Table of Contents

⮲

Kavidappaṇanīti

Edit
92

Paṇḍitakaṇḍa

Chapter on the Wise

Phẩm Hiền Trí (Paṇḍitakaṇḍa)

93
3.
3.
3.
94
Nīti sāro manussānaṃ, mitto ācariyopi ca;
Policy is the essence of human beings, a friend and also a teacher;
Phép xử thế là tinh túy của con người, là bạn và cũng là thầy;
95
Mātā pitā ca nītimā, sutavā ganthakārako.
it is like a mother and father, and a person with policy is learned and a composer of texts.
Là mẹ và cha, người có phép xử thế, đa văn, là người tạo ra sách.
96
4.
4.
4.
97
Alasassa kuto sippaṃ, asippassa kuto dhanaṃ;
From idleness, where is craft? From no craft, where is wealth?
Kẻ lười biếng làm sao có nghề, kẻ không nghề làm sao có tài sản;
98
Adhanassa kuto mittaṃ, amittassa kuto sukhaṃ;
From no wealth, where are friends? From no friends, where is happiness?
Kẻ không tài sản làm sao có bạn, kẻ không bạn làm sao có hạnh phúc;
99
Asukhassa kuto puññaṃ, apuññassa kuto varaṃ.
From no happiness, where is merit? From no merit, where is the supreme?
Kẻ không hạnh phúc làm sao có phước, kẻ không phước làm sao có điều tốt lành.
100
5.
5.
5.
101
Sucintitacintī ceva, subhāsitabhāsīpi ca;
One who thinks well what is to be thought, and speaks well what is to be spoken;
Người suy nghĩ điều đã được suy nghĩ kỹ, và nói lời đã được nói tốt;
102
Sukatakammakārī ca, paṇḍito sādhumānuso.
and performs well what is to be done—such a wise person is a good individual.
Và làm việc đã được làm tốt, người hiền trí là thiện nhân.
103
6.
6.
6.
104
Kaviheraññakā katvā, uttattaṃ satthakañcanaṃ;
Poets, like goldsmiths, having made heated, refined gold;
Các thi sĩ như thợ kim hoàn, sau khi nung vàng của kinh điển;
105
Bhūsanaṃ gajjapajjādiṃ, karonti ca manoharaṃ.
create ornaments like prose and verse, which are charming.
Tạo ra những trang sức như văn xuôi và thi ca, thật đẹp đẽ.
106
7.
7.
7.
107
Bahuṃ lahuñca gahaṇaṃ, sammūpadhāraṇampi ca;
Extensive and swift apprehension, accurate retention;
Sự nắm bắt nhiều và nhanh chóng, và sự ghi nhớ đúng đắn;
108
Gahita asammussanaṃ, etaṃ suviññulakkhaṇaṃ.
and not forgetting what has been apprehended—this is the mark of a truly discerning person.
Không quên những gì đã nắm bắt, đây là đặc điểm của người có trí tuệ.
109
8.
8.
8.
110
Ajarāmaraṃva pañño, vijjamatthañca cintaye;
A wise person should reflect on knowledge and welfare as if immortal and ageless;
Người trí tuệ nên suy nghĩ về kiến thức và mục đích như thể không già không chết;
111
Gahito iva kesesu, maccunā dhammamācare.
he should practice the Dhamma as if death has seized him by the hair.
Nên thực hành Pháp như thể thần chết đã nắm tóc.
112
9.
9.
9.
113
Sippasamaṃ dhanaṃ natthi, sippaṃ corā na gaṇhare;
There is no wealth equal to craft; thieves cannot take craft;
Không có tài sản nào bằng nghề nghiệp, nghề nghiệp không bị kẻ trộm lấy đi;
114
Idha loke sippaṃ mittaṃ, paraloke sukhāvahaṃ.
craft is a friend in this world, and brings happiness in the next world.
Nghề nghiệp là bạn ở đời này, mang lại hạnh phúc ở đời sau.
115
10.
10.
10.
116
Bhuñjanatthaṃ kathanatthaṃ, mukhaṃ hotīti no vade;
Do not say that the mouth exists only for eating and speaking;
Đừng nói rằng miệng chỉ để ăn và nói;
117
Yaṃ vātaṃ vā mukhāruḷhaṃ, vacanaṃ paṇḍito naro.
that which comes out of the mouth is the word of a wise person.
Lời nói thốt ra từ miệng là lời nói của bậc hiền trí.
118
11.
11.
11.
119
Dummedhehi pasaṃsā ca, viññūhi garahā ca yā;
Praise from fools, and blame from the discerning—
Lời khen ngợi từ kẻ ngu si, và lời chỉ trích từ người có trí tuệ;
120
Garahāva seyyo viññūhi, yañce bālappasaṃsanā.
blame from the discerning is better than praise from fools.
Lời chỉ trích từ người có trí tuệ tốt hơn, hơn là lời khen ngợi từ kẻ ngu si.
121
12.
12.
12.
122
Acintiye sāṭṭhakathe, paṇḍito jinabhāsite;
A wise person, in the incomprehensible and profound teachings spoken by the Conqueror;
Người hiền trí nên luôn tiếp thu lời khuyên, trong những lời dạy của Đức Phật sâu sắc và có ý nghĩa;
123
Upadesaṃ sadā gaṇhe, garuṃ sammā upaṭṭhahaṃ.
should always accept instruction, properly serving his teacher.
Bằng cách kính trọng và phục vụ bậc thầy một cách đúng đắn.
124
Tasmā sāṭṭhakathe dhīro, gambhīre jinabhāsite;
Therefore, a discerning person (should do this) in the profound teachings spoken by the Conqueror, which are profound;
Vì vậy, người trí tuệ, trong những lời dạy của Đức Phật sâu sắc và có ý nghĩa;
125
Upadesaṃ sadā gaṇhe, garuṃ sammā upaṭṭhahaṃ.
Always accept instruction, revering the teacher properly.
Luôn luôn thọ trì lời giáo huấn, phụng sự bậc thầy đúng đắn.
126
13.
13.
13.
127
Garūpadesahīno hi, atthasāraṃ na vindati;
Indeed, one who is devoid of a teacher's instruction does not find the essence of meaning;
Kẻ thiếu lời giáo huấn của thầy, quả thật không tìm thấy tinh hoa lợi ích;
128
Atthasāravihīno so, saddhammā parihāyati.
Devoid of the essence of meaning, he declines from the True Dhamma.
Người thiếu tinh hoa lợi ích ấy sẽ suy đồi khỏi Chánh pháp.
129
14.
14.
14.
130
Garūpadesalābhī ca, atthasārasamāyuto;
And one who has gained a teacher's instruction, endowed with the essence of meaning;
Và người đạt được lời giáo huấn của thầy, được đầy đủ tinh hoa lợi ích;
131
Saddhammaṃ paripālento, saddhammasmā na hāyati.
Protecting the True Dhamma, does not decline from the True Dhamma.
Người ấy bảo vệ Chánh pháp, không suy đồi khỏi Chánh pháp.
132
15.
15.
15.
133
Sabbadabbesu vijjeva, dabbamāhu anuttaraṃ;
Among all possessions, knowledge is said to be the highest possession;
Trong tất cả mọi tài sản, người ta nói rằng trí tuệ là tài sản vô thượng;
134
Ahārattā anagghattā, akkhayattā ca sabbadā.
Because it is undestroyable, priceless, and imperishable always.
Vì nó không bị tiêu hao, không có giá trị, và luôn luôn bất diệt.
135
16.
16.
16.
136
Appakenapi medhāvī, pābhatena vicakkhaṇo;
Even with little provisions, the wise and discerning one;
Dù chỉ với một chút hành trang, người trí tuệ, người có trí phân biệt,
137
Samuṭṭhāpeti attānaṃ, aṇuṃ aggiṃva sandhamaṃ.
Raises himself up, just as one blows on a tiny fire.
Sẽ tự mình vươn lên, như thổi bùng ngọn lửa nhỏ.
138
17.
17.
17.
139
Paṇḍite ca guṇā sabbe, mūḷhe dosā hi kevalaṃ;
In the wise are all virtues, in the foolish only faults;
Tất cả những đức tính đều ở nơi người hiền trí, còn những lỗi lầm thì chỉ ở nơi kẻ ngu si;
140
Tasmā mūḷhasahassesu, pañño eko visesiyate.
Therefore, among thousands of fools, one wise person stands out.
Vì vậy, giữa hàng ngàn kẻ ngu si, một người trí tuệ được xem là ưu việt.
141
18.
18.
18.
142
Bālā issanti dummedhā, guṇī niddosakārino;
The foolish and ignorant are jealous, while the virtuous are blameless;
Những kẻ ngu si, kém trí sẽ ghen tị, những người có đức hạnh thì không gây lỗi lầm;
143
Garuko paṇḍito etasa-missaṃ tehyavidvā samo.
The respected wise one is equal to them, though ignorant.
Người hiền trí đáng kính trọng, kẻ vô học thì giống như người ghen tị ấy.
144
19.
19.
19.
145
Manuññameva bhāseyya, nāmanuññaṃ kudācanaṃ;
One should speak only what is pleasing, never what is unpleasant;
Chỉ nên nói lời dễ thương, không bao giờ nói lời không dễ thương;
146
Manuññaṃ bhāsamānassa, garuṃ bhāraṃ udaddhari;
Having spoken pleasingly, he lifted a heavy burden;
Khi nói lời dễ thương, người ấy đã gánh vác một gánh nặng lớn;
147
Dhanañca naṃ alābhesi, tena cattamano ahu.
And gained wealth, by which his mind became contented.
Và người ấy đã đạt được tài sản, do đó tâm người ấy hoan hỷ.
148
20.
20.
20.
149
Vijjā dadāti vinayaṃ, vinayā yāti pattataṃ;
Knowledge bestows discipline, from discipline one attains worthiness;
Trí tuệ mang lại giới luật, từ giới luật đạt được địa vị;
150
Pattattā dhanaṃ pappoti, dhanā dhammaṃ tato sukhaṃ.
From worthiness one obtains wealth, from wealth Dhamma, then happiness.
Từ địa vị đạt được tài sản, từ tài sản đến Chánh pháp, rồi đến an lạc.
151
21.
21.
21.
152
Ye vuḍḍhamapacayanti, narā dhammassa kovidā;
Those men, skilled in Dhamma, who revere their elders;
Những người thông hiểu Chánh pháp, kính trọng bậc trưởng thượng;
153
Diṭṭheva dhamme pāsaṃsā, samparāye ca suggatiṃ.
Are praised in this very life, and attain a good destination in the next.
Được khen ngợi trong đời này, và được thiện thú trong đời sau.
154
22.
22.
22.
155
Mātariva paradāresu, paradabbesu ledduṃva;
One who regards other men's wives as his mother, other's possessions as a clod of earth;
Ai nhìn vợ người như mẹ, tài sản người khác như cục đất,
156
Attanīva sabbabhūtesu, yo passati so paṇḍito.
And all beings as himself, he is a wise person.
Và tất cả chúng sinh như chính mình, người ấy là bậc hiền trí.
157
23.
23.
23.
158
Āsīsetheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
A person should always hope, a wise one should not despair;
Người nam nên mong ước, bậc hiền trí không nên nản lòng;
159
Anavajjesu kammesu, pasaṃsitesu sādhubhi.
In blameless deeds, praised by the good.
Trong những việc không đáng chê trách, được người thiện trí tán thán.
160
Āsīsetheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
A person should always hope, a wise one should not despair;
Người nam nên mong ước, bậc hiền trí không nên nản lòng;
161
Passāmi vohaṃ attānaṃ, yathā icchiṃ tathā ahu.
"I see myself, just as I wished, so it has come to be."
Ta thấy chính mình đã được như ý muốn.
162
24.
24.
24.
163
Vāyametheva puriso, na nibbindeyya paṇḍito;
A person should always strive, a wise one should not despair;
Người nam nên tinh tấn, bậc hiền trí không nên nản lòng;
164
Puññakriyavatthūsu, pasaṃsitesu viññubhi.
In meritorious acts, praised by the discerning.
Trong những việc tạo công đức, được người trí tán thán.
165
25.
25.
25.
166
Loke ussāhavantānaṃ, janānaṃ kimasādhiyaṃ;
What is impossible for diligent people in the world?
Trên đời này, đối với những người có ý chí, việc gì là không thể thành tựu?
167
Sāgarepi mahāsetuṃ, kapiyūthehi bandhati.
Even a great bridge in the ocean is built by hordes of monkeys.
Ngay cả cây cầu lớn trên biển, đàn khỉ cũng có thể xây dựng.
168
26.
26.
26.
169
Kiṃ kulena visālena, guṇahīno tu yo naro;
What is a great lineage to a person who is devoid of virtue?
Gia tộc cao quý thì có ích gì, nếu người ấy là kẻ thiếu đức hạnh?
170
Akulinopi satthañño, devatāhipi pujjate.
Even one of no lineage, who knows the scriptures, is worshipped even by devas.
Dù không thuộc gia tộc cao quý, nhưng thông hiểu kinh điển, người ấy được cả chư thiên tôn kính.
171
27.
27.
27.
172
Ukkaṭṭhe sūramicchanti, mantīsu akutūhalaṃ;
In battle, they desire a hero; in counsels, one who is calm;
Trong chiến trận, người ta muốn có người dũng cảm; trong hội đồng, người không hoang mang;
173
Piyañca annapānamhi, atthe jāte ca paṇḍitaṃ.
One who is pleasing in food and drink; and a wise one when a task arises.
Trong ăn uống, người ta muốn người dễ mến; khi có việc xảy ra, người ta muốn người hiền trí.
174
28.
28.
28.
175
Rūpayobbannasampannā, visālakulasambhavā;
Endowed with beauty and youth, born of a noble family;
Dù có sắc đẹp, tuổi trẻ, và xuất thân từ gia đình cao quý;
176
Vijjāhīnā na sobhante, niggandhā iva kiṃ sukā.
Devoid of knowledge, they do not shine, like flowers without fragrance.
Nếu thiếu trí tuệ, họ không tỏa sáng, như những bông hoa không hương thơm.
177
29.
29.
29.
178
Vutyaṃ visadañāṇassa, ñāto attho tarassana;
In a statement by one of clear knowledge, the meaning quickly appears;
Trong lời nói, đối với người có trí tuệ trong sáng, ý nghĩa được biết đến một cách nhanh chóng;
179
Sūrappabhāya ādāso, chāyaṃ disse na mākare.
As a mirror, in the light of the sun, shows an image, it does not hide it.
Như tấm gương dưới ánh sáng mặt trời, không tạo ra bóng tối.
180
30.
30.
30.
181
Aveyyākaraṇo tvandho, badhiro kosavajjito;
One without grammar is blind; one without a dictionary is deaf;
Người không biết ngữ pháp thì mù, người không có từ điển thì điếc;
182
Sāhiccarahito paṅgu, mūgo takkavivajjito.
One without literary association is lame; one without logic is dumb.
Người không có bạn đồng hành thì què, người không có lý luận thì câm.
183
31.
31.
31.
184
Dhīro ca vividhānaññū, paresaṃ vivarānugū;
The wise one, skilled in various things, seeing the shortcomings of others;
Người trí tuệ, thông hiểu nhiều điều, biết rõ sơ hở của người khác;
185
Sabbāmitte vasīkatvā, kosiyova sukhī siyā.
Having subdued all enemies, would be happy like an owl.
Chế ngự tất cả kẻ thù, người ấy sẽ an lạc như con cú.
186
32.
32.
32.
187
Mahātejopi tejoyaṃ, mattikaṃ na muduṃ kare;
Even great fire cannot soften clay;
Dù có uy lực lớn, lửa cũng không thể làm đất mềm mại;
188
Āpo āpesi mudukaṃ, sādhuvācāva kakkhaḷaṃ.
Water softens, as a gentle word softens harshness.
Nước làm mềm mại, lời nói hiền lành cũng làm mềm mại điều cứng rắn.
189
33.
33.
33.
190
Kottho puttena jātena, yo na vidū na dhammiko;
What is the use of a son who is born but is neither knowledgeable nor righteous?
Có ích gì khi sinh ra một đứa con không có trí tuệ, không có đạo đức?
191
Kāṇena cakkhunā kiṃ vā, cakkhu pīḷeva kevalaṃ.
What use is a blind eye? It is only a torment to the eye.
Mắt bị mù thì có ích gì, nó chỉ là một sự phiền toái mà thôi.
192
34.
34.
34.
193
Mudunāva ripuṃ jeti, mudunā jeti dāruṇaṃ;
By gentleness one conquers an enemy, by gentleness one conquers the fierce;
Chỉ bằng sự dịu dàng, người ta chinh phục được kẻ thù; bằng sự dịu dàng, người ta chinh phục được kẻ hung dữ;
194
No na siddhaṃ mudu kiñci, tato ca mudunā jaye.
Indeed, nothing is achieved without gentleness, therefore conquer with gentleness.
Không có gì không thành công bởi sự dịu dàng, vì vậy hãy chiến thắng bằng sự dịu dàng.
195
35.
35.
35.
196
Sajāto yena jātena, yāti vaṃso samunnatiṃ;
By the birth of such a one, whose lineage attains eminence;
Do người con được sinh ra mà dòng họ vươn tới sự thịnh vượng;
197
Parivattinisaṃsāre, mato ko vā na jāyate.
In the cycle of rebirth, who indeed is not born?
Trong vòng luân hồi chuyển đổi, ai chết mà không tái sinh?
198
36.
36.
36.
199
Dāne tapasi sūre ca, yassa na patthito yaso;
One whose fame is not sought in generosity, austerity, or bravery;
Ai không mong cầu danh tiếng trong bố thí, khổ hạnh, và dũng cảm;
200
Vijjāya matthalābhe ca, kevalaṃ adhikovaso.
Nor in knowledge or material gain, that one is merely a burden.
Trong trí tuệ và đạt được lợi ích, thì chỉ là kẻ nô lệ mà thôi.
201
37.
37.
37.
202
Varo eko guṇī putto, na ca mūḷhasatānyapi;
One virtuous son is superior, not even a hundred fools;
Một người con có đức hạnh thì tốt hơn, chứ không phải hàng trăm kẻ ngu si;
203
Eko cando tamo hanati, na ca tārāgaṇo tathā.
One moon dispels darkness, not so a multitude of stars.
Một vầng trăng xua tan bóng tối, chứ không phải vô số vì sao.
204
38.
38.
38.
205
Puññatitthakato yena, tapo kvāpi sudukkaro;
By whom a most difficult austerity has been performed at the ford of merit;
Người nào đã thực hành khổ hạnh khó khăn tại bến công đức;
206
Tassa putto bhave vasso, samiddho dhammiko suddhe.
For him, a son will be born, prosperous, righteous, and pure.
Người ấy sẽ có người con thịnh vượng, đạo đức và trong sạch.
207
39.
39.
39.
208
Lālaye pañcavassāni, dasavassāni tālaye;
Cherish for five years, punish for ten years;
Hãy nuông chiều con trong năm năm, hãy đánh đòn trong mười năm;
209
Pattetu soḷase vasse, puttaṃ mittaṃva ācare.
When he reaches sixteen years, treat your son as a friend.
Đến năm mười sáu tuổi, hãy đối xử với con như một người bạn.
210
40.
40.
40.
211
Lālane bahavo dosā, tālane bahavo guṇā;
In cherishing there are many faults, in disciplining there are many virtues;
Nuông chiều có nhiều lỗi lầm, đánh đòn có nhiều đức tính;
212
Tasmā puttañca sissañca, tālaye na tu lālaye.
Therefore, one should discipline a son and a student, but not pamper them.
Vì vậy, hãy đánh đòn con và học trò, chứ đừng nuông chiều.
213
41.
41.
41.
214
Māgadhā pākatā ceva, sakkatavohāropi ca;
Māgadhī, Pākatā, and also Sanskrit usage;
Người trí tuệ thông hiểu tiếng Māgadhī, Pākata và cả tiếng Sanskrit;
215
Etesu kovido pañño, dhīro pāḷiṃ visodhaye.
The wise person skilled in these, the discerning one should purify the Pāli.
Bậc hiền trí ấy sẽ làm trong sáng tiếng Pāḷi.
216
42.
42.
42.
217
Sakkataṃ pākatañceva-pabhaṃso ca pisācikī;
Sanskrit, Pākatā, Apabhraṃśa, and Pisācikī;
Tiếng Sanskrit, Pākata, Apabhraṃsa và Pisācī;
218
Māgadhī sorasenīva, cha bhāsā parikittitā.
Māgadhī, and Saurasenī are said to be the six languages.
Māgadhī và Sorasenī, được gọi là sáu ngôn ngữ.
219
43.
43.
43.
220
Candanaṃ sītalaṃ loke, candikā sītalā tato;
Sandalwood is cool in the world, moonlight is cooler than that;
Gỗ đàn hương mát lạnh trên đời, ánh trăng còn mát lạnh hơn;
221
Candana candikātopi, vākyaṃ sādhu subhāsitaṃ.
Cooler than sandalwood and moonlight is a well-spoken word of the good.
Lời nói thiện xảo, khéo nói còn mát lạnh hơn cả gỗ đàn hương và ánh trăng.
222
44.
44.
44.
223
Pattakāloditaṃ appaṃ, vākyaṃ subhāsitaṃ bhave;
A little well-spoken word, uttered at the right time, becomes beneficial;
Một lời nói ít ỏi, được nói đúng lúc, sẽ trở thành lời khéo nói;
224
Khuditassa kadannampi, bhuttaṃ sādurasaṃ siyā.
Even bad food eaten by one who is hungry becomes delicious.
Đối với người đói, ngay cả thức ăn dở cũng trở nên ngon ngọt khi được ăn.
225
45.
45.
45.
226
Satthakāpi bahūvācā, nādarā bahubhāṇino;
Though many words in the scriptures, those who speak much are not respected;
Dù có nhiều lời nói có ý nghĩa, người nói nhiều không được kính trọng;
227
Sopakāramudāsinā, nanu diṭṭhaṃ nadījalaṃ.
Is not the water of a river seen to be unhelpful but flowing?
Nước sông không giúp ích gì, chẳng phải đã thấy sao?
228
46.
46.
46.
229
Pāsāṇachattaṃ garukaṃ, tato devānācikkhanā;
A stone umbrella is heavy, then the instructions of devas;
Cái dù bằng đá thì nặng, lời dạy của chư thiên còn nặng hơn;
230
Tato vuḍḍhānamovādo, tato buddhassa sāsanaṃ.
Then the advice of elders, then the teaching of the Buddha.
Lời khuyên của bậc trưởng thượng còn nặng hơn, lời giáo huấn của Đức Phật còn nặng hơn nữa.
231
47.
47.
47.
232
Tūlaṃ sallahukaṃ loke, tato capalajātiko;
Cotton is very light in the world, then a fickle person;
Bông gòn nhẹ nhất trên đời, người hay thay đổi còn nhẹ hơn;
233
Tatonosāvako tato, yati dhammapamādako.
Then a disobedient student, then a monk negligent in Dhamma.
Người không phải là đệ tử còn nhẹ hơn, vị tỳ khưu lơ là Chánh pháp còn nhẹ hơn nữa.
234
48.
48.
48.
235
Paṇḍitassa pasaṃsāya, daṇḍo bālena dīyate;
A wise person is praised when a fool offers a stick of rebuke;
Kẻ ngu si dùng gậy để khen ngợi bậc hiền trí;
236
Paṇḍito paṇḍiteneva, vaṇṇitova suvaṇṇito.
A wise person is truly praised when praised by another wise person.
Bậc hiền trí được bậc hiền trí khen ngợi thì mới thật sự được khen ngợi.
237
49.
49.
49.
238
Satesu jāyate sūro, sahassesu ca paṇḍito;
A hero is born among hundreds, and a wise one among thousands;
Trong một trăm người, có một người dũng cảm; trong một ngàn người, có một người hiền trí;
239
Vuttā satasahassesu, dātā bhavati vā na vā.
It is said that among hundreds of thousands, a donor may or may not be found.
Trong một trăm ngàn người, có người bố thí hay không thì chưa chắc.
240
50.
50.
50.
241
Vidvattañca rājattañca, neva tulyaṃ kadācipi;
Scholarship and kingship are never equal;
Trí tuệ và vương quyền không bao giờ ngang bằng nhau;
242
Sadese pūjito rājā, vidvā sabbattha pūjito.
A king is honored in his own country, a scholar is honored everywhere.
Vua được tôn kính ở xứ sở của mình, người trí tuệ được tôn kính khắp mọi nơi.
243
51.
51.
51.
244
Sataṃ dīghāyukaṃ sabba-sattānaṃ sukhakāraṇaṃ;
The good are long-lived, the cause of happiness for all beings;
Người thiện là nguyên nhân của sự trường thọ, hạnh phúc cho tất cả chúng sinh;
245
Asataṃ pana sabbesaṃ, dukkhahetu na saṃsayo.
But the bad are the cause of suffering for all, without a doubt.
Còn người bất thiện thì chắc chắn là nguyên nhân của khổ đau cho tất cả, không nghi ngờ gì.
246
52.
52.
52.
247
Paṇḍite sujane sante, sabbepi sujanā janā;
When there are wise, good people, all people become good;
Khi có một vị hiền trí, thiện nhân, thì tất cả mọi người đều là thiện nhân;
248
Jātekasmiṃ sāragandhe, sabbe gandhamayā dumā.
When one fragrant tree is born, all trees become fragrant.
Khi một cây có hương thơm quý giá, tất cả các cây khác đều có mùi hương.
249
53.
53.
53.
250
Attāva yadi vinīto, nijassitā mahājanā;
If one's self is disciplined, the great multitude dependent on him;
Nếu tự mình được điều phục, thì những người nương tựa mình cũng được điều phục;
251
Vinītaṃ yanti sabbepi, ko taṃ nāseyya paṇḍito.
All go to discipline. Who among the wise could destroy him?
Tất cả đều được điều phục, ai có thể làm hại bậc hiền trí ấy?
252
54.
54.
54.
253
Sarīrassa guṇānañca, dūramaccantamantaraṃ;
Between the body and virtues, there is an immense distance;
Giữa thân thể và đức hạnh, có một khoảng cách vô cùng lớn;
254
Sarīraṃ khaṇaviddhaṃsī, kappantaṭṭhāyino guṇā.
The body is perishable in a moment, virtues endure until the end of an eon.
Thân thể bị hủy hoại trong khoảnh khắc, đức hạnh tồn tại đến cuối kiếp.
255
55.
55.
55.
256
Ambuṃ pivanti no najjo, rukkho khādati no phalaṃ;
Rivers do not drink water, a tree does not eat its own fruit;
Sông không uống nước của mình, cây không ăn trái của mình;
257
Megho kvacipi no sassaṃ, paratthāya sataṃ dhanaṃ.
Clouds do not eat crops; the wealth of the good is for the benefit of others.
Mây không gieo hạt giống của mình, tài sản của người thiện là vì lợi ích của người khác.
258
56.
56.
56.
259
Saccaṃ punapi saccanti, bhujamukkhippa muccate;
"Truth, indeed truth!" one exclaims, raising one's arm;
Sự thật, sự thật, người ấy giơ tay lên mà nói;
260
Sakattho natthi nattheva, parassattha makubbato.
One who does not do good for others truly has no self-interest.
Người không làm lợi ích cho người khác thì không có lợi ích cho chính mình, hoàn toàn không có.
261
57.
57.
57.
262
Sataṃ pharusavācāhi, na yāti vikatiṃ mano;
The mind of the good does not become disturbed by harsh words;
Tâm của người thiện không bị biến đổi bởi những lời nói thô tục;
263
Tiṇukkāhi na sakkāva, tāpetuṃ sāgare jalaṃ.
It is not possible to heat the ocean's water with grass torches.
Không thể làm nóng nước biển bằng những bó cỏ khô.
264
58.
58.
58.
265
Selo yathā ekaghano, vātena na samīrati;
As a solid rock is not shaken by the wind;
Như tảng đá vững chắc, không bị gió lay chuyển;
266
Evaṃ nindāpasaṃsāsu, na samiñjanti paṇḍitā.
Even so, wise ones are not moved by praise or blame.
Cũng vậy, bậc hiền trí không nao núng trước lời khen hay chê.
267
59.
59.
59.
268
Dhammatthakāmamokkhānaṃ, yassekopi na vijjati;
For one to whom not even one of Dhamma, purpose, pleasure, or liberation is present;
Ai không có dù chỉ một trong Đạo, Lợi, Dục, Giải thoát;
269
Ajagalathanasseva, tassa jāti niratthakā.
His birth is meaningless, like the throat of a goat.
Sự sinh ra của người ấy vô ích, như cái cổ của con dê.
270
60.
60.
60.
271
Na kammamapi cintetvā, caje uyyogamattano;
One should not give up one's effort, even after considering the action;
Đừng nghĩ đến nghiệp mà từ bỏ sự tinh tấn của mình;
272
Anuyyogena telāni, tilehi na sakkā laddhuṃ.
Without effort, oil cannot be obtained from sesame seeds.
Nếu không tinh tấn, không thể lấy dầu từ hạt mè.
273
61.
61.
61.
274
Yathā hyekena cakkena, na rathassa pati bhave;
Just as a chariot cannot proceed with only one wheel;
Như cỗ xe không thể chạy chỉ với một bánh xe;
275
Evaṃ purisakārena, vinā kammaṃ na sijjhati.
Even so, without human effort, actions are not accomplished.
Cũng vậy, nếu không có sự nỗ lực của con người, nghiệp không thể thành tựu.
276
62.
62.
62.
277
Uyyāmena hi sijjhanti, kāriyāni na manorathaṃ;
Indeed, tasks are accomplished by effort, not by mere wishes;
Mọi việc được thành tựu nhờ sự tinh tấn, chứ không phải do ước mơ;
278
Na hi suttassa sīhassa, pavisanti migāmukhe.
For indeed, deer do not enter the mouth of a sleeping lion.
Hươu nai không tự chui vào miệng sư tử đang ngủ.
279
63.
63.
63.
280
Mātāpitu katābhyāso, guṇitameti bālako;
A child who has been trained by his parents becomes learned;
Đứa trẻ được cha mẹ dạy dỗ, sẽ đạt được phẩm chất tốt;
281
Na gabbhajātimattena, putto bhavati paṇḍito.
Not by mere birth from the womb does a son become wise.
Không phải chỉ do sinh ra mà một người con trở thành hiền trí.
282
64.
64.
64.
283
Mātā sattu pitā verī, yena bālo na pāṭhito;
A mother is an enemy, a father is a foe, by whom a child is not taught;
Mẹ là kẻ thù, cha là kẻ oán, nếu không dạy dỗ con mình;
284
Na sobhate sabhāmajjhe, haṃsamajjhe bako yathā.
He does not shine in an assembly, just like a crow among swans.
Đứa trẻ ấy không tỏa sáng giữa hội chúng, như con cò giữa đàn thiên nga.
285
65.
65.
65.
286
Kāco kañcanasaṃsaggo, dhatte marakatiṃ jutiṃ;
Glass, when associated with gold, acquires an emerald luster;
Thủy tinh khi tiếp xúc với vàng, mang vẻ rực rỡ của ngọc lục bảo;
287
Tathā sabbhisannidhānā, mūḷho yāti pavīṇataṃ.
Similarly, through association with good people, a foolish person attains skill.
Tương tự, kẻ ngu si nhờ gần gũi bậc thiện trí mà trở nên thông minh.
288
66.
66.
66.
289
Tasmā akkharakosallaṃ, sammādeyya hitatthiko;
Therefore, one who desires benefit should properly impart knowledge of letters;
Do đó, người mong cầu lợi ích nên trao tặng đúng đắn sự thành thạo chữ nghĩa;
290
Upaṭṭhahaṃ garuṃ sammā, uṭṭhānādīhi pañcahi.
By properly serving the teacher with the five kinds of diligence, etc.
Phụng sự thầy đúng đắn bằng năm điều như sự đứng dậy (phục vụ).
291
67.
67.
67.
292
Uṭṭhānā upaṭṭhānā, ca, sussūsā pāricarīyā;
By rising up, by attending, by listening attentively, by rendering service;
Bậc trí nên làm hài lòng thầy bằng sự đứng dậy (phục vụ), sự chăm sóc, sự lắng nghe,
293
Sakkaccaṃ sippuggahaṇā, garuṃ ārādhaye budho.
And by diligently learning the craft, the wise person pleases the teacher.
Sự phục vụ và sự học hỏi nghề nghiệp một cách cẩn trọng.
294
68.
68.
68.
295
Kābyasattha vinodena, kālo gacchati dhīmataṃ;
The time of the wise passes in pleasant diversions with poetry and scriptures;
Thời gian của bậc trí trôi qua trong sự giải trí với thi ca và giáo pháp;
296
Byasanena ca mūḷhānaṃ, nidāya kalahena vā.
But for fools, it passes in misfortune, sleep, or quarrel.
Còn của kẻ ngu si thì trong sự đau khổ, ngủ nghỉ hoặc tranh cãi.
297
69.
69.
69.
298
Cha dosā puriseneha, hātabbā bhūtimicchatā;
Six faults should be abandoned by a man who desires prosperity here:
Sáu lỗi này người mong cầu thịnh vượng nên từ bỏ:
299
Niddātandī bhayaṃ kodho, ālasyaṃ dīghasuttatā.
Sleepiness, laziness, fear, anger, sloth, procrastination.
Ngủ, biếng nhác, sợ hãi, giận dữ, lười biếng, và sự trì hoãn.
300
Niddāsīlī sabhāsīlī, anuṭṭhātā ca yo naro;
The person who is habitually sleepy, habitually talkative, and inactive,
Người nào hay ngủ, hay nói chuyện,
301
Alaso kodhapaññāṇo, taṃ parābhavato mukhaṃ.
Lazy and prone to anger—that is a doorway to decline.
Không chịu nỗ lực, lười biếng, và hay giận dữ, đó là cửa ngõ dẫn đến sự suy bại.
302
70.
70.
70.
303
Nigguṇesupi sattesu, dayā kubbanti sādhavo;
Good people show compassion even to beings devoid of good qualities;
Những bậc thiện trí vẫn có lòng từ bi ngay cả với chúng sinh vô đức;
304
Na hi saṃharate jutiṃ, cando caṇḍālavesme.
For the moon does not withhold its radiance from the dwelling of an outcaste.
Mặt trăng không hề giảm ánh sáng khi chiếu vào nhà của người hạ tiện.
305
71.
71.
71.
306
Yatra vidvajjano natthi, sīlāghyo tatra appadhipi;
Where there is no learned person, even one of little wisdom is praised;
Ở nơi nào không có người học thức, dù chỉ một người kém cỏi cũng được ca ngợi;
307
Niratthapādame dese, eraṇḍopi dumāyate.
In a land without useful trees, even a castor plant appears as a tree.
Ở xứ sở không có cây vô dụng, cây thầu dầu cũng được xem là cây lớn.
308
72.
72.
72.
309
Ṭhānabhaṭṭhā na sobhante, dantā kesā nakhā narā;
Displaced from their proper place, teeth, hair, nails, and men do not look good;
Răng, tóc, móng và con người, khi mất vị trí thì không còn đẹp đẽ;
310
Itiviññāya matimā, saṭṭhānaṃ na pariccaje.
Knowing this, the intelligent person should not abandon their good position.
Biết vậy, người có trí không nên từ bỏ vị trí tốt của mình.
311
73.
73.
73.
312
Paropadese paṇḍiccaṃ, sabbesaṃ sukarañhi kho;
Indeed, it is easy for everyone to be skillful in advising others;
Việc khuyên bảo người khác thì dễ dàng cho tất cả mọi người;
313
Dhamme sayamanuṭṭhānaṃ, kassacisumahattano.
But to practice the Dhamma oneself is for someone of great importance.
Nhưng việc tự mình thực hành Chánh pháp thì chỉ dành cho số ít bậc vĩ nhân.
314
74.
74.
74.
315
Appamādaṃ pasaṃsanti, puññakiriyāsu paṇḍitā;
The wise praise heedfulness in performing meritorious deeds;
Các bậc hiền trí ca ngợi sự không phóng dật trong việc làm phước;
316
Appamatto ubho atthe, adhiggaṇhāti paṇḍito.
A heedful and wise person attains both kinds of welfare.
Người không phóng dật, bậc trí, đạt được cả hai lợi ích.
317
75.
75.
75.
318
Nidhīnaṃva pavattāraṃ, yaṃ passe vajjadassinaṃ;
Whomever one sees as a revealer of treasures, one who points out faults,
Người nào thấy lỗi lầm, chỉ ra lỗi lầm như người chỉ kho báu,
319
Niggayhavādiṃ medhāviṃ, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;
One who rebukes and is intelligent—such a wise person should be associated with;
Người trí tuệ, hay chỉ trích, hãy thân cận bậc hiền trí như vậy;
320
Tādisaṃ bhajamānassa, seyyo hoti na pāpiyo.
By associating with such a person, one becomes better, not worse.
Thân cận người như vậy, sẽ trở nên tốt hơn chứ không xấu đi.
321
76.
76.
76.
322
Muhuttamapi ce viññū, paṇḍitaṃ payirupāsati;
If a discerning person associates with a wise person even for a moment,
Nếu người có trí tuệ thân cận bậc hiền trí dù chỉ một khoảnh khắc,
323
Khippaṃ dhammaṃ vijānāti, jivhā sūparasaṃ yathā.
They quickly understand the Dhamma, just as the tongue knows excellent taste.
Người ấy sẽ nhanh chóng hiểu được Chánh pháp, như lưỡi nếm được vị ngon của món ăn.
324
77.
77.
77.
325
Dullabho purisājañño, na so sabbattha jāyati;
A noble person is rare; such a one is not born everywhere;
Bậc quân tử khó tìm, không phải ở đâu cũng sinh ra;
326
Yattha so jāyatī dhīro, taṃ kulaṃ sukha medhati.
Wherever that wise person is born, that family prospers in happiness.
Nơi nào bậc trí ấy sinh ra, gia đình ấy đạt được hạnh phúc.
327
78.
78.
78.
328
Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;
Just as a man who wraps tagara flowers with leaves,
Người nào gói hoa tagara bằng lá cây,
329
Pattāpi surati vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā.
Even the leaves become fragrant; so it is with associating with the wise.
Ngay cả lá cũng tỏa hương thơm, sự thân cận bậc trí là như vậy.
330
79.
79.
79.
331
Nipuṇe sutameseyya, vicinitvā sutatthiko;
One seeking knowledge should thoroughly examine and seek out subtle teachings;
Người học thức nên tìm kiếm những điều tinh tế, chọn lọc kỹ lưỡng;
332
Bhattaṃ ukkhaliyaṃ pakkaṃ, bhājanepi tathā bhave.
Just as cooked rice in a pot, so it should be in a vessel (mind).
Cơm nấu trong nồi, cũng sẽ có trong chén như vậy.
333
80.
80.
80.
334
Appakaṃ nātimaññeyya, citte sutaṃ nidhāpaye;
One should not despise a little knowledge; one should store knowledge in the mind;
Đừng xem thường điều nhỏ bé, hãy giữ gìn học vấn trong tâm;
335
Vammikodakabindūva, cirena paripūrati.
Like a drop of water filling an anthill, it fills up over time.
Như giọt nước trong tổ mối, lâu ngày sẽ đầy ắp.
336
81.
81.
81.
337
Gacchaṃ kipilliko yāti, yojanānaṃ satānipi;
An ant, while moving, travels hundreds of yojanas;
Con kiến đang đi, đi được hàng trăm dojana;
338
Agacchaṃ venayyoapi, padamekaṃ na gacchati.
An eagle, not moving, does not travel even a single step.
Con chim Garuda không đi, không đi được một bước chân.
339
82.
82.
82.
340
Sele sele na maṇikaṃ, gaje gaje na muttikaṃ;
Not every mountain has gems, not every elephant has pearls;
Không phải núi nào cũng có ngọc, không phải voi nào cũng có ngọc trai;
341
Vane vane na candanaṃ, ṭhāne ṭhāne na paṇḍito.
Not every forest has sandalwood, not every place has a wise person.
Không phải rừng nào cũng có gỗ đàn hương, không phải nơi nào cũng có bậc trí.
342
83.
83.
83.
343
Paṇḍito sutasampanno, yattha atthīti ce suto;
If it is heard that a wise person, rich in learning, is somewhere,
Nếu nghe nói có bậc trí, người học thức đầy đủ ở đâu đó,
344
Mahussāhena taṃ ṭhānaṃ, gantabbaṃva sutesinā.
That place should be gone to with great effort by one who seeks knowledge.
Người tìm kiếm học vấn nên đến nơi ấy với sự nỗ lực lớn.
345
84.
84.
84.
346
Potthakesu ca yaṃ sippaṃ, parahatthesu yaṃ dhanaṃ;
The knowledge that is in books, and the wealth that is in the hands of others;
Nghề nghiệp trong sách vở, tài sản trong tay người khác;
347
Yathākicce samuppanne, na taṃ sippaṃ na taṃ dhanaṃ.
When a need arises, that is neither knowledge nor wealth.
Khi có việc cần, đó không phải là nghề nghiệp, cũng không phải là tài sản.
348
85.
85.
85.
349
Uppalena jalaṃ jaññā, kiriyāya kulaṃ naro;
One should know water by the lotus, a family by its conduct;
Người ta biết nước qua hoa súng, biết gia đình qua hành động;
350
Byattippamāṇa vācāya, jaññā tiṇena medaniṃ.
One should know a person by their eloquent speech, and the earth by a blade of grass.
Biết sự khéo léo qua lời nói, biết đất qua cỏ.
351
Jalappamāṇaṃ kumudamālaṃ,
The measure of water is the garland of lilies,
Sự đo lường của nước là vòng hoa sen,
352
Kulappamāṇaṃ vinayopamāṇaṃ;
The measure of a family is its discipline;
Sự đo lường của gia đình là sự đo lường của kỷ luật;
353
Byattippamāṇaṃ kathitavākyaṃ,
The measure of eloquence is the spoken word,
Sự đo lường của sự khéo léo là lời nói đã được nói,
354
Pathaviyā pamāṇaṃ tiṇamilātaṃ –
The measure of the earth is a withered blade of grass—
Sự đo lường của trái đất là cỏ khô –
355
86.
86.
86.
356
Appassuto sutaṃ appaṃ, bahuṃ maññati mānavā;
A person with little knowledge thinks their little knowledge is much;
Người ít học, nghĩ rằng mình biết nhiều;
357
Sindhudakamapassanto, kūpe toyaṃva maṇḍuko.
Like a frog in a well, not having seen the ocean's water.
Như con ếch trong giếng, không thấy nước biển, nghĩ rằng nước trong giếng là tất cả.
358
87.
87.
87.
359
Paṭhame sippaṃ gaṇheyya, eseyya dutiye dhanaṃ;
In the first stage, one should acquire a craft; in the second, seek wealth;
Trước tiên nên học nghề, thứ hai nên tìm kiếm tài sản;
360
Careyya tatiye dhammaṃ, esā janāna dhammatā.
In the third, practice the Dhamma; this is the nature of people.
Thứ ba nên thực hành Chánh pháp, đó là bản chất của con người.
361
88.
88.
88.
362
Sussūsā suttavaddhanī, sutaṃ paññāya vaddhanaṃ;
Attentive listening promotes learning; learning promotes wisdom;
Sự lắng nghe làm tăng trưởng học vấn, học vấn làm tăng trưởng trí tuệ;
363
Paññāya atthaṃ jānāti, attho ñāto sukhāvaho.
Through wisdom one understands meaning; meaning understood brings happiness.
Nhờ trí tuệ mà hiểu được ý nghĩa, ý nghĩa đã hiểu mang lại hạnh phúc.
364
89.
89.
89.
365
Natthi vijjāsamaṃ mittaṃ, na ca byādhisamo ripu;
There is no friend equal to knowledge, nor enemy equal to sickness;
Không có bạn nào bằng trí tuệ, không có kẻ thù nào bằng bệnh tật;
366
Na ca atthasamaṃ pemaṃ, na ca kammasamaṃ balaṃ.
Nor love equal to wealth, nor strength equal to kamma.
Không có tình yêu nào bằng lợi ích, không có sức mạnh nào bằng nghiệp (karma).
367
90.
90.
90.
368
Vinā satthaṃ na gaccheyya, sūro saṅgāmabhūmiyaṃ;
A warrior should not go to the battlefield without a weapon;
Người dũng cảm không nên ra chiến trường mà không có vũ khí;
369
Paṇḍitvaddhagū vāṇijo, videsagamano tathā.
So too, a learned traveler or a merchant should not go abroad (without preparation).
Thương gia khôn ngoan cũng vậy, khi đi xa xứ.
370
91.
91.
91.
371
Dhananāsaṃ manotāpaṃ, ghare duccaritāni ca;
Loss of wealth, mental distress, domestic misconduct;
Sự mất mát tài sản, sự phiền muộn trong tâm, những hành vi xấu trong nhà;
372
Vañcanañca avamānaṃ, paṇḍito na pakāsaye.
Deception and disrespect—a wise person does not reveal these.
Sự lừa dối và sự khinh miệt, người trí không nên tiết lộ.
373
92.
92.
92.
374
Anavhāyaṃ gamayanto, apucchā bahubhāsako;
One who goes uninvited, one who speaks much when not asked;
Đi đến mà không được mời, nói nhiều khi không được hỏi;
375
Attaguṇaṃ pakāsanto, tividho hīnapuggalo.
One who proclaims their own virtues—these are three kinds of inferior persons.
Tự khoe khoang phẩm chất của mình, đó là ba loại người thấp kém.
376
93.
93.
93.
377
Haṃso majjhe na kākānaṃ, sīho gunnaṃ na sobhate;
A swan does not look good among crows, a lion among cattle;
Thiên nga không đẹp giữa bầy quạ, sư tử không đẹp giữa bầy bò;
378
Gadrabhamajjhe turaṅgo, bālamajjheva paṇḍito.
A horse among donkeys, and a wise person among fools.
Ngựa không đẹp giữa bầy lừa, bậc trí cũng vậy giữa bầy ngu si.
379
94.
94.
94.
380
Pattānurūpakaṃ vākyaṃ, sabhāvānurūpaṃ piyaṃ;
The person who knows speech appropriate to the occasion, pleasing words appropriate to the situation;
Lời nói phù hợp với hoàn cảnh, lời nói dễ thương phù hợp với bản chất;
381
Attānurūpakaṃ kodhaṃ, yo jānāti sa paṇḍito.
And anger appropriate to oneself—that one is wise.
Sự giận dữ phù hợp với bản thân, người nào biết điều đó là bậc trí.
382
95.
95.
95.
383
Apparūpo bahuṃbhāso, appapañño pakāsako;
One with little form but much talk, one with little wisdom but much proclaiming;
Người có ít hình tướng nhưng nói nhiều, người có ít trí tuệ nhưng hay khoe khoang;
384
Appapūro ghaṭo khobhe, appakhīrā gāvī cale.
A little-filled pot rattles, a cow with little milk fidgets.
Cái bình ít nước thì hay rung động, con bò ít sữa thì hay chạy nhảy.
385
96.
96.
96.
386
Na titti rājā dhanamhi, paṇḍitopi subhāsite;
A king is never sated with wealth, nor a wise person with excellent sayings;
Vua không bao giờ thỏa mãn với tài sản, bậc trí cũng không thỏa mãn với lời nói hay;
387
Cakkhupi piyadassane, na titti sāgaro jale.
Nor the eye with pleasant sights, nor the ocean with water.
Mắt không thỏa mãn với cảnh đẹp, biển cả không thỏa mãn với nước.
388
97.
97.
97.
389
Hīnaputto rājamacco, bālaputto ca paṇḍito;
Do not despise a king's minister born of a low family, or a wise person born of a foolish family;
Con trai thấp kém là quan đại thần, con trai ngu si là bậc trí;
390
Adhanassa dhanaṃbahu, purisānaṃ na maññatha.
Or much wealth for a poor person, among men.
Người nghèo có nhiều tài sản, đừng nghĩ rằng đó là của con người.
391
98.
98.
98.
Next Page →

Settings