167. Itoti devatānussatiyā.
167. "From this" refers to the recollection of deities.
167. Từ đây – là từ Tùy niệm chư thiên.
Sā hi chasu anussatīsu sabbapacchā niddiṭṭhattā āsannā, paccakkhā ca.
For it is close, being specified last among the six recollections, and it is evident.
Vì trong sáu tùy niệm, tùy niệm chư thiên được nêu sau cùng, nên nó gần gũi và hiển nhiên.
Anantarāyāti tadanantaraṃ uddiṭṭhattā vuttaṃ.
"Immediately after" is stated because it was listed immediately after that.
Ngay sau đó – được nói vì nó được nêu ngay sau đó.
Maraṇassa sati maraṇassatīti maraṇaṃ tāva dassetuṃ ‘‘tattha maraṇa’’ntiādi vuttaṃ.
To show what death is, the commentary states "There, death" and so on.
Để hiển bày cái chết,* đã nói: “Ở đó, cái chết…” v.v.
Kāmañcettha khandhānaṃ bhedo ‘‘jarāmaraṇaṃ dvīhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 71) vacanato cutikhandhānaṃ vināso maraṇanti vattabbaṃ, visesato pana taṃ jīvitindriyassa vināsabhāvena kammaṭṭhānikānaṃ paccupatiṭṭhatīti ‘‘jīvitindriyassa upacchedo’’ti vuttaṃ.
Although the breaking up of the aggregates should be called death, according to the statement "aging and death are comprised of two aggregates," which refers to the destruction of the aggregates of passing away, yet that* is especially presented to meditators as the cessation of the faculty of life (jīvitindriya); thus, "the cutting off of the faculty of life" is stated.
Mặc dù ở đây, sự tan rã của các uẩn nên được gọi là cái chết, theo lời dạy “Già và chết được bao gồm trong hai uẩn”, và sự hoại diệt của các uẩn tử sinh là cái chết; nhưng đặc biệt, đối với hành giả, nó hiện diện như là sự hoại diệt của sinh mạng quyền, nên* đã nói: “Sự đoạn tuyệt của sinh mạng quyền.”
Tenevāha niddese ‘‘kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo’’ti (vibha. 236; dī. ni. 2.390; ma. ni. 1.92, 123).
For this very reason, in the Niddesa, it is stated: "the laying down of the body, the cutting off of the faculty of life."
Chính vì thế, trong phần giải thích chi tiết ( niddese),* đã nói: “Sự bỏ thân, sự đoạn tuyệt của sinh mạng quyền.”
Tattha ekabhavapariyāpannassāti ekena bhavena paricchinnassa.
Therein, ekabhavapariyāpannassā means 'of that which is encompassed by one existence'.
Ở đó, thuộc về một đời sống – là được giới hạn bởi một đời sống.
Jīvitindriyassa upacchedoti jīvitindriyappabandhassa vicchedo āyukkhayādivasena antaradhānaṃ.
Jīvitindriyassa upacchedo (severance of the life-faculty) is the cutting off of the continuity of the life-faculty, its disappearance due to the exhaustion of life-span and so forth.
Jīvitindriyassa upacchedo (sự đoạn diệt của sinh mạng quyền) là sự cắt đứt dòng liên tục của sinh mạng quyền, tức sự biến mất do sự hết tuổi thọ, v.v.
Samucchedamaraṇanti arahato santānassa sabbaso ucchedabhūtaṃ maraṇaṃ.
Samucchedamaraṇa (eradication-death) is the death that is the complete cutting off of the Arahant's continuum.
Samucchedamaraṇa (cái chết đoạn diệt hoàn toàn) là cái chết có bản chất đoạn diệt hoàn toàn dòng tương tục của A-la-hán.
Saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgasaṅkhātanti saṅkhatadhammānaṃ udayavayaparicchinnassa pavattikhaṇassa bhaṅgo nirodhoti saṅkhaṃ gataṃ.
Saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgasaṅkhāta (the momentary dissolution of conditioned things) is that which has come to be regarded as the dissolution, the cessation, of the moment of occurrence of conditioned phenomena, limited by their arising and passing away.
Saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgasaṅkhāta (cái chết do sự hoại diệt từng sát-na của các hành) là sự hoại diệt, sự diệt trừ của sát-na vận hành được phân định bởi sự sinh và sự diệt của các pháp hữu vi.
Khaṇikamaraṇanti yathāvuttakhaṇavantaṃ tasmiṃyeva khaṇe labbhamānaṃ maraṇaṃ.
Khaṇikamaraṇa (momentary death) is the death that occurs in that very moment, possessing the aforesaid moment.
Khaṇikamaraṇa (cái chết sát-na) là cái chết đạt được ngay trong sát-na hoại diệt như đã nói.
Yaṃ khandhappabandhaṃ upādāya rukkhādisamaññā, tasmiṃ anupacchinnepi allatādivigamanaṃ nissāya matavohāro sammutimaraṇaṃ.
The designation of "dead" (matavohāro) based on the departure of moistness and so forth, even when the continuum of aggregates, due to which there is a designation like "tree" and so on, has not been cut off, is sammutimaraṇa (conventional death).
Cái chết sammutimaraṇa (cái chết ước lệ) là sự gọi là "chết" dựa vào sự mất đi tính tươi tốt, v.v., ngay cả khi dòng tương tục của các uẩn mà từ đó có tên gọi như "cây cối", v.v., chưa bị đoạn diệt.
Na taṃ idha adhippetanti taṃ samucchedakhaṇikasammutimaraṇaṃ idha maraṇānussatiyaṃ nādhippetaṃ abāhullato, anupaṭṭhahanato, asaṃvegavatthuto cāti adhippāyo.
Na taṃ idha adhippeta means that samucchedamaraṇa, khaṇikamaraṇa, and sammutimaraṇa are not intended here in the contemplation of death, because they are not predominant, not manifest, and not a cause for urgency, so this is the intention.
Na taṃ idha adhippeta (điều đó không được đề cập ở đây) có nghĩa là cái chết đoạn diệt hoàn toàn (samuccheda), cái chết sát-na (khaṇika), và cái chết ước lệ (sammuti) đó không được đề cập ở đây trong niệm chết (maraṇānussati) vì không phổ biến, không hiện hữu, và không phải là đối tượng của sự xúc động.
Adhippetaṃ satiyā ārammaṇabhāvena.
Adhippetaṃ (intended) means 'as an object of mindfulness'.
Adhippetaṃ (được đề cập) là đối tượng của niệm.
Āyuādīnaṃ khayakāle maraṇaṃ kālamaraṇaṃ.
Death at the time of the exhaustion of life-span and so on is kālamaraṇa (timely death).
Cái chết vào lúc tuổi thọ, v.v., kết thúc được gọi là kālamaraṇaṃ (cái chết đúng thời).
Tesaṃ aparikkhīṇakāle maraṇaṃ akālamaraṇaṃ.
Death at the time when these (life-span, etc.) are not yet exhausted is akālamaraṇa (untimely death).
Cái chết vào lúc tuổi thọ, v.v., chưa kết thúc được gọi là akālamaraṇaṃ (cái chết không đúng thời).
‘‘Kālamaraṇaṃ puññakkhayenā’’ti idaṃ yathādhikāraṃ sampattibhavavasena vuttaṃ, vipattibhavavasena pana ‘‘pāpakkhayenā’’ti vattabbaṃ.
The statement, "Kālamaraṇa is due to the exhaustion of merit," is said according to the appropriate context, with reference to fortunate existences; but with reference to unfortunate existences, it should be said as "due to the exhaustion of demerit."
Câu ‘‘Kālamaraṇaṃ puññakkhayenā’’ (cái chết đúng thời do phước nghiệp hết) này được nói tùy theo trường hợp, dựa trên sự thành tựu của kiếp sống; còn dựa trên sự thất bại của kiếp sống thì phải nói là ‘‘pāpakkhayenā’’ (do ác nghiệp hết).
Āyusantānajanakapaccayasampattiyāti āyuppabandhassa pavattāpanakānaṃ āhārādipaccayānaṃ sampattiyaṃ.
Āyusantānajanakapaccayasampattiyā means 'due to the fulfillment of the conditions that produce the continuity of life, such as food and so on, which cause the unbroken continuation of the life-faculty'.
Āyusantānajanakapaccayasampattiyā (do sự thành tựu của các duyên tạo ra dòng tương tục của tuổi thọ) là sự thành tựu của các duyên như vật thực, v.v., làm cho dòng tương tục của tuổi thọ tiếp diễn.
Vipakkavipākattāti attano phalānurūpaṃ dātabbavipākassa dinnattā.
Vipakkavipākattā means 'due to the fruition having been given according to its own power, for the result that ought to be given'.
Vipakkavipākattā (do quả đã chín muồi) là do quả báo cần phải trả đã được trả tương ứng với năng lực của chính nó.
Gatikālāhārādisampattiyā abhāvenāti devānaṃ viya gatisampattiyā, paṭhamakappiyānaṃ viya kālasampattiyā, uttarakurukādīnaṃ viya āhārasampattiyā ca abhāvena.
Gatikālāhārādisampattiyā abhāvenā means 'due to the absence of fulfilled destiny, like that of devas; due to the absence of fulfilled time, like that of beings of the first aeon; and due to the absence of fulfilled food, like that of the people of Uttarakuru and so on'.
Gatikālāhārādisampattiyā abhāvenā (do không có sự thành tựu về cõi, thời gian, vật thực, v.v.) là do không có sự thành tựu về cõi như chư thiên, không có sự thành tựu về thời gian như những người ở thời kỳ đầu kiếp, và không có sự thành tựu về vật thực như những người ở Uttarakuru, v.v.
Ādi-saddena utusukkasoṇitādiṃ pariggayhati.
By the term ādi (etc.) are included climate, semen, blood, and so forth.
Với từ Ādi (v.v.), bao gồm các yếu tố như thời tiết, tinh cha, huyết mẹ, v.v.
Ajjatanakālapurisānaṃ viyāti viya-saddo aṭṭhāne paṭṭhapito, ajjatanakālapurisānaṃ vassasatamattaparimāṇassa viya āyuno khayavasenāti yojanā.
Ajjatanakālapurisānaṃ viyā (like the people of the present age) – the word viya (like) is used in an inappropriate place, so the construction is: "due to the exhaustion of life, like the hundred-year span of life of the people of the present age."
Ajjatanakālapurisānaṃ viyā (như những người thời nay): từ viya (như) được đặt không đúng chỗ; cách phối hợp câu là: do tuổi thọ kết thúc như tuổi thọ của những người thời nay chỉ khoảng một trăm năm.
Evaṃ hi anāgatepi paramāyuno saṅgaho kato hoti, atīte pana gatisampattiyā viya kālāhārādisampattiyā bhāvena anekavassasahassa parimāṇopi āyu ahosi.
For in this way, life of the utmost duration is included even in the future; in the past, however, due to the presence of fulfilled time, food, and so forth, like fulfilled destiny, life had a duration of many thousands of years.
Như vậy, tuổi thọ tối đa trong tương lai cũng được bao gồm; còn trong quá khứ, do có sự thành tựu về cõi, thời gian, vật thực, v.v., nên tuổi thọ cũng có thể kéo dài hàng ngàn năm.
Ayañca vibhāgo vattamānassa antarakappassa vasena vuttoti daṭṭhabbaṃ.
And this division should be understood as stated with reference to the current intervening aeon.
Và sự phân chia này được nói dựa trên khoảng thời gian của kiếp hiện tại.
Kalāburājādīnanti ādi-saddena nandayakkhanandamāṇavakādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
In Kalāburājādīna (of King Kalābu and so on), the term ādi (etc.) should be understood to include Nandayakkha, Nandamāṇavaka, and so forth.
Kalāburājādīna (của vua Kalābu, v.v.): với từ ādi (v.v.), phải hiểu là bao gồm Nandayakkha, Nandamāṇavaka, v.v.
Taṃ sabbampīti yaṃ ‘‘kālamaraṇaṃ akālamaraṇaṃ, tatthāpi puññakkhayamaraṇaṃ āyukkhayamaraṇaṃ ubhayakkhayamaraṇaṃ upakkamamaraṇa’’nti vuttappabhedaṃ maraṇaṃ, taṃ sabbampi.
Taṃ sabbampī (all of that) means 'all that death which has been described as timely death, untimely death, and within those, death by exhaustion of merit, death by exhaustion of life-span, death by exhaustion of both, and accidental death'.
Taṃ sabbampī (tất cả những cái đó) là tất cả các loại chết đã được nói đến như: cái chết đúng thời (kālamaraṇa), cái chết không đúng thời (akālamaraṇa); trong đó cũng có cái chết do phước nghiệp hết (puññakkhayamaraṇa), cái chết do tuổi thọ hết (āyukkhayamaraṇa), cái chết do cả hai hết (ubhayakkhayamaraṇa), và cái chết do tai nạn (upakkamamaraṇa).
168. Yonisoti upāyena.
Yoniso means 'by a proper method'.
168. Yoniso (một cách khéo léo) là bằng phương tiện.
Manasikāroti maraṇārammaṇo manasikāro.
Manasikāro means 'mindfulness that takes death as its object'.
Manasikāro (sự tác ý) là sự tác ý lấy cái chết làm đối tượng.
Yena pana upāyena manasikāro pavattetabbo, taṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘ayoniso pavattayato’’tiādi vuttaṃ.
Furthermore, to show the method by which mindfulness should be developed by way of exclusion, the passage starting with ‘‘ayoniso pavattayato’’ is stated.
Để chỉ ra phương tiện mà sự tác ý phải được vận hành bằng cách phủ định, đã nói ‘‘ayoniso pavattayato’’ (đối với người vận hành một cách không khéo léo), v.v.
Tattha ayoniso pavattayatoti anupāyena satiṃ, saṃvegaṃ, ñāṇañca anupaṭṭhapetvā maraṇaṃ anussarato.
Therein, ayoniso pavattayato means 'to one who contemplates death without developing mindfulness, urgency, or knowledge by an improper method'.
Trong đó, ayoniso pavattayato (đối với người vận hành một cách không khéo léo) là đối với người niệm cái chết mà không làm cho niệm, sự xúc động và trí tuệ hiện hữu một cách không khéo léo.
Tadetaṃ sabbampīti sokapāmojjānaṃ uppajjanaṃ, saṃvegassa anuppajjanaṃ, santāsassa uppajjanañca yathākkamaṃ satisaṃvegañāṇaviharato hoti.
Tadetaṃ sabbampī (all of this) refers to the arising of sorrow and delight, the non-arising of urgency, and the arising of terror, which occur respectively due to the absence of mindfulness, urgency, and knowledge.
Tadetaṃ sabbampī (tất cả những điều đó) là sự phát sinh sầu khổ và buồn bã, sự không phát sinh xúc động, và sự phát sinh sợ hãi, lần lượt là do sự thiếu vắng niệm, xúc động và trí tuệ.
Yo hi ‘‘maraṇaṃ nāmetaṃ jātassa ekantika’’nti paṇḍitānaṃ vacanaṃ sarati, tattha saṃvegajāto hoti sampajāno ca, tassa iṭṭhajanamaraṇādinimittaṃ sokādayo anokāsāva.
Indeed, one who recollects the words of the wise, "This thing called death is certain for one who is born," and who is filled with urgency and is mindful in that regard, for such a one, sorrow and so forth, occasioned by the death of beloved ones, have no opportunity to arise.
Thật vậy, người nào ghi nhớ lời của bậc trí rằng “cái chết này là điều chắc chắn cho người đã sinh ra”, và người đó có sự xúc động và tỉnh giác trong đó, thì những sầu khổ, v.v., do cái chết của người thân yêu, v.v., không có cơ hội phát sinh.
Tasmāti yasmā ayoniso manasikāraṃ pavattayato ete dosā, tasmā.
Tasmā (therefore) means 'because these faults arise for one who attends improperly, therefore'.
Tasmā (do đó) là do những lỗi lầm này phát sinh ở người vận hành tác ý một cách không khéo léo, nên.
Tattha tatthāti araññasusānādīsu.
Tattha tatthā (in various places) means 'in forests, charnel grounds, and so on'.
Tattha tatthā (ở những nơi đó) là ở rừng, nghĩa địa, v.v.
Hatamatasatteti corādīhi hate, sarasena mate ca satte.
Hatamatasatte means 'beings slain by bandits and so on, and beings who have died naturally'.
Hatamatasatte (những chúng sinh bị giết hoặc đã chết) là những chúng sinh bị cướp, v.v., giết, và những chúng sinh đã chết tự nhiên.
Diṭṭhapubbā sampatti yesaṃ te diṭṭhapubbasampattī, tesaṃ diṭṭhapubbasampattīnaṃ.
Diṭṭhapubbasampattīnaṃ means 'of those whose prosperity was seen before'.
Diṭṭhapubbasampattīnaṃ (của những người đã từng thấy sự giàu có) là của những người đã từng thấy sự giàu có.
Yojetvāti upaṭṭhapetvā.
Yojetvā means 'having established' or 'having made manifest'.
Yojetvā (phối hợp) là làm cho hiện hữu.
Ekaccassāti tikkhindriyassa ñāṇuttarassa.
Ekaccassā means 'for some, namely, a yogi with keen faculties and superior knowledge'.
Ekaccassā (của một số người) là của người có căn bén nhạy, có trí tuệ vượt trội.
169. Vadhakapaccupaṭṭhānatoti ghātakassa viya pati pati upaṭṭhānato āsannabhāvato.
Vadhakapaccupaṭṭhānato means 'due to its close presence, like that of an executioner, constantly attending'.
169. Vadhakapaccupaṭṭhānato (do sự hiện hữu như kẻ sát nhân) là do sự hiện hữu gần kề, luôn luôn hiện diện như một kẻ sát nhân.
Sampattivipattitoti ārogyādisampattīnaṃ viya jīvitasampattiyā vipajjanato.
Sampattivipattito means 'due to the failure of the blessing of life, just as the blessings of health and so forth fail'.
Sampattivipattito (do sự suy bại của sự thành tựu) là do sự suy bại của sự thành tựu về sự sống, giống như sự suy bại của các sự thành tựu về sức khỏe, v.v.
Upasaṃharaṇatoti paresaṃ maraṇaṃ dassetvā attano maraṇassa upanayanato.
Upasaṃharaṇato means 'due to bringing one's own death close by showing the death of others'.
Upasaṃharaṇato (do sự so sánh) là do sự so sánh cái chết của người khác với cái chết của chính mình.
Kāyabahusādhāraṇatoti sarīrassa bahūnaṃ sādhāraṇabhāvato.
Kāyabahusādhāraṇato means 'due to the body being common to many'.
Kāyabahusādhāraṇato (do thân thể được nhiều người chia sẻ) là do thân thể là chung cho nhiều người.
Āyudubbalatoti jīvitassa dubbalabhāvato.
Āyudubbalato means 'due to the weakness of life'.
Āyudubbalato (do tuổi thọ yếu ớt) là do sự yếu ớt của sự sống.
Animittatoti maraṇassa vavatthitanimittābhāvato.
Animittato means 'due to the absence of a fixed sign for death'.
Animittato (do không có dấu hiệu) là do cái chết không có dấu hiệu được xác định.
Addhānaparicchedatoti kālassa paricchannabhāvato.
Addhānaparicchedato means 'due to the limited duration of time'.
Addhānaparicchedato (do thời gian không xác định) là do thời gian không được xác định.
Khaṇaparittatoti jīvitakkhaṇassa ittarabhāvato.
Khaṇaparittato means 'due to the short duration of the life-moment'.
Khaṇaparittato (do sát-na sống rất ngắn ngủi) là do sát-na sống rất ngắn ngủi.
Vadhakapaccupaṭṭhānatoti ettha viya-saddo luttaniddiṭṭhoti dassento ‘‘vadhakassa viya paccupaṭṭhānato’’ti vatvā tamevatthaṃ vivaranto ‘‘yathā hī’’tiādimāha.
In the term Vadhakapaccupaṭṭhānato, indicating that the word viya is elliptically expressed, it says ‘‘vadhakassa viya paccupaṭṭhānato’’ (as the presence of an executioner), and clarifying this very meaning, it states ‘‘yathā hī’’ and so forth.
Trong Vadhakapaccupaṭṭhānato này, từ viya (như) được lược bỏ; để chỉ ra điều đó, sau khi nói ‘‘vadhakassa viya paccupaṭṭhānato’’ (do sự hiện hữu như kẻ sát nhân), để giải thích ý nghĩa đó, đã nói ‘‘yathā hī’’ (như vậy), v.v.
Tattha cārayamānoti āgurento paharaṇākāraṃ karonto.
Therein, cārayamāno means 'making a gesture of striking, shouting "āgū"'.
Trong đó, cārayamāno (đang đi lại) là đang tạo dáng như sắp tấn công, đang gầm gừ.
Paccupaṭṭhitova upagantvā ṭhito samīpe eva.
Paccupaṭṭhitova means 'standing close, having approached; indeed, standing nearby'.
Paccupaṭṭhitova (luôn hiện diện) là đã đến và đứng gần, ngay bên cạnh.
Jarāmaraṇaṃ gahetvāva nibbattanti ‘‘yathā hi ahicchattakamakuḷaṃ uggacchantaṃ paṃsuvirahitaṃ na hoti, evaṃ sattā nibbattantā jarāmaraṇavirahitā na hontī’’ti ettakena upamā.
Jarāmaraṇaṃ gahetvāva nibbatta (born taking old age and death with them): "Just as a mushroom bud, when it sprouts, is not free from soil, so too, beings, when they are born, are not free from old age and death." The simile extends this far.
Jarāmaraṇaṃ gahetvāva nibbatta (sinh ra cùng với già và chết): “Như chồi nấm không thể mọc lên mà không có đất, thì chúng sinh sinh ra cũng không thể không có già và chết.” Sự ví von chỉ đến đây.
Ahicchattakamakuḷaṃ kadāci katthaci paṃsuvirahitampi bhaveyya, sattā pana kathañcipi jarāmaraṇavirahitā na hontīti khaṇikamaraṇaṃ tāva upamābhāvena dassetvā idhādhippetaṃ maraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ.
A mushroom bud might sometimes be free from soil in some place, but beings can never in any way be free from old age and death. Thus, after showing momentary death as a simile, the passage beginning with ‘‘tathā hī’’ is stated to show the death intended here.
Chồi nấm đôi khi, ở một nơi nào đó, có thể không có đất, nhưng chúng sinh thì không bao giờ không có già và chết. Do đó, sau khi chỉ ra cái chết sát-na (khaṇikamaraṇa) như một ví dụ, để chỉ ra cái chết được đề cập ở đây, đã nói ‘‘tathā hī’’ (như vậy), v.v.
Atha vā yadime sattā jarāmaraṇaṃ gahetvāva nibbattanti, nibbattisamanantarameva maritabbanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tathā hī’’tiādi.
Alternatively, if these beings are born, always taking old age and death with them, then immediately after birth they must die. This statement, ‘‘tathā hī’’ and so on, refers to this objection.
Hoặc, nếu những chúng sinh này sinh ra cùng với già và chết, thì họ phải chết ngay sau khi sinh ra. Từ đó, đã nói ‘‘tathā hī’’ (như vậy), v.v.
Avassaṃ maraṇatoti avassaṃ maritabbato, ekantena maraṇasabbhāvato vā.
Avassaṃ maraṇato means 'because they must inevitably die' or 'because death certainly exists'.
Avassaṃ maraṇato (do cái chết là tất yếu) là do chắc chắn phải chết, hoặc do cái chết chắc chắn hiện hữu.
Pabbateyyāti pabbatato āgatā.
Pabbateyyā means 'that which has come from a mountain'.
Pabbateyyā (từ núi) là đến từ núi.
Hārahārinīti pavāhe patitassa tiṇapaṇṇādikassa ativiya haraṇasīlā.
Hārahārinī means 'that which is accustomed to carrying away grass, leaves, and so on, that have fallen into the current, with great swiftness'.
Hārahārinī (luôn cuốn trôi) là có thói quen cuốn trôi rất mạnh cỏ, lá, v.v., rơi vào dòng nước.
Sandatevāti savati eva.
Sandatevā means 'it just flows'.
Sandatevā (chỉ chảy) là chỉ chảy.
Vattatevāti pavāhavasena vattati eva na tiṭṭhati.
Vattatevā means 'it just proceeds by way of the current, it does not stand still'.
Vattatevā (chỉ trôi đi) là chỉ trôi đi theo dòng chảy, không đứng yên.
Yamekarattinti yassaṃ ekarattiyaṃ, bhummatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ, accantasaṃyoge vā.
Yamekarattiṃ (in that one night): The locative case is used in the sense of location, or in the sense of continuous connection.
Yamekaratti (trong đêm đó): phải hiểu là từ dùng ở nghĩa sở thuộc (bhummattha), hoặc ở nghĩa liên hệ tuyệt đối (accantasaṃyoga).
Paṭhamanti sabbapaṭhamaṃ paṭisandhikkhaṇe.
Paṭhamaṃ (first) means 'at the very first moment, the moment of rebirth-linking'.
Paṭhama (đầu tiên) là ngay sát-na tái tục đầu tiên.
Gabbheti mātukucchiyaṃ.
Gabbhe (in the womb) means 'in the mother's womb'.
Gabbhe (trong bào thai) là trong bụng mẹ.
Māṇavoti satto.
Māṇavo (the young man) means 'the being'.
Māṇavo (chàng trai) là chúng sinh.
Yebhuyyena sattā rattiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhantīti rattiggahaṇaṃ.
The mention of ratti (night) is because beings mostly undergo rebirth-linking during the night.
Việc dùng từ ratti (đêm) là vì phần lớn chúng sinh tái tục vào ban đêm.
Abbhuṭṭhitovāti uṭṭhitaabbho viya, abhimukhabhāvena vā uṭṭhitova maraṇassāti adhippāyo.
Abbhuṭṭhitovā means 'like a rising cloud, or rather, it is as if it rises directly towards death; this is the intention'.
Abbhuṭṭhitovā (đã trỗi dậy) là như đám mây đã trỗi dậy, hoặc đã trỗi dậy hướng về cái chết; đó là ý nghĩa.
So yātīti so māṇavo yāti, paṭhamakkhaṇato paṭṭhāya gacchateva.
So yātī (he goes) means 'that being goes; he proceeds from the first moment onwards'.
So yātī (người ấy đi) là chúng sinh ấy đi, cứ đi mãi từ sát-na đầu tiên.
Sa gacchaṃ na nivattatīti so evaṃ gacchanto khaṇamattampi na nivattati, aññadatthu maraṇaṃyeva upagacchati.
Sa gacchaṃ na nivattatī (going, he does not turn back) means 'that being, going in this way, does not turn back even for a moment; he simply approaches death'.
Sa gacchaṃ na nivattatī (người ấy đi mà không quay lại) là chúng sinh ấy đi như vậy mà không lùi lại dù chỉ một sát-na, mà chỉ tiến đến cái chết.
Kunnadīnanti pabbatato patitānaṃ khuddakanadīnaṃ.
"Kunnadīna" means small rivers or streams falling from a mountain.
Kunnadīna (của những con sông nhỏ) là của những con sông nhỏ chảy từ núi xuống.
Pāto āporasānugatabandhanānanti purimadivase divā sūriyasantāpena anto anupavisitvā puna rattiyaṃ bandhanamūlaṃ upagatena āporasena tintasithilabandhanatāya pāto āporasānugatabandhanānaṃ.
"Pāto āporasānugatabandhanāna" means, due to the binding roots becoming moist and loose in the morning by the sap, which, having penetrated inside on the previous day during the daytime by the sun's heat, reached the binding root again at night.
Pāto āporasānugatabandhanānanti (có nghĩa là): Vào ngày hôm trước, ban ngày, do sức nóng của mặt trời, nước (chất lỏng) đã thấm vào bên trong; rồi vào ban đêm, chất lỏng (āporasa) đó đã đến gốc của sự buộc, làm cho sự buộc trở nên ẩm ướt và lỏng lẻo. Do đó, vào buổi sáng, (chúng) có sự buộc được chất lỏng (āporasa) thấm sâu vào.
Accayantīti atikkamanti.
"Accayanti" means they pass beyond.
Accayantī (có nghĩa là) trôi qua.
Uparujjhatīti nirujjhati.
"Uparujjhati" means it ceases.
Uparujjhatī (có nghĩa là) diệt đi.
Udakameva odakaṃ, udakoghaṃ vā.
Water itself is "odakaṃ," or a flood of water.
Nước chính là odakaṃ, hoặc dòng nước.
Yasmā accayanti ahorattā, tasmā jīvitaṃ uparujjhati.
Since days and nights pass, life ceases.
Vì ngày đêm trôi qua, nên sự sống diệt đi.
Yasmā jīvitaṃ uparujjhati, tasmā āyu khīyati maccānaṃ.
Since life ceases, "the life of mortals is consumed."
Vì sự sống diệt đi, nên tuổi thọ của chúng sinh bị hao mòn.
Papatato ti papatanato bhayaṃ sāmikānaṃ rukkhe ṭhatvā kamme viniyuñjitukāmānaṃ, heṭṭhā paviṭṭhānaṃ vā.
"Papatato" means a danger to the owners who wish to engage in work while standing on a tree, or to those who have entered below, from falling down.
Papatato (có nghĩa là) từ việc rơi xuống, sự sợ hãi của những người chủ muốn đứng trên cây để làm việc, hoặc của những người đã đi xuống dưới (cây).
Uggamanaṃ pati uggamananimittaṃ.
"Uggamanaṃ pati" means with respect to the sunrise, or due to the rising of the sun.
Uggamanaṃ pati (có nghĩa là) vì lý do mặt trời mọc.
Mā maṃ amma nivāraya pabbajjāyāti adhippāyo.
"Mā maṃ amma nivāraya" means, "Mother, do not prevent me from going forth." This is the intention.
Mā maṃ amma nivāraya (có nghĩa là) ý muốn là: "Mẹ ơi, đừng ngăn cản con xuất gia."
170. Nanti sampattiṃ.
"Naṃ" means prosperity.
170. Na (có nghĩa là) sự thành tựu.
Sukhīti dibbasadisehi bhogehi, ādhipateyyena ca sukhasamaṅgī.
"Sukhī" means endowed with happiness through possessions similar to divine ones, and also through sovereignty.
Sukhī (có nghĩa là) đầy đủ hạnh phúc với những tài sản giống như của chư thiên và với quyền uy.
Dehabandhenāti sarīrena.
"Dehabandhena" means with the body.
Dehabandhenā (có nghĩa là) bằng thân thể.
Asokoti asokamahārājā.
"Asoko" means King Asoka.
Asoko (có nghĩa là) Đại vương Asoka.
Sokamāgatoti socitabbataṃ gato.
"Sokamāgato" means he fell into a state of sorrow.
Sokamāgato (có nghĩa là) rơi vào trạng thái phải sầu khổ.
Ārogyaṃ yobbanānaṃ.
The health of youth.
Ārogyaṃ (có nghĩa là) đối với tuổi trẻ là sự không bệnh.
Byādhijarāpariyosānatā jīvitassa maraṇapariyosānatāya udāharaṇavasena ānītā, paccayabhāgavasena vā.
The ending of life in sickness and old age is brought as an example for the ending of life in death, or as a causal factor.
Sự kết thúc của cuộc đời bằng bệnh tật và tuổi già được đưa ra như một ví dụ về sự kết thúc của sự sống bằng cái chết, hoặc theo khía cạnh nhân duyên.
Lokoyeva lokasannivāso yathā sattāvāsāti, sannivasitabbatāya vā sattanikāyo lokasannivāso.
The world itself is "lokasannivāso," just as it is an abode for beings; or, because it is to be dwelt in, the multitude of beings is "lokasannivāso."
Chính thế gian này là lokasannivāso (chỗ ở của thế gian), giống như chỗ ở của chúng sinh, hoặc tập hợp chúng sinh là lokasannivāso vì là nơi để cùng chung sống.
Anugatoti anubandho paccatthikena viya.
"Anugato" means followed, as by an enemy.
Anugato (có nghĩa là) bị theo đuổi, như bị kẻ thù theo đuổi.
Anusaṭoti anupaviṭṭho upavisena viya.
"Anusaṭo" means penetrated, as by venom.
Anusaṭo (có nghĩa là) bị thấm nhập, như bị chất độc thấm nhập.
Abhibhūtoti ajjhotthaṭo maddahatthīhi viya.
"Abhibhūto" means overwhelmed, as by maddened elephants.
Abhibhūto (có nghĩa là) bị áp đảo, như bị voi say áp đảo.
Abbhāhatoti pahaṭo bhūtehi viya.
"Abbhāhato" means struck, as by spirits.
Abbhāhato (có nghĩa là) bị đánh đập, như bị các loài quỷ đánh đập.
Selāti silāmayā, na paṃsuādimayā.
"Selā" means made of stone, not made of dust, etc.
Selā (có nghĩa là) làm bằng đá, không phải làm bằng đất sét hay các vật liệu khác.
Vipulāti mahantā anekayojanāyāmavitthārā.
"Vipulā" means vast, having a length and breadth of many yojanas.
Vipulā (có nghĩa là) to lớn, có chiều dài và chiều rộng nhiều dojana.
Nabhaṃ āhaccāti vipulattā eva ākāsaṃ abhivihacca sabbadisāsu pharitvā.
"Nabhaṃ āhacca" means, due to their vastness, they pervade and spread throughout all directions, touching the sky.
Nabhaṃ āhaccā (có nghĩa là) do sự rộng lớn của chúng, chúng chạm đến bầu trời, lan tỏa khắp mọi hướng.
Anupariyeyyunti anuvicareyyuṃ.
"Anupariyeyyuṃ" means they would wander around.
Anupariyeyyu (có nghĩa là) sẽ đi vòng quanh.
Nippothentāti attanā āghātitaṃ cuṇṇavicuṇṇaṃ karontā.
"Nippothentā" means pulverizing to dust that which they struck.
Nippothentā (có nghĩa là) nghiền nát thành từng mảnh những gì chúng va chạm.
Adhivattantīti adhibhavanti.
"Adhivattantī" means they overcome.
Adhivattantī (có nghĩa là) áp đảo.
Kulena vā rūpena vā sīlena vā sutena vā saddhādīhi vā seṭṭhoti sambhāvanāya khattiyādīsu na kañci parivajjeti.
Because of thinking someone is superior by birth, appearance, virtue, learning, or faith, death "does not avoid anyone" among Khattiyas and others.
Nó na kañci parivajjeti (không bỏ qua bất cứ ai) trong số các khattiyā (chiến sĩ) v.v., vì sự tôn trọng họ là cao quý về dòng dõi, sắc đẹp, giới hạnh, học vấn, đức tin v.v.
Tehi eva nihīnoti avamaññamānāya suddādīsu na kañci parivajjeti.
And because of despising them as inferior by those same qualities, death "does not avoid anyone" among Suddas and others.
Nó na kañci parivajjeti (không bỏ qua bất cứ ai) trong số các suddā (thấp kém) v.v., vì không khinh miệt họ là thấp kém hơn những người kia.
Aññadatthu sabbameva abhimaddati nimmathati.
On the contrary, it "crushes and grinds down all without exception."
Thực ra, nó sabbameva abhimaddati (nghiền nát tất cả).
Daṇḍādiupāyā ca tattha avisayā evāti dassetuṃ ‘‘na tattha hatthīnaṃ bhūmī’’tiādi vuttaṃ.
To show that methods like force are ineffective there, it is said "na tattha hatthīnaṃ bhūmī" and so forth.
Để cho thấy rằng các phương pháp như dùng gậy v.v. cũng không có tác dụng ở đó, nên đã nói ‘‘na tattha hatthīnaṃ bhūmī’’ (đó không phải là nơi của voi) v.v.
Tattha mantayuddhenāti āthabbaṇavedavihitena mantasaṅgāmappayogena.
There, "mantayuddhena" means by the application of magical warfare, as prescribed by the Atharva Veda.
Ở đó, mantayuddhenā (có nghĩa là) bằng cách sử dụng phép chiến tranh thần chú được quy định trong Atharva Veda.
Dhanenāti dhanadānena.
"Dhanena" means by giving wealth.
Dhanenā (có nghĩa là) bằng cách bố thí tài sản.
Vā-saddo avuttavikappanattho.
The word "vā" signifies an unmentioned alternative.
Từ vā có nghĩa là đề xuất một lựa chọn chưa được nói đến.
Tena sāmaṃ, bhedañca saṅgaṇhāti.
By it, both sāma (conciliation) and bheda (division) are included.
Do đó, nó bao gồm cả sāma (hòa giải) và bheda (chia rẽ).
171. Parehi saddhiṃ attano upasaṃharaṇatoti parehi matehi saddhiṃ ‘‘tepi nāma matā, kimaṅgaṃ pana mādisā’’ti attano maraṇassa upanayanato.
"Parehi saddhiṃ attano upasaṃharaṇato" means, by comparing one's own death with that of others who have died, thinking, "Even they died, so why not someone like me?" thereby bringing one's own death to mind.
171. Parehi saddhiṃ attano upasaṃharaṇato (có nghĩa là) từ việc đưa cái chết của mình đến gần bằng cách so sánh với những người khác đã chết, rằng: "Ngay cả những người đó cũng đã chết, huống chi là một người như tôi?"
Yasamahattatoti parivāramahattato, vibhavamahattato ca.
"Yasamahattato" means due to great retinue and great prosperity.
Yasamahattato (có nghĩa là) từ sự vĩ đại của tùy tùng và sự vĩ đại của tài sản.
Puññamahattatoti mahāpuññabhāvato.
"Puññamahattato" means due to being greatly meritorious.
Puññamahattato (có nghĩa là) từ sự vĩ đại của công đức.
Thāmamahattatoti vīriyabalamahattato.
"Thāmamahattato" means due to great strength of effort.
Thāmamahattato (có nghĩa là) từ sự vĩ đại của sức mạnh tinh tấn.
Yudhiṭṭhilo dhammaputto.
"Yudhiṭṭhilo" is the son of Dhamma.
Yudhiṭṭhilo là con trai của Dhamma.
Cānuro yo baladevena nibbuddhaṃ katvā mārito.
"Cānuro" is he who was killed by Baladeva after a wrestling match.
Cānuro là người đã bị Baladeva đánh bại và giết chết.
Sabbassāpi saṃkilesapakkhassa samugghāto ñāyena āraddhavīriyassa hotīti āha ‘‘ñāṇavīriyabalenā’’ti.
The complete eradication of all defilements occurs for one who strives in accordance with knowledge; therefore, it is said, "ñāṇavīriyabalena."
Sự diệt trừ hoàn toàn mọi ô nhiễm thuộc về người có tinh tấn được khởi lên một cách đúng đắn bằng trí tuệ, nên đã nói ‘‘ñāṇavīriyabalenā’’ (bằng sức mạnh của trí tuệ và tinh tấn).
Sammādiṭṭhisammāvāyāmesu hi siddhesu aṭṭhaṅgiko ariyamaggo siddhova hotīti.
Indeed, when right view and right effort are accomplished, the Noble Eightfold Path is accomplished.
Quả thật, khi chánh kiến và chánh tinh tấn đã thành tựu, thì Bát Chánh Đạo đã thành tựu.
Ekākībhāvena khaggavisāṇakappā.
They are "khaggavisāṇakappā" by their solitary existence.
Do sống độc cư, (họ) khaggavisāṇakappā (giống như sừng tê giác).
Paratoghosena vinā sayameva bhūtā paṭividdhākuppāti sayambhuno.
"Sayambhuno" means one who has arisen by himself, one who has penetrated the unshakable (arahattaphala) without instruction from others.
Sayambhuno (có nghĩa là) tự mình giác ngộ, không cần tiếng nói từ người khác, đã thấu hiểu và không bị lay chuyển.
Hatthagatasuvaṇṇavalayānaṃ aññamaññaṃ saṅghaṭṭanaṃ vaṃsakaḷīrassa katthaci asattatāti evamādikaṃ taṃ taṃ nimittaṃ kāraṇaṃ āgamma.
"Taṃ taṃ nimittaṃ" means relying on those various signs or causes, such as the clashing of golden bracelets on the wrist or the non-sticking of a bamboo shoot to anything.
Sự va chạm của những chiếc vòng vàng trên tay, sự không vướng mắc của mầm tre ở một nơi nào đó, v.v., dựa vào taṃ taṃ nimittaṃ (những dấu hiệu, nguyên nhân) đó.
Vīmaṃsantāti pavattinivattiyo upaparikkhantā.
"Vīmaṃsantā" means examining the arising and ceasing (of dukkha and samudaya, and nirodha and magga).
Vīmaṃsantā (có nghĩa là) những người đang quán xét sự phát sinh và sự diệt trừ (của khổ và tập, diệt và đạo).
Mahantānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esanaṭṭhena mahesayo.
They are "mahesayo" by virtue of seeking great aggregates of virtue (sīlakkhandha) and other noble qualities.
Mahesayo (có nghĩa là) những bậc đại hiền, vì họ tìm kiếm những giới uẩn vĩ đại v.v.
Ekacariyanivāsenāti ekacariyanivāsamattena, na sīlādinā.
"Ekacariyanivāsena" means merely by solitary practice and dwelling, not by virtue etc.
Ekacariyanivāsenā (có nghĩa là) chỉ bằng cách sống độc cư, không phải bằng giới hạnh v.v.
Khaggamigasiṅgasamā upamā yesaṃ, khaggamigasiṅgaṃ vā samūpamā yesaṃ te khaggasiṅgasamūpamā.
Those whose simile is like that of a rhinoceros horn, or whose excellent simile is a rhinoceros horn, are "khaggasiṅgasamūpamā."
Những người có ví dụ giống như sừng tê giác, hoặc những người có sừng tê giác là ví dụ tương đồng, đó là khaggasiṅgasamūpamā.
Tambanakhatuṅganakhatādiasītianubyañjanapaṭimaṇḍitehi suppatiṭṭhitapādatādīhi dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇehi vicitro acchariyabbhuto rūpakāyo etassāti asīti…pe… rūpakāyo.
"Asīti...pe... rūpakāyo" means the Buddha has a wonderful and extraordinary physical body, adorned with eighty minor characteristics such as reddish-copper nails and high-arched nails, and thirty-two major characteristics of a Great Man, such as well-planted feet.
Asīti…pe… rūpakāyo (có nghĩa là) thân tướng này được trang hoàng bằng tám mươi tướng phụ như móng tay, móng chân màu đỏ đồng, móng tay, móng chân cao v.v., và được tô điểm bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân như bàn chân đặt vững chắc v.v., là một thân tướng kỳ diệu, phi thường.
Saha vāsanāya sabbesaṃ kilesānaṃ pahīnattā sabbākāraparisuddhasīlakkhandhādiguṇaratanehi samiddho dhammakāyo etassāti sabbākāra…pe… dhammakāyo.
"Sabbākāra...pe... dhammakāyo" means the Buddha has a Dhamma-body endowed with the jewel-like qualities of completely purified aggregates of virtue, etc., due to the abandonment of all defilements together with their latent tendencies (vāsanā).
Sabbākāra…pe… dhammakāyo (có nghĩa là) Pháp thân này được làm giàu bằng các bảo vật phẩm chất như giới uẩn hoàn toàn thanh tịnh về mọi phương diện, vì tất cả các phiền não cùng với khuynh hướng tiềm ẩn đã được đoạn trừ.
Ṭhānasoti taṅkhaṇeyeva.
"Ṭhānaso" means immediately.
Ṭhānaso (có nghĩa là) ngay lập tức.
Nikkhanteti vītivatte.
"Nikkhante" means when it has passed.
Nikkhante (có nghĩa là) khi đã trôi qua.
Paṭihitāyāti paccānugatāya.
"Paṭihitāya" means when it has come again.
Paṭihitāyā (có nghĩa là) khi đã quay trở lại.
So mamassa antarāyoti sā yathāvuttā na kevalaṃ kālakiriyāva, atha kho mama atidullabhaṃ khaṇaṃ labhitvā ṭhitassa satthusāsanamanasikārassa antarāyo assa bhaveyya.
"So mamassa antarāyo" means that such death is not merely cessation, but it would be an obstacle to my attentiveness to the Teacher's dispensation, having obtained a very rare opportune moment.
So mamassa antarāyo (có nghĩa là) cái chết như đã nói, không chỉ đơn thuần là sự chấm dứt cuộc đời, mà còn là một chướng ngại cho sự chú tâm vào giáo pháp của Đức Phật của tôi, người đã đạt được một khoảnh khắc vô cùng hiếm có.
Byāpajjeyyāti vipattiṃ gaccheyya.
"Byāpajjeyya" means it would come to ruin.
Byāpajjeyyā (có nghĩa là) sẽ rơi vào sự suy đồi.
Satthakena viya aṅgapaccaṅgānaṃ kantanakā maraṇakāle sandhibandhanacchedanakavātā satthakavātā.
The "satthakavātā" are the winds that sever the joints and bonds at the time of death, like a small knife cutting off limbs and minor parts of the body.
Những cơn gió cắt đứt các khớp nối và dây chằng vào thời điểm chết, giống như việc dùng dao cắt các chi thể, được gọi là satthakavātā (gió dao).
173. Abalanti balahīnaṃ.
"Abalaṃ" means lacking strength.
173. Abala (có nghĩa là) yếu ớt, không có sức mạnh.
Dubbalanti tasseva vevacanaṃ.
"Dubbalaṃ" is a synonym of "abalaṃ."
Dubbala là một từ đồng nghĩa của từ đó.
Abhāvattho hi ayaṃ du-saddo ‘‘dussīlo (a. ni. 5.213; a. ni. 10.75) duppañño’’tiādīsu (ma. ni. 1.449) viya.
Indeed, this prefix "du-" has the meaning of absence, as in "dussīlo" (immoral) and "duppañño" (unwise).
Quả thật, tiền tố du này có nghĩa là "không có", như trong các từ "dussīlo" (không giới hạnh) và "duppañño" (không trí tuệ) v.v.
Tadetaṃ āyu.
"Tadetaṃ" refers to this life.
Tadetaṃ (có nghĩa là) tuổi thọ đó.
Assāsapassāsānaṃ samavuttitā aparāparaṃ pavesanikkhamova.
The "samavuttitā" (even functioning) of "assāsapassāsa" (in-breaths and out-breaths) is merely their successive entering and exiting.
Sự đều đặn của assāsapassāsānaṃ (hơi thở vào và hơi thở ra) chính là sự liên tục đi vào và đi ra.
Bahi nikkhantanāsikavāte anto apavisante, paviṭṭhe vā anikkhamanteti ekasseva pavesanikkhamo viya vuttaṃ, taṃ nāsikavātabhāvasāmaññenāti daṭṭhabbaṃ.
“When the nostril-breath going out enters inside, or when it has entered and does not come out”—this statement of the incoming and outgoing of a single breath should be understood as due to the common characteristic of being a nostril-breath.
Câu Bahi nikkhantanāsikavāte anto apavisante, paviṭṭhe vā anikkhamante (hơi thở ra qua mũi không đi vào, hoặc hơi thở đã vào không đi ra) được nói như thể đó là sự đi vào và đi ra của cùng một hơi thở, nhưng phải hiểu là do sự tương đồng về bản chất của hơi thở qua mũi.
Adhimattatāya accāsannaadhiṭṭhānādinā.
Due to excessiveness means due to excessive sitting, standing, and so on.
Adhimattatāya (do sự thái quá) là do ngồi, đứng quá lâu, v.v.
Tadabhāvo hi iriyāpathānaṃ samavuttitā.
Indeed, the absence of such excessiveness is the balanced functioning of the postures.
Sự không có điều đó chính là sự quân bình của các oai nghi.
Atisītena abhibhūtassa kāyassa vipajjanaṃ mahiṃsaraṭṭhādīsu himapātakālena dīpetabbaṃ.
The perishing of a body overwhelmed by extreme cold should be illustrated by the time of snowfall in Mahiṃsa country and so forth.
Sự hư hoại của thân thể bị giá lạnh quá mức chi phối nên được minh họa bằng thời điểm tuyết rơi ở các xứ như Mahiṃsaraṭṭha.
Tattha hi sattā sītena bhinnasarīrā jīvitakkhayaṃ pāpuṇanti.
For there, beings whose bodies are broken by the cold meet with the destruction of life.
Thật vậy, ở đó các chúng sanh bị lạnh giá làm thân thể tan rã và đi đến sự chấm dứt sinh mạng.
Atiuṇhena abhibhūtassa vipajjanaṃ marukantāre uṇhābhitattāya pacchiṃ, tattha ṭhapitaṃ upari sāṭakaṃ, puttañca akkamitvā matāya itthiyā dīpetabbaṃ.
The perishing of a body overwhelmed by extreme heat should be illustrated by the woman who died by pressing down on a basket, a shawl placed on top of it, and her son in a desert wilderness, having been tormented by heat.
Sự hư hoại của thân thể bị nóng bức quá mức chi phối nên được minh họa bằng câu chuyện về người phụ nữ chết sau khi giẫm lên giỏ, tấm vải sari đặt trên đó và con trai của mình do bị nóng bức hành hạ trong sa mạc.
Mahābhūtānaṃ samavuttitā pakopābhāvo.
The balanced functioning of the great elements (mahābhūtā) is the absence of their agitation.
Sự quân bình của các đại oai nghi là sự không có sự rối loạn.
Pathavīdhātuādīnaṃ pakopena sarīrassa vikārāpatti parato dhātukammaṭṭhānakathāyaṃ āgamissati.
The condition of the body becoming distorted due to the agitation of the earth element and so forth will come later in the Discourse on the Dhātu-kammaṭṭhāna.
Sự biến dạng của thân thể do sự rối loạn của địa đại và các đại khác sẽ được đề cập sau trong phần về thiền định các yếu tố (dhātukammaṭṭhāna).
Yuttakāleti bhuñjituṃ yuttakāle khuddābhibhūtakāle.
At the proper time means at the time suitable for eating, at the time when hunger has overwhelmed one.
Yuttakāle (vào thời điểm thích hợp) là vào thời điểm thích hợp để ăn, vào thời điểm bị đói bụng chi phối.
174. Avavatthānatoti kālādivasena vavatthānābhāvato.
174. Due to not being determined means due to the absence of determination regarding time, etc.
174. Avavatthānato (do không có sự xác định) là do không có sự xác định về thời gian, v.v.
Vavatthānanti cettha paricchedo adhippeto, na asaṅkarato vavatthānaṃ, nicchayo cāti āha ‘‘paricchedābhāvato’’ti.
Here, determination (vavatthāna) is intended to mean delimitation, not determination as non-confusion or certainty, and so he says, “due to the absence of delimitation.”
Ở đây, vavatthāna (sự xác định) có nghĩa là sự phân định, không phải là sự xác định do không có sự pha trộn, hay sự quyết định; vì thế, Ngài nói ‘‘paricchedābhāvato’’ (do không có sự phân định).
Na nāyareti na ñāyanti.
Are not known means they are not known.
Na nāyare (không được biết) là không được biết đến.
Ito paranti ettha paranti paraṃ aññaṃ kālanti attho.
In “hereafter” (ito paraṃ), paraṃ means another time that is later.
Trong câu Ito paraṃ (từ đây về sau), paraṃ (sau) có nghĩa là một thời gian khác.
Tena orakālassāpi saṅgaho siddho hoti.
Thereby, the inclusion of the earlier time is also established.
Do đó, sự bao gồm cả thời gian trước đó cũng được thiết lập.
Paramāyuto orakālaṃ eva cettha ‘‘para’’nti adhippetaṃ.
Here, "paraṃ" specifically refers to the time preceding the maximum lifespan.
Ở đây, paraṃ (sau) có nghĩa là thời gian trước tuổi thọ tối đa.
Tato paraṃ sattānaṃ jīvanassa abhāvato ‘‘vavatthānābhāvato’’ti vattuṃ na sakkāti.
Because there is no life for beings after that, it cannot be said, “due to the absence of determination.”
Vì sau đó không có sự sống của chúng sanh, nên không thể nói ‘‘vavatthānābhāvato’’ (do không có sự xác định).
Abbudapesītiādīsu ‘‘abbudakāle pesikāle’’tiādinā kāla-saddo paccekaṃ yojetabbo.
In phrases like “at the abbuda and pesī stage,” the word “time” (kāla) should be connected to each part individually.
Trong các từ như Abbudapesī (giai đoạn bào thai), từ kāla (thời gian) nên được kết hợp riêng lẻ, ví dụ: "vào thời điểm bào thai, vào thời điểm phôi thai", v.v.
Kāloti idha pubbaṇhādivelā adhippetā.
Here, time (kāla) refers to periods such as morning and so forth.
Kāla (thời gian) ở đây có nghĩa là buổi sáng, v.v.
Tenāha ‘‘pubbaṇhepi hī’’tiādi.
Therefore, he said, “even in the morning,” and so on.
Vì thế Ngài nói ‘‘pubbaṇhepi hī’’ (ngay cả vào buổi sáng), v.v.
Idheva dehena patitabbanti sambandho.
Here, it is to be understood that it must fall with this body.
Mối liên hệ là "phải rơi xuống với thân này, ngay tại đây".
Anekappakāratoti nagare jātānaṃ gāme, gāme jātānaṃ nagare, vane jātānaṃ janapade, janapade jātānaṃ vanetiādinā anekappakārato.
In many ways means in many ways, for example, those born in the city* in the village, those born in the village in the city, those born in the forest in the countryside, those born in the countryside in the forest, and so on.
Anekappakārato (theo nhiều cách khác nhau) là theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như những người sinh ra ở thành phố thì ở làng, những người sinh ra ở làng thì ở thành phố, những người sinh ra ở rừng thì ở vùng nông thôn, những người sinh ra ở vùng nông thôn thì ở rừng, v.v.
Ito cutenāti ito gatito cutena.
One who has passed away from here means one who has passed away from this destiny.
Ito cutenā (từ đây đã chết) là đã chết từ cõi này.
Idha imissaṃ gatiyaṃ.
Here means in this destiny.
Idha (ở đây) là trong cõi này.
Yantayuttagoṇo viyāti yathā yante yuttagoṇo yantaṃ nātivattati, evaṃ loko gatipañcakanti ettakena upamā.
Like an ox yoked to a mill means, just as an ox yoked to a mill does not go beyond the mill, so is the world or the assembly of beings with the five destinies; the simile extends thus far.
Yantayuttagoṇo viyā (như con bò được buộc vào cỗ máy) là như con bò được buộc vào cỗ máy không thể vượt qua cỗ máy, tương tự như vậy loko (thế giới) này là năm cõi tái sanh; ví dụ chỉ đến đó.
175. Appaṃ vā bhiyyoti vassasatato upari ‘‘dasa vā vassāni, vīsati vā’’tiādinā dutiyaṃ vassasataṃ apāpuṇanto appakaṃ vā jīvatīti attho.
175. A little more or less means, above a hundred years, if one does not reach a second hundred years, saying "ten years or twenty years" and so on, it means one lives for a short time.
175. Appaṃ vā bhiyyo (ít hơn hoặc nhiều hơn) có nghĩa là sống ít hơn một trăm năm, không đạt đến hai trăm năm, ví dụ: "mười năm hoặc hai mươi năm", v.v.
Gamanīyoti gandhabbo upapajjanavasena.
To be gone to means to be attained in the sense of reappearing.
Gamanīyo (nên đi) là nên đi đến, theo cách tái sanh.
Samparāyoti paraloko.
The next world means the future existence.
Samparāyo (kiếp sau) là thế giới bên kia.
Hīḷeyyāti paribhaveyya na sambhāveyya.
Would despise means would scorn, would not respect.
Hīḷeyyā (nên khinh miệt) là nên khinh miệt, không nên tôn trọng.
Nanti āyuṃ.
It means life.
Naṃ (nó) là tuổi thọ.
Suporisoti sādhupuriso paññavā.
A good person means a virtuous and wise person.
Suporiso (người tốt) là người tốt, người có trí tuệ.
Careyyāti sucaritaṃ careyya.
Should practice means should practice good conduct.
Careyyā (nên thực hành) là nên thực hành hạnh tốt.
Tenāha ‘‘ādittasīsovā’’ti.
Therefore, he said, “as if one’s head were on fire.”
Vì thế Ngài nói ‘‘ādittasīsovā’’ (như đầu bị cháy).
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, tiṇagge ussāvabindu sūriye uggacchante khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikaṃ hoti.
“Just as, brahmin, a dewdrop on a blade of grass quickly disappears when the sun rises, not remaining for long.
“Này Bà-la-môn, ví như hạt sương trên ngọn cỏ, khi mặt trời mọc lên, nó nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu.
Udake udakapubbuḷaṃ.
A water bubble in water.
Bong bóng nước trong nước.
Udake daṇḍarāji.
A line drawn with a stick on water.
Vết gậy trên mặt nước.
Nadī pabbateyyā dūraṅgamā sīghasotā hārahārinī.
A mountain river, flowing far, with a swift current, carrying everything away.
Dòng sông từ núi chảy xa, nước chảy xiết, cuốn trôi mọi thứ.
Balavā puriso jivhagge kheḷapiṇḍaṃ saṃyūhitvā akasireneva vameyya.
A strong man, having gathered a lump of saliva on the tip of his tongue, would spit it out effortlessly.
Một người mạnh khỏe gom một cục đờm trên đầu lưỡi rồi dễ dàng nhổ ra.
Divasaṃ santatte ayokaṭāhe maṃsapesi pakkhittā khippaṃyeva paṭivigacchati, na ciraṭṭhitikā hoti.
A piece of meat placed on an iron pan heated all day quickly disappears, not remaining for long.
Một miếng thịt đặt vào chảo sắt đã nung nóng cả ngày nhanh chóng tan biến, không tồn tại lâu.
Gāvī vajjhā āghātanaṃ nīyamānā yaṃ yadeva pādaṃ uddharati, santikeva hoti vadhassa, santikeva maraṇassa, evamevaṃ kho, brāhmaṇa, govajjhūpamaṃ jīvitaṃ manussānaṃ parittaṃ lahukaṃ bahudukkhaṃ bahupāyāsaṃ mantāyaṃ boddhabbaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ, natthi jātassa amaraṇa’’nti (a. ni. 7.74) –
A cow being led to the slaughterhouse, for every step it lifts, is closer to death, closer to dying. Even so, brahmin, the life of humans is like that of a slaughtered cow: brief, fleeting, full of suffering, full of distress. It should be contemplated, wholesome deeds should be done, the holy life should be practiced. There is no escape from death for one who is born.”
Con bò bị dẫn đến lò sát sinh, mỗi bước chân nó nhấc lên là một bước gần đến cái chết, gần đến sự hủy diệt. Cũng vậy, này Bà-la-môn, cuộc đời của con người giống như con bò bị giết, ngắn ngủi, nhẹ nhàng, nhiều khổ đau, nhiều phiền não; cần phải suy xét, cần phải làm điều thiện, cần phải thực hành Phạm hạnh; không có người sinh ra mà không chết” –
Rattindivanti ekaṃ rattindivaṃ.
Day and night means one day and night.
Rattindivaṃ (ngày đêm) là một ngày đêm.
Bhagavato sāsananti ariyamaggapaṭivedhāvahaṃ satthu ovādaṃ.
The Teaching of the Blessed One means the advice of the Master, which leads to the penetration of the noble path.
Bhagavato sāsanaṃ (giáo pháp của Thế Tôn) là lời khuyên của Bậc Đạo Sư dẫn đến sự chứng ngộ Thánh đạo.
Bahuṃ vata me kataṃ assāti bahuṃ vata mayā attahitaṃ pabbajitakiccaṃ kataṃ bhaveyya.
“Much indeed would have been accomplished by me” means much self-beneficial monastic duty would have been accomplished by me.
Bahuṃ vata me kataṃ assā (thật vậy, tôi đã làm được nhiều điều) là "thật vậy, tôi đã hoàn thành nhiều việc lợi ích cho bản thân, nhiều việc của người xuất gia".
Tadantaranti taṃ khaṇaṃ tattakaṃ velaṃ.
That interval means that moment, that amount of time.
Tadantaraṃ (khoảng thời gian đó) là khoảnh khắc đó, khoảng thời gian đó.
Ekaṃ piṇḍapātanti ekaṃ divasaṃ yāpanappahonakaṃ piṇḍapātaṃ.
One alms-round means an alms-round sufficient for sustaining life for one day.
Ekaṃ piṇḍapātaṃ (một bát cơm) là một bát cơm đủ để duy trì sự sống trong một ngày.
Dandhanti mandaṃ cirāya.
Slowly means sluggishly, belatedly.
Dandhaṃ (chậm chạp) là chậm chạp, lâu dài.
Avissāsiyo avissāsanīyo.
Unreliable means not to be trusted.
Avissāsiyo (không đáng tin cậy) là không đáng tin cậy.
176. Citte dharanteyeva sattānaṃ jīvitavohāro, cittassa ca atiittaro khaṇo lahuparivattibhāvato.
176. The verbal usage of life for beings exists only while the mind is present, and the moment of the mind is extremely fleeting, due to its very rapid change.
176. Sự sống của chúng sanh chỉ được nói đến khi tâm còn tồn tại, và khoảnh khắc của tâm thì vô cùng ngắn ngủi do tính chất thay đổi nhanh chóng của nó.
Yathāha bhagavā ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ lahuparivattaṃ, yathayidaṃ citta’’nti (a. ni. 1.48; kathā. 335).
As the Blessed One said, “Monks, I do not see any other single phenomenon that changes so rapidly as this mind.”
Như Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, Ta không thấy một pháp nào khác thay đổi nhanh chóng như tâm này” (A.N. 1.48; Kathā. 335).
Tasmā sattānaṃ jīvitaṃ ekacittakkhaṇikattā lahusaṃ ittaranti dassento ‘‘paramatthato’’tiādimāha.
Therefore, showing that the life of beings is swift and momentary, being of only one mind-moment, he said, “in ultimate sense” and so on.
Vì vậy, để chỉ ra rằng sự sống của chúng sanh là ngắn ngủi và phù du do chỉ tồn tại trong một sát-na tâm, Ngài đã nói ‘‘paramatthato’’ (theo nghĩa tối hậu), v.v.
Tattha ‘‘paramatthato’’ti iminā yāyaṃ ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasata’’ntiādinā sattānaṃ (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 1.145; a. ni. 7.74) jīvitappavatti vuttā, sā pabandhavisayattā vohāravasenāti taṃ paṭikkhipati.
There, by “in ultimate sense”, he refutes the assertion that the progression of life for beings, which is described as “whoever lives long, lives a hundred years,” and so on, is in the conventional sense, being a matter of continuity.
Ở đó, bằng từ ‘‘paramatthato’’ (theo nghĩa tối hậu) này, Ngài bác bỏ sự trình bày về sự tiếp nối của sự sống của chúng sanh, như đã được nói đến trong các câu như “ai sống lâu thì sống trăm năm”, v.v., rằng đó là theo nghĩa quy ước do liên quan đến sự tiếp nối.
‘‘Atiparitto’’ti iminā –
By “extremely brief,” he refutes that which is said as brief:
Bằng từ ‘‘Atiparitto’’ (rất ngắn ngủi) này –
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, cattāro daḷhadhammā dhanuggahā susikkhitā katahatthā katūpāsanā catuddisā ṭhitā assu, atha puriso āgaccheyya ‘ahaṃ imesaṃ…pe… katūpāsanānaṃ catuddisā kaṇḍe khitte appatiṭṭhite pathaviyaṃ gahetvā āharissāmī’ti.
“Suppose, bhikkhus, there were four skilled archers, well-trained, practiced hands, accomplished bowmen, standing in the four cardinal directions. Then a man would come and say, ‘I will catch and bring back the arrows shot by these… (pa)… accomplished bowmen in the four directions before they strike the ground and settle.’
“Này các Tỳ-kheo, ví như có bốn cung thủ thiện xảo, đã luyện tập, đã thành thạo, đã quen thuộc với việc bắn cung, đứng ở bốn phương. Rồi một người đến và nói: ‘Tôi sẽ bắt và mang về những mũi tên mà những cung thủ đã quen thuộc với việc bắn cung này đã bắn ra ở bốn phương trước khi chúng rơi xuống đất.’
Yathā ca, bhikkhave, tassa purisassa javo, yathā ca candimasūriyānaṃ javo, tato sīghataro.
And bhikkhus, the swiftness of that man, and the swiftness of the moon and sun, is swifter than that.
Này các Tỳ-kheo, tốc độ của người đó, và tốc độ của mặt trăng và mặt trời, còn nhanh hơn thế nữa.
Yathā ca, bhikkhave, tassa purisassa javo, yathā ca candimasūriyānaṃ javo, yathā ca yā devatā candimasūriyānaṃ purato dhāvanti, tāsaṃ devatānaṃ javo, tato sīghataraṃ āyusaṅkhārā khīyantī’’ti (saṃ. ni. 2.228) –
And bhikkhus, the swiftness of that man, and the swiftness of the moon and sun, and the swiftness of those deities who run before the moon and sun – swifter than that do the life-formations wear out.”
Này các Tỳ-kheo, tốc độ của người đó, tốc độ của mặt trăng và mặt trời, và tốc độ của các vị thiên nhân chạy trước mặt mặt trăng và mặt trời, tuổi thọ bị tiêu hao nhanh hơn thế nữa” (S.N. 2.228) –
Evaṃ vuttaṃ parittampi paṭikkhipati.
In this way, he refutes even that which is called brief.
Ngài cũng bác bỏ cả sự ngắn ngủi đã được nói đến như vậy.
Tatra hi gamanassādānaṃ devaputtānaṃ heṭṭhupariyena paṭimukhaṃ dhāvantānaṃ sirasi, pāde ca baddhakhuradhārāsannipātatopi parittako rūpajīvitindriyassa so khaṇo vutto, cittassa pana ativiya parittataro, yassa upamāpi natthi.
For there, the moment of the material life faculty (rūpajīvitindriya) is described as briefer than the instant when the razor blades tied to the heads and feet of the two devaputtas, who delight in running and are running towards each other, meet. But the mind's moment is even more exceedingly brief, for which there is no simile.
Trong đó, khoảnh khắc của sinh mạng sắc pháp được nói là ngắn ngủi hơn cả khoảnh khắc khi lưỡi dao cạo được buộc vào đầu và chân của hai vị thiên tử đang chạy đối diện nhau, một từ dưới lên và một từ trên xuống, đụng vào nhau; nhưng khoảnh khắc của tâm thì còn ngắn ngủi hơn rất nhiều, đến nỗi không có ví dụ nào có thể so sánh được.
Tenevāha ‘‘yāvañcidaṃ, bhikkhave, upamāpi na sukarā, yāva lahuparivattaṃ citta’’nti (a. ni. 1.48).
Therefore, he said, “Monks, no simile can easily be made for how rapidly the mind changes.”
Vì thế Ngài nói: “Này các Tỳ-kheo, ngay cả một ví dụ cũng khó tìm được để diễn tả sự thay đổi nhanh chóng của tâm” (A.N. 1.48).
Jīvitakkhaṇoti jīvanakkhaṇo.
Life-moment means the moment of living.
Jīvitakkhaṇo (khoảnh khắc của sự sống) là khoảnh khắc của sự sống.
Ekacittappavattimattoyeva ekassa cittassa pavattimatteneva sattānaṃ paramatthato jīvanakkhaṇassa paricchinnattā.
Is merely a single mind-moment because the life-moment of beings, in the ultimate sense, is delimited by the mere occurrence of a single mind.
Ekacittappavattimattoyeva (chỉ bằng sự khởi lên của một sát-na tâm) là do khoảnh khắc của sự sống của chúng sanh theo nghĩa tối hậu được xác định chỉ bằng sự khởi lên của một sát-na tâm.
Idāni tamatthaṃ upamāya pakāsento ‘‘yathā nāmā’’tiādimāha.
Now, revealing that meaning with a simile, he said, “just as” and so on.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng một ví dụ, Ngài nói ‘‘yathā nāmā’’ (ví như), v.v.
Tattha pavattamānanti pavattantaṃ.
There, that which is occurring means that which is occurring.
Ở đó, pavattamānaṃ (đang diễn ra) là đang diễn ra.
Ekacittakkhaṇikanti ekacittakkhaṇamattavantaṃ.
Lasting for one mind-moment means having the duration of merely one mind-moment.
Ekacittakkhaṇikaṃ (chỉ một sát-na tâm) là chỉ có một sát-na tâm.
Tasmiṃ citte niruddhamatteti yena vattamānacittakkhaṇena ‘‘jīvatī’’ti vuccati, tasmiṃ citte nirodhaṃ bhaṅgaṃ pattamatte taṃsamaṅgī satto niruddho matoti vuccati.
"Tasmiṃ citte niruddhamatte" means: a being is said to be 'ceased' or 'dead' when that mind-moment, by which it is called 'living', has just reached cessation and dissolution.
Tasmiṃ citte niruddhamatte (ngay khi tâm đó diệt) là ngay khi tâm hiện tại mà người ta nói “đang sống” diệt đi, đạt đến sự tan rã, thì chúng sanh có tâm đó được gọi là đã diệt, đã chết.
Vuttamevatthaṃ pāḷiyā vibhāvetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.
To clarify the meaning that was stated, the passage beginning with "yathāhā" was spoken in the Pali.
Để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng lời dạy gốc (Pāḷi), Ngài đã nói ‘‘yathāhā’’ (như đã nói), v.v.
Tena tīsupi kālesu sattānaṃ paramatthato jīvanaṃ nāma cittakkhaṇavasenevāti dasseti.
By this, it is shown that in all three times, the living of beings, in the ultimate sense (paramattha), is solely by way of mind-moments.
Do đó,* cho thấy rằng sự sống của chúng sinh trong cả ba thời, xét về mặt bản chất tối hậu (paramattha), chỉ là do khoảnh khắc tâm (cittakkhaṇa) mà thôi.
Jīvitanti jīvitindriyaṃ.
"Jīvitaṃ" refers to the life faculty (jīvitindriya).
Jīvita (sự sống) là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Sukhadukkhāti sukhadukkhavedanā.
"Sukhadukkhā" refers to pleasant and painful feelings (sukhadukkhavedanā).
Sukhadukkhā (khổ lạc) là thọ khổ và thọ lạc (sukhadukkhavedanā).
Upekkhāpi hi sukhadukkhāsu eva antogadhā iṭṭhāniṭṭhabhāvato.
For even equanimity (upekkhā) is included within pleasant and painful feelings due to its desirable or undesirable nature.
Thật vậy, xả thọ (upekkhā) cũng được bao gồm trong khổ thọ và lạc thọ, vì nó có trạng thái khả ái (iṭṭha) và bất khả ái (aniṭṭha).
Attabhāvoti jīvitavedanāviññāṇāni ṭhapetvā avasiṭṭhadhammā vuttā.
"Attabhāvo" refers to the remaining phenomena (dhammā) apart from life faculty, feelings, and consciousness.
Attabhāva (tự ngã) là những pháp còn lại, trừ sinh mạng, thọ và thức.
Kevalāti attanā, niccabhāvena vā avomissā.
"Kevalā" means unmixed with self (attanā) or with permanence (niccabhāvena).
Kevalā (hoàn toàn) là không lẫn lộn với tự ngã (attanā) hoặc với trạng thái thường hằng.
Ekacittasamāyuttāti ekekena cittena sahitā.
"Ekacittasamāyuttā" means associated with a single mind (citta) at a time.
Ekacittasamāyuttā (liên kết với một tâm) là đi kèm với từng tâm một.
Lahuso vattati khaṇoti vuttanayena ekacittakkhaṇikatāya lahuko atiittaro jīvitādīnaṃ khaṇo vattati.
As stated in the expression "lahuso vattati khaṇo" (the moment passes swiftly), the moment of life and so on is swift and extremely fleeting because it lasts for a single mind-moment (ekacittakkhaṇikatāya).
Lahuso vattati khaṇo (khoảnh khắc trôi qua nhanh chóng) có nghĩa là khoảnh khắc của sinh mạng và các yếu tố khác trôi qua nhanh chóng, cực kỳ ngắn ngủi, vì chúng chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc tâm, như đã được nói.
Ye niruddhā marantassāti cavantassa sattassa cutito uddhaṃ ‘‘niruddhā’’ti vattabbā ye khandhā.
"Ye niruddhā marantassā" refers to those aggregates (khandhā) of a departing being that are to be called 'ceased' after death.
Ye niruddhā marantassā (những gì đã diệt của người sắp chết) là những uẩn được nói là đã diệt sau khi chúng sinh chết.
Tiṭṭhamānassa vā idhāti ye vā idha pavattiyaṃ tiṭṭhantassa dharantassa bhaṅgappattiyā niruddhā khandhā.
"Tiṭṭhamānassa vā idhā" refers to those aggregates that, for a being existing and living in this present existence (pavattiyaṃ), have ceased due to reaching dissolution.
Tiṭṭhamānassa vā idhā (hoặc của người đang tồn tại ở đây) là những uẩn đã diệt do đạt đến sự hoại diệt của người đang tồn tại ở đây trong sự tiếp diễn.
Sabbepi sadisā te sabbepi ekasadisā.
"Sabbepi sadisā" means all of them are exactly alike.
Sabbepi sadisā (tất cả đều giống nhau) là tất cả chúng đều giống hệt nhau.
Gatā appaṭisandhikā puna āgantvā paṭisandhānābhāvena vigatā.
"Gatā appaṭisandhikā" means they have vanished without any subsequent reconnection (paṭisandhānābhāvena), without coming back again to reconnect.
Gatā appaṭisandhikā (đã qua, không tái tục) là đã biến mất do không có sự tái tục trở lại.
Yathā hi cutikhandhā na nivattanti, evaṃ tato pubbepi khandhā, tasmā ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitanti adhippāyo.
Just as the death-aggregates (cuti-khandhā) do not return, so too the aggregates preceding that, and therefore, the intention is that the life of beings lasts for a single mind-moment.
Như các uẩn của sự chết không quay trở lại, thì các uẩn trước đó cũng vậy; do đó, ý nghĩa là sự sống của chúng sinh chỉ tồn tại trong một khoảnh khắc tâm.
Anibbattena na jātoti anuppannena cittena jāto na hoti ajāto nāma hoti.
"Anibbattena na jāto" means that a being is not born with an unarisen mind (citta); it is called unborn.
Anibbattena na jāto (chưa sinh thì chưa được sinh) có nghĩa là một người chưa được sinh ra bởi một tâm chưa sinh.
Paccuppannena vattamānena cittena jīvati jīvamāno nāma hoti.
"Paccuppannena" (with the present) "jīvati" (lives) means that with a present (vattemāna) mind, one is called a living being.
Paccuppannena (bởi tâm hiện tại) jīvati (sống) có nghĩa là người đó đang sống bởi tâm hiện tại.
Cittabhaṅgā mato lokoti cuticittassa viya sabbassapi tassa tassa cittassa bhaṅgappattiyā ayaṃ loko paramatthato mato nāma hoti niruddhassa appaṭisandhikattā.
"Cittabhaṅgā mato loko" means that just as with the death-consciousness (cuticitta), with the dissolution (bhaṅgappattiyā) of each and every mind, this world, in the ultimate sense (paramatthato), is called dead, because what has ceased does not reconnect.
Cittabhaṅgā mato loko (thế giới chết do tâm hoại diệt) có nghĩa là thế giới này, xét về mặt bản chất tối hậu, được gọi là đã chết do sự hoại diệt của từng tâm, giống như tâm chết, vì những gì đã diệt thì không tái tục.
Evaṃ santepi paññatti paramatthiyā yā taṃ taṃ dharantaṃ cittaṃ upādāya ‘‘tisso jīvati, phusso jīvatī’’ti vacanappavattiyā visayabhūtā santānapaññatti, sā ettha paramatthiyā paramatthabhūtā.
Even though this is so, "paññatti paramatthiyā" refers to the conventional designation (santānapaññatti) which is the object of the expression "Tisso lives, Phusso lives," based on that particular existing mind, and that designation is here "paramatthiyā", meaning it is ultimate (paramatthabhūtā).
Mặc dù vậy, paññatti paramatthiyā (khái niệm là tối hậu) có nghĩa là khái niệm về dòng tương tục (santānapaññatti), là đối tượng của lời nói như "Tissa sống, Phussa sống", dựa trên từng tâm đang tồn tại, khái niệm đó ở đây là paramatthiyā (tối hậu), tức là bản chất tối hậu.
Tathā hi vadanti ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti (saṃ. ni. 1.76).
Thus, they say, "Name and lineage do not decay."
Thật vậy, người ta nói: "Danh và dòng tộc không già đi."
177. Aññataraññatarena ākārena.
"Aññataraññatarena" means in one way or another.
177. Aññataraññatarena (bằng cách này hay cách khác).
Cittanti kammaṭṭhānārammaṇaṃ cittaṃ.
"Cittaṃ" refers to the mind that has the meditation object (kammaṭṭhāna) as its focus.
Citta (tâm) là tâm có đối tượng là kammaṭṭhāna.
Āsevanaṃ labhatīti bhāvanāsevanaṃ labhati, bahiddhā vikkhepaṃ pahāya ekattavasena maraṇārammaṇameva hotīti.
"Āsevanaṃ labhatī" means it obtains the cultivation of development (bhāvanāsevanaṃ); abandoning external distraction, it becomes solely focused on the object of death due to its unified state.
Āsevanaṃ labhatī (đạt được sự thực hành) có nghĩa là đạt được sự thực hành tu tập (bhāvanāsevana), từ bỏ sự phân tán bên ngoài và chỉ có đối tượng là cái chết theo cách hợp nhất.
Tenāha ‘‘maraṇārammaṇā sati santiṭṭhatī’’ti.
Therefore, it is said: "memory established on the object of death."
Do đó,* nói: ‘‘maraṇārammaṇā sati santiṭṭhatī’’ (chánh niệm về cái chết được thiết lập).
Sabhāvadhammānaṃ bhedo sabhāvadhammagatiko evāti āha ‘‘sabhāvadhammattā pana ārammaṇassā’’ti.
The dissolution (bhedo) of inherent phenomena (sabhāvadhammānaṃ) proceeds according to the nature of inherent phenomena (sabhāvadhammagatiko evā), therefore it is said: "sabhāvadhammattā pana ārammaṇassā" (because the object is an inherent phenomenon).
Sự hoại diệt của các pháp bản chất (sabhāvadhammā) là tự nhiên của các pháp bản chất, do đó* nói: ‘‘sabhāvadhammattā pana ārammaṇassā’’ (vì đối tượng là pháp bản chất).
Tenāha bhagavā ‘‘jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’ntiādi (saṃ. ni. 2.20).
Therefore, the Blessed One said: "Monks, old age and death are impermanent, conditioned, dependently arisen," and so on.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-khưu, già và chết là vô thường, hữu vi, duyên sinh," v.v.
Saṃvejanīyattāti saṃvegajananato mahābhūtesu mahāvikāratā viya gayhamānā maraṇaṃ anussariyamānaṃ uparūpari ubbegameva āvahatīti tattha na bhāvanācittaṃ appetuṃ sakkoti.
"Saṃvejanīyattā" means because it produces spiritual urgency (saṃvega). When death is contemplated, it repeatedly brings about disgust, like the great distortions perceived in the great elements, and thus, one cannot direct the meditation-mind towards it.
Saṃvejanīyattā (vì gây ra sự xúc động) có nghĩa là cái chết, khi được quán tưởng, giống như sự biến đổi lớn trong các đại chủng, luôn gây ra sự kinh hoàng ngày càng tăng, do đó tâm tu tập không thể an trú vào đó.
Yadi sabhāvadhammattā appanaṃ na pāpuṇāti, lokuttarajjhānaṃ ekaccāni arūpajjhānāni ca kathanti āha ‘‘lokuttarajjhānaṃ panā’’tiādi.
If it does not reach absorption (appanā) because it is an inherent phenomenon, then how can supramundane jhāna and some formless jhānas? Therefore, it is said: "lokuttarajjhānaṃ panā" (but supramundane jhāna), and so on.
Nếu do là pháp bản chất mà không thể đạt đến sự nhập định (appanā), thì các thiền siêu thế (lokuttarajjhāna) và một số thiền vô sắc (arūpajjhāna) thì sao?* nói: ‘‘lokuttarajjhānaṃ panā’’ (nhưng thiền siêu thế), v.v.
Visuddhibhāvanānukkamavasenāti heṭṭhimavisuddhiyā ānubhāvena adhigatātisayāya paṭipadāñāṇadassanavisuddhibhāvanāya, sabbasaṅkhārehi nibbindanavirajjanādivisaṃyogādhimuttiappanāya ca paṭipakkhabhūtānaṃ pāpadhammānaṃ vigamoti evaṃbhūtassa visuddhibhāvanānukkamassa vasena lokuttarajjhānaṃ appanāppattameva hoti.
"Visuddhibhāvanānukkamavasenā" means by virtue of the sequence of purification-development: through the power of the lower purifications, through the development of path-knowledge and insight-purification (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi-bhāvanā), which attains excellence, and through the abandonment of opposing evil phenomena by detachment, dispassion, and other disconnections and inclinations towards absorption (appanā), supramundane jhāna certainly reaches absorption.
Visuddhibhāvanānukkamavasenā (theo thứ tự tu tập thanh tịnh) có nghĩa là nhờ năng lực của sự thanh tịnh thấp hơn, nhờ sự tu tập thanh tịnh của trí tuệ và thấy đạo (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi) đã đạt được sự vượt trội, và nhờ sự giải thoát khỏi sự bất mãn, không dính mắc, v.v., đối với tất cả các hành (saṅkhāra), và sự nhập định (appanā) vào sự thoát ly khỏi chúng, và sự diệt trừ các pháp bất thiện đối nghịch, thiền siêu thế đạt đến sự nhập định.
Ārammaṇasamatikkamanamattaṃ tattha hotīti aññesaṃ sabhāvadhammārammaṇakammaṭṭhānānaṃ viya cittassa samādhāne byāpāro natthi.
"Ārammaṇasamatikkamanamattaṃ tattha hotī" means there is no effort (byāpāro) in concentrating the mind as in other meditation objects (kammaṭṭhāna) that are inherent phenomena.
Ārammaṇasamatikkamanamattaṃ tattha hotī (ở đó chỉ có sự vượt qua đối tượng) có nghĩa là không có sự cố gắng để an định tâm như trong các kammaṭṭhāna có đối tượng là các pháp bản chất khác.
Yathāsamāhitena pana cittena ārammaṇasamatikkamanamattameva bhāvanāya kātabbaṃ, tasmā sabhāvadhammepi āruppajjhānaṃ appetīti.
Rather, with a well-concentrated mind, only the transcending of the object needs to be done in meditation. Therefore, even in inherent phenomena, the formless jhāna (āruppajjhāna) attains absorption.
Mà chỉ cần thực hành sự vượt qua đối tượng bằng một tâm đã được an định, do đó thiền vô sắc cũng an trú vào các pháp bản chất.
Satataṃ appamatto hoti saṃvegabahulattā, tato evassa sabbabhavesu anabhiratisaññāpaṭilābho.
"Satataṃ appamatto hoti" (is constantly diligent) due to being full of spiritual urgency (saṃvega); because of that, there arises for him the perception of non-delight in all existences.
Satataṃ (liên tục) appamatto hoti (không phóng dật) vì sự xúc động dồi dào, và chính vì thế mà người ấy đạt được sự nhận thức về sự không hài lòng trong tất cả các cõi.
Jīvitanikantiṃ jahāti maraṇassa avassaṃbhāvitādassanato.
"Jīvitanikantiṃ jahāti" (he abandons attachment to life) by seeing the inevitability of death.
Jīvitanikantiṃ jahāti (từ bỏ sự khao khát cuộc sống) vì thấy rõ sự tất yếu của cái chết.
Pāpagarahī hoti aniccasaññāpaṭilābhato, tato eva asannidhibahulatā, vigatamalamaccheratā ca.
"Pāpagarahī hoti" (he censures evil) due to gaining the perception of impermanence; because of that, he has little accumulation and is free from defilements and stinginess.
Pāpagarahī hoti (trở thành người ghét bỏ điều ác) do đạt được nhận thức về vô thường, và chính vì thế mà có sự không tích trữ nhiều và sự không còn cấu uế, keo kiệt.
Tadanusārenāti aniccasaññāparicayānusārena.
"Tadanusārenā" means in accordance with the cultivation of the perception of impermanence.
Tadanusārenā (theo đó) có nghĩa là theo sự quen thuộc với nhận thức về vô thường.
Abhāvitamaraṇāti abhāvitamaraṇānussaraṇā.
"Abhāvitamaraṇā" means those who have not cultivated mindfulness of death (maraṇānussaraṇā).
Abhāvitamaraṇā (những người chưa tu tập cái chết) có nghĩa là những người chưa tu tập niệm cái chết.
Abhayo asammūḷho kālaṃ karoti pageva maraṇasaññāya sūpaṭṭhitattā.
"Abhayo asammūḷho kālaṃ karoti" (he dies fearless and undeluded) because the perception of death has already been well-established in him.
Abhayo asammūḷho kālaṃ karoti (chết không sợ hãi, không mê loạn) vì nhận thức về cái chết đã được thiết lập vững chắc từ trước.