được gọi là viharati (an trú).
Jīvakassa komārabhaccassa ambavaneti idamassa yaṃ gocaragāmaṃ upanissāya viharati, tassa samīpanivāsanaṭṭhānaparidīpanaṃ.
Jīvakassa komārabhaccassa ambavane (in Jīvaka Komārabhacca’s mango grove) indicates the dwelling place near the locality that the Blessed One frequented for alms.
Jīvakassa komārabhaccassa ambavane (Trong vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca) là phần chỉ rõ nơi cư ngụ gần ngôi làng khất thực mà Đức Thế Tôn nương tựa để an trú.
Tasmā – rājagahe viharati jīvakassa komārabhaccassa ambavaneti rājagahasamīpe jīvakassa komārabhaccassa ambavane viharatīti evamettha attho veditabbo.
Therefore, rājagahe viharati jīvakassa komārabhaccassa ambavane is to be understood as: 'He dwells in Jīvaka Komārabhacca’s mango grove near Rājagaha.'
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: Đức Thế Tôn an trú tại Rājagaha, tức là an trú trong vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca gần Rājagaha.
Samīpatthe hetaṃ bhummavacanaṃ.
For this locative case here is used in the sense of proximity.
Thật vậy, đây là cách dùng biến cách sở tại (bhummavacana) với nghĩa gần (samīpattha).
Tattha jīvatīti jīvako, kumārena bhatoti komārabhacco. Yathāha – ‘‘kiṃ bhaṇe, etaṃ kākehi samparikiṇṇanti?
Therein, jīvati (he lives), thus Jīvako (Jīvaka); kumārena bhatoti (fed by the prince), thus Komārabhacco (Komārabhacca).
Ở đó, người sống (jīvati) nên gọi là Jīvaka. Người được nuôi dưỡng bởi hoàng tử (kumārena bhato) nên gọi là Komārabhacca. Như đã nói: “Này các người, cái gì bị quạ bu quanh thế?”
Dārako devāti.
As it is said: ‘‘What is this, sirs, surrounded by crows?
“Bạch đức vua, đó là một đứa bé.”
Jīvati bhaṇeti?
It is a baby, sire.'
“Này các người, nó còn sống không?”
Jīvati, devāti.
Jīvati, sirs?
“Bạch đức vua, nó còn sống.”
Tena hi, bhaṇe taṃ dārakaṃ amhākaṃ antepuraṃ netvā dhātīnaṃ detha posetunti.
He lives, sire.'
“Vậy thì, này các người, hãy đưa đứa bé đó vào cung điện của chúng ta và giao cho các nhũ mẫu nuôi dưỡng.”
Tassa jīvatīti jīvakoti nāmaṃ akaṃsu.
‘Then, sirs, take that child to our inner palace and give him to the nurses to raise.’
Vì nó còn sống (jīvati) nên họ đặt tên là Jīvaka. Vì nó được hoàng tử nuôi dưỡng (kumārena posāpito) nên họ đặt tên là Komārabhacca.
Kumārena posāpitoti komārabhaccoti nāmaṃ akaṃsū’’ti (mahāva. 328) ayaṃ panettha saṅkhepo.
They gave him the name Jīvaka because he lived (jīvati), and they gave him the name Komārabhacca because he was fostered by the prince (kumārena posāpito)’’; this is a brief account of it.
Đây là tóm tắt về câu chuyện đó.
Vitthārena pana jīvakavatthukhandhake āgatameva.
The full account is found in the Jīvaka-vatthukhandhaka.
Chi tiết hơn thì đã được kể trong chương Jīvakavatthukhandhaka.
Vinicchayakathāpissa samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāyaṃ vuttā.
Its explanatory discourse is also given in the Vinaya commentary, Samantapāsādikā.
Câu chuyện quyết định về việc này cũng đã được nói trong Chú giải Luật tạng Samantapāsādikā.
Ayaṃ pana jīvako ekasmiṃ samaye bhagavato dosābhisannaṃ kāyaṃ virecetvā siveyyakaṃ dussayugaṃ datvā vatthānumodanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhāya cintesi – ‘‘mayā divasassa dvattikkhattuṃ buddhupaṭṭhānaṃ gantabbaṃ, idañca veḷuvanaṃ atidūre, mayhaṃ pana ambavanaṃ uyyānaṃ āsannataraṃ, yaṃnūnāhaṃ ettha bhagavato vihāraṃ kāreyya’’nti.
One time, this Jīvaka purged the Bhagavat's body, which was afflicted by numerous impurities (dosābhisannaṃ kāyaṃ), offered a pair of fine Sivaka cloths, and at the end of the anumodanā for the robes, having established himself in the fruit of Stream-entry, he considered: "I should go to wait upon the Buddha two or three times a day, but this Veḷuvana is too far. My mango grove, however, is nearer. What if I were to build a monastery for the Bhagavat here?"
Jīvaka này, một lần nọ, sau khi tẩy tịnh thân thể của Đức Thế Tôn khỏi các bệnh tật và cúng dường một cặp y phục Siveyyaka, sau khi kết thúc lời tùy hỷ về y phục, ông đã an lập vào quả vị Nhập Lưu và suy nghĩ: “Ta phải đến hầu hạ Đức Phật hai ba lần một ngày, nhưng Vườn Trúc này quá xa. Vườn xoài của ta thì gần hơn. Hay là ta nên xây một tinh xá cho Đức Thế Tôn ở đây?”
So tasmiṃ ambavane rattiṭṭhānadivāṭhānaleṇakuṭimaṇḍapādīni sampādetvā bhagavato anucchavikaṃ gandhakuṭiṃ kārāpetvā ambavanaṃ aṭṭhārasahatthubbedhena tambapaṭṭavaṇṇena pākārena parikkhipāpetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ sacīvarabhattena santappetvā dakkhiṇodakaṃ pātetvā vihāraṃ niyyātesi.
So, in that mango grove, he prepared night-quarters, day-quarters, caves, huts, pavilions, and so forth. He had a Gandha Kuṭi (Perfumed Chamber) suitable for the Bhagavat built, had the mango grove enclosed by an eighteen-cubit-high wall the color of copper-plate, satisfied the community of bhikkhus headed by the Buddha with robes and meals, and then, having poured the water of dedication, he offered the monastery.
Thế là, ông đã chuẩn bị các nơi nghỉ đêm, nơi nghỉ ngày, hang động, tịnh xá, giảng đường, v.v., trong vườn xoài đó, và cho xây dựng một hương thất (gandhakuṭi) phù hợp cho Đức Thế Tôn. Sau đó, ông cho xây một bức tường bao quanh vườn xoài cao mười tám cubit, có màu sắc giống như tấm đồng đỏ, rồi cúng dường bữa ăn cùng y phục cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, sau đó đổ nước hồi hướng và hiến dâng tinh xá.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘jīvakassa komārabhaccassa ambavane’’ti.
It is with reference to this that it is said: "in Jīvaka Komārabhacca’s mango grove."
Vì vậy, câu “ Jīvakassa komārabhaccassa ambavane” được nói đến là để chỉ điều đó.
Tasmiṃ kira kucchigate deviyā evarūpo dohaḷo uppajji – ‘‘aho vatāhaṃ rañño dakkhiṇabāhulohitaṃ piveyya’’nti, sā ‘‘bhāriye ṭhāne dohaḷo uppanno, na sakkā kassaci ārocetu’’nti taṃ kathetuṃ asakkontī kisā dubbaṇṇā ahosi.
It is said that when he was in the womb, the queen had such a craving: "Oh, if only I could drink the blood from the king's right arm!" Thinking, "This craving has arisen in a serious situation; I cannot tell anyone," and being unable to speak of it, she became thin and discolored.
Nghe nói, khi vị ấy còn trong bụng mẹ, hoàng hậu phát sinh một cơn thèm lạ lùng rằng: “Ôi chao, ước gì ta được uống máu từ cánh tay phải của đức vua!” Bà nghĩ: “Cơn thèm này thật nặng nề, không thể nói với ai được,” nên không thể nói ra và trở nên gầy gò, xanh xao.
Taṃ rājā pucchi – ‘‘bhadde, tuyhaṃ attabhāvo na pakativaṇṇo, kiṃ kāraṇa’’nti?
The king asked her, "Madam, your complexion is not as usual. What is the reason?"
Đức vua hỏi bà: “Này hiền thê, thân thể nàng không còn vẻ bình thường nữa, nguyên nhân là gì?”
‘‘Mā puccha, mahārājāti’’.
"Do not ask, Your Majesty."
“Xin đức vua đừng hỏi, đại vương.”
‘‘Bhadde, tvaṃ attano ajjhāsayaṃ mayhaṃ akathentī kassa kathessasī’’ti tathā tathā nibandhitvā kathāpesi.
"Madam, if you do not tell me your inner thoughts, whom will you tell?" Persuading her in various ways, he made her speak.
“Này hiền thê, nếu nàng không nói ý muốn của mình cho ta, thì nàng sẽ nói cho ai đây?” Đức vua cứ nài nỉ như vậy cho đến khi bà nói ra.
Sutvā ca – ‘‘bāle, kiṃ ettha tuyhaṃ bhāriyasaññā ahosī’’ti vejjaṃ pakkosāpetvā suvaṇṇasatthakena bāhuṃ phālāpetvā suvaṇṇasarakena lohitaṃ gahetvā udakena sambhinditvā pāyesi.
Upon hearing it, he said, "Foolish one, why did you consider this so serious?" He summoned a physician, had his arm lanced with a golden lancet, had the blood collected in a golden cup, mixed it with water, and gave it to her to drink.
Sau khi nghe, đức vua nói: “Này nàng ngốc, có gì mà nàng lại nghĩ là nặng nề như vậy chứ?” Rồi ông cho gọi thầy thuốc đến, dùng dao vàng rạch cánh tay, lấy máu bằng ống vàng, pha với nước và cho bà uống.
Nemittakā taṃ sutvā – ‘‘esa gabbho rañño sattu bhavissati, iminā rājā haññissatī’’ti byākariṃsu.
The soothsayers, hearing this, declared, "This fetus will be an enemy to the king; the king will be slain by him."
Các nhà chiêm tinh nghe chuyện đó và tiên đoán: “Thai nhi này sẽ là kẻ thù của đức vua, đức vua sẽ bị nó giết.”
Devī sutvā – ‘‘mayhaṃ kira kucchito nikkhanto rājānaṃ māressatī’’ti gabbhaṃ pātetukāmā uyyānaṃ gantvā kucchiṃ maddāpesi, gabbho na patati.
The queen, hearing, "The child that comes forth from my womb will kill the king," desiring to abort the fetus, went to the garden and had her abdomen pressed, but the fetus did not fall.
Hoàng hậu nghe vậy, nghĩ: “Đứa bé sinh ra từ bụng ta sẽ giết đức vua sao?” Bà muốn phá thai nên đi đến vườn, cho người xoa bóp bụng, nhưng thai không rớt.
Sā punappunaṃ gantvā tatheva kāresi.
She went again and again and did the same.
Bà lại đi đến đó nhiều lần và làm như vậy.
Rājā kimatthaṃ ayaṃ abhiṇhaṃ uyyānaṃ gacchatīti parivīmaṃsanto taṃ kāraṇaṃ sutvā – ‘‘bhadde, tava kucchiyaṃ puttoti vā dhītāti vā na paññāyati, attano nibbattadārakaṃ evamakāsīti mahā aguṇarāsipi no jambudīpatale āvibhavissati, mā tvaṃ evaṃ karohī’’ti nivāretvā ārakkhaṃ adāsi.
The king, wondering why she went to the garden so often, heard the reason and said, "Madam, it is not clear whether it is a son or a daughter in your womb. If you do this to your own child, a great mass of demerit will appear on the continent of Jambudīpa for us. Do not do this." He restrained her and provided protection.
Đức vua tự hỏi: “Tại sao bà ấy lại thường xuyên đi đến vườn như vậy?” Khi biết được nguyên nhân, ông nói: “Này hiền thê, trong bụng nàng là con trai hay con gái thì chưa rõ, nhưng nếu nàng làm như vậy với đứa con của mình, một tội lỗi lớn sẽ xuất hiện trên mặt đất Jambudīpa này. Nàng đừng làm như vậy nữa.” Ông ngăn cản bà và cho người bảo vệ.
Sā gabbhavuṭṭhānakāle ‘‘māressāmī’’ti cintesi.
At the time of birth, she thought, "I will kill him."
Khi đến lúc sinh, bà nghĩ: “Ta sẽ giết nó.”
Tadāpi ārakkhamanussā dārakaṃ apanayiṃsu.
Even then, the guards took the child away.
Nhưng lúc đó, những người bảo vệ đã mang đứa bé đi.
Athāparena samayena vuḍḍhippattaṃ kumāraṃ deviyā dassesuṃ.
Later, when the prince had grown up, they showed him to the queen.
Sau đó, khi hoàng tử đã trưởng thành, họ cho hoàng hậu gặp mặt.
Sā taṃ disvāva puttasinehaṃ uppādesi, tena naṃ māretuṃ nāsakkhi.
As soon as she saw him, she developed a motherly affection and could not kill him.
Bà vừa nhìn thấy hoàng tử liền phát sinh tình thương con, do đó không thể giết được.
Rājāpi anukkamena puttassa oparajjamadāsi.
The king, in due course, also gave the viceroyalty to his son.
Đức vua cũng dần dần trao quyền nhiếp chính cho con trai.
So mayhaṃ manoratho nipphannoti devadattassa ārocesi.
He informed Devadatta, "My wish has been fulfilled."
Ajātasattu tâu với Devadatta: "Nguyện vọng của con đã thành tựu."
Tato naṃ so āha – ‘‘tvaṃ siṅgālaṃ antokatvā bheripariyonaddhapuriso viya sukiccakārimhīti maññasi, katipāheneva te pitā tayā kataṃ avamānaṃ cintetvā sayameva rājā bhavissatī’’ti.
Then Devadatta said to him, "You think you have done a good deed, like a man who has stretched a drum skin over a hollow jackal, but in just a few days your father will reflect on the disrespect you have shown him and will become king himself."
Khi ấy, Devadatta nói với Ajātasattu: "Ngươi tưởng mình đã làm được việc tốt như người đàn ông bị bịt trống bằng da chó rừng, nhưng chỉ vài ngày nữa thôi, phụ vương của ngươi sẽ nghĩ đến sự sỉ nhục mà ngươi đã gây ra và sẽ tự mình trở lại làm vua."
Atha, bhante, kiṃ karomīti?
"Then, Venerable Sir, what should I do?"
"Thưa Tôn giả, vậy con phải làm gì?"
Mūlaghaccaṃ ghātehīti.
"Kill him, root and all."
"Hãy giết ngài tận gốc!"
Nanu, bhante, mayhaṃ pitā na satthavajjhoti?
"But, Venerable Sir, is it not so that my father should not be harmed by a weapon?"
"Thưa Tôn giả, chẳng phải phụ vương của con không đáng bị giết bằng vũ khí sao?"
Āhārupacchedena naṃ mārehīti.
"Kill him by cutting off his food."
"Hãy giết ngài bằng cách cắt đứt nguồn thức ăn!"
So pitaraṃ tāpanagehe pakkhipāpesi, tāpanagehaṃ nāma kammakaraṇatthāya kataṃ dhūmagharaṃ.
He had his father thrown into a hot-house; a 'hot-house' is a smoke-house built for the purpose of inflicting punishment.
Ajātasattu liền ra lệnh nhốt phụ vương vào một căn phòng thiêu đốt (tāpanageha), tāpanageha là một căn phòng khói được dùng để tra tấn.
‘‘Mama mātaraṃ ṭhapetvā aññassa daṭṭhuṃ mā dethā’’ti āha.
"Do not allow anyone to see him except my mother," he ordered.
Ajātasattu nói: "Đừng cho ai khác gặp phụ vương, trừ mẫu hậu của ta."
Devī suvaṇṇasarake bhattaṃ pakkhipitvā ucchaṅgenādāya pavisati.
The queen would put rice in a golden bowl and enter, carrying it in the fold of her garment.
Hoàng hậu đặt thức ăn vào một chiếc cốc vàng, ôm vào lòng và đi vào.
Rājā taṃ bhuñjitvā yāpeti.
The king would eat it and survive.
Vua dùng bữa đó để sống qua ngày.
So – ‘‘mayhaṃ pitā kathaṃ yāpetī’’ti pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā – ‘‘mayhaṃ mātu ucchaṅgaṃ katvā pavisituṃ mā dethā’’ti āha.
Upon asking, "How is my father surviving?" and hearing what was happening, he ordered, "Do not allow my mother to enter carrying anything in the fold of her garment."
Ajātasattu hỏi: "Phụ vương của ta sống thế nào?", nghe được câu chuyện đó, Ajātasattu nói: "Đừng cho mẫu hậu của ta mang bất cứ thứ gì trong lòng mà vào!"
Tato paṭṭhāya devī moḷiyaṃ pakkhipitvā pavisati.
From then on, the queen would put the food in her topknot and enter.
Từ đó, hoàng hậu búi tóc, giấu thức ăn vào búi tóc rồi đi vào.
Tampi sutvā ‘‘moḷiṃ bandhitvā pavisituṃ mā dethā’’ti.
When he heard about that as well, he ordered, "Do not allow her to enter with her topknot tied up."
Nghe được điều đó, Ajātasattu lại nói: "Đừng cho búi tóc mà vào!"
Tato suvaṇṇapādukāsu bhattaṃ ṭhapetvā pidahitvā pādukā āruyha pavisati.
Then she placed rice in golden sandals, covered it, put on the sandals, and entered.
Thế là hoàng hậu đặt thức ăn vào dép vàng, đậy lại, mang dép vào rồi đi vào.
Rājā tena yāpeti.
The king survived on that.
Vua dùng bữa đó để sống qua ngày.
Puna ‘‘kathaṃ yāpetī’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘pādukā āruyha pavisitumpi mā dethā’’ti āha.
Again asking, "How is he surviving?" and hearing the matter, he ordered, "Do not allow her to enter wearing sandals either."
Lại hỏi: "Ngài sống thế nào?", nghe được chuyện đó, Ajātasattu nói: "Đừng cho mang dép mà vào!"
Tato paṭṭhāya devī gandhodakena nhāyitvā sarīraṃ catumadhurena makkhetvā pārupitvā pavisati.
From then on, the queen would bathe with scented water, anoint her body with the four sweets, wrap herself in a cloak, and enter.
Từ đó, hoàng hậu tắm bằng nước thơm, xoa thân bằng bốn loại mật ngọt (catumadhura), rồi khoác y phục vào và đi vào.
Rājā tassā sarīraṃ lehitvā yāpeti.
The king would lick her body and survive.
Vua liếm thân hoàng hậu để sống qua ngày.
Puna pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘ito paṭṭhāya mayhaṃ mātu pavesanaṃ nivārethā’’ti āha.
Again he asked, and hearing what was happening, he ordered, "From this day forward, prevent my mother from entering."
Lại hỏi và nghe được câu chuyện đó, Ajātasattu nói: "Từ bây giờ, hãy ngăn cấm mẫu hậu của ta vào!"
Devī dvāramūle ṭhatvā ‘‘sāmi, bimbisāra, etaṃ daharakāle māretuṃ na adāsi, attano sattuṃ attanāva posesi, idaṃ pana dāni te pacchimadassanaṃ, nāhaṃ ito paṭṭhāya tumhe passituṃ labhāmi, sace mayhaṃ doso atthi, khamatha devā’’ti roditvā kanditvā nivatti.
The queen stood at the doorway and lamented, "My lord, Bimbisāra, in his youth you did not allow this one to be killed; you yourself raised your own enemy. Now this is the last time I will see you. From this day on, I shall not be able to see you. If there is any fault in me, forgive me, Your Majesty." Then, weeping and wailing, she departed.
Hoàng hậu đứng ở cửa, khóc than rằng: "Bệ hạ Bimbisāra, lúc còn nhỏ thiếp đã không cho giết đứa con này, chính bệ hạ đã nuôi dưỡng kẻ thù của mình. Đây là lần cuối cùng thiếp được nhìn thấy bệ hạ, từ nay thiếp sẽ không còn được gặp bệ hạ nữa. Nếu thiếp có lỗi gì, xin bệ hạ hãy tha thứ!" Nói xong, hoàng hậu quay về.
Tato paṭṭhāya rañño āhāro natthi.
From then on, the king had no food.
Từ đó, vua không còn thức ăn.
Rājā maggaphalasukhena caṅkamena yāpeti.
The king survived by walking meditation, experiencing the bliss of the path and its fruit.
Vua sống qua ngày bằng niềm an lạc của đạo quả và bằng cách đi kinh hành.
Ativiya assa attabhāvo virocati.
His physical presence became exceedingly radiant.
Thân tướng của ngài trở nên rạng rỡ lạ thường.
So – ‘‘kathaṃ, me bhaṇe, pitā yāpetī’’ti pucchitvā ‘‘caṅkamena, deva, yāpeti; ativiya cassa attabhāvo virocatī’’ti sutvā ‘caṅkamaṃ dānissa hāressāmī’ti cintetvā – ‘‘mayhaṃ pitu pāde khurena phāletvā loṇatelena makkhetvā khadiraṅgārehi vītaccitehi pacathā’’ti nhāpite pesesi.
Upon asking, "Sirs, how is my father surviving?" and hearing, "Your Majesty, he survives by walking meditation, and his physical presence has become exceedingly radiant," he thought, 'Now I will take away his walking meditation.' He sent barbers, ordering them, "Split my father's feet with a razor, smear them with salt and oil, and roast them over flameless khadira-wood embers."
Ajātasattu hỏi: "Này các khanh, phụ vương của ta sống thế nào?", nghe tâu: "Thưa Thiên vương, ngài sống bằng cách đi kinh hành; thân tướng của ngài trở nên rạng rỡ lạ thường", Ajātasattu nghĩ: "Bây giờ ta sẽ hủy hoại sự đi kinh hành của ngài", rồi ra lệnh cho các thợ cạo: "Hãy rạch chân phụ vương của ta bằng dao cạo, xoa dầu muối vào và nướng trên than hồng của gỗ khadira không còn lửa đỏ!"
Rājā te disvā – ‘‘nūna mayhaṃ putto kenaci saññatto bhavissati, ime mama massukaraṇatthāyāgatā’’ti cintesi.
When the king saw them, he thought, "Surely my son must have been advised by someone. These men have come to tend to my beard."
Vua thấy họ, nghĩ: "Chắc chắn con trai ta đã bị ai đó xúi giục, những người này đến để cạo râu cho ta."
Te gantvā vanditvā aṭṭhaṃsu.
They approached, paid homage, and stood waiting.
Họ đi đến, đảnh lễ và đứng đó.
‘Kasmā āgatatthā’ti ca puṭṭhā taṃ sāsanaṃ ārocesuṃ.
When asked, "Why have you come?" they related the command.
Khi được hỏi "Tại sao các ngươi đến?", họ đã tâu lại mệnh lệnh đó.
‘‘Tumhākaṃ rañño manaṃ karothā’’ti ca vuttā ‘nisīda, devā’ti vatvā ca rājānaṃ vanditvā – ‘‘deva, mayaṃ rañño āṇaṃ karoma, mā amhākaṃ kujjhittha, nayidaṃ tumhādisānaṃ dhammarājūnaṃ anucchavika’’nti vatvā vāmahatthena gopphake gahetvā dakkhiṇahatthena khuraṃ gahetvā pādatalāni phāletvā loṇatelena makkhetvā khadiraṅgārehi vītaccitehi paciṃsu.
When he said, "Do your king's bidding," they said, "Please be seated, Your Majesty." After paying homage to the king, they said, "Your Majesty, we are carrying out the king's order. Please do not be angry with us. This is not befitting for a righteous king such as yourself." Then, seizing his ankles with their left hands and holding razors in their right, they split the soles of his feet, smeared them with salt and oil, and roasted them over flameless khadira-wood embers.
Khi được bảo "Hãy làm theo ý vua của các ngươi!", họ nói: "Thưa Thiên vương, xin ngài hãy ngồi xuống!", rồi đảnh lễ vua và tâu: "Thưa Thiên vương, chúng thần phải tuân lệnh vua, xin ngài đừng nổi giận với chúng thần, việc này không thích hợp với những vị vua Chánh pháp như ngài." Nói xong, họ dùng tay trái nắm mắt cá chân, tay phải cầm dao cạo, rạch lòng bàn chân, xoa dầu muối vào và nướng trên than hồng của gỗ khadira không còn lửa đỏ.
Rājā kira pubbe cetiyaṅgaṇe saupāhano agamāsi, nisajjanatthāya paññattakaṭasārakañca adhotehi pādehi akkami, tassāyaṃ nissandoti vadanti.
It is said that in the past, the king had walked in a cetiya courtyard wearing sandals and had stepped with unwashed feet on a mat laid out for seating. This, they say, was the consequence of that.
Người ta kể rằng, trước đây vua đã từng đi vào sân tháp (cetiyaṅgaṇa) khi mang giày, và đã giẫm lên tấm thảm trải cho chư Tăng ngồi bằng đôi chân chưa rửa. Đây là quả báo của nghiệp đó, họ nói.
Rañño balavavedanā uppannā.
A powerful pain arose in the king.
Một cảm giác đau đớn dữ dội phát sinh nơi vua.
So – ‘‘aho buddho, aho dhammo, aho saṅgho’’ti anussarantoyeva cetiyaṅgaṇe khittamālā viya milāyitvā cātumahārājikadevaloke vessavaṇassa paricārako janavasabho nāma yakkho hutvā nibbatti.
Continually recollecting, "Oh, the Buddha! Oh, the Dhamma! Oh, the Sangha!" he withered away like a garland tossed in a cetiya courtyard and was reborn in the Cātumahārājika deva world as a yakkha named Janavasabha, an attendant of Vessavaṇa.
Ngài liên tục niệm "Ôi Phật, ôi Pháp, ôi Tăng!" và héo hon như một vòng hoa bị vứt bỏ trong sân tháp, rồi tái sinh thành một Dạ Xoa tên là Janavasabha, người hầu của Vessavaṇa trong cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.
Taṃ divasameva ajātasattussa putto jāto, puttassa jātabhāvañca pitumatabhāvañca nivedetuṃ dve lekhā ekakkhaṇeyeva āgatā.
On that very day, a son was born to Ajātasattu. Two letters, one announcing the birth of his son and the other the death of his father, arrived at the very same moment.
Chính ngày hôm đó, con trai của Ajātasattu được sinh ra. Hai bức thư, một báo tin con trai được sinh ra và một báo tin phụ vương đã mất, cùng đến trong một khoảnh khắc.
Amaccā – ‘‘paṭhamaṃ puttassa jātabhāvaṃ ārocessāmā’’ti taṃ lekhaṃ rañño hatthe ṭhapesuṃ.
The ministers decided, "Let us first announce the birth of his son," and placed that letter in the king's hand.
Các vị quan bàn bạc: "Trước tiên, chúng ta sẽ báo tin con trai được sinh ra", rồi đặt bức thư đó vào tay vua.
Rañño taṅkhaṇeyeva puttasineho uppajjitvā sakalasarīraṃ khobhetvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsi.
At that very moment, paternal love for his son arose in the king, coursing through his entire body and striking to the very marrow of his bones.
Ngay lập tức, tình thương con phát sinh trong vua, làm rung động toàn thân, chạm đến tủy xương và tồn tại ở đó.
Tasmiṃ khaṇe pituguṇamaññāsi – ‘‘mayi jātepi mayhaṃ pitu evameva sineho uppanno’’ti.
In that moment, he understood the virtue of his own father, thinking, "When I was born, the same love must have arisen in my father."
Trong khoảnh khắc đó, vua nhận ra công đức của phụ vương: "Khi ta được sinh ra, phụ vương của ta cũng có tình thương như vậy đối với ta."
So – ‘‘gacchatha, bhaṇe, mayhaṃ pitaraṃ vissajjethā’’ti āha.
He commanded, "Go, sirs, release my father."
Vua nói: "Này các khanh, hãy đi và thả phụ vương của ta ra!"
‘‘Kiṃ vissajjāpetha, devā’’ti itaraṃ lekhaṃ hatthe ṭhapayiṃsu.
"Why release him, Your Majesty?" they asked, placing the other letter in his hand.
"Thưa Thiên vương, ngài muốn thả ai ra?", họ tâu và đặt bức thư kia vào tay vua.
So taṃ pavattiṃ sutvā rodamāno mātusamīpaṃ gantvā – ‘‘ahosi nu, kho, amma, mayhaṃ pitu mayi jāte sineho’’ti?
Hearing the news, he went weeping to his mother and asked, "Mother, did my father truly feel love for me when I was born?"
Nghe được câu chuyện đó, Ajātasattu khóc lóc đi đến chỗ mẫu hậu và hỏi: "Thưa mẫu hậu, phụ vương có tình thương đối với con khi con được sinh ra không?"
Sā āha – ‘‘bālaputta, kiṃ vadesi, tava daharakāle aṅguliyā pīḷakā uṭṭhahi.
She replied, "You foolish boy, what are you saying? When you were a child, a boil appeared on your finger.
Bà nói: "Này con trai ngốc nghếch, con nói gì vậy? Khi con còn nhỏ, một cái nhọt nổi lên ở ngón tay con.
Atha taṃ rodamānaṃ saññāpetuṃ asakkontā taṃ gahetvā vinicchayaṭṭhāne nisinnassa tava pitu santikaṃ agamaṃsu.
When they could not console you as you cried, they took you to your father, who was seated in the judgment hall.
Khi không thể dỗ được con đang khóc, họ đã đưa con đến chỗ phụ vương con đang ngồi ở nơi xét xử.
Pitā te aṅguliṃ mukhe ṭhapesi.
Your father placed your finger in his mouth.
Phụ vương con đã đặt ngón tay con vào miệng.
Pīḷakā mukheyeva bhijji.
The boil burst right in his mouth.
Cái nhọt vỡ ra ngay trong miệng.
Atha kho pitā tava sinehena taṃ lohitamissakaṃ pubbaṃ aniṭṭhubhitvāva ajjhohari.
Then, out of love for you, your father swallowed that pus mixed with blood without spitting it out.
Khi ấy, phụ vương con vì tình thương con đã nuốt chửng mủ lẫn máu đó mà không nhổ ra.
Evarūpo te pitu sineho’’ti.
Such was your father's love."
Tình thương của phụ vương con là như thế đó."
So roditvā paridevitvā pitu sarīrakiccaṃ akāsi.
Weeping and lamenting, he performed the funeral rites for his father.
Ajātasattu khóc lóc, than vãn và làm lễ tang cho phụ vương.
Devadattopi ajātasattuṃ upasaṅkamitvā – ‘‘purise, mahārāja, āṇāpehi, ye samaṇaṃ gotamaṃ jīvitā voropessantī’’ti vatvā tena dinne purise pesetvā sayaṃ gijjhakūṭaṃ āruyha yantena silaṃ pavijjhitvā nāḷāgirihatthiṃ muñcāpetvāpi kenaci upāyena bhagavantaṃ māretuṃ asakkonto parihīnalābhasakkāro pañca vatthūni yācitvā tāni alabhamāno tehi janaṃ saññāpessāmīti saṅghabhedaṃ katvā sāriputtamoggallānesu parisaṃ ādāya pakkantesu uṇhalohitaṃ mukhena chaḍḍetvā navamāse gilānamañce nipajjitvā vippaṭisārajāto – ‘‘kuhiṃ etarahi satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘jetavane’’ti vutte mañcakena maṃ āharitvā satthāraṃ dassethāti vatvā āhariyamāno bhagavato dassanārahassa kammassa akatattā jetavane pokkharaṇīsamīpeyeva dvedhā bhinnaṃ pathaviṃ pavisitvā mahāniraye patiṭṭhitoti.
Devadatta, too, approached Ajātasattu and said, "Great King, command your men to deprive the ascetic Gotama of his life." After sending the men given by the king, he himself climbed Gijjhakūṭa, hurled a rock with a catapult, and had the Nāḷāgiri elephant released. But being unable to kill the Blessed One by any means, he lost his gains and honor. He requested the five points, and upon not receiving them, he caused a schism in the Sangha, thinking, 'I will persuade the people with these.' When Sāriputta and Moggallāna departed, taking the assembly with them, he vomited hot blood from his mouth and lay on a sickbed for nine months. Filled with remorse, he asked, "Where is the Teacher dwelling now?" On being told, "At Jetavana," he said, "Carry me on a couch and show me the Teacher." As he was being carried, because he had not done the kamma worthy of seeing the Blessed One, he sank into the earth, which had split in two right beside the pond at Jetavana, and was established in the great hell.
Devadatta cũng đến gặp Ajātasattu và nói: "Đại vương, hãy ra lệnh cho những người sẽ giết Sa-môn Gotama!" Rồi sai những người được Ajātasattu giao phó, tự mình leo lên núi Gijjhakūṭa, dùng máy bắn đá, thả voi Nāḷāgiri, nhưng không thể giết được Đức Thế Tôn bằng bất kỳ cách nào. Vì mất đi lợi lộc và sự tôn kính, Devadatta đã xin năm điều (pañca vatthūni) nhưng không được chấp thuận. Hắn nghĩ sẽ dùng những điều đó để thuyết phục mọi người, rồi gây chia rẽ Tăng đoàn. Khi Sāriputta và Moggallāna dẫn chúng hội rời đi, Devadatta đã phun máu nóng từ miệng, nằm bệnh chín tháng trên giường bệnh, rồi hối hận và hỏi: "Hiện nay Đức Đạo Sư đang ở đâu?" Khi được cho biết là ở Jetavana, hắn nói: "Hãy đưa ta đến gặp Đức Đạo Sư bằng cáng!" Khi đang được đưa đi, vì chưa làm được nghiệp xứng đáng để gặp Đức Thế Tôn, hắn đã bị đất nứt đôi ngay gần hồ nước ở Jetavana và rơi xuống đại địa ngục.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt ở đây.
Vitthārakathānayo khandhake āgato.
The detailed narrative appears in the Khandhaka.
Cách kể chuyện chi tiết đã được đề cập trong Khandhaka.
Āgatattā pana sabbaṃ na vuttanti.
Since it has been related there, not everything is stated here.
Vì đã được đề cập nên không nói lại tất cả.
Evaṃ ajātoyeva rañño sattu bhavissatīti nemittakehi niddiṭṭhoti ajātasattu.
Thus, because it was pointed out by the soothsayers that he would be an enemy to the king even before his birth, he was named Ajātasattu.
Người ta nói rằng, vì được dự đoán là sẽ trở thành kẻ thù của vua ngay từ khi chưa sinh ra, nên ông ta có tên là Ajātasattu (Vô Não, Kẻ thù chưa sinh).
Tadahūti tasmiṃ ahu, tasmiṃ divaseti attho.
Tadahūti means "on that day was"; the meaning is "on that day."
Tadahū nghĩa là vào ngày đó, tức là vào ngày hôm ấy.
Upavasanti etthāti uposatho, upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho.
That on which they observe is an uposatha; "they observe" means they dwell endowed with either virtue or fasting.
Nơi mà người ta thọ trì (giữ giới) được gọi là Uposatha, nghĩa là nơi mà người ta sống với giới hoặc với sự không ăn (nhịn ăn).
Ayaṃ panettha atthuddhāro – ‘‘āyāmāvuso, kappina, uposathaṃ gamissāmā’’tiādīsu pātimokkhuddeso uposatho.
Herein, this is the extraction of the meaning: in passages such as, "Come, friend Kappina, we will go to the uposatha," the uposatha is the recitation of the Pātimokkha.
Đây là phần giải thích ý nghĩa trong ngữ cảnh này: Trong các đoạn như ‘‘Āyāmāvuso, Kappina, uposathaṃ gamissāmā’’ (Này hiền giả Kappina, chúng ta hãy đi đến chỗ thọ giới Uposatha), Uposatha là việc tuyên đọc Pātimokkha.
‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho, visākhe, uposatho upavuttho’’tiādīsu (a. ni. 8.43) sīlaṃ.
In passages such as, "Thus, Visākhe, the uposatha endowed with eight factors has been observed," it is virtue.
Trong các đoạn như ‘‘Evaṃ aṭṭhaṅgasamannāgato kho, Visākhe, uposatho upavuttho’’ (Này Visākhā, Uposatha tám chi được thọ trì như vậy), Uposatha là giới.
‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’tiādīsu (ma. ni. 1.79) upavāso.
In passages such as, "For the pure it is ever Phaggu, for the pure the uposatha is ever," it is the fast.
Trong các đoạn như ‘‘Suddhassa ve sadā phaggu, suddhassuposatho sadā’’ (Đối với người thanh tịnh, lễ Phaggu luôn luôn thanh tịnh, Uposatha của người thanh tịnh luôn luôn thanh tịnh), Uposatha là sự thọ trì giới.
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paññatti.
In passages such as, "Uposatha the nāga king," it is a designation.
Trong các đoạn như ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’ (Vua voi tên là Uposatha), Uposatha là một danh xưng (paññatti).
‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’tiādīsu (mahāva. 181) upavasitabbadivaso.
In passages such as, "Bhikkhus, one should not go from a residence with bhikkhus on that uposatha day," it is the day to be observed.
Trong các đoạn như ‘‘Na, bhikkhave, tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā’’ (Này các Tỳ-khưu, vào ngày Uposatha đó, các trú xứ có Tỳ-khưu không được đi), Uposatha là ngày cần phải thọ trì giới.
Idhāpi soyeva adhippeto.
Here, too, that very one is intended.
Ở đây cũng chính là ý nghĩa đó.
So panesa aṭṭhamī cātuddasī pannarasībhedena tividho.
And that is of three kinds: the eighth, the fourteenth, and the fifteenth.
Ngày đó có ba loại: ngày mùng tám, ngày mười bốn và ngày rằm (mười lăm).
Tasmā sesadvayanivāraṇatthaṃ pannaraseti vuttaṃ.
Therefore, to exclude the other two, it was said, "on the fifteenth."
Vì vậy, để loại trừ hai loại kia, từ “rằm” (pannarasa) đã được nói đến.
Teneva vuttaṃ – ‘‘upavasanti etthāti uposatho’’ti.
For that very reason it was said: "That on which they observe is an uposatha."
Chính vì thế đã nói: ‘‘Upavasanti etthāti uposatho’’ (Nơi mà người ta thọ trì giới được gọi là Uposatha).
Komudiyāti kumudavatiyā.
Komudiyāti means of the night of the water lilies.
Komudiyā nghĩa là có hoa súng trắng (kumuda).
Tadā kira kumudāni supupphitāni honti, tāni ettha santīti komudī.
For at that time the water lilies (kumudāni) are in full bloom; because they are present here, it is komudī.
Vào thời đó, hoa súng trắng nở rộ, và chúng có ở đó nên gọi là Komudī.
Cātumāsiniyāti cātumāsiyā, sā hi catunnaṃ māsānaṃ pariyosānabhūtāti cātumāsī.
Cātumāsiniyāti means of the four-monthly period; for it is the end of the four months, thus it is cātumāsī.
Cātumāsiniyā nghĩa là cātumāsiyā, vì nó là cuối của bốn tháng, nên gọi là cātumāsī.
Idha pana cātumāsinīti vuccati.
But here it is called cātumāsinī.
Tuy nhiên, ở đây được gọi là cātumāsinī.
Māsapuṇṇatāya utupuṇṇatāya saṃvaccharapuṇṇatāya puṇṇā sampuṇṇāti puṇṇā.
Because it is full by the fullness of the month, full by the fullness of the season, and full by the fullness of the year, it is puṇṇā, completely full.
Đầy đủ (puṇṇā) là hoàn toàn đầy đủ (sampuṇṇā) do sự trọn vẹn của tháng, sự trọn vẹn của mùa, sự trọn vẹn của năm.
Mā iti cando vuccati, so ettha puṇṇoti puṇṇamā.
The moon is called mā; because it is full (puṇṇo) on this night, it is puṇṇamā.
Mā được gọi là mặt trăng, mặt trăng đầy đủ ở đây nên gọi là Puṇṇamā.
Evaṃ puṇṇāya puṇṇamāyāti imasmiṃ padadvaye ca attho veditabbo.
Thus, the meaning should also be understood in this pair of words, puṇṇāya puṇṇamāyāti.
Ý nghĩa của hai từ “puṇṇāya puṇṇamāyā” cũng nên được hiểu như vậy.
Rājāmaccaparivutoti evarūpāya rajataghaṭaviniggatāhi khīradhārāhi dhoviyamānadisābhāgāya viya, rajatavimānaviccutehi muttāvaḷisumanakusumadāmasetadukūlakumudavisarehi samparikiṇṇāya viya ca, caturupakkilesavimuttapuṇṇacandappabhāsamudayobhāsitāya rattiyā rājāmaccehi parivutoti attho.
Rājāmaccaparivutoti means: on such a night—which was as if the quarters of the sky were being washed by streams of milk flowing from a silver pot, as if strewn all around with strings of pearls, jasmine garlands, white fine cloths, and masses of water lilies that had fallen from a silver celestial mansion, and illuminated by the rising splendor of the full moon free from the four defilements—he was surrounded by royal ministers; this is the meaning.
Rājāmaccaparivuto nghĩa là được bao quanh bởi các quan đại thần, trong đêm được chiếu sáng bởi ánh trăng tròn không nhiễm bốn ô uế, như thể được rửa sạch bởi dòng sữa chảy ra từ bình bạc, và như thể được bao phủ bởi chuỗi ngọc trai, vòng hoa nhài, lụa trắng và hoa súng trắng tinh khiết từ cung điện bạc.
Uparipāsādavaragatoti pāsādavarassa uparigato.
Uparipāsādavaragatoti means gone to the upper part of the excellent palace.
Uparipāsādavaragato nghĩa là lên đến đỉnh của tòa lâu đài cao quý.
Mahārahe samussitasetacchatte kañcanāsane nisinno hoti.
He was seated on a golden throne, worthy of a great personage, under a raised white parasol.
Ngài ngồi trên ngai vàng bằng vàng, với cây lọng trắng quý giá được dựng lên.
Kasmā nisinno?
Why was he seated?
Tại sao lại ngồi?
Niddāvinodanatthaṃ.
To dispel sleepiness.
Để xua tan cơn buồn ngủ.
Ayañhi rājā pitari upakkantadivasato paṭṭhāya – ‘‘niddaṃ okkamissāmī’’ti nimīlitamattesuyeva akkhīsu sattisataabbhāhato viya kandamānoyeva pabujjhi.
Indeed, from the day he committed the offense against his father, this king, as soon as he closed his eyes thinking, "I will fall asleep," would awaken crying out as if struck by a hundred spears.
Vì vị vua này, từ ngày cha ngài bị tấn công, mỗi khi nhắm mắt nghĩ "ta sẽ ngủ", ngài liền tỉnh dậy, khóc lóc như bị một trăm ngọn giáo đâm vào.
Kimetanti ca vutte, na kiñcīti vadati.
And when asked, "What is it?" he would say, "It is nothing."
Khi được hỏi "cái gì vậy?", ngài nói "không có gì".
Tenassa amanāpā niddā, iti niddāvinodanatthaṃ nisinno.
For him, sleep was unpleasant; therefore, he was seated to dispel sleepiness.
Vì thế, ngài không thích ngủ, và ngồi để xua tan cơn buồn ngủ.
Api ca tasmiṃ divase nakkhattaṃ saṅghuṭṭhaṃ hoti.
Moreover, on that day, a festival was proclaimed.
Hơn nữa, vào ngày đó, một lễ hội sao đã được công bố.
Sabbaṃ nagaraṃ sittasammaṭṭhaṃ vippakiṇṇavālukaṃ pañcavaṇṇakusumalājapuṇṇaghaṭapaṭimaṇḍitagharadvāraṃ samussitadhajapaṭākavicitrasamujjalitadīpamālālaṅkatasabbadisābhāgaṃ vīthisabhāgena racchāsabhāgena nakkhattakīḷaṃ anubhavamānena mahājanena samākiṇṇaṃ hoti.
The entire city was sprinkled and swept, with sand scattered about, the doorways of the houses adorned with pots full of five-colored flowers and roasted grain, all directions decorated with raised banners and flags and radiant with arrays of colorful lamps, and filled with a great crowd enjoying the festival in the main streets and by-lanes.
Toàn bộ thành phố được quét dọn sạch sẽ, rải cát, cửa nhà được trang trí bằng bình hoa đầy hoa ngũ sắc và bỏng gạo, mọi hướng đều được trang hoàng bằng cờ phướn và chuỗi đèn lấp lánh rực rỡ, và đông đảo quần chúng đang tận hưởng lễ hội sao trên các con đường lớn và ngõ hẻm.
Iti nakkhattadivasatāyapi nisinnoti vadanti.
Thus, they say he was seated also because it was a festival day.
Vì vậy, người ta nói rằng ngài ngồi vì đó là ngày lễ hội sao.
Evaṃ pana vatvāpi – ‘‘rājakulassa nāma sadāpi nakkhattameva, niddāvinodanatthaṃyeva panesa nisinno’’ti sanniṭṭhānaṃ kataṃ.
However, even after saying this, the conclusion was made: "For a royal family, it is always a festival; but he was seated only to dispel sleepiness."
Tuy nhiên, sau khi nói như vậy, người ta đã kết luận rằng: "Đối với hoàng tộc, lúc nào cũng là lễ hội sao, nhưng vị vua này ngồi chỉ để xua tan cơn buồn ngủ."
151-152. Te evaṃ cintetvā – ‘‘ahaṃ attano kulūpakasamaṇassa vaṇṇaṃ vatvā rājānaṃ gahetvā gamissāmi, ahaṃ gamissāmī’’ti attano attano kulūpakānaṃ vaṇṇaṃ kathetuṃ āraddhā.
151-152. Having thought thus, "I will speak the praise of my own recluse-teacher and, taking the king with me, I will go. I will go!"—they began to speak the praise of their respective recluse-teachers.
151-152. Họ suy nghĩ như vậy – ‘‘Tôi sẽ ca ngợi vị Sa-môn thân cận của mình, rồi đưa nhà vua đi; tôi sẽ đi’’ – và bắt đầu ca ngợi các vị Sa-môn thân cận của riêng mình.
Tenāha – ‘‘evaṃ vutte aññataro rājāmacco’’tiādi.
Therefore it is said: "When this was said, a certain royal minister..." and so on.
Vì thế, có lời nói: ‘‘Khi được nói như vậy, một vị đại thần nọ’’ v.v..
Tattha pūraṇoti tassa satthupaṭiññassa nāmaṃ.
Therein, Pūraṇa is the name of that teacher who claimed to be a Buddha.
Trong đó, Pūraṇa là tên của vị giáo chủ tự xưng ấy.
Kassapoti gottaṃ.
Kassapa is the clan name.
Kassapa là họ của ông.
So kira aññatarassa kulassa ekūnadāsasataṃ pūrayamāno jāto, tenassa pūraṇoti nāmaṃ akaṃsu.
It is said that he was born, completing one hundred slaves less one, of a certain family, so they named him Pūraṇa.
Người ta nói rằng ông sinh ra khi đang làm tròn số một trăm người hầu, chỉ thiếu một người, cho một gia đình nọ, nên họ đặt tên ông là Pūraṇa (người làm tròn).
Maṅgaladāsattā cassa ‘‘dukkaṭa’’nti vattā natthi, akataṃ vā na katanti.
And because he was a ceremonial slave, there was no one who would say "badly done" about what he did, nor "not done" about what he did not do.
Vì ông là một người hầu may mắn, không ai nói ông đã làm điều gì sai, hoặc điều gì chưa làm thì chưa làm.
So ‘‘kimahaṃ ettha vasāmī’’ti palāyi.
So, thinking, "Why should I stay here?", he fled.
Ông nghĩ: ‘‘Tại sao mình lại ở đây?’’ rồi bỏ trốn.
Athassa corā vatthāni acchindiṃsu, so paṇṇena vā tiṇena vā paṭicchādetumpi ajānanto jātarūpeneva ekaṃ gāmaṃ pāvisi.
Then robbers stole his clothes, and he, not knowing how to cover himself even with leaves or grass, entered a village naked as a newborn.
Sau đó, bọn cướp đã tước đoạt y phục của ông, và ông, không biết cách che thân bằng lá hay cỏ, đã vào một ngôi làng trong tình trạng trần truồng.
Manussā taṃ disvā ‘‘ayaṃ samaṇo arahā appiccho, natthi iminā sadiso’’ti pūvabhattādīni gahetvā upasaṅkamanti.
Seeing him, people thought, "This ascetic is an Arahant, content with little, there is no one like him," and taking cakes, rice, and other foods, they approached him.
Mọi người thấy ông, nghĩ: ‘‘Vị Sa-môn này là A-la-hán, ít dục vọng, không ai sánh bằng ông ấy’’, liền mang bánh ngọt, cơm và các món khác đến cúng dường.
So – ‘‘mayhaṃ sāṭakaṃ anivatthabhāvena idaṃ uppanna’’nti tato paṭṭhāya sāṭakaṃ labhitvāpi na nivāsesi, tadeva pabbajjaṃ aggahesi, tassa santike aññepi aññepīti pañcasatamanussā pabbajiṃsu.
He thought, "This* has come to me because I do not wear a cloth," and from then on, even when he received a cloth, he did not wear it. He embraced that very ascetic practice*. And in his presence, other and still other people—five hundred in all—went forth into homelessness.
Ông nghĩ: ‘‘Điều này (sự cúng dường) phát sinh do mình không mặc y phục’’, nên từ đó về sau, dù nhận được y phục, ông cũng không mặc, và ông đã chấp nhận lối sống xuất gia đó; năm trăm người khác cũng đã xuất gia theo ông.
Taṃ sandhāyāha – ‘‘pūraṇo kassapo’’ti.
It is with reference to him that it is said: "Pūraṇa Kassapa."
Nhắc đến điều đó, kinh nói: ‘‘Pūraṇa Kassapa’’.
Pabbajitasamūhasaṅkhāto saṅgho assa atthīti saṅghī. Sveva gaṇo assa atthīti gaṇī. Ācārasikkhāpanavasena tassa gaṇassa ācariyoti gaṇācariyo.
He possesses a Saṅgha, meaning a community of monastics; he possesses a Gaṇa, meaning that same group; and he is a Gaṇācariya, a teacher to that group in the sense of instructing them in conduct and training.
Có một Tăng đoàn gồm những người đã xuất gia nên được gọi là Saṅghī. Có một nhóm đệ tử nên được gọi là Gaṇī. Là thầy của nhóm đệ tử ấy về phương diện dạy dỗ giới hạnh nên được gọi là Gaṇācariyo.
Ñātoti paññāto pākaṭo.
Ñāta means well-known, famous.
Ñāta có nghĩa là nổi tiếng, hiển hách.
‘‘Appiccho santuṭṭho.
"Content with little, satisfied.
‘‘Ít dục vọng, biết đủ.
Appicchatāya vatthampi na nivāsetī’’ti evaṃ samuggato yaso assa atthīti yasassī.
Because of his contentment with little, he does not even wear clothes." Thus, he is Yasassī, possessing fame that has arisen in this way.
Do ít dục vọng nên cũng không mặc y phục’’ – tiếng tăm của ông phát sinh như vậy nên được gọi là Yasassī (người có danh tiếng).
Titthakaroti laddhikaro.
Titthakara means a founder of a sect.
Titthakaro có nghĩa là người sáng lập giáo phái.
Sādhusammatoti ayaṃ sādhu, sundaro, sappurisoti evaṃ sammato.
Sādhusammato means "This one is good, excellent, a righteous person"—thus he is esteemed.
Sādhu-sammato có nghĩa là được công nhận là người tốt, đẹp, bậc chân nhân như vậy.
Bahujanassāti assutavato andhabālaputhujjanassa.
Bahujanassa refers to the unlearned, the blind, foolish ordinary people.
Bahujanassa có nghĩa là của những phàm phu ngu muội, không được nghe pháp.
Pabbajitato paṭṭhāya atikkantā bahū rattiyo jānātīti rattaññū. Ciraṃ pabbajitassa assāti cirapabbajito, acirapabbajitassa hi kathā okappanīyā na hoti, tenāha ‘‘cirapabbajito’’ti.
He knows many nights that have passed since his going forth, thus he is Rattaññū. He is Cirapabbajito, one who has long been ordained, because the words of a recently ordained person are not to be relied upon. Therefore, it is said "one who has long been ordained."
Biết nhiều đêm đã trôi qua kể từ khi xuất gia nên được gọi là Rattaññū (người biết nhiều đêm). Đã xuất gia lâu năm nên được gọi là Cirapabbajito (người xuất gia lâu năm), vì lời nói của người mới xuất gia không đáng tin cậy, nên kinh nói ‘‘người xuất gia lâu năm’’.
Addhagatoti addhānaṃ gato, dve tayo rājaparivaṭṭe atītoti adhippāyo.
Addhagato means one who has gone far, meaning he has lived through two or three successions of kings.
Addhagato có nghĩa là đã đi một chặng đường dài, ý là đã trải qua hai ba đời vua.
Vayoanuppattoti pacchimavayaṃ anuppatto.
Vayoanuppatto means one who has reached old age.
Vayo-anuppatto có nghĩa là đã đến tuổi già.
Idaṃ ubhayampi – ‘‘daharassa kathā okappanīyā na hotī’’ti etaṃ sandhāya vuttaṃ.
Both of these were said with reference to the idea that "the words of a young person are not to be relied upon."
Cả hai điều này đều được nói để ám chỉ: ‘‘Lời nói của người trẻ tuổi không đáng tin cậy’’.
Tuṇhī ahosīti suvaṇṇavaṇṇaṃ madhurarasaṃ ambapakkaṃ khāditukāmo puriso āharitvā hatthe ṭhapitaṃ kājarapakkaṃ disvā viya jhānābhiññādiguṇayuttaṃ tilakkhaṇabbhāhataṃ madhuraṃ dhammakathaṃ sotukāmo pubbe pūraṇassa dassanenāpi anattamano idāni guṇakathāya suṭṭhutaraṃ anattamano hutvā tuṇhī ahosi.
Tuṇhī ahosī means that, like a man desirous of eating a golden-hued, sweet-flavored ripe mango, who, seeing a ripe kārāja fruit placed in his hand, is displeased; so too, Jīvaka, desiring to hear the sweet Dhamma-talk endowed with qualities like jhāna and abhññā, and imbued with the three characteristics, was already displeased by merely seeing Pūraṇa before, and now, hearing his praises, he became even more displeased and remained silent.
Tuṇhī ahosī (im lặng) có nghĩa là, giống như một người đàn ông muốn ăn quả xoài chín màu vàng, vị ngọt, nhưng khi mang đến lại thấy quả cà na trong tay, thì không vui, tương tự, vị đại thần này, muốn nghe pháp thoại ngọt ngào, đầy thiền định và thắng trí, được đánh dấu bởi ba đặc tính, đã không vui khi thấy Pūraṇa trước đó, và bây giờ càng không vui hơn khi nghe lời ca ngợi ông ta, nên đã im lặng.
Anattamano samānopi pana ‘‘sacāhaṃ etaṃ tajjetvā gīvāyaṃ gahetvā nīharāpessāmi, ‘yo yo kathesi, taṃ taṃ rājā evaṃ karotī’ti bhīto aññopi koci kiñci na kathessatī’’ti amanāpampi taṃ kathaṃ adhivāsetvā tuṇhī eva ahosi.
Although displeased, he thought, "If I were to threaten this*, seize him by the neck, and have him removed, then no other person, out of fear, would dare to say anything, thinking, 'The king does this to whoever speaks.'" So, enduring that unpleasant talk, he remained silent.
Tuy không vui, nhưng ông nghĩ: ‘‘Nếu ta đe dọa và tống cổ hắn ra ngoài, những người khác sẽ sợ hãi và không dám nói gì nữa, vì họ sẽ nghĩ ‘vua đối xử với bất cứ ai nói chuyện như vậy’ ’’, nên ông đã chịu đựng lời nói không vừa ý đó và giữ im lặng.
Athañño – ‘‘ahaṃ attano kulūpakassa vaṇṇaṃ kathessāmī’’ti cintetvā vattuṃ ārabhi.
Then another, thinking, "I will speak the praise of my own recluse-teacher," began to speak.
Sau đó, một vị đại thần khác nghĩ: ‘‘Tôi sẽ ca ngợi vị Sa-môn thân cận của mình’’, rồi bắt đầu nói.
Tena vuttaṃ – aññataropi khotiādi.
Therefore, it is said: "And another..." and so on.
Vì thế, kinh nói: ‘‘Một vị khác cũng vậy’’ v.v..
Taṃ sabbaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
All that should be understood in the manner already stated.
Tất cả điều đó nên được hiểu theo cách đã nói.
153. Ajitoti tassa nāmaṃ.
153. Ajita is his name.
153. Ajito là tên của ông.
Kesakambalaṃ dhāretīti kesakambalo. Iti nāmadvayaṃ saṃsanditvā ajito kesakambaloti vuccati.
He wears a blanket of hair, thus he is Kesakambala. Combining these two names, he is called Ajita Kesakambala.
Mặc áo choàng bằng tóc nên gọi là Kesakambalo. Như vậy, hai tên này được kết hợp lại thành Ajito Kesakambalo.
Tattha kesakambalo nāma manussakesehi katakambalo.
Therein, Kesakambala means a blanket made of human hair.
Trong đó, Kesakambalo là áo choàng làm bằng tóc người.
Tato paṭikiṭṭhataraṃ vatthaṃ nāma natthi.
There is no garment more wretched than that.
Không có loại vải nào tệ hơn thế.
Yathāha – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici tantāvutānaṃ vatthānaṃ, kesakambalo tesaṃ paṭikiṭṭho akkhāyati.
As it is said: "Just as, bhikkhus, among all woven garments, a hair-blanket is declared to be the most wretched.
Như Đức Phật đã dạy: ‘‘Này các Tỳ-khưu, trong số tất cả các loại vải dệt, áo choàng bằng tóc được cho là tệ nhất.
Kesakambalo, bhikkhave, sīte sīto, uṇhe uṇho, dubbaṇṇo duggandho dukkhasamphasso’’ti (a. ni. 3.138).
A hair-blanket, bhikkhus, is cold in cold weather, hot in hot weather, unsightly, ill-smelling, and rough to the touch."
Này các Tỳ-khưu, áo choàng bằng tóc thì lạnh khi trời lạnh, nóng khi trời nóng, xấu xí, hôi hám, và khó chịu khi chạm vào’’.
157. Atha kho rājāti rājā kira tesaṃ vacanaṃ sutvā cintesi – ‘‘ahaṃ yassa yassa vacanaṃ na sotukāmo, so so eva kathesi.
157. Then the king—the king, having heard their words, thought: "Whoever I did not wish to hear, they spoke. But he whose words I wished to hear, is now silent like a supanna who has drunk the poison of a nāga. This is indeed a misfortune for me!"
157. Atha kho rājā (Bấy giờ, nhà vua) – Nhà vua nghe lời họ nói, liền suy nghĩ: ‘‘Những người mà ta không muốn nghe lời họ thì cứ nói.
Yassa panamhi vacanaṃ sotukāmo, esa nāgavasaṃ pivitvā ṭhito supaṇṇo viya tuṇhībhūto, anattho vata me’’ti.
Then it occurred to him: "Jīvaka is an attendant of the serene Buddha, the Fortunate One, and he himself is serene; therefore, he is sitting silently like a bhikkhu perfect in conduct. He will not speak unless I speak to him. When an elephant is crushing*, one must grab the elephant's foot itself." So he began to speak to Jīvaka himself.
Còn người mà ta muốn nghe lời thì lại im lặng như một con chim ưng đang uống nọc rắn, thật là bất lợi cho ta’’.
Athassa etadahosi – ‘‘jīvako upasantassa buddhassa bhagavato upaṭṭhāko, sayampi upasanto, tasmā vattasampanno bhikkhu viya tuṇhībhūtova nisinno, na esa mayi akathente kathessati, hatthimhi kho pana maddante hatthisseva pādo gahetabbo’’ti tena saddhiṃ sayaṃ mantetumāraddho.
Therefore, it is said: "Then the king..."
Bấy giờ, ông nghĩ: ‘‘Jīvaka là thị giả của Đức Phật, bậc Thế Tôn an tịnh, bản thân ông ấy cũng an tịnh, nên ông ấy ngồi im lặng như một Tỳ-khưu đầy đủ giới hạnh, ông ấy sẽ không nói nếu ta không hỏi; khi con voi đang giẫm đạp, chỉ nên nắm chân con voi thôi’’, rồi ông bắt đầu tự mình bàn bạc với Jīvaka.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho rājā’’ti.
Therefore, it was said: "Then the king".
Vì thế, kinh nói: ‘‘Atha kho rājā’’.
Tattha kiṃ tuṇhīti kena kāraṇena tuṇhī.
Therein, Kiṃ tuṇhī means "For what reason are you silent?"
Trong đó, kiṃ tuṇhī (Tại sao lại im lặng?) có nghĩa là vì lý do gì mà im lặng?
Imesaṃ amaccānaṃ attano attano kulūpakasamaṇassa vaṇṇaṃ kathentānaṃ mukhaṃ nappahoti.
The mouths of these ministers, as they speak the praises of their respective recluse-teachers, are not enough. He asks, "Is it that you have no recluse-teacher who is an intimate of your family, as these do? Are you poor? Has my father not given you authority? Or are you faithless?"
Miệng của các vị đại thần này không đủ để ca ngợi vị Sa-môn thân cận của riêng họ.
Kiṃ yathā etesaṃ, evaṃ tava kulūpakasamaṇo natthi, kiṃ tvaṃ daliddo, na te mama pitarā issariyaṃ dinnaṃ, udāhu assaddhoti pucchati.
Unable to go directly to the Bhagavā, he took Jīvaka by the hand and, as if strolling in the park, saying, "This, friend Jīvaka, is well-made, this is well-made," praising the monastery, he gradually approached the gate of the circular hall, meaning he arrived.
Có phải vị Sa-môn thân cận của ông không giống như của họ, có phải ông nghèo, có phải cha ta không ban cho ông quyền lực, hay ông là người không có đức tin? – Nhà vua hỏi như vậy.
Tato jīvakassa etadahosi – ‘‘ayaṃ rājā maṃ kulūpakasamaṇassa guṇaṃ kathāpeti, na dāni me tuṇhībhāvassa kālo, yathā kho panime rājānaṃ vanditvā nisinnāva attano kulūpakasamaṇānaṃ guṇaṃ kathayiṃsu, na mayhaṃ evaṃ satthuguṇe kathetuṃ yutta’’nti uṭṭhāyāsanā bhagavato vihārābhimukho pañcapatiṭṭhitena vanditvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi paggahetvā – ‘‘mahārāja, mā maṃ evaṃ cintayittha, ‘ayaṃ yaṃ vā taṃ vā samaṇaṃ upasaṅkamatī’ti, mama satthuno hi mātukucchiokkamane, mātukucchito nikkhamane, mahābhinikkhamane, sambodhiyaṃ, dhammacakkappavattane ca, dasasahassilokadhātu kampittha, evaṃ yamakapāṭihāriyaṃ akāsi, evaṃ devorohaṇaṃ, ahaṃ satthuno guṇe kathayissāmi, ekaggacitto suṇa, mahārājā’’ti vatvā – ‘‘ayaṃ deva, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādimāha.
Then this occurred to Jīvaka: “This king wants me to speak of the qualities of my family’s ascetic. Now is not the time for me to remain silent. Just as these men, after paying homage to the king and while still seated, spoke of the qualities of their own family’s ascetics, it is not proper for me to act in the same way regarding the Teacher’s qualities.” Getting up from his seat, facing the Blessed One’s monastery, he paid homage with the five-point prostration, and raising his hands in añjali, resplendent with the joining of his ten fingernails, to his head, he said: “Great King, do not think of me thus, ‘This man visits just any ascetic.’ When my Teacher descended into his mother’s womb, when he emerged from his mother’s womb, at his great renunciation, at his full awakening, and at the turning of the Wheel of Dhamma, the ten-thousandfold world system quaked. In this way, he performed the twin miracle; in this way, he made the descent from the deva realm. I will speak of the Teacher’s qualities. Listen with a concentrated mind, Great King.” And he said, “This, Your Majesty, is the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Enlightened One,” and so on.
Bấy giờ, Jīvaka khởi lên ý nghĩ này: “Vị vua này muốn ta nói về đức hạnh của vị sa-môn là bậc Thầy của ta, bây giờ không phải là lúc ta im lặng. Nhưng như những vị này đã đảnh lễ đức vua rồi ngồi xuống mà kể về đức hạnh của các vị sa-môn là thầy của họ, ta không nên nói về đức hạnh của bậc Đạo Sư theo cách như vậy.” Nghĩ vậy, ông đứng dậy khỏi chỗ ngồi, hướng về tịnh xá của Đức Thế Tôn, đảnh lễ theo năm điểm chạm đất, chắp tay rực rỡ với mười đầu móng tay hợp lại đặt lên đầu rồi nói: “Tâu Đại vương, xin ngài đừng nghĩ về thần như thế này: ‘Người này đi đến bất kỳ vị sa-môn nào.’ Đối với bậc Đạo Sư của thần, khi Ngài nhập vào lòng mẹ, khi Ngài ra khỏi lòng mẹ, khi Ngài xuất gia vĩ đại, trong lúc chứng đắc Chánh Đẳng Giác, và khi chuyển Pháp luân, mười ngàn thế giới đã rung chuyển. Ngài đã thực hiện song thông thần biến như vậy, và từ cõi trời giáng hạ như vậy. Thần sẽ kể về các ân đức của bậc Đạo Sư, xin Đại vương nhất tâm lắng nghe.” Nói xong, ông bắt đầu: “Tâu Thiên tử, Đức Thế Tôn này là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác,” v.v.
Tattha taṃ kho pana bhagavantanti itthambhūtākhyānatthe upayogavacanaṃ, tassa kho pana bhagavatoti attho.
Therein, taṃ kho pana bhagavantaṃ (that Blessed One) is a term in the accusative case used for describing a certain state; its meaning is “of that Blessed One.”
Ở đây, câu taṃ kho pana bhagavantaṃ là một cách dùng biến cách đối cách trong ý nghĩa tường thuật sự việc, có nghĩa là “của Đức Thế Tôn đó.”
Kalyāṇoti kalyāṇaguṇasamannāgato, seṭṭhoti vuttaṃ hoti.
Kalyāṇo (good) means endowed with good qualities; it is said to mean “excellent.”
Kalyāṇo có nghĩa là người đầy đủ các phẩm chất tốt đẹp, tức là bậc tối thắng.
Kittisaddoti kittiyeva.
Kittisaddo (sound of fame) is simply kitti (fame).
Kittisaddo chính là tiếng tăm.
Thutighoso vā.
Or, the resounding sound of praise.
Hoặc là tiếng tán thán.
Abbhuggatoti sadevakaṃ lokaṃ ajjhottharitvā uggato.
Abbhuggato (has arisen) means it has arisen, spreading over the world including its devas.
Abbhuggato có nghĩa là đã vang xa, bao trùm khắp thế gian cùng với chư thiên.
Kinti?
How so?
Như thế nào?
‘‘Itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho…pe… bhagavā’’ti.
“Thus is that Blessed One: an Arahant, a Perfectly Enlightened One… and so on… the Blessed One.”
“Vì những lý do này, Đức Thế Tôn đó là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác… cho đến… là Đức Thế Tôn.”
Pañcamattāni hatthinikāsatānīti pañca kareṇusatāni.
Pañcamattāni hatthinikāsatāni (about five hundred female elephants) means five hundred female elephants.
Pañcamattāni hatthinikāsatāni có nghĩa là năm trăm con voi cái.
Kappāpetvāti ārohaṇasajjāni kāretvā.
Kappāpetvā (having had prepared) means having had them made ready for mounting.
Kappāpetvā có nghĩa là cho chuẩn bị sẵn sàng để cưỡi.
Ārohaṇīyanti ārohaṇayoggaṃ, opaguyhanti attho.
Ārohaṇīyaṃ (to be mounted) means suitable for mounting, that is, a royal transport elephant.
Ārohaṇīyaṃ có nghĩa là con voi phù hợp để cưỡi, tức là voi ngự.
Kiṃ panesa raññā vuttaṃ akāsi avuttanti?
Now, did he do what was told by the king, or what was not told?
Vậy, ông ta đã làm theo lời vua nói hay làm điều không được nói?
Avuttaṃ.
What was not told.
Làm điều không được nói.
Paṇḍitatāya.
Because of his wisdom.
Vì sự khôn ngoan.
Evaṃ kirassa ahosi – rājā imāya velāya gacchāmīti vadati, rājāno ca nāma bahupaccatthikā.
It seems this occurred to him: The king says, “I will go at this time,” and kings, as is known, have many enemies.
Được biết, ông đã suy nghĩ như sau: “Nhà vua nói muốn đi vào giờ này, mà các vị vua thì có nhiều kẻ thù.”
Sace antarāmagge koci antarāyo hoti, mampi garahissanti – ‘‘jīvako rājā me kathaṃ gaṇhātīti akālepi rājānaṃ gahetvā nikkhamatī’’ti.
If any danger occurs along the way, they will blame me too, saying: “Thinking, ‘The king accepts my word,’ Jīvaka takes the king out even at an unsuitable time.”
“Nếu có bất kỳ nguy hiểm nào xảy ra trên đường, họ cũng sẽ khiển trách ta rằng: ‘Jīvaka, vì nghĩ rằng vua nghe lời mình, nên đã đưa vua đi vào giờ không thích hợp.’”
Bhagavantampi garahissanti ‘‘samaṇo gotamo, ‘mayhaṃ kathā vattatī’ti kālaṃ asallakkhetvāva dhammaṃ kathetī’’ti.
They will also blame the Blessed One, saying: “The ascetic Gotama, thinking, ‘My words are effective,’ teaches the Dhamma without considering the time.”
“Họ cũng sẽ khiển trách Đức Thế Tôn rằng: ‘Sa-môn Gotama, vì nghĩ rằng lời của mình có trọng lượng, đã thuyết pháp mà không xem xét thời gian.’”
Tasmā yathā neva mayhaṃ, na bhagavato, garahā uppajjati; rañño ca rakkhā susaṃvihitā hoti, tathā karissāmī’’ti.
“Therefore, I will act in such a way that blame arises neither for me nor for the Blessed One, and the king’s protection is well-arranged.”
“Vì vậy, ta sẽ làm sao để không có lời khiển trách nào phát sinh đối với ta hay đối với Đức Thế Tôn, và sự an toàn của nhà vua cũng được sắp đặt chu đáo.”
Tato mahājano cintesi – ‘‘rājā kira satthudassanatthaṃ gacchati, kīdisī vata bho dhammadesanā bhavissati, kiṃ no nakkhattakīḷāya, tattheva gamissāmā’’ti.
Then the great crowd thought: “It is said the king is going to see the Teacher. What kind of Dhamma discourse will there be? What need have we for festival games? We will go there.”
Bấy giờ, đông đảo dân chúng nghĩ rằng: “Nghe nói nhà vua đi yết kiến bậc Đạo Sư, buổi thuyết pháp sẽ như thế nào nhỉ? Cần gì đến lễ hội nữa, chúng ta hãy đến đó.”
Sabbe gandhamālādīni gahetvā rañño āgamanaṃ ākaṅkhamānā magge aṭṭhaṃsu.
All of them, taking perfumes, garlands, and so on, stood on the road, awaiting the king’s arrival.
Tất cả mọi người cầm hương hoa và các vật phẩm khác, đứng dọc đường chờ đợi nhà vua đến.
Jīvakopi rañño paṭivedesi – ‘‘kappitāni kho te, deva, hatthiyānāni, yassa dāni kālaṃ maññasī’’ti.
Jīvaka also reported to the king: “The elephant vehicles have been prepared for you, Your Majesty. Now you may know the right time for whatever you wish.”
Jīvaka cũng báo cho nhà vua: “Tâu Thiên tử, voi xe đã được chuẩn bị xong, bây giờ là lúc ngài cho là thích hợp.”
Tattha yassa dāni kālaṃ maññasīti upacāravacanametaṃ.
Therein, yassa dāni kālaṃ maññasi (now you may know the right time for whatever you wish) is a statement of courtesy.
Ở đây, câu yassa dāni kālaṃ maññasi là một cách nói lịch sự.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yaṃ tayā āṇattaṃ, taṃ mayā kataṃ, idāni tvaṃ yassa gamanassa vā agamanassa vā kālaṃ maññasi, tadeva attano ruciyā karohī’’ti.
This is what is meant: “What you commanded has been done by me. Now, you yourself may do whatever you see fit, whether it is the right time for going or not going.”
Điều này có nghĩa là: “Việc ngài ra lệnh, thần đã làm xong. Bây giờ ngài cho rằng lúc nào là thích hợp để đi hay không đi, thì hãy làm theo ý muốn của mình.”
159. Paccekā itthiyoti pāṭiyekkā itthiyo, ekekissā hatthiniyā ekekaṃ itthinti vuttaṃ hoti.
159. Paccekā itthiyo (individual women) means separate women; it is said to mean one woman for each female elephant.
159. Paccekā itthiyo có nghĩa là những người phụ nữ riêng lẻ, tức là mỗi con voi cái có một người phụ nữ.
Ukkāsu dhāriyamānāsūti daṇḍadīpikāsu dhāriyamānāsu.
Ukkāsu dhāriyamānāsū (while torches were being held) means while torches on poles were being held.
Ukkāsu dhāriyamānāsu có nghĩa là khi những ngọn đuốc được cầm trên tay.
Mahacca rājānubhāvenāti mahatā rājānubhāvena.
Mahacca rājānubhāvena (with great royal majesty) means with great royal power.
Mahaccā rājānubhāvena có nghĩa là với uy lực lớn của nhà vua.
Mahaccātipi pāḷi, mahatiyāti attho, liṅgavipariyāyo esa.
The reading is also mahaccā, meaning “great”; this is a change of gender.
Mahaccā cũng là một dạng trong kinh điển, có nghĩa là “lớn lao”, đây là một sự thay đổi về giống của từ.
Rājānubhāvo vuccati rājiddhi.
Rājānubhāvo (royal majesty) is said to be royal power.
Rājānubhāvo được gọi là quyền lực của vua.
Kā panassa rājiddhi?
And what was his royal power?
Vậy quyền lực của vua là gì?
Tiyojanasatānaṃ dvinnaṃ mahāraṭṭhānaṃ issariyasirī.
The glorious sovereignty over two great kingdoms of three hundred leagues.
Là sự huy hoàng của quyền cai trị trên hai vương quốc lớn rộng ba trăm do-tuần.
Tassa hi asukadivasaṃ rājā tathāgataṃ upasaṅkamissatīti paṭhamataraṃ saṃvidahane asatipi taṅkhaṇaññeva pañca itthisatāni purisavesaṃ gahetvā paṭimukkaveṭhanāni aṃse āsattakhaggāni maṇidaṇḍatomare gahetvā nikkhamiṃsu.
For even though there was no prior arrangement that on such-and-such a day the king would approach the Tathāgata, at that very moment five hundred women, taking the guise of men, with turbans put on, swords slung over their shoulders, and taking jewel-handled spears, went forth.
Vì vậy, cho dù không có sự chuẩn bị trước rằng vào ngày nọ, nhà vua sẽ đến gần Đức Như Lai, thì ngay lúc đó, năm trăm người phụ nữ đã mặc trang phục đàn ông, đội khăn vấn đầu, đeo kiếm trên vai, và cầm những cây giáo cán ngọc mà đi ra.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘paccekā itthiyo āropetvā’’ti.
It is in reference to this that it was said: “having mounted the women individually.”
Điều này được nói đến khi đề cập rằng: “đã đặt từng người phụ nữ lên.”
Aparāpi soḷasasahassakhattiyanāṭakitthiyo rājānaṃ parivāresuṃ.
Furthermore, sixteen thousand Khattiya female dancers surrounded the king.
Mười sáu ngàn nữ diễn viên quý tộc khác cũng vây quanh nhà vua.
Tāsaṃ pariyante khujjavāmanakakirātādayo.
At their edge were hunchbacked, dwarfish, and Kirāta women, and others.
Ở rìa ngoài của họ là những người lùn, người thấp bé, người Kirāta, v.v.
Tāsaṃ pariyante antepurapālakā vissāsikapurisā.
At their edge were the trusted men who were guardians of the inner palace.
Ở rìa ngoài của họ là những người bảo vệ nội cung đáng tin cậy.
Tesaṃ pariyante vicitravesavilāsino saṭṭhisahassamattā mahāmattā.
At their edge were about sixty thousand chief ministers with varied and splendid attire.
Ở rìa ngoài của họ là sáu mươi ngàn đại thần với trang phục và dáng vẻ lộng lẫy.
Tesaṃ pariyante vividhālaṅkārapaṭimaṇḍitā nānappakāraāvudhahatthā vijjādharataruṇā viya navutisahassamattā raṭṭhiyaputtā.
At their edge were about ninety thousand sons of provincial governors, adorned with various ornaments, holding various kinds of weapons, like young sorcerers.
Ở rìa ngoài của họ là chín mươi ngàn con trai của các bộ tộc, được trang hoàng bằng nhiều loại trang sức khác nhau, cầm nhiều loại vũ khí, trông như những thanh niên Vidyādhara.
Tesaṃ pariyante satagghanikāni nivāsetvā pañcasatagghanikāni ekaṃsaṃ katvā sunhātā suvilittā kañcanamālādinānābharaṇasobhitā dasasahassamattā brāhmaṇā dakkhiṇahatthaṃ ussāpetvā jayasaddaṃ ghosantā gacchanti.
At their edge, about ten thousand brahmins, well-bathed and well-anointed, resplendent with various adornments such as golden garlands, wearing garments worth a hundred and draping over one shoulder garments worth five hundred, go along shouting cries of victory with their right hands raised.
Ở rìa ngoài của họ là mười ngàn Bà-la-môn, đã tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, được trang sức bằng vòng hoa vàng và nhiều loại trang sức khác, đã mặc áo giá trị một trăm đồng, và quàng áo giá trị năm trăm đồng qua một bên vai, giơ tay phải lên và hô vang tiếng chiến thắng khi đi.
Tesaṃ pariyante pañcaṅgikāni tūriyāni.
At their edge were the five kinds of musical instruments.
Ở rìa ngoài của họ là những nhạc cụ ngũ âm.
Tesaṃ pariyante dhanupantiparikkhepo.
At their edge was a protective cordon of a line of archers.
Ở rìa ngoài của họ là hàng cung thủ bảo vệ.
Tassa pariyante hatthighaṭā.
At its edge was a troop of elephants.
Ở rìa ngoài của hàng cung thủ là đội voi.
Hatthīnaṃ pariyante gīvāya gīvaṃ paharamānā assapanti.
At the edge of the elephants was a line of horses, striking neck against neck.
Ở rìa ngoài của đội voi là hàng ngựa, chúng va đầu vào nhau.
Assapariyante aññamaññaṃ saṅghaṭṭanarathā.
At the edge of the horses were chariots colliding with one another.
Ở rìa ngoài của hàng ngựa là những cỗ xe va chạm vào nhau.
Rathapariyante bāhāya bāhaṃ paharayamānā yodhā.
At the edge of the chariots were warriors, striking arm against arm.
Ở rìa ngoài của những cỗ xe là các chiến binh, họ va chạm tay vào nhau.
Tesaṃ pariyante attano attano anurūpāya ābharaṇasampattiyā virocamānā aṭṭhārasa seniyo.
At their edge were the eighteen guilds, shining with the splendor of ornaments appropriate to each.
Ở rìa ngoài của họ là mười tám đạo quân, rực rỡ với sự giàu có về trang sức phù hợp với từng người.
Iti yathā pariyante ṭhatvā khitto saro rājānaṃ na pāpuṇāti, evaṃ jīvako komārabhacco rañño parisaṃ saṃvidahitvā attanā rañño avidūreneva gacchati – ‘‘sace koci upaddavo hoti, paṭhamatara rañño jīvitadānaṃ dassāmī’’ti.
In this way, Jīvaka Komārabhacca arranged the king’s retinue so that an arrow shot from the edge could not reach the king, and he himself went not far from the king, thinking, “If any danger arises, I will be the first to give the gift of life to the king.”
Như vậy, một mũi tên bắn từ rìa ngoài không thể chạm tới nhà vua, thì Jīvaka Komārabhacca đã sắp xếp đoàn tùy tùng của nhà vua và tự mình đi không xa nhà vua – với ý nghĩ: “Nếu có bất kỳ nguy hiểm nào xảy ra, ta sẽ là người đầu tiên hiến mạng sống cho nhà vua.”
Ukkānaṃ pana ettakāni satāni vā sahassāni vāti paricchedo natthīti evarūpiṃ rājiddhiṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘mahaccarājānubhāvena yena jīvakassa komārabhaccassa ambavanaṃ, tena pāyāsī’’ti.
As for the torches, there was no reckoning of them as so many hundreds or thousands. It is in reference to such royal majesty that it was said: “with great royal splendor he set out for Jīvaka Komārabhacca’s mango grove.”
Không có giới hạn về hàng trăm hay hàng ngàn ngọn đuốc, nên điều này được nói đến khi đề cập đến quyền uy vương giả như vậy: “Với uy lực vương giả vĩ đại, ngài đã đến vườn xoài của Jīvaka Komārabhacca.”
Idaṃ ottappabhayaṃ nāma.
This is called fear as moral shame.
Đây được gọi là sự sợ hãi hổ thẹn (ottappabhayaṃ).
Tesu idha cittutrāsabhayaṃ, ahu ahosīti attho.
Among these, here it is fear as mental terror that arose; the meaning is ‘it was’.
Trong số đó, ở đây là sự sợ hãi tâm lý (cittutrāsabhayaṃ); ý nghĩa là đã xảy ra, đã có.
Chambhitattanti chambhitassa bhāvo.
Stiffness means the state of being stiff.
Chambhitattaṃ (sự sững sờ) là trạng thái sững sờ.
Sakalasarīracalananti attho.
The meaning is the trembling of the whole body.
Ý nghĩa là sự run rẩy của toàn thân.
Lomahaṃsoti lomahaṃsanaṃ, uddhaṃ ṭhitalomatāti attho.
Horripilation means the hair-raising; the meaning is that the body-hairs stood on end.
Lomahaṃso (nổi da gà) là sự dựng tóc gáy, ý nghĩa là lông tóc dựng đứng.
So panāyaṃ lomahaṃso dhammassavanādīsu pītiuppattikāle pītiyāpi hoti.
This horripilation also occurs through rapture at the time of the arising of rapture during the hearing of the Dhamma and so on.
Sự nổi da gà này có thể xảy ra do niềm hoan hỷ khi nghe Pháp, v.v., vào thời điểm niềm hoan hỷ phát sinh.
Bhīrukajātikānaṃ sampahārapisācādidassanesu bhayenāpi.
For those of a timid nature, it also occurs through fear when seeing battles, demons, and so on.
Đối với những người nhút nhát, nó cũng có thể xảy ra do sợ hãi khi nhìn thấy những cảnh chiến đấu, ma quỷ, v.v.
Idha bhayalomahaṃsoti veditabbo.
Here, it should be understood as horripilation due to fear.
Ở đây, nên hiểu là sự nổi da gà do sợ hãi.
Ayaṃ pana appasaddataṃ nissāya jīvake āsaṅkāya bhīto.
Rather, he was afraid due to suspicion of Jīvaka, on account of the silence.
Nhưng ngài sợ hãi do nghi ngờ Jīvaka vì sự im lặng.
Jīvako kirassa uparipāsādeyeva ārocesi – ‘‘mahārāja appasaddakāmo bhagavā, appasaddeneva upasaṅkamitabbo’’ti.
It is said that Jīvaka had informed him while he was still on the upper floor of the palace: “Great King, the Blessed One desires quiet; he should be approached only in quiet.”
Nghe nói Jīvaka đã tâu lên ngài ngay trên lầu cung điện: “Đại vương, Thế Tôn ưa thích sự yên tĩnh, nên cần phải đến gần Ngài trong sự yên tĩnh.”
Tasmā rājā tūriyasaddaṃ nivāresi.
Therefore, the king stopped the sound of the musical instruments.
Do đó, nhà vua đã ra lệnh ngừng tiếng nhạc cụ.
Tūriyāni kevalaṃ gahitamattāneva honti, vācampi uccaṃ anicchārayamānā accharāsaññāya gacchanti.
The musical instruments were merely held; they proceeded by the signal of a finger-snap, not even uttering a loud word.
Các nhạc cụ chỉ được cầm mà không được chơi, và họ đi mà không phát ra tiếng nói lớn.
Ambavanepi kassaci khipitasaddopi na suyyati.
Even in the mango grove, not even the sound of a sneeze from anyone could be heard.
Ngay cả trong vườn xoài cũng không nghe thấy tiếng hắt hơi của bất kỳ ai.
Rājāno ca nāma saddābhiratā honti.
And kings, by nature, delight in sound.
Các vị vua thường ưa thích tiếng ồn.
So taṃ appasaddataṃ nissāya ukkaṇṭhito jīvakepi āsaṅkaṃ uppādesi.
Because of that silence, he became distressed and developed suspicion even of Jīvaka.
Vì vậy, ngài cảm thấy chán nản vì sự im lặng đó và nảy sinh nghi ngờ đối với Jīvaka.
‘‘Ayaṃ jīvako mayhaṃ ambavane aḍḍhateḷasāni bhikkhusatānī’’ti āha.
“This Jīvaka told me, ‘In my mango grove there are twelve hundred and fifty bhikkhus.’”
“Jīvaka này nói rằng có một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu trong vườn xoài của ta.”
Ettha ca khipitasaddamattampi na suyyati, abhūtaṃ maññe, esa vañcetvā maṃ nagarato nīharitvā purato balakāyaṃ upaṭṭhapetvā maṃ gaṇhitvā attanā chattaṃ ussāpetukāmo.
“And here, not even the sound of a sneeze can be heard. I think he is lying. Having led me out of the city by deceiving me, he intends to set up an army in front, capture me, and raise the royal parasol for himself.”
Ở đây, ngay cả một tiếng hắt hơi cũng không nghe thấy, ta e rằng điều đó không thật, hắn ta đã lừa dối ta, đưa ta ra khỏi thành phố, đặt quân lính ở phía trước, bắt giữ ta và muốn tự mình giương lọng.
Ayañhi pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti.
“For this man possesses the strength of five elephants.”
Hắn ta có sức mạnh của năm con voi.
Mama ca avidūreneva gacchati, santike ca me āvudhahattho ekapurisopi natthi.
“And he walks not far from me, and near me there is not a single man with a weapon in hand.”
Hắn ta lại đi rất gần ta, và không có một người lính cầm vũ khí nào ở gần ta.
Aho vata me anattho’’ti.
“Alas, what a disaster for me!”
Ôi, thật là một tai họa cho ta!”
Evaṃ bhāyitvā ca pana abhīto viya sandhāretumpi nāsakkhi.
Having become afraid in this way, he was unable even to compose himself as if he were not afraid.
Sau khi sợ hãi như vậy, ngài cũng không thể giữ được bình tĩnh như thể không sợ hãi.
Attano bhītabhāvaṃ tassa āvi akāsi.
He revealed his state of fear to him.
Ngài đã bộc lộ sự sợ hãi của mình cho Jīvaka biết.
Tena vuttaṃ.
Therefore, it was said:
Do đó, đã được nói.
‘‘Atha kho rājā…pe… na nigghoso’’ti.
“Then the king... and so on ... no sound.”
“Rồi nhà vua…pe… không có tiếng ồn.”
Tattha sammāti vayassābhilāpo esa, kacci maṃ vayassāti vuttaṃ hoti.
Therein, Friend is an address to a contemporary; it means, “Are you, friend…”
Ở đó, sammā là một cách gọi bạn bè, có nghĩa là “này bạn, có phải vậy không?”
Na palambhesīti yaṃ natthi taṃ atthīti vatvā kacci maṃ na vippalambhayasi.
You are not deceiving means: “By saying that what is not, is, are you not deceiving me?”
Na palambhesī (không lừa dối) có nghĩa là “ngài không lừa dối ta khi nói điều không có là có phải không?”
Nigghosoti kathāsallāpanigghoso.
Sound means the sound of conversation and discussion.
Nigghoso (tiếng ồn) là tiếng ồn của cuộc trò chuyện.
Mā bhāyi, mahārājāti jīvako – ‘‘ayaṃ rājā maṃ na jānāti ‘nāyaṃ paraṃ jīvitā voropetī’ti; sace kho pana naṃ na assāsessāmi, vinasseyyā’’ti cintayitvā daḷhaṃ katvā samassāsento ‘‘mā bhāyi mahārājā’’ti vatvā ‘‘na taṃ devā’’tiādimāha.
“Do not be afraid, Great King,” Jīvaka, thinking, “This king does not know me, that ‘this man does not deprive another of life’; and if I do not reassure him, he may perish,” and making his reassurance firm, after saying, “Do not be afraid, Great King,” said, “Sire, it is not you,” and so on.
Mā bhāyi, mahārājā (Đại vương, đừng sợ hãi), Jīvaka nghĩ: “Vị vua này không biết ta là người không tước đoạt mạng sống của người khác; nếu ta không trấn an ngài, ngài sẽ bị hủy hoại,” rồi trấn an ngài một cách mạnh mẽ và nói: “Đại vương, đừng sợ hãi,” sau đó nói tiếp “Na taṃ devā” (Không phải các vị thần), v.v.
Abhikkamāti abhimukho kama gaccha, pavisāti attho.
Go forward means: go towards, proceed, enter.
Abhikkamā (Hãy tiến lên) có nghĩa là hãy đi về phía trước, hãy vào.
Sakiṃ vutte pana daḷhaṃ na hotīti taramānova dvikkhattuṃ āha.
But since it would not be firm if said once, he spoke twice in haste.
Vì một lần nói chưa đủ vững chắc, nên ngài đã vội vàng nói hai lần.
Ete maṇḍalamāḷe dīpā jhāyantīti mahārāja, corabalaṃ nāma na dīpe jāletvā tiṭṭhati, ete ca maṇḍalamāḷe dīpā jalanti.
“There in the circular hall the lamps are burning”: Great King, a band of thieves does not stay with lamps lit, and here in the circular hall these lamps are burning.
Ete maṇḍalamāḷe dīpā jhāyantī (Những ngọn đèn này đang cháy trong những nhà tròn) có nghĩa là “Đại vương, quân cướp không đứng yên mà đốt đèn, và những ngọn đèn này đang cháy trong những nhà tròn.”
Etāya dīpasaññāya yāhi mahārājāti vadati.
He says, “Go by this sign of the lamps, Great King.”
Ngài nói: “Đại vương, hãy đi theo dấu hiệu của những ngọn đèn này.”
160. Nāgassa bhūmīti yattha sakkā hatthiṃ abhirūḷhena gantuṃ, ayaṃ nāgassa bhūmi nāma.
160. The elephant’s ground is the place where it is possible to go while mounted on an elephant; this is called the elephant’s ground.
160. Nāgassa bhūmī (đất của voi) là nơi mà người cưỡi voi có thể đi, đây được gọi là đất của voi.
Nāgā paccorohitvāti vihārassa bahidvārakoṭṭhake hatthito orohitvā.
Having dismounted from the elephant means having dismounted from the elephant at the outer gatehouse of the monastery.
Nāgā paccorohitvā (voi xuống) là xuống khỏi voi ở cổng ngoài của tịnh xá.
Bhūmiyaṃ patiṭṭhitasamakālameva pana bhagavato tejo rañño sarīraṃ phari.
At the very moment he stood on the ground, the radiance of the Blessed One pervaded the king’s body.
Ngay khi đặt chân xuống đất, uy lực của Đức Thế Tôn đã lan tỏa khắp thân thể nhà vua.
Athassa tāvadeva sakalasarīrato sedā mucciṃsu, sāṭakā pīḷetvā apanetabbā viya ahesuṃ.
Then, at that very instant, sweat broke out from his entire body; his garments were as if they needed to be wrung out and removed.
Ngay lập tức, mồ hôi tuôn ra khắp thân thể ngài, khiến y phục của ngài như thể cần phải vắt và cởi ra.
Attano aparādhaṃ saritvā mahābhayaṃ uppajji.
Remembering his own offense, great fear arose in him.
Ngài nhớ lại lỗi lầm của mình và một nỗi sợ hãi lớn đã phát sinh.
So ujukaṃ bhagavato santikaṃ gantuṃ asakkonto jīvakaṃ hatthe gahetvā ārāmacārikaṃ caramāno viya ‘‘idaṃ te samma jīvaka suṭṭhu kāritaṃ idaṃ suṭṭhu kārita’’nti vihārassa vaṇṇaṃ bhaṇamāno anukkamena yena maṇḍalamāḷassa dvāraṃ tenupasaṅkami, sampattoti attho.
Kahaṃ pana sammā means "Why did he ask, 'Where, friend?'?"
Vì không thể đi thẳng đến chỗ Thế Tôn, ông nắm tay Jīvaka, giả vờ đi dạo quanh tu viện, vừa khen ngợi tu viện rằng: "Này hiền hữu Jīvaka, cái này ông làm tốt lắm, cái này làm tốt lắm," vừa tuần tự đi đến cửa của giảng đường hình tròn (maṇḍalamāḷa). Nghĩa là đã đến nơi.
Kahaṃ pana sammāti kasmā pucchīti.
Some say, "Because he did not know."
Kahaṃ pana sammā (Này hiền hữu, Thế Tôn ở đâu?) – Tại sao ông lại hỏi như vậy?
Eke tāva ‘‘ajānanto’’ti vadanti.
Some indeed say, "not knowing."
Một số người nói rằng: "Vì không biết."
Iminā kira daharakāle pitarā saddhiṃ āgamma bhagavā diṭṭhapubbo, pacchā pana pāpamittasaṃsaggena pitughātaṃ katvā abhimāre pesetvā dhanapālaṃ muñcāpetvā mahāparādho hutvā bhagavato sammukhībhāvaṃ na upagatapubboti asañjānanto pucchatīti.
It is said that in his youth, he had come with his father and seen the Blessed One before. However, later, due to association with evil friends, he committed parricide, sent assassins, released the elephant Dhanapāla, and thus, having committed a great offense, he had never approached the presence of the Blessed One before, and so, not recognizing him, he asks.
Vào thời thơ ấu, vị vua này đã từng đến cùng với cha mình và đã thấy Thế Tôn trước đây. Nhưng sau đó, do kết giao với bạn xấu, ông đã giết cha, sai những kẻ ám sát, thả voi Dhanapāla, trở thành một kẻ phạm tội lớn, và chưa từng đến diện kiến Thế Tôn. Vì vậy, ông hỏi do không nhận ra.
Taṃ akāraṇaṃ, bhagavā hi ākiṇṇavaralakkhaṇo anubyañjanapaṭimaṇḍito chabbaṇṇāhi rasmīhi sakalaṃ ārāmaṃ obhāsetvā tārāgaṇaparivuto viya puṇṇacando bhikkhugaṇaparivuto maṇḍalamāḷamajjhe nisinno, taṃ ko na jāneyya.
That is not the reason. For the Blessed One, adorned with the thirty-two major marks and the eighty minor characteristics, illuminating the entire monastery with six-colored rays, like a full moon surrounded by a host of stars, was seated in the middle of the circular hall, surrounded by the assembly of bhikkhus. Who would not know him?
Điều đó là không hợp lý. Vì Thế Tôn được trang hoàng với các đại nhân tướng và tám mươi vẻ đẹp phụ, với sáu màu hào quang chiếu sáng khắp tu viện, Ngài đang ngồi giữa giảng đường hình tròn, được bao quanh bởi chúng Tỳ-kheo như vầng trăng tròn được bao quanh bởi các vì sao. Ai lại không biết Ngài?
Ayaṃ pana attano issariyalīlāya pucchati.
But this king asks out of his royal prerogative.
Tuy nhiên, vị vua này hỏi với phong thái quyền uy của mình.
Pakati hesā rājakulānaṃ, yaṃ jānantāpi ajānantā viya pucchanti.
Indeed, it is a custom of royal families to ask as if they do not know, even when they do.
Đó là bản chất của các dòng dõi hoàng gia, dù biết rõ nhưng vẫn hỏi như không biết.
Jīvako pana taṃ sutvā – ‘ayaṃ rājā pathaviyaṃ ṭhatvā kuhiṃ pathavīti, nabhaṃ ulloketvā kuhiṃ candimasūriyāti, sinerumūle ṭhatvā kuhiṃ sinerūti vadamāno viya dasabalassa purato ṭhatvā kuhiṃ bhagavā’ti pucchati.
Jīvaka, upon hearing that, thought, "This king asks 'Where is the Blessed One?' standing before the Ten-Powered One, just like one standing on the earth asking 'Where is the earth?', or looking up at the sky asking 'Where are the sun and moon?', or standing at the base of Mount Sineru asking 'Where is Sineru?'"
Jīvaka, nghe vậy, nghĩ: "Vị vua này hỏi 'Thế Tôn ở đâu?' khi đang đứng trước Đức Thập Lực, giống như một người đứng trên đất hỏi 'Đất ở đâu?', ngước nhìn trời hỏi 'Mặt trăng, mặt trời ở đâu?', hoặc đứng dưới chân núi Sineru hỏi 'Núi Sineru ở đâu?'"
‘‘Handassa bhagavantaṃ dassessāmī’’ti cintetvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ‘‘eso mahārājā’’tiādimāha.
Thinking, "I shall show him the Blessed One," he prostrated with clasped hands in the direction of the Blessed One and said, "That is the Great King," and so on.
Ông nghĩ: "Ta sẽ chỉ Đức Thế Tôn cho ông ấy," rồi chắp tay hướng về phía Thế Tôn và nói: "Đó là Đức Đại Vương," v.v.
Purakkhatoti parivāretvā nisinnassa purato nisinno.
Purakkhato means "sitting in front of one who is seated surrounded (by others)."
Purakkhato (được bao quanh) – Tức là ngồi phía trước những người đang vây quanh.
Rājā tesaṃ upasame pasīditvā vigatapaṅkatāya vippasannarahadamiva upasantindriyaṃ bhikkhusaṅghaṃ punappunaṃ anuviloketvā udānaṃ udānesi.
The king, having been inspired by their tranquility, looked again and again at the assembly of bhikkhus, whose faculties were calmed like a clear lake free of mud, and uttered an inspired utterance (udāna).
Vua, hoan hỷ với sự an tịnh của họ, nhìn đi nhìn lại Tăng chúng với các căn đã an tịnh, như một hồ nước trong vắt không bùn lầy, rồi thốt lên lời cảm thán.
Tattha imināti yena kāyikena ca vācasikena ca mānasikena ca sīlūpasamena bhikkhusaṅgho upasanto, iminā upasamenāti dīpeti.
In this, iminā indicates, "by that calming of virtue, which is bodily, verbal, and mental, the assembly of bhikkhus is calm."
Trong đó, từ iminā (với sự an tịnh này) chỉ ra rằng: "Với sự an tịnh về giới đức này, cả về thân, khẩu, ý, Tăng chúng đã được an tịnh."
Tattha ‘‘aho vata me putto pabbajitvā ime bhikkhū viya upasanto bhaveyyā’’ti nayidaṃ sandhāya esa evamāha.
In this regard, it is not with the intention of "Oh, if only my son would go forth and be calm like these bhikkhus!" that he spoke thus.
Ở đây, không phải ông nói vậy với ý: "Ôi, ước gì con trai ta xuất gia và được an tịnh như những Tỳ-kheo này."
Ayaṃ pana bhikkhusaṅghaṃ disvā pasanno puttaṃ anussari.
Rather, this king, seeing the assembly of bhikkhus, was pleased and remembered his son.
Mà vị vua này, sau khi thấy Tăng chúng và cảm thấy hoan hỷ, đã nhớ đến con trai mình.
Dullabhañhi laddhā acchariyaṃ vā disvā piyānaṃ ñātimittādīnaṃ anussaraṇaṃ nāma lokassa pakatiyeva.
For it is a natural custom of the world to remember dear relatives and friends when one has obtained something rare or seen something wonderful.
Thật vậy, việc nhớ đến những người thân yêu, bạn bè, v.v., khi đạt được điều hiếm có hoặc thấy điều kỳ diệu, là bản chất tự nhiên của thế gian.
Iti bhikkhusaṅghaṃ disvā puttaṃ anussaramāno esa evamāha.
Thus, seeing the assembly of bhikkhus, he remembered his son and spoke thus.
Vì vậy, khi thấy Tăng chúng và nhớ đến con trai mình, ông đã nói như vậy.
Api ca putte āsaṅkāya tassa upasamaṃ icchamāno pesa evamāha.
Moreover, fearing for his son and desiring his tranquility, he spoke thus.
Hơn nữa, vì lo lắng cho con trai và mong muốn sự an tịnh cho nó, ông đã nói như vậy.
Evaṃ kirassa ahosi, putto me pucchissati – ‘‘mayhaṃ pitā daharo.
For it occurred to him thus: "My son will ask—'My father is young.
Ông đã nghĩ rằng: "Con trai ta sẽ hỏi: 'Cha con còn trẻ.
Ayyako me kuhi’’nti.
Where is my grandfather?'"
Ông nội con ở đâu?'"
So ‘‘pitarā te ghātito’’ti sutvā ‘‘ahampi pitaraṃ ghātetvā rajjaṃ kāressāmī’’ti maññissati.
"He, upon hearing 'Your grandfather was killed by your father,' will think 'I, too, shall kill my father and reign over the kingdom.'"
Nó sẽ nghĩ: "Nếu nghe nói 'Ông nội của con bị cha con giết,' nó cũng sẽ nghĩ 'Ta cũng sẽ giết cha để cai trị vương quốc.'"
Iti putte āsaṅkāya tassa upasamaṃ icchamāno pesa evamāha.
Thus, fearing for his son and desiring his tranquility, he spoke thus.
Vì vậy, vì lo lắng cho con trai và mong muốn sự an tịnh cho nó, ông đã nói như vậy.
Kiñcāpi hi esa evamāha.
Although he spoke thus,
Mặc dù ông đã nói như vậy.
Atha kho naṃ putto ghātessatiyeva.
yet his son would indeed kill him.
Tuy nhiên, con trai ông vẫn sẽ giết ông.
Tasmiñhi vaṃse pituvadho pañcaparivaṭṭe gato.
For in that lineage, parricide had occurred through five successive reigns.
Trong dòng dõi đó, việc giết cha đã xảy ra năm lần liên tiếp.
Ajātasattu bimbisāraṃ ghātesi, udayo ajātasattuṃ.
Ajātasattu killed Bimbisāra; Udaya killed Ajātasattu.
Ajātasattu giết Bimbisāra; Udaya giết Ajātasattu.
Tassa putto mahāmuṇḍiko nāma udayaṃ.
His son, named Mahāmuṇḍika, killed Udaya.
Con trai của Udaya tên là Mahāmuṇḍika giết Udaya.
Tassa putto anuruddho nāma mahāmuṇḍikaṃ.
His son, named Anuruddha, killed Mahāmuṇḍika.
Con trai của Mahāmuṇḍika tên là Anuruddha giết Mahāmuṇḍika.
Tassa putto nāgadāso nāma anuruddhaṃ.
His son, named Nāgadāsa, killed Anuruddha.
Con trai của Anuruddha tên là Nāgadāsa giết Anuruddha.
Nāgadāsaṃ pana – ‘‘vaṃsacchedakarājāno ime, kiṃ imehī’’ti raṭṭhavāsino kupitā ghātesuṃ.
But Nāgadāsa was killed by the angry people of the kingdom, who thought, "These kings cut off the lineage; what is the point of them?"
Còn Nāgadāsa thì bị dân chúng phẫn nộ giết, vì họ nói: "Những vị vua này là những kẻ cắt đứt dòng dõi. Chúng ta cần gì những người như vậy?"
Agamā kho tvanti kasmā evamāha?
Agamā kho tvaṃ — Why did he speak thus?
Agamā kho tvaṃ (Đại vương đã đi) – Tại sao Thế Tôn lại nói như vậy?
Bhagavā kira rañño vacībhede akateyeva cintesi – ‘‘ayaṃ rājā āgantvā tuṇhī niravo ṭhito, kiṃ nu kho cintesī’’ti.
It is said that the Blessed One, even before the king had uttered a word, thought, "This king has come and is standing silently, without a sound. What might he be thinking?"
Thế Tôn đã nghĩ rằng, trước khi vị vua nói ra lời nào: "Vị vua này đến rồi đứng im lặng, không nói một lời. Chắc hẳn ông ta đang suy nghĩ điều gì?"
Athassa cittaṃ ñatvā – ‘‘ayaṃ mayā saddhiṃ sallapituṃ asakkonto bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā puttaṃ anussari, na kho panāyaṃ mayi anālapante kiñci kathetuṃ sakkhissati, karomi tena saddhiṃ kathāsallāpa’’nti.
Then, knowing his thought, he reflected: "This king, unable to converse with me, has looked at the assembly of bhikkhus and remembered his son. However, he will not be able to say anything as long as I do not speak. Let me engage in conversation with him."
Sau đó, biết được tâm ý của ông ta, Thế Tôn nghĩ: "Vị vua này không thể nói chuyện với ta, đã nhìn Tăng chúng và nhớ đến con trai mình. Nhưng ông ta sẽ không thể nói gì nếu ta không nói trước. Ta hãy bắt đầu cuộc trò chuyện với ông ta."
Tasmā rañño vacanānantaraṃ ‘‘agamā kho tvaṃ, mahārāja, yathāpema’’nti āha.
Therefore, immediately after the king's utterance, he said, "You have gone, O great king, wherever there is affection."
Vì vậy, ngay sau khi vua thốt lên lời cảm thán, Thế Tôn đã nói: "Agamā kho tvaṃ, mahārāja, yathāpemaṃ" (Đại vương, Ngài đã đi theo hướng tình yêu thương).
Tassattho – mahārāja, yathā nāma unname vuṭṭhaṃ udakaṃ yena ninnaṃ tena gacchati, evameva tvaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā yena pemaṃ tena gatoti.
The meaning of this is: "O great king, just as water fallen on high ground flows wherever there is a hollow, so too, you, having looked at the assembly of bhikkhus, have gone wherever there is affection."
Ý nghĩa của lời đó là: "Đại vương, giống như nước mưa rơi trên vùng đất cao chảy về phía trũng, Ngài cũng vậy, sau khi nhìn Tăng chúng, đã hướng về phía tình yêu thương."
Athassa bhagavā pañhapucchane ussāhaṃ janento āha – ‘‘puccha, mahārāja, yadākaṅkhasī’’ti.
Then the Blessed One, encouraging him to ask questions, said, "Ask, O great king, whatever you wish."
Sau đó, Thế Tôn, khơi dậy ý muốn hỏi của vua, nói: "Puccha, mahārāja, yadākaṅkhasī" (Đại vương, hãy hỏi điều gì Ngài mong muốn).
Tassattho – ‘‘puccha yadi ākaṅkhasi, na me pañhavissajjane bhāro atthi’’.
Its meaning is: "Ask if you wish; I have no burden in answering questions."
Ý nghĩa của lời đó là: "Hãy hỏi nếu Ngài muốn, ta không có gánh nặng gì trong việc giải đáp câu hỏi."
Atha vā ‘‘puccha, yaṃ ākaṅkhasi, sabbaṃ te vissajjessāmī’’ti sabbaññupavāraṇaṃ pavāresi, asādhāraṇaṃ paccekabuddhaaggasāvakamahāsāvakehi.
Or alternatively: "Ask whatever you wish; I shall answer all of it for you." Thus, he extended the invitation of a Buddha, which is unique and not shared by Paccekabuddhas, chief disciples, or great disciples.
Hoặc, "Hãy hỏi điều gì Ngài mong muốn, ta sẽ giải đáp tất cả cho Ngài." Đây là lời mời của bậc Toàn Giác, không giống với các vị Độc Giác Phật, các Đại Thanh Văn và các Thanh Văn tối thượng.
Te hi yadākaṅkhasīti na vadanti, sutvā vedissāmāti vadanti.
For they do not say, "Ask whatever you wish," but rather, "We shall know upon hearing."
Vì các vị ấy không nói "hãy hỏi điều gì Ngài muốn," mà nói "chúng tôi sẽ biết sau khi nghe."
Buddhā pana – ‘‘puccha, āvuso, yadākaṅkhasī’’ti (saṃ. ni. 1.237), vā ‘‘puccha, mahārāja, yadākaṅkhasī’’ti vā,
But Buddhas say, "Ask, friend, whatever you wish" (Saṃ. Ni. 1.237), or "Ask, O great king, whatever you wish,"
Nhưng các vị Phật thì nói: "Này hiền giả, hãy hỏi điều gì Ngài muốn" (Saṃ. Ni. 1.237), hoặc "Này Đại vương, hãy hỏi điều gì Ngài muốn,"
163. Evaṃ bhagavatā sabbaññupavāraṇāya pavāritāya attamano rājā pañhaṃ pucchanto – ‘‘yathā nu kho imāni, bhante’’tiādimāha.
163. When the Blessed One had thus extended the invitation of omniscience (sabbaññupavāraṇaṃ), the king, delighted, asked a question, saying, "Reverend sir, just as these..." and so forth.
163. Như vậy, khi Đức Thế Tôn đã thỉnh mời sự hiểu biết toàn tri, nhà vua hoan hỷ hỏi vấn đề, bắt đầu bằng “Bạch Thế Tôn, như những điều này…”
Tattha sippameva sippāyatanaṃ.
Here, an art itself is a sphere of art.
Ở đây, sippa (nghề) chính là sippāyatana (nguồn gốc của nghề).
Puthusippāyatanānīti bahūni sippāni.
Puthusippāyatanāni means many arts.
Puthusippāyatanāni có nghĩa là nhiều nghề khác nhau.
Seyyathidanti katame pana te.
Seyyathidaṃ asks what these are.
Seyyathidaṃ có nghĩa là những nghề nào?
Hatthārohātiādīhi ye taṃ taṃ sippaṃ nissāya jīvanti, te dasseti.
Hatthārohā and the like indicate those who live by means of that particular art.
Với hatthārohā và những nghề khác, Ngài chỉ ra những người sống nhờ vào nghề đó.
Ayañhi assādhippāyo – ‘‘yathā imesaṃ sippūpajīvīnaṃ taṃ taṃ sippaṃ nissāya sandiṭṭhikaṃ sippaphalaṃ paññāyati.
Indeed, his intention was: "Just as the visible result of an art is evident in these artists who live by that particular art.
Ý định của nhà vua là: “Cũng như những người sống bằng nghề này có được thành quả nghề nghiệp hiện tại, nhờ vào nghề nghiệp của họ.
Sakkā nu kho evaṃ sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ paññāpetu’’nti.
Is it possible to demonstrate such a visible fruit of recluseship (sāmaññaphala)?"
Liệu có thể chỉ ra một thành quả Sa-môn hiện tại như vậy không?”
Tasmā sippāyatanāni āharitvā sippūpajīvino dasseti.
Therefore, he introduces various arts and those who live by them.
Vì vậy, Ngài đã đề cập đến các nghề nghiệp và những người sống bằng nghề đó.
Tattha hatthārohāti sabbepi hatthācariyahatthivejjahatthimeṇḍādayo dasseti.
Here, hatthārohā (elephant-riders) refers to all elephant trainers, elephant physicians, elephant keepers, and so forth.
Trong đó, hatthārohā (người cưỡi voi) chỉ tất cả những người như huấn luyện viên voi, bác sĩ voi, người chăn voi, v.v.
Assārohāti sabbepi assācariyaassavejjaassameṇḍādayo.
Assārohā (horse-riders) refers to all horse trainers, horse physicians, horse keepers, and so forth.
Assārohā (người cưỡi ngựa) chỉ tất cả những người như huấn luyện viên ngựa, bác sĩ ngựa, người chăn ngựa, v.v.
Rathikāti sabbepi rathācariyarathayodharatharakkhādayo.
Rathikā (charioteers) refers to all chariot trainers, chariot warriors, chariot guards, and so forth.
Rathikā (người đánh xe) chỉ tất cả những người như huấn luyện viên xe, chiến binh xe, người bảo vệ xe, v.v.
Dhanuggahāti dhanuācariyā issāsā.
Dhanuggahā are archery teachers and archers.
Dhanuggahā là những người dạy bắn cung, những cung thủ.
Celakāti ye yuddhe jayadhajaṃ gahetvā purato gacchanti.
Celakā are those who go in front carrying the banner of victory in battle.
Celakā là những người cầm cờ chiến thắng đi trước trong trận chiến.
Calakāti idha rañño ṭhānaṃ hotu, idha asukamahāmattassāti evaṃ senābyūhakārakā.
Calakā are those who arrange battle formations, saying, "Let the king's position be here, and so-and-so minister's position be here."
Calakā là những người sắp xếp đội hình quân đội, chẳng hạn như “đây là vị trí của nhà vua, đây là vị trí của vị đại thần kia.”
Piṇḍadāyakāti sāhasikamahāyodhā.
Piṇḍadāyakā are bold, great warriors.
Piṇḍadāyakā là những chiến binh dũng cảm.
Te kira parasenaṃ pavisitvā parasīsaṃ piṇḍamiva chetvā chetvā dayanti, uppatitvā uppatitvā niggacchantīti attho.
It is said that they enter the enemy's army, cut off enemy heads like lumps (piṇḍa), and leap out, meaning they jump in and out.
Họ được cho là xông vào quân địch, chặt đầu quân địch như thể chặt một cục thịt, rồi nhảy ra ngoài. Đó là ý nghĩa.
Ye vā saṅgāmamajjhe yodhānaṃ bhattapātiṃ gahetvā parivisanti, tesampetaṃ nāmaṃ.
This term also applies to those who carry food bowls and serve meals to warriors in the midst of battle.
Hoặc tên này cũng dùng cho những người mang khay thức ăn phục vụ các chiến binh giữa trận chiến.
Uggā rājaputtāti uggatuggatā saṅgāmāvacarā rājaputtā.
Uggā rājaputtā are eminent, prominent princes skilled in battle.
Uggā rājaputtā là những hoàng tử dũng mãnh, những người thường xuyên chiến đấu.
Pakkhandinoti ye ‘‘kassa sīsaṃ vā āvudhaṃ vā āharāmā’’ti ‘‘vatvā asukassā’’ti vuttā saṅgāmaṃ pakkhanditvā tadeva āharanti, ime pakkhandantīti pakkhandino.
Pakkhandino are those who, having said, "Whose head or weapon shall I bring?", and being told, "So-and-so's," rush into battle and bring back that very item; they are called pakkhandino because they rush forward.
Pakkhandino là những người hỏi: “Chúng tôi sẽ mang đầu hay vũ khí của ai?” và khi được trả lời “của người kia”, họ xông vào trận chiến và mang về thứ đó. Họ là những người xông pha.
Mahānāgāti mahānāgā viya mahānāgā, hatthiādīsupi abhimukhaṃ āgacchantesu anivattitayodhānametaṃ adhivacanaṃ.
Mahānāgā are great nāgas, like great elephants; this is a designation for unyielding warriors even when elephants and other forces advance against them.
Mahānāgā là những chiến binh vĩ đại như những con voi lớn (mahānāgā). Đây là tên gọi cho những chiến binh không lùi bước ngay cả khi voi và những con vật khác xông đến.
Sūrāti ekantasūrā, ye sajālikāpi sacammikāpi samuddaṃ tarituṃ sakkonti.
Sūrā are exceptionally brave individuals, those who can cross the ocean even when wearing armor (sajālikā) and shields (sacammikā).
Sūrā là những người cực kỳ dũng cảm, những người có thể vượt biển dù có lưới hay áo giáp da.
Cammayodhinoti ye cammakañcukaṃ vā pavisitvā saraparittāṇacammaṃ vā gahetvā yujjhanti.
Cammayodhino are those who fight wearing leather armor or carrying a protective leather shield against arrows.
Cammayodhino là những người chiến đấu mặc áo giáp da hoặc cầm khiên da để bảo vệ khỏi mũi tên.
Dāsikaputtāti balavasinehā gharadāsayodhā.
Dāsikaputtā are house-slave warriors who have strong affection for their master.
Dāsikaputtā là những chiến binh nô lệ trung thành với chủ.
Āḷārikāti pūvikā.
Āḷārikā are cooks (pūvikā, meaning pastry cooks or food preparers).
Āḷārikā là những người làm bánh.
Kappakāti nhāpikā.
Kappakā are barbers (nhāpikā, meaning bath attendants, or literally those who cause to bathe).
Kappakā là những người thợ cắt tóc.
Nhāpakāti ye nhāpenti.
Nhāpakā are those who give baths.
Nhāpakā là những người tắm rửa cho người khác.
Sūdāti bhattakārakā.
Sūdā are those who prepare food.
Sūdā là những người nấu ăn.
Mālākārādayo pākaṭāyeva.
Mālākārā (florists) and others are well-known.
Những người làm vườn hoa và những người khác thì rõ ràng.
Gaṇakāti acchiddakapāṭhakā.
Gaṇakā are uninterrupted reciters (of numerical texts).
Gaṇakā là những người đọc sách số học không sai sót.
Muddikāti hatthamuddāya gaṇanaṃ nissāya jīvino.
Muddikā are those who live by calculation based on finger counting.
Muddikā là những người sống bằng cách đếm bằng ngón tay.
Yāni vā panaññānipīti ayakāradantakāracittakārādīni.
Yāni vā panaññānipī means other such crafts as those of iron-workers, ivory-carvers, painters, and so forth.
Yāni vā panaññānipī là những nghề khác như thợ sắt, thợ ngà, thợ vẽ, v.v.
Evaṃgatānīti evaṃ pavattāni.
Evaṃgatānī means such as these, or thus occurring.
Evaṃgatānī có nghĩa là những nghề nghiệp như vậy.
Te diṭṭheva dhammeti te hatthārohādayo tāni puthusippāyatanāni dassetvā rājakulato mahāsampattiṃ labhamānā sandiṭṭhikameva sippaphalaṃ upajīvanti.
Te diṭṭheva dhamme means those elephant-riders and so forth, having displayed those various arts, receiving great wealth from the royal family, live by the visible fruit of their art.
Te diṭṭheva dhamme có nghĩa là những người cưỡi voi và những người khác, sau khi trình bày những nghề nghiệp đa dạng đó, nhận được tài sản lớn từ hoàng gia và sống nhờ vào thành quả nghề nghiệp hiện tại.
Sukhentīti sukhitaṃ karonti.
Sukhentī means they make* happy.
Sukhentī có nghĩa là làm cho hạnh phúc.
Pīṇentīti pīṇitaṃ thāmabalūpetaṃ karonti.
Pīṇentī means they make* well-nourished and endowed with strength and vigor.
Pīṇentī có nghĩa là làm cho sung mãn, đầy đủ sức mạnh.
Uddhaggikādīsu upari phalanibbattanato uddhaṃ aggamassā atthīti uddhaggikā. Saggaṃ arahatīti sovaggikā. Sukho vipāko assāti sukhavipākā. Suṭṭhu agge rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbaāyuvaṇṇasukhayasaādhipateyyasaṅkhāte dasa dhamme saṃvatteti nibbattetīti saggasaṃvattanikā. Taṃ evarūpaṃ dakkhiṇaṃ dānaṃ patiṭṭhapentīti attho.
Among uddhaggikā and the like, it is called uddhaggikā because its fruit arises upwards. It is called sovaggikā because it leads to heaven. It is called sukhavipākā because its result is pleasant. It is called saggasaṃvattanikā because it brings about or produces ten excellent qualities, namely, beauty of form, sound, smell, taste, touch, long life, beauty, happiness, fame, and sovereignty. The meaning is that such a meritorious offering is established.
Trong uddhaggikā và những từ khác, uddhaggikā có nghĩa là có một kết quả cao hơn (uddhaṃ aggaṃ) vì nó tạo ra kết quả ở cõi trên. Sovaggikā có nghĩa là xứng đáng với cõi trời. Sukhavipākā có nghĩa là có quả báo an lạc. Saggasaṃvattanikā có nghĩa là dẫn đến cõi trời, làm phát sinh mười pháp cao quý như sắc, thinh, hương, vị, xúc, tuổi thọ, sắc đẹp, an lạc, danh tiếng và quyền lực. Ý nghĩa là họ thiết lập một sự bố thí (dakkhiṇaṃ dānaṃ) như vậy.
Sāmaññaphalanti ettha paramatthato maggo sāmaññaṃ.
In Sāmaññaphala, in the ultimate sense, the Path (magga) is sāmaññaṃ.
Sāmaññaphalaṃ (quả vị Sa-môn): Ở đây, theo nghĩa tối thượng, con đường (magga) là Sa-môn.
Ariyaphalaṃ sāmaññaphalaṃ.
The Noble Fruition (ariyaphala) is sāmaññaphala.
Quả vị Thánh (ariyaphala) là quả vị Sa-môn (sāmaññaphala).
Yathāha – ‘‘katamañca, bhikkhave, sāmaññaṃ?
As it is said: "And what, bhikkhus, is sāmaññaṃ?
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Sa-môn là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path itself.
Chính là Bát Chánh Đạo này.
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
That is to say, right view... and so forth... right concentration.
Đó là Chánh kiến… cho đến… Chánh định.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, sāmaññaṃ.
This, bhikkhus, is called sāmaññaṃ.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Sa-môn.
Katamāni ca, bhikkhave, sāmaññaphalāni?
And what, bhikkhus, are the fruits of sāmaññaṃ?
Và này các Tỳ-khưu, quả vị Sa-môn là gì?
Sotāpattiphalaṃ…pe… arahattaphala’’nti (saṃ. ni. 5.35).
The fruit of stream-entry... and so forth... the fruit of arahantship."
Quả vị Nhập Lưu… cho đến… Quả vị A-la-hán.”
Taṃ esa rājā na jānāti.
That king does not know this.
Vị vua này không biết điều đó.
Upari āgataṃ pana dāsakassakopamaṃ sandhāya pucchati.
However, he asks referring to the analogy of the slave and farmer mentioned above.
Nhưng ông hỏi dựa trên ví dụ về người nô lệ và người nông dân được đề cập ở trên.
164. Tattha abhijānāsi no tvanti abhijānāsi nu tvaṃ.
164. Here, abhijānāsi no tvaṃ means "do you know?".
164. Trong đó, abhijānāsi no tvaṃ có nghĩa là ngươi có nhớ không.
Ayañca no-saddo parato pucchitāti padena yojetabbo.
This word 'no' should be connected with the word 'pucchitā' later on.
Và từ no này phải được ghép với từ pucchita (đã hỏi) ở phía sau.
Idañhi vuttaṃ hoti – ‘‘mahārāja, tvaṃ imaṃ pañhaṃ aññe samaṇabrāhmaṇe pucchitā nu, abhijānāsi ca naṃ puṭṭhabhāvaṃ, na te sammuṭṭha’’nti.
What is said here is this: "Great King, have you asked this question of other ascetics and brahmins, and do you know that you have asked it, and have not forgotten it?"
Điều này có nghĩa là – ‘‘Đại vương, Ngài đã từng hỏi vấn đề này với các Sa-môn và Bà-la-môn khác chưa? Ngài có nhớ rằng mình đã từng hỏi chưa? Ngài có quên không?’’
Sace te agarūti sace tuyhaṃ yathā te byākariṃsu, tathā idha bhāsituṃ bhāriyaṃ na hoti, yadi na koci aphāsukabhāvo atthi, bhāsassūti attho.
"If it is not difficult for you" means, if it is not difficult for you to speak here as they explained, if there is no discomfort, then speak.
Với câu ‘Nếu Ngài không thấy khó khăn’ có nghĩa là: nếu Ngài không thấy khó khăn khi nói ra ở đây những gì họ đã giải thích cho Ngài, nếu không có bất kỳ sự khó chịu nào, thì Ngài hãy nói đi.
Na kho me bhanteti kiṃ sandhāyāha?
"Indeed, for me, venerable sir, it is not burdensome" – referring to what did he say this?
Câu ‘Bạch Thế Tôn, con không thấy khó khăn’ là ý muốn nói gì?
Paṇḍitapatirūpakānañhi santike kathetuṃ dukkhaṃ hoti, te pade pade akkhare akkhare dosameva vadanti.
Indeed, it is difficult to speak in the presence of those who merely resemble the wise, for they find fault at every word, at every syllable.
Thật vậy, thật khó để nói trước những kẻ giả danh hiền trí, vì họ chỉ tìm lỗi từng từ, từng chữ.
Ekantapaṇḍitā pana kathaṃ sutvā sukathitaṃ pasaṃsanti, dukkathitesu pāḷipadaatthabyañjanesu yaṃ yaṃ virujjhati, taṃ taṃ ujukaṃ katvā denti.
But truly wise ones, having heard the discourse, praise what is well-spoken, and in the case of poorly spoken Pāḷi terms, meanings, or expressions, they rectify whatever is incorrect.
Còn những bậc hiền trí đích thực, khi nghe một lời nói hay, họ sẽ tán thán; còn đối với những lời nói dở, những từ ngữ, ý nghĩa và cách diễn đạt Pali nào sai lệch, họ sẽ sửa lại cho đúng.
Bhagavatā ca sadiso ekantapaṇḍito nāma natthi.
And there is no one truly wise who is comparable to the Blessed One.
Và không có ai là bậc hiền trí đích thực sánh bằng Thế Tôn.
Tenāha – ‘‘na kho me, bhante, garu; yatthassa bhagavā nisinno bhagavantarūpo vā’’ti.
Therefore, he said: "Indeed, venerable sir, it is not difficult for me, where the Blessed One is seated or is like the Blessed One."
Vì vậy, Ngài nói: ‘‘Bạch Thế Tôn, con không thấy khó khăn; nơi nào có Thế Tôn ngự, nơi nào có hình ảnh Thế Tôn ngự.’’
166. ‘‘Karoto kho, mahārāja, kārayato’’tiādīsu karototi sahatthā karontassa.
166. In "Karoto kho, mahārāja, kārayato" and so on, karoto means one who acts by oneself.
166. Trong các câu ‘‘Karoto kho, mahārāja, kārayato’’ và các câu tương tự, karoto có nghĩa là người tự tay làm.
Kārayatoti āṇattiyā kārentassa.
Kārayato means one who causes another to act by command.
Kārayato có nghĩa là người ra lệnh cho người khác làm.
Chindatoti paresaṃ hatthādīni chindantassa.
Chindato means one who cuts off the hands, etc., of others.
Chindato có nghĩa là người chặt tay chân của người khác.
Pacatoti pare daṇḍena pīḷentassa.
Pacato means one who oppresses others with a stick.
Pacato có nghĩa là người dùng gậy hành hạ người khác.
Socayatoti parassa bhaṇḍaharaṇādīhi socayato.
Socayato means one who causes others to grieve by stealing their possessions, etc.
Socayato có nghĩa là người làm cho người khác đau khổ bằng cách cướp bóc tài sản, v.v.
Socāpayatoti sokaṃ sayaṃ karontassapi parehi kārāpentassapi.
Socāpayato means one who causes sorrow, whether by oneself or by having others do so.
Socāpayato có nghĩa là người tự mình gây ra đau khổ hoặc khiến người khác gây ra đau khổ.
Kilamatoti āhārupacchedabandhanāgārappavesanādīhi sayaṃ kilamantassapi parehi kilamāpentassapi.
Kilamato means one who suffers weariness, whether by oneself or by having others suffer weariness through starvation, imprisonment, etc.
Kilamato có nghĩa là người tự mình chịu đựng sự mệt mỏi hoặc khiến người khác chịu đựng sự mệt mỏi bằng cách cắt đứt thức ăn, giam cầm, v.v.
Phandato phandāpayatoti paraṃ phandantaṃ phandanakāle sayampi phandato parampi phandāpayato.
Phandato phandāpayato means one who trembles or causes another to tremble at the time of trembling.
Phandato phandāpayato có nghĩa là người tự mình run rẩy hoặc khiến người khác run rẩy trong lúc run rẩy.
Pāṇamatipātāpayatoti pāṇaṃ hanantassapi hanāpentassapi.
Pāṇamatipātāpayato means one who kills a living being or causes another to kill.
Pāṇamatipātāpayato có nghĩa là người tự mình giết hại sinh vật hoặc khiến người khác giết hại sinh vật.
Evaṃ sabbattha karaṇakāraṇavaseneva attho veditabbo.
Thus, in all instances, the meaning should be understood in terms of acting and causing to act.
Như vậy, ý nghĩa phải được hiểu theo cách tự mình làm và khiến người khác làm trong mọi trường hợp.
Sandhinti gharasandhiṃ.
Sandhiṃ means a breach in a wall (of a house).
Sandhiṃ có nghĩa là bức tường nhà.
Nillopanti mahāvilopaṃ.
Nillopaṃ means a great plunder.
Nillopaṃ có nghĩa là sự cướp bóc lớn.
Ekāgārikanti ekameva gharaṃ parivāretvā viluppanaṃ.
Ekāgārikaṃ means plundering by surrounding just one house.
Ekāgārikaṃ có nghĩa là cướp bóc chỉ một ngôi nhà.
Paripantheti āgatāgatānaṃ acchindanatthaṃ magge tiṭṭhato.
Paripanthe means one who stands on the highway to rob those who come and go.
Paripanthe có nghĩa là người đứng trên đường để cướp bóc những người qua lại.
Karoto na karīyati pāpanti yaṃ kiñci pāpaṃ karomīti saññāya karotopi pāpaṃ na karīyati, natthi pāpaṃ.
Karoto na karīyati pāpaṃ means that if one acts with the perception "I am doing some evil," no evil is done, there is no evil.
Karoto na karīyati pāpaṃ có nghĩa là dù người ta làm bất cứ điều ác nào với ý nghĩ ‘tôi đang làm điều ác’, thì điều ác đó cũng không được thực hiện, không có điều ác.
Sattā pana pāpaṃ karomāti evaṃsaññino hontīti dīpeti.
This indicates that beings merely have the perception "We are doing evil."
Điều này cho thấy rằng chúng sinh có nhận thức ‘chúng tôi đang làm điều ác’.
Khurapariyantenāti khuraneminā, khuradhārasadisapariyantena vā.
Khurapariyantenā means with the rim of a razor, or with an edge like a razor blade.
Khurapariyantenā có nghĩa là bằng vành dao cạo, hoặc bằng cạnh sắc như lưỡi dao cạo.
Ekaṃ maṃsakhalanti ekaṃ maṃsarāsiṃ.
Ekaṃ maṃsakhalaṃ means a single heap of flesh.
Ekaṃ maṃsakhalaṃ có nghĩa là một đống thịt.
Puñjanti tasseva vevacanaṃ.
Puñjaṃ is a synonym for the same.
Puñjaṃ là từ đồng nghĩa của nó.
Tatonidānanti ekamaṃsakhalakaraṇanidānaṃ.
Tatonidāna means based on the act of making a single heap of flesh.
Tatonidānaṃ có nghĩa là nguyên nhân của việc tạo ra một đống thịt.
Dakkhiṇanti dakkhiṇatīre manussā kakkhaḷā dāruṇā, te sandhāya ‘‘hananto’’tiādimāha.
Dakkhiṇa means that the people on the southern bank are harsh and cruel, referring to whom he said "killing" and so on.
Dakkhiṇaṃ có nghĩa là người ở bờ nam thì thô lỗ, tàn bạo; ám chỉ họ mà nói ‘‘giết hại’’ v.v.
Uttaratīre sattā saddhā honti pasannā buddhamāmakā dhammamāmakā saṅghamāmakā, te sandhāya dadantotiādimāha.
The beings on the northern bank are faithful, serene, devoted to the Buddha, devoted to the Dhamma, devoted to the Saṅgha, referring to whom he said "giving" and so on.
Người ở bờ bắc thì có đức tin, hoan hỷ, là đệ tử của Phật, đệ tử của Pháp, đệ tử của Tăng; ám chỉ họ mà nói ‘‘bố thí’’ v.v.
Tattha yajantoti mahāyāgaṃ karonto.
There, yajanto means performing a great sacrifice.
Trong đó, yajanto có nghĩa là người thực hiện đại lễ hiến tế.
Damenāti indriyadamena uposathakammena vā.
Damenā means by self-control of the faculties or by observing Uposatha duties.
Damenā có nghĩa là bằng sự chế ngự các căn, hoặc bằng việc thực hành Uposatha.
Saṃyamenāti sīlasaṃyamena.
Saṃyamenā means by restraint in sīla.
Saṃyamenā có nghĩa là bằng sự tự chế giới hạnh.
Saccavajjenāti saccavacanena.
Saccavajjenā means by speaking truthfully.
Saccavajjenā có nghĩa là bằng lời nói chân thật.
Āgamoti āgamanaṃ, pavattīti attho.
Āgamo means coming, or occurrence.
Āgamo có nghĩa là sự đến, sự xảy ra.
Sabbathāpi pāpapuññānaṃ kiriyameva paṭikkhipati.
In all ways, he rejects the very performance of good and evil deeds.
Bằng mọi cách, ông ta phủ nhận hành động thiện và ác.
Ambaṃ puṭṭho labujaṃ byākaroti nāma, yo kīdiso ambo kīdisāni vā ambassa khandhapaṇṇapupphaphalānīti vutte ediso labujo edisāni vā labujassa khandhapaṇṇapupphaphalānīti byākaroti.
It is like being asked about a mango and explaining about a jackfruit: when asked what kind of mango it is or what kind of trunk, leaves, flowers, and fruits a mango has, one explains what kind of jackfruit it is or what kind of trunk, leaves, flowers, and fruits a jackfruit has.
Được hỏi về xoài, lại giải thích về mít, là khi được hỏi xoài như thế nào, thân, lá, hoa, quả của xoài ra sao, thì lại giải thích mít như thế, thân, lá, hoa, quả của mít ra sao.
Vijiteti āṇāpavattidese.
Vijite means in one's sphere of authority.
Vijite có nghĩa là ở vùng đất có quyền lực.
Apasādetabbanti viheṭhetabbaṃ.
Apasādetabbaṃ means to be harassed.
Apasādetabbaṃ có nghĩa là đáng bị quấy nhiễu.
Anabhinanditvāti ‘‘sādhu sādhū’’ti evaṃ pasaṃsaṃ akatvā.
Anabhinanditvā means without praising with "well done, well done!"
Anabhinanditvā có nghĩa là không tán thán rằng ‘‘tốt lành, tốt lành’’.
Appaṭikkositvāti bāladubbhāsitaṃ tayā bhāsitanti evaṃ appaṭibāhitvā.
Appaṭikkositvā means without refuting by saying "you have spoken foolishly" or "you have uttered nonsense."
Appaṭikkositvā có nghĩa là không bác bỏ rằng ‘‘ngươi đã nói lời ngu xuẩn’’.
Anuggaṇhantoti sārato aggaṇhanto.
Anuggaṇhanto means not grasping the essence.
Anuggaṇhanto có nghĩa là không nắm giữ điều cốt yếu.
Anikkujjantoti sāravaseneva idaṃ nissaraṇaṃ, ayaṃ paramatthoti hadaye aṭṭhapento.
Anikkujjanto means not establishing in one's heart that this is truly the escape, this is the ultimate truth.
Anikkujjanto có nghĩa là không giữ trong tâm rằng ‘‘đây là sự giải thoát, đây là chân lý tối hậu’’ theo nghĩa cốt yếu.
Byañjanaṃ pana tena uggahitañceva nikkujjitañca.
However, the words themselves were indeed grasped and established by him.
Tuy nhiên, cách diễn đạt thì đã được ông ta nắm giữ và ghi nhớ.
167-169. Makkhalivāde paccayoti hetuvevacanameva, ubhayenāpi vijjamānameva kāyaduccaritādīnaṃ saṃkilesapaccayaṃ, kāyasucaritādīnañca visuddhipaccayaṃ paṭikkhipati.
167-169. In Makkhali's doctrine, paccayo is merely a synonym for "cause"; by both expressions, he rejects the cause of defilement for bad bodily conduct etc., and the cause of purification for good bodily conduct etc., which indeed exist.
167-169. Trong giáo lý của Makkhali, paccayo chỉ là từ đồng nghĩa của hetu (nguyên nhân). Ông ta phủ nhận cả hai loại duyên (paccaya) đang hiện hữu: duyên làm ô nhiễm cho các hành vi bất thiện của thân, v.v., và duyên làm thanh tịnh cho các hành vi thiện của thân, v.v.
Attakāreti attakāro.
Attakāre means self-effort.
Attakāre có nghĩa là sự tự làm.
Yena attanā katakammena ime sattā devattampi mārattampi brahmattampi sāvakabodhimpi paccekabodhimpi sabbaññutampi pāpuṇanti, tampi paṭikkhipati.
He also rejects that self-made kamma by which these beings attain divinity, Māra-hood, Brahma-hood, the enlightenment of a disciple, the enlightenment of a Paccekabuddha, or omniscience.
Ông ta cũng phủ nhận rằng nhờ hành động do tự mình làm mà chúng sinh đạt được trạng thái chư thiên, trạng thái Ma vương, trạng thái Phạm thiên, quả vị Thanh văn giác, quả vị Độc giác giác, và quả vị Toàn giác.
Dutiyapadena yaṃ parakāraṃ parassa ovādānusāsaniṃ nissāya ṭhapetvā mahāsattaṃ avaseso jano manussasobhagyataṃ ādiṃ katvā yāva arahattaṃ pāpuṇāti, taṃ parakāraṃ paṭikkhipati.
By the second term, he rejects that effort made by others, through reliance on the instruction and admonition of others, by which, apart from a Great Being (Bodhisatta), ordinary people attain various states from human prosperity up to Arahantship.
Với từ thứ hai, ông ta phủ nhận rằng nhờ sự hướng dẫn và giáo huấn của người khác, ngoại trừ Đại Bồ Tát, mà chúng sinh đạt được từ sự may mắn của loài người cho đến A-la-hán.
Evamayaṃ bālo jinacakke pahāraṃ deti nāma.
Thus, this fool is said to strike at the Wheel of the Conqueror.
Như vậy, kẻ ngu này đã giáng một đòn vào bánh xe giáo pháp của Đức Phật.
Natthi purisakāreti yena purisakārena sattā vuttappakārā sampattiyo pāpuṇanti, tampi paṭikkhipati.
Natthi purisakāre means he also rejects that human effort by which beings attain the aforementioned felicities.
Natthi purisakāre có nghĩa là ông ta cũng phủ nhận rằng không có sự nỗ lực của con người mà chúng sinh đạt được những thành tựu đã nói.
Natthi balanti yamhi attano bale patiṭṭhitā sattā vīriyaṃ katvā tā sampattiyo pāpuṇanti, taṃ balaṃ paṭikkhipati.
Natthi balaṃ means he rejects that power, relying on which beings exert effort and attain those felicities.
Natthi balaṃ có nghĩa là ông ta phủ nhận sức mạnh mà chúng sinh dựa vào đó để nỗ lực và đạt được những thành tựu đó.
Natthi vīriyantiādīni sabbāni purisakāravevacanāneva.
Natthi vīriyaṃ and so on are all synonyms for "human effort".
Natthi vīriyaṃ và các từ tương tự đều là đồng nghĩa của purisakāra.
‘‘Idaṃ no vīriyena idaṃ purisathāmena, idaṃ purisaparakkamena pavatta’’nti evaṃ pavattavacanapaṭikkhepakaraṇavasena panetāni visuṃ ādiyanti.
However, these are given separately to emphasize the rejection of statements like "This arose through our energy, this through human strength, this through human endeavor."
Tuy nhiên, những từ này được dùng riêng biệt để phủ nhận các lời nói như ‘‘điều này xảy ra do sự tinh tấn của chúng tôi, điều này do sức mạnh của con người, điều này do sự nỗ lực của con người’’.
Sabbe sattāti oṭṭhagoṇagadrabhādayo anavasese pariggaṇhāti.
Sabbe sattā includes all beings without exception, such as camels, cows, and donkeys.
Sabbe sattā bao gồm tất cả chúng sinh không trừ một ai, như lạc đà, bò, lừa, v.v.
Sabbe pāṇāti ekindriyo pāṇo, dvindriyo pāṇotiādivasena vadati.
Sabbe pāṇā refers to one-faculty beings, two-faculty beings, and so on.
Sabbe pāṇā được nói theo nghĩa sinh vật có một căn, sinh vật có hai căn, v.v.
Sabbe bhūtāti aṇḍakosavatthikosesu bhūte sandhāya vadati.
Sabbe bhūtā refers to beings born in egg-sacs and womb-sacs.
Sabbe bhūtā được nói để chỉ những chúng sinh sinh ra từ trứng và từ bào thai.
Sabbe jīvāti sāliyavagodhumādayo sandhāya vadati.
Sabbe jīvā refers to rice, barley, wheat, and so on.
Sabbe jīvā được nói để chỉ lúa, yến mạch, lúa mì, v.v.
Tesu hi so virūhanabhāvena jīvasaññī.
For him, these are considered living beings due to their growth.
Đối với ông ta, những thứ đó được coi là sinh vật vì chúng có khả năng phát triển.
Avasā abalā avīriyāti tesaṃ attano vaso vā balaṃ vā vīriyaṃ vā natthi.
Avasā abalā avīriyā means they have no control, no strength, and no energy of their own.
Avasā abalā avīriyā có nghĩa là chúng không có sự kiểm soát, sức mạnh hay tinh tấn của riêng mình.
Niyatisaṅgatibhāvapariṇatāti ettha niyatīti niyatā.
Niyatisaṅgatibhāvapariṇatā: here, niyatī means fixed.
Trong niyatisaṅgatibhāvapariṇatā, niyatī có nghĩa là sự cố định.
Saṅgatīti channaṃ abhijātīnaṃ tattha tattha gamanaṃ.
Saṅgatī means the coming together of the six classes of beings in various places.
Saṅgatī có nghĩa là sự đi đến các chủng loại khác nhau trong sáu loại sinh.
Bhāvoti sabhāvoyeva.
Bhāvo means one's own nature.
Bhāvo có nghĩa là bản chất.
Evaṃ niyatiyā ca saṅgatiyā ca bhāvena ca pariṇatā nānappakārataṃ pattā.
Thus, they have become of various kinds, determined by their nature, combination, and state.
Như vậy, chúng đã đạt được nhiều trạng thái khác nhau do sự cố định, sự kết hợp và bản chất.
Yena hi yathā bhavitabbaṃ, so tatheva bhavati.
This indicates that whatever is destined to be, so it becomes.
Điều này cho thấy rằng cái gì phải xảy ra thì nó sẽ xảy ra như vậy.
Yena na bhavitabbaṃ, so na bhavatīti dasseti.
Whatever is not destined to be, that does not become.
Cái gì không phải xảy ra thì nó sẽ không xảy ra.
Chasvevābhijātīsūti chasu eva abhijātīsu ṭhatvā sukhañca dukkhañca paṭisaṃvedenti.
Chasvevābhijātīsu means they experience pleasure and pain only within the six classes of beings.
Chasvevābhijātīsu có nghĩa là chúng cảm nhận hạnh phúc và đau khổ chỉ trong sáu loại sinh.
Aññā sukhadukkhabhūmi natthīti dasseti.
This indicates that there is no other realm of pleasure and pain.
Điều này cho thấy rằng không có cõi hạnh phúc và đau khổ nào khác.
Yonipamukhasatasahassānīti pamukhayonīnaṃ uttamayonīnaṃ cuddasasatasahassāni aññāni ca saṭṭhisatāni aññāni ca chasatāni.
Yonipamukhasatasahassāni means fourteen hundred thousand principal wombs, and another sixty hundred, and another six hundred.
Yonipamukhasatasahassānī có nghĩa là mười bốn vạn loại sinh chủ yếu, và sáu mươi ngàn loại khác, và sáu trăm loại khác.
Pañca ca kammuno satānīti pañcakammasatāni ca.
Pañca ca kammuno satāni means five hundred kinds of kamma.
Pañca ca kammuno satānī có nghĩa là năm trăm loại nghiệp.
Kevalaṃ takkamattakena niratthakaṃ diṭṭhiṃ dīpeti.
He only expresses a useless view based solely on mere speculation.
Chỉ bằng suy đoán, ông ta đã trình bày một quan điểm vô nghĩa.
Pañca ca kammāni tīṇi ca kammānītiādīsupi eseva nayo.
This same method applies also to "five actions and three actions," and so on.
Cũng vậy, trong các câu như "năm nghiệp" và "ba nghiệp", cách giải thích cũng tương tự.
Keci panāhu – ‘‘pañca ca kammānīti pañcindriyavasena bhaṇati.
Some, however, say that he speaks of "five actions" with reference to the five faculties.
Một số người nói rằng: "Năm nghiệp" là nói theo nghĩa năm căn (pañcindriya).
Tīṇīti kāyakammādivasenā’’ti.
And of "three" with reference to bodily action and so forth.
"Ba nghiệp" là nói theo nghĩa thân nghiệp (kāyakamma) v.v...
Kamme ca upaḍḍhakamme cāti ettha panassa kāyakammañca vacīkammañca kammanti laddhi, manokammaṃ upaḍḍhakammanti.
As for in an action and in a half-action, here his doctrine is that bodily action and verbal action are 'action', while mental action is 'half-action'.
Ở đây, trong câu Kamme ca upaḍḍhakamme cā (nghiệp và nửa nghiệp), quan điểm của ông ta là thân nghiệp và khẩu nghiệp là nghiệp, còn ý nghiệp là nửa nghiệp.
Dvaṭṭhipaṭipadāti dvāsaṭṭhi paṭipadāti vadati.
By sixty-two paths, he means sixty-two paths.
Dvaṭṭhipaṭipadā là nói về sáu mươi hai con đường (dvāsaṭṭhi paṭipadā).
Dvaṭṭhantarakappāti ekasmiṃ kappe catusaṭṭhi antarakappā nāma honti.
By sixty-two intermediate aeons, he means that in one great aeon there are sixty-four intermediate aeons.
Dvaṭṭhantarakappā (sáu mươi hai tiểu kiếp): Trong một đại kiếp (kappa) có sáu mươi bốn tiểu kiếp (antarakappa).
Ayaṃ pana aññe dve ajānanto evamāha.
But he, not knowing the other two, speaks thus.
Nhưng người này không biết hai tiểu kiếp khác nên nói như vậy.
Chaḷābhijātiyoti kaṇhābhijāti, nīlābhijāti, lohitābhijāti, haliddābhijāti, sukkābhijāti, paramasukkābhijātīti imā cha abhijātiyo vadati.
By six classes of birth, he means these six classes of birth: the dark class, the blue class, the red class, the yellow class, the white class, and the purest white class.
Chaḷābhijātiyo (sáu loại sinh): Ông ta nói về sáu loại sinh này: sinh đen (kaṇhābhijāti), sinh xanh đậm (nīlābhijāti), sinh đỏ (lohitābhijāti), sinh vàng (haliddābhijāti), sinh trắng (sukkābhijāti), và sinh trắng tối thượng (paramasukkābhijāti).
Tattha orabbhikā, sākuṇikā, māgavikā, sūkarikā, luddā, macchaghātakā corā, coraghātakā, bandhanāgārikā, ye vā panaññepi keci kurūrakammantā, ayaṃ kaṇhābhijātīti (a. ni. 6.57) vadati.
Therein, he states that sheep-butchers, bird-catchers, hunters, pig-butchers, deer-stalkers, fishermen, thieves, executioners of thieves, jailers, or any others who perform cruel deeds, belong to the dark class.
Trong đó, những người bán cừu, bán chim, bán thịt thú rừng, bán heo, những kẻ săn bắn, những kẻ đánh cá, những tên trộm, những kẻ giết trộm, những cai ngục, hoặc bất kỳ ai khác có hành vi tàn ác, được gọi là sinh đen (kaṇhābhijāti).
Bhikkhū nīlābhijātīti vadati, te kira catūsu paccayesu kaṇṭake pakkhipitvā khādanti.
He says that bhikkhus belong to the blue class; it is said they eat the four requisites after mixing them with thorns.
Ông ta gọi các tỳ-khưu là sinh xanh đậm (nīlābhijāti), vì họ đã ăn các vật phẩm cúng dường với những gai nhọn (ám chỉ sự chấp thủ).
‘‘Bhikkhū kaṇṭakavuttikā’’ti (a. ni. 6.57) ayañhissa pāḷiyeva.
Indeed, this text, "Bhikkhus live a thorny life," is his own scripture.
Thật vậy, "các tỳ-khưu sống như gai nhọn" là chính lời dạy của ông ta.
Atha vā kaṇṭakavuttikā eva nāma eke pabbajitāti vadati.
Or else, he says that there are certain ascetics named 'those of thorny practice'.
Hoặc ông ta nói rằng có một số nhà tu hành sống như gai nhọn.
Lohitābhijāti nāma nigaṇṭhā ekasāṭakāti vadati.
He says that the red class are the Nigaṇṭhas, who wear a single cloth.
Ông ta gọi các Ni-kiền-tử (nigaṇṭha) chỉ mặc một tấm vải là sinh đỏ (lohitābhijāti).
Ime kira purimehi dvīhi paṇḍaratarā.
It is said that they are purer than the previous two.
Những người này được cho là trong sạch hơn hai loại trước.
Gihī odātavasanā acelakasāvakā haliddābhijātīti vadati.
He says that householders who wear white clothes, the lay disciples of the Acelakas, belong to the yellow class.
Ông ta gọi các cư sĩ mặc y phục trắng, đệ tử của Acelaka, là sinh vàng (haliddābhijāti).
Evaṃ attano paccayadāyake nigaṇṭhehipi jeṭṭhakatare karoti.
Thus he makes his own donors of requisites superior even to the Nigaṇṭhas.
Như vậy, ông ta đặt các cư sĩ cúng dường vật phẩm cho mình cao hơn cả các Ni-kiền-tử.
Ājīvakā ājīvakiniyo sukkābhijātīti vadati.
He says that male and female Ājīvakas belong to the white class.
Ông ta gọi các Ājīvaka nam và Ājīvaka nữ là sinh trắng (sukkābhijāti).
Te kira purimehi catūhi paṇḍaratarā.
It is said that they are purer than the previous four.
Những người này được cho là trong sạch hơn bốn loại trước.
Nando, vaccho, kiso, saṅkiccho, makkhaligosālo, paramasukkābhijātīti (a. ni. 6.57) vadati.
He says that Nanda, Vaccha, Kisa, Saṅkiccha, and Makkhali Gosāla belong to the purest white class.
Ông ta gọi Nanda, Vaccha, Kisa, Saṅkiccha, và Makkhali Gosāla là sinh trắng tối thượng (paramasukkābhijāti).
Te kira sabbehi paṇḍaratarā.
It is said that they are the purest of all.
Những người này được cho là trong sạch hơn tất cả.
Aṭṭha purisabhūmiyoti mandabhūmi, khiḍḍābhūmi, padavīmaṃsabhūmi, ujugatabhūmi, sekkhabhūmi, samaṇabhūmi, jinabhūmi, pannabhūmīti imā aṭṭha purisabhūmiyoti vadati.
By eight stages of a person's life, he refers to these eight stages of a person's life: the stage of dullness, the stage of play, the stage of trial steps, the stage of walking upright, the stage of training, the stage of the ascetic, the stage of the conqueror, and the stage of the fallen.
Aṭṭha purisabhūmiyo (tám giai đoạn của con người): Ông ta nói về tám giai đoạn của con người này: giai đoạn ngu si (mandabhūmi), giai đoạn vui chơi (khiḍḍābhūmi), giai đoạn dò dẫm bước (padavīmaṃsabhūmi), giai đoạn đứng thẳng (ujugatabhūmi), giai đoạn học hỏi (sekkhabhūmi), giai đoạn sa-môn (samaṇabhūmi), giai đoạn chiến thắng (jinabhūmi), và giai đoạn suy tàn (pannabhūmi).
Tattha jātadivasato paṭṭhāya sattadivase sambādhaṭṭhānato nikkhantattā sattā mandā honti momūhā, ayaṃ mandabhūmīti vadati.
Therein, he says that for seven days from the day of birth, beings are dull and utterly bewildered because they have come out from a confined place; this is the stage of dullness.
Trong đó, từ ngày sinh ra, trong bảy ngày, chúng sinh ngu si và mê muội vì đã thoát khỏi nơi chật hẹp, đây được gọi là giai đoạn ngu si.
Ye pana duggatito āgatā honti, te abhiṇhaṃ rodanti ceva viravanti ca, sugatito āgatā taṃ anussaritvā hasanti, ayaṃ khiḍḍābhūmi nāma.
Those who have come from an unfortunate destination constantly cry and wail, while those who have come from a fortunate destination smile, remembering it; this is called the stage of play.
Những chúng sinh đến từ cõi khổ thì thường xuyên khóc lóc và kêu la; những chúng sinh đến từ cõi lành thì nhớ lại điều đó mà mỉm cười, đây được gọi là giai đoạn vui chơi.
Mātāpitūnaṃ hatthaṃ vā pādaṃ vā mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā gahetvā bhūmiyaṃ padanikkhipanaṃ padavīmaṃsabhūmi nāma.
Taking hold of a parent's hand or foot, or a bed or a chair, and placing a foot on the ground is called the stage of trial steps.
Việc đặt chân xuống đất bằng cách nắm tay, chân, giường, hoặc ghế của cha mẹ được gọi là giai đoạn dò dẫm bước.
Padasā gantuṃ samatthakāle ujugatabhūmi nāma.
The time when one is able to walk on foot is called the stage of walking upright.
Thời điểm có thể đi bộ được gọi là giai đoạn đứng thẳng.
Sippāni sikkhitakāle sekkhabhūmi nāma.
The time of learning skills is called the stage of training.
Thời điểm học các nghề được gọi là giai đoạn học hỏi.
Gharā nikkhamma pabbajitakāle samaṇabhūmi nāma.
The time of leaving home and going forth is called the stage of the ascetic.
Thời điểm rời nhà và xuất gia được gọi là giai đoạn sa-môn.
Ācariyaṃ sevitvā jānanakāle jinabhūmi nāma.
The time of knowing, after having attended to a teacher, is called the stage of the conqueror.
Thời điểm học hỏi từ thầy và hiểu biết được gọi là giai đoạn chiến thắng.
Bhikkhu ca pannako jino na kiñci āhāti evaṃ alābhiṃ samaṇaṃ pannabhūmīti vadati.
"And the bhikkhu, fallen and conquered, says nothing." Thus he calls the ascetic who is without gain the stage of the fallen.
Và ông ta gọi một sa-môn không nhận được gì là giai đoạn suy tàn, nói rằng: "Tỳ-khưu và kẻ suy tàn (pannaka), người chiến thắng (jina) không nói gì cả."
Ekūnapaññāsa ājīvakasateti ekūnapaññāsaājīvakavuttisatāni.
By forty-nine hundred Ājīvaka lives, he means forty-nine hundred Ājīvaka ways of life.
Ekūnapaññāsa ājīvakasate (bốn mươi chín trăm Ājīvaka): là bốn mươi chín trăm cách sống của Ājīvaka.
Paribbājakasateti paribbājakapabbajjāsatāni.
By hundreds of wanderers, he means hundreds of wanderer ordinations.
Paribbājakasate (trăm du sĩ): là trăm sự xuất gia của du sĩ.
Nāgāvāsasateti nāgamaṇḍalasatāni.
By hundreds of Nāga abodes, he means hundreds of Nāga realms.
Nāgāvāsasate (trăm trú xứ của Nāga): là trăm khu vực của Nāga.
Vīse indriyasateti vīsatindriyasatāni.
By twenty hundreds of faculties, he means two thousand faculties.
Vīse indriyasate (hai mươi trăm căn): là hai mươi trăm căn.
Tiṃse nirayasateti tiṃsa nirayasatāni.
By thirty hundreds of hells, he means three thousand hells.
Tiṃse nirayasate (ba mươi trăm địa ngục): là ba mươi trăm địa ngục.
Rajodhātuyoti rajaokiraṇaṭṭhānāni, hatthapiṭṭhipādapiṭṭhādīni sandhāya vadati.
By dust-elements, he refers to places where dust is scattered, referring to the back of the hands, the back of the feet, and so on.
Rajodhātuyo (các yếu tố bụi): là nói đến những nơi bụi bặm như mu bàn tay, mu bàn chân, v.v...
Satta saññīgabbhāti oṭṭhagoṇagadrabhaajapasumigamahiṃse sandhāya vadati.
By seven perceptions-in-the-womb, he refers to camels, cattle, donkeys, goats, livestock, deer, and water buffaloes.
Satta saññīgabbhā (bảy bào thai có tri giác): là nói đến lạc đà, bò, lừa, dê, thú rừng, trâu.
Satta asaññīgabbhāti sālivīhiyavagodhūmakaṅguvarakakudrūsake sandhāya vadati.
By seven non-perceptions-in-the-womb, he refers to rice, paddy, barley, wheat, millet, sorghum, and common millet.
Satta asaññīgabbhā (bảy bào thai không tri giác): là nói đến lúa, lúa mạch, lúa mì, kê, lúa hoang, kudrūsaka.
Nigaṇṭhigabbhāti gaṇṭhimhi jātagabbhā, ucchuveḷunaḷādayo sandhāya vadati.
By knot-wombs, he refers to those with wombs that grow in knots, referring to sugarcane, bamboo, reeds, and so on.
Nigaṇṭhigabbhā (bào thai nút): là nói đến những bào thai sinh ra từ nút, như mía, tre, sậy, v.v...
Satta devāti bahū devā.
By seven devas, there are many devas.
Satta devā (bảy vị thần): có rất nhiều vị thần.
So pana sattāti vadati.
But he says there are seven.
Nhưng ông ta nói là bảy.
Manussāpi anantā, so sattāti vadati.
Humans are also countless, but he says there are seven.
Con người cũng vô số, nhưng ông ta nói là bảy.
Satta pisācāti pisācā mahantamahantā sattāti vadati.
By seven pisācas, he says there are seven very large pisācas.
Satta pisācā (bảy quỷ): Ông ta nói rằng có bảy con quỷ rất lớn.
Sarāti mahāsarā, kaṇṇamuṇḍarathakāraanotattasīhappapātachaddantamandākinīkuṇāladahe gahetvā vadati.
By lakes, he speaks of the great lakes, taking them to be the lakes Kaṇṇamuṇḍa, Rathakāra, Anotatta, Sīhappapāta, Chaddanta, Mandākinī, and Kuṇāla.
Sarā (các hồ): là nói đến các hồ lớn như Kaṇṇamuṇḍa, Rathakāra, Anotatta, Sīhappapāta, Chaddanta, Mandākinī, Kuṇāla.
Pavuṭāti gaṇṭhikā.
By knots, he means protuberances.
Pavuṭā (các nút): là các nút thắt.
Papātāti mahāpapātā.
By precipices, he means great precipices.
Papātā (các vực thẳm): là các vực thẳm lớn.
Papātasatānīti khuddakapapātasatāni.
By hundreds of precipices, he means hundreds of smaller precipices.
Papātasatānī (trăm vực thẳm): là trăm vực thẳm nhỏ.
Supināti mahāsupinā.
By dreams, he means great dreams.
Supinā (các giấc mơ): là các giấc mơ lớn.
Supinasatānīti khuddakasupinasatāni.
By hundreds of dreams, he means hundreds of smaller dreams.
Supinasatānī (trăm giấc mơ): là trăm giấc mơ nhỏ.
Mahākappinoti mahākappānaṃ.
By great aeons, he means of the great aeons.
Mahākappino (của đại kiếp): là của các đại kiếp.
Tattha ekamhā mahāsarā vassasate vassasate kusaggena ekaṃ udakabinduṃ nīharitvā sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake kate eko mahākappoti vadati.
Therein, he says that one great aeon is the time it takes to empty a great lake of water seven times by removing one drop of water with the tip of a blade of kusa grass every hundred years.
Trong đó, ông ta nói rằng một đại kiếp là khi một giọt nước được lấy ra từ một hồ lớn bằng đầu cọng cỏ Kusa cứ mỗi trăm năm, và hồ đó trở nên cạn khô bảy lần.
Evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni khepetvā bāle ca paṇḍite ca dukkhassantaṃ karontīti ayamassa laddhi.
His doctrine is that after passing through eighty-four hundred thousand of such great aeons, both fools and the wise make an end of suffering.
Quan điểm của ông ta là sau khi trải qua tám mươi bốn vạn đại kiếp như vậy, cả người ngu và người trí đều chấm dứt khổ đau.
Paṇḍitopi kira antarā visujjhituṃ na sakkoti.
It is said that even a wise person cannot be purified in the interim.
Ngay cả người trí cũng không thể thanh tịnh giữa chừng.
Bālopi tato uddhaṃ na gacchati.
Nor does a fool go beyond that.
Người ngu cũng không thể đi xa hơn thế.
Sīlenāti acelakasīlena vā aññena vā yena kenaci.
By moral virtue, he means the moral virtue of the naked ascetic or any other whatsoever.
Sīlena (bằng giới): bằng giới của Acelaka hoặc bất kỳ giới nào khác.
Vatenāti tādiseneva vatena.
By vow, he means a vow of a similar kind.
Vatenā (bằng hạnh nguyện): bằng hạnh nguyện tương tự.
Tapenāti tapokammena.
By austerity, he means the practice of asceticism.
Tapenā (bằng khổ hạnh): bằng hành vi khổ hạnh.
Aparipakkaṃ paripāceti nāma, yo ‘‘ahaṃ paṇḍito’’ti antarā visujjhati.
One who, thinking "I am wise," becomes purified in the interim, is said to ripen the unripened.
Việc làm cho điều chưa chín muồi trở nên chín muồi là khi người nói "ta là người trí" tự thanh tịnh giữa chừng.
Paripakkaṃ phussa phussa byantiṃ karoti nāma yo ‘‘ahaṃ bālo’’ti vuttaparimāṇaṃ kālaṃ atikkamitvā yāti.
One who, thinking "I am a fool," goes on, having transgressed the stated period of time, is said to exhaust the ripened by repeated contact.
Việc làm cho điều đã chín muồi chấm dứt từng chút một là khi người nói "ta là người ngu" vượt qua thời gian đã định.
Hevaṃ natthīti evaṃ natthi.
It is not so means it is not so.
Hevaṃ natthī (điều này không có như vậy): điều này không có như vậy.
Tañhi ubhayampi na sakkā kātunti dīpeti.
For it shows that both are impossible to do.
Ông ta chỉ ra rằng cả hai điều đó đều không thể làm được.
Doṇamiteti doṇena mitaṃ viya.
Measured by the bushel means as if measured with a doṇa-measure.
Doṇamite (được đo bằng doṇa): như được đo bằng doṇa.
Sukhadukkheti sukhadukkhaṃ.
By pleasure and pain, he means pleasure and pain.
Sukhadukkhe (khổ và lạc): khổ và lạc.
Pariyantakateti vuttaparimāṇena kālena katapariyante.
Limited means having a limit made by the aforementioned period of time.
Pariyantakate (được giới hạn): được giới hạn bởi thời gian đã nói.
Natthi hāyanavaḍḍhaneti natthi hāyanavaḍḍhanāni.
There is no decrease or increase means there are no decreases or increases.
Natthi hāyanavaḍḍhane (không có giảm sút hay tăng trưởng): không có giảm sút hay tăng trưởng.
Na saṃsāro paṇḍitassa hāyati, na bālassa vaḍḍhatīti attho.
The meaning is that saṃsāra does not decrease for the wise, nor does it increase for the fool.
Ý nghĩa là vòng luân hồi không giảm đối với người trí, không tăng đối với người ngu.
Ukkaṃsāvakaṃseti ukkaṃsāvakaṃsā.
Superiority and inferiority means superiorities and inferiorities.
Ukkaṃsāvakaṃse (tăng giảm): là sự tăng giảm.
Hāyanavaḍḍhanānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a synonym for decrease and increase.
Đây là từ đồng nghĩa của sự giảm sút và tăng trưởng.
170-172. Ajitavāde natthi dinnanti dinnaphalābhāvaṃ sandhāya vadati.
In Ajita's view, by there is nothing given, he speaks with reference to the absence of a result from giving.
170-172. Trong giáo lý của Ajita, natthi dinnaṃ (không có sự bố thí) là nói đến việc không có quả của sự bố thí.
Yiṭṭhaṃ vuccati mahāyāgo.
'Yiṭṭha' is said to be a great sacrifice.
Yiṭṭhaṃ được gọi là đại lễ cúng dường.
Hutanti paheṇakasakkāro adhippeto.
By offered, a gift-offering is intended.
Hutaṃ (sự cúng dường) được hiểu là sự cúng dường lễ vật.
Tampi ubhayaṃ phalābhāvameva sandhāya paṭikkhipati.
He rejects both of these as well, with reference to the absence of a result.
Cả hai điều đó đều bị bác bỏ vì không có quả.
Sukatadukkaṭānanti sukatadukkaṭānaṃ, kusalākusalānanti attho.
By of good and bad deeds, the meaning is of good and bad deeds, of wholesome and unwholesome deeds.
Sukatadukkaṭānaṃ (của thiện và ác): là của thiện và ác, tức là của các hành động thiện và bất thiện.
Phalaṃ vipākoti yaṃ phalanti vā vipākoti vā vuccati, taṃ natthīti vadati.
By fruit, result, he states that what is called fruit or result does not exist.
Phalaṃ vipāko (quả và dị thục): ông ta nói rằng không có cái gọi là quả hay dị thục.
Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhitassa ayaṃ loko natthi, natthi paro lokoti idha loke ṭhitassāpi paro loko natthi, sabbe tattha tattheva ucchijjantīti dasseti.
By there is no this world, he means that for one existing in the next world, this world does not exist. By there is no next world, he means that for one existing in this world, the next world does not exist, showing that all are annihilated right where they are.
Natthi ayaṃ loko (không có thế giới này): thế giới này không tồn tại đối với người ở thế giới bên kia; natthi paro loko (không có thế giới khác): thế giới khác cũng không tồn tại đối với người ở thế giới này, tất cả đều bị hủy diệt ở chính nơi đó.
Natthi mātā natthi pitāti tesu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalābhāvavasena vadati.
There is no mother, there is no father means he speaks in terms of the absence of results from right practice and wrong practice towards them.
"Không có mẹ, không có cha" là nói về sự không có quả báo của những hành vi đúng đắn và sai trái đối với cha mẹ đó.
Natthi sattā opapātikāti cavitvā upapajjanakā sattā nāma natthīti vadati.
There are no spontaneously arisen beings means he says there are no beings called 'spontaneously arisen' who are reborn after passing away.
"Không có chúng sinh hóa sinh" là nói rằng không có những chúng sinh tái sinh hay xuất hiện sau khi chết.
Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo.
Composed of the four great elements means made of the four great elements.
Cātumahābhūtiko có nghĩa là được tạo thành từ bốn đại yếu tố.
Pathavī pathavikāyanti ajjhattikapathavīdhātu bāhirapathavīdhātuṃ.
Earth to the earth-body means the internal earth element to the external earth element.
Pathavī pathavikāya có nghĩa là địa đại nội tại và địa đại bên ngoài.
Anupetīti anuyāyati.
Returns means it follows after.
Anupetī có nghĩa là đi theo.
Anupagacchatīti tasseva vevacanaṃ.
Goes back is a synonym for that same word.
Anupagacchatī là từ đồng nghĩa của từ đó.
Anugacchatītipi attho.
It also has the meaning 'it follows'.
Nó cũng có nghĩa là đi theo.
Ubhayenāpi upeti, upagacchatīti dasseti.
By both, he shows that it returns, it goes back.
Bằng cả hai cách, nó chỉ ra nghĩa là "đến" và "đi đến".
Āpādīsupi eseva nayo.
This same method applies to water and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho các yếu tố nước.
Indriyānīti manacchaṭṭhāni indriyāni ākāsaṃ pakkhandanti.
The faculties means the faculties with the mind as the sixth pass into space.
Indriyānī có nghĩa là các căn (indriya) cùng với ý căn (manindriya) thứ sáu, chúng bay vào không gian.
Āsandipañcamāti nipannamañcena pañcamā, mañco ceva cattāro mañcapāde gahetvā ṭhitā cattāro purisā cāti attho.
With the bier as the fifth means they are five with the bier on which he lies; the meaning is the bier and the four men who stand holding the four legs of the bier.
Āsandipañcamā có nghĩa là thứ năm với chiếc giường nằm; tức là, chiếc giường và bốn người đàn ông đứng giữ bốn chân giường.
Yāvāḷāhanāti yāva susānā.
As far as the charnel ground means up to the cemetery.
Yāvāḷāhanā có nghĩa là cho đến nghĩa địa.
Padānīti ‘ayaṃ evaṃ sīlavā ahosi, evaṃ dussīlo’tiādinā nayena pavattāni guṇāguṇapadāni, sarīrameva vā ettha padānīti adhippetaṃ.
The footprints means the tracks of virtues and non-virtues that have occurred in the manner of, 'This one was of such virtue, this one of such immorality,' and so on, or else the body itself is intended here as 'the footprints'.
Padānī có nghĩa là những lời nói về phẩm chất tốt hay xấu như "người này có đạo đức như vậy, người này vô đạo đức như vậy", hoặc ở đây, thân thể được hiểu là những dấu vết.
Kāpotakānīti kapotavaṇṇāni, pārāvatapakkhavaṇṇānīti attho.
Pigeon-colored means the color of a dove; the meaning is the color of a pigeon's wings.
Kāpotakānī có nghĩa là màu bồ câu, tức là màu cánh chim bồ câu.
Bhassantāti bhasmantā, ayameva vā pāḷi.
Ending in ashes means having ashes as their end; or this itself is the Pali text.
Bhassantā có nghĩa là bhasmantā (thành tro), hoặc đây chính là Pāḷi.
Āhutiyoti yaṃ paheṇakasakkārādibhedaṃ dinnadānaṃ, sabbaṃ taṃ chārikāvasānameva hoti, na tato paraṃ phaladāyakaṃ hutvā gacchatīti attho.
Offerings means whatever gift is given, distinguished as hospitality to guests and so on, all that ends only in ashes; the meaning is that beyond that, it does not go on to be productive of fruit.
Āhutiyo có nghĩa là bất kỳ sự bố thí nào được cúng dường, chẳng hạn như lễ vật cho khách, tất cả đều chỉ kết thúc bằng tro bụi, không mang lại quả báo nào sau đó.
Dattupaññattanti dattūhi bālamanussehi paññattaṃ.
Prescribed by fools means prescribed by foolish people.
Dattupaññattaṃ có nghĩa là được người ngu dốt ban hành.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘bālehi abuddhīhi paññattamidaṃ dānaṃ, na paṇḍitehi.
This is what is said: 'This giving is prescribed by the foolish, the unwise, not by the wise.
Điều này có nghĩa là – "Sự bố thí này được những kẻ ngu dốt, không có trí tuệ ban hành, chứ không phải bởi những người hiền trí.
Bālā denti, paṇḍitā gaṇhantī’ti dasseti.
The foolish give, the wise receive,' is what he shows.
Kẻ ngu dốt cho, người hiền trí nhận", lời này nhằm chỉ ra điều đó.
Tattha pūraṇo ‘‘karoto na karīyati pāpa’’nti vadanto kammaṃ paṭibāhati.
Therein, Pūraṇa, saying "For one who acts, no evil is done," rejects kamma.
Trong số đó, Pūraṇa, khi nói "làm ác không thành tội", đã phủ nhận nghiệp.
Ajito ‘‘kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti vadanto vipākaṃ paṭibāhati.
Ajita, saying "At the breakup of the body, one is annihilated," rejects the result.
Ajita, khi nói "thân hoại thì diệt", đã phủ nhận quả báo.
Makkhali ‘‘natthi hetū’’ti vadanto ubhayaṃ paṭibāhati.
Makkhali, saying "There is no cause," rejects both.
Makkhali, khi nói "không có nhân", đã phủ nhận cả hai.
Tattha kammaṃ paṭibāhantenāpi vipāko paṭibāhito hoti, vipākaṃ paṭibāhantenāpi kammaṃ paṭibāhitaṃ hoti.
Therein, one who rejects kamma also rejects the result, and one who rejects the result also rejects kamma.
Trong đó, người phủ nhận nghiệp cũng đã phủ nhận quả báo, và người phủ nhận quả báo cũng đã phủ nhận nghiệp.
Iti sabbepete atthato ubhayappaṭibāhakā ahetukavādā ceva akiriyavādā ca natthikavādā ca honti.
Thus, all of these, in essence, are rejecters of both, and they are proponents of non-causality, proponents of non-action, and proponents of nihilism.
Như vậy, tất cả những người này, về bản chất, đều phủ nhận cả hai, đều là những người theo thuyết vô nhân, thuyết vô hành và thuyết hư vô.
Ye vā pana tesaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhāne divāṭhāne nisinnā sajjhāyanti vīmaṃsanti, tesaṃ ‘‘karoto na karīyati pāpaṃ, natthi hetu, natthi paccayo, mato ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti, paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsu, sattame buddhānampi atekicchā anivattino ariṭṭhakaṇṭakasadisā.
Or again, for those who, having taken up their doctrine, sit at a place by night or at a place by day, reciting and investigating it, for them, in that object of thought—'For one who acts, no evil is done; there is no cause, there is no condition; upon death, one is annihilated'—wrong mindfulness becomes established, the mind becomes one-pointed, moments of impulsion arise. At the first moment of impulsion, they are remediable, likewise in the second and so on; at the seventh, they are irremediable even for the Buddhas, irreversible, like the thorn of Ariṭṭha.
Những ai chấp nhận giáo lý của họ và ngồi tụng niệm, suy tư vào ban đêm hay ban ngày, thì đối với họ, tà niệm "làm ác không thành tội, không có nhân, không có duyên, người chết thì diệt" sẽ an trú trong đối tượng đó, tâm trở nên nhất tâm, các sát na tâm (javana) khởi lên; trong sát na tâm đầu tiên thì còn có thể cứu chữa, cũng như trong sát na tâm thứ hai và các sát na tâm tiếp theo; nhưng đến sát na tâm thứ bảy thì ngay cả chư Phật cũng không thể cứu chữa được, chúng không thể quay lại, giống như Arittha và Kaṇṭaka.
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, ekasmiṃ okkantepi, dvīsu tīsu okkantesupi, niyatamicchādiṭṭhikova hoti; patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca, abhabbo tassattabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ.
Therein, someone enters into one view, someone into two, someone into all three. Whether one has entered into one, or entered into two or three, one becomes a holder of fixed wrong view; one has reached both the obstruction to the path to heaven and the obstruction to the path to liberation, incapable of going even to heaven immediately after that existence, let alone to liberation.
Trong đó, có người chấp nhận một quan điểm, có người chấp nhận hai, có người chấp nhận cả ba; dù chỉ chấp nhận một, hai hay ba quan điểm, người đó vẫn là một người có tà kiến cố định; người đó đã bị chướng ngại con đường đến thiên giới và con đường giải thoát, không thể tái sinh vào thiên giới ngay sau kiếp sống đó, huống chi là giải thoát.
Vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavigopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi.
This being is called a stump in the round of rebirths, a guardian of the earth; for the most part, there is no rising up from such an existence.
Chúng sinh đó được gọi là cọc trụ của luân hồi (vaṭṭakhāṇu), là người bảo vệ đất, hầu hết những chúng sinh như vậy không thể thoát khỏi luân hồi.
173-175. Pakudhavāde akaṭāti akatā.
Explanation of the Doctrine of Pakudha Kaccāyana
173-175. Trong giáo lý của Pakudha, akaṭā có nghĩa là không được tạo ra.
Akaṭavidhāti akatavidhānā.
In the doctrine of Pakudha, unmade means not made.
Akaṭavidhā có nghĩa là không có sự sắp đặt.
Evaṃ karohīti kenaci kārāpitāpi na hontīti attho.
Uncreated means having no created arrangement.
Evaṃ karohī có nghĩa là chúng không được ai đó tạo ra.
Animmitāti iddhiyāpi na nimmitā.
The meaning is that they are not even caused to be made by anyone saying, Do it this way.
Animmitā có nghĩa là không được tạo ra bằng thần thông.
Animmātāti animmāpitā, keci animmāpetabbāti padaṃ vadanti, taṃ neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāyaṃ dissati.
Unfashioned means not fashioned even by psychic power.
Animmātā có nghĩa là không được tạo ra bởi người khác; một số người nói từ animmāpetabbāti, nhưng từ đó không xuất hiện trong Pāḷi cũng như trong chú giải.
Vañjhādipadattayaṃ vuttatthameva.
Not caused to be fashioned means not caused to be fashioned. Some teachers say the word is animmāpetabbā, but that is not seen in either the Pali Canon or the commentaries.
Ba từ vañjhā v.v. đã được giải thích.
Na iñjantīti esikatthambho viya ṭhitattā na calanti.
The three terms beginning with barren have the same meaning as stated.
Na iñjantī có nghĩa là không lay động, vì chúng đứng yên như một cây cột trụ.
Na vipariṇamantīti pakatiṃ na jahanti.
They do not move means because they stand like a city gatepost, they do not stir.
Na vipariṇamantī có nghĩa là không thay đổi bản chất.
Na aññamaññaṃ byābādhentīti na aññamaññaṃ upahananti.
They do not alter means they do not abandon their nature.
Na aññamaññaṃ byābādhentī có nghĩa là không làm hại lẫn nhau.
Nālanti na samatthā.
They do not harm one another means they do not oppress one another.
Nālaṃ có nghĩa là không có khả năng.
Pathavikāyotiādīsu pathavīyeva pathavikāyo, pathavisamūho vā.
Are unable means not capable.
Trong các từ như pathavikāyo, pathavī (đất) chính là pathavikāyo (thân đất), hoặc là tập hợp của đất.
Tatthāti tesu jīvasattamesu kāyesu.
In phrases such as earth-body, the earth itself is the earth-body, or it is the collection of earth.
Tatthā có nghĩa là trong bảy thân thể đó, với sự sống là thứ bảy.
Sattannaṃ tveva kāyānanti yathā muggarāsiādīsu pahataṃ satthaṃ muggādīnaṃ antarena pavisati, evaṃ sattannaṃ kāyānaṃ antarena chiddena vivarena satthaṃ pavisati.
Therein means in those bodies, with life as the seventh.
Sattannaṃ tveva kāyānaṃ có nghĩa là, giống như khi một con dao đâm vào một đống đậu, nó xuyên qua giữa các hạt đậu, thì cũng vậy, một con dao xuyên qua giữa bảy thân thể, qua một lỗ hổng, qua một khoảng trống.
Tattha ahaṃ imaṃ jīvitā voropemīti kevalaṃ saññāmattameva hotīti dasseti.
Of just the seven bodies means just as a weapon struck into a pile of beans and so on enters through the space between the beans, so a weapon enters through the gap, the opening, between the seven bodies.
Trong trường hợp đó, người ta chỉ có ý niệm "tôi đã giết chết mạng sống này", chứ không có hành động giết chết thực sự.
176-178. Nāṭaputtavāde cātuyāmasaṃvarasaṃvutoti catukoṭṭhāsena saṃvarena saṃvuto.
Explanation of the Doctrine of Nigaṇṭha Nāṭaputta
176-178. Trong giáo lý của Nāṭaputta, cātuyāmasaṃvarasaṃvuto có nghĩa là được bảo vệ bằng sự kiềm chế bốn phần.
Sabbavārivārito cāti vāritasabbaudako paṭikkhittasabbasītodakoti attho.
In the doctrine of Nāṭaputta, restrained by the fourfold restraint means restrained by the restraint in four parts.
Sabbavārivārito có nghĩa là đã từ bỏ mọi loại nước, tức là đã cấm mọi loại nước lạnh.
So kira sītodake sattasaññī hoti, tasmā na taṃ vaḷañjeti.
And all water is warded off means he has warded off all water, he has rejected all cold water.
Người đó tin rằng nước lạnh có chúng sinh, nên không sử dụng nó.
Sabbavāriyuttoti sabbena pāpavāraṇena yutto.
He, it is said, perceives living beings in cold water, therefore he does not use it.
Sabbavāriyutto có nghĩa là được trang bị mọi sự ngăn chặn ác nghiệp.
Sabbavāridhutoti sabbena pāpavāraṇena dhutapāpo.
Endowed with all warding off means endowed with all warding off of evil.
Sabbavāridhuto có nghĩa là đã loại bỏ ác nghiệp bằng mọi sự ngăn chặn ác nghiệp.
Sabbavāriphuṭoti sabbena pāpavāraṇena phuṭṭho.
With all warding off shaken off means with evil shaken off by all warding off of evil.
Sabbavāriphuṭo có nghĩa là đã chạm đến mọi sự ngăn chặn ác nghiệp.
Gatattoti koṭippattacitto.
Touched by all warding off means touched by all warding off of evil.
Gatatto có nghĩa là tâm đã đạt đến đỉnh cao.
Yatattoti saṃyatacitto.
His self attained means his mind has reached the peak.
Yatatto có nghĩa là tâm đã được kiềm chế.
Ṭhitattoti suppatiṭṭhitacitto.
His self controlled means his mind is restrained.
Ṭhitatto có nghĩa là tâm đã được an trụ vững chắc.
Etassa vāde kiñci sāsanānulomampi atthi, asuddhaladdhitāya pana sabbā diṭṭhiyeva jātā.
His self established means his mind is well-established.
Trong giáo lý của người này, có một số điều phù hợp với giáo pháp, nhưng vì giáo lý không thanh tịnh nên tất cả đều trở thành tà kiến.
Kāyena saṃvutoti kāyena pihito hutvā akusalassa pavesanadvāraṃ thaketvāti attho.
Restrained in body (kāyena saṃvuto) means, having closed off the door of entry for unwholesome actions by being guarded in body; this is the meaning.
Kāyena saṃvuto (Thân được chế ngự) có nghĩa là: thân được che chắn, đóng kín cửa ngõ cho bất thiện không thể xâm nhập.
Eseva nayo sesapadadvayepi.
The same method applies to the other two phrases as well.
Tương tự như vậy đối với hai từ còn lại.
Ghāsacchādanaparamatāyāti ghāsacchādanena paramatāya uttamatāya, etadatthampi anesanaṃ pahāya aggasallekhena santuṭṭhoti attho.
Of the highest degree in food and clothing (ghāsacchādanaparamatāyā) means, by way of food and clothing, being of the highest degree, of the supreme degree; the meaning is that, having abandoned improper seeking for this purpose, he is content with supreme austerity (aggasallekha).
Ghāsacchādanaparamatāyā (Tối thượng về y thực) có nghĩa là: nhờ y thực mà đạt đến sự tối thượng, sự cao quý; tức là từ bỏ việc tìm cầu bất thiện và hài lòng với sự thanh lọc tối thượng (aggasallekha).
Abhirato paviveketi ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ, cittaviveko ca nekkhammābhiratānaṃ, paramavodānappattānaṃ upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti evaṃ vutte tividhepi viveke rato; gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya kāyena eko viharati, cittakilesasaṅgaṇikaṃ pahāya aṭṭhasamāpattivasena eko viharati, phalasamāpattiṃ vā nirodhasamāpattiṃ vā pavisitvā nibbānaṃ patvā viharatīti attho.
Delights in solitude (abhirato paviveke) means delights in all three kinds of solitude, as expressed: “solitude of body for those whose bodies are established in solitude, solitude of mind for those who delight in renunciation and have attained the highest purity, and solitude from defilements for those who are free from defilements and have reached the dissolution of formations.” That is to say, having abandoned association with groups, he dwells alone in body; having abandoned the entanglement of mental defilements, he dwells alone by means of the eight attainments; or, entering the attainment of fruition or the attainment of cessation, he attains Nibbāna and dwells therein.
Abhirato paviveke (Vui thích trong sự độc cư) có nghĩa là: vui thích trong ba loại độc cư đã được nói đến như sau: “Thân độc cư (kāyaviveka) đối với những người có thân an trú trong độc cư, tâm độc cư (cittaviveka) đối với những người hoan hỷ trong sự xuất ly (nekkhammābhirata), và độc cư khỏi các phiền não (upadhiviveka) đối với những người đã đạt đến sự thanh tịnh tối thượng, những người đã đi đến sự tiêu diệt các hành (visaṅkhāragata) và không còn phiền não (nirupadhi)”. Nghĩa là, từ bỏ sự tụ tập, kết nhóm, vị ấy sống một mình về thân; từ bỏ sự tụ tập, kết nhóm của các phiền não tâm, vị ấy sống một mình nhờ tám thiền định (aṭṭhasamāpatti); hoặc nhập vào quả định (phalasamāpatti) hay diệt tận định (nirodhasamāpatti), đạt đến Nibbāna và an trú trong đó.
Yaggheti codanatthe nipāto.
The particle yagghe is in the sense of urging.
Yagghe là một giới từ biểu thị sự thúc giục.
184. Āsanenapi nimanteyyāmāti nisinnāsanaṃ papphoṭetvā idha nisīdathāti vadeyyāma.
184. We would invite him to a seat (āsanenapi nimanteyyāmā) means we would pat the prepared seat and say, “Please sit here.”
184. Āsanenapi nimanteyyāmā (Chúng tôi sẽ mời bằng chỗ ngồi) có nghĩa là: chúng tôi sẽ phủi chỗ ngồi và nói: “Xin mời quý vị ngồi đây”.
Abhinimanteyyāmapi nanti abhiharitvāpi naṃ nimanteyyāma.
We would even lavishly invite him (abhinimanteyyāmapi naṃ) means we would even offer him with generosity.
Abhinimanteyyāmapi na (Chúng tôi sẽ mời một cách đặc biệt) có nghĩa là: chúng tôi sẽ mời vị ấy bằng cách cung cấp.
Tattha duvidho abhihāro – vācāya ceva kāyena ca.
There are two kinds of offering: by word and by body.
Ở đây, có hai loại cung cấp – bằng lời nói và bằng hành động.
Tumhākaṃ icchiticchitakkhaṇe amhākaṃ cīvarādīhi vadeyyātha yenatthoti vadanto hi vācāya abhiharitvā nimanteti nāma.
Indeed, one who says, “At any moment you desire, tell us what you need, and we will provide you with robes and so forth,” is said to offer by word and invite.
Khi nói: “Bất cứ lúc nào quý vị muốn, chúng tôi sẽ cung cấp y phục và các vật dụng khác mà quý vị cần”, thì đó là mời bằng cách cung cấp qua lời nói.
Cīvarādivekallaṃ sallakkhetvā idaṃ gaṇhāthāti tāni dento pana kāyena abhiharitvā nimanteti nāma.
However, one who observes a lack of robes and so forth, and offers them saying, “Please accept these,” is said to offer by body and invite.
Khi nhận thấy sự thiếu thốn y phục và các vật dụng khác, và nói: “Xin hãy nhận những thứ này”, rồi trao chúng, thì đó là mời bằng cách cung cấp qua hành động.
Tadubhayampi sandhāya abhinimanteyyāmapi nanti āha.
Referring to both of these, it is said: “We would even lavishly invite him.”
Từ abhinimanteyyāmapi na được nói đến để bao gồm cả hai trường hợp này.
Ettha ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāroti yaṃ kiñci gilānassa sappāyaṃ osadhaṃ.
And here, medicinal requisites for the sick (gilānapaccayabhesajjaparikkhāro) means any suitable medicine for the sick.
Trong trường hợp này, gilānapaccayabhesajjaparikkhāro (thuốc men và vật dụng cho người bệnh) là bất cứ loại thuốc nào phù hợp cho người bệnh.
Vacanattho pana visuddhimagge vutto.
The etymology, however, is stated in the Visuddhimagga.
Ý nghĩa của từ này đã được giải thích trong Visuddhimagga.
Rakkhāvaraṇaguttinti rakkhāsaṅkhātañceva āvaraṇasaṅkhātañca guttiṃ.
Protection, shelter, and guard (rakkhāvaraṇaguttiṃ) means both protection and shelter.
Rakkhāvaraṇagutti (Sự bảo vệ, che chở và giữ gìn) là sự bảo vệ và che chở.
Sā panesā na āvudhahatthe purise ṭhapentena dhammikā nāma saṃvidahitā hoti.
Such protection is not considered lawful if arranged by placing armed men.
Sự bảo vệ này không phải là hợp pháp nếu được thực hiện bằng cách đặt những người cầm vũ khí.
Yathā pana avelāya kaṭṭhahārikapaṇṇahārikādayo vihāraṃ na pavisanti, migaluddakādayo vihārasīmāya mige vā macche vā na gaṇhanti, evaṃ saṃvidahantena dhammikā nāma rakkhā saṃvihitā hoti, taṃ sandhāyāha – ‘‘dhammika’’nti.
However, when it is arranged so that wood-gatherers and leaf-gatherers, for example, do not enter the monastery at improper times, and hunters do not catch animals or fish within the monastery's boundary, then such protection is said to be lawful. Referring to this, it is said: “lawful” (dhammikaṃ).
Tuy nhiên, sự bảo vệ được coi là hợp pháp khi được thực hiện theo cách mà những người như người hái củi, người hái lá không vào tu viện vào những thời điểm không thích hợp, và những người săn bắn không bắt thú hay cá trong khu vực tu viện. Từ dhammika (hợp pháp) được nói đến để chỉ điều này.
189. Sakkā pana, bhante, aññampi diṭṭheva dhammeti idha evamevāti na vuttaṃ.
189. Is it possible, Venerable Sir, that there is something else too, to be seen here and now? (sakkā pana, bhante, aññampi diṭṭheva dhamme) Here, “just so” (evameva) was not stated.
189. Sakkā pana, bhante, aññampi diṭṭheva dhamme (Thưa Tôn giả, có thể có điều gì khác nữa trong hiện tại không?) Ở đây, không nói “chắc chắn là như vậy”.
Taṃ kasmāti ce, evamevāti hi vuccamāne pahoti bhagavā sakalampi rattindivaṃ tato vā bhiyyopi evarūpāhi upamāhi sāmaññaphalaṃ dīpetuṃ.
Why is that? Because if “just so” were said, the Blessed One would be able to explain the fruit of recluseship with such similes for an entire day and night, or even longer.
Nếu hỏi tại sao, thì nếu nói “chắc chắn là như vậy”, Đức Thế Tôn có thể dùng những ví dụ như vậy để giải thích quả Sa-môn suốt ngày đêm, hoặc thậm chí lâu hơn.
Tattha kiñcāpi etassa bhagavato vacanasavane pariyantaṃ nāma natthi, tathāpi attho tādisoyeva bhavissatīti cintetvā upari visesaṃ pucchanto evamevāti avatvā – ‘‘abhikkantatarañca paṇītatarañcā’’ti āha.
Although there is no limit to hearing the words of the Blessed One, the meaning would still be the same. Thinking thus, and wishing to ask for a special quality above and beyond, he did not say “just so,” but rather, “ more sublime and more exquisite (abhikkantatarañca paṇītatarañcā).”
Mặc dù không có giới hạn nào đối với việc lắng nghe lời dạy của Đức Thế Tôn, nhưng nhà vua đã suy nghĩ rằng ý nghĩa cũng sẽ tương tự như vậy, và muốn hỏi về một điều đặc biệt hơn ở trên, nên đã không nói “chắc chắn là như vậy” mà nói: abhikkantatarañca paṇītatarañcā (tuyệt vời hơn và cao quý hơn).
Tattha abhikkantataranti abhimanāpataraṃ atiseṭṭhataranti attho.
Here, more sublime (abhikkantataraṃ) means more pleasing, more excellent.
Ở đây, abhikkantataraṃ có nghĩa là: đáng yêu hơn, tối thượng hơn.
Paṇītataranti uttamataraṃ.
More exquisite (paṇītataraṃ) means more supreme.
Paṇītataraṃ có nghĩa là: cao quý hơn.
Tena hīti uyyojanatthe nipāto.
Then indeed (tena hi) is a particle in the sense of urging.
Tena hī là một giới từ biểu thị sự thúc giục.
Savane uyyojento hi naṃ evamāha.
Indeed, by urging him to listen, he spoke thus.
Đức Phật đã nói như vậy để thúc giục nhà vua lắng nghe.
Suṇohīti abhikkantatarañca paṇītatarañca sāmaññaphalaṃ suṇāti.
Listen (suṇohī) means listen to the more sublime and more exquisite fruit of recluseship.
Suṇohī (Hãy lắng nghe) có nghĩa là: hãy lắng nghe quả Sa-môn tuyệt vời hơn và cao quý hơn.
Sādhukaṃ manasikarohīti ettha pana sādhukaṃ sādhūti ekatthametaṃ.
And here, pay careful attention (sādhukaṃ manasikarohīti), the words sādhukaṃ and sādhu are synonymous.
Trong cụm từ Sādhukaṃ manasikarohī (Hãy chú ý kỹ), sādhukaṃ và sādhu có cùng một nghĩa.
Ayañhi sādhu-saddo āyācanasampaṭicchanasampahaṃsanasundara daḷhīkammādīsu dissati.
Indeed, this word sādhu is seen in the senses of requesting, accepting, expressing joy, being excellent, strengthening, and so forth.
Từ sādhu này được thấy trong các trường hợp như cầu xin, chấp nhận, hoan hỷ, tốt đẹp, củng cố, v.v.
‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.95) hi āyācane dissati.
For example, in "Venerable Sir, it would be good if the Blessed One would teach me the Dhamma in brief" (S. iv. 95) and similar passages, it is seen in the sense of requesting.
Nó được thấy trong trường hợp cầu xin, như trong câu: “Sādhu me, bhante, bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetū” (Thưa Tôn giả, xin Đức Thế Tôn hãy thuyết pháp tóm tắt cho con).
‘‘Sādhu, bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) sampaṭicchane.
In "Venerable Sir, excellent! That monk, delighting and rejoicing in the Blessed One’s words" (M. iii. 86) and similar passages, it is seen in the sense of accepting.
Trong trường hợp chấp nhận, như trong câu: “Sādhu, bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā” (Thưa Tôn giả, vị Tỳ-khưu ấy hoan hỷ và tán thán lời Đức Thế Tôn đã thuyết).
‘‘Sādhu sādhu, sāriputtā’’tiādīsu (dī. ni. 3.349) sampahaṃsane.
In "Excellent, excellent, Sāriputta!" (D. iii. 349) and similar passages, it is seen in the sense of expressing joy.
Trong trường hợp hoan hỷ, như trong câu: “Sādhu sādhu, Sāriputtā” (Tốt lắm, tốt lắm, Xá-lợi-phất).
Ādīsu sundare.
And in passages like these, it is in the sense of excellence.
Và những câu tương tự, trong ý nghĩa tốt đẹp.
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇohi sādhukaṃ manasi karohī’’tiādīsu (a. ni. 5.192) sādhukasaddoyeva daḷhīkamme, āṇattiyantipi vuccati.
In "Therefore, brahmin, listen well, pay careful attention" (A. v. 192) and similar passages, the word sādhukaṃ itself is in the sense of strengthening, and it is also called a command.
Trong các câu như: “Tena hi, brāhmaṇa, suṇohi sādhukaṃ manasi karohī” (Vậy thì, này Bà-la-môn, hãy lắng nghe kỹ và chú ý kỹ), từ sādhuka có nghĩa là củng cố, và cũng được gọi là mệnh lệnh.
Idhāpi assa ettheva daḷhīkamme ca āṇattiyañca veditabbo.
Here too, it should be understood in the sense of strengthening and command.
Ở đây, nó cũng nên được hiểu theo nghĩa củng cố và mệnh lệnh.
Sundarepi vaṭṭati.
It can also be in the sense of excellence.
Nó cũng có thể được dùng theo nghĩa tốt đẹp.
Daḷhīkammatthena hi daḷhamimaṃ dhammaṃ suṇāhi, suggahitaṃ gaṇhanto.
Indeed, in the sense of strengthening, it implies: "Listen firmly to this Dhamma, grasping it well."
Theo nghĩa củng cố, nó có nghĩa là: hãy lắng nghe Pháp này một cách vững chắc, hãy nắm giữ một cách chắc chắn.
Āṇattiatthena mama āṇattiyā suṇāhi, sundaratthena sundaramimaṃ bhaddakaṃ dhammaṃ suṇāhīti evaṃ dīpitaṃ hoti.
In the sense of command, it implies: "Listen by my command." In the sense of excellence, it implies: "Listen to this excellent, auspicious Dhamma." Thus, it is explained.
Theo nghĩa mệnh lệnh, nó có nghĩa là: hãy lắng nghe theo mệnh lệnh của ta; theo nghĩa tốt đẹp, nó có nghĩa là: hãy lắng nghe Pháp tốt đẹp và thiện lành này.
Manasi karohīti āvajja, samannāharāti attho, avikkhittacitto hutvā nisāmehi, citte karohīti adhippāyo.
Pay attention (manasi karohī) means ponder, collect your thoughts; the intention is: listen with an undistracted mind, keep it in mind.
Manasi karohī (Hãy chú ý) có nghĩa là: hãy hướng tâm, hãy tập trung; ý nghĩa là: hãy lắng nghe với tâm không xao lãng, hãy ghi nhớ trong tâm.
Api cettha suṇohīti sotindriyavikkhepanivāraṇametaṃ.
And here, listen (suṇohī) is to prevent distraction of the ear faculty.
Hơn nữa, ở đây, suṇohī là để ngăn chặn sự xao lãng của thính giác.
Sādhukaṃ manasi karohīti manasikāre daḷhīkammaniyojanena manindriyavikkhepanivāraṇaṃ.
Pay careful attention (sādhukaṃ manasi karohī) is to prevent distraction of the mind faculty by enjoining firm attention.
Sādhukaṃ manasi karohī là để ngăn chặn sự xao lãng của ý thức bằng cách ra lệnh củng cố sự chú ý.
Purimañcettha byañjanavipallāsaggāhavāraṇaṃ, pacchimaṃ atthavipallāsaggāhavāraṇaṃ.
The former here prevents the misunderstanding of expression, the latter prevents the misunderstanding of meaning.
Cái trước là để ngăn chặn sự hiểu sai về từ ngữ, cái sau là để ngăn chặn sự hiểu sai về ý nghĩa.
Purimena ca dhammassavane niyojeti, pacchimena sutānaṃ dhammānaṃ dhāraṇūpaparikkhādīsu.
The former enjoins listening to the Dhamma, the latter enjoins retaining and examining the Dhamma that has been heard.
Cái trước là để thúc giục lắng nghe Pháp, cái sau là để ghi nhớ và xem xét Pháp đã nghe.
Purimena ca sabyañjano ayaṃ dhammo, tasmā savanīyoti dīpeti.
The former indicates that this Dhamma has expression, therefore it should be heard.
Cái trước là để chỉ ra rằng Pháp này có từ ngữ, do đó đáng để lắng nghe.
Pacchimena sattho, tasmā sādhukaṃ manasi kātabboti.
The latter indicates that it is meaningful, therefore it should be carefully attended to.
Cái sau là để chỉ ra rằng Pháp này có ý nghĩa, do đó phải chú ý kỹ.
Sādhukapadaṃ vā ubhayapadehi yojetvā yasmā ayaṃ dhammo dhammagambhīro ceva desanāgambhīro ca, tasmā suṇāhi sādhukaṃ, yasmā atthagambhīro ca paṭivedhagambhīro ca, tasmā sādhukaṃ manasi karohīti evaṃ yojanā veditabbā.
Alternatively, the word sādhukaṃ can be connected with both phrases, to be understood thus: "Since this Dhamma is profound in Dhamma and profound in teaching, therefore listen carefully (sādhukaṃ); since it is profound in meaning and profound in penetration, therefore pay careful attention (sādhukaṃ manasi karohī)."
Hoặc từ sādhuka có thể được kết hợp với cả hai từ để hiểu rằng: vì Pháp này sâu sắc về giáo lý và sâu sắc về cách thuyết giảng, do đó hãy lắng nghe kỹ; vì nó sâu sắc về ý nghĩa và sâu sắc về sự thâm nhập, do đó hãy chú ý kỹ.
Bhāsissāmīti sakkā mahārājāti evaṃ paṭiññātaṃ sāmaññaphaladesanaṃ vitthārato bhāsissāmi.
I shall expound (bhāsissāmī) means I shall expound in detail the fruit of recluseship that was promised by saying, "It is possible, Great King."
Bhāsissāmī (Tôi sẽ thuyết giảng) có nghĩa là: "Thưa Đại vương, tôi sẽ thuyết giảng chi tiết về quả vị Sa-môn đã được hứa như vậy."
‘‘Desessāmī’’ti hi saṅkhittadīpanaṃ hoti.
For "I shall teach" (desessāmī) implies a brief explanation.
Thật vậy, từ "desessāmi" (Tôi sẽ thuyết giảng) là sự chỉ bày tóm tắt.
Bhāsissāmīti vitthāradīpanaṃ.
"I shall expound" implies a detailed explanation.
Từ "bhāsissāmi" (Tôi sẽ nói rõ) là sự chỉ bày chi tiết.
Tenāha vaṅgīsatthero –
Therefore, Elder Vaṅgīsa said:
Vì thế, Trưởng lão Vaṅgīsa đã nói –
Katthaci padapūraṇamattameva.
Sometimes it is merely for filling out a sentence.
Ở một số chỗ, nó chỉ là một từ đệm.
Yathāha ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’ti (ma. ni. 1.30).
As it is said, "Here, bhikkhus, I would have eaten, I would have been satisfied."
Như đã nói – “Này các Tỳ-khưu, ở đây ta đã ăn xong, đã được mời dùng bữa.”
Idha pana lokaṃ upādāya vuttoti veditabbo.
Here, however, it should be understood as being said with reference to the world.
Tuy nhiên, ở đây, cần phải hiểu rằng nó được nói để chỉ thế gian.
Mahārājāti yathā paṭiññātaṃ desanaṃ desetuṃ puna mahārājāti ālapati.
Mahārāja: The Blessed One again addresses him as "great king" to teach the Dhamma as acknowledged.
Này đại vương – Ngài lại xưng hô “Đại vương” để thuyết giảng giáo pháp đã được hứa.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘mahārāja imasmiṃ loke tathāgato uppajjati arahaṃ…pe… buddho bhagavā’’ti.
This is what is meant: "Great king, in this world, a Tathāgata arises, an Arahant... and so forth... a Buddha, a Blessed One."
Điều này có nghĩa là – “Này đại vương, ở thế gian này, Như Lai xuất hiện, bậc A-la-hán…v.v… bậc Phật, Thế Tôn.”
Tattha tathāgatasaddo brahmajāle vutto.
Therein, the term Tathāgata is explained in the Brahma-jāla Sutta.
Trong đó, từ Tathāgata (Như Lai) đã được giải thích trong kinh Phạm Võng.
Arahantiādayo visuddhimagge vitthāritā.
Arahant and the other terms are elaborated in the Visuddhimagga.
Các từ A-la-hán và các từ khác đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo.
Loke uppajjatīti ettha pana lokoti – okāsaloko sattaloko saṅkhāralokoti tividho.
In 'loke uppajjatī'ti' (arises in the world), the world (loka) is of three kinds: the world of space (okāsaloka), the world of beings (sattaloka), and the world of formations (saṅkhāraloka).
Tuy nhiên, trong câu “loke uppajjati” (xuất hiện ở đời), “loka” (thế gian) có ba loại: okāsaloka (thế giới không gian), sattaloka (thế giới chúng sinh), và saṅkhāraloka (thế giới các pháp hữu vi).
Idha pana sattaloko adhippeto.
Here, however, the world of beings is intended.
Ở đây, sattaloka (thế giới chúng sinh) được hiểu là ý nghĩa chính.
Sattaloke uppajjamānopi ca tathāgato na devaloke, na brahmaloke, manussalokeva uppajjati.
Even when arising in the world of beings, the Tathāgata does not arise in the deva world or the brahma world, but only in the human world.
Và ngay cả khi xuất hiện trong thế giới chúng sinh, Như Lai không xuất hiện ở cõi trời chư thiên, không xuất hiện ở cõi trời Phạm thiên, mà chỉ xuất hiện ở cõi người.
Manussalokepi na aññasmiṃ cakkavāḷe, imasmiṃyeva cakkavāḷe.
Even in the human world, not in any other world system, but only in this world system.
Ngay cả trong cõi người, Ngài không xuất hiện ở một vũ trụ khác, mà chỉ ở vũ trụ này.
Tatrāpi na sabbaṭṭhānesu, ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo tassāparena mahāsālo, tato parā paccantimā janapadā orato majjhe, puratthimadakkhiṇāya disāya salaḷavatī nāma nadī.
And there too, not in all places, but in the middle country, which is demarcated as follows: "In the eastern direction is a market town named Gajaṅgala, beyond which is a great sala tree. Beyond that are the border districts; within this lies the middle country. In the southeast direction is a river named Salaḷavatī. Beyond that are the border districts; within this lies the middle country. In the southern direction is a market town named Setakaṇṇika. Beyond that are the border districts; within this lies the middle country. In the western direction is a brahmin village named Thūṇa. Beyond that are the border districts; within this lies the middle country. In the northern direction is a mountain named Usiraddhaja. Beyond that are the border districts; within this lies the middle country."
Và ngay cả trong vũ trụ này, Ngài không xuất hiện ở tất cả mọi nơi, mà chỉ xuất hiện ở vùng trung tâm (Majjhima-padesa) được giới hạn như sau: “Ở phía đông có thị trấn tên là Gajaṅgala, phía bên kia có cây sala lớn, xa hơn nữa là các vùng biên giới, bên trong là vùng trung tâm. Ở phía đông nam có con sông tên là Salaḷavatī, phía bên kia là các vùng biên giới, bên trong là vùng trung tâm. Ở phía nam có thị trấn tên là Setakaṇṇika, phía bên kia là các vùng biên giới, bên trong là vùng trung tâm. Ở phía tây có làng Bà-la-môn tên là Thūṇa, phía bên kia là các vùng biên giới, bên trong là vùng trung tâm. Ở phía bắc có ngọn núi tên là Usiraddhaja, phía bên kia là các vùng biên giới, bên trong là vùng trung tâm” – vùng trung tâm này có chiều dài ba trăm do-tuần, chiều rộng hai trăm năm mươi do-tuần, và chu vi chín trăm do-tuần.
Tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe, dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe, pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe, uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā orato majjhe’’ti evaṃ paricchinne āyāmato tiyojanasate, vitthārato aḍḍhateyyayojanasate, parikkhepato navayojanasate majjhimapadese uppajjati.
This middle country is 300 yojanas in length, 250 yojanas in width, and 900 yojanas in circumference.
Không chỉ Như Lai, mà các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), các vị Đại đệ tử (Aggasāvaka), tám mươi vị Đại Trưởng lão (Asītimahāthera), mẹ của Đức Phật, cha của Đức Phật, vua Chuyển Luân Thánh Vương (Cakkavattī rājā) và các vị Bà-la-môn, gia chủ đã đạt được sự tinh túy khác cũng đều xuất hiện ở đây.
Na kevalañca tathāgato, paccekabuddhā, aggasāvakā, asītimahātherā, buddhamātā, buddhapitā, cakkavattī rājā aññe ca sārappattā brāhmaṇagahapatikā etthevuppajjanti.
And not only the Tathāgata, but also Paccekabuddhas, chief disciples, eighty great elders, the Buddha's mother, the Buddha's father, universal monarchs, and other prominent brahmins and householders, all arise in this very place.
Không chỉ Như Lai, các vị Phật Độc Giác, các vị Thượng thủ Thinh văn, tám mươi vị Đại Trưởng lão, Phật mẫu, Phật phụ, vua Chuyển luân vương, và các vị Bà-la-môn, gia chủ khác đã đạt đến cốt tủy đều sanh ra tại nơi đây.
So imaṃ lokanti so bhagavā imaṃ lokaṃ.
So imaṃ lokaṃ (He this world) means that Blessed One, this world.
So imaṃ lokaṃ (Ngài thế gian này) – Ngài Thế Tôn (thấy) thế gian này.
Idāni vattabbaṃ nidasseti.
Now, it indicates what is to be said.
Bây giờ, Ngài chỉ ra thế gian cần được nói đến.
Sadevakanti saha devehi sadevakaṃ.
Sadevakaṃ (with its devas) means together with the devas.
Sadevakaṃ (cùng với chư thiên) – cùng với chư thiên, sadevakaṃ.
Evaṃ saha mārena samārakaṃ, saha brahmunā sabrahmakaṃ, saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiṃ. Pajātattā pajā, taṃ pajaṃ.
Likewise, samārakaṃ (with its Māra) means together with Māra; sabrahmakaṃ (with its Brahmās) means together with Brahmā; sassamaṇabrāhmaṇiṃ (with its recluses and brahmins) means together with recluses and brahmins. Pajā means beings because they are born; that multitude of beings. Sadevamanussaṃ (with its devas and humans) means together with devas and humans.
Tương tự, cùng với Ma-vương là samārakaṃ, cùng với Phạm thiên là sabrahmakaṃ, cùng với các Sa-môn và Bà-la-môn là sassamaṇabrāhmaṇiṃ. Vì được sinh ra nên gọi là pajā (chúng sinh), chúng sinh đó.
Saha devamanussehi sadevamanussaṃ. Tattha sadevakavacanena pañca kāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ.
Therein, by the term sadevaka, the inclusion of the devas of the five kāma-worlds should be understood.
Cùng với chư thiên và loài người là sadevamanussaṃ. Ở đây, từ sadevakaṃ cần được hiểu là bao gồm năm cõi trời dục giới thấp hơn.
Samāraka – vacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ.
By the term samāraka, the inclusion of the devas of the sixth kāma-world should be understood.
Từ samārakaṃ bao gồm cõi trời dục giới thứ sáu.
Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ.
By the term sabrahmaka, the inclusion of the Brahmās such as the Brahmakāyikā devas should be understood.
Từ sabrahmakaṃ bao gồm các Phạm thiên từ Phạm thiên Kāyika trở đi.
Sassamaṇabrāhmaṇīvacanena sāsanassa paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ, samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca.
By the term sassamaṇabrāhmaṇī, the inclusion of recluses and brahmins who are adversaries and enemies of the Dispensation, as well as recluses and brahmins whose evil deeds have been calmed and whose evil deeds have been expelled, should be understood.
Từ sassamaṇabrāhmaṇī bao gồm các Sa-môn và Bà-la-môn là kẻ thù, đối nghịch với giáo pháp, và cũng bao gồm các Sa-môn và Bà-la-môn đã dứt trừ tội lỗi, đã loại bỏ tội lỗi.
Pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ.
By the term pajā, the inclusion of the world of beings should be understood.
Từ pajā bao gồm thế giới chúng sinh.
Sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ.
By the term sadevamanussa, the inclusion of conventional devas and the remaining humans should be understood.
Từ sadevamanussaṃ bao gồm các vị vua (được xem là) chư thiên quy ước và các loài người còn lại.
Evamettha tīhi padehi okāsalokena saddhiṃ sattaloko.
Thus, in this context, with these three terms, the world of beings is taken together with the world of space.
Như vậy, ở đây, với ba từ, thế giới chúng sinh cùng với thế giới không gian được bao gồm.
Dvīhi pajāvasena sattalokova gahitoti veditabbo.
With the two terms concerning beings (pajā), only the world of beings is included, so it should be understood.
Với hai từ (sassamaṇabrāhmaṇī và sadevamanussaṃ), chỉ thế giới chúng sinh được bao gồm, cần phải hiểu như vậy.
Api cettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassa lokassa sacchikatabhāvamāha.
Moreover, by the term sadevaka, he states that the entire world is directly realized, as the highest classification.
Hơn nữa, ở đây, với từ sadevakaṃ, Ngài nói về việc đã chứng ngộ toàn bộ thế gian theo cách phân loại cao nhất.
Tato yesaṃ ahosi – ‘‘māro mahānubhāvo cha kāmāvacarissaro vasavattī, kiṃ sopi etena sacchikato’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘samāraka’’nti āha.
Then, to dispel the doubt of those who thought, "Māra is immensely powerful, ruler of the six kāma-worlds, a sovereign; has he too been directly realized by him?", he said "samārakaṃ" (with its Māra).
Sau đó, để xua tan sự nghi ngờ của những ai nghĩ rằng – “Ma-vương có uy lực lớn, là chúa tể của sáu cõi dục giới, có quyền lực tối thượng, liệu hắn cũng đã được Ngài chứng ngộ chưa?”, Ngài đã nói “samārakaṃ” (cùng với Ma-vương).
Yesaṃ pana ahosi – ‘‘brahmā mahānubhāvo ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi …pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati.
But to dispel the doubt of those who thought, "Brahmā is immensely powerful; with one finger he illuminates a thousand world-systems, with two... and so forth... with ten fingers he illuminates ten thousand world-systems. And he experiences the unsurpassed bliss of jhāna attainment; has he too been directly realized?", he said "sabrahmakaṃ" (with its Brahmās).
Còn những ai nghĩ rằng – “Phạm thiên có uy lực lớn, chỉ với một ngón tay, Ngài có thể chiếu sáng một ngàn vũ trụ; với hai ngón tay…v.v… với mười ngón tay, Ngài có thể chiếu sáng mười ngàn vũ trụ.
Anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti, kiṃ sopi sacchikato’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sabrahmakanti āha.
And he experiences the unexcelled happiness of jhanic attainment, 'Is that too realized?' Dispelling their doubt, he said, " with Brahmās'.
Và Ngài cảm nhận được niềm an lạc thiền định vô thượng, liệu Ngài cũng đã được chứng ngộ chưa?”, để xua tan sự nghi ngờ của họ, Ngài đã nói “sabrahmakaṃ” (cùng với Phạm thiên).
Tato ye cintesuṃ – ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanassa paccatthikā, kiṃ tepi sacchikatā’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajanti āha.
Then, to dispel the doubt of those who considered, "Many recluses and brahmins are adversaries of the Dispensation; have they too been directly realized?", he said "sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ" (the populace with its recluses and brahmins).
Sau đó, những ai nghĩ rằng – “Có rất nhiều Sa-môn và Bà-la-môn là kẻ thù của giáo pháp, liệu họ cũng đã được chứng ngộ chưa?”, để xua tan sự nghi ngờ của họ, Ngài đã nói “sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ” (chúng sinh cùng với các Sa-môn và Bà-la-môn).
Evaṃ ukkaṭṭhukkaṭṭhānaṃ sacchikatabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa sacchikatabhāvaṃ pakāsento sadevamanussanti āha.
Thus, having proclaimed the direct realization of the highest and highest beings, he then, with reference to conventional devas and other humans, proclaimed the direct realization of the remaining world of beings by the highest classification, saying "sadevamanussaṃ" (with its devas and humans).
Sau khi công bố việc chứng ngộ các bậc cao nhất như vậy, sau đó, để công bố việc chứng ngộ toàn bộ thế giới chúng sinh còn lại theo cách phân loại cao nhất, bao gồm cả các vị vua (chư thiên quy ước) và các loài người còn lại, Ngài đã nói “sadevamanussaṃ” (cùng với chư thiên và loài người).
Ayamettha bhāvānukkamo.
This is the sequence of meaning here.
Đây là trình tự phát triển ý nghĩa ở đây.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… pariyosānakalyāṇanti so bhagavā sattesu kāruññataṃ paṭicca hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ deseti.
“ He teaches the Dhamma, excellent in the beginning…pe… excellent in the end.” That Blessed One, out of compassion for beings, even having given up the supreme bliss of seclusion, teaches the Dhamma.
Ngài thuyết Pháp thiện ở đoạn đầu... thiện ở đoạn cuối: Vị Thế Tôn ấy, do lòng bi mẫn đối với chúng sanh, dù từ bỏ cả lạc thú độc cư vô thượng, vẫn thuyết giảng Chánh pháp.
Tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā desento ādikalyāṇādippakārameva deseti.
And indeed, whether teaching little or much, he teaches it as excellent in the beginning and so on.
Và khi thuyết giảng, dù ít hay nhiều, Ngài đều thuyết giảng theo cách thiện ở đoạn đầu v.v...
Ādimhipi, kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā deseti, majjhepi, pariyosānepi, kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā desetīti vuttaṃ hoti.
It means that even in the beginning, he teaches it as good, auspicious, and faultless; likewise in the middle; and likewise in the end, he teaches it as good, auspicious, and faultless.
Nghĩa là, ở đoạn đầu, Ngài thuyết giảng một cách tốt đẹp, thiện lành, không có lỗi lầm; ở đoạn giữa, và ở đoạn cuối, Ngài cũng thuyết giảng một cách tốt đẹp, thiện lành, không có lỗi lầm.
Tattha atthi desanāya ādimajjhapariyosānaṃ, atthi sāsanassa.
Here, there is a beginning, middle, and end of a teaching, and there is one of the Dispensation.
Ở đây, có đoạn đầu, đoạn giữa, và đoạn cuối của bài thuyết giảng, và cũng có của giáo pháp.
Desanāya tāva catuppadikāyapi gāthāya paṭhamapādo ādi nāma, tato dve majjhaṃ nāma, ante eko pariyosānaṃ nāma.
As for a teaching, even of a four-lined verse, the first line is called the beginning, the next two are called the middle, and the last one is called the end.
Trước hết, đối với bài thuyết giảng, ngay cả trong một bài kệ bốn câu, câu đầu tiên được gọi là đoạn đầu, hai câu tiếp theo được gọi là đoạn giữa, và câu cuối cùng được gọi là đoạn cuối.
Ekānusandhikassa suttassa nidānaṃ ādi, idamavocāti pariyosānaṃ, ubhinnamantarā majjhaṃ.
For a Sutta with a single theme, the introduction is the beginning, "Thus it was said" is the end, and what is between the two is the middle.
Đối với một bài kinh có một mạch văn, phần duyên khởi là đoạn đầu, câu "Idamavoca" là đoạn cuối, và phần giữa hai đoạn đó là đoạn giữa.
Anekānusandhikassa suttassa paṭhamānusandhi ādi, ante anusandhi pariyosānaṃ, majjhe eko vā dve vā bahū vā majjhameva.
For a Sutta with many themes, the first theme is the beginning, the last theme is the end, and one, two, or many themes in the middle are simply the middle.
Đối với một bài kinh có nhiều mạch văn, mạch văn đầu tiên là đoạn đầu, mạch văn cuối cùng là đoạn cuối, và một, hai, hay nhiều mạch văn ở giữa chính là đoạn giữa.
Sāsanassa pana sīlasamādhivipassanā ādi nāma.
But for the Dispensation, sīla, samādhi, and vipassanā are called the beginning.
Còn đối với giáo pháp, giới, định, và tuệ quán được gọi là đoạn đầu.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ?
It has also been said: “What is the beginning of wholesome states?
Điều này cũng đã được nói: "Cái gì là khởi đầu của các thiện pháp?
Sīlañca suvisuddhaṃ diṭṭhi ca ujukā’’ti (saṃ. ni. 5.369).
It is perfectly purified sīla and a straightened view.”
Đó là giới thanh tịnh và tri kiến chánh trực".
‘‘Atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā’’ti evaṃ vutto pana ariyamaggo majjhaṃ nāma.
The Noble Eightfold Path, described as “Monks, there is a middle path discovered by the Tathāgata,” is called the middle.
Còn Thánh đạo, được nói đến trong câu "Này các Tỳ-khưu, có con đường trung đạo đã được Như Lai giác ngộ", được gọi là đoạn giữa.
Phalañceva nibbānañca pariyosānaṃ nāma.
The fruits and Nibbāna are called the end.
Quả và Niết-bàn được gọi là đoạn cuối.
‘‘Etadatthamidaṃ, brāhmaṇa, brahmacariyaṃ, etaṃ sāraṃ, etaṃ pariyosāna’’nti (ma. ni. 1.324) hi ettha phalaṃ pariyosānanti vuttaṃ.
For here, in “For this purpose, brahmin, is the holy life; this is its essence, this is its end,” the fruit is called the end.
Thật vậy, trong câu "Này Bà-la-môn, phạm hạnh này có mục đích ấy, có cốt tủy ấy, có cứu cánh ấy", quả được gọi là đoạn cuối.
‘‘Nibbānogadhaṃ hi, āvuso visākha, brahmacariyaṃ vussati, nibbānaparāyanaṃ nibbānapariyosāna’’nti (ma. ni. 1.466) ettha nibbānaṃ pariyosānanti vuttaṃ.
In “Indeed, Visākha, the holy life is lived leading to Nibbāna, having Nibbāna as its goal, having Nibbāna as its end,” Nibbāna is called the end.
Trong câu "Này hiền giả Visākha, phạm hạnh được sống hướng đến Niết-bàn, có Niết-bàn là đích đến, có Niết-bàn là cứu cánh", Niết-bàn được gọi là đoạn cuối.
Idha desanāya ādimajjhapariyosānaṃ adhippetaṃ.
Here, the beginning, middle, and end of the teaching are intended.
Ở đây, ý muốn nói đến đoạn đầu, đoạn giữa và đoạn cuối của bài thuyết giảng.
Bhagavā hi dhammaṃ desento ādimhi sīlaṃ dassetvā majjhe maggaṃ pariyosāne nibbānaṃ dasseti.
For when the Blessed One teaches the Dhamma, he shows sīla in the beginning, the path in the middle, and Nibbāna in the end.
Thật vậy, khi Thế Tôn thuyết pháp, Ngài chỉ ra giới ở đoạn đầu, đạo ở đoạn giữa, và Niết-bàn ở đoạn cuối.
Tena vuttaṃ – ‘‘so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇa’’nti.
Therefore, it is said: “He teaches the Dhamma, excellent in the beginning, excellent in the middle, excellent in the end.”
Do đó, có câu nói: "Ngài thuyết Pháp thiện ở đoạn đầu, thiện ở đoạn giữa, thiện ở đoạn cuối".
Tasmā aññopi dhammakathiko dhammaṃ kathento –
Therefore, any other Dhamma speaker, when speaking on the Dhamma,
Vì vậy, một vị pháp sư khác khi thuyết pháp cũng nên:
Evaṃ vuttaṃ dasavidhaṃ byañjanaṃ amakkhetvā paripuṇṇabyañjanameva katvā dhammaṃ deseti, tasmā sabyañjanaṃ dhammaṃ desetīti vuccati.
Connected, distinct, and released — these are the ten distinctions in understanding phrasing.” Thus, without suppressing the ten kinds of phrasing mentioned, he teaches the Dhamma with perfectly complete phrasing; therefore, it is said that he teaches the Dhamma with good phrasing.
Ngài thuyết pháp với văn tự đầy đủ, không làm sai lệch mười loại văn tự đã được nói đến như trên, do đó được gọi là Ngài thuyết pháp có văn tự.
Kevalaparipuṇṇanti ettha kevalanti sakalādhivacanaṃ.
Entirely complete: Here, entirely is a synonym for "all".
Toàn vẹn, đầy đủ: Ở đây, toàn vẹn là từ chỉ sự trọn vẹn.
Paripuṇṇanti anūnādhikavacanaṃ.
Complete is a synonym for "neither deficient nor excessive".
Đầy đủ là từ chỉ sự không thiếu không thừa.
Idaṃ vuttaṃ hoti sakalaparipuṇṇameva deseti, ekadesanāpi aparipuṇṇā natthīti.
This means that he teaches it entirely complete, and there is no part of the teaching that is incomplete.
Điều này có nghĩa là Ngài thuyết giảng một cách hoàn toàn trọn vẹn và đầy đủ, không có một bài thuyết giảng nào là không đầy đủ.
Upanetabbaapanetabbassa abhāvato kevalaparipuṇṇanti veditabbaṃ.
It should be understood as "entirely complete" because there is nothing to be added or removed.
Nên hiểu là toàn vẹn, đầy đủ vì không có gì cần thêm vào hay bớt đi.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Pure: without defilement.
Thanh tịnh có nghĩa là không có phiền não.
Yo hi imaṃ dhammadesanaṃ nissāya lābhaṃ vā sakkāraṃ vā labhissāmīti deseti, tassa aparisuddhā desanā hoti.
For if one teaches this Dhamma discourse with the thought, "By means of this, I shall obtain gain or honor," their teaching is not pure.
Người nào thuyết pháp với ý nghĩ "nhờ bài thuyết pháp này, ta sẽ được lợi lộc hay cung kính", thì bài thuyết pháp của người đó là không thanh tịnh.
Bhagavā pana lokāmisanirapekkho hitapharaṇena mettābhāvanāya muduhadayo ullumpanasabhāvasaṇṭhitena cittena deseti.
But the Blessed One, detached from worldly advantages, with a heart softened by the development of metta, pervaded by welfare, teaches with a mind established in the nature of uplifting beings.
Còn Thế Tôn, Ngài không màng đến lợi dưỡng thế gian, với tâm nhu hòa do tu tập tâm từ mang lại lợi ích, Ngài thuyết giảng với tâm có bản chất cứu vớt.
Tasmā parisuddhaṃ dhammaṃ desetīti vuccati.
Therefore, it is said that he teaches the pure Dhamma.
Vì vậy, được gọi là Ngài thuyết pháp thanh tịnh.
Evaṃ nimijātake attadamanavasena kato aṭṭhaṅgiko uposatho brahmacariyanti vutto.
Thus, in the Nimijātaka, the eight-factored Uposatha, observed through self-restraint, is called brahmacariya.
Như vậy, trong kinh Nimijātaka, Bát Chi Uposatha được thực hành với mục đích tự chế ngự được gọi là Phạm hạnh.
‘‘Idaṃ kho pana me, pañcasikha, brahmacariyaṃ ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya…pe… ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti (dī. ni. 2.329) mahāgovindasuttasmiṃyeva ariyamaggo brahmacariyanti vutto.
"This holy life of mine, Pañcasikha, is for utter disenchantment, for dispassion, for cessation… this noble eightfold path itself"—in the Mahāgovinda Sutta itself, the Noble Path is called the holy life.
‘‘Này Pañcasikha, Phạm hạnh này của Ta là để hoàn toàn nhàm chán, ly tham, đoạn diệt… (vân vân)… chính đây là Bát Thánh Đạo’’ – trong chính kinh Mahāgovindasutta, Thánh Đạo được gọi là Phạm hạnh.
‘‘Tayidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti (dī. ni. 3.174) pāsādikasutte sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalasāsanaṃ brahmacariyanti vuttaṃ.
"This holy life is prosperous and flourishing, widespread, well-known, widely proclaimed among devas and humans"—in the Pāsādika Sutta, the entire Dispensation, comprising the three trainings, is called the holy life.
‘‘Phạm hạnh này thịnh vượng, sung mãn, rộng lớn, được nhiều người biết đến, phổ biến, được chư thiên và loài người công bố rõ ràng’’ – trong kinh Pāsādika, toàn bộ giáo pháp bao gồm ba học pháp được gọi là Phạm hạnh.
Imasmimpi ṭhāne idameva brahmacariyanti adhippetaṃ.
In this context too, this very holy life is intended.
Tại đây, trong trường hợp này, chính Phạm hạnh này được đề cập đến.
Tasmā brahmacariyaṃ pakāsetīti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ…pe… parisuddhaṃ.
Therefore, when it says "proclaims the holy life," it means he teaches the Dhamma that is good in the beginning…pe… pure.
Do đó, ‘‘tuyên bố Phạm hạnh’’ có nghĩa là Ngài thuyết giảng Dhamma tốt đẹp ở phần đầu… (vân vân)… hoàn toàn thanh tịnh.
Evaṃ desento ca sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalasāsanaṃ brahmacariyaṃ pakāsetīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Teaching in this way, he proclaims the entire Dispensation, which encompasses the three trainings, as the holy life—this is how the meaning here should be understood.
Khi thuyết giảng như vậy, cần hiểu rằng Ngài tuyên bố Phạm hạnh là toàn bộ giáo pháp bao gồm ba học pháp.
Brahmacariyanti seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtaṃ cariyaṃ.
Brahmacariya means a practice that is excellent by way of its superiority, a supreme practice.
Phạm hạnh (Brahmacariya) có nghĩa là hạnh cao thượng, là hạnh của bậc Phạm.
Brahmabhūtānaṃ vā buddhādīnaṃ cariyanti vuttaṃ hoti.
Or it is said to be the practice of supreme ones such as the Buddhas.
Hoặc có nghĩa là hạnh của các bậc Phạm như chư Phật.
191. Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ.
191. That Dhamma means that Dhamma endowed with the aforementioned perfections.
191. Pháp ấy (Taṃ dhammaṃ) có nghĩa là pháp đầy đủ các đặc tính đã nói.
Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisati?
A householder hears it—why does he mention the householder first?
Gia chủ lắng nghe (Suṇāti gahapati vā) – tại sao lại đề cập đến gia chủ trước?
Nihatamānattā, ussannattā ca.
Because of their humility and their multitude.
Vì họ đã loại bỏ kiêu mạn và vì số lượng đông đảo.
Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti.
For the most part, those who have gone forth from Khattiya families create conceit based on their birth.
Thật vậy, phần lớn những người xuất gia từ dòng dõi Sát-đế-lợi thường kiêu mạn vì dòng dõi của mình.
Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti.
Those who have gone forth from Brāhmaṇa families create conceit based on their mantras.
Những người xuất gia từ dòng dõi Bà-la-môn thường kiêu mạn vì các bài thần chú.
Hīnajaccakulā pabbajitā attano attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti.
Those who have gone forth from low-caste families are unable to maintain their footing due to their own ignoble birth.
Những người xuất gia từ dòng dõi thấp kém thì không thể đứng vững vì sự khác biệt về dòng dõi của mình.
Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā tādisassa mānassa abhāvato nihatamānadappā honti.
But sons of householders, who have tilled the ground with sweat pouring from their armpits and salt blooming on their backs, are free from such conceit, having overcome pride and arrogance.
Còn các con trai của gia chủ, những người đã đổ mồ hôi từ nách và muối kết tinh trên lưng khi cày ruộng, thì không có sự kiêu mạn như vậy, nên họ là những người đã loại bỏ được kiêu mạn và ngã mạn.
Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ sakalabuddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ.
Having gone forth, they do not create conceit or arrogance, but having learned the entire teaching of the Buddha according to their strength, and undertaking the work of vipassanā, they are able to become established in arahantship.
Khi xuất gia, họ không có kiêu mạn hay ngã mạn, mà tùy theo khả năng, học thuộc toàn bộ lời Phật dạy và thực hành thiền quán, họ có thể chứng đắc A-la-hán quả.
Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā.
Also, those who have gone forth from other families are not many; householders are indeed many.
Số người xuất gia từ các dòng dõi khác không nhiều, mà phần lớn là từ các gia chủ.
Iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.
Thus, because of their humility and their multitude, the householder is mentioned first.
Vì vậy, do đã loại bỏ kiêu mạn và số lượng đông đảo, nên gia chủ được đề cập trước tiên.
Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ.
Or in some other means in some other of those families.
Hoặc trong một dòng dõi khác (Aññatarasmiṃ vā) có nghĩa là trong bất kỳ dòng dõi nào khác ngoài dòng dõi gia chủ.
Paccājātoti patijāto.
Paccājāto means born into.
Sinh ra (Paccājāto) có nghĩa là tái sinh.
Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate – ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati.
Obtains faith in the Tathāgata means having heard the pure Dhamma, he obtains faith in the Tathāgata, the Master of the Dhamma,* "Indeed, that Blessed One is perfectly enlightened."
Chứng đắc niềm tin nơi Như Lai (Tathāgate saddhaṃ paṭilabhati) có nghĩa là sau khi nghe Dhamma thanh tịnh, người ấy đạt được niềm tin nơi Như Lai, bậc chủ của Dhamma – ‘‘Thật vậy, Thế Tôn ấy là bậc Chánh Đẳng Giác.’’
Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati.
Thus he reflects means he reviews in this way.
Người ấy quán xét như vậy (Iti paṭisañcikkhati) có nghĩa là người ấy quán xét như thế này.
Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva.
The household life is confining means even if two spouses live in a house sixty cubits wide or even a hundred leagues apart, still, the household life is confining for them due to being accompanied by possessions and obstacles.
Đời sống gia đình là chật hẹp (Sambādho gharāvāso) có nghĩa là ngay cả khi hai vợ chồng sống trong một ngôi nhà rộng sáu mươi cubit hoặc cách nhau một trăm do tuần, thì đời sống gia đình vẫn là chật hẹp vì có tài sản và chướng ngại.
Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Rajopatho means "a path of defilement"—in the Mahāaṭṭhakathā, it is said to be the "place of origin" for defilements such as passion-dust.
Con đường bụi bặm (Rajopatho) được giải thích trong Mahāaṭṭhakathā là ‘‘nơi phát sinh các loại bụi bặm của tham ái và các phiền não khác.’’
Āgamanapathotipi vadanti.
Some say it means "a path of coming."
Một số người nói đó là con đường dẫn đến.
Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso. Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsādadevavimānādīsu pihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati, na sajjati, na bajjhati.
Abbhokāso means like an open space, by virtue of not clinging. For one who has gone forth, even if dwelling in closed and covered houses, jewel-pavilions, divine mansions, etc., one does not cling, is not attached, is not bound.
Sự xuất gia là không gian rộng mở (Abbhokāso pabbajjā) vì không bị vướng mắc, giống như một không gian trống trải. Dù một vị xuất gia có sống trong các ngôi nhà có mái nhọn, cung điện bằng ngọc báu, thiên cung, v.v., những nơi có cửa và cửa sổ đóng kín, che chắn, vị ấy vẫn không bị vướng mắc, không bị dính mắc, không bị ràng buộc.
Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti.
Therefore, it is said: "going forth is an open space."
Vì vậy, đã nói: ‘‘Sự xuất gia là không gian rộng mở.’’
Api ca sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato.
Moreover, the household life is confining because there is no opportunity for wholesome actions.
Hơn nữa, đời sống gia đình chật hẹp vì thiếu cơ hội thực hành các hành động thiện lành.
Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato.
It is a path of defilement, like an unswept rubbish heap, because it is a gathering place for defilements (kilesa-raja).
Con đường bụi bặm giống như một nơi đổ rác không được che chắn, vì đó là nơi tập trung của các loại bụi bặm, tức là các phiền não.
Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasabbhāvato.
Going forth is an open space because there is readily available opportunity for wholesome actions.
Sự xuất gia là không gian rộng mở vì có cơ hội thoải mái thực hành các hành động thiện lành.
Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti etthāyaṃ saṅkhepakathā, yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ, caritabbaṃ ekadivasampi ca kilesamalena amalīnaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ.
It is not easy…pe… I would go forth—here is the summary: this holy life of the three trainings, which should be practiced perfectly for reaching the final mind without a single day being broken, and should be practiced perfectly pure for reaching the final mind without being soiled by the defilement of defilements even for a single day.
Không dễ dàng… (vân vân)… xuất gia (Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyaṃ) – đây là lời tóm tắt: Phạm hạnh gồm ba học pháp này phải được thực hành một cách hoàn toàn trọn vẹn, không gián đoạn dù chỉ một ngày, cho đến khi đạt được tâm cuối cùng; và phải được thực hành một cách hoàn toàn thanh tịnh, không bị ô nhiễm bởi bất kỳ phiền não nào dù chỉ một ngày, cho đến khi đạt được tâm cuối cùng.
Saṅkhalikhitanti likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ.
Saṅkhalikhita means to be practiced like a drawn conch, like a polished conch shell.
Trong sạch như vỏ ốc (Saṅkhalikhitaṃ) có nghĩa là phải được thực hành giống như vỏ ốc được khắc, giống như vỏ ốc đã được rửa sạch.
Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ, yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyanti.
This is not easy for one dwelling in a household, living within a household, to practice perfectly…pe… Therefore, I shall shave off my hair and beard, put on saffron robes—which are suitable for those who practice the holy life due to having drunk the bitter juice—and having left the home, I shall go forth into homelessness.
Thật không dễ dàng để một người sống trong gia đình, sống giữa gia đình, có thể thực hành Phạm hạnh này một cách hoàn toàn trọn vẹn… (vân vân)… Vậy thì, Ta hãy cạo bỏ râu tóc, mặc y màu nâu sẫm, những y phục phù hợp với những người đang thực hành Phạm hạnh, những người đã uống nước trái cây màu nâu sẫm, rồi rời bỏ gia đình để xuất gia vào đời sống không gia đình.
Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyanti ñātabbā, taṃ anagāriyaṃ.
Here, since activities beneficial to the household, such as farming and trading, are called "agāriya" (household life), and these are absent in going forth, it should be understood that going forth is "anagāriya" (homelessness); it is this homelessness.
Ở đây, vì các công việc như cày cấy, buôn bán, v.v., có lợi cho gia đình được gọi là ‘agāriyaṃ’ (thuộc về gia đình), và những điều đó không có trong sự xuất gia, nên cần biết rằng sự xuất gia được gọi là ‘anagāriyaṃ’ (không gia đình), đó là đời sống không gia đình.
Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ.
Pabbajeyyaṃ means I would practice.
Xuất gia (Pabbajeyyaṃ) có nghĩa là thực hành.
192-193. Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā.
192-193. Little refers to a mass of wealth less than a thousand; from a thousand upwards, it is great.
192-193. Ít (Appaṃ vā) có nghĩa là khối tài sản dưới một ngàn được gọi là ít, từ một ngàn trở lên thì gọi là nhiều.
Ābandhanaṭṭhena ñātiyeva ñātiparivaṭṭo.
Family circle means relatives by virtue of binding.
Chính bà con thân thuộc là vòng bà con thân thuộc, theo nghĩa là sự ràng buộc.
Sopi vīsatiyā heṭṭhā appo nāma hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.
That too is small when less than twenty; from twenty upwards, it is great.
Vòng bà con thân thuộc đó cũng được gọi là ít nếu dưới hai mươi người, và nhiều nếu từ hai mươi người trở lên.
Pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti pātimokkhasaṃvarena samannāgato.
Restrained by the Pātimokkha restraint means endowed with the Pātimokkha restraint.
Được chế ngự bởi sự phòng hộ Pātimokkha (Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto) có nghĩa là người ấy đầy đủ sự phòng hộ Pātimokkha.
Ācāragocarasampannoti ācārena ceva gocarena ca sampanno.
Accomplished in conduct and resort means accomplished in both conduct and resort.
Đầy đủ oai nghi và hành xứ (Ācāragocarasampanno) có nghĩa là đầy đủ oai nghi và hành xứ.
Aṇumattesūti appamattakesu.
In the slightest means in the very small.
Trong những lỗi nhỏ nhặt (Aṇumattesū) có nghĩa là trong những điều nhỏ nhặt.
Vajjesūti akusaladhammesu.
Faults means unwholesome states.
Trong các lỗi lầm (Vajjesū) có nghĩa là trong các pháp bất thiện.
Bhayadassāvīti bhayadassī.
Seeing danger means one who sees danger.
Thấy sự nguy hiểm (Bhayadassāvī) có nghĩa là thấy sự nguy hiểm.
Samādāyāti sammā ādiyitvā.
Undertaking means having correctly undertaken.
Thọ trì (Samādāyā) có nghĩa là thọ trì một cách đúng đắn.
Sikkhati sikkhāpadesūti sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhati.
Trains in the training rules means undertaking each training rule, he trains in the training rules.
Học tập trong các học giới (Sikkhati sikkhāpadesū) có nghĩa là thọ trì học giới này và học tập trong các học giới.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vutto.
This is a summary here; the extensive explanation is given in the Visuddhimagga.
Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết đã được nói trong Visuddhimagga.
Kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena parisuddhājīvoti ettha ācāragocaraggahaṇeneva ca kusale kāyakammavacīkamme gahitepi yasmā idaṃ ājīvapārisuddhisīlaṃ nāma na ākāse vā rukkhaggādīsu vā uppajjati, kāyavacīdvāresuyeva pana uppajjati; tasmā tassa uppattidvāradassanatthaṃ kāyakammavacīkammena samannāgato kusalenāti vuttaṃ.
Endowed with wholesome bodily action and verbal action, with pure livelihood—here, even though wholesome bodily action and verbal action are covered by the mention of conduct and resort, since this virtue of purified livelihood does not arise in the sky or on treetops, etc., but arises precisely through the doors of body and speech, it is stated "endowed with wholesome bodily action and verbal action" to show its door of arising.
Đầy đủ thân nghiệp và khẩu nghiệp thiện lành, đời sống thanh tịnh (Kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena parisuddhājīvo) – mặc dù thân nghiệp và khẩu nghiệp thiện lành đã được bao gồm trong việc đề cập đến oai nghi và hành xứ, nhưng vì giới thanh tịnh về đời sống này không phát sinh trong không gian hay trên ngọn cây, v.v., mà chỉ phát sinh qua cửa thân và cửa khẩu; do đó, để chỉ ra cửa phát sinh của nó, đã nói ‘‘đầy đủ thân nghiệp và khẩu nghiệp thiện lành.’’
Yasmā pana tena samannāgato, tasmā parisuddhājīvo.
And since he is endowed with that, his livelihood is pure.
Và vì người ấy đầy đủ những điều đó, nên đời sống của người ấy là thanh tịnh.
Samaṇamuṇḍikaputtasuttantavasena (ma. ni. 2.260) vā evaṃ vuttaṃ.
Alternatively, it is stated thus according to the Samaṇamuṇḍikaputta Sutta.
Hoặc điều này được nói theo kinh Samaṇamuṇḍikaputtasutta.
Tattha hi ‘‘katame ca, thapati, kusalā sīlā?
For there it is said: "What, carpenter, are wholesome virtues?
Trong kinh đó, đã nói: ‘‘Này Thợ mộc, giới thiện lành là gì?
Kusalaṃ kāyakammaṃ, kusalaṃ vacīkammaṃ, parisuddhaṃ ājīvampi kho ahaṃ thapati sīlasmiṃ vadāmī’’ti vuttaṃ.
Wholesome bodily action, wholesome verbal action; and I also, carpenter, declare pure livelihood to be a virtue."
Thân nghiệp thiện lành, khẩu nghiệp thiện lành, và Ta nói rằng đời sống thanh tịnh cũng là giới, này Thợ mộc.’’
Yasmā pana tena samannāgato, tasmā parisuddhājīvoti veditabbo.
And since he is endowed with that, it should be understood that his livelihood is pure.
Và vì người ấy đầy đủ những điều đó, nên cần hiểu rằng đời sống của người ấy là thanh tịnh.
212. Na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvaratoti yāni asaṃvaramūlakāni bhayāni uppajjanti, tesu yaṃ idaṃ bhayaṃ sīlasaṃvarato bhaveyya, taṃ kutoci ekasaṃvaratopi na samanupassati.
212. Na kutoci bhayaṃ samanupassati, yadidaṃ sīlasaṃvarato (he does not perceive any fear, that is, from the restraint of sīla): This means that among the fears that arise due to non-restraint, he does not perceive any fear that might arise from the restraint of sīla, even from a single act of restraint.
212. Không thấy sự sợ hãi từ bất cứ đâu, đó là từ sự phòng hộ giới có nghĩa là: trong số những nỗi sợ hãi phát sinh do sự không phòng hộ, nỗi sợ hãi mà có thể phát sinh từ sự phòng hộ giới, vị ấy không thấy nỗi sợ hãi đó từ bất cứ sự phòng hộ nào.
Saṃvarato asaṃvaramūlakassa bhayassa abhāvā.
Because there is no fear originating from non-restraint when there is restraint.
Vì không có nỗi sợ hãi bắt nguồn từ sự không phòng hộ khi có sự phòng hộ.
Muddhābhisittoti yathāvidhānavihitena khattiyābhisekena muddhani avasitto.
Muddhābhisitto means one whose head has been consecrated with a royal anointing ceremony performed according to custom.
Muddhābhisittoti là người đã được làm lễ quán đảnh trên đỉnh đầu bằng nghi thức quán đảnh của dòng Sát-đế-lỵ theo đúng quy định.
Yadidaṃ paccatthikatoti yaṃ kutoci ekapaccatthikatopi bhayaṃ bhaveyya, taṃ na samanupassati.
Yadidaṃ paccatthikato means he does not perceive any fear that might arise from any enemy whatsoever.
Yadidaṃ paccatthikatoti có nghĩa là: nỗi sợ hãi nào có thể phát sinh từ bất cứ kẻ thù nào, vị ấy không thấy nỗi sợ hãi đó.
Yasmā nihatapaccāmitto.
Because his enemies have been vanquished.
Vì vị ấy đã tiêu diệt kẻ thù.
Ajjhattanti niyakajjhattaṃ, attano santāneti attho.
Ajjhatta means within one's own self, that is, in one's own continuum.
Ajjhattanti là nội tại của chính mình, có nghĩa là trong dòng tâm thức của chính mình.
Anavajjasukhanti anavajjaṃ aninditaṃ kusalaṃ sīlapadaṭṭhānehi avippaṭisārapāmojjapītipassaddhidhammehi pariggahitaṃ kāyikacetasikasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Anavajjasukha means he experiences blameless, unblamed, wholesome bodily and mental happiness, which is embraced by blamelessness, joy, rapture, and tranquility, having sīla as its proximate cause.
Anavajjasukhanti là cảm nhận hạnh phúc thân và tâm không có lỗi, không đáng chê trách, thiện lành, được bao gồm bởi các pháp không hối tiếc, hoan hỷ, hỷ, và an tịnh, có nền tảng là các giới.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu sīlasampanno hotīti evaṃ nirantaraṃ vitthāretvā dassitena tividhena sīlena samannāgato bhikkhu sīlasampanno nāma hotīti sīlakathaṃ niṭṭhāpesi.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu sīlasampanno hotīti (Thus, great king, a bhikkhu is endowed with sīla): Thus, the Discourse on Sīla concludes, stating that a bhikkhu endowed with sīla is one who possesses the three kinds of sīla, as continuously and elaborately explained.
Evaṃ kho, mahārāja, bhikkhu sīlasampanno hotīti: Như vậy, vị ấy đã kết thúc bài pháp về giới bằng cách nói rằng Tỳ-khưu thành tựu ba loại giới hạnh đã được trình bày liên tục và chi tiết như vậy, được gọi là Tỳ-khưu thành tựu giới hạnh.
213. Indriyesu guttadvārabhājanīye cakkhunā rūpanti ayaṃ cakkhusaddo katthaci buddhacakkhumhi vattati, yathāha – ‘‘buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’ti (mahāva. 9).
213. In the section on guarding the doors of the sense-faculties, cakkhunā rūpaṃ (with the eye, a form): The word "eye" (cakkhu) is used in some places for the Buddha's Eye, as in "He surveyed the world with the Buddha's Eye."
213. Trong phần phân tích về sự phòng hộ các căn, đối với câu cakkhunā rūpaṃ (thấy sắc bằng mắt), từ cakkhu này đôi khi được dùng để chỉ Phật nhãn, như đã nói: ‘‘buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’ (Đức Phật quán sát thế gian bằng Phật nhãn).
Katthaci sabbaññutaññāṇasaṅkhāte samantacakkhumhi, yathāha – ‘‘tathūpamaṃ dhammamayaṃ, sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhū’’ti (mahāva. 8).
In some places, for the all-seeing eye of omniscience, as in "Ascending the palace made of Dhamma, of such a nature, O Sumedha, the all-seeing one."
Đôi khi nó được dùng để chỉ samantacakkhu (toàn tri nhãn) là trí tuệ Toàn giác, như đã nói: ‘‘tathūpamaṃ dhammamayaṃ, sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhū’’ (Này Sumedha, bậc Toàn tri nhãn đã leo lên cung điện pháp như vậy).
Katthaci dhammacakkhumhi ‘‘virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti (mahāva. 16) hi ettha ariyamaggattayapaññā.
In some places, for the Dhamma-eye; here, in "The stainless, dustless Dhamma-eye arose," it refers to the wisdom of the three lower noble paths.
Đôi khi nó được dùng để chỉ pháp nhãn, như trong câu ‘‘virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ (pháp nhãn không bụi bặm, không ô nhiễm đã sinh khởi), ở đây là trí tuệ của ba Thánh đạo thấp hơn.
‘‘Cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādī’’ti (mahāva. 15) ettha pubbenivāsādiñāṇaṃ paññācakkhūti vuccati.
In "The eye arose, knowledge arose," it is said to refer to the wisdom-eye of knowledge of past lives, and so on.
Trong câu ‘‘Cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādī’’ (nhãn đã sinh khởi, trí đã sinh khởi), trí tuệ về các đời sống quá khứ và các trí tuệ khác được gọi là tuệ nhãn.
‘‘Dibbena cakkhunā’’ti (ma. ni. 1.284) āgataṭṭhānesu dibbacakkhumhi vattati.
In passages like "with the divine eye," it refers to the divine eye.
Ở những chỗ có câu ‘‘Dibbena cakkhunā’’ (bằng thiên nhãn), nó được dùng để chỉ thiên nhãn.
‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’ti ettha pasādacakkhumhi vattati.
In "dependent on the eye and forms," it refers to the sensitive eye (pasāda-cakkhu).
Trong câu ‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe cā’’ (dựa vào mắt và sắc), nó được dùng để chỉ tịnh sắc căn (pasādacakkhu).
Idha panāyaṃ pasādacakkhuvohārena cakkhuviññāṇe vattati, tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayametthattho.
But here, this word "eye" (cakkhu) is used in the sense of the sensitive eye to mean eye-consciousness; therefore, the meaning here is "having seen a form with eye-consciousness."
Tuy nhiên, ở đây từ này được dùng để chỉ nhãn thức (cakkhuviññāṇa) theo nghĩa của tịnh sắc căn, do đó ý nghĩa ở đây là: “thấy sắc bằng nhãn thức.”
Sesapadesu yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ.
Everything else that needs to be said about the remaining terms is explained in the Visuddhimagga.
Tất cả những gì cần nói trong các trường hợp khác đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
Abyāsekasukhanti kilesabyāsekavirahitattā abyāsekaṃ asammissaṃ parisuddhaṃ adhicittasukhaṃ paṭisaṃvedetīti.
Abyāsekasukha means he experiences unmixed, pure, lofty mental happiness (adhicitta-sukha), being free from entanglement with defilements.
Abyāsekasukhanti là cảm nhận hạnh phúc của tâm cao thượng (adhicitta) thanh tịnh, không pha trộn, không bị ô nhiễm bởi các phiền não, vì không có sự pha trộn của phiền não.
214. Satisampajaññabhājanīyamhi abhikkante paṭikkanteti ettha tāva abhikkantaṃ vuccati gamanaṃ, paṭikkantaṃ nivattanaṃ, tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati.
214. In the section on mindfulness and clear comprehension, abhikkante paṭikkante (when going forward, when going back): Here, "going forward" (abhikkanta) means advancing, and "going back" (paṭikkanta) means retreating. Both of these apply to the four postures.
214. Trong phần phân tích về chánh niệm và tỉnh giác, abhikkante paṭikkante (khi đi tới, khi đi lui) có nghĩa là: abhikkanta là sự đi tới, paṭikkanta là sự đi lui, cả hai đều có thể xảy ra trong bốn oai nghi.
Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma.
In walking, one who moves the body forward is said to be "going forward."
Trong oai nghi đi, người đưa thân về phía trước là đi tới (abhikkamati).
Paṭinivattanto paṭikkamati nāma.
One who turns back is said to be "going back."
Người quay lại là đi lui (paṭikkamati).
Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato onāmento abhikkamati nāma, pacchato apanāmento paṭikkamati nāma.
Even while standing, one who inclines the body forward is said to be "going forward," and one who draws the body back is said to be "going back."
Trong oai nghi đứng, người đang đứng mà nghiêng thân về phía trước là đi tới (abhikkamati), người đưa thân về phía sau là đi lui (paṭikkamati).
Nisajjāya nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma, pacchimaaṅgapadesaṃ paccāsaṃsaranto paṭikkamati nāma.
In sitting, even while seated, one who shifts towards the front part of the seat is said to be "going forward," and one who shifts back towards the rear part is said to be "going back."
Trong oai nghi ngồi, người đang ngồi mà di chuyển về phía trước của chỗ ngồi là đi tới (abhikkamati), người di chuyển về phía sau của chỗ ngồi là đi lui (paṭikkamati).
Nipajjanepi eseva nayo.
The same method applies to lying down.
Trong oai nghi nằm cũng vậy.
Sampajānakārī hotīti sampajaññena sabbakiccakārī.
Sampajānakārī hotīti (he acts with clear comprehension): He performs all actions with clear comprehension.
Sampajānakārī hotīti là người thực hiện mọi việc bằng sự tỉnh giác.
Sampajaññameva vā kārī.
Or, he is one who acts with clear comprehension itself.
Hoặc chỉ là người thực hành tỉnh giác.
So hi abhikkantādīsu sampajaññaṃ karoteva.
For he always acts with clear comprehension in his movements forward and so on.
Vị ấy luôn thực hành tỉnh giác trong việc đi tới, v.v.
Na katthaci sampajaññavirahito hoti.
He is never devoid of clear comprehension.
Vị ấy không bao giờ thiếu tỉnh giác trong bất cứ việc gì.
Tattha sātthakasampajaññaṃ, sappāyasampajaññaṃ, gocarasampajaññaṃ asammohasampajaññanti catubbidhaṃ sampajaññaṃ.
There, clear comprehension is of four kinds: clear comprehension of purpose, clear comprehension of suitability, clear comprehension of range, and clear comprehension of non-delusion.
Có bốn loại tỉnh giác: tỉnh giác có lợi ích (sātthakasampajañña), tỉnh giác thích hợp (sappāyasampajañña), tỉnh giác về đối tượng (gocarasampajañña), và tỉnh giác không lầm lẫn (asammohasampajañña).
Tattha abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantvā – ‘‘kinnu me ettha gatena attho atthi natthī’’ti atthānatthaṃ pariggahetvā atthapariggaṇhanaṃ sātthakasampajaññaṃ.
Among these, when the thought of going forward arises, instead of just going according to the impulse of the mind, one considers "Is there a purpose for me in going there, or not?" This determination of purpose or non-purpose, the determination of purpose, is clear comprehension of purpose.
Trong đó, khi tâm đi tới sinh khởi, không đi theo ý muốn của tâm mà tự hỏi: “Việc đi đến đây có lợi ích cho ta không? Hay không có lợi ích?” Việc nhận biết lợi ích hay không lợi ích, và việc nhận biết lợi ích được gọi là tỉnh giác có lợi ích.
Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhisaṅghatheraasubhadassanādivasena dhammato vuḍḍhi.
There, "purpose" (attha) means progress in Dhamma, such as seeing a cetiya, seeing a Bodhi tree, seeing the Saṅgha, seeing an elder, seeing a corpse, and so on.
Và ở đây, lợi ích là sự tăng trưởng về mặt pháp, như việc chiêm bái bảo tháp, cây Bồ-đề, chư Tăng, các Trưởng lão, hoặc quán tưởng bất tịnh.
Cetiyaṃ vā bodhiṃ vā disvāpi hi buddhārammaṇaṃ, saṅghadassanena saṅghārammaṇaṃ, pītiṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
Indeed, by seeing a cetiya or a Bodhi tree, generating joy with the Buddha as the object, and then contemplating that very joy in terms of its arising and passing away, one can attain Arahantship.
Thật vậy, sau khi chiêm bái bảo tháp hoặc cây Bồ-đề, vị ấy phát khởi hỷ dựa trên Đức Phật, hoặc sau khi chiêm bái chư Tăng, phát khởi hỷ dựa trên Tăng Bảo, và quán sát sự diệt vong của hỷ đó, vị ấy có thể đạt được A-la-hán.
There disvā tesaṃ ovāde patiṭṭhāya, asubhaṃ disvā tattha paṭhamajjhānaṃ uppādetvā tadeva khayavayato sammasanto arahattaṃ pāpuṇāti.
By seeing elders and establishing oneself in their advice, or by seeing a corpse and generating the first jhāna there, and then contemplating that very jhāna in terms of its arising and passing away, one can attain Arahantship.
Sau khi chiêm bái các Trưởng lão, vị ấy an trú trong lời khuyên của các Ngài, hoặc sau khi quán tưởng bất tịnh, vị ấy phát khởi sơ thiền trên đối tượng đó, và quán sát sự diệt vong của thiền đó, vị ấy có thể đạt được A-la-hán.
Tasmā etesaṃ dassanaṃ sātthakanti vuttaṃ.
Therefore, the sight of these is said to be for a purpose.
Do đó, việc chiêm bái những điều này được gọi là có lợi ích.
Keci pana āmisatopi vuḍḍhi atthoyeva, taṃ nissāya brahmacariyānuggahāya paṭipannattāti vadanti.
Some, however, say that progress in material things is also a purpose, because one acts by relying on it to support the holy life.
Một số người khác nói rằng sự tăng trưởng về vật chất cũng là lợi ích, vì nương vào đó để hỗ trợ đời sống Phạm hạnh.
Tasmiṃ pana gamane sappāyāsappāyaṃ pariggahetvā sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ.
In that going, evaluating what is suitable and unsuitable, the determination of suitability is clear comprehension of suitability.
Trong việc đi đó, việc nhận biết sự thích hợp và không thích hợp, và việc nhận biết sự thích hợp được gọi là tỉnh giác thích hợp.
Seyyathidaṃ – cetiyadassanaṃ tāva sātthakaṃ, sace pana cetiyassa mahāpūjāya dasadvādasayojanantare parisā sannipatanti, attano vibhavānurūpā itthiyopi purisāpi alaṅkatapaṭiyattā cittakammarūpakāni viya sañcaranti.
For instance, seeing a cetiya is indeed purposeful, but if a large assembly gathers within ten or twelve yojanas for a great offering to the cetiya, and men and women dressed and adorned according to their means move about like figures in a painting.
Ví dụ: việc chiêm bái bảo tháp là có lợi ích, nhưng nếu tại đó có một lễ hội lớn, hàng trăm ngàn người tụ tập trong vòng mười hoặc mười hai dojana, và những người phụ nữ và đàn ông, tùy theo khả năng của mình, trang điểm lộng lẫy như những bức tượng điêu khắc di động.
Tatra cassa iṭṭhe ārammaṇe lobho hoti, aniṭṭhe paṭigho, asamapekkhane moho uppajjati, kāyasaṃsaggāpattiṃ vā āpajjati.
And there, if greed arises in him towards a pleasant object, or aversion towards an unpleasant one, or delusion arises from not paying attention, or he commits an offense involving physical contact.
Nếu vị ấy phát sinh tham ái đối với đối tượng ưa thích, hoặc sân hận đối với đối tượng không ưa thích, hoặc si mê khi không quán sát kỹ, hoặc phạm tội tiếp xúc thân thể.
Jīvitabrahmacariyānaṃ vā antarāyo hoti, evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti.
Or if there is an obstacle to his life or to the holy life, then that place is unsuitable.
Hoặc có thể gây nguy hiểm cho mạng sống hoặc phạm hạnh, thì nơi đó trở nên không thích hợp.
Vuttappakāraantarāyābhāve sappāyaṃ.
If there is no such obstacle, it is suitable.
Nếu không có những nguy hiểm đã nói trên, thì nơi đó là thích hợp.
Bodhidassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing a Bodhi tree.
Việc chiêm bái cây Bồ-đề cũng theo cách tương tự.
Saṅghadassanampi sātthaṃ.
Seeing the Saṅgha is also purposeful.
Việc chiêm bái chư Tăng cũng có lợi ích.
Sace pana antogāme mahāmaṇḍapaṃ kāretvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ karontesu manussesu vuttappakāreneva janasannipāto ceva antarāyo ca hoti, evaṃ taṃ ṭhānaṃ asappāyaṃ hoti.
But if, within a village, a large pavilion is set up and people listen to Dhamma all night, and there is an assembly of people and an obstacle of the aforementioned kind, then that place is unsuitable.
Nhưng nếu trong làng, người ta dựng một đại sảnh và thuyết pháp suốt đêm, và có sự tụ tập đông người như đã nói trên và có nguy hiểm, thì nơi đó trở nên không thích hợp.
Antarāyābhāve sappāyaṃ.
If there is no obstacle, it is suitable.
Nếu không có nguy hiểm, thì nơi đó là thích hợp.
Mahāparisaparivārānaṃ therānaṃ dassanepi eseva nayo.
The same method applies to seeing elders accompanied by large assemblies.
Việc chiêm bái các Trưởng lão được nhiều người vây quanh cũng theo cách tương tự.
Asubhadassanampi sātthaṃ, tadatthadīpanatthañca idaṃ vatthu – eko kira daharabhikkhu sāmaṇeraṃ gahetvā dantakaṭṭhatthāya gato.
Seeing a corpse is also purposeful, and this story illustrates that purpose: Once, a young bhikkhu, taking a novice with him, went to fetch tooth-sticks.
Việc quán tưởng bất tịnh cũng có lợi ích, và câu chuyện này được kể để minh họa ý nghĩa đó: Có một Tỳ-khưu trẻ tuổi nọ, cùng với một Sa-di, đi tìm cây xỉa răng.
Sāmaṇero maggā okkamitvā purato gacchanto asubhaṃ disvā paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto tīṇi phalāni sacchikatvā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā aṭṭhāsi.
The novice, stepping off the path and walking ahead, saw a corpse, generated the first jhāna, and making that his basis, contemplated the formations (saṅkhārā) and realized the three fruits, then took up a meditation subject for the higher path and stood still.
Sa-di đi trước, rời khỏi con đường, thấy một xác chết bất tịnh, liền chứng đắc sơ thiền, lấy đó làm nền tảng, quán sát các hành (saṅkhāra) theo sự sinh diệt, chứng đắc ba quả Thánh, rồi an trú với đề mục thiền để đạt các đạo quả cao hơn.
Daharo taṃ apassanto sāmaṇerāti pakkosi.
The young bhikkhu, not seeing him, called out, "Novice!"
Tỳ-khưu trẻ tuổi không thấy Sa-di, liền gọi: “Này Sa-di!”
So ‘mayā pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhunā saddhiṃ dve kathā nāma na kathitapubbā.
The novice thought, "Since the day I was ordained, I have never had a worldly conversation with a bhikkhu.
Vị ấy nghĩ: ‘Kể từ ngày ta xuất gia, ta chưa từng nói chuyện riêng với Tỳ-khưu nào.’
Aññasmimpi divase upari visesaṃ nibbattessāmī’ti cintetvā kiṃ, bhanteti paṭivacanamadāsi.
On another day, I will attain higher distinction," and replied, "What is it, Venerable Sir?"
Vị ấy suy nghĩ: “Vào một ngày khác, tôi sẽ thành tựu pháp đặc biệt cao hơn nữa.” Rồi vị ấy đáp: “Bạch Đại đức, có việc gì ạ?”
‘Ehī’ti ca vutte ekavacaneneva āgantvā, ‘bhante, iminā tāva maggeneva gantvā mayā ṭhitokāse muhuttaṃ puratthābhimukho ṭhatvā olokethā’ti āha.
And when he was told ‘Come here,’ he came at once with that single word and said, ‘Venerable sir, please go along this path and stand facing east for a moment at the place where I stood and look.’
Và khi được bảo: “Hãy đến!”, vị ấy liền đến chỉ với một lời nói, rồi thưa: “Bạch Đại đức, xin Đại đức cứ đi theo con đường này, đến chỗ con đứng, xin Đại đức hãy đứng quay mặt về hướng đông một lát rồi nhìn xem.”
So tathā katvā tena pattavisesameva pāpuṇi.
Having done so, that monk attained the very special attainment that the novice had attained.
Vị ấy làm theo như vậy, rồi cũng đạt được pháp đặc biệt mà vị Sa-di đã đạt được.
Evaṃ ekaṃ asubhaṃ dvinnaṃ janānaṃ atthāya jātaṃ.
Thus, one asubha object became beneficial for two people.
Như vậy, một đề mục bất tịnh đã trở thành lợi ích cho hai người.
Evaṃ sātthampi panetaṃ purisassa mātugāmāsubhaṃ asappāyaṃ, mātugāmassa ca purisāsubhaṃ asappāyaṃ, sabhāgameva sappāyanti evaṃ sappāyapariggaṇhanaṃ sappāyasampajaññaṃ nāma.
However, even such a beneficial object of asubha meditation is unsuited for a man if it is the asubha of a woman, and the asubha of a man is unsuited for a woman. Only the asubha of one's own gender is suited. Such a determination of what is suitable is called sappāya-sampajañña (knowledge of suitability).
Tuy nhiên, đề mục bất tịnh của nữ giới lại không phù hợp với nam giới, và đề mục bất tịnh của nam giới lại không phù hợp với nữ giới, mà chỉ đề mục tương tự mới phù hợp. Việc nhận biết sự phù hợp như vậy được gọi là sappāyasampajañña (chánh tri kiến về sự phù hợp).
Idhekacco bhikkhu harati, na paccāharati; ekacco paccāharati, na harati; ekacco pana neva harati, na paccāharati; ekacco harati ca, paccāharati cāti.
Here, some bhikkhus bring in (the kammaṭṭhāna) but do not bring it back; some bring it back but do not bring it in; some neither bring it in nor bring it back; and some both bring it in and bring it back.
Ở đây, có vị Tỳ-khưu mang theo (đề mục) nhưng không mang về; có vị mang về nhưng không mang theo; có vị không mang theo cũng không mang về; có vị vừa mang theo vừa mang về.
Tattha yo bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya ca āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetvā tathā rattiyā paṭhamayāme, majjhimayāme seyyaṃ kappetvā pacchimayāmepi nisajjacaṅkamehi vītināmetvā pageva cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ katvā bodhirukkhe udakaṃ āsiñcitvā, pānīyaṃ paribhojanīyaṃ paccupaṭṭhapetvā ācariyupajjhāyavattādīni sabbāni khandhakavattāni samādāya vattati.
Among these, a bhikkhu who purifies his mind from obstructive states by walking and sitting throughout the day, and likewise in the first watch of the night, lies down in the middle watch, and spends the last watch with sitting and walking meditation; then early in the morning, performs the duties of the cetiya-compound and Bodhi-tree compound, pours water on the Bodhi tree, prepares drinking water and washing water, and undertakes all the khandhaka duties such as those towards his ācariya and upajjhāya.
Trong số đó, vị Tỳ-khưu nào trong ngày đã thanh lọc tâm mình khỏi các pháp chướng ngại bằng cách đi kinh hành và ngồi thiền, rồi vào canh đầu của đêm cũng vậy, đến canh giữa thì nằm nghỉ, và canh cuối thì trải qua bằng cách ngồi thiền và đi kinh hành. Sáng sớm, vị ấy làm các bổn phận ở sân tháp và sân Bồ-đề, tưới nước cho cây Bồ-đề, chuẩn bị nước uống và nước dùng, rồi thực hành tất cả các bổn phận trong các chương (Khandhaka), như bổn phận đối với thầy tế độ và thầy y chỉ.
So sarīraparikammaṃ katvā senāsanaṃ pavisitvā dve tayo pallaṅke usumaṃ gāhāpento kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitvā bhikkhācāravelāyaṃ uṭṭhahitvā kammaṭṭhānasīseneva pattacīvaramādāya senāsanato nikkhamitvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontova cetiyaṅgaṇaṃ gantvā, sace buddhānussatikammaṭṭhānaṃ hoti, taṃ avissajjetvāva cetiyaṅgaṇaṃ pavisati.
That bhikkhu, after attending to his bodily needs, enters his dwelling, and taking two or three cross-legged postures to generate warmth, practices his kammaṭṭhāna. At the time for alms, he rises, takes his bowl and robes, focusing on his kammaṭṭhāna, leaves his dwelling, and goes to the cetiya-compound, still reflecting on his kammaṭṭhāna. If his kammaṭṭhāna is recollection of the Buddha (buddhānussati), he enters the cetiya-compound without abandoning it.
Sau khi làm vệ sinh thân thể, vị ấy vào chỗ ở, ngồi kiết già hai ba lần để làm ấm người, thực hành đề mục thiền định. Đến giờ khất thực, vị ấy đứng dậy, mang y bát với đề mục thiền định làm chủ đạo, rồi rời chỗ ở. Vị ấy đi đến sân tháp trong khi vẫn chú tâm vào đề mục thiền định. Nếu đề mục thiền định là Phật tùy niệm (Buddhānussati), vị ấy vào sân tháp mà không từ bỏ đề mục ấy.
Aññaṃ ce kammaṭṭhānaṃ hoti, sopānamūle ṭhatvā hatthena gahitabhaṇḍaṃ viya taṃ ṭhapetvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā cetiyaṅgaṇaṃ āruyha, mahantaṃ cetiyaṃ ce, tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditabbaṃ.
If his kammaṭṭhāna is different, he stands at the foot of the stairs, puts it aside like an object held in hand, takes up joy with the Buddha as its object, ascends the cetiya-compound, and if it is a large cetiya, he circumambulates it three times and bows down at four places.
Nếu là một đề mục thiền định khác, vị ấy đứng dưới chân cầu thang, đặt đề mục thiền định ấy xuống như thể đặt một vật cầm trên tay, rồi khởi lên niềm hoan hỷ hướng về Đức Phật, đi lên sân tháp. Nếu là một đại bảo tháp, vị ấy nên đi nhiễu ba vòng và lễ bái ở bốn nơi.
Khuddakaṃ cetiyaṃ ce, tatheva padakkhiṇaṃ katvā aṭṭhasu ṭhānesu vanditabbaṃ.
If it is a small cetiya, he circumambulates it three times and bows down at eight places in the same manner.
Nếu là một bảo tháp nhỏ, vị ấy cũng đi nhiễu ba vòng như vậy và lễ bái ở tám nơi.
Cetiyaṃ vanditvā bodhiyaṅgaṇaṃ pattenāpi buddhassa bhagavato sammukhā viya nipaccākāraṃ dassetvā bodhi vanditabbā.
Having bowed down to the cetiya, he who arrives at the Bodhi-tree compound should also show reverence as if in the presence of the Blessed Buddha himself, and bow down to the Bodhi tree.
Sau khi lễ tháp, vị ấy đến sân Bồ-đề, cũng nên lễ cây Bồ-đề như đang đối mặt với Đức Thế Tôn.
So evaṃ cetiyañca bodhiñca vanditvā paṭisāmitaṭṭhānaṃ gantvā paṭisāmitabhaṇḍakaṃ hatthena gaṇhanto viya nikkhittakammaṭṭhānaṃ gahetvā gāmasamīpe kammaṭṭhānasīseneva cīvaraṃ pārupitvā gāmaṃ piṇḍāya pavisati.
Having thus bowed down to the cetiya and the Bodhi tree, he goes to the place where he had set aside his kammaṭṭhāna. He takes up the kammaṭṭhāna he had temporarily put aside, as if taking an object he had stored away by hand. Near the village, he puts on his robes, focusing on the kammaṭṭhāna, and enters the village for alms.
Sau khi lễ tháp và cây Bồ-đề như vậy, vị ấy đi đến chỗ đã cất giữ, lấy lại đề mục thiền định đã đặt xuống như thể lấy lại vật đã cất giữ bằng tay. Gần làng, vị ấy đắp y với đề mục thiền định làm chủ đạo, rồi vào làng khất thực.
Atha naṃ manussā disvā ayyo no āgatoti paccuggantvā pattaṃ gahetvā āsanasālāya vā gehe vā nisīdāpetvā yāguṃ datvā yāva bhattaṃ na niṭṭhāti, tāva pāde dhovitvā telena makkhetvā purato te nisīditvā pañhaṃ vā pucchanti, dhammaṃ vā sotukāmā honti.
Then, people see him and say, ‘Our venerable one has come!’ They go out to meet him, take his bowl, seat him in the assembly hall or at a house, give him gruel, and while the meal is not yet finished, they wash his feet, anoint them with oil, and sit before him, either asking questions or wishing to hear the Dhamma.
Khi ấy, người dân thấy vị ấy đến, liền ra đón, nhận bát, mời vị ấy ngồi trong nhà ăn hoặc trong nhà riêng, dâng cháo. Cho đến khi cơm chưa xong, họ rửa chân, xoa dầu, rồi ngồi trước mặt vị ấy để hỏi đạo hoặc mong muốn nghe Pháp.
Sacepi na kathāpenti, janasaṅgahatthaṃ dhammakathā nāma kātabbā yevāti aṭṭhakathācariyā vadanti.
Even if they do not ask him to speak, the Aṭṭhakathā teachers say that a Dhamma talk should still be given for the benefit of the people.
Các vị chú giải sư nói rằng: “Dù không được thỉnh cầu thuyết pháp, cũng nên thuyết pháp để lợi ích chúng sinh.”
Dhammakathā hi kammaṭṭhānavinimuttā nāma natthi, tasmā kammaṭṭhānasīseneva dhammakathaṃ kathetvā kammaṭṭhānasīseneva āhāraṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ katvā nivattiyamānehipi manussehi anugatova gāmato nikkhamitvā tattha te nivattetvā maggaṃ paṭipajjati.
Indeed, there is no Dhamma talk that is separated from kammaṭṭhāna. Therefore, he delivers a Dhamma talk with kammaṭṭhāna as his primary focus, consumes his meal with kammaṭṭhāna as his primary focus, performs the anumodanā, and then, escorted by the people even as they return, he leaves the village, dismisses them there, and proceeds on his way.
Thật vậy, không có bài thuyết pháp nào mà không liên quan đến đề mục thiền định. Do đó, vị ấy thuyết pháp với đề mục thiền định làm chủ đạo, thọ thực cũng với đề mục thiền định làm chủ đạo, sau đó tùy hỷ. Khi người dân trở về, vị ấy được họ tiễn ra khỏi làng, rồi từ đó bảo họ quay về và tiếp tục con đường của mình.
Atha naṃ puretaraṃ nikkhamitvā bahigāme katabhattakiccā sāmaṇeradaharabhikkhū disvā paccuggantvā pattacīvaramassa gaṇhanti.
Then, the novices and junior bhikkhus who had left earlier and finished their meal outside the village see him, go out to meet him, and take his bowl and robes.
Khi ấy, các Sa-di và Tỳ-khưu trẻ đã ra khỏi làng sớm hơn và đã thọ thực bên ngoài làng, thấy vị ấy đến, liền ra đón và nhận y bát của vị ấy.
Porāṇakabhikkhū kira amhākaṃ upajjhāyo ācariyoti na mukhaṃ oloketvā vattaṃ karonti, sampattaparicchedeneva karonti.
It is said that ancient bhikkhus did not perform duties by looking at the faces (of their seniors) and saying, ‘He is our Upajjhāya’ or ‘Ācariya’, but performed them solely based on who arrived.
Các vị Tỳ-khưu thời xưa không thực hành bổn phận chỉ vì "đây là thầy tế độ của chúng ta, đây là thầy y chỉ của chúng ta", mà họ thực hành bổn phận tùy theo sự có mặt của vị ấy.
Te taṃ pucchanti – ‘‘bhante, ete manussā tumhākaṃ kiṃ honti, mātipakkhato sambandhā pitipakkhato’’ti?
They ask him, “Venerable sir, what are these people to you? Are they relatives from your mother’s side or father’s side?”
Họ hỏi vị ấy: “Bạch Đại đức, những người này là gì của Đại đức? Có phải là bà con bên mẹ hay bên cha không?”
Kiṃ disvā pucchathāti?
“Seeing what do you ask?”
“Các con thấy gì mà hỏi vậy?”
Tumhesu etesaṃ pemaṃ bahumānanti.
“Their affection and great respect for you.”
“Chúng con thấy họ rất yêu mến và kính trọng Đại đức.”
Āvuso, yaṃ mātāpitūhipi dukkaraṃ, taṃ ete amhākaṃ karonti, pattacīvarampi no etesaṃ santakameva, etesaṃ ānubhāvena neva bhaye bhayaṃ, na chātake chātakaṃ jānāma.
“Friends, what even parents find difficult to do, these people do for us. Even our bowl and robes belong to them. Due to their influence, we know no fear in danger, nor hunger in famine.”
“Này chư Hiền, điều mà ngay cả cha mẹ cũng khó làm, những người này đã làm cho chúng ta. Y bát của chúng ta cũng là của họ. Nhờ oai lực của họ, chúng ta không biết sợ hãi khi có hiểm nguy, không biết đói khát khi có nạn đói.”
Īdisā nāma amhākaṃ upakārino natthīti tesaṃ guṇe kathento gacchati.
Saying, ‘There are no benefactors like these to us,’ he speaks of their virtues as he goes.
Vị ấy vừa đi vừa kể công đức của họ: “Không có những người giúp đỡ chúng ta như vậy.”
Ayaṃ vuccati harati na paccāharatīti.
This is called bringing it in but not bringing it back.
Vị này được gọi là mang theo nhưng không mang về.
Yassa pana pageva vuttappakāraṃ vattapaṭipattiṃ karontassa kammajatejodhātu pajjalati, anupādinnakaṃ muñcitvā upādinnakaṃ gaṇhāti, sarīrato sedā muñcanti, kammaṭṭhānaṃ vīthiṃ nārohati, so pageva pattacīvaramādāya vegasā cetiyaṃ vanditvā gorūpānaṃ nikkhamanavelāyameva gāmaṃ yāgubhikkhāya pavisitvā yāguṃ labhitvā āsanasālaṃ gantvā pivati, athassa dvattikkhattuṃ ajjhoharaṇamatteneva kammajatejodhātu upādinnakaṃ muñcitvā anupādinnakaṃ gaṇhāti, ghaṭasatena nhāto viya tejodhātu pariḷāhanibbānaṃ patvā kammaṭṭhānasīsena yāguṃ paribhuñjitvā pattañca mukhañca dhovitvā antarābhatte kammaṭṭhānaṃ manasikatvā avasesaṭṭhāne piṇḍāya caritvā kammaṭṭhānasīsena āhārañca paribhuñjitvā tato paṭṭhāya poṅkhānupoṅkhaṃ upaṭṭhahamānaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā āgacchati, ayaṃ vuccati paccāharati na haratīti.
However, for a bhikkhu who, while performing the duties as described previously, experiences a burning of the karma-born heat element, which releases the unappropriated (food) and takes up the appropriated (food, i.e., his bodily fluids), sweat drips from his body, and his kammaṭṭhāna does not arise on the right path: he takes his bowl and robes early, quickly bows to the cetiya, and enters the village for gruel at the very time when cattle leave their enclosures. Having obtained gruel, he goes to the assembly hall and drinks it. Then, by merely swallowing two or three mouthfuls, his karma-born heat element releases the appropriated and takes up the unappropriated. He experiences the cessation of the burning heat element as if he had bathed with a hundred pots of water. He consumes the gruel focusing on his kammaṭṭhāna, washes his bowl and mouth, and reflects on his kammaṭṭhāna during the interval before the main meal. He then continues his alms round in the remaining places, consumes his food focusing on his kammaṭṭhāna, and from that point onward, returns, having taken up the kammaṭṭhāna that continuously manifests in succession. This is called bringing it back but not bringing it in.
Còn vị nào, khi đang thực hành các bổn phận như đã nói ở trên, lửa nhiệt do nghiệp (kammaja tejodhātu) bốc cháy, cơ thể tiết ra mồ hôi, không thể nhập vào lộ trình thiền định (kammaṭṭhāna vīthi) vì nhiệt năng do nghiệp đã nhận lấy chất dinh dưỡng (upādinnaka) và thải ra chất không nhận lấy (anupādinnaka). Vị ấy liền mang y bát đi nhanh chóng, lễ tháp, rồi vào làng khất thực cháo ngay vào lúc đàn bò ra khỏi chuồng. Sau khi nhận được cháo, vị ấy đến nhà ăn và uống. Chỉ sau hai ba lần nuốt cháo, lửa nhiệt do nghiệp của vị ấy liền thải ra chất dinh dưỡng đã nhận lấy và nhận lấy chất không nhận lấy. Vị ấy cảm thấy như vừa được tắm bằng trăm ghè nước, nhiệt năng đã đạt đến sự an dịu, rồi thọ thực cháo với đề mục thiền định làm chủ đạo. Sau khi rửa bát và miệng, vị ấy chú tâm vào đề mục thiền định trong khoảng thời gian giữa bữa ăn. Sau đó, vị ấy đi khất thực ở những nơi còn lại, thọ thực với đề mục thiền định làm chủ đạo. Từ đó trở đi, vị ấy trở về với đề mục thiền định liên tục hiện khởi, vị này được gọi là mang về nhưng không mang theo.
Edisā ca bhikkhū yāguṃ pivitvā vipassanaṃ ārabhitvā buddhasāsane arahattappattā nāma gaṇanapathaṃ vītivattā.
Such bhikkhus, after drinking gruel and commencing vipassanā, attained Arahantship in the Buddha’s Dispensation in numbers beyond count.
Và những vị Tỳ-khưu như vậy, sau khi uống cháo, đã bắt đầu tu tập Vipassanā và thành tựu A-la-hán quả trong Phật giáo, số lượng của họ không thể đếm xuể.
Sīhaḷadīpeyeva tesu tesu gāmesu āsanasālāyaṃ vā na taṃ āsanamatthi, yattha yāguṃ pivitvā arahattappattā bhikkhū natthīti.
In this very island of Sri Lanka, there is not a single assembly hall in any village where bhikkhus have not attained Arahantship after drinking gruel.
Ngay tại đảo Sīhaḷa (Tích Lan), ở các làng mạc khác nhau, không có nhà ăn nào mà không có các vị Tỳ-khưu đã uống cháo và thành tựu A-la-hán quả.
Te evaṃ katikavattaṃ katvā bhikkhācāraṃ gacchantā aḍḍhausabhausabhaaḍḍhagāvutagāvutantaresu pāsāṇā honti, tāya saññāya kammaṭṭhānaṃ manasikarontāva gacchanti.
Having made such an agreement, as they go on their alms-round, they are like stones within the interval of half an usabha, an usabha, half a gāvuta, or a gāvuta. With that perception, they go along attending only to their meditation subject.
Sau khi lập thỏa ước như vậy, các vị ấy đi khất thực, trên quãng đường nửa usabha, một usabha, nửa gāvuta, một gāvuta, có những tảng đá. Với những dấu hiệu (saññā) đó, các vị ấy quán niệm đề mục thiền (kammaṭṭhāna) mà đi.
Sace kassaci gamane kileso uppajjati, tattheva naṃ niggaṇhāti.
If a defilement arises in someone while walking, he suppresses it right there.
Nếu phiền não phát sinh nơi bất kỳ vị nào trong lúc đi, vị ấy liền chế ngự nó ngay tại đó.
Tathā asakkonto tiṭṭhati, athassa pacchato āgacchantopi tiṭṭhati.
Being unable to do so, he stands still; then the one coming behind him also stands still.
Nếu không thể làm như vậy, vị ấy dừng lại; và vị tỳ khưu đi phía sau cũng dừng lại.
So ‘‘ayaṃ bhikkhu tuyhaṃ uppannavitakkaṃ jānāti, ananucchavikaṃ te eta’’nti attānaṃ paṭicodetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā tattheva ariyabhūmiṃ okkamati; tathā asakkonto nisīdati.
Thinking, "This bhikkhu knows the thought that has arisen in you; this is not proper for you," he reproaches himself, develops insight, and right there descends to the noble plane. Being unable to do so, he sits down.
Vị ấy tự khiển trách mình rằng: “Vị tỳ khưu này biết được ý nghĩ (vitakka) đã phát sinh nơi mình, điều này không thích hợp cho mình,” rồi tăng trưởng tuệ quán (vipassanā) và đạt đến Thánh địa (ariyabhūmi) ngay tại đó; nếu không thể làm như vậy, vị ấy ngồi xuống.
Athassa pacchato āgacchantopi nisīdatīti soyeva nayo.
Then the one coming behind him also sits down; this is the same method.
Và vị tỳ khưu đi phía sau cũng ngồi xuống, tương tự như vậy.
Ariyabhūmiṃ okkamituṃ asakkontopi taṃ kilesaṃ vikkhambhetvā kammaṭṭhānaṃ manasikarontova gacchati, na kammaṭṭhānavippayuttena cittena pādaṃ uddharati, uddharati ce, paṭinivattitvā purimapadesaṃyeva eti.
Even if he is unable to descend to the noble plane, having suppressed that defilement, he proceeds while attending only to his meditation subject. He does not lift his foot with a mind disassociated from the meditation subject. If he does lift it, he turns back and returns to the previous spot.
Ngay cả khi không thể đạt đến Thánh địa, vị ấy cũng loại bỏ phiền não đó, tiếp tục quán niệm đề mục thiền mà đi, không nhấc chân lên với tâm không liên hệ đến đề mục thiền. Nếu có nhấc lên, vị ấy quay trở lại đúng vị trí cũ.
Ālindakavāsī mahāphussadevatthero viya.
Like the Elder Mahā Phussadeva, the resident of Ālindaka.
Giống như Đại Trưởng lão Mahāphussadeva cư ngụ tại Ālindaka.
So kira ekūnavīsativassāni gatapaccāgatavattaṃ pūrento eva vihāsi, manussāpi addasaṃsu antarāmagge kasantā ca vapantā ca maddantā ca kammāni ca karontā theraṃ tathāgacchantaṃ disvā – ‘‘ayaṃ thero punappunaṃ nivattitvā gacchati, kinnu kho maggamūḷho, udāhu kiñci pamuṭṭho’’ti samullapanti.
It is said that for nineteen years he lived fulfilling the duty of going and returning. People—while ploughing, sowing, threshing, and doing their work on the path—saw the elder walking in this way and would comment, "This elder turns back again and again as he walks. Is he lost on the path, or has he forgotten something?"
Nghe nói, vị ấy đã sống liên tục thực hành hạnh đi-và-trở-lại (gatapaccāgatavatta) trong mười chín năm. Người dân cũng thấy vị Trưởng lão đi như vậy khi họ đang cày cấy, gieo hạt, đập lúa và làm các công việc khác trên đường đi, họ bàn tán với nhau: “Vị Trưởng lão này cứ đi đi lại lại, có lẽ nào bị lạc đường, hay đánh rơi thứ gì đó?”
So taṃ anādiyitvā kammaṭṭhānayuttacitteneva samaṇadhammaṃ karonto vīsativassabbhantare arahattaṃ pāpuṇi, arahattappattadivase cassa caṅkamanakoṭiyaṃ adhivatthā devatā aṅgulīhi dīpaṃ ujjāletvā aṭṭhāsi.
Disregarding this, he practiced the ascetic's duties with a mind yoked to his meditation subject and attained arahantship within twenty years. On the day he attained arahantship, a devatā dwelling at the end of his walking path stood there, lighting up a lamp with her fingers.
Vị ấy không bận tâm đến những lời đó, chỉ chuyên tâm thực hành Pháp của Sa-môn (samaṇadhamma) với tâm gắn liền với đề mục thiền, và đã đạt đến A-la-hán (arahatta) trong vòng hai mươi năm. Vào ngày vị ấy đạt A-la-hán, vị thiên nữ cư ngụ ở cuối đường kinh hành đã thắp sáng ngọn đèn bằng các ngón tay và đứng đó.
Cattāropi mahārājāno sakko ca devānamindo brahmā ca sahampati upaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
The Four Great Kings, Sakka the lord of devas, and Brahmā Sahampati came to attend on him.
Bốn vị Đại Thiên Vương, chúa tể chư thiên Sakka, và Phạm thiên Sahampati đều đến hầu.
Tañca obhāsaṃ disvā vanavāsī mahātissatthero taṃ dutiyadivase pucchi – ‘‘rattibhāge āyasmato santike obhāso ahosi, kiṃ so obhāso’’ti?
Having seen that radiance, the Elder Mahā Tissa, a forest-dweller, asked him the next day, "During the night, there was a radiance in the venerable one's presence. What was that radiance?"
Thấy ánh sáng đó, Đại Trưởng lão Mahātissa cư ngụ trong rừng đã hỏi vị ấy vào ngày hôm sau: “Vào ban đêm, có ánh sáng ở chỗ Tôn giả, ánh sáng đó là gì?”
Thero vikkhepaṃ karonto obhāso nāma dīpobhāsopi hoti, maṇiobhāsopīti evamādimāha.
The elder, trying to evade the question, said things like, "Radiance can be the light of a lamp, or the light of a jewel."
Vị Trưởng lão, muốn tránh trả lời trực tiếp, nói những lời như: “Ánh sáng có thể là ánh sáng của đèn, cũng có thể là ánh sáng của ngọc báu,” v.v.
Tato ‘paṭicchādetha tumhe’ti nibaddho ‘āmā’ti paṭijānitvā ārocesi.
Then, when pressed with, "You are concealing it," he admitted, "Yes," and explained.
Sau đó, bị buộc phải nói ra, vị ấy đã thừa nhận “Vâng” và kể lại sự việc.
Kāḷavallimaṇḍapavāsī mahānāgatthero viya ca.
And like the Elder Mahā Nāga, the resident of Kāḷavallimaṇḍapa.
Và giống như Đại Trưởng lão Mahānāga cư ngụ tại Kāḷavallimaṇḍapa.
Sopi kira gatapaccāgatavattaṃ pūrento – paṭhamaṃ tāva bhagavato mahāpadhānaṃ pūjessāmīti sattavassāni ṭhānacaṅkamameva adhiṭṭhāsi.
It is said that he, too, while fulfilling the duty of going and returning, first resolved to undertake only standing and walking for seven years, thinking, "I will pay homage to the Blessed One's great striving."
Nghe nói, vị ấy cũng đã thực hành hạnh đi-và-trở-lại (gatapaccāgatavatta) – trước hết, vị ấy đã quyết tâm cúng dường đại tinh tấn (mahāpadhāna) cho Đức Thế Tôn (Bhagavā) trong bảy năm chỉ bằng cách đứng và kinh hành.
Puna soḷasavassāni gatapaccāgatavattaṃ pūretvā arahattaṃ pāpuṇi.
Then, fulfilling the duty of going and returning for another sixteen years, he attained arahantship.
Sau đó, vị ấy đã thực hành hạnh đi-và-trở-lại trong mười sáu năm và đạt đến A-la-hán.
So kammaṭṭhānayutteneva cittena pādaṃ uddharanto, viyuttena uddhaṭe paṭinivattento gāmasamīpaṃ gantvā ‘‘gāvī nu pabbajito nū’’ti āsaṅkanīyapadese ṭhatvā cīvaraṃ pārupitvā kacchakantarato udakena pattaṃ dhovitvā udakagaṇḍūsaṃ karoti.
While lifting his foot only with a mind yoked to his meditation subject, and turning back if it was lifted with a disassociated mind, he would go near the village, and standing in a place where one might doubt, "Is that a cow or an ordained person?", he would don his robe, wash his bowl with water from a pot carried under his arm, and take a mouthful of water.
Vị ấy nhấc chân lên với tâm gắn liền với đề mục thiền, và nếu nhấc lên với tâm không gắn liền, vị ấy quay trở lại. Khi đến gần làng, ở một nơi có thể gây nghi ngờ như “Đó là bò hay là tỳ khưu?”, vị ấy dừng lại, khoác y, rửa bát bằng nước từ bình nước đeo ở nách, rồi ngậm nước súc miệng.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mā me bhikkhaṃ dātuṃ vā vandituṃ vā āgate manusse ‘dīghāyukā hothā’ti vacanamattenāpi kammaṭṭhānavikkhepo ahosīti.
"May there not be even a verbal distraction to my meditation subject by saying 'May you live long!' to the people who come to offer alms or to pay homage."
Để không bị phân tâm khỏi đề mục thiền (kammaṭṭhāna-vikkhepa) dù chỉ bằng một lời nói “Chúc quý vị sống lâu” từ những người đến cúng dường hay đảnh lễ.
‘‘Ajja, bhante, katimī’’ti divasaṃ vā bhikkhugaṇanaṃ vā pañhaṃ vā pucchito pana udakaṃ gilitvā āroceti.
However, if asked a question about the day or the number of bhikkhus, he would swallow the water and then answer.
Nếu được hỏi về ngày tháng như “Bạch Đại đức, hôm nay là ngày mấy?”, hoặc về số lượng tỳ khưu, hoặc một câu hỏi nào đó, vị ấy nuốt nước rồi trả lời.
Sace divasādīni pucchakā na honti, nikkhamanavelāya gāmadvāre niṭṭhubhitvāva yāti.
If there were no questioners about the day and so on, he would spit out the water at the village gate upon leaving and then go.
Nếu không có ai hỏi về ngày tháng, v.v., thì khi rời làng, vị ấy chỉ khạc nhổ ở cổng làng rồi đi.
Kalambatitthavihāre vassūpagatā paññāsabhikkhū viya ca.
And like the fifty bhikkhus who had entered the rains-retreat at the Kalambatittha monastery.
Và giống như năm mươi vị tỳ khưu đã an cư mùa mưa tại Kalambatitthavihāra.
Te kira āsaḷhipuṇṇamāyaṃ katikavattaṃ akaṃsu – ‘‘arahattaṃ appatvā aññamaññaṃ nālapissāmā’’ti, gāmañca piṇḍāya pavisantā udakagaṇḍūsaṃ katvā pavisiṃsu.
It is said that on the full moon day of Āsāḷhī, they made an agreement: "We will not speak to one another until we attain arahantship." And when entering the village for alms, they entered with a mouthful of water.
Nghe nói, vào ngày trăng tròn Āsaḷhi, các vị ấy đã lập thỏa ước rằng: “Chúng tôi sẽ không nói chuyện với nhau cho đến khi đạt A-la-hán,” và khi vào làng khất thực, các vị ấy ngậm nước súc miệng rồi mới vào.
Divasādīsu pucchitesu vuttanayeneva paṭipajjiṃsu.
When asked about the day and so on, they acted in the same way as described.
Khi được hỏi về ngày tháng, v.v., các vị ấy hành xử theo cách đã nói.
Tattha manussā niṭṭhubhanaṃ disvā jāniṃsu – ‘‘ajjeko āgato, ajja dve’’ti.
There, the people, seeing the spittle, knew: "Today one has come; today, two."
Ở đó, người dân thấy dấu vết khạc nhổ liền biết: “Hôm nay có một vị đến, hôm nay có hai vị.”
Evañca cintesuṃ – ‘‘kinnu kho ete amhehiyeva saddhiṃ na sallapanti, udāhu aññamaññampi.
And they thought thus: "Why do they not speak with us? Or do they not speak with each other either?"
Và họ nghĩ: “Có lẽ nào các vị ấy không nói chuyện với chúng ta, hay cũng không nói chuyện với nhau?
Sace aññamaññampi na sallapanti, addhā vivādajātā bhavissanti.
"If they do not speak with each other, they must surely have had a dispute."
Nếu các vị ấy cũng không nói chuyện với nhau, chắc chắn là đã xảy ra tranh cãi.
Etha ne aññamaññaṃ khamāpessāmā’’ti, sabbe vihāraṃ gantvā paññāsāya bhikkhūsu dvepi bhikkhū ekokāse nāddasaṃsu.
"Come, let us reconcile them with one another." So, they all went to the monastery but did not see even two of the fifty bhikkhus in the same place.
Hãy đến, chúng ta sẽ giúp họ hòa giải với nhau,” rồi tất cả cùng đến tu viện, nhưng không thấy hai vị tỳ khưu nào trong số năm mươi vị ở cùng một chỗ.
Tato yo tesu cakkhumā puriso, so āha – ‘‘na bho kalahakārakānaṃ vasanokāso īdiso hoti, susammaṭṭhaṃ cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇaṃ, sunikkhittā sammajjaniyo, sūpaṭṭhapitaṃ pānīyaṃ paribhojanīya’’nti, te tatova nivattā.
Then, a wise man among them said, "Sirs, the dwelling place of quarrelsome people is not like this. The cetiya courtyard and the Bodhi tree courtyard are well-swept, the brooms are well-placed, and drinking water and water for use are well-prepared." And so they turned back from there.
Khi đó, một người đàn ông có mắt tuệ trong số họ nói: “Này các bạn, nơi ở của những người gây tranh cãi không phải như thế này. Sân tháp và sân Bồ-đề được quét dọn sạch sẽ, chổi được đặt gọn gàng, nước uống và nước dùng được chuẩn bị chu đáo.” Nghe vậy, họ quay về từ đó.
Tepi bhikkhū anto temāseyeva arahattaṃ patvā mahāpavāraṇāya visuddhipavāraṇaṃ pavāresuṃ.
Those bhikkhus, too, having attained arahantship within the three months of the rains-retreat, performed the pavāraṇā of purity at the great Pavāraṇā ceremony.
Và các tỳ khưu ấy đã đạt A-la-hán ngay trong ba tháng an cư mùa mưa, và đã thực hiện lễ Pavāraṇā thanh tịnh vào ngày Đại Pavāraṇā.
Evaṃ kāḷavallimaṇḍapavāsī mahānāgatthero viya, kalambatitthavihāre vassūpagatabhikkhū viya ca kammaṭṭhānayutteneva cittena pādaṃ uddharanto gāmasamīpaṃ gantvā udakagaṇḍūsaṃ katvā vīthiyo sallakkhetvā, yattha surāsoṇḍadhuttādayo kalahakārakā caṇḍahatthiassādayo vā natthi, taṃ vīthiṃ paṭipajjati.
Thus, like the Elder Mahā Nāga, the resident of Kāḷavallimaṇḍapa, and like the bhikkhus who had entered the rains-retreat at the Kalambatittha monastery, lifting his foot only with a mind yoked to his meditation subject, he goes near the village, takes a mouthful of water, observes the streets, and follows a street where there are no drunkards, rogues, quarrelsome people, or fierce elephants and horses.
Như Đại Trưởng lão Mahānāga cư ngụ tại Kāḷavallimaṇḍapa, và như các tỳ khưu an cư mùa mưa tại Kalambatitthavihāra, vị ấy nhấc chân lên với tâm gắn liền với đề mục thiền, đến gần làng, ngậm nước súc miệng, quan sát các con đường, và đi vào con đường nào không có những kẻ say rượu, những kẻ lừa đảo, những kẻ gây tranh cãi, hay những con voi, ngựa hung dữ, v.v.
Tattha ca piṇḍāya caramāno na turitaturito viya javena gacchati.
And there, while wandering for alms, he does not go hastily, as if in a rush.
Ở đó, khi đi khất thực, vị ấy không đi nhanh như thể đang vội vã.
Na hi javena piṇḍapātiyadhutaṅgaṃ nāma kiñci atthi.
For there is no such thing as the ascetic practice of an alms-food-eater that is done with speed.
Vì không có pháp đầu đà nào gọi là “đi nhanh để khất thực.”
Visamabhūmibhāgappattaṃ pana udakasakaṭaṃ viya niccalo hutvā gacchati.
He goes steadily, like a water-cart that has reached an uneven part of the ground.
Mà vị ấy đi một cách vững vàng như một cỗ xe nước đi trên đoạn đường gồ ghề.
Anugharaṃ paviṭṭho ca dātukāmaṃ vā adātukāmaṃ vā sallakkhetvā tadanurūpaṃ kālaṃ āgamento bhikkhaṃ paṭilabhitvā ādāya antogāme vā bahigāme vā vihārameva vā āgantvā yathā phāsuke patirūpe okāse nisīditvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto āhāre paṭikūlasaññaṃ upaṭṭhapetvā akkhabbhañjana – vaṇalepanaputtamaṃsūpamavasena paccavekkhanto aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti, neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya…pe… bhuttāvī ca udakakiccaṃ katvā muhuttaṃ bhattakilamathaṃ paṭippassambhetvā yathā purebhattaṃ, evaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ pacchimayāmañca kammaṭṭhānameva manasi karoti, ayaṃ vuccati harati ca paccāharati cāti.
Having entered house by house, observing those who wish to give and those who do not, and waiting for an appropriate amount of time accordingly, he receives alms, takes it, and having returned to the monastery either inside or outside the village, he sits down in a suitable, comfortable place, attends to his meditation subject, establishes the perception of loathsomeness in regard to food, reflects on it by way of the similes of axle-grease, ointment for a wound, and the flesh of one's own son, and consumes the food endowed with eight factors—not for amusement, not for intoxication, not for physical charm, not for beautification... and so on... Having eaten and performed his duties with water, and after resting for a moment to let the fatigue from the meal subside, just as before the meal, so too after the meal, in the first watch and the last watch of the night, he attends only to his meditation subject. This is called "he carries and brings back."
Và khi vào từng nhà, vị ấy quan sát xem gia chủ có muốn cúng dường hay không, rồi chờ đợi một thời gian thích hợp, nhận thức ăn, mang về, rồi ngồi xuống ở một nơi thích hợp, thuận tiện trong làng, ngoài làng, hoặc ngay trong tu viện, quán niệm đề mục thiền, thiết lập niệm ghê tởm đối với thức ăn, quán xét nó như thuốc bôi mắt, thuốc bôi vết thương, hoặc thịt con trai, rồi thọ thực thức ăn với tám chi (aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āhāreti), không phải để vui chơi, không phải để kiêu ngạo, không phải để trang sức, không phải để làm đẹp… (pe)… Sau khi ăn, vị ấy làm vệ sinh cá nhân, nghỉ ngơi một lát để giảm bớt sự mệt mỏi do ăn uống, rồi như trước bữa ăn, sau bữa ăn, trong canh đầu và canh cuối, vị ấy chỉ quán niệm đề mục thiền. Đây được gọi là mang đi và mang về (harati ca paccāharati cā).
Idaṃ pana haraṇapaccāharaṇasaṅkhātaṃ gatapaccāgatavattaṃ pūrento yadi upanissayasampanno hoti, paṭhamavaye eva arahattaṃ pāpuṇāti.
However, while fulfilling this duty of going and returning, known as carrying and bringing back, if he is endowed with supporting conditions, he attains arahantship in the first stage of life.
Nếu vị ấy thực hành hạnh đi-và-trở-lại (gatapaccāgatavatta) này, tức là sự mang đi và mang về, và có đầy đủ nhân duyên (upanissaya-sampanna), thì vị ấy sẽ đạt A-la-hán ngay trong giai đoạn đầu của cuộc đời.
No ce paṭhamavaye pāpuṇāti, atha majjhimavaye; no ce majjhimavaye pāpuṇāti, atha maraṇasamaye; no ce maraṇasamaye pāpuṇāti, atha devaputto hutvā; no ce devaputto hutvā pāpuṇāti, anuppanne buddhe nibbatto paccekabodhiṃ sacchikaroti.
If he does not attain it in the first stage of life, then in the middle stage; if he does not attain it in the middle stage of life, then at the time of death; if he does not attain it at the time of death, then having become a deva-putta; if he does not attain it after becoming a deva-putta, being reborn when no Buddha has arisen, he realizes paccekabodhi.
Nếu không đạt được* ở tuổi đầu, thì ở tuổi giữa; nếu không đạt được ở tuổi giữa, thì vào lúc lâm chung; nếu không đạt được vào lúc lâm chung, thì sau khi trở thành một vị thiên tử; nếu không đạt được sau khi trở thành một vị thiên tử, thì khi một vị Phật chưa xuất hiện, vị ấy tái sinh và chứng đắc quả vị Độc Giác Phật (Paccekabodhi).
No ce paccekabodhiṃ sacchikaroti, atha buddhānaṃ sammukhībhāve khippābhiñño hoti; seyyathāpi thero bāhiyo dārucīriyo mahāpañño vā, seyyathāpi thero sāriputto mahiddhiko vā, seyyathāpi thero mahāmoggallāno dhutavādo vā, seyyathāpi thero mahākassapo dibbacakkhuko vā, seyyathāpi thero anuruddho vinayadharo vā, seyyathāpi thero upāli dhammakathiko vā, seyyathāpi thero puṇṇo mantāṇiputto āraññiko vā, seyyathāpi thero revato bahussuto vā, seyyathāpi thero ānando bhikkhākāmo vā, seyyathāpi thero rāhulo buddhaputtoti.
If he does not realize paccekabodhi, then in the presence of the Buddhas, he becomes one of swift comprehension, like the Elder Bāhiya Dārucīriya, or one of great wisdom, like the Elder Sāriputta, or one of great psychic power, like the Elder Mahāmoggallāna, or an advocate of the dhutaṅgas, like the Elder Mahākassapa, or one with the divine eye, like the Elder Anuruddha, or a master of the Vinaya, like the Elder Upāli, or a Dhamma speaker, like the Elder Puṇṇa Mantāṇiputta, or a forest dweller, like the Elder Revata, or one of vast learning, like the Elder Ānanda, or a lover of training, like the Buddha's son, the Elder Rāhula.
Nếu không chứng đắc quả vị Độc Giác Phật, thì khi chư Phật hiện diện, vị ấy trở thành người mau chóng chứng ngộ; như Trưởng lão Bāhiyo Dārucīriyo, hoặc vị có đại trí tuệ như Trưởng lão Sāriputta, hoặc vị có đại thần thông như Trưởng lão Mahāmoggallāna, hoặc vị tu hạnh đầu đà như Trưởng lão Mahākassapa, hoặc vị có thiên nhãn như Trưởng lão Anuruddha, hoặc vị tinh thông Luật tạng như Trưởng lão Upāli, hoặc vị thuyết pháp như Trưởng lão Puṇṇa Mantāṇiputta, hoặc vị sống trong rừng như Trưởng lão Revata, hoặc vị đa văn như Trưởng lão Ānanda, hoặc vị yêu thích học hỏi như Trưởng lão Rāhula, con trai của Đức Phật.
Iti imasmiṃ catukke yvāyaṃ harati ca paccāharati ca, tassa gocarasampajaññaṃ sikhāpattaṃ hoti.
Thus, in this quadruple, for one who goes forth and returns, his awareness of resort becomes a pinnacle.
Như vậy, trong bốn trường hợp này, vị nào mang theo và mang trở lại*, thì chánh niệm về phạm vi hành trì (gocarasampajañña) của vị ấy đạt đến đỉnh cao.
Abhikkamādīsu pana asammuyhanaṃ asammohasampajaññaṃ, taṃ evaṃ veditabbaṃ – idha bhikkhu abhikkamanto vā paṭikkamanto vā yathā andhabālaputhujjanā abhikkamādīsu – ‘‘attā abhikkamati, attanā abhikkamo nibbattito’’ti vā, ‘‘ahaṃ abhikkamāmi, mayā abhikkamo nibbattito’’ti vā sammuyhanti, tathā asammuyhanto ‘‘abhikkamāmī’’ti citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati.
Not being confused in advancing, etc., is unconfused comprehension (asammohasampajañña). This should be understood as follows: Here, a bhikkhu, when advancing or retreating, is not confused like the blind, ignorant ordinary people who are confused in advancing, etc., saying, "The self advances, the advance is produced by the self," or "I advance, the advance is produced by me." When the thought "I advance" arises, the wind element (vāyodhātu) originating from that same mind arises, producing a physical intimation (viññatti) along with that mind.
Tuy nhiên, sự không lầm lẫn trong việc đi tới và đi lui được gọi là chánh niệm không lầm lẫn (asammohasampajañña), điều đó cần được hiểu như sau: Ở đây, một tỳ khưu khi đi tới hoặc đi lui, không lầm lẫn như những phàm nhân ngu si, mê muội khi đi tới v.v. – rằng “Tự ngã đi tới, sự đi tới được thực hiện bởi tự ngã” hoặc “Tôi đi tới, sự đi tới được thực hiện bởi tôi”. Thay vào đó, khi tâm khởi lên ý nghĩ “Tôi đi tới”, cùng với tâm đó, phong đại (vāyodhātu) do tâm sinh ra, tạo tác thân biểu tri (kāyaviññatti), liền khởi lên.
Iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena ayaṃ kāyasammato aṭṭhisaṅghāto abhikkamati.
Thus, this collection of bones, considered a body, advances by means of the mind's action and the expansion of the wind element.
Như vậy, khối xương cốt được gọi là thân này đi tới do sự vận hành của phong đại, vốn là tác động của tâm.
Tassevaṃ abhikkamato ekekapāduddharaṇe pathavīdhātu āpodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā honti balavatiyo; tathā atiharaṇavītiharaṇesu.
As he advances in this manner, with each lifting of a foot, the earth element (pathavīdhātu) and the water element (āpodhātu) are reduced and weak, while the other two, the fire element and the wind element, are increased and strong; similarly in carrying forward and carrying past.
Khi vị ấy đi tới như vậy, trong mỗi lần nhấc chân lên, hai đại là địa đại (pathavīdhātu) và thủy đại (āpodhātu) trở nên yếu, còn hai đại kia trở nên mạnh mẽ; tương tự trong việc đưa chân về phía trước và đưa chân vượt quá.
Vossajjane tejodhātu vāyodhātūti dve dhātuyo omattā honti mandā, itarā dve adhimattā balavatiyo, tathā sannikkhepanasannirujjhanesu.
In setting down, the fire element and the wind element are reduced and weak, while the other two are increased and strong; similarly in placing down and pressing down.
Trong việc đặt chân xuống, hai đại là hỏa đại (tejodhātu) và phong đại (vāyodhātu) trở nên yếu, còn hai đại kia trở nên mạnh mẽ; tương tự trong việc đặt xuống và ép chặt.
Tattha uddharaṇe pavattā rūpārūpadhammā atiharaṇaṃ na pāpuṇanti, tathā atiharaṇe pavattā vītiharaṇaṃ, vītiharaṇe pavattā vossajjanaṃ, vossajjane pavattā sannikkhepanaṃ, sannikkhepane pavattā sannirujjhanaṃ na pāpuṇanti.
Therein, the material and immaterial phenomena arising at the moment of lifting do not reach the moment of carrying forward; similarly, those arising at carrying forward do not reach carrying past; those arising at carrying past do not reach setting down; those arising at setting down do not reach placing down; those arising at placing down do not reach pressing down.
Ở đó, các pháp sắc và vô sắc đã sinh khởi trong lúc nhấc chân lên không đạt đến giai đoạn đưa chân về phía trước; tương tự, các pháp đã sinh khởi trong lúc đưa chân về phía trước không đạt đến giai đoạn đưa chân vượt quá; các pháp đã sinh khởi trong lúc đưa chân vượt quá không đạt đến giai đoạn đặt chân xuống; các pháp đã sinh khởi trong lúc đặt chân xuống không đạt đến giai đoạn đặt xuống; các pháp đã sinh khởi trong lúc đặt xuống không đạt đến giai đoạn ép chặt.
Tattha tattheva pabbaṃ pabbaṃ sandhi sandhi odhi odhi hutvā tattakapāle pakkhittatilāni viya paṭapaṭāyantā bhijjanti.
Just there, at each joint, each connection, each boundary, they break like sesame seeds thrown onto a hot plate, crackling.
Ở từng khoảnh khắc đó, từng đốt, từng khớp, từng phần, chúng vỡ tan ra như những hạt mè được ném vào một cái chảo nóng, kêu lách tách.
Tattha ko eko abhikkamati, kassa vā ekassa abhikkamanaṃ?
So who is the one advancing there, or whose advance is it?
Ở đó, ai là người duy nhất đi tới? Hoặc sự đi tới của ai là duy nhất?
Paramatthato hi dhātūnaṃyeva gamanaṃ, dhātūnaṃ ṭhānaṃ, dhātūnaṃ nisajjanaṃ, dhātūnaṃ sayanaṃ.
In ultimate reality, it is only the elements that move, the elements that stand, the elements that sit, the elements that lie down.
Thật ra, theo nghĩa tối hậu, chỉ có sự đi, sự đứng, sự ngồi, sự nằm của các đại.
Tasmiṃ tasmiṃ koṭṭhāse saddhiṃ rūpena.
In each of those sections, together with matter.
Trong từng phần đó, cùng với sắc pháp.
Tattha ‘‘ālokessāmī’’ti citte uppanne cittavaseneva anoloketvā atthapariggaṇhanaṃ sātthakasampajaññaṃ, taṃ āyasmantaṃ nandaṃ kāyasakkhiṃ katvā veditabbaṃ.
Therein, when the thought "I will look forward" arises, not looking merely by the will of the mind, but grasping the purpose, is comprehension of purpose (sātthakasampajañña). This should be understood by taking Venerable Nanda as a direct example.
Ở đó, khi tâm khởi lên ý nghĩ “Tôi sẽ nhìn”, sự nắm bắt mục đích mà không nhìn theo ý muốn của tâm được gọi là chánh niệm về mục đích (sātthakasampajañña); điều này cần được hiểu bằng cách lấy Đại đức Nanda làm nhân chứng.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘sace, bhikkhave, nandassa puratthimā disā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetasā samannāharitvā nando puratthimaṃ disaṃ āloketi – ‘evaṃ me puratthimaṃ disaṃ ālokayato na abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantī’ti.
For it was said by the Blessed One: "Bhikkhus, if Nanda wishes to look towards the eastern direction, he looks towards the eastern direction, having thoroughly reflected with his mind, 'Thus, as I look towards the eastern direction, evil unwholesome states of covetousness and distress will not flow into me.'
Bởi vì điều này đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các tỳ khưu, nếu Nanda muốn nhìn về hướng Đông, Nanda quán tưởng tất cả bằng tâm và nhìn về hướng Đông – ‘Khi ta nhìn về hướng Đông như vậy, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và sân hận sẽ không xâm nhập ta’.”
Itiha tattha sampajāno hoti (a. ni. 8.9).
Thus, he is comprehending there.
Như vậy, vị ấy có chánh niệm ở đó.
Sace, bhikkhave, nandassa pacchimā disā…pe… uttarā disā…pe… dakkhiṇā disā…pe… uddhaṃ…pe… adho…pe… anudisā anuviloketabbā hoti, sabbaṃ cetasā samannāharitvā nando anudisaṃ anuviloketi – ‘evaṃ me anudisaṃ anuvilokayato na abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantī’ti.
Bhikkhus, if Nanda wishes to look towards the western direction... (similarly)... the northern direction... (similarly)... the southern direction... (similarly)... upwards... (similarly)... downwards... (similarly)... if he wishes to look around the intermediate directions, he looks around the intermediate directions, having thoroughly reflected with his mind, 'Thus, as I look around the intermediate directions, evil unwholesome states of covetousness and distress will not flow into me.'
“Này các tỳ khưu, nếu Nanda muốn nhìn về hướng Tây… v.v… hướng Bắc… v.v… hướng Nam… v.v… phía trên… v.v… phía dưới… v.v… các hướng phụ, Nanda quán tưởng tất cả bằng tâm và nhìn về các hướng phụ – ‘Khi ta nhìn về các hướng phụ như vậy, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và sân hận sẽ không xâm nhập ta’.”
Itiha tattha sampajāno hotī’’ti.
Thus, he is comprehending there."
Như vậy, vị ấy có chánh niệm ở đó.
Api ca idhāpi pubbe vuttacetiyadassanādivaseneva sātthakatā ca sappāyatā ca veditabbā, kammaṭṭhānassa pana avijahanameva gocarasampajaññaṃ.
Moreover, here too, the purposefulness and suitability should be understood in the same way as the seeing of the cetiya mentioned earlier. However, not abandoning the meditation object itself is comprehension of resort (gocarasampajañña).
Hơn nữa, ở đây cũng vậy, sự hữu ích và sự thích hợp cần được hiểu theo cách đã nói trước đó về việc chiêm bái bảo tháp v.v. Còn sự không từ bỏ thiền đề chính là chánh niệm về phạm vi hành trì (gocarasampajañña).
Tasmā ettha khandhadhātuāyatanakammaṭṭhānikehi attano kammaṭṭhānavaseneva, kasiṇādikammaṭṭhānikehi vā pana kammaṭṭhānasīseneva ālokanaṃ vilokanaṃ kātabbaṃ.
Therefore, in this context, those who practice the meditation on khandhas, dhātus, and āyatanas should look forward and around according to their meditation object, and those who practice kasiṇa and other meditation objects should do so by prioritizing their meditation object.
Do đó, ở đây, những người thực hành thiền đề về uẩn, giới, xứ nên nhìn về phía trước và nhìn quanh theo thiền đề của mình; hoặc những người thực hành thiền đề về kasiṇa v.v. nên làm điều đó theo chủ đề thiền định.
Abbhantare attā nāma āloketā vā viloketā vā natthi, ‘ālokessāmī’ti pana citte uppajjamāne teneva cittena saddhiṃ cittasamuṭṭhānā vāyodhātu viññattiṃ janayamānā uppajjati.
Within, there is no self (attā) that looks forward or looks around. However, when the thought "I will look forward" arises, the wind element (vāyodhātu) originating from that mind arises, producing a physical intimation along with that very mind.
Bên trong, không có cái gọi là tự ngã (atta) nhìn về phía trước hay nhìn quanh; nhưng khi tâm khởi lên ý nghĩ “Tôi sẽ nhìn”, cùng với tâm đó, phong đại (vāyodhātu) do tâm sinh ra, tạo tác thân biểu tri (kāyaviññatti), liền khởi lên.
Iti cittakiriyavāyodhātuvipphāravasena heṭṭhimaṃ akkhidalaṃ adho sīdati, uparimaṃ uddhaṃ laṅgheti.
Thus, by means of the mind's action and the expansion of the wind element, the lower eyelid sinks downwards, and the upper eyelid moves upwards.
Như vậy, do sự vận hành của phong đại, vốn là tác động của tâm, mi mắt dưới hạ xuống, mi mắt trên nâng lên.
Koci yantakena vivaranto nāma natthi.
No one opens it with a machine.
Không có ai dùng một bộ máy để mở mắt.
Tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ sādhentaṃ uppajjatīti evaṃ pajānanaṃ panettha asammohasampajaññaṃ nāma.
Then, eye-consciousness arises, accomplishing the function of seeing. Understanding in this way is called unconfused comprehension (asammohasampajañña) here.
Sau đó, nhãn thức (cakkhuviññāṇa) khởi lên, thực hiện chức năng nhìn; sự hiểu biết như vậy ở đây được gọi là chánh niệm không lầm lẫn (asammohasampajañña).
Api ca mūlapariññā āgantukatāva kālikabhāvavasena pettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Moreover, here too, unconfused comprehension should be understood in terms of fundamental insight (mūlapariññā), the nature of being adventitious, and the nature of being temporary.
Hơn nữa, ở đây, chánh niệm không lầm lẫn cũng cần được hiểu theo cách của sự hiểu biết căn bản (mūlapariññā), sự đến và đi, và sự tạm thời.
Mūlapariññāvasena tāva –
First, in terms of fundamental insight (mūlapariññā):—
Trước hết, theo cách của sự hiểu biết căn bản –
Tattha bhavaṅgaṃ upapattibhavassa aṅgakiccaṃ sādhayamānaṃ pavattati, taṃ āvaṭṭetvā kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā, taṃnirodhā cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ sādhayamānaṃ, taṃnirodhā vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ sādhayamānā, taṃnirodhā vipākamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ sādhayamānā, taṃnirodhā kiriyamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā, taṃnirodhā sattakkhattuṃ javanaṃ javati.
There, the bhavaṅga consciousness continues, performing the function of a component of the rebirth-existence. Turning that away, the functional mind-element performs the function of adverting. With its cessation, eye-consciousness performs the function of seeing. With its cessation, the resultant mind-element performs the function of receiving. With its cessation, the resultant mind-consciousness element performs the function of investigating. With its cessation, the functional mind-consciousness element performs the function of determining. With its cessation, the javana runs for seven moments.
Ở đó, tâm hộ kiếp (bhavaṅga) vận hành, thực hiện chức năng là thành phần của kiếp sống tái sinh; sau khi nó diệt, tâm khai môn (kiriyamanodhātu) khởi lên, thực hiện chức năng khai môn; sau khi nó diệt, nhãn thức (cakkhuviññāṇa) khởi lên, thực hiện chức năng nhìn; sau khi nó diệt, tâm tiếp thọ (vipākamanodhātu) khởi lên, thực hiện chức năng tiếp thọ; sau khi nó diệt, tâm suy tư (vipākamanoviññāṇadhātu) khởi lên, thực hiện chức năng suy tư; sau khi nó diệt, tâm quyết định (kiriyamanoviññāṇadhātu) khởi lên, thực hiện chức năng quyết định; sau khi nó diệt, tâm tốc hành (javana) tốc hành bảy lần.
Tattha paṭhamajavanepi – ‘‘ayaṃ itthī, ayaṃ puriso’’ti rajjanadussanamuyhanavasena ālokitavilokitaṃ nāma na hoti.
There, even in the first javana, there is no looking or observing with attachment, aversion, or delusion, thinking, "This is a woman, this is a man."
Ở đó, ngay cả trong tốc hành thứ nhất, sự nhìn về phía trước và nhìn quanh cũng không phải là sự tham ái, sân hận hay si mê đối với “đây là phụ nữ, đây là đàn ông”.
Dutiyajavanepi…pe… sattamajavanepi.
(The same applies) in the second javana... and so on... up to the seventh javana.
Trong tốc hành thứ hai… v.v… cho đến tốc hành thứ bảy.
Etesu pana yuddhamaṇḍale yodhesu viya heṭṭhupariyavasena bhijjitvā patitesu – ‘‘ayaṃ itthī, ayaṃ puriso’’ti rajjanādivasena ālokitavilokitaṃ hoti.
However, when these (javanas) break down and fall away like soldiers in a battlefield, due to their successive rise and fall, the looking and observing arise, such as ‘this is a woman, this is a man,’ based on attachment, etc.
Tuy nhiên, khi những điều này đã tan rã và rơi xuống theo cách trên dưới, như những chiến binh trên chiến trường – sự nhìn ngắm, ngó nghiêng theo cách tham đắm như: “Đây là phụ nữ, đây là đàn ông” sẽ xảy ra.
Evaṃ tāvettha mūlapariññāvasena asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Thus, in this way, comprehension of non-delusion should be understood here in terms of fundamental comprehension.
Như vậy, ở đây, sự hiểu biết không lầm lẫn (asammohasampajañña) cần được biết theo cách hiểu biết căn bản (mūlapariññā).
Yāni panetāni cakkhudvāre voṭṭhabbanapariyosānāni cittāni uppajjanti, tāni saddhiṃ sampayuttadhammehi tattha tattheva bhijjanti, aññamaññaṃ na passantīti, ittarāni tāvakālikāni honti.
Furthermore, the states of mind that arise in the eye-door, culminating in votthapana, together with their associated phenomena, break up right there and then; they do not see each other. Therefore, they are transient, momentary.
Những tâm này khởi lên ở nhãn môn cho đến tận tâm phân định (votthapana), chúng diệt đi ngay tại đó cùng với các pháp tương ưng. Chúng không thấy nhau. Do đó, chúng là ngắn ngủi, chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc.
Tattha yathā ekasmiṃ ghare sabbesu mānusakesu matesu avasesassa ekassa taṅkhaṇaññeva maraṇadhammassa na yuttā naccagītādīsu abhirati nāma.
In this regard, just as it is improper for a single person, whose nature is to die at that very moment, to delight in dancing, singing, and so forth, when all the people in one house have died,
Trong đó, ví như trong một ngôi nhà, khi tất cả mọi người đã chết, thì việc một người còn lại, người mà cũng có bản chất phải chết ngay trong khoảnh khắc đó, say mê ca hát nhảy múa là không thích hợp.
Evameva ekadvāre sasampayuttesu āvajjanādīsu tattha tattheva matesu avasesassa taṅkhaṇeyeva maraṇadhammassa javanassāpi rajjanadussanamuyhanavasena abhirati nāma na yuttāti.
so too, when the āvajjanas, etc., together with their associated phenomena, have died (i.e., ceased) right there and then in one door, it is likewise improper for the javana, whose nature is also to die at that very moment, to delight in attachment, hatred, and delusion.
Cũng vậy, khi các tâm hướng tâm cùng với các pháp tương ưng đã diệt đi ngay tại đó trong một môn, thì việc tâm tốc hành, vốn cũng có bản chất phải chết ngay trong khoảnh khắc đó, say mê theo cách tham đắm, sân hận, si mê là không thích hợp.
Evaṃ tāvakālikabhāvavasena asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Thus, comprehension of non-delusion should be understood in terms of its momentary nature.
Như vậy, sự hiểu biết không lầm lẫn (asammohasampajañña) cần được biết theo cách chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc này.
Samiñjite pasāriteti pabbānaṃ samiñjanapasāraṇe.
In flexing and extending refers to the flexing and extending of the limbs.
Khi co duỗi (samiñjite pasārite) là sự co duỗi các chi.
Tattha cittavaseneva samiñjanapasāraṇaṃ akatvā hatthapādānaṃ samiñjanapasāraṇapaccayā atthānatthaṃ pariggaṇhitvā atthapariggaṇhanaṃ sātthakasampajaññaṃ.
In this, comprehension of purpose is understanding the increase or decrease in wholesome qualities by discerning what is beneficial and what is not beneficial, based on the flexing and extending of the hands and feet, without performing the flexing and extending merely by the power of the mind.
Ở đó, không chỉ co duỗi tay chân theo ý muốn của tâm, mà còn phải xem xét lợi ích và bất lợi của việc co duỗi tay chân, và việc chọn lấy lợi ích là sự hiểu biết lợi ích (sātthakasampajañña).
Tattha hatthapāde aticiraṃ samiñjetvā vā pasāretvā vā ṭhitassa khaṇe khaṇe vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggataṃ na labhati, kammaṭṭhānaṃ paripatati, visesaṃ nādhigacchati.
Herein, for one who remains for too long with the hands and feet flexed or extended, feeling arises moment by moment, the mind does not attain one-pointedness, the meditation subject declines, and one does not achieve any special attainment.
Ở đó, đối với người co duỗi tay chân quá lâu, cảm giác khó chịu (vedanā) sẽ khởi lên từng khoảnh khắc, tâm không đạt được nhất tâm (ekaggatā), đề mục thiền (kammaṭṭhāna) bị suy giảm, và người đó không đạt được sự đặc biệt (visesa).
Kāle samiñjentassa kāle pasārentassa pana tā vedanā nuppajjanti, cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ phātiṃ gacchati, visesamadhigacchatīti, evaṃ atthānatthapariggaṇhanaṃ veditabbaṃ.
However, for one who flexes at the proper time and extends at the proper time, those feelings do not arise, the mind is one-pointed, the meditation subject flourishes, and one achieves special attainment; thus, the discernment of what is beneficial and what is not beneficial should be understood.
Tuy nhiên, đối với người co duỗi đúng lúc, những cảm giác đó không khởi lên, tâm trở nên nhất tâm, đề mục thiền phát triển, và người đó đạt được sự đặc biệt. Như vậy, sự xem xét lợi ích và bất lợi cần được biết.
Mahācetiyaṅgaṇe kira daharabhikkhū sajjhāyaṃ gaṇhanti, tesaṃ piṭṭhipassesu daharabhikkhuniyo dhammaṃ suṇanti.
It is said that young bhikkhus were reciting in the Great Stūpa courtyard, and young bhikkhunīs were listening to the Dhamma behind them.
Nghe nói, tại sân Đại Tháp (Mahācetiyaṅgaṇa), các tỳ khưu trẻ đang học tụng kinh, và các tỳ khưu ni trẻ đang nghe pháp ở phía sau lưng họ.
Tatreko daharo hatthaṃ pasārento kāyasaṃsaggaṃ patvā teneva kāraṇena gihī jāto.
Among them, one young bhikkhu, extending his hand, made bodily contact (with a bhikkhunī) and for that very reason became a layman.
Trong số đó, một tỳ khưu trẻ khi duỗi tay đã chạm vào thân thể một tỳ khưu ni, và vì lý do đó đã trở thành cư sĩ.
Aparo bhikkhu pādaṃ pasārento aggimhi pasāresi, aṭṭhimāhacca pādo jhāyi.
Another bhikkhu extended his foot into a fire, and his foot was burned to the bone.
Một tỳ khưu khác khi duỗi chân đã duỗi vào lửa, chân bị cháy đến xương.
Aparo vammike pasāresi, so āsīvisena ḍaṭṭho.
Another extended his foot into an ant-hill, and he was bitten by a poisonous snake.
Một người khác duỗi vào tổ mối, và bị rắn độc cắn.
Aparo cīvarakuṭidaṇḍake pasāresi, taṃ maṇisappo ḍaṃsi.
Another extended his foot to the pole of a robe-hut, and he was bitten by a maṇi-snake.
Một người khác duỗi vào cọc lều y (cīvarakuṭidaṇḍaka), và bị rắn có ngọc cắn.
Tasmā evarūpe asappāye apasāretvā sappāye pasāretabbaṃ.
Therefore, one should not extend in such unsuitable places but should extend in suitable ones.
Vì vậy, không nên duỗi tay chân vào những nơi không thích hợp như vậy, mà nên duỗi vào những nơi thích hợp.
Idamettha sappāyasampajaññaṃ.
This here is comprehension of suitability.
Đây là sự hiểu biết thích hợp (sappāyasampajañña) ở đây.
Gocarasampajaññaṃ pana mahātheravatthunā dīpetabbaṃ – mahāthero kira divāṭhāne nisinno antevāsikehi saddhiṃ kathayamāno sahasā hatthaṃ samiñjetvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā saṇikaṃ samiñjesi.
Comprehension of resort should be explained through the story of the Great Elder: It is said that the Great Elder, while seated in his day-quarters conversing with his disciples, suddenly flexed his hand, then placed it back in its original position and slowly flexed it again.
Sự hiểu biết về cảnh giới (gocarasampajañña) cần được giải thích bằng câu chuyện về vị Trưởng lão vĩ đại (Mahāthera) – nghe nói, vị Trưởng lão vĩ đại đang ngồi ở nơi trú ngụ ban ngày (divāṭhāna) nói chuyện với các đệ tử của mình, bỗng nhiên co tay lại, rồi đặt tay về chỗ cũ và co lại một cách từ tốn.
Taṃ antevāsikā pucchiṃsu – ‘‘kasmā, bhante, sahasā hatthaṃ samiñjitvā puna yathāṭhāne ṭhapetvā saṇikaṃ samiñjiyitthā’’ti?
His disciples asked him, “Venerable Sir, why did you suddenly flex your hand, then place it back in its original position and slowly flex it again?”
Các đệ tử hỏi ngài: “Bạch Thế Tôn, tại sao ngài lại đột ngột co tay lại, rồi đặt về chỗ cũ và co lại một cách từ tốn?”
Yato paṭṭhāyāhaṃ, āvuso, kammaṭṭhānaṃ manasikātuṃ āraddho, na me kammaṭṭhānaṃ muñcitvā hattho samiñjitapubbo, idāni pana me tumhehi saddhiṃ kathayamānena kammaṭṭhānaṃ muñcitvā samiñjito.
“Friends, from the time I began to attend to the meditation subject, my hand had never before flexed, letting go of the meditation subject. But now, while conversing with you, it flexed, letting go of the meditation subject.
Ngài đáp: “Này chư hiền, từ khi tôi bắt đầu thực hành đề mục thiền (kammaṭṭhāna), tay tôi chưa bao giờ co lại mà không quán chiếu đề mục thiền. Nhưng bây giờ, khi đang nói chuyện với các vị, tôi đã co tay mà không quán chiếu đề mục thiền.
Tasmā puna yathāṭhāne ṭhapetvā samiñjesinti.
Therefore, I placed it back in its original position and flexed it again.”
Vì vậy, tôi đã đặt tay về chỗ cũ và co lại.”
Sādhu, bhante, bhikkhunā nāma evarūpena bhavitabbanti.
“Excellent, Venerable Sir! A bhikkhu should indeed be like that.”
Các đệ tử nói: “Thật tốt lành, bạch Thế Tôn, một tỳ khưu phải là như vậy!”
Evametthāpi kammaṭṭhānāvijahanameva gocarasampajaññanti veditabbaṃ.
Thus, here too, the non-abandonment of the meditation subject itself should be understood as comprehension of resort.
Như vậy, ở đây, việc không từ bỏ đề mục thiền cần được biết là sự hiểu biết về cảnh giới (gocarasampajañña).
Uṇhapakatikassa pana dubbalassa ca cīvaraṃ sukhumaṃ sappāyaṃ, sītālukassa ghanaṃ dupaṭṭaṃ.
For one of warm constitution and for a weak person, a fine robe is suitable; for one who is sensitive to cold, a thick, double-layered robe is suitable.
Đối với người có bản chất nóng nực và yếu ớt, y mỏng là thích hợp; đối với người sợ lạnh, y dày hai lớp là thích hợp.
Viparītaṃ asappāyaṃ.
The opposite is unsuitable.
Ngược lại là không thích hợp.
Yassa kassaci jiṇṇaṃ asappāyameva, aggaḷādidānena hissa taṃ palibodhakaraṃ hoti.
For anyone, an old robe is always unsuitable, as it becomes an obstruction due to its raggedness, etc.
Đối với bất kỳ ai, y cũ là không thích hợp, vì nó sẽ gây trở ngại cho họ trong việc bố thí chốt cửa, v.v.
Tathā paṭṭuṇṇadukūlādibhedaṃ lobhanīyacīvaraṃ.
Similarly, a desire-inducing robe made of linen, wool, silk, etc., is unsuitable.
Cũng vậy, y làm bằng len, lụa, v.v., là y dễ gây tham ái.
Tādisañhi araññe ekakassa nivāsantarāyakaraṃ jīvitantarāyakarañcāpi hoti.
Indeed, for one living alone in such a forest, it can be an obstruction to dwelling and even an obstruction to life.
Thật vậy, đối với người sống một mình trong rừng, một loại y phục như thế có thể gây nguy hiểm cho chỗ ở và cả tính mạng.
Nippariyāyena pana yaṃ nimittakammādimicchājīvavasena uppannaṃ, yañcassa sevamānassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, taṃ asappāyaṃ.
However, that which arises through wrong livelihood such as fortune-telling and the like, and by habitually using which unwholesome states increase and wholesome states decrease, is unsuitable (asappāyaṃ).
Tuy nhiên, một cách trực tiếp, cái gì được tạo ra do các nghề tà mạng như bói toán, v.v., và cái gì mà khi người ấy sử dụng, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, cái đó là không thích hợp (asappāya).
Viparītaṃ sappāyaṃ.
The opposite is suitable (sappāyaṃ).
Ngược lại là thích hợp (sappāya).
Tassa vasenettha sappāyasampajaññaṃ.
In this regard, there is suitability-comprehension (sappāyasampajaññaṃ).
Do đó, ở đây là sự hiểu biết rõ ràng về tính thích hợp (sappāya-sampajañña).
Kammaṭṭhānāvijahanavaseneva gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
And in the sense of not abandoning the meditation subject, range-comprehension (gocarasampajaññaṃ) should be understood.
Chỉ bằng cách không từ bỏ đề mục thiền (kammaṭṭhāna) thì sự hiểu biết rõ ràng về phạm vi hành trì (gocara-sampajañña) cần được hiểu.
Nāgavammikacetiyarukkhādīsu hi keci mālāgandhadhūmavatthādīhi sakkāraṃ karonti, keci gūthamuttakaddamadaṇḍasatthappahārādīhi asakkāraṃ.
Indeed, some people pay respect to serpent mounds, stupas, trees, and the like with garlands, perfumes, incense, cloths, and so on; while others disrespect them with excrement, urine, mud, sticks, sword-blows, and so on.
Thật vậy, ở các gò mối của rắn thần (nāgavammika), các tháp (cetiya), các cây cối, v.v., một số người cúng dường bằng hoa, hương, khói, vải vóc, v.v., một số người lại bất kính bằng cách ném phân, nước tiểu, bùn, đánh đập bằng gậy, dao, v.v.
Na tehi nāgavammikarukkhādayo somanassaṃ vā domanassaṃ vā karonti.
Those serpent mounds, trees, and so on do not feel joy or sorrow because of these actions.
Các gò mối của rắn thần, cây cối, v.v., không vui mừng hay buồn rầu vì những điều đó.
Evameva neva sundaraṃ cīvaraṃ labhitvā somanassaṃ kātabbaṃ, na asundaraṃ labhitvā domanassanti, evaṃ pavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
In the same way, one should not feel joy upon receiving a beautiful robe, nor sorrow upon receiving an unbeautiful one; thus, in this context, the comprehension of non-delusion (asammohasampajaññaṃ) should be understood based on such a reflection.
Cũng vậy, không nên vui mừng khi nhận được y phục đẹp, cũng không nên buồn rầu khi nhận được y phục không đẹp; như vậy, sự hiểu biết rõ ràng về không lầm lẫn (asammoha-sampajañña) cần được hiểu ở đây dựa trên sự quán xét như thế.
Kisadubbalasarīrassa pana garupatto asappāyo, yassa kassaci catupañcagaṇṭhikāhato dubbisodhanīyo asappāyova.
For a monk with a thin and weak body, a heavy bowl is unsuitable (asappāyo); for any monk, a bowl damaged with four or five knots that is difficult to clean is definitely unsuitable.
Đối với người gầy yếu, bát nặng là không thích hợp (asappāya); đối với bất kỳ ai, bát bị dính bốn năm cục bẩn khó rửa cũng là không thích hợp.
Duddhotapattopi na vaṭṭati, taṃ dhovantasseva cassa palibodho hoti.
Even a badly washed bowl is not proper; it becomes an obstruction for him just by washing it.
Bát khó rửa cũng không được, vì khi rửa nó sẽ gây trở ngại cho người ấy.
Maṇivaṇṇapatto pana lobhanīyo, cīvare vuttanayeneva asappāyo, nimittakammādivasena laddho pana yañcassa sevamānassa akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, ayaṃ ekantaasappāyova.
However, a jewel-colored bowl is enticing (lobhanīyo) and, in the same way as described for robes, is unsuitable; but that which is obtained through fortune-telling and the like, and by habitually using which unwholesome states increase and wholesome states decrease—this is definitely unsuitable.
Bát màu ngọc quý thì dễ gây tham ái, cũng là không thích hợp như đã nói về y phục; còn cái gì được nhận do các nghề tà mạng như bói toán, v.v., và khi người ấy sử dụng, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện suy giảm, cái đó hoàn toàn là không thích hợp.
Viparīto sappāyo.
The opposite is suitable.
Ngược lại là thích hợp.
Tassa vasenettha sappāyasampajaññaṃ.
In this regard, there is suitability-comprehension.
Do đó, ở đây là sự hiểu biết rõ ràng về tính thích hợp (sappāya-sampajañña).
Kammaṭṭhānāvijahanavaseneva ca gocarasampajaññaṃ veditabbaṃ.
And in the sense of not abandoning the meditation subject, range-comprehension should be understood.
Và sự hiểu biết rõ ràng về phạm vi hành trì (gocara-sampajañña) cần được hiểu chỉ bằng cách không từ bỏ đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Api ca yathā chinnahatthapāde vaṇamukhehi paggharitapubbalohitakimikule nīlamakkhikasamparikiṇṇe anāthasālāyaṃ nipanne anāthamanusse disvā, ye dayālukā purisā, te tesaṃ vaṇamattacoḷakāni ceva kapālādīhi ca bhesajjāni upanāmenti.
Moreover, just as when compassionate men see helpless people lying in an asylum with severed hands and feet, with pus, blood, and swarms of worms oozing from their wounds, surrounded by bluebottle flies, they offer them cloths of the size of their wounds and medicines in potsherds and the like.
Hơn nữa, giống như khi thấy những người vô gia cư nằm trong nhà tạm trú, tay chân bị cắt cụt, từ miệng vết thương chảy ra mủ, máu, đầy rẫy giòi bọ, ruồi xanh bu đầy, những người có lòng từ bi mang đến cho họ những miếng vải vừa đủ che vết thương và những chén thuốc bằng sành sứ, v.v.
Tattha coḷakānipi kesañci saṇhāni, kesañci thūlāni pāpuṇanti.
Therein, some receive fine cloths, while others receive coarse ones.
Ở đó, những miếng vải có khi mịn màng, có khi thô ráp; những chén thuốc bằng sành sứ cũng có khi đẹp đẽ, có khi xấu xí.
Bhesajjakapālakānipi kesañci susaṇṭhānāni, kesañci dussaṇṭhānāni pāpuṇanti, na te tattha sumanā vā dummanā vā honti.
And some receive well-formed medicine potsherds, while others receive ill-formed ones; but they feel neither joy nor sorrow about them.
Nhưng những người bệnh đó không vui mừng hay buồn rầu vì những điều đó.
Vaṇapaṭicchādanamatteneva hi coḷakena, bhesajjapaṭiggahaṇamatteneva ca kapālakena tesaṃ attho.
For them, the purpose of the cloth is merely to cover the wound, and the purpose of the potsherd is merely to hold the medicine.
Vì họ chỉ cần miếng vải để che vết thương và chén sành để đựng thuốc.
Evameva yo bhikkhu vaṇacoḷakaṃ viya cīvaraṃ, bhesajjakapālakaṃ viya ca pattaṃ, kapāle bhesajjamiva ca patte laddhaṃ bhikkhaṃ sallakkheti, ayaṃ saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asammohasampajaññena uttamasampajānakārīti veditabbo.
In the same way, a bhikkhu who considers the robe like a wound-cloth, the bowl like a medicine-potsherd, and the alms-food received in the bowl like medicine in a potsherd, is to be understood as one who practices the highest comprehension through non-delusion-comprehension (asammohasampajaññena) in wearing the saṅghāṭi and carrying the bowl and robes.
Cũng vậy, một Tỳ-kheo quán xét y phục như miếng vải che vết thương, bát như chén thuốc bằng sành sứ, và thức ăn nhận được trong bát như thuốc trong chén, người Tỳ-kheo này được xem là người thực hành sự hiểu biết rõ ràng (sampajañña) cao thượng bằng sự hiểu biết rõ ràng về không lầm lẫn (asammoha-sampajañña) trong việc mang y Tăng-già-lê (saṅghāṭi), bát và y phục.
Abbhantare attā nāma koci bhuñjako natthi, vuttappakāracittakiriyavāyodhātuvipphāreneva pattappaṭiggahaṇaṃ nāma hoti.
Internally, there is no self (attā nāma) who eats; rather, receiving the bowl occurs simply through the expansion of consciousness-action and the air element (vāyodhātu) as described.
Bên trong không có một tự ngã (attā) nào đang ăn, mà việc nhận bát chỉ xảy ra do sự vận hành của tâm và sự chuyển động của phong đại (vāyodhātu) như đã nói.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva hatthassa patte otāraṇaṃ nāma hoti.
Placing the hand into the bowl occurs simply through the expansion of consciousness-action and the air element.
Việc đưa tay vào bát chỉ xảy ra do sự vận hành của tâm và sự chuyển động của phong đại.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva ālopakaraṇaṃ ālopauddhāraṇaṃ mukhavivaraṇañca hoti, na koci kuñcikāya yantakena vā hanukaṭṭhīni vivarati.
Making a morsel, raising a morsel, and opening the mouth also occur simply through the expansion of consciousness-action and the air element; no one opens the jawbones with a key or a mechanism.
Việc tạo thành viên thức ăn, đưa viên thức ăn lên và mở miệng chỉ xảy ra do sự vận hành của tâm và sự chuyển động của phong đại; không có ai dùng chìa khóa hay máy móc để mở xương hàm.
Cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva ālopassa mukhe ṭhapanaṃ, uparidantānaṃ musalakiccasādhanaṃ, heṭṭhimadantānaṃ udukkhalakiccasādhanaṃ, jivhāya hatthakiccasādhanañca hoti.
Placing the morsel in the mouth, the upper teeth performing the function of a pestle, the lower teeth performing the function of a mortar, and the tongue performing the function of a hand also occur simply through the expansion of consciousness-action and the air element.
Việc đặt viên thức ăn vào miệng, răng trên thực hiện chức năng chày, răng dưới thực hiện chức năng cối, và lưỡi thực hiện chức năng của bàn tay chỉ xảy ra do sự vận hành của tâm và sự chuyển động của phong đại.
Iti tattha aggajivhāya tanukakheḷo mūlajivhāya bahalakheḷo makkheti.
Thus, the tip of the tongue anoints with thin saliva, and the root of the tongue with thick saliva.
Như vậy, đầu lưỡi bôi nước bọt loãng, gốc lưỡi bôi nước bọt đặc.
Taṃ heṭṭhādantaudukkhale jivhāhatthaparivattakaṃ kheḷodakena temitaṃ uparidantamusalasañcuṇṇitaṃ koci kaṭacchunā vā dabbiyā vā antopavesento nāma natthi, vāyodhātuyāva pavisati.
No one introduces that morsel, which is rolled by the tongue-hand in the lower-teeth-mortar and moistened with saliva-water, and crushed by the upper-teeth-pestle, with a spoon or ladle; it enters by the air element itself.
Cái đó, được lưỡi như bàn tay xoay chuyển trong cối răng dưới, được làm ẩm bằng nước bọt và được răng trên như chày nghiền nát, không có ai dùng muỗng hay vá để đưa vào bên trong, mà nó tự đi vào do phong đại.
Paviṭṭhaṃ paviṭṭhaṃ koci palālasanthāraṃ katvā dhārento nāma natthi, vāyodhātuvaseneva tiṭṭhati.
No one keeps that which has entered by making a straw bed; it stays there by the power of the air element.
Cái đã đi vào, không có ai trải rơm để giữ lại, mà nó tự ở lại do sức của phong đại.
Ṭhitaṃ ṭhitaṃ koci uddhanaṃ katvā aggiṃ jāletvā pacanto nāma natthi, tejodhātuyāva paccati.
No one lights a fire by making an oven to cook that which has stayed; it is cooked by the fire element itself.
Cái đã ở lại, không có ai làm lò và đốt lửa để nấu, mà nó tự tiêu hóa do hỏa đại (tejodhātu).
Pakkaṃ pakkaṃ koci daṇḍakena vā yaṭṭhiyā vā bahi nīhārako nāma natthi, vāyodhātuyeva nīharati.
No one takes out that which has been cooked with a stick or a rod; the air element itself takes it out.
Cái đã tiêu hóa, không có ai dùng gậy hay que để đưa ra ngoài, mà phong đại tự đưa ra.
Iti vāyodhātu paṭiharati ca, vītiharati ca, dhāreti ca, parivatteti ca, sañcuṇṇeti ca, visoseti ca, nīharati ca.
Thus, the air element carries, moves, holds, turns, crushes, dries, and takes out.
Như vậy, phong đại đưa vào, đưa ra, giữ lại, xoay chuyển, nghiền nát, làm khô và đưa ra ngoài.
Pathavīdhātu dhāreti ca, parivatteti ca, sañcuṇṇeti ca, visoseti ca.
The earth element holds, turns, crushes, and dries.
Địa đại (pathavīdhātu) giữ lại, xoay chuyển, nghiền nát và làm khô.
Āpodhātu sineheti ca, allattañca anupāleti.
The water element moistens and maintains wetness.
Thủy đại (āpodhātu) làm ẩm và duy trì độ ẩm.
Tejodhātu antopaviṭṭhaṃ paripāceti.
The fire element cooks that which has entered inside.
Hỏa đại tiêu hóa cái đã đi vào bên trong.
Ākāsadhātu añjaso hoti.
The space element becomes the passage.
Không đại (ākāsadhātu) là lối đi.
Viññāṇadhātu tattha tattha sammāpayogamanvāya ābhujatīti.
The consciousness element bends (the body) for proper application in various places.
Thức đại (viññāṇadhātu) thì uốn cong theo sự vận dụng đúng đắn ở từng nơi.
Evaṃ pavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Thus, in this context, the comprehension of non-delusion (asammohasampajaññaṃ) should be understood based on such a reflection.
Như vậy, sự hiểu biết rõ ràng về không lầm lẫn (asammoha-sampajañña) cần được hiểu ở đây dựa trên sự quán xét như thế.
Abbhantare attā nāma uccārapassāvakammaṃ karonto natthi, cittakiriyavāyodhātuvipphāreneva pana uccārapassāvakammaṃ hoti.
Within, there is no self (attā) that performs the act of excreting urine and feces; rather, the act of excreting urine and feces occurs simply through the functioning of mind and the vibration of the air element.
Bên trong, không có một attā (tự ngã) nào thực hiện việc đại tiện và tiểu tiện; mà việc đại tiện và tiểu tiện chỉ xảy ra do sự vận động của cittakiriyavāyodhātu (gió giới do tâm tạo).
Yathā vā pana pakke gaṇḍe gaṇḍabhedena pubbalohitaṃ akāmatāya nikkhamati.
Just as, when an abscess ripens, pus and blood emerge unintentionally due to the bursting of the abscess.
Cũng như khi một vết nhọt chín, mủ và máu tự động chảy ra do vết nhọt vỡ.
Yathā ca atibharitā udakabhājanā udakaṃ akāmatāya nikkhamati.
And just as water flows out unintentionally from an overfilled water pot.
Và cũng như nước tự động chảy ra từ một bình nước quá đầy.
Evaṃ pakkāsayamuttavatthīsu sannicitā uccārapassāvā vāyuvegasamuppīḷitā akāmatāyapi nikkhamanti.
In the same way, the urine and feces accumulated in the stomach and bladder, being pressed by the force of the wind, also exit unintentionally.
Tương tự như vậy, đại tiện và tiểu tiện tích tụ trong bàng quang và ruột già, bị áp lực bởi sức gió, cũng tự động chảy ra.
So panāyaṃ evaṃ nikkhamanto uccārapassāvo neva tassa bhikkhuno attano hoti, na parassa, kevalaṃ sarīranissandova hoti.
This urine and feces, thus exiting, are neither the bhikkhu’s own nor another’s; they are merely the discharge of the body.
Đại tiện và tiểu tiện chảy ra như vậy không phải của vị tỳ khưu đó, cũng không phải của người khác; nó chỉ là sự tiết ra từ thân thể mà thôi.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Yathā udakatumbato purāṇudakaṃ chaḍḍentassa neva taṃ attano hoti, na paresaṃ; kevalaṃ paṭijagganamattameva hoti; evaṃ pavattapaṭisaṅkhānavasenettha asammohasampajaññaṃ veditabbaṃ.
Just as when one empties old water from a water gourd, that water is neither one’s own nor another’s; it is merely the act of cleaning the gourd; in the same way, comprehension of freedom-from-delusion should be understood here by way of reflecting on the process.
Giống như khi một người đổ nước cũ từ một cái bầu đựng nước, nước đó không phải của mình, cũng không phải của người khác; nó chỉ là việc làm sạch mà thôi. Tương tự như vậy, theo phương cách quán xét sự vận hành này, cần phải biết về asammohasampajaññaṃ (chánh tri kiến về sự không si mê) ở đây.
Gatādīsu gateti gamane.
Among "going" and so forth, in going means in walking.
Trong các hành động như đi (gatādīsu), gate (khi đi) nghĩa là trong việc đi.
Ṭhiteti ṭhāne.
In standing means in standing.
Ṭhite (khi đứng) nghĩa là trong việc đứng.
Nisinneti nisajjāya.
In sitting means in sitting.
Nisinne (khi ngồi) nghĩa là trong việc ngồi.
Sutteti sayane.
In sleeping means in lying down.
Sutte (khi ngủ) nghĩa là trong việc nằm.
Jāgariteti jāgaraṇe.
In waking means in being awake.
Jāgarite (khi thức) nghĩa là trong việc thức.
Bhāsiteti kathane.
In speaking means in talking.
Bhāsite (khi nói) nghĩa là trong việc nói.
Tuṇhībhāveti akathane.
In being silent means in not speaking.
Tuṇhībhāve (khi im lặng) nghĩa là trong việc không nói.
‘‘Gacchanto vā gacchāmīti pajānāti, ṭhito vā ṭhitomhīti pajānāti, nisinno vā nisinnomhīti pajānāti, sayāno vā sayānomhīti pajānātī’’ti imasmiñhi sutte addhānairiyāpathā kathitā.
In this Sutta, it states: "When going, he knows 'I am going'; when standing, he knows 'I am standing'; when sitting, he knows 'I am sitting'; when lying down, he knows 'I am lying down,'" thus referring to the postures of long duration.
Trong kinh này, “Khi đi, vị ấy biết: ‘Tôi đang đi’; khi đứng, vị ấy biết: ‘Tôi đang đứng’; khi ngồi, vị ấy biết: ‘Tôi đang ngồi’; khi nằm, vị ấy biết: ‘Tôi đang nằm’”, các oai nghi lớn (addhānairiyāpathā) đã được giảng dạy.
‘‘Abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite pasārite’’ti imasmiṃ majjhimā.
"In going forth, in turning back, in looking forward, in looking around, in bending, in stretching" refers to the intermediate postures.
Trong kinh này, “Khi bước tới, bước lui, khi nhìn tới, nhìn lui, khi co tay, duỗi chân”, các oai nghi trung bình (majjhimā) đã được giảng dạy.
‘‘Gate ṭhite nisinne sutte jāgarite’’ti idha pana khuddakacuṇṇiyairiyāpathā kathitā.
Here, "in going, in standing, in sitting, in sleeping, in waking" refers to the minor, fragmented postures.
Còn ở đây, “Khi đi, khi đứng, khi ngồi, khi ngủ, khi thức”, các oai nghi nhỏ, vụn vặt (khuddakacuṇṇiyairiyāpathā) đã được giảng dạy.
Tasmā tesupi vuttanayeneva sampajānakāritā veditabbā.
Therefore, in these too, the practice of comprehension should be understood in the manner described.
Do đó, trong những điều đó cũng cần phải biết về sự thực hành chánh tri kiến theo phương cách đã nói.
Tayidaṃ mahāsivattherena vuttaṃ asammohadhuraṃ mahāsatipaṭṭhānasutte adhippetaṃ.
This primary aspect of freedom-from-delusion, as stated by the Elder Mahāsiva, is intended in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta.
Điều này, được Tipiṭakamahāsivatthero nói, là asammohadhuraṃ (sự không si mê là chính yếu) được đề cập trong kinh Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhānasutta).
Imasmiṃ pana sāmaññaphale sabbampi catubbidhaṃ sampajaññaṃ labbhati.
In this Sāmaññaphala Sutta, however, all four kinds of comprehension are obtained.
Tuy nhiên, trong kinh Sa Môn Quả (Sāmaññaphala) này, tất cả bốn loại chánh tri kiến đều được đề cập.
Tasmā vuttanayeneva cettha catunnaṃ sampajaññānaṃ vasena sampajānakāritā veditabbā.
Therefore, the practice of comprehension here should be understood by way of the four comprehensions, in the manner described.
Do đó, ở đây cần phải biết về sự thực hành chánh tri kiến theo bốn loại chánh tri kiến theo phương cách đã nói.
Sampajānakārīti ca sabbapadesu satisampayuttasseva sampajaññassa vasena attho veditabbo.
And the meaning of "one who practices comprehension" should be understood in all contexts as referring to comprehension accompanied by mindfulness.
Và ý nghĩa của sampajānakārī (người thực hành chánh tri kiến) trong tất cả các đoạn cần được hiểu theo nghĩa của chánh tri kiến đi kèm với chánh niệm.
Satisampajaññena samannāgatoti etassa hi padassa ayaṃ vitthāro.
For this is the detailed explanation of the phrase "endowed with mindfulness and comprehension."
Đây là phần giải thích chi tiết của cụm từ “satisampajaññena samannāgato” (người đầy đủ chánh niệm và chánh tri kiến).
Vibhaṅgappakaraṇe pana – ‘‘sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamatī’’ti evaṃ etāni padāni vibhattāneva.
In the Vibhaṅga treatise, however, these terms are explicitly analyzed as: "Mindful and comprehending, he goes forth; mindful and comprehending, he turns back."
Tuy nhiên, trong Vi Phân Biệt Luận (Vibhaṅgappakaraṇa), những cụm từ này đã được phân tích chi tiết: “sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati” (chánh niệm và chánh tri kiến khi bước tới, chánh niệm và chánh tri kiến khi bước lui).
Evaṃ, kho mahārājāti evaṃ satisampayuttassa sampajaññassa vasena abhikkamādīni pavattento satisampajaññena samannāgato nāma hotīti attho.
"Thus, O Great King" means that one who performs going forth and so on, by means of comprehension accompanied by mindfulness, is called "endowed with mindfulness and comprehension."
Evaṃ, kho mahārājā (Thưa Đại vương, như vậy) nghĩa là vị tỳ khưu thực hiện các hành động như bước tới v.v., với chánh tri kiến đi kèm với chánh niệm như vậy, được gọi là người đầy đủ chánh niệm và chánh tri kiến.
Idha bhikkhu cīvaraṃ labhati, sundaraṃ vā asundaraṃ vā.
Here, a bhikkhu receives a robe, whether good or not good.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp.
So teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhati.
He makes do with that very robe; he does not desire another, nor does he accept another if offered.
Vị ấy sống với y phục đó, không mong cầu cái khác, và dù có được cũng không nhận.
Ayamassa cīvare yathālābhasantoso.
This is his contentment with whatever robes are obtained.
Đây là sự tri túc với y phục theo những gì có được của vị ấy.
Atha pana pakatidubbalo vā hoti, ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupanto kilamati.
If, however, he is naturally weak or afflicted by sickness or old age, he becomes weary wearing a heavy robe.
Nếu vị ấy có thân thể yếu đuối tự nhiên, hoặc bị bệnh tật và tuổi già hành hạ, thì khi khoác y phục nặng, vị ấy sẽ mệt mỏi.
So sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti.
He exchanges it with a suitable bhikkhu and, making do with a lighter one, he is still content.
Vị ấy đổi y phục đó với một vị tỳ khưu khác có thân thể tương ứng, và sống với y phục nhẹ hơn, vị ấy vẫn tri túc.
Ayamassa cīvare yathābalasantoso.
This is his contentment in proportion to his strength regarding robes.
Đây là sự tri túc với y phục theo khả năng của vị ấy.
Aparo paṇītapaccayalābhī hoti.
Another receives excellent requisites.
Một người khác nhận được vật dụng cao cấp.
So pattacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghapattacīvaraṃ bahūni vā pana pattacīvarāni labhitvā idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ hotūti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā gahetvā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti.
He, having obtained a bowl and robe or some other very valuable bowl and robe, or having obtained many bowls and robes, thinks: "May this be for the elders who have been ordained for a long time, may this be suitable for the learned ones, may this be for the sick, may this be for those with little gain," and having given them, or having taken their old robes, or having collected rags from a rubbish heap and made a saṅghāṭī from them and wearing it, he is still content.
Vị ấy, sau khi nhận được một trong những y bát quý giá hoặc nhiều y bát, liền nghĩ: “Y này hãy dành cho các vị Trưởng lão đã xuất gia lâu năm, y này thích hợp cho các vị đa văn, y này cho các vị bệnh tật, y này cho những vị ít lợi lộc”, rồi đem bố thí. Hoặc vị ấy lấy y cũ của họ, hoặc nhặt nhạnh các mảnh vải vụn từ đống rác, rồi may thành y Tăng-già-lê (saṅghāṭi) để mặc, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.
This is his contentment in robes according to suitability (yathāsāruppa-santosa).
Đây là sự tùy nghi hài lòng (yathāsāruppasantoso) của vị ấy đối với y phục.
Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhati.
Here, a bhikkhu obtains almsfood, be it coarse or delicious; he sustains himself with that, does not desire other food, and even if offered, does not accept it.
Ở đây, một vị Tỳ-khưu nhận được thức ăn khất thực, dù thô sơ hay tinh xảo, vị ấy chỉ dùng thức ăn đó để duy trì mạng sống, không mong cầu thức ăn khác, và dù có được thức ăn khác cũng không nhận.
Ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.
This is his contentment in almsfood according to what is obtained (yathālābha-santosa).
Đây là sự tùy duyên hài lòng (yathālābhasantoso) của vị ấy đối với thức ăn khất thực.
Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti.
But if a bhikkhu obtains almsfood that is unsuitable for his constitution or for his illness, by consuming which he becomes unwell,
Còn vị nào nhận được thức ăn khất thực không phù hợp với thể trạng của mình hoặc không phù hợp với bệnh tật của mình, khiến cho vị ấy cảm thấy khó chịu khi dùng.
So sabhāgassa bhikkhuno taṃ datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti.
he gives it to a fellow bhikkhu, eats suitable food from that bhikkhu's hand, and performing his monastic duties, he is still content.
Vị ấy đem thức ăn đó cho một vị Tỳ-khưu đồng hạnh, rồi nhận thức ăn phù hợp từ tay vị ấy để dùng, và tiếp tục thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.
This is his contentment in almsfood according to his strength (yathābala-santosa).
Đây là sự tùy lực hài lòng (yathābalasantoso) của vị ấy đối với thức ăn khất thực.
Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati.
Another bhikkhu, having great merit, obtains much delicious almsfood.
Một vị khác có phước lớn, nhận được nhiều thức ăn khất thực tinh xảo.
So taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti.
He, like with robes, gives it to the elders, the long-ordained, the learned, those with little gain, and the sick, and sustaining himself with their leftovers or with mixed food obtained from his alms-round, he is still content.
Vị ấy đem thức ăn đó, giống như y phục, bố thí cho các vị Trưởng lão đã xuất gia lâu năm, các vị đa văn, các vị ít lợi lộc, các vị bệnh tật; hoặc vị ấy dùng phần còn lại của họ, hoặc đi khất thực rồi dùng thức ăn hỗn hợp, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.
This is his contentment in almsfood according to suitability (yathāsāruppa-santosa).
Đây là sự tùy nghi hài lòng (yathāsāruppasantoso) của vị ấy đối với thức ăn khất thực.
Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanāni labhati.
Another bhikkhu, having great merit, obtains many splendid dwellings such as caves, pavilions, or storied mansions.
Một vị khác có phước lớn, nhận được nhiều chỗ ở tinh xảo như hang động, nhà sàn, nhà có đỉnh nhọn, v.v.
So tāni cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti.
He, like with robes, gives them to the elders, the long-ordained, the learned, those with little gain, and the sick, and residing wherever he can, he is still content.
Vị ấy đem những chỗ ở đó, giống như y phục, bố thí cho các vị Trưởng lão đã xuất gia lâu năm, các vị đa văn, các vị ít lợi lộc, các vị bệnh tật, rồi ở bất cứ đâu, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.
This is his contentment in dwellings according to suitability (yathāsāruppa-santosa).
Đây là sự tùy nghi hài lòng (yathāsāruppasantoso) của vị ấy đối với chỗ ở.
Yopi – ‘‘uttamasenāsanaṃ nāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato kāmavitakkā pātubhavantī’’ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati.
And if one, reflecting that "a superior dwelling is a place for heedlessness; torpor and drowsiness overcome one sitting there, and when one wakes up after being overwhelmed by sleep, sensual thoughts arise," does not accept such a dwelling even when it is obtained.
Vị nào quán xét rằng: “Chỗ ở tốt nhất là nơi dễ sanh phóng dật, khi ngồi ở đó thì hôn trầm thụy miên ập đến, khi bị giấc ngủ chế ngự và tỉnh dậy thì các tà tư duy dục lạc xuất hiện”, rồi dù nhận được chỗ ở như vậy cũng không chấp nhận.
So taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti.
He, having rejected it, and residing in the open air or at the foot of a tree, is still content.
Vị ấy từ chối chỗ ở đó, rồi ở dưới gốc cây hay ngoài trời, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Ayampissa senāsane yathāsāruppasantoso.
This also is his contentment in dwellings according to suitability (yathāsāruppa-santosa).
Đây cũng là sự tùy nghi hài lòng (yathāsāruppasantoso) của vị ấy đối với chỗ ở.
Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati.
Another bhikkhu, having great merit, obtains many delicious medicines such as oil, honey, and treacle.
Một vị khác có phước lớn, nhận được nhiều thuốc men tinh xảo như dầu, mật, đường mật, v.v.
So taṃ cīvaraṃ viya theracirapabbajitabahussutaappalābhīgilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti.
He, like with robes, gives them to the elders, the long-ordained, the learned, those with little gain, and the sick, and sustaining himself with whatever they bring, he is still content.
Vị ấy đem những thuốc men đó, giống như y phục, bố thí cho các vị Trưởng lão đã xuất gia lâu năm, các vị đa văn, các vị ít lợi lộc, các vị bệnh tật, rồi chỉ dùng bất cứ thứ gì họ mang đến, vị ấy vẫn cảm thấy hài lòng.
Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharīṭakaṃ ṭhapetvā ekasmiṃ catumadhuraṃ – ‘‘gaṇhāhi, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, atha muttaharīṭakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitanti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharīṭakeneva bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti.
But if, with cow's urine-soaked myrobalan in one bowl and catumadhura (four sweets) in another, he is told, "Bhante, take what you wish," and if his ailment can be alleviated by either, he rejects the catumadhura, considering that cow's urine-soaked myrobalan has been praised by the Buddha and others, and by making medicine with just the cow's urine-soaked myrobalan, he is supremely content.
Còn vị nào, khi được hỏi: “Bạch Đại đức, xin ngài hãy lấy thứ ngài muốn”, trong khi một bát chứa nước tiểu bò ngâm quả ha-rì-ta-kì và một bát chứa tứ mật (bốn loại ngọt), nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm bằng một trong hai loại, vị ấy sẽ từ chối tứ mật và dùng nước tiểu bò ngâm quả ha-rì-ta-kì để làm thuốc, vì nghĩ rằng “nước tiểu bò ngâm quả ha-rì-ta-kì đã được Đức Phật và các bậc Thánh khen ngợi”, vị ấy là người vô cùng hài lòng.
Ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.
This is his contentment in requisites for the sick according to suitability (yathāsāruppa-santosa).
Đây là sự tùy nghi hài lòng (yathāsāruppasantoso) của vị ấy đối với vật dụng của người bệnh.
Parissāvanaṃ tena udakaṃ parissāvetvā nhānakāle, senāsanaparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihārikaṃ.
The water-strainer is for the body's maintenance when straining water for bathing, or for furnishing a dwelling.
Đồ lọc nước, khi dùng để lọc nước tắm, hoặc để dọn dẹp chỗ ở, nó là vật dụng chăm sóc thân thể.
Pānīyaṃ parissāvanakāle, teneva tilataṇḍulaputhukādīni gahetvā khādanakāle ca kucchiparihāriyaṃ.
When straining drinking water, and when taking and eating sesame, rice grains, flattened rice, and so on with it, it is for the stomach's maintenance.
Khi dùng để lọc nước uống, hoặc dùng chính nó để nhận mè, gạo, cốm, v.v. để ăn, nó là vật dụng chăm sóc bụng.
Ayaṃ tāva aṭṭhaparikkhārikassa parikkhāramattā.
This is the extent of the requisites for one with eight requisites.
Đây là số lượng vật dụng thiết yếu của một vị có tám vật dụng.
Navaparikkhārikassa pana seyyaṃ pavisantassa tatraṭṭhakaṃ paccattharaṇaṃ vā kuñcikā vā vaṭṭati.
For one with nine requisites, a sleeping mat or a key in the dwelling is permissible.
Còn đối với vị có chín vật dụng, khi vào chỗ nằm, một tấm trải hoặc một chìa khóa ở đó là vật dụng thiết yếu.
Dasaparikkhārikassa nisīdanaṃ vā cammakhaṇḍaṃ vā vaṭṭati.
For one with ten requisites, a sitting mat or a leather mat is permissible.
Đối với vị có mười vật dụng, một tọa cụ hoặc một mảnh da là vật dụng thiết yếu.
Ekādasaparikkhārikassa pana kattarayaṭṭhi vā telanāḷikā vā vaṭṭati.
For one with eleven requisites, a staff or an oil flask is permissible.
Còn đối với vị có mười một vật dụng, một cây gậy hoặc một ống đựng dầu là vật dụng thiết yếu.
Dvādasaparikkhārikassa chattaṃ vā upāhanaṃ vā vaṭṭati.
For one with twelve requisites, an umbrella or sandals are permissible.
Đối với vị có mười hai vật dụng, một cây dù hoặc một đôi dép là vật dụng thiết yếu.
Etesu ca aṭṭhaparikkhārikova santuṭṭho, itare asantuṭṭhā mahicchā mahābhārāti na vattabbā.
Among these, it should not be said that only the one with eight requisites is content, and the others are discontent, greedy, or heavily burdened.
Trong số này, không thể nói rằng vị có tám vật dụng là người hài lòng, còn những vị khác là không hài lòng, là người có nhiều tham muốn, là người mang gánh nặng lớn.
Etepi hi appicchāva santuṭṭhāva subharāva sallahukavuttinova.
For these also are of few desires, content, easily supported, and of simple livelihood.
Những vị này cũng là người ít tham muốn, hài lòng, dễ nuôi dưỡng, và có lối sống thanh đạm.
Bhagavā pana na yimaṃ suttaṃ tesaṃ vasena kathesi, aṭṭhaparikkhārikassa vasena kathesi.
However, the Blessed One did not teach this Sutta with reference to them, but with reference to one with eight requisites.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn không nói bài kinh này dựa trên các vị đó, mà nói dựa trên vị có tám vật dụng.
So hi khuddakavāsiñca sūciñca parissāvane pakkhipitvā pattassa anto ṭhapetvā pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā ticīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ katvā yenicchakaṃ sukhaṃ pakkamati.
For he, putting the small knife and needle into the water-strainer, placing it inside his bowl, hanging the bowl on his shoulder, making his three robes secure on his body, goes forth happily wherever he wishes.
Vị ấy đặt con dao nhỏ và kim vào đồ lọc nước, rồi đặt vào trong bát, treo bát lên vai, buộc ba y vào thân, rồi thoải mái đi đến nơi mình muốn.
Paṭinivattetvā gahetabbaṃ nāmassa na hoti.
There is nothing for him to turn back and fetch.
Không có gì phải quay lại lấy.
Iti imassa bhikkhuno sallahukavuttitaṃ dassento bhagavā – ‘‘santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarenā’’tiādimāha.
Thus, the Blessed One, wishing to show the light and unburdened livelihood of this bhikkhu, said, "He is content with robes that suffice for the body," and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn, khi muốn chỉ ra lối sống thanh đạm của vị Tỳ-khưu này, đã nói lời mở đầu: "Vị ấy hoan hỷ với y phục đủ để che thân," v.v.
Tattha kāyaparihārikenāti kāyapariharaṇamattakena.
Therein, kāyaparihārikenā means: with what merely suffices for the maintenance of the body.
Trong đó, kāyaparihārikenā có nghĩa là chỉ đủ để che thân.
Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena.
Kucchiparihārikenā means: with what merely suffices for the maintenance of the belly.
Kucchiparihārikenā có nghĩa là chỉ đủ để nuôi sống bụng.
Samādāyeva pakkamatīti aṭṭhaparikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvāva kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati.
Samādāyeva pakkamatī means: taking all the requisites, merely the eight requisites, and making them tied to his body, he departs.
Samādāyeva pakkamatī có nghĩa là mang theo tất cả tám vật dụng cần thiết, buộc chúng vào thân rồi ra đi.
‘‘Mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’ti āsaṅgo vā bandho vā na hoti.
There is no attachment or bond, thinking: "This is my monastery, this is my precinct, this is my supporter."
Không có sự ràng buộc hay chấp trước kiểu như: "Đây là tịnh xá của ta, đây là khu vực của ta, đây là người hộ độ của ta."
So jiyā mutto saro viya, yūthā apakkanto madahatthī viya ca icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati.
Like an arrow freed from a bowstring, or a mad elephant separated from the herd, he abides alone, sits alone, enjoying any desired lodging, forest grove, root of a tree, or mountain cave.
Vị ấy, như mũi tên thoát khỏi dây cung, như voi rừng rời khỏi bầy đàn, sống một mình, ngồi một mình, hưởng thụ bất cứ chỗ ở, rừng cây, gốc cây, hang núi nào mình muốn.
Sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.
In all postures, he is solitary, without a second.
Trong mọi oai nghi, vị ấy chỉ có một mình, không có người thứ hai.
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento – ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.
Now, illustrating that meaning with a simile, the Blessed One said, "Just as a bird," and so on.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ, Đức Thế Tôn đã nói: "Ví như chim," v.v.
Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo.
Therein, pakkhī sakuṇo means: a bird endowed with wings.
Trong đó, pakkhī sakuṇo là chim có cánh.
Ḍetīti uppatati.
Ḍetī means: flies up.
Ḍetī là bay lên.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇā nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapattatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti.
Here is the brief meaning: Birds, knowing that "a tree in such and such a place has ripe fruit," come from various directions, and with their claws, wings, beaks, and so on, they pierce, shake off, and eat its fruits.
Đây là tóm tắt ý nghĩa: Loài chim, khi biết "ở nơi kia có cây trái chín," thì từ nhiều hướng bay đến, dùng móng, cánh, mỏ, v.v., đục khoét, làm rụng và ăn trái cây.
‘Idaṃ ajjatanāya, idaṃ svātanāya bhavissatī’ti tesaṃ na hoti.
There is no thought for them like, 'This will be for today, this will be for tomorrow.'
Chúng không nghĩ: "Cái này là cho hôm nay, cái này là cho ngày mai."
Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti.
When the fruit is exhausted, they neither guard the tree nor leave a wing, claw, or beak there.
Khi trái đã hết, chúng không canh giữ cây, cũng không để lại cánh, móng hay mỏ ở đó.
Atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā, yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova uppatitvā gacchati.
Rather, being unattached to that tree, each bird flies off to whichever direction it desires, carrying only its own wings as its burden.
Mà chúng không quyến luyến cây đó, con nào muốn đi hướng nào thì cứ thế mà bay đi, chỉ mang theo đôi cánh của mình.
Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkho yena kāmaṃ pakkamati.
Just so, this bhikkhu, unattached and unconcerned, departs wherever he wishes.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu này không chấp trước, không quyến luyến, đi đến bất cứ nơi nào mình muốn.
Tena vuttaṃ ‘‘samādāyeva pakkamatī’’ti.
Therefore, it was said, "He departs taking only what he has."
Vì vậy, có câu: "samādāyeva pakkamatī" (mang theo rồi ra đi).
216. So iminā cātiādinā kiṃ dasseti?
216. What does the phrase So iminā cā and so on, show?
216. So iminā cā v.v. Đức Thế Tôn muốn chỉ điều gì?
Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti.
It shows the perfection of the conditions for dwelling in the forest.
Ngài muốn chỉ sự đầy đủ các điều kiện cho việc sống trong rừng.
Yassa hi ime cattāro paccayā natthi, tassa araññavāso na ijjhati.
For if these four conditions are not present for someone, their forest dwelling does not succeed.
Nếu một người không có bốn điều kiện này, thì việc sống trong rừng của người ấy sẽ không thành công.
Tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati.
They become comparable to animals or forest dwellers.
Người ấy sẽ bị so sánh với loài thú hay những kẻ sống trong rừng.
Araññe adhivatthā devatā – ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravasaddaṃ sāventi, hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti.
The deities residing in the forest create frightening sounds, thinking, "What good is forest dwelling for such an evil bhikkhu?" and strike their heads with their hands, showing signs of wanting them to flee.
Các vị thiên sống trong rừng sẽ tạo ra những tiếng động đáng sợ và đánh vào đầu, làm cho người ấy phải bỏ chạy, nghĩ rằng: "Vị Tỳ-khưu xấu xa như thế này thì sống trong rừng làm gì?"
‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati.
Ill-repute spreads, as in, "Such and such a bhikkhu entered the forest and committed such and such evil deeds."
Danh tiếng xấu sẽ lan truyền: "Vị Tỳ-khưu kia vào rừng và đã làm những điều ác này nọ."
Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati.
But for one who possesses these four conditions, forest dwelling succeeds.
Nhưng nếu một người có đủ bốn điều kiện này, thì việc sống trong rừng của người ấy sẽ thành công.
So hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayavayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati.
Indeed, such a one, reflecting on their own sīla, seeing no blemish or fault, generates joy, and by contemplating its arising and passing away, they enter the noble path.
Người ấy quán xét giới hạnh của mình, không thấy bất kỳ vết đen hay tì vết nào, sẽ phát sinh hỷ lạc, rồi quán xét sự hoại diệt và biến đổi của nó, và bước vào Thánh địa.
Araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhaṇanti.
The deities residing in the forest are pleased and praise him.
Các vị thiên sống trong rừng sẽ hoan hỷ và tán thán.
Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti.
Thus, his reputation spreads widely, like a drop of oil cast upon water.
Như vậy, danh tiếng của vị ấy sẽ lan rộng như giọt dầu rơi vào nước.
Tattha vivittanti suññaṃ, appasaddaṃ, appanigghosanti attho.
Therein, vivittaṃ means: empty, quiet, without uproar.
Trong đó, vivittaṃ có nghĩa là trống vắng, ít tiếng động, không có tiếng ồn ào.
Etadeva hi sandhāya vibhaṅge – ‘‘vivittanti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi.
It is with this in mind that it is stated in the Vibhaṅga: "Vivitta means, even if the lodging is near, it is not crowded with householders and renunciants.
Chính vì ý nghĩa này mà trong Vibhaṅga đã nói:
Tena taṃ vivitta’’nti vuttaṃ.
Therefore, it is called vivitta."
"Vivittaṃ là nơi ở dù gần cũng không bị cư sĩ hay người xuất gia làm phiền. Vì vậy, nó được gọi là vivittaṃ."
Seti ceva āsati ca etthāti senāsanaṃ mañcapīṭhādīnametaṃ adhivacanaṃ.
Senāsana (lodging) is that wherein one lies down and sits; this is a term for beds, chairs, and so on.
Nơi để nằm và ngồi được gọi là senāsanaṃ, đây là tên gọi chung cho giường, ghế, v.v.
Tenāha – ‘‘senāsananti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi, bhisipi, bimbohanampi, vihāropi, aḍḍhayogopi, pāsādopi, hammiyampi, guhāpi, aṭṭopi, māḷopi leṇampi, veḷugumbopi, rukkhamūlampi, maṇḍapopi, senāsanaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti, sabbametaṃ senāsana’’nti (vibha. 527).
Therefore, it is said: "Senāsana is a bed, a chair, a cushion, a pillow, a monastery, a half-gabled house, a mansion, a turreted house, a cave, a turret, an attic, a natural cave, a bamboo grove, a root of a tree, a pavilion; whatever place bhikkhus frequent, all of this is senāsana."
Vì vậy, có nói: "Senāsanaṃ là giường, ghế, nệm, gối, tịnh xá, nhà có hai mái, lâu đài, biệt thự, hang động, tháp, đình, hang đá, bụi tre, gốc cây, nhà tạm, hoặc bất cứ nơi nào mà các Tỳ-khưu lui tới, tất cả đều là senāsanaṃ."
Idha panassa sakuṇasadisassa cātuddisassa bhikkhuno anucchavikasenāsanaṃ dassento araññaṃ rukkhamūlantiādimāha.
Here, intending to show a suitable lodging for this bhikkhu, who is like a bird and wanders in all directions, he said "forest, root of a tree," and so on.
Ở đây, khi chỉ ra nơi ở thích hợp cho vị Tỳ-khưu không chấp trước, giống như loài chim, Đức Thế Tôn đã nói: "rừng, gốc cây," v.v.
Tattha araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññanti.
Therein, araññaṃ means: everything outside the city boundary (indakhīla) is a forest.
Trong đó, araññaṃ là tất cả những gì bên ngoài cột ranh giới (indakhīla).
Idaṃ bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ.
This is given from the perspective of bhikkhunis.
Điều này được nói theo nghĩa của Tỳ-khưu-ni.
‘‘Āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) idaṃ pana imassa bhikkhuno anurūpaṃ.
However, "a forest dwelling is at least five hundred bow-lengths away" is suitable for this bhikkhu.
"Nơi ở trong rừng (āraññakaṃ) là nơi cách xa năm trăm cung" thì phù hợp với vị Tỳ-khưu này.
Tassa lakkhaṇaṃ visuddhimagge dhutaṅganiddese vuttaṃ.
Its characteristics are stated in the Dhutaṅga Niddesa of the Visuddhimagga.
Đặc điểm của nó được nói trong phần giải thích về Dhutaṅga trong Visuddhimagga.
Rukkhamūlanti yaṃ kiñci sandacchāyaṃ vivittarukkhamūlaṃ.
Rukkhamūlaṃ means: any root of a tree with dense shade and a secluded spot.
Rukkhamūlaṃ là bất kỳ gốc cây nào có bóng mát rậm rạp và vắng vẻ.
Pabbatanti selaṃ.
Pabbataṃ means: a rock or mountain.
Pabbataṃ là núi đá.
Tattha hi udakasoṇḍīsu udakakiccaṃ katvā sītāya rukkhacchāyāya nisinnassa nānādisāsu khāyamānāsu sītena vātena bījiyamānassa cittaṃ ekaggaṃ hoti.
For there, after performing ablutions in springs and sitting in the cool shade of a tree, with the various directions appearing, and being fanned by a cool breeze, one's mind becomes concentrated.
Ở đó, sau khi làm việc nước ở các khe suối, ngồi dưới bóng cây mát mẻ, được gió lạnh thổi từ nhiều hướng, tâm sẽ trở nên định tĩnh.
Kandaranti kaṃ vuccati udakaṃ, tena dāritaṃ, udakena bhinnaṃ pabbatapadesaṃ.
Kandaraṃ means: a mountain region split open by water (kaṃ meaning water), rent by water.
Kandaraṃ là nơi núi bị nước xẻ ra, tức là khu vực núi bị nước chia cắt.
Yaṃ nadītumbantipi, nadīkuñjantipi vadanti.
This is also called a river-bend or river-gorge.
Cũng được gọi là thung lũng sông hoặc hẻm núi sông.
Tattha hi rajatapaṭṭasadisā vālikā hoti, matthake maṇivitānaṃ viya vanagahaṇaṃ, maṇikhandhasadisaṃ udakaṃ sandati.
There, there is sand like silver plates, a forest thicket like a jewel canopy overhead, and water flows like blocks of jewels.
Ở đó có cát trắng như tấm bạc, trên đầu là rừng cây rậm rạp như mái che ngọc, nước chảy trong vắt như khối ngọc.
Evarūpaṃ kandaraṃ oruyha pānīyaṃ pivitvā gattāni sītāni katvā vālikaṃ ussāpetvā paṃsukūlacīvaraṃ paññapetvā nisinnassa samaṇadhammaṃ karoto cittaṃ ekaggaṃ hoti.
Having descended into such a kandara, drunk water, cooled one's limbs, piled up sand, spread out a rag-robe, and sat down, one's mind becomes concentrated while practicing the ascetic's duty.
Khi xuống một hang động như vậy, uống nước, làm mát cơ thể, trải cát ra, đặt y phấn tảo và ngồi xuống để thực hành pháp Sa-môn, tâm sẽ trở nên định tĩnh.
Giriguhanti dvinnaṃ pabbatānaṃ antare, ekasmiṃyeva vā umaggasadisaṃ mahāvivaraṃ susānalakkhaṇaṃ visuddhimagge vuttaṃ.
Giriguhaṃ means: a large cave-like opening between two mountains, or in one mountain, similar to an underground passage. Its characteristics are described in the Visuddhimagga under the section on charnel grounds.
Giriguhaṃ là một hang động lớn giữa hai ngọn núi, hoặc một hang động lớn giống như đường hầm trong một ngọn núi; đặc điểm của nghĩa địa được nói trong Visuddhimagga.
Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasanti na vapanti, tenevāha – ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’ntiādi.
Vanapatthaṃ means: a place beyond the village, inaccessible to humans, where people neither cultivate nor sow. Hence it is said, "Vanapattha is a term for distant lodgings," and so on.
Vanapatthaṃ là nơi vượt ra ngoài làng mạc, nơi con người không lui tới, nơi không cày cấy hay gieo hạt; vì vậy, có nói: "Vanapatthaṃ là tên gọi cho những nơi ở xa xôi," v.v.
Abbhokāsanti acchannaṃ.
Abbhokāsaṃ means: an uncovered place.
Abbhokāsaṃ là nơi không có mái che.
Ākaṅkhamāno panettha cīvarakuṭiṃ katvā vasati.
If he wishes, he makes a robe-hut and dwells there.
Nếu muốn, vị ấy có thể dựng một túp lều bằng y phục và ở đó.
Palālapuñjanti palālarāsi.
Palālapuñjaṃ means: a pile of straw.
Palālapuñjaṃ là đống rơm.
Mahāpalālapuñjato hi palālaṃ nikkaḍḍhitvā pabbhāraleṇasadise ālaye karonti, gacchagumbhādīnampi upari palālaṃ pakkhipitvā heṭṭhā nisinnā samaṇadhammaṃ karonti.
Indeed, from a large pile of straw, they pull out straw and make shelters similar to mountain caves; they also place straw over thickets of grass and other plants, and sit underneath to practice the ascetic's duty.
Từ đống rơm lớn, người ta có thể kéo rơm ra để làm nơi trú ẩn giống như hang động hoặc hang đá, hoặc trải rơm lên bụi cây, v.v., rồi ngồi dưới đó để thực hành pháp Sa-môn.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is what is meant by that statement.
Điều này được nói để chỉ điều đó.
Pacchābhattanti bhattassa pacchato.
Pacchābhattaṃ means: after the meal.
Pacchābhatta là sau bữa ăn.
Piṇḍapātapaṭikkantoti piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto.
Piṇḍapātapaṭikkanto means: having returned from the alms-round.
Piṇḍapātapaṭikkanto là đã trở về từ việc khất thực.
Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ.
Pallaṅkaṃ means: a cross-legged posture with the thighs bound all around.
Pallaṅka là tư thế ngồi kiết già (hai đùi bắt chéo).
Ābhujitvāti bandhitvā.
Ābhujitvā means: having bound.
Ābhujitvā là buộc lại.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujuṃ ṭhapetvā aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭakaṭṭhike koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā means: having set the upper part of the body straight, aligning the eighteen vertebrae of the spine end to end.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā là giữ phần thân trên thẳng đứng, mười tám đốt xương sống thẳng hàng với nhau.
Evañhi nisinnassa cammamaṃsanhārūni na paṇamanti.
For indeed, for one sitting thus, the skin, flesh, and sinews do not sag.
Khi đã ngồi như vậy, da, thịt và gân của vị ấy không bị chùng xuống.
Athassa yā tesaṃ paṇamanapaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā nuppajjanti.
Then, the feelings that would arise moment by moment due to the sagging of his skin, flesh, and sinews do not arise.
Rồi những cảm thọ (vedanā) phát sinh từng khoảnh khắc do sự chùng xuống của chúng sẽ không phát sinh ở vị ấy.
Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ na paripatati, vuḍḍhiṃ phātiṃ vepullaṃ upagacchati.
When those feelings do not arise, his mind becomes one-pointed, his meditation subject does not lapse, and it attains growth, prosperity, and fullness.
Khi những cảm thọ ấy không phát sinh, tâm trở nên nhất tâm, đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) không bị suy giảm, mà đạt đến sự tăng trưởng, phát triển và rộng lớn.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā.
With mindfulness established to the fore means establishing mindfulness facing the meditation subject.
Đặt niệm trước mặt (Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā) nghĩa là đặt niệm hướng về đề mục thiền định (kammaṭṭhāna).
Mukhasamīpe vā katvāti attho.
Or, the meaning is, having placed (mindfulness) near the mouth.
Hoặc có nghĩa là đặt niệm gần miệng.
Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā, tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537).
Therefore, it is stated in the Vibhaṅga: "This mindfulness is established, well-established, either at the tip of the nose or at the mouth-mark; therefore, it is called 'with mindfulness established to the fore'."
Chính vì thế mà trong Vibhaṅga đã nói: “Niệm này được thiết lập, được thiết lập tốt ở đầu mũi hoặc ở dấu hiệu miệng; vì thế gọi là đặt niệm trước mặt” (Vibha. 537).
Athavā parīti pariggahaṭṭho.
Alternatively, pari means encompassing.
Hoặc parī có nghĩa là bao trùm.
Mukhanti niyyānaṭṭho.
Mukha means exit.
Mukha có nghĩa là lối thoát.
Satīti upaṭṭhānaṭṭho.
Sati means establishing.
Satī có nghĩa là sự thiết lập.
Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ sati’’nti.
Therefore, it is said, "Pari-mukhaṃ sati."
Vì thế gọi là “niệm trước mặt” (parimukhaṃ satiṃ).
Evaṃ paṭisambhidāyaṃ vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo.
Thus, the meaning here should be understood in the way stated in the Paṭisambhidā.
Ý nghĩa ở đây cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong Paṭisambhidā.
Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānasatiṃ katvā’’ti.
Here is its summary: "Having made mindfulness that encompasses the exit."
Tóm lại, ý nghĩa đó là: “làm cho niệm có lối thoát được bao trùm”.
217. Abhijjhaṃ loketi ettha lujjanapalujjanaṭṭhena pañcupādānakkhandhā loko, tasmā pañcasu upādānakkhandhesu rāgaṃ pahāya kāmacchandaṃ vikkhambhetvāti ayametthattho.
217. In greed in the world, the five aggregates of clinging are called "the world" in the sense of crumbling and falling apart. Therefore, the meaning here is, having abandoned lust for the five aggregates of clinging, having suppressed sensual desire.
217. Trong cụm từ tham lam ở thế gian (Abhijjhaṃ loke), “thế gian” (loka) là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) theo nghĩa bị hủy hoại và tan rã; do đó, ý nghĩa ở đây là từ bỏ tham ái đối với năm uẩn chấp thủ, loại bỏ dục tham (kāmacchanda).
Vigatābhijjhenāti vikkhambhanavasena pahīnattā vigatābhijjhena, na cakkhuviññāṇasadisenāti attho.
Without craving means without craving because it has been abandoned by way of suppression, not like eye-consciousness.
Với tâm không tham lam (Vigatābhijjhenā) nghĩa là với tâm đã loại bỏ tham ái bằng cách trấn áp, không giống như nhãn thức.
Abhijjhāya cittaṃ parisodhetīti abhijjhāto cittaṃ parimoceti.
He purifies his mind from craving means he frees his mind from craving.
Làm cho tâm thanh tịnh khỏi tham lam (Abhijjhāya cittaṃ parisodhetī) nghĩa là giải thoát tâm khỏi tham lam.
Yathā taṃ sā muñcati ceva, muñcitvā ca na puna gaṇhati, evaṃ karotīti attho.
The meaning is that he acts in such a way that it is released and, having been released, does not grasp again.
Nghĩa là làm cho tâm được giải thoát khỏi tham lam và sau khi giải thoát thì không chấp thủ lại nữa.
Byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to having abandoned ill-will and malice, and so on.
Tương tự như vậy đối với các cụm từ từ bỏ sân hận và ác ý (Byāpādapadosaṃ pahāyā) v.v.
Byāpajjati iminā cittaṃ pūtikummāsādayo viya purimapakatiṃ vijahatīti byāpādo.
That by which the mind becomes distorted, losing its former state like spoiled fermented rice, is ill-will (byāpāda).
Byāpāda (sân hận) là trạng thái mà tâm bị biến đổi bởi nó, giống như bột lúa mạch thối rữa mất đi trạng thái ban đầu.
Vikārāpattiyā padussati, paraṃ vā padūseti vināsetīti padoso.
Malice (padosa) means becoming corrupt through falling into a bad state, or it corrupts and destroys another.
Padosa (ác ý) là sự hư hoại do biến chất, hoặc làm hư hoại, hủy diệt người khác.
Ubhayametaṃ kodhassevādhivacanaṃ.
Both of these are synonyms for anger (kodha).
Cả hai điều này đều là tên gọi của sự giận dữ (kodha).
Thinaṃ cittagelaññaṃ.
Sloth (thina) is a sickness of the mind.
Thina (hôn trầm) là sự bệnh hoạn của tâm.
Middhaṃ cetasikagelaññaṃ, thinañca middhañca thinamiddhaṃ.
Torpor (middha) is a sickness of the mental factors; sloth and torpor together are sloth and torpor (thinamiddha).
Middha (thụy miên) là sự bệnh hoạn của các tâm sở; thina và middha là thinamiddha.
Ālokasaññīti rattimpi divādiṭṭhālokasañjānanasamatthāya vigatanīvaraṇāya parisuddhāya saññāya samannāgato.
Perceiving light means endowed with a pure perception that is free from hindrances and capable of recognizing light, even at night as seen by day.
Với tưởng ánh sáng (Ālokasaññī) nghĩa là vị ấy có tưởng thanh tịnh, không có chướng ngại (nīvaraṇa), có khả năng nhận biết ánh sáng đã thấy ban ngày ngay cả vào ban đêm.
Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato.
Mindful and clearly comprehending means endowed with both mindfulness and wisdom.
Chánh niệm và tỉnh giác (Sato sampajāno) nghĩa là vị ấy có đầy đủ chánh niệm (sati) và trí tuệ (ñāṇa).
Idaṃ ubhayaṃ ālokasaññāya upakārattā vuttaṃ.
Both of these are mentioned because they are helpful to the perception of light.
Cả hai điều này được nói vì chúng có ích cho tưởng ánh sáng (ālokasaññā).
Uddhaccañca kukkuccañca uddhaccakukkuccaṃ.
Restlessness and remorse are restlessness and remorse (uddhaccakukkucca).
Uddhacca (trạo cử) và kukkucca (hối hận) là uddhaccakukkucca (trạo cử và hối hận).
Tiṇṇavicikicchoti vicikicchaṃ taritvā atikkamitvā ṭhito.
Having overcome doubt means having crossed over and transcended doubt.
Đã vượt qua nghi ngờ (Tiṇṇavicikiccho) nghĩa là vị ấy đã vượt qua và vượt lên trên sự nghi ngờ (vicikicchā).
‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī.
He does not think, "How is this? How is this?" therefore he is without doubt (akathaṃkathī).
Vị ấy không tự hỏi “Điều này là gì? Điều này là gì?” nên gọi là không nghi ngờ (akathaṃkathī).
Kusalesu dhammesūti anavajjesu dhammesu.
In wholesome states means in blameless states.
Đối với các pháp thiện (Kusalesu dhammesu) nghĩa là đối với các pháp không lỗi lầm.
‘‘Ime nu kho kusalā kathamime kusalā’’ti evaṃ na vicikicchati.
He does not doubt, "Are these wholesome? How are these wholesome?"
Vị ấy không nghi ngờ rằng: “Phải chăng đây là các pháp thiện? Tại sao đây là các pháp thiện?”
Na kaṅkhatīti attho.
The meaning is, he does not waver.
Nghĩa là không hoài nghi.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt ở đây.
Imesu pana nīvaraṇesu vacanatthalakkhaṇādibhedato yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttaṃ.
Whatever needs to be said regarding these hindrances, in terms of their verbal meaning, characteristics, and so on, has all been stated in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, tất cả những gì cần nói về các chướng ngại (nīvaraṇa) này, xét theo các khía cạnh như ý nghĩa từ ngữ và đặc tính, đều đã được đề cập trong Visuddhimagga.
219. Visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva catuiriyāpathaṃ chindanto ābādhatīti ābādho, svāssa atthīti ābādhiko. Taṃ samuṭṭhānena dukkhena dukkhito.
219. Afflicted (ābādhiko) means one who is afflicted, cutting off the four postures as if with a saw, due to the arising of discordant feelings; he has that affliction, thus he is afflicted. Suffering (dukkhito) with pain arising from that.
219. Bị bệnh (Ābādhiko) là người bị bệnh, người bị đau đớn như bị cưa xẻ bốn oai nghi (iriyāpatha) do sự phát sinh của những cảm thọ không tương thích; và người ấy có bệnh đó. Đau khổ (Dukkhito) là đau khổ do bệnh đó gây ra.
Adhimattagilānoti bāḷhagilāno.
Very sick means gravely ill.
Bệnh nặng (Adhimattagilāno) nghĩa là bệnh rất nặng.
Nacchādeyyāti adhimattabyādhiparetatāya na rucceyya.
He would not like (nacchādeyyā) means he would not find pleasure, being overcome by excessive illness.
Không muốn ăn (Nacchādeyyā) nghĩa là không muốn ăn do bị bệnh quá nặng.
Balamattāti balameva, balañcassa kāye na bhaveyyāti attho.
No strength at all means just strength; the meaning is, there would be no strength in his body.
Không có sức lực (Balamattā) nghĩa là không có sức lực, nghĩa là không có sức mạnh trong cơ thể.
Tatonidānanti ārogyanidānaṃ.
From that cause means the cause of being healthy.
Do đó (Tatonidāna) là do sức khỏe.
Tassa hi – ‘‘arogomhī’’ti āvajjayato tadubhayaṃ hoti.
For when he reflects, "I am healthy," both of these occur for him.
Vì khi người ấy quán chiếu rằng “Tôi khỏe mạnh”, cả hai điều đó (niềm hoan hỷ và sự hân hoan) đều phát sinh ở người ấy.
Tena vuttaṃ – ‘‘labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassa’’nti.
Therefore, it is said, "he would obtain joy, attain gladness."
Vì thế đã nói: “Người ấy đạt được niềm hoan hỷ, đạt được sự hân hoan” (labhetha pāmojjaṃ, adhigaccheyya somanassaṃ).
223. Ime pañca nīvaraṇe appahīneti ettha bhagavā appahīnakāmacchandanīvaraṇaṃ iṇasadisaṃ, sesāni rogādisadisāni katvā dasseti.
223. In these five hindrances, unabandoned, the Blessed One shows the unabandoned hindrance of sensual desire as being like a debt, and the other hindrances as being like illnesses and so on.
223. Trong cụm từ năm triền cái này chưa được đoạn trừ (Ime pañca nīvaraṇe appahīne), Đức Thế Tôn đã chỉ ra rằng triền cái dục tham (kāmacchandanīvaraṇa) chưa được đoạn trừ giống như món nợ, và các triền cái còn lại giống như bệnh tật, v.v.
Tatrāyaṃ sadisatā.
Here is the comparison.
Đây là sự tương đồng.
Yo hi paresaṃ iṇaṃ gahetvā vināseti, so tehi iṇaṃ dehīti vuccamānopi pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi vadhīyamānopi kiñci paṭibāhituṃ na sakkoti, sabbaṃ titikkhati.
For he who takes a loan from others and squanders it, when asked to repay the debt, even if harshly spoken to, bound, or beaten, cannot resist anything; he tolerates everything.
Người nào vay nợ của người khác rồi làm mất đi, dù bị chủ nợ đòi tiền, bị nói lời thô tục, bị trói buộc hay bị đánh đập, người ấy cũng không thể chống cự được điều gì, mà phải chịu đựng tất cả.
Titikkhākāraṇaṃ hissa taṃ iṇaṃ hoti.
The cause of his tolerance is that debt.
Vì món nợ đó là nguyên nhân khiến người ấy phải chịu đựng.
Evameva yo yamhi kāmacchandena rajjati, taṇhāsahagatena taṃ vatthuṃ gaṇhati, so tena pharusaṃ vuccamānopi bajjhamānopi vadhīyamānopi sabbaṃ titikkhati, titikkhākāraṇaṃ hissa so kāmacchando hoti, gharasāmikehi vadhīyamānānaṃ itthīnaṃ viyāti, evaṃ iṇaṃ viya kāmacchando daṭṭhabbo.
Similarly, whoever is attached to something with sensual desire, grasping that object accompanied by craving, tolerates everything even if harshly spoken to, bound, or beaten because of it; the cause of his tolerance is that sensual desire, just like women who are beaten by their husbands. Thus, sensual desire should be seen as being like a debt.
Cũng vậy, người nào đắm say vào một đối tượng nào đó với dục tham, chấp thủ đối tượng đó với tham ái (taṇhā) đi kèm, thì dù bị đối tượng đó nói lời thô tục, bị trói buộc hay bị đánh đập, người ấy cũng chịu đựng tất cả. Vì dục tham đó là nguyên nhân khiến người ấy phải chịu đựng, giống như những người phụ nữ bị chủ nhà đánh đập. Như vậy, dục tham nên được xem như món nợ.
Yathā pana pittarogāturo madhusakkarādīsupi dinnesu pittarogāturatāya tesaṃ rasaṃ na vindati, ‘‘tittakaṃ tittaka’’nti uggiratiyeva.
Just as a person suffering from a bile disease, even when given honey, sugar, and so on, does not perceive their taste due to his bile disease, but keeps spitting out "bitter, bitter."
Cũng như người bệnh mật, dù được cho mật ong, đường, v.v., nhưng do bệnh mật nên không cảm nhận được vị của chúng, mà chỉ nôn ra “đắng, đắng”.
Evameva byāpannacitto hitakāmehi ācariyupajjhāyehi appamattakampi ovadiyamāno ovādaṃ na gaṇhati.
Similarly, a mind afflicted with ill-will, even if given a little advice by well-wishing teachers and preceptors, does not accept the advice.
Cũng vậy, người có tâm sân hận, dù được các vị thầy (ācariya) và vị giáo thọ (upajjhāya) có lòng tốt khuyên bảo một chút, cũng không tiếp thu lời khuyên.
‘‘Ati viya me tumhe upaddavethā’’tiādīni vatvā vibbhamati.
Saying, "You harass me excessively," and so on, he wanders away.
Người ấy nói những lời như “Các ông làm phiền tôi quá nhiều” rồi bỏ đi.
Pittarogāturatāya so puriso madhusakkarādīnaṃ viya kodhāturatāya jhānasukhādibhedaṃ sāsanarasaṃ na vindatīti.
Just as a person afflicted by a bilious disease cannot taste honey, sugar, and so on, that person, being afflicted by anger, cannot experience the essence of the Dispensation, which is distinguished by the bliss of jhāna and so forth.
Vì người đó không cảm nhận được hương vị giáo pháp, bao gồm các loại hỷ lạc thiền định (jhānasukha), giống như người bệnh mật không cảm nhận được vị của mật ong, đường, v.v., do bị bệnh giận dữ (kodha).
Evaṃ rogo viya byāpādo daṭṭhabbo.
Thus, ill-will should be seen like a disease.
Như vậy, sân hận (byāpāda) nên được xem như bệnh tật.
Yathā pana nakkhattadivase bandhanāgāre baddho puriso nakkhattassa neva ādiṃ na majjhaṃ na pariyosānaṃ passati.
Just as a person bound in prison on a festival day sees neither the beginning, the middle, nor the end of the festival.
Cũng như người bị giam trong ngục vào ngày lễ hội, không thấy được đầu, giữa hay cuối của lễ hội.
So dutiyadivase mutto aho hiyyo nakkhattaṃ manāpaṃ, aho naccaṃ, aho gītantiādīni sutvāpi paṭivacanaṃ na deti.
Released on the second day, even hearing "Oh, yesterday was a pleasant festival! Oh, the dancing! Oh, the singing!" and so on, he gives no reply.
Ngày hôm sau, khi được thả ra, dù nghe người ta nói “Ôi, lễ hội hôm qua thật tuyệt vời! Ôi, những điệu múa! Ôi, những bài hát!”, người ấy cũng không đáp lại.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Tại sao?
Nakkhattassa ananubhūtattā.
Because he did not experience the festival.
Vì người ấy đã không trải nghiệm lễ hội.
Evameva thinamiddhābhibhūto bhikkhu vicittanayepi dhammassavane pavattamāne neva tassa ādiṃ na majjhaṃ na pariyosānaṃ jānāti.
Just so, a monk overcome by sloth and torpor, even when a Dhamma-discourse varied in method is taking place, knows neither its beginning, nor its middle, nor its end.
Cũng vậy, vị tỳ khưu bị hôn trầm, thụy miên chi phối, dù cho việc nghe pháp đang diễn ra theo cách thức đa dạng, cũng không biết phần đầu, phần giữa hay phần cuối của buổi pháp đó.
Sopi uṭṭhite dhammassavane aho dhammassavanaṃ, aho kāraṇaṃ, aho upamāti dhammassavanassa vaṇṇaṃ bhaṇamānānaṃ sutvāpi paṭivacanaṃ na deti.
He also, when the Dhamma-discourse has ended, even after hearing those who praise the Dhamma-discourse saying, "Oh, what a Dhamma-discourse! Oh, what a reason! Oh, what a simile!", gives no reply.
Vị ấy, khi buổi nghe pháp đã kết thúc, dù nghe những người đang tán thán buổi pháp rằng: “Ôi, buổi pháp thật tuyệt vời! Ôi, cách trình bày lý lẽ thật hay! Ôi, ví dụ thật khéo!”, cũng không thể đáp lời.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Thinamiddhavasena dhammakathāya ananubhūtattā.
Because the Dhamma-talk was not experienced due to sloth and torpor.
Vì do hôn trầm, thụy miên mà không thể thấu hiểu bài pháp.
Evaṃ bandhanāgāraṃ viya thinamiddhaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, sloth and torpor should be seen as a prison.
Như vậy, hôn trầm, thụy miên (thinamiddhaṃ) nên được xem như một nhà tù.
Yathā pana nakkhattaṃ kīḷantopi dāso – ‘‘idaṃ nāma accāyikaṃ karaṇīyaṃ atthi, sīghaṃ tattha gacchāhi.
Just as a slave, even while enjoying a festival, if told: "There is this urgent task, go there quickly.
Tuy nhiên, một người nô lệ đang vui chơi lễ hội, nếu bị nói: “Có một việc khẩn cấp cần làm, hãy mau đến đó.
No ce gacchasi, hatthapādaṃ vā te chindāmi kaṇṇanāsaṃ vā’’ti vutto sīghaṃ gacchatiyeva.
If you do not go, I will cut off your hands and feet, or your ears and nose," will go quickly.
Nếu ngươi không đi, ta sẽ chặt tay chân hoặc cắt tai mũi của ngươi!”, thì người ấy phải đi ngay lập tức.
Nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavituṃ na labhati, kasmā?
He does not get to experience the beginning, middle, and end of the festival. Why?
Người ấy không thể tận hưởng trọn vẹn phần đầu, phần giữa và phần cuối của lễ hội, vì sao?
Parādhīnatāya, evameva vinaye apakataññunā vivekatthāya araññaṃ paviṭṭhenāpi kismiñcideva antamaso kappiyamaṃsepi akappiyamaṃsasaññāya uppannāya vivekaṃ pahāya sīlavisodhanatthaṃ vinayadharassa santikaṃ gantabbaṃ hoti, vivekasukhaṃ anubhavituṃ na labhati, kasmā?
Due to being dependent on others. In the same way, a bhikkhu who has entered the forest for seclusion, even if he is not well-versed in the Vinaya, if a perception of non-permissible meat arises regarding something, even a small piece of permissible meat, he must abandon seclusion and go to a Vinaya expert to purify his morality. He does not get to experience the joy of seclusion. Why?
Vì bị lệ thuộc vào người khác. Cũng vậy, một vị tỳ khưu không hiểu rõ giới luật (vinaya apakataññunā), dù đã vào rừng để tìm sự thanh tịnh, nhưng khi có nhận thức về thịt không hợp lệ (akappiyamaṃsasaññāya) đối với một thứ gì đó, dù là thịt hợp lệ (kappiyamaṃsepi), thì phải từ bỏ sự thanh tịnh mà đến gặp vị trì luật (vinayadharassa) để thanh tịnh hóa giới của mình, không thể tận hưởng niềm vui của sự thanh tịnh, vì sao?
Uddhaccakukkuccābhibhūtatāyāti.
Due to being overcome by restlessness and remorse.
Vì bị phóng dật, hối hận (uddhaccakukkucca) chi phối.
Evaṃ dāsabyaṃ viya uddhaccakukkuccaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, restlessness and remorse should be seen as servitude.
Như vậy, phóng dật, hối hận (uddhaccakukkuccaṃ) nên được xem như thân phận nô lệ.
Yathā pana kantāraddhānamaggappaṭipanno puriso corehi manussānaṃ viluttokāsaṃ pahatokāsañca disvā daṇḍakasaddenapi sakuṇasaddenapi ‘‘corā āgatā’’ti ussaṅkitaparisaṅkitova hoti, gacchatipi tiṭṭhatipi nivattatipi, gataṭṭhānato agataṭṭhānameva bahutaraṃ hoti.
Just as a person travelling on a thorny forest path, seeing places where people have been plundered and assaulted by robbers, becomes suspicious and full of apprehension even at the sound of a stick or a bird, he walks, stops, and turns back, with more untravelled ground than travelled ground.
Cũng như một người đang đi trên con đường hiểm trở trong rừng hoang, khi nhìn thấy những nơi mà bọn cướp đã cướp bóc và tấn công người khác, thì dù chỉ nghe tiếng cành cây hay tiếng chim, người ấy cũng trở nên nghi ngờ, lo sợ rằng: “Bọn cướp đã đến rồi!”. Người ấy vừa đi vừa đứng lại, rồi quay đầu lại, và quãng đường chưa đi thì nhiều hơn quãng đường đã đi.
So kicchena kasirena khemantabhūmiṃ pāpuṇāti vā na vā pāpuṇāti.
He reaches a safe place with difficulty and struggle, or he does not reach it.
Người ấy khó khăn lắm mới đến được hoặc không đến được vùng đất an toàn.
Evameva yassa aṭṭhasu ṭhānesu vicikicchā uppannā hoti, so – ‘‘buddho nu kho, no nu kho buddho’’tiādinā nayena vicikicchanto adhimuccitvā saddhāya gaṇhituṃ na sakkoti.
Similarly, for one in whom doubt has arisen regarding the eight points, he cannot resolutely grasp the teaching with faith, wavering with thoughts such as, "Is the Buddha truly the Buddha, or not the Buddha?"
Cũng vậy, người nào có sự hoài nghi (vicikicchā) khởi lên ở tám chỗ, thì người ấy, do hoài nghi theo cách như: “Phật có phải là Phật chăng, hay không phải là Phật chăng?”, không thể quyết định và đón nhận với niềm tin.
Asakkonto maggaṃ vā phalaṃ vā na pāpuṇātīti.
Being unable to do so, he does not attain the path or its fruition.
Không thể làm được như vậy, người ấy không đạt được Đạo hay Quả.
Yathā kantāraddhānamagge – ‘‘corā atthi natthī’’ti punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitattaṃ cittassa uppādento khemantapattiyā antarāyaṃ karoti, evaṃ vicikicchāpi – ‘‘buddho nu kho, na buddho’’tiādinā nayena punappunaṃ āsappanaparisappanaṃ apariyogāhanaṃ chambhitattaṃ cittassa uppādayamānā ariyabhūmippattiyā antarāyaṃ karotīti kantāraddhānamaggo viya vicikicchā daṭṭhabbā.
Just as on a thorny forest path, constantly wavering and hesitating, and being unable to penetrate the truth, creating agitation in the mind with thoughts like, "Are there robbers, or are there not?", hinders the attainment of safety; similarly, doubt, by continually generating wavering, hesitation, inability to penetrate the truth, and agitation in the mind with thoughts like, "Is the Buddha truly the Buddha, or not the Buddha?", hinders the attainment of the noble stage, and thus should be seen as a thorny forest path.
Cũng như trên con đường hiểm trở trong rừng hoang, việc liên tục nghi ngờ, do dự, không thể thâm nhập và làm cho tâm run sợ: “Có cướp hay không có cướp?”, đã tạo ra chướng ngại cho việc đến được nơi an toàn. Cũng vậy, sự hoài nghi (vicikicchā), do liên tục nghi ngờ, do dự, không thể thâm nhập và làm cho tâm run sợ theo cách như: “Phật có phải là Phật chăng, hay không phải là Phật chăng?”, đã tạo ra chướng ngại cho việc đạt đến Thánh địa. Như vậy, hoài nghi (vicikicchā) nên được xem như con đường hiểm trở trong rừng hoang.
224. Idāni – ‘‘seyyathāpi, mahārāja, āṇaṇya’’nti ettha bhagavā pahīnakāmacchandanīvaraṇaṃ āṇaṇyasadisaṃ, sesāni ārogyādisadisāni katvā dasseti.
224. Now, in the passage – "just as, great king, freedom from debt" – the Blessed One illustrates the abandonment of sensual desire, which is a hindrance, as being similar to freedom from debt, and the remaining hindrances as similar to good health and so forth.
224. Bây giờ, trong câu “ Thưa Đại vương, ví như không mắc nợ”, Đức Thế Tôn đã trình bày việc từ bỏ triền cái dục tham (kāmacchandanīvaraṇa) giống như không mắc nợ, và các triền cái còn lại giống như sức khỏe tốt, v.v.
Tatrāyaṃ sadisatā, yathā hi puriso iṇaṃ ādāya kammante payojetvā samiddhataṃ patto – ‘‘idaṃ iṇaṃ nāma palibodhamūla’’nti cintetvā savaḍḍhikaṃ iṇaṃ niyyātetvā paṇṇaṃ phālāpeyya.
This is the similarity: just as a man, having borrowed money, invested it in business, and attained prosperity, would think, "This debt is a root of entanglement," and repay the debt with interest, and have the promissory note torn up.
Sự tương đồng ở đây là: Ví như một người vay nợ, dùng số tiền đó để kinh doanh, rồi trở nên giàu có, sau đó suy nghĩ: “Khoản nợ này chính là gốc rễ của sự ràng buộc”, rồi trả hết nợ cùng với lãi, và xé bỏ giấy nợ.
Athassa tato paṭṭhāya neva koci dūtaṃ peseti, na paṇṇaṃ.
From that time onwards, no one sends him messengers or demands.
Từ đó về sau, không ai gửi sứ giả hay giấy báo nợ cho người ấy nữa.
So iṇasāmike disvāpi sace icchati, āsanā uṭṭhahati, no ce na uṭṭhahati, kasmā?
Even if he sees his creditors, he rises from his seat if he wishes, but not otherwise. Why?
Người ấy, dù nhìn thấy chủ nợ, nếu muốn thì đứng dậy khỏi chỗ ngồi, nếu không muốn thì không đứng dậy, vì sao?
Tehi saddhiṃ nillepatāya alaggatāya.
Because he is unattached and unbound to them.
Vì người ấy không còn dính líu, không còn bị ràng buộc với họ.
Evameva bhikkhu – ‘‘ayaṃ kāmacchando nāma palibodhamūla’’nti cintetvā cha dhamme bhāvetvā kāmacchandanīvaraṇaṃ pajahati.
Similarly, a bhikkhu, thinking, "This sensual desire is a root of entanglement," develops six qualities and abandons the hindrance of sensual desire.
Cũng vậy, vị tỳ khưu suy nghĩ: “ Dục tham (kāmacchando) này chính là gốc rễ của sự ràng buộc”, rồi tu tập sáu pháp để từ bỏ triền cái dục tham.
Te pana cha dhamme mahāsatipaṭṭhāne vaṇṇayissāma.
We will describe these six qualities in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta.
Sáu pháp ấy chúng ta sẽ trình bày trong kinh Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhāna).
Tassevaṃ pahīnakāmacchandassa yathā iṇamuttassa purisassa iṇassāmike disvā neva bhayaṃ na chambhitattaṃ hoti.
For such a monk whose sensual desire is abandoned, just as a man freed from debt experiences neither fear nor trepidation when seeing his creditors,
Vị tỳ khưu đã từ bỏ dục tham như vậy, giống như người đã thoát nợ, khi nhìn thấy chủ nợ, không còn sợ hãi hay run sợ.
Evameva paravatthumhi neva saṅgo na baddho hoti.
similarly, he has neither attachment nor bondage to external objects.
Cũng vậy, vị ấy không còn dính mắc hay bị ràng buộc vào các đối tượng bên ngoài.
Dibbānipi rūpāni passato kileso na samudācarati.
Even when seeing divine forms, defilement does not arise.
Ngay cả khi nhìn thấy các sắc tướng của chư thiên, phiền não cũng không khởi lên.
Tasmā bhagavā āṇaṇyamiva kāmacchandappahānaṃ āha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of sensual desire as being like freedom from debt.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói việc từ bỏ dục tham giống như không mắc nợ.
Yathā pana so pittarogāturo puriso bhesajjakiriyāya taṃ rogaṃ vūpasametvā tato paṭṭhāya madhusakkarādīnaṃ rasaṃ vindati.
Just as that person afflicted with bile disease, having pacified that illness through medication, from that time onwards enjoys the taste of honey, sugar, and so forth.
Cũng như người bệnh mật, sau khi dùng thuốc chữa lành căn bệnh đó, từ đó về sau, người ấy cảm nhận được vị ngọt của mật, đường, v.v.
Evameva bhikkhu ‘‘ayaṃ byāpādo nāma mahā anatthakaro’’ti cha dhamme bhāvetvā byāpādanīvaraṇaṃ pajahati.
Similarly, a bhikkhu, thinking, "This ill will is a great cause of harm," develops six qualities and abandons the hindrance of ill will.
Cũng vậy, vị tỳ khưu suy nghĩ: “ Sân hận (byāpādo) này là nguyên nhân gây ra đại họa”, rồi tu tập sáu pháp để từ bỏ triền cái sân hận.
Sabbanīvaraṇesu cha dhamme mahāsatipaṭṭhāneyeva vaṇṇayissāma.
We will describe the six qualities for all hindrances in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta itself.
Chúng ta sẽ trình bày sáu pháp đối trị tất cả các triền cái trong kinh Đại Niệm Xứ.
Na kevalañca teyeva, yepi thinamiddhādīnaṃ pahānāya bhāvetabbā, tepi sabbe tattheva vaṇṇayissāma.
And not only those, but all those qualities that should be developed for the abandonment of sloth and torpor, and so forth, we will also describe them all there.
Không chỉ sáu pháp đó, mà tất cả những pháp cần tu tập để từ bỏ hôn trầm, thụy miên, v.v., chúng ta cũng sẽ trình bày ở đó.
So evaṃ pahīnabyāpādo yathā pittarogavimutto puriso madhusakkarādīnaṃ rasaṃ sampiyāyamāno paṭisevati, evameva ācārapaṇṇattiādīni sikkhāpadāni sirasā sampaṭicchitvā sampiyāyamāno sikkhati.
Such a monk, with ill will abandoned, just as a person freed from bile disease savours and partakes of the taste of honey, sugar, and so forth, similarly, he accepts the rules of conduct and other training rules with his head, and delights in practising them.
Vị tỳ khưu đã từ bỏ sân hận như vậy, giống như người đã khỏi bệnh mật, ưa thích và thọ dụng vị ngọt của mật, đường, v.v. Cũng vậy, vị ấy chấp nhận các giới luật (sikkhāpada) như giới hành (ācārapaṇṇatti) bằng cả trái tim, ưa thích và tu học chúng.
Tasmā bhagavā ārogyamiva byāpādappahānaṃ āha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of ill will as being like good health.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói việc từ bỏ sân hận giống như có sức khỏe tốt.
Yathā so nakkhattadivase bandhanāgāraṃ pavesito puriso aparasmiṃ nakkhattadivase – ‘‘pubbepi ahaṃ pamādadosena baddho, tena nakkhattaṃ nānubhaviṃ.
Just as the person who was imprisoned on a festival day, on another festival day would think, "Before, I was bound due to the fault of heedlessness, and so I did not experience the festival.
Cũng như người bị giam vào nhà tù vào ngày lễ hội, đến ngày lễ hội tiếp theo, người ấy suy nghĩ: “Trước đây ta đã bị giam giữ vì lỗi lơ đễnh, nên không được tận hưởng lễ hội.
Idāni appamatto bhavissāmī’’ti yathāssa paccatthikā okāsaṃ na labhanti, evaṃ appamatto hutvā nakkhattaṃ anubhavitvā – ‘aho nakkhattaṃ, aho nakkhatta’nti udānaṃ udānesi, evameva bhikkhu – ‘‘idaṃ thinamiddhaṃ nāma mahāanatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā thinamiddhanīvaraṇaṃ pajahati, so evaṃ pahīnathinamiddho yathā bandhanā mutto puriso sattāhampi nakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavati, evameva dhammanakkhattassa ādimajjhapariyosānaṃ anubhavanto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇāti.
Now I will be heedful!" and, being heedful so that his enemies would find no opportunity, experienced the festival and expressed exclamations like, "Oh, what a festival! Oh, what a festival!" Similarly, a bhikkhu, thinking, "This sloth and torpor is a great cause of harm," develops six qualities and abandons the hindrance of sloth and torpor. Such a monk, with sloth and torpor abandoned, just as a person freed from prison experiences the beginning, middle, and end of the festival for seven days, similarly, by experiencing the beginning, middle, and end of the Dhamma-festival, attains Arahantship together with the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Bây giờ ta sẽ không lơ đễnh nữa”, rồi cẩn trọng để kẻ thù không có cơ hội, sau khi tận hưởng lễ hội, người ấy thốt lên lời cảm thán: “Ôi, lễ hội! Ôi, lễ hội!”. Cũng vậy, vị tỳ khưu suy nghĩ: “ Hôn trầm, thụy miên (thinamiddhaṃ) này là nguyên nhân gây ra đại họa”, rồi tu tập sáu pháp để từ bỏ triền cái hôn trầm, thụy miên. Vị ấy, sau khi đã từ bỏ hôn trầm, thụy miên như vậy, giống như người đã thoát khỏi xiềng xích, tận hưởng trọn vẹn phần đầu, phần giữa và phần cuối của lễ hội suốt bảy ngày. Cũng vậy, vị ấy tận hưởng trọn vẹn phần đầu, phần giữa và phần cuối của pháp hội, rồi đạt được A-la-hán quả cùng với các phân tích tuệ (paṭisambhidā).
Tasmā bhagavā bandhanā mokkhamiva thinamiddhappahānaṃ āha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of sloth and torpor as being like freedom from bondage.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói việc từ bỏ hôn trầm, thụy miên giống như thoát khỏi xiềng xích.
Yathā pana dāso kiñcideva mittaṃ upanissāya sāmikānaṃ dhanaṃ datvā attānaṃ bhujissaṃ katvā tato paṭṭhāya yaṃ icchati, taṃ karoti.
Just as a slave, relying on some friend, gives money to his masters and makes himself free, and from that time onwards does whatever he wishes.
Cũng như một người nô lệ, nhờ cậy một người bạn nào đó, trả tiền cho chủ, giải phóng mình, rồi từ đó về sau muốn làm gì thì làm.
Evameva bhikkhu – ‘‘idaṃ uddhaccakukkuccaṃ nāma mahā anatthakara’’nti cha dhamme bhāvetvā uddhaccakukkuccaṃ pajahati.
Similarly, a bhikkhu, thinking, "This restlessness and remorse is a great cause of harm," develops six qualities and abandons restlessness and remorse.
Cũng vậy, vị tỳ khưu suy nghĩ: “ Phóng dật, hối hận (uddhaccakukkuccaṃ) này là nguyên nhân gây ra đại họa”, rồi tu tập sáu pháp để từ bỏ triền cái phóng dật, hối hận.
So evaṃ pahīnauddhaccakukkucco yathā bhujisso puriso yaṃ icchati, taṃ karoti, na taṃ koci balakkārena tato nivatteti, evameva yathā sukhaṃ nekkhammapaṭipadaṃ paṭipajjati, na taṃ uddhaccakukkuccaṃ balakkārena tato nivatteti.
Such a monk, with restlessness and remorse abandoned, just as a freed person does whatever he wishes and no one forcibly restrains him from it, similarly, he practises the path of renunciation with ease, and restlessness and remorse do not forcibly restrain him from it.
Vị ấy, sau khi đã từ bỏ phóng dật, hối hận như vậy, giống như người đã được tự do, muốn làm gì thì làm, không ai có thể cưỡng bức ngăn cản. Cũng vậy, vị ấy thực hành con đường xuất ly (nekkhammapaṭipada) một cách thoải mái, không bị phóng dật, hối hận cưỡng bức ngăn cản.
Tasmā bhagavā bhujissaṃ viya uddhaccakukkuccappahānaṃ āha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of restlessness and remorse as being like freedom.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói việc từ bỏ phóng dật, hối hận giống như được tự do.
Yathā balavā puriso hatthasāraṃ gahetvā sajjāvudho saparivāro kantāraṃ paṭipajjeyya, taṃ corā dūratova disvā palāyeyyuṃ.
Just as a strong man, taking a stout stick, fully armed and with his retinue, might travel through a thorny forest, and the robbers, seeing him from afar, would flee.
Cũng như một người đàn ông mạnh mẽ, cầm vũ khí, được trang bị đầy đủ và có tùy tùng, đi vào rừng hoang. Bọn cướp nhìn thấy người ấy từ xa liền bỏ chạy.
So sotthinā taṃ kantāraṃ nittharitvā khemantaṃ patto haṭṭhatuṭṭho assa.
He would safely cross that thorny forest and, having reached a secure place, would be happy and joyful.
Người ấy an toàn vượt qua rừng hoang, đến được nơi an toàn, và cảm thấy vui mừng, hoan hỷ.
Evameva bhikkhu ‘‘ayaṃ vicikicchā nāma mahā anatthakārikā’’ti cha dhamme bhāvetvā vicikicchaṃ pajahati.
Similarly, a bhikkhu, thinking, "This doubt is a great cause of harm," develops six qualities and abandons doubt.
Cũng vậy, vị tỳ khưu suy nghĩ: “ Hoài nghi (vicikicchā) này là nguyên nhân gây ra đại họa”, rồi tu tập sáu pháp để từ bỏ triền cái hoài nghi.
So evaṃ pahīnavicikiccho yathā balavā puriso sajjāvudho saparivāro nibbhayo core tiṇaṃ viya agaṇetvā sotthinā nikkhamitvā khemantabhūmiṃ pāpuṇāti, evameva bhikkhu duccaritakantāraṃ nittharitvā paramaṃ khemantabhūmiṃ amataṃ mahānibbānaṃ pāpuṇāti.
Just as a strong man, well-armed and with his retinue, fearless, disregarding bandits as mere grass, safely departs and reaches a place of security, so too, a bhikkhu, having abandoned doubt in this way, crosses the wilderness of misconduct and reaches the supreme haven, the Deathless, great Nibbāna.
Sau khi đã đoạn trừ nghi ngờ (vicikicchā) như vậy, vị Tỳ-khưu ấy, cũng giống như một người đàn ông mạnh mẽ, trang bị vũ khí, có tùy tùng, không sợ hãi, không xem bọn cướp như cỏ rác, thoát ra an toàn và đến được một nơi an toàn, thì vị Tỳ-khưu ấy cũng vậy, vượt qua chốn hiểm trở của ác hạnh và đạt đến cảnh giới an toàn tối thượng, Niết-bàn vĩ đại bất tử.
Tasmā bhagavā khemantabhūmiṃ viya vicikicchāpahānaṃ āha.
Therefore, the Blessed One spoke of the abandonment of doubt as a place of security.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói về sự đoạn trừ nghi ngờ (vicikicchā) như là một vùng đất an toàn.
226. So vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatītiādi pana upacārasamādhinā samāhite citte uparivisesadassanatthaṃ appanāsamādhinā samāhite citte tassa samādhino pabhedadassanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ.
226. The phrase He, quite secluded from sensual pleasures… he enters upon and abides in the first jhāna and so on, should be understood as spoken to show further distinction in a mind concentrated with access concentration, and to show the distinctions of that concentration in a mind concentrated with absorption concentration.
226. Tuy nhiên, câu Vị ấy ly dục…pe… an trú trong thiền thứ nhất (so vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti) v.v… cần được hiểu là được nói để chỉ ra những đặc điểm cao hơn khi tâm đã định tĩnh bằng cận định (upacāra-samādhi), và để chỉ ra các loại định khi tâm đã định tĩnh bằng nhập định (appanā-samādhi).
Imameva kāyanti imaṃ karajakāyaṃ.
This very body refers to this material body.
Thân này (imameva kāyaṃ) có nghĩa là thân do nghiệp tạo này (karajakāya).
Abhisandetīti temeti sneheti, sabbattha pavattapītisukhaṃ karoti.
Abhisandeti means moistens, makes cohesive, causes pervading joy and happiness throughout.
Thấm nhuần (abhisandetīti) có nghĩa là làm ướt, làm ẩm, làm cho hỷ và lạc lan tỏa khắp nơi.
Parisandetīti samantato sandeti.
Parisandeti means moistens all around.
Lan tỏa khắp nơi (parisandetīti) có nghĩa là lan tỏa toàn diện.
Paripūretīti vāyunā bhastaṃ viya pūreti.
Paripūreti means fills, like a bellows with air.
Làm đầy tràn (paripūretīti) có nghĩa là làm đầy như một cái ống thổi được bơm đầy không khí.
Parippharatīti samantato phusati.
Parippharati means pervades all around.
Phủ khắp (parippharatīti) có nghĩa là tiếp xúc toàn diện.
Sabbāvato kāyassāti assa bhikkhuno sabbakoṭṭhāsavato kāyassa kiñci upādinnakasantatipavattiṭṭhāne chavimaṃsalohitānugataṃ aṇumattampi ṭhānaṃ paṭhamajjhānasukhena aphuṭaṃ nāma na hoti.
Of his whole body means no part of this bhikkhu's body, which is composed of all its constituents, no space, not even a particle, where the continuity of kammically acquired matter occurs and which is permeated by skin, flesh, and blood, is left untouched by the happiness of the first jhāna.
Toàn bộ thân (sabbāvato kāyassā) có nghĩa là không một phần nhỏ nào của thân thể vị Tỳ-khưu này, dù là da, thịt, máu, ở bất cứ nơi nào mà chuỗi nghiệp sinh khởi, lại không được thấm nhuần bởi lạc của thiền thứ nhất.
227. Dakkhoti cheko paṭibalo nhānīyacuṇṇāni kātuñceva payojetuñca sannetuñca.
227. Skilful means adept and capable of making, mixing, and kneading bath powder.
227. Khéo léo (dakkho) có nghĩa là thành thạo, có khả năng làm, trộn và nhào bột tắm.
Kaṃsathāleti yena kenaci lohena katabhājane.
In a bronze dish means in a vessel made of any metal.
Trong một cái bát đồng (kaṃsathāle) có nghĩa là trong một cái bát làm bằng bất kỳ kim loại nào.
Mattikabhājanaṃ pana thiraṃ na hoti.
A clay vessel, however, is not firm.
Tuy nhiên, bát đất thì không bền.
Sannentassa bhijjati.
It breaks when one kneads.
Khi nhào, nó sẽ vỡ.
Tasmā taṃ na dasseti.
Therefore, it is not mentioned.
Do đó, Đức Phật không đề cập đến nó.
Paripphosakaṃ paripphosakanti siñcitvā siñcitvā.
Sprinkling again and again means sprinkling repeatedly.
Rải từng chút một (paripphosakaṃ paripphosakanti) có nghĩa là rưới từng chút nước.
Sanneyyāti vāmahatthena kaṃsathālaṃ gahetvā dakkhiṇahatthena pamāṇayuttaṃ udakaṃ siñcitvā siñcitvā parimaddanto piṇḍaṃ kareyya.
Should knead means, taking the bronze dish with his left hand, and sprinkling suitable water with his right hand, he should knead it, forming a ball.
Nhào nặn (sanneyyā) có nghĩa là cầm bát đồng bằng tay trái, rưới lượng nước vừa đủ bằng tay phải, rồi nhào nặn thành một khối.
Snehānugatāti udakasinehena anugatā.
Permeated with moisture means permeated by the moisture of water.
Được thấm nhuần chất lỏng (snehānugatā) có nghĩa là được thấm nhuần bởi chất lỏng của nước.
Snehaparetāti udakasinehena pariggahitā.
Bound with moisture means enveloped by the moisture of water.
Được bao phủ bởi chất lỏng (snehaparetā) có nghĩa là được bao phủ bởi chất lỏng của nước.
Santarabāhirāti saddhiṃ antopadesena ceva bahipadesena ca sabbatthakameva udakasinehena phuṭāti attho.
Moistened within and without means thoroughly pervaded by the moisture of water, together with both the inner and outer parts.
Bên trong lẫn bên ngoài (santarabāhirā) có nghĩa là được thấm nhuần bởi chất lỏng của nước khắp mọi nơi, cả bên trong lẫn bên ngoài.
Na ca paggharaṇīti na ca bindu bindu udakaṃ paggharati, sakkā hoti hatthenapi dvīhipi tīhipi aṅgulīhi gahetuṃ ovaṭṭikāyapi kātunti attho.
And not oozing means that water does not ooze out drop by drop; it can be held with the hand, or with two or three fingers, or even kept in a cloth wrap.
Và không chảy ra (na ca paggharaṇī) có nghĩa là nước không chảy ra từng giọt, có thể cầm bằng tay, bằng hai hoặc ba ngón tay, hoặc thậm chí có thể bỏ vào túi áo.
228-229. Dutiyajjhānasukhūpamāyaṃ ubbhidodakoti ubbhinnaudako, na heṭṭhā ubbhijjitvā uggacchanakaudako.
228-229. In the simile of the happiness of the second jhāna, ubbhidodako means having water springing forth, not water that bursts forth from below and rises up.
228-229. Trong ví dụ về lạc của thiền thứ hai, có nước trào lên (ubbhidodako) có nghĩa là có nước trào lên, không phải là nước trào lên từ bên dưới.
Antoyeva pana ubbhijjanakaudakoti attho.
But rather, it means having water that springs forth from within.
Mà có nghĩa là nước trào lên từ bên trong.
Āyamukhanti āgamanamaggo.
Incoming mouth means an entrance path.
Cửa nước vào (āyamukhaṃ) có nghĩa là đường nước chảy vào.
Devoti megho.
Devo means a cloud.
Thần mưa (devo) có nghĩa là mây.
Kālena kālanti kāle kāle, anvaddhamāsaṃ vā anudasāhaṃ vāti attho.
From time to time means at every suitable time, that is, every fortnight or every ten days.
Đúng thời điểm (kālena kālaṃ) có nghĩa là vào những thời điểm thích hợp, tức là mỗi nửa tháng hoặc mỗi mười ngày.
Dhāranti vuṭṭhiṃ.
Stream means rain.
Mưa (dhāraṃ) có nghĩa là trận mưa.
Na anuppaveccheyyāti na ca paveseyya, na vasseyyāti attho.
Should not cause to enter means should not let enter, or should not rain.
Không để nước chảy vào (na anuppaveccheyyā) có nghĩa là không để nước chảy vào, không mưa.
Sītā vāridhārā ubbhijjitvāti sītaṃ dhāraṃ uggantvā rahadaṃ pūrayamānaṃ ubbhijjitvā.
A cold stream of water springs forth means a cold stream rising up, filling the pond and springing forth.
Những dòng nước mát lạnh trào lên (sītā vāridhārā ubbhijjitvā) có nghĩa là những dòng nước mát lạnh trào lên, làm đầy hồ.
Heṭṭhā uggacchanaudakañhi uggantvā uggantvā bhijjantaṃ udakaṃ khobheti, catūhi disāhi pavisanaudakaṃ purāṇapaṇṇatiṇakaṭṭhadaṇḍakādīhi udakaṃ khobheti, vuṭṭhiudakaṃ dhārānipātapubbuḷakehi udakaṃ khobheti.
For water that rises up from below, when it bursts forth repeatedly, stirs the water; water that enters from the four directions stirs the water with old leaves, grass, wood, and sticks, etc.; rain water stirs the water with the impact of streams and bubbles.
Nước trào lên từ bên dưới, khi trào lên và vỡ ra, sẽ làm khuấy động nước; nước chảy vào từ bốn phía, kèm theo lá cây cũ, cỏ, củi, gậy gộc, v.v., sẽ làm khuấy động nước; nước mưa, do sự rơi của dòng nước và bọt khí tạo ra, sẽ làm khuấy động nước.
Sannisinnameva pana hutvā iddhinimmitamiva uppajjamānaṃ udakaṃ imaṃ padesaṃ pharati, imaṃ padesaṃ na pharatīti natthi, tena aphuṭokāso nāma na hotīti.
However, water that arises as if supernaturally created, remaining tranquil, pervades this area, and there is no area that it does not pervade, meaning no space remains untouched by it.
Nhưng nước trào lên như được tạo ra bằng thần thông, trong trạng thái tĩnh lặng, không có chỗ nào mà nó không bao phủ, không có chỗ nào mà nó không thấm nhuần.
Tattha rahado viya karajakāyo.
Therein, the material body is like the pond.
Ở đây, thân do nghiệp tạo (karajakāya) giống như hồ nước.
Udakaṃ viya dutiyajjhānasukhaṃ.
The happiness of the second jhāna is like the water.
Lạc của thiền thứ hai giống như nước.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the previous method.
Các phần còn lại nên được hiểu theo cách giải thích trước.
230-231. Tatiyajjhānasukhūpamāyaṃ uppalāni ettha santīti uppalinī.
230-231. In the simile of the happiness of the third jhāna, uppalinī means a lotus pond, because lotuses (uppala) are present there.
230-231. Trong ví dụ về lạc của thiền thứ ba, uppalinī là nơi có hoa sen (uppala).
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the remaining two terms (paduminī and puṇḍarīkinī).
Tương tự cho hai từ còn lại (paduminī và puṇḍarīkinī).
Ettha ca setarattanīlesu yaṃ kiñci uppalaṃ uppalameva.
And here, any kind of lotus, whether white, red, or blue, is an uppala.
Ở đây, bất kỳ loại hoa sen nào trong số sen trắng, sen đỏ, sen xanh đều là uppala.
Ūnakasatapattaṃ puṇḍarīkaṃ, satapattaṃ padumaṃ.
A lotus with less than a hundred petals is a puṇḍarīka, one with a hundred petals is a paduma.
Sen có ít hơn một trăm cánh là puṇḍarīka, sen có một trăm cánh là paduma.
Pattaniyamaṃ vā vināpi setaṃ padumaṃ, rattaṃ puṇḍarīkanti ayamettha vinicchayo.
Alternatively, without the rule of petals, a white lotus is a paduma, and a red one is a puṇḍarīka; this is the determination here.
Hoặc, không cần quy định về số cánh, sen trắng là paduma, sen đỏ là puṇḍarīka; đây là sự phân biệt ở đây.
Udakānuggatānīti udakato na uggatāni.
Not emerged from the water means not having risen from the water.
Không nổi lên khỏi mặt nước (udakānuggatānī) có nghĩa là chưa nổi lên khỏi mặt nước.
Anto nimuggaposīnīti udakatalassa anto nimuggāniyeva hutvā posīni, vaḍḍhīnīti attho.
Nourished submerged within means nourished and growing while remaining submerged within the water's surface.
Lớn lên chìm sâu bên trong (anto nimuggaposīnī) có nghĩa là lớn lên trong khi vẫn chìm sâu dưới mặt nước.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the previous method.
Các phần còn lại nên được hiểu theo cách giải thích trước.
232-233. Catutthajjhānasukhūpamāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātenāti ettha nirupakkilesaṭṭhena parisuddhaṃ, pabhassaraṭṭhena pariyodātanti veditabbaṃ.
232-233. In the simile of the happiness of the fourth jhāna, with a purified mind, utterly cleansed means that it should be understood as purified by being free from defilements, and utterly cleansed by being radiant.
232-233. Trong ví dụ về lạc của thiền thứ tư, ở đây, với tâm thanh tịnh, trong sạch (parisuddhena cetasā pariyodātenā), cần được hiểu là thanh tịnh (parisuddha) theo nghĩa không có phiền não, và trong sạch (pariyodāta) theo nghĩa sáng chói.
Odātena vatthenāti idaṃ utupharaṇatthaṃ vuttaṃ.
With a white cloth this is said to illustrate the pervading warmth.
Với tấm vải trắng (odātena vatthenā) được nói để chỉ ra sự lan tỏa của hơi ấm.
Kiliṭṭhavatthena hi utupharaṇaṃ na hoti, taṅkhaṇadhotaparisuddhena utupharaṇaṃ balavaṃ hoti.
For warmth does not pervade with a soiled cloth, but with a freshly washed, thoroughly clean cloth, the pervading warmth is strong.
Thật vậy, hơi ấm không lan tỏa qua tấm vải bẩn, nhưng sự lan tỏa của hơi ấm rất mạnh mẽ qua tấm vải sạch được giặt ngay lúc đó.
Imissāya hi upamāya vatthaṃ viya karajakāyo, utupharaṇaṃ viya catutthajjhānasukhaṃ.
In this simile, the material body is like the cloth, and the happiness of the fourth jhāna is like the pervading warmth.
Trong ví dụ này, thân do nghiệp tạo (karajakāya) giống như tấm vải, và lạc của thiền thứ tư giống như sự lan tỏa của hơi ấm.
Tasmā yathā sunhātassa purisassa parisuddhaṃ vatthaṃ sasīsaṃ pārupitvā nisinnassa sarīrato utu sabbameva vatthaṃ pharati.
Therefore, just as when a well-bathed man sits covering his body from head to foot with a clean cloth, the warmth from his body pervades the entire cloth.
Do đó, giống như một người đã tắm rửa sạch sẽ, khi ngồi phủ kín đầu bằng một tấm vải sạch, hơi ấm từ thân thể lan tỏa khắp tấm vải.
Na koci vatthassa aphuṭokāso hoti.
There is no part of the cloth left untouched.
Không có phần nào của tấm vải mà hơi ấm không lan tới.
Evaṃ catutthajjhānasukhena bhikkhuno karajakāyassa na koci okāso aphuṭo hotīti.
Similarly, with the happiness of the fourth jhāna, no part of the bhikkhu's material body is left untouched.
Tương tự, không có phần nào của thân do nghiệp tạo của vị Tỳ-khưu không được thấm nhuần bởi lạc của thiền thứ tư.
Evamettha attho daṭṭhabbo.
Thus, the meaning here should be understood.
Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Imesaṃ pana catunnaṃ jhānānaṃ anupadavaṇṇanā ca bhāvanānayo ca visuddhimagge vuttoti idha na vitthārito.
However, the detailed explanation of these four jhānas and the method of their cultivation have been given in the Visuddhimagga, so they are not elaborated upon here.
Tuy nhiên, sự giải thích chi tiết từng từ và phương pháp tu tập của bốn thiền này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), nên ở đây không giải thích rộng thêm.
234. So evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatteti so cuddasahākārehi aṭṭhasu samāpattīsu ciṇṇavasībhāvo bhikkhūti dasseti.
234. So evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte indicates that this bhikkhu has practiced mastery (vasībhāva) in the eight attainments in fourteen ways.
234. Với tâm đã định tĩnh như vậy…pe… đã đạt đến bất động (so evaṃ samāhite citte…pe… āneñjappatte) cho thấy vị Tỳ-khưu ấy đã thực hành thành thạo tám thiền chứng theo mười bốn cách.
Sesamettha visuddhimagge vuttanayena veditabbaṃ.
The rest here should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga.
Các phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatīti ettha ñāṇadassananti maggañāṇampi, vuccati phalañāṇampi, sabbaññutaññāṇampi, paccavekkhaṇañāṇampi, vipassanāñāṇampi.
He inclines his mind to knowledge and vision (ñāṇadassana). Here, ñāṇadassana is also used to mean Path-knowledge, Fruit-knowledge, Omniscience, Reviewing knowledge, and Insight-knowledge.
Trong câu hướng tâm đến tri kiến (ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharatīti), tri kiến (ñāṇadassana) có thể chỉ tuệ đạo (maggañāṇa), tuệ quả (phalañāṇa), tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa), tuệ quán xét (paccavekkhaṇaññāṇa), hoặc tuệ quán (vipassanāñāṇa).
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso, ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’ti (mahāni. 1.257) ettha hi maggañāṇaṃ ñāṇadassananti vuttaṃ.
For instance, in the passage, ‘‘Is the holy life lived under the Blessed One for the sake of purification of knowledge and vision, friends?’’ Path-knowledge is referred to as knowledge and vision.
Thật vậy, trong câu “Này các hiền giả, đời sống Phạm hạnh trong Đức Thế Tôn có được thực hành vì sự thanh tịnh của tri kiến chăng?” (Kiṃ nu kho, āvuso, ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti), tuệ đạo được gọi là tri kiến.
‘‘Ayamañño uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāro’’ti (ma. ni. 1.328) ettha phalañāṇaṃ.
In the passage, “This is another superhuman quality, a distinction in noble knowledge and vision, an attained comfortable abiding,” it refers to fruition-knowledge (phalañāṇa).
“Đây là một pháp siêu nhân, một sự chứng đắc đặc biệt về tri kiến của bậc Thánh đáng kính, một sự an trú thoải mái” – ở đây là quả trí (phalañāṇa).
‘‘Bhagavatopi kho ñāṇadassanaṃ udapādi sattāhakālaṅkato āḷāro kālāmo’’ti (mahāva. 10) ettha sabbaññutaññāṇaṃ.
In the passage, “To the Blessed One, too, knowledge and vision arose that Āḷāra Kālāma passed away seven days ago,” it refers to omniscience-knowledge (sabbaññutaññāṇa).
“Tri kiến đã khởi lên nơi Thế Tôn rằng: Alara Kalama đã qua đời cách đây bảy ngày” – ở đây là Nhất thiết trí (sabbaññutaññāṇa).
‘‘Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti, ayamantimā jātī’’ti (mahāva. 16) ettha paccavekkhaṇañāṇaṃ idha pana ñāṇadassanāya cittanti idaṃ vipassanāñāṇaṃ ñāṇadassananti vuttanti.
In the passage, “Knowledge and vision arose in me: ‘My liberation is unshakeable; this is my last birth’,” it refers to reviewing-knowledge (paccavekkhaṇañāṇa). But here, the phrase ‘consciousness for knowledge and vision’ refers to vipassanā-knowledge, which is called knowledge and vision.
“Tri kiến đã khởi lên nơi Ta rằng: sự giải thoát của Ta là bất động, đây là sự tái sinh cuối cùng” – ở đây là Tỉnh sát trí (paccavekkhaṇañāṇa). Nhưng ở đây, “tâm hướng đến tri kiến” thì đây là tuệ quán (vipassanāñāṇa) được gọi là tri kiến.
Abhinīharatīti vipassanāñāṇassa nibbattanatthāya tanninnaṃ tappoṇaṃ tappabbhāraṃ karoti.
He directs* means he makes it inclined, disposed, and tending towards vipassanā-knowledge for its generation.
Abhinīharatī (hướng tâm đến): để làm cho tuệ quán khởi sinh, vị ấy làm cho tâm hướng đến, nghiêng về, và dồn vào tuệ quán đó.
Rūpīti ādīnamattho vuttoyeva.
The meaning of ‘material’ and so forth has already been stated.
Ý nghĩa của các từ rūpī (có sắc) v.v... đã được giải thích rồi.
Odanakummāsūpacayoti odanena ceva kummāsena ca upacito vaḍḍhito.
Nourished by rice and gruel means built up and grown by rice and gruel.
Odanakummāsūpacayo (được nuôi dưỡng bằng cơm và cháo): được tăng trưởng và phát triển bằng cơm và cháo.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammoti hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo.
Its nature is impermanent, liable to be rubbed, massaged, broken, and dispersed means it is of impermanent nature by the fact of being after having been.
Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo (có bản chất vô thường, cần được thoa bóp, tan rã và hủy hoại): có bản chất vô thường theo nghĩa là sau khi hiện hữu thì không còn nữa.
Duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo.
It is of the nature of being rubbed over with a thin ointment to counteract bad smells.
Có bản chất cần được thoa lên bằng lớp mỏng thuốc bôi để khử mùi hôi.
Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo.
It is of the nature of being massaged with a light rubbing to remove aches in the limbs and minor limbs.
Có bản chất cần được xoa bóp nhẹ nhàng để xoa dịu các cơn đau ở các chi và tiểu chi.
Daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhāvāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammo.
Or it is of the nature of being massaged, by stretching and pressing and so forth, to make the limbs of children, which were ill-formed due to their dwelling in the womb, well-formed by having them lie on the thighs.
Hoặc khi còn nhỏ, có bản chất cần được xoa bóp bằng cách kéo và ép v.v... để chỉnh sửa hình dạng của các chi bị biến dạng do ở trong bào thai, khi nằm trên đùi.
Evaṃ pariharitopi bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho.
Even though it is maintained in this way, it is of the nature of being broken and dispersed; it breaks and scatters. This is the meaning.
Dù được chăm sóc như vậy, nó vẫn có bản chất tan rã và hủy hoại, tức là nó tan rã và phân tán. Đó là ý nghĩa của việc có bản chất như vậy.
Tattha rūpī cātumahābhūtikotiādīsu chahi padehi samudayo kathito.
Among these, the origin (samudaya) is stated by the six terms beginning with ‘material, composed of the four great elements’.
Trong đó, sáu từ như rūpī cātumahābhūtiko (có sắc, do bốn đại hợp thành) v.v... đã nói lên sự tập khởi.
Aniccapadena saddhiṃ pacchimehi dvīhi atthaṅgamo.
Its disappearance (atthaṅgama) is stated by the term ‘impermanent’ together with the latter two terms.
Cùng với từ anicca (vô thường) và hai từ cuối cùng, là sự diệt tận.
Ettha sitaṃ ettha paṭibaddhanti ettha cātumahābhūtike kāye nissitañca paṭibaddhañca.
‘Dependent on this, bound up with this’ means dependent on and bound up with this body composed of the four great elements.
Ettha sitaṃ ettha paṭibaddhaṃ (nương tựa vào đây, ràng buộc vào đây): nương tựa và ràng buộc vào thân thể do bốn đại hợp thành này.
235. Subhoti sundaro.
235. Beautiful means lovely.
235. Subho (trong sạch): là đẹp đẽ.
Jātimāti parisuddhākarasamuṭṭhito.
Of excellent origin means well-produced from a pure mine.
Jātimā (thuần khiết): là phát sinh từ một mỏ quặng tinh khiết.
Suparikammakatoti suṭṭhu kataparikammo apanītapāsāṇasakkharo.
Well-prepared means thoroughly prepared, with stones and pebbles removed.
Suparikammakato (được xử lý tốt): là đã được xử lý kỹ lưỡng, đã loại bỏ đá và sỏi.
Acchoti tanucchavi.
Clear means with a thin outer layer.
Accho (trong suốt): là có lớp vỏ mỏng.
Vippasannoti suṭṭhu pasanno.
Limpido means exceedingly clear.
Vippasanno (rất trong sáng): là rất trong sáng.
Sabbākārasampannoti dhovanavedhanādīhi sabbehi ākārehi sampanno.
Endowed with all excellences means endowed with all excellences such as washing and piercing.
Sabbākārasampanno (hoàn hảo về mọi mặt): là hoàn hảo về mọi mặt như rửa, khoan v.v...
Nīlantiādīhi vaṇṇasampattiṃ dasseti.
By ‘blue’ and so forth, the perfection of color is shown.
Bằng các từ nīlaṃ (xanh) v.v... Đức Phật chỉ ra sự hoàn hảo về màu sắc.
Tādisañhi āvutaṃ pākaṭaṃ hoti.
For such a thread, when strung, becomes manifest.
Quả thật, một sợi chỉ được xỏ qua như vậy sẽ trở nên rõ ràng.
Evameva khoti ettha evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
In ‘Just as, indeed,’ a comparison should be understood thus:
Trong cụm từ Evameva kho (cũng vậy), sự so sánh ví dụ nên được hiểu như sau.
Maṇi viya hi karajakāyo.
The body born of kamma is like a gem.
Thân thể do nghiệp sinh ra giống như viên ngọc.
Āvutasuttaṃ viya vipassanāñāṇaṃ.
Vipassanā-knowledge is like a strung thread.
Tuệ quán giống như sợi chỉ được xỏ qua.
Cakkhumā puriso viya vipassanālābhī bhikkhu, hatthe karitvā paccavekkhato ayaṃ kho maṇīti maṇino āvibhūtakālo viya vipassanāñāṇaṃ, abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno cātumahābhūtikakāyassa āvibhūtakālo, tatridaṃ suttaṃ āvutanti suttassāvibhūtakālo viya vipassanāñāṇaṃ, abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno tadārammaṇānaṃ phassapañcamakānaṃ vā sabbacittacetasikānaṃ vā vipassanāñāṇasseva vā āvibhūtakāloti.
The bhikkhu endowed with vipassanā-knowledge is like a clear-sighted man. The time when the gem becomes manifest, as the man holding it in his hand reflects, "This is indeed a gem," is like vipassanā-knowledge, like the time when the body composed of the four great elements becomes manifest to the bhikkhu sitting having directed his mind; like the time when the thread becomes manifest in "Therein, this thread is strung" is vipassanā-knowledge; the time when the consciousnesses and mental factors, or all consciousnesses and mental factors beginning with contact, or vipassanā-knowledge itself, having that object, become manifest to the bhikkhu sitting having directed his mind.
Vị Tỳ-khưu đạt được tuệ quán giống như người có mắt. Giống như lúc viên ngọc trở nên rõ ràng khi người đó cầm nó trong tay và quán xét, “Đây chính là viên ngọc này”, thì tuệ quán cũng vậy, là lúc thân thể do bốn đại hợp thành trở nên rõ ràng đối với vị Tỳ-khưu đang ngồi đã hướng tâm đến tuệ quán. Giống như lúc sợi chỉ trở nên rõ ràng, “Sợi chỉ này đã được xỏ qua đó”, thì tuệ quán cũng vậy, là lúc các xúc (phassa) và năm yếu tố khác có đối tượng là thân thể do nghiệp sinh ra đó, hoặc tất cả các tâm và tâm sở, hoặc chỉ riêng tuệ quán trở nên rõ ràng đối với vị Tỳ-khưu đang ngồi đã hướng tâm đến tuệ quán.
236-237. Manomayanti manena nibbattitaṃ.
236-237. Mind-made means produced by the mind.
236-237. Manomayaṃ (do ý tạo): được tạo ra bằng ý.
Sabbaṅgapaccaṅginti sabbehi aṅgehi ca paccaṅgehi ca samannāgataṃ.
Having all major and minor limbs means endowed with all major and minor limbs.
Sabbaṅgapaccaṅgiṃ (có đủ mọi chi và tiểu chi): có đầy đủ mọi chi và tiểu chi.
Ahīnindriyanti saṇṭhānavasena avikalindriyaṃ.
With unblemished faculties means having unblemished faculties in terms of form.
Ahīnindriyaṃ (các căn không bị khiếm khuyết): các căn không bị khiếm khuyết về hình thể.
Iddhimatā nimmitarūpañhi sace iddhimā odāto tampi odātaṃ.
For if the creator of supernormal power is fair, the created image is also fair.
Thật vậy, nếu người có thần thông là người da trắng, thì hình ảnh do người đó biến hóa cũng là da trắng.
Sace aviddhakaṇṇo tampi aviddhakaṇṇanti evaṃ sabbākārehi tena sadisameva hoti.
If he has unpierced ears, the created image also has unpierced ears; thus, in all respects, it is exactly similar to him.
Nếu người đó không xỏ lỗ tai, thì hình ảnh đó cũng không xỏ lỗ tai. Cứ như vậy, về mọi mặt, nó giống hệt người đó.
Muñjamhā īsikantiādi upamāttayampi hi sadisabhāvadassanatthameva vuttaṃ.
Indeed, all three similes, beginning with ‘a reed from a muñja grass’, are stated solely to show similarity.
Thật vậy, ba ví dụ như Muñjamhā īsikaṃ (lấy sợi cỏ ra khỏi vỏ) v.v... cũng chỉ được nói ra để chỉ sự giống nhau.
Muñjasadisā eva hi tassa anto īsikā hoti.
The inner reed of the muñja grass is indeed similar to the muñja itself.
Thật vậy, sợi cỏ bên trong của nó giống hệt cây cỏ muñja.
Kosisadisoyeva asi, vaṭṭāya kosiyā vaṭṭaṃ asimeva pakkhipanti, patthaṭāya patthaṭaṃ.
The sword is just like its scabbard; they insert a round sword into a round scabbard, and a flat one into a flat one.
Thanh kiếm giống hệt vỏ kiếm. Người ta nhét thanh kiếm tròn vào vỏ kiếm tròn, và thanh kiếm dẹt vào vỏ kiếm dẹt.
Karaṇḍāti idampi ahikañcukassa nāmaṃ, na vilīvakaraṇḍakassa.
‘From a basket’ - this also is a name for a snake's slough, not for a bamboo basket.
Karaṇḍā (từ vỏ rắn): từ này cũng là tên của vỏ rắn, không phải là vỏ hộp đan bằng tre.
Ahikañcuko hi ahinā sadisova hoti.
For a snake's slough is indeed similar to the snake itself.
Thật vậy, vỏ rắn giống hệt con rắn.
Tattha kiñcāpi ‘‘puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyyā’’ti hatthena uddharamāno viya dassito, atha kho cittenevassa uddharaṇaṃ veditabbaṃ.
Although it is shown there as if a man were to extract the snake from the basket with his hand, it should nevertheless be understood as its extraction by the mind.
Trong đó, mặc dù được trình bày như thể một người “lấy con rắn ra khỏi vỏ” bằng tay, nhưng cần hiểu rằng việc lấy ra đó là bằng tâm.
Ayañhi ahi nāma sajātiyaṃ ṭhito, kaṭṭhantaraṃ vā rukkhantaraṃ vā nissāya, tacato sarīraṃ nikkaḍḍhanappayogasaṅkhātena thāmena, sarīraṃ khādayamānaṃ viya purāṇatacaṃ jigucchantoti imehi catūhi kāraṇehi sayameva kañcukaṃ pajahati, na sakkā tato aññena uddharituṃ, tasmā cittena uddharaṇaṃ sandhāya idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
For a snake, when it is in its natural state, relying on the space between logs or trees, and having the power to withdraw its body from its skin, as if biting its body, and detesting the old skin, casts off its slough by itself due to these four reasons; it is not possible for another to extract it from there. Therefore, it should be understood that this is stated with reference to extraction by the mind.
Thật vậy, con rắn này, khi ở trong môi trường tự nhiên, nương vào kẽ gỗ hoặc kẽ cây, tự mình lột vỏ do sức mạnh được gọi là sự cố gắng rút thân ra khỏi da, ghê tởm lớp da cũ như thể đang ăn thịt thân mình, không thể bị người khác kéo ra khỏi đó. Do đó, cần hiểu rằng điều này được nói ra để chỉ việc lấy ra bằng tâm.
Iti muñjādisadisaṃ imassa bhikkhuno sarīraṃ, īsikādisadisaṃ nimmitarūpanti.
Thus, the body of this bhikkhu is similar to the muñja grass and so forth, and the created image is similar to the reed and so forth.
Như vậy, thân thể của vị Tỳ-khưu này giống như cây cỏ muñja v.v..., còn hình ảnh do biến hóa giống như sợi cỏ īsikā v.v...
Idamettha opammasaṃsandanaṃ.
This is the comparison here.
Đây là sự so sánh ví dụ ở đây.
Nimmānavidhānaṃ panettha parato ca iddhividhādipañcaabhiññākathā sabbākārena visuddhimagge vitthāritāti tattha vuttanayeneva veditabbā.
The method of creation here, and further, the discourse on the five supernormal powers beginning with the various supernormal powers, are fully expounded in the Visuddhimagga, and should be understood according to the method stated there.
Phương pháp biến hóa ở đây và câu chuyện về năm thắng trí như thần thông biến hóa v.v... sau này đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) về mọi mặt, do đó cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Upamāmattameva hi idha adhikaṃ.
Only the simile is additional here.
Ở đây, chỉ có ví dụ là nhiều hơn.
242-243. Cetopariyañāṇūpamāyaṃ daharoti taruṇo.
242-243. In the simile of the knowledge of discerning others' minds, ‘young’ means youthful.
242-243. Trong ví dụ về tha tâm thông (cetopariyañāṇa), daharo (trẻ): là non trẻ.
Yuvāti yobbannena samannāgato.
‘Youthful’ means endowed with youth.
Yuvā (thanh niên): là người đang ở tuổi thanh xuân.
Maṇḍanakajātikoti yuvāpi samāno na ālasiyo na kiliṭṭhavatthasarīro, atha kho maṇḍanapakatiko, divasassa dve tayo vāre nhāyitvā suddhavatthaparidahanaalaṅkārakaraṇasīloti attho.
Maṇḍanakajātiko means that even though young, he is not lazy, nor does he have a body with soiled clothes; rather, he is of a decorative nature, accustomed to bathing two or three times a day, wearing clean clothes, and adorning himself, such is the meaning.
Maṇḍanakajātiko nghĩa là, dù là một thanh niên, nhưng không lười biếng, thân thể không mặc y phục dơ bẩn, mà có bản chất thích trang điểm, có thói quen tắm rửa hai ba lần một ngày, mặc y phục sạch sẽ và trang sức.
Sakaṇikanti kāḷatilakavaṅgamukhadūsipīḷakādīnaṃ aññatarena sadosaṃ.
Sakaṇikaṃ means faulty due to a black mole, a distorted face, pimples that mar the face, or one of the other similar defects.
Sakaṇika nghĩa là, có khuyết điểm do một trong các loại như nốt ruồi đen, vết bớt, mụn nhọt làm xấu mặt.
Tattha yathā tassa mukhanimittaṃ paccavekkhato mukhe doso pākaṭo hoti, evaṃ cetopariyañāṇāya cittaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno paresaṃ soḷasavidhaṃ cittaṃ pākaṭaṃ hotīti veditabbaṃ.
In this regard, just as a fault becomes manifest on the face of that person observing the facial signs, so too, it should be understood that to a bhikkhu who, having directed his mind towards the Ceto-pariya-ñāṇa, is seated, the sixteen types of minds of others become manifest.
Ở đây, cũng như khi người ấy xem xét tướng mặt của mình thì khuyết điểm trên mặt hiện rõ, thì cũng vậy, vị tỳ khưu sau khi an trú tâm vào thần thông thông hiểu tâm người (cetopariyañāṇa) thì mười sáu loại tâm của người khác sẽ hiện rõ.
Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā puna kilesavasena pariyāyato dassento ‘‘ime āsavā’’tiādimāha.
Having thus shown the Truths in terms of their nature, he then shows them again in terms of defilements by saying "ime āsavā" (these are the taints) and so forth.
Sau khi trình bày các sự thật (saccāni) theo bản chất như vậy, rồi lại trình bày chúng một cách gián tiếp theo phương diện phiền não (kilesa), Đức Phật đã nói ‘‘ime āsavā’’ và các câu tiếp theo.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa bhikkhuno evaṃ jānantassa evaṃ passantassa, saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ kathesi.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato means, for that bhikkhu who knows thus, who sees thus, he taught the path that has reached its culmination along with insight.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato nghĩa là, Đức Phật đã thuyết về con đường đạt đến đỉnh cao cùng với thiền quán (vipassanā) cho vị tỳ khưu đang hiểu biết và thấy biết như vậy.
Kāmāsavāti kāmāsavato.
Kāmāsavā means from the taint of sensual desire.
Kāmāsavā nghĩa là, từ lậu hoặc dục (kāmāsava).
Vimuccatīti iminā maggakkhaṇaṃ dasseti.
Vimuccatī—by this, he indicates the moment of the Path.
Vimuccatī qua từ này chỉ ra sát na đạo.
Vimuttasminti iminā phalakkhaṇaṃ.
Vimuttasmiṃ—by this, the moment of Fruition.
Vimuttasmiṃ qua từ này chỉ ra sát na quả.
Vimuttamiti ñāṇaṃ hotīti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Vimuttamiti ñāṇaṃ hotī—by this, the knowledge of retrospection.
Vimuttamiti ñāṇaṃ hotī qua từ này chỉ ra trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ.
Khīṇā jātī and so forth—by these, the state of that (knowledge).
Khīṇā jātī và các câu tiếp theo chỉ ra cảnh giới của trí tuệ đó.
Tena hi ñāṇena khīṇāsavo paccavekkhanto khīṇā jātītiādīni pajānāti.
For with that knowledge, an Arahant, reflecting, knows, "Birth is destroyed," and so forth.
Với trí tuệ đó, vị A-la-hán (khīṇāsavo) quán xét và nhận biết rằng ‘‘sự tái sinh đã tận diệt’’ (khīṇā jātīti) và các điều tương tự.
Katamā panassa jāti khīṇā?
But which birth of his is destroyed?
Vậy, sự tái sinh nào của người ấy đã tận diệt?
Kathañca naṃ pajānātīti?
And how does he know it?
Và làm thế nào người ấy nhận biết được điều đó?
Na tāvassa atītā jāti khīṇā, pubbeva khīṇattā.
His past birth is not destroyed, because it was destroyed earlier.
Sự tái sinh trong quá khứ của người ấy không tận diệt, vì nó đã tận diệt từ trước rồi.
Na anāgatā, anāgate vāyāmābhāvato.
Nor is his future birth, because there is no effort concerning the future.
Sự tái sinh trong tương lai không tận diệt, vì không có nỗ lực trong tương lai.
Na paccuppannā, vijjamānattā.
Nor is his present birth, because it still exists.
Sự tái sinh trong hiện tại không tận diệt, vì nó đang hiện hữu.
Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhappabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā āyatiṃ anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā.
However, that birth comprising one, four, or five aggregates, which would arise in the one-, four-, or five-aggregate existences due to the non-cultivation of the path, is destroyed by attaining the nature of non-arising in the future, due to the cultivation of the path.
Tuy nhiên, sự tái sinh bao gồm một, bốn, hoặc năm uẩn (khandha) có thể phát sinh trong các cõi một, bốn, hoặc năm uẩn (ekacatupañcavokārabhava) do chưa tu tập đạo (magga), thì sự tái sinh đó đã tận diệt do đã tu tập đạo, khiến nó không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃva hotī’’ti jānanto pajānāti.
He knows that by reflecting on the defilements abandoned through the cultivation of the path, realizing, "In the absence of defilements, even existing kamma becomes non-relinking in the future."
Người ấy quán xét các phiền não (kilesa) đã được đoạn trừ nhờ tu tập đạo, và nhận biết rằng ‘‘khi không còn phiền não, ngay cả nghiệp hiện hữu cũng sẽ không còn khả năng tái sinh trong tương lai’’, và người ấy nhận biết điều đó.
Vusitanti vutthaṃ parivutthaṃ.
Vusitaṃ means lived, dwelt.
Vusita nghĩa là đã sống, đã thực hành.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.
Brahmacariya means the holy life of the path.
Brahmacariya nghĩa là phạm hạnh đạo (maggabrahmacariya).
Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vutthavāso, tasmā so attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto vusitaṃ brahmacariyanti pajānāti.
Indeed, the seven trainees (sekkhā), along with the noble ordinary person (puthujjanakalyāṇaka), live the holy life; an Arahant has completed the holy life. Therefore, reflecting on his own living of the holy life, he knows, "The holy life has been lived."
Bảy bậc Thánh hữu học (satta sekkhā) cùng với phàm phu thiện (puthujjanakalyāṇaka) được gọi là sống phạm hạnh, còn vị A-la-hán (khīṇāsavo) là người đã hoàn tất phạm hạnh. Vì vậy, khi quán xét đời sống phạm hạnh của mình, người ấy nhận biết rằng phạm hạnh đã được hoàn tất (vusitaṃ brahmacariya).
Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ niṭṭhāpitaṃ.
Kataṃ karaṇīyaṃ means the sixteen duties—comprehension, abandonment, realization, and cultivation—have been completed with regard to the four Noble Truths through the four Paths.
Kataṃ karaṇīya nghĩa là, mười sáu việc cần làm đã được hoàn thành đối với Tứ Diệu Đế (catūsu saccesu) bằng bốn đạo (catūhi maggehi), thông qua sự thấu hiểu (pariññā), sự đoạn trừ (pahāna), sự chứng ngộ (sacchikiriyā) và sự tu tập (bhāvanā).
Tena tena maggena pahātabbakilesā pahīnā, dukkhamūlaṃ samucchinnanti attho.
The defilements to be abandoned by each path have been abandoned, and the root of suffering has been cut off, such is the meaning.
Nghĩa là, các phiền não cần được đoạn trừ đã được đoạn trừ bằng các đạo tương ứng, và gốc rễ của khổ đã bị cắt đứt.
Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo.
Indeed, the noble ordinary person and others perform that duty, but an Arahant has accomplished what needed to be done.
Các phàm phu thiện và các bậc Thánh hữu học đang thực hiện việc đó, còn vị A-la-hán là người đã hoàn thành việc cần làm (katakaraṇīyo).
Tasmā so attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto kataṃ karaṇīyanti pajānāti.
Therefore, reflecting on what needed to be done, he knows, "What needed to be done has been done."
Vì vậy, khi quán xét việc cần làm của mình, người ấy nhận biết rằng việc cần làm đã được hoàn thành (kataṃ karaṇīyanti).
Nāparaṃ itthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃ soḷasakiccabhāvāya kilesakkhayabhāvāya vā kattabbaṃ maggabhāvanākiccaṃ me natthīti pajānāti.
Nāparaṃ itthattāyā means, "There is no further duty of cultivating the path for me now, for this existence, or for the destruction of defilements in this sixteen-fold manner."
Nāparaṃ itthattāyā nghĩa là, người ấy nhận biết rằng không còn việc tu tập đạo (maggabhāvanākicca) nào cần làm nữa để tái sinh như vậy, hoặc để đạt được mười sáu việc cần làm như vậy, hoặc để diệt trừ phiền não.
Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃ pakārā.
Alternatively, itthattāyā means, "From this present state, from this kind of existence."
Hoặc itthattāyā nghĩa là, từ trạng thái hiện hữu như vậy.
Idāni vattamānakhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi.
"Now, there is no further continuity of aggregates for me beyond the present continuity of aggregates."
Giờ đây, tôi không còn dòng tương tục uẩn (khandhasantāna) nào khác ngoài dòng tương tục uẩn hiện tại.
Ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya, te carimakacittanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissanti apaṇṇattikabhāvañca gamissantīti pajānāti.
But these five aggregates stand comprehended, like trees with their roots cut off; they will become extinguished like a fire without fuel with the cessation of the final consciousness, and will attain a state beyond designation, so he knows.
Người ấy nhận biết rằng năm uẩn này đã được thấu hiểu và tồn tại như những cây đã bị cắt gốc, chúng sẽ được dập tắt như ngọn lửa không còn nhiên liệu khi tâm cuối cùng diệt, và sẽ đi vào trạng thái không còn được thiết lập (apaṇṇattikabhāva).
249. Pabbatasaṅkhepeti pabbatamatthake.
249. Pabbatasaṅkhepe means on the mountaintop.
249. Pabbatasaṅkhepe nghĩa là, trên đỉnh núi.
Anāviloti nikkaddamo.
Anāvilo means clear, without mud.
Anāvilo nghĩa là, không bùn lầy.
Sippiyo ca sambukā ca sippisambukaṃ. Sakkharā ca kathalāni ca sakkharakathalaṃ. Macchānaṃ gumbā ghaṭāti macchagumbaṃ.
Snails and conches are sippisambukaṃ. Gravel and pebbles are sakkharakathalaṃ. Groups of fish are macchagumbaṃ.
Sippiyo và sambukā là sippisambukaṃ. Sakkharā và kathalāni là sakkharakathalaṃ. Gumbā ghaṭāti của cá là macchagumbaṃ.
Tiṭṭhantampi carantampīti ettha sakkharakathalaṃ tiṭṭhatiyeva, itarāni carantipi tiṭṭhantipi.
Regarding ‘standing and moving,’ here, gravel and potsherds simply stand, while other things both move and stand.
Trong câu “Tiṭṭhantampi carantampī” (đứng hay đi), sỏi đá và mảnh sành thì chỉ đứng yên, còn những thứ khác (như sò ốc, cá) thì vừa đi vừa đứng.
Yathā pana antarantarā ṭhitāsupi nisinnāsupi vijjamānāsupi ‘‘etā gāvo carantī’’ti carantiyo upādāya itarāpi carantīti vuccanti.
Just as, even though some cows are standing or sitting interspersed, by taking the cows that are moving, the other cows are also said to be moving, as in ‘these cows are moving.’
Tuy nhiên, giống như khi có những con bò đang đứng hoặc đang ngồi giữa bầy, người ta vẫn nói “những con bò này đang đi” (caranti) dựa vào những con đang đi, thì những con bò khác (đang đứng, đang ngồi) cũng được gọi là đang đi.
Evaṃ tiṭṭhantameva sakkharakathalaṃ upādāya itarampi dvayaṃ tiṭṭhantanti vuttaṃ.
In the same way, by taking the gravel and potsherds that are always standing, the other two (types of beings) are also said to be standing.
Cũng vậy, dựa vào sỏi đá và mảnh sành luôn đứng yên, hai loại kia (sò ốc và cá) cũng được nói là đứng yên.
Itarañca dvayaṃ carantaṃ upādāya sakkharakathalampi carantanti vuttaṃ.
And by taking the other two (types of beings) that are moving, the gravel and potsherds are also said to be moving.
Và dựa vào hai loại kia (sò ốc và cá) đang đi, sỏi đá và mảnh sành cũng được nói là đang đi.
Tattha cakkhumato purisassa tīre ṭhatvā passato sippikasambukādīnaṃ vibhūtakālo viya āsavānaṃ khayāya cittaṃ abhinīharitvā nisinnassa bhikkhuno catunnaṃ saccānaṃ vibhūtakālo daṭṭhabboti.
In that simile, just as for a keen-eyed person standing on the bank and observing, it is a time of clear visibility for shellfish, conch shells, and so on; so too, for a bhikkhu who has directed his mind to the destruction of the taints (āsavas) and is seated, it should be seen as a time of clear visibility for the four Noble Truths.
Ở đây, thời điểm hiển lộ rõ ràng của bốn Chân Lý đối với một tỳ-khưu đang ngồi thiền, tâm hướng đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava), nên được xem như thời điểm hiển lộ rõ ràng của sò ốc, ốc xà cừ, v.v., đối với một người có mắt đang đứng trên bờ nhìn xuống.
Ettāvatā vipassanāñāṇaṃ, manomayañāṇaṃ, iddhividhañāṇaṃ, dibbasotañāṇaṃ, cetopariyañāṇaṃ, pubbenivāsañāṇaṃ, dibbacakkhuvasena nipphannaṃ anāgataṃsañāṇayathākammūpagañāṇadvayaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ, āsavakkhayañāṇanti dasa ñāṇāni niddiṭṭhāni honti.
Thus far, ten knowledges have been designated: vipassanā-ñāṇa (insight knowledge), manomaya-ñāṇa (mind-made body knowledge), iddhi-vidha-ñāṇa (supernormal powers knowledge), dibbasota-ñāṇa (divine ear knowledge), cetopariya-ñāṇa (knowledge of others' minds), pubbenivāsa-ñāṇa (knowledge of past lives), the two anāgataṃsa-ñāṇa and yathākammūpaga-ñāṇa (knowledge of future and knowledge of the destiny of beings according to their kamma), accomplished through the divine eye, dibbacakkhu-ñāṇa (divine eye knowledge), and āsavakkhaya-ñāṇa (knowledge of the destruction of the taints).
Cho đến đây, mười tuệ đã được chỉ định, đó là: tuệ quán (vipassanāñāṇa), tuệ ý sinh thân (manomayañāṇa), tuệ thần thông (iddhividhañāṇa), tuệ thiên nhĩ (dibbasotañāṇa), tuệ tha tâm thông (cetopariyañāṇa), tuệ túc mạng thông (pubbenivāsañāṇa), hai tuệ anāgataṃsañāṇa và yathākammūpagañāṇa phát sinh nhờ thiên nhãn thông (dibbacakkhu), tuệ thiên nhãn (dibbacakkhuñāṇa), và tuệ diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa).
Tesaṃ ārammaṇavibhāgo jānitabbo – tattha vipassanāñāṇaṃ parittamahaggataatītānāgatapaccuppannaajjhattabahiddhāvasena sattavidhārammaṇaṃ.
Their division of objects (ārammaṇa) should be known. Among them, vipassanā-ñāṇa has seven kinds of objects, classified as minor (paritta), exalted (mahaggata), past, future, present, internal (ajjhatta), and external (bahiddhā).
Sự phân chia đối tượng của chúng cần được biết – ở đây, tuệ quán có bảy loại đối tượng: nhỏ (paritta), cao thượng (mahaggata), quá khứ (atīta), vị lai (anāgata), hiện tại (paccuppanna), nội tại (ajjhatta), và ngoại tại (bahiddhā).
Manomayañāṇaṃ nimmitabbarūpāyatanamattameva ārammaṇaṃ karotīti parittapaccuppannabahiddhārammaṇaṃ.
Manomaya-ñāṇa takes only the created form-sphere (rūpāyatana) as its object, thus it has a minor, present, external object.
Tuệ ý sinh thân chỉ lấy sắc xứ được tạo ra làm đối tượng, nên có đối tượng nhỏ, hiện tại, và ngoại tại.
Āsavakkhayañāṇaṃ appamāṇabahiddhānavattabbārammaṇaṃ.
Āsavakkhaya-ñāṇa has an immeasurable (appamāṇa), external (bahiddhā), and indescribable (navattabbārammaṇa) object.
Tuệ diệt trừ các lậu hoặc có đối tượng vô lượng, ngoại tại, và không thể nói ra.
Avasesānaṃ ārammaṇabhedo visuddhimagge vutto.
The distinction of objects for the remaining knowledges is stated in the Visuddhimagga.
Sự phân chia đối tượng của các tuệ còn lại đã được trình bày trong Visuddhimagga.
Uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vāti yena kenaci pariyāyena ito seṭṭhataraṃ sāmaññaphalaṃ nāma natthīti bhagavā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
“ Higher or more excellent” – by this, the Blessed One concluded the discourse with the peak of Arahantship, meaning there is no fruition of recluseship superior to this, or more refined, in any way.
“ Uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā” (hoặc cao hơn, hoặc thù thắng hơn) nghĩa là không có quả Sa-môn nào cao quý hơn bằng bất kỳ phương cách nào; Đức Thế Tôn đã kết thúc bài pháp bằng đỉnh cao A-la-hán.
250. Rājā tattha tattha sādhukāraṃ pavattento ādimajjhapariyosānaṃ sakkaccaṃ sutvā ‘‘ciraṃ vatamhi ime pañhe puthū samaṇabrāhmaṇe pucchanto, thuse koṭṭento viya kiñci sāraṃ nālatthaṃ, aho vata bhagavato guṇasampadā, yo me dīpasahassaṃ jālento viya mahantaṃ ālokaṃ katvā ime pañhe vissajjesi.
The King, at various points, expressed his approval (sādhukāra), and having listened carefully from beginning to middle to end, thought, “Indeed, for a long time I questioned many recluses and brahmins on these problems, but like one pounding husks, I found no essence. Oh, what a perfection of virtues the Blessed One possesses, who, as if lighting a thousand lamps, made a great light for me and answered these problems.
Vua, trong khi tán thán “Sādhu” ở khắp nơi, đã chăm chú lắng nghe bài pháp từ đầu, giữa đến cuối, và suy nghĩ: “Ta đã hỏi các Sa-môn, Bà-la-môn khác nhau về những vấn đề này trong một thời gian dài, nhưng giống như giã trấu, ta chẳng thu được chút tinh túy nào. Ôi, thật là sự viên mãn về phẩm hạnh của Đức Thế Tôn, Ngài đã giải đáp những vấn đề này cho ta như thắp sáng ngàn ngọn đèn, tạo ra ánh sáng vĩ đại.
Suciraṃ vatamhi dasabalassa guṇānubhāvaṃ ajānanto vañcito’’ti cintetvā buddhaguṇānussaraṇasambhūtāya pañcavidhāya pītiyā phuṭasarīro attano pasādaṃ āvikaronto upāsakattaṃ paṭivedesi.
Indeed, for a very long time, I was deceived, not knowing the power of the virtues of the Ten-Powered One (Dasabala).” Reflecting thus, his body suffused with the fivefold rapture born of recollecting the virtues of the Buddha, he declared his faith, proclaiming himself a lay follower.
Thật lâu rồi ta đã bị lừa dối, không biết được oai lực phẩm hạnh của Đấng Thập Lực.” Nghĩ vậy, toàn thân ngài tràn đầy năm loại hỷ lạc (pīti) phát sinh từ sự tùy niệm phẩm hạnh của Đức Phật, và ngài tuyên bố quy y, bày tỏ lòng tịnh tín của mình.
Taṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ vutte rājā’’tiādi āraddhaṃ.
To show this, the passage beginning with “When this was said, the king…” was commenced.
Để chỉ rõ điều đó, câu “Khi được nói như vậy, nhà vua…” v.v. đã được bắt đầu.
Ettha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ.
Here, with one word ‘abhikkantaṃ’, he praises the discourse; with the other, his own faith.
Ở đây, với một từ “abhikkanta”, vua khen ngợi bài pháp, và với từ kia, vua khen ngợi lòng tịnh tín của mình.
Ayañhettha adhippāyo, abhikkantaṃ bhante, yadidaṃ bhagavato dhammadesanā, ‘abhikkantaṃ’ yadidaṃ bhagavato dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti.
This is the intention here: ‘Abhikkantaṃ, bhante,’ means the Dhamma discourse of the Blessed One is excellent. ‘Abhikkantaṃ’ also means my faith, owing to the Blessed One’s Dhamma discourse, is excellent.
Ý nghĩa ở đây là: “Bạch Thế Tôn, thật tuyệt diệu thay, đó là bài pháp của Đức Thế Tôn; thật tuyệt diệu thay, đó là lòng tịnh tín của con nhờ bài pháp của Đức Thế Tôn”.
Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi.
Or, he praises the words of the Blessed One alone, intending two meanings at once.
Hoặc lời của Đức Thế Tôn được khen ngợi bằng cách ám chỉ hai ý nghĩa khác nhau.
Bhagavato vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato.
The words of the Blessed One are excellent because they destroy faults, excellent because they lead to the attainment of virtues.
Lời của Đức Thế Tôn là tuyệt diệu vì nó tiêu diệt các lỗi lầm, và tuyệt diệu vì nó dẫn đến sự thành tựu các phẩm hạnh.
Tathā saddhājananato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsiyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.
Similarly, it should be applied to: because it generates faith, because it generates wisdom, because it is meaningful (sāttha), because it is well-phrased (sabyañjana), because its words are clear, because its meaning is profound, because it is pleasant to the ear, because it is heart-penetrating, because it does not extol oneself, because it does not disparage others, because it is cool with compassion, because it is pure with wisdom, because it is charming at first hearing, because it can withstand examination, because it is pleasant to listen to, because it is beneficial when contemplated—and so on, these should be combined.
Cũng vậy, cần kết hợp với các ý nghĩa như: tạo ra đức tin (saddhājananato), tạo ra trí tuệ (paññājananato), có ý nghĩa (sātthato), có văn phong (sabyañjanato), từ ngữ rõ ràng (uttānapadato), ý nghĩa sâu sắc (gambhīratthato), êm tai (kaṇṇasukhato), đi vào lòng người (hadayaṅgamato), không tự đề cao (anattukkaṃsanato), không chê bai người khác (aparavambhanato), dịu mát bởi lòng bi mẫn (karuṇāsītalato), trong sáng bởi trí tuệ (paññāvadātato), dễ chịu khi vừa nghe (āpātharamaṇīyato), chịu đựng được sự khảo sát (vimaddakkhamato), hạnh phúc khi được nghe (suyyamānasukhato), lợi ích khi được suy xét (vīmaṃsiyamānahitato), v.v.
Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi.
Furthermore, he praises the discourse itself with four similes.
Sau đó, vua tiếp tục khen ngợi bài pháp bằng bốn ví dụ.
Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ heṭṭhāmukhajātaṃ vā.
Here, nikkujjitaṃ means placed face down or turned upside down.
Ở đây, “ nikkujjitaṃ” nghĩa là bị úp ngược xuống hoặc bị đặt úp mặt xuống.
Ukkujjeyyāti upari mukhaṃ kareyya.
Ukkujjeyyā means to turn it upwards.
“ Ukkujjeyyā” nghĩa là lật ngửa lên.
Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādichāditaṃ.
Paṭicchannaṃ means covered with grass and leaves, etc.
“ Paṭicchannaṃ” nghĩa là bị che phủ bởi cỏ, lá, v.v.
Vivareyyāti ugghāṭeyya.
Vivareyyā means to uncover.
“ Vivareyyā” nghĩa là mở ra.
Mūḷhassa vāti disāmūḷhassa.
Mūḷhassa vā means for one who is bewildered (lost his way).
“ Mūḷhassa vā” nghĩa là người bị lạc đường.
Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti vadeyya, andhakāreti kāḷapakkhacātuddasī aḍḍharattaghanavanasaṇḍameghapaṭalehi caturaṅge tame.
Maggaṃ ācikkheyyā means to take by the hand and say, “This is the path.” Andhakāre means in fourfold darkness due to the waning moon, the fourteenth day of the dark half, thick forest groves at midnight, and layers of clouds.
“ Maggaṃ ācikkheyyā” nghĩa là nắm tay và nói “đây là con đường”; “ andhakāre” nghĩa là trong màn đêm bốn phương tối tăm dày đặc bởi đêm tối của nửa tháng cuối, nửa đêm, khu rừng rậm rạp và mây đen.
Ayaṃ tāva anuttānapadattho.
This is the literal meaning (anuttānapadattho).
Đây là ý nghĩa không rõ ràng của từ ngữ.
Ayaṃ pana sādhippāyayojanā.
This, however, is the intended application.
Tuy nhiên, đây là sự liên kết có chủ ý.
Yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentana.
Just as someone would turn right-side up what was turned upside down, so the Blessed One lifted me, who was averse to the Good Dhamma and fallen into the Bad Dhamma, out of the Bad Dhamma.
Giống như một người lật ngửa vật bị úp, Đức Thế Tôn đã nâng con lên khỏi tà pháp, con là người đã quay lưng lại với Chánh pháp và sa vào phi Chánh pháp.
Yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānā pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ āvikarontena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāranimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotadhārakena mayhaṃ bhagavatā etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.
Just as someone would uncover what was covered, so the Blessed One uncovered the Dispensation that was obscured by the thicket of wrong views since the disappearance of Kassapa Buddha’s Dispensation; just as someone would point out the path to one who is lost, so the Blessed One revealed the path to heaven and liberation to me, who was treading the wrong path and false path; just as someone would hold a lamp in the darkness, so the Blessed One, as the bearer of the lamp of the teaching that destroys the darkness of delusion, revealed the Buddha-jewel and other jewels to me, who was submerged in the darkness of delusion and unable to see them. In these ways, the Dhamma has been proclaimed by the Blessed One in numerous ways.
Giống như một người mở ra vật bị che đậy, Đức Thế Tôn đã mở ra Giáo Pháp bị che phủ bởi rừng tà kiến kể từ khi Giáo Pháp của Đức Phật Kassapa biến mất; giống như một người chỉ đường cho kẻ lạc lối, Đức Thế Tôn đã chỉ rõ con đường thiên giới và giải thoát cho con, người đang đi trên tà lộ và sai lộ; giống như một người cầm đèn dầu trong bóng tối, Đức Thế Tôn đã cầm ngọn đèn pháp phá tan màn đêm vô minh che giấu các bảo vật như Phật, làm cho con, người đang chìm đắm trong bóng tối vô minh, không thể thấy chúng. Bằng những phương cách này, Đức Thế Tôn đã tuyên thuyết Pháp cho con bằng nhiều phương tiện.
Evaṃ desanaṃ thometvā imāya desanāya ratanattaye pasannacitto pasannākāraṃ karonto esāhantiādimāha.
Having thus praised the discourse, with a mind purified by this discourse in the Triple Gem, the king, expressing his conviction, said, “ Esāhaṃ,” and so on.
Sau khi khen ngợi bài pháp như vậy, với tâm tịnh tín vào Tam Bảo nhờ bài pháp này, vua Ajātasattu đã bày tỏ lòng tịnh tín của mình bằng cách nói “ Esāhaṃ” v.v.
Tattha esāhanti eso ahaṃ.
Here, esāhaṃ means ‘this I’.
Ở đây, “ Esāhaṃ” nghĩa là “con đây”.
Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhagavā me saraṇaṃ, parāyanaṃ, aghassa tātā, hitassa ca vidhātāti.
Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmī means ‘the Blessed One is my refuge, my ultimate goal, my protector from suffering, and the bestower of my welfare.’
“ Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi” nghĩa là Đức Thế Tôn là nơi nương tựa của con, là nơi trú ẩn cuối cùng, là Đấng che chở khỏi khổ đau, và là Đấng ban phước lành.
Iminā adhippāyena bhagavantaṃ gacchāmi bhajāmi sevāmi payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi bujjhāmīti.
With this intention, I approach, resort to, serve, and attend upon the Blessed One; or, I know and understand thus.
Với ý nghĩa này, “con đến với Đức Thế Tôn” có nghĩa là con nương tựa, phụng sự, phục vụ, tôn kính Đức Thế Tôn; hoặc con biết, con hiểu như vậy.
Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ attho.
For indeed, among those roots that have the meaning of going, understanding is also their meaning.
Quả thật, đối với những căn có nghĩa là “đi”, “biết” cũng là một ý nghĩa của chúng.
Tasmā gacchāmīti imassa jānāmi bujjhāmīti ayampi attho vutto.
Therefore, this meaning of ‘I know and I understand’ is also given for ‘gacchāmi’.
Do đó, “biết” và “hiểu” cũng được nói là ý nghĩa của từ “gacchāmi”.
Dhammañca bhikkhusaṅghañcāti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne catūsu apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo, so atthato ariyamaggo ceva nibbānañca.
Now, in the phrase “and the Dhamma and the Saṅgha of bhikkhus,” ‘Dhamma’ is so called because it upholds those who practice as instructed on the attained path and the realized cessation, preventing them from falling into the four woeful states. In terms of meaning, this is the Noble Path and Nibbāna.
Trong cụm từ Dhammañca bhikkhusaṅghañcā (Pháp và Tăng đoàn chư Tỳ-khưu), Dhamma là pháp giữ gìn những người đã chứng đắc đạo (magga), đã chứng ngộ Niết-bàn (nibbāna), và những người đang thực hành theo lời dạy để không rơi vào bốn đường khổ (apāya). Về mặt ý nghĩa, đó chính là Bát Chánh Đạo (ariyamagga) và Niết-bàn (nibbāna).
Vuttañcetaṃ – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34) vitthāro.
And this has been said: “As many, bhikkhus, as there are conditioned dhammas, the Noble Eightfold Path is declared the chief among them.” This is the detailed explanation.
Điều này đã được nói rộng rãi rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata dhamma), Bát Chánh Đạo được xem là tối thượng.”
Na kevalañca ariyamaggo ceva nibbānañca.
And it is not only the Noble Path and Nibbāna.
Không chỉ Bát Chánh Đạo và Niết-bàn.
Api ca kho ariyaphalehi saddhiṃ pariyattidhammopi.
But it is also the Dhamma of the scriptures, together with the noble fruits.
Mà còn cả Pháp học (pariyatti-dhamma) cùng với các Thánh quả (ariyaphala).
Vuttañhetaṃ chattamāṇavakavimāne –
For this has been said in the Chattamāṇavaka-vimāna:
Điều này đã được nói trong Chattamāṇavavimāna:
Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati buddho.
Or, the Buddha destroys the fear of beings by engaging them in what is beneficial and disengaging them from what is not.
Hoặc, Đức Phật hủy diệt nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách hướng họ đến lợi ích và ngăn họ khỏi bất lợi.
Bhavakantārā uttāraṇena assāsadānena ca dhammo; appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho.
The Dhamma, by helping them cross the wilderness of existence and by giving reassurance; the Saṅgha, by causing the attainment of abundant fruit even from small offerings.
Pháp (Dhamma) làm điều đó bằng cách giúp họ vượt qua sa mạc sinh tử (bhavakantāra) và ban sự an ủi; Tăng (Saṅgha) làm điều đó bằng cách giúp họ đạt được quả lớn từ những hành động nhỏ.
Tasmā imināpi pariyāyena ratanattayaṃ saraṇaṃ.
Therefore, by this method as well, the Three Jewels are a refuge.
Do đó, theo cách này, Tam Bảo cũng là nơi nương tựa (saraṇa).
Tappasādataggarutāhi vihatakileso tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ.
The arising of a state of mind, with defilements suppressed through confidence in and reverence for them, which proceeds in the manner of making them one's ultimate resort, is the ‘going for refuge’.
Tâm sinh khởi (cittuppāda) do sự thanh tịnh và sự tôn kính Tam Bảo mà diệt trừ phiền não, và phát sinh với ý nghĩa xem Tam Bảo là nơi nương tựa, đó là sự quy y (saraṇagamana).
Taṃ samaṅgīsatto saraṇaṃ gacchati.
A being endowed with this ‘goes for refuge’.
Chúng sinh nào có được điều đó thì quy y.
Vuttappakārena cittuppādena etāni me tīṇi ratanāni saraṇaṃ, etāni parāyaṇanti evaṃ upetīti attho.
The meaning is that, with a state of mind of the kind described, one approaches them thinking, “These Three Jewels are my refuge, these are my ultimate resort.”
Ý nghĩa là, với tâm sinh khởi như đã nói, người ấy đến nương tựa Tam Bảo này như là nơi nương tựa và nơi ẩn náu của mình.
Evaṃ tāva saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchati, idaṃ tayaṃ veditabbaṃ.
Thus, firstly, these three should be understood: what refuge is, what going for refuge is, and who it is that goes for refuge.
Như vậy, cần phải biết ba điều này: nơi nương tựa (saraṇa), sự quy y (saraṇagamana) và người quy y.
Saraṇagamanappabhede pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ – lokuttaraṃ lokiyañca.
Now, in the classification of going for refuge, there are two kinds of going for refuge: supramundane and mundane.
Về các loại quy y, có hai loại: siêu thế (lokuttara) và thế gian (lokiya).
Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena ārammaṇato nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati.
Among these, the supramundane, for those who have seen the truths, is accomplished at the moment of the path in the entire Three Jewels in terms of function, by eradicating the corruptions of going for refuge, and, having Nibbāna as its object, in terms of object.
Trong đó, quy y siêu thế là sự thành tựu trong tất cả Tam Bảo đối với các bậc đã thấy Tứ Thánh Đế (diṭṭhasacca) vào khoảnh khắc đạo (magga), bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các phiền não làm ô nhiễm sự quy y, và lấy Niết-bàn làm đối tượng (ārammaṇa).
Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati.
The mundane is accomplished for ordinary people by suppressing the corruptions of going for refuge, and having the virtues of the Buddha and so on as its object, in terms of object.
Quy y thế gian là sự thành tựu đối với phàm phu (puthujjana), bằng cách trấn áp các phiền não làm ô nhiễm sự quy y, và lấy các đức của Đức Phật và Tam Bảo làm đối tượng.
Taṃ atthato buddhādīsu vatthūsu saddhāpaṭilābho saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi dasasu puññakiriyavatthūsu diṭṭhijukammanti vuccati.
In terms of meaning, this is the attainment of faith in the objects such as the Buddha, and the right view rooted in faith, which is called ‘straightening of one's view’ among the ten bases for meritorious deeds.
Về mặt ý nghĩa, điều đó được gọi là sự có được đức tin (saddhāpaṭilābho) vào Đức Phật và các đối tượng khác, và chánh kiến (sammādiṭṭhi) có gốc rễ từ đức tin, tức là sự sửa đổi tà kiến (diṭṭhijukamma) trong mười nền tảng của phước báu (puññakiriyavatthu).
Tayidaṃ catudhā vattati – attasanniyyātanena, tapparāyaṇatāya, sissabhāvūpagamanena, paṇipātenāti.
This occurs in four ways: by self-dedication, by making them one's ultimate resort, by approaching them as a disciple, and by prostration.
Điều này vận hành theo bốn cách: bằng cách hiến dâng bản thân (attasanniyyātana), bằng cách xem là nơi nương tựa tối thượng (tapparāyaṇatā), bằng cách trở thành đệ tử (sissabhāvūpagamana), và bằng cách đảnh lễ (paṇipāta).
Tattha attasanniyyātanaṃ nāma – ‘‘ajjādiṃ katvā ahaṃ attānaṃ buddhassa niyyātemi, dhammassa, saṅghassā’’ti evaṃ buddhādīnaṃ attapariccajanaṃ.
Therein, self-dedication means the surrendering of oneself to the Buddha and so on, in this way: “Starting from today, I dedicate myself to the Buddha, to the Dhamma, to the Saṅgha.”
Trong đó, attasanniyyātanaṃ (hiến dâng bản thân) có nghĩa là sự dâng hiến bản thân cho Đức Phật, Pháp và Tăng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, con xin dâng hiến bản thân con cho Đức Phật, cho Pháp, cho Tăng.”
Tapparāyaṇatā nāma ‘‘ajjādiṃ katvā ‘ahaṃ buddhaparāyaṇo, dhammaparāyaṇo, saṅghaparāyaṇo’ti.
Making them one's ultimate resort means the state of having them as the ultimate resort, in this way: “Starting from today, ‘I have the Buddha as my ultimate resort, the Dhamma as my ultimate resort, the Saṅgha as my ultimate resort.
Tapparāyaṇatā (xem là nơi nương tựa tối thượng) có nghĩa là trạng thái xem Tam Bảo là nơi nương tựa tối thượng, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, con là người lấy Đức Phật làm nơi nương tựa, lấy Pháp làm nơi nương tựa, lấy Tăng làm nơi nương tựa.
Maṃ dhārethā’’ti evaṃ tapparāyaṇabhāvo.
May you remember me thus.’”
Xin quý Ngài hãy ghi nhận con.”
Sissabhāvūpagamanaṃ nāma – ‘‘ajjādiṃ katvā – ‘ahaṃ buddhassa antevāsiko, dhammassa, saṅghassa antevāsiko’ti maṃ dhārethā’’ti evaṃ sissabhāvūpagamo.
Approaching them as a disciple means approaching them in the state of a disciple, in this way: “Starting from today, ‘I am a disciple of the Buddha, a disciple of the Dhamma, a disciple of the Saṅgha.’ May you remember me thus.”
Sissabhāvūpagamanaṃ (trở thành đệ tử) có nghĩa là sự trở thành đệ tử, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, con là đệ tử của Đức Phật, của Pháp, của Tăng. Xin quý Ngài hãy ghi nhận con.”
Paṇipāto nāma – ‘‘ajjādiṃ katvā ahaṃ abhivādanapaccuṭṭhānaañjalikammasāmīcikammaṃ buddhādīnaṃyeva tiṇṇaṃ vatthūnaṃ karomī’ti maṃ dhārethā’’ti evaṃ buddhādīsu paramanipaccākāro.
Prostration means the highest form of humility towards the Buddha and so on, in this way: “Starting from today, I will perform acts of homage, rising up, raising my joined hands, and respectful service only for these three objects, the Buddha and so on. May you remember me thus.’”
Paṇipāto (đảnh lễ) có nghĩa là sự tôn kính tối thượng đối với Đức Phật và Tam Bảo, như câu: “Bắt đầu từ hôm nay, con xin thực hiện sự đảnh lễ, đứng dậy chào đón, chắp tay và hành vi cung kính chỉ đối với ba đối tượng là Đức Phật và Tam Bảo. Xin quý Ngài hãy ghi nhận con.”
Imesañhi catunnaṃ ākārānaṃ aññatarampi karontena gahitaṃyeva hoti saraṇaṃ.
Indeed, by performing even one of these four modes, the refuge is taken.
Thật vậy, khi thực hiện bất kỳ một trong bốn cách này, sự quy y đã được thọ trì.
So panesa ñātibhayācariyadakkhiṇeyyavasena catubbidho hoti.
Now, this prostration is of four kinds: based on kinship, fear, considering someone a teacher, and considering someone worthy of offerings.
Sự đảnh lễ đó có bốn loại theo mối quan hệ: thân quyến, sợ hãi, thầy giáo và đáng cúng dường.
Tattha dakkhiṇeyyapaṇipātena saraṇagamanaṃ hoti, na itarehi.
Among these, going for refuge occurs through prostration to one worthy of offerings, not through the others.
Trong đó, sự quy y chỉ xảy ra với sự đảnh lễ đáng cúng dường, không phải với các loại khác.
Seṭṭhavaseneva hi saraṇaṃ gaṇhāti, seṭṭhavasena ca bhijjati.
For one takes refuge based on what is highest, and it is broken based on what is highest.
Thật vậy, sự quy y được thọ trì theo cách tối thượng, và cũng bị phá vỡ theo cách tối thượng.
Tasmā yo sākiyo vā koliyo vā – ‘‘buddho amhākaṃ ñātako’’ti vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
Therefore, if a Sākiyan or a Koliyan pays homage thinking, “The Buddha is our kinsman,” the refuge is not taken at all.
Do đó, nếu một người thuộc dòng Sākiya hoặc Koliya đảnh lễ với ý nghĩ: “Đức Phật là thân quyến của chúng ta,” thì sự quy y đó chưa được thọ trì.
Yo vā – ‘‘samaṇo gotamo rājapūjito mahānubhāvo avandīyamāno anatthampi kareyyā’’ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraṇaṃ.
Or if someone pays homage out of fear, thinking, “The ascetic Gotama is honored by the king and is of great power; if not honored, he might even cause harm,” the refuge is not taken at all.
Hoặc nếu một người đảnh lễ vì sợ hãi, nghĩ rằng: “Sa-môn Gotama được các vua tôn kính, có uy lực lớn, nếu không đảnh lễ có thể gây ra bất lợi,” thì sự quy y đó cũng chưa được thọ trì.
Yo vā bodhisattakāle bhagavato santike kiñci uggahitaṃ saramāno buddhakāle vā –
Or if someone, remembering something learned from the Blessed One in the time when he was a Bodhisatta, or in the time of his Buddhahood—
Hoặc nếu một người nhớ lại điều gì đã học được từ Đức Thế Tôn khi Ngài còn là Bồ-tát, hoặc vào thời Đức Phật –
Aparampi vuttaṃ – ‘‘atha kho sakko devānamindo asītiyā devatāsahassehi saddhiṃ yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami…pe… ekamantaṃ ṭhitaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā mahāmoggallāno etadavoca – ‘‘sādhu kho, devānaminda, buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti.
Further, it was said: “Then Sakka, king of devas, together with eighty thousand devas, approached the venerable Mahāmoggallāna…pe… the venerable Mahāmoggallāna said to Sakka, king of devas, who was standing to one side: ‘It is good, king of devas, to go for refuge to the Buddha.
Một điều khác cũng đã được nói: “Rồi Sakka, vua chư thiên, cùng với tám vạn chư thiên, đến chỗ Tôn giả Mahāmoggallāna… v.v… Tôn giả Mahāmoggallāna nói với Sakka, vua chư thiên, đang đứng một bên: ‘Lành thay, vua chư thiên, là sự quy y Phật.
Buddhaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti…pe… te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena, dibbehi rūpehi saddehi gandhehi rasehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341).
Because of taking refuge in the Buddha, king of devas, some beings here, at the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world…pe… They surpass other devas in ten ways: in divine lifespan, in divine beauty, in divine happiness, in divine fame, in divine sovereignty, in divine sights, sounds, smells, tastes, and tactile objects.’”
Thưa vua chư thiên, chính vì lý do quy y Phật mà một số chúng sinh ở đây, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời… v.v… Họ vượt trội hơn các chư thiên khác ở mười phương diện: tuổi thọ chư thiên, sắc đẹp chư thiên, an lạc chư thiên, danh tiếng chư thiên, uy quyền chư thiên, các sắc, thinh, hương, vị, xúc chư thiên.’”
Esa nayo dhamme ca saṅghe ca.
The same method applies to the Dhamma and the Saṅgha.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho Pháp và Tăng.
Api ca velāmasuttādīnaṃ vasenāpi saraṇagamanassa phalaviseso veditabbo.
Furthermore, the special fruits of taking refuge should be understood according to the Velāma Sutta and others.
Hơn nữa, cần phải biết sự đặc biệt của quả quy y qua các kinh như Velāma Sutta, v.v.
Evaṃ saraṇagamanassa phalaṃ veditabbaṃ.
Thus, the fruit of taking refuge should be understood.
Như vậy, cần phải biết quả của sự quy y.
Tattha ca lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ.
Herein, the Lokiya (mundane) taking of refuge is defiled in the three objects (Buddha, Dhamma, Saṅgha) by ignorance, doubt, wrong view, etc.; it is not greatly luminous, not greatly pervasive.
Trong đó, sự quy y thế gian bị ô nhiễm bởi vô minh, hoài nghi, tà kiến, v.v. đối với ba đối tượng, không có uy lực lớn, không có sự lan tỏa rộng lớn.
Lokuttarassa natthi saṃkileso.
The Lokuttara (supramundane) has no defilement.
Sự quy y siêu thế thì không có ô nhiễm.
Lokiyassa ca saraṇagamanassa duvidho bhedo – sāvajjo ca anavajjo ca.
And the Lokiya (mundane) taking of refuge has two kinds of breaking: blameworthy and blameless.
Sự quy y thế gian có hai loại phá vỡ: có tội (sāvajja) và không có tội (anavajja).
Tattha sāvajjo aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi hoti, so ca aniṭṭhaphalo hoti.
Of these, the blameworthy occurs by entrusting oneself to other teachers, etc., and it leads to an undesirable result.
Trong đó, loại có tội là do việc tự hiến thân cho các đạo sư khác, v.v., và loại này mang lại quả không mong muốn.
Anavajjo kālakiriyāya hoti, so avipākattā aphalo.
The blameless occurs at the time of death, and being without resultant karma, it is without fruit.
Loại không có tội là do cái chết, và loại này không có quả vì không có dị thục.
Lokuttarassa pana nevatthi bhedo.
However, the Lokuttara (supramundane) has no breaking.
Còn sự quy y siêu thế thì không có sự phá vỡ.
Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisatīti.
For even in other existences, a noble disciple does not designate another teacher.
Vì vị Thánh đệ tử, ngay cả trong các kiếp sống khác, cũng không chỉ định một vị đạo sư nào khác.
Evaṃ saraṇagamanassa saṃkileso ca bhedo ca veditabboti.
Thus, the defilement and breaking of the taking of refuge should be understood.
Như vậy, cần phải biết sự ô nhiễm và sự phá vỡ của sự quy y.
Kā vipattīti yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti, ayamassa vipatti.
What is his failure? The failure of that very virtue and that very livelihood is his failure.
Sự suy đồi là gì? Là sự suy đồi của chính giới và sinh kế của người ấy, đó là sự suy đồi của người ấy.
Api ca yāya esa caṇḍālo ceva hoti, malañca patikuṭṭho ca, sāpissa vipattīti veditabbā.
Furthermore, that whereby he becomes an outcaste (caṇḍāla), a stain, and contemptible, that too should be known as his failure.
Hơn nữa, điều gì khiến người ấy trở thành một kẻ hạ tiện, một vết nhơ, một kẻ đáng khinh, điều đó cũng cần được hiểu là sự suy đồi của người ấy.
Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti.
And those, in essence, are the five qualities, such as lack of faith.
Và những điều đó, về bản chất, là năm pháp như sự vô tín, v.v.
Yathāha – ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti, upāsakamalañca, upāsakapatikuṭṭho ca.
As it was said: “Bhikkhus, a lay follower endowed with five qualities is a lay follower who is an outcaste, a lay follower who is a stain, and a lay follower who is contemptible.
Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, một cận sự nam đầy đủ năm pháp thì là một cận sự nam hạ tiện, một cận sự nam vết nhơ, và một cận sự nam đáng khinh.
Katamehi pañcahi?
With what five?
Năm pháp nào?
Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti, no kammaṃ, ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati, tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).
He is without faith, he is unvirtuous, he is superstitious about auspicious signs, he believes in auspicious signs and not in kamma, he seeks for worthy recipients outside of this (dispensation), and he gives the first offering there.”
Người ấy vô tín, người ấy phá giới, người ấy tin vào các điềm lành, người ấy tin vào điềm lành chứ không tin vào nghiệp, người ấy tìm kiếm bậc đáng cúng dường bên ngoài giáo pháp này, và người ấy thực hiện sự cúng dường trước tiên ở đó.”
Ajjataggeti etthāyaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati.
In Ajjatagge (from this day forward), the word agga is seen in the meanings of beginning, portion, and excellent.
Trong từ Ajjatagge, từ agga này được thấy có nghĩa là đầu, phần chính, tốt nhất.
‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati.
For example, it is seen in the sense of beginning in phrases like: “From this day forward, friend doorkeeper, I close the door to the Nigaṇṭhas and Nigaṇṭhīs.”
Thật vậy, trong các đoạn như: “Này người gác cổng, kể từ hôm nay, ta đóng cửa đối với các Ni-kiền-đà nam và Ni-kiền-đà nữ,” chữ ‘aggi’ (agge) được thấy mang nghĩa ‘khởi đầu’.
‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya.
“With that very fingertip, he would touch that fingertip.
“Chỉ với đầu ngón tay ấy, người ta nên chạm vào đầu ngón tay ấy.
Ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu (kathā. 281) koṭiyaṃ.
In phrases such as ‘the tip of a sugarcane, the tip of a bamboo’, it means ‘at the tip’.
Đầu ngọn mía, đầu ngọn tre,” v.v., có nghĩa là ‘phần tận cùng’.
‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 317) koṭṭhāse.
In phrases such as ‘to divide into a sour portion, or a sweet portion, or a bitter portion, or by way of monastery portions, or by way of precinct portions’, it means ‘in portions’.
Trong các đoạn như: “Hãy chia phần chua, phần ngọt, phần đắng, hoặc chia theo phòng xá, hoặc chia theo khu vực tu viện,” v.v., có nghĩa là ‘phần’ (koṭṭhāsa).
‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe.
In phrases such as ‘Bhikkhus, as far as beings are concerned, whether they are footless… (etc.)… the Tathāgata is declared to be the foremost among them’, it means ‘the foremost’.
Trong các đoạn như: “Này các tỳ-khưu, trong số tất cả chúng sinh không chân… cho đến… Như Lai được tuyên bố là bậc tối thượng trong số họ,” v.v., có nghĩa là ‘tối thượng’ (seṭṭha).
Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo.
But here, this term should be understood in the sense of ‘beginning’.
Nhưng ở đây, nó phải được hiểu là ‘khởi đầu’.
Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvāti evametthattho veditabbo.
Therefore, the meaning here for ‘ajjatagga’ is ‘starting from today’.
Do đó, ajjatagge có nghĩa là lấy hôm nay làm khởi điểm; đây là ý nghĩa cần được hiểu ở đây.
Ajjatanti ajjabhāvaṃ.
Ajjataṃ means 'the state of being today' or 'the devotion occurring today'.
Ajjataṃ có nghĩa là ‘tình trạng hiện tại’.
Ajjadaggeti vā pāṭho, dakāro padasandhikaro.
Alternatively, the reading is ‘ajja-daggaṃ’, and the letter ‘da’ serves to connect the words.
Hoặc có thể đọc là ajjadagge, trong đó chữ ‘d’ là phụ âm nối từ.
Ajja agganti attho.
The meaning is ‘starting from today’.
Ý nghĩa là ‘hôm nay là khởi đầu’.
Evaṃ attasanniyyātanena saraṇaṃ gantvā attanā kataṃ aparādhaṃ pakāsento accayo maṃ, bhantetiādimāha.
Having thus gone for refuge by dedicating himself, and making known the offense he committed, he uttered the words starting with “The transgression, venerable sir, has overwhelmed me.”
Sau khi quy y bằng cách hiến dâng chính mình như vậy, để bày tỏ lỗi lầm đã phạm, vua nói: “Bạch Thế Tôn, lỗi lầm đã đến với con,” v.v.
Tattha accayoti aparādho.
Here, accayo means ‘transgression’ or ‘offense’.
Ở đó, accayo có nghĩa là ‘lỗi lầm’.
Maṃ accagamāti maṃ atikkamma abhibhavitvā pavatto.
Maṃ accagamā means ‘it overcame me, it overwhelmed me’.
Maṃ accagamā có nghĩa là ‘đã vượt qua con, đã chế ngự con’.
Dhammikaṃ dhammarājānanti ettha dhammaṃ caratīti dhammiko.
In the phrase dhammikaṃ dhammarājānaṃ, ‘dhammiko’ means one who practices Dhamma (the ten royal virtues).
Ở đây, dhammikaṃ dhammarājānaṃ: “Người thực hành Pháp thì là người có Pháp (dhammika).”
Dhammeneva rājā jāto, na pitughātanādinā adhammenāti dhammarājā.
Dhammarājā means ‘a righteous king’, for he became king through righteous means, not by unrighteous means such as patricide.
“Người trở thành vua bằng Pháp, chứ không phải bằng phi Pháp như giết cha, thì là vua Pháp (dhammarājā).”
Jīvitā voropesinti jīvitā viyojesiṃ.
Jīvitā voropesiṃ means ‘I deprived of life’ or ‘I cut off from life’.
Jīvitā voropesiṃ có nghĩa là ‘con đã tước đoạt sinh mạng (của cha)’.
Paṭiggaṇhātūti khamatu.
Paṭiggaṇhātu means ‘may he accept it’, or ‘may he forgive’.
Paṭiggaṇhātu có nghĩa là ‘xin hãy tha thứ’.
Āyatiṃ saṃvarāyāti anāgate saṃvaratthāya.
Āyatiṃ saṃvarāya means ‘for future restraint’.
Āyatiṃ saṃvarāya có nghĩa là ‘để phòng hộ trong tương lai’.
Puna evarūpassa aparādhassa dosassa khalitassa akaraṇatthāya.
It means for the sake of not committing such an offense, fault, or transgression again.
Nghĩa là để không tái phạm lỗi lầm, khuyết điểm, sai trái như vậy nữa.
251. Tagghāti ekaṃse nipāto.
Tagghā is a particle signifying affirmation or certainty.
251. Tagghā là một từ bất biến mang nghĩa ‘chắc chắn’, ‘quả thật’.
Yathā dhammaṃ paṭikarosīti yathā dhammo ṭhito tatheva karosi, khamāpesīti vuttaṃ hoti.
Yathā dhammaṃ paṭikarosī means ‘you act in accordance with the Dhamma as it stands’, or 'you ask for forgiveness'.
Yathā dhammaṃ paṭikarosī có nghĩa là “ông đã hành động đúng như Pháp đã được thiết lập,” tức là đã xin tha thứ.
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmāti taṃ tava aparādhaṃ mayaṃ khamāma.
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma means ‘We forgive that transgression of yours’.
Taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāmā có nghĩa là “chúng tôi tha thứ lỗi lầm đó của ông.”
Vuḍḍhihesā, mahārāja ariyassa vinayeti esā, mahārāja, ariyassa vinaye buddhassa bhagavato sāsane vuḍḍhi nāma.
Vuḍḍhi hesā, mahārāja ariyassa vinaye means ‘This, great king, is indeed growth in the Ariyan discipline, in the Dispensation of the Buddha, the Bhagavā’.
Vuḍḍhi hesā, mahārāja ariyassa vinaye có nghĩa là “Này đại vương, đây là sự tăng trưởng trong Pháp và Luật của bậc Thánh, tức là trong giáo pháp của Đức Phật, Thế Tôn.”
Katamā?
What kind of growth is it?
Sự tăng trưởng nào?
Yāyaṃ accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaritvā āyatiṃ saṃvarāpajjanā, desanaṃ pana puggalādhiṭṭhānaṃ karonto – ‘‘yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti, āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjatī’’ti āha.
It is the act of seeing an offense as an offense, atoning for it righteously, and undertaking future restraint. However, making the discourse personal, he said: “Whoever sees an offense as an offense, atones for it righteously, and undertakes future restraint.”
Đó là việc nhận ra lỗi lầm là lỗi lầm, sửa chữa đúng như Pháp, và thực hành phòng hộ trong tương lai. Nhưng khi thuyết pháp dựa trên cá nhân, Ngài nói: “Người nào nhận ra lỗi lầm là lỗi lầm, sửa chữa đúng như Pháp, và thực hành phòng hộ trong tương lai.”
252. Evaṃ vutteti evaṃ bhagavatā vutte.
Evaṃ vutte means ‘When this was said by the Bhagavā’.
252. Evaṃ vutte có nghĩa là “khi Đức Thế Tôn đã nói như vậy.”
Handa ca dāni mayaṃ bhanteti ettha handāti vacasāyatthe nipāto.
Here, in handa ca dāni mayaṃ, bhante, ‘handa’ is a particle indicating the conclusion of speech or the end of a statement.
Ở đây, handa ca dāni mayaṃ bhante, từ handa là một từ bất biến mang nghĩa “đã kết thúc lời nói.”
So hi gamanavacasāyaṃ katvā evamāha.
For he spoke thus, making a conclusion to his speech, wishing to depart.
Vua nói như vậy sau khi đã kết thúc lời nói về việc ra về.
Bahukiccāti balavakiccā.
Bahukiccā means ‘having many duties’.
Bahukiccā có nghĩa là ‘có nhiều việc cần làm’.
Bahukaraṇīyāti tasseva vevacanaṃ.
Bahukaraṇīyā is a synonym for the same.
Bahukaraṇīyā là từ đồng nghĩa với từ đó.
Yassadāni tvanti yassa idāni tvaṃ mahārāja gamanassa kālaṃ maññasi jānāsi, tassa kālaṃ tvameva jānāsīti vuttaṃ hoti.
Yassadāni tvaṃ means ‘Whatever time for departure, great king, you now consider to be suitable, you yourself know that time’.
Yassadāni tvaṃ có nghĩa là “Này đại vương, bây giờ ông biết rõ thời điểm để ra về, chính ông biết thời điểm đó.”
Padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi patiṭṭhapetvā yāva dassanavisayaṃ bhagavato abhimukhova paṭikkamitvā dassanavijahanaṭṭhānabhūmiyaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā pakkāmi.
Padakkhiṇaṃ katvā pakkāmī means ‘Having circumambulated three times in a respectful manner, placing his clasped hands adorned with ten fingernails upon his head, he walked backwards facing the Bhagavā as far as he could see, then prostrated himself with the five-fold contact on the ground where he could no longer see the Bhagavā, and departed’.
Padakkhiṇaṃ katvā pakkāmī có nghĩa là sau khi đi nhiễu ba vòng, chắp tay cung kính với mười móng tay sáng lấp lánh đặt trên đầu, vua lui bước, mặt vẫn hướng về Đức Thế Tôn cho đến khi khuất tầm nhìn, rồi đảnh lễ bằng năm chi chạm đất tại nơi không còn nhìn thấy được, và ra về.
253. Khatāyaṃ, bhikkhave, rājāti khato ayaṃ, bhikkhave, rājā.
Khatāyaṃ, bhikkhave, rājā means ‘This king, bhikkhus, has wounded himself’.
253. Khatāyaṃ, bhikkhave, rājā có nghĩa là “Này các tỳ-khưu, vị vua này đã bị tổn hại.”
Upahatāyanti upahato ayaṃ.
Upahatāyaṃ means ‘he has ruined himself’.
Upahatāyaṃ có nghĩa là “vị vua này đã bị hủy hoại.”
Idaṃ vuttaṃ hoti – ayaṃ, bhikkhave, rājā khato upahato bhinnapatiṭṭho jāto, tathānena attanāva attā khato, yathā attano patiṭṭhā na jātāti.
This is what is meant: ‘This king, bhikkhus, is wounded, ruined, his foundation shattered. By his own hand, he has so wounded himself that no foundation remains for him.’
Điều này có nghĩa là: “Này các tỳ-khưu, vị vua này đã bị tổn hại, bị hủy hoại, nền tảng đã bị phá vỡ, chính ông ta đã tự hủy hoại mình đến mức không còn nền tảng nào nữa.”
Virajanti rāgarajādivirahitaṃ.
Virajaṃ means ‘free from the dust of defilements like greed’.
Virajaṃ có nghĩa là ‘không còn bụi trần như tham ái’.
Rāgamalādīnaṃyeva vigatattā vītamalaṃ.
Because defilements such as the stain of greed have vanished, it is called vītamalaṃ (free from stain).
Vì đã đoạn trừ các cấu uế như tham ái, nên gọi là vītamalaṃ (không cấu uế).
Dhammacakkhunti dhammesu vā cakkhuṃ, dhammamayaṃ vā cakkhuṃ, aññesu ṭhānesu tiṇṇaṃ maggānametaṃ adhivacanaṃ.
Dhammacakkhuṃ means ‘the eye of Dhamma’, or ‘the eye consisting of Dhamma’. In other contexts, this is a designation for the three Paths (magga).
Dhammacakkhuṃ có nghĩa là ‘con mắt về các Pháp’, hoặc ‘con mắt được tạo thành từ Pháp’. Ở những nơi khác, đây là một tên gọi chung cho ba đạo quả.
Idha pana sotāpattimaggasseva.
But here, it refers only to the Path of Stream-entry (Sotāpatti-magga).
Nhưng ở đây, nó chỉ là tên gọi của Sơ quả Tu-đà-hoàn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – sace iminā pitā ghātito nābhavissa, idāni idhevāsane nisinno sotāpattimaggaṃ patto abhavissa, pāpamittasaṃsaggena panassa antarāyo jāto.
This is what is meant: ‘If this king had not murdered his father, he would now have attained the Path of Stream-entry sitting on this very seat. But because of his association with evil companions, an obstacle arose for him.’
Điều này có nghĩa là: “Nếu vị vua này không giết cha, thì bây giờ, ngay tại chỗ ngồi này, ông ta đã đạt được Sơ quả Tu-đà-hoàn. Nhưng vì kết giao với bạn ác, ông ta đã gặp trở ngại.”
Evaṃ santepi yasmā ayaṃ tathāgataṃ upasaṅkamitvā ratanattayaṃ saraṇaṃ gato, tasmā mama sāsanamahantatāya yathā nāma koci purisassa vadhaṃ katvā pupphamuṭṭhimattena daṇḍena mucceyya, evameva lohakumbhiyaṃ nibbattitvā tiṃsavassasahassāni adho patanto heṭṭhimatalaṃ patvā tiṃsavassasahassāni uddhaṃ gacchanto punapi uparimatalaṃ pāpuṇitvā muccissatīti idampi kira bhagavatā vuttameva, pāḷiyaṃ pana na ārūḷhaṃ.
Even so, because this king approached the Tathāgata and took refuge in the Triple Gem, and due to the greatness of my Dispensation, just as a man who commits murder might be released with a mere handful of flowers as a fine, so too will he be reborn in the Lohakumbhī hell, falling for thirty thousand years until he reaches the lowest level, then rising for thirty thousand years until he reaches the upper level again, and thereby be released. It is said that the Bhagavā also spoke this, but it was not included in the Pāli canon.
Dù vậy, vì vị vua này đã đến gặp Đức Như Lai và quy y Tam Bảo, nên nhờ sự vĩ đại của giáo pháp của Ta, giống như một người nào đó sau khi giết người mà chỉ bị phạt bằng một nắm hoa, thì vị vua này cũng sẽ được giải thoát sau khi tái sinh vào địa ngục Loha-kumbhī, rơi xuống đáy trong ba mươi ngàn năm, rồi lại đi lên trong ba mươi ngàn năm để đạt đến mặt trên. Điều này cũng được Đức Thế Tôn nói, nhưng không được đưa vào kinh điển (Pāḷi).