Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto godhāyoniyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a monitor lizard.
Trong quá khứ, khi Brahmadatta đang trị vì ở Bārāṇasī, Bồ Tát tái sinh vào loài kỳ đà.
So vayappatto nadītīre mahābile anekagodhāsataparivāro vāsaṃ kappesi.
Having come of age, he dwelt in a large burrow on the riverbank, surrounded by hundreds of monitor lizards.
Khi trưởng thành, Ngài sống trong một hang lớn bên bờ sông, được vây quanh bởi hàng trăm con kỳ đà.
Tassa putto godhāpillako ekena kakaṇṭakena saddhiṃ santhavaṃ katvā tena saddhiṃ sammodamāno viharanto ‘‘kakaṇṭakaṃ parissajissāmī’’ti avattharati.
His son, the young monitor lizard, befriended a kakaṇṭaka (a kind of lizard) and, enjoying its company, would lie on it, saying, "I will embrace the kakaṇṭaka."
Con trai của Ngài, một kỳ đà con, đã kết bạn với một con tắc kè hoa (kakaṇṭaka), sống vui vẻ với nó và thường xuyên ôm ấp con tắc kè hoa.
Tassa tena saddhiṃ vissāsaṃ godhārājassa ārocesuṃ.
They reported his familiarity with it to the king of the monitor lizards.
Người ta đã báo với vua kỳ đà về sự thân thiết của nó với con tắc kè hoa.
Godhārājā puttaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, tvaṃ aṭṭhāne vissāsaṃ karosi, kakaṇṭakā nāma nīcajātikā, tehi saddhiṃ vissāso na kattabbo.
The king of the monitor lizards summoned his son and said, "My dear, you are being familiar in an inappropriate way. Kakaṇṭakas are of a low species; one should not be familiar with them.
Vua kỳ đà gọi con trai đến và nói: "Con trai, con đang tin tưởng sai chỗ. Loài tắc kè hoa là loài hạ tiện, không nên tin tưởng chúng.
Sace tvaṃ tena saddhiṃ vissāsaṃ karissasi, taṃ kakaṇṭakaṃ nissāya sabbampetaṃ godhākulaṃ vināsaṃ pāpuṇissati, ito paṭṭhāya etena saddhiṃ vissāsaṃ mā akāsī’’ti āha.
If you become familiar with it, this entire family of monitor lizards will come to ruin because of that kakaṇṭaka. From now on, do not be familiar with it."
Nếu con tin tưởng nó, cả dòng họ kỳ đà này sẽ bị hủy diệt vì con tắc kè hoa đó. Từ nay trở đi, đừng tin tưởng nó nữa."
So karotiyeva.
But he continued to do so.
Nhưng nó vẫn tiếp tục.
Bodhisatto punappunaṃ kathentopi tassa tena saddhiṃ vissāsaṃ vāretuṃ asakkonto ‘‘avassaṃ amhākaṃ etaṃ kakaṇṭakaṃ nissāya bhayaṃ uppajjissati, tasmiṃ uppanne palāyanamaggaṃ sampādetuṃ vaṭṭatī’’ti ekena passena vātabilaṃ kārāpesi.
Even though the Bodhisatta repeatedly spoke to him, he was unable to prevent his familiarity with it, and thought, "Surely, danger will arise for us because of this kakaṇṭaka; when it arises, we must prepare a path for escape," and so he had a ventilation burrow made on one side.
Dù Bồ Tát đã nói đi nói lại nhiều lần nhưng không thể ngăn cản sự tin tưởng của nó với con tắc kè hoa, Ngài nghĩ: "Chắc chắn một mối nguy hiểm sẽ nổi lên cho chúng ta vì con tắc kè hoa này. Cần phải chuẩn bị một lối thoát." Ngài đã cho đào một đường hầm thông hơi ở một bên.
Puttopissa anukkamena mahāsarīro ahosi, kakaṇṭako pana purimappamāṇoyeva.
His son also gradually grew to have a large body, but the kakaṇṭaka remained its original size.
Con trai của Ngài dần dần trở nên to lớn, nhưng con tắc kè hoa vẫn giữ nguyên kích thước ban đầu.
Itaro ‘‘kakaṇṭakaṃ parissajissāmī’’ti antarantarā avattharatiyeva, kakaṇṭakassa pabbatakūṭena avattharaṇakālo viya hoti.
The other would still occasionally lie on it, saying, "I will embrace the kakaṇṭaka," and it was like a mountain peak lying on the kakaṇṭaka.
Con kỳ đà vẫn thường xuyên ôm ấp con tắc kè hoa, và mỗi lần như vậy, con tắc kè hoa cảm thấy như bị một đỉnh núi đè lên.
So kilamanto cintesi ‘‘sace ayaṃ aññāni katipayāni divasāni maṃ evaṃ parissajissati, jīvitaṃ me natthi, ekena luddakena saddhiṃ ekato hutvā imaṃ godhākulaṃ vināsessāmī’’ti.
Weary, he thought, "If this one continues to bother me like this for a few more days, I will not live. I will join forces with a hunter and destroy this family of iguanas."
Nó mệt mỏi và suy nghĩ: "Nếu nó cứ ôm ấp ta như thế này thêm vài ngày nữa, ta sẽ không còn sống. Ta sẽ hợp tác với một người thợ săn để hủy diệt dòng họ kỳ đà này."
Athekadivasaṃ nidāghasamaye meghe vuṭṭhe vammikamakkhikā uṭṭhahiṃsu, tato tato godhā nikkhamitvā makkhikāyo khādanti.
Then one day, during the hot season, after a cloud had rained, ant-hill flies emerged, and iguanas came out from here and there to eat the flies.
Rồi một ngày nọ, vào mùa khô, khi trời mưa, ruồi mối bay ra, và các con kỳ đà từ hang chui ra ăn ruồi.
Eko godhāluddako godhābilaṃ bhindanatthāya kuddālaṃ gahetvā sunakhehi saddhiṃ araññaṃ pāvisi.
A hunter of iguanas, taking a spade to break open the iguana burrow, entered the forest with dogs.
Một người thợ săn kỳ đà cầm cuốc và cùng với đàn chó đi vào rừng để phá hang kỳ đà.
Kakaṇṭako taṃ disvā ‘‘ajja attano manorathaṃ pūressāmī’’ti taṃ upasaṅkamitvā avidūre nipajjitvā ‘‘bho purisa, kasmā araññe vicarasī’’ti pucchi.
The chameleon, seeing him, thought, "Today I will fulfill my wish," and approaching him, lay down not far away and asked, "Sir, why are you wandering in the forest?"
Con tắc kè hoa thấy vậy, nghĩ: "Hôm nay ta sẽ thực hiện được mong muốn của mình," rồi đến gần người thợ săn, nằm xuống không xa và hỏi: "Này người, tại sao ông lại đi lang thang trong rừng?"
So ‘‘godhānaṃ atthāyā’’ti āha.
He said, "For the sake of iguanas."
Người thợ săn trả lời: "Để săn kỳ đà."
‘‘Ahaṃ anekasatānaṃ godhānaṃ āsayaṃ jānāmi, aggiñca palālañca ādāya ehī’’ti taṃ tattha netvā ‘‘imasmiṃ ṭhāne palālaṃ pakkhipitvā aggiṃ datvā dhūmaṃ katvā samantā sunakhe ṭhapetvā sayaṃ mahāmuggaraṃ gahetvā nikkhantā nikkhantā godhā paharitvā māretvā rāsiṃ katvā yāhī’’ti evañca pana vatvā ‘‘ajja paccāmittassa piṭṭhiṃ passissāmī’’ti ekasmiṃ ṭhāne sīsaṃ ukkhipitvā nipajji.
"I know the dwelling place of hundreds of iguanas. Come, taking fire and straw," he said, leading him there. "In this place, put straw, set it on fire, make smoke, place dogs all around, and you yourself, taking a large club, strike and kill the iguanas as they come out, pile them up, and go." Having said this, he lay down in one place, raising his head, thinking, "Today I will see the back of my enemy."
"Ta biết nơi trú ẩn của hàng trăm con kỳ đà. Hãy mang lửa và rơm đến đây." Rồi nó dẫn người thợ săn đến chỗ đó và nói: "Hãy đặt rơm vào chỗ này, đốt lửa tạo khói, đặt chó xung quanh, rồi tự mình cầm một cái chùy lớn, đánh chết những con kỳ đà chui ra, chất đống chúng lại rồi đi đi." Nói xong, nó nghĩ: "Hôm nay ta sẽ thấy lưng của kẻ thù," rồi ngẩng đầu nằm xuống một chỗ.
Luddakopi palāladhūmaṃ akāsi, dhūmo bilaṃ pāvisi, godhā dhūmandhā maraṇabhayatajjitā nikkhamitvā palāyituṃ āraddhā.
The hunter also made straw smoke; the smoke entered the burrow, and the iguanas, blinded by smoke and terrified by the fear of death, began to come out and flee.
Người thợ săn cũng đốt rơm tạo khói, khói bay vào hang, các con kỳ đà bị khói làm mờ mắt và sợ chết, bắt đầu chui ra chạy trốn.
Luddako nikkhantaṃ nikkhantaṃ paharitvā māresi, tassa hatthato muttā sunakhā gaṇhiṃsu.
The hunter struck and killed each one that came out; those that escaped his hand were caught by the dogs.
Người thợ săn đánh chết từng con kỳ đà chui ra, những con thoát khỏi tay anh ta thì bị chó bắt.
Godhānaṃ mahāvināso uppajji.
A great destruction of iguanas occurred.
Một sự hủy diệt lớn đã xảy ra cho loài kỳ đà.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – pāpajanasaṃsevī puggalo accantasukhaṃ ekantasukhaṃ nirantarasukhaṃ nāma na edhati na vindati na paṭilabhati.
Here is a brief meaning: A person who is pāpajanasaṃsevī (associates with evil people) does not attain, find, or obtain accantasukhaṃ (absolute happiness, continuous happiness).
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Người giao du với kẻ ác không đạt được, không tìm thấy, không có được hạnh phúc tuyệt đối, tức là hạnh phúc hoàn toàn, hạnh phúc liên tục.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như điều gì?
Godhākulaṃ kakaṇṭāva.
Godhākulaṃ kakaṇṭāva (like the chameleon to the iguana family).
Như tắc kè hoa đối với dòng họ kỳ đà.
Yathā kakaṇṭakato godhākulaṃ sukhaṃ na labhati, evaṃ pāpajanasaṃsevī puggalo sukhaṃ na labhati.
Just as the iguana family does not gain happiness from the chameleon, so too a person who associates with evil people does not gain happiness.
Giống như họ hàng tắc kè hoa không tìm thấy hạnh phúc từ tắc kè hoa, một người giao du với kẻ ác cũng không tìm thấy hạnh phúc.
Pāpajanaṃ pana sevanto ekanteneva kaliṃ pāpeti attānaṃ, kali vuccati vināso, ekanteneva pāpasevī attānañca aññe ca attanā saddhiṃ vasante vināsaṃ pāpeti.
Moreover, by associating with evil people, one certainly kaliṃ pāpeti attānaṃ (brings trouble upon oneself). Kali means destruction; one who associates with evil certainly brings destruction upon oneself and others who live with oneself.
Tuy nhiên, người giao du với kẻ ác chắc chắn sẽ tự chuốc lấy sự hủy hoại cho mình, kali có nghĩa là sự hủy diệt, người giao du với kẻ ác chắc chắn sẽ tự chuốc lấy sự hủy diệt cho mình và cho những người khác sống cùng mình.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘phalaṃ pāpeyyā’’ti likhanti.
In the Pāḷi, however, they write "phalaṃ pāpeyyā" (would bring fruit).
Nhưng trong bản Pāḷi, họ viết là “phalaṃ pāpeyyā” (sẽ mang lại quả).
Taṃ byañjanaṃ aṭṭhakathāyaṃ natthi, atthopissa na yujjati.
That wording is not in the commentary, and its meaning is not appropriate.
Văn bản đó không có trong Chú giải, và ý nghĩa của nó cũng không phù hợp.
Tasmā yathāvuttameva gahetabbaṃ.
Therefore, what has been stated should be taken.
Vì vậy, nên hiểu theo cách đã nói.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto siṅgālayoniyaṃ nibbattitvā siṅgālarājā hutvā siṅgālagaṇaparivuto susānavane vihāsi.
In the past, when Brahmadatta was ruling in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a jackal, became the king of jackals, and lived in the charnel ground forest surrounded by a retinue of jackals.
Trong quá khứ, khi Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ Tát đã tái sinh thành loài chó rừng, trở thành vua chó rừng, sống trong rừng nghĩa địa cùng với một bầy chó rừng.
Tena samayena rājagahe ussavo ahosi, yebhuyyena manussā suraṃ pivanti, surāchaṇoyeva kireso.
At that time, there was a festival in Rājagaha; most people drank liquor, and it was indeed a liquor festival.
Vào thời đó, có một lễ hội ở Rājagaha, hầu hết mọi người đều uống rượu, đó được cho là một lễ hội rượu.
Athettha sambahulā dhuttā bahuṃ surañca maṃsañca āharāpetvā maṇḍitapasādhitā gāyitvā gāyitvā surañca pivanti, maṃsañca khādanti.
Then, many rogues had much liquor and meat brought, and adorned and dressed, they sang and sang, drank liquor, and ate meat.
Khi đó, nhiều kẻ du côn đã mang nhiều rượu và thịt đến, ăn mặc chỉnh tề, ca hát và uống rượu, ăn thịt.
Tesaṃ paṭhamayāmāvasāne maṃsaṃ khīyi, surā pana bahukāva.
At the end of the first watch for them, the meat was exhausted, but there was still plenty of liquor.
Đến cuối canh đầu, thịt của chúng đã hết, nhưng rượu thì còn rất nhiều.
Atheko dhutto ‘‘maṃsakhaṇḍaṃ dehī’’ti āha.
Then a rogue said, ‘‘Give me a piece of meat!’’
Một kẻ du côn nói: “Hãy cho ta một miếng thịt.”
‘‘Maṃsaṃ khīṇa’’nti ca vutte ‘‘mayi ṭhite maṃsakkhayo nāma natthī’’ti vatvā ‘‘āmakasusāne matamanussamaṃsaṃ khādanatthāya āgate siṅgāle māretvā maṃsaṃ āharissāmī’’ti muggaraṃ gahetvā niddhamanamaggena nagarā nikkhamitvā susānaṃ gantvā muggaraṃ gahetvā matako viya uttāno nipajji.
And when it was said, ‘‘The meat is exhausted,’’ he said, ‘‘While I am here, there is no such thing as an exhaustion of meat!’’ Having said this, he took a club and declared, ‘‘I will kill the jackals that come to the charnel ground to eat the flesh of dead humans and bring back meat.’’ He then left the city by a secret path, went to the charnel ground, and taking the club, lay down on his back as if dead.
Khi được nói: “Thịt đã hết,” hắn nói: “Khi ta còn đây thì không có chuyện hết thịt,” rồi cầm một cây chùy, đi ra khỏi thành phố bằng con đường thoát hiểm, đến nghĩa địa, cầm cây chùy và nằm ngửa ra như một xác chết.
Tasmiṃ khaṇe bodhisatto siṅgālagaṇaparivuto tattha gato taṃ disvā ‘‘nāyaṃ matako’’ti ñatvāpi ‘‘suṭṭhutaraṃ upaparikkhissāmī’’ti tassa adhovātena gantvā sarīragandhaṃ ghāyitvā tathatovassa amatakabhāvaṃ ñatvā ‘‘lajjāpetvā naṃ uyyojessāmī’’ti gantvā muggarakoṭiyaṃ ḍaṃsitvā ākaḍḍhi, dhutto muggaraṃ na vissaji, upasaṅkamantampi na olokento naṃ gāḷhataraṃ aggahesi.
At that moment, the Bodhisatta, surrounded by a pack of jackals, arrived there. Seeing him, he knew, ‘‘This one is not dead,’’ but wishing to investigate more thoroughly, he went to his leeward side, sniffed the body’s scent, and thus knowing his non-dead state, thought, ‘‘I will shame him and send him away.’’ He then went and bit the tip of the club and pulled it. The rogue did not let go of the club; even as he approached, not looking at him, he held it even tighter.
Vào lúc đó, Bồ Tát cùng bầy chó rừng đến đó, thấy hắn và biết rằng “người này không phải là xác chết,” nhưng để kiểm tra kỹ hơn, ngài đi đến phía dưới gió của hắn, ngửi mùi cơ thể, và từ đó biết rằng hắn không chết, ngài nghĩ: “Ta sẽ làm hắn xấu hổ và đuổi hắn đi,” rồi ngài đến cắn vào đầu cây chùy và kéo, tên du côn không buông cây chùy, ngay cả khi ngài đến gần, hắn cũng không nhìn mà nắm chặt hơn.
Bodhisatto paṭikkamitvā ‘‘bho purisa, sace tvaṃ matako bhaveyyāsi, na mayi muggaraṃ ākaḍḍhante gāḷhataraṃ gaṇheyyāsi, iminā kāraṇena tava matakabhāvo vā amatakabhāvo vā dujjāno’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
The Bodhisatta retreated and said, ‘‘Hey man, if you were dead, you would not hold the club tighter while I pull it. For this reason, whether you are dead or not dead is difficult to know,’’ and then he spoke this verse:
Bồ Tát lùi lại và nói: “Này người kia, nếu ngươi là xác chết, thì khi ta kéo cây chùy, ngươi sẽ không nắm chặt hơn, vì lý do này, thật khó biết ngươi là xác chết hay không,” rồi ngài nói bài kệ này –
Evaṃ vutte so dhutto ‘‘ayaṃ mama amatakabhāvaṃ jānātī’’ti uṭṭhāya daṇḍaṃ khipi, daṇḍo virajjhi.
When this was said, the rogue, thinking, ‘‘This one knows my non-dead state,’’ got up and threw the stick. The stick missed.
Khi được nói như vậy, tên du côn nghĩ: “Người này biết ta không chết,” liền đứng dậy ném cây gậy, cây gậy trượt mục tiêu.
Dhutto ‘‘gaccha, viraddho dānisi mayā’’ti āha.
The rogue said, ‘‘Go, you have been missed by me now!’’
Tên du côn nói: “Đi đi, ngươi đã trượt khỏi ta rồi.”
Bodhisatto nivattitvā ‘‘bho purisa, maṃ virajjhantopi tvaṃ aṭṭha mahāniraye soḷasa ca ussadaniraye aviraddhoyevā’’ti vatvā pakkāmi.
The Bodhisatta turned back and said, ‘‘Hey man, even if you miss me, you have not missed the eight great hells and the sixteen subsidiary hells,’’ and then he departed.
Bồ Tát quay lại và nói: “Này người kia, dù ngươi đã trượt khỏi ta, nhưng ngươi không trượt khỏi tám địa ngục lớn và mười sáu địa ngục phụ,” rồi ngài bỏ đi.
Dhutto kiñci alabhitvā susānā nikkhamitvā parikhāyaṃ nhāyitvā āgatamaggeneva nagaraṃ pāvisi.
The rogue, having gained nothing, left the charnel ground, bathed in a ditch, and entered the city by the same path he had come.
Tên du côn không đạt được gì, rời khỏi nghĩa địa, tắm trong hào nước và đi vào thành phố bằng con đường đã đến.
Lasī ca te nipphalitāti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattassa gayāsīse sugatālayassa dassitabhāvaṃ ārabbha kathesi.
Lasī ca te nipphalitāti – The Teacher spoke this while dwelling in Veḷuvana, concerning Devadatta’s showing of the Sugatālaya at Gayāsīsa.
Lasī ca te nipphalitā (Và nước bọt của ngươi đã chảy ra) – Bậc Đạo Sư đã nói điều này khi ngài trú tại Veluvana, liên quan đến việc Devadatta cố gắng bắt chước Như Lai ở Gayāsīsa.
Devadatto hi parihīnajjhāno lābhasakkāraparihīno ‘‘attheko upāyo’’ti cintetvā satthāraṃ pañca vatthūni yācitvā alabhamāno dvinnaṃ aggasāvakānaṃ saddhivihārike adhunā pabbajite dhammavinayamhi akovide pañcasate bhikkhū gahetvā gayāsīsaṃ gantvā saṅghaṃ bhinditvā ekasīmāyaṃ āveṇikaṃ saṅghakammaṃ akāsi.
Devadatta, whose jhāna had declined and who had lost gain and honor, thought, ‘‘There is a way!’’ and asked the Teacher for five things. Not obtaining them, he took five hundred bhikkhus, who were newly ordained disciples of the two chief disciples and unskilled in the Dhamma and Vinaya, and went to Gayāsīsa, split the Saṅgha, and performed a separate Saṅgha-kamma within one sīmā.
Devadatta, vì thiền định suy yếu và mất đi lợi lộc, danh tiếng, đã nghĩ: “Có một cách,” rồi thỉnh cầu Bậc Đạo Sư năm điều nhưng không được, hắn đã dẫn năm trăm Tỳ khưu là đệ tử mới xuất gia, chưa thông thạo Pháp và Luật của hai vị Đại đệ tử trưởng, đến Gayāsīsa, chia rẽ Tăng đoàn và thực hiện một hành động riêng biệt của Tăng đoàn trong cùng một giới hạn.
Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ ñāṇaparipākakālaṃ ñatvā dve aggasāvake pesesi.
Knowing the time for the ripening of the wisdom of those bhikkhus, the Teacher sent the two chief disciples.
Bậc Đạo Sư, biết thời điểm trí tuệ của các Tỳ khưu đó đã chín muồi, đã phái hai vị Đại đệ tử trưởng đi.
Te disvā devadatto tuṭṭhamānaso rattiṃ dhammaṃ desayamāno ‘‘buddhalīlaṃ karissāmī’’ti sugatālayaṃ dassento ‘‘vigatathinamiddho kho, āvuso sāriputta, bhikkhusaṅgho, paṭibhātu taṃ bhikkhūnaṃ dhammīkathā, piṭṭhi me āgilāyati, tamahaṃ āyamissāmī’’ti vatvā niddaṃ upagato.
Seeing them, Devadatta, with a delighted mind, was teaching the Dhamma at night. Wishing to perform a Buddha-like act, he showed the Sugatālaya and said, ‘‘Indeed, friend Sāriputta, the community of bhikkhus is free from sloth and torpor. Let a Dhamma talk occur to you for the bhikkhus. My back aches, I will rest it.’’ Having said this, he fell asleep.
Thấy họ, Devadatta vui mừng, vào ban đêm, khi đang thuyết pháp, hắn nói: “Ta sẽ bắt chước phong thái của Đức Phật,” rồi bắt chước Như Lai, nói: “Này hiền giả Sāriputta, Tăng đoàn Tỳ khưu này đã thoát khỏi hôn trầm thụy miên, xin hiền giả hãy thuyết pháp cho các Tỳ khưu, lưng ta mỏi rồi, ta sẽ nghỉ ngơi,” rồi hắn ngủ thiếp đi.
Dve aggasāvakā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desetvā maggaphalehi pabodhetvā sabbe ādāya veḷuvanameva paccāgamiṃsu.
The two chief disciples taught the Dhamma to those bhikkhus, awakened them with the paths and fruits, and taking all of them, returned to Veḷuvana itself.
Hai vị Đại đệ tử trưởng đã thuyết pháp cho các Tỳ khưu đó, đánh thức họ bằng các đạo quả, rồi dẫn tất cả trở về Veluvana.
Kokāliko vihāraṃ tucchaṃ disvā devadattassa santikaṃ gantvā ‘‘āvuso devadatta, parisaṃ te bhinditvā dve aggasāvakā vihāraṃ tucchaṃ katvā gatā, tvaṃ pana niddāyasiyevā’’ti vatvā uttarāsaṅgamassa apanetvā bhittiyaṃ piṭṭhikaṇṭakaṃ phusanto viya paṇhiyā naṃ hadaye pahari.
Kokāḷika, seeing the monastery empty, went to Devadatta and said, "Friend Devadatta, the two chief disciples have broken your assembly, emptied the monastery, and gone away, but you are still sleeping!" Having said this, he pulled off Devadatta's outer robe and, as if touching his spine to the wall, struck him in the heart with his heel.
Kokālika thấy tu viện trống rỗng, đến gặp Devadatta và nói: “Này hiền giả Devadatta, hai vị Đại đệ tử trưởng đã chia rẽ hội chúng của ngươi, khiến tu viện trống rỗng rồi đi, còn ngươi thì vẫn ngủ,” rồi hắn kéo tấm y vai của Devadatta xuống, dùng gót chân đá vào ngực hắn như thể chạm vào xương sống lưng trên tường.
Tāvadevassa mukhato lohitaṃ uggañchi.
Immediately, blood gushed from his mouth.
Ngay lập tức, máu trào ra từ miệng hắn.
So tato paṭṭhāya gilāno ahosi.
From that time onwards, he became ill.
Từ đó, hắn bị bệnh.
Satthā theraṃ pucchi ‘‘sāriputta, tumhākaṃ gatakāle devadatto kiṃ akāsī’’ti?
The Teacher asked the Elder, "Sāriputta, what did Devadatta do after you had left?"
Bậc Đạo Sư hỏi vị Trưởng lão: “Sāriputta, khi các con đi, Devadatta đã làm gì?”
Bhante, devadatto amhe disvā ‘‘buddhalīlaṃ karissāmī’’ti sugatālayaṃ dassetvā mahāvināsaṃ pattoti.
"Venerable Sir, Devadatta, seeing us, said, 'I will act like the Buddha,' and showing an attitude like the Sugata, he met with great ruin."
“Bạch Thế Tôn, Devadatta thấy chúng con, nói: ‘Con sẽ bắt chước phong thái của Đức Phật,’ rồi bắt chước Như Lai và đã gặp phải sự hủy hoại lớn.”
Satthā ‘‘na kho sāriputta, devadatto idāneva mama anukaronto vināsaṃ patto, pubbepi pattoyevā’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
The Teacher said, "Sāriputta, it is not only now that Devadatta, imitating me, has met with ruin; he met with it in the past too." Having said this, being requested by the Elder, he related a past event.
Bậc Đạo Sư nói: “Này Sāriputta, Devadatta không chỉ gặp sự hủy hoại khi bắt chước Ta vào lúc này, mà trước đây cũng đã từng gặp,” rồi theo lời thỉnh cầu của vị Trưởng lão, ngài kể một câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kesarasīho hutvā himavantappadese kañcanaguhāyaṃ vāsaṃ kappesi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born as a maned lion and resided in a golden cave in the Himavanta region.
Trong quá khứ, khi Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ Tát đã tái sinh thành một con sư tử bờm, sống trong hang vàng ở vùng Himavanta.
So ekadivasaṃ kañcanaguhāya nikkhamitvā vijambhitvā catuddisaṃ oloketvā sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkanto mahāmahiṃsaṃ vadhitvā varamaṃsaṃ khāditvā ekaṃ saraṃ otaritvā maṇivaṇṇassa udakassa kucchiṃ pūretvā guhaṃ sandhāya pāyāsi.
One day, he came out of the golden cave, stretched, looked in the four directions, roared a lion's roar, and set out for food. He killed a large buffalo, ate the choicest meat, descended into a lake, filled his belly with the jewel-colored water, and headed back to his cave.
Một ngày nọ, ngài rời hang vàng, vươn vai, nhìn bốn phương, gầm lên tiếng sư tử, rồi đi kiếm ăn, giết một con trâu lớn, ăn thịt ngon, rồi xuống một cái hồ, uống đầy bụng nước trong như ngọc, rồi quay về hang.
Atheko siṅgālo gocarappasuto sahasāva sīhaṃ disvā palāyituṃ asakkonto sīhassa purato pādesu patitvā nipajji.
Then a jackal, intent on finding food, suddenly saw the lion and, unable to flee, fell at the lion's feet and lay down.
Khi đó, một con chó rừng đang kiếm ăn, bất ngờ thấy sư tử, không kịp chạy trốn, liền nằm phục dưới chân sư tử.
‘‘Kiṃ, jambukā’’ti ca vutte ‘‘ahaṃ te, sāmi, pāde upaṭṭhātukāmo’’ti āha.
When asked, "What is it, jackal?" he replied, "My lord, I wish to attend to your feet."
Khi được hỏi: “Gì vậy, chó rừng?” nó đáp: “Bạch chủ nhân, con muốn phục vụ ngài.”
Sīho ‘‘sādhu ehi, maṃ upaṭṭhaha, varamaṃsāni taṃ khādāpessāmī’’ti vatvā siṅgālaṃ ādāya kañcanaguhaṃ agamāsi.
The lion said, "Very well, come, attend to me, and I will let you eat the choicest meats." Having said this, he took the jackal and went to the golden cave.
Sư tử nói: “Tốt, hãy đến, phục vụ ta, ta sẽ cho ngươi ăn thịt ngon,” rồi dẫn chó rừng về hang vàng.
Siṅgālo tato paṭṭhāya sīhavighāsaṃ khādati.
From that time onwards, the jackal ate the lion's leavings.
Từ đó, chó rừng ăn thức ăn thừa của sư tử.
So katipāhaccayeneva thūlasarīro ahosi.
In just a few days, he became stout-bodied.
Chỉ sau vài ngày, thân thể nó trở nên mập mạp.
Atha naṃ ekadivasaṃ guhāya nipannakova sīho āha ‘‘gaccha jambuka, pabbatasikhare ṭhatvā pabbatapāde sañcarantesu hatthiassamahiṃsādīsu yassa maṃsaṃ khāditukāmosi, taṃ oloketvā āgantvā ‘asukamaṃsaṃ khāditukāmomhī’ti vatvā maṃ vanditvā ‘viroca, sāmī’ti vadāhi, ahaṃ taṃ vadhitvā madhuramaṃsaṃ khāditvā tuyhampi dassāmī’’ti.
Then one day, the lion, lying in the cave, said to him, "Go, jackal, stand on the mountain peak, and among the elephants, horses, and buffaloes roaming at the foot of the mountain, whichever meat you wish to eat, look at it, come back, and say, 'I wish to eat such-and-such meat,' then bow to me and say, 'Shine forth, my lord!' I will kill it, eat the delicious meat, and give some to you too."
Một ngày nọ, khi sư tử đang nằm trong hang, nó nói với chó rừng: “Đi đi, chó rừng, hãy đứng trên đỉnh núi và quan sát những con voi, ngựa, trâu, v.v. đang đi lại dưới chân núi, con muốn ăn thịt con nào thì hãy nhìn nó, rồi về đây nói: ‘Con muốn ăn thịt con đó,’ rồi đảnh lễ ta và nói: ‘Viroca, chủ nhân,’ ta sẽ giết nó, ăn thịt ngon và cũng sẽ cho con.”
Siṅgālo pabbatasikharaṃ abhiruhitvā nānappakāre mige oloketvā yasseva maṃsaṃ khāditukāmo hoti, kañcanaguhaṃ pavisitvā tameva sīhassa ārocetvā pādesu patitvā ‘‘viroca, sāmī’’ti vadati.
The jackal ascended the mountain peak, looked at various animals, and whichever meat he wished to eat, he would enter the golden cave, inform the lion, fall at his feet, and say, "Shine forth, my lord!"
Chó rừng leo lên đỉnh núi, quan sát các loài thú khác nhau, muốn ăn thịt con nào thì vào hang vàng, báo cho sư tử biết, rồi phủ phục dưới chân sư tử và nói: “Viroca, chủ nhân.”
Sīho vegena pakkhanditvā sacepi mattavaravāraṇo hoti, tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā sayampi varamaṃsaṃ khādati, siṅgālassapi deti.
The lion would charge swiftly, and even if it was a mighty elephant, he would bring it to an end of life right there, eat the choicest meat himself, and give some to the jackal.
Sư tử lao tới với tốc độ, dù đó là một con voi chúa say, nó vẫn kết liễu mạng sống của con voi ngay tại chỗ, tự mình ăn thịt ngon và cũng cho chó rừng ăn.
Siṅgālo kucchipūraṃ maṃsaṃ khāditvā guhaṃ pavisitvā niddāyati.
The jackal would eat his fill of meat, enter the cave, and sleep.
Chó rừng ăn no bụng thịt, rồi đi vào hang ngủ.
So gacchante gacchante kāle mānaṃ vaḍḍhesi ‘‘ahampi catuppadova, kiṃkāraṇā divase divase parehi posiyamāno viharāmi, ito paṭṭhāya ahampi hatthiādayo hanitvā maṃsaṃ khādissāmi, sīhopi migarājā ‘viroca, sāmī’ti vuttameva padaṃ nissāya varavāraṇe vadheti, ahampi sīhena ‘viroca, jambukā’ti maṃ vadāpetvā ekaṃ varavāraṇaṃ vadhitvā maṃsaṃ khādissāmī’’ti.
As time passed, he developed conceit, thinking, "I am also a quadruped; why do I live day after day being fed by others? From now on, I too will kill elephants and others and eat their meat. The lion, the king of beasts, kills mighty elephants merely by being told, 'Shine forth, my lord!' I too will have the lion say to me, 'Shine forth, jackal,' and then I will kill a mighty elephant and eat its meat."
Thời gian trôi qua, nó ngày càng kiêu ngạo: “Ta cũng là một loài bốn chân, vì lý do gì mà ngày ngày ta phải sống nhờ người khác nuôi dưỡng? Từ nay trở đi, ta cũng sẽ giết voi và các loài khác để ăn thịt. Sư tử là chúa tể loài thú, chỉ dựa vào câu nói ‘Hãy tỏa sáng, chúa tể!’ mà giết được voi chúa. Ta cũng sẽ khiến sư tử nói với ta ‘Hãy tỏa sáng, chó rừng!’ rồi giết một con voi chúa để ăn thịt.”
So sīhaṃ upasaṅkamitvā etadavoca ‘‘sāmi, mayā dīgharattaṃ tumhehi vadhitavaravāraṇānaṃ maṃsaṃ khāditaṃ, ahampi ekaṃ varavāraṇaṃ māretvā maṃsaṃ khāditukāmo, tasmā tumhehi nipannaṭṭhāne kañcanaguhāyaṃ nipajjissāmi, tumhe pabbatapāde vicarantaṃ varavāraṇaṃ oloketvā mama santikaṃ āgantvā ‘viroca, jambukā’ti vadetha, ettakamattasmiṃ maccheraṃ mā karitthā’’ti.
He approached the lion and said, "My lord, for a long time I have eaten the meat of mighty elephants killed by you. I too wish to kill a mighty elephant and eat its meat. Therefore, I will lie down in the golden cave in the place where you usually lie. You should look at a mighty elephant roaming at the foot of the mountain, come to me, and say, 'Shine forth, jackal.' Do not be stingy in this small matter."
Nó đến gần sư tử và nói: “Chúa tể, đã lâu rồi con ăn thịt voi chúa do ngài giết. Con cũng muốn giết một con voi chúa để ăn thịt. Vì vậy, con sẽ nằm trong hang vàng nơi ngài thường nằm. Ngài hãy quan sát một con voi chúa đang đi dạo dưới chân núi, rồi đến chỗ con và nói ‘Hãy tỏa sáng, chó rừng!’. Xin đừng keo kiệt dù chỉ một chút như vậy.”
Atha naṃ sīho āha ‘‘na, tvaṃ jambuka, vāraṇe vadhituṃ samatthe sīhakule uppanno, vāraṇaṃ vadhitvā maṃsaṃ khādanasamattho siṅgālo nāma loke natthi, mā te etaṃ rucci, mayā vadhitavaravāraṇānaññeva maṃsaṃ khāditvā vasā’’ti.
Then the lion said to him, "Jackal, you are not born in a lion family capable of killing elephants. There is no jackal in the world capable of killing an elephant and eating its meat. Do not let this thought please you. Just eat the meat of the mighty elephants killed by me and live."
Bấy giờ, sư tử nói với nó: “Không, chó rừng, ngươi không sinh ra trong dòng sư tử có thể giết voi. Không có con chó rừng nào trên đời có khả năng giết voi và ăn thịt. Đừng mong muốn điều đó. Hãy cứ ăn thịt voi chúa do ta giết mà sống.”
So evaṃ vuttepi viramituṃ na icchi, punappunaṃ yāciyeva.
Even when spoken to thus, he did not wish to stop, but kept begging again and again.
Dù được nói như vậy, nó vẫn không muốn từ bỏ, mà cứ van xin hết lần này đến lần khác.
Sīho taṃ vāretuṃ asakkonto sampaṭicchitvā ‘‘tena hi mama vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā nipajjā’’ti jambukaṃ kañcanaguhāyaṃ nipajjāpetvā sayaṃ pabbatapāde mattavaravāraṇaṃ oloketvā guhādvāraṃ gantvā ‘‘viroca, jambukā’’ti āha.
The lion, unable to restrain him, consented and, making the jackal lie down in the golden cave, saying, "Then enter my dwelling place and lie down," he himself went to the mouth of the cave after observing a magnificent rutting elephant at the foot of the mountain, and said, "Shine forth, O jackal!"
Sư tử không thể ngăn cản nó, đành chấp thuận và nói: “Vậy thì, hãy vào chỗ ở của ta mà nằm đi.” Sư tử để chó rừng nằm trong hang vàng, rồi tự mình đi xuống chân núi quan sát một con voi chúa say, sau đó đến cửa hang và nói: “Hãy tỏa sáng, chó rừng!”
Siṅgālo kañcanaguhāya nikkhamitvā vijambhitvā catuddisaṃ oloketvā tikkhattuṃ vassitvā ‘‘mattavaravāraṇassa kumbhe patissāmī’’ti pakkhanditvā virajjhitvā pādamūle pati.
The jackal came out of the golden cave, stretched, looked in the four directions, howled three times, and saying, "I will fall upon the forehead of the magnificent rutting elephant," he charged, missed, and fell at its feet.
Chó rừng bước ra khỏi hang vàng, ngáp một cái, nhìn bốn phía, sủa ba tiếng, rồi nói: “Ta sẽ nhảy vào đầu con voi chúa say!” và lao tới, nhưng trượt chân ngã xuống dưới chân voi.
Vāraṇo dakkhiṇapādaṃ ukkhipitvā tassa sīsaṃ akkami, sīsaṭṭhīni cuṇṇavicuṇṇāni ahesuṃ.
The elephant lifted its right foot and stepped on his head; his skull bones were crushed to powder.
Con voi nhấc chân phải lên và giẫm lên đầu nó, xương sọ của nó nát tan thành từng mảnh.
Athassa sarīraṃ vāraṇo pādena saṅgharitvā rāsiṃ katvā upari laṇḍaṃ pātetvā koñcanādaṃ nadanto araññaṃ pāvisi.
Then the elephant gathered his body with its foot, made a heap, dropped dung on top, and trumpeting a koñca sound, entered the forest.
Sau đó, con voi dùng chân gom xác nó lại thành một đống, phóng uế lên trên, rồi gầm lên tiếng kêu của voi và đi vào rừng.
Bahumpetaṃ asabbhi jātavedāti idaṃ satthā jetavane viharanto ājīvakānaṃ micchātapaṃ ārabbha kathesi.
Bahumpetaṃ asabbhi jātavedā — This the Teacher related while dwelling at Jetavana, concerning the wrong ascetic practices of the Ājīvakas.
Bahumpetaṃ asabbhi jātavedā — câu này được Đức Phật nói tại Jetavana, liên quan đến sự khổ hạnh sai lầm của các đạo sĩ Ājīvaka.
Tadā kira ājīvakā jetavanapiṭṭhiyaṃ nānappakāraṃ micchātapaṃ caranti.
At that time, it is said, the Ājīvakas practiced various kinds of wrong asceticism on the back side of Jetavana.
Bấy giờ, các đạo sĩ Ājīvaka thực hành nhiều loại khổ hạnh sai lầm ở phía sau Jetavana.
Sambahulā bhikkhū tesaṃ ukkuṭikappadhānavaggulivatakaṇṭakāpassayapañcātapatapanādibhedaṃ micchātapaṃ disvā bhagavantaṃ pucchiṃsu ‘‘atthi nu kho, bhante, imaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti.
Many bhikkhus, seeing their wrong asceticism, which included practices such as squatting, bat-like hanging, lying on thorns, and the five-fire penance, asked the Blessed One, "Is there, Venerable Sir, any merit or progress to be gained from this wrong asceticism?"
Một số đông Tỳ-kheo thấy các loại khổ hạnh sai lầm của họ, như ngồi xổm, nằm như con dơi, nằm trên gai, và phơi mình dưới năm ngọn lửa, liền hỏi Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, có phải nhờ những khổ hạnh sai lầm này mà có thiện pháp hay sự tăng trưởng nào không?”
Satthā ‘‘na, bhikkhave, evarūpaṃ micchātapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā atthi, pubbe paṇḍitā ‘evarūpaṃ tapaṃ nissāya kusalaṃ vā vuḍḍhi vā bhavissatī’ti saññāya jātaggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggijuhanādivasena kiñci vuḍḍhiṃ apassantā aggiṃ udakena nibbāpetvā kasiṇaparikammaṃ katvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā brahmalokaparāyaṇā ahesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher said, "No, bhikkhus, there is no merit or progress to be gained from such wrong asceticism. In the past, wise men, thinking, 'There will be merit or progress from such asceticism,' took the sacred fire and entered the forest. Not seeing any progress by performing fire sacrifices and so on, they extinguished the fire with water, performed kasiṇa meditation, developed supernormal powers and attainments, and became destined for the Brahma-world," and then he related a past event.
Đức Phật đáp: “Này các Tỳ-kheo, không có thiện pháp hay sự tăng trưởng nào nhờ những khổ hạnh sai lầm như vậy. Xưa kia, các bậc hiền trí, với ý nghĩ ‘nhờ khổ hạnh như vậy mà sẽ có thiện pháp hay sự tăng trưởng’, đã mang lửa tế lễ vào rừng, nhưng không thấy bất kỳ sự tăng trưởng nào qua việc tế lửa và các hành động tương tự. Họ đã dập tắt lửa bằng nước, thực hành phép kasiṇa, đạt được các thần thông và thiền định, rồi tái sinh vào cõi Phạm thiên.” Sau đó, Ngài kể chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a Northern brahmin family.
Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ Tát tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn ở phương Bắc.
Tassa jātadivase mātāpitaro jātaggiṃ gahetvā ṭhapesuṃ.
On the day of his birth, his parents took and kept the sacred fire.
Vào ngày Ngài sinh ra, cha mẹ Ngài đã giữ lửa tế lễ.
Atha naṃ soḷasavassakāle etadavocuṃ ‘‘mayaṃ te, putta, jātadivase aggiṃ gaṇhimha.
Then, when he was sixteen years old, they said to him, "Son, we took the fire on the day of your birth.
Khi Ngài được mười sáu tuổi, cha mẹ Ngài nói: “Này con, chúng ta đã giữ lửa tế lễ vào ngày con sinh ra.
Sacesi agāraṃ ajjhāvasitukāmo, tayo vede uggaṇha.
If you wish to dwell in the household life, learn the three Vedas.
Nếu con muốn sống đời gia đình, hãy học ba bộ Veda.
Atha brahmalokaṃ gantukāmo, aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā aggiṃ paricaranto mahābrahmānaṃ ārādhetvā brahmalokaparāyaṇo hohī’’ti.
But if you wish to go to the Brahma-world, take the fire, enter the forest, serve the fire, propitiate Mahābrahmā, and become destined for the Brahma-world."
Nếu con muốn đi đến cõi Phạm thiên, hãy mang lửa vào rừng, phụng sự lửa, làm hài lòng Phạm thiên vĩ đại, và sẽ tái sinh vào cõi Phạm thiên.”
So ‘‘na mayhaṃ agārena attho’’ti aggiṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā assamapadaṃ māpetvā aggiṃ paricaranto araññe vihāsi.
He, saying, "I have no need of the household life," took the fire, entered the forest, built a hermitage, and lived in the forest serving the fire.
Ngài nói: “Ta không cần đời sống gia đình,” rồi mang lửa vào rừng, dựng một am thất, và sống trong rừng, phụng sự lửa.
So ekadivasaṃ paccantagāmake godakkhiṇaṃ labhitvā taṃ goṇaṃ assamapadaṃ netvā cintesi ‘‘aggibhagavantaṃ gomaṃsaṃ khādāpessāmī’’ti.
One day, having received a cow as an offering in a border village, he led that ox to his hermitage and thought, "I will feed the revered fire god with beef."
Một ngày nọ, Ngài nhận được một con bò làm lễ vật ở một ngôi làng biên giới, mang con bò đó về am thất và nghĩ: “Ta sẽ cho vị thần lửa ăn thịt bò.”
Athassa etadahosi ‘‘idha loṇaṃ natthi, aggibhagavā aloṇaṃ khādituṃ na sakkhissati, gāmato loṇaṃ āharitvā aggibhagavantaṃ saloṇakaṃ khādāpessāmī’’ti.
Then it occurred to him, "There is no salt here; the revered fire god will not be able to eat it unsalted. I will bring salt from the village and feed the revered fire god with salted meat."
Sau đó, Ngài nghĩ: “Ở đây không có muối. Vị thần lửa sẽ không thể ăn thịt không muối. Ta sẽ mang muối từ làng về và cho vị thần lửa ăn thịt có muối.”
So taṃ tattheva bandhitvā loṇatthāya gāmakaṃ agamāsi.
He tied it there and went to the village for salt.
Ngài buộc con bò ở đó và đi đến làng để lấy muối.
Tasmiṃ gate sambahulā luddakā taṃ ṭhānaṃ āgatā.
After he had gone, many hunters came to that place.
Khi Ngài đi vắng, một số thợ săn đến chỗ đó.
Goṇaṃ disvā vadhitvā maṃsaṃ pacitvā khāditvā naṅguṭṭhañca jaṅghañca cammañca tattheva chaḍḍetvā avasesamaṃsaṃ ādāya agamaṃsu.
Seeing the ox, they killed it, cooked the meat, ate it, threw the tail, leg, and hide there, and took the remaining meat and departed.
Thấy con bò, họ giết nó, nấu thịt ăn, rồi vứt đuôi, chân và da ở đó, mang phần thịt còn lại đi.
Brāhmaṇo āgantvā naṅguṭṭhādimattameva disvā cintesi ‘‘ayaṃ aggibhagavā attano santakampi rakkhituṃ na sakkoti, maṃ pana kadā rakkhissati.
The brahmin, having come and seen only the tail and so on, thought: "This venerable fire god cannot even protect his own possessions; when will he protect me?
Bà-la-môn trở về, chỉ thấy mỗi cái đuôi và các thứ khác, liền nghĩ: “Vị thần lửa này còn không thể bảo vệ tài sản của chính mình, vậy thì bao giờ mới bảo vệ được ta?
Iminā aggiparicaraṇena niratthakena bhavitabbaṃ, natthi itonidānaṃ kusalaṃ vā vuḍḍhi vā’’ti.
This service to the fire must be useless; there is no merit or prosperity to be gained from it."
Việc phụng sự lửa này chắc chắn là vô ích, không có thiện pháp hay sự tăng trưởng nào từ đó cả.”
So aggiparicariyāya vigatacchando ‘‘hambho aggibhagavā, tvaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asakkonto maṃ kadā rakkhissasi, maṃsaṃ natthi, ettakenapi tussāhī’’ti naṅguṭṭhādīni aggimhi pakkhipanto imaṃ gāthamāha –
So, having lost his desire for serving the fire, he said, "Oh venerable fire god, you who cannot even protect your own possessions, when will you protect me? There is no meat; be content with this much!" And throwing the tail and so on into the fire, he recited this verse:
Ngài mất hết hứng thú với việc phụng sự lửa, nói: “Này vị thần lửa, ngài còn không thể bảo vệ tài sản của chính mình, vậy thì bao giờ mới bảo vệ được ta? Không có thịt, hãy hài lòng với chừng này thôi,” rồi ném đuôi và các thứ khác vào lửa, và đọc kệ này:
Tattha bahumpetanti ettakampi bahuṃ.
Therein, bahumpetaṃ means 'even this much is much'.
Trong đó, bahumpetaṃ có nghĩa là chừng này cũng là nhiều.
Asabbhīti asappurisa asādhujātika.
Asabbhī means 'ignoble, of an unrighteous nature'.
Asabbhī có nghĩa là người không tốt, kẻ hạ tiện.
Jātavedāti aggiṃ ālapati.
Jātavedā addresses the fire.
Jātavedā là tiếng gọi lửa.
Aggi hi jātamattova vediyati paññāyati pākaṭo hoti, tasmā ‘‘jātavedo’’ti vuccati.
For fire, as soon as it is born, it is known, perceived, and becomes manifest; therefore, it is called "Jātaveda".
Lửa vừa sinh ra đã được biết đến, được nhận ra, trở nên rõ ràng, do đó được gọi là jātaveda.
Yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāmāti yaṃ ajja mayaṃ attanopi santakaṃ rakkhituṃ asamatthaṃ bhagavantaṃ vāladhinā abhipūjayāma, etampi tava bahumevāti dasseti.
Yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāmā shows that 'that which we today honor you, venerable one, who are unable to protect even your own possessions, with a tail, even this is much for you'.
Yaṃ taṃ vāladhinābhipūjayāma có nghĩa là hôm nay chúng ta cúng dường ngài bằng cái đuôi, một vị thần còn không thể bảo vệ tài sản của chính mình, chừng này đối với ngài cũng là quá nhiều, điều đó được chỉ ra.
Maṃsārahassāti maṃsaṃ arahassa tuyhaṃ natthi ajja maṃsaṃ.
Maṃsārahassā means 'for you who are worthy of meat, there is no meat today'.
Maṃsārahassā có nghĩa là hôm nay không có thịt cho ngươi đáng được ăn.
Naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātūti attano santakaṃ rakkhituṃ asakkonto bhavaṃ imaṃ sajaṅghacammaṃ naṅguṭṭhampi paṭiggaṇhātūti.
Naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātū means 'may your honor, who cannot protect your own possessions, accept even this tail, which is skin with the shank'.
Naṅguṭṭhampi bhavaṃ paṭiggahātū có nghĩa là ngài, người không thể bảo vệ tài sản của chính mình, hãy nhận lấy cả cái đuôi cùng với chân và da này.
Na tvaṃ rādha vijānāsīti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇadutiyikāpalobhanaṃ ārabbha kathesi.
Na tvaṃ rādha vijānāsī—this the Teacher related while dwelling at Jetavana, concerning the enticement of a former wife.
Na tvaṃ rādha vijānāsī — câu này được Đức Phật nói tại Jetavana, liên quan đến việc một tỳ-kheo bị người vợ cũ quyến rũ.
Paccuppannavatthu indriyajātake āvi bhavissati.
The present story will become clear in the Indriya Jātaka.
Câu chuyện hiện tại sẽ được trình bày rõ trong Indriya Jātaka.
Satthā pana taṃ bhikkhuṃ āmantetvā ‘‘bhikkhu mātugāmo nāma arakkhiyo, ārakkhaṃ ṭhapetvā rakkhantāpi rakkhituṃ na sakkonti.
The Teacher, however, addressing that bhikkhu, said, "Bhikkhu, women are unguardable; even those who guard them by placing a guard cannot protect them.
Đức Phật gọi vị Tỳ-kheo đó và nói: “Này Tỳ-kheo, phụ nữ là khó giữ gìn, dù có người canh giữ cũng không thể giữ được.
Tvampi pubbe etaṃ ārakkhaṃ ṭhapetvā rakkhantopi rakkhituṃ nāsakkhi, idāni kathaṃ rakkhissasī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
You too, in the past, even guarding her by placing a guard, could not protect her; how will you protect her now?" Having said this, he brought up the past.
Xưa kia, ngươi cũng đã không thể giữ được cô ta dù có người canh giữ, vậy bây giờ làm sao ngươi có thể giữ được?” Nói xong, Ngài kể chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sukayoniyaṃ nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born in the species of a parrot.
Thuở xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ Tát tái sinh làm một con vẹt.
Kāsiraṭṭhe eko brāhmaṇo bodhisattañca kaniṭṭhabhātarañcassa puttaṭṭhāne ṭhapetvā posesi.
In the Kāsī kingdom, a brahmin raised the Bodhisatta and his younger brother as his sons.
Một Bà-la-môn ở xứ Kāsī đã nuôi dưỡng Bồ Tát và em trai của Ngài như con của mình.
Tesu bodhisattassa ‘‘poṭṭhapādo’’ti nāmaṃ ahosi, itarassa ‘‘rādho’’ti.
Among them, the Bodhisatta's name was Poṭṭhapāda, and the other's was Rādha.
Trong số đó, Bồ-tát có tên là Poṭṭhapāda, còn người kia tên là Rādha.
Tassa pana brāhmaṇassa bhariyā anācārā hoti dussīlā.
However, that brahmin's wife was unchaste and immoral.
Vợ của vị Bà-la-môn ấy lại là người vô đạo đức, ác hạnh.
So vohāratthāya gacchanto ubhopi bhātaro āha – ‘‘tātā, sace vo mātā brāhmaṇī anācāraṃ ācarati, vāreyyātha na’’nti.
Going for business, he said to both brothers, "Sons, if your mother, the brahmin woman, behaves improperly, you should restrain her."
Khi ông ấy đi làm ăn, ông nói với cả hai anh em: “Các con ơi, nếu mẹ các con, bà Bà-la-môn, hành xử vô đạo đức, các con hãy ngăn cản bà ấy.”
Bodhisatto āha ‘‘sādhu, tāta, vāretuṃ sakkontā vāreyyāma, asakkontā tuṇhī bhavissāmā’’ti.
The Bodhisatta said, "Very well, father, if we can restrain her, we will; if not, we will remain silent."
Bồ-tát nói: “Thưa cha, được thôi. Nếu chúng con có thể ngăn cản được, chúng con sẽ ngăn cản. Nếu không thể, chúng con sẽ giữ im lặng.”
Evaṃ brāhmaṇo brāhmaṇiṃ sukānaṃ niyyādetvā vohāratthāya gato.
Thus, the brahmin entrusted the brahmin woman to the parrots and went away for business.
Như vậy, vị Bà-la-môn ấy đã phó mặc bà Bà-la-môn cho số phận, rồi đi làm ăn.
Tassa pana gatadivasato paṭṭhāya brāhmaṇī aticarituṃ āraddhā, pavisantānañca nikkhamantānañca anto natthi, tassā kiriyaṃ disvā rādho bodhisattaṃ āha – ‘‘bhātika, amhākaṃ pitā ‘sace vo mātā anācāraṃ ācarati, vāreyyāthā’ti vatvā gato, idāni cesā anācāraṃ ācarati, vārema na’’nti.
From the day he left, the brahmin woman began to commit misconduct; there was no end to those entering and leaving. Seeing her actions, Rādha said to the Bodhisatta, "Brother, our father went away saying, 'If your mother behaves improperly, you should restrain her.' Now that she is behaving improperly, shall we restrain her?"
Từ ngày ông ấy đi, bà Bà-la-môn bắt đầu hành xử vô đạo đức, không có giới hạn cho những người ra vào. Thấy hành động của bà ấy, Rādha nói với Bồ-tát: “Anh ơi, cha chúng ta đã nói ‘nếu mẹ chúng ta hành xử vô đạo đức, các con hãy ngăn cản bà ấy’ rồi đi. Bây giờ bà ấy đang hành xử vô đạo đức, chúng ta hãy ngăn cản bà ấy.”
Bodhisatto ‘‘tāta, tvaṃ attano abyattatāya bālabhāvena evaṃ vadesi, mātugāmaṃ nāma ukkhipitvā carantāpi rakkhituṃ na sakkonti.
The Bodhisatta said, "Son, you speak thus out of your ignorance and foolishness; women cannot be protected even by carrying them around.
Bồ-tát nói: “Em ơi, em nói vậy vì sự thiếu hiểu biết và sự non nớt của mình. Một người phụ nữ, dù có nâng đỡ mà đi, cũng không thể bảo vệ được.
Yaṃ kammaṃ kātuṃ na sakkā, na taṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
That which cannot be done, ought not to be done." Having said this, he recited this verse:
Việc gì không thể làm được thì không nên làm,” rồi đọc bài kệ này:
Tattha na tvaṃ rādha vijānāsi, aḍḍharatte anāgateti tāta rādha, tvaṃ na jānāsi, aḍḍharatte anāgate paṭhamayāmeyeva ettakā janā āgatā, idāni ko jānāti, kittakāpi āgamissanti.
Therein, "Rādha, you do not know, with half the night yet to come," my dear Rādha, you do not know. So many people have already arrived in the first watch of the night, with half the night yet to come. Now, who knows how many more will come?
Này Rādha, con không biết, khi nửa đêm chưa đến: Này con Rādha, con không biết, chỉ trong canh đầu, đã có chừng ấy người đến, bây giờ ai biết được sẽ có bao nhiêu người nữa đến.
Abyayataṃ vilapasīti tvaṃ abyattavilāpaṃ vilapasi.
"You lament in vain" means you lament in vain.
Con than vãn một cách vô ích. Con than vãn một cách thiếu hiểu biết.
Virattā kosiyāyaneti mātā no kosiyāyanī brāhmaṇī virattā amhākaṃ pitari nippemā jātā.
"Kosiyāyanī is disaffected" means our mother, the brahmin woman Kosiyāyanī, has become disaffected towards our father, without affection.
Người đàn bà Kosiyāyana đã hết tình cảm. Mẹ chúng ta, bà Bà-la-môn Kosiyāyanī, đã hết tình cảm với cha chúng ta, đã trở nên vô tình.
Sacassā tasmiṃ sineho vā pemaṃ vā bhaveyya, na evarūpaṃ anācāraṃ kareyyāti imamatthaṃ etehi byañjanehi pakāsesi.
If she had affection or love for him, she would not commit such misconduct. He revealed this meaning with these words.
Nếu bà ấy có tình cảm hay yêu thương ông ấy, bà ấy sẽ không làm những hành động vô đạo đức như vậy. Bồ-tát đã tuyên bố ý nghĩa này bằng những lời lẽ đó.
Evaṃ pakāsetvā ca pana brāhmaṇiyā saddhiṃ rādhassa vattuṃ na adāsi.
Having thus revealed it, he did not allow Rādha to speak with the brahmin woman.
Sau khi tuyên bố như vậy, Bồ-tát không cho Rādha nói chuyện với bà Bà-la-môn.
Sāpi yāva brāhmaṇassa anāgamanā yathāruciyā vicari.
She too carried on as she pleased until the brahmin's arrival.
Bà ấy cũng hành xử theo ý muốn cho đến khi vị Bà-la-môn quay về.
Brāhmaṇo āgantvā poṭṭhapādaṃ pucchi – ‘‘tāta, kīdisī vo mātā’’ti.
The brahmin came and asked Poṭṭhapāda, "My dear, how is your mother?"
Vị Bà-la-môn về đến nơi hỏi Poṭṭhapāda: “Con ơi, mẹ các con thế nào?”
Bodhisatto brāhmaṇassa sabbaṃ yathābhūtaṃ kathetvā ‘‘kiṃ te, tāta, evarūpāya dussīlāyā’’ti vatvā ‘‘tāta, amhehi mātuyā dosassa kathitakālato paṭṭhāya na sakkā idha vasitu’’nti brāhmaṇassa pāde vanditvā saddhiṃ rādhena uppatitvā araññaṃ agamāsi.
The Bodhisatta told the brahmin everything as it had happened, and saying, "My dear, what use is such an immoral woman to you?" and "My dear, it is not possible for us to stay here from the time we revealed our mother's fault," he bowed at the brahmin's feet, and together with Rādha, he rose up and went to the forest.
Bồ-tát kể lại tất cả sự thật cho vị Bà-la-môn, rồi nói: “Thưa cha, cha còn muốn gì với một người phụ nữ ác hạnh như vậy?” và “Thưa cha, từ khi chúng con nói về lỗi lầm của mẹ, chúng con không thể ở đây được nữa.” Sau khi đảnh lễ dưới chân vị Bà-la-môn, Bồ-tát cùng với Rādha bay lên và đi vào rừng.
Api nu hanukā santāti idaṃ satthā jetavane viharanto sambahule mahallake bhikkhū ārabbha kathesi.
"Are your jaws, then, weary?" This the Teacher related while residing at Jetavana, concerning several elderly bhikkhus.
“ Api nu hanukā santā” — Đức Phật đã kể câu chuyện này khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến một số vị tỳ-khưu lớn tuổi.
Te kira gihikāle sāvatthiyaṃ kuṭumbikā aḍḍhā mahaddhanā aññamaññasahāyakā ekato hutvā puññāni karontā satthu dhammadesanaṃ sutvā ‘‘mayaṃ mahallakā, kiṃ no gharāvāsena, satthu santike ramaṇīye buddhasāsane pabbajitvā dukkhassantaṃ karissāmā’’ti sabbaṃ sāpateyyaṃ puttadhītādīnaṃ datvā assumukhaṃ ñātisaṅghaṃ pahāya satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā pabbajiṃsu.
It is said that in their lay life, they were wealthy and prosperous householders in Sāvatthī, friends with each other, who performed meritorious deeds together. Having heard the Teacher's Dhamma discourse, they thought, "We are old; what use is household life to us? We will go forth into the delightful Buddha's Dispensation in the Teacher's presence and make an end of suffering." So, giving all their property to their sons and daughters and others, they left their weeping relatives, requested ordination from the Teacher, and went forth.
Những vị ấy, khi còn là cư sĩ ở Sāvatthī, là những gia chủ giàu có, có nhiều của cải, là bạn bè của nhau. Họ cùng nhau làm phước, sau khi nghe Đức Phật thuyết pháp, họ nghĩ: “Chúng ta đã già rồi, ở nhà làm gì? Chúng ta hãy xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nơi đáng hoan hỷ, và kết thúc khổ đau.” Thế là họ giao lại tất cả tài sản cho con cái và người thân, từ bỏ gia đình thân quyến đang khóc lóc, thỉnh Đức Phật cho xuất gia và đã xuất gia.
Pabbajitvā pana pabbajjānurūpaṃ samaṇadhammaṃ na kariṃsu, mahallakabhāvena dhammampi na pariyāpuṇiṃsu, gihikāle viya pabbajitakālepi vihārapariyante paṇṇasālaṃ kāretvā ekatova vasiṃsu.
However, having gone forth, they did not practice the ascetic duties appropriate for recluses, nor did they learn the Dhamma due to their old age. Just as in their lay life, so too after going forth, they built a leaf hut at the edge of the monastery and lived together.
Tuy nhiên, sau khi xuất gia, họ không thực hành pháp Sa-môn phù hợp với đời sống xuất gia, và vì đã lớn tuổi nên họ cũng không học được Pháp. Giống như khi còn là cư sĩ, khi xuất gia họ cũng xây một tịnh xá ở rìa tu viện và sống chung với nhau.
Piṇḍāya carantāpi aññattha agantvā yebhuyyena attano puttadārasseva gehaṃ gantvā bhuñjiṃsu.
Even when going for alms, they did not go elsewhere, but mostly went to the house of their own sons and wives and ate there.
Khi đi khất thực, họ cũng không đi nơi khác mà thường đến nhà con cái và vợ của mình để thọ thực.
Tesu ekassa purāṇadutiyikā sabbesampi mahallakattherānaṃ upakārā ahosi, tasmā sesāpi attanā laddhaṃ āhāraṃ gahetvā tassāyeva gehe nisīditvā bhuñjanti.
The former wife of one of them was helpful to all the elderly Theras. Therefore, the others also took the food they received and sat and ate at her house.
Một người vợ cũ của một trong số họ đã giúp đỡ tất cả các vị trưởng lão lớn tuổi. Vì vậy, những người còn lại cũng mang thức ăn nhận được đến nhà bà ấy và ngồi ăn.
Sāpi tesaṃ yathāsannihitaṃ sūpabyañjanaṃ deti.
She also gave them whatever curries and sauces were available.
Bà ấy cũng dâng súp và các món ăn kèm tùy theo sự chuẩn bị của mình.
Sā aññatarena rogena phuṭṭhā kālamakāsi.
She was afflicted by a certain illness and passed away.
Bà ấy mắc một căn bệnh và qua đời.
Atha te mahallakattherā vihāraṃ gantvā aññamaññaṃ gīvāsu gahetvā ‘‘madhurahattharasā upāsikā kālakatā’’ti vihārapaccante rodantā vicariṃsu.
Then those elderly Theras went to the monastery, embraced each other by the neck, and wandered around the edge of the monastery, weeping, saying, "The laywoman with the sweet-handed cooking has passed away!"
Khi đó, các vị trưởng lão lớn tuổi ấy trở về tu viện, ôm cổ nhau và đi vòng quanh rìa tu viện mà khóc, nói: “Vị cận sự nữ có bàn tay nấu ăn ngon đã qua đời rồi!”
Tesaṃ saddaṃ sutvā ito cito ca bhikkhū sannipatitvā ‘‘āvuso, kasmā rodathā’’ti pucchiṃsu.
Hearing their cries, bhikkhus gathered from here and there and asked, "Friends, why are you weeping?"
Nghe tiếng họ khóc, các tỳ-khưu từ khắp nơi tụ tập lại và hỏi: “Này các huynh đệ, tại sao các huynh đệ khóc?”
Te ‘‘amhākaṃ sahāyassa purāṇadutiyikā madhurahattharasā kālakatā amhākaṃ ativiya upakārā, ‘idāni kuto tathārūpiṃ labhissāmā’ti iminā kāraṇena rodimhā’’ti āhaṃsu.
They replied, "The former wife of our companion, the laywoman with the sweet-handed cooking, who was extremely helpful to us, has passed away. We are weeping for this reason: 'Now, where will we find such a person?'"
Họ nói: “Vợ cũ của bạn chúng tôi, người có bàn tay nấu ăn ngon, đã qua đời. Bà ấy đã giúp đỡ chúng tôi rất nhiều. ‘Bây giờ chúng tôi sẽ tìm đâu ra một người như vậy?’ Vì lý do này mà chúng tôi khóc.”
Tesaṃ taṃ vippakāraṃ disvā bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, iminā nāma kāraṇena mahallakattherā aññamaññaṃ gīvāsu gahetvā vihārapaccante rodantā vicarantī’’ti.
Seeing their misconduct, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: "Friends, for this reason, the elderly Theras are embracing each other by the neck and wandering around the edge of the monastery, weeping."
Thấy hành vi sai trái đó của họ, các tỳ-khưu đã khởi xướng một cuộc thảo luận trong Pháp đường: “Này các huynh đệ, vì lý do này mà các vị trưởng lão lớn tuổi ấy ôm cổ nhau đi vòng quanh rìa tu viện mà khóc.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevete tassā kālakiriyāya rodantā vicaranti, pubbepete imaṃ kākayoniyaṃ nibbattitvā samudde mataṃ nissāya ‘samuddaudakaṃ ussiñcitvā etaṃ nīharissāmā’ti vāyamantā paṇḍite nissāya jīvitaṃ labhiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, "Monks, with what conversation are you now sitting together?" When they replied, "With this one, venerable sir," he said, "Monks, it is not only now that they wander weeping over her death; even in the past, after being reborn in this crow-existence and dying in the ocean, they attempted to 'bail out the ocean water and retrieve her,' but through the wise ones, they gained their lives." Having said this, he recounted a past event.
Đức Phật đến và hỏi: “Này các tỳ-khưu, hiện tại các ông đang ngồi nói chuyện gì?” Khi được trả lời “Chuyện này,” Đức Phật nói: “Này các tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ họ mới đi khóc than vì cái chết của bà ấy. Trước đây, khi tái sinh vào loài quạ, họ cũng đã cố gắng tát cạn nước biển để vớt người bạn đã chết trong biển, và nhờ những người trí mà họ đã thoát chết,” rồi kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto samuddadevatā hutvā nibbatti.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a sea deity.
Thuở xưa, khi Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ-tát tái sinh làm vị thần biển.
Atheko kāko attano bhariyaṃ kākiṃ ādāya gocaraṃ pariyesamāno samuddatīraṃ agamāsi.
Then, a crow, taking his wife, a female crow, went to the seashore in search of food.
Khi đó, một con quạ cùng với vợ là quạ cái đi tìm thức ăn và đến bờ biển.
Tasmiṃ kāle manussā samuddatīre khīrapāyāsamacchamaṃsasurādīhi nāgabalikammaṃ katvā pakkamiṃsu.
At that time, people had performed a Nāga offering ritual on the seashore with milk-rice porridge, fish, meat, liquor, and so on, and then departed.
Lúc ấy, con người đã dâng lễ vật cho các Nāga trên bờ biển bằng cháo sữa, cá, thịt, rượu, v.v., rồi bỏ đi.
Atha so kāko balikammaṭṭhānaṃ gantvā khīrādīni disvā saddhiṃ kākiyā khīrapāyāsamacchamaṃsādīni bhuñjitvā bahuṃ suraṃ pivi.
Then that crow went to the offering place, saw the milk-rice and other items, and together with the female crow, ate the milk-rice porridge, fish, meat, and so on, and drank much liquor.
Con quạ ấy đến chỗ dâng lễ, thấy cháo sữa, v.v., bèn cùng với quạ cái ăn cháo sữa, cá, thịt, v.v., rồi uống rất nhiều rượu.
Te ubhopi surāmadamattā ‘‘samuddakīḷaṃ kīḷissāmā’’ti velante nisīditvā nhāyituṃ ārabhiṃsu athekā ūmi āgantvā kākiṃ gahetvā samuddaṃ pavesesi.
Both of them, intoxicated by liquor, sat on the shore intending to "play in the ocean" and began to bathe, when a wave came and carried the female crow into the ocean.
Cả hai đều say rượu, nghĩ: “Chúng ta hãy chơi trò chơi biển,” rồi ngồi bên bờ và bắt đầu tắm. Khi đó, một làn sóng đến cuốn quạ cái vào biển.
Tameko maccho maṃsaṃ khāditvā ajjhohari.
A fish ate her flesh and swallowed her.
Một con cá đã ăn thịt và nuốt chửng nó.
Kāko ‘‘bhariyā me matā’’ti rodi paridevi.
The crow cried and lamented, "My wife is dead!"
Con quạ đực khóc than: “Vợ ta đã chết!”
Athassa paridevanasaddaṃ sutvā bahū kākā sannipatitvā ‘‘kiṃkāraṇā rodasī’’ti pucchiṃsu.
Then, hearing his lament, many crows gathered and asked, "Why do you cry?"
Khi đó, nghe tiếng khóc than của nó, nhiều con quạ tụ tập lại và hỏi: “Ngươi khóc vì lý do gì?”
‘‘Sahāyikā vo velante nhāyamānā ūmiyā haṭā’’ti.
"Our companion, while bathing on the shore, was carried away by a wave."
“Bạn của chúng ta đang tắm bên bờ đã bị sóng cuốn đi.”
Te sabbepi ekaravaṃ ravantā rodiṃsu.
All of them cried out in unison.
Tất cả chúng đều đồng thanh kêu la và khóc.
Atha nesaṃ etadahosi ‘‘idaṃ samuddaudakaṃ nāma amhākaṃ kiṃ pahosi, udakaṃ ussiñcitvā samuddaṃ tucchaṃ katvā sahāyikaṃ nīharissāmā’’ti.
Then it occurred to them, "What can this ocean water do to us? We will bail out the water, make the ocean empty, and retrieve our companion."
Khi đó, chúng nghĩ: “Nước biển này có thể làm gì chúng ta? Chúng ta hãy tát cạn nước biển, làm cho biển trống rỗng và vớt bạn của chúng ta ra.”
Te mukhaṃ pūretvā pūretvā udakaṃ bahi chaḍḍenti, loṇūdakena ca gale sussamāne uṭṭhāyuṭṭhāya thalaṃ gantvā vissamanti.
They filled their mouths repeatedly and cast the water out. As their throats dried from the salty water, they would rise up, go to land, and rest.
Chúng ngậm đầy miệng nước rồi nhổ ra ngoài. Khi cổ họng khô rát vì nước mặn, chúng lại bay lên bờ để nghỉ ngơi.
Evañca pana vatvā sabbepi te kākā ‘‘tassā kākiyā evarūpaṃ nāma tuṇḍaṃ ahosi, evarūpāni vaṭṭakkhīni, evarūpaṃ chavisaṇṭhānaṃ, evarūpo madhurasaddo.
And having said this, all those crows lamented greatly, saying, "That female crow had such a beak, such round eyes, such a complexion, such a sweet voice.
Nói như vậy, tất cả những con quạ ấy than vãn rất nhiều: “Con quạ cái ấy có cái mỏ như thế này, đôi mắt tròn như thế này, hình dáng như thế này, và giọng hót ngọt ngào như thế này.
Sā no imaṃ corasamuddaṃ nissāya naṭṭhā’’ti bahuṃ vippalapiṃsu.
She was lost to us because of this thieving ocean."
Nó đã mất đi vì cái biển trộm cắp này của chúng ta.”
Te evaṃ vippalapamāne samuddadevatā bheravarūpaṃ dassetvā palāpesi, evaṃ tesaṃ sotthi ahosi.
While they were thus lamenting, the sea deity, showing a terrifying form, made them flee, and thus they were saved.
Khi chúng đang than vãn như vậy, vị thần biển đã hiện ra hình dáng đáng sợ và xua đuổi chúng, nhờ đó chúng đã thoát nạn.
Nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi.
Nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhaṃ: The Teacher spoke this, residing at Jetavana, concerning a monk who was discontented.
Đức Bổn Sư đã thuyết bài pháp này, bắt đầu bằng câu “Đây không phải là khổ, cái kia mới là khổ”, khi Ngài đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến một Tỳ khưu chán nản.
So hi bhagavatā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhito’’ti vutte ‘‘sacca’’nti vatvā ‘‘kena ukkaṇṭhāpitosī’’ti ca puṭṭho ‘‘purāṇadutiyikāyā’’ti vatvā ‘‘madhurahattharasā, bhante, sā itthī, na sakkomi taṃ vinā vasitu’’nti āha.
When the Blessed One asked him, "Is it true, monk, that you are discontented?" and he replied, "It is true," and when further asked, "By whom were you made discontented?" he said, "By my former wife," and added, "Venerable sir, that woman was sweet-handed in her service; I cannot live without her."
Vị ấy, khi được Đức Thế Tôn hỏi: “Này Tỳ khưu, có thật là ông đang chán nản không?”, đã đáp: “Thật vậy, bạch Ngài.” Và khi được hỏi: “Ông bị ai làm cho chán nản?”, vị ấy đáp: “Là do người vợ cũ, bạch Ngài. Người phụ nữ ấy có bàn tay ngọt ngào, con không thể sống thiếu nàng.”
Atha naṃ satthā ‘‘esā te bhikkhu anatthakārikā, pubbepi tvaṃ etaṃ nissāya sūle uttāsito etaññeva patthayamāno kālaṃ katvā niraye nibbatto, idāni naṃ kasmā puna patthesī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
Then the Teacher said to him, ‘‘Monk, this woman is a cause of harm to you. Even in the past, relying on her, you were impaled on a stake, and desiring her very same thing, you died and were reborn in hell. Why do you desire her again now?’’ and he recounted a past event.
Bấy giờ, Đức Bổn Sư nói với vị ấy: “Này Tỳ khưu, người phụ nữ này là kẻ gây hại cho ông. Xưa kia, ông cũng vì cô ta mà bị đóng cọc, và vì mong muốn cô ta mà chết đi, rồi tái sinh vào địa ngục. Giờ đây, tại sao ông lại mong muốn cô ta lần nữa?” Rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ākāsaṭṭhadevatā ahosi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was a sky-dwelling deity.
Thuở xa xưa, khi vua Brahmadatta trị vì tại Bārāṇasī, Bồ Tát là một vị thiên thần trú trên không trung.
Atha bārāṇasiyaṃ kattikarattivārachaṇo sampatto hoti, nagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkariṃsu.
Then, in Bārāṇasī, the festival of the Katthika full moon night arrived, and they decorated the city like a city of devas.
Bấy giờ, tại Bārāṇasī, lễ hội Kattika-rattichana đã đến, thành phố được trang hoàng lộng lẫy như thành của chư thiên.
Sabbo jano khaṇakīḷānissito ahosi.
All the people were engaged in festive amusements.
Tất cả mọi người đều đắm chìm trong các trò vui lễ hội.
Ekassa pana duggatamanussassa ekameva ghanasāṭakayugaṃ ahosi.
But there was one poor man who had only one pair of thick clothes.
Tuy nhiên, có một người đàn ông nghèo chỉ có một cặp y phục dày.
So taṃ sudhotaṃ dhovāpetvā obhañjāpetvā satavalikaṃ sahassavalikaṃ kāretvā ṭhapesi.
He had them thoroughly washed, pressed, and folded into a hundred or a thousand pleats, and kept them.
Ông ta đã giặt sạch, ủi phẳng, và xếp thành trăm nếp, ngàn nếp rồi cất giữ.
Atha naṃ bhariyā evamāha ‘‘icchāmahaṃ, sāmi, ekaṃ kusumbharattaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā tava kaṇṭhe laggā kattikarattivāraṃ caritu’’nti.
Then his wife said to him, ‘‘Husband, I wish to wear one kusumbha-dyed garment, wrap myself in another, and with my arms around your neck, enjoy the Katthika full moon festival.’’
Bấy giờ, vợ ông ta nói: “Chàng ơi, thiếp muốn mặc một bộ y phục nhuộm hoa đỏ, khoác một chiếc khác, và ôm cổ chàng đi chơi lễ hội Kattika-rattichana.”
‘‘Bhadde, kuto amhākaṃ daliddānaṃ kusumbhaṃ, suddhavatthaṃ nivāsetvā kīḷāhī’’ti?
‘‘My dear, where would we, who are poor, get kusumbha? Wear clean clothes and enjoy yourself.’’
“Nàng ơi, chúng ta là người nghèo thì lấy đâu ra hoa đỏ? Nàng cứ mặc y phục sạch mà vui chơi đi!”
‘‘Kusumbharattaṃ alabhamānā chaṇakīḷaṃ na kīḷissāmi, tvaṃ aññaṃ itthiṃ gahetvā kīḷassū’’ti.
‘‘If I don’t get a kusumbha-dyed garment, I won’t enjoy the festival. You can take another woman and enjoy it.’’
“Nếu không có y phục nhuộm hoa đỏ, thiếp sẽ không đi chơi lễ hội. Chàng cứ đi với người phụ nữ khác mà chơi đi!”
‘‘Bhadde, kiṃ maṃ pīḷesi, kuto amhākaṃ kusumbha’’nti?
‘‘My dear, why do you torment me? Where would we get kusumbha?’’
“Nàng ơi, sao nàng lại làm khổ ta? Chúng ta lấy đâu ra hoa đỏ?”
‘‘Sāmi, purisassa icchāya sati kiṃ nāma natthi, nanu rañño kusumbhavatthusmiṃ bahu kusumbha’’nti.
‘‘Husband, if a man has a wish, what is there that cannot be obtained? Does not the king have much kusumbha in his kusumbha-dyeing shed?’’
“Chàng ơi, nếu người đàn ông có ý muốn thì có gì là không thể? Chẳng phải vua có rất nhiều hoa đỏ sao?”
‘‘Bhadde, taṃ ṭhānaṃ rakkhasapariggahitapokkharaṇisadisaṃ, balavārakkhā, na sakkā upasaṅkamituṃ, mā te etaṃ rucci, yathāladdheneva tussassū’’ti.
‘‘My dear, that place is like a pond guarded by rākṣasas; it has strong guards, it is impossible to approach. May you not desire that. Be content with what you have obtained.’’
“Nàng ơi, nơi đó giống như ao sen bị quỷ giữ, có lính gác mạnh mẽ, không thể đến gần được. Nàng đừng thích thứ đó, hãy bằng lòng với những gì mình có đi!”
‘‘Sāmi, rattibhāge andhakāre sati purisassa agamanīyaṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti.
‘‘Husband, at night, in the darkness, there is no place a man cannot go.’’
“Chàng ơi, vào ban đêm, trong bóng tối, không có nơi nào mà người đàn ông không thể đến được!”
Iti so tāya punappunaṃ kathentiyā kilesavasena tassā vacanaṃ gahetvā ‘‘hotu bhadde, mā cintayitthā’’ti taṃ samassāsetvā rattibhāge jīvitaṃ pariccajitvā nagarā nikkhamitvā rañño kusumbhavatthuṃ gantvā vatiṃ madditvā antovatthuṃ pāvisi.
Thus, as she kept repeating this, he, swayed by defilement, accepted her words and, comforting her with ‘‘Very well, my dear, don’t worry,’’ he risked his life at night, left the city, went to the king’s kusumbha-dyeing shed, broke through the fence, and entered the compound.
Vì vậy, khi nàng cứ nói đi nói lại như thế, ông ta vì phiền não mà nghe lời nàng, nói: “Được rồi nàng ơi, đừng lo lắng nữa!” Ông ta an ủi nàng, rồi vào ban đêm, liều mạng rời khỏi thành phố, đi đến khu vườn hoa đỏ của nhà vua, đạp đổ hàng rào và lẻn vào bên trong.
Ārakkhamanussā vatisaddaṃ sutvā ‘‘coro coro’’ti parivāretvā gahetvā paribhāsitvā koṭṭetvā bandhitvā pabhātāya rattiyā rañño dassesuṃ.
The guards, hearing the sound of the fence, shouted ‘‘Thief! Thief!’’ surrounded him, caught him, abused him, beat him, bound him, and presented him to the king at dawn.
Những người lính gác nghe tiếng hàng rào, liền hô to “Trộm! Trộm!” rồi vây bắt ông ta, mắng chửi, đánh đập, trói lại, và sáng hôm sau dẫn đến trình vua.
Rājā ‘‘gacchatha, naṃ sūle uttāsethā’’ti āha.
The king said, ‘‘Go, impale him on a stake.’’
Vua ra lệnh: “Hãy đi, đóng cọc hắn ta!”
Atha naṃ pacchābāhaṃ bandhitvā vajjhabheriyā vajjamānāya nagarā nikkhamāpetvā sūle uttāsesuṃ.
Then, they bound his arms behind his back, led him out of the city with the execution drum beating, and impaled him on a stake.
Bấy giờ, họ trói tay ông ta ra sau lưng, rồi vừa đánh trống tử hình vừa dẫn ông ta ra khỏi thành, và đóng cọc.
Balavavedanā pavattanti, kākā sīse nilīyitvā kaṇayaggasadisehi tuṇhehi akkhīni vijjhanti.
Intense pains arose, and crows perched on his head, pecking at his eyes with beaks like iron spikes.
Những cơn đau dữ dội phát sinh, những con quạ đậu trên đầu ông ta, dùng mỏ sắc nhọn như mũi giáo mà mổ vào mắt ông ta.
Tattha nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhaṃ, yaṃ maṃ tudati vāyasoti yañca idaṃ sūle lagganapaccayaṃ kāyikacetasikadukkhaṃ, yañca lohamayehi viya tuṇḍehi vāyaso tudati, idaṃ sabbampi mayhaṃ na dukkhaṃ, aduṃ dukkhaṃ etaṃyeva pana me dukkhanti attho.
Here, ‘This pain is not the pain, that pain is not the pain, which the crow pecks at me’ means that all this physical and mental suffering due to being impaled on a stake, and what the crow pecks at me with its beak as if made of iron, none of this is my pain. That alone is my pain.
Trong đó, “Nayidaṃ dukkhaṃ aduṃ dukkhaṃ, yaṃ maṃ tudati vāyaso” có nghĩa là: Này, tất cả những khổ đau thân thể và tinh thần do bị đóng cọc, và việc quạ mổ ta bằng mỏ như bằng sắt, tất cả những điều này đối với ta không phải là khổ. Cái kia mới là khổ đối với ta.
Kataraṃ?
Which one?
Cái nào?
Yaṃ sāmā puppharattena, kattikaṃ nānubhossatīti, yaṃ sā piyaṅgusāmā mama bhariyā ekaṃ kusumbharattaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā evaṃ ghanapuppharattena vatthayugena acchannā mama kaṇṭhe gahetvā kattikarattivāraṃ nānubhavissati, idaṃ mayhaṃ dukkhaṃ, etadeva hi maṃ bādhatīti?
‘But that my dark-skinned one, in flower-dyed garments, will not enjoy the Katthika’ means that my dark-skinned wife, wearing one kusumbha-dyed garment and wrapping herself in another, thus covered in a pair of thick, flower-dyed clothes, will not embrace my neck and experience the Katthika full moon festival. This is my pain, for this alone afflicts me.
“Yaṃ sāmā puppharattena, kattikaṃ nānubhossatī” có nghĩa là: Việc người vợ thân yêu của ta, với làn da màu hạt kê, mặc một bộ y phục nhuộm hoa đỏ và khoác một chiếc khác, tức là được che phủ bởi một cặp y phục nhuộm hoa đỏ dày như vậy, không thể ôm cổ ta và tận hưởng lễ hội Kattika-rattichana, đó mới là nỗi khổ của ta, chính điều đó đang hành hạ ta.
So evaṃ mātugāmaṃ ārabbha vippalapantoyeva kālaṃ katvā niraye nibbatti.
Thus, lamenting about that woman, he died and was reborn in hell.
Nói lời than vãn về người phụ nữ ấy như vậy, ông ta đã chết và tái sinh vào địa ngục.
Nāhaṃ punaṃ na ca punanti idaṃ satthā jetavane viharanto kilesaniggahaṃ ārabbha kathesi.
The Teacher, while dwelling in Jetavana, spoke this, beginning with " I will not again and again," concerning the suppression of defilements.
Đức Bổn Sư đã thuyết bài pháp này, bắt đầu bằng câu “Ta sẽ không bao giờ nữa, không bao giờ nữa”, khi Ngài đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến việc chế ngự các phiền não.
Sāvatthiyaṃ kira pañcasatamattā sahāyakā mahāvibhavā seṭṭhiputtā satthu dhammadesanaṃ sutvā sāsane uraṃ datvā pabbajitvā jetavane antokoṭisanthāre vihariṃsu.
It is said that in Sāvatthī, about five hundred wealthy sons of merchants, who were companions, having heard the Teacher's discourse on Dhamma, gave their hearts to the Dispensation and went forth, dwelling in the inner precincts of Jetavana.
Nghe nói, tại Sāvatthī, khoảng năm trăm người bạn là con trai của các vị trưởng giả giàu có, sau khi nghe pháp thoại của Đức Bổn Sư, đã dấn thân vào giáo pháp, xuất gia và trú ngụ trong các khu vực bên trong Jetavana.
Athekadivasaṃ tesaṃ aḍḍharattasamaye kilesanissito saṅkappo uppajji.
Then one day, at midnight, a thought rooted in defilements arose in them.
Rồi một ngày nọ, vào giữa đêm, một ý nghĩ liên quan đến phiền não đã khởi lên trong họ.
Te ukkaṇṭhitvā attanā jahitakilese puna gaṇhituṃ cittaṃ uppādayiṃsu.
They became discontented and conceived the idea of re-embracing the defilements they had abandoned.
Họ trở nên chán nản và phát tâm muốn nắm giữ lại những phiền não mà họ đã từ bỏ.
Atha satthā aḍḍharattasamanantare sabbaññutaññāṇadaṇḍadīpakaṃ ukkhipitvā ‘‘katarāya nu kho ratiyā jetavane bhikkhū viharantī’’ti bhikkhūnaṃ ajjhāsayaṃ olokento tesaṃ bhikkhūnaṃ abbhantare kāmarāgasaṅkappassa uppannabhāvaṃ aññāsi.
Then, immediately after midnight, the Teacher, raising the lamp-staff of omniscience, looked into the dispositions of the bhikkhus, thinking, "With what kind of delight do the bhikkhus dwell in Jetavana?" and understood that a thought of sensual desire had arisen within those bhikkhus.
Bấy giờ, Đức Bổn Sư, ngay sau nửa đêm, đã giương cao ngọn đèn toàn trí, suy xét “Các Tỳ khưu đang trú ngụ tại Jetavana với niềm vui nào?” và Ngài đã biết được rằng ý nghĩ dục ái đã khởi lên trong tâm các Tỳ khưu ấy.
Satthā ca nāma ekaputtikā itthī attano puttaṃ viya, ekacakkhuko puriso cakkhuṃ viya attano sāvake rakkhati.
The Teacher, indeed, protects his disciples like a woman with one son protects her son, or like a one-eyed man protects his eye.
Đức Bổn Sư bảo vệ các đệ tử của Ngài như người phụ nữ có con một bảo vệ con mình, như người đàn ông có một mắt bảo vệ con mắt của mình.
Pubbaṇhādīsu yasmiṃ yasmiṃ samaye tesaṃ kilesā uppajjanti, te tesaṃ kilese tato paraṃ vaḍḍhituṃ adatvā tasmiṃ tasmiṃyeva samaye niggaṇhāti.
At whatever time, in the forenoon or other times, defilements arise in them, he suppresses those defilements at that very moment, not allowing them to grow further.
Vào bất cứ thời điểm nào, dù là buổi sáng sớm hay các thời điểm khác, khi phiền não khởi lên trong họ, Ngài sẽ chế ngự những phiền não ấy ngay lập tức, không cho chúng phát triển thêm.
Tenassa etadahosi ‘‘ayaṃ cakkavattirañño antonagareyeva corānaṃ uppannakālo viya vattati, idāneva tesaṃ dhammadesanaṃ katvā te kilese niggaṇhitvā arahattaṃ dassāmī’’ti.
Therefore, it occurred to him: "This is like the time when thieves arise within the city of a universal monarch; now I will preach the Dhamma to them, suppress those defilements, and grant them Arahantship."
Vì vậy, Ngài nghĩ: “Đây là lúc những tên trộm xuất hiện ngay trong thành phố của một vị Chuyển Luân Thánh Vương. Ngay bây giờ, Ta sẽ thuyết pháp cho họ, chế ngự những phiền não ấy và chỉ ra quả vị A-la-hán cho họ.”
So surabhigandhakuṭito nikkhamitvā madhurassarena ‘‘ānandā’’ti āyasmantaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ ānandattheraṃ āmantesi.
So, he emerged from the fragrant chamber and, in a sweet voice, addressed the Venerable Ānanda, the Treasurer of the Dhamma, saying, "Ānanda!"
Ngài rời khỏi Hương Thất thơm ngát, với giọng nói ngọt ngào, gọi Trưởng lão Ānanda, vị thủ kho pháp bảo: “Này Ānanda!”
Thero ‘‘kiṃ, bhante’’ti āgantvā vanditvā aṭṭhāsi.
The Elder came, bowed, and stood, saying, "What is it, Venerable Sir?"
Trưởng lão Ānanda đến, đảnh lễ và đứng đó, nói: “Bạch Đức Thế Tôn, có việc gì ạ?”
‘‘Ānanda, yattakā bhikkhū antokoṭisanthāre viharanti, sabbeva gandhakuṭipariveṇe sannipātehī’’ti.
"Ānanda, gather all the bhikkhus who dwell in the inner precincts into the fragrant chamber's surrounding area."
“Này Ānanda, hãy tập hợp tất cả các Tỳ khưu đang trú ngụ trong các khu vực bên trong đến Hương Thất.”
Evaṃ kirassa ahosi ‘‘sacāhaṃ teyeva pañcasate bhikkhū pakkosāpessāmi.
This was his thought: "If I were to summon only those five hundred bhikkhus,
Ngài nghĩ rằng: “Nếu Ta chỉ gọi riêng năm trăm Tỳ khưu ấy,
‘Satthārā no abbhantare kilesānaṃ uppannabhāvo ñāto’ti saṃviggamānasā dhammadesanaṃ sampaṭicchituṃ na sakkhissantī’’ti.
they would be agitated, thinking, 'The Teacher knows that defilements have arisen within us,' and would not be able to receive the Dhamma discourse."
họ sẽ không thể tiếp nhận pháp thoại với tâm trạng bối rối, vì nghĩ rằng ‘Đức Bổn Sư đã biết được phiền não khởi lên trong chúng ta’.”
Tasmā ‘‘sabbe sannipātehī’’ti āha.
Therefore, he said, "Gather all."
Vì vậy, Ngài nói: “Hãy tập hợp tất cả.”
Thero ‘‘sādhu, bhante’’ti avāpuraṇaṃ ādāya pariveṇena pariveṇaṃ āhiṇḍitvā sabbe bhikkhū gandhakuṭipariveṇe sannipātetvā buddhāsanaṃ paññapesi.
The Elder, saying, "Yes, Venerable Sir," took the key, went from precinct to precinct, gathered all the bhikkhus in the fragrant chamber's surrounding area, and arranged the Buddha's seat.
Trưởng lão Ānanda đáp: “Vâng, bạch Đức Thế Tôn,” rồi cầm chìa khóa đi từ khu vực này sang khu vực khác, tập hợp tất cả các Tỳ khưu tại Hương Thất và sắp đặt chỗ ngồi cho Đức Phật.
Satthā pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya silāpathaviyaṃ patiṭṭhahamāno sineru viya paññatte buddhāsane nisīdi āveḷāveḷā yamakayamakā chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo vissajjento.
The Teacher, having crossed his legs, straightened his body, and sat upon the Buddha's seat, which was established like a stone earth and firm like Mount Sineru, emitting six-colored, dense Buddha-rays in alternating and paired flashes.
Đức Bổn Sư ngồi kiết già, giữ thân thẳng, an tọa trên Phật tòa đã được sắp đặt, vững vàng như núi Sineru trên nền đá cứng, phóng ra những tia Phật quang sáu màu rực rỡ, từng cặp từng cặp, từng đợt từng đợt.
Tāpi rasmiyo pātimattā chattamattā kūṭāgārakucchimattā chijjitvā chijjitvā gaganatale vijjulatā viya sañcariṃsu, aṇṇavakucchiṃ khobhetvā bālasūriyuggamanakālo viya ahosi.
Those rays, too, like a bowl, like an umbrella, like the interior of a peaked house, cut through the sky like streaks of lightning; it was as if the ocean's depths were stirred, like the time of the rising sun.
Những tia sáng ấy, lớn bằng bát, lớn bằng lọng, lớn bằng lòng mái nhà, cắt đứt rồi lại cắt đứt, di chuyển trên bầu trời như những tia chớp, giống như thời khắc mặt trời non mọc lên khuấy động lòng đại dương.
Bhikkhusaṅghopi satthāraṃ vanditvā garucittaṃ paccupaṭṭhapetvā rattakambalasāṇiyā parikkhipanto viya parivāretvā nisīdi.
The assembly of bhikkhus also bowed to the Teacher, established a reverent mind, and sat surrounding him as if encircling him with a red woolen blanket.
Tăng đoàn Tỳ khưu cũng đảnh lễ Đức Bổn Sư, đặt tâm kính trọng lên hàng đầu, rồi vây quanh Ngài như thể được bao bọc bởi một tấm thảm đỏ và ngồi xuống.
Satthā brahmassaraṃ nicchārento bhikkhū āmantetvā ‘‘na, bhikkhave, bhikkhunā nāma kāmavitakkaṃ byāpādavitakkaṃ vihiṃsāvitakkanti ime tayo akusalavitakke vitakketuṃ vaṭṭati.
The Teacher, emitting a Brahma-like voice, addressed the bhikkhus, saying, "Bhikkhus, it is not proper for a bhikkhu to entertain these three unwholesome thoughts: the thought of sensual desire, the thought of ill-will, and the thought of harming.
Đức Bổn Sư, với giọng nói Phạm âm, gọi các Tỳ khưu và nói: “Này các Tỳ khưu, một Tỳ khưu không nên suy nghĩ về ba loại tư duy bất thiện này, đó là dục tầm (kāmavitakka), sân tầm (byāpādavitakka), và hại tầm (vihiṃsāvitakka).
Anto uppannakileso hi ‘parittako’ti avamaññituṃ na vaṭṭati, kileso nāma paccāmittasadiso.
Indeed, one should not despise a defilement that has arisen within, thinking it is trifling, for defilement is like an enemy.
Thật vậy, không nên coi thường phiền não đã khởi lên trong tâm là ‘nhỏ bé’, vì phiền não giống như kẻ thù.”
Paccāmitto ca khuddako nāma natthi, okāsaṃ labhitvā vināsameva pāpeti, evameva appamattakopi kileso uppajjitvā vaḍḍhituṃ labhanto mahāvināsaṃ pāpeti.
And there is no such thing as a small enemy; if given an opportunity, it leads to destruction. In the same way, even a slight defilement, if it arises and is allowed to grow, leads to great destruction.
Kẻ thù nhỏ bé không có, khi có cơ hội sẽ dẫn đến sự hủy diệt; cũng vậy, dù chỉ là một chút phiền não (kileso) khi khởi sinh mà được phép tăng trưởng thì sẽ dẫn đến sự hủy diệt lớn lao.
Kileso nāmesa halāhalavisūpamo uppāṭitacchavigaṇḍasadiso āsīvisapaṭibhāgo asaniaggisadiso allīyituṃ na yutto āsaṅkitabbo.
This defilement is like halāhala poison, like an ulcer on a broken skin, resembling a venomous snake, like a lightning fire; it should not be clung to, it should be feared.
Phiền não (kileso) giống như chất độc halāhala, giống như mụn nhọt lở loét trên da thịt, giống như rắn độc, giống như lửa sét, không nên bám víu vào, phải đề phòng.
Uppannuppannakkhaṇeyeva paṭisaṅkhānabalena bhāvanābalena yathā muhuttampi hadaye aṭṭhatvā paduminipattā udakabindu viya vivaṭṭati, evaṃ pajahitabbo.
It should be abandoned in such a way that, at the very moment it arises, by the power of reflection and the power of development, it does not remain in the heart even for a moment, but rolls off like a drop of water from a lotus leaf.
Ngay khi chúng khởi sinh, nhờ sức mạnh của sự quán xét (paṭisaṅkhāna) và sức mạnh của sự tu tập (bhāvanā), chúng phải được đoạn trừ như giọt nước lăn khỏi lá sen, không ở lại trong tâm dù chỉ một khoảnh khắc.
Porāṇakapaṇḍi tāpi appamattakampi kilesaṃ garahitvā yathā puna abbhantare nuppajjati, evaṃ niggaṇhiṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
Even the wise ones of old, having condemned even a slight defilement, suppressed it so that it would not arise again within," and having said this, he recounted a past event.
Các bậc hiền trí thời xưa cũng vậy, đã khiển trách dù chỉ là một chút phiền não, và đã chế ngự chúng để chúng không khởi sinh trở lại trong tâm. Nói vậy, Ngài đã kể một câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto siṅgālayoniyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā araññe nadītīre nivāsaṃ kappesi.
In the past, while Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn as a jackal and made his dwelling on the bank of a river in the forest.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ Tát đã tái sinh vào loài chó rừng (siṅgāla) và sống trong rừng, bên bờ sông.
Atheko jarahatthī gaṅgātīre kālamakāsi.
Then an old elephant died on the bank of the Gaṅgā.
Rồi một con voi già chết bên bờ sông Gaṅgā.
Siṅgālo gocarappasuto taṃ matahatthisarīraṃ disvā ‘‘mahā me gocaro uppanno’’ti gantvā taṃ soṇḍe ḍaṃsi, naṅgalīsāya daṭṭhakālo viya ahosi.
The jackal, intent on finding food, saw that dead elephant's body and, thinking, "A great meal has appeared for me," went and bit its trunk, but it was like biting a plowshare.
Chó rừng đang tìm kiếm thức ăn, thấy xác voi chết, nghĩ: “Ta có một nguồn thức ăn lớn rồi!” Nó đi đến và cắn vào vòi voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào cán cày.
So ‘‘natthettha khāditabbayuttaka’’nti dantesu ḍaṃsi, thambhe daṭṭhakālo viya ahosi.
Thinking, "There is nothing edible here," he bit its tusks, but it was like biting a pillar.
Nó nghĩ: “Chẳng có gì ăn được ở đây”, rồi cắn vào răng voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào cột.
Kaṇṇe ḍaṃsi, suppakoṭiyaṃ daṭṭhakālo viya ahosi.
He bit its ears, but it was like biting the edge of a winnowing basket.
Nó cắn vào tai voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào mép sàng.
Udare ḍaṃsi, kusūle daṭṭhakālo viya ahosi.
He bit its belly, but it was like biting a granary.
Nó cắn vào bụng voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào kho thóc.
Pāde ḍaṃsi, udukkhale daṭṭhakālo viya ahosi.
He bit its feet, but it was like biting a mortar.
Nó cắn vào chân voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào cối giã.
Naṅguṭṭhe ḍaṃsi, musale daṭṭhakālo viya ahosi.
He bit its tail, but it was like biting a pestle.
Nó cắn vào đuôi voi, nhưng nó cứng như thể cắn vào chày.
So ‘‘etthāpi natthi khāditabbayuttaka’’nti sabbattha assādaṃ alabhanto vaccamagge ḍaṃsi, mudupūve daṭṭhakālo viya ahosi.
Thinking, "There is nothing edible here either," and finding no taste anywhere, he bit the anus, but it was like biting a soft cake.
Nó nghĩ: “Ở đây cũng chẳng có gì ăn được”, không tìm thấy gì ngon ở khắp nơi, nó bèn cắn vào hậu môn, và nó mềm như thể cắn vào bánh ngọt.
So ‘‘laddhaṃ dāni me imasmiṃ sarīre mudu khāditabbayuttakaṭṭhāna’’nti tato paṭṭhāya khādanto antokucchiṃ pavisitvā vakkahadayādīni khāditvā pipāsitakāle lohitaṃ pivitvā nipajjitukāmakāle udaraṃ pattharitvā nipajjati.
Then, thinking, "Now I have found a soft, edible spot in this body," he began to eat from there, entered the belly, ate the kidneys, heart, and so on, drank blood when thirsty, and when he wanted to lie down, he spread out in the belly and lay down.
Nó nghĩ: “Bây giờ ta đã tìm thấy chỗ mềm để ăn trong xác voi này”, từ đó nó bắt đầu ăn, chui vào trong bụng voi, ăn thận, tim, v.v., khi khát thì uống máu, khi muốn nằm thì duỗi bụng ra mà nằm.
Athassa etadahosi – ‘‘idaṃ hatthisarīraṃ mayhaṃ nivāsasukhatāya gehasadisaṃ, khāditukāmatāya sati pahūtamaṃsaṃ, kiṃ dāni me aññattha kamma’’nti so aññattha agantvā hatthikucchiyaṃyeva maṃsaṃ khāditvā vasati.
Then it occurred to him: "This elephant's body is like a house for my comfortable dwelling, and it has abundant meat when I want to eat. What need do I have for work elsewhere now?" So, without going anywhere else, he lived eating meat right inside the elephant's belly.
Rồi nó nghĩ: “Xác voi này giống như ngôi nhà của ta vì mang lại sự thoải mái khi ở, và có nhiều thịt khi muốn ăn. Vậy thì ta còn việc gì khác phải làm nữa?” Thế là nó không đi đâu khác mà chỉ ở trong bụng voi ăn thịt.
Gacchante gacchante kāle nidāghe vātasamphassena ceva sūriyarasmisantāpena ca taṃ kuṇapaṃ sussitvā valiyo gaṇhi, siṅgālassa paviṭṭhadvāraṃ pihitaṃ, antokucchiyaṃ andhakāro ahosi.
As time passed, in the summer, due to the touch of the wind and the heat of the sun's rays, that carcass dried up and became wrinkled, closing the jackal's entrance, and it became dark inside the belly.
Thời gian trôi qua, vào mùa khô, do gió và sức nóng của mặt trời, xác voi khô lại và co rút, lối vào của chó rừng bị bít lại, bên trong bụng voi trở nên tối tăm.
Siṅgālassa lokantarikanivāso viya jāto.
It was as if the jackal had entered a purgatory.
Chó rừng như thể bị giam cầm trong một thế giới khác.
Kuṇape sussante maṃsampi sussi, lohitampi pacchijji.
As the carcass dried up, the meat also dried, and the blood stopped flowing.
Khi xác voi khô, thịt cũng khô, máu cũng cạn.
So nikkhamanadvāraṃ alabhanto bhayappatto hutvā sandhāvanto ito cito ca paharitvā nikkhamanadvāraṃ pariyesamāno vicarati.
Unable to find an exit, he became frightened and ran around, striking here and there, searching for an exit.
Không tìm thấy lối ra, nó sợ hãi, chạy vòng quanh, đấm đá lung tung tìm lối thoát.
Evaṃ tasmiṃ ukkhaliyaṃ piṭṭhapiṇḍi viya antokucchiyaṃ paccamāne katipāhaccayena mahāmegho pāvassi.
While he was thus being cooked inside the belly like a lump of flour in a pot, after a few days, a great cloud rained down.
Trong khi nó bị nung nấu trong bụng voi như bột bánh trong nồi, vài ngày sau, một trận mưa lớn đổ xuống.
Atha naṃ kuṇapaṃ temetvā uṭṭhāya pakatisaṇṭhānena aṭṭhāsi.
Then, soaking the carcass, it swelled up and returned to its original shape.
Rồi xác voi được làm ướt, phồng lên và trở lại hình dạng ban đầu.
Vaccamaggo vivaṭo hutvā tārakā viya paññāyi.
The anus opened up and appeared like a star.
Lối hậu môn mở ra, lộ rõ như một ngôi sao.
Siṅgālo taṃ chiddaṃ disvā ‘‘idāni me jīvitaṃ laddha’’nti yāva hatthisīsā paṭikkamitvā vegena pakkhanditvā vaccamaggaṃ sīsena paharitvā nikkhami.
Seeing that opening, the jackal thought, "Now I have found my life!" and retreated as far as the elephant's head, then rushed forward with speed, struck the anus with his head, and exited.
Chó rừng thấy cái lỗ đó, nghĩ: “Bây giờ ta đã sống rồi!”, lùi lại đến đầu voi, rồi lao nhanh tới, dùng đầu húc vào hậu môn mà chui ra.
Tassa sañchannasarīrattā sabbalomāni vaccamagge allīyiṃsu.
Because his body was compressed, all his fur stuck to the anus.
Do thân thể bị co rút, tất cả lông của nó đều dính vào hậu môn.
So tālakkhandhasadisena nillomena sarīrena ubbiggacitto muhuttaṃ dhāvitvā nivattitvā nisinno sarīraṃ oloketvā ‘‘idaṃ dukkhaṃ mayhaṃ na aññena kataṃ, lobhahetu pana lobhakāraṇā lobhaṃ nissāya mayā etaṃ kataṃ, ito dāni paṭṭhāya na lobhavasiko bhavissāmi, puna hatthisarīraṃ nāma na pavisissāmī’’ti saṃviggahadayo hutvā imaṃ gāthamāha –
With a hairless body like a palm trunk, he ran for a moment, agitated, then turned back, sat down, looked at his body, and said, "This suffering was not caused by anyone else; it was done by me due to greed, for the sake of greed, relying on greed. From now on, I will not be subject to greed; I will never again enter an elephant's body." His heart stirred with emotion, and he uttered this verse:
Với thân thể trần trụi như thân cây thốt nốt, nó hoảng loạn, chạy một lúc rồi quay lại ngồi xuống, nhìn thân thể mình và nói: “Nỗi khổ này không phải do ai khác gây ra cho ta, mà chính ta đã gây ra nó vì lòng tham, vì nguyên nhân của lòng tham, nương tựa vào lòng tham. Từ nay trở đi ta sẽ không còn bị lòng tham chi phối nữa, ta sẽ không bao giờ chui vào bụng voi nữa.” Với tâm hồn kinh hãi, nó đã nói bài kệ này:
Tattha na cāpi apunappunanti a-kāro nipātamatto.
Here, na cāpi apunappunaṃ means the 'a' is merely a particle.
Trong đó, na cāpi apunappunanti, chữ ‘a’ chỉ là một tiểu từ.
Ayaṃ panetissā sakalāyapi gāthāya attho – ahañhi ito puna, tato ca punāti vuttavārato puna tatopi ca punappunaṃ vāraṇasarīrasaṅkhātaṃ hatthibondiṃ na pavekkhāmi.
The meaning of this entire verse is: "Indeed, I shall not enter an elephant's body, which is called the body of an elephant, again from this time, and again from that time, and again and again from the said times.
Ý nghĩa của toàn bộ bài kệ này là: Ta sẽ không chui vào bụng voi—tức là thân voi—từ nay trở đi, không bao giờ nữa, và không bao giờ lặp lại nữa, như đã nói.
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Tathā hi bhayatajjito, tathā hi ahaṃ imasmiññeva pavesane bhayatajjito maraṇabhayena santāsaṃ saṃvegaṃ āpāditoti.
Tathā hi bhayatajjito, for indeed, by this very entry, I have been terrified, filled with dread by the fear of death."
Tathā hi bhayatajjito, vì ta đã bị nỗi sợ hãi giày vò, đã bị kinh hoàng và sợ hãi cái chết ngay trong lần chui vào đó.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘bhikkhave, anto uppannakilesassa nāma vaḍḍhituṃ adatvā tattha tattheva naṃ niggaṇhituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi.
The Teacher, having brought forth this discourse on the Dhamma, said, "Monks, one should not allow defilements that have arisen within to grow; one should suppress them right then and there," and having expounded the Truths, he connected the Jātaka.
Đức Phật đã kể bài pháp thoại này và nói: “Này các Tỳ-kheo, khi phiền não khởi sinh trong tâm, không nên để chúng tăng trưởng, mà phải chế ngự chúng ngay tại chỗ.” Nói vậy, Ngài đã công bố các chân lý và kết nối câu chuyện Jātaka.
Saccapariyosāne pañcasatāpi te bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsu, avasesesu keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino ahesuṃ.
At the conclusion of the truth, all five hundred bhikkhus became established in arahantship; among the rest, some became sotāpannas, some sakadāgāmins, and some anāgāmins.
Khi các chân lý được thuyết giảng xong, năm trăm Tỳ-kheo đó đều đạt quả A-la-hán; trong số những người còn lại, một số đạt quả Dự Lưu, một số đạt quả Nhất Lai, một số đạt quả Bất Hoàn.
Tadā siṅgālo ahameva ahosinti.
"At that time, I myself was the jackal."
Khi đó, chó rừng chính là ta vậy.
Ekapaṇṇo ayaṃ rukkhoti idaṃ satthā vesāliṃ upanissāya mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ viharanto vesālikaṃ duṭṭhalicchavikumāraṃ ārabbha kathesi.
"This tree has but one leaf"—this the Teacher related while dwelling in the Kūṭāgārasālā in the Great Wood near Vesāli, concerning a wicked Licchavi prince of Vesāli.
Cây này chỉ có một lá – Câu chuyện này được Đức Phật kể khi Ngài trú tại đại lâm Kūṭāgārasālā gần Vesālī, liên quan đến một vị hoàng tử Licchavi ác độc ở Vesālī.
Tasmiñhi kāle vesālinagaraṃ gāvutagāvutantare tīhi pākārehi parikkhittaṃ tīsu ṭhānesu gopuraṭṭālakayuttaṃ paramasobhaggappattaṃ.
For at that time, the city of Vesāli was surrounded by three walls, at intervals of a gāvuta from one another, provided with gate-towers and watchtowers at three places, and had attained the highest beauty.
Vào thời đó, thành phố Vesālī được bao quanh bởi ba bức tường thành, cách nhau mỗi gāvuta (khoảng 1/4 yojana), có các cổng và tháp canh ở ba vị trí, đạt đến vẻ đẹp tối thượng.
Tattha niccakālaṃ rajjaṃ kāretvā vasantānaññeva rājūnaṃ satta sahassāni satta satāni satta ca rājāno honti, tattakāyeva uparājāno, tattakā senāpatino, tattakā bhaṇḍāgārikā.
There, the kings who constantly ruled and dwelt were seven thousand, seven hundred, and seven kings; there were as many vice-kings, as many generals, and as many treasurers.
Ở đó, luôn có bảy ngàn bảy trăm bảy vị vua trị vì, cùng số lượng phó vương, cùng số lượng tướng quân, cùng số lượng quan thủ kho.
Tesaṃ rājakumārānaṃ antare eko duṭṭhalicchavikumāro nāma ahosi kodhano caṇḍo pharuso sāhasiko, daṇḍena ghaṭṭitaāsīviso viya niccaṃ pajjalito kodhena.
Among these princes, there was one named the wicked Licchavi prince, who was angry, fierce, harsh, and violent, always blazing with anger like a viper struck with a stick.
Trong số các hoàng tử đó, có một vị hoàng tử Licchavi tên là Duṭṭhalicchavi, nổi tiếng là nóng tính, hung dữ, thô lỗ và bạo ngược, luôn bừng bừng lửa giận như rắn độc bị đánh.
Tassa purato dve tīṇi vacanāni kathetuṃ samattho nāma natthi.
No one was capable of speaking two or three words in front of him.
Không ai có thể nói hai ba lời trước mặt ông ta.
Taṃ neva mātāpitaro, na ñātayo, na mittasuhajjā sikkhāpetuṃ sakkhiṃsu.
Neither his parents, nor relatives, nor friends and well-wishers could teach him.
Cả cha mẹ, họ hàng, bạn bè thân hữu cũng không thể dạy dỗ ông ta.
Athassa mātāpitūnaṃ etadahosi ‘‘ayaṃ kumāro atipharuso sāhasiko, ṭhapetvā sammāsambuddhaṃ añño imaṃ vinetuṃ samattho nāma natthi, buddhaveneyyena bhavitabba’’nti.
Then it occurred to his parents: "This prince is exceedingly harsh and violent; no one else is capable of disciplining him except the Perfectly Self-Awakened One; he must be amenable to the Buddha's teaching."
Rồi cha mẹ ông ta nghĩ: “Hoàng tử này quá hung dữ và bạo ngược. Ngoài Đức Chánh Đẳng Giác, không ai có thể giáo hóa được ông ta. Ông ta phải là người có thể được Phật giáo hóa.”
Te taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā vanditvā āhaṃsu ‘‘bhante, ayaṃ kumāro caṇḍo pharuso kodhena pajjalati, imassa ovādaṃ dethā’’ti.
They took him to the Teacher, paid homage, and said, "Venerable Sir, this prince is fierce, harsh, and blazing with anger; please give him advice."
Họ đưa ông ta đến chỗ Đức Phật, đảnh lễ và thưa: “Bạch Thế Tôn, hoàng tử này hung dữ, thô lỗ, bừng bừng lửa giận. Xin Ngài hãy ban lời khuyên cho ông ta.”
Satthā taṃ kumāraṃ ovadi – ‘‘kumāra, imesu nāma sattesu caṇḍena pharusena sāhasikena viheṭhakajātikena na bhavitabbaṃ, pharusavāco ca nāma vijātamātuyāpi pitunopi puttadārassapi bhātibhaginīnampi pajāpatiyāpi mittabandhavānampi appiyo hoti amanāpo, ḍaṃsituṃ āgacchanto sappo viya, aṭaviyaṃ uṭṭhitacoro viya, khādituṃ āgacchanto yakkho viya ca ubbejanīyo hutvā dutiyacittavāre nirayādīsu nibbattati.
The Teacher advised that prince: "Prince, among these beings, one should not be fierce, harsh, violent, or of a troublesome nature. Indeed, one who is harsh-tongued is disliked and displeasing even to one's own mother, father, children, spouse, siblings, wife, and friends and relatives; being as terrifying as a snake coming to bite, a thief arisen in the forest, or a yakkha coming to devour, he is reborn in hell and other miserable states in the next moment of consciousness.
Đức Phật đã khuyên vị hoàng tử đó: “Này hoàng tử, trong các chúng sinh, không nên trở thành người hung dữ, thô lỗ, bạo ngược, và có tính cách gây hại. Một người nói lời thô lỗ sẽ bị ghét bỏ và không được yêu mến bởi ngay cả mẹ ruột, cha ruột, con cái, anh chị em, vợ, bạn bè và người thân. Người đó sẽ bị mọi người xa lánh như rắn độc sắp cắn, như kẻ cướp trong rừng, như quỷ dữ sắp ăn thịt, và trong kiếp sống thứ hai sẽ tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v.
Diṭṭheyeva ca dhamme kodhano puggalo maṇḍitapasādhitopi dubbaṇṇova hoti, puṇṇacandasassirikampissa mukhaṃ jālābhihatapadumaṃ viya malaggahitakañcanādāsamaṇḍalaṃ viya ca virūpaṃ hoti duddasikaṃ.
And in this very life, an angry person, though adorned and embellished, is ugly; even his face, radiant like the full moon, becomes disfigured and unpleasant to behold, like a lotus struck by flames or a gold mirror plate covered in grime.
Ngay trong đời này, một người nóng giận, dù có trang điểm lộng lẫy, cũng trở nên xấu xí. Khuôn mặt của người đó, dù rạng rỡ như trăng tròn, cũng trở nên biến dạng và khó nhìn như hoa sen bị lửa thiêu đốt, hay như gương vàng bị hoen ố.
Kodhaṃ nissāya hi sattā satthaṃ ādāya attanāva attānaṃ paharanti, visaṃ khādanti, rajjuyā ubbandhanti, papātā papatanti.
Indeed, due to anger, beings take up weapons and strike themselves, eat poison, hang themselves with ropes, and fall from precipices.
Vì giận dữ, chúng sinh cầm vũ khí tự đánh mình, ăn thuốc độc, tự treo cổ, và lao xuống vực thẳm.
Evaṃ kodhavasena kālaṃ katvā nirayādīsu uppajjanti, viheṭhakajātikāpi diṭṭheva dhamme garahaṃ patvā kāyassa bhedā nirayādīsu uppajjanti, puna manussattaṃ labhitvā vijātakālato paṭṭhāya rogabahulāva honti.
Having died in this way due to anger, they are reborn in hell and other miserable states; those of a troublesome nature, having incurred blame in this very life, are reborn in hell and other miserable states upon the breaking up of the body; having obtained human existence again, they are afflicted with many diseases from the moment of their birth.
Cứ như vậy, do giận dữ mà chết, họ tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v. Những người có tính cách gây hại cũng bị khiển trách ngay trong đời này, và sau khi thân hoại mạng chung, họ tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v. Khi tái sinh làm người, họ sẽ mắc nhiều bệnh tật ngay từ khi sinh ra.
Cakkhurogo sotarogotiādīsu ca rogesu ekato uṭṭhāya ekasmiṃ patanti, rogena aparimuttāva hutvā niccaṃ dukkhitāva honti, tasmā sabbesu sattesu mettacittena hitacittena muducittena bhavitabbaṃ.
And among diseases such as eye disease and ear disease, they rise from one and fall into another, never free from illness, always suffering; therefore, one should be filled with thoughts of loving-kindness, welfare, and gentleness towards all beings.
Họ mắc đủ thứ bệnh như bệnh mắt, bệnh tai, v.v., bệnh này chưa khỏi đã mắc bệnh khác, không bao giờ thoát khỏi bệnh tật, luôn sống trong đau khổ. Do đó, phải có tâm từ, tâm lợi ích, tâm dịu dàng đối với tất cả chúng sinh.
Evarūpo hi puggalo nirayādibhayehi na parimuccatī’’ti.
For such a person is not freed from the fears of hell and other miserable states."
Một người như vậy sẽ không thoát khỏi những nỗi sợ hãi như địa ngục, v.v.”
So kumāro satthu ovādaṃ sutvā ekovādeneva nihatamāno danto nibbisevano mettacitto muducitto ahosi.
That prince, having heard the Teacher's advice, with just one instruction, became one whose pride was destroyed, disciplined, harmless, filled with loving-kindness, and gentle-minded.
Vị hoàng tử ấy nghe lời giáo huấn của Đức Bổn Sư, chỉ với một lời giáo huấn đã dứt bỏ kiêu mạn, trở nên thuần phục, không còn quấy phá, tâm từ bi, tâm nhu hòa.
Aññaṃ akkosantampi paharantampi nivattitvā na olokesi, uddhaṭadāṭho viya sappo, aḷacchinno viya kakkaṭako, chinnavisāṇo viya ca usabho ahosi.
He did not even turn to look at anyone who reviled or struck him, becoming like a snake with its fangs removed, a crab with its claws cut off, or a bull with its horns broken.
Dù người khác mắng chửi hay đánh đập, cậu cũng không quay lại nhìn, trở nên như rắn đã nhổ nanh, như cua đã bị chặt càng, và như bò đực đã bị cắt sừng.
Tassa taṃ pavattiṃ ñatvā bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, duṭṭhalicchavikumāraṃ sucirampi ovaditvā neva mātāpitaro, na ñātimittādayo dametuṃ sakkhiṃsu, sammāsambuddho pana taṃ ekovādeneva dametvā nibbisevanaṃ katvā mattavaravāraṇaṃ viya samuggahitāneñjakāraṇaṃ akāsi.
Having learned of his conduct, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: "Friends, neither his parents nor his relatives and friends could tame the wicked Licchavi prince, though they advised him for a long time. But the Perfectly Self-Awakened One tamed him with just one instruction, making him harmless, like a noble elephant whose restlessness has been completely removed."
Sau khi biết được sự việc đó, các Tỳ-khưu đã khởi xướng câu chuyện trong Pháp đường rằng: “Này các bạn, dù cha mẹ, bà con, bạn bè đã giáo huấn vị hoàng tử Licchavi hung ác ấy trong một thời gian dài, nhưng họ không thể chế ngự được cậu ta. Thế nhưng, Đức Chánh Đẳng Giác chỉ với một lời giáo huấn đã chế ngự cậu ta, khiến cậu ta không còn quấy phá, trở thành như con voi chúa say bị kiềm chế một cách hoàn hảo.”
Yāva subhāsitaṃ cidaṃ – ‘hatthidamakena, bhikkhave, hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā.
How well said this is – ‘By an elephant trainer, bhikkhus, an elephant to be tamed, when driven, runs in only one direction, east or west or north or south.
Thật là một lời dạy hay: ‘Này các Tỳ-khưu, một người huấn luyện voi, khi huấn luyện một con voi, con voi ấy chỉ chạy về một hướng: đông, tây, bắc, hoặc nam.
Assadamakena…pe… godamakena…pe… dakkhiṇaṃ vā.
By a horse trainer… by an ox trainer… or south.
Người huấn luyện ngựa… v.v… người huấn luyện bò… v.v… hoặc nam.
Tathāgatena hi, bhikkhave, arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati, rūpī rūpāni passati.
But by the Tathāgata, bhikkhus, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, a person to be tamed, when driven, runs in eight directions, seeing forms while having form.
Nhưng này các Tỳ-khưu, một người được Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác huấn luyện, người ấy chạy về tám hướng, thấy sắc tướng hữu sắc.
Ayamekā disā…pe… so vuccati ‘yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathī’ti (ma. ni. 3.312).
This is one direction… He is called ‘the unsurpassed trainer of persons among trainers’.
Đây là một hướng… v.v… Ngài được gọi là ‘bậc Vô Thượng điều ngự trượng phu, bậc thầy huấn luyện’ (Ma. Ni. 3.312).
Na hi, āvuso, sammāsambuddhena sadiso purisadammasārathī nāma atthī’’ti.
Indeed, friends, there is no trainer of persons like the Perfectly Self-Enlightened One.’’
Này các bạn, không có bậc điều ngự trượng phu nào sánh bằng Đức Chánh Đẳng Giác.”
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa mayā ekovādeneva damito, pubbepāhaṃ imaṃ ekovādeneva damesi’’nti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher, having arrived, asked, ‘‘With what talk, bhikkhus, are you now assembled?’’ And when they said, ‘‘With this talk,’’ he said, ‘‘Bhikkhus, it is not only now that he has been tamed by me with a single admonition; in the past too, I tamed him with a single admonition,’’ and he related a past event.
Đức Bổn Sư đến, hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi nói chuyện gì vậy?” Khi được trả lời: “Chuyện này, bạch Đức Thế Tôn,” Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ ta mới chế ngự được cậu ta chỉ với một lời giáo huấn, mà trước đây ta cũng đã chế ngự cậu ta chỉ với một lời giáo huấn,” rồi Ngài kể chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ tayo vede sabbasippāni ca uggahetvā kiñci kālaṃ gharāvāsaṃ vasitvā mātāpitūnaṃ accayena isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā himavante vāsaṃ kappesi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was reborn in a northern brahmin family, and having reached maturity, he learned the three Vedas and all skills in Takkasilā. After living the household life for some time, upon the demise of his parents, he renounced the world as an ascetic, developed the abhiññā and attainments, and took up residence in the Himavanta.
Trong quá khứ, khi vua Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở phương Bắc. Khi trưởng thành, Ngài học ba bộ Veda và tất cả các môn nghệ thuật ở Takkasilā. Sống đời gia chủ một thời gian, sau khi cha mẹ qua đời, Ngài xuất gia làm ẩn sĩ, thành tựu các thần thông và thiền định, rồi an cư tại Himavanta.
Tattha ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya janapadaṃ gantvā bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase sunivattho supāruto tāpasākappasampanno bhikkhāya nagaraṃ pavisitvā rājaṅgaṇaṃ pāpuṇi.
Having lived there for a long time, he went to the country to seek salt and sour provisions, reached Bārāṇasī, and stayed in the royal park. The next day, well-dressed, well-covered, and endowed with the ascetic's demeanor, he entered the city for alms and reached the royal courtyard.
Sau khi sống ở đó một thời gian dài, Ngài đi đến các vùng quê để dùng muối và vị chua, rồi đến Bārāṇasī. Ngài ở trong vườn thượng uyển của nhà vua, rồi vào ngày hôm sau, Ngài chỉnh tề y phục, trang nghiêm theo hạnh ẩn sĩ, vào thành khất thực và đến sân cung điện.
Rājā sīhapañjarena olokento taṃ disvā iriyāpathe pasīditvā ‘‘ayaṃ tāpaso santindriyo santamānaso yugamattadaso, padavāre padavāre sahassatthavikaṃ ṭhapento viya sīhavijambhitena āgacchati.
The king, looking through the lion's cage, saw him and was pleased with his deportment, thinking, ‘‘This ascetic is calm in his senses, calm in mind, looking only a yoke's length ahead, approaching with the majestic gait of a lion, as if placing a purse of a thousand (coins) at every step.
Vua nhìn qua cửa sổ sư tử, thấy Ngài, liền hoan hỷ với oai nghi của Ngài và nghĩ: “Vị ẩn sĩ này có các căn thanh tịnh, tâm thanh tịnh, chỉ nhìn một khoảng trước mặt, mỗi bước đi như đặt xuống một túi ngàn đồng, bước đi oai vệ như sư tử.
Sace santadhammo nāmeko atthi, imassa tenabbhantare bhavitabba’’nti cintetvā ekaṃ amaccaṃ olokesi.
If there is such a thing as a peaceful Dhamma, he must be immersed in it,’’ and he looked at an minister.
Nếu có một Pháp thanh tịnh, thì vị này chắc chắn phải ở trong đó.” Vua nhìn một vị đại thần.
So ‘‘kiṃ karomi, devā’’ti āha.
He said, ‘‘What shall I do, Your Majesty?’’
Vị ấy hỏi: “Thần có thể làm gì, thưa Đại vương?”
Etaṃ ‘‘tāpasaṃ ānehī’’ti.
‘‘Bring this ascetic.’’
“Hãy mời vị ẩn sĩ này đến.”
So ‘‘sādhu, devā’’ti bodhisattaṃ upasaṅkamitvā vanditvā hatthato bhikkhābhājanaṃ gahetvā ‘‘kiṃ, mahāpuññā’’ti vutte ‘‘bhante, rājā taṃ pakkosatī’’ti āha.
He said, ‘‘Yes, Your Majesty,’’ and approaching the Bodhisatta, he paid homage, took the alms bowl from his hand, and when asked, ‘‘What is it, O greatly meritorious one?’’ he said, ‘‘Venerable sir, the king summons you.’’
Vị ấy đáp: “Vâng, thưa Đại vương,” rồi đến gần Bồ-tát, đảnh lễ, nhận bát khất thực từ tay Ngài, và khi được hỏi: “Có việc gì, đại thiện nhân?” vị ấy nói: “Bạch Tôn giả, nhà vua thỉnh Ngài.”
Bodhisatto ‘‘na mayaṃ rājakulūpakā, hemavantikā nāmamhā’’ti āha.
The Bodhisatta said, ‘‘We are not attendants of royal families; we are from the Himavanta.’’
Bồ-tát nói: “Chúng tôi không phải người quen thuộc với hoàng gia, chúng tôi là người Himavanta.”
Amacco gantvā tamatthaṃ rañño ārocesi.
The minister went and reported the matter to the king.
Vị đại thần trở về và thuật lại sự việc cho nhà vua.
Rājā ‘‘añño amhākaṃ kulūpako natthi, ānehi na’’nti āha.
The king said, ‘‘There is no other attendant for us; bring him.’’
Vua nói: “Không có ai khác là người quen thuộc của chúng ta, hãy mời Ngài đến.”
Amacco gantvā bodhisattaṃ vanditvā yācitvā rājanivesanaṃ pavesesi.
The minister went, paid homage to the Bodhisatta, entreated him, and led him into the royal palace.
Vị đại thần trở lại, đảnh lễ Bồ-tát, thỉnh cầu Ngài, rồi dẫn Ngài vào cung điện.
Rājā bodhisattaṃ vanditvā samussitasetacchatte kañcanapallaṅke nisīdāpetvā attano paṭiyattaṃ nānaggarasabhojanaṃ bhojetvā ‘‘kahaṃ, bhante, vasathā’’ti pucchi.
The king paid homage to the Bodhisatta, seated him on a golden couch under a raised white parasol, fed him with various excellent foods prepared for himself, and asked, ‘‘Venerable sir, where do you reside?’’
Vua đảnh lễ Bồ-tát, mời Ngài ngồi lên ngai vàng bằng vàng với lọng trắng giương cao, rồi dâng cúng Ngài các món ăn thượng vị đa dạng đã chuẩn bị sẵn. Sau đó, vua hỏi: “Bạch Tôn giả, Ngài an cư ở đâu?”
‘‘Hemavantikā mayaṃ, mahārājā’’ti.
‘‘We are from the Himavanta, great king.’’
“Chúng tôi là người Himavanta, thưa Đại vương.”
‘‘Idāni kahaṃ gacchathā’’ti?
‘‘Where are you going now?’’
“Bây giờ Ngài sẽ đi đâu?”
‘‘Vassārattānurūpaṃ senāsanaṃ upadhārema, mahārājā’’ti.
‘‘We are looking for a suitable dwelling for the rainy season, great king.’’
“Chúng tôi đang tìm chỗ ở thích hợp cho mùa mưa, thưa Đại vương.”
‘‘Tena hi, bhante, amhākaññeva uyyāne vasathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā sayampi bhuñjitvā bodhisattaṃ ādāya uyyānaṃ gantvā paṇṇasālaṃ māpetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānāpi kāretvā pabbajitaparikkhāre datvā uyyānapālaṃ paṭicchāpetvā nagaraṃ pāvisi.
‘‘In that case, Venerable sir, please reside in our park,’’ he said, having received his consent. Then, after eating himself, he took the Bodhisatta to the park, had a leaf-hut built, and also had night and day quarters prepared. He provided the requisites for an ascetic, entrusted him to the park-keeper, and returned to the city.
“Vậy thì, bạch Tôn giả, xin Ngài hãy an cư trong vườn thượng uyển của chúng tôi.” Vua nhận lời hứa của Ngài, rồi tự mình dùng bữa, sau đó đưa Bồ-tát đến vườn thượng uyển, xây một túp lều lá, cũng làm chỗ ở ban đêm và ban ngày, cúng dường các vật dụng của người xuất gia, giao phó cho người giữ vườn, rồi trở về thành.
Tato paṭṭhāya bodhisatto uyyāne vasati.
From then on, the Bodhisatta resided in the park.
Từ đó, Bồ-tát an cư trong vườn thượng uyển.
Rājāpissa divase divase dvattikkhattuṃ upaṭṭhānaṃ gacchati.
The king also visited him two or three times a day.
Nhà vua cũng đến thăm Ngài hai, ba lần mỗi ngày.
Tassa pana rañño duṭṭhakumāro nāma putto ahosi caṇḍo pharuso, neva naṃ rājā dametuṃ asakkhi, na sesañātakā.
Now, that king had a son named Duṭṭhakumāra, who was fierce and harsh. Neither the king nor his other relatives could tame him.
Nhà vua ấy có một người con trai tên là Duṭṭhakumāra, tính tình hung bạo, thô lỗ; cả vua lẫn những người bà con khác đều không thể chế ngự được cậu ta.
Amaccāpi brāhmaṇagahapatikāpi ekato hutvā ‘‘sāmi, mā evaṃ kari, evaṃ kātuṃ na labbhā’’ti kujjhitvā kathentāpi kathaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhiṃsu.
Even the ministers, brahmins, and householders, gathering together, could not make him heed their words, even when they spoke angrily, saying, ‘‘Lord, do not act like this; it is not proper to act so.’’
Các đại thần, các Bà-la-môn và gia chủ cũng hợp lại nói: “Đại vương, đừng làm như vậy, không được làm như vậy,” dù tức giận nói, họ cũng không thể khiến cậu ta nghe lời.
Rājā cintesi ‘‘ṭhapetvā mama ayyaṃ himavantatāpasaṃ añño imaṃ kumāraṃ dametuṃ samattho nāma natthi, soyeva naṃ damessatī’’ti.
The king thought, ‘‘Apart from my noble Himavanta ascetic, there is no one else capable of taming this prince; he alone will tame him.’’
Vua nghĩ: “Ngoài vị ẩn sĩ Himavanta, bậc tôn kính của ta, không ai có thể chế ngự được hoàng tử này, chỉ có Ngài mới có thể chế ngự cậu ta.”
So kumāraṃ ādāya bodhisattassa santikaṃ gantvā ‘‘bhante, ayaṃ kumāro caṇḍo pharuso, mayaṃ imaṃ dametuṃ na sakkoma, tumhe naṃ ekena upāyena sikkhāpethā’’ti kumāraṃ bodhisattassa niyyādetvā pakkāmi.
So, taking the boy, he went to the Bodhisatta and said, "Venerable sir, this boy is fierce and harsh. We are unable to tame him. Please teach him by some means." Having entrusted the boy to the Bodhisatta, he departed.
Vua dẫn hoàng tử đến chỗ Bồ-tát và nói: “Bạch Tôn giả, hoàng tử này hung bạo, thô lỗ, chúng tôi không thể chế ngự được cậu ta, xin Ngài hãy dùng một phương pháp nào đó để giáo huấn cậu ta.” Sau khi giao phó hoàng tử cho Bồ-tát, vua ra về.
Bodhisatto kumāraṃ gahetvā uyyāne vicaranto ekato ekena, ekato ekenāti dvīhiyeva pattehi ekaṃ nimbapotakaṃ disvā kumāraṃ āha – ‘‘kumāra, etassa tāva rukkhapotakassa paṇṇaṃ khāditvā rasaṃ jānāhī’’ti?
The Bodhisatta, taking the boy, wandered in the park. Seeing a single neem sapling with just two leaves, one on each side, he said to the boy, "Boy, first eat a leaf of this sapling and taste it."
Bồ-tát dẫn hoàng tử đi dạo trong vườn, thấy một cây sầu đâu con chỉ có hai lá, mỗi bên một lá, Ngài nói với hoàng tử: “Hoàng tử, hãy nếm một lá của cây con này để biết vị của nó xem sao?”
So tassa ekaṃ pattaṃ khāditvā rasaṃ ñatvā ‘‘dhī’’ti saha kheḷena bhūmiyaṃ nuṭṭhābhi.
He ate one leaf of it, knew the taste, and spat it out onto the ground with his saliva, saying "Phoo!"
Cậu ta nếm một lá của nó, biết vị, liền “phì” một tiếng nhổ nước bọt xuống đất.
‘‘Kiṃ etaṃ, kumārā’’ti vutte ‘‘bhante, idānevesa rukkho halāhalavisūpamo, vaḍḍhanto pana bahū manusse māressatī’’ti taṃ nimbapotakaṃ uppāṭetvā hatthehi parimadditvā imaṃ gāthamāha –
When asked, "What is this, boy?", he replied, "Venerable sir, even now this tree is like a deadly poison. When it grows, it will kill many people." So, he uprooted that neem sapling, crushed it with his hands, and recited this verse:
Khi được hỏi: “Cái gì vậy, hoàng tử?” Cậu ta nói: “Bạch Tôn giả, cây này ngay bây giờ đã đắng như chất độc halāhala, khi lớn lên nó sẽ giết chết nhiều người.” Rồi cậu ta nhổ cây sầu đâu con ấy lên, vò nát bằng tay và nói lên bài kệ này:
Tattha ekapaṇṇoti ubhosu passesu ekekapaṇṇo.
Here, ekapaṇṇo means having one leaf on both sides.
Ở đây, ekapaṇṇo nghĩa là mỗi bên chỉ có một lá.
Na bhūmyā caturaṅguloti bhūmito caturaṅgulamattampi na vaḍḍhito.
Na bhūmyā caturaṅgulo means not even four inches grown from the ground.
Na bhūmyā caturaṅgulo nghĩa là chưa cao bốn ngón tay khỏi mặt đất.
Phalenāti phalarasena.
Phalena means with the taste of its fruit.
Phalenā nghĩa là với vị của trái.
Visakappenāti halāhalavisasadisena.
Visakappena means like deadly poison.
Visakappenā nghĩa là như chất độc halāhala.
Evaṃ khuddakopi samāno evarūpena tittakena paṇṇena samannāgatoti attho.
The meaning is: even though it is small, it is endowed with such a bitter leaf.
Ý nghĩa là: dù còn nhỏ như vậy mà đã có lá đắng như thế.
Mahāyaṃ kiṃ bhavissatīti yadā panāyaṃ vuddhippatto mahā bhavissati, tadā kiṃ nāma bhavissati, addhā manussamārako bhavissatīti etaṃ uppāṭetvā madditvā chaḍḍesinti āha.
Mahāyaṃ kiṃ bhavissatī means: when this grows and becomes large, what will it be? Surely it will be a killer of people. So, he said this, uprooted it, crushed it, and threw it away.
Mahāyaṃ kiṃ bhavissatī nghĩa là: khi nó lớn lên, trở thành cây to, thì nó sẽ thành gì? Chắc chắn nó sẽ là cây giết người. Rồi cậu ta nói rằng hãy nhổ nó lên, vò nát và vứt đi.
Atha naṃ bodhisatto etadavoca ‘‘kumāra, tvaṃ imaṃ nimbapotakaṃ ‘idāneva evaṃtittako, mahallakakāle kiṃ bhavissati, kuto imaṃ nissāya vuḍḍhī’ti uppāṭetvā madditvā chaḍḍesi?
Then the Bodhisatta said to him, "Boy, you uprooted, crushed, and threw away this neem sapling, thinking, 'Even now it is so bitter; what will it be like when it is old? What growth can we expect from it?'
Lúc đó, Bồ-tát nói với cậu ta: “Hoàng tử, con đã nhổ, vò nát và vứt bỏ cây sầu đâu con này, vì nghĩ rằng ‘ngay bây giờ nó đã đắng như vậy, khi lớn lên nó sẽ thành gì, làm sao có thể phát triển nhờ nó được?’
Yathā tvaṃ etasmiṃ paṭipajji, evameva tava raṭṭhavāsinopi ‘ayaṃ kumāro daharakāleyeva evaṃ caṇḍo pharuso, mahallakakāle rajjaṃ patvā kiṃ nāma karissati, kuto amhākaṃ etaṃ nissāya vuḍḍhī’ti tava kulasantakaṃ rajjaṃ adatvā nimbapotakaṃ viya taṃ uppāṭetvā raṭṭhā pabbājanīyakammaṃ karissanti, tasmā nimbarukkhapaṭibhāgataṃ hitvā ito paṭṭhāya khantimettānuddayasampanno hohī’’ti.
Just as you acted towards this, so too will the inhabitants of your kingdom think, 'This boy is so fierce and harsh even in his youth; what will he do when he attains kingship in old age? What growth can we expect from him?' And they will not give you the kingship belonging to your family, but will uproot you like the neem sapling and carry out the act of banishing you from the kingdom. Therefore, abandon the likeness of the neem tree and from now on be endowed with patience, loving-kindness, and compassion."
Như con đã đối xử với cây này, thì dân chúng trong vương quốc của con cũng sẽ nghĩ: ‘Hoàng tử này khi còn nhỏ đã hung bạo, thô lỗ như vậy, khi lớn lên, nắm giữ vương quyền thì sẽ làm gì, làm sao chúng ta có thể phát triển nhờ cậu ta được?’ Rồi họ sẽ không trao vương quyền thuộc về gia tộc con, mà sẽ nhổ con lên như cây sầu đâu con và trục xuất con khỏi vương quốc. Vì vậy, hãy từ bỏ sự giống cây sầu đâu và từ nay hãy trở thành người đầy đủ sự nhẫn nại, lòng từ và lòng bi.”
So tato paṭṭhāya nihatamāno nibbisevano khantimettānuddayasampanno hutvā bodhisattassa ovāde ṭhatvā pitu accayena rajjaṃ patvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ agamāsi.
From that time onwards, he became humble, free from malice, and endowed with patience, loving-kindness, and compassion. He remained steadfast in the Bodhisatta's advice, and upon his father's demise, he attained kingship, performed meritorious deeds such as giving, and passed away according to his kamma.
Từ đó trở đi, cậu ta dứt bỏ kiêu mạn, không còn quấy phá, đầy đủ sự nhẫn nại, lòng từ và lòng bi, tuân theo lời giáo huấn của Bồ-tát. Sau khi cha qua đời, cậu ta nắm giữ vương quyền, thực hiện các công đức như bố thí, rồi đi theo nghiệp của mình.
Asantaṃ yo paggaṇhātīti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ajātasattussa rañño asantapaggahaṃ ārabbha kathesi.
Asantaṃ yo paggaṇhātī—This the Teacher spoke while dwelling in Veḷuvana, concerning King Ajātasattu's support for the unworthy.
Asantaṃ yo paggaṇhātī (Ai ủng hộ kẻ bất thiện) – Đức Bổn Sư đã kể câu chuyện này khi Ngài trú tại Veḷuvana, liên quan đến việc vua Ajātasattu ủng hộ kẻ bất thiện.
So hi buddhānaṃ paṭikaṇṭakabhūte dussīle pāpadhamme devadatte pasīditvā taṃ asantaṃ asappurisaṃ paggayha ‘‘tassa sakkāraṃ karissāmī’’ti bahuṃ dhanaṃ pariccajitvā gayāsīse vihāraṃ kāretvā tasseva vacanaṃ gahetvā pitaraṃ dhammarājānaṃ sotāpannaṃ ariyasāvakaṃ ghātetvā attano sotāpattimaggassa upanissayaṃ bhinditvā mahāvināsaṃ patto.
Indeed, he, being pleased with Devadatta, who was an enemy of the Buddhas, immoral, and of evil character—this unworthy, ignoble man—supported him. Thinking "I will honor him," he spent much wealth, built a monastery at Gayāsīsa, and taking Devadatta's word, he killed his own father, the righteous king, a Stream-Enterer, a noble disciple, thereby destroying the condition for his own path of Stream-Entry, and met with great destruction.
Quả thật, y đã tin tưởng và hoan hỷ với Devadatta, kẻ ác giới, ác pháp, kẻ thù của chư Phật, đã nâng đỡ kẻ bất thiện, kẻ ác ấy, và nói: “Ta sẽ cúng dường y”, đã bố thí nhiều tài sản, xây dựng một tu viện ở Gayāsīsa, nghe lời của chính kẻ ấy, đã giết cha mình, vị vua Pháp, một Thánh đệ tử đã chứng Sơ quả (Sotāpanna), phá hủy nhân duyên chứng Sơ quả của chính mình, và đã rơi vào sự hủy hoại lớn.
So hi ‘‘devadatto pathaviyaṃ paviṭṭho’’ti sutvā ‘‘kacci nu kho mampi pathavī gileyyā’’ti bhītatasito rajjasukhaṃ na labhati, sayane assādasukhaṃ na vindati, tibbakāraṇābhitunno hatthipoto viya kampamāno vicarati.
When he heard that "Devadatta has sunk into the earth," he became terrified and trembling, thinking, "Will the earth swallow me too?" He found no joy in kingship, no pleasure in sleep, and wandered about trembling like an elephant calf afflicted by severe pain.
Khi nghe “Devadatta đã bị đất nuốt chửng”, y sợ hãi run rẩy, không còn hưởng được niềm vui vương quyền, không tìm thấy niềm vui an lạc trên giường ngủ, đi lại run rẩy như voi con bị mũi móc nhọn đâm vào.
So pathaviṃ phalamānaṃ viya, avīcijālaṃ nikkhamantiṃ viya, pathaviyā attānaṃ giliyamānaṃ viya, ādittāya lohapathaviyā uttānakaṃ nipajjāpetvā ayasūlehi koṭiyamānaṃ viya ca samanupassi.
He perceived it as if the earth were splitting open, as if the Avīci hell-net were emerging, as if the earth were swallowing him, and as if he were being made to lie face up on a burning iron ground and struck with iron stakes.
Y thấy đất như đang nứt ra, như ngọn lửa Avīci đang bùng lên, như đất đang nuốt chửng mình, và như bị đặt nằm ngửa trên mặt đất sắt nóng đỏ rồi bị đâm bằng những cây sắt nhọn.
Tenassa pahaṭakukkuṭasseva muhuttampi kampamānassa avatthānaṃ nāma nāhosi.
Therefore, he could not stand still even for a moment, trembling like a struck rooster.
Vì vậy, y run rẩy như gà bị đánh, không thể đứng yên dù chỉ một khoảnh khắc.
So sammāsambuddhaṃ passitukāmo khamāpetukāmo pañhaṃ pucchitukāmo ahosi, attano pana aparādhamahantatāya upasaṅkamituṃ na sakkoti.
He wished to see the Sammāsambuddha, to ask for forgiveness, and to ask a question, but due to the enormity of his offense, he was unable to approach.
Y muốn gặp Đức Chánh Đẳng Giác, muốn xin lỗi, muốn hỏi các vấn đề, nhưng vì tội lỗi quá lớn của mình nên không thể đến gần.
Athassa rājagahanagare kattikarattivāre sampatte devanagaraṃ viya nagare alaṅkate mahātale amaccagaṇaparivutassa kañcanāsane nisinnassa jīvakaṃ komārabhaccaṃ avidūre nisinnaṃ disvā etadahosi ‘‘jīvakaṃ gahetvā sammāsambuddhassa santikaṃ gamissāmi, na kho pana sakkā mayā ujukameva vattuṃ ‘ahaṃ, samma jīvaka, sayaṃ gantuṃ na sakkomi, ehi maṃ satthu santikaṃ nehī’ti, pariyāyena pana rattisampadaṃ vaṇṇetvā ‘kaṃ nu khvajja mayaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyyāma, yaṃ no payirupāsataṃ cittaṃ pasīdeyyā’ti vakkhāmi, taṃ sutvā amaccā attano attano satthārānaṃ vaṇṇaṃ kathessanti, jīvakopi sammāsambuddhassa vaṇṇaṃ kathessati.
Then, when the Katthika festival night arrived in Rājagaha, as the city was adorned like a divine city, he, seated on a golden throne surrounded by a retinue of ministers, saw Jīvaka Komārabhacca sitting not far away, and thought: "I will take Jīvaka and go to the Sammāsambuddha. But I cannot directly say, 'Friend Jīvaka, I cannot go by myself; please take me to the Teacher.' Instead, I will indirectly praise the beauty of the night and say, 'Whom should we approach today, whether a recluse or a brahmin, by approaching whom our mind might become clear?' Hearing that, the ministers will praise their respective teachers, and Jīvaka will also praise the Sammāsambuddha.
Bấy giờ, khi lễ hội Kattika đến tại thành Rājagaha, thành phố được trang hoàng như thành chư thiên, y ngồi trên ngai vàng bằng vàng, được quần thần vây quanh, thấy Jīvaka Komārabhacca ngồi không xa, bèn nghĩ: “Ta sẽ cùng Jīvaka đến gặp Đức Chánh Đẳng Giác. Nhưng ta không thể nói thẳng rằng: ‘Thưa Jīvaka, tôi không thể tự mình đi, xin hãy đưa tôi đến chỗ Đức Thế Tôn’. Thay vào đó, ta sẽ ca ngợi vẻ đẹp của đêm, rồi nói: ‘Hôm nay, chúng ta nên đến hầu hạ vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào, để tâm chúng ta được thanh tịnh khi hầu hạ vị ấy?’. Nghe vậy, các vị quan sẽ ca ngợi các vị đạo sư của riêng họ, và Jīvaka cũng sẽ ca ngợi Đức Chánh Đẳng Giác.
Atha naṃ gahetvā satthu santikaṃ gamissāmī’’ti.
Then, taking him, I will go to the Teacher."
Sau đó, ta sẽ cùng y đến chỗ Đức Thế Tôn”.
So pañcahi padehi rattiṃ vaṇṇesi ‘‘lakkhaññā vata bho dosinā ratti, abhirūpā vata bho dosinā ratti, dassanīyā vata bho dosinā ratti, pāsādikā vata bho dosinā ratti, ramaṇīyā vata bho dosinā ratti, kaṃ nu khvajja mayaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyyāma, yaṃ no payirupāsataṃ cittaṃ pasīdeyyā’’ti (dī. ni. 1.150).
So, he praised the night with five phrases: "Indeed, friends, a beautiful moonlit night this is! Indeed, friends, a lovely moonlit night this is! Indeed, friends, a delightful moonlit night this is! Indeed, friends, a charming moonlit night this is! Indeed, friends, a pleasant moonlit night this is! Whom, then, should we approach today, whether a recluse or a brahmin, by approaching whom our mind might become clear?"
Y đã ca ngợi đêm bằng năm cách: “Thật là một đêm trăng đẹp đẽ! Thật là một đêm trăng tươi sáng! Thật là một đêm trăng đáng chiêm ngưỡng! Thật là một đêm trăng dễ chịu! Thật là một đêm trăng đáng yêu! Hôm nay, chúng ta nên đến hầu hạ vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào, để tâm chúng ta được thanh tịnh khi hầu hạ vị ấy?”
Atheko amacco pūraṇakassapassa vaṇṇaṃ kathesi, eko makkhaligosālassa, eko ajitakesakambalassa, eko pakudhakaccāyanassa, eko sañcayassa belaṭṭhaputtassa, eko nāṭaputtanigaṇṭhassāti.
Then one minister praised Pūraṇa Kassapa, one praised Makkhali Gosāla, one praised Ajita Kesakambala, one praised Pakudha Kaccāyana, one praised Sañcaya Belaṭṭhaputta, and one praised Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Bấy giờ, một vị quan ca ngợi Pūraṇa Kassapa, một vị ca ngợi Makkhali Gosāla, một vị ca ngợi Ajita Kesakambala, một vị ca ngợi Pakudha Kaccāyana, một vị ca ngợi Sañcaya Belaṭṭhaputta, một vị ca ngợi Nigaṇṭha Nāṭaputta.
Rājā tesaṃ kathaṃ sutvā tuṇhī ahosi.
The king listened to their words and remained silent.
Nhà vua nghe lời họ nói và im lặng.
So hi jīvakasseva mahāamaccassa kathaṃ paccāsīsati.
For he was awaiting the words of Jīvaka, the great minister.
Y đang chờ đợi lời nói của đại quan Jīvaka.
Jīvakopi ‘‘raññā maṃ ārabbha kathiteyeva jānissāmī’’ti avidūre tuṇhī nisīdi.
Jīvaka also sat silently not far away, thinking, "I will speak only when the king addresses me."
Jīvaka cũng nghĩ: “Ta sẽ biết khi nhà vua nói về ta”, và ngồi im lặng không xa.
Atha naṃ rājā āha ‘‘tvaṃ pana, samma jīvaka, kiṃ tuṇhī’’ti?
Then the king said to him, "And you, friend Jīvaka, why are you silent?"
Bấy giờ, nhà vua hỏi y: “Này Jīvaka, sao ngươi lại im lặng?”
Tasmiṃ khaṇe jīvako uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ‘‘eso, deva, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho amhākaṃ ambavane viharati saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi.
At that moment, Jīvaka rose from his seat, saluted the Bhagavā with joined palms, and said, "Deva, that Bhagavā, the Arahant, the Sammāsambuddha, dwells in our Ambavana with twelve hundred and fifty bhikkhus.
Vào lúc đó, Jīvaka đứng dậy khỏi chỗ ngồi, chắp tay hướng về phía Đức Thế Tôn và nói: “Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn A-la-hán Chánh Đẳng Giác ấy đang ngự tại khu vườn xoài của chúng ta cùng với mười hai ngàn năm trăm vị Tỳ-khưu.
Taṃ kho pana bhagavantaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato’’ti nava arahādiguṇe vatvā jātito paṭṭhāya pubbanimittādibhedaṃ bhagavato ānubhāvaṃ pakāsetvā ‘‘taṃ bhagavantaṃ devo payirupāsatu, dhammaṃ suṇātu, pañhaṃ pucchatū’’ti āha.
Indeed, such a beautiful reputation concerning that Bhagavā has spread," and having spoken of the nine qualities beginning with Arahant, he expounded the Bhagavā's power, including the auspicious signs from birth onwards, and said, "May Your Majesty approach that Bhagavā, listen to the Dhamma, and ask questions."
Tiếng lành của Đức Thế Tôn ấy đã vang khắp nơi như vậy”, rồi nói lên chín đức tính A-la-hán và công bố uy lực của Đức Thế Tôn, bao gồm các điềm báo từ khi sinh ra, và nói: “Đại vương hãy đến hầu hạ Đức Thế Tôn ấy, nghe Pháp, và hỏi các vấn đề”.
Rājā sampuṇṇamanoratho hutvā ‘‘tena hi, samma jīvaka, hatthiyānāni kappāpehī’’ti yānāni kappāpetvā mahantena rājānubhāvena jīvakambavanaṃ gantvā tattha maṇḍalamāḷe bhikkhusaṅghaparivutaṃ tathāgataṃ disvā santavīcimajjhe mahānāvaṃ viya niccalaṃ bhikkhusaṅghaṃ ito cito ca anuviloketvā ‘‘evarūpā nāma me parisā na diṭṭhapubbā’’ti iriyāpatheyeva pasīditvā saṅghassa añjaliṃ paggaṇhitvā thutiṃ katvā bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno sāmaññaphalapañhaṃ pucchi.
The king, with his wish fulfilled, said, "In that case, friend Jīvaka, prepare the elephant vehicles!" Having prepared the vehicles, with great royal splendor, he went to Jīvaka's Ambavana. There, in the circular hall, he saw the Tathāgata surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, as still as a great ship in the midst of calm waves. Looking around the Saṅgha, he thought, "I have never seen such an assembly before," and being pleased by their deportment, he raised his joined palms to the Saṅgha, offered praise, paid homage to the Bhagavā, and sat down to one side, asking the question about the fruits of recluseship.
Nhà vua, với ước nguyện đã thành, nói: “Vậy thì, này Jīvaka, hãy chuẩn bị xe voi”, rồi cho chuẩn bị xe, với uy thế vương giả lớn lao, đến khu vườn xoài của Jīvaka. Tại đó, thấy Đức Như Lai đang được Tăng chúng vây quanh trong giảng đường hình tròn, nhà vua nhìn khắp Tăng chúng tĩnh lặng như một con tàu lớn giữa biển cả không sóng, và nghĩ: “Ta chưa từng thấy một hội chúng như thế này trước đây”, liền hoan hỷ ngay trong oai nghi, chắp tay cung kính Tăng chúng, ca ngợi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, rồi ngồi sang một bên và hỏi về quả vị Sa-môn.
Athassa bhagavā dvīhi bhāṇavārehi paṭimaṇḍitaṃ sāmaññaphalasuttaṃ (dī. ni. 1.150 ādayo) kathesi.
Then the Bhagavā expounded the Sāmaññaphala Sutta, adorned with two recitations.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Kinh Sa-môn Quả (Dī. Ni. 1.150 và tiếp theo) được trang hoàng bằng hai bài tụng.
So suttapariyosāne attamano bhagavantaṃ khamāpetvā uṭṭhāyāsanā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
At the end of the Sutta, he, delighted, asked for forgiveness from the Bhagavā, rose from his seat, circumambulated him, and departed.
Khi kết thúc bài kinh, y hoan hỷ xin lỗi Đức Thế Tôn, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi nhiễu hữu và rời đi.
Satthā acirapakkantassa rañño bhikkhū āmantetvā ‘‘khatāyaṃ, bhikkhave, rājā, upahatāyaṃ, bhikkhave, rājā.
Not long after the king had departed, the Teacher addressed the bhikkhus, "This king, bhikkhus, is ruined; this king, bhikkhus, is destroyed.
Đức Đạo Sư, sau khi nhà vua vừa rời đi không lâu, gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, vị vua này đã bị tổn hại, này các Tỳ-khưu, vị vua này đã bị hủy hoại.
Sacāyaṃ, bhikkhave, rājā issariyassa kāraṇā pitaraṃ dhammikaṃ dhammarājānaṃ jīvitā na voropessatha, imasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ uppajjissatha.
Bhikkhus, if this king, for the sake of sovereignty, had not deprived his righteous father, the Dhamma-king, of life, then on this very seat, the dustless, stainless Dhamma-eye would have arisen for him.
Này các Tỳ-khưu, nếu vị vua này không vì quyền lực mà giết cha mình, vị vua Pháp đức hạnh, thì ngay tại chỗ ngồi này, vị ấy đã có thể phát sinh Pháp nhãn thanh tịnh, không cấu uế.
Devadattaṃ nissāya asantapaggahaṃ katvā sotāpattiphalā parihīno’’ti āha.
Relying on Devadatta, having made an unwholesome choice, he fell from the fruit of stream-entry," he said.
Vì đã nâng đỡ kẻ bất thiện dựa vào Devadatta, vị ấy đã mất quả vị Sơ quả”.
Punadivase bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, ajātasattu kira asantapaggahaṃ katvā dussīlaṃ pāpadhammaṃ devadattaṃ nissāya pitughātakakammassa katattā sotāpattiphalā parihīno, devadattena nāsito rājā’’ti.
On the next day, the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall: "Friends, it seems Ajātasattu, having made an unwholesome choice, relying on Devadatta, who was immoral and evil, fell from the fruit of stream-entry because he committed the parricide. The king was ruined by Devadatta."
Ngày hôm sau, các Tỳ-khưu khởi lên cuộc đàm luận trong Pháp đường: “Này chư Hiền, nghe nói Ajātasattu vì đã nâng đỡ kẻ bất thiện, kẻ ác giới, ác pháp Devadatta, và vì đã phạm tội giết cha, nên đã mất quả vị Sơ quả, bị Devadatta hủy hoại”.
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, ajātasattu idāneva asantapaggahaṃ katvā mahāvināsaṃ patto, pubbepesa asantapaggaheneva attānaṃ nāsesī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
The Teacher came and asked, "Bhikkhus, what discussion are you engaged in now?" When they replied, "This one," he said, "Bhikkhus, Ajātasattu did not come to great ruin only now by making an unwholesome choice; he ruined himself by an unwholesome choice in the past as well," and then he related a past event.
Đức Đạo Sư đến, hỏi: “Này các Tỳ-khưu, hiện tại các ông đang ngồi đàm luận về chuyện gì?”, khi được trả lời: “Về chuyện này, bạch Đức Thế Tôn”, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, Ajātasattu không phải chỉ bây giờ mới bị hủy hoại lớn vì nâng đỡ kẻ bất thiện, mà trước đây y cũng đã tự hủy hoại mình bằng cách nâng đỡ kẻ bất thiện”, rồi Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mahāvibhave brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā bārāṇasiyaṃ disāpāmokkho ācariyo hutvā pañca māṇavakasatāni sippaṃ vācesi.
In the past, when Brahmadatta was reigning in Bārāṇasī, the Bodhisatta was born into a very wealthy brahmin family. When he came of age, he went to Takkasilā, mastered all arts, and became a world-renowned teacher in Bārāṇasī, instructing five hundred young men in the arts.
Thuở xa xưa, khi vua Brahmadatta trị vì ở Bārāṇasī, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn giàu có, khi trưởng thành, Ngài đến Takkasilā, học tất cả các nghề, trở thành một vị đạo sư danh tiếng ở Bārāṇasī và dạy nghề cho năm trăm học trò.
Tesu māṇavesu eko sañjīvo nāma māṇavo atthi, bodhisatto tassa matakuṭṭhāpanakamantaṃ adāsi.
Among these young men was one named Sañjīva. The Bodhisatta gave him the mantra for raising the dead.
Trong số các học trò đó, có một người tên là Sañjīva. Bồ-tát đã truyền cho y thần chú làm sống lại người chết.
So uṭṭhāpanakamantameva gahetvā paṭibāhanamantaṃ pana aggahetvāva ekadivasaṃ māṇavehi saddhiṃ dāruatthāya araññaṃ gantvā ekaṃ matabyagghaṃ disvā māṇave āha ‘‘bho, imaṃ matabyagghaṃ uṭṭhāpessāmī’’ti.
He took only the raising mantra but did not take the counter-mantra. One day, while going to the forest with the young men to gather firewood, he saw a dead tiger and said to the young men, "Friends, I will raise this dead tiger."
Y chỉ học thần chú làm sống lại, mà không học thần chú làm cho chết lại, một ngày nọ, cùng các học trò vào rừng tìm củi, thấy một con hổ chết, y nói với các học trò: “Này các bạn, tôi sẽ làm con hổ chết này sống lại”.
Māṇavā ‘‘na sakkhissasī’’ti āhaṃsu.
The young men said, "You won't be able to."
Các học trò nói: “Ngươi sẽ không làm được đâu”.
‘‘Passantānaññeva vo taṃ uṭṭhāpessāmī’’ti.
"I will raise it while you are watching."
“Tôi sẽ làm cho nó sống lại ngay trước mắt các bạn”.
‘‘Sace, māṇava, sakkosi, uṭṭhāpehī’’ti.
"If you can, young man, raise it," they said.
“Nếu ngươi có thể, này học trò, hãy làm cho nó sống lại đi!”
Evañca pana vatvā te māṇavā rukkhaṃ abhiruhiṃsu.
Having said this, the young men climbed a tree.
Nói xong, các học trò leo lên cây.
Sañjīvo mantaṃ parivattetvā matabyagghaṃ sakkharāhi pahari, byaggho uṭṭhāya vegenāgantvā sañjīvaṃ galanāḷiyaṃ ḍaṃsitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā tattheva pati, sañjīvopi tattheva pati.
Sañjīva recited the mantra and struck the dead tiger with pebbles. The tiger rose, came swiftly, bit Sañjīva in the throat, deprived him of life, and fell dead right there. Sañjīva also fell dead right there.
Sañjīva niệm thần chú và đánh con hổ chết bằng những viên sỏi. Con hổ sống dậy, lao đến cắn vào cổ Sañjīva, đoạt mạng y, rồi ngã xuống ngay tại đó. Sañjīva cũng ngã xuống ngay tại đó.
Ubhopi ekaṭṭhāneyeva matā nipajjiṃsu.
Both lay dead in the same spot.
Cả hai đều chết và nằm cùng một chỗ.
Tattha asantanti tīhi duccaritehi samannāgataṃ dussīlaṃ pāpadhammaṃ.
Here, asantaṃ means one who is immoral and evil, endowed with the three evil deeds.
Trong đó, asantaṃ (kẻ bất thiện) là kẻ ác giới, ác pháp, bị ba ác hành chi phối.
Yo paggaṇhātīti khattiyādīsu yo koci evarūpaṃ dussīlaṃ pabbajitaṃ vā cīvarādisampadānena, gahaṭṭhaṃ vā uparajjasenāpatiṭṭhānādisampadānena paggaṇhāti, sakkārasammānaṃ karotīti attho.
Yo paggaṇhāti means whoever among kings and others supports such an immoral renunciant by providing robes and so on, or a householder by bestowing the position of viceroy, commander-in-chief, and so on; the meaning is, he shows respect and honor.
Yo paggaṇhātīti (Ai nâng đỡ) có nghĩa là bất cứ ai trong số các vị vua chúa, v.v., nâng đỡ một người xuất gia ác giới như vậy bằng cách cúng dường y phục, v.v., hoặc một người cư sĩ bằng cách ban cho chức vụ phó vương, tổng tư lệnh, v.v., tức là cúng dường và tôn kính.
Asantaṃ cūpasevatīti yo ca evarūpaṃ asantaṃ dussīlaṃ upasevati bhajati payirupāsati.
Asantaṃ cūpasevatī means whoever associates with, resorts to, or attends upon such an unworthy, immoral person.
Asantaṃ cūpasevatīti (Ai giao du với kẻ bất thiện) là ai giao du, kết bạn, hầu hạ một kẻ bất thiện, ác giới như vậy.
Tameva ghāsaṃ kuruteti tameva asantapaggaṇhakaṃ so dussīlo pāpapuggalo ghasati saṃkhādati vināsaṃ pāpeti.
Tameva ghāsaṃ kurute means that very immoral, evil person devours, consumes, and brings ruin upon that supporter of the unworthy.
Tameva ghāsaṃ kuruteti (Kẻ ấy sẽ trở thành miếng mồi) có nghĩa là kẻ ác, người ác ấy sẽ ăn thịt, nuốt chửng, hủy hoại chính kẻ đã nâng đỡ kẻ bất thiện đó.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Byaggho sañjīviko yathāti, yathā sañjīvena māṇavena mantaṃ parivattetvā matabyaggho sañjīviko jīvitasampadānena sampaggahito attano jīvitadāyakaṃ sañjīvameva jīvitā voropetvā tattheva pātesi, evaṃ aññopi yo asantapaggahaṃ karoti, so dussīlo taṃ attano sampaggāhakameva vināseti.
Byaggho sañjīviko yathā means, just as the dead tiger, supported by the young man Sañjīva by reciting the mantra and bestowing life, deprived Sañjīva, its life-giver, of life and struck him down right there, so too, anyone else who supports the unworthy will be ruined by that immoral person, their very supporter.
Như con hổ được hồi sinh, nghĩa là, như con hổ chết đã được hồi sinh nhờ người thanh niên Sañjīva xoay chuyển thần chú ban cho sự sống, đã giết chết chính Sañjīva, người ban sự sống cho nó, và quật ngã anh ta ngay tại đó. Tương tự như vậy, bất cứ ai chấp nhận kẻ bất thiện, kẻ ác giới đó sẽ hủy hoại chính người đã chấp nhận mình.
Evaṃ asantasampaggāhakā vināsaṃ pāpuṇantīti.
Thus, those who support the unworthy come to ruin.
Như vậy, những kẻ chấp nhận kẻ bất thiện sẽ phải chịu sự hủy hoại.