1. Svāyaṃ visuddhimaggo yaṃ suttapadaṃ nissāya paṭṭhapīyati, taṃ tāva nikkhipitvā tassa nidānādiniddhāraṇamukhena nānappakārato atthaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘sīle patiṭṭhāyā’’tiādi āraddhaṃ.
1. This Visuddhimagga is commenced by relying on a certain Sutta passage. Setting that aside for now, the passage beginning "Sīle patiṭṭhāya" (Established in virtue) has been started in order to expound its meaning in various ways, by first determining its origin, etc.
1. Thanh Tịnh Đạo này, dựa vào đoạn kinh nào mà được khởi xướng, sau khi tạm thời gác lại đoạn kinh ấy, để chú giải ý nghĩa theo nhiều cách khác nhau, qua việc xác định lời mở đầu (nidāna) và các yếu tố khác, thì câu “Sīle patiṭṭhāya” (Nương tựa vào giới) v.v. đã được bắt đầu.
Dhammaṃ saṃvaṇṇentena hi ādito tassa nidānaṃ vattabbaṃ, tato payojanaṃ piṇḍattho padattho sambandho adhippāyo codanā sodhanaṃ vattabbaṃ.
Indeed, one who expounds the Dhamma should first state its origin, then its purpose, the condensed meaning, the word-meaning, the connection, the intention, the inquiry, and the clarification.
Thật vậy, khi chú giải Pháp, trước tiên phải nói về lời mở đầu của nó, sau đó phải nói về mục đích, ý nghĩa tổng quát, ý nghĩa từng từ, sự liên hệ, ý nghĩa ẩn dụ, câu hỏi và sự làm rõ.
Tathā ceva ācariyena paṭipannaṃ.
And the Teacher has proceeded in the same way.
Và vị Đạo Sư đã thực hành đúng như vậy.
Ettha hi bhagavantaṃ kirātiādi desanāya nidānapayojananiddhāraṇaṃ, visuddhimaggaṃ bhāsissantiādi piṇḍatthaniddhāraṇaṃ, sīle ṭhatvātiādi padatthasambandhādhippāyavibhāvanā, kiṃ sīlantiādi codanā, tato paraṃ sodhanaṃ, samādhipaññākathāsupi eseva nayo.
Here, “Bhagavantaṃ kirā” (Indeed, the Blessed One) and so on, determine the origin and purpose of the discourse; “Visuddhimaggaṃ bhāsissaṃ” (I shall expound the Visuddhimagga) and so on, determine the condensed meaning; “Sīle ṭhatvā” (Having stood in virtue) and so on, illustrate the word-meaning, connection, and intention; “Kiṃ sīlaṃ” (What is virtue?) and so on, is the inquiry; thereafter, the clarification. This same method applies also to the discourses on concentration and wisdom.
Ở đây, lời “Bhagavantaṃ kirā” (Đức Thế Tôn quả thật) v.v. là để xác định lời mở đầu và mục đích của bài thuyết giảng; lời “Visuddhimaggaṃ bhāsissaṃ” (Tôi sẽ thuyết giảng Thanh Tịnh Đạo) v.v. là để xác định ý nghĩa tổng quát; lời “Sīle ṭhatvā” (Đứng vững trên giới) v.v. là để làm sáng tỏ ý nghĩa từng từ, sự liên hệ và ý nghĩa ẩn dụ; lời “Kiṃ sīlaṃ” (Giới là gì?) v.v. là câu hỏi; sau đó là sự làm rõ; trong các bài giảng về định và tuệ cũng theo cùng một phương pháp này.
Kasmā panettha vissajjanagāthā ādimhi nikkhittā, na pucchāgāthā.
Why, in this case, is the verse of answer placed at the beginning, and not the verse of question?
Vì sao ở đây, kệ giải đáp được đặt ở phần đầu, mà không phải là kệ câu hỏi?
Pucchāpubbikā hi vissajjanāti?
For indeed, the answer precedes the question?
Chẳng phải lời giải đáp phải đi sau câu hỏi sao?
Vuccate – tadatthassa maṅgalabhāvato, sāsanassa ādikalyāṇādibhāvavibhāvanato, bhayādiupaddavanivāraṇena antarāyavidhamanato, upari saṃvaṇṇetabbadhammasaṅgahato cāti veditabbaṃ.
It is said: It should be understood that this is because of the auspicious nature of its meaning, because it reveals the Dhamma as good in the beginning and so on, because it removes dangers by averting perils, etc., and because it includes the Dhamma to be expounded later.
Được trả lời rằng: Cần phải hiểu rằng đó là vì ý nghĩa của nó có tính cách cát tường, vì làm sáng tỏ tính chất tốt đẹp ban đầu của giáo pháp, vì loại bỏ các chướng ngại bằng cách ngăn chặn các tai họa như sợ hãi, và vì bao gồm các pháp sẽ được chú giải ở phần sau.
Etthāha – kasmā panāyaṃ visuddhimaggakathā vatthupubbikā āraddhā, na satthuthomanāpubbikāti?
Here, it is said: Why, then, is this discourse on the Visuddhimagga begun with an account of the subject matter, and not with praise of the Teacher?
Ở đây, có người hỏi: “Vì sao bài giảng về Thanh Tịnh Đạo này được bắt đầu bằng việc trình bày nội dung, mà không phải bằng lời tán dương Đức Đạo Sư?”
Vuccate – visuṃ asaṃvaṇṇanādibhāvato.
It is said: Because it is not a separate commentary, and so on.
Được trả lời rằng: Vì nó không phải là một chú giải riêng biệt, v.v.
Sumaṅgalavilāsinīādayo viya hi dīghanikāyādīnaṃ nāyaṃ visuṃ saṃvaṇṇanā, na pakaraṇantaraṃ vā abhidhammāvatārasumatāvatārādi viya.
For this is not a separate commentary of the Dīgha Nikāya and others, like the Sumaṅgalavilāsinī and so on, nor is it another treatise, like the Abhidhammāvatāra, Summatāvatāra, and so on.
Thật vậy, đây không phải là một chú giải riêng biệt của các Nikāya Trường Bộ v.v. như Sumaṅgalavilāsinī v.v., cũng không phải là một bộ luận khác như Abhidhammāvatāra hay Sumatāvatāra v.v.
Tāsaṃyeva pana sumaṅgalavilāsinīādīnaṃ visesabhūtā.
Rather, it is a special part of those same Sumaṅgalavilāsinī and so on.
Mà nó là một phần đặc biệt của chính các bộ Sumaṅgalavilāsinī v.v. đó.
Tenevāha ‘‘majjhe visuddhimaggo’’tiādi (dī. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā; ma. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.ganthārambhakathā; a. ni. aṭṭha. 1.1.ganthārambhakathā).
For this very reason, it is said, “Majjhe Visuddhimaggo” (The Visuddhimagga in the middle) and so on.
Vì thế, đã nói “Thanh Tịnh Đạo nằm ở giữa” v.v.
Atha vā thomanāpubbikāpi cāyaṃ kathā na vatthupubbikāvāti daṭṭhabbaṃ.
Or else, this discourse should be understood as having praise as its prelude, and not just the subject matter.
Hoặc giả, cũng có thể xem rằng bài giảng này không chỉ bắt đầu bằng việc trình bày nội dung mà còn bằng lời tán dương.
Sāsane hi vatthukittanaṃ na loke viya kevalaṃ hoti, sāsanasampattikittanattā pana satthu aviparītadhammadesanābhāvavibhāvanena satthuguṇasaṃkittanaṃ ulliṅgantameva pavattati.
For indeed, in the Dispensation, the recounting of the subject matter is not merely as it is in the world, but because it is a recounting of the Dispensation’s accomplishment, it proceeds by implying the praise of the Teacher’s qualities, through demonstrating the nature of the Teacher’s faultless Dhamma teaching.
Thật vậy, trong giáo pháp, việc thuật lại nội dung không chỉ đơn thuần như trong thế gian, mà còn đi kèm với việc tán dương công đức của Đức Đạo Sư, bằng cách làm sáng tỏ rằng Ngài đã thuyết giảng giáo pháp không sai lệch, vì đó là việc thuật lại sự thành tựu của giáo pháp.
Tathā hi vakkhati ‘‘ettāvatā tisso sikkhā’’tiādi.
Thus, it will be stated, “Ettāvatā tisso sikkhā” (Thus far, the three trainings) and so on.
Như vậy, Ngài sẽ nói: “Đến đây là ba học giới” v.v.
Sotāpannādibhāvassa ca kāraṇanti ettha hi ādi-saddena sabbasakadāgāmianāgāmino viya sabbepi arahanto saṅgayhanti vibhāgassa anuddhaṭattā.
Here, in “sotāpannādibhāvassa ca kāraṇaṃ” (and the cause for being a Stream-enterer, etc.), the word “ādi” (etc.) includes all Arahants, just as all Sakadāgāmīs and Anāgāmīs are included, because the distinction is not made explicit.
Ở đây, trong “và là nguyên nhân của trạng thái Nhập Lưu v.v.”, từ “v.v.” bao gồm tất cả các bậc A-la-hán, cũng như tất cả các bậc Nhất Lai và Bất Hoàn, vì sự phân biệt chưa được trình bày rõ ràng.
Tena tiṇṇampi bodhisattānaṃ nibbedhabhāgiyā sīlādayo idha ‘‘sīle patiṭṭhāyā’’tiādivacanena saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the virtues and other qualities that lead to penetration, belonging to all three types of Bodhisattas, are included here by the statement “sīle patiṭṭhāya” and so on.
Do đó, cần hiểu rằng ba học giới như giới v.v. có phần xuyên thấu của cả ba vị Bồ-tát được bao gồm trong lời “Sīle patiṭṭhāya” (Nương tựa vào giới) v.v. ở đây.
Tiṇṇampi hi nesaṃ carimabhave visesato saṃsārabhayikkhaṇaṃ, yathāsakaṃ sīle patiṭṭhāya samathavipassanaṃ ussukkāpetvā taṇhājaṭāvijaṭanapaṭipatti ca samānāti.
For indeed, for all three of them, in their final existence, the viewing of the fear of saṃsāra is specific, and the practice of disentangling the tangle of craving by establishing themselves in their respective virtues and exerting themselves in samatha and vipassanā is the same.
Thật vậy, trong kiếp cuối cùng của cả ba vị ấy, đặc biệt là việc quán chiếu nỗi sợ hãi của luân hồi, việc nỗ lực thực hành thiền chỉ và thiền quán dựa trên giới của riêng mình, và việc thực hành gỡ rối mớ bòng bong tham ái đều giống nhau.
Atha vā ‘‘so imaṃ vijaṭaye jaṭa’’nti sādhāraṇavacanena sātisayaṃ, niratisayañca taṇhājaṭāvijaṭanaṃ gahitaṃ.
Or else, by the general statement “So imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ” (He should disentangle this tangle), both the superior and non-superior disentanglement of the tangle of craving are included.
Hoặc giả, bằng lời chung “Người ấy sẽ gỡ rối mớ bòng bong này”, sự gỡ rối mớ bòng bong tham ái cả ở mức độ siêu việt và không siêu việt đều được bao gồm.
Tattha yaṃ niratisayaṃ savāsanappahānatāya.
Among these, that which is non-superior is by abandoning with latent tendencies.
Trong đó, sự gỡ rối không siêu việt là do sự đoạn trừ cùng với tập khí.
Tena satthu pahānasampadā kittitā hoti, tannimittā ñāṇasampadā ca.
By this, the accomplishment of abandonment of the Teacher is praised, as well as the accomplishment of knowledge resulting from it.
Do đó, sự thành tựu về đoạn trừ của Đức Đạo Sư được tán dương, và sự thành tựu về trí tuệ phát sinh từ đó cũng vậy.
Tadubhayena nānantarikatāya ānubhāvasampadādayopīti.
By these two, the accomplishment of psychic power and so on are also implied, due to their inseparability.
Với cả hai điều đó, sự thành tựu về thần thông v.v. cũng được tán dương vì không có sự gián đoạn.
Evampi thomanāpubbikāyaṃ kathāti veditabbaṃ.
Thus, too, it should be understood that this discourse has praise as its prelude.
Cần hiểu rằng bài giảng này cũng là một bài giảng tán dương theo cách này.
Atha vā thomanāpubbikā evāyaṃ kathāti daṭṭhabbaṃ, ‘‘sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro’’tiādinā satthu thomanaṃ purakkhatvā saṃvaṇṇanāya āraddhattā.
Or else, this discourse should be understood as having praise as its prelude, because the commentary is begun by highlighting the praise of the Teacher, with expressions like “appaṭihatañāṇacāro” (whose course of knowledge is unimpeded in all phenomena) and so on.
Hoặc giả, cần hiểu rằng bài giảng này chỉ là một bài giảng tán dương, vì nó được bắt đầu bằng việc tán dương Đức Đạo Sư với lời “sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro” (có trí tuệ không bị ngăn ngại trong tất cả các pháp) v.v.
Sā panāyaṃ yasmā pucchantassa ajjhāsayānurūpaṃ byākaraṇasamatthatāya vibhāvanavasena pavattitā, āciṇṇañcetaṃ ācariyassa yadidaṃ saṃvaṇṇetabbadhammānukūlaṃ saṃvaṇṇanārambhe satthu abhitthavanaṃ.
And this (praise) is brought about in order to demonstrate the ability to explain in accordance with the inquirer's intention; and it is indeed the custom of the Teacher to praise the Buddha at the beginning of a commentary, in a manner suitable to the Dhamma to be expounded.
Tuy nhiên, bài giảng này được trình bày theo cách làm sáng tỏ khả năng giải đáp phù hợp với ý định của người hỏi, và đây là một thông lệ của vị Đạo Sư khi bắt đầu chú giải một pháp, đó là tán dương Đức Đạo Sư phù hợp với pháp cần chú giải.
Tasmā iminā kāraṇena evamettha thomanā pavattitāti.
Therefore, for this reason, the praise is thus put forth here.
Vì vậy, vì lý do này, lời tán dương đã được trình bày như vậy ở đây.
Thomanākārassa vuccamānassa kāraṇaṃ uddharantena paṭhamaṃ vissajjanagāthaṃ nikkhipitvā tassā nidānacodanāmukhena pucchāgāthaṃ sarūpato ca atthato ca dassetvā tassā pucchāya aviparītabyākaraṇasamatthabhāvāvajotanaṃ bhagavato thomanaṃ purakkhatvā yathādhippetadhammasaṃvaṇṇanā katā.
Desiring to highlight the reason for the manner of praise that is to be stated, the commentator first placed the verse of answer, and by using the origin and inquiry of that verse, he showed the verse of question in its form and meaning, and then, prioritizing the praise of the Blessed One, which illuminates the faultless ability to answer that question, he made the exposition of the Dhamma as intended.
Để trình bày lý do của cách tán dương đã được nói đến, trước tiên, sau khi đặt kệ giải đáp, và sau khi trình bày kệ câu hỏi cả về hình thức và ý nghĩa thông qua lời mở đầu và câu hỏi của nó, lời tán dương Đức Thế Tôn đã được thực hiện để làm sáng tỏ khả năng giải đáp không sai lệch của câu hỏi đó, theo đúng pháp đã được ý muốn chú giải.
Tenāha ‘‘sīle patiṭṭhāyā’’tiādi.
Therefore, he says, “Sīle patiṭṭhāya” and so on.
Vì thế, Ngài đã nói “Sīle patiṭṭhāya” (Nương tựa vào giới) v.v.
Tattha gāthāya attho parato āvi bhavissati.
The meaning of the verse will become evident later.
Ở đó, ý nghĩa của kệ sẽ được làm rõ sau.
Itītiādīsu itīti ayaṃ iti-saddo hetu parisamāpanādipadatthavipariyāyapakārāvadhāraṇanidassanādianekatthappabhedo.
In “Itī” and so on, this word “iti” has many meanings: cause, conclusion, beginning, reversal of word meaning, manner, determination, illustration, and so on.
Trong các từ “Itī” v.v., từ “iti” này có nhiều nghĩa khác nhau như nguyên nhân, kết thúc, v.v., sự thay đổi ý nghĩa của từ, cách thức, sự xác định, sự minh họa, v.v.
Tathā hesa ‘‘ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.79) hetumhi āgato.
Thus, in “Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā ‘rūpa’nti vuccati” (It is afflicted, bhikkhus, therefore it is called ‘form’) and so on, it is used in the sense of cause.
Thật vậy, từ này đã được dùng với nghĩa nguyên nhân trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, vì nó biến hoại, nên nó được gọi là ‘sắc’” v.v.
‘‘Tasmātiha me, bhikkhave, dhammadāyādā bhavatha, mā āmisadāyādā.
“Therefore, bhikkhus, be heirs of the Dhamma, not heirs of material things.
“Do đó, này các Tỳ-khưu, hãy là người thừa kế Pháp của Ta, đừng là người thừa kế vật chất.
Atthi me tumhesu anukampā ‘kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’’tiādīsu (ma. ni. 1.29) parisamāpane.
I have compassion for you: ‘How might my disciples be heirs of the Dhamma, not heirs of material things?’” and so on, it is used in the sense of conclusion.
Ta có lòng thương xót đối với các con: ‘Làm sao các đệ tử của Ta có thể là người thừa kế Pháp, chứ không phải là người thừa kế vật chất?’” v.v. được dùng với nghĩa kết thúc.
‘‘Iti vā iti evarūpā naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato’’tiādīsu (dī. ni. 1.197) ādiatthe.
In “Iti vā iti evarūpā naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato” (He abstains from such dancing, singing, instrumental music, and shows that are hindrances) and so on, it is used in the sense of beginning (ādi-attha).
“Như vậy, hoặc như thế, từ bỏ việc xem các trò nhảy múa, ca hát, âm nhạc, và các trò vô bổ khác” v.v. được dùng với nghĩa khởi đầu.
‘‘Māgaṇḍiyoti tassa brāhmaṇassa saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo’’tiādīsu (mahāni. 73, 75) padatthavipariyāye.
In “Māgaṇḍiyoti tassa brāhmaṇassa saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo” (Māgaṇḍiya is the designation, common appellation, concept, expression, name, naming, appellation, interpretation, word, and term of that brahmin) and so on, it is used in the sense of reversal of word meaning.
“Māgaṇḍiya là tên gọi, danh hiệu, sự chỉ định, sự xưng hô, tên, sự đặt tên, danh xưng, ngữ nguyên, từ ngữ, sự biểu thị của vị Bà-la-môn đó” v.v. được dùng với nghĩa thay đổi ý nghĩa của từ.
‘‘Iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito.
“Thus, bhikkhus, the foolish one is perilous, the wise one is not perilous.
“Này các Tỳ-khưu, như vậy, kẻ ngu si có điều đáng sợ, người trí không có điều đáng sợ.
Saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito.
The foolish one is afflicted with dangers, the wise one is not afflicted with dangers.
Kẻ ngu si có tai họa, người trí không có tai họa.”
Saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito’’tiādīsu (ma. ni. 3.124) pakāre.
‘A fool is afflicted; a wise person is unafflicted’ and so on, in the sense of 'manner'.
"Kẻ ngu thì có chướng ngại, người trí thì không có chướng ngại" và những từ tương tự (Ma. Ni. 3.124) thuộc loại này.
‘‘Atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā, ānanda, atthītissa vacanīyaṃ, kiṃpaccayā jarāmaraṇanti iti ce vadeyya, jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīya’’ntiādīsu (dī. ni. 2.96) avadhāraṇe, sanniṭṭhāneti attho.
‘Is there aging-and-death conditioned by this?’ If, Ānanda, being asked thus, one should say, ‘There is’; and if one should say, ‘By what is aging-and-death conditioned?’ then one should say, ‘Aging-and-death is conditioned by birth,’ and so on, in the sense of 'delimitation' or 'determination', meaning 'conclusion'.
"Này Ānanda, nếu được hỏi: 'Có phải do duyên này mà có già chết không?', thì phải nói: 'Có'. Nếu hỏi: 'Do duyên gì mà có già chết?', thì phải nói: 'Do duyên sinh mà có già chết'" và những từ tương tự (Dī. Ni. 2.96) dùng để xác định, nghĩa là để quyết định.
‘‘Atthīti kho, kaccāna, ayameko anto, natthīti kho, kaccāna, ayaṃ dutiyo anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90) nidassane.
‘There is, Kaccāna, this one extreme; there is, Kaccāna, this second extreme’ and so on, in the sense of 'demonstration'.
"Này Kaccāna, 'có' là một cực đoan; này Kaccāna, 'không có' là cực đoan thứ hai" và những từ tương tự (Saṃ. Ni. 2.15; 3.90) dùng để minh họa.
Idhāpi nidassane daṭṭhabbo, pakāretipi vattuṃ vaṭṭateva.
Here too, it should be understood in the sense of 'demonstration'; it is also appropriate to say 'in the sense of manner'.
Ở đây cũng nên hiểu là để minh họa, cũng có thể nói là để chỉ loại.
Paṭhamo pana iti-saddo parisamāpane daṭṭhabbo.
The first word iti (in jaṭā’’ti) should be understood in the sense of 'completion'.
Tuy nhiên, từ iti đầu tiên nên hiểu là để kết thúc.
Hīti avadhāraṇe.
Hī (indeed) is in the sense of 'affirmation'.
Từ Hī là để xác định.
Idanti āsannapaccakkhavacanaṃ yathādhigatassa suttapadassa abhimukhīkaraṇato.
Idaṃ (this) is a term for what is near and directly perceived, because it refers directly to the Sutta passage that has been understood.
Từ Idaṃ là lời nói chỉ sự gần gũi, trực tiếp, vì nó hướng đến bài kinh đã được thấu hiểu.
Ādīsu (jā. 2.22.19) vappane āgato.
in the sense of 'sowing'.
Và những từ tương tự (Jā. 2.22.19) dùng trong nghĩa gieo trồng.
‘‘No ca kho paṭivutta’’ntiādīsu (pārā. 289) aṭṭhadantakādīhi vāpasamīkaraṇe.
‘And not yet leveled’ and so on, in the sense of 'leveling with eight-toothed rakes and so forth'.
"No ca kho paṭivutta" và những từ tương tự (Pārā. 289) dùng trong nghĩa làm bằng phẳng sau khi gieo bằng cào tám răng, v.v.
‘‘Kāpaṭiko māṇavo daharo vuttasiro’’tiādīsu (ma. ni. 2.426) kesohāraṇe.
‘The young man Kāpaṭika with shaven head’ and so on, in the sense of 'shaving hair'.
"Kāpaṭiko māṇavo daharo vuttasiro" và những từ tương tự (Ma. Ni. 2.426) dùng trong nghĩa cạo tóc.
‘‘Pannalomo paradattavutto migabhūtena cetasā viharatī’’tiādīsu (cūḷava. 332) jīvitavuttiyaṃ.
‘With fallen hair, living by what others give, he dwells with a deer-like mind’ and so on, in the sense of 'means of livelihood'.
"Pannalomo paradattavutto migabhūtena cetasā viharatī" và những từ tương tự (Cūḷava. 332) dùng trong nghĩa cách sống.
‘‘Seyyathāpi nāma paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritatthāyā’’tiādīsu (ma. ni. 3.59; pārā. 92; pāci. 666; mahāva. 129) bandhanato pamuttabhāve.
‘Just as a yellowed leaf, fallen from its stalk, is incapable of becoming green again’ and so on, in the sense of 'being freed from a bond'.
"Seyyathāpi nāma paṇḍupalāso bandhanā pavutto abhabbo haritatthāyā" và những từ tương tự (Ma. Ni. 3.59; Pārā. 92; Pāci. 666; Mahāva. 129) dùng trong nghĩa thoát khỏi sự ràng buộc.
‘‘Yesamidaṃ etarahi porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihita’’ntiādīsu (dī. ni. 1.285; ma. ni. 2.427; mahāva. 300) pāvacanabhāvena pavattite.
‘This ancient mantra text that has been sung, expounded, composed’ and so on, in the sense of 'being set forth as a noble discourse'.
"Yesamidaṃ etarahi porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihita" và những từ tương tự (Dī. Ni. 1.285; Ma. Ni. 2.427; Mahāva. 300) dùng trong nghĩa được thuyết giảng như một lời nói cao quý.
Loke pana ‘‘vutto guṇo vutto pārāyano’’tiādīsu ajjhesane.
In common usage, ‘the virtuous one is spoken to, the one gone to the other shore is spoken to’ and so on, in the sense of 'invitation'.
Trong đời thường, "vutto guṇo vutto pārāyano" và những từ tương tự dùng trong nghĩa thúc giục.
‘‘Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā ‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’ti’’ādīsu (ma. ni. 1.30) kathane.
‘And it was said by the Blessed One, “Be heirs of Dhamma, monks, not heirs of material things”’ and so on, in the sense of 'speaking'.
"Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā ‘dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā’ti" và những từ tương tự (Ma. Ni. 1.30) dùng trong nghĩa nói.
Idhāpi kathane eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood in the sense of 'speaking'.
Ở đây cũng nên hiểu là dùng trong nghĩa nói.
Tasmā ‘‘iti hi evameva idaṃ suttaṃ desita’’nti yathānikkhittaṃ gāthaṃ desitabhāvena nidasseti.
Therefore, he demonstrates the verse that has been set forth, in the sense of its being taught, as ‘Thus, indeed, this Sutta was taught’.
Do đó, "iti hi evameva idaṃ suttaṃ desita" minh họa bài kệ đã được trình bày là đã được thuyết giảng.
Tassā vā desitākāraṃ avadhāreti.
Or, he determines the manner in which it was taught.
Hoặc là xác định cách thức thuyết giảng của bài kệ ấy.
Kasmāti hetumhi nissakkaṃ.
Kasmā (why) is a word ending in the ablative case, indicating 'cause'.
Từ Kasmā là trạng từ chỉ nguyên nhân.
Panāti vacanālaṅkāramattaṃ.
Panā (but) is merely an embellishment of speech.
Từ Panā chỉ là một từ trang sức cho câu nói.
Ubhayenāpi kāraṇaṃ pucchati.
By both, the cause is asked.
Cả hai từ đều hỏi về nguyên nhân.
Etanti yathāvuttaṃ suttapadaṃ paccāmasati.
Etaṃ (this) refers back to the Sutta passage just stated.
Từ Etaṃ ám chỉ bài kinh đã được nói đến.
Vuttanti pucchānimittaṃ.
Vuttaṃ (said) is the reason for the question.
Từ Vutta là dấu hiệu của câu hỏi.
Tadatthassa attano buddhiyaṃ viparivattamānataṃ upādāya ‘‘ida’’nti vatvā puna bhagavatā bhāsitākāraṃ sandhāya ‘‘eta’’nti vuttaṃ.
Having said idaṃ (this), referring to the meaning revolving in one's own mind, it is then said etaṃ (this), referring to the manner in which it was spoken by the Blessed One.
Do ý nghĩa của nó đang xoay chuyển trong trí tuệ của mình, nên sau khi nói "idaṃ", lại nói "etaṃ" để ám chỉ cách thức Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Sakalena panānena vacanena desanāya nidānaṃ jotitaṃ hoti.
By this entire statement, the origin of the teaching is revealed.
Tuy nhiên, toàn bộ câu nói này làm sáng tỏ nguồn gốc của bài thuyết pháp.
Parato tassā desakadesakālapaṭiggāhake vibhāvetuṃ ‘‘bhagavantaṃ kirā’’tiādi vuttaṃ.
To explain the teacher, the time, and the recipients of that teaching, the passage beginning with "bhagavantaṃ kirā" (it is said, the Blessed One) is stated subsequently.
Để làm rõ người thuyết giảng, thời gian thuyết giảng và người tiếp nhận bài thuyết giảng ở phần sau, nên đã nói "bhagavantaṃ kirā" và những từ tương tự.
Tattha kirāti anussavanatthe nipāto.
There, kirā (it is said) is a particle in the sense of 'hearsay'.
Trong đó, từ kirā là một từ bất biến trong nghĩa "nghe nói".
Tena vuccamānassatthassa anu anu suyyamānataṃ dīpeti.
By this, it indicates that the meaning being spoken is heard from one to another in succession.
Nó chỉ ra rằng ý nghĩa được nói đến đã được nghe đi nghe lại.
Rattibhāgeti rattiyā ekasmiṃ koṭṭhāse, majjhimayāmeti adhippāyo.
Rattibhāge (in the night part) means in one division of the night, implying the middle watch.
Rattibhāge có nghĩa là vào một phần của đêm, ý là vào canh giữa.
Vessavaṇādayo viya apākaṭanāmadheyyattā aññataro.
Aññataro (a certain one) because his name is not manifest, like Vessavaṇa and others.
Aññataro (một vị nào đó) vì tên của vị ấy không được tiết lộ rõ ràng như Vessavaṇa và các vị khác.
Devo eva devaputto.
Devaputto (son of a deva) means a deva himself.
Devaputto (con trời) chính là một vị trời.
Saṃsayasamugghāṭatthanti vicikicchāsallasamuddharaṇatthaṃ pucchīti yojanā.
Saṃsayasamugghāṭatthaṃ (for the purpose of removing doubt) is to be construed as: he asked for the purpose of drawing out the arrow of doubt.
Saṃsayasamugghāṭatthaṃ (để loại bỏ nghi ngờ) được hiểu là đã hỏi để nhổ bỏ mũi tên nghi hoặc.
‘‘Saṃsayasamugghāṭattha’’nti ca iminā pañcasu pucchāsu ayaṃ vimaticchedanāpucchāti dasseti.
And by saṃsayasamugghāṭatthaṃ (for the purpose of removing doubt), he shows that among the five kinds of questions, this is a question for resolving uncertainty.
Và với cụm từ "saṃsayasamugghāṭatthaṃ" này, nó chỉ ra rằng trong năm câu hỏi, đây là câu hỏi để cắt đứt sự nghi ngờ.
Yena atthena taṇhā ‘‘jaṭā’’ti vuttā, tameva atthaṃ dassetuṃ ‘‘jāliniyā’’tiādi vuttaṃ.
To show the same meaning by which craving is called ‘tangle’ (jaṭā), the passage beginning with ‘‘jāliniyā’’ (spreading like a net) is stated.
Để chỉ ra chính ý nghĩa mà ái được gọi là "jaṭā" (mạng lưới), nên đã nói "jāliniyā" và những từ tương tự.
Sā hi aṭṭhasatataṇhāvicaritappabhedo attano avayavabhūto eva jālo etissā atthīti ‘‘jālinī’’ti vuccati.
For it is called ‘jālinī’ (spreading like a net) because it has its own net-like component, which is the proliferation of the one hundred and eight modes of craving.
Thật vậy, ái này được gọi là "jālinī" (có mạng lưới) vì nó có một mạng lưới, chính là phần của nó, tức là sự phân loại của 108 loại ái.
Idānissā jaṭākārena pavattiṃ dassetuṃ ‘‘sā hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show its occurrence in the manner of a tangle, the passage beginning with ‘‘sā hī’’ (for that) is stated.
Bây giờ, để chỉ ra sự vận hành của nó dưới dạng mạng lưới, nên đã nói "sā hī" và những từ tương tự.
Tattha rūpādīsu ārammaṇesūti tassā pavattiṭṭhānamāha, rūpādichaḷārammaṇavinimuttassa taṇhāvisayassa abhāvato.
There, rūpādīsu ārammaṇesu (in sense objects like forms and so on) states its place of occurrence, because there is no sphere of craving separate from the six sense objects, such as forms.
Trong đó, rūpādīsu ārammaṇesū (trên các đối tượng như sắc, v.v.) nói về nơi vận hành của nó, vì không có đối tượng của ái nào tách rời khỏi sáu đối tượng như sắc, v.v.
Heṭṭhupariyavasenāti kadāci rūpārammaṇe kadāci yāva dhammārammaṇe kadāci dhammārammaṇe kadāci yāva rūpārammaṇeti evaṃ heṭṭhā, upari ca pavattivasena.
Heṭṭhupariyavasena (by means of downward and upward movement) refers to its occurrence sometimes in the object of form, sometimes extending to the object of Dhammas, sometimes in the object of Dhammas, sometimes extending to the object of form, thus by means of downward and upward movement.
Heṭṭhupariyavasenā (theo cách lên xuống) có nghĩa là sự vận hành lúc thì trên đối tượng sắc, lúc thì đến đối tượng pháp, lúc thì trên đối tượng pháp, lúc thì đến đối tượng sắc, cứ như vậy lên và xuống.
Desanākkamena cettha heṭṭhupariyatā daṭṭhabbā.
Here, the upward and downward movement should be understood according to the sequence of the teaching.
Ở đây, sự lên xuống nên được hiểu theo thứ tự thuyết giảng.
Kadāci kāmabhave kadāci rūpabhave kadāci arūpabhave kadāci vā arūpabhave…pe… kadāci kāmabhaveti evamettha heṭṭhupariyavasena pavatti veditabbā.
Sometimes in the sensuous realm, sometimes in the form realm, sometimes in the formless realm, or sometimes in the formless realm… and so on… sometimes in the sensuous realm; in this way, its occurrence by means of downward and upward movement should be understood.
Lúc thì trong cõi Dục, lúc thì trong cõi Sắc, lúc thì trong cõi Vô sắc, hoặc lúc thì trong cõi Vô sắc... v.v... lúc thì trong cõi Dục, cứ như vậy, sự vận hành lên xuống nên được hiểu ở đây.
Sabbasaṅkhārānaṃ khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvattā aparāparuppatti ettha saṃsibbananti āha ‘‘punappunaṃ uppajjanato’’ti.
Because all formations are by nature dissolving moment by moment, the repeated arising is intertwined here, which is why it is said ‘‘punappunaṃ uppajjanato’’ (due to repeated arising).
Vì tất cả các hành đều có bản chất tan rã từng sát-na, nên sự sinh khởi liên tục ở đây là sự đan xen, vì vậy đã nói "punappunaṃ uppajjanato" (do sinh khởi lặp đi lặp lại).
‘‘Saṃsibbanaṭṭhenā’’ti idaṃ yena sambandhena jaṭā viyāti jaṭāti jaṭātaṇhānaṃ upamūpameyyatā, taṃdassanaṃ.
‘‘Saṃsibbanaṭṭhenā’’ (in the sense of being intertwined) indicates the analogy between the tangle and craving—how craving is like a tangle, because it is intertwined.
"Saṃsibbanaṭṭhenā" (theo nghĩa đan xen) điều này chỉ ra sự tương đồng giữa jaṭā (mạng lưới) và ái, theo mối quan hệ mà ái được gọi là jaṭā, giống như một mạng lưới.
Ayaṃ hettha attho – yathā jālino veḷugumbassa sākhā, kosasañcayādayo ca attanā attano avayavehi saṃsibbitā vinaddhā ‘‘jaṭā’’ti vuccanti, evaṃ taṇhāpi saṃsibbanasabhāvenāti, ‘‘saṃsibbitaṭṭhenā’’ti vā pāṭho, attanāva attano saṃsibbitabhāvenāti attho.
The meaning here is this: just as the branches of a bamboo clump with a net, and accumulations of cocoons, and so on, are intertwined and bound by their own parts, and are called ‘tangles’, so too is craving in the sense of being intertwined, or the reading is saṃsibbitaṭṭhenā (in the sense of having been intertwined by itself), meaning by its own intertwined state.
Ý nghĩa ở đây là: giống như các cành của bụi tre có mạng lưới, và các tổ kén, v.v., được đan xen và kết nối với nhau bằng các bộ phận của chính chúng được gọi là "jaṭā", thì ái cũng vậy, do bản chất đan xen, hoặc là "saṃsibbitaṭṭhenā" (theo nghĩa tự đan xen), nghĩa là do bản chất tự đan xen của chính nó.
Ayaṃ hi taṇhā kosakārakimi viya attanāva attānampi saṃsibbantī pavattati.
For this craving, like a silkworm, proceeds by intertwining itself with itself.
Thật vậy, ái này vận hành bằng cách tự đan xen chính nó, giống như con sâu làm kén.
Tenāha bhagavā ‘‘rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisatī’’tiādi (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.86; vibha. 203).
That is why the Blessed One said, ‘Form-craving in the world is agreeable, delightful; there, when this craving arises, it arises; there, when it settles, it settles’ and so on.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-khưu, ái sắc trong đời là hình thái đáng yêu, hình thái đáng ưa thích. Ở đây, ái này khi sinh khởi thì sinh khởi, khi trú ngụ thì trú ngụ" và những từ tương tự (Dī. Ni. 2.400; Ma. Ni. 1.86; Vibha. 203).
Ime sattā ‘‘mama ida’’nti pariggahitaṃ vatthuṃ attanibbisesaṃ maññamānā abbhantarimaṃ karonti.
These beings, considering the object they have grasped as ‘mine’ to be non-different from themselves, make it internal.
Những chúng sinh này, khi nhận thức vật sở hữu là "của tôi", coi đó là không khác gì chính mình và biến nó thành nội tại.
Abbhantarattho ca antosaddoti sakaparikkhāre uppajjamānāpi taṇhā ‘‘antojaṭā’’ti vuttā.
And anto (internal) has the meaning of abbhantara (inside), so craving, even when it arises in one's own possessions, is called ‘antopajaṭā’ (internal tangle).
Và từ anto (nội) có nghĩa là abbhantara (bên trong), do đó, ái sinh khởi trong các vật sở hữu của mình cũng được gọi là "antojaṭā" (mạng lưới nội tại).
Pabbajitassa pattādi, gahaṭṭhassa hatthiādi sakaparikkhāro.
For a renunciant, bowl and so on; for a householder, elephants and so on, are their own possessions.
Đối với người xuất gia, đó là bát, v.v.; đối với người tại gia, đó là voi, v.v. là vật sở hữu của mình.
‘‘Attā’’ti bhavati ettha abhimānoti attabhāvo, upādānakkhandhapañcakaṃ.
Attabhāvo (self-existence) is that in which the conceit ‘self’ exists; it is the five aggregates of clinging.
Attabhāvo (thân thể) là nơi có sự kiêu mạn "đây là tự ngã", tức là năm uẩn chấp thủ.
Sarīranti keci.
Some say it is the body.
Một số người nói đó là thân thể.
Mama attabhāvo sundaro, asukassa viya mama attabhāvo bhaveyyāti vā ādinā sakaattabhāvādīsu taṇhāya uppajjamānākāro veditabbo.
The manner in which craving arises in one’s own existence and so on should be understood, for example, as ‘My existence is beautiful,’ or ‘May my existence be like that of so-and-so.’
Cần hiểu rằng ái sinh khởi trong thân thể của mình, v.v., theo cách như "thân thể của tôi thật đẹp", hoặc "mong thân thể của tôi được như của người kia", v.v.
Attano cakkhādīni ajjhattikāyatanāni.
One’s own eyes and so on are internal sense bases.
Mắt, v.v., của chính mình là ajjhattikāyatanāni (nội xứ).
Attano, paresañca rūpādīni bāhirāyatanāni.
One’s own and others’ forms and so on are external sense bases.
Sắc, v.v., của chính mình và của người khác là bāhirāyatanāni (ngoại xứ).
Paresaṃ sabbāni vā, saparasantatipariyāpannāni vā cakkhādīni ajjhattikāyatanāni.
Or all of others’ eyes and so on, or those included in one’s own and others’ continuities, are internal sense bases.
Hoặc tất cả mắt, v.v., của người khác, hoặc mắt, v.v., thuộc dòng dõi của mình và người khác là ajjhattikāyatanāni.
Tathā rūpādīni bāhirāyatanāni.
Similarly, forms and so on are external sense bases.
Tương tự, sắc, v.v., là bāhirāyatanāni.
Parittamahaggatabhavesu pavattiyāpi taṇhāya antojaṭābahijaṭābhāvo veditabbo.
The internal and external tangles of craving should also be understood from its occurrence in the limited and sublime realms.
Cũng nên hiểu rằng sự hiện hữu của ái là antojaṭā (mạng lưới nội tại) và bahijaṭā (mạng lưới ngoại tại) do sự vận hành trong các cõi thấp và cõi cao.
Kāmabhavo hi kassacipi kilesassa avikkhambhitattā kathañcipi avimutto ajjhattaggahaṇassa visesapaccayoti ‘‘ajjhattaṃ, anto’’ti ca vuccati.
For the sensuous realm, not being suppressed by any defilement and not liberated in any way, is a special condition for grasping what is internal, and is therefore called ‘internal’ (ajjhattaṃ) and ‘inside’ (anto).
Thật vậy, cõi Dục được gọi là "ajjhattaṃ" (nội tại) và "anto" (bên trong) vì nó không bị bất kỳ phiền não nào ngăn chặn và không được giải thoát bằng bất kỳ cách nào, là một điều kiện đặc biệt cho sự nắm giữ nội tại.
Tabbipariyāyato rūpārūpabhavo ‘‘bahiddhā, bahī’’ti ca.
Conversely, the form and formless realms are called ‘external’ (bahiddhā) and ‘outside’ (bahī).
Ngược lại, cõi Sắc và cõi Vô sắc được gọi là "bahiddhā" (bên ngoài) và "bahī" (ngoại).
Tenāha bhagavā ‘‘ajjhattasaṃyojano puggalo, bahiddhāsaṃyojano puggalo’’ti (a. ni. 2.37).
Therefore, the Blessed One said: “A person with internal fetters, a person with external fetters.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Có hạng người bị kiết sử nội tại, có hạng người bị kiết sử ngoại tại.”
Visayabhedena, pavattiākārabhedena ca anekabhedabhinnampi taṇhaṃ jaṭābhāvasāmaññena ekanti gahetvā ‘‘tāya evaṃ uppajjamānāya jaṭāyā’’ti vuttaṃ.
Although craving (taṇhā) is divided into many kinds due to differences in object and mode of arising, it is taken as one by its common characteristic of being a tangle, and thus it is said: “by such a tangle arising.”
Mặc dù ái (taṇhā) có nhiều sai biệt do sự khác nhau về đối tượng và cách thức phát sinh, nhưng vì có điểm chung là sự rối rắm (jaṭābhāva), nên nó được gom lại thành một và nói rằng: “Bằng cái lưới rối rắm (jaṭā) phát sinh như vậy.”
Sā pana ‘‘pajā’’ti vuttasattasantānapariyāpannā eva hutvā punappunaṃ taṃ jaṭentī vinandhantī pavattatīti āha ‘‘jaṭāya jaṭitā pajā’’ti.
And that tangle, being comprised within the continuous stream of beings referred to as “beings” (pajā), repeatedly binds and entangles them; therefore it is said: “Beings are entangled by the tangle.”
Tuy nhiên, chính cái lưới rối rắm ấy, khi đã thuộc về dòng dõi chúng sinh được gọi là “pajā” (dân chúng), lại tiếp tục phát triển, liên tục cột trói và quấn chặt chúng sinh ấy. Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Chúng sinh bị cột trói bởi lưới rối rắm.”
Tathā hi paramatthato yadipi avayavabyatirekena samudāyo natthi, ekadeso pana samudāyo nāma na hotīti avayavato samudāyaṃ bhinnaṃ katvā upamūpameyyaṃ dassento ‘‘yathā nāma veḷujaṭādīhi…pe… saṃsibbitā’’ti āha.
Thus, though in the ultimate sense there is no collection apart from its constituent parts, yet a single part is not called a collection. Desiring to show the simile and the object of simile by separating the collection from its parts, he said: “just as by tangles of bamboo, etc., … intertwined.”
Thật vậy, về mặt tối hậu nghĩa (paramattha), mặc dù không có tập hợp (samudāya) tách biệt khỏi các bộ phận (avayava), nhưng một bộ phận không thể gọi là tập hợp. Do đó, để trình bày sự so sánh giữa đối tượng ví dụ và đối tượng được ví dụ bằng cách tách biệt tập hợp khỏi các bộ phận, Đức Thế Tôn đã nói: “Ví như cái lưới tre và các loại khác…pe… bị đan xen vào nhau.”
Imaṃ jaṭanti sambandho.
This is the connection to the tangle.
Đây là sự liên kết với “cái lưới rối rắm này.”
Tīsu dhātūsu ekampi asesetvā saṃsibbanena tedhātukaṃ jaṭetvā ṭhitaṃ.
Having tangled the three realms without leaving out even one of the three elements, it stands.
“Đã cột trói ba cõi (tedhātukaṃ jaṭetvā ṭhitaṃ)” nghĩa là đã đan xen vào nhau mà không bỏ sót một yếu tố nào trong ba cõi.
Tenassā mahāvisayataṃ, vijaṭanassa ca sudukkarabhāvamāha.
By this, he speaks of its vast scope and the extreme difficulty of disentangling it.
Qua đó, Ngài nói về sự rộng lớn của ái và sự khó khăn trong việc tháo gỡ nó.
‘‘Vijaṭetuṃ ko samattho’’ti iminā ‘‘vijaṭaye’’ti padaṃ sattiatthaṃ, na vidhiādiatthanti dasseti.
By the phrase “Who is capable of disentangling?” it shows that the word “vijaṭaye” (disentangle) has the meaning of capability, not of injunction, etc.
Với câu “Ai có thể tháo gỡ được?” (Vijaṭetuṃ ko samattho), Ngài chỉ ra rằng từ “vijaṭaye” (nên tháo gỡ) có nghĩa là khả năng (satti), chứ không phải mệnh lệnh hay ý nghĩa khác.
Evaṃ ‘‘antojaṭā’’tiādinā puṭṭho pana assa devaputtassa imaṃ gāthamāhāti sambandho.
Thus, being questioned with “The inner tangle, etc.,” the meaning is that he uttered this stanza to that deva’s son.
Liên quan đến điều này, khi vị thiên tử ấy hỏi bằng câu “Antojaṭā” (lưới rối bên trong) và các câu khác, Đức Thế Tôn đã nói bài kệ này cho vị thiên tử ấy.
‘‘Edisova imaṃ pañhaṃ vissajjeyyā’’ti satthāraṃ guṇato dassento ‘‘sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro’’tiādimāha.
Desiring to show the Teacher’s qualities, such that “only such a person could answer this question,” he says: “whose knowledge moves unhindered in all phenomena,” etc.
Để chỉ ra phẩm chất của Bậc Đạo Sư (Satthā) rằng “chỉ một người như vậy mới có thể giải đáp câu hỏi này,” Ngài đã nói “sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro” (vị có trí tuệ hoạt động không bị chướng ngại trong tất cả các pháp) và các câu khác.
Tattha sabbadhammesūti atītādibhedabhinnesu sabbesu ñeyyadhammesu.
Here, “in all phenomena” means in all knowable phenomena, divided into past, etc.
Trong đó, sabbadhammesu (trong tất cả các pháp) là trong tất cả các pháp đáng được biết, được phân loại theo quá khứ và các loại khác.
Appaṭihatañāṇacāroti anavasesañeyyāvaraṇappahānena nissaṅgacārattā navihatañāṇapavattiko.
“Whose knowledge moves unhindered” means his knowledge proceeds without impediment, due to the complete abandonment of all coverings of knowables, making his movement unattached.
Appaṭihatañāṇacāro (vị có trí tuệ hoạt động không bị chướng ngại) là vị có sự hoạt động của trí tuệ không bị chướng ngại, do đã đoạn trừ hoàn toàn các chướng ngại đối với tất cả các pháp đáng được biết, và do đó có sự hoạt động không bị vướng mắc.
Etena tīsu kālesu appaṭihatañāṇatāvibhāvanena ādito tiṇṇaṃ āveṇikadhammānaṃ gahaṇeneva tadekalakkhaṇatāya tadavinābhāvato ca bhagavato sesāveṇikadhammānampi gahitabhāvo veditabbo.
By this, through the manifestation of unhindered knowledge in the three times, it should be understood that by the initial inclusion of the three distinctive qualities (āveṇikadhammā), the remaining distinctive qualities of the Blessed One are also included, due to having the same characteristic and being inseparable from them.
Qua đó, bằng cách làm rõ trí tuệ không bị chướng ngại trong ba thời gian, và chỉ bằng việc nắm bắt ba pháp đặc biệt (āveṇikadhamma) ngay từ đầu, cần hiểu rằng các pháp đặc biệt còn lại của Đức Thế Tôn cũng đã được bao hàm, do chúng có cùng đặc tính và không thể tách rời khỏi ba pháp ấy.
Dibbanti kāmaguṇādīhi kīḷanti laḷanti, tesu vā viharanti, vijayasamatthatāyogena paccatthike vijetuṃ icchanti, issariyadhanādisakkāradānaggahaṇaṃ, taṃtaṃatthānusāsanañca karontā voharanti, puññātisayayogānubhāvappattāya jutiyā jotanti, yathādhippetañca visayaṃ appaṭighātena gacchanti, yathicchitanipphādane ca sakkontīti devā.
They are devas because they play and revel with sensual pleasures, etc., or they dwell in them; by their ability to conquer, they desire to conquer their enemies; they engage in conduct by bestowing and receiving honors such as sovereignty and wealth, and by giving instructions on various matters; they shine with a brilliance attained through an abundance of merit and power; they go to their desired objects without obstruction; and they are capable of achieving whatever they wish.
Devā (chư Thiên) là những vị vui đùa, hưởng thụ các dục lạc, hoặc sống trong các dục lạc ấy; hoặc những vị muốn chiến thắng kẻ thù bằng khả năng chiến thắng; hoặc những vị hành xử bằng cách ban bố sự tôn kính, của cải quyền lực và nhận lấy sự cúng dường; hoặc những vị thuyết giảng các lợi ích tương ứng; hoặc những vị tỏa sáng với hào quang đạt được nhờ công đức siêu việt; và những vị đi đến các cảnh giới mong muốn mà không bị chướng ngại, và có khả năng hoàn thành mọi ước nguyện.
Atha vā devanīyā taṃtaṃbyasananittharaṇatthikehi saraṇaṃ parāyaṇanti gamanīyā, abhitthavanīyā vā, sobhāvisesayogena kamanīyāti vā devā.
Alternatively, they are devas because they are worthy of being approached, a refuge and resort for those wishing to escape various calamities; or they are worthy of praise; or they are beloved due to their special beauty.
Hoặc, devā là những vị đáng được quy hướng (devanīyā), đáng được nương tựa (saraṇaṃ parāyaṇaṃ) bởi những ai mong muốn thoát khỏi các tai ương; hoặc đáng được tán dương; hoặc đáng được yêu thích do có vẻ đẹp đặc biệt.
Te tividhā – sammutidevā upapattidevā visuddhidevāti.
They are of three kinds: conventional devas (sammutidevā), rebirth devas (upapattidevā), and purified devas (visuddhidevā).
Chư Thiên có ba loại: Sammuti-devā (Thiên theo quy ước), Upapatti-devā (Thiên theo tái sinh), Visuddhi-devā (Thiên thanh tịnh).
Bhagavā pana niratisayāya abhiññākīḷāya uttamehi dibbabrahmaariyavihārehi saparasantānagatapañcavidhamāravijayicchānipphattiyā cittissariyasattadhanādisammāpaṭipatti aveccapasādasakkāradānaggahaṇasaṅkhātena, dhammasabhāvapuggalajjhāsayānurūpānusāsanīsaṅkhātena ca vohārātisayena paramāya paññāsarīrappabhāsaṅkhātāya jutiyā, anaññasādhāraṇāya ñāṇasarīragatiyā, māravijayasabbasabbaññuguṇaparahitanipphādanesu appaṭihatāya sattiyā ca samannāgatattā sadevakena lokena ‘‘saraṇa’’nti gamanīyato, abhitthavanīyato, bhattivasena kamanīyato ca sabbe te deve tehi guṇehi abhibhuyya ṭhitattā tesaṃ devānaṃ seṭṭho uttamo devoti devadevo.
However, the Blessed One is Devadeva, the God of gods, the highest and most excellent of devas, because he is endowed with unsurpassed wisdom-play (abhiññā-kīḷā), noble divine and Brahma-like abodes (dibba-brahma-ariya-vihārā), the fulfillment of the wish to conquer the five Māras within his own continuum and the continua of others, excellent conduct involving the reception of offerings and honors with unwavering faith in the mastery of mind, the seven noble treasures, etc., and superlative teaching in accordance with the nature of the Dhamma, the character of individuals, and their inclinations, and by brilliance, which is the light of his body of wisdom, by the incomparable movement of his body of knowledge, and by his unhindered power in conquering Māra, achieving all-knowing qualities, and accomplishing the welfare of others. Thus, he is worthy of being resorted to as a refuge, praised, and desired for worship by the world with its devas, having surpassed all those devas in these qualities.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn là Devadevo (Thiên trong các Thiên) vì Ngài đã vượt trội hơn tất cả các vị Thiên ấy về các phẩm chất: Ngài có sự vui chơi của thắng trí (abhiññā) vô thượng; Ngài có các trú xứ cao quý của chư Thiên (dibba), Phạm Thiên (brahma) và Thánh (ariya); Ngài đã hoàn thành ước nguyện chiến thắng năm loại Ma (Māra) trong dòng tâm thức của chính mình và của chúng sinh khác; Ngài có sự hành xử siêu việt bao gồm việc ban bố và nhận lấy sự tôn kính, cúng dường với niềm tin bất động vào sự thực hành chân chính về quyền năng tâm thức (cittissariya), bảy loại tài sản cao quý (sattadhana) v.v.; Ngài có sự thuyết giảng siêu việt phù hợp với bản chất của Pháp, với cá nhân và khuynh hướng của họ; Ngài có hào quang (juti) được gọi là ánh sáng của thân trí tuệ (paññāsarīra); Ngài có sự vận hành của thân trí tuệ (ñāṇasarīragati) không ai sánh bằng; và Ngài có năng lực (satti) không bị chướng ngại trong việc chiến thắng Ma, hoàn thành tất cả các phẩm chất Toàn Giác (sabbaññu) và mang lại lợi ích cho người khác. Do đó, Ngài là đấng đáng được quy hướng, đáng được tán dương, và đáng được yêu thích bởi thế gian cùng với chư Thiên, và Ngài đã vượt trội hơn tất cả các vị Thiên ấy về các phẩm chất ấy, nên Ngài là vị Thiên tối thượng, cao cả nhất trong các vị Thiên.
Sabbadevehi pūjanīyataro devoti vā, visuddhidevabhāvassa vā sabbaññuguṇālaṅkārassa vā adhigatattā aññesaṃ devānaṃ atisayena devoti devadevo.
Alternatively, Devadeva means he is more worthy of veneration than all devas, or he is a deva par excellence among other devas because he has attained the state of a purified deva or is adorned with the qualities of omniscience.
Hoặc, Devadevo (Thiên trong các Thiên) là vị Thiên đáng được tất cả chư Thiên tôn kính hơn cả; hoặc là vị Thiên siêu việt hơn các vị Thiên khác do đã thành tựu trạng thái của Visuddhi-devā (Thiên thanh tịnh) hoặc do đã trang nghiêm với các phẩm chất Toàn Giác.
Aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sakkānaṃ, mahābrahmānañca guṇābhibhavanato adhiko atisayo atirekataro vā sakko brahmā cāti sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā.
He is more than Sakka and more than Brahmā because, surpassing the qualities of innumerable Sakkas and Mahābrahmās in innumerable world-systems, he is superior, excelling, or even more eminent than Sakka and Brahmā.
Ngài là Sakkānaṃ Atisakko Brahmānaṃ Atibrahmā (Đấng siêu việt hơn các Đế Thích, siêu việt hơn các Phạm Thiên) vì Ngài vượt trội hơn, siêu việt hơn, hoặc vĩ đại hơn vô số Đế Thích và Đại Phạm Thiên trong vô số thế giới, do đã vượt qua phẩm chất của họ.
Ñāṇappahānadesanāvisesesu sadevake loke kenaci avikkhambhanīyaṭṭhānatāya kutocipi utrastābhāvato catūhi vesārajjehi visāradoti catuvesārajjavisārado.
He is possessed of the four kinds of intrepidity (catuvesārajjavisārado) because, in relation to his knowledge, abandonment, and special teachings, he cannot be swayed by anyone in the world of devas and humans, and he is fearless from any quarter, being intrepid with the four kinds of intrepidity.
Ngài là Catuvesārajjavisārado (vị dũng mãnh với bốn sự vô úy) vì Ngài không bị bất kỳ ai trong thế gian cùng với chư Thiên làm lay chuyển trong các khía cạnh đặc biệt về trí tuệ, sự đoạn trừ và thuyết pháp, và Ngài không hề sợ hãi từ bất kỳ nơi nào, do đó Ngài dũng mãnh với bốn sự vô úy.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato ime dhammā anabhisambuddhāti tatra vata maṃ samaṇo vā…pe… vesārajjappatto viharāmī’’ti (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8).
It is with reference to this that it was said: “To one who declares himself to be a Fully Awakened One, ‘These phenomena have not been fully awakened by me’ – there, indeed, I dwell in intrepidity, with intrepidity attained, O monk…”.
Điều này được nói đến trong câu: “Khi một vị Sa-môn…pe… tự xưng là Chánh Đẳng Giác, những pháp này chưa được Ngài chứng ngộ, thì ta trú với sự vô úy.”
Ṭhānāṭhānañāṇādīhi dasahi ñāṇabalehi samannāgatattā dasabaladharo.
He is endowed with the ten powers (dasabaladharo) because he is equipped with the ten powers of knowledge, such as the knowledge of what is possible and what is not.
Ngài là Dasabaladharo (vị nắm giữ mười lực) vì Ngài sở hữu mười lực trí tuệ, bắt đầu bằng trí tuệ về khả năng và bất khả năng (ṭhānāṭhānañāṇa).
Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘idha tathāgato ṭhānañca ṭhānato, aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānātī’’tiādi (a. ni. 10.21; vibha. 809).
It is with reference to this that it was said: “Here the Tathāgata knows what is a possible ground as possible, and what is an impossible ground as impossible, as it really is,” etc.
Điều này được nói đến trong câu: “Ở đây, Đức Như Lai biết rõ như thật về khả năng là khả năng, và bất khả năng là bất khả năng,” v.v.
Yaṃ kiñci ñeyyaṃ nāma, tattha sabbattheva anāvaṭañāṇatāya anāvaraṇañāṇo.
He has unobstructed knowledge (anāvaraṇañāṇo) because his knowledge is unobstructed in every single knowable thing, whatever it may be.
Ngài là Anāvaraṇañāṇo (vị có trí tuệ không bị chướng ngại) vì trí tuệ của Ngài không bị che khuất ở bất cứ nơi nào có bất kỳ pháp nào đáng được biết.
Tañca sabbaṃ samantato sabbākārato hatthatale āmalakaṃ viya paccakkhato dassanasamatthena ñāṇacakkhunā samannāgatattā samantacakkhu, sabbaññūti attho.
And because he is endowed with the eye of knowledge (ñāṇacakkhu) capable of seeing all that (knowable) directly, completely, and in all aspects, like an āmalaka fruit in the palm of his hand, he is all-seeing (samantacakkhu), meaning he is omniscient.
Và Ngài là Samantacakkhu (vị có mắt toàn diện), nghĩa là Toàn Giác (sabbaññū), vì Ngài sở hữu nhãn trí có khả năng thấy rõ tất cả các pháp ấy một cách trực tiếp, như quả Amla trong lòng bàn tay, từ mọi phía và bằng mọi cách.
Imehi pana dvīhi padehi pacchimāni dve asādhāraṇañāṇāni gahitāni.
By these two terms, the latter two distinctive knowledges are encompassed.
Tuy nhiên, với hai từ này, hai trí tuệ đặc biệt cuối cùng đã được bao hàm.
Bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā.
He is the Blessed One (Bhagavā) due to reasons such as his blessedness.
Ngài là Bhagavā (Đức Thế Tôn) vì các lý do như có phước báu vĩ đại.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123 ādayo) vitthārato āgamissati.
Whatever needs to be said here will be extensively discussed later in the Exposition on the Recollection of the Buddha.
Những gì cần nói ở đây sẽ được trình bày chi tiết sau này trong phần Buddhānussati Niddesa (Giải thích về Niệm Phật).
Ettha ca ‘‘sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro’’ti iminā tiyaddhāruḷhānaṃ pucchānaṃ bhagavato byākaraṇasamatthatāya dassitāya kiṃ devatānampi pucchaṃ byākātuṃ samattho bhagavāti āsaṅkāya tannivattanatthaṃ ‘‘devadevo’’ti vuttaṃ.
Here, by saying “whose knowledge moves unhindered in all phenomena,” the Buddha’s ability to answer questions across the three times is shown. To dispel the doubt, “Is the Blessed One also capable of answering the questions of devas?”, the term “Devadeva” is used.
Ở đây, với câu “sabbadhammesu appaṭihatañāṇacāro” (vị có trí tuệ hoạt động không bị chướng ngại trong tất cả các pháp), khi đã chỉ ra khả năng giải đáp các câu hỏi liên quan đến ba thời của Đức Thế Tôn, để loại bỏ nghi ngờ rằng liệu Đức Thế Tôn có khả năng giải đáp các câu hỏi của chư Thiên hay không, câu “devadevo” (Thiên trong các Thiên) đã được nói đến.
Devānaṃ atidevo sakko devānamindo devatānaṃ pañhaṃ vissajjeti, ‘‘tato imassa ko viseso’’ti cintentānaṃ tannivattanatthaṃ ‘‘sakkānaṃ atisakko’’ti vuttaṃ.
Sakka, the chief of devas, answers the questions of devas. To dispel the thought, “What is his superiority to that?”, it is said “more than Sakka” (sakkānaṃ atisakko).
Đế Thích (Sakka), vị Thiên tối thượng trong các Thiên, Thiên chủ của chư Thiên, giải đáp các vấn đề của chư Thiên. Để loại bỏ suy nghĩ của những ai băn khoăn “Vậy thì vị này (Đức Phật) có gì đặc biệt hơn?”, câu “sakkānaṃ atisakko” (siêu việt hơn các Đế Thích) đã được nói đến.
Sakkenapi pucchitamatthaṃ sanaṅkumārādayo brahmāno vissajjenti, ‘‘tato imassa ko atisayo’’ti cintentānaṃ tannivattanatthaṃ ‘‘brahmānaṃ atibrahmā’’ti vuttaṃ.
Even the matters questioned by Sakka are answered by the Brahmās, such as Sanaṅkumāra. To dispel the thought, “What is his superiority to that?”, it is said “more than Brahmā” (brahmānaṃ atibrahmā).
Ngay cả những vấn đề do Đế Thích hỏi cũng được các Phạm Thiên như Sanankumāra giải đáp. Để loại bỏ suy nghĩ của những ai băn khoăn “Vậy thì vị này (Đức Phật) có gì siêu việt hơn?”, câu “brahmānaṃ atibrahmā” (siêu việt hơn các Phạm Thiên) đã được nói đến.
Ayaṃ cassa viseso catuvesārajjadasabalañāṇehi pākaṭo jātoti dassanatthaṃ ‘‘catu…pe… dharo’’ti vuttaṃ.
To show that this superiority of his is manifest through the four kinds of intrepidity and the ten powers of knowledge, it is said, “possessed of the four*… and the ten*.”
Để chỉ ra rằng sự đặc biệt này của Ngài đã trở nên rõ ràng nhờ bốn sự vô úy và mười lực trí tuệ, câu “catu…pe… dharo” (nắm giữ bốn…pe…) đã được nói đến.
Imāni ca ñāṇāni imassa ñāṇadvayassa adhigamena saheva siddhānīti dassanatthaṃ ‘‘anāvaraṇañāṇo samantacakkhū’’ti vuttaṃ.
And to show that these knowledges are perfected simultaneously with the attainment of these two knowledges (unobstructed knowledge and all-seeing), it is said, “unobstructed knowledge, all-seeing.”
Để chỉ ra rằng những trí tuệ này đã được thành tựu đồng thời với sự thành tựu của hai trí tuệ này, câu “anāvaraṇañāṇo samantacakkhū” (vị có trí tuệ không bị chướng ngại, có mắt toàn diện) đã được nói đến.
Tayidaṃ ñāṇadvayaṃ puññañāṇasambhārūpacayasiddhāya bhaggadosatāya siddhanti dassento ‘‘bhagavā’’ti avocāti.
And to show that these two knowledges are perfected by the destruction of defilements, achieved through the accumulation of merits and wisdom, he said, “Bhagavā.”
Để chỉ ra rằng hai trí tuệ này đã được thành tựu nhờ sự đoạn trừ các cấu uế (bhaggadosatā) đã được thành tựu bởi sự tích lũy các tư lương công đức và trí tuệ, Ngài đã nói “Bhagavā” (Đức Thế Tôn).
Evametesaṃ padānaṃ gahaṇe payojanaṃ, anupubbi ca veditabbā.
Thus, the purpose and sequence in which these terms are taken should be understood.
Như vậy, cần hiểu rõ mục đích của việc sử dụng các từ này và trình tự của chúng.
Yaṃ panetaṃ pacchimaṃ anāvaraṇañāṇaṃ sabbaññutaññāṇanti ñāṇadvayaṃ, taṃ atthato abhinnaṃ.
However, these two ultimate knowledges, namely unobstructed knowledge and omniscient knowledge, are in reality not different.
Tuy nhiên, hai trí tuệ cuối cùng này, tức là trí tuệ không bị chướng ngại (anāvaraṇañāṇa) và trí tuệ Toàn Giác (sabbaññutaññāṇa), về mặt ý nghĩa là không khác biệt.
Ekameva hi taṃ ñāṇaṃ visayapavattimukhena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ dvidhā katvā vuttaṃ.
Indeed, that one knowledge is spoken of in two ways to demonstrate its distinctiveness from others, by way of its mode of operation regarding its object.
Thật vậy, trí tuệ ấy chỉ là một, nhưng được trình bày thành hai cách để chỉ ra tính không phổ biến của nó đối với những người khác, thông qua khía cạnh hoạt động của đối tượng.
Anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammārammaṇatāya sabbaññutaññāṇaṃ, tatthāvaraṇābhāvato nissaṅgacāramupādāya ‘‘anāvaraṇañāṇa’’ntipi vuttaṃ.
Because it has as its object all conditioned and unconditioned conventional and ultimate phenomena without remainder, it is called omniscience (sabbaññutañāṇa). Because there is no hindrance to those objects, taking its unimpeded range, it is also called unhindered knowledge (anāvaraṇañāṇa).
Do có đối tượng là tất cả các pháp hữu vi, vô vi, và chế định không còn sót lại, nên đó là Toàn Giác Trí (sabbaññutaññāṇa). Vì không có chướng ngại ở những đối tượng đó, nên cũng được gọi là Vô Chướng Ngại Trí (anāvaraṇañāṇa) do sự vận hành không vướng mắc.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123 ādayo) vakkhāma.
What needs to be said here, we will explain later in the exposition of the recollection of the Buddha (buddhānussatiniddese).
Những gì cần nói ở đây, chúng tôi sẽ nói sau trong phần Giải thích về Phật Tùy Niệm.
2. Mahante sīlakkhandhādike esī gavesīti mahesi, bhagavā.
2. Because the Blessed One sought and searched for the great virtue-aggregate and so forth, he is called Mahesi.
2. Vì đã tìm cầu các pháp tối thượng như uẩn giới (sīlakkhandha) vĩ đại, nên Ngài là Bậc Đại Sĩ (Mahesi), tức là Thế Tôn.
Tena mahesinā.
By that Mahesi.
Bởi Bậc Đại Sĩ ấy.
Vaṇṇayantoti vivaranto vitthārento.
Vaṇṇayanto means explaining and elaborating.
Giải thích là trình bày, diễn giải.
Yathābhūtanti aviparītaṃ.
Yathābhūtaṃ means without distortion, truly.
Như thật là không sai lệch.
Sīlādibhedananti sīlasamādhipaññādivibhāgaṃ.
Sīlādibhedanaṃ means the classification of virtue (sīla), concentration (samādhi), wisdom (paññā), and so forth.
Sự phân biệt về giới v.v. là sự phân biệt về giới, định, tuệ v.v.
Sudullabhanti aṭṭhakkhaṇavajjitena navamena khaṇena laddhabbattā suṭṭhu dullabhaṃ.
Sudullabhaṃ means extremely difficult to obtain, as it must be attained in the ninth moment, free from the eight inauspicious moments.
Rất khó tìm là rất khó tìm được, vì phải đạt được trong khoảnh khắc thứ chín, tránh tám khoảnh khắc bất lợi.
Sīlādisaṅgahanti sīlādikkhandhattayasaṅgahaṃ.
Sīlādisaṅgahaṃ means the inclusion of the three aggregates: virtue, and so forth.
Sự bao gồm giới v.v. là sự bao gồm ba uẩn giới v.v.
Ariyamaggo hi tīhi khandhehi saṅgahito sappadesattā nagaraṃ viya rajjena, na tayo khandhā ariyamaggena nippadesattā.
For the Noble Path (ariyamaggo) is encompassed by the three aggregates, having a residual part, like a city by a kingdom; but the three aggregates are not encompassed by the Noble Path, as they have no residual part.
Thật vậy, Bát Chánh Đạo được bao gồm bởi ba uẩn, như một thành phố được bao gồm bởi một vương quốc, vì Bát Chánh Đạo có các phần; còn ba uẩn không được bao gồm bởi Bát Chánh Đạo, vì ba uẩn không có các phần.
Vuttañhetaṃ ‘‘na kho, āvuso visākha, ariyena aṭṭhaṅgikena maggena tayo khandhā saṅgahitā; tīhi ca kho, āvuso visākha, khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito’’ti (ma. ni. 1.462).
This was said: “It is not, friend Visākha, that the three aggregates are encompassed by the Noble Eightfold Path; but rather, friend Visākha, the Noble Eightfold Path is encompassed by the three aggregates.”
Điều này đã được nói: “Này hiền giả Visākha, ba uẩn không được bao gồm bởi Bát Chánh Đạo cao quý; mà này hiền giả Visākha, Bát Chánh Đạo cao quý được bao gồm bởi ba uẩn” (Trung Bộ Kinh 1.462).
Kilesacorehi aparipanthanīyatāya khemaṃ.
Khemaṃ (secure) by being unassailable by the thieves of defilements.
An toàn vì không bị bọn trộm phiền não quấy phá.
Antadvayaparivajjanato, māyādikāyavaṅkādippahānato ca ujuṃ.
Ujuṃ (straight) by avoiding the two extremes, and by abandoning deceit, bodily crookedness, and so forth.
Thẳng thắn vì tránh hai cực đoan, và vì đã đoạn trừ sự quanh co của thân như huyễn hoặc v.v.
Sabbesaṃ saṃkilesadhammānaṃ māraṇavasena gamanato pavattanato, nibbānassa magganato, nibbānatthikehi maggitabbato ca maggaṃ.
Maggaṃ (path) by proceeding by way of destroying all defiling phenomena, by searching for Nibbāna, and by being sought by those who desire Nibbāna.
Con đường vì nó vận hành bằng cách tiêu diệt tất cả các pháp ô nhiễm, vì nó tìm kiếm Nibbāna, và vì những người mong cầu Nibbāna phải tìm kiếm nó.
Visuddhiyāti nibbānāya, visuddhibhāvāya vā, arahattāyāti attho.
Visuddhiyā means for Nibbāna, or for the state of purity; the meaning is for arahantship.
Để thanh tịnh là để đạt Nibbāna, hay để được thanh tịnh, tức là để đạt A-la-hán.
Yathābhūtaṃ ajānantāti evaṃ sīlavisuddhiādivisuddhiparamparāya adhigantabbo evarūpo evaṃkiccako evamatthoti yāthāvato anavabujjhantā.
Yathābhūtaṃ ajānantā means not understanding as it actually is—that this path of purification is to be attained through a succession of purifications beginning with virtue-purity, and that it is of such a nature, has such a function, and such a purpose.
Không biết như thật là không hiểu rõ đúng như bản chất rằng con đường thanh tịnh như vậy, phải đạt được qua sự thanh tịnh tuần tự từ giới thanh tịnh v.v., có bản chất như vậy, có công năng như vậy, và có ý nghĩa như vậy.
Sakalasaṃkilesato, saṃsārato ca suddhiṃ vimuttiṃ kāmenti patthentīti suddhikāmā.
Suddhikāmā means those who desire purity and liberation from all defilements and from saṃsāra.
Những người mong cầu thanh tịnh là những người mong muốn, khao khát sự thanh tịnh, sự giải thoát khỏi tất cả mọi phiền não và khỏi luân hồi.
Api-saddo sambhāvane.
The word api is used in the sense of commendation.
Từ api có nghĩa là khả năng.
Tena na kevalaṃ sīlamattena parituṭṭhā, atha kho visuddhikāmāpi samānāti dasseti.
By this, it shows that they are not merely satisfied with virtue alone, but also desire purity.
Do đó, nó chỉ ra rằng họ không chỉ hài lòng với giới mà còn mong cầu thanh tịnh.
Idhāti imasmiṃ sāsane.
Idha means in this Dispensation.
Ở đây là trong giáo pháp này.
Bhāvanāya yuttapayuttatāya yogino vāyamantāpi visuddhiṃ uddissa payogaṃ parakkamaṃ karontāpi upāyassa anadhigatattā visuddhiṃ nādhigacchantīti yojanā.
The construction is: though yogis, striving with continuous application in development, make effort and endeavor aiming for purification, they do not attain purity due to not having found the right means.
Dù các hành giả tinh tấn do sự chuyên cần trong thiền tập, dù cố gắng và nỗ lực để đạt được sự thanh tịnh, nhưng vì chưa nắm được phương tiện nên không đạt được sự thanh tịnh – đó là cách kết nối.
Tesanti yogīnaṃ.
Tesaṃ refers to the yogis.
Của họ là của các hành giả.
Kāmañcāyaṃ visuddhimaggo samantabhaddakattā savanadhāraṇaparicayādipasutānaṃ sabbesampi pāmojjakaro, yogīnaṃ pana sātisayaṃ pamodahetūti āha ‘‘tesaṃ pāmojjakaraṇa’’nti.
Although this Path of Purification is universally excellent and brings joy to all who are diligent in listening, memorizing, practicing, and so forth, it is an especially great cause for joy to yogis, and so it is said: "tesaṃ pāmojjakaraṇaṃ" (a cause for their joy).
Mặc dù con đường thanh tịnh này, do sự tốt đẹp toàn diện, mang lại niềm vui cho tất cả những ai chuyên cần lắng nghe, ghi nhớ, thực hành v.v., nhưng đối với các hành giả, nó là nguyên nhân của niềm hân hoan đặc biệt, nên đã nói “mang lại niềm vui cho họ”.
Bāhirakanikāyantaraladdhīhi asammissatāya suṭṭhu visuddhavinicchayattā suvisuddhavinicchayaṃ.
Suvisuddhavinicchayaṃ (very pure decision) means having a very pure decision because it is not mixed with the doctrines of other sects or schools outside the Teaching.
Sự quyết định rất thanh tịnh vì không bị pha trộn với các tà kiến của các tông phái khác bên ngoài giáo pháp, nên có sự quyết định rất thanh tịnh.
Mahāvihāravāsīnanti attano apassayabhūtaṃ nikāyaṃ dasseti.
Mahāvihāravāsīnaṃ (of the residents of the Great Monastery) shows their dependent school.
Của các vị trú Đại Tự là chỉ ra tông phái mà họ nương tựa.
Desanānayanissitanti dhammasaṃvaṇṇanānayasannissitaṃ.
Desanānayanissitaṃ means based on the method of exposition of the Dhamma.
Dựa trên phương pháp thuyết giảng là dựa trên phương pháp giải thích Chánh Pháp.
Ettha ca ‘‘tesaṃ pāmojjakaraṇa’’ntiādinā sabbasaṃkilesamalavisuddhatāya visuddhiṃ nibbānaṃ patthentānaṃ yogīnaṃ ekaṃsena tadāvahattā pāmojjakaro ñāṇuttarehi sammāpaṭipannehi adhiṭṭhitattā suṭṭhu sammā visuddhavinicchayo mahāvihāravāsīnaṃ kathāmaggoti dasseti.
Here, by "tesaṃ pāmojjakaraṇaṃ" and so forth, it is shown that the discourse-method of the residents of the Great Monastery is a cause of joy, definitely leading to Nibbāna for yogis who desire Nibbāna, which is purity from all defiling stains, and that it is a very truly pure decision, established by noble individuals who have extraordinary knowledge and practice correctly.
Ở đây, với câu “mang lại niềm vui cho họ” v.v., chỉ ra rằng con đường thuyết giảng của các vị trú Đại Tự là niềm vui cho các hành giả mong cầu Nibbāna, sự thanh tịnh khỏi mọi cấu uế và phiền não, vì nó chắc chắn dẫn đến Nibbāna; và là sự quyết định rất thanh tịnh, đúng đắn vì được các bậc có trí tuệ siêu việt, thực hành đúng đắn, xác lập.
Sakkaccaṃ me bhāsato sakkaccaṃ nisāmayathāti yojetabbaṃ.
It should be construed as: sakkaccaṃ me bhāsato (while I speak respectfully), may you listen respectfully (sakkaccaṃ nisāmayatha).
Nên kết nối là: Khi tôi thuyết giảng một cách cung kính, các thiện hữu hãy lắng nghe một cách cung kính.
3. Vacanatthavibhāvanena paveditavisuddhimaggasāmaññatthassa visuddhimaggakathā vuccamānā abhiruciṃ uppādetīti padatthato visuddhimaggaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tattha visuddhī’’tiādi āraddhaṃ.
3. To explain the Path of Purification by its word-meaning in order to generate interest in the general meaning of the Path of Purification, which has been declared by clarifying the meaning of the words, the section "tattha visuddhī" (Therein, purification) and so forth, is begun.
Vì lời thuyết giảng về Thanh Tịnh Đạo, khi được trình bày bằng cách làm sáng tỏ ý nghĩa của từ, có thể tạo ra sự thích thú đối với ý nghĩa chung của Thanh Tịnh Đạo, nên phần “Trong đó, sự thanh tịnh” v.v. được bắt đầu để làm sáng tỏ Thanh Tịnh Đạo theo nghĩa của từ.
Tattha tatthāti yadidaṃ ‘‘visuddhimaggaṃ bhāsissa’’nti ettha visuddhimaggapadaṃ vuttaṃ, tattha.
Therein, tatthā means "therein" in the phrase "visuddhimaggaṃ bhāsissaṃ" (I shall expound the Path of Purification), that is, in that word "Path of Purification" which has been mentioned.
Trong đó, “trong đó” là trong từ “Thanh Tịnh Đạo” được nói ở câu “Tôi sẽ thuyết giảng Thanh Tịnh Đạo”.
Sabbamalavirahitanti sabbehi rāgādimalehi, sabbehi saṃkilesamalehi ca virahitaṃ vivittaṃ.
Sabbamalavirahitaṃ means free and secluded from all defilements such as passion (rāga) and from all defiling impurities.
Không có tất cả các cấu uế là không có, tách biệt khỏi tất cả các cấu uế như tham v.v., và tất cả các cấu uế phiền não.
Tato eva accantaparisuddhaṃ, sabbadā sabbathā ca visuddhanti attho.
Hence, it is accantaparisuddhaṃ (extremely pure), meaning pure at all times and in every way.
Chính vì thế mà hoàn toàn thanh tịnh, nghĩa là thanh tịnh mọi lúc, mọi cách.
Yathāvuttaṃ visuddhiṃ maggati gavesati adhigacchati etenāti visuddhimaggo.
That by which one seeks, investigates, and attains the aforesaid purity is visuddhimagga.
Con đường mà nhờ đó người ta tìm kiếm, đạt được sự thanh tịnh đã nói, nên gọi là Thanh Tịnh Đạo.
Tenāha ‘‘maggoti adhigamūpāyo vuccatī’’ti.
Therefore, it is said: "maggo'ti adhigamūpāyo vuccati" (The path is said to be the means of attainment).
Vì thế đã nói “Con đường được gọi là phương tiện để đạt được”.
Visuddhimaggoti ca nippariyāyena lokuttaramaggo veditabbo, tadupāyattā pana pubbabhāgamaggo, tannissayo kathāpabandho ca tathā vuccati.
And by true meaning (nippariyāyena), the term Visuddhimagga should be understood as the supramundane path (lokuttaramaggo); but by reason of being the means to it, the preliminary path (pubbabhāgamaggo) and the textual composition (kathāpabandho) that relies on it are also so called.
Thanh Tịnh Đạo, theo nghĩa tuyệt đối, nên được hiểu là Đạo siêu thế (lokuttara-magga); nhưng vì là phương tiện để đạt được đó, nên con đường sơ khởi (pubbabhāga-magga) và tập hợp các bài giảng (kathāpabandha) dựa trên nó cũng được gọi như vậy.
Svāyaṃ visuddhimaggo satthārā desanāvilāsato, veneyyajjhāsayato ca nānānayehi desito, tesu ayameko nayo gahitoti dassetuṃ ‘‘so panāya’’ntiādi āraddhaṃ.
This Path of Purification was taught by the Teacher in various ways, according to the charm of exposition and the disposition of those to be trained. To show that one such method has been adopted here, the section "so panāyaṃ" (And this path) and so forth is begun.
Để chỉ ra rằng Thanh Tịnh Đạo này đã được Đức Bổn Sư thuyết giảng theo nhiều phương pháp khác nhau, tùy theo sự uyển chuyển trong giáo pháp và tùy theo khuynh hướng của những người có thể giác ngộ, và đây là một trong những phương pháp được chấp nhận, nên phần “Con đường ấy” v.v. được bắt đầu.
Tattha katthacīti kismiñci sutte.
Therein, katthaci means in some Sutta.
Trong đó, “ở một số nơi” là trong một số kinh.
Vipassanāmattavasenevāti avadhāraṇena samathaṃ nivatteti.
By the emphasizing particle eva (only) in vipassanāmattavaseneva (only by way of insight), tranquility (samatha) is excluded.
Chỉ bằng thiền quán là loại trừ thiền định bằng từ xác định.
So hi tassā paṭiyogī, na sīlādi.
For tranquility is its opposite, but virtue (sīla) and so forth are not.
Thiền định là đối thủ của thiền quán, chứ không phải giới v.v.
Matta-saddena ca visesanivattiatthena savisesaṃ samādhiṃ nivatteti.
And by the word matta (mere), in the sense of excluding what is special, it excludes a special concentration.
Và bằng từ matta (chỉ), với ý nghĩa loại trừ sự đặc biệt, nó loại trừ sự định đặc biệt.
So upacārappanābhedo vipassanāyānikassa desanāti katvā na samādhimattaṃ.
That is, concentration of the access (upacāra) and absorption (appanā) types, because it is an exposition for one whose vehicle is vipassanā; it is not mere concentration.
Đó là thiền định có sự phân biệt giữa cận định và an chỉ định, không phải chỉ là định đơn thuần, vì đây là lời dạy cho người đi theo thiền quán.
Na hi khaṇikasamādhiṃ vinā vipassanā sambhavati.
For vipassanā cannot arise without momentary concentration (khaṇikasamādhi).
Thật vậy, nếu không có sát-na định thì thiền quán không thể phát sinh.
Vipassanāti ca tividhāpi anupassanā veditabbā, na aniccānupassanāva.
And vipassanā should be understood as insight into all three characteristics, not merely insight into impermanence.
Vipassanā (thiền quán) nên được hiểu là cả ba loại tùy quán, chứ không phải chỉ là vô thường tùy quán.
Na hi aniccadassanamattena saccābhisamayo sambhavati.
For the realization of the truths cannot occur merely by seeing impermanence.
Thật vậy, chỉ bằng việc thấy vô thường thì không thể chứng ngộ Tứ Diệu Đế.
Yaṃ pana gāthāyaṃ aniccalakkhaṇasseva gahaṇaṃ kataṃ, taṃ yassa tadeva suṭṭhutaraṃ pākaṭaṃ hutvā upaṭṭhāti, tādisassa vasena.
However, the mention of only the characteristic of impermanence in the verse is for the sake of one for whom that characteristic appears most clearly.
Còn việc chỉ lấy tướng vô thường trong bài kệ là tùy theo người mà tướng đó hiện rõ ràng hơn.
Sopi hi itaraṃ lakkhaṇadvayaṃ vibhūtataraṃ katvā sammasitvā visesaṃ adhigacchati, na aniccalakkhaṇameva.
For such a person also attains distinction by comprehending the other two characteristics more clearly, not by the characteristic of impermanence alone.
Người đó cũng quán xét hai tướng còn lại một cách rõ ràng hơn rồi mới đạt được sự đặc biệt, chứ không phải chỉ là tướng vô thường.
Sabbe saṅkhārāti sabbe tebhūmakasaṅkhārā, te hi sammasanīyā.
Sabbe saṅkhārā means all conditioned phenomena of the three planes of existence, for these are to be comprehended.
Tất cả các hành là tất cả các hành thuộc ba cõi, vì chúng là đối tượng để quán xét.
Aniccāti na niccā addhuvā ittarā khaṇabhaṅgurāti.
Aniccā means not permanent, not enduring, transient, and breaking up in an instant.
Vô thường là không thường còn, không vững bền, ngắn ngủi, diệt trong từng sát-na.
Paññāyāti vipassanāpaññāya.
Paññāya means by insight-wisdom (vipassanāpaññā).
Bằng tuệ là bằng tuệ thiền quán.
Passati sammasati.
Passati means comprehends.
Thấy là quán xét.
Atha pacchā udayabbayañāṇādīnaṃ uppattiyā uttarakālaṃ.
Atha means subsequently, after the arising of the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa) and so forth.
Sau đó là sau khi phát sinh các trí như trí sinh diệt v.v.
Nibbindati dukkheti tasmiṃyeva aniccākārato diṭṭhe ‘‘sabbe saṅkhārā’’ti vutte tebhūmake khandhapañcakasaṅkhāte dukkhe nibbindati nibbidāñāṇaṃ paṭilabhati.
Nibbindati dukkhe means he becomes weary of suffering, of the five aggregates of conditioned phenomena in the three planes of existence, which are seen as impermanent, as stated in "all conditioned phenomena," and attains the knowledge of disillusionment (nibbidāñāṇa).
Chán ghét khổ là chán ghét khổ, tức là năm uẩn hữu vi thuộc ba cõi, đã được thấy theo tướng vô thường, và đạt được trí nhàm chán.
Esa maggo visuddhiyāti esa nibbidānupassanāsaṅkhāto virāgādīnaṃ kāraṇabhūto nibbānassa adhigamūpāyo.
Esa maggo visuddhiyā means this insight of disillusionment, which is the cause of dispassion (virāga) and so forth, is the means to attain Nibbāna.
Đây là con đường thanh tịnh là phương tiện để đạt Nibbāna, tức là sự tùy quán nhàm chán, là nguyên nhân của sự ly tham v.v.
Kammanti maggacetanā.
Kamma means path-volition (maggacetanā).
Kamma có nghĩa là tư tâm sở (cetanā) của đạo lộ.
Sā hi apacayagāmitāya sattānaṃ suddhiṃ āvahati.
For it is by tending towards cessation that it brings about the purification of beings.
Quả thật, vì nó đưa đến sự tiêu trừ (phiền não), nó mang lại sự thanh tịnh cho chúng sinh.
Vijjāti sammādiṭṭhi.
Vijjā means Right View (sammādiṭṭhi).
Vijjā có nghĩa là chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Sīlanti sammāvācākammantā.
Sīla means Right Speech and Right Action (sammāvācā, sammākammantā).
Sīla có nghĩa là chánh ngữ (sammāvācā) và chánh nghiệp (sammākammanta).
Jīvitamuttamanti sammāājīvo.
Jīvitamuttama means Right Livelihood (sammāājīvo).
Jīvitamuttama có nghĩa là chánh mạng (sammāājīva).
Dhammoti avasesā cattāro ariyamaggadhammā.
Dhammo refers to the remaining four factors of the Noble Eightfold Path.
Dhammo có nghĩa là bốn pháp của Thánh đạo còn lại.
Atha vā kammanti sammākammantassa gahaṇaṃ.
Alternatively, kamma is the taking of Right Action (sammākammanta).
Hoặc kamma là sự thâu tóm chánh nghiệp.
‘‘Yā cāvuso visākha, sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo, ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) vacanato.
According to the saying: “Friend Visākha, whatever is Right View and whatever is Right Intention—these Dhammas are included in the Aggregate of Wisdom.”
Theo lời dạy: “Này hiền giả Visākha, chánh kiến và chánh tư duy, các pháp này được thâu tóm trong uẩn tuệ (paññākkhandha).”
Vijjāti sammādiṭṭhisammāsaṅkappānaṃ gahaṇaṃ.
Vijjā is the taking of Right View and Right Intention.
Vijjā là sự thâu tóm chánh kiến và chánh tư duy.
Dhammoti samādhi ‘‘evaṃdhammā te bhagavanto ahesu’’ntiādīsu (saṃ. ni. 5.378) viya.
Dhammo refers to samādhi, as in expressions like "such indeed were those Blessed Ones" (thus in other places).
Dhammo là định, như trong các đoạn “các vị Thế Tôn ấy có pháp như vậy” v.v.
Taggahaṇeneva ‘‘yo cāvuso visākha, sammāvāyāmo, yā ca sammāsati, yo ca sammāsamādhi, ime dhammā samādhikkhandhe saṅgahitā’’ti vacanato sammāvāyāmasatīnampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
By taking that (samādhi), the inclusion of Right Effort and Right Mindfulness should also be understood, according to the saying: “Friend Visākha, whatever is Right Effort, whatever is Right Mindfulness, and whatever is Right Concentration—these Dhammas are included in the Aggregate of Concentration.”
Chỉ với sự thâu tóm định, cũng cần hiểu rằng chánh tinh tấn và chánh niệm cũng được thâu tóm, theo lời dạy: “Này hiền giả Visākha, chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định, các pháp này được thâu tóm trong uẩn định (samādhikkhandha).”
Sīlanti sammāvācājīvānaṃ.
Sīla refers to Right Speech and Right Livelihood.
Sīla là chánh ngữ và chánh mạng.
Jīvitamuttamanti evarūpassa ariyapuggalassa jīvitaṃ uttamaṃ jīvitanti evamettha aṭṭhaṅgiko ariyamaggo vuttoti veditabbo.
Jīvitamuttama means that the life of such a Noble person is the supreme life. In this way, the Noble Eightfold Path is said to be taught here.
Jīvitamuttama có nghĩa là đời sống của vị Thánh nhân như vậy là đời sống tối thượng. Như vậy, ở đây cần hiểu rằng Bát Thánh Đạo đã được nói đến.
Sīlādivasenāti sīlasamādhipaññāvīriyavasena.
By means of sīla and so on means by means of sīla, samādhi, paññā, and viriya.
Sīlādivasenāti có nghĩa là theo phương diện giới, định, tuệ và tinh tấn.
Sabbadāti samādānato pabhuti sabbakālaṃ.
Always means from the time of undertaking onwards, at all times.
Sabbadā có nghĩa là mọi lúc, kể từ khi thọ trì.
Sīlasampannoti catupārisuddhisīlasampadāya sampanno samannāgato.
Endowed with sīla means endowed and possessed of the fourfold purity of morality (catupārisuddhisīla).
Sīlasampanno có nghĩa là người đầy đủ, thành tựu với sự thành tựu tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla).
Paññavāti lokiyalokuttarāya paññāya samannāgato.
Paññavā means endowed with mundane and supramundane wisdom.
Paññavā có nghĩa là người đầy đủ với tuệ thế gian và siêu thế.
Susamāhitoti taṃsampayuttena samādhinā suṭṭhu samāhito.
Well concentrated means well concentrated with samādhi connected with that.
Susamāhito có nghĩa là người có tâm được định tĩnh tốt đẹp với định tương ưng với tuệ đó.
Āraddhavīriyoti akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya paggahitavīriyo.
Having aroused effort means having exerted effort for the abandoning of unwholesome states and for the acquiring of wholesome states.
Āraddhavīriyo có nghĩa là người đã dấy lên tinh tấn để đoạn trừ các pháp bất thiện và thành tựu các pháp thiện.
Pahitattoti nibbānaṃ patipesitattatāya kāye ca jīvite ca nirapekkhacitto.
Pahitatto means having a mind without attachment to body and life, due to having directed oneself towards Nibbāna.
Pahitatto có nghĩa là người có tâm không bận tâm đến thân và mạng sống, vì đã gửi gắm tự ngã đến Nibbāna.
Oghanti kāmoghādicatubbidhampi oghaṃ, saṃsāramahoghameva vā.
Ogha refers to the four kinds of floods, such as the flood of sensual desire, or indeed just the great flood of saṃsāra.
Ogha có nghĩa là cả bốn loại ách lậu như dục ách lậu (kāmogha) v.v., hoặc chỉ là đại ách lậu luân hồi (saṃsāramahogha).
Ekāyanoti ekamaggo.
Ekāyano means the one path.
Ekāyano có nghĩa là con đường độc nhất.
Maggapariyāyo hi idha ayana-saddo, tasmā ekapathabhūto ayaṃ, bhikkhave, maggo, na dvedhāpathabhūtoti attho.
Here, the word ayana is a synonym for path; therefore, this path, monks, is a single path, not a two-forked path—such is the meaning.
Ở đây, từ ayana là một từ đồng nghĩa với magga (đạo lộ). Do đó, ý nghĩa là: này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc đạo, không phải là con đường hai ngả.
Ekaṃ vā nibbānaṃ ayati gacchatīti ekāyano, ekena vā gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vivekaṭṭhena ayitabbo paṭipajjitabboti ekāyano, ayanti tenāti vā ayano, ekassa seṭṭhassa bhagavato ayanoti ekāyano, tena uppāditattā, ekasmiṃ vā imasmiṃyeva dhammavinaye ayanoti ekāyano.
Or it is ekāyano because it goes to the one Nibbāna; or it is ekāyano because it should be walked and practiced alone, abandoning association with groups, by way of solitude; or ayano because they go by means of it; or ekāyano is the way of the one, excellent Blessed One, because it was produced by him; or it is ekāyano because it is the way in this very Dhamma and Discipline alone.
Hoặc ekāyano là con đường dẫn đến Nibbāna duy nhất; hoặc ekāyano là con đường cần được đi, cần được thực hành một mình, từ bỏ sự tụ tập đông đúc, ở nơi vắng vẻ; hoặc ayana là con đường mà người ta đi, ekāyano là con đường của một bậc tối thượng, tức là của Đức Thế Tôn, vì nó được Ngài tạo ra; hoặc ekāyano là con đường chỉ có trong Giáo Pháp và Luật này.
Sattānaṃ visuddhiyāti rāgādimalehi, abhijjhāvisamalobhādiupakkilesehi ca sattānaṃ visuddhatthāya visujjhanatthāya.
For the purification of beings means for the purpose of purifying beings from the defilements of lust and so on, and from the corruptions like covetousness and unrighteous greed.
Sattānaṃ visuddhiyā có nghĩa là để chúng sinh được thanh tịnh, để chúng sinh được trong sạch khỏi các cấu uế như tham ái v.v., và các phiền não phụ như tham lam bất chính v.v.
Yadidanti nipāto, ye imeti attho.
Yadidaṃ is a particle; the meaning is "which are these".
Yadidaṃ là một từ phụ, có nghĩa là "những điều này".
Pubbe saraṇalakkhaṇena maggaṭṭhena ca maggoti vuttasseva kāyādivisayabhedena catubbidhattā ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti vuttaṃ.
The path, which was previously mentioned as "path" by way of the characteristic of mindfulness and the meaning of path, is now called "the four foundations of mindfulness" because of its fourfold division according to the bodily and other objects.
Mặc dù trước đó đã nói là magga (đạo lộ) với đặc tính là niệm và ý nghĩa là đạo lộ, nhưng vì nó có bốn loại theo sự phân biệt đối tượng như thân v.v., nên đã nói là cattāro satipaṭṭhānā (bốn niệm xứ).
Sammappadhānādīsūti ettha ādi-saddena appamādābhiratiādīnaṃ saṅgaho veditabbo.
In sammappadhāna and so on, the word ādi (and so on) should be understood to include delight in diligence and so on.
Trong Sammappadhānādīsu, cần hiểu rằng từ ādi bao gồm các pháp như sự hoan hỷ trong sự không phóng dật (appamādābhirati) v.v.
Appamādābhiratiādivasenāpi hi katthaci visuddhimaggo desito.
Indeed, in some places, the path to purification is taught by way of delight in diligence and so on.
Quả thật, ở một số nơi, con đường thanh tịnh cũng được giảng dạy theo phương diện sự hoan hỷ trong sự không phóng dật v.v.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
4. Tatrāti tassaṃ gāthāyaṃ.
Tatrā means in that verse.
4. Tatrā có nghĩa là trong bài kệ đó.
Upari vuccamānā gāthāya vitthārasaṃvaṇṇanā niddesapaṭiniddesaṭṭhāniyā, tato saṃkhittatarā atthavaṇṇanā uddesaṭṭhāniyāti āha ‘‘ayaṃ saṅkhepavaṇṇanā’’ti.
The detailed exposition of the verse to be mentioned above is equivalent to niddesa and paṭiniddesa; the more concise explanation of the meaning than that is equivalent to uddesa. Therefore, it says: "This is the concise exposition."
Sự giải thích chi tiết của bài kệ sẽ được nói ở trên tương đương với phần giải thích và giải thích lại (niddesa-paṭiniddesa), còn sự giải thích ý nghĩa tóm tắt hơn tương đương với phần tóm tắt (uddesa), vì vậy đã nói "đây là lời giải thích tóm tắt".
Yathāuddiṭṭhassa hi atthassa niddesapaṭiniddesā sukarā, subodhā ca hontīti.
For explanations and re-explanations of a meaning that has been summarized are easy to make and easy to understand.
Quả thật, việc giải thích và giải thích lại ý nghĩa đã được tóm tắt thì dễ dàng và dễ hiểu.
Sīle patiṭṭhāyāti ettha sīleti kusalasīle.
In Sīle patiṭṭhāya, sīle means wholesome sīla.
Trong Sīle patiṭṭhāyā, sīle có nghĩa là thiện giới.
Yadipi ‘‘katame ca, thapati, akusalā sīlā’’tiādīsu akusalā dhammāpi sīlanti āgatā.
Even though unwholesome states are also called sīla, as in "And what, carpenter, are unwholesome sīlas?",
Mặc dù trong các đoạn như “Này thợ cả, những ác giới là gì?” v.v., các pháp bất thiện cũng được gọi là giới.
Vuccamānāya pana cittapaññābhāvanāya adhiṭṭhānāyogyatāya kiriyasīlānampi asambhavo, kuto itaresanti kusalasīlamevettha adhippetaṃ.
However, due to the unsuitability as a basis for the development of concentration and wisdom to be mentioned, even operative sīlas are impossible, so how could other types be? Thus, only wholesome sīla is intended here.
Tuy nhiên, vì sự không phù hợp để làm nền tảng cho sự tu tập tâm và tuệ sẽ được nói đến, nên ngay cả các giới hành động (kiriyasīla) cũng không thể có, huống chi là các giới khác. Do đó, ở đây chỉ có thiện giới là được đề cập.
Sīlaṃ paripūrayamānotiādīsu paripūrayamānoti paripālento, parivaḍḍhento vā, sabbabhāgehi saṃvaranto, avītikkamanto cāti attho.
In sīlaṃ paripūrayamāno and so on, paripūrayamāno means protecting, or cultivating, or restraining in all aspects, and not transgressing.
Trong các đoạn như Sīlaṃ paripūrayamāno v.v., paripūrayamāno có nghĩa là người giữ gìn, hoặc người phát triển, người tự chế ngự mọi phương diện và không vi phạm.
Tathābhūto hi taṃ avijahanto tattha patiṭṭhito nāma hoti.
Indeed, one who is such, not abandoning it, is said to be established therein.
Quả thật, người như vậy, không từ bỏ giới đó, được gọi là an trú trong giới đó.
‘‘Sīle’’ti hi idaṃ ādhāre bhummaṃ.
For this word "sīle" is in the locative case, indicating a basis.
Từ Sīle là một trường hợp định sở cách (bhumma) chỉ địa điểm.
Patiṭṭhāyāti duvidhā patiṭṭhā nissayūpanissayabhedato.
Patiṭṭhāya refers to a twofold establishment, by way of nissaya and upanissaya.
Patiṭṭhāyā có hai loại an trú: an trú y chỉ (nissaya) và an trú cận y chỉ (upanissaya).
Tattha upanissayapatiṭṭhā lokiyā, itarā lokuttarā abhinditvā gahaṇe.
Among these, upanissaya establishment is mundane, while the other (nissaya) is supramundane, when taken without distinction.
Trong đó, an trú cận y chỉ là thế gian, còn an trú kia (y chỉ) là siêu thế khi không phân biệt thâu tóm.
Bhinditvā pana gahaṇe yathā lokiyacittuppādesu sahajātānaṃ, purimapacchimānañca vasena nissayūpanissayapatiṭṭhā sambhavati, evaṃ lokuttaresu heṭṭhimamaggaphalasīlavasena upanissayapatiṭṭhāpi sambhavati.
However, when taken distinctly, just as nissaya and upanissaya establishment are possible for mundane states of mind, both concurrently arising and preceding/succeeding, so too, for supramundane states, upanissaya establishment is possible by way of the sīla of the lower paths and fruits.
Tuy nhiên, khi phân biệt thâu tóm, như trong các tâm sinh thế gian, an trú y chỉ và cận y chỉ có thể xảy ra theo phương diện đồng sinh và trước sau, thì cũng vậy, trong các pháp siêu thế, an trú cận y chỉ cũng có thể xảy ra theo phương diện giới của đạo và quả thấp hơn.
‘‘Patiṭṭhāyā’’ti ca padassa yadā upanissayapatiṭṭhā adhippetā, tadā ‘‘saddhaṃ upanissāyā’’tiādīsu (paṭṭhā. 1.1.423) viya purimakālakiriyāvasena attho veditabbo.
And when upanissaya establishment is intended by the word "patiṭṭhāya", its meaning should be understood in the sense of a prior action, as in "relying on faith" and so on.
Và khi an trú cận y chỉ được đề cập trong từ “Patiṭṭhāyā”, thì ý nghĩa cần được hiểu theo phương diện hành động xảy ra trước, như trong “nương tựa vào tín” v.v.
Tenāha ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hotī’’ti (ma. ni. 3.431).
Therefore, it is said: "Indeed, his bodily action, verbal action, and livelihood were already perfectly purified."
Do đó, đã nói: “Này hiền giả, trước đó thân nghiệp, khẩu nghiệp và mạng sống của vị ấy đã hoàn toàn thanh tịnh.”
Yadā pana nissayapatiṭṭhā adhippetā, tadā ‘‘cakkhuñca paṭiccā’’tiādīsu (ma. ni. 1.204; 3.421; saṃ. ni. 4.60) viya samānakālakiriyāvasena attho veditabbo.
However, when nissaya establishment is intended, its meaning should be understood in the sense of a contemporaneous action, as in "depending on the eye" and so on.
Tuy nhiên, khi an trú y chỉ được đề cập, thì ý nghĩa cần được hiểu theo phương diện hành động xảy ra đồng thời, như trong “do duyên mắt” v.v.
Sammāvācādayo hi attanā sampayuttānaṃ sammādiṭṭhiādīnaṃ sahajātavaseneva nissayapaccayā hontīti.
For Right Speech and so on are nissaya conditions to Right View and so on, which are associated with them, solely by way of co-arising.
Quả thật, chánh ngữ v.v. chỉ là nhân duyên y chỉ cho chánh kiến v.v. tương ưng với chúng theo phương diện đồng sinh.
Narati netīti naro, puriso.
One who leads, one who guides: thus naro, a man.
Người dẫn dắt, người hướng dẫn được gọi là naro, tức là đàn ông.
Yathā hi paṭhamapakatibhūto satto, itarāya pakatiyā seṭṭhaṭṭhena puri ucce ṭhāne seti pavattatīti ‘‘puriso’’ti vuccati, evaṃ nayanaṭṭhena ‘‘naro’’ti vuccati.
Just as a being in its primary nature is called a "man" because it settles or proceeds in a high position, being superior to other natures, so too is it called naro by way of leading.
Thật vậy, như một chúng sinh có bản chất ban đầu được gọi là “puriso” (người đàn ông) vì nó ở vị trí cao, tối thượng hơn các bản chất khác, thì cũng vậy, nó được gọi là “naro” vì nó có khả năng dẫn dắt.
Puttabhātubhūtopi hi puggalo mātujeṭṭhabhaginīnaṃ netuṭṭhāne tiṭṭhati, pageva itaro itarāsaṃ.
For even a son or a younger brother stands in the position of a leader to his mother and elder sisters, not to mention a father or elder brother to his daughters and younger sisters.
Ngay cả một người con trai hay em trai cũng đứng ở vị trí dẫn dắt mẹ và chị gái, huống chi là người khác đối với những người khác.
Narena yogato, narassa ayanti vā nārī, itthī.
One who is connected with a man, or one who belongs to a man: thus nārī, a woman.
Nārī (phụ nữ) là người kết hợp với đàn ông, hoặc là người thuộc về đàn ông.
Sāpi cettha kāmaṃ taṇhājaṭāvijaṭanasamatthatā atthi, padhānameva pana sattaṃ dassento ‘‘naro’’ti āha yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti (dī. ni. 1.157, 255).
Even though she (woman) also has the ability to unravel the tangle of craving, still, by showing the predominant being, it is said " naro," just as it is said, "the Teacher of gods and humans."
Mặc dù ở đây, người phụ nữ cũng có khả năng gỡ rối búi tơ tham ái, nhưng chỉ nói naro để chỉ chúng sinh chính yếu, như trong “Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người”.
Aṭṭhakathāyaṃ pana avibhāgena puggalapariyāyo ayanti dassetuṃ ‘‘naroti satto’’ti vuttaṃ.
However, in the Commentary, to show that this is a synonym for "person" without distinction, it is said: "Naro means a being."
Tuy nhiên, trong chú giải, để chỉ ra rằng từ nara là một từ đồng nghĩa với puggala (cá nhân) mà không phân biệt, đã nói “naro có nghĩa là chúng sinh”.
Sapaññoti vipākabhūtāya saha paññāya pavattatīti sapañño.
Sapañño means one who proceeds with inherent wisdom (vipākapaññā).
Sapañño có nghĩa là người có trí tuệ (paññā) cùng với trí tuệ quả dị thục (vipāka-paññā).
Tāya hi ādito paṭṭhāya santānavasena bahulaṃ pavattamānāya ayaṃ satto savisesaṃ ‘‘sapañño’’ti vattabbataṃ arahati.
For by such wisdom, which frequently occurs in a continuous stream from the very beginning, this being deserves to be called "wise" in a special sense.
Quả thật, với trí tuệ đó, liên tục phát triển từ ban đầu theo dòng tương tục, chúng sinh này xứng đáng được gọi là sapañño một cách đặc biệt.
Vipākapaññāpi hi santānavisesanena bhāvanāpaññuppattiyā upanissayo hoti ahetukadvihetukānaṃ tadabhāvato.
Indeed, resultant wisdom also serves as a strong supporting condition for the arising of developed wisdom, because it is absent in those individuals without roots or with only two roots.
Quả trí (vipākapaññā) cũng là nhân hỗ trợ mạnh mẽ (upanissaya) cho sự phát sinh của tuệ quán (bhāvanāpaññā) thông qua việc làm đặc biệt cho dòng tương tục (santāna), vì những người vô nhân (ahetuka) và nhị nhân (dvihetuka) không có tuệ quán đó.
Sampajaññasaṅkhātāya ca taṃtaṃkiccakārikāya paññāya vasena ‘‘sapañño’’ti vattuṃ vaṭṭati.
And it is proper to call one "sapañña" by means of the wisdom called sampajañña, which performs various duties.
Và cũng có thể nói ‘người có trí tuệ’ (sapañño) theo nghĩa trí tuệ (paññā) được gọi là sự hiểu biết rõ ràng (sampajañña), thực hiện các chức năng khác nhau.
Aṭṭhakathāyaṃ pana nipaka-saddena pārihārikapaññā gayhatīti vipākapaññāvasenevettha attho vutto.
However, in the Commentary, the word "nipaka" is understood to mean pārihārikapaññā (protective wisdom); thus, the meaning here is explained in terms of resultant wisdom.
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), từ ‘nipaka’ được hiểu là trí tuệ bảo hộ (pārihārikapaññā), nên ở đây ý nghĩa được nói theo nghĩa quả trí (vipākapaññā).
Kammajatihetukapaṭisandhipaññāyāti kammajāya tihetukapaṭisandhiyaṃ paññāyāti evaṃ tihetuka-saddo paṭisandhi-saddena sambandhitabbo, na paññā-saddena.
Kammajatihetukapaṭisandhipaññāyā means "by the wisdom in the three-rooted re-linking that arises from kamma." Thus, the word "tihetuka" should be connected with the word "paṭisandhi," not with the word "paññā."
Kammajatihetukapaṭisandhipaññāyā (trí tuệ trong tái sinh tam nhân do nghiệp sinh): Từ ‘tihetuka’ (tam nhân) phải được liên kết với từ ‘paṭisandhi’ (tái sinh), chứ không phải với từ ‘paññā’ (trí tuệ).
Na hi paññā tihetukā atthi.
For wisdom is not three-rooted.
Vì trí tuệ không phải là tam nhân.
Paṭisandhito pabhuti pavattamānā paññā ‘‘paṭisandhiyaṃ paññā’’ti vuttā taṃmūlakattā, na paṭisandhikkhaṇe pavattā eva.
Wisdom that arises from the moment of re-linking is called "wisdom in re-linking" because it has that as its root, not merely the wisdom that arises at the moment of re-linking itself.
Trí tuệ phát sinh từ khi tái sinh được gọi là “trí tuệ trong tái sinh” vì nó có nguồn gốc từ đó, chứ không phải chỉ là trí tuệ phát sinh ngay tại khoảnh khắc tái sinh.
Cinteti ārammaṇaṃ upanijjhāyatīti cittaṃ, samādhi.
It thinks of and closely examines the object, thus it is cittaṃ (mind), which is concentration.
Suy tư về đối tượng, quán sát kỹ đối tượng, đó là tâm (citta), tức là định (samādhi).
So hi sātisayaṃ upanijjhānakicco.
For it is a superior act of close examination.
Vì nó có chức năng quán sát đặc biệt.
Na hi vitakkādayo vinā samādhinā tamatthaṃ sādhenti, samādhi pana tehi vināpi sādhetīti.
Indeed, vitakka and so forth do not accomplish that purpose without concentration, but concentration can accomplish it even without them.
Thật vậy, tư duy (vitakka) và các yếu tố khác không thể hoàn thành mục đích đó nếu không có định (samādhi), nhưng định thì có thể hoàn thành mà không cần chúng.
Paguṇabalavabhāvāpādanena paccayehi citaṃ, tathā santānaṃ cinotītipi cittaṃ, samādhi.
It is accumulated by conditions, making it practiced and powerful; likewise, it accumulates the continuum, thus it is cittaṃ, which is concentration.
Nó được tích lũy (cita) bởi các duyên thông qua việc đạt được trạng thái tinh thông và mạnh mẽ, hoặc nó tích lũy dòng tương tục (santāna) – đó cũng là tâm (citta), tức là định (samādhi).
Paṭhamajjhānādivasena cittavicittatāya, iddhividhādicittakaraṇena ca samādhi cittanti vināpi paropadesenassa cittapariyāyo labbhateva.
Through the diversity of mind due to the first jhāna and so forth, and by performing diverse actions such as psychic powers (iddhi-vidhā), the term "citta" (mind) as a synonym for concentration can be understood even without instruction from others.
Do sự đa dạng của tâm (cittavicittatā) theo các thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna) và do việc thực hiện các phép thần thông (iddhividhādicittakaraṇa), định được gọi là tâm, và cách gọi tâm này có thể được hiểu mà không cần sự hướng dẫn từ người khác.
Aṭṭhakathāyaṃ pana citta-saddo viññāṇe niruḷhoti katvā vuttaṃ ‘‘cittasīsena hettha samādhi niddiṭṭho’’ti.
However, in the Commentary, it is said, "Here, concentration is indicated by the term 'citta' (mind)" because the word "citta" is well-established for consciousness (viññāṇa).
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), từ ‘citta’ được xác định là ‘thức’ (viññāṇa), và nói rằng “ở đây, định được chỉ định dưới danh nghĩa tâm (citta)”.
Yathāsabhāvaṃ pakārehi jānātīti paññā.
It knows things as they really are, in various ways; thus it is paññā (wisdom).
Biết các loại một cách đúng bản chất, đó là trí tuệ (paññā).
Sā yadipi kusalādibhedato bahuvidhā.
Although that wisdom is of many kinds, such as wholesome (kusala) and so forth,
Mặc dù trí tuệ có nhiều loại khác nhau như thiện (kusala) và các loại khác.
‘‘Bhāvaya’’nti pana vacanato bhāvetabbā idhādhippetāti taṃ dassetuṃ ‘‘vipassana’’nti vuttaṃ.
because it is said "cultivate," the vipassanā (insight) that is to be cultivated is intended here, and to show that, it is stated as "vipassanā."
Nhưng do lời dạy “hãy tu tập” (bhāvayaṃ), trí tuệ cần được tu tập ở đây là ý muốn nói, và để chỉ ra điều đó, đã nói “vipassanā” (tuệ quán).
‘‘Bhāvaya’’nti ca idaṃ paccekaṃ yojetabbaṃ ‘‘cittañca bhāvayaṃ, paññañca bhāvaya’’nti.
And this "cultivate" should be individually applied: "cultivate both concentration and wisdom."
Và từ “bhāvayaṃ” này phải được liên kết riêng lẻ: “hãy tu tập tâm (citta) và hãy tu tập trí tuệ (paññā)” (cittañca bhāvayaṃ, paññañca bhāvayaṃ).
Tayidaṃ dvayaṃ kiṃ lokiyaṃ, udāhu lokuttaranti?
Are these two mundane or supramundane?
Vậy hai điều này là thế gian (lokiya) hay siêu thế (lokuttara)?
Lokuttaranti daṭṭhabbaṃ ukkaṭṭhaniddesato.
They should be understood as supramundane due to the instruction of the highest.
Phải hiểu là siêu thế (lokuttara) vì đây là sự chỉ dẫn cao cấp nhất.
Taṃ hi bhāvayamāno ariyamaggakkhaṇe taṇhājaṭaṃ samucchedavasena vijaṭetīti vuccati, na lokiyaṃ.
For it is said that one who cultivates it disentangles the tangle of craving by cutting it off at the moment of the Noble Path, not by mundane means.
Thật vậy, người tu tập điều đó được nói là gỡ bỏ búi rễ tham ái (taṇhājaṭa) hoàn toàn vào khoảnh khắc Đạo quả (ariyamagga), chứ không phải là tu tập pháp thế gian (lokiya).
Nānantariyabhāvena panettha lokiyāpi gahitāva honti lokiyasamathavipassanāya vinā tadabhāvato.
However, in this context, the mundane is also included by way of being inseparably connected, because the supramundane cannot exist without mundane samatha-vipassanā.
Tuy nhiên, ở đây, các pháp thế gian cũng được bao gồm một cách gián tiếp (nānantariyabhāvena), vì nếu không có tịnh chỉ (samatha) và tuệ quán (vipassanā) thế gian thì không thể có chúng.
Samathayānikassa hi upacārappanāppabhedaṃ samādhiṃ itarassa khaṇikasamādhiṃ, ubhayesampi vimokkhamukhattayaṃ vinā na kadācipi lokuttarādhigamo sambhavati.
Indeed, for one who follows samatha, the attainment of the supramundane is never possible without concentration differentiated into access and absorption, and for the other (one who follows vipassanā), without momentary concentration, and for both, without the three gateways to liberation.
Đối với người hành thiền tịnh chỉ (samathayānika), nếu không có định (samādhi) gồm cận định (upacāra) và an định (appanā), và đối với người hành thiền tuệ (vipassanāyānika), nếu không có sát na định (khaṇikasamādhi), và đối với cả hai, nếu không có ba cửa giải thoát (vimokkhamukhattaya), thì không bao giờ có thể đạt được pháp siêu thế (lokuttara).
Tenāha ‘‘samādhiñceva vipassanañca bhāvayamāno’’ti.
Therefore, it is said, "cultivating concentration and vipassanā."
Vì thế, đã nói “người tu tập định (samādhi) và tuệ quán (vipassanā)”.
Tattha yadā lokiyā samathavipassanā adhippetā, tadā ‘‘bhāvaya’’nti idaṃ bhāvanākiriyāya hetubhāvakathanaṃ, bhāvanāhetūti attho.
There, when mundane samatha-vipassanā is intended, this "bhāvaya" is a statement of the causal nature of the developing action; the meaning is "because of development."
Ở đây, khi tịnh chỉ (samatha) và tuệ quán (vipassanā) thế gian được đề cập, thì từ “bhāvayaṃ” này là lời nói về nguyên nhân của hành động tu tập, nghĩa là nguyên nhân của sự tu tập.
Taṃbhāvanāhetukā hi vijaṭanakiriyāti.
For the action of disentangling is rooted in that development.
Vì hành động gỡ bỏ (vijaṭana) có nguyên nhân là sự tu tập đó.
Yadā pana lokuttarā adhippetā, tadā kevalaṃ vattamānabhāvaniddeso.
But when the supramundane is intended, it is merely an indication of the present moment of development.
Tuy nhiên, khi các pháp siêu thế (lokuttara) được đề cập, thì đó chỉ là sự chỉ dẫn về sự tu tập hiện tại.
Tadubhayabhāvanāsamakālameva hi taṇhājaṭāvijaṭanaṃ.
For the disentangling of the tangle of craving occurs simultaneously with the cultivation of both.
Thật vậy, việc gỡ bỏ búi rễ tham ái (taṇhājaṭa) xảy ra đồng thời với sự tu tập cả hai điều đó.
‘‘Ātāpī nipako’’ti idaṃ yathāvuttabhāvanāya upakārakadhammakittanaṃ.
The phrase "ātāpī nipako" is a declaration of the qualities that are beneficial to the aforementioned development.
“Ātāpī nipako” (người tinh cần, người khôn khéo) là lời nói về những pháp hỗ trợ cho sự tu tập đã được đề cập.
Kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa hi vīriyaṃ sati sampajaññanti ime tayo dhammā bahūpakārā.
Indeed, for one who practices the meditation subject (kammaṭṭhāna), these three qualities—energy, mindfulness, and clear comprehension—are extremely beneficial.
Thật vậy, đối với người thực hành đề mục thiền (kammaṭṭhāna), ba pháp này là tinh tấn (vīriya), niệm (sati) và sự hiểu biết rõ ràng (sampajañña) rất hữu ích.
Vīriyūpatthaddhañhi kammaṭṭhānaṃ satisampajaññānupālitaṃ na paripatati, upari ca visesaṃ āvahati.
For a meditation subject supported by energy and guarded by mindfulness and clear comprehension does not decline, and furthermore, it leads to higher attainments.
Đề mục thiền được tinh tấn nâng đỡ (vīriyūpatthaddha) và được niệm (sati) cùng sự hiểu biết rõ ràng (sampajañña) bảo vệ sẽ không bị suy sụp, và còn mang lại những thành tựu đặc biệt cao hơn.
Patiṭṭhāsiddhiyā cettha saddhāsiddhi, saddhūpanissayattā sīlassa, vīriyādisiddhiyā ca.
Here, by the accomplishment of stability (in sīla), there is the accomplishment of faith, because sīla is dependent on faith, and by the accomplishment of energy and so forth.
Ở đây, sự thành tựu của tín (saddhā) là nhờ sự thành tựu của giới (sīla) làm nền tảng, vì giới có tín làm nhân hỗ trợ mạnh mẽ, và cũng nhờ sự thành tựu của tinh tấn (vīriya) và các yếu tố khác.
Na hi saddheyyavatthuṃ asaddahantassa yathāvuttavīriyādayo sambhavanti, tathā samādhipi.
Indeed, the aforementioned energy and so forth are not possible for one who does not have faith in the object of faith, and likewise for concentration.
Thật vậy, những tinh tấn (vīriya) và các yếu tố khác đã nói không thể có được đối với người không có lòng tin vào đối tượng đáng tin cậy, và định (samādhi) cũng vậy.
Yathā hi hetubhāvato vīriyādīhi saddhāsiddhi, evaṃ phalabhāvato tehi samādhisiddhi.
Just as the accomplishment of faith is due to energy and so forth as causes, so too is the accomplishment of concentration due to them as results.
Thật vậy, như sự thành tựu của tín (saddhā) là do tinh tấn (vīriya) và các yếu tố khác làm nhân, thì sự thành tựu của định (samādhi) cũng là do chúng làm quả.
Vīriyādīsu hi sampajjamānesu samādhi sampannova hoti asamāhitassa tadabhāvato.
For when energy and so forth are accomplished, concentration is also accomplished, as it is absent in one who is not concentrated.
Thật vậy, khi tinh tấn (vīriya) và các yếu tố khác được hoàn thành, thì định (samādhi) cũng được hoàn thành, vì người không có định thì không có chúng.
Kathaṃ panettha satisiddhi?
How, then, is the accomplishment of mindfulness here?
Vậy sự thành tựu của niệm (sati) ở đây là như thế nào?
Nipakaggahaṇato.
From the taking of "nipaka."
Là do việc dùng từ ‘nipaka’ (khôn khéo).
Tikkhavisadabhāvappattā hi sati ‘‘nepakka’’nti vuccati.
For mindfulness that has attained sharpness and clarity is called "nepakka."
Thật vậy, niệm (sati) đã đạt đến trạng thái sắc bén và trong sáng được gọi là ‘nepakka’ (sự khôn khéo).
Yathāha ‘‘paramena satinepakkena samannāgato’’ti.
As it is said: "endowed with the highest clarity of mindfulness."
Như đã nói: “được trang bị sự khôn khéo của niệm tối thượng (paramena satinepakkena samannāgato)” (người có niệm khôn khéo tối thượng).
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘nepakkaṃ paññā’’ti ayamattho dassito.
However, in the Commentary, the meaning "nepakkaṃ is wisdom" is shown.
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), ý nghĩa “nepakka (sự khôn khéo) là trí tuệ (paññā)” đã được chỉ ra.
Taggahaṇeneva satipi gahitāva hoti.
By the inclusion of that (nipakka/paññā), mindfulness is also included.
Chỉ cần dùng từ đó thì niệm (sati) cũng đã được bao hàm.
Na hi sativirahitā paññā atthīti.
For there is no wisdom devoid of mindfulness.
Vì không có trí tuệ nào mà không có niệm.
Apare pana ‘‘sapañño’’ti imināva pārihārikapaññāpi gayhatīti ‘‘nipako’’ti padassa ‘‘sato’’ti atthaṃ vadanti.
Others, however, say that by the term "sapañño," protective wisdom is also included, and therefore, they interpret the word "nipako" as "sato" (mindful).
Tuy nhiên, những người khác nói rằng trí tuệ bảo hộ (pārihārikapaññā) cũng được bao hàm bởi từ “sapañño” (có trí tuệ) này, và họ giải thích từ “nipako” (khôn khéo) là “sato” (có niệm).
Yadipi kilesānaṃ pahānaṃ ātāpanaṃ, taṃ sammādiṭṭhiādīnampi attheva.
Although the burning up of defilements is ātāpana, that also exists in right view and so forth.
Mặc dù sự diệt trừ các phiền não (kilesa) là sự nung đốt (ātāpana), điều đó cũng có ở chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp khác.
Ātappasaddo viya pana ātāpasaddo vīriyeyeva niruḷhoti āha ‘‘ātāpīti vīriyavā’’ti.
But the word "ātāpa" is firmly established specifically for energy, just like the word "ātappa." Therefore, it is said, "ātāpī means energetic."
Nhưng từ ‘ātāpa’ (nung đốt) cũng giống như từ ‘ātappa’ (nhiệt tâm), chỉ dùng riêng cho tinh tấn (vīriya), nên đã nói “ātāpī (người tinh cần) tức là vīriyavā (người có tinh tấn)”.
Atha vā paṭipakkhappahāne sampayuttadhammānaṃ abbhussahanavasena pavattamānassa vīriyassa sātisayaṃ tadātāpananti vīriyameva tathā vuccati, na aññe dhammā.
Or alternatively, because the energy that arises through exerting oneself to eliminate the opposing defilements is exceptionally fervent, that energy alone is so called, not other qualities.
Hoặc, sự nung đốt (ātāpana) đó là sự tinh cần đặc biệt của tinh tấn (vīriya) đang hoạt động thông qua việc thúc đẩy các pháp tương ưng để diệt trừ đối nghịch, chứ không phải các pháp khác được gọi như vậy.
Ātāpīti cāyamīkāro pasaṃsāya, atisayassa vā dīpako.
And this "ī" in ātāpī indicates praise or intensity.
Và chữ ‘ī’ trong ātāpī là để khen ngợi, hoặc để chỉ sự vượt trội.
Vīriyavāti vā-saddopi tadattho eva daṭṭhabbo.
The word "vā" in vīriyavā should also be understood to have the same meaning.
Và chữ ‘vā’ trong vīriyavā cũng phải được hiểu là có ý nghĩa tương tự.
Tena sammappadhānasamaṅgitā vuttā hoti.
By this, being endowed with right efforts (sammappadhāna) is stated.
Do đó, sự đầy đủ của chánh tinh tấn (sammappadhāna) đã được nói đến.
Tenāha ‘‘kilesānaṃ ātāpanaparitāpanaṭṭhenā’’ti.
Therefore, it is said, "by way of burning and scorching defilements."
Vì thế, đã nói “theo nghĩa nung đốt và thiêu đốt các phiền não (kilesa)”.
Ātāpanaggahaṇena cettha ārambha dhātumāha ādito vīriyārambhoti katvā, paritāpanaggahaṇena nikkamaparakkamadhātuyo sabbaso paṭipakkhato nikkhantataṃ, uparūpari visesappattiñca upādāya.
By the inclusion of "ātāpana" here, it speaks of the element of effort (ārambha-dhātu) as the initial exertion of energy, and by the inclusion of "paritāpana," it refers to the elements of withdrawal and striving (nikkama-parakkama-dhātuyo), indicating complete departure from opposition and the attainment of increasingly higher states.
Ở đây, bằng cách dùng từ ‘ātāpana’ (nung đốt), nói đến yếu tố khởi đầu (ārambhadhātu) vì ban đầu là sự khởi đầu của tinh tấn (vīriyārambha); và bằng cách dùng từ ‘paritāpana’ (thiêu đốt), nói đến các yếu tố xuất ly (nikkama) và nỗ lực (parakkama), do sự hoàn toàn thoát ly khỏi đối nghịch và sự đạt được những thành tựu đặc biệt ngày càng cao hơn.
Nipayati visoseti paṭipakkhaṃ, tato vā attānaṃ nipāti rakkhatīti nipako, sampajāno.
He dries up, he eradicates the opponent; or he protects himself from it; thus, nipako means one who is clearly comprehending (sampajāno).
Nó làm khô héo (nipayati visoseti) đối nghịch, hoặc nó tự bảo vệ (nipāti rakkhati) khỏi đối nghịch, nên được gọi là nipako (khôn khéo), tức là người hiểu biết rõ ràng (sampajāno).
Kammaṭṭhānassa pariharaṇe niyuttāti pārihārikā.
They are assigned to the protection of the meditation subject; thus, they are pārihārikā (protective).
Những trí tuệ được dùng để bảo vệ đề mục thiền (kammaṭṭhāna) được gọi là pārihārikā (trí tuệ bảo hộ).
Abhikkamādīni sabbakiccāni sātthakasampajaññādivasena paricchijja netīti sabbakiccapariṇāyikā.
She analyzes and conducts all actions, such as advancing, by means of purposeful clear comprehension and so forth; thus, she is sabbakiccapariṇāyikā (director of all duties).
Nó hướng dẫn tất cả các hoạt động như tiến lên (abhikkama) bằng cách phân định chúng thông qua sự hiểu biết rõ ràng có mục đích (sātthakasampajañña) và các yếu tố khác, nên được gọi là sabbakiccapariṇāyikā (người dẫn dắt mọi hoạt động).
Kammaṭṭhānassa vā uggaho paripucchā bhāvanārambho manasikāravidhi, tattha ca sakkaccakāritā sātaccakāritā sappāyakāritā nimittakusalatā pahitattatā antarāasaṅkoco indriyasamattapaṭipādanā vīriyasamatāpādanaṃ vīriyasamatāyojananti evamādīnaṃ sabbesaṃ kiccānaṃ pariṇāyikā sabbakiccapariṇāyikā.
Or, regarding the meditation subject, she is the director of all duties (sabbakiccapariṇāyikā) such as learning, questioning, commencing meditation, the method of attention, diligent practice therein, continuous practice, suitable practice, skill in the sign, dedicated effort, not shrinking from obstacles, achieving equipoise of the faculties, bringing about equipoise of energy, and combining equipoise of energy, and so forth.
Hoặc, sabbakiccapariṇāyikā (người dẫn dắt mọi hoạt động) là trí tuệ dẫn dắt tất cả các hoạt động như nắm bắt đề mục thiền (kammaṭṭhānaṃ uggaho), hỏi han (paripucchā), bắt đầu tu tập (bhāvanārambho), phương pháp tác ý (manasikāravidhi), sự siêng năng trong đó (sakkaccakāritā), sự thực hành thích hợp (sappāyakāritā), sự khéo léo về tướng (nimittakusalatā), sự quyết tâm (pahitattatā), sự không chùn bước giữa chừng (antarā asaṅkoco), sự hoàn thành sự quân bình của các căn (indriyasamattapaṭipādanā), sự tạo ra sự quân bình của tinh tấn (vīriyasamatāpādana), sự áp dụng sự quân bình của tinh tấn (vīriyasamatāyojana), và những điều tương tự.
Bhayaṃ ikkhatīti bhikkhūti sādhāraṇato bhikkhulakkhaṇakathanena paṭipattiyāva bhikkhubhāvo, na bhikkhakabhinnapaṭadharādibhāvenāti dasseti.
He sees danger, thus he is a bhikkhu; by explaining the common characteristic of a bhikkhu, it indicates that bhikkhuhood is based on practice, not on being a mendicant, wearing torn robes, or other such external aspects.
Bhayaṃ ikkhatīti bhikkhū (người thấy sự nguy hiểm nên gọi là tỳ khưu) – bằng cách nói về đặc điểm của tỳ khưu một cách tổng quát, chỉ ra rằng trạng thái tỳ khưu là do sự thực hành (paṭipatti), chứ không phải do là người khất thực (bhikkhaka) hay người mặc y rách (bhinnapaṭadhara) và các yếu tố khác.
Evaṃ hi katakiccānaṃ sāmaṇerādīnaṃ, paṭipannānañca apabbajitānampi saṅgaho kato hoti.
For in this way, those who have accomplished their duties, such as novices (sāmaṇerā), and even laypeople who are practicing, are included.
Vì nếu nói như vậy, thì những người đã hoàn thành công việc (katakicca) như các vị A-la-hán (arahanta), Sa-di (sāmaṇera) và những người đang thực hành (paṭipanna) dù không phải là người xuất gia (apabbajita) cũng được bao gồm.
Idha pana paṭipajjanakavasena attho veditabbo.
Here, however, the meaning should be understood in terms of one who is practicing.
Tuy nhiên, ở đây, ý nghĩa phải được hiểu theo nghĩa người đang thực hành.
Bhindati pāpake akusale dhammeti vā bhikkhu.
Or, he breaks through evil unwholesome states; thus, he is a bhikkhu.
Hoặc, người phá hủy (bhindati) các pháp bất thiện (akusala dhamma) xấu xa, nên được gọi là bhikkhu.
So imaṃ vijaṭayeti yo naro sappañño sīle patiṭṭhāya ātāpī nipako cittaṃ paññañca bhāvayanti vutto, so bhikkhu imaṃ taṇhājaṭaṃ vijaṭayeti sambandho.
So imaṃ vijaṭaye means: The person who is said to be wise, established in virtue, ardent, discerning, and cultivating concentration and wisdom—that bhikkhu disentangles this tangle of craving. This is the connection.
So imaṃ vijaṭaye (người ấy hãy gỡ bỏ điều này) – có sự liên kết rằng: vị tỳ khưu là người có trí tuệ (sapañño), đã thiết lập trên giới (sīla), tinh cần (ātāpī), khôn khéo (nipako), tu tập tâm (citta) và trí tuệ (paññā) như đã nói, vị tỳ khưu ấy hãy gỡ bỏ búi rễ tham ái (taṇhājaṭa) này.
Idāni tampi vijaṭanaṃ veḷugumbavijaṭanena upametvā dassetuṃ gāthāya yathāvutte sīlādidhamme ‘‘iminā ca sīlenā’’tiādinā paccāmasati.
Now, to illustrate that disentangling by comparing it to the disentangling of a bamboo thicket, the verse refers back to the aforementioned qualities of sīla and so forth with phrases like "by this sīla."
Bây giờ, để chỉ ra sự gỡ bỏ đó bằng cách ví với việc gỡ một bụi tre (veḷugumba), trong bài kệ (gāthā), Ngài nhắc lại các pháp giới (sīla) và các pháp khác đã nói bằng cách dùng cụm từ “iminā ca sīlena” (với giới này) và các cụm từ tương tự.
Tattha yasmā yogāvacarasantānagatā nānākkhaṇikā missakā sīlādidhammā gāthāya gahitā, tasmā te ekaccaṃ gaṇhanto ‘‘chahi dhammehi samannāgato’’ti āha.
Therein, because the mixed virtues and other qualities, existing in different moments within the meditator’s continuum, are included in the verse, therefore, taking them together, it is said: “endowed with six qualities.”
Ở đó, bởi vì các pháp như giới (sīla) v.v., nằm trong dòng tâm thức của hành giả (yogāvacara), xảy ra vào những thời điểm khác nhau và pha trộn, được đề cập trong bài kệ, do đó, khi đề cập đến một số trong các pháp đó, (Đức Phật) đã nói: “đầy đủ sáu pháp”.
Na hi te cha dhammā ekasmiṃ santāne ekasmiṃ khaṇe labbhanti.
Indeed, these six qualities are not found in one continuum at a single moment.
Quả thật, sáu pháp ấy không thể có được trong một dòng tâm thức tại cùng một khoảnh khắc.
Yasmā ca puggalādhiṭṭhānena gāthā bhāsitā, tasmā puggalādhiṭṭhānameva upamaṃ dassento ‘‘seyyathāpi nāma puriso’’tiādimāha.
And because the verse was spoken with reference to an individual, therefore, showing the simile also with reference to an individual, it is said, “Just as a man,” and so forth.
Và bởi vì bài kệ được thuyết giảng dựa trên cá nhân (puggalādhiṭṭhāna), do đó, để trình bày một ví dụ cũng dựa trên cá nhân, (Đức Phật) đã nói: “ví như một người đàn ông” v.v.
Tattha sunisitanti suṭṭhu nisitaṃ, ativiya tikhiṇanti attho.
Therein, sunisitaṃ means well sharpened, exceedingly keen; this is the meaning.
Trong đó, sunisitaṃ có nghĩa là được mài giũa rất kỹ, vô cùng sắc bén.
Satthassa nisānasilāyaṃ nisitatarabhāvakaraṇaṃ, bāhubalena cassa ukkhipananti ubhayampetaṃ atthāpannaṃ katvā upamā vuttāti tadubhayaṃ upameyye dassento ‘‘samādhisilāyaṃ sunisitaṃ…pe… paññāhatthena ukkhipitvā’’ti āha.
The sharpening of a sword on a whetstone to make it keener, and wielding it with the strength of arms—both these are rendered meaningful, and the simile is stated. Thus, showing both these in the object of comparison, it is said, “sharpened on the whetstone of concentration… and lifted with the hand of wisdom.”
Cả việc mài cho con dao sắc bén hơn trên đá mài và việc nhấc nó lên bằng sức mạnh của cánh tay đều được nêu ra như một ví dụ có ý nghĩa, do đó, để trình bày cả hai điều đó trong nghĩa ẩn dụ, (Đức Phật) đã nói: “được mài sắc trên đá samādhi…v.v… nhấc lên bằng bàn tay paññā”.
Samādhiguṇena hi paññāya tikkhabhāvo.
For it is by the quality of samādhi that wisdom becomes sharp.
Quả thật, nhờ phẩm chất của samādhi mà paññā trở nên sắc bén.
Tenāha bhagavā ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; 5.1071; netti. 40; mi. pa. 2.1.14).
Therefore, the Blessed One said, “One who is concentrated knows things as they are.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Người có samādhi biết rõ sự vật như thật” (Saṃ. Ni. 3.5; 4.99; 5.1071; Netti. 40; Mi. Pa. 2.1.14).
Vīriyañcassā upatthambhakaṃ paggaṇhanato.
And energy (vīriya) supports that wisdom by uplifting it.
Và tinh tấn (vīriya) là yếu tố hỗ trợ cho paññā vì nó nâng đỡ paññā.
Vijaṭeyyāti vijaṭetuṃ sakkuṇeyya.
Vijaṭeyya means capable of disentangling.
Vijaṭeyya có nghĩa là có thể gỡ rối.
Vuṭṭhānagāminivipassanāya hi vattamānāya yogāvacaro taṇhājaṭaṃ vijaṭetuṃ samattho nāma.
Indeed, when insight (vipassanā) leading to emergence is present, the meditator is capable of disentangling the tangle of craving.
Quả thật, khi tuệ quán (vipassanā) hướng đến sự xuất ly đang diễn ra, hành giả (yogāvacara) có khả năng gỡ bỏ mớ bòng bong ái dục (taṇhājaṭa).
Vijaṭanaṃ cettha samucchedavasena pahānanti āha ‘‘sañchindeyya sampadāleyyā’’ti.
And here, disentangling means abandoning by way of eradication, so it is said, “would cut through, would tear asunder.”
Và ở đây, việc gỡ rối được hiểu là sự đoạn trừ hoàn toàn, vì vậy (Đức Phật) đã nói: “cắt đứt, phá tan”.
Dakkhiṇaṃ arahatīti dakkhiṇeyyo, aggo ca so dakkhiṇeyyo cāti aggadakkhiṇeyyo, aggā vā dakkhiṇā aggadakkhiṇā, taṃ arahatīti aggadakkhiṇeyyo.
One who is worthy of a gift (dakkhiṇa) is dakkhiṇeyyo (worthy of offerings). He is supreme (agga) and also worthy of offerings, hence aggadakkhiṇeyyo (supremely worthy of offerings). Or, the supreme gift is aggadakkhiṇā, and one who is worthy of that is aggadakkhiṇeyyo.
Người xứng đáng nhận lễ vật (dakkhiṇa) là dakkhiṇeyya; và người đó là bậc tối thượng (agga), xứng đáng nhận lễ vật tối thượng (aggadakkhiṇeyya). Hoặc, lễ vật tối thượng (aggadakkhiṇā) là lễ vật tối thượng, người xứng đáng nhận lễ vật ấy là aggadakkhiṇeyya.
5. Tatrāti tassaṃ gāthāyaṃ.
5. Tatra means in that verse.
5. Tatrā có nghĩa là trong bài kệ đó.
Ayanti ‘‘naro’’ti ca ‘‘bhikkhū’’ti ca vutto yogāvacaro.
Ayaṃ means the meditator, referred to as “man” (naro) and “monk” (bhikkhū).
Ayaṃ có nghĩa là hành giả (yogāvacara) được gọi là “người” (naro) và “tỳ khưu” (bhikkhū).
Puna tatrāti tassaṃ paññāyaṃ.
Again, tatra means in that wisdom.
Lại nữa, tatrā có nghĩa là trong paññā đó.
Assāti bhikkhuno.
Assā means of the monk.
Assā có nghĩa là của vị tỳ khưu.
Kattari cetaṃ sāmivacanaṃ, anenāti attho.
This is a genitive case in the sense of agent, meaning ‘by him’ (anena).
Và từ này là một từ thuộc sở hữu cách (sāmivacana) trong nghĩa chủ ngữ (kattari); nghĩa là “bởi vị tỳ khưu này”.
Karaṇīyaṃ natthi visesādhānassa tihetukapaṭisandhipaññāya abhāvato.
Karaṇīyaṃ natthi means there is nothing to be done for further enhancement, due to the absence of wisdom from rebirth with three roots.
Karaṇīyaṃ natthi (không có gì phải làm thêm) là do sự thiếu vắng của paññā tái tục (paṭisandhipaññā) có ba nhân (tihetuka) để đạt được sự đặc biệt.
Tenāha ‘‘purimakammānubhāveneva hissa sā siddhā’’ti.
Therefore, it is said, “for her, that* is perfected simply by the influence of past actions.”
Vì vậy, (Đức Phật) đã nói: “paññā ấy đã thành tựu cho vị ấy chỉ nhờ năng lực của nghiệp quá khứ”.
Tenāti yoginā.
Tena means by that yogi.
Tenā có nghĩa là bởi hành giả (yogin).
Bhāvanāyaṃ satatapavattitavīriyatāya sātaccakārinā.
Sātaccakārinā means one who acts continuously, due to having effort that is constantly maintained in development (bhāvanā).
Sātaccakārinā (thường xuyên thực hành) là do tinh tấn (vīriya) liên tục được duy trì trong sự tu tập (bhāvanā).
Paññāvasenāti yathāvuttanepakkasaṅkhātapaññāvasena.
Paññāvasenā means by virtue of wisdom, which is called the discernment of the aforementioned maturity.
Paññāvasena có nghĩa là nhờ paññā được gọi là sự khéo léo (nepakka) đã được nói đến.
Yaṃ kiñci kattabbaṃ, tassa sabbassa sampajānavaseneva karaṇasīlo, tattha vā sampajānakāro etassa atthi, sampajānassa vā asammohassa kārako uppādakoti sampajānakārī, tena sampajānakārinā.
Whatever is to be done, one does it habitually with full comprehension; or, one has such comprehensive action; or, one is the maker or producer of comprehensive, non-deluded wisdom. Thus, sampajānakārinā means by one who acts with full comprehension.
Bất cứ điều gì cần làm, vị ấy có thói quen làm tất cả bằng sự hiểu biết rõ ràng (sampajānavasena); hoặc vị ấy có sự hiểu biết rõ ràng trong việc đó; hoặc vị ấy là người tạo ra sự hiểu biết rõ ràng, sự không mê lầm (asammoha), tức là người phát sinh sự hiểu biết rõ ràng, do đó là sampajānakārinā (người có sự hiểu biết rõ ràng).
Atrāti assaṃ gāthāyaṃ.
Atra means in this verse.
Atrā có nghĩa là trong bài kệ này.
Sīlādisampādane vīriyassa tesaṃ aṅgabhāvato taṃ visuṃ aggahetvā ‘‘sīlasamādhipaññāmukhenā’’ti vuttaṃ.
In accomplishing virtue and so forth, because effort is an element of these, it is not mentioned separately, but it is stated “through the gateway of virtue, concentration, and wisdom.”
Trong việc thành tựu giới (sīla) v.v., tinh tấn (vīriya) là một phần của chúng, nên không đề cập riêng tinh tấn mà nói: “bằng cửa ngõ giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā)”.
‘‘Visuddhimaggaṃ dassetī’’ti avibhāgato desanāya piṇḍatthaṃ vatvā puna taṃ vibhāgato dassetuṃ ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ.
Having stated the condensed meaning of the teaching undivided, that it “shows the Path to Purification,” it is then further stated “ettāvatā” (to this extent) and so forth, to show it in a divided manner.
Sau khi nói ý nghĩa tổng quát của giáo pháp một cách không phân biệt rằng “Nó trình bày con đường thanh tịnh (Visuddhimagga)”, lại để trình bày điều đó một cách phân biệt, nên đã nói: “Ettāvatā” v.v.
Tattha ettāvatāti ettakāya desanāya.
Therein, ettāvatā means by this much of the teaching.
Trong đó, ettāvatā có nghĩa là bằng giáo pháp bấy nhiêu.
Sikkhāti sikkhitabbaṭṭhena sikkhā.
Sikkhā means training in the sense of what is to be trained.
Sikkhā có nghĩa là sự học hỏi (sikkhā) theo nghĩa là điều cần phải học hỏi.
Sikkhanaṃ cettha āsevanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Here, practicing should be understood as cultivation.
Và ở đây, sự học hỏi (sikkhanaṃ) cần được hiểu là sự thực hành (āsevanaṃ).
Sīlādidhammehi saṃvaraṇādivasena āsevanto te sikkhatīti vuccati.
One who practices virtues and other qualities, by way of restraint and so on, is said to be training in them.
Một người được gọi là học hỏi (sikkhati) các pháp như giới (sīla) v.v. khi thực hành chúng bằng cách tiết chế (saṃvaraṇa) v.v.
Sāsananti paṭipattisāsanaṃ.
Sāsana means the Sāsana of practice (paṭipattisāsana).
Sāsanaṃ có nghĩa là giáo pháp thực hành (paṭipattisāsanaṃ).
Upanissayo balavakāraṇaṃ.
Upanissayo is a strong cause.
Upanissayo là nguyên nhân mạnh mẽ.
Vajjanaṃ anupagamanaṃ.
Vajjanaṃ is avoidance, non-approach.
Vajjanaṃ là sự không tiếp cận.
Sevanā bhāvanā.
Sevanā is cultivation.
Sevanā là sự tu tập (bhāvanā).
Paṭipakkhoti pahāyakapaṭipakkho.
Paṭipakkho means an opponent that abandons, i.e., an eradicating opponent.
Paṭipakkho là đối nghịch để đoạn trừ.
Yadipi gāthāyaṃ ‘‘sīle’’ti sāmaññato vuttaṃ, na ‘‘adhisīle’’ti.
Although in the verse, “sīle” is stated in a general sense, not “adhisīle” (higher virtue).
Mặc dù trong bài kệ, “giới” (sīle) được nói một cách chung chung, không phải “tăng thượng giới” (adhisīle).
Taṃ pana taṇhājaṭāvijaṭanassa patiṭṭhābhūtaṃ adhippetanti āha ‘‘sīlena adhisīlasikkhā pakāsitā’’ti.
However, since it is intended as the foundation for disentangling the tangle of craving, it is said, “By virtue, the training in higher virtue (adhisīlasikkhā) is proclaimed.”
Nhưng điều đó được ngụ ý là nền tảng cho việc gỡ rối mớ bòng bong ái dục (taṇhājaṭa), nên (Đức Phật) đã nói: “bằng giới (sīla), tăng thượng giới (adhisīlasikkhā) được trình bày”.
Bhavagāmi hi sīlaṃ sīlameva, vibhavagāmi sīlaṃ adhisīlasikkhā.
For virtue that leads to existence (bhava) is merely virtue, while virtue that leads to non-existence (vibhava) is the training in higher virtue (adhisīlasikkhā).
Quả thật, giới đưa đến tái sinh (bhavagāmi sīla) chỉ là giới thông thường, còn giới đưa đến sự diệt trừ tái sinh (vibhavagāmi sīla) là tăng thượng giới (adhisīlasikkhā).
Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti.
Indeed, a general declaration stands in a specific context.
Quả thật, sự biểu thị chung chung sẽ dẫn đến ý nghĩa đặc biệt.
Esa nayo sesasikkhāsupi.
The same method applies to the other trainings as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các học pháp (sikkhā) còn lại.
Sīlenāti adhisīlasikkhābhūtena sīlena.
Sīlenā means by virtue, which is the training in higher virtue.
Sīlena có nghĩa là bằng giới (sīla) vốn là tăng thượng giới (adhisīlasikkhā).
Taṃ hi anaññasādhāraṇatāya sāsanassa ādikalyāṇataṃ pakāseti, na yamaniyamādimattaṃ.
For it proclaims the initial excellence of the Sāsana due to its uniqueness, not merely precepts and observances.
Quả thật, giới ấy biểu lộ sự tốt đẹp ban đầu của giáo pháp (sāsana) do tính không chung với các giáo pháp khác, chứ không phải chỉ là các giới luật (yama-niyama) v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘sīlañca suvisuddhaṃ, sabbapāpassa akaraṇa’’nti ca.
Therefore, it is said, “Virtue that is perfectly pure, and the non-doing of all evil.”
Vì vậy, (Đức Phật) đã nói: “giới (sīla) thanh tịnh tuyệt đối, không làm mọi điều ác”.
Kusalānanti maggakusalānaṃ.
Kusalānaṃ means of wholesome qualities, specifically of the wholesome qualities of the Path.
Kusalānaṃ có nghĩa là các pháp thiện (kusalānaṃ) của con đường (magga).
Kusalānanti vā anavajjānaṃ.
Or kusalānaṃ means blameless.
Hoặc kusalānaṃ có nghĩa là các pháp không có lỗi (anavajjānaṃ).
Tena ariyaphaladhammānampi saṅgaho siddho hoti.
Thereby, the inclusion of the noble fruit attainments is also established.
Nhờ đó, sự bao gồm các pháp quả Thánh (ariyaphaladhammā) cũng được thành tựu.
Sabbapāpassa akaraṇanti sabbassāpi sāvajjassa akiriyā anajjhāpajjanaṃ.
Sabbapāpassa akaraṇaṃ means the non-doing of all blameworthy actions, not falling into them.
Sabbapāpassa akaraṇaṃ có nghĩa là không làm bất cứ điều gì có lỗi (sāvajjassa), không vi phạm.
Etena cārittavārittabhedassa sabbassa sīlassa gahaṇaṃ kataṃ hoti.
By this, all virtue, divided into conduct and avoidance, is encompassed.
Bằng điều này, tất cả các giới (sīla) thuộc loại Cāritta và Vāritta đều được bao gồm.
Kattabbākaraṇampi hi sāvajjamevāti.
For even the non-performance of what should be done is blameworthy.
Quả thật, việc không làm điều đáng làm cũng là có lỗi.
Ādivacanatoti gāthāyaṃ vuttasamādhipaññānaṃ ādimhi vacanato.
Ādivacanato means because it is mentioned at the beginning of concentration and wisdom, which are spoken of in the verse.
Ādivacanato có nghĩa là do được nói ở phần đầu của định (samādhi) và tuệ (paññā) được đề cập trong bài kệ.
Ādibhāvo cassa tammūlakattā uttarimanussadhammānaṃ.
And its initial nature is due to it being the root of the supernormal human qualities.
Và tính chất ban đầu của giới là do các pháp siêu nhân (uttarimanussadhammā) có giới làm căn bản.
Ādīnaṃ vā vacanaṃ ādivacanaṃ.
Or, the utterance of beginnings is ādivacanaṃ.
Hoặc ādivacanaṃ là lời nói về các điều khởi đầu.
Ādisaddena cettha ‘‘sīlaṃ samādhi paññā ca, vimutti ca anuttarā’’ti (dī. ni. 2.186) evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the word ādi (beginning), the collection of phrases like “Virtue, concentration, and wisdom, and supreme liberation” and so on, should be understood.
Và ở đây, bằng từ “khởi đầu” (ādi), cần hiểu rằng nó bao gồm các lời dạy như “giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā) và giải thoát (vimutti) vô thượng” (Dī. Ni. 2.186) v.v.
Sīlassa visuddhattā vippaṭisārādihetūnaṃ dūrīkaraṇato avippaṭisārādiguṇāvahaṃ.
Because virtue is purified, it removes the causes of remorse and so on, thus leading to qualities such as freedom from remorse.
Do giới (sīla) thanh tịnh, các nguyên nhân của sự hối tiếc (vippaṭisāra) v.v. bị loại bỏ, nên giới mang lại các phẩm chất như không hối tiếc (avippaṭisāra) v.v.
‘‘Avippaṭisārādiguṇāvahattā’’ti etena na kevalaṃ sīlassa kalyāṇatāva vibhāvitā, atha kho ādibhāvopīti daṭṭhabbaṃ.
By “leading to qualities such as freedom from remorse,” it should be understood that not only the excellence of virtue is clarified, but also its initial nature.
Bằng lời nói “do mang lại các phẩm chất như không hối tiếc v.v.”, cần hiểu rằng không chỉ tính tốt đẹp của giới được biểu lộ, mà cả tính chất ban đầu của giới cũng được biểu lộ.
Tathā hissa sutte (pari. 366) avippaṭisārādīnaṃ vimuttiñāṇapariyosānānaṃ paramparapaccayatā vuttā.
Thus, in the sutta, its consecutive causality, culminating in the knowledge of liberation, is stated.
Quả thật, trong kinh (Pari. 366), tính chất nhân duyên liên tục của các pháp từ không hối tiếc v.v. cho đến giải thoát trí (vimuttiñāṇa) đã được nói đến.
Samādhināti adhicittasikkhābhūtena samādhinā.
Samādhinā means by concentration, which is the training in higher consciousness (adhicittasikkhā).
Samādhinā có nghĩa là bằng định (samādhi) vốn là tăng thượng tâm học (adhicittasikkhā).
Sakalaṃ sāsanaṃ saṅgahetvā pavattāya gāthāya ādipadena ādimhi paṭipajjitabbassa sīlassa, tatiyapadena pariyosāne paṭipajjitabbāya paññāya gahitattā majjhe paṭipajjitabbo samādhi pārisesato dutiyapadena gayhatīti ‘‘kusalassa upasampadātiādivacanato hi samādhi sāsanassa majjhe’’ti vuttaṃ, na kusalasaddassa samādhipariyāyattā.
Since the entire Sāsana, embraced by the prevailing verse, mentions virtue—which is to be practiced first—by the initial term, and wisdom—which is to be practiced last—by the third term, concentration—which is to be practiced in the middle—is taken by the second term by way of remainder. Therefore, it is said, “For from the mention of ‘the acquisition of the wholesome’ etc., concentration is in the middle of the Sāsana,” not because the word kusala is a synonym for samādhi.
Vì bài kệ bao gồm toàn bộ giáo pháp (sāsana), từ đầu đến cuối, nên giới (sīla) cần được thực hành ở phần đầu được đề cập bằng từ đầu tiên, và tuệ (paññā) cần được thực hành ở phần cuối được đề cập bằng từ thứ ba, do đó định (samādhi) cần được thực hành ở giữa được đề cập bằng từ thứ hai theo cách suy luận từ phần còn lại. Vì vậy, đã nói: “do lời nói ‘kusalassa upasampadā’ v.v. mà định (samādhi) nằm ở giữa giáo pháp”, chứ không phải do từ “kusala” đồng nghĩa với “samādhi”.
Pubbūpanissayavato hi samāhitatādiaṭṭhaṅgasamannāgamena abhinīhārakkhamatā samādhissa iddhividhādiguṇāvahattaṃ, aggamaggapaññāya adhigatāya yadatthaṃ pabbajati, taṃ pariyositanti paññā sāsanassa pariyosānaṃ.
Indeed, for one endowed with prior supportive conditions, being endowed with the eight factors beginning with collectedness, ability to strive for attainment is the quality of concentration, which leads to psychic powers and so on. When supreme Path-wisdom is attained, that for the sake of which one went forth is completed. Thus, wisdom is the culmination of the Sāsana.
Quả thật, đối với người có duyên lành từ kiếp trước, sự thành tựu tám chi như định tĩnh (samāhita) v.v. là khả năng đưa đến sự thành tựu các năng lực siêu nhiên (iddhividhi) v.v. của định (samādhi). Khi tuệ (paññā) của đạo lộ tối thượng (aggamagga) đã được chứng đắc, mục đích mà vị ấy xuất gia đã hoàn thành, do đó paññā là sự kết thúc của giáo pháp.
Tenāha bhagavā ‘‘sikkhānisaṃsamidaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ vussati saddhādhipateyyaṃ paññuttaraṃ vimuttisāra’’nti (a. ni. 4.245).
Therefore, the Blessed One said, “This holy life is lived, monks, with training as its benefit, with faith as its chief, with wisdom as its excellence, with liberation as its essence.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, Phạm hạnh này được thực hành với lợi ích là các học pháp (sikkhā), với đức tin (saddhā) làm chủ, với tuệ (paññā) là tối thượng, với giải thoát (vimutti) là cốt lõi” (A. Ni. 4.245).
Sakaṃ cittaṃ sacittaṃ, sacittassa sabbaso kilesānaṃ samucchindanena visodhanaṃ sacittapariyodāpanaṃ.
One's own mind is sacittaṃ; the purification of one's own mind by completely eradicating defilements is sacittapariyodāpanaṃ.
Tâm của chính mình (sakaṃ cittaṃ) là tự tâm (sacittaṃ). Sự thanh lọc tâm của chính mình bằng cách đoạn trừ hoàn toàn các phiền não (kilesa) là sacittapariyodāpanaṃ (làm cho tâm mình hoàn toàn thanh tịnh).
Evaṃ pana paññākicce matthakappatte uttari karaṇīyābhāvato sāsanassa paññuttaratā veditabbā.
Thus, it should be understood that the Sāsana has wisdom as its excellence, because when the task of wisdom has reached its peak, there is nothing further to be done.
Và như vậy, khi công việc của tuệ (paññā) đã đạt đến đỉnh cao, không còn điều gì phải làm thêm, nên cần hiểu rằng giáo pháp (sāsana) có tuệ (paññā) là tối thượng.
Tādibhāvāvahanatoti yādiso iṭṭhesu, lābhādīsu ca anunayābhāvato, tādiso aniṭṭhesu, alābhādīsu ca paṭighābhāvato.
Tādibhāvāvahanato means because one is such, due to the absence of attachment to agreeable things like gains, and due to the absence of aversion towards disagreeable things like losses. Or, one is tādī (immovable), because one is the same towards agreeable and disagreeable things that are not yet encountered, as one is towards those that are encountered.
Tādibhāvāvahanato có nghĩa là do không có sự yêu thích đối với các đối tượng dễ chịu (iṭṭha) và lợi lộc (lābha) v.v., và không có sự phản kháng đối với các đối tượng khó chịu (aniṭṭha) và sự mất mát (alābha) v.v., nên vị ấy có phẩm chất như vậy.
Tato eva vā yādiso anāpāthagatesu iṭṭhāniṭṭhesu, tādiso āpāthagatesupīti tādī.
Its state is tādibhāvo (the state of being such), hence from bringing about that state.
Hoặc, vị ấy là tādī (người bất động) vì vị ấy có thái độ như nhau đối với các đối tượng dễ chịu và khó chịu chưa xuất hiện, cũng như đối với các đối tượng đã xuất hiện.
Tassa bhāvo tādibhāvo, tassa āvahanato.
His nature is tādibhāva, from bringing it about.
Phẩm chất của vị ấy là tādibhāvo (sự bất động), do mang lại phẩm chất ấy.
Vātenāti vātahetu.
Vātenā means due to wind.
Vātenā có nghĩa là do gió.
Na samīratīti na calati.
Na samīratī means does not stir.
Na samīratī có nghĩa là không lay động.
Na samiñjantīti na phandanti, kuto calananti adhippāyo.
Na samiñjantī means they do not tremble, let alone stir—this is the intention.
Na samiñjantī có nghĩa là không rung chuyển, ý là làm sao có thể lay động được.
Tathāti yathā sīlādayo adhisīlasikkhādīnaṃ pakāsakā, tathā tevijjatādīnaṃ upanissayassāti tesaṃ pakāsanākārūpasaṃhārattho tathā-saddo.
The word tathā (thus) means that just as sīla and so on reveal the trainings of higher sīla and so on, so too they reveal the foundational condition for the state of being one possessing the three knowledges (tevijjā) and so on. Thus, the word tathā means bringing together the mode of revealing them.
Tathā có nghĩa là, như giới luật và các pháp khác là những điều biểu lộ các giới học, v.v., thì cũng tương tự là nhân hỗ trợ mạnh mẽ cho Tam Minh, v.v.; như vậy, từ tathā có ý nghĩa là sự tập hợp các phương thức biểu lộ của chúng.
Yasmā sīlaṃ visujjhamānaṃ satisampajaññabalena, kammassakatañāṇabalena ca saṃkilesamalato visujjhati pāripūriñca gacchati, tasmā sīlasampadā sijjhamānā upanissayasampattibhāvena satibalaṃ, ñāṇabalañca paccupaṭṭhapetīti tassā vijjattayūpanissayatā veditabbā sabhāgahetusampādanato.
Because sīla, when purified by the power of mindfulness and clear comprehension, and by the power of knowledge of kamma as one's own, becomes purified from the defilement of corruption and reaches perfection, therefore, when the perfection of sīla is accomplished, by being a foundational condition (upanissaya-sampatti), it brings forth the power of mindfulness and the power of knowledge. Thus, its foundational role for the three knowledges (vijjā) should be understood, due to its achievement of a homogeneous cause.
Bởi vì khi giới luật được thanh tịnh, nó trở nên thanh tịnh khỏi cấu uế nhờ sức mạnh của niệm và tuệ tri, và đạt đến sự viên mãn; do đó, khi sự thành tựu giới luật được hoàn thành, nó biểu hiện sức mạnh của niệm và sức mạnh của tuệ tri như một nhân hỗ trợ mạnh mẽ. Vì vậy, cần phải hiểu rằng giới luật là nhân hỗ trợ cho Tam Minh, vì nó tạo ra các nguyên nhân tương đồng.
Satinepakkena hi pubbenivāsavijjāsiddhi, sampajaññena sabbakiccesu sudiṭṭhakāritāparicayena cutūpapātañāṇānubandhāya dutiyavijjāsiddhi, vītikkamābhāvena saṃkilesappahānasabbhāvato vivaṭṭūpanissayatāvasena ajjhāsayasuddhiyā tatiyavijjāsiddhi.
Indeed, by the maturity of mindfulness, the attainment of the knowledge of previous existences (pubbenivāsavijjā) is accomplished. By clear comprehension, through the habitual practice of seeing clearly in all activities, the attainment of the second knowledge, which follows the knowledge of death and rebirth (cutūpapātañāṇa), is accomplished. By the absence of transgressions and the suppression of defilements, through the purity of aspiration by way of being a foundational condition for emancipation from saṃsāra (vivaṭṭūpanissayatā), the attainment of the third knowledge, the knowledge of the destruction of the taints (āsavakkhaya-ñāṇa), is accomplished.
Thật vậy, nhờ sự tinh tế của niệm mà thành tựu được túc mạng minh (pubbenivāsavijjā); nhờ tuệ tri, qua sự quen thuộc với việc hành động đúng đắn trong mọi việc, mà thành tựu được nhị minh (cutūpapātañāṇa) liên quan đến sự chết và tái sinh; nhờ không có sự vi phạm, do sự đoạn trừ các cấu uế, mà thành tựu được tam minh (āsavakkhayañāṇa) qua sự thanh tịnh của ý nguyện, tức là nhân hỗ trợ cho sự thoát ly vòng luân hồi.
Puretaraṃ siddhānaṃ samādhipaññānaṃ pāripūriṃ vinā sīlassa āsavakkhayañāṇūpanissayatā sukkhavipassakakhīṇāsavehi dīpetabbā.
The foundational role of sīla for the knowledge of the destruction of the taints, without the perfection of samādhi and paññā that were attained earlier, should be explained by those Arahants who are dry-visioned (sukkhavipassaka).
Đối với những thiền định và trí tuệ đã thành tựu trước đó, sự viên mãn của giới luật là nhân hỗ trợ cho lậu tận trí (āsavakkhayañāṇa) cần được các vị A-la-hán tuệ quán thuần túy (sukkhavipassakakhīṇāsava) giải thích.
Samādhipaññā viya abhiññāpaṭisambhidānaṃ sīlaṃ na sabhāgahetūti katvā vuttaṃ ‘‘na tato para’’nti.
Since samādhi and paññā are not homogeneous causes for the supernormal powers (abhiññā) and analytical knowledges (paṭisambhidā) in the way that sīla is, it is said: "not beyond that."
Vì giới luật không phải là nguyên nhân tương đồng cho các thắng trí (abhiññā) và vô ngại giải (paṭisambhidā) như định và tuệ, nên đã nói “không gì hơn thế”.
‘‘Samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; netti. 40; mi. pa. 2.1.14) vacanato samādhisampadā chaḷabhiññatāya upanissayo.
From the saying "One who is concentrated knows things as they are," the perfection of samādhi is a foundational condition for the six supernormal powers (chaḷabhiññā).
Theo câu “Người có định thì thấy biết đúng như thật” (Saṃ. Ni. 3.5; 4.99; Netti. 40; Mi. Pa. 2.1.14), sự thành tựu định là nhân hỗ trợ cho sáu thắng trí.
Paññā viya paṭisambhidānaṃ samādhi na sabhāgahetūti vuttaṃ ‘‘na tato para’’nti.
Since samādhi is not a homogeneous cause for the analytical knowledges (paṭisambhidā) in the way that paññā is, it is said: "not beyond that."
Vì định không phải là nguyên nhân tương đồng cho vô ngại giải như tuệ, nên đã nói “không gì hơn thế”.
‘‘Yogā ve jāyate bhūrī’’ti (dha. pa. 282) vacanato pubbayogena, garuvāsadesabhāsākaosallauggahaparipucchādīhi ca paribhāvitā paññāsampatti paṭisambhidāpabhedassa upanissayo paccekabodhisammāsambodhiyopi paññāsampattisannissayāti paññāya anadhigantabbassa visesassa abhāvato, tassā ca paṭisambhidāpabhedassa ekantikakāraṇato heṭṭhā viya ‘‘na tato para’’nti avatvā ‘‘na aññena kāraṇenā’’ti vuttaṃ.
From the saying "Indeed, wisdom arises from spiritual striving (yoga)," and nurtured by previous striving, by dwelling with a teacher, by skill in language, by learning, by questioning, and so on, the perfection of paññā is a foundational condition for the distinctions of the analytical knowledges. Also, the perfection of paññā is a support for both Paccekabodhi and Sammāsambodhi. Because there is no special attainment that cannot be reached by paññā, and because it is the sole cause for the distinctions of the analytical knowledges, instead of saying "not beyond that" as below, it is said: "not by any other cause."
Theo câu “Thật vậy, trí tuệ phát sinh từ sự tinh cần” (Dhp. 282), sự thành tựu tuệ, được vun bồi bởi sự tinh cần trước đây, sự sống với bậc thầy, sự thành thạo ngôn ngữ địa phương, sự học hỏi, sự chất vấn, v.v., là nhân hỗ trợ cho các phân loại vô ngại giải. Vì sự thành tựu tuệ là chỗ dựa cho cả Bồ-đề của Bồ-tát Độc Giác và Bồ-đề của Chánh Đẳng Giác, và vì không có sự đặc biệt nào không thể đạt được bằng tuệ, và vì tuệ là nguyên nhân tuyệt đối của các phân loại vô ngại giải, nên thay vì nói “không gì hơn thế” như đã nói ở trên, đã nói “không do nguyên nhân nào khác”.
Ettha ca ‘‘sīlasampattiñhi nissāyā’’ti vuttattā yassa samādhivijambhanabhūtā anavasesā cha abhiññā na ijjhanti, tassa ukkaṭṭhaparicchedavasena na samādhisampadā atthīti.
And here, since it is stated "by relying on the perfection of sīla," for one for whom the six supernormal powers (abhiññā), which are the expansion of samādhi, are not accomplished, there is no perfection of samādhi in the sense of the highest distinction.
Ở đây, vì đã nói “nương tựa vào sự thành tựu giới luật”, nên đối với người mà sáu thắng trí không còn sót lại, là sự phát triển của định, không thành tựu, thì không có sự thành tựu định theo phân định tối thượng.
Satipi vijjānaṃ abhiññekadesabhāve sīlasampattisamudāgatā eva tisso vijjā gahitā.
Even though the knowledges (vijjā) are a part of the supernormal powers, only the three knowledges that arise from the perfection of sīla are taken here.
Mặc dù các minh là một phần của thắng trí, nhưng chỉ có ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới luật được đề cập.
Yathā hi paññāsampattisamudāgatā catasso paṭisambhidā upanissayasampannassa maggeneva ijjhanti, maggakkhaṇe eva tāsaṃ paṭilabhitabbato, evaṃ sīlasampattisamudāgatā tisso vijjā samādhisampattisamudāgatā ca cha abhiññā upanissayasampannassa maggeneva ijjhantīti maggādhigameneva tāsaṃ adhigamo veditabbo.
Just as the four analytical knowledges (paṭisambhidā) that arise from the perfection of paññā are accomplished for one endowed with foundational conditions (upanissayasampanna) only through the path (magga), because they are to be attained at the moment of the path; similarly, the three knowledges that arise from the perfection of sīla, and the six supernormal powers that arise from the perfection of samādhi, are accomplished for one endowed with foundational conditions only through the path. Thus, their attainment should be understood as through the attainment of the path.
Thật vậy, như bốn vô ngại giải phát sinh từ sự thành tựu tuệ chỉ thành tựu được bằng Đạo đối với người có nhân hỗ trợ đầy đủ, vì chúng phải được đạt được vào khoảnh khắc của Đạo; tương tự, ba minh phát sinh từ sự thành tựu giới luật và sáu thắng trí phát sinh từ sự thành tựu định chỉ thành tựu được bằng Đạo đối với người có nhân hỗ trợ đầy đủ. Do đó, cần phải hiểu rằng sự đạt được chúng là do sự đạt được Đạo.
Paccekabuddhānaṃ, sammāsambuddhānañca paccekabodhisammāsambodhisamadhigamasadisā hi imesaṃ ariyānaṃ ime visesādhigamāti.
For these noble ones, these special attainments are indeed similar to the attainment of Paccekabodhi and Sammāsambodhi by Paccekabuddhas and Sammāsambuddhas.
Thật vậy, những thành tựu đặc biệt này của các bậc Thánh tương tự như sự thành tựu Bồ-đề của Bồ-tát Độc Giác và Bồ-đề của Chánh Đẳng Giác của các vị Độc Giác Phật và Chánh Đẳng Giác Phật.
Vinayasuttābhidhammesu sammāpaṭipattiyā tevijjatādīnaṃ upanissayatāpi yathāvuttavidhinā veditabbā.
The foundational role of right practice (sammāpaṭipatti) for the three knowledges and so on in the Vinaya, Suttanta, and Abhidhamma should also be understood in the manner described.
Trong Tạng Luật, Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp, sự thành tựu các phẩm chất như Tam Minh, v.v. nhờ Chánh Hạnh cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Sampannasīlassa kāmasevanābhāvato sīlena paṭhamantavivajjanaṃ vuttaṃ.
For one with perfect sīla, since there is no indulgence in sense-pleasures, the avoidance of the first extreme (indulgence in sense-pleasures) by means of sīla is stated.
Đã nói rằng giới luật tránh được cực đoan thứ nhất (sự hưởng thụ dục lạc) vì người có giới luật viên mãn không hưởng thụ dục lạc.
Yebhuyyena hi sattā kāmahetu pāṇātipātādivasenāpi asuddhapayogā honti.
Indeed, most beings, for the sake of sense-pleasures, engage in impure conduct even by killing living beings and so on.
Thật vậy, phần lớn chúng sinh vì dục lạc mà có những hành vi bất tịnh như sát sinh, v.v.
Jhānasukhalābhino kāyakilamathassa sambhavo eva natthīti samādhinā dutiyantavivajjanaṃ vuttaṃ jhānasamuṭṭhānapaṇītarūpaphuṭakāyattā.
For one who has attained the happiness of jhāna, there is no possibility of bodily fatigue. Therefore, the avoidance of the second extreme (self-mortification) by means of samādhi is stated, because one's body is pervaded by refined matter produced by jhāna.
Đã nói rằng định tránh được cực đoan thứ hai (sự hành hạ thân xác) vì người đạt được an lạc thiền định không có sự mệt mỏi thân thể, do thân thể của họ được chạm đến bởi các sắc pháp vi tế phát sinh từ thiền định.
Paññāyāti maggapaññāya.
By paññā means by path-wisdom (maggapaññā).
Paññā (Trí tuệ) có nghĩa là trí tuệ của Đạo.
Ukkaṭṭhaniddesena hi ekaṃsato ariyamaggova majjhimā paṭipatti nāma.
Indeed, by way of supreme designation, the Noble Eightfold Path alone is truly the Middle Way.
Thật vậy, theo cách diễn đạt tối thượng, Bát Chánh Đạo là Trung Đạo.
Evaṃ santepi lokiyapaññāvasenapi antadvayavivajjanaṃ vibhāvetabbaṃ.
Even so, the avoidance of the two extremes should also be explained by way of mundane wisdom.
Dù vậy, sự tránh hai cực đoan cũng cần được giải thích theo trí tuệ thế gian.
Sīlaṃ taṃsamaṅgino kāmasugatīsuyeva nibbattāpanato catūhi apāyehi vimuttiyā kāraṇanti āha ‘‘sīlena apāyasamatikkamanupāyo pakāsito hotī’’ti.
Sīla, because it causes the one endowed with it to be reborn only in happy destinations of the sense-sphere, is the cause of liberation from the four lower realms (apāya). Therefore, it is said: "by sīla, the means of overcoming the lower realms is revealed."
Giới luật là nguyên nhân giải thoát khỏi bốn cõi khổ vì nó chỉ khiến người giữ giới tái sinh vào các cõi thiện dục giới. Do đó, đã nói rằng “giới luật đã làm sáng tỏ phương tiện vượt qua các cõi khổ”.
Na hi pāṇātipātādipaṭivirati duggatiparikilesaṃ āvahati.
Indeed, abstention from killing living beings and so on does not lead to the defilement of woeful states.
Thật vậy, sự kiêng cữ sát sinh, v.v. không dẫn đến sự cấu uế của cõi khổ.
Samādhi taṃsamaṅgino mahaggatabhūmiyaṃyeva nibbattāpanena sakalakāmabhavato vimocetīti vuttaṃ ‘‘samādhinā kāmadhātusamatikkamanupāyo pakāsito hotī’’ti.
Samādhi, by causing the one endowed with it to be reborn only in the higher realms, liberates from the entire sense-sphere existence. Therefore, it is said: "by samādhi, the means of overcoming the sense-sphere existence is revealed."
Định giải thoát khỏi toàn bộ dục giới vì nó chỉ khiến người có định tái sinh vào các cõi đại phạm thiên. Do đó, đã nói rằng “định đã làm sáng tỏ phương tiện vượt qua dục giới”.
Na hi kāmāvacarakammassa anubalappadāyīnaṃ kāmacchandādīnaṃ vikkhambhakaṃ jhānaṃ kāmadhātuparikilesāvahaṃ hoti.
Indeed, jhāna, which suppresses sense-desires and so on, which support kamma pertaining to the sense-sphere, does not lead to defilement in the sense-sphere.
Thật vậy, thiền định, là pháp đối trị các dục tham, v.v. vốn là những pháp hỗ trợ cho nghiệp dục giới, không dẫn đến sự cấu uế của dục giới.
Na cettha upacārajjhānaṃ nidassetabbaṃ, appanāsamādhissa adhippetattā.
And here, access concentration (upacāra-jhāna) should not be indicated, because absorption concentration (appanā-samādhi) is intended.
Ở đây, không nên đề cập đến cận định, vì ý muốn nói đến an chỉ định.
Nāpi ‘‘sīleneva atikkamitabbassa apāyabhavassa samādhinā atikkamitabbatā’’ti vacanokāso.
Nor is there scope for saying "the lower realms to be overcome by sīla are to be overcome by samādhi."
Cũng không có chỗ để nói rằng “cõi khổ cần được vượt qua bằng giới luật cũng có thể được vượt qua bằng định”.
Sugatibhavampi atikkamantassa duggatisamatikkamane kā kathāti.
If one overcomes even happy existences, what need is there to speak of overcoming woeful states?
Đối với người vượt qua cả cõi thiện dục giới, thì nói gì đến việc vượt qua cõi khổ?
Sabbabhavasamatikkamanupāyoti kāmabhavādīnaṃ navannampi bhavānaṃ samatikkamanupāyo sīlasamādhīhi atikkantāpi bhavā anatikkantā eva, kāraṇassa apahīnattā.
"The means of overcoming all existences" means the means of overcoming all nine existences, such as the sense-sphere existence. The existences overcome by sīla and samādhi are still not overcome, because their causes have not been eradicated.
Phương tiện vượt qua mọi cõi hữu là phương tiện vượt qua cả chín cõi hữu như dục hữu, v.v. Các cõi hữu đã được vượt qua bằng giới luật và định vẫn chưa được vượt qua, vì nguyên nhân vẫn chưa được đoạn trừ.
Paññāya panassa suppahīnattā te samatikkantā eva.
But by paññā, since their causes are thoroughly eradicated, those existences are indeed overcome.
Nhưng đối với tuệ, vì nguyên nhân đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên các cõi hữu đó đã được vượt qua hoàn toàn.
Kilesānaṃ vītikkamapaṭipakkhoti saṃkilesadhammānaṃ, kammakilesānaṃ vā yo kāyavacīdvāresu vītikkamo ajjhācāro, tassa paṭipakkho sīlena pakāsito hoti, avītikkamasabhāvattā sīlassa.
"The antidote to the transgression of defilements (kilesānaṃ vītikkamapaṭipakko)" means the antidote to the transgression, or excessive conduct, of the defilements of corruption (saṃkilesa-dhamma) or defilements of kamma (kamma-kilesa) through the bodily and verbal doors, is revealed by sīla, because sīla is by nature non-transgressive.
Đối trị sự vi phạm của phiền não có nghĩa là giới luật đã làm sáng tỏ pháp đối trị sự vi phạm, tức là sự hành động sai trái của các pháp cấu uế hoặc các phiền não nghiệp chướng ở cửa thân và cửa khẩu, vì giới luật có bản chất không vi phạm.
Okāsādānavasena kilesānaṃ citte kusalappavattiṃ pariyādiyitvā uṭṭhānaṃ pariyuṭṭhānaṃ.
"Pariyuṭṭhāna" refers to the arising of defilements in the mind, having completely overshadowed the arising of wholesome states by not allowing an opportunity.
Pariyuṭṭhāna (phiền não quấy nhiễu) là sự phát sinh của phiền não trong tâm, chiếm đoạt sự phát sinh của thiện pháp, bằng cách không cho phép.
Taṃ samādhi vikkhambhetīti āha ‘‘samādhinā pariyuṭṭhānapaṭipakkho pakāsito hotī’’ti, samādhissa pariyuṭṭhānappahāyakattā.
Samādhi suppresses this pariyuṭṭhāna. Therefore, it is said: "by samādhi, the antidote to pariyuṭṭhāna is revealed," because samādhi eradicates pariyuṭṭhāna.
Định trấn áp phiền não quấy nhiễu. Do đó, đã nói rằng “định đã làm sáng tỏ pháp đối trị phiền não quấy nhiễu”, vì định có khả năng đoạn trừ phiền não quấy nhiễu.
Appahīnabhāvena santāne anu anu sayanato kāraṇalābhe uppattirahā anusayā, te pana anurūpaṃ kāraṇaṃ laddhā uppajjanārahā thāmagatā kāmarāgādayo satta kilesā veditabbā.
"Anusaya" refers to the latent tendencies that lie dormant in the continuum in an unabandoned state, ready to arise when they find a suitable condition. These are to be understood as the seven strong defilements such as sensual lust (kāmarāga).
Anusayā (phiền não tiềm ẩn) là những phiền não có khả năng phát sinh khi có điều kiện, do chúng tiềm tàng trong dòng tâm thức mà chưa được đoạn trừ. Cần phải hiểu rằng chúng là bảy phiền não như tham dục (kāmarāga), v.v. đã trở nên mạnh mẽ, có khả năng phát sinh khi tìm được điều kiện thích hợp.
Te ariyamaggapaññāya sabbaso pahīyantīti āha ‘‘paññāya anusayapaṭipakkho pakāsito hotī’’ti.
These are completely eradicated by Noble Path wisdom (ariyamaggapaññā). Therefore, it is said: "by paññā, the antidote to the latent tendencies (anusaya) is revealed."
Những phiền não tiềm ẩn này được đoạn trừ hoàn toàn bằng trí tuệ của Bát Chánh Đạo. Do đó, đã nói rằng “trí tuệ đã làm sáng tỏ pháp đối trị phiền não tiềm ẩn”.
Kāyaduccaritādi duṭṭhu caritaṃ, kilesehi vā dūsitaṃ caritanti duccaritaṃ, tameva yattha uppannaṃ, taṃ santānaṃ saṃkileseti vibādhati, upatāpeti cāti saṃkileso, tassa visodhanaṃ sīlena tadaṅgavasena pahānaṃ vītikkamapaṭipakkhattā sīlassa.
Evil conduct, such as bodily misconduct, or conduct defiled by defilements, is duccarita. And that very duccarita, when it arises in a continuum, defiles, oppresses, and torments that continuum, hence it is saṃkilesa. The purification of that defilement by sīla is abandonment by way of tadaṅga, because sīla is the opposite of transgression.
Hành vi xấu ác như ác hạnh thân, hoặc hành vi bị các phiền não làm ô nhiễm, gọi là ác hạnh (duccarita). Chính ác hạnh ấy, khi sinh khởi ở đâu, nó sẽ làm ô nhiễm và gây khổ não cho dòng tâm thức đó, nên gọi là sự ô nhiễm (saṃkilesa). Sự thanh lọc ô nhiễm đó là sự đoạn trừ bằng giới, theo phương pháp tadaṅga (đoạn trừ từng phần), vì giới là đối nghịch với sự vi phạm.
Taṇhāsaṃkilesassa visodhanaṃ vikkhambhanavasena pahānaṃ pariyuṭṭhānapaṭipakkhattā samādhissa, taṇhāya cassa ujuvipaccanikabhāvato.
The purification of the defilement of craving is its abandonment by way of vikkhambhana, because samādhi is the opposite of obsession, and because samādhi is directly opposed to craving.
Sự thanh lọc ô nhiễm tham ái (taṇhāsaṃkilesa) là sự đoạn trừ bằng phương pháp vikkhambhana (đè nén), vì định là đối nghịch với sự tiềm ẩn (pariyuṭṭhāna) và cũng là đối nghịch trực tiếp với tham ái.
Diṭṭhisaṃkilesassa visodhanaṃ samucchedavasena pahānaṃ anusayapaṭipakkhattā paññāya, diṭṭhigatānañca ayāthāvagāhīnaṃ yāthāvagāhiniyā paññāya ujuvipaccanikabhāvato.
The purification of the defilement of wrong view is its abandonment by way of samuccheda, because paññā is the opposite of underlying tendencies, and because paññā, which grasps reality, is directly opposed to wrong views that grasp incorrectly.
Sự thanh lọc ô nhiễm tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa) là sự đoạn trừ bằng phương pháp samuccheda (nhổ tận gốc), vì tuệ là đối nghịch với tùy miên (anusaya) và cũng là đối nghịch trực tiếp với các tà kiến chấp thủ sai lầm bằng tuệ quán thấy đúng như thật.
Kāraṇanti upanissayapaccayo.
Kāraṇa means supporting condition (upanissayapaccayo).
Kāraṇa (nhân) là duyên y chỉ mạnh (upanissayapaccaya).
Sīlesu paripūrakārīti maggabrahmacariyassa ādibhūtattā ādibrahmacariyakānaṃ pārājikasaṅghādisesasaṅkhātānaṃ mahāsīlasikkhāpadānaṃ avītikkamanato khuddānukhuddakānaṃ āpajjane sahasāva tehi vuṭṭhānena sīlesu yaṃ kattabbaṃ, taṃ paripūraṃ samatthaṃ karotīti sīlesu paripūrakārī.
Sīlesu paripūrakārī means one who acts perfectly in sīla. Because it is the beginning of the holy life of the path, by not transgressing the major precepts, such as those included in the Pārājika and Saṅghādisesa, which are the initial holy life, and by quickly recovering from minor transgressions, one completes what should be done in sīla, thus one is called sīlesu paripūrakārī.
Sīlesu paripūrakārī (người hoàn thành đầy đủ giới) là do giới là phần khởi đầu của phạm hạnh Đạo, nên không vi phạm các giới học trọng yếu như Pārājika và Saṅghādisesa, vốn là những giới học khởi đầu của phạm hạnh. Khi phạm các lỗi nhỏ nhặt, liền nhanh chóng thoát khỏi chúng. Như vậy, người ấy hoàn thành đầy đủ những gì cần làm trong giới, nên gọi là sīlesu paripūrakārī.
Tathā sakadāgāmīti ‘‘sīlesu paripūrakārī’’ti etaṃ upasaṃharati tathā-saddena.
Tathā sakadāgāmī—the word tathā refers to "sīlesu paripūrakārī".
Cũng vậy, một vị Sakadāgāmī (Nhất Lai) – từ "tathā" (cũng vậy) này dùng để liên hệ với câu "sīlesu paripūrakārī".
Ete hi dve ariyā samādhipāripanthikānaṃ kāmarāgabyāpādānaṃ paññāpāripanthikassa saccapaṭicchādakamohassa sabbaso asamūhatattā samādhiṃ, paññañca bhāventāpi samādhipaññāsu yaṃ kattabbaṃ, taṃ mattaso pamāṇena padesamattameva karontīti samādhismiṃ, paññāya ca mattaso kārino ‘‘sīlesu paripūrakārino’’icceva vuccanti.
Indeed, these two noble ones, because sense-desire and ill-will, which are obstacles to samādhi, and delusion, which conceals the truth and is an obstacle to paññā, are not entirely uprooted, even while developing samādhi and paññā, they do only a limited portion, just a part, of what should be done in samādhi and paññā. Therefore, they are called "sīlesu paripūrakārino" because they act moderately in samādhi and paññā.
Thật vậy, hai vị Thánh này, vì lòng tham dục (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) là chướng ngại của định, và si mê che lấp sự thật (saccapaṭicchādakamoha) là chướng ngại của tuệ, chưa được đoạn trừ hoàn toàn, nên dù có tu tập định và tuệ, họ chỉ thực hành một phần, một mức độ nhất định những gì cần làm trong định và tuệ. Do đó, họ được gọi là những người thực hành định và tuệ ở mức độ vừa phải (mattaso kārino), và cũng được gọi là sīlesu paripūrakārino.
Anāgāmī pana kāmarāgabyāpādānaṃ samucchinnattā samādhismiṃ paripūrakārī.
But the Anāgāmī, having eradicated sense-desire and ill-will, is samādhismiṃ paripūrakārī (one who acts perfectly in samādhi).
Còn vị Anāgāmī (Bất Lai), vì tham dục và sân hận đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên là samādhismiṃ paripūrakārī (người hoàn thành đầy đủ định).
Arahā sabbaso sammohassa susamūhatattā paññāya paripūrakārī.
The Arahant, having completely eradicated delusion, is paññāya paripūrakārī (one who acts perfectly in paññā).
Vị Arahā (A-la-hán), vì sự si mê đã được đoạn trừ hoàn toàn, nên là paññāya paripūrakārī (người hoàn thành đầy đủ tuệ).
‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu sīlesu paripūrakārī hoti, samādhismiṃ mattaso kārī, paññāya mattaso kārī.
“Here, monks, a bhikkhu is one who acts perfectly in sīla, one who acts moderately in samādhi, one who acts moderately in paññā.
“Này các Tỳ-kheo, ở đây, một Tỳ-kheo là người hoàn thành đầy đủ giới, thực hành định ở mức độ vừa phải, thực hành tuệ ở mức độ vừa phải.
So yāni tāni khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni, tāni āpajjatipi vuṭṭhātipi.
He commits minor and secondary offences and then rises from them.
Vị ấy có thể vi phạm và thoát khỏi những giới học nhỏ nhặt.
Taṃ kissa hetu?
Why is that?
Vì lý do gì?
Na hi mettha, bhikkhave, abhabbatā vuttā.
For I have not declared inability in this regard, monks.
Này các Tỳ-kheo, Ta không nói rằng điều đó là không thể đối với vị ấy.
Yāni ca kho tāni sikkhāpadāni ādibrahmacariyakāni brahmacariyasāruppāni, tattha dhuvasīlo ca hoti ṭhitasīlo ca, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
But regarding those precepts that are fundamental to the holy life, suitable for the holy life, he is firm in sīla and steadfast in sīla, undertaking and training in the precepts.
Nhưng đối với những giới học là phần khởi đầu của phạm hạnh, phù hợp với phạm hạnh, vị ấy kiên trì giữ giới và vững chắc trong giới, thực hành giữ gìn các giới học.
So tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.
With the destruction of the three fetters, he becomes a stream-enterer, not liable to fall, assured, bound for enlightenment.
Vị ấy, do đoạn trừ ba kiết sử, trở thành bậc Nhập Lưu, không còn rơi vào đường ác, chắc chắn sẽ đạt đến giác ngộ tối thượng.
Idha pana, bhikkhave, bhikkhu sīlesu…pe… so tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hoti.
Here, monks, a bhikkhu in sīla… (rest omitted) …with the destruction of the three fetters, and with the attenuation of greed, hatred, and delusion, he becomes a once-returner.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, một Tỳ-kheo là người hoàn thành đầy đủ giới...v.v... vị ấy, do đoạn trừ ba kiết sử và làm cho tham, sân, si trở nên mỏng manh, trở thành bậc Nhất Lai.
Sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti.
Having come to this world just once more, he will make an end of suffering.
Vị ấy chỉ đến thế giới này một lần nữa và chấm dứt khổ đau.
Idha pana, bhikkhave, bhikkhu sīlesu paripūrakārī hoti, samādhismiṃ paripūrakārī, paññāya mattaso kārī.
Here, monks, a bhikkhu is one who acts perfectly in sīla, one who acts perfectly in samādhi, one who acts moderately in paññā.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, một Tỳ-kheo là người hoàn thành đầy đủ giới, hoàn thành đầy đủ định, thực hành tuệ ở mức độ vừa phải.
So yāni tāni…pe… sikkhati sikkhāpadesu.
He commits those… (rest omitted) …trains in the precepts.
Vị ấy có thể vi phạm...v.v... thực hành giữ gìn các giới học.
So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ…pe… anāvattidhammo tasmā lokā.
With the destruction of the five lower fetters… (rest omitted) …he is an Anāgāmī, not liable to return from that world.
Vị ấy, do đoạn trừ năm hạ phần kiết sử...v.v... trở thành bậc Hóa Sinh, nhập Niết-bàn ở đó, không còn trở lại thế giới này nữa.
Idha pana, bhikkhave, bhikkhu sīlesu paripūrakārī hoti, samādhismiṃ paripūrakārī, paññāya paripūrakārī.
Here, monks, a bhikkhu is one who acts perfectly in sīla, one who acts perfectly in samādhi, one who acts perfectly in paññā.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, một Tỳ-kheo là người hoàn thành đầy đủ giới, hoàn thành đầy đủ định, hoàn thành đầy đủ tuệ.
So yāni tāni khuddānukhuddakāni…pe… sikkhati sikkhāpadesu.
He commits those minor and secondary offences… (rest omitted) …trains in the precepts.
Vị ấy có thể vi phạm những giới học nhỏ nhặt...v.v... thực hành giữ gìn các giới học.
So āsavānaṃ khayā…pe… upasampajja viharatī’’ti.
With the destruction of the defilements… (rest omitted) …he abides, having realized it for himself.”
Vị ấy, do diệt trừ các lậu hoặc...v.v... chứng ngộ và an trú trong tâm giải thoát và tuệ giải thoát ngay trong hiện tại.”
Ettha hi vivaṭṭasannissitassa sīlassa idhādhippetattā sīlena kāyaviveko pakāsito hoti, samādhinā cittaviveko, paññāya upadhiviveko.
Here, since sīla associated with the turning away from saṃsāra is intended, through sīla, bodily seclusion is revealed; through samādhi, mental seclusion; and through paññā, seclusion from all substrata of existence (upadhiviveka).
Ở đây, vì giới gắn liền với sự thoát ly (vivaṭṭa) được đề cập, nên sự viễn ly thân (kāyaviveka) được trình bày bằng giới; sự viễn ly tâm (cittaviveka) bằng định; sự viễn ly phiền não (upadhiviveka) bằng tuệ.
Tathā sīlena adoso kusalamūlaṃ pakāsitaṃ hoti, titikkhappadhānatāya, aparūpaghātasabhāvatāya ca sīlassa.
Likewise, through sīla, the root of skillfulness which is non-aversion (adoso kusalamūlaṃ) is revealed, due to sīla’s prevalence of endurance and its nature of not harming others.
Cũng vậy, căn lành không sân (adosa kusalamūla) được trình bày bằng giới, vì giới chủ yếu là sự nhẫn nại và bản chất của giới là không làm hại người khác.
Samādhinā alobho kusalamūlaṃ, lobhapaṭipakkhato, alobhapadhānatāya ca samādhissa.
Through samādhi, the root of skillfulness which is non-greed (alobho kusalamūlaṃ) is revealed, due to its opposition to greed and the prevalence of non-greed in samādhi.
Căn lành không tham (alobha kusalamūla) được trình bày bằng định, vì định đối nghịch với tham và chủ yếu là không tham.
Paññāya pana amohoyeva.
Through paññā, it is only non-delusion (amoha).
Còn đối với tuệ, đó chính là không si mê (amoha).
Sīlena ca animittavimokkhamukhaṃ pakāsitaṃ hoti.
Through sīla, the gateway to liberation which is signless (animittavimokkhamukhaṃ) is revealed.
Và cửa giải thoát vô tướng (animittavimokkhamukha) được trình bày bằng giới.
Adosappadhānaṃ hi sīlasampadaṃ nissāya dose ādīnavadassino aniccānupassanā sukheneva ijjhati, aniccānupassanā ca animittavimokkhamukhaṃ.
Indeed, by relying on the perfection of sīla, which is characterized by non-aversion, for one who sees danger in aversion, the contemplation of impermanence arises easily; and the contemplation of impermanence is the signless gateway to liberation.
Thật vậy, nương vào sự thành tựu giới với chủ yếu là không sân, người thấy rõ hiểm họa trong sân sẽ dễ dàng tu tập quán vô thường, và quán vô thường chính là cửa giải thoát vô tướng.
Samādhinā appaṇihitavimokkhamukhaṃ.
Through samādhi, the desireless gateway to liberation (appaṇihitavimokkhamukhaṃ).
Cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkhamukha) bằng định.
Paññāya suññatavimokkhamukhaṃ.
Through paññā, the emptiness gateway to liberation (suññatavimokkhamukhaṃ).
Cửa giải thoát không (suññatavimokkhamukha) bằng tuệ.
Alobhappadhānaṃ hi kāmanissaraṇaṃ samādhisampadaṃ nissāya kāmesu ādīnavadassino dukkhānupassanā sukheneva ijjhati, dukkhānupassanā ca appaṇihitavimokkhamukhaṃ.
Indeed, by relying on the perfection of samādhi, which is characterized by non-greed and release from sensual desires, for one who sees danger in sensual pleasures, the contemplation of suffering arises easily; and the contemplation of suffering is the desireless gateway to liberation.
Thật vậy, nương vào sự thành tựu định với chủ yếu là không tham, thoát ly dục vọng, người thấy rõ hiểm họa trong dục vọng sẽ dễ dàng tu tập quán khổ, và quán khổ chính là cửa giải thoát vô nguyện.
Paññāsampadaṃ nissāya anattānupassanā sukheneva ijjhati, anattānupassanā ca suññatavimokkhamukhaṃ.
By relying on the perfection of paññā, the contemplation of non-self arises easily; and the contemplation of non-self is the emptiness gateway to liberation.
Nương vào sự thành tựu tuệ, quán vô ngã sẽ dễ dàng thành tựu, và quán vô ngã chính là cửa giải thoát không.
Tathā sīlena anaññātaññassāmītindriyaṃ pakāsitaṃ hoti.
Likewise, through sīla, the faculty of "I shall know the unknown" (anaññātaññassāmītindriyaṃ) is revealed.
Cũng vậy, căn "Ta sẽ biết điều chưa biết" (anaññātaññassāmītindriya) được trình bày bằng giới.
Taṃ hi sīlesu paripūrakārino aṭṭhamakassa indriyaṃ.
For that is the faculty of the eighth one, the Stream-enterer, who acts perfectly in sīla.
Thật vậy, căn đó là căn của vị Nhập Lưu, là vị thứ tám trong số những người hoàn thành đầy đủ giới.
Samādhinā aññindriyaṃ.
Through samādhi, the faculty of knowing (aññindriyaṃ).
Căn "Đã biết" (aññindriya) bằng định.
Taṃ hi ukkaṃsagataṃ samādhismiṃ paripūrakārino anāgāmino, aggamaggaṭṭhassa ca indriyaṃ.
For that, in its highest degree, is the faculty of the Anāgāmī who acts perfectly in samādhi, and the faculty of one on the highest path.
Thật vậy, căn đó là căn của vị Bất Lai đã hoàn thành đầy đủ định ở mức độ cao nhất, và cũng là căn của vị A-la-hán đã đạt đến quả vị tối thượng.
Paññāya aññātāvindriyaṃ pakāsitaṃ hoti.
Through paññā, the faculty of one who has known (aññātāvindriyaṃ) is revealed.
Căn "Người đã biết" (aññātāvindriya) được trình bày bằng tuệ.
Taduppattiyā hi arahā paññāya paripūrakārīti.
For with its arising, the Arahant acts perfectly in paññā, it is said.
Thật vậy, do sự phát sinh của căn đó, vị A-la-hán là người hoàn thành đầy đủ tuệ.
Iminā nayena aññe ca evarūpā guṇattikā sīlādīhi pakāsetabbā.
In this manner, other such groups of three qualities should also be revealed through sīla and so on.
Theo cách này, các bộ ba phẩm chất khác tương tự cũng nên được trình bày bằng giới v.v...