502-503. Pāpakanti parānukampā virahitattā lāmakaṃ, na pana ucchedasassatānaṃ aññataraṃ.
502-503. Evil (pāpakaṃ) means bad because it is devoid of compassion for others, but it is not one of the annihilationist or eternalist views.
502-503. Ác (Pāpaka) là thấp kém vì thiếu lòng từ bi đối với người khác, chứ không phải là một trong những quan điểm đoạn kiến hay thường kiến.
Uppannaṃ hotīti jātaṃ hoti, na kevalañca citte jātamattameva.
Arisen (uppannaṃ hoti) means born. And it is not merely born in the mind.
Đã sanh khởi (Uppannaṃ hotī) nghĩa là đã phát sinh, không chỉ đơn thuần là đã sanh khởi trong tâm.
So kira tassa vasena parisamajjhepi evaṃ bhāsatiyeva.
Indeed, he speaks in this way even in the midst of an assembly, by means of that thought.
Vị ấy, vì điều đó, thậm chí còn nói như vậy giữa hội chúng.
Kiñhi paro parassāti paro yo anusāsīyati, so tassa anusāsakassa kiṃ karissati.
'What would another do for another?' (kiñhi paro parassā) means what would the other, who is to be instructed, do for that instructor?
Người khác sẽ làm gì cho người khác? (Kiñhi paro parassā) nghĩa là người khác, tức là người được giáo huấn, sẽ làm gì cho người giáo huấn đó?
Attanā paṭiladdhaṃ kusalaṃ dhammaṃ attanāva sakkatvā garuṃ katvā vihātabbanti vadati.
He says that one should honor and revere the wholesome Dhamma one has attained oneself and dwell in it.
Vị ấy nói rằng người ta nên tôn trọng và quý trọng những thiện pháp mà mình đã đạt được và sống theo chúng.
508. Piṭṭhito piṭṭhitoti kathāphāsukatthaṃ pacchato pacchato anubandho hoti.
508. Piṭṭhito piṭṭhito means following behind for the sake of ease in conversation.
508. Piṭṭhito piṭṭhito có nghĩa là theo sau, theo sau vì lợi ích của cuộc trò chuyện.
Vivecetūti vimocetu, taṃ diṭṭhigataṃ vinodetūti vadati.
Vivecetū means "to release," "to dispel that wrong view," so he says.
Vivecetū có nghĩa là hãy giải thoát, hãy loại bỏ tà kiến đó.
Ayaṃ kira upāsako lohiccassa brāhmaṇassa piyasahāyako.
This lay follower, it is said, was a dear friend of the brahmin Lohicca.
Vị cận sự nam này là bạn thân của Bà-la-môn Lohicca.
Tasmā tassa atthakāmatāya evamāha.
Therefore, out of concern for his welfare, he spoke thus.
Vì vậy, vì muốn lợi ích cho ông ta, ông ấy đã nói như vậy.
Appeva nāma siyāti ettha paṭhamavacanena bhagavā gajjati, dutiyavacanena anugajjati.
Here, with the first utterance of appeva nāma siyā, the Blessed One roars; with the second utterance, He roars again.
Ở đây, với Appeva nāma siyā, Đức Thế Tôn rống lên với lời nói đầu tiên, và rống lại với lời nói thứ hai.
Ayaṃ kirettha adhippāyo – rosike etadatthameva mayā cattāri asaṅkhyeyyāni.
This is the intention here: "O Rosika, it was for this very purpose that I completed the perfections by performing various difficult deeds over four incalculable aeons
Ý nghĩa ở đây là: “Này Rosika, chỉ vì mục đích này mà Ta đã hoàn thành các ba-la-mật bằng cách thực hiện vô số việc khó khăn trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Kappasatasahassañca vividhāni dukkarāni karontena pāramiyo pūritā, etadatthameva sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdhaṃ, na me lohiccassa diṭṭhigataṃ bhindituṃ bhāroti, imamatthaṃ dassento paṭhamavacanena bhagavā gajjati.
and a hundred thousand eons; it was for this very purpose that I attained omniscience. It is no burden for me to break Lohicca's wrong view." Thus, showing this meaning, the Blessed One roars with the first utterance.
Chỉ vì mục đích này mà Ta đã chứng đắc Nhất thiết trí. Việc phá vỡ tà kiến của Lohicca không phải là gánh nặng đối với Ta,” – Đức Thế Tôn rống lên với lời nói đầu tiên, thể hiện ý nghĩa này.
Kevalaṃ rosike lohiccassa mama santike āgamanaṃ vā nisajjā vā allāpasallāpo vā hotu, sacepi lohiccasadisānaṃ satasahassassa kaṅkhā hoti, paṭibalo ahaṃ vinodetuṃ lohiccassa pana ekassa diṭṭhivinodane mayhaṃ ko bhāroti imamatthaṃ dassento dutiyavacanena bhagavā anugajjatīti veditabbo.
"O Rosika, let Lohicca simply come to me, sit with me, or converse with me. Even if a hundred thousand people like Lohicca have doubts, I am capable of dispelling them. What burden is it for me to dispel the wrong view of just one Lohicca?" Thus, showing this meaning, the Blessed One roars again with the second utterance, it should be understood.
“Này Rosika, chỉ cần Lohicca đến gặp Ta, ngồi xuống hay trò chuyện với Ta. Dù cho một trăm ngàn người giống như Lohicca có nghi ngờ, Ta vẫn có khả năng loại bỏ chúng. Vậy việc loại bỏ tà kiến của một Lohicca thì có gì là gánh nặng đối với Ta?” – Đức Thế Tôn rống lại với lời nói thứ hai, thể hiện ý nghĩa này, nên cần được hiểu như vậy.
509. Samudayasañjātīti samudayassa sañjāti bhoguppādo, tato uṭṭhitaṃ dhanadhaññanti attho.
509. Samudayasañjātī means the generation of accumulation, the arising of wealth; it means the wealth and grain that arises from it.
509. Samudayasañjāti có nghĩa là sự phát sinh của sự tích lũy, tức là sự phát sinh của tài sản, ý nói tiền bạc và ngũ cốc phát sinh từ đó.
Ye taṃ upajīvantīti ye ñātiparijanadāsakammakarādayo janā taṃ nissāya jīvanti.
Ye taṃ upajīvanti means those people—relatives, attendants, servants, and laborers—who depend on him for their livelihood.
Ye taṃ upajīvanti có nghĩa là những người như bà con, tùy tùng, nô lệ, người làm công, v.v., sống nhờ vào ông ta.
Antarāyakaroti lābhantarāyakaro.
Antarāyakaro means one who causes an obstacle to gain.
Antarāyakaro có nghĩa là người gây trở ngại cho lợi lộc.
Hitānukampīti ettha hitanti vuḍḍhi.
In hitānukampī, hita means prosperity.
Ở đây, hita trong hitānukampī có nghĩa là sự tăng trưởng.
Anukampatīti anukampī, icchatīti attho, vuḍḍhiṃ icchati vā no vāti vuttaṃ hoti.
Anukampati means "desires," hence anukampī means "one who desires"; it means, "Does he desire prosperity or not?"
Anukampatī có nghĩa là anukampī, tức là mong muốn, ý nói có mong muốn sự tăng trưởng hay không.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vāti sace sā micchādiṭṭhi sampajjati, niyatā hoti, ekaṃsena niraye nibbattati, no ce, tiracchānayoniyaṃ nibbattatīti attho.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā means that if that wrong view is firmly established, it is fixed; one is definitely reborn in hell. If not, one is reborn in the animal realm.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā có nghĩa là nếu tà kiến đó được thực hiện (trở nên kiên cố), nó sẽ là cố định, chắc chắn sẽ tái sinh vào địa ngục; nếu không, nó sẽ tái sinh vào loài súc sinh.
510-512. Idāni yasmā yathā attano lābhantarāyena sattā saṃvijjanti na tathā paresaṃ, tasmā suṭṭhutaraṃ brāhmaṇaṃ pavecetukāmo ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’ti dutiyaṃ upapattimāha.
510-512. Now, because beings are not as distressed by the obstacle to their own gain as they are by that of others, the Blessed One, wishing to enlighten the brahmin more thoroughly, presents the second reason: "What do you think?"
510-512. Giờ đây, vì chúng sinh lo lắng về sự trở ngại cho lợi lộc của chính mình hơn là của người khác, nên Đức Thế Tôn muốn thuyết phục Bà-la-môn kỹ hơn, Ngài nói lời ví dụ thứ hai: “Ông nghĩ sao?”
Ye cimeti ye ca ime tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā ariyabhūmiṃ okkamituṃ asakkontā kulaputtā dibbā gabbhāti upayogatthe paccattavacanaṃ, dibbe gabbheti attho.
Ye cime means "and those noble sons who, having heard the Tathāgata's teaching of the Dhamma, are unable to enter the noble path," dibbā gabbhā is the accusative case used in the sense of the instrumental; it means "in divine wombs."
Ye cime có nghĩa là những thiện nam tử này, sau khi nghe giáo pháp của Đức Như Lai, không thể bước vào Thánh địa, dibbā gabbhā là cách nói ở vị trí công dụng, ý nói trong thai bào chư thiên.
Dibbā, gabbhāti ca channaṃ devalokānametaṃ adhivacanaṃ.
Dibbā gabbhā is also an appellation for the six realms of devas.
Dibbā gabbhā là tên gọi của sáu cõi trời.
Paripācentīti devalokagāminiṃ paṭipadaṃ pūrayamānā dānaṃ, dadamānā, sīlaṃ rakkhamānā, gandhamālādīhi, pūjaṃ kurumānā bhāvanaṃ bhāvayamānā pācenti vipācenti paripācenti pariṇāmaṃ gamenti.
Paripācenti means, while fulfilling the path leading to the deva realms, giving donations, observing sīla, making offerings with perfumes, garlands, etc., developing meditation—they ripen, bring to maturity, bring to full fruition, lead to a transformation.
Paripācenti có nghĩa là hoàn thiện con đường dẫn đến cõi trời, bằng cách bố thí, giữ giới, cúng dường hương hoa, v.v., tu tập thiền định, họ làm cho chín muồi, làm cho thành tựu, làm cho chuyển hóa.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyāti dibbabhavā nāma devānaṃ vimānāni, tesaṃ nibbattanatthāyāti attho.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyā means "for the arising of divine existences," which are the devas' mansions.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyā có nghĩa là các cõi trời là những cung điện của chư thiên, ý nói để tái sinh vào các cõi đó.
Atha vā dibbā gabbhāti dānādayo puññavisesā.
Alternatively, dibbā gabbhā refers to special merits such as giving.
Hoặc dibbā gabbhā có nghĩa là các công đức đặc biệt như bố thí, v.v.
Dibbā bhavāti devaloke vipākakkhandhā, tesaṃ nibbattanatthāya tāni puññāni karontīti attho.
Dibbā bhavā refers to the resultant aggregates in the deva realms; it means they perform those merits for the arising of these.
Dibbā bhavā có nghĩa là các uẩn quả báo trong cõi trời, ý nói họ thực hiện những công đức đó để tái sinh vào các cõi trời.
Tesaṃ antarāyakaroti tesaṃ maggasampattiphalasampattidibbabhavavisesānaṃ antarāyakaro.
Tesaṃ antarāyakaro means one who causes an obstacle to their attainment of the path, attainment of the fruits, and special divine existences.
Tesaṃ antarāyakaro có nghĩa là người gây trở ngại cho sự thành tựu đạo, thành tựu quả, và các cõi trời đặc biệt đó.
Iti bhagavā ettāvatā aniyamiteneva opammavidhinā yāva bhavaggā uggataṃ brāhmaṇassa mānaṃ bhinditvā idāni codanārahe tayo satthāre dassetuṃ ‘‘tayo kho me, lohiccā’’tiādimāha.
Thus, having broken the brahmin's pride, which had risen to the peak of existence, by this unqualified analogy, the Blessed One now speaks, beginning with "There are these three teachers, Lohicca," to show the three teachers worthy of censure.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã phá vỡ sự kiêu mạn của Bà-la-môn, vốn đã tăng trưởng đến tận cõi Hữu Đỉnh, bằng phương pháp ví dụ không giới hạn này. Giờ đây, để chỉ ra ba vị đạo sư đáng bị quở trách, Ngài nói: “Này Lohicca, có ba vị…” và tiếp theo.
513. Tattha sā codanāti tayo satthāre codentassa codanā.
513. There, sā codanā means the censure of the one who censures the three teachers.
513. Trong đó, sā codanā là lời quở trách người quở trách ba vị đạo sư.
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentīti aññāya ājānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti.
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentī means "not setting their minds on understanding."
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentī có nghĩa là không thiết lập tâm để hiểu biết.
Vokkammāti nirantaraṃ tassa sāsanaṃ akatvā tato ukkamitvā vattantīti attho.
Vokkammā means "acting having gone beyond"; that is, not following his teaching continuously, but departing from it and behaving.
Vokkammā có nghĩa là hành động tách rời khỏi giáo pháp của vị đó một cách liên tục, ý nói rời bỏ và hành động.
Osakkantiyā vā ussakkeyyāti paṭikkamantiyā upagaccheyya, anicchantiyā iccheyya, ekāya sampayogaṃ anicchantiyā eko iccheyyāti vuttaṃ hoti.
Osakkantiyā vā ussakkeyyā means "approaching one who is withdrawing, desiring one who does not desire"; it means that one person would desire union with another who does not desire it.
Osakkantiyā vā ussakkeyyā có nghĩa là tiến đến người đang lùi lại, mong muốn người không muốn, ý nói một người mong muốn sự kết hợp với người không muốn.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyāti daṭṭhumpi anicchamānaṃ parammukhiṃ ṭhitaṃ pacchato gantvā āliṅgeyya.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyā means "embracing one who is turned away"; that is, going behind and embracing one who is turned away, not even wishing to be seen.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyā có nghĩa là đi ra phía sau và ôm người đang quay lưng, không muốn nhìn.
Evaṃsampadamidanti imassāpi satthuno ‘‘mama ime sāvakā’’ti sāsanā vokkamma vattamānepi te lobhena anusāsato imaṃ lobhadhammaṃ evaṃsampadameva īdisameva vadāmi.
Evaṃsampadamidaṃ means, concerning this teacher who, even while his disciples act by going beyond his teaching, instructs them out of greed, "I say that this greedy behavior is just like this."
Evaṃsampadamida có nghĩa là ngay cả khi vị đạo sư này nói với lòng tham: “Đây là các đệ tử của ta”, thì ta cũng nói rằng pháp tham này của ông ta giống hệt như vậy.
Iti so evarūpo tava lobhadhammo yena tvaṃ osakkantiyā ussakkanto viya parammukhiṃ āliṅganto viya ahosītipi taṃ codanaṃ arahati.
Thus, "Your greedy behavior, by which you are like one approaching a withdrawing person or embracing one who is turned away, is worthy of that censure."
Vì vậy, pháp tham của ông ta, mà ông ta như thể tiến đến người đang lùi lại, như thể ôm người đang quay lưng, cũng đáng bị quở trách.
Kiñhi paro parassa karissatīti yena dhammena pare anusāsi, attānameva tāva tattha sampādehi, ujuṃ karohi.
Kiñhi paro parassa karissatī means, "That Dhamma by which you instruct others, first establish yourself in it, straighten yourself out."
Kiñhi paro parassa karissatī có nghĩa là: “Ông đã khuyên bảo người khác bằng pháp nào, thì trước hết hãy tự mình thực hành pháp đó, hãy tự mình làm cho ngay thẳng.”
Kiñhi paro parassa karissatīti codanaṃ arahati.
It is worthy of censure, "What indeed will one person do for another?"
Lời nói “Người khác sẽ làm gì cho người khác?” cũng đáng bị quở trách.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesūti tevijjasuttaṃ.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesu is the Tevijja Sutta.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesū là Kinh Tevijja.
Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā.
Herein is the explanation of the uncommon terms.
Đây là lời giải thích về các từ không rõ nghĩa trong đó.
Manasākaṭanti tassa gāmassa nāmaṃ.
Manasākaṭaṃ is the name of that village.
Manasākaṭa là tên của ngôi làng đó.
Uttarena manasākaṭassāti manasākaṭato avidūre uttarapasse.
Uttarena manasākaṭassa means "to the north of Manasākaṭa, not far from Manasākaṭa."
Uttarena manasākaṭassā có nghĩa là ở phía bắc, không xa Manasākaṭa.
Ambavaneti taruṇaambarukkhasaṇḍe, ramaṇīyo kira so bhūmibhāgo, heṭṭhā rajatapaṭṭasadisā vālikā vippakiṇṇā, upari maṇivitānaṃ viya ghanasākhāpattaṃ ambavanaṃ.
Ambavane means "in a grove of young mango trees." That place was lovely, it is said; silver-plate-like sand was scattered below, and above was a mango grove with dense branches and leaves like a jewel canopy.
Ambavane có nghĩa là trong khu rừng xoài non. Vùng đất đó được cho là đẹp đẽ, dưới chân là cát trải như tấm bạc, phía trên là khu rừng xoài với những cành lá rậm rạp như một mái vòm ngọc.
Tasmiṃ buddhānaṃ anucchavike pavivekasukhe ambavane viharatīti attho.
It means he was dwelling in such a delightful mango grove, suitable for the Buddha's seclusion.
Ý nói Đức Phật an trú trong khu rừng xoài thích hợp cho sự độc cư an lạc của chư Phật.
519. Abhiññātā abhiññātāti kulacārittādisampattiyā tattha tattha paññātā.
519. Abhiññātā abhiññātā means "well-known, well-known," renowned in various places due to their family lineage, conduct, and other accomplishments.
519. Abhiññātā abhiññātā có nghĩa là nổi tiếng ở khắp nơi nhờ sự giàu có về dòng dõi và phong tục, v.v.
Caṅkītiādīni tesaṃ nāmāni.
Caṅkī and so forth are their names.
Caṅkī và các từ khác là tên của họ.
Tattha caṅkī opāsādavāsiko.
Among them, Caṅkī was a resident of Opasāda.
Trong đó, Caṅkī là cư dân của Opāsāda.
Tārukkho icchānaṅgalavāsiko.
Tārukkho was a resident of Icchānaṅgala.
Tārukkho là cư dân của Icchānaṅgala.
Pokkharasātī ukkaṭṭhavāsiko.
Pokkharasāti was an inhabitant of Ukkaṭṭha.
Pokkharasātī là cư dân của Ukkaṭṭhā.
Jāṇusoṇī sāvatthivāsiko.
Jāṇussoṇī was an inhabitant of Sāvatthī.
Jāṇusoṇī là cư dân của Sāvatthī.
Todeyyo tudigāmavāsiko.
Todeyya was an inhabitant of Tudigāma.
Todeyyo là cư dân của làng Tudī.
Aññe cāti aññe ca bahujanā.
And others means many other people.
Aññe cāti là những người khác, nhiều người.
Attano attano nivāsaṭṭhānehi āgantvā mantasajjhāyakaraṇatthaṃ tattha paṭivasanti.
Having come from their respective dwelling places, they resided there for the purpose of reciting their mantras.
Họ đến từ các nơi cư trú của mình để tụng đọc kinh điển và sống ở đó.
Manasākaṭassa kira ramaṇīyatāya te brāhmaṇā tattha nadītīre gehāni kāretvā parikkhipāpetvā aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā antarantarā tattha gantvā vasanti.
It is said that due to the pleasantness of Manasākaṭa, those brahmins had houses built there on the riverbank, fenced them off, prevented many others from entering, and occasionally went and stayed there.
Vì Manasākaṭa đẹp đẽ, những vị Bà-la-môn đó đã xây nhà bên bờ sông, bao quanh và ngăn cản nhiều người khác vào, rồi thỉnh thoảng đến đó ở.
520-521. Vāseṭṭhabhāradvājānanti vāseṭṭhassa ca pokkharasātino antevāsikassa, bhāradvājassa ca tārukkhantevāsikassa.
520-521. Of Vāseṭṭha and Bhāradvāja means of Vāseṭṭha, the disciple of Pokkharasāti, and of Bhāradvāja, the disciple of Tārukkha.
520-521. Vāseṭṭhabhāradvājānanti là của Vāseṭṭha, đệ tử của Pokkharasāti, và của Bhāradvāja, đệ tử của Tārukkha.
Ete kira dve jātisampannā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahesuṃ.
It is said that these two, of noble birth, were masters of the three Vedas.
Hai vị này được sinh ra trong dòng dõi cao quý và là bậc thông suốt ba bộ Veda.
Jaṅghavihāranti aticiranisajjapaccayā kilamathavinodanatthāya jaṅghacāraṃ.
Leg-walking refers to walking about to relieve fatigue caused by prolonged sitting.
Jaṅghavihāranti là đi bộ để giải tỏa sự mệt mỏi do ngồi quá lâu.
Te kira divasaṃ sajjhāyaṃ katvā sāyanhe vuṭṭhāya nhānīyasambhāragandhamālateladhotavatthāni gāhāpetvā attano parijanaparivutā nhāyitukāmā nadītīraṃ gantvā rajatapaṭṭavaṇṇe vālikāsaṇḍe aparāparaṃ caṅkamiṃsu.
It is said that having recited their mantras during the day, they would rise in the evening, take their bathing provisions, perfumes, garlands, oils, and clean clothes with their attendants, and wishing to bathe, would go to the riverbank and walk back and forth on the silver-white sandy banks.
Sau khi học kinh điển cả ngày, vào buổi chiều, họ đứng dậy, sai người hầu mang theo đồ tắm, hương hoa, dầu và quần áo sạch, rồi cùng tùy tùng của mình đến bờ sông để tắm, và đi dạo tới lui trên bãi cát trắng như bạc.
Ekaṃ caṅkamantaṃ itaro anucaṅkami, puna itaraṃ itaroti.
One would follow the other who was walking, and then the other would follow the first.
Một người đi dạo, người kia đi theo, rồi người kia đi theo người nọ.
Tena vuttaṃ ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti.
Therefore, it is said, "while following each other, while walking about."
Vì thế, có câu nói: “đi theo và cùng đi dạo.”
Maggāmaggeti magge ca amagge ca.
On the path and off the path means on the path and not on the path.
Maggāmaggeti là trên đường và ngoài đường.
Katamaṃ nu kho paṭipadaṃ pūretvā katamena maggena sakkā sukhaṃ brahmalokaṃ gantunti evaṃ maggāmaggaṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpesunti attho.
The meaning is that they initiated a discussion about what practice to fulfill and by what path one could comfortably go to the Brahma-world.
Ý nghĩa là: “Bằng cách hoàn thành con đường nào, bằng cách nào có thể đi đến cõi Phạm thiên một cách an lạc?” Họ đã khởi xướng cuộc đàm luận về con đường và phi lộ như vậy.
Añjasāyanoti ujumaggassetaṃ vevacanaṃ, añjasā vā ujukameva etena āyanti āgacchantīti añjasāyano niyyāniko niyyātīti niyyāyanto niyyāti, gacchanto gacchatīti attho.
Añjasāyano is a synonym for a straight path. It also means that one comes directly and straight by it, hence añjasāyano. Niyyāniko niyyātī means one who goes forth, goes forth; one who proceeds, proceeds.
Añjasāyanoti là một từ đồng nghĩa với con đường thẳng; hoặc là, con đường mà người ta đi thẳng đến, nên gọi là añjasāyano. Niyyāniko niyyātīti có nghĩa là khi đi ra thì đi ra, khi đi thì đi.
Takkarassa brahmasahabyatāyāti yo taṃ maggaṃ karoti paṭipajjati, tassa brahmunā saddhiṃ sahabhāvāya, ekaṭṭhāne pātubhāvāya gacchatīti attho.
For him to be in companionship with Brahmā means for him who practices that path, to be in companionship with Brahmā, to appear in the same place.
Takkarassa brahmasahabyatāyāti có nghĩa là con đường đưa đến sự đồng hành với Phạm thiên, sự xuất hiện cùng một nơi với vị nào thực hành con đường đó.
Yvāyanti yo ayaṃ.
Yvāyaṃ means whoever this is.
Yvāyanti là “người này” hoặc “cái này”.
Akkhātoti kathito dīpito.
Declared means spoken, explained.
Akkhātoti là đã được nói, đã được chỉ rõ.
Brāhmaṇena pokkharasātināti attano ācariyaṃ apadisati.
By the brahmin Pokkharasāti refers to his own teacher.
Brāhmaṇena pokkharasātināti là chỉ vị thầy của mình.
Iti vāseṭṭho sakameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicarati.
Thus, Vāseṭṭha praised and upheld his own teacher's view.
Như vậy, Vāseṭṭha đã tán dương và ủng hộ giáo lý của chính thầy mình khi đi dạo.
Bhāradvājopi sakamevāti.
And Bhāradvāja also upheld his own.
Bhāradvāja cũng làm như vậy với giáo lý của chính mình.
Tena vuttaṃ ‘‘neva kho asakkhi vāseṭṭho’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, Vāseṭṭha was not able..." and so on.
Vì vậy, có câu nói: “ neva kho asakkhi vāseṭṭho” (Vāseṭṭha không thể), v.v.
524. Maggāmagge, bho gotamāti magge bho gotama amagge ca, ujumagge ca anujumagge cāti attho.
524. On the path and off the path, good Gotama means on the path, good Gotama, and off the path, meaning on the straight path and on the crooked path.
524. Maggāmagge, bho gotamāti có nghĩa là: “Thưa Tôn giả Gotama, về con đường và phi lộ, về con đường thẳng và con đường không thẳng.”
Esa kira ekabrāhmaṇassāpi maggaṃ ‘‘na maggo’’ti na vadati.
It is said that such a brahmin does not call anyone's path "not a path."
Ông ấy không nói rằng con đường của bất kỳ Bà-la-môn nào là “không phải con đường”.
Yathā pana attano ācariyassa maggo ujumaggo, na evaṃ aññesaṃ anujānāti, tasmā tamevatthaṃ dīpento ‘‘kiñcāpi bho gotamā’’tiādimāha.
However, he does not recognize the paths of others as straight paths like his own teacher's path. Therefore, to clarify this very point, he said, "Although, good Gotama," and so on.
Nhưng ông ấy cho rằng con đường của thầy mình là con đường thẳng, không chấp nhận con đường của người khác. Vì vậy, để làm rõ điều đó, ông ấy nói: “kiñcāpi bho gotamā”tiādi (Mặc dù, thưa Tôn giả Gotama), v.v.
527-529. Teva tevijjāti te tevijjā.
527-529. Those three-Veda experts means those who are proficient in the three Vedas.
527-529. Teva tevijjāti là những vị thông hiểu ba Veda đó.
Vakāro āgamasandhimattaṃ.
The letter 'v' is merely a connective particle.
Âm ‘va’ chỉ là một âm nối.
Andhaveṇīti andhapaveṇī, ekena cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhati, taṃ andhaṃ añño taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsasaṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati.
Blind procession means a line of blind people; one blind person grasps the end of a stick held by one sighted person, another blind person grasps that blind person, and so on. Fifty or sixty blind people linked in sequence are called a blind procession.
Andhaveṇīti là một hàng người mù, một người mù cầm đầu gậy do một người sáng mắt nắm, người mù đó được người mù khác nắm, cứ thế năm mươi, sáu mươi người mù nối tiếp nhau thành một hàng người mù.
Paramparasaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhigāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho.
Clinging to each other in succession means clinging to one another, and also lacking a sighted person to hold the stick.
Paramparasaṃsattāti là bám víu vào nhau, ý nói không có người sáng mắt cầm gậy.
Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā ‘‘tena hi tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte, lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi, te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kuhiṃ no cakkhumā, kuhiṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu.
It is said that a certain rogue, seeing a group of blind people, encouraged them, saying, "In such-and-such a village, food and drink are easily available." When they said, "Then, master, take us there, we will give you this," he took the bribe, went off the path in the middle of the journey, led them around a large thicket, made the last one hold the armpit of the one in front, and saying, "There's some work; you go on for now," he fled. They walked for a day and, not finding the way, lamented, "Where is our sighted guide? Where is the path?" and, not finding the way, they died right there.
Có một kẻ lừa đảo, thấy một nhóm người mù, đã khuyến khích họ rằng: “Ở làng kia có thức ăn ngon dễ kiếm.” Khi họ nói: “Vậy thì, thưa chủ, hãy đưa chúng tôi đến đó, chúng tôi sẽ cho ngài cái này,” hắn nhận hối lộ, rồi giữa đường, hắn rời khỏi con đường chính, đi vòng qua một bụi cây lớn, khiến người phía trước nắm lấy nách người phía sau, rồi nói: “Có việc gì đó, các ngươi cứ đi đi,” rồi bỏ trốn. Họ đi cả ngày mà không tìm thấy đường, than khóc: “Người sáng mắt của chúng ta đâu rồi? Con đường đâu rồi?” và chết ngay tại đó vì không tìm thấy đường.
Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparasaṃsattā’’ti.
It is with reference to them that it is said, "clinging to each other in succession."
Câu “paramparasaṃsattā”ti là nói về những người đó.
Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi.
The first one means not one of the first ten brahmins.
Purimopīti là một trong mười vị Bà-la-môn đầu tiên.
Majjhimopīti majjhimesu ācariyapācariyesu ekopi.
The middle one means not one of the middle teachers and grand-teachers.
Majjhimopīti là một trong các vị thầy và thầy của thầy ở giữa.
Pacchimopīti idāni tevijjesu brāhmaṇesu ekopi.
The last one means not one of the current three-Veda brahmins.
Pacchimopīti là một trong các vị Bà-la-môn thông hiểu ba Veda hiện tại.
Hassakaññevāti hasitabbameva.
Indeed, it is laughable means indeed, it is to be laughed at.
Hassakaññevāti là điều đáng cười.
Nāmakaññevāti lāmakaṃyeva.
Indeed, it is wretched means indeed, it is worthless.
Nāmakaññevāti là điều tầm thường.
Tadetaṃ atthābhāvena rittakaṃ, rittakattāyeva tucchakaṃ. Idāni brahmaloko tāva tiṭṭhatu, yo tevijjehi na diṭṭhapubbova.
This, being without substance, is empty; being empty, it is hollow. Now, let the Brahma-world be, which has never been seen by the three-Veda experts.
Điều đó, vì không có ý nghĩa, nên là rỗng không (rittakaṃ); vì rỗng không, nên là vô nghĩa (tucchakaṃ). Bây giờ, hãy tạm gác cõi Phạm thiên, mà các vị thông hiểu ba Veda chưa từng thấy.
Yepi candimasūriye tevijjā passanti, tesampi sahabyatāya maggaṃ desetuṃ nappahontīti dassanatthaṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha.
Even for the moon and sun, which the three-Veda experts see, to show the path to companionship with them, they are not able. To show this, he said, "What do you think of this?" and so on.
Để chỉ ra rằng ngay cả mặt trăng và mặt trời mà các vị thông hiểu ba Veda nhìn thấy, họ cũng không thể chỉ đường để đồng hành cùng chúng, Ngài nói: “taṃ kiṃ maññasī”tiādi (Ngươi nghĩ sao về điều đó), v.v.
530. Tattha yato candimasūriyā uggacchantīti yasmiṃ kāle uggacchanti.
530. There, when the moon and sun rise means at what time they rise.
530. Ở đó, yato candimasūriyā uggacchantīti là vào thời điểm mặt trăng và mặt trời mọc.
Yattha ca oggacchantīti yasmiṃ kāle atthamenti, uggamanakāle ca atthaṅgamanakāle ca passantīti attho.
And where they set means at what time they set, meaning they see them both at the time of rising and at the time of setting.
Yattha ca oggacchantīti là vào thời điểm mặt trăng và mặt trời lặn, ý nói họ nhìn thấy vào cả lúc mọc và lúc lặn.
Āyācantīti ‘‘udehi bhavaṃ canda, udehi bhavaṃ sūriyā’’ti evaṃ āyācanti.
Implore means to implore, saying, "May the Venerable Moon rise, may the Venerable Sun rise," and so on.
Āyācantīti là cầu xin, như: “Xin mặt trăng mọc lên, xin mặt trời mọc lên.”
Thomayantīti ‘‘sommo cando, parimaṇḍalo cando, sappabho cando’’tiādīni vadantā pasaṃsanti.
Praise means they praise, saying, "The moon is gentle, the moon is round, the moon is radiant," and so on.
Thomayantīti là ca ngợi, nói những lời như: “Mặt trăng hiền lành, mặt trăng tròn vạnh, mặt trăng rực rỡ,” v.v.
Pañjalikāti paggahitaañjalikā.
With clasped hands means with añjali offered.
Pañjalikā nghĩa là người đã chắp tay (làm lễ).
Namassamānāti ‘‘namo namo’’ti vadamānā.
Paying homage means saying, "Homage, homage."
Namassamānā nghĩa là người đang nói ‘‘namo namo’’ (kính lễ, đảnh lễ).
542. Samatittikāti samabharitā.
542. Samatittikā means fully laden.
542. Samatittikā có nghĩa là đầy tràn.
Kākapeyyāti yattha katthaci tīre ṭhitena kākena sakkā pātunti kākapeyyā.
Kākapeyyā means accessible for a crow to drink, i.e., a crow standing on any bank can drink.
Kākapeyyā có nghĩa là nơi mà một con quạ có thể uống được từ bất cứ bờ nào, đó là Kākapeyyā.
Pāraṃ taritukāmoti nadiṃ atikkamitvā paratīraṃ gantukāmo.
Pāraṃ taritukāmo means wishing to cross the river and go to the other bank.
Pāraṃ taritukāmo có nghĩa là muốn vượt sông để đi sang bờ bên kia.
Avheyyāti pakkoseyya.
Avheyyā means should call out.
Avheyyā có nghĩa là gọi.
Ehi pārāpāranti ambho pāra apāraṃ ehi, atha maṃ sahasāva gahetvā gamissasi, atthi me accāyikakammanti attho.
Ehi pārāpāraṃ means, "Ho, you near bank, come to the far bank, then you will swiftly take me, for I have an urgent task," such is the meaning.
Ehi pārāpāraṃ có nghĩa là: "Này bờ bên kia, hãy đến đây; rồi hãy mau chóng đưa tôi đi, tôi có việc khẩn cấp."
544. Ye dhammā brāhmaṇakārakāti ettha pañcasīladasakusalakammapathabhedā dhammā brāhmaṇakārakāti veditabbā, tabbiparītā abrāhmaṇakārakā.
544. Ye dhammā brāhmaṇakārakā here refers to the qualities that make one a brahmin, which are the five precepts and the ten wholesome courses of action; those contrary to these are to be known as qualities that make one not a brahmin.
544. Ye dhammā brāhmaṇakārakā – ở đây, các pháp như ngũ giới và mười thiện nghiệp đạo được biết là những pháp tạo nên Bà-la-môn; những pháp trái ngược với chúng là những pháp không tạo nên Bà-la-môn.
Indamavhāyāmāti indaṃ avhāyāma pakkosāma.
Indamavhāyāmā means we call upon Indra, we summon Indra.
Indamavhāyāmā có nghĩa là chúng ta gọi Indra, mời Indra.
Evaṃ brāhmaṇānaṃ avhāyanassa niratthakataṃ dassetvā punapi bhagavā aṇṇavakucchiyaṃ sūriyo viya jalamāno pañcasatabhikkhuparivuto aciravatiyā tīre nisinno aparampi nadīupamaṃyeva āharanto ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.
Having thus shown the futility of the brahmins' calling, the Blessed One, shining like the sun in the ocean's depths, surrounded by five hundred bhikkhus, sat on the bank of the Aciravatī and spoke again, introducing a simile of a river with "seyyathāpī" and so forth.
Sau khi chỉ ra sự vô ích của việc các Bà-la-môn kêu gọi như vậy, Thế Tôn, rực rỡ như mặt trời giữa lòng đại dương, được năm trăm Tỳ-kheo vây quanh, ngồi trên bờ sông Aciravatī, lại tiếp tục đưa ra một ví dụ về con sông khác, bắt đầu bằng câu "seyyathāpi" (giống như).
546. Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā, bandhanaṭṭhena guṇā.
546. Kāmaguṇā means kāma (sensual pleasures) because they are desired, and guṇa (strands/bonds) because they bind.
546. Kāmaguṇā – các đối tượng dục lạc được gọi là kāmā vì chúng đáng được ham muốn, và là guṇā vì chúng là sự trói buộc.
‘‘Anujānāmi bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha hi paṭalaṭṭho guṇaṭṭho.
In "Monks, I allow a double saṅghāṭī of new cloth," here guṇa means a layer.
Trong câu "Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép y saṅghāṭi hai lớp làm từ vải chưa cắt" (Mahāva. 348), guṇa ở đây có nghĩa là lớp vải.
‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho.
In "Days pass, nights glide by, and the stages of life progressively abandon us," here guṇa means a heap.
Trong câu "Thời gian trôi qua, đêm trôi đi, các yếu tố tuổi tác dần dần rời bỏ", guṇa ở đây có nghĩa là khối lượng.
‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho.
In "A hundredfold fruit is to be expected from a donation," here guṇa means benefit.
Trong câu "Nên mong đợi phước báu gấp trăm lần" (Ma. Ni. 3.379), guṇa ở đây có nghĩa là lợi ích.
‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (khu. pā. 3.1) kayirā mālāguṇe bahū’’ti (dha. pa. 53) ca ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho.
And in "He should make the end an end-guṇa (cord), many garlands-guṇa," here guṇa means a bond.
Và trong câu "Hãy làm nhiều chuỗi hoa" (Khu. Pā. 3.1) và (Dha. Pa. 53), guṇa ở đây có nghĩa là sự trói buộc.
Idhāpi eseva adhippeto.
Here, too, the same is intended.
Ở đây cũng vậy, ý nghĩa này được dự định.
Tena vuttaṃ ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti.
Therefore it is said, "guṇa because they bind."
Vì vậy, đã nói rằng "guṇā theo nghĩa trói buộc".
Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā.
Cakkhuviññeyyā means perceptible by eye-consciousness.
Cakkhuviññeyyā có nghĩa là những gì có thể được thấy bằng nhãn thức.
Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood for sota-viññeyya (perceptible by ear-consciousness) and so on.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu đối với sotaviññeyyā (nhĩ thức) và các giác quan khác.
Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho.
Iṭṭhā means whether they are sought after or not, the meaning is that they are agreeable objects.
Iṭṭhā có nghĩa là dù chúng có được tìm kiếm hay không, chúng là những đối tượng đáng mong muốn.
Kantāti kāmanīyā.
Kantā means desirable.
Kantā có nghĩa là đáng yêu.
Manāpāti manavaḍḍhanakā.
Manāpā means pleasing to the mind.
Manāpā có nghĩa là làm tăng trưởng tâm ý.
Piyarūpāti piyajātikā.
Piyarūpā means of an agreeable nature.
Piyarūpā có nghĩa là có hình tướng dễ thương.
Kāmūpasañhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasañhitā.
Kāmūpasañhitā means connected with kāma (desire) that arises with these as objects.
Kāmūpasañhitā có nghĩa là liên hệ với dục lạc phát sinh khi lấy chúng làm đối tượng.
Rajanīyāti rañjanīyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.
Rajanīyā means delightful, meaning they are causes for the arising of lust.
Rajanīyā có nghĩa là đáng làm say đắm, tức là nguyên nhân phát sinh tham ái.
Gadhitāti gedhena abhibhūtā hutvā.
Gadhitā means being overcome by greed.
Gadhitā có nghĩa là bị lòng tham ái chế ngự.
Mucchitāti mucchākārappattāya adhimattakāya taṇhāya abhibhūtā.
Mucchitā means overcome by excessive craving that has reached a state of infatuation.
Mucchitā có nghĩa là bị tham ái cực độ chế ngự, đến mức mê muội.
Ajjhopannāti adhiopannā ogāḷhā ‘‘idaṃ sāra’’nti pariniṭṭhānappattā hutvā.
Ajjhopannā means deeply immersed, having reached the conclusion "this is the essence."
Ajjhopannā có nghĩa là bị chìm đắm, bị lún sâu, đạt đến kết luận rằng "đây là cốt lõi".
Anādīnavadassāvinoti ādīnavaṃ apassantā.
Anādīnavadassāvino means not seeing the danger.
Anādīnavadassāvino có nghĩa là không thấy được sự nguy hiểm.
Anissaraṇapaññāti idamettha nissaraṇanti, evaṃ parijānanapaññāvirahitā, paccavekkhaṇaparibhogavirahitāti attho.
Anissaraṇapaññā means lacking the wisdom that discerns "this is the escape from this," meaning lacking the wisdom of reflection and proper use.
Anissaraṇapaññā có nghĩa là thiếu trí tuệ để nhận biết rằng "đây là sự thoát ly", tức là thiếu sự quán xét và sử dụng.
549-550. Āvutā nivutā onaddhā pariyonaddhāti padāni āvaraṇādīnaṃ vasena vuttāni.
549-550. The terms āvutā nivutā onaddhā pariyonaddhā are spoken in relation to the āvaraṇā (obstructions) and so on.
549-550. Các từ āvutā nivutā onaddhā pariyonaddhā được nói theo nghĩa của āvaraṇa và các pháp tương tự.
Sapariggahoti itthipariggahena sapariggahoti pucchati.
Sapariggaho means, he asks if it means "possessed by the possession of a woman."
Sapariggaho – hỏi rằng, có bị ràng buộc bởi sự ràng buộc của phụ nữ không?
Apariggaho bho gotamātiādīsupi kāmacchandassa abhāvato itthipariggahena apariggaho.
In Apariggaho bho Gotama and so on, it means "not possessed by the possession of a woman" due to the absence of kāmacchanda.
Apariggaho bho Gotamā và các câu tương tự – không bị ràng buộc bởi sự ràng buộc của phụ nữ vì không có dục tham.
Byāpādassa abhāvato kenaci saddhiṃ veracittena avero.
Due to the absence of ill-will, he is without enmity with anyone, having no hostile thoughts.
Không có thù hằn với bất cứ ai vì không có sân hận.
Thinamiddhassa abhāvato cittagelaññasaṅkhātena byāpajjena abyāpajjo.
Due to the absence of sloth and torpor, he is not afflicted by mental illness, which is a cause of distress.
Không bị phiền não bởi sự bệnh hoạn của tâm, tức là sự bệnh hoạn của tâm do hôn trầm thụy miên gây ra.
Uddhaccakukkuccābhāvato uddhaccakukkuccādīhi saṃkilesehi asaṃkiliṭṭhacitto suparisuddhamānaso.
Due to the absence of restlessness and remorse, his mind is unsoiled by defilements such as restlessness and remorse; his mind is perfectly pure.
Tâm không bị ô nhiễm bởi phóng dật, hối hận và các phiền não khác, tâm hoàn toàn thanh tịnh vì không có phóng dật và hối hận.
Vicikicchāya abhāvato cittaṃ vase vatteti.
Due to the absence of doubt, he controls his mind.
Kiểm soát được tâm mình vì không có nghi ngờ.
Yathā ca brāhmaṇā cittagatikā hontīti, cittassa vasena vattanti, na tādisoti vasavattī.
Just as brahmins are guided by the mind, they act according to the mind; he is not such a one, but one who controls.
Không giống như các Bà-la-môn bị tâm điều khiển, tức là bị tâm sai khiến, vị ấy không bị điều khiển bởi tâm.
552. Idha kho panāti idha brahmalokamagge.
552. Idha kho panā means here, on the path to the Brahmā-world.
552. Idha kho panā – ở đây, trên con đường đến cõi Phạm Thiên.
Āsīditvāti amaggameva ‘‘maggo’’ti upagantvā.
Āsīditvā means by approaching a non-path as "the path."
Āsīditvā – đi vào con đường không phải là con đường, coi đó là con đường.
Saṃsīdantīti ‘‘samatala’’nti saññāya paṅkaṃ otiṇṇā viya anuppavisanti.
Saṃsīdanti means they sink in, as if fallen into mud with the perception "it is level ground."
Saṃsīdanti – chìm đắm như người lún vào bùn vì nghĩ rằng đó là mặt đất bằng phẳng.
Saṃsīditvā visāraṃ pāpuṇantīti evaṃ paṅke viya saṃsīditvā visāraṃ aṅgamaṅgasaṃbhañjanaṃ pāpuṇanti.
Saṃsīditvā visāraṃ pāpuṇanti means, having thus sunk as if in mud, they attain breaking, a dismemberment of limbs.
Saṃsīditvā visāraṃ pāpuṇanti – như vậy, chìm đắm như trong bùn, họ đạt đến sự tan rã, sự tan rã của từng bộ phận cơ thể.
Sukkhataraṃ maññe tarantīti marīcikāya vañcetvā ‘‘kākapeyyā nadī’’ti saññāya ‘‘tarissāmā’’ti hatthehi ca pādehi ca vāyamamānā sukkhataraṇaṃ maññe taranti.
Sukkhataraṃ maññe taranti means, deceived by a mirage, with the perception "this is a crow-drinkable river," they strive with their hands and feet, as if crossing a dry area.
Sukkhataraṃ maññe taranti – bị ảo ảnh đánh lừa, họ nghĩ rằng "đây là một con sông mà quạ có thể uống được", và cố gắng bơi bằng tay và chân, họ nghĩ rằng họ đang bơi qua một vùng đất khô cằn.
Tasmā yathā hatthapādādīnaṃ saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ, evaṃ apāyesu saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ pāpuṇanti.
Therefore, just as there is breaking and dismemberment of hands, feet, etc., so too they reach breaking and dismemberment in the lower realms.
Vì vậy, giống như sự tan rã, sự tan rã của tay chân, họ đạt đến sự tan rã, sự tan rã trong các cõi khổ.
Idheva ca sukhaṃ vā sātaṃ vā na labhanti.
And here they obtain no happiness or comfort.
Ở đây, họ cũng không đạt được hạnh phúc hay sự dễ chịu.
Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānanti tasmā idaṃ brahmasahabyatāya maggadīpakaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ.
Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ means, therefore, this three-Veda teaching, which reveals the path to companionship with Brahmā, belongs to the three-Veda brahmins.
Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ – vì vậy, giáo lý Tam Minh này, chỉ ra con đường đến cõi Phạm Thiên, là của các Bà-la-môn thông thạo Tam Minh.
Tevijjāiriṇanti tevijjāaraññaṃ iriṇanti hi agāmakaṃ mahāaraññaṃ vuccati.
Tevijjāiriṇaṃ means the three-Veda wilderness; iriṇa indeed refers to a vast, village-less wilderness.
Tevijjāiriṇaṃ – rừng của Tam Minh. Iriṇaṃ được gọi là một khu rừng lớn không có làng mạc.
Tevijjāvivananti pupphaphalehi aparibhogarukkhehi sañchannaṃ nirudakaṃ araññaṃ.
Tevijjāvivanaṃ means a waterless wilderness covered with trees that bear no flowers or fruits.
Tevijjāvivanaṃ – một khu rừng không có nước, bao phủ bởi những cây không có hoa trái.
Yattha maggato ukkamitvā parivattitumpi na sakkā honti, taṃ sandhāyāha ‘‘tevijjāvivanantipi vuccatī’’ti.
Where it is not possible to deviate or turn back from the path, referring to that, it is said, "It is also called the three-Veda wilderness."
Nơi mà không thể rẽ khỏi con đường, ý nói đến điều đó, nên nói rằng "cũng được gọi là Tevijjāvivanaṃ".
Tevijjābyasananti tevijjānaṃ pañcavidhabyasanasadisametaṃ.
Tevijjābyasanaṃ means this is like the fivefold ruin of the three-Veda brahmins.
Tevijjābyasanaṃ – điều này giống như năm loại tai họa của các Bà-la-môn thông thạo Tam Minh.
Yathā hi ñātirogabhoga diṭṭhi sīlabyasanappattassa sukhaṃ nāma natthi, evaṃ tevijjānaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ āgamma sukhaṃ nāma natthīti dasseti.
For just as there is no happiness for one afflicted by the ruin of relatives, disease, loss of wealth, wrong view, or moral misconduct, so too it indicates that there is no happiness for the three-Veda brahmins by relying on their three-Veda teaching.
Như người gặp tai họa về thân quyến, bệnh tật, tài sản, tà kiến, giới hạnh không có hạnh phúc, thì cũng vậy, vì giáo lý Tam Minh, các Bà-la-môn thông thạo Tam Minh không có hạnh phúc, điều này được chỉ ra.
554. Jātasaṃvaḍḍhoti jāto ca vaḍḍhito ca, yo hi kevalaṃ tattha jātova hoti, aññattha vaḍḍhito, tassa samantā gāmamaggā na sabbaso paccakkhā honti, tasmā jātasaṃvaḍḍhoti āha.
554. Jātasaṃvaḍḍho means born and grown up. For if one is merely born there but grew up elsewhere, the village paths all around are not entirely familiar to them, therefore it says "born and grown up."
554. Jātasaṃvaḍḍho – được sinh ra và lớn lên. Người chỉ sinh ra ở đó nhưng lớn lên ở nơi khác thì không hoàn toàn quen thuộc với các con đường làng xung quanh, vì vậy nói là jātasaṃvaḍḍho.
Jātasaṃvaḍḍhopi yo ciranikkhanto, tassa na sabbaso paccakkhā honti.
Even if one is born and grown up there, if they have been away for a long time, the paths are not entirely familiar.
Ngay cả người jātasaṃvaḍḍho mà đã rời đi từ lâu thì cũng không hoàn toàn quen thuộc.
Tasmā ‘‘tāvadeva avasaṭa’’nti āha, taṅkhaṇameva nikkhantanti attho.
Therefore it says tāvadeva avasaṭaṃ, meaning immediately departed.
Vì vậy, nói rằng "tāvadeva avasaṭaṃ", có nghĩa là vừa mới rời đi ngay lúc đó.
Dandhāyitattanti ayaṃ nu kho maggo, ayaṃ na nukhoti kaṅkhāvasena cirāyitattaṃ.
Dandhāyitattaṃ means slowness due to doubt, wondering "Is this the path, or is this not?"
Dandhāyitattaṃ – sự chậm trễ do nghi ngờ, "đây có phải là con đường không, đây có phải là con đường không?"
Vitthāyitattanti yathā sukhumaṃ atthajātaṃ sahasā pucchitassa kassaci sarīraṃ thaddhabhāvaṃ gaṇhāti, evaṃ thaddhabhāvaggahaṇaṃ.
Vitthāyitattaṃ means a stiffening of the body, as when one is suddenly asked a subtle question, their body stiffens.
Vitthāyitattaṃ – sự cứng đờ của cơ thể, giống như khi một người được hỏi đột ngột về một vấn đề tinh tế, cơ thể của người đó trở nên cứng đờ.
Na tvevāti iminā sabbaññutaññāṇassa appaṭihatabhāvaṃ dasseti.
Na tvevā by this indicates the unhindered nature of Omniscient knowledge.
Na tvevā – điều này chỉ ra rằng trí tuệ Toàn Giác không bị cản trở.
Tassa hi purisassa mārāvaṭṭanādivasena siyā ñāṇassa paṭighāto.
For that person, there might be an obstruction to knowledge due to Māra's influence and so on.
Đối với người đó, trí tuệ có thể bị cản trở bởi sự cám dỗ của Ma vương và các yếu tố khác.
Tena so dandhāyeyya vā vitthāyeyya vā.
Therefore he might be slow or stiff.
Vì vậy, người đó có thể chậm trễ hoặc cứng đờ.
Sabbaññutaññāṇaṃ pana appaṭihataṃ, na sakkā tassa kenaci antarāyo kātunti dīpeti.
But Omniscient knowledge is unhindered; it indicates that no one can cause an impediment to it.
Nhưng trí tuệ Toàn Giác không bị cản trở, không ai có thể gây trở ngại cho nó, điều này được chỉ ra.
555. Ullumpatu bhavaṃ gotamoti uddharatu bhavaṃ gotamo.
555. Ullumpatu bhavaṃ gotamo means may Venerable Gotama uplift.
555. Ullumpatu bhavaṃ Gotamo – Tôn giả Gotama hãy cứu vớt.
Brāhmaṇiṃ pajanti brāhmaṇadārakaṃ, bhavaṃ gotamo mama brāhmaṇaputtaṃ apāyamaggato uddharitvā brahmalokamagge patiṭṭhapetūti attho.
Brāhmaṇiṃ pajaṃ means the brahmin child; the meaning is, "May Venerable Gotama lift my brahmin son from the path to the lower realms and establish him on the path to the Brahmā-world."
Brāhmaṇiṃ pajaṃ – con cháu Bà-la-môn. Ý nghĩa là: "Tôn giả Gotama hãy cứu vớt con trai Bà-la-môn của tôi khỏi con đường địa ngục và đặt nó trên con đường đến cõi Phạm Thiên."
Athassa bhagavā buddhuppādaṃ dassetvā saddhiṃ pubbabhāgapaṭipadāya mettāvihārādibrahmalokagāmimaggaṃ desetukāmo ‘‘tena hi vāseṭṭhā’’tiādimāha.
Then the Blessed One, having shown him the appearance of a Buddha, and desiring to teach the path leading to the Brahma-world, which begins with the abiding in loving-kindness, together with the preliminary practice, said, "Well then, Vāseṭṭhas," and so on.
Rồi Đức Thế Tôn, sau khi chỉ ra sự xuất hiện của chư Phật, và muốn giảng về con đường dẫn đến cõi Phạm thiên bắt đầu với trú xứ từ bi, cùng với con đường thực hành ban đầu, đã nói lời mở đầu "Này Vāseṭṭha".
Tattha ‘‘idha tathāgato’’tiādi sāmaññaphale vitthāritaṃ.
Therein, "Here a Tathāgata," and so on, is elaborated in the Sāmaññaphala Sutta.
Trong đó, câu "Ở đây, Như Lai..." và những điều tương tự đã được giải thích chi tiết trong kinh Sāmaññaphala.
Mettāsahagatenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge brahmavihārakammaṭṭhānakathāyaṃ vuttaṃ.
Whatever needs to be said regarding "accompanied by mettā," and so on, all of that is stated in the discourse on the brahmavihāra meditation subject in the Visuddhimagga.
Những gì cần nói trong các câu như "cùng với tâm từ..." đều đã được nói trong phần giải thích về đề mục thiền Tứ Vô Lượng Tâm (Brahmavihāra) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Seyyathāpi vāseṭṭha balavā saṅkhadhamotiādi pana idha apubbaṃ.
But the passage " Just as, Vāseṭṭha, a strong conch-blower," and so on, is new here.
Tuy nhiên, câu "Này Vāseṭṭha, ví như người thổi tù và mạnh mẽ" và những điều tương tự là mới ở đây.
Tattha balavāti balasampanno.
Therein, " balavā" means endowed with strength.
Trong đó, balavā có nghĩa là có sức mạnh.
Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako.
" Saṅkhadhamo" means a conch-blower.
Saṅkhadhamo có nghĩa là người thổi tù và.
Appakasirenāti akicchena adukkhena.
" Appakasirenā" means without difficulty, without pain.
Appakasirenā có nghĩa là không khó khăn, không đau khổ.
Dubbalo hi saṅkhadhamo saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbato pharati.
For a weak conch-blower, even when blowing a conch, cannot make its sound known in all four directions, nor does the conch sound spread everywhere.
Thật vậy, người thổi tù và yếu ớt dù có thổi tù và cũng không thể làm cho âm thanh vang đến bốn phương, tiếng tù và của anh ta không lan tỏa khắp nơi.
Balavato pana vipphāriko hoti, tasmā ‘‘balavā’’tiādimāha.
But for a strong one, it spreads far and wide; therefore, he said "strong," and so on.
Nhưng của người mạnh mẽ thì lan tỏa rộng khắp, vì vậy đã nói "người mạnh mẽ" và những điều tương tự.
Mettāya cetovimuttiyāti ettha mettāti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, ‘‘cettovimuttī’’ti vutte pana appanāva vaṭṭati.
In " mettāya cetovimuttiyā" (by the deliverance of mind through loving-kindness), when "mettā" is mentioned, both access concentration (upacāra) and absorption (appanā) are applicable, but when "cetovimutti" (deliverance of mind) is mentioned, only absorption is applicable.
Trong câu "Mettāya cetovimuttiyā" (với tâm giải thoát do từ bi), khi nói "mettā" (từ bi) thì có thể là cận định (upacāra) hoặc an chỉ định (appanā), nhưng khi nói "cettovimuttī" (tâm giải thoát) thì chỉ có an chỉ định.
Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati.
" Yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ" (any limited action) refers to karma belonging to the sense-sphere (kāmāvacara).
Yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ (nghiệp hữu hạn) được gọi là nghiệp thuộc cõi Dục (kāmāvacara).
Appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ.
"Appamāṇakataṃ kammaṃ" (unlimited action) refers to karma belonging to the form-sphere (rūpāvacara) and formless-sphere (arūpāvacara).
Nghiệp vô hạn (Appamāṇakataṃ kammaṃ) được gọi là nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc (rūpārūpāvacara).
Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odissakaanodissakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati.
For that (unlimited action) is called unlimited because it is performed by surpassing measure, by expanding it with specific and non-specific pervasion of directions.
Vì nó vượt qua giới hạn và được thực hiện bằng cách mở rộng đến các phương hướng có đối tượng (odissaka) và không có đối tượng (anodissaka), nên nó được gọi là vô hạn.
Na taṃ tatrāvasissati na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpāvacarārūpāvacarakamme na ohīyati, na tiṭṭhati.
" Na taṃ tatrāvasissati na taṃ tatrāvatiṭṭhati" means that sense-sphere karma does not remain or persist in that form-sphere/formless-sphere karma.
Na taṃ tatrāvasissati na taṃ tatrāvatiṭṭhatī có nghĩa là nghiệp thuộc cõi Dục đó không bị chìm xuống hay đứng lại trong nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc đó.
Kiṃ vuttaṃ hoti – taṃ kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ na sakkoti.
What is meant? That sense-sphere karma cannot cling or stand in the midst of that form-sphere/formless-sphere karma, nor can it pervade and overwhelm the form-sphere/formless-sphere karma, or take its own place and become established.
Điều đó có nghĩa là gì? Nghiệp thuộc cõi Dục đó không thể bám vào hay đứng lại trong nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc, không thể lan tỏa và bao trùm nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc để chiếm lấy vị trí của mình.
Atha kho rūpāvacarārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaṃ udakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati.
Rather, the form-sphere/formless-sphere karma itself, like a great flood, pervades and overwhelms the small amount of water (sense-sphere karma), takes its own place, and remains.
Mà chính nghiệp thuộc cõi Sắc và cõi Vô Sắc, giống như một dòng nước lớn bao trùm và chiếm lấy một lượng nước nhỏ, đứng vững ở vị trí của mình.
Tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti.
It repels the result of that (sense-sphere karma) and itself leads one to companionship with Brahmā.
Nó ngăn cản quả báo của nghiệp đó và tự mình đưa đến sự cộng trú với Phạm thiên.
Evaṃvihārīti evaṃ mettādivihārī.
" Evaṃvihārī" means abiding in loving-kindness and so on, in this manner.
Evaṃvihārī có nghĩa là người sống như vậy, với trú xứ từ bi, v.v.