Dhammapadapāḷi

866

20. Maggavaggo

20. The Chapter on the Path

20. Phẩm Con Đường

867

273.

868

Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

Of paths, the Eightfold is the best; of truths, the four statements;

Trong các con đường, Bát Chánh Đạo là tối thượng; trong các chân lý, bốn Thánh đế;

869

Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā.

Of Dhammas, dispassion is the best; of two-footed beings, the one with vision.

Trong các pháp, sự ly tham là tối thượng; trong các loài hai chân, bậc có mắt (Đức Phật).

870

274.

871

Eseva^* maggo natthañño, dassanassa visuddhiyā;

This indeed is the path, there is no other, for the purification of insight;

Đây chính là con đường, không có con đường nào khác để thanh tịnh hóa cái thấy;

872

Etañhi tumhe paṭipajjatha, mārassetaṃ pamohanaṃ.

Follow this, for it is the bewilderment of Māra.

Chính các ngươi hãy thực hành con đường này, đây là sự mê hoặc của Ma vương.

873

275.

874

Etañhi tumhe paṭipannā, dukkhassantaṃ karissatha;

Having followed this, you will make an end to suffering;

Chính các ngươi đã thực hành con đường này, sẽ chấm dứt khổ đau;

875

Akkhāto vo^* mayā maggo, aññāya sallakantanaṃ^* .

The path has been declared to you for the understanding and extraction of the dart.

Con đường này đã được Ta chỉ dạy cho các ngươi, để biết cách nhổ mũi tên (phiền não).

876

276.

877

Tumhehi kiccamātappaṃ, akkhātāro tathāgatā;

Exertion must be made by you; the Tathāgatas are only declarers;

Việc tinh tấn là của các ngươi, các bậc Như Lai chỉ là người chỉ đường;

878

Paṭipannā pamokkhanti, jhāyino mārabandhanā.

Those who practice, the meditators, will be liberated from the bonds of Māra.

Những người thực hành, những người thiền định sẽ được giải thoát khỏi sự trói buộc của Māra.

879

277.

880

‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti, yadā paññāya passati;

"All conditioned phenomena are impermanent"—when one sees this with wisdom,

“Tất cả các pháp hữu vi đều vô thường,” khi thấy như vậy bằng tuệ;

881

Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

then one becomes disenchanted with suffering. This is the path to purification.

Thì nhàm chán khổ, đó là con đường dẫn đến sự thanh tịnh.

882

278.

883

‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti, yadā paññāya passati;

"All conditioned phenomena are suffering"—when one sees this with wisdom,

“Tất cả các pháp hữu vi đều khổ,” khi thấy như vậy bằng tuệ;

884

Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

then one becomes disenchanted with suffering. This is the path to purification.

Thì nhàm chán khổ, đó là con đường dẫn đến sự thanh tịnh.

885

279.

886

‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti, yadā paññāya passati;

"All phenomena are non-self"—when one sees this with wisdom,

“Tất cả các pháp đều vô ngã,” khi thấy như vậy bằng tuệ;

887

Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

then one becomes disenchanted with suffering. This is the path to purification.

Thì nhàm chán khổ, đó là con đường dẫn đến sự thanh tịnh.

888

280.

889

Uṭṭhānakālamhi anuṭṭhahāno, yuvā balī ālasiyaṃ upeto;

Not exerting oneself at the time for exertion, young and strong, yet given to idleness;

Khi đến lúc cần tinh tấn lại không tinh tấn, tuổi trẻ sức mạnh mà lại lười biếng;

890

Saṃsannasaṅkappamano^* kusīto, paññāya maggaṃ alaso na vindati.

With a mind whose intentions are slack, lazy, one does not find the path to wisdom.

Ý chí suy yếu, tâm biếng nhác, kẻ lười biếng không tìm thấy con đường trí tuệ.

891

281.

892

Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā^* ;

Guarding one's speech, well-restrained in mind, and doing no unwholesome deed with the body;

Giữ gìn lời nói, tâm ý khéo chế ngự, thân không làm điều bất thiện;

893

Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippaveditaṃ.

One should purify these three paths of action, and attain the path declared by the sage.

Thanh tịnh ba nghiệp đạo này, sẽ đạt được con đường mà các bậc Hiền nhân đã tuyên thuyết.

894

282.

895

Yogā ve jāyatī^* bhūri, ayogā bhūrisaṅkhayo;

Indeed, from practice arises wisdom; from non-practice, the decay of wisdom.

Do tinh tấn mà trí tuệ phát sinh, do không tinh tấn mà trí tuệ suy tàn;

896

Etaṃ dvedhāpathaṃ ñatvā, bhavāya vibhavāya ca;

Having known this twofold path, leading to existence and to non-existence;

Biết rõ hai con đường này, dẫn đến sự hưng thịnh hay suy vong;

897

Tathāttānaṃ niveseyya, yathā bhūri pavaḍḍhati.

One should establish oneself in such a way that wisdom increases.

Hãy tự đặt mình vào con đường nào để trí tuệ tăng trưởng.

898

283.

899

Vanaṃ chindatha mā rukkhaṃ, vanato jāyate bhayaṃ;

Cut down the forest, not the tree; from the forest arises fear.

Hãy chặt khu rừng dục vọng, đừng chặt cây cối; từ rừng dục vọng mà sợ hãi phát sinh;

900

Chetvā vanañca vanathañca, nibbanā hotha bhikkhavo.

Having cut down both the forest and the undergrowth, be free from the forest, bhikkhus.

Này các Tỳ-kheo, hãy chặt bỏ rừng dục vọng và sự khao khát, hãy trở thành người không còn dục vọng.

901

284.

902

Yāva hi vanatho na chijjati, aṇumattopi narassa nārisu;

As long as the undergrowth, even a tiny bit, is not cut down for a man regarding women;

Chừng nào sự khao khát đối với nữ giới dù nhỏ nhiệm vẫn chưa bị chặt đứt ở người;

903

Paṭibaddhamanova^* tāva so, vaccho khīrapakova^* mātari.

So long is his mind bound, like a calf to its mother for milk.

Chừng đó tâm người ấy vẫn còn bị trói buộc, như con bê con còn bú mẹ.

904

285.

905

Ucchinda sinehamattano kumudaṃ sāradikaṃva^* ;

Cut off your own affection, like a water lily in autumn with the hand;

Hãy nhổ bỏ ái luyến của mình như nhổ hoa súng mùa thu bằng tay;

906

Santimaggameva brūhaya, nibbānaṃ sugatena desitaṃ.

Cultivate only the path of peace, Nibbāna, taught by the Sugata.

Hãy vun bồi con đường an tịnh, Niết Bàn mà đấng Thiện Thệ đã chỉ dạy.

907

286.

908

Idha vassaṃ vasissāmi, idha hemantagimhisu;

"Here I will dwell during the rains, here in winter and summer"—

“Ta sẽ ở đây trong mùa mưa, ta sẽ ở đây trong mùa đông và mùa hè”;

909

Iti bālo vicinteti, antarāyaṃ na bujjhati.

Thus the fool ponders, not realizing the danger.

Kẻ ngu si suy nghĩ như vậy, không nhận ra sự nguy hiểm (của cái chết).

910

287.

911

Taṃ puttapasusammattaṃ, byāsattamanasaṃ naraṃ;

That man, intoxicated with sons and cattle, with a mind attached,

Người mê đắm con cái và gia súc, tâm trí bị vướng bận;

912

Suttaṃ gāmaṃ mahoghova, maccu ādāya gacchati.

Death carries him away, as a great flood carries away a sleeping village.

Tử thần mang đi như dòng nước lớn cuốn trôi làng đang ngủ say.

913

288.

914

Na santi puttā tāṇāya, na pitā nāpi bandhavā;

Sons are no protection, nor is a father, nor relatives;

Không có con cái để che chở, không cha cũng không bà con;

915

Antakenādhipannassa, natthi ñātīsu tāṇatā.

For one overcome by the Ender, there is no protection among kinsfolk.

Khi bị Tử thần áp bức, không có sự che chở nào trong số bà con.

916

289.

917

Etamatthavasaṃ ñatvā, paṇḍito sīlasaṃvuto;

Having understood this meaning, the wise one, restrained by virtue,

Biết rõ ý nghĩa này, bậc trí tuệ giữ giới;

918

Nibbānagamanaṃ maggaṃ, khippameva visodhaye.

Should quickly purify the path leading to Nibbāna.

Sẽ nhanh chóng thanh tịnh con đường dẫn đến Niết Bàn.

919

21. Pakiṇṇakavaggo

21. Miscellaneous Chapter

21. Phẩm Tạp Lục

920

290.

921

Mattāsukhapariccāgā, passe ce vipulaṃ sukhaṃ;

If by abandoning a small pleasure one sees abundant pleasure;

Nếu từ bỏ một chút lạc thú mà thấy được lạc thú lớn lao;

922

Caje mattāsukhaṃ dhīro, sampassaṃ vipulaṃ sukhaṃ.

The wise one should abandon the small pleasure, seeing the abundant pleasure.

Bậc trí tuệ sẽ từ bỏ lạc thú nhỏ, khi thấy được lạc thú lớn lao.

923

291.

924

Paradukkhūpadhānena, attano^* sukhamicchati;

One who desires his own happiness by inflicting suffering on others;

Kẻ nào mong cầu hạnh phúc cho mình bằng cách gây khổ cho người khác;

925

Verasaṃsaggasaṃsaṭṭho, verā so na parimuccati.

Entangled in the entanglement of enmity, he is not freed from enmity.

Kẻ ấy bị vướng mắc vào sự thù hận, sẽ không thoát khỏi sự thù hận.

926

292.

927

Yañhi kiccaṃ apaviddhaṃ^* , akiccaṃ pana kayirati;

Indeed, what should be done is neglected, and what should not be done is done;

Việc đáng làm thì bỏ bê, việc không đáng làm lại làm;

928

Unnaḷānaṃ pamattānaṃ, tesaṃ vaḍḍhanti āsavā.

For those who are arrogant and heedless, their defilements increase.

Đối với những kẻ ngạo mạn, phóng dật, các lậu hoặc của họ tăng trưởng.

929

293.

930

Yesañca susamāraddhā, niccaṃ kāyagatā sati;

But for those whose mindfulness of the body is always well-established;

Còn những ai luôn tinh tấn, luôn có niệm thân;

931

Akiccaṃ te na sevanti, kicce sātaccakārino;

They do not engage in what should not be done, and are constantly diligent in what should be done;

Họ không làm việc không đáng làm, kiên trì làm việc đáng làm;

932

Satānaṃ sampajānānaṃ, atthaṃ gacchanti āsavā.

For those who are mindful and clearly comprehending, their defilements come to an end.

Những người có chánh niệm, có chánh tri kiến, các lậu hoặc của họ sẽ đi đến chấm dứt.

933

294.

934

Mātaraṃ pitaraṃ hantvā, rājāno dve ca khattiye;

Having slain mother and father, and two warrior kings;

Giết mẹ, giết cha, giết hai vị vua Sát-đế-lỵ;

935

Raṭṭhaṃ sānucaraṃ hantvā, anīgho yāti brāhmaṇo.

Having slain the kingdom with its retinue, the brāhmaṇa goes untroubled.

Giết cả quốc gia cùng tùy tùng, một Bà-la-môn đi không sầu muộn.

936

295.

937

Mātaraṃ pitaraṃ hantvā, rājāno dve ca sotthiye;

Having slain mother and father, and two learned kings;

Giết mẹ, giết cha, giết hai vị vua Bà-la-môn;

938

Veyagghapañcamaṃ hantvā, anīgho yāti brāhmaṇo.

Having slain the fifth, the tiger-like, the brāhmaṇa goes untroubled.

Giết con hổ thứ năm, một Bà-la-môn đi không sầu muộn.

939

296.

940

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama are always well-awakened;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

941

Yesaṃ divā ca ratto ca, niccaṃ buddhagatā sati.

Whose mindfulness is constantly directed to the Buddha, by day and by night.

Những ai ngày đêm thường xuyên niệm Phật.

942

297.

943

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama are always well-awakened;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

944

Yesaṃ divā ca ratto ca, niccaṃ dhammagatā sati.

Whose mindfulness is constantly directed to the Dhamma, by day and by night.

Những ai ngày đêm thường xuyên niệm Pháp.

945

298.

946

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama are always well-awakened;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

947

Yesaṃ divā ca ratto ca, niccaṃ saṅghagatā sati.

Whose mindfulness is constantly directed to the Saṅgha, by day and by night.

Những ai ngày đêm thường xuyên niệm Tăng.

948

299.

949

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama are always well-awakened;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

950

Yesaṃ divā ca ratto ca, niccaṃ kāyagatā sati.

Whose mindfulness is constantly directed to the body, by day and by night.

Những ai ngày đêm thường xuyên niệm thân.

951

300.

952

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama are always well-awakened;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

953

Yesaṃ divā ca ratto ca, ahiṃsāya rato mano.

Whose mind delights in non-violence, by day and by night.

Những ai ngày đêm tâm ưa thích bất hại.

954

301.

955

Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā;

The disciples of Gotama always awaken perfectly;

Các đệ tử của Gotama luôn tỉnh thức trọn vẹn;

956

Yesaṃ divā ca ratto ca, bhāvanāya rato mano.

Whose minds delight in meditation by day and by night.

Những ai ngày đêm tâm ưa thích tu tập.

957

302.

958

Duppabbajjaṃ durabhiramaṃ, durāvāsā gharā dukhā;

Difficult is the going forth, difficult to delight in; painful are houses, difficult to dwell in;

Khó xuất gia, khó hoan hỷ, nhà cửa khó sống khổ đau;

959

Dukkhosamānasaṃvāso, dukkhānupatitaddhagū;

Painful is association with unequals; a wanderer afflicted by suffering.

Sống chung với những người không tương xứng là khổ, người lữ hành gặp khổ đau;

960

Tasmā na caddhagū siyā, na ca^* dukkhānupatito siyā^* .

Therefore, one should not be a wanderer, nor should one be afflicted by suffering.

Vì vậy, chớ làm người lữ hành, chớ gặp khổ đau.

961

303.

962

Saddho sīlena sampanno, yasobhogasamappito;

One who is endowed with faith and virtue, possessed of fame and wealth,

Người có lòng tin, đầy đủ giới hạnh, được phú cho danh vọng và tài sản;

963

Yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattheva pūjito.

Is honored in whatever region he resorts to.

Dù đi đến bất cứ nơi nào, người ấy đều được tôn kính ở nơi đó.

964

304.

965

Dūre santo pakāsenti, himavantova pabbato;

The good shine forth from afar, like the Himalaya mountain;

Người thiện lành dù ở xa vẫn tỏa sáng, như dãy núi Hy-mã-lạp-sơn;

966

Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā yathā sarā.

The wicked are not seen here, like arrows shot into the night.

Kẻ bất thiện dù ở gần cũng không được thấy, như những mũi tên bắn vào ban đêm.

967

305.

968

Ekāsanaṃ ekaseyyaṃ, eko caramatandito;

Sitting alone, sleeping alone, diligently wandering alone;

Ngồi một mình, nằm một mình, một mình đi không biếng nhác;

969

Eko damayamattānaṃ, vanante ramito siyā.

Taming oneself alone, one should delight in the forest's edge.

Một mình tự điều phục, người ấy sẽ hoan hỷ nơi rừng vắng.

970

22. Nirayavaggo

22. Niraya Vagga

22. Phẩm Địa Ngục

971

306.

972

Abhūtavādī nirayaṃ upeti, yo vāpi^* katvā na karomi cāha^* ;

A speaker of falsehood goes to hell, and he who, having done something, says, "I did not do it";

Kẻ nói lời không thật sẽ đi vào địa ngục, hoặc kẻ đã làm mà nói “ta không làm”;

973

Ubhopi te pecca samā bhavanti, nihīnakammā manujā parattha.

Both these men of base actions become equal after passing away, in the other world.

Cả hai người ấy, sau khi chết, đều trở thành bình đẳng, những người có nghiệp thấp kém ở đời sau.

974

307.

975

Kāsāvakaṇṭhā bahavo, pāpadhammā asaññatā;

Many are those with ochre robes, of evil nature, unrestrained;

Nhiều kẻ mang áo cà-sa, có pháp ác, không chế ngự;

976

Pāpā pāpehi kammehi, nirayaṃ te upapajjare.

These wicked ones, by their wicked deeds, are reborn in hell.

Những kẻ ác này, do các ác nghiệp, sẽ rơi vào địa ngục.

977

308.

978

Seyyo ayoguḷo bhutto, tatto aggisikhūpamo;

Better it is to eat a red-hot iron ball, flaming like a fire,

Thà nuốt cục sắt nung đỏ, nóng bỏng như ngọn lửa;

979

Yañce bhuñjeyya dussīlo, raṭṭhapiṇḍamasaññato.

Than that an immoral and unrestrained person should eat the alms-food of the country.

Còn hơn là kẻ phá giới, không chế ngự, thọ dụng vật thực cúng dường của quốc dân.

980

309.

981

Cattāri ṭhānāni naro pamatto, āpajjati paradārūpasevī;

A heedless man who consorts with another's wife incurs four things:

Người phóng dật, tà dâm với vợ người, sẽ rơi vào bốn cảnh giới;

982

Apuññalābhaṃ na nikāmaseyyaṃ, nindaṃ tatīyaṃ nirayaṃ catutthaṃ.

Demerit, uncomfortable sleep, thirdly blame, and fourthly hell.

Không được lợi ích phước đức, không được ngủ ngon, bị chê bai là thứ ba, và địa ngục là thứ tư.

983

310.

984

Apuññalābho ca gatī ca pāpikā, bhītassa bhītāya ratī ca thokikā;

Demerit, an evil destination, the brief pleasure of the frightened with the frightened;

Không được lợi ích phước đức và ác thú, sự hoan lạc ngắn ngủi với người sợ hãi;

985

Rājā ca daṇḍaṃ garukaṃ paṇeti, tasmā naro paradāraṃ na seve.

And the king inflicts a heavy punishment; therefore, one should not consort with another's wife.

Vua lại giáng hình phạt nặng nề, vì vậy người chớ tà dâm với vợ người.

986

311.

987

Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;

Just as kusa grass, wrongly grasped, cuts the hand itself,

Như cỏ kusa nắm không khéo, sẽ cắt đứt bàn tay;

988

Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhati.

So asceticism, wrongly practiced, drags one to hell.

Đời sống xuất gia nắm giữ không khéo, sẽ kéo xuống địa ngục.

989

312.

990

Yaṃ kiñci sithilaṃ kammaṃ, saṃkiliṭṭhañca yaṃ vataṃ;

Whatever deed is loose, whatever vow is defiled,

Bất cứ nghiệp nào lơi lỏng, và bất cứ giới hạnh nào bị nhiễm ô;

991

Saṅkassaraṃ brahmacariyaṃ, na taṃ hoti mahapphalaṃ.

Whatever holy life is hesitant, that bears no great fruit.

Đời sống Phạm hạnh nghi ngờ, thì không có quả báo lớn.

992

313.

993

Kayirā ce kayirāthenaṃ^* , daḷhamenaṃ parakkame;

If one is to do it, one should do it firmly;

Nếu làm thì hãy làm cho kiên cố, hãy tinh tấn vững chắc;

994

Sithilo hi paribbājo, bhiyyo ākirate rajaṃ.

For a loose wandering life scatters more dust.

Vì đời sống xuất gia lơi lỏng, chỉ làm tăng thêm bụi trần.

995

314.

996

Akataṃ dukkaṭaṃ seyyo, pacchā tappati dukkaṭaṃ;

Better is an undone evil deed, for an evil deed causes regret later;

Điều ác không làm thì tốt hơn, vì điều ác làm rồi sẽ hối hận;

997

Katañca sukataṃ seyyo, yaṃ katvā nānutappati.

Better is a well-done good deed, which one does not regret having done.

Điều thiện đã làm thì tốt hơn, vì làm rồi không hối hận.

998

315.

999

Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;

As a frontier city is guarded, both inside and out,

Như một thành phố biên giới, được bảo vệ cả trong lẫn ngoài;

1000

Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo^* mā upaccagā;

So guard yourselves; let not the moment pass you by;

Cũng vậy, hãy tự bảo vệ mình, chớ để mất khoảnh khắc (quý báu);

1001

Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā.

For those who miss the moment grieve, consigned to hell.

Những người đã bỏ lỡ khoảnh khắc, sẽ than khóc khi bị đọa vào địa ngục.

1002

316.

1003

Alajjitāye lajjanti, lajjitāye na lajjare;

They are ashamed of what is not shameful, and are not ashamed of what is shameful;

Họ hổ thẹn với điều không đáng hổ thẹn, không hổ thẹn với điều đáng hổ thẹn;

1004

Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

Holding to wrong views, beings go to a bad destination.

Do chấp thủ tà kiến, chúng sinh đi đến ác thú.

1005

317.

1006

Abhaye bhayadassino, bhaye cābhayadassino;

They see fear in what is fearless, and fearlessness in what is fearful;

Họ thấy nguy hiểm trong điều không nguy hiểm, thấy không nguy hiểm trong điều nguy hiểm;

1007

Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

Holding to wrong views, beings go to a bad destination.

Do chấp thủ tà kiến, chúng sinh đi đến ác thú.

1008

318.

1009

Avajje vajjamatino, vajje cāvajjadassino;

They perceive fault in what is faultless, and faultlessness in what is faulty;

Họ coi điều không đáng lỗi là đáng lỗi, coi điều đáng lỗi là không đáng lỗi;

1010

Micchādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti duggatiṃ.

Holding to wrong views, beings go to a bad destination.

Do chấp thủ tà kiến, chúng sinh đi đến ác thú.

1011

319.

1012

Vajjañca vajjato ñatvā, avajjañca avajjato;

Knowing fault as fault, and faultless as faultless;

Biết điều đáng lỗi là đáng lỗi, điều không đáng lỗi là không đáng lỗi;

1013

Sammādiṭṭhisamādānā, sattā gacchanti suggatiṃ.

Holding to right view, beings go to a good destination.

Do chấp thủ chánh kiến, chúng sinh đi đến thiện thú.

1014

23. Nāgavaggo

23. Nāga Vagga

23. Phẩm Con Voi

1015

320.

1016

Ahaṃ nāgova saṅgāme, cāpato patitaṃ saraṃ;

Like an elephant in battle, enduring an arrow shot from a bow,

Như con voi trong trận chiến, chịu đựng mũi tên bắn ra từ cung;

1017

Ativākyaṃ titikkhissaṃ, dussīlo hi bahujjano.

I will endure abusive speech; for many people are immoral.

Ta sẽ chịu đựng lời lăng mạ, vì phần lớn chúng sinh là kẻ ác hạnh.

1018

321.

1019

Dantaṃ nayanti samitiṃ, dantaṃ rājābhirūhati;

A tamed (elephant) they lead into an assembly; a tamed (elephant) the king mounts;

Voi đã được huấn luyện được đưa vào hội đồng, voi đã được huấn luyện được vua cưỡi;

1020

Danto seṭṭho manussesu, yotivākyaṃ titikkhati.

Among humans, the best is the tamed one, who endures abusive speech.

Trong loài người, người đã tự điều phục là tối thượng, người ấy chịu đựng lời lăng mạ.

1021

322.

1022

Varamassatarā dantā, ājānīyā ca^* sindhavā;

Better are tamed mules, and noble Sindhu horses;

Tốt hơn là lừa thuần hóa, và ngựa Sindhu thuần chủng;

1023

Kuñjarā ca^* mahānāgā, attadanto tato varaṃ.

And great elephants; but better still is one who has tamed oneself.

Và voi lớn đã được thuần hóa, nhưng người đã tự điều phục còn tốt hơn thế.

1024

323.

1025

Na hi etehi yānehi, gaccheyya agataṃ disaṃ;

For by these conveyances one cannot go to the untrodden region,

Quả thật, không thể đi đến nơi chưa từng đến bằng những phương tiện này;

1026

Yathāttanā sudantena, danto dantena gacchati.

As one who is well-tamed goes by means of one's tamed self.

Như người đã tự điều phục, đi đến nơi chưa từng đến bằng sự tự điều phục.

1027

324.

1028

Dhanapālo^* nāma kuñjaro, kaṭukabhedano^* dunnivārayo;

The elephant named Dhanapālaka, in rut, difficult to control,

Con voi tên Dhanapāla, hung dữ phá phách, khó ngăn cản;

1029

Baddho kabaḷaṃ na bhuñjati, sumarati^* nāgavanassa kuñjaro.

When bound, eats no fodder, remembering the elephant forest.

Bị trói, nó không ăn mồi, con voi ấy nhớ về rừng voi.

1030

325.

1031

Middhī yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;

When one is sluggish, a great eater, a sleeper, rolling about and lying down,

Khi kẻ lười biếng, tham ăn, ham ngủ, lăn lóc ngủ;

1032

Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando.

Like a fat hog fed on pig-slop, that foolish one repeatedly enters a womb.

Kẻ ngu si ấy, như heo rừng được nuôi bằng cám, cứ tái sinh vào thai bào hết lần này đến lần khác.

1033

326.

1034

Idaṃ pure cittamacāri cārikaṃ, yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukhaṃ;

This mind formerly wandered, as it pleased, wherever it desired, as it wished;

Trước đây, tâm này đã lang thang, muốn đi đâu thì đi, muốn gì thì muốn, tùy thích;

1035

Tadajjahaṃ niggahessāmi yoniso, hatthippabhinnaṃ viya aṅkusaggaho.

That (mind) today I will restrain wisely, just as an elephant-goad holder restrains a rutting elephant.

Hôm nay, ta sẽ khéo chế ngự nó, như người cầm móc sắt chế ngự voi đang nổi loạn.

1036

327.

1037

Appamādaratā hotha, sacittamanurakkhatha;

Be devoted to diligence, protect your own mind;

Hãy vui thích trong sự không phóng dật, hãy bảo vệ tâm mình;

1038

Duggā uddharathattānaṃ, paṅke sannova^* kuñjaro.

Lift yourselves out of the mire, like an elephant sunk in the mud.

Hãy tự mình thoát khỏi hiểm nguy, như con voi bị lún trong bùn.

1039

328.

1040

Sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāridhīraṃ;

If one should find a discerning companion, who travels together, a good-living sage;

Nếu tìm được bạn hiền trí, cùng đi với người có đời sống tốt đẹp và thông tuệ;

1041

Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā.

Overcoming all dangers, one should wander with him, joyful and mindful.

Hãy vượt qua mọi hiểm nguy, cùng đi với người ấy trong niềm hoan hỷ và chánh niệm.

1042

329.

1043

No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāridhīraṃ;

If one should not find a discerning companion, who travels together, a good-living sage;

Nếu không tìm được bạn hiền trí, cùng đi với người có đời sống tốt đẹp và thông tuệ;

1044

Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care mātaṅgaraññeva nāgo.

Like a king who has abandoned a conquered kingdom, one should wander alone, like a great elephant in the forest.

Hãy đi một mình, như vua bỏ nước đã chinh phục, như voi Ma-tăng-già ở trong rừng.

1045

330.

1046

Ekassa caritaṃ seyyo, natthi bāle sahāyatā;

The solitary life is better; there is no companionship with fools;

Sống một mình thì tốt hơn, không có bạn bè với kẻ ngu;

1047

Eko care na ca pāpāni kayirā, appossukko mātaṅgaraññeva nāgo.

One should wander alone and commit no evils, unconcerned, like a great elephant in the forest.

Hãy sống một mình, không làm điều ác, không lo âu, như voi Ma-tăng-già ở trong rừng.

1048

331.

1049

Atthamhi jātamhi sukhā sahāyā, tuṭṭhī sukhā yā itarītarena;

Companions are pleasant when a need arises, contentment is pleasant with whatever one gets;

Khi mục đích đã đạt được, bạn bè thật hạnh phúc; sự hài lòng với bất cứ điều gì cũng là hạnh phúc;

1050

Puññaṃ sukhaṃ jīvitasaṅkhayamhi, sabbassa dukkhassa sukhaṃ pahānaṃ.

Merit is pleasant at the end of life, and the abandonment of all suffering is pleasant.

Phước báu là hạnh phúc khi đời sống kết thúc; từ bỏ mọi khổ đau là hạnh phúc.

1051

332.

1052

Sukhā matteyyatā loke, atho petteyyatā sukhā;

Motherhood is pleasant in the world, and fatherhood is pleasant;

Lòng hiếu thảo với mẹ là hạnh phúc trên đời, và lòng hiếu thảo với cha cũng là hạnh phúc;

1053

Sukhā sāmaññatā loke, atho brahmaññatā sukhā.

Asceticism is pleasant in the world, and brahminhood is pleasant.

Sự hòa hợp với chúng Tăng là hạnh phúc trên đời, và sự hòa hợp với Phạm hạnh cũng là hạnh phúc.

1054

333.

1055

Sukhaṃ yāva jarā sīlaṃ, sukhā saddhā patiṭṭhitā;

Virtue is pleasant until old age, established faith is pleasant;

Giới hạnh cho đến tuổi già là hạnh phúc, niềm tin vững chắc là hạnh phúc;

1056

Sukho paññāya paṭilābho, pāpānaṃ akaraṇaṃ sukhaṃ.

The acquisition of wisdom is pleasant, and not committing evils is pleasant.

Thành tựu trí tuệ là hạnh phúc, không làm điều ác là hạnh phúc.

1057

24. Taṇhāvaggo

24. Craving Chapter

24. Phẩm Ái

1058

334.

1059

Manujassa pamattacārino, taṇhā vaḍḍhati māluvā viya;

For a person living heedlessly, craving grows like a creeper;

Đối với người sống phóng dật, ái tăng trưởng như dây leo māluvā;

1060

So plavatī^* hurā huraṃ, phalamicchaṃva vanasmi vānaro.

He leaps from one existence to another, like a monkey seeking fruit in a forest.

Người ấy trôi nổi từ đời này sang đời khác, như khỉ tìm quả trong rừng.

1061

335.

1062

Yaṃ esā sahate jammī, taṇhā loke visattikā;

Whomsoever this wretched, clinging craving overcomes in the world;

Ai bị ái dục thấp hèn, bám víu trong đời này chế ngự;

1063

Sokā tassa pavaḍḍhanti, abhivaṭṭhaṃva^* bīraṇaṃ.

His sorrows grow, like the Bīraṇa grass after rain.

Sầu khổ của người ấy tăng trưởng, như cỏ bīraṇa mọc tươi tốt sau cơn mưa.

1064

336.

1065

Yo cetaṃ sahate jammiṃ, taṇhaṃ loke duraccayaṃ;

But whoever overcomes this wretched craving, difficult to subdue in the world;

Ai chế ngự được ái dục thấp hèn, khó vượt qua trong đời này;

1066

Sokā tamhā papatanti, udabinduva pokkharā.

From him sorrows fall away, like water drops from a lotus leaf.

Sầu khổ của người ấy rơi rụng, như giọt nước trên lá sen.

1067

337.

1068

Taṃ vo vadāmi bhaddaṃ vo, yāvantettha samāgatā;

I declare this to you, for your well-being, all who are assembled here;

Ta nói với các ngươi, những ai đã hội tụ về đây, cầu mong điều tốt lành cho các ngươi;

1069

Taṇhāya mūlaṃ khaṇatha, usīratthova bīraṇaṃ;

Dig up the root of craving, as one seeking usīra digs up Bīraṇa grass;

Hãy nhổ tận gốc ái dục, như người cần cỏ usīra nhổ cỏ bīraṇa;

1070

Mā vo naḷaṃva sotova, māro bhañji punappunaṃ.

Lest Māra break you again and again, as a torrent breaks a reed.

Chớ để Ma vương phá hoại các ngươi hết lần này đến lần khác, như dòng nước cuốn trôi cây sậy.

1071

338.

1072

Yathāpi mūle anupaddave daḷhe, chinnopi rukkho punareva rūhati;

Even as a tree, though cut down, sprouts again if its root is undamaged and firm;

Như cây bị chặt, nhưng nếu gốc rễ vững chắc không bị tổn hại, nó sẽ mọc lại;

1073

Evampi taṇhānusaye anūhate, nibbattatī dukkhamidaṃ punappunaṃ.

Even so, this suffering arises again and again, if the latent tendency of craving is not uprooted.

Cũng vậy, khi các tùy miên ái chưa được nhổ tận gốc, khổ đau này sẽ tái diễn hết lần này đến lần khác.

1074

339.

1075

Yassa chattiṃsati sotā, manāpasavanā bhusā;

For whom the thirty-six streams, strongly flowing towards pleasant things, exist;

Ba mươi sáu dòng ái, tràn đầy những điều khả ái;

1076

Māhā^* vahanti duddiṭṭhiṃ, saṅkappā rāganissitā.

Wicked views carry him away, thoughts rooted in passion.

Chúng cuốn trôi kẻ có tà kiến, những tư tưởng dựa trên tham ái.

1077

340.

1078

Savanti sabbadhi sotā, latā uppajja^* tiṭṭhati;

Streams flow everywhere, the creeper (of craving) sprouts and stands;

Các dòng ái chảy khắp nơi, dây leo (ái) mọc lên và tồn tại;

1079

Tañca disvā lataṃ jātaṃ, mūlaṃ paññāya chindatha.

Seeing that creeper sprung up, cut its root with wisdom.

Khi thấy dây leo ấy đã mọc, hãy dùng trí tuệ mà chặt đứt gốc rễ của nó.

1080

341.

1081

Saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno;

For a being, the pleasant things are moistened by streams (of craving) and saturated with affection;

Các dòng ái và sự bám víu, khiến chúng sinh có những lạc thọ;

1082

Te sātasitā sukhesino, te ve jātijarūpagā narā.

Attached to pleasure, seeking happiness, those people truly undergo birth and old age.

Những người bám víu vào khoái lạc, tìm cầu hạnh phúc ấy, chắc chắn sẽ đi đến sinh, già.

1083

342.

1084

Tasiṇāya purakkhatā pajā, parisappanti sasova bandhito^* ;

People, led by craving, scurry about like a snared rabbit;

Chúng sinh bị ái dục thúc đẩy, chạy quanh như thỏ bị trói;

1085

Saṃyojanasaṅgasattakā, dukkhamupenti punappunaṃ cirāya.

Bound by fetters and attachments, they repeatedly endure suffering for a long time.

Bị trói buộc bởi các kiết sử, chúng phải chịu khổ đau hết lần này đến lần khác trong thời gian dài.

1086

343.

1087

Tasiṇāya purakkhatā pajā, parisappanti sasova bandhito;

People, led by craving, scurry about like a snared rabbit;

Chúng sinh bị ái dục thúc đẩy, chạy quanh như thỏ bị trói;

1088

Tasmā tasiṇaṃ vinodaye, ākaṅkhanta^* virāgamattano.

Therefore, one who desires his own dispassion should eliminate craving.

Vì vậy, ai mong cầu sự ly tham cho tự thân, hãy loại bỏ ái dục.

1089

344.

1090

Yo nibbanatho vanādhimutto, vanamutto vanameva dhāvati;

He who is free from the forest (of craving) but delights in the forest (of sensual pleasures), though freed from the forest (of craving), runs back to the forest (of sensual pleasures);

Ai đã thoát khỏi rừng ái dục, nhưng lại bám víu vào rừng ấy, đã thoát khỏi rừng nhưng lại chạy vào rừng;

1091

Taṃ puggalametha passatha, mutto bandhanameva dhāvati.

Behold that person: though freed, he runs back to bondage.

Hãy đến mà xem người ấy, đã thoát khỏi trói buộc nhưng lại chạy vào trói buộc.

1092

345.

1093

Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca^* ;

The wise do not call that a strong bond which is made of iron, wood, or hemp;

Các bậc hiền trí không nói rằng sự trói buộc bằng sắt, gỗ hay dây mây là kiên cố;

1094

Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā.

But the intense longing for jewels and earrings, and the attachment to children and wives.

Mà chính là sự tham đắm sâu sắc vào ngọc ngà, hoa tai, con cái và vợ.

1095

346.

1096

Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;

This the wise call a strong bond, dragging one down, loose yet hard to release;

Các bậc hiền trí nói rằng đây là sự trói buộc kiên cố, kéo xuống, lỏng lẻo nhưng khó thoát;

1097

Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāya.

Having cut even this, they wander forth, abandoning sensual pleasures without attachment.

Sau khi cắt đứt cả điều này, các bậc ấy xuất gia, từ bỏ khoái lạc dục vọng mà không bám víu.

1098

347.

1099

Ye rāgarattānupatanti sotaṃ, sayaṃkataṃ makkaṭakova jālaṃ;

Those who, passionately attached, follow the stream (of craving), like a spider caught in its self-made web;

Những ai tham đắm dục vọng mà lao theo dòng chảy, như con khỉ tự làm lưới cho mình;

1100

Etampi chetvāna vajanti dhīrā, anapekkhino sabbadukkhaṃ pahāya.

Having cut even this, the wise go forth, abandoning all suffering without attachment.

Sau khi cắt đứt cả điều này, các bậc hiền trí ra đi, từ bỏ mọi khổ đau mà không bám víu.

1101

348.

1102

Muñca pure muñca pacchato, majjhe muñca bhavassa pāragū;

Let go of what is before, let go of what is behind, let go of what is in the middle, cross to the far shore of existence;

Hãy buông bỏ cái trước, hãy buông bỏ cái sau, hãy buông bỏ cái giữa, người đã vượt qua bờ bên kia của sinh hữu;

1103

Sabbattha vimuttamānaso, na punaṃ jātijaraṃ upehisi.

With a mind completely liberated, you will not again undergo birth and old age.

Với tâm đã giải thoát hoàn toàn, ngươi sẽ không còn tái sinh và già chết nữa.

1104

349.

1105

Vitakkamathitassa jantuno, tibbarāgassa subhānupassino;

For a being agitated by thoughts, intensely passionate, who sees beauty (in things),

Đối với chúng sinh bị tư duy khuấy động, với tham ái mãnh liệt, luôn nhìn thấy sự tốt đẹp;

1106

Bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho daḷhaṃ^* karoti bandhanaṃ.

craving further increases. Indeed, this makes the bond strong.

Ái dục của người ấy càng tăng trưởng, chính điều này tạo nên sự trói buộc kiên cố.

1107

350.

1108

Vitakkūpasame ca^* yo rato, asubhaṃ bhāvayate sadā sato;

And whoever delights in the calming of thoughts, always mindfully meditates on the unattractive (nature of things),

Ai vui thích trong sự làm lắng dịu các tư duy, luôn chánh niệm quán sát sự bất tịnh;

1109

Esa^* kho byanti kāhiti, esa^* checchati mārabandhanaṃ.

indeed, he will make an end (to suffering); he will cut Māra's bond.

Người ấy sẽ chấm dứt (ái), người ấy sẽ cắt đứt sự trói buộc của Ma vương.

1110

351.

1111

Niṭṭhaṅgato asantāsī, vītataṇho anaṅgaṇo;

One who has reached the end, fearless, free from craving, stainless,

Đã đạt đến mục đích, không còn sợ hãi, đã dứt trừ ái dục, không còn ô nhiễm;

1112

Acchindi bhavasallāni, antimoyaṃ samussayo.

has cut off the darts of existence; this is his last body.

Người ấy đã chặt đứt các mũi tên của sinh hữu, đây là thân cuối cùng.

1113

352.

1114

Vītataṇho anādāno, niruttipadakovido;

One who is free from craving, not grasping, skilled in etymology,

Đã dứt trừ ái dục, không còn bám víu, thông thạo về các từ ngữ và cách diễn đạt;

1115

Akkharānaṃ sannipātaṃ, jaññā pubbāparāni ca;

who knows the combination of letters, and their sequence;

Hiểu rõ sự kết hợp của các chữ cái, cũng như thứ tự trước sau;

1116

Sa ve ‘‘antimasārīro, mahāpañño mahāpuriso’’ti vuccati.

he is indeed called a ‘‘great person of great wisdom, whose body is the last.’’

Người ấy được gọi là “người có thân cuối cùng, bậc đại trí, bậc đại nhân”.

1117

353.

1118

Sabbābhibhū sabbavidūhamasmi, sabbesu dhammesu anūpalitto;

I am the vanquisher of all, the knower of all, unattached to all phenomena;

Ta đã vượt qua tất cả, đã biết tất cả, không bị ô nhiễm bởi tất cả các pháp;

1119

Sabbañjaho taṇhakkhaye vimutto, sayaṃ abhiññāya kamuddiseyyaṃ.

having renounced all, released through the destruction of craving, whom should I point to as my teacher, having realized it myself?

Đã từ bỏ tất cả, đã giải thoát khỏi sự đoạn tận ái dục, tự mình chứng ngộ, vậy ta còn phải chỉ dạy ai nữa?

1120

354.

1121

Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti, sabbarasaṃ dhammaraso jināti;

The gift of Dhamma surpasses all gifts; the taste of Dhamma surpasses all tastes;

Pháp thí thắng mọi sự bố thí, Pháp vị thắng mọi hương vị;

1122

Sabbaratiṃ dhammarati jināti, taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jināti.

the delight in Dhamma surpasses all delights; the destruction of craving conquers all suffering.

Pháp lạc thắng mọi sự vui thích, sự đoạn tận ái dục thắng mọi khổ đau.

1123

355.

1124

Hananti bhogā dummedhaṃ, no ca pāragavesino;

Possessions destroy the foolish, but not those who seek the far shore;

Tài sản hủy hoại kẻ ngu si, chứ không phải người tìm cầu bờ bên kia;

1125

Bhogataṇhāya dummedho, hanti aññeva attanaṃ.

through craving for possessions, the foolish destroys himself as well as others.

Kẻ ngu si vì ái dục tài sản mà tự hủy hoại chính mình, như hủy hoại người khác.

1126

356.

1127

Tiṇadosāni khettāni, rāgadosā ayaṃ pajā;

Weeds are the blemish of fields; passion is the blemish of this generation;

Cỏ là lỗi của ruộng đồng, tham ái là lỗi của chúng sinh này;

1128

Tasmā hi vītarāgesu, dinnaṃ hoti mahapphalaṃ.

therefore, a gift given to those free from passion yields great fruit.

Vì vậy, cúng dường cho những bậc đã ly tham thì quả báo lớn.

1129

357.

1130

Tiṇadosāni khettāni, dosadosā ayaṃ pajā;

Weeds are the blemish of fields; hatred is the blemish of this generation;

Cỏ là lỗi của ruộng đồng, sân hận là lỗi của chúng sinh này;

1131

Tasmā hi vītadosesu, dinnaṃ hoti mahapphalaṃ.

therefore, a gift given to those free from hatred yields great fruit.

Vì vậy, cúng dường cho những bậc đã ly sân thì quả báo lớn.

1132

358.

1133

Tiṇadosāni khettāni, mohadosā ayaṃ pajā;

Weeds are the blemish of fields; delusion is the blemish of this generation;

Cỏ là lỗi của ruộng đồng, si mê là lỗi của chúng sinh này;

1134

Tasmā hi vītamohesu, dinnaṃ hoti mahapphalaṃ.

therefore, a gift given to those free from delusion yields great fruit.

Vì vậy, cúng dường cho những bậc đã ly si thì quả báo lớn.

1135

359.

1136

(Tiṇadosāni khettāni, icchādosā ayaṃ pajā;

(Weeds are the blemish of fields; desire is the blemish of this generation;

(Cỏ là lỗi của ruộng đồng, dục vọng là lỗi của chúng sinh này;

1137

Tasmā hi vigaticchesu, dinnaṃ hoti mahapphalaṃ.)^*

therefore, a gift given to those free from desires yields great fruit.)

Vì vậy, cúng dường cho những bậc đã dứt dục vọng thì quả báo lớn.)

1138

Tiṇadosāni khettāni, taṇhādosā ayaṃ pajā;

Weeds are the blemish of fields; craving is the blemish of this generation;

Cỏ là lỗi của ruộng đồng, ái dục là lỗi của chúng sinh này;

1139

Tasmā hi vītataṇhesu, dinnaṃ hoti mahapphalaṃ.

therefore, a gift given to those free from craving yields great fruit.

Vì vậy, cúng dường cho những bậc đã ly ái thì quả báo lớn.

Table of Contents

20. Maggavaggo

20. The Chapter on the Path

20. Phẩm Con Đường

21. Pakiṇṇakavaggo

21. Miscellaneous Chapter

21. Phẩm Tạp Lục

22. Nirayavaggo

22. Niraya Vagga

22. Phẩm Địa Ngục

23. Nāgavaggo

23. Nāga Vagga

23. Phẩm Con Voi

24. Taṇhāvaggo

24. Craving Chapter

24. Phẩm Ái

Settings