11. Idāni majjhimasīlaṃ vitthārento ‘‘yathā vā paneke bhonto’’tiādimāha.
11. Now, to expound upon the Middle Section on Virtue, he began with, “Or just as some good...” and so on.
Giờ đây, để giải thích Trung Giới, Đức Phật đã nói câu ‘‘yathā vā paneke bhonto’’ và những câu tiếp theo.
Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā.
Herein is the explanation of the non-obvious terms.
Đây là phần giải thích các từ ngữ không rõ ràng trong đó.
Saddhādeyyānīti kammañca phalañca idhalokañca paralokañca saddahitvā dinnāni.
Saddhādeyyāni means things given with faith in kamma and its fruit, in this world and the next world.
Saddhādeyyānī (vật cúng dường do lòng tin) là những vật được cúng dường do tin vào nghiệp và quả của nghiệp, tin vào đời này và đời sau.
‘Ayaṃ me ñātī’ti vā, ‘mitto’ti vā, idaṃ paṭikarissati, idaṃ vā tena katapubbanti vā, evaṃ na dinnānīti attho.
The meaning is that they are not given with such thoughts as, ‘This is my relative,’ or ‘my friend,’ or ‘he will repay this,’ or ‘this was done by him before.’
Ý nghĩa là không phải những vật được cúng dường với ý nghĩ ‘người này là bà con của tôi’ hoặc ‘bạn bè của tôi’, ‘người này sẽ đền đáp lại điều này’, hoặc ‘người này đã làm điều đó trước đây’.
Evaṃ dinnāni hi na saddhādeyyāni nāma honti.
Indeed, things given in such a way are not called saddhādeyyāni.
Thật vậy, những vật được cúng dường như vậy không được gọi là saddhādeyya.
Bhojanānīti desanāsīsamattametaṃ, atthato pana saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā cīvarāni pārupitvā senāsanāni sevamānā gilānabhesajjaṃ paribhuñjamānāti sabbametaṃ vuttameva hoti.
Bhojanāni is merely the heading of the discourse. In terms of meaning, however, it is to be understood that all of the following is stated: having eaten food given in faith, having worn robes, while using lodgings, and while consuming medicine for the sick.
Bhojanānī (các món ăn) ở đây chỉ là tiêu đề của bài giảng; nhưng về ý nghĩa, tất cả những điều này đều được nói đến: thọ dụng các món ăn do lòng tin cúng dường, đắp y, sử dụng các chỗ ở, và thọ dụng thuốc men khi bệnh.
Seyyathidanti nipāto.
Seyyathidaṃ is a particle.
Seyyathidaṃ là một giới từ.
Tassattho katamo so bījagāmabhūtagāmo, yassa samārambhaṃ anuyuttā viharantīti.
Its meaning is: What are that bījagāma and bhūtagāma, the destruction of which they are engaged in?
Ý nghĩa của nó là: loại cây giống và thực vật nào mà họ đang bận rộn phá hoại?
Tato taṃ dassento mūlabījantiādimāha.
Then, to show this, he said, “Mūlabīja,” and so on.
Để chỉ ra điều đó, Đức Phật đã nói câu mūlabījaṃ (hạt giống gốc) và những câu tiếp theo.
Tattha mūlabījaṃ nāma haliddi, siṅgiveraṃ, vacā, vacattaṃ, ativisā, kaṭukarohiṇī, usīraṃ, bhaddamuttakanti evamādi.
Therein, mūlabījaṃ refers to turmeric, ginger, sweet flag, vacattaṃ, ativisā, kaṭukarohiṇī, vetiver grass, bhaddamuttaka, and so on.
Trong đó, mūlabījaṃ là nghệ, gừng, xương bồ, vacatta, ativisā, kaṭukarohiṇī, cỏ hương bài, bhaddamuttaka, v.v.
Khandhabījaṃ nāma assattho, nigrodho, pilakkho, udumbaro, kacchako, kapitthanoti evamādi.
Khandhabījaṃ refers to the sacred fig tree, the banyan tree, the waved-leaf fig tree, the cluster fig tree, kacchaka, kapitthano, and so on.
Khandhabījaṃ là cây bồ đề, cây đa, cây pilakkha, cây sung, cây kacchaka, cây mộc qua, v.v.
Phaḷubījaṃ nāma ucchu, naḷo, veḷūti evamādi.
Phaḷubījaṃ refers to sugarcane, reed, bamboo, and so on.
Phaḷubījaṃ là cây mía, cây sậy, cây tre, v.v.
Aggabījaṃ nāma ajjakaṃ, phaṇijjakaṃ, hiriveranti evamādi.
Aggabījaṃ refers to basil, phaṇijjakaṃ, hirivera, and so on.
Aggabījaṃ là húng quế, húng tây, hirivera, v.v.
Bījabījaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇanti evamādi.
Bījabījaṃ refers to early grain, late grain, and so on.
Bījabījaṃ là ngũ cốc mùa sớm, ngũ cốc mùa muộn, v.v.
Sabbañhetaṃ rukkhato viyojitaṃ viruhanasamatthameva ‘‘bījagāmo’’ti vuccati.
All of these, when separated from the plant but still capable of sprouting, are called bījagāma.
Tất cả những thứ này, khi được tách ra khỏi cây và có khả năng nảy mầm, được gọi là ‘‘bījagāmo’’ (cây giống).
Rukkhato pana aviyojitaṃ asukkhaṃ ‘‘bhūtagāmo’’ti vuccati.
However, that which is not separated from the plant and is not dried out is called bhūtagāma.
Còn cái chưa tách ra khỏi cây và chưa khô thì được gọi là ‘‘bhūtagāmo’’ (thực vật).
Tattha bhūtagāmasamārambho pācittiyavatthu, bījagāmasamārambho dukkaṭavatthūti veditabbo.
Therein, it should be understood that the destruction of bhūtagāma is a matter for a pācittiya offense, and the destruction of bījagāma is a matter for a dukkaṭa offense.
Trong đó, việc phá hoại bhūtagāmo là một vấn đề liên quan đến pācittiya, còn việc phá hoại bījagāmo là một vấn đề liên quan đến dukkaṭa.
12. Sannidhikāraparibhoganti sannidhikatassa paribhogaṃ.
12. Sannidhikāraparibhogaṃ means the partaking of what has been stored up.
Sannidhikāraparibhogaṃ là việc thọ dụng những thứ đã được tích trữ.
Tattha duvidhā kathā, vinayavasena ca sallekhavasena ca.
In this regard, the discussion is twofold: from the perspective of the Vinaya and from the perspective of austere practice (sallekha).
Trong đó, có hai cách nói: theo Vinaya và theo hạnh thiểu dục (sallekha).
Vinayavasena tāva yaṃ kiñci annaṃ ajja paṭiggahitaṃ aparajju sannidhikārakaṃ hoti, tassa paribhoge pācittiyaṃ.
First, from the perspective of the Vinaya, any food received today becomes stored food (sannidhikārakaṃ) on the following day; partaking of it incurs a pācittiya offense.
Theo Vinaya, bất kỳ món ăn nào được thọ nhận hôm nay mà được tích trữ đến ngày hôm sau, việc thọ dụng nó sẽ phạm pācittiya.
Attanā laddhaṃ pana sāmaṇerānaṃ datvā, tehi laddhaṃ ṭhapāpetvā dutiyadivase bhuñjituṃ vaṭṭati, sallekho pana na hoti.
However, it is permissible to give what one has received to novices, have them store what they have received, and then eat it on the second day; but this is not austere practice (sallekha).
Tuy nhiên, nếu một Tỳ-khưu tự mình nhận được thức ăn, rồi đưa cho các Sa-di, và nhờ họ giữ lại để ăn vào ngày thứ hai thì được phép, nhưng điều đó không phải là hạnh thiểu dục.
Vatthasannidhimhi anadhiṭṭhitaṃ avikappitaṃ sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti, ayaṃ pariyāyakathā.
Vatthasannidhimhi, in the matter of storing cloth, that which has not been determined (anadhiṭṭhita) and not been shared (avikappita) is both a stored item (sannidhi) and corrupts austere practice (sallekha). This is the discussion in terms of convention.
Đối với vatthasannidhi (tích trữ y phục), y phục chưa được adhiṭṭhāna (tuyên bố sở hữu) hoặc avikappita (trao cho người khác để dùng chung) sẽ trở thành đồ tích trữ và phá hoại hạnh thiểu dục; đây là cách nói gián tiếp.
Nippariyāyato pana ticīvarasantuṭṭhena bhavitabbaṃ, catutthaṃ labhitvā aññassa dātabbaṃ.
In a direct sense, however, one should be content with the three robes. Upon receiving a fourth, it should be given to another.
Tuy nhiên, theo cách nói trực tiếp, một Tỳ-khưu phải bằng lòng với ba y, nếu nhận được y thứ tư thì phải cho người khác.
Sace yassa kassaci dātuṃ na sakkoti, yassa pana dātukāmo hoti, so uddesatthāya vā paripucchatthāya vā gato, āgatamatte dātabbaṃ, adātuṃ na vaṭṭati.
If one is unable to give it to just anyone, but there is someone to whom one wishes to give it, and that person has gone for the purpose of recitation or inquiry, it should be given as soon as he returns; it is not proper not to give it.
Nếu không thể cho bất cứ ai, và người muốn cho đi đang đi vì mục đích học hỏi hoặc hỏi han, thì phải cho ngay khi người đó trở về, không được giữ lại.
Cīvare pana appahonte satiyā paccāsāya anuññātakālaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati.
However, if the robe-material is insufficient, it is permissible to keep it for the allowed period out of need.
Tuy nhiên, nếu y phục không đủ, và có hy vọng sẽ có thêm, thì được phép giữ lại trong thời gian đã được cho phép.
Sūcisuttacīvarakārakānaṃ alābhena tato parampi vinayakammaṃ katvā ṭhapetuṃ vaṭṭati.
Due to the unavailability of a needle, thread, or a robe-maker, it is permissible to keep it even beyond that period after performing a Vinaya act.
Nếu không tìm được kim, chỉ, hoặc người may y, thì được phép giữ lại sau thời gian đó bằng cách thực hiện một hành vi Vinaya.
‘‘Imasmiṃ jiṇṇe puna īdisaṃ kuto labhissāmī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
But it is not permissible to keep it thinking, “When this one is worn out, from where will I get another like it?” This is both storing (sannidhi) and it corrupts austere practice (sallekha).
Nhưng nếu giữ lại với ý nghĩ ‘‘khi y này cũ nát, làm sao tôi có thể tìm được một cái tương tự?’’, thì không được phép, điều đó sẽ trở thành đồ tích trữ và phá hoại hạnh thiểu dục.
Yānasannidhimhi yānaṃ nāma vayhaṃ, ratho, sakaṭaṃ, sandamānikā, sivikā, pāṭaṅkīti; netaṃ pabbajitassa yānaṃ.
Yānasannidhimhi, in the matter of storing vehicles, yāna refers to a carriage, a chariot, a cart, a palanquin, a litter, and a pāṭaṅkī; these are not vehicles for one who has gone forth.
Đối với yānasannidhi (tích trữ phương tiện đi lại), yāna là kiệu, xe ngựa, xe bò, cáng, ghế võng; đây không phải là phương tiện đi lại của người xuất gia.
Upāhanā pana pabbajitassa yānaṃyeva.
However, sandals are indeed a vehicle for one who has gone forth.
Tuy nhiên, dép lại là phương tiện đi lại của người xuất gia.
Ekabhikkhussa hi eko araññatthāya, eko dhotapādakatthāyāti, ukkaṃsato dve upāhanasaṅghāṭā vaṭṭanti.
For a single bhikkhu, one pair for the forest and one pair for when the feet are washed are permissible; thus, at most, two sets of sandals are allowed.
Đối với một Tỳ-khưu, tối đa hai đôi dép được phép: một đôi để đi rừng, một đôi để rửa chân.
Tatiyaṃ labhitvā aññassa dātabbo.
Upon receiving a third, it should be given to another.
Nếu nhận được đôi thứ ba, phải cho người khác.
‘‘Imasmiṃ jiṇṇe aññaṃ kuto labhissāmī’’ti hi ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
Indeed, it is not permissible to keep it thinking, “When this one is worn out, from where will I get another?” This is both storing (sannidhi) and it corrupts austere practice (sallekha).
Nếu giữ lại với ý nghĩ ‘‘khi đôi này cũ nát, làm sao tôi có thể tìm được đôi khác?’’, thì không được phép, điều đó sẽ trở thành đồ tích trữ và phá hoại hạnh thiểu dục.
Sayanasannidhimhi sayananti mañco.
Sayanasannidhimhi, in the matter of storing beds, sayana means a couch.
Đối với sayanasannidhi (tích trữ giường nằm), sayana là giường.
Ekassa bhikkhuno eko gabbhe, eko divāṭhāneti ukkaṃsato dve mañcā vaṭṭanti.
For a single bhikkhu, one in his cell and one in his day-quarters are permissible; thus, at most, two couches are allowed.
Đối với một Tỳ-khưu, tối đa hai chiếc giường được phép: một chiếc trong phòng, một chiếc ở chỗ nghỉ ban ngày.
Tato uttari labhitvā aññassa bhikkhuno vā gaṇassa vā dātabbo; adātuṃ na vaṭṭati.
Upon receiving more than that, it should be given to another bhikkhu or to the community; it is not proper not to give it.
Nếu nhận được nhiều hơn, phải cho một Tỳ-khưu khác hoặc cho Tăng đoàn; không được giữ lại.
Sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
This is both storing (sannidhi) and it corrupts austere practice (sallekha).
Điều đó sẽ trở thành đồ tích trữ và phá hoại hạnh thiểu dục.
Gandhasannidhimhi bhikkhuno kaṇḍukacchuchavidosādiābādhe sati gandhā vaṭṭanti.
Gandhasannidhimhi, in the matter of storing perfumes, if a bhikkhu has an ailment such as itching, scabies, skin disease, and so on, perfumes are permissible.
Đối với gandhasannidhi (tích trữ hương liệu), khi Tỳ-khưu bị các bệnh như ghẻ lở, bệnh da, v.v., thì hương liệu được phép dùng.
Te gandhe āharāpetvā tasmiṃ roge vūpasante aññesaṃ vā ābādhikānaṃ dātabbā, dvāre pañcaṅguligharadhūpanādīsu vā upanetabbā.
Having had those perfumes brought, when that disease has subsided, they should be given to other sick persons, or they may be applied at a doorway for such purposes as making five-fingered handprints or fumigating a house.
Những hương liệu đó sau khi được mang đến, khi bệnh đã khỏi, phải được cho những người bệnh khác, hoặc được dùng để xông hương cửa ra vào, xông hương nhà có năm ngón tay, v.v.
‘‘Puna roge sati bhavissantī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
However, it is not permissible to keep them thinking, “They will be useful if the disease returns.” This is both storing (sannidhi) and it corrupts austere practice (sallekha).
Nếu giữ lại với ý nghĩ ‘‘sẽ có khi bệnh lại’’, thì không được phép, điều đó sẽ trở thành đồ tích trữ và phá hoại hạnh thiểu dục.
Āmisanti vuttāvasesaṃ daṭṭhabbaṃ.
Āmisa should be understood as what remains after what has been mentioned.
Āmisa (vật chất) cần được hiểu là những thứ còn lại chưa được nói đến.
Seyyathidaṃ, idhekacco bhikkhu – ‘‘tathārūpe kāle upakārāya bhavissatī’’ti tilataṇḍulamuggamāsanāḷikeraloṇamacchamaṃsavallūrasappitelaguḷabhājanādīni āharāpetvā ṭhapeti.
For instance, a certain bhikkhu here has items such as sesame seeds, rice, mung beans, māsa beans, coconuts, salt, fish, meat, dried meat, ghee, oil, jaggery, and jars brought and stored, thinking, “They will be useful at such and such a time.”
Chẳng hạn, một số Tỳ-khưu mang đến và tích trữ hạt mè, gạo, đậu xanh, đậu đen, dừa, muối, cá, thịt khô, dầu, mật đường, v.v., với ý nghĩ ‘‘những thứ này sẽ hữu ích vào lúc thích hợp’’.
So vassakāle kālasseva sāmaṇerehi yāguṃ pacāpetvā paribhuñjitvā ‘‘sāmaṇera, udakakaddame dukkhaṃ gāmaṃ pavisituṃ, gaccha asukaṃ kulaṃ gantvā mayhaṃ vihāre nisinnabhāvaṃ ārocehi; asukakulato dadhiādīni āharā’’ti peseti.
In the rainy season, having had gruel cooked by the novices very early and having partaken of it, he sends them out, saying, "Novice, it is difficult to enter the village because of the water and mud. Go to such-and-such a family and inform them that I am staying in the monastery; bring back curd and so on from such-and-such a family."
Vào mùa mưa, vị tỳ khưu ấy dậy sớm, sai các Sa-di nấu cháo rồi thọ dụng. Sau đó, vị ấy bảo: “Này Sa-di, thật khó để vào làng vì bùn lầy nước đọng. Con hãy đi đến gia đình kia và báo rằng ta đang ở trong tịnh xá; rồi con hãy mang sữa đông và các thứ khác từ gia đình ấy về đây.”
Bhikkhūhi – ‘‘kiṃ, bhante, gāmaṃ pavisissathā’’ti vuttepi, ‘‘duppaveso, āvuso, idāni gāmo’’ti vadati.
Even when the bhikkhus ask, "Venerable sir, will you be entering the village?" he says, "Friends, the village is difficult to enter now."
Khi các tỳ khưu hỏi: “Bạch Thế Tôn, ngài có vào làng không?”, vị ấy đáp: “Này chư Hiền, bây giờ làng khó vào lắm.”
Te – ‘‘hotu, bhante, acchatha tumhe, mayaṃ bhikkhaṃ pariyesitvā āharissāmā’’ti gacchanti.
They say, "So be it, venerable sir. You may stay. We will search for alms food and bring it back," and then they go.
Thế là các vị ấy nói: “Bạch Thế Tôn, xin ngài cứ ở lại, chúng con sẽ đi khất thực rồi mang về.” Và họ ra đi.
Atha sāmaṇeropi dadhiādīni āharitvā bhattañca byañjanañca sampādetvā upaneti, taṃ bhuñjantasseva upaṭṭhākā bhattaṃ pahiṇanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ bhuñjati.
Then the novice, having brought curd and so on, prepares and offers rice and curry. While he is eating it, the supporters send a meal, and from that too, he eats what is delicious.
Sau đó, Sa-di mang sữa đông và các thứ khác về, chuẩn bị cơm và thức ăn rồi dâng lên. Trong khi vị ấy đang thọ dụng, các thí chủ lại gửi cơm đến, và vị ấy lại thọ dụng những món ngon lành từ đó.
Atha bhikkhū piṇḍapātaṃ gahetvā āgacchanti, tatopi manāpaṃ manāpaṃ gīvāyāmakaṃ bhuñjatiyeva.
Then the bhikkhus arrive with the alms food they have collected, and from that too, he eats the delicious items, craning his neck.
Sau đó, các tỳ khưu mang bát khất thực về. Từ bát của họ, vị ấy cũng thọ dụng những món ngon lành, ăn đến no căng cổ.
Evaṃ catumāsampi vītināmeti.
In this way, he passes the entire four months.
Cứ thế, vị ấy trải qua bốn tháng mưa.
Ayaṃ vuccati – ‘‘bhikkhu muṇḍakuṭumbikajīvikaṃ jīvati, na samaṇajīvika’’nti.
This is said to be: "A bhikkhu living the life of a shaven-headed householder, not the life of a samaṇa."
Vị tỳ khưu như vậy được gọi là “sống theo lối sống của gia chủ đầu trọc, không phải lối sống của Sa-môn”.
Evarūpo āmisasannidhi nāma hoti.
Such a one is said to be storing up provisions.
Đó gọi là sự tích trữ vật thực.
Bhikkhuno pana vasanaṭṭhāne ekā taṇḍulanāḷi, eko guḷapiṇḍo, catubhāgamattaṃ sappīti ettakaṃ nidhetuṃ vaṭṭati, akāle sampattacorānaṃ atthāya.
However, it is allowable for a bhikkhu to store in his dwelling place this much: one nāḷi of rice, one lump of molasses, and ghee amounting to one-quarter part, for the sake of thieves who may arrive at an inappropriate time.
Tuy nhiên, tại nơi ở của một tỳ khưu, được phép cất giữ một bát gạo, một cục đường thô, và một phần tư lượng bơ lỏng để dùng cho những kẻ trộm đến vào lúc không thích hợp.
Te hi ettakampi āmisapaṭisanthāraṃ alabhantā jīvitāpi voropeyyuṃ, tasmā sace ettakaṃ natthi, āharāpetvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭati.
For if those thieves do not receive even this much hospitable offering of provisions, they might even take his life; therefore, if he does not have this much, it is allowable to have it brought and kept.
Vì nếu không nhận được chút vật thực tiếp đãi nào, chúng có thể cướp đi cả mạng sống. Do đó, nếu không có đủ lượng này, cũng được phép sai người mang đến và cất giữ.
Aphāsukakāle ca yadettha kappiyaṃ, taṃ attanāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati.
And during a time of discomfort, whatever of this is allowable, it is permissible for him to consume it himself.
Và trong trường hợp bệnh tật, những gì phù hợp trong số đó, vị ấy cũng được phép tự mình thọ dụng.
Kappiyakuṭiyaṃ pana bahuṃ ṭhapentassāpi sannidhi nāma natthi.
However, for one who stores a large quantity in an allowable hut, there is no storing.
Tuy nhiên, đối với người cất giữ nhiều vật trong một căn chòi hợp lệ (kappiyakuṭi), thì không gọi là tích trữ.
Tathāgatassa pana taṇḍulanāḷiādīsu vā yaṃ kiñci caturatanamattaṃ vā pilotikakhaṇḍaṃ ‘‘idaṃ me ajja vā sve vā bhavissatī’’ti ṭhapitaṃ nāma natthi.
But for the Tathāgata, there was never anything stored from among a nāḷi of rice and so on, or even a piece of cloth measuring four finger-breadths, with the thought, "This will be for me today or tomorrow."
Còn đối với Đức Như Lai, không có bất kỳ vật gì như một bát gạo hoặc bất kỳ miếng vải vụn nào dài bốn gang tay được cất giữ với ý nghĩ: “Cái này sẽ là của ta hôm nay hoặc ngày mai.”
13. Visūkadassanesu naccaṃ nāma yaṃ kiñci naccaṃ, taṃ maggaṃ gacchantenāpi gīvaṃ pasāretvā daṭṭhuṃ na vaṭṭati.
Among unbecoming shows, dancing means any kind of dancing. It is not proper to watch it even while walking on the road, by craning one's neck.
13. Trong các trò giải trí (visūkadassana), naccaṃ (múa) là bất kỳ loại múa nào, một tỳ khưu đi trên đường cũng không được phép duỗi cổ ra mà xem.
Vitthāravinicchayo panettha samantapāsādikāyaṃ vuttanayeneva veditabbo.
The detailed ruling on this should be understood according to the method stated in the Samantapāsādikā.
Chi tiết về điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong Samantapāsādikā.
Yathā cettha, evaṃ sabbesu sikkhāpadapaṭisaṃyuttesu suttapadesu.
As it is here, so it is in all suttas connected with the training rules.
Như ở đây, cũng vậy đối với tất cả các đoạn kinh liên quan đến giới luật.
Ito parañhi ettakampi avatvā tattha tattha payojanamattameva vaṇṇayissāmāti.
Henceforth, without saying even this much, I will explain only what is relevant in each respective place.
Từ đây trở đi, chúng ta sẽ chỉ giải thích ý nghĩa ứng dụng ở từng chỗ mà không nói thêm chi tiết.
Pekkhanti naṭasamajjaṃ.
A show means a gathering of dancers.
Pekkhaṃ là hội diễn của các diễn viên.
Akkhānanti bhāratayujjhanādikaṃ.
Recitations means the Battle of the Bhāratas and the like.
Akkhānaṃ là những câu chuyện như trận chiến Bhārata.
Yasmiṃ ṭhāne kathīyati, tattha gantumpi na vaṭṭati.
It is not proper even to go to a place where this is being told.
Không được phép đến nơi đang kể chuyện đó.
Pāṇissaranti kaṃsatāḷaṃ, pāṇitāḷantipi vadanti.
Hand-clapping means the clash of cymbals; some say it is also clapping hands.
Pāṇissaraṃ là tiếng chiêng đồng, cũng được gọi là tiếng vỗ tay.
Vetāḷanti ghanatāḷaṃ, mantena matasarīruṭṭhāpanantipi eke.
Vetāla means the beating of solid cymbals; some say it is the raising of a dead body through a mantra.
Vetāḷaṃ là tiếng trống ghana, một số người còn gọi là việc làm cho xác chết sống lại bằng thần chú.
Kumbhathūṇanti caturassaambaṇakatāḷaṃ, kumbhasaddantipi eke.
Kumbhathūṇa means the beating of a square ambaṇaka cymbal; some say it is the sound of a drum.
Kumbhathūṇaṃ là tiếng trống ambaṇaka hình vuông, một số người còn gọi là tiếng trống nồi.
Sobhanakanti naṭānaṃ abbhokkiraṇaṃ, sobhanakaraṃ vā, paṭibhānacittanti vuttaṃ hoti.
Sobhanaka means the offering of dancers; or it makes things beautiful, meaning a creative work of genius.
Sobhanakaṃ là việc rắc hoa của các diễn viên, hoặc là vật trang trí, nghĩa là một bức tranh hoặc tác phẩm điêu khắc được làm đẹp bằng trí tuệ ứng biến.
Caṇḍālanti ayoguḷakīḷā, caṇḍālānaṃ sāṇadhovanakīḷātipi vadanti.
Caṇḍāla means the iron-ball game; some say it is the game of washing hemp played by caṇḍālas.
Caṇḍālaṃ là trò chơi bi sắt, một số người còn gọi là trò chơi giặt vải gai của người Caṇḍāla.
Vaṃsanti veḷuṃ ussāpetvā kīḷanaṃ.
Vaṃsa means playing by raising a bamboo pole.
Vaṃsaṃ là trò chơi dựng cây tre lên.
Dhovananti aṭṭhidhovanaṃ, ekaccesu kira janapadesu kālaṅkate ñātake na jhāpenti, nikhaṇitvā ṭhapenti.
Dhovana means the washing of bones. Indeed, in some districts, they do not cremate their relatives who have passed away; they bury and keep them.
Dhovanaṃ là lễ rửa xương. Có lẽ ở một số vùng, khi người thân qua đời, họ không hỏa táng mà chôn cất.
Atha nesaṃ pūtibhūtaṃ kāyaṃ ñatvā nīharitvā aṭṭhīni dhovitvā gandhehi makkhetvā ṭhapenti.
Then, knowing that their bodies have putrefied, they take them out, wash the bones, anoint them with perfumes, and keep them.
Sau đó, khi biết thân thể đã phân hủy, họ lấy xương ra, rửa sạch, xức dầu thơm rồi cất giữ.
Te nakkhattakāle ekasmiṃ ṭhāne aṭṭhīni ṭhapetvā ekasmiṃ ṭhāne surādīni ṭhapetvā rodantā paridevantā suraṃ pivanti.
At a festival time, they place the bones in one place, place liquor and so on in another place, and while weeping and lamenting, they drink liquor.
Vào dịp lễ hội, họ đặt xương ở một nơi, đặt rượu và các thứ khác ở một nơi, rồi vừa khóc than, vừa uống rượu.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, dakkhiṇesu janapadesu aṭṭhidhovanaṃ nāma, tattha hoti annampi pānampi khajjampi bhojjampi leyyampi peyyampi naccampi gītampi vāditampi.
And this has been said: "Bhikkhus, in the southern districts there is what is called the washing of bones. There, there is food, drink, hard food, soft food, food to be licked, food to be drunk, dancing, singing, and music.
Điều này cũng đã được nói: “Này chư tỳ khưu, có một lễ rửa xương ở các vùng phía Nam. Ở đó có thức ăn, thức uống, đồ ăn vặt, đồ ăn chính, đồ liếm, đồ uống, múa, hát và nhạc cụ.
Atthetaṃ, bhikkhave, dhovanaṃ, netaṃ natthīti vadāmī’’ti (a. ni. 10.107).
This washing exists, bhikkhus; I do not say that it does not exist."
Này chư tỳ khưu, lễ rửa xương đó có thật, ta không nói là không có.”
Ekacce pana indajālena aṭṭhidhovanaṃ dhovanantipi vadanti.
Some, however, say that dhovana is the washing of bones through magic.
Tuy nhiên, một số người còn nói rằng Dhovanaṃ là việc rửa xương bằng ma thuật.
Hatthiyuddhādīsu bhikkhuno neva hatthiādīhi saddhiṃ yujjhituṃ, na te yujjhāpetuṃ, na yujjhante daṭṭhuṃ vaṭṭati.
Regarding elephant-fights and so on, it is not proper for a bhikkhu to fight with elephants and so on, nor to make them fight, nor to watch them fighting.
Trong các trận đấu voi và các trò tương tự, tỳ khưu không được phép chiến đấu với voi hay các loài vật khác, không được phép sai chúng chiến đấu, và không được phép xem chúng chiến đấu.
Nibbuddhanti mallayuddhaṃ.
Nibbuddha means a wrestling match.
Nibbuddhaṃ là đấu vật.
Uyyodhikanti yattha sampahāro dissati.
Uyyodhika is where a mock-fight can be seen.
Uyyodhikaṃ là nơi có thể thấy sự xung đột.
Balagganti balagaṇanaṭṭhānaṃ.
Balagga is a place for counting the troops.
Balaggaṃ là nơi đếm quân lính.
Senābyūhanti senāniveso, sakaṭabyūhādivasena senāya nivesanaṃ.
Senābyūha is the array of an army, the arrangement of an army in formations such as the cart-array.
Senābyūhaṃ là sự bố trí quân đội, tức là sự sắp xếp quân đội theo đội hình xe cộ, v.v.
Anīkadassananti – ‘‘tayo hatthī pacchimaṃ hatthānīka’’ntiādinā (pāci. 324) nayena vuttassa anīkassa dassanaṃ.
Anīkadassana is the viewing of an army unit spoken of in the manner of "three elephants are the rearguard elephant unit," and so on.
Anīkadassanaṃ là việc xem đội quân đã được nói đến theo cách như: “Ba con voi là đội quân voi cuối cùng” và các cách tương tự.
14. Pamādo ettha tiṭṭhatīti pamādaṭṭhānaṃ.
Heedlessness stands here, thus it is a ground for heedlessness.
14. Nơi nào sự phóng dật tồn tại, đó là pamādaṭṭhānaṃ (nơi phóng dật).
Jūtañca taṃ pamādaṭṭhānañcāti jūtappamādaṭṭhānaṃ.
It is gambling and it is a ground for heedlessness, thus it is a jūtappamādaṭṭhāna.
Cờ bạc cũng là nơi phóng dật, nên gọi là jūtappamādaṭṭhānaṃ (nơi phóng dật của cờ bạc).
Ekekāya pantiyā aṭṭha aṭṭha padāni assāti aṭṭhapadaṃ dasapadepi eseva nayo.
Because in each row there are eight squares, it is an aṭṭhapada; the same method applies to a dasapada.
Mỗi hàng có tám ô, nên gọi là aṭṭhapadaṃ (tám ô). Đối với mười ô cũng vậy.
Ākāsanti aṭṭhapadadasapadesu viya ākāseyeva kīḷanaṃ.
Ākāsa is playing in the air, as if on an aṭṭhapada or dasapada board.
Ākāsaṃ là trò chơi được chơi trên không, giống như trong trò tám ô và mười ô.
Parihārapathanti bhūmiyaṃ nānāpathamaṇḍalaṃ katvā tattha tattha pariharitabbaṃ, pathaṃ pariharantānaṃ kīḷanaṃ.
Parihātapatha is making a circular path of various routes on the ground and playing by those who avoid the path that should be avoided in those respective routes.
Parihārapathaṃ là trò chơi mà người chơi phải tránh các con đường khác nhau đã được vẽ thành vòng tròn trên mặt đất.
Santikanti santikakīḷanaṃ.
Santika is the game of santika.
Santikaṃ là trò chơi santika.
Ekajjhaṃ ṭhapitā sāriyo vā sakkharāyo vā acālentā nakheneva apanenti ca upanenti ca, sace tattha kāci calati, parājayo hoti, evarūpāya kīḷāyetaṃ adhivacanaṃ.
Without moving the dice or pebbles placed together, they remove and add them with just their fingernail. If any one of them moves, it is a defeat. This is the name for such a game.
Trong trò này, các quân cờ hoặc sỏi được đặt gần nhau, người chơi dùng móng tay để di chuyển chúng đi hoặc lại mà không làm xê dịch quân nào khác; nếu có quân nào bị xê dịch, người chơi sẽ thua. Đây là tên gọi của trò chơi như vậy.
Khalikanti jūtaphalake pāsakakīḷanaṃ.
Khalika is playing with dice on a gaming board.
Khalikaṃ là trò chơi xúc xắc trên bàn cờ.
Ghaṭikā vuccati dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷanaṃ.
Ghaṭikā is said to be the game of striking a short stick with a long stick.
Ghaṭikā là trò chơi dùng gậy dài đánh gậy ngắn.
Salākahatthanti lākhāya vā mañjiṭṭhikāya vā piṭṭhodakena vā salākahatthaṃ temetvā – ‘‘kiṃ hotū’’ti bhūmiyaṃ vā bhittiyaṃ vā taṃ paharitvā hatthiassādirūpadassanakīḷanaṃ.
Salākahattha is the game of showing figures of elephants, horses, etc., by moistening a brush with shellac, madder, or flour-water, and asking "What shall it be?", then striking it on the ground or a wall.
Salākahatthaṃ là trò chơi nhúng một cây gậy vào nước sơn mài, hoặc nước màu đỏ, hoặc nước bột gạo, rồi hỏi: “Muốn gì?”, sau đó đánh cây gậy đó xuống đất hoặc tường để tạo ra hình ảnh voi, ngựa, v.v.
Akkhanti guḷakīḷā.
Akkha is the game of marbles.
Akkhaṃ là trò chơi bi.
Paṅgacīraṃ vuccati paṇṇanāḷikaṃ, taṃ dhamantā kīḷanti.
Paṅgacīra is said to be a leaf-pipe; they play by blowing it.
Paṅgacīraṃ là một ống sáo làm bằng lá, người chơi thổi nó để chơi.
Vaṅkakanti gāmadārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ.
Vaṅkaka is a small toy plough for village children to play with.
Vaṅkakaṃ là một cái cày nhỏ, đồ chơi của trẻ con trong làng.
Mokkhacikā vuccati samparivattanakīḷā, ākāse vā daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷāti vuttaṃ hoti.
Mokkhacikā is said to be the game of somersaulting, that is, the game of turning upside-down, either by grabbing a bar in the air or by placing one's head on the ground.
Mokkhacikā là trò chơi lăn lộn, tức là trò chơi cầm gậy trên không hoặc đặt đầu xuống đất rồi lăn lộn từ dưới lên trên.
Ciṅgulikaṃ vuccati tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ.
Ciṅgulika is a spinning wheel made of palm leaves and so on, which revolves when struck by the wind.
Ciṅgulikaṃ là một bánh xe quay tròn do gió thổi, làm bằng lá cọ, v.v.
Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷikā.
Pattāḷhaka is said to be a leaf-measure.
Pattāḷhakaṃ là một cái giỏ lá.
Tāya vālukādīni minantā kīḷanti.
They play by measuring sand and so on with it.
Người chơi dùng nó để đong cát và các thứ khác.
Rathakanti khuddakarathaṃ.
Rathaka is a small chariot.
Rathakaṃ là một chiếc xe nhỏ.
Dhanukanti khuddakadhanumeva.
Dhanuka is a small bow.
Dhanukaṃ cũng là một cây cung nhỏ.
Akkharikā vuccati ākāse vā piṭṭhiyaṃ vā akkharajānanakīḷā.
Akkharikā is said to be the game of guessing letters in the air or on one's back.
Akkharikā là trò chơi nhận biết chữ cái trên không hoặc trên lưng.
Manesikā nāma manasā cintitajānanakīḷā.
Manesikā is the game of guessing what is thought in the mind.
Manesikā là trò chơi đoán ý nghĩ trong tâm.
Yathāvajjaṃ nāma kāṇakuṇikhujjādīnaṃ yaṃ yaṃ vajjaṃ, taṃ taṃ payojetvā dassanakīḷā.
Yathāvajjaṃ is the game of demonstrating by enacting whatever faults belong to the blind, the crippled, the hunchbacked, and so on.
Yathāvajjaṃ là trò chơi thể hiện các khuyết điểm của người mù, người què, người gù, v.v.
15. Āsandinti pamāṇātikkantāsanaṃ.
An āsandi is a seat that exceeds the proper size.
15. Āsandi là ghế ngồi quá khổ.
Anuyuttā viharantīti idaṃ apekkhitvā pana sabbapadesu upayogavacanaṃ kataṃ.
However, the instrumental case is used in all instances with reference to "they dwell engaged in."
Tuy nhiên, khi đề cập đến "anuyuttā viharanti" (sống gắn bó), thì thuật ngữ được sử dụng cho tất cả các đoạn.
Pallaṅkoti pādesu vāḷarūpāni ṭhapetvā kato.
A pallaṅka is one made by attaching animal figures to its legs.
Pallaṅko là ghế được làm với hình rắn ở chân.
Gonakoti dīghalomako mahākojavo, caturaṅgulādhikāni kira tassa lomāni.
A gonaka is a large, long-fleeced woolen coverlet; its fleece is said to be more than four finger-breadths long.
Gonako là một tấm chăn lông dài, dày; lông của nó dài hơn bốn ngón tay.
Cittakanti vānavicittaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ.
Cittaka is a woolen spread with various animal figures.
Cittakaṃ là một tấm thảm len có hoa văn.
Paṭikāti uṇṇāmayo setattharaṇo.
A paṭikā is a white woolen spread.
Paṭikā là một tấm thảm len màu trắng.
Paṭalikāti ghanapupphako uṇṇāmayattharaṇo.
Paṭalikā means a thick woolen blanket with dense flowers.
Paṭalikā là một tấm thảm len có hoa văn dày đặc.
Yo āmalakapattotipi vuccati.
It is also called āmalakapattopi (having emblic myrobalan leaf pattern).
Nó cũng được gọi là tấm thảm có hoa văn hình lá āmalaka.
Tūlikāti tiṇṇaṃ tūlānaṃ aññatarapuṇṇā tūlikā.
Tūlikā means a mattress filled with any one of the three kinds of cotton.
Tūlikā là một loại nệm nhồi bằng một trong ba loại bông.
Vikatikāti sīhabyagghādirūpavicitro uṇṇāmayattharaṇo.
Vikatikā means a woolen rug patterned with figures of lions, tigers, and so on.
Vikatikā là một tấm thảm len được trang trí bằng các hình ảnh sư tử, hổ, v.v.
Uddalomīti ubhayatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ, keci ‘‘ekatouggatapuppha’’nti vadanti.
Uddalomī means a woolen rug with fringes on both sides. Some say it is a rug with raised patterns on one side.
Uddalomī là một tấm thảm len có tua rua ở cả hai mặt; một số người nói rằng nó là một tấm thảm có hoa văn nổi ở một mặt.
Ekantalomīti ekatodasaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ.
Ekantalomī means a woolen rug with fringes on one side.
Ekantalomī là một tấm thảm len có tua rua ở một mặt.
Keci ‘‘ubhatouggatapuppha’’nti vadanti.
Some say it has raised patterns on both sides.
Một số người nói rằng nó có hoa văn nổi ở cả hai mặt.
Kaṭṭissanti ratanaparisibbitaṃ koseyyakaṭṭissamayapaccattharaṇaṃ.
Kaṭṭissa means an over-rug made of coarse silk and stitched with gems, or woven with gold threads inserted into silk threads.
Kaṭṭissa là một tấm trải giường bằng sợi tơ thô được thêu bằng ngọc quý, hoặc được dệt bằng sợi tơ có lồng chỉ vàng.
Koseyyanti ratanaparisibbitameva kosiyasuttamayapaccattharaṇaṃ.
Koseyya means an over-rug made of silk thread, likewise stitched with gems.
Koseyya là một tấm trải giường bằng sợi tơ được thêu bằng ngọc quý.
Suddhakoseyyaṃ pana vaṭṭatīti vinaye vuttaṃ.
However, pure silk is permissible, as stated in the Vinaya.
Tuy nhiên, trong Luật đã nói rằng tấm trải bằng tơ lụa thuần túy thì được phép.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘ṭhapetvā tūlikaṃ sabbāneva gonakādīni ratanaparisibbitāni na vaṭṭantī’’ti vuttaṃ.
But in the Dīghanikāyaṭṭhakathā, it is said, "Except for tūlikā, all other rugs like gonaka, etc., when stitched with gems, are not permissible."
Nhưng trong Chú Giải Trường Bộ Kinh thì nói rằng: "Trừ nệm bông ra, tất cả các loại thảm lông thú, v.v., được thêu bằng ngọc quý đều không được phép".
Kuttakanti soḷasannaṃ nāṭakitthīnaṃ ṭhatvā naccanayoggaṃ uṇṇāmayattharaṇaṃ.
Kuttaka means a woolen rug suitable for sixteen dancing girls to stand upon and dance.
Kuttaka là một tấm thảm len đủ lớn để mười sáu vũ nữ đứng nhảy.
Hatthattharaṃ assattharanti hatthiassapiṭṭhīsu attharaṇaattharakāyeva.
Hatthatthara and assatthara are coverings for the backs of elephants and horses, respectively.
Hatthattharaṃ assattharaṃ là những tấm trải dùng trên lưng voi và lưng ngựa.
Rathattharepi eseva nayo.
The same method applies to chariot coverings.
Đối với tấm trải xe cũng theo cùng nguyên tắc này.
Ajinappaveṇīti ajinacammehi mañcappamāṇena sibbitvā katā paveṇī.
Ajinappaveṇī means a layered rug made by sewing together antelope skins to the size of a couch.
Ajinappaveṇī là một tấm trải được may từ da linh dương có kích thước bằng một chiếc giường.
Kadalīmigapavarapaccattharaṇanti kadalīmigacammaṃ nāma atthi, tena kataṃ pavarapaccattharaṇaṃ; uttamapaccattharaṇanti attho.
Kadalīmigapavarapaccattharaṇa means a superior over-rug made from the skin of the kadalī deer; that is, an excellent over-rug.
Kadalīmigapavarapaccattharaṇa là một tấm trải quý giá được làm từ da hươu Kadali; tức là một tấm trải thượng hạng.
Taṃ kira setavatthassa upari kadalīmigacammaṃ pattharitvā sibbetvā karonti.
They say it is made by spreading the kadalī deer skin over white cloth and sewing it.
Người ta nói rằng tấm trải đó được làm bằng cách trải da hươu Kadali lên trên một tấm vải trắng rồi may lại.
Sauttaracchadanti saha uttaracchadena, uparibaddhena rattavitānena saddhinti attho.
Sauttaracchada means with an upper covering, that is, with a red canopy suspended above.
Sauttaracchada có nghĩa là có màn che phía trên, tức là có màn trần màu đỏ được treo phía trên.
Setavitānampi heṭṭhā akappiyapaccattharaṇe sati na vaṭṭati, asati pana vaṭṭati.
Even a white canopy is not permissible if there is an impermissible rug below it, but it is permissible if there is none.
Màn trần màu trắng cũng không được phép nếu bên dưới có tấm trải không phù hợp, nhưng nếu không có thì được phép.
Ubhatolohitakūpadhānanti sīsūpadhānañca pādūpadhānañcāti mañcassa ubhatolohitakaṃ upadhānaṃ, etaṃ na kappati.
Ubhatolohitakūpadhāna means a pillow that is red on both ends of the couch, both the head-pillow and the foot-pillow. This is not permissible.
Ubhatolohitakūpadhāna là gối màu đỏ ở cả hai đầu giường, tức là gối đầu và gối chân; điều này không được phép.
Yaṃ pana ekameva upadhānaṃ ubhosu passesu rattaṃ vā hoti padumavaṇṇaṃ vā vicitraṃ vā, sace pamāṇayuttaṃ, vaṭṭati.
However, a single pillow that is red or lotus-colored or variegated on both sides is permissible if it is of the appropriate size.
Tuy nhiên, nếu chỉ có một chiếc gối màu đỏ hoặc màu hoa sen hoặc có hoa văn ở cả hai mặt, và nếu nó có kích thước phù hợp, thì được phép.
Mahāupadhānaṃ pana paṭikkhittaṃ.
But large pillows are forbidden.
Nhưng gối lớn thì bị cấm.
Alohitakāni dvepi vaṭṭantiyeva.
Two non-red pillows are certainly permissible.
Hai chiếc gối không màu đỏ thì đều được phép.
Tato uttari labhitvā aññesaṃ dātabbāni.
If one obtains more than that, they should be given to others.
Nếu có thêm, cần phải cho người khác.
Dātuṃ asakkonto mañce tiriyaṃ attharitvā upari paccattharaṇaṃ datvā nipajjitumpi labhati.
If one cannot give them away, one may spread them crosswise on the couch, place an over-rug on top, and lie down.
Nếu không thể cho, có thể trải ngang trên giường, đặt tấm trải lên trên và nằm xuống.
Āsandīādīsu pana vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
In the case of āsandī, etc., one should proceed as stated.
Đối với ghế āsandī và các loại khác, cần phải thực hành theo cách đã nói.
Vuttañhetaṃ – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, āsandiyā pāde chinditvā paribhuñjituṃ, pallaṅkassa vāḷe bhinditvā paribhuñjituṃ, tūlikaṃ vijaṭetvā bimbohanaṃ kātuṃ, avasesaṃ bhummattharaṇaṃ kātu’’nti (cūḷava. 297).
For it is said: "Monks, I allow you to break off the legs of an āsandī and use it, to break off the animal figures of a pallaṅka and use it, to unravel a tūlikā to make a pillow, and to use the remaining part as a ground covering."
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép các ông cắt chân ghế āsandī để sử dụng, phá bỏ hình thú trên ghế pallaṅka để sử dụng, tháo bông gòn trong nệm tūlikā để làm gối, và biến phần còn lại thành tấm trải sàn".
16. Ucchādanādīsu mātukucchito nikkhantadārakānaṃ sarīragandho dvādasavassapattakāle nassati, tesaṃ sarīraduggandhaharaṇatthāya gandhacuṇṇādīhi ucchādenti, evarūpaṃ ucchādanaṃ na vaṭṭati.
16. In the case of ointments, etc., the bodily scent of children who have emerged from their mother's womb disappears at the age of twelve. To remove their bodily foul odor, they apply scented powders, etc., as an anointing. Such anointing is not permissible.
16. Trong việc xoa bóp, v.v., mùi cơ thể của trẻ sơ sinh sẽ biến mất khi chúng đạt mười hai tuổi. Để loại bỏ mùi hôi cơ thể của chúng, người ta xoa bóp bằng bột thơm, v.v. Việc xoa bóp như vậy không được phép.
Puññavante pana dārake ūrūsu nipajjāpetvā telena makkhetvā hatthapādaūrunābhiādīnaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ parimaddanti, evarūpaṃ parimaddanaṃ na vaṭṭati.
However, they make fortunate children lie on their laps, anoint them with oil, and massage their hands, feet, thighs, navel, etc., to make their figures well-formed. Such massaging is not permissible.
Tuy nhiên, người ta đặt những đứa trẻ có phước lành nằm trên đùi, xoa dầu rồi xoa bóp tay, chân, đùi, rốn, v.v., để tạo hình dáng cơ thể. Việc xoa bóp như vậy không được phép.
Nhāpananti tesaṃyeva dārakānaṃ gandhādīhi nhāpanaṃ.
Nhāpana means bathing those same children with perfumes, etc.
Nhāpana là việc tắm rửa cho những đứa trẻ đó bằng hương liệu, v.v.
Sambāhananti mahāmallānaṃ viya hatthapāde muggarādīhi paharitvā bāhuvaḍḍhanaṃ.
Sambāhana means increasing the size of arms and legs by striking them with clubs, etc., like great wrestlers.
Sambāhana là việc tăng cường sức mạnh cho tay và chân bằng cách đấm bóp bằng chày, v.v., như các đô vật vĩ đại.
Ādāsanti yaṃ kiñci ādāsaṃ pariharituṃ na vaṭṭati.
Ādāsa means carrying any mirror is not permissible.
Ādāsa là không được phép giữ bất kỳ loại gương nào.
Añjananti alaṅkārañjanameva.
Añjana means only kohl for adornment.
Añjana chỉ là thuốc kẻ mắt để trang điểm.
Mālāti baddhamālā vā abaddhamālā vā.
Mālā means either tied garlands or untied flowers.
Mālā là vòng hoa đã kết hoặc vòng hoa chưa kết.
Vilepananti yaṃ kiñci chavirāgakaraṇaṃ.
Vilepana means any substance that creates a lustrous complexion.
Vilepana là bất cứ thứ gì làm da trở nên hấp dẫn.
Mukhacuṇṇaṃ mukhalepananti mukhe kāḷapīḷakādīnaṃ haraṇatthāya mattikakakkaṃ denti, tena lohite calite sāsapakakkaṃ denti, tena dose khādite tilakakkaṃ denti, tena lohite sannisinne haliddikakkaṃ denti, tena chavivaṇṇe ārūḷhe mukhacuṇṇakena mukhaṃ cuṇṇenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
Mukhacuṇṇaṃ mukhalepana means applying a paste of clay to the face to remove black spots and pimples, etc. When the blood is agitated by that, they apply a mustard paste. When the impurities are eaten away by that, they apply a sesame paste. When the blood has settled by that, they apply a turmeric paste. When the complexion has improved by that, they powder the face with face powder. All of that is not permissible.
Mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ là người ta dùng bột đất sét để loại bỏ mụn nhọt, v.v., trên mặt. Khi máu lưu thông, người ta dùng bột mù tạt. Khi các khuyết điểm được loại bỏ, người ta dùng bột mè. Khi máu lắng xuống, người ta dùng bột nghệ. Khi da trở nên sáng màu, người ta dùng bột thoa mặt để thoa lên mặt. Tất cả những điều đó đều không được phép.
Hatthabandhādīsu hatthe vicitrasaṅkhakapālādīni bandhitvā vicaranti, taṃ vā aññaṃ vā sabbampi hatthābharaṇaṃ na vaṭṭati, apare sikhaṃ bandhitvā vicaranti.
In the case of hand ornaments, etc., some wear ornate conch shells and bracelets on their hands. That, or any other hand ornament, is not permissible. Others wear their hair in a topknot and walk around.
Trong số các vật trang sức tay, v.v., người ta đeo các loại vỏ ốc, xương, v.v., được trang trí công phu trên tay và đi lại; tất cả các loại trang sức tay như vậy hoặc bất kỳ loại nào khác đều không được phép. Một số người khác búi tóc và đi lại.
Suvaṇṇacīrakamuttalatādīhi ca taṃ parikkhipanti; taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
And they adorn it with golden ornaments, pearl strands, etc. All of that is not permissible.
Họ quấn tóc bằng dây vàng, chuỗi ngọc trai, v.v.; tất cả những điều đó đều không được phép.
Apare catuhatthadaṇḍaṃ vā aññaṃ vā pana alaṅkatadaṇḍakaṃ gahetvā vicaranti, tathā itthipurisarūpādivicittaṃ bhesajjanāḷikaṃ suparikkhittaṃ vāmapasse olaggitaṃ; apare kaṇṇikaratanaparikkhittakosaṃ atitikhiṇaṃ asiṃ, pañcavaṇṇasuttasibbitaṃ makaradantakādivicittaṃ chattaṃ, suvaṇṇarajatādivicitrā morapiñchādiparikkhittā upāhanā, keci ratanamattāyāmaṃ caturaṅgulavitthataṃ kesantaparicchedaṃ dassetvā meghamukhe vijjulataṃ viya nalāṭe uṇhīsapaṭṭaṃ bandhanti, cūḷāmaṇiṃ dhārenti, cāmaravālabījaniṃ dhārenti, taṃ sabbaṃ na vaṭṭati.
Others carry an ornate staff, four cubits long or otherwise, and walk around; similarly, a well-covered medicine tube, variegated with figures of women and men, etc., hanging on the left side; others, a very sharp sword in a scabbard adorned with gems; an umbrella variegated with makara-teeth, etc., and sewn with five-colored threads; sandals variegated with gold, silver, etc., and adorned with peacock feathers, etc. Some tie an ornamental headband on their forehead, showing the hairline, with a length of one ratana and a width of four fingers, like a streak of lightning in the mouth of a cloud. They wear a crest-jewel, they carry a yak-tail whisk. All of that is not permissible.
Một số người khác cầm một cây gậy dài bốn khuỷu tay hoặc một cây gậy trang trí khác và đi lại, cũng như một ống thuốc được trang trí bằng hình nam nữ, v.v., được bao bọc cẩn thận và treo ở bên trái; một số người khác đeo một thanh kiếm rất sắc bén với vỏ kiếm được nạm ngọc, một chiếc dù được thêu bằng năm màu chỉ và trang trí bằng ngà cá sấu, v.v., những đôi dép được trang trí bằng vàng, bạc, v.v., và được đính lông công, v.v. Một số người buộc một dải khăn đội đầu trên trán, dài bằng một viên ngọc và rộng bốn ngón tay, để lộ đường chân tóc, giống như một tia chớp trên đám mây; họ đội vương miện, và cầm quạt lông đuôi bò. Tất cả những điều đó đều không được phép.
17. Aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtā kathāti tiracchānakathā. Tattha rājānaṃ ārabbha mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃ mahānubhāvotiādinā nayena pavattā kathā rājakathā. Esa nayo corakathādīsu. Tesu asuko rājā abhirūpo dassanīyotiādinā nayena gehassitakathāva tiracchānakathā hoti.
17. Tiracchānakathā means animal talk, because it does not lead to heaven or liberation. In this, talk that proceeds in the manner of "King Mahāsammata, Mandhātā, Dhammāsoka had such great power" is rājakathā (talk about kings). The same method applies to corakathādayo (talk about robbers, etc.). Among these, talk based on worldly attachment, like "Such-and-such a king was handsome and pleasing to look at," is tiracchānakathā. But talk that proceeds with "Even those with such great power perished" stands as a meditation subject.
17. Tiracchānakathā là những câu chuyện không dẫn đến sự giải thoát, tức là những câu chuyện tầm thường. Trong đó, câu chuyện về các vị vua, chẳng hạn như Đại Chuyển Luân Vương (Mahāsammata), Mandhātā, Dhammāsoka vĩ đại như thế nào, v.v., là rājakathā. Nguyên tắc này cũng áp dụng cho corakathā, v.v. Trong số đó, những câu chuyện liên quan đến gia đình, chẳng hạn như vị vua kia đẹp trai và đáng ngưỡng mộ như thế nào, v.v., là tiracchānakathā.
Sopi nāma evaṃ mahānubhāvo khayaṃ gatoti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati.
Similarly, in the case of robbers, talk based on worldly attachment about their deeds, such as "Mūladeva had such great power, Meghamāla had such great power! Oh, how brave they were!" is tiracchānakathā. The same applies to war. Talk based on worldly attachment about the pleasure of killing, such as "In the Battle of Bhārata, so-and-so killed so-and-so in this way, pierced him in that way," is tiracchānakathā. But talk that proceeds with "Even they perished" is everywhere a meditation subject.
Nhưng những câu chuyện như "Ngay cả người vĩ đại như vậy cũng đã diệt vong" thì trở thành đề mục thiền quán.
Coresu mūladevo evaṃ mahānubhāvo, meghamālo evaṃ mahānubhāvoti tesaṃ kammaṃ paṭicca aho sūrāti gehassitakathāva tiracchānakathā. Yuddhepi bhāratayuddhādīsu asukena asuko evaṃ mārito, evaṃ viddhoti kāmassādavaseneva kathā tiracchānakathā. Tepi nāma khayaṃ gatāti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti.
Also, it is not permissible to talk about food, etc., based on sensual pleasure, saying, "We ate and consumed such flavorful, fragrant, tasty, and pleasant food."
Trong số những tên cướp, những câu chuyện liên quan đến hành động của họ, chẳng hạn như Mūladeva vĩ đại như thế nào, Meghamāla vĩ đại như thế nào, và "Ôi, thật dũng cảm!", là những câu chuyện tầm thường liên quan đến gia đình, tức là tiracchānakathā. Trong chiến tranh, những câu chuyện về chiến tranh Bhārata, v.v., về việc người này đã giết người kia như thế nào, đã bắn như thế nào, v.v., chỉ dựa trên sự hưởng thụ dục lạc là tiracchānakathā. Nhưng những câu chuyện như "Ngay cả họ cũng đã diệt vong" thì luôn là đề mục thiền quán.
Api ca annādīsu evaṃ vaṇṇavantaṃ gandhavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimhāti kāmassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati.
However, it is permissible to speak beneficially, saying, "Formerly, we gave such flavorful food, drink, clothing, bedding, garlands, and scents to virtuous ones, and made offerings to the cetiya."
Hơn nữa, không được phép kể chuyện về thức ăn, v.v., theo cách hưởng thụ dục lạc, chẳng hạn như "Chúng ta đã ăn, đã uống những món ăn, thức uống có màu sắc, hương vị, mùi thơm, và cảm giác tuyệt vời như thế nào".
Sātthakaṃ pana katvā pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ sayanaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiye pūjaṃ karimhāti kathetuṃ vaṭṭati.
Regarding ñātikathādayo (talk about relatives, etc.), it is not permissible to say, based on gratification, "Our relatives are brave and capable," or "Formerly, we traveled in such ornate vehicles."
Tuy nhiên, được phép kể chuyện có ý nghĩa, chẳng hạn như "Trước đây, chúng ta đã cúng dường thức ăn, đồ uống, y phục, giường nằm, vòng hoa, hương liệu có màu sắc, v.v., tuyệt vời như vậy cho những người giữ giới, và đã cúng dường tại bảo tháp".
Ñātikathādīsu pana ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati.
However, it is permissible to speak beneficially, saying, "Even those relatives of ours perished," or "Formerly, we gave such sandals to the Saṅgha."
Trong ñātikathā, v.v., không được phép nói một cách hưởng thụ dục lạc rằng "Thân quyến của chúng ta thật dũng cảm và tài giỏi" hoặc "Trước đây, chúng ta đã đi lại bằng những phương tiện lộng lẫy như thế nào".
Sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetuṃ vaṭṭati.
However, it is permissible to make it meaningful by saying, "Our relatives have also perished," or "Previously, we gave such sandals to the Saṅgha."
Tuy nhiên, được phép kể chuyện có ý nghĩa, chẳng hạn như "Ngay cả những thân quyến đó của chúng ta cũng đã diệt vong" hoặc "Trước đây, chúng ta đã cúng dường những đôi dép như thế này cho Tăng đoàn".
Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavasena na vaṭṭati.
Talk of villages, too, is not proper when done with sensual delight, whether in terms of being well-situated or poorly-situated, prosperous or famine-stricken, and so on, or by saying, “The inhabitants of such-and-such a village are brave and capable.”
Chuyện làng cũng không được nói theo kiểu thích thú về việc làng đó được an cư hay không an cư, có mùa màng tốt hay mất mùa, hoặc nói rằng ‘dân làng đó dũng cảm, có năng lực’.
Sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā ‘‘khayavayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati.
However, it is proper to speak of it meaningfully, saying, “They have faith and confidence,” or, “They have come to destruction and ruin.”
Nhưng nếu biến thành có ích thì được phép nói rằng ‘họ có đức tin, hoan hỷ’ hoặc ‘họ đã đi đến sự tiêu vong’.
Nigamanagarajanapadakathādīsupi eseva nayo.
This same method applies to talk of towns, cities, countries, and so on.
Trong các chuyện về thị trấn, thành phố, quốc gia, v.v. cũng theo cách tương tự.
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, saddhā pasannā khayavayaṃ gatāti evameva vaṭṭati.
Talk of women, too, is not proper when done with sensual delight concerning their complexion, figure, and so on; it is only proper to say, “She has faith and confidence,” or, “She has come to destruction and ruin.”
Chuyện phụ nữ cũng không được nói theo kiểu thích thú dựa trên sắc đẹp, hình dáng, v.v., mà chỉ được nói rằng họ có đức tin, hoan hỷ, đã đi đến sự tiêu vong, v.v.
Sūrakathāpi ‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’ti assādavasena na vaṭṭati.
Talk of heroes, too, is not proper when done with sensual delight, saying, ‘The warrior named Nandimitta was a hero.’
Chuyện anh hùng cũng không được nói theo kiểu thích thú rằng ‘chiến binh tên Nandimitta là một anh hùng’.
Saddho ahosi khayaṃ gatoti evameva vaṭṭati.
It is only proper to say, “He was faithful,” or, “He has come to destruction.”
Chỉ được nói rằng ‘ông ấy có đức tin, đã đi đến sự tiêu vong’.
Visikhākathāpi ‘‘asukā visikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthā’’ti assādavasena na vaṭṭati.
Talk of streets, too, is not proper when done with sensual delight, saying, “Such-and-such a street is well-situated or poorly-situated,” or, “The people are brave and capable.”
Chuyện đường phố cũng không được nói theo kiểu thích thú rằng ‘đường phố đó được an cư hay không an cư, có những người dũng cảm, có năng lực’.
Saddhā pasannā khayavayaṃ gatāti evameva vaṭṭati.
It is only proper to say, “They have faith and confidence,” or, “They have come to destruction and ruin.”
Chỉ được nói rằng ‘họ có đức tin, hoan hỷ, đã đi đến sự tiêu vong’.
Kumbhaṭṭhānakathāti udakaṭṭhānakathā, udakatitthakathātipi vuccati, kumbhadāsikathā vā, sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati; saddhā pasannātiādinā nayeneva vaṭṭati.
Talk of watering places means talk of places where water is kept; it is also called talk of watering-wharfs, or talk of potters' slave-girls. That, too, is not proper when done with sensual delight, saying, “She is lovely, skilled in dancing and singing”; it is proper only in the manner beginning with, “She has faith and confidence.”
Kumbhaṭṭhānakathā là chuyện về nơi lấy nước, còn được gọi là chuyện về bến nước, hoặc chuyện về người hầu gái giữ bình nước. Chuyện đó cũng không được nói theo kiểu thích thú rằng ‘cô ấy duyên dáng, khéo léo trong việc múa hát’; chỉ được nói theo cách ‘cô ấy có đức tin, hoan hỷ’, v.v.
Pubbapetakathāti atītañātikathā.
Talk of departed relatives means talk of relatives in the past.
Pubbapetakathā là chuyện về người thân đã qua đời.
Tattha vattamānañātikathāsadiso vinicchayo.
The ruling on that is the same as for talk of present-day relatives.
Trong đó, sự quyết định tương tự như chuyện về người thân hiện tại.
Nānattakathāti purimapacchimakathāhi vimuttā avasesā nānāsabhāvā niratthakakathā.
Talk of diversity means the remaining various kinds of pointless talk that are separate from the preceding and subsequent types of talk.
Nānattakathā là những chuyện vô ích, đa dạng về bản chất, khác với những chuyện trước và sau.
Lokakkhāyikāti ayaṃ loko kena nimmito, asukena nāma nimmito.
Speculation about the world is: “By whom was this world created? It was created by such-and-such a being.”
Lokakkhāyikā là những chuyện như ‘thế giới này do ai tạo ra? Do vị tên là… tạo ra’.
Kāko seto, aṭṭhīnaṃ setattā; balākā rattā.
“The crow is white because its bones are white; the egret is red.”
‘Con quạ màu trắng, vì xương của nó màu trắng; con cò màu đỏ’.
Lohitassa rattattāti evamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā.
Such talk as, “Because its blood is red,” is worldly sophistry and hair-splitting debate.
‘Vì máu của nó màu đỏ’, v.v., những câu chuyện tranh luận, biện luận về thế gian như vậy.
Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaro?
Speculation about the sea is, for instance: “Why is the ocean called sāgara?”
Samuddakkhāyikā là những chuyện như ‘tại sao biển lại được gọi là Samudda, Sāgara?’
Sāgaradevena khato, tasmā sāgaro.
“It was dug by the deva Sāgara, therefore it is sāgara.”
‘Được đào bởi thần Sāgara, nên gọi là Sāgara’.
Khato meti hatthamuddāya sayaṃ niveditattā ‘‘samuddo’’ti evamādikā niratthakā samuddakkhāyanakathā.
Pointless speculation about the sea, such as: “It is called samudda because he himself indicated with a hand gesture, ‘It was dug by me (sa-mudda).’”
‘Vì tự mình báo tin bằng cử chỉ tay rằng “ta đã đào”, nên gọi là “Samudda”’, v.v., những chuyện vô ích về biển cả như vậy.
Bhavoti vuḍḍhi.
Existence means increase.
Bhavo là sự tăng trưởng.
Abhavoti hāni.
Non-existence means decrease.
Abhavo là sự suy giảm.
Iti bhavo, iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā.
Talk of existence and non-existence is talk that proceeds by stating some pointless reason or other, such as, “Thus there is existence; thus there is non-existence.”
Itibhavābhavakathā là những chuyện được nói ra sau khi đưa ra bất kỳ lý do vô ích nào, như ‘đây là sự tăng trưởng, đây là sự suy giảm’.
18. Viggāhikakathāti viggahakathā, sārambhakathā.
18. Contentious talk means disputatious talk, hostile talk.
18. Viggāhikakathā là chuyện tranh chấp, chuyện gây gổ.
Tattha sahitaṃ meti mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho.
Therein, “Mine is consistent” means my statement is consistent, coherent, meaningful, and logical.
Trong đó, sahitaṃ me có nghĩa là ‘lời nói của ta là đúng đắn, chặt chẽ, có ý nghĩa, có lý’.
Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ.
“Yours is inconsistent” means your statement is inconsistent, incoherent.
Asahitaṃ te có nghĩa là ‘lời nói của ngươi là không đúng đắn, không chặt chẽ’.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ parivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jānāsīti attho.
“What you have long practiced has been overturned” means that which was well-mastered by you through long practice is now overturned by my single statement; the meaning is, “You know nothing.”
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ có nghĩa là ‘điều mà ngươi đã quen thuộc trong một thời gian dài, điều đó đã bị ta đảo ngược chỉ bằng một lời nói; ngươi chẳng biết gì cả’.
19. Dūteyyakathāyaṃ idha gacchāti ito asukaṃ nāma ṭhānaṃ gaccha.
19. In talk of messages, “Go here” means go from here to such-and-such a place.
19. Trong chuyện sứ giả, idha gacchā có nghĩa là ‘hãy đi từ đây đến nơi tên là…’.
Amutrāgacchāti tato asukaṃ nāma ṭhānaṃ āgaccha.
“Come from there” means come from there to such-and-such a place.
Amutrāgacchā có nghĩa là ‘hãy đến đây từ nơi tên là…’.
Idaṃ harāti ito idaṃ nāma hara.
“Take this” means take this thing from here.
Idaṃ harā có nghĩa là ‘hãy mang vật tên là này từ đây đi’.
Amutra idaṃ āharāti asukaṭṭhānato idaṃ nāma idha āhara.
“Bring this from there” means bring this thing here from such-and-such a place.
Amutra idaṃ āharā có nghĩa là ‘hãy mang vật tên là này từ nơi đó đến đây’.
Saṅkhepato pana idaṃ dūteyyaṃ nāma ṭhapetvā pañca sahadhammike ratanattayassa upakārapaṭisaṃyuttañca gihīsāsanaṃ aññesaṃ na vaṭṭati.
In short, however, this business of being a messenger is not proper for others, apart from for the five kinds of spiritual companions and messages from householders connected with rendering service to the Triple Gem.
Tuy nhiên, tóm lại, công việc sứ giả này không được phép đối với những người khác, ngoại trừ năm vị đồng phạm hạnh và những lời nhắn nhủ của cư sĩ có liên quan đến lợi ích của Tam Bảo.
20. Kuhakātiādīsu tividhena kuhanavatthunā lokaṃ kuhayanti, vimhāpayantīti kuhakā.
20. In the passage beginning with “Deceivers,” they are called deceivers because they deceive and astonish the world with the threefold basis of deception.
20. Trong Kuhakā v.v., kuhakā là những người lừa dối, làm cho thế gian ngạc nhiên bằng ba loại đối tượng lừa dối.
Lābhasakkāratthikā hutvā lapantīti lapakā. Nimittaṃ sīlametesanti nemittikā. Nippeso sīlametesanti nippesikā. Lābhena lābhaṃ nijigīsanti magganti pariyesantīti lābhena lābhaṃ nijigīsitāro. Kuhanā, lapanā, nemittikatā, nippesikatā, lābhena lābhaṃ nijigīsanatāti etāhi samannāgatānaṃ puggalānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
They are called “smooth-talkers” because they speak out of a desire for gains and honour. They are “diviners” because it is their practice to give hints. They are “belittlers” because it is their practice to belittle others. They are “those who pursue gain with gain” because they seek and search for gain with gain. These are designations for individuals endowed with deception, smooth-talking, divining, belittling, and pursuing gain with gain.
Lapakā là những người nói dối vì muốn được lợi lộc và sự tôn kính. Nemittikā là những người có thói quen xem điềm. Nippesikā là những người có thói quen làm hại người khác. Lābhena lābhaṃ nijigīsitāro là những người tìm kiếm, mong muốn lợi lộc bằng lợi lộc. Đây là những tên gọi dành cho những người có đầy đủ sự lừa dối (kuhanā), nói dối (lapanā), xem điềm (nemittikatā), làm hại người khác (nippesikatā), và tìm kiếm lợi lộc bằng lợi lộc (lābhena lābhaṃ nijigīsanatā).
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là phần tóm tắt.
Vitthārena panetā kuhanādikā visuddhimagge sīlaniddeseyeva pāḷiñca aṭṭhakathañca āharitvā pakāsitāti.
However, these things, such as deception, have been explained in detail in the Visuddhimagga, in the exposition of virtue, by citing both the Pali and the commentary.
Tuy nhiên, những điều về kuhanā v.v. này đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo, trong phần giải thích về giới, bằng cách trích dẫn cả Pāḷi và Chú giải.
21. Ito paraṃ mahāsīlaṃ hoti.
21. Hereafter follows the Great Section on Virtue.
21. Từ đây trở đi là Đại Giới.
Aṅganti hatthapādādīsu yena kenaci evarūpena aṅgena samannāgato dīghāyu yasavā hotītiādinayappavattaṃ aṅgasatthaṃ.
Bodily marks means the science of bodily marks, which proceeds in the following way: “One endowed with such-and-such a bodily feature, among hands, feet, and so on, becomes long-lived and famous.”
Aṅga là khoa tướng số về các chi phần như tay, chân, v.v., theo đó người có chi phần như vậy sẽ sống lâu, có danh tiếng, v.v.
Nimittanti nimittasatthaṃ.
Prognostication means the science of omens.
Nimitta là khoa xem điềm.
Paṇḍurājā kira tisso muttāyo muṭṭhiyaṃ katvā nemittikaṃ pucchi – ‘‘kiṃ me hatthe’’ti?
It is said that King Paṇḍu, holding three pearls in his fist, asked a diviner, “What is in my hand?”
Tương truyền, vua Paṇḍu đã cầm ba viên ngọc trai trong tay và hỏi nhà xem điềm: “Trong tay ta có gì?”
So ito cito ca vilokesi, tasmiñca samaye gharagolikāya makkhikā gayhantī muttā, so ‘‘muttā’’ti āha.
He looked here and there, and at that moment, a house lizard, while catching a fly, let it escape (muttā); so he said, “Pearls (muttā).”
Vị đó nhìn quanh đây đó, và vào lúc đó, một con thằn lằn nhà đang bắt một con ruồi thì làm rơi một viên ngọc trai. Vị đó nói: “Ngọc trai!”
Puna ‘‘katī’’ti puṭṭho kukkuṭassa tikkhattuṃ ravantassa saddaṃ sutvā ‘‘tisso’’ti āha.
When asked again, “How many?” he heard the sound of a rooster crowing three times and said, “Three.”
Khi được hỏi lại: “Bao nhiêu viên?”, nghe tiếng gà gáy ba lần, vị đó nói: “Ba viên!”
Evaṃ taṃ taṃ ādisitvā nimittamanuyuttā viharanti.
In this way, they live engaged in prognostication, pointing out this and that omen.
Cứ như vậy, họ sống bằng cách giải đoán điềm báo.
Uppātanti asanipātādīnaṃ mahantānaṃ uppatitaṃ, tañhi disvā ‘‘idaṃ bhavissati, evaṃ bhavissatī’’ti ādisanti.
Portents means the occurrence of major events like thunderbolts. Upon seeing them, they predict, “This will happen, that will happen.”
Uppāta là sự xuất hiện của những hiện tượng lớn như sét đánh, v.v. Khi thấy chúng, họ dự đoán: “Điều này sẽ xảy ra, điều kia sẽ xảy ra” và giải thích.
Supinanti yo pubbaṇhasamaye supinaṃ passati, evaṃ vipāko hoti; yo idaṃ nāma passati, tassa idaṃ nāma hotītiādinā nayena supinakaṃ anuyuttā viharanti.
Dreams means they live engaged in the interpretation of dreams in the following way: “Whoever sees a dream in the early morning will have such-and-such a result; whoever sees this thing will have that outcome.”
Supina là những người sống bằng cách giải đoán giấc mơ, theo cách: “Nếu mơ thấy điều này vào buổi sáng sớm, sẽ có quả báo như vậy; nếu mơ thấy điều tên là này, sẽ có điều tên là kia xảy ra” và giải thích.
Lakkhaṇanti iminā lakkhaṇena samannāgato rājā hoti, iminā uparājātiādikaṃ.
Characteristics refers to such things as, “One endowed with this characteristic becomes a king, with that one a viceroy.”
Lakkhaṇa là những điều như: “Người có tướng này sẽ làm vua, người có tướng kia sẽ làm phó vương”, v.v.
Mūsikacchinnanti undūrakhāyitaṃ.
Cloth gnawed by mice means cloth eaten by rats.
Mūsikacchinna là những điều bị chuột gặm.
Tenāpi hi ahate vā vatthe anahate vā vatthe ito paṭṭhāya evaṃ chinne idaṃ nāma hotīti ādisanti.
Based on that too, whether on new cloth or old cloth, they predict, “If it is gnawed in this way from this point, such-and-such will happen.”
Ngay cả từ đó, họ cũng dự đoán rằng: “Nếu vải mới hoặc cũ bị cắt như vậy từ đây, sẽ có điều tên là này xảy ra” và giải thích.
Aggihomanti evarūpena dārunā evaṃ hute idaṃ nāma hotīti aggijuhanaṃ.
Fire oblation is the offering to fire, such as: “If an offering is made in this manner with this kind of wood, such-and-such will happen.”
Aggihoma là việc cúng dường lửa, theo đó: “Nếu cúng dường bằng loại củi như vậy, sẽ có điều tên là này xảy ra” và giải thích.
Dabbihomādīnipi aggihomāneva, evarūpāya dabbiyā īdisehi kaṇādīhi hute idaṃ nāma hotīti evaṃ pavattivasena pana visuṃ vuttāni.
Oblations with a ladle and so on are also fire oblations, but they are mentioned separately because they are performed in a certain way, such as: “If an offering is made with such-and-such a ladle and with these kinds of grains, such-and-such will happen.”
Dabbihoma, v.v. cũng là các loại cúng dường lửa, nhưng chúng được nói riêng vì chúng diễn ra theo cách: “Nếu cúng dường bằng muỗng như vậy với các hạt như vậy, sẽ có điều tên là này xảy ra” và giải thích.
Tattha kaṇoti kuṇḍako.
Therein, broken rice means husk.
Trong đó, kaṇo là cám.
Taṇḍulāti sāliādīnañceva tiṇajātīnañca taṇḍulā.
Rice grains means the grains of rice and other types of grass.
Taṇḍulā là gạo của lúa (sāli) và các loại cỏ khác.
Sappīti gosappiādikaṃ.
Ghee means cow's ghee and so on.
Sappī là bơ bò, v.v.
Telanti tilatelādikaṃ.
Oil means sesame oil and so on.
Tela là dầu mè, v.v.
Sāsapādīni pana mukhena gahetvā aggimhi pakkhipanaṃ, vijjaṃ parijappitvā juhanaṃ vā mukhahomaṃ. Dakkhiṇakkhakajaṇṇulohitādīhi juhanaṃ lohitahomaṃ.
Taking mustard seeds and so on in the mouth and throwing them into the fire, or making an offering while reciting a spell, is a mouth oblation. Making an offering with blood from the right knee, eye, and so on, is a blood oblation.
Mukhahoma là việc lấy hạt cải, v.v. bằng miệng và ném vào lửa, hoặc cúng dường sau khi tụng thần chú. Lohitahoma là việc cúng dường bằng máu từ đầu gối, vai phải, v.v.
Aṅgavijjāti pubbe aṅgameva disvā byākaraṇavasena aṅgaṃ vuttaṃ, idha aṅgulaṭṭhiṃ disvā vijjaṃ parijappitvā ayaṃ kulaputto vā no vā, sirīsampanno vā no vātiādibyākaraṇavasena aṅgavijjā vuttā.
Knowledge of bodily marks: previously, aṅga was mentioned in terms of making a prediction just by seeing a bodily mark; here, aṅgavijjā is mentioned in terms of making a prediction by seeing a finger bone and reciting a spell as to whether one is of good family or not, fortunate or not, and so on.
Aṅgavijjā: Trước đây, aṅga được nói về việc giải đoán chỉ bằng cách nhìn vào các chi phần. Ở đây, aṅgavijjā được nói về việc giải đoán liệu người con trai gia đình này có phải là người giàu sang hay không, bằng cách nhìn vào xương ngón tay và tụng thần chú.
Vatthuvijjāti gharavatthuārāmavatthādīnaṃ guṇadosasallakkhaṇavijjā.
Knowledge of sites is the knowledge for determining the good and bad qualities of house sites, monastery sites, and so on.
Vatthuvijjā là khoa học về việc nhận biết ưu và nhược điểm của các loại đất xây nhà, đất làm tu viện, v.v.
Mattikādivisesaṃ disvāpi hi vijjaṃ parijappitvā heṭṭhā pathaviyaṃ tiṃsaratanamatte, ākāse ca asītiratanamatte padese guṇadosaṃ passanti.
For, by observing the specific characteristics of the soil and reciting a spell, they see the good and bad qualities in an area thirty cubits below the earth and eighty cubits up in the sky.
Thật vậy, ngay cả khi nhìn thấy các loại đất sét khác nhau, họ cũng tụng thần chú và nhìn thấy ưu và nhược điểm của đất ở độ sâu ba mươi tầm dưới mặt đất và ở độ cao tám mươi tầm trên không trung.
Khattavijjāti abbheyyamāsurakkharājasatthādisatthaṃ.
Knowledge of statecraft is the science of warriors, demons, kings, and so on, which should not be studied.
Khattavijjā là khoa học về các chữ cái của các vị vua A-tu-la, v.v.
Sivavijjāti susāne pavisitvā santikaraṇavijjā, siṅgālarutavijjātipi vadanti.
Sivavijjā is the science of pacification practiced by entering a charnel ground; they also call it the science of jackal cries.
Sivavijjā là thuật đi vào nghĩa địa để làm cho tai họa được an lành; cũng gọi là thuật tiếng hú của chó rừng.
Bhūtavijjāti bhūtavejjamanto.
Bhūtavijjā is a mantra for treating those possessed by spirits.
Bhūtavijjā là thần chú để điều khiển các loài quỷ thần.
Bhūrivijjāti bhūrighare vasantena uggahetabbamanto.
Bhūrivijjā is a mantra to be learned while living in an earth-house.
Bhūrivijjā là thần chú mà người sống trong hang đất hoặc nhà dưới đất nên học.
Ahivijjāti sappadaṭṭhatikicchanavijjā ceva sappāvhāyanavijjā ca.
Ahivijjā is both the science of treating snakebites and the science of charming snakes.
Ahivijjā là thuật chữa rắn cắn và thuật gọi rắn.
Visavijjāti yāya, purāṇavisaṃ vā rakkhanti, navavisaṃ vā karonti visavantameva vā.
Visavijjā is that by which they either preserve old poison or create new poison, or that which deals with poison itself.
Visavijjā là thuật mà nhờ đó người ta có thể bảo vệ nọc độc cũ hoặc tạo ra nọc độc mới, hoặc làm cho nọc độc được nôn ra.
Vicchikavijjāti vicchikadaṭṭhatikicchanavijjā.
Vicchikavijjā is the science of treating scorpion stings.
Vicchikavijjā là thuật chữa vết cắn của bọ cạp.
Mūsikavijjāyapi eseva nayo.
The same method applies to Mūsikavijjā.
Đối với Mūsikavijjā cũng theo cách tương tự.
Sakuṇavijjāti sapakkhakaapakkhakadvipadacatuppadānaṃ rutagatādivasena sakuṇañāṇaṃ.
Sakuṇavijjā is the knowledge of omens based on the cries, movements, and so on, of winged and wingless creatures, bipeds, and quadrupeds.
Sakuṇavijjā là kiến thức về chim chóc, biết được tiếng kêu, cách bay, v.v., của các loài có cánh, không cánh, hai chân, bốn chân.
Vāyasavijjāti kākarutañāṇaṃ, taṃ visuññeva satthaṃ, tasmā visuṃ vuttaṃ.
Vāyasavijjā is the knowledge of crow cries; this is a separate science, which is why it is mentioned separately.
Vāyasavijjā là kiến thức về tiếng kêu của quạ; đó là một bộ môn khoa học riêng biệt, vì vậy được đề cập riêng.
Pakkajjhānanti paripākagatacintā.
Pakkajjhāna is mature contemplation.
Pakkajjhāna là tư duy đã chín muồi.
Idāni ‘‘ayaṃ ettakaṃ jīvissati, ayaṃ ettaka’’nti evaṃ pavattaṃ ādiṭṭhañāṇanti attho.
The meaning is the knowledge of divination that proceeds thus: “This person will live for this long; that person will live for that long.”
Ở đây, có nghĩa là sự hiểu biết về việc dự đoán: “Người này sẽ sống bấy nhiêu, người kia bấy nhiêu”.
Saraparittāṇanti sararakkhaṇaṃ, yathā attano upari na āgacchati, evaṃ karaṇavijjā.
Saraparittāṇa is the protection from arrows, the science of acting in such a way that arrows do not come upon oneself.
Saraparittāṇa là sự bảo vệ khỏi mũi tên, tức là thuật làm cho mũi tên không bay đến mình.
Migacakkanti idaṃ sabbasaṅgāhikaṃ sabbasakuṇacatuppadānaṃ rutañāṇavasena vuttaṃ.
Migacakka is stated here comprehensively as the knowledge of the cries of all birds and quadrupeds.
Migacakka được đề cập ở đây với ý nghĩa là kiến thức về tiếng kêu của tất cả các loài chim và động vật bốn chân, bao gồm tất cả chúng.
22. Maṇilakkhaṇādīsu evarūpo maṇi pasattho, evarūpo apasattho, sāmino ārogyaissariyādīnaṃ hetu hoti, na hotīti, evaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena maṇiādīnaṃ lakkhaṇaṃ anuyuttā viharantīti attho.
22. Regarding the characteristics of gems and so on, the meaning is that they dwell engaged in the science of the characteristics of gems and the like based on their color, shape, and so on, determining thus: “A gem of this type is commendable; a gem of that type is not commendable,” and “It is a cause of health, sovereignty, etc., for the owner,” or “It is not.”
22. Về Maṇilakkhaṇa và các loại tương tự, có nghĩa là họ sống chuyên tâm vào việc xem xét các đặc điểm của ngọc báu và các loại tương tự, như: “Viên ngọc này tốt, viên ngọc kia không tốt, nó là nguyên nhân của sức khỏe, quyền lực, v.v., cho chủ nhân, hay không phải là nguyên nhân”, tùy theo màu sắc, hình dáng, v.v.
Tattha āvudhanti ṭhapetvā asiādīni avasesaṃ āvudhaṃ.
Therein, āvudha means weapons other than swords and the like.
Trong đó, āvudha là các loại vũ khí còn lại, ngoại trừ gươm và các loại tương tự.
Itthilakkhaṇādīnipi yamhi kule te itthipurisādayo vasanti, tassa vuḍḍhihānivaseneva veditabbāni.
The characteristics of women and so on are to be understood based on the prosperity or decline of the family in which those women, men, and others live.
Các Itthilakkhaṇa và các loại tương tự cũng nên được hiểu tùy theo sự thịnh suy của gia đình mà những người nam nữ đó sinh sống.
Ajalakkhaṇādīsu pana evarūpānaṃ ajādīnaṃ maṃsaṃ khāditabbaṃ, evarūpānaṃ na khāditabbanti ayaṃ viseso veditabbo.
However, regarding the characteristics of goats and so on, this distinction should be understood: “The meat of such-and-such goats should be eaten; the meat of such-and-such goats should not be eaten.”
Tuy nhiên, đối với Ajalakkhaṇa và các loại tương tự, cần biết sự khác biệt này: “Thịt của những con dê và các loại tương tự như thế này thì nên ăn, còn thịt của những con như thế kia thì không nên ăn”.
Api cettha godhāya lakkhaṇe cittakammapiḷandhanādīsupi evarūpāya godhāya sati idaṃ nāma hotīti ayaṃ viseso veditabbo.
Furthermore, regarding the characteristics of an iguana, this distinction should be understood: “When there is an iguana of such-and-such a type in paintings, ornaments, and so on, such-and-such a thing will happen.”
Hơn nữa, ở đây, đối với Godhāya lakkhaṇa (đặc điểm của kỳ đà), cần biết sự khác biệt này: “Khi có kỳ đà như thế này trong các bức tranh hoặc đồ trang sức, thì điều này sẽ xảy ra”.
Idañcettha vatthu – ekasmiṃ kira vihāre cittakamme godhaṃ aggiṃ dhamamānaṃ akaṃsu.
And here is the story about this: It is said that in a certain monastery, they made a painting of an iguana blowing on a fire.
Và đây là câu chuyện liên quan: Người ta kể rằng, trong một tu viện, trên một bức tranh, họ vẽ một con kỳ đà đang thổi lửa.
Tato paṭṭhāya bhikkhūnaṃ mahāvivādo jāto.
From that time on, a great dispute arose among the monks.
Từ đó, một cuộc tranh cãi lớn đã nảy sinh giữa các Tỳ-khưu.
Eko āgantukabhikkhu taṃ disvā makkhesi.
A visiting monk saw it and erased it.
Một Tỳ-khưu khách thấy vậy liền xóa bỏ bức tranh.
Tato paṭṭhāya vivādo mandībhūto hoti.
From that time on, the dispute subsided.
Từ đó trở đi, cuộc tranh cãi lắng xuống.
Kaṇṇikalakkhaṇaṃ piḷandhanakaṇṇikāyapi gehakaṇṇikāyapi vasena veditabbaṃ.
The characteristics of a kaṇṇikā should be understood with reference to an ear-ornament and a house-pinnacle.
Kaṇṇikalakkhaṇa (đặc điểm của hoa tai) nên được hiểu theo nghĩa hoa tai trang sức và hoa tai nhà.
Kacchapalakkhaṇaṃ godhālakkhaṇasadisameva.
The characteristics of a tortoise are similar to the characteristics of an iguana.
Kacchapalakkhaṇa (đặc điểm của rùa) cũng tương tự như đặc điểm của kỳ đà.
Migalakkhaṇaṃ sabbasaṅgāhikaṃ sabbacatuppadānaṃ lakkhaṇavasena vuttaṃ.
The characteristics of a deer is stated comprehensively with reference to the characteristics of all quadrupeds.
Migalakkhaṇa (đặc điểm của thú vật) được đề cập theo nghĩa đặc điểm của tất cả các loài động vật bốn chân, bao gồm tất cả chúng.
23. Raññaṃ niyyānaṃ bhavissatīti asukadivase asukanakkhattena asukassa nāma rañño niggamanaṃ bhavissatīti evaṃ rājūnaṃ pavāsagamanaṃ byākaroti.
23. Regarding “the kings’ march-out will occur,” he predicts the travel of kings abroad, saying, “On such-and-such a day, under such-and-such a constellation, the departure of King So-and-so will take place.”
23. Raññaṃ niyyānaṃ bhavissatī (vua sẽ xuất chinh) có nghĩa là dự đoán việc vua sẽ đi xa, chẳng hạn như: “Vào ngày đó, dưới chòm sao đó, vua tên là đó sẽ xuất chinh”.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Điều này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
Kevalaṃ panettha aniyyānanti vippavutthānaṃ puna āgamanaṃ.
However, here, “march-in” means the return of those who are away from home.
Tuy nhiên, ở đây, aniyyāna là sự trở về của những người đã đi xa.
Abbhantarānaṃ raññaṃ upayānaṃ bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ apayānanti antonagare amhākaṃ rājā paṭiviruddhaṃ bahirājānaṃ upasaṅkamissati, tato tassa paṭikkamanaṃ bhavissatīti evaṃ raññaṃ upayānāpayānaṃ byākaroti.
Regarding “the march-up of the inner kings will occur, the march-away of the outer kings,” he predicts the advance and retreat of kings, saying, “Our king within the city will advance upon the opposing king outside, and then the latter’s retreat will occur.”
Abbhantarānaṃ raññaṃ upayānaṃ bhavissati, bāhirānaṃ raññaṃ apayāna có nghĩa là dự đoán sự đến và đi của các vị vua, chẳng hạn như: “Vị vua của chúng ta trong thành sẽ đến gặp vị vua bên ngoài đối địch, và sau đó vị vua bên ngoài sẽ rút lui”.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Điều này cũng tương tự trong vế thứ hai.
Jayaparājayā pākaṭāyeva.
Victory and defeat are self-evident.
Chiến thắng và thất bại thì đã rõ ràng.
24. Candaggāhādayo asukadivase rāhu candaṃ gahessatīti byākaraṇavaseneva veditabbā.
24. Lunar eclipses and so on are to be understood simply through the prediction that “On such-and-such a day, Rāhu will seize the moon.”
24. Candaggāhādayo (hiện tượng nguyệt thực và các loại tương tự) nên được hiểu theo nghĩa dự đoán, chẳng hạn như: “Vào ngày đó, Rahu sẽ nuốt mặt trăng”.
Api ca nakkhattassa aṅgārakādigāhasamāyogopi nakkhattagāhoyeva.
Furthermore, the conjunction of a constellation with planets like Mars is also a planetary eclipse of a constellation.
Hơn nữa, sự kết hợp của một chòm sao với sao Hỏa và các hành tinh khác cũng là một hiện tượng nguyệt thực.
Ukkāpātoti ākāsato ukkānaṃ patanaṃ.
A meteor fall is the falling of firebrands from the sky.
Ukkāpāto là hiện tượng các thiên thạch rơi từ trên trời xuống.
Disāḍāhoti disākālusiyaṃ aggisikhadhūmasikhādīhi ākulabhāvo viya.
A directional fire is a disturbance in the directions, like a state of turmoil caused by tongues of fire, tongues of smoke, and so on.
Disāḍāho là sự u ám của các phương hướng, như thể bị bao phủ bởi lửa và khói.
Devadudrabhīti sukkhavalāhakagajjanaṃ.
A celestial drum is the rumbling of dry clouds.
Devadudrabhī là tiếng sấm của những đám mây khô.
Uggamananti udayanaṃ.
Rising is emergence.
Uggamana là sự mọc lên.
Okkamananti atthaṅgamanaṃ.
Setting is disappearance.
Okkamana là sự lặn xuống.
Saṃkilesanti avisuddhatā.
Defilement is impurity.
Saṃkilesa là sự không thanh tịnh.
Vodānanti visuddhatā.
Purification is purity.
Vodāna là sự thanh tịnh.
Evaṃ vipākoti lokassa evaṃ vividhasukhadukkhāvaho.
“Such will be the result” means it will bring various kinds of happiness and suffering to the world in this way.
Evaṃ vipāko là mang lại nhiều loại khổ vui như vậy cho thế gian.
25. Suvuṭṭhikāti devassa sammādhārānuppavecchanaṃ.
25. Good rainfall is the proper showering down of rain by the devas.
25. Suvuṭṭhikā là việc mưa rơi đều đặn.
Dubbuṭṭhikāti avaggāho, vassavibandhoti vuttaṃ hoti.
Bad rainfall is a drought; it means a withholding of rain.
Dubbuṭṭhikā là hạn hán, tức là sự ngưng trệ của mưa.
Muddāti hatthamuddā.
Muddā is hand-reckoning.
Muddā là thuật tính toán bằng ngón tay.
Gaṇanā vuccati acchiddakagaṇanā.
Gaṇanā is called unbroken counting.
Gaṇanā được gọi là phép tính không gián đoạn.
Saṅkhānanti saṅkalanasaṭuppādanādivasena piṇḍagaṇanā.
Saṅkhāna is calculation in bulk by way of addition, subtraction, and so on.
Saṅkhāna là phép tính tổng hợp, dựa trên việc cộng, trừ, v.v.
Yassa sā paguṇā hoti, so rukkhampi disvā ettakāni ettha paṇṇānīti jānāti.
One who is skilled in this knows, even upon seeing a tree, “There are this many leaves on it.”
Người nào thành thạo phép tính đó, dù nhìn một cái cây cũng biết được có bao nhiêu lá trên đó.
Kāveyyanti ‘‘cattārome, bhikkhave, kavī.
Kāveyya is the composition of poetry for the sake of a livelihood, based on one of four kinds of poets: “Monks, there are these four kinds of poets.
Kāveyya (thi ca) là: “Này các Tỳ-khưu, có bốn loại thi sĩ.
Katame cattāro?
What four?
Bốn loại nào?
Cintākavi, sutakavi, atthakavi, paṭibhānakavī’’ti (a. ni. 4.231).
The poet of imagination, the poet of tradition, the poet of meaning, and the poet of improvisation”
Thi sĩ tư duy, thi sĩ học hỏi, thi sĩ ý nghĩa, thi sĩ ứng khẩu” (A.N. 4.231).
Imesaṃ catunnaṃ kavīnaṃ attano cintāvasena vā; ‘‘vessantaro nāma rājā ahosī’’tiādīni sutvā sutavasena vā; imassa ayaṃ attho, evaṃ taṃ yojessāmīti evaṃ atthavasena vā; kiñcideva disvā tappaṭibhāgaṃ kattabbaṃ karissāmīti evaṃ ṭhānuppattikapaṭibhānavasena vā; jīvikatthāya kabyakaraṇaṃ.
This is based on one’s own imagination; or on tradition after hearing things like “There was a king named Vessantara”; or on meaning, thinking, “This is the meaning of this; I will arrange it thus”; or on spontaneous inspiration, thinking, “Having seen something, I will create a corresponding composition.”
Đó là việc làm thơ để mưu sinh, tùy theo tư duy của mình; hoặc do nghe những câu chuyện như “Có một vị vua tên là Vessantara”; hoặc theo ý nghĩa, như “Ý nghĩa của từ này là thế này, ta sẽ áp dụng nó như thế này”; hoặc do ứng khẩu, như “Khi thấy điều gì đó, ta sẽ làm điều tương ứng”.
Lokāyataṃ vuttameva.
Lokāyata has already been explained.
Lokāyata đã được giải thích rồi.
26. Āvāhanaṃ nāma imassa dārakassa asukakulato asukanakkhattena dārikaṃ ānethāti āvāhakaraṇaṃ.
26. Āvāhana is the act of bringing a bride, saying, “Bring a girl from such-and-such a family for this boy under such-and-such a constellation.”
26. Āvāhana là việc tổ chức cưới hỏi, chẳng hạn như: “Hãy đón con gái từ gia đình đó về cho con trai này vào ngày sao đó”.
Vivāhananti imaṃ dārikaṃ asukassa nāma dārakassa asukanakkhattena detha, evamassā vuḍḍhi bhavissatīti vivāhakaraṇaṃ.
Vivāhana is the act of giving a bride, saying, “Give this girl to the boy named So-and-so under such-and-such a constellation; thus she will prosper.”
Vivāhana là việc gả con gái, chẳng hạn như: “Hãy gả con gái này cho con trai tên là đó vào ngày sao đó, như vậy con bé sẽ được thịnh vượng”.
Saṃvaraṇanti saṃvaraṇaṃ nāma ‘ajja nakkhattaṃ sundaraṃ, ajjeva samaggā hotha, iti vo viyogo na bhavissatī’ti evaṃ samaggakaraṇaṃ.
Saṃvaraṇa, called uniting, is the act of bringing people together, saying, ‘Today the constellation is favorable; unite today, and you will not be separated.’
Saṃvaraṇa là việc hòa hợp, chẳng hạn như: “Hôm nay là ngày tốt, hãy hòa hợp ngay hôm nay, như vậy các con sẽ không chia lìa”.
Vivaraṇaṃ nāma ‘sace viyujjitukāmattha, ajjeva viyujjatha, iti vo puna saṃyogo na bhavissatī’ti evaṃ visaṃyogakaraṇaṃ.
Vivaraṇa, called separating, is the act of causing separation, saying, ‘If you wish to separate, separate today, and you will not be reunited.’
Vivaraṇa là việc chia lìa, chẳng hạn như: “Nếu các con muốn chia lìa, hãy chia lìa ngay hôm nay, như vậy các con sẽ không tái hợp nữa”.
Saṅkiraṇanti ‘uṭṭhānaṃ vā iṇaṃ vā dinnaṃ dhanaṃ ajja saṅkaḍḍhatha, ajja saṅkaḍḍhitañhi taṃ thāvaraṃ hotī’ti evaṃ dhanapiṇḍāpanaṃ.
Saṅkiraṇa is causing wealth to be amassed, saying, ‘Collect today the wealth that has been invested or lent; for what is collected today will be secure.’
Saṅkiraṇa là việc thu gom tài sản, chẳng hạn như: “Hôm nay hãy thu gom thuế má hoặc tiền đã cho vay, vì tài sản được thu gom hôm nay sẽ vững chắc”.
Vikiraṇanti ‘sace payogauddhārādivasena dhanaṃ payojitukāmattha, ajja payojitaṃ diguṇacatugguṇaṃ hotī’ti evaṃ dhanapayojāpanaṃ.
Vikiraṇa is causing wealth to be dispersed, saying, ‘If you wish to invest wealth through ventures, loans, and so on, what is invested today will become double or quadruple.’
Vikiraṇa là việc đầu tư tài sản, chẳng hạn như: “Nếu các con muốn đầu tư tài sản để sinh lời hoặc rút vốn, thì việc đầu tư hôm nay sẽ sinh lời gấp đôi, gấp bốn”.
Subhagakaraṇanti piyamanāpakaraṇaṃ vā sassirīkakaraṇaṃ vā.
Subhagakaraṇa is making one beloved and pleasing, or making one glorious.
Subhagakaraṇa là việc tạo ra sự yêu mến, dễ thương hoặc tạo ra sự may mắn, thịnh vượng.
Dubbhagakaraṇanti tabbiparītaṃ.
Dubbhagakaraṇa is the opposite of that.
Dubbhagakaraṇa là điều ngược lại.
Viruddhagabbhakaraṇanti viruddhassa vilīnassa aṭṭhitassa matassa gabbhassa karaṇaṃ.
Viruddhagabbhakaraṇa is the stabilization of a contrary, dissolved, unstable, or dead fetus.
Viruddhagabbhakaraṇa là việc làm cho thai nhi bị sai lệch, tiêu tan, không phát triển hoặc chết.
Puna avināsāya bhesajjadānanti attho.
The meaning is the giving of medicine for its non-destruction.
Có nghĩa là việc cho thuốc để tránh sự hư hại một lần nữa.
Gabbho hi vātena, pāṇakehi, kammunā cāti tīhi kāraṇehi vinassati.
For a fetus is destroyed by three causes: by wind, by small creatures, and by kamma.
Thai nhi bị hư hại do ba nguyên nhân: do gió, do vi khuẩn, và do nghiệp.
Tattha vātena vinassante nibbāpanīyaṃ sītalaṃ bhesajjaṃ deti, pāṇakehi vinassante pāṇakānaṃ paṭikammaṃ karoti, kammunā vinassante pana buddhāpi paṭibāhituṃ na sakkonti.
Therein, when it is being destroyed by wind, one gives cooling, calming medicine; when it is being destroyed by small creatures, one treats the small creatures; but when it is being destroyed by kamma, not even Buddhas are able to prevent it.
Trong đó, khi thai nhi bị hư hại do gió, người ta cho thuốc mát để làm dịu; khi bị hư hại do vi khuẩn, người ta chữa trị vi khuẩn; nhưng khi bị hư hại do nghiệp, ngay cả chư Phật cũng không thể ngăn cản được.
Jivhānibandhananti mantena jivhāya bandhakaraṇaṃ.
Jivhānibandhana is the binding of the tongue with a mantra.
Jivhānibandhana là việc dùng thần chú để buộc lưỡi.
Hanusaṃhanananti mukhabandhamantena yathā hanukaṃ cāletuṃ na sakkonti, evaṃ bandhakaraṇaṃ.
Hanusaṃhanana is the binding of the jaw with a mouth-sealing mantra so that they cannot move it.
Hanusaṃhanana là việc dùng thần chú buộc miệng để không thể cử động hàm.
Hatthābhijappananti hatthānaṃ parivattanatthaṃ mantajappanaṃ.
Hatthābhijappana is the chanting of a mantra for paralyzing the hands.
Hatthābhijappana là việc niệm chú để tay có thể xoay chuyển.
Tasmiṃ kira mante sattapadantare ṭhatvā jappite itaro hatthe parivattetvā khipati.
They say that when this mantra is chanted while standing seven paces apart, the other person turns their hands and throws them.
Khi chú thuật đó được niệm trong vòng bảy bước chân, người kia liền xoay tay ném đi.
Kaṇṇajappananti kaṇṇehi saddaṃ assavanatthāya vijjāya jappanaṃ.
Kaṇṇajappana means whispering spells into the ears so that no sound is heard.
Kaṇṇajappana (thì thầm vào tai) là niệm chú để không nghe thấy tiếng bằng tai.
Taṃ kira jappitvā vinicchayaṭṭhāne yaṃ icchati, taṃ bhaṇati, paccatthiko taṃ na suṇāti, tato paṭivacanaṃ sampādetuṃ na sakkoti.
Having charmed that, one speaks what one desires at the place of judgment; the opponent, it is said, does not hear it, and therefore is unable to give a reply.
Sau khi niệm chú đó, tại nơi xét xử, người ta nói điều mình muốn, đối thủ không nghe thấy điều đó, và do đó không thể đưa ra lời đáp lại.
Ādāsapañhanti ādāse devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ.
Mirror-questioning means causing a deity to descend into a mirror and asking questions.
Ādāsapañha (hỏi gương) là triệu mời thiên thần vào gương rồi hỏi các vấn đề.
Kumārikapañhanti kumārikāya sarīre devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ.
Maiden-questioning means causing a deity to descend into a maiden's body and asking questions.
Kumārikapañha (hỏi thiếu nữ) là triệu mời thiên thần vào thân thiếu nữ rồi hỏi các vấn đề.
Devapañhanti dāsiyā sarīre devataṃ otāretvā pañhapucchanaṃ.
Deity-questioning means causing a deity to descend into a slave girl's body and asking questions.
Devapañha (hỏi nữ thần) là triệu mời thiên thần vào thân nữ tỳ rồi hỏi các vấn đề.
Ādiccupaṭṭhānanti jīvikatthāya ādiccapāricariyā.
Worship of the sun means the service of the sun for livelihood.
Ādiccupaṭṭhāna (phụng sự mặt trời) là thờ phụng mặt trời để kiếm sống.
Mahatupaṭṭhānanti tatheva mahābrahmapāricariyā.
Worship of the great means similarly the service of Mahābrahmā.
Mahatupaṭṭhāna (phụng sự đại phạm thiên) cũng tương tự là thờ phụng Đại Phạm Thiên.
Abbhujjalananti mantena mukhato aggijālānīharaṇaṃ.
Making fire blaze up means causing flames of fire to issue from the mouth by means of a charm.
Abbhujjalana (phun lửa) là dùng thần chú để phun lửa ra từ miệng.
Sirivhāyananti ‘‘ehi siri, mayhaṃ sire patiṭṭhāhī’’ti evaṃ sirena siriyā avhāyanaṃ.
Calling forth good fortune means calling forth good fortune to one's head, saying, "Come, Siri, settle upon my head!"
Sirivhāyana (triệu thỉnh tài lộc) là triệu thỉnh tài lộc bằng cách nói: “Hỡi tài lộc, hãy đến và an trú trên đầu ta!”
27. Santikammanti devaṭṭhānaṃ gantvā sace me idaṃ nāma samijjhissati, tumhākaṃ iminā ca iminā ca upahāraṃ karissāmīti samiddhikāle kattabbaṃ santipaṭissavakammaṃ.
27. Promissory ritual means going to the shrine of a deity and vowing, "If this desired thing comes to pass for me, I will make this and that offering to you," which is a promise to be fulfilled upon the attainment of success.
27. Santikamma (lễ cầu an) là việc hứa nguyện cúng dường khi đến đền thờ thần và nói: “Nếu điều này thành tựu cho tôi, tôi sẽ cúng dường quý vị vật này và vật kia.”
Tasmiṃ pana samiddhe tassa karaṇaṃ paṇidhikammaṃ nāma.
Performing that offering upon its attainment is called vowed ritual.
Khi điều đó thành tựu, việc thực hiện lời hứa đó được gọi là paṇidhikamma (lễ hứa nguyện).
Bhūrikammanti bhūrighare vasitvā gahitamantassa payogakaraṇaṃ.
Earth-ritual means the performance of a ritual after having stayed in an underground chamber and learned a charm.
Bhūrikamma (lễ địa thần) là việc thực hành thần chú đã học được khi sống trong nhà đất.
Vassakammaṃ vossakammanti ettha vassoti puriso, vossoti paṇḍako.
Vassakamma or vossakamma: here, vassa means a man, vossa means an eunuch.
Vassakammaṃ vossakamma (biến đổi giới tính): Ở đây, vassa là đàn ông, vossa là hoạn nhân.
Iti vossassa vassakaraṇaṃ vassakammaṃ, vassassa vossakaraṇaṃ vossakammaṃ.
Thus, making an eunuch into a man is vassakamma, and making a man into an eunuch is vossakamma.
Như vậy, việc biến hoạn nhân thành đàn ông là vassakamma, việc biến đàn ông thành hoạn nhân là vossakamma.
Taṃ pana karonto acchandikabhāvamattaṃ pāpeti, na liṅgaṃ antaradhāpetuṃ sakkoti.
One who performs this can only cause a lack of desire, but cannot change the sexual characteristic.
Tuy nhiên, khi làm điều đó, người ta chỉ có thể khiến đối tượng không còn ham muốn, chứ không thể làm biến mất giới tính.
Vatthukammanti akatavatthusmiṃ gehapatiṭṭhāpanaṃ.
Ground-ritual means establishing a house on an undeveloped plot of land.
Vatthukamma (lễ đặt nền nhà) là việc đặt nền nhà trên mảnh đất chưa xây dựng.
Vatthuparikammanti ‘‘idañcidañcāharathā’’ti vatvā vatthubalikammakaraṇaṃ.
Ground-preparation ritual means performing an offering ritual for the ground, saying, "Bring these and these things."
Vatthuparikamma (lễ cúng dường đất đai) là việc cúng dường đất đai bằng cách nói: “Hãy mang đến vật này, vật này!”
Ācamananti udakena mukhasuddhikaraṇaṃ.
Rinsing means purifying the mouth with water.
Ācamana (súc miệng) là việc làm sạch miệng bằng nước.
Nhāpananti aññesaṃ nhāpanaṃ.
Bathing means bathing others.
Nhāpana (tắm rửa) là việc tắm rửa cho người khác.
Juhananti tesaṃ atthāya aggijuhanaṃ.
Offering into fire means offering into fire for their sake.
Juhana (tế lửa) là việc tế lửa vì lợi ích của họ.
Vamananti yogaṃ datvā vamanakaraṇaṃ.
Vomiting means inducing vomiting by administering an emetic.
Vamana (gây nôn) là việc gây nôn bằng cách cho uống thuốc.
Virecanepi eseva nayo.
The same method applies to purging.
Đối với virecana (tẩy xổ) cũng theo cách tương tự.
Uddhaṃvirecananti uddhaṃ dosānaṃ nīharaṇaṃ.
Upward purging means expelling impurities upwards.
Uddhaṃvirecana (tẩy xổ thượng bộ) là việc loại bỏ các chất độc từ phía trên.
Adhovirecananti adho dosānaṃ nīharaṇaṃ.
Downward purging means expelling impurities downwards.
Adhovirecana (tẩy xổ hạ bộ) là việc loại bỏ các chất độc từ phía dưới.
Sīsavirecananti sirovirecanaṃ.
Head purging means purging from the head.
Sīsavirecana (tẩy xổ đầu) là việc tẩy xổ đầu.
Kaṇṇatelanti kaṇṇānaṃ bandhanatthaṃ vā vaṇaharaṇatthaṃ vā bhesajjatelapacanaṃ.
Ear oil means preparing medicinal oil for binding the ears or removing ear diseases.
Kaṇṇatela (dầu tai) là việc nấu dầu thuốc để băng tai hoặc chữa lành vết thương ở tai.
Nettatappananti akkhitappanatelaṃ.
Eye soothing means oil for soothing the eyes.
Nettatappana (dầu nhỏ mắt) là dầu nhỏ mắt làm dịu mắt.
Natthukammanti telena yojetvā natthukaraṇaṃ.
Nasal treatment means performing nasal treatment by administering oil.
Natthukamma (thuốc nhỏ mũi) là việc nhỏ mũi bằng cách dùng dầu.
Añjananti dve vā tīṇi vā paṭalāni nīharaṇasamatthaṃ khārañjanaṃ.
Collyrium means alkaline collyrium capable of removing two or three eye membranes.
Añjana (thuốc nhỏ mắt) là thuốc nhỏ mắt có tính kiềm, có khả năng loại bỏ hai hoặc ba lớp màng mắt.
Paccañjananti nibbāpanīyaṃ sītalabhesajjañjanaṃ.
Counter-collyrium means cooling medicinal collyrium for extinguishing heat.
Paccañjana (thuốc nhỏ mắt làm dịu) là thuốc nhỏ mắt mát lành có tính làm dịu.
Sālākiyanti salākavejjakammaṃ.
Surgery with a probe means the medical practice of a probe-surgeon.
Sālākiya (y học châm cứu) là nghề y dùng que kim.
Sallakattiyanti sallakattavejjakammaṃ.
General surgery means the medical practice of a surgeon.
Sallakattiya (y học phẫu thuật) là nghề y phẫu thuật.
Dārakatikicchā vuccati komārabhaccavejjakammaṃ.
Child healing is called the medical practice of a pediatrician.
Dārakatikicchā được gọi là y học nhi khoa.
Mūlabhesajjānaṃ anuppādananti iminā kāyatikicchanaṃ dasseti.
Administering fundamental medicines indicates the treatment of the body by this means.
Mūlabhesajjānaṃ anuppādana (cung cấp thuốc gốc) bằng cách này cho thấy việc chữa bệnh thân thể.
Osadhīnaṃ paṭimokkhoti khārādīni datvā tadanurūpe vaṇe gate tesaṃ apanayanaṃ.
Removal of medicines means removing those medicines after the wounds corresponding to the administered alkalis, etc., have healed.
Osadhīnaṃ paṭimokkho (tháo băng thuốc) là việc loại bỏ các loại thuốc sau khi đã dùng kiềm và các chất khác, và các vết thương đã lành tương ứng.
28. Evaṃ brahmadattena vuttavaṇṇassa anusandhivasena tividhaṃ sīlaṃ vitthāretvā idāni bhikkhusaṅghena vuttavaṇṇassa anusandhivasena – ‘‘atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā’’tiādinā nayena suññatāpakāsanaṃ ārabhi.
Having thus elaborated the threefold Sīla in connection with the qualities spoken of by Brahmadatta, now, in connection with the qualities spoken of by the Saṅgha of bhikkhus, the exposition of emptiness begins with the phrase "There are, bhikkhus, other teachings, profound, hard to see," and so forth.
Như vậy, sau khi đã giải thích chi tiết về ba loại giới luật theo cách mô tả của Brahmadatta, bây giờ, theo cách mô tả của Tăng đoàn, Đức Phật bắt đầu tuyên bố về Tánh Không với câu: “Này các tỳ-khưu, có những pháp khác sâu xa, khó thấy,” v.v.
Tattha dhammāti guṇe, desanāyaṃ, pariyattiyaṃ, nissatteti evamādīsu dhammasaddo vattati.
Here, the word dhammā is used in the sense of qualities, teaching, study, non-self, and so forth.
Trong đó, từ dhammā (pháp) được dùng với các nghĩa như phẩm chất, giáo pháp, học tập, vô ngã, v.v.
Ādīsu hi guṇe dhammasaddo.
In these examples, the word dhamma refers to qualities.
Ở đây, từ pháp có nghĩa là phẩm chất.
‘‘Dhammaṃ, vo bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇa’’ntiādīsu (ma. ni. 3.420) desanāyaṃ.
In "Bhikkhus, I shall teach you the Dhamma, beautiful in the beginning," and so forth, it refers to the teaching.
Trong các câu như: “Này các tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết pháp cho các con, đẹp ở đoạn đầu,” v.v., từ pháp có nghĩa là giáo pháp.
‘‘Idha bhikkhu dhammaṃ pariyāpuṇāti suttaṃ, geyya’’ntiādīsu (a. ni. 5.73) pariyattiyaṃ.
In "Here, a bhikkhu studies the Dhamma: suttas, geyyas," and so forth, it refers to study.
Trong các câu như: “Ở đây, một tỳ-khưu học tập pháp, kinh, kệ,” v.v., từ pháp có nghĩa là học tập.
‘‘Tasmiṃ kho pana samaye dhammā honti, khandhā hontī’’tiādīsu (dha. sa. 121) nissatte.
In "At that time, there are dhammas, there are aggregates," and so forth, it refers to non-self.
Trong các câu như: “Vào thời điểm đó, có các pháp, có các uẩn,” v.v., từ pháp có nghĩa là vô ngã.
Idha pana guṇe vattati.
Here, however, it refers to qualities.
Ở đây, nó có nghĩa là phẩm chất.
Tasmā atthi, bhikkhave, aññeva tathāgatassa guṇāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: "Bhikkhus, there are other qualities of the Tathāgata."
Vì vậy, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: “Này các tỳ-khưu, Thế Tôn còn có những phẩm chất khác.”
Gambhīrāti mahāsamuddo viya makasatuṇḍasūciyā aññatra tathāgatā aññesaṃ ñāṇena alabbhaneyyapatiṭṭhā, gambhīrattāyeva duddasā. Duddasattāyeva duranubodhā. Nibbutasabbapariḷāhattā santā, santārammaṇesu pavattanatopi santā.
Profound means, like the great ocean, a foundation not to be attained by the knowledge of others apart from the Tathāgata, like a mosquito's proboscis-needle; precisely because of its profundity, it is hard to see. Precisely because it is hard to see, it is hard to fathom. Because all fevers are extinguished, it is calm; also calm because it proceeds upon calm objects.
Gambhīrā (sâu xa) có nghĩa là nền tảng không thể đạt được bằng trí tuệ của người khác ngoài Như Lai, giống như đại dương sâu thẳm mà kim miệng muỗi không thể chạm tới. Do sâu xa nên duddasā (khó thấy).
Atittikaraṇaṭṭhena paṇītā, sādurasabhojanaṃ viya.
It is sublime in the sense that it never satisfies, like delicious food.
Do khó thấy nên duranubodhā (khó thấu hiểu). Do mọi phiền não đã được dập tắt nên santā (an tịnh), và cũng an tịnh vì chúng vận hành trên các đối tượng an tịnh.
Uttamañāṇavisayattā na takkena avacaritabbāti atakkāvacarā.
Because it is the domain of supreme knowledge, it is not to be explored by mere reasoning; hence, it is beyond the reach of reason.
Paṇītā (vi diệu) theo nghĩa là không gây nhàm chán, giống như món ăn ngon.
Nipuṇāti saṇhasukhumasabhāvattā.
Subtle means because of its fine and delicate nature.
Vì là đối tượng của trí tuệ tối thượng nên không thể suy luận bằng lý trí, do đó là atakkāvacarā (vượt ngoài tầm suy luận).
Bālānaṃ avisayattā, paṇḍitehiyeva veditabbāti paṇḍitavedanīyā.
Because it is not the domain of the foolish, and is to be known only by the wise, it is to be realized by the wise.
Nipuṇā (tinh tế) vì bản chất vi tế và mỏng manh. Do không phải là đối tượng của kẻ ngu si, mà chỉ có người trí mới có thể biết được, nên là paṇḍitavedanīyā (chỉ người trí mới có thể cảm nhận).
Ye tathāgato sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetīti ye dhamme tathāgato anaññaneyyo hutvā sayameva abhivisiṭṭhena ñāṇena paccakkhaṃ katvā pavedeti, dīpeti, katheti, pakāsetīti attho.
"Which the Tathāgata himself has realized through direct knowledge and proclaimed" means those qualities that the Tathāgata, not taught by others, has himself directly known with supreme knowledge and has proclaimed, illuminated, taught, and revealed.
Ye tathāgato sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedetī (mà Như Lai tự mình chứng ngộ và tuyên bố) có nghĩa là những pháp mà Như Lai tự mình chứng ngộ bằng trí tuệ siêu việt, không cần ai chỉ dạy, rồi tuyên bố, giảng giải, nói ra, làm sáng tỏ.
Yehīti yehi guṇadhammehi.
"By which" refers to those qualities (of Dhamma).
Yehī (bằng những) có nghĩa là bằng những phẩm chất pháp nào.
Yathābhuccanti yathābhūtaṃ.
"Truthfully" means as it truly is.
Yathābhuccaṃ (chân thật) có nghĩa là đúng như thực.
Vaṇṇaṃ sammā vadamānā vadeyyunti tathāgatassa vaṇṇaṃ vattukāmā sammā vadeyyuṃ, ahāpetvā vattuṃ sakkuṇeyyunti attho.
"They would speak the praise correctly" means those who wish to speak the praise of the Tathāgata would speak correctly, meaning they would be able to speak without omission.
Vaṇṇaṃ sammā vadamānā vadeyyuṃ (những ai muốn ca ngợi sẽ ca ngợi một cách đúng đắn) có nghĩa là những người muốn ca ngợi phẩm chất của Như Lai sẽ ca ngợi một cách đúng đắn, không bỏ sót điều gì.
Katame ca pana te dhammā bhagavatā evaṃ thomitāti?
"And what, bhikkhus, are these dhammas praised thus by the Blessed One?"
Vậy những pháp nào đã được Đức Thế Tôn tán thán như vậy?
Sabbaññutaññāṇaṃ.
Omniscient knowledge (sabbaññutaññāṇa).
Đó là Trí Toàn Tri (Sabbaññutaññāṇa).
Yadi evaṃ, kasmā bahuvacananiddeso katoti?
If so, why is the plural form used?
Nếu vậy, tại sao lại dùng số nhiều?
Puthucittasamāyogato ceva, puthuārammaṇato ca.
Because of its association with diverse minds and its diverse objects.
Là do sự kết hợp của nhiều tâm và do nhiều đối tượng.
Tañhi catūsu ñāṇasampayuttamahākiriyacittesu labbhati, na cassa koci dhammo ārammaṇaṃ nāma na hoti.
For it is found in the four great functional consciousnesses associated with knowledge, and there is no dhamma that is not its object.
Trí ấy được tìm thấy trong bốn tâm đại thiện tương ưng với trí, và không có pháp nào mà không phải là đối tượng của nó.
Yathāha – ‘‘atītaṃ sabbaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇaṃ, tattha āvaraṇaṃ natthīti anāvaraṇañāṇa’’ntiādi (paṭi. ma. 1.120).
As it is said: "Knowledge that knows all past things is omniscient knowledge; there is no obstruction therein, hence it is unobstructed knowledge," and so forth.
Như đã nói: “Trí biết tất cả quá khứ là Trí Toàn Tri, không có chướng ngại ở đó là Trí Vô Chướng Ngại,” v.v.
Iti puthucittasamāyogato punappunaṃ uppattivasena puthuārammaṇato ca bahuvacananiddeso katoti.
Thus, the plural form is used due to its association with diverse minds and its repeated occurrence with diverse objects.
Như vậy, việc dùng số nhiều là do sự kết hợp của nhiều tâm và do sự tái diễn của nhiều đối tượng.
‘‘Aññevā’’ti idaṃ panettha vavatthāpanavacanaṃ, ‘‘aññeva, na pāṇātipātā veramaṇiādayo.
The word "aññeva" here is a specifying term, meaning "other, not abstinence from killing living beings, etc."
Từ “ Aññevā” (khác) ở đây là một từ xác định, có nghĩa là “khác, không phải là sự kiêng cữ sát sinh, v.v.
Gambhīrāva na uttānā’’ti evaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ.
"Profound indeed, not superficial," thus it should be connected with all terms.
Sâu xa chứ không phải nông cạn,” v.v., phải được ghép với tất cả các từ.
Sāvakapāramīñāṇañhi gambhīraṃ, paccekabodhiñāṇaṃ pana tato gambhīrataranti tattha vavatthānaṃ natthi, sabbaññutaññāṇañca tatopi gambhīrataranti tatthāpi vavatthānaṃ natthi, ito panaññaṃ gambhīrataraṃ natthi; tasmā gambhīrā vāti vavatthānaṃ labbhati.
For the knowledge of a disciple's perfections is profound, but the knowledge of a Paccekabuddha is more profound than that, so there is no specification there. And the knowledge of omniscience is even more profound than that, so there is also no specification there. However, there is nothing more profound than this; therefore, the specification "profound indeed" is obtained.
Trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn tuy sâu xa, nhưng trí tuệ Độc Giác Phật còn sâu xa hơn, nên không có sự xác định tuyệt đối ở đó. Trí tuệ Toàn Tri còn sâu xa hơn cả trí tuệ Độc Giác Phật, nên cũng không có sự xác định tuyệt đối ở đó. Tuy nhiên, không có trí tuệ nào sâu xa hơn trí tuệ này; vì vậy, có thể xác định là “sâu xa.”
Tathā duddasāva duranubodhā vāti sabbaṃ veditabbaṃ.
Similarly, "hard to see indeed, hard to fathom indeed," all should be understood.
Tương tự, tất cả các từ như “khó thấy” và “khó thấu hiểu” cũng phải được hiểu như vậy.
Katame ca te bhikkhaveti ayaṃ pana tesaṃ dhammānaṃ kathetukamyatā pucchā.
"What are they, bhikkhus?" This is a question expressing the desire to speak of those dhammas.
Câu Katame ca te bhikkhave (Và này các tỳ-khưu, những pháp ấy là gì) là câu hỏi thể hiện mong muốn được nghe về những pháp ấy.
Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇātiādi pucchāvissajjanaṃ.
"There are, bhikkhus, some ascetics and brahmins," and so forth, is the answer to the question.
Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā (Này các tỳ-khưu, có một số sa-môn và bà-la-môn) v.v., là câu trả lời cho câu hỏi.
Kasmā panetaṃ evaṃ āraddhanti ce?
"But why was this thus introduced?"
Nếu hỏi: "Vì sao điều này được khởi xướng như vậy?"
Buddhānañhi cattāri ṭhānāni patvā gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati, buddhañāṇassa mahantabhāvo paññāyati, desanā gambhīrā hoti, tilakkhaṇāhatā, suññatāpaṭisaṃyuttā.
Indeed, for the Buddhas, having reached four stations, the roar is mighty, knowledge penetrates, the greatness of the Buddha's knowledge is revealed, and the teaching is profound, stamped with the three characteristics, and associated with emptiness.
Khi chư Phật đạt đến bốn điểm này, tiếng rống (giáo pháp) trở nên vĩ đại, tuệ giác thâm nhập, sự vĩ đại của Phật tuệ được hiển lộ, giáo pháp trở nên sâu sắc, được ấn chứng bằng ba đặc tướng (tilakkhaṇa), và liên hệ đến tánh không (suññatā).
Katamāni cattāri?
Which are the four?
Bốn điều nào?
Vinayapaññattiṃ, bhūmantaraṃ, paccayākāraṃ, samayantaranti.
The promulgation of the Vinaya, the distinction of planes, the modes of conditionality, and the distinction of views.
Đó là: sự chế định giới luật (Vinayapaññatti), sự phân biệt các cõi (bhūmantara), các phương thức duyên khởi (paccayākāra), và các tà kiến khác (samayantara).
Tasmā – ‘‘idaṃ lahukaṃ, idaṃ garukaṃ, idaṃ satekicchaṃ, idaṃ atekicchaṃ, ayaṃ āpatti, ayaṃ anāpatti, ayaṃ chejjagāminī, ayaṃ vuṭṭhānagāminī, ayaṃ desanāgāminī, ayaṃ lokavajjā, ayaṃ paṇṇattivajjā, imasmiṃ vatthusmiṃ idaṃ paññapetabba’’nti yaṃ evaṃ otiṇṇe vatthusmiṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ nāma, tattha aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi; avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo.
Therefore, concerning a matter that has thus arisen—"This is a minor offense, this is a grave offense, this is remediable, this is irremediable, this is an offense, this is not an offense, this leads to expulsion, this leads to rehabilitation, this leads to confession, this is blameworthy by the world, this is blameworthy by rule, in this matter this should be laid down"—the promulgation of a training rule in such a case, for others there is no power or strength; this is not the domain of others, but solely the domain of the Tathāgata.
Vì vậy, việc chế định các học giới (sikkhāpada) khi một sự việc xảy ra, như: "Điều này nhẹ, điều này nặng, điều này có thể sửa chữa, điều này không thể sửa chữa, đây là một lỗi (āpatti), đây là không lỗi (anāpatti), lỗi này dẫn đến sự đoạn diệt (chejjagāminī), lỗi này dẫn đến sự phục hồi (vuṭṭhānagāminī), lỗi này dẫn đến sự sám hối (desanāgāminī), lỗi này bị thế gian chỉ trích (lokavajjā), lỗi này bị giới luật chỉ trích (paṇṇattivajjā), trong trường hợp này, điều này nên được chế định"—thì không ai khác có sức mạnh hay năng lực để làm điều đó; đây là phạm vi không thuộc về người khác, mà chỉ thuộc về Như Lai.
Iti vinayapaññattiṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.
Thus, having reached the promulgation of the Vinaya, the roar of the Buddhas is mighty, knowledge penetrates... and is associated with emptiness.
Như vậy, khi đạt đến sự chế định giới luật, tiếng rống (giáo pháp) của chư Phật trở nên vĩ đại, tuệ giác thâm nhập... liên hệ đến tánh không.
Tathā ime cattāro satipaṭṭhānā nāma…pe… ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nāma, pañca khandhā nāma, dvādasa āyatanāni nāma, aṭṭhārasa dhātuyo nāma, cattāri ariyasaccāni nāma, bāvīsatindriyāni nāma, nava hetū nāma, cattāro āhārā nāma, satta phassā nāma, satta vedanā nāma, satta saññā nāma, satta cetanā nāma, satta cittāni nāma.
Similarly, these are the four foundations of mindfulness... and the Noble Eightfold Path, the five aggregates, the twelve sense bases, the eighteen elements, the four Noble Truths, the twenty-two faculties, the nine causes, the four nutriments, the seven contacts, the seven feelings, the seven perceptions, the seven volitions, the seven consciousnesses.
Tương tự, không ai khác có sức mạnh hay năng lực để phân tích và thuyết giảng Abhidhamma Piṭaka vô tận với hai mươi bốn phương pháp (catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ), như: bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo), năm uẩn (pañca khandhā), mười hai xứ (dvādasa āyatanāni), mười tám giới (aṭṭhārasa dhātuyo), bốn Thánh đế (cattāri ariyasaccāni), hai mươi hai căn (bāvīsatindriyāni), chín nhân (nava hetū), bốn món ăn (cattāro āhārā), bảy xúc (satta phassā), bảy thọ (satta vedanā), bảy tưởng (satta saññā), bảy tư (satta cetanā), bảy tâm (satta cittāni).
Etesu ettakā kāmāvacarā dhammā nāma, ettakā rūpāvacaraarūpāvacarapariyāpannā dhammā nāma, ettakā lokiyā dhammā nāma, ettakā lokuttarā dhammā nāmāti catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ anantanayaṃ abhidhammapiṭakaṃ vibhajitvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo.
Among these, how many are dhammas of the kāma-loka, how many are dhammas included in the rūpa-loka and arūpa-loka, how many are mundane dhammas, how many are supramundane dhammas – to analyze and teach this Abhidhamma Piṭaka with its twenty-fourfold universal conditionality and infinite methods, others have neither the intellect nor the strength; this is not the domain of others, but solely the domain of the Tathāgata.
Và trong những pháp này, bao nhiêu là pháp thuộc Dục giới (kāmāvacarā dhammā), bao nhiêu là pháp thuộc Sắc giới và Vô sắc giới (rūpāvacaraarūpāvacarapariyāpannā dhammā), bao nhiêu là pháp hữu lậu (lokiyā dhammā), bao nhiêu là pháp siêu thế (lokuttarā dhammā)—đây là phạm vi không thuộc về người khác, mà chỉ thuộc về Như Lai.
Iti bhūmantaraparicchedaṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.
Thus, having reached the distinction of planes, the roar of the Buddhas is mighty, knowledge penetrates... and is associated with emptiness.
Như vậy, khi đạt đến sự phân biệt các cõi, tiếng rống (giáo pháp) của chư Phật trở nên vĩ đại, tuệ giác thâm nhập... liên hệ đến tánh không.
Tathā ayaṃ avijjā saṅkhārānaṃ navahākārehi paccayo hoti, uppādo hutvā paccayo hoti, pavattaṃ hutvā, nimittaṃ, āyūhanaṃ, saṃyogo, palibodho, samudayo, hetu, paccayo hutvā paccayo hoti, tathā saṅkhārādayo viññāṇādīnaṃ.
Similarly, this ignorance is a condition for volitional formations in nine ways: it is a condition by being the origination, by being the continuance, by being the sign, by being the accumulation, by being the conjunction, by being the entanglement, by being the arising, by being the root cause, by being the condition; and similarly, volitional formations and so on are conditions for consciousness and so on.
Tương tự, vô minh (avijjā) là duyên cho các hành (saṅkhārā) theo chín phương cách: là duyên bằng cách phát sinh (uppādo hutvā), bằng cách tiếp diễn (pavattaṃ hutvā), bằng cách tạo dấu hiệu (nimittaṃ), bằng cách thúc đẩy (āyūhanaṃ), bằng cách kết hợp (saṃyogo), bằng cách ràng buộc (palibodho), bằng cách tập khởi (samudayo), bằng cách là nhân (hetu), bằng cách là duyên (paccayo); tương tự, các hành (saṅkhārā) và các pháp khác là duyên cho thức (viññāṇa) và các pháp khác.
Yathāha – ‘‘kathaṃ paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ?
As it is said: “How is the wisdom of discerning conditions the knowledge of the stability of phenomena?
Như đã nói:
Avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca, nimittaṭṭhiti ca, āyūhanaṭṭhiti ca, saṃyogaṭṭhiti ca, palibodhaṭṭhiti ca, samudayaṭṭhiti ca, hetuṭṭhiti ca, paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ.
Ignorance is the condition of origination and stability for volitional formations, and the condition of continuance and stability, and the condition of the sign and stability, and the condition of accumulation and stability, and the condition of conjunction and stability, and the condition of entanglement and stability, and the condition of arising and stability, and the condition of the root cause and stability, and the condition of the condition and stability—through these nine modes ignorance is the condition, volitional formations are conditionally arisen, and both these phenomena are conditionally arisen. This wisdom in discerning conditions is the knowledge of the stability of phenomena.
"Thế nào là tuệ giác về sự an trú của các pháp (dhammaṭṭhitiñāṇa) trong sự nắm giữ các duyên (paccayapariggahe paññā)? Vô minh là duyên cho các hành theo chín phương cách này: là duyên cho sự phát sinh và an trú, sự tiếp diễn và an trú, sự tạo dấu hiệu và an trú, sự thúc đẩy và an trú, sự kết hợp và an trú, sự ràng buộc và an trú, sự tập khởi và an trú, sự là nhân và an trú, sự là duyên và an trú. Vô minh là duyên, các hành là pháp do duyên sinh, cả hai pháp này đều là pháp do duyên sinh—đây là tuệ giác về sự an trú của các pháp trong sự nắm giữ các duyên.
Atītampi addhānaṃ, anāgatampi addhānaṃ avijjā saṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca…pe… jāti jarāmaraṇassa uppādaṭṭhiti ca…pe… paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannaṃ, ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññā dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti (paṭi. ma. 1.45).
Also in the past period, and also in the future period, ignorance is the condition of origination and stability for volitional formations... and birth is the condition of origination and stability for aging and death... and the condition of the condition and stability—through these nine modes birth is the condition, aging and death are conditionally arisen, and both these phenomena are conditionally arisen. This wisdom in discerning conditions is the knowledge of the stability of phenomena.”
Trong thời quá khứ và trong thời vị lai, vô minh là duyên cho các hành theo sự phát sinh và an trú... sanh là duyên cho già chết theo sự phát sinh và an trú... là duyên và an trú. Sanh là duyên theo chín phương cách này, già chết là pháp do duyên sinh, cả hai pháp này đều là pháp do duyên sinh—đây là tuệ giác về sự an trú của các pháp trong sự nắm giữ các duyên."
Evamimaṃ tassa tassa dhammassa tathā tathā paccayabhāvena pavattaṃ tivaṭṭaṃ tiyaddhaṃ tisandhiṃ catusaṅkhepaṃ vīsatākāraṃ paṭiccasamuppādaṃ vibhajitvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo, iti paccayākāraṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati…pe… suññatāpaṭisaṃyuttāti.
Thus, to analyze and teach this Dependent Origination, which functions as the conditionality of each phenomenon in such and such a way, comprising three cycles, three periods, three connections, four sections, and twenty modes, others have neither the intellect nor the strength; this is not the domain of others, but solely the domain of the Tathāgata. Thus, having reached the modes of conditionality, the roar of the Buddhas is mighty, knowledge penetrates... and is associated with emptiness.
Như vậy, không ai khác có sức mạnh hay năng lực để phân tích và thuyết giảng Thập Nhị Duyên Khởi (paṭiccasamuppāda) này, với ba vòng luân hồi (tivaṭṭaṃ), ba thời kỳ (tiyaddhaṃ), ba mối nối (tisandhiṃ), bốn nhóm (catusaṅkhepaṃ), hai mươi khía cạnh (vīsatākāraṃ), diễn ra theo các phương cách duyên khởi của từng pháp—đây là phạm vi không thuộc về người khác, mà chỉ thuộc về Như Lai. Như vậy, khi đạt đến các phương thức duyên khởi, tiếng rống (giáo pháp) của chư Phật trở nên vĩ đại, tuệ giác thâm nhập... liên hệ đến tánh không.
Tathā cattāro janā sassatavādā nāma, cattāro ekaccasassatavādā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññīvādā, aṭṭha asaññīvādā, aṭṭha nevasaññīnāsaññīvādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādā nāma.
Similarly, there are four kinds of eternalists, four kinds of partial eternalists, four kinds of finitists and infinitists, four kinds of eel-wrigglers, two kinds of fortuitous originists, sixteen kinds of consciousists, eight kinds of unconsciousists, eight kinds of neither-conscious-nor-unconsciousists, seven kinds of annihilationists, and five kinds of Nibbāna-in-this-life adherents.
Tương tự, có bốn loại người theo thuyết thường kiến (sassatavādā), bốn loại theo thuyết một phần thường kiến (ekaccasassatavādā), bốn loại theo thuyết hữu biên và vô biên (antānantikā), bốn loại theo thuyết lươn lẹo (amarāvikkhepikā), hai loại theo thuyết vô nhân sinh (adhiccasamuppannikā), mười sáu loại theo thuyết có tưởng (saññīvādā), tám loại theo thuyết vô tưởng (asaññīvādā), tám loại theo thuyết phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññīnāsaññīvādā), bảy loại theo thuyết đoạn kiến (ucchedavādā), năm loại theo thuyết niết bàn hiện tại (diṭṭhadhammanibbānavādā).
Te idaṃ nissāya idaṃ gaṇhantīti dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni bhinditvā nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā kathetuṃ aññesaṃ thāmo vā balaṃ vā natthi, avisayo esa aññesaṃ, tathāgatasseva visayo.
To break down these sixty-two speculative views, showing how they arise by relying on this and grasping that, and to make them clear and untangled, others have neither the intellect nor the strength; this is not the domain of others, but solely the domain of the Tathāgata.
Việc phân tích sáu mươi hai tà kiến (diṭṭhigatāni) này, làm cho chúng không còn vướng mắc, không còn rối rắm, và thuyết giảng rằng: "Họ nương vào điều này mà chấp thủ điều này"—thì không ai khác có sức mạnh hay năng lực để làm điều đó; đây là phạm vi không thuộc về người khác, mà chỉ thuộc về Như Lai.
Iti samayantaraṃ patvā buddhānaṃ gajjitaṃ mahantaṃ hoti, ñāṇaṃ anupavisati, buddhañāṇassa mahantatā paññāyati, desanā gambhīrā hoti, tilakkhaṇāhatā, suññatāpaṭisaṃyuttāti.
Thus, having reached the distinction of views, the roar of the Buddhas is mighty, knowledge penetrates, the greatness of the Buddha's knowledge is revealed, and the teaching is profound, stamped with the three characteristics, and associated with emptiness.
Như vậy, khi đạt đến các tà kiến khác, tiếng rống (giáo pháp) của chư Phật trở nên vĩ đại, tuệ giác thâm nhập, sự vĩ đại của Phật tuệ được hiển lộ, giáo pháp trở nên sâu sắc, được ấn chứng bằng ba đặc tướng, và liên hệ đến tánh không.
29. Tattha santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti.
29. Here, santi means 'there are', 'exist', 'are found'.
29. Trong đó, santi có nghĩa là có, hiện hữu, được tìm thấy.
Bhikkhaveti ālapanavacanaṃ.
Bhikkhave is a vocative address.
Bhikkhave là từ xưng hô.
Eketi ekacce.
Eke means 'some'.
Eke có nghĩa là một số.
Samaṇabrāhmaṇāti pabbajjūpagatabhāvena samaṇā, jātiyā brāhmaṇā.
Samaṇabrāhmaṇā means ascetics by virtue of having gone forth, and brahmins by birth.
Samaṇabrāhmaṇā là những người Sa-môn do đã xuất gia, và Bà-la-môn do dòng dõi.
Lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ sammatā.
Or they are regarded by the world as ascetics and brahmins.
Hoặc những người được thế gian công nhận là Sa-môn và Bà-la-môn.
Pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhantīti pubbantakappikā. Pubbantakappo vā etesaṃ atthīti pubbantakappikā.
They are pubbantakappikā because they conceptualize and elaborate on the past. Or they are pubbantakappikā because they have "pubbantakappa" (conceptualization of the past).
Những người chấp thủ và phân tích các cực đoan quá khứ (pubbantaṃ kappetvā vikappetvā gaṇhanti) được gọi là pubbantakappikā. Hoặc những người có sự chấp thủ quá khứ (pubbantakappo) được gọi là pubbantakappikā.
Tattha antoti ayaṃ saddo antaabbhantaramariyādalāmakaparabhāgakoṭṭhāsesu dissati.
Here, the word anta is seen in the senses of 'entrails', 'interior', 'boundary', 'inferior', 'further side', 'portion'.
Trong đó, từ anta này được thấy trong các nghĩa: ruột, bên trong, giới hạn, thấp kém, phần cuối, và phần.
‘‘Antapūro udarapūro’’tiādīsu hi ante antasaddo.
In phrases like “antapūro udarapūro” (filled with entrails, filled with abdomen), anta means 'entrails'.
Trong các câu như: "Antapūro udarapūro" (ruột đầy, bụng đầy), anta có nghĩa là ruột.
‘‘Caranti loke parivārachannā anto asuddhā bahi sobhamānā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.122) abbhantare.
In phrases like “Caranti loke parivārachannā anto asuddhā bahi sobhamānā” (They wander in the world, covered by attendants, impure within, appearing fair outside), anta means 'interior'.
Trong các câu như: "Caranti loke parivārachannā anto asuddhā bahi sobhamānā" (Họ đi lại trong thế gian, được vây quanh, bên trong không thanh tịnh, bên ngoài thì đẹp đẽ), anta có nghĩa là bên trong.
‘‘Kāyabandhanassa anto jīrati (cūḷava. 278).
“The end of the waistband wears out.”
"Kāyabandhanassa anto jīrati" (Phần cuối của dây lưng bị mục nát).
‘‘Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.304) mariyādāyaṃ.
In phrases like “sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā” (it goes to the edge of the grass, or the edge of the path, or the edge of the rock, or the edge of the water), anta means 'boundary'.
Trong các câu như: "Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā" (Nó đến giới hạn của cây cỏ, hoặc giới hạn của con đường, hoặc giới hạn của đá, hoặc giới hạn của nước), anta có nghĩa là giới hạn.
‘‘Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ yadidaṃ piṇḍolya’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.80) lāmake.
In phrases like “Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ yadidaṃ piṇḍolyaṃ” (This, bhikkhus, is the lowest of livelihoods, namely alms-gathering), anta means 'inferior'.
Trong các câu như: "Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ yadidaṃ piṇḍolyaṃ" (Này các Tỳ-khưu, đây là sự sống thấp kém nhất, tức là khất thực), anta có nghĩa là thấp kém.
‘‘Esevanto dukkhassā’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.51) parabhāge.
In phrases like “Esevanto dukkhassā” (This is the end of suffering), anta means 'further side'.
Trong các câu như: "Esevanto dukkhassā" (Đây là sự chấm dứt của khổ), anta có nghĩa là phần cuối.
Sabbapaccayasaṅkhayo hi dukkhassa parabhāgo koṭīti vuccati.
For the cessation of all conditions is called the further side or culmination of suffering.
Vì sự đoạn diệt của tất cả các duyên được gọi là phần cuối, là đỉnh cao của khổ.
‘‘Sakkāyo kho, āvuso, eko anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) koṭṭhāse.
In phrases like “Sakkāyo kho, āvuso, eko anto” (Indeed, friend, sakkāya is one portion), anta means 'portion'.
Trong các câu như: "Sakkāyo kho, āvuso, eko anto" (Này các hiền giả, sắc thân (sakkāya) là một phần), anta có nghĩa là phần.
Svāyaṃ idhāpi koṭṭhāse vattati.
And here too, it is used in the sense of 'portion'.
Và ở đây, từ này cũng được dùng với nghĩa là phần.
Kappasaddopi – ‘‘tiṭṭhatu, bhante bhagavā kappaṃ’’ (dī. ni. 2.167), ‘‘atthi kappo nipajjituṃ’’ (a. ni. 8.80), ‘‘kappakatena akappakataṃ saṃsibbitaṃ hotī’’ti, (pāci. 371) evaṃ āyukappalesakappavinayakappādīsu sambahulesu atthesu vattati.
The word kappa also appears in many senses, such as 'life-span', 'small portion', 'Vinaya rule', as in “tiṭṭhatu, bhante bhagavā kappaṃ” (May the Blessed One remain for an eon), “atthi kappo nipajjituṃ” (Is it permissible to lie down?), “kappakatena akappakataṃ saṃsibbitaṃ hotī” (What is permissible becomes mixed with what is not permissible).
Từ kappasadda cũng được dùng trong nhiều nghĩa khác nhau như: tuổi thọ (āyukappa), thời kỳ (lesakappa), giới luật (vinayakappa), v.v., như trong các câu: "Tiṭṭhatu, bhante bhagavā kappaṃ" (Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn an trụ trọn một kiếp), "Atthi kappo nipajjituṃ" (Có thời điểm thích hợp để nằm), "Kappakatena akappakataṃ saṃsibbitaṃ hotī" (Điều đã được cho phép hòa lẫn với điều không được cho phép).
Idha taṇhādiṭṭhīsu vattatīti veditabbo.
Here it should be understood as referring to craving and wrong views.
Ở đây, nó nên được hiểu là dùng trong nghĩa tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).
Vuttampi cetaṃ – ‘‘kappāti dve kappā, taṇhākappo ca diṭṭhikappo cā’’ti (mahāni. 28).
It has also been stated: “Kappa are two kappas: taṇhākappa and diṭṭhikappa.”
Cũng đã nói rằng: "Kappa có hai loại kappa: taṇhākappo (chấp thủ do tham ái) và diṭṭhikappo (chấp thủ do tà kiến)."
Tasmā taṇhādiṭṭhivasena atītaṃ khandhakoṭṭhāsaṃ kappetvā pakappetvā ṭhitāti pubbantakappikāti evamettha attho veditabbo.
Therefore, by way of craving and views, having conceived and distinctively conceived the past portion of aggregates, they remain. Thus, they are called pubbantakappikā. In this way, the meaning here should be understood.
Do đó, do sức mạnh của tham ái và tà kiến (taṇhā-diṭṭhi), họ đã hình dung và suy tưởng về phần uẩn quá khứ, nên được gọi là pubbantakappikā (những người chấp thủ vào quá khứ). Nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Tesaṃ evaṃ pubbantaṃ kappetvā ṭhitānaṃ punappunaṃ uppajjanavasena pubbantameva anugatā diṭṭhīti pubbantānudiṭṭhino.
Of those who thus remain having conceived the past, their views follow only the past, by way of repeatedly arising. Thus, they are pubbantānudiṭṭhino.
Đối với những người đã hình dung về quá khứ như vậy, tà kiến của họ tiếp tục phát sinh lặp đi lặp lại theo cách đó, nên họ được gọi là pubbantānudiṭṭhino (những người theo tà kiến về quá khứ).
Te evaṃdiṭṭhino taṃ pubbantaṃ ārabbha āgamma paṭicca aññampi janaṃ diṭṭhigatikaṃ karontā anekavihitāni adhimuttipadāni abhivadanti aṭṭhārasahi vatthūhi.
Those with such views, taking, resorting to, and depending on that past, make other people also fall into wrong views, proclaiming various declarations of belief (adhimuttipadāni) through eighteen bases.
Những người có tà kiến như vậy, dựa vào và nương tựa vào quá khứ đó, khiến những người khác cũng có tà kiến, và họ tuyên bố nhiều loại quan điểm (adhimuttipadāni) bằng mười tám căn cứ (vatthūhi).
Tattha anekavihitānīti anekavidhāni.
Here, anekavihitānī means of various kinds.
Trong đó, anekavihitānī có nghĩa là nhiều loại, đa dạng.
Adhimuttipadānīti adhivacanapadāni.
Adhimuttipadānī means declarations of belief.
Adhimuttipadānī có nghĩa là những từ ngữ biểu thị.
Atha vā bhūtaṃ atthaṃ abhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā pavattanato adhimuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti.
Or rather, views are called adhimutti because they override the true meaning and occur without grasping reality as it is.
Hoặc, các tà kiến (diṭṭhi) được gọi là adhimuttiyoti (những sự chấp trước) vì chúng lấn át ý nghĩa thực tại và diễn tiến mà không nắm bắt được bản chất thực sự.
Adhimuttīnaṃ padāni adhimuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
The declarations of adhimutti are adhimuttipadāni; that is, words that reveal views.
Adhimuttīnaṃ padāni (những từ ngữ của các sự chấp trước) là adhimuttipadāni, nghĩa là những lời nói biểu thị tà kiến.
Aṭṭhārasahi vatthūhīti aṭṭhārasahi kāraṇehi.
Aṭṭhārasahi vatthūhi means by eighteen bases.
Aṭṭhārasahi vatthūhi có nghĩa là bằng mười tám nguyên nhân.
30. Idāni yehi aṭṭhārasahi vatthūhi abhivadanti, tesaṃ kathetukamyatāya pucchāya ‘‘te ca kho bhonto’’tiādinā nayena pucchitvā tāni vatthūni vibhajitvā dassetuṃ ‘‘santi, bhikkhave’’tiādimāha.
30. Now, wishing to explain the eighteen bases by which they make proclamations, the text begins with santi, bhikkhave after having asked in the manner of te ca kho bhonto.
Bây giờ, để nói về mười tám nguyên nhân mà họ tuyên bố, Đức Phật đã hỏi theo cách "te ca kho bhonto" và sau đó phân tích và trình bày những nguyên nhân đó bằng cách nói "Santi, bhikkhave" (Này các Tỳ-khưu, có).
Tattha vadanti etenāti vādo, diṭṭhigatassetaṃ adhivacanaṃ.
Here, that by which they speak is vāda; this is a designation for wrong view (diṭṭhigata).
Trong đó, điều mà họ nói ra được gọi là vāda (luận thuyết), đây là một tên gọi khác của diṭṭhigata (tà kiến).
Sassato vādo etesanti sassatavādā, sassatadiṭṭhinoti attho.
Those whose view is that the self is eternal are sassatavādā; that is, those with the eternalist view.
Những người có luận thuyết (vāda) rằng tự ngã (attā) là thường hằng (sassata) được gọi là sassatavādā, nghĩa là những người có tà kiến thường hằng.
Eteneva nayena ito paresampi evarūpānaṃ padānaṃ attho veditabbo.
By this same method, the meaning of similar terms for others (hereafter) should be understood.
Theo cách này, ý nghĩa của các từ ngữ tương tự khác cũng nên được hiểu.
Sassataṃ attānañca lokañcāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ amaraṃ niccaṃ dhuvaṃ paññapenti.
Sassataṃ attānañca lokañcāti means taking any one of the rūpa and so on as 'self' and 'world', and then asserting it as eternal, immortal, permanent, and lasting.
Sassataṃ attānañca lokañcā có nghĩa là họ chấp thủ một trong các uẩn như sắc (rūpa) v.v., coi đó là tự ngã (attā) và thế gian (loka), rồi tuyên bố nó là thường hằng (sassata), bất tử (amara), vĩnh cửu (nicca), và kiên cố (dhuva).
Yathāha – ‘‘rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapenti tathā vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti.
As it is said: "They assert the self and the world, saying, 'Form is self and world, and is eternal'; likewise, they assert feeling, perception, mental formations, and consciousness as self and world, and eternal."
Như đã nói: "Họ tuyên bố sắc (rūpa) là tự ngã và thế gian, là thường hằng; cũng vậy, thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhārā), thức (viññāṇa) là tự ngã và thế gian, là thường hằng."
31. Ātappamanvāyātiādīsu vīriyaṃ kilesānaṃ ātāpanabhāvena ātappanti vuttaṃ.
31. In ātappamanvāyā and so on, exertion (vīriya) is called ātappa because of its nature of burning up defilements.
Trong các từ Ātappamanvāyā v.v., tinh tấn (vīriya) được gọi là ātappa (nhiệt tâm) vì nó có khả năng đốt cháy các phiền não.
Tadeva padahanavasena padhānaṃ. Punappunaṃ yuttavasena anuyogoti.
The same (exertion) is padhāna by way of striving. And it is anuyoga by way of repeated application.
Chính tinh tấn đó, do sự nỗ lực, được gọi là padhāna (sự tinh cần). Do sự gắn bó lặp đi lặp lại, được gọi là anuyoga (sự chuyên cần).
Evaṃ tippabhedaṃ vīriyaṃ anvāya āgamma paṭiccāti attho.
Thus, the meaning is: having resorted to and depended on exertion, which has three aspects.
Như vậy, nghĩa là nương theo, dựa vào, và tùy thuộc vào ba loại tinh tấn này.
Appamādo vuccati satiyā avippavāso.
Appamādo is said to be the non-separation from mindfulness.
Appamādo (không phóng dật) được gọi là sự không rời xa chánh niệm (sati).
Sammā manasikāroti upāyamanasikāro, pathamanasikāro, atthato ñāṇanti vuttaṃ hoti.
Sammā manasikāro means appropriate attention, or the attention that is the right path; in terms of ultimate meaning, it is knowledge.
Sammā manasikāro (chánh tư duy) được gọi là sự tư duy đúng đắn, sự tư duy ban đầu, và về mặt ý nghĩa là trí tuệ (ñāṇa).
Yasmiñhi manasikāre ṭhitassa pubbenivāsānussati ñāṇaṃ ijjhati, ayaṃ imasmiṃ ṭhāne manasikāroti adhippeto.
For the attention in which one stands when the knowledge of recollecting past lives is achieved, that attention is intended in this context.
Vì trí tuệ về túc mạng ký ức (pubbenivāsānussati ñāṇa) thành tựu khi hành giả an trú trong sự tư duy nào, thì sự tư duy đó được coi là manasikāra (tư duy) trong trường hợp này.
Tasmā vīriyañca satiñca ñāṇañca āgammāti ayamettha saṅkhepattho.
Therefore, the brief meaning here is: having resorted to exertion, mindfulness, and knowledge.
Do đó, tóm tắt ý nghĩa ở đây là nương vào tinh tấn, chánh niệm và trí tuệ.
Tathārūpanti tathājātikaṃ.
Tathārūpaṃ means of that kind.
Tathārūpaṃ có nghĩa là loại như vậy.
Cetosamādhinti cittasamādhiṃ.
Cetosamādhiṃ means concentration of mind.
Cetosamādhiṃ có nghĩa là tâm định (cittasamādhi).
Phusatīti vindati paṭilabhati.
Phusatīti means one obtains, one acquires.
Phusatī có nghĩa là đạt được, thâu hoạch.
Yathā samāhite citteti yena samādhinā sammā āhite suṭṭhu ṭhapite cittamhi anekavihitaṃ pubbenivāsantiādīnaṃ attho visuddhimagge vutto.
The meaning of anekavihitaṃ pubbenivāsa and so on, in relation to yathā samāhite citte (where the mind is properly established in such concentration), is explained in the Visuddhimagga.
Ý nghĩa của anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ v.v., như đã được giải thích trong Visuddhimagga, là "khi tâm đã được định tĩnh đúng đắn (yathā samāhite citte), tức là tâm đã được an trú vững chắc bằng thiền định đó".
So evamāhāti so evaṃ jhānānubhāvasampanno hutvā diṭṭhigatiko evaṃ vadati.
So evamāhāti means that person, being endowed with the power of jhāna, and holding to wrong views, says this.
So evamāhā có nghĩa là vị có tà kiến đó, đã thành tựu năng lực thiền định như vậy, nói như thế.
Vañjhoti vañjhapasuvañjhatālādayo viya aphalo kassaci ajanakoti.
Vañjho means barren, like a barren animal or a barren palm tree; fruitless, not generating anything.
Vañjho (vô sinh) có nghĩa là vô ích, không tạo ra bất cứ điều gì, giống như một con vật cái vô sinh hoặc một cây cọ vô sinh.
Etena ‘‘attā’’ti ca ‘‘loko’’ti ca gahitānaṃ jhānādīnaṃ rūpādijanakabhāvaṃ paṭikkhipati.
By this, he rejects the notion that jhāna and so on, taken as 'self' and 'world', generate form and so on.
Bằng cách này, ông ta phủ nhận khả năng tạo ra sắc (rūpa) v.v., của thiền định (jhāna) v.v., mà ông ta đã chấp thủ là "tự ngã" (attā) và "thế gian" (loka).
Pabbatakūṭaṃ viya ṭhitoti kūṭaṭṭho.
That which stands like a mountain peak is kūṭaṭṭho.
Nó đứng vững như đỉnh núi, nên được gọi là kūṭaṭṭho (bất động).
Esikaṭṭhāyiṭṭhitoti esikaṭṭhāyī viya hutvā ṭhitoti esikaṭṭhāyiṭṭhito.
Esikaṭṭhāyiṭṭhitoti means standing firm like a gatepost (esikaṭṭhāyī).
Esikaṭṭhāyiṭṭhito có nghĩa là đứng vững như một cột trụ.
Yathā sunikhāto esikatthambho niccalo tiṭṭhati, evaṃ ṭhitoti attho.
The meaning is that just as a well-driven gatepost stands motionless, so too does it stand.
Nghĩa là nó đứng vững chắc như một cột trụ đã được chôn sâu, không lay chuyển.
Ubhayenapi lokassa vināsābhāvaṃ dīpeti.
By both (terms), he indicates the non-destruction of the world.
Bằng cả hai cách này, ông ta chỉ ra rằng thế gian không bị hủy diệt.
Keci pana īsikaṭṭhāyiṭṭhitoti pāḷiṃ vatvā muñje īsikā viya ṭhitoti vadanti.
Some, however, recite the Pāḷi as īsikaṭṭhāyiṭṭhito and say that it stands like a reed in muñja grass.
Tuy nhiên, một số vị đã đọc pāḷi là īsikaṭṭhāyiṭṭhito (đứng vững như sợi cỏ īsikā) và nói rằng nó đứng vững như sợi cỏ īsikā trong cây muñja.
Tatrāyamadhippāyo – yadidaṃ jāyatīti vuccati, taṃ muñjato īsikā viya vijjamānameva nikkhamati.
Their intention is this: what is said to be born emerges as if it already exists, like a reed from muñja grass.
Ý nghĩa của điều này là: cái được gọi là sinh ra, thì nó xuất hiện như sợi cỏ īsikā từ cây muñja, vốn đã tồn tại.
Yasmā ca īsikaṭṭhāyiṭṭhito, tasmā teva sattā sandhāvanti, ito aññattha gacchantīti attho.
And because it stands like a reed (īsikaṭṭhāyiṭṭhito), these same beings wander on, meaning they go elsewhere from here.
Và bởi vì nó là īsikaṭṭhāyiṭṭhito, nên các chúng sinh đó tiếp tục luân chuyển, nghĩa là họ đi từ đây đến nơi khác.
Saṃsarantīti aparāparaṃ sañcaranti.
Saṃsarantīti means they wander from one existence to another.
Saṃsarantī có nghĩa là luân chuyển từ đời này sang đời khác.
Cavantīti evaṃ saṅkhyaṃ gacchanti.
Cavantīti means they reach the state of passing away in this manner.
Cavantī có nghĩa là đi đến sự chấm dứt như vậy.
Tathā upapajjantīti.
Likewise, upapajjantīti means they are reborn.
Cũng vậy, upapajjantī (tái sinh).
Aṭṭhakathāyaṃ pana pubbe ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti vatvā idāni te ca sattā sandhāvantītiādinā vacanena ayaṃ diṭṭhigatiko attanāyeva attano vādaṃ bhindati, diṭṭhigatikassa dassanaṃ nāma na nibaddhaṃ, thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya cañcalaṃ, ummattakapacchiyaṃ pūvakhaṇḍagūthagomayādīni viya cettha sundarampi asundarampi hoti yevāti vuttaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, it is said that after stating "the self and the world are eternal" earlier, this view-holder now contradicts his own assertion with the statement "these same beings wander on," and so on. It is stated that the view of a view-holder is not fixed, but wavering like a stake driven into a pile of husks, and that in it, like fragments of cakes, excrement, and cow dung in a madman's basket, both good and bad things are found.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhakathā, sau khi nói "tự ngã và thế gian là thường hằng" trước đó, bây giờ với lời nói "các chúng sinh đó tiếp tục luân chuyển" v.v., người có tà kiến này tự mình phá vỡ luận thuyết của chính mình. Quan điểm của người có tà kiến không cố định, nó dao động như một cọc gỗ đóng trong đống trấu, và trong cái giỏ của người điên, có cả những thứ đẹp và không đẹp, như bánh, phân và phân bò, v.v., đã được nói như vậy.
Atthitveva sassatisamanti ettha sassatīti niccaṃ vijjamānatāya mahāpathaviṃva maññati, tathā sinerupabbatacandimasūriye.
In atthitveva sassatisamaṃ, sassatī means perceiving the self as continually existing, just like the great earth, and similarly, like Mount Sineru, the moon, and the sun.
Trong Atthitveva sassatisamaṃ, sassatī là do sự tồn tại vĩnh viễn, ông ta nghĩ nó giống như đại địa, và cũng như núi Sineru, mặt trăng và mặt trời.
Tato tehi samaṃ attānaṃ maññamānā atthi tveva sassatisamanti vadanti.
Therefore, considering the self to be equal to these, they say, "It exists as eternally equal."
Từ đó, khi nghĩ tự ngã (attā) giống như những thứ đó, họ nói rằng nó tồn tại vĩnh viễn như vậy.
Idāni sassato attā ca loko cātiādikāya paṭiññāya sādhanatthaṃ hetuṃ dassento ‘‘taṃ kissa hetu?
Now, showing the reason to establish the assertion sassato attā ca loko cāti (the self and the world are eternal) and so on, the text says taṃ kissa hetu? Ahañhi ātappamanvāyāti (for what reason? For I, having pursued ardour) and so on.
Bây giờ, để chứng minh cho lời tuyên bố "tự ngã và thế gian là thường hằng" v.v., Đức Phật đã trình bày lý do bằng cách nói "Taṃ kissa hetu? Ahañhi ātappamanvāyā" (Vì lý do gì? Vì ta đã nương theo sự tinh tấn) v.v.
Ahañhi ātappamanvāyā’’tiādimāha.
Tattha imināmahaṃ etaṃ jānāmīti iminā visesādhigamena ahaṃ etaṃ paccakkhato jānāmi, na kevalaṃ saddhāmattakeneva vadāmīti dasseti, makāro panettha padasandhikaraṇatthaṃ vutto.
Tôi sẽ nỗ lực tinh tấn."
Tattha imināmahaṃ etaṃ jānāmīti iminā visesādhigamena ahaṃ etaṃ paccakkhato jānāmi, na kevalaṃ saddhāmattakeneva vadāmīti dasseti, makāro panettha padasandhikaraṇatthaṃ vutto.
Here, imināmahaṃ etaṃ jānāmi means, "By this special attainment, I know this directly; I do not merely speak out of faith." The letter 'm' here is added for euphonic conjunction.
Trong đó, imināmahaṃ etaṃ jānāmī (ta biết điều này bằng cách này) có nghĩa là: "Ta biết điều này một cách trực tiếp bằng sự thành tựu đặc biệt này, chứ không phải chỉ bằng niềm tin đơn thuần." Chữ "ma" ở đây được dùng để nối các từ.
Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ ṭhānanti catūhi vatthūhīti vatthusaddena vuttesu catūsu ṭhānesu idaṃ paṭhamaṃ ṭhānaṃ, idaṃ jātisatasahassamattānussaraṇaṃ paṭhamaṃ kāraṇanti attho.
Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ ṭhānanti means this is the first base among the four bases mentioned by the word vatthu (bases). That is to say, this recollection of hundreds of thousands of births is the first cause.
Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ ṭhānaṃ (Này các Tỳ-khưu, đây là điểm thứ nhất) có nghĩa là: trong bốn điểm được đề cập bằng từ "vatthu" (căn cứ), đây là điểm thứ nhất; sự hồi tưởng về hàng trăm ngàn kiếp sống này là nguyên nhân thứ nhất.
32-33. Upari vāradvayepi eseva nayo.
32-33. The same method applies to the two upper sections.
Trong hai trường hợp tiếp theo cũng vậy.
Kevalañhi ayaṃ vāro anekajātisatasahassānussaraṇavasena vutto.
Only, this section is stated by way of recollecting many hundreds of thousands of births.
Tuy nhiên, trường hợp này được nói đến theo cách hồi tưởng hàng trăm ngàn kiếp sống.
Itare dasacattālīsasaṃvaṭṭavivaṭṭakappānussaraṇavasena.
The others are by way of recollecting ten to forty aeons of contraction and expansion (saṃvaṭṭavivaṭṭakappa).
Các trường hợp khác là theo cách hồi tưởng mười hoặc bốn mươi đại kiếp (saṃvaṭṭavivaṭṭakappa).
Mandapañño hi titthiyo anekajātisatasahassamattaṃ anussarati, majjhimapañño dasasaṃvaṭṭavivaṭṭakappāni, tikkhapañño cattālīsaṃ, na tato uddhaṃ.
A titthiya with dull wisdom recollected many hundreds of thousands of births; one with medium wisdom, ten aeons of contraction and expansion; one with keen wisdom, forty, but no more than that.
Một người ngoại đạo có trí tuệ kém thì hồi tưởng được hàng trăm ngàn kiếp sống, người có trí tuệ trung bình thì mười đại kiếp, người có trí tuệ sắc bén thì bốn mươi đại kiếp, không hơn thế.
34. Catutthavāre takkayatīti takkī, takko vā assa atthīti takkī. Takketvā vitakketvā diṭṭhigāhino etaṃ adhivacanaṃ.
34. In the fourth section, one who speculates is takkī, or one who has speculation is takkī. This is a designation for one who holds to wrong views after speculating and cogitating.
Trong trường hợp thứ tư, người suy luận được gọi là takkī, hoặc người có suy luận được gọi là takkī. Đây là một tên gọi khác của người chấp thủ tà kiến sau khi đã suy luận và suy xét.
Vīmaṃsāya samannāgatoti vīmaṃsī. Vīmaṃsā nāma tulanā ruccanā khamanā.
One who is endowed with investigation is vīmaṃsī. Vīmaṃsā means weighing, liking, or accepting.
Người có sự khảo sát được gọi là vīmaṃsī. Vīmaṃsā (khảo sát) có nghĩa là cân nhắc, ưa thích, chấp nhận.
Yathā hi puriso yaṭṭhiyā udakaṃ vīmaṃsitvā otarati, evameva yo tulayitvā ruccitvā khamāpetvā diṭṭhiṃ gaṇhāti, so ‘‘vīmaṃsī’’ti veditabbo.
Just as a man probes water with a stick before descending, so too should one who weighs, likes, and accepts a view be understood as a vīmaṃsī.
Giống như một người dùng gậy để dò nước rồi mới lội xuống, cũng vậy, người chấp thủ tà kiến sau khi cân nhắc, ưa thích và chấp nhận nó, thì được gọi là "vīmaṃsī".
Takkapariyāhatanti takkena pariyāhataṃ, tena tena pariyāyena takketvāti attho.
Takkapariyāhataṃ means beaten by speculation; that is, having speculated repeatedly by various methods.
Takkapariyāhataṃ có nghĩa là bị suy luận đánh đổ, nghĩa là đã suy luận bằng nhiều cách khác nhau.
Vīmaṃsānucaritanti tāya vuttappakārāya vīmaṃsāya anucaritaṃ.
Vīmaṃsānucaritaṃ means repeatedly followed by such investigation as described.
Vīmaṃsānucaritaṃ có nghĩa là đã được thực hành theo sự khảo sát đã nói trên.
Sayaṃpaṭibhānanti attano paṭibhānamattasañjātaṃ.
Sayaṃpaṭibhānaṃ means arising solely from one's own quick wit.
Sayaṃpaṭibhānaṃ có nghĩa là tự mình phát sinh trí tuệ.
Evamāhāti sassatadiṭṭhiṃ gahetvā evaṃ vadati.
Evamāhāti means, having adopted the eternalist view, he speaks thus.
Evamāhā có nghĩa là chấp thủ tà kiến thường hằng và nói như vậy.
Tattha catubbidho takkī – anussutiko, jātissaro, lābhī, suddhatakkikoti.
Here, there are four types of speculators: the Anussutika, the Jātissara, the Lābhī, and the Suddhatakkika.
Trong đó, có bốn loại người suy luận (takkī): người nghe theo truyền thống (anussutiko), người nhớ các kiếp sống (jātissaro), người có thành tựu (lābhī), và người thuần túy suy luận (suddhatakkiko).
Tattha yo ‘‘vessantaro nāma rājā ahosī’’tiādīni sutvā ‘‘tena hi yadi vessantarova bhagavā, sassato attā’’ti takkayanto diṭṭhiṃ gaṇhāti, ayaṃ anussutiko nāma.
Among these, whoever, having heard statements such as "There was a king named Vessantara," and then pondering, "Therefore, if the Blessed One (Bhagavā) was Vessantara, the self (attā) is eternal," and thereby grasps this view, this one is called an anussutika.
Ở đây, người nào nghe những điều như: “Vua Vessantara đã từng là một vị vua,” rồi suy luận: “Nếu Vessantara là Đức Thế Tôn, thì tự ngã là thường còn,” và chấp thủ tà kiến, người ấy được gọi là Anussutika (người suy luận theo truyền thuyết).
Dve tisso jātiyo saritvā – ‘‘ahameva pubbe asukasmiṃ nāma ahosiṃ, tasmā sassato attā’’ti takkayanto jātissaratakkiko nāma.
Whoever, having recollected two or three past existences and pondering, "I myself was in such and such an existence previously; therefore, the self is eternal," this one is called a jātissaratakkika.
Người nào nhớ lại hai ba kiếp sống trước, rồi suy luận: “Chính ta đã từng là người tên kia trong quá khứ, do đó tự ngã là thường còn,” người ấy được gọi là Jātissaratakkika (người suy luận dựa trên ký ức về các kiếp sống trước).
Yo pana lābhitāya ‘‘yathā me idāni attā sukhī hoti, atītepi evaṃ ahosi, anāgatepi bhavissatī’’ti takkayitvā diṭṭhiṃ gaṇhāti, ayaṃ lābhītakkiko nāma.
But whoever grasps a view by pondering, for the sake of gain (lābhitāya), "Just as my self is happy now, so it was in the past, and so it will be in the future," this one is called a lābhītakkika.
Còn người nào, vì muốn đạt được lợi lộc, suy luận: “Như bây giờ tự ngã của ta được an lạc, trong quá khứ cũng vậy, và trong tương lai cũng sẽ như vậy,” rồi chấp thủ tà kiến, người ấy được gọi là Lābhītakkika (người suy luận vì lợi lộc).
‘‘Evaṃ sati idaṃ hotī’’ti takkamatteneva gaṇhanto pana suddhatakkiko nāma.
Whoever grasps it merely by reasoning, "If this is so, then this will be," this one is called a suddhatakkika.
Người nào chỉ đơn thuần suy luận: “Khi điều này xảy ra thì điều kia xuất hiện,” rồi chấp thủ tà kiến, người ấy được gọi là Suddhatakkika (người suy luận thuần túy).
36. Tayidaṃ, bhikkhave, tathāgato pajānātīti bhikkhave, taṃ idaṃ catubbidhampi diṭṭhigataṃ tathāgato nānappakārato jānāti.
36. This, bhikkhus, the Tathāgata knows means, bhikkhus, the Tathāgata knows this fourfold wrong view in various ways.
36. Này các Tỳ-khưu, Như Lai hiểu rõ điều này nghĩa là, này các Tỳ-khưu, Như Lai hiểu rõ tất cả bốn loại tà kiến này một cách đa dạng.
Tato taṃ pajānanākāraṃ dassento ime diṭṭhiṭṭhānātiādimāha.
Then, to show the manner of that knowing, he says, "These are the grounds for views," and so on.
Sau đó, để chỉ ra cách hiểu biết đó, Ngài nói: “Đây là những căn cứ của tà kiến,” v.v.
Tattha diṭṭhiyova diṭṭhiṭṭhānā nāma.
Among these, the views themselves are called grounds for views (diṭṭhiṭṭhānā).
Trong đó, chính tà kiến được gọi là Diṭṭhiṭṭhāna (căn cứ của tà kiến).
Api ca diṭṭhīnaṃ kāraṇampi diṭṭhiṭṭhānameva.
Moreover, the causes of views are also grounds for views.
Hơn nữa, nguyên nhân của tà kiến cũng chính là Diṭṭhiṭṭhāna.
Yathāha ‘‘katamāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni?
As it is said, "What are the eight grounds for views?
Như đã nói: “Tám căn cứ của tà kiến là gì?
Khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi, phassopi, saññāpi, vitakkopi, ayonisomanasikāropi, pāpamittopi, paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’nti.
The aggregates (khandhā) are a ground for views, ignorance (avijjā) is, contact (phasso) is, perception (saññā) is, thought (vitakko) is, improper attention (ayoniso manasikāro) is, evil friends (pāpamitto) are, and external sounds (paratoghoso) are also grounds for views."
Các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến, vô minh cũng vậy, xúc cũng vậy, tưởng cũng vậy, tầm cũng vậy, tác ý không như lý cũng vậy, bạn ác cũng vậy, và tiếng nói từ người khác cũng là căn cứ của tà kiến.”
‘‘Khandhā hetu, khandhā paccayo diṭṭhiṭṭhānaṃ upādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ.
"The aggregates are a cause (hetu), the aggregates are a condition (paccayo), in the sense of arising dependent on the ground for views; thus, the aggregates are also a ground for views.
“Các uẩn là nhân, các uẩn là duyên theo nghĩa là nguyên nhân phát sinh của căn cứ tà kiến, như vậy các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến.
Avijjā hetu…pe… pāpamitto hetu.
Ignorance is a cause... (pe)... evil friends are a cause.
Vô minh là nhân… v.v… bạn ác là nhân.
Paratoghoso hetu, paratoghoso paccayo diṭṭhiṭṭhānaṃ upādāya samuṭṭhānaṭṭhena, evaṃ paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’nti (paṭi. ma. 1.124).
External sounds are a cause, external sounds are a condition, in the sense of arising dependent on the ground for views; thus, external sounds are also a ground for views."
Tiếng nói từ người khác là nhân, tiếng nói từ người khác là duyên theo nghĩa là nguyên nhân phát sinh của căn cứ tà kiến, như vậy tiếng nói từ người khác cũng là căn cứ của tà kiến.”
Evaṃgahitāti diṭṭhisaṅkhātā tāva diṭṭhiṭṭhānā – ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti evaṃgahitā ādinnā, pavattitāti attho.
Grasped in such a way means that the grounds for views, which are the views themselves—"The self and the world are eternal"—are thus grasped, seized, and established, is the meaning.
Được chấp thủ như vậy nghĩa là, những căn cứ tà kiến được gọi là tà kiến, như “tự ngã và thế giới là thường còn,” được chấp giữ như vậy, được nắm giữ, được duy trì.
Evaṃparāmaṭṭhāti nirāsaṅkacittatāya punappunaṃ āmaṭṭhā parāmaṭṭhā, ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti pariniṭṭhāpitā.
Seized and held in such a way means that due to a mind free from doubt, they are repeatedly held and seized, having firmly concluded, "Only this is true, all else is void."
Được nắm giữ kỹ càng như vậy nghĩa là, do tâm không còn nghi ngờ, chúng được nắm giữ kỹ càng nhiều lần, được xác định chắc chắn là ‘chỉ điều này là sự thật, những điều khác là vô ích’.
Kāraṇasaṅkhātā pana diṭṭhiṭṭhānā yathā gayhamānā diṭṭhiyo samuṭṭhāpenti, evaṃ ārammaṇavasena ca pavattanavasena ca āsevanavasena ca gahitā.
However, the grounds for views which are causes, are grasped in terms of object, continuance, and repeated cultivation, in such a way that when they are grasped, they give rise to views.
Còn những căn cứ tà kiến được gọi là nguyên nhân, chúng được chấp giữ theo cách mà khi được chấp giữ, chúng làm phát sinh các tà kiến, như vậy chúng được chấp giữ theo nghĩa là đối tượng, theo nghĩa là sự duy trì, và theo nghĩa là sự thực hành.
Anādīnavadassitāya punappunaṃ gahaṇavasena parāmaṭṭhā.
They are repeatedly held and seized in terms of repeatedly grasping due to not seeing the danger.
Chúng được nắm giữ kỹ càng nhiều lần do không thấy được hiểm họa.
Evaṃgatikāti evaṃ nirayatiracchānapettivisayagatikānaṃ aññataragatikā.
Having such a destiny means having one of such destinies as the hell realm, animal realm, or ghost realm.
Có cõi đi như vậy nghĩa là, có một trong những cõi đi như địa ngục, súc sanh, ngạ quỷ.
Evaṃ abhisamparāyāti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ, evaṃvidhaparalokāti vuttaṃ hoti.
Having such a future existence is a synonym for the preceding phrase; it means having such a world to come.
Có tương lai như vậy đây là từ đồng nghĩa của từ trước, có nghĩa là có một thế giới bên kia như vậy.
Tañca tathāgato pajānātīti na kevalañca tathāgato sakāraṇaṃ sagatikaṃ diṭṭhigatameva pajānāti, atha kho tañca sabbaṃ pajānāti, tato ca uttaritaraṃ sīlañceva samādhiñca sabbaññutaññāṇañca pajānāti.
That, too, the Tathāgata knows means that the Tathāgata not only knows the wrong view with its causes and destinies, but he knows all that, and beyond that, he knows virtue (sīla), concentration (samādhi), and omniscience (sabbaññutaññāṇa).
Và Như Lai hiểu rõ điều đó nghĩa là, Như Lai không chỉ hiểu rõ tà kiến cùng với nguyên nhân và cõi đi của nó, mà Ngài còn hiểu rõ tất cả những điều đó, và hơn thế nữa, Ngài hiểu rõ cả giới, định, và tuệ toàn tri.
Tañca pajānanaṃ na parāmasatīti tañca evaṃvidhaṃ anuttaraṃ visesaṃ pajānantopi ahaṃ pajānāmīti taṇhādiṭṭhimānaparāmāsavasena tañca na parāmasati.
And knowing that, he does not cling to it means that even though he knows such an unsurpassed distinction, he does not cling to it in terms of clinging, wrong view, or conceit, thinking "I know."
Và Ngài không chấp thủ sự hiểu biết đó nghĩa là, dù hiểu biết được sự đặc biệt vô thượng như vậy, Ngài cũng không chấp thủ sự hiểu biết đó theo cách chấp thủ của tham ái, tà kiến, và ngã mạn, rằng ‘ta hiểu biết’.
Aparāmasato cassa paccattaññeva nibbuti viditāti evaṃ aparāmasato cassa aparāmāsapaccayā sayameva attanāyeva tesaṃ parāmāsakilesānaṃ nibbuti viditā.
For one who does not cling, the extinguishment is known to him personally means that for him who does not cling in this way, due to not clinging, the extinguishment of those clinging defilements is known by himself, personally.
Và đối với người không chấp thủ, sự tịch tịnh được biết đến một cách tự thân nghĩa là, đối với người không chấp thủ như vậy, do không chấp thủ, sự tịch tịnh của những phiền não chấp thủ đó được biết đến một cách tự thân, bởi chính mình.
Pākaṭaṃ, bhikkhave, tathāgatassa nibbānanti dasseti.
This shows, bhikkhus, that the Tathāgata's Nibbāna is manifest.
Điều này cho thấy, này các Tỳ-khưu, Nibbāna của Như Lai là hiển nhiên.
Idāni yathāpaṭipannena tathāgatena sā nibbuti adhigatā, taṃ paṭipattiṃ dassetuṃ yāsu vedanāsu rattā titthiyā ‘‘idha sukhino bhavissāma, ettha sukhino bhavissāmā’’ti diṭṭhigahanaṃ pavisanti, tāsaṃyeva vedanānaṃ vasena kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto vedanānaṃ samudayañcātiādimāha.
Now, to show the path by which the Tathāgata attained that extinguishment, teaching the meditation subject (kammaṭṭhāna) in terms of precisely those feelings (vedanā) to which the sectarians, clinging, enter the thicket of wrong views, thinking, "Here we shall be happy, there we shall be happy," he says, "the origin of feelings," and so on.
Bây giờ, để chỉ ra con đường mà Như Lai đã thực hành để đạt được sự tịch tịnh đó, Ngài giảng về đề mục thiền định dựa trên chính những cảm thọ mà các ngoại đạo đã đắm nhiễm, và đã đi vào rừng tà kiến với suy nghĩ: “Ở đây chúng ta sẽ được an lạc, ở đó chúng ta sẽ được an lạc,” và Ngài nói: “Sự tập khởi của các cảm thọ,” v.v.
Tattha yathābhūtaṃ viditvāti ‘‘avijjāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, kammasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati, phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati (paṭi. ma. 1.50).
Among these, having known truly means: "One sees the origin of the aggregate of feelings in the sense of the origin of causes, namely, 'With the origin of ignorance, there is the origin of feelings.' One sees the origin of the aggregate of feelings in the sense of the origin of causes, namely, 'With the origin of craving, there is the origin of feelings.' One sees the origin of the aggregate of feelings in the sense of the origin of causes, namely, 'With the origin of kamma, there is the origin of feelings.' One sees the origin of the aggregate of feelings in the sense of the origin of causes, namely, 'With the origin of contact, there is the origin of feelings.'
Trong đó, sau khi hiểu biết đúng như thật nghĩa là: “Do sự tập khởi của vô minh mà có sự tập khởi của cảm thọ,” như vậy thấy được sự tập khởi của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự tập khởi của duyên; “Do sự tập khởi của tham ái mà có sự tập khởi của cảm thọ,” như vậy thấy được sự tập khởi của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự tập khởi của duyên; “Do sự tập khởi của nghiệp mà có sự tập khởi của cảm thọ,” như vậy thấy được sự tập khởi của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự tập khởi của duyên; “Do sự tập khởi của xúc mà có sự tập khởi của cảm thọ,” như vậy thấy được sự tập khởi của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự tập khởi của duyên.
Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passatī’’ti imesaṃ pañcannaṃ lakkhaṇānaṃ vasena vedanānaṃ samudayaṃ yathābhūtaṃ viditvā; ‘‘avijjānirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, taṇhānirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, kammanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati, phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati.
Even one who sees the characteristic of arising sees the origin of the aggregate of feelings." Thus, having known truly the origin of feelings in terms of these five characteristics; "With the cessation of ignorance, there is the cessation of feelings." One sees the passing away of the aggregate of feelings in the sense of the cessation of causes, namely, "With the cessation of craving, there is the cessation of feelings." One sees the passing away of the aggregate of feelings in the sense of the cessation of causes, namely, "With the cessation of kamma, there is the cessation of feelings." One sees the passing away of the aggregate of feelings in the sense of the cessation of causes, namely, "With the cessation of contact, there is the cessation of feelings."
Dù thấy được tướng sinh khởi, vẫn thấy được sự tập khởi của uẩn cảm thọ. Sau khi hiểu biết đúng như thật sự tập khởi của các cảm thọ theo năm tướng này; “Do sự diệt của vô minh mà có sự diệt của cảm thọ,” như vậy thấy được sự hoại diệt của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự diệt của duyên; “Do sự diệt của tham ái mà có sự diệt của cảm thọ,” như vậy thấy được sự hoại diệt của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự diệt của duyên; “Do sự diệt của nghiệp mà có sự diệt của cảm thọ,” như vậy thấy được sự hoại diệt của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự diệt của duyên; “Do sự diệt của xúc mà có sự diệt của cảm thọ,” như vậy thấy được sự hoại diệt của uẩn cảm thọ theo nghĩa sự diệt của duyên.
Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passatī’’ti (paṭi. ma. 1.50) imesaṃ pañcannaṃ lakkhaṇānaṃ vasena vedanānaṃ atthaṅgamaṃ yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ vedanāya assādo’’ti (saṃ. ni. 3.26) evaṃ assādañca yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yaṃ vedanā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā, ayaṃ vedanāya ādīnavo’’ti evaṃ ādīnavañca yathābhūtaṃ viditvā, ‘‘yo vedanāya chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, idaṃ vedanāya nissaraṇa’’nti evaṃ nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā vigatachandarāgatāya anupādāno anupādāvimutto, bhikkhave, tathāgato; yasmiṃ upādāne sati kiñci upādiyeyya, upādinnattā ca khandho bhaveyya, tassa abhāvā kiñci dhammaṃ anupādiyitvāva vimutto bhikkhave tathāgatoti.
Even one who sees the characteristic of change sees the passing away of the aggregate of feelings." Thus, having known truly the disappearance of feelings in terms of these five characteristics; "Whatever happiness and joy (somanassa) arise dependent on a feeling, this is the gratification (assāda) of that feeling." Thus, having known truly the gratification; "Whatever feeling is impermanent (anicca), suffering (dukkha), and subject to change (vipariṇāmadhammā), this is the danger (ādīnava) of that feeling." Thus, having known truly the danger; "The removal of desire-passion (chandarāga) for feeling, the abandoning of desire-passion, this is the escape (nissaraṇa) from feeling." Thus, having known truly the escape, the Tathāgata, bhikkhus, is without clinging (anupādāno) and liberated without clinging (anupādāvimutto) due to the disappearance of desire-passion; that is to say, if there were clinging (upādāna), one would cling to something, and due to clinging, there would be an aggregate (khandha), but due to the absence of that, having not clung to any phenomenon, the Tathāgata, bhikkhus, is liberated.
Dù thấy được tướng biến hoại, vẫn thấy được sự hoại diệt của uẩn cảm thọ. Sau khi hiểu biết đúng như thật sự chấm dứt của các cảm thọ theo năm tướng này, và sau khi hiểu biết đúng như thật sự vị ngọt như: “Cảm thọ nào mà do duyên đó có sự an lạc, sự hỷ lạc phát sinh, đó là vị ngọt của cảm thọ”; và sau khi hiểu biết đúng như thật sự nguy hiểm như: “Cảm thọ nào là vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, đó là sự nguy hiểm của cảm thọ”; và sau khi hiểu biết đúng như thật sự thoát ly như: “Sự đoạn trừ tham ái, sự từ bỏ tham ái đối với cảm thọ, đó là sự thoát ly khỏi cảm thọ.” Này các Tỳ-khưu, Như Lai là người không chấp thủ, giải thoát khỏi chấp thủ, do đã đoạn trừ tham ái; vì không có chấp thủ nào mà có thể chấp thủ bất cứ điều gì, và do sự chấp thủ đó mà có thể có uẩn, do không có điều đó, Như Lai đã giải thoát mà không chấp thủ bất cứ pháp nào, này các Tỳ-khưu.
37. Ime kho te, bhikkhaveti ye te ahaṃ – ‘‘katame, ca te, bhikkhave, dhammā gambhīrā’’ti apucchiṃ, ‘‘ime kho te, bhikkhave, tañca tathāgato pajānāti tato ca uttaritaraṃ pajānātī’’ti evaṃ niddiṭṭhā sabbaññutaññāṇadhammā gambhīrā duddasā…pe… paṇḍitavedanīyāti veditabbā.
37. These, bhikkhus, are those—meaning those omniscient knowledge-dharmas that I asked about: "What, bhikkhus, are those profound dharmas...?" These, bhikkhus, are to be understood as profound, hard to see, etc., comprehensible by the wise, as thus indicated: "That, too, the Tathāgata knows, and he knows beyond that."
37. Này các Tỳ-khưu, đây là những pháp đó nghĩa là, những pháp toàn tri sâu xa, khó thấy… v.v… chỉ những bậc hiền trí mới cảm nhận được, mà ta đã hỏi: “Này các Tỳ-khưu, những pháp sâu xa đó là gì?”, thì “Này các Tỳ-khưu, đây là những pháp đó, và Như Lai hiểu rõ điều đó, và Ngài hiểu rõ hơn thế nữa,” nên cần phải hiểu.
Yehi tathāgatassa neva puthujjano, na sotāpannādīsu aññataro vaṇṇaṃ yathābhūtaṃ vattuṃ sakkoti, atha kho tathāgatova yathābhūtaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyāti evaṃ pucchamānenāpi sabbaññutaññāṇameva puṭṭhaṃ, niyyātentenāpi tadeva niyyātitaṃ, antarā pana diṭṭhiyo vibhattāti.
By which qualities neither a common person nor any of the noble ones, such as a stream-enterer, can speak of the Tathāgata’s praise as it truly is; but rather, only the Tathāgata, speaking correctly, could speak of his praise as it truly is. Thus, by asking in this way, it was omniscience itself that was asked about; and by entrusting it, it was that very thing that was entrusted. In between, however, the views were analyzed.
Với những phẩm chất mà phàm nhân hay bất kỳ vị nào trong số các bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) trở lên đều không thể nói lên được sự thật về Thế Tôn, mà chỉ có Thế Tôn mới có thể nói lên sự thật một cách đúng đắn; khi được hỏi như vậy, chính là hỏi về Tuệ Toàn Tri (sabbaññutaññāṇa), và khi trả lời, cũng chính là trả lời về Tuệ ấy. Trong khoảng giữa, các tà kiến đã được phân tích.
39. Yanti nipātamattaṃ.
39. Yaṃ is just a particle.
39. Yaṃ chỉ là một tiểu từ (nipāta).
Kadācīti kismiñci kāle.
Kadāci means at some time.
Kadāci có nghĩa là vào một thời điểm nào đó.
Karahacīti tasseva vevacanaṃ.
Karahaci is a synonym for that.
Karahaci là một từ đồng nghĩa với từ đó.
Dīghassa addhunoti dīghassa kālassa.
Dīghassa addhuno means of a long time.
Dīghassa addhuno có nghĩa là của một thời gian dài.
Accayenāti atikkamena.
Accayena means with the passing away.
Accayena có nghĩa là sau khi trôi qua.
Saṃvaṭṭatīti vinassati.
Saṃvaṭṭati means it is destroyed.
Saṃvaṭṭati có nghĩa là hoại diệt.
Yebhuyyenāti ye uparibrahmalokesu vā arūpesu vā nibbattanti, tadavasese sandhāya vuttaṃ.
Yebhuyyena refers to those remaining beings who are reborn in the upper brahma worlds or the formless realms.
Yebhuyyena được nói đến để chỉ những chúng sinh còn lại, trừ những vị tái sinh ở các cõi Phạm thiên cao hơn hoặc các cõi vô sắc.
Jhānamanena nibbattattā manomayā. Pīti tesaṃ bhakkho āhāroti pītibhakkhā. Attanova tesaṃ pabhāti sayaṃpabhā. Antalikkhe carantīti antalikkhacarā. Subhesu uyyānavimānakapparukkhādīsu tiṭṭhantīti, subhaṭṭhāyino subhā vā manorammavatthābharaṇā hutvā tiṭṭhantīti subhaṭṭhāyino.
They are manomayā (mind-made) because they are created by the mind of jhāna. They are pītibhakkhā (feeding on rapture) because rapture is their sustenance, their food. They are sayaṃpabhā (self-luminous) because their own light shines. They are antalikkhacarā (traveling through the sky) because they move through space. They are subhaṭṭhāyino (remaining in splendor) because they dwell in splendid places such as parks, mansions, and wish-fulfilling trees, or they are subhaṭṭhāyino because they exist having splendid and delightful belongings and ornaments.
Do được sinh ra bởi thiền định nên họ là manomayā (do ý tạo thành). Hỷ là thức ăn của họ, nên họ là pītibhakkhā (ăn hỷ). Ánh sáng của họ tự phát ra từ chính họ, nên họ là sayaṃpabhā (tự phát quang). Họ đi lại trong không trung, nên họ là antalikkhacarā (đi trong không trung). Họ trú ngụ trong những khu vườn, cung điện, cây như ý đẹp đẽ, nên họ là subhaṭṭhāyino (trú ngụ ở nơi tốt đẹp), hoặc họ là những vị có y phục và trang sức đẹp đẽ, đáng yêu, nên họ là subhaṭṭhāyino (trú ngụ ở nơi tốt đẹp).
Ciraṃ dīghamaddhānanti ukkaṃsena aṭṭha kappe.
Ciraṃ dīghamaddhānaṃ means for at most eight aeons.
Ciraṃ dīghamaddhānaṃ có nghĩa là tối đa tám đại kiếp.
40. Vivaṭṭatīti saṇṭhāti.
40. Vivaṭṭati means it is established.
40. Vivaṭṭati có nghĩa là được thiết lập.
Suññaṃ brahmavimānanti pakatiyā nibbattasattānaṃ natthitāya suññaṃ, brahmakāyikabhūmi nibbattatīti attho.
Suññaṃ brahmavimānaṃ means an empty brahma mansion, empty due to the absence of naturally reborn beings; the meaning is that the plane of the Brahmakāyika devas is reborn.
Suññaṃ brahmavimānaṃ có nghĩa là trống rỗng vì chưa có chúng sinh tự nhiên sinh ra; ý nói, cõi Phạm thiên thuộc thân Phạm thiên (brahmakāyikabhūmi) được hình thành.
Tassa kattā vā kāretā vā natthi, visuddhimagge vuttanayena pana kammapaccayautusamuṭṭhānā ratanabhūmi nibbattati.
It has no creator or instigator; rather, a jewel-ground arises from temperature with kamma as its condition, in the way described in the Visuddhimagga.
Không có người tạo ra hay khiến tạo ra nó; tuy nhiên, theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo, một vùng đất quý báu được hình thành do nghiệp duyên và sự phát sinh từ thời tiết.
Pakatinibbattiṭṭhānesuyeva cettha uyyānakapparukkhādayo nibbattanti.
Here, parks, wish-fulfilling trees, and so on are reborn in their natural places of arising.
Trong đó, các khu vườn, cây như ý, v.v., chỉ xuất hiện ở những nơi hình thành tự nhiên.
Atha sattānaṃ pakatiyā vasitaṭṭhāne nikanti uppajjati, te paṭhamajjhānaṃ bhāvetvā tato otaranti, tasmā atha kho aññataro sattotiādimāha.
Then, a fondness arises for the place where beings naturally dwelled; they cultivate the first jhāna and then descend from there. Therefore, he said, “Atha kho aññataro satto,” and so on.
Sau đó, sự thích thú phát sinh ở nơi chúng sinh tự nhiên trú ngụ, họ tu tập thiền định thứ nhất rồi từ đó hạ xuống; vì vậy, Ngài nói: “atha kho aññataro satto” (rồi một chúng sinh khác) và tiếp theo.
Āyukkhayā vā puññakkhayā vāti ye uḷāraṃ puññakammaṃ katvā yattha katthaci appāyuke devaloke nibbattanti, te attano puññabalena ṭhātuṃ na sakkonti, tassa pana devalokassa āyuppamāṇeneva cavantīti āyukkhayā cavantīti vuccanti.
Āyukkhayā vā puññakkhayā vā: Those who, having done superior meritorious kamma, are reborn in any deva world with a short lifespan, are unable to remain by the power of their own merit; they pass away only at the end of the lifespan of that deva world. Thus they are said to pass away through the exhaustion of their lifespan.
Āyukkhayā vā puññakkhayā vā có nghĩa là những chúng sinh đã tạo nghiệp phước lớn, tái sinh vào một cõi trời nào đó có tuổi thọ ngắn, họ không thể trụ lại bằng sức mạnh phước báu của mình, mà họ diệt độ theo tuổi thọ của cõi trời đó, nên được gọi là diệt độ do hết tuổi thọ (āyukkhayā cavanti).
Ye pana parittaṃ puññakammaṃ katvā dīghāyukadevaloke nibbattanti, te yāvatāyukaṃ ṭhātuṃ na sakkonti, antarāva cavantīti puññakkhayā cavantīti vuccanti.
But those who, having done limited meritorious kamma, are reborn in a deva world with a long lifespan, are unable to remain for the full lifespan; they pass away in the interim. Thus they are said to pass away through the exhaustion of their merit.
Còn những chúng sinh đã tạo nghiệp phước ít, tái sinh vào cõi trời có tuổi thọ dài, họ không thể trụ lại hết tuổi thọ, mà diệt độ giữa chừng, nên được gọi là diệt độ do hết phước báu (puññakkhayā cavanti).
Dīghamaddhānaṃ tiṭṭhatīti kappaṃ vā upaḍḍhakappaṃ vā.
Dīghamaddhānaṃ tiṭṭhati means for an aeon or half an aeon.
Dīghamaddhānaṃ tiṭṭhati có nghĩa là một kiếp hoặc nửa kiếp.
41. Anabhiratīti aparassāpi sattassa āgamanapatthanā.
41. Anabhirati is the longing for the arrival of another being.
41. Anabhiratī có nghĩa là mong muốn cho những chúng sinh khác đến.
Yā pana paṭighasampayuttā ukkaṇṭhitā, sā brahmaloke natthi.
But that discontent which is associated with aversion does not exist in the brahma world.
Tuy nhiên, sự chán nản do sân hận thì không có ở cõi Phạm thiên.
Paritassanāti ubbijjanā phandanā, sā panesā tāsatassanā, taṇhātassanā, diṭṭhitassanā, ñāṇatassanāti catubbidhā hoti.
Paritassanā means agitation, trembling. This is of four kinds: trembling from terror, trembling from craving, trembling from wrong view, and trembling from knowledge.
Paritassanā có nghĩa là sự bồn chồn, dao động; sự bồn chồn này có bốn loại: tāsatassanā (bồn chồn do sợ hãi), taṇhātassanā (bồn chồn do tham ái), diṭṭhitassanā (bồn chồn do tà kiến), ñāṇatassanā (bồn chồn do trí tuệ).
Tattha ‘‘jātiṃ paṭicca bhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso utrāso.
Among these, “Dependent on birth, there is fear, terror, stiffness, horripilation, alarm of the mind.
Trong đó, “do duyên sinh, có sự sợ hãi, sự kinh hoàng, sự cứng đờ, sự dựng tóc gáy, sự hoảng loạn của tâm.
Jaraṃ… byādhiṃ… maraṇaṃ paṭicca…pe… utrāso’’ti (vibha. 921) ayaṃ tāsatassanā nāma.
Dependent on aging… sickness… death… and so on… alarm”—this is called tāsatassanā (trembling from terror).
Do duyên già… bệnh… chết… v.v… sự hoảng loạn” thì đây gọi là tāsatassanā.
‘‘Aho vata aññepi sattā itthattaṃ āgaccheyyu’’nti (dī. ni. 3.38) ayaṃ taṇhātassanā nāma.
“‘Oh, if only other beings would come to this state!’”—this is called taṇhātassanā (trembling from craving).
“Ôi, ước gì những chúng sinh khác cũng đến được trạng thái này!” thì đây gọi là taṇhātassanā.
‘‘Paritassitavipphanditamevā’’ti ayaṃ diṭṭhitassanā nāma.
“‘It is just anxious trembling’”—this is called diṭṭhitassanā (trembling from wrong view).
“Chỉ là sự bồn chồn và dao động” thì đây gọi là diṭṭhitassanā.
‘‘Tepi tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjantī’’ti (a. ni. 4.33) ayaṃ ñāṇatassanā nāma.
“‘They too, having heard the Tathāgata’s teaching of the Dhamma, for the most part, experience fear, spiritual urgency, and terror’”—this is called ñāṇatassanā (trembling from knowledge).
“Ngay cả họ, sau khi nghe lời thuyết pháp của Thế Tôn, phần lớn đều rơi vào sự sợ hãi, sự chấn động, sự kinh hoàng” thì đây gọi là ñāṇatassanā.
Idha pana taṇhātassanāpi diṭṭhitassanāpi vaṭṭati.
Here, however, both trembling from craving and trembling from wrong view are applicable.
Ở đây, cả taṇhātassanā và diṭṭhitassanā đều phù hợp.
Brahmavimānanti idha pana paṭhamābhinibbattassa atthitāya suññanti na vuttaṃ.
Brahmavimānaṃ: Here, however, it is not said to be ‘empty’ because of the existence of the first-reborn being.
Brahmavimānaṃ – ở đây, không nói là trống rỗng vì có chúng sinh đầu tiên xuất hiện.
Upapajjantīti upapattivasena upagacchanti.
Upapajjanti means they approach by way of rebirth.
Upapajjanti có nghĩa là đến bằng cách tái sinh.
Sahabyatanti sahabhāvaṃ.
Sahabyataṃ means companionship.
Sahabyataṃ có nghĩa là sự đồng hành.
42. Abhibhūti abhibhavitvā ṭhito jeṭṭhakohamasmīti.
42. Abhibhū means having overcome, I am the chief.
42. Abhibhū có nghĩa là “Ta là bậc tối thượng, vượt trội hơn tất cả”.
Anabhibhūtoti aññehi anabhibhūto.
Anabhibhūto means not overcome by others.
Anabhibhūto có nghĩa là không bị người khác vượt trội.
Aññadatthūti ekaṃsavacane nipāto.
Aññadatthū is a particle used in an absolute sense.
Aññadatthu là một tiểu từ trong lời nói khẳng định.
Dassanavasena daso, sabbaṃ passāmīti attho.
Daso means by way of seeing; the meaning is, ‘I see all’.
Daso theo nghĩa nhìn thấy, tức là “Ta thấy tất cả”.
Vasavattīti sabbaṃ janaṃ vase vattemi.
Vasavattī means I bring all people under my control.
Vasavattī có nghĩa là “Ta kiểm soát tất cả chúng sinh theo ý muốn của mình”.
Issaro kattā nimmātāti ahaṃ loke issaro, ahaṃ lokassa kattā ca nimmātā ca, pathavī – himavanta-sineru-cakkavāḷa-mahāsamudda-candima-sūriyā mayā nimmitāti.
Issaro kattā nimmātā means I am the lord in the world, I am the creator and maker of the world. The earth, Himavanta, Sineru, the Cakkavāḷa, the great ocean, the moon, and the sun were created by me.
Issaro kattā nimmātā có nghĩa là “Ta là chúa tể trong thế gian, Ta là người tạo ra và kiến tạo thế gian. Đất, núi tuyết Himalaya, núi Sineru, thế giới, đại dương, mặt trăng, mặt trời đều do Ta tạo ra”.
Seṭṭho sajitāti ahaṃ lokassa uttamo ca sajitā ca, ‘‘tvaṃ khattiyo nāma hohi, tvaṃ brāhmaṇo, vesso, suddo, gahaṭṭho, pabbajito nāma.
Seṭṭho sajitā means I am the supreme and the arranger of the world. ‘You shall be a khattiya, you a brahmin, a vessa, a sudda, a householder, a renunciant.
Seṭṭho sajitā có nghĩa là “Ta là bậc tối thượng và người phân chia trong thế gian, ‘Ngươi hãy là Khattiya, ngươi là Bà-la-môn, Vessa, Sudda, gia chủ, xuất gia.
Antamaso tvaṃ oṭṭho hohi, goṇo hohī’’ti ‘‘evaṃ sattānaṃ saṃvisajetā aha’’nti maññati.
At the very least, you shall be a camel, you shall be an ox.’ Thus he thinks, ‘I am the one who arranges beings in this way.’
Thậm chí ngươi hãy là lạc đà, ngươi hãy là bò’”. Vị ấy nghĩ: “Ta là người phân chia chúng sinh như vậy”.
Vasī pitā bhūtabhabyānanti (dī. ni. 1.17) ahamasmi ciṇṇavasitāya vasī, ahaṃ pitā bhūtānañca bhabyānañcāti maññati.
Vasī pitā bhūtabhabyānaṃ means he thinks, ‘I am the master due to my mastered control, I am the father of beings past and future.’
Vasī pitā bhūtabhabyānaṃ có nghĩa là vị ấy nghĩ: “Ta là bậc Toàn Năng (vasī) vì đã thực hành sự toàn năng, Ta là cha của tất cả chúng sinh đã sinh và sẽ sinh”.
Tattha aṇḍajajalābujā sattā antoaṇḍakose ceva antovatthimhi ca bhabyā nāma, bahi nikkhantakālato paṭṭhāya bhūtā nāma.
Therein, egg-born and womb-born beings, while inside the eggshell and inside the womb, are called ‘future’; from the time they come out, they are called ‘past’.
Trong đó, các chúng sinh noãn sinh và thấp sinh được gọi là bhabyā (sẽ sinh) khi còn ở trong vỏ trứng và trong tử cung, và được gọi là bhūtā (đã sinh) kể từ khi chúng thoát ra ngoài.
Saṃsedajā paṭhamacittakkhaṇe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtā.
Moisture-born beings are ‘future’ at the first moment of consciousness; from the second moment onwards, they are ‘past’.
Các chúng sinh hóa sinh được gọi là bhabyā ở sát na tâm đầu tiên, và được gọi là bhūtā kể từ sát na thứ hai trở đi.
Opapātikā paṭhamairiyāpathe bhabyā, dutiyato paṭṭhāya bhūtāti veditabbā.
Spontaneously-arisen beings are ‘future’ in the first posture; from the second onwards, they are to be known as ‘past’.
Các chúng sinh hóa sinh được gọi là bhabyā ở oai nghi đầu tiên, và được gọi là bhūtā kể từ oai nghi thứ hai trở đi.
Te sabbepi mayhaṃ puttāti saññāya ‘‘ahaṃ pitā bhūtabhabyāna’’nti maññati.
With the perception that all of them are his children, he thinks, “I am the father of beings past and future.”
Vị ấy nghĩ: “Tất cả chúng sinh đó đều là con của ta”, với nhận thức đó, vị ấy nghĩ: “Ta là cha của tất cả chúng sinh đã sinh và sẽ sinh”.
Idāni kāraṇato sādhetukāmo – ‘‘mayā ime sattā nimmitā’’ti paṭiññaṃ katvā ‘‘taṃ kissa hetū’’tiādimāha.
Now, wishing to establish this through a reason, after making the claim, “These beings were created by me,” he says, “Taṃ kissa hetū,” and so on.
Bây giờ, muốn chứng minh bằng lý do, sau khi tuyên bố: “Những chúng sinh này do ta tạo ra”, vị ấy nói: “Taṃ kissa hetū” (Vì lý do gì?) và tiếp theo.
Itthattanti itthabhāvaṃ, brahmabhāvanti attho.
Itthattaṃ means this state, that is, the state of being a brahma.
Itthattaṃ có nghĩa là trạng thái như vậy, tức là trạng thái Phạm thiên.
Iminā mayanti attano kammavasena cutāpi upapannāpi ca kevalaṃ maññanāmatteneva ‘‘iminā mayaṃ nimmitā’’ti maññamānā vaṅkacchidde vaṅkaāṇī viya onamitvā tasseva pādamūlaṃ gacchantīti.
Iminā mayaṃ: Although they have passed away and been reborn according to their own kamma, merely through this assumption they think, “We were created by him.” Like a crooked peg in a crooked hole, they bow down and go to his feet.
Iminā mayaṃ có nghĩa là những chúng sinh đó, dù đã chết hay tái sinh theo nghiệp của mình, chỉ vì sự tưởng tượng sai lầm mà nghĩ: “Chúng ta do vị này tạo ra”, và họ cúi mình như một cái đinh cong trong một lỗ cong, rồi đi đến chân của vị ấy.
44. Ṭhānaṃ kho panetanti kāraṇaṃ kho panetaṃ.
44. Ṭhānaṃ kho panetaṃ means this is indeed a cause.
44. Ṭhānaṃ kho panetaṃ có nghĩa là đây là lý do.
So tato cavitvā aññatra na gacchati, idheva āgacchati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is said in reference to one who, having passed away from there, does not go elsewhere but comes right here.
Vị ấy sau khi chết từ đó sẽ không đi nơi khác, mà sẽ đến đây; điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Agārasmāti gehā.
Agārasmā means from the home.
Agārasmā có nghĩa là từ nhà.
Anagāriyanti pabbajjaṃ.
Anagāriyaṃ means the state of homelessness.
Anagāriyaṃ có nghĩa là sự xuất gia.
Pabbajjā hi yasmā agārassa hi taṃ kasigorakkhādikammaṃ tattha natthi, tasmā anagāriyanti vuccati.
The homeless life is called anagāriya because the work that benefits a home, such as agriculture and cattle-herding, does not exist in it.
Sự xuất gia được gọi là anagāriya (không nhà) vì không có những công việc như nông nghiệp, chăn nuôi, v.v., là công việc của gia đình.
Pabbajatīti upagacchati.
Pabbajati means he goes forth.
Pabbajati có nghĩa là đi đến.
Tato paraṃ nānussaratīti tato pubbenivāsā paraṃ na sarati, sarituṃ asakkonto tattha ṭhatvā diṭṭhiṃ gaṇhāti.
Tato paraṃ nānussarati means he does not recollect beyond that past life. Being unable to recollect, he stays there and grasps a wrong view.
Tato paraṃ nānussarati có nghĩa là vị ấy không nhớ được những kiếp sống trước đó, không thể nhớ được nên giữ lấy tà kiến đó.
45-46. Dutiyavāre khiḍḍāya padussanti vinassantīti khiḍḍāpadosikā, padūsikātipi pāḷiṃ likhanti, sā aṭṭhakathāyaṃ natthi.
45-46. In the second instance, khiḍḍāpadosikā means 'those who become corrupted by play and perish.' Some also write padūsikā in the Pāli text, but that is not found in the commentary.
45-46. Trong trường hợp thứ hai, những vị phạm lỗi do vui chơi, bị hư hoại do vui chơi, được gọi là khiḍḍāpadosikā (những vị phạm lỗi do vui chơi). Một số người viết pāḷi là padūsikā, nhưng điều đó không có trong các bản chú giải.
Ativelanti atikālaṃ, aticiranti attho.
Ativela means beyond the proper time, meaning for too long a time.
Ativela có nghĩa là quá thời gian, quá lâu.
Hassakhiḍḍāratidhammasamāpannāti hassarati dhammañceva khiḍḍāratidhammañca samāpannā anuyuttā, keḷihassasukhañceva kāyikavācasikakīḷāsukhañca anuyuttā, vuttappakāraratidhammasamaṅgino hutvā viharantīti attho.
Hassakhiḍḍāratidhammasamāpannā means they are devoted to and engaged in the nature of delighting in laughter and the nature of delighting in sport; they are engaged in the pleasure of playful laughter and the pleasure of physical and verbal play. The meaning is that they dwell, being endowed with the aforementioned nature of delight.
Hassakhiḍḍāratidhammasamāpannā có nghĩa là những vị chuyên tâm vào pháp vui cười và pháp vui chơi, chuyên tâm vào niềm vui cười đùa và niềm vui của trò chơi thân khẩu, tức là những vị sống với những pháp vui thích đã được nói đến.
Sati sammussatīti khādanīyabhojanīyesu sati sammussati.
Sati sammussatī means that mindfulness concerning food and drink is forgotten or lost.
Sati sammussatī có nghĩa là sự tỉnh giác về đồ ăn thức uống bị quên lãng.
Te kira puññavisesādhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattaṃ kīḷantā tāya sampattimahantatāya – ‘‘āhāraṃ paribhuñjimha, na paribhuñjimhā’’tipi na jānanti.
Indeed, those devas, while celebrating a festival with their great splendour and abundance attained through special merits, because of the greatness of that fortune, do not even know "Have we eaten food, or have we not eaten?".
Những vị ấy, khi đang vui chơi lễ hội với sự giàu sang vĩ đại của mình, do phước báu đặc biệt mà có được, không biết rằng “chúng ta đã thọ dụng thức ăn hay chưa thọ dụng”.
Atha ekāhārātikkamanato paṭṭhāya nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva, na tiṭṭhanti.
Then, from the moment one meal is missed, even if they eat and drink continuously, they still pass away; they do not remain.
Sau đó, từ khi bỏ lỡ một bữa ăn, dù liên tục ăn và uống, họ vẫn rơi rụng, không thể duy trì.
Kammajatejassa balavatāya, karajakāyassa mandatāya, manussānañhi kammajatejo mando, karajakāyo balavā.
Because the karma-born vital heat (kammajateja) is powerful, and the physical body (karajakāya) is weak. For humans, the karma-born vital heat is weak, and the physical body is strong.
Vì năng lực của nghiệp quá mạnh, và thân thể vật chất thì yếu kém. Thật vậy, năng lực nghiệp của con người yếu, còn thân thể vật chất thì mạnh.
Tesaṃ tejassa mandatāya karajakāyassa balavatāya sattāhampi atikkamitvā uṇhodakaacchayāguādīhi sakkā vatthuṃ upatthambhetuṃ.
For humans, because their vital heat is weak and their physical body is strong, it is possible to sustain the body for even seven days with warm water gruel and other such things.
Vì năng lực nghiệp của họ yếu và thân thể vật chất mạnh, nên có thể duy trì sự sống bằng nước nóng, cháo loãng, v.v., ngay cả khi đã bỏ lỡ bảy ngày.
Devānaṃ pana tejo balavā hoti, karajaṃ mandaṃ.
But for devas, the vital heat is strong, and the physical body is weak.
Nhưng đối với chư thiên, năng lực nghiệp mạnh, còn thân thể vật chất thì yếu.
Te ekaṃ āhāravelaṃ atikkamitvāva saṇṭhātuṃ na sakkonti.
They are unable to remain (alive) even after missing just one mealtime.
Họ không thể duy trì sự sống nếu bỏ lỡ một bữa ăn.
Yathā nāma gimhānaṃ majjhanhike tattapāsāṇe ṭhapitaṃ padumaṃ vā uppalaṃ vā sāyanhasamaye ghaṭasatenāpi siñciyamānaṃ pākatikaṃ na hoti, vinassatiyeva.
Just as a lotus or water-lily placed on a hot rock at midday in summer, even if watered with a hundred pots in the evening, does not become natural again, but perishes.
Giống như một bông sen hay một bông súng đặt trên tảng đá nóng vào giữa trưa mùa hè, dù được tưới hàng trăm gáo nước vào buổi tối, cũng không trở lại trạng thái bình thường mà sẽ héo tàn.
Evameva pacchā nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva, na tiṭṭhanti.
In the same way, even if they eat and drink continuously afterwards, they still pass away; they do not remain.
Cũng vậy, sau đó, dù liên tục ăn và uống, họ vẫn rơi rụng, không thể duy trì.
Tenāha ‘‘satiyā sammosā te devā tamhā kāyā cavantī’’ti.
Therefore, it is said: "Due to the forgetting of mindfulness, those devas pass away from that realm."
Do đó, Đức Phật nói: “Do sự quên lãng của chánh niệm, những vị thiên ấy rơi rụng khỏi cõi ấy”.
Katame pana te devāti?
Which devas are these?
Vậy những vị thiên ấy là ai?
Ime devāti aṭṭhakathāyaṃ vicāraṇā natthi, ‘‘devānaṃ kammajatejo balavā hoti, karajaṃ manda’’nti avisesena vuttattā pana ye keci kabaḷīkārāhārūpajīvino devā evaṃ karonti, teyeva cavantīti veditabbā.
There is no detailed examination in the commentary regarding "these devas". However, since it is stated generally that "the karma-born vital heat of devas is strong, and the physical body is weak," it should be understood that any devas who subsist on material food and act in this way, they are the ones who pass away.
Không có sự phân tích trong bản chú giải về việc những vị này là ai, nhưng vì đã được nói một cách tổng quát rằng “năng lực nghiệp của chư thiên mạnh, còn thân thể vật chất thì yếu”, nên cần hiểu rằng bất kỳ vị thiên nào sống bằng thức ăn vật chất mà hành động như vậy, thì chính những vị ấy sẽ rơi rụng.
Keci panāhu – ‘‘nimmānaratiparanimmitavasavattino te devā’’ti.
Some say, however, "Those devas are the Nimmānaratī and Paranimmittavasavattī devas."
Một số người nói rằng: “Đó là những vị thiên Nimmānaratī và Paranimmitavasavattī.”
Khiḍḍāpadussanamatteneva hete khiḍḍāpadosikāti vuttā.
These are called Khiḍḍāpadosikā merely by being corrupted through excessive sport.
Những vị này được gọi là khiḍḍāpadosikā chỉ vì họ hư hoại do vui chơi.
Sesamettha purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood according to the previous method.
Phần còn lại ở đây cần được hiểu theo cách đã nói trước.
47-48. Tatiyavāre manena padussanti vinassantīti manopadosikā, ete cātumahārājikā.
47-48. In the third instance, they are corrupted and perish through the mind, hence Manopadosikā. These are the Cātumahārājika devas.
47-48. Trong trường hợp thứ ba, những vị phạm lỗi do tâm ý, bị hư hoại do tâm ý, được gọi là manopadosikā (những vị phạm lỗi do tâm ý). Đó là chư thiên Tứ Đại Thiên Vương.
Tesu kira eko devaputto – nakkhattaṃ kīḷissāmīti saparivāro rathena vīthiṃ paṭipajjati, athañño nikkhamanto taṃ purato gacchantaṃ disvā – ‘bho ayaṃ kapaṇo’, adiṭṭhapubbaṃ viya etaṃ disvā – ‘‘pītiyā uddhumāto viya bhijjamāno viya ca gacchatī’’ti kujjhati.
Among them, it is said that one devaputta, thinking "I shall celebrate a festival," proceeds along the street with his retinue in a chariot. Then another, coming out, sees him going ahead and becomes angry, thinking, "Oh, this wretched one! Seeing this (splendour) as if never seen before, he goes as if inflated with joy and as if bursting apart."
Người ta kể rằng, trong số họ, một vị thiên tử, nghĩ rằng “ta sẽ vui chơi lễ hội”, cùng tùy tùng đi xe ngựa trên đường. Một vị khác, khi đi ra và thấy vị kia đi trước, liền tức giận nói: “Này, vị này là một kẻ khốn khổ! Hắn ta đi như thể chưa từng thấy điều này trước đây, như thể đang phồng lên vì niềm vui, như thể đang vỡ ra!”
Purato gacchantopi nivattitvā taṃ kuddhaṃ disvā – kuddhā nāma suviditā hontīti kuddhabhāvamassa ñatvā – ‘‘tvaṃ kuddho, mayhaṃ kiṃ karissasi, ayaṃ sampatti mayā dānasīlādīnaṃ vasena laddhā, na tuyhaṃ vasenā’’ti paṭikujjhati.
The one going ahead also turns back and, seeing him angry – for the angry are easily recognizable – knowing his anger, retorts, "You are angry! What will you do to me? This fortune was gained by me through acts of generosity, virtue, etc., not through you."
Vị đi trước cũng quay lại, thấy vị kia đang giận dữ, và biết được sự giận dữ của vị kia – vì những người giận dữ thường dễ nhận biết – liền đáp lại một cách giận dữ: “Ngươi đang giận dữ, ngươi có thể làm gì ta? Sự giàu sang này ta có được nhờ bố thí, trì giới, v.v., chứ không phải nhờ ngươi!”
Ekasmiñhi kuddhe itaro akuddho rakkhati, ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti.
Indeed, when one is angry, the other, being not angry, protects (from passing away), but when both are angry, the anger of one becomes the cause for the other.
Thật vậy, khi một người giận dữ, người kia không giận dữ thì vẫn bảo vệ được. Nhưng khi cả hai đều giận dữ, sự giận dữ của một người trở thành nguyên nhân cho người kia.
Tassapi kodho itarassa paccayo hotīti ubho kandantānaṃyeva orodhānaṃ cavanti.
And the anger of that other also becomes the cause for this one, and thus both pass away while their consorts are lamenting.
Sự giận dữ của người kia cũng trở thành nguyên nhân cho người này, nên cả hai đều rơi rụng khi các cung nữ của họ đang than khóc.
Ayamettha dhammatā.
This is the natural rule in this case.
Đây là quy luật tự nhiên ở đây.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the method explained.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói.
49-52. Takkīvāde ayaṃ cakkhādīnaṃ bhedaṃ passati, cittaṃ pana yasmā purimaṃ purimaṃ pacchimassa pacchimassa paccayaṃ datvāva nirujjhati, tasmā cakkhādīnaṃ bhedato balavatarampi cittassa bhedaṃ na passati.
49-52. In the Takkīvāda, this one perceives the breaking up of the eye and so on, but since the mind ceases only after giving rise to the preceding and succeeding (moments), it does not perceive the breaking up of the mind, which is even more powerful than the breaking up of the eye and so on.
49-52. Trong thuyết Takkī (Suy luận), người này thấy sự hoại diệt của mắt, v.v., nhưng vì tâm ý luôn diệt đi sau khi làm duyên cho tâm ý kế tiếp, nên người ấy không thấy sự hoại diệt của tâm ý, dù nó mạnh hơn sự hoại diệt của mắt, v.v.
So taṃ apassanto yathā nāma sakuṇo ekaṃ rukkhaṃ jahitvā aññasmiṃ nilīyati, evameva imasmiṃ attabhāve bhinne cittaṃ aññatra gacchatīti gahetvā evamāha.
Not perceiving that (breaking up of the mind), he thinks that just as a bird abandons one tree and settles in another, so too, when this personality (attabhāva) breaks up, the mind goes elsewhere, and having adopted this view, he speaks thus.
Vì không thấy điều đó, người ấy cho rằng, giống như một con chim rời bỏ cây này đậu vào cây khác, khi thân thể này hoại diệt, tâm ý sẽ đi đến nơi khác, và nói như vậy.
Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood according to the method explained.
Phần còn lại ở đây cần được hiểu theo cách đã nói.
54-60. Antasaññī lokasmiṃ viharatīti paṭibhāganimittaṃ cakkavāḷapariyantaṃ avaḍḍhetvā taṃ – ‘‘loko’’ti gahetvā antasaññī lokasmiṃ viharati, cakkavāḷapariyantaṃ katvā vaḍḍhitakasiṇo pana anantasaññī hoti, uddhamadho avaḍḍhetvā pana tiriyaṃ vaḍḍhetvā uddhamadho antasaññī, tiriyaṃ anantasaññī.
54-60. Antasaññī lokasmiṃ viharatī means one dwells in the world with a perception of finitude, by not expanding the counter-sign (paṭibhāganimitta) to the boundary of the cakkavāḷa, but by taking it as "the world". However, one who has expanded the kasiṇa up to the boundary of the cakkavāḷa has a perception of infinitude. And one who, without expanding it upwards and downwards, expands it horizontally, has a perception of finitude upwards and downwards, and a perception of infinitude horizontally.
54-60. Antasaññī lokasmiṃ viharatī có nghĩa là người ấy sống với nhận thức về sự hữu biên trong thế giới, bằng cách không mở rộng tướng đối ứng đến tận cùng của vũ trụ, mà coi đó là “thế giới”. Còn người đã mở rộng kasiṇa đến tận cùng vũ trụ thì có nhận thức về sự vô biên. Nếu không mở rộng lên trên và xuống dưới, nhưng mở rộng theo chiều ngang, thì có nhận thức hữu biên về phía trên và dưới, và nhận thức vô biên theo chiều ngang.
Takkīvādo vuttanayeneva veditabbo.
The Takkīvāda should be understood according to the method explained.
Thuyết Takkī cần được hiểu theo cách đã nói.
Ime cattāropi attanā diṭṭhapubbānusāreneva diṭṭhiyā gahitattā pubbantakappikesu paviṭṭhā.
All four of these (views) are included among the Pubbantakappikā, as they are held based on what they have seen themselves.
Cả bốn thuyết này đều thuộc về những người theo thuyết Pubbantakappika (Thuyết về quá khứ) vì chúng được chấp nhận dựa trên những gì họ đã từng thấy.
61. Na maratīti amarā. Kā sā?
61. That which does not die is amarā. What is that?
61. Không chết có nghĩa là amarā (bất tử). Đó là gì?
Evantipi me notiādinā nayena pariyantarahitā diṭṭhigatikassa diṭṭhi ceva vācā ca.
It is the view and speech of one holding a wrong view (diṭṭhigatika), which is boundless according to the method of "It is not so to me" and so on.
Đó là tà kiến và lời nói của người theo tà kiến, không có giới hạn theo cách “đối với tôi không phải thế này”, v.v.
Vividho khepoti vikkhepo, amarāya diṭṭhiyā vācāya ca vikkhepoti amarāvikkhepo, so etesaṃ atthīti amarāvikkhepikā, aparo nayo – amarā nāma ekā macchajāti, sā ummujjananimujjanādivasena udake sandhāvamānā gahetuṃ na sakkāti, evameva ayampi vādo itocito ca sandhāvati, gāhaṃ na upagacchatīti amarāvikkhepoti vuccati.
Vikkhepa means a varied scattering (of words). Amarāvikkhepa means a scattering through an endless view or speech. Those who have this are Amarāvikkhepikā. Another method is: Amarā is a type of fish that, swimming in the water by emerging and submerging, cannot be caught. In the same way, this doctrine also moves from one point to another and does not come to a conclusion, so it is called Amarāvikkhepa.
Sự phân tán đa dạng là vikkhepo. Sự phân tán do tà kiến và lời nói bất tử là amarāvikkhepo. Những người có điều đó được gọi là amarāvikkhepikā. Một cách khác: Amarā là tên một loài cá, nó không thể bắt được khi bơi lội trong nước bằng cách nổi lên lặn xuống, v.v. Cũng vậy, thuyết này cũng chạy từ chỗ này sang chỗ khác, không thể nắm bắt được, nên được gọi là amarāvikkhepo.
So etesaṃ atthīti amarāvikkhepikā.
Those who have this are Amarāvikkhepikā.
Những người có điều đó được gọi là amarāvikkhepikā.
62. ‘‘Idaṃ kusala’’nti yathābhūtaṃ nappajānātīti dasa kusalakammapathe yathābhūtaṃ nappajānātīti attho.
62. "Idaṃ kusala"nti yathābhūtaṃ nappajānātī means he does not know the ten courses of wholesome action as they truly are.
62. “Idaṃ kusala”nti yathābhūtaṃ nappajānātī có nghĩa là không biết mười thiện nghiệp đạo một cách chân thật.
Akusalepi dasa akusalakammapathāva adhippetā.
In the case of unwholesome actions, the ten courses of unwholesome action are also intended.
Đối với bất thiện, cũng ám chỉ mười bất thiện nghiệp đạo.
So mamassa vighātoti ‘‘musā mayā bhaṇita’’nti vippaṭisāruppattiyā mama vighāto assa, dukkhaṃ bhaveyyāti attho.
So mamassa vighāto means "May it be a distress to me that I have spoken falsely"; it would be suffering, is the meaning.
So mamassa vighāto có nghĩa là “tôi đã nói dối”, do sự hối tiếc mà sự phiền não sẽ xảy đến cho tôi, tức là sẽ có khổ đau.
So mamassa antarāyoti so mama saggassa ceva maggassa ca antarāyo assa.
So mamassa antarāyo means that would be an obstacle to my heavenly rebirth and to the path.
So mamassa antarāyo có nghĩa là điều đó sẽ là chướng ngại cho tôi đối với cõi trời và đạo lộ.
Musāvādabhayā musāvādaparijegucchāti musāvāde ottappena ceva hiriyā ca.
Musāvādabhayā musāvādaparijegucchā means from the fear of falsehood, from a loathing of falsehood, (due to moral shame and moral dread).
Musāvādabhayā musāvādaparijegucchā có nghĩa là do hổ thẹn và ghê tởm lời nói dối.
Vācāvikkhepaṃ āpajjatīti vācāya vikkhepaṃ āpajjati.
Vācāvikkhepaṃ āpajjatī means he falls into a vacillation of speech.
Vācāvikkhepaṃ āpajjatī có nghĩa là rơi vào sự phân tán lời nói.
Kīdisaṃ?
What kind?
Loại nào?
Amarāvikkhepaṃ, apariyantavikkhepanti attho.
Amarāvikkhepa, meaning endless vacillation.
Là amarāvikkhepa, tức là sự phân tán vô biên.
Evantipi me notiādīsu evantipi me noti aniyamitavikkhepo.
In Evantipi me no and so on, "evantipi me no" signifies an indeterminate vacillation.
Trong các câu như Evantipi me no, v.v., evantipi me no là sự phân tán không xác định.
Tathātipi me noti ‘‘sassato attā ca loko cā’’ti vuttaṃ sassatavādaṃ paṭikkhipati.
Tathātipi me no rejects the eternalist view which states "the self and the world are eternal."
Tathātipi me no bác bỏ thuyết thường hằng đã nói “tự ngã và thế giới là thường hằng”.
Aññathātipi me noti sassatato aññathā vuttaṃ ekaccasassataṃ paṭikkhipati.
Aññathātipi me no rejects the partial-eternalist view which states "otherwise than eternal."
Aññathātipi me no bác bỏ thuyết một phần thường hằng đã nói khác với thường hằng.
Notipi me noti – ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vuttaṃ ucchedaṃ paṭikkhipati.
Notipi me no rejects the annihilationist view which states "the Tathāgata does not exist after death."
Notipi me no bác bỏ thuyết đoạn diệt đã nói “Đức Như Lai không tồn tại sau khi chết”.
No notipi me noti ‘‘neva hoti na na hotī’’ti vuttaṃ takkīvādaṃ paṭikkhipati.
No notipi me no rejects the Takkīvāda view which states "neither does he exist nor does he not exist."
No notipi me no bác bỏ thuyết Takkī đã nói “không tồn tại cũng không không tồn tại”.
Sayaṃ pana ‘‘idaṃ kusala’’nti vā ‘‘akusala’’nti vā puṭṭho na kiñci byākaroti.
However, when asked "Is this wholesome?" or "unwholesome?", he answers nothing.
Còn bản thân người ấy, khi được hỏi “điều này là thiện” hay “bất thiện”, thì không trả lời gì cả.
‘‘Idaṃ kusala’’nti puṭṭho ‘‘evantipi me no’’ti vadati.
When asked "Is this wholesome?", he says "It is not so to me."
Khi được hỏi “Đây là thiện chăng?”, người ấy đáp: “Đối với tôi, điều đó không phải vậy.”
Tato ‘‘kiṃ akusala’’nti vutte ‘‘tathātipi me no’’ti vadati.
Then, when asked "What is unwholesome?", he says "It is not so either."
Khi đó, nếu được hỏi “Điều gì là bất thiện?”, người ấy đáp: “Đối với tôi, điều đó cũng không phải vậy.”
‘‘Kiṃ ubhayato aññathā’’ti vutte ‘‘aññathātipi me no’’ti vadati.
When asked "What is otherwise than both?", he says "It is not otherwise to me."
Nếu được hỏi “Có phải khác với cả hai không?”, người ấy đáp: “Đối với tôi, điều đó cũng không phải khác.”
Tato ‘‘tividhenāpi na hoti, kiṃ te laddhī’’ti vutte ‘‘notipi me no’’ti vadati.
Then, when asked, "Is it not by any of the three ways? What is your doctrine?", he says, "For me, it is also not not so."
Khi đó, nếu được hỏi “Nếu không phải cả ba cách, vậy quan điểm của ông là gì?”, người ấy đáp: “Đối với tôi, điều đó cũng không phải là không.”
Tato ‘‘kiṃ no noti te laddhī’’ti vutte ‘‘no notipi me no’’ti evaṃ vikkhepameva āpajjati, ekasmimpi pakkhe na tiṭṭhati.
Then, when asked, "What is your doctrine, 'not not so'?", he says, "For me, it is also not not not so," and thus falls into equivocation, not standing on any one side.
Khi đó, nếu được hỏi “Vậy quan điểm của ông là không phải không chăng?”, người ấy đáp: “Đối với tôi, điều đó cũng không phải không phải không”, như vậy người ấy chỉ rơi vào tình trạng phân tán lời nói, không đứng vững ở bất kỳ phe nào.
63. Chando vā rāgo vāti ajānantopi sahasā kusalameva ‘‘kusala’’nti vatvā akusalameva ‘‘akusala’’nti vatvā mayā asukassa nāma evaṃ byākataṃ, kiṃ taṃ subyākatanti aññe paṇḍite pucchitvā tehi – ‘‘subyākataṃ, bhadramukha, kusalameva tayā kusalaṃ, akusalameva akusalanti byākata’’nti vutte natthi mayā sadiso paṇḍitoti evaṃ me tattha chando vā rāgo vā assāti attho.
63. Desire or lust (Chando vā rāgo vā) means: even without understanding, having hastily declared wholesome as "wholesome" and unwholesome as "unwholesome," and then asking other wise persons, "I have thus declared to such and such a person, is that well-declared?", and when they say, "It is well-declared, good sir; you have declared the wholesome as wholesome, and the unwholesome as unwholesome," then the meaning is that I might have desire or lust there, thinking "there is no wise person equal to me."
63. Chanda hay rāga (dục hay tham): Dù không biết rõ, nhưng nếu người ấy vội vàng nói rằng điều thiện là thiện, điều bất thiện là bất thiện, rồi hỏi các bậc hiền trí khác rằng: “Tôi đã tuyên bố điều này cho người kia, lời tuyên bố đó có đúng đắn không?”, và nếu họ đáp: “Thưa ngài, lời tuyên bố đó đúng đắn, ngài đã tuyên bố điều thiện là thiện, điều bất thiện là bất thiện”, thì người ấy sẽ nghĩ rằng: “Không có người hiền trí nào sánh bằng tôi”, và như vậy, chanda hay rāga có thể khởi lên nơi người ấy. Đó là ý nghĩa.
Ettha ca chando dubbalarāgo, rāgo balavarāgo.
Here, chanda is weak lust, and rāga is strong lust.
Ở đây, chanda là rāga yếu, rāga là rāga mạnh.
Doso vā paṭigho vāti kusalaṃ pana ‘‘akusala’’nti, akusalaṃ vā ‘‘kusala’’nti vatvā aññe paṇḍite pucchitvā tehi – ‘‘dubyākataṃ tayā’’ti vutte ettakampi nāma na jānāmīti tattha me assa doso vā paṭigho vāti attho.
Hatred or ill-will (Doso vā paṭigho vā) means: on the other hand, having declared wholesome as "unwholesome" or unwholesome as "wholesome," and then asking other wise persons, and when they say, "You have ill-declared," then the meaning is that I might have hatred or ill-will there, thinking "I don't even know this much."
Dosa hay paṭigha (sân hay oán): Ngược lại, nếu người ấy nói điều thiện là bất thiện, hoặc điều bất thiện là thiện, rồi hỏi các bậc hiền trí khác, và nếu họ đáp: “Ngài đã tuyên bố sai”, thì người ấy sẽ nghĩ: “Mình thậm chí không biết được điều này”, và như vậy, dosa hay paṭigha có thể khởi lên nơi người ấy. Đó là ý nghĩa.
Idhāpi doso dubbalakodho, paṭigho balavakodho.
Here too, dosa is weak anger, and paṭigha is strong anger.
Ở đây, dosa là kodha (giận) yếu, paṭigha là kodha mạnh.
Taṃ mamassa upādānaṃ, so mamassa vighātoti taṃ chandarāgadvayaṃ mama upādānaṃ assa, dosapaṭighadvayaṃ vighāto.
That would be my clinging, that would be my vexation (Taṃ mamassa upādānaṃ, so mamassa vighāto): those two, desire and lust, would be my clinging; those two, hatred and ill-will, would be my vexation.
Điều đó sẽ là sự chấp thủ của tôi, điều đó sẽ là sự phiền não của tôi: Cặp chanda-rāga đó sẽ là sự chấp thủ (upādāna) của tôi, cặp dosa-paṭigha đó sẽ là sự phiền não (vighāta) của tôi.
Ubhayampi vā daḷhaggahaṇavasena upādānaṃ, vihananavasena vighāto.
Or both are upādāna in the sense of firm grasping, and vighāta in the sense of tormenting.
Hoặc cả hai đều là upādāna theo nghĩa bám chặt, và là vighāta theo nghĩa gây tổn hại.
Rāgo hi amuñcitukāmatāya ārammaṇaṃ gaṇhāti jalūkā viya.
For rāga grasps the object, like a leech, out of unwillingness to let go.
Tham (rāga) nắm giữ đối tượng như con đỉa, vì không muốn buông ra.
Doso vināsetukāmatāya āsīviso viya.
Dosa destroys, like a venomous snake, out of a desire to annihilate.
Sân (dosa) như rắn độc, vì muốn hủy diệt.
Ubhopi cete santāpakaṭṭhena vihananti yevāti ‘‘upādāna’’nti ca ‘‘vighāto’’ti ca vuttā.
Since both of these torment in the sense of causing distress, they are called "clinging" and "vexation."
Cả hai điều này đều gây tổn hại theo nghĩa gây khổ đau, nên được gọi là “upādāna” và “vighāta”.
Sesaṃ paṭhamavārasadisameva.
The rest is similar to the first instance.
Phần còn lại tương tự như lần đầu tiên.
64. Paṇḍitāti paṇḍiccena samannāgatā.
64. Wise ones (Paṇḍitā): endowed with wisdom.
64. Paṇḍita (người trí): Là những người có trí tuệ.
Nipuṇāti saṇhasukhumabuddhino sukhumaatthantaraṃ paṭivijjhanasamatthā.
Subtle (Nipuṇā): those with delicate and subtle wisdom, capable of penetrating subtle meanings.
Nipuṇa (tinh tế): Là những người có trí tuệ vi tế, khéo léo, có khả năng thấu hiểu những ý nghĩa sâu xa.
Kataparappavādāti viññātaparappavādā ceva parehi saddhiṃ katavādaparicayā ca.
Those who have refuted others' doctrines (Kataparappavādā): those who have understood others' doctrines and are experienced in debate with others.
Kataparappavāda (đã tranh luận với người khác): Là những người đã hiểu rõ giáo lý của người khác và đã có kinh nghiệm tranh luận với họ.
Vālavedhirūpāti vālavedhidhanuggahasadisā.
Like hair-splitters (Vālavedhirūpā): like archers who can split a hair.
Vālavedhirūpa (như những tay bắn tóc): Tương tự như những cung thủ bắn trúng sợi tóc.
Te bhindantā maññeti vālavedhi viya vālaṃ sukhumānipi paresaṃ diṭṭhigatāni attano paññāgatena bhindantā viya carantīti attho.
They, as if, shatter (Te bhindantā maññe): the meaning is that they move about as if shattering even the subtle views of others with their wisdom, like a hair-splitting archer splitting a hair.
Họ như thể đang phá vỡ (Te bhindantā maññe): Có nghĩa là họ hành xử như những cung thủ bắn trúng sợi tóc, phá vỡ những quan điểm vi tế nhất của người khác bằng trí tuệ của mình.
Te maṃ tatthāti te samaṇabrāhmaṇā maṃ tesu kusalākusalesu.
They there, me (Te maṃ tatthā): those ascetics and brahmins, me, regarding those wholesome and unwholesome things.
Họ ở đó với tôi (Te maṃ tatthā): Những Sa-môn, Bà-la-môn đó, trong những điều thiện và bất thiện đó.
Samanuyuñjeyyunti ‘‘kiṃ kusalaṃ, kiṃ akusalanti attano laddhiṃ vadā’’ti laddhiṃ puccheyyuṃ.
Might interrogate (Samanuyuñjeyyu): they might ask about my doctrine, saying, "What is wholesome, what is unwholesome? State your doctrine."
Samanuyuñjeyyuṃ (có thể chất vấn): Họ có thể hỏi về quan điểm của tôi, rằng “Điều gì là thiện, điều gì là bất thiện, hãy nói lên quan điểm của ông.”
Samanugāheyyunti ‘‘idaṃ nāmā’’ti vutte ‘‘kena kāraṇena etamatthaṃ gāheyyu’’nti kāraṇaṃ puccheyyuṃ.
Might press me (Samanugāheyyu): when I say, "It is this," they might ask for the reason, saying, "For what reason do you uphold this meaning?"
Samanugāheyyuṃ (có thể nắm giữ): Nếu tôi nói “Đó là điều này”, họ có thể hỏi về lý do “Vì lý do gì mà ngài chấp nhận ý nghĩa này?”, tức là họ hỏi về nguyên nhân.
Samanubhāseyyunti ‘‘iminā nāma kāraṇenā’’ti vutte kāraṇe dosaṃ dassetvā ‘‘na tvaṃ idaṃ jānāsi, idaṃ pana gaṇha, idaṃ vissajjehī’’ti evaṃ samanuyuñjeyyuṃ.
Might discuss with me (Samanubhāseyyu): when I say, "It is for this reason," they might point out a fault in the reason and say, "You do not know this. Rather, accept this, abandon that," and thus they might discuss.
Samanubhāseyyuṃ (có thể tranh luận): Nếu tôi nói “Vì lý do này”, họ có thể chỉ ra lỗi trong lý do đó và nói “Ngài không biết điều này, hãy chấp nhận điều này, hãy từ bỏ điều kia”, như vậy họ sẽ chất vấn.
Na sampāyeyyanti na sampādeyyaṃ, sampādetvā kathetuṃ na sakkuṇeyyanti attho.
I would not be able to produce it (Na sampāyeyya): I would not be able to produce it; I would not be able to explain it after producing it.
Na sampāyeyyaṃ (không thể hoàn thành): Tôi sẽ không thể hoàn thành, không thể trình bày một cách trọn vẹn.
So mamassa vighātoti yaṃ taṃ punappunaṃ vatvāpi asampāyanaṃ nāma, so mama vighāto assa, oṭṭhatālujivhāgalasosanadukkhameva assāti attho.
That would be my vexation (So mamassa vighāto): the repeated inability to explain, that would be my vexation; it would be the suffering of parched lips, palate, tongue, and throat.
Điều đó sẽ là sự phiền não của tôi (So mamassa vighāto): Việc không thể hoàn thành dù đã nói đi nói lại nhiều lần, điều đó sẽ là sự phiền não của tôi, tức là sự khô môi, khô lưỡi, khô cổ họng, và sự đau khổ sẽ đến với tôi.
Sesametthāpi paṭhamavārasadisameva.
Here too, the rest is similar to the first instance.
Phần còn lại ở đây cũng tương tự như lần đầu tiên.
68-73. Asaññasattāti desanāsīsametaṃ, acittuppādā rūpamattakaattabhāvāti attho.
68-73. Non-percipient beings (Asaññasattā): this is the heading of the discourse, meaning beings whose existence is merely form, without mental formations.
68-73. Asaññasatta (Vô Tưởng Hữu): Đây là tiêu đề của bài giảng, có nghĩa là những chúng sinh chỉ có thân thể vật chất mà không có tâm sinh khởi.
Tesaṃ evaṃ uppatti veditabbā – ekacco hi titthāyatane pabbajitvā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā jhānā vuṭṭhāya – ‘‘citte dosaṃ passati, citte sati hatthacchedādidukkhañceva sabbabhayāni ca honti, alaṃ iminā cittena, acittakabhāvova santo’’ti, evaṃ citte dosaṃ passitvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā asaññasattesu nibbattati, cittamassa cuticittanirodhena idheva nivattati, rūpakkhandhamattameva tattha pātubhavati.
Their origination should be understood thus: a certain person, having gone forth into an ascetic path, having practiced the air kasiṇa, having attained the fourth jhāna, and having emerged from the jhāna, perceives a fault in consciousness. He thinks, "When consciousness exists, there are sufferings like the cutting off of hands, and all fears. Enough with this consciousness; a state without consciousness is peaceful." Having thus seen the fault in consciousness, and without falling away from the jhāna, he passes away and is reborn among the non-percipient beings. His consciousness ceases here with the cessation of the dying consciousness, and only a mere aggregate of form appears there.
Sự sinh khởi của họ cần được hiểu như sau: Có một người xuất gia trong giáo phái tà giáo, thực hành kasiṇa về gió, đạt được Tứ Thiền. Sau khi xuất thiền, người ấy thấy lỗi lầm trong tâm: “Khi có tâm, có những đau khổ như bị chặt tay và mọi nỗi sợ hãi. Tâm này vô ích, trạng thái vô tâm mới là an tịnh.” Như vậy, sau khi thấy lỗi lầm trong tâm, người ấy chết mà không bị mất thiền, và tái sinh vào cõi Vô Tưởng Hữu. Tâm của người ấy chấm dứt ngay tại đây cùng với sự diệt của tâm chết, chỉ có sắc uẩn hiện hữu ở đó.
Te tattha yathā nāma jiyāvegakkhitto saro yattako jiyāvego, tattakameva ākāse gacchati.
Just as an arrow shot by the force of a bowstring travels through the air for as long as the force of the bowstring lasts,
Ở đó, họ tồn tại như một mũi tên được bắn ra từ dây cung, bay trong không trung chỉ trong khoảng thời gian tương ứng với lực bắn của dây cung.
Evameva jhānavegakkhittā upapajjitvā yattako jhānavego, tattakameva kālaṃ tiṭṭhanti, jhānavege pana parihīne tattha rūpakkhandho antaradhāyati, idha pana paṭisandhisaññā uppajjati.
so too, these beings, projected by the force of jhāna, are reborn and endure for as long as the force of jhāna lasts. But when the force of jhāna declines, the aggregate of form disappears there, and here, percipient rebirth arises.
Cũng vậy, họ tái sinh nhờ lực thiền định và tồn tại trong khoảng thời gian tương ứng với lực thiền định. Khi lực thiền định suy yếu, sắc uẩn ở đó biến mất, và ở đây, tưởng tái sinh (paṭisandhisaññā) khởi lên.
Yasmā pana tāya idha uppannasaññāya tesaṃ tattha cuti paññāyati, tasmā ‘‘saññuppādā ca pana te devā tamhā kāyā cavantī’’ti vuttaṃ.
Because it is due to this perception arising here that their death there is known, it is said, "And those devas pass away from that body upon the arising of perception."
Vì sự chết của họ ở đó được nhận biết qua sự khởi sinh của tưởng này ở đây, nên đã nói: “Khi tưởng khởi lên, những vị trời đó rời khỏi thân đó.”
Santatāyāti santabhāvāya.
For the sake of being (Santatāyā): for the sake of existence.
Santatāya (để tồn tại): Để có sự tồn tại.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
Takkīvādopi vuttanayeneva veditabboti.
The doctrine of the investigator (Takkīvāda) should also be understood in the manner explained.
Thuyết Takkīvāda cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
74. Evaṃ aṭṭhārasa pubbantakappike dassetvā idāni catucattārīsaṃ aparantakappike dassetuṃ – ‘‘santi, bhikkhave’’tiādimāha.
74. Having thus explained the eighteen pubbantakappika (speculators about the past), he now utters, "There are, bhikkhus," and so on, to explain the forty-four aparantakappika (speculators about the future).
74. Sau khi trình bày mười tám loại chấp thủ tiền kiếp (pubbantakappika), bây giờ để trình bày bốn mươi bốn loại chấp thủ hậu kiếp (aparantakappika),* nói: “Này các Tỳ-kheo, có những…”
Tattha anāgatakoṭṭhāsasaṅkhātaṃ aparantaṃ kappetvā gaṇhantīti aparantakappikā, aparantakappo vā etesaṃ atthīti aparantakappikā. Evaṃ sesampi pubbe vuttappakāranayeneva veditabbaṃ.
Here, aparantakappikā are those who speculate and grasp the future, which is reckoned as the "future portion." Or, aparantakappikā are those who have a future speculation. Thus, the rest should also be understood in the manner explained previously.
Ở đó, những người chấp thủ và nắm giữ hậu kiếp, tức là phần vị lai, được gọi là Aparantakappika; hoặc những người có quan điểm về hậu kiếp được gọi là Aparantakappika. Phần còn lại cũng cần được hiểu theo cách đã nói trước đó.
76-77. Rūpī attātiādīsu kasiṇarūpaṃ ‘‘attā’’ti tattha pavattasaññañcassa ‘‘saññā’’ti gahetvā vā ājīvakādayo viya takkamatteneva vā ‘‘rūpī attā hoti, arogo paraṃ maraṇā saññī’’ti naṃ paññapenti.
Saññī (percipient) is the prevailing doctrine, the saññīvāda (doctrine of the percipient). Those who hold this view are saññīvādā (adherents of the percipient doctrine).
76-77. Trong các câu như Rūpī attā (Tự ngã có sắc), họ tuyên bố rằng “Tự ngã có sắc, không bệnh sau khi chết, có tưởng”, hoặc là do chấp thủ hình sắc kasiṇa là “tự ngã” và tưởng về nó là “tưởng”, hoặc là do suy đoán như các Ājīvaka.
Tattha arogoti nicco.
76-77. In phrases like the self is material (Rūpī attā), they declare it as "the self is material, healthy after death, percipient," either by taking the kasiṇa-form as "self" and the perception arising from it as "perception," or simply by inference, like the Ājīvakas and others.
Ở đây, aroga có nghĩa là thường hằng.
Arūpasamāpattinimittaṃ pana ‘‘attā’’ti samāpattisaññañcassa ‘‘saññā’’ti gahetvā vā nigaṇṭhādayo viya takkamatteneva vā ‘‘arūpī attā hoti, arogo paraṃ maraṇā saññī’’ti naṃ paññapenti.
Here, healthy (arogo) means eternal.
Hoặc họ tuyên bố rằng “Tự ngã vô sắc, không bệnh sau khi chết, có tưởng”, hoặc là do chấp thủ cảnh giới vô sắc là “tự ngã” và tưởng về thiền định là “tưởng”, hoặc là do suy đoán như các Ni-kiền-tử.
Tatiyā pana missakagāhavasena pavattā diṭṭhi.
On the other hand, they declare it as "the self is immaterial, healthy after death, percipient," either by taking the immaterial attainment as "self" and the perception of attainment as "perception," or simply by inference, like the Nigaṇṭhas and others.
Quan điểm thứ ba là quan điểm hỗn hợp.
Catutthā takkagāheneva.
The third view is a doctrine arising from a mixed grasping.
Quan điểm thứ tư chỉ là do suy đoán.
Dutiyacatukkaṃ antānantikavāde vuttanayeneva veditabbaṃ.
The fourth is based solely on inferential grasping.
Nhóm bốn loại thứ hai cần được hiểu theo cách đã nói trong thuyết Antānantika.
Tatiyacatukke samāpannakavasena ekattasaññī, asamāpannakavasena nānattasaññī, parittakasiṇavasena parittasaññī, vipulakasiṇavasena appamāṇasaññīti veditabbā.
In the third tetrad, it should be understood that by way of one who has attained absorption, one is a perceiver of oneness; by way of one who has not attained absorption, a perceiver of diversity; by way of a limited kasiṇa, a perceiver of the limited; and by way of an extensive kasiṇa, a perceiver of the immeasurable.
Trong nhóm bốn thứ ba, cần hiểu rằng: do cách nhập thiền định (samāpanna), là nhất niệm (ekattasaññī); do cách không nhập thiền định (asamāpanna), là đa niệm (nānattasaññī); do cách kasiṇa nhỏ, là tiểu niệm (parittasaññī); do cách kasiṇa rộng lớn, là vô lượng niệm (appamāṇasaññī).
Catutthacatukke pana dibbena cakkhunā tikacatukkajjhānabhūmiyaṃ nibbattamānaṃ disvā ‘‘ekantasukhī’’ti gaṇhāti.
In the fourth tetrad, however, having seen with the divine eye a being reborn in the plane of the third and fourth jhānas, one holds the view: "exclusively happy."
Còn trong nhóm bốn thứ tư, với thiên nhãn (dibba cakkhu), khi thấy một chúng sinh tái sinh trong cảnh giới thiền tam thiền hoặc tứ thiền, người ấy chấp thủ rằng: “Chắc chắn là an lạc tuyệt đối.”
Niraye nibbattamānaṃ disvā ‘‘ekantadukkhī’’ti.
Having seen a being reborn in hell, one holds the view: "exclusively miserable."
Khi thấy một chúng sinh tái sinh trong địa ngục, người ấy chấp thủ rằng: “Chắc chắn là khổ đau tuyệt đối.”
Manussesu nibbattamānaṃ disvā ‘‘sukhadukkhī’’ti.
Having seen a being reborn among humans, one holds the view: "both happy and miserable."
Khi thấy một chúng sinh tái sinh trong loài người, người ấy chấp thủ rằng: “Có an lạc và có khổ đau.”
Vehapphaladevesu nibbattamānaṃ disvā ‘‘adukkhamasukhī’’ti gaṇhāti.
Having seen a being reborn among the Vehapphala devas, one holds the view: "neither-miserable-nor-happy."
Khi thấy một chúng sinh tái sinh trong chư thiên Tịnh Cư (Vehapphala), người ấy chấp thủ rằng: “Không khổ không lạc.”
Visesato hi pubbenivāsānussatiñāṇalābhino pubbantakappikā honti, dibbacakkhukā aparantakappikāti.
Indeed, those who have specifically gained the knowledge of recollecting past lives are speculators on the past, while those with the divine eye are speculators on the future.
Thật vậy, những người có được túc mạng minh (pubbenivāsānussatiñāṇa) là những người chấp thủ về quá khứ (pubbantakappika), còn những người có thiên nhãn (dibbacakkhuka) là những người chấp thủ về tương lai (aparantakappika).
78-83. Asaññīvādo saññīvāde ādimhi vuttānaṃ dvinnaṃ catukkānaṃ vasena veditabbo.
78-83. The doctrine of non-perception should be understood by way of the two tetrads mentioned at the beginning of the doctrine of perception.
Thuyết Vô Tưởng (Asaññīvāda) cần được hiểu theo hai nhóm bốn thứ đã nói ở phần đầu của Thuyết Hữu Tưởng (Saññīvāda).
Tathā nevasaññīnāsaññīvādo.
Likewise, the doctrine of neither-perception-nor-non-perception.
Cũng vậy, Thuyết Phi Tưởng Phi Phi Tưởng (Nevasaññīnāsaññīvāda).
Kevalañhi tattha ‘‘saññī attā’’ti gaṇhantānaṃ tā diṭṭhiyo, idha ‘‘asaññī’’ti ca ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti ca.
The only difference is that there, those views belong to those who hold that "the self is percipient," whereas here, they hold that the self is "non-percipient" and "neither-percipient-nor-non-percipient."
Chỉ khác là, ở đó, những tà kiến đó thuộc về những người chấp thủ rằng “tự ngã là hữu tưởng”, còn ở đây, là “vô tưởng” và “phi tưởng phi phi tưởng”.
Tattha na ekantena kāraṇaṃ pariyesitabbaṃ.
One should not search for a specific reason for this.
Ở đó, không cần phải tìm kiếm nguyên nhân một cách tuyệt đối.
Diṭṭhigatikassa hi gāho ummattakapacchisadisoti vuttametaṃ.
For it has been said that the grasping of one who holds a wrong view is like the basket of a madman.
Điều này đã được nói rằng sự chấp thủ của người có tà kiến giống như cái giỏ của người điên.
84. Ucchedavāde satoti vijjamānassa.
84. In the annihilationist doctrine, of an existing being means of one that is present.
Trong Thuyết Đoạn Kiến (Ucchedavāda), sato nghĩa là của cái đang hiện hữu.
Ucchedanti upacchedaṃ.
Annihilation means being cut off.
Uccheda nghĩa là sự đoạn tuyệt.
Vināsanti adassanaṃ.
Destruction means disappearance.
Vināsa nghĩa là sự không còn thấy.
Vibhavanti bhāvavigamaṃ.
Non-existence means cessation of being.
Vibhava nghĩa là sự chấm dứt hiện hữu.
Sabbānetāni aññamaññavevacanāneva.
All these are synonyms for one another.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa của nhau.
Tattha dve janā ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhanti, lābhī ca alābhī ca.
Therein, two kinds of people hold the annihilationist view: one who has psychic attainments and one who does not.
Ở đây, có hai loại người chấp thủ tà kiến đoạn kiến: người có thần thông và người không có thần thông.
Lābhī arahato dibbena cakkhunā cutiṃ disvā upapattiṃ apassanto, yo vā cutimattameva daṭṭhuṃ sakkoti, na upapātaṃ; so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
One with psychic attainments, having seen with the divine eye the passing away of an Arahant but not seeing their rebirth, or one who is only able to see the passing away but not the rebirth, holds the annihilationist view.
Người có thần thông, khi dùng thiên nhãn thấy sự chết của một A-la-hán nhưng không thấy sự tái sinh, hoặc người chỉ có thể thấy sự chết mà không thấy sự tái sinh; người ấy chấp thủ tà kiến đoạn kiến.
Alābhī ca ‘‘ko paralokaṃ na jānātī’’ti kāmasukhagiddhatāya vā.
And one without psychic attainments may hold this view out of attachment to sensual pleasures, thinking "Who knows about the next world?"
Còn người không có thần thông thì do tham đắm lạc thú dục vọng, nghĩ rằng “ai biết được thế giới bên kia?”
‘‘Yathā rukkhato paṇṇāni patitāni na puna viruhanti, evameva sattā’’tiādinā takkena vā ucchedaṃ gaṇhāti.
Or one holds the annihilationist view through reasoning, such as: "Just as leaves that have fallen from a tree do not grow back, so it is with beings."
Hoặc do suy luận rằng “như lá cây rụng rồi không mọc lại, chúng sinh cũng vậy,” v.v., người ấy chấp thủ đoạn kiến.
Idha pana taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena tathā ca aññathā ca vikappetvāva imā satta diṭṭhiyo uppannāti veditabbā.
Here, however, it should be understood that these seven views have arisen from speculating in various ways through the power of craving and wrong views.
Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu rằng bảy tà kiến này phát sinh do sự suy diễn khác nhau dựa trên tham ái và tà kiến.
85. Tattha rūpīti rūpavā.
85. Therein, corporeal means possessing form.
85. Ở đây, rūpī nghĩa là có sắc.
Cātumahābhūtikoti catumahābhūtamayo.
Made of the four great elements means composed of the four great elements.
Cātumahābhūtiko nghĩa là do bốn đại chủng hợp thành.
Mātāpitūnaṃ etanti mātāpettikaṃ.
That which belongs to mother and father is mātāpettikaṃ.
Mātāpettikaṃ là của cha mẹ.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Nó là gì?
Sukkasoṇitaṃ.
Semen and blood.
Là tinh dịch và huyết dịch.
Mātāpettike sambhūto jātoti mātāpettikasambhavo. Iti rūpakāyasīsena manussattabhāvaṃ ‘‘attā’’ti vadati.
Born from what belongs to mother and father is produced from mother and father. Thus, with the physical body as the main point, one speaks of the human existence as "the self."
Mātāpettikasambhavo nghĩa là sinh ra từ cha mẹ. Như vậy, người ấy nói về trạng thái con người như là “tự ngã” với cái đầu là sắc thân.
Ittheketi itthaṃ eke evameketi attho.
In this some means in this way some, thus some.
Ittheke nghĩa là “một số người như vậy” hoặc “một số người theo cách này.”
94. Pañcahi kāmaguṇehīti manāpiyarūpādīhi pañcahi kāmakoṭṭhāsehi bandhanehi vā.
94. By the five cords of sensual pleasure means by the five portions or bonds of sensual pleasure, such as delightful forms and so on.
94. Pañcahi kāmaguṇehī nghĩa là với năm loại dục lạc như sắc đẹp, v.v., hoặc với năm loại trói buộc của dục lạc.
Samappitoti suṭṭhu appito allīno hutvā.
Provided means being well applied, immersed.
Samappito nghĩa là hoàn toàn gắn bó, bám víu.
Samaṅgībhūtoti samannāgato.
Endowed means possessed of.
Samaṅgībhūto nghĩa là đầy đủ.
Paricāretīti tesu kāmaguṇesu yathāsukhaṃ indriyāni cāreti sañcāreti itocito ca upaneti.
Indulges means one directs the sense faculties in those cords of sensual pleasure as one pleases, causing them to wander, leading them from here to there.
Paricāretī nghĩa là tự do vận hành các căn trong các dục lạc đó, di chuyển chúng từ đây đến đó.
Atha vā laḷati ramati kīḷati.
Or else, one enjoys, delights, and plays.
Hoặc là vui chơi, hưởng thụ, đùa giỡn.
Ettha ca duvidhā kāmaguṇā – mānusakā ceva dibbā ca.
And here, the cords of sensual pleasure are of two kinds: human and divine.
Ở đây, có hai loại dục lạc: của loài người và của chư thiên.
Mānusakā mandhātukāmaguṇasadisā daṭṭhabbā, dibbā paranimmitavasavattidevarājassa kāmaguṇasadisāti.
The human ones should be seen as similar to the sensual pleasures of King Mandhātu, and the divine ones as similar to the sensual pleasures of the king of the devas who wield power over the creations of others.
Dục lạc của loài người cần được hiểu như dục lạc của vua Mandhātu, dục lạc của chư thiên như dục lạc của vị Thiên vương Paranimmitavasavattī.
Evarūpe kāme upagatānañhi te diṭṭhadhammanibbānasampattiṃ paññapenti.
For they proclaim the attainment of Nibbāna in this very life for those who have reached such sensual pleasures.
Những người đã đạt đến các dục lạc như vậy thì các vị đó tuyên bố sự thành tựu Niết bàn Hiện pháp.
95. Dutiyavāre hutvā abhāvaṭṭhena aniccā paṭipīḷanaṭṭhena dukkhā, pakatijahanaṭṭhena vipariṇāmadhammāti veditabbā.
95. In the second section, they should be understood as impermanent in the sense of ceasing to exist after having been; miserable in the sense of being oppressive; and subject to change in the sense of abandoning their intrinsic nature.
95. Trong lần thứ hai, cần hiểu rằng: aniccā (vô thường) do trạng thái đã có rồi không còn; dukkhā (khổ) do trạng thái bị áp bức; vipariṇāmadhammā (có pháp biến hoại) do trạng thái từ bỏ bản chất.
Tesaṃ vipariṇāmaññathābhāvāti tesaṃ kāmānaṃ vipariṇāmasaṅkhātā aññathābhāvā, yampi me ahosi, tampi me natthīti vuttanayena uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. Tattha antonijjhāyanalakkhaṇo soko, tannissitalālappanalakkhaṇo paridevo, kāyappaṭipīḷanalakkhaṇaṃ dukkhaṃ, manovighātalakkhaṇaṃ domanassaṃ, visādalakkhaṇo upāyāso, vivicceva kāmehītiādīnamattho visuddhimagge vutto.
Due to their change and alteration means due to the alteration, called change, of those sensual pleasures, in the manner described as "What I once had, I no longer have," there arise sorrow, lamentation, pain, grief, and despair. Therein, sorrow has the characteristic of inner burning; lamentation, the characteristic of wailing dependent on that; pain, the characteristic of bodily affliction; grief, the characteristic of mental distress; despair, the characteristic of despondency. The meaning of "quite secluded from sensual pleasures," etc., is stated in the Visuddhimagga.
Tesaṃ vipariṇāmaññathābhāvā nghĩa là do sự biến hoại, sự thay đổi của các dục lạc đó, theo cách đã nói rằng “những gì tôi đã có, nay tôi không còn nữa”, thì sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā (sầu, bi, khổ, ưu, não) phát sinh. Ở đây, sầu (soka) có đặc tính là sự thiêu đốt bên trong; bi (parideva) có đặc tính là sự than khóc dựa trên sầu; khổ (dukkha) có đặc tính là sự áp bức thân thể; ưu (domanassa) có đặc tính là sự phiền não của tâm; não (upāyāsa) có đặc tính là sự thất vọng. Ý nghĩa của “vivicceva kāmehī” v.v. đã được giải thích trong Thanh Tịnh Đạo.
100-104. Idāni – ‘‘imehi kho te, bhikkhave’’ti iminā vārena sabbepi te aparantakappike ekajjhaṃ niyyātetvā sabbaññutaññāṇaṃ vissajjeti.
100-104. Now, with the passage "For these, O bhikkhus," He concludes by gathering together all those speculators on the future and expounds the knowledge of omniscience.
100-104. Bây giờ, với đoạn văn “Này các Tỳ-khưu, những pháp này là gì?” Đức Phật đã quy tụ tất cả những người chấp thủ về tương lai (aparantakappika) lại một chỗ và giải thích về trí tuệ toàn tri (sabbaññutañāṇa).
Puna – ‘‘imehi, kho te bhikkhave’’tiādinā vārena sabbepi te pubbantāparantakappike ekajjhaṃ niyyātetvā tadeva ñāṇaṃ vissajjeti.
Again, with the passage starting "For these, O bhikkhus," He concludes by gathering together all those speculators on the past and the future and expounds that same knowledge.
Sau đó, với đoạn văn “Này các Tỳ-khưu,” v.v., Đức Phật đã quy tụ tất cả những người chấp thủ về quá khứ và tương lai (pubbantāparantakappika) lại một chỗ và giải thích chính trí tuệ đó.
Iti ‘‘katame ca te, bhikkhave, dhammā’’tiādimhi pucchamānopi sabbaññutaññāṇameva pucchitvā vissajjamānopi sattānaṃ ajjhāsayaṃ tulāya tulayanto viya sinerupādato vālukaṃ uddharanto viya dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni uddharitvā sabbaññutaññāṇameva vissajjeti.
Thus, although He asks the question starting "And what, O bhikkhus, are those dhammas?", He asks about the knowledge of omniscience itself. And when answering, as if weighing the dispositions of beings on a scale, as if extracting a grain of sand from the foot of Mount Sineru, He extracts the sixty-two grounds of wrong view and expounds the knowledge of omniscience itself.
Như vậy, dù được hỏi “Này các Tỳ-khưu, những pháp này là gì?”, Đức Phật vẫn hỏi về trí tuệ toàn tri, và khi giải thích, Ngài như cân đo ý chí của chúng sinh trên một cái cân, như lấy cát từ chân núi Sineru, Ngài đã loại bỏ sáu mươi hai tà kiến và giải thích chính trí tuệ toàn tri.
Evamayaṃ yathānusandhivasena desanā āgatā.
In this way, this teaching has proceeded according to the appropriate connection.
Như vậy, bài giảng này đã được trình bày theo sự liên kết.
Tayo hi suttassa anusandhī – pucchānusandhi, ajjhāsayānusandhi, yathānusandhīti.
For there are three kinds of connections in a sutta: the connection of the question, the connection of the disposition, and the appropriate connection.
Thật vậy, có ba loại liên kết của bài kinh: liên kết câu hỏi (pucchānusandhi), liên kết ý chí (ajjhāsayānusandhi), và liên kết theo sự trình bày (yathānusandhi).
Tattha ‘‘evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – kiṃ nu kho, bhante, orimaṃ tīraṃ, kiṃ pārimaṃ tīraṃ, ko majjhe saṃsīdo, ko thale ussādo, ko manussaggāho, ko amanussaggāho, ko āvaṭṭaggāho, ko antopūtibhāvo’’ti (saṃ. ni. 4.241) evaṃ pucchantānaṃ bhagavatā vissajjitasuttavasena pucchānusandhi veditabbo.
Therein, the connection by question should be understood by means of the sutta answered by the Blessed One to those who asked: ‘When this was said, a certain bhikkhu said this to the Blessed One: “Venerable sir, what is the near shore, what is the far shore, what is sinking in the middle, what is running aground on high ground, what is seizure by humans, what is seizure by non-humans, what is seizure by a whirlpool, what is being inwardly rotten?”’
Ở đây, cần hiểu sự liên kết theo câu hỏi (pucchānusandhi) là theo bài kinh mà Đức Thế Tôn đã giải đáp cho những người hỏi như sau: “Thưa Tôn giả, đâu là bờ bên này, đâu là bờ bên kia, ai chìm đắm ở giữa, ai nổi lên trên cạn, ai bị người nắm giữ, ai bị phi nhân nắm giữ, ai bị xoáy nước cuốn đi, ai bị hư hoại từ bên trong?”
Atha kho aññatarassa bhikkhuno evaṃ cetaso parivitakko udapādi – ‘‘iti kira bho rūpaṃ anattā…, vedanā…, saññā…, saṅkhārā …, viññāṇaṃ anattā, anattakatāni kira kammāni kamattānaṃ phusissantī’’ti.
Then a reflection of mind arose thus in a certain bhikkhu: “It seems, sirs, that form is not-self…, feeling…, perception…, formations…, consciousness is not-self. What self, then, will actions done by not-self touch?”
Rồi một Tỳ-khưu nọ có ý nghĩ trong tâm như sau: “Thật vậy, này chư hiền, sắc là vô ngã… thọ… tưởng… các hành… thức là vô ngã. Vậy các nghiệp không do ngã tạo ra sẽ chạm đến ngã nào?”
Atha kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā ceto parivitakkamaññāya bhikkhū āmantesi – ‘‘ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, vijjati, yaṃ idhekacco moghapuriso avidvā avijjāgato taṇhādhipateyyena cetasā satthusāsanaṃ atidhāvitabbaṃ maññeyya – ‘‘iti kira bho rūpaṃ anattā…pe… phusissantī’’ti.
Then the Blessed One, knowing with his mind the reflection in that bhikkhu's mind, addressed the bhikkhus: “It is possible, bhikkhus, that some worthless person here, being ignorant, overcome by ignorance, with a mind dominated by craving, might think the Teacher’s teaching should be overstepped, thinking: ‘It seems, sirs, that form is not-self… what self, then, will they touch?’”
Rồi Đức Thế Tôn, biết được ý nghĩ trong tâm của Tỳ-khưu ấy bằng tâm của Ngài, liền gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này chư Tỳ-khưu, có trường hợp một kẻ ngu si, vô minh, bị vô minh bao phủ, với tâm bị ái chi phối, có thể nghĩ rằng giáo pháp của bậc Đạo sư cần phải vượt qua – ‘Thật vậy, này chư hiền, sắc là vô ngã… (v.v.)… sẽ chạm đến ngã nào?’”
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti (ma. ni. 3.10).
“What do you think, bhikkhus, is form permanent or impermanent?”
“Này chư Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
Evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ viditvā bhagavatā vuttasuttavasena ajjhāsayānusandhi veditabbo.
In this way, the connection by disposition should be understood by means of the sutta spoken by the Blessed One after knowing the disposition of others.
Như vậy, cần hiểu sự liên kết theo sở nguyện (ajjhāsayānusandhi) là theo bài kinh mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng sau khi biết được ý muốn của người khác.
Yena pana dhammena ādimhi desanā uṭṭhitā, tassa dhammassa anurūpadhammavasena vā paṭipakkhavasena vā yesu suttesu upari desanā āgacchati, tesaṃ vasena yathānusandhi veditabbo.
By whatever Dhamma the teaching arose in the beginning, the connection as appropriate should be understood by means of those suttas where the teaching comes later, either through a Dhamma that is suitable to that Dhamma or through its opposite.
Còn theo pháp mà lời dạy được bắt đầu, thì cần hiểu sự liên kết theo pháp tương ứng hoặc theo pháp đối nghịch mà lời dạy tiếp tục được trình bày trong các bài kinh phía trên.
Seyyathidaṃ, ākaṅkheyyasutte heṭṭhā sīlena desanā uṭṭhitā, upari cha abhiññā āgatā.
For instance, in the Ākaṅkheyyasutta, the teaching arose below with virtue, and the six higher knowledges came later.
Ví dụ như trong kinh Ākaṅkheyya (Ước Nguyện), lời dạy bắt đầu từ giới (sīla) ở phần dưới, và sáu thắng trí (abhiññā) xuất hiện ở phần trên.
Vatthasutte heṭṭhā kilesena desanā uṭṭhitā, upari brahmavihārā āgatā.
In the Vatthasutta, the teaching arose below with defilement, and the divine abodes came later.
Trong kinh Vattha (Tấm Vải), lời dạy bắt đầu từ phiền não (kilesa) ở phần dưới, và các Phạm trú (brahmavihārā) xuất hiện ở phần trên.
Kosambakasutte heṭṭhā bhaṇḍanena uṭṭhitā, upari sāraṇīyadhammā āgatā.
In the Kosambakasutta, it arose below with quarreling, and the principles of cordiality came later.
Trong kinh Kosambaka, lời dạy bắt đầu từ sự tranh cãi (bhaṇḍana) ở phần dưới, và các pháp đáng ghi nhớ (sāraṇīyadhammā) xuất hiện ở phần trên.
Kakacūpame heṭṭhā akkhantiyā uṭṭhitā, upari kakacūpamā āgatā.
In the Kakacūpama Sutta, it arose below with intolerance, and the simile of the saw came later.
Trong kinh Kakacūpama (Ví Dụ Cưa), lời dạy bắt đầu từ sự không nhẫn nại (akkhantiyā) ở phần dưới, và ví dụ về cái cưa (kakacūpamā) xuất hiện ở phần trên.
Imasmimpi brahmajāle heṭṭhā diṭṭhivasena desanā uṭṭhitā, upari suññatāpakāsanaṃ āgataṃ.
In this very Brahmajāla Sutta, the teaching arose below by way of views, and the exposition of emptiness came later.
Trong kinh Phạm Võng (Brahmajāla) này cũng vậy, lời dạy bắt đầu từ tà kiến (diṭṭhi) ở phần dưới, và sự tuyên bố về tánh không (suññatāpakāsanaṃ) xuất hiện ở phần trên.
Tena vuttaṃ – ‘‘evamayaṃ yathānusandhivasena desanā āgatā’’ti.
Therefore it was said: “Thus this teaching has come by way of the appropriate connection.”
Do đó, đã nói rằng: “Như vậy, lời dạy này xuất hiện theo sự liên kết.”
105-117. Idāni mariyādavibhāgadassanatthaṃ – ‘‘tatra bhikkhave’’tiādikā desanā āraddhā.
105-117. Now, to show the division of the boundary, the teaching beginning with “Therein, bhikkhus” was started.
105-117. Bây giờ, để chỉ ra sự phân chia ranh giới, lời dạy bắt đầu với “Này chư Tỳ-khưu, ở đây…” (tatra bhikkhave).
Tadapi tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ ajānataṃ apassataṃ vedayitaṃ taṇhāgatānaṃ paritassitavipphanditamevāti yena diṭṭhiassādena diṭṭhisukhena diṭṭhivedayitena te somanassajātā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, tadapi tesaṃ bhavantānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathābhūtaṃ dhammānaṃ sabhāvaṃ ajānantānaṃ apassantānaṃ vedayitaṃ taṇhāgatānaṃ kevalaṃ taṇhāgatānaṃyeva taṃ vedayitaṃ, tañca kho panetaṃ paritassitavipphanditameva.
That too, for those venerable samaṇas and brāhmaṇas, is the feeling of those who do not know, who do not see, who are overcome by craving; it is but agitated floundering. By whatever pleasure of view, happiness of view, feeling of view they become glad and proclaim the self and the world to be eternal on four grounds—that too is the feeling of those venerable samaṇas and brāhmaṇas who do not know, who do not see the true nature of dhammas, who are overcome by craving. It is merely the feeling of those who are overcome by craving, and indeed, it is but agitated floundering.
“Ngay cả điều đó cũng là sự lo âu và dao động của những Sa-môn, Bà-la-môn ấy, những người không biết, không thấy, bị ái chi phối bởi cảm thọ” – Với niềm vui thích về tà kiến (diṭṭhiassādena), với sự an lạc về tà kiến (diṭṭhisukhena), với cảm thọ về tà kiến (diṭṭhivedayitena) mà họ vui mừng, tuyên bố về tự ngã và thế gian là thường còn qua bốn trường hợp, ngay cả cảm thọ đó của những Sa-môn, Bà-la-môn ấy, những người không biết, không thấy bản chất của các pháp như thực, chỉ là cảm thọ bị ái chi phối, và cảm thọ đó cũng chỉ là sự lo âu và dao động.
Diṭṭhisaṅkhātena ceva taṇhāsaṅkhātena ca paritassitena vipphanditameva calitameva kampitameva thusarāsimhi nikhātakhāṇusadisaṃ, na sotāpannassa dassanamiva niccalanti dasseti.
He shows that through the agitation designated as view and designated as craving, it is merely floundering, merely wavering, merely trembling, like a stake driven into a pile of chaff; it is not unshakeable like the vision of a stream-enterer.
Điều đó có nghĩa là sự dao động, rung chuyển, lay động bởi sự lo âu, tức là tà kiến và ái, giống như một cái cọc đóng trong đống trấu, không vững chắc như cái thấy của bậc Nhập lưu (Sotāpanna).
Esa nayo ekaccasassatavādādīsupi.
This is the method also in the cases of the partial-eternalist views and so on.
Nguyên tắc này cũng tương tự đối với các trường hợp như nhất phần thường kiến (ekaccasassatavāda) và các trường hợp khác.
118-130. Puna – ‘‘tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā’’tiādi paramparapaccayadassanatthaṃ āraddhaṃ.
118-130. Again, the passage beginning with “Therein, bhikkhus, those samaṇas and brāhmaṇas who are eternalists” was started to show the succession of conditions.
118-130. Lại nữa, đoạn “Này chư Tỳ-khưu, ở đây, những Sa-môn, Bà-la-môn nào là thường kiến giả…” được bắt đầu để chỉ ra duyên hệ tương tục.
Tattha tadapi phassapaccayāti yena diṭṭhiassādena diṭṭhisukhena diṭṭhivedayitena te somanassajātā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, tadapi taṇhādiṭṭhipariphanditaṃ vedayitaṃ phassapaccayāti dasseti.
Therein, that too is conditioned by contact: He shows that by whatever pleasure of view, happiness of view, feeling of view they become glad and proclaim the self and the world to be eternal on four grounds, that feeling, floundering with craving and view, is also conditioned by contact.
Ở đây, “ngay cả điều đó cũng do xúc làm duyên” – Với niềm vui thích về tà kiến, với sự an lạc về tà kiến, với cảm thọ về tà kiến mà họ vui mừng, tuyên bố về tự ngã và thế gian là thường còn qua bốn trường hợp, ngay cả cảm thọ bị ái và tà kiến chi phối đó cũng do xúc làm duyên.
Esa nayo sabbattha.
This is the method in all cases.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
131-143. Idāni tassa paccayassa diṭṭhivedayite balavabhāvadassanatthaṃ puna – ‘‘tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā’’tiādimāha.
131-143. Now, to show the powerful nature of that condition in the feeling of view, he again said the passage beginning with “Therein, bhikkhus, those samaṇas and brāhmaṇas who are eternalists.”
131-143. Bây giờ, để chỉ ra sức mạnh của duyên đó đối với cảm thọ về tà kiến, Đức Thế Tôn lại nói: “Này chư Tỳ-khưu, ở đây, những Sa-môn, Bà-la-môn nào là thường kiến giả…”
Tattha te vata aññatra phassāti te vata samaṇabrāhmaṇā taṃ vedayitaṃ vinā phassena paṭisaṃvedissantīti kāraṇametaṃ natthīti.
Therein, that they, apart from contact: that those samaṇas and brāhmaṇas will experience that feeling without contact—this is no cause.
Ở đây, “họ không thể cảm thọ nếu không có xúc” – Điều đó có nghĩa là không có lý do gì để những Sa-môn, Bà-la-môn ấy cảm thọ cảm thọ đó mà không có xúc.
Yathā hi patato gehassa upatthambhanatthāya thūṇā nāma balavapaccayo hoti, na taṃ thūṇāya anupatthambhitaṃ ṭhātuṃ sakkoti, evameva phassopi vedanāya balavapaccayo, taṃ vinā idaṃ diṭṭhivedayitaṃ natthīti dasseti.
Just as a pillar is a powerful condition for propping up a collapsing house, and that house cannot stand unpropped by the pillar, so too is contact a powerful condition for feeling. He shows that without it, this feeling of view does not exist.
Giống như một cây cột là duyên mạnh mẽ để chống đỡ một ngôi nhà sắp đổ, không có cây cột đó thì ngôi nhà không thể đứng vững; cũng vậy, xúc là duyên mạnh mẽ cho cảm thọ, không có xúc thì cảm thọ về tà kiến này không tồn tại.
Esa nayo sabbattha.
This is the method in all cases.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
144. Idāni tatra bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā sassatavādā sassataṃ attānañca lokañca paññapenti catūhi vatthūhi, yepi te samaṇabrāhmaṇā ekaccasassatikātiādinā nayena sabbadiṭṭhivedayitāni sampiṇḍeti.
144. Now, with the passage starting “Therein, bhikkhus, those samaṇas and brāhmaṇas who are eternalists and proclaim the self and the world to be eternal on four grounds; and also those samaṇas and brāhmaṇas who are partial-eternalists,” by this method, he summarizes all feelings of views.
144. Bây giờ, Đức Thế Tôn tổng hợp tất cả các cảm thọ về tà kiến theo cách: “Này chư Tỳ-khưu, ở đây, những Sa-môn, Bà-la-môn nào là thường kiến giả, tuyên bố về tự ngã và thế gian là thường còn qua bốn trường hợp; và những Sa-môn, Bà-la-môn nào là nhất phần thường kiến giả…”
Upari phasse pakkhipanatthāya.
For the purpose of including them in contact later on.
Để đưa chúng vào xúc ở phần trên.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Sabbe te chahi phassāyatanehi phussa phussa paṭisaṃvedentīti.
All of them experience by repeatedly making contact through the six bases for contact.
Tất cả họ đều cảm thọ bằng cách liên tục tiếp xúc với sáu xứ xúc.
Tattha cha phassāyatanāni nāma – cakkhuphassāyatanaṃ, sotaphassāyatanaṃ, ghānaphassāyatanaṃ, jivhāphassāyatanaṃ, kāyaphassāyatanaṃ, manophassāyatananti imāni cha.
Therein, the six bases for contact are these six: the base for eye-contact, the base for ear-contact, the base for nose-contact, the base for tongue-contact, the base for body-contact, and the base for mind-contact.
Ở đây, sáu xứ xúc (phassāyatana) là: xứ xúc nhãn, xứ xúc nhĩ, xứ xúc tỷ, xứ xúc thiệt, xứ xúc thân, xứ xúc ý – đây là sáu.
Sañjāti-samosaraṇa-kāraṇa-paṇṇattimattatthesu hi ayaṃ āyatanasaddo pavattati.
For this term āyatana functions in the meanings of place of origin, place of meeting, cause, and mere designation.
Thật vậy, từ “āyatana” này được dùng trong các nghĩa: nơi phát sinh, nơi hội tụ, nguyên nhân, và chỉ là sự quy ước.
Tattha – ‘‘kambojo assānaṃ āyatanaṃ, gunnaṃ dakkhiṇāpatho’’ti sañjātiyaṃ pavattati, sañjātiṭṭhāneti attho.
Therein, in “Kamboja is the āyatana for horses, the Deccan for cattle,” it functions in the sense of place of origin; the meaning is place of birth.
Ở đây, “Kamboja là xứ của ngựa, Dakkhināpatha là xứ của bò” – được dùng theo nghĩa nơi phát sinh, tức là nơi sinh ra.
‘‘Manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’ti (a. ni. 5.38) samosaraṇe.
In “Birds frequent it in the delightful āyatana,” it is in the sense of a meeting place.
“Ở nơi āyatana an lạc, chim chóc tụ tập” – theo nghĩa nơi hội tụ.
‘‘Sati satiāyatane’’ti (a. ni. 3.102) kāraṇe.
In “When there is an āyatana for mindfulness,” it is in the sense of cause.
“Khi có āyatana, có chánh niệm” – theo nghĩa nguyên nhân.
‘‘Araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantī’’ti (saṃ. ni. 1.255) paṇṇattimatte.
In “They dwell peacefully in leaf huts in the āyatana of the forest,” it is in the sense of a mere designation.
“Trong các āyatana rừng, họ sống an lạc trong các túp lều lá” – theo nghĩa chỉ là sự quy ước.
Svāyamidha sañjātiādiatthattayepi yujjati.
Here, it is suitable in all three meanings beginning with place of origin.
Từ này ở đây phù hợp với cả ba nghĩa: nơi phát sinh, v.v.
Cakkhādīsu hi phassapañcamakā dhammā sañjāyanti samosaranti, tāni ca tesaṃ kāraṇanti āyatanāni.
For in the eye and so on, the dhammas of which contact is the fifth originate and meet, and these are their cause; hence, they are āyatanas.
Thật vậy, trong nhãn, v.v., các pháp có xúc là thứ năm phát sinh và hội tụ; và chúng là nguyên nhân của những pháp đó, nên chúng được gọi là āyatana.
Idha pana ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti (saṃ. ni. 2.43) iminā nayena phassasīseneva desanaṃ āropetvā phassaṃ ādiṃ katvā paccayaparamparaṃ dassetuṃ phassāyatanādīni vuttāni.
Here, however, the bases for contact and so on are mentioned to show the succession of conditions beginning with contact, after having presented the teaching with contact itself as the head by the method of “Conditioned by the eye and forms, eye-consciousness arises; the meeting of the three is contact.”
Tuy nhiên, ở đây, bằng cách đưa lời dạy lên hàng đầu với xúc, và lấy xúc làm khởi điểm để chỉ ra duyên hệ tương tục theo cách “do duyên nhãn và sắc mà nhãn thức phát sinh, sự hòa hợp của ba thứ là xúc”, các xứ xúc, v.v., đã được nói đến.
Phussa phussa paṭisaṃvedentīti phusitvā phusitvā paṭisaṃvedenti.
Experience by repeatedly making contact means they experience after having made contact again and again.
“Phussa phussa paṭisaṃvedenti” có nghĩa là liên tục tiếp xúc và liên tục cảm thọ.
Ettha ca kiñcāpi āyatanānaṃ phusanakiccaṃ viya vuttaṃ, tathāpi na tesaṃ phusanakiccatā veditabbā.
And here, although it is spoken of as if the function of contacting belongs to the bases, it should not be understood that the function of contacting is theirs.
Ở đây, mặc dù đã nói rằng các xứ có chức năng tiếp xúc, nhưng không nên hiểu rằng đó là chức năng tiếp xúc của chúng.
Na hi āyatanāni phusanti, phassova taṃ taṃ ārammaṇaṃ phusati, āyatanāni pana phasse upanikkhipitvā dassitāni; tasmā sabbe te cha phassāyatanasambhavena phassena rūpādīni ārammaṇāni phusitvā taṃ diṭṭhivedanaṃ paṭisaṃvedayantīti evamettha attho veditabbo.
For the bases do not make contact; it is contact that makes contact with this or that object. The bases, however, are shown by being included with contact. Therefore, the meaning here should be understood thus: all of them, having made contact with objects such as forms through the contact that arises from the six bases for contact, experience that feeling of view.
Thật vậy, các xứ không tiếp xúc, mà chính xúc tiếp xúc với từng đối tượng đó; nhưng các xứ được trình bày bằng cách đặt chúng vào xúc; do đó, ở đây cần hiểu nghĩa là tất cả họ đều cảm thọ cảm thọ về tà kiến đó bằng cách tiếp xúc với các đối tượng như sắc, v.v., thông qua xúc phát sinh từ sáu xứ xúc.
Tesaṃ vedanāpaccayā taṇhātiādīsu vedanāti cha phassāyatanasambhavā vedanā.
In the passage “Conditioned by their feeling, craving arises,” and so on, feeling means the feeling that arises from the six bases for contact.
Trong các câu như “Do duyên cảm thọ mà có ái”, cảm thọ là cảm thọ phát sinh từ sáu xứ xúc.
Sā rūpataṇhādibhedāya taṇhāya upanissayakoṭiyā paccayo hoti.
It is a condition, as a decisive support condition, for craving, which is differentiated as craving for forms and so on.
Thọ ấy là duyên theo cách cận y duyên cho ái, có sự phân biệt như sắc ái, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘tesaṃ vedanāpaccayā taṇhā’’ti.
Therefore it was said: “For them, with feeling as condition, craving*.”
Do đó, đã nói rằng: “Do duyên thọ mà có ái của các pháp ấy.”
Sā pana catubbidhassa upādānassa upanissayakoṭiyā ceva sahajātakoṭiyā ca paccayo hoti.
And it is a condition for the fourfold clinging both as a decisive support condition and as a conascence condition.
Còn thọ ấy là duyên theo cách cận y duyên và đồng sanh duyên cho bốn loại thủ.
Tathā upādānaṃ bhavassa.
Similarly, clinging is for becoming.
Tương tự, thủ là duyên cho hữu.
Bhavo jātiyā upanissayakoṭiyā paccayo hoti.
Becoming is a condition, as a decisive support condition, for birth.
Hữu là duyên theo cách cận y duyên cho sanh.
Jātīti panettha savikārā pañcakkhandhā daṭṭhabbā, jāti jarāmaraṇassa ceva sokādīnañca upanissayakoṭiyā paccayo hoti.
Here, by birth, the five aggregates along with their modifications should be understood. Birth is a condition, as a decisive support condition, for aging and death, and also for sorrow and so on.
Ở đây, cần hiểu sanh (jāti) là năm uẩn có sự biến đổi; sanh là duyên theo cách cận y duyên cho già, chết và sầu khổ, v.v.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana paṭiccasamuppādakathā visuddhimagge vuttā.
This is the summary here; but the detailed exposition on dependent origination is given in the Visuddhimagga.
Đây là tóm tắt ở đây, còn chi tiết về câu chuyện duyên khởi đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
Idha panassa payojanamattameva veditabbaṃ.
Here, however, only its purpose should be understood.
Ở đây, chỉ cần biết mục đích của nó.
Bhagavā hi vaṭṭakathaṃ kathento – ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ‘ito pubbe avijjā nāhosi, atha pacchā samabhavī’ti evañcetaṃ, bhikkhave, vuccati, atha ca pana paññāyati ‘‘idappaccayā avijjā’’ti (a. ni. 10.61) evaṃ avijjāsīsena vā, purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāya…pe… ‘‘idappaccayā bhavataṇhā’’ti (a. ni. 10.62) evaṃ taṇhāsīsena vā, purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavadiṭṭhiyā…pe… ‘‘idappaccayā bhavadiṭṭhī’’ti evaṃ diṭṭhisīsena vā kathesi’’.
For the Blessed One, when speaking on the cycle of existence, spoke either with ignorance as the head, thus: “Monks, the prior point of ignorance is not discerned,* ‘Before this, ignorance was not; it came to be afterwards.’ And yet, monks, although this is said, it is still discerned that ‘Ignorance is conditioned by this.’ (A. Ni. 10.61)”; or with craving as the head, thus: “Monks, the prior point of craving for becoming is not discerned… and so on… ‘Craving for becoming is conditioned by this.’ (A. Ni. 10.62)”; or with view as the head, thus: “Monks, the prior point of the view of becoming is not discerned… and so on… ‘The view of becoming is conditioned by this.’”
Khi Đức Thế Tôn thuyết về vòng luân hồi, Ngài đã nói: “Này các tỳ khưu, không thể biết được điểm khởi đầu của vô minh, không thể nói rằng ‘trước đây không có vô minh, sau đó mới sanh khởi’, nhưng này các tỳ khưu, có thể biết rằng ‘do duyên này mà có vô minh’,” như vậy là Ngài đã thuyết theo cách lấy vô minh làm đầu, hoặc “Này các tỳ khưu, không thể biết được điểm khởi đầu của hữu ái… do duyên này mà có hữu ái,” như vậy là Ngài đã thuyết theo cách lấy ái làm đầu, hoặc “Này các tỳ khưu, không thể biết được điểm khởi đầu của hữu kiến… do duyên này mà có hữu kiến,” như vậy là Ngài đã thuyết theo cách lấy kiến làm đầu.
Idha pana diṭṭhisīsena kathento vedanārāgena uppajjamānā diṭṭhiyo kathetvā vedanāmūlakaṃ paṭiccasamuppādaṃ kathesi.
Here, however, speaking with view as the head, having spoken of the views that arise through delight in feeling, he spoke of dependent origination with feeling as its root.
Ở đây, khi thuyết theo cách lấy kiến làm đầu, Ngài đã nói về các tà kiến sanh khởi do tham ái đối với thọ, rồi thuyết về duyên khởi có gốc là thọ.
Tena idaṃ dasseti – ‘‘evamete diṭṭhigatikā, idaṃ dassanaṃ gahetvā tīsu bhavesu catūsu yonīsu pañcasu gatīsu sattasu viññāṇaṭṭhitīsu navasu sattāvāsesu ito ettha etto idhāti sandhāvantā saṃsarantā yante yuttagoṇo viya, thambhe upanibaddhakukkuro viya, vātena vippannaṭṭhanāvā viya ca vaṭṭadukkhameva anuparivattanti, vaṭṭadukkhato sīsaṃ ukkhipituṃ na sakkontī’’ti.
By this he shows: “Thus these holders of views, having grasped this view, wander and transmigrate through the three kinds of becoming, the four kinds of birth, the five destinations, the seven stations of consciousness, and the nine abodes of beings,* ‘from here to there, from there to here.’ Like an ox yoked to a mill, like a dog tied to a post, and like a ship lost at sea in a storm, they just revolve through the suffering of the cycle of existence; they are unable to lift their heads from the suffering of the cycle of existence.”
Do đó, điều này được chỉ ra: “Những người theo tà kiến như vậy, chấp thủ cái thấy này, lang thang, luân chuyển trong ba cõi, bốn loài, năm đường, bảy trú xứ của thức, chín trú xứ của chúng sanh, từ đây đến đó, từ đó đến đây, giống như con bò kéo xe dầu, giống như con chó bị cột vào cột, giống như con thuyền bị gió thổi lạc hướng, chỉ xoay vần trong khổ đau của luân hồi, không thể ngẩng đầu thoát khỏi khổ đau của luân hồi.”
145. Evaṃ diṭṭhigatikādhiṭṭhānaṃ vaṭṭaṃ kathetvā idāni yuttayogabhikkhuadhiṭṭhānaṃ katvā vivaṭṭaṃ dassento – ‘‘yato kho, bhikkhave, bhikkhū’’tiādimāha.
145. Having thus spoken of the cycle of existence, which is the basis for the holders of views, he now, making a monk engaged in the practice his basis, shows the unfolding*, beginning with: “When, monks, a monk…”
145. Sau khi thuyết về vòng luân hồi là nơi nương tựa của những người theo tà kiến như vậy, bây giờ, để chỉ ra sự thoát ly luân hồi bằng cách lấy người tỳ khưu đã thực hành đúng đắn làm nơi nương tựa, Ngài đã nói: “Này các tỳ khưu, khi một tỳ khưu…” v.v.
Tattha yatoti yadā.
Therein, when means at what time.
Trong đó, yato có nghĩa là “khi nào”.
Channaṃ phassāyatanānanti yehi chahi phassāyatanehi phusitvā paṭisaṃvedayamānānaṃ diṭṭhigatikānaṃ vaṭṭaṃ vattati, tesaṃyeva channaṃ phassāyatanānaṃ.
Of the six bases for contact means: of those same six bases for contact, through contact with which the cycle of existence revolves for the holders of views who experience feelings.
Channaṃ phassāyatanānaṃ (của sáu xứ xúc) có nghĩa là của chính sáu xứ xúc mà do đó, những người theo tà kiến đã xúc chạm và cảm thọ, khiến vòng luân hồi vận hành.
Samudayantiādīsu avijjāsamudayā cakkhusamudayotiādinā vedanākammaṭṭhāne vuttanayena phassāyatanānaṃ samudayādayo veditabbā.
In the passage beginning with the origin, the origin and so on of the bases for contact should be understood according to the method stated in the meditation subject of feeling, beginning with: “With the arising of ignorance, there is the arising of the eye.”
Trong các từ như samudaya (sự sanh khởi), v.v., sự sanh khởi, v.v. của các xứ xúc cần được hiểu theo cách đã nói trong đề mục thiền quán thọ, như “do vô minh sanh khởi, do nhãn sanh khởi,” v.v.
Yathā pana tattha ‘‘phassasamudayā phassanirodhā’’ti vuttaṃ, evamidha, taṃ cakkhādīsu – ‘‘āhārasamudayā āhāranirodhā’’ti veditabbaṃ.
But just as it is said there, “from the origin of contact, from the cessation of contact,” so here, in the case of the eye and the other bases, it should be understood as: “from the origin of nutriment, from the cessation of nutriment.”
Tuy nhiên, như đã nói ở đó: “do xúc sanh khởi, do xúc diệt trừ,” thì ở đây, điều đó cần được hiểu trong trường hợp nhãn, v.v. là: “do vật thực sanh khởi, do vật thực diệt trừ.”
Manāyatane ‘‘nāmarūpasamudayā nāmarūpanirodhā’’ti.
In the case of the mind-base, it is: “from the origin of name-and-form, from the cessation of name-and-form.”
Trong trường hợp ý xứ là: “do danh sắc sanh khởi, do danh sắc diệt trừ.”
Uttaritaraṃ pajānātīti diṭṭhigatiko diṭṭhimeva jānāti.
Understands further beyond: a holder of views understands only the view.
Uttaritaraṃ pajānāti (biết rõ hơn) có nghĩa là người theo tà kiến chỉ biết về tà kiến.
Ayaṃ pana diṭṭhiñca diṭṭhito ca uttaritaraṃ sīlasamādhipaññāvimuttinti yāva arahattā jānāti.
This one, however, understands both the view and, further beyond the view, virtue, concentration, wisdom, and liberation, all the way up to Arahantship.
Còn người này thì biết cả tà kiến và những gì cao hơn tà kiến, đó là giới, định, tuệ, giải thoát, cho đến A-la-hán quả.
Ko evaṃ jānātīti?
Who understands in this way?
Ai biết như vậy?
Khīṇāsavo jānāti, anāgāmī, sakadāgāmī, sotāpanno, bahussuto, ganthadharo bhikkhu jānāti, āraddhavipassako jānāti.
One whose cankers are destroyed understands; a non-returner, a once-returner, a stream-enterer, a learned monk who bears the scriptures understands; one who has begun insight meditation understands.
Vị A-la-hán, vị Bất lai, vị Nhất lai, vị Nhập lưu, vị tỳ khưu đa văn, trì tụng kinh điển, vị đã bắt đầu tu tập thiền quán đều biết.
Desanā pana arahattanikūṭeneva niṭṭhāpitāti.
The teaching, however, is concluded with the pinnacle of Arahantship.
Tuy nhiên, bài thuyết pháp được kết thúc với A-la-hán quả là đỉnh cao.
146. Evaṃ vivaṭṭaṃ kathetvā idāni ‘‘desanājālavimutto diṭṭhigatiko nāma natthī’’ti dassanatthaṃ puna – ‘‘ye hi keci, bhikkhave’’ti ārabhi.
146. Having thus spoken on the unfolding, now, in order to show that “there is no holder of views who is freed from the net of my teaching,” he began again with: “Whatever, monks…”
146. Sau khi thuyết về sự thoát ly luân hồi như vậy, bây giờ, để chỉ ra rằng “không có người theo tà kiến nào thoát khỏi lưới pháp,” Ngài lại bắt đầu với câu: “Này các tỳ khưu, bất cứ ai…”
Tattha antojālīkatāti imassa mayhaṃ desanājālassa antoyeva katā.
Therein, caught in the net means made to be within this net of my teaching.
Trong đó, antojālīkatā (bị mắc kẹt trong lưới) có nghĩa là bị mắc kẹt ngay bên trong lưới pháp của Ta.
Ettha sitā vāti etasmiṃ mama desanājāle sitā nissitā avasitāva.
Attached here means attached, dependent, and settled right in this net of my teaching.
Ettha sitā vā (hoặc nương tựa vào đây) có nghĩa là nương tựa, dựa dẫm, an trú trong lưới pháp của Ta.
Ummujjamānā ummujjantīti kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by in emerging, they emerge?
Ummujjamānā ummujjantī (nổi lên rồi nổi lên) có nghĩa là gì?
Te adho osīdantāpi uddhaṃ uggacchantāpi mama desanājāle sitāva hutvā osīdanti ca uggacchanti ca.
Whether they sink down or rise up, they sink and rise while remaining attached to the net of my teaching.
Họ dù chìm xuống hay nổi lên, đều nương tựa vào lưới pháp của Ta mà chìm xuống và nổi lên.
Ettha pariyāpannāti ettha mayhaṃ desanājāle pariyāpannā, etena ābaddhā antojālīkatā ca hutvā ummujjamānā ummujjanti, na hettha asaṅgahito diṭṭhigatiko nāma atthīti.
Included herein means included in this net of my teaching; bound by it and caught in the net, in emerging, they emerge. There is no holder of views who is not included herein.
Ettha pariyāpannā (bị bao gồm trong đây) có nghĩa là bị bao gồm trong lưới pháp của Ta, bị ràng buộc bởi nó, và bị mắc kẹt trong lưới mà nổi lên rồi nổi lên, vì không có người theo tà kiến nào không bị bao gồm ở đây.
Sukhumacchikenāti saṇhaacchikena sukhumacchiddenāti attho.
With a fine mesh means with fine holes, with a minute mesh.
Sukhumacchikena (với mắt lưới nhỏ) có nghĩa là với những lỗ nhỏ, khe hở tinh vi.
Kevaṭṭo viya hi bhagavā, jālaṃ viya desanā, parittaudakaṃ viya dasasahassilokadhātu, oḷārikā pāṇā viya dvāsaṭṭhidiṭṭhigatikā.
For the Blessed One is like a fisherman, the teaching is like a net, the ten-thousand-fold world-system is like a small body of water, and the sixty-two holders of views are like the grosser creatures.
Đức Thế Tôn giống như người đánh cá, giáo pháp giống như lưới, mười ngàn thế giới giống như vùng nước cạn, và sáu mươi hai người theo tà kiến giống như những loài thủy tộc to lớn.
Tassa tīre ṭhatvā olokentassa oḷārikānaṃ pāṇānaṃ antojālīkatabhāvadassanaṃ viya bhagavato sabbadiṭṭhigatānaṃ desanājālassa antokatabhāvadassananti evamettha opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
Just as a fisherman, standing on the bank and looking, sees that the grosser creatures are caught in the net, so too the Blessed One sees that all holders of views are brought within the net of his teaching. Thus the application of the simile should be understood here.
Cũng như người đánh cá đứng trên bờ nhìn thấy những loài thủy tộc to lớn bị mắc kẹt trong lưới, Đức Thế Tôn cũng thấy tất cả những người theo tà kiến bị bao gồm trong lưới pháp của Ngài; sự so sánh này cần được hiểu như vậy.
147. Evaṃ imāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi sabbadiṭṭhīnaṃ saṅgahitattā sabbesaṃ diṭṭhigatikānaṃ etasmiṃ desanājāle pariyāpannabhāvaṃ dassetvā idāni attano katthaci apariyāpannabhāvaṃ dassento – ‘‘ucchinnabhavanettiko, bhikkhave, tathāgatassa kāyo’’tiādimāha.
147. Having thus shown that, because all views are included in these sixty-two views, all holders of views are included in this net of the teaching, he now, to show that he himself is not included anywhere, said: “The Tathāgata’s body, monks, has the cord of existence cut off…” and so on.
147. Sau khi chỉ ra rằng tất cả các tà kiến đều được bao gồm trong sáu mươi hai tà kiến này, và tất cả những người theo tà kiến đều bị bao gồm trong lưới pháp này, bây giờ, để chỉ ra rằng chính Ngài không bị bao gồm ở bất cứ đâu, Ngài đã nói: “Này các tỳ khưu, thân của Như Lai đã đoạn trừ sợi dây dẫn đến hữu,” v.v.
Tattha nayanti etāyāti netti.
Therein, that by which they lead is a netti (cord).
Trong đó, cái gì dẫn dắt thì gọi là netti (sợi dây dẫn).
Nayantīti gīvāya bandhitvā ākaḍḍhanti, rajjuyā etaṃ nāmaṃ.
They lead means they tie it to the neck and pull; this is a name for a rope.
Nayanti (họ kéo) có nghĩa là họ buộc vào cổ mà kéo; từ này là tên của sợi dây.
Idha pana nettisadisatāya bhavataṇhā nettīti adhippetā.
Here, however, because of its similarity to a cord, craving for becoming is intended by the word netti.
Ở đây, do tương tự như sợi dây, ái hữu được xem là netti.
Sā hi mahājanaṃ gīvāya bandhitvā taṃ taṃ bhavaṃ neti upanetīti bhavanetti.
For it binds the multitude of people by the neck and leads and brings them to this or that state of becoming; thus it is the bhavanetti (cord of existence).
Vì ái hữu buộc chúng sanh vào cổ mà dẫn dắt, đưa đến các cõi hữu khác nhau, nên gọi là bhavanetti (sợi dây dẫn đến hữu).
Arahattamaggasatthena ucchinnā bhavanetti assāti ucchinnabhavanettiko.
He for whom the cord of existence is cut off by the sword of the Arahantship path is one who has the cord of existence cut off.
Ai có sợi dây dẫn đến hữu đã bị đoạn trừ bằng thanh kiếm của đạo A-la-hán thì gọi là ucchinnabhavanettiko (người đã đoạn trừ sợi dây dẫn đến hữu).
Kāyassa bhedā uddhanti kāyassa bhedato uddhaṃ.
After the breakup of the body means after the time of the body’s breaking up.
Kāyassa bhedā uddhaṃ (sau khi thân hoại) có nghĩa là sau khi thân hoại diệt.
Jīvitapariyādānāti jīvitassa sabbaso pariyādinnattā parikkhīṇattā, puna appaṭisandhikabhāvāti attho.
And the annihilation of life means because life has been completely taken up, completely exhausted; the meaning is that there is no more relinking.
Jīvitapariyādānā (do mạng sống đã tận) có nghĩa là do mạng sống đã hoàn toàn chấm dứt, đã cạn kiệt, tức là không còn tái sanh nữa.
Na taṃ dakkhantīti taṃ tathāgataṃ.
Will not see him means that Tathāgata.
Na taṃ dakkhanti (họ sẽ không thấy Ngài) có nghĩa là không thấy Như Lai.
Devā vā manussā vā na dakkhissanti, apaṇṇattikabhāvaṃ gamissatīti attho.
Neither gods nor humans will see him; the meaning is that he will reach a state beyond designation.
Chư thiên hay loài người sẽ không thấy Ngài, nghĩa là Ngài sẽ đạt đến trạng thái không còn được biết đến nữa.
Seyyathāpi, bhikkhaveti, upamāyaṃ pana idaṃ saṃsandanaṃ.
Just as, monks: in the simile, this is the application.
Seyyathāpi, bhikkhave (Này các tỳ khưu, ví như), trong ví dụ này, sự so sánh như sau:
Ambarukkho viya hi tathāgatassa kāyo, rukkhe jātamahāvaṇṭo viya taṃ nissāya pubbe pavattataṇhā.
For the Tathāgata’s body is like a mango tree; the craving that previously occurred depending on it is like a large stalk that grew on the tree.
Thân của Như Lai giống như cây xoài, cuống lớn mọc trên cây giống như ái đã từng tồn tại trước đây nương tựa vào đó.
Tasmiṃ vaṇṭe upanibaddhā pañcapakkadvādasapakkaaṭṭhārasapakkaparimāṇā ambapiṇḍī viya taṇhāya sati taṇhūpanibandhanā hutvā āyatiṃ nibbattanakā pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo.
Bound to that stalk, like a cluster of mangoes containing five, twelve, or eighteen fruits, are the five aggregates, twelve sense bases, and eighteen elements that would be produced in the future when craving exists, being bound up with craving.
Khi có ái, năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới sẽ sanh khởi trong tương lai, giống như quả xoài có năm cánh, mười hai cánh, mười tám cánh được gắn vào cuống đó, nương tựa vào ái.
Yathā pana tasmiṃ vaṇṭe chinne sabbāni tāni ambāni tadanvayāni honti, taṃyeva vaṇṭaṃ anugatāni, vaṇṭacchedā chinnāni yevāti attho; evameva ye bhavanettivaṇṭassa anupacchinnattā āyatiṃ uppajjeyyuṃ pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasadhātuyo, sabbe te dhammā tadanvayā honti bhavanettiṃ anugatā, tāya chinnāya chinnā yevāti attho.
But just as when that stalk is cut, all those mangoes are consequential to it—they follow that same stalk, meaning that with the cutting of the stalk, they are also cut—so too, the five aggregates, twelve sense bases, and eighteen elements that would arise in the future because the stalk of the cord of existence has not been cut off, all those phenomena are consequential to it; they follow the cord of existence, meaning that when it is cut, they are also cut.
Cũng như khi cuống đó bị cắt, tất cả những quả xoài đó đều bị cắt theo nó, chúng nương tựa vào chính cuống đó, nghĩa là khi cuống bị cắt thì chúng cũng bị cắt; tương tự, năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới sẽ sanh khởi trong tương lai do sợi dây dẫn đến hữu chưa bị đoạn trừ, tất cả những pháp đó đều nương tựa vào sợi dây dẫn đến hữu, nghĩa là khi sợi dây đó bị cắt thì chúng cũng bị cắt.
Yathā pana tasmimpi rukkhe maṇḍūkakaṇṭakavisasamphassaṃ āgamma anupubbena sussitvā mate – ‘‘imasmiṃ ṭhāne evarūpo nāma rukkho ahosī’’ti vohāramattameva hoti, na taṃ rukkhaṃ koci passati, evaṃ ariyamaggasamphassaṃ āgamma taṇhāsinehassa pariyādinnattā anupubbena sussitvā viya bhinne imasmiṃ kāye, kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā na taṃ dakkhanti, tathāgatampi devamanussā na dakkhissanti, evarūpassa nāma kira satthuno idaṃ sāsananti vohāramattameva bhavissatīti anupādisesanibbānadhātuṃ pāpetvā desanaṃ niṭṭhapesi.
Just as when that mango stalk, having been touched by the frog-thorn poison, gradually withered and died—it became merely a matter of designation, "There once was such a tree in this place," and no one saw that tree—so too, having been touched by the Ariyan Path, the sap of craving is completely dried up. When this body, having gradually withered away, breaks apart, and with the breaking of the body, after the cessation of life, they will not see him. Neither devas nor humans will see the Tathāgata, and it will be merely a matter of designation, "This is the teaching of such and such a Master." Thus, having led to the anupādisesa nibbānadhātu, he concluded the discourse.
Lại nữa, cũng như khi cây ấy, do tiếp xúc với chất độc từ gai của con maṇḍūka, dần dần khô héo rồi chết đi – chỉ còn lại lời nói suông rằng: “Tại nơi này đã từng có một cái cây như vậy”, chứ không ai còn thấy cái cây ấy nữa; cũng thế, do sự tiếp xúc với Thánh đạo, vì chất nhựa dính của ái dục đã được đoạn tận, nên khi thân này, giống như đã khô héo dần, bị tan rã, sau khi thân hoại, mạng chung, chư thiên và loài người sẽ không còn thấy vị ấy, tức Như Lai nữa, mà chỉ còn lại lời nói suông rằng: “Giáo pháp này là của một vị Đạo sư như vậy”. Bằng cách ấy, Ngài đã đưa bài pháp đến Anupādisesanibbānadhātu (Vô dư y Niết-bàn giới) rồi kết thúc.
Tasmātiha tvantiādīsu ayamatthayojanā – ānanda, yasmā imasmiṃ dhammapariyāye idhatthopi paratthopi vibhatto, tasmātiha tvaṃ imaṃ dhammapariyāyaṃ ‘‘atthajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā panettha bahū tantidhammā kathitā, tasmā ‘‘dhammajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā ca ettha seṭṭhaṭṭhena brahmaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vibhattaṃ, tasmā ‘‘brahmajāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā ettha dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo vibhattā, tasmā ‘‘diṭṭhijāla’’ntipi naṃ dhārehi; yasmā pana imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā devaputtamārampi khandhamārampi maccumārampi kilesamārampi sakkā maddituṃ, tasmā ‘‘anuttaro saṅgāmavijayotipi naṃ dhārehī’’ti.
In passages such as Therefore, you (Tasmātiha tvaṃ), this is the connection of meaning: "Ānanda, because in this discourse on Dhamma, both the benefit in this world and the benefit in the next world have been elucidated, therefore, you should retain this discourse on Dhamma as 'the Net of Aims' (Atthajāla). Because many textual teachings (tantidhamma) have been taught here, you should also retain it as 'the Net of Dhamma' (Dhammajāla). And because the supreme omniscience, which is noble by virtue of its excellence, has been elucidated here, you should also retain it as 'the Brahma Net' (Brahmajāla). Because the sixty-two wrong views have been elucidated here, you should also retain it as 'the Net of Views' (Diṭṭhijāla). And because by hearing this discourse on Dhamma, it is possible to crush even Devaputtamāra, Khandhamāra, Maccumāra, and Kilesamāra, therefore, you should also retain it as 'the Unsurpassed Conqueror of Battles' (Anuttaro Saṅgāmavijaya)."
Do đó, này ngươi v.v..., ý nghĩa được kết nối như sau: Này Ānanda, vì trong pháp môn này, lợi ích ở đời này và lợi ích ở đời sau đều đã được phân tích, do đó, ngươi hãy ghi nhớ pháp môn này là “Atthajāla” (Lưới Lợi Ích); vì ở đây nhiều pháp thuộc văn điển đã được thuyết giảng, do đó, hãy ghi nhớ nó là “Dhammajāla” (Lưới Pháp); và vì ở đây, trí tuệ toàn giác (sabbaññutaññāṇa) tối thượng đã được phân tích với ý nghĩa cao tột, do đó, hãy ghi nhớ nó là “Brahmajāla” (Lưới Phạm Thiên); vì ở đây sáu mươi hai tà kiến đã được phân tích, do đó, hãy ghi nhớ nó là “Diṭṭhijāla” (Lưới Tà Kiến); lại nữa, vì sau khi nghe pháp môn này, người ta có thể nhiếp phục cả Thiên tử ma, Uẩn ma, Tử ma, và Phiền não ma, do đó, hãy ghi nhớ nó là “Anuttaro saṅgāmavijayo” (Cuộc chiến thắng vô thượng).
149. Attamanā te bhikkhūti te bhikkhū attamanā sakamanā, buddhagatāya pītiyā udaggacittā hutvāti vuttaṃ hoti.
149. Those bhikkhus were delighted (Attamanā te bhikkhū)—it means that those bhikkhus were delighted, with their minds uplifted by the rapture for the Buddha.
149. Các Tỳ khưu ấy hoan hỷ có nghĩa là các Tỳ khưu ấy có tâm hoan hỷ, tâm mình vui thích; được nói là có tâm phấn chấn với niềm hỷ lạc hướng về Đức Phật.
Bhagavato bhāsitanti evaṃ vicitranayadesanāvilāsayuttaṃ idaṃ suttaṃ karavīkarutamañjunā kaṇṇasukhena paṇḍitajanahadayānaṃ amatābhisekasadisena brahmassarena bhāsamānassa bhagavato vacanaṃ.
The Blessed One’s words (Bhagavato bhāsitaṃ)—this Sutta, adorned with diverse modes of teaching and grace, was the word of the Blessed One, who spoke with a brahma voice, melodious like the song of a karavīka bird, pleasant to the ear, and like an anointing with nectar to the hearts of the wise.
Lời dạy của Đức Thế Tôn có nghĩa là lời của Đức Thế Tôn, Đấng đang thuyết giảng bằng Phạm âm, một âm thanh ngọt ngào êm tai như tiếng hót của chim karavīka, tựa như lễ quán đảnh bằng nước cam lồ cho tâm hồn của bậc hiền trí, về bài kinh này, vốn chứa đựng vẻ đẹp của pháp thoại với nhiều phương pháp trình bày đa dạng.
Abhinandunti anumodiṃsu ceva sampaṭicchiṃsu ca.
They rejoiced (Abhinanduṃ)—they approved and accepted.
Đã tán dương có nghĩa là đã tùy hỷ và đã tiếp nhận.
Ayañhi abhinandasaddo – ‘‘abhinandati abhivadatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.5) taṇhāyampi āgato.
Indeed, this word abhinanda appears in the sense of craving in phrases like "abhinandati abhivadatī" (he delights, he acclaims).
Thật vậy, từ abhinanda này, trong các câu như “abhinandati abhivadati” (hoan hỷ, tán thán), cũng mang ý nghĩa là ái dục.
‘‘Annamevābhinandanti, ubhaye devamānusā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.43) upagamanepi.
It appears in the sense of approaching in phrases like "Annamevābhinandanti, ubhaye devamānusā" (both devas and humans approach food).
Trong các câu như “Annamevābhinandanti, ubhaye devamānusā” (Cả chư thiên và loài người đều tìm đến thức ăn), nó cũng mang ý nghĩa là sự tìm đến (upagamana).
Tattha aṭṭhahi kāraṇehi pathavīkampo veditabbo – dhātukkhobhena, iddhimato ānubhāvena, bodhisattassa gabbhokkantiyā, mātukucchito nikkhamanena, sambodhippattiyā, dhammacakkappavattanena, āyusaṅkhārossajjanena, parinibbānenāti.
Therein, the earthquake is to be understood as occurring due to eight causes: agitation of the elements, the power of one possessing psychic powers, the Bodhisatta's descent into the womb, his emergence from his mother's womb, his attainment of full enlightenment, the setting in motion of the Wheel of Dhamma, his renunciation of the life-span aggregate, and his final Nibbāna.
Ở đây, sự rúng động của quả đất cần được hiểu là do tám nguyên nhân: do sự xáo trộn của các giới, do uy lực của người có thần thông, do Bồ-tát nhập thai, do xuất thai khỏi lòng mẹ, do chứng đắc Chánh Đẳng Giác, do chuyển Pháp luân, do xả bỏ thọ hành, và do Bát-niết-bàn.
Tesaṃ vinicchayaṃ – ‘‘aṭṭha kho ime, ānanda, hetū aṭṭha paccayā mahato bhūmicālassa pātubhāvāyā’’ti evaṃ mahāparinibbāne āgatāya tantiyā vaṇṇanākāle vakkhāma.
We shall explain the discernment of these in the commentary on the Sutta that appears in the Mahāparinibbāna Sutta, where it is stated: "There are these eight causes, Ānanda, eight reasons for the occurrence of a great earthquake."
Sự phân định về những điều này, chúng tôi sẽ nói đến trong phần chú giải kinh Đại Bát-niết-bàn, khi giải thích đoạn kinh văn: “Này Ānanda, có tám nhân, tám duyên này cho sự xuất hiện của một trận động đất lớn.”
Ayaṃ pana mahāpathavī aparesupi aṭṭhasu ṭhānesu akampittha – mahābhinikkhamane, bodhimaṇḍūpasaṅkamane, paṃsukūlaggahaṇe, paṃsukūladhovane, kāḷakārāmasutte, gotamakasutte, vessantarajātake, imasmiṃ brahmajāleti.
Furthermore, this great earth also trembled on eight other occasions: at the Great Renunciation, at the approach to the Bodhi Maṇḍa, at the taking of the rag-robe, at the washing of the rag-robe, during the Kāḷakārāma Sutta, during the Gotamaka Sutta, in the Vessantara Jātaka, and during this Brahmajāla Sutta.
Tuy nhiên, đại địa này cũng đã rúng động ở tám nơi khác nữa: lúc đại xuất gia, lúc tiến đến Bồ-đề đoàn, lúc nhặt y phấn tảo, lúc giặt y phấn tảo, trong kinh Kāḷakārāma, trong kinh Gotamaka, trong tích truyện Vessantara, và trong kinh Brahmajäla này.
Tattha mahābhinikkhamanabodhimaṇḍūpasaṅkamanesu vīriyabalena akampittha.
Therein, at the Great Renunciation and the approach to the Bodhi Maṇḍa, it trembled by the power of his energy.
Trong đó, lúc đại xuất gia và lúc tiến đến Bồ-đề đoàn, quả đất rúng động do sức mạnh của tinh tấn.
Paṃsukūlaggahaṇe dvisahassadīpaparivāre cattāro mahādīpe pahāya pabbajitvā susānaṃ gantvā paṃsukūlaṃ gaṇhantena dukkaraṃ bhagavatā katanti acchariyavegābhihatā akampittha.
At the taking of the rag-robe, it trembled, struck by a wave of astonishment, because the Blessed One performed a difficult feat by abandoning the four great continents surrounded by two thousand small islands, going to the charnel ground, and taking a rag-robe.
Lúc nhặt y phấn tảo, quả đất rúng động vì bị tác động bởi sự kinh ngạc rằng: “Đức Thế Tôn đã làm một việc khó làm, khi Ngài từ bỏ bốn đại châu cùng với hai ngàn hòn đảo nhỏ làm quyến thuộc, xuất gia, đi đến nghĩa địa và nhặt y phấn tảo.”
Paṃsukūladhovanavessantarajātakesu akālakampanena akampittha.
At the washing of the rag-robe and in the Vessantara Jātaka, it trembled with an untimely tremor.
Lúc giặt y phấn tảo và trong tích truyện Vessantara, quả đất rúng động một cách phi thời.
Kāḷakārāmagotamakasuttesu – ‘‘ahaṃ sakkhī bhagavā’’ti sakkhibhāvena akampittha.
In the Kāḷakārāma Sutta and the Gotamaka Sutta, it trembled in witness, as if saying, "I am a witness, Blessed One!"
Trong các kinh Kāḷakārāma và Gotamaka, quả đất rúng động với vai trò làm chứng, như thể nói rằng: “Con là nhân chứng, bạch Đức Thế Tôn.”
Imasmiṃ pana brahmajāle dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu vijaṭetvā niggumbaṃ katvā desiyamānesu sādhukāradānavasena akampitthāti veditabbā.
But in this Brahmajāla Sutta, it should be understood that it trembled by way of giving approbation when the sixty-two wrong views were untangled and rendered disentangled.
Còn trong kinh Brahmajäla này, nên hiểu rằng, khi sáu mươi hai tà kiến đang được gỡ rối và làm cho quang đãng để thuyết giảng, quả đất đã rúng động như một cách tán thán “Lành thay!”.
Na kevalañca etesu ṭhānesuyeva pathavī akampittha, atha kho tīsu saṅgahesupi mahāmahindattherassa imaṃ dīpaṃ āgantvā jotivane nisīditvā dhammaṃ desitadivasepi akampittha.
Not only did the earth tremble at these places, but also on the day when the Mahāmahinda Thera came to this island and taught the Dhamma while sitting in the Jotivaṇa, during the three convocations, it also trembled.
Quả đất không chỉ rúng động ở những nơi này, mà còn rúng động trong cả ba kỳ kết tập, và cả vào ngày Đại Trưởng lão Mahinda đến hòn đảo này, ngồi tại Jotīvana và thuyết pháp.
Kalyāṇiyavihāre ca piṇḍapātiyattherassa cetiyaṅgaṇaṃ sammajjitvā tattheva nisīditvā buddhārammaṇaṃ pītiṃ gahetvā imaṃ suttantaṃ āraddhassa suttapariyosāne udakapariyantaṃ katvā akampittha.
And at the Kalyāṇiya Vihāra, when the Piṇḍapātiya Thera swept the cetiya courtyard, sat there, and with rapture focused on the Buddha, began this Suttanta, at the conclusion of the Sutta, it trembled, making the ocean its boundary.
Tại tu viện Kalyāṇiya, khi Trưởng lão Piṇḍapātiya quét dọn sân tháp, rồi ngồi ngay tại đó, khởi lên niềm hỷ lạc với đối tượng là Đức Phật và bắt đầu đọc bài kinh này, thì vào lúc kết thúc bài kinh, quả đất đã rúng động đến tận cùng là nước.
Lohapāsādassa pācīnaambalaṭṭhikaṭṭhānaṃ nāma ahosi.
There was a place called the Pacīnaambalaṭṭhikaṭṭhāna of the Lohapāsāda.
Ở phía đông của Lohapāsāda, có một nơi gọi là Ambalaṭṭhikaṭṭhāna.
Tattha nisīditvā dīghabhāṇakattherā brahmajālasuttaṃ ārabhiṃsu, tesaṃ sajjhāyapariyosānepi udakapariyantameva katvā pathavī akampitthāti.
Sitting there, the Dīghabhāṇaka Theras began the Brahmajāla Sutta, and at the conclusion of their recitation, the earth trembled, again making the ocean its boundary.
Ngồi tại đó, các vị Trưởng lão tụng đọc Trường Bộ Kinh đã bắt đầu tụng kinh Brahmajäla, và khi họ kết thúc bài tụng, quả đất cũng đã rúng động đến tận cùng là nước.