5. Tattha katamo desanāhāro?
5. Among these, what is the Desanāhāra?
Trong đó, Desanāhāra là gì?
‘‘Assādādīnavatā’’ti gāthā ayaṃ desanāhāro.
This verse, "Assādādīnavatā," is the Desanāhāra.
Kệ ngôn ‘‘Assādādīnavatā’’ này là Desanāhāra.
Kiṃ desayati?
What does it teach?
Nó thuyết giảng điều gì?
Assādaṃ ādīnavaṃ nissaraṇaṃ phalaṃ upāyaṃ āṇattiṃ.
It teaches gratification, danger, escape, result, means, and injunction.
Nó thuyết giảng sự vị ngọt (assāda), sự nguy hiểm (ādīnava), sự thoát ly (nissaraṇa), quả (phala), phương tiện (upāya), và mệnh lệnh (āṇatti).
Dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmīti.
"Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, perfectly complete and pure, I will proclaim the holy life."
Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông giáo pháp tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có nghĩa lý, có văn tự, hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh tuyệt đối, Phạm hạnh này.
Tattha catasso paṭipadā, cattāro puggalā.
There are four paths, four types of individuals.
Trong đó, có bốn con đường thực hành, bốn hạng người.
Taṇhācarito mando satindriyena dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti satipaṭṭhānehi nissayehi.
The individual with a craving-nature, who is dull, escapes (from saṃsāra) by the path of suffering with slow direct knowledge, through the faculty of mindfulness and the supports of satipaṭṭhāna.
Người có tập tánh tham ái, chậm hiểu, với căn niệm, đi đến sự giải thoát bằng con đường khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, nhờ vào các niệm xứ.
Taṇhācarito udatto* samādhindriyena dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti jhānehi nissayehi.
The individual with a craving-nature, who is exalted, escapes by the path of suffering with quick direct knowledge, through the faculty of concentration and the supports of jhāna.
Người có tập tánh tham ái, cao thượng, với căn định, đi đến sự giải thoát bằng con đường khổ hạnh và sự chứng ngộ nhanh chóng, nhờ vào các thiền định.
Diṭṭhicarito mando vīriyindriyena sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti sammappadhānehi nissayehi.
The individual with a view-nature, who is dull, escapes by the path of ease with slow direct knowledge, through the faculty of energy and the supports of sammappadhāna.
Người có tập tánh tà kiến, chậm hiểu, với căn tinh tấn, đi đến sự giải thoát bằng con đường an lạc và sự chứng ngộ chậm chạp, nhờ vào các chánh cần.
Diṭṭhicarito udatto paññindriyena sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti saccehi nissayehi.
The individual with a view-nature, who is exalted, escapes by the path of ease with quick direct knowledge, through the faculty of wisdom and the supports of the Noble Truths.
Người có tập tánh tà kiến, cao thượng, với căn tuệ, đi đến sự giải thoát bằng con đường an lạc và sự chứng ngộ nhanh chóng, nhờ vào các chân lý.
7. Svāyaṃ hāro kattha sambhavati, yassa satthā vā dhammaṃ desayati aññataro vā garuṭṭhānīyo sabrahmacārī, so taṃ dhammaṃ sutvā saddhaṃ paṭilabhati.
7. Where does this method arise? When a teacher or another venerable spiritual companion teaches the Dhamma, and one hears that Dhamma and gains faith.
Hāra này phát sinh ở đâu? Khi bậc Đạo Sư hoặc một vị đồng phạm hạnh đáng kính thuyết giảng giáo pháp cho một người, người ấy nghe pháp rồi phát sinh niềm tin.
Tattha yā vīmaṃsā ussāhanā tulanā upaparikkhā, ayaṃ sutamayī paññā.
Therein, the investigation, exertion, weighing, and examination is wisdom born of hearing (sutamayī paññā).
Trong đó, sự tìm hiểu, sự nỗ lực, sự cân nhắc, sự xem xét kỹ lưỡng—đây là tuệ do nghe (sutamayi paññā).
Tathā sutena nissayena yā vīmaṃsā tulanā upaparikkhā manasānupekkhaṇā, ayaṃ cintāmayī paññā.
Likewise, the investigation, weighing, examination, and mental reflection based on what has been heard, is wisdom born of reflection (cintāmayī paññā).
Tương tự, nhờ sự nghe đó, sự tìm hiểu, sự cân nhắc, sự xem xét kỹ lưỡng, sự quán sát bằng tâm—đây là tuệ do tư duy (cintāmayī paññā).
Imāhi dvīhi paññāhi manasikārasampayuttassa yaṃ ñāṇaṃ uppajjati dassanabhūmiyaṃ vā bhāvanābhūmiyaṃ vā, ayaṃ bhāvanāmayī paññā.
The knowledge that arises, conjoined with attention, from these two types of wisdom, whether in the realm of insight or the realm of development, is wisdom born of development (bhāvanāmayī paññā).
Với hai tuệ này, đối với người có sự tác ý tương ưng, trí tuệ phát sinh trong cảnh giới thấy (dassanabhūmi) hoặc cảnh giới tu tập (bhāvanābhūmi)—đây là tuệ do tu tập (bhāvanāmayī paññā).
8. Paratoghosā sutamayī paññā.
8. Wisdom born of hearing is due to external sound.
Tuệ do nghe là do tiếng từ bên ngoài.
Paccattasamuṭṭhitā yoniso manasikārā cintāmayī paññā.
Wisdom born of reflection arises from personal appropriate attention.
Tuệ do tư duy là do sự tác ý đúng đắn phát sinh từ chính mình.
Yaṃ parato ca ghosena paccattasamuṭṭhitena ca yonisomanasikārena ñāṇaṃ uppajjati, ayaṃ bhāvanāmayī paññā.
The knowledge that arises from both external sound and personally arisen appropriate attention is wisdom born of development.
Trí tuệ phát sinh do tiếng từ bên ngoài và do sự tác ý đúng đắn phát sinh từ chính mình—đây là tuệ do tu tập.
Yassa imā dve paññā atthi sutamayī cintāmayī ca, ayaṃ ugghaṭitaññū.
One who possesses these two types of wisdom—wisdom born of hearing and wisdom born of reflection—is an ugghaṭitaññū.
Người nào có hai tuệ này, tuệ do nghe và tuệ do tư duy, người ấy là ugghaṭitaññū.
Yassa sutamayī paññā atthi, cintāmayī natthi, ayaṃ vipañcitaññū* .
One who possesses wisdom born of hearing but not wisdom born of reflection is a vipañcitaññū.
Người nào có tuệ do nghe nhưng không có tuệ do tư duy, người ấy là vipañcitaññū.
Yassa neva sutamayī paññā atthi na cintāmayī, ayaṃ neyyo.
One who possesses neither wisdom born of hearing nor wisdom born of reflection is a neyya.
Người nào không có cả tuệ do nghe lẫn tuệ do tư duy, người ấy là neyyo.
9. Sāyaṃ dhammadesanā kiṃ desayati?
9. What does this Dhamma teaching teach?
Vậy giáo pháp này thuyết giảng điều gì?
Cattāri saccāni dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ.
The Four Noble Truths: suffering, the origin of suffering, the cessation of suffering, and the path to the cessation of suffering.
Bốn Thánh Đế: khổ, tập, diệt, đạo.
Ādīnavo ca phalañca dukkhaṃ, assādo samudayo, nissaraṇaṃ nirodho, upāyo āṇatti ca maggo.
The drawback and the fruit are suffering; gratification is the origin; escape is the cessation; the means and the instruction are the path.
Sự nguy hiểm và quả là Khổ đế; sự vị ngọt là Tập đế; sự thoát ly là Diệt đế; phương tiện và mệnh lệnh là Đạo đế.
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là bốn Thánh Đế.
Idaṃ dhammacakkaṃ.
This is the Dhammacakka.
Đây là Pháp luân.
Yathāha bhagavā – ‘‘idaṃ dukkha’’nti me, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, sabbaṃ dhammacakkaṃ.
As the Blessed One said: “This is suffering,” monks, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the unsurpassed Wheel of Dhamma has been set in motion by me, irreversible by any ascetic, brahmin, deity, Māra, Brahmā, or anyone in the world—the entire Wheel of Dhamma.
Như Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, ‘Đây là khổ’ – Pháp luân vô thượng, không thể bị xoay chuyển bởi bất kỳ Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên hay bất cứ ai trong thế gian, đã được Ta chuyển vận tại Isipatana, Migadāya ở Bārāṇasī,” – toàn bộ Pháp luân.
Tattha aparimāṇā padā, aparimāṇā akkharā, aparimāṇā byañjanā, aparimāṇā ākārā neruttā niddesā.
Therein are immeasurable words, immeasurable letters, immeasurable phrases, immeasurable modes of expression, etymological explanations, and expositions.
Trong đó có vô lượng từ ngữ, vô lượng chữ cái, vô lượng âm tiết, vô lượng cách diễn đạt và giải thích.
Etasseva atthassa saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ* paññatti, itipidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
The elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation of this very meaning is the noble truth of suffering.
Sự trình bày, sự khai thị, sự giải thích, sự phân tích, sự làm rõ, sự định nghĩa của ý nghĩa đó, đó là Khổ Thánh Đế.
‘‘Ayaṃ dukkhasamudayo’’ti me, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti me, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
“This is the origin of suffering,” monks, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the unsurpassed Wheel of Dhamma has been set in motion by me… “This is the cessation of suffering,” monks… “This is the path leading to the cessation of suffering,” monks, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the unsurpassed Wheel of Dhamma has been set in motion by me, irreversible by any ascetic, brahmin, deity, Māra, Brahmā, or anyone in the world.
“Đây là Khổ tập” – Này các Tỳ-khưu, Pháp luân vô thượng đã được Ta chuyển vận tại Isipatana, Migadāya ở Bārāṇasī…v.v… “Đây là Khổ diệt” – Này các Tỳ-khưu…v.v… “Đây là con đường đưa đến Khổ diệt” – Này các Tỳ-khưu, Pháp luân vô thượng, không thể bị xoay chuyển bởi bất kỳ Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên hay bất cứ ai trong thế gian, đã được Ta chuyển vận tại Isipatana, Migadāya ở Bārāṇasī.
Tattha aparimāṇā padā, aparimāṇā akkharā, aparimāṇā byañjanā, aparimāṇā ākārā neruttā niddesā.
Therein are immeasurable words, immeasurable letters, immeasurable phrases, immeasurable modes of expression, etymological explanations, and expositions.
Trong đó có vô lượng từ ngữ, vô lượng chữ cái, vô lượng âm tiết, vô lượng cách diễn đạt và giải thích.
Etasseva atthassa saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ paññatti itipidaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.
The elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation of this very meaning is the noble truth of the path leading to the cessation of suffering.
Sự tóm tắt, sự trình bày, sự giải thích, sự phân tích, sự làm cho rõ ràng, sự tuyên bố về ý nghĩa này chính là Thánh Đế về con đường đưa đến sự diệt khổ.
Tattha bhagavā akkharehi saṅkāseti, padehi pakāseti, byañjanehi vivarati, ākārehi vibhajati, niruttīhi uttānīkaroti* , niddesehi paññapeti.
Therein, the Blessed One elucidates with letters, manifests with words, discloses with phrases, analyzes with modes of expression, clarifies with etymological explanations, and designates with expositions.
Tại đây, Đức Thế Tôn tóm tắt ý nghĩa bằng các chữ cái, trình bày bằng các từ ngữ, giải thích bằng các câu văn, phân tích bằng các thể cách, làm cho rõ ràng bằng các cách diễn giải, và tuyên bố bằng các chỉ dẫn.
Tattha bhagavā akkharehi ca padehi ca ugghaṭeti* , byañjanehi ca ākārehi ca vipañcayati, niruttīhi ca niddesehi ca vitthāreti.
Therein, the Blessed One briefly states with letters and words, elaborates with phrases and modes of expression, and expands with etymological explanations and expositions.
Tại đây, Đức Thế Tôn khai mở bằng các chữ cái và từ ngữ, giải thích chi tiết bằng các câu văn và thể cách, và phát triển rộng rãi bằng các cách diễn giải và chỉ dẫn.
Tattha ugghaṭanā* ādi, vipañcanā majjhe, vitthāraṇā pariyosānaṃ.
Therein, the brief statement is the beginning, the elaboration is the middle, and the expansion is the conclusion.
Tại đây, sự khai mở là phần đầu, sự giải thích chi tiết là phần giữa, sự phát triển rộng rãi là phần kết thúc.
Soyaṃ dhammavinayo ugghaṭīyanto ugghaṭitaññūpuggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘ādikalyāṇo’’ti.
This Dhamma-Vinaya, when briefly stated, disciplines the person of quick understanding; therefore, it is called “beautiful in the beginning.”
Giáo Pháp và Giới Luật này, khi được khai mở, huấn luyện người có trí tuệ khai mở (ugghaṭitaññū), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần đầu”.
Vipañcīyanto vipañcitaññūpuggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘majjhekalyāṇo’’ti.
When elaborated, it disciplines the person of moderate understanding; therefore, it is called “beautiful in the middle.”
Khi được giải thích chi tiết, huấn luyện người có trí tuệ giải thích chi tiết (vipañcitaññū), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần giữa”.
Vitthārīyanto neyyaṃ puggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘pariyosānakalyāṇo’’ti.
When expanded, it disciplines the person who needs guidance; therefore, it is called “beautiful in the end.”
Khi được phát triển rộng rãi, huấn luyện người cần được hướng dẫn (neyya), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần kết thúc”.
10. Tattha chappadāni attho saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ paññatti, imāni chappadāni attho.
10. Therein, the six terms are meaning: elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation; these six terms are meaning.
10. Tại đây, sáu từ ngữ là ý nghĩa: sự tóm tắt, sự trình bày, sự giải thích, sự phân tích, sự làm cho rõ ràng, sự tuyên bố—sáu từ ngữ này là ý nghĩa.
Chappadāni byañjanaṃ akkharaṃ padaṃ byañjanaṃ ākāro nirutti niddeso, imāni chappadāni byañjanaṃ.
The six terms are expression: letter, word, phrase, mode of expression, etymological explanation, exposition; these six terms are expression.
Sáu từ ngữ là văn tự: chữ cái, từ ngữ, câu văn, thể cách, cách diễn giải, chỉ dẫn—sáu từ ngữ này là văn tự.
Tenāha bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjana’’nti.
Therefore, the Blessed One said: “Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with expression.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng Giáo Pháp cho các ông, tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần kết thúc, có ý nghĩa và có văn tự.”
Kevalanti lokuttaraṃ, na missaṃ lokiyehi dhammehi.
Kevala means supramundane, not mixed with mundane dhammas.
Kevala (hoàn toàn) nghĩa là siêu thế, không pha trộn với các pháp thế gian.
Paripuṇṇanti paripūraṃ anūnaṃ anatirekaṃ.
Paripuṇṇa means complete, neither deficient nor excessive.
Paripuṇṇa (đầy đủ) nghĩa là trọn vẹn, không thiếu không thừa.
Parisuddhanti nimmalaṃ sabbamalāpagataṃ pariyodātaṃ upaṭṭhitaṃ sabbavisesānaṃ, idaṃ vuccati tathāgatapadaṃitipi tathāgatanisevitaṃitipi tathāgatārañjitaṃitipi, atocetaṃ brahmacariyaṃ paññāyati.
Parisuddha means stainless, free from all defilements, purified, established for all excellent qualities; this is called the Tathāgata’s path, the Tathāgata’s resort, the Tathāgata’s delight, and thus this holy life is made known.
Parisuddha (thanh tịnh) nghĩa là không cấu uế, thoát ly mọi cấu uế, trong sạch, hiện hữu với mọi đặc tính ưu việt. Điều này được gọi là “con đường của Như Lai” hoặc “điều Như Lai đã thực hành” hoặc “điều Như Lai đã làm cho hoan hỷ”. Từ đó, phạm hạnh này được nhận biết.
Tenāha bhagavā ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “I will proclaim the holy life, complete and purified.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Ta sẽ công bố phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh.”
Kiṃ vicinati?
What does it investigate?
Nó phân tích điều gì?
Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ* vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati.
It investigates the word, investigates the question, investigates the answer, investigates the preceding and succeeding, investigates the gratification, investigates the danger, investigates the escape, investigates the fruit, investigates the means, investigates the instruction, investigates the chant, investigates all nine suttas.
Nó phân tích từ ngữ, phân tích câu hỏi, phân tích câu trả lời, phân tích trước sau, phân tích sự vị ngọt, phân tích hiểm họa, phân tích sự xuất ly, phân tích quả, phân tích phương tiện, phân tích lời dạy, phân tích sự tán tụng, phân tích tất cả chín bộ kinh.
Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –
How might it be? Just as the Venerable Ajita, in the Pārāyana, questioned the Blessed One:
Chẳng hạn, như thế nào? Như Tôn giả Ajita trong kinh Pārāyana đã hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi:
Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho.
These four phrases were asked, and that is one question.
Bốn câu hỏi này đã được hỏi, đó là một vấn đề.
Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati.
Because it encompasses a single object. For thus it is said: "By what is the world enveloped?" asks about the basis of the world. "By what does it not shine forth?" asks about the world's non-shining. "What do you declare to be its defilement?" asks about the world's defilement. "What is its great fear?" asks about the great fear of that very world.
Vì nó bao gồm một đối tượng duy nhất. Như đã nói: “Thế gian bị che lấp bởi điều gì?” hỏi về nền tảng của thế gian; “Thế gian không hiển lộ bởi điều gì?” hỏi về sự không hiển lộ của thế gian; “Ngài nói sự bôi bẩn của nó là gì?” hỏi về sự bôi bẩn của thế gian; “Điều gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?” hỏi về nỗi sợ hãi lớn của chính thế gian đó.
Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
The world is of three kinds: the world of defilements (kilesaloko), the world of existence (bhavaloko), and the world of faculties (indriyaloko).
Thế gian có ba loại: thế gian phiền não (kilesaloka), thế gian hữu (bhavaloka), thế gian căn (indriyaloka).
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā.
To the question "By what is the world enveloped?" the answer is "The world is enveloped by avijjā."
Đối với câu hỏi “Thế gian bị che lấp bởi điều gì?”, câu trả lời là “Thế gian bị vô minh che lấp.”
Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā.
The world is enveloped by hindrances, for all beings are hindered by avijjā.
Thế gian bị các triền cái che lấp. Tất cả chúng sinh đều bị triền cái vô minh.
Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā.
As the Blessed One said: "Monks, for all beings, all creatures, all existent things, I declare there is only one hindrance in a certain way, namely avijjā. For all beings are hindered by avijjā.
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, đối với tất cả chúng sinh, tất cả loài hữu tình, tất cả loài sinh vật, Ta nói chỉ có một triền cái theo một phương diện, đó là vô minh. Tất cả chúng sinh đều bị triền cái vô minh.
Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti.
Monks, with the complete cessation, abandonment, and relinquishment of avijjā, I declare there is no hindrance for beings."
Này các Tỳ-khưu, với sự diệt trừ, từ bỏ, xả ly hoàn toàn vô minh, Ta nói không còn triền cái nào cho chúng sinh.”
Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.
Therefore, the answer to the first phrase is appropriate.
Do đó, câu trả lời cho câu hỏi thứ nhất là hợp lý.
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā.
To the question "By what does it not shine forth?" the answer is "Due to vacillation and heedlessness, it does not shine forth."
Đối với câu hỏi “Thế gian không hiển lộ bởi điều gì?”, câu trả lời là “Không hiển lộ bởi sự hoài nghi và phóng dật.”
Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati.
The person who is enveloped by hindrances vacillates.
Người bị các triền cái che lấp thì hoài nghi.
Vivicchā nāma vuccati vicikicchā.
Vacillation is called vicikicchā (doubt).
Vivicchā được gọi là vicikicchā (hoài nghi).
So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya.
Doubting, he does not have faith; not having faith, he does not exert effort for the abandonment of unwholesome states and for the realization of wholesome states.
Người hoài nghi đó không có niềm tin kiên cố, và không có niềm tin kiên cố thì không nỗ lực tinh tấn để đoạn trừ các pháp bất thiện và chứng đắc các pháp thiện.
So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –
He dwells here devoted to heedlessness, heedless; he does not generate pure states. As these are not generated by him, they do not shine forth, as the Blessed One said:
Người đó sống trong sự phóng dật, lơ là. Người đó không phát sinh các pháp thanh tịnh, và những pháp đó không phát sinh thì không hiển lộ. Như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā.
To the question "What is its great fear?" the answer is "Dukkha is its great fear."
Đối với câu hỏi “Điều gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?”, câu trả lời là “Khổ là nỗi sợ hãi lớn của nó.”
Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca.
Dukkha is of two kinds: bodily and mental.
Khổ có hai loại: khổ thân (kāyika) và khổ tâm (cetasika).
Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ.
What is bodily is dukkha; what is mental is domanassa (displeasure).
Cái gì là khổ thân, đó là dukkha; cái gì là khổ tâm, đó là domanassa (ưu sầu).
Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ?
All beings are indeed terrified by dukkha; there is no fear equal to dukkha, how much less anything greater than it?
Tất cả chúng sinh đều sợ hãi khổ, không có nỗi sợ hãi nào ngang bằng với khổ, huống chi là vượt trội hơn nó?
Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā.
There are three kinds of dukkhatā (suffering): dukkhadukkhatā (suffering as pain), saṅkhāradukkhatā (suffering due to conditioned states), vipariṇāmadukkhatā (suffering due to change).
Ba loại khổ: khổ khổ (dukkha-dukkhata), hành khổ (saṅkhāra-dukkhata), hoại khổ (vipariṇāma-dukkhata).
Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati.
Among these, the world is sometimes and occasionally freed from dukkhadukkhatā.
Tại đây, thế gian đôi khi thoát khỏi khổ khổ một cách tổng quát.
Tathā vipariṇāmadukkhatāya.
Likewise from vipariṇāmadukkhatā.
Cũng vậy, thoát khỏi hoại khổ.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for this?
Vì lý do gì?
Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi.
There are those in the world who are free from illness and live long lives.
Vì có những người ít bệnh tật và sống lâu trên thế gian.
Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti.
However, the world is freed from saṅkhāradukkhatā only by the Nibbāna-dhātu without residue. Therefore, considering saṅkhāradukkhatā as the suffering of the world, dukkha is its great fear.
Nhưng thế gian được giải thoát khỏi hành khổ (saṅkhāra-dukkhatā) bằng Nibbāna-dhātu vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā). Do đó, hành khổ là khổ của thế gian. Vì vậy, Đức Phật đã nói: “Khổ là nỗi sợ hãi lớn của thế gian.”
Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā.
And by that, the answer to the fourth verse is fitting.
Và với điều đó, lời giải đáp cho câu thứ tư là hợp lý.
Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "The world is shrouded in avijjā."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Thế gian bị vô minh che phủ.”
Savanti sabbadhi sotāti.
" Streams flow everywhere" means:
“Các dòng chảy tuôn khắp mọi nơi”.
Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa.
For one who is not concentrated, for one abundant in covetousness, ill-will, and heedlessness, streams flow.
Đối với người không định tâm, người có nhiều tham ái, sân hận và phóng dật, các dòng chảy tuôn trào.
Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ.
Among these, what is covetousness, that is greed, an unwholesome root; what is ill-will, that is hatred, an unwholesome root; what is heedlessness, that is delusion, an unwholesome root.
Trong đó, tham ái là gốc rễ bất thiện của lòng tham, sân hận là gốc rễ bất thiện của sự thù ghét, phóng dật là gốc rễ bất thiện của sự si mê.
Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –
For such a non-concentrated person, taṇhā flows in the six sense bases: rūpa-taṇhā, sadda-taṇhā, gandha-taṇhā, rasa-taṇhā, phoṭṭhabba-taṇhā, dhamma-taṇhā, as the Blessed One said:
Đối với người không định tâm như vậy, tham ái tuôn chảy qua sáu xứ: tham ái sắc, tham ái tiếng, tham ái hương, tham ái vị, tham ái xúc, tham ái pháp. Như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ.
" It flows," O bhikkhus, is a designation for the six internal sense bases.
“Này các Tỳ-kheo, từ ‘tuôn chảy’ (savatī) là tên gọi của sáu nội xứ.
Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu* paṭihaññatīti.
The eye flows towards agreeable rūpas, it is repelled by disagreeable ones.
Mắt tuôn chảy vào các sắc khả ái, bị chướng ngại bởi các sắc bất khả ái.”
Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti.
The ear…pe… the nose… the tongue… the body… the mind flows towards agreeable dhammas, it is repelled by disagreeable ones.
Tai… mũi… lưỡi… thân… ý tuôn chảy vào các pháp khả ái, bị chướng ngại bởi các pháp bất khả ái.
Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati.
Thus, it flows in all ways, and it flows everywhere.
Như vậy, tất cả đều tuôn chảy, và tuôn chảy khắp mọi nơi.
Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.
Therefore, it is said, "Streams flow everywhere."
Vì vậy, Ngài nói: “Các dòng chảy tuôn khắp mọi nơi.”
Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati.
When sati focused on the body (kāyagatā sati) is developed and cultivated, the eye does not cling to agreeable rūpas, nor is it repelled by disagreeable ones; the ear…pe… the nose… the tongue… the body… the mind does not cling to agreeable dhammas, nor is it repelled by disagreeable ones.
Khi chánh niệm về thân (kāyagatā sati) được tu tập và phát triển nhiều, mắt không bị cuốn hút vào các sắc khả ái, không bị chướng ngại bởi các sắc bất khả ái; tai… mũi… lưỡi… thân… ý không bị cuốn hút vào các pháp khả ái, không bị chướng ngại bởi các pháp bất khả ái.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ.
Because the faculties are restrained and kept in check.
Vì các căn đã được chế ngự và ngăn chặn.
Kena te saṃvutanivāritā?
By what are they restrained and kept in check?
Nhờ đâu chúng được chế ngự và ngăn chặn?
Satiārakkhena.
By the protection of sati.
Nhờ sự bảo vệ của chánh niệm (sati-ārakkha).
Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Sati is their dam."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Chánh niệm là sự ngăn chặn chúng.”
Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti.
By paññā, the underlying tendencies (anusayā) are abandoned; when the underlying tendencies are abandoned, the obsessions (pariyuṭṭhānā) are abandoned.
Các tùy miên được đoạn trừ nhờ trí tuệ; khi các tùy miên được đoạn trừ, các phiền não hiện hành cũng được đoạn trừ.
Kissa* , anusayassa pahīnattā?
Why? Because the underlying tendency is abandoned.
Vì lý do gì? Vì tùy miên đã được đoạn trừ.
Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati.
Just as when a tree with a trunk has its roots completely removed, the continuity of flowers, fruits, tender leaves, and sprouts is cut off.
Điều này giống như khi một cây có thân được nhổ tận gốc rễ, thì dòng chảy của hoa, quả, lá non và chồi non bị cắt đứt hoàn toàn.
Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā.
Similarly, when the underlying tendencies are abandoned, the continuity of obsessions is cut off, stopped, covered.
Cũng vậy, khi các tùy miên được đoạn trừ, dòng chảy của các phiền não hiện hành bị cắt đứt hoàn toàn, bị đóng lại, bị che lấp.
Paññāya.
By paññā.
Nhờ trí tuệ.
Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "By paññā are they stopped."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Chúng được đóng lại nhờ trí tuệ.”
Ayaṃ pañhe* anusandhiṃ pucchati.
This question asks about the continuity.
Vấn đề này hỏi về sự liên kết (anusandhi).
Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati?
What does it ask when it asks about the continuity?
Khi hỏi về sự liên kết, Ngài hỏi về điều gì?
Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ.
The Nibbāna-dhātu without any remainder of clinging (anupādisesa).
Ngài hỏi về Nibbāna-dhātu vô dư y.
Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato.
The three conditioned truths are phenomena of cessation: dukkha, samudaya, magga; nirodha is unconditioned.
Ba chân lý là hữu vi và có pháp diệt: khổ, tập, đạo. Diệt là vô vi.
Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca.
Among these, samudaya is abandoned in two stages: the stage of insight (dassana-bhūmi) and the stage of development (bhāvanā-bhūmi).
Trong đó, tập được đoạn trừ ở hai giai đoạn: giai đoạn thấy (dassana-bhūmi) và giai đoạn tu tập (bhāvanā-bhūmi).
Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā* .
By insight, three fetters (saṃyojanā) are abandoned: sakkāya-diṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa; by development, seven fetters are abandoned: kāmacchanda, byāpāda, rūparāga, arūparāga, māna, uddhacca, and the remaining avijjā.
Nhờ thấy, ba kiết sử được đoạn trừ: thân kiến (sakkāya-diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbata-parāmāsa). Nhờ tu tập, bảy kiết sử được đoạn trừ: dục tham (kāmacchanda), sân hận (byāpāda), sắc ái (rūparāga), vô sắc ái (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhacca), và tàn dư vô minh (avijjā-vasesā).
Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.
In the three realms, these ten fetters are five lower fetters and five higher fetters.
Trong ba cõi (tedhātuka), mười kiết sử này bao gồm năm hạ phần kiết sử và năm thượng phần kiết sử.
12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti.
12. Therein, the three fetters—personality view, doubt, and clinging to rites and rituals—cease by establishing the faculty of 'I shall know the unknown'.
Trong đó, ba kiết sử: thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, chấm dứt khi đạt đến vô học xứ (anaññātaññassāmītindriya).
Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti.
The seven fetters—sensual desire, ill-will, craving for form-existence, craving for formless-existence, conceit, restlessness, and residual ignorance—cease by establishing the faculty of knowing.
Bảy kiết sử: dục tham, sân hận, sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, tàn dư vô minh, chấm dứt khi đạt đến hữu học xứ (aññindriya).
Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ.
But that by which one thus knows, "My birth is destroyed," this is the knowledge of destruction.
Khi biết rằng: “Sự sinh của ta đã chấm dứt,” đây là trí tuệ về sự diệt tận (khaye ñāṇa).
‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ.
That by which one discerns, "There is no further state of being for me," this is the knowledge of non-arising.
Khi biết rằng: “Không còn tái sinh nữa,” đây là trí tuệ về sự không tái sinh (anuppāde ñāṇa).
Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ.
These two knowledges are the faculty of one who has known.
Hai trí tuệ này là vô học xứ (aññātāvindriya).
Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.
Therein, both the faculty of 'I shall know the unknown' and the faculty of knowing cease for one who attains the supreme fruit of Arahantship; therein, both the knowledge of destruction and the knowledge of non-arising, these two knowledges are a single wisdom.
Trong đó, cả vô học xứ (anaññātaññassāmītindriya) và hữu học xứ (aññindriya) đều chấm dứt khi đạt đến quả vị A-la-hán, là quả vị tối thượng. Trong đó, cả trí tuệ về sự diệt tận và trí tuệ về sự không tái sinh, hai trí tuệ này là một trí tuệ (paññā).
Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati.
Moreover, by the designation of the object, two names are obtained: for one who discerns "My birth is destroyed," the name 'knowledge of destruction' is obtained; for one who discerns "There is no further state of being for me," the name 'knowledge of non-arising' is obtained.
Hơn nữa, theo sự chỉ định của đối tượng, có hai tên được đặt: đối với người biết rằng “sự sinh của ta đã chấm dứt,” trí tuệ đó được gọi là trí tuệ về sự diệt tận; đối với người biết rằng “không còn tái sinh nữa,” trí tuệ đó được gọi là trí tuệ về sự không tái sinh.
Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.
That wisdom is wisdom by way of discerning; mindfulness is mindfulness by way of not forgetting what has been seen.
Trí tuệ đó là paññā theo nghĩa nhận biết rõ ràng, là sati theo nghĩa không quên những gì đã thấy.
13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ.
13. Therein, the five groups of clinging—this is nāmarūpa.
Trong đó, năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) là danh sắc (nāma-rūpa).
Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ.
Therein, those phenomena with contact as the fifth—this is nāma.
Trong đó, các pháp có xúc là thứ năm (phassa-pañcamakā dhammā) là danh (nāma).
Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ.
Those five faculties that are rūpa—this is rūpa.
Năm căn (pañcindriyāni) là sắc (rūpa).
Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –
Asking the Blessed One about the cessation of both that nāmarūpa, which is conjoined with consciousness, Venerable Ajita thus spoke in the Pārāyana:
Tôn giả Ajita, khi hỏi Đức Thế Tôn về sự diệt trừ của cả hai danh sắc này, vốn liên hệ với thức (viññāṇa-sampayutta), đã nói như sau trong Parāyana:
Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca.
Therein, mindfulness and wisdom are four faculties: mindfulness is two faculties, the faculty of mindfulness and the faculty of concentration; wisdom is two faculties, the faculty of wisdom and the faculty of energy.
Trong đó, chánh niệm và trí tuệ là bốn căn: chánh niệm là hai căn (niệm căn và định căn), trí tuệ là hai căn (tuệ căn và tấn căn).
Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.
Therein, the conviction and acceptance regarding these four faculties, this is the faculty of faith.
Niềm tin và sự quyết định trong bốn căn này là tín căn.
Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi.
Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by faith, this is concentration born of desire.
Trong đó, sự nhất tâm được chi phối bởi niềm tin là dục định (chandasamādhi).
Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ.
When the mind is concentrated, by the power of reflection or by the power of development, for the suppression of defilements, this is abandoning.
Khi tâm đã định, sự đoạn trừ các phiền não (kilesa) là nhờ năng lực trấn áp (vikkhambhanatāya) hoặc năng lực quán sát (paṭisaṅkhāna-balena) hoặc năng lực tu tập (bhāvanā-balena).
Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā.
Therein, the in-breaths and out-breaths, the initial and sustained application, the perceptions and feelings, the intentions of thought—these are formations.
Trong đó, hơi thở vào ra (assāsapassāsā), tầm tứ (vitakkavicārā), tưởng (saññā), thọ (vedayitā), và tư duy (sarasaṅkappā) là các hành (saṅkhārā).
Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
Thus, the former concentration born of desire, and the abandoning for the suppression of defilements, and these formations—both of these develop the base of spiritual power endowed with concentration born of desire and formations, supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, culminating in relinquishment.
Như vậy, dục định trước đó, sự đoạn trừ nhờ trấn áp phiền não, và các hành này, cả hai đều tu tập thần túc (iddhipāda) đi kèm với dục định và các hành chủ yếu, nương tựa vào viễn ly (viveka-nissita), nương tựa vào ly tham (virāga-nissita), nương tựa vào diệt (nirodha-nissita), và hướng đến sự từ bỏ (vossagga-pariṇāmi).
Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi.
Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by energy, this is concentration born of energy… (and so on)… Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by mind, this is concentration born of mind… (and so on)… Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by investigation, this is concentration born of investigation.
Trong đó, sự nhất tâm có tinh tấn làm chủ, đây là tinh tấn định (vīriyasamādhi)…pe… trong đó, sự nhất tâm có tâm làm chủ, đây là tâm định (cittasamādhi)…pe… trong đó, sự nhất tâm có thẩm sát làm chủ, đây là thẩm sát định (vīmaṃsāsamādhi).
Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ.
When the mind is concentrated, by the power of reflection or by the power of development, for the suppression of defilements, this is abandoning.
Khi tâm đã định, nhờ sức quán sát hay sức tu tập mà các phiền não được đẩy lùi, đây là sự đoạn trừ (pahāna).
Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā.
Therein, the in-breaths and out-breaths, the initial and sustained application, the perceptions and feelings, the intentions of thought—these are formations.
Trong đó, những hơi thở vào ra, tầm tứ, tưởng thọ, và những tư niệm đồng nhất, đây là các hành (saṅkhārā).
Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
Thus, the former concentration born of investigation, and the abandoning for the suppression of defilements, and these formations—both of these develop the base of spiritual power endowed with concentration born of investigation and formations, supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, culminating in relinquishment.
Như vậy, thẩm sát định trước đó, sự đoạn trừ nhờ đẩy lùi phiền não, và các hành này – cả hai điều đó – là thần túc (iddhipāda) đầy đủ các hành chủ yếu của thẩm sát định, nương tựa vào viễn ly, nương tựa vào ly tham, nương tựa vào đoạn diệt, và hướng đến sự xả ly.
Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti.
Thus, one develops a mind that is open, unconstrained, and luminous.
Như vậy, với tâm rộng mở, không bị giới hạn, vị ấy tu tập tâm có ánh sáng.
Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti.
The five wholesome faculties arise when the mind arises, and cease when the mind ceases, being conascent with the mind.
Năm căn thiện (kusalāni pañcindriyāni) đồng sinh với tâm, sinh khởi khi tâm sinh khởi, đoạn diệt khi tâm đoạn diệt.
Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati.
Nāmarūpa, being caused by consciousness and arisen conditioned by consciousness, its cause is cut off by the path; consciousness, being without nutriment, uncherished, and without rebirth-linking, ceases.
Danh sắc (nāmarūpa) có thức (viññāṇa) làm nhân, sinh khởi do duyên thức; nhân của nó bị đoạn diệt bởi đạo, thức không có thức ăn, không còn hoan hỷ, không tái tục, nên nó đoạn diệt.
Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati* .
Nāmarūpa also, being without cause and without condition, does not give rise to further existence.
Danh sắc cũng không có nhân, không có duyên, nên không tái sinh.
Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati.
Thus, by the cessation of consciousness, wisdom, mindfulness, and name-and-form cease.
Như vậy, khi thức đoạn diệt, tuệ, niệm và danh sắc cũng đoạn diệt.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā.
These three statements were asked as questions; those are the three questions.
15. Ba câu này đã được hỏi, đó là ba vấn đề.
Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha.
Because of the inquiry concerning the sekha and asekha and the abandonment preceded by vipassanā, for thus it was said.
Vì liên quan đến sự đoạn trừ (pahāna) có tuệ quán (vipassanā) đi trước của bậc hữu học (sekha) và vô học (asekha), như đã nói.
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.
By “Those who are saṅkhātadhammā,” arahatta is asked; by “And those many sekha here,” the sekha is asked; by “Please declare to me, O venerable one, when asked, the conduct of those wise ones,” the abandonment preceded by vipassanā is asked.
“Và những bậc đã thấu hiểu các pháp” là hỏi về A-la-hán quả; “và những bậc hữu học khác ở đời” là hỏi về bậc hữu học; “xin Ngài, bậc trí tuệ, hãy nói cho con về hành vi của họ khi được hỏi” là hỏi về sự đoạn trừ có tuệ quán đi trước.
Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto?
And what is the obstruction to knowledge and vision?
Vậy sự cản trở trí tuệ và thấy biết là gì?
Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.
That ignorance and lack of vision regarding impermanence, suffering, and non-self—this is the obstruction to knowledge and vision.
Sự vô minh và không thấy biết về vô thường, khổ, và vô ngã, đó là sự cản trở trí tuệ và thấy biết.
Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.
Just as a person here might see the forms of stars but not know them by counting and naming—this is the obstruction to knowledge and vision.
Ví như ở đây, một người có thể thấy các hình dạng của các vì sao, nhưng không thể biết chúng theo cách đếm hoặc ký hiệu, đó là sự cản trở trí tuệ và thấy biết.
Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto.
But the Blessed One has unobstructed knowledge and vision, for the Buddhas, the Blessed Ones, have unobstructed knowledge and vision.
Nhưng Đức Thế Tôn có trí tuệ và thấy biết không bị ngăn ngại, vì các vị Phật, các bậc Thế Tôn, có trí tuệ và thấy biết không bị che chướng.
Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu.
Among them, a sekha should guard his mind in two respects: from craving for phenomena that excite passion, and from aversion for phenomena that give rise to vexation.
Trong đó, bậc hữu học (sekha) cần bảo vệ tâm trong hai pháp: sự tham đắm (gedha) đối với các pháp gây nhiễm ô (rajanīyesu dhammesu) và sự sân hận (dosa) đối với các pháp gây phiền não (pariyuṭṭhānīyesu).
Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.
Therein, that desire, infatuation, longing, affection, and indulgence—the Blessed One, restraining it, said: “One should not crave for sensual pleasures.”
Trong đó, những ham muốn, mê đắm, khát vọng, yêu thích, vui đùa, Đức Thế Tôn ngăn chặn chúng và nói: “Chớ tham đắm các dục.”
‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha.
By “One should be undisturbed in mind,” the destruction of vexations is meant.
“Tâm phải không bị xao động” là nói về sự đoạn trừ các phiền não.
Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti.
Indeed, a sekha who craves generates unarisen defilements and increases arisen defilements.
Thật vậy, bậc hữu học nếu tham đắm sẽ làm phát sinh phiền não chưa sinh, và làm cho phiền não đã sinh tăng trưởng.
Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
But one who is of undisturbed resolve and does not crave, strives; he generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Nhưng ai có tư niệm không xao động, không tham đắm mà tinh tấn, người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp bất thiện, ác chưa sinh không phát sinh.
So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp bất thiện, ác đã sinh được đoạn trừ.
So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the arising of unarisen wholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp thiện chưa sinh được phát sinh.
So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the maintenance, non-confusion, increase, abundance, development, and perfection of arisen wholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp thiện đã sinh được duy trì, không quên lãng, tăng trưởng, phát triển, tu tập và hoàn thiện.
16. Katame* anuppannā pāpakā akusalā dhammā?
What are the unarisen evil unwholesome states?
16. Các pháp bất thiện, ác chưa sinh là gì?
Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā.
Sensual thought, ill-will thought, harmful thought—these are the unarisen evil unwholesome states.
Tầm dục (kāmavitakka), tầm sân (byāpādavitakka), tầm hại (vihiṃsāvitakka), đây là các pháp bất thiện, ác chưa sinh.
Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā?
What are the arisen evil unwholesome states?
Các pháp bất thiện, ác đã sinh là gì?
Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā.
Latent tendencies, roots of unwholesome states—these are the arisen evil unwholesome states.
Các tùy miên (anusayā), các căn bất thiện (akusalamūlāni), đây là các pháp bất thiện, ác đã sinh.
Katame anuppannā kusalā dhammā?
What are the unarisen wholesome states?
Các pháp thiện chưa sinh là gì?
Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā.
The faculties of a stream-enterer—these are the unarisen wholesome states.
Các căn của bậc Dự lưu (sotāpanna), đây là các pháp thiện chưa sinh.
Katame uppannā kusalā dhammā?
What are the arisen wholesome states?
Các pháp thiện đã sinh là gì?
Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.
The faculties of an eighth-person (one on the path to stream-entry)—these are the arisen wholesome states.
Các căn của bậc thứ tám (aṭṭhamaka), đây là các pháp thiện đã sinh.
Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Among those faculties, where should the faculty of faith (saddhindriya) be discerned?
Vậy tín căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu sotāpattiyaṅgesu.
In the four factors of stream-entry (sotāpattiyaṅga).
Ở bốn chi Dự lưu (sotāpattiyaṅgesu).
Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of energy (vīriyindriya) be discerned?
Tinh tấn căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu sammappadhānesu.
In the four right efforts (sammappadhāna).
Ở bốn chánh cần (sammappadhānesu).
Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of mindfulness (satindriya) be discerned?
Niệm căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu satipaṭṭhānesu.
In the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna).
Ở bốn niệm xứ (satipaṭṭhānesu).
Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of concentration (samādhindriya) be discerned?
Định căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu jhānesu.
In the four jhānas.
Ở bốn thiền (jhānesu).
Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of wisdom (paññindriya) be discerned?
Tuệ căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu ariyasaccesu.
In the four Noble Truths (ariyasacca).
Ở bốn Thánh đế (ariyasaccesu).
Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā.
Thus, the Blessed One declared the trainee (sekha) to be heedful in all wholesome states, with an unperturbed mind.
Như vậy, bậc hữu học được Đức Thế Tôn nói là không phóng dật với tất cả các pháp thiện, với tâm không xao động.
Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “one should be unperturbed in mind.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Tâm phải không bị xao động.”
17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
17. Regarding “skilled in all phenomena (sabbadhammānaṃ kusalo)”, the world (loka) is threefold: the world of defilements (kilesaloka), the world of existence (bhavaloka), and the world of faculties (indriyaloka).
17. “Có trí tuệ về tất cả các pháp” – thế gian (loka) có ba loại: thế gian phiền não (kilesaloka), thế gian hữu (bhavaloka), thế gian căn (indriyaloka).
Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati.
From the world of defilements arises the world of existence, which gives rise to the faculties. When the faculties are cultivated, there is the full understanding (pariññā) of what is to be known (ñeyya).
Trong đó, thế gian hữu phát sinh từ thế gian phiền não, nó làm phát sinh các căn; khi các căn được tu tập, sự thấu hiểu về điều cần biết sẽ phát sinh.
Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca.
This should be examined in two ways: by the full understanding of comprehension (dassanapariññā) and by the full understanding of development (bhāvanāpariññā).
Sự thấu hiểu đó cần được xem xét bằng hai cách: sự thấu hiểu bằng thấy biết (dassanapariññā) và sự thấu hiểu bằng tu tập (bhāvanāpariññā).
Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati.
For when a trainee (sekha) fully understands what is to be known, then what is to be known is fully understood through perceptions and mental applications accompanied by disenchantment (nibbidā).
Khi vị hữu học (sekha) thấu triệt pháp đáng biết (ñeyya), bấy giờ pháp đáng biết đã được thấu triệt bằng các tác ý và tưởng đi kèm với sự nhàm chán (nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi).
Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.
Two states of proficiency (kosalla) are attained by him: proficiency in vision (dassanakosalla) and proficiency in development (bhāvanākosalla).
Hai pháp này trở thành sự khéo léo cho vị ấy – sự khéo léo trong thấy (dassanākosalla) và sự khéo léo trong tu tập (bhāvanākosalla).
Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā.
That knowledge should be understood in five ways: direct knowledge (abhiññā), full understanding (pariññā), abandoning (pahāna), development (bhāvanā), and realization (sacchikiriyā).
Tuệ đó cần được biết theo năm cách: thắng tri (abhiññā), liễu tri (pariññā), đoạn trừ (pahāna), tu tập (bhāvanā), và chứng ngộ (sacchikiriyā).
Tattha katamā abhiññā?
Among these, what is direct knowledge (abhiññā)?
Trong đó, thắng tri là gì?
Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.
The knowledge of the inherent characteristics (salakkhaṇa) of phenomena, and the analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā) and the analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā)—this is direct knowledge.
Sự hiểu biết về tự tướng (salakkhaṇa) của các pháp, và sự phân tích pháp (dhammapaṭisambhidā) cùng sự phân tích nghĩa (atthapaṭisambhidā), đây là thắng tri.
Tattha katamā pariññā?
Among these, what is full understanding (pariññā)?
Trong đó, liễu tri là gì?
Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti* , tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.
Having thus directly known, the full understanding that “this is wholesome, this is unwholesome, this is blameworthy, this is blameless, this is dark, this is bright, this should be practiced, this should not be practiced, these phenomena, thus grasped, produce this result, this is the meaning of those thus grasped”—this is full understanding.
Sau khi đã thắng tri như vậy, sự liễu tri rằng: “Đây là thiện, đây là bất thiện, đây là có tội, đây là không có tội, đây là đen tối, đây là trong sáng, đây là nên thực hành, đây là không nên thực hành, những pháp này được nắm giữ như vậy sẽ đưa đến kết quả này, đây là ý nghĩa của việc nắm giữ chúng như vậy,” đây là liễu tri.
Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca.
Having thus fully understood, three states remain: those to be abandoned, those to be developed, and those to be realized.
Sau khi đã liễu tri như vậy, ba pháp còn lại cần phải đoạn trừ, cần phải tu tập, và cần phải chứng ngộ.
Tattha katame dhammā pahātabbā?
Among these, what are the states to be abandoned?
Trong đó, những pháp nào cần phải đoạn trừ?
Ye akusalā.
Those that are unwholesome.
Những pháp bất thiện.
Tattha katame dhammā bhāvetabbā?
Among these, what are the states to be developed?
Trong đó, những pháp nào cần phải tu tập?
Ye kusalā.
Those that are wholesome.
Những pháp thiện.
Tattha katame dhammā sacchikātabbā?
Among these, what are the states to be realized?
Trong đó, những pháp nào cần phải chứng ngộ?
Yaṃ asaṅkhataṃ.
That which is unconditioned (asaṅkhata).
Pháp vô vi (asaṅkhata).
Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.
One who knows thus is called skilled in meaning (atthakusala), skilled in phenomena (dhammakusala), skilled in auspiciousness (kalyāṇatākusala), skilled in results (phalatākusala), skilled in gain (āyakusala), skilled in loss (apāyakusala), skilled in means (upāyakusala), endowed with great skill; therefore, the Blessed One said, “skilled in all phenomena.”
Người nào biết như vậy, người ấy được gọi là khéo léo về nghĩa (atthakusala), khéo léo về pháp (dhammakusala), khéo léo về sự tốt lành (kalyāṇatākusala), khéo léo về quả (phalatākusala), khéo léo về sự tăng trưởng (āyakusala), khéo léo về sự suy thoái (apāyakusala), khéo léo về phương tiện (upāyakusala), người ấy đầy đủ sự khéo léo vĩ đại. Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Khéo léo trong tất cả các pháp.”
‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite* pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ.
Regarding “a mindful monk should wander (sato bhikkhu paribbaje)”, for the purpose of a pleasant abiding in this very life, the bhikkhu should abide mindfully and with clear comprehension (sampajañña) when going forward, when going back, when looking ahead, when looking around, when bending, when stretching, when wearing the outer robe, bowl, and robes, when eating, drinking, chewing, tasting, when defecating and urinating, when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
“Tỳ-khưu có chánh niệm nên du hành” – để sống an lạc trong hiện tại, vị ấy phải sống với chánh niệm và tỉnh giác khi đi tới, đi lui, nhìn thẳng, nhìn quanh, co tay, duỗi chân, khi mang y Tăng-già-lê, bát, y, khi ăn, uống, nhai, nếm, khi đi đại tiện, tiểu tiện, khi đi, đứng, ngồi, nằm, thức, nói, và im lặng.
Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ.
These two modes of conduct were allowed by the Blessed One: one for the purified, one for those purifying themselves.
Hai hạnh này đã được Đức Thế Tôn cho phép, một cho những người đã thanh tịnh, một cho những người đang thanh tịnh.
Ke visuddhā?
Who are the purified?
Ai là những người đã thanh tịnh?
Arahanto.
Arahants.
Các vị A-la-hán.
Ke visujjhantā?
Who are those purifying themselves?
Ai là những người đang thanh tịnh?
Sekkhā.
Trainees (sekkhā).
Các vị hữu học (sekha).
Katakiccāni hi arahato indriyāni.
Indeed, the faculties of an Arahant have accomplished their task.
Các căn của vị A-la-hán đã hoàn thành nhiệm vụ.
Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa.
That which is to be understood (bojjha) is fourfold: by the penetration of full understanding of suffering, by the penetration of abandoning the origin, by the penetration of developing the path, by the penetration of realizing cessation. One who thus knows this fourfold understanding is called one who goes forward mindfully and goes back mindfully, through the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.
Pháp đáng giác ngộ (bojjha) có bốn loại: giác ngộ khổ đế bằng cách liễu tri (pariññābhisamaya), giác ngộ tập đế bằng cách đoạn trừ (pahānābhisamaya), giác ngộ đạo đế bằng cách tu tập (bhāvanābhisamaya), và giác ngộ diệt đế bằng cách chứng ngộ (sacchikiriyābhisamaya). Người nào biết bốn loại pháp đáng giác ngộ này như vậy, người ấy được gọi là đi tới với chánh niệm, đi lui với chánh niệm, do sự diệt tận tham, do sự diệt tận sân, do sự diệt tận si.
Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –
Therefore, the Blessed One said, “a mindful monk should wander.” Therefore, he said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Tỳ-khưu có chánh niệm nên du hành,” do đó Ngài dạy:
Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ.
Thus should it be asked, thus should it be answered.
Nên hỏi như vậy, nên giải đáp như vậy.
Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā* .
The recitation of the Sutta should be harmonized in both meaning and phrasing.
Và sự trùng tụng của kinh (sutta) phải được điều chỉnh cho phù hợp cả về nghĩa và văn.
Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati.
For phrasing devoid of meaning becomes idle chatter.
Vì văn mà không có nghĩa thì trở thành lời nói vô ích.
Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ.
When words and phrases are poorly arranged, the meaning also becomes difficult to grasp; therefore, it should be recited with both meaning and phrasing.
Đối với từ ngữ và văn tự được đặt không đúng, nghĩa cũng khó hiểu, do đó nên trùng tụng kinh với nghĩa và văn phù hợp.
Suttañca pavicinitabbaṃ.
And the Sutta should be analyzed.
Và kinh phải được phân tích.
Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ?
Is this Sutta a direct discourse, a connected discourse, of explicit meaning, of implicit meaning, conducive to defilement, conducive to penetration, or conducive to the Asekha state?
Kinh này là lời nói trực tiếp (āhacca vacana) hay lời nói tiếp nối (anusandhivacana), là nghĩa trực tiếp (nītattha) hay nghĩa cần suy diễn (neyyattha), thuộc phần cấu uế (saṃkilesabhāgiya) hay phần xuyên thấu (nibbedhabhāgiya), hay phần vô học (asekkhabhāgiya)?
Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti?
Where in this Sutta are all the truths to be seen, at the beginning, middle, or end?
Tất cả các chân lý của kinh này nên được quán sát ở đâu, ở phần đầu, phần giữa, hay phần cuối?
Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ.
Thus, a Sutta should be analyzed.
Kinh nên được phân tích như vậy.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said: “What is asked and answered, and the Sutta’s conformity.”
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Những gì đã được hỏi và được giải đáp, và sự trùng tụng của kinh.”
18. Tattha katamo yuttihāro?
18. Among these, what is the Consistency Method (Yuttihāra)?
Trong đó, Yuttihāra là gì?
‘‘Sabbesaṃ hārāna’’nti, ayaṃ yuttihāro.
“Of all the methods,” this is the Consistency Method.
“Trong tất cả các sự kết hợp,” đây là Yuttihāra.
Kiṃ yojayati* ?
What does it connect?
Nó kết hợp điều gì?
Cattāro mahāpadesā buddhāpadeso saṅghāpadeso sambahulattherāpadeso* ekattherāpadeso.
The four great authorities: the Buddha’s authority, the Saṅgha’s authority, the authority of many elders, the authority of one elder.
Bốn đại giáo pháp (mahāpadesa): giáo pháp của Đức Phật (buddhāpadesa), giáo pháp của Tăng-già (saṅghāpadesa), giáo pháp của nhiều vị trưởng lão (sambahulattherāpadesa), giáo pháp của một vị trưởng lão (ekattherāpadesa).
Ime cattāro mahāpadesā, tāni padabyañjanāni sutte otārayitabbāni, vinaye sandassayitabbāni, dhammatāyaṃ upanikkhipitabbāni.
These are the four great authorities; those words and phrases should be brought into the Sutta, shown in the Vinaya, and placed in accordance with the Dhamma.
Bốn đại giáo pháp này, những từ ngữ và văn tự đó cần được đưa vào kinh, được trình bày trong Luật, và được đặt vào bản chất của pháp (dhammatā).
Katamasmiṃ sutte otārayitabbāni?
In which Sutta should they be brought?
Nên đưa vào kinh nào?
Catūsu ariyasaccesu.
In the Four Noble Truths.
Trong Tứ Diệu Đế.
Katamasmiṃ vinaye sandassayitabbāni?
In which Vinaya should they be shown?
Nên trình bày trong Luật nào?
Rāgavinaye dosavinaye mohavinaye.
In the Vinaya of passion, the Vinaya of hatred, the Vinaya of delusion.
Trong sự chế ngự tham (rāgavinaya), sự chế ngự sân (dosavinaya), sự chế ngự si (mohavinaya).
Katamissaṃ* dhammatāyaṃ upanikkhipitabbāni?
In which Dhamma should they be placed?
Nên đặt vào bản chất của pháp nào?
Paṭiccasamuppāde.
In Paṭiccasamuppāda.
Trong Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
Yadi catūsu ariyasaccesu avatarati, kilesavinaye sandissati, dhammatañca na vilometi, evaṃ āsave na janeti.
If it enters into the Four Noble Truths, is shown in the Vinaya of defilements, and does not contradict the Dhamma, then it does not generate āsave.
Nếu nó đi vào Tứ Diệu Đế, được trình bày trong sự chế ngự các phiền não, và không trái với bản chất của pháp, thì nó sẽ không sinh ra các lậu hoặc (āsava).
Catūhi mahāpadesehi yaṃ yaṃ yujjati, yena yena yujjati, yathā yathā yujjati, taṃ taṃ gahetabbaṃ.
Whatever is consistent with the four great authorities, by whatever means it is consistent, and in whatever way it is consistent, that should be accepted.
Từ bốn đại giáo pháp, điều gì phù hợp, bằng cách nào phù hợp, theo cách nào phù hợp, điều đó nên được chấp nhận.
19. Pañhaṃ pucchitena kati padāni pañheti padaso pariyogāhitabbaṃ vicetabbaṃ?
19. When a question is asked, how many words constitute the question, and how should it be analyzed word by word?
Người hỏi câu hỏi nên phân tích và xem xét từng từ một: có bao nhiêu từ trong câu hỏi?
Yadi sabbāni padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If all the words express one meaning, then it is one question.
Nếu tất cả các từ đều diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha cattāri padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If four words express one meaning, then it is one question.
Nếu bốn từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha tīṇi padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If three words express one meaning, then it is one question.
Nếu ba từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha dve padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If two words express one meaning, then it is one question.
Nếu hai từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha ekaṃ padaṃ ekaṃ atthaṃ abhivadati, eko pañho.
If one word expresses one meaning, then it is one question.
Nếu một từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Taṃ upaparikkhamānena aññātabbaṃ kiṃ ime dhammā nānatthā nānābyañjanā, udāhu imesaṃ dhammānaṃ eko attho byañjanameva nānanti.
By examining it, one should know whether these phenomena have different meanings and different expressions, or whether their meaning is one and only the expression is different.
Khi xem xét kỹ, cần phải biết liệu những pháp này có ý nghĩa khác nhau và văn tự khác nhau, hay ý nghĩa của những pháp này là một và chỉ có văn tự là khác nhau.
Yathā kiṃ bhave?
Like what?
Ví dụ như thế nào?
Yathā sā devatā bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati.
Just as that deity asked the Blessed One a question:
Ví dụ như vị thiên nhân đó hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi:
20. Tattha jarā ca maraṇañca imāni dve saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni.
20. Here, old age and death—these are two characteristics of the conditioned.
Trong đó, già và chết, hai điều này là tướng của pháp hữu vi (saṅkhata).
Jarāyaṃ ṭhitassa aññathattaṃ, maraṇaṃ vayo.
Change while standing in old age, and death is decay.
Già là sự biến đổi khi đã an trú, chết là sự hoại diệt.
Tattha jarāya ca maraṇassa ca atthato nānattaṃ.
Here, old age and death are different in meaning.
Trong đó, già và chết có ý nghĩa khác nhau.
Kena kāraṇena, gabbhagatāpi hi mīyanti, na ca te jiṇṇā bhavanti.
For what reason? Even those in the womb die, but they are not old.
Vì lý do gì? Vì những người đang trong thai cũng chết, nhưng họ không già.
Atthi ca devānaṃ maraṇaṃ, na ca tesaṃ sarīrāni jīranti.
And there is death for deities, but their bodies do not decay.
Và chư thiên cũng có cái chết, nhưng thân thể của họ không già đi.
Sakkateva jarāya paṭikammaṃ kātuṃ, na pana sakkate maraṇassa paṭikammaṃ kātuṃ aññatreva iddhimantānaṃ iddhivisayā.
It is possible to remedy old age, but it is not possible to remedy death, except for those with psychic powers within their sphere of power.
Có thể làm đối trị với sự già, nhưng không thể làm đối trị với cái chết, trừ phi đối với những bậc có thần thông trong phạm vi thần thông của họ.
Yaṃ panāha taṇhāsallena otiṇṇoti dissanti vītarāgā jīrantāpi mīyantāpi.
As for what was said, “pierced by the arrow of craving,” those free from passion are seen to grow old and die.
Điều được nói là “bị mũi tên tham ái xuyên thủng” – những người đã ly tham vẫn già và chết.
Yadi ca yathā jarāmaraṇaṃ, evaṃ taṇhāpi siyā.
If craving were like old age and death,
Nếu tham ái cũng giống như già và chết.
Evaṃ sante sabbe yobbanaṭṭhāpi vigatataṇhā siyuṃ.
then all young people would also be free from craving.
Nếu vậy, tất cả những người trẻ tuổi cũng sẽ không có tham ái.
Yathā ca taṇhā dukkhassa samudayo, evaṃ jarāmaraṇampi siyā dukkhassa samudayo, na ca siyā taṇhā dukkhassa samudayo, na hi jarāmaraṇaṃ dukkhassa samudayo, taṇhā dukkhassa samudayo.
And just as craving is the origin of suffering, so too would old age and death be the origin of suffering; but craving would not be the origin of suffering, for old age and death are not the origin of suffering, craving is the origin of suffering.
Và nếu tham ái là nguyên nhân của khổ, thì già và chết cũng sẽ là nguyên nhân của khổ, nhưng tham ái không phải là nguyên nhân của khổ, già và chết không phải là nguyên nhân của khổ, tham ái mới là nguyên nhân của khổ.
Yathā ca taṇhā maggavajjhā, evaṃ jarāmaraṇampi siyā maggavajjhaṃ.
And just as craving is to be abandoned by the path, so too would old age and death be to be abandoned by the path.
Như ái (taṇhā) bị diệt bởi Đạo (magga), thì già và chết (jarāmaraṇa) cũng có thể bị diệt bởi Đạo.
Imāya yuttiyā aññamaññehi kāraṇehi gavesitabbaṃ.
By this consistency, it should be investigated with various reasons.
Với lý lẽ này, cần phải tìm kiếm sự khác biệt bằng các lý do khác.
Yadi ca sandissati yuttisamārūḷhaṃ atthato ca aññattaṃ, byañjanatopi gavesitabbaṃ.
And if it is consistent and also different in meaning, it should also be investigated in terms of expression.
Nếu sự khác biệt được thấy rõ về ý nghĩa và phù hợp với lý lẽ, thì cũng cần phải tìm kiếm sự khác biệt về mặt biểu hiện.
Salloti vā dhūpāyananti vā imesaṃ dhammānaṃ atthato ekattaṃ.
“Arrow” or “smoldering”—these phenomena have one meaning.
Về ý nghĩa, các pháp này như "mũi tên" (salla) hay "bốc khói" (dhūpāyanā) là một.
Na hi yujjati icchāya ca taṇhāya ca atthato aññattaṃ.
Indeed, it is not fitting that desire (icchā) and craving (taṇhā) are different in meaning.
Thật vậy, không hợp lý khi nói rằng "mong muốn" (icchā) và "ái" (taṇhā) khác nhau về ý nghĩa.
Taṇhāya adhippāye aparipūramāne navasu āghātavatthūsu kodho ca upanāho ca uppajjati.
When craving's intention is not fulfilled, anger and resentment arise in the nine grounds for resentment.
Khi mong muốn không được thỏa mãn, sân hận (kodha) và oán kết (upanāha) phát sinh trong chín trường hợp gây oán ghét.
Imāya yuttiyā jarāya ca maraṇassa ca taṇhāya ca atthato aññattaṃ.
By this reasoning, it is fitting that old age, death, and craving are different in meaning.
Với lý lẽ này, già (jarā), chết (maraṇa) và ái (taṇhā) khác nhau về ý nghĩa.
Yaṃ panidaṃ bhagavatā dvīhi nāmehi abhilapitaṃ icchātipi taṇhātipi, idaṃ bhagavatā bāhirānaṃ vatthūnaṃ ārammaṇavasena dvīhi nāmehi abhilapitaṃ icchātipi taṇhātipi, sabbā hi taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā.
But that which was spoken of by the Blessed One by two names, as desire (icchā) and as craving (taṇhā)—this was spoken of by the Blessed One by two names, as desire (icchā) and as craving (taṇhā), based on the external objects as their supports; for all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna).
Điều mà Thế Tôn đã gọi bằng hai tên là "mong muốn" (icchā) và "ái" (taṇhā), đó là Thế Tôn đã gọi bằng hai tên "mong muốn" và "ái" dựa trên đối tượng của các pháp bên ngoài. Tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ.
Yathā sabbo aggi uṇhattalakkhaṇena ekalakkhaṇo, api ca upādānavasena aññamaññāni nāmāni labhati, kaṭṭhaggītipi tiṇaggītipi sakalikaggītipi gomayaggītipi thusaggītipi saṅkāraggītipi, sabbo hi aggi uṇhattalakkhaṇova.
Just as all fire has one characteristic, that of heat, yet it receives various names based on its fuel: wood-fire, grass-fire, splinter-fire, cow-dung-fire, husk-fire, refuse-fire, but all fire has only the characteristic of heat.
Giống như tất cả lửa đều có một đặc tính là nóng, nhưng tùy theo vật liệu bám víu mà nó có những tên khác nhau, như lửa củi, lửa cỏ, lửa mảnh vụn, lửa phân bò, lửa trấu, lửa rác. Tất cả lửa đều chỉ có đặc tính là nóng.
Evaṃ sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā, api tu ārammaṇaupādānavasena aññamaññehi nāmehi abhilapitā icchāitipi taṇhāitipi salloitipi dhūpāyanāitipi saritāitipi visattikāitipi sinehoitipi kilamathoitipi latāitipi maññanāitipi bandhoitipi āsāitipi pipāsāitipi abhinandanāitipi, iti sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā.
In the same way, all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna), but it is spoken of by various names based on its object and clinging: as desire (icchā), as craving (taṇhā), as a dart (salla), as smoldering (dhūpāyanā), as a current (saritā), as a entanglement (visattikā), as attachment (sineha), as weariness (kilamatha), as a creeper (latā), as conceiving (maññanā), as a bond (bandha), as hope (āsā), as thirst (pipāsā), as delight (abhinandanā); thus, all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna).
Cũng vậy, tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ, nhưng tùy theo đối tượng và sự bám víu mà nó được gọi bằng nhiều tên khác nhau: mong muốn (icchā), ái (taṇhā), mũi tên (salla), bốc khói (dhūpāyanā), dòng chảy (saritā), sự bám víu (visattikā), sự dính mắc (sineha), sự mệt mỏi (kilamatha), dây leo (latā), sự tưởng lầm (maññanā), sự trói buộc (bandha), sự hy vọng (āsā), sự khát khao (pipāsā), sự hoan hỷ (abhinandanā). Như vậy, tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ.
Yathā ca vevacane vuttā.
And as stated in the synonymous terms:
Như đã nói trong từ đồng nghĩa:
Taṇhāyetaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for craving.
Đây là từ đồng nghĩa của ái.
Yathāha bhagavā – rūpe tissa avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa.
As the Blessed One said: “For one whose passion for forms is not abandoned, whose desire is not abandoned, whose affection is not abandoned, whose thirst is not abandoned, whose feverish longing is not abandoned.”
Như Thế Tôn đã nói: “Đối với người chưa thoát khỏi tham ái, chưa thoát khỏi dục vọng, chưa thoát khỏi yêu thích, chưa thoát khỏi khát khao, chưa thoát khỏi phiền não đối với sắc.”
Evaṃ vedanāya saññāya saṅkhāresu viññāṇe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa sabbaṃ suttaṃ vitthāretabbaṃ.
Similarly, the entire Sutta should be elaborated for one whose passion for feelings, perceptions, mental formations, and consciousness is not abandoned, whose desire is not abandoned, whose affection is not abandoned, whose thirst is not abandoned, whose feverish longing is not abandoned.
Cũng vậy, toàn bộ kinh cần được mở rộng để nói về người chưa thoát khỏi tham ái, chưa thoát khỏi dục vọng, chưa thoát khỏi yêu thích, chưa thoát khỏi khát khao, chưa thoát khỏi phiền não đối với thọ, tưởng, hành, thức.
Taṇhāyetaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for craving.
Đây là từ đồng nghĩa của ái.
Evaṃ yujjati.
Thus it is fitting.
Như vậy là hợp lý.
Yathā hi* bhagavā rāgacaritassa puggalassa asubhaṃ desayati, dosacaritassa bhagavā puggalassa mettaṃ desayati.
For example, the Blessed One teaches the contemplation of impurity (asubha) to a person of lustful character, and the Blessed One teaches loving-kindness (mettā) to a person of hateful character.
Chẳng hạn, Thế Tôn thuyết giảng pháp bất tịnh (asubha) cho người có hành vi tham ái (rāgacarita), Thế Tôn thuyết giảng lòng từ (mettā) cho người có hành vi sân hận (dosacarita).
Mohacaritassa bhagavā puggalassa paṭiccasamuppādaṃ desayati.
The Blessed One teaches dependent origination (paṭiccasamuppāda) to a person of deluded character.
Thế Tôn thuyết giảng Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) cho người có hành vi si mê (mohacarita).
Yadi hi bhagavā rāgacaritassa puggalassa mettaṃ cetovimuttiṃ deseyya.
If the Blessed One were to teach the liberation of mind through loving-kindness (mettā cetovimutti) to a person of lustful character,
Nếu Thế Tôn thuyết giảng giải thoát tâm từ (mettā cetovimutti) cho người có hành vi tham ái,
Sukhaṃ vā paṭipadaṃ dandhābhiññaṃ sukhaṃ vā paṭipadaṃ khippābhiññaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ vā pahānaṃ deseyya, na yujjati desanā.
or a pleasant path with slow penetration, or a pleasant path with swift penetration, or abandonment preceded by insight, the teaching would not be fitting.
hoặc thuyết giảng con đường an lạc với tuệ chậm phát sinh, hoặc con đường an lạc với tuệ nhanh phát sinh, hoặc sự đoạn trừ có tuệ quán đi trước, thì giáo pháp đó không hợp lý.
Evaṃ yaṃ kiñci rāgassa anulomappahānaṃ dosassa anulomappahānaṃ mohassa anulomappahānaṃ.
Similarly, whatever is the appropriate abandonment for lust, the appropriate abandonment for hatred, the appropriate abandonment for delusion,
Cũng vậy, bất cứ sự đoạn trừ nào phù hợp với tham ái, sự đoạn trừ nào phù hợp với sân hận, sự đoạn trừ nào phù hợp với si mê,
Sabbaṃ taṃ vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabbaṃ.
all that should be investigated by the method of analysis and joined by the method of reasoning.
tất cả điều đó cần được phân tích bằng phương pháp phân tích (vicaya hāra) và kết nối bằng phương pháp hợp lý (yutti hāra).
Yāvatikā ñāṇassa bhūmi.
As far as the domain of knowledge extends.
Tùy theo phạm vi của trí tuệ.
Mettāvihārissa sato byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that ill-will will overcome the mind of one who dwells in loving-kindness; it is fitting to teach that ill-will goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong tâm từ, không hợp lý khi nói rằng sự ác ý (byāpāda) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự ác ý sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Karuṇāvihārissa sato vihesā cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, vihesā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that harmfulness will overcome the mind of one who dwells in compassion; it is fitting to teach that harmfulness goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong bi mẫn, không hợp lý khi nói rằng sự làm hại (vihesā) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự làm hại sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Muditā vihārissa sato arati cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, arati pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that discontent will overcome the mind of one who dwells in appreciative joy; it is fitting to teach that discontent goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong hỷ lạc, không hợp lý khi nói rằng sự bất mãn (arati) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự bất mãn sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Upekkhāvihārissa sato rāgo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, rāgo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that lust will overcome the mind of one who dwells in equanimity; it is fitting to teach that lust goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong xả, không hợp lý khi nói rằng tham ái (rāga) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng tham ái sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Animittavihārissa sato nimittānusārī tena teneva viññāṇaṃ pavattatīti na yujjati desanā, nimittaṃ pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that consciousness will continue to arise in one who dwells in the signless (animitta), following signs; it is fitting to teach that signs go to abandonment.
Đối với người đang an trú trong vô tướng (animitta), không hợp lý khi nói rằng thức sẽ tiếp tục phát sinh theo các tướng (nimitta). Hợp lý khi nói rằng tướng sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Asmīti vigataṃ ayamahamasmīti na samanupassāmi.
"I am" has vanished; "This I am" I do not perceive.
“Tôi là” đã biến mất, tôi không thấy “tôi là thế này”.
Atha ca pana me kismīti kathasmīti vicikicchā kathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, vicikicchā kathaṃkathāsallaṃ pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
But the teaching that the dart of doubt, of perplexity, 'What am I?' will overwhelm my mind, is not appropriate. The teaching that the dart of doubt, of perplexity, will go to its cessation, is appropriate.
Tuy nhiên, không hợp lý khi nói rằng sự nghi ngờ về “tôi ở đâu” hay “tôi là gì”, mũi tên nghi ngờ sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng mũi tên nghi ngờ sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Yathā vā pana paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa sato kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, for one who has attained the first jhāna, the teaching that sensual desire and ill-will lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Hoặc như đối với người đã nhập sơ thiền, không hợp lý khi nói rằng tham ái dục (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Vitakkasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by initial application lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý (saññāmanasikāra) đi kèm với tầm (vitakka) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa sato vitakkavicārasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the second jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by initial application and sustained application lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập nhị thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với tầm và tứ (vitakkavicāra) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Upekkhāsukhasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity and pleasure lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả và lạc (upekkhāsukha) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa sato pītisukhasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā, upekkhāsatipārisuddhisahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the third jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by joy and pleasure lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate. Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity and purity of mindfulness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Đối với người đã nhập tam thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với hỷ và lạc (pītisukha) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả và niệm thanh tịnh (upekkhāsatipārisuddhi) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa sato upekkhāsahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the fourth jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập tứ thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Ākāsānañcāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite space lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa sato rūpasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of infinite space, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by form lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Không vô biên xứ, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với sắc (rūpa) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Viññāṇañcāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite consciousness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa sato ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of infinite consciousness, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite space lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Thức vô biên xứ, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Không vô biên xứ sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Ākiñcaññāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of nothingness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa sato viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of nothingness, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite consciousness lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Vô sở hữu xứ (Ākiñcaññāyatana), khi niệm và tác ý liên quan đến Thức vô biên xứ (Viññāṇañcāyatana) đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó hợp lý.
Nevasaññānāsaññāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of neither perception nor non-perception lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc khi niệm và tác ý liên quan đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ (Nevasaññānāsaññāyatana) đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó hợp lý.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa sato saññūpacārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of neither perception nor non-perception, the teaching that the approaches to perception lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ, khi niệm và tác ý liên quan đến cận tưởng (saññūpacārā) đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó hợp lý.
Saññāvedayitanirodhasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the cessation of perception and feeling lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc khi niệm và tác ý liên quan đến Diệt thọ tưởng định (Saññāvedayitanirodha) đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó hợp lý.
Kallatāparicitaṃ cittaṃ na ca abhinīhāraṃ khamatīti na yujjati desanā, kallatāparicitaṃ cittaṃ atha ca abhinīhāraṃ khamatīti yujjati desanā.
The teaching that the mind, well-practiced and familiar, is not capable of projection is not appropriate; the teaching that the mind, well-practiced and familiar, is indeed capable of projection is appropriate.
Tâm đã được thuần thục nhưng không thể hướng đến thắng trí thì lời dạy đó không hợp lý; tâm đã được thuần thục và có thể hướng đến thắng trí thì lời dạy đó hợp lý.
22. Tattha katamo padaṭṭhāno hāro?
What, then, is the method of foundation?
Trong đó, phương pháp nguyên nhân gần (padaṭṭhāna hāra) là gì?
‘‘Dhammaṃ deseti jino’’ti, ayaṃ padaṭṭhāno hāro.
“The Conqueror teaches the Dhamma”—this is the method of foundation.
“Đức Thắng giả thuyết giảng Pháp,” đây là phương pháp nguyên nhân gần.
Kiṃ deseti?
What does he teach?
Ngài thuyết giảng điều gì?
Sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsā padaṭṭhānaṃ.
Ignorance, characterized by not penetrating the reality of all phenomena, has perversion as its foundation.
Vô minh (avijjā) có đặc tính không thâm nhập đúng bản chất của tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là các sự đảo lộn (vipallāsa).
Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpaṃ sātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ.
Craving, characterized by clinging, has what is dear and pleasing as its foundation.
Ái (taṇhā) có đặc tính là sự chấp thủ; nguyên nhân gần của nó là hình thái đáng yêu, hình thái đáng thích.
Patthanalakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Greed is characterized by longing; its proximate cause is taking what is not given.
Tham (lobha) có đặc tính là sự khao khát; nguyên nhân gần của nó là sự lấy của không cho.
Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyā saṃvaro padaṭṭhānaṃ.
The perception of beauty is characterized by grasping at appearance, shape, and features; its proximate cause is the restraint of the senses.
Tưởng về sự tốt đẹp (subhasaññā) có đặc tính là sự nắm bắt sắc, hình thái, tướng mạo; nguyên nhân gần của nó là sự không hộ trì các căn.
Sāsavaphassaupagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā assādo padaṭṭhānaṃ.
The perception of pleasure is characterized by approaching contact accompanied by defilements; its proximate cause is enjoyment.
Tưởng về sự an lạc (sukhasaññā) có đặc tính là sự tiếp cận xúc có lậu; nguyên nhân gần của nó là sự vị ngọt.
Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ asamanupassanalakkhaṇā niccasaññā, tassā viññāṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The perception of permanence is characterized by not seeing the conditioned nature of phenomena; its proximate cause is consciousness.
Tưởng về sự thường hằng (niccasaññā) có đặc tính là sự không quán sát các pháp có đặc tính hữu vi; nguyên nhân gần của nó là thức (viññāṇa).
Aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā, tassā nāmakāyo padaṭṭhānaṃ.
The perception of self is characterized by not seeing the perceptions of impermanence and suffering; its proximate cause is the mental body (nāmakāya).
Tưởng về tự ngã (attasaññā) có đặc tính là sự không quán sát tưởng vô thường và tưởng khổ; nguyên nhân gần của nó là danh thân (nāmakāya).
Sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇā vijjā, tassā sabbaṃ neyyaṃ padaṭṭhānaṃ.
Knowledge (vijjā) is characterized by the complete penetration of all phenomena; its proximate cause is all that is knowable.
Minh (vijjā) có đặc tính là sự thâm nhập đúng bản chất của tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là tất cả những gì cần phải biết (neyya).
Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa asubhā padaṭṭhānaṃ.
Tranquility (samatha) is characterized by withdrawing the distracted mind; its proximate cause is the foul (asubhā).
Chỉ (samatha) có đặc tính là sự thu nhiếp tâm tán loạn; nguyên nhân gần của nó là bất tịnh (asubhā).
Icchāvacarapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī* padaṭṭhānaṃ.
Non-greed (alobha) is characterized by withdrawing from desires; its proximate cause is abstaining from taking what is not given.
Vô tham (alobha) có đặc tính là sự thu nhiếp dục vọng; nguyên nhân gần của nó là sự từ bỏ lấy của không cho.
Abyāpajjalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ.
Non-aversion (adosa) is characterized by non-malevolence; its proximate cause is abstaining from the destruction of life.
Vô sân (adosa) có đặc tính là sự không làm hại; nguyên nhân gần của nó là sự từ bỏ sát sinh.
Vatthuavippaṭipattilakkhaṇo* amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ.
Non-delusion (amoha) is characterized by not deviating from the object; its proximate cause is right practice.
Vô si (amoho) có đặc tính là sự không sai lầm về đối tượng; nguyên nhân gần của nó là sự thực hành đúng đắn (sammāpaṭipatti).
Vinīlakavipubbakagahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ.
The perception of foulness (asubhasaññā) is characterized by grasping at the livid and the festering; its proximate cause is disenchantment (nibbidā).
Tưởng về sự bất tịnh (asubhasaññā) có đặc tính là sự nắm bắt xác chết xanh bầm và xác chết thối rữa; nguyên nhân gần của nó là sự nhàm chán (nibbidā).
Sāsavaphassaparijānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ.
The perception of suffering (dukkhasaññā) is characterized by fully understanding contact accompanied by defilements; its proximate cause is feeling (vedanā).
Tưởng về sự khổ (dukkhasaññā) có đặc tính là sự hiểu rõ xúc có lậu; nguyên nhân gần của nó là thọ (vedanā).
Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ samanupassanalakkhaṇā aniccasaññā, tassā uppādavayā padaṭṭhānaṃ.
The perception of impermanence (aniccasaññā) is characterized by seeing the conditioned nature of phenomena; its proximate cause is arising and passing away.
Tưởng về sự vô thường (aniccasaññā) có đặc tính là sự quán sát các pháp có đặc tính hữu vi; nguyên nhân gần của nó là sự sinh và diệt (uppādavaya).
Sabbadhammaabhinivesalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ.
The perception of non-self (anattasaññā) is characterized by not adhering to all phenomena; its proximate cause is the perception of phenomena (dhammasaññā).
Tưởng về vô ngã (anattasaññā) có đặc tính là sự thâm nhập vào tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là pháp tưởng (dhammasaññā).
Pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ, pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ, chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ, nibbattabhavānupassitā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ padaṭṭhānaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ.
The five strands of sensual pleasure are the proximate cause of sensual passion (kāmarāga); the five material sense faculties are the proximate cause of passion for form (rūparāga); the sixth sense-base is the proximate cause of passion for existence (bhavarāga); contemplating repeatedly arisen existence is the proximate cause of the five aggregates of clinging; recollection of past lives is the proximate cause of the knowledge and vision of past abodes.
Năm dục lạc là nguyên nhân gần của dục ái (kāmarāga); năm căn sắc là nguyên nhân gần của sắc ái (rūparāga); sáu xứ là nguyên nhân gần của hữu ái (bhavarāga); sự quán sát các hữu đã sinh là nguyên nhân gần của năm thủ uẩn; tuệ quán niệm các đời sống trước là nguyên nhân gần của trí thấy biết các đời sống trước.
Okappanalakkhaṇā saddhā adhimuttipaccupaṭṭhānā ca, anāvilalakkhaṇo pasādo sampasīdanapaccupaṭṭhāno ca.
Faith (saddhā) is characterized by conviction, and its manifestation is determination; clarity (pasāda) is characterized by being undisturbed, and its manifestation is purification.
Đức tin (saddhā) có đặc tính là sự quyết định, và sự tin tưởng là biểu hiện hiện tại của nó; sự thanh tịnh (pasāda) có đặc tính là sự không vẩn đục, và sự trong sạch là biểu hiện hiện tại của nó.
Abhipatthiyanalakkhaṇā saddhā, tassā aveccapasādo padaṭṭhānaṃ.
Faith is characterized by aspiration; its proximate cause is unwavering clarity.
Đức tin có đặc tính là sự khao khát; nguyên nhân gần của nó là sự tịnh tín bất động (aveccapasāda).
Anāvilalakkhaṇo pasādo, tassa saddhā padaṭṭhānaṃ.
Clarity is characterized by being undisturbed; its proximate cause is faith.
Sự thanh tịnh có đặc tính là sự không vẩn đục; nguyên nhân gần của nó là đức tin.
Ārambhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ, tassa sammappadhānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Energy (vīriya) is characterized by exertion; its proximate cause is right effort (sammappadhāna).
Tinh tấn (vīriya) có đặc tính là sự khởi đầu; nguyên nhân gần của nó là chánh tinh tấn (sammappadhāna).
Apilāpanalakkhaṇā sati, tassā satipaṭṭhānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Mindfulness (sati) is characterized by not forgetting; its proximate cause is the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna).
Niệm (sati) có đặc tính là sự không quên lãng; nguyên nhân gần của nó là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Ekaggalakkhaṇo samādhi, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ.
Concentration (samādhi) is characterized by one-pointedness; its proximate cause are the jhāna absorptions.
Định (samādhi) có đặc tính là sự nhất tâm; nguyên nhân gần của nó là các thiền (jhāna).
Pajānanalakkhaṇā paññā, tassā saccāni padaṭṭhānaṃ.
Wisdom (paññā) is characterized by understanding; its proximate cause are the Noble Truths.
Tuệ (paññā) có đặc tính là sự hiểu biết; nguyên nhân gần của nó là các chân lý (sacca).
Aparo nayo, assādamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro, tassa avijjā padaṭṭhānaṃ.
Another method: Unwise attention (ayoniso manasikāra) is characterized by dwelling on enjoyment; its proximate cause is ignorance.
Một cách khác, tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) có đặc tính là sự tác ý về vị ngọt; nguyên nhân gần của nó là vô minh (avijjā).
Saccasammohanalakkhaṇā avijjā, sā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Ignorance (avijjā) is characterized by deluding the truths; it is the proximate cause of formations (saṅkhārā).
Vô minh có đặc tính là sự che mờ chân lý; nó là nguyên nhân gần của các hành (saṅkhāra).
Punabbhavavirohaṇalakkhaṇā saṅkhārā, te* viññāṇassa padaṭṭhānaṃ.
Formations are characterized by causing rebirth to sprout; they are the proximate cause of consciousness (viññāṇa).
Các hành có đặc tính là sự nảy mầm của tái sinh; chúng là nguyên nhân gần của thức (viññāṇa).
Opapaccayikanibbattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ.
Consciousness is characterized by giving rise to a new existence; it is the proximate cause of mentality-materiality (nāmarūpa).
Thức có đặc tính là sự sinh khởi tùy theo duyên; nó là nguyên nhân gần của danh sắc (nāmarūpa).
Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ chaḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ.
Mentality-materiality is characterized by the combination of the mental body and the physical body; it is the proximate cause of the six sense-bases (chaḷāyatana).
Danh sắc có đặc tính là sự kết hợp của danh thân và sắc thân; nó là nguyên nhân gần của sáu xứ (chaḷāyatana).
Indriyavavatthānalakkhaṇaṃ chaḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ.
The six sense-bases are characterized by the differentiation of the faculties; they are the proximate cause of contact (phassa).
Sáu xứ có đặc tính là sự phân biệt các căn; nó là nguyên nhân gần của xúc (phassa).
Cakkhurūpaviññāṇasannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ.
Contact is characterized by the convergence of eye, form, and consciousness; it is the proximate cause of feeling (vedanā).
Xúc có đặc tính là sự hội tụ của mắt, sắc và thức; nó là nguyên nhân gần của thọ (vedanā).
Iṭṭhāniṭṭhaanubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ.
Feeling is characterized by experiencing the agreeable and the disagreeable; it is the proximate cause of craving (taṇhā).
Thọ có đặc tính là sự trải nghiệm điều đáng ưa và điều không đáng ưa; nó là nguyên nhân gần của ái (taṇhā).
Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ.
Craving is characterized by clinging; it is the proximate cause of clinging (upādāna).
Ái có đặc tính là sự chấp thủ; nó là nguyên nhân gần của thủ (upādāna).
Opapaccayikaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ.
Clinging is that which gives rise to a new existence; it is the proximate cause of existence (bhava).
Thủ tùy theo duyên; nó là nguyên nhân gần của hữu (bhava).
Nāmakāyarūpakāyasambhavanalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ.
Existence is characterized by the arising of the mental body and the physical body; it is the proximate cause of birth (jāti).
Hữu có đặc tính là sự sinh khởi của danh thân và sắc thân; nó là nguyên nhân gần của sinh (jāti).
Khandhapātubhavanalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ.
Birth is characterized by the manifestation of the aggregates; it is the proximate cause of aging (jarā).
Sinh có đặc tính là sự xuất hiện của các uẩn; nó là nguyên nhân gần của già (jarā).
Upadhiparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ.
Aging is characterized by the ripening of the acquisitions; it is the proximate cause of death (maraṇa).
Già có đặc tính là sự chín muồi của các uẩn; nó là nguyên nhân gần của chết (maraṇa).
Jīvitindriyupacchedalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ.
Death is characterized by the cutting off of the life faculty; it is the proximate cause of sorrow (soka).
Chết có đặc tính là sự đoạn tuyệt của mạng căn; nó là nguyên nhân gần của sầu (soka).
Ussukkakārako soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ.
Sorrow causes agitation; it is the proximate cause of lamentation (parideva).
Sầu là nguyên nhân của than khóc; nó là nguyên nhân gần của than khóc (parideva).
Lālappakārako paridevo, so dukkhassa padaṭṭhānaṃ.
Lamentation causes wailing; it is the proximate cause of physical pain (dukkha).
Than khóc là nguyên nhân của khổ; nó là nguyên nhân gần của khổ (dukkha).
Kāyasaṃpīḷanaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ.
Physical pain is physical affliction; it is the proximate cause of mental pain (domanassa).
Khổ là sự bức bách thân; nó là nguyên nhân gần của ưu (domanassa).
Cittasaṃpīḷanaṃ domanassaṃ, taṃ upāyāsassa padaṭṭhānaṃ.
Mental pain is mental affliction; it is the proximate cause of despair (upāyāsa).
Ưu là sự bức bách tâm; nó là nguyên nhân gần của tuyệt vọng (upāyāsa).
Odahanakārako upāyāso, so bhavassa padaṭṭhānaṃ.
Despair causes despondency; it is the proximate cause of existence.
Tuyệt vọng là nguyên nhân của sự tích tụ; nó là nguyên nhân gần của hữu (bhava).
Imāni bhavaṅgāni yadā samaggāni nibbattāni bhavanti so bhavo, taṃ saṃsārassa padaṭṭhānaṃ.
When these factors of existence are produced in harmony, that is existence; that is the proximate cause of saṃsāra.
Khi các yếu tố hữu này đã hội tụ và sinh khởi, đó là hữu; nó là nguyên nhân gần của luân hồi (saṃsāra).
Niyyānikalakkhaṇo maggo, so nirodhassa padaṭṭhānaṃ.
The path has the characteristic of leading to liberation; that is the proximate cause of cessation.
Đạo (magga) có đặc tính là sự đưa đến giải thoát; nó là nguyên nhân gần của diệt (nirodha).
Titthaññutā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ, pītaññutā pattaññutāya* padaṭṭhānaṃ, pattaññutā attaññutāya padaṭṭhānaṃ, attaññutā pubbekatapuññatāya padaṭṭhānaṃ, pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhānaṃ, patirūpadesavāso sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ sīlānaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlāni avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ, avippaṭisāro pāmojjassa padaṭṭhānaṃ, pāmojjaṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ, pīti passaddhiyā padaṭṭhānaṃ, passaddhi sukhassa padaṭṭhānaṃ, sukhaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ, samādhi yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidāya padaṭṭhānaṃ, nibbidā virāgassa padaṭṭhānaṃ, virāgo vimuttiyā padaṭṭhānaṃ.
Knowledge of the proper place is the proximate cause of knowledge of joy; knowledge of joy is the proximate cause of knowledge of moderation; knowledge of moderation is the proximate cause of knowledge of oneself; knowledge of oneself is the proximate cause of having done good deeds in the past; having done good deeds in the past is the proximate cause of dwelling in a suitable region; dwelling in a suitable region is the proximate cause of relying on good people; relying on good people is the proximate cause of right resolve for oneself; right resolve for oneself is the proximate cause of morality; morality is the proximate cause of freedom from remorse; freedom from remorse is the proximate cause of gladness; gladness is the proximate cause of rapture; rapture is the proximate cause of tranquility; tranquility is the proximate cause of happiness; happiness is the proximate cause of concentration; concentration is the proximate cause of knowledge and vision of things as they are; knowledge and vision of things as they are is the proximate cause of disenchantment; disenchantment is the proximate cause of dispassion; dispassion is the proximate cause of liberation.
Biết được các bậc thầy (titthaññutā) là nguyên nhân gần của biết được những gì đáng yêu thích (pītaññutā); biết được những gì đáng yêu thích là nguyên nhân gần của biết được những gì đã đạt được (pattaññutā); biết được những gì đã đạt được là nguyên nhân gần của biết mình (attaññutā); biết mình là nguyên nhân gần của đã tạo phước báu từ trước (pubbekatapuññatā); đã tạo phước báu từ trước là nguyên nhân gần của sống ở xứ sở thích hợp (patirūpadesavāsa); sống ở xứ sở thích hợp là nguyên nhân gần của nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya); nương tựa bậc thiện trí là nguyên nhân gần của tự mình đặt mình đúng đắn (attasammāpaṇidhāna); tự mình đặt mình đúng đắn là nguyên nhân gần của các giới (sīla); các giới là nguyên nhân gần của sự không hối tiếc (avippaṭisāra); sự không hối tiếc là nguyên nhân gần của sự hân hoan (pāmojja); sự hân hoan là nguyên nhân gần của hỷ (pīti); hỷ là nguyên nhân gần của khinh an (passaddhi); khinh an là nguyên nhân gần của lạc (sukha); lạc là nguyên nhân gần của định (samādhi); định là nguyên nhân gần của trí thấy biết như thật (yathābhūtañāṇadassana); trí thấy biết như thật là nguyên nhân gần của sự nhàm chán (nibbidā); sự nhàm chán là nguyên nhân gần của ly tham (virāga); ly tham là nguyên nhân gần của giải thoát (vimutti).
Vimutti vimuttiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ.
Liberation is the proximate cause of knowledge and vision of liberation.
Giải thoát là nguyên nhân gần của trí thấy biết giải thoát (vimuttiñāṇadassana).
Evaṃ yo koci upanissayo yo koci paccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ.
Thus, whatever strong condition there is, whatever condition there is, all of that is a proximate cause.
Như vậy, bất cứ duyên mạnh nào (upanissaya) và bất cứ duyên nào khác (paccaya), tất cả đều là cận y duyên (padaṭṭhāna).
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammaṃ deseti jino’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, “The Conqueror teaches the Dhamma.”
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Đấng Chiến Thắng (Jina) thuyết giảng Dhamma.”
23. Tattha katamo lakkhaṇo hāro?
23. Among these, what is the Lakkhaṇa method?
23. Trong số các hāra đó, hāra đặc tính (lakkhaṇa hāra) là gì?
‘‘Vuttamhi ekadhamme’’ti, ayaṃ lakkhaṇo hāro.
“When one dhamma is stated,” this is the Lakkhaṇa method.
“Khi một pháp được nói đến”, đây là hāra đặc tính.
Kiṃ lakkhayati?
What does it characterize?
Nó biểu thị điều gì?
Ye dhammā ekalakkhaṇā, tesaṃ dhammānaṃ ekasmiṃ dhamme vutte avasiṭṭhā dhammā vuttā bhavanti.
When one dhamma among those dhammas that have the same characteristic is stated, the remaining dhammas are also considered stated.
Những pháp nào có cùng một đặc tính (ekalakkhaṇa), khi một pháp trong số đó được nói đến, thì các pháp còn lại cũng được xem là đã nói đến.
Yathā kiṃ bhave?
How might this be?
Ví dụ như thế nào?
Yathāha bhagavā –
As the Blessed One said:
Như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Cakkhuṃ, bhikkhave, anavaṭṭhitaṃ ittaraṃ parittaṃ pabhaṅgu parato dukkhaṃ byasanaṃ calanaṃ* kukkuḷaṃ saṅkhāraṃ* vadhakaṃ amittamajjhe.
“The eye, bhikkhus, is unstable, momentary, limited, fragile, hostile, suffering, ruin, trembling, a hot coal, a formation, a killer, in the midst of enemies.”
“Này các Tỳ-khưu, con mắt là vô thường (anavaṭṭhitaṃ), chóng qua (ittaraṃ), nhỏ bé (parittaṃ), dễ vỡ (pabhaṅgu), là khổ (dukkhaṃ), là tai họa (byasanaṃ), là dao động (calanaṃ), là tro tàn (kukkuḷaṃ), là hành (saṅkhāraṃ), là kẻ giết người (vadhakaṃ) giữa kẻ thù (amittamajjhe).”
Imasmiṃ cakkhusmiṃ vutte avasiṭṭhāni ajjhattikāni āyatanāni vuttāni bhavanti.
When this eye is stated, the remaining internal sense bases are also considered stated.
Khi con mắt này được nói đến, thì các nội xứ (ajjhattikāni āyatanāni) còn lại cũng được nói đến.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbāni hi cha ajjhattikāni āyatanāni vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇāni.
For all six internal sense bases have the same characteristic of being a killer.
Vì tất cả sáu nội xứ đều có cùng một đặc tính là kẻ giết người (vadhakaṭṭhena).
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Và như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi* , paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya cāgāya paṭinissaggāya paṭipajja.
“Rādha, be unconcerned with past form; do not delight in future form; practice for disenchantment, dispassion, cessation, relinquishment, and letting go of present form.”
“Này Rādha, hãy không còn chấp trước vào sắc (rūpe) quá khứ, đừng hoan hỷ sắc vị lai, hãy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, từ bỏ, xả ly sắc hiện tại.”
Imasmiṃ rūpakkhandhe vutte avasiṭṭhā khandhā vuttā bhavanti.
When this aggregate of form is stated, the remaining aggregates are also considered stated.
Khi sắc uẩn (rūpakkhandhe) này được nói đến, thì các uẩn còn lại cũng được nói đến.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbe hi pañcakkhandhā yamakovādasutte* vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇā vuttā.
For all five aggregates are stated in the Yamakovāda Sutta as having the same characteristic of being a killer.
Vì tất cả năm uẩn đều được nói đến trong kinh Yamakovāda có cùng một đặc tính là kẻ giết người (vadhakaṭṭhena).
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Và như Đức Thế Tôn đã nói:
Iti kāyagatāya satiyā vuttāya vuttā bhavanti vedanāgatā sati cittagatā dhammagatā ca.
Thus, when mindfulness of the body is stated, mindfulness of feelings, mindfulness of mind, and mindfulness of dhammas are also stated.
Họ không làm việc không nên làm, kiên trì làm việc nên làm.”
Tathā yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā mutaṃ vāti vutte vuttaṃ bhavati viññātaṃ.
Similarly, when “whatever is seen, heard, or sensed” is stated, “known” is also stated.
Như vậy, khi niệm thân (kāyagatāya satiyā) được nói đến, thì niệm thọ (vedanāgatā sati), niệm tâm (cittagatā), và niệm pháp (dhammagatā) cũng được nói đến.
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Tương tự, khi “bất cứ điều gì được thấy, được nghe, được cảm nhận” được nói đến, thì “được biết” cũng được nói đến.
Tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
“Therefore, bhikkhu, dwell contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.”
Và như Đức Thế Tôn đã nói: “Do đó, này Tỳ-khưu, hãy an trú quán thân trên thân (kāye kāyānupassī), tinh cần (ātāpī), tỉnh giác (sampajāno), chánh niệm (satimā), nhiếp phục tham ưu ở đời (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ).”
‘‘Ātāpī’’ti vīriyindriyaṃ, ‘‘sampajāno’’ti paññindriyaṃ, ‘‘satimā’’ti satindriyaṃ, ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti samādhindriyaṃ, evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
“Ardent” is the faculty of energy; “clearly comprehending” is the faculty of wisdom; “mindful” is the faculty of mindfulness; “having removed covetousness and displeasure concerning the world” is the faculty of concentration. Thus, for one dwelling contemplating the body in the body, the four foundations of mindfulness reach the perfection of development.
“Tinh cần” (Ātāpī) là cần quyền (vīriyindriyaṃ), “tỉnh giác” (sampajāno) là tuệ quyền (paññindriyaṃ), “chánh niệm” (satimā) là niệm quyền (satindriyaṃ), “nhiếp phục tham ưu ở đời” (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) là định quyền (samādhindriyaṃ). Như vậy, khi an trú quán thân trên thân, bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Kena kāraṇena, ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ.
For what reason? Due to the four faculties having the same characteristic.
Vì lý do gì? Vì bốn quyền này có cùng một đặc tính (ekalakkhaṇattā).
24. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, catūsu iddhipādesu bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, pañcasu indriyesu bhāviyamānesu pañca balāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, pañcasu balesu bhāviyamānesu satta bojjhaṅgā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, sattasu bojjhaṅgesu bhāviyamānesu ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchati, sabbeva* bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
24. When the four foundations of mindfulness are developed, the four right efforts reach the perfection of development. When the four right efforts are developed, the four bases of psychic power reach the perfection of development. When the four bases of psychic power are developed, the five faculties reach the perfection of development. When the five faculties are developed, the five powers reach the perfection of development. When the five powers are developed, the seven factors of awakening reach the perfection of development. When the seven factors of awakening are developed, the Noble Eightfold Path reaches the perfection of development. All the factors conducive to awakening, the factors of enlightenment, reach the perfection of development.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bốn chánh cần được tu tập, bốn thần túc (cattāro iddhipādā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bốn thần túc được tu tập, năm căn (pañcindriyāni) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi năm căn được tu tập, năm lực (pañca balāni) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi năm lực được tu tập, bảy giác chi (satta bojjhaṅgā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bảy giác chi được tu tập, Bát chánh đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; tất cả các pháp trợ giác (bodhipakkhiyā dhammā) đều đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Kena kāraṇena, sabbe hi bodhaṅgamā bodhipakkhiyā neyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For what reason? Because all the factors conducive to awakening, the factors of enlightenment, have a single characteristic, that of leading to liberation. Due to having a single characteristic, they reach the perfection of development.
Vì lý do gì? Vì tất cả các pháp trợ giác đều có cùng một đặc tính là đưa đến sự giải thoát (neyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā), do có cùng một đặc tính nên chúng đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchanti.
In this way, unwholesome phenomena, due to having a single characteristic, reach abandonment and cessation.
Như vậy, các pháp bất thiện cũng do có cùng một đặc tính nên đạt đến sự đoạn trừ.
Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu vipallāsā pahīyanti, āhārā cassa pariññaṃ gacchanti, upādānehi anupādāno bhavati, yogehi ca visaṃyutto bhavati, ganthehi ca vippayutto bhavati, āsavehi ca anāsavo bhavati, oghehi ca nitthiṇṇo bhavati, sallehi ca visallo bhavati, viññāṇaṭṭhitiyo cassa pariññaṃ gacchanti, agatigamanehi na agatiṃ gacchati, evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchanti.
When the four foundations of mindfulness are developed, perversions are abandoned. His nutriments come to be fully understood. He becomes non-clinging with regard to clingings. He becomes disjoined from bonds. He becomes disassociated from ties. He becomes taintless with regard to taints. He becomes one who has crossed the floods. He becomes arrow-free with regard to arrows. His stations of consciousness come to be fully understood. He does not go to wrong destinations through wrong ways of going. In this way, unwholesome phenomena, due to having a single characteristic, reach abandonment and cessation.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, các sự điên đảo (vipallāsā) được đoạn trừ; các món ăn (āhārā) được liễu tri; người đó không còn chấp thủ (anupādāno) với các chấp thủ (upādānehi); không còn bị trói buộc (visaṃyutto) bởi các trói buộc (yogehi); không còn bị ràng buộc (vippayutto) bởi các kiết sử (ganthehi); không còn lậu hoặc (anāsavo) với các lậu hoặc (āsavehi); đã vượt qua (nitthiṇṇo) các dòng nước lũ (oghehi); không còn mũi tên (visallo) với các mũi tên (sallehi); các trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhitiyo) của người đó được liễu tri; người đó không đi vào những con đường bất chính (agatigamanehi na agatiṃ gacchati). Như vậy, các pháp bất thiện cũng do có cùng một đặc tính nên đạt đến sự đoạn trừ.
Yattha vā pana rūpindriyaṃ desitaṃ, desitā tattheva rūpadhātu rūpakkhandho rūpañcāyatanaṃ.
Wherever the faculty of form has been taught, there also the form element, the form aggregate, and the form sense-sphere have been taught.
Hoặc ở đâu mà nhãn quyền (rūpindriyaṃ) được thuyết giảng, ở đó sắc giới (rūpadhātu), sắc uẩn (rūpakkhandho), và sắc xứ (rūpañcāyatanaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana sukhā vedanā desitā, desitaṃ tattha sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ dukkhasamudayo ca ariyasaccaṃ.
Wherever pleasant feeling has been taught, there also the faculty of pleasure, the faculty of joy, and the Noble Truth of the origin of suffering have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ lạc (sukhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó lạc quyền (sukhindriyaṃ), hỷ quyền (somanassindriyaṃ), và khổ tập thánh đế (dukkhasamudayo ca ariyasaccaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana dukkhā vedanā desitā, desitaṃ tattha dukkhindriyaṃ domanassindriyaṃ dukkhañca ariyasaccaṃ.
Wherever painful feeling has been taught, there also the faculty of pain, the faculty of displeasure, and the Noble Truth of suffering have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ khổ (dukkhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó khổ quyền (dukkhindriyaṃ), ưu quyền (domanassindriyaṃ), và khổ thánh đế (dukkhañca ariyasaccaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana adukkhamasukhā vedanā desitā, desitaṃ tattha upekkhindriyaṃ sabbo ca paṭiccasamuppādo.
Wherever neither-painful-nor-pleasant feeling has been taught, there also the faculty of equanimity and the entire dependent origination have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ bất khổ bất lạc (adukkhamasukhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó xả quyền (upekkhindriyaṃ) và toàn bộ duyên khởi (paṭiccasamuppādo) cũng được thuyết giảng.
Kena kāraṇena, adukkhamasukhāya hi vedanāya avijjā anuseti.
For what reason? Because ignorance underlies neither-painful-nor-pleasant feeling.
Vì lý do gì? Vì vô minh (avijjā) ngủ ngầm trong thọ bất khổ bất lạc.
Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With ignorance as condition, formations come to be; with formations as condition, consciousness; with consciousness as condition, name-and-form; with name-and-form as condition, the six sense-spheres; with the six sense-spheres as condition, contact; with contact as condition, feeling; with feeling as condition, craving; with craving as condition, clinging; with clinging as condition, becoming; with becoming as condition, birth; with birth as condition, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be. Thus arises this entire mass of suffering.
Do vô minh duyên cho các hành (saṅkhārā), do các hành duyên cho thức (viññāṇaṃ), do thức duyên cho danh sắc (nāmarūpaṃ), do danh sắc duyên cho sáu xứ (saḷāyatanaṃ), do sáu xứ duyên cho xúc (phasso), do xúc duyên cho thọ (vedanā), do thọ duyên cho ái (taṇhā), do ái duyên cho thủ (upādānaṃ), do thủ duyên cho hữu (bhavo), do hữu duyên cho sinh (jāti), do sinh duyên cho già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não phát sinh. Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
So ca sarāgasadosasamohasaṃkilesapakkhena hātabbo, vītarāgavītadosavītamohaariyadhammehi hātabbo.
And that should be abandoned through the aspect of defilements accompanied by lust, hatred, and delusion; it should be abandoned by noble qualities free from lust, free from hatred, and free from delusion.
Và nó phải được đoạn trừ bằng cách từ bỏ phần ô nhiễm do tham, sân, si; phải được đoạn trừ bằng các pháp cao thượng không tham, không sân, không si.
Evaṃ ye dhammā ekalakkhaṇā kiccato ca lakkhaṇato ca sāmaññato ca cutūpapātato ca, tesaṃ dhammānaṃ ekasmiṃ dhamme vutte avasiṭṭhā dhammā vuttā bhavanti.
Thus, when one phenomenon is stated, the remaining phenomena are stated if those phenomena have a single characteristic in terms of function, in terms of intrinsic nature, in terms of common characteristics, and in terms of passing away and reappearing.
Như vậy, những pháp nào có cùng một đặc tính về chức năng (kiccato), về đặc điểm (lakkhaṇato), về tính chất chung (sāmaññato), và về sinh diệt (cutūpapātato), thì khi một pháp trong số đó được nói đến, các pháp còn lại cũng được nói đến.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘vuttamhi ekadhamme’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, "When one phenomenon is stated."
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Khi một pháp được nói đến.”
25. Tattha katamo catubyūho hāro?
25. What is the fourfold arrangement method here?
25. Trong số các hāra đó, hāra tứ cấu (catubyūha hāra) là gì?
‘‘Neruttamadhippāyo’’ti ayaṃ.
It is "the intention of the etymology."
Đó là “ý nghĩa ngôn ngữ” (neruttamadhippāyo).
Byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabbo.
By means of the words, the etymology, the intention, the origin, and the connection of the preceding and succeeding parts of the discourse should be sought.
Bằng văn tự, cần phải tìm hiểu ý nghĩa ngôn ngữ (neruttaṃ), ý định (adhippāyo), nguyên nhân (nidānaṃ), và sự liên kết trước sau (pubbāparasandhi) của bài kinh.
Tattha katamaṃ neruttaṃ, yā niruttipadasaṃhitā, yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ.
What is etymology here? It is the collection of etymological terms, the knowledge of phenomena by name.
Trong đó, ngôn ngữ (neruttaṃ) là gì? Đó là sự kết hợp các từ ngữ, là sự hiểu biết về tên gọi của các pháp.
Yadā hi bhikkhu atthassa ca nāmaṃ jānāti, dhammassa ca nāmaṃ jānāti, tathā tathā naṃ abhiniropeti.
For when a bhikkhu knows the name of the meaning and the name of the phenomenon, he applies it in various ways.
Khi một Tỳ-khưu biết tên của ý nghĩa (attha) và biết tên của pháp (dhamma), thì người đó sẽ áp dụng chúng một cách thích hợp.
Ayañca vuccati atthakusalo dhammakusalo byañjanakusalo niruttikusalo pubbāparakusalo desanākusalo atītādhivacanakusalo anāgatādhivacanakusalo paccuppannādhivacanakusalo itthādhivacanakusalo purisādhivacanakusalo napuṃsakādhivacanakusalo ekādhivacanakusalo anekādhivacanakusalo, evaṃ sabbāni kātabbāni janapadaniruttāni sabbā ca janapadaniruttiyo.
And this is called skilled in meaning, skilled in Dhamma, skilled in expression, skilled in etymology, skilled in sequence, skilled in teaching, skilled in past designations, skilled in future designations, skilled in present designations, skilled in feminine designations, skilled in masculine designations, skilled in neuter designations, skilled in singular designations, skilled in plural designations. Thus, all regional etymologies and all regional designations are to be made.
Người này được gọi là khéo léo về ý nghĩa (atthakusalo), khéo léo về pháp (dhammakusalo), khéo léo về văn tự (byañjanakusalo), khéo léo về ngôn ngữ (niruttikusalo), khéo léo về trước sau (pubbāparakusalo), khéo léo về thuyết giảng (desanākusalo), khéo léo về cách diễn đạt quá khứ (atītādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt vị lai (anāgatādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt hiện tại (paccuppannādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống cái (itthādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống đực (purisādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống trung (napuṃsakādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt số ít (ekādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt số nhiều (anekādhivacanakusalo). Như vậy, tất cả các ngôn ngữ địa phương và tất cả các cách diễn đạt địa phương đều phải được thực hiện.
Ayaṃ niruttipadasaṃhitā.
This is the etymology connected with terms.
Đây là sự kết hợp các từ ngữ.
Idha bhagavato ko adhippāyo?
Here, what is the intention of the Blessed One?
Ở đây, ý của Thế Tôn là gì?
Ye jarāmaraṇena aṭṭiyitukāmā bhavissanti, te bhavissanti bhojane mattaññuno indriyesu guttadvārā pubbarattāpararattaṃ jāgariyānuyogamanuyuttā vipassakā kusalesu dhammesu sagāravā ca sabrahmacārīsu theresu navesu majjhimesūti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
The intention of the Blessed One here is that those who wish to be disgusted by old age and death will be moderate in food, guarded in their sense-doors, devoted to vigilance during the first and last watches of the night, discerning in wholesome states, and respectful towards their fellow Dhamma-farers, whether elders, new monks, or those of middle standing.
Những ai muốn thoát khỏi sự già và chết, họ sẽ biết tiết độ trong ăn uống, giữ gìn các căn, tinh cần tu tập sự tỉnh thức vào đầu đêm và cuối đêm, quán chiếu các thiện pháp, và tôn kính các vị đồng Phạm hạnh, dù là trưởng lão, trung niên hay tân học – đây là ý của Thế Tôn ở đây.
Iti andhatāya ca sañchannatāya ca sāyeva taṇhā abhilapitā.
Thus, by blindness and being covered, that very craving is spoken of.
Như vậy, bởi sự mù quáng và bị che phủ, chính ái luyến đó đã được đề cập.
Yañcāha kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditāti.
And what is said: “Blind with desire, covered by the net, shrouded by the covering of craving.”
Và điều đã nói: “mù quáng vì dục, bị lưới ái che phủ, bị màn ái bao trùm.”
Yañcāha ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passatīti, imehi padehi pariyuṭṭhānehi sāyeva taṇhā abhilapitā.
And what is said: “One who is infatuated does not know what is beneficial, one who is infatuated does not see the Dhamma” – by these words and these obsessions, that very craving is spoken of.
Và điều đã nói: “người tham ái không biết lợi ích, người tham ái không thấy Chánh Pháp”, qua những từ ngữ và sự quấy nhiễu này, chính ái luyến đó đã được đề cập.
Yaṃ andhakāraṃ, ayaṃ dukkhasamudayo, yā ca taṇhā ponobhavikā, yañcāha kāmāti ime kilesakāmā.
That darkness is the origin of suffering, and that craving which leads to renewed existence, and what is called kāma, these are defiling desires.
Cái bóng tối đó là tập khởi của khổ, và cái ái luyến dẫn đến tái sanh, và điều đã nói là “dục” – đây là những phiền não dục.
Yañcāha jālasañchannāti tesaṃ yeva kāmānaṃ payogena pariyuṭṭhānaṃ dasseti, tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttaṃ.
And what is said: “covered by the net” shows the obsession through the application of these very desires; therefore, the bond of craving is spoken of in terms of defilement and obsession.
Và điều đã nói là “bị lưới che phủ” cho thấy sự quấy nhiễu do sự thực hành những dục đó, do đó sự trói buộc của ái luyến được nói đến theo khía cạnh phiền não và khía cạnh quấy nhiễu.
Ye edisikā, te jarāmaraṇaṃ anventi, ayaṃ bhagavatā yathānikkhittagāthābalena dassitā jarāmaraṇamanventīti.
Those who are like this, they follow old age and death; this is shown by the Blessed One with the power of the verse as it was stated: “they follow old age and death.”
Những ai như vậy, họ đi theo già và chết – điều này được Thế Tôn chỉ ra bằng sức mạnh của bài kệ đã được sắp đặt: “cứ đi theo già và chết”.
Papañcā nāma taṇhādiṭṭhimānā, tadabhisaṅkhatā ca saṅkhārā.
Papañca means craving, views, and conceit, and the formations conditioned by them.
Papañca là Taṇhā (ái), Diṭṭhi (kiến), Māna (mạn), và các hành (saṅkhāra) được tạo tác bởi chúng.
Ṭhiti nāma anusayā.
Ṭhiti means latent tendencies (anusayā).
Ṭhiti là anusaya (tiềm miên).
Sandānaṃ nāma taṇhāya pariyuṭṭhānaṃ, yāni chattiṃsataṇhāya jāliniyā vicaritāni.
Sandāna means the obsession of craving, which wanders through the thirty-six streams of craving.
Sandāna là sự quấy nhiễu của ái luyến, những gì đã được trải nghiệm bởi lưới ái luyến ba mươi sáu loại.
Paligho nāma moho.
Paligha means delusion (moha).
Paligha là moho (si mê).
Ye ca papañcā saṅkhārā yā ca ṭhiti yaṃ sandānañca yaṃ palighañca yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho iti.
He who has transcended all these papañca-formations, ṭhiti, sandāna, and paligha, is called one who is free from craving.
Ai đã vượt qua tất cả những papañca (hý luận) là các hành, và ṭhiti (sự an trú), sandāna (sự trói buộc) và paligha (chướng ngại), người đó được gọi là nittaṇha (không ái luyến).
28. Tattha pariyuṭṭhānasaṅkhārā diṭṭhadhammavedanīyā vā upapajjavedanīyā vā aparāpariyavedanīyā vā, evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ deti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye.
28. Here, the formations of obsession (pariyuṭṭhānasaṅkhārā) are either to be experienced in this very life, or to be experienced in the next existence, or to be experienced in some later existence; thus, craving yields three kinds of fruit: in this very life, or in the next existence, or in some later existence.
28. Ở đây, các hành (saṅkhāra) của sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) hoặc có quả báo được cảm thọ trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya), hoặc có quả báo được cảm thọ trong đời kế tiếp (upapajjavedanīya), hoặc có quả báo được cảm thọ trong các đời sau (aparāpariyavedanīya). Như vậy, tham ái (taṇhā) cho quả ba loại: trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.
Evaṃ bhagavā āha ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ karoti kāyena vā vācāya vā manasā vā, tassa vipākaṃ anubhoti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye’’ti.
Thus the Blessed One said: “Whatever action one performs out of greed, by body, speech, or mind, one experiences its result in this very life, or in the next existence, or in some later existence.”
Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Phàm nghiệp nào do tham ái (lobha) thúc đẩy mà làm bằng thân, khẩu, ý, thì quả báo của nghiệp ấy được cảm thọ hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This is connected with the preceding and succeeding passages of the Blessed One.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Tattha pariyuṭṭhānaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā kammaṃ aparāpariyāyavedanīyaṃ* vā kammaṃ, evaṃ kammaṃ tidhā vipaccati diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye.
Here, the obsession is an action to be experienced in this very life, or an action to be experienced in the next existence, or an action to be experienced in some later existence; thus, action ripens in three ways: in this very life, or in the next existence, or in some later existence.
Ở đây, sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) là nghiệp có quả báo được cảm thọ trong hiện tại, hoặc nghiệp có quả báo được cảm thọ trong đời kế tiếp, hoặc nghiệp có quả báo được cảm thọ trong các đời sau. Như vậy, nghiệp có ba loại quả báo: hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
‘‘Yañce bālo idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye’’ti.
‘‘If a fool here is a killer of living beings…pe… holds wrong view, he experiences the result of that in this very life, or in the next birth, or in some subsequent existence.’’
“Nếu kẻ ngu ở đây là kẻ sát sinh… (v.v.)… là kẻ tà kiến, thì quả báo của kẻ ấy được cảm thọ hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This statement of the Blessed One is consistent with what precedes and follows.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Tattha pariyuṭṭhānaṃ paṭisaṅkhānabalena pahātabbaṃ, saṅkhārā dassanabalena, chattiṃsa taṇhāvicaritāni bhāvanābalena pahātabbānīti evaṃ taṇhāpi tidhā pahīyati.
In that, the underlying defilements (pariyuṭṭhāna) are to be abandoned by the power of reflection (paṭisaṅkhāna), the volitional formations (saṅkhārā) by the power of insight (dassana), and the thirty-six modes of craving (taṇhāvicaritāni) by the power of development (bhāvanā); thus, craving is abandoned in three ways.
Ở đây, sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) phải được đoạn trừ bằng sức mạnh của sự quán xét (paṭisaṅkhāna), các hành (saṅkhāra) bằng sức mạnh của sự thấy biết (dassana), ba mươi sáu loại vọng tưởng của tham ái (taṇhāvicarita) phải được đoạn trừ bằng sức mạnh của sự tu tập (bhāvanā). Như vậy, tham ái cũng được đoạn trừ bằng ba cách.
Yā nittaṇhātā ayaṃ saupādisesā nibbānadhātu.
That state of being free from craving is the nibbāna-element with substratum remaining (saupādisesā nibbānadhātu).
Sự không còn tham ái (nittaṇhātā) này là Niết Bàn giới hữu dư y (saupādisesā nibbānadhātu).
Bhedā kāyassa ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
The breaking up of the body is the nibbāna-element without substratum remaining (anupādisesā nibbānadhātu).
Sự hoại diệt của thân này là Niết Bàn giới vô dư y (anupādisesā nibbānadhātu).
Papañco nāma vuccati anubandho.
Papañca is called proliferation.
Sự lan man (papañca) được gọi là sự ràng buộc (anubandha).
Yañcāha bhagavā ‘‘papañceti atītānāgatapaccuppannaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ ārabbhā’’ti.
And as the Blessed One said: ‘‘One proliferates with reference to visible forms cognizable by the eye, whether past, future, or present.’’
Và Đức Thế Tôn đã dạy: “Lan man (papañceti) khởi lên do sắc (rūpa) được nhận biết bằng nhãn thức (cakkhuviññeyya) thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại.”
Yañcāha bhagavā – ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi, paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭinissaggāya paṭipajjā’’ti.
And as the Blessed One said: ‘‘Rādha, be unconcerned with past forms; do not delight in future forms; practice for disenchantment, dispassion, cessation, and relinquishment of present forms.’’
Và Đức Thế Tôn đã dạy: “Này Rādha, hãy không còn bám víu vào sắc quá khứ, đừng hoan hỷ sắc vị lai, hãy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, và từ bỏ sắc hiện tại.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This statement of the Blessed One is consistent with what precedes and follows.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Yo cāpi papañco ye ca saṅkhārā yā ca atītānāgatapaccuppannassa abhinandanā, idaṃ ekatthaṃ.
Whatever proliferation there is, and whatever volitional formations (saṅkhārā) there are, and whatever delight in past, future, and present (forms) there is – this is one thing.
Và sự lan man (papañca), các hành (saṅkhāra), và sự hoan hỷ đối với quá khứ, vị lai, hiện tại, tất cả đều là một ý nghĩa.
Api ca aññamaññehi padehi aññamaññehi akkharehi aññamaññehi byañjanehi aparimāṇā dhammadesanā vuttā bhagavatā.
Moreover, the Dhamma discourse has been taught by the Blessed One in immeasurable ways, with different words, different syllables, and different expressions.
Hơn nữa, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng vô lượng pháp bằng các từ ngữ, chữ cái và câu cú khác nhau.
Evaṃ suttena suttaṃ saṃsandayitvā pubbāparena saddhiṃ yojayitvā suttaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati.
Thus, by comparing Sutta with Sutta and connecting it with what precedes and follows, the Sutta becomes clearly expounded.
Như vậy, khi so sánh các bài kinh với nhau và liên kết chúng với các lời dạy trước và sau, bài kinh sẽ được giải thích rõ ràng.
Desanāsandhi na ca pathaviṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
The connection of teaching: a meditator meditates, not relying on earth; and he meditates.
Liên kết thuyết giảng: Thiền giả (jhāyī) không nương tựa vào đất mà thiền định, và thiền định.
Na ca āpaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca tejaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca vāyuṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
A meditator meditates, not relying on water; and he meditates. A meditator meditates, not relying on fire; and he meditates. A meditator meditates, not relying on air; and he meditates.
Không nương tựa vào nước mà thiền định, và thiền định; không nương tựa vào lửa mà thiền định, và thiền định; không nương tựa vào gió mà thiền định, và thiền định.
Na ca ākāsānañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca viññāṇañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca ākiñcaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca imaṃ lokaṃ nissāya…pe… na ca paralokaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
A meditator meditates, not relying on the sphere of infinite space…pe… not relying on the sphere of infinite consciousness…pe… not relying on the sphere of nothingness…pe… not relying on the sphere of neither perception nor non-perception…pe… not relying on this world…pe… not relying on the other world; and he meditates.
Không nương tựa vào không vô biên xứ… (v.v.)… không nương tựa vào thức vô biên xứ… (v.v.)… không nương tựa vào vô sở hữu xứ… (v.v.)… không nương tựa vào phi tưởng phi phi tưởng xứ… (v.v.)… không nương tựa vào thế giới này… (v.v.)… không nương tựa vào thế giới khác mà thiền định, và thiền định.
Yamidaṃ ubhayamantarena diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ vitakkitaṃ vicāritaṃ manasānucintitaṃ, tampi nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca.
Even that which is seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, pondered, deliberated, and mentally contemplated between these two extremes, he meditates without relying on it; and he meditates.
Phàm cái gì được thấy, được nghe, được cảm nhận, được biết, được đạt tới, được tìm kiếm, được suy tư, được quán xét, được ý nghĩ liên tục giữa hai cõi này, thiền giả cũng không nương tựa vào đó mà thiền định, và thiền định.
Ayaṃ sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitena cittena na ñāyati jhāyanto.
Such a meditator, with an unattached mind, is not known by this world with its devas, Māras, Brahmās, ascetics and brahmins, and its human population.
Vị thiền giả này, với tâm không nương tựa, không được biết đến bởi thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn và Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên.
Yathā māro pāpimā godhikassa kulaputtassa* viññāṇaṃ samanvesanto na jānāti na passati.
Just as Māra, the Evil One, searching for the consciousness of the noble son Godhika, did not know or see it.
Như Māra độc ác, khi tìm kiếm thức (viññāṇa) của thiện nam tử Godhika, đã không biết và không thấy.
So hi papañcātīto taṇhāpahānena diṭṭhinissayopissa natthi.
For he had transcended proliferation (papañca) through the abandonment of craving, and he had no basis in views (diṭṭhinissaya) either.
Vị ấy đã vượt qua sự lan man (papañca), và do sự đoạn trừ tham ái (taṇhā), vị ấy cũng không còn sự nương tựa vào tà kiến (diṭṭhinissaya).
Yathā ca godhikassa, evaṃ vakkalissa sadevakena lokena samārakena sabrahmakena sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitacittā na ñāyanti jhāyamānā.
And just as Godhika, so too Vakkali, with an unattached mind, was not known by this world with its devas, Māras, Brahmās, ascetics and brahmins, and its human population, as they meditated.
Như trường hợp của Godhika, cũng vậy, trường hợp của Vakkali, với tâm không nương tựa, các vị thiền giả không được biết đến bởi thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn và Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên.
Ayaṃ desanāsandhi.
This is the connection of teaching.
Đây là liên kết thuyết giảng.
Tattha katamā niddesasandhi?
Among these, what is the connection of exposition?
Ở đây, liên kết giải thích (niddesasandhi) là gì?
Nissitacittā akusalapakkhena niddisitabbā, anissitacittā kusalapakkhena niddisitabbā.
Minds that are attached (nissitacittā) are to be expounded as belonging to the unwholesome side; minds that are unattached (anissitacittā) are to be expounded as belonging to the wholesome side.
Các tâm có sự nương tựa (nissitacitta) phải được giải thích theo khía cạnh bất thiện, các tâm không có sự nương tựa (anissitacitta) phải được giải thích theo khía cạnh thiện.
Nissitacittā kilesena niddisitabbā, anissitacittā vodānena niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as defilement; unattached minds are to be expounded as purification.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo phiền não (kilesa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự thanh tịnh (vodāna).
Nissitacittā saṃsārappavattiyā niddisitabbā, anissitacittā saṃsāranivattiyā niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as the continuation of saṃsāra; unattached minds are to be expounded as the cessation of saṃsāra.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tiếp diễn của luân hồi (saṃsārappavatti), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự chấm dứt của luân hồi (saṃsāranivatti).
Nissitacittā taṇhāya ca avijjāya ca niddisitabbā, anissitacittā samathena ca vipassanāya ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as craving and ignorance; unattached minds are to be expounded as tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự an tịnh (samatha) và tuệ quán (vipassanā).
Nissitacittā ahirikena ca anottappena ca niddisitabbā, anissitacittā hiriyā ca ottappena ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as shamelessness and fearlessness of wrongdoing; unattached minds are to be expounded as shame and fear of wrongdoing.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự vô tàm (ahirika) và vô quý (anottappa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tàm (hiri) và quý (ottappa).
Nissitacittā asatiyā ca asampajaññena ca niddisitabbā, anissitacittā satiyā ca sampajaññena ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as lack of mindfulness and lack of clear comprehension; unattached minds are to be expounded as mindfulness and clear comprehension.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự thất niệm (asati) và không tỉnh giác (asampajañña), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự niệm (sati) và tỉnh giác (sampajañña).
Nissitacittā ayoniyā ca ayonisomanasikārena ca niddisitabbā, anissitacittā yoniyā ca yonisomanasikārena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by improper causes and improper attention; minds that are independent should be described by proper causes and proper attention.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự phi như lý (ayoni) và phi như lý tác ý (ayonisomanasikāra), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự như lý (yoni) và như lý tác ý (yonisomanasikāra).
Nissitacittā kosajjena ca dovacassena ca niddisitabbā, anissitacittā vīriyārambhena ca sovacassena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by idleness and obstinacy; minds that are independent should be described by the energetic arousal of effort and amenability.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự biếng nhác (kosajja) và khó dạy (dovacassa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tinh tấn (vīriyārambha) và dễ dạy (sovacassa).
Nissitacittā assaddhiyena ca pamādena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhāya ca appamādena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by lack of faith and heedlessness; minds that are independent should be described by faith and heedfulness.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự vô tín (assaddhiya) và phóng dật (pamāda), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tín (saddhā) và không phóng dật (appamāda).
Nissitacittā asaddhammassavanena ca asaṃvaraṇena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhammassavanena ca saṃvarena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by not listening to the Dhamma and lack of restraint; minds that are independent should be described by listening to the Dhamma and restraint.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự không lắng nghe Chánh pháp (asaddhammassavana) và không phòng hộ (asaṃvaraṇa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự lắng nghe Chánh pháp (saddhammassavana) và phòng hộ (saṃvara).
Nissitacittā abhijjhāya ca byāpādena ca niddisitabbā, anissitacittā anabhijjhāya ca abyāpādena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by covetousness and ill-will; minds that are independent should be described by non-covetousness and non-ill-will.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tham lam (abhijjhā) và sân hận (byāpāda), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự không tham lam (anabhijjhā) và không sân hận (abyāpāda).
Nissitacittā nīvaraṇehi ca saṃyojaniyehi ca niddisitabbā, anissitacittā rāgavirāgāya ca cetovimuttiyā avijjāvirāgāya ca paññāvimuttiyā niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by hindrances and fetters; minds that are independent should be described by the fading away of lust and liberation of mind, and by the fading away of ignorance and liberation by wisdom.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo các triền cái (nīvaraṇa) và các kiết sử (saṃyojanīya), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự giải thoát tâm (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāga) và giải thoát tuệ (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāga).
Nissitacittā ucchedadiṭṭhiyā ca sassatadiṭṭhiyā ca niddisitabbā, anissitacittā saupādisesāya ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by the annihilationist view and the eternalist view; minds that are independent should be described by the Nibbāna-element with residue and the Nibbāna-element without residue.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) và thường kiến (sassatadiṭṭhi), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo Niết Bàn giới hữu dư y (saupādisesā nibbānadhātu) và Niết Bàn giới vô dư y (anupādisesā nibbānadhātu).
Ayaṃ niddesasandhi.
This is the Niddesa-sandhi.
Đây là liên kết giải thích.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘neruttamadhippāyo’’ti.
Therefore, the Venerable Mahākaccāna said, "the intention of the etymological interpretation."
Vì vậy, Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Đó là ý nghĩa của ngữ nguyên (nerutta).”
‘‘Ārambhatha nikkamathā’’ti vīriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Arouse yourselves, set forth" is the basis of effort.
“Hãy bắt đầu, hãy xuất ly” là điểm khởi đầu của từ cho sự tinh tấn (vīriya).
‘‘Yuñjatha buddhasāsane’’ti samādhissa padaṭṭhānaṃ.
"Engage in the Buddha’s Dispensation" is the basis of samādhi.
“Hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật” là điểm khởi đầu của từ cho thiền định (samādhi).
‘‘Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti paññāya padaṭṭhānaṃ.
"Shake off the army of Death, as an elephant a reed-house" is the basis of wisdom.
“Hãy đánh tan quân đội của tử thần, như voi phá nhà cỏ” là điểm khởi đầu của từ cho trí tuệ (paññā).
‘‘Ārambhatha nikkamathā’’ti vīriyindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Arouse yourselves, set forth" is the basis of the faculty of effort.
“Hãy bắt đầu, hãy xuất ly” là điểm khởi đầu của từ cho tinh tấn căn (vīriyindriya).
‘‘Yuñjatha buddhasāsane’’ti samādhindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Engage in the Buddha’s Dispensation" is the basis of the faculty of samādhi.
“Hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật” là căn bản của định quyền.
‘‘Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti paññindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Shake off the army of Death, as an elephant a reed-house" is the basis of the faculty of wisdom.
“Hãy phá tan quân đội của tử thần, như voi phá nhà tranh” là căn bản của tuệ quyền.
Imāni padaṭṭhānāni desanā.
These bases are the teaching.
Những căn bản này là bài giảng.
Tattha ye na yuñjanti, te pamādamūlakā na yuñjanti.
Among them, those who do not engage do not engage due to heedlessness.
Trong đó, những ai không tinh tấn thì không tinh tấn vì nguyên nhân của sự phóng dật.
So pamādo duvidho taṇhāmūlako avijjāmūlako ca.
That heedlessness is twofold: rooted in craving and rooted in ignorance.
Sự phóng dật ấy có hai loại: nguyên nhân từ ái dục và nguyên nhân từ vô minh.
Tattha avijjāmūlako yena aññāṇena nivuto ñeyyaṭṭhānaṃ nappajānāti pañcakkhandhā uppādavayadhammāti, ayaṃ avijjāmūlako.
Among these, that which is rooted in ignorance is the unknowing by which one, veiled, does not discern the object of knowledge, that the five aggregates are subject to arising and passing away; this is rooted in ignorance.
Trong đó, vô minh làm căn bản là: do sự không biết, bị che lấp bởi vô minh ấy, không nhận biết được đối tượng cần nhận biết rằng năm uẩn là pháp sinh diệt; đây là vô minh làm căn bản.
Yo taṇhāmūlako, so tividho anuppannānaṃ bhogānaṃ uppādāya pariyesanto pamādaṃ āpajjati, uppannānaṃ bhogānaṃ ārakkhanimittaṃ paribhoganimittañca pamādaṃ āpajjati ayaṃ loke catubbidho pamādo ekavidho avijjāya tividho taṇhāya.
That which is rooted in craving is threefold: one falls into heedlessness by striving for the acquisition of unacquired possessions, and one falls into heedlessness for the purpose of guarding and enjoying acquired possessions. This is the fourfold heedlessness in the world: one kind rooted in ignorance, three kinds rooted in craving.
Ái dục làm căn bản có ba loại: một là, phóng dật khi tìm kiếm tài sản chưa có để có được; hai là, phóng dật vì mục đích bảo vệ tài sản đã có và vì mục đích thụ hưởng. Đây là bốn loại phóng dật trong thế gian: một loại do vô minh, ba loại do ái dục.
Tattha avijjāya nāmakāyo padaṭṭhānaṃ.
Among these, the mental body is the basis of ignorance.
Trong đó, danh thân là căn bản của vô minh.
Taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhānaṃ.
The physical body is the basis of craving.
Sắc thân là căn bản của ái dục.
Taṃ kissa hetu, rūpīsu bhavesu ajjhosānaṃ, arūpīsu sammoho?
What is the reason for this? Attachment to rūpa-existences, delusion in arūpa-existences?
Vì sao lại như vậy? Là sự chấp thủ vào các cõi hữu sắc, và sự si mê vào các cõi vô sắc.
Tattha rūpakāyo rūpakkhandho nāmakāyo cattāro arūpino khandhā.
Among these, the physical body is the rūpakkhandha; the mental body is the four formless aggregates.
Trong đó, sắc thân là sắc uẩn, danh thân là bốn uẩn vô sắc.
Ime pañcakkhandhā katamena upādānena saupādānā, taṇhāya ca avijjāya ca?
By which clinging are these five aggregates clung to? By craving and by ignorance.
Năm uẩn này bị chấp thủ bởi chấp thủ nào? Bởi ái dục và vô minh.
Tattha taṇhā dve upādānāni kāmupādānañca sīlabbatupādānañca.
Among these, craving is two clingings: clinging to sensual pleasures and clinging to rules and observances.
Trong đó, ái dục có hai chấp thủ: dục thủ và giới cấm thủ.
Avijjā dve upādānāni diṭṭhupādānañca attavādupādānañca.
Ignorance is two clingings: clinging to views and clinging to the doctrine of self.
Vô minh có hai chấp thủ: tà kiến thủ và ngã kiến thủ.
Imehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
The aggregates that are clung to by these four clingings, this is suffering.
Những uẩn bị chấp thủ bởi bốn chấp thủ này, đó là khổ.
Cattāri upādānāni, ayaṃ samudayo.
The four clingings, this is the origin.
Bốn chấp thủ này là tập khởi.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ.
The five aggregates are suffering.
Năm uẩn là khổ.
Tesaṃ bhagavā pariññāya pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The Blessed One teaches the Dhamma for their full understanding and abandonment, for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết pháp để liễu tri và đoạn trừ chúng, để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
So kathaṃ bhavati?
How does it arise?
Điều đó xảy ra như thế nào?
Yadā jānāti kāmānaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato okārañca saṃkilesañca vodānañca nekkhamme ca ānisaṃsaṃ.
When one knows the gratification of sensual pleasures as gratification, their danger as danger, their escape as escape, their defilement and impurity, their cleansing, and the advantage in renunciation.
Khi người ấy biết được vị ngọt của các dục là vị ngọt, sự nguy hiểm của các dục là nguy hiểm, sự thoát ly khỏi các dục là sự thoát ly, sự thấp kém và cấu uế của các dục, sự thanh tịnh và lợi ích của xuất ly.
Tattha yā vīmaṃsā upaparikkhā ayaṃ vipassanā.
Therein, the inquiry and investigation is vipassanā.
Trong đó, sự thẩm sát, xem xét kỹ lưỡng này là tuệ quán (vipassanā).
Ime dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
These two qualities, samatha and vipassanā, reach the perfection of development.
Hai pháp này đạt đến sự viên mãn của sự tu tập: samatha và vipassanā.
Imesu dvīsu dhammesu bhāviyamānesu dve dhammā pahīyanti taṇhā ca avijjā ca, imesu dvīsu dhammesu pahīnesu cattāri upādānāni nirujjhanti.
When these two qualities are developed, two qualities are abandoned: craving and ignorance. When these two qualities are abandoned, the four clingings cease.
Khi hai pháp này được tu tập, hai pháp là ái dục và vô minh được đoạn trừ; khi hai pháp này được đoạn trừ, bốn chấp thủ bị diệt.
Upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of clinging, there is the cessation of becoming. With the cessation of becoming, there is the cessation of birth. With the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do chấp thủ diệt nên hữu diệt, do hữu diệt nên sinh diệt, do sinh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus, there is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này được diệt tận.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca, samatho ca vipassanā ca maggo.
Thus, the former two truths are suffering and its origin, and samatha and vipassanā are the path.
Như vậy, hai chân lý trước là khổ và tập khởi, samatha và vipassanā là đạo.
Bhavanirodho nibbānaṃ imāni cattāri saccāni.
The cessation of becoming is Nibbāna. These are the Four Noble Truths.
Hữu diệt là Nibbāna, đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “Strive, depart!”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Hãy khởi sự, hãy xuất ly.”
Ayaṃ taṇhānusayo.
This is the underlying tendency of craving.
Đây là tùy miên ái dục.
Katamassā taṇhāya?
Of which craving?
Tùy miên của ái dục nào?
Bhavataṇhāya.
Of craving for becoming (bhava-taṇhā).
Của hữu ái.
Yo etassa dhammassa paccayo ayaṃ avijjā.
That which is the condition for this phenomenon is ignorance.
Pháp nào là duyên của pháp này, đó là vô minh.
Avijjāpaccayā hi bhavataṇhā.
Indeed, craving for becoming arises conditioned by ignorance.
Thật vậy, do vô minh duyên nên có hữu ái.
Ime dve kilesā taṇhā ca avijjā ca.
These two defilements are craving and ignorance.
Hai phiền não này là ái dục và vô minh.
Tāni cattāri upādānāni tehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
The four clingings, and the aggregates that are accompanied by these four clingings, this is suffering.
Bốn chấp thủ ấy, những uẩn bị chấp thủ bởi bốn chấp thủ ấy, đó là khổ.
Cattāri upādānāni ayaṃ samudayo.
The four clingings, this is the origin (samudaya).
Bốn chấp thủ này là tập khởi.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ.
The five aggregates are suffering.
Năm uẩn là khổ.
Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
For the full understanding and abandonment of these, the Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết pháp để liễu tri và đoạn trừ chúng, để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
Yena taṇhānusayaṃ samūhanati* , ayaṃ samatho.
That by which the underlying tendency of craving is uprooted, this is samatha.
Pháp nào nhổ tận gốc tùy miên ái dục, đó là samatha.
Yena taṇhānusayassa paccayaṃ avijjaṃ vārayati, ayaṃ vipassanā.
That by which the condition for the underlying tendency of craving, ignorance, is prevented, this is vipassanā.
Pháp nào ngăn chặn vô minh là duyên của tùy miên ái dục, đó là vipassanā.
Ime dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
These two qualities, samatha and vipassanā, reach the perfection of development.
Hai pháp này đạt đến sự viên mãn của sự tu tập: samatha và vipassanā.
Tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanāya phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti.
Therein, the fruit of samatha is liberation of mind through dispassion for lust; the fruit of vipassanā is liberation by wisdom through dispassion for ignorance.
Trong đó, quả của samatha là tâm giải thoát do ly tham, quả của vipassanā là tuệ giải thoát do ly vô minh.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca, samatho vipassanā ca maggo, dve ca vimuttiyo nirodho.
Thus, the former two truths are suffering and its origin, samatha and vipassanā are the path, and the two liberations are the cessation.
Như vậy, hai chân lý trước là khổ và tập khởi, samatha và vipassanā là đạo, hai sự giải thoát là diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘yathāpi mūle’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “Just as a root…”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Như cây bị chặt, nhưng nếu gốc...”
Sabbapāpaṃ nāma tīṇi duccaritāni kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ, te dasa akusalakammapathā pāṇātipāto adinnādānaṃ kāmesumicchācāro musāvādo pisuṇā vācā pharusā vācā samphappalāpo abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhi, tāni dve kammāni cetanā cetasikañca.
All evil means the three bad conducts: bodily misconduct, verbal misconduct, mental misconduct, which are the ten unwholesome courses of action: taking life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, malicious speech, harsh speech, frivolous talk, covetousness, ill-will, and wrong view. These are two types of kamma: volitional kamma and mental kamma.
Mọi điều ác là ba ác hạnh: thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh; đó là mười nghiệp đạo bất thiện: sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô ác, nói lời vô ích, tham lam, sân hận, tà kiến; đó là hai nghiệp: tư nghiệp và tâm sở nghiệp.
Tattha yo ca pāṇātipāto yā ca pisuṇā vācā yā ca pharusā vācā, idaṃ dosasamuṭṭhānaṃ.
Therein, taking life, malicious speech, and harsh speech arise from hatred.
Trong đó, sát sinh, nói lời đâm thọc và nói lời thô ác, đây là do sân hận khởi lên.
Yañca adinnādānaṃ yo ca kāmesumicchācāro yo ca musāvādo, idaṃ lobhasamuṭṭhānaṃ, yo samphappalāpo, idaṃ mohasamuṭṭhānaṃ.
Taking what is not given, sexual misconduct, and false speech arise from greed; frivolous talk arises from delusion.
Trộm cắp, tà dâm và nói dối, đây là do tham lam khởi lên; nói lời vô ích, đây là do si mê khởi lên.
Imāni satta kāraṇāni cetanākammaṃ.
These seven factors are volitional kamma.
Bảy nguyên nhân này là tư nghiệp.
Yā abhijjhā, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ.
Covetousness is greed, an unwholesome root.
Tham lam là gốc rễ bất thiện.
Yo byāpādo, ayaṃ doso akusalamūlaṃ.
Ill-will is hatred, an unwholesome root.
Sân hận là gốc rễ bất thiện.
Yā micchādiṭṭhi, ayaṃ micchāmaggo.
Wrong view is the wrong path.
Tà kiến là tà đạo.
Imāni tīṇi kāraṇāni cetasikakammaṃ.
These three factors are mental kamma.
Ba nguyên nhân này là tâm sở nghiệp.
Tenāha ‘‘cetanākammaṃ cetasikakamma’’nti.
Therefore, it is said, “volitional kamma and mental kamma.”
Vì thế đã nói: “Tư nghiệp và tâm sở nghiệp.”
Akusalamūlaṃ payogaṃ gacchantaṃ catubbidhaṃ agatiṃ gacchati chandā dosā bhayā mohā.
An unwholesome root, when put into practice, leads to the four wrong courses: through desire, through hatred, through fear, through delusion.
Gốc rễ bất thiện khi được thực hành sẽ đi vào bốn con đường bất thiện: do dục, do sân, do sợ hãi, do si mê.
Tattha yaṃ chandā agatiṃ gacchati, idaṃ lobhasamuṭṭhānaṃ.
Therein, that which goes the wrong course through desire, this arises from greed.
Trong đó, đi vào con đường bất thiện do dục, đây là do tham lam khởi lên.
Yaṃ dosā agatiṃ gacchati, idaṃ dosasamuṭṭhānaṃ.
That which goes the wrong course through hatred, this arises from hatred.
Đi vào con đường bất thiện do sân, đây là do sân hận khởi lên.
Yaṃ bhayā ca mohā ca agatiṃ gacchati, idaṃ mohasamuṭṭhānaṃ.
That which goes the wrong course through fear and delusion, this arises from delusion.
Đi vào con đường bất thiện do sợ hãi và si mê, đây là do si mê khởi lên.
Tattha lobho asubhāya pahīyati.
Therein, greed is abandoned by contemplating impurity.
Trong đó, tham lam được đoạn trừ bằng bất tịnh quán.
Doso mettāya.
Hatred by loving-kindness.
Sân hận bằng tâm từ.
Moho paññāya.
Delusion by wisdom.
Si mê bằng trí tuệ.
Tathā lobho upekkhāya pahīyati.
Similarly, greed is abandoned by equanimity.
Tương tự, tham lam được đoạn trừ bằng xả.
Doso mettāya ca karuṇāya ca.
Hatred by loving-kindness and compassion.
Sân hận bằng tâm từ và bi.
Moho muditāya pahānaṃ abbhatthaṃ gacchati.
Delusion proceeds towards abandonment by sympathetic joy.
Si mê đạt đến sự đoạn trừ bằng hỷ.
Tenāha bhagavā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti.
Therefore the Blessed One said, "Not doing any evil."
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Không làm mọi điều ác.”
31. Sabbapāpaṃ nāma aṭṭha micchattāni micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā micchākammanto micchāājīvo micchāvāyāmo micchāsati micchāsamādhi, idaṃ vuccati sabbapāpaṃ.
31. All evil refers to the eight wrong ways: wrong view, wrong intention, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, wrong concentration. This is called all evil.
Mọi điều ác là tám tà kiến: tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định; đây được gọi là mọi điều ác.
Imesaṃ aṭṭhannaṃ micchattānaṃ yā akiriyā akaraṇaṃ anajjhācāro, idaṃ vuccati sabbapāpassa akaraṇaṃ.
The non-doing, non-performance, and non-transgression of these eight wrong ways is called "not doing any evil."
Sự không làm, không thực hành, không vi phạm tám tà kiến này, đây được gọi là không làm mọi điều ác.
Aṭṭhasu micchattesu pahīnesu aṭṭha sammattāni sampajjanti.
When the eight wrong ways are abandoned, the eight right ways are perfected.
Khi tám tà kiến được đoạn trừ, tám chánh kiến được thành tựu.
Aṭṭhannaṃ sammattānaṃ yā kiriyā karaṇaṃ sampādanaṃ, ayaṃ vuccati kusalassa upasampadā.
The doing, performance, and accomplishment of the eight right ways is called "the undertaking of wholesome actions."
Sự làm, sự thực hành, sự thành tựu tám chánh kiến, đây được gọi là thành tựu các điều thiện.
Sacittapariyodāpananti atītassa maggassa bhāvanākiriyaṃ dassayati, citte pariyodāpite* pañcakkhandhā pariyodāpitā bhavanti, evañhi bhagavā āha ‘‘cetovisuddhatthaṃ, bhikkhave, tathāgate brahmacariyaṃ vussatī’’ti.
"The purification of one's own mind" shows the practice of the past path. When the mind is purified, the five aggregates are purified. Thus, the Blessed One said, "For the purification of the mind, bhikkhus, the holy life is lived under the Tathāgata."
“Việc làm cho tâm mình thanh tịnh” (Sacittapariyodāpana) chỉ ra sự thực hành con đường (magga) đã qua, tức là sự tu tập con đường dẫn đến sự an tịnh mà Đức Phật Vipassī đã đạt được. Khi tâm đã được thanh tịnh, năm uẩn (pañcakkhandhā) cũng trở nên hoàn toàn thanh tịnh. Quả thật, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Này các Tỳ-khưu, Phạm hạnh (brahmacariya) được thực hành trong Như Lai (Tathāgata) là để thanh tịnh tâm.”
Duvidhā hi pariyodāpanā nīvaraṇappahānañca anusayasamugghāto ca.
Indeed, purification is twofold: the abandoning of hindrances and the eradication of latent tendencies.
Quả thật, sự thanh tịnh hóa có hai loại: sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇa) và sự nhổ tận gốc các tùy miên (anusaya).
Dve pariyodāpanabhūmiyo dassanabhūmi ca, bhāvanābhūmi ca, tattha yaṃ paṭivedhena pariyodāpeti, idaṃ dukkhaṃ.
There are two grounds for purification: the ground of insight and the ground of development. That which one purifies through penetration is suffering.
Có hai cấp độ thanh tịnh hóa: cấp độ thấy (dassanabhūmi) và cấp độ tu tập (bhāvanābhūmi). Trong đó, khi năm uẩn được làm cho thanh tịnh bằng sự thấu hiểu (paṭivedha), đó là Khổ đế (dukkha).
Yato pariyodāpeti, ayaṃ samudayo.
That from which one purifies is the origin.
Từ nơi nào mà sự thanh tịnh hóa được thực hiện (tức là từ triền cái và tùy miên), đó là Tập đế (samudaya).
Yena pariyodāpeti, ayaṃ maggo.
That by which one purifies is the path.
Bằng con đường thanh tịnh (tức là thấy và tu tập) mà sự thanh tịnh hóa được thực hiện, đó là Đạo đế (magga).
Yaṃ pariyodāpitaṃ, ayaṃ nirodho.
That which is purified is the cessation.
Cái được làm cho thanh tịnh (tức là Niết Bàn an tịnh), đó là Diệt đế (nirodha).
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là Bốn Sự Thật (Tứ Diệu Đế).
Tenāha bhagavā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti.
Therefore the Blessed One said, "Not doing any evil."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Không làm mọi điều ác” (Sabbapāpassa akaraṇa).
Dhammo nāma duvidho indriyasaṃvaro maggo ca.
Dhamma is twofold: restraint of the faculties and the path.
Pháp (Dhamma) có hai loại: sự phòng hộ các căn (indriyasaṃvara) và con đường (magga).
Duggati nāma duvidhā devamanusse vā upanidhāya apāyā duggati, nibbānaṃ vā upanidhāya sabbā upapattiyo duggati.
A bad destination (duggati) is twofold: in relation to devas and humans, the lower realms are a bad destination; in relation to Nibbāna, all existences are a bad destination.
Cõi khổ (duggati) cũng có hai loại: so với chư thiên và loài người thì các cõi đọa (apāya) là cõi khổ; so với Niết Bàn thì tất cả các cõi tái sinh (upapatti) đều là cõi khổ.
Tattha yā saṃvarasīle akhaṇḍakāritā, ayaṃ dhammo suciṇṇo apāyehi rakkhati.
Among these, the unbroken practice of the morality of restraint is Dhamma well-practiced, which protects from the lower realms.
Trong đó, sự không vi phạm giới hạnh (saṃvarasīla) được thực hành tốt này sẽ bảo vệ khỏi các cõi đọa.
Evaṃ bhagavā āha – dvemā, bhikkhave, sīlavato gatiyo devā ca manussā ca.
Thus the Blessed One said: "There are these two destinations for one endowed with morality, bhikkhus: devas and humans."
Đức Thế Tôn đã dạy như sau: “Này các Tỳ-khưu, có hai nơi đến cho người giữ giới: chư thiên và loài người.”
Evañca nāḷandāyaṃ nigame asibandhakaputto gāmaṇi bhagavantaṃ etadavoca –
And thus, in the market town of Nāḷandā, Asibandhakaputta, the headman, said this to the Blessed One:
Và tại thị trấn Nāḷandā, vị trưởng làng (gāmaṇi) tên Asibandhakaputta đã thưa với Đức Thế Tôn như sau:
‘‘Brāhmaṇā, bhante, pacchābhūmakā kāmaṇḍalukā sevālamālikā udakorohakā aggiparicārakā, te mataṃ kālaṅkataṃ uyyāpenti nāma, saññāpenti nāma, saggaṃ nāma okkāmenti* .
"Venerable sir, the brahmins from the western regions, carrying water pots, wearing garlands of moss, descending into water, attending to fire, they raise the dead, they cause them to attain, they lead them to heaven.
“Bạch Thế Tôn, những Bà-la-môn ở phía sau nhà, họ mang bình nước, đội vòng hoa tảo, xuống nước vào buổi sáng và tối, thờ lửa; họ nói rằng họ đưa người đã chết, người đã qua đời, lên cõi trời. Họ nói rằng họ đưa họ vào cõi trời.
Bhagavā pana, bhante, arahaṃ sammāsambuddho pahoti tathā kātuṃ, yathā sabbo loko kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyā’’ti.
But, Venerable sir, is the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, able to act in such a way that all beings, upon the breaking up of the body, after death, may reappear in a good destination, in the heavenly world?"
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, có thể làm cho tất cả chúng sinh, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời chăng?”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, idhassa puriso pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhiko, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatū’ti.
"What do you think, headman? Suppose there was a man here who was a killer of living beings, a taker of what is not given, a wrongdoer in sensual pleasures, a speaker of falsehoods, a slanderer, a harsh speaker, a frivolous talker, covetous, with an ill-willed mind, and of wrong view. And a large assembly of people were to gather together, entreat him, praise him, and with joined palms, implore him, saying, 'May this man, upon the breaking up of the body, after death, reappear in a good destination, in the heavenly world!'
“Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Ở đây, có một người sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, tà kiến. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.’
Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, api nu so puriso mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetuvā pañjalikaṃ* anuparisakkanahetu vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyā’’ti.
What do you think, headman? Would that man, by reason of the entreaty or praise or imploring with joined palms of that large assembly of people, reappear in a good destination, in the heavenly world, upon the breaking up of the body, after death?"
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu người ấy có tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, sau khi thân hoại mạng chung, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, Venerable sir."
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Seyyathāpi, gāmaṇi, puriso mahatiṃ puthusilaṃ gambhīre udakarahade* pakkhipeyya, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ummujja, bho, puthusile, uplava bho puthusile, thalamuplava, bho puthusile’ti.
"Just as, headman, if a man were to throw a large slab of rock into a deep water pool. And a large assembly of people were to gather together, entreat him, praise him, and with joined palms, implore him, saying, 'Rise up, good slab of rock! Float up, good slab of rock! Float to the shore, good slab of rock!'
“Cũng như, này Trưởng làng, một người ném một tảng đá lớn xuống một hồ nước sâu. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Này tảng đá lớn, hãy nổi lên! Này tảng đá lớn, hãy trôi nổi! Này tảng đá lớn, hãy nổi lên bờ!’
Taṃ kiṃ maññasi gāmaṇi, api nu sā mahatī puthusilā mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā ummujjeyya vā uplaveyya vā thalaṃ vā uplaveyyā’’ti.
What do you think, headman? Would that large slab of rock, by reason of the entreaty or praise or imploring with joined palms of that large assembly of people, rise up or float up or float to the shore?"
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu tảng đá lớn đó có nổi lên, hay trôi nổi, hay nổi lên bờ, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Evameva kho, gāmaṇi, yo so puriso pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhiko, kiñcāpi naṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatū’ti.
‘‘Even so, headman, if that person is a killer of living beings…pe… one of wrong view, even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow him, saying, ‘May this person, with the breaking up of the body, after death, reappear in a good destination, a heavenly world!’
“Cũng vậy, này Trưởng làng, người kia, kẻ sát sinh… cho đến tà kiến, dù một đám đông lớn có tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.’
Atha kho so puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya.
Yet that person, with the breaking up of the body, after death, would reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell.
Tuy nhiên, người ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, idhassa puriso pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesumicchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāya vācāya paṭivirato pharusāya vācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālu abyāpannacitto sammādiṭṭhiko, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatū’ti.
‘‘What do you think, headman, suppose there was a person here who abstained from the destruction of living beings, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from slanderous speech, abstained from harsh speech, abstained from frivolous talk, was not covetous, had a mind free from ill-will, and had right view. Would that person, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell?’’
“Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Ở đây, có một người từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời đâm thọc, từ bỏ nói lời thô tục, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, tâm không ác ý, chánh kiến. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.’
Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, api nu so puriso mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti.
‘‘What do you think, headman, would that person, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell?’’
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu người ấy có tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục, sau khi thân hoại mạng chung, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Seyyathāpi, gāmaṇi, puriso sappikumbhaṃ vā telakumbhaṃ vā gambhīre* udakarahade ogāhetvā bhindeyya.
‘‘Just as, headman, if a man were to break a pot of ghee or a pot of oil after plunging it into a deep pool of water.
“Cũng như, này Trưởng làng, một người nhúng một bình bơ hoặc một bình dầu xuống một hồ nước sâu rồi đập vỡ.
Tatra yāssa sakkharā vā kaṭhalā* , sā adhogāmī assa.
Whatever grit or potsherds were in it would sink downwards.
Trong đó, những mảnh sỏi hay mảnh vỡ của bình sẽ chìm xuống.
Yañca khvassa tatra sappi vā telaṃ vā, taṃ uddhaṃgāmi assa.
But whatever ghee or oil was in it would rise upwards.
Còn bơ hoặc dầu trong đó sẽ nổi lên trên.
Tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘osīda, bho sappitela, saṃsīda, bho sappitela, adho gaccha* ‘bho sappitelā’ti.
Even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow it, saying, ‘Sink down, O ghee and oil! Submerge, O ghee and oil! Go down, O ghee and oil!’
Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Này bơ dầu, hãy chìm xuống! Này bơ dầu, hãy chìm sâu xuống! Này bơ dầu, hãy đi xuống!’
Taṃ kiṃ maññasi gāmaṇi, api nu taṃ sappitelaṃ mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā ‘osīdeyya vā saṃsīdeyya vā adho vā gaccheyyā’ti.
What do you think, headman, would that ghee and oil, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, sink down, or submerge, or go down?’’
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu bơ dầu đó có chìm xuống, hay chìm sâu xuống, hay đi xuống, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Evameva kho, gāmaṇi, yo so puriso pāṇātipātā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhiko, kiñcāpi naṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatū’’’ti.
‘‘Even so, headman, if that person abstained from the destruction of living beings…pe… and had right view, even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow him, saying, ‘May this person, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell!’
“Cũng vậy, này Trưởng làng, người kia, kẻ từ bỏ sát sinh… cho đến chánh kiến, dù một đám đông lớn có tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.’”
Atha kho so puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya.
Yet that person, with the breaking up of the body, after death, would reappear in a good destination, a heavenly world.
Tuy nhiên, người ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
Iti dhammo suciṇṇo apāyehi rakkhati.
Thus, Dhamma well practiced protects from states of deprivation.
Như vậy, Pháp được thực hành tốt sẽ bảo vệ khỏi các cõi đọa.
Tattha yā maggassa tikkhatā adhimattatā, ayaṃ dhammo suciṇṇo sabbāhi upapattīhi rakkhati.
Therein, the sharpness and exceeding intensity of the path: this Dhamma, well practiced, protects from all future existences.
Trong đó, sự sắc bén và mãnh liệt của con đường (magga) này, Pháp được thực hành tốt này sẽ bảo vệ khỏi tất cả các cõi tái sinh.
Evaṃ bhagavā āha –
Thus spoke the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã dạy như sau:
32. Tattha duggatīnaṃ hetu taṇhā ca avijjā ca, tāni cattāri upādānāni, tehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
32. Therein, the causes of bad destinations are craving and ignorance; these are the four clingings (upādāna), and the aggregates (khandhā) associated with these four clingings are suffering (dukkha).
32. Trong đó, nguyên nhân của các cõi khổ là tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā), đó là bốn thủ (upādāna). Các uẩn (khandhā) có thủ này là Khổ đế.
Cattāri upādānāni, ayaṃ samudayo.
The four clingings are the origin (samudaya).
Bốn thủ này là Tập đế.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ, tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The five aggregates are suffering. The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding of these and for the abandonment of the origin of suffering.
Năm uẩn là khổ. Để liễu tri và đoạn trừ chúng, Thế Tôn thuyết giảng Pháp để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
Tattha taṇhāya pañcindriyāni rūpīni padaṭṭhānaṃ.
Therein, the five physical sense faculties are the proximate cause for craving.
Trong đó, năm căn sắc là nhân cận cho taṇhā (ái dục).
Avijjāya manindriyaṃ padaṭṭhānaṃ.
The mind faculty is the proximate cause for ignorance.
Ý căn là nhân cận cho avijjā (vô minh).
Pañcindriyāni rūpīni rakkhanto samādhiṃ bhāvayati, taṇhañca niggaṇhāti.
By guarding the five physical sense faculties, one develops concentration (samādhi) and suppresses craving.
Người hộ trì năm căn sắc sẽ phát triển định (samādhi), và đoạn trừ taṇhā.
Manindriyaṃ rakkhanto vipassanaṃ bhāvayati, avijjañca niggaṇhāti.
By guarding the mind faculty, one develops insight (vipassanā) and suppresses ignorance.
Người hộ trì ý căn sẽ phát triển tuệ quán (vipassanā), và đoạn trừ avijjā.
Taṇhāniggahena dve upādānāni pahīyanti kāmupādānañca sīlabbatupādānañca.
With the suppression of craving, two clingings are abandoned: clinging to sensual pleasures (kāmupādāna) and clinging to views and practices (sīlabbatupādāna).
Với sự đoạn trừ taṇhā, hai loại chấp thủ (upādāna) được đoạn trừ: kāmupādāna (chấp thủ dục) và sīlabbatupādāna (chấp thủ giới cấm).
Avijjāniggahena dve upādānāni pahīyanti diṭṭhupādānañca attavādupādānañca.
With the suppression of ignorance, two clingings are abandoned: clinging to views (diṭṭhupādāna) and clinging to a doctrine of self (attavādupādāna).
Với sự đoạn trừ avijjā, hai loại chấp thủ được đoạn trừ: diṭṭhupādāna (chấp thủ tà kiến) và attavādupādāna (chấp thủ ngã kiến).
Catūsu upādānesu pahīnesu dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
When the four clingings (upādāna) are abandoned, two qualities reach the perfection of development: serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Khi bốn loại chấp thủ được đoạn trừ, hai pháp đạt đến sự viên mãn trong tu tập: samatha (chỉ) và vipassanā (quán).
Idaṃ vuccati brahmacariyanti.
This is called the holy life (brahmacariya).
Điều này được gọi là Phạm hạnh (brahmacariya).
Tattha brahmacariyassa phalaṃ cattāri sāmaññaphalāni sotāpattiphalaṃ sakadāgāmiphalaṃ anāgāmiphalaṃ arahattaṃ* aggaphalaṃ.
Among these, the fruit of the holy life (brahmacariya) consists of four fruits of recluseship (sāmaññaphala): the fruit of stream-entry (sotāpattiphala), the fruit of once-returning (sakadāgāmiphala), the fruit of non-returning (anāgāmiphala), and Arahantship (arahatta), the supreme fruit.
Trong đó, quả của Phạm hạnh là bốn Sa-môn quả: quả Nhập lưu (sotāpattiphala), quả Nhất lai (sakadāgāmiphala), quả Bất hoàn (anāgāmiphala), và A-la-hán (arahatta) là quả tối thượng.
Imāni cattāri brahmacariyassa phalāni* .
These are the four fruits of the holy life.
Đây là bốn quả của Phạm hạnh.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca.
Thus, the former two truths are suffering (dukkha) and its origin (samudaya).
Như vậy, hai chân lý đầu tiên là Khổ và Tập khởi.
Samatho ca vipassanā ca brahmacariyañca maggo, brahmacariyassa phalāni ca tadārammaṇā ca asaṅkhatādhātu nirodho.
Serenity (samatha) and insight (vipassanā) are the holy life (brahmacariya) and the path (magga); the fruits of the holy life and their objects, the unconditioned element, are cessation (nirodha).
Chỉ (samatha) và Quán (vipassanā) là Phạm hạnh và là Đạo; các quả của Phạm hạnh và Niết-bàn (asaṅkhatādhātu nirodho) là cảnh giới của chúng.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘dhammo have rakkhatī’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “The Dhamma truly protects.”
Vì thế Thế Tôn đã nói: “Pháp thực sự bảo vệ.”
Tattha yaṃ paṭivedhena rakkhati, idaṃ dukkhaṃ.
Among these, that which protects by penetration is suffering.
Trong đó, điều được bảo vệ bằng sự thấu hiểu, đó là Khổ.
Yato rakkhati, ayaṃ samudayo.
From which it protects, that is the origin.
Điều mà từ đó được bảo vệ, đó là Tập khởi.
Yena rakkhati, ayaṃ maggo.
By which it protects, that is the path.
Điều mà nhờ đó được bảo vệ, đó là Đạo.
Yaṃ rakkhati, ayaṃ nirodho.
That which it protects, that is cessation.
Điều được bảo vệ, đó là Diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekamhi padaṭṭhāne’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, “In one basis.”
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Trên một nhân cận.”
Dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca.
There are two suttas: the one conducive to accumulation (vāsanābhāgiya) and the one conducive to penetration (nibbedhabhāgiya).
Có hai bài kinh: Vāsanābhāgiya và Nibbedhabhāgiya.
Dve paṭipadā puññabhāgiyā ca phalabhāgiyā ca.
There are two practices (paṭipadā): the one conducive to merit (puññabhāgiyā) and the one conducive to fruit (phalabhāgiyā).
Có hai con đường thực hành: Puññabhāgiyā và Phalabhāgiyā.
Dve sīlāni saṃvarasīlañca pahānasīlañca, tattha bhagavā vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ puññabhāgiyāya paṭipadāya desayati, so saṃvarasīle ṭhito tena brahmacariyena brahmacārī bhavati, tattha bhagavā nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ phalabhāgiyāya paṭipadāya desayati, so pahānasīle ṭhito tena brahmacariyena brahmacārī bhavati.
There are two kinds of morality (sīla): morality of restraint (saṃvarasīla) and morality of abandonment (pahānasīla). In this regard, the Blessed One teaches the sutta conducive to accumulation (vāsanābhāgiya) by means of the practice conducive to merit (puññabhāgiyā); one who is established in the morality of restraint (saṃvarasīla) becomes a practitioner of the holy life (brahmacārī) through that holy life. In this regard, the Blessed One teaches the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya) by means of the practice conducive to fruit (phalabhāgiyā); one who is established in the morality of abandonment (pahānasīla) becomes a practitioner of the holy life (brahmacārī) through that holy life.
Có hai loại giới: Saṃvarasīla (giới phòng hộ) và Pahānasīla (giới đoạn trừ). Trong đó, Thế Tôn thuyết giảng bài kinh Vāsanābhāgiya theo con đường thực hành Puññabhāgiyā; người ấy an trú trong giới phòng hộ, trở thành một Phạm hạnh (brahmacārī) nhờ Phạm hạnh đó. Trong đó, Thế Tôn thuyết giảng bài kinh Nibbedhabhāgiya theo con đường thực hành Phalabhāgiyā; người ấy an trú trong giới đoạn trừ, trở thành một Phạm hạnh nhờ Phạm hạnh đó.
Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?
Among these, what is the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya)?
Trong đó, bài kinh Nibbedhabhāgiya là gì?
Nibbedhabhāgiyaṃ nāma suttaṃ yā catusaccappakāsanā, vāsanābhāgiye sutte natthi pajānanā, natthi maggo, natthi phalaṃ.
The sutta called conducive to penetration (nibbedhabhāgiya) is the exposition of the four truths. In the sutta conducive to accumulation (vāsanābhāgiya), there is no direct knowledge, no path, no fruit.
Bài kinh Nibbedhabhāgiya là sự hiển bày Tứ Diệu Đế. Trong bài kinh Vāsanābhāgiya không có sự hiểu biết (pajānanā), không có đạo (magga), không có quả (phala).
Nibbedhabhāgiye sutte atthi pajānanā, atthi maggo, atthi phalaṃ.
In the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya), there is direct knowledge, there is a path, there is a fruit.
Trong bài kinh Nibbedhabhāgiya có sự hiểu biết, có đạo, có quả.
Imāni cattāri suttāni.
These are the four suttas.
Đây là bốn bài kinh.
Imesaṃ catunnaṃ suttānaṃ desanāya phalena sīlena brahmacariyena sabbato vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojayitabbā yāvatikā ñāṇassa bhūmi.
Through the teaching of these four suttas, by means of fruit, morality, the holy life, and by investigating with the Hāra in every respect, it should be combined with the Yutti Hāra, as far as the domain of knowledge extends.
Cần phải phân tích bốn bài kinh này theo cách thuyết giảng, quả, giới, Phạm hạnh, và bằng phép Vicaya (phân tích) từ mọi khía cạnh, rồi kết nối bằng phép Yutti (hợp lý) cho đến mức độ của cảnh giới trí tuệ.
34. Tattha katame dhammā sādhāraṇā?
34. Among these, what qualities are common (sādhāraṇa)?
34. Trong đó, những pháp nào là sādhāraṇa (chung)?
Dve dhammā sādhāraṇā nāmasādhāraṇā vatthusādhāraṇā ca.
Two qualities are common: common by name and common by object.
Có hai loại pháp sādhāraṇa: nāmasādhāraṇā (chung về tên) và vatthusādhāraṇā (chung về đối tượng).
Yaṃ vā pana kiñci aññampi evaṃ jātiyaṃ, micchattaniyatānaṃ sattānaṃ aniyatānañca sattānaṃ dassanappahātabbā kilesā sādhāraṇā, puthujjanassa sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā, puthujjanassa anāgāmissa ca uddhaṃbhāgiyā saṃyojanā sādhāraṇā, yaṃ kiñci ariyasāvako lokiyaṃ samāpattiṃ samāpajjati, sabbā sā avītarāgehi* sādhāraṇā, sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamaññaṃ paraṃ paraṃ sakaṃ sakaṃ visayaṃ nātivattanti.
Whatever else is of this nature, the defilements to be abandoned by insight are common to beings fixed in wrong view and to undetermined beings; sensual desire (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) are common to the ordinary person (puthujjana) and the stream-enterer (sotāpanna); the higher fetters (uddhambhāgiyā saṃyojanā) are common to the ordinary person (puthujjana) and the non-returner (anāgāmin). Whatever mundane attainment an Ariyan disciple achieves, all of it is common to those not free from lust. Indeed, common qualities do not overstep each other's respective domains.
Hoặc bất cứ điều gì khác cùng loại như vậy, những phiền não cần được đoạn trừ bằng kiến (dassanappahātabbā kilesā) là sādhāraṇa đối với chúng sinh có định nghiệp tà kiến và chúng sinh có bất định nghiệp. Dục ái (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) là sādhāraṇa đối với phàm phu và bậc Nhập lưu. Các kiết sử thượng phần (uddhambhāgiyā saṃyojanā) là sādhāraṇa đối với phàm phu và bậc Bất hoàn. Bất cứ định (samāpatti) thế gian nào mà một Thánh đệ tử chứng đắc, tất cả đều là sādhāraṇa với những người chưa đoạn trừ tham ái (avītarāgehi). Quả thật, các pháp sādhāraṇa như vậy không vượt quá phạm vi riêng của chúng.
Yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattati.
Even one endowed with these qualities does not overstep that quality.
Và người nào đầy đủ những pháp này, người ấy cũng không vượt quá pháp đó.
Ime dhammā sādhāraṇā.
These qualities are common.
Những pháp này là sādhāraṇa.
Tattha katame dhammā asādhāraṇā?
Among these, what qualities are uncommon (asādhāraṇa)?
Trong đó, những pháp nào là asādhāraṇa (không chung)?
Yāva desanaṃ upādāya gavesitabbā sekkhāsekkhā bhabbābhabbāti, aṭṭhamakassa sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā dhammatā asādhāraṇā, aṭṭhamakassa anāgāmissa ca uddhambhāgiyā saṃyojanā sādhāraṇā dhammatā asādhāraṇā.
From the perspective of teaching, one should investigate the trainees (sekkhā), the accomplished (asekkhā), the capable (bhabbā), and the incapable (abhabbā). Sensual desire (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) are common to the eighth person (aṭṭhamaka) and the stream-enterer (sotāpanna), but their nature (dhammatā) is uncommon. The higher fetters (uddhambhāgiyā saṃyojanā) are common to the eighth person (aṭṭhamaka) and the non-returner (anāgāmin), but their nature (dhammatā) is uncommon.
Cần phải tìm hiểu các pháp không chung dựa trên sự thuyết giảng, như các bậc Hữu học (sekkhā) và Vô học (asekkhā), người có khả năng (bhabbā) và không có khả năng (abhabbā). Dục ái và sân hận là sādhāraṇa đối với bậc thứ tám (người đang trên đường chứng quả Nhập lưu) và bậc Nhập lưu, nhưng bản chất của chúng (dhammatā) là asādhāraṇa. Các kiết sử thượng phần là sādhāraṇa đối với bậc thứ tám (người đang trên đường chứng quả Bất hoàn) và bậc Bất hoàn, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Sabbesaṃ sekkhānaṃ nāmaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The name of all trainees (sekkhā) is common, but their nature (dhammatā) is uncommon.
Tên gọi của tất cả các bậc Hữu học là sādhāraṇa, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Sabbesaṃ paṭipannakānaṃ nāmaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The name of all practitioners (paṭipannaka) is common, but their nature (dhammatā) is uncommon.
Tên gọi của tất cả những người đang thực hành là sādhāraṇa, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇā.
Sabbesaṃ sekkhānaṃ sekkhasīlaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The morality of trainees (sekkhā) is common to all trainees, but its nature (dhammatā) is uncommon.
Giới của bậc Hữu học (sekkhasīla) là sādhāraṇa đối với tất cả các bậc Hữu học, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Evaṃ visesānupassinā hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabbaṃ.
Thus, one should investigate by observing distinctions, based on the inferior, superior, and middle.
Như vậy, cần phải tìm hiểu sự khác biệt giữa thấp, cao và trung bình bằng cách quán sát sự đặc thù.
Dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhānaṃ, bhāvanābhūmi uttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhānaṃ, dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhānaṃ, sukhā paṭipadā khippābhiññā vipassanāya padaṭṭhānaṃ, dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ghosassa sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlamayaṃ puññakiriyavatthu cintāmayiyā paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu bhāvanāmayiyā paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The stage of vision is the proximate cause for entering the fixed course; the stage of development is the proximate cause for the attainment of higher fruits; difficult practice with slow direct knowledge is the proximate cause for tranquility; easy practice with swift direct knowledge is the proximate cause for insight; the basis for merit-making consisting of giving is a common proximate cause for listening to others' declarations; the basis for merit-making consisting of morality is a common proximate cause for wisdom born of reflection; the basis for merit-making consisting of development is a common proximate cause for wisdom born of development.
Cảnh giới thấy (dassanabhūmi) là nhân cận cho sự nhập vào quy luật (niyāmāvakkanti). Cảnh giới tu tập (bhāvanābhūmi) là nhân cận cho sự đạt được các quả cao hơn. Con đường thực hành khó khăn với trí tuệ chậm chạp (dukkhā paṭipadā dandhābhiññā) là nhân cận cho samatha. Con đường thực hành dễ dàng với trí tuệ nhanh chóng (sukhā paṭipadā khippābhiññā) là nhân cận cho vipassanā. Nền tảng của hành vi tạo phước bằng bố thí (dānamayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tiếng nói từ người khác (parato ghosa). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng giới (sīlamayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tư duy (cintāmayiyā paññā). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng tu tập (bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tu tập (bhāvanāmayiyā paññā).
Dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ca ghosassa sutamayiyā ca paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ sīlamayaṃ puññakiriyavatthu cintāmayiyā ca paññāya yoniso ca manasikārassa sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu bhāvanāmayiyā ca paññāya sammādiṭṭhiyā ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The basis for merit-making consisting of giving is a common proximate cause for listening to others' declarations and for wisdom born of hearing; the basis for merit-making consisting of morality is a common proximate cause for wisdom born of reflection and for proper attention; the basis for merit-making consisting of development is a common proximate cause for wisdom born of development and for right view.
Nền tảng của hành vi tạo phước bằng bố thí là nhân cận sādhāraṇa cho tiếng nói từ người khác và tuệ do nghe (sutamāyiyā paññā). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng giới là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tư duy và sự tác ý đúng đắn (yoniso manasikāra). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng tu tập là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tu tập và chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Patirūpadesavāso vivekassa ca samādhissa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo tiṇṇañca aveccappasādānaṃ samathassa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ hiriyā ca vipassanāya ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, akusalapariccāgo kusalavīmaṃsāya ca samādhindriyassa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, dhammasvākkhātatā kusalamūlaropanāya ca phalasamāpattiyā ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, saṅghasuppaṭipannatā saṅghasuṭṭhutāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, satthusampadā appasannānañca pasādāya pasannānañca bhiyyobhāvāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, appaṭihatapātimokkhatā dummaṅkūnañca puggalānaṃ niggahāya pesalānañca puggalānaṃ phāsuvihārāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
Dwelling in a suitable place is a common proximate cause for seclusion and for concentration; association with good people is a common proximate cause for the three unwavering confidences and for tranquility; proper self-application is a common proximate cause for shame and for insight; the abandonment of unwholesome deeds is a common proximate cause for the investigation of wholesome deeds and for the faculty of concentration; the well-proclaimed Dhamma is a common proximate cause for planting wholesome roots and for attaining fruits; the Sangha's good practice is a common proximate cause for the excellence of the Sangha; the Teacher's perfection is a common proximate cause for the faith of the unfaithful and for the increase of faith in the faithful; the unhindered Pātimokkha is a common proximate cause for the suppression of unruly individuals and for the comfortable living of virtuous individuals.
Sự cư trú ở một nơi thích hợp (patirūpadesavāso) là nhân cận sādhāraṇa cho sự độc cư (viveka) và samādhi. Sự nương tựa vào bậc chân nhân (sappurisūpanissayo) là nhân cận sādhāraṇa cho ba loại tịnh tín bất động (aveccappasādānaṃ) và samatha. Sự tự đặt mình đúng đắn (attasammāpaṇidhānaṃ) là nhân cận sādhāraṇa cho hổ thẹn (hiri) và vipassanā. Sự từ bỏ bất thiện (akusalapariccāgo) là nhân cận sādhāraṇa cho sự khảo sát thiện pháp (kusalavīmaṃsā) và định căn (samādhindriya). Pháp được thuyết giảng khéo léo (dhammasvākkhātatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự gieo trồng căn lành (kusalamūlaropanāya) và sự nhập quả (phalasamāpatti). Sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn (saṅghasuppaṭipannatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự tốt đẹp của Tăng đoàn (saṅghasuṭṭhutāya). Sự toàn hảo của Bậc Đạo Sư (satthusampadā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự phát sinh tịnh tín nơi những người chưa tịnh tín và sự tăng trưởng tịnh tín nơi những người đã tịnh tín. Sự không bị chướng ngại của giới bổn (appaṭihatapātimokkhatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự chế ngự những người phóng dật (dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāya) và sự an lạc của những người có phẩm hạnh (pesalānañca puggalānaṃ phāsuvihārāya).
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammañca padaṭṭhāna’’nti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, "Dhamma and proximate cause."
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Pháp và nhân cận.”