5. Tattha katamo desanāhāro?
5. Among these, what is the Desanāhāra?
Trong đó, Desanāhāra là gì?
‘‘Assādādīnavatā’’ti gāthā ayaṃ desanāhāro.
This verse, "Assādādīnavatā," is the Desanāhāra.
Kệ ngôn ‘‘Assādādīnavatā’’ này là Desanāhāra.
Kiṃ desayati?
What does it teach?
Nó thuyết giảng điều gì?
Assādaṃ ādīnavaṃ nissaraṇaṃ phalaṃ upāyaṃ āṇattiṃ.
It teaches gratification, danger, escape, result, means, and injunction.
Nó thuyết giảng sự vị ngọt (assāda), sự nguy hiểm (ādīnava), sự thoát ly (nissaraṇa), quả (phala), phương tiện (upāya), và mệnh lệnh (āṇatti).
Dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmīti.
"Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with letter, perfectly complete and pure, I will proclaim the holy life."
Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông giáo pháp tốt đẹp ở đoạn đầu, tốt đẹp ở đoạn giữa, tốt đẹp ở đoạn cuối, có nghĩa lý, có văn tự, hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh tuyệt đối, Phạm hạnh này.
Tattha catasso paṭipadā, cattāro puggalā.
There are four paths, four types of individuals.
Trong đó, có bốn con đường thực hành, bốn hạng người.
Taṇhācarito mando satindriyena dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti satipaṭṭhānehi nissayehi.
The individual with a craving-nature, who is dull, escapes (from saṃsāra) by the path of suffering with slow direct knowledge, through the faculty of mindfulness and the supports of satipaṭṭhāna.
Người có tập tánh tham ái, chậm hiểu, với căn niệm, đi đến sự giải thoát bằng con đường khổ hạnh và sự chứng ngộ chậm chạp, nhờ vào các niệm xứ.
Taṇhācarito udatto* samādhindriyena dukkhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti jhānehi nissayehi.
The individual with a craving-nature, who is exalted, escapes by the path of suffering with quick direct knowledge, through the faculty of concentration and the supports of jhāna.
Người có tập tánh tham ái, cao thượng, với căn định, đi đến sự giải thoát bằng con đường khổ hạnh và sự chứng ngộ nhanh chóng, nhờ vào các thiền định.
Diṭṭhicarito mando vīriyindriyena sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti sammappadhānehi nissayehi.
The individual with a view-nature, who is dull, escapes by the path of ease with slow direct knowledge, through the faculty of energy and the supports of sammappadhāna.
Người có tập tánh tà kiến, chậm hiểu, với căn tinh tấn, đi đến sự giải thoát bằng con đường an lạc và sự chứng ngộ chậm chạp, nhờ vào các chánh cần.
Diṭṭhicarito udatto paññindriyena sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti saccehi nissayehi.
The individual with a view-nature, who is exalted, escapes by the path of ease with quick direct knowledge, through the faculty of wisdom and the supports of the Noble Truths.
Người có tập tánh tà kiến, cao thượng, với căn tuệ, đi đến sự giải thoát bằng con đường an lạc và sự chứng ngộ nhanh chóng, nhờ vào các chân lý.
7. Svāyaṃ hāro kattha sambhavati, yassa satthā vā dhammaṃ desayati aññataro vā garuṭṭhānīyo sabrahmacārī, so taṃ dhammaṃ sutvā saddhaṃ paṭilabhati.
7. Where does this method arise? When a teacher or another venerable spiritual companion teaches the Dhamma, and one hears that Dhamma and gains faith.
Hāra này phát sinh ở đâu? Khi bậc Đạo Sư hoặc một vị đồng phạm hạnh đáng kính thuyết giảng giáo pháp cho một người, người ấy nghe pháp rồi phát sinh niềm tin.
Tattha yā vīmaṃsā ussāhanā tulanā upaparikkhā, ayaṃ sutamayī paññā.
Therein, the investigation, exertion, weighing, and examination is wisdom born of hearing (sutamayī paññā).
Trong đó, sự tìm hiểu, sự nỗ lực, sự cân nhắc, sự xem xét kỹ lưỡng—đây là tuệ do nghe (sutamayi paññā).
Tathā sutena nissayena yā vīmaṃsā tulanā upaparikkhā manasānupekkhaṇā, ayaṃ cintāmayī paññā.
Likewise, the investigation, weighing, examination, and mental reflection based on what has been heard, is wisdom born of reflection (cintāmayī paññā).
Tương tự, nhờ sự nghe đó, sự tìm hiểu, sự cân nhắc, sự xem xét kỹ lưỡng, sự quán sát bằng tâm—đây là tuệ do tư duy (cintāmayī paññā).
Imāhi dvīhi paññāhi manasikārasampayuttassa yaṃ ñāṇaṃ uppajjati dassanabhūmiyaṃ vā bhāvanābhūmiyaṃ vā, ayaṃ bhāvanāmayī paññā.
The knowledge that arises, conjoined with attention, from these two types of wisdom, whether in the realm of insight or the realm of development, is wisdom born of development (bhāvanāmayī paññā).
Với hai tuệ này, đối với người có sự tác ý tương ưng, trí tuệ phát sinh trong cảnh giới thấy (dassanabhūmi) hoặc cảnh giới tu tập (bhāvanābhūmi)—đây là tuệ do tu tập (bhāvanāmayī paññā).
8. Paratoghosā sutamayī paññā.
8. Wisdom born of hearing is due to external sound.
Tuệ do nghe là do tiếng từ bên ngoài.
Paccattasamuṭṭhitā yoniso manasikārā cintāmayī paññā.
Wisdom born of reflection arises from personal appropriate attention.
Tuệ do tư duy là do sự tác ý đúng đắn phát sinh từ chính mình.
Yaṃ parato ca ghosena paccattasamuṭṭhitena ca yonisomanasikārena ñāṇaṃ uppajjati, ayaṃ bhāvanāmayī paññā.
The knowledge that arises from both external sound and personally arisen appropriate attention is wisdom born of development.
Trí tuệ phát sinh do tiếng từ bên ngoài và do sự tác ý đúng đắn phát sinh từ chính mình—đây là tuệ do tu tập.
Yassa imā dve paññā atthi sutamayī cintāmayī ca, ayaṃ ugghaṭitaññū.
One who possesses these two types of wisdom—wisdom born of hearing and wisdom born of reflection—is an ugghaṭitaññū.
Người nào có hai tuệ này, tuệ do nghe và tuệ do tư duy, người ấy là ugghaṭitaññū.
Yassa sutamayī paññā atthi, cintāmayī natthi, ayaṃ vipañcitaññū* .
One who possesses wisdom born of hearing but not wisdom born of reflection is a vipañcitaññū.
Người nào có tuệ do nghe nhưng không có tuệ do tư duy, người ấy là vipañcitaññū.
Yassa neva sutamayī paññā atthi na cintāmayī, ayaṃ neyyo.
One who possesses neither wisdom born of hearing nor wisdom born of reflection is a neyya.
Người nào không có cả tuệ do nghe lẫn tuệ do tư duy, người ấy là neyyo.
Tattha aparimāṇā padā, aparimāṇā akkharā, aparimāṇā byañjanā, aparimāṇā ākārā neruttā niddesā.
Therein are immeasurable words, immeasurable letters, immeasurable phrases, immeasurable modes of expression, etymological explanations, and expositions.
Trong đó có vô lượng từ ngữ, vô lượng chữ cái, vô lượng âm tiết, vô lượng cách diễn đạt và giải thích.
Etasseva atthassa saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ* paññatti, itipidaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
The elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation of this very meaning is the noble truth of suffering.
Sự trình bày, sự khai thị, sự giải thích, sự phân tích, sự làm rõ, sự định nghĩa của ý nghĩa đó, đó là Khổ Thánh Đế.
‘‘Ayaṃ dukkhasamudayo’’ti me, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti me, bhikkhave, bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ appaṭivattiyaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
“This is the origin of suffering,” monks, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the unsurpassed Wheel of Dhamma has been set in motion by me… “This is the cessation of suffering,” monks… “This is the path leading to the cessation of suffering,” monks, in Bārāṇasī, at Isipatana in the Deer Park, the unsurpassed Wheel of Dhamma has been set in motion by me, irreversible by any ascetic, brahmin, deity, Māra, Brahmā, or anyone in the world.
“Đây là Khổ tập” – Này các Tỳ-khưu, Pháp luân vô thượng đã được Ta chuyển vận tại Isipatana, Migadāya ở Bārāṇasī…v.v… “Đây là Khổ diệt” – Này các Tỳ-khưu…v.v… “Đây là con đường đưa đến Khổ diệt” – Này các Tỳ-khưu, Pháp luân vô thượng, không thể bị xoay chuyển bởi bất kỳ Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, Ma-vương, Phạm thiên hay bất cứ ai trong thế gian, đã được Ta chuyển vận tại Isipatana, Migadāya ở Bārāṇasī.
Tattha aparimāṇā padā, aparimāṇā akkharā, aparimāṇā byañjanā, aparimāṇā ākārā neruttā niddesā.
Therein are immeasurable words, immeasurable letters, immeasurable phrases, immeasurable modes of expression, etymological explanations, and expositions.
Trong đó có vô lượng từ ngữ, vô lượng chữ cái, vô lượng âm tiết, vô lượng cách diễn đạt và giải thích.
Etasseva atthassa saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ paññatti itipidaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.
The elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation of this very meaning is the noble truth of the path leading to the cessation of suffering.
Sự tóm tắt, sự trình bày, sự giải thích, sự phân tích, sự làm cho rõ ràng, sự tuyên bố về ý nghĩa này chính là Thánh Đế về con đường đưa đến sự diệt khổ.
Tattha bhagavā akkharehi saṅkāseti, padehi pakāseti, byañjanehi vivarati, ākārehi vibhajati, niruttīhi uttānīkaroti* , niddesehi paññapeti.
Therein, the Blessed One elucidates with letters, manifests with words, discloses with phrases, analyzes with modes of expression, clarifies with etymological explanations, and designates with expositions.
Tại đây, Đức Thế Tôn tóm tắt ý nghĩa bằng các chữ cái, trình bày bằng các từ ngữ, giải thích bằng các câu văn, phân tích bằng các thể cách, làm cho rõ ràng bằng các cách diễn giải, và tuyên bố bằng các chỉ dẫn.
Tattha bhagavā akkharehi ca padehi ca ugghaṭeti* , byañjanehi ca ākārehi ca vipañcayati, niruttīhi ca niddesehi ca vitthāreti.
Therein, the Blessed One briefly states with letters and words, elaborates with phrases and modes of expression, and expands with etymological explanations and expositions.
Tại đây, Đức Thế Tôn khai mở bằng các chữ cái và từ ngữ, giải thích chi tiết bằng các câu văn và thể cách, và phát triển rộng rãi bằng các cách diễn giải và chỉ dẫn.
Tattha ugghaṭanā* ādi, vipañcanā majjhe, vitthāraṇā pariyosānaṃ.
Therein, the brief statement is the beginning, the elaboration is the middle, and the expansion is the conclusion.
Tại đây, sự khai mở là phần đầu, sự giải thích chi tiết là phần giữa, sự phát triển rộng rãi là phần kết thúc.
Soyaṃ dhammavinayo ugghaṭīyanto ugghaṭitaññūpuggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘ādikalyāṇo’’ti.
This Dhamma-Vinaya, when briefly stated, disciplines the person of quick understanding; therefore, it is called “beautiful in the beginning.”
Giáo Pháp và Giới Luật này, khi được khai mở, huấn luyện người có trí tuệ khai mở (ugghaṭitaññū), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần đầu”.
Vipañcīyanto vipañcitaññūpuggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘majjhekalyāṇo’’ti.
When elaborated, it disciplines the person of moderate understanding; therefore, it is called “beautiful in the middle.”
Khi được giải thích chi tiết, huấn luyện người có trí tuệ giải thích chi tiết (vipañcitaññū), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần giữa”.
Vitthārīyanto neyyaṃ puggalaṃ vineti, tena naṃ āhu ‘‘pariyosānakalyāṇo’’ti.
When expanded, it disciplines the person who needs guidance; therefore, it is called “beautiful in the end.”
Khi được phát triển rộng rãi, huấn luyện người cần được hướng dẫn (neyya), vì thế người ta gọi nó là “tốt đẹp ở phần kết thúc”.
10. Tattha chappadāni attho saṅkāsanā pakāsanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkammaṃ paññatti, imāni chappadāni attho.
10. Therein, the six terms are meaning: elucidation, manifestation, disclosure, analysis, clarification, and designation; these six terms are meaning.
10. Tại đây, sáu từ ngữ là ý nghĩa: sự tóm tắt, sự trình bày, sự giải thích, sự phân tích, sự làm cho rõ ràng, sự tuyên bố—sáu từ ngữ này là ý nghĩa.
Chappadāni byañjanaṃ akkharaṃ padaṃ byañjanaṃ ākāro nirutti niddeso, imāni chappadāni byañjanaṃ.
The six terms are expression: letter, word, phrase, mode of expression, etymological explanation, exposition; these six terms are expression.
Sáu từ ngữ là văn tự: chữ cái, từ ngữ, câu văn, thể cách, cách diễn giải, chỉ dẫn—sáu từ ngữ này là văn tự.
Tenāha bhagavā ‘‘dhammaṃ vo, bhikkhave, desessāmi ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjana’’nti.
Therefore, the Blessed One said: “Monks, I will teach you the Dhamma, beautiful in the beginning, beautiful in the middle, beautiful in the end, with meaning and with expression.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng Giáo Pháp cho các ông, tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần kết thúc, có ý nghĩa và có văn tự.”
Kevalanti lokuttaraṃ, na missaṃ lokiyehi dhammehi.
Kevala means supramundane, not mixed with mundane dhammas.
Kevala (hoàn toàn) nghĩa là siêu thế, không pha trộn với các pháp thế gian.
Paripuṇṇanti paripūraṃ anūnaṃ anatirekaṃ.
Paripuṇṇa means complete, neither deficient nor excessive.
Paripuṇṇa (đầy đủ) nghĩa là trọn vẹn, không thiếu không thừa.
Parisuddhanti nimmalaṃ sabbamalāpagataṃ pariyodātaṃ upaṭṭhitaṃ sabbavisesānaṃ, idaṃ vuccati tathāgatapadaṃitipi tathāgatanisevitaṃitipi tathāgatārañjitaṃitipi, atocetaṃ brahmacariyaṃ paññāyati.
Parisuddha means stainless, free from all defilements, purified, established for all excellent qualities; this is called the Tathāgata’s path, the Tathāgata’s resort, the Tathāgata’s delight, and thus this holy life is made known.
Parisuddha (thanh tịnh) nghĩa là không cấu uế, thoát ly mọi cấu uế, trong sạch, hiện hữu với mọi đặc tính ưu việt. Điều này được gọi là “con đường của Như Lai” hoặc “điều Như Lai đã thực hành” hoặc “điều Như Lai đã làm cho hoan hỷ”. Từ đó, phạm hạnh này được nhận biết.
Tenāha bhagavā ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsessāmī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “I will proclaim the holy life, complete and purified.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Ta sẽ công bố phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh.”
Kiṃ vicinati?
What does it investigate?
Nó phân tích điều gì?
Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ* vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati.
It investigates the word, investigates the question, investigates the answer, investigates the preceding and succeeding, investigates the gratification, investigates the danger, investigates the escape, investigates the fruit, investigates the means, investigates the instruction, investigates the chant, investigates all nine suttas.
Nó phân tích từ ngữ, phân tích câu hỏi, phân tích câu trả lời, phân tích trước sau, phân tích sự vị ngọt, phân tích hiểm họa, phân tích sự xuất ly, phân tích quả, phân tích phương tiện, phân tích lời dạy, phân tích sự tán tụng, phân tích tất cả chín bộ kinh.
Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –
How might it be? Just as the Venerable Ajita, in the Pārāyana, questioned the Blessed One:
Chẳng hạn, như thế nào? Như Tôn giả Ajita trong kinh Pārāyana đã hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi:
Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho.
These four phrases were asked, and that is one question.
Bốn câu hỏi này đã được hỏi, đó là một vấn đề.
Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati.
Because it encompasses a single object. For thus it is said: "By what is the world enveloped?" asks about the basis of the world. "By what does it not shine forth?" asks about the world's non-shining. "What do you declare to be its defilement?" asks about the world's defilement. "What is its great fear?" asks about the great fear of that very world.
Vì nó bao gồm một đối tượng duy nhất. Như đã nói: “Thế gian bị che lấp bởi điều gì?” hỏi về nền tảng của thế gian; “Thế gian không hiển lộ bởi điều gì?” hỏi về sự không hiển lộ của thế gian; “Ngài nói sự bôi bẩn của nó là gì?” hỏi về sự bôi bẩn của thế gian; “Điều gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?” hỏi về nỗi sợ hãi lớn của chính thế gian đó.
Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
The world is of three kinds: the world of defilements (kilesaloko), the world of existence (bhavaloko), and the world of faculties (indriyaloko).
Thế gian có ba loại: thế gian phiền não (kilesaloka), thế gian hữu (bhavaloka), thế gian căn (indriyaloka).
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā.
To the question "By what is the world enveloped?" the answer is "The world is enveloped by avijjā."
Đối với câu hỏi “Thế gian bị che lấp bởi điều gì?”, câu trả lời là “Thế gian bị vô minh che lấp.”
Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā.
The world is enveloped by hindrances, for all beings are hindered by avijjā.
Thế gian bị các triền cái che lấp. Tất cả chúng sinh đều bị triền cái vô minh.
Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā.
As the Blessed One said: "Monks, for all beings, all creatures, all existent things, I declare there is only one hindrance in a certain way, namely avijjā. For all beings are hindered by avijjā.
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, đối với tất cả chúng sinh, tất cả loài hữu tình, tất cả loài sinh vật, Ta nói chỉ có một triền cái theo một phương diện, đó là vô minh. Tất cả chúng sinh đều bị triền cái vô minh.
Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti.
Monks, with the complete cessation, abandonment, and relinquishment of avijjā, I declare there is no hindrance for beings."
Này các Tỳ-khưu, với sự diệt trừ, từ bỏ, xả ly hoàn toàn vô minh, Ta nói không còn triền cái nào cho chúng sinh.”
Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.
Therefore, the answer to the first phrase is appropriate.
Do đó, câu trả lời cho câu hỏi thứ nhất là hợp lý.
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā.
To the question "By what does it not shine forth?" the answer is "Due to vacillation and heedlessness, it does not shine forth."
Đối với câu hỏi “Thế gian không hiển lộ bởi điều gì?”, câu trả lời là “Không hiển lộ bởi sự hoài nghi và phóng dật.”
Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati.
The person who is enveloped by hindrances vacillates.
Người bị các triền cái che lấp thì hoài nghi.
Vivicchā nāma vuccati vicikicchā.
Vacillation is called vicikicchā (doubt).
Vivicchā được gọi là vicikicchā (hoài nghi).
So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya.
Doubting, he does not have faith; not having faith, he does not exert effort for the abandonment of unwholesome states and for the realization of wholesome states.
Người hoài nghi đó không có niềm tin kiên cố, và không có niềm tin kiên cố thì không nỗ lực tinh tấn để đoạn trừ các pháp bất thiện và chứng đắc các pháp thiện.
So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –
He dwells here devoted to heedlessness, heedless; he does not generate pure states. As these are not generated by him, they do not shine forth, as the Blessed One said:
Người đó sống trong sự phóng dật, lơ là. Người đó không phát sinh các pháp thanh tịnh, và những pháp đó không phát sinh thì không hiển lộ. Như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā.
To the question "What is its great fear?" the answer is "Dukkha is its great fear."
Đối với câu hỏi “Điều gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?”, câu trả lời là “Khổ là nỗi sợ hãi lớn của nó.”
Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca.
Dukkha is of two kinds: bodily and mental.
Khổ có hai loại: khổ thân (kāyika) và khổ tâm (cetasika).
Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ.
What is bodily is dukkha; what is mental is domanassa (displeasure).
Cái gì là khổ thân, đó là dukkha; cái gì là khổ tâm, đó là domanassa (ưu sầu).
Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ?
All beings are indeed terrified by dukkha; there is no fear equal to dukkha, how much less anything greater than it?
Tất cả chúng sinh đều sợ hãi khổ, không có nỗi sợ hãi nào ngang bằng với khổ, huống chi là vượt trội hơn nó?
Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā.
There are three kinds of dukkhatā (suffering): dukkhadukkhatā (suffering as pain), saṅkhāradukkhatā (suffering due to conditioned states), vipariṇāmadukkhatā (suffering due to change).
Ba loại khổ: khổ khổ (dukkha-dukkhata), hành khổ (saṅkhāra-dukkhata), hoại khổ (vipariṇāma-dukkhata).
Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati.
Among these, the world is sometimes and occasionally freed from dukkhadukkhatā.
Tại đây, thế gian đôi khi thoát khỏi khổ khổ một cách tổng quát.
Tathā vipariṇāmadukkhatāya.
Likewise from vipariṇāmadukkhatā.
Cũng vậy, thoát khỏi hoại khổ.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for this?
Vì lý do gì?
Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi.
There are those in the world who are free from illness and live long lives.
Vì có những người ít bệnh tật và sống lâu trên thế gian.
Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti.
However, the world is freed from saṅkhāradukkhatā only by the Nibbāna-dhātu without residue. Therefore, considering saṅkhāradukkhatā as the suffering of the world, dukkha is its great fear.
Nhưng thế gian được giải thoát khỏi hành khổ (saṅkhāra-dukkhatā) bằng Nibbāna-dhātu vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā). Do đó, hành khổ là khổ của thế gian. Vì vậy, Đức Phật đã nói: “Khổ là nỗi sợ hãi lớn của thế gian.”
Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā.
And by that, the answer to the fourth verse is fitting.
Và với điều đó, lời giải đáp cho câu thứ tư là hợp lý.
Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "The world is shrouded in avijjā."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Thế gian bị vô minh che phủ.”
Savanti sabbadhi sotāti.
" Streams flow everywhere" means:
“Các dòng chảy tuôn khắp mọi nơi”.
Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa.
For one who is not concentrated, for one abundant in covetousness, ill-will, and heedlessness, streams flow.
Đối với người không định tâm, người có nhiều tham ái, sân hận và phóng dật, các dòng chảy tuôn trào.
Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ.
Among these, what is covetousness, that is greed, an unwholesome root; what is ill-will, that is hatred, an unwholesome root; what is heedlessness, that is delusion, an unwholesome root.
Trong đó, tham ái là gốc rễ bất thiện của lòng tham, sân hận là gốc rễ bất thiện của sự thù ghét, phóng dật là gốc rễ bất thiện của sự si mê.
Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –
For such a non-concentrated person, taṇhā flows in the six sense bases: rūpa-taṇhā, sadda-taṇhā, gandha-taṇhā, rasa-taṇhā, phoṭṭhabba-taṇhā, dhamma-taṇhā, as the Blessed One said:
Đối với người không định tâm như vậy, tham ái tuôn chảy qua sáu xứ: tham ái sắc, tham ái tiếng, tham ái hương, tham ái vị, tham ái xúc, tham ái pháp. Như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ.
" It flows," O bhikkhus, is a designation for the six internal sense bases.
“Này các Tỳ-kheo, từ ‘tuôn chảy’ (savatī) là tên gọi của sáu nội xứ.
Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu* paṭihaññatīti.
The eye flows towards agreeable rūpas, it is repelled by disagreeable ones.
Mắt tuôn chảy vào các sắc khả ái, bị chướng ngại bởi các sắc bất khả ái.”
Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti.
The ear…pe… the nose… the tongue… the body… the mind flows towards agreeable dhammas, it is repelled by disagreeable ones.
Tai… mũi… lưỡi… thân… ý tuôn chảy vào các pháp khả ái, bị chướng ngại bởi các pháp bất khả ái.
Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati.
Thus, it flows in all ways, and it flows everywhere.
Như vậy, tất cả đều tuôn chảy, và tuôn chảy khắp mọi nơi.
Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.
Therefore, it is said, "Streams flow everywhere."
Vì vậy, Ngài nói: “Các dòng chảy tuôn khắp mọi nơi.”
Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati.
When sati focused on the body (kāyagatā sati) is developed and cultivated, the eye does not cling to agreeable rūpas, nor is it repelled by disagreeable ones; the ear…pe… the nose… the tongue… the body… the mind does not cling to agreeable dhammas, nor is it repelled by disagreeable ones.
Khi chánh niệm về thân (kāyagatā sati) được tu tập và phát triển nhiều, mắt không bị cuốn hút vào các sắc khả ái, không bị chướng ngại bởi các sắc bất khả ái; tai… mũi… lưỡi… thân… ý không bị cuốn hút vào các pháp khả ái, không bị chướng ngại bởi các pháp bất khả ái.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ.
Because the faculties are restrained and kept in check.
Vì các căn đã được chế ngự và ngăn chặn.
Kena te saṃvutanivāritā?
By what are they restrained and kept in check?
Nhờ đâu chúng được chế ngự và ngăn chặn?
Satiārakkhena.
By the protection of sati.
Nhờ sự bảo vệ của chánh niệm (sati-ārakkha).
Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Sati is their dam."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Chánh niệm là sự ngăn chặn chúng.”
Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti.
By paññā, the underlying tendencies (anusayā) are abandoned; when the underlying tendencies are abandoned, the obsessions (pariyuṭṭhānā) are abandoned.
Các tùy miên được đoạn trừ nhờ trí tuệ; khi các tùy miên được đoạn trừ, các phiền não hiện hành cũng được đoạn trừ.
Kissa* , anusayassa pahīnattā?
Why? Because the underlying tendency is abandoned.
Vì lý do gì? Vì tùy miên đã được đoạn trừ.
Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati.
Just as when a tree with a trunk has its roots completely removed, the continuity of flowers, fruits, tender leaves, and sprouts is cut off.
Điều này giống như khi một cây có thân được nhổ tận gốc rễ, thì dòng chảy của hoa, quả, lá non và chồi non bị cắt đứt hoàn toàn.
Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā.
Similarly, when the underlying tendencies are abandoned, the continuity of obsessions is cut off, stopped, covered.
Cũng vậy, khi các tùy miên được đoạn trừ, dòng chảy của các phiền não hiện hành bị cắt đứt hoàn toàn, bị đóng lại, bị che lấp.
Paññāya.
By paññā.
Nhờ trí tuệ.
Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "By paññā are they stopped."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Chúng được đóng lại nhờ trí tuệ.”
Ayaṃ pañhe* anusandhiṃ pucchati.
This question asks about the continuity.
Vấn đề này hỏi về sự liên kết (anusandhi).
Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati?
What does it ask when it asks about the continuity?
Khi hỏi về sự liên kết, Ngài hỏi về điều gì?
Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ.
The Nibbāna-dhātu without any remainder of clinging (anupādisesa).
Ngài hỏi về Nibbāna-dhātu vô dư y.
Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato.
The three conditioned truths are phenomena of cessation: dukkha, samudaya, magga; nirodha is unconditioned.
Ba chân lý là hữu vi và có pháp diệt: khổ, tập, đạo. Diệt là vô vi.
Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca.
Among these, samudaya is abandoned in two stages: the stage of insight (dassana-bhūmi) and the stage of development (bhāvanā-bhūmi).
Trong đó, tập được đoạn trừ ở hai giai đoạn: giai đoạn thấy (dassana-bhūmi) và giai đoạn tu tập (bhāvanā-bhūmi).
Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā* .
By insight, three fetters (saṃyojanā) are abandoned: sakkāya-diṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa; by development, seven fetters are abandoned: kāmacchanda, byāpāda, rūparāga, arūparāga, māna, uddhacca, and the remaining avijjā.
Nhờ thấy, ba kiết sử được đoạn trừ: thân kiến (sakkāya-diṭṭhi), hoài nghi (vicikicchā), giới cấm thủ (sīlabbata-parāmāsa). Nhờ tu tập, bảy kiết sử được đoạn trừ: dục tham (kāmacchanda), sân hận (byāpāda), sắc ái (rūparāga), vô sắc ái (arūparāga), mạn (māna), trạo cử (uddhacca), và tàn dư vô minh (avijjā-vasesā).
Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.
In the three realms, these ten fetters are five lower fetters and five higher fetters.
Trong ba cõi (tedhātuka), mười kiết sử này bao gồm năm hạ phần kiết sử và năm thượng phần kiết sử.
12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti.
12. Therein, the three fetters—personality view, doubt, and clinging to rites and rituals—cease by establishing the faculty of 'I shall know the unknown'.
Trong đó, ba kiết sử: thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, chấm dứt khi đạt đến vô học xứ (anaññātaññassāmītindriya).
Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti.
The seven fetters—sensual desire, ill-will, craving for form-existence, craving for formless-existence, conceit, restlessness, and residual ignorance—cease by establishing the faculty of knowing.
Bảy kiết sử: dục tham, sân hận, sắc ái, vô sắc ái, mạn, trạo cử, tàn dư vô minh, chấm dứt khi đạt đến hữu học xứ (aññindriya).
Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ.
But that by which one thus knows, "My birth is destroyed," this is the knowledge of destruction.
Khi biết rằng: “Sự sinh của ta đã chấm dứt,” đây là trí tuệ về sự diệt tận (khaye ñāṇa).
‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ.
That by which one discerns, "There is no further state of being for me," this is the knowledge of non-arising.
Khi biết rằng: “Không còn tái sinh nữa,” đây là trí tuệ về sự không tái sinh (anuppāde ñāṇa).
Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ.
These two knowledges are the faculty of one who has known.
Hai trí tuệ này là vô học xứ (aññātāvindriya).
Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.
Therein, both the faculty of 'I shall know the unknown' and the faculty of knowing cease for one who attains the supreme fruit of Arahantship; therein, both the knowledge of destruction and the knowledge of non-arising, these two knowledges are a single wisdom.
Trong đó, cả vô học xứ (anaññātaññassāmītindriya) và hữu học xứ (aññindriya) đều chấm dứt khi đạt đến quả vị A-la-hán, là quả vị tối thượng. Trong đó, cả trí tuệ về sự diệt tận và trí tuệ về sự không tái sinh, hai trí tuệ này là một trí tuệ (paññā).
13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ.
13. Therein, the five groups of clinging—this is nāmarūpa.
Trong đó, năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) là danh sắc (nāma-rūpa).
Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ.
Therein, those phenomena with contact as the fifth—this is nāma.
Trong đó, các pháp có xúc là thứ năm (phassa-pañcamakā dhammā) là danh (nāma).
Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ.
Those five faculties that are rūpa—this is rūpa.
Năm căn (pañcindriyāni) là sắc (rūpa).
Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –
Asking the Blessed One about the cessation of both that nāmarūpa, which is conjoined with consciousness, Venerable Ajita thus spoke in the Pārāyana:
Tôn giả Ajita, khi hỏi Đức Thế Tôn về sự diệt trừ của cả hai danh sắc này, vốn liên hệ với thức (viññāṇa-sampayutta), đã nói như sau trong Parāyana:
Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca.
Therein, mindfulness and wisdom are four faculties: mindfulness is two faculties, the faculty of mindfulness and the faculty of concentration; wisdom is two faculties, the faculty of wisdom and the faculty of energy.
Trong đó, chánh niệm và trí tuệ là bốn căn: chánh niệm là hai căn (niệm căn và định căn), trí tuệ là hai căn (tuệ căn và tấn căn).
Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.
Therein, the conviction and acceptance regarding these four faculties, this is the faculty of faith.
Niềm tin và sự quyết định trong bốn căn này là tín căn.
Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi.
Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by faith, this is concentration born of desire.
Trong đó, sự nhất tâm được chi phối bởi niềm tin là dục định (chandasamādhi).
Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ.
When the mind is concentrated, by the power of reflection or by the power of development, for the suppression of defilements, this is abandoning.
Khi tâm đã định, sự đoạn trừ các phiền não (kilesa) là nhờ năng lực trấn áp (vikkhambhanatāya) hoặc năng lực quán sát (paṭisaṅkhāna-balena) hoặc năng lực tu tập (bhāvanā-balena).
Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā.
Therein, the in-breaths and out-breaths, the initial and sustained application, the perceptions and feelings, the intentions of thought—these are formations.
Trong đó, hơi thở vào ra (assāsapassāsā), tầm tứ (vitakkavicārā), tưởng (saññā), thọ (vedayitā), và tư duy (sarasaṅkappā) là các hành (saṅkhārā).
Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
Thus, the former concentration born of desire, and the abandoning for the suppression of defilements, and these formations—both of these develop the base of spiritual power endowed with concentration born of desire and formations, supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, culminating in relinquishment.
Như vậy, dục định trước đó, sự đoạn trừ nhờ trấn áp phiền não, và các hành này, cả hai đều tu tập thần túc (iddhipāda) đi kèm với dục định và các hành chủ yếu, nương tựa vào viễn ly (viveka-nissita), nương tựa vào ly tham (virāga-nissita), nương tựa vào diệt (nirodha-nissita), và hướng đến sự từ bỏ (vossagga-pariṇāmi).
Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi.
Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by energy, this is concentration born of energy… (and so on)… Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by mind, this is concentration born of mind… (and so on)… Therein, the one-pointedness of mind that is dominated by investigation, this is concentration born of investigation.
Trong đó, sự nhất tâm có tinh tấn làm chủ, đây là tinh tấn định (vīriyasamādhi)…pe… trong đó, sự nhất tâm có tâm làm chủ, đây là tâm định (cittasamādhi)…pe… trong đó, sự nhất tâm có thẩm sát làm chủ, đây là thẩm sát định (vīmaṃsāsamādhi).
Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ.
When the mind is concentrated, by the power of reflection or by the power of development, for the suppression of defilements, this is abandoning.
Khi tâm đã định, nhờ sức quán sát hay sức tu tập mà các phiền não được đẩy lùi, đây là sự đoạn trừ (pahāna).
Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā.
Therein, the in-breaths and out-breaths, the initial and sustained application, the perceptions and feelings, the intentions of thought—these are formations.
Trong đó, những hơi thở vào ra, tầm tứ, tưởng thọ, và những tư niệm đồng nhất, đây là các hành (saṅkhārā).
Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
Thus, the former concentration born of investigation, and the abandoning for the suppression of defilements, and these formations—both of these develop the base of spiritual power endowed with concentration born of investigation and formations, supported by seclusion, supported by dispassion, supported by cessation, culminating in relinquishment.
Như vậy, thẩm sát định trước đó, sự đoạn trừ nhờ đẩy lùi phiền não, và các hành này – cả hai điều đó – là thần túc (iddhipāda) đầy đủ các hành chủ yếu của thẩm sát định, nương tựa vào viễn ly, nương tựa vào ly tham, nương tựa vào đoạn diệt, và hướng đến sự xả ly.
Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti.
Thus, one develops a mind that is open, unconstrained, and luminous.
Như vậy, với tâm rộng mở, không bị giới hạn, vị ấy tu tập tâm có ánh sáng.
Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti.
The five wholesome faculties arise when the mind arises, and cease when the mind ceases, being conascent with the mind.
Năm căn thiện (kusalāni pañcindriyāni) đồng sinh với tâm, sinh khởi khi tâm sinh khởi, đoạn diệt khi tâm đoạn diệt.
Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati.
Nāmarūpa, being caused by consciousness and arisen conditioned by consciousness, its cause is cut off by the path; consciousness, being without nutriment, uncherished, and without rebirth-linking, ceases.
Danh sắc (nāmarūpa) có thức (viññāṇa) làm nhân, sinh khởi do duyên thức; nhân của nó bị đoạn diệt bởi đạo, thức không có thức ăn, không còn hoan hỷ, không tái tục, nên nó đoạn diệt.
Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati* .
Nāmarūpa also, being without cause and without condition, does not give rise to further existence.
Danh sắc cũng không có nhân, không có duyên, nên không tái sinh.
Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati.
Thus, by the cessation of consciousness, wisdom, mindfulness, and name-and-form cease.
Như vậy, khi thức đoạn diệt, tuệ, niệm và danh sắc cũng đoạn diệt.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā.
These three statements were asked as questions; those are the three questions.
15. Ba câu này đã được hỏi, đó là ba vấn đề.
Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha.
Because of the inquiry concerning the sekha and asekha and the abandonment preceded by vipassanā, for thus it was said.
Vì liên quan đến sự đoạn trừ (pahāna) có tuệ quán (vipassanā) đi trước của bậc hữu học (sekha) và vô học (asekha), như đã nói.
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.
By “Those who are saṅkhātadhammā,” arahatta is asked; by “And those many sekha here,” the sekha is asked; by “Please declare to me, O venerable one, when asked, the conduct of those wise ones,” the abandonment preceded by vipassanā is asked.
“Và những bậc đã thấu hiểu các pháp” là hỏi về A-la-hán quả; “và những bậc hữu học khác ở đời” là hỏi về bậc hữu học; “xin Ngài, bậc trí tuệ, hãy nói cho con về hành vi của họ khi được hỏi” là hỏi về sự đoạn trừ có tuệ quán đi trước.
Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto.
But the Blessed One has unobstructed knowledge and vision, for the Buddhas, the Blessed Ones, have unobstructed knowledge and vision.
Nhưng Đức Thế Tôn có trí tuệ và thấy biết không bị ngăn ngại, vì các vị Phật, các bậc Thế Tôn, có trí tuệ và thấy biết không bị che chướng.
Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu.
Among them, a sekha should guard his mind in two respects: from craving for phenomena that excite passion, and from aversion for phenomena that give rise to vexation.
Trong đó, bậc hữu học (sekha) cần bảo vệ tâm trong hai pháp: sự tham đắm (gedha) đối với các pháp gây nhiễm ô (rajanīyesu dhammesu) và sự sân hận (dosa) đối với các pháp gây phiền não (pariyuṭṭhānīyesu).
Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.
Therein, that desire, infatuation, longing, affection, and indulgence—the Blessed One, restraining it, said: “One should not crave for sensual pleasures.”
Trong đó, những ham muốn, mê đắm, khát vọng, yêu thích, vui đùa, Đức Thế Tôn ngăn chặn chúng và nói: “Chớ tham đắm các dục.”
‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha.
By “One should be undisturbed in mind,” the destruction of vexations is meant.
“Tâm phải không bị xao động” là nói về sự đoạn trừ các phiền não.
Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti.
Indeed, a sekha who craves generates unarisen defilements and increases arisen defilements.
Thật vậy, bậc hữu học nếu tham đắm sẽ làm phát sinh phiền não chưa sinh, và làm cho phiền não đã sinh tăng trưởng.
Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
But one who is of undisturbed resolve and does not crave, strives; he generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Nhưng ai có tư niệm không xao động, không tham đắm mà tinh tấn, người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp bất thiện, ác chưa sinh không phát sinh.
So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the abandonment of arisen evil unwholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp bất thiện, ác đã sinh được đoạn trừ.
So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the arising of unarisen wholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp thiện chưa sinh được phát sinh.
So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
He generates desire for the maintenance, non-confusion, increase, abundance, development, and perfection of arisen wholesome states, he strives, he exerts energy, he uplifts his mind, he makes an effort.
Người ấy phát sinh ý muốn, tinh tấn, nỗ lực, nâng đỡ tâm, và kiên trì để các pháp thiện đã sinh được duy trì, không quên lãng, tăng trưởng, phát triển, tu tập và hoàn thiện.
16. Katame* anuppannā pāpakā akusalā dhammā?
What are the unarisen evil unwholesome states?
16. Các pháp bất thiện, ác chưa sinh là gì?
Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā.
Sensual thought, ill-will thought, harmful thought—these are the unarisen evil unwholesome states.
Tầm dục (kāmavitakka), tầm sân (byāpādavitakka), tầm hại (vihiṃsāvitakka), đây là các pháp bất thiện, ác chưa sinh.
Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā?
What are the arisen evil unwholesome states?
Các pháp bất thiện, ác đã sinh là gì?
Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā.
Latent tendencies, roots of unwholesome states—these are the arisen evil unwholesome states.
Các tùy miên (anusayā), các căn bất thiện (akusalamūlāni), đây là các pháp bất thiện, ác đã sinh.
Katame anuppannā kusalā dhammā?
What are the unarisen wholesome states?
Các pháp thiện chưa sinh là gì?
Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā.
The faculties of a stream-enterer—these are the unarisen wholesome states.
Các căn của bậc Dự lưu (sotāpanna), đây là các pháp thiện chưa sinh.
Katame uppannā kusalā dhammā?
What are the arisen wholesome states?
Các pháp thiện đã sinh là gì?
Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.
The faculties of an eighth-person (one on the path to stream-entry)—these are the arisen wholesome states.
Các căn của bậc thứ tám (aṭṭhamaka), đây là các pháp thiện đã sinh.
Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Among those faculties, where should the faculty of faith (saddhindriya) be discerned?
Vậy tín căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu sotāpattiyaṅgesu.
In the four factors of stream-entry (sotāpattiyaṅga).
Ở bốn chi Dự lưu (sotāpattiyaṅgesu).
Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of energy (vīriyindriya) be discerned?
Tinh tấn căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu sammappadhānesu.
In the four right efforts (sammappadhāna).
Ở bốn chánh cần (sammappadhānesu).
Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of mindfulness (satindriya) be discerned?
Niệm căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu satipaṭṭhānesu.
In the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna).
Ở bốn niệm xứ (satipaṭṭhānesu).
Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of concentration (samādhindriya) be discerned?
Định căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu jhānesu.
In the four jhānas.
Ở bốn thiền (jhānesu).
Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ?
Where should the faculty of wisdom (paññindriya) be discerned?
Tuệ căn nên được thấy ở đâu?
Catūsu ariyasaccesu.
In the four Noble Truths (ariyasacca).
Ở bốn Thánh đế (ariyasaccesu).
Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā.
Thus, the Blessed One declared the trainee (sekha) to be heedful in all wholesome states, with an unperturbed mind.
Như vậy, bậc hữu học được Đức Thế Tôn nói là không phóng dật với tất cả các pháp thiện, với tâm không xao động.
Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “one should be unperturbed in mind.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Tâm phải không bị xao động.”
17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
17. Regarding “skilled in all phenomena (sabbadhammānaṃ kusalo)”, the world (loka) is threefold: the world of defilements (kilesaloka), the world of existence (bhavaloka), and the world of faculties (indriyaloka).
17. “Có trí tuệ về tất cả các pháp” – thế gian (loka) có ba loại: thế gian phiền não (kilesaloka), thế gian hữu (bhavaloka), thế gian căn (indriyaloka).
Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati.
From the world of defilements arises the world of existence, which gives rise to the faculties. When the faculties are cultivated, there is the full understanding (pariññā) of what is to be known (ñeyya).
Trong đó, thế gian hữu phát sinh từ thế gian phiền não, nó làm phát sinh các căn; khi các căn được tu tập, sự thấu hiểu về điều cần biết sẽ phát sinh.
Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca.
This should be examined in two ways: by the full understanding of comprehension (dassanapariññā) and by the full understanding of development (bhāvanāpariññā).
Sự thấu hiểu đó cần được xem xét bằng hai cách: sự thấu hiểu bằng thấy biết (dassanapariññā) và sự thấu hiểu bằng tu tập (bhāvanāpariññā).
Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati.
For when a trainee (sekha) fully understands what is to be known, then what is to be known is fully understood through perceptions and mental applications accompanied by disenchantment (nibbidā).
Khi vị hữu học (sekha) thấu triệt pháp đáng biết (ñeyya), bấy giờ pháp đáng biết đã được thấu triệt bằng các tác ý và tưởng đi kèm với sự nhàm chán (nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi).
Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.
Two states of proficiency (kosalla) are attained by him: proficiency in vision (dassanakosalla) and proficiency in development (bhāvanākosalla).
Hai pháp này trở thành sự khéo léo cho vị ấy – sự khéo léo trong thấy (dassanākosalla) và sự khéo léo trong tu tập (bhāvanākosalla).
Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā.
That knowledge should be understood in five ways: direct knowledge (abhiññā), full understanding (pariññā), abandoning (pahāna), development (bhāvanā), and realization (sacchikiriyā).
Tuệ đó cần được biết theo năm cách: thắng tri (abhiññā), liễu tri (pariññā), đoạn trừ (pahāna), tu tập (bhāvanā), và chứng ngộ (sacchikiriyā).
Tattha katamā abhiññā?
Among these, what is direct knowledge (abhiññā)?
Trong đó, thắng tri là gì?
Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.
The knowledge of the inherent characteristics (salakkhaṇa) of phenomena, and the analytical knowledge of phenomena (dhammapaṭisambhidā) and the analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā)—this is direct knowledge.
Sự hiểu biết về tự tướng (salakkhaṇa) của các pháp, và sự phân tích pháp (dhammapaṭisambhidā) cùng sự phân tích nghĩa (atthapaṭisambhidā), đây là thắng tri.
Tattha katamā pariññā?
Among these, what is full understanding (pariññā)?
Trong đó, liễu tri là gì?
Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti* , tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.
Having thus directly known, the full understanding that “this is wholesome, this is unwholesome, this is blameworthy, this is blameless, this is dark, this is bright, this should be practiced, this should not be practiced, these phenomena, thus grasped, produce this result, this is the meaning of those thus grasped”—this is full understanding.
Sau khi đã thắng tri như vậy, sự liễu tri rằng: “Đây là thiện, đây là bất thiện, đây là có tội, đây là không có tội, đây là đen tối, đây là trong sáng, đây là nên thực hành, đây là không nên thực hành, những pháp này được nắm giữ như vậy sẽ đưa đến kết quả này, đây là ý nghĩa của việc nắm giữ chúng như vậy,” đây là liễu tri.
Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca.
Having thus fully understood, three states remain: those to be abandoned, those to be developed, and those to be realized.
Sau khi đã liễu tri như vậy, ba pháp còn lại cần phải đoạn trừ, cần phải tu tập, và cần phải chứng ngộ.
Tattha katame dhammā pahātabbā?
Among these, what are the states to be abandoned?
Trong đó, những pháp nào cần phải đoạn trừ?
Ye akusalā.
Those that are unwholesome.
Những pháp bất thiện.
Tattha katame dhammā bhāvetabbā?
Among these, what are the states to be developed?
Trong đó, những pháp nào cần phải tu tập?
Ye kusalā.
Those that are wholesome.
Những pháp thiện.
Tattha katame dhammā sacchikātabbā?
Among these, what are the states to be realized?
Trong đó, những pháp nào cần phải chứng ngộ?
Yaṃ asaṅkhataṃ.
That which is unconditioned (asaṅkhata).
Pháp vô vi (asaṅkhata).
Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.
One who knows thus is called skilled in meaning (atthakusala), skilled in phenomena (dhammakusala), skilled in auspiciousness (kalyāṇatākusala), skilled in results (phalatākusala), skilled in gain (āyakusala), skilled in loss (apāyakusala), skilled in means (upāyakusala), endowed with great skill; therefore, the Blessed One said, “skilled in all phenomena.”
Người nào biết như vậy, người ấy được gọi là khéo léo về nghĩa (atthakusala), khéo léo về pháp (dhammakusala), khéo léo về sự tốt lành (kalyāṇatākusala), khéo léo về quả (phalatākusala), khéo léo về sự tăng trưởng (āyakusala), khéo léo về sự suy thoái (apāyakusala), khéo léo về phương tiện (upāyakusala), người ấy đầy đủ sự khéo léo vĩ đại. Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Khéo léo trong tất cả các pháp.”
‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite* pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ.
Regarding “a mindful monk should wander (sato bhikkhu paribbaje)”, for the purpose of a pleasant abiding in this very life, the bhikkhu should abide mindfully and with clear comprehension (sampajañña) when going forward, when going back, when looking ahead, when looking around, when bending, when stretching, when wearing the outer robe, bowl, and robes, when eating, drinking, chewing, tasting, when defecating and urinating, when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and remaining silent.
“Tỳ-khưu có chánh niệm nên du hành” – để sống an lạc trong hiện tại, vị ấy phải sống với chánh niệm và tỉnh giác khi đi tới, đi lui, nhìn thẳng, nhìn quanh, co tay, duỗi chân, khi mang y Tăng-già-lê, bát, y, khi ăn, uống, nhai, nếm, khi đi đại tiện, tiểu tiện, khi đi, đứng, ngồi, nằm, thức, nói, và im lặng.
Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ.
These two modes of conduct were allowed by the Blessed One: one for the purified, one for those purifying themselves.
Hai hạnh này đã được Đức Thế Tôn cho phép, một cho những người đã thanh tịnh, một cho những người đang thanh tịnh.
Ke visuddhā?
Who are the purified?
Ai là những người đã thanh tịnh?
Arahanto.
Arahants.
Các vị A-la-hán.
Ke visujjhantā?
Who are those purifying themselves?
Ai là những người đang thanh tịnh?
Sekkhā.
Trainees (sekkhā).
Các vị hữu học (sekha).
Katakiccāni hi arahato indriyāni.
Indeed, the faculties of an Arahant have accomplished their task.
Các căn của vị A-la-hán đã hoàn thành nhiệm vụ.
Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa.
That which is to be understood (bojjha) is fourfold: by the penetration of full understanding of suffering, by the penetration of abandoning the origin, by the penetration of developing the path, by the penetration of realizing cessation. One who thus knows this fourfold understanding is called one who goes forward mindfully and goes back mindfully, through the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.
Pháp đáng giác ngộ (bojjha) có bốn loại: giác ngộ khổ đế bằng cách liễu tri (pariññābhisamaya), giác ngộ tập đế bằng cách đoạn trừ (pahānābhisamaya), giác ngộ đạo đế bằng cách tu tập (bhāvanābhisamaya), và giác ngộ diệt đế bằng cách chứng ngộ (sacchikiriyābhisamaya). Người nào biết bốn loại pháp đáng giác ngộ này như vậy, người ấy được gọi là đi tới với chánh niệm, đi lui với chánh niệm, do sự diệt tận tham, do sự diệt tận sân, do sự diệt tận si.
Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –
Therefore, the Blessed One said, “a mindful monk should wander.” Therefore, he said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Tỳ-khưu có chánh niệm nên du hành,” do đó Ngài dạy:
Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ.
Thus should it be asked, thus should it be answered.
Nên hỏi như vậy, nên giải đáp như vậy.
Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā* .
The recitation of the Sutta should be harmonized in both meaning and phrasing.
Và sự trùng tụng của kinh (sutta) phải được điều chỉnh cho phù hợp cả về nghĩa và văn.
Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati.
For phrasing devoid of meaning becomes idle chatter.
Vì văn mà không có nghĩa thì trở thành lời nói vô ích.
Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ.
When words and phrases are poorly arranged, the meaning also becomes difficult to grasp; therefore, it should be recited with both meaning and phrasing.
Đối với từ ngữ và văn tự được đặt không đúng, nghĩa cũng khó hiểu, do đó nên trùng tụng kinh với nghĩa và văn phù hợp.
Suttañca pavicinitabbaṃ.
And the Sutta should be analyzed.
Và kinh phải được phân tích.
Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ?
Is this Sutta a direct discourse, a connected discourse, of explicit meaning, of implicit meaning, conducive to defilement, conducive to penetration, or conducive to the Asekha state?
Kinh này là lời nói trực tiếp (āhacca vacana) hay lời nói tiếp nối (anusandhivacana), là nghĩa trực tiếp (nītattha) hay nghĩa cần suy diễn (neyyattha), thuộc phần cấu uế (saṃkilesabhāgiya) hay phần xuyên thấu (nibbedhabhāgiya), hay phần vô học (asekkhabhāgiya)?
Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti?
Where in this Sutta are all the truths to be seen, at the beginning, middle, or end?
Tất cả các chân lý của kinh này nên được quán sát ở đâu, ở phần đầu, phần giữa, hay phần cuối?
Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ.
Thus, a Sutta should be analyzed.
Kinh nên được phân tích như vậy.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said: “What is asked and answered, and the Sutta’s conformity.”
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Những gì đã được hỏi và được giải đáp, và sự trùng tụng của kinh.”
18. Tattha katamo yuttihāro?
18. Among these, what is the Consistency Method (Yuttihāra)?
Trong đó, Yuttihāra là gì?
‘‘Sabbesaṃ hārāna’’nti, ayaṃ yuttihāro.
“Of all the methods,” this is the Consistency Method.
“Trong tất cả các sự kết hợp,” đây là Yuttihāra.
Kiṃ yojayati* ?
What does it connect?
Nó kết hợp điều gì?
Cattāro mahāpadesā buddhāpadeso saṅghāpadeso sambahulattherāpadeso* ekattherāpadeso.
The four great authorities: the Buddha’s authority, the Saṅgha’s authority, the authority of many elders, the authority of one elder.
Bốn đại giáo pháp (mahāpadesa): giáo pháp của Đức Phật (buddhāpadesa), giáo pháp của Tăng-già (saṅghāpadesa), giáo pháp của nhiều vị trưởng lão (sambahulattherāpadesa), giáo pháp của một vị trưởng lão (ekattherāpadesa).
Ime cattāro mahāpadesā, tāni padabyañjanāni sutte otārayitabbāni, vinaye sandassayitabbāni, dhammatāyaṃ upanikkhipitabbāni.
These are the four great authorities; those words and phrases should be brought into the Sutta, shown in the Vinaya, and placed in accordance with the Dhamma.
Bốn đại giáo pháp này, những từ ngữ và văn tự đó cần được đưa vào kinh, được trình bày trong Luật, và được đặt vào bản chất của pháp (dhammatā).
Katamasmiṃ sutte otārayitabbāni?
In which Sutta should they be brought?
Nên đưa vào kinh nào?
Catūsu ariyasaccesu.
In the Four Noble Truths.
Trong Tứ Diệu Đế.
Katamasmiṃ vinaye sandassayitabbāni?
In which Vinaya should they be shown?
Nên trình bày trong Luật nào?
Rāgavinaye dosavinaye mohavinaye.
In the Vinaya of passion, the Vinaya of hatred, the Vinaya of delusion.
Trong sự chế ngự tham (rāgavinaya), sự chế ngự sân (dosavinaya), sự chế ngự si (mohavinaya).
Katamissaṃ* dhammatāyaṃ upanikkhipitabbāni?
In which Dhamma should they be placed?
Nên đặt vào bản chất của pháp nào?
Paṭiccasamuppāde.
In Paṭiccasamuppāda.
Trong Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda).
Yadi catūsu ariyasaccesu avatarati, kilesavinaye sandissati, dhammatañca na vilometi, evaṃ āsave na janeti.
If it enters into the Four Noble Truths, is shown in the Vinaya of defilements, and does not contradict the Dhamma, then it does not generate āsave.
Nếu nó đi vào Tứ Diệu Đế, được trình bày trong sự chế ngự các phiền não, và không trái với bản chất của pháp, thì nó sẽ không sinh ra các lậu hoặc (āsava).
Catūhi mahāpadesehi yaṃ yaṃ yujjati, yena yena yujjati, yathā yathā yujjati, taṃ taṃ gahetabbaṃ.
Whatever is consistent with the four great authorities, by whatever means it is consistent, and in whatever way it is consistent, that should be accepted.
Từ bốn đại giáo pháp, điều gì phù hợp, bằng cách nào phù hợp, theo cách nào phù hợp, điều đó nên được chấp nhận.
19. Pañhaṃ pucchitena kati padāni pañheti padaso pariyogāhitabbaṃ vicetabbaṃ?
19. When a question is asked, how many words constitute the question, and how should it be analyzed word by word?
Người hỏi câu hỏi nên phân tích và xem xét từng từ một: có bao nhiêu từ trong câu hỏi?
Yadi sabbāni padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If all the words express one meaning, then it is one question.
Nếu tất cả các từ đều diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha cattāri padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If four words express one meaning, then it is one question.
Nếu bốn từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha tīṇi padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If three words express one meaning, then it is one question.
Nếu ba từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha dve padāni ekaṃ atthaṃ abhivadanti, eko pañho.
If two words express one meaning, then it is one question.
Nếu hai từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Atha ekaṃ padaṃ ekaṃ atthaṃ abhivadati, eko pañho.
If one word expresses one meaning, then it is one question.
Nếu một từ diễn đạt một ý nghĩa, thì đó là một câu hỏi.
Taṃ upaparikkhamānena aññātabbaṃ kiṃ ime dhammā nānatthā nānābyañjanā, udāhu imesaṃ dhammānaṃ eko attho byañjanameva nānanti.
By examining it, one should know whether these phenomena have different meanings and different expressions, or whether their meaning is one and only the expression is different.
Khi xem xét kỹ, cần phải biết liệu những pháp này có ý nghĩa khác nhau và văn tự khác nhau, hay ý nghĩa của những pháp này là một và chỉ có văn tự là khác nhau.
Yathā kiṃ bhave?
Like what?
Ví dụ như thế nào?
Yathā sā devatā bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati.
Just as that deity asked the Blessed One a question:
Ví dụ như vị thiên nhân đó hỏi Đức Thế Tôn một câu hỏi:
20. Tattha jarā ca maraṇañca imāni dve saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni.
20. Here, old age and death—these are two characteristics of the conditioned.
Trong đó, già và chết, hai điều này là tướng của pháp hữu vi (saṅkhata).
Jarāyaṃ ṭhitassa aññathattaṃ, maraṇaṃ vayo.
Change while standing in old age, and death is decay.
Già là sự biến đổi khi đã an trú, chết là sự hoại diệt.
Tattha jarāya ca maraṇassa ca atthato nānattaṃ.
Here, old age and death are different in meaning.
Trong đó, già và chết có ý nghĩa khác nhau.
Kena kāraṇena, gabbhagatāpi hi mīyanti, na ca te jiṇṇā bhavanti.
For what reason? Even those in the womb die, but they are not old.
Vì lý do gì? Vì những người đang trong thai cũng chết, nhưng họ không già.
Atthi ca devānaṃ maraṇaṃ, na ca tesaṃ sarīrāni jīranti.
And there is death for deities, but their bodies do not decay.
Và chư thiên cũng có cái chết, nhưng thân thể của họ không già đi.
Sakkateva jarāya paṭikammaṃ kātuṃ, na pana sakkate maraṇassa paṭikammaṃ kātuṃ aññatreva iddhimantānaṃ iddhivisayā.
It is possible to remedy old age, but it is not possible to remedy death, except for those with psychic powers within their sphere of power.
Có thể làm đối trị với sự già, nhưng không thể làm đối trị với cái chết, trừ phi đối với những bậc có thần thông trong phạm vi thần thông của họ.
Yaṃ panāha taṇhāsallena otiṇṇoti dissanti vītarāgā jīrantāpi mīyantāpi.
As for what was said, “pierced by the arrow of craving,” those free from passion are seen to grow old and die.
Điều được nói là “bị mũi tên tham ái xuyên thủng” – những người đã ly tham vẫn già và chết.
Yadi ca yathā jarāmaraṇaṃ, evaṃ taṇhāpi siyā.
If craving were like old age and death,
Nếu tham ái cũng giống như già và chết.
Evaṃ sante sabbe yobbanaṭṭhāpi vigatataṇhā siyuṃ.
then all young people would also be free from craving.
Nếu vậy, tất cả những người trẻ tuổi cũng sẽ không có tham ái.
Yathā ca taṇhā dukkhassa samudayo, evaṃ jarāmaraṇampi siyā dukkhassa samudayo, na ca siyā taṇhā dukkhassa samudayo, na hi jarāmaraṇaṃ dukkhassa samudayo, taṇhā dukkhassa samudayo.
And just as craving is the origin of suffering, so too would old age and death be the origin of suffering; but craving would not be the origin of suffering, for old age and death are not the origin of suffering, craving is the origin of suffering.
Và nếu tham ái là nguyên nhân của khổ, thì già và chết cũng sẽ là nguyên nhân của khổ, nhưng tham ái không phải là nguyên nhân của khổ, già và chết không phải là nguyên nhân của khổ, tham ái mới là nguyên nhân của khổ.
Yathā ca taṇhā maggavajjhā, evaṃ jarāmaraṇampi siyā maggavajjhaṃ.
And just as craving is to be abandoned by the path, so too would old age and death be to be abandoned by the path.
Như ái (taṇhā) bị diệt bởi Đạo (magga), thì già và chết (jarāmaraṇa) cũng có thể bị diệt bởi Đạo.
Imāya yuttiyā aññamaññehi kāraṇehi gavesitabbaṃ.
By this consistency, it should be investigated with various reasons.
Với lý lẽ này, cần phải tìm kiếm sự khác biệt bằng các lý do khác.
Yadi ca sandissati yuttisamārūḷhaṃ atthato ca aññattaṃ, byañjanatopi gavesitabbaṃ.
And if it is consistent and also different in meaning, it should also be investigated in terms of expression.
Nếu sự khác biệt được thấy rõ về ý nghĩa và phù hợp với lý lẽ, thì cũng cần phải tìm kiếm sự khác biệt về mặt biểu hiện.
Salloti vā dhūpāyananti vā imesaṃ dhammānaṃ atthato ekattaṃ.
“Arrow” or “smoldering”—these phenomena have one meaning.
Về ý nghĩa, các pháp này như "mũi tên" (salla) hay "bốc khói" (dhūpāyanā) là một.
Na hi yujjati icchāya ca taṇhāya ca atthato aññattaṃ.
Indeed, it is not fitting that desire (icchā) and craving (taṇhā) are different in meaning.
Thật vậy, không hợp lý khi nói rằng "mong muốn" (icchā) và "ái" (taṇhā) khác nhau về ý nghĩa.
Taṇhāya adhippāye aparipūramāne navasu āghātavatthūsu kodho ca upanāho ca uppajjati.
When craving's intention is not fulfilled, anger and resentment arise in the nine grounds for resentment.
Khi mong muốn không được thỏa mãn, sân hận (kodha) và oán kết (upanāha) phát sinh trong chín trường hợp gây oán ghét.
Imāya yuttiyā jarāya ca maraṇassa ca taṇhāya ca atthato aññattaṃ.
By this reasoning, it is fitting that old age, death, and craving are different in meaning.
Với lý lẽ này, già (jarā), chết (maraṇa) và ái (taṇhā) khác nhau về ý nghĩa.
Yaṃ panidaṃ bhagavatā dvīhi nāmehi abhilapitaṃ icchātipi taṇhātipi, idaṃ bhagavatā bāhirānaṃ vatthūnaṃ ārammaṇavasena dvīhi nāmehi abhilapitaṃ icchātipi taṇhātipi, sabbā hi taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā.
But that which was spoken of by the Blessed One by two names, as desire (icchā) and as craving (taṇhā)—this was spoken of by the Blessed One by two names, as desire (icchā) and as craving (taṇhā), based on the external objects as their supports; for all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna).
Điều mà Thế Tôn đã gọi bằng hai tên là "mong muốn" (icchā) và "ái" (taṇhā), đó là Thế Tôn đã gọi bằng hai tên "mong muốn" và "ái" dựa trên đối tượng của các pháp bên ngoài. Tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ.
Yathā sabbo aggi uṇhattalakkhaṇena ekalakkhaṇo, api ca upādānavasena aññamaññāni nāmāni labhati, kaṭṭhaggītipi tiṇaggītipi sakalikaggītipi gomayaggītipi thusaggītipi saṅkāraggītipi, sabbo hi aggi uṇhattalakkhaṇova.
Just as all fire has one characteristic, that of heat, yet it receives various names based on its fuel: wood-fire, grass-fire, splinter-fire, cow-dung-fire, husk-fire, refuse-fire, but all fire has only the characteristic of heat.
Giống như tất cả lửa đều có một đặc tính là nóng, nhưng tùy theo vật liệu bám víu mà nó có những tên khác nhau, như lửa củi, lửa cỏ, lửa mảnh vụn, lửa phân bò, lửa trấu, lửa rác. Tất cả lửa đều chỉ có đặc tính là nóng.
Evaṃ sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā, api tu ārammaṇaupādānavasena aññamaññehi nāmehi abhilapitā icchāitipi taṇhāitipi salloitipi dhūpāyanāitipi saritāitipi visattikāitipi sinehoitipi kilamathoitipi latāitipi maññanāitipi bandhoitipi āsāitipi pipāsāitipi abhinandanāitipi, iti sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā.
In the same way, all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna), but it is spoken of by various names based on its object and clinging: as desire (icchā), as craving (taṇhā), as a dart (salla), as smoldering (dhūpāyanā), as a current (saritā), as a entanglement (visattikā), as attachment (sineha), as weariness (kilamatha), as a creeper (latā), as conceiving (maññanā), as a bond (bandha), as hope (āsā), as thirst (pipāsā), as delight (abhinandanā); thus, all craving has one characteristic, that of clinging (ajjhosāna).
Cũng vậy, tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ, nhưng tùy theo đối tượng và sự bám víu mà nó được gọi bằng nhiều tên khác nhau: mong muốn (icchā), ái (taṇhā), mũi tên (salla), bốc khói (dhūpāyanā), dòng chảy (saritā), sự bám víu (visattikā), sự dính mắc (sineha), sự mệt mỏi (kilamatha), dây leo (latā), sự tưởng lầm (maññanā), sự trói buộc (bandha), sự hy vọng (āsā), sự khát khao (pipāsā), sự hoan hỷ (abhinandanā). Như vậy, tất cả ái đều có một đặc tính là sự chấp thủ.
Yathā ca vevacane vuttā.
And as stated in the synonymous terms:
Như đã nói trong từ đồng nghĩa:
Taṇhāyetaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for craving.
Đây là từ đồng nghĩa của ái.
Yathāha bhagavā – rūpe tissa avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa.
As the Blessed One said: “For one whose passion for forms is not abandoned, whose desire is not abandoned, whose affection is not abandoned, whose thirst is not abandoned, whose feverish longing is not abandoned.”
Như Thế Tôn đã nói: “Đối với người chưa thoát khỏi tham ái, chưa thoát khỏi dục vọng, chưa thoát khỏi yêu thích, chưa thoát khỏi khát khao, chưa thoát khỏi phiền não đối với sắc.”
Evaṃ vedanāya saññāya saṅkhāresu viññāṇe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa sabbaṃ suttaṃ vitthāretabbaṃ.
Similarly, the entire Sutta should be elaborated for one whose passion for feelings, perceptions, mental formations, and consciousness is not abandoned, whose desire is not abandoned, whose affection is not abandoned, whose thirst is not abandoned, whose feverish longing is not abandoned.
Cũng vậy, toàn bộ kinh cần được mở rộng để nói về người chưa thoát khỏi tham ái, chưa thoát khỏi dục vọng, chưa thoát khỏi yêu thích, chưa thoát khỏi khát khao, chưa thoát khỏi phiền não đối với thọ, tưởng, hành, thức.
Taṇhāyetaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for craving.
Đây là từ đồng nghĩa của ái.
Evaṃ yujjati.
Thus it is fitting.
Như vậy là hợp lý.
Yathā hi* bhagavā rāgacaritassa puggalassa asubhaṃ desayati, dosacaritassa bhagavā puggalassa mettaṃ desayati.
For example, the Blessed One teaches the contemplation of impurity (asubha) to a person of lustful character, and the Blessed One teaches loving-kindness (mettā) to a person of hateful character.
Chẳng hạn, Thế Tôn thuyết giảng pháp bất tịnh (asubha) cho người có hành vi tham ái (rāgacarita), Thế Tôn thuyết giảng lòng từ (mettā) cho người có hành vi sân hận (dosacarita).
Mohacaritassa bhagavā puggalassa paṭiccasamuppādaṃ desayati.
The Blessed One teaches dependent origination (paṭiccasamuppāda) to a person of deluded character.
Thế Tôn thuyết giảng Duyên khởi (Paṭiccasamuppāda) cho người có hành vi si mê (mohacarita).
Yadi hi bhagavā rāgacaritassa puggalassa mettaṃ cetovimuttiṃ deseyya.
If the Blessed One were to teach the liberation of mind through loving-kindness (mettā cetovimutti) to a person of lustful character,
Nếu Thế Tôn thuyết giảng giải thoát tâm từ (mettā cetovimutti) cho người có hành vi tham ái,
Sukhaṃ vā paṭipadaṃ dandhābhiññaṃ sukhaṃ vā paṭipadaṃ khippābhiññaṃ vipassanāpubbaṅgamaṃ vā pahānaṃ deseyya, na yujjati desanā.
or a pleasant path with slow penetration, or a pleasant path with swift penetration, or abandonment preceded by insight, the teaching would not be fitting.
hoặc thuyết giảng con đường an lạc với tuệ chậm phát sinh, hoặc con đường an lạc với tuệ nhanh phát sinh, hoặc sự đoạn trừ có tuệ quán đi trước, thì giáo pháp đó không hợp lý.
Evaṃ yaṃ kiñci rāgassa anulomappahānaṃ dosassa anulomappahānaṃ mohassa anulomappahānaṃ.
Similarly, whatever is the appropriate abandonment for lust, the appropriate abandonment for hatred, the appropriate abandonment for delusion,
Cũng vậy, bất cứ sự đoạn trừ nào phù hợp với tham ái, sự đoạn trừ nào phù hợp với sân hận, sự đoạn trừ nào phù hợp với si mê,
Sabbaṃ taṃ vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojetabbaṃ.
all that should be investigated by the method of analysis and joined by the method of reasoning.
tất cả điều đó cần được phân tích bằng phương pháp phân tích (vicaya hāra) và kết nối bằng phương pháp hợp lý (yutti hāra).
Yāvatikā ñāṇassa bhūmi.
As far as the domain of knowledge extends.
Tùy theo phạm vi của trí tuệ.
Mettāvihārissa sato byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that ill-will will overcome the mind of one who dwells in loving-kindness; it is fitting to teach that ill-will goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong tâm từ, không hợp lý khi nói rằng sự ác ý (byāpāda) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự ác ý sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Karuṇāvihārissa sato vihesā cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, vihesā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that harmfulness will overcome the mind of one who dwells in compassion; it is fitting to teach that harmfulness goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong bi mẫn, không hợp lý khi nói rằng sự làm hại (vihesā) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự làm hại sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Muditā vihārissa sato arati cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, arati pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that discontent will overcome the mind of one who dwells in appreciative joy; it is fitting to teach that discontent goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong hỷ lạc, không hợp lý khi nói rằng sự bất mãn (arati) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng sự bất mãn sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Upekkhāvihārissa sato rāgo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, rāgo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that lust will overcome the mind of one who dwells in equanimity; it is fitting to teach that lust goes to abandonment.
Đối với người đang an trú trong xả, không hợp lý khi nói rằng tham ái (rāga) sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng tham ái sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Animittavihārissa sato nimittānusārī tena teneva viññāṇaṃ pavattatīti na yujjati desanā, nimittaṃ pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
It is not fitting to teach that consciousness will continue to arise in one who dwells in the signless (animitta), following signs; it is fitting to teach that signs go to abandonment.
Đối với người đang an trú trong vô tướng (animitta), không hợp lý khi nói rằng thức sẽ tiếp tục phát sinh theo các tướng (nimitta). Hợp lý khi nói rằng tướng sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Asmīti vigataṃ ayamahamasmīti na samanupassāmi.
"I am" has vanished; "This I am" I do not perceive.
“Tôi là” đã biến mất, tôi không thấy “tôi là thế này”.
Atha ca pana me kismīti kathasmīti vicikicchā kathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti na yujjati desanā, vicikicchā kathaṃkathāsallaṃ pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā.
But the teaching that the dart of doubt, of perplexity, 'What am I?' will overwhelm my mind, is not appropriate. The teaching that the dart of doubt, of perplexity, will go to its cessation, is appropriate.
Tuy nhiên, không hợp lý khi nói rằng sự nghi ngờ về “tôi ở đâu” hay “tôi là gì”, mũi tên nghi ngờ sẽ chiếm ngự tâm. Hợp lý khi nói rằng mũi tên nghi ngờ sẽ đi đến sự đoạn trừ.
Yathā vā pana paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa sato kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, for one who has attained the first jhāna, the teaching that sensual desire and ill-will lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Hoặc như đối với người đã nhập sơ thiền, không hợp lý khi nói rằng tham ái dục (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Vitakkasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by initial application lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý (saññāmanasikāra) đi kèm với tầm (vitakka) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa sato vitakkavicārasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the second jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by initial application and sustained application lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập nhị thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với tầm và tứ (vitakkavicāra) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Upekkhāsukhasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity and pleasure lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả và lạc (upekkhāsukha) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa sato pītisukhasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā, upekkhāsatipārisuddhisahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the third jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by joy and pleasure lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate. Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity and purity of mindfulness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Đối với người đã nhập tam thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với hỷ và lạc (pītisukha) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả và niệm thanh tịnh (upekkhāsatipārisuddhi) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa sato upekkhāsahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the fourth jhāna, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by equanimity lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập tứ thiền, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với xả sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Ākāsānañcāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite space lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa sato rūpasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of infinite space, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by form lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Không vô biên xứ, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với sắc (rūpa) sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Viññāṇañcāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite consciousness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa sato ākāsānañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of infinite consciousness, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite space lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Thức vô biên xứ, không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Không vô biên xứ sẽ dẫn đến sự tiến bộ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự đoạn trừ.
Ākiñcaññāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of nothingness lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc không hợp lý khi nói rằng các tưởng và tác ý đi kèm với Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) sẽ dẫn đến sự đoạn trừ. Hợp lý khi nói rằng chúng sẽ dẫn đến sự tiến bộ.
Ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa sato viññāṇañcāyatanasahagatā saññāmanasikārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of nothingness, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of infinite consciousness lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Vô sở hữu xứ (Ākiñcaññāyatana), khi niệm và tác ý liên quan đến Thức vô biên xứ (Viññāṇañcāyatana) đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó hợp lý.
Nevasaññānāsaññāyatanasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the base of neither perception nor non-perception lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc khi niệm và tác ý liên quan đến Phi tưởng phi phi tưởng xứ (Nevasaññānāsaññāyatana) đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó hợp lý.
Nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa sato saññūpacārā visesāya saṃvattantīti na yujjati desanā, hānāya saṃvattantīti yujjati desanā.
For one who has attained the base of neither perception nor non-perception, the teaching that the approaches to perception lead to distinction is not appropriate; the teaching that they lead to abandonment is appropriate.
Đối với người đã nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ, khi niệm và tác ý liên quan đến cận tưởng (saññūpacārā) đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó hợp lý.
Saññāvedayitanirodhasahagatā vā saññāmanasikārā hānāya saṃvattantīti na yujjati desanā, visesāya saṃvattantīti yujjati desanā.
Or, the teaching that perceptions and mental formations accompanied by the cessation of perception and feeling lead to abandonment is not appropriate; the teaching that they lead to distinction is appropriate.
Hoặc khi niệm và tác ý liên quan đến Diệt thọ tưởng định (Saññāvedayitanirodha) đưa đến sự thoái thất thì lời dạy đó không hợp lý; khi đưa đến sự thù thắng thì lời dạy đó hợp lý.
Kallatāparicitaṃ cittaṃ na ca abhinīhāraṃ khamatīti na yujjati desanā, kallatāparicitaṃ cittaṃ atha ca abhinīhāraṃ khamatīti yujjati desanā.
The teaching that the mind, well-practiced and familiar, is not capable of projection is not appropriate; the teaching that the mind, well-practiced and familiar, is indeed capable of projection is appropriate.
Tâm đã được thuần thục nhưng không thể hướng đến thắng trí thì lời dạy đó không hợp lý; tâm đã được thuần thục và có thể hướng đến thắng trí thì lời dạy đó hợp lý.
22. Tattha katamo padaṭṭhāno hāro?
What, then, is the method of foundation?
Trong đó, phương pháp nguyên nhân gần (padaṭṭhāna hāra) là gì?
‘‘Dhammaṃ deseti jino’’ti, ayaṃ padaṭṭhāno hāro.
“The Conqueror teaches the Dhamma”—this is the method of foundation.
“Đức Thắng giả thuyết giảng Pháp,” đây là phương pháp nguyên nhân gần.
Kiṃ deseti?
What does he teach?
Ngài thuyết giảng điều gì?
Sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsā padaṭṭhānaṃ.
Ignorance, characterized by not penetrating the reality of all phenomena, has perversion as its foundation.
Vô minh (avijjā) có đặc tính không thâm nhập đúng bản chất của tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là các sự đảo lộn (vipallāsa).
Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpaṃ sātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ.
Craving, characterized by clinging, has what is dear and pleasing as its foundation.
Ái (taṇhā) có đặc tính là sự chấp thủ; nguyên nhân gần của nó là hình thái đáng yêu, hình thái đáng thích.
Patthanalakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Greed is characterized by longing; its proximate cause is taking what is not given.
Tham (lobha) có đặc tính là sự khao khát; nguyên nhân gần của nó là sự lấy của không cho.
Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyā saṃvaro padaṭṭhānaṃ.
The perception of beauty is characterized by grasping at appearance, shape, and features; its proximate cause is the restraint of the senses.
Tưởng về sự tốt đẹp (subhasaññā) có đặc tính là sự nắm bắt sắc, hình thái, tướng mạo; nguyên nhân gần của nó là sự không hộ trì các căn.
Sāsavaphassaupagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā assādo padaṭṭhānaṃ.
The perception of pleasure is characterized by approaching contact accompanied by defilements; its proximate cause is enjoyment.
Tưởng về sự an lạc (sukhasaññā) có đặc tính là sự tiếp cận xúc có lậu; nguyên nhân gần của nó là sự vị ngọt.
Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ asamanupassanalakkhaṇā niccasaññā, tassā viññāṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The perception of permanence is characterized by not seeing the conditioned nature of phenomena; its proximate cause is consciousness.
Tưởng về sự thường hằng (niccasaññā) có đặc tính là sự không quán sát các pháp có đặc tính hữu vi; nguyên nhân gần của nó là thức (viññāṇa).
Aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā, tassā nāmakāyo padaṭṭhānaṃ.
The perception of self is characterized by not seeing the perceptions of impermanence and suffering; its proximate cause is the mental body (nāmakāya).
Tưởng về tự ngã (attasaññā) có đặc tính là sự không quán sát tưởng vô thường và tưởng khổ; nguyên nhân gần của nó là danh thân (nāmakāya).
Sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇā vijjā, tassā sabbaṃ neyyaṃ padaṭṭhānaṃ.
Knowledge (vijjā) is characterized by the complete penetration of all phenomena; its proximate cause is all that is knowable.
Minh (vijjā) có đặc tính là sự thâm nhập đúng bản chất của tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là tất cả những gì cần phải biết (neyya).
Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa asubhā padaṭṭhānaṃ.
Tranquility (samatha) is characterized by withdrawing the distracted mind; its proximate cause is the foul (asubhā).
Chỉ (samatha) có đặc tính là sự thu nhiếp tâm tán loạn; nguyên nhân gần của nó là bất tịnh (asubhā).
Icchāvacarapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī* padaṭṭhānaṃ.
Non-greed (alobha) is characterized by withdrawing from desires; its proximate cause is abstaining from taking what is not given.
Vô tham (alobha) có đặc tính là sự thu nhiếp dục vọng; nguyên nhân gần của nó là sự từ bỏ lấy của không cho.
Abyāpajjalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ.
Non-aversion (adosa) is characterized by non-malevolence; its proximate cause is abstaining from the destruction of life.
Vô sân (adosa) có đặc tính là sự không làm hại; nguyên nhân gần của nó là sự từ bỏ sát sinh.
Vatthuavippaṭipattilakkhaṇo* amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ.
Non-delusion (amoha) is characterized by not deviating from the object; its proximate cause is right practice.
Vô si (amoho) có đặc tính là sự không sai lầm về đối tượng; nguyên nhân gần của nó là sự thực hành đúng đắn (sammāpaṭipatti).
Vinīlakavipubbakagahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ.
The perception of foulness (asubhasaññā) is characterized by grasping at the livid and the festering; its proximate cause is disenchantment (nibbidā).
Tưởng về sự bất tịnh (asubhasaññā) có đặc tính là sự nắm bắt xác chết xanh bầm và xác chết thối rữa; nguyên nhân gần của nó là sự nhàm chán (nibbidā).
Sāsavaphassaparijānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ.
The perception of suffering (dukkhasaññā) is characterized by fully understanding contact accompanied by defilements; its proximate cause is feeling (vedanā).
Tưởng về sự khổ (dukkhasaññā) có đặc tính là sự hiểu rõ xúc có lậu; nguyên nhân gần của nó là thọ (vedanā).
Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ samanupassanalakkhaṇā aniccasaññā, tassā uppādavayā padaṭṭhānaṃ.
The perception of impermanence (aniccasaññā) is characterized by seeing the conditioned nature of phenomena; its proximate cause is arising and passing away.
Tưởng về sự vô thường (aniccasaññā) có đặc tính là sự quán sát các pháp có đặc tính hữu vi; nguyên nhân gần của nó là sự sinh và diệt (uppādavaya).
Sabbadhammaabhinivesalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ.
The perception of non-self (anattasaññā) is characterized by not adhering to all phenomena; its proximate cause is the perception of phenomena (dhammasaññā).
Tưởng về vô ngã (anattasaññā) có đặc tính là sự thâm nhập vào tất cả các pháp; nguyên nhân gần của nó là pháp tưởng (dhammasaññā).
Pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ, pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ, chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ, nibbattabhavānupassitā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ padaṭṭhānaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ.
The five strands of sensual pleasure are the proximate cause of sensual passion (kāmarāga); the five material sense faculties are the proximate cause of passion for form (rūparāga); the sixth sense-base is the proximate cause of passion for existence (bhavarāga); contemplating repeatedly arisen existence is the proximate cause of the five aggregates of clinging; recollection of past lives is the proximate cause of the knowledge and vision of past abodes.
Năm dục lạc là nguyên nhân gần của dục ái (kāmarāga); năm căn sắc là nguyên nhân gần của sắc ái (rūparāga); sáu xứ là nguyên nhân gần của hữu ái (bhavarāga); sự quán sát các hữu đã sinh là nguyên nhân gần của năm thủ uẩn; tuệ quán niệm các đời sống trước là nguyên nhân gần của trí thấy biết các đời sống trước.
Okappanalakkhaṇā saddhā adhimuttipaccupaṭṭhānā ca, anāvilalakkhaṇo pasādo sampasīdanapaccupaṭṭhāno ca.
Faith (saddhā) is characterized by conviction, and its manifestation is determination; clarity (pasāda) is characterized by being undisturbed, and its manifestation is purification.
Đức tin (saddhā) có đặc tính là sự quyết định, và sự tin tưởng là biểu hiện hiện tại của nó; sự thanh tịnh (pasāda) có đặc tính là sự không vẩn đục, và sự trong sạch là biểu hiện hiện tại của nó.
Abhipatthiyanalakkhaṇā saddhā, tassā aveccapasādo padaṭṭhānaṃ.
Faith is characterized by aspiration; its proximate cause is unwavering clarity.
Đức tin có đặc tính là sự khao khát; nguyên nhân gần của nó là sự tịnh tín bất động (aveccapasāda).
Anāvilalakkhaṇo pasādo, tassa saddhā padaṭṭhānaṃ.
Clarity is characterized by being undisturbed; its proximate cause is faith.
Sự thanh tịnh có đặc tính là sự không vẩn đục; nguyên nhân gần của nó là đức tin.
Ārambhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ, tassa sammappadhānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Energy (vīriya) is characterized by exertion; its proximate cause is right effort (sammappadhāna).
Tinh tấn (vīriya) có đặc tính là sự khởi đầu; nguyên nhân gần của nó là chánh tinh tấn (sammappadhāna).
Apilāpanalakkhaṇā sati, tassā satipaṭṭhānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Mindfulness (sati) is characterized by not forgetting; its proximate cause is the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna).
Niệm (sati) có đặc tính là sự không quên lãng; nguyên nhân gần của nó là niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Ekaggalakkhaṇo samādhi, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ.
Concentration (samādhi) is characterized by one-pointedness; its proximate cause are the jhāna absorptions.
Định (samādhi) có đặc tính là sự nhất tâm; nguyên nhân gần của nó là các thiền (jhāna).
Pajānanalakkhaṇā paññā, tassā saccāni padaṭṭhānaṃ.
Wisdom (paññā) is characterized by understanding; its proximate cause are the Noble Truths.
Tuệ (paññā) có đặc tính là sự hiểu biết; nguyên nhân gần của nó là các chân lý (sacca).
Aparo nayo, assādamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro, tassa avijjā padaṭṭhānaṃ.
Another method: Unwise attention (ayoniso manasikāra) is characterized by dwelling on enjoyment; its proximate cause is ignorance.
Một cách khác, tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) có đặc tính là sự tác ý về vị ngọt; nguyên nhân gần của nó là vô minh (avijjā).
Saccasammohanalakkhaṇā avijjā, sā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ.
Ignorance (avijjā) is characterized by deluding the truths; it is the proximate cause of formations (saṅkhārā).
Vô minh có đặc tính là sự che mờ chân lý; nó là nguyên nhân gần của các hành (saṅkhāra).
Punabbhavavirohaṇalakkhaṇā saṅkhārā, te* viññāṇassa padaṭṭhānaṃ.
Formations are characterized by causing rebirth to sprout; they are the proximate cause of consciousness (viññāṇa).
Các hành có đặc tính là sự nảy mầm của tái sinh; chúng là nguyên nhân gần của thức (viññāṇa).
Opapaccayikanibbattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ.
Consciousness is characterized by giving rise to a new existence; it is the proximate cause of mentality-materiality (nāmarūpa).
Thức có đặc tính là sự sinh khởi tùy theo duyên; nó là nguyên nhân gần của danh sắc (nāmarūpa).
Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ chaḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ.
Mentality-materiality is characterized by the combination of the mental body and the physical body; it is the proximate cause of the six sense-bases (chaḷāyatana).
Danh sắc có đặc tính là sự kết hợp của danh thân và sắc thân; nó là nguyên nhân gần của sáu xứ (chaḷāyatana).
Indriyavavatthānalakkhaṇaṃ chaḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ.
The six sense-bases are characterized by the differentiation of the faculties; they are the proximate cause of contact (phassa).
Sáu xứ có đặc tính là sự phân biệt các căn; nó là nguyên nhân gần của xúc (phassa).
Cakkhurūpaviññāṇasannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ.
Contact is characterized by the convergence of eye, form, and consciousness; it is the proximate cause of feeling (vedanā).
Xúc có đặc tính là sự hội tụ của mắt, sắc và thức; nó là nguyên nhân gần của thọ (vedanā).
Iṭṭhāniṭṭhaanubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ.
Feeling is characterized by experiencing the agreeable and the disagreeable; it is the proximate cause of craving (taṇhā).
Thọ có đặc tính là sự trải nghiệm điều đáng ưa và điều không đáng ưa; nó là nguyên nhân gần của ái (taṇhā).
Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ.
Craving is characterized by clinging; it is the proximate cause of clinging (upādāna).
Ái có đặc tính là sự chấp thủ; nó là nguyên nhân gần của thủ (upādāna).
Opapaccayikaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ.
Clinging is that which gives rise to a new existence; it is the proximate cause of existence (bhava).
Thủ tùy theo duyên; nó là nguyên nhân gần của hữu (bhava).
Nāmakāyarūpakāyasambhavanalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ.
Existence is characterized by the arising of the mental body and the physical body; it is the proximate cause of birth (jāti).
Hữu có đặc tính là sự sinh khởi của danh thân và sắc thân; nó là nguyên nhân gần của sinh (jāti).
Khandhapātubhavanalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ.
Birth is characterized by the manifestation of the aggregates; it is the proximate cause of aging (jarā).
Sinh có đặc tính là sự xuất hiện của các uẩn; nó là nguyên nhân gần của già (jarā).
Upadhiparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ.
Aging is characterized by the ripening of the acquisitions; it is the proximate cause of death (maraṇa).
Già có đặc tính là sự chín muồi của các uẩn; nó là nguyên nhân gần của chết (maraṇa).
Jīvitindriyupacchedalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ.
Death is characterized by the cutting off of the life faculty; it is the proximate cause of sorrow (soka).
Chết có đặc tính là sự đoạn tuyệt của mạng căn; nó là nguyên nhân gần của sầu (soka).
Ussukkakārako soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ.
Sorrow causes agitation; it is the proximate cause of lamentation (parideva).
Sầu là nguyên nhân của than khóc; nó là nguyên nhân gần của than khóc (parideva).
Lālappakārako paridevo, so dukkhassa padaṭṭhānaṃ.
Lamentation causes wailing; it is the proximate cause of physical pain (dukkha).
Than khóc là nguyên nhân của khổ; nó là nguyên nhân gần của khổ (dukkha).
Kāyasaṃpīḷanaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ.
Physical pain is physical affliction; it is the proximate cause of mental pain (domanassa).
Khổ là sự bức bách thân; nó là nguyên nhân gần của ưu (domanassa).
Cittasaṃpīḷanaṃ domanassaṃ, taṃ upāyāsassa padaṭṭhānaṃ.
Mental pain is mental affliction; it is the proximate cause of despair (upāyāsa).
Ưu là sự bức bách tâm; nó là nguyên nhân gần của tuyệt vọng (upāyāsa).
Odahanakārako upāyāso, so bhavassa padaṭṭhānaṃ.
Despair causes despondency; it is the proximate cause of existence.
Tuyệt vọng là nguyên nhân của sự tích tụ; nó là nguyên nhân gần của hữu (bhava).
Imāni bhavaṅgāni yadā samaggāni nibbattāni bhavanti so bhavo, taṃ saṃsārassa padaṭṭhānaṃ.
When these factors of existence are produced in harmony, that is existence; that is the proximate cause of saṃsāra.
Khi các yếu tố hữu này đã hội tụ và sinh khởi, đó là hữu; nó là nguyên nhân gần của luân hồi (saṃsāra).
Niyyānikalakkhaṇo maggo, so nirodhassa padaṭṭhānaṃ.
The path has the characteristic of leading to liberation; that is the proximate cause of cessation.
Đạo (magga) có đặc tính là sự đưa đến giải thoát; nó là nguyên nhân gần của diệt (nirodha).
Titthaññutā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ, pītaññutā pattaññutāya* padaṭṭhānaṃ, pattaññutā attaññutāya padaṭṭhānaṃ, attaññutā pubbekatapuññatāya padaṭṭhānaṃ, pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhānaṃ, patirūpadesavāso sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ sīlānaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlāni avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ, avippaṭisāro pāmojjassa padaṭṭhānaṃ, pāmojjaṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ, pīti passaddhiyā padaṭṭhānaṃ, passaddhi sukhassa padaṭṭhānaṃ, sukhaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ, samādhi yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidāya padaṭṭhānaṃ, nibbidā virāgassa padaṭṭhānaṃ, virāgo vimuttiyā padaṭṭhānaṃ.
Knowledge of the proper place is the proximate cause of knowledge of joy; knowledge of joy is the proximate cause of knowledge of moderation; knowledge of moderation is the proximate cause of knowledge of oneself; knowledge of oneself is the proximate cause of having done good deeds in the past; having done good deeds in the past is the proximate cause of dwelling in a suitable region; dwelling in a suitable region is the proximate cause of relying on good people; relying on good people is the proximate cause of right resolve for oneself; right resolve for oneself is the proximate cause of morality; morality is the proximate cause of freedom from remorse; freedom from remorse is the proximate cause of gladness; gladness is the proximate cause of rapture; rapture is the proximate cause of tranquility; tranquility is the proximate cause of happiness; happiness is the proximate cause of concentration; concentration is the proximate cause of knowledge and vision of things as they are; knowledge and vision of things as they are is the proximate cause of disenchantment; disenchantment is the proximate cause of dispassion; dispassion is the proximate cause of liberation.
Biết được các bậc thầy (titthaññutā) là nguyên nhân gần của biết được những gì đáng yêu thích (pītaññutā); biết được những gì đáng yêu thích là nguyên nhân gần của biết được những gì đã đạt được (pattaññutā); biết được những gì đã đạt được là nguyên nhân gần của biết mình (attaññutā); biết mình là nguyên nhân gần của đã tạo phước báu từ trước (pubbekatapuññatā); đã tạo phước báu từ trước là nguyên nhân gần của sống ở xứ sở thích hợp (patirūpadesavāsa); sống ở xứ sở thích hợp là nguyên nhân gần của nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya); nương tựa bậc thiện trí là nguyên nhân gần của tự mình đặt mình đúng đắn (attasammāpaṇidhāna); tự mình đặt mình đúng đắn là nguyên nhân gần của các giới (sīla); các giới là nguyên nhân gần của sự không hối tiếc (avippaṭisāra); sự không hối tiếc là nguyên nhân gần của sự hân hoan (pāmojja); sự hân hoan là nguyên nhân gần của hỷ (pīti); hỷ là nguyên nhân gần của khinh an (passaddhi); khinh an là nguyên nhân gần của lạc (sukha); lạc là nguyên nhân gần của định (samādhi); định là nguyên nhân gần của trí thấy biết như thật (yathābhūtañāṇadassana); trí thấy biết như thật là nguyên nhân gần của sự nhàm chán (nibbidā); sự nhàm chán là nguyên nhân gần của ly tham (virāga); ly tham là nguyên nhân gần của giải thoát (vimutti).
Vimutti vimuttiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ.
Liberation is the proximate cause of knowledge and vision of liberation.
Giải thoát là nguyên nhân gần của trí thấy biết giải thoát (vimuttiñāṇadassana).
Evaṃ yo koci upanissayo yo koci paccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ.
Thus, whatever strong condition there is, whatever condition there is, all of that is a proximate cause.
Như vậy, bất cứ duyên mạnh nào (upanissaya) và bất cứ duyên nào khác (paccaya), tất cả đều là cận y duyên (padaṭṭhāna).
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammaṃ deseti jino’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, “The Conqueror teaches the Dhamma.”
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Đấng Chiến Thắng (Jina) thuyết giảng Dhamma.”
‘‘Cakkhuṃ, bhikkhave, anavaṭṭhitaṃ ittaraṃ parittaṃ pabhaṅgu parato dukkhaṃ byasanaṃ calanaṃ* kukkuḷaṃ saṅkhāraṃ* vadhakaṃ amittamajjhe.
“The eye, bhikkhus, is unstable, momentary, limited, fragile, hostile, suffering, ruin, trembling, a hot coal, a formation, a killer, in the midst of enemies.”
“Này các Tỳ-khưu, con mắt là vô thường (anavaṭṭhitaṃ), chóng qua (ittaraṃ), nhỏ bé (parittaṃ), dễ vỡ (pabhaṅgu), là khổ (dukkhaṃ), là tai họa (byasanaṃ), là dao động (calanaṃ), là tro tàn (kukkuḷaṃ), là hành (saṅkhāraṃ), là kẻ giết người (vadhakaṃ) giữa kẻ thù (amittamajjhe).”
Imasmiṃ cakkhusmiṃ vutte avasiṭṭhāni ajjhattikāni āyatanāni vuttāni bhavanti.
When this eye is stated, the remaining internal sense bases are also considered stated.
Khi con mắt này được nói đến, thì các nội xứ (ajjhattikāni āyatanāni) còn lại cũng được nói đến.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbāni hi cha ajjhattikāni āyatanāni vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇāni.
For all six internal sense bases have the same characteristic of being a killer.
Vì tất cả sáu nội xứ đều có cùng một đặc tính là kẻ giết người (vadhakaṭṭhena).
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Và như Đức Thế Tôn đã nói:
‘‘Atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi* , paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya cāgāya paṭinissaggāya paṭipajja.
“Rādha, be unconcerned with past form; do not delight in future form; practice for disenchantment, dispassion, cessation, relinquishment, and letting go of present form.”
“Này Rādha, hãy không còn chấp trước vào sắc (rūpe) quá khứ, đừng hoan hỷ sắc vị lai, hãy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, từ bỏ, xả ly sắc hiện tại.”
Imasmiṃ rūpakkhandhe vutte avasiṭṭhā khandhā vuttā bhavanti.
When this aggregate of form is stated, the remaining aggregates are also considered stated.
Khi sắc uẩn (rūpakkhandhe) này được nói đến, thì các uẩn còn lại cũng được nói đến.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbe hi pañcakkhandhā yamakovādasutte* vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇā vuttā.
For all five aggregates are stated in the Yamakovāda Sutta as having the same characteristic of being a killer.
Vì tất cả năm uẩn đều được nói đến trong kinh Yamakovāda có cùng một đặc tính là kẻ giết người (vadhakaṭṭhena).
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Và như Đức Thế Tôn đã nói:
Iti kāyagatāya satiyā vuttāya vuttā bhavanti vedanāgatā sati cittagatā dhammagatā ca.
Thus, when mindfulness of the body is stated, mindfulness of feelings, mindfulness of mind, and mindfulness of dhammas are also stated.
Họ không làm việc không nên làm, kiên trì làm việc nên làm.”
Tathā yaṃ kiñci diṭṭhaṃ vā sutaṃ vā mutaṃ vāti vutte vuttaṃ bhavati viññātaṃ.
Similarly, when “whatever is seen, heard, or sensed” is stated, “known” is also stated.
Như vậy, khi niệm thân (kāyagatāya satiyā) được nói đến, thì niệm thọ (vedanāgatā sati), niệm tâm (cittagatā), và niệm pháp (dhammagatā) cũng được nói đến.
Yathā cāha bhagavā –
And as the Blessed One said:
Tương tự, khi “bất cứ điều gì được thấy, được nghe, được cảm nhận” được nói đến, thì “được biết” cũng được nói đến.
Tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
“Therefore, bhikkhu, dwell contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure concerning the world.”
Và như Đức Thế Tôn đã nói: “Do đó, này Tỳ-khưu, hãy an trú quán thân trên thân (kāye kāyānupassī), tinh cần (ātāpī), tỉnh giác (sampajāno), chánh niệm (satimā), nhiếp phục tham ưu ở đời (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ).”
‘‘Ātāpī’’ti vīriyindriyaṃ, ‘‘sampajāno’’ti paññindriyaṃ, ‘‘satimā’’ti satindriyaṃ, ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti samādhindriyaṃ, evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
“Ardent” is the faculty of energy; “clearly comprehending” is the faculty of wisdom; “mindful” is the faculty of mindfulness; “having removed covetousness and displeasure concerning the world” is the faculty of concentration. Thus, for one dwelling contemplating the body in the body, the four foundations of mindfulness reach the perfection of development.
“Tinh cần” (Ātāpī) là cần quyền (vīriyindriyaṃ), “tỉnh giác” (sampajāno) là tuệ quyền (paññindriyaṃ), “chánh niệm” (satimā) là niệm quyền (satindriyaṃ), “nhiếp phục tham ưu ở đời” (vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) là định quyền (samādhindriyaṃ). Như vậy, khi an trú quán thân trên thân, bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Kena kāraṇena, ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ.
For what reason? Due to the four faculties having the same characteristic.
Vì lý do gì? Vì bốn quyền này có cùng một đặc tính (ekalakkhaṇattā).
24. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, catūsu iddhipādesu bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, pañcasu indriyesu bhāviyamānesu pañca balāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, pañcasu balesu bhāviyamānesu satta bojjhaṅgā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, sattasu bojjhaṅgesu bhāviyamānesu ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchati, sabbeva* bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
24. When the four foundations of mindfulness are developed, the four right efforts reach the perfection of development. When the four right efforts are developed, the four bases of psychic power reach the perfection of development. When the four bases of psychic power are developed, the five faculties reach the perfection of development. When the five faculties are developed, the five powers reach the perfection of development. When the five powers are developed, the seven factors of awakening reach the perfection of development. When the seven factors of awakening are developed, the Noble Eightfold Path reaches the perfection of development. All the factors conducive to awakening, the factors of enlightenment, reach the perfection of development.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bốn chánh cần được tu tập, bốn thần túc (cattāro iddhipādā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bốn thần túc được tu tập, năm căn (pañcindriyāni) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi năm căn được tu tập, năm lực (pañca balāni) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi năm lực được tu tập, bảy giác chi (satta bojjhaṅgā) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; khi bảy giác chi được tu tập, Bát chánh đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) đạt đến sự viên mãn trong tu tập; tất cả các pháp trợ giác (bodhipakkhiyā dhammā) đều đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Kena kāraṇena, sabbe hi bodhaṅgamā bodhipakkhiyā neyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For what reason? Because all the factors conducive to awakening, the factors of enlightenment, have a single characteristic, that of leading to liberation. Due to having a single characteristic, they reach the perfection of development.
Vì lý do gì? Vì tất cả các pháp trợ giác đều có cùng một đặc tính là đưa đến sự giải thoát (neyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā), do có cùng một đặc tính nên chúng đạt đến sự viên mãn trong tu tập.
Evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchanti.
In this way, unwholesome phenomena, due to having a single characteristic, reach abandonment and cessation.
Như vậy, các pháp bất thiện cũng do có cùng một đặc tính nên đạt đến sự đoạn trừ.
Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu vipallāsā pahīyanti, āhārā cassa pariññaṃ gacchanti, upādānehi anupādāno bhavati, yogehi ca visaṃyutto bhavati, ganthehi ca vippayutto bhavati, āsavehi ca anāsavo bhavati, oghehi ca nitthiṇṇo bhavati, sallehi ca visallo bhavati, viññāṇaṭṭhitiyo cassa pariññaṃ gacchanti, agatigamanehi na agatiṃ gacchati, evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchanti.
When the four foundations of mindfulness are developed, perversions are abandoned. His nutriments come to be fully understood. He becomes non-clinging with regard to clingings. He becomes disjoined from bonds. He becomes disassociated from ties. He becomes taintless with regard to taints. He becomes one who has crossed the floods. He becomes arrow-free with regard to arrows. His stations of consciousness come to be fully understood. He does not go to wrong destinations through wrong ways of going. In this way, unwholesome phenomena, due to having a single characteristic, reach abandonment and cessation.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, các sự điên đảo (vipallāsā) được đoạn trừ; các món ăn (āhārā) được liễu tri; người đó không còn chấp thủ (anupādāno) với các chấp thủ (upādānehi); không còn bị trói buộc (visaṃyutto) bởi các trói buộc (yogehi); không còn bị ràng buộc (vippayutto) bởi các kiết sử (ganthehi); không còn lậu hoặc (anāsavo) với các lậu hoặc (āsavehi); đã vượt qua (nitthiṇṇo) các dòng nước lũ (oghehi); không còn mũi tên (visallo) với các mũi tên (sallehi); các trú xứ của thức (viññāṇaṭṭhitiyo) của người đó được liễu tri; người đó không đi vào những con đường bất chính (agatigamanehi na agatiṃ gacchati). Như vậy, các pháp bất thiện cũng do có cùng một đặc tính nên đạt đến sự đoạn trừ.
Yattha vā pana rūpindriyaṃ desitaṃ, desitā tattheva rūpadhātu rūpakkhandho rūpañcāyatanaṃ.
Wherever the faculty of form has been taught, there also the form element, the form aggregate, and the form sense-sphere have been taught.
Hoặc ở đâu mà nhãn quyền (rūpindriyaṃ) được thuyết giảng, ở đó sắc giới (rūpadhātu), sắc uẩn (rūpakkhandho), và sắc xứ (rūpañcāyatanaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana sukhā vedanā desitā, desitaṃ tattha sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ dukkhasamudayo ca ariyasaccaṃ.
Wherever pleasant feeling has been taught, there also the faculty of pleasure, the faculty of joy, and the Noble Truth of the origin of suffering have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ lạc (sukhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó lạc quyền (sukhindriyaṃ), hỷ quyền (somanassindriyaṃ), và khổ tập thánh đế (dukkhasamudayo ca ariyasaccaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana dukkhā vedanā desitā, desitaṃ tattha dukkhindriyaṃ domanassindriyaṃ dukkhañca ariyasaccaṃ.
Wherever painful feeling has been taught, there also the faculty of pain, the faculty of displeasure, and the Noble Truth of suffering have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ khổ (dukkhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó khổ quyền (dukkhindriyaṃ), ưu quyền (domanassindriyaṃ), và khổ thánh đế (dukkhañca ariyasaccaṃ) cũng được thuyết giảng.
Yattha vā pana adukkhamasukhā vedanā desitā, desitaṃ tattha upekkhindriyaṃ sabbo ca paṭiccasamuppādo.
Wherever neither-painful-nor-pleasant feeling has been taught, there also the faculty of equanimity and the entire dependent origination have been taught.
Hoặc ở đâu mà thọ bất khổ bất lạc (adukkhamasukhā vedanā) được thuyết giảng, ở đó xả quyền (upekkhindriyaṃ) và toàn bộ duyên khởi (paṭiccasamuppādo) cũng được thuyết giảng.
Kena kāraṇena, adukkhamasukhāya hi vedanāya avijjā anuseti.
For what reason? Because ignorance underlies neither-painful-nor-pleasant feeling.
Vì lý do gì? Vì vô minh (avijjā) ngủ ngầm trong thọ bất khổ bất lạc.
Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
With ignorance as condition, formations come to be; with formations as condition, consciousness; with consciousness as condition, name-and-form; with name-and-form as condition, the six sense-spheres; with the six sense-spheres as condition, contact; with contact as condition, feeling; with feeling as condition, craving; with craving as condition, clinging; with clinging as condition, becoming; with becoming as condition, birth; with birth as condition, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair come to be. Thus arises this entire mass of suffering.
Do vô minh duyên cho các hành (saṅkhārā), do các hành duyên cho thức (viññāṇaṃ), do thức duyên cho danh sắc (nāmarūpaṃ), do danh sắc duyên cho sáu xứ (saḷāyatanaṃ), do sáu xứ duyên cho xúc (phasso), do xúc duyên cho thọ (vedanā), do thọ duyên cho ái (taṇhā), do ái duyên cho thủ (upādānaṃ), do thủ duyên cho hữu (bhavo), do hữu duyên cho sinh (jāti), do sinh duyên cho già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não phát sinh. Như vậy, toàn bộ khối khổ này phát sinh.
So ca sarāgasadosasamohasaṃkilesapakkhena hātabbo, vītarāgavītadosavītamohaariyadhammehi hātabbo.
And that should be abandoned through the aspect of defilements accompanied by lust, hatred, and delusion; it should be abandoned by noble qualities free from lust, free from hatred, and free from delusion.
Và nó phải được đoạn trừ bằng cách từ bỏ phần ô nhiễm do tham, sân, si; phải được đoạn trừ bằng các pháp cao thượng không tham, không sân, không si.
25. Tattha katamo catubyūho hāro?
25. What is the fourfold arrangement method here?
25. Trong số các hāra đó, hāra tứ cấu (catubyūha hāra) là gì?
‘‘Neruttamadhippāyo’’ti ayaṃ.
It is "the intention of the etymology."
Đó là “ý nghĩa ngôn ngữ” (neruttamadhippāyo).
Byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabbo.
By means of the words, the etymology, the intention, the origin, and the connection of the preceding and succeeding parts of the discourse should be sought.
Bằng văn tự, cần phải tìm hiểu ý nghĩa ngôn ngữ (neruttaṃ), ý định (adhippāyo), nguyên nhân (nidānaṃ), và sự liên kết trước sau (pubbāparasandhi) của bài kinh.
Tattha katamaṃ neruttaṃ, yā niruttipadasaṃhitā, yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ.
What is etymology here? It is the collection of etymological terms, the knowledge of phenomena by name.
Trong đó, ngôn ngữ (neruttaṃ) là gì? Đó là sự kết hợp các từ ngữ, là sự hiểu biết về tên gọi của các pháp.
Yadā hi bhikkhu atthassa ca nāmaṃ jānāti, dhammassa ca nāmaṃ jānāti, tathā tathā naṃ abhiniropeti.
For when a bhikkhu knows the name of the meaning and the name of the phenomenon, he applies it in various ways.
Khi một Tỳ-khưu biết tên của ý nghĩa (attha) và biết tên của pháp (dhamma), thì người đó sẽ áp dụng chúng một cách thích hợp.
Ayañca vuccati atthakusalo dhammakusalo byañjanakusalo niruttikusalo pubbāparakusalo desanākusalo atītādhivacanakusalo anāgatādhivacanakusalo paccuppannādhivacanakusalo itthādhivacanakusalo purisādhivacanakusalo napuṃsakādhivacanakusalo ekādhivacanakusalo anekādhivacanakusalo, evaṃ sabbāni kātabbāni janapadaniruttāni sabbā ca janapadaniruttiyo.
And this is called skilled in meaning, skilled in Dhamma, skilled in expression, skilled in etymology, skilled in sequence, skilled in teaching, skilled in past designations, skilled in future designations, skilled in present designations, skilled in feminine designations, skilled in masculine designations, skilled in neuter designations, skilled in singular designations, skilled in plural designations. Thus, all regional etymologies and all regional designations are to be made.
Người này được gọi là khéo léo về ý nghĩa (atthakusalo), khéo léo về pháp (dhammakusalo), khéo léo về văn tự (byañjanakusalo), khéo léo về ngôn ngữ (niruttikusalo), khéo léo về trước sau (pubbāparakusalo), khéo léo về thuyết giảng (desanākusalo), khéo léo về cách diễn đạt quá khứ (atītādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt vị lai (anāgatādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt hiện tại (paccuppannādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống cái (itthādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống đực (purisādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt giống trung (napuṃsakādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt số ít (ekādhivacanakusalo), khéo léo về cách diễn đạt số nhiều (anekādhivacanakusalo). Như vậy, tất cả các ngôn ngữ địa phương và tất cả các cách diễn đạt địa phương đều phải được thực hiện.
Ayaṃ niruttipadasaṃhitā.
This is the etymology connected with terms.
Đây là sự kết hợp các từ ngữ.
Iti andhatāya ca sañchannatāya ca sāyeva taṇhā abhilapitā.
Thus, by blindness and being covered, that very craving is spoken of.
Như vậy, bởi sự mù quáng và bị che phủ, chính ái luyến đó đã được đề cập.
Yañcāha kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditāti.
And what is said: “Blind with desire, covered by the net, shrouded by the covering of craving.”
Và điều đã nói: “mù quáng vì dục, bị lưới ái che phủ, bị màn ái bao trùm.”
Yañcāha ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passatīti, imehi padehi pariyuṭṭhānehi sāyeva taṇhā abhilapitā.
And what is said: “One who is infatuated does not know what is beneficial, one who is infatuated does not see the Dhamma” – by these words and these obsessions, that very craving is spoken of.
Và điều đã nói: “người tham ái không biết lợi ích, người tham ái không thấy Chánh Pháp”, qua những từ ngữ và sự quấy nhiễu này, chính ái luyến đó đã được đề cập.
Yaṃ andhakāraṃ, ayaṃ dukkhasamudayo, yā ca taṇhā ponobhavikā, yañcāha kāmāti ime kilesakāmā.
That darkness is the origin of suffering, and that craving which leads to renewed existence, and what is called kāma, these are defiling desires.
Cái bóng tối đó là tập khởi của khổ, và cái ái luyến dẫn đến tái sanh, và điều đã nói là “dục” – đây là những phiền não dục.
Yañcāha jālasañchannāti tesaṃ yeva kāmānaṃ payogena pariyuṭṭhānaṃ dasseti, tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttaṃ.
And what is said: “covered by the net” shows the obsession through the application of these very desires; therefore, the bond of craving is spoken of in terms of defilement and obsession.
Và điều đã nói là “bị lưới che phủ” cho thấy sự quấy nhiễu do sự thực hành những dục đó, do đó sự trói buộc của ái luyến được nói đến theo khía cạnh phiền não và khía cạnh quấy nhiễu.
Ye edisikā, te jarāmaraṇaṃ anventi, ayaṃ bhagavatā yathānikkhittagāthābalena dassitā jarāmaraṇamanventīti.
Those who are like this, they follow old age and death; this is shown by the Blessed One with the power of the verse as it was stated: “they follow old age and death.”
Những ai như vậy, họ đi theo già và chết – điều này được Thế Tôn chỉ ra bằng sức mạnh của bài kệ đã được sắp đặt: “cứ đi theo già và chết”.
Papañcā nāma taṇhādiṭṭhimānā, tadabhisaṅkhatā ca saṅkhārā.
Papañca means craving, views, and conceit, and the formations conditioned by them.
Papañca là Taṇhā (ái), Diṭṭhi (kiến), Māna (mạn), và các hành (saṅkhāra) được tạo tác bởi chúng.
Ṭhiti nāma anusayā.
Ṭhiti means latent tendencies (anusayā).
Ṭhiti là anusaya (tiềm miên).
Sandānaṃ nāma taṇhāya pariyuṭṭhānaṃ, yāni chattiṃsataṇhāya jāliniyā vicaritāni.
Sandāna means the obsession of craving, which wanders through the thirty-six streams of craving.
Sandāna là sự quấy nhiễu của ái luyến, những gì đã được trải nghiệm bởi lưới ái luyến ba mươi sáu loại.
Paligho nāma moho.
Paligha means delusion (moha).
Paligha là moho (si mê).
Ye ca papañcā saṅkhārā yā ca ṭhiti yaṃ sandānañca yaṃ palighañca yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho iti.
He who has transcended all these papañca-formations, ṭhiti, sandāna, and paligha, is called one who is free from craving.
Ai đã vượt qua tất cả những papañca (hý luận) là các hành, và ṭhiti (sự an trú), sandāna (sự trói buộc) và paligha (chướng ngại), người đó được gọi là nittaṇha (không ái luyến).
28. Tattha pariyuṭṭhānasaṅkhārā diṭṭhadhammavedanīyā vā upapajjavedanīyā vā aparāpariyavedanīyā vā, evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ deti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye.
28. Here, the formations of obsession (pariyuṭṭhānasaṅkhārā) are either to be experienced in this very life, or to be experienced in the next existence, or to be experienced in some later existence; thus, craving yields three kinds of fruit: in this very life, or in the next existence, or in some later existence.
28. Ở đây, các hành (saṅkhāra) của sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) hoặc có quả báo được cảm thọ trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīya), hoặc có quả báo được cảm thọ trong đời kế tiếp (upapajjavedanīya), hoặc có quả báo được cảm thọ trong các đời sau (aparāpariyavedanīya). Như vậy, tham ái (taṇhā) cho quả ba loại: trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.
Evaṃ bhagavā āha ‘‘yaṃ lobhapakataṃ kammaṃ karoti kāyena vā vācāya vā manasā vā, tassa vipākaṃ anubhoti diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye’’ti.
Thus the Blessed One said: “Whatever action one performs out of greed, by body, speech, or mind, one experiences its result in this very life, or in the next existence, or in some later existence.”
Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Phàm nghiệp nào do tham ái (lobha) thúc đẩy mà làm bằng thân, khẩu, ý, thì quả báo của nghiệp ấy được cảm thọ hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This is connected with the preceding and succeeding passages of the Blessed One.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Tattha pariyuṭṭhānaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā kammaṃ aparāpariyāyavedanīyaṃ* vā kammaṃ, evaṃ kammaṃ tidhā vipaccati diṭṭhe vā dhamme upapajje vā apare vā pariyāye.
Here, the obsession is an action to be experienced in this very life, or an action to be experienced in the next existence, or an action to be experienced in some later existence; thus, action ripens in three ways: in this very life, or in the next existence, or in some later existence.
Ở đây, sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) là nghiệp có quả báo được cảm thọ trong hiện tại, hoặc nghiệp có quả báo được cảm thọ trong đời kế tiếp, hoặc nghiệp có quả báo được cảm thọ trong các đời sau. Như vậy, nghiệp có ba loại quả báo: hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
‘‘Yañce bālo idha pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti, tassa diṭṭhe vā dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye’’ti.
‘‘If a fool here is a killer of living beings…pe… holds wrong view, he experiences the result of that in this very life, or in the next birth, or in some subsequent existence.’’
“Nếu kẻ ngu ở đây là kẻ sát sinh… (v.v.)… là kẻ tà kiến, thì quả báo của kẻ ấy được cảm thọ hoặc trong hiện tại, hoặc trong đời kế tiếp, hoặc trong các đời sau.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This statement of the Blessed One is consistent with what precedes and follows.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Tattha pariyuṭṭhānaṃ paṭisaṅkhānabalena pahātabbaṃ, saṅkhārā dassanabalena, chattiṃsa taṇhāvicaritāni bhāvanābalena pahātabbānīti evaṃ taṇhāpi tidhā pahīyati.
In that, the underlying defilements (pariyuṭṭhāna) are to be abandoned by the power of reflection (paṭisaṅkhāna), the volitional formations (saṅkhārā) by the power of insight (dassana), and the thirty-six modes of craving (taṇhāvicaritāni) by the power of development (bhāvanā); thus, craving is abandoned in three ways.
Ở đây, sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhāna) phải được đoạn trừ bằng sức mạnh của sự quán xét (paṭisaṅkhāna), các hành (saṅkhāra) bằng sức mạnh của sự thấy biết (dassana), ba mươi sáu loại vọng tưởng của tham ái (taṇhāvicarita) phải được đoạn trừ bằng sức mạnh của sự tu tập (bhāvanā). Như vậy, tham ái cũng được đoạn trừ bằng ba cách.
Yā nittaṇhātā ayaṃ saupādisesā nibbānadhātu.
That state of being free from craving is the nibbāna-element with substratum remaining (saupādisesā nibbānadhātu).
Sự không còn tham ái (nittaṇhātā) này là Niết Bàn giới hữu dư y (saupādisesā nibbānadhātu).
Bhedā kāyassa ayaṃ anupādisesā nibbānadhātu.
The breaking up of the body is the nibbāna-element without substratum remaining (anupādisesā nibbānadhātu).
Sự hoại diệt của thân này là Niết Bàn giới vô dư y (anupādisesā nibbānadhātu).
Papañco nāma vuccati anubandho.
Papañca is called proliferation.
Sự lan man (papañca) được gọi là sự ràng buộc (anubandha).
Yañcāha bhagavā ‘‘papañceti atītānāgatapaccuppannaṃ cakkhuviññeyyaṃ rūpaṃ ārabbhā’’ti.
And as the Blessed One said: ‘‘One proliferates with reference to visible forms cognizable by the eye, whether past, future, or present.’’
Và Đức Thế Tôn đã dạy: “Lan man (papañceti) khởi lên do sắc (rūpa) được nhận biết bằng nhãn thức (cakkhuviññeyya) thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại.”
Yañcāha bhagavā – ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hohi, anāgataṃ rūpaṃ mā abhinandi, paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭinissaggāya paṭipajjā’’ti.
And as the Blessed One said: ‘‘Rādha, be unconcerned with past forms; do not delight in future forms; practice for disenchantment, dispassion, cessation, and relinquishment of present forms.’’
Và Đức Thế Tôn đã dạy: “Này Rādha, hãy không còn bám víu vào sắc quá khứ, đừng hoan hỷ sắc vị lai, hãy thực hành để nhàm chán, ly tham, đoạn diệt, và từ bỏ sắc hiện tại.”
Idaṃ bhagavato pubbāparena yujjati.
This statement of the Blessed One is consistent with what precedes and follows.
Lời dạy này của Đức Thế Tôn phù hợp với các lời dạy trước và sau.
Yo cāpi papañco ye ca saṅkhārā yā ca atītānāgatapaccuppannassa abhinandanā, idaṃ ekatthaṃ.
Whatever proliferation there is, and whatever volitional formations (saṅkhārā) there are, and whatever delight in past, future, and present (forms) there is – this is one thing.
Và sự lan man (papañca), các hành (saṅkhāra), và sự hoan hỷ đối với quá khứ, vị lai, hiện tại, tất cả đều là một ý nghĩa.
Api ca aññamaññehi padehi aññamaññehi akkharehi aññamaññehi byañjanehi aparimāṇā dhammadesanā vuttā bhagavatā.
Moreover, the Dhamma discourse has been taught by the Blessed One in immeasurable ways, with different words, different syllables, and different expressions.
Hơn nữa, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng vô lượng pháp bằng các từ ngữ, chữ cái và câu cú khác nhau.
Evaṃ suttena suttaṃ saṃsandayitvā pubbāparena saddhiṃ yojayitvā suttaṃ niddiṭṭhaṃ bhavati.
Thus, by comparing Sutta with Sutta and connecting it with what precedes and follows, the Sutta becomes clearly expounded.
Như vậy, khi so sánh các bài kinh với nhau và liên kết chúng với các lời dạy trước và sau, bài kinh sẽ được giải thích rõ ràng.
Desanāsandhi na ca pathaviṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
The connection of teaching: a meditator meditates, not relying on earth; and he meditates.
Liên kết thuyết giảng: Thiền giả (jhāyī) không nương tựa vào đất mà thiền định, và thiền định.
Na ca āpaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca tejaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca, na ca vāyuṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
A meditator meditates, not relying on water; and he meditates. A meditator meditates, not relying on fire; and he meditates. A meditator meditates, not relying on air; and he meditates.
Không nương tựa vào nước mà thiền định, và thiền định; không nương tựa vào lửa mà thiền định, và thiền định; không nương tựa vào gió mà thiền định, và thiền định.
Na ca ākāsānañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca viññāṇañcāyatanaṃ nissāya…pe… na ca ākiñcaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya…pe… na ca imaṃ lokaṃ nissāya…pe… na ca paralokaṃ nissāya jhāyati jhāyī jhāyati ca.
A meditator meditates, not relying on the sphere of infinite space…pe… not relying on the sphere of infinite consciousness…pe… not relying on the sphere of nothingness…pe… not relying on the sphere of neither perception nor non-perception…pe… not relying on this world…pe… not relying on the other world; and he meditates.
Không nương tựa vào không vô biên xứ… (v.v.)… không nương tựa vào thức vô biên xứ… (v.v.)… không nương tựa vào vô sở hữu xứ… (v.v.)… không nương tựa vào phi tưởng phi phi tưởng xứ… (v.v.)… không nương tựa vào thế giới này… (v.v.)… không nương tựa vào thế giới khác mà thiền định, và thiền định.
Yamidaṃ ubhayamantarena diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ vitakkitaṃ vicāritaṃ manasānucintitaṃ, tampi nissāya na jhāyati jhāyī jhāyati ca.
Even that which is seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, pondered, deliberated, and mentally contemplated between these two extremes, he meditates without relying on it; and he meditates.
Phàm cái gì được thấy, được nghe, được cảm nhận, được biết, được đạt tới, được tìm kiếm, được suy tư, được quán xét, được ý nghĩ liên tục giữa hai cõi này, thiền giả cũng không nương tựa vào đó mà thiền định, và thiền định.
Ayaṃ sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitena cittena na ñāyati jhāyanto.
Such a meditator, with an unattached mind, is not known by this world with its devas, Māras, Brahmās, ascetics and brahmins, and its human population.
Vị thiền giả này, với tâm không nương tựa, không được biết đến bởi thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn và Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên.
Yathā māro pāpimā godhikassa kulaputtassa* viññāṇaṃ samanvesanto na jānāti na passati.
Just as Māra, the Evil One, searching for the consciousness of the noble son Godhika, did not know or see it.
Như Māra độc ác, khi tìm kiếm thức (viññāṇa) của thiện nam tử Godhika, đã không biết và không thấy.
So hi papañcātīto taṇhāpahānena diṭṭhinissayopissa natthi.
For he had transcended proliferation (papañca) through the abandonment of craving, and he had no basis in views (diṭṭhinissaya) either.
Vị ấy đã vượt qua sự lan man (papañca), và do sự đoạn trừ tham ái (taṇhā), vị ấy cũng không còn sự nương tựa vào tà kiến (diṭṭhinissaya).
Yathā ca godhikassa, evaṃ vakkalissa sadevakena lokena samārakena sabrahmakena sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anissitacittā na ñāyanti jhāyamānā.
And just as Godhika, so too Vakkali, with an unattached mind, was not known by this world with its devas, Māras, Brahmās, ascetics and brahmins, and its human population, as they meditated.
Như trường hợp của Godhika, cũng vậy, trường hợp của Vakkali, với tâm không nương tựa, các vị thiền giả không được biết đến bởi thế giới này cùng với chư thiên, Māra, Phạm thiên, cùng với chúng Sa-môn và Bà-la-môn, cùng với loài người và chư thiên.
Ayaṃ desanāsandhi.
This is the connection of teaching.
Đây là liên kết thuyết giảng.
Tattha katamā niddesasandhi?
Among these, what is the connection of exposition?
Ở đây, liên kết giải thích (niddesasandhi) là gì?
Nissitacittā akusalapakkhena niddisitabbā, anissitacittā kusalapakkhena niddisitabbā.
Minds that are attached (nissitacittā) are to be expounded as belonging to the unwholesome side; minds that are unattached (anissitacittā) are to be expounded as belonging to the wholesome side.
Các tâm có sự nương tựa (nissitacitta) phải được giải thích theo khía cạnh bất thiện, các tâm không có sự nương tựa (anissitacitta) phải được giải thích theo khía cạnh thiện.
Nissitacittā kilesena niddisitabbā, anissitacittā vodānena niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as defilement; unattached minds are to be expounded as purification.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo phiền não (kilesa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự thanh tịnh (vodāna).
Nissitacittā saṃsārappavattiyā niddisitabbā, anissitacittā saṃsāranivattiyā niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as the continuation of saṃsāra; unattached minds are to be expounded as the cessation of saṃsāra.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tiếp diễn của luân hồi (saṃsārappavatti), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự chấm dứt của luân hồi (saṃsāranivatti).
Nissitacittā taṇhāya ca avijjāya ca niddisitabbā, anissitacittā samathena ca vipassanāya ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as craving and ignorance; unattached minds are to be expounded as tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự an tịnh (samatha) và tuệ quán (vipassanā).
Nissitacittā ahirikena ca anottappena ca niddisitabbā, anissitacittā hiriyā ca ottappena ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as shamelessness and fearlessness of wrongdoing; unattached minds are to be expounded as shame and fear of wrongdoing.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự vô tàm (ahirika) và vô quý (anottappa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tàm (hiri) và quý (ottappa).
Nissitacittā asatiyā ca asampajaññena ca niddisitabbā, anissitacittā satiyā ca sampajaññena ca niddisitabbā.
Attached minds are to be expounded as lack of mindfulness and lack of clear comprehension; unattached minds are to be expounded as mindfulness and clear comprehension.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự thất niệm (asati) và không tỉnh giác (asampajañña), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự niệm (sati) và tỉnh giác (sampajañña).
Nissitacittā ayoniyā ca ayonisomanasikārena ca niddisitabbā, anissitacittā yoniyā ca yonisomanasikārena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by improper causes and improper attention; minds that are independent should be described by proper causes and proper attention.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự phi như lý (ayoni) và phi như lý tác ý (ayonisomanasikāra), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự như lý (yoni) và như lý tác ý (yonisomanasikāra).
Nissitacittā kosajjena ca dovacassena ca niddisitabbā, anissitacittā vīriyārambhena ca sovacassena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by idleness and obstinacy; minds that are independent should be described by the energetic arousal of effort and amenability.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự biếng nhác (kosajja) và khó dạy (dovacassa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tinh tấn (vīriyārambha) và dễ dạy (sovacassa).
Nissitacittā assaddhiyena ca pamādena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhāya ca appamādena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by lack of faith and heedlessness; minds that are independent should be described by faith and heedfulness.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự vô tín (assaddhiya) và phóng dật (pamāda), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tín (saddhā) và không phóng dật (appamāda).
Nissitacittā asaddhammassavanena ca asaṃvaraṇena ca niddisitabbā, anissitacittā saddhammassavanena ca saṃvarena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by not listening to the Dhamma and lack of restraint; minds that are independent should be described by listening to the Dhamma and restraint.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự không lắng nghe Chánh pháp (asaddhammassavana) và không phòng hộ (asaṃvaraṇa), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự lắng nghe Chánh pháp (saddhammassavana) và phòng hộ (saṃvara).
Nissitacittā abhijjhāya ca byāpādena ca niddisitabbā, anissitacittā anabhijjhāya ca abyāpādena ca niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by covetousness and ill-will; minds that are independent should be described by non-covetousness and non-ill-will.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo sự tham lam (abhijjhā) và sân hận (byāpāda), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự không tham lam (anabhijjhā) và không sân hận (abyāpāda).
Nissitacittā nīvaraṇehi ca saṃyojaniyehi ca niddisitabbā, anissitacittā rāgavirāgāya ca cetovimuttiyā avijjāvirāgāya ca paññāvimuttiyā niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by hindrances and fetters; minds that are independent should be described by the fading away of lust and liberation of mind, and by the fading away of ignorance and liberation by wisdom.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo các triền cái (nīvaraṇa) và các kiết sử (saṃyojanīya), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo sự giải thoát tâm (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāga) và giải thoát tuệ (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāga).
Nissitacittā ucchedadiṭṭhiyā ca sassatadiṭṭhiyā ca niddisitabbā, anissitacittā saupādisesāya ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā niddisitabbā.
Minds that are dependent should be described by the annihilationist view and the eternalist view; minds that are independent should be described by the Nibbāna-element with residue and the Nibbāna-element without residue.
Các tâm có sự nương tựa phải được giải thích theo đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) và thường kiến (sassatadiṭṭhi), các tâm không có sự nương tựa phải được giải thích theo Niết Bàn giới hữu dư y (saupādisesā nibbānadhātu) và Niết Bàn giới vô dư y (anupādisesā nibbānadhātu).
Ayaṃ niddesasandhi.
This is the Niddesa-sandhi.
Đây là liên kết giải thích.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘neruttamadhippāyo’’ti.
Therefore, the Venerable Mahākaccāna said, "the intention of the etymological interpretation."
Vì vậy, Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Đó là ý nghĩa của ngữ nguyên (nerutta).”
‘‘Ārambhatha nikkamathā’’ti vīriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Arouse yourselves, set forth" is the basis of effort.
“Hãy bắt đầu, hãy xuất ly” là điểm khởi đầu của từ cho sự tinh tấn (vīriya).
‘‘Yuñjatha buddhasāsane’’ti samādhissa padaṭṭhānaṃ.
"Engage in the Buddha’s Dispensation" is the basis of samādhi.
“Hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật” là điểm khởi đầu của từ cho thiền định (samādhi).
‘‘Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti paññāya padaṭṭhānaṃ.
"Shake off the army of Death, as an elephant a reed-house" is the basis of wisdom.
“Hãy đánh tan quân đội của tử thần, như voi phá nhà cỏ” là điểm khởi đầu của từ cho trí tuệ (paññā).
‘‘Ārambhatha nikkamathā’’ti vīriyindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Arouse yourselves, set forth" is the basis of the faculty of effort.
“Hãy bắt đầu, hãy xuất ly” là điểm khởi đầu của từ cho tinh tấn căn (vīriyindriya).
‘‘Yuñjatha buddhasāsane’’ti samādhindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Engage in the Buddha’s Dispensation" is the basis of the faculty of samādhi.
“Hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật” là căn bản của định quyền.
‘‘Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’’ti paññindriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Shake off the army of Death, as an elephant a reed-house" is the basis of the faculty of wisdom.
“Hãy phá tan quân đội của tử thần, như voi phá nhà tranh” là căn bản của tuệ quyền.
Imāni padaṭṭhānāni desanā.
These bases are the teaching.
Những căn bản này là bài giảng.
Tattha ye na yuñjanti, te pamādamūlakā na yuñjanti.
Among them, those who do not engage do not engage due to heedlessness.
Trong đó, những ai không tinh tấn thì không tinh tấn vì nguyên nhân của sự phóng dật.
So pamādo duvidho taṇhāmūlako avijjāmūlako ca.
That heedlessness is twofold: rooted in craving and rooted in ignorance.
Sự phóng dật ấy có hai loại: nguyên nhân từ ái dục và nguyên nhân từ vô minh.
Tattha avijjāmūlako yena aññāṇena nivuto ñeyyaṭṭhānaṃ nappajānāti pañcakkhandhā uppādavayadhammāti, ayaṃ avijjāmūlako.
Among these, that which is rooted in ignorance is the unknowing by which one, veiled, does not discern the object of knowledge, that the five aggregates are subject to arising and passing away; this is rooted in ignorance.
Trong đó, vô minh làm căn bản là: do sự không biết, bị che lấp bởi vô minh ấy, không nhận biết được đối tượng cần nhận biết rằng năm uẩn là pháp sinh diệt; đây là vô minh làm căn bản.
Yo taṇhāmūlako, so tividho anuppannānaṃ bhogānaṃ uppādāya pariyesanto pamādaṃ āpajjati, uppannānaṃ bhogānaṃ ārakkhanimittaṃ paribhoganimittañca pamādaṃ āpajjati ayaṃ loke catubbidho pamādo ekavidho avijjāya tividho taṇhāya.
That which is rooted in craving is threefold: one falls into heedlessness by striving for the acquisition of unacquired possessions, and one falls into heedlessness for the purpose of guarding and enjoying acquired possessions. This is the fourfold heedlessness in the world: one kind rooted in ignorance, three kinds rooted in craving.
Ái dục làm căn bản có ba loại: một là, phóng dật khi tìm kiếm tài sản chưa có để có được; hai là, phóng dật vì mục đích bảo vệ tài sản đã có và vì mục đích thụ hưởng. Đây là bốn loại phóng dật trong thế gian: một loại do vô minh, ba loại do ái dục.
Tattha avijjāya nāmakāyo padaṭṭhānaṃ.
Among these, the mental body is the basis of ignorance.
Trong đó, danh thân là căn bản của vô minh.
Taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhānaṃ.
The physical body is the basis of craving.
Sắc thân là căn bản của ái dục.
Taṃ kissa hetu, rūpīsu bhavesu ajjhosānaṃ, arūpīsu sammoho?
What is the reason for this? Attachment to rūpa-existences, delusion in arūpa-existences?
Vì sao lại như vậy? Là sự chấp thủ vào các cõi hữu sắc, và sự si mê vào các cõi vô sắc.
Tattha rūpakāyo rūpakkhandho nāmakāyo cattāro arūpino khandhā.
Among these, the physical body is the rūpakkhandha; the mental body is the four formless aggregates.
Trong đó, sắc thân là sắc uẩn, danh thân là bốn uẩn vô sắc.
Ime pañcakkhandhā katamena upādānena saupādānā, taṇhāya ca avijjāya ca?
By which clinging are these five aggregates clung to? By craving and by ignorance.
Năm uẩn này bị chấp thủ bởi chấp thủ nào? Bởi ái dục và vô minh.
Tattha taṇhā dve upādānāni kāmupādānañca sīlabbatupādānañca.
Among these, craving is two clingings: clinging to sensual pleasures and clinging to rules and observances.
Trong đó, ái dục có hai chấp thủ: dục thủ và giới cấm thủ.
Avijjā dve upādānāni diṭṭhupādānañca attavādupādānañca.
Ignorance is two clingings: clinging to views and clinging to the doctrine of self.
Vô minh có hai chấp thủ: tà kiến thủ và ngã kiến thủ.
Imehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
The aggregates that are clung to by these four clingings, this is suffering.
Những uẩn bị chấp thủ bởi bốn chấp thủ này, đó là khổ.
Cattāri upādānāni, ayaṃ samudayo.
The four clingings, this is the origin.
Bốn chấp thủ này là tập khởi.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ.
The five aggregates are suffering.
Năm uẩn là khổ.
Tesaṃ bhagavā pariññāya pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The Blessed One teaches the Dhamma for their full understanding and abandonment, for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết pháp để liễu tri và đoạn trừ chúng, để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
So kathaṃ bhavati?
How does it arise?
Điều đó xảy ra như thế nào?
Yadā jānāti kāmānaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato okārañca saṃkilesañca vodānañca nekkhamme ca ānisaṃsaṃ.
When one knows the gratification of sensual pleasures as gratification, their danger as danger, their escape as escape, their defilement and impurity, their cleansing, and the advantage in renunciation.
Khi người ấy biết được vị ngọt của các dục là vị ngọt, sự nguy hiểm của các dục là nguy hiểm, sự thoát ly khỏi các dục là sự thoát ly, sự thấp kém và cấu uế của các dục, sự thanh tịnh và lợi ích của xuất ly.
Tattha yā vīmaṃsā upaparikkhā ayaṃ vipassanā.
Therein, the inquiry and investigation is vipassanā.
Trong đó, sự thẩm sát, xem xét kỹ lưỡng này là tuệ quán (vipassanā).
Ime dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
These two qualities, samatha and vipassanā, reach the perfection of development.
Hai pháp này đạt đến sự viên mãn của sự tu tập: samatha và vipassanā.
Imesu dvīsu dhammesu bhāviyamānesu dve dhammā pahīyanti taṇhā ca avijjā ca, imesu dvīsu dhammesu pahīnesu cattāri upādānāni nirujjhanti.
When these two qualities are developed, two qualities are abandoned: craving and ignorance. When these two qualities are abandoned, the four clingings cease.
Khi hai pháp này được tu tập, hai pháp là ái dục và vô minh được đoạn trừ; khi hai pháp này được đoạn trừ, bốn chấp thủ bị diệt.
Upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
With the cessation of clinging, there is the cessation of becoming. With the cessation of becoming, there is the cessation of birth. With the cessation of birth, old age and death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Do chấp thủ diệt nên hữu diệt, do hữu diệt nên sinh diệt, do sinh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus, there is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này được diệt tận.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca, samatho ca vipassanā ca maggo.
Thus, the former two truths are suffering and its origin, and samatha and vipassanā are the path.
Như vậy, hai chân lý trước là khổ và tập khởi, samatha và vipassanā là đạo.
Bhavanirodho nibbānaṃ imāni cattāri saccāni.
The cessation of becoming is Nibbāna. These are the Four Noble Truths.
Hữu diệt là Nibbāna, đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘ārambhatha nikkamathā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “Strive, depart!”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Hãy khởi sự, hãy xuất ly.”
Ayaṃ taṇhānusayo.
This is the underlying tendency of craving.
Đây là tùy miên ái dục.
Katamassā taṇhāya?
Of which craving?
Tùy miên của ái dục nào?
Bhavataṇhāya.
Of craving for becoming (bhava-taṇhā).
Của hữu ái.
Yo etassa dhammassa paccayo ayaṃ avijjā.
That which is the condition for this phenomenon is ignorance.
Pháp nào là duyên của pháp này, đó là vô minh.
Avijjāpaccayā hi bhavataṇhā.
Indeed, craving for becoming arises conditioned by ignorance.
Thật vậy, do vô minh duyên nên có hữu ái.
Ime dve kilesā taṇhā ca avijjā ca.
These two defilements are craving and ignorance.
Hai phiền não này là ái dục và vô minh.
Tāni cattāri upādānāni tehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
The four clingings, and the aggregates that are accompanied by these four clingings, this is suffering.
Bốn chấp thủ ấy, những uẩn bị chấp thủ bởi bốn chấp thủ ấy, đó là khổ.
Cattāri upādānāni ayaṃ samudayo.
The four clingings, this is the origin (samudaya).
Bốn chấp thủ này là tập khởi.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ.
The five aggregates are suffering.
Năm uẩn là khổ.
Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
For the full understanding and abandonment of these, the Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding of suffering and the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết pháp để liễu tri và đoạn trừ chúng, để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
Yena taṇhānusayaṃ samūhanati* , ayaṃ samatho.
That by which the underlying tendency of craving is uprooted, this is samatha.
Pháp nào nhổ tận gốc tùy miên ái dục, đó là samatha.
Yena taṇhānusayassa paccayaṃ avijjaṃ vārayati, ayaṃ vipassanā.
That by which the condition for the underlying tendency of craving, ignorance, is prevented, this is vipassanā.
Pháp nào ngăn chặn vô minh là duyên của tùy miên ái dục, đó là vipassanā.
Ime dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
These two qualities, samatha and vipassanā, reach the perfection of development.
Hai pháp này đạt đến sự viên mãn của sự tu tập: samatha và vipassanā.
Tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanāya phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti.
Therein, the fruit of samatha is liberation of mind through dispassion for lust; the fruit of vipassanā is liberation by wisdom through dispassion for ignorance.
Trong đó, quả của samatha là tâm giải thoát do ly tham, quả của vipassanā là tuệ giải thoát do ly vô minh.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca, samatho vipassanā ca maggo, dve ca vimuttiyo nirodho.
Thus, the former two truths are suffering and its origin, samatha and vipassanā are the path, and the two liberations are the cessation.
Như vậy, hai chân lý trước là khổ và tập khởi, samatha và vipassanā là đạo, hai sự giải thoát là diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘yathāpi mūle’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “Just as a root…”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Như cây bị chặt, nhưng nếu gốc...”
Sabbapāpaṃ nāma tīṇi duccaritāni kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ, te dasa akusalakammapathā pāṇātipāto adinnādānaṃ kāmesumicchācāro musāvādo pisuṇā vācā pharusā vācā samphappalāpo abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhi, tāni dve kammāni cetanā cetasikañca.
All evil means the three bad conducts: bodily misconduct, verbal misconduct, mental misconduct, which are the ten unwholesome courses of action: taking life, taking what is not given, sexual misconduct, false speech, malicious speech, harsh speech, frivolous talk, covetousness, ill-will, and wrong view. These are two types of kamma: volitional kamma and mental kamma.
Mọi điều ác là ba ác hạnh: thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh; đó là mười nghiệp đạo bất thiện: sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô ác, nói lời vô ích, tham lam, sân hận, tà kiến; đó là hai nghiệp: tư nghiệp và tâm sở nghiệp.
Tattha yo ca pāṇātipāto yā ca pisuṇā vācā yā ca pharusā vācā, idaṃ dosasamuṭṭhānaṃ.
Therein, taking life, malicious speech, and harsh speech arise from hatred.
Trong đó, sát sinh, nói lời đâm thọc và nói lời thô ác, đây là do sân hận khởi lên.
Yañca adinnādānaṃ yo ca kāmesumicchācāro yo ca musāvādo, idaṃ lobhasamuṭṭhānaṃ, yo samphappalāpo, idaṃ mohasamuṭṭhānaṃ.
Taking what is not given, sexual misconduct, and false speech arise from greed; frivolous talk arises from delusion.
Trộm cắp, tà dâm và nói dối, đây là do tham lam khởi lên; nói lời vô ích, đây là do si mê khởi lên.
Imāni satta kāraṇāni cetanākammaṃ.
These seven factors are volitional kamma.
Bảy nguyên nhân này là tư nghiệp.
Yā abhijjhā, ayaṃ lobho akusalamūlaṃ.
Covetousness is greed, an unwholesome root.
Tham lam là gốc rễ bất thiện.
Yo byāpādo, ayaṃ doso akusalamūlaṃ.
Ill-will is hatred, an unwholesome root.
Sân hận là gốc rễ bất thiện.
Yā micchādiṭṭhi, ayaṃ micchāmaggo.
Wrong view is the wrong path.
Tà kiến là tà đạo.
Imāni tīṇi kāraṇāni cetasikakammaṃ.
These three factors are mental kamma.
Ba nguyên nhân này là tâm sở nghiệp.
Tenāha ‘‘cetanākammaṃ cetasikakamma’’nti.
Therefore, it is said, “volitional kamma and mental kamma.”
Vì thế đã nói: “Tư nghiệp và tâm sở nghiệp.”
Akusalamūlaṃ payogaṃ gacchantaṃ catubbidhaṃ agatiṃ gacchati chandā dosā bhayā mohā.
An unwholesome root, when put into practice, leads to the four wrong courses: through desire, through hatred, through fear, through delusion.
Gốc rễ bất thiện khi được thực hành sẽ đi vào bốn con đường bất thiện: do dục, do sân, do sợ hãi, do si mê.
Tattha yaṃ chandā agatiṃ gacchati, idaṃ lobhasamuṭṭhānaṃ.
Therein, that which goes the wrong course through desire, this arises from greed.
Trong đó, đi vào con đường bất thiện do dục, đây là do tham lam khởi lên.
Yaṃ dosā agatiṃ gacchati, idaṃ dosasamuṭṭhānaṃ.
That which goes the wrong course through hatred, this arises from hatred.
Đi vào con đường bất thiện do sân, đây là do sân hận khởi lên.
Yaṃ bhayā ca mohā ca agatiṃ gacchati, idaṃ mohasamuṭṭhānaṃ.
That which goes the wrong course through fear and delusion, this arises from delusion.
Đi vào con đường bất thiện do sợ hãi và si mê, đây là do si mê khởi lên.
Tattha lobho asubhāya pahīyati.
Therein, greed is abandoned by contemplating impurity.
Trong đó, tham lam được đoạn trừ bằng bất tịnh quán.
Doso mettāya.
Hatred by loving-kindness.
Sân hận bằng tâm từ.
Moho paññāya.
Delusion by wisdom.
Si mê bằng trí tuệ.
Tathā lobho upekkhāya pahīyati.
Similarly, greed is abandoned by equanimity.
Tương tự, tham lam được đoạn trừ bằng xả.
Doso mettāya ca karuṇāya ca.
Hatred by loving-kindness and compassion.
Sân hận bằng tâm từ và bi.
Moho muditāya pahānaṃ abbhatthaṃ gacchati.
Delusion proceeds towards abandonment by sympathetic joy.
Si mê đạt đến sự đoạn trừ bằng hỷ.
Tenāha bhagavā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti.
Therefore the Blessed One said, "Not doing any evil."
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Không làm mọi điều ác.”
31. Sabbapāpaṃ nāma aṭṭha micchattāni micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā micchākammanto micchāājīvo micchāvāyāmo micchāsati micchāsamādhi, idaṃ vuccati sabbapāpaṃ.
31. All evil refers to the eight wrong ways: wrong view, wrong intention, wrong speech, wrong action, wrong livelihood, wrong effort, wrong mindfulness, wrong concentration. This is called all evil.
Mọi điều ác là tám tà kiến: tà kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm, tà định; đây được gọi là mọi điều ác.
Imesaṃ aṭṭhannaṃ micchattānaṃ yā akiriyā akaraṇaṃ anajjhācāro, idaṃ vuccati sabbapāpassa akaraṇaṃ.
The non-doing, non-performance, and non-transgression of these eight wrong ways is called "not doing any evil."
Sự không làm, không thực hành, không vi phạm tám tà kiến này, đây được gọi là không làm mọi điều ác.
Aṭṭhasu micchattesu pahīnesu aṭṭha sammattāni sampajjanti.
When the eight wrong ways are abandoned, the eight right ways are perfected.
Khi tám tà kiến được đoạn trừ, tám chánh kiến được thành tựu.
Aṭṭhannaṃ sammattānaṃ yā kiriyā karaṇaṃ sampādanaṃ, ayaṃ vuccati kusalassa upasampadā.
The doing, performance, and accomplishment of the eight right ways is called "the undertaking of wholesome actions."
Sự làm, sự thực hành, sự thành tựu tám chánh kiến, đây được gọi là thành tựu các điều thiện.
Sacittapariyodāpananti atītassa maggassa bhāvanākiriyaṃ dassayati, citte pariyodāpite* pañcakkhandhā pariyodāpitā bhavanti, evañhi bhagavā āha ‘‘cetovisuddhatthaṃ, bhikkhave, tathāgate brahmacariyaṃ vussatī’’ti.
"The purification of one's own mind" shows the practice of the past path. When the mind is purified, the five aggregates are purified. Thus, the Blessed One said, "For the purification of the mind, bhikkhus, the holy life is lived under the Tathāgata."
“Việc làm cho tâm mình thanh tịnh” (Sacittapariyodāpana) chỉ ra sự thực hành con đường (magga) đã qua, tức là sự tu tập con đường dẫn đến sự an tịnh mà Đức Phật Vipassī đã đạt được. Khi tâm đã được thanh tịnh, năm uẩn (pañcakkhandhā) cũng trở nên hoàn toàn thanh tịnh. Quả thật, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Này các Tỳ-khưu, Phạm hạnh (brahmacariya) được thực hành trong Như Lai (Tathāgata) là để thanh tịnh tâm.”
Duvidhā hi pariyodāpanā nīvaraṇappahānañca anusayasamugghāto ca.
Indeed, purification is twofold: the abandoning of hindrances and the eradication of latent tendencies.
Quả thật, sự thanh tịnh hóa có hai loại: sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇa) và sự nhổ tận gốc các tùy miên (anusaya).
Dve pariyodāpanabhūmiyo dassanabhūmi ca, bhāvanābhūmi ca, tattha yaṃ paṭivedhena pariyodāpeti, idaṃ dukkhaṃ.
There are two grounds for purification: the ground of insight and the ground of development. That which one purifies through penetration is suffering.
Có hai cấp độ thanh tịnh hóa: cấp độ thấy (dassanabhūmi) và cấp độ tu tập (bhāvanābhūmi). Trong đó, khi năm uẩn được làm cho thanh tịnh bằng sự thấu hiểu (paṭivedha), đó là Khổ đế (dukkha).
Yato pariyodāpeti, ayaṃ samudayo.
That from which one purifies is the origin.
Từ nơi nào mà sự thanh tịnh hóa được thực hiện (tức là từ triền cái và tùy miên), đó là Tập đế (samudaya).
Yena pariyodāpeti, ayaṃ maggo.
That by which one purifies is the path.
Bằng con đường thanh tịnh (tức là thấy và tu tập) mà sự thanh tịnh hóa được thực hiện, đó là Đạo đế (magga).
Yaṃ pariyodāpitaṃ, ayaṃ nirodho.
That which is purified is the cessation.
Cái được làm cho thanh tịnh (tức là Niết Bàn an tịnh), đó là Diệt đế (nirodha).
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là Bốn Sự Thật (Tứ Diệu Đế).
Tenāha bhagavā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti.
Therefore the Blessed One said, "Not doing any evil."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Không làm mọi điều ác” (Sabbapāpassa akaraṇa).
Dhammo nāma duvidho indriyasaṃvaro maggo ca.
Dhamma is twofold: restraint of the faculties and the path.
Pháp (Dhamma) có hai loại: sự phòng hộ các căn (indriyasaṃvara) và con đường (magga).
Duggati nāma duvidhā devamanusse vā upanidhāya apāyā duggati, nibbānaṃ vā upanidhāya sabbā upapattiyo duggati.
A bad destination (duggati) is twofold: in relation to devas and humans, the lower realms are a bad destination; in relation to Nibbāna, all existences are a bad destination.
Cõi khổ (duggati) cũng có hai loại: so với chư thiên và loài người thì các cõi đọa (apāya) là cõi khổ; so với Niết Bàn thì tất cả các cõi tái sinh (upapatti) đều là cõi khổ.
Tattha yā saṃvarasīle akhaṇḍakāritā, ayaṃ dhammo suciṇṇo apāyehi rakkhati.
Among these, the unbroken practice of the morality of restraint is Dhamma well-practiced, which protects from the lower realms.
Trong đó, sự không vi phạm giới hạnh (saṃvarasīla) được thực hành tốt này sẽ bảo vệ khỏi các cõi đọa.
Evaṃ bhagavā āha – dvemā, bhikkhave, sīlavato gatiyo devā ca manussā ca.
Thus the Blessed One said: "There are these two destinations for one endowed with morality, bhikkhus: devas and humans."
Đức Thế Tôn đã dạy như sau: “Này các Tỳ-khưu, có hai nơi đến cho người giữ giới: chư thiên và loài người.”
Evañca nāḷandāyaṃ nigame asibandhakaputto gāmaṇi bhagavantaṃ etadavoca –
And thus, in the market town of Nāḷandā, Asibandhakaputta, the headman, said this to the Blessed One:
Và tại thị trấn Nāḷandā, vị trưởng làng (gāmaṇi) tên Asibandhakaputta đã thưa với Đức Thế Tôn như sau:
‘‘Brāhmaṇā, bhante, pacchābhūmakā kāmaṇḍalukā sevālamālikā udakorohakā aggiparicārakā, te mataṃ kālaṅkataṃ uyyāpenti nāma, saññāpenti nāma, saggaṃ nāma okkāmenti* .
"Venerable sir, the brahmins from the western regions, carrying water pots, wearing garlands of moss, descending into water, attending to fire, they raise the dead, they cause them to attain, they lead them to heaven.
“Bạch Thế Tôn, những Bà-la-môn ở phía sau nhà, họ mang bình nước, đội vòng hoa tảo, xuống nước vào buổi sáng và tối, thờ lửa; họ nói rằng họ đưa người đã chết, người đã qua đời, lên cõi trời. Họ nói rằng họ đưa họ vào cõi trời.
Bhagavā pana, bhante, arahaṃ sammāsambuddho pahoti tathā kātuṃ, yathā sabbo loko kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyā’’ti.
But, Venerable sir, is the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, able to act in such a way that all beings, upon the breaking up of the body, after death, may reappear in a good destination, in the heavenly world?"
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, có thể làm cho tất cả chúng sinh, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi thiện, cõi trời chăng?”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, idhassa puriso pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhiko, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatū’ti.
"What do you think, headman? Suppose there was a man here who was a killer of living beings, a taker of what is not given, a wrongdoer in sensual pleasures, a speaker of falsehoods, a slanderer, a harsh speaker, a frivolous talker, covetous, with an ill-willed mind, and of wrong view. And a large assembly of people were to gather together, entreat him, praise him, and with joined palms, implore him, saying, 'May this man, upon the breaking up of the body, after death, reappear in a good destination, in the heavenly world!'
“Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Ở đây, có một người sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm đầy ác ý, tà kiến. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.’
Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, api nu so puriso mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetuvā pañjalikaṃ* anuparisakkanahetu vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyā’’ti.
What do you think, headman? Would that man, by reason of the entreaty or praise or imploring with joined palms of that large assembly of people, reappear in a good destination, in the heavenly world, upon the breaking up of the body, after death?"
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu người ấy có tái sinh vào cõi thiện, cõi trời, sau khi thân hoại mạng chung, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, Venerable sir."
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Seyyathāpi, gāmaṇi, puriso mahatiṃ puthusilaṃ gambhīre udakarahade* pakkhipeyya, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ummujja, bho, puthusile, uplava bho puthusile, thalamuplava, bho puthusile’ti.
"Just as, headman, if a man were to throw a large slab of rock into a deep water pool. And a large assembly of people were to gather together, entreat him, praise him, and with joined palms, implore him, saying, 'Rise up, good slab of rock! Float up, good slab of rock! Float to the shore, good slab of rock!'
“Cũng như, này Trưởng làng, một người ném một tảng đá lớn xuống một hồ nước sâu. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Này tảng đá lớn, hãy nổi lên! Này tảng đá lớn, hãy trôi nổi! Này tảng đá lớn, hãy nổi lên bờ!’
Taṃ kiṃ maññasi gāmaṇi, api nu sā mahatī puthusilā mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā ummujjeyya vā uplaveyya vā thalaṃ vā uplaveyyā’’ti.
What do you think, headman? Would that large slab of rock, by reason of the entreaty or praise or imploring with joined palms of that large assembly of people, rise up or float up or float to the shore?"
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu tảng đá lớn đó có nổi lên, hay trôi nổi, hay nổi lên bờ, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Evameva kho, gāmaṇi, yo so puriso pāṇātipātī…pe… micchādiṭṭhiko, kiñcāpi naṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatū’ti.
‘‘Even so, headman, if that person is a killer of living beings…pe… one of wrong view, even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow him, saying, ‘May this person, with the breaking up of the body, after death, reappear in a good destination, a heavenly world!’
“Cũng vậy, này Trưởng làng, người kia, kẻ sát sinh… cho đến tà kiến, dù một đám đông lớn có tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.’
Atha kho so puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya.
Yet that person, with the breaking up of the body, after death, would reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell.
Tuy nhiên, người ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, idhassa puriso pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesumicchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāya vācāya paṭivirato pharusāya vācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālu abyāpannacitto sammādiṭṭhiko, tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatū’ti.
‘‘What do you think, headman, suppose there was a person here who abstained from the destruction of living beings, abstained from taking what is not given, abstained from misconduct in sensual pleasures, abstained from false speech, abstained from slanderous speech, abstained from harsh speech, abstained from frivolous talk, was not covetous, had a mind free from ill-will, and had right view. Would that person, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell?’’
“Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Ở đây, có một người từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời đâm thọc, từ bỏ nói lời thô tục, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, tâm không ác ý, chánh kiến. Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.’
Taṃ kiṃ maññasi, gāmaṇi, api nu so puriso mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti.
‘‘What do you think, headman, would that person, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell?’’
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu người ấy có tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục, sau khi thân hoại mạng chung, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Seyyathāpi, gāmaṇi, puriso sappikumbhaṃ vā telakumbhaṃ vā gambhīre* udakarahade ogāhetvā bhindeyya.
‘‘Just as, headman, if a man were to break a pot of ghee or a pot of oil after plunging it into a deep pool of water.
“Cũng như, này Trưởng làng, một người nhúng một bình bơ hoặc một bình dầu xuống một hồ nước sâu rồi đập vỡ.
Tatra yāssa sakkharā vā kaṭhalā* , sā adhogāmī assa.
Whatever grit or potsherds were in it would sink downwards.
Trong đó, những mảnh sỏi hay mảnh vỡ của bình sẽ chìm xuống.
Yañca khvassa tatra sappi vā telaṃ vā, taṃ uddhaṃgāmi assa.
But whatever ghee or oil was in it would rise upwards.
Còn bơ hoặc dầu trong đó sẽ nổi lên trên.
Tamenaṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘osīda, bho sappitela, saṃsīda, bho sappitela, adho gaccha* ‘bho sappitelā’ti.
Even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow it, saying, ‘Sink down, O ghee and oil! Submerge, O ghee and oil! Go down, O ghee and oil!’
Một đám đông lớn tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Này bơ dầu, hãy chìm xuống! Này bơ dầu, hãy chìm sâu xuống! Này bơ dầu, hãy đi xuống!’
Taṃ kiṃ maññasi gāmaṇi, api nu taṃ sappitelaṃ mahato janakāyassa āyācanahetu vā thomanahetu vā pañjalikaṃ anuparisakkanahetu vā ‘osīdeyya vā saṃsīdeyya vā adho vā gaccheyyā’ti.
What do you think, headman, would that ghee and oil, because of the imploring, or because of the praising, or because of the clasped hands and following of the great multitude, sink down, or submerge, or go down?’’
Này Trưởng làng, ông nghĩ sao? Liệu bơ dầu đó có chìm xuống, hay chìm sâu xuống, hay đi xuống, do lời cầu xin, lời tán dương, hay sự chắp tay cung kính của đám đông lớn đó chăng?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Bạch Thế Tôn, không thể như vậy.”
‘‘Evameva kho, gāmaṇi, yo so puriso pāṇātipātā paṭivirato…pe… sammādiṭṭhiko, kiñcāpi naṃ mahājanakāyo saṅgamma samāgamma āyāceyya thomeyya pañjaliko anuparisakkeyya ‘ayaṃ puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatū’’’ti.
‘‘Even so, headman, if that person abstained from the destruction of living beings…pe… and had right view, even if a great multitude were to gather together, come together, implore, praise, and with clasped hands follow him, saying, ‘May this person, with the breaking up of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, hell!’
“Cũng vậy, này Trưởng làng, người kia, kẻ từ bỏ sát sinh… cho đến chánh kiến, dù một đám đông lớn có tụ họp lại, cầu xin, tán dương, chắp tay cung kính, mong rằng: ‘Người này, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi đọa, cõi khổ, cảnh giới ác, địa ngục.’”
Atha kho so puriso kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya.
Yet that person, with the breaking up of the body, after death, would reappear in a good destination, a heavenly world.
Tuy nhiên, người ấy, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.
Iti dhammo suciṇṇo apāyehi rakkhati.
Thus, Dhamma well practiced protects from states of deprivation.
Như vậy, Pháp được thực hành tốt sẽ bảo vệ khỏi các cõi đọa.
Tattha yā maggassa tikkhatā adhimattatā, ayaṃ dhammo suciṇṇo sabbāhi upapattīhi rakkhati.
Therein, the sharpness and exceeding intensity of the path: this Dhamma, well practiced, protects from all future existences.
Trong đó, sự sắc bén và mãnh liệt của con đường (magga) này, Pháp được thực hành tốt này sẽ bảo vệ khỏi tất cả các cõi tái sinh.
Evaṃ bhagavā āha –
Thus spoke the Blessed One:
Đức Thế Tôn đã dạy như sau:
32. Tattha duggatīnaṃ hetu taṇhā ca avijjā ca, tāni cattāri upādānāni, tehi catūhi upādānehi ye saupādānā khandhā, idaṃ dukkhaṃ.
32. Therein, the causes of bad destinations are craving and ignorance; these are the four clingings (upādāna), and the aggregates (khandhā) associated with these four clingings are suffering (dukkha).
32. Trong đó, nguyên nhân của các cõi khổ là tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā), đó là bốn thủ (upādāna). Các uẩn (khandhā) có thủ này là Khổ đế.
Cattāri upādānāni, ayaṃ samudayo.
The four clingings are the origin (samudaya).
Bốn thủ này là Tập đế.
Pañcakkhandhā dukkhaṃ, tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The five aggregates are suffering. The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding of these and for the abandonment of the origin of suffering.
Năm uẩn là khổ. Để liễu tri và đoạn trừ chúng, Thế Tôn thuyết giảng Pháp để liễu tri khổ và đoạn trừ tập khởi.
Tattha taṇhāya pañcindriyāni rūpīni padaṭṭhānaṃ.
Therein, the five physical sense faculties are the proximate cause for craving.
Trong đó, năm căn sắc là nhân cận cho taṇhā (ái dục).
Avijjāya manindriyaṃ padaṭṭhānaṃ.
The mind faculty is the proximate cause for ignorance.
Ý căn là nhân cận cho avijjā (vô minh).
Pañcindriyāni rūpīni rakkhanto samādhiṃ bhāvayati, taṇhañca niggaṇhāti.
By guarding the five physical sense faculties, one develops concentration (samādhi) and suppresses craving.
Người hộ trì năm căn sắc sẽ phát triển định (samādhi), và đoạn trừ taṇhā.
Manindriyaṃ rakkhanto vipassanaṃ bhāvayati, avijjañca niggaṇhāti.
By guarding the mind faculty, one develops insight (vipassanā) and suppresses ignorance.
Người hộ trì ý căn sẽ phát triển tuệ quán (vipassanā), và đoạn trừ avijjā.
Taṇhāniggahena dve upādānāni pahīyanti kāmupādānañca sīlabbatupādānañca.
With the suppression of craving, two clingings are abandoned: clinging to sensual pleasures (kāmupādāna) and clinging to views and practices (sīlabbatupādāna).
Với sự đoạn trừ taṇhā, hai loại chấp thủ (upādāna) được đoạn trừ: kāmupādāna (chấp thủ dục) và sīlabbatupādāna (chấp thủ giới cấm).
Avijjāniggahena dve upādānāni pahīyanti diṭṭhupādānañca attavādupādānañca.
With the suppression of ignorance, two clingings are abandoned: clinging to views (diṭṭhupādāna) and clinging to a doctrine of self (attavādupādāna).
Với sự đoạn trừ avijjā, hai loại chấp thủ được đoạn trừ: diṭṭhupādāna (chấp thủ tà kiến) và attavādupādāna (chấp thủ ngã kiến).
Catūsu upādānesu pahīnesu dve dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti samatho ca vipassanā ca.
When the four clingings (upādāna) are abandoned, two qualities reach the perfection of development: serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Khi bốn loại chấp thủ được đoạn trừ, hai pháp đạt đến sự viên mãn trong tu tập: samatha (chỉ) và vipassanā (quán).
Idaṃ vuccati brahmacariyanti.
This is called the holy life (brahmacariya).
Điều này được gọi là Phạm hạnh (brahmacariya).
Tattha brahmacariyassa phalaṃ cattāri sāmaññaphalāni sotāpattiphalaṃ sakadāgāmiphalaṃ anāgāmiphalaṃ arahattaṃ* aggaphalaṃ.
Among these, the fruit of the holy life (brahmacariya) consists of four fruits of recluseship (sāmaññaphala): the fruit of stream-entry (sotāpattiphala), the fruit of once-returning (sakadāgāmiphala), the fruit of non-returning (anāgāmiphala), and Arahantship (arahatta), the supreme fruit.
Trong đó, quả của Phạm hạnh là bốn Sa-môn quả: quả Nhập lưu (sotāpattiphala), quả Nhất lai (sakadāgāmiphala), quả Bất hoàn (anāgāmiphala), và A-la-hán (arahatta) là quả tối thượng.
Imāni cattāri brahmacariyassa phalāni* .
These are the four fruits of the holy life.
Đây là bốn quả của Phạm hạnh.
Iti purimakāni ca dve saccāni dukkhaṃ samudayo ca.
Thus, the former two truths are suffering (dukkha) and its origin (samudaya).
Như vậy, hai chân lý đầu tiên là Khổ và Tập khởi.
Samatho ca vipassanā ca brahmacariyañca maggo, brahmacariyassa phalāni ca tadārammaṇā ca asaṅkhatādhātu nirodho.
Serenity (samatha) and insight (vipassanā) are the holy life (brahmacariya) and the path (magga); the fruits of the holy life and their objects, the unconditioned element, are cessation (nirodha).
Chỉ (samatha) và Quán (vipassanā) là Phạm hạnh và là Đạo; các quả của Phạm hạnh và Niết-bàn (asaṅkhatādhātu nirodho) là cảnh giới của chúng.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha bhagavā ‘‘dhammo have rakkhatī’’ti.
Therefore, the Blessed One said, “The Dhamma truly protects.”
Vì thế Thế Tôn đã nói: “Pháp thực sự bảo vệ.”
Tattha yaṃ paṭivedhena rakkhati, idaṃ dukkhaṃ.
Among these, that which protects by penetration is suffering.
Trong đó, điều được bảo vệ bằng sự thấu hiểu, đó là Khổ.
Yato rakkhati, ayaṃ samudayo.
From which it protects, that is the origin.
Điều mà từ đó được bảo vệ, đó là Tập khởi.
Yena rakkhati, ayaṃ maggo.
By which it protects, that is the path.
Điều mà nhờ đó được bảo vệ, đó là Đạo.
Yaṃ rakkhati, ayaṃ nirodho.
That which it protects, that is cessation.
Điều được bảo vệ, đó là Diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là bốn chân lý.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekamhi padaṭṭhāne’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, “In one basis.”
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Trên một nhân cận.”
Dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca.
There are two suttas: the one conducive to accumulation (vāsanābhāgiya) and the one conducive to penetration (nibbedhabhāgiya).
Có hai bài kinh: Vāsanābhāgiya và Nibbedhabhāgiya.
Dve paṭipadā puññabhāgiyā ca phalabhāgiyā ca.
There are two practices (paṭipadā): the one conducive to merit (puññabhāgiyā) and the one conducive to fruit (phalabhāgiyā).
Có hai con đường thực hành: Puññabhāgiyā và Phalabhāgiyā.
Dve sīlāni saṃvarasīlañca pahānasīlañca, tattha bhagavā vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ puññabhāgiyāya paṭipadāya desayati, so saṃvarasīle ṭhito tena brahmacariyena brahmacārī bhavati, tattha bhagavā nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ phalabhāgiyāya paṭipadāya desayati, so pahānasīle ṭhito tena brahmacariyena brahmacārī bhavati.
There are two kinds of morality (sīla): morality of restraint (saṃvarasīla) and morality of abandonment (pahānasīla). In this regard, the Blessed One teaches the sutta conducive to accumulation (vāsanābhāgiya) by means of the practice conducive to merit (puññabhāgiyā); one who is established in the morality of restraint (saṃvarasīla) becomes a practitioner of the holy life (brahmacārī) through that holy life. In this regard, the Blessed One teaches the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya) by means of the practice conducive to fruit (phalabhāgiyā); one who is established in the morality of abandonment (pahānasīla) becomes a practitioner of the holy life (brahmacārī) through that holy life.
Có hai loại giới: Saṃvarasīla (giới phòng hộ) và Pahānasīla (giới đoạn trừ). Trong đó, Thế Tôn thuyết giảng bài kinh Vāsanābhāgiya theo con đường thực hành Puññabhāgiyā; người ấy an trú trong giới phòng hộ, trở thành một Phạm hạnh (brahmacārī) nhờ Phạm hạnh đó. Trong đó, Thế Tôn thuyết giảng bài kinh Nibbedhabhāgiya theo con đường thực hành Phalabhāgiyā; người ấy an trú trong giới đoạn trừ, trở thành một Phạm hạnh nhờ Phạm hạnh đó.
Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?
Among these, what is the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya)?
Trong đó, bài kinh Nibbedhabhāgiya là gì?
Nibbedhabhāgiyaṃ nāma suttaṃ yā catusaccappakāsanā, vāsanābhāgiye sutte natthi pajānanā, natthi maggo, natthi phalaṃ.
The sutta called conducive to penetration (nibbedhabhāgiya) is the exposition of the four truths. In the sutta conducive to accumulation (vāsanābhāgiya), there is no direct knowledge, no path, no fruit.
Bài kinh Nibbedhabhāgiya là sự hiển bày Tứ Diệu Đế. Trong bài kinh Vāsanābhāgiya không có sự hiểu biết (pajānanā), không có đạo (magga), không có quả (phala).
Nibbedhabhāgiye sutte atthi pajānanā, atthi maggo, atthi phalaṃ.
In the sutta conducive to penetration (nibbedhabhāgiya), there is direct knowledge, there is a path, there is a fruit.
Trong bài kinh Nibbedhabhāgiya có sự hiểu biết, có đạo, có quả.
Imāni cattāri suttāni.
These are the four suttas.
Đây là bốn bài kinh.
Imesaṃ catunnaṃ suttānaṃ desanāya phalena sīlena brahmacariyena sabbato vicayena hārena vicinitvā yuttihārena yojayitabbā yāvatikā ñāṇassa bhūmi.
Through the teaching of these four suttas, by means of fruit, morality, the holy life, and by investigating with the Hāra in every respect, it should be combined with the Yutti Hāra, as far as the domain of knowledge extends.
Cần phải phân tích bốn bài kinh này theo cách thuyết giảng, quả, giới, Phạm hạnh, và bằng phép Vicaya (phân tích) từ mọi khía cạnh, rồi kết nối bằng phép Yutti (hợp lý) cho đến mức độ của cảnh giới trí tuệ.
34. Tattha katame dhammā sādhāraṇā?
34. Among these, what qualities are common (sādhāraṇa)?
34. Trong đó, những pháp nào là sādhāraṇa (chung)?
Dve dhammā sādhāraṇā nāmasādhāraṇā vatthusādhāraṇā ca.
Two qualities are common: common by name and common by object.
Có hai loại pháp sādhāraṇa: nāmasādhāraṇā (chung về tên) và vatthusādhāraṇā (chung về đối tượng).
Yaṃ vā pana kiñci aññampi evaṃ jātiyaṃ, micchattaniyatānaṃ sattānaṃ aniyatānañca sattānaṃ dassanappahātabbā kilesā sādhāraṇā, puthujjanassa sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā, puthujjanassa anāgāmissa ca uddhaṃbhāgiyā saṃyojanā sādhāraṇā, yaṃ kiñci ariyasāvako lokiyaṃ samāpattiṃ samāpajjati, sabbā sā avītarāgehi* sādhāraṇā, sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamaññaṃ paraṃ paraṃ sakaṃ sakaṃ visayaṃ nātivattanti.
Whatever else is of this nature, the defilements to be abandoned by insight are common to beings fixed in wrong view and to undetermined beings; sensual desire (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) are common to the ordinary person (puthujjana) and the stream-enterer (sotāpanna); the higher fetters (uddhambhāgiyā saṃyojanā) are common to the ordinary person (puthujjana) and the non-returner (anāgāmin). Whatever mundane attainment an Ariyan disciple achieves, all of it is common to those not free from lust. Indeed, common qualities do not overstep each other's respective domains.
Hoặc bất cứ điều gì khác cùng loại như vậy, những phiền não cần được đoạn trừ bằng kiến (dassanappahātabbā kilesā) là sādhāraṇa đối với chúng sinh có định nghiệp tà kiến và chúng sinh có bất định nghiệp. Dục ái (kāmarāga) và sân hận (byāpāda) là sādhāraṇa đối với phàm phu và bậc Nhập lưu. Các kiết sử thượng phần (uddhambhāgiyā saṃyojanā) là sādhāraṇa đối với phàm phu và bậc Bất hoàn. Bất cứ định (samāpatti) thế gian nào mà một Thánh đệ tử chứng đắc, tất cả đều là sādhāraṇa với những người chưa đoạn trừ tham ái (avītarāgehi). Quả thật, các pháp sādhāraṇa như vậy không vượt quá phạm vi riêng của chúng.
Yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattati.
Even one endowed with these qualities does not overstep that quality.
Và người nào đầy đủ những pháp này, người ấy cũng không vượt quá pháp đó.
Ime dhammā sādhāraṇā.
These qualities are common.
Những pháp này là sādhāraṇa.
Tattha katame dhammā asādhāraṇā?
Among these, what qualities are uncommon (asādhāraṇa)?
Trong đó, những pháp nào là asādhāraṇa (không chung)?
Yāva desanaṃ upādāya gavesitabbā sekkhāsekkhā bhabbābhabbāti, aṭṭhamakassa sotāpannassa ca kāmarāgabyāpādā sādhāraṇā dhammatā asādhāraṇā, aṭṭhamakassa anāgāmissa ca uddhambhāgiyā saṃyojanā sādhāraṇā dhammatā asādhāraṇā.
From the perspective of teaching, one should investigate the trainees (sekkhā), the accomplished (asekkhā), the capable (bhabbā), and the incapable (abhabbā). Sensual desire (kāmarāga) and ill-will (byāpāda) are common to the eighth person (aṭṭhamaka) and the stream-enterer (sotāpanna), but their nature (dhammatā) is uncommon. The higher fetters (uddhambhāgiyā saṃyojanā) are common to the eighth person (aṭṭhamaka) and the non-returner (anāgāmin), but their nature (dhammatā) is uncommon.
Cần phải tìm hiểu các pháp không chung dựa trên sự thuyết giảng, như các bậc Hữu học (sekkhā) và Vô học (asekkhā), người có khả năng (bhabbā) và không có khả năng (abhabbā). Dục ái và sân hận là sādhāraṇa đối với bậc thứ tám (người đang trên đường chứng quả Nhập lưu) và bậc Nhập lưu, nhưng bản chất của chúng (dhammatā) là asādhāraṇa. Các kiết sử thượng phần là sādhāraṇa đối với bậc thứ tám (người đang trên đường chứng quả Bất hoàn) và bậc Bất hoàn, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Sabbesaṃ sekkhānaṃ nāmaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The name of all trainees (sekkhā) is common, but their nature (dhammatā) is uncommon.
Tên gọi của tất cả các bậc Hữu học là sādhāraṇa, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Sabbesaṃ paṭipannakānaṃ nāmaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The name of all practitioners (paṭipannaka) is common, but their nature (dhammatā) is uncommon.
Tên gọi của tất cả những người đang thực hành là sādhāraṇa, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇā.
Sabbesaṃ sekkhānaṃ sekkhasīlaṃ sādhāraṇaṃ dhammatā asādhāraṇā.
The morality of trainees (sekkhā) is common to all trainees, but its nature (dhammatā) is uncommon.
Giới của bậc Hữu học (sekkhasīla) là sādhāraṇa đối với tất cả các bậc Hữu học, nhưng bản chất của chúng là asādhāraṇa.
Evaṃ visesānupassinā hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāya gavesitabbaṃ.
Thus, one should investigate by observing distinctions, based on the inferior, superior, and middle.
Như vậy, cần phải tìm hiểu sự khác biệt giữa thấp, cao và trung bình bằng cách quán sát sự đặc thù.
Dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhānaṃ, bhāvanābhūmi uttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhānaṃ, dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhānaṃ, sukhā paṭipadā khippābhiññā vipassanāya padaṭṭhānaṃ, dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ghosassa sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlamayaṃ puññakiriyavatthu cintāmayiyā paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu bhāvanāmayiyā paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The stage of vision is the proximate cause for entering the fixed course; the stage of development is the proximate cause for the attainment of higher fruits; difficult practice with slow direct knowledge is the proximate cause for tranquility; easy practice with swift direct knowledge is the proximate cause for insight; the basis for merit-making consisting of giving is a common proximate cause for listening to others' declarations; the basis for merit-making consisting of morality is a common proximate cause for wisdom born of reflection; the basis for merit-making consisting of development is a common proximate cause for wisdom born of development.
Cảnh giới thấy (dassanabhūmi) là nhân cận cho sự nhập vào quy luật (niyāmāvakkanti). Cảnh giới tu tập (bhāvanābhūmi) là nhân cận cho sự đạt được các quả cao hơn. Con đường thực hành khó khăn với trí tuệ chậm chạp (dukkhā paṭipadā dandhābhiññā) là nhân cận cho samatha. Con đường thực hành dễ dàng với trí tuệ nhanh chóng (sukhā paṭipadā khippābhiññā) là nhân cận cho vipassanā. Nền tảng của hành vi tạo phước bằng bố thí (dānamayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tiếng nói từ người khác (parato ghosa). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng giới (sīlamayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tư duy (cintāmayiyā paññā). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng tu tập (bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu) là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tu tập (bhāvanāmayiyā paññā).
Dānamayaṃ puññakiriyavatthu parato ca ghosassa sutamayiyā ca paññāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ sīlamayaṃ puññakiriyavatthu cintāmayiyā ca paññāya yoniso ca manasikārassa sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu bhāvanāmayiyā ca paññāya sammādiṭṭhiyā ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
The basis for merit-making consisting of giving is a common proximate cause for listening to others' declarations and for wisdom born of hearing; the basis for merit-making consisting of morality is a common proximate cause for wisdom born of reflection and for proper attention; the basis for merit-making consisting of development is a common proximate cause for wisdom born of development and for right view.
Nền tảng của hành vi tạo phước bằng bố thí là nhân cận sādhāraṇa cho tiếng nói từ người khác và tuệ do nghe (sutamāyiyā paññā). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng giới là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tư duy và sự tác ý đúng đắn (yoniso manasikāra). Nền tảng của hành vi tạo phước bằng tu tập là nhân cận sādhāraṇa cho tuệ do tu tập và chánh kiến (sammādiṭṭhi).
Patirūpadesavāso vivekassa ca samādhissa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo tiṇṇañca aveccappasādānaṃ samathassa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ hiriyā ca vipassanāya ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, akusalapariccāgo kusalavīmaṃsāya ca samādhindriyassa ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, dhammasvākkhātatā kusalamūlaropanāya ca phalasamāpattiyā ca sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, saṅghasuppaṭipannatā saṅghasuṭṭhutāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, satthusampadā appasannānañca pasādāya pasannānañca bhiyyobhāvāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ, appaṭihatapātimokkhatā dummaṅkūnañca puggalānaṃ niggahāya pesalānañca puggalānaṃ phāsuvihārāya sādhāraṇaṃ padaṭṭhānaṃ.
Dwelling in a suitable place is a common proximate cause for seclusion and for concentration; association with good people is a common proximate cause for the three unwavering confidences and for tranquility; proper self-application is a common proximate cause for shame and for insight; the abandonment of unwholesome deeds is a common proximate cause for the investigation of wholesome deeds and for the faculty of concentration; the well-proclaimed Dhamma is a common proximate cause for planting wholesome roots and for attaining fruits; the Sangha's good practice is a common proximate cause for the excellence of the Sangha; the Teacher's perfection is a common proximate cause for the faith of the unfaithful and for the increase of faith in the faithful; the unhindered Pātimokkha is a common proximate cause for the suppression of unruly individuals and for the comfortable living of virtuous individuals.
Sự cư trú ở một nơi thích hợp (patirūpadesavāso) là nhân cận sādhāraṇa cho sự độc cư (viveka) và samādhi. Sự nương tựa vào bậc chân nhân (sappurisūpanissayo) là nhân cận sādhāraṇa cho ba loại tịnh tín bất động (aveccappasādānaṃ) và samatha. Sự tự đặt mình đúng đắn (attasammāpaṇidhānaṃ) là nhân cận sādhāraṇa cho hổ thẹn (hiri) và vipassanā. Sự từ bỏ bất thiện (akusalapariccāgo) là nhân cận sādhāraṇa cho sự khảo sát thiện pháp (kusalavīmaṃsā) và định căn (samādhindriya). Pháp được thuyết giảng khéo léo (dhammasvākkhātatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự gieo trồng căn lành (kusalamūlaropanāya) và sự nhập quả (phalasamāpatti). Sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn (saṅghasuppaṭipannatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự tốt đẹp của Tăng đoàn (saṅghasuṭṭhutāya). Sự toàn hảo của Bậc Đạo Sư (satthusampadā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự phát sinh tịnh tín nơi những người chưa tịnh tín và sự tăng trưởng tịnh tín nơi những người đã tịnh tín. Sự không bị chướng ngại của giới bổn (appaṭihatapātimokkhatā) là nhân cận sādhāraṇa cho sự chế ngự những người phóng dật (dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāya) và sự an lạc của những người có phẩm hạnh (pesalānañca puggalānaṃ phāsuvihārāya).
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammañca padaṭṭhāna’’nti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, "Dhamma and proximate cause."
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Pháp và nhân cận.”
35. Tattha katamo parivattano hāro?
35. Among these, what is the Parivattana-hāra?
35. Trong đó, phép Parivattana là gì?
‘‘Kusalākusale dhamme’’ti.
"Wholesome and unwholesome phenomena."
“Các pháp thiện và bất thiện.”
Sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavati.
For a person endowed with right view, wrong view is worn out.
Đối với người có chánh kiến, tà kiến của người ấy được tiêu trừ.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayā uppajjeyyuṃ aneke* pāpakā akusalā dhammā, te cassa nijjiṇṇā honti.
And many evil unwholesome phenomena that would arise due to that wrong view are also worn out for him.
Và những pháp bất thiện, ác nghiệp nào có thể sinh khởi do duyên tà kiến của người ấy, những pháp đó cũng được người ấy tiêu trừ.
Sammādiṭṭhipaccayā cassa aneke kusalā dhammā sambhavanti, te cassa bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
And many wholesome phenomena arise for him due to right view, and these reach the perfection of development for him.
Và do duyên chánh kiến của người ấy, nhiều thiện pháp sinh khởi, những pháp đó đưa đến sự viên mãn trong tu tập của người ấy.
Sammāsaṅkappassa purisapuggalassa micchāsaṅkappo nijjiṇṇo bhavati.
For a person endowed with right intention, wrong intention is worn out.
Đối với người có chánh tư duy, tà tư duy của người ấy được tiêu trừ.
Ye cassa micchāsaṅkappapaccayā uppajjeyyuṃ aneke pāpakā akusalā dhammā, te cassa nijjiṇṇā honti.
And many evil unwholesome phenomena that would arise due to that wrong intention are also worn out for him.
Và những pháp bất thiện, ác nghiệp nào có thể sinh khởi do duyên tà tư duy của người ấy, những pháp đó cũng được người ấy tiêu trừ.
Sammāsaṅkappapaccayā cassa aneke kusalā dhammā sambhavanti.
And many wholesome phenomena arise for him due to right intention.
Và do duyên chánh tư duy của người ấy, nhiều thiện pháp sinh khởi.
Te cassa bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
These reach the perfection of development for him.
Những pháp đó đưa đến sự viên mãn trong tu tập của người ấy.
Evaṃ sammāvācassa sammākammantassa sammāājīvassa sammāvāyāmassa sammāsatissa sammāsamādhissa sammāvimuttassa sammāvimuttiñāṇadassanassa purisapuggalassa micchāvimuttiñāṇadassanaṃ nijjiṇṇaṃ bhavati.
In the same way, for a person endowed with right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration, right liberation, right knowledge and vision of liberation, wrong knowledge and vision of liberation is worn out.
Cũng vậy, đối với người có chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định, chánh giải thoát, chánh giải thoát tri kiến, tà giải thoát tri kiến của người ấy được tiêu trừ.
Ye cassa micchāvimuttiñāṇadassanapaccayā uppajjeyyuṃ aneke pāpakā akusalā dhammā, te cassa nijjiṇṇā honti.
And many evil unwholesome phenomena that would arise due to that wrong knowledge and vision of liberation are also worn out for him.
Và những pháp bất thiện, ác nghiệp nào có thể sinh khởi do duyên tà giải thoát tri kiến của người ấy, những pháp đó cũng được người ấy tiêu trừ.
Sammāvimuttiñāṇadassanapaccayā cassa aneke kusalā dhammā sambhavanti, te cassa bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
And many wholesome phenomena arise for him due to right knowledge and vision of liberation, and these reach the perfection of development for him.
Và do duyên chánh giải thoát tri kiến của người ấy, nhiều thiện pháp sinh khởi, những pháp đó đưa đến sự viên mãn trong tu tập của người ấy.
36. Yassa vā pāṇātipātā paṭiviratassa pāṇātipāto pahīno hoti.
36. Or for one who abstains from taking life, taking life is abandoned.
36. Hoặc đối với người từ bỏ sát sinh, sát sinh được đoạn trừ.
Adinnādānā paṭiviratassa adinnādānaṃ pahīnaṃ hoti.
For one who abstains from taking what is not given, taking what is not given is abandoned.
Đối với người từ bỏ trộm cắp, trộm cắp được đoạn trừ.
Brahmacārissa abrahmacariyaṃ pahīnaṃ hoti.
For one who practices celibacy, unchastity is abandoned.
Đối với người phạm hạnh, phi phạm hạnh được đoạn trừ.
Saccavādissa musāvādo pahīno hoti.
For one who speaks truth, false speech is abandoned.
Đối với người nói lời chân thật, nói dối được đoạn trừ.
Apisuṇavācassa pisuṇā vācā pahīnā hoti.
For one who does not speak divisive speech, divisive speech is abandoned.
Đối với người không nói lời đâm thọc, lời đâm thọc được đoạn trừ.
Saṇhavācassa pharusā vācā pahīnā hoti.
For one who speaks gently, harsh speech is abandoned.
Đối với người nói lời hòa nhã, lời thô ác được đoạn trừ.
Kālavādissa samphappalāpo pahīno hoti.
For one who speaks timely, idle chatter is abandoned.
Đối với người nói đúng thời, lời nói phù phiếm được đoạn trừ.
Anabhijjhālussa* abhijjhā pahīnā hoti.
For one who is not covetous, covetousness is abandoned.
Đối với người không tham lam, tham lam được đoạn trừ.
Abyāpannacittassa byāpādo pahīno hoti.
For one whose mind is not ill-willed, ill-will is abandoned.
Đối với người không có tâm sân hận, sân hận được đoạn trừ.
Sammādiṭṭhissa micchādiṭṭhi pahīnā hoti.
For one with right view, wrong view is abandoned.
Đối với người có chánh kiến, tà kiến được đoạn trừ.
Ye ca kho keci ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ garahanti, nesaṃ sandiṭṭhikā sahadhammikā gārayhā vādānuvādā āgacchanti.
And whoever indeed criticize the Noble Eightfold Path, for them, criticisms and counter-criticisms, both visible and in accordance with the Dhamma, arise.
Và bất cứ ai phỉ báng Bát Chánh Đạo cao quý, những lời chỉ trích và cáo buộc của họ, có cơ sở và phù hợp với Dhamma, sẽ quay lại với họ.
Sammādiṭṭhiñca te bhavanto dhammaṃ garahanti.
And those venerable ones criticize the Dhamma, which is called Right View.
Những vị ấy phỉ báng pháp Chánh Kiến.
Tena hi ye micchādiṭṭhikā, tesaṃ bhavantānaṃ pujjā ca pāsaṃsā ca.
Therefore, those venerable ones who hold wrong views are honored and praised.
Vậy thì, những người có tà kiến, những vị ấy được tôn kính và tán dương.
Evaṃ sammāsaṅkappaṃ sammāvācaṃ sammākammantaṃ sammāājīvaṃ sammāvāyāmaṃ sammāsatiṃ sammāsamādhiṃ sammāvimuttiṃ sammāvimuttiñāṇadassanañca te bhavanto dhammaṃ garahanti.
In the same way, those venerable ones criticize the Dhamma, which is called Right Intention, Right Speech, Right Action, Right Livelihood, Right Effort, Right Mindfulness, Right Concentration, Right Deliverance, and Right Knowledge and Vision of Deliverance.
Cũng vậy, những vị ấy phỉ báng pháp Chánh Tư Duy, Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định, Chánh Giải Thoát và Chánh Giải Thoát Tri Kiến.
Tena hi ye micchāvimuttiñāṇadassanā, tesaṃ bhavantānaṃ pujjā ca pāsaṃsā ca.
Therefore, those venerable ones who hold wrong knowledge and vision of deliverance are honored and praised.
Vậy thì, những người có tà giải thoát tri kiến, những vị ấy được tôn kính và tán dương.
Ye vā pana keci evamāhaṃsu ‘‘attakilamathānuyogo dhammo’’ti.
Or whoever indeed said, "Self-mortification is Dhamma."
Hoặc bất cứ ai nói rằng: “Sự khổ hạnh là pháp,”
Niyyāniko tesaṃ dhammo adhammo.
For them, the Dhamma that leads to liberation is not Dhamma.
thì pháp dẫn đến giải thoát đối với họ là phi pháp.
Ye ca kho keci evamāhaṃsu ‘‘dukkho dhammo’’ti.
And whoever indeed said, "Suffering is Dhamma."
Và bất cứ ai nói rằng: “Khổ là pháp,”
Sukho tesaṃ dhammo adhammo.
For them, happiness is not Dhamma.
thì lạc đối với họ là phi pháp.
Yathā vā pana bhikkhuno sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato subhasaññā pahīyanti.
Just as for a bhikkhu who dwells contemplating impurity in all formations, perceptions of beauty are abandoned.
Cũng như vị Tỳ-khưu sống quán bất tịnh trong tất cả các hành, thì tưởng tịnh được đoạn trừ.
Dukkhānupassino viharato sukhasaññā pahīyanti.
For one who dwells contemplating suffering, perceptions of happiness are abandoned.
Vị ấy sống quán khổ, thì tưởng lạc được đoạn trừ.
Aniccānupassino viharato niccasaññā pahīyanti.
For one who dwells contemplating impermanence, perceptions of permanence are abandoned.
Vị ấy sống quán vô thường, thì tưởng thường được đoạn trừ.
Anattānupassino viharato attasaññā pahīyanti.
For one who dwells contemplating non-self, perceptions of self are abandoned.
Vị ấy sống quán vô ngã, thì tưởng ngã được đoạn trừ.
Yaṃ yaṃ vā pana dhammaṃ rocayati vā upagacchati vā, tassa tassa dhammassa yo paṭipakkho, svassa aniṭṭhato ajjhāpanno bhavati.
Whatever Dhamma one approves of or adheres to, its opposite becomes disagreeable to that person.
Bất cứ pháp nào người ấy ưa thích hoặc chấp nhận, thì đối nghịch với pháp đó trở thành điều không mong muốn đối với người ấy.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘kusalākusaladhamme’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, "wholesome and unwholesome states."
Vì vậy, Tôn giả Mahākaccāna đã nói: “Các thiện pháp và bất thiện pháp.”
Āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassa āsīsanā* avassaṃ āgamissatīti āsāssa uppajjati.
Hope is called the aspiration for a future thing, which arises with the thought, "It will surely come."
Āsā (hy vọng) được gọi là sự mong cầu một điều sẽ xảy ra trong tương lai, sự hy vọng phát sinh rằng “điều đó chắc chắn sẽ đến.”
Pihā nāma yā vattamānassa* atthassa patthanā, seyyataraṃ vā disvā ‘‘ediso bhaveyya’’nti pihāssa uppajjati.
Longing is the wish for a present thing, or seeing something superior, a longing arises with the thought, "May I be like this."
Pihā (khao khát) là sự mong muốn một điều hiện tại, hoặc khi thấy một điều tốt đẹp hơn thì khao khát phát sinh rằng “ước gì mình cũng được như vậy.”
Atthanipphattipaṭipālanā abhinandanā nāma, piyaṃ vā ñātiṃ abhinandati, piyaṃ vā dhammaṃ abhinandati, appaṭikūlato vā abhinandati.
Abhinandanā is the expectation of the fulfillment of a purpose; one delights in a dear relative, or delights in a dear Dhamma, or delights in something not repulsive.
Abhinandanā (hoan hỷ) là sự mong đợi hoàn thành một mục tiêu; người ấy hoan hỷ với một người thân yêu, hoan hỷ với một pháp yêu thích, hoặc hoan hỷ không ghê tởm.
Anekadhātūti cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu.
Many elements means the eye-element, form-element, eye-consciousness-element; the ear-element, sound-element, ear-consciousness-element; the nose-element, odor-element, nose-consciousness-element; the tongue-element, taste-element, tongue-consciousness-element; the body-element, tangible-element, body-consciousness-element; the mind-element, Dhamma-element, mind-consciousness-element.
Anekadhātu (nhiều yếu tố) là: nhãn giới, sắc giới, nhãn thức giới; nhĩ giới, thanh giới, nhĩ thức giới; tỷ giới, hương giới, tỷ thức giới; thiệt giới, vị giới, thiệt thức giới; thân giới, xúc giới, thân thức giới; ý giới, pháp giới, ý thức giới.
Sarāti keci rūpādhimuttā keci saddādhimuttā keci gandhādhimuttā keci rasādhimuttā keci phoṭṭhabbādhimuttā keci dhammādhimuttā.
Desires means some are devoted to forms, some to sounds, some to odors, some to tastes, some to tangibles, some to Dhammas.
Sarā (bám víu): một số bám víu vào sắc, một số bám víu vào thanh, một số bám víu vào hương, một số bám víu vào vị, một số bám víu vào xúc, một số bám víu vào pháp.
Tattha yāni cha gehasitāni domanassāni yāni ca cha gehasitāni somanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni domanassāni yāni ca cha nekkhammasitāni somanassāni, imāni catuvīsapadāni taṇhāpakkho, taṇhāya etaṃ vevacanaṃ.
Among these, the six household-based mental pains, the six household-based mental pleasures, the six renunciation-based mental pains, and the six renunciation-based mental pleasures – these twenty-four terms are the side of craving, these are synonyms for craving.
Trong đó, sáu loại ưu phiền liên quan đến gia đình, sáu loại hỷ lạc liên quan đến gia đình, sáu loại ưu phiền liên quan đến xuất ly, và sáu loại hỷ lạc liên quan đến xuất ly—hai mươi bốn hạng mục này thuộc về phe ái (taṇhāpakkha), đây là từ đồng nghĩa của ái.
Yā cha upekkhā gehasitā, ayaṃ diṭṭhipakkho.
The six household-based equanimities are the side of views.
Sáu loại xả liên quan đến gia đình, đây là phe kiến (diṭṭhipakkha).
38. Sāyeva patthanākārena dhammanandī dhammapemaṃ dhammajjhosānanti taṇhāya etaṃ vevacanaṃ.
38. That same longing in the form of aspiration, love for Dhamma, and attachment to Dhamma, these are synonyms for craving.
Chính sự mong cầu đó, sự hoan hỷ pháp, tình yêu pháp, sự chấp thủ pháp—đây là từ đồng nghĩa của ái.
Cittaṃ mano viññāṇanti cittassa etaṃ vevacanaṃ.
Citta, mano, viññāṇa – these are synonyms for citta.
Tâm (citta), ý (mano), thức (viññāṇa) —đây là từ đồng nghĩa của tâm.
Manindriyaṃ manodhātu manāyatanaṃ vijānanāti manassetaṃ vevacanaṃ.
Manindriya, manodhātu, manāyatana, vijānana – these are synonyms for mano.
Ý căn (manindriya), ý giới (manodhātu), ý xứ (manāyatana), sự nhận biết (vijānana) —đây là từ đồng nghĩa của ý.
Paññindriyaṃ paññābalaṃ adhipaññā sikkhā paññā paññākkhandho dhammavicayasambojjhaṅgo ñāṇaṃ sammādiṭṭhi tīraṇā vipassanā dhamme ñāṇaṃ atthe ñāṇaṃ anvaye ñāṇaṃ khaye ñāṇaṃ anuppāde ñāṇaṃ anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ cakkhu vijjā buddhi bhūri medhā āloko, yaṃ vā pana yaṃ kiñci aññaṃpi evaṃ jātiyaṃ, paññāya etaṃ vevacanaṃ.
The faculty of wisdom, the power of wisdom, the training in higher wisdom, wisdom, the aggregate of wisdom, the factor of awakening of investigation of phenomena, knowledge, right view, discernment, insight, knowledge of phenomena, knowledge of results, knowledge of analogy, knowledge of destruction, knowledge of non-arising, the faculty of knowing the unknown, the faculty of final knowledge, the faculty of one who has known, the eye, true knowledge, intellect, extensive wisdom, intelligence, light—or whatever else of this kind—this is a synonym for wisdom.
Tuệ căn (paññindriya), tuệ lực (paññābala), tăng thượng tuệ (adhipaññā), sự học hỏi (sikkhā), tuệ (paññā), tuệ uẩn (paññākkhandha), trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga), trí (ñāṇa), chánh kiến (sammādiṭṭhi), sự phân biệt (tīraṇā), tuệ quán (vipassanā), trí về các pháp (dhamme ñāṇa), trí về ý nghĩa (atthe ñāṇa), trí về tương tự (anvaye ñāṇa), trí về sự diệt tận (khaye ñāṇa), trí về sự không sinh khởi (anuppāde ñāṇa), căn “Ta sẽ biết điều chưa biết” (anaññātaññassāmītindriya), căn đã biết (aññindriya), căn người đã biết (aññātāvindriya), mắt (cakkhu), minh (vijjā), trí tuệ (buddhi), sự thông tuệ (bhūri), sự sáng suốt (medhā), ánh sáng (āloko), hoặc bất cứ điều gì khác cùng loại—đây là từ đồng nghĩa của tuệ.
Pañcindriyāni lokuttarāni, sabbā paññā.
The five faculties are supramundane; all wisdom.
Năm căn siêu thế, tất cả đều là tuệ.
Api ca ādhipateyyaṭṭhena saddhā, ārambhaṭṭhena vīriyaṃ, apilāpanaṭṭhena sati, avikkhepaṭṭhena samādhi, pajānanaṭṭhena paññā.
Furthermore, faith by way of dominance, energy by way of exertion, mindfulness by way of non-floating, concentration by way of non-distraction, wisdom by way of discerning.
Hơn nữa, theo nghĩa chủ tể là tín (saddhā), theo nghĩa khởi sự là tinh tấn (vīriya), theo nghĩa không quên là niệm (sati), theo nghĩa không tán loạn là định (samādhi), theo nghĩa nhận biết là tuệ (paññā).
Yathā ca buddhānussatiyaṃ vuttaṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
And just as it is said in the recollection of the Buddha: “Thus indeed is the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened, endowed with knowledge and conduct, the Fortunate One, knower of the worlds, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.”
Như đã nói trong Phật Tùy Niệm (Buddhānussati): “Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.”
Balanipphattigato vesārajjappatto adhigatappaṭisambhido catuyogavippahīno agatigamanavītivatto uddhaṭasallo nirūḷhavaṇo madditakaṇḍako nibbāpitapariyuṭṭhāno* bandhanātīto ganthaviniveṭhano ajjhāsayavītivatto bhinnandhakāro cakkhumā lokadhammasamatikkanto anurodhavirodhavippayutto iṭṭhāniṭṭhesu dhammesu asaṅkhepagato bandhanātivatto ṭhapitasaṅgāmo abhikkantataro ukkādharo ālokakaro pajjotakaro tamonudo raṇañjaho aparimāṇavaṇṇo appameyyavaṇṇo asaṅkheyyavaṇṇo ābhaṃkaro pabhaṃkaro dhammobhāsapajjotakaroti ca buddhā bhagavantoti ca buddhānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
One who has attained the accomplishment of powers, who has reached fearlessness, who has acquired the analytical knowledges, who has abandoned the four yogas, who has overcome wrong courses, whose dart has been extracted, whose wound has healed, whose thorns have been crushed, whose obsessions have been extinguished, who has transcended bonds, who has untangled knots, who has overcome evil intentions, whose darkness has been shattered, who has the eye, who has transcended worldly phenomena, who is disjoined from attachment and aversion regarding agreeable and disagreeable phenomena, who has gone beyond measure, who has transcended bonds, whose battle has been laid down, who is more excellent, who holds the torch, who creates light, who creates illumination, who dispels darkness, who has abandoned defilements, whose glory is immeasurable, whose glory is incomparable, whose glory is countless, who creates radiance, who creates brilliance, who creates the illumination of the Dhamma—these are also synonyms for the Buddhas, the Blessed Ones, in the recollection of the Buddha.
Đấng đã đạt đến sự thành tựu các lực, đã đạt đến các pháp vô úy, đã chứng đắc các tuệ phân tích, đã từ bỏ bốn ách trược, đã vượt qua sự đi vào đường không nên đi, đã nhổ lên mũi tên, đã lành vết thương, đã dẫm nát gai góc, đã dập tắt các phiền não tiềm ẩn, đã vượt qua sự trói buộc, đã tháo gỡ các trói buộc, đã vượt qua ý hướng xấu, đã phá tan bóng tối, là bậc có mắt, đã vượt qua các pháp thế gian, đã thoát khỏi sự thiên vị và chống đối, đã không còn co rút trước các pháp khả ý và bất khả ý, đã vượt qua sự trói buộc, đã dẹp tan chiến trận, là bậc siêu việt hơn, là bậc cầm đuốc, là bậc làm ra ánh sáng, là bậc làm ra sự chiếu sáng, là bậc xua tan bóng tối, là bậc đã từ bỏ bụi trần, có phẩm hạnh vô lượng, có phẩm hạnh vô song, có phẩm hạnh vô số, là bậc làm ra hào quang, là bậc làm ra ánh sáng, là bậc làm ra sự chiếu sáng của ánh sáng Chánh pháp, và là các Đức Phật, các Đấng Thế Tôn, đây là từ đồng nghĩa của sự tùy niệm Phật.
Yathā ca dhammānussatiyaṃ vuttaṃ svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko* paccattaṃ veditabbo viññūhi.
And just as it is said in the recollection of the Dhamma: “The Dhamma is well-expounded by the Blessed One, directly visible, immediate, inviting inspection, onward-leading, to be personally experienced by the wise.”
Và như đã được nói trong sự tùy niệm Pháp: Chánh pháp đã được Đức Thế Tôn khéo thuyết giảng, là pháp thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có tính hướng thượng, được người trí tự mình chứng ngộ.
Yadidaṃ madanimmadano pipāsavinayo ālayasamugghāṭo vaṭṭūpacchedo suññato atidullabho taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ.
That is, the dispeller of intoxication, the dispeller of thirst, the uprooting of attachment, the cutting off of the round of existence, emptiness, extremely difficult to attain, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.
Đó là sự dẹp tan say đắm, sự điều phục khát ái, sự nhổ lên ái luyến, sự chấm dứt vòng luân hồi, là tánh không, là pháp vô cùng khó đạt được, là sự đoạn tận ái, là sự ly tham, là sự diệt, là Nibbāna.
Yathā ca saṅghānussatiyaṃ vuttaṃ suppaṭipanno ujuppaṭipanno ñāyappaṭipanno sāmīcippaṭipanno yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā esa bhagavato sāvakasaṅgho āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa, sīlasampanno samādhisampanno paññāsampanno vimuttisampanno vimuttiñāṇadassanasampanno sattānaṃ sāro sattānaṃ maṇḍo sattānaṃ uddhāro sattānaṃ esikā* sattānaṃ surabhipasūnaṃ pujjo devānañca manussānañcāti saṅghānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym for the recollection of the Dhamma. And just as it is said in the recollection of the Saṅgha: “The Saṅgha of the Blessed One’s disciples is practicing well, practicing uprightly, practicing for the sake of Nibbāna, practicing properly; that is, the four pairs of persons, the eight individual noble ones—this Saṅgha of the Blessed One’s disciples is worthy of offerings, worthy of hospitality, worthy of gifts, worthy of reverential salutation, an unsurpassed field of merit for the world, endowed with sīla, endowed with samādhi, endowed with paññā, endowed with liberation, endowed with knowledge and vision of liberation, the essence of beings, the cream of beings, the upliftment of beings, the pillar of beings, worthy of worship by fragrant beings, by gods and humans”—this is a synonym for the recollection of the Saṅgha.
Và như đã được nói trong sự tùy niệm Tăng: Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn là bậc diệu hạnh, là bậc trực hạnh, là bậc như lý hạnh, là bậc chánh hạnh, tức là bốn đôi tám vị, Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn này đáng được cúng dường, đáng được tiếp đón, đáng được dâng cúng, đáng được chắp tay, là phước điền vô thượng của thế gian, là bậc đầy đủ giới, đầy đủ định, đầy đủ tuệ, đầy đủ giải thoát, đầy đủ giải thoát tri kiến, là tinh hoa của chúng sanh, là phần tinh túy của chúng sanh, là sự cứu vớt của chúng sanh, là cột trụ của chúng sanh, là đóa hoa thơm ngát của chúng sanh, đáng được chư thiên và nhân loại tôn kính, đây là từ đồng nghĩa của sự tùy niệm Tăng.
Yathā ca sīlānussatiyaṃ vuttaṃ yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni ariyāni ariyakantāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, alaṅkāro ca sīlaṃ uttamaṅgopasobhaṇatāya, nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhena, sippañca sīlaṃ akkhaṇavedhitāya, velā ca sīlaṃ anatikkamanaṭṭhena, dhaññañca sīlaṃ daliddopacchedanaṭṭhena* , ādāso ca sīlaṃ dhammavolokanatāya, pāsādo ca sīlaṃ volokanaṭṭhena, sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ amatapariyosānanti sīlānussatiyā etaṃ vevacanaṃ.
And just as it is said in the recollection of moral conduct (sīlānussati) that those moral conducts (sīla) which are unbroken, untorn, unblemished, unspotted, noble, praised by the noble ones, liberating, commended by the wise, untainted, conducive to concentration; and moral conduct is an adornment because it beautifies the highest limb; and moral conduct is a treasure because it overcomes all misfortune; and moral conduct is a skill because of its swift penetration; and moral conduct is a boundary because it is not transgressed; and moral conduct is grain because it cuts off poverty; and moral conduct is a mirror because of its reflection of Dhamma; and moral conduct is a palace because of its viewing; and moral conduct accompanies all planes of existence and has Nibbāna as its culmination—this is the synonym for the recollection of moral conduct.
Và như đã được nói trong sự tùy niệm Giới: Những giới luật nào không bị sứt mẻ, không bị thủng, không bị vằn, không bị đốm, là giới của bậc Thánh, được bậc Thánh ưa thích, là giới tự do, được người trí tán thán, không bị chấp thủ sai lầm, đưa đến định; và giới là trang sức do làm đẹp cho phần cao quý nhất, và giới là kho tàng do ý nghĩa vượt qua mọi bất hạnh, và giới là kỹ năng do sự xuyên thấu không lỡ nhịp, và giới là bờ bến do ý nghĩa không vượt qua, và giới là của cải do ý nghĩa chấm dứt sự nghèo khó, và giới là tấm gương do sự soi thấy Chánh pháp, và giới là lâu đài do ý nghĩa quan sát, và giới là sự luân chuyển khắp các cõi, với sự bất tử là cứu cánh, đây là từ đồng nghĩa của sự tùy niệm Giới.
Yā pakatikathāya desanā.
The teaching that proceeds from the natural Dhamma-talk.
Sự thuyết giảng bằng lời nói thông thường.
Ayaṃ nikkhepapaññatti.
This is the designation of enumeration (nikkhepapaññatti).
Đây là chế định tổng hợp.
Kā ca pakatikathāya desanā, cattāri saccāni.
And what is the teaching from the natural Dhamma-talk? The Four Noble Truths.
Và thế nào là sự thuyết giảng bằng lời nói thông thường? Đó là Bốn Sự Thật.
Yathā bhagavā āha ‘‘idaṃ dukkha’’nti ayaṃ paññatti pañcannaṃ khandhānaṃ channaṃ dhātūnaṃ aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ dvādasannaṃ āyatanānaṃ dasannaṃ indriyānaṃ nikkhepapaññatti.
Just as the Blessed One said, “This is suffering”—this designation is the designation of enumeration for the five aggregates, the six elements, the eighteen elements, the twelve sense bases, and the ten faculties.
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Đây là khổ”, chế định này là chế định tổng hợp của năm uẩn, sáu giới, mười tám giới, mười hai xứ, mười quyền.
Kabaḷīkāre ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī* atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
“Bhikkhus, if there is lust, if there is delight, if there is craving for edible food, then consciousness is established there, it grows.
Này các Tỳ khưu, nếu trong đoàn thực có tham, có hỷ, có ái, thì thức được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grows, there is a descent of name-and-form.
Nơi nào thức được an trú và tăng trưởng, nơi đó có sự đi vào của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi* .
Where there is a descent of name-and-form, there is a growth of volitional formations (saṅkhārā).
Nơi nào có sự đi vào của danh sắc, nơi đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is a growth of volitional formations, there is a rebirth in the future.
Nơi nào có sự tăng trưởng của các hành, nơi đó có sự tái sanh trong đời sau.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is a rebirth in the future, there is future birth, aging, and death.
Nơi nào có sự tái sanh trong đời sau, nơi đó có sanh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, Bhikkhus, I declare to be sorrowful, painful, and full of despair.”
Nơi nào có sanh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng nơi đó có sầu, có khổ, có ưu não, này các Tỳ khưu.
Phasse ce…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre.
“If there is lust for contact… If there is lust for mental volition, Bhikkhus, as food.
Nếu trong xúc thực... cho đến... này các Tỳ khưu, nếu trong tư niệm thực.
Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre atthi rāgo atthi nandī atthi taṇhā, patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ virūḷhaṃ.
If there is lust, if there is delight, if there is craving for consciousness as food, then consciousness is established there, it grows.
Này các Tỳ khưu, nếu trong thức thực có tham, có hỷ, có ái, thì thức được an trú và tăng trưởng ở đó.
Yattha patiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ virūḷhaṃ, atthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is established and grows, there is a descent of name-and-form.
Nơi nào thức được an trú và tăng trưởng, nơi đó có sự đi vào của danh sắc.
Yattha atthi nāmarūpassa avakkanti, atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is a descent of name-and-form, there is a growth of volitional formations.
Nơi nào có sự đi vào của danh sắc, nơi đó có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha atthi saṅkhārānaṃ vuddhi, atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is a growth of volitional formations, there is a rebirth in the future.
Nơi nào có sự tăng trưởng của các hành, nơi đó có sự tái sanh trong đời sau.
Yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is a rebirth in the future, there is future birth, aging, and death.
Nơi nào có sự tái sanh trong đời sau, nơi đó có sanh, già, chết trong tương lai.
Yattha atthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, sasokaṃ taṃ, bhikkhave, sadaraṃ saupāyāsanti vadāmi.
Where there is future birth, aging, and death, that, Bhikkhus, I declare to be sorrowful, painful, and full of despair.”
Nơi nào có sanh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng nơi đó có sầu, có khổ, có ưu não, này các Tỳ khưu.
Ayaṃ pabhavapaññatti dukkhassa ca samudayassa ca.
This is the designation of the origin of suffering and its arising.
Đây là chế định về nguồn gốc của khổ và của tập.
Kabaḷīkāre ce, bhikkhave* , āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā, appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ.
“Bhikkhus, if there is no lust, no delight, no craving for edible food, then consciousness is not established there, it does not grow.
Này các Tỳ khưu, nếu trong đoàn thực không có tham, không có hỷ, không có ái, thì thức không được an trú và không tăng trưởng ở đó.
Yattha appatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, natthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is not established and does not grow, there is no descent of name-and-form.
Nơi nào thức không được an trú và không tăng trưởng, nơi đó không có sự đi vào của danh sắc.
Yattha natthi nāmarūpassa avakkanti, natthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is no descent of name-and-form, there is no growth of volitional formations.
Nơi nào không có sự đi vào của danh sắc, nơi đó không có sự tăng trưởng của các hành.
Yattha natthi saṅkhārānaṃ vuddhi, natthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is no growth of volitional formations, there is no rebirth in the future.
Nơi nào không có sự tăng trưởng của các hành, nơi đó không có sự tái sanh trong đời sau.
Yattha natthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, natthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is no rebirth in the future, there is no future birth, aging, and death.
Nơi nào không có sự tái sanh trong đời sau, nơi đó không có sanh, già, chết trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, asokaṃ taṃ, bhikkhave, adaraṃ anupāyāsanti vadāmi.
Where there is no future birth, aging, and death, that, Bhikkhus, I declare to be sorrowless, painless, and free from despair.”
Nơi nào không có sanh, già, chết trong tương lai, Ta nói rằng nơi đó không có sầu, không có khổ, không có ưu não, này các Tỳ khưu.
Phasse ce…pe… manosañcetanāya ce, bhikkhave, āhāre.
“If there is no lust for contact… If there is no lust for mental volition, Bhikkhus, as food.
Này các Tỳ-khưu, nếu có… (v.v.)… ý tư niệm trong món ăn.
Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre natthi rāgo natthi nandī natthi taṇhā, appatiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ avirūḷhaṃ.
If there is no lust, no delight, no craving for consciousness as food, then consciousness is not established there, it does not grow.”
Này các Tỳ-khưu, nếu trong thức ăn là thức (viññāṇa) không có tham ái (rāga), không có hỷ (nandī), không có ái (taṇhā), thì thức ấy không an trú, không tăng trưởng ở đó.
Yattha appatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ, natthi tattha nāmarūpassa avakkanti.
Where consciousness is not established, not grown, there is no descent of nāmarūpa there.
Nơi nào thức không an trú, không tăng trưởng, nơi đó danh sắc không nhập vào.
Yattha natthi nāmarūpassa avakkanti, natthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhi.
Where there is no descent of nāmarūpa, there is no growth of saṅkhāras there.
Nơi nào danh sắc không nhập vào, nơi đó các hành không tăng trưởng.
Yattha natthi saṅkhārānaṃ vuddhi, natthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbatti.
Where there is no growth of saṅkhāras, there is no manifestation of new existence in the future there.
Nơi nào các hành không tăng trưởng, nơi đó không có sự tái sinh trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ punabbhavābhinibbatti, natthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ.
Where there is no manifestation of new existence in the future, there is no birth, aging, and death in the future there.
Nơi nào không có sự tái sinh trong tương lai, nơi đó không có sinh, già, chết trong tương lai.
Yattha natthi āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ, asokaṃ taṃ, bhikkhave, adaraṃ anupāyāsanti vadāmi.
Where there is no birth, aging, and death in the future, that, bhikkhus, I declare to be sorrowless, free from distress, free from anguish.
Này các Tỳ-khưu, nơi nào không có sinh, già, chết trong tương lai, Ta nói nơi đó không sầu, không khổ, không ưu não.
40. Samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha.
Bhikkhus, develop samādhi.
40. Này các Tỳ-khưu, hãy tu tập định.
Appamatto nipako sato, samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti.
A bhikkhu, bhikkhus, who is diligent, discerning, mindful, and concentrated, understands things as they truly are.
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu không phóng dật, khôn ngoan, có niệm, có định, biết rõ như thật.
Kiñca yathābhūtaṃ pajānāti?
And what does he understand as it truly is?
Biết rõ như thật điều gì?
‘‘Cakkhu* anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “The eye is impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Mắt là vô thường”.
‘‘Rūpā aniccā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti ‘‘cakkhuviññāṇaṃ anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “Forms are impermanent.” He understands as it truly is: “Eye-consciousness is impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Các sắc là vô thường”, biết rõ như thật rằng: “Nhãn thức là vô thường”.
‘‘Cakkhusamphasso anicco’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “Eye-contact is impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Nhãn xúc là vô thường”.
Yampidaṃ* cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi aniccanti yathābhūtaṃ pajānāti.
And whatever feeling arises conditioned by eye-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too he understands as it truly is: “It is impermanent.”
Và cảm thọ nào khởi lên do duyên nhãn xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng là vô thường, biết rõ như thật.
Sotaṃ …pe… ghānaṃ…pe… jivhā…pe… kāyo…pe… ‘‘mano anicco’’ti* yathābhūtaṃ pajānāti.
The ear…pe… the nose…pe… the tongue…pe… the body…pe… He understands as it truly is: “The mind is impermanent.”
Tai… (v.v.)… mũi… (v.v.)… lưỡi… (v.v.)… thân… (v.v.)… biết rõ như thật rằng: “Ý là vô thường”.
‘‘Dhammā aniccā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “Mental phenomena are impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Các pháp là vô thường”.
‘‘Manoviññāṇaṃ anicca’’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “Mind-consciousness is impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Ý thức là vô thường”.
‘‘Manosamphasso anicco’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “Mind-contact is impermanent.”
Biết rõ như thật rằng: “Ý xúc là vô thường”.
Yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā, tampi aniccanti yathābhūtaṃ pajānāti.
And whatever feeling arises conditioned by mind-contact—whether pleasant or painful or neither-painful-nor-pleasant—that too he understands as it truly is: “It is impermanent.”
Và cảm thọ nào khởi lên do duyên ý xúc, hoặc lạc, hoặc khổ, hoặc bất khổ bất lạc, cảm thọ ấy cũng là vô thường, biết rõ như thật.
Rūpaṃ, rādha, vikiratha vidhamatha viddhaṃsetha vikīḷaniyaṃ* karotha, paññāya taṇhakkhayāya paṭipajjatha.
Rādha, scatter, dispel, destroy, make sport of form; practice with wisdom for the destruction of craving.
Này Rādha, hãy rải rác, hãy phân tán, hãy hủy diệt, hãy biến sắc thành trò chơi, hãy thực hành với trí tuệ để diệt trừ ái.
Taṇhakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā nibbānaṃ.
From the destruction of craving comes the destruction of suffering; from the destruction of suffering comes Nibbāna.
Do ái diệt mà khổ diệt, do khổ diệt mà Niết Bàn.
Vedanaṃ…pe….
Feeling…pe….
Cảm thọ… (v.v.)….
Saññaṃ…pe… saṅkhāre viññāṇaṃ vikiratha vidhamatha viddhaṃsetha vikīḷaniyaṃ karotha, paññāya taṇhakkhayāya paṭipajjatha.
Perception…pe… scatter, dispel, destroy, make sport of volitional formations, of consciousness; practice with wisdom for the destruction of craving.
Tưởng… (v.v.)… các hành, thức, hãy rải rác, hãy phân tán, hãy hủy diệt, hãy biến chúng thành trò chơi, hãy thực hành với trí tuệ để diệt trừ ái.
Taṇhakkhayā dukkhakkhayo, dukkhakkhayā nibbānaṃ.
From the destruction of craving comes the destruction of suffering; from the destruction of suffering comes Nibbāna.
Do ái diệt mà khổ diệt, do khổ diệt mà Niết Bàn.
Ayaṃ paṭivedhapaññatti saccānaṃ, nikkhepapaññatti dassanabhūmiyā, bhāvanāpaññatti maggassa, sacchikiriyāpaññatti sotāpattiphalassa.
This is the declaration of penetration of the truths, the declaration of the sphere of vision, the declaration of development for the path, the declaration of realization of the fruit of stream-entry.
Đây là sự tuyên bố về sự thấu hiểu (paṭivedhapaññatti) các Chân lý, sự tuyên bố về sự thiết lập (nikkhepapaññatti) nền tảng của cái thấy, sự tuyên bố về sự tu tập (bhāvanāpaññatti) Đạo, sự tuyên bố về sự chứng đạt (sacchikiriyāpaññatti) quả Dự Lưu.
‘‘So ime āsavā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “These are the taints (āsavas).” He understands as it truly is: “This is the origin of the taints.” He understands as it truly is: “This is the cessation of the taints.”
Vị ấy biết rõ như thật: “Đây là các lậu hoặc (āsava)”, biết rõ như thật: “Đây là Khổ tập của các lậu hoặc”, biết rõ như thật: “Đây là Khổ diệt của các lậu hoặc”.
‘‘Ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “This is the path leading to the cessation of the taints.”
Biết rõ như thật: “Đây là con đường đưa đến Khổ diệt của các lậu hoặc”.
‘‘Ime āsavā asesaṃ nirujjhantī’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: “These taints cease completely.”
Biết rõ như thật: “Các lậu hoặc này được diệt trừ hoàn toàn”.
41. Idaṃ ‘‘dukkha’’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
41. Monks, regarding these things unheard before, ‘This is suffering’—vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
41. Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn (cakkhu) đã khởi lên nơi Ta, trí (ñāṇa) đã khởi lên, tuệ (paññā) đã khởi lên, minh (vijjā) đã khởi lên, ánh sáng (āloka) đã khởi lên về: “Đây là Khổ”.
Ayaṃ ‘‘dukkhasamudayo’’ti me, bhikkhave…pe… ayaṃ ‘‘dukkhanirodho’’ti me, bhikkhave…pe….
‘This is the origin of suffering’—in me, monks…pe… ‘This is the cessation of suffering’—in me, monks…pe….
Này các Tỳ-khưu, đối với Ta… (v.v.)… về: “Đây là Khổ tập”… (v.v.)… về: “Đây là Khổ diệt”.
Ayaṃ ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘This is the path leading to the cessation of suffering’—in me, monks, regarding these things unheard before, vision arose, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên về: “Đây là con đường đưa đến Khổ diệt”.
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññeyya’’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
Monks, regarding these things unheard before, ‘This suffering is to be fully understood’—vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên về: “Khổ này cần phải được liễu tri”.
‘‘So kho panāyaṃ dukkhasamudayo pahātabbo’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘so kho panāyaṃ dukkhanirodho sacchikātabbo’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘sā kho panāyaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā bhāvetabbā’’ti me, bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘This origin of suffering is to be abandoned’—in me, monks…pe… ‘This cessation of suffering is to be realized’—in me, monks…pe… ‘This path leading to the cessation of suffering is to be developed’—in me, monks, regarding these things unheard before, vision arose, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với Ta… (v.v.)… về: “Khổ tập này cần phải được đoạn trừ”… (v.v.)… về: “Khổ diệt này cần phải được chứng đạt”… (v.v.)… Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên về: “Con đường đưa đến Khổ diệt này cần phải được tu tập”.
‘‘Taṃ kho panidaṃ dukkhaṃ pariññāta’’nti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
Monks, regarding these things unheard before, ‘This suffering has been fully understood’—vision arose in me, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên về: “Khổ này đã được liễu tri”.
‘‘So kho panāyaṃ dukkhasamudayo pahīno’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘so kho panāyaṃ dukkhanirodho sacchikato’’ti me, bhikkhave…pe… ‘‘sā kho panāyaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā bhāvitā’’ti me, bhikkhave pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādi.
‘This origin of suffering has been abandoned’—in me, monks…pe… ‘This cessation of suffering has been realized’—in me, monks…pe… ‘This path leading to the cessation of suffering has been developed’—in me, monks, regarding these things unheard before, vision arose, knowledge arose, wisdom arose, true knowledge arose, light arose.
Này các Tỳ-khưu, đối với Ta… (v.v.)… về: “Khổ tập này đã được đoạn trừ”… (v.v.)… về: “Khổ diệt này đã được chứng đạt”… (v.v.)… Này các Tỳ-khưu, đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây, nhãn đã khởi lên nơi Ta, trí đã khởi lên, tuệ đã khởi lên, minh đã khởi lên, ánh sáng đã khởi lên về: “Con đường đưa đến Khổ diệt này đã được tu tập”.
Ayaṃ bhāvanāpaññatti maggassa, nikkhepapaññatti bhāvanāmayiyā paññāya, sacchikiriyāpaññatti aññātāvino indriyassa, pavattanāpaññatti dhammacakkassa.
This is the designation of the development of the path, the designation of the establishment by wisdom born of development, the designation of the realization of the Aññātāvindriya, the designation of the setting in motion of the Dhamma-wheel.
Đây là sự tuyên bố về sự tu tập (bhāvanāpaññatti) Đạo, sự tuyên bố về sự thiết lập (nikkhepapaññatti) trí tuệ do tu tập (bhāvanāmayiyā paññā), sự tuyên bố về sự chứng đạt (sacchikiriyāpaññatti) quyền của vị đã biết (aññātāvino indriya), sự tuyên bố về sự vận chuyển (pavattanāpaññatti) bánh xe Chánh pháp.
‘‘Tula’’nti saṅkhāradhātu.
‘Comparable’ refers to the saṅkhāra-dhātu.
“Tula” (có cân lường) là hành giới (saṅkhāradhātu).
‘‘Atula’’nti nibbānadhātu, ‘‘tulamatulañca sambhava’’nti abhiññāpaññatti sabbadhammānaṃ.
‘Incomparable’ refers to the Nibbāna-dhātu. ‘Both the comparable and the incomparable formations of existence’ is the designation of higher knowledge of all phenomena.
“Atula” (không cân lường) là Niết-bàn giới (nibbānadhātu). “Tulamatulañca sambhava” (cả cân lường và không cân lường đều là sự hiện hữu) là sự chế định về thắng trí (abhiññāpaññatti) đối với tất cả các pháp.
Nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāya.
It is the designation of the establishment of Dhamma-paṭisambhidā.
Chế định về sự đặt để (nikkhepapaññatti) đối với pháp phân tích trí (dhammapaṭisambhidā).
‘‘Bhavasaṅkhāramavassaji munī’’ti pariccāgapaññatti samudayassa.
‘The sage renounced the formations of existence’ is the designation of the abandonment of the origin.
“Bậc ẩn sĩ đã từ bỏ các hành hữu” là chế định về sự từ bỏ (pariccāgapaññatti) đối với tập đế (samudaya).
Pariññāpaññatti dukkhassa.
It is the designation of the full understanding of suffering.
Chế định về sự liễu tri (pariññāpaññatti) đối với khổ đế (dukkha).
‘‘Ajjhattarato samāhito’’ti bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā.
‘Delighting inwardly, concentrated’ is the designation of the development of mindfulness of the body.
“An trú nội tâm, định tĩnh” là chế định về sự tu tập (bhāvanāpaññatti) đối với niệm thân (kāyagatā sati).
Ṭhitipaññatti cittekaggatāya.
It is the designation of the stability of one-pointedness of mind.
Chế định về sự an trụ (ṭhitipaññatti) đối với tâm nhất cảnh (cittekaggatā).
‘‘Abhindi kavacamivattasambhava’’nti abhinibbidāpaññatti cittassa, upādānapaññatti sabbaññutāya, padālanāpaññatti avijjaṇḍakosānaṃ.
‘He broke through the shell of self-existence as if it were armor’ is the designation of the mind’s disenchantment, the designation of the attainment of omniscience, the designation of the breaking open of the eggshell of avijjā.
“Đã phá vỡ lớp giáp của sự hiện hữu” là chế định về sự nhàm chán (abhinibbidāpaññatti) đối với tâm, chế định về sự chấp thủ (upādānapaññatti) đối với nhất thiết trí (sabbaññutā), chế định về sự phá hủy (padālanāpaññatti) đối với vỏ trứng vô minh (avijjaṇḍakosa).
Tenāha bhagavā ‘‘tulamatulañca sambhava’’nti.
Therefore, the Blessed One said, “both the comparable and the incomparable formations of existence.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “cả cân lường và không cân lường đều là sự hiện hữu”.
‘‘Yo dukkha’’nti vevacanapaññatti ca dukkhassa pariññāpaññatti ca.
‘Who suffering’ is the designation of synonymy and the designation of the full understanding of suffering.
“Yo dukkha” (Kẻ nào đã thấy khổ) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) và chế định về sự liễu tri (pariññāpaññatti) đối với khổ đế.
‘‘Yatonidāna’’nti pabhavapaññatti ca samudayassa pahānapaññatti ca.
‘Its origin’ is the designation of the source and the designation of the abandonment of the origin.
“Yatonidāna” (từ nơi khởi nguyên của nó) là chế định về nguồn gốc (pabhavapaññatti) và chế định về sự đoạn trừ (pahānapaññatti) đối với tập đế.
‘‘Addakkhī’’ti vevacanapaññatti ca ñāṇacakkhussa paṭivedhapaññatti ca.
‘Has seen’ is the designation of synonymy and the designation of the penetration of the eye of knowledge.
“Addakkhī” (đã thấy) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) và chế định về sự thể nhập (paṭivedhapaññatti) đối với tuệ nhãn (ñāṇacakkhu).
‘‘Kāmesu so jantukathaṃ nameyyā’’ti vevacanapaññatti ca kāmataṇhāya abhinivesapaññatti ca.
‘How could that being incline to sensual pleasures’ is the designation of synonymy and the designation of attachment to craving for sensual pleasures.
“Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyā” (thì kẻ ấy làm sao có thể hướng về dục vọng?) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) và chế định về sự chấp thủ (abhinivesapaññatti) đối với ái dục (kāmataṇhā).
‘‘Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā’’ti paccatthikato dassanapaññatti kāmānaṃ.
‘For knowing that sensual pleasures in the world are a bond’ is the designation of seeing sensual pleasures as an adversary.
“Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā” (Vì biết rằng dục vọng là sự ràng buộc trong thế gian) là chế định về sự thấy (dassanapaññatti) dục vọng như kẻ thù.
Kāmā hi aṅgārakāsūpamā maṃsapesūpamā pāvakakappā papātauragopamā ca.
Indeed, sensual pleasures are like a pit of glowing coals, like a piece of meat, like a burning flame, and like a chasm with a serpent.
Dục vọng giống như hố than hồng, như miếng thịt, như ngọn lửa bừng cháy, và như rắn ở vách núi dựng đứng.
‘‘Tesaṃ satīmā’’ti apacayapaññatti pahānāya, nikkhepapaññatti kāyagatāya satiyā, bhāvanāpaññatti maggassa.
“Mindful of them” is a designation of destruction for abandonment, a designation of establishment for mindfulness of the body, a designation of development for the path.
“Tesaṃ satīmā” (người có niệm ấy) là chế định về sự suy giảm (apacayapaññatti) đối với sự đoạn trừ, chế định về sự đặt để (nikkhepapaññatti) đối với niệm thân (kāyagatā sati), chế định về sự tu tập (bhāvanāpaññatti) đối với đạo lộ.
‘‘Vinayāya sikkhe’’ti paṭivedhapaññatti rāgavinayassa dosavinayassa mohavinayassa.
“One should train for discipline” is a designation of penetration for the discipline of lust, the discipline of hatred, the discipline of delusion.
“Vinayāya sikkhe” (rèn luyện để vượt qua chúng) là chế định về sự thể nhập (paṭivedhapaññatti) đối với sự chế ngự tham (rāgavinaya), sự chế ngự sân (dosavinaya), sự chế ngự si (mohavinaya).
‘‘Jantū’’ti vevacanapaññatti yogissa.
“Creature” is a designation of synonym for the yogi.
“Jantū” (kẻ ấy) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) đối với hành giả (yogī).
Yadā hi yogī kāmā saṅgoti pajānāti.
For when the yogi understands that sense desires are an attachment,
Khi hành giả biết rằng dục vọng là sự ràng buộc.
So kāmānaṃ anuppādāya kusale dhamme uppādayati, so anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya vāyamati.
he produces wholesome states for the non-arising of sense desires; he strives for the arising of unarisen wholesome states.
Vị ấy phát sinh các thiện pháp để dục vọng không khởi lên, vị ấy tinh tấn để các thiện pháp chưa khởi lên được khởi lên.
Ayaṃ vāyāmapaññatti appattassa pattiyā.
This is a designation of effort for the attainment of what has not been attained.
Đây là chế định về sự tinh tấn (vāyāmapaññatti) để đạt được điều chưa đạt.
Nikkhepapaññatti oramattikāya asantuṭṭhiyā.
A designation of establishment for not being content with little.
Chế định về sự đặt để (nikkhepapaññatti) đối với sự không thỏa mãn với những điều nhỏ nhặt (oramattikāya asantuṭṭhiyā).
Tattha so uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā vāyamatīti ayaṃ appamādapaññatti bhāvanāya, nikkhepapaññatti vīriyindriyassa, ārakkhapaññatti kusalānaṃ dhammānaṃ, ṭhitipaññatti adhicittasikkhāya.
There, he strives for the stability of arisen wholesome states; this is a designation of diligence for development, a designation of establishment for the faculty of energy, a designation of protection for wholesome states, a designation of stability for the training in higher consciousness.
Trong đó, vị ấy tinh tấn để các thiện pháp đã khởi lên được an trụ; đây là chế định về sự không phóng dật (appamādapaññatti) đối với sự tu tập, chế định về sự đặt để (nikkhepapaññatti) đối với cần quyền (vīriyindriya), chế định về sự bảo vệ (ārakkhapaññatti) đối với các thiện pháp, chế định về sự an trụ (ṭhitipaññatti) đối với giới học về tăng thượng tâm (adhicittasikkhā).
Tenāha bhagavā ‘‘yo dukkhamaddakkhi yatonidāna’’nti.
Therefore, the Blessed One said: “Whoever has seen suffering, and its origin.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Kẻ nào đã thấy khổ từ nơi khởi nguyên của nó”.
‘‘Mohasambandhano loko’’ti desanāpaññatti vipallāsānaṃ.
“The world is bound by delusion” is a designation of teaching for perversions.
“Mohasambandhano loko” (Thế gian bị trói buộc bởi si mê) là chế định về lời dạy (desanāpaññatti) về các sự điên đảo (vipallāsa).
‘‘Bhabbarūpova dissatī’’ti viparītapaññatti lokassa.
“It appears as if it were worthy” is a designation of perversion for the world.
“Bhabbarūpova dissatī” (dường như có vẻ đáng làm) là chế định về sự trái ngược (viparītapaññatti) của thế gian.
‘‘Upadhibandhano bālo’’ti pabhavapaññatti pāpakānaṃ icchāvacarānaṃ, kiccapaññatti pariyuṭṭhānānaṃ.
“The fool is bound by attachments” is a designation of origin for evil desires and their activities, a designation of function for obsessions.
“Upadhibandhano bālo” (Kẻ ngu bị trói buộc bởi chấp thủ) là chế định về nguồn gốc (pabhavapaññatti) của các ác dục (icchāvacara) và chế định về chức năng (kiccapaññatti) của các phiền não (pariyuṭṭhāna).
Balavapaññatti kilesānaṃ.
A designation of strength for defilements.
Chế định về sức mạnh (balavapaññatti) của các phiền não (kilesa).
Virūhanāpaññatti saṅkhārānaṃ.
A designation of growth for formations.
Chế định về sự tăng trưởng (virūhanāpaññatti) của các hành (saṅkhāra).
‘‘Tamasā parivārito’’ti desanāpaññatti avijjandhakārassa vevacanapaññatti ca.
“Enveloped in darkness” is a designation of teaching for the darkness of ignorance, and a designation of synonym.
“Tamasā parivārito” (bị bao phủ bởi bóng tối) là chế định về lời dạy (desanāpaññatti) và chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) của bóng tối vô minh (avijjandhakāra).
‘‘Assirī viya khāyatī’’ti dassanapaññatti dibbacakkhussa, nikkhepapaññatti paññācakkhussa.
“It appears as if it were without splendor” is a designation of vision for the divine eye, a designation of establishment for the eye of wisdom.
“Assirī viya khāyatī” (Dường như không có vinh quang) là chế định về sự thấy (dassanapaññatti) của thiên nhãn (dibbacakkhu), chế định về sự đặt để (nikkhepapaññatti) của tuệ nhãn (paññācakkhu).
‘‘Passato natthi kiñcana’’nti paṭivedhapaññatti sattānaṃ, rāgo kiñcanaṃ doso kiñcanaṃ moho kiñcanaṃ.
“For one who sees, there is nothing at all” is a designation of penetration for beings: lust is something, hatred is something, delusion is something.
“Passato natthi kiñcana” (đối với người thấy thì không có gì cả) là chế định về sự thể nhập (paṭivedhapaññatti) của chúng sanh. Tham là một sự ràng buộc (kiñcanaṃ), sân là một sự ràng buộc, si là một sự ràng buộc.
Tenāha bhagavā ‘‘mohasambandhano loko’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “The world is bound by delusion.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Thế gian bị trói buộc bởi si mê”.
‘‘Atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ, no cetaṃ, bhikkhave, abhavissa ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ.
“There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned. If there were not, bhikkhus, this unborn, unbecome, unmade, unconditioned,
“Này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi. Nếu không có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi này,
Nayidha* jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyetha.
there would be no escape discerned here from the born, become, made, conditioned.
thì ở đây sẽ không có sự thoát ly ra khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, đã hữu vi.
Yasmā ca kho, bhikkhave, atthi ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ, tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyatī’’ti.
But because there is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned, therefore an escape from the born, become, made, conditioned is discerned.”
Nhưng vì, này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi, nên có sự thoát ly ra khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, đã hữu vi.”
‘‘No cetaṃ, bhikkhave, abhavissa ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti desanāpaññatti nibbānassa vevacanapaññatti ca.
“If there were not, bhikkhus, this unborn, unbecome, unmade, unconditioned” is a designation of teaching for Nibbāna, and a designation of synonym.
“No cetaṃ, bhikkhave, abhavissa ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ” (Này các Tỳ-khưu, nếu không có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi này) là chế định về lời dạy (desanāpaññatti) và chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) của Niết-bàn.
‘‘Nayidha jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyethā’’ti vevacanapaññatti saṅkhatassa upanayanapaññatti ca.
“There would be no escape discerned here from the born, become, made, conditioned” is a designation of synonym for the conditioned, and a designation of approximation.
“Nayidha jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyethā” (thì ở đây sẽ không có sự thoát ly ra khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, đã hữu vi) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) và chế định về sự đưa đến (upanayanapaññatti) của hữu vi (saṅkhata).
‘‘Yasmā ca kho, bhikkhave, atthi ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti vevacanapaññatti nibbānassa jotanāpaññatti ca.
“But because there is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned” is a designation of synonym for Nibbāna, and a designation of elucidation.
“Yasmā ca kho, bhikkhave, atthi ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ” (Nhưng vì, này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi) là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) và chế định về sự chiếu sáng (jotanāpaññatti) của Niết-bàn.
‘‘Tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyatī’’ti ayaṃ vevacanapaññatti nibbānassa, niyyānikapaññatti maggassa, nissaraṇapaññatti saṃsārato.
“Therefore an escape from the born, become, made, conditioned is discerned” is a designation of synonym for Nibbāna, a designation of leading out for the path, a designation of escape from saṃsāra.
“Tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyatī” (nên có sự thoát ly ra khỏi cái đã sinh, đã hiện hữu, đã được tạo tác, đã hữu vi) đây là chế định về từ đồng nghĩa (vevacanapaññatti) của Niết-bàn, chế định về sự dẫn đến xuất ly (niyyānikapaññatti) của đạo lộ, chế định về sự thoát ly (nissaraṇapaññatti) khỏi luân hồi (saṃsāra).
Tenāha bhagavā ‘‘no cetaṃ, bhikkhave, abhavissā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “If there were not, bhikkhus, this.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ-khưu, nếu không có cái này”.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ, paññattīhi vividhāhi desetī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said: “The Blessed One teaches one Dhamma with various designations.”
Vì vậy, Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Đức Thế Tôn thuyết một pháp với nhiều chế định đa dạng.”
Tāniyeva asekkhāni pañcindriyāni vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti.
Those same five asekkhā faculties are vijjā. With the arising of vijjā, there is the cessation of avijjā; with the cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa; with the cessation of viññāṇa, there is the cessation of nāmarūpa; with the cessation of nāmarūpa, there is the cessation of saḷāyatana; with the cessation of saḷāyatana, there is the cessation of phassa; with the cessation of phassa, there is the cessation of vedanā; with the cessation of vedanā, there is the cessation of taṇhā; with the cessation of taṇhā, there is the cessation of upādāna; with the cessation of upādāna, there is the cessation of bhava; with the cessation of bhava, there is the cessation of jāti; with the cessation of jāti, aging-and-death, sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair cease.
Chính năm căn vô học ấy là minh (vijjā). Do sự khởi lên của minh, vô minh diệt. Do vô minh diệt, hành diệt. Do hành diệt, thức diệt. Do thức diệt, danh sắc diệt. Do danh sắc diệt, sáu xứ diệt. Do sáu xứ diệt, xúc diệt. Do xúc diệt, thọ diệt. Do thọ diệt, ái diệt. Do ái diệt, thủ diệt. Do thủ diệt, hữu diệt. Do hữu diệt, sinh diệt. Do sinh diệt, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não diệt.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
Thus, there is the cessation of this entire mass of suffering.
Như vậy, toàn bộ khối khổ này diệt.
Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
This is the descent through paṭiccasamuppāda.
Đây là sự nhập bằng duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
‘‘Nissitassa calita’’nti nissayo nāma duvidho taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca.
“For one who is dependent, there is agitation”—dependence is of two kinds: dependence on taṇhā and dependence on diṭṭhi.
“Kẻ có chỗ nương tựa thì có sự lay động” – chỗ nương tựa (nissaya) có hai loại: chỗ nương tựa ái (taṇhānissaya) và chỗ nương tựa kiến (diṭṭhinissaya).
Tattha yā rattassa cetanā, ayaṃ taṇhānissayo; yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo.
Among these, the volition of one who is attached is dependence on taṇhā; the volition of one who is deluded is dependence on diṭṭhi.
Trong đó, ý muốn của người tham đắm là chỗ nương tựa ái; ý muốn của người si mê là chỗ nương tựa kiến.
Cetanā pana saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo.
Volition, however, is saṅkhārā; conditioned by saṅkhārā is viññāṇa; conditioned by viññāṇa is nāmarūpa; thus, the entire paṭiccasamuppāda.
Còn ý muốn (cetanā) là các hành (saṅkhāra); do duyên các hành mà có thức (viññāṇa); do duyên thức mà có danh sắc (nāmarūpa); như vậy toàn bộ duyên khởi (paṭiccasamuppāda) được diễn ra.
Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
This is the descent through paṭiccasamuppāda.
Đây là sự nhập vào bằng các duyên khởi.
‘‘Anissitassa calitaṃ natthī’’ti samathavasena vā taṇhāya anissito vipassanāvase vā diṭṭhiyā anissito.
“For one who is independent, there is no agitation”—this means independent of taṇhā through samatha, or independent of diṭṭhi through vipassanā.
“Kẻ không có chỗ nương tựa thì không có sự lay động” – là không nương tựa vào ái (taṇhā) theo nghĩa chỉ tịnh (samatha) hoặc không nương tựa vào kiến (diṭṭhi) theo nghĩa quán (vipassanā).
Yā vipassanā ayaṃ vijjā, vijjuppādā avijjānirodho, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo.
That vipassanā is vijjā. With the arising of vijjā, there is the cessation of avijjā; with the cessation of avijjā, there is the cessation of saṅkhārā; with the cessation of saṅkhārā, there is the cessation of viññāṇa; thus, the entire paṭiccasamuppāda.
Chính quán đó là minh (vijjā); do minh khởi sinh nên vô minh diệt, do vô minh diệt nên các hành diệt, do các hành diệt nên thức diệt, như vậy toàn bộ duyên khởi được diễn ra.
Ayaṃ paṭiccasamuppādehi otaraṇā.
This is the descent through paṭiccasamuppāda.
Đây là sự nhập vào bằng các duyên khởi.
‘‘Passaddhiyā satī’’ti duvidhā passaddhi kāyikā ca cetasikā ca.
Regarding “‘Passaddhiyā satī’”, there are two kinds of tranquility: bodily and mental.
“Khi có sự an tịnh” – sự an tịnh (passaddhi) có hai loại: thân an tịnh (kāyikā) và tâm an tịnh (cetasikā).
Yaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, ayaṃ kāyapassaddhi.
That bodily pleasure is bodily tranquility.
Lạc nào thuộc về thân, đó là thân an tịnh.
Yaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, ayaṃ cetasikā passaddhi.
That mental pleasure is mental tranquility.
Lạc nào thuộc về tâm, đó là tâm an tịnh.
Passaddhakāyo sukhaṃ vediyati* , sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhito yathābhūtaṃ pajānāti, yathābhūtaṃ pajānanto nibbindati, nibbindanto virajjati, virāgā vimuccati, vimuttasmiṃ ‘‘vimutta’’miti* ñāṇaṃ hoti, ‘‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti.
One whose body is tranquil experiences pleasure; the mind of one who is happy becomes concentrated; one who is concentrated knows things as they truly are; knowing things as they truly are, one becomes disenchanted; disenchanted, one becomes dispassionate; through dispassion, one is liberated; in the liberated state, the knowledge "I am liberated" arises; one knows, "Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being."
Thân an tịnh cảm nhận lạc, tâm của người có lạc được định tĩnh, người định tĩnh biết như thật, người biết như thật thì nhàm chán, người nhàm chán thì ly tham, do ly tham mà giải thoát, khi giải thoát thì có tuệ tri rằng “đã giải thoát”, vị ấy biết: “Sự sinh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.”
So na namati rūpesu, na saddesu, na gandhesu, na rasesu, na phoṭṭhabbesu, na dhammesu khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa yena rūpena tathāgataṃ tiṭṭhantaṃ carantaṃ paññāpayamāno paññāpeyya, tassa rūpassa khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā rūpasaṅkhaye vimutto, tathāgato atthītipi na upeti, natthītipi na upeti, atthi natthītipi na upeti, nevatthi no natthītipi na upeti.
He does not incline towards forms, nor sounds, nor odours, nor tastes, nor tangibles, nor phenomena, due to the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion. By whatever form one might describe the Tathāgata standing or walking, with the destruction, dispassion, cessation, relinquishment, and giving up of that form, he is liberated in the destruction of form. The Tathāgata does not come into being as "exists", nor as "does not exist", nor as "both exists and does not exist", nor as "neither exists nor does not exist".
Do tham ái diệt tận, sân hận diệt tận, si mê diệt tận, vị ấy không nghiêng ngả trước các sắc, không trước các tiếng, không trước các mùi, không trước các vị, không trước các xúc, không trước các pháp; với sắc nào mà người ta có thể nhận biết một Như Lai đang đứng hay đang đi, thì do sắc đó diệt tận, ly tham, đoạn diệt, từ bỏ, xả ly, vị ấy được giải thoát khỏi sự tiêu vong của sắc, Như Lai không còn được nhận biết là “có”, cũng không “không có”, cũng không “có và không có”, cũng không “không phải có mà cũng không phải không có”.
Atha kho gambhīro appameyyo asaṅkheyyo nibbutotiyeva saṅkhaṃ gacchati khayā rāgassa, khayā dosassa, khayā mohassa.
Rather, he is reckoned as profound, immeasurable, unreckonable, and extinguished, due to the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.
Mà chỉ được xem là sâu xa, vô lượng, vô số, đã nhập Niết Bàn, do tham ái diệt tận, sân hận diệt tận, si mê diệt tận.
Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya.
By whatever feeling... (etc.) ... by whatever perception.
Với cảm thọ nào… (v.v.)… với tưởng nào.
Yehi saṅkhārehi.
By whatever saṅkhāras.
Với các hành nào.
Yena viññāṇena tathāgataṃ tiṭṭhantaṃ carantaṃ paññāpayamāno paññāpeyya, tassa viññāṇassa khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā viññāṇasaṅkhaye vimutto, tathāgato atthītipi na upeti, natthītipi na upeti, atthi natthītipi na upeti, nevatthi no natthītipi na upeti.
By whatever consciousness one might describe the Tathāgata standing or walking, with the destruction, dispassion, cessation, relinquishment, and giving up of that consciousness, he is liberated in the destruction of consciousness. The Tathāgata does not come into being as "exists", nor as "does not exist", nor as "both exists and does not exist", nor as "neither exists nor does not exist".
Với thức nào mà người ta có thể nhận biết một Như Lai đang đứng hay đang đi, thì do thức đó diệt tận, ly tham, đoạn diệt, từ bỏ, xả ly, vị ấy được giải thoát khỏi sự tiêu vong của thức, Như Lai không còn được nhận biết là “có”, cũng không “không có”, cũng không “có và không có”, cũng không “không phải có mà cũng không phải không có”.
Atha kho gambhīro appameyyo asaṅkheyyo nibbutotiyeva saṅkhaṃ gacchati khayā rāgassa, khayā dosassa, khayā mohassa.
Rather, he is reckoned as profound, immeasurable, unreckonable, and extinguished, due to the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion.
Mà chỉ được xem là sâu xa, vô lượng, vô số, đã nhập Niết Bàn, do tham ái diệt tận, sân hận diệt tận, si mê diệt tận.
‘‘Āgatī’’ti idhāgati.
"Coming" means coming here.
“Đến” – là đến đây (tái sinh).
‘‘Gatī’’ti peccabhavo.
"Going" means a future existence.
“Đi” – là đời sau (chết).
Āgatigatīpi na bhavanti, ‘‘nevidhā’’ti chasu ajjhattikesu āyatanesu.
Neither coming nor going exist. "Not here" refers to the six internal sense-bases.
Sự đến và đi cũng không còn; “không có ở đây” – là ở sáu nội xứ.
‘‘Na hura’’nti chasu bāhiresu āyatanesu.
"Not there" refers to the six external sense-bases.
“Không có ở kia” – là ở sáu ngoại xứ.
‘‘Na ubhayamantarenā’’ti phassasamuditesu dhammesu attānaṃ na passati.
"Not between both" means one does not see oneself in phenomena arising from contact.
“Không có ở giữa cả hai” – là không thấy tự ngã trong các pháp sinh khởi từ xúc.
‘‘Esevanto dukkhassā’’ti paṭiccasamuppādo.
"This is the end of suffering" refers to dependent origination (paṭiccasamuppāda).
“Đó chính là sự chấm dứt khổ đau” – là duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
So duvidho lokiyo ca lokuttaro ca.
It is of two kinds: mundane and supramundane.
Duyên khởi có hai loại: thế gian (lokiya) và xuất thế gian (lokuttara).
Tattha lokiyo avijjāpaccayā saṅkhārā, yāva jarāmaraṇā.
Of these, the mundane is: "With ignorance as condition, volitional formations (saṅkhāras) arise," up to old age and death.
Trong đó, thế gian là do vô minh duyên các hành, cho đến già chết.
Lokuttaro sīlavato avippaṭisāro jāyati, yāva nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
The supramundane is: "For one endowed with sīla, freedom from remorse arises," up to "one knows there is no more for this state of being."
Xuất thế gian là do người giữ giới có sự không hối hận sinh khởi, cho đến khi biết “không còn tái sinh nữa”.
Tenāha bhagavā ‘‘nissitassa calitaṃ anissitassa calitaṃ natthi…pe… esevanto dukkhassā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: "For one who is dependent, there is wavering; for one who is independent, there is no wavering... (etc.) ... this is the end of suffering."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Kẻ có chỗ nương tựa thì có sự lay động, kẻ không có chỗ nương tựa thì không có sự lay động… (v.v.)… đó chính là sự chấm dứt khổ đau.”
Ettāvatā paṭicca indriyakhandhadhātuāyatanāni samosaraṇotaraṇāni bhavanti.
To this extent, dependent origination, faculties, aggregates, elements, and bases become convergent and entered into.
Cho đến đây, các pháp duyên khởi, căn, uẩn, giới, xứ trở thành sự hội tụ và đi vào.
Evaṃ paṭicca indriyakhandhadhātuāyatanāni otāretabbāni.
Thus, dependent origination, faculties, aggregates, elements, and bases should be entered into.
Như vậy, các pháp duyên khởi, căn, uẩn, giới, xứ cần phải được đi vào.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘yo ca paṭiccuppādo’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, “And what is dependent origination…”
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Pháp duyên khởi nào…”
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti bhagavā padaṃ sodheti, no ca ārambhaṃ.
To the question "By what is the world enveloped?", the Blessed One clarifies the word "The world is enveloped by ignorance", but not the underlying meaning.
Trong câu hỏi “Thế giới này bị che lấp bởi cái gì?”, Đức Thế Tôn đã thanh lọc từ ngữ “Thế giới bị vô minh che lấp”, nhưng không phải là khởi đầu (ārambha).
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti bhagavā padaṃ sodheti, no ca ārambhaṃ.
To the question "By what does it not shine forth?", the Blessed One clarifies the word "It does not shine forth due to doubt and heedlessness", but not the underlying meaning.
Trong câu hỏi “Bởi cái gì mà không hiển lộ?”, Đức Thế Tôn đã thanh lọc từ ngữ “Do nghi ngờ và phóng dật mà không hiển lộ”, nhưng không phải là khởi đầu.
‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti bhagavā padaṃ sodheti, no ca ārambhaṃ.
To the question "What do you declare to be its defilement?", the Blessed One clarifies the word "I declare craving to be its defilement", but not the underlying meaning.
Trong câu hỏi “Ngài nói cái gì là sự bôi bẩn?”, Đức Thế Tôn đã thanh lọc từ ngữ “Ta nói sự tham ái là sự bôi bẩn”, nhưng không phải là khởi đầu.
‘‘Kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti suddho ārambho.
To the question "What is its great danger?", the underlying meaning is fully clarified by "Suffering is its great danger".
Trong câu hỏi “Cái gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?”, khởi đầu là thanh tịnh: “khổ là nỗi sợ hãi lớn của nó”.
Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "The world is enveloped by ignorance."
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Thế giới bị vô minh che lấp.”
‘‘Savanti sabbadhi sotā, sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pañhe ‘‘yāni sotāni lokasmiṃ, sati tesaṃ nivāraṇa’’nti bhagavā padaṃ sodheti, no ca ārambhaṃ.
To the question "Streams flow everywhere, what is the restraint for streams?", the Blessed One clarifies the word "Whatever streams there are in the world, mindfulness is their restraint", but not the underlying meaning.
Trong câu hỏi “Các dòng chảy khắp mọi nơi, cái gì ngăn chặn các dòng chảy?”, Đức Thế Tôn đã thanh lọc từ ngữ “Những dòng chảy nào trong thế gian, niệm là sự ngăn chặn chúng”, nhưng không phải là khởi đầu.
‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti pañhe ‘‘sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti suddho ārambho.
To the question "Tell me the guarding of streams, by what are streams blocked?", the underlying meaning is fully clarified by "I declare the guarding of streams, by wisdom are they blocked".
Trong câu hỏi “Xin Ngài hãy nói về sự chế ngự các dòng chảy, bởi cái gì mà các dòng chảy bị đóng lại?”, khởi đầu là thanh tịnh: “Ta nói về sự chế ngự các dòng chảy, chúng bị đóng lại bởi tuệ.”
Tenāha bhagavā ‘‘yāni sotāni lokasmi’’nti.
Therefore, the Blessed One said, "Whatever streams there are in the world."
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Những dòng chảy nào trong thế gian…”
Suddho ārambho.
The underlying meaning is fully clarified.
Khởi đầu là thanh tịnh.
Tenāha bhagavā ‘‘yametaṃ pañhaṃ apucchī’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "The question you asked."
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: “Vấn đề mà con đã hỏi…”
Yattha evaṃ suddho ārambho, so pañho visajjito bhavati.
Where the underlying meaning is thus fully clarified, that question is answered.
Nơi nào khởi đầu là thanh tịnh như vậy, vấn đề đó đã được giải đáp.
Yattha pana ārambho asuddho, na tāva so pañho visajjito bhavati.
But where the underlying meaning is not fully clarified, that question is not yet answered.
Nhưng nơi nào khởi đầu không thanh tịnh, vấn đề đó vẫn chưa được giải đáp.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘vissajjitamhi pañhe’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, "In the question that is answered."
Vì thế Tôn giả Mahākaccāyana đã dạy: “Khi vấn đề đã được giải đáp.”
‘‘Dukkha’’nti ekattatā.
"Suffering" is a single nature.
“Khổ” là một thể.
Tattha katamaṃ dukkhaṃ?
What is suffering there?
Trong đó, khổ là gì?
Jāti dukkhā, jarā dukkhā, byādhi dukkho, maraṇaṃ dukkhaṃ, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā, rūpā dukkhā, vedanā dukkhā, saññā dukkhā, saṅkhārā dukkhā, viññāṇaṃ dukkhaṃ.
Birth is suffering, aging is suffering, sickness is suffering, death is suffering, association with the disliked is suffering, separation from the liked is suffering, not getting what one wants is also suffering, in brief, the five aggregates of clinging are suffering, forms are suffering, feelings are suffering, perceptions are suffering, mental formations are suffering, consciousness is suffering.
Sinh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, hội ngộ với những điều không ưa thích là khổ, chia lìa với những điều ưa thích là khổ, điều mong muốn mà không đạt được cũng là khổ; tóm lại, năm uẩn chấp thủ là khổ. Sắc là khổ, thọ là khổ, tưởng là khổ, hành là khổ, thức là khổ.
Ayaṃ vemattatā.
This is diverse nature.
Đây là sự khác biệt.
‘‘Dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti ekattatā.
"The path leading to the cessation of suffering" is a single nature.
“Con đường đưa đến khổ diệt” là sự đồng nhất.
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā?
What is the path leading to the cessation of suffering there?
Trong đó, con đường đưa đến khổ diệt là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path.
Chính là Bát Chánh Đạo cao thượng này.
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
Namely, right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Nghĩa là, chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
Ayaṃ vemattatā.
This is diverse nature.
Đây là sự khác biệt.
Katamehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti?
In which twenty aspects does one comprehend the earth element in detail?
Thâu tóm địa đại một cách chi tiết theo hai mươi khía cạnh nào?
Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ* vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ matthake matthaluṅganti imehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
In this body there are: hairs, body-hairs, nails, teeth, skin; flesh, sinews, bones, bone-marrow, kidneys; heart, liver, diaphragm, spleen, lungs; intestines, mesentery, stomach content, faeces, and brain in the head—in these twenty aspects one comprehends the earth element in detail.
Trong thân này có: tóc, lông, móng, răng, da; thịt, gân, xương, tủy xương, thận; tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi; ruột già, ruột non, thức ăn mới, phân, não trong đầu – thâu tóm địa đại một cách chi tiết theo hai mươi khía cạnh này.
Katamehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti?
In which twelve aspects does one comprehend the water element in detail?
Thâu tóm thủy đại một cách chi tiết theo mười hai khía cạnh nào?
Atthi imasmiṃ kāye pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttanti imehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
In this body there are: bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, joint-fluid, urine—in these twelve aspects one comprehends the water element in detail.
Trong thân này có: mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ đặc, nước mắt, mỡ lỏng, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu – thâu tóm thủy đại một cách chi tiết theo mười hai khía cạnh này.
Evaṃ imehi dvācattālīsāya ākārehi vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā, yathā candanikaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā saṅkāraṭṭhānaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā vaccakuṭiṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā sivathikaṃ* pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya.
Thus, by observing, weighing, investigating, penetrating, and reviewing the elements in their true nature in these forty-two aspects, one sees nothing in the body or any part of the body that is fit to be grasped, just as one searching through a sandalwood forest would see nothing fit to be grasped, just as one searching through a rubbish heap would see nothing fit to be grasped, just as one searching through a latrine would see nothing fit to be grasped, just as one searching through a charnel ground would see nothing fit to be grasped.
Như vậy, khi quán sát, cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng, thâm nhập và phản tỉnh các giới theo bản chất chi tiết qua bốn mươi hai khía cạnh này, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ, dù là thân hay một phần của thân. Giống như khi tìm kiếm trong một đống gỗ đàn hương, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ; giống như khi tìm kiếm trong một đống rác, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ; giống như khi tìm kiếm trong một nhà vệ sinh, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ; giống như khi tìm kiếm trong một bãi tha ma, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ.
Evameva imehi dvācattālīsāya ākārehi evaṃ vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā.
Just so, by observing, weighing, investigating, penetrating, and reviewing the elements in their true nature in these forty-two aspects, one sees nothing in the body or any part of the body that is fit to be grasped.
Cũng vậy, khi quán sát, cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng, thâm nhập và phản tỉnh các giới theo bản chất chi tiết qua bốn mươi hai khía cạnh này, người ấy không thấy bất cứ điều gì đáng để chấp thủ, dù là thân hay một phần của thân.
Tenāha bhagavā yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu* , yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā.
Therefore the Blessed One said: “Whatever is the internal earth element and whatever is the external earth element, it is all just the earth element.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy: “Địa đại bên trong và địa đại bên ngoài, tất cả đều là địa đại.”
Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
That should be seen as it really is with right wisdom: “This is not mine, I am not this, this is not my self.” Having seen that as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the earth element, and one’s mind becomes dispassionate towards the earth element.
Điều đó phải được thấy bằng chánh tuệ đúng như thật: “Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi.” Khi đã thấy điều đó bằng chánh tuệ đúng như thật, người ấy sẽ nhàm chán địa đại, tâm sẽ ly tham đối với địa đại.
Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu, yā ca bāhirā āpodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu, yā ca bāhirā tejodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā.
And whatever internal water element there is, and whatever external water element there is… And whatever internal fire element there is, and whatever external fire element there is… And whatever internal air element there is, and whatever external air element there is—that is simply the air element.
Và thủy đại bên trong và thủy đại bên ngoài… (tương tự như trên)… và hỏa đại bên trong và hỏa đại bên ngoài… (tương tự như trên)… và phong đại bên trong và phong đại bên ngoài, tất cả đều là phong đại.
Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
That should be seen as it really is with right wisdom: “This is not mine, I am not this, this is not my self.” Having seen that as it really is with right wisdom, one becomes disenchanted with the air element, and one’s mind becomes dispassionate towards the air element.
Điều đó phải được thấy bằng chánh tuệ đúng như thật: “Cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi.” Khi đã thấy điều đó bằng chánh tuệ đúng như thật, người ấy sẽ nhàm chán phong đại, tâm sẽ ly tham đối với phong đại.
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
48. ‘‘Avijjā’’ti ekattatā.
48. “Ignorance” is a unity.
48. “Vô minh” là sự đồng nhất.
Tattha katamā avijjā?
What is ignorance there?
Trong đó, vô minh là gì?
Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asallakkhaṇā anupalakkhaṇā apaccupalakkhaṇā asamavekkhaṇaṃ* apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ.
Ignorance of suffering, ignorance of the origin of suffering, ignorance of the cessation of suffering, ignorance of the path leading to the cessation of suffering, ignorance of the past, ignorance of the future, ignorance of both past and future, ignorance of dependent origination and the phenomena arisen from conditions—such ignorance, non-seeing, non-comprehension, non-understanding, non-awakening, non-penetration, non-discernment, non-perception, non-direct perception, non-reflection, non-direct experience, dullness, foolishness, lack of clear comprehension, delusion, extreme delusion, complete delusion, ignorance, the flood of ignorance, the yoke of ignorance, the latent tendency of ignorance, the obsession of ignorance, the hindrance of ignorance, delusion, the root of unwholesomeness.
Không biết về Khổ, không biết về Khổ tập, không biết về Khổ diệt, không biết về con đường đưa đến Khổ diệt, không biết về quá khứ, không biết về tương lai, không biết về cả quá khứ và tương lai, không biết về các pháp duyên khởi này – bất cứ sự không biết nào như vậy, sự không thấy, sự không thấu hiểu, sự không giác ngộ, sự không tỉnh thức, sự không xuyên thấu, sự không nhận biết, sự không quán sát, sự không phản tỉnh, sự không trực nhận, sự ngu si, sự mê muội, sự không tỉnh giác, sự si mê, sự mê lầm, sự tăm tối, vô minh, dòng thác vô minh, trói buộc vô minh, tùy miên vô minh, sự bao vây của vô minh, sự si mê là căn bản của bất thiện.
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
‘‘Vijjā’’ti ekattatā.
“Knowledge” is a unity.
“Vijjā” (Minh) là sự đồng nhất.
Tattha katamā vijjā?
What is knowledge there?
Trong đó, vijjā là gì?
Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo saṃlakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā* cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ.
Knowledge of suffering, knowledge of the origin of suffering, knowledge of the cessation of suffering, knowledge of the path leading to the cessation of suffering, knowledge of the past, knowledge of the future, knowledge of both past and future, knowledge of dependent origination and the phenomena arisen from conditions—such wisdom, understanding, investigation, thorough investigation, discernment of phenomena, discernment, perception, direct perception, sagacity, skill, dexterity, clear exposition, thought, examination, insight, intelligence, leading, insight, clear comprehension, goad, wisdom, faculty of wisdom, power of wisdom, sword of wisdom, palace of wisdom, light of wisdom, radiance of wisdom, illumination of wisdom, gem of wisdom, non-delusion, investigation of phenomena, right view, the enlightenment factor of investigation of phenomena, a factor of the path, included in the path.
Là trí tuệ về Khổ, trí tuệ về Khổ tập, trí tuệ về Khổ diệt, trí tuệ về con đường đưa đến Khổ diệt; trí tuệ về quá khứ, trí tuệ về tương lai, trí tuệ về quá khứ và tương lai; trí tuệ về các pháp duyên khởi do cái này có nên cái kia có; đó là loại tuệ, sự hiểu biết, sự phân tích, sự phân tích kỹ lưỡng, sự phân tích pháp, sự xem xét kỹ lưỡng, sự nhận biết, sự nhận biết rõ ràng, sự thông thái, sự khéo léo, sự tinh thông, sự phân biệt, sự suy tư, sự khảo sát, sự sáng suốt, sự thông minh, sự hướng dẫn, tuệ quán (vipassanā), sự tỉnh giác (sampajañña), sự thúc đẩy, tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriya), tuệ lực (paññābala), tuệ kiếm (paññāsattha), tuệ cung điện (paññāpāsādo), tuệ ánh sáng (paññāāloko), tuệ rực rỡ (paññāobhāso), tuệ chiếu sáng (paññāpajjoto), tuệ châu báu (paññāratanaṃ), vô si mê (amoho), trạch pháp (dhammavicayo), chánh kiến (sammādiṭṭhi), trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅgo), chi phần của đạo (maggaṅgaṃ), thuộc về đạo (maggapariyāpannaṃ).
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
‘‘Samādhī’’ti ekattatā.
“Concentration” is a unity.
“Samādhi” (Định) là sự đồng nhất.
Tattha katamo samādhi?
What is concentration there?
Trong đó, samādhi là gì?
Saraṇo samādhi, araṇo samādhi, savero samādhi, avero samādhi, sabyāpajjo* samādhi, abyāpajjo samādhi, sappītiko samādhi, nippītiko samādhi, sāmiso samādhi, nirāmiso samādhi, sasaṅkhāro samādhi, asaṅkhāro samādhi, ekaṃsabhāvito samādhi, ubhayaṃsabhāvito samādhi, ubhayato bhāvitabhāvano samādhi, savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi, hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi, lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi, micchāsamādhi, sammāsamādhi.
Concentration with support, concentration without support, concentration with enmity, concentration without enmity, concentration with affliction, concentration without affliction, concentration with joy, concentration without joy, concentration with attachment, concentration without attachment, concentration with volitional formations, concentration without volitional formations, concentration developed in one aspect, concentration developed in both aspects, concentration developed in both ways, concentration with initial application and sustained application, concentration with sustained application only, concentration without initial application and sustained application, concentration tending to decline, concentration tending to stability, concentration tending to distinction, concentration tending to penetration, mundane concentration, supramundane concentration, wrong concentration, right concentration.
Là định có ô nhiễm (saraṇo samādhi), định không ô nhiễm (araṇo samādhi), định có sự thù địch (savero samādhi), định không thù địch (avero samādhi), định có sự não hại (sabyāpajjo samādhi), định không não hại (abyāpajjo samādhi), định có hỷ (sappītiko samādhi), định không hỷ (nippītiko samādhi), định có tham dục (sāmiso samādhi), định không tham dục (nirāmiso samādhi), định có tác ý (sasaṅkhāro samādhi), định không tác ý (asaṅkhāro samādhi), định được tu tập một phần (ekaṃsabhāvito samādhi), định được tu tập hai phần (ubhayaṃsabhāvito samādhi), định được tu tập cả hai (ubhayato bhāvitabhāvano samādhi), định có tầm có tứ (savitakkasavicāro samādhi), định không tầm chỉ có tứ (avitakkavicāramatto samādhi), định không tầm không tứ (avitakkaavicāro samādhi), định thuộc phần suy thoái (hānabhāgiyo samādhi), định thuộc phần an trú (ṭhitibhāgiyo samādhi), định thuộc phần thù thắng (visesabhāgiyo samādhi), định thuộc phần thâm nhập (nibbedhabhāgiyo samādhi), định thế gian (lokiyo samādhi), định siêu thế (lokuttaro samādhi), tà định (micchāsamādhi), chánh định (sammāsamādhi).
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
‘‘Paṭipadā’’ti ekattatā.
“Path” is a unity.
“Paṭipadā” (Đạo lộ) là sự đồng nhất.
Tattha katamā paṭipadā?
What is the path there?
Trong đó, paṭipadā là gì?
Āgāḷhapaṭipadā* , nijjhāmapaṭipadā, majjhimapaṭipadā, akkhamā paṭipadā, khamā paṭipadā, samā paṭipadā, damā paṭipadā, dukkhā paṭipadā dandhābhiññā, dukkhā paṭipadā khippābhiññā, sukhā paṭipadā dandhābhiññā, sukhā paṭipadā khippābhiññāti.
The path of harshness, the path of self-mortification, the middle path, the path of impatience, the path of endurance, the path of tranquility, the path of self-control, the path of suffering with slow comprehension, the path of suffering with swift comprehension, the path of ease with slow comprehension, the path of ease with swift comprehension.
Là đạo lộ khó khăn (āgāḷhapaṭipadā), đạo lộ thiêu đốt (nijjhāmapaṭipadā), đạo lộ trung đạo (majjhimapaṭipadā), đạo lộ không kham nhẫn (akkhamā paṭipadā), đạo lộ kham nhẫn (khamā paṭipadā), đạo lộ bình đẳng (samā paṭipadā), đạo lộ điều phục (damā paṭipadā), đạo lộ khổ hạnh chậm chứng ngộ (dukkhā paṭipadā dandhābhiññā), đạo lộ khổ hạnh mau chứng ngộ (dukkhā paṭipadā khippābhiññā), đạo lộ an lạc chậm chứng ngộ (sukhā paṭipadā dandhābhiññā), đạo lộ an lạc mau chứng ngộ (sukhā paṭipadā khippābhiññā).
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
‘‘Kāyo’’ti ekattatā.
“Body” is the unity.
“Kāyo” (Thân) là sự đồng nhất.
Tattha katamo kāyo?
Among these, what is the body?
Trong đó, kāyo là gì?
Nāmakāyo rūpakāyo ca.
The name-body and the form-body.
Là danh thân và sắc thân.
Tattha katamo rūpakāyo?
Among these, what is the form-body?
Trong đó, sắc thân là gì?
Kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru* aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ matthaluṅganti – ayaṃ rūpakāyo.
Hair, body-hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone-marrow, kidneys, heart, liver, pleura, spleen, lungs, intestines, intestinal mesentery, stomach-contents, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, joint-fluid, urine, and brain – this is the form-body.
Là tóc, lông, móng, răng, da, thịt, gân, xương, tủy xương, thận, tim, gan, hoành cách mô, lá lách, phổi, ruột già, ruột non, dạ dày, phân, mật, đờm, mủ, máu, mồ hôi, mỡ đặc, nước mắt, mỡ lỏng, nước bọt, nước mũi, dịch khớp, nước tiểu, não. Đây là sắc thân.
Nāmakāyo nāma vedanā saññā cetanā cittaṃ phasso manasikāroti – ayaṃ nāmakāyoti.
The name-body is feeling, perception, volition, consciousness, contact, and attention – this is the name-body.
Danh thân là thọ, tưởng, tư, tâm, xúc, tác ý. Đây là danh thân.
Ayaṃ vemattatā.
This is the diversity.
Đây là sự khác biệt.
Evaṃ yo dhammo yassa dhammassa samānabhāvo, so dhammo tassa dhammassa ekattatāya ekī bhavati.
Thus, whatever phenomenon has a common nature with another phenomenon, that phenomenon becomes one with that phenomenon through unity.
Như vậy, pháp nào có sự đồng nhất với pháp nào, thì pháp đó trở thành một với pháp đó theo sự đồng nhất.
Yena yena vā pana vilakkhaṇo, tena tena vemattaṃ gacchati.
Or, by whatever characteristics it is distinct, by those it goes to diversity.
Hoặc nếu có sự khác biệt về đặc điểm nào, thì pháp đó đi đến sự khác biệt theo đặc điểm đó.
Evaṃ sutte vā veyyākaraṇe vā gāthāyaṃ vā pucchitena vīmaṃsayitabbaṃ, kiṃ ekattatāya pucchati, udāhu vemattatāyāti.
Thus, in a Sutta, or an exposition, or a verse, one should examine what is asked: whether it is asked regarding unity, or regarding diversity.
Như vậy, trong kinh tạng, trong văn giải thích, hay trong kệ ngôn, người hỏi cần phải xem xét kỹ lưỡng, là hỏi về sự đồng nhất, hay hỏi về sự khác biệt.
Yadi ekattatāya pucchitaṃ, ekattatāya visajjayitabbaṃ.
If it is asked regarding unity, it should be answered regarding unity.
Nếu hỏi về sự đồng nhất, thì phải trả lời về sự đồng nhất.
Yadi vemattatāya pucchitaṃ, vemattatāya visajjayitabbaṃ.
If it is asked regarding diversity, it should be answered regarding diversity.
Nếu hỏi về sự khác biệt, thì phải trả lời về sự khác biệt.
Yadi sattādhiṭṭhānena pucchitaṃ, sattādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ.
If it is asked based on beings, it should be answered based on beings.
Nếu hỏi theo quan điểm về chúng sinh, thì phải trả lời theo quan điểm về chúng sinh.
Yadi dhammādhiṭṭhānena pucchitaṃ, dhammādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ.
If it is asked based on phenomena, it should be answered based on phenomena.
Nếu hỏi theo quan điểm về pháp, thì phải trả lời theo quan điểm về pháp.
Yathā yathā vā pana pucchitaṃ, tathā tathā visajjayitabbaṃ.
Or, however it is asked, so it should be answered.
Hoặc hỏi theo cách nào, thì phải trả lời theo cách đó.
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekattatāya dhammā’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said: “Phenomena by way of unity.”
Vì vậy, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Các pháp theo sự đồng nhất”.
Yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro.
Whatever phenomenon generates another phenomenon, that is its requisite.
Pháp nào sinh ra pháp nào, thì pháp đó là duyên của pháp kia.
Kiṃlakkhaṇo parikkhāro?
What is the characteristic of a requisite?
Duyên có đặc tính gì?
Janakalakkhaṇo parikkhāro.
The characteristic of generating is the requisite.
Duyên có đặc tính sinh ra.
Dve dhammā janayanti hetu ca paccayo ca.
Two phenomena generate: a cause (hetu) and a condition (paccaya).
Có hai pháp sinh ra: nhân (hetu) và duyên (paccaya).
Tattha kiṃlakkhaṇo hetu, kiṃlakkhaṇo paccayo?
Among these, what is the characteristic of a cause, what is the characteristic of a condition?
Trong đó, nhân có đặc tính gì, duyên có đặc tính gì?
Asādhāraṇalakkhaṇo hetu, sādhāraṇalakkhaṇo paccayo.
The characteristic of being uncommon is the cause; the characteristic of being common is the condition.
Nhân có đặc tính không phổ biến, duyên có đặc tính phổ biến.
Yathā kiṃ bhave?
Like what would it be?
Giống như điều gì?
Yathā aṅkurassa nibbattiyā bījaṃ asādhāraṇaṃ, pathavī āpo ca sādhāraṇā.
Just as for the sprouting of a shoot, the seed is uncommon, while earth and water are common.
Giống như đối với sự nảy mầm của mầm cây, hạt giống là không phổ biến, còn đất và nước là phổ biến.
Aṅkurassa hi pathavī āpo ca paccayo sabhāvo hetu.
For the shoot, earth and water are conditions; its inherent nature is the cause.
Đối với mầm cây, đất và nước là duyên, còn bản chất hạt giống là nhân.
Yathā vā pana ghaṭe duddhaṃ pakkhittaṃ dadhi bhavati, na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa ca.
Or, just as milk poured into a pot becomes curds, there is no co-existence at the same time for milk and curds.
Hoặc như sữa đổ vào bình trở thành sữa đông, không có sự tồn tại đồng thời của sữa và sữa đông.
Evamevaṃ natthi ekakālasamavadhānaṃ hetussa ca paccayassa ca.
Likewise, there is no co-existence at the same time for a cause and a condition.
Cũng vậy, không có sự tồn tại đồng thời của nhân và duyên.
Ayañhi saṃsāro sahetu sappaccayo nibbatto.
This saṃsāra, indeed, is produced with causes and conditions.
Thật vậy, vòng luân hồi (saṃsāra) này được sinh ra có nhân và có duyên.
Vuttaṃ hi avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, evaṃ sabbo paṭiccasamuppādo.
It has been said: “Conditioned by ignorance are formations; conditioned by formations is consciousness,” and so on for the entire Dependent Origination.
Đã nói rằng: do vô minh duyên hành, do hành duyên thức, v.v., toàn bộ Duyên khởi là như vậy.
Iti avijjā avijjāya hetu ayoniso manasikāro paccayo.
Thus, ignorance is the cause of ignorance; unwise attention is the condition.
Như vậy, vô minh là nhân của vô minh, tác ý không như lý là duyên.
Purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetu.
Previous ignorance is the cause of subsequent ignorance.
Vô minh trước là nhân của vô minh sau.
Tattha purimikā avijjā avijjānusayo pacchimikā avijjā avijjāpariyuṭṭhānaṃ, purimiko avijjānusayo pacchimikassa avijjāpariyuṭṭhānassa hetubhūto paribrūhanāya, bījaṅkuro viya samanantarahetutāya.
Here, previous ignorance is the latent tendency of ignorance (avijjānusaya); subsequent ignorance is the manifestation of ignorance (avijjāpariyuṭṭhāna). The previous latent tendency of ignorance becomes the cause for the growth of the subsequent manifestation of ignorance, like a seed and a sprout, by way of immediate causality.
Trong đó, vô minh trước là tùy miên vô minh (avijjānusayo), vô minh sau là triền cái vô minh (avijjāpariyuṭṭhānaṃ); tùy miên vô minh trước là nhân để tăng trưởng triền cái vô minh sau, giống như hạt giống và mầm cây theo nghĩa nhân liền kề.
Yaṃ pana yattha phalaṃ nibbattati, idamassa paramparahetutāya hetubhūtaṃ.
That which produces a result in a certain place is its cause by way of sequential causality.
Còn quả nào sinh ra ở đâu, thì đó là nhân theo nghĩa nhân kế tiếp.
Duvidho hi hetu samanantarahetu paramparahetu ca, evaṃ avijjāyapi duvidho hetu samanantarahetu paramparahetu ca.
Indeed, there are two kinds of cause: immediate cause and sequential cause; thus, for ignorance too, there are two kinds of cause: immediate cause and sequential cause.
Nhân có hai loại: nhân liền kề (samanantarahetu) và nhân kế tiếp (paramparahetu); vô minh cũng có hai loại nhân: nhân liền kề và nhân kế tiếp.
Yathā vā pana thālakañca vaṭṭi ca telañca padīpassa paccayabhūtaṃ na sabhāvahetu, na hi sakkā thālakañca vaṭṭiñca telañca anaggikaṃ dīpetuṃ padīpassa paccayabhūtaṃ.
Or, just as the lamp-stand, wick, and oil are conditions for the lamp, but not its inherent cause, for it is not possible to light a lamp with a lamp-stand, wick, and oil without fire, which is the condition for the lamp.
Hoặc như đĩa, bấc và dầu là duyên của ngọn đèn chứ không phải nhân bản chất, vì không thể thắp đèn chỉ bằng đĩa, bấc và dầu mà không có lửa.
Padīpo viya sabhāvo hetu hoti.
The lamp itself is the inherent cause.
Ngọn lửa giống như bản chất là nhân.
Iti sabhāvo hetu, parabhāvo paccayo.
Thus, inherent nature is the cause; external nature is the condition.
Như vậy, bản chất là nhân, các yếu tố khác là duyên.
Ajjhattiko hetu, bāhiro paccayo.
Internal is the cause; external is the condition.
Nội tại là nhân, ngoại tại là duyên.
Janako hetu, pariggāhako paccayo.
The generator is the cause; the supporter is the condition.
Cái sinh ra là nhân, cái nắm giữ là duyên.
Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo.
Uncommon is the cause; common is the condition.
Không phổ biến là nhân, phổ biến là duyên.
Avupacchedattho santati attho, nibbatti attho phalattho, paṭisandhi attho punabbhavattho, palibodhattho pariyuṭṭhānattho, asamugghātattho anusayattho, asampaṭivedhattho avijjattho, apariññātattho viññāṇassa bījattho.
The meaning of uninterrupted is continuity; the meaning of arising is result; the meaning of relinking is renewed existence; the meaning of obstruction is obsession; the meaning of uneradicated is underlying tendency; the meaning of non-penetration is ignorance; the meaning of not fully understood is the seed of consciousness.
Ý nghĩa không đoạn trừ là ý nghĩa liên tục, ý nghĩa sinh khởi là ý nghĩa quả, ý nghĩa tái tục là ý nghĩa tái sinh, ý nghĩa chướng ngại là ý nghĩa triền cái, ý nghĩa không nhổ tận gốc là ý nghĩa tùy miên, ý nghĩa không thấu hiểu là ý nghĩa vô minh, ý nghĩa không biết rõ là ý nghĩa hạt giống của thức.
Yattha avupacchedo tattha santati, yattha santati tattha nibbatti, yattha nibbatti tattha phalaṃ, yattha phalaṃ tattha paṭisandhi, yattha paṭisandhi tattha punabbhavo, yattha punabbhavo tattha palibodho, yattha palibodho tattha pariyuṭṭhānaṃ, yattha pariyuṭṭhānaṃ tattha asamugghāto.
Where there is uninterruptedness, there is continuity; where there is continuity, there is arising; where there is arising, there is result; where there is result, there is relinking; where there is relinking, there is renewed existence; where there is renewed existence, there is obstruction; where there is obstruction, there is obsession; where there is obsession, there is uneradicated.
Nơi nào không có sự gián đoạn, nơi đó có sự liên tục (santati); nơi nào có sự liên tục, nơi đó có sự phát sinh (nibbatti); nơi nào có sự phát sinh, nơi đó có quả (phalaṃ); nơi nào có quả, nơi đó có sự tái tục (paṭisandhi); nơi nào có sự tái tục, nơi đó có sự tái hữu (punabbhavo); nơi nào có sự tái hữu, nơi đó có sự ràng buộc (palibodho); nơi nào có sự ràng buộc, nơi đó có sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhānaṃ); nơi nào có sự quấy nhiễu, nơi đó có sự không đoạn trừ (asamugghāto).
Yattha asamugghāto tattha anusayo, yattha anusayo tattha asampaṭivedho, yattha asampaṭivedho tattha avijjā, yattha avijjā tattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ, yattha sāsavaṃ viññāṇaṃ apariññātaṃ tattha bījattho.
Where there is uneradicated, there is underlying tendency; where there is underlying tendency, there is non-penetration; where there is non-penetration, there is ignorance; where there is ignorance, there is consciousness with taints (sāsavaṃ viññāṇaṃ) not fully understood; where there is consciousness with taints not fully understood, there is the meaning of seed.
Nơi nào không có sự đoạn trừ, nơi đó có tùy miên (anusayo); nơi nào có tùy miên, nơi đó có sự không thấu hiểu (asampaṭivedho); nơi nào có sự không thấu hiểu, nơi đó có vô minh (avijjā); nơi nào có vô minh, nơi đó có thức hữu lậu (sāsavaṃ viññāṇaṃ) không được liễu tri (apariññātaṃ); nơi nào có thức hữu lậu không được liễu tri, nơi đó có ý nghĩa của hạt giống (bījattho).
Yathā vā pana cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ.
Or, just as eye-consciousness arises dependent on the eye and forms.
Hoặc như, y cứ vào mắt và sắc mà nhãn thức phát sinh.
Tattha cakkhu ādhipateyyapaccayatāya paccayo, rūpā ārammaṇapaccayatāya paccayo.
There, the eye is a condition by way of predominant condition (ādhipateyya-paccaya); forms are a condition by way of object condition (ārammaṇa-paccaya).
Ở đây, mắt là nhân duyên theo nghĩa thắng giải duyên (ādhipateyyapaccayatāya paccayo), sắc là nhân duyên theo nghĩa sở duyên duyên (ārammaṇapaccayatāya paccayo).
Āloko sannissayatāya paccayo, manasikāro sabhāvo hetu.
Light is a condition by way of strong support (sannissaya); attention (manasikāra) is the intrinsic nature (sabhāva) and root cause (hetu).
Ánh sáng là nhân duyên theo nghĩa y chỉ duyên (sannissayatāya paccayo), tác ý (manasikāro) là bản chất (sabhāvo) là nhân (hetu).
Saṅkhārā viññāṇassa paccayo, sabhāvo hetu.
Formations (saṅkhārā) are a condition for consciousness (viññāṇa), the intrinsic nature and root cause.
Các hành (saṅkhārā) là nhân duyên cho thức (viññāṇassa), là bản chất, là nhân.
Viññāṇaṃ nāmarūpassa paccayo, sabhāvo hetu.
Consciousness is a condition for name-and-form (nāmarūpa), the intrinsic nature and root cause.
Thức là nhân duyên cho danh sắc (nāmarūpassa), là bản chất, là nhân.
Nāmarūpaṃ saḷāyatanassa paccayo, sabhāvo hetu.
Name-and-form is a condition for the six sense bases (saḷāyatana), the intrinsic nature and root cause.
Danh sắc là nhân duyên cho sáu xứ (saḷāyatanassa), là bản chất, là nhân.
Saḷāyatanaṃ phassassa paccayo, sabhāvo hetu.
The six sense bases are a condition for contact (phassa), the intrinsic nature and root cause.
Sáu xứ là nhân duyên cho xúc (phassassa), là bản chất, là nhân.
Phasso vedanāya paccayo, sabhāvo hetu.
Contact is a condition for feeling (vedanā), the intrinsic nature and root cause.
Xúc là nhân duyên cho thọ (vedanāya), là bản chất, là nhân.
Vedanā taṇhāya paccayo, sabhāvo hetu.
Feeling is a condition for craving (taṇhā), the intrinsic nature and root cause.
Thọ là nhân duyên cho ái (taṇhāya), là bản chất, là nhân.
Taṇhā upādānassa paccayo, sabhāvo hetu.
Craving is a condition for clinging (upādāna), the intrinsic nature and root cause.
Ái là nhân duyên cho thủ (upādānassa), là bản chất, là nhân.
Upādānaṃ bhavassa paccayo, sabhāvo hetu.
Clinging is a condition for becoming (bhava), the intrinsic nature and root cause.
Thủ là nhân duyên cho hữu (bhavassa), là bản chất, là nhân.
Bhavo jātiyā paccayo, sabhāvo hetu.
Becoming is a condition for birth (jāti), the intrinsic nature and root cause.
Hữu là nhân duyên cho sinh (jātiyā), là bản chất, là nhân.
Jāti jarāmaraṇassa paccayo, sabhāvo hetu.
Birth is a condition for old age and death (jarāmaraṇa), the intrinsic nature and root cause.
Sinh là nhân duyên cho già chết (jarāmaraṇassa), là bản chất, là nhân.
Jarāmaraṇaṃ sokassa paccayo, sabhāvo hetu.
Old age and death are a condition for sorrow (soka), the intrinsic nature and root cause.
Già chết là nhân duyên cho sầu (sokassa), là bản chất, là nhân.
Soko paridevassa paccayo, sabhāvo hetu.
Sorrow is a condition for lamentation (parideva), the intrinsic nature and root cause.
Sầu là nhân duyên cho bi (paridevassa), là bản chất, là nhân.
Paridevo dukkhassa paccayo, sabhāvo hetu.
Lamentation is a condition for pain (dukkha), the intrinsic nature and root cause.
Bi là nhân duyên cho khổ (dukkhassa), là bản chất, là nhân.
Dukkhaṃ domanassassa paccayo, sabhāvo hetu.
Pain is a condition for displeasure (domanassa), the intrinsic nature and root cause.
Khổ là nhân duyên cho ưu (domanassassa), là bản chất, là nhân.
Domanassaṃ upāyāsassa paccayo, sabhāvo hetu.
Displeasure is a condition for despair (upāyāsa), the intrinsic nature and root cause.
Ưu là nhân duyên cho não (upāyāsassa), là bản chất, là nhân.
Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāro.
Thus, whatever strong support (upanissaya) there is, all of it is a requisite (parikkhāra).
Như vậy, bất kỳ cận y duyên (upanissayo) nào cũng đều là phương tiện (parikkhāro).
Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ye dhammā yaṃ dhammaṃ janayantī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said, “Those phenomena that generate this phenomenon.”
Vì thế, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Những pháp nào sinh ra pháp nào”.
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni.
As many proximate causes (padaṭṭhāna) as converge on a single proximate cause, all of them should be brought together (samāropayitabbāni).
Tại một căn cứ (padaṭṭhāna) mà có bao nhiêu căn cứ khác hội tụ, tất cả chúng đều phải được quy nạp (samāropayitabbāni).
Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti.
Just as in the Āvaṭṭa Mode, many proximate causes converge.
Như trong phương pháp āvaṭṭa (āvatte hāre), nhiều căn cứ hội tụ.
Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
Therein, the bringing together (samāropanā) is fourfold: proximate cause (padaṭṭhāna), synonym (vevacana), development (bhāvanā), and abandonment (pahāna).
Ở đây, sự quy nạp (samāropanā) có bốn loại: căn cứ (padaṭṭhānaṃ), đồng nghĩa (vevacanaṃ), tu tập (bhāvanā), và đoạn trừ (pahānamiti).
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ?
What is its proximate cause?
Căn cứ của điều đó là gì?
Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho.
The three good conducts—bodily good conduct, verbal good conduct, mental good conduct—this is the proximate cause; therein, what is bodily and verbal good conduct, this is the aggregate of morality (sīlakkhandha).
Ba thiện hạnh – thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh – đây là căn cứ; trong đó, thiện hạnh thuộc thân và thiện hạnh thuộc khẩu là Giới uẩn (sīlakkhandho).
Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho.
In mental good conduct, what is non-covetousness and non-ill-will, this is the aggregate of concentration (samādhikkhandha).
Trong ý thiện hạnh, sự không tham lam (anabhijjhā) và không sân hận (abyāpādo) là Định uẩn (samādhikkhandho).
Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho.
What is right view (sammādiṭṭhi), this is the aggregate of wisdom (paññākkhandha).
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) là Tuệ uẩn (paññākkhandho).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā.
This is the proximate cause; therein, the aggregate of morality and the aggregate of concentration are tranquility (samatha), the aggregate of wisdom is insight (vipassanā).
Đây là căn cứ; trong đó, Giới uẩn và Định uẩn là Chỉ (samatho), Tuệ uẩn là Quán (vipassanā).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti.
This is the proximate cause; therein, the fruit of tranquility is liberation of mind (cetovimutti) through dispassion for lust, the fruit of insight is liberation by wisdom (paññāvimutti) through dispassion for ignorance.
Đây là căn cứ; trong đó, quả của Chỉ là tâm giải thoát (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāgā), quả của Quán là tuệ giải thoát (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāgā).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ.
The forest (vana) is the proximate cause of forest-thicket (vanatha).
Rừng (vanaṃ) là căn cứ của sự rậm rạp (vanathassa).
Kiñca vanaṃ?
And what is the forest?
Và cái gì là rừng?
Ko ca vanatho?
And what is the forest-thicket?
Và cái gì là sự rậm rạp?
Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho.
The forest (vana) means the five strands of sensual pleasure; craving (taṇhā) is the forest-thicket (vanatha).
Rừng là năm dục trần (pañca kāmaguṇā), ái (taṇhā) là sự rậm rạp.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā.
Vana is the grasping of a sign, such as "woman" or "man."
Rừng là sự nắm giữ tướng (nimittaggāho), như “nữ” hoặc “nam”.
Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti.
Vanatha is the grasping of secondary characteristics of those various major and minor limbs, such as "Oh, the eye! Oh, the ear! Oh, the nose! Oh, the tongue! Oh, the body!"
Sự rậm rạp là sự nắm giữ các chi tiết (anubyañjanaggāho) của từng bộ phận cơ thể đó, như “Ôi mắt, ôi tai, ôi mũi, ôi lưỡi, ôi thân”.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni.
Vana is the six internal and external sense bases that are not fully understood.
Rừng là sáu nội ngoại xứ (cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni) chưa được liễu tri (apariññātāni).
Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho.
The fetter that arises dependent on both of these is vanatha.
Sự trói buộc (saṃyojanaṃ) phát sinh y cứ vào cả hai điều đó, đó là sự rậm rạp.
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Vanaṃ nāma anusayo.
Vana is the underlying tendency (anusaya).
Rừng là tùy miên (anusayo).
Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ.
Vanatha is the obsession (pariyuṭṭhāna).
Sự rậm rạp là sự quấy nhiễu (pariyuṭṭhānaṃ).
Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause.
Đây là căn cứ.
Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "Having cut down both vana and vanatha."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “Đã chặt rừng và sự rậm rạp của rừng”.
Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
This is the interpretation by proximate cause.
Đây là sự quy nạp bằng căn cứ.
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā?
51. What is the interpretation by synonyms?
51. Ở đây, sự quy nạp bằng đồng nghĩa là gì?
Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the fruit of a trainee (sekkhaphala); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the fruit of an adept (asekkhaphala).
Tâm giải thoát do ly tham là quả hữu học (sekkhaphalaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là quả vô học (asekkhaphalaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the fruit of a non-returner (anāgāmiphala); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the highest fruit, Arahantship.
Tâm giải thoát do ly tham là quả Bất Hoàn (anāgāmiphalaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là quả tối thượng (aggaphalaṃ), tức A-la-hán (arahattaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ.
The liberation of mind through dispassion for lust is the transcendence of the sense-sphere (kāmadhātu); the liberation of wisdom through dispassion for ignorance is the transcendence of the three realms (tedhātu).
Tâm giải thoát do ly tham là vượt qua dục giới (kāmadhātusamatikkamanaṃ); tuệ giải thoát do ly vô minh là vượt qua ba cõi (tedhātusamatikkamanaṃ).
Idaṃ vevacanaṃ.
This is a synonym.
Đây là đồng nghĩa.
Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ.
The faculty of wisdom (paññindriya), the power of wisdom (paññābala), the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā), the aggregate of wisdom (paññākkhandho), the enlightenment factor of investigation of phenomena (dhammavicayasambojjhaṅgo), the enlightenment factor of equanimity (upekkhāsambojjhaṅgo), knowledge (ñāṇaṃ), right view (sammādiṭṭhi), deliberation (tīraṇā), full deliberation (santīraṇā), moral shame (hirī), insight (vipassanā), knowledge of phenomena (dhamme ñāṇaṃ)—all this is a synonym.
Tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tăng thượng tuệ học (adhipaññāsikkhā), tuệ uẩn (paññākkhandho), trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅgo), xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅgo), trí (ñāṇaṃ), chánh kiến (sammādiṭṭhi), sự suy xét (tīraṇā), sự thẩm sát (santīraṇā), tàm (hirī), quán (vipassanā), pháp trí (dhamme ñāṇaṃ), tất cả (sabbaṃ), đây là đồng nghĩa.
Ayaṃ vevacanena samāropanā.
This is the interpretation by synonyms.
Đây là sự quy nạp bằng đồng nghĩa.
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā?
What is the interpretation by development?
Ở đây, sự quy nạp bằng tu tập là gì?
Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’.
As the Blessed One said, "Therefore, bhikkhu, dwell contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress in the world."
Như Đức Thế Tôn đã nói: “Này Tỳ-khưu, do đó, ngươi hãy an trú quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời”.
Ātāpīti vīriyindriyaṃ.
"Ardent" means the faculty of energy (vīriyindriya).
“Nhiệt tâm” là Tinh tấn căn (vīriyindriyaṃ).
Sampajānoti paññindriyaṃ.
"Clearly comprehending" means the faculty of wisdom (paññindriya).
“Tỉnh giác” là Tuệ căn (paññindriyaṃ).
Satimāti satindriyaṃ.
"Mindful" means the faculty of mindfulness (satindriya).
“Chánh niệm” là Niệm căn (satindriyaṃ).
Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ.
"Having removed covetousness and distress in the world" means the faculty of concentration (samādhindriya).
“Nhiếp phục tham ưu ở đời” là Định căn (samādhindriyaṃ).
Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When one dwells contemplating the body in the body in this way, the four foundations of mindfulness reach the perfection of development.
Như vậy, khi an trú quán thân trên thân, bốn niệm xứ được viên mãn tu tập.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ.
Because the four faculties have a single characteristic.
Vì bốn căn có cùng một đặc tính.
Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four foundations of mindfulness are developed, the four right exertions reach the perfection of development.
Khi bốn niệm xứ được tu tập, bốn chánh cần được viên mãn tu tập.
Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four right exertions are developed, the four bases of psychic power reach the perfection of development.
Khi bốn chánh cần được tu tập, bốn thần túc được viên mãn tu tập.
Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
When the four bases of psychic power are developed, the five faculties reach the perfection of development.
Khi bốn thần túc được tu tập, năm căn được viên mãn tu tập.
Evaṃ sabbe.
Thus, all of them.
Như vậy, tất cả.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For all factors of enlightenment (bodhaṅgamā dhammā) and factors conducive to enlightenment (bodhipakkhiyā) have a single characteristic, that of leading to liberation. Due to this single characteristic, they reach the perfection of development.
Vì tất cả các pháp trợ giác chi (bodhaṅgamā dhammā) đều có cùng một đặc tính là đưa đến giải thoát (niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā), do có cùng một đặc tính nên chúng được viên mãn tu tập.
Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
This is the interpretation by development.
Đây là sự quy nạp bằng tu tập.
Tattha katamā pahānena samāropanā?
What is the interpretation by abandonment?
Ở đây, sự quy nạp bằng đoạn trừ là gì?
Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā* cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating the body in the body, one abandons the perversion of "beauty in the unbeautiful," and one's food, which is the nutriment of edible food, comes to be fully understood; one becomes unattached by the clinging to sense pleasures; one becomes disjoined from the yoke of sense pleasures; one becomes disassociated from the bodily tie of covetousness; one becomes taintless by the taint of sense pleasures; one crosses over the flood of sense pleasures; one becomes free from the dart of lust; one's consciousness-station, which is the support of form, comes to be fully understood; one's lust for the rūpadhātu is abandoned; and one does not go by the wrong path of desire.
Vị ấy sống quán thân trên thân, từ bỏ sự điên đảo “tịnh trong bất tịnh”. Và thức ăn đoàn thực của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ dục. Vị ấy thoát ly khỏi dục kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử tham ái. Vị ấy không còn lậu hoặc do dục lậu. Vị ấy đã vượt qua dục bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên tham ái. Và sự an trú thức của vị ấy trên sắc được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với sắc giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo dục vọng.
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani* attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati, saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati.
Dwelling contemplating phenomena in phenomena, he abandons the perversion of "self in the non-self." His mental volition as nutriment comes to be fully understood. He becomes unattached through the clinging to a doctrine of self (attavādupādāna), becomes disjoined from the yoke of ignorance (avijjāyoga), is freed from the bodily fetter of adherence to "this is the truth" (idaṃsaccābhinivesakāyagantha), becomes free from defilements (anāsava) through the defilement of ignorance (avijjāsava), crosses over the flood of ignorance (avijjogha), becomes free from the dart of delusion (mohasalla), his consciousness-abiding rooted in formations (saṅkhārūpikā viññāṇaṭṭhiti) comes to be fully understood, his lust (rāga) in the formation-element (saṅkhāradhātu) is abandoned, and he does not go by way of delusion (mohāgati).
Vị ấy sống quán pháp trên các pháp, từ bỏ sự điên đảo “ngã trong vô ngã”. Và ý tư (manosañcetanā) của vị ấy được liễu tri. Vị ấy không còn chấp thủ do chấp thủ thuyết ngã. Vị ấy thoát ly khỏi vô minh kiết sử. Vị ấy lìa khỏi thân kiết sử cố chấp ‘đây là sự thật’. Vị ấy không còn lậu hoặc do vô minh lậu. Vị ấy đã vượt qua vô minh bộc lưu. Vị ấy không còn mũi tên si mê. Và sự an trú thức của vị ấy trên hành được liễu tri. Và tham ái của vị ấy đối với hành giới được đoạn trừ. Vị ấy không còn đi theo si mê.
Ayaṃ pahānena samāropanā.
This is the superimposition by way of abandonment.
Đây là sự sắp đặt bằng cách đoạn trừ.
Arakkhitena cittenāti kiṃ desayati, pamādaṃ taṃ maccuno padaṃ.
What does “with an unguarded mind” declare? It declares heedlessness, that is the path to death.
Với tâm không được bảo vệ (Arakkhitena cittenā) Đức Phật thuyết giảng điều gì? Sự phóng dật, đó là con đường của tử thần.
Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma vuccati yadā ‘‘anicce nicca’’nti passati, so vipallāso.
And “one struck by wrong view” means when one sees "permanence in the impermanent"; that is perversion.
Và bị tà kiến hủy hoại (Micchādiṭṭhihatena cā) có nghĩa là khi thấy “thường trong vô thường”, đó là sự điên đảo.
So pana vipallāso kiṃlakkhaṇo?
What is the characteristic of that perversion?
Sự điên đảo đó có đặc tính gì?
Viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso.
Perversion is characterized by grasping wrongly.
Sự điên đảo có đặc tính là chấp thủ sai lầm.
So kiṃ vipallāsayati?
What does it pervert?
Nó làm điên đảo điều gì?
Tayo dhamme saññaṃ cittaṃ diṭṭhimiti.
Three things: perception, mind, and view.
Ba pháp: tưởng, tâm, và kiến.
So kuhiṃ vipallāsayati?
Where does it pervert?
Nó làm điên đảo ở đâu?
Catūsu attabhāvavatthūsu, rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.
In the four bases of self-existence: one regards form as self, or self as possessing form, or form in self, or self in form.
Trong bốn đối tượng của ngã: quán sắc là ngã, hoặc ngã là có sắc, hoặc sắc trong ngã, hoặc ngã trong sắc.
Evaṃ vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
Similarly, feeling... perception... formations... consciousness: one regards consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness in self, or self in consciousness.
Cũng vậy, quán thọ… v.v… tưởng… v.v… các hành… v.v… thức là ngã, hoặc ngã là có thức, hoặc thức trong ngã, hoặc ngã trong thức.
Tattha rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu ‘‘asubhe subha’’nti.
Among these, form is the first basis of perversion: "beauty in the unbeautiful."
Trong đó, sắc là đối tượng điên đảo thứ nhất: “tịnh trong bất tịnh”.
Vedanā dutiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘dukkhe sukha’’nti.
Feeling is the second basis of perversion: "happiness in suffering."
Thọ là đối tượng điên đảo thứ hai: “lạc trong khổ”.
Saññā saṅkhārā ca tatiyaṃ vipallāsavatthu ‘‘anattani attā’’ti.
Perception and formations are the third basis of perversion: "self in the non-self."
Tưởng và các hành là đối tượng điên đảo thứ ba: “ngã trong vô ngã”.
Viññāṇaṃ catutthaṃ vipallāsavatthu ‘‘anicce nicca’’nti.
Consciousness is the fourth basis of perversion: "permanence in the impermanent."
Thức là đối tượng điên đảo thứ tư: “thường trong vô thường”.
Dve dhammā cittassa saṃkilesā – taṇhā ca avijjā ca.
Two phenomena are defilements of the mind: craving and ignorance.
Hai pháp làm ô nhiễm tâm là tham ái và vô minh.
Taṇhānivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘asubhe subha’’nti ‘‘dukkhe sukha’’nti.
A mind covered by craving is perverted by two perversions: "beauty in the unbeautiful" and "happiness in suffering."
Tâm bị tham ái che lấp bị điên đảo bởi hai sự điên đảo: “tịnh trong bất tịnh” và “lạc trong khổ”.
Diṭṭhinivutaṃ cittaṃ dvīhi vipallāsehi vipallāsīyati ‘‘anicce nicca’’nti ‘‘anattani attā’’ti.
A mind covered by views is perverted by two perversions: "permanence in the impermanent" and "self in the non-self."
Tâm bị tà kiến che lấp bị điên đảo bởi hai sự điên đảo: “thường trong vô thường” và “ngã trong vô ngã”.
Tattha yo diṭṭhivipallāso, so atītaṃ rūpaṃ attato samanupassati, atītaṃ vedanaṃ…pe… atītaṃ saññaṃ, atīte saṅkhāre…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassati.
Among these, the perversion of views is when one regards past form as self, past feeling... past perception, past formations... past consciousness as self.
Trong đó, sự điên đảo do tà kiến là quán sắc quá khứ là ngã, thọ quá khứ… v.v… tưởng quá khứ, các hành quá khứ… v.v… thức quá khứ là ngã.
Tattha yo taṇhāvipallāso, so anāgataṃ rūpaṃ abhinandati, anāgataṃ vedanaṃ…pe… anāgataṃ saññaṃ, anāgate saṅkhāre, anāgataṃ viññāṇaṃ abhinandati.
Among these, the perversion of craving is when one delights in future form, future feeling... future perception, future formations, future consciousness.
Trong đó, sự điên đảo do tham ái là hoan hỷ sắc vị lai, thọ vị lai… v.v… tưởng vị lai, các hành vị lai, thức vị lai.
Dve dhammā cittassa upakkilesā – taṇhā ca avijjā ca.
Two phenomena are corruptions of the mind: craving and ignorance.
Hai pháp làm cấu uế tâm là tham ái và vô minh.
Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhati.
By these, the mind, being purified, becomes pure.
Khi tâm được thanh tịnh khỏi chúng, tâm sẽ thanh tịnh.
Tesaṃ avijjānīvaraṇānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ pubbā koṭi na paññāyati sandhāvantānaṃ saṃsarantānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurakāyaṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse.
For those enveloped by ignorance and bound by craving, no first point is discernible as they wander and transmigrate, sometimes to hell, sometimes to the animal realm, sometimes to the realm of hungry ghosts, sometimes to the host of asuras, sometimes to the devas, sometimes to humans.
Đối với những chúng sinh bị vô minh che chướng, bị tham ái trói buộc, chạy đi, luân hồi, khi thì địa ngục, khi thì loài súc sinh, khi thì ngạ quỷ, khi thì A-tu-la, khi thì chư thiên, khi thì loài người, thì không thể biết được khởi điểm ban đầu.
Thinamiddhābhibhūtenāti.
Overcome by sloth and torpor.
Bị hôn trầm, thụy miên chế ngự (Thinamiddhābhibhūtenā) có nghĩa là:
Thinaṃ* nāma yā cittassa akallatā akammaniyatā; middhaṃ nāma yaṃ kāyassa līnattaṃ.
Sloth (thina) is the unsuitability and unworkability of the mind; torpor (middha) is the sluggishness of the body.
Hôn trầm (Thinaṃ) là sự không thích hợp, không khả dụng của tâm; thụy miên (middhaṃ) là sự chùng xuống của thân.
Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārassa ca sattamārassa ca vasaṃ gacchati, so hi nivuto saṃsārābhimukho hoti.
Goes to the power of Māra means he goes to the power of Māra of defilements and Māra of beings, for he, being veiled, is headed towards saṃsāra.
Sẽ rơi vào quyền lực của Māra (Vasaṃ mārassa gacchatī) là rơi vào quyền lực của phiền não Māra và thiên tử Māra. Quả thật, người bị che lấp như vậy sẽ hướng về luân hồi.
Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni dukkhaṃ samudayo ca.
These two truths, suffering and its origin, were taught by the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng hai chân lý này: Khổ và Khổ tập.
Tesaṃ bhagavā pariññāya ca pahānāya ca dhammaṃ deseti dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya.
The Blessed One teaches the Dhamma for the full understanding and abandonment of these: for the full understanding of suffering and for the abandonment of its origin.
Đức Thế Tôn thuyết giảng pháp để liễu tri chúng và đoạn trừ chúng: để liễu tri Khổ và đoạn trừ Khổ tập.
Yena ca parijānāti yena ca pajahati, ayaṃ maggo.
That by which one fully understands and by which one abandons, this is the path.
Con đường mà nhờ đó liễu tri và đoạn trừ, đó là Đạo.
Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodho.
That abandonment of craving and ignorance, this is cessation.
Sự đoạn trừ tham ái và vô minh, đó là Diệt.
Imāni cattāri saccāni.
These are the four truths.
Đây là Tứ Diệu Đế.
Tenāha bhagavā ‘‘arakkhitena cittenā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, "with an unprotected mind."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Với tâm không được bảo vệ.”
Tenāhāyasmā mahākaccāyano ‘‘assādādīnavatā’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāyana said, "with gratification and danger."
Do đó, Tôn giả Mahākaccāyana đã nói: “Với vị biết sự vị ngọt và sự nguy hại.”
53. Tattha katamo vicayo hārasampāto?
53. Which is the exposition of the investigation method here?
53. Trong đó, đâu là phương pháp phân tích (vicayo hārasampāto)?
Tattha taṇhā duvidhā kusalāpi akusalāpi.
Here, craving is twofold: wholesome and unwholesome.
Trong đó, tham ái có hai loại: thiện và bất thiện.
Akusalā saṃsāragāminī, kusalā apacayagāminī pahānataṇhā.
Unwholesome craving leads to saṃsāra; wholesome craving is the craving for cessation, leading to diminution.
Tham ái bất thiện dẫn đến luân hồi, tham ái thiện dẫn đến sự tiêu diệt, đó là tham ái đoạn trừ.
Mānopi duvidho kusalopi akusalopi.
Conceit is also twofold: wholesome and unwholesome.
Ngã mạn cũng có hai loại: thiện và bất thiện.
Yaṃ mānaṃ nissāya mānaṃ pajahati, ayaṃ māno kusalo.
That conceit by relying on which one abandons conceit, this conceit is wholesome.
Ngã mạn nào dựa vào ngã mạn để đoạn trừ ngã mạn, ngã mạn đó là thiện.
Yo pana māno dukkhaṃ nibbattayati, ayaṃ māno akusalo.
But that conceit which produces suffering, this conceit is unwholesome.
Ngã mạn nào sinh ra khổ, ngã mạn đó là bất thiện.
Tattha yaṃ nekkhammasitaṃ domanassaṃ kudāssunāmāhaṃ taṃ āyatanaṃ sacchikatvā upasampajja viharissaṃ yaṃ ariyā santaṃ āyatanaṃ sacchikatvā upasampajja viharantīti tassa uppajjati pihā, pihāpaccayā domanassaṃ, ayaṃ taṇhā kusalā rāgavirāgā cetovimutti, tadārammaṇā kusalā avijjāvirāgā paññāvimutti.
Here, if one thinks, "When, oh when, shall I realize and abide in that attainment which the noble ones realize and abide in, that peaceful attainment?" and longing arises in him, and sorrow arises due to that longing, this craving is wholesome, leading to the liberation of mind through dispassion for lust, and the liberation of wisdom through dispassion for ignorance, taking that as its object.
Trong đó, nỗi khổ tâm (domanassa) nương vào sự xuất ly (nekkhammasitaṃ) là: “Khi nào ta sẽ chứng ngộ và an trú trong trạng thái (āyatana) mà các bậc Thánh (ariyā) đã chứng ngộ và an trú, một trạng thái an tịnh (santaṃ āyatana)?” Ước muốn này khởi sinh nơi người ấy, và do ước muốn ấy mà nỗi khổ tâm khởi sinh. Đây là tham ái (taṇhā) có thiện tính (kusalā), là giải thoát tâm (cetovimutti) do ly tham (rāgavirāgā), và là giải thoát tuệ (paññāvimutti) do ly vô minh (avijjāvirāgā) nương vào đó.
Tassā ko pavicayo?
What is the investigation of that?
Sự phân tích của nó là gì?
Aṭṭha maggaṅgāni sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi.
The eight path factors: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Tám chi phần của con đường: chánh kiến (sammādiṭṭhi), chánh tư duy (sammāsaṅkappo), chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanto), chánh mạng (sammāājīvo), chánh tinh tấn (sammāvāyāmo), chánh niệm (sammāsati), chánh định (sammāsamādhi).
So kattha daṭṭhabbo?
Where is it to be seen?
Nó nên được thấy ở đâu?
Catutthe jhāne pāramitāya.
In the fourth jhāna, at its perfection.
Ở Tứ thiền, ở mức độ viên mãn (pāramitāya).
Catutthe hi jhāne aṭṭhaṅgasamannāgataṃ cittaṃ bhāvayati parisuddhaṃ pariyodātaṃ anaṅgaṇaṃ vigatūpakkilesaṃ mudu kammaniyaṃ ṭhitaṃ āneñjappattaṃ.
For in the fourth jhāna, one develops a mind endowed with eight factors, purified, cleansed, without blemish, free from defilements, malleable, workable, steady, and attained to imperturbability.
Thật vậy, ở Tứ thiền, tâm được tu tập đầy đủ tám chi phần (aṭṭhaṅgasamannāgataṃ), trong sạch (parisuddhaṃ), thanh tịnh (pariyodātaṃ), không cấu uế (anaṅgaṇaṃ), không phiền não (vigatūpakkilesaṃ), nhu nhuyến (mudu), dễ sử dụng (kammaniyaṃ), an trú (ṭhitaṃ), đạt đến bất động (āneñjappattaṃ).
So tattha aṭṭhavidhaṃ adhigacchati cha abhiññā dve ca visese, taṃ cittaṃ yato parisuddhaṃ, tato pariyodātaṃ, yato pariyodātaṃ, tato anaṅgaṇaṃ, yato anaṅgaṇaṃ, tato vigatūpakkilesaṃ, yato vigatūpakkilesaṃ, tato mudu, yato mudu, tato kammaniyaṃ, yato kammaniyaṃ, tato ṭhitaṃ, yato ṭhitaṃ, tato āneñjappattaṃ.
There, one attains eightfold: six higher knowledges and two special qualities. Because that mind is purified, it is cleansed; because it is cleansed, it is without blemish; because it is without blemish, it is free from defilements; because it is free from defilements, it is malleable; because it is malleable, it is workable; because it is workable, it is steady; because it is steady, it is attained to imperturbability.
Ở đó, người ấy đạt được tám loại: sáu thắng trí (abhiññā) và hai đặc biệt (visese). Tâm ấy vì trong sạch nên thanh tịnh; vì thanh tịnh nên không cấu uế; vì không cấu uế nên không phiền não; vì không phiền não nên nhu nhuyến; vì nhu nhuyến nên dễ sử dụng; vì dễ sử dụng nên an trú; vì an trú nên đạt đến bất động.
Tattha aṅgaṇā ca upakkilesā ca tadubhayaṃ taṇhāpakkho.
Here, blemishes and defilements, both belong to the side of craving.
Trong đó, cấu uế (aṅgaṇā) và phiền não (upakkilesā) cả hai đều thuộc về phe tham ái (taṇhāpakkho).
Yā ca iñjanā yā ca cittassa aṭṭhiti, ayaṃ diṭṭhipakkho.
That wavering and that unsteadiness of the mind, this belongs to the side of wrong view.
Sự dao động (iñjanā) và sự không an trú (aṭṭhiti) của tâm, đây là phe tà kiến (diṭṭhipakkho).
Cattāri indriyāni dukkhindriyaṃ domanassindriyaṃ sukhindriyaṃ somanassindriyañca catutthajjhāne nirujjhanti, tassa upekkhindriyaṃ avasiṭṭhaṃ bhavati.
The four faculties—the faculty of pain, the faculty of sorrow, the faculty of pleasure, and the faculty of joy—cease in the fourth jhāna, and the faculty of equanimity remains for him.
Bốn quyền là khổ quyền (dukkhindriyaṃ), ưu quyền (domanassindriyaṃ), lạc quyền (sukhindriyaṃ) và hỷ quyền (somanassindriyañca) đều diệt tận trong Tứ thiền; chỉ còn lại xả quyền (upekkhindriyaṃ) của người ấy.
So uparimaṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, tassa uparimaṃ samāpattiṃ santato manasikaroto catutthajjhāne oḷārikā saññā saṇṭhahati ukkaṇṭhā ca paṭighasaññā, so sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘‘anantaṃ ākāsa’’nti ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ sacchikatvā upasampajja viharati.
He continuously attends to the higher attainment; for him, as he continuously attends to the higher attainment, the gross perceptions in the fourth jhāna, and also weariness and perception of aversion, subside. So, with the complete transcendence of perceptions of form, with the disappearance of perceptions of aversion, and with non-attention to perceptions of diversity, he realizes and abides in the attainment of the infinitude of space, thinking, "Space is infinite."
Người ấy liên tục tác ý đến các thiền định cao hơn. Khi người ấy liên tục tác ý đến các thiền định cao hơn, các tưởng thô (oḷārikā saññā) và tưởng chướng ngại (paṭighasaññā) trong Tứ thiền được an trú. Người ấy, do vượt qua hoàn toàn các tưởng sắc (rūpasaññā), do sự diệt tận của các tưởng chướng ngại, do không tác ý đến các tưởng sai biệt (nānattasaññā), chứng ngộ và an trú trong Không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ) với ý nghĩ “không gian là vô biên”.
Abhiññābhinīhāro rūpasaññā vokāro nānattasaññā samatikkamati paṭighasaññā cassa abbhatthaṃ gacchati, evaṃ samādhi tassa samāhitassa obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ, so samādhi chaḷaṅgasamannāgato paccavekkhitabbo.
The aspiration for higher knowledge, the manifestation of perceptions of form, and perceptions of diversity are transcended, and his perception of aversion ceases. Thus, the radiance of that concentration of the concentrated one disappears, as does the vision of forms. That concentration, endowed with six factors, should be reviewed.
Sự hướng đến thắng trí (abhiññābhinīhāro), sự biểu hiện của tưởng sắc (rūpasaññā vokāro) vượt qua tưởng sai biệt (nānattasaññā), và tưởng chướng ngại (paṭighasaññā) của người ấy cũng diệt tận. Như vậy, đối với người đã an định, ánh sáng (obhāso) của định và sự thấy các sắc (rūpānaṃ) biến mất. Định ấy với sáu chi phần (chaḷaṅgasamannāgato) cần được quán xét.
Anabhijjhāsahagataṃ me mānasaṃ sabbaloke, abyāpannaṃ me cittaṃ sabbasattesu, āraddhaṃ me vīriyaṃ paggahitaṃ, passaddho me kāyo asāraddho, samāhitaṃ me cittaṃ avikkhittaṃ, upaṭṭhitā me sati asammuṭṭhā* , tattha yañca anabhijjhāsahagataṃ mānasaṃ sabbaloke yañca abyāpannaṃ cittaṃ sabbasattesu yañca āraddhaṃ vīriyaṃ paggahitaṃ yañca samāhitaṃ cittaṃ avikkhittaṃ, ayaṃ samatho.
My mind in all the world is accompanied by non-covetousness; my thought towards all beings is without ill-will; my energy is aroused and sustained; my body is tranquil and undisturbed; my mind is concentrated and undistracted; my mindfulness is established and unconfused. Among these, that mind in all the world which is accompanied by non-covetousness, that thought towards all beings which is without ill-will, that energy which is aroused and sustained, and that mind which is concentrated and undistracted—this is samatha.
Tâm ta không tham đắm (anabhijjhāsahagataṃ) đối với tất cả thế gian, tâm ta không sân hận (abyāpannaṃ) đối với tất cả chúng sinh, tinh tấn của ta đã được khởi lên (āraddhaṃ me vīriyaṃ paggahitaṃ), thân ta đã an tịnh (passaddho me kāyo) không xao động (asāraddho), tâm ta đã an định (samāhitaṃ me cittaṃ) không tán loạn (avikkhittaṃ), niệm của ta đã hiện hữu (upaṭṭhitā me sati) không lãng quên (asammuṭṭhā). Trong đó, tâm không tham đắm đối với tất cả thế gian, tâm không sân hận đối với tất cả chúng sinh, tinh tấn đã được khởi lên và được nâng đỡ, và tâm đã an định không tán loạn – đây là Samatha.
Yo passaddho kāyo asāraddho, ayaṃ samādhiparikkhāro.
That body which is tranquil and undisturbed—this is the requisite for samādhi.
Thân đã an tịnh không xao động, đây là sự chuẩn bị cho Samādhi.
Yā upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā ayaṃ vipassanā.
That mindfulness which is established and unconfused—this is vipassanā.
Niệm đã hiện hữu không lãng quên, đây là Vipassanā.
54. So samādhi pañcavidhena veditabbo.
54. That samādhi is to be understood in five ways.
54. Định ấy cần được biết theo năm cách.
Ayaṃ samādhi ‘‘paccuppannasukho’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘āyatiṃ sukhavipāko’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘ariyo nirāmiso’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘akāpurisasevito’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati, ayaṃ samādhi ‘‘santo ceva paṇīto ca paṭippassaddhiladdho ca ekodibhāvādhigato ca na sasaṅkhāraniggayhavāritagato* cā’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati.
This samādhi is "presently pleasant" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "of pleasant result in the future" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "noble and unworldly" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "practiced by superior persons" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him; this samādhi is "peaceful and refined, attained through pacification, achieved through unification, and not obtained by forceful suppression or restraint of volitional formations" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him.
“Định này mang lại an lạc hiện tại (paccuppannasukho)” – đối với người ấy, sự thấy biết (ñāṇadassanaṃ) này hiện hữu một cách tự thân. “Định này mang lại quả vị an lạc trong tương lai (āyatiṃ sukhavipāko)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này là Thánh (ariyo), không nhiễm ô (nirāmiso)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này được người cao thượng phụng sự (akāpurisasevito)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân. “Định này an tịnh (santo), thù thắng (paṇīto), đạt được sự an tịnh hoàn toàn (paṭippassaddhiladdho), đạt đến sự nhất tâm (ekodibhāvādhigato), và không phải do sự cưỡng ép hay kìm nén có tác ý (na sasaṅkhāraniggayhavāritagato)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân.
Taṃ kho panimaṃ samādhiṃ ‘‘sato samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’’ti itissa paccattameva ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavati.
And regarding this samādhi, "I enter with mindfulness, I emerge with mindfulness" — thus, the knowledge and vision of it is personally established for him.
“Ta nhập định này với chánh niệm (sato samāpajjāmi), ta xuất định với chánh niệm (sato vuṭṭhahāmi)” – đối với người ấy, sự thấy biết này hiện hữu một cách tự thân.
Tattha yo ca samādhi paccuppannasukho yo ca samādhi āyatiṃ sukhavipāko ayaṃ samatho.
Among these, that samādhi which is presently pleasant and that samādhi which is of pleasant result in the future—this is samatha.
Trong đó, định mang lại an lạc hiện tại và định mang lại quả vị an lạc trong tương lai, đây là Samatha.
Yo ca samādhi ariyo nirāmiso, yo ca samādhi akāpurisasevito, yo ca samādhi santo ceva paṇīto paṭippassaddhiladdho ca ekodibhāvādhigato ca na sasaṅkhāraniggayhavāritagato ca yañcāhaṃ taṃ kho panimaṃ samādhiṃ sato samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmīti, ayaṃ vipassanā.
That samādhi which is noble and unworldly, that samādhi which is practiced by superior persons, that samādhi which is peaceful and refined, attained through pacification, achieved through unification, and not obtained by forceful suppression or restraint of volitional formations, and that knowledge and vision, "I enter this samādhi with mindfulness, I emerge with mindfulness"—this is vipassanā.
Định là Thánh, không nhiễm ô; định được người cao thượng phụng sự; định an tịnh, thù thắng, đạt được sự an tịnh hoàn toàn, đạt đến sự nhất tâm, và không phải do sự cưỡng ép hay kìm nén có tác ý; và sự thấy biết “ta nhập định này với chánh niệm, ta xuất định với chánh niệm” – đây là Vipassanā.
So samādhi pañcavidhena veditabbo pītipharaṇatā sukhapharaṇatā cetopharaṇatā ālokapharaṇatā paccavekkhaṇānimittaṃ.
That samādhi is to be understood in five ways: pervasion of rapture, pervasion of happiness, pervasion of consciousness, pervasion of light, and the sign for reviewing.
Định ấy cần được biết theo năm cách: tràn đầy hỷ (pītipharaṇatā), tràn đầy lạc (sukhapharaṇatā), tràn đầy tâm (cetopharaṇatā), tràn đầy ánh sáng (ālokapharaṇatā), và tướng quán xét (paccavekkhaṇānimittaṃ).
Tattha yo ca pītipharaṇo yo ca sukhapharaṇo yo ca cetopharaṇo, ayaṃ samatho.
Among these, that which pervades with rapture, that which pervades with happiness, and that which pervades with consciousness—this is samatha.
Trong đó, tràn đầy hỷ, tràn đầy lạc, và tràn đầy tâm, đây là Samatha.
Yo ca ālokapharaṇo yañca paccavekkhaṇānimittaṃ.
And that which pervades with light, and the sign for reviewing.
Tràn đầy ánh sáng và tướng quán xét.
Ayaṃ vipassanā.
This is vipassanā.
Đây là Vipassanā.
55. Dasa kasiṇāyatanāni pathavīkasiṇaṃ āpokasiṇaṃ tejokasiṇaṃ vāyokasiṇaṃ nīlakasiṇaṃ pītakasiṇaṃ lohitakasiṇaṃ odātakasiṇaṃ ākāsakasiṇaṃ viññāṇakasiṇaṃ.
55. The ten kasiṇa-bases: earth kasiṇa, water kasiṇa, fire kasiṇa, wind kasiṇa, blue kasiṇa, yellow kasiṇa, red kasiṇa, white kasiṇa, space kasiṇa, consciousness kasiṇa.
55. Mười biến xứ (kasiṇāyatana): đất biến xứ (pathavīkasiṇaṃ), nước biến xứ (āpokasiṇaṃ), lửa biến xứ (tejokasiṇaṃ), gió biến xứ (vāyokasiṇaṃ), xanh biến xứ (nīlakasiṇaṃ), vàng biến xứ (pītakasiṇaṃ), đỏ biến xứ (lohitakasiṇaṃ), trắng biến xứ (odātakasiṇaṃ), không gian biến xứ (ākāsakasiṇaṃ), thức biến xứ (viññāṇakasiṇaṃ).
Tattha yañca pathavīkasiṇaṃ yañca āpokasiṇaṃ evaṃ sabbaṃ, yañca odātakasiṇaṃ.
Among these, the earth kasiṇa, the water kasiṇa, and so on for all, up to the white kasiṇa.
Trong đó, đất biến xứ, nước biến xứ, v.v., và trắng biến xứ.
Imāni aṭṭha kasiṇāni samatho.
These eight kasiṇas are samatha.
Tám biến xứ này là Samatha.
Yañca ākāsakasiṇaṃ yañca viññāṇakasiṇaṃ, ayaṃ vipassanā.
The space kasiṇa and the consciousness kasiṇa—this is vipassanā.
Không gian biến xứ và thức biến xứ, đây là Vipassanā.
Evaṃ sabbo ariyo maggo yena yena ākārena vutto, tena tena samathavipassanena yojayitabbo.
Thus, the entire Noble Path, in whatever aspects it has been described, should be combined with samatha and vipassanā.
Như vậy, tất cả Thánh đạo (ariyo maggo) đã được nói đến theo bất kỳ phương diện nào, đều phải được kết hợp với Samatha và Vipassanā.
Te tīhi dhammehi saṅgahitā aniccatāya dukkhatāya anattatāya.
They are comprised of three qualities: impermanence, suffering, and non-self.
Chúng được bao gồm bởi ba pháp: vô thường (aniccatāya), khổ (dukkhatāya), vô ngã (anattatāya).
So samathavipassanaṃ bhāvayamāno tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayati.
Developing samatha-vipassanā, one develops the three gateways to liberation.
Người ấy tu tập Samatha-Vipassanā thì tu tập ba cửa giải thoát (vimokkhamukhāni).
Tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayati.
Developing the three gateways to liberation, one develops the three aggregates.
Tu tập ba cửa giải thoát thì tu tập ba uẩn (khandhe).
Tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayati.
Developing the three aggregates, one develops the Noble Eightfold Path.
Tu tập ba uẩn thì tu tập Bát chánh đạo (ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ).
Rāgacarito puggalo animittena vimokkhamukhena niyyāti* adhicittasikkhāya sikkhanto lobhaṃ akusalamūlaṃ pajahanto sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto sukhaṃ vedanaṃ parijānanto rāgamalaṃ pavāhento rāgarajaṃ niddhunanto rāgavisaṃ vamento rāgaggiṃ nibbāpento rāgasallaṃ uppāṭento rāgajaṭaṃ vijaṭento.
A person of lustful temperament proceeds by the signless gateway to liberation, training in the training of higher consciousness, abandoning the root of unwholesome greed, not approaching contact that leads to pleasant feeling, fully understanding pleasant feeling, washing away the stain of lust, shaking off the dust of lust, vomiting the poison of lust, extinguishing the fire of lust, extracting the dart of lust, untangling the tangle of lust.
Người có hành vi tham ái (rāgacarito puggalo) xuất ly bằng cửa giải thoát Vô tướng (animittena vimokkhamukhena), khi tu tập Giới học về tâm (adhicittasikkhāya), từ bỏ gốc bất thiện là tham (lobhaṃ akusalamūlaṃ pajahanto), không đi theo xúc thọ lạc (sukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto), hiểu rõ thọ lạc (sukhaṃ vedanaṃ parijānanto), loại bỏ cấu uế tham (rāgamalaṃ pavāhento), rũ sạch bụi tham (rāgarajaṃ niddhunanto), nhổ nọc độc tham (rāgavisaṃ vamento), dập tắt lửa tham (rāgaggiṃ nibbāpento), rút mũi tên tham (rāgasallaṃ uppāṭento), gỡ bỏ mớ bòng bong tham (rāgajaṭaṃ vijaṭento).
Dosacarito puggalo appaṇihitena vimokkhamukhena niyyāti adhisīlasikkhāya sikkhanto dosaṃ akusalamūlaṃ pajahanto dukkhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto dukkhavedanaṃ parijānanto dosamalaṃ pavāhento dosarajaṃ niddhunanto dosavisaṃ vamento dosaggiṃ nibbāpento dosasallaṃ uppāṭento dosajaṭaṃ vijaṭento.
A person of hateful character departs by the appaṇihita liberation-door, training in the higher virtue training, abandoning the unwholesome root of hate, not approaching contact that leads to painful feeling, fully understanding painful feeling, washing away the defilement of hate, shaking off the dust of hate, spitting out the poison of hate, extinguishing the fire of hate, extracting the dart of hate, untangling the tangle of hate.
Người có hành vi sân hận (dosacarito puggalo) xuất ly bằng cửa giải thoát Vô nguyện (appaṇihitena vimokkhamukhena), khi tu tập Giới học về giới (adhisīlasikkhāya), từ bỏ gốc bất thiện là sân (dosaṃ akusalamūlaṃ pajahanto), không đi theo xúc thọ khổ (dukkhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto), hiểu rõ thọ khổ (dukkhavedanaṃ parijānanto), loại bỏ cấu uế sân (dosamalaṃ pavāhento), rũ sạch bụi sân (dosarajaṃ niddhunanto), nhổ nọc độc sân (dosavisaṃ vamento), dập tắt lửa sân (dosaggiṃ nibbāpento), rút mũi tên sân (dosasallaṃ uppāṭento), gỡ bỏ mớ bòng bong sân (dosajaṭaṃ vijaṭento).
Mohacarito puggalo suññatavimokkhamukhena niyyāti adhipaññāsikkhāya sikkhanto mohaṃ akusalamūlaṃ pajahanto adukkhamasukhavedanīyaṃ phassaṃ anupagacchanto adukkhamasukhaṃ vedanaṃ parijānanto mohamalaṃ pavāhento moharajaṃ niddhunanto mohavisaṃ vamento mohaggiṃ nibbāpento mohasallaṃ uppāṭento mohajaṭaṃ vijaṭento.
A person of deluded character departs by the suññatā liberation-door, training in the higher wisdom training, abandoning the unwholesome root of delusion, not approaching contact that leads to neither-painful-nor-pleasant feeling, fully understanding neither-painful-nor-pleasant feeling, washing away the defilement of delusion, shaking off the dust of delusion, spitting out the poison of delusion, extinguishing the fire of delusion, extracting the dart of delusion, untangling the tangle of delusion.
Người có tánh mê mờ, nhờ cửa giải thoát tánh không (suññatāvimokkha) mà thoát ly, thực hành trong giới học về tuệ (adhipaññāsikkhā), đoạn trừ căn bất thiện là si mê, không bám víu vào xúc thọ không khổ không lạc, thấu triệt thọ không khổ không lạc, tẩy trừ cấu uế si mê, quét sạch bụi bặm si mê, nhổ bỏ chất độc si mê, dập tắt lửa si mê, rút mũi tên si mê, gỡ gạc rối si mê.
Tattha suññatavimokkhamukhaṃ paññākkhandho, animittavimokkhamukhaṃ samādhikkhandho, appaṇihitavimokkhamukhaṃ sīlakkhandho.
Therein, the suññatā liberation-door is the wisdom aggregate (paññākkhandha); the animitta liberation-door is the concentration aggregate (samādhikkhandha); the appaṇihita liberation-door is the virtue aggregate (sīlakkhandha).
Trong đó, cửa giải thoát tánh không (suññatāvimokkha) là uẩn tuệ (paññākkhandha), cửa giải thoát vô tướng (animittavimokkha) là uẩn định (samādhikkhandha), cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkha) là uẩn giới (sīlakkhandha).
So tīṇi vimokkhamukhāni bhāvayanto tayo khandhe bhāvayati, tayo khandhe bhāvayanto ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvayati.
Cultivating these three liberation-doors, one cultivates the three aggregates; cultivating the three aggregates, one cultivates the Noble Eightfold Path.
Vị ấy tu tập ba cửa giải thoát thì tu tập ba uẩn, tu tập ba uẩn thì tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng.
Tattha yā ca sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo, ayaṃ sīlakkhandho, yo ca sammāvāyāmo yā ca sammāsati yo ca sammāsamādhi, ayaṃ samādhikkhandho, yā ca sammādiṭṭhi yo ca sammāsaṅkappo, ayaṃ paññākkhandho.
Therein, what is right speech, what is right action, and what is right livelihood—this is the virtue aggregate. What is right effort, what is right mindfulness, and what is right concentration—this is the concentration aggregate. What is right view and what is right intention—this is the wisdom aggregate.
Trong đó, chánh ngữ, chánh nghiệp và chánh mạng là uẩn giới; chánh tinh tấn, chánh niệm và chánh định là uẩn định; chánh kiến và chánh tư duy là uẩn tuệ.
Tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā.
Therein, the virtue aggregate and the concentration aggregate are samatha (tranquillity); the wisdom aggregate is vipassanā (insight).
Trong đó, uẩn giới và uẩn định là samatha (chỉ), uẩn tuệ là vipassanā (quán).
Yo samathavipassanaṃ bhāveti, tassa dve bhavaṅgāni bhāvanaṃ gacchanti kāyo cittañca, bhavanirodhagāminī paṭipadā dve padāni sīlaṃ samādhi ca.
When one cultivates samatha and vipassanā, two factors of existence (bhavaṅga) are cultivated: body and mind. The path leading to the cessation of existence (bhavanirodhagāminī paṭipadā) has two factors: virtue and concentration.
Ai tu tập samatha và vipassanā, thì hai yếu tố của hữu (bhavaṅga) là thân và tâm của vị ấy được tu tập; con đường dẫn đến diệt hữu (bhavanirodhagāminī paṭipadā) là hai yếu tố giới và định.
So hoti bhikkhu bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapañño.
That bhikkhu is one whose body is cultivated, whose virtue is cultivated, whose mind is cultivated, whose wisdom is cultivated.
Vị Tỳ-kheo ấy là người có thân đã tu tập, có giới đã tu tập, có tâm đã tu tập, có tuệ đã tu tập.
Kāye bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammākammanto sammāvāyāmo ca, sīle bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammāvācā sammāājīvo ca, citte bhāviyamāne dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammāsati sammāsamādhi ca, paññāya bhāviyamānāya dve dhammā bhāvanaṃ gacchanti sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo ca.
When the body is cultivated, two qualities are cultivated: right action and right effort. When virtue is cultivated, two qualities are cultivated: right speech and right livelihood. When the mind is cultivated, two qualities are cultivated: right mindfulness and right concentration. When wisdom is cultivated, two qualities are cultivated: right view and right intention.
Khi thân được tu tập, hai pháp là chánh nghiệp và chánh tinh tấn được tu tập; khi giới được tu tập, hai pháp là chánh ngữ và chánh mạng được tu tập; khi tâm được tu tập, hai pháp là chánh niệm và chánh định được tu tập; khi tuệ được tu tập, hai pháp là chánh kiến và chánh tư duy được tu tập.
Tattha yo ca sammākammanto yo ca sammāvāyāmo siyā kāyiko siyā cetasiko, tattha yo kāyasaṅgaho, so kāye bhāvite bhāvanaṃ gacchati, yo cittasaṅgaho, so citte bhāvite bhāvanaṃ gacchati.
Therein, what is right action and what is right effort may be bodily or mental. Therein, what is associated with the body is cultivated when the body is cultivated; what is associated with the mind is cultivated when the mind is cultivated.
Trong đó, chánh nghiệp và chánh tinh tấn có thể thuộc về thân hoặc thuộc về tâm; trong đó, cái gì thuộc về thân thì khi thân được tu tập, nó được tu tập; cái gì thuộc về tâm thì khi tâm được tu tập, nó được tu tập.
So samathavipassanaṃ bhāvayanto pañcavidhaṃ adhigamaṃ gacchati* khippādhigamo ca hoti, vimuttādhigamo ca hoti, mahādhigamo ca hoti, vipulādhigamo ca hoti, anavasesādhigamo ca hoti.
Cultivating samatha and vipassanā, one attains five kinds of realization: one is quick to realize, one realizes liberation, one realizes greatly, one realizes extensively, and one realizes completely.
Vị ấy tu tập samatha và vipassanā sẽ đạt được năm loại thành tựu: thành tựu nhanh chóng, thành tựu giải thoát, thành tựu vĩ đại, thành tựu rộng lớn, và thành tựu không còn sót lại.
Tattha samathena khippādhigamo ca mahādhigamo ca vipulādhigamo ca hoti, vipassanāya vimuttādhigamo ca anavasesādhigamo ca hoti.
Therein, through samatha, one is quick to realize, realizes greatly, and realizes extensively; through vipassanā, one realizes liberation and realizes completely.
Trong đó, với samatha thì có thành tựu nhanh chóng, thành tựu vĩ đại và thành tựu rộng lớn; với vipassanā thì có thành tựu giải thoát và thành tựu không còn sót lại.
56. Tattha yo desayati, so dasabalasamannāgato satthā ovādena sāvake na visaṃvādayati.
56. Therein, the one who teaches, the Teacher endowed with the ten powers, does not deceive his disciples with his admonition.
56. Trong đó, vị thuyết pháp là Bậc Đạo Sư đầy đủ mười lực (dasabala), không làm cho các đệ tử sai lầm bởi lời giáo huấn.
So tividhaṃ idaṃ karotha iminā upāyena karotha idaṃ vo kurumānānaṃ hitāya sukhāya bhavissati, so tathā ovadito tathānusiṭṭho tathākaronto tathāpaṭipajjanto taṃ bhūmiṃ na pāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That it is not possible for one who is thus admonished, thus instructed, acting accordingly, practicing accordingly, not to attain that stage—such a thing does not exist.
Bậc ấy dạy: “Hãy làm điều này theo ba cách, hãy làm điều này theo phương pháp này, khi quý vị làm điều này, nó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho quý vị.” Không có trường hợp nào mà một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, khi thực hành và hành trì như vậy, lại không đạt được cảnh giới đó.
So tathā ovadito tathānusiṭṭho sīlakkhandhaṃ aparipūrayanto taṃ bhūmiṃ anupāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That it is not possible for one who is thus admonished, thus instructed, not fulfilling the virtue aggregate, to attain that stage—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, lại không hoàn thành uẩn giới (sīlakkhandha) mà lại đạt được cảnh giới đó.
So tathā ovadito tathānusiṭṭho sīlakkhandhaṃ paripūrayanto taṃ bhūmiṃ anupāpuṇissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
That it is possible for one who is thus admonished, thus instructed, fulfilling the virtue aggregate, not to attain that stage—such a thing exists.
Có trường hợp một người được giáo huấn và chỉ dạy như vậy, khi hoàn thành uẩn giới (sīlakkhandha) thì sẽ đạt được cảnh giới đó.
Sammāsambuddhassa te sato ime dhammā anabhisambuddhāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That these phenomena are not fully understood by the Perfectly Self-Enlightened One—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà đối với một vị Chánh Đẳng Chánh Giác, những pháp này lại chưa được giác ngộ.
Sabbāsavaparikkhīṇassa te sato ime āsavā aparikkhīṇāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That these taints are not exhausted by one whose taints are exhausted—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà đối với một vị đã đoạn tận mọi lậu hoặc (sabbāsavaparikkhīṇa), những lậu hoặc này lại chưa được đoạn tận.
Yassa te atthāya dhammo desito, so na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
That the Dhamma taught for one's benefit does not lead to the complete cessation of suffering for one who practices it—such a thing does not exist.
Không có trường hợp nào mà giáo pháp được thuyết giảng vì lợi ích của một người, lại không dẫn đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Sāvako kho pana te dhammānudhammappaṭipanno sāmīcippaṭipanno anudhammacārī so pubbena aparaṃ uḷāraṃ visesādhigamaṃ na sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a disciple of yours, who practices according to the Dhamma, who practices correctly, who lives in conformity with the Dhamma, would not realize a higher, exalted special attainment than before.
Không có trường hợp nào mà một đệ tử của Ngài, người thực hành pháp tùy pháp, thực hành đúng đắn, hành trì tùy pháp, lại không chứng đạt được sự thù thắng cao cả hơn trước.
Ye kho pana dhammā antarāyikā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that those things which are obstructive would not be an obstruction to one who practices them.
Không có trường hợp nào mà những pháp chướng ngại, khi được thực hành, lại không gây chướng ngại.
Ye kho pana dhammā aniyyānikā, te niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that those things which do not lead out would lead out for one who practices them, for the complete end of suffering.
Không có trường hợp nào mà những pháp không đưa đến giải thoát, lại đưa đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Ye kho pana dhammā niyyānikā, te niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that those things which lead out would lead out for one who practices them, for the complete end of suffering.
Có trường hợp những pháp đưa đến giải thoát, lại đưa đến sự đoạn tận khổ đau đúng đắn cho người thực hành.
Sāvako kho pana te saupādiseso anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ anupāpuṇissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a disciple of yours, still with clinging, would attain the Nibbāna-element without clinging.
Không có trường hợp nào mà một đệ tử của Ngài, còn có dư y (saupādisesa), lại không đạt được Niết Bàn giới không dư y (anupādisesa nibbānadhātu).
Diṭṭhisampanno mātaraṃ jīvitā voropeyya hatthehi vā pādehi vā suhataṃ kareyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano mātaraṃ jīvitā voropeyya hatthehi vā pādehi vā suhataṃ kareyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would deprive his mother of life, or severely injure her with hands or feet; it is possible that an ordinary person would deprive his mother of life, or severely injure her with hands or feet.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến (diṭṭhisampanno) lại giết mẹ hoặc đánh đập mẹ bằng tay chân; có trường hợp phàm phu (puthujjano) lại giết mẹ hoặc đánh đập mẹ bằng tay chân.
Evaṃ pitaraṃ, arahantaṃ, bhikkhuṃ.
Similarly, his father, an Arahant, a bhikkhu.
Cũng vậy đối với cha, đối với vị A-la-hán, đối với Tỳ-kheo.
Diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyya saṅghe vā saṅgharājiṃ janeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano saṅghaṃ bhindeyya saṅghe vā saṅgharājiṃ janeyyāti ṭhānametaṃ vijjati, diṭṭhisampanno tathāgatassa duṭṭhacitto lohitaṃ uppādeyya, parinibbutassa vā tathāgatassa duṭṭhacitto thūpaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would split the Saṅgha or cause a schism in the Saṅgha; it is possible that an ordinary person would split the Saṅgha or cause a schism in the Saṅgha. It is not possible that a person endowed with right view, with malicious intent, would draw blood from the Tathāgata, or, with malicious intent, would break a stūpa of the Tathāgata who has attained final Nibbāna.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại phá hòa hợp Tăng hoặc gây chia rẽ trong Tăng; có trường hợp phàm phu lại phá hòa hợp Tăng hoặc gây chia rẽ trong Tăng; không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại với tâm ác ý làm chảy máu Như Lai, hoặc với tâm ác ý phá hoại tháp của Như Lai đã nhập Niết Bàn.
Puthujjano tathāgatassa duṭṭhacitto lohitaṃ uppādeyya, parinibbutassa vā tathāgatassa duṭṭhacitto thūpaṃ bhindeyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that an ordinary person, with malicious intent, would draw blood from the Tathāgata, or, with malicious intent, would break a stūpa of the Tathāgata who has attained final Nibbāna.
Có trường hợp phàm phu lại với tâm ác ý làm chảy máu Như Lai, hoặc với tâm ác ý phá hoại tháp của Như Lai đã nhập Niết Bàn.
Diṭṭhisampanno aññaṃ satthāraṃ apadiseyya api jīvitahetūti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano aññaṃ satthāraṃ apadiseyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would acknowledge another teacher, even for the sake of his life; it is possible that an ordinary person would acknowledge another teacher.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tuyên bố một vị đạo sư khác, dù vì mạng sống; có trường hợp phàm phu lại tuyên bố một vị đạo sư khác.
Diṭṭhisampanno ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puthujjano ito bahiddhā aññaṃ dakkhiṇeyyaṃ pariyeseyyāti ṭhānametaṃ vijjati, diṭṭhisampanno kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
It is not possible that a person endowed with right view would seek another worthy of offerings outside this teaching; it is possible that an ordinary person would seek another worthy of offerings outside this teaching. It is not possible that a person endowed with right view would believe in purification through curious rituals and superstitions.
Không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tìm kiếm một đối tượng đáng cúng dường khác ngoài giáo pháp này; có trường hợp phàm phu lại tìm kiếm một đối tượng đáng cúng dường khác ngoài giáo pháp này; không có trường hợp nào mà người có chánh kiến lại tin vào những nghi lễ mê tín để đạt được sự thanh tịnh.
Puthujjano kutūhalamaṅgalena suddhiṃ pacceyyāti ṭhānametaṃ vijjati.
It is possible that an ordinary person would believe in purification through curious rituals and superstitions.
Có trường hợp phàm phu lại tin vào những nghi lễ mê tín để đạt được sự thanh tịnh.
Tiṇṇaṃ duccaritānaṃ iṭṭho kanto piyo manāpo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tiṇṇaṃ duccaritānaṃ aniṭṭho akanto appiyo amanāpo vipāko bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that the result of three evil actions would be desirable, pleasing, agreeable, and delightful; it is possible that the result of three evil actions would be undesirable, unpleasing, disagreeable, and unlovely.
Việc ba ác hạnh có quả báo đáng mong muốn, dễ chịu, đáng yêu, vừa ý là điều không thể xảy ra; việc ba ác hạnh có quả báo không đáng mong muốn, không dễ chịu, không đáng yêu, không vừa ý là điều có thể xảy ra.
Tiṇṇaṃ sucaritānaṃ aniṭṭho akanto appiyo amanāpo vipāko bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tiṇṇaṃ sucaritānaṃ iṭṭho kanto piyo manāpo vipāko bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is not possible that the result of three good actions would be undesirable, unpleasing, disagreeable, and unlovely; it is possible that the result of three good actions would be desirable, pleasing, agreeable, and delightful.
Việc ba thiện hạnh có quả báo không đáng mong muốn, không dễ chịu, không đáng yêu, không vừa ý là điều không thể xảy ra; việc ba thiện hạnh có quả báo đáng mong muốn, dễ chịu, đáng yêu, vừa ý là điều có thể xảy ra.
Aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā kuhako lapako nemittako kuhanalapananemittakattaṃ pubbaṅgamaṃ katvā pañca nīvaraṇe appahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu anupaṭṭhitassati* viharanto satta bojjhaṅge abhāvayitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, aññataro samaṇo vā brāhmaṇo vā sabbadosāpagato pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe catūsu satipaṭṭhānesu upaṭṭhitassati viharanto satta bojjhaṅge bhāvayitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhissatīti ṭhānametaṃ vijjati.
It is impossible for any ascetic or brahmin who, being a deceiver, a talker, a soothsayer, makes deception, talk, and soothsaying his foremost practice, without abandoning the five hindrances—defilements of the mind that weaken wisdom—and without establishing mindfulness in the four foundations of mindfulness, without cultivating the seven factors of enlightenment, to attain unsurpassed perfect self-awakening. It is possible for any ascetic or brahmin, free from all faults, having abandoned the five hindrances—defilements of the mind that weaken wisdom—and having established mindfulness in the four foundations of mindfulness, having cultivated the seven factors of enlightenment, to attain unsurpassed perfect self-awakening.
Việc một Sa-môn hoặc Bà-la-môn nào đó, lấy sự gian dối, ba hoa, bói toán làm chủ đạo, không đoạn trừ năm triền cái (nīvaraṇa), những ô nhiễm của tâm làm suy yếu trí tuệ, sống không an trú trong bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), không tu tập bảy giác chi (bojjhaṅga) mà chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác là điều không thể xảy ra; việc một Sa-môn hoặc Bà-la-môn nào đó, đã lìa bỏ mọi lỗi lầm, đoạn trừ năm triền cái, những ô nhiễm của tâm làm suy yếu trí tuệ, sống an trú trong bốn niệm xứ, tu tập bảy giác chi mà chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác là điều có thể xảy ra.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso idaṃ vuccati ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, which is of cause, of occasion, and without limit, is called the knowledge of what is possible and what is impossible, the first power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nhân, theo xứ, không giới hạn, được gọi là Trí tuệ về chỗ có thể và chỗ không thể (ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ), là Phật lực thứ nhất của Như Lai.
Sabbe sattāti ariyā ca anariyā ca sakkāyapariyāpannā ca sakkāyavītivattā ca.
All beings means both noble ones and ordinary people, those encompassed by sakkāya and those who have transcended sakkāya.
Mọi loài hữu tình có nghĩa là cả bậc Thánh và phàm phu, cả những người còn bị chấp thủ vào thân (sakkāya) và những người đã vượt thoát chấp thủ vào thân.
Marissantīti dvīhi maraṇehi dandhamaraṇena ca adandhamaraṇena ca, sakkāyapariyāpannānaṃ adandhamaraṇaṃ sakkāyavītivattānaṃ dandhamaraṇaṃ.
Will die means by two kinds of death: slow death and swift death. Swift death is for those encompassed by sakkāya, slow death is for those who have transcended sakkāya.
Sẽ chết có nghĩa là chết theo hai cách: chết chậm và chết nhanh. Đối với những người còn bị chấp thủ vào thân là chết nhanh, đối với những người đã vượt thoát chấp thủ vào thân là chết chậm.
Maraṇantaṃ hi jīvitanti khayā āyussa indriyānaṃ uparodhā jīvitapariyanto maraṇapariyanto.
For life ends in death means the end of life, the end of death, due to the exhaustion of lifespan and the cessation of faculties.
Vì sự sống có cái chết làm chung cuộc có nghĩa là sự chấm dứt của tuổi thọ và sự đoạn diệt của các căn là sự chấm dứt của sự sống, sự chấm dứt của cái chết.
Yathākammaṃ gamissantīti kammassakatā.
They will go according to their kamma means that kamma is their own possession.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình có nghĩa là chúng sinh là chủ nhân của nghiệp.
Puññapāpaphalūpagāti kammānaṃ phaladassāvitā ca avippavāso ca.
Experiencing the fruits of merit and demerit means the manifestation of the fruits of kamma and their inseparability.
Tùy thuộc vào quả báo thiện và ác có nghĩa là sự hiển lộ của quả nghiệp và sự không xa lìa nghiệp.
Nirayaṃ pāpakammantāti apuññasaṅkhārā.
Those with evil kamma to hell means unwholesome volitional formations.
Kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục có nghĩa là các hành bất thiện.
Puññakammā ca suggatinti puññasaṅkhārā sugatiṃ gamissanti.
And those with meritorious kamma to a good destination means wholesome volitional formations will go to a good destination.
Người thiện nghiệp thì lên cõi lành có nghĩa là các hành thiện sẽ dẫn đến cõi lành.
Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavāti sabbasaṅkhārānaṃ samatikkamanaṃ.
Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas means the transcendence of all conditioned phenomena.
Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc có nghĩa là sự siêu vượt tất cả các hành (saṅkhāra).
Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe…pe… nāsavā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “All…pe… without āśavas.”
Do đó, Thế Tôn đã nói: “Mọi loài… cho đến… không còn lậu hoặc.”
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ.
“All beings will die, for life ends in death.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc.
Yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā.
They will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác.
Nirayaṃ pāpakammantā’’ti āgāḷhā ca nijjhāmā ca paṭipadā.
Those with evil kamma to hell” is the difficult and burning path.
Kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là con đường khắc nghiệt và thiêu đốt.
‘‘Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti majjhimā paṭipadā.
“Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the middle path.
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là con đường trung đạo.
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ, yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti ayaṃ saṃkileso.
“All beings will die, for life ends in death, they will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit, those with evil kamma to hell” is defilement.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc, họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” đây là sự ô nhiễm.
Evaṃ saṃsāraṃ nibbattayati.
Thus, saṃsāra is produced.
Như vậy, nó tạo ra luân hồi (saṃsāra).
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti ime tayo vaṭṭā dukkhavaṭṭo kammavaṭṭo kilesavaṭṭo.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” refers to these three rounds: the round of suffering, the round of kamma, the round of defilements.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là ba vòng luân chuyển này: vòng luân chuyển khổ (dukkha-vaṭṭa), vòng luân chuyển nghiệp (kamma-vaṭṭa), vòng luân chuyển phiền não (kilesa-vaṭṭa).
‘‘Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti tiṇṇaṃ vaṭṭānaṃ vivaṭṭanā.
“Others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the turning away from the three rounds.
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là sự thoát khỏi ba vòng luân chuyển.
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti ādīnavo, ‘‘puññakammā ca suggati’’nti assādo, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti nissaraṇaṃ.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” is the danger; “those with meritorious kamma to a good destination” is the gratification; “others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the escape.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là sự nguy hiểm (ādīnava), “người thiện nghiệp thì lên cõi lành” là sự hoan lạc (assāda), “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là sự thoát ly (nissaraṇa).
‘‘Sabbe sattā marissanti…pe… nirayaṃ pāpakammantā’’ti hetu ca phalañca, pañcakkhandhā phalaṃ, taṇhā hetu, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti maggo ca phalañca.
“All beings will die…pe… those with evil kamma to hell” is the cause and the fruit: the five aggregates are the fruit, craving is the cause; “others, having cultivated the path, attain Parinibbāna, without āśavas” is the path and the fruit.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết… cho đến… kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là nhân và quả, năm uẩn là quả, tham ái là nhân, “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là Đạo và quả.
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ.
“All beings will die, for life ends in death.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc.
Yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti ayaṃ saṃkileso, so saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkilesoti.
They will go according to their kamma, experiencing the fruits of merit and demerit, those with evil kamma to hell” is defilement, and that defilement is of three kinds: defilement of craving, defilement of views, defilement of misconduct.
Họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” đây là sự ô nhiễm, sự ô nhiễm đó có ba loại: ô nhiễm tham ái (taṇhāsaṃkilesa), ô nhiễm tà kiến (diṭṭhisaṃkilesa), ô nhiễm ác hạnh (duccaritasaṃkilesa).
59. Tattha taṇhāsaṃkileso tīhi taṇhāhi niddisitabbo – kāmataṇhāya bhavataṇhāya vibhavataṇhāya.
59. Therein, the defilement of craving should be indicated by the three cravings: craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence.
59. Trong đó, ô nhiễm tham ái phải được chỉ rõ qua ba loại tham ái: dục ái (kāmataṇhā), hữu ái (bhavataṇhā), vô hữu ái (vibhavataṇhā).
Yena yena vā pana vatthunā ajjhosito, tena teneva niddisitabbo, tassā vitthāro chattiṃsāya taṇhāya jāliniyā vicaritāni.
Or by whatever object one is absorbed, by that very object it should be pointed out. Its elaboration is the thirty-six modes of the net of craving.
Hoặc tùy theo đối tượng nào mà nó bám víu, thì phải chỉ rõ theo đối tượng đó; sự mở rộng của nó là ba mươi sáu loại lưới tham ái (taṇhā jālinī) đã được giải thích.
Tattha diṭṭhisaṃkileso ucchedasassatena niddisitabbo, yena yena vā pana vatthunā diṭṭhivasena abhinivisati, ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti tena teneva niddisitabbo, tassā vitthāro dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni.
Among these, the defilement of wrong view (diṭṭhisaṃkileso) should be pointed out by annihilationism and eternalism. Or by whatever object one clings to by way of view, saying, "This alone is true; anything else is mistaken," by that very object it should be pointed out. Its elaboration is the sixty-two wrong views (diṭṭhigatāni).
Trong đó, ô nhiễm tà kiến phải được chỉ rõ qua đoạn kiến và thường kiến; hoặc tùy theo đối tượng nào mà nó chấp thủ theo cách tà kiến, “chỉ cái này là sự thật, cái khác là hư vọng” thì phải chỉ rõ theo đối tượng đó; sự mở rộng của nó là sáu mươi hai tà kiến (diṭṭhigatāni).
Tattha duccaritasaṃkileso cetanā cetasikakammena niddisitabbo, tīhi duccaritehi kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, tassā vitthāro dasa akusalakammapathā.
Among these, the defilement of misconduct (duccaritasaṃkileso) should be pointed out by volitional kamma and mental kamma, by the three misconducts: bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct. Its elaboration is the ten unwholesome courses of action (akusalakammapathā).
Trong đó, ô nhiễm ác hạnh phải được chỉ rõ qua nghiệp tư tâm sở (cetanā cetasika kamma), qua ba ác hạnh: thân ác hạnh (kāyaduccarita), khẩu ác hạnh (vacīduccarita), ý ác hạnh (manoduccarita); sự mở rộng của nó là mười ác nghiệp đạo (akusalakammapathā).
Apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavāti idaṃ vodānaṃ.
And others, having developed the path, attain final Nibbāna, free from defilements (anāsavā); this is purification (vodānaṃ).
“Những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” đây là sự thanh tịnh.
‘‘Sabbe sattā marissanti, maraṇantaṃ hi jīvitaṃ, yathākammaṃ gamissanti, puññapāpaphalūpagā, nirayaṃ pāpakammantā’’ti apuññappaṭipadā, ‘‘puññakammā ca suggati’’nti puññappaṭipadā, ‘‘apare ca maggaṃ bhāvetvā, parinibbantināsavā’’ti puññapāpasamatikkamappaṭipadā, tattha yā ca puññappaṭipadā yā ca apuññappaṭipadā, ayaṃ ekā paṭipadā sabbatthagāminī ekā apāyesu, ekā devesu, yā ca puññapāpasamatikkamā paṭipadā ayaṃ tattha tattha gāminī paṭipadā.
“All beings will die, for life ends in death; they will go according to their kamma, inheriting the fruits of good and bad deeds. Those with bad kamma go to hell (nirayaṃ pāpakammantā)”—this is the ignoble path (apuññappaṭipadā). “And those with good kamma go to a good destination (puññakammā ca suggati)”—this is the noble path (puññappaṭipadā). “And others, having developed the path, attain final Nibbāna, free from defilements (anāsavā)”—this is the path that transcends good and bad (puññapāpasamatikkamappaṭipadā). Among these, the path of good deeds and the path of bad deeds—this is one path that leads everywhere; one leads to the lower realms, one leads to the devas. And the path that transcends good and bad—this is the path that leads to that very destination.
“Mọi loài hữu tình sẽ chết, vì sự sống có cái chết làm chung cuộc, họ sẽ đi theo nghiệp của mình, tùy thuộc vào quả báo thiện và ác, kẻ ác nghiệp thì xuống địa ngục” là con đường bất thiện; “người thiện nghiệp thì lên cõi lành” là con đường thiện; “những người khác, sau khi tu tập Đạo, sẽ nhập Niết Bàn, không còn lậu hoặc” là con đường siêu vượt thiện và ác. Trong đó, con đường thiện và con đường bất thiện, đây là một con đường đi khắp mọi nơi, một con đường dẫn đến các cõi đọa, một con đường dẫn đến các cõi trời; còn con đường siêu vượt thiện và ác, đây là con đường đi đến từng nơi đó.
Tayo rāsī – micchattaniyato rāsi, sammattaniyato rāsi, aniyato rāsi, tattha yo ca micchattaniyato rāsi yo ca sammattaniyato rāsi ekā paṭipadā tattha tattha gāminī, tattha yo aniyato rāsi, ayaṃ sabbatthagāminī paṭipadā.
There are three categories: the category fixed in wrongness (micchattaniyato rāsi), the category fixed in rightness (sammattaniyato rāsi), and the unfixed category (aniyato rāsi). Among these, the category fixed in wrongness and the category fixed in rightness are each a path leading to their respective destinations. The unfixed category is a path that leads everywhere.
Ba nhóm: nhóm cố định tà kiến (micchattaniyato rāsi), nhóm cố định chánh kiến (sammattaniyato rāsi), nhóm không cố định (aniyato rāsi). Trong đó, nhóm cố định tà kiến và nhóm cố định chánh kiến là một con đường đi đến từng nơi đó; trong đó, nhóm không cố định, đây là con đường đi khắp mọi nơi.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Paccayaṃ labhanto niraye upapajjeyya, paccayaṃ labhanto tiracchānayonīsu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto pettivisayesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto asuresu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto devesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto manussesu upapajjeyya, paccayaṃ labhanto parinibbāyeyya, tasmāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā, yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati sabbatthagāminī paṭipadā ñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ.
If one obtains the condition, one may be reborn in hell; if one obtains the condition, one may be reborn in the animal realm; if one obtains the condition, one may be reborn in the realm of hungry ghosts; if one obtains the condition, one may be reborn among the asuras; if one obtains the condition, one may be reborn among the devas; if one obtains the condition, one may be reborn among humans; if one obtains the condition, one may attain final Nibbāna. Therefore, this is the path that leads everywhere. The knowledge here, in terms of cause, in terms of condition, without limitation—this is called the knowledge of the path that leads everywhere, the second power of a Tathāgata.
Khi có duyên, sẽ tái sinh vào địa ngục; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi súc sinh; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi ngạ quỷ; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi A-tu-la; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi chư thiên; khi có duyên, sẽ tái sinh vào các cõi người; khi có duyên, sẽ nhập Niết-bàn. Do đó, đây là con đường dẫn đến mọi cảnh giới. Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, được gọi là trí tuệ về con đường dẫn đến mọi cảnh giới, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ hai.
Iti sabbatthagāminī paṭipadā anekadhātuloko, tattha tattha gāminī paṭipadā nānādhātuloko.
Thus, the path that leads everywhere is the world of many elements (anekadhātuloko); the path that leads to this or that destination is the world of various elements (nānādhātuloko).
Như vậy, con đường dẫn đến mọi cảnh giới là thế gian với nhiều yếu tố (anekadhātuloko); con đường dẫn đến từng cảnh giới là thế gian với các yếu tố khác nhau (nānādhātuloko).
Tattha katamo anekadhātuloko?
Among these, what is the world of many elements?
Trong đó, thế gian với nhiều yếu tố là gì?
Cakkhudhātu rūpadhātu cakkhuviññāṇadhātu, sotadhātu saddadhātu sotaviññāṇadhātu, ghānadhātu gandhadhātu ghānaviññāṇadhātu, jivhādhātu rasadhātu jivhāviññāṇadhātu, kāyadhātu phoṭṭhabbadhātu kāyaviññāṇadhātu, manodhātu dhammadhātu manoviññāṇadhātu, pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu, kāmadhātu, byāpādadhātu, vihiṃsādhātu, nekkhammadhātu, abyāpādadhātu, avihiṃsādhātu, dukkhadhātu, domanassadhātu, avijjādhātu, sukhadhātu, somanassadhātu, upekkhādhātu, rūpadhātu, arūpadhātu, nirodhadhātu, saṅkhāradhātu, nibbānadhātu, ayaṃ anekadhātuloko.
The eye-element, the form-element, the eye-consciousness-element; the ear-element, the sound-element, the ear-consciousness-element; the nose-element, the odor-element, the nose-consciousness-element; the tongue-element, the taste-element, the tongue-consciousness-element; the body-element, the tangible-element, the body-consciousness-element; the mind-element, the dhamma-element, the mind-consciousness-element; the earth-element, the water-element, the fire-element, the air-element, the space-element, the consciousness-element; the sensuality-element, the ill-will-element, the harming-element; the renunciation-element, the non-ill-will-element, the non-harming-element; the suffering-element, the displeasure-element, the ignorance-element; the pleasure-element, the joy-element, the equanimity-element; the form-realm-element, the formless-realm-element, the cessation-element, the volitional-formation-element, the Nibbāna-element—this is the world of many elements.
Nhãn giới, sắc giới, nhãn thức giới; nhĩ giới, thanh giới, nhĩ thức giới; tỷ giới, hương giới, tỷ thức giới; thiệt giới, vị giới, thiệt thức giới; thân giới, xúc giới, thân thức giới; ý giới, pháp giới, ý thức giới; địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới, không giới, thức giới; dục giới, sân giới, hại giới; ly dục giới, vô sân giới, vô hại giới; khổ giới, ưu giới, vô minh giới; lạc giới, hỷ giới, xả giới; sắc giới, vô sắc giới, diệt giới, hành giới, Niết-bàn giới. Đây là thế gian với nhiều yếu tố.
Tattha katamo nānādhātuloko?
Among these, what is the world of various elements?
Trong đó, thế gian với các yếu tố khác nhau là gì?
Aññā cakkhudhātu, aññā rūpadhātu, aññā cakkhuviññāṇadhātu.
The eye-element is one thing, the form-element is another, the eye-consciousness-element is another.
Nhãn giới khác, sắc giới khác, nhãn thức giới khác.
Evaṃ sabbā.
And so for all.
Tương tự, tất cả đều khác.
Aññā nibbānadhātu.
The Nibbāna-element is another.
Niết-bàn giới khác.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati anekadhātu nānādhātu ñāṇaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, in terms of cause, in terms of condition, without limitation—this is called the knowledge of many elements and various elements, the third power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, được gọi là trí tuệ về thế gian với nhiều yếu tố và các yếu tố khác nhau, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ ba.
60. Iti anekadhātu nānādhātukassa lokassa yaṃ yadeva dhātuṃ sattā adhimuccanti, taṃ tadeva adhiṭṭhahanti abhinivisanti, keci rūpādhimuttā, keci saddādhimuttā, keci gandhādhimuttā, keci rasādhimuttā, keci phoṭṭhabbādhimuttā, keci dhammādhimuttā, keci itthādhimuttā, keci purisādhimuttā, keci cāgādhimuttā, keci hīnādhimuttā, keci paṇītādhimuttā, keci devādhimuttā, keci manussādhimuttā, keci nibbānādhimuttā.
60. Thus, regarding the world with many elements and various elements, whatever element beings are inclined towards, that very element they adhere to and become fixed upon. Some are inclined towards form, some towards sound, some towards smell, some towards taste, some towards touch, some towards phenomena, some towards women, some towards men, some towards generosity, some towards the inferior, some towards the excellent, some towards devas, some towards humans, some towards Nibbāna.
60. Như vậy, đối với thế gian với nhiều yếu tố và các yếu tố khác nhau, chúng sinh thiên về yếu tố nào thì họ chấp trước và bám víu vào yếu tố đó. Một số thiên về sắc, một số thiên về tiếng, một số thiên về mùi, một số thiên về vị, một số thiên về xúc chạm, một số thiên về pháp, một số thiên về nữ, một số thiên về nam, một số thiên về sự bố thí, một số thiên về điều thấp kém, một số thiên về điều cao thượng, một số thiên về chư thiên, một số thiên về loài người, một số thiên về Niết-bàn.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, ayaṃ veneyyo, ayaṃ na veneyyo, ayaṃ saggagāmī, ayaṃ duggatigāmīti, idaṃ vuccati sattānaṃ nānādhimuttikatā ñāṇaṃ catutthaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge here, by way of cause, by way of condition, and without limit, that "this one is capable of being trained, this one is not capable of being trained, this one is bound for heaven, this one is bound for a miserable destination," this is called the knowledge of the diverse inclinations of beings, the fourth power of a Tathāgata.
Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, về việc: người này có thể được giáo hóa, người này không thể được giáo hóa, người này sẽ đi đến cõi lành, người này sẽ đi đến cõi ác, được gọi là trí tuệ về sự thiên hướng khác nhau của chúng sinh, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ tư.
Iti te yathādhimuttā ca bhavanti, taṃ taṃ kammasamādānaṃ samādiyanti.
Thus, as they are inclined, they undertake those respective actions.
Như vậy, họ có những thiên hướng khác nhau, và họ thực hành những sự chấp nhận nghiệp tương ứng.
Te chabbidhaṃ kammaṃ samādiyanti – keci lobhavasena, keci dosavasena, keci mohavasena, keci saddhāvasena, keci vīriyavasena, keci paññāvasena.
They undertake six kinds of actions: some by way of greed, some by way of hatred, some by way of delusion, some by way of faith, some by way of energy, some by way of wisdom.
Họ thực hành sáu loại nghiệp: một số do tham, một số do sân, một số do si, một số do tín, một số do tinh tấn, một số do tuệ.
Taṃ vibhajjamānaṃ duvidhaṃ – saṃsāragāmi ca nibbānagāmi ca.
When analyzed, these are of two kinds: leading to saṃsāra and leading to Nibbāna.
Khi phân tích, nghiệp có hai loại: dẫn đến luân hồi và dẫn đến Niết-bàn.
Tattha yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of greed, hatred, and delusion is dark with dark results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tham, sân, si là nghiệp đen, có quả đen.
Tattha yaṃ saddhāvasena kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of faith is bright with bright results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tín là nghiệp trắng, có quả trắng.
Tattha yaṃ lobhavasena dosavasena mohavasena saddhāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ.
Among these, the action performed by way of greed, hatred, delusion, and faith is dark and bright with dark and bright results.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tham, sân, si và tín là nghiệp đen trắng, có quả đen trắng.
Tattha yaṃ vīriyavasena paññāvasena ca kammaṃ karoti, idaṃ kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati.
Among these, the action performed by way of energy and wisdom is neither dark nor bright, with neither dark nor bright results, the supreme action, the best action, leading to the destruction of action.
Trong đó, nghiệp được tạo ra do tinh tấn và tuệ là nghiệp không đen không trắng, có quả không đen không trắng, là nghiệp tối thượng, nghiệp cao quý nhất, dẫn đến sự diệt trừ nghiệp.
Cattāri kammasamādānāni.
There are four kinds of undertaking actions.
Có bốn sự chấp nhận nghiệp.
Atthi kammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva āyatiṃ ca dukkhavipākaṃ, atthi kammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiṃ ca sukhavipākaṃ.
There is an undertaking of action that is pleasant in the present but has painful results in the future; there is an undertaking of action that is painful in the present but has pleasant results in the future; there is an undertaking of action that is painful in the present and has painful results in the future; there is an undertaking of action that is pleasant in the present and has pleasant results in the future.
Có sự chấp nhận nghiệp hiện tại an lạc, tương lai khổ quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại khổ đau, tương lai lạc quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại khổ đau và tương lai cũng khổ quả; có sự chấp nhận nghiệp hiện tại an lạc và tương lai cũng lạc quả.
Yaṃ evaṃ jātiyaṃ kammasamādānaṃ, iminā puggalena akusalakammasamādānaṃ upacitaṃ avipakkaṃ vipākāya paccupaṭṭhitaṃ na ca bhabbo abhinibbidhā gantunti taṃ bhagavā na ovadati.
The undertaking of action of this kind of birth, accumulated by this person, unripened, ready for ripening, and who is not capable of reaching disenchantment, that the Bhagavā does not advise.
Khi một người tích lũy nghiệp bất thiện như vậy, và nghiệp đó chưa chín muồi nhưng đã sẵn sàng cho quả báo, và người đó không thể đạt được sự chán ghét (abhinibbidhā), thì Đức Thế Tôn không giáo huấn người đó.
Yathā devadattaṃ kokālikaṃ sunakkhattaṃ licchaviputtaṃ, ye vā panaññepi sattā micchattaniyatā imesañca puggalānaṃ upacitaṃ akusalaṃ na ca tāva pāripūriṃ gataṃ, purā pāripūriṃ gacchati.
Such as Devadatta, Kokālika, Sunakkhatta, the Licchavi prince, or any other beings who are fixed in wrongness, whose unwholesome karma is accumulated but not yet perfected, before it reaches perfection.
Giống như Devadatta, Kokālika, Sunakkhatta con của Licchavi, hoặc những chúng sinh khác có tà kiến cố định. Đối với những người này, nghiệp bất thiện đã tích lũy chưa đạt đến sự viên mãn.
Purā phalaṃ nibbattayati, purā maggamāvārayati, purā veneyyattaṃ samatikkamatīti te bhagavā asamatte ovadati.
Before it produces results, before it obstructs the path, before it surpasses the state of being trainable – such persons the Bhagavā advises as not yet ready.
Trước khi nó đạt đến sự viên mãn, trước khi nó sinh ra quả, trước khi nó ngăn chặn con đường, trước khi nó vượt qua khả năng được giáo hóa, thì Đức Thế Tôn giáo huấn những người chưa hoàn toàn.
Yathā puṇṇañca govatikaṃ acelañca kukkuravatikaṃ.
Such as Puṇṇa the cow-ascetic and Acela the dog-ascetic.
Giống như Punṇa người tu khổ hạnh bò và Acela người tu khổ hạnh chó.
Sabbesaṃ mudumajjhādhimattatā.
The mild, moderate, and intense inclinations of all beings.
Sự mềm yếu, trung bình và mãnh liệt của tất cả.
Tattha mudu āneñjābhisaṅkhārā majjhaṃ avasesakusalasaṅkhārā, adhimattaṃ akusalasaṅkhārā, yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ, idaṃ upapajjavedanīyaṃ, idaṃ aparāpariyavedanīyaṃ, idaṃ nirayavedanīyaṃ, idaṃ tiracchānavedanīyaṃ, idaṃ pettivisayavedanīyaṃ, idaṃ asuravedanīyaṃ, idaṃ devavedanīyaṃ, idaṃ manussavedanīyanti, idaṃ vuccati atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso vipākavemattatā ñāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ.
Among these, the mild are the imperturbable formations (āneñjābhisaṅkhārā), the moderate are the remaining wholesome formations, and the intense are the unwholesome formations. The knowledge here, by way of cause, by way of condition, and without limit, that "this will be experienced in this very life, this will be experienced in the next birth, this will be experienced in successive births, this will be experienced in hell, this will be experienced in the animal realm, this will be experienced in the realm of hungry ghosts, this will be experienced in the asura realm, this will be experienced in the deva realm, this will be experienced in the human realm" – this is called the knowledge of the diversity of results of past, future, and present undertakings of actions, by way of cause, by way of condition, and without limit, the fifth power of a Tathāgata.
Trong đó, các hành động bất động là mềm yếu; các hành động thiện còn lại là trung bình; các hành động bất thiện là mãnh liệt. Trí tuệ ở đây, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, về việc: quả này được cảm nhận trong hiện tại, quả này được cảm nhận trong kiếp sau, quả này được cảm nhận trong các kiếp sau nữa, quả này được cảm nhận ở địa ngục, quả này được cảm nhận ở cõi súc sinh, quả này được cảm nhận ở cõi ngạ quỷ, quả này được cảm nhận ở cõi A-tu-la, quả này được cảm nhận ở cõi chư thiên, quả này được cảm nhận ở cõi người, được gọi là trí tuệ về sự khác biệt của quả báo của các nghiệp đã chấp nhận trong quá khứ, hiện tại và tương lai, theo nguyên nhân, theo sự kiện, không giới hạn, là Tha-la-cát-ta-ba-la thứ năm.
Tattha kati jhānāni?
Among these, how many jhāna are there?
Trong đó, có bao nhiêu thiền định?
Cattāri jhānāni.
There are four jhāna.
Bốn thiền định.
Kati vimokkhā?
How many vimokkha?
Có bao nhiêu giải thoát?
Ekādasa ca aṭṭha ca satta ca tayo ca dve ca.
Eleven, eight, seven, three, and two.
Mười một, tám, bảy, ba và hai.
Kati samādhī?
How many samādhi?
Có bao nhiêu định?
Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi.
Three samādhi: samādhi with initial application and sustained application, samādhi without initial application but with sustained application, samādhi without initial application and without sustained application.
Ba định: định có tầm có tứ, định không tầm chỉ có tứ, định không tầm không tứ.
Kati samāpattiyo?
How many samāpatti?
Có bao nhiêu thành tựu?
Pañca samāpattiyo – saññāsamāpatti asaññāsamāpatti nevasaññānāsaññāsamāpatti vibhūtasaññāsamāpatti* nirodhasamāpatti.
Five samāpatti: saññāsamāpatti, asaññāsamāpatti, nevasaññānāsaññāsamāpatti, vibhūtasaññāsamāpatti, nirodhasamāpatti.
Năm thành tựu: thành tựu tưởng, thành tựu vô tưởng, thành tựu phi tưởng phi phi tưởng, thành tựu tưởng bị diệt trừ (vibhūtasaññāsamāpatti), thành tựu diệt.
Tattha katamo saṃkileso?
Among these, what is defilement?
Trong đó, sự ô nhiễm là gì?
Paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā saṃkileso.
For the first jhāna, sensual desire and ill will are defilement.
Đối với sơ thiền, tham dục và sân hận là sự ô nhiễm.
Ye ca kukkuṭajhāyī dve paṭhamakā yo vā pana koci hānabhāgiyo samādhi, ayaṃ saṃkileso.
Those two initial ones who are like 'chicken contemplators,' or any samādhi that is prone to decline—this is defilement.
Những người tu thiền gà trống hai loại sơ thiền, hoặc bất kỳ định nào thuộc phần suy thoái, đó là sự ô nhiễm.
Tattha katamaṃ vodānaṃ, nīvaraṇapārisuddhi, paṭhamassa jhānassa ye ca kukkuṭajhāyī dve pacchimakā yo vā pana koci visesabhāgiyo samādhi, idaṃ vodānaṃ.
Among these, what is purification? The purity from the hindrances is the purification of the first jhāna. Those two latter ones who are like 'chicken contemplators,' or any samādhi that is prone to distinction—this is purification.
Trong đó, sự trong sạch là gì? Sự thanh tịnh khỏi các triền cái của thiền thứ nhất, hai hạng sau của người thiền như gà gật, hay bất kỳ định nào thuộc phần thù thắng, đây là sự trong sạch.
Tattha katamaṃ vuṭṭhānaṃ?
Among these, what is emergence?
Trong đó, sự xuất khởi là gì?
Yaṃ samāpattivuṭṭhānakosallaṃ, idaṃ vuṭṭhānaṃ.
The skill in emerging from attainments—this is emergence.
Sự thiện xảo trong việc xuất khỏi định, đây là sự xuất khởi.
Yaṃ ettha ñāṇaṃ hetuso ṭhānaso anodhiso, idaṃ vuccati sabbesaṃ jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesavodānavuṭṭhānañāṇaṃ chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ.
The knowledge concerning this, in terms of cause, condition, and without limitation, is called the sixth power of a Tathāgata: the knowledge of defilement, purification, and emergence of all jhāna, vimokkha, samādhi, and samāpatti.
Trí tuệ nào ở đây, theo nhân, theo trường hợp, không giới hạn, đây được gọi là trí tuệ về sự ô nhiễm, sự trong sạch, và sự xuất khởi của tất cả các thiền, giải thoát, định, và chứng đắc, là Như Lai lực thứ sáu.
63. Iti tasseva samādhissa tayo dhammā parivārā indriyāni balāni vīriyamiti, tāniyeva indriyāni vīriyavasena balāni bhavanti, ādhipateyyaṭṭhena indriyāni, akampiyaṭṭhena balāni, iti tesaṃ mudumajjhādhimattatā ayaṃ mudindriyo ayaṃ majjhindriyo ayaṃ tikkhindriyoti.
63. Thus, there are three qualities that are accessories to that samādhi: faculties (indriya), powers (bala), and energy (viriya). Those very faculties become powers by way of energy; they are faculties by way of dominance, and powers by way of immovability. Thus, their being soft, medium, or keen (mudumajjhādhimattatā) means, "This one has soft faculties, this one has medium faculties, this one has keen faculties."
Như vậy, ba pháp này là tùy tùng của chính định ấy: các quyền, các lực, và tinh tấn. Chính các quyền ấy, do năng lực của tinh tấn, trở thành các lực. Do ý nghĩa làm chủ, chúng là các quyền; do ý nghĩa không lay chuyển, chúng là các lực. Như vậy, sự hạ liệt, trung bình, và ưu thắng của chúng là: người này có quyền hạ liệt, người này có quyền trung bình, người này có quyền sắc bén.
Tattha bhagavā tikkhindriyaṃ saṃkhittena ovādena ovadati, majjhindriyaṃ bhagavā saṃkhittavitthārena ovadati, mudindriyaṃ bhagavā vitthārena ovadati.
Among these, the Blessed One instructs those with keen faculties with a brief teaching; the Blessed One instructs those with medium faculties with a brief and elaborate teaching; the Blessed One instructs those with soft faculties with an elaborate teaching.
Trong đó, Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền sắc bén bằng lời giáo huấn tóm tắt. Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền trung bình bằng lời giáo huấn vừa tóm tắt vừa chi tiết. Đức Thế Tôn giáo huấn người có quyền hạ liệt bằng lời giáo huấn chi tiết.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa mudukaṃ dhammadesanaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā mudutikkhadhammadesanaṃ upadisati, mudindriyassa bhagavā tikkhaṃ dhammadesanaṃ upadisati.
Among these, the Blessed One teaches serenity (samatha) to those with keen faculties; the Blessed One teaches serenity and insight (samathavipassanā) to those with medium faculties; the Blessed One teaches insight (vipassanā) to those with soft faculties.
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại nhẹ nhàng cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại vừa nhẹ nhàng vừa sắc bén cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy pháp thoại sắc bén cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa samathaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā samathavipassanaṃ upadisati, mudindriyassa bhagavā vipassanaṃ upadisati.
Among these, the Blessed One teaches escape (nissaraṇa) to those with keen faculties; the Blessed One teaches danger (ādīnava) and escape to those with medium faculties; the Blessed One teaches gratification (assāda), danger, and escape to those with soft faculties.
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy samatha (chỉ) cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy samathavipassanā (chỉ và quán) cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy vipassanā (quán) cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa nissaraṇaṃ upadisati, majjhindriyassa bhagavā ādīnavañca nissaraṇañca upadisati, mudindriyassa bhagavā assādañca ādīnavañca nissaraṇañca upadisati.
Among these, the Blessed One instructs those with keen faculties in the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā); the Blessed One instructs those with medium faculties in the training in higher mind (adhicittasikkhā); the Blessed One instructs those with soft faculties in the training in higher morality (adhisīlasikkhā).
Trong đó, Đức Thế Tôn chỉ dạy sự xuất ly cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy cả sự nguy hại và sự xuất ly cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy cả vị ngọt, sự nguy hại, và sự xuất ly cho người có quyền hạ liệt.
Tattha bhagavā tikkhindriyassa adhipaññāsikkhāya paññāpayati, majjhindriyassa bhagavā adhicittasikkhāya paññāpayati, mudindriyassa bhagavā adhisīlasikkhāya paññāpayati.
The knowledge concerning this, in terms of cause, condition, and without limitation, that "this one has reached this stage and development, at this time, through this instruction, this is their disposition, this is their inclination, and this is their underlying tendency"—this is called the knowledge of the diversity of faculties of other beings and other individuals, the seventh power of a Tathāgata.
Trong đó, Đức Thế Tôn chế định adhipaññāsikkhā (tăng thượng tuệ học) cho người có quyền sắc bén. Đức Thế Tôn chỉ dạy adhicittasikkhā (tăng thượng tâm học) cho người có quyền trung bình. Đức Thế Tôn chỉ dạy adhisīlasikkhā (tăng thượng giới học) cho người có quyền hạ liệt.
Iti tattha yaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus, he recollects his manifold past existences.
Như vậy, ở đây, Ngài nhớ lại nhiều loại tiền kiếp khác nhau.
Seyyathidaṃ, ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekānipi jātisatāni anekānipi jātisahassāni anekānipi jātisatasahassāni anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe.
That is to say, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, one hundred births, one thousand births, one hundred thousand births, many hundreds of births, many thousands of births, many hundreds of thousands of births, many eons of contraction, many eons of expansion, many eons of contraction and expansion.
Cụ thể là: một kiếp, hai kiếp, ba kiếp, bốn kiếp, năm kiếp, mười kiếp, hai mươi kiếp, ba mươi kiếp, bốn mươi kiếp, năm mươi kiếp, một trăm kiếp, một ngàn kiếp, một trăm ngàn kiếp, nhiều trăm kiếp, nhiều ngàn kiếp, nhiều trăm ngàn kiếp, nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành.
Amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ.
"There I was with such a name, of such a clan, of such a complexion, eating such food, experiencing such pleasure and pain, with such a life-span; having passed away from there, I reappeared yonder."
"Ở nơi kia, ta có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Ta, sau khi chết từ nơi đó, đã sinh ra ở nơi kia."
Tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapannoti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
What is defilement among those defilements and purifications? Sensual desire and ill-will are the defilements of the first jhāna. Or, there are two individuals who have the first and second jhānas, which are limited, without aversion. Or, any inferior samādhi that exists is defilement. What is purification among those defilements and purifications? Purity from hindrances is the purification of the first jhāna. Or, there are two individuals who have the third and fourth jhānas, which are limited, without aversion. Or, any superior samādhi that exists is purification. What is emergence among those defilements and purifications? The skill in emerging from attainments is emergence. The knowledge of the Bhagavā, which occurs without limit, with reasons and aspects, in these defilements, purifications, and emergences of all jhānas, vimokkhas, samādhis, and attainments, is called the sixth Tathāgata's strength, the knowledge of defilement, purification, and emergence of jhāna, vimokkha, samādhi, and attainment.
"Ở đó, ta cũng có tên như vậy, dòng họ như vậy, màu da như vậy, thức ăn như vậy, trải nghiệm khổ lạc như vậy, tuổi thọ có giới hạn như vậy. Ta, sau khi chết từ nơi đó, đã sinh ra ở đây." Như vậy, Ngài nhớ lại nhiều loại tiền kiếp khác nhau cùng với các chi tiết và đặc điểm của chúng.
64. Tattha saggūpagesu ca sattesu manussūpagesu ca sattesu apāyūpagesu ca sattesu imassa puggalassa lobhādayo ussannā alobhādayo mandā, imassa puggalassa alobhādayo ussannā lobhādayo mandā, ye vā pana ussannā ye vā pana mandā imassa puggalassa imāni indriyāni upacitāni imassa puggalassa imāni indriyāni anupacitāni amukāya vā kappakoṭiyaṃ kappasatasahasse vā kappasahasse vā kappasate vā kappe vā antarakappe vā upaḍḍhakappe vā saṃvacchare vā upaḍḍhasaṃvacchare vā māse vā pakkhe vā divase vā muhutte vā iminā pamādena vā pasādena vāti.
In that, among beings bound for heavenly realms, among beings bound for human realms, and among beings bound for states of woe, for this individual, greed and so forth are abundant, while non-greed and so forth are weak; for this individual, non-greed and so forth are abundant, while greed and so forth are weak. And whatever are abundant or whatever are weak, for this individual, these faculties are developed; for this individual, these faculties are undeveloped. Or, in such and such a koti of kalpas, or in a hundred thousand kalpas, or in a thousand kalpas, or in a hundred kalpas, or in a kalpa, or in an antarakalpa, or in a half-kalpa, or in a year, or in a half-year, or in a month, or in a fortnight, or in a day, or in a moment, by such and such heedlessness or by such and such faith.
Trong đó, đối với các chúng sinh sinh vào cõi trời, các chúng sinh sinh vào cõi người, và các chúng sinh sinh vào cõi khổ, người này có tham và các pháp tương tự trội hơn, không tham và các pháp tương tự yếu hơn; người này có không tham và các pháp tương tự trội hơn, tham và các pháp tương tự yếu hơn. Dù các pháp nào trội hơn hay yếu hơn, người này đã tích lũy các quyền này, người này chưa tích lũy các quyền này, trong một trăm ngàn triệu kiếp, hay một trăm ngàn kiếp, hay một ngàn kiếp, hay một trăm kiếp, hay một kiếp, hay một trung kiếp, hay nửa kiếp, hay một năm, hay nửa năm, hay một tháng, hay nửa tháng, hay một ngày, hay một khoảnh khắc, do sự phóng dật này hay do sự trong sạch này.
Taṃ taṃ bhavaṃ bhagavā anussaranto asesaṃ jānāti, tattha yaṃ dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
Recollecting that existence, the Bhagavā knows it completely. There, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, gone to good destinations and gone to bad destinations, and he understands beings according to their kamma: “Indeed, these good sirs, beings, are endowed with misconduct of body, endowed with misconduct of speech, endowed with misconduct of mind, revilers of noble ones, holding wrong views, undertaking actions based on wrong views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a state of woe, a bad destination, a downfall, in hell.”
Đức Thế Tôn, khi nhớ lại từng kiếp sống ấy, biết tất cả không sót. Ở đây, với thiên nhãn thanh tịnh, vượt ngoài mắt người, Ngài thấy các chúng sinh đang chết đi, đang sinh ra, hèn hạ, cao sang, xinh đẹp, xấu xí, thiện thú, ác thú, Ngài biết rõ các chúng sinh tùy theo nghiệp của họ: "Này các bạn, những chúng sinh này đã thành tựu thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp trì các nghiệp tà kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, họ đã sinh vào cõi khổ, ác thú, đọa xứ, địa ngục."
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā, tattha saggūpagesu ca sattesu manussūpagesu ca sattesu apāyūpagesu ca sattesu iminā puggalena evarūpaṃ kammaṃ amukāya kappakoṭiyaṃ upacitaṃ kappasatasahasse vā kappasahasse vā kappasate vā kappe vā antarakappe vā upaḍḍhakappe vā saṃvacchare vā upaḍḍhasaṃvacchare vā māse vā pakkhe vā divase vā muhutte vā iminā pamādena vā pasādena vāti.
“Or, these good sirs, beings, are endowed with good conduct of body, endowed with good conduct of speech, endowed with good conduct of mind, not revilers of noble ones, holding right views, undertaking actions based on right views. Due to the breaking up of the body, after death, they have reappeared in a good destination, a heavenly realm.” There, among beings bound for heavenly realms, among beings bound for human realms, and among beings bound for states of woe, by this individual, such and such a kamma was accumulated in such and such a koti of kalpas, or in a hundred thousand kalpas, or in a thousand kalpas, or in a hundred kalpas, or in a kalpa, or in an antarakalpa, or in a half-kalpa, or in a year, or in a half-year, or in a month, or in a fortnight, or in a day, or in a moment, by such and such heedlessness or by such and such faith.
"Này các bạn, những chúng sinh này đã thành tựu thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, ý thiện hạnh, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp trì các nghiệp chánh kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, họ đã sinh vào thiện thú, thiên giới." Ở đây, đối với các chúng sinh sinh vào cõi trời, các chúng sinh sinh vào cõi người, và các chúng sinh sinh vào cõi khổ, người này đã tích lũy nghiệp như vậy trong một trăm ngàn triệu kiếp, hay một trăm ngàn kiếp, hay một ngàn kiếp, hay một trăm kiếp, hay một kiếp, hay một trung kiếp, hay nửa kiếp, hay một năm, hay nửa năm, hay một tháng, hay nửa tháng, hay một ngày, hay một khoảnh khắc, do sự phóng dật này hay do sự trong sạch này.
Imāni bhagavato dve ñāṇāni – pubbenivāsānussatiñāṇañca dibbacakkhu ca aṭṭhamaṃ navamaṃ tathāgatabalaṃ.
These are the two knowledges of the Bhagavā—the knowledge of recollection of past lives and the divine eye—the eighth and ninth Tathāgata powers.
Hai trí tuệ này của Đức Thế Tôn – pubbenivāsānussatiñāṇa (túc mạng minh) và dibbacakkhu (thiên nhãn minh) – là Như Lai lực thứ tám và thứ chín.
Iti tattha yaṃ sabbaññutā pattā viditā sabbadhammā virajaṃ vītamalaṃ uppannaṃ sabbaññutañāṇaṃ nihato māro bodhimūle, idaṃ bhagavato dasamaṃ balaṃ sabbāsavaparikkhayaṃ ñāṇaṃ.
Thus, among those knowledges of the Buddha, the attainment of omniscience by that knowledge, the full comprehension of all phenomena, the arising of omniscient knowledge, free from passion and defilement, and the complete destruction of Māra at the foot of the Bodhi tree—this knowledge of the complete destruction of all taints is the tenth power of the Bhagavā.
Như vậy, ở đây, sự chứng đắc nhất thiết trí, biết tất cả các pháp, trí tuệ nhất thiết trí đã sinh khởi, không còn bụi bẩn, không còn ô uế, Ma vương đã bị đánh bại dưới cội Bồ-đề, đây là lực thứ mười của Đức Thế Tôn, trí tuệ về sự đoạn tận tất cả các lậu hoặc.
Dasabalasamannāgatā hi buddhā bhagavantoti.
Indeed, the Buddhas, the Bhagavās, are endowed with the ten powers.
Vì các vị Phật, các Đức Thế Tôn, đã thành tựu mười lực.
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: “Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve.”
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhānaṃ.
“Therefore, for one whose mind is guarded” is the proximate cause for the three good conducts.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là căn bản của ba thiện hạnh.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti samathassa padaṭṭhānaṃ.
“Whose domain is right resolve” is the proximate cause for serenity (samatha).
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là căn bản của Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti vipassanāya padaṭṭhānaṃ.
“With right view as his foremost” is the proximate cause for insight (vipassanā).
“Với chánh kiến làm tiên phong” là căn bản của Vipassanā.
‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti dassanabhūmiyā padaṭṭhānaṃ.
"Knowing arising and passing away" is the proximate cause for the stage of insight.
“Sau khi đã biết sự sinh diệt” là căn bản của đất thấy (dassanabhūmi).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti vīriyassa padaṭṭhānaṃ.
"Monks who have overcome sloth and torpor" is the proximate cause for energy.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là căn bản của tinh tấn.
‘‘Sabbā duggatiyo jahe’’ti bhāvanāya padaṭṭhānaṃ.
"He abandons all bad destinations" is the proximate cause for development (bhāvanā).
“Từ bỏ mọi ác thú” là căn bản của sự tu tập (bhāvanā).
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti idaṃ satindriyaṃ, satindriye gahite gahitāni bhavanti pañcindriyāni.
"Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve"—this is the faculty of mindfulness (satindriya); when the faculty of mindfulness is grasped, the five faculties are grasped.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới” đây là niệm căn (satindriya); khi niệm căn được nắm giữ, năm căn còn lại cũng được nắm giữ.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti sammādiṭṭhiyā gahitāya gahito bhavati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
"With right view as his guide"—when right view is grasped, the Noble Eightfold Path is grasped.
“Với chánh kiến làm tiên phong” khi chánh kiến được nắm giữ, Bát Chánh Đạo cũng được nắm giữ.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for this?
Vì lý do gì?
Sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavati, sammāsaṅkappato sammāvācā pabhavati, sammāvācāto sammākammanto pabhavati, sammākammantato sammāājīvo pabhavati, sammāājīvato sammāvāyāmo pabhavati, sammāvāyāmato sammāsati pabhavati, sammāsatito sammāsamādhi pabhavati, sammāsamādhito sammāvimutti pabhavati, sammāvimuttito sammāvimuttiñāṇadassanaṃ pabhavati.
For from right view arises right resolve; from right resolve arises right speech; from right speech arises right action; from right action arises right livelihood; from right livelihood arises right effort; from right effort arises right mindfulness; from right mindfulness arises right concentration; from right concentration arises right liberation; from right liberation arises the knowledge and vision of right liberation.
Vì từ chánh kiến sinh ra chánh tư duy; từ chánh tư duy sinh ra chánh ngữ; từ chánh ngữ sinh ra chánh nghiệp; từ chánh nghiệp sinh ra chánh mạng; từ chánh mạng sinh ra chánh tinh tấn; từ chánh tinh tấn sinh ra chánh niệm; từ chánh niệm sinh ra chánh định; từ chánh định sinh ra chánh giải thoát; từ chánh giải thoát sinh ra tri kiến giải thoát.
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti rakkhitaṃ paripālīyatīti esā nirutti.
"Therefore, for one whose mind is guarded"—this is the etymology: 'guarded' means 'protected'.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” đây là ngữ nguyên (nirutti) cho từ ‘được bảo vệ’ (rakkhitaṃ) nghĩa là ‘được giữ gìn’ (paripālīyati).
Idha bhagavato ko adhippāyo?
What is the Blessed One's intention here?
Ở đây, ý của Đức Thế Tôn là gì?
Ye duggatīhi parimuccitukāmā bhavissanti, te dhammacārino bhavissantīti ayaṃ ettha bhagavato adhippāyo.
The Blessed One's intention here is: "Those who wish to be freed from bad destinations will be practitioners of Dhamma."
Ý của Đức Thế Tôn ở đây là: “Những ai muốn thoát khỏi các ác thú, họ sẽ là những người sống đúng Pháp.”
Kokāliko hi sāriputtamoggallānesu theresu cittaṃ padosayitvā mahāpadumaniraye upapanno.
For Kokālika, having defiled his mind towards the Elders Sāriputta and Moggallāna, was reborn in the Mahāpaduma hell.
Vì Kokālika đã làm ô uế tâm mình đối với các trưởng lão Sāriputta và Moggallāna, nên đã tái sinh vào địa ngục Mahāpaduma.
Bhagavā ca satiārakkhena cetasā samannāgato, suttamhi vuttaṃ ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti.
And the Blessed One was endowed with a mind guarded by mindfulness, as it is stated in the Sutta: "The mind should be guarded by mindfulness."
Và Đức Thế Tôn là bậc đầy đủ tâm được bảo vệ bởi niệm (satiārakkha); trong kinh đã nói: “Tâm cần được bảo vệ bằng niệm.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti samatho* .
"Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve"—this is tranquility (samatha).
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới” đây là Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti vipassanā.
"With right view as his guide"—this is insight (vipassanā).
“Với chánh kiến làm tiên phong” là Vipassanā.
‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti dukkhapariññā.
"Knowing arising and passing away"—this is the full understanding of suffering.
“Sau khi đã biết sự sinh diệt” là sự liễu tri Khổ (dukkha).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti samudayapahānaṃ.
"Monks who have overcome sloth and torpor"—this is the abandoning of the origin.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là sự đoạn trừ Tập (samudaya).
‘‘Sabbā duggatiyo jahe’’ti nirodho* .
"He abandons all bad destinations"—this is cessation.
“Từ bỏ mọi ác thú” là Diệt (nirodha).
Imāni cattāri saccāni.
These are the Four Noble Truths.
Đây là bốn Sự Thật (Tứ Diệu Đế).
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
The verse is: "Therefore, for one whose mind is guarded, whose domain is right resolve."
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti cittaṃ mano viññāṇaṃ manindriyaṃ manāyatanaṃ vijānanā vijānitattaṃ, idaṃ vevacanaṃ.
"Therefore, for one whose mind is guarded"—mind, thought, consciousness, mind-faculty, mind-base, knowing, the state of being known; this is a synonym.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” — tâm (citta), ý (mano), thức (viññāṇa), ý căn (manindriya), ý xứ (manāyatana), sự nhận biết (vijānanā), trạng thái nhận biết (vijānitatta) — đây là các từ đồng nghĩa.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo, idaṃ vevacanaṃ.
"Whose domain is right resolve"—resolve for renunciation, resolve for non-ill-will, resolve for non-violence; this is a synonym.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” — tư duy xuất ly (nekkhammasaṅkappo), tư duy không sân hận (abyāpādasaṅkappo), tư duy không hại (avihiṃsāsaṅkappo) — đây là các từ đồng nghĩa.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpajjoto paññāpatodo paññāpāsādo, idaṃ vevacanaṃ.
"With right view as his guide"—right view is called the weapon of wisdom, the sword of wisdom, the jewel of wisdom, the light of wisdom, the goad of wisdom, the palace of wisdom; this is a synonym.
“Với chánh kiến làm tiên phong” — chánh kiến (sammādiṭṭhi) là trí tuệ như một vũ khí, trí tuệ như một thanh kiếm, trí tuệ như một viên ngọc, trí tuệ như một ngọn đèn, trí tuệ như một cây roi, trí tuệ như một lâu đài — đây là các từ đồng nghĩa.
‘‘Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaro’’ti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’ti padaṭṭhānapaññatti satiyā.
The designation of the proximate cause of mindfulness is ‘Therefore, for one with a guarded mind’.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là sự chế định căn bản của niệm.
‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti bhāvanāpaññatti samathassa.
The designation of the development of serenity is ‘whose range is right intention’.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là sự chế định tu tập của Samatha.
‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro, ñatvāna udayabbaya’’nti dassanabhūmiyā nikkhepapaññatti.
The designation of placement in the sphere of insight is ‘with right view as a forerunner, having known rise and fall’.
“Với chánh kiến làm tiên phong, sau khi đã biết sự sinh diệt” là sự chế định trình bày của đất thấy (dassanabhūmi).
‘‘Thinamiddhābhibhū bhikkhū’’ti samudayassa anavasesappahānapaññatti, ‘‘sabbā duggatiyo jahe’’ti bhāvanāpaññatti maggassa.
The designation of the complete abandonment of the origin is ‘monks who have overcome sloth and torpor’, and the designation of the development of the path is ‘he abandons all bad destinations’.
“Tỳ khưu đã vượt qua hôn trầm và thụy miên” là sự chế định đoạn trừ hoàn toàn Tập (samudaya); “từ bỏ mọi ác thú” là sự chế định tu tập của Đạo.
Tasmā rakkhitacittassa, sammāsaṅkappagocaroti gāthā.
‘Therefore, for one with a guarded mind, whose range is right intention’ – thus the verse.
Bài kệ là: “Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ, có chánh tư duy làm cảnh giới.”
Tasmā rakkhitacittassāti ekattatā.
‘Therefore, for one with a guarded mind’ is a unity.
“Do đó, đối với người có tâm được bảo vệ” là sự đồng nhất (ekattatā).
Cittaṃ mano viññāṇaṃ, ayaṃ vemattatā.
Citta, mano, viññāṇa – this is a diversity.
Tâm (citta), ý (mano), thức (viññāṇa) — đây là sự khác biệt (vemattatā).
Sammāsaṅkappagocaroti ekattatā.
‘Whose range is right intention’ is a unity.
“Có chánh tư duy làm cảnh giới” là sự đồng nhất.
Nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo ayaṃ vemattatā.
The intention of renunciation, the intention of non-ill-will, the intention of non-harming – this is a diversity.
Tư duy ly dục, tư duy không sân, tư duy không hại – đây là sự khác biệt.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti ekattatā.
‘With right view as a forerunner’ is a unity.
“Chánh kiến đi trước” là sự đồng nhất.
Sammādiṭṭhi nāma yaṃ dukkhe ñāṇaṃ dukkhasamudaye ñāṇaṃ dukkhanirodhe ñāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ magge ñāṇaṃ hetumhi ñāṇaṃ hetusamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ paccaye ñāṇaṃ paccayasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yaṃ tattha tattha yathābhūtaṃ ñāṇadassanaṃ abhisamayo sampaṭivedho saccāgamanaṃ, ayaṃ vemattatā.
Right view means the knowledge of suffering, the knowledge of the origin of suffering, the knowledge of the cessation of suffering, the knowledge of the path leading to the cessation of suffering, the knowledge of the path, the knowledge of the cause, the knowledge of phenomena arisen from the cause, the knowledge of the condition, the knowledge of phenomena arisen from the condition; whatever knowledge-and-vision, comprehension, penetration, and attainment of truth there is in each of these as it really is – this is a diversity.
Chánh kiến là trí tuệ về Khổ, trí tuệ về Khổ Tập, trí tuệ về Khổ Diệt, trí tuệ về Con Đường Đưa Đến Khổ Diệt, trí tuệ về đạo, trí tuệ về nhân, trí tuệ về các pháp do nhân sinh khởi, trí tuệ về duyên, trí tuệ về các pháp do duyên sinh khởi; đó là sự thấy biết như thật, sự thâm nhập, sự thể nhập chân lý ở từng trường hợp – đây là sự khác biệt.
Ñatvāna udayabbayanti ekattatā, udayena avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, evaṃ sabbaṃ samudayo bhavati.
‘Having known rise and fall’ is a unity. By rise, dependent on ignorance are formations; dependent on formations is consciousness; thus, all becomes origin.
“Biết sự sinh diệt” là sự đồng nhất; do sự sinh khởi, vô minh duyên hành, hành duyên thức; như vậy tất cả đều là sự tập khởi.
Vayena avijjānirodhā saṅkhāranirodho, evaṃ sabbaṃ nirodho hoti, ayaṃ vemattatā.
By fall, with the cessation of ignorance, there is the cessation of formations; thus, all becomes cessation. This is a diversity.
Do sự diệt, vô minh diệt thì hành diệt; như vậy tất cả đều là sự diệt tận – đây là sự khác biệt.
Thinamiddhābhibhū bhikkhūti ekattatā, thinaṃ nāma yā cittassa akallatā akammaniyatā, middhaṃ nāma yaṃ kāyassa līnattaṃ, ayaṃ vemattatā.
‘Monks who have overcome sloth and torpor’ is a unity. Sloth means the unsuitability and unworkability of the mind; torpor means the sluggishness of the body. This is a diversity.
“Tỳ-khưu bị hôn trầm, thụy miên chi phối” là sự đồng nhất; hôn trầm là sự không khéo léo, không thích hợp của tâm; thụy miên là sự chùng xuống của thân – đây là sự khác biệt.
Sabbā duggatiyo jaheti ekattatā, devamanusse vā upanidhāya apāyā duggati, nibbānaṃ vā upanidhāya sabbā upapattiyo duggati, ayaṃ vemattatā.
‘He abandons all bad destinations’ is a unity. Considering devas and humans, the lower realms (apāya) are bad destinations; considering Nibbāna, all existences (upapatti) are bad destinations. This is a diversity.
“Từ bỏ mọi ác thú” là sự đồng nhất; so với chư thiên và loài người, các cõi đọa là ác thú; so với Nibbāna, mọi sự tái sinh đều là ác thú – đây là sự khác biệt.
Tasmā rakkhitacittassāti tiṇṇaṃ sucaritānaṃ padaṭṭhānaṃ, citte rakkhite taṃ rakkhitaṃ bhavati kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ.
Therefore, the phrase ‘for one with a guarded mind’ is the proximate cause for the three good conducts. When the mind is guarded, then bodily action, verbal action, and mental action are guarded.
“Do đó, người có tâm được bảo vệ” là căn bản cho ba thiện hạnh; khi tâm được bảo vệ, thì thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp cũng được bảo vệ.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti sammādiṭṭhiyā bhāvitāya bhāvito bhavati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
By the phrase ‘with right view as his guide’, the development of right view is expressed. When right view is developed, the noble eightfold path is developed.
“Với chánh kiến đi trước” nghĩa là khi chánh kiến được tu tập, Bát Chánh Đạo cao thượng cũng được tu tập.
Kena kāraṇena?
For what reason?
Vì lý do gì?
Sammādiṭṭhito hi sammāsaṅkappo pabhavati, sammāsaṅkappato sammāvācā pabhavati, sammāvācāto sammākammanto pabhavati, sammākammantato sammāājīvo pabhavati, sammāājīvato sammāvāyāmo pabhavati, sammāvāyāmato sammāsati pabhavati, sammāsatito sammāsamādhi pabhavati, sammāsamādhito sammāvimutti pabhavati, sammāvimuttito sammāvimuttiñāṇadassanaṃ pabhavati.
Indeed, from right view arises right intention; from right intention arises right speech; from right speech arises right action; from right action arises right livelihood; from right livelihood arises right effort; from right effort arises right mindfulness; from right mindfulness arises right concentration; from right concentration arises right liberation; from right liberation arises the knowledge and vision of right liberation.
Vì từ chánh kiến sinh ra chánh tư duy, từ chánh tư duy sinh ra chánh ngữ, từ chánh ngữ sinh ra chánh nghiệp, từ chánh nghiệp sinh ra chánh mạng, từ chánh mạng sinh ra chánh tinh tấn, từ chánh tinh tấn sinh ra chánh niệm, từ chánh niệm sinh ra chánh định, từ chánh định sinh ra chánh giải thoát, từ chánh giải thoát sinh ra giải thoát tri kiến.
Ayaṃ anupādiseso puggalo anupādisesā ca nibbānadhātu.
This is a person without any remainder (anupādisesa), and the Nibbāna-element is also without any remainder.
Đây là người vô dư y và Nibbāna-dhātu vô dư y.