11. Tattha katamo vicayo hārotiādi vicayahāravibhaṅgo.
11. The analysis of the vicaya-hāra begins with "What is the vicaya-hāra?"
11. Tattha katamo vicayo hāro (Trong đó, phương pháp phân tích là gì?) v.v. là sự phân tích phương pháp phân tích (vicayahāravibhaṅga).
Tatthāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – kiṃ vicinatīti ettha ‘‘vicinatī’’ti etena vicayasaddassa kattuniddesataṃ dasseti.
Herein, this is a sequential explanation of terms: in the phrase " kiṃ vicinatī" (what does one investigate?), the word "vicinatī" shows the kattu (active voice) derivation of the word vicaya.
Trong đó, đây là sự giải thích các từ ngữ chưa từng có: Trong câu kiṃ vicinatī (phân tích cái gì?), từ ‘‘vicinatī’’ (phân tích) trình bày sự chỉ định chủ ngữ của từ vicaya.
Kinti panatthassa hārassa visayo pucchitoti taṃ tassa visayaṃ dassetuṃ ‘‘padaṃ vicinatī’’tiādi vuttaṃ.
Since the sphere of this hāra is asked with the word " kiṃ" (what), in order to show its sphere, it is stated, "one investigates the word," and so on.
Từ kiṃ (cái gì?) hỏi về đối tượng của phương pháp này, và để trình bày đối tượng đó, câu ‘‘padaṃ vicinatī’’ (phân tích từ ngữ) v.v. đã được nói đến.
Tattha padaṃ vicinatīti ādito paṭṭhāya yāva nigamanā suttassa sabbaṃ padaṃ vicinati.
There, by " padaṃ vicinatī" (one investigates the word), it means one investigates every word of the Sutta from beginning to end.
Trong đó, padaṃ vicinatī (phân tích từ ngữ) có nghĩa là phân tích tất cả các từ ngữ của bài kinh (sutta) từ đầu cho đến cuối.
Ayañca vicayo duvidho saddato atthato ca.
And this investigation is twofold: by sound and by meaning.
Và sự phân tích này có hai loại: theo âm thanh (sadda) và theo ý nghĩa (attha).
Tesu ‘‘idaṃ nāmapadaṃ, idaṃ ākhyātapadaṃ, idaṃ upasaggapadaṃ, idaṃ nipātapadaṃ, idaṃ itthiliṅgaṃ, idaṃ purisaliṅgaṃ, idaṃ napuṃsakaliṅgaṃ, idaṃ atītakālaṃ, idaṃ anāgatakālaṃ, idaṃ vattamānakālaṃ, idaṃ kattusādhanaṃ, idaṃ karaṇasādhanaṃ, idaṃ kammasādhanaṃ, idaṃ adhikaraṇasādhanaṃ, idaṃ paccattavacanaṃ, idaṃ upayogavacanaṃ, yāva idaṃ bhummavacanaṃ, idaṃ ekavacanaṃ, idaṃ anekavacana’’nti evamādivibhāgavacanaṃ, ayaṃ saddato padavicayo.
Among these, the investigation of words by sound is the declaration of such divisions as: "this is a noun, this is a verb, this is a prefix, this is a particle, this is feminine gender, this is masculine gender, this is neuter gender, this is past tense, this is future tense, this is present tense, this is kattusādhana, this is karaṇasādhana, this is kammasādhana, this is adhikaraṇasādhana, this is nominative case, this is accusative case, up to this is locative case, this is singular, this is plural."
Trong số đó, sự phân tích từ ngữ theo âm thanh (saddato padavicayo) là sự phân biệt và giải thích như: ‘‘Đây là danh từ, đây là động từ, đây là tiền tố, đây là tiểu từ, đây là giống cái, đây là giống đực, đây là giống trung, đây là thì quá khứ, đây là thì vị lai, đây là thì hiện tại, đây là cách chủ ngữ, đây là cách công cụ, đây là cách tân ngữ, đây là cách vị trí, đây là cách chủ cách, đây là cách đối cách, cho đến đây là cách vị trí, đây là số ít, đây là số nhiều’’.
So panāyaṃ padavicayo aviparītasabhāvaniruttisallakkhaṇeneva sampajjatīti daṭṭhabbaṃ.
And this investigation of words should be understood as being accomplished solely through the correct discernment of the natural language (Pali) and its etymology.
Và sự phân tích từ ngữ này nên được hiểu là hoàn thành chỉ bằng cách nhận biết đúng bản chất ngữ pháp (nirutti) không sai lệch.
Atthato pana vicayo tena tena padena vattabbaatthasaṃvaṇṇanā.
The investigation by meaning, however, is the explanation of the meaning to be conveyed by each respective word.
Còn sự phân tích theo ý nghĩa (atthato vicayo) là sự giải thích ý nghĩa cần được nói đến bởi từng từ ngữ đó.
Sace pana padaṃ pucchādivasena pavattaṃ, tassa tadatthassa ca pucchādibhāvo vicetabboti imamatthaṃ dassento ‘‘pañhaṃ vicinatī’’tiādimāha.
If a word appears in the context of a question, its nature as a question and the meaning of that question must be investigated; to show this meaning, it is stated, "one investigates the question," and so on.
Nếu từ ngữ được sử dụng theo cách hỏi (pucchā) v.v., thì trạng thái hỏi của từ ngữ đó và ý nghĩa của nó cần được phân tích. Để trình bày ý nghĩa này,* đã nói ‘‘pañhaṃ vicinatī’’ (phân tích câu hỏi) v.v.
Evaṃ niddesavāre vicayahāro saṅkhepato niddiṭṭhoti taṃ vibhāgena niddisitvā paṭiniddesavasena vibhajanto yasmā padavicayo suttassa anupadaṃ pavattetabbatāya atibhāriko na sukaro cāti taṃ anāmasitvā pañhavissajjanavicaye tāva dassento ‘‘yathā kiṃ bhave’’tiādimāha.
Thus, the vicaya-hāra has been briefly explained in the section on exposition. Therefore, intending to elaborate on it by dividing it into sections and re-explaining it, and since the investigation of words is very burdensome and not easy to carry out, as it must proceed word by word of the Sutta, without touching upon that, he first shows the investigation of questions and answers by stating, " yathā kiṃ bhave" (how might it be), and so on.
Như vậy, trong phần giải thích, phương pháp phân tích (vicayahāra) đã được trình bày tóm tắt. Do việc phân tích từng từ (padavicaya) theo từng chữ của bài kinh là quá nặng nề và không dễ thực hiện, nên để trình bày phương pháp phân tích câu hỏi và câu trả lời mà không đề cập đến việc phân tích từng từ, tác giả đã nói: “Nên như thế nào?” và các câu tiếp theo.
Tattha yathā kiṃ bhaveti yena pakārena so vicayo pavattetabbo, taṃ pakārajātaṃ kiṃ bhave, kīdisaṃ bhaveyyāti attho.
There, " yathā kiṃ bhave" means: what kind of manner should that investigation be carried out, what sort should it be?
Trong đó, nên như thế nào có nghĩa là phương pháp phân tích đó nên được thực hiện theo cách nào, nó nên như thế nào?
‘‘Yathā kiṃ bhaveyyā’’tipi pāṭho.
"Yathā kiṃ bhaveyyā" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Yathā kiṃ bhaveyyā” (Nên như thế nào).
Puna yathāti nipātamattaṃ.
Again, " yathā" is merely a particle.
Lại nữa, yathā chỉ là một giới từ.
Āyasmāti piyavacanaṃ ajitoti bāvarībrāhmaṇassa paricārakabhūtānaṃ soḷasannaṃ aññataro.
" Āyasmā" is a term of endearment. " Ajito" is one of the sixteen disciples of the brahmin Bāvarī.
Āyasmā (Trưởng lão) là một từ thân ái. Ajita là một trong mười sáu vị đệ tử của Bà-la-môn Bāvarī.
Pārāyaneti pāraṃ vuccati nibbānaṃ, tassa adhigamūpāyadesanattā kiñcāpi sabbaṃ bhagavato vacanaṃ ‘‘pārāyana’’nti vattabbataṃ arahati, saṅgītikārehi pana vatthugāthānugītigāthādīhi saddhiṃ ajitasuttādīnaṃ (su. ni. 1038 ādayo; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57 ādayo, ajitamāṇavapucchāniddesa 1 ādayo) soḷasannaṃ suttānaṃ idaṃ nāmaṃ katanti tesaññeva pārāyanasamaññāti āha ‘‘pārāyane’’ti.
In " pārāyane," Nibbāna is called pāra. Although all the Buddha's teachings are worthy of being called "Pārāyana" because they are a teaching on the means of attaining it, the compilers of the Dhamma (Saṅgītikāras) gave this name to the sixteen Suttas, such as the Ajita Sutta, together with the introductory verses and accompanying verses. Therefore, it is the designation of those Suttas alone, and thus it is stated "Pārāyane."
Trong Pārāyana, Nibbāna được gọi là pāra (bờ bên kia). Mặc dù tất cả lời dạy của Đức Phật đều xứng đáng được gọi là "Pārāyana" vì chúng là những lời chỉ dạy về phương cách đạt đến Nibbāna, nhưng các vị kết tập kinh điển đã đặt tên này cho mười sáu bài kinh như Ajitasutta và các bài khác, cùng với các bài kệ nền tảng (vatthugāthā) và các bài kệ phụ (anugītigāthā). Do đó, tên Pārāyana chỉ dành riêng cho các bài kinh đó. Vì vậy, tác giả nói: "trong Pārāyana".
Keci ‘‘pārāyaniko’’ti paṭhanti.
Some read "pārāyaniko."
Một số người đọc là “Pārāyaniko”.
Te kira tāpasapabbajjūpagamanato pubbe pārāyanaṃ adhīyantā vicariṃsu.
They say that before undertaking the ascetic's renunciation, they wandered studying the pārāyana.
Họ nói rằng trước khi xuất gia làm ẩn sĩ, họ đã học Pārāyana.
Tasmā ayampi pārāyanaṃ vattetīti pārāyanikoti vutto.
Therefore, he too is called pārāyanika because he practiced the pārāyana.
Vì vậy, vị này cũng thực hành Pārāyana nên được gọi là Pārāyaniko.
Pucchatīti kasmā vuttaṃ, nanu pucchānibbattattā atītāti?
Why is " pucchatī" (asks) stated? Are not the questions already past, having been asked?
Pucchatī (hỏi) – tại sao lại nói như vậy? Chẳng phải câu hỏi đã được đặt ra trong quá khứ rồi sao?
Saccametaṃ, pucchanākāraṃ pana buddhiyaṃ viparivattamānaṃ katvā evamāha.
This is true, but he speaks thus by keeping the manner of questioning revolving in his mind.
Điều đó đúng, nhưng tác giả đã trình bày điều này bằng cách giả định rằng cách hỏi đang diễn ra trong tâm trí.
Pucchā ca nāmesā adiṭṭhajotanāpucchā diṭṭhasaṃsandanā vimaticchedanā anumatipucchā kathetukamyatāpucchā ekaṃsabyākaraṇīyā vibhajjabyākaraṇīyā paṭipucchābyākaraṇīyā ṭhapanīyā dhammādhiṭṭhānā sattādhiṭṭhānāti anekavidhā.
And this question is of many kinds: a question to reveal the unseen, a question to confirm the seen, a question to resolve doubt, a question for agreement, a question out of a desire to speak, a question requiring a categorical answer, a question requiring a differentiated answer, a question requiring a counter-question, a question to be set aside, a question based on Dhamma, and a question based on beings.
Câu hỏi có nhiều loại: câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy (adiṭṭhajotanāpucchā), câu hỏi để so sánh điều đã thấy (diṭṭhasaṃsandanāpucchā), câu hỏi để cắt đứt nghi ngờ (vimaticchedanāpucchā), câu hỏi để được đồng ý (anumatipucchā), câu hỏi để muốn nói (kathetukamyatāpucchā); câu hỏi phải trả lời dứt khoát (ekaṃsabyākaraṇīyā), câu hỏi phải trả lời phân tích (vibhajjabyākaraṇīyā), câu hỏi phải trả lời bằng cách hỏi lại (paṭipucchābyākaraṇīyā), câu hỏi phải gác lại (ṭhapanīyā); câu hỏi dựa trên Pháp (dhammādhiṭṭhānā), câu hỏi dựa trên chúng sinh (sattādhiṭṭhānā).
Tasmā ‘‘kimayaṃ pucchā adiṭṭhajotanā’’tiādinā yathāsambhavaṃ pucchā vicetabbā.
Therefore, a question should be investigated as appropriate, saying, "Is this question one to reveal the unseen?" and so on.
Vì vậy, câu hỏi nên được phân tích tùy theo trường hợp, chẳng hạn như: "Câu hỏi này có phải là câu hỏi làm sáng tỏ điều chưa thấy không?"
Yathā cettha pucchāvibhāgo, evaṃ vissajjanavibhāgopi vissajjanavicaye yathāsambhavaṃ vattabbo.
Just as there is a division of questions, so too should the division of answers be stated as appropriate in the investigation of answers.
Cũng như cách phân loại câu hỏi ở đây, cách phân loại câu trả lời cũng nên được trình bày trong phần phân tích câu trả lời tùy theo trường hợp.
Pucchāsabhāgena hi vissajjananti.
For the answer is in accordance with the nature of the question.
Vì câu trả lời phải phù hợp với bản chất của câu hỏi.
Idha pana vimaticchedanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ pucchaṃ udāharitvā tattha vicayanākāraṃ dassetuṃ ‘‘kenassu nivuto loko’’tiādimāha.
Here, however, to demonstrate the method of investigation by citing a question that resolves doubt and is based on beings, he states, " By what is the world covered?" and so on.
Ở đây, để trình bày cách phân tích trong câu hỏi, tác giả đã dẫn chứng một câu hỏi để cắt đứt nghi ngờ, dựa trên chúng sinh, và nói: “Thế gian bị che phủ bởi cái gì?” và các câu tiếp theo.
Padānīti pajjati etehi atthoti padāni, vākyāni.
" Padānī" means "words" or "sentences," as meanings are understood through them.
Padānī có nghĩa là các từ, các câu, vì ý nghĩa được biết đến qua chúng.
Pucchitānīti pucchābhāvena vuttānīti attho.
" Pucchitānī" means "stated in the form of a question."
Pucchitānī có nghĩa là được nói ra dưới dạng câu hỏi.
Eko pañhoti yadipi cattāri padāni pucchanavasena vuttāni, ñātuṃ icchito pana attho eko evāti ‘‘eko pañho’’ti vuttaṃ.
" Eko pañho" (one question) is stated because, although four phrases are expressed in the form of a question, the intended meaning to be known is only one.
Một câu hỏi có nghĩa là mặc dù có bốn từ được nói ra dưới dạng câu hỏi, nhưng ý nghĩa muốn biết chỉ là một, nên được gọi là "một câu hỏi".
Tattha kāraṇamāha ‘‘ekavatthupariggahā’’ti.
The reason for this is stated with " ekavatthupariggahā" (due to being encompassed by a single object).
Trong đó, tác giả nói lý do là “do nắm giữ một đối tượng”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – kiñcāpi nivāraṇaappakāsanaabhilepanamahābhayasaṅkhātā pucchāya gahitā cattāro ete atthā, te panekaṃ lokaṃ patiguṇabhūtā, loko padhānabhāvena gahitoti tabbasena ekovāyaṃ pañhoti.
This means: although these four meanings—covering, non-manifestation, anointing, and great fear—are taken in the question, they are secondary to the one world, and the world is taken as primary; therefore, in that sense, this is one question.
Điều này có nghĩa là: mặc dù bốn ý nghĩa này – che đậy, không hiển lộ, bôi trét, và đại họa – được nắm giữ trong câu hỏi, nhưng chúng là những thuộc tính liên quan đến một thế gian duy nhất, và thế gian được nắm giữ như là yếu tố chính. Do đó, đây là một câu hỏi duy nhất.
Tenevāha ‘‘lokādhiṭṭhāna’’ntiādi.
For this very reason, he says, " lokādhiṭṭhāna" (based on the world) and so on.
Chính vì thế, tác giả nói: “dựa trên thế gian” và các câu tiếp theo.
Ko pana so lokoti?
But what is that world?
Thế gian đó là gì?
Āha ‘‘loko tividho’’tiādi.
He says, " loko tividho" (the world is threefold) and so on.
Tác giả nói: “Thế gian có ba loại” và các câu tiếp theo.
Tattha rāgādikilesabahulatāya kāmāvacarasattā kilesaloko.
Among these, beings in the sensuous sphere are the " kilesaloka" (world of defilements) due to the abundance of defilements like greed.
Trong đó, chúng sinh cõi dục (kāmāvacara) là thế gian phiền não (kilesaloka) vì có nhiều phiền não như tham ái.
Jhānābhiññāparibuddhiyā rūpāvacarasattā bhavaloko.
Beings in the fine-material sphere are the " bhavaloka" (world of existence) due to the development of jhāna and abhiññā.
Chúng sinh cõi sắc (rūpāvacara) là thế gian hữu (bhavaloka) vì sự tăng trưởng của thiền định và thần thông.
Āneñjasamādhibahulatāya visadindriyattā arūpāvacarasattā indriyaloko.
Beings in the immaterial sphere are the " indriyaloka" (world of faculties) due to the abundance of imperturbable concentration and having purified faculties.
Chúng sinh cõi vô sắc (arūpāvacara) là thế gian căn (indriyaloka) vì có nhiều định vô lậu và các căn thanh tịnh.
Atha vā kilissanaṃ kileso, vipākadukkhanti attho.
Alternatively, defilement (kilesa) is that which soils, meaning suffering of results.
Hoặc, sự ô nhiễm là phiền não, có nghĩa là khổ quả.
Tasmā dukkhabahulatāya apāyesu sattā kilesaloko.
Therefore, beings in the lower realms are the " kilesaloka" due to the abundance of suffering.
Vì vậy, chúng sinh trong các cõi đọa là thế gian phiền não vì có nhiều khổ đau.
Tadaññe sattā sampattibhavabhāvato bhavaloko.
Other beings are the " bhavaloka" due to the state of fortunate existence.
Các chúng sinh khác là thế gian hữu vì có sự tồn tại đầy đủ.
Tattha ye vimuttiparipācakehi indriyehi samannāgatā sattā, so indriyalokoti veditabbaṃ.
Among these, beings endowed with faculties that ripen for liberation are to be understood as the " indriyaloka".
Trong đó, những chúng sinh có các căn chín muồi để giải thoát, đó là thế gian căn nên được hiểu như vậy.
Pariyāpannadhammavasena lokasamaññāti ariyapuggalā idha na saṅgayhanti.
The designation "world" refers to phenomena included in saṃsāra; thus, noble individuals are not included here.
Tên gọi thế gian là theo nghĩa các pháp bị ràng buộc, do đó các bậc Thánh nhân không được bao gồm ở đây.
Avijjāya nivuto lokoti caturaṅgasamannāgatena andhakārena viya rathaghaṭādidhammasabhāvappaṭicchādanalakkhaṇāya avijjāya nivuto paṭicchādito loko.
" Avijjāya nivuto loko" means the world is covered, concealed by ignorance (avijjā), which has the characteristic of concealing the nature of phenomena, just as a four-limbed darkness conceals chariots and so on.
Thế gian bị vô minh che phủ có nghĩa là thế gian bị vô minh che phủ, bao trùm, vô minh có đặc tính che giấu bản chất của các pháp như xe cộ, chum vại, v.v., giống như bóng tối bốn phương che phủ.
Vivicchāti vicikicchāhetu.
" Vivicchā" is due to doubt (vicikicchā).
Vivicchā là nguyên nhân của nghi ngờ (vicikicchā).
‘‘Vivicchā macchariya’’nti saṅgahe vuttaṃ.
It is stated in the Compendium, "Vivicchā is stinginess."
Trong bản tóm tắt có nói: "Vivicchā macchariyaṃ" (Vivicchā là keo kiệt).
Pamādāti pamādahetu.
" Pamādā" is due to heedlessness (pamāda).
Pamādā là do sự phóng dật.
Jappābhilepananti jappā taṇhā assa lokassa makkaṭālepo viya makkaṭassa abhilepanaṃ silesoti brūmi.
" Jappābhilepana" means I say that craving (jappā taṇhā) is the anointing, the sticky substance, of this world, just as monkey glue is an anointing for a monkey.
Jappābhilepanaṃ có nghĩa là tôi nói rằng jappā (tham ái) là sự bôi trét, sự dính mắc của thế gian này, giống như nhựa cây dính vào con khỉ.
Dukkhanti jātiādikaṃ vaṭṭadukkhanti ayaṃ padattho.
" Dukkha" means the suffering of saṃsāra, beginning with birth; this is the meaning of the word.
Dukkhaṃ có nghĩa là khổ luân hồi như sinh, lão, bệnh, tử. Đây là ý nghĩa của từ.
Sesaṃ pāḷiyā eva viññāyati.
The rest is understood from the Pāḷi itself.
Phần còn lại được hiểu từ chính bản Pāḷi.
Imāni cattāri padāni pucchāgāthāyaṃ vuttāni ‘‘imehī’’ti vissajjanagāthāyaṃ vuttehi imehi catūhi padehi vissajjitāni.
These four terms stated in the question verse are answered by these four terms stated in the answer verse, " imehī" (by these).
Bốn từ này được nói trong bài kệ câu hỏi đã được trả lời bằng bốn từ này được nói trong bài kệ câu trả lời “imehī”.
Kathanti āha ‘‘paṭhama’’ntiādiṃ.
How? He states, " paṭhama" (first) and so on.
Làm thế nào? Tác giả nói “đầu tiên” và các câu tiếp theo.
Tena yathākkamaṃ pucchāvissajjanāni veditabbānīti dasseti.
By this, he shows that the questions and answers are to be understood in their proper order.
Điều đó cho thấy câu hỏi và câu trả lời nên được hiểu theo thứ tự.
Idāni taṃ yathākkamaṃ pucchaṃ vissajjanañca sarūpato dassetuṃ gāthāya ca atthaṃ vivarituṃ ‘‘kenassū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that question and answer in their proper order and to explain the meaning of the verse, " kenassū" and so on is stated.
Bây giờ, để trình bày câu hỏi và câu trả lời đó theo thứ tự và để giải thích ý nghĩa của bài kệ, tác giả đã nói: “Kenassū” và các câu tiếp theo.
Tattha ‘‘nīvaraṇehī’’ti padena vuttamevatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā’’tiādi vuttaṃ.
There, to make clear the meaning already stated by the word "nīvaraṇehī" (by the hindrances), " avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā" (for all beings are hindered by ignorance) and so on is stated.
Trong đó, để làm rõ ý nghĩa đã được nói bằng từ “nīvaraṇehī”, tác giả đã nói: “Tất cả chúng sinh đều bị vô minh che chướng” và các câu tiếp theo.
Ettha ca ‘‘yathāhā’’tiādinā suttantaradassanena imasmiṃ pañhavissajjanavicaye anugītivicayaṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ.
And here, by showing another Sutta with the phrase "as it is said" and so on, it should be understood that the analysis of "anugīti" is shown in this analysis of the answer to the question.
Và ở đây, cần phải hiểu rằng bằng cách dẫn chứng các bài kinh khác qua câu “yathāhā” và các câu tiếp theo, tác giả trình bày sự phân tích theo cách diễn giải trong phương pháp phân tích câu hỏi và câu trả lời này.
Tattha pariyāyatoti kāraṇato.
There, pariyāyato means due to the cause.
Trong đó, pariyāyato có nghĩa là do nguyên nhân.
Nīvaraṇasaṅkhātānaṃ kāmacchandādīnampi kāraṇabhāvato paṭicchādanabhāvato ca ekaṃyeva nīvaraṇaṃ vadāmi, na pana aññesaṃ nīvaraṇasabhāvānaṃ abhāvāti attho.
The meaning is: I declare ignorance (avijjā) alone to be a nīvaraṇa because it is the cause and the covering of sense-desire (kāmacchanda) and other defilements, not because other nīvaraṇa-like phenomena are absent.
Ý nghĩa là: tôi nói vô minh là một chướng ngại (nīvaraṇa) duy nhất, vì nó là nguyên nhân và sự che đậy của các chướng ngại khác như dục ái, v.v., chứ không phải vì các pháp có bản chất chướng ngại khác không tồn tại.
Yathā ca avijjāya sati nīvaraṇānaṃ bhāvo, evaṃ avijjāya asati na santi nīvaraṇānīti dassetuṃ ‘‘sabbaso’’tiādi vuttaṃ.
And just as nīvaraṇas exist when ignorance is present, so too, when ignorance is absent, nīvaraṇas do not exist. To show this, the phrase "sabbaso" (entirely) and so on was stated.
Và để chỉ ra rằng khi có vô minh thì có các chướng ngại, và khi không có vô minh thì không có các chướng ngại, tác giả đã nói: “sabbaso” và các câu tiếp theo.
Tenāti ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti padena.
Tenā (by that) refers to the phrase "the world is enveloped by ignorance."
Tenā có nghĩa là bằng từ “thế gian bị vô minh che phủ”.
Paṭhamassa padassāti ‘‘kenassu nivuto loko’’ti padassa.
Paṭhamassa padassā (of the first phrase) refers to the phrase "By what is the world enveloped?"
Của từ đầu tiên có nghĩa là của từ “thế gian bị che phủ bởi cái gì”.
Yuttāti yojitā, anurūpāti vā attho.
Yuttā means joined, or suitable.
Yuttā có nghĩa là được kết hợp, hoặc phù hợp. Đó là ý nghĩa.
Etena pucchānurūpatā vissajjanassa dassitāti pubbāparavicayo vuttoti veditabbaṃ.
By this, the suitability of the answer to the question is shown; thus, it should be understood that the analysis of the preceding and succeeding parts has been stated.
Qua đó, sự phù hợp của câu trả lời với câu hỏi đã được chỉ ra, và cần hiểu rằng sự phân tích trước sau đã được nói đến.
‘‘Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto’’tiādinā vivicchāpamādānaṃ avijjāya paccayabhāvaṃ dasseti.
With "The person who is enveloped by nīvaraṇas" and so on, it shows that doubt and heedlessness are causes of ignorance.
Bằng câu “Người nào bị các triền cái che phủ” và các câu tiếp theo, tác giả chỉ ra rằng nghi ngờ và phóng dật là nguyên nhân của vô minh.
Nivuto eva hi nappakāsati.
Indeed, one who is enveloped does not shine forth.
Thật vậy, chỉ khi bị che phủ thì mới không hiển lộ.
Vivicchāti vicikicchā.
Vivicchā means vicikicchā (doubt).
Vivicchā có nghĩa là nghi ngờ (vicikicchā).
Tenevāha – ‘‘vivicchā nāma vuccati vicikicchā’’ti.
Therefore, it is said: "Vivicchā is called vicikicchā."
Do đó, Đức Phật dạy: “Vivicchā được gọi là vicikicchā (hoài nghi).”
Tatrāyaṃ padasiddhi – yathā micchādiṭṭhisammādiṭṭhiyo ‘‘niccaṃ anicca’’ntiādinā ekaṃsaggāhabhāvena pavattanti, na evamayaṃ.
Here is the derivation of the word: Just as wrong views and right views proceed with a one-sided grasp, saying "permanent, impermanent" and so on, this (doubt) is not like that.
Trong đó, đây là giải thích từ ngữ: Như tà kiến và chánh kiến khởi lên với sự chấp thủ một chiều như “thường còn” hay “vô thường,” thì điều này không phải như vậy.
Ayaṃ pana anekaṃsaggāhabhāvato ‘‘niccaṃ nu kho aniccaṃ nu kho’’tiādinā vividhaṃ viruddhaṃ vā icchati esatīti vivicchāti.
But this (doubt), due to its inability to grasp one side, desires or seeks various or contradictory things, saying "Is it permanent or impermanent?" and so on; therefore, it is called vivicchā.
Nhưng điều này, do không thể chấp thủ một chiều, nên nó mong muốn hoặc tìm kiếm những điều đa dạng hoặc trái ngược, như “thường còn hay vô thường?” – do đó gọi là vivicchā.
‘‘So vicikicchanto’’tiādinā appakāsanassa vivicchāpamādānaṃ kāraṇabhāvaṃ vivarati.
With "So vicikicchanto" (He, doubting) and so on, it explains that doubt and heedlessness are causes of not shining forth.
Với câu “Người hoài nghi đó,” v.v., Đức Phật giải thích rằng vivicchā và sự xao lãng là nguyên nhân của việc không hiển lộ.
Sukke dhamme na uppādiyatīti na samādāya vattati.
Sukke dhamme na uppādiyatī means one does not practice by undertaking wholesome qualities.
Không phát sinh các pháp thiện nghĩa là không thực hành theo.
Nappakāsantīti te attano santāne anuppādiyamānā kusalā dhammā taṃ puggalaṃ pakāsaṃ loke abhiññātaṃ na karontīti attho.
Nappakāsantī means that those wholesome qualities, not being produced in one's own continuum, do not make that person shine forth or become known in the world.
Không hiển lộ nghĩa là những pháp thiện không phát sinh trong dòng tâm thức của người đó sẽ không làm cho người đó trở nên hiển lộ và được biết đến trong thế gian.
Abhilimpatīti makkaṭālepo viya makkaṭaṃ dārusilādīsu purisaṃ rūpādivisaye allīyāpetīti attho.
Abhilimpatī means it causes a person to cling to objects like rūpa (form) and so on, just as a spider's web clings to a spider on wood or stone.
Làm dính mắc nghĩa là như nhựa cây làm con khỉ dính vào cây gỗ, đá, v.v., thì nó làm cho người đó dính mắc vào các đối tượng như sắc, v.v.
Āsattibahulassāti āsaṅgabahulassa.
Āsattibahulassā means one who has much clinging.
Của người có nhiều sự dính mắc nghĩa là của người có nhiều sự chấp trước.
Evaṃ abhijappāti karitvāti evaṃ pariyuṭṭhānaṭṭhāyinīti iminā kāraṇena.
Evaṃ abhijappāti karitvā means by this reason, that it remains as an obsession.
Sau khi làm cho sự tham dục khởi lên như vậy nghĩa là do nguyên nhân này, nó tồn tại như một sự phiền não bao trùm.
Tatthāti tāya taṇhāya.
Tatthā means by that craving.
Trong đó nghĩa là do tham ái đó.
Loko abhilitto silesena makkhito viya hotīti attho.
The meaning is that the world is smeared as if plastered with resin.
Thế gian bị dính mắc nghĩa là thế gian như bị trét nhựa.
Bhāyati etasmāti bhayaṃ.
It is feared from this, hence "bhayaṃ" (fear).
Sợ hãi từ đó nên gọi là sợ hãi (bhaya).
Mahantaṃ bhayaṃ mahabbhayaṃ.
Great fear is mahabbhayaṃ.
Sự sợ hãi lớn là mahabbhaya (đại họa).
Tenevāha – ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti.
Therefore, it is said: "Suffering is his great fear."
Do đó, Đức Phật dạy: “Khổ là đại họa của người đó.”
Dukkhaṃ domanassanti dukkhameva vibhattanti sabbaṃ dukkhaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘tisso dukkhatā’’tiādi vuttaṃ.
Since suffering and mental pain are merely divisions of suffering, to show all suffering by dividing it, "tisso dukkhatā" (three kinds of suffering) and so on was stated.
Dukkha và domanassa (ưu khổ) là sự phân loại của khổ. Để trình bày tất cả khổ bằng cách phân chia, Đức Phật đã nói “ba loại khổ” v.v.
Odhasoti kadāci attūpakkamamūlāya kadāci parūpakkamamūlāyātiādinā vibhāgena dukkhadukkhatāya muccanakā visesena rūpāvacarā.
Odhaso means those who are freed from dukkha-dukkhatā by division, sometimes due to self-exertion, sometimes due to others' exertion, are especially rūpāvacara beings.
Odhaso nghĩa là những người thoát khỏi khổ khổ (dukkha-dukkhata) theo cách phân biệt, đôi khi do nguyên nhân từ sự nỗ lực của chính mình, đôi khi do nguyên nhân từ sự nỗ lực của người khác, v.v., đặc biệt là các chúng sanh thuộc cõi sắc (rūpāvacara).
Tathāti odhaso kadāci karahacīti evaṃ ākaḍḍhati.
Tathā (likewise) means it draws in this way: sometimes by part, sometimes by occasion.
Cũng vậy nghĩa là odhaso (từng phần), đôi khi, thỉnh thoảng, nó kéo dài như vậy.
Vipariṇāmadukkhatāya muccanakā upekkhāsamāpattibahulā visesena arūpāvacarasattā.
Those who are freed from vipariṇāma-dukkhatā (suffering due to change) are especially arūpāvacara beings, who abound in the attainment of upekkhā (equanimity).
Những người thoát khỏi hoại khổ (vipariṇāma-dukkhata) là những chúng sanh đặc biệt thuộc cõi vô sắc (arūpāvacara), những người có nhiều sự chứng đắc xả (upekkhā-samāpatti).
Appābādhāti padaṃ dukkhadukkhatāya muccanassa kāraṇavacanaṃ.
The word appābādhā (of few afflictions) is a statement of the cause for being freed from dukkha-dukkhatā.
Từ “ít bệnh tật” là lời nói về nguyên nhân của sự thoát khỏi khổ khổ.
Dīghāyukāti vipariṇāmadukkhatāya.
Dīghāyukā (long-lived) is for vipariṇāma-dukkhatā.
Sống lâu là do hoại khổ.
Arūpadevā hi loke visesato dīghāyukāti.
For arūpa devas are especially long-lived in the world.
Vì các vị trời vô sắc (arūpadevā) có tuổi thọ đặc biệt dài trong thế gian.
Idañca muccanamaccantikaṃ.
And this liberation is ultimate.
Và sự giải thoát này là tuyệt đối.
Yasmā ca dukkhā vedanāpi saṅkhatattā aniccatādisaṅkhāradukkhasabhāvā eva, tasmā yato muccanamaccantikaṃ, taṃ anavasesapariyādānavasena saṅgaṇhitvā dassetuṃ ‘‘saṅkhāradukkhatāya panā’’tiādimāha.
And since painful feelings, being conditioned, are themselves of the nature of saṅkhāra-dukkha like impermanence and so on, therefore, to show that from which ultimate liberation occurs by encompassing it completely and without remainder, it says "saṅkhāra-dukkhatāya panā" (but by saṅkhāra-dukkhatā) and so on.
Và vì cảm thọ khổ (dukkhā vedanā) cũng là bản chất của hành khổ (saṅkhāra-dukkha) như vô thường, v.v., do là pháp hữu vi (saṅkhata), nên để trình bày sự giải thoát tuyệt đối khỏi đó bằng cách bao gồm tất cả mà không bỏ sót, Đức Phật đã nói “đối với hành khổ thì” v.v.
Tattha upādiyatīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ.
There, that which is clung to is upādi; vipāka-khandhas and kaṭattā-rūpa are obtained.
Trong đó, cái được chấp thủ (upādiyati) là upādi (sự chấp thủ), đó là các uẩn quả dị thục (vipākakkhandhā) và sắc do nghiệp (kaṭattā rūpa).
Upādissa sesaṃ upādisesaṃ, taṃ natthi etissāti anupādisesā, nibbānadhātu, tāya anupādisesāya nibbānadhātuyā, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso.
The remainder of upādi is upādisesa; that which has no such remainder is anupādisesā, which is the Nibbāna-dhātu. By that anupādisesāya nibbānadhātuyā; and this instrumental case indicates the characteristic of being thus.
Phần còn lại của upādi là upādisesa (tàn dư của chấp thủ), không có điều đó thì gọi là anupādisesā (không còn tàn dư của chấp thủ), tức là Nibbānadhātu (giới Niết Bàn). Và sự trình bày bằng cách dùng nghi cách này là để chỉ rõ trạng thái đó.
Nibbānadhātūti ca nibbāyanamattaṃ.
And Nibbāna-dhātu means merely the act of extinguishing.
Và Nibbānadhātu chỉ là sự tịch diệt.
Tasmāti yasmā sakalalokabyāpinī sabbasaṅgāhinī ca saṅkhāradukkhatā, tasmā.
Tasmā (therefore) means because saṅkhāra-dukkhatā is pervasive throughout the entire world and encompasses all suffering, therefore.
Do đó nghĩa là vì hành khổ bao trùm toàn bộ thế gian và bao hàm tất cả, nên.
Lokassāti sambandhe sāmivacanaṃ.
Lokassā (of the world) is a genitive case in the sense of relation.
Của thế gian là từ sở thuộc trong quan hệ.
Tena ‘‘dukkhamassā’’ti padassa atthaṃ dasseti.
By this, it shows the meaning of the word "dukkhamassā" (his suffering).
Do đó, nó trình bày ý nghĩa của từ “dukkhamassa” (khổ của người đó).
Evamettha lokassa nīvaraṇādīni ajānantena, samayantaraparicayena vā tattha saṃsayapakkhandena ekaṃseneva byākātabbattā sattādhiṭṭhānā pucchā katā, sā ca ajānanassa, saṃsayassa vā nīvaraṇādivisayatāya catubbidhā.
Thus, in this stanza, because the questions concerning the hindrances (nīvaraṇa) and so forth of the world, being asked either by one who does not know them, or by one who has fallen into doubt concerning them due to familiarity with another doctrine, must be answered definitively, the questions are based on beings (sattādhiṭṭhānā). And that question, for the Venerable Ajita, who is either ignorant or doubtful, is fourfold due to its subject matter being the hindrances and so forth.
Vì vậy, ở đây, câu hỏi được đặt ra dựa trên chúng sanh (sattādhiṭṭhānā), vì nó phải được giải đáp một cách dứt khoát bởi người không biết các triền cái (nīvaraṇa) v.v. của thế gian, hoặc người có nghi ngờ về chúng do sự quen thuộc với các giáo lý khác, và câu hỏi đó có bốn loại do liên quan đến sự không biết hoặc nghi ngờ về các triền cái v.v.
Pāḷiyaṃ pana nīvaraṇādīnaṃ loko ādhārabhāvena gāthāyaṃ vuttoti eko pañhoti dassitanti.
In the Pāḷi, however, the world is stated in the verse as the basis for the hindrances and so forth, thus it is shown as one question.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, thế gian được nói đến trong kệ như là nền tảng của các triền cái v.v., nên nó được trình bày như một câu hỏi.
Ayamettha pucchāvicayo.
This is the analysis of the questions here.
Đây là sự phân tích câu hỏi trong trường hợp này.
Vissajjanavicayopi adiṭṭhajotinī vissajjanā vimaticchedinī cātiādinā pucchāvicaye vuttanayānusārena veditabbo.
The analysis of the answers should also be understood according to the method stated in the analysis of the questions, beginning with "the answer that illuminates the unseen and cuts off doubt."
Sự phân tích câu trả lời cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong phân tích câu hỏi, như là câu trả lời làm sáng tỏ những điều chưa thấy và cắt đứt sự nghi ngờ.
Te dve pañhāti yadipi imissā gāthāya pucchāvasena pavattāya cattāri padāni cattāri vākyāni.
Te dve pañhā (these two questions): although this verse, which arose in the form of questions, has four phrases and four clauses.
Hai câu hỏi đó: Mặc dù trong bài kệ này, có bốn từ và bốn câu được trình bày dưới dạng câu hỏi.
Ñātuṃ icchitassa pana atthassa duvidhattā te dve pañhā.
Nevertheless, because the meaning desired to be known is twofold, these are two questions.
Nhưng vì ý nghĩa muốn biết có hai loại, nên đó là hai câu hỏi.
Kasmāti ce?
Why so?
Tại sao lại như vậy?
‘‘Imehi bahvādhivacanena pucchitā’’ti āha.
It is said: ‘‘Imehi bahvādhivacanena pucchitā’’ (These have been asked with many designations).
Đức Phật đã nói: “Chúng được hỏi bằng nhiều từ đồng nghĩa.”
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – ime etāya gāthāya gahitā atthā yasmā bahūni adhikicca pavattavacanena pucchitā, tasmā te dve pañhāti.
Here is the concise meaning: Since these meanings taken by this verse are asked by words that relate to many things, therefore they are two questions.
Trong đó, ý nghĩa tóm tắt là: Vì những ý nghĩa được nắm bắt bởi bài kệ này được hỏi bằng những lời nói liên quan đến nhiều điều, nên đó là hai câu hỏi.
Ekato upari bahūti hi sāsanavohāro, tameva pucchāya duvidhatthavisayataṃ vivarituṃ ‘‘eva’’ntiādi vuttaṃ.
For in the usage of the Dispensation, "many" means more than one; to clarify this twofold nature of the questions, the phrase ‘‘eva’’ (thus) and so forth was spoken.
Trong giáo pháp, “nhiều” (bahū) có nghĩa là hơn một. Để làm rõ sự đa dạng của đối tượng câu hỏi, Đức Phật đã nói “như vậy” v.v.
Tassattho – yāhi ñātibyasanādisaṅkhātāhi pāṇavadhādīhi eva vā duggatihetubhūtāhi āpadāhi samaṃ saha, sabbathā vā ayaṃ loko āpanno ajjhotthaṭo.
Its meaning is: with which calamities, such as the destruction of relatives, or rather, with which calamities that are causes of a bad destination, such as the taking of life, this world is afflicted, completely overwhelmed.
Ý nghĩa của câu đó là: Thế gian này đã mắc phải hoặc bị áp đảo hoàn toàn bởi những tai họa được gọi là sự suy vong của thân quyến, v.v., hoặc bởi những tai họa là nguyên nhân của khổ cảnh như sát sanh, v.v.
Taṃnimittehi dasahi kilesavatthūhi saṃkiliṭṭho ca, tassa taṃ āpannākāraṃ saṃkiliṭṭhākārañca buddhiyaṃ katvā āha – ‘‘evaṃ samāpannassa evaṃ saṃkiliṭṭhassā’’ti.
And it is defiled by the ten bases of defilements that are the causes of these calamities. Having understood that state of affliction and defilement of the world, it is said: ‘‘evaṃ samāpannassa evaṃ saṃkiliṭṭhassā’’ (for one thus afflicted, thus defiled).
Và nó bị nhiễm ô bởi mười đối tượng phiền não là nguyên nhân của những điều đó. Sau khi suy nghĩ về trạng thái mắc phải và trạng thái nhiễm ô đó của thế gian, Đức Phật đã nói: “Của người đã mắc phải như vậy, của người đã bị nhiễm ô như vậy.”
Vodāyati sujjhati etenāti vodānaṃ, samathavipassanā.
That by which one is purified, cleansed, is vodānaṃ (purification), which is samatha-vipassanā.
Cái mà nhờ đó người ta được thanh tịnh (vodāyati), được trong sạch (sujjhati) là sự thanh tịnh (vodānaṃ), tức là samatha (chỉ) và vipassanā (quán).
Vuṭṭhāti etena nimittato pavattato cāti vuṭṭhānaṃ, ariyamaggo.
That by which one emerges from the sign and from that which has arisen is vuṭṭhānaṃ (emergence), which is the Noble Path (ariyamagga).
Cái mà nhờ đó người ta thoát ra (vuṭṭhāti) khỏi dấu hiệu và sự tiếp diễn là sự thoát ra (vuṭṭhānaṃ), tức là Thánh Đạo (ariyamagga).
Asamāhitassāti nānārammaṇesu vikkhittacittassa.
Asamāhitassā means for one whose mind is scattered among various objects.
Của người không định tâm nghĩa là của người có tâm bị phân tán vào nhiều đối tượng khác nhau.
Savantīti pavattanti.
Savantī means they flow forth.
Chảy ra nghĩa là tiếp diễn.
Abhijjhātiādi asamādhānahetudassanaṃ.
Abhijjhā and so forth is a demonstration of the cause of non-concentration.
Tham lam v.v. là sự trình bày nguyên nhân của sự không định tâm.
Tenevāha – ‘‘evaṃ asamāhitassā’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘evaṃ asamāhitassā’’ (for one thus unconcentrated).
Do đó, Đức Phật dạy: “Của người không định tâm như vậy.”
‘‘Yathāha bhagavā’’tiādinā idhāpi anugītivicayaṃ dasseti.
By ‘‘yathāha bhagavā’’ (as the Blessed One said) and so forth, the analysis of the subsequent recitation is also shown here.
Với câu “Như Đức Thế Tôn đã nói,” v.v., ở đây cũng trình bày sự phân tích về sự tiếp nối.
Sotānaṃ savanaṃ yebhuyyena anurodhavasenevāti āha – ‘‘savati manāpikesu rūpesū’’ti.
The flowing of the streams mostly occurs in accordance with attachment, therefore it is said: ‘‘savati manāpikesu rūpesū’’ (it flows in agreeable forms).
Sự chảy của các dòng chủ yếu là do sự chấp thuận, do đó Đức Phật dạy: “Chảy vào các sắc pháp đáng ưa thích.”
Ettha ca cakkhādayo sotānaṃ dvārabhāvena pavattamānā upacāravasena sayaṃ savantā viya vuttā.
Here, the eye and other sense organs, functioning as the doors of the streams, are spoken of as if they themselves flow by way of figurative language.
Ở đây, các căn như mắt, v.v., hoạt động như là cửa ngõ của các dòng, được nói là tự chảy ra một cách ẩn dụ.
Itīti evaṃ.
Iti means thus.
Như vậy nghĩa là như thế.
Sabbāti sabbasmā.
Sabbā means from all.
Tất cả nghĩa là từ tất cả.
Sabbathāti sabbappakārena.
Sabbathā means in every way.
Bằng mọi cách nghĩa là bằng tất cả các loại.
Idaṃ vodānanti idaṃ ‘‘pariyuṭṭhānavighāta’’nti vuttaṃ pariyuṭṭhānappahānaṃ vodānaṃ.
Idaṃ vodānaṃ means this abandonment of obsessions (pariyuṭṭhāna), which is called "destruction of obsessions," is purification (vodāna).
Sự thanh tịnh này nghĩa là sự từ bỏ phiền não bao trùm này, được gọi là “sự phá hủy phiền não bao trùm,” là sự thanh tịnh.
Nāviñchatīti abhijjhādippavattidvārabhāvena cittasantānaṃ, puggalaṃ vā nākaḍḍhati.
Nāviñchatī means it does not pull the mental continuum or the individual, which is the door for the arising of covetousness (abhijjhā) and so forth.
Không kéo theo nghĩa là không kéo theo dòng tâm thức hoặc cá nhân qua cửa ngõ của sự phát sinh tham lam, v.v.
Anusayappahānaṃ idha pidhānaṃ adhippetanti āha – ‘‘paññāya anusayā pahīyantī’’ti.
The abandonment of underlying tendencies (anusaya) is intended here as the closing off, therefore it is said: ‘‘paññāya anusayā pahīyantī’’ (by wisdom, the underlying tendencies are abandoned).
Sự đoạn trừ các tùy miên (anusaya) được hiểu là sự đóng lại ở đây, do đó Đức Phật dạy: “Các tùy miên được đoạn trừ bằng tuệ.”
Yasmā anusayanimittaṃ pariyuṭṭhānaṃ anusayābhāve na hotīti āha ‘‘anusayesū’’tiādi.
Since obsessions (pariyuṭṭhāna), which have underlying tendencies as their cause, do not arise when there are no underlying tendencies, it is said ‘‘anusayesū’’ (in underlying tendencies) and so forth.
Vì sự khởi lên (pariyuṭṭhāna) có phiền não tiềm ẩn (anusaya) làm nguyên nhân, nên khi không có phiền não tiềm ẩn thì sự khởi lên không xảy ra. Do đó, Ngài nói “anusayesū” (trong các phiền não tiềm ẩn), v.v.
Idāni tamevatthaṃ upamāya vibhāvento ‘‘taṃ yathā khandhavantassā’’tiādimāha.
Now, clarifying that very meaning with an analogy, it is said: ‘‘taṃ yathā khandhavantassā’’ (just as for one who carries a burden) and so forth.
Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng ví dụ, Ngài nói “taṃ yathā khandhavantassā” (như người mang gánh), v.v.
Etthāpi sotānaṃ nivāraṇasaṅkhātaṃ saṃvaraṃ pidhānañca ajānantena tattha vā saṃsayitena ekaṃsikattā dhammādhiṭṭhānā pucchā katāti idha pucchāvicayo vuttanayeneva vissajjanavicayo ca veditabbo.
Here too, a question based on Dhamma, being definitive, was asked by one who did not know or was doubtful about the restraint (saṃvara) and the closing (pidhāna) of the streams (sota), which is called prevention. Therefore, in this stanza, the analysis of the question and the analysis of the answer should be understood in the manner stated.
Ở đây, câu hỏi được đặt ra với nền tảng là Dhamma, mang tính quyết định, bởi người không biết hoặc nghi ngờ về sự phòng hộ (saṃvara) và sự che đậy (pidhāna) được gọi là sự ngăn chặn các dòng chảy (sota). Do đó, ở đây cần hiểu về sự phân tích câu hỏi (pucchāvicaya) và sự phân tích câu trả lời (vissajjanavicaya) theo cách đã nói.
Ettha ca yena adhippāyena ‘‘kenassu nivuto loko’’ti gāthāya (su. ni. 1038; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57, ajitamāṇavapucchāniddesa 1; netti. 45) satipi nivāraṇādīnaṃ catunnaṃ pucchitabbabhāve eko pañhoti vuttaṃ.
And here, with the intention by which it was said in the stanza, "By what is the world enveloped?" that even though there are four things like hindrances (nivāraṇa) to be questioned, it is one question.
Ở đây, với ý định mà bài kệ “kenassu nivuto loko” (Su. Ni. 1038; Cūḷani. Ajitamāṇavapucchā 57, Ajitamāṇavapucchāniddesa 1; Netti. 45) đã nói rằng có một câu hỏi, mặc dù có bốn điều cần hỏi như sự che đậy, v.v.
Tena tāva sotānaṃyeva saṃvaro pidhānañca pucchitanti sote ekatthavasena gahetvā pucchāya ekādhiṭṭhānabhāvato eko pañhoti vattabbaṃ siyā.
By that intention, since the restraint and closing of the streams themselves were questioned, taking the streams as one entity, it might be said that the question has one basis, thus it is one question.
Theo ý định đó, chỉ có sự phòng hộ và sự che đậy của các dòng chảy (sota) được hỏi. Do đó, có thể nói rằng câu hỏi là một (eko pañho) vì các dòng chảy được hiểu theo nghĩa duy nhất.
Sotānaṃ vā bahubhāvato bahūti yattakā sotā, tattakā pañhāti.
Or, due to the multiplicity of streams, there are many questions, meaning as many questions as there are streams.
Hoặc, vì có nhiều dòng chảy, nên có nhiều câu hỏi, tức là có bao nhiêu dòng chảy thì có bấy nhiêu câu hỏi.
Yena pana adhippāyena ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti gāthāyaṃ (su. ni. 1040; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 59, ajitamāṇavapucchāniddesa 3; netti. 45) sote anāmasitvā saṃvarapidhānānaṃ vasena ‘‘dve pañhā’’ti vuttaṃ.
However, by the intention with which it was said "There are two questions" in the stanza "Streams flow everywhere" without referring to the streams, but in terms of restraint and closing.
Tuy nhiên, với ý định mà bài kệ “savanti sabbadhi sotā” (Su. Ni. 1040; Cūḷani. Ajitamāṇavapucchā 59, Ajitamāṇavapucchāniddesa 3; Netti. 45) đã nói “dve pañhā” (hai câu hỏi) theo cách phòng hộ và che đậy mà không đề cập đến các dòng chảy.
Tena paṭhamagāthāyaṃ satipi nivāraṇādīnaṃ lokādhārabhāve lokaṃ anāmasitvā nivāraṇādīnaṃ vibhāgena cattāro pañhātipi vattabbanti ayaṃ nayo dassitoti daṭṭhabbaṃ.
By that, it should be understood that this method is shown, that even though in the first stanza, hindrances (nivāraṇa) and so forth are the basis of the world, without referring to the world, but by distinguishing the hindrances and so forth, it might be said that there are four questions.
Theo ý định đó, mặc dù bài kệ đầu tiên có sự che đậy, v.v., làm nền tảng cho thế gian, nhưng không đề cập đến thế gian mà nói rằng có bốn câu hỏi theo sự phân chia của sự che đậy, v.v. Đây là cách được trình bày.
Vissajjanagāthāyaṃ panassa yasmā paññāsatiyo nāmeneva saṅgahaṃ gacchanti, tasmā tā visuṃ na vuttā.
However, in his answering stanza, since wisdom and mindfulness (paññā-satiyo) are included simply as nāma, they are not mentioned separately.
Trong bài kệ trả lời, vì trí tuệ (paññā) và niệm (sati) được bao gồm trong danh (nāma), nên chúng không được nói riêng.
Ayañcettha saṅkhepattho – yaṃ maṃ tvaṃ, ajita, etaṃ pañhaṃ apucchi – ‘‘katthetaṃ uparujjhatī’’ti anantaragāthāyaṃ (su. ni. 1042; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 61, ajitamāṇavapucchāniddesa 5; netti. 11, 45), yattha taṃ asesaṃ uparujjhati, taṃ te vadāmi.
And this is the brief meaning here: "O Ajita, the question you asked me—'Where does this cease?'—in the following stanza, I will tell you where it entirely ceases.
Và đây là ý nghĩa tóm tắt: “Này Ajita, câu hỏi mà ngươi đã hỏi Ta – ‘Điều này diệt tận ở đâu?’ trong bài kệ tiếp theo (Su. Ni. 1042; Cūḷani. Ajitamāṇavapucchā 61, Ajitamāṇavapucchāniddesa 5; Netti. 11, 45) – Ta sẽ nói cho ngươi nơi mà tất cả điều đó diệt tận không còn sót lại.”
Tassa tassa hi viññāṇassa nirodhena saheva apubbaṃ acarimaṃ etthetaṃ uparujjhati, ettheva viññāṇassa nirodhena nirujjhati, etaṃ viññāṇanirodhaṃ tassa nirodho nātivattatīti vuttaṃ hotīti.
For, with the cessation of each individual consciousness (viññāṇa), this ceases here, neither before nor after; it ceases here, with the cessation of consciousness. It is said that its cessation does not go beyond this cessation of consciousness."
Thật vậy, với sự diệt trừ của từng thức (viññāṇa) đó, điều này diệt tận không trước không sau ở chính nơi thức diệt trừ; nó diệt tận ở chính nơi sự diệt trừ của thức. Điều này có nghĩa là sự diệt trừ của danh sắc không vượt quá sự diệt trừ của thức.
Ayaṃ pañhe anusandhiṃ pucchatīti anantaragāthāyaṃ sotānaṃ pariyuṭṭhānānusayappahānakiccena saddhiṃ sati paññā ca vuttā, taṃ sutvā tappahāne paññāsatīsu tiṭṭhantīsu tāsaṃ sannissayena nāmarūpena bhavitabbaṃ, tathā ca sati vaṭṭati eva.
"Ayaṃ pañhe anusandhiṃ pucchati" means that in the subsequent stanza, mindfulness and wisdom were mentioned together with the task of abandoning the latent tendencies (anusaya) and obsessions (pariyuṭṭhāna) of the streams. Having heard that, if those obsessions and latent tendencies are abandoned, and wisdom and mindfulness persist, then nāmarūpa must exist as their support.
“Người này hỏi về sự liên kết trong câu hỏi” – trong bài kệ tiếp theo, niệm và trí tuệ được nói cùng với nhiệm vụ đoạn trừ các phiền não tiềm ẩn và các phiền não khởi lên của các dòng chảy (sota). Nghe điều đó, khi các phiền não tiềm ẩn và các phiền não khởi lên được đoạn trừ, và khi trí tuệ và niệm tồn tại, thì danh sắc phải nương tựa vào chúng, và khi đó luân hồi vẫn tiếp diễn.
Kattha nu kho imāsaṃ sanissayānaṃ paññāsatīnaṃ asesanirodhoti iminā adhippāyena ayaṃ pucchā katāti āha – ‘‘ayaṃ pañhe…pe… dhātu’’nti.
And if that is the case, the cycle of existence (vaṭṭa) continues. "Where, then, is the complete cessation of these wisdom and mindfulness, which have their support?" With this intention, this question was asked, so he says: "Ayaṃ pañhe…pe… dhātu".
“Vậy thì sự diệt trừ hoàn toàn của trí tuệ và niệm có chỗ nương tựa này xảy ra ở đâu?” Với ý định này, câu hỏi được đặt ra. Do đó, Ngài nói – “Người này hỏi về sự liên kết trong câu hỏi… yếu tố”.
Tattha anusandhīyati desanā etāyāti anusandhi.
There, anusandhi is that by which the teaching is connected.
Trong đó, sự thuyết giảng được liên kết bằng điều này, nên gọi là anusandhi (sự liên kết).
Yāya paṭipadāya anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ adhigacchanti, taṃ catusaccakammaṭṭhānabhāvanāsaṅkhātaṃ paṭipadaṃ saha visayena dassetuṃ ‘‘tīṇi ca saccānī’’tiādi vuttaṃ.
To show the path, which is the cultivation of the four noble truths (catusaccakammaṭṭhāna-bhāvanā), by which one attains the Nibbāna-dhātu without any remainder of clinging (anupādisesa), along with its object, the phrase "tīṇi ca saccāni" and so forth was spoken.
Để chỉ ra con đường (paṭipadā) đạt đến Nibbāna-dhātu không còn dư sót, cùng với đối tượng của nó, tức là con đường được gọi là sự tu tập thiền định Tứ Thánh Đế, Ngài đã nói “tīṇi ca saccānī” (và ba sự thật), v.v.
Tattha saṅkhatānīti samecca sambhūya paccayehi katānīti saṅkhatāni.
There, saṅkhatāni means "conditioned" because they are made by causes, having come together and arisen.
Trong đó, saṅkhatāni (các pháp hữu vi) có nghĩa là được tạo ra bởi các duyên, bằng cách tụ hợp lại.
Nirodhadhammānīti nirujjhanasabhāvāni.
Nirodhadhammāni means "having the nature of ceasing."
Nirodhadhammānī (các pháp có tính chất diệt) có nghĩa là có bản chất diệt tận.
Dukkhaṃ samudayo maggoti tesaṃ sarūpadassanaṃ.
Dukkhaṃ samudayo maggo is the showing of their true nature.
Dukkhaṃ samudayo maggo (khổ, tập, đạo) là sự trình bày bản chất của chúng.
Nirodho pana kathanti āha ‘‘nirodho asaṅkhato’’ti.
But what about cessation (nirodha)? He says: "nirodho asaṅkhato".
Còn Diệt thì sao? Ngài nói “nirodho asaṅkhato” (diệt là vô vi).
So hi kenaci paccayena na saṅkhatoti asaṅkhato.
For that is not conditioned by any cause, hence asaṅkhato (unconditioned).
Nó không được tạo ra bởi bất kỳ duyên nào, nên gọi là asaṅkhato (vô vi).
Saha visayena pahātabbapahāyakasabhāvesu ariyasaccesu pahāyakavibhāgamukhena pahātabbavibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha samudayo’’tiādi vuttaṃ.
To show the division of what is to be abandoned (pahātabba) through the aspect of what abandons (pahāyaka) among the Noble Truths, which have the nature of what is to be abandoned and what abandons, along with their objects, the phrase "tattha samudayo" and so forth was spoken.
Để chỉ ra sự phân chia của các pháp cần đoạn trừ (pahātabba-dhamma) thông qua sự phân chia của các pháp đoạn trừ (pahāyaka-dhamma) trong các Thánh Đế (ariyasacca) có bản chất cần đoạn trừ và bản chất đoạn trừ cùng với đối tượng của chúng, Ngài nói “tattha samudayo” (trong đó, tập), v.v.
Tattha avijjāvasesāti dassanamaggena pahīnāvasesā avijjāti attho.
There, avijjāvasesā means "the remainder of ignorance (avijjā) that has been abandoned by the path of insight (dassanamagga)."
Trong đó, avijjāvasesā (vô minh còn sót lại) có nghĩa là vô minh còn sót lại sau khi đã được đoạn trừ bằng Đạo Kiến (dassana-magga).
Ayañca sesa-saddo kāmacchando byāpādo māno uddhaccanti etthāpi yojetabbo.
And this word "remainder" should also be applied to "sensual desire, ill-will, conceit, and restlessness."
Từ “còn sót lại” này cũng cần được áp dụng cho tham dục (kāmacchando), sân hận (byāpādo), mạn (māno) và phóng dật (uddhacca).
Yathā hi avijjā, evaṃ etepi dhammā apāyagamanīyasabhāvā paṭhamamaggena pahīyanti evāti.
For just as ignorance, so too these qualities, having the nature of leading to the lower realms, are abandoned by the first path.
Thật vậy, cũng như vô minh, những pháp này có bản chất dẫn đến các cõi khổ (apāya) cũng được đoạn trừ bằng Đạo thứ nhất.
‘‘Avijjāniravasesā’’tipi pāṭho, etthāpi yathāvuttesu kāmacchandādipadesupi niravasesa-saddo yojetabbo.
There is also the reading "ignorance completely without remainder"; here too, the word "without remainder" should be applied to the aforementioned terms such as sensual desire.
Cũng có bản văn là “avijjāniravasesā” (vô minh không còn sót lại). Ở đây, từ “niravasesa” (không còn sót lại) cũng cần được áp dụng cho các từ như kāmacchanda, v.v., đã nói ở trên.
Sāvasesañhi purimamaggadvayena kāmacchandādayo pahīyanti, itarehi pana niravasesanti.
For sensual desire and so forth are abandoned with a remainder by the first two paths, but completely without remainder by the other paths.
Thật vậy, tham dục, v.v., được đoạn trừ một phần (sāvasesa) bởi hai Đạo đầu tiên, nhưng được đoạn trừ hoàn toàn (niravasesa) bởi các Đạo còn lại.
Tedhātuke imāni dasa saṃyojanānīti ettha tedhātuketi saṃyojanānaṃ visayadassanaṃ.
In the phrase " these ten fetters in the three realms," the word " in the three realms" indicates the domain of the fetters.
Trong câu “tedhātuke imāni dasa saṃyojanānī” (mười kiết sử này trong ba cõi), từ tedhātuke (trong ba cõi) là sự chỉ rõ đối tượng của các kiết sử.
Tattha hi tāni saṃyojanavasena pavattanti.
For there they operate in the manner of fetters.
Thật vậy, ở đó chúng vận hành theo cách kiết sử.
12. Anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāyāti taṃ pahāyakaṃ patvā.
12. " Having established the faculty of 'I shall know the unknown'" means having attained that which abandons it.
12. Anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāyāti (nương tựa vào Anaññātaññassāmītindriya): đạt đến pháp đoạn trừ đó.
Yaṃ panāti ettha yanti hetuatthe nipāto.
In the phrase " But that which," the word "that which" is a particle indicating cause.
Trong yaṃ panā (còn điều gì), từ yaṃ (điều gì) là một giới từ chỉ nguyên nhân.
Idaṃ khaye ñāṇanti yena ñāṇena hetubhūtena ‘‘khīṇā me jātī’’ti attano jātiyā khīṇabhāvaṃ jānāti, idaṃ evaṃ paccavekkhaṇassa nimittabhūtaṃ arahattaphalañāṇaṃ khaye ñāṇaṃ nāma.
" This is the knowledge of exhaustion" refers to the knowledge of Arahantship, which is the cause by which one knows that "my birth is exhausted," and which serves as the sign for such a review.
Idaṃ khaye ñāṇanti (đây là trí tuệ về sự diệt tận): trí tuệ mà nhờ đó, là nguyên nhân, người ta biết rằng “sự tái sinh của tôi đã diệt tận” (khīṇā me jātī), tức là biết về sự diệt tận của sự tái sinh của mình. Trí tuệ quả A-la-hán này, là nguyên nhân của sự quán xét như vậy, được gọi là trí tuệ về sự diệt tận (khaye ñāṇa).
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti etthāpi yanti ānetabbaṃ ‘‘yaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
Here too, in " he understands 'there is no further state of being for me'," the word "that which" should be supplied, making it "that by which he understands 'there is no further state of being for me'."
Trong nāparaṃ itthattāyāti pajānātī (không còn tái sinh nữa, người ấy biết), cũng cần thêm từ yaṃ (điều gì) vào, thành “yaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātī” (điều gì mà người ấy biết rằng không còn tái sinh nữa).
Idaṃ anuppāde ñāṇanti idhāpi pubbe vuttanayeneva arahattaphalañāṇavasena attho yojetabbo.
" This is the knowledge of non-arising" – here too, the meaning should be applied in terms of the knowledge of Arahantship, in the manner stated previously.
Idaṃ anuppāde ñāṇanti (đây là trí tuệ về sự không sinh khởi) – ở đây cũng vậy, ý nghĩa cần được áp dụng theo trí tuệ quả A-la-hán như đã nói trước đó.
Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. cittuppādakkaṇḍa 135-142) pana ‘‘khaye ñāṇaṃ kilesakkhayakare ariyamagge ñāṇanti vuttaṃ.
However, in the Aṭṭhasālinī, it is said: "The knowledge of exhaustion is said to be the knowledge in the Noble Path that causes the exhaustion of defilements.
Tuy nhiên, trong Aṭṭhasālinī (Dhs. A. Cittuppādakaṇḍa 135-142) có nói: “Trí tuệ về sự diệt tận (khaye ñāṇa) được nói là trí tuệ trong Thánh Đạo làm diệt tận các phiền não.”
Anuppāde ñāṇaṃ paṭisandhivasena anuppādabhūte taṃtaṃmaggavajjhakilesānaṃ anuppādapariyosāne uppanne ariyaphale ñāṇa’’nti vuttaṃ.
The knowledge of non-arising is said to be the knowledge in the Noble Fruit that arises at the culmination of the non-arising of defilements to be overcome by each respective path, which are non-arising in the sense of rebirth."
“Trí tuệ về sự không sinh khởi (anuppāde ñāṇa) được nói là trí tuệ trong Thánh Quả sinh khởi khi các phiền não cần đoạn trừ bằng các Đạo tương ứng không còn sinh khởi nữa, theo cách không sinh khởi của sự tái sinh.”
Idha pana ubhayampi arahattaphalañāṇavaseneva vibhattaṃ.
Here, however, both are explained in terms of the knowledge of Arahantship.
Ở đây, cả hai đều được phân chia theo trí tuệ quả A-la-hán.
Tenevāha – ‘‘imāni dve ñāṇāni aññātāvindriya’’nti, ‘‘ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhantī’’ti ca.
Therefore, it is said: " These two knowledges are the faculty of the one who knows," and " they obtain two names by way of their objects."
Do đó, Ngài nói: “imāni dve ñāṇāni aññātāvindriya” (hai trí tuệ này là Aññātāvindriya) và “ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhantī” (hai tên gọi được đạt được bằng sự chỉ định đối tượng).
Aññindriyaṃ heṭṭhimesu tīsu phalesu, uparimesu ca tīsu maggesu uppattiyā punappunaṃ uppajjamānampi anaññātaññassāmītindriyaṃ viya paṭhamaphaluppattiyā aggaphaluppattiyā anuppādanirodhena nirujjhatīti āha – ‘‘yañca anaññātaññassāmītindriya’’ntiādi.
The faculty of knowing, though arising repeatedly in the three lower fruits and the three higher paths, ceases with non-arising and cessation upon the attainment of the first fruit, just like the faculty of 'I shall know the unknown,' and with the attainment of the highest fruit, it ceases with non-arising and cessation, as stated in " and that faculty of 'I shall know the unknown'" and so forth.
Aññindriya (trí tuệ của bậc hữu học), mặc dù sinh khởi lặp đi lặp lại trong ba quả thấp hơn và ba Đạo cao hơn, nhưng nó diệt tận bằng sự diệt trừ không sinh khởi khi đạt đến quả A-la-hán, giống như Anaññātaññassāmītindriya (trí tuệ ‘Tôi sẽ biết điều chưa biết’) diệt tận khi đạt đến quả đầu tiên. Do đó, Ngài nói: “yañca anaññātaññassāmītindriya” (và Anaññātaññassāmītindriya), v.v.
Etena pahātabbadhammā viya dassanabhāvanāhi aggaphaluppattiyā tadavasesaphaladhammāpi anuppādanirodhena nirujjhanti.
By this, it is shown that just as the qualities to be abandoned cease through insight and development, so too the remaining qualities of the fruits cease with non-arising and cessation upon the attainment of the highest fruit.
Bằng điều này, Ngài chỉ ra rằng các pháp cần đoạn trừ, giống như các pháp cần đoạn trừ, cũng diệt tận bằng sự diệt trừ không sinh khởi khi đạt đến quả A-la-hán thông qua thấy và tu tập, huống chi là các pháp thuộc ba cõi.
Ko pana vādo tebhūmakadhammānanti dasseti, ekā paññā aññātāvindriyattā.
What then to speak of the qualities of the three realms? It shows that there is one wisdom, due to being the faculty of knowing.
Một trí tuệ là Aññātāvindriya (trí tuệ của bậc vô học).
Yadi ekā, kathaṃ dvidhā vuttāti āha ‘‘api cā’’tiādi.
If it is one, how is it stated in two ways? He says, " Moreover," and so forth.
Nếu (tuệ) là một, tại sao lại được nói là hai loại? Để giải đáp câu hỏi này, (tác giả) nói “api cā” (hơn nữa) v.v.
Ārammaṇasaṅketenāti khaye anuppādeti imāya ārammaṇasamaññāya.
" By way of the object's designation" means by this designation of the object: exhaustion and non-arising.
Do sự chỉ định về đối tượng (ārammaṇasaṅketena): nó không phát sinh trong sự diệt tận, bởi sự gọi tên đối tượng này.
Sā pajānanaṭṭhena paññāti yā pubbe sotānaṃ pidhānakiccā vuttā paññā, sā pajānanasabhāvena paññā.
" That wisdom is discerning by nature" refers to the wisdom previously mentioned as having the function of closing the ears, which is wisdom by its nature of knowing.
Tuệ ấy là paññā do đặc tính nhận biết (pajānanaṭṭhena paññā): Tuệ đã nói trước đây với chức năng che lấp các dòng chảy, tuệ ấy là paññā do bản chất nhận biết.
Itarā pana yathādiṭṭhaṃ yathāgahitaṃ ārammaṇaṃ apilāpanaṭṭhena ogāhanaṭṭhena satīti.
The other, however, is " mindfulness" by its nature of penetrating or comprehending the object as it is seen or as it is grasped.
Còn cái kia, yathādiṭṭhaṃ (đối tượng đã được thấy), yathāgahitaṃ (đối tượng đã được nắm giữ) là sati (niệm) do đặc tính không chìm đắm (apilāpanaṭṭhena), tức là đặc tính thâm nhập.
13. Evaṃ ‘‘paññā ceva sati cā’’ti padassa atthaṃ vivaritvā idāni ‘‘nāmarūpa’’nti padassa atthaṃ vivaranto ‘‘tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpa’’nti āha.
13. Having thus explained the meaning of the phrase "both wisdom and mindfulness," he now proceeds to explain the meaning of the phrase "name-and-form," saying: " Therein, these five aggregates of clinging are name-and-form."
13. Như vậy, sau khi giải thích ý nghĩa của cụm từ “paññā ceva sati cā” (tuệ và niệm), giờ đây, khi giải thích ý nghĩa của cụm từ “nāmarūpa” (danh sắc), (tác giả) nói “ở đây, năm uẩn chấp thủ này chính là danh sắc”.
Nāmarūpañca vibhāgena dassento sukhaggahaṇatthaṃ pākaṭanāmarūpameva vibhāvetuṃ ‘‘tattha ye’’tiādimāha.
And showing name-and-form in detail, he says " Therein, these" and so forth, in order to explain only the manifest name-and-form for easy comprehension.
Để trình bày danh sắc một cách phân loại, và để dễ nắm bắt, (tác giả) nói “ở đây, những gì” v.v. để chỉ rõ chính danh sắc hiển nhiên.
Taggahaṇeneva hi sahacaraṇādinā tadaññe cittacetasikā rūpadhammā ca gahitā hontīti.
For by grasping these, other mind-and-mental-factors and material qualities are also grasped through concomitance and so forth.
Vì khi nắm giữ chúng, các tâm và các tâm sở khác, cũng như các pháp sắc, đều được nắm giữ do sự đồng hành v.v.
Nāmaggahaṇena cettha khandhattayameva gahitanti ‘‘nāmarūpaṃ viññāṇasampayutta’’nti vuttaṃ.
And here, by the grasping of name, only the three aggregates are grasped, hence it is said: " name-and-form associated with consciousness."
Ở đây, khi nắm giữ danh, chỉ có ba uẩn được nắm giữ, nên đã nói “danh sắc là tương ưng với thức”.
Taṃ pana rūpaṃ sampayuttanti?
But is that form associated?
Vậy, sắc ấy có tương ưng không?
Nayidaṃ sampayuttapaccayavasena vuttaṃ.
This is not stated in the sense of the condition of association.
Điều này không được nói theo nghĩa duyên tương ưng.
Pacurajanassa pana avibhāgena gahaṇīyasabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Rather, it should be understood as stated with reference to the nature of being grasped undifferentiatedly by the majority of people.
Mà phải hiểu là được nói để chỉ bản chất dễ nắm bắt một cách không phân biệt đối với đa số người.
Yā imesu catūsu indriyesūti imesu satiādīsu catūsu indriyesu nissayapaccayatāya adhiṭṭhānabhūtesu taṃsahajātā eva yā saddahanā.
"That which is among these four faculties" refers to the conviction (saddhā) that arises simultaneously with these four faculties, such as mindfulness, which are the basis due to their condition of support (nissaya-paccaya).
Yā imesu catūsu indiyesu (sự tín tâm trong bốn căn này): Sự tín tâm ấy, tồn tại trong bốn căn này, bắt đầu từ niệm, là những căn bản làm nền tảng do duyên nương tựa, và chỉ đồng sinh với chúng.
‘‘Imehi catūhi indriyehī’’tipi pāḷi, tassā imehi catūhi indriyehi sampayuttāti vacanaseso, ārammaṇe abhippasādalakkhaṇā saddhā kattukāmatāsabhāvassa chandassa visesapaccayo hotīti āha – ‘‘yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhī’’ti.
The Pali also reads: "by these four faculties," and the remainder of the statement is "associated with these four faculties." Conviction, which has the characteristic of profound clarity regarding the object, is a special condition for the desire (chanda) to act. Therefore, it is said: "The one-pointedness of mind (cittekaggatā) that is dominated by conviction (saddhā) is this concentration of desire (chandasamādhi)."
Cũng có bản Pāḷi là “Imehi catūhi indriyehī” (bởi bốn căn này), câu còn lại của nó là “tương ưng với bốn căn này”. Tín tâm, với đặc tính thanh tịnh hóa đối tượng, là duyên đặc biệt cho ý muốn (chanda) có bản chất muốn hành động, nên (tác giả) nói – “sự nhất tâm được tín tâm làm chủ này chính là dục định (chandasamādhi)”.
Samāhite citteti vipassanāsamādhinā samāhite citte.
"In the concentrated mind" means in the mind concentrated by vipassanā-samādhi.
Samāhite citte (khi tâm đã an định): khi tâm đã an định bằng định quán (vipassanāsamādhi).
Idaṃ pahānanti vikkhambhanappahānasādhako samādhi pahānanti vutto pajahati etenāti katvā.
"This abandonment" — the samādhi that accomplishes abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna) is called abandonment (pahāna), because one abandons with it.
Idaṃ pahāna (đây là sự đoạn trừ): Định, là phương tiện đoạn trừ các triền cái (vikkhambhanappahāna), được gọi là sự đoạn trừ (pahāna) vì nó đoạn trừ (pajahati) chúng.
‘‘Padhāna’’ntipi pāṭho, aggoti attho.
"Padhāna" is also a reading, meaning supreme.
Cũng có bản đọc là “padhāna” (thù thắng), nghĩa là tối thượng.
Tathā hi ‘‘samādhi ekodī’’ti vuccati.
Thus, samādhi is called "one-pointedness."
Thật vậy, định được gọi là “ekodī” (nhất điểm).
Tattha ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho.
Here, that which is accomplished is psychic power (iddhi); it means that which is perfected, completed.
Trong đó, “ijjhati” (thành tựu) là iddhi (thần thông); nghĩa là “samijjhati” (thành công), “nipphajjati” (hoàn thành).
Ijjhanti vā tāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iddhi, pajjati etenāti pādo, paṭhamena atthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho.
Or, beings are accomplished, developed, or reach excellence by it, hence iddhi. That by which one proceeds is a pāda. By the first meaning, iddhi itself is a pāda; it means a portion of iddhi.
Hoặc, các chúng sinh thành tựu (ijjhanti) nhờ nó, trở nên thành tựu (iddhā), tăng trưởng (vuddhā), đạt đến sự xuất sắc (ukkaṃsagatā), nên đó là iddhi. “Pajjati” (đạt được) nhờ nó là pāda (căn bản). Với nghĩa thứ nhất, chính iddhi là pāda, iddhipāda; nghĩa là phần của thần thông (iddhikoṭṭhāsa).
Dutiyena atthena iddhiyā pādo patiṭṭhā adhigamūpāyoti iddhipādo.
By the second meaning, the foundation or means of attainment for iddhi is iddhipāda.
Với nghĩa thứ hai, pāda là nền tảng (patiṭṭhā), là phương tiện đạt được (adhigamūpāya) của iddhi, nên đó là iddhipāda.
Tena hi uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti.
For by it, they attain psychic power, which is described as higher and higher distinction.
Bởi vì nhờ nó mà người ta đạt được (pajjanti pāpuṇanti) iddhi, tức là sự thù thắng cao hơn nữa.
Vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ samucchedavivekanissitaṃ nissaraṇavivekanissitañca iddhipādaṃ bhāvetīti attho.
"Based on seclusion (vivekanissita)" means one develops the iddhipāda based on seclusion by suppression (tadaṅgaviveka), seclusion by eradication (samucchedaviveka), and seclusion by escape (nissaraṇaviveka).
Vivekanissitaṃ (nương tựa vào viễn ly): Nghĩa là tu tập thần túc nương tựa vào viễn ly tạm thời (tadaṅgavivekanissitaṃ), viễn ly đoạn trừ (samucchedavivekanissitaṃ) và viễn ly xuất ly (nissaraṇavivekanissitaṃ).
Tathā hi ayaṃ iddhipādabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ.
Thus, this yogi, devoted to the development of iddhipāda, at the moment of insight (vipassanākkhaṇa), develops iddhipāda based on seclusion by suppression in terms of function, and based on seclusion by escape in terms of inclination.
Thật vậy, hành giả chuyên tâm tu tập thần túc này, vào thời điểm quán (vipassanākkhaṇa), về phương diện chức năng, nương tựa vào viễn ly tạm thời; về phương diện ý hướng, nương tựa vào viễn ly xuất ly.
Maggakkhaṇe pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ iddhipādaṃ bhāvetīti.
At the moment of the Path (maggakkhaṇa), however, he develops iddhipāda based on seclusion by eradication in terms of function, and based on seclusion by escape in terms of the object.
Còn vào thời điểm đạo (maggakkhaṇa), về phương diện chức năng, nương tựa vào viễn ly đoạn trừ; về phương diện đối tượng, nương tựa vào viễn ly xuất ly, tu tập thần túc.
Esa nayo virāganissitantiādīsu.
The same method applies to "based on dispassion (virāganissita)" and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho virāganissitaṃ (nương tựa vào ly tham) v.v.
Vivekattā eva hi virāgādayo, kevalañcettha vossaggo duvidho pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti.
Indeed, dispassion (virāga) and so on are themselves seclusion (viveka); the only distinction here is that relinquishment (vossagga) is twofold: relinquishment by abandonment (pariccāgavossagga) and relinquishment by rushing forward (pakkhandanavossagga).
Vì ly tham (virāga) v.v. chính là viễn ly (viveka). Ở đây, sự xả ly (vossagga) có hai loại: xả ly từ bỏ (pariccāgavossagga) và xả ly hướng đến (pakkhandanavossagga).
Tattha pariccāgavossaggo vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena, maggakkhaṇe samucchedavasena kilesappahānaṃ.
Among these, relinquishment by abandonment is the abandonment of defilements by way of suppression at the moment of insight, and by way of eradication at the moment of the Path.
Trong đó, xả ly từ bỏ là sự đoạn trừ phiền não (kilesappahāna) vào thời điểm quán (vipassanākkhaṇa) theo cách tạm thời (tadaṅgavasena), và vào thời điểm đạo (maggakkhaṇa) theo cách đoạn trừ (samucchedavasena).
Pakkhandanavossaggo vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇavasena nibbānapakkhandanaṃ.
Relinquishment by rushing forward is the rushing forward to Nibbāna by way of inclination towards it at the moment of insight, and by way of making it the object at the moment of the Path.
Xả ly hướng đến là sự hướng đến Nibbāna (nibbānapakkhandana) vào thời điểm quán theo cách nghiêng về (tanninnabhāvena), và vào thời điểm đạo theo cách lấy làm đối tượng (ārammaṇakaraṇavasena).
Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthasaṃvaṇṇanānaye yujjati.
Both of these are applicable in this method of explaining meanings, which mixes the mundane and the supramundane.
Cả hai điều này đều phù hợp trong phương pháp giải thích ý nghĩa này, nơi thế gian và siêu thế hòa quyện.
Tathā hi ayaṃ paṭhamiddhipādo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati nibbānañca pakkhandati.
Thus, this first iddhipāda abandons defilements and rushes forward to Nibbāna in the manner described.
Thật vậy, thần túc thứ nhất này từ bỏ các phiền não và hướng đến Nibbāna theo cách đã nói.
Vossaggapariṇāminti iminā pana vacanena vossaggatthaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca paripaccantaṃ paripakkañcāti attho.
By the phrase "culminating in relinquishment (vossaggapariṇāmi)," it means that which is ripening for the purpose of relinquishment, and that which has ripened.
Còn với từ Vossaggapariṇāmi (hướng đến sự xả ly), ý nghĩa là sự chín muồi và đã chín muồi cho mục đích xả ly.
Ayañhi iddhipādabhāvanānuyutto yogī yathā paṭhamo iddhipādo kilesapariccāgavossaggatthaṃ nibbānapakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetīti.
Indeed, this yogi, devoted to the development of the bases of spiritual power, cultivates the first base of spiritual power in such a way that it matures for the relinquishing and abandoning of defilements, and for the abandoning of plunging into Nibbāna, and in such a way that it becomes fully mature.
Hành giả chuyên tu tập thần túc này, tu tập nó sao cho thần túc thứ nhất chín muồi và đã chín muồi cho mục đích xả ly từ bỏ phiền não và xả ly hướng đến Nibbāna.
Sesiddhipādesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining bases of spiritual power.
Các thần túc còn lại cũng theo nguyên tắc này.
Ayaṃ pana viseso – yathā chandaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattito samādhi chandasamādhi.
However, this is the distinction: the concentration that arises with zeal as the chief is chandasamādhi.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: Định được phát khởi với ý muốn (chanda) làm chủ là dục định (chandasamādhi).
Evaṃ vīriyaṃ cittaṃ vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattito samādhi vīmaṃsāsamādhīti.
Similarly, the concentration that arises with energy, mind, or investigation as the chief is vīmaṃsāsamādhi.
Tương tự, định được phát khởi với tinh tấn (vīriya), tâm (citta) hoặc quán sát (vīmaṃsā) làm chủ là tứ định (vīmaṃsāsamādhi).
14. Na kevalaṃ catutthaiddhipādo eva samādhiñāṇamūlako, atha kho sabbopīti dassetuṃ ‘‘sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivattī’’ti vuttaṃ.
14. It is stated, “All concentration has knowledge as its root, is preceded by knowledge, and follows after knowledge,” to show that not only the fourth base of spiritual power is rooted in knowledge, but all of them are.
14. Để chỉ rõ không chỉ thần túc thứ tư mới có căn bản là trí tuệ định (samādhiñāṇamūlaka), mà tất cả các thần túc đều như vậy, đã nói “tất cả định đều có căn bản là trí tuệ, có trí tuệ dẫn đầu, và có trí tuệ theo sau”.
Yadi evaṃ kasmā so eva vīmaṃsāsamādhīti vuttoti?
If so, why is only that one called vīmaṃsāsamādhi?
Nếu vậy, tại sao chỉ riêng thần túc ấy được gọi là tứ định (vīmaṃsāsamādhi)?
Vīmaṃsaṃ jeṭṭhakaṃ katvā pavattitattāti vuttovāyamattho.
This meaning has already been stated: because it arises with investigation as the chief.
Ý nghĩa này đã được nói là do nó được phát khởi với sự quán sát (vīmaṃsā) làm chủ.
Tattha pubbabhāgapaññāya ñāṇamūlako.
Here, it is rooted in knowledge by means of preparatory wisdom.
Trong đó, ñāṇamūlako (có căn bản là trí tuệ) là do tuệ thuộc phần sơ khởi (pubbabhāgapaññā).
Adhigamapaññāya ñāṇapubbaṅgamo.
It is preceded by knowledge by means of attainment wisdom.
Ñāṇapubbaṅgamo (có trí tuệ dẫn đầu) là do tuệ thành tựu (adhigamapaññā).
Paccavekkhaṇapaññāya ñāṇānuparivatti.
It follows after knowledge by means of reviewing wisdom.
Ñāṇānuparivattī (có trí tuệ theo sau) là do tuệ quán xét (paccavekkhaṇapaññā).
Atha vā pubbabhāgapaññāya ñāṇamūlako.
Alternatively, it is rooted in knowledge by means of preparatory wisdom.
Hoặc, ñāṇamūlako là do tuệ thuộc phần sơ khởi.
Upacārapaññāya ñāṇapubbaṅgamo.
It is preceded by knowledge by means of access wisdom.
Ñāṇapubbaṅgamo là do tuệ cận định (upacārapaññā).
Appanāpaññāya ñāṇānuparivatti.
It follows after knowledge by means of absorption wisdom.
Ñāṇānuparivattī là do tuệ an chỉ (appanāpaññā).
Upacārapaññāya vā ñāṇamūlako.
Or, it is rooted in knowledge by means of access wisdom.
Hoặc, ñāṇamūlako là do tuệ cận định.
Appanāpaññāya ñāṇapubbaṅgamo.
It is preceded by knowledge by means of absorption wisdom.
Ñāṇapubbaṅgamo là do tuệ an chỉ.
Abhiññāpaññāya ñāṇānuparivattīti veditabbaṃ.
It follows after knowledge by means of supernormal knowledge (abhiññā) wisdom, so it should be understood.
Ñāṇānuparivattī là do tuệ thắng trí (abhiññāpaññā), phải hiểu như vậy.
Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca rattiyaṃ tathā divāpi atisukhumaṃ kenaci tirohitaṃ yañca atidūre, taṃ sabbarūpaṃ duppaṭivijjhaṃ nāma natthi.
Just as by night, so too by day: This means that just as by night, so too by day, there is no form that is extremely subtle, or hidden by anything, or extremely far away, that is difficult to penetrate.
Yathā rattiṃ tathā divā (như ban đêm, như ban ngày) có nghĩa là: như ban đêm, không có bất kỳ sắc pháp nào là khó thấu hiểu, dù là vô cùng vi tế, bị che khuất bởi một thứ gì đó, hoặc ở rất xa. Tương tự như vậy, ban ngày cũng không có gì là khó thấu hiểu.
Yathā ca rūpāyatane vuttaṃ, tathā samādhissa dibbasotañāṇānuparivattitāya saddāyatane ca netabbaṃ.
And just as it is stated regarding the sense-sphere of visible form, so too it should be applied to the sense-sphere of sound, due to the concentration following after the divine ear knowledge.
Và như đã nói về sắc xứ (rūpāyatana), thì cũng phải hiểu tương tự đối với thanh xứ (saddāyatana), nhờ sự vận hành của tuệ minh về Thiên nhĩ trí (dibbasotañāṇa) của định.
Tenevāha ‘‘iti vivaṭena cetasā’’tiādi.
Therefore, it is said, “with an open mind,” and so on.
Chính vì thế mà có câu “iti vivaṭena cetasā” (với tâm không che đậy) v.v.
Tattha apariyonaddhenāti abhiññāñāṇassa pāribandhakakilesehi anajjhotthaṭena, apariyonaddhattā eva sappabhāsaṃ cittaṃ.
Here, “unconfined” means a mind not overwhelmed or oppressed by defilements that obstruct supernormal knowledge (abhiññā-ñāṇa), and precisely because it is unconfined, it is radiant.
Trong đó, apariyonaddhenā có nghĩa là: không bị các phiền não ràng buộc, vốn là chướng ngại của tuệ minh về các thắng trí (abhiññāñāṇa). Chính vì không bị ràng buộc nên tâm là sappabhāsaṃ (có ánh sáng).
Eteneva samādhissa iddhividhañāṇānuparivattitāpi vuttā evāti daṭṭhabbaṃ.
By this very statement, the concentration's following after the knowledge of psychic powers (iddhividha-ñāṇa) is also stated, so it should be understood.
Chỉ với điều này, sự vận hành của tuệ minh về Thần túc thông (iddhividhañāṇa) của định cũng đã được đề cập.
Pañcindriyānīti iddhipādasampayuttāni sekkhassa pañcindriyāni adhippetānīti āha ‘‘kusalānī’’ti.
The five faculties: By this, the five faculties associated with the bases of spiritual power of a learner (sekha) are intended, therefore it says “wholesome”.
Pañcindriyāni (năm căn) ở đây ám chỉ năm căn của bậc Hữu học (sekkhassa pañcindriyāni) liên quan đến Tứ như ý túc (iddhipāda). Vì vậy, có câu “kusalānī” (khéo léo).
Cittasahabhūnītiādi tesaṃ viññāṇanirodhena nirodhadassanatthaṃ āraddhaṃ.
Concomitant with consciousness, and so on, is introduced to show their cessation through the cessation of consciousness.
Cittasahabhūnī (cùng tồn tại với tâm) v.v. được bắt đầu để chỉ ra sự đoạn diệt của chúng thông qua sự đoạn diệt của thức (viññāṇa).
Tathā ‘‘nāmarūpañcā’’tiādi.
Similarly, “and mind-and-matter (nāmarūpa)”, and so on.
Tương tự, “nāmarūpañcā” (danh sắc cũng vậy) v.v.
Tenetaṃ dasseti ‘‘na kevalaṃ pañcindriyāni eva, atha kho nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇassa nirodhā nirujjhatī’’ti.
By this, it shows the meaning: “Not only the five faculties, but also mind-and-matter, being conditioned by consciousness, cease with the cessation of consciousness.”
Điều này cho thấy rằng: “Không chỉ năm căn mà cả danh sắc (nāmarūpa) cũng do thức làm nhân, và diệt đi khi thức diệt.”
Evaṃ anusandhipucchampi dassetvā heṭṭhā sattādhiṭṭhānā dhammādhiṭṭhānā ca pucchā visuṃ visuṃ dassitāti idāni tā saha dassetuṃ ‘‘ye ca saṅkhātadhammāse’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus shown the question related to continuity, and having separately shown the questions based on the seven standpoints and the standpoints of phenomena, now, in order to show them together, the passage beginning with "ye ca saṅkhātadhammāse" has been commenced.
Sau khi đã trình bày câu hỏi liên quan đến sự tiếp nối (anusandhipucchā) như vậy, và các câu hỏi dựa trên chúng sinh (sattādhiṭṭhānā) và dựa trên các pháp (dhammādhiṭṭhānā) đã được trình bày riêng rẽ ở phần dưới, bây giờ để trình bày chúng cùng nhau, câu “ye ca saṅkhātadhammāse” (những ai đã thấu hiểu các pháp) v.v. đã được bắt đầu.
Tatthāyaṃ padattho – saṅkhātadhammāti aniccādivasena parivīmaṃsitadhammā, arahataṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Herein, this is the meaning of the terms: saṅkhātadhammā means those whose phenomena have been thoroughly investigated in terms of impermanence and so forth; this is a designation for Arahants.
Trong đó, ý nghĩa của các từ như sau: saṅkhātadhammā (những ai đã thấu hiểu các pháp) có nghĩa là: những ai đã quán xét các pháp theo khía cạnh vô thường (anicca) v.v., đây là một tên gọi khác của các bậc A-la-hán (arahat).
Sekkhāti sīlādīni sikkhamānā avasesā ariyapuggalā.
Sekkhā are the remaining noble individuals who are still training in virtue and so forth.
Sekkhā (bậc Hữu học) có nghĩa là: những bậc Thánh (ariyapuggala) còn lại đang tu tập giới (sīla) v.v.
Puthūti bahū sattajanā.
Puthū means many individuals, seven persons.
Puthū (nhiều) có nghĩa là: nhiều chúng sinh.
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhīti tesaṃ sekhāsekhānaṃ nipako paṇḍito tvaṃ bhagavā paṭipattiṃ puṭṭho me brūhīti.
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhī means, "O Bhagavan, you who are wise concerning those Sekkha and Asekha individuals, being asked by me, declare their practice."
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhī (hỡi bậc thông tuệ, được hỏi, hãy nói cho tôi biết về hành vi của họ) có nghĩa là: “Hỡi Thế Tôn (Bhagavā), ngài là bậc thông tuệ (nipako paṇḍito), xin hãy nói cho con biết về sự thực hành (paṭipatti) của các bậc Hữu học và Vô học (sekhāsekhānaṃ) khi con hỏi.”
Sesaṃ pāḷivaseneva viññāyati.
The rest is understood directly from the Pali text.
Phần còn lại được hiểu theo văn bản gốc (Pāḷi).
Tattha yaṃ pucchāgāthāyaṃ ‘‘nipako’’ti padaṃ vuttaṃ, taṃ bhagavantaṃ sandhāya vuttaṃ, bhagavato ca nepakkaṃ ukkaṃsapāramippattaṃ anāvaraṇañāṇadassanena dīpetabbanti anāvaraṇañāṇaṃ tāva kammadvārabhedehi vibhajitvā sekhāsekhapaṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavato sabbaṃ kāyakamma’’ntiādi vuttaṃ.
Here, the term "nipako" mentioned in the question-verse refers to the Blessed One, and the Blessed One's profound wisdom, which has reached the highest perfection, should be illuminated by His unobstructed knowledge and vision. Therefore, to divide unobstructed knowledge by the distinctions of doors of action and to show the path of Sekha and Asekha individuals, the passage beginning with "bhagavato sabbaṃ kāyakamma" was stated.
Trong đó, từ “nipako” (thông tuệ) được nói trong kệ hỏi, là để chỉ Đức Thế Tôn. Sự thông tuệ của Đức Thế Tôn, đã đạt đến đỉnh cao tối thượng, cần được làm sáng tỏ bằng tuệ minh vô ngại (anāvaraṇañāṇa). Vì vậy, để trình bày tuệ minh vô ngại bằng cách phân chia nó theo các loại nghiệp môn (kammadvārabheda) và để chỉ ra con đường thực hành của bậc Hữu học và Vô học, câu “bhagavato sabbaṃ kāyakamma” (tất cả thân nghiệp của Đức Thế Tôn) v.v. đã được nói.
Tena sabbattha appaṭihatañāṇadassanena tathāgatassa sekhāsekhapaṭipattidesanākosallameva vibhāveti.
Thereby, it reveals the Tathāgata's skill in teaching the path of Sekha and Asekha individuals, through His unobstructed knowledge and vision everywhere.
Điều này làm sáng tỏ sự khéo léo của Đức Như Lai (Tathāgata) trong việc giảng dạy con đường thực hành của bậc Hữu học và Vô học, bằng tuệ minh vô ngại ở mọi nơi.
Tattha ko cāti kva ca, kasmiṃ visayeti attho.
Here, ko cā means where, in what domain.
Trong đó, ko cā (và cái gì) có nghĩa là: ở đâu, trong lĩnh vực nào.
Taṃ visayaṃ dasseti ‘‘yaṃ anicce dukkhe anattani cā’’ti.
That domain is shown by "yaṃ anicce dukkhe anattani cā".
Nó chỉ ra lĩnh vực đó là “yaṃ anicce dukkhe anattani cā” (điều gì là vô thường, khổ, và vô ngã).
Idaṃ vuttaṃ hoti – ñāṇadassanaṃ nāma uppajjamānaṃ ‘‘sabbaṃ saṅkhataṃ aniccaṃ dukkhaṃ sabbe dhammā anattā’’ti uppajjati, tassa pana tasmiṃ visaye yena appavatti, so paṭighātoti, etena lakkhaṇattayappaṭivedhassa durabhisambhavataṃ anaññasādhāraṇatañca dasseti.
This is what is meant: knowledge and vision, when it arises, arises as "all conditioned things are impermanent, suffering, and all phenomena are non-self." But that by which it does not proceed in that domain is an obstruction. By this, it shows the difficulty of penetrating the three characteristics and its uniqueness.
Điều này có nghĩa là: khi tuệ minh (ñāṇadassana) sinh khởi, nó sinh khởi dưới dạng “tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) là vô thường (anicca), khổ (dukkha), tất cả các pháp (dhamma) là vô ngã (anattā)”. Và nếu có sự không vận hành của tuệ minh trong lĩnh vực đó, đó chính là sự chướng ngại (paṭighāta). Điều này cho thấy sự khó khăn trong việc thâm nhập Tam pháp ấn (lakkhaṇattaya) và tính độc đáo của nó.
Lakkhaṇattayavibhāvanena hi bhagavato catusaccappaṭivedhaṃ sammāsambodhiñca paṇḍitā paṭijānanti.
For it is by the clear exposition of the three characteristics that the wise recognize the Blessed One's penetration of the Four Noble Truths and His Perfect Enlightenment.
Thật vậy, những người có trí tuệ (paṇḍitā) nhận biết sự thâm nhập Tứ diệu đế (catusaccappaṭivedha) và Chánh đẳng chánh giác (sammāsambodhi) của Đức Thế Tôn thông qua sự hiển bày Tam pháp ấn.
Ettha ca gedhapaṭisedhacodanāyaṃ gedhanimitto doso gedhe sati hotīti tatopi cittassa rakkhitabbatā niddhāretvā vuttā.
Here, in the admonition to prevent greed, the fault that has greed as its cause arises when greed is present, and thus, the need to protect the mind from it is determined and stated.
Ở đây, trong lời khuyên ngăn sự tham lam (gedha), sân hận do tham lam làm nhân sẽ phát sinh khi có tham lam, nên việc bảo vệ tâm khỏi điều đó cũng được xác định và nói đến.
Yasmā pana bhagavatā ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti (su. ni. 1045; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 64, ajitamāṇavapucchāniddesa 8; netti. 15-17) vuttaṃ, tasmā ‘‘tattha yā icchā’’tiādinā gedhavasena niddeso kato.
However, since the Blessed One said, "One should not crave for sensual pleasures," the exposition is made in terms of greed, beginning with "the desire there."
Vì Đức Thế Tôn đã nói ‘‘chớ tham đắm các dục’’ (Su. Ni. 1045; Cūḷani. Ajitamāṇavapucchā 64, Ajitamāṇavapucchāniddesa 8; Netti. 15-17), do đó sự chỉ định được thực hiện theo khía cạnh tham lam (gedha) bắt đầu bằng ‘‘ở đây, sự ham muốn nào’’.
Atha vā dosato cittassa rakkhitabbatā gāthāya dutiyapādena vuttāyevāti daṭṭhabbā.
Alternatively, it should be understood that the protection of the mind from hatred is already stated in the second line of the verse.
Hoặc giả, việc bảo vệ tâm khỏi sân hận đã được nói đến trong vế thứ hai của bài kệ.
Dutiyapādena hi sesakilesavodānadhammā dassitā.
Indeed, the second line indicates the remaining defilements and the phenomena of purification.
Thật vậy, vế thứ hai đã chỉ ra các pháp thanh tịnh còn lại của phiền não.
Tathā hi uppannānuppannabhedato sammāvāyāmassa visayabhāvena sabbe saṃkilesavodānadhamme catudhā vibhajitvā sammappadhānamukhena sekhapaṭipadaṃ matthakaṃ pāpetvā dassetuṃ ‘‘sekho abhigijjhanto’’tiādi vuttaṃ.
Thus, to show the path of training brought to its culmination through right exertion, by dividing all defiling and purifying phenomena into four types based on whether they have arisen or not, it is said, " sekho abhigijjhanto" (the trainee, craving) and so on.
Do đó, để trình bày con đường tu tập của bậc Hữu Học (sekha-paṭipadā) đạt đến đỉnh cao thông qua Chánh Tinh Tấn (sammappadhāna), bằng cách phân chia tất cả các pháp ô nhiễm và thanh tịnh thành bốn loại theo sự phân biệt giữa đã sinh và chưa sinh, Ngài đã nói ‘‘Bậc Hữu Học tham đắm’’ v.v.
Tattha anāvilasaṅkappoti āvilānaṃ kāmasaṅkappādīnaṃ abhāvena anāvilasaṅkappo.
There, " anāvilasaṅkappo" means having unclouded thoughts, due to the absence of clouded thoughts such as sensual thoughts.
Ở đây, anāvilasaṅkappo có nghĩa là có tư duy không ô nhiễm, do không có các tư duy ô nhiễm như dục tư duy.
Tato eva ca anabhigijjhanto vāyamati, vīriyaṃ pavatteti.
And for that very reason, " anabhigijjhanto vāyamati" means he exerts himself, he applies energy, without craving.
Vì vậy, anabhigijjhanto vāyamati, tức là tinh tấn nỗ lực.
Kathaṃ vāyamatīti āha – ‘‘so anuppannāna’’ntiādi.
To the question, "How does he exert himself?" he says, " so anuppannānaṃ" (he, for the non-arisen) and so on.
Thế nào là tinh tấn nỗ lực? Ngài nói – ‘‘so anuppannānaṃ’’ v.v.
Tattha soti uttarivisesatthāya paṭipajjamāno sekkho.
There, " so" refers to the sekha (one in training) who practices for the sake of further special attainments.
Ở đây, so là bậc Hữu Học đang thực hành để đạt được những điều đặc biệt cao hơn.
Anuppannānanti anibbattānaṃ.
" Anuppannānaṃ" means "not yet arisen."
Anuppannānaṃ có nghĩa là những điều chưa phát sinh.
Pāpakānanti lāmakānaṃ.
" Pāpakānaṃ" means "evil."
Pāpakānaṃ có nghĩa là những điều xấu xa.
Akusalānaṃ dhammānanti akosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ.
" Akusalānaṃ dhammānaṃ" means "unskillful phenomena."
Akusalānaṃ dhammānaṃ có nghĩa là những pháp bất thiện, phát sinh do sự thiếu khéo léo.
Anuppādāyāti na uppādanatthāya.
" Anuppādāyā" means "for their non-arising."
Anuppādāya có nghĩa là để không cho phát sinh.
Chandaṃ janetīti kattukamyatāsaṅkhātaṃ kusalacchandaṃ uppādeti.
" Chandaṃ janetī" means he arouses wholesome desire, which is the wish to act.
Chandaṃ janeti có nghĩa là phát sinh thiện dục (kusalacchanda) được gọi là ý muốn hành động.
Vāyamatīti payogaparakkamaṃ karoti.
" Vāyamatī" means he makes an effort and strives.
Vāyamati có nghĩa là thực hiện sự nỗ lực, tinh tấn.
Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikavīriyaṃ karoti.
" Vīriyaṃ ārabhatī" means he exerts physical and mental energy.
Vīriyaṃ ārabhati có nghĩa là phát khởi tinh tấn thân và tinh tấn tâm.
Cittaṃ paggaṇhātīti teneva sahajātavīriyena cittaṃ ukkhipati.
" Cittaṃ paggaṇhātī" means he uplifts his mind with that co-arisen energy.
Cittaṃ paggaṇhāti có nghĩa là nâng tâm lên bằng chính tinh tấn đồng sinh đó.
Padahatīti padhānavīriyaṃ karoti.
" Padahatī" means he performs noble exertion.
Padahati có nghĩa là thực hành tinh tấn cao quý.
Vāyamatītiādīni pana cattāri padāni āsevanābhāvanābahulīkammasātaccakiriyāhi yojetabbāni.
The four terms beginning with "vāyamatī" should be connected with cultivation, development, frequent practice, and continuous action.
Bốn từ ngữ vāyamati v.v. cần được kết hợp với sự thực hành thường xuyên, sự phát triển và sự gia tăng liên tục.
Uppannānaṃ pāpakānanti anuppannāti avattabbataṃ āpannānaṃ pāpadhammānaṃ.
" Uppannānaṃ pāpakānaṃ" means "evil phenomena that have reached the state of not being called non-arisen."
Uppannānaṃ pāpakānaṃ có nghĩa là những pháp ác đã phát sinh, không thể nói là chưa phát sinh.
Pahānāyāti pajahanatthāya.
" Pahānāyā" means "for their abandonment."
Pahānāya có nghĩa là để đoạn trừ.
Anuppannānaṃ kusalānanti anibbattānaṃ kosallasambhūtānaṃ dhammānaṃ.
" Anuppannānaṃ kusalānaṃ" means "wholesome phenomena that have not yet arisen, born of wisdom."
Anuppannānaṃ kusalānaṃ có nghĩa là những pháp thiện chưa phát sinh, phát sinh do sự khéo léo.
Uppādāyāti uppādanatthāya.
" Uppādāyā" means "for their arising."
Uppādāya có nghĩa là để phát sinh.
Uppannānanti nibbattānaṃ.
" Uppannānaṃ" means "arisen."
Uppannānaṃ có nghĩa là những điều đã phát sinh.
Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ.
" Ṭhitiyā" means "for their continuance."
Ṭhitiyā có nghĩa là để duy trì.
Asammosāyāti anassanatthaṃ.
" Asammosāyā" means "for their non-disappearance."
Asammosāya có nghĩa là để không bị mất đi.
Bhiyyobhāvāyāti punappunaṃ bhāvāya.
" Bhiyyobhāvāyā" means "for their further increase."
Bhiyyobhāvāya có nghĩa là để phát triển nhiều hơn nữa.
Vepullāyāti vipulabhāvāya.
" Vepullāyā" means "for their abundance."
Vepullāya có nghĩa là để trở nên rộng lớn.
Bhāvanāyāti vaḍḍhiyā.
" Bhāvanāyā" means "for their development."
Bhāvanāya có nghĩa là để tăng trưởng.
Pāripūriyāti paripūraṇatthāyāti ayaṃ tāva padattho.
" Pāripūriyā" means "for their completion." This is the meaning of the terms so far.
Pāripūriyā có nghĩa là để hoàn thành. Đây là ý nghĩa của các từ.
16. ‘‘Katame anuppannā’’tiādi akusaladhammā kusaladhammā ca yādisā anuppannā yādisā ca uppannā, te dassetuṃ āraddhaṃ.
The passage beginning with " Katame anuppannā" is commenced to show what kind of unwholesome and wholesome phenomena are non-arisen and what kind are arisen.
16. ‘‘Katame anuppannā’’ v.v. được bắt đầu để trình bày những pháp bất thiện và thiện đã phát sinh và chưa phát sinh.
Tattha ime anuppannāti ime kāmavitakkādayo asamudācāravasena vā ananubhūtārammaṇavasena vā anuppannā nāma.
There, " ime anuppannā" means that these, such as sensual thoughts, are called non-arisen either because they have not yet manifested or because they have not yet been experienced as objects.
Ở đây, ime anuppannā có nghĩa là những dục tầm (kāmavitakka) này v.v. được gọi là chưa phát sinh do chưa khởi lên hoặc chưa kinh nghiệm đối tượng.
Aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppannā nāma akusalā dhammā natthi.
Otherwise, there are no unwholesome phenomena that have never arisen in this beginningless saṃsāra.
Nếu không, trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, không có pháp bất thiện nào chưa từng phát sinh.
Vitakkattayaggahaṇañcettha nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
The inclusion of the three kinds of thoughts here should be understood as merely an example.
Ở đây, việc đề cập đến ba loại tầm (vitakka) chỉ là một ví dụ.
Akusalamūlānīti anusayā eva sabbesaṃ akusalānaṃ mūlabhāvato evaṃ vuttā, na lobhādayo eva.
" Akusalamūlāni" refers to the latent tendencies (anusayā) themselves, because they are the root of all unwholesome states, not merely greed and so on.
Akusalamūlāni có nghĩa là các tùy miên (anusaya) được gọi như vậy vì chúng là gốc rễ của tất cả các pháp bất thiện, chứ không phải chỉ riêng tham (lobha) v.v.
Ime uppannā anusayā bhūmiladdhuppannā asamugghāṭituppannātiādiuppannapariyāyasabbhāvato nāmavasena uppannā nāma, na vattamānabhāvenāti attho.
These arisen latent tendencies are called "arisen" in the sense of being designated as such, due to their nature of being "arisen with the attainment of a stage," "arisen without being eradicated," and other such categories of arising, not in the sense of being presently occurring.
Những tùy miên đã phát sinh này được gọi là đã phát sinh theo nghĩa danh từ, do sự hiện hữu của các phương cách phát sinh như đã phát sinh trong các cõi (bhūmiladdhuppanna) và đã phát sinh nhưng chưa bị nhổ tận gốc (asamugghāṭituppanna), chứ không phải theo nghĩa đang hiện hữu.
Ime anuppannā kusalā dhammāti ime sotāpannassa saddhādayo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa anuppannā kusalā dhammā nāma, ko pana vādo puthujjanānanti dasseti.
These unarisen wholesome states refers to the faith and other qualities of a Stream-enterer who is practicing for the realization of the fruit of Stream-entry, which are called unarisen wholesome states. What then to say of ordinary people? This is what it shows.
Ime anuppannā kusalā dhammā có nghĩa là những pháp thiện chưa phát sinh này, như tín (saddhā) v.v. của bậc Nhập Lưu (sotāpanna), là những pháp thiện chưa phát sinh đối với người đang thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu. Huống chi đối với phàm phu?
Kusalasaddo cettha bāhitikasutte (ma. ni. 2.358 ādayo) viya anavajjapariyāyo daṭṭhabbo.
Here, the word kusala should be understood as a synonym for "blameless," as in the Bāhitika Sutta.
Và ở đây, từ kusala cần được hiểu là đồng nghĩa với vô tội, như trong Bāhitikasutta.
Ime uppannā kusalā dhammāti ime paṭhamamagge saddhādayo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa uppannā kusalā dhammā nāma.
These arisen wholesome states refers to the faith and other qualities of one practicing for the realization of the fruit of Stream-entry, which have arisen on the first path, and are called arisen wholesome states.
Ime uppannā kusalā dhammā có nghĩa là những pháp thiện đã phát sinh này, như tín (saddhā) v.v. trong đạo lộ thứ nhất, là những pháp thiện đã phát sinh đối với người đang thực hành để chứng đắc quả Nhập Lưu.
17. Evaṃ sekhapaṭipadaṃ vibhajitvā idāni asekhapaṭipadaṃ vibhajituṃ ‘‘kusalo sabbadhammāna’’ntiādimāha.
Having thus analyzed the trainee's path, now, to analyze the path of one beyond training (Asekha), it is said: "skilled in all states" and so on.
17. Sau khi phân tích con đường tu tập của bậc Hữu Học như vậy, bây giờ để phân tích con đường tu tập của bậc Vô Học (asekha-paṭipadā), Ngài nói bắt đầu bằng ‘‘khéo léo trong tất cả các pháp’’ v.v.
Tattha sabbadhammānanti iminā padena vuttadhamme tāva vibhajitvā tattha asekkhassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘loko nāmā’’tiādi vuttaṃ.
There, by the phrase "in all states," having first analyzed the states mentioned, to show the skill of one beyond training in them, it is said: "the world is called..." and so on.
Ở đây, sau khi phân tích các pháp được nói đến bằng từ ngữ sabbadhammānaṃ đó, để chỉ ra sự khéo léo của bậc Vô Học trong các pháp đó, Ngài nói ‘‘loka (thế gian) có tên là’’ v.v.
Taṃ vuttatthameva.
That is already explained.
Điều đó đã được nói đến.
Kilesalokena bhavaloko samudāgacchatīti kāmāvacaradhammaṃ nissāya rūpārūpāvacaradhamme samudāgametīti attho.
The world of existence arises through the world of defilements means that dependent on sense-sphere phenomena, one brings about form-sphere and formless-sphere phenomena.
Kilesalokena bhavaloko samudāgacchati có nghĩa là nương vào các pháp dục giới, các pháp sắc giới và vô sắc giới được phát sinh.
Soti so mahaggatadhammesu, parittamahaggatadhammesu vā ṭhito.
That one is that person abiding in exalted states or in limited exalted states.
So có nghĩa là người đó an trú trong các pháp siêu thế, hoặc trong các pháp hữu hạn và siêu thế.
Indriyāni nibbattetīti sīlasamādhayo nibbedhabhāgiye katvā vimuttiparipācanīyāni saddhādīni indriyāni uppādeti.
Brings forth faculties means that by making morality and concentration conducive to penetration, one produces the faculties of faith and so on, which ripen liberation.
Indriyāni nibbatteti có nghĩa là làm cho giới (sīla) và định (samādhi) trở thành phần để xuyên thủng (kilesa), và phát sinh các căn như tín (saddhā) v.v. làm cho giải thoát chín muồi.
Indriyesu bhāviyamānesūti yathāvuttaindriyesu vaḍḍhiyamānesu rūpārūpapariggahādivasena neyyassa pariññā bhavati.
When the faculties are developed means that when the aforementioned faculties are cultivated, the full understanding of what is to be known arises through the comprehension of materiality and immateriality, and so on.
Indriyesu bhāviyamānesu có nghĩa là khi các căn đã nói trên được phát triển, sự liễu tri (pariññā) về những gì cần được biết (neyya) sẽ phát sinh thông qua việc thâu tóm sắc và vô sắc v.v.
Dassanapariññāti ñātapariññā.
Understanding by seeing is understanding by knowing.
Dassanapariññā là sự liễu tri bằng tri kiến (ñātapariññā).
Bhāvanāpariññāti tīraṇapariññā pahānapariññā ca.
Understanding by development is understanding by discerning and understanding by abandoning.
Bhāvanāpariññā là sự liễu tri bằng sự xét đoán (tīraṇapariññā) và sự liễu tri bằng sự đoạn trừ (pahānapariññā).
‘‘Sā duvidhenā’’tiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ ‘‘yadā hi sekho’’tiādinā vivarati.
The meaning stated concisely by "That is of two kinds" and so on, is elaborated by "When indeed a trainee..." and so on.
Ngài giải thích ý nghĩa đã được nói tóm tắt bằng ‘‘Sā duvidhenā’’ v.v. bằng cách nói ‘‘yadā hi sekho’’ v.v.
Tattha ‘‘nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehī’’ti iminā balavavipassanaṃ dasseti.
There, by "with perceptions and attentions accompanied by disenchantment," strong insight is shown.
Trong đó, với cụm từ “nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehī” (với những tác ý và nhận thức đi kèm với sự nhàm chán),* chỉ ra vipassanā mạnh mẽ.
Yadā hi sekhoti cettha sikkhanasīlatāya kalyāṇaputhujjanopi sekhapadena saṅgahitoti katvā ‘‘dve dhammā kosallaṃ gacchanti dassanakosallañcā’’tiādi vuttaṃ.
Here, in "When indeed a trainee," it is said that a virtuous ordinary person is also included by the term "trainee" due to their habit of training, and thus it is said: "two states go to skill, namely skill in seeing..." and so on.
Bởi vì ở đây, từ ‘sekha’ (người hữu học) bao gồm cả kalyāṇaputhujjana (phàm phu thiện) do có thói quen tu tập, nên đã nói “hai pháp dẫn đến sự khéo léo, đó là sự khéo léo trong thấy” v.v...
Ayamettha adhippāyo – yadā kalyāṇaputhujjano pubbabhāgasikkhaṃ sikkhanto nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi ñeyyaṃ parijānāti, tadā tassa te vipassanādhammā dassanakosallaṃ paṭhamamaggañāṇaṃ gacchanti sampāpuṇanti tena saddhiṃ ghaṭenti.
The intention here is this: When a virtuous ordinary person, training in the preliminary practice, fully understands what is to be known with perceptions and attentions accompanied by disenchantment, then those insight-states of theirs attain skill in seeing, which is the knowledge of the first path, and are conjoined with it.
Ý nghĩa ở đây là: Khi một kalyāṇaputhujjana (phàm phu thiện) tu tập sự học tập phần trước (pubbabhāgasikkhā), nhận biết đối tượng cần biết (ñeyya) bằng những nhận thức và tác ý đi kèm với sự nhàm chán (nibbidāsahagata saññāmanasikāra), thì những pháp vipassanā ấy của vị ấy đạt đến sự khéo léo trong thấy (dassanakosalla), tức là Sơ đạo trí (paṭhamamaggañāṇa), và hòa hợp với nó.
Yadā pana sotāpannādisekho vuttanayena neyyaṃ parijānāti, tadā tassa te vipassanādhammā bhāvanākosallaṃ gacchantīti.
However, when a Stream-enterer or other trainee fully understands what is to be known in the manner described, then those insight-states of theirs attain skill in development.
Còn khi một sekha (người hữu học) như bậc Nhập lưu (Sotāpanna) v.v... nhận biết đối tượng cần biết (neyya) theo cách đã nói, thì những pháp vipassanā ấy của vị ấy đạt đến sự khéo léo trong tu tập (bhāvanākosalla).
Pariññāti tīraṇapariññā adhippetā.
By Pariññā is meant the comprehension of discernment (tīraṇapariññā).
Pariññā (sự liễu tri) ở đây muốn nói đến tīraṇapariññā (sự liễu tri thẩm định).
Yasmā panassa rūpārūpadhamme salakkhaṇato paccayato ca abhijānitvā kusalādivibhāgehi te pariggahetvā aniccādivasena jānanā hoti, tasmā ‘‘evaṃ abhijānitvā yā parijānanā, idaṃ kusala’’ntiādi vuttaṃ.
Because for him, having thoroughly known rūpa and arūpa phenomena by their own characteristics and by their causes, and having encompassed them by divisions such as wholesome, there is a knowing by way of impermanence and so on; therefore, it is said, "The comprehension that knows thus, this is wholesome" and so forth.
Bởi vì sau khi vị ấy (sekha) đã nhận biết các pháp sắc và vô sắc theo tự tướng (salakkhaṇa) và theo duyên (paccaya), và đã phân loại chúng thành thiện (kusala) v.v..., thì sự nhận biết theo vô thường (anicca) v.v... xảy ra; do đó, đã nói “sự nhận biết như vậy, đó là thiện” v.v...
Tattha evaṃgahitāti evaṃ aniccādito kalāpasammasanādivasena gahitā sammasitā.
Therein, evaṃgahitā means "grasped in this way," "comprehended" in this way, by way of discerning aggregates and so on, starting with impermanence.
Trong đó, “evaṃgahitā” có nghĩa là được nắm giữ, được thẩm sát như vậy theo vô thường v.v... bằng cách thẩm sát theo nhóm (kalāpasammasanā) v.v...
Idaṃ phalaṃ nibbattentīti idaṃ udayabbayañāṇādikaṃ phalaṃ paṭipāṭiyā uppādenti, nimittassa kattubhāvena upacaraṇato yathā ariyabhāvakarāni saccāni ariyasaccānīti.
Idaṃ phalaṃ nibbattentī means "producing this result" – they sequentially produce this result, such as the knowledge of rise and fall, because the sign is metaphorically treated as the agent, just as the truths that make one an Arahant are called Noble Truths.
“Idaṃ phalaṃ nibbattentī” (chúng tạo ra quả này) có nghĩa là chúng lần lượt tạo ra quả này, tức là Udayabbayañāṇa (trí tuệ về sinh diệt) v.v..., bởi vì đối tượng (nimitta) được xem là chủ thể, giống như Tứ Diệu Đế (ariyasaccāni) là những chân lý tạo nên trạng thái của bậc Thánh (ariya).
Tesanti udayabbayañāṇādīnaṃ.
Tesaṃ means "of those" — of the knowledge of rise and fall and so on.
“Tesaṃ” (của chúng) là của Udayabbayañāṇa v.v...
Evaṃgahitānanti evaṃpavattitānaṃ.
Evaṃgahitānaṃ means "which have occurred in this way."
“Evaṃgahitānaṃ” (đã được nắm giữ như vậy) là đã được vận hành như vậy.
Ayaṃ atthoti ayaṃ saccānaṃ anubodhapaṭivedho attho.
Ayaṃ attho means "this meaning" — this is the meaning of the appropriate realization and penetration of the truths.
“Ayaṃ attho” (đây là ý nghĩa) là sự thấu hiểu và thâm nhập các chân lý này là ý nghĩa.
Yathā hi pariññāpaññā sammasitabbadhamme sammasanadhamme tattha sammasanākāraṃ parijānāti, evaṃ sammasanaphalampi parijānātīti katvā ayaṃ nayo dassito.
Just as the wisdom of comprehension (pariññāpaññā) comprehends the phenomena to be discerned, the phenomena of discernment, and the manner of discernment within them, so too it comprehends the result of discernment; having made this point, this method is shown.
Thật vậy, vì pariññāpaññā (trí tuệ liễu tri) nhận biết các pháp cần được thẩm sát, các pháp thẩm sát và cách thức thẩm sát trong đó, nên cũng nhận biết quả của sự thẩm sát; do đó, phương pháp này được chỉ ra.
Ye akusalāti samudayasaccamāha.
Ye akusalā refers to the truth of origin (samudayasacca).
“Ye akusalā” (những pháp bất thiện) là nói về Samudayasacca (Tập đế).
Sabbe hi akusalā samudayapakkhiyāti.
For all unwholesome things belong to the side of origin.
Vì tất cả các pháp bất thiện đều thuộc về Tập đế.
Ye kusalāti maggadhammā sammādiṭṭhiādayo.
Ye kusalā refers to the path factors (maggadhammā) such as right view.
“Ye kusalā” (những pháp thiện) là các pháp Đạo (magga), như Chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v...
Yadipi phaladhammāpi sacchikātabbā, catusaccappaṭivedhassa pana adhippetattā ‘‘katame dhammā sacchikātabbā, yaṃ asaṅkhata’’nti vuttaṃ.
Although the fruit-states (phaladhammā) are also to be realized, it is said, "Which phenomena are to be realized? That which is unconditioned", because the penetration of the Four Noble Truths is intended.
Mặc dù các pháp quả (phaladhamma) cũng cần được chứng ngộ, nhưng vì muốn nói đến sự thâm nhập Tứ Diệu Đế (catusaccappaṭivedha), nên đã nói “những pháp nào cần được chứng ngộ? Đó là vô vi (asaṅkhata)”.
Atthakusaloti paccayuppannesu atthesu kusalo.
Atthakusalo means skilled in results (attha) that arise from causes.
Atthakusala (khéo léo về nghĩa) là khéo léo về các quả phát sinh do duyên.
Dhammakusaloti paccayadhammesu kusalo.
Dhammakusalo means skilled in causal phenomena (paccayadhammesu).
Dhammakusala (khéo léo về pháp) là khéo léo về các pháp duyên.
Pāḷiatthapāḷidhammā vā atthadhammā.
Or, the meaning and the text of the Pāḷi are the atthadhammā.
Hoặc các pháp nghĩa và pháp Pali là atthadhamma (pháp nghĩa).
Kalyāṇatākusaloti yuttatākusalo, catunayakovidoti attho, desanāyuttikusalo vā.
Kalyāṇatākusalo means skilled in appropriateness, meaning skilled in the four methods, or skilled in the appropriateness of teaching.
Kalyāṇatākusala (khéo léo về sự tốt đẹp) là khéo léo về sự thích hợp, tức là thành thạo bốn phương pháp (catunayakovida), hoặc khéo léo về sự thích hợp trong thuyết pháp.
Phalatākusaloti khīṇāsavaphalakusalo.
Phalatākusalo means skilled in the fruit of an Arahant (khīṇāsavaphala).
Phalatākusala (khéo léo về quả) là khéo léo về quả của bậc A-la-hán (khīṇāsava).
‘‘Āyakusalo’’tiādīsu āyoti vaḍḍhi.
In "Āyakusalo" and so on, āya means increase.
Trong các cụm từ như “āyakusalo” (khéo léo về lợi ích) v.v..., “āya” là sự tăng trưởng.
Sā anatthahānito aṭṭhuppattito ca duvidhā.
This is twofold: from the cessation of harm and from the arising of benefit.
Sự tăng trưởng đó có hai loại: do loại bỏ điều bất lợi và do phát sinh điều lợi.
Apāyāti avaḍḍhi.
Apāyā means decrease.
Apāya (sự suy giảm) là sự không tăng trưởng.
Sāpi atthahānito anaṭṭhuppattito ca duvidhā.
This is also twofold: from the cessation of benefit and from the arising of harm.
Sự không tăng trưởng đó cũng có hai loại: do mất điều lợi và do phát sinh điều bất lợi.
Upāyoti sattānaṃ accāyike kicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanasamatthaṃ ṭhānuppattikāraṇaṃ, tattha kusaloti attho.
Upāyo means the cause of the occurrence of a state capable of remedying an urgent matter or danger when it arises for beings; the meaning is skilled therein.
Upāya (phương tiện) là nguyên nhân cho sự phát sinh của một tình huống có khả năng chữa trị hoặc loại bỏ một việc khẩn cấp hoặc một mối nguy hiểm phát sinh cho chúng sinh; ý nghĩa là khéo léo trong đó.
Khīṇāsavo hi sabbaso avijjāya pahīnattā paññāvepullappatto etesu āyādīsu kusaloti.
For an Arahant, having completely abandoned ignorance and attained the fullness of wisdom, is skilled in these increases and so on.
Vì một bậc A-la-hán (khīṇāsava) đã đoạn trừ hoàn toàn vô minh, đạt đến sự rộng lớn của trí tuệ, nên khéo léo trong các điều lợi ích (āya) v.v... này.
Evaṃ asekhassa kosallaṃ ekadesena vibhāvetvā puna anavasesato dassento ‘‘mahatā kosallena samannāgato’’ti āha.
Thus, having partially explained the skill of the Asekha, he then says, "endowed with great skill", showing it completely.
Như vậy, sau khi đã giải thích một phần sự khéo léo của bậc vô học (asekha), rồi lại chỉ ra một cách đầy đủ,* nói “được trang bị sự khéo léo vĩ đại”.
Pariniṭṭhitasikkhassa asekhassa satokāritāya aññaṃ payojanaṃ natthīti vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārattha’’nti.
It is said that there is no other purpose for an Asekha, one whose training is completed, in acting mindfully, than "for a pleasant abiding in this very life".
Đối với bậc vô học (asekha) đã hoàn tất sự học tập (sikkhā), không còn mục đích nào khác ngoài việc sống an lạc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra), nên đã nói “diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ”.
Idāni yathāniddiṭṭhaṃ sekhāsekhapaṭipadaṃ nigamento ‘‘imā dve cariyā’’tiādimāha.
Now, concluding the Sekha and Asekha practices as designated, he says, "These two practices" and so on.
Bây giờ, để kết thúc con đường tu tập của bậc hữu học (sekha) và vô học (asekha) như đã chỉ rõ,* nói “imā dve cariyā” (hai hạnh này) v.v...
Tattha bojjhanti bujjhitabbaṃ.
Therein, bojjhaṃ means that which is to be awakened to.
Trong đó, “bojjha” có nghĩa là điều cần được giác ngộ.
Taṃ catubbidhanti taṃ bojjhaṃ catubbidhaṃ, catusaccabhāvato.
Taṃ catubbidhaṃ means that which is to be awakened to is fourfold, by virtue of being the Four Noble Truths.
“Taṃ catubbidhaṃ” (điều đó có bốn loại) là điều cần được giác ngộ đó có bốn loại, do có bản chất là Tứ Diệu Đế.
Evaṃ jānātīti evaṃ pariññābhisamayādivasena yo jānāti.
Evaṃ jānāti means "who knows thus," by way of comprehension, penetration, and so on.
“Evaṃ jānātī” (người biết như vậy) là người nào biết như vậy theo cách thấu hiểu (pariññā) và chứng ngộ (abhisamaya) v.v...
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ asekho sativepullappatto nippariyāyena ‘‘sato abhikkamatī’’tiādinā vuccatīti.
Ayaṃ vuccatī means this Asekha, having attained the fullness of mindfulness, is directly referred to by "mindfully he advances" and so on.
“Ayaṃ vuccatī” (người này được gọi) là bậc vô học (asekha) này, đã đạt đến sự rộng lớn của chánh niệm (sativepullappatto), được gọi một cách trực tiếp là “sato abhikkamatī” (vị ấy tiến bước với chánh niệm) v.v...
Sesaṃ uttānatthameva.
The rest has a clear meaning.
Phần còn lại có ý nghĩa rõ ràng.
Idhāpi pucchāvissajjanavicayā pubbe vuttanayānusārena veditabbā.
Here too, the analysis of questions and answers should be understood according to the method stated earlier.
Ở đây cũng vậy, sự phân tích câu hỏi và câu trả lời cần được hiểu theo phương pháp đã nói trước đây.
Ettāvatā ca mahāthero vicayahāraṃ vibhajanto ajitasuttavasena (su. ni. 103 ādayo; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57 ādayo, ajitamāṇavapucchāniddesa 1 ādayo) pucchāvicayaṃ vissajjanavicayañca dassetvā idāni suttantaresupi pucchāvissajjanavicayānaṃ nayaṃ dassento ‘‘evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ vissajjitabba’’nti āha.
Thus far, the Great Elder, dividing the method of analysis, demonstrated the analysis of questions and answers by way of the Ajita Sutta. Now, showing the method of analysis of questions and answers in other suttas as well, he says, "Thus should one question, thus should one answer."
Đến đây, Đại Trưởng lão, khi phân tích phương pháp phân tích (vicayahāra), đã chỉ ra sự phân tích câu hỏi (pucchāvicaya) và sự phân tích câu trả lời (vissajjanavicaya) theo Ajitasutta; bây giờ, để chỉ ra phương pháp phân tích câu hỏi và câu trả lời trong các kinh khác,* nói “cần hỏi như vậy, cần trả lời như vậy”.
Tattha evanti iminā nayena.
Therein, evaṃ means "by this method."
Trong đó, “evaṃ” (như vậy) là theo phương pháp này.
Pucchitabbanti pucchā kātabbā, ācikkhitabbā vā, vivecetabbāti attho.
Pucchitabbaṃ means "a question should be asked," or "it should be explained," or "it should be analyzed."
“Pucchitabbaṃ” (cần hỏi) là cần đặt câu hỏi, hoặc cần trình bày, hoặc cần phân tích.
Evaṃ vissajjitanti etthāpi eseva nayo.
In evaṃ vissajjitaṃ also, the same method applies.
Trong “evaṃ vissajjitaṃ” (đã trả lời như vậy) cũng theo cùng một phương pháp.
Suttassa cātiādi anugītivicayanidassanaṃ.
Suttassa cā and so on is an illustration of the analysis of anugīti.
“Suttassa cā” (và của kinh) v.v... là sự minh họa cho sự phân tích anugīti (bài tụng theo).
Anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbāti suttantaradesanāsaṅkhātā anugīti atthato byañjanato ca saṃvaṇṇiyamānena suttena samānā sadisī kātabbā, tasmiṃ vā sutte sammā ānetabbā.
"The Anugīti should be brought into conformity in meaning and expression": The Anugīti, which is called a discourse from another Sutta, should be made similar or identical to the Sutta that is being explained in terms of meaning and expression, or it should be properly brought into that explained Sutta.
“Anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā” (bài tụng theo cần được hòa hợp về nghĩa và về văn) có nghĩa là anugīti, tức là lời thuyết pháp trong các kinh khác, cần được làm cho tương đồng hoặc hòa hợp với kinh đang được giải thích về nghĩa và về văn, hoặc cần được đưa vào kinh đó một cách đúng đắn.
Atthāpagatanti atthato apetaṃ, asambandhatthaṃ vā dasadāḷimādivacanaṃ viya.
Atthāpagata means devoid of meaning, or having an unconnected meaning, like the phrase "ten pomegranates" and so on.
“Atthāpagataṃ” (xa rời nghĩa) là xa rời nghĩa, hoặc có nghĩa không liên quan, giống như lời nói về mười quả lựu v.v...
Tenevāha ‘‘samphappalāpaṃ bhavatī’’ti.
For that very reason, it is said, "it becomes idle chatter."
Chính vì thế mà* nói “trở thành lời nói vô ích (samphappalāpa)”.
Etena atthassa samānetabbatāya kāraṇamāha.
By this, the reason for the meaning to be brought into conformity is stated.
Điều này nói lên lý do tại sao nghĩa cần được hòa hợp.
Dunnikkhittassāti asammāvuttassa.
Dunnikkhittassā means badly stated.
“Dunnikkhittassā” (đã được đặt sai) là đã được nói không đúng.
Dunnayoti dukkhena netabbo, netuṃ vā asakkuṇeyyo.
Dunnayo means difficult to lead, or impossible to lead.
“Dunnayo” (khó dẫn dắt) là khó dẫn dắt, hoặc không thể dẫn dắt.
Byañjanupetanti sabhāvaniruttisamupetaṃ.
Byañjanupeta means endowed with natural language (Magadhan language).
“Byañjanupetaṃ” (được trang bị văn) là được trang bị ngôn ngữ bản chất (sabhāvanirutti).
Evaṃ anugītivicayaṃ dassetvā niddesavāre ‘‘suttassa yo pavicayo’’ti saṃkhittena vuttamatthaṃ vibhajituṃ ‘‘suttañca pavicinitabba’’nti vatvā tassa vicinanākāraṃ dassento ‘‘kiṃ idaṃ suttaṃ āhaccavacana’’ntiādimāha.
Having thus shown the analysis of the Anugīti, to elaborate on the meaning briefly stated in the Niddesa section as "the analysis of the Sutta," it is said, "The Sutta should be analyzed," and in showing the method of analysis, it begins with "Is this Sutta an āhaccavacana?" and so on.
Sau khi chỉ ra sự phân tích anugīti như vậy, để phân tích ý nghĩa đã được nói tóm tắt trong phần Niddesa (giải thích) là “suttassa yo pavicayo” (sự phân tích của kinh),* nói “suttañca pavicinitabbaṃ” (và kinh cần được phân tích), rồi chỉ ra cách thức phân tích đó bằng cách nói “kiṃ idaṃ suttaṃ āhaccavacanaṃ” (kinh này là lời nói trực tiếp) v.v...
Tattha āhaccavacananti bhagavato ṭhānakaraṇāni āhacca abhihantvā pavattavacanaṃ, sammāsambuddhena sāmaṃ desitasuttanti attho.
There, āhaccavacana means a statement made by impacting or striking the circumstances and conditions of the Blessed One; it means a Sutta taught by the Perfectly Self-Enlightened One Himself.
Trong đó, “āhaccavacanaṃ” (lời nói trực tiếp) là lời nói phát sinh do chạm đến hoặc đánh trúng các nguyên nhân và điều kiện của Đức Phật, tức là kinh được Đức Chánh Đẳng Giác tự mình thuyết giảng.
Anusandhivacananti sāvakabhāsitaṃ.
Anusandhivacana means a statement made by a disciple.
“Anusandhivacanaṃ” (lời nói tiếp nối) là lời nói của các đệ tử.
Tañhi bhagavato vacanaṃ anusandhetvā pavattanato ‘‘anusandhivacana’’nti vuttanti.
For it is called "Anusandhivacana" because it proceeds by connecting with the words of the Blessed One.
Vì lời nói đó phát sinh do tiếp nối lời nói của Đức Phật, nên được gọi là “anusandhivacana”.
Nītatthanti yathārutavasena ñātabbatthaṃ.
Nītattha means a Sutta whose meaning is to be known according to its direct wording.
“Nītatthaṃ” (nghĩa đã được dẫn dắt) là nghĩa cần được biết theo cách trực tiếp.
Neyyatthanti niddhāretvā gahetabbatthaṃ.
Neyyattha means a Sutta whose meaning is to be extracted and understood.
“Neyyatthaṃ” (nghĩa cần được dẫn dắt) là nghĩa cần được nắm giữ sau khi đã xác định.
Saṃkilesabhāgiyantiādīnaṃ padānaṃ attho paṭṭhānavāravaṇṇanāyaṃ āvi bhavissati.
The meaning of terms such as saṃkilesabhāgiya (leading to defilement) will become clear in the commentary on the Paṭṭhāna section.
Ý nghĩa của các từ như “saṃkilesabhāgiya” (thuộc về sự ô nhiễm) v.v... sẽ trở nên rõ ràng trong phần giải thích về Paṭṭhāna (Duyên hệ).
Yasmā pana bhagavato desanā soḷasavidhe sāsanapaṭṭhāne ekaṃ bhāgaṃ abhajantī nāma natthi, tasmā sopi nayo vicetabbabhāvena idha nikkhitto.
Since there is no teaching of the Blessed One that does not fall into one of the sixteen kinds of the Dispensation's foundation, that method is also included here as something to be analyzed.
Tuy nhiên, vì không có lời thuyết pháp nào của Đức Phật mà không thuộc một phần trong mười sáu loại cơ sở giáo pháp (sāsanapaṭṭhāna), nên phương pháp đó cũng được đưa vào đây như một điều cần được phân tích.
Kuhiṃ imassa suttassāti imassa suttassa kasmiṃ padese ādimajjhapariyosānesu.
"Where in this Sutta" means in which part, at the beginning, middle, or end of this Sutta.
Trong kinh này ở đâu có nghĩa là ở phần nào của kinh này, ở phần đầu, giữa hay cuối.
Sabbāni saccāni passitabbānīti dukkhasaccaṃ suttassa ‘‘kuhiṃ kasmiṃ padese kasmiṃ vā pade passitabbaṃ niddhāretvā vicetuṃ, samudayasaccaṃ nirodhasaccaṃ maggasaccaṃ kuhiṃ passitabbaṃ daṭṭhabbaṃ niddhāretvā vicetu’’nti evaṃ sabbāni saccāni uddharitvā vicetabbānīti adhippāyo.
"All the Noble Truths should be seen": The intention is that all the Noble Truths should be extracted and analyzed, such as "where, in which part, or in which verse of the Sutta should the Truth of Suffering be seen, determined, and analyzed? Where should the Truth of Origin, the Truth of Cessation, and the Truth of the Path be seen, observed, determined, and analyzed?"
Tất cả các sự thật cần được thấy có nghĩa là ý định là phải làm rõ và xem xét tất cả các sự thật, như sự thật về Khổ (Dukkhasacca) cần được thấy ở phần nào, hay ở câu kệ nào của kinh, sự thật về Tập (Samudayasacca), sự thật về Diệt (Nirodhasacca), sự thật về Đạo (Maggasacca) cần được thấy ở đâu, cần được xác định và xem xét.
Ādimajjhapariyosāneti evaṃ suttaṃ pavicetabbanti ādito majjhato pariyosānato ca evaṃ iminā pucchāvicayādinayena suttaṃ pavicitabbanti attho.
"At the beginning, middle, and end": This means that the Sutta should be analyzed in this way, from the beginning, middle, and end, according to this method of inquiry and analysis.
Ở phần đầu, giữa và cuối có nghĩa là kinh cần được xem xét như vậy, tức là kinh cần được xem xét từ đầu, giữa và cuối theo cách thức phân tích câu hỏi này.
Ettha ca pucchāvissajjanapubbāparānugītivicayā pāḷiyaṃ sarūpeneva dassitā.
Here, the analysis of questions and answers, prior and subsequent connections, and Anugīti are shown in their actual form in the Pāḷi.
Ở đây, các phân tích về câu hỏi, giải đáp, tụng đọc trước sau và suy xét đã được trình bày rõ ràng trong Pāḷi.
Assādādivicayo pana saccaniddhāraṇamukhena nayato dassito, so niddesavāre vuttanayeneva veditabbo.
The analysis of delight and so on, however, is shown by way of method through the determination of the Truths, and it should be understood in the same way as stated in the Niddesa section.
Còn phân tích về sự thỏa mãn (assāda) v.v... thì được trình bày theo phương pháp xác định các sự thật, và nó cần được hiểu theo cách đã nói trong phần Niddesavāra.
Tabbicayeneva ca padavicayo siddhoti.
And by that analysis, the analysis of words is also accomplished.
Và việc phân tích từng từ cũng được hoàn thành nhờ sự phân tích đó.
Tattha mahāpadesāti mahāapadesā, buddhādayo mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho.
There, Mahāpadesā means great declarations, that is, great reasons stated by referring to great ones like the Buddhas.
Trong đó, mahāpadesā có nghĩa là mahā-apadesā (những đại đề), tức là những nguyên nhân lớn được nói ra bằng cách dẫn chứng các bậc vĩ đại như chư Phật.
Atha vā mahāpadesāti mahāokāsā, mahantāni dhammassa patiṭṭhānānīti vuttaṃ hoti.
Alternatively, Mahāpadesā means great opportunities, meaning great foundations of the Dhamma.
Hoặc mahāpadesā có nghĩa là mahā-okāsā (những cơ hội lớn), tức là những nền tảng vĩ đại của Pháp.
Tatrāyaṃ vacanattho – apadissatīti apadeso, buddho apadeso etassāti buddhāpadeso.
In this context, the etymology is: that which is referred to is an apadesa; that which has the Buddha as its apadesa is buddhāpadesa.
Trong đó, ý nghĩa của từ là: apadissati (được dẫn chứng) nên là apadeso (sự dẫn chứng); Buddho (Đức Phật) là apadeso (sự dẫn chứng) của điều này, nên là buddhāpadeso (đề xuất của Đức Phật).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các từ còn lại.
‘‘Sammukhā metaṃ bhagavato suta’’ntiādinā kenaci ābhatassa ganthassa dhammoti vā adhammoti vā vinicchayane kāraṇaṃ.
It is the reason for determining whether a text brought by someone, saying, "I heard this directly from the Blessed One," and so on, is Dhamma or not Dhamma.
Đây là lý do để xác định một văn bản do ai đó mang đến, chẳng hạn như "Tôi đã nghe điều này trực tiếp từ Thế Tôn", là Pháp hay không phải là Pháp.
Kiṃ pana tanti?
What, then, is the standard?
Vậy điều đó là gì?
Tassa tathā ābhatassa suttotaraṇādi eva.
It is the bringing of that text, thus brought, into the Sutta, and so on.
Đó chính là việc đưa những lời được mang đến như vậy vào kinh điển v.v...
Yadi evaṃ kathaṃ cattāroti?
If so, how are there four?
Nếu vậy, tại sao lại có bốn?
Apadisitappabhedato.
By the distinction of what is referred to.
Do sự phân loại của những điều được dẫn chứng.
Dhammassa hi dve sampadāyo bhagavā sāvakā ca.
Indeed, there are two sources of the Dhamma: the Blessed One and the disciples.
Thật vậy, có hai đối tượng của Pháp: Đức Thế Tôn và các đệ tử.
Tesu sāvakā saṅghagaṇapuggalavasena tividhā.
Among them, the disciples are of three kinds: by way of the Saṅgha, by way of a group, and by way of an individual.
Trong số đó, các đệ tử có ba loại theo Tăng đoàn, nhóm và cá nhân.
‘‘Evamamumhā mayāyaṃ dhammo paṭiggahito’’ti apadisitabbānaṃ bhedena cattāro.
By way of the distinction of those who are to be referred to as, "This Dhamma was received by me from such and such a person," there are four.
Do sự khác biệt của những người cần được dẫn chứng, chẳng hạn như "Tôi đã nhận Pháp này từ người đó", nên có bốn.
Tenāha – ‘‘buddhāpadeso…pe… ekattherāpadeso’’ti.
Therefore, it is said: "the Buddha as authority... etc. ... an individual elder as authority."
Vì vậy, Ngài đã nói: "đề xuất của Đức Phật... v.v... đề xuất của một Trưởng lão."
Tāni padabyañjanānīti kenaci ābhatasuttassa padāni byañjanāni ca, atthapadāni ceva byañjanapadāni cāti attho.
Those words and syllables means the words and syllables of a Sutta brought forth by someone, that is, both the words of meaning and the words of expression.
Những từ ngữ và văn tự đó có nghĩa là các từ ngữ và văn tự của kinh được ai đó mang đến, tức là các từ ngữ về ý nghĩa và các từ ngữ về văn tự.
Saṃvaṇṇakena vā saṃvaṇṇanāvasena āhariyamānāni padabyañjanāni.
Or, the words and syllables brought forth by an expounder in the manner of exposition.
Hoặc các từ ngữ và văn tự được người chú giải mang đến theo cách chú giải.
Sutte otārayitabbānīti sutte anuppavesitabbāni.
To be included in the Sutta means to be inserted into the Sutta.
Cần được đưa vào kinh có nghĩa là cần được nhập vào kinh.
Sandassayitabbānīti saṃsandetabbāni.
To be compared means to be correlated.
Cần được so sánh có nghĩa là cần được đối chiếu.
Upanikkhipitabbānīti pakkhipitabbāni.
To be set down means to be inserted.
Cần được đặt vào có nghĩa là cần được thêm vào.
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saññogāya saṃvattanti no visaññogāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, dubbharatāya saṃvattanti no subharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘neso dhammo, neso vinayo, netaṃ satthusāsana’nti.
"Gotamī, whatever teachings you know, 'These teachings lead to passion, not to dispassion; to bondage, not to release; to accumulation, not to diminution; to great desires, not to few desires; to discontent, not to contentment; to association, not to seclusion; to idleness, not to the arousal of energy; to being difficult to support, not to being easy to support'—you should definitely bear in mind, Gotamī, 'This is not Dhamma, this is not Vinaya, this is not the Teacher's Dispensation.'
“Này Gotamī, những pháp nào mà cô biết: ‘Những pháp này đưa đến tham ái chứ không phải ly tham; đưa đến chấp thủ chứ không phải ly chấp; đưa đến tích lũy chứ không phải tiêu trừ; đưa đến nhiều dục vọng chứ không phải ít dục vọng; đưa đến bất mãn chứ không phải mãn nguyện; đưa đến sự tụ tập chứ không phải độc cư; đưa đến lười biếng chứ không phải tinh tấn; đưa đến khó nuôi dưỡng chứ không phải dễ nuôi dưỡng’, thì này Gotamī, cô hãy kiên quyết giữ vững: ‘Đây không phải là Pháp, đây không phải là Luật, đây không phải là lời dạy của Bậc Đạo Sư’.
Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaññogāya saṃvattanti no saññogāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, subharatāya saṃvattanti no dubbharatāya, ekaṃsena gotami dhāreyyāsi ‘eso dhammo, eso vinayo, etaṃ satthusāsana’’’nti (cūḷava. 406).
But whatever teachings you know, 'These teachings lead to dispassion, not to passion; to release, not to bondage; to diminution, not to accumulation; to few desires, not to great desires; to contentment, not to discontent; to seclusion, not to association; to the arousal of energy, not to idleness; to being easy to support, not to being difficult to support'—you should definitely bear in mind, Gotamī, 'This is Dhamma, this is Vinaya, this is the Teacher's Dispensation.'"
Còn những pháp nào mà cô biết: ‘Những pháp này đưa đến ly tham chứ không phải tham ái; đưa đến ly chấp chứ không phải chấp thủ; đưa đến tiêu trừ chứ không phải tích lũy; đưa đến ít dục vọng chứ không phải nhiều dục vọng; đưa đến mãn nguyện chứ không phải bất mãn; đưa đến độc cư chứ không phải tụ tập; đưa đến tinh tấn chứ không phải lười biếng; đưa đến dễ nuôi dưỡng chứ không phải khó nuôi dưỡng’, thì này Gotamī, cô hãy kiên quyết giữ vững: ‘Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời dạy của Bậc Đạo Sư’.”
Dhammatāyantipadassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘paṭiccasamuppāde’’ti vuttaṃ.
To show the meaning of the word Dhammatā, " in Dependent Origination" was stated.
Để chỉ ra ý nghĩa của từ "theo Pháp tính", Ngài đã nói "trong Duyên Khởi (Paṭiccasamuppāda)".
Paṭiccasamuppādo hi ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatāti (a. ni. 3.137) vutto.
For Dependent Origination is said to be "that element which is fixed, the fixedness of Dhamma, the orderliness of Dhamma."
Vì Duyên Khởi được nói là "yếu tố đó tồn tại, đó là sự tồn tại của Pháp, là quy luật của Pháp".
‘‘Dhammatāyaṃ upanikkhipitabbānī’’ti idaṃ pāḷiyaṃ natthi, atthadassanavasena pana idha vuttanti daṭṭhabbaṃ.
The phrase "to be set down in the Dhammatā" is not in the Pāḷi text, but it should be understood that it is stated here to show the meaning.
Cụm từ "cần được đặt vào Pháp tính" không có trong Pāḷi, nhưng cần được hiểu là đã được nói ở đây theo cách chỉ ra ý nghĩa.
Ettha ca pavattiṃ nivattiṃ tadupāyañca bādhakādibhāve niyataṃ paridīpento sutte otarati nāma.
And here, by clearly explaining existence, cessation, and their means as fixed in the nature of being an obstruction and so on, one is said to be included in the Sutta.
Ở đây, khi trình bày sự vận hành (pavatti), sự chấm dứt (nivatti) và phương tiện của chúng một cách chắc chắn trong trạng thái chướng ngại v.v..., thì gọi là nhập vào kinh (sutte otarati).
Ekantena rāgādikilesavinayaṃ vadanto vinaye sandissati nāma.
By speaking exclusively of the suppression of defilements such as lust, one is said to be consistent with the Vinaya.
Khi hoàn toàn nói về sự đoạn trừ các phiền não như tham ái, thì gọi là tương ứng với Luật (vinaye sandissati).
Tathā sassataṃ ucchedañca vajjetvā ekattanayādiparidīpanena sabhāvadhammānaṃ paccayapaccayuppannabhāvaṃ vibhāvento dhammataṃ na vilometi nāma.
Similarly, by avoiding eternalism and annihilationism, and by explaining the nature of causes and effects of inherent phenomena through the exposition of the principle of oneness and so on, one is said not to contradict the Dhammatā.
Tương tự, khi tránh cả thường kiến (sassata) và đoạn kiến (uccheda), và trình bày trạng thái duyên và do duyên sinh của các pháp tự tánh bằng cách chỉ ra phương pháp nhất thể v.v..., thì gọi là không trái với Pháp tính (dhammataṃ na vilometi).
Evaṃvidho ca kāmāsavādikaṃ āsavaṃ na uppādetīti imamatthaṃ dassento ‘‘yadi catūsu ariyasaccesū’’tiādimāha.
And such a collection of words and syllables does not give rise to cankers such as the canker of sensual desire; thus, to show this meaning, he said, " If in the Four Noble Truths" etc.
Để chỉ ra ý nghĩa rằng một tập hợp các từ ngữ và văn tự như vậy sẽ không làm phát sinh các lậu hoặc (āsava) như dục lậu (kāmāsava), Ngài đã nói "nếu trong bốn Thánh Đế" v.v...
Nanu ca anulomato paṭiccasamuppādo pavatti, paṭilomato nivattīti so cattāri ariyasaccāni anupaviṭṭho kasmā idha visuṃ gahitoti?
But is it not the case that Dependent Origination, in its direct order, is existence, and in its reverse order, is cessation, and thus it is already included in the Four Noble Truths? Why then is it taken separately here?
Chẳng phải Duyên Khởi theo chiều thuận là sự vận hành (pavatti), và theo chiều nghịch là sự chấm dứt (nivatti), vậy nó đã được bao hàm trong bốn Thánh Đế rồi sao? Tại sao ở đây lại được đề cập riêng?
Saccametaṃ.
This is true.
Điều này là đúng.
Idha pana visuṃ gahaṇaṃ dhammānaṃ paccayāyattavuttidassanena aniccapaccayalakkhaṇaṃ asamatthapaccayalakkhaṇaṃ nirīhapaccayalakkhaṇañca vibhāvetvā tesaṃ udayavantatā tato eva vayavantatā tadubhayena aniccatā udayabbayapaṭipīḷanena dukkhatā anattatāti tilakkhaṇasamāyogaparidīpanī sabbadiṭṭhigatakumatividdhaṃsanī anaññasādhāraṇā sāsanasampatti pakāsitā hotīti dassanatthaṃ.
Here, however, the separate apprehension is for the purpose of showing that the excellence of the Dispensation, which is not common to others, which reveals the three characteristics (tilakkhaṇa) —impermanence (aniccatā), suffering (dukkhatā), and non-self (anattatā)—by demonstrating the characteristic of a non-eternal condition (aniccapaccayalakkhaṇa), the characteristic of an impotent condition (asamatthapaccayalakkhaṇa), and the characteristic of a non-striving condition (nirīhapaccayalakkhaṇa) through the manifestation of the dependent arising of phenomena (dhammānaṃ paccayāyattavuttidassanena), and by revealing their arising (udayavantatā), and from that very fact, their passing away (vayavantatā), and by both of these, their impermanence (aniccatā), and by the oppression of their arising and passing away (udayabbayapaṭipīḷanena), their suffering (dukkhatā), and non-self (anattatā)—is proclaimed, and which destroys all wrong views (sabbadiṭṭhigatakumatividdhaṃsanī).
Tuy nhiên, việc đề cập riêng ở đây là để chỉ ra rằng bằng cách trình bày sự tồn tại phụ thuộc vào duyên của các pháp, làm rõ đặc tính duyên vô thường, đặc tính duyên bất lực và đặc tính duyên không có nỗ lực, và bằng cách đó, trình bày sự sinh khởi của chúng, và từ đó, sự hoại diệt của chúng, và bằng cả hai điều đó, sự vô thường, sự khổ do sự bức bách của sinh diệt, và vô ngã, thì sự thành tựu của giáo pháp, không phải của người khác, phá tan mọi tà kiến và ác kiến, được làm sáng tỏ bằng sự kết hợp của ba đặc tính.
Ettha ca suttaṃ suttānulomaṃ ācariyavādo attanomatīti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ – tattha suttaṃ nāma tisso saṅgītiyo āruḷhāni tīṇi piṭakāni.
And here, this quartet—Sutta, Suttānuloma, Ācariyavāda, and Attanomati—should be understood. Among these, Sutta refers to the three Piṭakas that have been recited in the three Councils.
Ở đây, bốn điều này cần được biết: Sutta (Kinh), Suttānuloma (Phù hợp với Kinh), Ācariyavāda (Lời dạy của các vị Giáo thọ), và Attanomati (Quan điểm cá nhân). Trong số đó, Sutta là ba Tạng được kết tập trong ba kỳ Đại Kết tập.
Suttānulomaṃ nāma mahāpadesā, yaṃ ‘‘anulomakappiya’’nti vuccati.
Suttānuloma refers to the Great References (mahāpadesā), which are called “anulomakappiya” (compatible with the Sutta).
Suttānuloma là các Mahāpadesa (Đại Giáo Pháp), được gọi là "anulomakappiya" (phù hợp với điều được cho phép).
Ācariyavādo nāma aṭṭhakathā.
Ācariyavāda refers to the commentaries (aṭṭhakathā).
Ācariyavāda là các Aṭṭhakathā (Chú giải).
Attanomati nāma nayaggāhena anubuddhiyā attano paṭibhānaṃ.
Attanomati refers to one’s own discernment (paṭibhāna) through understanding by way of method (nayaggāhena anubuddhiyā).
Attanomati là sự hiểu biết riêng của một người, được suy luận bằng cách nắm bắt phương pháp và thấu hiểu.
Tattha suttaṃ appaṭibāhiyaṃ, taṃ paṭibāhantena satthāva paṭibāhito hoti.
Among these, the Sutta cannot be rejected; one who rejects it rejects the Teacher himself.
Trong số đó, Sutta không thể bị bác bỏ; người nào bác bỏ Sutta là đã bác bỏ chính Đức Đạo Sư.
Anulomakappiyaṃ pana suttena samentameva gahetabbaṃ, na itaraṃ.
However, what is compatible with the Sutta (anulomakappiya) should be accepted only if it accords with the Sutta, not otherwise.
Còn anulomakappiya thì chỉ nên chấp nhận những gì phù hợp với Sutta, không chấp nhận những gì không phù hợp.
Ācariyavādopi suttena samento eva gahetabbo, na itaro.
The Ācariyavāda too should be accepted only if it accords with the Sutta, not otherwise.
Ācariyavāda cũng vậy, chỉ nên chấp nhận những gì phù hợp với Sutta, không chấp nhận những gì không phù hợp.
Tathā attanomati, sā pana sabbadubbalāti.
Similarly with Attanomati; but that is the weakest of all.
Attanomati cũng vậy, nhưng nó là yếu kém nhất trong tất cả.
19. Idāni taṃ yuttiniddhāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘pañhaṃ pucchitenā’’tiādi āraddhaṃ.
19. Now, to show that determination of reasoning, “by one who asks a question” and so on, has been commenced.
19. Bây giờ, để chỉ ra sự xác định suy luận đó, câu "pañhaṃ pucchitenā" (bởi người hỏi câu hỏi) và phần tiếp theo đã được bắt đầu.
Tattha kati padānīti kittakāni padāni.
Here, “how many words” (kati padāni) means how many words.
Trong đó, "kati padānī" có nghĩa là có bao nhiêu từ.
Pariyogāhitabbanti padassa atthaṃ dassetuṃ ‘‘vicetabba’’nti vuttaṃ.
To show the meaning of the word “should be encompassed” (pariyogāhitabbaṃ), the word “should be examined” (vicetabbaṃ) is stated.
Để chỉ ra ý nghĩa của từ "pariyogāhitabbaṃ", từ "vicetabbaṃ" đã được nói đến.
Yattakāni padāni yathādhippetaṃ atthaṃ abhivadanti, tattakāni padāni tadatthassekassa ñātuṃ icchitattā ‘‘eko pañho’’ti vuccati, tāni pana ekagāthāyaṃ yadi vā sabbāni padāni yāva yadi vā ekaṃ padaṃ ekaṃ atthaṃ abhivadati, ekoyeva so pañhoti imamatthaṃ dasseti ‘‘yadi sabbānī’’tiādinā.
It shows this meaning: that as many words as express the intended meaning, those many words are called “one question” because of the desire to know that one meaning; and if all the words in one verse, or even one word, expresses one meaning, that is just one question, as indicated by “if all” and so on.
Bao nhiêu từ diễn đạt ý nghĩa mong muốn, bấy nhiêu từ được gọi là "một câu hỏi" vì muốn biết một ý nghĩa duy nhất của chúng. Từ "yadi sabbānī" (nếu tất cả) và phần tiếp theo chỉ ra rằng nếu tất cả các từ trong một bài kệ, hoặc một từ, diễn đạt một ý nghĩa duy nhất, thì đó là một câu hỏi duy nhất.
Tanti taṃ pañhaṃ.
“That” (taṃ) means that question.
"Taṃ" có nghĩa là câu hỏi đó.
Aññātabbanti ājānitabbaṃ.
“Should be known” (aññātabbaṃ) means should be understood.
"Aññātabbaṃ" có nghĩa là cần phải hiểu rõ.
Kiṃ ime dhammātiādi ājānanākāradassanaṃ.
“Are these phenomena” and so on, is a demonstration of the manner of knowing.
Câu "kiṃ ime dhammā" (phải chăng những pháp này) và phần tiếp theo là sự trình bày cách hiểu.
Tattha dhammāti pariyattidhammā.
Here, “phenomena” (dhammā) means the phenomena of the Pariyatti.
Trong đó, "dhammā" là các pariyattidhamma (pháp học).
Nānatthāti nānā atthā.
“Of various meanings” (nānatthā) means of various meanings.
"Nānatthā" có nghĩa là có nhiều ý nghĩa khác nhau.
Pucchāgāthāyaṃ ayaṃ padattho – kenassubbhāhato lokoti ayaṃ sattaloko coro viya coraghātakena kena abhihato vadhīyatīti attho.
In the question-verse, this is the meaning of the words: “By what, pray, is the world struck down?” (kenassubbhāhato loko) means by what is this world of beings struck down, killed, like a thief by a thief-killer?
Trong bài kệ hỏi, ý nghĩa của các từ như sau: "Kenassubbhāhato loko" có nghĩa là thế gian chúng sinh này bị ai đánh đập, bị ai giết hại như một tên trộm bị tên đao phủ giết.
Kenassu parivāritoti māluvalatāya viya nissitarukkho kena loko ajjhotthaṭo.
“By what, pray, is it enveloped?” (kenassu parivārito) means by what is the world completely covered, like a tree supported by a māluvā creeper?
"Kenassu parivārito" có nghĩa là thế gian bị ai bao phủ như cây bị dây leo quấn chặt.
Kena sallena otiṇṇoti kena visapītakhurappena viya sarīrabbhantaranimuggena sallena anupaviṭṭho.
“By what dart is it pierced?” (kena sallena otiṇṇo) means by what dart, piercing deep into the body like a poisoned arrow, is it entered?
"Kena sallena otiṇṇo" có nghĩa là thế gian bị mũi tên nào xuyên thủng, bị mũi tên nào đâm sâu vào thân thể như mũi tên tẩm độc.
Kissa dhūpāyitoti kissa kena kāraṇena dhūpāyito santāpito loko.
“By what is it always smouldering?” (kissa dhūpāyito sadā) means by what reason is the world always smouldering, tormented?
"Kissa dhūpāyito" có nghĩa là thế gian bị ai, bị lý do nào mà bị thiêu đốt, bị nung nấu.
Sadāti padaṃ sabbattha yojetabbaṃ.
The word “always” (sadā) should be applied everywhere.
Từ "sadā" (luôn luôn) nên được áp dụng cho tất cả các câu.
Teti cattāri padāni.
“Those” (te) refers to the four words.
"Te" là bốn từ.
Pañhasaddāpekkhāya pulliṅganiddeso.
The masculine gender is used with reference to the word “question” (pañha).
Việc dùng giống đực là do liên hệ đến từ "pañha" (câu hỏi).
‘‘Vissajjetī’’ti etena vissajjanato tayo pañhāti ñāyatīti dasseti.
By “vissajjetī” (answers), it is understood that there are three questions, as it is answered.
Bằng từ "vissajjetī" (giải đáp), người ta hiểu rằng có ba câu hỏi được giải đáp.
20. Tatthāti vissajjanagāthāyaṃ dutiyapāde vuttā jarā ca paṭhamapāde vuttaṃ maraṇañcāti imāni dve saṅkhatassa pañcakkhandhassa ‘‘saṅkhato’’ti lakkhīyati etehīti saṅkhatalakkhaṇāni.
20. There (tatthā), old age (jarā ca) mentioned in the second line of the answering verse, and death (maraṇañca) mentioned in the first line, these two are the characteristics of the conditioned (saṅkhatalakkhaṇāni) for the five aggregates (pañcakkhandhassa), which are conditioned, as they are distinguished by these.
20. Trong bài kệ giải đáp, "jarā ca" (sự già) được nói đến ở câu thứ hai và "maraṇañca" (sự chết) được nói đến ở câu thứ nhất, hai điều này là những đặc tính của saṅkhata (pháp hữu vi), tức là của năm uẩn, bởi vì chúng được nhận biết là "saṅkhata" qua những đặc tính này.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni.
For this was stated by the Blessed One: “Bhikkhus, there are these three characteristics of the conditioned.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến: "Này các Tỳ-kheo, có ba đặc tính của pháp hữu vi.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Những gì là ba?
Uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47; kathā. 214).
"Arising is discernible, passing away is discernible, and the alteration of what has remained is discernible."
Sự sanh được nhận biết, sự hoại được nhận biết, sự biến đổi của cái đang tồn tại được nhận biết."
Tena vuttaṃ – ‘‘jarāyaṃ ṭhitassa aññathattaṃ, maraṇaṃ vayo’’ti.
Therefore it is said: "Aging is the alteration of what has remained, and death is passing away."
Vì vậy, đã nói: "sự già là sự biến đổi của cái đang tồn tại, sự chết là sự hoại diệt."
Ettha ca ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti etena khandhappabandhassa pubbāparaviseso idha jarā, na khaṇaṭṭhitīti dasseti.
Here, by "the alteration of what has remained," it is shown that the distinction between the earlier and later states of the continuum of aggregates is aging here, not momentary duration (khaṇaṭṭhiti).
Ở đây, "sự biến đổi của cái đang tồn tại" chỉ ra rằng sự khác biệt trước sau của dòng chảy các uẩn ở đây là sự già, chứ không phải sự tồn tại sát-na.
‘‘Maraṇaṃ vayo’’ti iminā ca ‘‘tisso mato, phusso mato’’ti evaṃ loke vuttaṃ sammutimaraṇaṃ dasseti, na khaṇikamaraṇaṃ, samucchedamaraṇaṃ vā.
And by "death is passing away," it is shown to be conventional death (sammutimaraṇa), as spoken of in the world, like "Tissa is dead, Phussa is dead," not momentary death (khaṇikamaraṇa) or cutting-off death (samucchedamaraṇa).
Và "sự chết là sự hoại diệt" chỉ ra sự chết theo quy ước được nói trong thế gian như "Tissa chết, Phussa chết", chứ không phải sự chết sát-na hay sự chết đoạn diệt.
Idāni ‘‘te tayo pañhā’’ti vuttamatthaṃ yuttivasena dassetuṃ ‘‘jarāya cā’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the meaning of "those three questions" as stated, by way of reasoning, the passage beginning with " jarāya cā" (and with aging) was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa đã nói "có ba câu hỏi" một cách hợp lý, câu "jarāya cā" (và sự già) và phần tiếp theo đã được nói đến.
Tattha yebhuyyena jiṇṇassa maraṇadassanato jarāmaraṇānaṃ nānattaṃ asampaṭicchamānaṃ pati tesaṃ nānattadassanatthaṃ ‘‘gabbhagatāpi hi mīyantī’’ti vuttaṃ.
There, in order to show the distinction between aging and death to one who, seeing death mostly in the aged, does not accept their distinctness, it is said: " Indeed, even those in the womb die."
Trong đó, câu "gabbhagatāpi hi mīyantī" (thật vậy, ngay cả những thai nhi cũng chết) đã được nói ra để chỉ ra sự khác biệt giữa già và chết đối với những người không chấp nhận sự khác biệt giữa già và chết, vì phần lớn người ta thấy sự chết của người già.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathādhippetajarāvirahitassa maraṇassa dassanato aññā jarā aññaṃ maraṇanti.
This means: since death occurs without the intended aging, aging is one thing and death is another.
Điều này có nghĩa là: vì sự chết của những người không có sự già như mong muốn được thấy, nên sự già là một điều khác và sự chết là một điều khác.
Tenevāha – ‘‘na ca te jiṇṇā bhavantī’’ti.
For this very reason, it is said: " And they are not aged."
Chính vì thế mà nói: "na ca te jiṇṇā bhavantī" (và họ không già).
Kiñca bhiyyo?
What's more?
Hơn nữa, điều gì?
Kevalassa maraṇassa diṭṭhattā aññāva jarā aññaṃ maraṇaṃ, yathā taṃ devānanti imamatthaṃ dasseti ‘‘atthi ca devāna’’ntiādinā.
Since death alone is seen, aging is indeed one thing and death is another, just as it is for devas. This meaning is shown by the passage beginning with "And for devas there is..."
Câu "atthi ca devānaṃ" (và các vị trời có) và phần tiếp theo chỉ ra rằng vì sự chết thuần túy đã được thấy, nên sự già là một điều khác và sự chết là một điều khác, giống như của các vị trời.
Anuttarimanussadhammena ca tikicchanena sakkā jarāya paṭikāraṃ kātuṃ, na tathā maraṇassāti evampi jarāmaraṇānaṃ atthato nānattaṃ sampaṭicchitabbanti dassetuṃ ‘‘sakkatevā’’tiādi vuttaṃ.
And it is possible to counteract aging by means of the supreme human dharma (anuttarimanussadhamma) and treatment, but not death in the same way. This is also said to show that the distinction between aging and death should be accepted in terms of their essence, by the passage beginning with " sakkatevā" (it is possible).
Và bằng anuttarimanussadhamma (pháp siêu nhân) và sự chữa trị, người ta có thể chữa trị sự già, nhưng không thể chữa trị sự chết theo cách đó. Để chỉ ra rằng sự khác biệt về ý nghĩa giữa già và chết nên được chấp nhận theo cách này, câu "sakkatevā" (có thể làm được) và phần tiếp theo đã được nói đến.
Tattha sakkateti sakyate, sakkāti attho.
There, " sakkate" means 'it is possible,' 'it can be done.'
Trong đó, "sakkate" có nghĩa là có thể làm được, có khả năng.
Paṭikammanti paṭikaraṇaṃ.
" Paṭikamma" means 'counteracting.'
"Paṭikammaṃ" có nghĩa là sự chữa trị.
Nanu ca maraṇassāpi paṭikāraṃ kātuṃ sakkā iddhipādabhāvanāya vasibhāve satīti codanaṃ manasi katvā āha – ‘‘aññatreva iddhimantānaṃ iddhivisayā’’ti.
Considering the objection, "But is it not possible to counteract death too, if one has mastery in the development of the bases of psychic power (iddhipāda)?", it is said: " except for the sphere of psychic power of those endowed with psychic power."
Chẳng phải có thể chữa trị sự chết nếu có năng lực làm chủ trong việc tu tập iddhipāda (căn bản thần thông) sao? Nhận thức được câu hỏi này, Ngài nói: "ngoại trừ đối với những người có thần thông, trong phạm vi thần thông của họ."
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
Ko panettha kappo, ko vā kappāvasesoti?
What is an eon here, and what is the remainder of an eon?
Vậy kiếp ở đây là gì, và phần còn lại của kiếp là gì?
Kappoti āyukappo, yasmiṃ tasmiñhi kāle yaṃ manussānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ karonto kappaṃ tiṭṭhati nāma.
An eon (kappa) is an age-eon (āyukappa); for at whatever time the lifespan of humans is, one who completes that lifespan is said to remain for an eon.
Kiếp là āyukappa (kiếp sống). Vào bất cứ thời điểm nào, tuổi thọ của con người là bao nhiêu, người đó được gọi là sống trọn một kiếp nếu người đó hoàn thành tuổi thọ đó.
‘‘Appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; a. ni. 7.74) vuttaṃ pana vassasatādito atirekaṃ tiṭṭhanto kappāvasesaṃ tiṭṭhati nāma.
But one who remains for more than a hundred years, as stated in "a little more," is said to remain for the remainder of an eon.
Còn việc sống vượt quá một trăm năm hoặc hơn nữa, như đã nói "ít hơn hoặc nhiều hơn", thì được gọi là sống phần còn lại của một kiếp.
Yadi evaṃ kasmā iddhimanto cetovasippattā khīṇāsavā lokahitatthaṃ tathā na tiṭṭhantīti?
If so, why do those endowed with psychic power, who have attained mastery of mind, the Arahants, not remain in that way for the welfare of the world?
Nếu vậy, tại sao những vị có thần thông, những vị đã đạt đến sự làm chủ tâm ý, những vị A-la-hán, không sống như vậy vì lợi ích của thế gian?
Khandhasaṅkhātassa dukkhabhārassa pariññātattā anussukkatāya ca.
Because the burden of suffering, which consists of the aggregates, has been fully understood, and due to their lack of striving.
Vì họ đã thấu hiểu gánh nặng khổ đau dưới hình thức các uẩn và vì họ không còn mong muốn.
Paṭippassaddhasabbussukkā hi te uttamapurisāti.
For those supreme persons have all striving calmed.
Thật vậy, những bậc tối thượng nhân đó đã làm lắng dịu mọi mong muốn.
Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
For this was said by the General of the Dhamma:
Điều này đã được Vị Tổng tư lệnh Giáo pháp nói đến:
Tattha yasmā taṇhāya abhāvepi sati jarāmaraṇaṃ labbhati khīṇāsavasantāne, tasmā aññaṃ jarāmaraṇaṃ aññā taṇhāti imamatthamāha ‘‘dissanti vītarāgā jīrantāpi mīyantāpī’’ti.
There, since aging and death are found in the continuum of Arahants even in the absence of craving, this meaning is stated by the passage: " Those free from passion are seen to age and die."
Ở đây, vì ngay cả khi không có taṇhā (ái dục), jarāmaraṇa (già và chết) vẫn được tìm thấy trong dòng tâm thức của các vị khīṇāsava (lậu tận), do đó, để nói lên ý nghĩa rằng già và chết là một điều khác, và taṇhā là một điều khác,* nói câu này: ‘‘Những vị ly tham vẫn hiện hữu, vẫn già và vẫn chết.’’
Nanu ca taṇhāpi jīraṇabhijjanasabhāvāti?
But is craving not also of the nature to decay and break up?
Há chẳng phải taṇhā cũng có bản chất là già đi và tan rã ư?
Saccaṃ, na idaṃ jarāmaraṇaṃ idhādhippetanti vuttovāyamattho.
True, but this aging and death is not intended here; this meaning has already been stated.
Đúng vậy, nhưng jarāmaraṇa này không phải là điều được đề cập ở đây, ý nghĩa này đã được nói đến rồi.
‘‘Yadi cā’’tiādinā jarāmaraṇato taṇhāya anaññatte dosaṃ dasseti.
By the passage beginning with "And if," the fault in craving not being distinct from aging and death is shown.
Với câu ‘‘Nếu như vậy,’’ v.v.,* chỉ ra lỗi lầm khi taṇhā không khác với jarāmaraṇa.
Yobbanaṭṭhāpi vigatataṇhā siyuṃ, na idaṃ yuttanti adhippāyo.
The intention is that even those in their youth would be free from craving, which is not appropriate.
Ý nghĩa là: Ngay cả những người đang ở tuổi trẻ cũng có thể không có taṇhā, điều này không hợp lý.
Jarāmaraṇampi siyā dukkhassa samudayo taṇhāya anaññatte satīti adhippāyo.
The intention is that aging and death would also be the origin of suffering if craving were not distinct.
Ý nghĩa là: Jarāmaraṇa cũng có thể là nguyên nhân của dukkha nếu nó không khác với taṇhā.
Na ca siyā taṇhā dukkhassa samudayo jarāmaraṇato anaññatte satīti bhāvo.
And craving would not be the origin of suffering if it were not distinct from aging and death; this is the meaning.
Ý nghĩa là: Taṇhā sẽ không phải là nguyên nhân của dukkha nếu nó không khác với jarāmaraṇa.
Na hi jarāmaraṇaṃ dukkhassa samudayo, taṇhā dukkhassa samudayo, tasmā veditabbaṃ etesamatthato nānattanti adhippāyo.
For old age-and-death is not the origin of suffering; craving is the origin of suffering. Therefore, it is the intention that their difference in meaning should be understood.
Vì jarāmaraṇa không phải là nguyên nhân của dukkha, còn taṇhā là nguyên nhân của dukkha, do đó, cần phải biết sự khác biệt về ý nghĩa giữa chúng, đó là ý nghĩa.
Yathā ca taṇhā maggavajjhā, evaṃ jarāmaraṇampi siyā maggavajjhaṃ taṇhāya anaññatte sati.
And just as craving is to be overcome by the path, so too would old age-and-death be to be overcome by the path if there were no difference between it and craving.
Và như taṇhā bị diệt bởi đạo, thì jarāmaraṇa cũng có thể bị diệt bởi đạo nếu nó không khác với taṇhā.
Yathā ca jarāmaraṇaṃ na maggavajjhaṃ, tathā taṇhāpi siyāti ayampi nayo vutto evāti daṭṭhabbaṃ.
And just as old age-and-death is not to be overcome by the path, so too would craving be (not to be overcome by the path); this method has also been stated, it should be understood.
Và như jarāmaraṇa không bị diệt bởi đạo, thì taṇhā cũng có thể như vậy, phương pháp này cũng đã được nói đến rồi, cần phải hiểu như vậy.
Imāya yuttiyāti imāya yathāvuttāya upapattiyā.
By this reasoning means by this aforementioned appropriateness.
Với lý lẽ này (Imāya yuttiyā): Với sự hợp lý đã nói trên.
Aññamaññehīti aññāhi aññāhi kāraṇūpapattīhi atthato ce aññattaṃ, tadaññampi byañjanato gavesitabbanti attho.
From one another means that if there is a difference in meaning through various suitable reasons, then that difference should also be sought in expression.
Với những cái khác nhau (Aññamaññehī): Với những lý lẽ khác nhau, nếu sự khác biệt về ý nghĩa được thấy rõ, thì cần phải tìm kiếm sự khác biệt về cách diễn đạt.
Yadi icchātaṇhānaṃ atthato anaññattaṃ, atha kasmā bhagavatā imissā gāthāya dvidhā vuttāti?
If there is no difference in meaning between desire and craving, then why did the Blessed One state it in two ways in this verse?
Nếu icchā và taṇhā không khác nhau về ý nghĩa, vậy tại sao Đức Thế Tôn lại nói hai cách trong bài kệ này?
Tattha parihāramāha ‘‘yaṃ panida’’ntiādinā.
In response to that, he states the solution with phrases like ‘‘but this which’’.
Để giải đáp điều đó,* nói lời biện minh bằng câu ‘‘điều này’’ v.v.
Tattha yanti kiriyāparāmasanaṃ.
There, that which refers to the verb.
Trong đó, ‘‘yaṃ’’ là từ chỉ hành động.
Abhilapitanti vuttaṃ yaṃ idaṃ abhilapanaṃ, idaṃ bāhirānaṃ rūpādīnaṃ vatthūnaṃ ārammaṇavasena, ārammaṇakaraṇavasena vā yojetabbaṃ.
Expressed means that this expression should be understood in terms of external objects like forms, etc., as objects of mental activity, or as making them objects of mental activity.
‘‘Abhilapitaṃ’’ có nghĩa là điều đã được nói. Lời nói này cần được liên kết với các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v., theo cách là đối tượng hoặc theo cách là tạo ra đối tượng.
Dvīhi dhammehīti dvīhi pakatīhi.
By two phenomena means by two natures.
Bởi hai pháp (Dvīhi dhammehī): Bởi hai bản chất.
Kā pana tā pakatiyoti?
What then are those natures?
Vậy hai bản chất đó là gì?
Appattassa visayassa esanavasena icchā, pattassa appattassa vā pātukāmatāvasena taṇhā, ayametāsaṃ viseso.
Desire is the seeking of an unobtained object, while craving is the wish to enjoy an obtained or unobtained object; this is the distinction between them.
Icchā là sự mong cầu đối tượng chưa đạt được, còn taṇhā là sự khao khát được hưởng thụ đối tượng đã đạt được hoặc chưa đạt được. Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Yadipi evaṃ, tathāpi sabbā taṇhā rūpādivisayaṃ gilitvā pariniṭṭhapetvā gahaṇena ekasabhāvā evāti dassento ‘‘sabbā hi taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇā’’ti āha.
Even if this is so, all craving, by swallowing and completely grasping objects like forms, etc., is of one nature; thus, he said, ‘‘all craving is of one characteristic, that of clinging.’’
Mặc dù vậy, để chỉ ra rằng tất cả taṇhā đều có một bản chất duy nhất là sự chấp thủ sau khi đã nuốt chửng và hoàn tất đối tượng như sắc, v.v.,* nói: ‘‘Tất cả taṇhā đều có một đặc tính duy nhất là đặc tính của sự chấp thủ.’’
Idāni tamatthaṃ upamāya pakāsento ‘‘sabbo aggī’’tiādimāha, taṃ suviññeyyameva.
Now, illustrating that meaning with a simile, he states phrases like ‘‘all fire’’, which is easily understandable.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng một ví dụ,* nói câu ‘‘tất cả lửa,’’ v.v., điều đó dễ hiểu.
Tattha icchanti tāya ārammaṇānīti icchā.
There, they desire objects through it, hence desire (icchā).
Trong đó, icchā (mong muốn) là vì người ta mong muốn các đối tượng bằng nó.
Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā.
Because it thirsts, it is craving (taṇhā).
Taṇhā (ái dục) là vì nó có tính chất khao khát.
Pīḷājananato duruddhāraṇato ca visapītaṃ sallaṃ viyāti sallaṃ.
Because it causes pain and is difficult to extract, like a poisoned dart, it is a dart (sallaṃ).
Sallaṃ (mũi tên) là vì nó gây ra đau khổ và khó loại bỏ, giống như mũi tên tẩm độc.
Santāpanaṭṭhena dhūpāyanā.
Because it causes burning, it is fuming (dhūpāyanā).
Dhūpāyanā (bốc khói) là vì nó có tính chất gây ra sự thiêu đốt.
Ākaḍḍhanaṭṭhena sīghasotā saritā viyāti saritā, allaṭṭhena vā saritā, ‘‘saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341) hi vuttaṃ.
Because it draws in, like a swiftly flowing river, it is a river (saritā); or because it is moist, it is a river. For it is said: ‘‘Sentiments of joy become moist and sticky for beings.’’
Saritā (dòng sông) là vì nó có tính chất kéo lôi như dòng sông chảy xiết, hoặc saritā là vì nó có tính chất ẩm ướt. Vì đã nói: ‘‘Các sự hoan hỷ của chúng sinh là ẩm ướt và dính mắc.’’
Allāni ceva siniddhāni cāti ayamettha attho.
Here, the meaning is that they are both moist and sticky.
Ở đây, ý nghĩa là: Chúng vừa ẩm ướt vừa dính mắc.
Visattikāti visatāti visattikā.
Visattikā means that which spreads.
Visattikā: Là visatā (trải rộng), nên gọi là visattikā.
Visaṭāti visattikā.
Visattikā means that which is diffused.
Là visaṭā (lan tràn), nên gọi là visattikā.
Visamāti visattikā.
Visattikā means that which is uneven.
Là visamā (không bằng phẳng), nên gọi là visattikā.
Visālāti visattikā.
Visattikā means that which is extensive.
Là visālā (rộng lớn), nên gọi là visattikā.
Visakkatīti visattikā.
Visattikā means that which can overcome.
Là visakkati (có thể làm được), nên gọi là visattikā.
Visaṃvādikāti visattikā.
Visattikā means that which deceives.
Là visaṃvādikā (gây sai lệch), nên gọi là visattikā.
Visaṃharatīti visattikā.
Visattikā means that which confuses.
Là visaṃharati (kéo theo khổ đau), nên gọi là visattikā.
Visamūlāti visattikā.
Visattikā means that whose root is poison.
Là visamūlā (có gốc rễ độc hại), nên gọi là visattikā.
Visaphalāti visattikā.
Visattikā means that whose fruit is poison.
Là visaphalā (có quả độc hại), nên gọi là visattikā.
Visaparibhogāti visattikā.
Visattikā means that whose enjoyment is poison.
Là visaparibhogā (sự hưởng thụ độc hại), nên gọi là visattikā.
Visatā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe visatā vitthatāti visattikā.
Or that craving, being spread out, is diffused and widespread in forms, sounds, smells, tastes, tangibles, mental objects, families, and groups, hence visattikā.
Hoặc taṇhā đó là visatā (trải rộng), tức là lan rộng trong sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp, trong dòng tộc, trong nhóm, nên gọi là visattikā.
Sinehanavasena sineho.
Because it causes affection, it is affection (sineho).
Sineho (sự dính mắc) là do tính chất làm cho dính mắc.
Nānāgatīsu kilamathuppādanena kilamatho.
Because it causes weariness in various destinations, it is weariness (kilamatho).
Kilamatho (sự mệt mỏi) là do gây ra sự mệt mỏi trong các cõi khác nhau.
Paliveṭhanaṭṭhena latā viyāti latā.
Because it entwines, like a creeper, it is a creeper (latā).
Latā (dây leo) là do tính chất quấn quanh như dây leo.
‘‘Latā uppajja tiṭṭhatī’’ti (dha. pa. 340) hi vuttaṃ.
For it is said: ‘‘A creeper arises and stands.’’
Vì đã nói: ‘‘Dây leo phát sinh và tồn tại.’’
Mamanti maññanavasena maññanā.
Because it conceives as ‘‘mine,’’ it is conception (maññanā).
Maññanā (sự tưởng tượng) là do tính chất tưởng là của mình.
Dūragatampi ākaḍḍhitvā bandhanaṭṭhena bandho.
Because it draws in and binds even that which is far away, it is a bond (bandho).
Bandho (sự trói buộc) là do tính chất kéo lôi và trói buộc dù đã đi xa.
Āsīsanaṭṭhena āsā.
Because it desires, it is hope (āsā).
Āsā (hy vọng) là do tính chất mong muốn.
Ārammaṇarasaṃ pātukāmatāvasena pipāsā.
Because it wishes to drink the essence of the object, it is thirst (pipāsā).
Pipāsā (khát khao) là do tính chất khao khát được hưởng vị của đối tượng.
Abhinandanaṭṭhena abhinandanā.
Because it delights intensely, it is delight (abhinandanā).
Abhinandanā (sự hoan hỷ) là do tính chất rất hoan hỷ.
Itīti evaṃ ārammaṇe pavattivisesena anekehi nāmehi gayhamānāpi sabbā taṇhā ajjhosānalakkhaṇena ekalakkhaṇāti yathāvuttamatthaṃ nigameti.
Thus, even though all craving is taken by many names due to its various modes of occurrence in an object, it has one characteristic, that of clinging (to the object); thus, it concludes the aforementioned meaning.
Như vậy (Iti), dù được gọi bằng nhiều tên khác nhau do sự khác biệt trong hoạt động trên đối tượng, tất cả taṇhā đều có một đặc tính duy nhất là đặc tính của sự chấp thủ,* kết luận ý nghĩa đã nói trên.
Puna taṇhāya anekehi nāmehi gahitabhāvameva ‘‘yathā cā’’tiādinā upacayena dasseti.
Again, it shows that craving is indeed taken by many names, by means of the word 'ca' (and) in the phrase 'yathā ca' and so on, which has the meaning of accumulation.
Một lần nữa,* chỉ ra việc taṇhā được gọi bằng nhiều tên khác nhau bằng cách bổ sung với câu ‘‘yathā cā’’ v.v.
Tattha vevacaneti vevacanahāravibhaṅge.
Therein, vevacane refers to the section on synonyms (vevacanahāravibhaṅge).
Trong đó, ‘‘vevacane’’ là trong phần phân tích các từ đồng nghĩa.
‘‘Āsā ca pihā’’ti gāthāya (netti. 37; peṭako. 11) atthaṃ tattheva vaṇṇayissāma.
We will explain the meaning of the verse, "Āsā ca pihā" (Netti. 37; Peṭako. 11), in that very place.
Chúng ta sẽ giải thích ý nghĩa của bài kệ ‘‘Āsā ca pihā’’ ở chính chỗ đó.
Avigatarāgassātiādīsu rañjanaṭṭhena rāgo, chandanaṭṭhena chando, piyāyanaṭṭhena pemaṃ, paridahanaṭṭhena paridāhoti taṇhāva vuttā.
In phrases like avigatarāgassātiādīsu, craving is described as rāgo due to its nature of coloring, chando due to its nature of wishing, pemaṃ due to its nature of affection, and paridāho due to its nature of burning.
Trong ‘‘Avigatarāgassā’’ v.v., rāgo (tham) là do tính chất làm cho dính mắc, chando (dục) là do tính chất mong muốn, pemaṃ (ái) là do tính chất yêu thích, paridāho (sự thiêu đốt) là do tính chất gây ra sự thiêu đốt, tất cả đều là taṇhā.
Tenevāha – ‘‘taṇhāyetaṃ vevacana’’nti.
Therefore, it is said: "taṇhāyetaṃ vevacana" (These are synonyms for craving).
Chính vì thế mà* nói: ‘‘Đây là những từ đồng nghĩa của taṇhā.’’
Evaṃ yujjatīti evaṃ icchātaṇhānaṃ atthato anaññattā ‘‘tayo pañhā’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ yujjati yuttiyā saṅgacchatīti attho.
Evaṃ yujjatīti means that the statement "tayo pañhā" (three questions) is appropriate, or fits logically, because desire and craving are not different in essence.
‘‘Như vậy là hợp lý’’ (Evaṃ yujjatī): Ý nghĩa là, vì icchā và taṇhā không khác nhau về ý nghĩa, nên điều đã nói ‘‘ba vấn đề’’ là hợp lý, là phù hợp với lý lẽ.
21. Evaṃ ‘‘kenassubbhāhato loko’’ti (saṃ. ni. 1.66) gāthāya ‘‘tayo pañhā’’ti pañhattayabhāve yuttiṃ dassetvā idāni aññehi pakārehi yuttigavesanaṃ dassento ‘‘sabbo dukkhūpacāro’’tiādimāha.
Thus, having shown the appropriateness of the three questions, "tayo pañhā," in the verse "kenassubbhāhato loko" (Saṃ. Ni. 1.66), it now shows the search for appropriateness in other ways, saying: "sabbo dukkhūpacāro" and so on.
21. Như vậy, sau khi chỉ ra sự hợp lý của việc có ba vấn đề trong bài kệ ‘‘Thế gian bị cái gì đánh đổ?’’ v.v., bây giờ, để chỉ ra sự tìm kiếm lý lẽ bằng các cách khác,* nói ‘‘tất cả sự phát sinh của khổ đau’’ v.v.
Tattha dukkhūpacāroti dukkhappavatti.
Therein, dukkhūpacāro means the occurrence of suffering.
Trong đó, ‘‘dukkhūpacāro’’ là sự phát sinh của khổ đau.
Kāmataṇhāsaṅkhāramūlakoti kāmataṇhāpaccayasaṅkhārahetukoti yujjatīti adhippāyo.
Kāmataṇhāsaṅkhāramūlako means that it is appropriate to say that it has craving for sensual pleasures as a condition and volitional formations as a cause.
‘‘Kāmataṇhāsaṅkhāramūlako’’: Ý nghĩa là, điều đó hợp lý khi có nguyên nhân là saṅkhāra do kāmataṇhā làm duyên.
Nibbidūpacāroti nibbidāpavatti kāmānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjamānā anabhirati ñāṇanibbidā ca.
Nibbidūpacāro means the occurrence of disenchantment, which arises from the change and alteration of sensual pleasures, being both non-delight and the wisdom of disenchantment.
‘‘Nibbidūpacāro’’ (sự phát sinh của sự nhàm chán) là sự phát sinh của sự nhàm chán, tức là sự không hoan hỷ phát sinh do sự biến đổi và khác biệt của các dục, và ñāṇanibbidā (trí tuệ nhàm chán).
Kāmataṇhāparikkhāramūlakoti kāmataṇhāya parikkhārabhūtavatthukāmahetuko.
Kāmataṇhāparikkhāramūlako means that it has sensual objects as its basis, which are the accessories of craving for sensual pleasures.
‘‘Kāmataṇhāparikkhāramūlako’’ là có nguyên nhân là các dục vật làm phương tiện cho kāmataṇhā.
Tattha anabhiratisaṅkhātā nibbidā kāmataṇhāparikkhāramūlikā, na ñāṇanibbidāti sabbo nibbidūpacāro kāmataṇhāparikkhāramūlakoti na pana yujjatīti vuttaṃ.
Therein, the disenchantment called non-delight has sensual objects as its basis, which are accessories of craving for sensual pleasures, but the wisdom of disenchantment does not have such a basis. Therefore, it is said that it is not appropriate to say that all occurrences of disenchantment have sensual objects as their basis, which are accessories of craving for sensual pleasures.
Trong đó, nibbidā được gọi là sự không hoan hỷ có nguyên nhân là các dục vật làm phương tiện cho kāmataṇhā, chứ ñāṇanibbidā thì không. Do đó, đã nói rằng không hợp lý khi tất cả sự phát sinh của nibbidā đều có nguyên nhân là các dục vật làm phương tiện cho kāmataṇhā.
Imāya yuttiyāti nayaṃ dasseti.
Imāya yuttiyā indicates the method.
‘‘Imāya yuttiyā’’ (Với lý lẽ này):* chỉ ra phương pháp.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā pañhattayabhāve yutti vuttā, yathā ca dukkhūpacāranibbidūpacāresu, evaṃ imāya yuttiyā iminā yogena nayena aññamaññehi kāraṇehi taṃtaṃpāḷippadese anurūpehi aññathā aññehi hetūhi yutti gavesitabbāti.
This is what is meant: just as the appropriateness in the three questions was stated, and just as in the occurrences of suffering and disenchantment, so too, by this appropriateness, by this method, by this approach, by various causes suitable to the respective Pāḷi passages, or by other reasons, appropriateness should be sought.
Điều này có nghĩa là: giống như sự hợp lý đã được trình bày trong ba vấn đề, và trong các phương pháp tiếp cận khổ và yếm ly, thì cũng vậy, bằng sự hợp lý này, bằng phương tiện và cách thức này, với những lý do khác nhau phù hợp với từng đoạn Pāḷi, hoặc với những nguyên nhân khác, sự hợp lý cần phải được tìm kiếm.
Idāni taṃ nayadassanaṃ saṃkhittanti vitthārato vibhajitvā dassetuṃ ‘‘yathā hi bhagavā’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to elaborate and show that the indication of that method is concise, the phrase "yathā hi bhagavā" and so on is commenced.
Bây giờ, vì sự trình bày phương pháp đó còn tóm tắt, nên để phân tích và trình bày chi tiết, đoạn bắt đầu bằng “yathā hi bhagavā” (như Đức Thế Tôn) đã được bắt đầu.
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – rāgadosamohacaritānaṃ yathākkamaṃ asubhamettāpaccayākārakathā rāgādivinayanato sappāyāti ayaṃ sāsanayutti.
The concise meaning therein is this: the teaching of impurity, loving-kindness, and dependent origination, respectively, for those of lustful, hateful, and deluded temperaments, is suitable because it removes lust and so on; this is the appropriateness of the Dispensation.
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: việc thuyết giảng về bất tịnh, từ bi và duyên khởi cho những người có tập tính tham, sân, si theo thứ tự là phù hợp vì nó loại bỏ tham, v.v. Đây là sự hợp lý của giáo pháp.
Evamavaṭṭhite yadi rāgacaritassa mettācetovimuttiṃ deseyya, sā desanā na yujjati asappāyabhāvato.
If, when such is established, one were to teach the liberation of mind through loving-kindness to a person of lustful temperament, that teaching would not be appropriate because it is unsuitable.
Nếu trong trường hợp đã được thiết lập như vậy, Đức Phật thuyết giảng về mettācetovimutti (tâm giải thoát từ bi) cho người có tập tính tham, thì bài giảng đó không hợp lý vì nó không phù hợp.
Tathā sukhāpaṭipadādayoti.
Similarly, with the easy path and so on.
Cũng vậy, đối với sukhāpaṭipadā (con đường thực hành an lạc), v.v.
Nanu ca sukhāpaṭipadādayo paṭipattiyā sambhavanti, na desanāyāti?
But do not the easy path and so on arise through practice, not through teaching?
Há chẳng phải sukhāpaṭipadā, v.v. phát sinh trong sự thực hành chứ không phải trong bài giảng sao?
Saccametaṃ, idha pana rāgacaritoti tibbakileso rāgacaritoti adhippeto.
That is true, but here, "person of lustful temperament" is intended to mean a person with intense defilements, a person of lustful temperament.
Điều này là đúng, nhưng ở đây, người có tập tính tham được hiểu là người có phiền não mãnh liệt.
Tassa dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati.
For such a person, development succeeds through a difficult path.
Đối với người đó, sự tu tập con đường khổ sẽ thành tựu.
Yassa ca dukkhāya paṭipadāya bhāvanā samijjhati, tassa garutarā asubhadesanā sappāyā, yassa garutarā asubhadesanā sappāyā, na tassa mandakilesassa viya lahukatarāti imamatthaṃ dassento āha – ‘‘sukhaṃ vā paṭipadaṃ…pe… deseyya na yujjati desanā’’ti.
And for whom development succeeds through a difficult path, a more severe teaching of impurity is suitable; for whom a more severe teaching of impurity is suitable, for that person, it is not a lighter teaching, as it would be for one with slight defilements, thus showing this meaning, it is said: "sukhaṃ vā paṭipadaṃ…pe… deseyya na yujjati desanā" (If one were to teach an easy path... that teaching would not be appropriate).
Và đối với người mà sự tu tập con đường khổ thành tựu, thì bài giảng về bất tịnh nặng nề hơn là phù hợp; đối với người mà bài giảng về bất tịnh nặng nề hơn là phù hợp, thì bài giảng nhẹ nhàng hơn không phù hợp như đối với người có phiền não nhẹ. Để trình bày ý nghĩa này, Đức Phật đã nói: “sukhaṃ vā paṭipadaṃ…pe… deseyya na yujjati desanā” (nếu thuyết giảng về con đường an lạc... thì bài giảng đó không hợp lý).
Iminā nayena sesapadesupi yathāsambhavaṃ attho vattabbo.
In this way, the meaning should be stated as far as possible in the remaining sections.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được giải thích cho các trường hợp còn lại tùy theo khả năng.
Ettha ca ayuttaparihārena yuttisamadhigamoti yuttivicāraṇāya ayuttipi gavesitabbāti vuttaṃ – ‘‘yadi hi…pe… na yujjati desanā’’ti.
Here, too, it is said that appropriateness is attained by avoiding inappropriateness, meaning that inappropriateness should also be sought in the investigation of appropriateness – "yadi hi…pe… na yujjati desanā" (If... that teaching would not be appropriate).
Và ở đây, sự đạt được sự hợp lý bằng cách tránh sự không hợp lý có nghĩa là trong việc xem xét sự hợp lý, sự không hợp lý cũng nên được tìm kiếm – “yadi hi…pe… na yujjati desanā” (nếu… thì bài giảng đó không hợp lý).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining cases.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo cách đó.
Evaṃ yaṃ kiñcītiādi yuttihārayojanāya nayadassanameva.
Evaṃ yaṃ kiñcī and so on is merely an illustration of the method for applying the yutti hāra (mode of appropriateness).
Đoạn “evaṃ yaṃ kiñcī” (bất cứ điều gì như vậy) v.v. chỉ là sự trình bày phương pháp để áp dụng yuttihāra (phương pháp hợp lý).
Evaṃ nayadassanavaseneva yuttihārayojanā dassitāti taṃ brahmavihāraphalasamāpattinavānupubbasamāpattivasibhāvehi vibhajitvā dassetuṃ ‘‘mettāvihārissa sato’’tiādi āraddhaṃ.
Thus, the application of logical reasoning and analysis has been shown through the method of exposition. Therefore, in order to divide and show this by means of mastery over the Brahmavihāras, the fruition attainments, and the nine anupubba-samāpattis, the section beginning with “for one abiding in mettā” has been commenced.
Như vậy, sự áp dụng yuttihāra đã được trình bày theo cách trình bày phương pháp. Để phân tích và trình bày điều đó bằng các khía cạnh của phạm thiên trú, thành tựu quả và chín tầng thiền định liên tiếp, đoạn bắt đầu bằng “mettāvihārissa sato” (khi trú trong tâm từ) đã được bắt đầu.
Tattha mettāvihārissāti mettāvihāralābhino.
Here, mettāvihārissā means one who has attained the mettā-vihara.
Ở đó, “mettāvihārissa” (của người trú tâm từ) có nghĩa là của người đã đạt được sự trú tâm từ.
Satoti samānassa, tathābhūtassāti attho.
Sato means being, or being thus endowed.
“Sato” (đang có) có nghĩa là của người đang có, của người đang ở trạng thái đó.
Byāpādoti padoso.
Byāpādo means ill-will.
“Byāpādo” (sân hận) có nghĩa là sự ác ý.
Cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti cittaṃ abhibhavissati.
Cittaṃ pariyādāya ṭhassatī means it will overwhelm the mind.
“Cittaṃ pariyādāya ṭhassatī” (tâm sẽ bị bao phủ) có nghĩa là tâm sẽ bị lấn át.
Yasmā pana kusalākusalānaṃ dhammānaṃ apubbaṃ acarimaṃ pavatti nāma natthi, tasmā samāpattito vuṭṭhānassa aparabhāgeti dassanatthaṃ ‘‘ṭhassatī’’ti vuttaṃ.
However, since there is no such thing as the simultaneous occurrence of wholesome and unwholesome states, “ṭhassatī” is stated to show that it occurs after emerging from the attainment.
Tuy nhiên, vì không có sự phát sinh đồng thời của các pháp thiện và bất thiện, nên từ “ṭhassatī” (sẽ trú) được nói ra để chỉ ra rằng điều đó xảy ra sau khi xuất định.
Na yujjati desanāti byāpādapaṭipakkhattā mettāya tādisī kathā na yuttāti attho.
Na yujjati desanā means that such a statement is not appropriate for mettā, because mettā is the antithesis of ill-will.
“Na yujjati desanā” (bài giảng không hợp lý) có nghĩa là vì tâm từ là đối nghịch với sân hận, nên lời nói như vậy không hợp lý.
Byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanāti yathāvuttakāraṇato eva ayaṃ kathā yuttāti.
Byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā means that for the reason stated above, this statement is appropriate.
“Byāpādo pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatīti yujjati desanā” (sân hận đi đến sự đoạn trừ là hợp lý) có nghĩa là lời nói này hợp lý vì lý do đã nêu.
Sesavāresupi imināva nayena attho veditabbo.
In the remaining instances too, the meaning should be understood in the same way.
Trong các trường hợp còn lại cũng nên hiểu theo cách này.
Anuttānaṃ eva vaṇṇayissāma.
We will only explain what is not clear.
Chúng tôi sẽ chỉ giải thích những điều không hiển nhiên.
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassāti paṭhamajjhānasamaṅgino.
Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassā means for one who possesses the first jhāna.
“Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa” (của người đã nhập sơ thiền) có nghĩa là của người có sơ thiền.
Kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjatīti yasmā nīvaraṇesu appahīnesu paṭhamajjhānassa upacārampi na sampajjati, pageva jhānaṃ, tasmā kāmarāgabyāpādā visesāya dutiyajjhānāya saṃvattantīti na yuttāyaṃ kathā.
Kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjati means that since the first jhāna cannot even reach the access concentration, let alone the full jhāna, when the hindrances are not abandoned, it is not appropriate to say that sensual desire and ill-will lead to a higher state, i.e., the second jhāna.
“Kāmarāgabyāpādā visesāya saṃvattantīti na yujjatī” (tham dục và sân hận đưa đến sự thù thắng là không hợp lý) có nghĩa là vì khi các triền cái chưa được đoạn trừ, ngay cả cận định của sơ thiền cũng không thành tựu, huống chi là thiền định; do đó, việc nói rằng tham dục và sân hận đưa đến sự thù thắng, tức là đưa đến nhị thiền, là không hợp lý.
Yathāladdhassa pana paṭhamajjhānassa kāmarāgabyāpādā pariyuṭṭhānappattā hānāya saṃvattantīti yujjati desanā yuttā kathāti, evaṃ sabbattha yojetabbaṃ.
However, it is appropriate to say that when sensual desire and ill-will arise as obsessions, they lead to the decline of the first jhāna that has been attained. Thus, it should be applied in all cases.
Tuy nhiên, việc nói rằng tham dục và sân hận đã đạt đến trạng thái xâm chiếm tâm đưa đến sự suy giảm của sơ thiền đã đạt được là hợp lý. Tương tự, điều này nên được áp dụng cho tất cả các trường hợp khác.
Avitakkasahagatā saññāmanasikārā nāma saha upacārena dutiyajjhānadhammā, ārammaṇakaraṇattho hettha sahagata-saddo.
The perceptions and attentions accompanied by avitakka (absence of initial application) are the states of the second jhāna, including access concentration. Here, the word "sahagata" (accompanied by) means "making an object."
Các saññāmanasikārā (tưởng và tác ý) đi kèm với vô tầm được gọi là các pháp nhị thiền cùng với cận định. Ở đây, từ “sahagata” (đi kèm) có nghĩa là tạo ra đối tượng.
Hānāyāti paṭhamajjhānato parihānāya.
Hānāyā means to the decline from the first jhāna.
“Hānāya” (để suy giảm) có nghĩa là để suy giảm từ sơ thiền.
Visesāyāti dutiyajjhānāya.
Visesāyā means to the second jhāna.
“Visesāya” (để thù thắng) có nghĩa là để đạt được nhị thiền.
Iminā nayena tattha tattha hānanti, visesoti ca vuttadhammā veditabbā.
In this manner, the states mentioned as "decline" and "higher state" in various places should be understood.
Theo cách này, các pháp được nói là suy giảm và thù thắng ở từng nơi nên được hiểu.
Vitakkavicārasahagatāti paṭhamajjhānadhammā, kāmāvacaradhammā eva vā.
Vitakkavicārasahagatā refers to the states of the first jhāna, or indeed, to the kāma-bhava states.
“Vitakkavicārasahagatā” (đi kèm với tầm và tứ) là các pháp sơ thiền, hoặc chỉ là các pháp dục giới.
Upekkhāsukhasahagatāti upacārena saddhiṃ dutiyajjhānadhammā, tatramajjhattupekkhā hi idha upekkhāti adhippetā.
Upekkhāsukhasahagatā refers to the states of the second jhāna, including access concentration, for here, equanimity of impartiality is intended as upekkhā.
“Upekkhāsukhasahagatā” (đi kèm với xả và lạc) là các pháp nhị thiền cùng với cận định, vì ở đây, upekkhā được hiểu là tatramajjhattatā (trung dung).
Pītisukhasahagatāti saha upacārena tatiyajjhānadhammā.
Pītisukhasahagatā refers to the states of the third jhāna, including access concentration.
“Pītisukhasahagatā” (đi kèm với hỷ và lạc) là các pháp tam thiền cùng với cận định.
Upekkhāsatipārisuddhisahagatāti catutthajjhānadhammā.
Upekkhāsatipārisuddhisahagatā refers to the states of the fourth jhāna.
“Upekkhāsatipārisuddhisahagatā” (đi kèm với xả, niệm và thanh tịnh) là các pháp tứ thiền.
Saññūpacārāti paṭusaññākiccaṃ karontā eva ye keci cittuppādā, ‘‘ākiñcaññāyatanadhammā’’tipi vadanti.
Saññūpacārā refers to all those mental states that perform the function of coarse perception; some also call them "states of the base of nothingness."
“Saññūpacārā” (các cận định của tưởng) là bất cứ tâm sở nào thực hiện chức năng của tưởng mạnh mẽ; một số người cũng gọi chúng là “ākiñcaññāyatanadhammā” (các pháp vô sở hữu xứ).
Saññāvedayitanirodhasahagatāti ‘‘saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharissāmī’’ti tassa parikammavasena pavattadhammā.
Saññāvedayitanirodhasahagatā refers to the states that arise as preparatory work for the attainment of the cessation of perception and feeling, with the intention "I will abide having entered the cessation of perception and feeling."
“Saññāvedayitanirodhasahagatā” (đi kèm với diệt thọ tưởng) là các pháp phát sinh như là sự chuẩn bị cho việc nhập Diệt thọ tưởng định, với ý niệm “Tôi sẽ nhập và an trú trong Diệt thọ tưởng định”.
Te pana yasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyaṃ ṭhiteneva sakkā saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharituṃ, na tato parihīnena, tasmā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā hānāya saṃvattantīti na yuttā kathā.
However, since it is only possible to enter and abide in the cessation of perception and feeling by remaining in the attainment of the base of neither perception nor non-perception, and not by declining from it, it is not appropriate to say that these states lead to the decline of the attainment of the base of neither perception nor non-perception.
Tuy nhiên, vì chỉ có thể nhập và an trú trong Diệt thọ tưởng định khi đã đạt đến phi tưởng phi phi tưởng xứ, chứ không phải khi đã suy giảm từ đó, nên việc nói rằng các pháp đó đưa đến sự suy giảm của phi tưởng phi phi tưởng xứ là không hợp lý.
Visesāya saṃvattantīti pana yuttā kathāti āha – ‘‘hānāya…pe… desanā’’ti.
The statement that "they lead to a special state" is appropriate. Therefore, it is said: " for the abandoning...pe...teaching."
Tuy nhiên, việc nói rằng chúng đưa đến sự thù thắng là hợp lý, vì vậy Đức Phật đã nói: “hānāya…pe… desanā” (để suy giảm…pe… bài giảng).
Kallatāparicitanti samatthabhāvena paricitaṃ, yathāvuttasamāpattīsu vasibhāvena paricitanti attho.
Kallatāparicita means practiced with capability, that is, practiced with mastery in the aforementioned attainments.
“Kallatāparicitaṃ” (đã quen thuộc với sự khéo léo) có nghĩa là đã quen thuộc với khả năng, đã quen thuộc với sự thành thạo trong các định đã nói trên.
Tenevāha – ‘‘abhinīhāraṃ khamatī’’ti.
For that very reason, it is said: " it is capable of exertion."
Chính vì vậy mà Đức Phật đã nói: “abhinīhāraṃ khamatī” (có khả năng hướng đến).
Sesaṃ sabbaṃ uttānameva.
All the rest is evident.
Tất cả những điều còn lại đều hiển nhiên.
Api cettha appaṭikkūlasaññāmukhena kāmacchando vañcetīti yujjati.
Moreover, here, it is fitting that sense-desire (kāmacchando) deceives through the aspect of the perception of non-repulsiveness (appaṭikkūlasaññā).
Hơn nữa, ở đây, tham dục bị lừa dối bởi tướng không ghê tởm là hợp lý.
Paṭikkūlasaññāpatirūpatāya byāpādo vañcetīti yujjati.
It is fitting that ill-will (byāpādo) deceives through the semblance of the perception of repulsiveness (paṭikkūlasaññā).
Sân hận bị lừa dối bởi sự giống như tướng ghê tởm là hợp lý.
Samādhimukhena thinamiddhaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that sloth and torpor (thinamiddhaṃ) deceive through the aspect of concentration (samādhi).
Hôn trầm và thụy miên bị lừa dối bởi thiền định là hợp lý.
Vīriyārambhamukhena uddhaccaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that restlessness (uddhaccaṃ) deceives through the aspect of the arousal of energy (vīriyārambha).
Thông qua sự khởi đầu tinh tấn, sự phóng dật bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Sikkhākāmatāmukhena kukkuccaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that remorse (kukkuccaṃ) deceives through the aspect of the desire for training (sikkhākāmatā).
Thông qua sự khao khát học hỏi, sự hối hận bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Ubhayapakkhasantīraṇamukhena vicikicchā vañcetīti yujjati.
It is fitting that doubt (vicikicchā) deceives through the aspect of investigating both sides.
Thông qua sự thẩm tra hai mặt, sự hoài nghi bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Iṭṭhāniṭṭhasamupekkhanamukhena sammoho vañcetīti yujjati.
It is fitting that delusion (sammoho) deceives through the aspect of equanimity regarding the agreeable and disagreeable.
Thông qua sự xả ly đối với điều ưa thích và không ưa thích, sự si mê bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Attaññutāmukhena attani aparibhavane māno vañcetīti yujjati.
It is fitting that conceit (māno) deceives through the aspect of self-knowledge, by not despising oneself.
Thông qua sự tự biết mình, sự kiêu mạn không khinh thường bản thân bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Vīmaṃsāmukhena hetupatirūpakapariggahena micchādiṭṭhi vañcetīti yujjati.
It is fitting that wrong view (micchādiṭṭhi) deceives through the aspect of investigation, by grasping what resembles a cause.
Thông qua sự thẩm sát, tà kiến do chấp thủ các nhân giả mạo bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Virattatāpatirūpakena sattesu adayāpannatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that lack of compassion for beings deceives through the semblance of dispassion (virattatā).
Thông qua sự giả mạo không tham đắm, sự vô tâm đối với chúng sanh bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Anuññātapaṭisevanapatirūpatāya kāmasukhallikānuyogo vañcetīti yujjati.
It is fitting that devotion to sensual pleasures (kāmasukhallikānuyogo) deceives through the semblance of authorized indulgence.
Thông qua sự giả mạo thực hành điều được cho phép, sự đắm mình trong lạc thú dục lạc bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Ājīvapārisuddhipatirūpatāya asaṃvibhāgasīlatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that non-sharing (asaṃvibhāgasīlatā) deceives through the semblance of purity of livelihood (ājīvapārisuddhi).
Thông qua sự giả mạo thanh tịnh về phương tiện sinh nhai, sự không chia sẻ bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Saṃvibhāgasīlatāpatirūpatāya micchājīvo vañcetīti yujjati.
It is fitting that wrong livelihood (micchājīvo) deceives through the semblance of the habit of sharing (saṃvibhāgasīlatā).
Thông qua sự giả mạo chia sẻ, tà mạng bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Asaṃsaggavihāritāpatirūpatāya asaṅgahasīlatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that non-inclusiveness (asaṅgahasīlatā) deceives through the semblance of living in non-association (asaṃsaggavihāritā).
Thông qua sự giả mạo sống không giao du, sự không có tâm tập hợp bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Saṅgahasīlatāpatirūpatāya ananulomikasaṃsaggo vañcetīti yujjati.
It is fitting that inappropriate association (ananulomikasaṃsaggo) deceives through the semblance of the habit of inclusiveness (saṅgahasīlatā).
Thông qua sự giả mạo có tâm tập hợp, sự giao du không phù hợp bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Saccavāditāpatirūpatāya pisuṇavācā vañcetīti yujjati.
It is fitting that slanderous speech (pisuṇavācā) deceives through the semblance of truthfulness (saccavāditā).
Thông qua sự giả mạo nói lời chân thật, lời nói đâm thọc bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Apisuṇavāditāpatirūpatāya anatthakāmatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that the desire for harm (anatthakāmatā) deceives through the semblance of non-slanderous speech (apisuṇavāditā).
Thông qua sự giả mạo không nói lời đâm thọc, sự không mong cầu lợi ích bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Piyavāditāpatirūpatāya cāṭukamyatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that flattery (cāṭukamyatā) deceives through the semblance of pleasant speech (piyavāditā).
Thông qua sự giả mạo nói lời dễ thương, sự nịnh bợ bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Mitabhāṇitāpatirūpatāya asammodanasīlatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that unsociability (asammodanasīlatā) deceives through the semblance of moderate speech (mitabhāṇitā).
Thông qua sự giả mạo nói lời có chừng mực, sự không hòa nhã bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Sammodanasīlatāpatirūpatāya māyā sāṭheyyañca vañcetīti yujjati.
It is fitting that deceit and trickery (māyā sāṭheyyañca) deceive through the semblance of sociability (sammodanasīlatā).
Thông qua sự giả mạo hòa nhã, sự lừa dối và xảo trá bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Niggayhavāditāpatirūpatāya pharusavācatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that harsh speech (pharusavācatā) deceives through the semblance of reproving speech (niggayhavāditā).
Thông qua sự giả mạo nói lời khiển trách, lời nói thô ác bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Pāpagarahitāpatirūpatāya paravajjānupassitā vañcetīti yujjati.
It is fitting that fault-finding in others (paravajjānupassitā) deceives through the semblance of condemning evil (pāpagarahitā).
Thông qua sự giả mạo khiển trách điều ác, sự tìm lỗi người khác bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Kulānuddhayatāpatirūpatāya kulamacchariyaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that stinginess regarding families (kulamacchariyaṃ) deceives through the semblance of compassion for families (kulānuddhayatā).
Thông qua sự giả mạo thương xót gia đình, sự keo kiệt gia đình bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Āvāsaciraṭṭhitikāmatāmukhena āvāsamacchariyaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that stinginess regarding dwellings (āvāsamacchariyaṃ) deceives through the aspect of the desire for the long-lastingness of dwellings (āvāsaciraṭṭhitikāmatā).
Thông qua sự mong muốn trú xứ tồn tại lâu dài, sự keo kiệt trú xứ bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Dhammaparibandhapariharaṇamukhena dhammamacchariyaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that stinginess regarding the Dhamma (dhammamacchariyaṃ) deceives through the aspect of avoiding hindrances to the Dhamma (dhammaparibandhapariharaṇa).
Thông qua sự tránh xa các chướng ngại của Pháp, sự keo kiệt Pháp bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Dhammadesanābhiratimukhena bhassārāmatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that delight in chatter (bhassārāmatā) deceives through the aspect of delight in teaching the Dhamma (dhammadesanābhirati).
Thông qua sự hoan hỷ thuyết Pháp, sự ưa thích nói chuyện bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Apharusavācatāgaṇānuggahakaraṇamukhena saṅgaṇikārāmatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that delight in company (saṅgaṇikārāmatā) deceives through the aspect of not having harsh speech and showing favor to groups (apharusavācatāgaṇānuggahakaraṇa).
Thông qua sự không nói lời thô ác và giúp đỡ chúng hội, sự ưa thích tụ tập bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Puññakāmatāpatirūpatāya kammārāmatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that delight in work (kammārāmatā) deceives through the semblance of the desire for merit (puññakāmatā).
Thông qua sự giả mạo mong muốn phước báu, sự ưa thích hành động bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Saṃvegapatirūpena cittasantāpo vañcetīti yujjati.
It is fitting that mental distress (cittasantāpo) deceives through the semblance of spiritual urgency (saṃvega).
Thông qua sự giả mạo sự xúc động, sự phiền muộn trong tâm bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Saddhālutāpatirūpatāya aparikkhatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that lack of investigation (aparikkhatā) deceives through the semblance of faith (saddhālutā).
Thông qua sự giả mạo có đức tin, sự không khảo sát bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Vīmaṃsanāpatirūpena assaddhiyaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that lack of faith (assaddhiyaṃ) deceives through the semblance of investigation (vīmaṃsanā).
Thông qua sự giả mạo thẩm sát, sự không có đức tin bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Attādhipateyyapatirūpena garūnaṃ anusāsaniyā appadakkhiṇaggāhitā vañcetīti yujjati.
It is fitting that disrespect for the instructions of teachers (garūnaṃ anusāsaniyā appadakkhiṇaggāhitā) deceives through the semblance of self-mastery (attādhipateyya).
Thông qua sự giả mạo tự chủ, sự không tiếp nhận lời giáo huấn của các bậc tôn kính một cách cung kính bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Dhammādhipateyyapatirūpena sabrahmacārīsu agāravaṃ vañcetīti yujjati.
It is fitting that disrespect for fellow monastics (sabrahmacārīsu agāravaṃ) deceives through the semblance of Dhamma-mastery (dhammādhipateyya).
Thông qua sự giả mạo Pháp chủ, sự không tôn kính các bạn đồng Phạm hạnh bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Lokādhipateyyapatirūpena attani dhamme ca paribhavo vañcetīti yujjati.
It is fitting that contempt for oneself and the Dhamma (attani dhamme ca paribhavo) deceives through the semblance of world-mastery (lokādhipateyya).
Thông qua sự giả mạo thế gian chủ, sự khinh thường bản thân và Pháp bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Mettāyanāmukhena rāgo vañcetīti yujjati.
It is fitting that lust (rāgo) deceives through the aspect of cultivating loving-kindness (mettāyanā).
Thông qua sự phát triển tâm từ, sự tham ái bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Karuṇāyanāpatirūpena soko vañcetīti yujjati.
It is fitting that sorrow (soko) deceives through the semblance of cultivating compassion (karuṇāyanā).
Thông qua sự giả mạo phát triển tâm bi, sự sầu khổ bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Muditāvihārapatirūpena pahāso vañcetīti yujjati.
It is fitting that joy (pahāso) deceives through the semblance of abiding in appreciative joy (muditāvihāra).
Thông qua sự giả mạo trú trong tâm hỷ, sự vui mừng bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Upekkhāvihārapatirūpena kusalesu dhammesu nikkhittachandatā vañcetīti yujjati.
It is fitting that the abandonment of desire for wholesome states (kusalesu dhammesu nikkhittachandatā) deceives through the semblance of abiding in equanimity (upekkhāvihāra).
Thông qua sự giả mạo trú trong tâm xả, sự từ bỏ ý muốn đối với các thiện pháp bị lừa dối, điều này là hợp lý.
Evaṃ āgamapatirūpakaadhigamapatirūpakādīnampi tathā tathā vañcanasabhāvo yuttito veditabbo.
In this way, the nature of deception through the semblance of scriptural knowledge (āgama) and the semblance of attainment (adhigama), and so on, should be understood in various ways according to reason.
Cũng vậy, bản chất của sự lừa dối trong các trường hợp như giả mạo giáo lý (āgama-paṭirūpaka), giả mạo sự chứng đắc (adhigama-paṭirūpaka), v.v., cần được hiểu một cách hợp lý theo từng trường hợp.
Evaṃ āgamānusārena yuttigavesanā kātabbāti.
Thus, the search for reason should be undertaken in accordance with the scriptures.
Như vậy, sự tìm kiếm hợp lý cần được thực hiện theo giáo lý.
22. Tattha katamo padaṭṭhāno hārotiādi padaṭṭhānahāravibhaṅgo.
22. What is the Mode of Proximate Cause (Padaṭṭhāna Hāra) here? This is the exposition of the Mode of Proximate Cause.
22. Phần giải thích về Padaṭṭhānahāra bắt đầu với câu: “Trong số đó, Padaṭṭhānahāra là gì?”
Tattha yasmā ‘‘idaṃ imassa padaṭṭhānaṃ, idaṃ imassa padaṭṭhāna’’nti tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānabhūtadhammavibhāvanalakkhaṇo padaṭṭhāno hāro, tasmā pavattiyā mūlabhūtaṃ avijjaṃ ādiṃ katvā sabhāvadhammānaṃ padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ niddhārento avijjāya sabhāvaṃ niddisati ‘‘sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā’’ti.
In this regard, since the Padaṭṭhāna method (hāra) is characterized by the manifestation of those conditions that serve as the proximate cause (padaṭṭhāna) for various phenomena—such as "this is the proximate cause of this, this is the proximate cause of this"—therefore, determining the proximate cause of inherent phenomena, starting with ignorance (avijjā) as the root of existence, the nature of ignorance is indicated as "ignorance is characterized by the non-penetration of the true nature of all phenomena."
Ở đây, vì Padaṭṭhānahāra có đặc tính là làm rõ các pháp là nhân cận của các pháp khác, chẳng hạn như “đây là nhân cận của pháp này, đây là nhân cận của pháp kia”, do đó, khi xác định nhân cận của các pháp tự tánh, bắt đầu từ vô minh là gốc rễ của luân hồi, Đức Mahākaccāyana đã trình bày tự tánh của vô minh là “vô minh có đặc tính là không thấu hiểu chân tánh của tất cả các pháp”.
Tassattho – sabbesaṃ dhammānaṃ aviparītasabhāvo na sampaṭivijjhīyati etenāti sabbadhammayāthāvaasampaṭivedho.
Its meaning is: the non-penetration of the unperverted true nature of all phenomena is that by which the unperverted true nature of all phenomena is not thoroughly understood.
Ý nghĩa của câu đó là: "sabbadhammayāthāvaasampaṭivedho" là sự không thấu hiểu chân tánh không sai lệch của tất cả các pháp.
So lakkhaṇaṃ etissāti sā tathā vuttā.
And because that is its characteristic, it is thus stated.
Vì đó là đặc tính của nó, nên nó được nói như vậy.
Etena dhammasabhāvappaṭicchādanalakkhaṇā avijjāti vuttaṃ hoti.
By this, it is meant that ignorance is characterized by concealing the true nature of phenomena.
Điều này có nghĩa là vô minh có đặc tính che lấp tự tánh của các pháp.
Atha vā sammā paṭivedho sampaṭivedho.
Alternatively, sampaṭivedho is thorough penetration.
Hoặc, sự thấu hiểu đúng đắn là "sampaṭivedho".
Tassa paṭipakkho asampaṭivedho.
Its opposite is asampaṭivedho (non-penetration).
Đối nghịch với nó là "asampaṭivedho" (không thấu hiểu).
Kattha pana so sampaṭivedhassa paṭipakkhoti āha – ‘‘sabba…pe… lakkhaṇā’’ti.
Where, then, is it the opposite of thorough penetration? It is stated as "sabba...pe... lakkhaṇā."
Vậy thì sự đối nghịch đó ở đâu? (Kinh) nói: “sabba…pe… lakkhaṇā” (có đặc tính là không thấu hiểu chân tánh của tất cả các pháp).
Yasmā pana asubhe subhantiādivipallāse sati tattha sammoho uparūpari jāyatiyeva na hāyati, tasmā ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
However, since delusion (sammoha) only arises increasingly and does not diminish when there is perversion (vipallāsa) such as perceiving the unlovely as lovely, it is said, "perversions are its proximate cause."
Vì khi có sự sai lầm như nhận thức điều bất tịnh là tịnh, sự si mê sẽ liên tục phát sinh mà không giảm bớt, do đó (Kinh) nói: “Sự sai lầm là nhân cận của nó (vô minh)”.
Piyarūpaṃ sātarūpanti piyāyitabbajātiyaṃ iṭṭhajātiyañca padaṭṭhānaṃ.
What is dear and agreeable is the proximate cause of what is lovable and desirable.
“Piyarūpaṃ sātarūpaṃ” (hình tướng khả ái, hình tướng khả lạc) là nhân cận của loại khả ái và loại khả lạc.
‘‘Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203) hi vuttaṃ.
For it is said, "Whatever is dear and agreeable in the world, there this craving, when arising, arises."
Quả thật, (Kinh) đã nói: “Cái gì khả ái trong đời, cái gì khả lạc trong đời, ở đó ái này khởi sinh, nó khởi sinh” (Dī. Ni. 2.400; Ma. Ni. 1.133; Vibha. 203).
Adinnādānanti adinnādānacetanā.
Taking what is not given refers to the volition of taking what is not given.
“Adinnādānaṃ” (trộm cắp) là ý muốn trộm cắp.
Sā hi ekavāraṃ uppannāpi anādīnavadassitāya lobhassa uppattikāraṇaṃ hotīti tassa padaṭṭhānaṃ vuttaṃ.
For even if it arises once, due to not seeing its danger, it becomes the cause for the arising of greed (lobha), thus it is called its proximate cause.
Quả thật, ý muốn đó, dù chỉ một lần phát sinh, nhưng do không thấy được sự nguy hiểm, nó trở thành nguyên nhân phát sinh lòng tham, do đó nó được nói là nhân cận của lòng tham.
Dosassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ, mohassa micchāpaṭipadā padaṭṭhānanti etthāpi imināva nayena attho veditabbo.
Similarly, the meaning should be understood in the same way for "killing living beings is the proximate cause of hatred (dosa)" and "wrong practice is the proximate cause of delusion (moha)."
Cũng vậy, trong trường hợp sân hận có nhân cận là sát sinh, và si mê có nhân cận là tà hạnh, ý nghĩa cũng cần được hiểu theo cách này.
Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇāti nimittānubyañjanaggahaṇalakkhaṇā.
Characterized by the grasping of signs, features, and details means characterized by the grasping of major and minor signs (nimitta and anubyañjana).
“Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇā” (có đặc tính chấp thủ màu sắc, hình dáng, tướng tốt) có nghĩa là có đặc tính chấp thủ tướng chính và tướng phụ.
Sukhasaññāya phassassa upagamanalakkhaṇatā phassapaccayatāva vuttā.
The characteristic of contact leading to the perception of pleasure (sukhasaññā) is simply stated as phassa-paccayatā (contact as a condition).
Đặc tính tiếp cận xúc là nhân của tưởng lạc có nghĩa là do duyên xúc mà có tưởng lạc.
‘‘Phuṭṭho sañjānātī’’ti (saṃ. ni. 4.93) hi vuttaṃ.
For it is said, "Having been contacted, one perceives."
Quả thật, (Kinh) đã nói: “Khi bị xúc chạm, (người ấy) nhận biết” (Saṃ. Ni. 4.93).
Assādoti taṇhā.
Assāda means craving (taṇhā).
“Assādo” (hương vị) là tham ái.
Saṅkhatalakkhaṇāni uppādavayaññathattāni.
The characteristics of conditioned phenomena are arising, passing away, and alteration.
Các đặc tính của hữu vi là sự sinh, sự diệt và sự biến đổi.
Yebhuyyena niccaggahaṇaṃ viññāṇādhīnanti niccasaññāya viññāṇapadaṭṭhānatā vuttā.
The perception of permanence (niccaggahaṇa) is mostly dependent on consciousness (viññāṇa); thus, the proximate causality of consciousness for the perception of permanence is stated.
Vì phần lớn sự chấp thủ thường hằng phụ thuộc vào thức, nên sự nhận thức thường hằng được nói là nhân cận của thức.
Tathā hi so bhikkhu taṃyeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsaratīti viññāṇavisayameva attano niccaggāhaṃ pavedesi.
Indeed, that bhikkhu declared his own grasping of permanence to be solely in the domain of consciousness, saying that he runs and wanders through that very consciousness.
Quả thật, vị Tỳ-khưu đó đã bày tỏ sự chấp thủ thường hằng của mình chỉ về thức, rằng “vị ấy chạy quanh, luân hồi chính là thức đó”.
Pañcannaṃ khandhānaṃ yadi aniccatā dukkhatā ca sudiṭṭhā, attasaññā sukhasaññā anavakāsāti āha – ‘‘aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā’’ti.
If the impermanence (aniccatā) and suffering (dukkhatā) of the five aggregates are clearly seen, then the perception of self (attasaññā) and the perception of pleasure (sukhasaññā) have no scope. Thus, it is stated: "the perception of self is characterized by not observing the perception of impermanence and the perception of suffering."
Nếu vô thường và khổ của năm uẩn được thấy rõ, thì tưởng ngã và tưởng lạc không có cơ hội. Do đó (Kinh) nói: “Tưởng ngã có đặc tính là không quán sát tưởng vô thường và tưởng khổ”.
‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) hi vuttaṃ.
For it is said, "What is impermanent is suffering; what is suffering is not-self."
Quả thật, (Kinh) đã nói: “Cái gì vô thường là khổ, cái gì khổ là vô ngã” (Saṃ. Ni. 3.15).
Yebhuyyena attābhiniveso arūpadhammesūti āha – ‘‘tassā nāmakāyo padaṭṭhāna’’nti.
Mostly, the clinging to self (attābhinivesa) is in the immaterial phenomena; thus, it is stated: "the mind-body (nāmakāya) is its proximate cause."
Vì phần lớn sự chấp thủ ngã thường xảy ra trong các pháp vô sắc, nên (Kinh) nói: “Danh thân là nhân cận của nó (tức tưởng ngã)”.
Sabbaṃ neyyanti cattāri saccāni catusaccavinimuttassa ñeyyassa abhāvato.
All is knowable refers to the four Noble Truths, because there is no knowable (ñeyya) reality apart from the four Noble Truths.
“Sabbaṃ neyyaṃ” (tất cả đều là đối tượng của trí) là bốn Chân Lý, vì không có đối tượng của trí nào khác ngoài bốn Chân Lý.
Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇaṃ uddhaccavikkhambhanaṃ.
Withdrawing the distraction of mind is the suppression of restlessness (uddhacca).
“Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇaṃ” (sự thu nhiếp tâm tán loạn) là sự trấn áp phóng dật.
Asubhāti asubhānupassanā, paṭibhāganimittabhūtā asubhā eva vā, taṇhāpaṭipakkhattā samathassa asubhā padaṭṭhānanti vuttaṃ.
Asubhā means the contemplation of impurity (asubhānupassanā), or simply the impure (asubhā) as the counterpart sign (paṭibhāganimitta); it is said that the impure is the proximate cause of tranquility (samatha) because it is the opposite of craving.
“Asubhā” (bất tịnh) là quán bất tịnh, hoặc chính là các đối tượng bất tịnh đã trở thành tướng đối đãi. Vì bất tịnh là đối nghịch của tham ái, nên nó được nói là nhân cận của samatha.
Abhijjhāya tanukaraṇato adinnādānāveramaṇī alobhassa padaṭṭhānanti vuttā.
Non-taking of what is not given is stated as the proximate cause of non-greed (alobha) because it attenuates covetousness (abhijjhā).
Vì sự từ bỏ trộm cắp làm giảm bớt tham lam, nên nó được nói là nhân cận của vô tham.
Tathā byāpādassa tanukaraṇato pāṇātipātāveramaṇī adosassa padaṭṭhānanti vuttā.
Similarly, abstinence from killing living beings is stated as the proximate cause of non-hatred (adosa) because it attenuates ill-will (byāpāda).
Cũng vậy, vì sự từ bỏ sát sinh làm giảm bớt sân hận, nên nó được nói là nhân cận của vô sân.
Vatthuavippaṭipatti visayasabhāvapaṭivedho, sammāpaṭipatti sīlasamādhisampadānaṃ nibbidāñāṇena anabhiratiñāṇameva vā tathā pavattaṃ.
Vatthu-avippaṭipatti is the penetration of the nature of the object; sammāpaṭipatti is the accomplishment of morality (sīla) and concentration (samādhi), or simply the knowledge of disenchantment (nibbidāñāṇa) that proceeds in that way.
“Vatthuavippaṭipatti” (không sai lệch về nền tảng) là sự thấu hiểu tự tánh của đối tượng. “Sammāpaṭipatti” (chánh hạnh) là sự thành tựu giới và định, hoặc chính là tuệ nhàm chán (nibbidāñāṇa) phát sinh như vậy.
Sabbāpi vedanā dukkhadukkhatādibhāvato dukkhanti katvā vuttaṃ – ‘‘dukkhasaññāya vedanā padaṭṭhāna’’nti.
All feeling (vedanā) is suffering because of its nature as suffering-of-suffering (dukkha-dukkhatā), etc. Thus, it is stated, "feeling is the proximate cause of the perception of suffering."
Tất cả các thọ đều được nói là khổ do bản chất khổ khổ (dukkha-dukkhatā), v.v. – ‘‘thọ là cận nhân của khổ tưởng (dukkhasaññā)’’.
Dhammasaññāti dhammamattanti saññā.
Dhammasaññā is the perception that it is merely a phenomenon (dhammamatta).
Pháp tưởng (Dhammasaññā) là tưởng về bản chất tối hậu (dhammamatta).
Sattānaṃ kāye avītarāgatā pañcannaṃ ajjhattikāyatanānaṃ vasena hotīti āha – ‘‘pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhāna’’nti.
The non-detachment (avītarāgatā) of beings in the body occurs by way of the five internal sense bases (ajjhattikāyatana); thus, it is stated: "the five physical sense faculties are the proximate cause of rūpa-rāga (craving for material existence)."
Do sự chưa ly tham của chúng sanh trong thân sắc xảy ra bởi năm nội xứ, nên nói rằng – ‘‘năm căn sắc (pañcindriyāni rūpīni) là cận nhân của sắc ái (rūparāga)’’.
Kāyo hi idha rūpanti adhippeto.
Here, the body is intended as rūpa (form).
Thật vậy, thân ở đây có ý nghĩa là sắc.
Visesato jhānanissayabhūte manāyatane ca nikanti hotīti āha – ‘‘chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhāna’’nti.
Especially, attachment (nikanti) occurs in the mind-base (manāyatana), which is the support for jhāna; thus, it is stated: "the sixth sense base is the proximate cause of bhava-rāga (craving for existence)."
Đặc biệt, sự chấp trước cũng xảy ra nơi ý xứ (manāyatana) là nền tảng của thiền, nên nói rằng – ‘‘ý xứ (chaṭṭhāyatana) là cận nhân của hữu ái (bhavarāga)’’.
Edisaṃ mā rūpaṃ nibbattatu, mā edisī vedanāti evaṃ pavattā rūpādiabhinandanā nibbattabhavānupassitā.
The delight in form and so forth, occurring with the thought, "May such form not arise, may such feeling not arise," is the contemplation of arisen existence.
Sự hoan hỷ đối với sắc, v.v. diễn ra như ‘‘mong sắc như thế này đừng tái sanh, mong thọ như thế này đừng tái sanh’’ được gọi là quán sát hữu đã tái sanh (nibbattabhavānupassitā).
Ñāṇadassanassāti kammassakataññāṇadassanassa.
Ñāṇadassanassa (of knowledge and vision) means of the knowledge and vision that kamma is one's own possession.
Của tuệ tri và kiến giải (ñāṇadassanassā) là của tuệ tri và kiến giải về nghiệp sở hữu (kammassakatāñāṇa-dassana).
Yonisomanasikāravato hi pubbenivāsānussati kammassakataññāṇassa kāraṇaṃ hoti, na ayoniso ummujjantassa.
For indeed, to one who attends properly, the recollection of past lives is a cause for the knowledge that kamma is one's own possession, but not to one who attends improperly.
Thật vậy, đối với người có tác ý như lý (yonisomanasikāra), túc mạng niệm (pubbenivāsānussati) là nhân của tuệ tri về nghiệp sở hữu, chứ không phải đối với người tác ý phi như lý.
Imassa ca atthassa vibhāvanatthaṃ mahānāradakassapajātakaṃ (jā. 2.22.1153 ādayo), brahmajāle (dī. ni. 1.38 ādayo) ekaccasassatavādo ca udāharitabbo.
And to clarify this meaning, the Mahānāradakassapa Jātaka and the partial eternalism in the Brahmajāla Sutta should be cited.
Để làm rõ nghĩa này, cần dẫn chứng Mahānāradakassapa Jātaka và thuyết một phần thường còn (ekaccasassatavāda) trong Brahmajāla Sutta.
‘‘Okappanalakkhaṇā’’tiādinā saddhāpasādānaṃ visesaṃ dasseti.
By " okappanalakkhaṇā" (characterized by conviction) and so forth, he shows the distinction of saddhā and pasāda.
Bằng câu ‘‘ có đặc tính quyết định (okappanalakkhaṇā)’’, v.v., trình bày sự đặc biệt của tín và tịnh tín.
So pana saddhāyayeva avatthāviseso daṭṭhabbo.
That, however, should be understood as a specific state of saddhā itself.
Tuy nhiên, sự tịnh tín đó cần được xem là một trạng thái đặc biệt của tín.
Tattha okappanaṃ saddahanavasena ārammaṇassa ogāhaṇaṃ nicchayo.
Therein, okappana is the penetration into the object, the determination, by way of believing.
Trong đó, sự quyết định (okappana) là sự thâm nhập đối tượng và sự quyết đoán theo cách tin tưởng.
Anāvilatā assaddhiyāpagamena cittassa akālussiyatā.
Anāvilatā (clarity) is the unclouded state of mind due to the absence of lack of faith.
Sự không vẩn đục (anāvilatā) là sự trong sạch của tâm do sự loại bỏ bất tín.
Abhipatthiyanā saddahanameva.
Abhipatthiyanā (ardent aspiration) is belief itself.
Sự mong cầu mãnh liệt (abhipatthiyanā) chính là sự tin tưởng.
Aveccapasādo paññāsahito āyatanagato abhippasādo.
Aveccapasādo (unwavering faith) is profound faith directed towards the Triple Gem, accompanied by wisdom.
Tịnh tín không lay chuyển (aveccapasādo) là sự tịnh tín sâu sắc đối với các xứ (āyatana) có kèm theo trí tuệ.
Apilāpanaṃ asammoso nimujjitvā viya ārammaṇassa ogāhaṇaṃ vā, ettha ca saddhādīnaṃ pasādasaddhāsammappadhānasatipaṭṭhānajhānaṅgāni yathākkamaṃ padaṭṭhānanti vadantena avatthāvisesavasena padaṭṭhānabhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ.
Apilāpanaṃ (non-submergence) is non-forgetfulness, or the penetration into the object as if diving into it; and here, by stating that pasāda, saddhā, sammāppadhāna, satipaṭṭhāna, and jhāna factors are the proximate causes of saddhā and so forth, in due order, it should be understood that the state of being a proximate cause is expressed by way of specific states.
Sự không chìm đắm (apilāpana) là sự không lãng quên, hoặc sự thâm nhập đối tượng như thể chìm sâu vào đó. Và ở đây, cần hiểu rằng khi nói tín, v.v. có tịnh tín, tín, chánh tinh tấn, niệm xứ, các chi thiền là cận nhân theo thứ tự, đó là sự nói về cận nhân theo trạng thái đặc biệt.
Satisamādhīnaṃ vā kāyādayo satipaṭṭhānāti.
Or, the body and so forth are satipaṭṭhānas of sati and samādhi.
Hoặc thân, v.v. là niệm xứ của niệm và định.
Vitakkādayo ca jhānānīti padaṭṭhānabhāvena vuttā.
And vitakka and so forth are stated as jhāna factors by way of being proximate causes.
Tầm, v.v. cũng được nói là cận nhân của thiền.
Assādamanasikāro saṃyojanīyesu dhammesu assādānupassitā.
Assādamanasikāro (attention to gratification) is the contemplation of gratification in phenomena that are causes of fetters.
Tác ý vị ngọt (assādamanasikāro) là sự quán sát vị ngọt trong các pháp thuộc kiết sử.
Punabbhavavirohaṇāti punabbhavāya virohaṇā, punabbhavanibbattanārahatā vipākadhammatāti attho.
Punabbhavavirohaṇā (sprouting of renewed existence) means the sprouting for renewed existence, the fitness for the arising of renewed existence, which is the nature of result-producing phenomena.
Sự nảy mầm tái sanh (punabbhavavirohaṇā) có nghĩa là sự nảy mầm cho tái sanh, tức là sự xứng đáng để tái sanh, là bản chất của quả.
Opapaccayikanibbattilakkhaṇanti upapattibhavabhāvena nibbattanasabhāvaṃ.
Opapaccayikanibbattilakkhaṇaṃ (characteristic of arising as rebirth-existence) means the nature of arising by way of rebirth-existence.
Có đặc tính tái sanh trong hữu tái sanh (opapaccayikanibbattilakkhaṇa) là bản chất tái sanh trong hữu tái sanh (upapattibhava).
Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇanti arūparūpakāyānaṃ samūhiyabhāvaṃ.
Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ (characteristic of the combination of mind-body and form-body) means the aggregated state of the immaterial and material bodies.
Có đặc tính tập hợp danh thân và sắc thân (nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇa) là bản chất tập hợp các danh thân và sắc thân.
Indriyavavatthānanti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ vavatthitabhāvo.
Indriyavavatthānaṃ (discrimination of faculties) means the discriminated state of the six faculties such as the eye.
Sự phân định các căn (indriyavavatthāna) là sự phân định sáu căn như mắt, v.v.
Opapaccayikanti upapattikkhandhanibbattakaṃ.
Opapaccayikaṃ (pertaining to rebirth-existence) means that which causes the arising of the rebirth-aggregates.
Thuộc hữu tái sanh (opapaccayika) là cái làm phát sanh các uẩn tái sanh (upapattikkhandha).
Upadhīti attabhāvo.
Upadhī (substratum of existence) means self-existence.
Sự chấp thủ (upadhī) là tự ngã (attabhāva).
Attano piyassa maraṇaṃ cintentassa bālassa yebhuyyena soko uppajjatīti maraṇaṃ sokassa padaṭṭhānanti vuttaṃ.
Sorrow mostly arises in the foolish person who contemplates the death of a dear one, thus death is stated as the proximate cause of sorrow.
Thông thường, nỗi sầu muộn phát sanh nơi kẻ ngu si đang suy nghĩ về cái chết của người thân yêu, nên cái chết được nói là cận nhân của sầu muộn.
Ussukkaṃ cetaso santāpo.
Ussukkaṃ (agitation) is the distress of mind.
Sự lo lắng (ussukkaṃ) là sự phiền não của tâm.
Odahananti avadahanaṃ.
Odahanaṃ (burning) means intense burning.
Sự thiêu đốt (odahana) là sự thiêu đốt mãnh liệt.
Attano nissayassa santapanameva bhavassāti vuttaṃ bhavaṃ dassetuṃ ‘‘imānī’’tiādi vuttaṃ.
To show existence, it is said, "the tormenting of one's own support is existence," and so forth, beginning with " imānī" (these).
Để trình bày hữu được nói là sự thiêu đốt chính nơi nương tựa của mình, câu ‘‘ những điều này (imānī)’’, v.v. đã được nói.
Tattha bhavassa aṅgāni bhavasaṅkhātāni ca aṅgāni bhavaṅgāni.
Therein, the factors of existence and the factors called existence are bhavaṅgas.
Trong đó, các chi của hữu và các chi được gọi là hữu là các hữu chi (bhavaṅga).
Tesu kilesā bhavassa aṅgāni.
Among these, defilements are the factors of existence.
Trong số đó, các phiền não là các chi của hữu.
Kammavipākavaṭṭaṃ bhavasaṅkhātāni aṅgāni.
The cycle of kamma and result is the factors called existence.
Vòng nghiệp và vòng quả là các chi được gọi là hữu.
Samaggānīti sabbāni.
Samaggānī (all together) means all.
Toàn bộ (samaggānī) là tất cả.
Khandhāyatanādīnaṃ aparāparuppattisaṃsaraṇaṃ saṃsāro.
The repeated arising and wandering of aggregates, sense bases, and so forth, is saṃsāra.
Sự luân chuyển liên tục của các uẩn, xứ, v.v. là luân hồi (saṃsāra).
Tassa purimapurimajātinipphannaṃ kilesādivaṭṭaṃ kāraṇanti āha – ‘‘bhavo saṃsārassa padaṭṭhāna’’nti.
The cycle of defilements and so forth, produced in previous births, is its cause, thus it is said: " Existence is the proximate cause of saṃsāra."
Vòng phiền não, v.v. phát sanh từ các kiếp trước là nhân của luân hồi, nên nói rằng – ‘‘hữu (bhava) là cận nhân của luân hồi (saṃsāra)’’.
Sampāpakahetubhāvaṃ sandhāya ‘‘maggo nirodhassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
"The path is the proximate cause of cessation" is said with reference to its nature as a cause leading to attainment.
Nói ‘‘Đạo (magga) là cận nhân của diệt (nirodha)’’ là nhằm chỉ đến trạng thái là nhân đưa đến.
Kammaṭṭhānogāhakassa otaraṇaṭṭhānatāya bahussuto titthaṃ nāma, tassa sammāpayirupāsanā titthaññutā.
A learned person is called a ford (tittha) because it is a place for a meditator to enter the meditation subject; proper attendance on such a person is titthaññutā (knowledge of the ford).
Người đa văn được gọi là bến bờ (tittha) vì đó là nơi nhập vào của hành giả quán niệm, sự phụng sự đúng đắn người đó là sự hiểu biết bến bờ (titthaññutā).
Dhammūpasañhitaṃ pāmojjaṃ pītaṃ nāma, sappāyadhammassavanena taṃ uppādetvā kammaṭṭhānassa brūhanā pītaññutā, bhāvanāya thokampi layāpattiyā uddhaṃpattiyā ca jānanā pattaññutā.
Joy associated with Dhamma is called pīti; generating that joy through listening to suitable Dhamma and cultivating the meditation subject is pītaññutā (knowledge of joy); knowing even a little about the attainment of sluggishness and the attainment of restlessness in meditation is pattaññutā (knowledge of attainment).
Sự hoan hỷ đi kèm với pháp được gọi là hỷ (pīti), sự tăng trưởng đề mục thiền bằng cách phát sanh hỷ đó thông qua việc nghe pháp thích hợp là sự hiểu biết hỷ (pītaññutā), sự hiểu biết dù chỉ một chút về sự chùng xuống và sự phóng dật trong thiền định là sự hiểu biết đạt được (pattaññutā).
Attano pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatassa jānanā attaññutā, tesu purimānaṃ purimānaṃ pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānabhāvo suviññeyyo eva.
Knowing oneself as endowed with the five factors of exertion is attaññutā (knowledge of self); among these, the state of the preceding ones being the proximate cause of the succeeding ones is quite easily understood.
Sự hiểu biết về tự ngã của mình đã được đầy đủ năm chi tinh tấn là sự hiểu biết tự ngã (attaññutā). Trong số đó, sự kiện các pháp trước là cận nhân của các pháp sau là điều dễ hiểu.
Katapuññasseva patirūpadesavāso sambhavati, na itarassāti ‘‘pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Dwelling in a suitable region is possible only for one who has done merit, not for others; thus it is said: " Past merit is the proximate cause of dwelling in a suitable region."
Chỉ người đã tạo phước mới có thể cư trú ở nơi thích hợp, chứ không phải người khác, nên nói rằng ‘‘phước đã tạo từ trước (pubbekatapuññatā) là cận nhân của sự cư trú ở nơi thích hợp (patirūpadesavāsa)’’.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ saha adhiṭṭhānena taruṇavipassanā.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ (knowledge and vision of things as they really are) is nascent insight, together with its foundation.
Tuệ tri và kiến giải như thật (yathābhūtañāṇadassanaṃ) là tuệ quán sơ khởi (taruṇavipassanā) cùng với sự quyết định (adhiṭṭhāna).
Nibbidāti balavavipassanā.
Nibbidā (disenchantment) is strong insight.
Sự nhàm chán (nibbidā) là tuệ quán mạnh mẽ (balavavipassanā).
Virāgoti maggo.
Virāgo (dispassion) is the path.
Sự ly tham (virāgo) là đạo.
Vimuttīti phalaṃ.
Vimuttī (liberation) is the fruit.
Sự giải thoát (vimuttī) là quả.
Evanti yadidaṃ ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’ntiādinā avijjādīnaṃ padaṭṭhānaṃ dassitaṃ, iminā nayena athāpi yo koci upanissayo balavapaccayoti yo koci avasesapaccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ kāraṇanti veditabbaṃ.
Thus, that which has been shown as the proximate cause of ignorance (avijjā) and so on, beginning with "her perversions are the proximate cause," by this method, and also whatever strong supporting condition (upanissaya) there may be, or whatever other remaining condition, all of that is to be understood as the proximate cause (kāraṇaṃ).
Như vậy (evaṃ), cái được trình bày ở đây là cận nhân của vô minh, v.v. bằng câu ‘‘sự sai lầm của nó là cận nhân’’, v.v., theo cách này, bất kỳ sự y cứ mạnh mẽ (upanissaya balavapaccaya) nào hoặc bất kỳ duyên còn lại nào, tất cả đều là cận nhân (sabbo so padaṭṭhānaṃ), là nhân, cần phải hiểu như vậy.
‘‘Evaṃ yā kāci upanisā yogato ca paccayato cā’’tipi paṭhanti.
They also recite thus: "In this way, whatever supporting condition (upanisā) there is, both by means of connection (yogato) and by means of condition (paccayato)."
Cũng có người đọc là ‘‘Evaṃ yā kāci upanisā yogato ca paccayato cā’’.
Tattha upanisāti kāraṇaṃ, yogatoti yuttito, paccayatoti paccayabhāvamattatoti attho veditabbo.
Therein, upanisā means condition (kāraṇaṃ); yogato means by means of suitability; and paccayato means merely by being a condition. This is the meaning to be understood.
Trong đó, upanisā có nghĩa là nhân, yogato có nghĩa là hợp lý, và paccayato có nghĩa là chỉ là trạng thái duyên, cần hiểu ý nghĩa như vậy.
Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Whatever is not analyzed here in terms of meaning is indeed easily comprehensible.
Những gì ở đây không được phân tích theo nghĩa thì là điều dễ hiểu.
Evaṃ āyatanavasena ekalakkhaṇataṃ dassetvā idāni khandhādivasena dassetuṃ ‘‘atīte, rādha, rūpe anapekkho hotī’’tiādi suttaṃ ābhataṃ.
Having thus shown the singleness of characteristic by way of sense-bases (āyatana), now, to show it by way of aggregates (khandha), etc., the Sutta beginning with "In past form, Rādhā, he is unconcerned" has been brought forth.
Sau khi trình bày sự có một đặc tính theo nghĩa xứ (āyatana), bây giờ để trình bày theo nghĩa uẩn, v.v., kinh ‘‘ Này Rādha, không chấp thủ sắc trong quá khứ (atīte, rādha, rūpe anapekkho hotī)’’, v.v. đã được dẫn ra.
Yamakovādasutte (saṃ. ni. 3.85) vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇā vuttāti tasmiṃ sutte ‘‘vadhakaṃ rūpaṃ vadhakaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānātī’’tiādinā āgatattā vuttaṃ.
The statement "they are said to have a single characteristic by way of destructiveness in the Yamakovāda Sutta" is made because it appears in that Sutta with "he does not understand form as destructive, form as destructive, as it really is," and so on.
Câu ‘‘ trong Yamakovāda Sutta, chúng được nói là có một đặc tính là sát hại (Yamakovādasutte vadhakaṭṭhena ekalakkhaṇā vuttā)’’ được nói như vậy vì trong kinh đó có câu ‘‘không biết như thật rằng sắc là sát hại, sắc là sát hại’’, v.v.
Itīti evaṃ, imissaṃ gāthāyaṃ kāyagatāya satiyā vuttāya sati vedanāgatā sati cittagatā sati dhammagatā ca sati vuttā bhavati satipaṭṭhānabhāvena ekalakkhaṇattāti adhippāyo.
Thus (iti), in this verse, when mindfulness directed to the body (kāyagatā sati) is stated, mindfulness directed to feelings (vedanāgatā sati), mindfulness directed to the mind (cittagatā sati), and mindfulness directed to phenomena (dhammagatā sati) are also stated, because they share a single characteristic by way of being foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna-bhāvena). This is the intention.
Như vậy (itī), trong bài kệ này, khi niệm về thân (kāyagatā sati) được nói đến, thì niệm về thọ (vedanāgatā sati), niệm về tâm (cittagatā sati) và niệm về pháp (dhammagatā sati) cũng được nói đến, vì chúng có một đặc tính là niệm xứ.
Diṭṭhantiādīnaṃ atthaṃ parato vaṇṇayissāma.
We shall explain the meaning of "seen" (diṭṭhaṃ), etc., later.
Chúng tôi sẽ giải thích ý nghĩa của ‘‘ đã thấy (diṭṭhaṃ)’’, v.v. ở phần sau.
Viharāhīti vattāhi.
Viharāhi means "dwell".
Viharāhi có nghĩa là hãy an trú.
Ātāpīti tīsu bhavesu kilese ātāpetīti ātāpo, so assa atthīti ātāpī.
Ātāpī means "one who is ardent" because ātāpa is that which burns up defilements in the three existences, and he possesses that ātāpa.
Ātāpī có nghĩa là nung đốt các phiền não trong ba cõi; đó là sự nung đốt, và người có sự nung đốt đó được gọi là ātāpī.
Sampajānoti sampajaññasaṅkhātena ñāṇena samannāgato.
Sampajāno means "endowed with wisdom" in the sense of clear comprehension (sampajañña).
Sampajāno có nghĩa là người đầy đủ trí tuệ được gọi là sampajañña.
Satimāti kāyapariggāhikāya satiyā samannāgato.
Satimā means "endowed with mindfulness" that grasps the body.
Satimā có nghĩa là người đầy đủ chánh niệm bao trùm thân.
Ayaṃ pana yasmā satiyā ārammaṇaṃ pariggahetvā paññāya anupassati, na hi sativirahitā anupassanā atthi, tenevāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234).
Since this person, having grasped the object with mindfulness, contemplates with wisdom, and there is no contemplation devoid of mindfulness, it is said: "Monks, I declare mindfulness to be indispensable everywhere."
Vị này, vì nắm giữ đối tượng bằng chánh niệm và quán sát bằng trí tuệ, không có sự quán sát nào thiếu chánh niệm; do đó, Đức Phật đã nói: “Này các tỳ-khưu, Ta nói chánh niệm là cần thiết ở khắp mọi nơi.”
Anātāpino ca anto saṅkoco antarāyakaro hoti, kammaṭṭhānaṃ na sampajjati.
And for one who is not ardent, inner sluggishness causes an obstacle, and the meditation object does not succeed.
Và đối với người không tinh cần (anātāpī), sự co rút nội tâm gây chướng ngại, đề mục thiền không thành tựu.
Tasmā yesaṃ dhammānaṃ ānubhāvena taṃ sampajjati, taṃ dassanatthaṃ ‘‘ātāpī’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to show the qualities by whose power it succeeds, "ātāpī" and so on are stated.
Do đó, để chỉ ra những pháp nhờ năng lực của chúng mà sự thành tựu đó xảy ra, nên đã nói “ātāpī”, v.v.
Tattha vineyyāti tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā vinayitvā.
There, vineyyā means "having removed" by removal through substitution of opposites (tadaṅgavinaya) or by removal through suppression (vikkhambhanavinaya).
Trong đó, vineyyā có nghĩa là loại bỏ bằng cách đoạn trừ từng phần (tadaṅgavinaya) hoặc bằng cách trấn áp (vikkhambhanavinaya).
Loketi tasmiṃyeva kāye.
Loke means "in that very body".
Loke có nghĩa là trong chính cái thân đó.
Kāyo hi idha lujjanapalujjanaṭṭhena lokoti adhippeto.
For the body here is meant as loka in the sense of decaying and disintegrating.
Thật vậy, thân ở đây được hiểu là thế gian (loka) theo nghĩa là nó bị hoại diệt và tan rã.
Abhijjhāggahaṇena cettha kāmacchando, domanassaggahaṇena byāpādo gahitoti nīvaraṇesu balavadhammadvayappahānadassanena nīvaraṇappahānaṃ vuttanti kāyānupassanāsatipaṭṭhānassa pahānaṅgaṃ dassitaṃ.
Here, by the inclusion of covetousness (abhijjhā), sensual desire (kāmacchanda) is taken, and by the inclusion of ill will (domanassa), malevolence (byāpāda) is taken. Thus, by showing the abandonment of the two strong qualities among the hindrances, the abandonment of the hindrances is stated, thereby indicating the factor of abandonment for kāyānupassanāsatipaṭṭhāna.
Ở đây, việc đề cập đến tham ái (abhijjhā) bao gồm dục tham (kāmacchanda), và việc đề cập đến sân hận (domanassa) bao gồm sân hận (byāpāda); như vậy, sự đoạn trừ các triền cái được nói đến bằng cách chỉ ra sự đoạn trừ hai pháp mạnh nhất trong các triền cái, và yếu tố đoạn trừ của niệm xứ quán thân đã được chỉ ra.
‘‘Ātāpī’’tiādinā pana sampayogaṅgaṃ dassitanti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ātāpī’’tiādi vuttaṃ.
And by "ātāpī" and so on, the factor of association is shown. To show this meaning, "ātāpī" and so on are stated.
Còn “ātāpī”, v.v., được nói đến để chỉ ra yếu tố tương ưng; ý nghĩa này đã được chỉ ra.
Tattha abhijjhādomanassānaṃ samatho ujupaṭipakkhoti abhijjhādomanassavinayo vuccamāno samādhindriyaṃ dīpetīti āha – ‘‘vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriya’’nti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.367).
There, the calming of covetousness and ill will is a direct antidote. Therefore, when the removal of covetousness and ill will is spoken of, it reveals the faculty of concentration (samādhindriya). Thus, it is said: "having removed covetousness and ill will in the world, that is the faculty of concentration."
Trong đó, sự an tịnh (samatha) của tham ái và sân hận là đối nghịch trực tiếp; do đó, sự đoạn trừ tham ái và sân hận khi được nói đến sẽ làm sáng tỏ thiền định căn (samādhindriya); vì vậy, Đức Phật đã nói: “loại bỏ tham ái và sân hận trong thế gian là thiền định căn.”
Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānanti yathā vīriyapaññāsamādhindriyehi kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ ijjhati, evaṃ vedanācittadhammānupassanāsatipaṭṭhānānipi tehi ijjhantīti catusatipaṭṭhānasādhane imesaṃ indriyānaṃ sabhāvabhedābhāvato samānalakkhaṇattā itarāni satipaṭṭhānānipi vuttāni eva hontīti attho.
Because the four faculties have one characteristic means that just as kāyānupassanāsatipaṭṭhāna is accomplished by the faculties of energy, wisdom, and concentration, so too are vedanānupassanāsatipaṭṭhāna, cittānupassanāsatipaṭṭhāna, and dhammānupassanāsatipaṭṭhāna accomplished by them. Therefore, in the accomplishment of the four satipaṭṭhānas, these faculties have no difference in their nature, and because they have the same characteristics, the other satipaṭṭhānas are also considered to be stated. This is the meaning.
Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ (vì bốn căn có cùng một đặc tính) có nghĩa là: giống như niệm xứ quán thân được thành tựu nhờ tinh tấn, trí tuệ và định căn, thì niệm xứ quán thọ, niệm xứ quán tâm và niệm xứ quán pháp cũng được thành tựu nhờ chúng; do đó, vì không có sự khác biệt về bản chất của các căn này trong việc thành tựu bốn niệm xứ, và vì chúng có cùng một đặc tính, nên các niệm xứ khác cũng được nói đến như vậy.
24. Idāni satipaṭṭhānesu gahitesu sabbesaṃ bodhipakkhiyadhammānaṃ gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu satipaṭṭhānesū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that all the factors of awakening (bodhipakkhiyadhammas) are included when the satipaṭṭhānas are included, "in the four satipaṭṭhānas" and so on, is stated.
Bây giờ, để chỉ ra rằng tất cả các pháp trợ giác ngộ (bodhipakkhiyadhamma) đều được bao gồm khi các niệm xứ được nắm giữ, nên đã nói “trong bốn niệm xứ”, v.v.
Tattha bodhaṅgamāti bodhaṃ ariyamaggañāṇaṃ gacchantīti bodhaṅgamā.
There, bodhaṅgamā means "those that lead to awakening (bodha), which is the knowledge of the Noble Path."
Trong đó, bodhaṅgamā có nghĩa là chúng đi đến giác ngộ, tức là trí tuệ Thánh đạo.
Yathāvuttassa bodhassa pakkhe bhavāti bodhipakkhiyā.
They are in the faction of the aforementioned awakening, hence bodhipakkhiyā.
Những pháp thuộc về giác ngộ đã nói được gọi là bodhipakkhiyā.
Neyyānikalakkhaṇenāti ettha nimittato pavattato ca vuṭṭhānaṃ niyyānaṃ, niyyāne niyuttāti neyyānikā, yathā dovārikoti.
Here, by the characteristic of neyyānika, the rising (vuṭṭhānaṃ) from the sign (nimittato) and from existence (pavattato) is niyyāna. Those engaged in niyyāna are neyyānikā, just as one who is a doorkeeper (dovārika).
Trong câu neyyānikalakkhaṇenā (bằng đặc tính dẫn đến sự giải thoát), sự thoát ly (niyyāna) là sự thoát khỏi các dấu hiệu (nimitta) và sự vận hành (pavatta); những gì được gắn liền với sự thoát ly được gọi là neyyānikā, giống như người gác cổng (dovārika).
Niyyānasaṅkhātaṃ vā phalaṃ arahantīti neyyānikā.
Or, those who are worthy of the fruit called niyyāna are neyyānikā.
Hoặc, những gì xứng đáng với quả vị được gọi là sự thoát ly được gọi là neyyānikā.
Niyyānaṃ payojanaṃ etesanti vā neyyānikā.
Or, those for whom niyyāna is the purpose are neyyānikā.
Hoặc, những gì có mục đích là sự thoát ly được gọi là neyyānikā.
‘‘Niyyānikā’’tipi pāṭho, tattha niyyānaṃ etesaṃ atthīti niyyānikāti attho.
There is also the reading ‘‘Niyyānikā’’. In that case, the meaning is that these possess niyyāna, hence niyyānikā.
Cũng có bản đọc là “niyyānikā”, trong đó ý nghĩa là những gì có sự thoát ly.
‘‘Niyyāniyā’’tipi pāṭho, tassa niyyantīti niyyāniyāti attho daṭṭhabbo.
There is also the reading ‘‘Niyyāniyā’’. Its meaning should be understood as: they lead forth, hence niyyāniyā.
Cũng có bản đọc là “niyyāniyā”, ý nghĩa của nó phải được hiểu là những gì dẫn đến sự thoát ly.
Niyyānikalakkhaṇenāti niyyānikasabhāvena.
By the characteristic of neyyānika means by the nature of neyyānika.
Niyyānikalakkhaṇena có nghĩa là bằng bản chất dẫn đến sự giải thoát.
Evaṃ akusalāpi dhammāti yathā kusalā dhammā ekalakkhaṇabhāvena niddhāritā, evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇaṭṭhena niddhāretabbā.
Thus, unwholesome phenomena are to be determined by having a single characteristic, just as wholesome phenomena are determined by having a single characteristic.
Evaṃ akusalāpi dhammā (cũng vậy, các pháp bất thiện) có nghĩa là: giống như các pháp thiện được xác định bởi đặc tính duy nhất, thì các pháp bất thiện cũng phải được xác định bởi đặc tính duy nhất.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Pahānekaṭṭhatāvasenāti dassento ‘‘pahānaṃ abbhatthaṃ gacchantī’’ti āha.
Indicating that it is by virtue of having a single state of abandonment, he said: ‘‘they go towards abandonment’’.
Để chỉ ra rằng “bằng cách có một mục đích duy nhất là đoạn trừ”, nên đã nói “pahānaṃ abbhatthaṃ gacchantī” (chúng đi đến sự đoạn trừ).
Idāni taṃ pahānaṃ dassetuṃ ‘‘catūsu satipaṭṭhānesū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that abandonment, the phrase ‘‘in the four foundations of mindfulness’’ and so on was stated.
Bây giờ, để chỉ ra sự đoạn trừ đó, nên đã nói “catūsu satipaṭṭhānesū” (trong bốn niệm xứ), v.v.
Tattha kāyānupassanādīsu catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu asubhe subhantiādayo cattāro vipallāsā pahīyanti, kabaḷīkārāhārādayo cattāro āhārā cassa pariññaṃ gacchanti, tesaṃ parijānanassa paribandhino kāmarāgādayo byantīkatā hontīti attho, kasmā?
Therein, when the four foundations of mindfulness, such as contemplation of the body, are cultivated, the four perversions, such as perceiving beauty in the unbeautiful, are abandoned; the four nutriments, such as physical food, come to be fully understood by him; and the hindrances to their full understanding, such as sensual craving, are eliminated. Why?
Trong đó, khi bốn pháp Niệm xứ (satipaṭṭhāna) như quán thân (kāyānupassanā) được tu tập, bốn sự điên đảo (vipallāsa) như tưởng là đẹp trong cái bất tịnh sẽ được đoạn trừ. Bốn loại vật thực (āhāra) như vật thực nuôi dưỡng thân thể (kabaḷīkārāhāra) sẽ được người ấy liễu tri. Các phiền não như tham dục (kāmarāga), vốn là chướng ngại cho sự liễu tri các vật thực đó, sẽ bị loại bỏ. Đó là ý nghĩa. Tại sao?
Tehi pahātabbabhāvena ekalakkhaṇattāti.
Because they have the single characteristic of being subject to abandonment by these.
Vì chúng có chung một đặc tính là phải được đoạn trừ.
Evaṃ sabbattha attho yojetabbo.
Thus, the meaning should be applied everywhere.
Tương tự, ý nghĩa phải được áp dụng ở khắp mọi nơi.
Tenevāha – ‘‘evaṃ akusalāpi dhammā ekalakkhaṇattā pahānaṃ abbhatthaṃ gacchantī’’ti.
Therefore, he said: ‘‘Thus, unwholesome phenomena, due to having a single characteristic, go towards abandonment’’.
Chính vì thế mà có lời dạy: “Như vậy, ngay cả các pháp bất thiện cũng đạt được sự đoạn trừ do có chung một đặc tính.”
Idāni aññenapi pariyāyena lakkhaṇahārassa udāharaṇāni dassetuṃ ‘‘yattha vā panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show examples of the characteristic method by another approach, the phrase ‘‘or where’’ and so on was stated.
Bây giờ, để trình bày các ví dụ về phương pháp đặc tính (lakkhaṇahāra) bằng một cách khác, đoạn “yattha vā panā” (nơi nào hoặc là) v.v. đã được nói đến.
Tattha yatthāti yassaṃ desanāyaṃ.
Therein, yatthā means in which discourse.
Trong đó, yatthā (nơi nào) có nghĩa là trong bài thuyết giảng nào.
Vā-saddo vikappattho.
The word vā has the meaning of alternative.
Từ vā mang ý nghĩa lựa chọn.
Panāti padapūraṇo.
Panā is a particle for filling out the phrase.
Panā là một từ đệm.
Rūpindriyanti ruppanasabhāvaṃ aṭṭhavidhaṃ indriyaṃ.
Rūpindriyaṃ refers to the eightfold faculty having the characteristic of being afflicted.
Rūpindriyaṃ (sắc căn) là tám loại căn có bản chất biến hoại (ruppana).
Tatthāti tassaṃ desanāyaṃ.
Tatthā means in that discourse.
Tatthā (trong đó) có nghĩa là trong bài thuyết giảng đó.
Rūpadhātūti ruppanasabhāvā dasa dhātuyo.
Rūpadhātū refers to the ten elements having the characteristic of being afflicted.
Rūpadhātū (sắc giới) là mười giới có bản chất biến hoại.
Rūpāyatananti ruppanasabhāvaṃ dasāyatanaṃ, rūpīni dasāyatanānīti attho.
Rūpāyatanaṃ refers to the ten sense-bases having the characteristic of being afflicted; the meaning is the ten sense-bases that are material.
Rūpāyatanaṃ (sắc xứ) là mười xứ có bản chất biến hoại, nghĩa là mười sắc xứ.
Ruppanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā imāni desitānīti adhippāyo.
The intention is that these were taught due to having the single characteristic of affliction.
Ý nghĩa là những điều này được thuyết giảng vì chúng có chung đặc tính biến hoại (ruppanalakkhaṇa).
Desitaṃ tattha sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ sukhavedanābhāvena ekalakkhaṇattāti adhippāyo.
The intention is that the faculty of pleasure and the faculty of joy were taught there due to having the single characteristic of pleasant feeling.
Ý nghĩa là lạc căn (sukhindriya) và hỷ căn (somanassindriya) được thuyết giảng ở đó vì chúng có chung đặc tính là lạc thọ (sukhavedanā).
Dukkhasamudayo ca ariyasaccanti idaṃ akusalassa somanassassa vasena vuttaṃ, sāsavakusalassāpi vasena yujjati eva.
This phrase ‘‘the origin of suffering, the noble truth’’ was stated in terms of unwholesome joy, but it is also applicable in terms of wholesome joy associated with defilements.
Lời dạy “dukkhasamudayo ca ariyasaccaṃ” (và Khổ tập Thánh đế) này được nói đến theo nghĩa của hỷ (somanassa) bất thiện, và nó cũng phù hợp theo nghĩa của hỷ thiện hữu lậu.
Sabbo ca paṭiccasamuppādo desitoti sambandho.
And the entire dependent origination is taught—this is the connection.
Và toàn bộ Thập nhị nhân duyên (paṭiccasamuppāda) đã được thuyết giảng, đó là sự liên kết.
Avijjānusayitattā adukkhamasukhāya vedanāya.
Due to the underlying tendency of ignorance in feeling that is neither painful nor pleasant.
Do vô minh (avijjā) tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā vedanā).
Vuttañhetaṃ – ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465).
For it was said: ‘‘The underlying tendency of ignorance underlies feeling that is neither painful nor pleasant.’’
Thật vậy, điều này đã được nói đến: “Vô minh tùy miên tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc.”
Tathā ca vuttaṃ ‘‘adukkhamasukhāya hi vedanāya avijjā anusetī’’ti.
And thus it was said: ‘‘For ignorance underlies feeling that is neither painful nor pleasant’’.
Và cũng đã được nói đến: “Thật vậy, vô minh tùy miên tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc.”
Etena adukkhamasukhāvedanāggahaṇena avijjā gahitāti dasseti.
By this taking of feeling that is neither painful nor pleasant, he shows that ignorance is included.
Qua việc nắm giữ thọ không khổ không lạc này, vô minh được nắm giữ, điều đó được trình bày.
Sati ca avijjāggahaṇe sabbo paṭiccasamuppādo desitoti dassetuṃ ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādi vuttaṃ.
And to show that when ignorance is included, the entire dependent origination is taught, the phrase ‘‘with ignorance as condition, volitional formations’’ and so on was stated.
Và khi vô minh được nắm giữ, toàn bộ Thập nhị nhân duyên được thuyết giảng, để trình bày điều đó, đoạn “avijjāpaccayā saṅkhārā” (do vô minh duyên hành) v.v. đã được nói đến.
So cāti ettha ca-saddo byatirekattho, tena so paṭiccasamuppādo anulomapaṭilomavasena duvidhoti imaṃ vakkhamānavisesaṃ joteti.
Here, in so cā, the word ca has the meaning of antithesis, thereby illuminating the forthcoming distinction that this dependent origination is twofold, by way of direct and reverse order.
Ở đây, từ ca trong so cā (và điều đó) mang ý nghĩa đối lập, qua đó làm sáng tỏ sự khác biệt sắp được nói đến, rằng Thập nhị nhân duyên đó có hai loại theo chiều thuận và chiều nghịch.
Tesu anulomato paṭiccasamuppādo yathādassito sarāgasadosasamohasaṃkilesapakkhena hātabboti vutto, paṭilomato pana paṭiccasamuppādo yo ‘‘avijjāyatveva asesavirāganirodhā’’tiādinā pāḷiyaṃ (ma. ni. 3.126; mahāva. 1) vutto, taṃ sandhāya ‘‘vītarāgavītadosavītamohaariyadhammehi hātabbo’’ti vuttaṃ.
Among these, the dependent origination as shown in direct order is said to be abandoned by the aspect of defilements, namely, with lust, with hatred, with delusion; but the dependent origination stated in the Pāḷi in reverse order, beginning with ‘‘from the complete fading away and cessation of ignorance’’ and so on, is referred to by the phrase ‘‘to be abandoned by the noble qualities free from lust, free from hatred, free from delusion’’.
Trong số đó, Thập nhị nhân duyên theo chiều thuận, như đã được trình bày, được nói là phải đoạn trừ theo phương diện ô nhiễm (saṃkilesa) có tham, sân, si; còn Thập nhị nhân duyên theo chiều nghịch, như đã được nói đến trong Pāḷi bằng lời dạy “do sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dư sót của vô minh” v.v., thì liên quan đến điều đó, có lời dạy “phải đoạn trừ bằng các pháp cao thượng (ariyadhamma) đã ly tham, ly sân, ly si”.
Idāni ekalakkhaṇatāvibhāvanena lakkhaṇahārayojanāya nayaṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ ye dhammā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the method of applying the characteristic method by clarifying the state of having a single characteristic, the phrase ‘‘thus, whatever phenomena’’ and so on was stated.
Bây giờ, để trình bày cách áp dụng phương pháp đặc tính (lakkhaṇahāra) bằng cách làm rõ tính chất một đặc tính, đoạn “evaṃ ye dhammā” (những pháp nào như vậy) v.v. đã được nói đến.
Tattha kiccatoti pathavīādīnaṃ phassādīnañca rūpārūpadhammānaṃ sandhāraṇasaṅghaṭṭanādikiccato, tesaṃ tesaṃ vā paccayadhammānaṃ taṃtaṃpaccayuppannadhammassa paccayabhāvasaṅkhātakiccato.
Therein, by function means by the function of supporting, combining, impacting, and so on, of material and immaterial phenomena such as earth element and contact, or by the function of being a condition for the conditioned phenomena of those respective conditioning phenomena.
Trong đó, kiccato (về mặt chức năng) có nghĩa là về mặt chức năng duy trì, va chạm v.v. của các pháp sắc và vô sắc như đất (pathavī) v.v. và xúc (phassa) v.v., hoặc về mặt chức năng làm duyên của các pháp duyên đó đối với pháp do duyên sinh tương ứng.
Lakkhaṇatoti kakkhaḷaphusanādisabhāvato.
By characteristic means by the nature of hardness, contact, and so on.
Lakkhaṇato (về mặt đặc tính) có nghĩa là về mặt bản chất cứng rắn, xúc chạm v.v.
Sāmaññatoti ruppananamanādito aniccatādito khandhāyatanādito ca.
By commonality means by affliction, bending, and so on, by impermanence, and so on, and by aggregates, sense-bases, and so on.
Sāmaññato (về mặt phổ biến) có nghĩa là về mặt biến hoại, cong vẹo v.v., về mặt vô thường v.v., và về mặt uẩn, xứ v.v.
Cutūpapātatoti saṅkhatadhammānaṃ bhaṅgato uppādato ca, samānanirodhato samānuppādato cāti attho.
By decease and rebirth means by the dissolution and arising of conditioned phenomena, and by their similar cessation and similar arising.
Cutūpapātato (về mặt sinh diệt) có nghĩa là về mặt hoại diệt và sinh khởi của các pháp hữu vi, nghĩa là về mặt diệt đồng thời và sinh đồng thời.
Ettha ca sahacaraṇaṃ samānahetutā samānaphalatā samānabhūmitā samānavisayatā samānārammaṇatāti evamādayopi ca-saddena saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
Here, co-existence, having a common cause, having a common result, having a common plane, having a common object, and having a common sense-object, and so forth, are also to be understood as included by the word ca.
Và ở đây, phải hiểu rằng các yếu tố như đồng hành (sahacaraṇa), đồng nhân (samānahetutā), đồng quả (samānaphalatā), đồng địa (samānabhūmitā), đồng cảnh (samānavisayatā), đồng đối tượng (samānārammaṇatā) v.v. cũng được bao gồm bởi từ ca.
Sesaṃ uttānatthameva.
The rest is clear in meaning.
Phần còn lại là ý nghĩa rõ ràng.
25. Tattha katamo catubyūho hāroti catubyūhahāravibhaṅgo.
25. What is the fourfold mode? This is the exposition of the fourfold mode.
25. Tattha katamo catubyūho hāro (Trong đó, phương pháp tứ cấu trúc là gì?) là phân tích phương pháp tứ cấu trúc.
Tattha byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabboti saṅkhepena tāva catubyūhaṃ dasseti.
Therein, it first briefly presents the fourfold mode by saying: "By the word, the etymological explanation of the Sutta, its intention, its origin, and its preceding and succeeding connection should be sought."
Trong đó, lời dạy “byañjanena suttassa neruttañca adhippāyo ca nidānañca pubbāparasandhi ca gavesitabbo” (bằng văn tự, phải tìm hiểu ngữ nguyên, ý nghĩa, căn nguyên và sự liên kết trước sau của bài kinh) trình bày tóm tắt bốn cấu trúc này.
‘‘Byañjanenā’’ti iminā hārānaṃ suttassa byañjanavicayabhāvato byañjanamukheneva ete catubyūhahārapadatthā niddhāretabbāti dasseti.
By the words "By the word", it shows that since the modes are characterized by the analysis of the Sutta's words, these meanings of the terms of the fourfold mode should be determined solely through the words.
Với từ “byañjanenā” (bằng văn tự) này, điều đó cho thấy rằng các ý nghĩa của các từ trong phương pháp tứ cấu trúc này phải được xác định thông qua văn tự, vì các phương pháp là sự phân tích văn tự của bài kinh.
Neruttanti niruttaṃ nibbacananti attho.
Nerutta means nirutta, i.e., etymological explanation.
Neruttaṃ (ngữ nguyên) có nghĩa là ngữ nguyên (niruttaṃ), sự giải thích.
Niruttameva neruttaṃ.
Nirutta itself is nerutta.
Ngữ nguyên (nirutta) chính là ngữ nguyên (nerutta).
Tenevāha – ‘‘yā niruttipadasaṃhitā’’ti.
Therefore, it is said: "which is connected with the words of etymology."
Chính vì thế mà có lời dạy: “yā niruttipadasaṃhitā” (ngữ nguyên được kết hợp với các từ).
Tassattho – yā nirutti, idaṃ neruttaṃ.
Its meaning is: whatever is nirutti, that is nerutta.
Ý nghĩa của nó là: ngữ nguyên nào, đó là ngữ nguyên.
Kā pana sā nirutti?
But what is that nirutti?
Thế thì ngữ nguyên đó là gì?
Padasaṃhitāti padesu saṃhitā yuttā, liṅgavacanakālasādhanapurisādivisesayogena yo yo attho yathā yathā vattabbo, tathā tathā pavattasabhāvaniruttīti attho.
"Connected with words" means connected or joined in words, which is the natural etymology that proceeds in such a way that whatever meaning is to be expressed in relation to gender, number, tense, instrument, person, and other specific usages, it is expressed accordingly.
Padasaṃhitā (kết hợp với các từ) có nghĩa là được kết hợp, được gắn kết với các từ, nghĩa là ngữ nguyên có bản chất vận hành theo cách mà mỗi ý nghĩa được nói đến theo sự kết hợp đặc biệt của giống (liṅga), số (vacana), thời (kāla), phương tiện (sādhana), ngôi (purisa) v.v.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’’nti.
Thus it is said: "the knowledge of phenomena by name."
Thật vậy, điều này đã được nói đến: “yaṃ dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ” (sự hiểu biết về các pháp theo tên gọi).
Tattha yanti hetuatthe nipāto, yāya kāraṇabhūtāyāti attho.
Therein, yaṃ is a particle in the sense of cause, meaning by which causal etymology.
Trong đó, yaṃ là một từ bất biến có ý nghĩa nguyên nhân, nghĩa là do ngữ nguyên làm nguyên nhân.
Dhammānanti ñeyyadhammānaṃ.
Of phenomena means of knowable phenomena.
Dhammānaṃ (của các pháp) là của các pháp nên biết.
Nāmasoti pathavī phasso khandhā dhātu tisso phussoti evamādināmavisesena ñāṇaṃ pavattati, ayaṃ sabhāvanirutti nāma.
By name means that knowledge proceeds by specific names such as earth, contact, aggregates, elements, Tisso, Phusso; this is called natural etymology.
Nāmaso (theo tên gọi) có nghĩa là sự hiểu biết vận hành theo các tên gọi đặc biệt như đất (pathavī), xúc (phassa), uẩn (khandhā), giới (dhātu), Tisso, Phusso v.v., đây được gọi là ngữ nguyên bản chất.
Pathavīti hi evamādikaṃ saddaṃ gahetvā tato paraṃ saṅketadvārena tadatthapaṭipatti taṃtaṃaniyatanāmapaññattiggahaṇavaseneva hotīti.
For, by taking a word such as "earth" and then understanding its meaning through convention, this happens only by grasping the respective indeterminate name-concepts.
Vì sau khi nắm bắt một từ như “đất” v.v., sự nhận thức ý nghĩa của nó chỉ xảy ra thông qua quy ước và việc nắm bắt các danh xưng không cố định đó.
Atha vā padasaṃhitāti padena saṃhitā.
Alternatively, "connected with words" means connected with a word.
Hoặc, padasaṃhitā có nghĩa là được kết hợp với từ.
Padato hi padatthāvabodho.
For, the understanding of a word's meaning comes from the word itself.
Vì sự hiểu biết ý nghĩa của từ đến từ từ.
So panassa atthe pavattinimittabhūtāya paññattiyā gahitāya eva hotīti sā pana paññatti niruttisaṅkhātapadena saṃhitā padatthaṃ bodhetīti padasaṃhitāti vuttā.
And this understanding occurs only when the concept, which is the cause of the word's usage in that meaning, is grasped; that concept, being connected with the word called etymology, conveys the word's meaning, hence it is called "connected with words."
Và sự hiểu biết đó chỉ xảy ra khi danh xưng (paññatti), vốn là nguyên nhân cho sự vận hành của ý nghĩa trong từ đó, được nắm bắt; và danh xưng đó, được gọi là ngữ nguyên, kết hợp với từ và làm cho ý nghĩa của từ được hiểu, nên được gọi là padasaṃhitā.
‘‘Yadā hi bhikkhū’’tiādinā ‘‘dhammānaṃ nāmaso ñāṇa’’nti padassa atthaṃ vivarati.
By "When a bhikkhu..." and so forth, it explains the meaning of the phrase "knowledge of phenomena by name."
Đoạn “yadā hi bhikkhū” (khi một tỳ khưu) v.v. giải thích ý nghĩa của từ “dhammānaṃ nāmaso ñāṇaṃ” (sự hiểu biết về các pháp theo tên gọi).
Tattha atthakusaloti pāḷiatthe kusalo.
Therein, skilled in meaning means skilled in the meaning of the Pāḷi.
Trong đó, atthakusalo (thiện xảo về ý nghĩa) là thiện xảo về ý nghĩa của Pāḷi.
Dhammakusaloti pāḷiyaṃ kusalo.
Skilled in phenomena means skilled in the Pāḷi.
Dhammakusalo (thiện xảo về pháp) là thiện xảo về Pāḷi.
Byañjanakusaloti akkharesu ca vākyesu ca kusalo.
Skilled in words means skilled in letters and sentences.
Byañjanakusalo (thiện xảo về văn tự) là thiện xảo về các chữ cái và các câu.
Niruttikusaloti nibbacane kusalo.
Skilled in etymology means skilled in explanation.
Niruttikusalo (thiện xảo về ngữ nguyên) là thiện xảo về sự giải thích.
Pubbāparakusaloti desanāya pubbāparakusalo.
Skilled in preceding and succeeding means skilled in the preceding and succeeding parts of the teaching.
Pubbāparakusalo (thiện xảo về trước sau) là thiện xảo về sự trước sau của bài thuyết giảng.
Desanākusaloti dhammassa desanāya kusalo.
Skilled in teaching means skilled in teaching the Dhamma.
Desanākusalo (thiện xảo về thuyết giảng) là thiện xảo về sự thuyết giảng pháp.
Atītādhivacanakusaloti atītapaññattikusalo.
Skilled in past designations means skilled in past concepts.
Atītādhivacanakusalo (thiện xảo về danh xưng quá khứ) là thiện xảo về danh xưng quá khứ.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cách này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Evaṃ sabbāni kātabbāni, janapadaniruttānīti yattakāni sattavohārapadāni, tāni sabbāni yathāsambhavaṃ sutte nibbacanavasena kātabbāni vattabbānīti attho.
All such regional etymologies should be made means that all human conventional terms, as far as possible, should be explained in the Sutta by way of etymology.
Evaṃ sabbāni kātabbāni, janapadaniruttānī (tất cả các ngữ nguyên địa phương phải được thực hiện như vậy) có nghĩa là tất cả các từ ngữ thông thường của chúng sinh phải được nói, phải được thực hiện theo cách giải thích trong bài kinh tùy theo khả năng.
Sabbā ca janapadaniruttiyoti sabbā ca lokasamaññāyo yathārahaṃ kātabbā.
And all regional etymologies means all worldly conventions should be made appropriately.
Sabbā ca janapadaniruttiyo (và tất cả các ngữ nguyên địa phương) có nghĩa là tất cả các quy ước thế gian phải được thực hiện một cách thích đáng.
‘‘Samaññaṃ nātidhāveyyā’’ti hi vuttaṃ.
For it is said: "One should not go beyond convention."
Thật vậy, đã có lời dạy: “Không nên vượt quá quy ước.”
Tathā hi sammutisaccamukheneva paramatthasaccādhigamo hotīti.
Thus, the attainment of ultimate truth occurs only through the medium of conventional truth.
Chính vì vậy, chỉ thông qua phương tiện của chân lý quy ước (sammuti-sacca) mà sự chứng đắc chân lý tối hậu (paramattha-sacca) mới có thể xảy ra.
Kāmandhāti kilesakāmena andhā.
Blind with craving means blind with the craving of defilements.
Kāmandhā (mù quáng vì dục vọng) nghĩa là mù quáng vì phiền não dục vọng.
Jālasañchannāti taṇhājālapaliguṇṭhitā.
Jālasañchannā means enveloped and covered by the net of craving.
Jālasañchannā (bị lưới che phủ) nghĩa là bị lưới ái dục bao phủ.
Taṇhāchadanachāditāti taṇhāsaṅkhātena andhakārena pihitā.
Taṇhāchadanachāditā means covered by the darkness called craving.
Taṇhāchadanachāditā (bị màn ái dục che lấp) nghĩa là bị che lấp bởi bóng tối gọi là ái dục.
Bandhanābaddhāti kāmaguṇasaṅkhātena bandhanena baddhā.
Bandhanābaddhā means bound by the fetter called sense pleasures.
Bandhanābaddhā (bị trói buộc bởi xiềng xích) nghĩa là bị trói buộc bởi xiềng xích gọi là ngũ dục.
‘‘Pamattabandhanā’’tipi pāṭho, pamādenāti attho.
"Pamattabandhanā" is also a reading, meaning bound by heedlessness.
Cũng có bản đọc là "pamattabandhanā", nghĩa là bị trói buộc bởi sự phóng dật.
Pubbāparenāti pubbena vā aparena vā desanantarenāti adhippāyo.
Pubbāparena means by a preceding or subsequent discourse.
Pubbāparenā (trước hoặc sau) có ý nghĩa là với một bài giảng khác, hoặc trước hoặc sau.
Yujjatīti yogaṃ upeti, sametīti attho.
Yujjatī means it comes into conjunction, it corresponds.
Yujjatī (kết hợp) nghĩa là đi vào sự kết hợp, hòa hợp.
Imehi padehi pariyuṭṭhānehīti imehi yathāvuttehi gāthāpadehi taṇhāpariyuṭṭhānadīpakehi.
Imehi padehi pariyuṭṭhānehī means by these aforementioned stanzas that illuminate the obsessions of craving.
Imehi padehi pariyuṭṭhānehī (bởi những từ ngữ này, bởi những phiền não này) nghĩa là bởi những từ ngữ trong bài kệ đã nói ở trên, những từ ngữ biểu thị sự xâm chiếm của ái dục.
Sāyeva taṇhāti yā purimagāthāya vuttā, sāyeva taṇhā.
Sāyeva taṇhā means that very craving which was mentioned in the previous stanza.
Sāyeva taṇhā (chính ái dục đó) nghĩa là chính ái dục đã được nói đến trong bài kệ trước.
‘‘Yañcāhā’’tiādinā dvinnampi gāthānaṃ atthasaṃsandanena pubbāparaṃ vibhāveti.
With " Yañcāhā" and so on, he clarifies the preceding and succeeding special discourses by correlating the meanings of both stanzas.
Với từ "Yañcāhā" và các từ khác, giải thích sự liên kết trước sau bằng cách so sánh ý nghĩa của cả hai bài kệ.
Payogenāti samudācārena.
Payogena means by its occurrence.
Payogenā (bằng sự ứng dụng) nghĩa là bằng sự phát sinh.
Tasmāti yattha sayaṃ uppannā, taṃ santānaṃ nissarituṃ adentī nānārammaṇehi palobhayamānā kilesehi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati.
Tasmā means because craving, having arisen in a particular continuum, does not allow that continuum to escape, and by enticing it with various objects, it seizes the mind with defilements and remains.
Tasmā (do đó), ái dục không cho phép dòng tâm thức nơi nó phát sinh thoát ra, mà dụ dỗ bằng nhiều đối tượng khác nhau, chiếm đoạt tâm thức bằng các phiền não và tồn tại.
Tasmā kilesavasena ca pariyuṭṭhānavasena ca taṇhābandhanaṃ vuttā.
Therefore, craving is called a fetter by way of defilements and by way of obsession.
Do đó, ái dục được gọi là xiềng xích vì nó là phiền não và vì nó xâm chiếm.
Papañcenti saṃsāre ciraṃ ṭhapentīti papañcā.
They expand, meaning they keep one in saṃsāra for a long time, hence papañcā.
Papañcā (sự phóng dật) là những gì giữ chúng sinh lâu dài trong vòng luân hồi.
Tiṭṭhanti etāhīti ṭhitī.
By these, one stands, hence ṭhitī.
Ṭhitī (sự an trú) là những gì mà nhờ đó chúng sinh an trú.
Bandhanaṭṭhena sandānaṃ viyāti sandānaṃ.
Like a binding due to its nature of binding, hence sandānaṃ.
Sandānaṃ (sự trói buộc) giống như sợi dây trói buộc.
Nibbānanagarappavesassa paṭisedhanato palighaṃ viyāti palighaṃ.
Like a cross-bar due to its obstruction of entry into the city of Nibbāna, hence palighaṃ.
Palighaṃ (cái chốt cửa) giống như cái chốt cửa ngăn cản việc vào thành Niết Bàn.
Anavasesataṇhāpahānena nittaṇho.
Nittaṇho means one who has abandoned craving without remainder.
Nittaṇho (không còn ái dục) là do đã đoạn trừ hoàn toàn ái dục.
Attahitaparahitānaṃ idhalokaparalokānañca munanato munīti evaṃ gāthāya padattho veditabbo.
Munī means one who knows the benefit of oneself and others, and of this world and the next; thus, the meaning of the words in the stanza should be understood.
Munī (bậc Hiền giả) là do thấu hiểu lợi ích của tự thân và người khác, của thế giới này và thế giới khác. Như vậy, ý nghĩa của các từ trong bài kệ cần được hiểu.
Papañcādiatthā pana pāḷiyaṃ vibhattā evāti.
The meanings of papañca and so on are already expounded in the Pāḷi.
Tuy nhiên, ý nghĩa của papañca và các từ khác đã được giải thích trong Pāḷi.
Tattha yassete papañcādayo abbhatthaṃ gatā, tassa taṇhāya lesopi na bhavati.
Among those, for the muni for whom these papañca and so on have ceased and are absent, there is not even a trace of craving.
Trong đó, đối với bậc hiền giả nào mà những papañca này đã chấm dứt, thì dù chỉ một chút ái dục cũng không còn.
Tena vuttaṃ – ‘‘yo etaṃ sabbaṃ samatikkanto, ayaṃ vuccati nittaṇho’’ti.
Therefore, it is said: " He who has overcome all this, he is called nittaṇho."
Do đó, đã nói: “Ai đã vượt qua tất cả những điều này, người đó được gọi là nittaṇho (không còn ái dục)”.
28. Pariyuṭṭhānanti ‘‘taṇhāya pariyuṭṭhāna’’nti vuttāni taṇhāvicaritāni.
28. Pariyuṭṭhāna means the wanderings of craving, which are called "obsessions of craving."
28. Pariyuṭṭhāna (sự xâm chiếm) là những hoạt động của ái dục đã được nói đến là "sự xâm chiếm của ái dục".
Saṅkhārāti ‘‘tadabhisaṅkhatā saṅkhārā’’ti vuttā taṇhādiṭṭhimānahetukā saṅkhārā.
Saṅkhārā means the volitional formations (saṅkhārā) called "tadabhisaṅkhatā saṅkhārā," which have craving, wrong view, and conceit as their cause.
Saṅkhārā (các hành) là những hành đã được nói đến là "những hành được tạo tác bởi cái đó", tức là những hành có nguyên nhân từ ái dục, tà kiến và ngã mạn.
Te pana yasmā sattasu javanacetanāsu paṭhamacetanā sati paccayasamavāye imasmiṃyeva attabhāve phalaṃ deti.
Among these, because the first volitional thought (cetanā) among the seven javana-cetanās, when there is a confluence of conditions, yields fruit in this very existence.
Tuy nhiên, vì trong bảy tâm javana-cetanā (tâm tốc hành), tâm javana đầu tiên, khi có sự hội tụ của các duyên, sẽ cho quả trong chính đời sống này.
Pacchimacetanā anantare attabhāve.
The last volitional thought (cetanā) yields fruit in the immediately succeeding existence.
Tâm javana cuối cùng sẽ cho quả trong đời sống kế tiếp.
Ubhinnaṃ vemajjhacetanā yattha katthaci phalaṃ deti, tasmā vipaccanokāsavasena vibhajitvā dassetuṃ ‘‘diṭṭhadhammavedanīyā vā’’tiādi vuttaṃ.
The intermediate volitional thoughts (cetanās) between the two yield fruit anywhere; therefore, to show this by dividing them according to the occasion of their ripening, it is said: " diṭṭhadhammavedanīyā vā" (ripening in this very life) and so on.
Các tâm javana ở giữa cả hai sẽ cho quả ở bất cứ đâu, do đó, để trình bày bằng cách phân chia theo cơ hội cho quả, đã nói "diṭṭhadhammavedanīyā vā" (hoặc cảm nhận được trong đời này) và các từ khác.
Yasmā pana taṃtaṃcetanāsampayuttā taṇhāpi cetanā viya diṭṭhadhammavedanīyādivasena tidhā hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘evaṃ taṇhā tividhaṃ phalaṃ detī’’ti.
And because craving, being conjoined with those respective volitional thoughts, is also threefold like volitional thought, by way of ripening in this very life and so on, therefore it is said: " Thus, craving yields threefold fruit."
Và vì ái dục, liên kết với các tâm javana khác nhau, cũng có ba loại như tâm javana, tùy thuộc vào việc nó được cảm nhận trong đời này, v.v., do đó đã nói: "Như vậy, ái dục cho ba loại quả".
Pubbāparena yujjatīti yaṃ pubbaṃ purimaṃ saṅkhārānaṃ diṭṭhadhammavedanīyatādivacanaṃ vuttaṃ, taṃ iminā aparena kammassa diṭṭhadhammavedanīyatādivacanena yujjati gaṅgodakaṃ viya yamunodakena saṃsandati sametīti attho.
Pubbāparena yujjatī means that the preceding statement concerning the ripening of saṅkhārā in this very life and so on, corresponds with this subsequent statement concerning the ripening of kamma in this very life and so on, just as the water of the Ganges mixes with the water of the Yamunā, meaning it becomes harmonious.
Pubbāparena yujjatī (kết hợp với cái trước và cái sau) nghĩa là lời nói về sự cảm nhận được trong đời này, v.v., của các hành đã nói trước đó, kết hợp với lời nói về sự cảm nhận được trong đời này, v.v., của nghiệp sau này, hòa hợp như nước sông Hằng với nước sông Yamunā.
Anubandhoti taṇhādīnaṃ anuppabandhena pavatti.
Anubandho means the continuous occurrence of craving and so on.
Anubandho (sự tiếp nối) là sự tiếp diễn liên tục của ái dục và các phiền não khác.
Yo cāpi papañcotiādinā ‘‘papañcetī’’tiādinā vuttaṃ rādhasuttañcasaṃsandati.
With " Yo cāpi papañco" and so on, it correlates the Sutta mentioned with "papañcetī" and so on, and also the Rādhā Sutta.
Với từ Yo cāpi papañco và các từ khác, nó so sánh với Rādhasutta đã được nói đến với từ "papañcetī" và các từ khác.
Tenevāha – ‘‘idaṃ ekattha’’nti.
Therefore, he says: " This is one meaning."
Do đó, đã nói: "Điều này là một ý nghĩa".
Yadipi atthato ekaṃ, desanāya pana viseso vijjatīti dassetuṃ ‘‘api cā’’tiādi vuttaṃ.
Although the meaning is one, to show that there is a difference in the exposition, " api cā" and so on is stated.
Mặc dù ý nghĩa là một, nhưng để chỉ ra rằng có sự khác biệt trong cách giảng dạy, đã nói "api cā" và các từ khác.
Evanti iminā vuttappakārena.
Evaṃ means in this aforementioned manner.
Evaṃ (như vậy) nghĩa là theo cách đã nói ở trên.
Suttenāti saṃvaṇṇiyamānena suttena.
Suttena means with the Sutta being expounded.
Suttenā (bởi kinh) nghĩa là bởi kinh đang được giải thích.
Suttanti suttantaraṃ.
Sutta means another Sutta.
Sutta (kinh) nghĩa là một kinh khác.
Saṃsandayitvāti vimissitvā atthato abhinnaṃ katvā.
Saṃsandayitvā means having mixed them, having made them non-different in meaning.
Saṃsandayitvā (sau khi so sánh) nghĩa là sau khi hòa trộn, làm cho ý nghĩa không khác biệt.
Pubbāparena saddhiṃ yojayitvāti pubbena vā aparena vā suttena saddhiṃ atthato sambandhaṃ yojetvā.
Pubbāparena saddhiṃ yojayitvā means having connected the meaning with a preceding or succeeding Sutta.
Pubbāparena saddhiṃ yojayitvā (sau khi kết nối với cái trước và cái sau) nghĩa là sau khi kết nối ý nghĩa với một kinh trước hoặc sau.
Vuttamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti tena suttassa attho niddiṭṭho hoti vitthārito suttantaradassanena.
It makes the stated meaning clear; thereby, the meaning of the Sutta is designated and expanded by showing another Sutta.
Điều đó làm cho ý nghĩa đã nói trở nên rõ ràng; do đó, ý nghĩa của kinh được xác định và được mở rộng bằng cách tham chiếu đến các kinh khác.
Desanāsandhīti yathāvuttadesanantarena desanāya saṃsandanaṃ.
Connection of discourse is the correlation of a discourse with another discourse already stated.
Desanāsandhī (sự liên kết bài giảng) là sự liên kết của bài giảng với một bài giảng khác đã được nói đến.
Na ca pathaviṃ nissāyāti pathaviṃ visayasaṅkhātaṃ nissayaṃ katvā, pathaviṃ ālambitvāti attho.
"Not relying on earth" means making the earth the support, which is the object; it means taking the earth as an object.
Na ca pathaviṃ nissāyā (không nương tựa vào đất) nghĩa là không lấy đất làm đối tượng hay chỗ nương tựa, không nương tựa vào đất.
Jhāyīti phalasamāpattijhānena jhāyī.
"Meditates" means meditates with the phalasamāpatti jhāna (attainment of fruition-meditation).
Jhāyī (người thiền định) là người thiền định bằng thiền định nhập quả (phala-samāpatti-jhāna).
So hi sabbasaṅkhāranissaṭaṃ nibbānaṃ ālambitvā samāpajjanavasena jhāyati, na pathaviṃ nissāya jhāyatīti vutto.
For this person meditates by attaining jhāna through taking Nibbāna, which is free from all saṅkhāras, as an object; he does not meditate by relying on the earth, so it is said.
Người đó thiền định bằng cách nhập định, lấy Niết Bàn, nơi thoát ly khỏi mọi hành, làm đối tượng, chứ không thiền định bằng cách nương tựa vào đất.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Cách giải thích này cũng áp dụng cho các từ khác.
Ettha ca catūhi mahābhūtehi rūpappaṭibaddhavuttitāya sabbo kāmabhavo rūpabhavo ca gahitā.
Here, by the four great elements, all kāmabhava (sensual existence) and rūpabhava (form existence) are included due to their being connected with form.
Ở đây, tất cả cõi Dục (kāma-bhava) và cõi Sắc (rūpa-bhava) đều được bao gồm vì chúng có sự tồn tại gắn liền với sắc pháp do bốn đại yếu tố tạo thành.
Arūpabhavo pana sarūpeneva gahitoti sabbaṃ lokaṃ pariyādiyitvā puna aññenapi pariyāyena taṃ dassetuṃ ‘‘na ca imaṃ loka’’ntiādimāha.
However, arūpabhava (formless existence) is taken in its own nature. Thus, having completely encompassed the entire world, he then states " na ca imaṃ lokaṃ" (nor this world), etc., to show it by another method.
Còn cõi Vô Sắc (arūpa-bhava) thì được đề cập trực tiếp. Để làm rõ điều đó bằng một cách khác, sau khi bao gồm toàn bộ thế gian, đã nói "na ca imaṃ loka" (không phải thế gian này) và các từ khác.
Sabbo hi loko idhaloko paraloko cāti dveva koṭṭhāsā honti.
For the entire world consists of two parts: this world and the other world.
Thật vậy, tất cả thế gian chỉ có hai phần: thế gian này và thế gian khác.
Yasmā pana ‘‘idhaloko’’ti visesato diṭṭhadhammabhūto sattasantāno vuccati.
However, the term " this world" specifically refers to the continuum of beings that is visible in the present life.
Tuy nhiên, vì "idhaloko" (thế gian này) đặc biệt chỉ dòng tâm thức của chúng sinh hiện hữu trong đời này.
‘‘Paraloko’’ti bhavantarasaṅkhepagato sattasantāno tadubhayavinimutto anindriyabaddho rūpasantāno.
"The other world" refers to the continuum of beings that has reached another existence, and the continuum of form that is free from both of these and not bound by faculties.
Còn "paraloko" (thế gian khác) chỉ dòng tâm thức của chúng sinh đã đạt đến một kiếp sống khác, và dòng sắc pháp không bị ràng buộc bởi các căn, thoát khỏi cả hai.
Tasmā taṃ sandhāya ‘‘yamidaṃ ubhayamantarenā’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, with reference to that, the phrase beginning " yamidaṃ ubhayamantarenā" (that which is between both) was stated.
Do đó, để chỉ điều đó, đã nói "yamidaṃ ubhayamantarenā" (điều ở giữa cả hai) và các từ khác.
Ye pana ‘‘ubhayamantarenā’’ti vacanaṃ gahetvā antarābhavaṃ icchanti, tesaṃ taṃ micchā.
But for those who, taking the phrase "between both," desire an intermediate existence, that is wrong.
Còn những ai chấp vào lời "ubhayamantarenā" để mong cầu trạng thái trung ấm (antarābhava) thì điều đó là sai lầm.
Antarābhavo hi abhidhamme paṭikkhittoti.
For an intermediate existence is rejected in the Abhidhamma.
Vì trạng thái trung ấm đã bị bác bỏ trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma).
Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ.
"Seen" refers to the visual object.
Diṭṭha (được thấy) là sắc xứ (rūpāyatana).
Sutanti saddāyatanaṃ.
"Heard" refers to the auditory object.
Suta (được nghe) là thanh xứ (saddāyatana).
Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanañca.
"Sensed" refers to the olfactory object, gustatory object, and tactile object, because they are grasped upon contact.
Muta (được biết bằng xúc giác) là hương xứ (gandhāyatana), vị xứ (rasāyatana) và xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana), vì chúng phải được tiếp xúc mới có thể nhận biết.
Viññātanti avasiṭṭhaṃ dhammārammaṇapariyāpannarūpaṃ.
"Known" refers to the remaining form included in the mind-object.
Viññāta (được nhận thức) là sắc pháp còn lại thuộc về pháp xứ (dhammārammaṇa).
Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ.
"Attained" refers to what is attained, whether sought or unsought.
Đã đạt được (patta) nghĩa là đã tìm thấy hoặc chưa tìm thấy mà đã đạt được.
Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ.
"Sought" refers to what is sought, whether attained or not attained.
Đã tìm kiếm (pariyesita) nghĩa là đã tìm kiếm cái đã đạt được hoặc chưa đạt được.
Vitakkitaṃ vicāritanti vitakkanavasena anumajjanavasena ca ālambitaṃ.
"Conceptualized and deliberated" means taken as an object by way of initial application and sustained application.
Đã tầm cầu, đã tứ sát (vitakkitaṃ vicārita) nghĩa là đã lấy làm đối tượng (ālambita) bằng cách tầm cầu (vitakkanavasena) và tứ sát (anumajjanavasena).
Manasānucintitanti cittena anu anu cintitaṃ.
"Reflected upon by the mind" means repeatedly reflected upon by the mind.
Đã tư duy bằng ý (manasānucintita) nghĩa là đã tư duy đi tư duy lại bằng tâm.
Ayaṃ sadevake…pe… anissitena cittena na ñāyati jhāyantoti ayaṃ khīṇāsavo phalasamāpattijhānena jhāyanto pubbeva taṇhādiṭṭhinissayānaṃ suṭṭhu pahīnattā sadevake loke…pe… manussāya yattha katthacipi anissitena cittena jhāyati nāma.
"This one meditating in the world with devas... is not known by an unattached mind" means this Arahant, meditating with the phalasamāpatti jhāna, because the supports of craving and wrong view have been thoroughly abandoned beforehand, meditates with an unattached mind in the world with devas... among devas and humans, in any world whatsoever.
Vị A-la-hán này khi nhập thiền bằng Phalasamāpatti-jhāna thì không được biết đến là đang nhập thiền với tâm không nương tựa trong thế gian cùng chư thiên…pe… cùng loài người ở bất cứ nơi nào, nghĩa là vị A-la-hán này khi nhập thiền bằng Phalasamāpatti-jhāna, do các sự nương tựa như tham ái và tà kiến đã được đoạn trừ hoàn toàn từ trước, nên vị ấy nhập thiền với tâm không nương tựa vào bất cứ nơi nào trong thế gian cùng chư thiên…pe… cùng loài người.
Tato eva loke kenacipi na ñāyati ‘‘ayaṃ idaṃ nāma nissāya jhāyatī’’ti.
For that very reason, he is not known by anyone in the world as "This one meditates relying on such and such."
Chính vì thế, trong thế gian không ai biết được rằng: “Vị này đang nhập thiền nương tựa vào điều này”.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói đến:
Niddesasandhīti niddesassa sandhi niddesasandhi, niddesena vā sandhi niddesasandhi.
Niddesasandhi means the connection of the subsequent exposition with the preceding exposition, or the connection of the subsequent exposition with the preceding exposition.
Sự liên kết giải thích (niddesasandhī) nghĩa là sự liên kết của sự giải thích, hoặc sự liên kết bằng sự giải thích là sự liên kết giải thích.
Purimena suttassa niddesena tasseva pacchimassa niddesassa, pacchimena vā purimassa sambandhananti attho.
The meaning is the connection of the exposition of the preceding Sutta with the exposition of that very subsequent Sutta, or the connection of the subsequent with the preceding.
Nghĩa là sự liên kết của sự giải thích sau với sự giải thích trước của kinh đó, hoặc sự liên kết của sự giải thích trước với sự giải thích sau.
Taṃ dassetuṃ yasmā bhagavā yebhuyyena paṭhamaṃ vaṭṭaṃ dassetvā pacchā vivaṭṭaṃ dasseti, tasmā ‘‘nissitacittā’’tiādi vuttaṃ.
To show that, since the Blessed One mostly first explains the round of existence (vaṭṭa) and then explains the cessation of the round (vivaṭṭa), therefore "nissitacittā" and so on was stated.
Để chỉ ra điều đó, vì Đức Thế Tôn thường chỉ ra vòng luân hồi trước rồi sau đó chỉ ra sự thoát ly khỏi vòng luân hồi, nên đã nói “những người có tâm nương tựa” v.v.
Tattha nissitaṃ cittaṃ etesanti nissitacittā, puggalā, niddisitabbā puggalādhiṭṭhānāya desanāyāti adhippāyo.
Therein, nissitacittā means those individuals whose minds are dependent, meaning that individuals are to be expounded in a discourse based on individuals.
Trong đó, những người có tâm nương tựa (nissitacittā) là những người mà tâm của họ có sự nương tựa, ý nghĩa là những người cần được giải thích trong bài giảng dựa trên cá nhân.
Dhammādhiṭṭhānāya pana nissitaṃ cittaṃ etthāti nissitacittā, nissitacittavanto taṇhādiṭṭhinissayavasena pavattā suttapadesā.
However, in a discourse based on phenomena, nissitacittā means those Sutta passages that are dependent-minded, having arisen due to the support of craving and wrong view.
Còn đối với bài giảng dựa trên Pháp, những người có tâm nương tựa (nissitacittā) là những đoạn kinh có tâm nương tựa, tức là những đoạn kinh vận hành dựa trên sự nương tựa của tham ái và tà kiến.
Sesamettha sabbaṃ pākaṭameva.
All the rest here is quite clear.
Tất cả những điều còn lại trong đây đều rõ ràng.
29. Tattha katamo āvaṭṭo hāroti āvaṭṭahāravibhaṅgo.
29. Therein, what is the Āvaṭṭa Arrangement? This is the exposition of the Āvaṭṭa Arrangement.
29. Trong đó, Āvaṭṭa Hāra là gì? (Tattha katamo āvaṭṭo hāro) là phần phân tích Āvaṭṭa Hāra.
Tattha ārambhathāti ārambhadhātusaṅkhātaṃ vīriyaṃ karotha.
Therein, "Strive" means to cultivate energy, which is called the element of initiation (ārambhadhātu).
Trong đó, Hãy bắt đầu (ārambhatha) nghĩa là hãy thực hành tinh tấn, tức là Ārambha-dhātu.
Nikkamathāti kosajjapakkhato nikkhantattā nikkamadhātusaṅkhātaṃ taduttarivīriyaṃ karotha.
"Exert yourselves" means to cultivate that further energy, which is called the element of exertion (nikkamadhātu), because it is a departure from the side of idleness.
Hãy xuất ly (nikkamathā) nghĩa là hãy thực hành tinh tấn cao hơn, tức là Nikkama-dhātu, vì đã thoát ly khỏi phe lười biếng.
Yuñjatha buddhasāsaneti yasmā sīlasaṃvaro indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā satisampajaññanti imesu dhammesu patiṭṭhitānaṃ jāgariyānuyogavasena ārambhanikkamadhātuyo sampajjanti, tasmā tathābhūtasamathavipassanāsaṅkhāte bhagavato sāsane yuttappayuttā hotha.
"Apply yourselves to the Buddha's Teaching" means: Since for those who are established in these qualities—restraint of conduct (sīlasaṃvara), guarding the doors of the senses (indriyesu guttadvāratā), moderation in eating (bhojane mattaññutā), mindfulness (sati), and clear comprehension (sampajañña)—the elements of initiation and exertion (ārambhanikkamadhātuyo) are accomplished through the practice of wakefulness, therefore, be diligent and applied in the Blessed One's Teaching, which consists of such calm (samatha) and insight (vipassanā).
Hãy tinh cần trong giáo pháp của Đức Phật (yuñjatha buddhasāsane) nghĩa là vì những người đã an trú trong các pháp như giữ giới, giữ gìn các căn, biết đủ trong việc ăn uống, chánh niệm và tỉnh giác, sẽ đạt được Ārambha-dhātu và Nikkama-dhātu nhờ sự tinh cần trong việc thức tỉnh, nên hãy tinh cần và nỗ lực trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, tức là Samatha và Vipassanā như vậy.
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaroti evaṃ paṭipajjantā ca tedhātuissarassa maccurājassa vasaṃ satte netīti tassa senāsaṅkhātaṃ abalaṃ dubbalaṃ yathā nāma balūpapanno kuñjaro naḷehi kataṃ agāraṃ khaṇeneva viddhaṃseti, evameva kilesagaṇaṃ dhunātha vidhamatha viddhaṃsethāti attho (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.185).
"Shake off Māra's army, as an elephant a reed-house" means: And by practicing thus, shake off, dispel, destroy the host of defilements, which is called the army of the King of Death (Mārarāja), who is lord over the three realms and leads beings to his power, and which is weak and feeble, just as a powerful elephant quickly shatters a house made of reeds.
Hãy phá tan quân đội của tử thần, như voi phá nhà tranh (Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro) nghĩa là những người thực hành như vậy, hãy phá tan, hãy đánh bại, hãy hủy diệt đoàn quân phiền não yếu ớt của Vua Tử Thần, người đưa chúng sinh vào quyền lực của mình, giống như một con voi hùng mạnh phá tan ngôi nhà được làm bằng tre nứa trong chốc lát. Đó là ý nghĩa (Saṃ. Ni. Aṭṭha. 1.1.185).
Idāni yadatthaṃ ayaṃ gāthā nikkhittā, taṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to connect and show the purpose for which this verse was set forth, "‘Strive, exert yourselves’ is the proximate cause (padaṭṭhāna) of energy" and so on was stated.
Hiện nay, để chỉ ra ý nghĩa của bài kệ này, đã nói “Hãy bắt đầu, hãy xuất ly là căn bản của tinh tấn” v.v.
Tattha ārambhatha nikkamathāti idaṃ vacanaṃ vīriyassa padaṭṭhānaṃ vīriyapayogassa kāraṇaṃ vīriyārambhe niyojanato, ‘‘yogā ve jāyatī bhūrī’’ti (dha. pa. 282) vacanato yogo bhāvanā.
Therein, the statement "Strive, exert yourselves" is the proximate cause of energy, the reason for the application of energy, because it enjoins the initiation of energy. And according to the saying, "Indeed, wisdom arises from application," application (yoga) is development (bhāvanā).
Trong đó, lời nói “Hãy bắt đầu, hãy xuất ly” là căn bản của tinh tấn (vīriyassa padaṭṭhānaṃ), là nguyên nhân của việc áp dụng tinh tấn, vì nó khuyến khích sự bắt đầu tinh tấn. Theo lời dạy: “Từ sự tinh cần, trí tuệ phát sinh” (Dhammapada 282), tinh cần (yoga) là sự tu tập.
Tattha vipassanābhāvanāya vakkhamānattā samādhibhāvanā idhādhippetāti vuttaṃ – ‘‘yuñjatha buddhasāsaneti samādhissa padaṭṭhāna’’nti.
Among these, since the development of insight (vipassanābhāvanā) will be explained, the development of concentration (samādhibhāvanā) is intended here, thus it is said: "‘Apply yourselves to the Buddha's Teaching’ is the proximate cause of concentration."
Trong đó, vì sự tu tập Vipassanā sẽ được nói đến, nên sự tu tập Samādhi được đề cập ở đây, do đó đã nói “Hãy tinh cần trong giáo pháp của Đức Phật là căn bản của định” (yuñjatha buddhasāsaneti samādhissa padaṭṭhānaṃ).
‘‘Maccuno sena’’nti vuttāya kilesasenāya sammā dhunanaṃ ñāṇeneva hotīti āha – ‘‘dhunātha…pe… padaṭṭhāna’’nti.
The complete shaking off of the army of defilements, called "Māra's army," occurs only through wisdom, thus it is said: "Shake off...pe...proximate cause."
Việc phá tan hoàn toàn đoàn quân phiền não được gọi là “quân đội của tử thần” chỉ có thể thực hiện bằng trí tuệ, nên đã nói “Hãy phá tan…pe… căn bản” (dhunātha…pe… padaṭṭhānaṃ).
Puna yathāvuttavīriyasamādhipaññāsampayuttesu ādhipaccakiccatāya papañcappahānasamatthā vaṭṭamūlaṃ chinditvā vivaṭṭaṃ pāpenti cāti dassanatthaṃ ‘‘ārambhatha nikkamathāti vīriyindriyassa padaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ.
Again, to show that the energy, concentration, and wisdom as described, being dominant in the associated phenomena, are capable of abandoning proliferation (papañca), and cutting off the root of saṃsāra, lead to liberation (vivaṭṭa), "‘Strive, exert yourselves’ is the proximate cause of the faculty of energy" and so on was stated.
Lại nữa, để chỉ ra rằng tinh tấn, định và tuệ như đã nói, do có chức năng thống trị trong các pháp tương ưng, có khả năng đoạn trừ papañca, cắt đứt gốc rễ của vòng luân hồi và đưa đến sự thoát ly khỏi vòng luân hồi, nên đã nói “Hãy bắt đầu, hãy xuất ly là căn bản của tinh tấn căn” (ārambhatha nikkamathāti vīriyindriyassa padaṭṭhānaṃ) v.v.
Imāni padaṭṭhānāni desanāti ‘‘yānimāni vīriyassa padaṭṭhāna’’ntiādinā vīriyādīnaṃ padaṭṭhānāni vuttāni, sā ārambhatha nikkamathāti ādidesanā, na vīriyārambhavatthuādīnīti attho.
"These proximate causes are the teaching" means: The proximate causes of energy and so forth, which are stated by "the proximate cause of energy" and so on, are the teaching beginning with "Strive, exert yourselves," not the basis for the initiation of energy and so forth.
Những căn bản này là bài giảng (imāni padaṭṭhānāni desanā) nghĩa là những căn bản của tinh tấn v.v., được nói đến bằng câu “những gì là căn bản của tinh tấn” v.v., đó là bài giảng bắt đầu bằng “Hãy bắt đầu, hãy xuất ly”, chứ không phải là đối tượng của sự bắt đầu tinh tấn v.v.
Tathā ceva saṃvaṇṇitaṃ.
And it is explained in that very way.
Và đã được giải thích như vậy.
So pamādo duvidhoti yena pamādena bhāvanaṃ nānuyuñjanti, so pamādo attano kāraṇabhedena duvidho.
"That heedlessness is twofold" means that the heedlessness by which one does not apply oneself to development is twofold due to the distinction of its causes.
Sự phóng dật đó có hai loại (so pamādo duvidho) nghĩa là sự phóng dật mà do đó người ta không tinh cần tu tập, sự phóng dật đó có hai loại tùy theo sự khác biệt về nguyên nhân của nó.
Aññāṇenāti pañcannaṃ khandhānaṃ salakkhaṇasāmaññalakkhaṇapaṭicchādakena sammohena.
By ignorance means by delusion that conceals the specific characteristics and general characteristics of the five aggregates.
Do vô minh (aññāṇena) nghĩa là do sự u mê che lấp các đặc tướng riêng và đặc tướng chung của năm uẩn.
Nivutoti chādito.
Covered means concealed.
Bị che đậy (nivuto) nghĩa là bị che lấp.
Ñeyyaṭṭhānanti ñeyyañca taṃ ‘‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo’’tiādinā ñāṇassa pavattanaṭṭhānañcāti ñeyyaṭṭhānaṃ.
Object of knowledge means that which is to be known, and also the sphere for the arising of knowledge, as in "This is form, this is the origin of form," and so on; thus, it is the object of knowledge.
Đối tượng của sự hiểu biết (ñeyyaṭṭhānaṃ) nghĩa là cái cần được biết và là nơi trí tuệ vận hành bằng cách “đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc” v.v., nên gọi là đối tượng của sự hiểu biết.
Anekabhedattā pāpadhammānaṃ tabbasena anekabhedopi pamādo mūlabhūtāya avijjāya vasena eko evāti āha – ‘‘ekavidho avijjāyā’’ti.
Although heedlessness (pamāda) has many varieties due to the many varieties of unwholesome states, and by their power, it is only one by way of fundamental ignorance (avijjā); therefore, it is said: "onefold by ignorance."
Mặc dù sự phóng dật có nhiều loại do các ác pháp có nhiều loại, nhưng nó chỉ là một loại dựa trên vô minh là gốc rễ, nên đã nói “một loại do vô minh” (ekavidho avijjāya).
Lābhavinicchayapariggahamacchariyāni pariyesanāārakkhāparibhogesu antogadhāni.
Gains, determination, grasping, and avarice are included within seeking, guarding, and consuming.
Sự đạt được, sự quyết định, sự nắm giữ, và sự keo kiệt đều nằm trong sự tìm kiếm, sự bảo vệ và sự hưởng thụ.
Chandarāgajjhosānā taṇhā evāti taṇhāmūlakepi dhamme ettheva pakkhipitvā ‘‘tividho taṇhāyā’’ti vuttaṃ.
Since passionate desire and clinging are indeed craving (taṇhā), even those states rooted in craving are included here, and thus it is said: "threefold by craving."
Sự chấp thủ do tham ái và dục tham chính là tham ái, nên đã gộp cả các pháp có gốc rễ từ tham ái vào đây và nói “ba loại do tham ái” (tividho taṇhāyā).
Rūpīsu bhavesūti rūpadhammesu.
In material existences means in material phenomena.
Trong các cõi sắc (rūpīsu bhavesu) nghĩa là trong các pháp sắc.
Ajjhosānanti taṇhābhiniveso.
Clinging means the attachment of craving.
Sự chấp thủ (ajjhosānaṃ) nghĩa là sự bám víu của tham ái.
Etena ‘‘taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhāna’’nti padassa atthaṃ vivarati.
By this, the meaning of the phrase "material form is the proximate cause for craving" is explained.
Bằng lời này, ý nghĩa của câu “sắc thân là căn bản của tham ái” (taṇhāya rūpakāyo padaṭṭhāna) được giải thích.
Anādimati hi saṃsāre itthipurisā aññamaññarūpābhirāmā, ayañcattho cittapariyādānasuttena (a. ni. 1.1-10) dīpetabbo.
Indeed, in beginningless saṃsāra, men and women delight in each other's forms; this meaning should be elucidated by the Cittapariyādāna Sutta.
Trong vòng luân hồi vô thủy, nam và nữ đều say mê sắc tướng của nhau. Ý nghĩa này cần được làm rõ bằng kinh Cittapariyādāna.
Arūpīsu sammohoti phassādīnaṃ atisukhumasabhāvattā santatisamūhakiccārammaṇaghanavinibbhogassa dukkarattā ca arūpadhammesu sammoho, sattānaṃ patiṭṭhitoti vacanaseso.
Delusion in immaterial things means that because contact (phassa) and other phenomena are extremely subtle in nature, and because it is difficult to distinguish the density of continuity, aggregation, function, and object, delusion is established in immaterial phenomena for beings—this is the remaining part of the statement.
Sự mê lầm trong các pháp vô sắc (arūpīsu sammoho) là sự mê lầm trong các pháp vô sắc vì bản chất của xúc (phassa) và các pháp khác quá vi tế, và vì khó phân biệt rõ ràng sự liên tục, sự tập hợp, chức năng và đối tượng (của chúng); câu còn lại là “được thiết lập nơi các chúng sinh”.
Evaṃ niddhārite rūpakāyanāmakāyasaṅkhāte upādānakkhandhapañcake ārammaṇakaraṇavasena pavattaṃ taṇhañca avijjañca avisesena vuttaṃ catupādānānaṃ vasena vibhajitvā tesaṃ khandhānaṃ upādānānañca dukkhasamudayabhāvena sahapariññeyyapahātabbabhāvaṃ dasseti ‘‘tattha rūpakāyo’’tiādinā.
Having thus determined the five aggregates of clinging, which are material form and immaterial form, and having distinguished craving and ignorance, which arise by way of taking them as objects, in a general sense, by means of the four clingings, the text shows that these aggregates and clingings are to be fully understood and abandoned as the suffering and its origin, beginning with "therein, material form" and so on.
Sau khi đã làm rõ như vậy, để phân loại tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā) – vốn được nói chung chung – theo bốn loại chấp thủ (upādāna), và để chỉ ra rằng các uẩn (khandha) và các chấp thủ (upādāna) đó là Khổ đế và Tập đế, cần phải được liễu tri và đoạn trừ, kinh văn bắt đầu bằng “trong đó, sắc thân (rūpakāyo)”.
30. Evaṃ pamādamukhena purimasaccadvayaṃ niddhāretvā pamādamukheneva aparampi saccadvayaṃ niddhāretuṃ ‘‘tattha yo’’tiādi vuttaṃ.
30. Having thus determined the first two Noble Truths through the aspect of heedlessness, the remaining two Noble Truths are also determined through the aspect of heedlessness, which is why "therein, that which" and so on, is stated.
30. Như vậy, sau khi đã làm rõ hai Chân lý đầu tiên qua phương diện phóng dật, để làm rõ hai Chân lý còn lại cũng qua phương diện phóng dật, kinh văn đã nói “trong đó, cái gì” và tiếp theo.
Tattha tassāti tassa pamādassa.
Therein, of that means of that heedlessness.
Trong đó, tassā có nghĩa là của sự phóng dật đó.
Sampaṭivedhenāti sammā parijānanena assādādīnaṃ jānanena.
By penetration means by rightly comprehending, by understanding the gratification and so on.
Sampaṭivedhenā có nghĩa là do sự thấu hiểu đúng đắn, do sự hiểu biết về vị ngọt (assāda) và các điều khác.
Rakkhaṇā paṭisaṃharaṇāti attano cittassa rakkhaṇasaṅkhātā pamādassa paṭisaṃharaṇā, tappaṭipakkhena saṅkocanā appamādānuyogena yā khepanā.
Guarding and withdrawing means the withdrawal of heedlessness, which is the guarding of one's own mind; it is the contraction by its opposite, the expulsion by devotion to heedfulness.
Rakkhaṇā paṭisaṃharaṇā có nghĩa là sự thu nhiếp (paṭisaṃharaṇā) sự phóng dật, tức là sự bảo vệ (rakkhaṇā) tâm của mình; đó là sự thu rút (saṅkocanā) bằng cách đối lập với sự phóng dật, tức là sự loại bỏ (khepanā) thông qua sự tinh tấn không phóng dật.
Ayaṃ samathoti kiccena samādhiṃ dasseti.
This is tranquility shows concentration through its function.
Sự an tịnh (samatha) này chỉ ra định (samādhi) qua chức năng của nó.
Ayaṃ vodānapakkhavisabhāgadhammavasena āvaṭṭanā.
This is the turning back by way of the purifying side and the opposing phenomena.
Đây là sự xoay chuyển theo phương diện các pháp đối lập với sự thanh tịnh.
‘‘Yadā jānāti kāmānaṃ…pe… ānisaṃsa’’nti iminā samathādhigamassa upāyaṃ dasseti.
"When one knows the gratification of sensual pleasures… and their benefits" shows the means of attaining tranquility.
Kinh văn chỉ ra phương tiện để đạt được sự an tịnh (samatha) bằng câu “Khi biết được vị ngọt của các dục… và lợi ích”.
Tattha kāmānanti vatthukāmānañca kilesakāmānañca.
Therein, sensual pleasures refers to both objective sensual pleasures and defiling sensual pleasures.
Trong đó, của các dục (kāmānaṃ) là của các dục cảnh (vatthukāma) và các dục phiền não (kilesakāma).
Assādañca assādatoti kāme paṭicca uppajjamānaṃ sukhasomanassasaṅkhātaṃ assādaṃ assādatāya assādamattato.
Gratification as gratification means the gratification, consisting of happiness and joy, that arises dependent on sensual pleasures, as merely gratification.
Vị ngọt (assāda) và từ vị ngọt (assādato) là vị ngọt, tức là sự vui vẻ và hoan hỷ phát sinh do các dục, chỉ là vị ngọt mà thôi.
Ādīnavanti ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā’’tiādinā (ma. ni. 1.236) vuttaṃ ādīnavaṃ dosaṃ.
Danger means the fault, the danger, mentioned in phrases like "sensual pleasures are of little gratification, much suffering" and so on.
Sự nguy hiểm (ādīnava) là sự nguy hiểm, tức là lỗi lầm được nói đến trong câu “các dục ít vị ngọt, nhiều khổ đau” và tiếp theo.
Nissaraṇanti paṭhamajjhānaṃ.
Escape means the first jhāna.
Sự xuất ly (nissaraṇa) là thiền thứ nhất.
Vuttañhetaṃ – ‘‘kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhamma’’nti (itivu. 72).
For it is said: "This is the escape from sensual pleasures, namely renunciation."
Điều này đã được nói: “Sự xuất ly khỏi các dục chính là sự xuất ly (nekkhamma)”.
Okāranti lāmakabhāvaṃ.
Degradation means wretchedness.
Sự thấp kém (okāra) là sự xấu xa.
Saṃkilesanti saṃkilissanaṃ.
Defilement means becoming defiled.
Sự ô nhiễm (saṃkilesa) là sự bị ô nhiễm.
Kāmahetu hi sattā saṃkilissanti.
For beings become defiled due to sensual pleasures.
Vì do các dục mà chúng sinh bị ô nhiễm.
Vodānanti visujjhanaṃ.
Purification means becoming pure.
Sự thanh tịnh (vodāna) là sự trong sạch.
Nekkhamme ca ānisaṃsanti nīvaraṇappahānādiguṇavisesayogaṃ.
And the benefits of renunciation means the connection with special qualities such as the abandonment of hindrances.
Và lợi ích của sự xuất ly (nekkhamme ca ānisaṃsa) là sự kết hợp với các phẩm chất đặc biệt như đoạn trừ các triền cái.
Tatthāti tasmiṃ yathāvutte samathe sati.
Therein means when that tranquility, as described, exists.
Trong đó (tatthā) là khi có sự an tịnh (samatha) đã được nói như trên.
Yā vīmaṃsāti yā paññā.
That investigation means that wisdom.
Sự quán sát (vīmaṃsā) là tuệ (paññā).
‘‘Samāhito, bhikkhave, bhikkhu yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 5.1071) hi vuttaṃ.
For it is said: "A bhikkhu, monks, who is concentrated, comprehends things as they really are."
Vì đã được nói: “Này các tỳ-khưu, một tỳ-khưu có định thì thấy biết như thật”.
Yathā taṇhāsahitāva avijjā saṅkhārānaṃ paccayo, evaṃ avijjāsahitāva taṇhā upādānānaṃ paccayo.
Just as ignorance accompanied by craving is a condition for volitional formations (saṅkhārā), so too is craving accompanied by ignorance a condition for clinging (upādāna).
Giống như vô minh (avijjā) có tham ái (taṇhā) đi kèm là nhân duyên cho các hành (saṅkhāra), thì tham ái (taṇhā) có vô minh (avijjā) đi kèm là nhân duyên cho các chấp thủ (upādāna).
Tāsu niruddhāsu upādānādīnaṃ abhāvo evāti taṇhāavijjāpahānena sakalavaṭṭadukkhanirodhaṃ dassento ‘‘imesu dvīsu dhammesu pahīnesū’’tiādimāha.
Showing that the cessation of all suffering in the cycle of existence (vaṭṭadukkha) occurs with the abandonment of craving and ignorance when these two cease, the text says: "when these two states are abandoned" and so on.
Để chỉ ra rằng khi chúng bị diệt trừ thì các chấp thủ (upādāna) và các pháp khác không còn, tức là sự diệt trừ toàn bộ khổ đau của vòng luân hồi do đoạn trừ tham ái và vô minh, kinh văn nói “khi hai pháp này đã được đoạn trừ” và tiếp theo.
Imāni cattāri saccāni visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritānīti adhippāyo.
The intention is that these four Noble Truths are determined by way of the turning back of dissimilar and similar phenomena.
Ý nghĩa là bốn Chân lý này đã được làm rõ theo cách xoay chuyển các pháp đối lập và các pháp tương đồng.
Evaṃ vodānapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetvā idāni saṃkilesapakkhaṃ nikkhipitvā tassa visabhāgadhammavasena sabhāgadhammavasena ca āvaṭṭanaṃ dassetuṃ ‘‘yathāpi mūle’’ti gāthamāha.
Having thus set forth the aspect of purification (vodānapakka) and shown its recurrence by way of dissimilar and similar phenomena, now, having set forth the aspect of defilement (saṃkilesapakka), to show its recurrence by way of dissimilar and similar phenomena, the verse " yathāpi mūle" is spoken.
Như vậy, sau khi đã đặt ra phương diện thanh tịnh (vodānapakka) và chỉ ra sự xoay chuyển của nó theo các pháp đối lập và các pháp tương đồng, bây giờ để đặt ra phương diện ô nhiễm (saṃkilesapakka) và chỉ ra sự xoay chuyển của nó theo các pháp đối lập và các pháp tương đồng, kinh văn nói bài kệ “Như gốc cây”.
Tassattho – yathā nāma patiṭṭhāhetubhāvena mūlanti laddhavohāre bhūmigate rukkhassa avayave pharasuchedādiantarāyābhāvena anupaddave tato eva daḷhe thire sati khandhe chinnepi assatthādirukkho ruhati, evameva taṇhānusayasaṅkhāte attabhāvarukkhassa mūle maggañāṇapharasunā anupacchinne tayidaṃ dukkhaṃ punappunaṃ aparāparabhāvena nibbattati na nirujjhatīti.
Its meaning is this: Just as a Bodhi tree or other tree, whose part in the ground is called a root due to its nature as a cause of establishment, being undisturbed by obstacles such as being cut by an axe, remains firm and strong, and even if its trunk is cut, it grows again; in the same way, if the root of the tree of existence, which is craving-latent tendency (taṇhānusaya), is not cut by the axe of Path-knowledge (maggañāṇa), this suffering arises again and again, repeatedly, and does not cease.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Như một cái cây mọc dưới đất, được gọi là gốc vì nó là nguyên nhân của sự tồn tại, khi gốc cây đó không bị tổn hại do không có các chướng ngại như bị chặt bằng rìu, và do đó nó trở nên vững chắc, kiên cố, thì dù thân cây có bị chặt, cây bồ đề và các cây khác vẫn mọc lại. Cũng vậy, khi gốc rễ của cây thân (attabhāva) – tức là tùy miên tham ái (taṇhānusaya) – không bị chặt đứt bằng rìu trí tuệ đạo (maggañāṇa), thì khổ đau này sẽ tái sinh hết lần này đến lần khác, không bị diệt trừ.
Kāmataṇhādinivattanatthaṃ ‘‘bhavataṇhāyā’’ti vuttaṃ.
The phrase " bhavataṇhāya" (craving for existence) is stated to avert craving for sensual pleasures and so forth.
Câu “do tham ái hữu (bhavataṇhā)” được nói để loại bỏ tham ái dục (kāmataṇhā) và các loại khác.
Etassa dhammassa paccayoti etassa bhavataṇhāsaṅkhātassa dhammassa bhavesu ādīnavappaṭicchādanādivasena assādaggahaṇassa paccayo.
" The condition for this phenomenon" means the condition for grasping the gratification (assāda) of this phenomenon, which is craving for existence, by way of concealing its danger in various existences and so forth.
Nhân duyên của pháp này (etassa dhammassa paccayo) là nhân duyên của sự chấp thủ vị ngọt (assādaggahaṇa) trong các cõi hữu (bhava), thông qua việc che giấu sự nguy hiểm (ādīnava) và các điều khác, đối với pháp được gọi là tham ái hữu.
Vuttañhetaṃ – ‘‘saṃyojanīyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.57).
For it is said: "Monks, for one who repeatedly observes gratification in phenomena that are fetters, craving grows."
Điều này đã được nói: “Này các tỳ-khưu, đối với những pháp là kiết sử, tham ái tăng trưởng ở người quán sát vị ngọt”.
Tenevāha – ‘‘avijjāpaccayā hi bhavataṇhā’’ti.
Therefore, it is said: " Indeed, craving for existence is conditioned by ignorance."
Vì lẽ đó, kinh văn nói: “Tham ái hữu (bhavataṇhā) do vô minh (avijjā) làm nhân duyên”.
Idha samatho vipassanā ca maggasamādhi maggapaññā ca adhippetāti āha – ‘‘yena taṇhānusayaṃ samūhanatī’’tiādi.
Here, tranquility (samatha) and insight (vipassanā), as well as Path-concentration (maggasamādhi) and Path-wisdom (maggapaññā), are intended; thus, it is said: " by which one uproots the latent tendency of craving," and so forth.
Ở đây, an tịnh (samatha) và quán (vipassanā) được hiểu là định đạo (maggasamādhi) và tuệ đạo (maggapaññā), vì thế kinh văn nói “nhờ đó mà đoạn trừ tùy miên tham ái (taṇhānusaya)” và tiếp theo.
Imāni cattāri saccānīti visabhāgasabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritānīti.
" These four Noble Truths" are determined by way of the recurrence of dissimilar and similar phenomena.
Bốn Chân lý này đã được làm rõ theo cách xoay chuyển các pháp đối lập và các pháp tương đồng.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Idāni na kevalaṃ niddhāriteheva visabhāgasabhāgadhammehi āvaṭṭanaṃ, atha kho pāḷiāgatehipi tehi āvaṭṭanaṃ āvaṭṭahāroti dassanatthaṃ ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti gāthamāha.
Now, to show that recurrence (āvaṭṭana) is not only by means of the dissimilar and similar phenomena already determined, but also by means of those mentioned in the Pāḷi, the verse " sabbapāpassa akaraṇa" (not doing any evil) is spoken.
Bây giờ, để chỉ ra rằng sự xoay chuyển không chỉ là sự xoay chuyển của các pháp đối lập và các pháp tương đồng đã được làm rõ, mà còn là sự xoay chuyển của các pháp đó có trong Pāli, kinh văn nói bài kệ “Không làm mọi điều ác (sabbapāpassa akaraṇa)”.
Tattha sabbapāpassāti sabbākusalassa.
There, " sabbapāpassa" means all unwholesome deeds.
Trong đó, của mọi điều ác (sabbapāpassa) là của mọi điều bất thiện (sabbākusalassa).
Akaraṇanti anuppādanaṃ.
" Akaraṇa" means non-arising.
Không làm (akaraṇa) là không phát sinh.
Kusalassāti catubhūmakakusalassa.
" Kusalassa" means wholesome deeds pertaining to the four planes of existence.
Của điều thiện (kusalassa) là của điều thiện thuộc bốn cõi (catubhūmakakusalassa).
Upasampadāti paṭilābho.
" Upasampadā" means attainment.
Thành tựu (upasampadā) là sự đạt được.
Sacittapariyodāpananti attano cittavodānaṃ, taṃ pana arahattena hoti.
" Sacittapariyodāpana" means the purification of one's own mind, and that occurs with Arahantship.
Làm thanh tịnh tâm mình (sacittapariyodāpana) là sự thanh tịnh tâm của mình, điều này xảy ra nhờ quả A-la-hán.
Iti sīlasaṃvarena sabbapāpaṃ pahāya samathavipassanāhi kusalaṃ sampādetvā arahattaphalena cittaṃ pariyodapetabbanti etaṃ buddhāna sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti ayaṃ saṅkhepattho, vitthārato pana attho pāḷito eva viññāyati.
Thus, having abandoned all evil by moral restraint (sīlasaṃvara), having accomplished wholesome deeds by tranquility and insight, and having purified the mind with the fruit of Arahantship – " this is the teaching of the Buddhas," their admonition and instruction. This is the concise meaning; the detailed meaning is understood from the Pāḷi itself.
Như vậy, sau khi đoạn trừ mọi điều ác bằng sự phòng hộ giới (sīlasaṃvara), thành tựu điều thiện bằng an tịnh (samatha) và quán (vipassanā), và làm thanh tịnh tâm bằng quả A-la-hán – đó là lời giáo huấn (sāsanaṃ), lời khuyên dạy của chư Phật (etaṃ buddhāna ovādo anusiṭṭhī). Đây là ý nghĩa tóm tắt; còn ý nghĩa chi tiết thì được hiểu từ Pāli.
Evaṃ duccaritaakusalakammapathakammavibhāgena ‘‘sabbapāpa’’nti ettha vuttapāpaṃ vibhajitvā idānissa akusalamūlavasena agatigamanavibhāgampi dassetuṃ ‘‘akusalamūla’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus analyzed the evil mentioned in " sabbapāpaṃ" by way of evil conduct (duccarita), unwholesome courses of action (akusalakammapatha), and karma, now, to show its division by way of wrong courses (agatigamana) based on unwholesome roots (akusalamūla), it is said " akusalamūla" and so forth.
Sau khi phân loại điều ác được nói trong câu “mọi điều ác” theo sự phân chia ác hạnh (duccarita), ác nghiệp đạo (akusalakammapatha) và nghiệp (kamma), bây giờ để chỉ ra sự phân chia về hành vi bất chính (agatigamana) theo căn bất thiện (akusalamūla), kinh văn nói “căn bất thiện (akusalamūla)” và tiếp theo.
Tattha akusalamūlaṃ payogaṃ gacchantanti lobhādiakusalāni kāyavacīpayogaṃ gacchantāni, kāyavacīpayogaṃ samuṭṭhāpentānīti attho.
There, " akusalamūlaṃ payogaṃ gacchantaṃ" means that unwholesome roots like greed, when they manifest as bodily and verbal actions, give rise to bodily and verbal actions.
Trong đó, căn bất thiện đi vào thực hành (akusalamūlaṃ payogaṃ gacchanta) có nghĩa là các bất thiện như tham (lobha) đi vào thực hành thân và khẩu, tức là phát sinh sự thực hành thân và khẩu.
Chandāti chandahetu.
" Chandā" means due to desire.
Do tham dục (chandā) là do nhân tham dục.
Yaṃ chandā agatiṃ gacchati, idaṃ lobhasamuṭṭhānanti chandā agatiṃ gacchatīti yadetaṃ agatigamanaṃ, idaṃ lobhasamuṭṭhānanti.
" That which goes on a wrong course due to desire, this arises from greed" means that this going on a wrong course due to desire arises from greed.
Cái gì do tham dục mà đi vào hành vi bất chính, đó là do tham (lobhasamuṭṭhāna) có nghĩa là cái hành vi bất chính mà do tham dục mà đi vào hành vi bất chính, đó là do tham làm nguyên nhân phát sinh.
Evaṃ sesesupi attho daṭṭhabbo.
The meaning should be understood in the same way for the rest.
Ý nghĩa tương tự cũng nên được hiểu đối với các trường hợp còn lại.
Ettāvatā ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti ettha pāpaṃ dassetvā idāni tassa akaraṇaṃ dassento ‘‘lobho…pe… paññāyā’’ti tīhi kusalamūlehi tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ pahānavasena sabbapāpassa akaraṇaṃ anuppādanamāha.
Up to this point, having shown "evil" in the phrase " sabbapāpassa akaraṇaṃ" (not doing any evil), now showing the non-doing of it, it states the non-doing or non-arising of all evil by way of abandoning the three unwholesome roots with the three wholesome roots in " lobho...pe... paññāya" (greed... etc.... by wisdom).
Cho đến đây, sau khi chỉ ra điều ác trong câu “không làm mọi điều ác”, bây giờ để chỉ ra sự không làm điều ác đó, kinh văn nói về sự không làm, sự không phát sinh mọi điều ác bằng cách đoạn trừ ba căn bất thiện bằng ba căn thiện (kusalamūla), tức là “tham (lobha)… tuệ (paññā)”.
Tathā lobho upekkhāyātiādinā brahmavihārehi.
Similarly, " lobho upekkhāya" (greed by equanimity) and so forth, by means of the Brahmavihāras.
Tương tự, tham (lobha) bằng xả (upekkhā) và tiếp theo, tức là bằng các Phạm trú (brahmavihāra).
Tattha aratiṃ vūpasamentī muditā tassā mūlabhūtaṃ mohaṃ pajahatīti katvā vuttaṃ – ‘‘moho muditāya pahānaṃ abbhatthaṃ gacchatī’’ti.
There, it is said, ‘delight (muditā), by calming discontent (arati), abandons the delusion (moha) that is its root,’ because delusion (moha) goes to abandonment through delight (muditā).
Ở đó, hỷ xả (muditā) dập tắt sự bất mãn (arati), và sự bất mãn đó có căn nguyên là si mê (moha), nên hỷ xả từ bỏ si mê. Do đó, đã nói rằng – “si mê được hỷ xả đoạn trừ”.
31. Idāni aññenapi pariyāyena pāpaṃ tassa akaraṇañca dassetvā sesapadānañca atthavibhāvanamukhena sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanaṃ dassetuṃ ‘‘sabbapāpaṃ nāma aṭṭha micchattānī’’tiādi vuttaṃ.
31. Now, in order to show the classification of similar and dissimilar phenomena by revealing the meaning of the remaining terms, after showing evil in another way and the non-performance of that evil, it is said, ‘All evil refers to the eight wrong views (micchattāni),’ and so on.
31. Giờ đây, để trình bày điều ác và sự không làm điều ác đó bằng một phương pháp khác, và để trình bày sự xoay vần của các pháp tương đồng và dị biệt thông qua việc làm sáng tỏ ý nghĩa của các từ còn lại, đã nói rằng – “tất cả điều ác (sabbapāpa) là tám tà kiến (micchattāni)”.
Akiriyā akaraṇaṃ anajjhācāroti tīhipi padehi micchattānaṃ anuppādanameva vadati.
With these three terms— non-doing, non-performance, non-transgression—it is said that only the non-arising of wrong views (micchattāni) is spoken of.
Với ba từ akiriyā (không hành động), akaraṇa (không làm), anajjhācāro (không vi phạm), chỉ nói đến việc không phát sinh các tà kiến.
Tathā kiriyā karaṇaṃ ajjhācāroti tīhipi padehi uppādanameva vadati.
Likewise, with these three terms— doing, performance, transgression—it is said that only the arising of wrong views (micchattāni) is spoken of.
Tương tự, với ba từ kiriyā (hành động), karaṇa (làm), ajjhācāro (vi phạm), chỉ nói đến việc phát sinh.
Ajjhācāroti adhiṭṭhahitvā ācaraṇaṃ.
Transgression (ajjhācāro) means acting by establishing.
Ajjhācāro nghĩa là hành động với sự quyết tâm (adhiṭṭhahitvā ācaraṇaṃ).
Atītassāti cirakālappavattivasena purāṇassa.
Of the past (atītassā) means of the ancient, in the sense of having existed for a long time.
Atītassā nghĩa là cổ xưa (purāṇassa) theo nghĩa đã tồn tại từ lâu.
Maggassāti ariyamaggassa.
Of the path (maggassā) means of the Noble Path (ariyamagga).
Maggassā nghĩa là Thánh đạo (ariyamagga).
Vuttañhetaṃ – ‘‘purāṇamaggaṃ purāṇaṃ añjasanti kho ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacana’’nti (saṃ. ni. 2.65 atthato samānaṃ).
For it is said: ‘The ancient path, the ancient way—this is a designation for the Noble Eightfold Path.’
Điều này đã được nói: “Con đường cũ, con đường xưa, đó là tên gọi của Bát chánh đạo của bậc Thánh” (Saṃ. Ni. 2.65, nghĩa tương tự).
Atītena vā vipassinā bhagavatā yathādhigataṃ desitabhāvaṃ sandhāya ‘‘atītassa maggassā’’ti vuttaṃ.
Or, it is said ‘of the past path’ with reference to the fact that it was taught by the past Buddha Vipassī as he had realized it.
Hoặc, “atītassa maggassā” được nói đến để chỉ việc Đức Thế Tôn Vipassī trong quá khứ đã thuyết giảng Pháp như Ngài đã chứng ngộ.
Vipassino hi ayaṃ bhagavato sammāsambuddhassa pātimokkhuddesagāthāti.
For this verse is the Pātimokkha recitation verse of the Perfectly Self-Enlightened Buddha Vipassī.
Vì đây là kệ tụng Pātimokkha của Đức Sammāsambuddha Vipassī.
Imāni pāḷiāgatadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanavasena niddhāritāni cattāri saccāni punapi pāḷiāgatadhammānaṃ sabhāgavisabhāgadhammāvaṭṭanena āvaṭṭahāraṃ dassetuṃ ‘‘dhammo have rakkhatī’’ti gāthamāha.
These four Noble Truths, determined by the classification of similar and dissimilar phenomena mentioned in the Pāḷi, are now presented again to show the method of classification by similar and dissimilar phenomena mentioned in the Pāḷi, by saying the verse: ‘Indeed, Dhamma protects.’
Để trình bày phương pháp xoay vần (āvaṭṭahāra) một lần nữa bằng cách xoay vần các pháp tương đồng và dị biệt của các pháp được nêu trong Pāḷi, bốn sự thật (saccāni) đã được xác định theo cách xoay vần các pháp tương đồng và dị biệt của các pháp được nêu trong Pāḷi, đã nói kệ “Dhammo have rakkhatī”.
Tassā padattho pubbe vutto eva.
The meaning of its terms has already been stated.
Ý nghĩa của từ này đã được nói trước đó.
Dhammoti puññadhammo idhādhippeto.
Dhamma here refers to wholesome Dhamma (puññadhammo).
Dhammo ở đây được hiểu là thiện pháp (puññadhammo).
Taṃ vibhajitvā dassento ‘‘dhammo nāma duvidho indriyasaṃvaro maggo cā’’ti āha.
Explaining it, he says, ‘Dhamma is of two kinds: restraint of the faculties (indriyasaṃvaro) and the path (maggo).’
Để phân tích và trình bày điều đó, Ngài nói: “Dhammo có hai loại: sự hộ trì các căn (indriyasaṃvaro) và Đạo (maggo)”.
Indriyasaṃvarasīsena cettha sabbampi sīlaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that all morality (sīla) is included here under the heading of restraint of the faculties.
Ở đây, nên hiểu rằng tất cả giới (sīla) đều được bao gồm dưới tiêu đề hộ trì các căn.
Sabbā upapattiyo duggati dukkhadukkhatādiyogena dukkhā gatiyoti katvā.
All existences (upapattiyo) are bad destinations (duggati) because they are destinations of suffering, due to being associated with the suffering of suffering and so on.
Tất cả các cảnh giới tái sinh (upapattiyo) đều là ác thú (duggati) vì chúng là những cảnh giới khổ (dukkhā gatiyo) do liên quan đến khổ khổ (dukkha-dukkhatā) và các loại khác.
Yathāvutte duvidhe dhamme paṭhamo dhammo yathā suciṇṇo hoti, yato ca so rakkhati, yattha ca patiṭṭhāpeti, taṃ sabbaṃ dassetuṃ ‘‘tattha yā saṃvarasīle akhaṇḍakāritā’’tiādi vuttaṃ.
In order to show how the first Dhamma of the two kinds of Dhamma mentioned is well-practiced, from what it protects, and where it establishes, it is said, ‘There, the unbroken practice in the morality of restraint (saṃvarasīle akhaṇḍakāritā),’ and so on.
Để trình bày tất cả những gì liên quan đến việc pháp thứ nhất trong hai loại pháp đã nêu được thực hành tốt (suciṇṇo), từ đâu nó bảo vệ (rakkhati), và nó thiết lập ở đâu (patiṭṭhāpeti), đã nói rằng – “Ở đó, sự không vi phạm trong giới luật hộ trì (saṃvarasīle akhaṇḍakāritā)” và v.v.
Idāni tassa dhammassa apāyato rakkhaṇe ekantikabhāvaṃ vibhāvetuṃ gāmaṇisaṃyutte (saṃ. ni. 4.358) asibandhakaputtasuttaṃ ābhataṃ.
Now, to clarify the absolute nature of that Dhamma’s protection from the lower realms (apāya), the Asibandhakaputta Sutta from the Gāmaṇisaṃyutta is cited.
Giờ đây, để làm rõ tính tuyệt đối của pháp đó trong việc bảo vệ khỏi các cõi khổ (apāya), kinh Asibandhakaputtasutta (Saṃ. Ni. 4.358) đã được trích dẫn.
Tattha evanti pakārena.
There, thus (evaṃ) refers to the manner.
Ở đó, evaṃ là theo cách này.
Ca-saddo sampiṇḍane, imināpi pakārena ayamattho veditabboti adhippāyo.
The word ca is for aggregation; the intention is that this meaning should be understood in this way too.
Từ ca là để tổng hợp, ý nghĩa là điều này cũng nên được hiểu theo cách này.
Asibandhakaputtoti asibandhakassa nāma putto.
Asibandhakaputta means the son of a man named Asibandhaka.
Asibandhakaputto là con trai của một người tên Asibandhaka.
Gāme jeṭṭhakatāya gāmaṇī.
Gāmaṇī means the headman of the village.
Gāmaṇī là trưởng làng (jeṭṭhakatāya).
Pacchābhūmakāti pacchābhūmivāsino.
Those from the rear land (paccha-bhūmakā) means those dwelling in the rear land.
Pacchābhūmakā là những người sống ở vùng đất phía sau.
Kāmaṇḍalukāti sakamaṇḍaluno.
Those with water pots (kāmaṇḍalukā) means those with their own water pots.
Kāmaṇḍalukā là những người có bình nước.
Sevālamālikāti pātova udakato sevālañceva uppalādīni ca gahetvā udakasuddhibhāvajānanatthaṃ mālaṃ katvā piḷandhanakā.
Those with moss garlands (sevālamālikā) means those who, early in the morning, take moss and water lilies from the water, make them into garlands, and wear them to signify their knowledge of water purity.
Sevālamālikā là những người đội vòng hoa làm từ rong rêu và hoa sen v.v. hái từ nước vào buổi sáng để biết về sự thanh tịnh của nước.
Udakorohakāti sāyaṃ pātaṃ udakaṃ orohaṇakā.
Those who descend into water (udakorohakā) means those who descend into water in the evening and morning.
Udakorohakā là những người xuống nước vào buổi sáng và buổi tối.
Uyyāpentīti upariyāpenti.
They lead upwards (uyyāpentī) means they lead to the heavens above.
Uyyāpentī nghĩa là đưa lên trên (upariyāpenti).
Saññāpentīti sammā yāpenti.
They make known (saññāpentī) means they lead correctly.
Saññāpentī nghĩa là đưa đi đúng cách (sammā yāpenti).
Saggaṃ nāma okkāmentīti parivāretvā ṭhitāva ‘‘gaccha, bho, brahmalokaṃ, gaccha, bho, brahmaloka’’nti vadantā saggaṃ pavesenti.
They bring to heaven (saggaṃ nāma okkāmentī) means they, standing surrounded, say, ‘Go, sir, to the Brahmā world! Go, sir, to the Brahmā world!’ and thus lead to heaven.
Saggaṃ nāma okkāmentī nghĩa là khi họ đứng vây quanh, họ nói: “Này, hãy đi đến cõi Phạm thiên, này, hãy đi đến cõi Phạm thiên” và đưa người đó vào cõi trời.
Anuparisakkeyyāti anuparigaccheyya.
Should follow after (anuparisakkeyyā) means should go after.
Anuparisakkeyyā nghĩa là nên đi theo sau (anuparigaccheyya).
Ummujjāti uṭṭhaha.
Emerge (ummujjā) means rise up.
Ummujjā nghĩa là nổi lên (uṭṭhaha).
Uplavāti jalassa upariplava.
Float (uplavā) means float on the surface of the water.
Uplavā nghĩa là nổi trên mặt nước (jalassa upariplava).
Thalamuplavāti thalaṃ abhiruha.
Float to land (thalamuplavā) means ascend to land.
Thalamuplavā nghĩa là lên bờ (thalaṃ abhiruha).
Tatra yāssāti tatra yaṃ assa, yaṃ bhaveyya.
Where there is (tatra yāssā) means whatever there might be there.
Tatra yāssā nghĩa là điều gì có ở đó, điều gì sẽ xảy ra.
Sakkharakaṭhalanti sakkharā vā kaṭhalā vā.
Gravel or potsherd (sakkharakaṭhalaṃ) means gravel or potsherds.
Sakkharakaṭhalaṃ nghĩa là sỏi hoặc mảnh sành.
Sā adhogāmī assāti sā adho gaccheyya, heṭṭhāgāmī bhaveyya.
‘It would go downwards’ means it would go downwards, it would be downward-going.
Sā adhogāmī assā nghĩa là nó sẽ đi xuống, nó sẽ đi về phía dưới.
Adho gaccheyyāti heṭṭhā gaccheyya.
‘It would go downwards’ means it would go downwards.
Adho gaccheyyā nghĩa là nó sẽ đi xuống phía dưới.
Maggassāti ariyamaggassa.
‘Of the path’ means of the Noble Path.
Maggassā nghĩa là của Thánh đạo (ariyamagga).
Tikkhatāti tikhiṇatā.
‘Sharpness’ means keenness.
Tikkhatā nghĩa là sự sắc bén (tikhiṇatā).
Sā ca kho na satthakassa viya nisitakaraṇatā, atha kho indriyānaṃ paṭubhāvoti dassetuṃ ‘‘adhimattatā’’ti āha.
And that sharpness is not like the sharpening of a knife, but rather, to show that it is the keenness of the faculties, he said ‘excessiveness’.
Để trình bày rằng sự sắc bén đó không phải là sự mài sắc như của một con dao, mà là sự tinh xảo của các căn (indriyānaṃ paṭubhāvo), Ngài nói “adhimattatā” (tột độ).
Nanu ca ariyamaggo attanā pahātabbakilese anavasesaṃ samucchindatīti atikhiṇo nāma natthīti?
But does not the Noble Path eradicate the defilements to be abandoned by oneself without remainder, so there is no such thing as excessive sharpness?
Chẳng phải Thánh đạo diệt trừ tất cả phiền não không còn sót lại sao? Vậy thì không có cái gọi là quá sắc bén sao?
Saccametaṃ, tathāpi no ca kho ‘‘yathā diṭṭhippattassā’’ti vacanato saddhāvimuttadiṭṭhippattānaṃ kilesappahānaṃ pati atthi kāci visesamattāti sakkā vattuṃ.
That statement is true, yet it is possible to say that with regard to the abandonment of defilements, there is some distinction for those who are released by faith and attained to view, as in the saying, ‘not indeed as for one attained to view’.
Điều này là đúng, tuy nhiên, không thể nói rằng có một sự khác biệt nào đó về sự đoạn trừ phiền não giữa những người được giải thoát bằng tín (saddhāvimutta) và những người đạt được kiến (diṭṭhippatta) theo câu “không phải như người đạt được kiến” (no ca kho yathā diṭṭhippattassā).
Ayaṃ pana viseso na idhādhippeto, sabbupapattisamatikkamanassa adhippetattā.
However, this distinction is not intended here, because the transcending of all existences is intended.
Tuy nhiên, sự khác biệt này không được đề cập ở đây, vì ý nghĩa là vượt qua tất cả các cảnh giới tái sinh.
Yasmā pana ariyamaggena odhiso kilesā pahīyanti, tañca nesaṃ tathāpahānaṃ maggadhammesu indriyānaṃ apāṭavapāṭavatarapāṭavatamabhāvena hotīti yo vajirūpamadhammesu matthakappattānaṃ aggamaggadhammānaṃ paṭutamabhāvo.
But since defilements are abandoned piecewise by the Noble Path, and that abandonment occurs due to the dullness, keenness, keener, and keenest states of the faculties in the path-dharmas, the keenest state of the supreme path-dharmas, which have reached their peak among the vajra-like dharmas,
Vì Thánh đạo đoạn trừ phiền não một cách có giới hạn, và sự đoạn trừ đó xảy ra do sự không tinh xảo, tinh xảo hơn, tinh xảo nhất của các căn trong các pháp đạo, nên sự tinh xảo tột cùng của các pháp đạo tối thượng (aggamaggadhammānaṃ) đạt đến đỉnh cao trong các pháp giống như kim cương (vajirūpama).
Ayaṃ idha maggassa tikkhatāti adhippetā.
this is intended here as the sharpness of the path.
Đây là sự sắc bén của Đạo được đề cập ở đây.
Tenevāha – ‘‘ayaṃ dhammo suciṇṇo sabbāhi upapattīhi rakkhatī’’ti.
That is why it is said: ‘This Dhamma, when well-practiced, protects from all existences.’
Chính vì thế mà Ngài nói: “Pháp này được thực hành tốt sẽ bảo vệ khỏi tất cả các cảnh giới tái sinh (sabbāhi upapattīhi rakkhatī)”.
‘‘Tasmā rakkhitacittassā’’tiādinā suttantarena (udā. 32) sugatisaññitānampi upapattīnaṃ duggatibhāvaṃ sādheti.
By the Sutta beginning with ‘Therefore, for one whose mind is guarded’, he proves the state of woe even for existences designated as good destinations.
Với câu “Tasmā rakkhitacittassā” và v.v. thông qua một kinh khác (suttantarena) (Udā. 32), Ngài chứng minh rằng ngay cả những cảnh giới tái sinh được gọi là thiện thú (sugati) cũng là ác thú (duggatibhāva).
33. Tattha katamo vibhattihāroti vibhattihāravibhaṅgo.
33. ‘What is the Vibhattihāra therein?’ refers to the explanation of the Vibhattihāra.
33. Tattha katamo vibhattihāro – đây là sự phân tích về Vibhattihāra.
Tattha dhammavibhattibhūmivibhattipadaṭṭhānavibhattīti tividhā vibhatti.
Therein, the vibhatti (division) is threefold: Dhamma-vibhatti, Bhūmi-vibhatti, and Padaṭṭhāna-vibhatti.
Ở đó, có ba loại phân tích: phân tích pháp (dhammavibhatti), phân tích cảnh giới (bhūmivibhatti) và phân tích căn bản (padaṭṭhānavibhatti).
Tāsu yasmā dhammesu vibhāgato niddiṭṭhesu tattha labbhamāno bhūmivibhāgo padaṭṭhānavibhāgo ca niddisiyamāno suviññeyyo hoti, tasmā dhammavibhattiṃ tāva niddisanto soḷasavidhe paṭṭhāne yesaṃ suttānaṃ vasena visesato vibhajitabbā, tāni suttāni dassetuṃ ‘‘dve suttāni vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’ti vuttaṃ.
Among these, since the division of bhūmi (stages) and padaṭṭhāna (proximate cause) found therein becomes easily comprehensible when the dhammas are specified by division, therefore, in order to specify the Dhamma-vibhatti first, and to show the suttas by means of which the sixteenfold Paṭṭhāna is to be specifically divided, it is said: ‘Two suttas: the Vāsanābhāgiya and the Nibbedhabhāgiya.’
Trong số đó, vì khi các pháp được phân loại và chỉ rõ, sự phân loại về các cảnh giới (bhūmi) và sự phân loại về các nguyên nhân trực tiếp (padaṭṭhāna) được tìm thấy ở đó sẽ dễ hiểu, do đó, để chỉ rõ sự phân loại các pháp trước tiên, và để trình bày những bài kinh mà theo đó cần phải phân chia đặc biệt trong mười sáu loại Paṭṭhāna, nên đã nói: “hai bài kinh là Vāsanābhāgiya và Nibbedhabhāgiya”.
Tattha vāsanā puññabhāvanā, tassā bhāgo koṭṭhāso vāsanābhāgo, tassa hitanti vāsanābhāgiyaṃ, suttaṃ.
Therein, vāsanā is the cultivation of merit; a bhāga (portion) or koṭṭhāsa (part) of it is vāsanābhāga; that which is beneficial to it is vāsanābhāgiya, a sutta.
Trong đó, vāsanā là sự tu tập phước báu (puññabhāvanā); phần (bhāga) của nó, tức là vāsanābhāga, là điều lợi ích cho nó, nên gọi là Vāsanābhāgiya, tức là bài kinh.
Nibbijjhanaṃ lobhakkhandhādīnaṃ padālanaṃ nibbedho, tassa bhāgoti sesaṃ purimasadisameva.
Penetration, the breaking through of the aggregates of greed and so forth, is nibbedha; the rest, 'its portion', is similar to the former.
Sự thâm nhập (nibbijjhana), tức là sự phá hủy các nhóm tham ái (lobhakkhandha) và những thứ tương tự, được gọi là nibbedha; phần của nó và phần còn lại thì giống như trước.
Yasmiṃ sutte tīṇi puññakiriyavatthūni desitāni, taṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ.
The sutta in which the three bases of meritorious action are taught is the Vāsanābhāgiya.
Bài kinh nào thuyết giảng ba căn bản tạo phước (puññakiriyavatthu), bài kinh đó là Vāsanābhāgiya.
Yasmiṃ pana sekkhāsekkhā desitā, taṃ nibbedhabhāgiyaṃ.
The sutta in which the trainees (sekkhā) and non-trainees (asekkha) are taught is the Nibbedhabhāgiya.
Còn bài kinh nào thuyết giảng về sekkha và asekkhā, bài kinh đó là Nibbedhabhāgiya.
Ayañca attho pāḷiyaṃyeva āgamissati.
And this meaning will come in the Pāḷi itself.
Ý nghĩa này sẽ được trình bày trong chính Pāḷi.
Puññabhāgiyāti puññabhāge bhavā.
‘Puññabhāgiyā’ means existing in the portion of merit.
Puññabhāgiyā có nghĩa là thuộc về phần phước báu.
Tathā phalabhāgiyā veditabbā.
Similarly, ‘phalabhāgiyā’ should be understood.
Tương tự, phalabhāgiyā cũng nên được hiểu như vậy.
Phalanti pana sāmaññaphalaṃ.
‘Phala’ (fruit) means the common fruits of recluseship.
Còn phala (quả) ở đây là sāmaññaphala (quả Sa-môn).
Saṃvarasīlanti pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañca saṃvarā saṃvarasīlaṃ.
‘Saṃvarasīla’ (virtue of restraint) refers to the five restraints: Pātimokkha restraint, mindfulness restraint, knowledge restraint, patience restraint, and energy restraint.
Saṃvarasīla (giới luật chế ngự) là năm sự chế ngự: Pātimokkhasaṃvara (chế ngự theo giới bổn), Satisaṃvara (chế ngự bằng chánh niệm), Ñāṇasaṃvara (chế ngự bằng trí tuệ), Khantisaṃvara (chế ngự bằng nhẫn nại), và Vīriyasaṃvara (chế ngự bằng tinh tấn).
Pahānasīlanti tadaṅgappahānaṃ, vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭippassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcappahānāni.
‘Pahānasīla’ (virtue of abandonment) refers to the five abandonments: abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna), abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna), abandonment by eradication (samucchedappahāna), abandonment by tranquilization (paṭippassaddhippahāna), and abandonment by escape (nissaraṇappahāna).
Pahānasīla (giới luật đoạn trừ) là năm sự đoạn trừ: Tadaṅgappahāna (đoạn trừ từng phần), Vikkhambhanappahāna (đoạn trừ bằng cách trấn áp), Samucchedappahāna (đoạn trừ tận gốc), Paṭippassaddhippahāna (đoạn trừ bằng cách an tịnh), và Nissaraṇappahāna (đoạn trừ bằng cách xuất ly).
Tesu nissaraṇappahānavajjānaṃ pahānānaṃ vasena pahānasīlaṃ veditabbaṃ.
Among these, the virtue of abandonment should be understood by means of the abandonments excluding abandonment by escape.
Trong số đó, pahānasīla nên được hiểu theo nghĩa đoạn trừ các sự đoạn trừ ngoại trừ Nissaraṇappahāna.
Soti yo vāsanābhāgiyasuttasampaṭiggāhako, so.
‘So’ means that person who accepts the Vāsanābhāgiya Sutta.
So (người ấy) là người tiếp nhận bài kinh Vāsanābhāgiya.
Tena brahmacariyenāti tena saṃvarasīlasaṅkhātena seṭṭhacariyena kāraṇabhūtena brahmacārī bhavati.
By that holy life means, by that noble practice, which is called the practice of restraint (saṃvarasīla), as a cause, one becomes a practitioner of the holy life.
Tena brahmacariyenā (bằng đời sống phạm hạnh ấy) có nghĩa là người ấy trở thành một phạm hạnh giả nhờ đời sống phạm hạnh cao thượng được gọi là saṃvarasīla.
Ettha ca aṭṭhasamāpattibrahmacariyassa na paṭikkhepo, keci pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ matena siyā tassa paṭikkhepo.
And here, there is no rejection of the holy life of the eight attainments (aṭṭhasamāpatti). However, some read "teneva brahmacariyenā" (by that very holy life), and according to their view, there might be a rejection of it.
Ở đây, không có sự phủ nhận đời sống phạm hạnh của tám định (aṭṭhasamāpatti). Tuy nhiên, một số người đọc là "teneva brahmacariyenā" (chỉ bằng đời sống phạm hạnh ấy), theo quan điểm của họ thì có thể có sự phủ nhận đó.
Pahānasīle ṭhitoti samucchedapaṭippassaddhippahānānaṃ vasena pahānasīle ṭhito.
Standing in the virtue of abandonment means standing in the virtue of abandonment by way of the abandonments of cutting off (samuccheda) and tranquilizing (paṭippassaddhi).
Pahānasīle ṭhito (an trú trong giới luật đoạn trừ) có nghĩa là an trú trong giới luật đoạn trừ theo nghĩa samucchedappahāna và paṭippassaddhippahāna.
Tena brahmacariyenāti tena pahānasīlena visesabhūtena maggabrahmacariyena.
By that holy life means by that virtue of abandonment, which is distinct, by the holy life of the path (maggabrahmacariya).
Tena brahmacariyenā (bằng đời sống phạm hạnh ấy) có nghĩa là bằng đời sống phạm hạnh của đạo lộ (maggabrahmacariya) đặc biệt đó, tức là pahānasīla.
Ye pana ‘‘teneva brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā, puññavipākakathā’’ti.
However, for those who read "teneva brahmacariyenā," this is their reading: "The discourse called Vāsanābhāgiya is a talk on giving, a talk on virtue, a talk on heaven, a talk on the results of merit."
Những vị nào đọc là "teneva brahmacariyenā", thì đoạn kinh của họ là: "Bài kinh Vāsanābhāgiya là lời thuyết giảng về bố thí, lời thuyết giảng về giới, lời thuyết giảng về cõi trời, lời thuyết giảng về quả báo phước báu".
Ye pana ‘‘tena brahmacariyenā’’ti paṭhanti, tesaṃ ayaṃ pāṭho – ‘‘vāsanābhāgiyaṃ nāma suttaṃ dānakathā, sīlakathā, saggakathā kāmānaṃ ādīnavo nekkhamme ānisaṃso’’ti.
However, for those who read "tena brahmacariyenā," this is their reading: "The discourse called Vāsanābhāgiya is a talk on giving, a talk on virtue, a talk on heaven, the danger in sensual pleasures, the benefit in renunciation."
Còn những vị nào đọc là "tena brahmacariyenā", thì đoạn kinh của họ là: "Bài kinh Vāsanābhāgiya là lời thuyết giảng về bố thí, lời thuyết giảng về giới, lời thuyết giảng về cõi trời, sự nguy hiểm của các dục và lợi ích của xuất ly".
Tattha katamo pāṭho yuttataroti?
Among these, which reading is more appropriate?
Trong số đó, đoạn kinh nào thích hợp hơn?
Pacchimo pāṭhoti niṭṭhaṃ gantabbaṃ.
It should be concluded that the latter reading is more appropriate.
Phải kết luận rằng đoạn kinh sau thích hợp hơn.
Yasmā ‘‘nibbedhabhāgiyaṃ nāma suttaṃ yā catusaccappakāsanā’’ti vakkhati, na hi mahāthero sāvasesaṃ katvā dhammaṃ desesīti.
Because it will be stated: "The discourse called Nibbedhabhāgiya is the exposition of the Four Noble Truths." For the Great Elder did not teach the Dhamma leaving anything incomplete.
Vì ngài sẽ nói: "Bài kinh Nibbedhabhāgiya là sự trình bày Tứ Diệu Đế", và vị Đại Trưởng Lão không thuyết giảng giáo pháp một cách còn sót lại.
34. Evaṃ vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyabhāvehi dhamme ekadesena vibhajitvā idāni tesaṃ kilesabhāgiyaasekkhabhāgiyabhāvehi sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehi vibhajituṃ ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus classified phenomena partially by way of Vāsanābhāgiya and Nibbedhabhāgiya, now, in order to classify them by way of Saṃkilesabhāgiya and Asekkhabhāgiya, and by way of common and uncommon aspects, the statement " Among these, which phenomena are common?" and so on, is begun.
34. Sau khi đã phân chia các pháp một phần theo Vāsanābhāgiya và Nibbedhabhāgiya như vậy, bây giờ để phân chia chúng theo Saṃkilesabhāgiya và Asekkhabhāgiya, cũng như theo Sādhāraṇa và Asādhāraṇa, nên câu ‘‘tattha katame dhammā sādhāraṇā’’ (trong đó, những pháp nào là sādhāraṇa) đã được bắt đầu.
Tattha katame dhammāti katame sabhāvadhammā.
Here, which phenomena means which inherent phenomena.
Trong đó, katame dhammā (những pháp nào) có nghĩa là những pháp bản chất nào.
Sādhāraṇāti avisiṭṭhā, samānāti attho.
Common means not distinguished, it means similar.
Sādhāraṇā (chung) có nghĩa là không khác biệt, tức là giống nhau.
Dve dhammāti duve pakatiyo.
Two phenomena means two natures.
Dve dhammā (hai pháp) là hai bản chất.
Pakatiattho hi ayaṃ dhamma-saddo ‘‘jātidhammānaṃ sattāna’’ntiādīsu (paṭi. ma. 1.33) viya.
Indeed, this word 'dhamma' (phenomenon) has the meaning of nature, as in "beings whose nature is birth" and so on.
Thật vậy, từ dhamma này có nghĩa là bản chất, như trong câu "jātidhammānaṃ sattānaṃ" (của các chúng sinh có bản chất sinh ra) và những câu tương tự.
Nāmasādhāraṇāti nāmena sādhāraṇā, kusalākusalāti samānanāmāti attho.
Common by name means common by name, meaning they have common names such as wholesome and unwholesome.
Nāmasādhāraṇā (chung về tên gọi) có nghĩa là chung về tên gọi, tức là có cùng tên gọi như thiện (kusala) và bất thiện (akusala).
Vatthusādhāraṇāti vatthunā nissayena sādhāraṇā, ekasantatipatitatāya samānavatthukāti attho.
Common by basis means common by basis, by support, meaning they have a common basis due to falling into the same continuum.
Vatthusādhāraṇā (chung về đối tượng) có nghĩa là chung về đối tượng (nissaya), tức là có cùng đối tượng vì cùng thuộc về một dòng tương tục (ekasantatipatitatāya).
Visesato saṃkilesapakkhe pahānekaṭṭhā nāmasādhāraṇā, sahajekaṭṭhā vatthusādhāraṇā.
Specifically, in the defilement aspect, phenomena that are common in terms of abandonment are common by name; phenomena that are common in terms of co-arising are common by basis.
Đặc biệt, trong khía cạnh cấu uế (saṃkilesapakkha), những pháp có cùng cơ sở đoạn trừ (pahānekaṭṭhā) là Nāmasādhāraṇa, và những pháp có cùng cơ sở đồng sinh (sahajekaṭṭhā) là Vatthusādhāraṇa.
Aññampi evaṃ jātiyanti kiccapaccayapaṭipakkhādīhi samānaṃ saṅgaṇhāti.
And other phenomena of this kind includes those that are similar by function, condition, opposition, and so on.
Aññampi evaṃ jātiyaṃ (những loại khác tương tự) bao gồm những điều giống nhau về chức năng (kicca), duyên (paccaya), đối nghịch (paṭipakkha) và những thứ tương tự.
Micchattaniyatānaṃ aniyatānanti idaṃ puthujjanānaṃ upalakkhaṇaṃ.
Of those fixed in wrongness and those not fixed—this is an indication of ordinary people (puthujjana).
Câu Micchattaniyatānaṃ aniyatānaṃ (của những người cố định trong tà kiến và những người không cố định) là một dấu hiệu nhận biết cho phàm phu (puthujjana).
Tasmā sassatavādā ucchedavādāti ādiko sabbo puthujjanabhedo āharitvā vattabbo.
Therefore, all distinctions of ordinary people, such as eternalists (sassatavāda) and annihilationists (ucchedavāda), should be brought in and stated.
Do đó, tất cả các loại phàm phu, bắt đầu từ những người theo thuyết thường kiến (sassatavāda) và thuyết đoạn kiến (ucchedavāda), đều phải được đưa ra và trình bày.
Dasanappahātabbā kilesā sādhāraṇā micchattaniyatānaṃ aniyatānaṃ eva ca sambhavato sammattaniyatānaṃ asambhavato ca.
The defilements to be abandoned by insight (dassanappahātabbā) are common to those fixed in wrongness and those not fixed, because they can arise in them, and because they cannot arise in those fixed in rightness.
Các phiền não cần được đoạn trừ bằng sự thấy (dassanappahātabba kilesā) là sādhāraṇa (chung) vì chúng có thể xuất hiện ở những người cố định trong tà kiến (micchattaniyata) và những người không cố định (aniyata), nhưng không thể xuất hiện ở những người cố định trong chánh kiến (sammattaniyata).
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in the remaining passages as well.
Theo cách này, ý nghĩa cũng nên được hiểu trong các đoạn văn còn lại.
Ariyasāvakoti sekkhaṃ sandhāya vadati.
Noble disciple refers to a trainee (sekkhapuggala).
Ariyasāvako (Thánh đệ tử) được nói đến để chỉ sekkha (người hữu học).
Sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇāti lokiyasamāpatti rūpāvacarā arūpāvacarā dibbavihāro brahmavihāro paṭhamajjhānasamāpattīti evamādīhi pariyāyehi sādhāraṇā.
All that is common to those not free from lust means common by ways such as worldly attainments, rūpa-sphere attainments, arūpa-sphere attainments, divine abidings, brahmavihāras, and the attainment of the first jhāna.
Sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇā (tất cả những điều đó là chung với những người chưa đoạn trừ tham ái) có nghĩa là chúng là sādhāraṇa theo các cách như: định thế gian (lokiyasamāpatti), định sắc giới (rūpāvacarā), định vô sắc giới (arūpāvacarā), trú xứ thiên giới (dibbavihāra), trú xứ Phạm thiên (brahmavihāra), và sơ thiền định (paṭhamajjhānasamāpatti).
Kusalasamāpatti pana iminā pariyāyena siyā asādhāraṇā, imaṃ pana dosaṃ passantā keci ‘‘yaṃ kiñci…pe… sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇā’’ti paṭhanti.
However, wholesome attainment might be uncommon in this way; seeing this flaw, some read, "Whatever... all that is common to those not free from lust."
Tuy nhiên, định thiện (kusalasamāpatti) có thể là asādhāraṇa (không chung) theo cách này. Một số người, thấy được lỗi này, đọc là "yaṃ kiñci…pe… sabbā sā avītarāgehi sādhāraṇā" (bất cứ điều gì… tất cả những điều đó là chung với những người chưa đoạn trừ tham ái).
Kathaṃ te odhiso gahitā, atha odhiso gahetabbā, kathaṃ sādhāraṇāti?
How were those taken specifically, or should they be taken specifically? If they are taken specifically, how can they be common?
Bằng cách nào mà những pháp đó được nắm giữ một cách giới hạn? Nếu chúng được nắm giữ một cách giới hạn, thì bằng cách nào chúng là sādhāraṇa?
Anuyogaṃ manasikatvā taṃ visodhento āha – ‘‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamañña’’ntiādi.
Bearing that inquiry in mind, clarifying it, he said, "For these phenomena are common to each other..."
Sau khi suy nghĩ về câu hỏi đó và muốn làm rõ nó, ngài nói: ‘‘sādhāraṇā hi dhammā evaṃ aññamaññaṃ’’ (các pháp sādhāraṇa là như vậy với nhau) và những câu tương tự.
Tassattho – yathā micchattaniyatānaṃ aniyatānañca sādhāraṇāti vuttaṃ, evaṃ sādhāraṇā dhammā na sabbasattānaṃ sādhāraṇatāya sādhāraṇā, kasmā?
Its meaning is: just as it was said that they are common to those fixed in wrongness and those not fixed, so too, common phenomena are not common to all beings by virtue of being common. Why?
Ý nghĩa của câu đó là: giống như đã nói rằng chúng là sādhāraṇa đối với những người cố định trong tà kiến và những người không cố định, thì các pháp sādhāraṇa không phải là sādhāraṇa đối với tất cả chúng sinh, tại sao?
Yasmā aññamaññaṃ paraṃ paraṃ sakaṃ sakaṃ visayaṃ nātivattanti.
Because they do not transgress their respective domains, each one beyond the other.
Vì chúng không vượt quá phạm vi riêng của mình, mỗi cái một, cái này cái kia.
Paṭiniyatañhi tesaṃ pavattiṭṭhānaṃ, itarathā tathā vohāro eva na siyāti adhippāyo.
For their sphere of occurrence is fixed; otherwise, such a designation would not exist. This is the intention.
Ý nghĩa là: sự xuất hiện của chúng là có giới hạn, nếu không thì sẽ không có cách gọi như vậy.
Yasmā ca ete eva dhammā evaṃ niyatā visayā, tasmā ‘‘yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattatī’’ti āha.
And because these very phenomena have such fixed domains, therefore he said, "Whoever is endowed with these phenomena does not transgress that phenomenon."
Và vì chính những pháp này có phạm vi giới hạn như vậy, nên ngài nói: ‘‘yopi imehi dhammehi samannāgato na so taṃ dhammaṃ upātivattatī’’ (người nào được trang bị những pháp này, người đó không vượt qua pháp ấy).
Na hi micchattaniyatānaṃ aniyatānañca dassanena pahātabbā kilesā na santi, aññesaṃ vā santīti evaṃ sesepi vattabbaṃ.
For it is not that defilements to be abandoned by insight do not exist for those fixed in wrongness and those not fixed, or that they exist for others. Thus, the same should be said for the rest.
Thật vậy, không phải là không có các phiền não cần được đoạn trừ bằng sự thấy ở những người cố định trong tà kiến và những người không cố định, hoặc chúng có ở những người khác. Tương tự, điều này cũng nên được nói trong các trường hợp còn lại.
Asādhāraṇo nāma dhammo tassa tassa puggalassa paccattaniyato ariyesu sekkhāsekkhadhammavasena anariyesu sabbābhabbapahātabbavasena gavesitabbo, itarassa tathā niddisitabbabhāvābhāvato.
A phenomenon that is asādhāraṇa (uncommon or exclusive) should be sought as that which is individually fixed for each person, in the case of noble ones, according to sekkha and asekkhadhamma, and in the case of ignoble ones, according to what is capable or incapable of being abandoned, because it cannot be designated as such for others.
Một pháp gọi là Asādhāraṇa (không chung) cần được tìm kiếm theo nghĩa cá nhân riêng biệt của từng người: trong các bậc Thánh, theo nghĩa Sekkha và Asekkhadhamma; trong những người không phải Thánh, theo nghĩa Bhabbābhabbapahātabba (có khả năng hoặc không có khả năng đoạn trừ), vì không có sự chỉ định như vậy cho người khác.
So ca kho sādhāraṇāvidhuratāya taṃ taṃ upādāya tathāvuttadesanānusārenāti imamatthaṃ dasseti ‘‘katame dhammā asādhāraṇā yāva desanaṃ upādāya gavesitabbā sekkhāsekkhā bhabbābhabbā’’ti iminā.
And he shows this meaning, that it should be sought in accordance with the teaching thus stated, taking into account its uncommonness, by saying, "Which phenomena are asādhāraṇa, to be sought according to the teaching, sekkha and asekkhā, capable and incapable?"
Và điều đó, do tính chất không phổ biến, dựa trên từng điều đó, theo lời dạy đã nói, cho thấy ý nghĩa này bằng câu: “Những pháp nào là không phổ biến, cần phải tìm hiểu dựa trên lời dạy cho đến khi đạt được, đó là sekkha (người còn học), asekkhā (người đã học xong), bhabbā (người có khả năng), abhabba (người không có khả năng)?”
Aṭṭhamakassāti sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa.
For the eighth person means for one who is practicing for the realization of the fruit of stream-entry.
Aṭṭhamakassa (người thứ tám) là người đang thực hành để chứng đắc quả Dự Lưu (Sotāpatti-phala).
Dhammatāti dhammasabhāvo paṭhamassa maggaṭṭhatā dutiyassa phalaṭṭhatā.
Dhammatā means the nature of the Dhamma: for the first, being on the path; for the second, being on the fruit.
Dhammatā (Bổn tánh) là bản chất của pháp, là trạng thái của đạo (maggaṭṭhatā) đối với người thứ nhất, và là trạng thái của quả (phalaṭṭhatā) đối với người thứ hai.
Paṭhamassa vā pahīyamānakilesatā.
Or, for the first, having defilements being abandoned.
Hoặc là trạng thái của các phiền não đang được đoạn trừ đối với người thứ nhất.
Dutiyassa pahīnakilesatā.
For the second, having defilements already abandoned.
Trạng thái của các phiền não đã được đoạn trừ đối với người thứ hai.
Puna aṭṭhamakassāti anāgāmimaggaṭṭhassa.
Again, for the eighth person means for one on the Anāgāmi path.
Lại nữa, aṭṭhamakassa (người thứ tám) là người đang trên đạo Bất Hoàn (Anāgāmimaggaṭṭha).
Nāmanti sekkhāti nāmaṃ.
Nāma means the designation as sekkha.
Nāma (tên) là tên gọi sekkha (người còn học).
Dhammatāti taṃtaṃmaggaṭṭhatā heṭṭhimaphalaṭṭhatā ca.
Dhammatā means being on that path and being on the lower fruit.
Dhammatā (Bổn tánh) là trạng thái của từng đạo đó và trạng thái của quả thấp hơn.
Paṭipannakānanti maggasamaṅgīnaṃ.
For those who have entered the path means for those endowed with the path.
Paṭipannakānaṃ (những người đang thực hành) là những người đã thành tựu đạo.
Nāmanti paṭipannakāti nāmaṃ.
Nāma means the designation as 'those who have entered the path'.
Nāma (tên) là tên gọi paṭipannaka (người đang thực hành).
Evaṃ ‘‘aṭṭhamakassā’’tiādinā ariyapuggalesu asādhāraṇadhammaṃ dassetvā itaresu nayadassanatthaṃ ‘‘evaṃ visesānupassinā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having shown the asādhāraṇadhamma among noble persons by "for the eighth person" and so on, "one who discerns differences" and so on was stated to show the method for others.
Như vậy, sau khi chỉ ra pháp không phổ biến (asādhāraṇadhamma) trong các bậc Thánh nhân (ariyapuggala) bằng cách nói “aṭṭhamakassa” (người thứ tám) v.v., để chỉ ra phương pháp đối với những người khác, đã nói “evaṃ visesānupassinā” (người quán sát các khác biệt như vậy) v.v.
Lokiyadhammesu eva hi hīnādibhāvo.
For inferiority and so on exist only in worldly phenomena.
Trong các pháp thế gian (lokiyadhamma) mới có sự hơn kém, trung bình.
Tattha visesānupassināti asādhāraṇadhammānupassinā.
There, "one who discerns differences" means one who discerns asādhāraṇadhamma.
Ở đây, visesānupassinā (người quán sát các khác biệt) là người quán sát các pháp không phổ biến (asādhāraṇadhamma).
Micchattaniyatānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā micchattaniyatā dhammā asādhāraṇā.
The phenomena that are not fixed are common to those fixed in wrongness; the phenomena that are fixed in wrongness are asādhāraṇa.
Các pháp không nhất định (aniyata) của những người chắc chắn rơi vào tà kiến (micchattaniyata) là phổ biến (sādhāraṇa); các pháp chắc chắn rơi vào tà kiến là không phổ biến (asādhāraṇa).
Micchattaniyatesupi niyatamicchādiṭṭhikānaṃ aniyatā dhammā sādhāraṇā.
Even among those fixed in wrongness, the phenomena that are not fixed are common to those with fixed wrong view.
Ngay cả trong những người chắc chắn rơi vào tà kiến, các pháp không nhất định của những người có tà kiến cố định là phổ biến.
Niyatamicchādiṭṭhi asādhāraṇāti iminā nayena visesānupassinā veditabbā.
Fixed wrong view is asādhāraṇa. It should be understood by one who discerns differences in this manner.
Tà kiến cố định là không phổ biến—phải hiểu rõ sự khác biệt bằng phương pháp này, do người quán sát các khác biệt.
Evaṃ nānānayehi dhammavibhattiṃ dassetvā idāni bhūmivibhattiṃ padaṭṭhānavibhattiñca vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dassanabhūmī’’tiādimāha.
Thus, having shown the classification of phenomena in various ways, he now begins with "the stage of vision" and so on, to classify and show the classification of stages and the classification of proximate causes.
Sau khi trình bày sự phân loại các pháp bằng nhiều phương pháp khác nhau như vậy, bây giờ để trình bày sự phân loại các địa (bhūmi) và sự phân loại các chỗ đứng (padaṭṭhāna), đã nói “dassanabhūmi” (địa kiến) v.v.
Tattha dassanabhūmīti paṭhamamaggo.
There, "the stage of vision" is the first path.
Ở đây, dassanabhūmi (địa kiến) là Sơ Đạo (paṭhamamagga).
Yasmā pana paṭhamamaggakkhaṇe ariyasāvako sammattaniyāmaṃ okkamanto nāma hoti, tato paraṃ okkanto, tasmā ‘‘dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
However, because at the moment of the first path, a noble disciple is said to be entering the certainty of rightness, and thereafter to have entered it, it is said, "The stage of vision is the proximate cause for entering certainty."
Vì vào khoảnh khắc Sơ Đạo, Thánh đệ tử được gọi là người đang bước vào sự chắc chắn của Chánh kiến (sammattaniyāma), và sau đó là người đã bước vào, nên đã nói “dassanabhūmi niyāmāvakkantiyā padaṭṭhānaṃ” (địa kiến là chỗ đứng cho sự bước vào sự chắc chắn).
Kiñcāpi heṭṭhimo heṭṭhimo maggo upariuparimaggādhigamassa kāraṇaṃ hoti, sakkāyadiṭṭhiādīni appahāya kāmarāgabyāpādādippahānassa asakkuṇeyyattā.
Although each lower path is a cause for the attainment of each higher path, since it is impossible to abandon sensual passion and ill-will without abandoning personality view and so on,
Mặc dù đạo thấp hơn là nguyên nhân để chứng đắc đạo cao hơn, vì không thể đoạn trừ tham ái dục (kāmarāga), sân hận (byāpāda) v.v. nếu không đoạn trừ ngã kiến (sakkāyadiṭṭhi) v.v.
Tathāpi ariyamaggo attano phalassa visesakāraṇaṃ āsannakāraṇañcāti dassetuṃ ‘‘bhāvanābhūmi uttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Nevertheless, to show that the noble path is a special cause and a proximate cause for its fruit, it is said, "The stage of development is the proximate cause for the attainment of higher fruits."
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng Thánh đạo (ariyamagga) là nguyên nhân đặc biệt và nguyên nhân gần của quả vị của chính nó, đã nói “bhāvanābhūmi uttarikānaṃ phalānaṃ pattiyā padaṭṭhānaṃ” (địa tu là chỗ đứng để chứng đắc các quả vị cao hơn).
Sukhā paṭipadā khippābhiññā ñāṇuttarassa tathāvidhapaccayasamāyoge ca hotīti sā vipassanāya padaṭṭhānanti vuttā.
The pleasant practice with swift direct knowledge occurs only when there is a combination of such conditions for superior knowledge; therefore, it is called the proximate cause for insight.
Con đường thực hành an lạc, trí tuệ nhanh chóng (sukhā paṭipadā khippābhiññā) chỉ xảy ra khi có sự kết hợp của các nhân duyên như vậy và trí tuệ siêu việt, nên nó được gọi là chỗ đứng cho tuệ quán (vipassanā).
Itarā pana tissopi paṭipadā samathaṃ āvahanti eva.
The other three practices, however, all lead to tranquility.
Còn ba con đường thực hành khác thì đều dẫn đến định (samatha).
Tāsu sabbamudutāya dassitāya sesāpi dassitā evāti āha – ‘‘dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhāna’’nti.
Among them, by showing the one that is the softest of all, the others are also shown, so he says, "The painful practice with slow direct knowledge is the proximate cause for tranquility."
Trong số đó, khi con đường thực hành mềm mại nhất được chỉ ra, thì những con đường còn lại cũng được chỉ ra, nên đã nói – “dukkhā paṭipadā dandhābhiññā samathassa padaṭṭhānaṃ” (con đường thực hành khổ, trí tuệ chậm là chỗ đứng cho định).
Dānamayaṃ puññakiriyavatthūti dānameva dānamayaṃ, pujjaphalanibbattanaṭṭhena puññaṃ, tadeva kattabbato kiriyā, payogasampattiyādīnaṃ adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti dānamayapuññakiriyavatthu.
The meritorious deed of giving (dānamayaṃ puññakiriyavatthu) means that giving itself is dānamaya (consisting of giving); it is puñña (merit) in the sense that it produces venerable results; it is kiriyā (action) in the sense that it is to be done; and it is vatthu (basis) in the sense that it is the foundation for the accomplishment of effort and so on.
Dānamayaṃ puññakiriyavatthu (căn bản phước nghiệp do bố thí) là bố thí (dāna) chính là dānamaya (thuộc về bố thí), là phước (puñña) vì nó tạo ra quả đáng tôn kính, chính nó là hành động (kiriyā) vì nó là điều phải làm, và là căn bản (vatthu) vì nó là nền tảng cho sự thành tựu của nỗ lực v.v.
Paratoghosassāti dhammassavanassa.
For the voice of another (paratoghosassa) means for listening to the Dhamma.
Paratoghosa (tiếng từ người khác) là sự nghe pháp (dhammassavana).
Sādhāraṇanti na bījaṃ viya aṅkurassa, dassanabhūmiādayo viya vā niyāmāvakkantiādīnaṃ āveṇikaṃ, atha kho sādhāraṇaṃ, tadaññakāraṇehipi paratoghosassa pavattanatoti adhippāyo.
Sādhāraṇa means it is not an exclusive cause, like a seed for a sprout, or like the stages of insight and so on for the attainment of certainty and so forth. Rather, it is common, meaning that paratoghosa (hearing from others) can arise from other causes as well. This is the intention.
Sādhāraṇa (phổ biến) không phải là nguyên nhân độc nhất (āveṇika) như hạt giống đối với mầm, hay như địa kiến (dassanabhūmi) v.v. đối với sự bước vào sự chắc chắn (niyāmāvakkanti) v.v., mà là phổ biến, ý nghĩa là sự nghe pháp có thể xảy ra do các nguyên nhân khác.
Tattha keci dāyakassa dānānumodanaṃ āciṇṇanti dānaṃ paratoghosassa kāraṇanti vadanti.
In this regard, some say that giving is a cause for paratoghosa because it is customary for the donor to rejoice in the gift.
Ở đây, một số người nói rằng bố thí là nguyên nhân của tiếng từ người khác, vì người thí chủ thường hoan hỷ với bố thí.
Dāyako pana dakkhiṇāvisuddhiṃ ākaṅkhanto dānasīlādiguṇavisesānaṃ savane yuttappayutto hotīti dānaṃ dhammassavanassa kāraṇaṃ vuttaṃ.
However, a donor, desiring the purification of the offering, is diligently engaged in hearing about the special qualities of giving, morality, and so on; thus, giving is said to be a cause for hearing the Dhamma.
Tuy nhiên, người thí chủ, mong muốn sự thanh tịnh của phước báu (dakkhiṇāvisuddhi), sẽ nỗ lực lắng nghe những phẩm chất đặc biệt của bố thí, giới v.v., nên bố thí được nói là nguyên nhân của sự nghe pháp.
Sīlasampanno vippaṭisārābhāvena samāhito dhammacintāsamattho hotīti sīlaṃ cintāmayañāṇassa kāraṇanti āha ‘‘sīlamaya’’ntiādi.
A person endowed with morality, being composed due to the absence of remorse, is capable of contemplating the Dhamma. Thus, morality is a cause for wisdom born of contemplation. This is what is meant by "sīlamaya" and so on.
Người thành tựu giới (sīlasampanna), do không có sự hối hận (vippaṭisārābhāva), trở nên an định và có khả năng suy tư về pháp, nên giới là nguyên nhân của trí tuệ do tư duy (cintāmayañāṇa), do đó đã nói “sīlamaya” (thuộc về giới) v.v.
Bhāvanāmayanti samathasaṅkhātaṃ bhāvanāmayaṃ.
Bhāvanāmaya refers to bhāvanāmaya (wisdom born of meditation) which is called samatha (tranquility).
Bhāvanāmaya (thuộc về tu tập) là bhāvanāmaya được gọi là định (samatha).
Bhāvanāmayiyāti uparijhānasaṅkhātāya vipassanāsaṅkhātāya ca bhāvanāmayiyā.
Bhāvanāmayiyā refers to bhāvanāmayiyā (wisdom born of meditation) which is called the higher jhānas and vipassanā (insight).
Bhāvanāmayiyā (thuộc về tu tập) là bhāvanāmayiyā được gọi là thiền (jhāna) cao hơn và được gọi là tuệ quán (vipassanā).
Purimaṃ purimañhi pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānaṃ.
Indeed, each preceding stage is the proximate cause for each succeeding stage.
Thật vậy, cái trước là chỗ đứng cho cái sau.
Idāni yasmā dānaṃ sīlaṃ lokiyabhāvanā ca na kevalaṃ yathāvuttaparatoghosādīnaṃyeva, atha kho yathākkamaṃ pariyattibāhusaccakammaṭṭhānānuyogamaggasammādiṭṭhīnampi paccayā honti, tasmā tampi nayaṃ dassetuṃ puna ‘‘dānamaya’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍhesi.
Now, since giving, morality, and mundane meditation are not only causes for the aforementioned paratoghosa and so on, but also, in due order, for extensive learning of the Pāli Canon, engagement in meditation, and right view of the path, therefore, to show this aspect too, the teaching is further expanded with "dānamaya" and so on.
Bây giờ, vì bố thí (dāna), giới (sīla) và tu tập thế gian (lokiyabhāvanā) không chỉ là nhân duyên cho sự nghe pháp (paratoghosa) v.v. đã nói, mà còn lần lượt là nhân duyên cho sự thông thạo kinh điển (pariyattibāhusacca), sự tinh tấn tu tập (kammaṭṭhānānuyoga) và chánh kiến của đạo (maggasammādiṭṭhi), nên để chỉ ra phương pháp đó, đã tiếp tục lời dạy bằng cách nói “dānamaya” (thuộc về bố thí) v.v.
Tathā patirūpadesavāsādayo kāyavivekacittavivekādīnaṃ kāraṇaṃ hotīti imaṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘patirūpadesavāso’’tiādimāha.
Similarly, to show the aspect that dwelling in a suitable locality and so on are causes for physical seclusion, mental seclusion, and so on, the text states "patirūpadesavāso" and so on.
Tương tự, để chỉ ra phương pháp rằng việc sống ở nơi thích hợp (patirūpadesavāsa) v.v. là nguyên nhân của sự độc cư thân (kāyaviveka), độc cư tâm (cittaviveka) v.v., đã nói “patirūpadesavāso” (việc sống ở nơi thích hợp) v.v.
Tattha kusalavīmaṃsāyāti paṭisaṅkhānupassanāya.
Here, kusalavīmaṃsāyā means for paṭisaṅkhānupassanā (contemplation by reflection).
Ở đây, kusalavīmaṃsāya (sự khảo sát thiện pháp) là sự quán sát thẩm sát (paṭisaṅkhānupassanā).
Akusalapariccāgoti iminā pahānapariññā vuttāti.
By akusalapariccāgo (abandonment of unwholesome states), pahānapariññā (comprehension by abandonment) is stated.
Bằng câu akusalapariccāgo (sự từ bỏ bất thiện), sự liễu tri đoạn trừ (pahānapariññā) đã được nói.
Samādhindriyassāti maggasamādhindriyassa.
Samādhindriyassā means for the faculty of concentration of the path (magga-samādhindriya).
Samādhindriyassa (căn định) là căn định của đạo (maggasamādhindriya).
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
35. Tattha katamo parivattano hāroti parivattanahāravibhaṅgo.
35. Tattha katamo parivattano hāro is the explanation of the Parivattana Hāra.
35. Tattha katamo parivattano hāro (Ở đây, phương pháp hoán chuyển là gì) là sự phân tích phương pháp hoán chuyển.
Tattha yasmā saṃvaṇṇiyamāne sutte yathāniddiṭṭhānaṃ kusalākusaladhammānaṃ paṭipakkhabhūte akusalakusaladhamme pahātabbabhāvādivasena niddhāraṇaṃ paṭipakkhato parivattanaṃ, tasmā ‘‘sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī’’tiādi āraddhaṃ.
Here, since in the Sutta being expounded, the determination of unwholesome and wholesome states, which are the opposites of the wholesome and unwholesome states indicated, in terms of their being abandoned and so on, is a turning from the opposite; therefore, the passage beginning with "sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī" was commenced.
Ở đây, vì trong bài kinh được chú giải, việc xác định các pháp bất thiện và thiện đối nghịch với các pháp thiện và bất thiện đã được chỉ định, theo phương diện phải đoạn trừ v.v., là sự hoán chuyển từ phía đối nghịch, nên đã bắt đầu bằng câu “sammādiṭṭhissa purisapuggalassa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī” (đối với người có chánh kiến, tà kiến đã bị tiêu diệt) v.v.
Tattha sammā pasatthā, sundarā diṭṭhi etassāti sammādiṭṭhi, tassa.
Here, sammādiṭṭhi means one whose view is well-praised and excellent; that is, for him.
Ở đây, sammādiṭṭhi (chánh kiến) là người có kiến giải tốt, đáng khen ngợi.
Sā panassa sammādiṭṭhitā pubbabhāgasammādiṭṭhiyā vā lokuttarasammādiṭṭhiyā vā veditabbā.
And that right view of his should be understood as either pubbabhāgasammādiṭṭhi (preliminary right view) or lokuttarasammādiṭṭhi (supramundane right view).
Và chánh kiến đó của người ấy phải được hiểu là chánh kiến tiền phần (pubbabhāgasammādiṭṭhi) hoặc chánh kiến siêu thế (lokuttarasammādiṭṭhi).
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatīti purimanaye vipassanāsammādiṭṭhiyā pahīnā hoti, vikkhambhitāti attho.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī means, in the former sense, it is abandoned by vipassanāsammādiṭṭhi, meaning it is suppressed.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā bhavatī (tà kiến đã bị tiêu diệt) có nghĩa là trong phương pháp trước, tà kiến đã bị đoạn trừ bởi chánh kiến tuệ quán (vipassanāsammādiṭṭhi), tức là đã bị trấn áp.
Pacchimanaye paṭhamamaggasammādiṭṭhiyā pahīnā samucchinnāti attho.
In the latter sense, it means it is abandoned and utterly eradicated by the right view of the first path.
Trong phương pháp sau, tà kiến đã bị đoạn trừ bởi chánh kiến Sơ Đạo (paṭhamamaggasammādiṭṭhi), tức là đã bị diệt tận.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayāti micchābhinivesahetu ye ariyānaṃ adassanakāmatādayo lobhādayo pāṇātipātādayo ca aneke lāmakaṭṭhena pāpakā akosallasambhūtaṭṭhena akusalā dhammā uppajjeyyuṃ.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayā means those many evil, unwholesome states, such as the desire not to see the Noble Ones, greed, and taking life, which arise in him due to wrong inclination, being base in nature and born of unskillfulness.
Ye cassa micchādiṭṭhipaccayā (và những nguyên nhân của tà kiến của người ấy) là những pháp bất thiện (akusalā), ác (pāpakā) do bản chất thấp kém, nhiều (aneke) do sinh ra từ sự không khéo léo, như sự không muốn thấy các bậc Thánh, tham ái v.v., sát sinh v.v., có thể phát sinh.
Imassa āraddhavipassakassa ariyassa ca.
For this meditator who has commenced practice, and for the Noble One.
Đối với hành giả tuệ quán đang tinh tấn này và đối với bậc Thánh này.
Dhammāti samathavipassanādhammā, sattattiṃsabodhipakkhiyadhammā vā anuppannā vā sambhavanti uppannā, bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
Dhammā refers to samatha and vipassanā states, or the thirty-seven factors of awakening; unarisen wholesome states arise, and arisen ones proceed to the perfection of development.
Dhammā (các pháp) là các pháp định (samatha) và tuệ quán (vipassanā), hoặc ba mươi bảy pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyadhamma) chưa sinh thì sinh khởi, đã sinh thì đạt đến sự viên mãn của tu tập.
Sammāsaṅkappassātiādīnampi imināva nayena attho veditabbo.
The meaning of sammāsaṅkappassā and so on should also be understood in this same way.
Ý nghĩa của sammāsaṅkappassa (chánh tư duy) v.v. cũng phải được hiểu theo phương pháp này.
Ayaṃ pana viseso – sammāvimuttiādīnaṃ micchāvimutti avimuttāva samānā ‘‘vimuttā maya’’nti evaṃsaññino avimuttiyaṃ vā vimuttisaññino.
However, this is the distinction: regarding right liberation and so on, wrong liberation is not liberation at all, but a perception of "we are liberated" while not being liberated, or a perception of liberation in non-liberation.
Tuy nhiên, đây là sự khác biệt – đối với chánh giải thoát (sammāvimutti) v.v., tà giải thoát (micchāvimutti) là sự không giải thoát, nhưng những người lầm tưởng rằng “chúng ta đã giải thoát” hoặc lầm tưởng sự giải thoát trong sự không giải thoát.
Tatrāyaṃ vacanattho – micchā pāpikā vimutti vimokkho etassāti micchāvimutti.
Here is the verbal meaning: micchāvimutti means one whose liberation or release is wrong and evil.
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ là: micchāvimutti (tà giải thoát) là sự giải thoát, sự giải thoát xấu ác của người ấy.
Aṭṭhaṅgā ca micchāvimutti yathāvuttenākārena micchābhinivesavasena ca pavattā antadvayalakkhaṇā.
And wrong liberation has eight factors, occurring in the manner stated and through wrong inclination, characterized by two extremes.
Và tà giải thoát có tám chi phần, phát sinh theo cách đã nói và theo cách chấp thủ sai lầm, có đặc tính của hai cực đoan.
Sammāvimutti pana phaladhammā, micchādiṭṭhike samāsevato micchāvimokkho vā micchāvimutti.
Sammāvimutti, however, refers to the fruit-states. Or, wrong liberation is wrong release for one who associates with those of wrong view.
Còn sammāvimutti (chánh giải thoát) là các pháp quả, hoặc sự giải thoát sai lầm (micchāvimokkha) do kết giao với người có tà kiến là micchāvimutti.
Micchāvimuttiñāṇadassanaṃ pana micchāvimokkhe micchādiṭṭhiyā ca sāranti gahaṇavasena pavatto akusalacittuppādo antamaso pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhato uppannamoho ca.
Micchāvimuttiñāṇadassanaṃ is an unwholesome thought-moment that arises through grasping wrong release and wrong view as excellent, and it is also the delusion that arises when one reflects, even after committing an evil deed, "I have done well."
Tà giải thoát tri kiến (Micchāvimuttiñāṇadassana) là sự phát khởi của tâm bất thiện (akusalacittuppāda) diễn ra do chấp thủ vào tà giải thoát (micchāvimokkha) và tà kiến (micchādiṭṭhi), hoặc là sự si mê (moha) phát sinh khi người ta làm điều ác rồi quán xét rằng “ta đã làm điều thiện”.
Sammāvimuttiñāṇadassanassāti ettha sekkhānaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ sammāvimuttiñāṇadassananti adhippetaṃ.
Here, by Sammāvimuttiñāṇadassana is meant the knowledge of reviewing of the trainees (sekha).
Ở đây, chánh giải thoát tri kiến (Sammāvimuttiñāṇadassana) được hiểu là tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) của các bậc Hữu học (sekkhā).
Tañhi uttaribhāvanāpāripūriyā saṃvattati.
For that leads to the full development of higher cultivation.
Quả thật, điều đó dẫn đến sự viên mãn của sự tu tập cao hơn (uttaribhāvanāpāripūriyā).
Niyyāniko dhammoti saha vipassanāya ariyamaggo.
Niyyāniko dhammo means the Noble Path together with insight (vipassanā).
Niyyāniko dhammo (pháp dẫn đến giải thoát) là Thánh đạo (ariyamagga) cùng với tuệ quán (vipassanā).
Dukkhoti pāpaṃ nijjarāpessāmāti pavattitaṃ sarīratāpanaṃ vadati.
Dukkho refers to the tormenting of the body practiced with the thought, "We shall wear away evil."
Dukkho (khổ) nói về sự hành hạ thân thể được thực hành với ý nghĩ “chúng ta sẽ tiêu diệt tội lỗi”.
Sukhoti anavajjapaccayaparibhogasukhaṃ.
Sukho means the happiness derived from the blameless enjoyment of requisites.
Sukho (lạc) là sự an lạc do thọ hưởng các yếu tố không đáng trách.
Etesupi vāresu vuttanayeneva adhammabhāvāpatti vattabbā.
In these cases too, the state of unrighteousness should be explained in the manner stated.
Trong các trường hợp này cũng vậy, sự trở thành pháp bất thiện nên được nói theo cách đã nêu.
Idāni asubhasaññādimukhena subhasaññādiparivattanaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā panā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the reversal of the perception of beauty, etc., by way of the perception of impurity, etc., the section beginning with “yathā vā panā” is stated.
Bây giờ, để trình bày sự chuyển đổi của tưởng thanh tịnh (subhasaññā) và các điều tương tự thông qua tưởng bất tịnh (asubhasaññā) và các điều tương tự, đoạn “yathā vā panā” (hoặc như thế nào) và các điều tương tự đã được nói.
Āraddhavipassakassa kilesāsucipaggharaṇavasena tebhūmakasaṅkhārā asubhato upaṭṭhahantīti katvā vuttaṃ ‘‘sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato’’ti.
It is said, “sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato” (dwelling perceiving impurity in all formations), because for one who has commenced vipassanā, the three realms of formations appear as impure due to the outflow of defilements.
Được nói rằng “sabbasaṅkhāresu asubhānupassino viharato” (an trú trong sự quán bất tịnh trên tất cả các hành) là vì các hành hữu vi (tebhūmakasaṅkhārā) hiện ra là bất tịnh đối với hành giả đang tinh tấn (āraddhavipassaka) do sự rỉ chảy của phiền não bất tịnh (kilesāsucipaggharaṇavasena).
‘‘Yaṃ yaṃ vā panā’’tiādinā paṭipakkhassa lakkhaṇaṃ vibhāveti.
By “yaṃ yaṃ vā panā” and so on, the characteristic of the opposite is elucidated.
Với đoạn “yaṃ yaṃ vā panā” (hoặc bất cứ điều gì) và các điều tương tự, Đức Phật làm sáng tỏ đặc tính của đối nghịch.
Tattha ajjhāpannoti adhiāpanno, abhiupagato pariññātoti attho.
There, ajjhāpanno means attained, approached, fully understood.
Trong đó, ajjhāpanno (đã đạt được) có nghĩa là đã đạt được, đã thấu hiểu, đã được biết rõ.
37. Tattha katamo vevacano hāroti vevacanahāravibhaṅgo.
37. Tattha katamo vevacano hāro refers to the analysis of the Vevacana Hāra.
37. Trong đó, phương pháp đồng nghĩa là gì? (Tattha katamo vevacano hāro) là phần giải thích về phương pháp đồng nghĩa.
Tattha yathā vevacananiddeso hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī’’ti vuttaṃ.
There, to show how the designation of synonyms occurs, it is said, “ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī” (the Blessed One designates one Dhamma by various synonyms).
Để trình bày cách thức diễn giải các từ đồng nghĩa, đoạn “Đức Thế Tôn giảng một pháp với các từ đồng nghĩa khác nhau” (ekaṃ bhagavā dhammaṃ aññamaññehi vevacanehi niddisatī) đã được nói.
Vevacanehīti pariyāyasaddehīti attho.
Vevacanehi means by synonymous words.
Vevacanehī (bằng các từ đồng nghĩa) có nghĩa là bằng các từ thay thế.
Padattho pubbe vutto eva.
The meaning of the word has already been stated earlier.
Ý nghĩa của từ đã được nói ở trước.
Kasmā pana bhagavā ekaṃ dhammaṃ anekapariyāyehi niddisatīti?
But why does the Blessed One designate one Dhamma by many synonyms?
Vì sao Đức Thế Tôn lại giảng một pháp bằng nhiều cách diễn đạt khác nhau?
Vuccate – desanākāle āyatiñca kassaci kathañci tadatthapaṭibodho siyāti pariyāyavacanaṃ, tasmiṃ khaṇe vikkhittacittānaṃ aññavihitānaṃ aññena pariyāyena tadatthāvabodhanatthaṃ pariyāyavacanaṃ.
It is said: so that during the discourse and in the future, someone might understand its meaning in some way, hence the use of synonymous words; for the understanding of its meaning by those whose minds are scattered or distracted at that moment, by another synonym, hence the use of synonymous words.
Xin được nói rằng: khi thuyết pháp và trong tương lai, để bất cứ ai cũng có thể hiểu được ý nghĩa đó bằng cách này hay cách khác, nên dùng từ thay thế; để những người có tâm tán loạn hoặc đang bận tâm vào việc khác có thể hiểu được ý nghĩa đó bằng một từ thay thế khác.
Teneva padena puna vacane tadaññesaṃ tattha adhigatatā siyāti mandabuddhīnaṃ punappunaṃ tadatthasallakkhaṇe asammosanatthaṃ pariyāyavacanaṃ.
When the same word is used again, others might attain understanding therein; for the sake of not forgetting its meaning by dull-witted individuals through repeated contemplation of it, hence the use of synonymous words.
Nếu dùng lại cùng một từ, những người khác có thể đã hiểu được điều đó, nên dùng từ thay thế để những người có trí tuệ kém không quên ý nghĩa đó khi quán xét đi quán xét lại.
Anekepi atthā samānabyañjanā hontīti yā atthantaraparikappanā siyā, tassā parivajjanatthampi pariyāyavacanaṃ anaññassa vacane anekāhi tāhi tāhi saññāhi tesaṃ tesaṃ atthānaṃ ñāpanatthampi pariyāyavacanaṃ seyyathāpi nighaṇṭusatthe.
Even many meanings can have similar expressions, so to avoid any misconception of a different meaning, synonymous words are used; and when speaking of something unique, to make those meanings known through various perceptions, synonymous words are used, just as in a lexicon.
Để tránh việc suy diễn ý nghĩa khác khi nhiều ý nghĩa có cùng một từ ngữ, và để làm cho những ý nghĩa khác nhau được biết đến bằng nhiều cách nhận thức khác nhau khi dùng từ không đồng nghĩa, giống như trong từ điển.
Dhammakathikānaṃ tantiatthupanibandhanaparāvabodhanānaṃ sukhasiddhiyāpi pariyāyavacanaṃ.
Synonymous words are also used for the easy accomplishment of Dhamma-speakers in establishing the meaning of the texts and in profound understanding.
Để các Pháp sư dễ dàng thành tựu việc ghi nhớ và thấu hiểu ý nghĩa của kinh điển, cũng nên dùng từ thay thế.
Attano dhammaniruttipaṭisambhidāppattiyā vibhāvanatthaṃ, veneyyānaṃ tattha bījāvāpanatthaṃ vā pariyāyavacanaṃ bhagavā niddisati.
The Blessed One designates synonymous words either to demonstrate his own attainment of the Paṭisambhidās of Dhamma and Nirutti, or to sow the seeds of those (Paṭisambhidās) in those who are to be trained.
Đức Thế Tôn giảng bằng các từ thay thế để làm sáng tỏ sự thành tựu về Pháp và Ngữ vô ngại giải của chính Ngài, hoặc để gieo hạt giống (Phật pháp) vào tâm những người có khả năng giác ngộ.
Kiṃ bahunā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā sammāsambuddhā yathā sabbasmiṃ atthe appaṭihatañāṇācārā, tathā sabbasmiṃ saddavohāreti ekampi atthaṃ anekehi pariyāyehi bodheti, na tattha dandhāyitattaṃ vitthāyitattaṃ atthassa.
What more is there to say? Just as the Perfectly Enlightened Ones have unimpeded knowledge and conduct in all matters because of their well-penetrated Dhamma-element, similarly, in all verbal expressions, they make known even one meaning by many ways. In that, there is no slowness or diffuseness of meaning.
Nói tóm lại, vì đã thấu triệt Pháp Giới (dhammadhātu), nên các bậc Chánh Đẳng Giác không chỉ có trí tuệ không bị chướng ngại trong mọi ý nghĩa, mà còn trong mọi cách diễn đạt bằng lời nói, nên Ngài giảng một ý nghĩa bằng nhiều từ đồng nghĩa, không có sự chậm trễ hay thiếu sót về ý nghĩa.
Nāpi dhammadesanāhāni, āveṇikovāyaṃ buddhadhammoti pariyāyadesanaṃ dassento ‘‘āsā’’tiādimāha.
Nor is there any loss in the teaching of the Dhamma, for this Buddha-Dhamma is unique to the Buddhas. Thus, showing the teaching by way of synonyms, he said, " āsā" and so on.
Cũng không có sự tổn thất trong việc thuyết pháp; đây là một Pháp đặc biệt của chư Phật, và để trình bày cách thuyết pháp bằng từ đồng nghĩa, Ngài đã nói “āsā” (mong cầu) và các điều tương tự.
Tattha atthaṃ dassento ‘‘āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā’’tiādimāha.
There, showing the meaning, he said, " āsā is said to be the future benefit" and so on.
Trong đó, để trình bày ý nghĩa, Ngài đã nói “āsā nāma vuccati yā bhavissassa atthassā” (mong cầu được gọi là sự mong cầu về điều sẽ đến) và các điều tương tự.
Tattha bhavissassa atthassāti anāgatassa icchitabbassa atthassa.
There, " bhavissassa atthassā" means the desired future benefit.
Trong đó, bhavissassa atthassā (về điều sẽ đến) có nghĩa là về điều mong muốn trong tương lai.
‘‘Avassaṃ āgamissatī’’tiādinā tassā pavattiyākāraṃ dasseti.
By " avassaṃ āgamissatī" and so on, he shows the manner of its occurrence.
Với đoạn “avassaṃ āgamissatī” (chắc chắn sẽ đến) và các điều tương tự, Ngài trình bày cách thức diễn tiến của điều đó.
Anāgatatthavisayā taṇhā āsā.
Craving whose object is a future benefit is āsā.
Tham ái (taṇhā) có đối tượng là điều sẽ đến trong tương lai được gọi là āsā (mong cầu).
Anāgatapaccuppannatthavisayā taṇhā pihāti ayametāsaṃ viseso.
Craving whose object is a future and present benefit is pihā; this is the distinction between them.
Tham ái có đối tượng là điều sẽ đến trong tương lai và điều hiện tại được gọi là pihā (khát khao); đây là sự khác biệt giữa chúng.
Yāsu anekadhātūsu pavattiyā taṇhā ‘‘anekadhātūsu sarā’’ti vuttā, tā dhātuyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘cakkhudhātū’’tiādi vuttaṃ.
To show the elements in which craving occurs, which is called "sarā in many elements," the phrase " cakkhudhātu" and so on was stated.
Để trình bày các giới (dhātu) mà tham ái (taṇhā) được nói là “sarā” (chảy) trong nhiều giới khác nhau, đoạn “cakkhudhātū” (nhãn giới) và các điều tương tự đã được nói.
Kiñcāpi dhātuvibhaṅgādīsu (vibha. 172 ādayo) kāmadhātuādayo aññāpi anekadhātuyo āgatā, tāsampi ettheva samavarodhoti dassanatthaṃ aṭṭhārasevettha dassitā.
Although other numerous elements such as the kāmadhātu are mentioned in the Dhātuvibhaṅga and so on, only eighteen are shown here to indicate that they are all included within these.
Mặc dù trong Phân tích các giới (Dhātuvibhaṅga) và các kinh khác (vibha. 172 ādayo) có nhiều giới khác như dục giới (kāmadhātu) và các giới khác, nhưng ở đây chỉ trình bày mười tám giới để chỉ ra rằng tất cả chúng đều được bao hàm trong đây.
Keci rūpādhimuttātiādi tāsu dhātūsu taṇhāya pavattidassanaṃ.
" Keci rūpādhimuttā" and so on is a demonstration of the occurrence of craving in those elements.
Đoạn “keci rūpādhimuttā” (một số bị chi phối bởi sắc) và các điều tương tự là sự trình bày về sự phát sinh của tham ái trong các giới đó.
Tattha yasmā pañca ajjhattikā dhātuyo satta ca viññāṇadhātuyo dhammadhātu ca dhammārammaṇeneva saṅgahitā, tasmā aṭṭhārasa dhātuyo uddisitvā chaḷeva taṇhāya pavattiṭṭhānāni vibhattānīti daṭṭhabbaṃ.
There, since the five internal elements, the seven consciousness-elements, and the Dhamma-element are all encompassed solely by Dhamma-objects, it should be understood that after enumerating the eighteen elements, only six places of craving's occurrence are distinguished.
Trong đó, cần phải hiểu rằng vì năm giới nội (ajjhattikā dhātuyo), bảy giới thức (viññāṇadhātuyo) và pháp giới (dhammadhātu) đều được bao gồm trong pháp cảnh (dhammārammaṇa) nên sau khi chỉ ra mười tám giới, sáu nơi phát sinh của tham ái đã được phân loại.
Taṇhāpakkhā nekkhammassitāpi domanassupavicārā tassa anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati ‘‘pihapaccayā domanassa’’nti vacanato, ko pana vādo gehassitesu domanassupavicāresūti imāni catuvīsati padāni ‘‘taṇhāpakkho’’ti vuttaṃ.
Even the mental suffering-examinations based on renunciation arise in one who longs for the unsurpassed liberations, as stated by the saying "mental suffering arises from longing." What then to speak of mental suffering-examinations based on household life? These twenty-four terms are called " taṇhāpakkha" (the side of craving).
Các sự suy xét về ưu phiền (domanassupavicārā) thuộc về phe ái (taṇhāpakkhā), ngay cả những điều dựa trên sự xuất ly (nekkhammassitāpi) – những giải thoát tối thượng (anuttaresu vimokkhesu) – cũng phát sinh cho người tạo ra sự khao khát (pihaṃ upaṭṭhāpayato) theo lời dạy ‘ưu phiền phát sinh do khao khát’ (pihapaccayā domanassa), huống chi những sự suy xét về ưu phiền dựa trên đời sống gia đình (gehassitesu domanassupavicāresu)? Do đó, hai mươi bốn từ này được gọi là ‘phe ái’ (taṇhāpakkho).
Gehassitā pana upekkhā aññāṇupekkhatāya yathābhinivesassa paccayo hotīti ‘‘yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho’’ti vuttaṃ.
However, the equanimity based on household life, being ignorant equanimity, becomes a condition for whatever wrong view one holds. Therefore, it is said, " The six kinds of equanimity based on household life constitute the side of wrong view."
Còn sự xả (upekkhā) dựa trên đời sống gia đình (gehassitā) thì là nhân của sự chấp thủ (yathābhinivesassa paccayo) do là sự xả của vô minh (aññāṇupekkhatāya), nên được nói là ‘sáu sự xả dựa trên đời sống gia đình này là phe tà kiến’ (yā cha upekkhā gehassitā, ayaṃ diṭṭhipakkho).
38. Idāni tesaṃ upavicārānaṃ taṇhāpariyāyaṃ dassento ‘‘sāyeva patthanākārena dhammanandī’’tiādimāha.
38. Now, showing the synonym for craving among those examinations, he said, " That very longing is delight in the Dhamma" and so on.
38. Bây giờ, để chỉ ra phương diện ái (taṇhāpariyāyaṃ) của những sự suy xét (upavicārānaṃ) đó, Ngài nói ‘chính sự hoan hỷ trong Pháp (dhammanandī) đó dưới dạng khao khát’ (sāyeva patthanākārena dhammanandī) v.v.
Puna cittaṃ paññā bhagavā dhammo saṅgho sīlaṃ cāgoti imesaṃ pariyāyavacananiddhāraṇena vevacanahāraṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘cittaṃ mano viññāṇa’’ntiādi āraddhaṃ.
Furthermore, to divide and show the method of synonyms by determining the synonymous terms for mind, wisdom, Bhagavā, Dhamma, Saṅgha, sīla, and generosity, " cittaṃ mano viññāṇa" and so on was commenced.
Kế đến, để phân tích và chỉ ra phương pháp đồng nghĩa (vevacanahāraṃ) bằng cách xác định các từ đồng nghĩa (pariyāyavacananiddhāraṇena) của tâm (cittaṃ), tuệ (paññā), Đức Thế Tôn (bhagavā), Pháp (dhammo), Tăng (saṅgho), giới (sīlaṃ) và bố thí (cāgo), Ngài bắt đầu với ‘tâm, ý, thức’ (cittaṃ mano viññāṇa) v.v.
Tattha ‘‘aññampi evaṃ jātiya’’nti iminā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amohoti (mahāni. 149) evamādīnampi paññāya pariyāyasaddānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
There, by " aññampi evaṃ jātiya", it should be understood that other synonymous terms for wisdom such as paññā, pajānanā, vicayo, pavicayo, dhammavicayo, sallakkhaṇā, upalakkhaṇā, paccupalakkhaṇā, paṇḍiccaṃ, kosallaṃ, nepuññaṃ, vebhabyā, cintā, upaparikkha, bhūrī, medhā, pariṇāyikā, vipassanā, sampajaññaṃ, patodo, paññā, paññindriyaṃ, paññābalaṃ, paññāsatthaṃ, paññāpāsādo, paññāāloko, paññāobhāso, paññāpajjoto, paññāratanaṃ, and amoho are also included.
Trong đó, qua câu ‘cũng vậy, những từ khác cùng loại’ (aññampi evaṃ jātiya), cần hiểu rằng nó bao gồm các từ đồng nghĩa của tuệ như tuệ (paññā), sự hiểu biết (pajānanā), sự phân tích (vicayo), sự phân tích kỹ lưỡng (pavicayo), sự phân tích Pháp (dhammavicayo), sự nhận biết (sallakkhaṇā), sự nhận biết rõ ràng (upalakkhaṇā), sự nhận biết lặp đi lặp lại (paccupalakkhaṇā), sự thông thái (paṇḍiccaṃ), sự khéo léo (kosallaṃ), sự tinh xảo (nepuññaṃ), sự phân biệt (vebhabyā), sự suy tư (cintā), sự xem xét kỹ lưỡng (upaparikkhā), trí tuệ (bhūrī), sự sáng suốt (medhā), sự dẫn dắt (pariṇāyikā), tuệ quán (vipassanā), sự tỉnh giác (sampajaññaṃ), cái dùi (patodo), tuệ (paññā), tuệ căn (paññindriyaṃ), tuệ lực (paññābalaṃ), tuệ kiếm (paññāsatthaṃ), tuệ lầu (paññāpāsādo), tuệ ánh sáng (paññāāloko), tuệ rạng rỡ (paññāobhāso), tuệ ngọn đuốc (paññāpajjoto), tuệ bảo châu (paññāratanaṃ), vô si (amoho) v.v.
Pañcindriyāni lokuttarānīti khaye ñāṇantiādīni pañcindriyāni lokuttarāni, lokuttarapaññāya vevacanānīti attho.
" Pañcindriyāni lokuttarānī" means that the five faculties such as knowledge of destruction are supramundane; that is, they are synonyms for supramundane wisdom.
Năm căn thượng thế (Pañcindriyāni lokuttarāni) có nghĩa là năm căn như trí về sự diệt tận (khaye ñāṇa) v.v. là thuộc thượng thế, tức là những từ đồng nghĩa của tuệ thượng thế.
Sabbā paññāti itarehi vevacanehi vuttā sabbā paññā lokiyalokuttaramissikāti attho.
" Sabbā paññā" means that all wisdom mentioned by other synonyms is a mixture of mundane and supramundane.
Tất cả tuệ (Sabbā paññā) có nghĩa là tất cả tuệ được nói bằng các từ đồng nghĩa khác là tuệ thế gian và siêu thế hỗn hợp.
‘‘Api cā’’tiādinā imināpi pariyāyena vevacanaṃ vattabbanti dasseti.
It shows that by this method, beginning with " Api cā", synonyms are to be spoken.
Bằng câu ‘hơn nữa’ (Api cā) v.v., Ngài chỉ ra rằng cũng nên nói từ đồng nghĩa theo cách này.
Ādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhalakkhaṇe ādhipateyyaṭṭhena.
Ādhipateyyaṭṭhenā means by way of dominance, in the sense of conviction.
Theo nghĩa chủ tể (Ādhipateyyaṭṭhenā) là theo nghĩa chủ tể có đặc tính quyết định (adhimokkhalakkhaṇe).
Yathā ca buddhānussatiyaṃ vuttanti yathā buddhānussatiniddese (visuddhi. 1.123) ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā pāḷiyā so bhagavā itipi arahaṃ…pe… itipi bhagavāti anekehi vevacanehi bhagavā anussaritabboti vuttaṃ.
And as it is said in the recollection of the Buddha, that is, as it is said in the Buddhānussatiniddesa: "Thus indeed is that Blessed One..." (beginning with this Pali passage), "That Blessed One is thus an Arahant... and so on... thus is he Blessed," by many synonyms, the Blessed One is to be recollected.
Như đã nói trong Phật tùy niệm (Yathā ca buddhānussatiyaṃ vutta) có nghĩa là như đã nói trong Phật tùy niệm diễn giải (Visuddhi. 1.123) rằng ‘Đức Thế Tôn đó cũng là’ (itipi so bhagavā) v.v. bằng văn bản Pāḷi, Đức Thế Tôn đó cũng là A-la-hán… v.v… cũng là Đức Thế Tôn, nên cần tùy niệm Đức Thế Tôn bằng nhiều từ đồng nghĩa.
Imināva nayena balanipphattigato vesārajjappatto yāva dhammobhāsapajjotakaroti, etehi pariyāyehi buddhassa bhagavato vevacanaṃ buddhānussatiyaṃ vattabbanti padaṃ āharitvā sambandho veditabbo.
In this very manner, by bringing forth the phrase "synonyms of the Buddha, the Blessed One, are to be spoken in the recollection of the Buddha," beginning with 'one who has attained the perfection of powers' (balanipphattigato), 'one who has attained fearlessness' (vesārajjappatto), up to 'one who illuminates the Dhamma' (dhammobhāsapajjotakaro), the connection should be understood.
Cũng theo cách này, cần hiểu sự liên kết bằng cách lấy câu ‘cần nói từ đồng nghĩa của Đức Phật Thế Tôn trong Phật tùy niệm bằng các từ đồng nghĩa này’ từ ‘đạt đến sự thành tựu các lực, đạt đến sự vô úy, cho đến người làm cho Pháp rạng rỡ và sáng chói’.
Etānipi katipayāni eva bhagavato vevacanāni.
These are also just a few of the Blessed One's synonyms.
Đây cũng chỉ là một vài từ đồng nghĩa của Đức Thế Tôn.
Asaṅkhyeyyā hi buddhaguṇā guṇanemittakāni ca bhagavato nāmāni.
For the Buddha's qualities are innumerable, and the names of the Blessed One are indicative of his qualities.
Thật vậy, các đức tính của Đức Phật là vô số, và các danh hiệu của Đức Thế Tôn cũng là những dấu hiệu của các đức tính.
Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
This was stated by the Dhamma General:
Điều này đã được Đại tướng Pháp (Dhammasenāpati) nói:
Dhammānussatiyaṃ ‘‘asaṅkhata’’ntiādīsu na kenaci paccayena saṅkhatanti asaṅkhataṃ.
In the recollection of the Dhamma, among terms like " asaṅkhataṃ" (unconditioned), it is unconditioned because it is not conditioned by any cause.
Trong Pháp tùy niệm (Dhammānussatiyaṃ), trong các từ như ‘vô vi’ (asaṅkhata) v.v., vô vi là không được tạo tác bởi bất kỳ nhân duyên nào.
Natthi etassa anto vināsoti anantaṃ.
It is endless because it has no end, no destruction.
Không có sự chấm dứt, sự hủy diệt của nó, nên là vô tận (anantaṃ).
Āsavānaṃ anārammaṇato anāsavaṃ.
It is taintless (anāsavaṃ) because it is not an object for the taints (āsavas).
Do không phải là đối tượng của các lậu hoặc (āsava), nên là vô lậu (anāsavaṃ).
Aviparītasabhāvattā saccaṃ.
It is true (saccaṃ) because its nature is unperverted.
Do có bản chất không sai khác, nên là chân thật (saccaṃ).
Saṃsārassa paratīrabhāvato pāraṃ.
It is the beyond (pāraṃ) because it is the other shore of saṃsāra.
Do là bờ bên kia của luân hồi, nên là bờ kia (pāraṃ).
Nipuṇañāṇavisayattā sukhumasabhāvattā ca nipuṇa. Anupacitañāṇasambhārehi daṭṭhuṃ na sakkāti sududdasaṃ.
It is subtle (nipuṇa) because it is the domain of subtle knowledge and has a subtle nature. It is very difficult to see (sududdasaṃ) because it cannot be seen by those whose accumulation of knowledge is not developed.
Do là đối tượng của trí tuệ vi tế và có bản chất vi tế, nên là vi tế (nipuṇa). Không thể thấy được bởi những người không tích lũy đầy đủ trí tuệ, nên là khó thấy (sududdasaṃ).
Uppādajarāhi anabbhāhatattā ajajjaraṃ.
It is undecaying (ajajjaraṃ) because it is not afflicted by arising and aging.
Do không bị tác động bởi sự sinh và sự già, nên là không già (ajajjaraṃ).
Thirabhāvena dhuvaṃ.
It is permanent (dhuvaṃ) by virtue of its steadfastness.
Do có bản chất kiên cố, nên là thường hằng (dhuvaṃ).
Jarāmaraṇehi apalujjanato apalokitaṃ.
It is unfading (apalokitaṃ) because it is not destroyed by aging and death.
Do không bị hủy hoại bởi sự già và sự chết, nên là không hoại (apalokitaṃ).
Maṃsacakkhunā dibbacakkhunā ca apassitabbattā anidassanaṃ.
It is invisible (anidassanaṃ) because it cannot be seen by the physical eye or the divine eye.
Do không thể thấy được bằng nhục nhãn và thiên nhãn, nên là không thể hiện (anidassanaṃ).
Rāgādipapañcābhāvena nippapañcaṃ.
It is undefiled (nippapañcaṃ) due to the absence of proliferation (papañca) like lust.
Do không có các hý luận (papañca) như tham v.v., nên là vô hý luận (nippapañcaṃ).
Kilesābhisaṅkhārānaṃ vūpasamahetutāya santaṃ.
It is peaceful (santaṃ) because it is the cause for the appeasement of defilements and formations.
Do là nguyên nhân của sự lắng dịu các phiền não và hành, nên là tịch tịnh (santaṃ).
Gambhīrañāṇagocarato gambhīraṃ.
It is profound (gambhīraṃ) because it is the object of profound knowledge.
Do là đối tượng của trí tuệ sâu xa, nên là sâu xa (gambhīraṃ).
Sammāpaṭipattiṃ vinā passituṃ pattuṃ asakkuṇeyyattā duppassaṃ.
It is difficult to attain (duppassaṃ) because it cannot be seen or attained without right practice.
Do không thể thấy và đạt được nếu không có sự thực hành đúng đắn, nên là khó đạt (duppassaṃ).
Sabbalokaṃ uttaritvā ṭhitanti uttaraṃ.
It is supreme (uttaraṃ) because it stands having transcended all worlds.
Do vượt lên trên tất cả thế gian, nên là tối thượng (uttaraṃ).
Natthi etassa uttaranti anuttaraṃ.
It is unsurpassed (anuttaraṃ) because there is nothing higher than it.
Không có gì cao hơn nó, nên là vô thượng (anuttaraṃ).
Samassa sadisassa abhāvena asamaṃ.
It is unequaled (asamaṃ) due to the absence of anything similar or equal.
Do không có sự ngang bằng, nên là vô song (asamaṃ).
Paṭibhāgābhāvena appaṭisamaṃ.
It is incomparable (appaṭisamaṃ) due to the absence of a counterpart.
Do không có đối thủ, nên là không thể so sánh (appaṭisamaṃ).
Uttamaṭṭhena jeṭṭhaṃ, pāsaṃsatamattā vā jeṭṭhaṃ.
It is foremost (jeṭṭhaṃ) by virtue of its supreme nature, or it is foremost by virtue of being highly praised.
Do là tối thượng, nên là tối cao (jeṭṭhaṃ), hoặc do được ca ngợi nhất, nên là tối cao.
Saṃsāradukkhaṭṭitehi letabbato leṇaṃ.
It is a shelter (leṇaṃ) because it is sought by those afflicted by the suffering of saṃsāra.
Do là nơi ẩn náu cho những người bị khổ đau luân hồi giày vò, nên là hang động (leṇaṃ).
Tato rakkhaṇato tāṇaṃ.
It is protection (tāṇaṃ) because it protects from that.
Do bảo vệ khỏi điều đó, nên là nơi nương tựa (tāṇaṃ).
Raṇābhāvena araṇaṃ.
It is dustless (araṇaṃ) due to the absence of defilement-dust.
Do không có phiền não (raṇa), nên là vô nhiễm (araṇaṃ).
Aṅgaṇābhāvena anaṅgaṇaṃ.
It is spotless (anaṅgaṇaṃ) due to the absence of defilements.
Do không có ô uế (aṅgaṇa), nên là vô uế (anaṅgaṇaṃ).
Niddosatāya akācaṃ.
It is flawless (akācaṃ) due to its blamelessness.
Do không có lỗi lầm, nên là không tì vết (akācaṃ).
Rāgādimalāpagamena vimalaṃ.
It is pure (vimalaṃ) by the removal of impurities like lust.
Do loại bỏ các cấu uế như tham v.v., nên là trong sạch (vimalaṃ).
Catūhi oghehi anajjhottharaṇīyato dīpo.
It is an island (dīpo) because it cannot be overwhelmed by the four floods (oghas).
Do không bị bốn dòng nước (ogha) nhấn chìm, nên là hòn đảo (dīpo).
Saṃsāravūpasamasukhatāya sukhaṃ.
It is happiness (sukhaṃ) because it is the happiness of the appeasement of saṃsāra.
Do là hạnh phúc của sự lắng dịu luân hồi, nên là hạnh phúc (sukhaṃ).
Pamāṇakaradhammābhāvato appamāṇaṃ, gaṇetuṃ etassa na sakkāti ca appamāṇaṃ.
It is immeasurable (appamāṇaṃ) due to the absence of qualities that measure, and it is immeasurable because it cannot be counted.
Do không có các pháp tạo ra giới hạn, nên là vô lượng (appamāṇaṃ), và cũng do không thể đếm được, nên là vô lượng.
Saṃsārasamudde anosīdanaṭṭhānatāya patiṭṭhā.
It is a refuge (patiṭṭhā) because it is a place where one does not sink in the ocean of saṃsāra.
Do là nơi không chìm đắm trong biển luân hồi, nên là nền tảng (patiṭṭhā).
Rāgādikiñcanābhāvena pariggahābhāvena ca akiñcananti evamattho daṭṭhabbo.
It is unencumbered (akiñcanaṃ) due to the absence of impediments like lust and the absence of grasping; thus, the meaning should be understood.
Do không có các chướng ngại (kiñcana) như tham v.v. và không có sự chấp thủ, nên cần hiểu nghĩa là không sở hữu (akiñcana).
Guṇesu uttamaṅgaṃ paññā tassā upasobhāhetutāya sīlaṃ uttamaṅgopasobhanaṃ vuttaṃ.
Among qualities, wisdom is the chief limb; because virtue is the cause of its adornment, it is called the adornment of the chief limb (uttamaṅgopasobhanaṃ).
Tuệ là phần tối thượng (uttamaṅgaṃ) trong các đức tính, và giới được nói là làm đẹp phần tối thượng (uttamaṅgopasobhanaṃ) do là nguyên nhân làm đẹp cho tuệ.
Sīlesu paripūrakārino anijjhantā nāma guṇā natthīti ‘‘nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
It is said that for one who perfectly fulfills virtue, there are no unfulfilled qualities, thus it is stated: "Virtue is a treasure, in the sense of overcoming all misfortunes."
Không có đức tính nào không được viên mãn cho người thực hành giới, nên được nói là ‘giới là kho tàng vì nó vượt qua mọi bất hạnh’ (nidhānañca sīlaṃ sabbadobhaggasamatikkamanaṭṭhenā).
Ayañca attho ākaṅkheyyasuttena (ma. ni. 1.64 ādayo) dīpetabbo.
This meaning should be elucidated by the Ākaṅkheyyasutta.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng kinh Ākaṅkheyyasutta.
Aparampi vuttaṃ – ‘‘ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (dī. ni. 3.337; saṃ. ni. 4.352; a. ni. 8.35).
It was also said: "Bhikkhus, the aspiration of one endowed with virtue is fulfilled due to its purity."
Một câu khác cũng được nói: “Này các Tỳ-kheo, ý nguyện của người giữ giới được thành tựu do sự thanh tịnh.”
Sippanti dhanusippaṃ.
Sippa (skill) means the skill of archery.
Nghề nghiệp (Sippa) là nghề cung tiễn.
Dhaññanti dhanāyitabbaṃ.
Dhañña (grain) means that which is to be desired (like grain).
Ngũ cốc (Dhañña) là điều đáng mong ước.
Dhammavolokanatāyāti samathavipassanādidhammassa volokanabhāvena.
Dhammavolokanatāyā (by discerning the Dhamma) means by discerning such Dhammas as samatha and vipassanā.
Do sự quán sát Pháp (Dhammavolokanatāyā) có nghĩa là do có khả năng quán sát các pháp như samatha và vipassanā.
Volokanaṭṭhenāti sattabhūmakādipāsāde viya sīle ṭhatvā abhiññācakkhunā lokassa voloketuṃ sakkāti vuttaṃ.
In the sense of discerning (volokanaṭṭhenā), it is said that by standing in virtue, one can discern the world with the eye of supernormal knowledge (abhiññācakkhu), just as one can discern from a seven-storied palace and so on.
Với ý nghĩa là sự quán sát, được nói rằng: "Có thể đứng vững trong giới, quán sát thế gian bằng nhãn Abhiññā (thắng trí), như đứng trên lầu tháp bảy tầng để quán sát."
Sabbabhūmānuparivatti ca sīlaṃ catubhūmakakusalassāpi tadanuvattanato.
And virtue is that which follows all planes (sabbabhūmānuparivatti) because it is followed even by wholesome kamma of the four planes.
Giới cũng là sự tùy thuận theo mọi cõi vì nó tùy thuận theo các thiện pháp trong bốn cõi.
Sesaṃ uttānamevāti.
The rest is clear.
Phần còn lại là hiển nhiên.
39. Tattha katamo paññattihāroti paññattihāravibhaṅgo.
39. What is the Paññattihāra here? (Tattha katamo paññattihāro) This is the explanation of the Paññattihāra.
39. Trong đó, thế nào là phương pháp chế định (paññattihāra)? Đây là sự phân tích phương pháp chế định.
Tattha kā panāyaṃ paññattīti?
What, then, is this Paññatti?
Vậy, sự chế định (paññatti) này là gì?
Āha ‘‘yā pakatikathāya desanā’’ti.
He says: "It is the teaching of the natural discourse."
Ngài nói: "Là sự thuyết giảng theo lời nói thông thường."
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā desanāhārādayo viya assādādipadatthavisesaniddhāraṇaṃ akatvā bhagavato sābhāvikadhammakathāya desanā.
This means: The teaching that, unlike the Desanāhāra and so on, does not determine specific meanings of terms like 'assāda' (gratification), but is the Buddha's discourse of Dhamma in its natural state.
Điều này có nghĩa là: Sự thuyết giảng của Đức Thế Tôn bằng lời nói về các pháp tự tánh, không xác định các ý nghĩa đặc biệt của các từ như vị ngọt (assāda), v.v., như các phương pháp thuyết giảng (desanāhāra) khác.
Yā tassā paññāpanā, ayaṃ paññattihāro.
The way it is made known is this Paññattihāra.
Sự chế định của lời thuyết giảng đó, đây là phương pháp chế định.
Yasmā pana sā bhagavato tathā tathā veneyyasantāne yathādhippetamatthaṃ nikkhipatīti nikkhepo.
Since that teaching of the Buddha deposits the intended meaning in the minds of those to be trained in various ways, it is a Nikkhepa (deposit).
Vì sự thuyết giảng đó của Đức Thế Tôn tùy theo căn tánh của người có thể giáo hóa mà đặt để ý nghĩa mong muốn vào tâm thức của họ, nên nó là sự đặt để (nikkhepa).
Tassa cāyaṃ hāro dukkhādisaṅkhāte bhāge pakārehi ñāpeti, asaṅkarato vā ṭhapeti, tasmā ‘‘nikkhepapaññattī’’ti vutto.
And this hāra makes known the parts, such as suffering, in various ways, or establishes them without confusion, therefore it is called "Nikkhepa-paññatti."
Và phương pháp này làm cho các phần như khổ, v.v., được biết đến theo nhiều cách, hoặc giữ chúng không lẫn lộn, do đó được gọi là "chế định đặt để" (nikkhepapaññatti).
Iti pakatikathāya desanāti saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena vibhajituṃ ‘‘kā ca pakatikathāya desanā’’ti pucchitvā ‘‘cattāri saccānī’’tiādimāha.
Thus, to elaborate on the meaning briefly stated as "the teaching of the natural discourse," he asks, "And what is the teaching of the natural discourse?" and then says, "The four Noble Truths," and so on.
Để phân tích chi tiết ý nghĩa đã được nói tóm tắt là "sự thuyết giảng theo lời nói thông thường", sau khi hỏi "Thế nào là sự thuyết giảng theo lời nói thông thường?", Ngài nói "Bốn sự thật" và tiếp theo.
Tattha idaṃ dukkhanti ayaṃ paññattīti kakkhaḷaphusanādisabhāve rūpārūpadhamme atītādivasena anekabhedabhinne abhinditvā pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhatāsāmaññena yā kucchitabhāvādimukhena ekajjhaṃ gahaṇassa kāraṇabhūtā paññatti, kā pana sāti?
Therein, "This is suffering" – this is the Paññatti. This refers to the Paññatti that, without distinguishing between the various kinds of rūpa and arūpa dhammas (material and immaterial phenomena) – such as those with the characteristic of hardness or contact, or those belonging to the past and so on – causes them to be grasped as a single whole, primarily through their loathsome nature, based on the common characteristics of oppression, conditioned by causes, torment, and impermanence. What is that Paññatti?
Trong đó, "Đây là khổ" – đây là sự chế định (paññatti). Đây là sự chế định làm nguyên nhân để gom chung các pháp sắc và vô sắc có bản chất như sự xúc chạm thô cứng, v.v., vốn có nhiều sai biệt theo quá khứ, v.v., mà không phân chia, do có sự tương đồng về đặc tính bị bức bách, bị các nhân duyên chế định, bị nung nấu và bị biến hoại, qua các khía cạnh như bản chất đáng ghê tởm, v.v. Vậy, sự chế định đó là gì?
Nāmapaññattinibandhanā tajjāpaññatti.
It is the Tajjāpaññatti (designation by that which is produced), which is linked to Nāmapaññatti (name-designation).
Đó là tajjāpaññatti (chế định tùy thuộc) dựa trên nāmapaññatti (chế định danh từ).
‘‘Viññattivikārasahito saddo evā’’ti apare.
Others say, "It is merely a sound accompanied by intimation and modification."
Những người khác nói: "Đó chính là âm thanh kèm theo sự biến đổi của viññatti (biểu tri)."
Iminā nayena tattha tattha paññattiattho veditabbo.
In this manner, the meaning of Paññatti should be understood in each instance.
Theo cách này, ý nghĩa của paññatti phải được hiểu ở từng chỗ.
‘‘Pañcannaṃ khandhāna’’ntiādinā tassā paññattiyā upādānaṃ dasseti.
By "of the five aggregates" and so on, he shows the basis of that Paññatti.
Bằng cách nói "của năm uẩn" và tiếp theo, Ngài chỉ ra đối tượng của sự chế định đó.
Dasannaṃ indriyānanti aṭṭha rūpindriyāni manindriyaṃ vedanindriyanti evaṃ dasannaṃ.
Of the ten faculties (dasannaṃ indriyānaṃ) refers to the eight material faculties, the mind-faculty, and the feeling-faculty, thus ten.
Của mười căn (indriya) có nghĩa là: tám sắc căn, ý căn và thọ căn, tổng cộng là mười.
Anubhavanasāmaññena hi vedanā ekamindriyaṃ katā, tathā saddhādayo ca maggapakkhiyāti.
Indeed, feeling is made a single faculty by the common characteristic of experiencing, and similarly, faith and so on are factors of the path.
Thật vậy, thọ (vedanā) được xem là một căn do có sự tương đồng về kinh nghiệm, và tín (saddhā), v.v., cũng là những pháp thuộc về đạo (maggapakkhī).
Kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāroti vatthuvasena ayaṃ niddeso.
That which is made into a morsel is kabaḷīkāra (nutriment in the form of edible food); this is a designation in terms of the object.
Điều được làm thành miếng ăn được gọi là kabaḷīkāra (miếng ăn), đây là sự trình bày theo đối tượng.
Yāya ojāya sattā yāpenti, tassāyetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the nutrient by which beings subsist.
Đây là tên gọi của chất bổ (oja) mà chúng sanh dùng để duy trì sự sống.
Sā hi ojaṭṭhamakassa rūpassa āharaṇato āhāro.
Indeed, that nutrient is āhāra (nutriment) because it brings forth rūpa with nutriment as the eighth component.
Chất bổ đó được gọi là thức ăn (āhāra) vì nó mang đến sắc thứ tám là chất bổ.
Atthīti maggena asamucchinnatāya vijjati.
Atthī (exists) means it is found because it is not eradicated by the path.
Có (atthi) nghĩa là tồn tại vì nó chưa bị đoạn tận bởi đạo.
Rāgoti rañjanaṭṭhena rāgo.
Rāgo (lust) is lust in the sense of coloring (attaching).
Tham ái (rāga) là tham ái theo nghĩa làm cho dính mắc.
Nandanaṭṭhena nandī.
Nandī (delight) is in the sense of rejoicing.
Hỷ (nandī) theo nghĩa làm cho hoan hỷ.
Taṇhāyanaṭṭhena taṇhā.
Taṇhā (craving) is in the sense of thirsting.
Ái (taṇhā) theo nghĩa làm cho khao khát.
Sabbānetāni lobhasseva nāmāni.
All these are names for lobha (greed) itself.
Tất cả những điều này đều là tên gọi của lòng tham (lobha).
Patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhanti kammaṃ javāpetvā paṭisandhiākaḍḍhanasamatthatāya patiṭṭhitañceva viññāṇaṃ viruḷhañca.
"Consciousness is established there and grown" (patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhaṃ) means consciousness is both established and grown, being capable of generating kamma and drawing forth rebirth.
Thức đã an trú và tăng trưởng ở đó (patiṭṭhitaṃ tattha viññāṇaṃ viruḷhaṃ) có nghĩa là thức đã an trú và tăng trưởng, vì nó có khả năng thúc đẩy nghiệp và kéo theo tái sanh.
Yatthāti tebhūmakavaṭṭe bhummaṃ, sabbattha vā purimapurimapade etaṃ bhummaṃ.
Yatthā (where) refers to the locative case in the three-fold saṃsāra, or it is the locative case in every preceding term.
Ở đâu (yattha) có nghĩa là ở trong ba cõi luân hồi (tebhūmakavaṭṭa), hoặc trong mọi trường hợp, đây là nghĩa của từ ở vị trí trước đó.
Atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhīti ye imasmiṃ vipākavaṭṭe ṭhitassa āyatiṃ vaḍḍhanahetukā saṅkhārā, te sandhāya vuttaṃ – ‘‘yattha atthi āyatiṃ punabbhavābhinibbattī’’ti yasmiṃ ṭhāne āyatiṃ punabbhavābhinibbatti atthi.
" There is growth of formations there" refers to those formations that are causes for future growth for one abiding in this round of results (vipākavaṭṭa). " where there is the production of renewed existence in the future" means in that state where there is the production of renewed existence in the future.
Ở đó có sự tăng trưởng của các hành (atthi tattha saṅkhārānaṃ vuddhī) được nói đến để chỉ các hành là nguyên nhân làm tăng trưởng trong tương lai của chúng sanh đang tồn tại trong vòng luân hồi của quả báo – "ở đâu có sự tái sanh trong tương lai" có nghĩa là ở nơi nào có sự tái sanh trong tương lai.
Atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇanti yattha paṭisandhiggahaṇaṃ, tattha khandhānaṃ abhinibbattilakkhaṇā jāti, paripākalakkhaṇā jarā, bhedanalakkhaṇaṃ maraṇañca atthi.
" There is birth, aging, and death in the future there" means where there is the taking of rebirth (paṭisandhi), there is birth (jāti) characterized by the manifestation of the aggregates, aging (jarā) characterized by maturation, and death (maraṇa) characterized by dissolution.
Ở đó có sanh, già, chết trong tương lai (atthi tattha āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ) có nghĩa là ở nơi nào có sự thọ sanh, ở đó có sanh (đặc tính là sự hiện khởi của các uẩn), già (đặc tính là sự chín muồi), và chết (đặc tính là sự tan rã).
Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa cāti ayaṃ yathāvuttā desanā dukkhasaccassa samudayasaccassa ca samuṭṭhānapaññatti, vipākavaṭṭassa saṅkhārānañca taṇhāpaccayaniddesatoti adhippāyo.
" This is the designation of the manifestation of suffering and its origin" means this teaching, as explained, is the designation of the cause of the truth of suffering and the truth of the origin of suffering, meaning it is an exposition of craving as the condition for the round of results and formations.
Đây là chế định về sự phát sanh của Khổ và Khổ tập (Ayaṃ pabhāvapaññatti dukkhassa ca samudayassa ca) có nghĩa là lời thuyết giảng đã nói trên là chế định về sự phát sanh của Khổ đế và Tập đế, với ý nghĩa là sự trình bày nhân duyên của ái đối với vòng luân hồi của quả báo và các hành.
‘‘Ayaṃ pariññāpaññattī’’tiādinā ekābhisamayavaseneva maggasammādiṭṭhi catūsu ariyasaccesu pavattatīti dasseti.
By " This is the designation of full understanding" and so on, it shows that right view of the path (maggasammādiṭṭhi) operates in the four Noble Truths through a single simultaneous comprehension (ekābhisamaya) alone.
Bằng cách nói "Đây là chế định về sự liễu tri" và tiếp theo, Ngài chỉ ra rằng chánh kiến của đạo (maggasammādiṭṭhi) vận hành trong bốn Thánh Đế chỉ bằng một sự chứng ngộ duy nhất.
Ayaṃ bhāvanāpaññattīti ayaṃ dvārārammaṇehi chadvārappavattanadhammānaṃ aniccānupassanā maggassa bhāvanāpaññatti.
" This is the designation of development" means this teaching of impermanence-contemplation of phenomena operating through the six doors with their objects is the designation of the development of the path.
Đây là chế định về sự tu tập (Ayaṃ bhāvanāpaññattī) có nghĩa là sự thuyết giảng này trình bày sự tu tập của đạo, tức là quán vô thường đối với các pháp vận hành qua sáu cửa cùng với các cửa và đối tượng.
Nirodhapaññatti nirodhassāti rodhasaṅkhātāya taṇhāya maggena anavasesanirodhapaññatti.
" The designation of cessation of cessation" means the designation of the complete cessation of craving, which is called 'obstruction' (rodha), by means of the path.
Chế định về diệt, của diệt (Nirodhapaññatti nirodhassā) là chế định về sự diệt tận hoàn toàn của ái, vốn được gọi là rodha (sự ràng buộc), bằng đạo.
Uppādapaññattīti uppannassa paññāpanā.
" Designation of arising" is the designation of what has arisen.
Chế định về sanh (Uppādapaññattī) là sự trình bày về cái đã sanh.
Okāsapaññattīti ṭhānassa paññāpanā.
" Designation of opportunity" is the designation of a place.
Chế định về cơ hội (Okāsapaññattī) là sự trình bày về nơi chốn.
Āhaṭanāpaññattīti nīharaṇapaññatti.
" Designation of bringing forth" is the designation of removal.
Chế định về sự kéo ra (Āhaṭanāpaññattī) là chế định về sự loại bỏ.
Āsāṭikānanti gunnaṃ vaṇesu nīlamakkhikāhi ṭhapitaaṇḍakā āsāṭikā nāma.
" Āsāṭikā" refers to the eggs laid by blue flies in the wounds of cattle.
Đối với āsāṭikā (Āsāṭikānaṃ): Trứng do ruồi xanh đẻ trong các vết thương của bò được gọi là āsāṭikā.
Ettha yassa uppannā, tassa sattassa anayabyasanahetutāya āsāṭikā viyāti āsāṭikā, kilesā, tesaṃ āsāṭikānaṃ.
Here, those things that have arisen for a being, being a cause of harm and ruin for that being, are like fly eggs (āsāṭikā), hence they are called āsāṭikā, which means defilements; thus, "of those āsāṭikā (defilements)."
Ở đây, những phiền não được gọi là āsāṭikā vì chúng giống như trứng ruồi, là nguyên nhân gây ra sự bất lợi và tai ương cho chúng sanh nào mà chúng sanh khởi; đối với những āsāṭikā đó (tức là phiền não).
Abhinighātapaññattīti samugghātapaññatti.
" Designation of complete destruction" is the designation of eradication.
Chế định về sự đoạn trừ (Abhinighātapaññattī) là chế định về sự nhổ tận gốc.
Tulamatulañcāti gāthāya pacurajanānaṃ paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacaraṃ.
In the verse " Tulamatulañca" (the measured and the immeasurable), tulaṃ (measured) means what is weighed or delimited because it is directly perceptible to many people; it refers to kāmāvacara (sensuous sphere) kamma.
Trong bài kệ "Tulamatulañcā" (Cân xứng và không cân xứng), "cân xứng" (tula) là nghiệp thuộc cõi Dục, vì nó được đo lường, được xác định do sự hiển nhiên đối với đa số người.
Na tulanti atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ.
Atulaṃ (immeasurable) means not measured, or it is immeasurable because there is no other worldly kamma similar or equal to it; it refers to mahaggata kamma (exalted kamma).
"Không cân xứng" (atula) là nghiệp thuộc cõi Đại Phạm Thiên, vì nó không cân xứng, hoặc không có nghiệp thế gian nào khác tương đương với nó.
Kāmāvacararūpāvacarakammaṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ, appavipākaṃ vā tulaṃ.
Alternatively, kāmāvacara and rūpāvacara kamma are tulaṃ, while arūpāvacara is atulaṃ, or kamma with little result is tulaṃ.
Hoặc nghiệp thuộc cõi Dục và cõi Sắc là "cân xứng", nghiệp thuộc cõi Vô Sắc là "không cân xứng", hoặc nghiệp quả ít là "cân xứng".
Bahuvipākaṃ atulaṃ.
Kamma with abundant results is atulaṃ.
Nghiệp quả nhiều là "không cân xứng".
Sambhavati etenāti sambhavaṃ, sambhavahetubhūtaṃ.
Sambhavaṃ means that by which existence arises; it is the cause of existence.
Điều này có thể phát sanh, nên là "sanh" (sambhavaṃ), là nhân duyên cho sự sanh.
Bhavasaṅkhāraṃ punabbhavasaṅkharaṇakaṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means that which fashions renewed existence.
Hành hữu (bhavasaṅkhāraṃ) là cái tạo tác tái sanh.
Avassajīti vissajjesi.
Avassajī means he abandoned.
Avassajī có nghĩa là đã từ bỏ.
Munīti buddhamuni.
Munī means the Buddha, the Sage.
Muni (Munī) là Phật Muni.
Ajjhattaratoti niyakajjhattarato.
Ajjhattarato means delighting in one's own inner self.
An trú nội tâm (Ajjhattarato) là an trú trong nội tâm của chính mình.
Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito.
Samāhito means concentrated by means of access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi).
Định tâm (Samāhito) là định tâm theo cách định cận hành và định an chỉ.
Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya bhindi.
Abhindi kavacamivā means he broke it like an armor.
Đã phá vỡ như áo giáp (Abhindi kavacamivā) là đã phá vỡ như áo giáp.
Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ.
Attasambhavaṃ means defilements arisen within oneself.
Cái tự sanh (Attasambhavaṃ) là phiền não sanh trong chính mình.
Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
This is what is meant: The Sage (Munī), delighting in his inner self and concentrated, abandoned both worldly kamma, called tula and atula, which is named sambhava because it yields results, and bhavasaṅkhāra because it fashions existence. And he broke the defilements arisen within himself, just as a great warrior breaks armor on the battlefield.
Điều này có nghĩa là: Bậc Muni đã từ bỏ nghiệp thế gian được gọi là cân xứng và không cân xứng, vốn có tên là "sanh" (sambhava) theo nghĩa có quả báo, và "hành hữu" (bhavasaṅkhāra) theo nghĩa tạo tác tái sanh. Ngài cũng đã an trú nội tâm và định tâm, phá tan phiền não tự sanh, như một chiến binh vĩ đại phá tan áo giáp trên chiến trường.
Atha vā tulanti tulayanto tīrento.
Or tulaṃ means discerning, investigating.
Hoặc "tulaṃ" (cân xứng) là cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng.
Atulañca sambhavanti nibbānañceva sambhavañca.
Atulañca sambhavaṃ means Nibbāna and existence.
"Atulañca sambhavaṃ" (không cân xứng và sự sanh) là Niết Bàn và sự sanh.
Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means kamma leading to existence.
Bhavasaṅkhāra (hành vi dẫn đến tái sinh) là nghiệp dẫn đến sự hiện hữu (bhava).
Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, tesaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā (paṭi. ma. 3.38 atthato samānaṃ) nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne ānisaṃsañca disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji.
The muni released the formations of existence. The Buddha-muni, reflecting in this way, "The five aggregates are impermanent; their cessation, Nibbāna, is permanent," and so on, having seen the danger in existence and the benefit in Nibbāna, released that formation of existence, which is the root cause of the aggregates, by means of the Noble Path that brings about the destruction of kamma.
Avassaji munī (Vị ẩn sĩ đã từ bỏ) nghĩa là, vị Phật ẩn sĩ, sau khi cân nhắc theo cách thức như: “Năm uẩn là vô thường, sự diệt trừ chúng là Nibbāna thường hằng,” đã thấy sự nguy hiểm trong sự hiện hữu (bhava) và lợi ích trong Nibbāna. Ngài đã từ bỏ bhavasaṅkhāra (hành vi dẫn đến tái sinh) là căn nguyên của các uẩn, bằng con đường Thánh (ariyamagga) làm cho nghiệp diệt tận.
Kathaṃ?
How did he release it?
Bằng cách nào?
Ajjhattarato.
Delighting inwardly.
Bằng cách an trú nội tại (ajjhattarato).
So hi vipassanāvasena ajjhattarato samathavasena samāhito kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi, kilesābhāve kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hoti, kilesābhāvena kammaṃ jahīti attho (dī. ni. aṭṭha. 2.169; udā. aṭṭha. 51).
For he, delighting inwardly by means of insight and composed by means of tranquillity, shattered all the defilements, named "self-arisen" because they arise in oneself, which had enveloped his being like an armor. When defilements are absent, kamma is said to be abandoned because it does not lead to rebirth. This is the meaning: he abandoned kamma through the absence of defilements.
Quả thật, vị ẩn sĩ ấy, an trú nội tại (ajjhattarato) nhờ tuệ quán (vipassanā), và đã định tĩnh (samāhito) nhờ thiền định (samatha), đã phá tan (abhindi) tất cả các phiền não (kilesa) được gọi là “attasambhava” (tự thân sinh khởi) vì chúng sinh khởi trong tự thân, bao phủ tự thân như một chiếc áo giáp (kavacamiva). Khi không còn phiền não, nghiệp không dẫn đến tái sinh, nên được gọi là đã từ bỏ. Điều này có nghĩa là, do không có phiền não, nghiệp đã được từ bỏ.
Saṅkhatāsaṅkhatadhātuvinimuttassa abhiññeyyassa abhāvato vuttaṃ ‘‘tula…pe… dhammāna’’nti.
It is said, "weighing... of phenomena," because there is no knowable phenomenon apart from the conditioned and unconditioned elements.
Vì không có pháp nào có thể được thắng tri (abhiññeyya) mà lại nằm ngoài các yếu tố hữu vi (saṅkhata) và vô vi (asaṅkhata), nên đã nói: “tula…pe… dhammāna”.
Tena dhammapaṭisambhidā vuttā hotīti āha – ‘‘nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā’’ti.
By this, the Dhammapaṭisambhidā is stated, so it says, "the designation of exposition is the Dhammapaṭisambhidā."
Điều này có nghĩa là Dhamma-paṭisambhidā (vô ngại giải về Pháp) đã được nói đến, vì vậy, luận giải nói: “nikkhepapaññatti dhammapaṭisambhidāyā” (sự trình bày về sự đặt để là vô ngại giải về Pháp).
Bhavasaṅkhāre samudayapakkhiyaṃ sandhāyāha ‘‘pariccāgapaññattī’’ti.
Referring to that which belongs to the origin (samudaya) side among the formations of existence, it says, "the designation of relinquishment."
Liên quan đến nhóm pháp tập khởi (samudayapakkhīya) trong bhavasaṅkhāra, luận giải nói: “pariccāgapaññattī” (sự trình bày về sự từ bỏ).
Dukkhasaccapakkhiyavasena ‘‘pariññāpaññattī’’ti.
In terms of that which belongs to the suffering (dukkha) truth side, "the designation of full understanding."
Theo nhóm pháp Khổ đế (dukkhasaccapakkhīya), luận giải nói: “pariññāpaññattī” (sự trình bày về sự liễu tri).
Samādhānavisiṭṭhassa ajjhattaratabhāvassa vasena ‘‘bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā’’ti vuttaṃ.
It is said, "the designation of development is of mindfulness established in the body," in terms of the state of delighting inwardly, which is distinguished by composure.
Theo khía cạnh an trú nội tại (ajjhattaratabhāva) đặc biệt với sự định tĩnh (samādhāna), đã nói: “bhāvanāpaññatti kāyagatāya satiyā” (sự trình bày về sự tu tập là niệm thân).
Ajjhattaratatāvisiṭṭhassa pana samādhānassa vasena ‘‘ṭhitipaññatti cittekaggatāyā’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And it should be understood that it is said, "the designation of steadfastness is of one-pointedness of mind," in terms of composure distinguished by the state of delighting inwardly.
Còn theo khía cạnh định tĩnh (samādhāna) đặc biệt với sự an trú nội tại (ajjhattaratatā), phải hiểu là đã nói: “ṭhitipaññatti cittekaggatāyā” (sự trình bày về sự an trụ là nhất tâm).
Abhinibbidāpaññatti cittassāti āyusaṅkhārossajjanavasena cittassa abhinīharaṇapaññatti.
The designation of disenchantment of the mind is the designation of leading the mind towards final Nibbāna by relinquishing the life-formations.
Abhinibbidāpaññatti cittassā (sự trình bày về sự nhàm chán của tâm) là sự trình bày về việc hướng tâm đến Nibbāna bằng cách từ bỏ thọ hành (āyusaṅkhāra).
Upādānapaññattīti gahaṇapaññatti.
The designation of clinging is the designation of grasping.
Upādānapaññattī (sự trình bày về sự chấp thủ) là sự trình bày về sự nắm giữ.
Sabbaññutāyāti sammāsambuddhabhāvassa.
Of omniscience means of the state of a Perfectly Self-Enlightened One.
Sabbaññutāyā (đối với sự Toàn Giác) là đối với trạng thái Chánh Đẳng Giác.
Etena asammāsambuddhassa āyusaṅkhārossajjanaṃ natthīti dasseti.
By this, it shows that there is no relinquishing of life-formations for one who is not a Perfectly Self-Enlightened One.
Qua điều này, nó cho thấy rằng không có sự từ bỏ thọ hành (āyusaṅkhāra) đối với người không phải là Chánh Đẳng Giác.
Kilesābhāvena bhagavā kammaṃ jahatīti dassento ‘‘padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna’’nti āha.
Showing that the Blessed One abandons kamma due to the absence of defilements, it says, "the designation of piercing is of the egg-shells of ignorance."
Để chỉ ra rằng Thế Tôn từ bỏ nghiệp do không có phiền não, luận giải nói: “padālanāpaññatti avijjaṇḍakosāna” (sự trình bày về sự phá hủy là vỏ trứng vô minh).
Yo dukkhamaddakkhi yatonidānanti yo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakaṃ dukkhaṃ adakkhi passi, tañca yatonidānaṃ yaṃ hetukaṃ, tampissa kāraṇabhāvena taṇhaṃ passi.
"Who saw suffering, from what source it arose" means that the person who has commenced insight saw all threefold suffering, and also saw its cause, which is craving, as the condition for that suffering.
Yo dukkhamaddakkhi yatonidāna (Người nào đã thấy khổ từ căn nguyên của nó) nghĩa là, người hành thiền tuệ (vipassaka) đã thấy tất cả khổ trong ba cõi, và cũng thấy rằng căn nguyên (nidāna) của nó là ái (taṇhā).
Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyāti so evaṃ paṭipanno puriso savatthukāmesu kilesakāmesu yena pakārena nameyya abhinameyya, so pakāro natthi.
"How would that being incline to sensual pleasures?" means that there is no way in which such a person, practicing thus, would incline or bend towards sensual pleasures with their objects, or defilement-sensual pleasures.
Kāmesu so jantu kathaṃ nameyyā (Làm sao chúng sinh ấy có thể hướng về các dục) nghĩa là, người đã thực hành như vậy, không có cách nào để hướng về các dục (kāma) có đối tượng và các dục phiền não (kilesakāma).
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā.
"Having known that sensual pleasures are a bond in the world."
Kāmā hi loke saṅgoti ñatvā (Vì đã biết rằng các dục trong thế gian là sự ràng buộc).
Yasmā imasmiṃ loke kāmasadisaṃ bandhanaṃ natthi.
Because in this world, there is no bond like sensual pleasures.
Vì trong thế gian này, không có sự ràng buộc nào giống như dục.
Vuttañcetaṃ bhagavatā ‘‘na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā’’tiādi (dha. pa. 345; saṃ. ni. 1.121; netti. 106; peṭako 15), tasmā saṅkhāre āsajjanaṭṭhena saṅgoti viditvā.
And this was said by the Blessed One: "The wise do not call that a strong bond," and so on. Therefore, knowing that they are a bond because they cling to formations.
Điều này đã được Thế Tôn nói đến: “Những người trí không nói đó là sự ràng buộc kiên cố,” v.v. Do đó, biết rằng đó là sự ràng buộc (saṅga) vì nó bám víu vào các hành (saṅkhāra).
Tesaṃ satīmā vinayāya sikkheti kāyagatāsatiyogena satimā tesaṃ kāmānaṃ vūpasamāya tīsupi sikkhāsu appamatto sikkheyyāti attho.
"Mindful, one should train for their removal" means that, being mindful through the practice of mindfulness of the body, one should train diligently in all three trainings for the appeasement of those sensual pleasures.
Tesaṃ satīmā vinayāya sikkhe (Người có niệm nên học để chế ngự chúng) nghĩa là, người có niệm, nhờ sự thực hành niệm thân (kāyagatāsati), nên siêng năng học tập trong cả ba học pháp (sikkhā) để làm lắng dịu các dục ấy.
Mohasambandhano lokoti ayaṃ loko avijjāhetukehi saṃyojanehi bandho.
"The world is bound by delusion" means this world is bound by fetters whose cause is ignorance.
Mohasambandhano loko (Thế gian bị ràng buộc bởi si mê) nghĩa là, thế gian này bị ràng buộc bởi các kiết sử (saṃyojana) có nguyên nhân từ vô minh (avijjā).
Bhabbarūpova dissatīti vipannajjhāsayopi māyāya sāṭheyyena ca paṭicchāditasabhāvo bhabbajātikaṃ viya attānaṃ dasseti.
"It appears as if it were worthy" means that even one with a corrupt intention, having his true nature concealed by deceit and cunning, presents himself as if he were of a worthy nature.
Bhabbarūpova dissatī (dường như xuất hiện như một người xứng đáng) nghĩa là, dù có ý định xấu xa, nhưng do sự che đậy bản chất bằng ảo tưởng (māyā) và xảo quyệt, người đó tự thể hiện mình như một người có phẩm chất tốt.
Upadhibandhano bālo, tamasā parivāritoti tassa pana bālassa tathā dassane sammohatamasā parivāritattā kāmaguṇesu anādīnavadassitāya kilesābhisaṅkhārehi bandhattā.
"The fool is bound by attachments, enveloped by darkness" means that such a fool, in presenting himself thus, is enveloped by the darkness of extreme delusion and is bound by defilement-formations due to not seeing the danger in sensual pleasures.
Upadhibandhano bālo, tamasā parivārito (Kẻ ngu bị ràng buộc bởi các chấp thủ, bị bao phủ bởi bóng tối) nghĩa là, kẻ ngu ấy tự thể hiện như vậy là do bị bao phủ bởi bóng tối của sự si mê (sammohatamasa), không thấy được sự nguy hiểm trong các đối tượng dục lạc (kāmaguṇa), và bị ràng buộc bởi các hành phiền não (kilesābhisaṅkhāra).
Tathā bhūto cāyaṃ bālo paṇḍitānaṃ assirī viya khāyati alakkhiko eva hutvā upaṭṭhāti.
Such a fool appears to the wise as if he were wretched, indeed appearing as one without splendor.
Kẻ ngu như vậy xuất hiện trước những người trí như một người không có phước báu (assirī viya khāyati), chỉ là một kẻ không may mắn.
Tayidaṃ sabbaṃ bālassa sato rāgādikiñcanato.
All this exists for the fool because of the defilements such as lust.
Tất cả điều này là do kẻ ngu có các chướng ngại (kiñcana) như tham (rāga), v.v.
Paṇḍitassa pana paññācakkhunā passato natthi kiñcananti ayaṃ saṅkhepattho.
But for the wise one who sees with the eye of wisdom, there is no defilement (kiñcana). This is the brief meaning.
Nhưng đối với người trí, người nhìn bằng con mắt trí tuệ, không có chướng ngại nào. Đây là ý nghĩa tóm tắt.
Mohasīsena vipallāsā gahitāti āha – ‘‘desanāpaññatti vipallāsāna’’nti.
He said that perversions are grasped with delusion as the chief factor: " designation of perversions."
Vì các sự điên đảo (vipallāsa) được nắm giữ dưới sự lãnh đạo của si mê (moha), nên luận giải nói: “desanāpaññatti vipallāsāna” (sự trình bày về giáo lý là các sự điên đảo).
Viparītapaññattīti viparītākārena upaṭṭhahamānassa paññāpanā.
Perverted designation is the designation of that which appears in a perverted manner.
Viparītapaññattī (sự trình bày sai lệch) là sự trình bày về điều xuất hiện một cách sai lệch.
Atthi nibbānanti samaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvatthumattameva.
The statement "Nibbāna exists" is merely a verbal basis for recluses and brahmins.
“Có Nibbāna” chỉ là lời nói của các Sa-môn và Bà-la-môn.
Natthi nibbānanti paramatthato alabbhamānasabhāvattāti vippaṭipannānaṃ micchāvādaṃ bhañjituṃ bhagavatā vuttaṃ – ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti.
To refute the wrong view of those who are perverted, saying "Nibbāna does not exist" because its nature is not obtainable in the ultimate sense, the Blessed One said: " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned."
Để bác bỏ quan điểm sai lầm của những người có quan điểm đối lập rằng “Không có Nibbāna” vì bản chất của nó không thể đạt được về mặt tối hậu, Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi.”
Tattha hetuṃ dassetuṃ ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādi vuttaṃ.
To show the reason for that, the passage beginning " If there were not, bhikkhus," was spoken.
Để chỉ ra lý do trong đó, đã nói: “no cetaṃ, bhikkhave” (này các Tỳ-khưu, nếu không có điều đó), v.v.
Tassattho – bhikkhave, yadi asaṅkhatā dhātu na abhavissa, na idha sabbassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ siyā.
Its meaning is: Bhikkhus, if the unconditioned element did not exist, there would be no escape here from all that is conditioned.
Ý nghĩa của nó là: Này các Tỳ-khưu, nếu yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu) không tồn tại, thì không thể có sự thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) ở đây.
Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo maggadhammā anavasesakilese samucchindanti, tato tividhassapi vaṭṭassa appavattīti.
For the path-factors such as right view, which arise by taking Nibbāna as their object, uproot all defilements without remainder, and thereby the three kinds of rounds (vaṭṭa) cease to occur.
Quả thật, các pháp đạo (maggadhamma) như Chánh kiến (sammādiṭṭhi), v.v., khi lấy Nibbāna làm đối tượng, sẽ diệt trừ tất cả phiền não không còn sót lại; do đó, không có sự tiếp diễn của ba loại luân hồi (vaṭṭa).
Tatthāyamadhippāyo – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpānañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ saṅkhabhadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhuratāsabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ, yañca taṃ nissaraṇaṃ.
Herein, the intention is this: just as an escape (nissaraṇa) from sensual pleasures and fine-material existences, which are superior in terms of being fully understood, and which are of a nature contrary to them, is designated; so too, there must be an escape of a nature contrary to the conditioned phenomena which are of such a nature, and that escape is the unconditioned element.
Ở đây, ý nghĩa là: Cũng như sự thoát ly (nissaraṇa) có bản chất đối lập với các dục (kāma) và các sắc (rūpa) vượt trội (sauttara) cần được liễu tri, thì cũng phải có sự thoát ly có bản chất đối lập với các pháp hữu vi (saṅkhata) có bản chất tương tự, và sự thoát ly đó.
Sā asaṅkhatā dhātu.
That is the unconditioned element.
Chính là yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu).
Kiñca bhiyyo?
What more?
Hơn nữa, là gì?
Saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ.
Insight knowledge (vipassanāñāṇa) has conditioned phenomena as its object.
Tuệ quán (vipassanāñāṇa) có đối tượng là các pháp hữu vi (saṅkhata).
Api ca anulomañāṇaṃ kilese na samucchedavasena pajahituṃ sakkoti.
Furthermore, conforming knowledge (anulomañāṇa) cannot abandon defilements by way of eradication.
Hơn nữa, tuệ thuận thứ (anulomañāṇa) không thể diệt trừ phiền não bằng cách đoạn tận hoàn toàn.
Sammutisaccārammaṇampi paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanamattameva karoti, kilesānaṃ na samucchedaṃ, samucchedappahānakarañca ariyamaggañāṇaṃ, tassa saṅkhatadhammasammutisaccaviparītena ārammaṇena bhavitabbaṃ, sā asaṅkhatā dhātu.
Knowledge in the first jhāna and so forth, which has conventional truth as its object, only suppresses defilements, not eradicating them; but the noble path knowledge (ariyamaggañāṇa) eradicates them, and its object must be contrary to conditioned phenomena and conventional truth; that is the unconditioned element.
Tuệ trong các thiền định sơ thiền, v.v., có đối tượng là chân lý tương đối (sammutisacca) chỉ có thể trấn áp phiền não, chứ không đoạn tận chúng. Và tuệ đạo (ariyamaggañāṇa) là tuệ đoạn tận phiền não hoàn toàn; tuệ đó phải có đối tượng khác với các pháp hữu vi và chân lý tương đối. Đó chính là yếu tố vô vi.
Tathā nibbāna-saddo katthaci visaye aviparītattho veditabbo, upacāravuttisabbhāvato, yathā taṃ ‘‘sīhasaddo’’ti.
Similarly, in some contexts, the word "Nibbāna" should be understood with an unperverted meaning, due to the existence of metaphorical usage, just like the word "lion."
Tương tự, từ Nibbāna ở một số trường hợp phải được hiểu với ý nghĩa không sai lệch, vì có sự tồn tại của cách dùng ẩn dụ, ví dụ như từ “sīha” (sư tử).
Atha vā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti (udā. 73) vacanaṃ aviparītatthaṃ, bhagavatā bhāsitattā.
Alternatively, the statement " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned" is unperverted in meaning, because it was spoken by the Blessed One.
Hoặc là, lời nói: “Này các Tỳ-khưu, có cái không sinh, không hiện hữu, không được tạo tác, không hữu vi” là có ý nghĩa không sai lệch, vì đã được Thế Tôn nói ra.
Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ.
For whatever was spoken by the Blessed One is unperverted in meaning.
Quả thật, lời nào được Thế Tôn nói ra, lời đó có ý nghĩa không sai lệch.
Yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (ma. ni. 1.353, 356; kathā. 753; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4; paṭi. ma. 1.31; netti. 5; dha. pa. 277-279), evampi yuttivasena asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato sabbhāvo veditabbo.
Just as the statements " All formations are impermanent, all formations are suffering, all phenomena are non-self," so too, the existence of the unconditioned element in the ultimate sense should be understood by way of reasoning.
Cũng như lời nói: “Tất cả các hành là vô thường, tất cả các hành là khổ, tất cả các pháp là vô ngã,” thì cũng vậy, sự tồn tại của yếu tố vô vi (asaṅkhatā dhātu) về mặt tối hậu phải được hiểu theo cách hợp lý.
Kiṃ vā etāya yutticintāya?
Or what is the use of this consideration of reasoning?
Hoặc là, suy nghĩ về lý lẽ này để làm gì?
Yasmā bhagavatā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti (udā. 73), appaccayā dhammā asaṅkhatā dhammāti (dha. sa. dukamātikā 7-8) ca, asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādinā (saṃ. ni. 4.366-367, 377) ca anekehi suttapadehi nibbānadhātuyā paramatthato sabbhāvo desitoti.
Because the ultimate existence of the Nibbāna element has been taught by the Blessed One through many sutta passages, such as " There is, bhikkhus, the unborn, unbecome, unmade, unconditioned," and "The unconditioned phenomena are phenomena without conditions," and " I shall teach you, bhikkhus, the unconditioned Dhamma and the path leading to the unconditioned."
Bởi vì Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về sự hiện hữu tối hậu của Nibbānadhātu bằng nhiều đoạn kinh khác nhau, như: “Này các tỳ-khưu, có cái không sinh, không thành, không tạo tác, không hữu vi”, và “các pháp không duyên là các pháp không hữu vi”, và “Này các tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về pháp không hữu vi và con đường dẫn đến pháp không hữu vi”.
Tattha upanayanapaññattīti paṭipakkhato hetuupanayanassa paññāpanā.
Herein, upanayana-paññatti is the designation of the bringing forward of a reason from the opposite side.
Trong đó, Upanayanapaññatti (Sự chế định dẫn đến) là sự trình bày nguyên nhân dẫn đến sự hiện hữu (của Nibbāna) từ phía đối lập.
Jotanāpaññattīti paṭiññātassa atthassa siddhiyā pakāsanāpaññatti.
Jotanā-paññatti is the designation that reveals the accomplishment of the declared meaning.
Jotanāpaññatti (Sự chế định làm sáng tỏ) là sự chế định làm sáng tỏ sự thành tựu của ý nghĩa đã được tuyên bố.
Sesaṃ sabbaṃ suviññeyyameva.
All the rest is very easily understood.
Tất cả phần còn lại đều rất dễ hiểu.
Pañcindriyāni vijjāti sammāsaṅkappo viya sammādiṭṭhiyā upakārakattā paññākkhandhe saddhādīni cattāri indriyāni vijjāya upakārakattā saṅgaṇhanavasena vuttāni.
The five faculties are knowledge: just as right thought is a helper of right view, so too, the four faculties of faith and so forth are stated as included in the aggregate of wisdom by way of being helpers of knowledge.
Năm căn là minh (pañcindriyāni vijjā) – Giống như chánh tư duy (sammāsaṅkappa) là trợ duyên cho chánh kiến (sammādiṭṭhi) trong uẩn tuệ (paññākkhandha), bốn căn như tín v.v., được nói đến ở đây theo cách bao gồm chúng là trợ duyên cho minh.
Saṅkhārapariyāpannānīti pañcasu khandhesu saṅkhārakkhandhe antogadhāni.
Saṅkhārapariyāpannānī means included within the saṅkhāra-khandha among the five khandhas.
Thuộc về các hành (saṅkhārapariyāpannāni) – nghĩa là chúng nằm trong hành uẩn (saṅkhārakkhandha) trong năm uẩn.
Ye saṅkhārā anāsavāti taṃ saṅkhārakkhandhaṃ viseseti, aggaphalassa adhippetattā.
Ye saṅkhārā anāsavā (those saṅkhāras that are without taints) specifies that saṅkhāra-khandha, because the highest fruit (arahatta-phala) is intended.
Những hành không lậu hoặc (ye saṅkhārā anāsavā) – điều này đặc trưng cho hành uẩn đó, vì quả vị tối thượng (arahatta-phala) được đề cập.
Tato eva ca no bhavaṅgā.
For that very reason, they are not conditions for (further) existence.
Cũng từ đó mà không phải là hữu phần (bhavaṅga).
Dhammadhātusaṅgahitāti aṭṭhārasadhātūsu dhammadhātusaṅgahitā.
Dhammadhātusaṅgahitā means included in the Dhamma-element among the eighteen elements.
Được nhiếp trong pháp giới (dhammadhātusaṅgahitā) – được nhiếp trong pháp giới (dhammadhātu) trong mười tám giới (dhātu).
Yadipi pubbe vītarāgatā asekkhā vimutti dassitā, tassā pana paṭipattidassanatthaṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’ti dassanamaggo idha vuttoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’tiādi vuttaṃ.
Although the Asekkhā Vimutti (unconditioned liberation) free from passion was shown before, in order to show the practice for it, the path of insight, "one does not perceive 'this is I am'," is stated here; to show this meaning, the passage beginning with "ayaṃ ahamasmīti anānupassī" was stated.
Mặc dù trước đó sự giải thoát vô học (asekkhā vimutti) đã được trình bày là sự ly tham, nhưng để trình bày con đường thực hành của nó, câu “không quán chiếu ‘đây là ta’” đã được nói đến ở đây như con đường thấy (dassanamagga); để trình bày ý nghĩa này, câu “không quán chiếu ‘đây là ta’” v.v., đã được nói đến.
Sabbaṃ vuttanayameva.
Everything is in the manner already stated.
Tất cả đều theo cách đã nói.
43. Nissitassa calitanti taṇhādiṭṭhivasena kammaṃ anavaṭṭhānaṃ.
43. Nissitassa calitaṃ means the wavering and instability of kamma due to craving and wrong view.
43. Sự dao động của người có nương tựa (nissitassa calitaṃ) – là sự bất ổn định của nghiệp do tham ái và tà kiến.
Cutūpapātoti aparāparaṃ cavanaṃ upapatanañca.
Cutūpapāto means passing away and reappearing again and again.
Sự chết đi và tái sinh (cutūpapāto) – là sự chết đi và tái sinh liên tục.
Nissitapade labbhamānaṃ nissayanaṃ uddharanto āha – ‘‘nissayo nāmā’’ti.
Extracting the support found in the word 'nissita', he said: "Nissayo nāmā" (what is called a support).
Nhằm làm rõ sự nương tựa được tìm thấy trong từ "nissita", nên nói rằng – “nissaya (sự nương tựa) được gọi là…”.
Taṇhānissayoti taṇhābhiniveso.
Taṇhānissayo means attachment to craving.
Sự nương tựa tham ái (taṇhānissayo) – là sự chấp thủ tham ái.
So hi taṇhācaritassa patiṭṭhābhāvena tathā vutto.
Indeed, it is called such because it serves as a foundation for one whose conduct is driven by craving.
Điều đó được nói như vậy vì nó là nền tảng cho người có tham ái.
Evaṃ diṭṭhinissayopi daṭṭhabbo.
Similarly, diṭṭhinissayo (support of wrong view) should be understood.
Tương tự, sự nương tựa tà kiến (diṭṭhinissayo) cũng nên được hiểu như vậy.
Rattassa cetanāti cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāsīsena taṇhaṃ eva vadati.
Rattassa cetanā (the volition of one who is attached) refers to craving itself, with volition as the primary factor, because the saṅkhāra-khandha phenomena are dominated by volition.
Tâm sở tư của người tham đắm (rattassa cetanā) – vì các pháp thuộc hành uẩn lấy tâm sở tư làm chủ đạo, nên chỉ nói đến tham ái bằng cách lấy tâm sở tư làm đầu.
Tenevāha – ‘‘ayaṃ taṇhānissayo’’ti.
Therefore, he said: "ayaṃ taṇhānissayo" (this is the support of craving).
Chính vì vậy mà nói – “đây là sự nương tựa tham ái”.
Yasmā pana viparītābhiniveso mohassa balavabhāve eva hoti, tasmā ‘‘yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo’’ti vuttaṃ.
However, since perverted attachment occurs only when delusion is strong, it is said: "yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo" (the volition of the deluded is the support of wrong view).
Vì sự chấp thủ sai lầm chỉ xảy ra khi si mê mạnh mẽ, nên nói rằng “tâm sở tư của người si mê, đây là sự nương tựa tà kiến”.
Evaṃ cetanāsīsena taṇhādiṭṭhiyo vatvā idāni tattha nippariyāyena cetanaṃyeva gaṇhanto ‘‘cetanā pana saṅkhārā’’ti āha.
Having thus spoken of craving and wrong view by means of volition, now, directly taking volition itself, he says: "cetanā pana saṅkhārā" (but volitions are formations).
Như vậy, sau khi nói về tham ái và tà kiến bằng cách lấy tâm sở tư làm đầu, bây giờ, khi trực tiếp lấy tâm sở tư ở đó, thì nói rằng “tâm sở tư là các hành”.
Yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanāti sukhāya vedanāya rāgo anusetīti katvā vuttaṃ.
Yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanā (the feeling of one who is attached is pleasant feeling) is stated because craving lies latent in pleasant feeling.
Thọ của người tham đắm là thọ lạc (yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanā) – được nói như vậy vì tham ái tiềm ẩn trong thọ lạc.
Tathā adukkhamasukhāya vedanāya avijjā anusetīti āha – ‘‘yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā’’ti.
Similarly, he says that ignorance lies latent in neither-painful-nor-pleasant feeling: "yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā" (the feeling of the deluded is neither-painful-nor-pleasant feeling).
Tương tự, vô minh tiềm ẩn trong thọ không khổ không lạc, nên nói rằng – “thọ của người si mê là thọ không khổ không lạc”.
Idha vedanāsīsena cetanā vuttā.
Here, volition is spoken of by means of feeling.
Ở đây, tâm sở tư được nói đến bằng cách lấy thọ làm đầu.
Taṇhāyāti taṇhaṃ.
Taṇhāya means craving.
Do tham ái (taṇhāya) – là tham ái.
Diṭṭhiyāti diṭṭhiṃ.
Diṭṭhiyā means wrong view.
Do tà kiến (diṭṭhiyā) – là tà kiến.
Yathā vā sesadhammānaṃ taṇhāya nissayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccati.
Or, just as a person is said to be supported by craving when craving is the support for other phenomena.
Hoặc, giống như khi một người được gọi là nương tựa vào tham ái vì tham ái là sự nương tựa của các pháp còn lại.
Evaṃ taṇhāya sesadhammānaṃ paccayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccatīti āha – ‘‘taṇhāya anissito’’ti.
Similarly, when craving is the condition for other phenomena, a person is said to be supported by craving; thus, he says: "taṇhāya anissito" (not supported by craving).
Tương tự, khi tham ái là duyên cho các pháp còn lại, người ấy được gọi là nương tựa vào tham ái, nên nói rằng – “không nương tựa vào tham ái”.
Passaddhīti darathapaṭippassambhanā.
Passaddhī means the calming of agitation.
Sự khinh an (passaddhī) – là sự lắng dịu của sự lo âu.
Kāyikāti karajakāyasannissitā.
Kāyikā means related to the physical body.
Thuộc về thân (kāyikā) – là nương tựa vào thân (karajakāya).
Cetasikāti cittasannissitā.
Cetasikā means related to the mind.
Thuộc về tâm (cetasikā) – là nương tựa vào tâm.
Yasmā pana sā darathapaṭippassaddhi kāyacittānaṃ sukhe sati pākaṭā hoti, tasmā ‘‘yaṃ kāyikaṃ sukha’’ntiādinā phalūpacārena vuttāya passaddhiyā natiabhāvassa kāraṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘passaddhakāyo’’tiādi vuttaṃ.
However, since that calming of agitation becomes manifest when there is happiness in body and mind, the passage beginning with "yaṃ kāyikaṃ sukhaṃ" (whatever bodily pleasure) was stated to show the causal nature of the absence of inclination in passaddhi, which is spoken of by way of its result, as in "passaddhakāyo" (one whose body is tranquil).
Vì sự lắng dịu lo âu đó rõ ràng khi thân và tâm có lạc, nên để trình bày nguyên nhân của sự không hướng đến trong sự khinh an được nói đến bằng cách ẩn dụ về quả vị qua câu “lạc thân” v.v., câu “thân khinh an” v.v., đã được nói đến.
Soti evaṃ vimuttacitto khīṇāsavo.
So means such a one, with a liberated mind, one whose taints are destroyed.
Người ấy (so) – là vị A-la-hán đã giải thoát tâm như vậy, đã đoạn tận lậu hoặc.
Rūpasaṅkhaye vimuttoti rūpānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne vimutto.
Rūpasaṅkhaye vimutto means liberated in Nibbāna, which is the destruction of rūpa.
Giải thoát khi sắc diệt tận (rūpasaṅkhaye vimutto) – là giải thoát trong Nibbāna, tức là sự diệt tận của sắc.
Atthītipi na upetīti sassato attā ca loko cātipi taṇhādiṭṭhiupayena na upeti na gaṇhāti.
Atthītipi na upetī means he does not grasp or adhere, by way of craving and wrong view, to the notion that the self and the world are eternal.
Cũng không chấp thủ rằng có (atthītipi na upetī) – không chấp thủ, không nắm giữ bằng cách tham ái và tà kiến rằng có tự ngã thường còn và thế giới thường còn.
Natthīti asassatoti.
Natthī means non-eternal.
Không có (natthī) – là vô thường.
Atthi natthīti ekaccaṃ sassataṃ ekaccaṃ asassatanti.
Atthi natthī means partly eternal, partly non-eternal.
Có và không có (atthi natthī) – là một phần thường còn, một phần vô thường.
Nevatthi no natthīti amarāvikkhepavasena.
Nevatthi no natthī means by way of the eel-wriggler's view.
Cũng không có cũng không không có (nevatthi no natthī) – theo cách hoài nghi (amarāvikkhepa).
Gambhīroti uttānabhāvahetūnaṃ kilesānaṃ abhāvena gambhīro.
Gambhīro means profound due to the absence of defilements, which are the cause of shallowness.
Sâu xa (gambhīro) – là sâu xa do không có các phiền não là nguyên nhân của sự nông cạn.
Nibbutoti atthītiādinā upagamanakilesānaṃ vūpasamena parinibbuto sītibhūto.
Nibbuto means fully extinguished, cooled, by the appeasement of the defilements of adherence such as "it exists."
Đã tịch tịnh (nibbuto) – là đã hoàn toàn tịch tịnh, đã trở nên mát mẻ do sự lắng dịu của các phiền não chấp thủ bằng cách “có” v.v.
Idhāgatīti paralokato idha āgati.
Idhāgatī means coming here from the other world.
Sự đến đây (idhāgatī) – là sự đến đây từ thế giới khác.
Gatīti idhalokato paralokagamanaṃ.
Gatī means going to the other world from this world.
Sự đi (gatī) – là sự đi từ thế giới này đến thế giới khác.
Taṃ pana punabbhavoti āha ‘‘peccabhavo’’ti.
That going to the other world is rebirth, so he says "peccabhavo" (existence after death).
Tuy nhiên, điều đó là sự tái sinh, nên nói rằng “là hữu” (peccabhavo).
Idha huranti dvārārammaṇadhammā dassitāti ‘‘ubhayamantarenā’’ti padena dvārappavattadhamme dassento ‘‘phassasamuditesu dhammesū’’ti āha.
Here, the words "idha huraṃ" indicate the door-object phenomena, so by the phrase "ubhayamantarenā" (between both), showing the phenomena occurring at the doors, he says "phassasamuditesu dhammesu" (in phenomena arisen with contact).
Ở đây, các pháp đối tượng và căn được trình bày qua các từ “đây và kia” (idha huraṃ); do đó, bằng từ “giữa cả hai” (ubhayamantarenā), khi trình bày các pháp phát sinh từ căn, thì nói rằng “trong các pháp phát sinh do xúc” (phassasamuditesu dhammesu).
Tassattho – phassena saddhiṃ phassena kāraṇabhūtena ca samuditesu sambhūtesu viññāṇavedanāsaññācetanāvitakkavicārādidhammesu.
Its meaning is: in phenomena such as consciousness, feeling, perception, volition, initial application, and sustained application, which have arisen with contact and with contact as their condition.
Ý nghĩa của nó là – trong các pháp như thức, thọ, tưởng, tư, tầm, tứ v.v., phát sinh cùng với xúc và do xúc làm nguyên nhân.
Attānaṃ na passatīti tesaṃ dhammānaṃ anattabhāveneva tattha attānaṃ na passati.
Attānaṃ na passatī means he does not perceive a self in those phenomena, precisely because those phenomena are non-self.
Không thấy tự ngã (attānaṃ na passatī) – là không thấy tự ngã trong các pháp đó chỉ vì chúng là vô ngã.
Virajjati virāgā vimuccatīti padehi lokuttaradhammānaṃ paṭiccasamuppādabhāvaṃ dassento tadatthatāya sīlādīnampi pariyāyena tabbhāvamāha ‘‘lokuttaro’’tiādinā.
By the terms 'becomes dispassionate, through dispassion is liberated,' intending to show the dependent co-arising nature of the supramundane qualities, he states that the qualities such as sīla also possess that nature indirectly, because they lead to that very result of dispassion and liberation, beginning with " supramundane."
Bằng các từ “ly tham, do ly tham mà giải thoát”, khi trình bày tính chất duyên khởi của các pháp siêu thế, thì nói rằng “siêu thế” (lokuttaro) v.v., theo cách ẩn dụ về tính chất đó của giới v.v., vì mục đích đó.
45. Tattha katamo sodhano hāroti sodhanahāravibhaṅgo.
45. Tattha katamo sodhano hāro is the explanation of the Sodhana-hāra.
45. Trong đó, phương pháp Sodhana là gì? – Đó là phân tích phương pháp Sodhana.
Tattha bhagavā padaṃ sodhetīti ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti (su. ni. 1039; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 58, ajitamāṇavapucchāniddesa 2) vadanto bhagavā – ‘‘kenassu nivuto loko’’ti (su. ni. 1038; cūḷani. ajitamāṇavapucchā 57, ajitamāṇavapucchāniddesa 1) āyasmatā ajitena pucchāvasena vuttaṃ padaṃ sodheti nāma, tadatthassa vissajjanato.
There, " the Blessed One purifies the word" means that the Blessed One, by saying "the world is enveloped by ignorance," purifies the word spoken by Venerable Ajita in the form of a question, "By what is the world enveloped?" because he explains its meaning.
Trong đó, Đức Thế Tôn làm sạch từ ngữ (bhagavā padaṃ sodhetī) – Đức Thế Tôn khi nói “thế gian bị vô minh che lấp”, thì làm sạch từ ngữ đã được Tôn giả Ajita hỏi rằng “thế gian bị cái gì che lấp?”, vì đã giải đáp ý nghĩa của từ đó.
No ca ārambhanti na tāva ārambhaṃ sodheti, ñātuṃ icchitassa atthassa apariyositattā.
" But not the undertaking" means that he does not yet purify the undertaking, because the meaning desired to be known has not been fully clarified.
Nhưng chưa làm sạch sự khởi đầu (no ca ārambhaṃ) – chưa làm sạch sự khởi đầu, vì ý nghĩa muốn biết chưa hoàn tất.
Suddho ārambhoti ñātuṃ icchitassa atthassa pabodhitattā sodhito ārambhoti attho.
" The undertaking is purified" means that the undertaking (the meaning desired to be known) is purified because its meaning has been awakened.
Sự khởi đầu đã được làm sạch (suddho ārambho) – nghĩa là sự khởi đầu đã được làm sạch vì ý nghĩa muốn biết đã được làm cho rõ ràng.
Aññāṇapakkhandānaṃ dveḷhakajātānaṃ vā pucchanakāle pucchitānaṃ pucchāvisayo avijaṭaṃ mahāgahanaṃ viya mahāduggaṃ viya ca andhakāraṃ avibhūtaṃ hoti.
At the time of questioning by those who are steeped in ignorance or those who are in doubt, the subject of the question is unclear, like a great thicket, like a great inaccessible place, and obscure, not manifest.
Đối với những người chìm đắm trong sự vô minh, hoặc những người có tâm lưỡng lự, vào lúc hỏi, phạm vi câu hỏi của những người được hỏi trở nên không rõ ràng, như một khu rừng rậm lớn, như một con đường khó đi lớn, và bóng tối không được hiển lộ.
Yadā ca bhagavatā paṇḍitehi vā bhagavato sāvakehi apade padaṃ dassentehi nijjaṭaṃ nigumbaṃ katvā pañhe vissajjite mahatā gandhahatthinā abhibhavitvā obhaggapadālito gahanappadeso viya vigatandhakāro vibhūto upaṭṭhahamāno visodhito nāma hoti.
But when the questions are answered by the Blessed One or by the wise disciples of the Blessed One, revealing the meaning where there was none, making it free from tangles and thickets, it becomes clear, free from darkness, manifest, and is called purified, like a thicket-ridden area trampled and broken by a mighty fragrant elephant.
Và khi Đức Thế Tôn hoặc các bậc hiền trí, hoặc các đệ tử của Đức Thế Tôn, chỉ ra từng bước trong những gì không có bước, làm cho các vấn đề trở nên không rối rắm, không che khuất, thì chúng được giải quyết, giống như một khu rừng rậm bị một con voi chúa hùng mạnh xông vào giẫm đạp, trở nên không còn bóng tối, hiển lộ rõ ràng, và được gọi là đã được thanh lọc.
46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāroti adhiṭṭhānahāravibhaṅgo.
46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro is the explanation of the Adhiṭṭhāna-hāra.
46. Ở đây, Adhiṭṭhānahāra là gì? Đây là phần giải thích về Adhiṭṭhānahāra.
Tattha tathā dhārayitabbāti ekattavemattatāsaṅkhātasāmaññavisesamattato dhārayitabbā, na pana tattha kiñci vikappetabbāti adhippāyo.
There, " they should be maintained thus" means that they should be maintained merely as common and specific characteristics, i.e., as unity and diversity, and nothing should be further conceptualized there.
Ở đây, phải được giữ nguyên như vậy có nghĩa là phải được giữ nguyên theo tính chất chung và đặc biệt của sự đồng nhất (ekatta) và sự đa dạng (vemattatā), không nên có bất kỳ sự suy diễn nào khác ở đó.
Avikappetabbatāya kāraṇaṃ niddesavāravaṇṇanāyaṃ vuttameva.
The reason for not conceptualizing further has already been stated in the Niddesavāra-vaṇṇanā.
Lý do không nên suy diễn đã được nói đến trong phần giải thích về Niddesavāra.
Taṃ taṃ phalaṃ maggati gavesatīti maggo, tadatthikehi maggīyati gavesīyatīti vā maggo.
That which seeks or investigates this or that fruit is called a magga (path), or it is called a magga because it is sought or investigated by those who desire such fruits.
Tìm kiếm, truy cầu quả vị đó, đó là con đường (magga); hoặc được những người có mục đích đó tìm kiếm, truy cầu, đó là con đường (magga).
Niratiyaṭṭhena nirassādaṭṭhena ca nirayo.
It is niraya (hell) in the sense of being devoid of delight and devoid of gratification.
Với ý nghĩa không có niềm vui, không có sự thích thú, đó là địa ngục (niraya).
Uddhaṃ anugantvā tiriyaṃ añcitāti tiracchānā.
Those who do not go upwards but move horizontally are tiracchānā (animals).
Không đi lên mà đi ngang, đó là súc sanh (tiracchānā).
Tiracchānāva tiracchānayoni.
Tiracchānayoni is indeed the animal realm.
Súc sanh là loài súc sanh (tiracchānayoni).
Petatāya petti, ito pecca gatabhāvoti attho.
Petti (ghosts) means having died and gone to another existence; the meaning is the state of having gone forth from this world after dying.
Vì là ngạ quỷ (peta), đó là pettī, nghĩa là đã chết và đi đến một cảnh giới khác.
Petti eva pettivisayo.
Pettivisayo is indeed the realm of ghosts.
Ngạ quỷ là cảnh giới ngạ quỷ (pettivisayo).
Na suranti na bhāsanti na dibbantīti asurā.
Those who do not shine, do not glow, do not radiate are asurā (demons).
Không tỏa sáng, không chiếu rọi, không hiển linh, đó là phi thiên (asurā).
Asurā eva asurayoni.
Asurayoni is indeed the realm of demons.
Phi thiên là loài phi thiên (asurayoni).
Dibbehi rūpādīhi suṭṭhu aggāti saggā.
They are saggā (heavens) because they are exceedingly excellent with divine forms and so on.
Vượt trội một cách tuyệt vời với các sắc tướng, v.v. của chư thiên, đó là cõi trời (saggā).
Manassa ussannatāya manussā.
Manussā (humans) due to the abundance of mind.
Vì có tâm ý dồi dào, đó là loài người (manussā).
Vānaṃ vuccati taṇhā, taṃ tattha natthīti nibbānaṃ.
Vāna is said to be craving; since that (craving) is not there (in Nibbāna), it is Nibbāna.
Vāna được gọi là tham ái (taṇhā), điều đó không tồn tại ở đó, đó là Nibbāna.
Nirayaṃ gacchatīti nirayagāmī.
One who goes to hell is nirayagāmī.
Đi đến địa ngục, đó là kẻ đi đến địa ngục (nirayagāmī).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các trường hợp khác cũng theo cùng một cách.
Asurayoniyoti asurayoniyā hito, asurajātinibbattanakoti attho.
Asurayoniyo means suitable for the asura realm, or causing the asura species to be born.
Asurayoniyo nghĩa là phù hợp với loài phi thiên, tức là sinh ra trong loài phi thiên.
Saggaṃ gametīti saggagāmiyo.
One who causes to go to heaven is saggagāmiyo.
Đưa đến cõi trời, đó là những người đi đến cõi trời (saggagāmiyo).
Manussagāmīti manussalokagāmī.
Manussagāmī means one who goes to the human world.
Manussagāmī nghĩa là đi đến cõi người.
Paṭisaṅkhānirodhoti paṭisaṅkhāya paṭipakkhabhāvanāya nirodho, paṭipakkhe vā tathā appavatte uppajjanārahassa paṭipakkhavuttiyā anuppādo.
Paṭisaṅkhānirodha means cessation through reflection and cultivation of the opposite, or the non-arising of what is fit to arise due to the activity of the opposite, when the opposite does not occur in that manner.
Paṭisaṅkhānirodho nghĩa là sự diệt trừ bằng cách quán chiếu, bằng cách tu tập pháp đối trị; hoặc là sự không sinh khởi của những gì đáng lẽ phải sinh khởi do sự hoạt động của pháp đối trị khi pháp đối trị ấy không hoạt động theo cách đó.
Appaṭisaṅkhānirodhoti saṅkhatadhammānaṃ sarasanirodho, khaṇikanirodhoti attho.
Appaṭisaṅkhānirodha means the natural cessation of conditioned phenomena, i.e., momentary cessation.
Appaṭisaṅkhānirodho nghĩa là sự diệt trừ tự nhiên của các pháp hữu vi, tức là sự diệt trừ từng sát na (khaṇikanirodha).
Tattha kesāti kesā nāma upādinnakasarīraṭṭhakā kakkhaḷalakkhaṇā imasmiṃ sarīre pāṭiyekko pathavīdhātukoṭṭhāso.
In that, hairs are parts of the earth element, individually existing in this body, having the characteristic of hardness, and are based in the grasped body.
Trong đó, Kesā là tóc, là một phần của địa đại trong thân thể được chấp thủ, có đặc tính cứng rắn, tồn tại riêng biệt trong thân này.
Lomā nāma…pe… matthaluṅgaṃ nāma sarīraṭṭhakaṃ kakkhaḷalakkhaṇaṃ imasmiṃ sarīre pāṭiyekko koṭṭhāsoti ayaṃ vemattatā.
Body-hairs, etc., brain (matthaluṅgaṃ) are parts individually existing in this body, based in the body, having the characteristic of hardness. This is the distinctness.
Lomā là lông... v.v... Matthaluṅgaṃ là não, có đặc tính cứng rắn, tồn tại trong thân thể, là một phần riêng biệt trong thân này. Đây là sự đa dạng.
Āpodhātūtiādikoṭṭhāsesu pittādīsu eseva nayo.
The same method applies to the parts of the water element (āpodhātu), such as bile, etc.
Trong các phần của thủy đại (āpodhātu) v.v., như mật, v.v., cũng theo cách tương tự.
Ayaṃ pana viseso – yena cāti yena tejodhātunā kupitena.
However, this is the distinction: that by which is by the agitated fire element.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: Yena cā nghĩa là do yếu tố lửa (tejodhātu) bị rối loạn.
Santappatīti ayaṃ kāyo santappati ekāhikajarādibhāvena usumajāto hoti.
Is heated means this body is heated; it becomes hot, experiencing conditions like intermittent fever.
Santappatī nghĩa là thân này bị nóng, trở nên sốt do các bệnh như sốt cách nhật, v.v.
Yena ca jīrīyatīti yena ayaṃ kāyo jarīyati.
And that by which it decays means that by which this body decays.
Yena ca jīrīyatī nghĩa là do yếu tố nào mà thân này bị lão hóa.
Indriyavekallataṃ balakkhayaṃ valittacapalitādiñca pāpuṇāti.
It reaches a state of impaired faculties, loss of strength, and conditions such as wrinkles and grey hair.
Trở nên suy yếu các căn, mất sức lực, da nhăn, tóc bạc, v.v.
Yena ca pariḍayhatīti yena kupitena ayaṃ kāyo ḍayhati, so ca puggalo ‘‘ḍayhāmi ḍayhāmī’’ti kandanto satadhotasappigosītacandanādilepanaṃ tālavaṇṭavātañca paccāsīsati.
And that by which it is consumed by fever means that by the agitated fire element this body burns, and that person, crying "I burn, I burn," longs for applications of ghee purified a hundred times, Gosīta sandalwood, and similar substances, and for the fanning of a palm-leaf fan.
Yena ca pariḍayhatī nghĩa là do yếu tố nào bị rối loạn mà thân này bị thiêu đốt, và người đó kêu than "Tôi bị đốt cháy! Tôi bị đốt cháy!" và mong muốn được xoa bóp bằng bơ sữa gạn trăm lần, gỗ đàn hương Gosīta, v.v., và được quạt bằng quạt lá cọ.
Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatīti asitaṃ vā odanādi, pītaṃ vā pānakādi, khāyitaṃ vā piṭṭhakhajjakādi, sāyitaṃ vā ambapakkamadhuphāṇitādi sammā paripākaṃ gacchati, rasādibhāvena vivekaṃ gacchatīti attho.
And that by which what is eaten, drunk, chewed, and tasted is properly digested means that what is eaten, such as rice, or drunk, such as beverages, or chewed, such as flour cakes, or tasted, such as ripe mangoes, honey, and treacle, is properly digested, meaning it is separated into essence, etc.
Yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchatī nghĩa là cơm, v.v., đã ăn; nước uống, v.v., đã uống; bánh bột, v.v., đã nhai; xoài chín, mật ong, đường phèn, v.v., đã nếm, đều được tiêu hóa tốt, nghĩa là được phân giải thành các chất dinh dưỡng, v.v.
Ettha ca purimā tayo tejodhātū catusamuṭṭhānā.
Here, the former three fire elements arise from four causes.
Trong đây, ba yếu tố lửa đầu tiên (tejodhātu) có bốn nguyên nhân sinh khởi.
Pacchimo kammasamuṭṭhānova.
The latter arises only from kamma.
Yếu tố cuối cùng chỉ do nghiệp sinh khởi.
Uddhaṅgamā vātāti uggārahikkārādipavattakā uddhaṃ ārohanavātā.
Upward-moving winds are winds that ascend, causing belching, hiccupping, and so on.
Uddhaṅgamā vātā là những luồng gió đi lên, gây ra ợ hơi, nấc cụt, v.v.
Adhogamā vātāti uccārapassāvādinīharaṇakā adho orohanavātā.
Downward-moving winds are winds that descend, expelling feces, urine, and so on.
Adhogamā vātā là những luồng gió đi xuống, gây ra việc bài tiết đại tiện, tiểu tiện, v.v.
Kucchisayā vātāti antānaṃ bahivātā.
Winds in the belly are the external winds of the intestines.
Kucchisayā vātā là những luồng gió bên ngoài ruột.
Koṭṭhāsayā vātāti antānaṃ antovātā.
Winds in the stomach are the internal winds of the intestines.
Koṭṭhāsayā vātā là những luồng gió bên trong ruột.
Aṅgamaṅgānusārino vātāti dhamanijālānusārena sakalasarīre aṅgamaṅgāni anusaṭā samiñjanapasāraṇādinibbattakā vātā.
Winds pervading the limbs and joints are winds that spread throughout the entire body, following the network of veins, causing bending, stretching, and so on.
Aṅgamaṅgānusārino vātā là những luồng gió lan tỏa khắp các bộ phận cơ thể theo mạng lưới mạch máu, gây ra các hành động như co duỗi, v.v.
Assāsoti antopavisananāsikavāto.
In-breath is the nasal wind entering inwards.
Assāso là hơi thở vào qua mũi.
Passāsoti bahinikkhamananāsikavāto.
Out-breath is the nasal wind exiting outwards.
Passāso là hơi thở ra qua mũi.
Ettha ca purimā sabbe catusamuṭṭhānā.
Here, all the former winds arise from four causes.
Trong đây, tất cả các luồng gió trước đều có bốn nguyên nhân sinh khởi.
Assāsapassāsā cittasamuṭṭhānā eva.
In-breaths and out-breaths arise only from mind.
Hơi thở vào và ra chỉ do tâm sinh khởi.
Evaṃ vemattatādassanavasena vibhāgena udāhaṭā catasso dhātuyo paṭikkūlamanasikāravasena upasaṃharanto ‘‘imehi dvācattālīsāya ākārehī’’tiādimāha.
Thus, illustrating distinctness and explaining the four elements in detail, he said, "By these forty-two aspects," and so on, bringing them together in terms of contemplation of repulsiveness.
Bằng cách trình bày sự đa dạng như vậy, và tóm tắt bốn yếu tố đã được nêu ra theo cách quán chiếu sự ghê tởm, Đức Thế Tôn đã nói: "với bốn mươi hai khía cạnh này" v.v.
Tattha na gayhūpaganti na gahaṇayoggaṃ.
In that, not fit for grasping means not suitable for grasping.
Trong đó, na gayhūpagaṃ nghĩa là không thể chấp thủ.
Sabhāvabhāvatoti sabhāvalakkhaṇato.
By way of inherent nature means by way of its inherent characteristic.
Sabhāvabhāvato nghĩa là theo đặc tính tự nhiên.
48. Evaṃ saccamaggarūpadhammavasena adhiṭṭhānahāraṃ dassetvā idāni avijjāvijjādīnampi vasena taṃ dassetuṃ ‘‘avijjāti ekattatā’’tiādi vuttaṃ.
48. Having thus shown the mode of foundation by way of the truths, the path, and material phenomena, it is now said, " Ignorance is oneness," and so on, to show it also by way of ignorance, knowledge, and so on.
48. Sau khi trình bày Adhiṭṭhānahāra theo các pháp chân đế, đạo và sắc pháp như vậy, bây giờ để trình bày nó theo vô minh (avijjā), minh (vijjā), v.v., đã nói: "Avijjā là sự đồng nhất" v.v.
Tattha ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādīsu yasmā avijjā dukkhasaccassa yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dukkhe aññāṇa’’nti vuccati.
In that, in phrases like " ignorance of suffering," since ignorance does not allow one to know or penetrate the true characteristic and essence of the truth of suffering, but rather covers and obscures it, it is called "ignorance of suffering."
Trong đó, trong các câu "không biết về Khổ" v.v., vì vô minh che lấp và bao phủ, không cho phép biết và thấu hiểu đặc tính bản chất của Khổ đế, nên được gọi là "không biết về Khổ".
Tathā yasmā dukkhasamudayassa dukkhanirodhassa dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānituṃ paṭivijjhituṃ na deti chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhati, tasmā ‘‘dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇa’’nti vuccati.
Similarly, since it does not allow one to know or penetrate the true characteristic and essence of the origin of suffering, the cessation of suffering, and the path leading to the cessation of suffering, but rather covers and obscures them, it is called " ignorance of the path leading to the cessation of suffering."
Cũng vậy, vì vô minh che lấp và bao phủ, không cho phép biết và thấu hiểu đặc tính bản chất của Khổ tập đế, Khổ diệt đế, và con đường đưa đến Khổ diệt đế, nên được gọi là "không biết về con đường đưa đến Khổ diệt".
Pubbanto atītaddhabhūtā khandhāyatanadhātuyo.
Past end refers to the aggregates, sense bases, and elements that existed in the past.
Pubbanto là các uẩn, xứ, giới đã tồn tại trong quá khứ.
Aparanto anāgataddhabhūtā.
Future end refers to those that will exist in the future.
Aparanto là những gì sẽ tồn tại trong tương lai.
Pubbantāparanto tadubhayaṃ.
Past and future end refers to both of these.
Pubbantāparanto là cả hai điều đó.
Idappaccayatā saṅkhārādīnaṃ kāraṇāni avijjādīni.
Conditioned by this refers to the causes of formations (saṅkhārā) and so on, such as ignorance (avijjā) and so on.
Idappaccayatā là các nguyên nhân như vô minh, v.v., của các hành, v.v.
Paṭiccasamuppannā dhammā avijjādīhi nibbattā saṅkhārādidhammā.
Dependently arisen phenomena are phenomena such as formations and so on, which arise from ignorance and so on.
Paṭiccasamuppannā dhammā là các pháp hành, v.v., sinh khởi do vô minh, v.v.
Tattha ñāṇaṃ atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ catusaccadhammaṃ viditaṃ pākaṭaṃ karoti.
Therein, knowledge makes clear and manifest what is beneficial and unbeneficial, what is a cause and what is not a cause, and the four Noble Truths.
Trong đó, trí tuệ (ñāṇa) làm cho điều lợi và bất lợi, nguyên nhân và phi nguyên nhân, các pháp Tứ Diệu Đế được biết đến và hiển lộ.
Ayaṃ pana avijjā uppajjitvā taṃ viditaṃ pākaṭaṃ kātuṃ na detīti ñāṇapaccanīkato aññāṇaṃ.
But this avijjā, having arisen, does not allow one to make that clear and manifest; therefore, it is ignorance due to being the opposite of knowledge.
Nhưng vô minh này khi phát sinh, nó không cho phép làm cho điều đó được biết đến và hiển lộ. Do đó, nó là aññāṇaṃ (vô tri) vì là đối nghịch với trí tuệ.
Dassanantipi paññā, sā hi taṃ ākāraṃ passati.
Seeing (dassana) is also wisdom (paññā), for it sees that aspect.
Dassana (kiến) cũng là tuệ (paññā), vì nó thấy được trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā passituṃ na detīti adassanaṃ.
But avijjā, having arisen, does not allow one to see; therefore, it is non-seeing.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép thấy. Do đó, nó là adassanaṃ (bất kiến).
Abhisamayotipi paññā, sā taṃ ākāraṃ abhisameti.
Penetration (abhisamaya) is also wisdom, for it penetrates that aspect.
Abhisamaya (thắng tri) cũng là tuệ, vì nó thấu hiểu trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ abhisametuṃ na detīti anabhisamayo.
But avijjā, having arisen, does not allow one to penetrate it; therefore, it is non-penetration.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép thấu hiểu điều đó. Do đó, nó là anabhisamayo (bất thắng tri).
Anubodho sambodho paṭivedhotipi paññā, sā taṃ ākāraṃ anubujjhati sambujjhati paṭivijjhati.
Anubodha, sambodha, and paṭivedha are also wisdom, for it discerns, comprehends, and penetrates that aspect.
Anubodha (tùy giác), sambodha (chánh giác), paṭivedha (thâm nhập) cũng là tuệ, vì nó tùy giác, chánh giác, thâm nhập trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ anubujjhituṃ sambujjhituṃ paṭivijjhituṃ na detīti ananubodho asambodho appaṭivedho.
But avijjā, having arisen, does not allow one to discern, comprehend, or penetrate it; therefore, it is non-discernment, non-comprehension, non-penetration.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép tùy giác, chánh giác, thâm nhập điều đó. Do đó, nó là ananubodho (bất tùy giác), asambodho (bất chánh giác), appaṭivedho (bất thâm nhập).
Tathā sallakkhaṇaṃ upalakkhaṇaṃ paccupalakkhaṇaṃ samapekkhaṇantipi paññā, sā taṃ ākāraṃ sallakkhati upalakkhati paccupalakkhati samaṃ sammā ca apekkhati.
Similarly, sallakkhaṇa, upalakkhaṇa, paccupalakkhaṇa, and samapekkhaṇa are also wisdom, for it discerns, observes, repeatedly observes, and rightly examines that aspect.
Tương tự, sallakkhaṇa (chánh quán), upalakkhaṇa (cận quán), paccupalakkhaṇa (phản quán), samapekkhaṇa (bình đẳng quán) cũng là tuệ, vì nó chánh quán, cận quán, phản quán, bình đẳng và chánh kiến trạng thái đó.
Avijjā pana uppajjitvā tassa tathā kātuṃ na detīti asallakkhaṇaṃ anupalakkhaṇaṃ apaccupalakkhaṇaṃ asamapekkhaṇanti ca vuccati.
But avijjā, having arisen, does not allow one to do so; therefore, it is also called non-discernment, non-observation, non-repeated observation, and non-right examination.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép làm điều đó. Do đó, nó cũng được gọi là asallakkhaṇaṃ (bất chánh quán), anupalakkhaṇaṃ (bất cận quán), apaccupalakkhaṇaṃ (bất phản quán), asamapekkhaṇaṃ (bất bình đẳng quán).
Nāssa kiñci paccakkhakammaṃ atthi, sayañca appaccavekkhitvā katakammanti appaccakkhakammaṃ.
There is no direct action for it, and it is an action done without self-reflection; therefore, it is non-direct action.
Không có bất kỳ hành động trực tiếp nào của nó, và đó là hành động được thực hiện mà không tự quán sát. Do đó, nó là appaccakkhakammaṃ (hành động không trực tiếp).
Dummedhānaṃ bhāvo dummejjhaṃ.
The state of the unintelligent is unintelligence.
Trạng thái của người kém trí là dummejjhaṃ (kém trí tuệ).
Bālānaṃ bhāvo bālyaṃ.
The state of the foolish is folly.
Trạng thái của kẻ ngu là bālyaṃ (ngu si).
Sampajaññanti paññā, sā atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ catusaccadhammaṃ sampajānāti.
Sampajañña is wisdom, for it thoroughly understands what is beneficial and unbeneficial, what is a cause and what is not a cause, and the four Noble Truths.
Sampajañña (chánh tri) là tuệ, nó chánh tri về điều lợi và bất lợi, nguyên nhân và phi nguyên nhân, các pháp Tứ Diệu Đế.
Avijjā pana uppajjitvā taṃ kāraṇaṃ pajānituṃ na detīti asampajaññaṃ.
But avijjā, having arisen, does not allow one to understand that cause; therefore, it is non-comprehension.
Nhưng vô minh khi phát sinh, nó không cho phép biết nguyên nhân đó. Do đó, nó là asampajaññaṃ (bất chánh tri).
Mohanavasena moho.
Due to the nature of deluding, it is delusion (moha).
Theo nghĩa mê lầm là moho (mê).
Pamohanavasena pamoho.
Due to the nature of strongly deluding, it is strong delusion (pamoho).
Theo nghĩa mê lầm mạnh mẽ là pamoho (đại mê).
Sammohanavasena sammoho.
Due to the nature of thoroughly deluding, it is thorough delusion (sammoho).
Theo nghĩa hoàn toàn mê lầm là sammoho (toàn mê).
Avindiyaṃ vindati, vindiyaṃ na vindatīti avijjā.
It finds what is not to be found, and does not find what is to be found; therefore, it is avijjā.
Nó đạt được điều không nên đạt, không đạt được điều nên đạt. Do đó, nó là avijjā (vô minh).
Vaṭṭasmiṃ ohanati otaratīti avijjogho.
It causes one to sink and descend into the cycle of existence; therefore, it is the flood of avijjā (avijjogho).
Nó nhấn chìm, lôi kéo vào vòng luân hồi (vaṭṭa). Do đó, nó là avijjogho (vô minh bộc lưu).
Vaṭṭasmiṃ yojetīti avijjāyogo.
It yokes one to the cycle of existence; therefore, it is the yoke of avijjā (avijjāyogo).
Nó trói buộc vào vòng luân hồi. Do đó, nó là avijjāyogo (vô minh kiết sử).
Appahīnaṭṭhena ceva punappunaṃ uppajjanato ca avijjānusayo.
Due to not being abandoned and due to arising again and again, it is the latent tendency of avijjā (avijjānusayo).
Vì chưa được đoạn trừ và vì tái phát nhiều lần. Do đó, nó là avijjānusayo (vô minh tùy miên).
Magge pariyuṭṭhitacorā viya addhike kusalacittaṃ pariyuṭṭhāti viluppatīti avijjāpariyuṭṭhānaṃ.
Just as robbers lying in ambush on the road plunder travelers, so too it ambushes and plunders wholesome consciousness; therefore, it is the obsession of avijjā (avijjāpariyuṭṭhānaṃ).
Giống như những tên cướp chặn đường hành khách, nó chặn đứng và cướp đoạt tâm thiện. Do đó, nó là avijjāpariyuṭṭhānaṃ (vô minh triền cái).
Yathā nagaradvāre palighasaṅkhātāya laṅgiyā patitāya manussānaṃ nagarappaveso pacchijjati, evameva yassa sakkāyanagare ayaṃ patitā, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjatīti avijjālaṅgī nāma hoti.
Just as when a bolt, called a paligha, falls at the city gate, the entry of people into the city is cut off, so too, when this avijjā falls in one's city of sakkāya, the going of knowledge that leads to Nibbāna is cut off; therefore, it is called avijjālaṅgī.
Giống như khi cái chốt cửa được gọi là paligha rơi xuống cổng thành, việc vào thành của con người bị cắt đứt; cũng vậy, khi vô minh này rơi xuống thành phố thân kiến (sakkāya) của ai, thì sự tiến đến Niết Bàn bằng trí tuệ của người đó bị cắt đứt. Do đó, nó được gọi là avijjālaṅgī (vô minh chốt cửa).
Akusalañca taṃ mūlañca, akusalānaṃ vā mūlanti akusalamūlaṃ.
It is unwholesome and it is a root, or it is the root of unwholesome things; therefore, it is an unwholesome root.
Nó là bất thiện và là gốc rễ, hoặc là gốc rễ của các pháp bất thiện. Do đó, nó là akusalamūlaṃ (gốc bất thiện).
Taṃ pana na aññaṃ, idhādhippeto mohoti moho akusalamūlanti ayaṃ ekapadiko avijjāya atthuddhāro.
But that is not something else; the delusion intended here is moha. Thus, " moha is an unwholesome root" is a single-word explanation of the meaning of avijjā.
Nhưng điều đó không phải là thứ khác, mê lầm được đề cập ở đây chính là mê lầm. Do đó, moho akusalamūlaṃ (mê lầm là gốc bất thiện) là sự giải thích ý nghĩa của vô minh bằng một từ duy nhất.
Ayaṃ vemattatāti ayaṃ avijjāya vemattatā.
" This is its diversity" means this is the diversity of avijjā.
Ayaṃ vemattatā (sự khác biệt này) là sự khác biệt của vô minh này.
Vijjāti vindiyaṃ vindatīti vijjā, vijjhanaṭṭhena vijjā, viditakaraṇaṭṭhena vijjā.
Vijjā means that which finds what is to be found, that which penetrates, that which makes manifest.
Vijjā (minh) là điều đạt được điều nên đạt, là minh vì tính chất thấu triệt, là minh vì tính chất làm cho hiển lộ.
‘‘Dukkhe ñāṇa’’ntiādīsu dukkhasaccassa yāthāvasarasalakkhaṇaṃ jānāti passati paṭivijjhatīti dukkhe ariyasacce visayabhūte ñāṇaṃ ‘‘dukkhe ñāṇa’’nti vuttaṃ.
In phrases like " knowledge of suffering," knowledge that knows, sees, and penetrates the true characteristic and essence of the Noble Truth of Suffering, which is its object, is called "knowledge of suffering."
Trong các câu như “Dukkhe ñāṇaṃ” (trí tuệ về Khổ), trí tuệ được gọi là “dukkhe ñāṇaṃ” vì nó biết, thấy, thấu hiểu đặc tính chân thật của Khổ đế, là đối tượng của Thánh đế.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự đối với các câu còn lại.
Paññāti tassa tassa atthassa pākaṭakaraṇasaṅkhātena paññāpanaṭṭhena paññā, tena tena vā aniccādinā pakārena dhamme jānātīti paññā.
Paññā means wisdom due to its nature of making clear, which is the act of making clear the meaning of each particular thing, or because it knows phenomena in various ways such as impermanence.
Paññā (tuệ) là tuệ vì tính chất làm cho hiển lộ, tức là làm cho ý nghĩa của từng điều được hiển lộ; hoặc là tuệ vì nó biết các pháp theo các cách như vô thường (anicca) v.v.
Pajānanākāro pajānanā.
The mode of thorough knowing is pajānanā.
Trạng thái của sự hiểu biết thấu đáo là pajānanā (chánh tri).
Aniccādīni vicinatīti vicayo.
It investigates impermanence and so on; therefore, it is vicaya.
Nó phân tích các pháp vô thường v.v. Do đó, nó là vicayo (phân tích).
Pakārehi vicinatīti pavicayo.
It investigates in various ways; therefore, it is pavicaya.
Nó phân tích theo các cách khác nhau. Do đó, nó là pavicayo (tùy phân tích).
Catusaccadhamme vicinatīti dhammavicayo.
It investigates the Four Noble Truths; thus, it is dhammavicaya (investigation of phenomena).
Nó phân tích các pháp Tứ Diệu Đế. Do đó, nó là dhammavicayo (trạch pháp).
Aniccādīnaṃ sallakkhaṇavasena sallakkhaṇā.
It is sallakkhaṇā (thorough discerning) by way of thoroughly discerning impermanence and so on.
Theo nghĩa chánh quán về vô thường v.v. là sallakkhaṇā (chánh quán).
Tesaṃyeva pati pati upalakkhaṇavasena paccupalakkhaṇā.
It is paccupalakkhaṇā (repeated discerning) by way of repeatedly discerning those same impermanent things and so on.
Theo nghĩa cận quán lặp đi lặp lại về cùng những điều đó là paccupalakkhaṇā (phản quán).
Paṇḍitabhāvo paṇḍiccaṃ.
The state of being wise is paṇḍiccaṃ (wisdom).
Trạng thái của người trí là paṇḍiccaṃ (trí tuệ).
Kusalabhāvo kosallaṃ.
The state of being skillful is kosallaṃ (skillfulness).
Trạng thái của người khéo léo là kosallaṃ (khéo léo).
Nipuṇabhāvo nepuññaṃ.
The state of being subtle is nepuññaṃ (subtlety).
Trạng thái của người tinh tế là nepuññaṃ (tinh tế).
Aniccādīnaṃ vibhāvanavasena vebhabyā.
It is vebhabyā (manifestation) by way of manifesting impermanence and so on.
Theo nghĩa hiển bày vô thường v.v. là vebhabyā (hiển bày).
Tesaṃyeva cintanavasena cintā.
It is cintā (thought) by way of contemplating those same impermanent things and so on.
Theo nghĩa tư duy về cùng những điều đó là cintā (tư duy).
Aniccādīni upaparikkhatīti upaparikkhā.
It thoroughly examines impermanence and so on; thus, it is upaparikkhā (thorough examination).
Nó quán sát vô thường v.v. Do đó, nó là upaparikkhā (quán sát).
Bhūrīti pathaviyā nāmaṃ, ayampi saṇhaṭṭhena vitthataṭṭhena ca bhūrī viyāti bhūrī.
Bhūrī is a name for the earth; this wisdom is also like the earth, being subtle and expansive, thus bhūrī.
Bhūrī là tên của đất. Tuệ này cũng giống như đất vì tính chất vi tế và tính chất rộng lớn. Do đó, nó là bhūrī.
Tena vuttaṃ – ‘‘bhūrī vuccati pathavī, tāya pathavisamāya vitthatāya paññāya samannāgatoti bhūripañño’’ti (mahāni. 27).
Therefore, it is said: “‘Bhūrī’ is said of the earth; one endowed with wisdom as expansive as the earth is ‘bhūripañño’.”
Vì vậy đã nói: “Đất được gọi là bhūrī, người có tuệ rộng lớn như đất được gọi là bhūripañña” (Mahāni. 27).
Api ca bhūrīti paññāyevetaṃ adhivacanaṃ.
Furthermore, bhūrī is indeed a designation for wisdom.
Hơn nữa, bhūrī là một tên gọi khác của tuệ.
Bhūte atthe ramatīti bhūrī.
It delights in the true meaning; thus, it is bhūrī.
Nó hoan hỷ trong ý nghĩa chân thật. Do đó, nó là bhūrī.
Kilese medhati hiṃsatīti medhā, khippaṃ gahaṇadhāraṇaṭṭhena vā medhā.
It crushes or harms defilements, thus medhā (intelligence); or, it is medhā by way of quickly grasping and retaining.
Nó làm hại, hủy diệt các phiền não (kilesa). Do đó, nó là medhā (trí tuệ). Hoặc nó là medhā vì tính chất nhanh chóng nắm bắt và ghi nhớ.
Yassuppajjati, taṃ sattaṃ hitapaṭipattiyaṃ sampayuttaṃ vā yāthāvalakkhaṇapaṭivedhe pariṇetīti pariṇāyikā.
That in which it arises leads that being to beneficial practice, or it leads the associated phenomena to the penetration of their true characteristics; thus, it is pariṇāyikā (leader).
Nó dẫn dắt chúng sinh mà nó phát sinh đến hành vi lợi ích, hoặc dẫn dắt các pháp tương ưng đến sự thấu hiểu đặc tính chân thật. Do đó, nó là pariṇāyikā (người dẫn dắt).
Aniccādivasena dhamme vipassatīti vipassanā.
It sees phenomena in various ways, such as impermanence; thus, it is vipassanā (insight).
Nó quán sát các pháp theo vô thường v.v. Do đó, nó là vipassanā (tuệ quán).
Sammā pakārehi aniccādīni jānātīti sampajaññaṃ.
It rightly knows impermanence and so on in various ways; thus, it is sampajaññaṃ (clear comprehension).
Nó biết rõ các pháp vô thường v.v. bằng nhiều cách khác nhau. Do đó, nó là sampajaññaṃ (chánh tri).
Uppathapaṭipanne sindhave vīthiāropanatthaṃ patodo viya uppathe dhāvanakūṭacittaṃ vīthiāropanatthaṃ vijjhatīti patodo viyāti patodo.
It pierces the mind that runs astray, like a goad for guiding Sindhu horses that have gone off the path back onto the road; thus, it is like a goad, hence patodo (goad).
Giống như cây roi dùng để đưa những con ngựa Sindhu đi lạc đường trở lại đúng đường, tuệ này đâm xuyên qua tâm ý chạy lạc đường để đưa nó trở lại đúng đường. Do đó, nó là patodo (cây roi).
Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti indriyaṃ, paññāsaṅkhātaṃ indriyaṃ paññindriyaṃ.
It causes the state of mastery in the characteristic of seeing; thus, it is an indriya (faculty); the faculty that is wisdom is paññindriyaṃ (faculty of wisdom).
Nó tạo ra sự thống trị trong đặc tính thấy. Do đó, nó là indriya (căn). Căn được gọi là tuệ là paññindriyaṃ (tuệ căn).
Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ.
It does not waver due to ignorance; thus, it is paññābalaṃ (power of wisdom).
Nó không bị lay động bởi vô minh. Do đó, nó là paññābalaṃ (tuệ lực).
Kilesacchedanaṭṭhena paññāva satthaṃ paññāsatthaṃ.
Wisdom itself is a weapon by way of cutting defilements; thus, paññāsatthaṃ (weapon of wisdom).
Tuệ là vũ khí vì tính chất cắt đứt phiền não. Do đó, nó là paññāsatthaṃ (tuệ kiếm).
Accuggataṭṭhena paññāva pāsādo paññāpāsādo.
Wisdom itself is a palace by way of its exceeding loftiness; thus, paññāpāsādo (palace of wisdom).
Tuệ là cung điện vì tính chất cao tột. Do đó, nó là paññāpāsādo (tuệ cung).
Ālokanaṭṭhena paññāva āloko paññāāloko.
Wisdom itself is light by way of illuminating; thus, paññāāloko (light of wisdom).
Tuệ là ánh sáng vì tính chất chiếu rọi. Do đó, nó là paññāāloko (tuệ quang).
Obhāsanaṭṭhena paññāva obhāso paññāobhāso.
Wisdom itself is radiance by way of shining forth; thus, paññāobhāso (radiance of wisdom).
Tuệ là sự rực rỡ vì tính chất chiếu sáng. Do đó, nó là paññāobhāso (tuệ rực rỡ).
Pajjotanaṭṭhena paññāva pajjoto paññāpajjoto.
Wisdom itself is illumination by way of shining brightly; thus, paññāpajjoto (illumination of wisdom).
Tuệ là ngọn đèn vì tính chất chiếu sáng. Do đó, nó là paññāpajjoto (tuệ đăng).
Ratikaraṇaṭṭhena ratidāyakaṭṭhena ratijanakaṭṭhena cittīkataṭṭhena dullabhapātubhāvaṭṭhena atulaṭṭhena anomasattaparibhogaṭṭhena ca paññāva ratanaṃ paññāratanaṃ.
Wisdom itself is a jewel by way of causing delight, bestowing delight, generating delight, being esteemed, being rare in its appearance, being incomparable, and being enjoyed by excellent beings; thus, paññāratanaṃ (jewel of wisdom).
Tuệ là châu báu vì tính chất tạo ra sự hoan hỷ, ban sự hoan hỷ, sinh ra sự hoan hỷ, được tôn kính, khó xuất hiện, vô song, và là vật sở hữu của chúng sinh cao quý. Do đó, nó là paññāratanaṃ (tuệ bảo).
Na tena sattā muyhanti, sayaṃ vā ārammaṇe na muyhatīti amoho.
Beings are not deluded by it, or it itself is not deluded regarding the object; thus, amoho (non-delusion).
Chúng sinh không bị mê lầm bởi nó, hoặc tự nó không bị mê lầm trong đối tượng. Do đó, nó là amoho (bất mê).
Dhammavicayapadaṃ vuttatthameva.
The term dhammavicaya has already been explained.
Thuật ngữ trạch pháp (dhammavicaya) đã được giải thích ý nghĩa.
Kasmā panetaṃ puna vuttanti?
But why is it mentioned again?
Nhưng tại sao nó lại được nói lại?
Amohassa mohapaṭipakkhabhāvadīpanatthaṃ.
It is to show that non-delusion is the opposite of delusion.
Để làm rõ rằng bất mê là đối nghịch với mê lầm.
Tenetaṃ dīpeti – yvāyaṃ amoho, so na kevalaṃ mohato añño dhammo, mohassa paṭipakkho dhammavicayasaṅkhāto amohova idhādhippetoti.
Thereby, it shows this: this non-delusion is not merely a phenomenon different from delusion, but rather, non-delusion, which is termed dhammavicaya (investigation of phenomena) and is the opposite of delusion, is intended here.
Với điều này, nó làm rõ ý nghĩa rằng bất mê này không chỉ là một pháp khác với mê lầm, mà trạch pháp được gọi là bất mê mới là điều được đề cập ở đây.
Sammādiṭṭhīti yāthāvaniyyānikakusaladiṭṭhi.
Sammādiṭṭhī (Right View) is the correct and emancipating wholesome view.
Sammādiṭṭhī (chánh kiến) là chánh kiến chân thật, đưa đến sự giải thoát, thiện lành.
Dhammavicayasaṅkhāto pasattho sundaro vā bojjhaṅgoti dhammavicayasambojjhaṅgo.
The factor of awakening, termed dhammavicaya, is excellent or beautiful; thus, dhammavicayasambojjhaṅgo (the factor of awakening that is investigation of phenomena).
Trạch pháp là một chi giác ngộ đáng khen ngợi hoặc tuyệt vời. Do đó, nó là dhammavicayasambojjhaṅgo (trạch pháp giác chi).
Maggaṅganti ariyamaggassa aṅgaṃ kāraṇanti maggaṅgaṃ.
Maggaṅga (a factor of the path) means a factor or cause of the Noble Path.
Maggaṅga (chi phần của đạo) là chi phần, là nhân của Thánh đạo; do đó gọi là maggaṅga.
Ariyamaggassa antogadhattā maggapariyāpannanti.
It is said to be maggapariyāpannaṃ (included in the path) because it is comprised within the Noble Path.
Do thuộc về Thánh đạo, nên gọi là maggapariyāpanna (thuộc về đạo).
Te yathā nāma jiyāvegukkhitto saro yattako jiyāvego, tattakameva ākāse gacchati, evamevaṃ jhānavegukkhittā upapajjitvā yattako jhānavego, tattakameva kālaṃ tiṭṭhanti.
Just as an arrow shot by the force of a bowstring travels in the sky for as long as the bowstring's force lasts, so too, these beings, having arisen by the force of jhāna, remain for as long as that jhāna's force lasts.
Những vị ấy, ví như một mũi tên được bắn đi bởi sức căng của dây cung, bay trong không gian đúng bằng sức căng ấy. Cũng vậy, những vị ấy, được sinh ra bởi sức mạnh của thiền, tồn tại trong thời gian đúng bằng sức mạnh của thiền ấy.
Jhānavege pana parikkhīṇe tattha rūpakkhandho antaradhāyati, idha paṭisandhisaññā uppajjati, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘asaññabhavūpapattinibbattanasamāpattī’’ti.
However, when the force of jhāna is exhausted, the rūpakkhandha there disappears, and here, the rebirth-perception arises. It is with reference to this that it is said, "asaññabhavūpapattinibbattanasamāpattī."
Khi sức mạnh của thiền đã cạn, sắc uẩn ở đó biến mất, và tưởng tái sinh xuất hiện ở đây. Nhắm vào điều đó, đã nói: “ Asaññabhavūpapattinibbattanasamāpatti (thiền định dẫn đến tái sinh vào cõi vô tưởng).”
Vibhūtasaññāsamāpattīti viññāṇañcāyatanasamāpatti.
Vibhūtasaññāsamāpatti means the attainment of the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana).
Vibhūtasaññāsamāpatti (thiền định tưởng đã biến mất) là thiền định không gian vô biên xứ (viññāṇañcāyatana samāpatti).
Sā hi paṭhamāruppaviññāṇassa paṭhamāruppasaññāyapi vibhāvanato ‘‘vibhūtasaññā’’ti vuccati.
For it is called "vibhūtasaññā" because it makes manifest the first immaterial consciousness and the first immaterial perception.
Thiền định này được gọi là vibhūtasaññā (tưởng đã biến mất) vì nó làm cho tưởng của sơ thiền vô sắc (paṭhamāruppa viññāṇa) trở nên rõ ràng.
Keci ‘‘vibhūtarūpasaññā’’ti paṭhanti, tesaṃ matena vibhūtarūpasamāpatti nāma sesāruppasamāpattiyo.
Some read "vibhūtarūpasaññā". According to their view, vibhūtarūpasamāpatti refers to the remaining immaterial attainments (excluding the attainment of neither perception nor non-perception).
Một số người đọc là “vibhūtarūpasaññā” (tưởng về sắc đã biến mất). Theo quan điểm của họ, vibhūtarūpasamāpatti là các thiền vô sắc còn lại.
Sesā samāpattiyo suviññeyyāva.
The remaining attainments are easily understood.
Các thiền định còn lại thì dễ hiểu.
Nevasekkhanāsekkho jhāyīti jhānalābhī puthujjano.
Nevasekkhanāsekkho jhāyī means a worldling (puthujjana) who has attained jhāna.
Nevasekkhanāsekkho jhāyī (thiền giả không còn học và không phải vô học) là phàm nhân đã chứng đắc thiền định.
Ājāniyo jhāyīti arahā, sabbepi vā ariyapuggalā.
Ājāniyo jhāyī means an Arahant, or all noble individuals (ariyapuggalā).
Ājāniyo jhāyī (thiền giả thuần chủng) là bậc A-la-hán, hoặc tất cả các bậc Thánh nhân.
Assakhaluṅko jhāyīti khaluṅkassasadiso jhāyī.
Assakhaluṅko jhāyī means a meditator like a wild horse.
Assakhaluṅko jhāyī (thiền giả như ngựa hoang) là thiền giả giống như con ngựa hoang.
Tathā hi khaluṅko asso damathaṃ na upeti ito cito ca yathāruci dhāvati, evamevaṃ yo puthujjano abhiññālābhī, so abhiññā assādetvā ‘‘alamettāvatā, katamettāvatā’’ti uttaridamathāya aparisakkanto abhiññācittavasena ito cito ca dhāvati pavattati, so ‘‘assakhaluṅko jhāyī’’ti vutto.
Just as a wild horse does not submit to training and runs wherever it pleases, so too, a worldling who has attained supernormal powers (abhiññā), after enjoying these powers, thinks, "Enough with this, this much is done," and without striving for higher training, wanders and behaves according to the mind of supernormal powers; such a one is called an "assakhaluṅko jhāyī".
Quả thật, con ngựa hoang không chịu thuần phục, chạy lung tung theo ý muốn. Cũng vậy, phàm nhân nào đã chứng đắc thần thông, sau khi nếm trải thần thông, nghĩ rằng: “Thế là đủ, thế là xong,” rồi không nỗ lực tu tập cao hơn, mà chạy lung tung, hành động theo tâm thần thông. Người ấy được gọi là assakhaluṅko jhāyī.
Diṭṭhuttaro jhāyīti jhānalābhī diṭṭhigatiko.
Diṭṭhuttaro jhāyī means a meditator who has attained jhāna but holds wrong views (diṭṭhigatika).
Diṭṭhuttaro jhāyī (thiền giả có kiến giải vượt trội) là thiền giả đã chứng đắc thiền định nhưng vẫn còn chấp thủ kiến giải sai lầm.
Paññuttaro jhāyīti lakkhaṇūpanijjhānena jhāyī, sabbo eva vā paññādhiko jhāyī.
Paññuttaro jhāyī means a meditator who meditates by observing characteristics, or any meditator who is superior in wisdom.
Paññuttaro jhāyī (thiền giả có trí tuệ vượt trội) là thiền giả quán chiếu các đặc tính (lakkhaṇa), hoặc tất cả những thiền giả có trí tuệ vượt trội.
Saraṇo samādhīti akusalacittekaggatā, sabbopi vā sāsavo samādhi.
Saraṇo samādhi means one-pointedness of unwholesome consciousness, or any concentration that is associated with defilements (sāsava).
Saraṇo samādhi (định có nơi nương tựa) là sự nhất tâm trong các tâm bất thiện, hoặc tất cả các định hữu lậu (sāsava samādhi).
Araṇo samādhīti sabbo kusalābyākato samādhi, lokuttaro eva vā.
Araṇo samādhi means any wholesome or indeterminate concentration, or only supramundane (lokuttara) concentration.
Araṇo samādhi (định không nơi nương tựa) là tất cả các định thiện và vô ký, hoặc chỉ là định siêu thế (lokuttara).
Savero samādhīti paṭighacittesu ekaggatā.
Savero samādhi means one-pointedness in states of aversion.
Savero samādhi (định có hận thù) là sự nhất tâm trong các tâm sân hận.
Avero samādhīti mettācetovimutti.
Avero samādhi means the liberation of mind through loving-kindness (mettācetovimutti).
Avero samādhi (định không hận thù) là tâm giải thoát từ bi (mettācetovimutti).
Anantaradukepi eseva nayo.
The same method applies to the immediately following pair (duka).
Trong cặp đối lập kế tiếp cũng theo cách này.
Sāmiso samādhīti lokiyasamādhi.
Sāmiso samādhi means mundane concentration (lokiyasamādhi).
Sāmiso samādhi (định có vật chất) là định thế gian (lokiya samādhi).
So hi anatikkantavaṭṭāmisalokāmisatāya sāmiso.
For it is associated with the bait of existence (vaṭṭāmisa) and the bait of the world (lokāmisa), not having transcended them, thus it is sāmisa.
Định này là sāmisa vì nó chưa vượt thoát khỏi vật chất luân hồi (vaṭṭāmisa) và vật chất thế gian (lokāmisa).
Nirāmiso samādhīti lokuttaro samādhi.
Nirāmiso samādhi means supramundane concentration (lokuttaro samādhi).
Nirāmiso samādhi (định không vật chất) là định siêu thế (lokuttara samādhi).
Sasaṅkhāro samādhīti dukkhāpaṭipado dandhābhiñño sukhāpaṭipado ca dandhābhiñño.
Sasaṅkhāro samādhi means one who practices with difficulty and is slow in gaining supernormal knowledge, and one who practices with ease and is slow in gaining supernormal knowledge.
Sasaṅkhāro samādhi (định có sự chuẩn bị) là định có con đường khổ hạnh và trí tuệ chậm chạp, hoặc con đường an lạc và trí tuệ chậm chạp.
So hi sasaṅkhārena sappayogena cittena paccanīkadhamme kicchena kasirena niggahetvā adhigantabbo.
For this concentration must be attained by suppressing opposing mental states with difficulty and effort, through a mind accompanied by exertion (sasaṅkhāra) and application (sappayoga).
Định này phải được đạt đến bằng cách kiên trì và khó nhọc chế ngự các pháp đối nghịch bằng một tâm có sự chuẩn bị và nỗ lực.
Itaro asaṅkhāro samādhi.
The other is asaṅkhāro samādhi.
Định kia là asaṅkhāro samādhi (định không có sự chuẩn bị).
Ekaṃsabhāvito samādhīti sukkhavipassakassa samādhi.
Ekaṃsabhāvito samādhi means the concentration of a dry-insight meditator (sukkhavipassaka).
Ekaṃsabhāvito samādhi (định được tu tập một phần) là định của hành giả tu tịnh quán (sukkhavipassaka).
Ubhayaṃsabhāvito samādhīti samathayānikassa samādhi.
Ubhayaṃsabhāvito samādhi means the concentration of one who has tranquility as their vehicle (samathayānika).
Ubhayaṃsabhāvito samādhi (định được tu tập cả hai phần) là định của hành giả tu thiền chỉ (samathayānika).
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhīti kāyasakkhino ubhatobhāgavimuttassa ca samādhi.
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhi means the concentration of a body-witness (kāyasakkhī) and one liberated in both ways (ubhatobhāgavimutta).
Ubhayato bhāvitabhāvano samādhi (định đã được tu tập cả hai phương diện) là định của vị thân chứng (kāyasakkhī) và vị giải thoát cả hai phương diện (ubhatobhāgavimutta).
So hi ubhayato bhāgehi ubhayato bhāvitabhāvano.
For it is developed in both aspects, in both ways.
Vị ấy đã được tu tập cả hai phương diện (thân và tâm) bằng cả hai loại giải thoát (tạm thời và vĩnh viễn).
Evanti iminā vuttanayena.
Evaṃ means in the manner stated above.
Evaṃ (như vậy) là theo cách đã nói.
Yo dhammoti yo koci jātiādidhammo.
Yo dhammo means any phenomenon such as birth.
Yo dhammo (pháp nào) là bất kỳ pháp nào như sự sinh, v.v.
Yassa dhammassāti tato aññassa jarādidhammassa.
Yassa dhammassā means of another phenomenon such as old age.
Yassa dhammassā (của pháp nào) là của một pháp khác như sự già, v.v., ngoài pháp ấy.
Samānabhāvoti dukkhādibhāvena samānabhāvo.
Samānabhāvo means having a similar nature in terms of being suffering and so on.
Samānabhāvo (trạng thái tương đồng) là trạng thái tương đồng với trạng thái khổ, v.v.
Ekattatāyāti samānatāya dukkhādibhāvānaṃ ekībhāvena.
Ekattatāya means by the sameness of the states of suffering and so on, by their unity.
Ekattatāya (do sự đồng nhất) là do sự đồng nhất của các trạng thái khổ, v.v., do sự tương đồng.
Ekī bhavatīti anekopi ‘‘dukkha’’ntiādinā ekasaddābhidheyyatāya ekī bhavati.
Ekī bhavati means even though there are many, they become one by being denoted by a single word like "suffering" and so on.
Ekī bhavati (trở thành một) là dù có nhiều nhưng trở thành một do được gọi bằng một từ duy nhất như “khổ,” v.v.
Etena ekattatāya lakkhaṇamāha.
By this, the characteristic of sameness is stated.
Qua đây, nó nói lên đặc tính của sự đồng nhất.
Yena yena vā pana vilakkhaṇoti yo dhammo yassa dhammassa yena yena bhāvena visadiso.
Yena yena vā pana vilakkhaṇo means by whatever aspect a phenomenon is dissimilar to another phenomenon.
Yena yena vā pana vilakkhaṇo (hoặc pháp nào khác biệt theo phương diện nào) là pháp nào khác biệt với pháp kia theo phương diện nào.
Tena tena vemattaṃ gacchatīti tena tena bhāvena so dhammo tassa dhammassa vemattataṃ visadisattaṃ gacchati, dukkhabhāvena samānopi jātiādiko abhinibbattiādibhāvena jarādikassa visiṭṭhataṃ gacchatīti attho.
Tena tena vemattaṃ gacchati means by that aspect, that phenomenon becomes dissimilar to that other phenomenon; it means that although birth and so on are similar in being suffering, they become distinct from old age and so on in terms of arising and other aspects.
Tena tena vemattaṃ gacchati (thì trở nên khác biệt theo phương diện đó) là pháp ấy trở nên khác biệt với pháp kia theo phương diện đó. Nghĩa là, dù giống nhau về trạng thái khổ, nhưng sự sinh, v.v., trở nên khác biệt với sự già, v.v., về trạng thái phát sinh, v.v.
Iminā vemattatāya lakkhaṇamāha.
By this, the characteristic of dissimilarity is stated.
Qua đây, nó nói lên đặc tính của sự khác biệt.
49. Tattha katamo parikkhāro hāroti parikkhārahāravibhaṅgo.
49. Therein, what is the parikkhāra-hāra (mode of requisites)? This is the explanation of the parikkhāra-hāra.
49. Tattha katamo parikkhāro hāro (Trong đó, phương pháp yếu tố hỗ trợ là gì?) là phân tích phương pháp yếu tố hỗ trợ.
Tattha yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāroti saṅkhepato parikkhāralakkhaṇaṃ vatvā taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘kiṃlakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ.
Therein, having briefly stated the characteristic of a requisite as, “Whatever phenomenon generates another phenomenon, that is its requisite,” the passage beginning with “What is its characteristic?” was spoken to show this by division.
Trong đó, sau khi nói tóm tắt đặc tính của yếu tố hỗ trợ là yo dhammo yaṃ dhammaṃ janayati, tassa so parikkhāro (pháp nào sinh ra pháp nào, thì pháp ấy là yếu tố hỗ trợ của pháp đó), để trình bày chi tiết, đã nói “kiṃlakkhaṇo” (có đặc tính gì), v.v.
Tattha hinoti attano phalaṃ paṭikāraṇabhāvaṃ gacchatīti hetu.
Therein, it reaches the state of being a cause for its own result, hence it is a hetu (root/cause).
Trong đó, hinoti (nó mang lại) kết quả của chính nó, đi đến trạng thái là nhân, nên gọi là hetu (nhân).
Paṭicca etasmā phalaṃ etīti paccayo.
From this, the result arises dependently, hence it is a paccayo (condition).
Paṭicca (dựa vào) điều này, kết quả phát sinh từ điều này, nên gọi là paccayo (duyên).
Kiñcāpi hetupaccayasaddehi kāraṇameva vuccati, tathāpi tattha visesaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘asādhāraṇalakkhaṇo’’tiādi vuttaṃ.
Although the terms hetu and paccaya both refer to a cause, the passage beginning with “having an uncommon characteristic” was spoken to show a distinction between them by division.
Mặc dù các từ hetu và paccaya đều chỉ nguyên nhân, nhưng để trình bày sự khác biệt đặc biệt giữa chúng, đã nói “asādhāraṇalakkhaṇo” (có đặc tính không phổ biến), v.v.
Sabhāvo hetūti samānabhāvo bījaṃ hetu.
A hetu is its own nature means a seed, which has a similar nature, is a hetu.
Sabhāvo hetū (nhân tự tính) là hạt giống có trạng thái tương đồng, là nhân.
Nanu ca bījaṃ aṅkurādisadisaṃ na hotīti?
Is it not true that a seed is not similar to a sprout and so on?
Chẳng phải hạt giống không giống như mầm cây, v.v., sao?
No na hoti, aññato hi tādisassa anuppajjanato.
No, it is not that it is not similar, for such a sprout does not arise from anything else.
Không, không phải vậy, vì mầm cây như thế không thể sinh ra từ cái khác.
‘‘Yathā vā panā’’tiādināpi udāharaṇantaradassanena hetupaccayānaṃ visesameva vibhāveti.
Also, by presenting another example with the passage beginning with “Or just as,” he clarifies the distinction between hetu and paccaya.
Với “yathā vā panā” (cũng như), v.v., nó cũng trình bày sự khác biệt của nhân và duyên bằng cách đưa ra một ví dụ khác.
Tattha duddhanti khīraṃ.
Therein, duddhaṃ means milk.
Trong đó, duddhaṃ (sữa) là khīraṃ (sữa tươi).
Dadhi bhavatīti ekattanayena abhedopacārena vā vuttaṃ, na aññathā.
It becomes curd is spoken either in terms of identity or by metaphorical non-distinction, not otherwise.
Dadhi bhavati (trở thành sữa đông) được nói theo cách đồng nhất hoặc theo cách ẩn dụ không khác biệt, chứ không phải cách khác.
Na hi khīraṃ dadhi hoti.
For milk does not become curd.
Sữa tươi không trở thành sữa đông.
Tenevāha – ‘‘na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa cā’’ti.
Therefore, he said, “there is no simultaneous occurrence of milk and curd.”
Chính vì thế mà đã nói: “na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa cā” (sữa tươi và sữa đông không cùng tồn tại trong một thời điểm).
Atha vā ghaṭe duddhaṃ pakkhittaṃ dadhi bhavati, dadhi tattha kālantare jāyati paccayantarasamāyogena, tasmā na catthi ekakālasamavadhānaṃ duddhassa ca dadhissa ca rasakhīravipākādīhi bhinnasabhāvattā.
Alternatively, milk poured into a pot becomes curd; curd arises there after a period of time due to the combination of other conditions. Therefore, there is no simultaneous occurrence of milk and curd, as they have different natures in terms of taste, consistency, ripeness, and so on.
Hoặc là, sữa được đổ vào trong bình trở thành sữa đông, sữa đông sinh khởi ở đó vào một thời điểm khác do sự kết hợp với một duyên khác, do đó không có sự tồn tại đồng thời trong cùng một thời điểm của sữa và sữa đông, vì có bản chất khác nhau qua vị, trạng thái lỏng-đặc, sự chín muồi, v.v.
Evamevanti yathā hetubhūtassa khīrassa phalabhūtena dadhinā na ekakālasamavadhānaṃ, evamaññassāpi hetussa phalena na ekakālasamavadhānaṃ, na tathā paccayassa, na hi paccayo ekantena phalena bhinnakālo evāti.
Just as there is no simultaneous occurrence of milk, which is the hetu, with curd, which is the result, so too there is no simultaneous occurrence of any other hetu with its result. But it is not so with a paccaya, for a paccaya is not entirely different in time from its result.
Cũng vậy có nghĩa là: Giống như sữa là nhân không tồn tại đồng thời trong cùng một thời điểm với sữa đông là quả, cũng vậy, nhân khác cũng không tồn tại đồng thời với quả của nó, nhưng không phải như vậy đối với duyên, vì duyên không nhất thiết phải có thời điểm khác biệt với quả.
Evampi hetupaccayānaṃ viseso veditabboti adhippāyo.
This is the intention: the distinction between hetu and paccaya should be understood in this way too.
Ý muốn nói rằng, sự khác biệt giữa nhân và duyên cũng nên được hiểu như vậy.
Evaṃ bāhiraṃ hetupaccayavibhāgaṃ dassetvā idāni ajjhattikaṃ dassetuṃ ‘‘ayañhi saṃsāro’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the external division of hetu and paccaya, now, to show the internal division, the passage beginning with “This saṃsāra” was spoken.
Sau khi đã chỉ ra sự phân biệt nhân và duyên bên ngoài như vậy, bây giờ để chỉ ra phần bên trong, câu ‘‘ayañhi saṃsāro’’ (đây là vòng luân hồi) v.v. đã được nói đến.
Tattha ‘‘avijjā avijjāya hetū’’ti vutte kiṃ ekasmiṃ cittuppāde anekā avijjā vijjantīti?
Therein, when it is said, “ignorance is the hetu for ignorance,” does it mean that many ignorances exist in one mind-moment?
Trong đó, khi nói ‘‘vô minh là nhân cho vô minh’’, phải chăng có nhiều vô minh tồn tại trong một sự sinh khởi của tâm?
Āha ‘‘purimikā avijjā pacchimikāya avijjāya hetū’’ti.
He says, “previous ignorance is the hetu for subsequent ignorance.”
Ngài nói ‘‘vô minh trước là nhân cho vô minh sau’’.
Tena ekasmiṃ kāle hetuphalānaṃ samavadhānaṃ natthīti etamevatthaṃ samattheti.
By this, he confirms the meaning that there is no simultaneous occurrence of cause and effect at the same time.
Qua đó, ngài xác lập chính ý nghĩa rằng không có sự tồn tại đồng thời của nhân và quả trong cùng một thời điểm.
Tattha ‘‘purimikā avijjā’’tiādinā hetuphalabhūtānaṃ avijjānaṃ vibhāgaṃ dasseti.
Therein, by “previous ignorance” and so on, he shows the distinction between ignorances that are causes and those that are effects.
Trong đó, bằng câu ‘‘vô minh trước’’ v.v., ngài chỉ ra sự phân biệt của các vô minh vốn là nhân và quả.
‘‘Bījaṅkuro viyā’’tiādinā imamatthaṃ dasseti – yathā bījaṃ aṅkurassa hetu hontaṃ samanantarahetutāya hetu hoti.
By “like a seed and a sprout” and so on, he shows this meaning: just as a seed, being the hetu for a sprout, is a hetu by being an immediate hetu.
Bằng câu ‘‘giống như hạt giống và mầm non’’ v.v., ngài chỉ ra ý nghĩa này – giống như hạt giống, khi là nhân cho mầm non, nó là nhân do tính chất là nhân kế cận không gián đoạn.
Yaṃ pana bījato phalaṃ nibbattati, tassa bījaṃ paramparahetutāya hetu hoti.
But that fruit which arises from the seed, for that fruit, the seed is a hetu by being a successive hetu.
Còn quả nào phát sinh từ hạt giống, thì hạt giống là nhân cho quả đó do tính chất là nhân gián tiếp.
Evaṃ avijjāyapi hetubhāve daṭṭhabbanti.
Thus, the causal nature of ignorance should also be seen.
Cũng vậy, cần phải hiểu tính chất nhân trong vô minh.
Puna ‘‘yathā vā panā’’tiādināpi hetupaccayavibhāgameva dasseti.
Again, by the passage beginning with “Or just as,” he shows the distinction between hetu and paccaya.
Lại nữa, bằng câu ‘‘yathā vā panā’’ (hoặc như) v.v., ngài cũng chỉ ra chính sự phân biệt giữa nhân và duyên.
Tattha thālakanti dīpakapallikā.
Therein, thālakaṃ means a lamp-bowl.
Trong đó, thālakaṃ là cái đĩa đèn.
Anaggikanti aggiṃ vinā.
Anaggikaṃ means without fire.
Anaggikaṃ là không có lửa.
Dīpetunti jāletuṃ.
Dīpetuṃ means to light.
Dīpetuṃ là để thắp sáng.
Iti sabhāvo hetūti evaṃ padīpujjālanādīsu aggiādipadīpasadisaṃ kāraṇaṃ sabhāvo hetu.
Thus, a hetu is its own nature means that in lighting a lamp and so on, the cause similar to the fire and so on is a hetu by its own nature.
Iti sabhāvo hetū (như vậy, bản chất là nhân) có nghĩa là: Như vậy, trong việc thắp đèn v.v., nguyên nhân tương tự như lửa v.v. là nhân có cùng bản chất.
Parabhāvo paccayoti tattheva kapallikāvaṭṭitelādisadiso aggito añño sabhāvo paccayo.
A paccaya is another nature means that in the same context, a cause similar to the lamp-bowl and the oil within it, which is a nature other than fire, is a paccaya.
Parabhāvo paccayo (bản chất khác là duyên) có nghĩa là: Cũng trong trường hợp đó, một bản chất khác với lửa, tương tự như đĩa, bấc, dầu v.v. là duyên.
Ajjhattikoti niyakajjhattiko niyakajjhatte bhavo.
Ajjhattiko means belonging to one’s own self, existing within one’s own self.
Ajjhattiko (nội tại) là thuộc về tự thân, sinh khởi trong tự thân.
Bāhiroti tato bahibhūto.
Bāhiro means external to that.
Bāhiro (ngoại tại) là ở bên ngoài cái đó.
Janakoti nibbattako.
Janako means generator.
Janako (sinh thành) là làm phát sinh.
Pariggāhakoti upatthambhako.
Pariggāhako means supporter.
Pariggāhako (nâng đỡ) là trợ giúp.
Asādhāraṇoti āveṇiko.
Asādhāraṇo means unique.
Asādhāraṇo (bất cộng) là riêng biệt.
Sādhāraṇoti aññesampi paccayuppannānaṃ samāno.
Sādhāraṇo means common to other resultant phenomena.
Sādhāraṇo (cộng thông) là chung cho cả các pháp do duyên sinh khác.
Idāni yasmā kāraṇaṃ ‘‘parikkhāro’’ti vuttaṃ, kāraṇabhāvo ca phalāpekkhāya, tasmā kāraṇassa yo kāraṇabhāvo yathā ca so hoti, yañca phalaṃ yo ca tassa viseso, yo ca kāraṇaphalānaṃ sambandho, taṃ sabbaṃ vibhāvetuṃ ‘‘avupacchedattho’’tiādi vuttaṃ.
Now, since a cause is called “requisite,” and the state of being a cause depends on the result, therefore, to clarify all of this—what the causal state of a cause is, how it comes to be, what the result is, what its distinction is, and what the connection between cause and result is—the passage beginning with “the meaning of non-interruption” was spoken.
Bây giờ, vì nguyên nhân được gọi là ‘‘parikkhāra’’ (sự chuẩn bị), và tính chất nguyên nhân là tùy thuộc vào quả, do đó, để làm rõ tất cả những điều này: tính chất nguyên nhân của nguyên nhân là gì và nó diễn ra như thế nào, quả là gì và sự khác biệt của nó là gì, và mối quan hệ giữa nguyên nhân và quả là gì, câu ‘‘avupacchedattho’’ (nghĩa là không gián đoạn) v.v. đã được nói đến.
Tattha kāraṇaphalabhāvena sambandhatā santati.
Therein, the connection by way of cause and effect is santati (continuity).
Trong đó, sự liên quan bởi tính chất nhân-quả là santati (sự tương tục).
Ko ca tattha sambandho, ko kāraṇaphalabhāvo ca?
What is the connection there, and what is the state of cause and effect?
Và trong đó, mối quan hệ là gì, và tính chất nhân-quả là gì?
So eva avupacchedattho.
That itself is the meaning of non-interruption.
Đó chính là nghĩa không gián đoạn.
Yo phalabhūto aññassa akāraṇaṃ hutvā nirujjhati, so vupacchinno nāma hoti, yathā taṃ arahato cuticittaṃ.
That phenomenon which, being a result, ceases without being a cause for another, is called 'cut off,' just like the death-consciousness of an Arahant.
Pháp nào, vốn là quả, diệt đi mà không trở thành nguyên nhân cho một pháp khác, thì pháp đó được gọi là đã bị cắt đứt, ví như tâm tử của bậc A-la-hán.
Yo pana attano anurūpassa phalassa hetu hutvā nirujjhati, so anupacchinno eva nāma hoti, hetuphalasambandhassa vijjamānattāti āha – ‘‘avupacchedattho santatiattho’’ti.
But that phenomenon which, being a cause for a suitable result for itself, ceases, is indeed called 'uncut off' due to the existence of the cause-and-effect relationship. Therefore, it is said: 'Uncut-off means continuity.'
Còn pháp nào, sau khi trở thành nhân cho một quả tương ứng với nó rồi diệt đi, thì pháp đó được gọi là không bị cắt đứt, vì mối quan hệ nhân-quả vẫn còn tồn tại, do đó ngài nói – ‘‘nghĩa không gián đoạn là nghĩa tương tục’’.
Yasmā ca kāraṇato nibbattaṃ phalaṃ nāma, na anibbattaṃ, tasmā ‘‘nibbattiattho phalattho’’ti vuttaṃ.
And because a result is that which arises from a cause, not that which has not arisen, therefore it is said: " Arising means result."
Và vì quả là cái đã được sinh ra từ nguyên nhân, chứ không phải cái chưa được sinh ra, do đó câu ‘‘nghĩa là sự phát sinh là nghĩa của quả’’ đã được nói đến.
Yasmā pana purimabhavena anantarabhavapaṭisandhānavasena pavattā upapattikkhandhā punabbhavo, tasmā vuttaṃ – ‘‘paṭisandhiattho punabbhavattho’’ti.
But because the aggregates of existence that arise through the linking of rebirth to the preceding existence are rebirth, therefore it is said: " Rebirth-linking means rebirth."
Và vì các uẩn sinh khởi (upapattikkhandhā) diễn tiến qua việc nối kết kiếp sống kế tiếp với kiếp sống trước là tái sanh (punabbhavo), do đó đã được nói – ‘‘nghĩa là sự nối kết là nghĩa của tái sanh’’.
Tathā yassa puggalassa kilesā uppajjanti, taṃ palibundhenti sammā paṭipajjituṃ na denti.
Similarly, for whichever person defilements arise, they bind that person and do not allow them to practice correctly.
Tương tự, khi các phiền não sinh khởi nơi người nào, chúng trói buộc người đó, không cho phép thực hành chân chính.
Yāva ca maggena asamugghātitā, tāva anusenti nāma, tena vuttaṃ – ‘‘palibodhattho pariyuṭṭhānattho, asamugghātattho anusayattho’’ti.
And as long as they are not uprooted by the path, they are called 'lying dormant' (anusenti). Therefore, it is said: " Hindrance means obsession, not uprooted means underlying tendency (anusaya)."
Và chừng nào chúng chưa bị đoạn trừ bởi đạo, chừng đó chúng được gọi là ngấm ngầm (anusenti), do đó đã được nói – ‘‘nghĩa là sự trói buộc là nghĩa của sự khởi lên, nghĩa là chưa bị đoạn trừ là nghĩa của tùy miên’’.
Pariññābhisamayavasena pariññāte na kadāci taṃ nāmarūpaṅkurassa kāraṇaṃ hessatīti āha – ‘‘apariññātattho viññāṇassa bījattho’’ti.
When it is fully understood through comprehension and penetration, that* will never be the cause of the sprout of mind-and-matter (nāmarūpa). Therefore, it is said: " Not fully understood means the seed of consciousness."
Khi đã được liễu tri qua sự liễu tri và chứng ngộ, nó sẽ không bao giờ trở thành nguyên nhân cho mầm mống danh-sắc nữa, do đó ngài nói – ‘‘nghĩa là chưa được liễu tri là nghĩa hạt giống của thức’’.
Yattha avupacchedo tattha santatīti yattha rūpārūpappavattiyaṃ yathāvutto avupacchedo, tattha santativohāro.
" Where there is no cutting off, there is continuity" means that where there is the aforementioned non-cutting off in the arising of mind and matter, there is the designation of continuity (santati).
Nơi nào có sự không gián đoạn, nơi đó có sự tương tục có nghĩa là: nơi nào trong sự diễn tiến của sắc và phi sắc có sự không gián đoạn như đã nói, nơi đó có cách gọi là sự tương tục.
Yattha santati tattha nibbattītiādi paccayaparamparadassanaṃ hetuphalasambandhavibhāvanameva.
" Where there is continuity, there is arising" and so on, showing the sequence of conditions, is simply the elucidation of the cause-and-effect relationship.
Nơi nào có sự tương tục, nơi đó có sự phát sinh v.v. là sự trình bày chuỗi duyên, chính là sự làm rõ mối quan hệ nhân-quả.
‘‘Yathā vā pana cakkhuñca paṭiccā’’tiādinā ‘‘sabhāvo hetū’’ti vuttamevatthaṃ vibhāgena dasseti.
By "Just as, dependent on the eye," and so on, the meaning already stated as "nature is cause" is shown in detail.
Bằng câu ‘‘yathā vā pana cakkhuñca paṭiccā’’ (hoặc như, do duyên con mắt) v.v., ngài trình bày một cách phân tích chính ý nghĩa đã được nói là ‘‘bản chất là nhân’’.
Tattha sannissayatāyāti upanissayapaccayatāya.
Therein, sannissayatāya means by way of upanissaya condition.
Trong đó, sannissayatāyā có nghĩa là do tính chất là upanissayapaccaya (y chỉ duyên).
Manasikāroti kiriyāmanodhātu.
Manasikāro means the functional mind-element (kiriyāmanodhātu).
Manasikāro (tác ý) là kiriyāmanodhātu (duy tác ý giới).
Sā hi cakkhuviññāṇassa viññāṇabhāvena samānajātitāya sabhāvo hetu.
For, by its nature as consciousness, being of the same kind as eye-consciousness, it is a natural cause.
Vì nó là nhân có cùng bản chất với nhãn thức do có cùng bản chất là thức.
Saṅkhārā viññāṇassa paccayo sabhāvo hetūti puññādiabhisaṅkhārā paṭisandhiviññāṇassa paccayo, tattha yo sabhāvo, so hetūti.
" Formations are a condition for consciousness, nature is cause" means that wholesome and other formations are a condition for rebirth-linking consciousness; therein, whatever is its nature, that is the cause.
Saṅkhārā viññāṇassa paccayo sabhāvo hetū (các hành là duyên cho thức, bản chất là nhân) có nghĩa là: các hành như phước hành v.v. là duyên cho thức tái tục, trong đó bản chất nào có mặt, đó là nhân.
Saṅkhārāti cettha sabbo lokiyo kusalākusalacittuppādo adhippeto.
Here, by saṅkhārā, all mundane wholesome and unwholesome thought-moments are intended.
Và ở đây, saṅkhārā (các hành) được hiểu là tất cả sự sinh khởi của tâm thiện và bất thiện thuộc về thế gian.
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in the remaining passages as well.
Theo phương pháp này, ý nghĩa trong các phần còn lại cũng nên được hiểu.
Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāroti yathāvuttappabhedo yo koci paccayo, so sabbo attano phalassa parikkharaṇato abhisaṅkharaṇato parikkhāro.
" Thus, whatever upanissaya there is, all of it is parikkhāra" means that whatever condition of the aforementioned types exists, all of it is parikkhāra because it prepares and arranges its own result.
Evaṃ yo koci upanissayo sabbo so parikkhāro (như vậy, bất kỳ y chỉ nào cũng đều là sự chuẩn bị) có nghĩa là: bất kỳ duyên nào đã được phân loại như đã nói, tất cả chúng đều là parikkhāra (sự chuẩn bị) vì chúng chuẩn bị, tạo tác cho quả của mình.
Tassa niddhāretvā kathanaṃ parikkhāro hāroti.
Its explanation by way of determination is the parikkhāra hāra.
Việc trình bày nó một cách xác định là phương pháp Parikkhāra.
50. Tattha katamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo.
50. Therein, what is the Samāropana Hāra? This is the analysis of the Samāropana Hāra.
50. Tattha katamo samāropano hāro (Trong đó, phương pháp quy nạp là gì?) là phần phân tích phương pháp quy nạp.
Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite.
Therein, in one basis means when any one causal phenomenon is taken by the Sutta.
Trong đó, ekasmiṃ padaṭṭhāne (trong một nền tảng) có nghĩa là: khi một pháp nào đó làm nền tảng nguyên nhân được kinh đề cập đến.
Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti.
However many bases converge means however many other causal phenomena converge in that phenomenon.
Yattakāni padaṭṭhānāni otaranti (bao nhiêu nền tảng quy tụ) có nghĩa là: bao nhiêu pháp khác làm nền tảng nguyên nhân hội tụ vào trong pháp đó.
Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho.
All of them should be brought together means all those bases, those phenomena that are bases, should be brought into the teaching by way of correct determination, meaning they should be spoken of as if they have been included in the teaching.
Sabbāni tāni samāropayitabbāni (tất cả những điều đó cần được quy nạp) có nghĩa là: tất cả những nền tảng đó, tức là các pháp làm nền tảng, cần được đưa vào bài thuyết pháp bằng cách xác định đúng đắn, nghĩa là cần được trình bày như thể chúng đã được đưa vào bài thuyết pháp.
Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha.
Just as in the Āvaṭṭa Hāra, the search for many bases is stated by the saying "In one basis, one searches for the remaining basis," so too here, the bringing together of many bases should be done. Thus, showing this, it is said: " Just as in the Āvaṭṭa Hāra."
Giống như trong phương pháp Āvaṭṭa, việc tìm kiếm nhiều nền tảng đã được nói đến theo câu ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ’’ (trong một nền tảng, tìm kiếm nền tảng còn lại), cũng vậy, ở đây cũng cần phải thực hiện việc quy nạp nhiều nền tảng, để chỉ ra điều này, ngài nói ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ (như trong phương pháp Āvaṭṭa).
Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
Not only by way of bases is there bringing together, but also by way of synonyms, development (bhāvanā), and abandonment (pahāna) should there be bringing together. Thus, showing this, it is said: " Therein, the bringing together is fourfold," and so on.
Việc quy nạp không chỉ được thực hiện theo phương diện nền tảng, mà còn được thực hiện theo phương diện đồng nghĩa, tu tập và đoạn trừ, để chỉ ra điều này, ngài nói ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’ (trong đó, sự quy nạp có bốn loại) v.v.
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti?
But why are bases and synonyms taken here? Was not this meaning already elucidated in the Padatṭhāna and Vevacana Hāras?
Vậy tại sao ở đây lại đề cập đến nền tảng và đồng nghĩa, chẳng phải ý nghĩa này đã được giải thích trong phương pháp Nền Tảng và Đồng Nghĩa rồi sao?
Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca.
This is true, but here, the inclusion of bases and synonyms is for the purpose of showing the domain of the foundation of development and abandonment, and for showing the classification of their designations.
Điều đó đúng, nhưng ở đây, việc đề cập đến nền tảng và đồng nghĩa là để chỉ ra đối tượng và nền tảng của sự tu tập và đoạn trừ, và cũng để chỉ ra sự phân loại tên gọi của chúng.
Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ.
For in this way, development and abandonment become easily comprehensible and easy to explain.
Vì như vậy, sự tu tập và đoạn trừ sẽ trở nên dễ hiểu và cũng dễ dàng để trình bày.
Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ.
This is the proximate cause (padaṭṭhāna) because this threefold good conduct is the basis and domain of the Buddha's teaching and instruction.
Idaṃ padaṭṭhānanti: Ba thiện hạnh này là nền tảng vì là đối tượng và cơ sở cho giáo huấn, lời khuyên dạy của chư Phật.
Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva.
In this regard, by means of the three kinds of good conduct, beginning with 'bodily', it explains and reveals the three aggregates (khandha) such as sīla, samatha-vipassanā, and the third and fourth fruits. That is indeed easily understood.
Trong đó, bằng các từ bắt đầu bằng “kāyika”, Ngài chỉ ra, sau khi xác định ba uẩn là giới, v.v., samatha và vipassanā, cùng thánh quả thứ ba và thứ tư thông qua ba thiện hạnh; điều đó thật dễ hiểu.
Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ.
That which is resorted to is vanaṃ (forest/craving); or that which clings, or that which craves, is vanaṃ.
Được khao khát nên gọi là vanaṃ; hoặc khao khát nên là vanaṃ.
Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
In this regard, because the five sense pleasures are causes for craving for sensual pleasures, the grasping of signs is a cause for the grasping of secondary characteristics, the internal and external sense bases are causes for attachment and desire associated with them, and latent tendencies are causes for obsessions, therefore, to show this meaning, it is said, "the five sense pleasures" and so on.
Trong đó, vì năm dục trưởng dưỡng là nguyên nhân của ái dục; việc nắm bắt tướng là nguyên nhân của việc nắm bắt tướng phụ; các xứ trong và ngoài là nguyên nhân của dục tham, v.v., liên quan đến chúng; và các tùy miên là nguyên nhân của các triền cái, nên để chỉ rõ ý nghĩa đó, câu “pañca kāmaguṇā” (năm dục trưởng dưỡng), v.v., đã được nói đến.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
Therefore, here, bhikkhu, you should dwell contemplating the body in the body and so on, should be understood in the manner stated in the commentary on the exposition of the method of characteristics.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi: Câu bắt đầu bằng “Này Tỳ khưu, vì vậy, thầy hãy sống quán thân trên thân” nên được hiểu theo phương pháp đã nêu trong phần giải thích về Lakkhaṇahāravibhaṅga.
Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso.
The only difference is that there, due to having a single characteristic, it appears as if even unmentioned things are mentioned, whereas here it is in the manner of superimposition through development (bhāvanāsamāropana).
Tuy nhiên, ở đó, nó được trình bày chỉ dựa trên việc cho thấy rằng ngay cả những điều chưa được nói đến cũng được xem như đã được nói đến do có cùng một đặc tính; còn ở đây, nó được trình bày dựa trên sự áp đặt về mặt tu tập. Đây chính là điểm khác biệt.
Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
Contemplation of the body, especially contemplation of impurity (asubhānupassanā), is the absolute antidote to sensual lust and the defilements associated with it. Thus, it shows that this contemplation leads to the abandonment of evil states such as the perception of beauty, the defilements associated with the full understanding of physical nutriment, clinging to sensual pleasures, the bond of sensual desire, the bodily fetter of covetousness, the sensual influx, the flood of sensual pleasures, the dart of lust, the defilements that are antidotes to the full understanding of material phenomena, lust for material phenomena, and going astray through desire, by stating, "dwelling contemplating the body in the body" and so on.
Quán thân, đặc biệt là quán bất tịnh, là pháp đối trị tuyệt đối với ái dục và các phiền não có cùng nền tảng với nó. Do đó, Ngài chỉ ra ý nghĩa rằng nó dẫn đến việc đoạn trừ các ác pháp này: tưởng về tịnh, các phiền não cản trở sự liễu tri đoàn thực, dục thủ, dục lậu, tham thân triền, dục bộc lưu, mũi tên tham ái, các phiền não đối nghịch với sự liễu tri sắc pháp, tham ái trong các sắc pháp, và hành động theo thiên vị do ái dục, bằng câu bắt đầu bằng “kāye kāyānupassī viharanto” (sống quán thân trên thân).
Gāthā vuttā.
This verse was spoken.
Bài kệ đã được nói đến.
Yasmā taṃ hāravibhaṅgavāro nappayojeti, vippakiṇṇavisayattā, nayavicārassa ca antaritattā.
Because the Hāravibhaṅga section does not apply it, due to its scattered subject matter and the intervening consideration of methods.
Vì chương Hāravibhaṅgavāra không áp dụng bài kệ đó, do đối tượng của nó nằm rải rác và việc khảo sát các phương pháp bị gián đoạn.
Anekehi suttapadesehi hārānaṃ vibhāgadassanameva hi hāravibhaṅgavāro.
Indeed, the Hāravibhaṅga section is merely the showing of the division of hāras through many Sutta passages.
Thật vậy, chương Hāravibhaṅgavāra chỉ trình bày sự phân tích các phương pháp luận giải qua nhiều đoạn kinh khác nhau.
Hārasampātavāro pana taṃ payojeti, ekasmiṃyeva suttapadese soḷasa hāre yojetvāva tadanantaraṃ nayasamuṭṭhānassa kathitattā.
The Hārasampāta section, however, applies it, because after combining the sixteen hāras into a single Sutta passage, the origination of the methods is immediately explained.
Tuy nhiên, chương Hārasampātavāra lại áp dụng bài kệ đó, vì sau khi áp dụng mười sáu phương pháp luận giải vào trong cùng một đoạn kinh, sự khởi sinh của các phương pháp được nói đến ngay sau đó.
Tasmā ‘‘soḷasa hārā paṭhama’’nti gāthaṃ paccāmasitvā ‘‘tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hārasampāte’’ti āha.
Therefore, recalling the verse ‘‘Soḷasa hārā paṭhama’’nti, he said, ‘‘Where is its explanation to be seen? In the Hārasampāta.’’
Do đó, sau khi xem xét lại bài kệ “soḷasa hārā paṭhamaṃ”, Ngài nói: “tassā niddeso kuhiṃ daṭṭhabbo, hārasampāte” (phần giải thích về nó nên được thấy ở đâu? Trong Hārasampāta).
Tassattho – ‘‘tassā gāthāya niddeso kattha daṭṭhabbo’’ti.
Its meaning is: ‘‘Where is the explanation of that verse to be seen?’’
Nghĩa của câu đó là: “Phần giải thích về bài kệ đó nên được thấy ở đâu?”
Etena suttesu hārānaṃ yojanānayadassanaṃ hārasampātavāroti dasseti.
By this, he shows that the Hārasampāta section is the showing of the method of combining hāras in the Suttas.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng chương Hārasampātavāra là chương trình bày phương pháp áp dụng các phương pháp luận giải vào các bài kinh.
Hārasampātapadassa attho vutto eva.
The meaning of the term Hārasampāta has already been stated.
Ý nghĩa của từ Hārasampāta đã được giải thích.
Pamādanti ‘‘arakkhitena cittenā’’ti idaṃ padaṃ chasu dvāresu sativosaggalakkhaṇaṃ pamādaṃ katheti.
‘‘Negligence’’: This phrase ‘‘with an unguarded mind’’ speaks of negligence, which is characterized by the letting go of mindfulness at the six doors.
Pamādaṃ (sự phóng dật) là từ ngữ này, ‘‘với tâm không được bảo vệ’’, diễn tả sự phóng dật có đặc tính là sự lơ là chánh niệm ở sáu căn môn.
Taṃ maccuno padanti taṃ pamajjanaṃ guṇamāraṇato maccusaṅkhātassa mārassa vasavattanaṭṭhānaṃ, tena ‘‘arakkhitena cittena, vasaṃ mārassa gacchatī’’ti paṭhamapādaṃ catutthapādena sambandhitvā dasseti.
‘‘That is the realm of death’’: That negligence is the place of subjection to Māra, who is called death due to the destruction of virtues. Thus, he shows this by connecting the first line ‘‘with an unguarded mind’’ with the fourth line ‘‘goes under the sway of Māra.’’
Taṃ maccuno padaṃ (đó là con đường của tử thần) nghĩa là sự phóng dật ấy là nơi quy phục Māra, tức là tử thần, vì nó hủy hoại các đức tính. Do đó, bằng cách kết nối câu đầu tiên ‘‘với tâm không được bảo vệ’’ với câu thứ tư ‘‘đi vào quyền lực của Māra’’, ý nghĩa được trình bày.
So vipallāsoti yaṃ aniccassa khandhapañcakassa ‘‘nicca’’nti dassanaṃ, so vipallāso vipariyesaggāho.
‘‘That perversion’’ means that perception of the impermanent five aggregates as ‘‘permanent’’; that perversion is a wrong apprehension, a reversal.
So vipallāso (sự điên đảo ấy) là sự thấy năm uẩn vô thường là ‘‘thường’’, đó là sự điên đảo, sự chấp thủ sai lầm.
Tenevāha – ‘‘viparītaggāhalakkhaṇo vipallāso’’ti.
Therefore, he said, ‘‘Perversion is characterized by wrong apprehension.’’
Vì thế, Ngài nói: ‘‘Sự điên đảo là đặc tính của sự chấp thủ sai lầm’’.
Sabbaṃ vipallāsasāmaññena gahetvā tassa adhiṭṭhānaṃ pucchati ‘‘kiṃ vipallāsayatī’’ti.
Taking all perversion in a general sense, he asks about its basis: ‘‘What does it pervert?’’
Tổng quát hóa tất cả các sự điên đảo, Ngài hỏi về đối tượng của nó: ‘‘Cái gì gây ra sự điên đảo?’’
Sāmaññassa ca viseso adhiṭṭhānabhāvena voharīyatīti āha – ‘‘saññaṃ cittaṃ diṭṭhimitī’’ti.
And the specific nature of the general is spoken of as its basis; therefore, he said, ‘‘Perception, consciousness, view.’’
Và vì sự đặc biệt của cái chung được gọi là đối tượng, Ngài nói: ‘‘Saññā (tưởng), citta (tâm), diṭṭhi (kiến)’’.
Taṃ ‘‘vipallāsayatī’’ti padena sambandhitabbaṃ.
That should be connected with the phrase ‘‘vipallāsayatī’’ti (perverts).
Các từ này phải được liên kết với từ ‘‘gây ra sự điên đảo’’.
Tesu saññāvipallāso sabbamuduko, aniccādikassa visayassa micchāvasena upaṭṭhitākāraggahaṇamattaṃ migapotakānaṃ tiṇapurisakesu purisoti uppannasaññā viya.
Among these, perversion of perception (saññā-vipallāsa) is the mildest of all, being merely the grasping of an appearance that arises wrongly regarding an impermanent object, like the perception of deer fawns that grass figures are men.
Trong số đó, saññāvipallāsa (tưởng điên đảo) là nhẹ nhàng nhất, chỉ là sự nắm bắt một khía cạnh sai lầm của đối tượng vô thường, v.v., giống như tưởng phát sinh ở nai con khi thấy hình nộm cỏ là người.
Cittavipallāso tato balavataro, amaṇiādike visaye maṇiādiākārena upaṭṭhahante tathā sanniṭṭhānaṃ viya niccādito sanniṭṭhānamattaṃ.
Cittavipallāsa is stronger than that; it is merely determining something as permanent and so on, just as when an object that is not a gem, etc., appears in the aspect of a gem, etc., one determines it as such.
Cittavipallāsa (tâm điên đảo) mạnh hơn tưởng điên đảo, chỉ là sự quyết định về sự thường, v.v., giống như sự quyết định về một vật không phải ngọc là ngọc khi nó hiện ra như ngọc.
Diṭṭhivipallāso pana sabbabalavataro yaṃ yaṃ ārammaṇaṃ yathā yathā upaṭṭhāti, tathā tathā naṃ sassatādivasena ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisanto pavattati.
Diṭṭhivipallāsa, however, is the strongest of all, as it proceeds by clinging to whatever object appears in whatever aspect, as eternal and so on, thinking, “This alone is true; other views are futile.”
Diṭṭhivipallāsa (kiến điên đảo) là mạnh nhất trong tất cả, nó hoạt động bằng cách chấp chặt vào bất kỳ đối tượng nào hiện ra theo bất kỳ cách nào, cho rằng ‘‘chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’’ theo cách thường còn, v.v.
Tattha saññāvipallāso cittavipallāsassa kāraṇaṃ, cittavipallāso diṭṭhivipallāsassa kāraṇaṃ hoti.
Among these, saññā-vipallāsa is the cause of citta-vipallāsa, and citta-vipallāsa is the cause of diṭṭhi-vipallāsa.
Trong đó, saññāvipallāsa là nguyên nhân của cittavipallāsa, và cittavipallāsa là nguyên nhân của diṭṭhivipallāsa.
Idāni vipallāsānaṃ pavattiṭṭhānaṃ visayaṃ dassetuṃ ‘‘so kuhiṃ vipallāsayati, catūsu attabhāvavatthūsū’’ti āha.
Now, to show the sphere where these perversions occur, the text states: “Where does he become perverted? In the four bases of existence.”
Bây giờ, để chỉ ra đối tượng là nơi phát sinh của các sự điên đảo, Ngài nói: ‘‘Sự điên đảo ấy phát sinh ở đâu? Ở bốn đối tượng của sự hiện hữu (attabhāva-vatthu)’’.
Tattha attabhāvavatthūsūti pañcasu upādānakkhandhesu.
Here, “bases of existence” refers to the five aggregates of clinging (upādānakkhandha).
Ở đây, attabhāva-vatthūsu (ở các đối tượng của sự hiện hữu) là ở năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha).
Te hi āhito ahaṃ māno etthāti attā, ‘‘attā’’ti bhavati ettha buddhi vohāro cāti attabhāvo, so eva subhādīnaṃ vipallāsassa ca adhiṭṭhānabhāvato vatthu cāti ‘‘attabhāvavatthū’’ti vuccati.
These are called "self" (attā) because the conceit "I am" is placed in them; they are called "existence" (attabhāva) because the notion and usage "self" arise in them; and since this very existence serves as the basis for beauty and so on, and for perversion, it is called a "base of existence."
Chúng được gọi là attā (tự ngã) vì sự ngã mạn được đặt vào đó. Chúng được gọi là attabhāva (sự hiện hữu) vì ý niệm và lời nói ‘‘tự ngã’’ phát sinh ở đó. Và chính attabhāva đó được gọi là vatthu (đối tượng) vì nó là nền tảng cho sự điên đảo về sự thanh tịnh, v.v.
‘‘Rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā tesaṃ sabbavipallāsamūlabhūtāya sakkāyadiṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhāvena attabhāvavatthutaṃ dassetvā puna vipallāsānaṃ pavattiākārena saddhiṃ visayaṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ vipallāsavatthu asubhe subha’’nti vuttaṃ.
Having shown that these aggregates are the bases of existence by being the sphere of sakkāyadiṭṭhi, which is the root cause of all perversions, as in “one regards rūpa as self,” etc., the text then proceeds to explain the sphere of perversions, along with their mode of occurrence, stating: “Rūpa is the first object of perversion, seeing beauty in the unbeautiful.”
Bằng cách chỉ ra rằng chúng là đối tượng của sự hiện hữu thông qua việc chúng là nơi phát sinh của sakkāyadiṭṭhi (thân kiến), vốn là gốc rễ của mọi sự điên đảo, qua câu ‘‘thấy sắc là tự ngã’’, v.v., sau đó để phân loại và trình bày đối tượng cùng với cách thức phát sinh của các sự điên đảo, Ngài nói: ‘‘Sắc là đối tượng điên đảo đầu tiên, là sự thanh tịnh trong cái bất tịnh’’.
Taṃ sabbaṃ suviññeyyaṃ.
All of that is easily understood.
Tất cả điều đó đều dễ hiểu.
Puna mūlakāraṇavasena vipallāse vibhajitvā dassetuṃ ‘‘dve dhammā cittassa saṃkilesā’’tiādimāha.
Again, to explain the perversions by way of their root causes, the text states: “There are two defilements of the mind,” etc.
Sau đó, để phân loại và trình bày các sự điên đảo theo nguyên nhân gốc rễ, Ngài nói: ‘‘Hai pháp là sự ô nhiễm của tâm’’, v.v.
Tattha kiñcāpi avijjārahitā taṇhā natthi, avijjā ca subhasukhasaññānampi paccayo eva, tathāpi taṇhā etāsaṃ sātisayaṃ paccayoti dassetuṃ ‘‘taṇhānivutaṃ…pe… dukkhe sukha’’nti vuttaṃ.
Although there is no craving without ignorance, and ignorance is also a condition for the perceptions of beauty and happiness, craving is a particularly strong condition for these, and to show this, it is stated: “covered by craving… seeing happiness in suffering.”
Ở đây, mặc dù không có taṇhā (khát ái) mà không có avijjā (vô minh), và avijjā cũng là nhân duyên cho saññā (tưởng) về sự thanh tịnh và hạnh phúc, nhưng để chỉ ra rằng taṇhā là nhân duyên đặc biệt cho chúng, Ngài nói: ‘‘Bị taṇhā che lấp… v.v… hạnh phúc trong khổ đau’’.
Diṭṭhinivutanti diṭṭhisīsena avijjā vuttāti avijjānivutanti attho.
“Covered by wrong view” means that ignorance is stated with wrong view as the primary factor, thus it means covered by ignorance.
Diṭṭhi-nivutaṃ (bị tà kiến che lấp) nghĩa là avijjā được nói đến qua diṭṭhi (tà kiến) làm chủ đạo, tức là bị vô minh che lấp.
Kāmañcettha taṇhārahitā diṭṭhi natthi, taṇhāpi diṭṭhiyā paccayo eva.
Although there is no wrong view without craving here, and craving is also a condition for wrong view.
Mặc dù ở đây không có diṭṭhi mà không có taṇhā, và taṇhā cũng là nhân duyên cho diṭṭhi.
Taṇhāpi ‘‘niccaṃ attā’’ti ayoniso ummujjantānaṃ tathāpavattamicchābhinivesassa moho visesapaccayoti dassetuṃ ‘‘diṭṭhinivutaṃ…pe… attā’’ti vuttaṃ.
Yet, to show that delusion is a special condition for the wrong resolve that thus arises in those who wrongly conceive "permanent" and "self," it is stated: “covered by wrong view… self.”
Nhưng để chỉ ra rằng si mê (moha) là nhân duyên đặc biệt cho sự chấp thủ sai lầm phát sinh như vậy ở những người khởi lên một cách không đúng đắn rằng ‘‘thường còn, tự ngã’’, Ngài nói: ‘‘Diṭṭhi-nivutaṃ… v.v… tự ngã’’.
Yo diṭṭhivipallāsoti ‘‘anicce niccaṃ, anattani attā’’ti pavattampi vipallāsadvayaṃ sandhāyāha – ‘‘so atītaṃ rūpaṃ…pe… atītaṃ viññāṇaṃ attato samanupassatī’’ti.
“The perversion of wrong view” refers to the two perversions that occur as “permanence in the impermanent, self in the non-self,” as stated in “he regards past rūpa… past consciousness as self.”
Yo diṭṭhivipallāso (kiến điên đảo nào) – Ngài nói đến hai loại điên đảo ‘‘thường còn trong vô thường, tự ngã trong vô ngã’’ – ‘‘người ấy thấy sắc quá khứ… v.v… thức quá khứ là tự ngã’’.
Etena aṭṭhārasavidhopi pubbantānukappikavādo pacchimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti.
By this, it is shown that the eighteen kinds of views concerning the past (pubbantānukappikavāda) arise mostly due to the latter two perversions.
Điều này cho thấy rằng tất cả mười tám loại chủ nghĩa chấp thủ quá khứ (pubbantānukappikavāda) đều phát sinh do hai loại điên đảo sau.
Taṇhāvipallāsoti taṇhāmūlako vipallāso.
“The perversion of craving” refers to the perversion rooted in craving.
Taṇhāvipallāso (ái điên đảo) là sự điên đảo có gốc rễ từ taṇhā.
‘‘Asubhe subhaṃ, dukkhe sukha’’nti etaṃ vipallāsadvayaṃ sandhāya vadati.
This refers to the two perversions: “beauty in the unbeautiful, happiness in suffering.”
Ngài nói đến hai loại điên đảo ‘‘thanh tịnh trong bất tịnh, hạnh phúc trong khổ đau’’.
Anāgataṃ rūpaṃ abhinandatīti anāgataṃ rūpaṃ diṭṭhābhinandanavasena abhinandati.
“He delights in future rūpa” means he delights in future rūpa by way of delighting in what is seen.
Anāgataṃ rūpaṃ abhinandati (hoan hỷ sắc vị lai) nghĩa là hoan hỷ sắc vị lai bằng cách chấp thủ hoan hỷ.
Anāgataṃ vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ abhinandatīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to “he delights in future feeling, perception, mental formations, consciousness.”
Tương tự như vậy đối với Anāgataṃ vedanaṃ, saññaṃ, saṅkhāre, viññāṇaṃ abhinandati (hoan hỷ thọ vị lai, tưởng vị lai, hành vị lai, thức vị lai).
Etena catucattālīsavidhopi aparantānukappikavādo yebhuyyena purimānaṃ dvinnaṃ vipallāsānaṃ vasena hotīti dasseti.
By this, it is shown that the forty-four kinds of views concerning the future (aparantānukappikavāda) arise mostly due to the former two perversions.
Điều này cho thấy rằng tất cả bốn mươi bốn loại chủ nghĩa chấp thủ vị lai (aparantānukappikavāda) chủ yếu phát sinh do hai loại điên đảo trước.
Dve dhammā cittassa upakkilesāti evaṃ paramasāvajjassa vipallāsassa mūlakāraṇanti visesato dve dhammā cittassa upakkilesā taṇhā ca avijjā cāti te sarūpato dasseti.
“Two things are defilements of the mind” – thus, to specifically show the root causes of perversion, which is extremely blameworthy, it states “craving and ignorance” and reveals them in their own nature.
Dve dhammā cittassa upakkilesā (hai pháp là sự ô nhiễm của tâm) – như vậy, để chỉ rõ hai pháp là nguyên nhân gốc rễ của sự điên đảo cực kỳ đáng trách, Ngài trình bày bản chất của chúng là taṇhā (khát ái) và avijjā (vô minh).
Tāhi visujjhantaṃ cittaṃ visujjhatīti paṭipakkhavasenapi tāsaṃ upakkilesabhāvaṃyeva vibhāveti, na hi taṇhāavijjāsu pahīnāsu koci saṃkilesadhammo na pahīyatīti.
It also explains their nature as defilements by way of their opposite, saying that the mind becomes purified when these are purified; for when craving and ignorance are abandoned, no defiling phenomenon remains unabandoned.
Ngài cũng làm rõ bản chất ô nhiễm của chúng bằng cách đối lập, rằng tâm được thanh tịnh khi chúng được thanh tịnh, vì không có pháp ô nhiễm nào không được loại bỏ khi taṇhā và avijjā đã được loại bỏ.
Yathā ca vipallāsānaṃ mūlakāraṇaṃ taṇhāvijjā, evaṃ sakalassāpi vaṭṭassa mūlakāraṇanti yathānusandhināva gāthaṃ niṭṭhapetuṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ.
Just as craving and ignorance are the root causes of perversions, so too are they the root causes of the entire cycle of existence (vaṭṭa); thus, to conclude the verse in accordance with the context, “of those,” etc., is stated.
Và cũng như taṇhā và avijjā là nguyên nhân gốc rễ của các sự điên đảo, chúng cũng là nguyên nhân gốc rễ của toàn bộ vòng luân hồi. Vì vậy, để kết thúc bài kệ theo cách liên kết đó, Ngài nói: ‘‘Tesaṃ’’ (của những người ấy), v.v.
Tattha tesanti yesaṃ arakkhitaṃ cittaṃ micchādiṭṭhihatañca, tesaṃ.
Here, “of those” refers to those whose minds are unguarded and afflicted by wrong views.
Ở đây, tesaṃ (của những người ấy) là của những người có tâm không được bảo vệ và bị tà kiến hủy hoại.
‘‘Avijjānīvaraṇāna’’ntiādinā mārassa vasagamanena anādimatisaṃsāre saṃsaraṇanti dasseti.
By “covered by ignorance,” etc., it is shown that due to falling under the sway of Māra, one wanders in beginningless saṃsāra.
Bằng cách nói ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ’’ (bị vô minh che chướng), v.v., Ngài chỉ ra rằng việc đi vào quyền lực của Māra là sự luân chuyển trong vòng luân hồi vô thủy.
Thinamiddhābhibhūtenāti ettha ‘‘thinaṃ nāmā’’tiādinā thinamiddhānaṃ sarūpaṃ dasseti.
Here, in the phrase "overcome by sloth and torpor," the nature of sloth and torpor is shown by "sloth is called" and so on.
Trong câu Thinamiddhābhibhūtena (bị hôn trầm và thụy miên chi phối), Ngài trình bày bản chất của thinamiddha (hôn trầm và thụy miên) bằng cách nói ‘‘Thinaṃ nāma’’ (hôn trầm là), v.v.
Tehi cittassa abhibhūtatā suviññeyyāvāti taṃ anāmasitvā kilesamāraggahaṇeneva taṃnimittā abhisaṅkhāramārakhandhamāramaccumārā gahitā evāti ‘‘kilesamārassa ca sattamārassa cā’’ti ca-saddena vā tesampi gahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
The mind's being overcome by them is easily understood, so without touching upon that, by merely grasping kilesamāra (defilement-māra), abhisaṅkhāramāra (kamma-formation māra), khandhamāra (aggregate-māra), and maccumāra (death-māra), which have kilesamāra as their cause, are indeed included. Or, it should be understood that by the word "ca" in "of kilesamāra and sattamāra", these three māras (abhisaṅkhāramāra, khandhamāra, maccumāra) are also included.
Sự chi phối của chúng đối với tâm là điều dễ hiểu. Vì vậy, không cần đề cập đến điều đó, chỉ cần nắm bắt Māra phiền não (kilesamāra) là đã bao gồm các Māra như abhisaṅkhāramāra (hành Māra), khandhamāra (uẩn Māra), và maccumāra (tử Māra) vốn có nguyên nhân từ đó. Hoặc có thể hiểu rằng từ ca trong ‘‘kilesamārassa ca sattamārassa ca’’ (của Māra phiền não và của Māra chúng sinh) cũng bao gồm việc nắm bắt các Māra đó.
So hi nivuto saṃsārābhimukhoti so māravasaṃ gato, tato eva nivuto kilesehi yāva na mārabandhanaṃ chijjati, tāva saṃsārābhimukhova hoti, na visaṅkhārābhimukhoti adhippāyo.
In the phrase "he is indeed veiled, facing saṃsāra," the meaning is that such a person has fallen under the power of Māra, and for that very reason, he is veiled by defilements. As long as the bond of Māra is not severed, he remains facing saṃsāra, not facing the unconditioned (Nibbāna).
So hi nivuto saṃsārābhimukho (người ấy bị che lấp, hướng về luân hồi) nghĩa là người ấy đã rơi vào quyền lực của Māra, và do đó bị các phiền não che lấp. Chừng nào sự ràng buộc của Māra chưa bị cắt đứt, người ấy vẫn hướng về luân hồi, không hướng về sự chấm dứt các hành (visaṅkhāra), đó là ý nghĩa.
Imāni bhagavatā dve saccāni desitāni.
These two truths were taught by the Blessed One.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng hai chân lý này.
Kathaṃ desitāni?
How were they taught?
Ngài đã thuyết giảng như thế nào?
Tattha duvidhā kathā abhidhammanissitā ca suttantanissitā ca.
Therein, the discourse is of two kinds: that based on Abhidhamma and that based on Suttanta.
Trong đó, có hai loại lời thuyết giảng: một loại dựa trên Abhidhamma và một loại dựa trên Suttanta.
Tāsu abhidhammanissitā nāma arakkhitena cittenāti rattampi cittaṃ arakkhitaṃ, duṭṭhampi cittaṃ arakkhitaṃ, mūḷhampi cittaṃ arakkhitaṃ.
Among these, the discourse based on Abhidhamma means that in "with an unguarded mind," a mind that is attached is unguarded, a mind that is hateful is unguarded, and a mind that is deluded is unguarded.
Trong số đó, loại dựa trên Abhidhamma là: arakkhitena cittena (với tâm không được bảo vệ) – tâm tham cũng là tâm không được bảo vệ, tâm sân cũng là tâm không được bảo vệ, tâm si cũng là tâm không được bảo vệ.
Tattha rattaṃ cittaṃ aṭṭhannaṃ lobhasahagatacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, duṭṭhaṃ cittaṃ dvinnaṃ paṭighacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, mūḷhaṃ cittaṃ dvinnaṃ momūhacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ.
Therein, a mind that is attached should be understood in terms of the eight consciousness-moments (cittuppāda) accompanied by greed; a mind that is hateful should be understood in terms of the two consciousness-moments accompanied by aversion; a mind that is deluded should be understood in terms of the two consciousness-moments of extreme delusion.
Trong đó, tâm tham phải được hiểu là tám tâm sở tham hợp (lobhasahagata-cittuppāda). Tâm sân phải được hiểu là hai tâm sở sân hợp (paṭigha-cittuppāda). Tâm si phải được hiểu là hai tâm sở si hợp (momūha-cittuppāda).
Yāva imesaṃ cittuppādānaṃ vasena indriyānaṃ agutti agopāyanā apālanā anārakkhā sativosaggo pamādo cittassa asaṃvaro, evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti.
As long as there is lack of restraint, lack of guarding, lack of protection, lack of watchfulness over the faculties, abandonment of mindfulness, heedlessness, and lack of mental control due to these consciousness-moments, so long is the mind unguarded.
Chừng nào còn sự không bảo vệ, không che chở, không giữ gìn, không phòng hộ các căn, sự lơ là chánh niệm (sativosagga), sự phóng dật (pamāda), sự không chế ngự tâm do các tâm sở này, thì tâm vẫn là tâm không được bảo vệ.
Micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ catunnaṃ diṭṭhisampayuttacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ, thinamiddhābhibhūtaṃ nāma cittaṃ pañcannaṃ sasaṅkhārikākusalacittuppādānaṃ vasena veditabbaṃ.
A mind struck by wrong view should be understood in terms of the four consciousness-moments associated with wrong view; a mind overcome by sloth and torpor should be understood in terms of the five unwholesome consciousness-moments that are prompted (sasaṅkhārika).
Tâm bị tà kiến hủy hoại nên được hiểu theo bốn tâm hiệp thế với tà kiến; tâm bị hôn trầm, thụy miên chi phối nên được hiểu theo năm tâm bất thiện hữu hành.
Evaṃ sabbepi aggahitaggahaṇena dvādasa akusalacittuppādā honti.
Thus, all twelve unwholesome consciousness-moments arise by not taking what has already been taken.
Như vậy, tất cả mười hai tâm bất thiện là do không nắm giữ những gì đã được nắm giữ.
Te ‘‘katame dhammā akusalā?
These should be explained in detail in the Cittuppāda-kaṇḍa by way of the teaching on unwholesome consciousness-moments, beginning with "Which phenomena are unwholesome?
Những tâm này, bắt đầu bằng câu ‘‘Những pháp nào là bất thiện?
Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā cittuppādakaṇḍe (dha. sa. 365) akusalacittuppādadesanāvasena vitthārato vattabbā.
At which time does an unwholesome mind arise?"
Vào thời điểm nào tâm bất thiện khởi lên’’, nên được giải thích chi tiết theo cách thuyết giảng về các tâm bất thiện trong phần Tâm Khởi.
Mārassāti ettha pañca mārā.
In "of Māra," there are five Māras.
Trong đoạn Mārassa (của Ma vương) này, có năm loại Ma vương.
Tesu kilesamārassa catunnaṃ āsavānaṃ catunnaṃ oghānaṃ catunnaṃ yogānaṃ catunnaṃ ganthānaṃ catunnaṃ upādānānaṃ aṭṭhannaṃ nīvaraṇānaṃ dasannaṃ kilesavatthūnaṃ vasena āsavagocchakādīsu (dha. sa. dukamātikā 14-19, 1102) vuttanayena, tathā ‘‘jātimado gottamado ārogyamado’’tiādinā khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 832) āgatānaṃ sattannaṃ kilesānañca vasena vibhāgo vattabbo.
Among these, the division of kilesamāra (defilement-māra) should be explained according to the method stated in the Āsavagocchaka and so on in terms of the four āsavas (cankers), the four oghas (floods), the four yogas (bonds), the four ganthas (knots), the four upādānas (clingings), the eight nīvaraṇas (hindrances), and the ten kilesavatthus (bases of defilement); and also in terms of the seven defilements mentioned in the Khuddakavatthuvibhaṅga, such as "intoxication with birth, intoxication with lineage, intoxication with health," and so on.
Trong số đó, Ma vương phiền não (kilesamāra) nên được giải thích theo cách đã nói trong Tập Ásavagocchaka và các tập khác, dựa trên bốn lậu hoặc (āsava), bốn dòng nước lũ (ogha), bốn trói buộc (yoga), bốn kiết sử (gantha), bốn thủ (upādāna), tám triền cái (nīvaraṇa) và mười pháp phiền não (kilesavatthu), cũng như bảy pháp phiền não được đề cập trong Khuddakavatthuvibhaṅga (phân tích các pháp nhỏ), bắt đầu bằng ‘‘mê say dòng dõi, mê say gia tộc, mê say sức khỏe’’.
Ayaṃ tāvettha abhidhammanissitā kathā.
This, then, is the discourse based on Abhidhamma here.
Đây là lời giải thích dựa trên Abhidhamma.
Suttantanissitā (ma. ni. 1.347; a. ni. 11.17) pana arakkhitena cittenāti cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī, yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati.
However, the discourse based on Suttanta is as follows: in "with an unguarded mind," having seen a form with the eye, one grasps at its features and details. One does not practice for the restraint of the eye-faculty, by which, if the eye-faculty remains unrestrained, evil unwholesome states of covetousness and distress might flow in upon him. One does not guard the eye-faculty; one does not undertake restraint over the eye-faculty.
Tuy nhiên, lời giải thích dựa trên Kinh tạng (Ma. Ni. 1.347; A. Ni. 11.17) là: với tâm không được bảo vệ (arakkhitena cittena), khi thấy sắc bằng mắt, người ấy nắm giữ tướng chung và tướng riêng, và vì không phòng hộ nhãn căn, tham ái và sân hận, những pháp bất thiện ác độc sẽ tràn ngập người ấy; người ấy không thực hành để phòng hộ nhãn căn, không bảo vệ nhãn căn, không đạt được sự phòng hộ đối với nhãn căn.
Sotena …pe… ghānena… jivhāya… kāyena… manasā…pe… manindriyena saṃvaraṃ āpajjati (ma. ni. 1.347, 411, 421; 2.419; 3.15, 75).
With the ear... with the nose... with the tongue... with the body... with the mind... one does not undertake restraint over the mind-faculty.
Với tai… (và các căn khác)… mũi… lưỡi… thân… tâm… không đạt được sự phòng hộ đối với ý căn (Ma. Ni. 1.347, 411, 421; 2.419; 3.15, 75).
Evaṃ arakkhitaṃ cittaṃ hoti.
Thus, the mind is unguarded.
Như vậy, tâm trở nên không được bảo vệ.
Micchādiṭṭhihatena cāti micchādiṭṭhihataṃ nāma cittaṃ pubbantakappanavasena vā aparantakappanavasena vā pubbantāparantakappanavasena vā micchābhinivisantassa ayoniso ummujjantassa ‘‘sassato lokoti vā…pe… neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti (vibha. 937; paṭi. ma. 1.140) vā yā diṭṭhi, tāya hataṃ upahataṃ.
And in "struck by wrong view," a mind struck by wrong view is one that is afflicted and damaged by the wrong view of one who, having wrongly applied his mind and having emerged from unwise attention, holds such views as "the world is eternal... or... the Tathāgata neither exists nor does not exist after death."
Và với tâm bị tà kiến hủy hoại (micchādiṭṭhihatena cā): tâm bị tà kiến hủy hoại là tâm bị hủy hoại bởi tà kiến của người chấp thủ sai lầm, người chìm đắm không đúng cách, cho rằng ‘‘thế giới là thường còn… hoặc Như Lai không tồn tại sau khi chết, hoặc không phải không tồn tại’’.
Yā ca kho ‘‘imā cattāro sassatavādā…pe… pañca paramadiṭṭhadhammanibbānavādā’’ti brahmajāle (dī. ni. 1.30 ādayo) pañcattaye (ma. ni. 3.21 ādayo) ca āgatā dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo, tāsaṃ vasena cittassa micchādiṭṭhihatabhāvo kathetabbo.
And the sixty-two wrong views mentioned in the Brahmajāla Sutta, such as "these four eternalist views... or... these five views of Nibbāna in this very life," and in the Pañcattaya Sutta, should be explained as the mind being struck by wrong view.
Tâm bị tà kiến hủy hoại cũng nên được giải thích dựa trên sáu mươi hai tà kiến được đề cập trong Brahmajāla (Dī. Ni. 1.30 trở đi) và Pañcattaya (Ma. Ni. 3.21 trở đi), như ‘‘bốn thuyết thường còn… năm thuyết Niết Bàn tối thượng ngay trong đời này’’.
Thinamiddhābhibhūtenāti thinaṃ nāma cittassa akammaññatā.
Regarding Thinamiddhābhibhūtenā: Thina is the unsuitability of the mind for work.
Bị hôn trầm, thụy miên chi phối (thinamiddhābhibhūtena): Hôn trầm là sự không thích hợp của tâm để làm việc.
Middhaṃ nāma vedanādikkhandhattayassa akammaññatā.
Middha is the unsuitability of the three aggregates beginning with feeling.
Thụy miên là sự không thích hợp của ba uẩn còn lại: thọ, tưởng, hành để làm việc.
Tathā thinaṃ anussāhasaṃhananaṃ.
Likewise, thina is the suppression of effort.
Cũng vậy, hôn trầm là sự không có tinh tấn.
Middhaṃ asattivighāto.
Middha is the obstruction of energy.
Thụy miên là sự yếu đuối, mệt mỏi.
Iti thinena middhena ca cittaṃ abhibhūtaṃ ajjhotthaṭaṃ upaddutaṃ saṅkocanappattaṃ layāpannaṃ.
Thus, by thina and middha, the mind is overcome, overwhelmed, afflicted, contracted, and fallen into sluggishness.
Như vậy, tâm bị hôn trầm và thụy miên chi phối, bị áp đảo, bị quấy nhiễu, bị co rút, rơi vào trạng thái lười biếng.
Vasaṃ mārassa gacchatīti vaso nāma icchā lobho adhippāyo ruci ākaṅkhā āṇā āṇatti.
Regarding vasaṃ mārassa gacchati: Vasa means desire, greed, intention, inclination, longing, command, order.
Rơi vào quyền lực của Ma vương (vasaṃ mārassa gacchati): Quyền lực là ý muốn, tham ái, ý định, sở thích, mong muốn, mệnh lệnh, quyền uy.
Māroti pañca mārā – khandhamāro abhisaṅkhāramāro maccumāro devaputtamāro kilesamāroti.
Regarding Māro: there are five Māras: Khandhamāra, Abhisaṅkhāramāra, Maccumāra, Devaputtamāra, Kilesamāra.
Ma vương là năm loại Ma vương: Ma vương uẩn (khandhamāra), Ma vương hành (abhisaṅkhāramāra), Ma vương chết chóc (maccumāra), Ma vương thiên tử (devaputtamāra), Ma vương phiền não (kilesamāra).
Gacchatīti tesaṃ vasaṃ icchaṃ…pe… āṇattiṃ gacchati upagacchati upeti vattati anuvattati nātikkamatīti.
Regarding gacchati: it goes, approaches, attains, follows, conforms to, and does not transgress their will, desire, etc., or command.
Gacchati (đi đến) có nghĩa là đi đến, đạt đến, tuân theo, không vượt qua ý muốn… quyền uy của chúng.
Tena vuccati – ‘‘vasaṃ mārassa gacchatī’’ti.
Therefore, it is said: "goes under the sway of Māra."
Vì vậy, người ta nói ‘‘rơi vào quyền lực của Ma vương’’.
Gāthāya.
— by this verse.
Bằng bài kệ.
Tassattho – yasmā arakkhitena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena rakkhitacitto assa.
Its meaning is: Since one whose mind is unguarded goes under the sway of Māra, therefore, one should have a guarded mind by guarding the sense faculties, including the mind-door, through mindfulness and restraint.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: Vì với tâm không được bảo vệ, người ấy rơi vào quyền lực của Ma vương, do đó, người ấy nên có tâm được bảo vệ bằng cách phòng hộ các căn, là sáu xứ của ý, với sự phòng hộ chánh niệm.
Sammāsaṅkappagocaroti yasmā kāmasaṅkappādimicchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vikappetvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhāti.
Regarding whose domain is right intention: Since one whose domain is wrong intention, such as sensual intention, conceives in various ways unwisely and grasps various wrong views.
Với đối tượng của chánh tư duy (sammāsaṅkappagocaro): Vì người có đối tượng là tà tư duy như tư duy dục, cứ như vậy, suy nghĩ không đúng cách, nắm giữ đủ loại tà kiến.
Tato eva ca micchādiṭṭhihatena cittena vasaṃ mārassa gacchati, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa.
And because of that, with a mind struck by wrong view, one goes under the sway of Māra; therefore, performing action with wise attention, one should have right intention, such as renunciation intention, as one's domain.
Và chính vì thế, với tâm bị tà kiến hủy hoại, người ấy rơi vào quyền lực của Ma vương; do đó, khi thực hành bằng tác ý đúng đắn, người ấy nên có đối tượng là chánh tư duy như tư duy xuất ly.
Sammādiṭṭhiṃ purakkhatvāti sammāsaṅkappagocaratāya vidhutamicchādassano kammassakatālakkhaṇaṃ yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ pubbaṅgamaṃ katvā sīlasamādhīsu yuttappayutto.
Regarding having right view as his forerunner: Having dispelled wrong views by making right intention one's domain, and making right view—which is characterized by ownership of kamma and knowledge of reality—the forerunner, one should be diligently engaged in virtue and concentration.
Đặt chánh kiến lên hàng đầu (sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā): Với tà kiến đã được loại bỏ nhờ có đối tượng là chánh tư duy, người ấy đặt chánh kiến có đặc tính là nghiệp của mình và đặc tính là trí tuệ như thật lên hàng đầu, và tinh tấn trong giới và định.
Tato eva ca ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādaṃ nirodhañca ñatvā vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamagge gaṇhanto aggamaggena thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti evaṃ sabbaso bhinnakilesattā bhikkhu khīṇāsavo yathāsambhavaṃ tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo jaheyya, tāsaṃ parabhāge nibbāne tiṭṭheyyāti attho.
And because of that, having known rise and fall: having known the rise and cessation in fifty aspects within the five aggregates of clinging, and having diligently cultivated insight, gradually attaining the Noble Paths, by means of the highest path, the bhikkhu who has overcome sloth and torpor, being one whose defilements are utterly broken, an Arahant, should abandon all destinations, which are called evil destinations due to their connection with the three kinds of suffering as appropriate, and should abide in Nibbāna, which is beyond them. This is the meaning.
Và chính vì thế, biết sự sinh diệt (ñatvāna udayabbayaṃ), sau khi biết sự sinh và diệt của năm thủ uẩn theo năm mươi cách, người ấy nỗ lực tu tập thiền quán, và tuần tự nắm giữ các Thánh đạo, với đạo tối thượng, Tỳ kheo bị hôn trầm, thụy miên chi phối, sẽ từ bỏ mọi ác thú (thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jahe) có nghĩa là: Tỳ kheo, bậc A la hán đã đoạn trừ các phiền não hoàn toàn, sẽ từ bỏ tất cả các nẻo tái sinh được gọi là ác thú, do sự liên kết với ba loại khổ tương ứng, và sẽ an trú trong Niết Bàn, vượt ra ngoài các nẻo đó.
Yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodhoti pahānassa nirodhassa paccayabhāvato asaṅkhatadhātu pahānaṃ nirodhoti ca vuttā.
The abandonment of craving and ignorance—this is cessation: because abandonment is the cause of cessation, the unconditioned element is also called abandonment and cessation.
Sự đoạn trừ tham ái và vô minh này là Niết Bàn (yaṃ taṇhāya avijjāya ca pahānaṃ, ayaṃ nirodho): do là nhân của sự đoạn trừ và Niết Bàn, yếu tố vô vi được gọi là sự đoạn trừ và Niết Bàn.
Imāni cattāri saccānīti purimagāthāya purimāni dve, pacchimagāthāya pacchimāni dveti dvīhi gāthāhi bhāsitāni imāni cattāri ariyasaccāni.
These four truths: the first two from the former verse, and the latter two from the latter verse; thus, these four Noble Truths are taught by two verses.
Bốn sự thật này (imāni cattāri saccāni): hai sự thật đầu tiên được thuyết giảng bằng bài kệ đầu tiên, và hai sự thật cuối cùng được thuyết giảng bằng bài kệ sau, như vậy, bốn Thánh đế này được thuyết giảng bằng hai bài kệ.
Tesu samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, sabbagatijahanaṃ phalaṃ, rakkhitacittatādiko upāyo, arakkhitacittatādinisedhanamukhena rakkhitacittatādīsu niyojanaṃ bhagavato āṇattīti.
Among these, enjoyment arises from origin, danger from suffering, escape from the path and cessation, the fruit is the abandonment of all destinations, the means is having a guarded mind, and so forth, and the Buddha's command is the exhortation to have a guarded mind, and so forth, by way of prohibiting an unguarded mind, and so forth.
Trong số đó, sự thỏa mãn là do tập, sự nguy hiểm là do khổ, sự thoát ly là do đạo và diệt, quả là sự từ bỏ mọi nẻo tái sinh, phương tiện là tâm được bảo vệ và các pháp tương tự, sự răn dạy của Đức Thế Tôn là sự hướng dẫn đến tâm được bảo vệ và các pháp tương tự thông qua việc ngăn cấm tâm không được bảo vệ và các pháp tương tự.
Evaṃ desanāhārapadatthā assādādayo niddhāretabbā.
Thus, the meanings of the terms regarding the exposition method, such as enjoyment, should be determined.
Như vậy, các ý nghĩa của các từ trong phương pháp thuyết giảng như sự thỏa mãn và các pháp tương tự nên được xác định.
Tenevāha – ‘‘niyutto desanāhārasampāto’’ti.
Therefore, it is said: "The exposition method is appropriately arranged."
Vì thế, Ngài nói: ‘‘sự kết hợp của phương pháp thuyết giảng đã được sắp đặt’’.