44. Pañcamassa paṭhame yasmā nidassanatthe nipāto (dī. ni. ṭī. 2.127) tasmā seyyathāpi manussāti yathā manussāti vuttaṃ hoti.
44. In the first of the fifth, since "nipāto" is used in the sense of an illustration, "just as humans" means "like humans."
44. Trong bài kinh thứ nhất của phẩm thứ năm, bởi vì nidassanatthe nipāto (Dī. Ni. Ṭī. 2.127) là một giới từ chỉ sự ví dụ, do đó seyyathāpi manussā có nghĩa là “ví như loài người”.
Viseso hotiyeva satipi bāhirassa kāraṇassa abhede ajjhattikassa bhinnattā.
"There is indeed a distinction" even if the external cause is not different, because the internal aspect is different.
Viseso hotiyeva (thật sự có sự khác biệt) ngay cả khi nguyên nhân bên ngoài không khác biệt, vì nguyên nhân bên trong khác biệt.
Nānattaṃ kāye etesaṃ, nānatto vā kāyo etesanti nānattakāyā.
"Diverse in body" means their bodies are diverse, or their body is diverse.
Cụm từ nānattakāyā (thân khác nhau) có nghĩa là thân của những chúng sinh này khác nhau, hoặc thân của những chúng sinh này là khác nhau.
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
The meaning in the remaining passages should be understood in this way.
Theo cách này, nghĩa của các từ còn lại cũng phải được hiểu.
Nesanti manussānaṃ.
"Of them" refers to humans.
Nesanti (của những chúng sinh đó) là của loài người.
Nānattā saññā etesaṃ atthīti nānattasaññino.
"Diverse in perception" means they have diverse perceptions.
Cụm từ nānattasaññino (tưởng khác nhau) có nghĩa là những chúng sinh này có tưởng khác nhau.
Sukhasamussayato vinipāto etesaṃ atthīti vinipātikā satipi devabhāve dibbasampattiyā abhāvato.
Because for them there is a falling away from the accumulation of happiness, they are called vinipātikā (those who fall away), even though they are in a divine state, due to the absence of divine prosperity.
Cụm từ vinipātikā (sa đọa) có nghĩa là những chúng sinh này có sự sa đọa từ tập hợp của hạnh phúc, ngay cả khi là chư thiên, vì không có thiên giới tài sản.
Apāyesu vā gato natthi nipāto etesanti vinipātikā.
Or, having gone to the lower realms, there is no falling away for them (from those realms), hence they are vinipātikā.
Hoặc cụm từ vinipātikā có nghĩa là không có sự sa đọa cho những chúng sinh này đã đi vào các cõi khổ.
Tenāha ‘‘catuapāyavinimuttā’’ti.
Therefore, it is said: "free from the four lower realms."
Do đó, đã nói: “catuapāyavinimuttā” (thoát khỏi bốn cõi khổ).
Piyaṅkaramātādīnaṃ viyāti piyaṅkaramātā kira yakkhinī paccūsasamaye anuruddhattherassa dhammaṃ sajjhāyato sutvā –
Like Piyaṅkaramātā and others: It is said that Piyaṅkaramātā, a yakkhiṇī, having heard the Dhamma recited by Venerable Anuruddha in the early morning,
Piyaṅkaramātādīnaṃ viyā (như mẹ của Piyaṅkara v.v…). Nghe nói, mẹ của Piyaṅkara là một nữ dạ xoa, vào lúc rạng đông, nghe Tôn giả Anuruddha tụng Pháp, đã nói:
Brahmakāye paṭhamajjhānanibbatte brahmasamūhe, brahmanikāye vā bhavāti brahmakāyikā.
Those who belong to the Brahma group, born of the first jhāna, or who exist in the Brahma realm, are brahmakāyikā.
Cụm từ brahmakāyikā (thuộc thân Phạm thiên) có nghĩa là thuộc nhóm Phạm thiên được sanh ra từ thiền thứ nhất trong cõi Phạm thiên, hoặc là thuộc nhóm Phạm thiên.
Mahābrahmuno parisāya bhavāti brahmapārisajjā tassa paricārakaṭṭhāne ṭhitattā.
Those who belong to the assembly of Mahābrahmā are brahmapārisajjā, being situated in the position of his attendants.
Cụm từ brahmapārisajjā (thuộc chúng hội của Phạm thiên) có nghĩa là thuộc hội chúng của Đại Phạm thiên, vì họ ở vị trí người hầu cận của Ngài.
Mahābrahmuno purohitaṭṭhāne ṭhitāti brahmapurohitā.
Those who are situated in the position of Mahābrahmā’s purohita are brahmapurohitā.
Cụm từ brahmapurohitā (là Phạm thiên tiên đoán) có nghĩa là ở vị trí cố vấn của Đại Phạm thiên.
Āyuvaṇṇādīhi mahantā brahmānoti mahābrahmāno.
Those who are great among Brahmās in terms of lifespan, complexion, and so forth, are mahābrahmāno.
Cụm từ mahābrahmāno (là Đại Phạm thiên) có nghĩa là những Phạm thiên vĩ đại về tuổi thọ, sắc đẹp v.v…
Satipi tesaṃ tividhānampi paṭhamena jhānena gantvā nibbattabhāve jhānassa pana pavattibhedena ayaṃ visesoti dassetuṃ ‘‘brahmapārisajjā panā’’tiādi vuttaṃ.
Even though all three types are born by going there through the first jhāna, the statement "brahmapārisajjā, however," and so on, is made to show this distinction based on the difference in the arising of jhāna.
Mặc dù cả ba loại Phạm thiên này đều được sanh ra do thiền thứ nhất, nhưng để chỉ ra rằng đây là sự khác biệt do sự khác biệt trong sự vận hành của thiền, nên đã nói “brahmapārisajjā panā” (nhưng các Phạm thiên thuộc chúng hội) v.v…
Parittenāti hīnena.
By a little: by what is inferior.
Parittenā (thấp kém) có nghĩa là hèn kém.
Sā cassa hīnatā chandādīnaṃ hīnatāya veditabbā.
This inferiority of theirs should be understood as due to the inferiority of their desire and so forth.
Sự hèn kém đó của chúng phải được hiểu là do sự hèn kém của dục vọng v.v…
Paṭiladdhamattaṃ vā hīnaṃ.
Or, what is attained is inferior.
Hoặc là sự thấp kém chỉ ở mức độ đạt được.
Kappassāti asaṅkhyeyyakappassa.
Of an eon: of an incalculable eon (asaṅkhyeyyakappa).
Kappassā (của kiếp) là của một A-tăng-kỳ kiếp (asaṅkhyeyyakappa).
Hīnapaṇītānaṃ majjhe bhavattā majjhimaṃ.
Being in the middle of the inferior and the excellent is majjhima (middle).
Majjhimaṃ (trung bình) vì ở giữa thấp kém và cao thượng.
Sā cassa majjhimatā chandādīnaṃ majjhimatāya veditabbā.
This middling quality of theirs should be understood as due to the middling quality of their desire and so forth.
Sự trung bình đó của chúng phải được hiểu là do sự trung bình của dục vọng v.v…
Paṭilabhitvā nātisubhāvitaṃ vā majjhimaṃ.
Or, what is attained is not well-developed, hence majjhima.
Hoặc là majjhimaṃ (trung bình) là cái đã đạt được nhưng chưa được tu tập tốt.
Upaḍḍhakappoti asaṅkhyeyyakappassa upaḍḍhakappo.
Half an eon: half of an incalculable eon.
Upaḍḍhakappo (nửa kiếp) là nửa của một A-tăng-kỳ kiếp.
Vipphārikataroti brahmapārisajjehi pamāṇato vipulataro sabhāvato uḷārataro ca hoti.
More extensive: is more expansive in measure and more sublime in nature than the Brahmapārisajjā.
Vipphārikataro (rộng lớn hơn) có nghĩa là rộng lớn hơn về mặt số lượng và cao quý hơn về mặt bản chất so với các Phạm thiên thuộc chúng hội.
Sabhāvenapi hi uḷāratamova.
Indeed, they are naturally more sublime.
Thật vậy, về bản chất, chúng cũng cao quý hơn.
Taṃ panettha appamāṇaṃ.
That here is immeasurable.
Trong trường hợp này, đó là sự vô lượng.
Tassa hi parittābhādīnaṃ parittasubhādīnañca kāye satipi sabhāvavematte ekattavaseneva vavatthapīyatīti ‘‘ekattakāyā’’tveva te vuccanti.
For, even though there is a difference in the nature of the bodies of the Parittābhā and Parittasubhā, they are classified as one due to the sameness of their nature, and thus they are called "ekattakāyā" (those with one body).
Mặc dù có sự khác biệt về bản chất trong thân của các Phạm thiên Parittābha và Appamāṇābha, cũng như Parittasubha v.v…, nhưng chúng được phân loại là “thân đồng nhất” (ekattakāyā) chỉ vì sự đồng nhất.
Paṇītenāti ukkaṭṭhena.
By what is excellent: by what is supreme.
Paṇītenā (cao thượng) có nghĩa là xuất sắc.
Sā cassa ukkaṭṭhatā chandādīnaṃ ukkaṭṭhatāya veditabbā.
This supremacy of theirs should be understood as due to the supremacy of their desire and so forth.
Sự xuất sắc đó của chúng phải được hiểu là do sự xuất sắc của dục vọng v.v…
Subhāvitaṃ vā, sammadeva, vasibhāvaṃ pāpitaṃ paṇītaṃ ‘‘padhānabhāvaṃ nīta’’nti katvā.
Or, what is well-developed, perfectly brought to mastery, is paṇīta (excellent), meaning "brought to a principal state."
Hoặc là paṇītaṃ (cao thượng) là cái đã được tu tập tốt, đã được hoàn thiện, đã đạt đến sự thuần thục, được hiểu là “đã đạt đến trạng thái chính yếu”.
Idhāpi kappo asaṅkhyeyyakappavaseneva veditabbo paripuṇṇamahākappassa asambhavato.
Here too, an eon should be understood in terms of an incalculable eon, due to the impossibility of a complete great eon.
Ở đây, kiếp cũng phải được hiểu theo nghĩa A-tăng-kỳ kiếp, vì không thể có một đại kiếp hoàn chỉnh.
Itīti evaṃ vuttappakārena.
Thus: in the manner described.
Itī (như vậy) là theo cách đã nói.
Teti ‘‘brahmakāyikā’’ti vuttā tividhāpi brahmāno.
They: the three types of Brahmās referred to as "brahmakāyikā."
Te (những chúng sinh đó) là ba loại Phạm thiên đã được gọi là “Phạm thiên thân”.
Saññāya ekattāti tihetukabhāvena ekasabhāvattā.
One in perception: having one nature by being endowed with three roots (tihetuka).
Saññāya ekattā (tưởng đồng nhất) là do có một bản chất duy nhất với ba nguyên nhân (tihetukabhāvena).
Na hi tassā sampayuttadhammavasena aññopi koci bhedo atthi.
For there is no other difference in it based on associated phenomena.
Thật vậy, không có bất kỳ sự khác biệt nào khác về mặt các pháp tương ưng của tưởng đó.
Evanti iminā nānattakāyā ekattasaññino gahitāti dasseti.
Thus: this shows that those with diverse bodies but unified perception are included.
Evaṃ (như vậy) chỉ ra rằng những chúng sinh có thân khác nhau và tưởng đồng nhất đã được đề cập.
Daṇḍaukkāyāti daṇḍadīpikāya.
Daṇḍaukkā: a torch on a stick.
Daṇḍaukkāyā (ngọn đuốc cầm tay) là ngọn đuốc có cán.
Sarati dhāvati, vissarati vippakiṇṇā viya dhāvati.
Sarati: runs; vissarati: runs as if scattered.
Sarati (chạy) là di chuyển nhanh, vissarati (tản mát) là di chuyển như thể bị phân tán.
Dve kappāti dve mahākappā.
Two eons: two great eons.
Dve kappā (hai kiếp) là hai đại kiếp.
Ito paresupi eseva nayo.
The same method applies to those beyond this.
Đối với các trường hợp tiếp theo cũng vậy.
Idhāti imasmiṃ sutte.
Here: in this discourse.
Idhā (ở đây) là trong kinh này.
Ukkaṭṭhaparicchedavasena ābhassaraggahaṇeneva sabbepi te parittābhāappamāṇābhāpi gahitā.
By way of the highest limit: by the inclusion of the Ābhassarā, all of them, the Parittābhā and Appamāṇābhā, are included.
Ukkaṭṭhaparicchedavasena (bằng cách phân loại cao nhất), chỉ bằng cách đề cập đến Ābhassara, sabbepi te (tất cả những chúng sinh đó), tức là Parittābha và Appamāṇābha, cũng được bao gồm.
Sundarā pabhā subhā, tāya kiṇṇā subhākiṇṇāti vattabbe.
Beautiful radiance is subhā; those pervaded by it are subhākiṇṇā, as it should be said.
Ánh sáng đẹp là subhā, bị bao phủ bởi ánh sáng đó là subhākiṇṇā.
Bhā-saddassa rassattaṃ antima-ṇa-kārassa ha-kārañca katvā ‘‘subhakiṇhā’’ti vuttā.
By shortening the vowel of bhā and changing the final ṇa to ha, they are called "subhakiṇhā."
Sau khi rút ngắn âm ‘bhā’ và biến âm ‘ṇa’ cuối thành ‘ha’, đã nói là “subhakiṇhā”.
Aṭṭhakathāyaṃ pana niccalāya ekagghanāya pabhāya subhoti pariyāyavacananti ‘‘subhena okiṇṇā vikiṇṇā’’ti attho vutto.
In the Commentary, however, subha is given as a synonym for a steady, dense radiance, and thus the meaning is stated as "pervaded and diffused by subha."
Trong Chú giải (Aṭṭhakathā), “subha” được giải thích là một từ đồng nghĩa với ánh sáng ổn định và dày đặc, do đó nghĩa là “bị bao phủ và phân tán bởi ánh sáng đẹp”.
Etthāpi antima-ṇa-kārassa ha-kārakaraṇaṃ icchitabbameva.
Here too, the change of the final ṇa to ha is to be desired.
Ở đây cũng vậy, việc biến âm ‘ṇa’ cuối thành ‘ha’ là điều mong muốn.
Na chijjitvā pabhā gacchati ekagghanattā.
The radiance does not break off and go: due to its density.
Na chijjitvā pabhā gacchati (ánh sáng không bị gián đoạn) vì sự dày đặc của nó.
Catutthaviññāṇaṭṭhitimeva bhajanti kāyassa saññāya ca ekarūpattā.
They experience the fourth station of consciousness itself: due to the uniformity of body and perception.
Chỉ thuộc về trú xứ thức thứ tư vì thân và tưởng là một loại.
Vipulasantasukhāyuvaṇṇādiphalattā vehapphalā.
Being the fruit of extensive, tranquil happiness, lifespan, complexion, and so forth, they are vehapphalā.
Vì có quả là sự an lạc, tuổi thọ, sắc đẹp, v.v. rộng lớn nên gọi là cõi Quảng Quả (Vehapphala).
Etthāti viññāṇaṭṭhitiyaṃ.
Here: in the station of consciousness.
Ở đây là trong trú xứ thức.
Vivaṭṭapakkhe ṭhitā apunarāvattanato.
Established in the non-revolving aspect: due to non-returning.
Đứng về phía thoát ly vì không còn tái sanh.
‘‘Na sabbakālikā’’ti vatvā tameva asabbakālikattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kappasatasahassampī’’tiādi vuttaṃ.
Having stated, " They are not permanent," the phrase " even a hundred thousand aeons" and so on was uttered to elaborate on that very impermanence.
Sau khi nói “không phải vĩnh viễn”, để làm rõ sự không vĩnh viễn đó, lời “dù một trăm ngàn kiếp” v.v. đã được nói.
Soḷasakappasahassaccayena uppannānaṃ suddhāvāsabrahmānaṃ parinibbāyanato aññesañca tattha anuppajjanato buddhasuññe loke suññaṃ taṃ ṭhānaṃ hoti, tasmā suddhāvāsā na sabbakālikā.
After the passing of sixteen hundred thousand aeons, due to the parinibbāna of the Suddhāvāsa Brahmās who have arisen, and because others do not arise there, that place becomes empty in a world devoid of Buddhas. Therefore, the Suddhāvāsas are not permanent.
Vì các Phạm thiên Tịnh Cư đã sanh sau mười sáu ngàn kiếp đều nhập Niết Bàn, và những vị khác không sanh ở đó, nên khi thế gian không có Phật, nơi đó trở nên trống rỗng. Do đó, các cõi Tịnh Cư không phải là vĩnh viễn.
Khandhāvāraṭṭhānasadisā honti suddhāvāsabhūmiyo.
The Suddhāvāsa realms are like military encampments.
Các cõi Tịnh Cư giống như nơi trú quân.
Iminā suttena suddhāvāsānaṃ sattāvāsabhāvadīpaneneva viññāṇaṭṭhitibhāvopi dīpito hoti, tasmā suddhāvāsāpi sattasu viññāṇaṭṭhitīsu catutthaviññāṇaṭṭhitiṃ, navasu sattāvāsesu catutthasattāvāsañca bhajanti.
By this Sutta, merely by demonstrating the Suddhāvāsas as abodes of beings, their nature as stations of consciousness is also revealed. Therefore, the Suddhāvāsas also partake of the fourth station of consciousness among the seven stations of consciousness, and the fourth abode of beings among the nine abodes of beings.
Với kinh này, chỉ ra rằng các cõi Tịnh Cư là trú xứ của chúng sanh cũng đồng thời chỉ ra rằng chúng là trú xứ của thức. Do đó, các cõi Tịnh Cư cũng thuộc về trú xứ thức thứ tư trong bảy trú xứ của thức, và trú xứ chúng sanh thứ tư trong chín trú xứ của chúng sanh.
45. Dutiye samādhiparikkhārāti ettha tayo parikkhārā.
45. In the second (sutta), there are three meanings for parikkhāra in samādhiparikkhārā (requisites for concentration).
45. Trong kinh thứ hai, các yếu tố của định (samādhiparikkhārā), ở đây có ba loại yếu tố.
‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’ti (saṃ. ni. 5.4) hi ettha alaṅkāro parikkhāro nāma.
For instance, in "The chariot's requisite is sīla, its axle is jhāna, its wheels are viriya" (Saṃ. Ni. 5.4), parikkhāra means adornment.
Thật vậy, trong câu “Cỗ xe có giới là yếu tố trang sức, có tinh tấn là bánh xe thiền định” (Tương Ưng Bộ 5.4), yếu tố (parikkhāra) có nghĩa là sự trang sức.
‘‘Sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ hotī’’ti (a. ni. 7.67) ettha parivāro parikkhāro nāma.
In "It is well-equipped with seven city-requisites" (A. Ni. 7.67), parikkhāra means retinue.
Trong câu “Được bảo vệ tốt bởi bảy yếu tố thành trì” (Tăng Chi Bộ 7.67), yếu tố (parikkhāra) có nghĩa là đoàn tùy tùng.
‘‘Gilānapaccaya…pe… jīvitaparikkhārā’’ti (ma. ni. 1.191-192) ettha sambhāro parikkhāro nāma.
In "Medicinal requisites…and… requisites for life" (Ma. Ni. 1.191-192), parikkhāra means provisions.
Trong câu “Các yếu tố cần thiết cho người bệnh…v.v… các yếu tố cần thiết cho cuộc sống” (Trung Bộ 1.191-192), yếu tố (parikkhāra) có nghĩa là vật dụng.
So idha adhippetoti āha ‘‘maggasamādhissa sambhārā’’ti.
This last meaning is intended here, so it is said, " provisions for path-concentration."
Ở đây, ý nghĩa đó được chấp nhận, nên nói “các vật dụng của chánh định đạo”.
Parivāraparikkhāropi vaṭṭatiyeva.
The meaning of "retinue-requisite" is also acceptable.
Yếu tố đoàn tùy tùng cũng phù hợp.
Parivāro hi sammādiṭṭhādayo maggadhammā sammāsamādhissa sahajātādipaccayabhāvena parikaraṇato abhisaṅkharaṇato.
For the path-factors such as right view are a retinue, as they serve and constitute right concentration by being its co-arising and other conditions.
Thật vậy, đoàn tùy tùng là các pháp đạo như chánh kiến v.v. làm duyên đồng sanh v.v. cho chánh định, tức là hỗ trợ và thành tựu nó.
Parikkhatāti parivāritā.
Parikkhatā means surrounded.
Được bao quanh nghĩa là được vây quanh.
Ayaṃ vuccati ariyo sammāsamādhīti ayaṃ sattahi ratanehi parivuto cakkavattī viya sattahi aṅgehi parivuto ariyo sammāsamādhīti vuccati.
This is called noble right concentration means this noble right concentration, surrounded by seven factors, is said to be like a universal monarch surrounded by seven jewels.
Đây được gọi là chánh định bậc Thánh nghĩa là chánh định bậc Thánh này được gọi là được bao quanh bởi bảy chi phần, như một vị Chuyển Luân Vương được bao quanh bởi bảy báu.
Upecca nissīyatīti upanisā, saha upanisāyāti saupaniso, saupanissayo attho, saparivāroyevāti vuttaṃ hoti.
That which is approached and leaned upon is upanisā. Saupaniso means with upanisā, or with support; it is said to mean with its retinue.
Cái gì đến gần và nương tựa thì gọi là upanisā. Cùng với upanisā là saupaniso, nghĩa là có duyên cớ, tức là có đoàn tùy tùng.
Sahakārikāraṇabhūto hi dhammasamūho idha ‘‘upaniso’’ti adhippeto.
Here, a group of conditions that are co-operative causes is intended by the term "upaniso."
Thật vậy, một nhóm pháp làm nhân hỗ trợ được hiểu là “upaniso” ở đây.
46. Tatiye anuḍahanaṭṭhenāti kāmaṃ āhuneyyaggiādayo tayo aggī brāhmaṇehipi icchitā santi.
46. In the third (sutta), by the meaning of not burning; indeed, the three fires such as the āhuneyyaggi (fire worthy of offerings) are desired even by brahmins.
46. Trong kinh thứ ba, theo nghĩa không đốt cháy, mặc dù có ba loại lửa như lửa cúng dường v.v. được các Bà La Môn mong muốn.
Te pana tehi icchitamattāva, na sattānaṃ tādisā atthasādhakā.
However, these are merely desired by them; they are not such as to bring about benefit for beings.
Tuy nhiên, chúng chỉ được họ mong muốn, chứ không phải là những thứ mang lại lợi ích như vậy cho chúng sanh.
Ye pana sattānaṃ atthasādhakā, te dassetuṃ ‘‘āhunaṃ vuccatī’’tiādi vuttaṃ.
In order to show those that do bring about benefit for beings, the phrase " āhuna is said" and so on was uttered.
Để chỉ ra những thứ thực sự mang lại lợi ích cho chúng sanh, lời “āhuna được gọi là” v.v. đã được nói.
Tattha ānetvā hunanaṃ pūjanaṃ ‘‘āhuna’’nti vuttaṃ, taṃ āhunaṃ arahantī mātāpitaro.
Therein, "āhuna" is said to be the act of bringing and offering, a veneration; parents are worthy of that āhuna.
Ở đây, việc mang đến và cúng dường, tôn kính được gọi là “āhuna”. Cha mẹ xứng đáng được cúng dường (āhunaṃ arahantī).
Tenāha bhagavā – ‘‘āhuneyyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti (itivu. 106).
Therefore, the Blessed One said: "‘Worthy of offerings (āhuneyya), monks,’ this is a designation for parents" (Itivu. 106).
Do đó, Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ khưu, āhuneyya là một từ đồng nghĩa với cha mẹ” (Itivuttaka 106).
Yadaggena ca te puttānaṃ bahūpakāratāya āhuneyyāti, tesu sammāpaṭipatti nesaṃ hitasukhāvahā, tadaggena tesu micchāpaṭipatti ahitadukkhāvahāti āha ‘‘tesu…pe… nibbattantī’’ti.
And because they are worthy of offerings due to their great helpfulness to their children, right conduct towards them brings about their welfare and happiness. Conversely, wrong conduct towards them brings about harm and suffering. Thus, it is said, " towards them…pe… arise."
Vì cha mẹ là những người có nhiều lợi ích cho con cái nên xứng đáng được cúng dường (āhuneyya), sự hành xử đúng đắn đối với họ mang lại lợi ích và hạnh phúc cho con cái, và ngược lại, sự hành xử sai trái đối với họ mang lại bất lợi và đau khổ. Do đó, Ngài nói “đối với họ…v.v… sanh khởi”.
Svāyamattho (dī. ni. aṭṭha. 3.305) mittavindakavatthunā veditabbo.
This meaning should be understood through the story of Mittavindaka.
Ý nghĩa này (Chú giải Trường Bộ 3.305) cần được hiểu qua câu chuyện về Mittavindaka.
Mittavindako hi mātarā, ‘‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammassavanaṃ suṇohi, sahassaṃ te dassāmī’’ti vutto dhanalobhena uposathaṃ samādāya vihāraṃ gantvā ‘‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi.
Mittavindaka, when told by his mother, "Son, observe the Uposatha today and listen to the Dhamma all night at the monastery, I will give you a thousand," went to the monastery out of greed for money, observed the Uposatha, and thinking "This place is safe from fear," he lay down under the Dhamma seat, slept all night, and returned home.
Thật vậy, Mittavindaka được mẹ nói: “Con ơi, hôm nay hãy giữ giới Bát Quan Trai và nghe pháp suốt đêm ở tịnh xá, mẹ sẽ cho con một ngàn đồng”. Vì tham tiền, anh ta giữ giới Bát Quan Trai, đến tịnh xá, nghĩ rằng “nơi này không có gì đáng sợ”, rồi nằm ngủ dưới bục pháp suốt đêm và trở về nhà.
Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi.
In the morning, his mother cooked gruel and brought it to him.
Sáng sớm, mẹ anh ta nấu cháo và mang đến.
So sahassaṃ gahetvāva pivi.
He took the thousand and drank it.
Anh ta uống cháo sau khi đã nhận một ngàn đồng.
Athassa etadahosi ‘‘dhanaṃ saṃharissāmī’’ti.
Then he thought, "I will gather wealth."
Sau đó, anh ta nghĩ: “Mình sẽ tích lũy tài sản”.
So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi.
He wished to embark on a ship into the ocean.
Anh ta muốn đi thuyền ra biển.
Atha naṃ mātā, ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi, alaṃ gamanenā’’ti nivāreti.
Then his mother restrained him, saying, "Son, there are forty crores of wealth in this family; there is no need to go."
Lúc đó, mẹ anh ta ngăn cản: “Con ơi, trong gia đình này có bốn mươi triệu tài sản, đủ rồi, đừng đi nữa”.
So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva.
He, disregarding her words, went away.
Anh ta không nghe lời mẹ và vẫn đi.
Sā purato aṭṭhāsi.
She stood in front.
Bà đứng trước mặt anh ta.
Atha naṃ kujjhitvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’’ti pādena paharitvā patitaṃ antaraṃ katvā agamāsi.
Then, angered, thinking, "This one stands in front of me," he kicked her with his foot, and making her fall, he went away.
Sau đó, anh ta tức giận, nghĩ “bà này đứng trước mặt mình”, rồi đá bà bằng chân, bỏ qua bà đang ngã mà đi.
Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa te gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatīti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttā’’ti āha.
The mother, rising, said, "My son, do you think that having done such a deed to a mother like me, you will find happiness in the place you go?"
Người mẹ đứng dậy và nói: “Con trai, con nghĩ rằng con sẽ được hạnh phúc ở nơi con đến sau khi đã làm một hành động như vậy đối với một người mẹ như ta sao?”
Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi.
As he was going by ship, on the seventh day, the ship stopped.
Khi anh ta đi thuyền, vào ngày thứ bảy, con thuyền dừng lại.
Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuggalo atthi, salākaṃ dethā’’ti āhaṃsu.
Then those people said, "Surely there is an evil person here; give out the lots."
Sau đó, những người trên thuyền nói: “Chắc chắn có một người ác ở đây, hãy rút thăm đi”.
Salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi.
As the lots were given out, they fell to him three times.
Khi rút thăm, ba lần đều trúng anh ta.
Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu.
They gave him a raft and cast him into the sea.
Họ đưa cho anh ta một cái bè và ném anh ta xuống biển.
So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ addasa.
He went to an island, and experiencing prosperity with celestial female spirits, even though they told him, "Do not go further and further," he saw prosperity increasing twofold and threefold, and gradually he saw one bearing a razor-wheel.
Anh ta đến một hòn đảo, hưởng thụ hạnh phúc với các nữ quỷ (vimānapetī). Mặc dù họ nói “đừng đi xa hơn nữa”, anh ta vẫn đi tới, nhìn thấy hạnh phúc gấp đôi, gấp ba, và dần dần nhìn thấy một người cầm bánh xe lưỡi dao.
Taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāsi.
That wheel appeared like a lotus flower.
Bánh xe đó hiện ra như một bông hoa sen.
So taṃ āha, ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhitaṃ padumaṃ mayhaṃ dehī’’ti.
He said to him, "Friend, give me this lotus you are wearing."
Anh ta nói với người đó: “Này bạn, hãy đưa cho tôi bông sen mà bạn đang đeo này”.
Na idaṃ, sāmi, padumaṃ, khuracakkaṃ etanti.
"This is not a lotus, master; it is a razor-wheel," he replied.
“Thưa chủ nhân, đây không phải là sen, đây là bánh xe lưỡi dao”.
So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ, kiṃ mayā padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvaṃ lohitacandanaṃ vilimpitvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmo’’ti āha.
He said, "You are deceiving me. Have I never seen a lotus before?" and then, "You have smeared yourself with red sandalwood and are wearing a lotus flower, but you don't want to give it to me."
Anh ta nói: “Ngươi lừa ta, chẳng lẽ ta chưa từng thấy hoa sen sao?” rồi nói: “Ngươi bôi gỗ đàn hương đỏ và đeo bông sen mà không muốn đưa cho ta”.
So cintesi ‘‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’’ti.
He thought, "This one too has done a deed similar to mine and wishes to experience its fruit."
Người đó nghĩ: “Anh ta cũng đã làm một hành động tương tự như ta và muốn hưởng quả của nó”.
Atha naṃ ‘‘gaṇha, re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ khipi.
Then, saying, "Take it, fellow!" he threw the wheel onto his head.
Sau đó, người đó nói: “Cầm lấy đi!” rồi ném bánh xe lên đầu anh ta.
Tena vuttaṃ –
Thus it was said:
Do đó, đã nói:
Soti gehasāmiko bhattā.
So means the householder, the husband.
Người đó là chủ nhà, chồng.
Purimanayenevāti anuḍahanassa paccayatāya.
In the former manner means due to being a cause for not burning.
Theo cách thức trước là do nhân không đốt cháy.
Tatridaṃ vatthu – kassapabuddhakāle sotāpannassa upāsakassa bhariyā aticāraṃ carati.
Here is the story: In the time of Kassapa Buddha, the wife of a Sotāpanna lay follower committed adultery.
Ở đây có câu chuyện này: Vào thời Đức Phật Kassapa, vợ của một cận sự nam đã chứng Sơ quả ngoại tình.
So taṃ paccakkhato disvā ‘‘kasmā evaṃ karosī’’ti āha.
Seeing her directly, he said, "Why do you do this?"
Anh ta tận mắt thấy điều đó và hỏi: “Tại sao cô làm như vậy?”
Sā ‘‘sacāhaṃ evarūpaṃ karomi, ayaṃ me sunakho viluppamāno khādatū’’ti vatvā kālakatā kaṇṇamuṇḍakadahe vemānikapetī hutvā nibbattā divā sampattiṃ anubhavati, rattiṃ dukkhaṃ.
She said, "If I do such a thing, may this dog tear and eat me!" and having died, she was reborn as a celestial female spirit in the Kaṇṇamuṇḍaka Lake, experiencing prosperity by day and suffering by night.
Cô ta nói: “Nếu tôi làm như vậy, con chó này của tôi hãy xé xác tôi mà ăn”. Sau khi chết, cô ta sanh làm nữ quỷ (vemānikapetī) trong hồ Kaṇṇamuṇḍaka, ban ngày hưởng hạnh phúc, ban đêm chịu khổ.
Tadā bārāṇasirājā migavaṃ caranto araññaṃ pavisitvā anupubbena kaṇṇamuṇḍakadahaṃ sampatto tāya saddhiṃ sampattiṃ anubhavati.
At that time, the King of Bārāṇasī, hunting deer, entered the forest and gradually reached the Kaṇṇamuṇḍaka Lake, where he experienced prosperity with her.
Lúc bấy giờ, vua Ba-la-nại đi săn, vào rừng, dần dần đến hồ Kaṇṇamuṇḍaka và hưởng thụ sự sung túc cùng với nàng.
Sā taṃ vañcetvā rattiṃ dukkhaṃ anubhavati.
She deceived him and experienced suffering at night.
Nàng lừa dối ông ta và ban đêm phải chịu khổ đau.
So ñatvā ‘‘kattha nu kho gacchatī’’ti piṭṭhito piṭṭhito gantvā avidūre ṭhito kaṇṇamuṇḍakadahato nikkhamitvā taṃ ‘‘paṭapaṭa’’nti khādamānaṃ ekaṃ sunakhaṃ disvā asinā dvidhā chindi, dve ahesuṃ.
He, knowing this, thought, "Where does she go?" and following her, he stood not far away, and seeing a dog coming out of the Kaṇṇamuṇḍaka Lake and eating her with a "paṭapaṭa" sound, he cut it in two with his sword, and there were two.
Ông ta biết được, nghĩ “nàng đi đâu vậy?”, bèn đi theo sau, đứng không xa. Thấy một con chó đang ăn “paṭapaṭa” (tiếng nhai) sau khi ra khỏi hồ Kaṇṇamuṇḍaka, ông ta dùng kiếm chém làm đôi, thành hai.
Puna chinne cattāro, puna chinne aṭṭha, puna chinne soḷasa ahesuṃ.
When cut again, there were four; when cut again, eight; when cut again, sixteen.
Chém lần nữa thành bốn, chém lần nữa thành tám, chém lần nữa thành mười sáu.
Sā ‘‘kiṃ karosi, sāmī’’ti āha.
She said, "What are you doing, master?"
Nàng nói: “Chàng đang làm gì vậy, chủ nhân?”
So ‘‘kiṃ ida’’nti āha.
He said, "What is this?"
Ông ta nói: “Cái gì đây?”
Sā ‘‘evaṃ akatvā kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsāhī’’ti āha.
She said, "Instead of doing that, spit a ball of saliva onto the ground and rub it with your foot."
Nàng nói: “Đừng làm như vậy, hãy nhổ một cục đờm xuống đất và chà bằng chân.”
So tathā akāsi.
He did so.
Ông ta làm theo.
Sunakhā antaradhāyiṃsu.
The dogs disappeared.
Những con chó biến mất.
Muṭṭhiyogo kirāyaṃ tassa sunakhantaradhānassa, yadidaṃ kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsanaṃ, taṃ divasaṃ tassā kammaṃ khīṇaṃ.
This was truly a magical charm for the disappearance of the dogs, namely, spitting a ball of saliva onto the ground and rubbing it with the foot; on that day, her kamma was exhausted.
Việc nhổ cục đờm xuống đất và chà bằng chân chính là một loại phép thuật để làm những con chó biến mất; vào ngày đó, nghiệp của nàng đã hết.
Rājā vippaṭisārī hutvā gantuṃ āraddho.
The king, feeling remorse, began to leave.
Vua hối hận và bắt đầu ra đi.
Sā ‘‘mayhaṃ, sāmi, kammaṃ khīṇaṃ, mā agamāsī’’ti āha.
She said, "My kamma is exhausted, master; do not go."
Nàng nói: “Chủ nhân, nghiệp của thiếp đã hết, xin đừng đi.”
Rājā assutvāva gato.
The king left without hearing her.
Vua không nghe và đã đi.
47-48. Catutthe yaññavāṭaṃ sampādetvā mahāyaññaṃ uddissa saviññāṇakāni aviññāṇakāni ca yaññūpakaraṇāni sajjitānīti āha pāḷiyaṃ ‘‘mahāyañño upakkhaṭo’’ti.
47-48. In the fourth, having prepared the sacrificial enclosure, it is said in the Pali, "mahāyañño upakkhaṭo" (a great sacrifice is prepared), meaning that animate and inanimate sacrificial implements were made ready for a great sacrifice.
Trong kinh thứ tư, sau khi chuẩn bị khu vực tế lễ và sửa soạn các vật phẩm tế lễ có tri giác và không tri giác cho một đại tế lễ, kinh tạng nói “mahāyañño upakkhaṭo” (đại tế lễ đã được sửa soạn).
Taṃ upakaraṇaṃ tesaṃ tathāsajjananti āha ‘‘upakkhaṭoti paccupaṭṭhito’’ti.
That preparation of implements is explained as "upakkhaṭoti paccupaṭṭhito" (prepared means made ready).
Về sự sửa soạn các vật phẩm đó, kinh nói “upakkhaṭoti paccupaṭṭhito” (đã sửa soạn tức là đã sẵn sàng).
Vacchatarasatānīti yuvabhāvappattāni nātibalavavacchasatāni.
Hundreds of young calves means hundreds of young calves that have reached the state of youth, not very strong.
Vacchatarasatānī (hàng trăm con bê) tức là hàng trăm con bê đã đến tuổi trưởng thành nhưng chưa quá mạnh.
Te pana vacchā eva honti, na dammā, balībaddā vā.
But they are indeed calves, not steers or oxen.
Chúng chỉ là những con bê, không phải bò đực đã thiến hay bò đực.
Urabbhāti taruṇameṇḍakā vuccanti.
Urabbhā means young male sheep.
Urabbhā (cừu đực) được gọi là những con cừu non.
Upanītānīti ṭhapanatthāya upanītāni.
Upanītāni means brought near for the purpose of placing.
Upanītānī (được mang đến) tức là được mang đến để đặt vào vị trí.
Vihiṃsaṭṭhenāti hiṃsanaṭṭhena.
In the sense of harming means in the sense of harming.
Vihiṃsaṭṭhenā (với ý nghĩa làm hại) tức là với ý nghĩa gây tổn hại.
Upavāyatūti upagantvā sarīradarathaṃ nibbāpento saṇhasītalā vāto vāyatu.
Upavāyatu means let a gentle, cool wind blow, approaching and extinguishing the burning sensation of the body.
Upavāyatū (hãy thổi) tức là gió nhẹ nhàng và mát mẻ hãy thổi đến để làm dịu cơn đau nhức cơ thể.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
Pañcame natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the fifth.
Trong kinh thứ năm không có gì cần nói.
49. Chaṭṭhe nhāruvilekhananti cammaṃ likhantānaṃ cammaṃ likhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ.
49. In the sixth, nhāruvilekhanaṃ means the discarded scraps of hide after scratching the hide by those who scratch hides.
Trong kinh thứ sáu, nhāruvilekhana (những mảnh gân) là những mảnh vụn da bị cào ra khi người ta cào da.
‘‘Esohamasmī’’tiādinā ahaṃkaraṇaṃ ahaṅkāro.
Making "I am this" and so on is ahaṅkāra (ego-conceit).
Việc cho rằng “Tôi là thế này” v.v… là ahaṅkāro (ngã mạn).
‘‘Etaṃ mamā’’ti mamaṃkaraṇaṃ mamaṅkāro.
Making "This is mine" is mamaṅkāra (mine-conceit).
Việc cho rằng “Cái này là của tôi” là mamaṅkāro (ngã sở mạn).
Tenāha ‘‘ahaṅkāradiṭṭhito’’tiādi.
Therefore, it says "from the view of ego-conceit" and so on.
Vì vậy kinh nói “ahaṅkāradiṭṭhito” (từ kiến chấp ngã mạn) v.v…
Tisso vidhāti seyyasadisahīnavasena tayo mānā.
Three kinds (tisso vidhā) means three types of conceit based on superior, similar, and inferior.
Tisso vidhā (ba loại) là ba loại kiêu mạn theo cách hơn, bằng và kém.
‘‘Ekavidhena rūpasaṅgaho’’tiādīsu (dha. sa. 584) koṭṭhāso ‘‘vidhā’’ti vutto.
In "Collection of rūpa in one way" and so on, a division is called "vidhā."
Trong các trường hợp như “Ekavidhena rūpasaṅgaho” (sự tập hợp sắc theo một loại) v.v… (Dhs. 584), một phần được gọi là “vidhā”.
‘‘Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) pakāro.
In "What kind of virtuous person do they call, what kind of wise person do they call?" and so on, it means a type.
Trong các trường hợp như “Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī” (Họ gọi người giữ giới là loại nào? Họ gọi người có trí tuệ là loại nào?) v.v… (Saṃ. Ni. 1.95) thì có nghĩa là “loại”.
‘‘Tisso imā, bhikkhave, vidhā.
In "Bhikkhus, there are these three kinds.
Trong trường hợp “Này các Tỳ-khưu, có ba loại này.
Katamā tisso?
Which three?
Thế nào là ba?
Seyyohamasmīti vidhā’’ti (vibha. 920) ettha māno ‘‘vidhā’’ti vutto.
The kind 'I am superior'" (Vibh. 920), conceit is called "vidhā."
Kiêu mạn ‘Tôi là người hơn’ là một loại” (Vibh. 920), kiêu mạn được gọi là “vidhā”.
Idhāpi mānova adhippeto.
Here too, conceit is intended.
Ở đây cũng vậy, kiêu mạn được hiểu là ý nghĩa chính.
Māno hi vidahanato hīnādivasena tividhā.
Conceit is threefold based on arranging (vidahanato) as inferior and so on.
Thật vậy, kiêu mạn là ba loại (tividhā) theo cách biểu hiện là hơn, kém v.v…
Tenākārena dahanato upadahanato ‘‘vidhā’’ti vuccati.
It is called "vidhā" because of arranging and classifying in that manner.
Vì biểu hiện theo cách đó nên nó được gọi là “vidhā”.
50-51. Sattame idhāti imasmiṃ loke.
50-51. In the seventh, here means in this world.
Trong kinh thứ bảy, idhā (ở đây) tức là trong thế giới này.
Ekaccoti eko.
A certain one means one.
Ekacco (một số người) tức là một người.
Samaṇo vā brāhmaṇo vāti pabbajjāmattena samaṇo vā, jātimattena brāhmaṇo vā.
A recluse or a brahmin means a recluse by virtue of renunciation, or a brahmin by virtue of birth.
Samaṇo vā brāhmaṇo vā (hoặc là sa-môn hoặc là Bà-la-môn) tức là sa-môn chỉ vì đã xuất gia, hoặc Bà-la-môn chỉ vì dòng dõi.
Dvayaṃdvayasamāpattinti dvīhi dvīhi samāpajjitabbaṃ, methunanti attho.
Dvayaṃdvayasamāpattiṃ means entering into two by two, which means sexual intercourse.
Dvayaṃdvayasamāpattiṃ (sự giao hợp đôi lứa) tức là sự giao hợp giữa hai người, có nghĩa là quan hệ tình dục.
Na heva kho samāpajjatīti sambandho.
The connection is: "He does not indeed enter into it."
Liên quan đến việc “Na heva kho samāpajjatī” (không thực sự giao hợp).
Ucchādanaṃ ubbaṭṭanaṃ.
Ucchādanaṃ means anointing.
Ucchādanaṃ (xoa bóp) tức là chà xát.
Sambāhanaṃ parimaddanaṃ.
Sambāhanaṃ means massaging.
Sambāhanaṃ (xoa bóp) tức là xoa bóp.
Sādiyatīti adhivāseti.
Sādiyatī means assents to.
Sādiyatī (thích thú) tức là chấp nhận.
Tadassādetīti ucchādanādiṃ abhiramati.
Tadassādetī means delights in anointing and so on.
Tadassādetī (nếm trải điều đó) tức là thích thú việc xoa bóp v.v…
Nikāmetīti icchati.
Nikāmetī means desires.
Nikāmetī (mong muốn) tức là khao khát.
Vittinti tuṭṭhiṃ.
Vittiṃ means satisfaction.
Vittiṃ (sự thỏa mãn) tức là sự hài lòng.
Idampi khoti ettha idanti yathāvuttaṃ sādiyanādiṃ khaṇḍādibhāvavasena ekaṃ katvā vuttaṃ.
Idampi kho—here idaṃ (this) is stated by making the aforementioned assenting and so on into one, in the sense of a fragment and so on.
Trong idampi kho (điều này cũng vậy), idaṃ (điều này) được nói đến như một tổng thể của việc thích thú v.v… đã được đề cập, dưới dạng là một phần bị phá vỡ v.v…
Pi-saddo vakkhamānaṃ upādāya samuccayattho, kho-saddo avadhāraṇattho.
The particle pi indicates accumulation with reference to what will be stated, and the particle kho indicates emphasis.
Từ pi (cũng) có nghĩa là tập hợp với những gì sẽ được nói đến, từ kho (thật vậy) có nghĩa là khẳng định.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yadetaṃ brahmacāripaṭiññassa asatipi dvayaṃdvayasamāpattiyaṃ mātugāmassa ucchādananahāpanasambāhanasādiyanādi.
This is what is said: Even if there is no sexual intercourse for one who professes the holy life, his assenting to the anointing, bathing, and massaging of women and so on—
Điều này có nghĩa là – đối với người tuyên bố sống Phạm hạnh, ngay cả khi không có sự giao hợp đôi lứa, việc xoa bóp, tắm rửa, xoa bóp và thích thú phụ nữ v.v…
Idampi ekaṃsena tassa brahmacariyassa khaṇḍādibhāvāpādanato khaṇḍampi chiddampi sabalampi kammāsampīti.
This also, by definitely causing his holy life to be fragmented and so on, is indeed fragmented, perforated, spotted, and variegated.
Điều này cũng hoàn toàn làm cho Phạm hạnh của người đó trở nên bị phá vỡ, bị thủng, bị đốm, bị pha tạp.
Evaṃ pana khaṇḍādibhāvāpattiyā so aparisuddhaṃ brahmacariyaṃ carati, na parisuddhaṃ, saṃyutto methunasaṃyogena, na visaṃyutto.
Thus, by falling into the state of being fragmented and so on, he practices an impure holy life, not a pure one; he is conjoined with sexual union, not disjoined.
Như vậy, do Phạm hạnh bị phá vỡ v.v…, người đó sống một Phạm hạnh không thanh tịnh, không thanh tịnh, bị ràng buộc bởi sự ràng buộc của tình dục, không được giải thoát.
Tato cassa na jātiādīhi parimuttīti dassento ‘‘ayaṃ vuccatī’’tiādimāha.
Showing that from this he is not freed from birth and so on, he says "This is called" and so on.
Để chỉ ra rằng từ đó người đó không được giải thoát khỏi sinh tử v.v…, kinh nói “ayaṃ vuccatī” (điều này được gọi là) v.v…
Sañjagghatīti kilesavasena mahāhasitaṃ hasati.
Sañjagghatī means laughs a loud laugh due to defilements.
Sañjagghatī (cười lớn) tức là cười lớn do phiền não.
Saṃkīḷatīti kāyasaṃsaggavasena kīḷati.
Saṃkīḷatī means plays by means of bodily contact.
Saṃkīḷatī (chơi đùa) tức là chơi đùa bằng cách tiếp xúc thân thể.
Saṃkelāyatīti sabbaso mātugāmaṃ kelāyanto viharati.
Saṃkelāyatī means lives entirely playing with women.
Saṃkelāyatī (thân mật) tức là sống thân mật hoàn toàn với phụ nữ.
Cakkhunāti attano cakkhunā.
Cakkhunā means with one's own eye.
Cakkhunā (bằng mắt) tức là bằng mắt của chính mình.
Cakkhunti mātugāmassa cakkhuṃ.
Cakkhuṃ means the eye of a woman.
Cakkhuṃ (mắt) tức là mắt của phụ nữ.
Upanijjhāyatīti upecca nijjhāyati oloketi.
Upanijjhāyatī means approaches and gazes, looks at.
Upanijjhāyatī (nhìn chăm chú) tức là nhìn kỹ, quan sát.
Tirokuṭṭanti kuṭṭassa parato.
Tirokuṭṭaṃ means beyond the wall.
Tirokuṭṭaṃ (phía sau tường) tức là phía bên kia bức tường.
Tathā tiropākāraṃ, ‘‘mattikāmayā bhitti kuṭṭaṃ, iṭṭhakāmayā pākāro’’ti vadanti.
Similarly tiropākāraṃ (beyond the rampart); they say, "a mud wall is kuṭṭaṃ, a brick wall is pākāro."
Cũng vậy, tiropākāraṃ (phía sau hàng rào), người ta nói “bức tường bằng đất sét là kuṭṭaṃ, bức tường bằng gạch là pākāro”.
Yā kāci vā bhitti porisakā diyaḍḍharatanappamāṇā kuṭṭaṃ, tato adhiko pākāro.
Any wall that is a man's height, about one and a half cubits, is kuṭṭaṃ; anything taller than that is pākāro.
Bất kỳ bức tường nào cao một người rưỡi cubit là kuṭṭaṃ, cao hơn thế là pākāro.
Assāti brahmacāripaṭiññassa.
Assā means of one who professes the holy life.
Assā (của người đó) tức là của người tuyên bố sống Phạm hạnh.
Pubbeti vatasamādānato pubbe.
Pubbe means before undertaking the vow.
Pubbe (trước đây) tức là trước khi thọ giới.
Kāmaguṇehīti kāmakoṭṭhāsehi.
Kāmaguṇehi means with sense pleasures.
Kāmaguṇehī (với các dục lạc) tức là với các phần của dục lạc.
Samappitanti suṭṭhu appitaṃ sahitaṃ.
Samappitaṃ means well-applied, endowed.
Samappitaṃ (được kết hợp) tức là được kết hợp chặt chẽ, được liên kết.
Samaṅgibhūtanti samannāgataṃ.
Samaṅgibhūtaṃ means possessed of.
Samaṅgibhūtaṃ (được trang bị) tức là được sở hữu.
Paricārayamānanti kīḷantaṃ, upaṭṭhahiyamānaṃ vā.
Paricārayamānaṃ means playing, or being served.
Paricārayamānaṃ (đang phục vụ) tức là đang chơi đùa, hoặc đang được phục vụ.
Paṇidhāyāti patthetvā.
Paṇidhāyā means having aspired.
Paṇidhāyā (mong ước) tức là khao khát.
Sīlenātiādīsu yamaniyamādisamādānavasena sīlaṃ, avītikkamavasena vataṃ.
In sīlena and so on, sīlaṃ is by way of undertaking rules of conduct and restraints; vataṃ is by way of non-transgression.
Trong sīlenā (với giới hạnh) v.v…, sīlaṃ (giới hạnh) là sự thọ trì các điều cấm và quy định, vataṃ (hạnh) là sự không vi phạm.
Ubhayampi vā sīlaṃ, dukkaracariyavasena pavattitaṃ vataṃ.
Or both sīla and vata are practiced by way of difficult asceticism.
Hoặc cả hai đều là sīlaṃ, vataṃ là sự thực hành khó khăn.
Taṃtaṃakiccasammatato vā nivattilakkhaṇaṃ sīlaṃ, taṃtaṃsamādānavato vesabhojanakiccakaraṇādivisesappaṭipatti vataṃ.
Or sīla is characterized by abstaining from what is considered improper; vata is the specific practice of undertaking this or that observance, such as performing acts like eating at specific times.
Hoặc sīlaṃ là đặc tính của sự từ bỏ những việc không nên làm, vataṃ là sự thực hành đặc biệt như thọ trì các giới, ăn chay v.v…
Sabbathāpi dukkaracariyā tapo.
In every way, difficult ascetic practice is tapas.
Dù sao đi nữa, tapo (khổ hạnh) là sự thực hành khó khăn.
Methunā virati brahmacariyanti evampettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
Abstinence from sexual intercourse is brahmacariya—thus, the Pali explanation here should be understood.
Sự tránh xa quan hệ tình dục là brahmacariyaṃ (Phạm hạnh) – đây là cách giải thích kinh tạng cần được hiểu ở đây.
Aṭṭhamaṃ uttānameva.
The eighth (sutta) is indeed clear.
Kinh thứ tám rất rõ ràng.
52. Navame ‘‘sāhu dāna’’nti dānaṃ detīti ‘‘dānaṃ nāma sādhu sundara’’nti dānaṃ detīti attho.
52. In the ninth (sutta), “‘Sādhu dāna’nti dānaṃ detī” means, “Thinking ‘giving is good, excellent,’ he gives a gift.”
Trong kinh thứ chín, “sāhu dāna”nti dānaṃ detī (người bố thí nói “bố thí là tốt”) có nghĩa là người bố thí nói “bố thí là tốt, là đẹp”.
Dānañhi datvā taṃ paccavekkhantassa pāmojjapītisomanassādayo uppajjanti, lobhadosaissāmaccherādayo vidūrībhavanti.
Indeed, after giving a gift, joy, rapture, and happiness arise in one who reflects upon it, and greed, hatred, envy, and stinginess are driven far away.
Thật vậy, sau khi bố thí, khi quán xét lại, người đó phát sinh hỷ lạc, hoan hỷ, và các phiền não như tham, sân, ganh tỵ, keo kiệt v.v… sẽ biến mất.
Idāni dānaṃ anukūladhammaparibrūhanena paccanīkadhammavidūrīkaraṇena ca bhāvanācittassa upasobhanāya ca parikkhārāya ca hotīti ‘‘alaṅkārabhūtañceva parivārabhūtañca detī’’ti vuttaṃ.
Now, since giving serves to enhance wholesome states, to drive away unwholesome states, and to adorn and support the mind in meditation, it is said: “alaṅkārabhūtañceva parivārabhūtañca detī” (he gives it as an adornment and as a support).
Bây giờ, sự bố thí là để làm tăng trưởng các pháp thuận lợi, để làm cho các pháp đối nghịch xa lìa, để trang hoàng và làm tư lương cho tâm thiền định, nên đã được nói là “cho cái gì như là đồ trang sức và như là tùy tùng”.
Jhānānāgāmī nāma hoti jhānaṃ nibbattetvā brahmalokūpapannānaṃ ariyānaṃ heṭṭhā anuppajjanato.
Jhānānāgāmī nāma hoti (he becomes a non-returner who has attained jhāna) because he does not arise in lower realms, having attained jhāna and been reborn in the Brahma-world as an ariya.
Vị Bất Lai Thiền (Jhānānāgāmī) được gọi là (vị Bất Lai) vì không tái sanh ở cõi thấp hơn của các bậc Thánh đã thành tựu thiền định và tái sanh vào cõi Phạm thiên.
Imaṃ pecca paribhuñjissāmīti sāpekkhassa dānaṃ paralokaphalāsāya sātisayāya ca pubbācāravasena uppajjamānāya anubhavattā taṇhuttaraṃ nāma hotīti āha ‘‘paṭhamaṃ taṇhuttariyadāna’’nti.
“Imaṃ pecca paribhuñjissāmī” (I shall enjoy this in the next world)—since the gift of one who is attached, experiencing it by way of an exceptional desire for results in the next world arising due to former conduct, is called a gift that overcomes craving, it is said: “paṭhamaṃ taṇhuttariyadāna” (the first gift that overcomes craving).
Sự bố thí của người có sự mong cầu “sau khi chết ta sẽ thọ hưởng cái này” được gọi là vượt thoát tham ái (taṇhuttaraṃ) vì trải nghiệm sự mong cầu quả báo đời sau và sự mong cầu đặc biệt phát sanh theo truyền thống xưa, nên đã nói là “sự bố thí vượt thoát tham ái thứ nhất”.
Dānaṃ nāma buddhādīhi pasatthanti garuṃ cittīkāraṃ upaṭṭhapetvā dātabbattā ‘‘dutiyaṃ cittīkāradāna’’nti vuttaṃ.
Since giving is praised by the Buddhas and others, and should be given with great respect, it is called: “dutiyaṃ cittīkāradāna” (the second gift of respect).
Sự bố thí được chư Phật và các bậc khác tán thán, nên phải bố thí với sự tôn kính, do đó đã được nói là “sự bố thí tôn kính thứ hai”.
Pubbakehi pitupitāmahehi dinnapubbaṃ katapubbaṃ jahāpetuṃ nāma nānucchavikanti attabhāvasabhāgavasena hirottappaṃ paccupaṭṭhapetvā dātabbato ‘‘tatiyaṃ hirottappadāna’’nti vuttaṃ.
Since it is not proper to abandon what was given and done by former fathers and grandfathers, and it should be given with a sense of shame and moral dread arising from one’s own nature, it is called: “tatiyaṃ hirottappadāna” (the third gift of shame and moral dread).
Việc từ bỏ những gì đã được các bậc cha ông đời trước bố thí và làm là không thích hợp, nên phải bố thí với sự hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi (hirottappa) phát sanh do bản chất tự thân, do đó đã được nói là “sự bố thí hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi thứ ba”.
‘‘Ahaṃ pacāmi, na ime pacanti, nārahāmi pacanto apacantānaṃ dānaṃ adātu’’nti evaṃsaññī hutvā dento niravasesaṃ katvā detīti āha ‘‘catutthaṃ niravasesadāna’’nti.
Thinking, “I cook, they do not cook; I, who cook, am not fit not to give a gift to those who do not cook,” and giving thus, he gives completely, so it is said: “catutthaṃ niravasesadāna” (the fourth complete gift).
Người bố thí với ý nghĩ “ta nấu, họ không nấu; ta đang nấu không đáng để không bố thí cho những người không nấu” thì bố thí không còn sót lại gì, nên đã nói là “sự bố thí không còn sót lại thứ tư”.
‘‘Yathā tesaṃ pubbakānaṃ isīnaṃ tāni mahāyaññakāni ahesuṃ, evaṃ me ayaṃ dānaparibhogo bhavissatī’’ti evaṃsaññino dānaṃ dakkhiṇaṃ arahesu dātabbato ‘‘pañcamaṃ dakkhiṇeyyadāna’’nti vuttaṃ.
Thinking, “Just as those great sacrifices of the former sages were, so will this enjoyment of my gift be,” the gift of one who thinks thus, given to those worthy of offerings, is called: “pañcamaṃ dakkhiṇeyyadāna” (the fifth gift to the worthy of offerings).
Sự bố thí của người có ý nghĩ “sự thọ hưởng bố thí này của ta sẽ như những đại lễ cúng dường của các vị đạo sĩ đời trước” là sự bố thí cần được bố thí cho những bậc đáng thọ nhận, nên đã được nói là “sự bố thí xứng đáng cúng dường thứ năm”.
‘‘Imaṃ me dānaṃ dadato cittaṃ pasīdatī’’tiādinā pītisomanassaṃ uppādetvā dentassa dānaṃ somanassabāhullappattiyā somanassupacāraṃ nāma hotīti āha ‘‘chaṭṭhaṃ somanassupavicāradāna’’nti vuttaṃ.
The gift of one who gives, generating joy and happiness with thoughts such as, “My mind is gladdened by giving this gift,” is called a gift that leads to abundant happiness, a preliminary to happiness, so it is said: “chaṭṭhaṃ somanassupavicāradāna” (the sixth gift leading to happiness).
Sự bố thí của người bố thí với sự phát sanh hỷ lạc qua ý nghĩ “khi bố thí cái này, tâm ta hoan hỷ” v.v... là sự bố thí được gọi là sự tiếp cận hỷ lạc (somanassupacāraṃ) vì đạt được sự dồi dào hỷ lạc, nên đã được nói là “sự bố thí tiếp cận hỷ lạc thứ sáu”.
53. Dasame ‘‘vutthavasso pavāretvā…pe… nikkhamī’’ti aṅguttarabhāṇakānaṃ matenetaṃ vuttaṃ.
53. In the tenth (sutta), “vutthavasso pavāretvā…pe… nikkhamī” (having spent the Rains and performed the Pavāraṇā… he set out) is stated according to the view of the Aṅguttara reciters.
Trong kinh thứ mười, “sau khi an cư mùa mưa và mãn hạ…v.v… đã ra đi” được nói theo quan điểm của các vị Anguttara-bhāṇaka.
Majjhimabhāṇakā pana vadanti ‘‘bhagavā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya jetavanato bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ nikkhami.
However, the Majjhima reciters say: “The Blessed One set out on a wandering tour from Jetavana, surrounded by the Saṅgha of bhikkhus, at the approach of the Rains-retreat.
Tuy nhiên, các vị Majjhima-bhāṇaka nói rằng “Đức Thế Tôn cùng với hội chúng Tỳ khưu đã du hành từ Jetavana vào thời điểm gần đến mùa an cư.
Teneva ca akāle nikkhantattā kosalarājādayo vāretuṃ ārabhiṃsu.
And because he set out at an unseasonable time, King Pasenadi of Kosala and others began to restrain him.
Và vì đã ra đi không đúng thời điểm đó, vua Kosala và những người khác đã bắt đầu ngăn cản.
Pavāretvā hi caraṇaṃ buddhāciṇṇa’’nti.
Indeed, to wander after performing the Pavāraṇā is customary for Buddhas.”
Thật vậy, việc du hành sau khi mãn hạ là truyền thống của chư Phật.”
Puṇṇāya sammāpaṭipattiṃ paccāsīsanto bhagavā ‘‘mama nivattanapaccayā tvaṃ kiṃ karissasī’’ti āha.
Wishing for Puṇṇā’s perfect practice, the Blessed One said: “mama nivattanapaccayā tvaṃ kiṃ karissasī” (what will you do on account of my return?).
Đức Thế Tôn mong muốn Puṇṇā có sự thực hành đúng đắn, nên đã nói “do sự trở về của ta, cô sẽ làm gì?”.
Puṇṇāpi…pe… pabbajīti ettha seṭṭhi ‘‘puṇṇāya bhagavā nivattito’’ti sutvā taṃ bhujissaṃ katvā dhītuṭṭhāne ṭhapesi.
Puṇṇāpi…pe… pabbajī (Puṇṇā also… went forth)—here, the merchant, hearing that “the Blessed One was turned back by Puṇṇā,” freed her and placed her in the position of a daughter.
Ở đây, Puṇṇā cũng…v.v… đã xuất gia. Nghe nói “Đức Thế Tôn đã được Puṇṇā làm cho trở về”, vị trưởng giả đã giải phóng cô và đặt cô vào vị trí con gái.
Sā pabbajjaṃ yācitvā pabbaji, pabbajitvā vipassanaṃ ārabhi.
She requested ordination and went forth, and having gone forth, she began to practice insight.
Cô đã xin xuất gia và xuất gia, sau khi xuất gia đã bắt đầu thực hành thiền quán.
Athassā satthā āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā imaṃ obhāsagāthaṃ vissajjesi –
Then the Teacher, knowing that she was practicing insight, uttered this verse of admonition:
Sau đó, bậc Đạo Sư biết cô đã bắt đầu thiền quán, đã ban bài kệ giác ngộ này –
54-55. Chaṭṭhavaggassa paṭhamaṃ suviññeyyameva.
The first (sutta) of the sixth chapter is quite easy to understand.
Trong phẩm thứ sáu, kinh thứ nhất đều dễ hiểu.
Dutiye atīte attabhāve nibbattakaṃ kammanti ‘‘purimakammabhavasmiṃ moho avijjā, āyūhanā saṅkhārā, nikanti taṇhā, upagamanaṃ upādānaṃ, cetanā bhavo’’ti evamāgataṃ saparikkhāraṃ pañcavidhaṃ kammavaṭṭamāha.
In the second (sutta), 'the kamma that produces existence in the past' refers to the fivefold kamma-process (kammavaṭṭa) with its accessories, as stated: 'delusion in the previous kamma-existence is avijjā (ignorance), exertion is saṅkhārā (formations), longing is taṇhā (craving), grasping is upādāna (clinging), volition is bhava (becoming)'."
Trong kinh thứ hai, “nghiệp tạo tác sự tái sanh trong đời quá khứ” nói về năm loại vòng nghiệp (kammavaṭṭa) cùng với các yếu tố phụ thuộc, được trình bày như sau: “trong kiếp nghiệp quá khứ, sự si mê là vô minh (avijjā), sự tích lũy là hành (saṅkhārā), sự khát khao là tham ái (taṇhā), sự chấp thủ là thủ (upādāna), ý định là hữu (bhavo)”.
Etarahi me attabhāvo na siyāti viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanāsahitaṃ paccuppannaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭamāha.
'This present existence would not be mine' refers to the present fivefold result-process (vipākavaṭṭa) comprising viññāṇa (consciousness), nāmarūpa (mentality-materiality), saḷāyatana (six sense bases), phassa (contact), and vedanā (feeling).
“Nếu tự thân ta không có trong hiện tại” nói về năm loại vòng quả báo (vipākavaṭṭa) hiện tại, bao gồm thức (viññāṇa), danh sắc (nāmarūpa), sáu xứ (saḷāyatana), xúc (phassa) và thọ (vedanā).
Yaṃ atthikanti yaṃ paramatthato vijjamānakaṃ.
'That which exists' means that which truly exists in the ultimate sense.
“Cái gì là hiện hữu” tức là cái gì hiện hữu theo nghĩa tối hậu (paramattha).
Tenāha ‘‘bhūta’’nti.
Therefore, it is said 'become' (or 'existent').
Do đó đã nói “cái đã sanh”.
Tañhi paccayanibbattatāya ‘‘bhūta’’nti vuccati.
For it is called 'become' because it arises from conditions.
Thật vậy, cái đó được gọi là “cái đã sanh” vì nó được tạo ra bởi các duyên.
Taṃ pajahāmīti tappaṭibaddhacchandarāgappahānena tato eva āyatiṃ anuppattidhammatāpādanavasena pajahāmi pariccajāmi.
'I abandon that' means I abandon and relinquish it by giving up the desire and lust connected with it, thereby bringing about its non-arising in the future.
“Ta từ bỏ cái đó” tức là ta từ bỏ, ta buông bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái và dục lạc gắn liền với nó, và từ đó đưa đến trạng thái không tái sanh trong tương lai.
Haritantanti (ma. ni. aṭṭha. 1.303) haritameva.
'Haritanta' means simply 'greenery'.
“Haritantaṃ” (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.303) là cây cỏ xanh tươi.
Anta-saddena padavaḍḍhanaṃ kataṃ yathā ‘‘vanantaṃ suttanta’’nti, allatiṇādīni āgamma nibbāyatīti attho.
The word 'anta' is used to extend the term, as in 'vanantaṃ' (forest edge) and 'suttanta' (sutta). The meaning is that it cools down due to fresh grass, etc.
Từ “anta” được dùng để kéo dài từ, như “vanantaṃ suttantaṃ”, có nghĩa là “tắt đi” khi dựa vào cỏ xanh tươi v.v...
Pathantanti mahāmaggaṃ.
'Pathanta' means a main road.
“Pathantaṃ” là đại lộ.
Selantanti pabbataṃ.
'Selanta' means a mountain.
“Selantaṃ” là núi.
Udakantanti udakaṃ.
'Udakanta' means water.
“Udakantaṃ” là nước.
Ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāganti tiṇagumbādirahitaṃ vivittaṃ abbhokāsabhūmibhāgaṃ.
'A delightful piece of ground' means an open piece of ground, free from grass, bushes, and the like, a secluded place.
“Ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ” là một vùng đất trống trải, không có cỏ cây bụi rậm v.v... một vùng đất thanh vắng.
Anāhārāti apaccayā nirupādānā.
'Without nutriment' means without conditions, without clinging.
“Anāhārā” là không có duyên, không có chấp thủ.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Những phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
56. Tatiye vivittāni tādisāni pana pariyantāni atidūrāni hontīti āha ‘‘antimapariyantimānī’’ti.
In the third (sutta), 'secluded' refers to such extreme boundaries that are very far away, thus it is said 'antimapariyantimānī'.
Trong kinh thứ ba, “vivittāni” (thanh vắng) nhưng những nơi đó lại ở rất xa, nên đã nói “antimapariyantimāni” (những nơi tận cùng, xa xôi nhất).
Ante bhavāni antimāni, antimāniyeva pariyantimāni.
Those that are at the end are 'antimāni'; those that are indeed 'antimāni' are 'pariyantimāni'.
Những nơi ở cuối là “antimāni”, những nơi “antimāni” chính là “pariyantimāni”.
Ubhayenapi atidūrataṃ dasseti.
By both, it indicates extreme remoteness.
Cả hai đều chỉ sự xa xôi tột cùng.
Samannāhāre ṭhapayamānoti indriyaṃ samākārena vattento indriyasamataṃ paṭipādento nāma hoti.
'Maintaining the faculty in balance' means exercising the faculty appropriately, thereby bringing about the balance of the faculty.
“Samannāhāre ṭhapayamāno” tức là duy trì các căn một cách cân bằng, đạt được sự bình đẳng của các căn.
Vipassanācittasampayutto samādhi, satipi saṅkhāranimittāvirahe niccanimittādivirahato ‘‘animitto’’ti vuccatīti āha ‘‘animittanti balavavipassanāsamādhi’’nti.
The concentration (samādhi) associated with the vipassanā-consciousness is called 'animitta' (signless) because, even if the signs of formations are absent, it is free from the sign of permanence and so on, thus it is said 'animitta means strong vipassanā-concentration'.
Định (samādhi) đi kèm với tâm thiền quán (vipassanācitta), dù không có tướng hành (saṅkhāranimitta) nhưng được gọi là “vô tướng” (animitto) vì không có tướng thường hằng v.v..., nên đã nói “animittanti balavavipassanāsamādhi” (vô tướng là định thiền quán mạnh mẽ).
61. Aṭṭhame ālokasaññaṃ manasi kareyyāsīti divā vā rattiṃ vā sūriyapajjotacandamaṇiādīnaṃ ālokaṃ ‘‘āloko’’ti manasi kareyyāsi.
In the eighth (sutta), 'you should attend to the perception of light' means you should attend to the light of the sun, moon, jewels, etc., whether by day or night, as 'light'.
Trong kinh thứ tám, “hãy tác ý về tưởng ánh sáng (ālokasaññaṃ manasi kareyyāsi)” tức là hãy tác ý về ánh sáng của mặt trời, ánh sáng của mặt trăng, ngọc v.v... vào ban ngày hay ban đêm là “ánh sáng”.
Idaṃ vuttaṃ hoti – sūriyacandālokādiṃ divā rattiñca upaladdhaṃ yathāladdhavaseneva manasi kareyyāsi, citte ṭhapeyyāsi.
This is what is meant: you should attend to and establish in your mind the light of the sun, moon, etc., as it is perceived, whether by day or night.
Điều này có nghĩa là – hãy tác ý về ánh sáng mặt trời, mặt trăng v.v... được nhận biết vào ban ngày và ban đêm, hãy giữ nó trong tâm như đã được nhận biết.
Yathā te subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yadicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati, yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeyyāsi, divā viya vigatathinamiddhova bhaveyyāsīti.
Just as for one whose light-kasiṇa is well-developed, the kasiṇa-light appears at will and for as long as desired at night, so you should establish the perception of day there, and become as if it were day, free from sloth and torpor.
Như thể ánh sáng kasiṇa (kasiṇāloko) của bạn đã được tu tập tốt, ánh sáng đó sẽ hiện diện theo ý muốn và bao lâu tùy thích vào ban đêm, nhờ đó bạn sẽ giữ tưởng ban ngày (divāsaññaṃ) ở đó, bạn sẽ như thể không còn hôn trầm và buồn ngủ như ban ngày.
Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
Therefore, it is said 'as by day, so by night'.
Do đó đã nói “như ban ngày, như ban đêm”.
Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena thinamiddhapidhānena apihitattā.
'With an open mind' means with a mind that is thus uncovered, being uncovered by the covering of sloth and torpor.
“Iti vivaṭena cetasā” (với tâm rộng mở như vậy) tức là với tâm không bị che đậy, vì không bị che đậy bởi sự che phủ của hôn trầm và buồn ngủ.
Apariyonaddhenāti samantato anonaddhena asañchāditena.
'Unrestricted' means not bound or covered from all sides.
“Apariyonaddhenā” (không bị bao phủ) tức là không bị bao phủ hoàn toàn, không bị che lấp.
Sahobhāsanti sañāṇobhāsaṃ.
'With its radiance' means with the radiance of knowledge.
“Sahobhāsaṃ” (cùng với ánh sáng) tức là ánh sáng của tuệ (ñāṇobhāsaṃ).
Thinamiddhavinodanaālokopi vā hotu kasiṇālokopi vā parikammālokopi vā, upakkilesāloko viya sabboyaṃ āloko ñāṇasamuṭṭhānovāti.
Whether it be the light that dispels sloth and torpor, or kasiṇa-light, or preliminary light, all this light, like the light of defilements, arises from knowledge.
Dù là ánh sáng xua tan hôn trầm và buồn ngủ, hay ánh sáng kasiṇa, hay ánh sáng sơ khởi, tất cả ánh sáng này đều phát sanh từ tuệ, như ánh sáng của các phiền não.
Yesaṃ akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, tāni avassaṃ kātabbāni.
Those things whose non-performance makes a person greatly culpable are 'avassaṃ kātabbāni' (things that must be done).
Những việc mà nếu không làm thì người đó sẽ chịu tổn thất lớn, những việc đó nhất định phải làm.
Yāni akātumpi vaṭṭanti, sati samavāye kātabbato tāni karaṇīyānīti āha ‘‘itarāni karaṇīyānī’’ti.
Those things that may also be left undone, but are to be done when the occasion arises, are 'karaṇīyāni' (things to be done), thus it is said 'the others are things to be done'.
Những điều mà dù không làm cũng được, nhưng khi có sự hội đủ điều kiện thì phải làm, những điều đó được gọi là karaṇīyāni (nên làm), nên nói “những điều khác là nên làm”.
Atha vā kattabbāni kammāni karaṇaṃ arahantīti karaṇīyāni.
Alternatively, actions that are worthy of being done are 'karaṇīyāni'.
Hoặc, những việc cần phải làm, xứng đáng được làm, nên gọi là karaṇīyāni (những điều nên làm).
Itarāni kiccānītipi vadanti.
The others are also called 'kiccāni' (duties).
Người ta cũng gọi những điều khác là kiccāni (những việc cần làm).
Ādinayappavattā viggāhikakathāti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi, ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi, kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi, micchāpaṭipanno tvamasi, ahamasmi sammāpaṭipanno, sahitaṃ me, asahitaṃ te, purevacanīyaṃ pacchā avaca, pacchāvacanīyaṃ pure avaca, adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ, āropito te vādo, niggahito tvamasi.
A contentious discussion that leads to harm is: ‘You do not know this Dhamma and Vinaya; I know this Dhamma and Vinaya. How could you know this Dhamma and Vinaya? You are practicing wrongly; I am practicing rightly. What I say is coherent; what you say is incoherent. You said last what should have been said first, and you said first what should have been said last. Your long-practiced knowledge has been overturned. Your argument has been refuted. You are defeated.
Cuộc tranh luận dẫn đến sự bất lợi là cuộc tranh luận diễn ra theo cách: “Ngươi không biết giáo pháp và giới luật này, ta biết giáo pháp và giới luật này; làm sao ngươi có thể biết giáo pháp và giới luật này? Ngươi là người thực hành sai lầm, ta là người thực hành đúng đắn. Lời của ta có ý nghĩa, lời của ngươi không có ý nghĩa. Ngươi nói điều nên nói sau ra trước, nói điều nên nói trước ra sau. Điều ngươi đã quen thuộc đã bị đảo lộn. Ngươi đã bị buộc tội. Hãy tìm cách thoát khỏi lời buộc tội, hoặc nếu có thể, hãy tự giải thoát mình.”
Cara vādappamokkhāya, nibbeṭhehi vā sace pahosī’’ti (dī. ni. 1.18; ma. ni. 3.41) evaṃpavattā kathā.
Go and seek liberation from your argument, or unravel it if you can,’—a discussion that proceeds in this manner.
Đó là cuộc tranh luận diễn ra như vậy.
Tattha sahitaṃ meti (dī. ni. aṭṭha. 1.18) mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ, atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho.
Here, sahitaṃ me means, ‘my statement is coherent, consistent, meaningful, and reasonable.’
Trong đó, sahitaṃ me (lời của ta có ý nghĩa) có nghĩa là lời của ta có ý nghĩa, chặt chẽ, phù hợp với mục đích và lý lẽ.
Sahitanti vā pubbāparāviruddhaṃ.
Or, sahitaṃ means ‘not contradictory in its earlier and later parts.’
Hoặc sahitaṃ (có ý nghĩa) là không mâu thuẫn trước sau.
Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ.
Asahitaṃ te means, ‘your statement is incoherent, inconsistent.’
Asahitaṃ te (lời của ngươi không có ý nghĩa) là lời của ngươi không có ý nghĩa, không chặt chẽ.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ parivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jānāsīti attho.
Adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ means, ‘that which is well-mastered by you through long practice has been overturned, reversed by my single statement; it means you know nothing.’
Adhiciṇṇaṃ te viparāvaṭṭaṃ (điều ngươi đã quen thuộc đã bị đảo lộn) có nghĩa là điều mà ngươi đã thành thạo do thực hành lâu dài, điều đó đã bị ta đảo lộn chỉ bằng một lời nói; nghĩa là ngươi chẳng biết gì cả.
Āropito te vādoti mayā tava vāde doso āropito.
Āropito te vādo means, ‘I have pointed out a fault in your argument.’
Āropito te vādo (ngươi đã bị buộc tội) có nghĩa là ta đã buộc tội trong lời nói của ngươi.
Cara vādappamokkhāyāti dosamocanatthaṃ cara vicara, tattha tattha gantvā sikkhāti attho.
Cara vādappamokkhāya means, ‘go and wander, go to various places and learn, for the purpose of freeing yourself from the fault.’
Cara vādappamokkhāya (hãy tìm cách thoát khỏi lời buộc tội) có nghĩa là hãy đi đây đó, học hỏi để giải thoát khỏi lỗi lầm.
Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayaṃ pahosi, idāni eva nibbeṭhehīti attho.
Nibbeṭhehi vā sace pahosī means, ‘but if you are capable, unravel it right now.’
Nibbeṭhehi vā sace pahosī (hoặc nếu có thể, hãy tự giải thoát mình) có nghĩa là nếu ngươi có thể tự mình, hãy giải thoát ngay bây giờ.
Taṇhā sabbaso khīyanti etthāti taṇhāsaṅkhayo, tasmiṃ.
Taṇhāsaṅkhayo is that wherein craving is completely destroyed; in that.
Nơi nào tham ái được diệt trừ hoàn toàn, nơi đó là taṇhāsaṅkhaya (sự diệt trừ tham ái).
Taṇhāsaṅkhayeti ca idaṃ visaye bhummanti āha ‘‘taṃ ārammaṇaṃ katvā’’ti.
And taṇhāsaṅkhaye is in the sense of location (visaya bhūmī), thus it is said, ‘making that the object.’
Và từ taṇhāsaṅkhaye (trong sự diệt trừ tham ái) là chỉ về đối tượng, nên nói “lấy đó làm đối tượng”.
Vimuttacittatāyāti sabbasaṃkilesehi vippayuttacittatāya.
Vimuttacittatāya means, ‘by having a mind free from all defilements.’
Vimuttacittatāya (do tâm giải thoát) là do tâm không còn vướng mắc với tất cả phiền não.
Aparabhāge paṭipadā nāma ariyasaccābhisamayo.
The path in the latter part is the comprehension of the Noble Truths.
Sau đó, con đường thực hành (paṭipadā) là sự chứng ngộ các Thánh đế.
Sā sāsanacārigocarā paccattaṃ veditabbatoti āha ‘‘pubbabhāgappaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchatī’’ti.
Since that path is to be known by oneself, being the domain of the Buddha’s teaching, it is said, ‘He asks to teach the preliminary path concisely.’
Con đường đó là đối tượng hành trì trong giáo pháp, phải tự mình chứng ngộ, nên nói “hỏi rằng hãy thuyết giảng tóm tắt con đường thực hành sơ khởi”.
Akuppadhammatāya khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, so eva aparihāyanasabhāvattā accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭhā.
Having transcended the end, which is decay and dissolution, due to its unshakeable nature, it is accantā. That itself, being of an unceasing nature, is its ultimate conclusion, thus accantaniṭṭhā.
Do không bị lay chuyển, đã vượt qua sự diệt vong và biến hoại, nên là accantā (tuyệt đối). Chính điều đó, do bản chất không suy giảm, là sự kết thúc tuyệt đối của nó, nên là accantaniṭṭhā (sự kết thúc tuyệt đối).
Tenāha ‘‘ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho’’ti.
Therefore, it is said, ‘It means an ultimate conclusion, a constant conclusion.’
Do đó nói “có nghĩa là sự kết thúc dứt khoát, sự kết thúc vĩnh viễn”.
Na hi paṭividdhassa lokuttaradhammassa dassannaṃ kuppannaṃ nāma atthi.
For there is no falling away for the supramundane Dhamma that has been penetrated.
Thật vậy, không có sự lay chuyển nào đối với pháp siêu thế đã được chứng đắc.
Accantameva catūhi yogehi khemo etassa atthīti accantayogakkhemī.
One for whom there is absolute security from the four bonds is accantayogakkhemī.
Hoàn toàn an toàn khỏi bốn ách, nên là accantayogakkhemī (người hoàn toàn an toàn khỏi các ách).
Maggabrahmacariyassa vusitattā tassa ca aparihāyanasabhāvattā accantaṃ brahmacārīti accantabrahmacārī.
Having lived the holy life of the path, and since that is of an unceasing nature, one is absolutely celibate, thus accantabrahmacārī.
Do đã sống phạm hạnh của đạo lộ, và do bản chất không suy giảm của đạo lộ đó, nên là người phạm hạnh tuyệt đối, accantabrahmacārī (người phạm hạnh tuyệt đối).
Tenāha ‘‘niccabrahmacārīti attho’’ti.
Therefore, it is said, ‘It means constantly celibate.’
Do đó nói “có nghĩa là người phạm hạnh vĩnh viễn”.
Pariyosānanti maggabrahmacariyapariyapariyosānaṃ vaṭṭadukkhapariyosānañca.
Pariyosāna means the conclusion of the holy life of the path and the conclusion of the suffering of saṃsāra.
Pariyosāna (sự kết thúc) là sự kết thúc của phạm hạnh đạo lộ và sự kết thúc của khổ luân hồi.
Pañcakkhandhāti pañcupādānakkhandhā.
Pañcakkhandhā means the five aggregates of clinging.
Pañcakkhandhā (năm uẩn) là năm thủ uẩn.
Sakkāyasabbañhi sandhāya idha ‘‘sabbe dhammā’’ti vuttaṃ vipassanāvisayassa adhippetattā.
Here, ‘all phenomena’ is stated with reference to all that constitutes personality (sakkāya), because the domain of insight (vipassanā) is intended.
Ở đây, “sabbe dhammā” (tất cả các pháp) được nói đến để chỉ toàn bộ thân kiến (sakkāya), vì đối tượng của tuệ quán được đề cập.
Tasmā āyatanadhātuyopi taggatikā eva daṭṭhabbā.
Therefore, the sense bases and elements should also be understood as belonging to that category.
Do đó, các xứ và các giới cũng phải được xem là thuộc về phạm vi đó.
Tenāha bhagavā ‘‘nālaṃ abhinivesāyā’’ti.
Therefore, the Blessed One said, ‘They are not fit for clinging.’
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói “nālaṃ abhinivesāya” (không nên chấp thủ).
Na yuttā abhinivesāya ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti ajjhosānāya.
Na yuttā abhinivesāya means, ‘not fit for the assumption: “This is mine, this is my self.”’
Không nên chấp thủ theo kiểu “cái này là của tôi, cái này là tự ngã của tôi”.
‘‘Alameva nibbindituṃ alaṃ virajjitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 128, 134, 143) viya alaṃ-saddo yuttatthopi hotīti āha ‘‘na yuttā’’ti.
Just as in phrases like ‘enough to be disenchanted, enough to be dispassionate’ (alaṃ nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ), the word alaṃ can mean ‘fit,’ so it is said, ‘not fit.’
Từ alaṃ (nên, đủ) cũng có nghĩa là phù hợp, như trong các câu “Alameva nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ” (Đủ để nhàm chán, đủ để ly tham), nên nói “không nên”.
Sampajjantīti bhavanti.
Sampajjantī means, ‘they become.’
Sampajjantī (thành tựu) là trở thành.
Yadipi ‘‘tatiyā catutthī’’ti idaṃ visuddhidvayaṃ abhiññāpaññā, tassa pana sapaccayanāmarūpadassanabhāvato sati ca paccayapariggahe sapaccayattā aniccanti, nāmarūpassa aniccatāya dukkhaṃ, dukkhañca anattāti atthato lakkhaṇattayaṃ supākaṭameva hotīti āha ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānātī’’ti.
Although ‘the third and fourth’ refer to the two purifications of higher knowledge and wisdom, since they involve seeing dependent name-and-form, and with the comprehension of causality, name-and-form are dependent, thus impermanent; and due to the impermanence of name-and-form, there is suffering; and suffering is non-self—the three characteristics are clearly evident in meaning. Therefore, it is said, ‘One fully understands impermanence, suffering, and non-self through the full understanding of knowledge.’
Mặc dù hai sự thanh tịnh này, “tatiyā catutthī” (thứ ba, thứ tư), là tuệ siêu phàm, nhưng do bản chất của chúng là thấy danh sắc có duyên, và khi duyên được nắm giữ, chúng là vô thường; do danh sắc là vô thường nên là khổ, và khổ là vô ngã, nên về mặt ý nghĩa, ba đặc tính (lakkhaṇa-ttaya) rất rõ ràng, nên nói “biết rõ bằng tuệ hiểu biết (ñātapariññā) rằng vô thường, khổ, vô ngã”.
Tatheva tīraṇapariññāyāti iminā aniccādibhāvena nālaṃ abhinivesāyāti nāmarūpassa upasaṃharati, na abhiññāpaññānaṃ sambhāradhammānaṃ.
Tatheva tīraṇapariññāyā means, ‘by this, one relates name-and-form to “not fit for clinging” in terms of impermanence and so on, not to the constituent factors of higher knowledge and wisdom.’
Tương tự với tuệ thẩm sát (tīraṇapariññā), điều này áp dụng ba đặc tính vô thường, v.v., cho danh sắc, không phải cho các pháp cấu thành tuệ siêu phàm.
Purimāya hi atthato āpannaṃ lakkhaṇattayaṃ gaṇhāti salakkhaṇasallakkhaṇaparattā tassā.
For the former (the full understanding of knowledge) grasps the three characteristics that arise in meaning, because it involves discerning and characterizing specific characteristics.
Vì tuệ trước đó (ñātapariññā) nắm giữ ba đặc tính được suy ra từ ý nghĩa, do bản chất của nó là nhận biết các đặc tính riêng và chung.
Dutiyāya sarūpato tassā lakkhaṇattayāropanavasena sammasanabhāvato.
By the latter (the full understanding of investigation), it is through reflecting on name-and-form by applying the three characteristics to their true nature.
Vì tuệ thứ hai (tīraṇapariññā) là sự quán xét bằng cách áp đặt ba đặc tính đó lên chính bản chất của nó.
Ekacittakkhaṇikatāya abhinipātamattatāya ca appamattakampi.
Even a small amount, due to its momentary nature and being merely an impingement.
Dù là một chút (appamattakampi) cũng do chỉ là một sát na tâm và chỉ là sự khởi lên tức thời.
Rūpapariggahassa oḷārikabhāvato arūpapariggahaṃ dasseti.
Due to the grossness of the comprehension of materiality, it shows the comprehension of immateriality.
Do sự nắm giữ sắc pháp là thô thiển, nên chỉ ra sự nắm giữ vô sắc pháp.
Dassento ca vedanāya āsannabhāvato, visesato sukhasārāgitāya, bhavassādagadhitamānasatāya ca therassa vedanāvasena nibbattetvā dasseti.
And showing it, due to the proximity of feeling, especially due to attachment to the essence of happiness, and due to the Elder's mind being greedy for the taste of existence, it shows by bringing forth (the comprehension) in terms of feeling.
Khi chỉ ra, do sự gần gũi với thọ, đặc biệt là do sự tham luyến lạc thú, và do tâm bị dính mắc vào vị ngọt của hữu, nên vị Trưởng lão đã trình bày bằng cách phát sinh theo thọ.
Khayavirāgoti khayasaṅkhāto virāgo saṅkhārānaṃ palujjanā.
Dispassion through exhaustion means dispassion reckoned as exhaustion, the breaking up of formations.
Khayavirāgo (ly tham do diệt tận) là sự ly tham được gọi là diệt tận, tức là sự tan rã của các hành.
Yaṃ āgamma sabbaso saṅkhārehi virajjanā hoti, taṃ nibbānaṃ accantavirāgo.
That Nibbāna, by relying on which there is complete dispassion from all formations, is absolute dispassion.
Niết Bàn là accantavirāgo (sự ly tham tuyệt đối), nơi nương tựa để hoàn toàn ly tham khỏi các hành.
Nirodhānupassimhipīti nirodhānupassipadepi.
Also in contemplating cessation means also in the phrase "contemplating cessation".
Nirodhānupassimhipi (cũng trong pháp quán diệt tận).
Eseva nayoti atidisitvā taṃ ekadesena vivaranto ‘‘nirodhopi hi…pe… duvidhoyevā’’ti āha.
The same method refers to the statement "cessation also... is of two kinds" (nirodhopi hi…pe… duvidhoyevā), which is an over-extension and a partial explanation of it.
Eseva nayo (cũng vậy) là nói về nguyên tắc này, và giải thích một phần bằng cách nói “nirodhopi hi…pe… duvidhoyevā” (sự diệt tận cũng…pe… có hai loại).
Khandhānaṃ pariccajanaṃ tappaṭibaddhakilesappahānavasenāti yenākārena vipassanā kilese pajahati, tenākārena taṃnimittakkhandhe ca pajahatīti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘sā hi…pe… vossajjatī’’ti.
The relinquishing of the aggregates is in the sense of abandoning the defilements connected with them; thus, in the manner that insight abandons defilements, in that manner it also abandons the aggregates that are their cause, and this deserves to be said. Therefore, it says: "for it... relinquishes" (sā hi…pe… vossajjatī).
Sự từ bỏ các uẩn là theo cách đoạn trừ các phiền não gắn liền với chúng, tức là tuệ quán đoạn trừ phiền não theo cách nào, thì nó cũng đoạn trừ các uẩn là nhân của phiền não đó theo cách đó, nên nói “sā hi…pe… vossajjatī” (nó…pe… từ bỏ).
Ārammaṇatoti kiccasādhanavasena ārammaṇakaraṇato.
As an object means by making it an object for the accomplishment of a function.
Ārammaṇato (do đối tượng) là do lấy làm đối tượng theo cách hoàn thành chức năng.
Evañhi maggato aññesaṃ nibbānārammaṇānaṃ pakkhandanavossaggābhāvo siddhova hoti.
For in this way, the absence of plunging into and relinquishing Nibbāna as an object by others apart from the path is established.
Vì vậy, sự không có sự hướng đến và từ bỏ Niết Bàn làm đối tượng của những pháp khác ngoài đạo lộ là đã được chứng minh.
Pariccajanena pakkhandanena cāti dvīhipi vā kāraṇehi.
By relinquishing and by plunging, thus by both causes.
Bằng sự từ bỏ và bằng sự hướng đến, tức là bằng cả hai nguyên nhân.
Soti maggo.
That refers to the path.
So (nó) là đạo lộ.
Sabbesaṃ khandhānaṃ vossajjanaṃ tappaṭibaddhasaṃkilesappahānena daṭṭhabbaṃ.
The relinquishing of all aggregates should be understood as the abandonment of the defilements connected with them.
Sự từ bỏ tất cả các uẩn phải được hiểu là sự đoạn trừ các phiền não gắn liền với chúng.
Yasmā vā vipassanācittaṃ pakkhandatīti maggasampayuttacittaṃ sandhāyāha.
Or, it refers to the mind associated with the path when it says that the insight-mind plunges.
Hoặc, do tâm tuệ quán hướng đến, nên nói về tâm tương ưng với đạo lộ.
Maggo ca samucchedavasena kilese khandhe ca pariccajati, tasmā yathākkamaṃ vipassanāmaggānañca vasena pakkhandanapariccāgavossaggāpi veditabbā.
And the path relinquishes defilements and aggregates by way of eradication; therefore, plunging, relinquishing, and abandoning should be understood in terms of insight and path respectively.
Và đạo lộ từ bỏ phiền não và các uẩn bằng cách đoạn trừ hoàn toàn, do đó, sự hướng đến, sự từ bỏ và sự xả ly cũng phải được hiểu theo thứ tự của tuệ quán và đạo lộ.
Tadubhayasamaṅgīti vipassanāsamaṅgī maggasamaṅgī ca.
Possessing both means possessing insight and possessing the path.
Tadubhayasamaṅgī (người đầy đủ cả hai) là người đầy đủ tuệ quán và đầy đủ đạo lộ.
‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādivacanato (paṭi. ma. 1.52) hi yathā vipassanāya kilesānaṃ pariccāgappaṭinissaggo labbhati, evaṃ āyatiṃ tehi kilesehi uppādetabbakkhandhānampi pariccāgapaṭinissaggo vattabbo.
For, from statements like "By contemplating impermanence, one abandons the perception of permanence" (Paṭisambhidāmagga 1.52), just as the relinquishing and abandoning of defilements is obtained by insight, so too the relinquishing and abandoning of the aggregates that would be produced by those defilements in the future should be stated.
Vì từ lời dạy “Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī” (Bằng quán vô thường, đoạn trừ tưởng thường), sự từ bỏ và xả ly phiền não được đạt được bằng tuệ quán, thì cũng phải nói về sự từ bỏ và xả ly các uẩn sẽ được sinh ra bởi những phiền não đó trong tương lai.
Pakkhandanapaṭinissaggo pana magge labbhamānāya ekantakāraṇabhūtāya vuṭṭhānagāminivipassanāya vasena veditabbo.
However, the abandoning by plunging should be understood in terms of the insight that leads to emergence, which is an absolute cause obtained in the path.
Tuy nhiên, sự hướng đến và xả ly phải được hiểu theo tuệ quán đưa đến sự xuất ly, là nguyên nhân tuyệt đối được tìm thấy trong đạo lộ.
Magge pana tadubhayampi ñāyāgatameva nippariyāyatova labbhamānattā.
In the path, both are obtained directly, as they are inherent in the process.
Còn trong đạo lộ, cả hai đều được đạt được một cách tự nhiên và trực tiếp.
Tenāha ‘‘tadubhayasamaṅgīpuggalo’’tiādi.
Therefore, it says: "a person possessing both" and so on.
Do đó nói “tadubhayasamaṅgīpuggalo” (người đầy đủ cả hai) v.v.
Pucchantassa ajjhāsayavasena ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti ettha kāmupādānavasena upādiyanaṃ paṭikkhipatīti āha ‘‘taṇhāvasena na upādiyatī’’ti.
According to the questioner's intention, in "one does not grasp anything in the world," it prohibits grasping by way of craving. Therefore, it says: "one does not grasp by way of craving".
Theo ý hướng của người hỏi, ở đây, trong câu ‘‘không chấp thủ bất cứ điều gì trong đời’’, nói rằng bác bỏ sự chấp thủ theo kiểu chấp thủ dục, tức là ‘‘không chấp thủ theo ái dục’’.
Taṇhāvasena vā asati upādiyane diṭṭhivasena upādiyanaṃ anavakāsamevāti ‘‘taṇhāvasena’’icceva vuttaṃ.
Or, when there is no grasping by way of craving, grasping by way of wrong view has no scope at all. Therefore, it is simply said: "by way of craving".
Hoặc là khi không có sự chấp thủ theo ái dục, thì sự chấp thủ theo kiến chấp cũng không có chỗ, nên mới nói ‘‘theo ái dục’’ như vậy.
Na parāmasatīti nādiyati.
Does not cling means does not appropriate.
‘‘Không nắm giữ’’ nghĩa là không chấp nhận.
Diṭṭhiparāmāsavasena vā ‘‘nicca’’ntiādinā na parāmasati.
Or, by way of wrong view, does not cling as "permanent" and so on.
Hoặc là không nắm giữ theo kiểu kiến chấp, bằng cách nói ‘‘thường còn’’ v.v.
Saṃkhitteneva kathesīti tassa ajjhāsayavasena papañcaṃ akatvā kathesi.
He spoke concisely means he spoke without elaboration, according to the questioner's intention.
‘‘Đã thuyết giảng một cách vắn tắt’’ nghĩa là đã thuyết giảng mà không làm cho phức tạp, theo ý hướng của vị ấy.
62. Navame mā, bhikkhave, puññānanti (itivu. aṭṭha. 62) ettha māti paṭisedhe nipāto.
62. In the ninth (sutta), "Bhikkhus, do not" (Itivuttaka-aṭṭhakathā 62), the word mā is a prohibitive particle.
62. Trong câu ‘‘Này chư Tỳ-khưu, chớ’’, chữ mā là một giới từ phủ định.
Puñña-saddo ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) puññaphale āgato.
The word puñña (merit) appears in the sense of the fruit of merit in passages like "Bhikkhus, due to undertaking wholesome states, this merit thus increases" (Dīgha Nikāya 3.80).
Từ puñña (phước) được dùng để chỉ quả phước trong các câu như ‘‘Này chư Tỳ-khưu, do sự thành tựu các pháp thiện, phước này tăng trưởng như vậy’’ v.v.
‘‘Avijjāgatoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo puññañce saṅkhāraṃ abhisaṅkharotī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.51) kāmarūpāvacarasucaritesu.
It appears in the sense of wholesome actions pertaining to the kāma-realm and rūpa-realm in passages like "Bhikkhus, this person, ignorant, performs a meritorious formation" (Saṃyutta Nikāya 2.51).
Trong các câu như ‘‘Này chư Tỳ-khưu, hạng người vô minh này tạo tác các hành phước’’ v.v., nó chỉ các thiện hạnh thuộc cõi dục và cõi sắc.
‘‘Puññūpagaṃ hoti viññāṇa’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.51) sugativisesabhūte upapattibhave.
It appears in the sense of rebirth in a good destination, a special kind of existence, in passages like "consciousness becomes conducive to merit" (Saṃyutta Nikāya 2.51).
Trong các câu như ‘‘thức tái sanh vào cõi phước’’ v.v., nó chỉ hữu tái sanh đặc biệt thuộc cõi thiện.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, puññakiriyavatthūni dānamayaṃ puññakiriyavatthu, sīlamayaṃ puññakiriyavatthu, bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthū’’tiādīsu (itivu. 60; dī. ni. 3.305; a. ni. 8.36) kusalacetanāyaṃ.
It appears in the sense of wholesome volition in passages like "Bhikkhus, there are these three bases of meritorious action: the basis of meritorious action consisting of giving, the basis of meritorious action consisting of morality, the basis of meritorious action consisting of development" (Itivuttaka 60; Dīgha Nikāya 3.305; Aṅguttara Nikāya 8.36).
Trong các câu như ‘‘Này chư Tỳ-khưu, có ba căn bản tạo phước này: căn bản tạo phước do bố thí, căn bản tạo phước do giữ giới, căn bản tạo phước do tu tập’’ v.v., nó chỉ thiện tư.
Idha pana tebhūmakakusaladhamme veditabbo.
Here, however, it should be understood as wholesome states pertaining to the three realms.
Ở đây, cần phải hiểu nó là các thiện pháp thuộc ba cõi.
Bhāyitthāti ettha duvidhaṃ bhayaṃ ñāṇabhayaṃ, sārajjabhayanti.
In bhāyitthā (you should fear), there are two kinds of fear: the fear of knowledge and the fear of apprehension.
Trong từ bhāyitthā (chớ sợ), có hai loại sợ hãi: sợ hãi do trí tuệ (ñāṇabhaya) và sợ hãi do lo âu (sārajjabhaya).
Tattha ‘‘yepi te, bhikkhave, devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā uccesu vimānesu ciraṭṭhitikā, tepi tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjantī’’ti (a. ni. 4.33) āgataṃ ñāṇabhayaṃ.
Therein, "Even those devas, bhikkhus, who are long-lived, beautiful, abundant in happiness, and long-abiding in high mansions, upon hearing the Tathāgata's teaching, for the most part experience fear, dread, and terror" — this is fear arising from knowledge (ñāṇabhayaṃ).
Trong đó, sợ hãi do trí tuệ là cái được nói đến trong câu ‘‘Này chư Tỳ-khưu, ngay cả những vị chư thiên sống lâu, có dung sắc, nhiều an lạc, trú lâu trong các thiên cung cao sang, khi nghe pháp của Như Lai, phần lớn cũng kinh sợ, xúc động, run rẩy’’.
‘‘Ahudeva bhayaṃ, ahu chambhitattaṃ, ahu lomahaṃso’’tiādīsu (dī. ni. 2.318) āgataṃ sārajjabhayaṃ.
In passages like "There was indeed fear, there was terror, there was hair-raising horror," the fear of apprehension (sārajjabhayaṃ) is mentioned.
Sợ hãi do lo âu là cái được nói đến trong các câu như ‘‘Thật là đáng sợ, thật là rùng mình, thật là dựng tóc gáy’’ v.v.
Idhāpi sārajjabhayameva.
Here too, it is the fear of apprehension.
Ở đây cũng là sợ hãi do lo âu.
Ayañhettha attho – bhikkhave, dīgharattaṃ kāyavacīsaṃyamo vattappaṭivattapūraṇaṃ ekāsanaṃ ekaseyyaṃ indriyadamo dhutadhammehi cittassa niggaho satisampajaññaṃ kammaṭṭhānānuyogavasena vīriyārambhoti evamādīni yāni bhikkhunā nirantaraṃ pavattetabbāni puññāni, tehi mā bhāyittha, mā bhayaṃ santāsaṃ āpajjittha.
The meaning here is this: Bhikkhus, do not fear, do not experience fear or terror of the merits that a bhikkhu should constantly practice, such as long-term restraint of body and speech, fulfilling duties and counter-duties, single sitting, single sleeping, sense restraint, subduing the mind with dhutaṅga practices, mindfulness and clear comprehension, and the exertion of effort in meditation practice.
Ý nghĩa ở đây là: Này chư Tỳ-khưu, những phước thiện mà một Tỳ-khưu phải liên tục thực hành, như là sự tự chế thân và khẩu trong thời gian dài, sự hoàn thành các giới luật và bổn phận, ngồi một chỗ, nằm một chỗ, sự chế ngự các căn, sự chế ngự tâm bằng các hạnh đầu đà, sự chánh niệm và tỉnh giác, sự tinh tấn trong việc tu tập thiền định, v.v., chớ sợ hãi những điều đó, chớ kinh sợ, chớ run rẩy.
Ekaccassa diṭṭhadhammasukhassa uparodhabhayena samparāyikanibbānasukhadāyakehi puññehi mā bhāyitthāti.
Do not fear the merits that bestow the happiness of nibbāna in the future, out of fear of losing some happiness in this present life.
Chớ sợ hãi các phước thiện mang lại an lạc Niết-bàn ở đời sau, vì sợ mất đi một số an lạc trong hiện tại.
Nissakke idaṃ sāmivacanaṃ.
In "Nissakke," this is the genitive case.
Đây là cách dùng sở hữu cách để chỉ sự không sợ hãi.
Idāni tato abhāyitabbabhāve kāraṇaṃ dassento ‘‘sukhasseta’’ntiādimāha.
Now, showing the reason for not fearing them, he says "sukhassetaṃ" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra lý do không nên sợ hãi điều đó, Ngài nói ‘‘ sukhassetaṃ’’ v.v.
Tattha sukha-saddo ‘‘sukho buddhānamuppādo, sukhā virāgatā loke’’tiādīsu (dha. pa. 194) sukhamūle āgato.
Therein, the word sukha (happiness) is used in the sense of the root of happiness in passages like "Happy is the arising of Buddhas, happy is dispassion in the world."
Trong đó, từ sukha (an lạc) được dùng để chỉ nguyên nhân của an lạc trong các câu như ‘‘Sự xuất hiện của chư Phật là an lạc, sự ly tham trên đời là an lạc’’ v.v.
‘‘Yasmā ca kho, mahāli, rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkanta’’ntiādīsu (saṃ. ni. 3.60) sukhārammaṇe.
It is used in the sense of a pleasant object in passages like "Because, Mahāli, form is pleasant, accompanied by pleasure, pervaded by pleasure."
Trong các câu như ‘‘Này Mahāli, vì sắc là an lạc, nó đi theo an lạc, nó tràn ngập an lạc’’ v.v., nó chỉ đối tượng của an lạc.
‘‘Yāvañcidaṃ, bhikkhave, na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva sukhā saggā’’tiādīsu (ma. ni. 3.255) sukhapaccayaṭṭhāne.
It is used in the sense of a pleasant condition in passages like "Bhikkhus, it is not easy to attain by description how pleasant the heavens are."
Trong các câu như ‘‘Này chư Tỳ-khưu, thật không dễ để diễn tả bằng lời rằng các cõi trời an lạc đến mức nào’’ v.v., nó chỉ nơi nương tựa của an lạc.
‘‘Sukho puññassa uccayo’’tiādīsu (dha. pa. 118) sukhahetumhi.
It is used in the sense of a cause of happiness in passages like "Happy is the accumulation of merit."
Trong các câu như ‘‘Tích lũy phước là an lạc’’ v.v., nó chỉ nguyên nhân của an lạc.
‘‘Diṭṭhadhammasukhavihārā ete dhammā’’tiādīsu (ma. ni. 1.82) abyāpajje.
It is used in the sense of harmlessness in passages like "These dhammas are pleasant abidings in this present life."
Trong các câu như ‘‘Những pháp này là sự an trú an lạc trong hiện tại’’ v.v., nó chỉ sự không phiền não.
‘‘Nibbānaṃ paramaṃ sukha’’ntiādīsu (ma. ni. 2.215; dha. pa. 203, 204) nibbāne.
It is used in the sense of nibbāna in passages like "Nibbāna is the highest happiness."
Trong các câu như ‘‘Niết-bàn là an lạc tối thượng’’ v.v., nó chỉ Niết-bàn.
‘‘Sukhassa ca pahānā’’tiādīsu (dī. ni. 1.232; ma. ni. 1.271; saṃ. ni. 2.152) sukhavedanāyaṃ.
It is used in the sense of pleasant feeling in passages like "And by the abandoning of happiness."
Trong các câu như ‘‘Và do sự đoạn trừ an lạc’’ v.v., nó chỉ thọ lạc.
‘‘Adukkhamasukhaṃ santaṃ, sukhamicceva bhāsita’’ntiādīsu (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53) upekkhāvedanāyaṃ.
It is used in the sense of equanimous feeling in passages like "That which is neither painful nor pleasant, peaceful, is spoken of as happiness itself."
Trong các câu như ‘‘Thái bình, không khổ không lạc, được gọi là an lạc’’ v.v., nó chỉ thọ xả.
‘‘Dvepi mayā, ānanda, vedanā vuttā pariyāyena sukhā vedanā dukkhā vedanā’’tiādīsu (ma. ni. 2.89) iṭṭhasukhesu.
It is used in the sense of desirable pleasures in passages like "Both feelings, Ānanda, have been declared by me in a certain way: pleasant feeling, painful feeling."
Trong các câu như ‘‘Này Ānanda, Ta đã nói hai loại thọ: thọ lạc và thọ khổ’’ v.v., nó chỉ những điều mong muốn và an lạc.
‘‘Sukho vipāko puññāna’’ntiādīsu (peṭako. 23) iṭṭhavipāke.
It is used in the sense of desirable result in passages like "Happy is the result of merits."
Trong các câu như ‘‘Quả báo của phước là an lạc’’ v.v., nó chỉ quả báo mong muốn.
Idhāpi iṭṭhavipāke eva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as a desirable result.
Ở đây cũng cần phải hiểu là quả báo mong muốn.
Iṭṭhassātiādīsu icchitabbato ceva aniṭṭhappaṭipakkhato ca iṭṭhassa.
In iṭṭhassātiādīsu, "iṭṭha" means desirable because it is wished for and because it is the opposite of undesirable.
Trong các từ iṭṭhassa v.v., iṭṭha (mong muốn) là do được mong muốn và là đối nghịch với điều không mong muốn.
Kamanīyato manasmiñca kamanato pavisanato kantassa.
Kanta means lovely, because it is longed for, and because it enters and delights the mind.
Kanta (đáng yêu) là do đáng khao khát và do đi vào tâm trí một cách đáng khao khát.
Piyāyitabbato santappanato ca piyassa.
Piya means dear, because it is to be loved and because it satisfies.
Piyassa (thân ái) là do đáng được yêu mến và do làm thỏa mãn.
Mananīyato manassa vaḍḍhanato ca manāpassāti attho veditabbo.
Manāpa means agreeable, because it is to be thought of and because it causes the mind to grow.
Cần phải hiểu ý nghĩa là manāpassa (hài lòng) là do đáng được nghĩ đến và do làm tăng trưởng tâm trí.
Yadidaṃ puññānīti puññānīti yadidaṃ vacanaṃ, etaṃ sukhassa iṭṭhassa vipākassa adhivacanaṃ nāmaṃ.
Yadidaṃ puññānīti: this word puññāni (merits) is an appellation, a name for the pleasant and desirable result.
Yadidaṃ puññānī (đó là phước) nghĩa là lời nói ‘‘phước’’ này là tên gọi, là định danh của quả báo an lạc, mong muốn.
Sukhassetaṃ yadidaṃ puññānīti phalena kāraṇassa abhedopacāraṃ vadati.
Sukhassetaṃ yadidaṃ puññānīti states the non-difference between the cause and the effect by means of an extended usage.
Câu ‘‘Sukhassetaṃ yadidaṃ puññānī’’ (Đó là an lạc, tức là phước) nói về sự gán ghép không khác biệt giữa quả và nguyên nhân.
Tena katūpacitānaṃ puññānaṃ avassaṃbhāviphalaṃ sutvā appamattena sakkaccaṃ puññāni kattabbānīti puññakiriyāyaṃ niyojeti, ādarañca nesaṃ tattha uppādeti.
By hearing the inevitable result of merits performed and accumulated, he enjoins one to perform merits diligently and heedfully, and generates respect for them.
Do đó, khi nghe về quả báo chắc chắn của các phước đã được tạo tác và tích lũy, Ngài khuyến khích việc tạo phước một cách cẩn trọng và không lơ là, đồng thời tạo ra sự tôn kính đối với chúng.
Idāni attanā sunettakāle katena puññakammena dīgharattaṃ paccanubhūtaṃ bhavantarappaṭicchannaṃ uḷārataraṃ puññavipākaṃ udāharitvā tamatthaṃ pākaṭataraṃ karonto ‘‘abhijānāmi kho panāha’’ntiādimāha.
Now, illustrating that meaning more clearly by citing the extremely abundant result of merit experienced for a long time, hidden by intervening existences, which he himself had performed in the time of Sunetta, he says "abhijānāmi kho panāhaṃ" and so on.
Bây giờ, để làm rõ hơn ý nghĩa đó, Ngài nói ‘‘ abhijānāmi kho panāhaṃ’’ v.v., bằng cách nêu gương về quả báo phước thiện cao quý đã trải nghiệm trong thời gian dài, bị che khuất bởi các kiếp sống khác, do thiện nghiệp đã tạo tác trong thời kỳ Sunetta của Ngài.
Tattha abhijānāmīti abhivisiṭṭhena ñāṇena jānāmi, paccakkhato bujjhāmi.
Therein, abhijānāmīti means "I know with distinguished knowledge, I understand directly."
Trong đó, abhijānāmi nghĩa là Ta biết bằng trí tuệ đặc biệt, Ta hiểu rõ một cách trực tiếp.
Dīgharattanti cirakālaṃ.
Dīgharattaṃ means "for a long time."
Dīgharattaṃ nghĩa là trong thời gian dài.
Puññānanti dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ.
Puññānaṃ means "of wholesome actions such as giving."
Puññānaṃ nghĩa là các thiện pháp như bố thí v.v.
Satta vassānīti satta saṃvaccharāni.
Satta vassāni means "seven years."
Satta vassāni nghĩa là bảy năm.
Mettacittanti mijjatīti mettā, siniyhatīti attho.
Mettacittaṃ: mettā means "to be soft," meaning "to be affectionate."
Mettacittaṃ: mettā là sự thân thiện, sự thương yêu.
Mitte bhavā, mittassa vā esā pavattītipi mettā.
It is also mettā because it exists in a friend, or it is the conduct of a friend.
Mettā cũng là cái hiện hữu trong bạn bè, hoặc là sự hành xử của bạn bè.
Lakkhaṇādito pana hitākārappavattilakkhaṇā, hitūpasaṃhārarasā, āghātavinayapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ manāpabhāvadassanapadaṭṭhānā.
From the perspective of its characteristics, it has the characteristic of proceeding with a benevolent attitude, its function is to bring about welfare, its manifestation is the removal of ill-will, and its proximate cause is seeing the pleasantness of beings.
Theo các đặc tính, mettā có đặc tính là sự hành xử với ý muốn lợi ích, có chức năng mang lại lợi ích, có biểu hiện là sự chế ngự sân hận, và có nhân gần là thấy được sự đáng yêu của chúng sanh.
Byāpādūpasamo etissā sampatti, sinehasambhavo vipatti.
The appeasement of ill-will is its success; the arising of attachment is its failure.
Thành tựu của nó là sự lắng dịu của sân hận, thất bại của nó là sự phát sinh của ái luyến.
Mettacittaṃ bhāvetvāti mettāsahagataṃ cittaṃ, cittasīsena samādhi vuttoti mettāsamādhiṃ metābrahmavihāraṃ uppādetvā ceva vaḍḍhetvā ca.
‘Having developed a mind of loving-kindness’ means a mind accompanied by loving-kindness. By ‘mind’ here, concentration is meant. So, having generated and cultivated the concentration of loving-kindness, the divine abiding of loving-kindness.
Mettacittaṃ bhāvetvā nghĩa là đã tu tập và phát triển tâm từ bi, tức là thiền định từ bi, phạm trú từ bi, vì thiền định được nói đến bằng từ ‘‘tâm’’.
Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti satta mahākappe.
‘For seven world-cycles of contraction and expansion’ means for seven great aeons.
Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe nghĩa là bảy đại kiếp.
Saṃvaṭṭavivaṭṭaggahaṇeneva hi saṃvaṭṭaṭṭhāyivivaṭṭaṭṭhāyinopi gahitā.
Indeed, by the mere mention of contraction and expansion, the periods of contraction-abiding and expansion-abiding are also included.
Chỉ cần nói về sự hoại và thành của kiếp là đã bao hàm cả thời kỳ hoại trụ và thành trụ.
Imaṃ lokanti kāmalokaṃ.
‘This world’ refers to the sense-sphere world.
Imaṃ lokaṃ nghĩa là cõi dục.
Saṃvaṭṭamāne sudanti saṃvaṭṭamāne, sudanti nipātamattaṃ, vipajjamāneti attho.
‘While contracting, indeed’ means ‘while contracting’; ‘indeed’ is merely a particle. The meaning is ‘while perishing’.
Saṃvaṭṭamāne sudaṃ nghĩa là khi hoại diệt, sudaṃ chỉ là một giới từ, ý nói khi biến đổi.
‘‘Varasaṃvattaṭṭhāne suda’’ntipi paṭhanti.
Some also read, ‘‘At the excellent abiding-place of contraction, indeed’’.
Cũng có bản đọc là ‘‘varasaṃvattaṭṭhāne sudaṃ’’.
Kappeti kāle.
‘In the aeon’ means in time.
Kappe nghĩa là trong thời gian.
Kappasīsena hi kālo vutto, kāle khīyamāne sabbopi khīyateva.
Indeed, by ‘aeon’ time is meant; when time dwindles, everything dwindles.
Vì thời gian được nói đến bằng từ ‘‘kiếp’’, khi thời gian tiêu tan thì tất cả đều tiêu tan.
Yathāha – ‘‘kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190).
As it is said: ‘‘Time devours all beings, together with themselves’’.
Như đã nói: ‘‘Thời gian nuốt chửng tất cả chúng sanh cùng với chính nó’’.
‘‘Ābhassarūpago homī’’ti vuttattā tejosaṃvaṭṭavasenettha kappavuṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
Since it is said, ‘‘I became one who goes to the Ābhassara realm’’, the destruction of the world here should be understood as due to fire.
Do đã nói ‘‘ Ābhassarūpago homī’’, nên ở đây cần phải hiểu sự kết thúc kiếp là do sự hoại diệt bởi lửa.
Ābhassarūpagoti tattha paṭisandhiggahaṇavasena ābhassarabrahmalokaṃ upagacchāmīti ābhassarūpago homi.
‘One who goes to the Ābhassara realm’ means I go to the Ābhassara Brahma-world by taking rebirth there.
Ābhassarūpago nghĩa là Ta tái sanh vào cõi Phạm thiên Quang Âm, tức là Ta đi đến cõi Phạm thiên Quang Âm theo cách tái sanh ở đó.
Vivaṭṭamāneti saṇṭhahamāneti attho.
‘While expanding’ means while becoming established.
Vivaṭṭamāne có nghĩa là đang hình thành.
Suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmīti kassaci sattassa tattha nibbattassa abhāvato suññaṃ yaṃ paṭhamajjhānabhūmisaṅkhātaṃ brahmavimānaṃ ādito nibbattati, taṃ paṭisandhiggahaṇavasena upapajjāmi upemi.
‘I am reborn in an empty Brahma-mansion’ means I am reborn, I arrive, by taking rebirth in the empty Brahma-mansion, which is the first jhāna realm, that first arises without any being born there.
Tôi tái sinh vào Phạm thiên cung trống không có nghĩa là, do không có chúng sinh nào được tái sinh ở đó, nên tôi tái sinh vào (upapajjāmi, upemi) Phạm thiên cung trống không, tức là cõi Phạm thiên thuộc sơ thiền địa, được hình thành ngay từ đầu, bằng cách thọ sinh.
Brahmāti kāmāvacarasattehi visiṭṭhaṭṭhena tathā tathā brūhitaguṇatāya brahmavihārato nibbattanaṭṭhena ca brahmā.
‘Brahmā’ is so called because of his distinction from sense-sphere beings, because of his qualities being thus and thus cultivated, and because of his arising from the Brahma-vihāras.
Phạm thiên (Brahmā) là Phạm thiên do có những phẩm chất được tăng trưởng như vậy so với chúng sinh cõi dục, và do được tái sinh từ Phạm thiên trú (brahmavihāra).
Brahmapārisajjabrahmapurohitehi mahanto brahmāti mahābrahmā, tato eva te abhibhavitvā ṭhitattā abhibhū.
He is a great Brahmā compared to the Brahma’s retinue and the Brahma’s ministers, hence ‘Mahābrahmā’; and because he surpasses them, he is ‘Abhibhū’ (the Vanquisher).
Phạm thiên vĩ đại hơn các Phạm thiên tùy tùng (Brahmapārisajja) và Phạm thiên đạo sư (Brahmapurohita) nên gọi là Đại Phạm thiên (Mahābrahmā); vì vậy, do vượt trội hơn họ nên là vượt trội (abhibhū).
Tehi na kenacipi guṇena abhibhūtoti anabhibhūto.
He is not surpassed by anyone in any quality, hence ‘Anabhibhūto’ (the Unvanquished).
Không bị ai vượt trội về phẩm chất nên gọi là không bị vượt trội (anabhibhūto).
Aññadatthūti ekaṃsavacane nipāto.
‘Aññadatthu’ is a particle for emphasizing certainty.
Aññadatthū là một từ chỉ sự khẳng định.
Dassanato daso, atītānāgatapaccuppannānaṃ dassanasamattho abhiññāñāṇena passitabbaṃ passāmīti attho.
‘Dasso’ means a seer. The meaning is, I am capable of seeing the past, future, and present, I see what is to be seen by supernormal knowledge.
Do thấy nên gọi là người thấy (daso); có nghĩa là, tôi có khả năng thấy quá khứ, vị lai và hiện tại, tôi thấy những gì cần được thấy bằng thắng trí.
Sesabrahmānaṃ iddhipādabhāvanābalena attano cittañca mama vase vattemīti vasavattī homīti yojetabbaṃ.
It should be connected thus: ‘I become a Vasavattī’ (one who exercises mastery) by the power of developing the bases of spiritual power, I make my own mind and the minds of other Brahmas subject to my will.
Cần hiểu rằng, tôi là người có quyền năng (vasavattī), tôi điều khiển tâm của mình và của các Phạm thiên khác bằng sức mạnh tu tập thần túc.
Tadā kira bodhisatto aṭṭhasamāpattilābhīpi samāno tathā sattahitaṃ attano pāramipūraṇañca olokento tāsu eva dvīsu jhānabhūmīsu nikanti uppādetvā mettābrahmavihāravasena aparāparaṃ saṃsari.
At that time, the Bodhisatta, even though he had attained the eight attainments, observing the welfare of beings and the fulfillment of his own perfections, developed delight in those two jhāna realms and continued to wander in saṃsāra again and again by means of the Brahma-vihāra of loving-kindness.
Vào thời đó, Bồ tát, dù đã thành tựu tám thiền định, nhưng vì quán xét lợi ích cho chúng sinh và sự viên mãn ba-la-mật của mình, đã sinh lòng yêu thích hai thiền địa đó, và luân hồi hết kiếp này sang kiếp khác bằng cách tu tập Phạm thiên trú (mettābrahmavihāra).
Tena vuttaṃ ‘‘satta vassāni…pe… vasavattī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘for seven years… and so on… a Vasavattī’’.
Do đó, đã nói: “bảy năm… v.v… có quyền năng”.
Evaṃ bhagavā rūpāvacarapuññassa vipākamahantataṃ pakāsetvā idāni kāmāvacarapuññassapi vipākaṃ dassento ‘‘chattiṃsakkhattu’’ntiādimāha.
Thus, the Blessed One, having declared the greatness of the result of meritorious deeds in the fine-material sphere, now, showing the result of meritorious deeds in the sense-sphere, says, ‘‘thirty-six times’’ and so on.
Sau khi Đức Thế Tôn đã giảng giải về sự vĩ đại của quả báo phước báo cõi sắc, giờ đây, Ngài nói đến quả báo của phước báo cõi dục, nên Ngài nói “ba mươi sáu lần” v.v.
Tattha sakko ahosinti chattiṃsakkhattuṃ chattiṃsavāre aññattha anupapajjitvā nirantaraṃ sakko devānamindo tāvatiṃsadevarājā ahosiṃ.
There, ‘I was Sakka’ means I was Sakka, the king of devas, the ruler of the Tāvatiṃsa devas, thirty-six times, without being reborn anywhere else, continuously.
Ở đó, tôi là Sakka có nghĩa là, ba mươi sáu lần, tức ba mươi sáu lượt, tôi không tái sinh ở nơi nào khác mà liên tục là Sakka, vị Thiên chủ, vua chư thiên cõi Tam thập tam thiên.
Rājā ahosintiādīsu catūhi acchariyadhammehi catūhi saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjetīti rājā.
Among ‘I was a king’ and so on, ‘Rājā’ (king) is one who delights the world with four wondrous qualities and four bases of sympathy.
Trong các câu tôi là vua v.v., vua (rājā) là người làm vui lòng thế gian bằng bốn pháp kỳ diệu và bốn pháp nhiếp sự.
Cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vattati, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī.
‘Cakkavattī’ (wheel-turning monarch) is one who turns the wheel-gem, who proceeds with the four wheels of prosperity, and by them makes others proceed, and in whom there is the turning of the wheels of postures for the welfare of others.
Chuyển luân vương (cakkavattī) là người chuyển bánh xe báu (cakkaratana), người vận hành bằng bốn bánh xe thành tựu, và người làm cho người khác vận hành bằng chúng, và người có sự vận hành của bánh xe oai nghi vì lợi ích của người khác.
‘‘Rājā’’ti cettha sāmaññaṃ, ‘‘cakkavattī’’ti visesaṃ.
Here, ‘king’ is general, ‘wheel-turning monarch’ is specific.
Ở đây, “vua” là khái niệm chung, “chuyển luân vương” là khái niệm đặc biệt.
Dhammena caratīti dhammiko, ñāyena samena vattatīti attho.
‘Dhammiko’ (righteous) is one who acts righteously; the meaning is, one who conducts himself justly and equitably.
Hành xử theo Pháp nên gọi là hợp Pháp (dhammiko); có nghĩa là, hành xử một cách công bằng và đúng đắn.
Dhammeneva rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā, dasavidhe kusaladhamme agarahite ca rājadhamme niyuttoti dhammiko.
‘Dhammarājā’ (righteous king) is one who became king having obtained kingship righteously; ‘Dhammiko’ is one who is engaged in the ten kinds of wholesome deeds and blameless royal duties.
Được vương quốc bằng Pháp và trở thành vua nên gọi là Pháp vương (dhammarājā); hợp Pháp (dhammiko) là người chuyên tâm vào mười pháp thiện và các pháp vương không bị chỉ trích.
Tena ca dhammena sakalaṃ lokaṃ rañjetīti dhammarājā.
And by that Dhamma, he delights the entire world, hence ‘Dhammarājā’.
Và bằng Pháp đó, người làm vui lòng toàn bộ thế gian nên gọi là Pháp vương (dhammarājā).
Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko, attahitadhammakaraṇena dhammarājā.
Or, ‘Dhammiko’ by performing deeds for the welfare of others; ‘Dhammarājā’ by performing deeds for his own welfare.
Hoặc hợp Pháp (dhammiko) là người làm các pháp vì lợi ích của người khác, Pháp vương (dhammarājā) là người làm các pháp vì lợi ích của mình.
Yasmā cakkavattī dhammena ñāyena rajjaṃ adhigacchati, na adhammena, tasmā vuttaṃ ‘‘dhammena laddharajjattā dhammarājā’’ti.
Because a wheel-turning monarch obtains kingship righteously and justly, not unrighteously, it is said, ‘‘a Dhammarājā because he obtained kingship righteously’’.
Vì chuyển luân vương đạt được vương quốc bằng Pháp, bằng lẽ phải, chứ không phải bằng phi Pháp, nên đã nói: “Là Pháp vương do được vương quốc bằng Pháp”.
Catūsu disāsu samuddapariyosānatāya cāturantā nāma tattha tattha dīpe mahāpathavīti āha ‘‘puratthima…pe… issaro’’ti.
‘Cāturantā’ (four-cornered) refers to the great earth on various islands, extending to the oceans in the four directions, hence he says, ‘‘eastern… and so on… lord’’.
Bốn đại địa ở các châu lục khác nhau, có biển bao quanh ở bốn phương, nên đã nói: “phương đông… v.v… là chủ”.
Vijitāvīti vijetabbassa vijitavā, kāmakodhādikassa abbhantarassa paṭirājabhūtassa bāhirassa ca arigaṇassa vijayī vijinitvā ṭhitoti attho.
Vijitāvī means one who has conquered what is to be conquered, victorious over the internal enemy-group such as lust and anger, which are like opposing kings, and over the external enemy-group, having conquered and stood firm.
Người chiến thắng (vijitāvī) là người đã chiến thắng những gì cần chiến thắng, là người đã chiến thắng và đứng vững trước kẻ thù bên trong như tham, sân, si v.v., và kẻ thù bên ngoài như các đội quân đối địch.
Kāmaṃ cakkavattino kenaci yuddhaṃ nāma natthi, yuddhena pana sādhetabbassa vijayassa siddhiyā ‘‘vijitasaṅgāmo’’ti vuttaṃ.
Indeed, a Cakkavatti has no war with anyone, but for the accomplishment of victory to be achieved by war, it is said "victorious in battle".
Dù chuyển luân vương không có chiến tranh, nhưng do sự thành tựu của chiến thắng cần đạt được bằng chiến tranh, nên đã nói: “đã chiến thắng trận chiến (vijitasaṅgāmo)”.
Janapado vā catubbidhaacchariyadhammena samannāgato asmiṃ rājini thāvariyaṃ kenaci asaṃhāriyaṃ daḷhabhattibhāvaṃ patto, janapade vā attano dhammikāya paṭipattiyā thāvariyaṃ thirabhāvaṃ pattoti janapadatthāvariyappatto.
Or the populace, endowed with the four kinds of wonderful qualities, attained stability, an unshakeable, firm devotion towards this king; or the populace, through his own righteous conduct, attained stability, firmness—thus "attained stability of the populace".
Hoặc do quốc gia đã đạt được sự vững chắc không thể bị lay chuyển bởi bất cứ ai, nhờ bốn pháp kỳ diệu, đối với vị vua này; hoặc do quốc gia đã đạt được sự vững chắc, sự kiên cố, nhờ sự hành xử hợp Pháp của mình, nên gọi là janapadatthāvariyappatto (đã đạt được sự vững chắc của quốc gia).
Caṇḍassa hi rañño balidaṇḍādīhi lokaṃ pīḷayato manussā majjhimajanapadaṃ chaḍḍetvā pabbatasamuddatīrakandarādīni nissāya paccante vāsaṃ kappenti.
For when a fierce king oppresses the people with taxes and punishments, people abandon the central region and settle in the border areas, relying on mountains, sea coasts, and caves.
Thật vậy, khi một vị vua hung ác làm khổ dân chúng bằng thuế má, hình phạt v.v., người dân sẽ bỏ vùng trung tâm mà sống ở các vùng biên giới, nương tựa vào núi, bờ biển, hang động v.v.
Atimudukassa rañño corehi sāhasikadhanavilopapīḷitā manussā paccantaṃ pahāya janapadamajjhe vāsaṃ kappenti.
When a king is excessively gentle, people, oppressed by robbers who plunder wealth by violence, abandon the border areas and settle in the central region.
Khi một vị vua quá mềm yếu, người dân bị bọn cướp cướp bóc tài sản một cách hung bạo, sẽ bỏ vùng biên giới mà sống ở giữa quốc gia.
Iti evarūpe rājini janapado thirabhāvaṃ na pāpuṇāti.
Thus, under such a king, the populace does not attain stability.
Như vậy, dưới một vị vua như thế, quốc gia không đạt được sự vững chắc.
Sattaratanasamannāgatoti cakkaratanādīhi sattahi ratanehi samupeto.
Sattaratanasamannāgato means endowed with the seven jewels, such as the wheel-jewel.
Sở hữu bảy báu (sattaratanasamannāgato) có nghĩa là được trang bị bảy báu như bánh xe báu v.v.
Tesu hi rājā cakkavattī cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite sukheneva anuvicarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, avasesehi upabhogasukhamanubhavati.
Among these, the Cakkavatti king conquers the unconquered with the wheel-jewel, travels easily through the conquered lands with the elephant-jewel and horse-jewel, protects the conquered with the minister-jewel, and experiences the bliss of enjoyment with the remaining jewels.
Trong số đó, vua chuyển luân vương chiến thắng những gì chưa chiến thắng bằng bánh xe báu; đi lại dễ dàng trong vùng đã chiến thắng bằng voi báu và ngựa báu; bảo vệ vùng đã chiến thắng bằng tướng báu; và hưởng thụ lạc thú bằng các báu vật còn lại.
Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, pacchimena mantasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo suparipuṇṇo hoti.
With the first*, his power of energy is complete; with the last, his power of counsel; and with the elephant, horse, and householder jewels, his power of authority is perfectly fulfilled.
Với báu vật đầu tiên, ông có sự kết hợp của sức mạnh tinh tấn; với báu vật cuối cùng, ông có sự kết hợp của sức mạnh trí tuệ; với voi báu, ngựa báu và gia chủ báu, ông có sức mạnh uy quyền viên mãn.
Itthimaṇiratanehi upabhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ.
With the woman-jewel and gem-jewel, he experiences the bliss of enjoyment; with the rest, the bliss of sovereignty.
Ông hưởng thụ lạc thú bằng nữ báu và ngọc báu; hưởng thụ lạc thú quyền lực bằng các báu vật còn lại.
Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti.
Specifically, his first three* arise from the result of actions generated by the roots of non-aversion and wholesome karma; the middle ones from the result of actions generated by the root of non-greed and wholesome karma; and the last one from the result of actions generated by the root of non-delusion and wholesome karma.
Đặc biệt, ba báu vật đầu tiên của ông được thành tựu nhờ quả báo của nghiệp thiện sinh ra từ gốc thiện không sân hận; ba báu vật giữa nhờ quả báo của nghiệp thiện sinh ra từ gốc thiện không tham lam; và một báu vật cuối cùng nhờ quả báo của nghiệp thiện sinh ra từ gốc thiện không si mê.
Sūrāti sattivanto, nibbhayāti atthoti āha ‘‘abhīruno’’ti.
Sūrā means powerful, fearless—thus he says "abhīruno" (fearless).
Dũng cảm (sūrā) có nghĩa là có sức mạnh, không sợ hãi; đó là ý nghĩa của “không sợ hãi (abhīruno)”.
Aṅganti kāraṇaṃ.
Aṅga means a cause.
Aṅga có nghĩa là nguyên nhân.
Yena kāraṇena ‘‘vīrā’’ti vucceyyuṃ, taṃ vīraṅgaṃ.
The cause by which they are called "heroes" is heroism.
Nguyên nhân mà nhờ đó người ta được gọi là “anh hùng”, đó là vīraṅga (phẩm chất anh hùng).
Tenāha ‘‘vīriyassetaṃ nāma’’nti.
Therefore, he says "this is a name for energy".
Do đó, đã nói: “đó là tên của sự tinh tấn (vīriya)”.
Yāva cakkavāḷapabbatā cakkassa vattanato ‘‘cakkavāḷapabbataṃ sīmaṃ katvā ṭhitasamuddapariyanta’’nti vuttaṃ.
It is said "the ocean-bounded land, taking the Cakkavāḷa mountain as its limit", because the wheel rolls as far as the Cakkavāḷa mountain.
Vì bánh xe vận hành đến tận núi Chakravāla, nên đã nói: “biên giới tận cùng là biển, lấy núi Chakravāla làm ranh giới”.
Adaṇḍenāti iminā dhanadaṇḍassa sarīradaṇḍassa ca akaraṇaṃ vuttaṃ.
By "adaṇḍena" (without punishment), the non-application of financial punishment and bodily punishment is stated.
Không dùng gậy (adaṇḍenā) có nghĩa là không sử dụng hình phạt tài sản và hình phạt thân thể.
Asatthenāti iminā pana senāya yujjhanassāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘na daṇḍenā’’tiādi vuttaṃ.
By "asatthena" (without weapon), the non-engagement in battle with an army is stated—thus, to show both, "na daṇḍenā" and so on is said.
Không dùng kiếm (asatthenā) có nghĩa là không chiến đấu bằng quân đội; để chỉ cả hai điều đó, đã nói “không dùng gậy” v.v.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ye katāparādhe satte satampi sahassampi gaṇhanti, te dhanadaṇḍena rajjaṃ kārenti.
This is what is meant: those who seize hundreds or thousands of offenders govern the kingdom with financial punishment.
Điều này có nghĩa là: những vị vua bắt hàng trăm, hàng ngàn chúng sinh phạm tội, họ cai trị bằng hình phạt tài sản.
Ye chejjabhejjaṃ anusāsanti, te satthadaṇḍena.
Those who instruct in cutting and breaking govern with the punishment of weapons.
Những vị vua ra lệnh chặt chém, họ cai trị bằng hình phạt vũ khí.
Ahaṃ pana duvidhampi daṇḍaṃ pahāya adaṇḍena ajjhāvasiṃ.
But I, having abandoned both kinds of punishment, governed without punishment.
Còn tôi, từ bỏ cả hai loại hình phạt, đã cai trị không dùng gậy.
Ye ekatodhārādinā satthena paraṃ viheṭhenti, te satthena rajjaṃ kārenti nāma.
Those who harm others with weapons such as single-edged blades are said to govern with weapons.
Những vị vua làm hại người khác bằng vũ khí như gươm một lưỡi v.v., họ được gọi là cai trị bằng vũ khí.
Ahaṃ pana satthena khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ kassaci anuppādetvā dhammeneva ‘‘ehi kho, mahārājā’’ti evaṃ paṭirājūhi sampaṭicchitāgamano vuttappakāraṃ pathaviṃ abhijinitvā ajjhāvasiṃ, abhivijinitvā sāmī hutvā vasinti.
But I, without causing even a drop of blood to any creature, even a small fly, with a weapon, having conquered and governed the earth in the manner described, having been welcomed by opposing kings saying, "Come, great king," and having become its master, I resided.
Còn tôi, không làm chảy máu dù chỉ một lượng nhỏ bằng một con ruồi nhỏ cho bất kỳ ai bằng vũ khí, mà bằng Pháp, được các vị vua đối địch chấp nhận và đến đón bằng lời “Kính mời Đại vương”, tôi đã chiến thắng và cai trị vùng đất đã nói trên, tức là đã chiến thắng và làm chủ.
Iti bhagavā attānaṃ kāyasakkhiṃ katvā puññānaṃ vipākamahantataṃ pakāsetvā idāni tamevatthaṃ gāthābandhanena dassento ‘‘passa, puññānaṃ vipāka’’ntiādimāha.
Thus, the Blessed One, making himself a living witness, declared the greatness of the results of meritorious deeds, and now, to show that same meaning in verse, he says "passa, puññānaṃ vipāka" and so on.
Như vậy, Thế Tôn, sau khi tự mình làm chứng và tuyên bố sự vĩ đại của quả báo các phước báu, bây giờ trình bày chính điều đó bằng cách kết thành kệ, đã nói câu mở đầu là “Hãy xem, quả báo của các phước báu”.
Sukhesinoti ālapanavacanametaṃ, tena sukhapariyesake satte āmanteti.
Sukhesino is a vocative, calling out to beings who seek happiness.
“ Sukhesino” là một từ xưng hô, do đó Ngài gọi những chúng sinh đang tìm kiếm hạnh phúc.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘passathā’’ti vattabbe ‘‘passā’’ti vacanabyattayo katoti daṭṭhabbo.
It should be understood that in the Pali, instead of "passathā" (you all see), "passā" (you see) is used as a grammatical variation.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, đáng lẽ phải là “passathā” nhưng lại nói “ passā”, cần phải hiểu đây là một sự biến đổi từ ngữ.
Manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitadhanaharaṇādinā vā sāhasakāritāya sāhasikā, tesaṃ kammaṃ sāhasikakammaṃ.
Sāhasikakammaṃ is the act of the violent, who are violent by placing a knife at people's chests or by seizing desired wealth.
Những kẻ đặt gươm lên ngực người, cướp đoạt tài sản mong muốn, v.v., hoặc những kẻ hành động một cách táo bạo được gọi là sāhasika (kẻ táo bạo); hành động của chúng là sāhasikakamma (hành vi táo bạo).
Pathaviyā issaro pathabyoti āha ‘‘puthavisāmiko’’ti.
Pathabyo means the lord of the earth—thus he says "puthavisāmiko" (master of the earth).
Chúa tể của trái đất là pathabyo, được nói là “ puthavisāmiko” (chủ nhân của trái đất).
63. Dasame uccāsaddā mahāsaddā uddhaṃ uggatattā uccaṃ patthaṭattā mahantaṃ avinibbhogaṃ vinibhuñjitvā gahetuṃ asakkuṇeyyaṃ saddaṃ karontā vadanti.
63. In the tenth (discourse), 'loud noises, great noises' refers to making a sound that is difficult to distinguish and grasp, being elevated upwards and spread out widely.
Trong kinh thứ mười, những tiếng ồn ào lớn, những tiếng động lớn, vì đã nổi lên và lan rộng ra cao, nên nói lời tạo ra âm thanh lớn, không thể phân biệt và nắm bắt được.
Vacīghosopi hi bahūhi ekajjhaṃ pavattito atthato ca saddato ca duravabodho kevalaṃ mahānigghoso eva hutvā sotapathamāgacchati.
Indeed, a vocal sound, when produced by many simultaneously, is difficult to comprehend in terms of both meaning and sound, coming to the ear merely as a great roar.
Thật vậy, ngay cả âm thanh lời nói được nhiều người cùng lúc phát ra cũng khó hiểu về nghĩa và về âm thanh, chỉ là một tiếng ồn lớn đến tai.
Macchavilopeti macche vilumpitvā viya gahaṇe, macchānaṃ vā vilumpane.
Macchavilope means like seizing fish by plundering them, or in the plundering of fish.
Macchavilope (nơi cướp giật cá) là nơi nắm giữ như cướp giật cá, hoặc nơi cướp giật cá.
Kevaṭṭānañhi macchapacchiṭṭhapitaṭṭhāne mahājano sannipatitvā ‘‘idha aññaṃ ekaṃ macchaṃ dehi, ekaṃ macchaphālaṃ dehi, etassa te mahā dinno, mayhaṃ khuddako’’ti evaṃ uccāsaddamahāsaddaṃ karonti.
Indeed, at the place where fishermen have placed their fish baskets, a large crowd gathers and makes such loud and great noises, saying, "Give another fish here, give a piece of fish, a big one was given to him, a small one to me!"
Thật vậy, tại nơi những người đánh cá đặt giỏ cá, nhiều người tụ tập lại và tạo ra tiếng ồn ào lớn, tiếng động lớn như: “Hãy cho tôi thêm một con cá nữa ở đây, hãy cho tôi một miếng cá, cái này của ông lớn lắm, của tôi nhỏ quá”.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘kevaṭṭānaṃ macchapacchiṃ otāretvā ṭhitaṭṭhāne’’ti.
It is with reference to this that it was said, " at the place where fishermen have lowered their fish baskets."
Điều này được nói đến trong câu “kevaṭṭānaṃ macchapacchiṃ otāretvā ṭhitaṭṭhāne” (tại nơi những người đánh cá đặt giỏ cá).
Macchaggahaṇatthaṃ jāle pakkhittepi tasmiṃ ṭhāne kevaṭṭā ceva aññe ca ‘‘paviṭṭho na paviṭṭho, gahito na gahito’’ti mahāsaddaṃ karonti.
Even when nets are cast for catching fish, at that place, fishermen and others make a great noise, saying, "Has it entered or not entered? Is it caught or not caught?"
Ngay cả khi lưới được thả xuống để bắt cá, tại nơi đó, những người đánh cá và những người khác cũng tạo ra tiếng ồn lớn: “Đã vào chưa, chưa vào, đã bắt được chưa, chưa bắt được”.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘jāle vā…pe… mahāsaddo hotī’’ti.
It is with reference to this that it was said, " or in the net… and so on… there is a great noise."
Điều này được nói đến trong câu “jāle vā…pe… mahāsaddo hotī” (hoặc trong lưới…v.v… có tiếng ồn lớn).
Kattabbavattanti pādaparikammādikattabbakiccaṃ.
Kattabbavatta refers to duties to be performed, such as foot service.
Kattabbavattaṃ (bổn phận cần làm) là những việc cần làm như xoa bóp chân.
Kharāti cittena vācāya ca kakkhaḷā.
Kharā means harsh in mind and speech.
Kharā (thô ác) là thô lỗ bằng tâm và lời nói.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
64. Ekādasame sapattakaraṇāti vā sapattehi kātabbā.
64. In the eleventh (discourse), sapattakaraṇā means either 'making rivals' or 'to be done by rivals'.
Trong kinh thứ mười một, sapattakaraṇā (do kẻ thù làm) hoặc do kẻ thù nên làm.
Kodhananti kujjhanasīlaṃ.
Kodhana means prone to anger.
Kodhanaṃ (nóng giận) là người có tánh hay giận dữ.
Kodhanoyanti kujjhano ayaṃ.
Kodhanoya means 'this one is prone to anger'.
Kodhanoyaṃ (người này nóng giận) là người này nóng giận.
Ayanti ca nipātamattaṃ.
Aya is merely a particle.
Và ayaṃ chỉ là một giới từ.
Kodhaparetoti kodhena anugato, parābhibhūto vā.
Kodhapareto means pursued by anger, or overcome by anger.
Kodhapareto (bị cơn giận chi phối) là bị cơn giận theo đuổi, hoặc bị cơn giận áp đảo.
Dubbaṇṇova hotīti pakatiyā vaṇṇavāpi alaṅkatappaṭiyattopi mukhavikārādivasena virūpo eva hoti.
Dubbaṇṇova hotī means even if one is naturally good-looking and well-adorned, one becomes disfigured due to facial contortions and so on.
Dubbaṇṇova hotī (thật sự trở nên xấu xí) là dù tự nhiên có màu da đẹp, dù được trang điểm chỉnh tề, nhưng vì sự biến đổi của khuôn mặt, v.v., nên trở nên xấu xí.
Etarahi āyatiñcāti kodhābhibhūtassa ekantamidaṃ phalanti dīpetuṃ ‘‘dubbaṇṇovā’’ti avadhāraṇaṃ katvā puna ‘‘kodhābhibhūto’’ti vuttaṃ.
To show that this is an absolute consequence for one overcome by anger, both now and in the future, the emphatic particle 'eva' is used in " dubbaṇṇovā" and then it is reiterated as " kodhābhibhūto."
Để chỉ rõ rằng đây là kết quả tất yếu của người bị cơn giận chi phối, cả hiện tại và tương lai, nên đã khẳng định “dubbaṇṇovā” (thật sự xấu xí) và sau đó lại nói “kodhābhibhūto” (bị cơn giận áp đảo).
Ayasabhāvanti akittimabhāvaṃ.
Ayasabhāva means the state of being without fame.
Ayasabhāvaṃ (sự không danh tiếng) là sự không có danh tiếng.
Attano paresañca anatthaṃ janetīti anatthajanano.
It generates harm for oneself and others, hence anatthajanano (generator of harm).
Vì tạo ra điều bất lợi cho bản thân và người khác, nên gọi là anatthajanano (người tạo ra điều bất lợi).
Antaratoti abbhantarato, cittato vā.
Antarato means from within, or from the mind.
Antarato (từ bên trong) là từ bên trong, hoặc từ tâm.
Taṃ jano nāvabujjhatīti kodhasaṅkhātaṃ antarato abbhantare attano citteyeva jātaṃ anatthajananacittappakopanādibhayaṃ bhayahetuṃ ayaṃ bālamahājano na jānāti.
Taṃ jano nāvabujjhatī means this foolish multitude does not know that danger, that cause of danger, which is anger, arisen from within, from one's own mind, which generates harm and agitates the mind.
Taṃ jano nāvabujjhatī (người đời không hiểu điều đó) là đám đông ngu muội này không biết mối nguy hiểm, nguyên nhân của mối nguy hiểm, tức là sự bất lợi, sự quấy rầy tâm trí, v.v., phát sinh từ bên trong, ngay trong tâm mình, gọi là cơn giận.
Yanti yattha.
Ya means 'where'.
Yaṃ (khi nào) là ở đâu.
Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this is a locative case word.
Thật vậy, đây là từ chỉ định cách sở thuộc.
Yasmiṃ kāle kodho sahate naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti sambandho.
The connection is: 'When anger overcomes a person, then there is darkness'.
Liên kết là: khi nào cơn giận chế ngự con người, khi đó có bóng tối mịt mờ.
Yanti vā kāraṇavacanaṃ, yasmā kodho uppajjamāno naraṃ sahate abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hoti, yadā kuddhoti attho yaṃ-taṃ-saddānaṃ ekantasambandhabhāvato.
Alternatively, ya is a causal word, meaning 'because anger, when it arises, overcomes a person, therefore there is darkness then', which means 'when one is angry', due to the absolute connection of 'ya' and 'taṃ' words.
Hoặc yaṃ là từ chỉ nguyên nhân, vì khi cơn giận phát sinh, nó chế ngự, áp đảo con người, nên khi đó có bóng tối mịt mờ, tức là khi người ta giận dữ, vì từ “yaṃ” và “taṃ” có mối liên hệ tất yếu.
Atha vā yanti kiriyāparāmasanaṃ.
Or, ya refers to the action.
Hoặc yaṃ là từ chỉ hành động.
Sahateti yadetaṃ kodhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ, etaṃ andhatamaṃ bhavananti attho.
Sahate means 'that overcoming, that subduing by anger, becomes darkness'.
Sahate (chế ngự) là sự chế ngự, sự áp đảo của cơn giận này, điều này sẽ là bóng tối mịt mờ, đó là ý nghĩa.
Atha vā yaṃ naraṃ kodho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti.
Or, for the person whom anger overcomes, then there is darkness.
Hoặc khi cơn giận chế ngự, áp đảo con người, khi đó có bóng tối mịt mờ đối với người đó.
Tato ca kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passatīti.
Therefore, an angry person does not know what is beneficial, an angry person does not see the Dhamma.
Và từ đó, người giận dữ không biết điều lợi, người giận dữ không thấy Pháp.
Bhūnaṃ vuccati vuddhi, tassa hananaṃ ghāto etesanti bhūnahaccāni.
Bhūna means growth; these are bhūnahaccāni because they are the killing, the destruction, of that (growth).
Bhū (sự tăng trưởng) được gọi là sự tăng trưởng, sự hủy hoại của nó là sự giết hại, nên gọi là bhūnahaccāni (những kẻ hủy hoại sự tăng trưởng).
Tenāha ‘‘hatavuddhīnī’’ti.
Therefore, it says, " hatavuddhīnī" (having destroyed growth).
Vì vậy, đã nói “hatavuddhīnī” (những kẻ đã hủy hoại sự tăng trưởng).
Dama-saddena vuttamevatthaṃ vibhāvetuṃ paññāvīriyena diṭṭhiyāti vuttanti dassento ‘‘katarena damenā’’tiādimāha.
To clarify the meaning expressed by the word dama, and to show that it is said 'by wisdom and effort' (diṭṭhiyā), he states, " katarena damenā" (by what restraint?) and so on.
Để giải thích ý nghĩa đã được nói bằng từ dama (điều phục), và để chỉ ra rằng đã nói bằng trí tuệ và tinh tấn, bằng chánh kiến, nên bắt đầu bằng “katarena damenā” (bằng sự điều phục nào).
Anekattho hi dama-saddo.
Indeed, the word dama has many meanings.
Thật vậy, từ dama có nhiều nghĩa.
‘‘Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo’’ti (saṃ. ni. 1.195; su. ni. 467) ettha hi indriyasaṃvaro damoti vutto ‘‘manacchaṭṭhāni indriyāni dametī’’ti katvā.
In "Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo" (Saṃ. Ni. 1.195; Su. Ni. 467), restraint of the faculties is called dama, because it 'restrains the six sense faculties'.
Trong câu “Saccena danto damasā upeto, vedantagū vusitabrahmacariyo” (Saṃ. Ni. 1.195; Su. Ni. 467), sự điều phục các căn được gọi là dama, vì nó “điều phục các căn thứ sáu của tâm”.
‘‘Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī’’ti (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 191) ettha paññā damo ‘‘saṃkilesaṃ dameti pajahatī’’ti katvā.
In "Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī" (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. 191), wisdom is called dama, because it 'restrains and abandons defilements'.
Trong câu “Yadi saccā damā cāgā, khantyā bhiyyodha vijjatī” (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. 191), trí tuệ là dama, vì nó “điều phục, loại bỏ các phiền não”.
‘‘Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’’ti (saṃ. ni. 4.365) ettha uposathakammaṃ damo ‘‘upavasanavasena kāyakammādīni dametī’’ti katvā.
In "Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo" (Saṃ. Ni. 4.365), the Uposatha practice is called dama, because it 'restrains bodily actions and so on by way of observing the fast'.
Trong câu “Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo” (Saṃ. Ni. 4.365), nghi lễ Uposatha là dama, vì nó “điều phục các hành động thân, v.v., bằng cách giữ giới Uposatha”.
‘‘Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapadantare viharitu’’nti (ma. ni. 3.396; saṃ. ni. 4.88) ettha adhivāsanakkhanti damo ‘‘kodhūpanāhamakkhādike dameti vinodetī’’ti katvā.
Here, in "Puṇṇa, will you be able to dwell in the borderland of Sunāparanta, endowed with this self-restraint and tranquility?", dama (self-restraint) refers to the patience of endurance, because it restrains and removes anger, resentment, and hypocrisy.
Trong câu “Sakkhissasi kho tvaṃ, puṇṇa, iminā damūpasamena samannāgato sunāparantasmiṃ janapadantare viharituṃ” (Ma. Ni. 3.396; Saṃ. Ni. 4.88), sự nhẫn nại là dama, vì nó “điều phục, loại bỏ cơn giận, sự oán hận, sự khinh miệt, v.v.”.
‘‘Na mānakāmassa damo idhatthi, na monamatthi asamāhitassā’’ti (saṃ. ni. 1.9) ettha abhisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko dhammo damo ‘‘dammati cittaṃ etenā’’ti katvā.
Here, in "For one who desires conceit, there is no self-restraint here; for one who is not concentrated, there is no wisdom", dama refers to the factors of concentration, such as the factors of awakening, because the mind is restrained by them.
Trong câu “Na mānakāmassa damo idhatthi, na monamatthi asamāhitassā” (Saṃ. Ni. 1.9), các pháp thuộc về định như các chi phần giác ngộ được gọi là dama, vì “tâm được điều phục bởi chúng”.
Idhāpi ‘‘taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā’’ti vacanato dama-saddena paññāvīriyadiṭṭhiyo vuttā.
Here too, by the word dama, wisdom, energy, and right view are meant, according to the saying "eradicate it with self-restraint, with wisdom, energy, and right view."
Ở đây cũng vậy, theo câu “taṃ damena samucchinde, paññāvīriyena diṭṭhiyā” (hãy nhổ tận gốc điều đó bằng sự điều phục, bằng trí tuệ và tinh tấn, bằng chánh kiến), các từ trí tuệ, tinh tấn và chánh kiến được nói bằng từ dama.
65-66. Sattamassa paṭhamaṃ uttānameva.
65-66. The first of the seventh (suttas) is straightforward.
Kinh đầu tiên của phẩm thứ bảy đều rõ ràng.
Dutiye tayo saṃvaṭṭāti āposaṃvaṭṭo, tejosaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti tayo saṃvaṭṭā.
In the second, three dissolutions are the water dissolution, the fire dissolution, and the wind dissolution.
Trong kinh thứ hai, tayo saṃvaṭṭā (ba sự hủy diệt) là ba sự hủy diệt: sự hủy diệt do nước, sự hủy diệt do lửa, sự hủy diệt do gió.
Tisso saṃvaṭṭasīmāti ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti tisso saṃvaṭṭasīmā.
Three dissolution limits are the Ābhassarā, Subhakiṇhā, and Vehapphalā realms.
Tisso saṃvaṭṭasīmā (ba giới hạn của sự hủy diệt) là ba giới hạn của sự hủy diệt: cõi Quang Âm (Ābhassarā), cõi Biến Tịnh (Subhakiṇhā), cõi Quảng Quả (Vehapphalā).
Yadā hi kappo tejena saṃvaṭṭati vinassati, tadā ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati.
For when a kappa dissolves and perishes by fire, it burns below the Ābhassarā realm by fire.
Thật vậy, khi kiếp bị hủy diệt do lửa, khi đó từ cõi Quang Âm trở xuống bị lửa thiêu đốt.
Yadā āpena saṃvaṭṭati, tadā subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati.
When it dissolves by water, it dissolves below the Subhakiṇhā realm by water.
Khi bị hủy diệt do nước, khi đó từ cõi Biến Tịnh trở xuống bị nước làm tan chảy.
Yadā vāyunā saṃvaṭṭati, tadā vehapphalato heṭṭhā vāyunā viddhaṃsati.
When it dissolves by wind, it is destroyed below the Vehapphalā realm by wind.
Khi bị hủy diệt do gió, khi đó từ cõi Quảng Quả trở xuống bị gió phá hủy.
Vitthārato pana sadāpi ekaṃ buddhakkhettaṃ vinassati.
In detail, however, one buddha-field always perishes.
Tuy nhiên, nói rộng ra, một Phật độ luôn bị hủy diệt.
Buddhakkhettaṃ nāma tividhaṃ hoti jātikkhettaṃ āṇākkhettaṃ visayakkhettanti.
Buddha-field is of three kinds: the birth-field, the authority-field, and the domain-field.
Phật độ (Buddhakkhettaṃ) có ba loại: cõi sinh, cõi quyền năng, cõi đối tượng.
Tattha jātikkhettaṃ nāma dasasahassacakkavāḷapariyantaṃ hoti, yaṃ tathāgatassa paṭisandhigahaṇādīsu kampati.
Among these, the birth-field extends to ten thousand world-systems, which trembles at the Tathāgata's conception and so on.
Trong đó, cõi sinh là khu vực mười ngàn thế giới, nơi rung chuyển khi Đức Như Lai thọ sinh, v.v.
Āṇākkhettaṃ koṭisahassacakkavāḷapariyantaṃ, yattha ratanasuttaṃ (khu. pā. 6.1 ādayo; su. ni. 224 ādayo) khandhaparittaṃ (a. ni. 4.67; cūḷava. 251) dhajaggaparittaṃ (saṃ. ni. 1.249).
The authority-field extends to a hundred thousand crores of world-systems, where the power of these protective verses operates: the Ratana Sutta, the Khandha Paritta, the Dhajagga Paritta,
Cõi quyền năng là khu vực một trăm ngàn vạn thế giới, nơi mà năng lực của các bài kinh hộ trì như Ratanasutta (Khuddakapāṭha 6.1 trở đi; Suttanipāta 224 trở đi), Khandhaparitta (Aṅguttaranikāya 4.67; Cūḷava. 251), Dhajaggaparitta (Saṃyuttanikāya 1.249).
Āṭānāṭiyaparittaṃ (dī. ni. 3.275 ādayo), moraparittanti (jā. 1.2.17-18) imesaṃ parittānaṃ ānubhāvo vattati.
the Āṭānāṭiya Paritta, and the Mora Paritta.
Āṭānāṭiyaparitta (Dīghanikāya 3.275 trở đi), Moraparitta (Jātaka 1.2.17-18) có hiệu lực.
Visayakkhettaṃ anantamaparimāṇaṃ, yaṃ ‘‘yāvatā vā pana ākaṅkheyyā’’ti vuttaṃ.
The domain-field is infinite and immeasurable, as stated "as far as he may wish."
Cõi đối tượng là vô tận, vô lượng, được nói là “bất cứ nơi nào mà muốn”.
Evametesu tīsu buddhakkhettesu ekaṃ āṇākkhettaṃ vinassati.
Thus, among these three buddha-fields, one authority-field perishes.
Như vậy, trong ba Phật độ này, một cõi quyền năng bị hủy diệt.
Tasmiṃ pana vinassante jātikkhettaṃ vinaṭṭhameva hoti.
When that perishes, the birth-field is also considered perished.
Khi cõi quyền năng bị hủy diệt, cõi sinh cũng bị hủy diệt.
Vinassantañca ekatova vinassati, saṇṭhahantampi ekatova saṇṭhahati.
And when it perishes, it perishes as one; when it is established, it is established as one.
Và khi bị hủy diệt thì bị hủy diệt cùng lúc, khi được thiết lập thì cũng được thiết lập cùng lúc.
Tīṇi saṃvaṭṭamūlānīti rāgadosamohasaṅkhātāni tīṇi saṃvaṭṭakāraṇāni.
Three roots of dissolution are the three causes of dissolution, namely, greed, hatred, and delusion.
Tīṇi saṃvaṭṭamūlānī (ba cội rễ của sự hủy diệt) là ba nguyên nhân của sự hủy diệt, tức là tham, sân, si.
Rāgādīsu hi akusalamūlesu ussannesu loko vinassati.
For when these unwholesome roots of greed, etc., become excessive, the world perishes.
Thật vậy, khi các cội rễ bất thiện như tham, v.v., trở nên mạnh mẽ, thế giới sẽ bị hủy diệt.
Tathā hi rāge ussannatare agginā vinassati, dose ussannatare udakena, mohe ussannatare vātena.
Thus, when greed is excessive, it perishes by fire; when hatred is excessive, by water; when delusion is excessive, by wind.
Thật vậy, khi tham dục trở nên quá mức thì bị hủy diệt bởi lửa; khi sân hận trở nên quá mức thì bởi nước; khi si mê trở nên quá mức thì bởi gió.
Keci pana ‘‘dose ussannatare agginā, rāge udakenā’’ti vadanti.
Some, however, say, "when hatred is excessive, by fire; when greed, by water."
Tuy nhiên, một số người lại nói rằng "khi sân hận trở nên quá mức thì bởi lửa, khi tham dục thì bởi nước".
Tīṇi kolāhalānīti kappakolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalanti tīṇi kolāhalāni.
Three clamors are the clamor of the kappa, the clamor of the Buddha, and the clamor of the Cakkavatti.
Ba tiếng reo hò là: tiếng reo hò về kiếp, tiếng reo hò về chư Phật, tiếng reo hò về Chuyển Luân vương; đó là ba tiếng reo hò.
Tattha ‘‘vassasatasahassamatthake kappuṭṭhānaṃ nāma bhavissatī’’tiādinā devatāhi ugghositasaddo kappakolāhalaṃ nāma hoti.
Among these, the sound proclaimed by devas, "At the end of a hundred thousand years, there will be the arising of a kappa," is called the clamor of the kappa.
Trong số đó, tiếng reo hò được chư thiên tuyên bố rằng "sau một trăm ngàn năm, sự khởi đầu của kiếp sẽ xảy ra", v.v... được gọi là tiếng reo hò về kiếp.
‘‘Ito vassasatasahassamatthake loko vinassissati, mettaṃ, mārisā, bhāvetha karuṇaṃ muditaṃ upekkha’’nti manussapathe devatā ghosantiyo caranti.
Devas wander proclaiming among humans, "At the end of a hundred thousand years from now, the world will perish; therefore, dear sirs, cultivate loving-kindness, compassion, appreciative joy, and equanimity."
Chư thiên đi khắp nơi trên cõi người, tuyên bố rằng "sau một trăm ngàn năm, thế giới sẽ bị hủy diệt. Hỡi các bạn, hãy tu tập tâm từ, bi, hỷ, xả".
‘‘Vassasahassamatthake buddho uppajjissatī’’ti buddhakolāhalaṃ nāma hoti.
"At the end of a thousand years, a Buddha will arise" is called the clamor of the Buddha.
Tiếng reo hò rằng "sau một ngàn năm, một vị Phật sẽ xuất hiện" được gọi là tiếng reo hò về chư Phật.
‘‘Ito vassasahassamatthake buddho uppajjitvā dhammānudhammappaṭipanno saṅgharatanena parivārito dhammaṃ desento vicarissatī’’ti devatā ugghosanti.
Devas proclaim, "At the end of a thousand years from now, a Buddha will arise, and surrounded by the jewel of the Saṅgha, practicing in accordance with the Dhamma, he will wander teaching the Dhamma."
Chư thiên tuyên bố rằng "sau một ngàn năm, một vị Phật sẽ xuất hiện, thực hành Pháp và tùy Pháp, được vây quanh bởi Tăng bảo, sẽ thuyết giảng Pháp và du hành".
‘‘Vassasatamatthake pana cakkavattī uppajjissatī’’ti cakkavattikolāhalaṃ nāma hoti.
"At the end of a hundred years, a Cakkavatti will arise" is called the clamor of the Cakkavatti.
Tiếng reo hò rằng "sau một trăm năm, một Chuyển Luân vương sẽ xuất hiện" được gọi là tiếng reo hò về Chuyển Luân vương.
‘‘Ito vassasatamatthake sattaratanasampanno cātuddīpissaro sahassaparivāro vehāsaṅgamo cakkavattī rājā uppajjissatī’’ti devatā ugghosanti.
Devas proclaim, "At the end of a hundred years from now, a Cakkavatti king, endowed with the seven jewels, sovereign of the four continents, accompanied by a thousand, and moving through the air, will arise."
Chư thiên tuyên bố rằng "sau một trăm năm, một vị Chuyển Luân vương, sở hữu bảy báu, là vua của bốn châu, được vây quanh bởi một ngàn người, có khả năng đi trên không trung, sẽ xuất hiện".
Upakappanameghoti kappavināsakameghaṃ sandhāya vadati.
Upakappanamegho refers to the cloud that destroys the kappa (world-cycle).
Mây chuẩn bị là nói đến đám mây hủy diệt kiếp.
Yasmiñhi samaye kappo agginā nassati, āditova kappavināsakamahāmegho uṭṭhahitvā koṭisatasahassacakkavāḷe ekamahāvassaṃ vassati.
For when the kappa is destroyed by fire, at first a great cloud that destroys the kappa arises and rains a single great rain over hundreds of thousands of koṭis of world-systems.
Vào thời điểm kiếp bị hủy diệt bởi lửa, ngay từ đầu, một đám mây lớn hủy diệt kiếp sẽ nổi lên và đổ một trận mưa lớn duy nhất trên hàng trăm ngàn vạn cõi thế giới.
Manussā tuṭṭhahaṭṭhā sabbabījāni nīharitvā vapanti.
Humans, delighted and joyful, bring forth all seeds and sow them.
Con người vui mừng hớn hở mang tất cả các loại hạt giống ra gieo trồng.
Sassesu pana gokhāyitakamattesu jātesu gadrabharavaṃ ravanto ekabindumpi na vassati, tadā pacchinnaṃ pacchinnameva vassaṃ hoti.
But when the crops have grown only to the extent of being grazed by cattle, it (the cloud), braying like a donkey, does not rain even a single drop; at that time, the rain is completely cut off.
Nhưng khi cây trồng chỉ mới mọc lên một chút như cỏ bị bò ăn, đám mây sẽ không đổ một giọt mưa nào nữa, chỉ gầm lên như tiếng lừa, và sau đó mưa sẽ ngừng hẳn.
Tenāha ‘‘tadā nikkhantabījaṃ..pe… ekabindumpi devo na vassatī’’ti.
Therefore it is said: "Then the seeds that have come forth... and the deva does not rain even a single drop."
Vì vậy, đã nói "khi đó, hạt giống đã gieo... v.v... chư thiên không đổ một giọt mưa nào".
‘‘Vassasatasahassa accayena kappavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’tiādinā devatāhi vuttavacanaṃ sutvā yebhuyyena manussā ca bhummadevatā ca saṃvegajātā aññamaññaṃ muducittā hutvā mettādīni puññānī katvā devaloke nibbattanti, avīcito paṭṭhāya tuccho hotīti.
Having heard the words spoken by the devas, such as "After a hundred thousand years, the kappa will arise," most humans and earth devas, filled with urgency, become soft-hearted towards each other, perform meritorious deeds like mettā, and are reborn in the deva realm, so that (the realms) from Avīci upwards become empty.
Nghe lời chư thiên nói rằng "sau một trăm ngàn năm, sự khởi đầu của kiếp sẽ xảy ra", v.v..., phần lớn con người và chư thiên ở cõi đất đều khởi tâm xúc động, trở nên hiền hòa với nhau, thực hiện các công đức như tâm từ, v.v..., và tái sinh vào cõi trời; từ cõi A-tỳ trở xuống trở nên trống rỗng.
Pañca bījajātānīti mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījanti pañca bījāni jātāni.
Five kinds of seeds are root seeds, stem seeds, joint seeds, tip seeds, and seed seeds.
Năm loại hạt giống là: hạt giống rễ, hạt giống thân, hạt giống mắt (mầm), hạt giống ngọn, và hạt giống hột; đó là năm loại hạt giống.
Tattha mūlabījanti vacā, vacattaṃ, haliddaṃ, siṅgiveranti evamādi.
Among these, root seeds are vacā, vacatta, turmeric, ginger, and so on.
Trong số đó, hạt giống rễ là gừng, nghệ, riềng, v.v...
Khandhabījanti assattho, nigrodhoti evamādi.
Stem seeds are fig trees, banyan trees, and so on.
Hạt giống thân là cây đa, cây bàng, v.v...
Phaḷubījanti ucchu, veḷu, naḷoti evamādi.
Joint seeds are sugarcane, bamboo, reeds, and so on.
Hạt giống mắt (mầm) là mía, tre, sậy, v.v...
Aggabījanti ajjukaṃ, phaṇijjakanti evamādi.
Tip seeds are basil, mint, and so on.
Hạt giống ngọn là húng quế, bạc hà, v.v...
Bījabījanti vīhiādi pubbaṇṇañceva muggamāsādiaparaṇṇañca.
Seed seeds are rice and other grains, and mung beans, black gram, and other pulses.
Hạt giống hột là lúa, v.v... các loại ngũ cốc và đậu xanh, đậu đen, v.v... các loại đậu.
Paccayantarasamavāye visadisuppattiyā visesakāraṇabhāvato ruhanasamatthe sāraphale niruḷho bīja-saddo tadatthasiddhiyā mūlādīsupi kesuci pavattatīti mūlādito nivattanatthaṃ ekena bīja-saddena visesetvā vuttaṃ ‘‘bījabīja’’nti ‘‘rūparūpaṃ (visuddhi. 2.449) dukkhadukkha’’nti (saṃ. ni. 4.327) yathā.
Because of its special characteristic of producing dissimilar offspring when another condition is present, the word ‘bīja’ (seed) is established in a core fruit capable of growing, and to achieve that meaning, it is also used for some root-type plants; to differentiate it from root-type plants, it is specified with one word ‘bīja’ as ‘bījabīja’, just as in ‘rūparūpaṃ’ and ‘dukkhadukkhaṃ’.
Vì từ "hạt giống" (bīja) được dùng để chỉ quả có chất cốt lõi có khả năng nảy mầm, do là nguyên nhân đặc biệt của sự phát sinh khác biệt khi có các điều kiện khác, nên từ này cũng được dùng để chỉ một số loại như rễ, v.v... để đạt được ý nghĩa đó. Để phân biệt với rễ, v.v..., nó được đặc biệt gọi là "hạt giống hột" (bījabīja) bằng một từ "hạt giống" (bīja), giống như "sắc sắc" (visuddhi. 2.449) và "khổ khổ" (saṃ. ni. 4.327).
Yathā phalapākapariyantā osadhirukkhā veḷukadaliādayo.
Like medicinal plants, bamboo, and banana trees that perish at the end of their fruiting.
Giống như các cây thuốc và cây chuối, tre, v.v... mà quả chín là điểm cuối cùng của chúng.
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ.
67. That which is in the border region is paccantimaṃ.
67. Paccantimaṃ là nằm ở vùng biên giới.
‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti.
The word ‘parikkhāra’ means adornment, as in "The chariot is equipped with sīla, its axle is jhāna, its wheels are energy" and so on, therefore it says "adorned with city adornments."
Từ "parikkhāra" là từ trang sức, giống như trong "xe là trang bị giới hạnh, trục là thiền định, sức mạnh là bánh xe", v.v... nên nói "được trang hoàng bằng các đồ trang sức của thành phố".
Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya.
It can also mean retinue, as in "seven requisites of concentration" and so on.
Từ này cũng có nghĩa là tùy tùng, giống như trong "bảy tùy tùng của định", v.v...
Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho.
Nemaṃ is not a land area supported by pillars and so on, therefore it says "gambhīraāvāṭā", meaning deeply dug into the ground.
Không nói đến vùng đất không được củng cố bằng các cột trụ, v.v..., nên nói "hào sâu", nghĩa là đi sâu vào lòng đất.
Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
Suṭṭhu sannisīdāpitā means dug into the ground and properly established.
Được củng cố vững chắc là được đào đất và đặt xuống một cách đúng đắn.
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163).
Those who mount elephants and cause them to be mounted are hatthārohā.
Những người cưỡi voi hoặc khiến voi được cưỡi là hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163).
Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ.
It refers to all those who perform the training that makes a person fit to mount an elephant.
Thật vậy, đây là sự bao gồm tất cả những người thực hiện việc đó để một người có thể cưỡi voi.
Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi.
Therefore it says "all" and so on.
Vì vậy, đã nói "tất cả", v.v...
Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā.
Among these, hatthācariyā are those who train elephants and elephant riders.
Trong số đó, hatthācariyā là những người huấn luyện voi và người cưỡi voi.
Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā.
Hatthivejjā are elephant doctors.
Hatthivejjā là các thầy thuốc voi.
Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā.
Hatthibandhā are those who guard the elephants' feet.
Hatthibandhā là những người bảo vệ chân voi.
Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti.
The word ādi includes those who provide fodder for elephants and so on.
Với từ ādi, bao gồm những người cho voi ăn cỏ, v.v...
Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo.
The same principle applies to assārohā rathikā.
Trong assārohā rathikā cũng vậy.
Rathe niyuttā rathikā.
Those engaged with chariots are rathikā.
Những người được giao nhiệm vụ trên xe là rathikā.
Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā.
Ratharakkhā are those who guard the chariot's axle-pins.
Ratharakkhā là những người bảo vệ trục xe.
Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca.
Those who hold bows and cause them to be held are dhanuggahā, and archers are trainers in the art of archery.
Những người cầm cung hoặc khiến cung được cầm là dhanuggahā, tức là những cung thủ và những người huấn luyện kỹ năng bắn cung.
Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti.
Therefore it says "dhanuācariyā issāsā".
Vì vậy, đã nói "dhanuācariyā issāsā".
Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti.
Because they go into battle unhesitatingly with banners and flags, they are called celakā. It is said: “those who, taking the banner of victory, go forth in battle.”
Những người đi trong trận chiến với cờ vải, tức là cờ chiến thắng, được gọi là celakā, nên nói – "những người cầm cờ chiến thắng và đi trước trong trận chiến".
Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā.
Those who, by way of rousing, move and stir the soldiers standing here and there from place to place, are calakā.
Những người calakā là những người di chuyển và thúc đẩy binh lính từ nơi này sang nơi khác để củng cố họ khi họ đứng ở bất kỳ vị trí nào.
Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā.
Like vultures and others attacking a lump of flesh, they, by their courageous great warrior-nature, cut through the enemy army group again and again, leaping up and going, thus they are piṇḍadāyakā.
Những người piṇḍadāyakā là những người như chim ưng, v.v..., bay lên và chặt đứt, chặt đứt đám đông quân địch như một khối thịt bằng sự dũng cảm và sức mạnh chiến đấu phi thường của mình.
Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo.
In the second interpretation, the meaning to be understood is that they are piṇḍadāyakā because they attack the masses, going as if leaping up in a crowd of people.
Trong lựa chọn thứ hai, ý nghĩa của piṇḍadāyakā là những người bay lên giữa đám đông như thể họ đang ban phát những khối thịt.
Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho.
Uggatuggatā means exceedingly eminent by way of strength, speed, valor, etc., meaning exalted.
Uggatuggatā là những người cực kỳ nổi bật về sức mạnh, tốc độ, dũng khí, v.v..., nghĩa là những người ưu tú.
Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho.
Pakkhandantī means that by their heroic and brave nature, they enter the enemy army without hindrance.
Pakkhandantī là những người không ngần ngại tiến vào hàng ngũ quân địch bằng sự dũng cảm và anh hùng của mình.
Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā.
They are mahānāgā like great elephants, endowed with strength, speed, power, and valor.
Những mahānāgā là những người vĩ đại như những con voi lớn về sự sở hữu sức mạnh, tốc độ, quyền năng, dũng khí, v.v...
Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā.
Ekasūrā means solitary heroes, fighting alone by virtue of their own bravery.
Ekasūrā là những chiến binh đơn độc, những người chiến đấu một mình bằng sự dũng cảm của chính mình.
Sajālikāti savammikā.
Sajālikā means with nets.
Sajālikā là những người có áo giáp.
Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ.
Saraparittāṇaṃ means a shield sewn with leather, or a leather board.
Saraparittāṇaṃ là một tấm khiên được khâu bằng da, hoặc một tấm ván bằng da.
Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
Gharadāsayodhā means their own slave-warriors.
Gharadāsayodhā là những chiến binh nô lệ của chính mình.
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā.
Sampakkhandanalakkhaṇā means the characteristic of leaping forth, that is, "this is so" concerning a trustworthy object.
Sampakkhandanalakkhaṇā là đặc tính của sự tin tưởng rằng điều đó là như vậy đối với một đối tượng đáng tin cậy.
Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā.
Sampasādanalakkhaṇā means the characteristic of becoming clear in an object in which one should become clear.
Đặc tính của sự tịnh tín có nghĩa là đặc tính của sự tịnh tín nơi đối tượng đáng tịnh tín.
Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ.
Okappanasaddhā means penetrating, leaping forth, and resolutely determining.
Tín tâm thâm nhập có nghĩa là thâm nhập, lao vào và quyết định.
Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā.
Becoming clear in an object that should be clarified is pasādasaddhā.
Sự tịnh tín nơi đối tượng đáng tịnh tín là tín tâm tịnh tín.
Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo.
Ayaṃ anudhammo means this is a suitable quality for the nine supramundane qualities.
Pháp tùy thuận này có nghĩa là pháp tùy thuận của chín pháp siêu thế này.
Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo.
Nibbidābahulo means abundant in weariness.
Nhiều sự yếm ly có nghĩa là nhiều sự chán ghét.
Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho.
Saddhā bandhati pātheyyaṃ means that this faith binds a provision-pouch for a being who travels the great path by way of death, who proceeds into a great wilderness, who leaps into a great impassable place; it means it provides provisions.
Đức tin buộc hành trang có nghĩa là đức tin này buộc túi hành trang, cấp dưỡng cho chúng sinh đang đi trên con đường lớn do sự chết, đang đi vào rừng hoang lớn, đang lao vào nơi hiểm trở lớn.
Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti.
For one generates faith and then gives alms, observes morality, and performs the Uposatha practice.
Vì sau khi phát sinh đức tin, người ta bố thí, giữ giới, thực hành giới Bố-tát.
Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti.
Therefore it is said, “faith binds a provision.”
Vì vậy điều này đã được nói là “đức tin buộc hành trang”.
Sirīti issariyaṃ.
Sirī means sovereignty.
Sự vinh quang có nghĩa là quyền lực.
Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva.
For when sovereignty is manifest, wealth comes from both land and water.
Khi quyền lực hiển hiện, tài sản sẽ đến từ đất liền và từ biển cả.
Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti.
Therefore it is said, “sovereignty is the abode of wealth.”
Vì vậy điều này đã được nói là “sự vinh quang là nơi nương tựa của tài sản”.
Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti.
Saddhā dutiyā purisassa hotī means that for a person going to the deva realm, the human realm, and Nibbāna, faith is a second companion, fulfilling the role of a helper.
Đức tin là người bạn đồng hành của người có nghĩa là đức tin là người bạn đồng hành của người đang đi đến cõi trời, cõi người và Nibbāna, thực hiện vai trò của một người bạn.
Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
In bhattapuṭādī, the word ādi (etc.) should be understood to include a second wife and so on.
Bao gồm túi cơm và những thứ khác có nghĩa là với từ và những thứ khác nên hiểu là bao gồm cả vợ và những thứ khác.
Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā.
Anekasarasatā means having many characteristics, or having many functions.
Nhiều loại khác nhau có nghĩa là nhiều bản chất khác nhau, hoặc nhiều chức năng khác nhau.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understandable.
Phần còn lại thì dễ hiểu.
68. Catutthe suttageyyādidhammaṃ jānātīti dhammaññū.
68. In the fourth, dhammaññū means one who knows the Dhamma, such as suttas and geyyas.
68. Trong kinh thứ tư, người biết pháp Sutta, Geyya, v.v. là Dhammaññū (người biết pháp).
Tassa tasseva suttageyyādinā bhāsitassa tadaññassa suttapadatthassa bodhakassa saddassa atthakusalatāvasena atthaṃ jānātīti atthaññū.
Atthaññū means one who knows the meaning of a word that makes known the meaning of suttas and other texts spoken by that very sutta and geyya, by way of skill in meaning.
Người biết nghĩa của những từ ngữ trong kinh Sutta, Geyya, v.v. đã được thuyết giảng, và những từ ngữ khác có thể chỉ rõ nghĩa của chúng, nhờ vào sự thiện xảo trong nghĩa, là Atthaññū (người biết nghĩa).
‘‘Ettakomhi sīlena samādhinā paññāyā’’ti evaṃ yathā attano pamāṇajānanavasena attānaṃ jānātīti attaññū.
Attaññū means one who knows oneself by knowing one's own measure, such as "I am of such a measure in morality, concentration, and wisdom."
Người biết tự thân mình theo cách biết mức độ của mình, như “Tôi có chừng này về giới, định, tuệ”, là Attaññū (người biết tự thân).
Paṭiggahaṇaparibhogapariyesanavissajjanesu mattaṃ jānātīti mattaññū.
Mattaññū means one who knows the measure in receiving, consuming, seeking, and relinquishing.
Người biết mức độ trong việc thọ nhận, sử dụng, tìm kiếm và phân phát là Mattaññū (người biết mức độ).
Niddese pana paṭiggahaṇamattaññutāya eva paribhogādimattaññutā pabodhitā hotīti paṭiggahaṇamattaññutāva dassitā.
However, in the exposition, the knowledge of measure in consumption and so on is awakened by the knowledge of measure in receiving, thus only the knowledge of measure in receiving is shown.
Tuy nhiên, trong phần giải thích, việc biết mức độ trong việc thọ nhận đã được trình bày, và qua đó, việc biết mức độ trong việc sử dụng, v.v. cũng được làm sáng tỏ.
‘‘Ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa adhigamāyā’’ti evaṃ kālaṃ jānātīti kālaññū.
Kālaññū means one who knows the time, such as "this is the time for recitation, this is the time for questioning, this is the time for attaining mental development."
Người biết thời gian, như “Đây là thời gian học thuộc, đây là thời gian chất vấn, đây là thời gian thành tựu thiền định”, là Kālaññū (người biết thời gian).
Tattha pañca vassāni uddesassa kālo, dasa paripucchāya, idaṃ atisambādhaṃ, atikkhapaññassa tāvatā kālena tīretuṃ asakkuṇeyyattā dasa vassāni uddesassa kālo, vīsati paripucchāya, tato paraṃ yoge kammaṃ kātabbaṃ.
Therein, five years is the time for recitation, ten for questioning; this is too constrained, as it is impossible for one of extremely sharp wisdom to complete it in that time. Therefore, ten years is the time for recitation, twenty for questioning, and after that, work should be done on mental development.
Trong đó, năm năm là thời gian học thuộc, mười năm là thời gian chất vấn; điều này quá hạn hẹp, vì người có trí tuệ sắc bén cũng không thể hoàn thành trong khoảng thời gian đó, nên mười năm là thời gian học thuộc, hai mươi năm là thời gian chất vấn, sau đó nên thực hành thiền định.
Khattiyaparisādikaṃ aṭṭhavidhaṃ parisaṃ jānātīti parisaññū.
Parisaññū means one who knows the eight kinds of assemblies, such as the assembly of khattiyas.
Người biết tám loại hội chúng như hội chúng Sát-đế-lợi, v.v. là Parisaññū (người biết hội chúng).
Bhikkhuparisādikaṃ catubbidhaṃ, khattiyaparisādikaṃ manussaparisaṃyeva puna catubbidhaṃ gahetvā aṭṭhavidhaṃ vadanti apare.
Others say that the four kinds of bhikkhu assemblies and the human assembly, again divided into four kinds, make up the eight kinds of assemblies.
Một số người khác nói rằng có bốn loại hội chúng như hội chúng Tỳ-kheo, và tám loại hội chúng bằng cách lấy thêm bốn loại hội chúng người như hội chúng Sát-đế-lợi.
Niddese panassa khattiyaparisādicatubbidhaparisaggahaṇaṃ nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ.
In the exposition, however, the inclusion of the four kinds of assemblies, such as the assembly of khattiyas, should be understood as merely an example.
Tuy nhiên, trong phần giải thích, việc đề cập đến bốn loại hội chúng như hội chúng Sát-đế-lợi chỉ nên được xem là một ví dụ.
‘‘Imaṃ me sevantassa akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhanti, tasmā ayaṃ puggalo sevitabbo, vipariyāyato añño asevitabbo’’ti sevitabbāsevitabbapuggalaṃ jānātīti puggalaparoparaññū.
‘For one who associates with this person, unwholesome states decline, and wholesome states increase; therefore, this person should be associated with, and conversely, another should not be associated with’—thus, one who knows the person to be associated with and the person not to be associated with is one who knows the superior and inferior nature of persons.
Người biết rõ các hạng người nên thân cận và không nên thân cận, như “Khi tôi thân cận người này, các pháp bất thiện của tôi sẽ suy giảm, các pháp thiện sẽ tăng trưởng, vì vậy người này nên được thân cận; ngược lại, người khác không nên được thân cận”, là Puggalaparoparaññū (người biết rõ các hạng người).
Evañhi tesaṃ puggalānaṃ paroparaṃ ukkaṭṭhanihīnataṃ jānāti nāma.
In this way, one knows the superior and inferior nature, the excellence and baseness, of those persons.
Vì vậy, người đó biết rõ sự hơn kém, cao thấp của những người đó.
Niddesepissa sevitabbāsevitabbapuggale vibhāvanameva samaṇakathākatanti daṭṭhabbaṃ.
And in the exposition, the elucidation of the persons to be associated with and not to be associated with should be understood as the discourse of ascetics.
Trong phần giải thích, việc trình bày về người nên thân cận và không nên thân cận cũng nên được hiểu là lời nói của Sa-môn.
69-70. Pañcame patitapalāsoti patitapatto.
In the fifth, fallen-leaved means with fallen leaves.
69-70. Trong kinh thứ năm, patitapalāso có nghĩa là lá rụng.
Ettha paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ jālakajātatā, catutthaṃ khārakajātatā ca pāḷiyaṃ vuttā.
Here, first the state of having yellow leaves, and second the state of having fallen leaves are stated, then third the state of being net-like, and fourth the state of being sprout-like are mentioned in the Pāḷi.
Ở đây, trước hết nói đến trạng thái lá vàng, thứ hai là trạng thái lá rụng, và thứ ba là trạng thái nảy mầm (jālakajātatā), thứ tư là trạng thái nảy mầm nhỏ (khārakajātatā) đã được nói trong Pāḷi.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana mahāgovindasuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.294) imameva pāḷiṃ āharitvā dassentena paṭhamaṃ paṇḍupalāsataṃ, dutiyaṃ pannapalāsatañca vatvā tatiyaṃ khārakajātatā, catutthaṃ jālakajātatā ca dassitā.
However, in the Dīghanikāyaṭṭhakathā, in the Mahāgovindasutta commentary, by citing this very Pāḷi, it is shown that first there is the state of having yellow leaves, second the state of having fallen leaves, then third the state of being sprout-like, and fourth the state of being net-like.
Tuy nhiên, trong phần giải thích Đại Kinh Govinda thuộc Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.294), khi trích dẫn chính Pāḷi này để trình bày, trước hết nói đến trạng thái lá vàng, thứ hai là trạng thái lá rụng, và thứ ba là trạng thái nảy mầm nhỏ (khārakajātatā), thứ tư là trạng thái nảy mầm (jālakajātatā) đã được trình bày.
Evañhi tattha vuttaṃ – ‘‘pāricchattake pupphamāne ekaṃ vassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti, te tassa paṇḍupalāsabhāvato paṭṭhāya attamanā honti.
Thus, it is stated there: “When the Pāricchattaka koviḷāra tree of the Tāvatiṃsa devas blooms, they attend it for one year, and they are delighted from the time it has yellow leaves.
Và ở đó đã nói như sau: “Này các Tỳ-kheo, khi cây Pāricchattaka Koviḷāra của chư thiên cõi Tam Thập Tam đang ra hoa, chư thiên đi đến để chăm sóc trong một năm, họ vui mừng từ khi cây có lá vàng.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Yasmiṃ, bhikkhave, samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro, paṇḍupalāso hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘paṇḍupalāso dāni pāricchattako, koviḷāro, na cirasseva pannapalāso bhavissatī’ti.
‘Bhikkhus, at whatever time the Pāricchattaka koviḷāra tree of the Tāvatiṃsa devas has yellow leaves, at that time, bhikkhus, the Tāvatiṃsa devas are delighted, thinking: “Now the Pāricchattaka koviḷāra has yellow leaves; it will soon have fallen leaves.”’
Này các Tỳ-kheo, vào thời điểm cây Pāricchattaka Koviḷāra của chư thiên cõi Tam Thập Tam có lá vàng, này các Tỳ-kheo, chư thiên cõi Tam Thập Tam vào thời điểm đó vui mừng: ‘Bây giờ cây Pāricchattaka Koviḷāra đã có lá vàng, chẳng bao lâu nữa sẽ rụng lá’.
Yasmiṃ samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako, koviḷāro, pannapalāso hoti, jālakajāto hoti, khārakajāto hoti, kuṭumalakajāto hoti, korakajāto hoti, attamanā, bhikkhave, devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti ‘korakajāto dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva sabbapāliphullo bhavissatī’ti.
‘Bhikkhus, at whatever time the Pāricchattaka koviḷāra tree of the Tāvatiṃsa devas has fallen leaves, has become net-like, has become sprout-like, has become bud-like, has become shoot-like, at that time, bhikkhus, the Tāvatiṃsa devas are delighted, thinking: “Now the Pāricchattaka koviḷāra has become shoot-like; it will soon be fully blossomed with all its petals.”’
Vào thời điểm cây Pāricchattaka Koviḷāra của chư thiên cõi Tam Thập Tam đã rụng lá, đã nảy mầm (jālakajāto), đã nảy mầm nhỏ (khārakajāto), đã ra nụ lớn (kuṭumalakajāto), đã ra nụ nhọn (korakajāto), này các Tỳ-kheo, chư thiên cõi Tam Thập Tam vào thời điểm đó vui mừng: ‘Bây giờ cây Pāricchattaka Koviḷāra đã ra nụ nhọn, chẳng bao lâu nữa sẽ nở hoa hoàn toàn’.
Līnatthappakāsiniyampi (dī. ni. ṭī. 2.294) ettha evamattho dassito – pannapalāsoti patitapatto.
In the Līnatthappakāsinī also, the meaning here is shown thus: Pannapalāso means with fallen leaves.
Trong Līnatthappakāsinī (Dī. Ni. Ṭī. 2.294) cũng đã trình bày nghĩa như sau: pannapalāso có nghĩa là lá rụng.
Khārakajātoti jātakhuddakamakuḷo.
Khārakajāto means having produced tiny sprouts.
Khārakajāto có nghĩa là nụ nhỏ đã mọc.
Ye hi nīlapattakā ativiya khuddakā makuḷā, te ‘‘khārakā’’ti vuccanti.
Indeed, those very tiny sprouts with blue leaves are called “khārakā”.
Những nụ xanh rất nhỏ được gọi là “khārakā”.
Jālakajātoti tehiyeva khuddakamakuḷehi jātajālako sabbaso jālo viya jāto.
Jālakajāto means having become net-like, completely like a net, due to those very tiny sprouts.
Jālakajāto có nghĩa là đã mọc thành mạng lưới hoàn toàn như một mạng lưới từ những nụ nhỏ đó.
Keci pana ‘‘jālakajātoti ekajālo viya jāto’’ti atthaṃ vadanti.
Some, however, say the meaning is “jālakajāto means having become like a single net”.
Một số người lại nói rằng “jālakajāto có nghĩa là đã mọc như một mạng lưới”.
Pāricchattako kira khārakaggahaṇakāle sabbatthakameva pallaviko hoti, te cassa pallavā pabhassarapavāḷavaṇṇasamujjalā honti.
It is said that the Pāricchattaka tree, at the time of producing sprouts, is entirely covered with young shoots, and its shoots are resplendent with the color of luminous coral.
Nghe nói rằng, khi cây Pāricchattaka ra nụ nhỏ (khārakaggahaṇakāle), nó có những chồi non rất nhỏ, và những chồi non đó rực rỡ với màu san hô sáng chói.
Tena so sabbaso samujjalanto tiṭṭhati.
Therefore, it stands shining all over.
Vì vậy, nó đứng đó rực rỡ hoàn toàn.
Kuṭumalajātoti sañjātamahāmakuḷo.
Kuṭumalajāto means having produced large buds.
Kuṭumalajāto có nghĩa là nụ lớn đã mọc.
Korakajātoti sañjātasūcibhedo sampativikasamānāvattho.
Korakajāto means having produced needle-like shoots, in a state of just opening.
Korakajāto có nghĩa là nụ nhọn đã mọc, ở trạng thái đang nở.
Sabbapāliphulloti sabbaso phullitavikasitoti.
Sabbapāliphullo means fully blossomed and open.
Sabbapāliphullo có nghĩa là nở hoa hoàn toàn.
Ayañca anukkamo dīghabhāṇakānaṃ vaḷañjanānukkamena dassito, na ettha ācariyassa virodho āsaṅkitabbo.
And this sequence is shown according to the customary usage of the Dīghabhāṇakas; no contradiction on the part of the teacher should be suspected here.
Và trình tự này đã được trình bày theo trình tự thông thường của các vị Dīghabhāṇaka (thuyết giả Trường Bộ), không nên nghi ngờ sự mâu thuẫn của vị thầy ở đây.
Kantanakavātoti devānaṃ puññakammapaccayā pupphānaṃ chindanakavāto.
Kantanakavāto means the wind that cuts the flowers due to the meritorious kamma of the devas.
Gió cắt có nghĩa là gió cắt hoa do phước nghiệp của chư thiên.
Kantatīti chindati.
Kantati means it cuts.
Kantatī có nghĩa là cắt.
Sampaṭicchanakavātoti chinnānaṃ chinnānaṃ pupphānaṃ sampaṭiggaṇhakavāto.
Sampaṭicchanakavāto means the wind that receives the flowers as they are cut.
Gió thu gom có nghĩa là gió thu gom những bông hoa đã bị cắt.
Cinantoti nānāvidhabhattisannivesavasena nicinaṃ karonto.
Cinanto means arranging them in various decorative patterns.
Kết thành có nghĩa là tạo thành một cách sắp xếp đa dạng.
Aññataradevatānanti nāmagottavasena apaññātadevatānaṃ.
Aññataradevatānaṃ means of devas whose names and clans are unknown.
Của một vị thiên nào đó có nghĩa là của những vị thiên không được biết tên và dòng dõi.
Reṇuvaṭṭīti reṇusaṅghāto.
Reṇuvaṭṭī means a mass of pollen.
Đám bụi hoa có nghĩa là khối bụi hoa.
Kaṇṇikaṃ āhaccāti sudhammāya kūṭaṃ āhantvā.
Kaṇṇikaṃ āhaccā means striking the pinnacle of Sudhammā.
Đánh vào đỉnh có nghĩa là đánh vào đỉnh của Sudhammā.
Anupharaṇānubhāvoti khīṇāsavassa bhikkhuno kittisaddassa yāva brahmalokā anupharaṇasaṅkhāto ānubhāvo.
Anupharaṇānubhāvo means the power, referred to as the spreading of the fame of an Arahant bhikkhu up to the Brahma-world.
Oai lực lan tỏa có nghĩa là oai lực được gọi là sự lan tỏa của danh tiếng của vị Tỳ-kheo đã đoạn tận lậu hoặc cho đến cõi Phạm thiên.
Pabbajjānissitaṃ hotīti pabbajjāya catupārisuddhisīlampi dassitamevāti adhippāyo.
Pabbajjānissitaṃ hotī means the intention is that the fourfold purity of sīla of the going forth is also shown.
Nương vào sự xuất gia có nghĩa là giới Tứ Thanh Tịnh của sự xuất gia cũng đã được trình bày, đó là ý nghĩa.
Paṭhamajjhānasannissitantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
In Paṭhamajjhānasannissita and so on, the meaning should be understood in the same way.
Nương tựa Sơ thiền và những điều tương tự cũng cần được hiểu theo cách này.
Idha pana ubhayato paricchedo heṭṭhā sīlato upari arahattato ca paricchedassa dassitattā.
Here, however, there is a two-fold delimitation, because the delimitation from below by sīla and from above by arahantship has been shown.
Nhưng ở đây, sự giới hạn từ hai phía đã được chỉ ra: phía dưới là giới (sīla) và phía trên là A-la-hán (arahatta).
Tenetaṃ vuttanti tena kāraṇena etaṃ ‘‘catupārisuddhisīlaṃ pabbajjānissitaṃ hotī’’tiādivacanaṃ vuttaṃ.
Therefore it was said: For that reason, this statement, "The four-fold purity of sīla is dependent on renunciation," and so on, was said.
Điều này đã được nói bởi đó có nghĩa là vì lý do đó, lời nói như “tứ thanh tịnh giới nương tựa sự xuất gia” và những điều tương tự đã được nói.
Chaṭṭhaṃ uttānameva.
The sixth (explanation) is straightforward.
Thứ sáu thì rõ ràng.
71. Sattame atthassa asādhikā ‘‘bhāvanaṃ ananuyuttassā’’ti vuttattā.
71. In the seventh (sutta), not conducive to welfare, because it was said, "for one who is not devoted to development (bhāvanā)."
71. Trong kinh thứ bảy, không thành tựu mục đích vì đã nói “đối với người không tinh tấn tu tập”.
Sambhāvanattheti ‘‘api nāma evaṃ siyā’’ti vikappanattho sambhāvanattho.
In the sense of possibility: The meaning of "perhaps it might be so" is the sense of possibility.
Với nghĩa có thể xảy ra có nghĩa là “có lẽ điều này sẽ xảy ra” là nghĩa nghi vấn có thể xảy ra.
Evañhi loke siliṭṭhavacanaṃ hotīti ekameva saṅkhaṃ avatvā aparāya saṅkhāya saddhiṃ vacanaṃ loke siliṭṭhavacanaṃ hoti yathā ‘‘dve vā tīṇi vā udakaphusitānī’’ti.
For thus in the world, it is a well-connected statement: Not stating a single number, but a statement with another number is a well-connected statement in the world, like "two or three drops of water."
Vì vậy, trong thế gian đây là lời nói khéo léo có nghĩa là không chỉ nói một con số mà nói cùng với một con số khác là lời nói khéo léo trong thế gian, ví dụ như “hai hoặc ba giọt nước”.
Sammā adhisayitānīti pādādīhi attanā nesaṃ kiñci upaghātaṃ akarontiyā bahivātādiparissayapariharaṇatthaṃ sammadeva upari sayitāni.
Properly brooded over: That is, by her (the hen) herself, not causing any harm to them with her feet, etc., and for the purpose of warding off external dangers like wind, they are properly sat upon from above.
Đã ấp ủ đúng đắn có nghĩa là đã nằm lên đúng đắn để bảo vệ chúng khỏi những nguy hiểm bên ngoài như gió, v.v., mà không gây ra bất kỳ tổn hại nào cho chúng bằng chân, v.v., của chính mình.
Upariattho hettha adhi-saddo.
Here, the word "adhi-" means "above".
Ở đây, từ “adhi” có nghĩa là “trên”.
Utuṃ gaṇhāpentiyāti tesaṃ allasinehapariyādānatthaṃ attano kāyusmāvasena utuṃ gaṇhāpentiyā.
Making them absorb warmth: That is, making them absorb warmth from her own body, for the purpose of drying up their moist oil.
Bằng cách làm cho chúng nhận được hơi ấm có nghĩa là bằng cách làm cho chúng nhận được hơi ấm từ thân mình để làm khô chất lỏng và dầu mỡ của chúng.
Tenāha ‘‘usmīkatānī’’ti.
Therefore, it is said, "warmed".
Vì vậy, đã nói “đã làm cho ấm lên”.
Sammā paribhāvitānīti sammadeva sabbaso kukkuṭavāsanāya vāsitāni.
Properly permeated: That is, thoroughly permeated in every way with the hen's scent.
Đã làm cho thấm nhuần đúng đắn có nghĩa là đã làm cho thấm nhuần hoàn toàn mùi hương của gà một cách đúng đắn.
Tenāha ‘‘kukkuṭagandhaṃ gāhāpitānī’’ti.
Therefore, it is said, "made to absorb the hen's scent".
Vì vậy, đã nói “đã làm cho mang mùi gà”.
Ettha ca sammāparisedanaṃ kukkuṭagandhaparibhāvanañca sammāadhisayanasammāparisedananipphattiyā ānubhāvanipphāditanti daṭṭhabbaṃ.
And here, the proper warming and the permeation with the hen's scent should be understood as brought about by the power of the proper brooding and proper warming.
Ở đây, việc ấp ủ đúng đắn và việc làm cho thấm nhuần mùi gà cần được hiểu là được tạo ra bởi sức mạnh của việc ấp ủ đúng đắn và việc làm cho ấm lên đúng đắn.
Sammāadhisayaneneva hi itaradvayaṃ ijjhati.
For, by proper brooding alone, the other two are accomplished.
Vì chỉ bằng việc ấp ủ đúng đắn mà hai điều còn lại mới thành tựu.
Na hi sammāadhisayanato visuṃ sammāparisedanassa sammāparibhāvanassa ca kāraṇaṃ atthi.
Indeed, there is no cause for proper warming and proper permeation apart from proper brooding.
Không có nguyên nhân nào cho việc ấp ủ đúng đắn và việc làm cho thấm nhuần đúng đắn tách biệt khỏi việc ấp ủ đúng đắn.
Tena pana saddhiṃyeva itaresaṃ dvinnampi ijjhanato vuttaṃ.
But it is said because the other two are accomplished together with it.
Vì hai điều còn lại cũng thành tựu cùng với điều đó nên đã được nói.
Tividhakiriyākaraṇenāti sammāadhisayanāditividhakiriyākaraṇenāti attho.
By performing the three kinds of actions: The meaning is, by performing the three kinds of actions such as proper brooding.
Bằng cách thực hiện ba hành động có nghĩa là bằng cách thực hiện ba hành động như ấp ủ đúng đắn, v.v.
Kiñcāpi ‘‘evaṃ aho vata me’’tiādinā na icchā uppajjeyya kāraṇassa pana sampāditattā, atha kho bhabbāva te abhinibbhijjitunti yojanā.
Although no desire like "Oh, may it be so for me" might arise, since the cause has been accomplished, nevertheless, they are capable of breaking forth—this is the connection.
Mặc dù ước muốn “ước gì tôi được như vậy” sẽ không khởi lên bằng “như vậy, ôi chao!”, nhưng vì nguyên nhân đã được hoàn thành, nên chúng có thể nở ra, đó là cách kết nối.
Kasmā bhabbāti āha ‘‘te hi yasmā tāyā’’tiādi.
Why are they capable? He says, "For since they..." and so on.
Tại sao chúng có thể? Vị ấy nói “vì chúng” và những điều tương tự.
Sayampīti aṇḍāni.
Themselves: The eggs.
Tự chúng có nghĩa là những quả trứng.
Pariṇāmanti paripākaṃ bahinikkhamanayogyataṃ.
Maturity: Ripeness, fitness for breaking forth.
Sự trưởng thành có nghĩa là sự chín muồi, sự sẵn sàng để chui ra ngoài.
Yathā kapālassa tanutā ālokassa anto paññāyamānassa kāraṇaṃ, tathā kapālassa tanutāya nakhasikhāmukhatuṇḍakānaṃ kharatāya ca allasinehapariyādānaṃ kāraṇavacananti daṭṭhabbaṃ.
Just as the thinness of the shell is the cause of the light being perceived within, so too, the drying up of the moist oil due to the thinness of the shell and the hardness of the claws, beak, and mouth should be understood as the statement of the cause.
Cần phải hiểu rằng sự mỏng manh của vỏ trứng là nguyên nhân của ánh sáng được nhìn thấy bên trong, và cũng vậy, sự làm khô chất lỏng và dầu mỡ là lời nói về nguyên nhân của sự mỏng manh của vỏ trứng và sự cứng rắn của móng, mỏ và móng vuốt.
Tasmāti ālokassa anto paññāyamānato sayañca paripākagatattā.
Therefore: Because the light is perceived within and because they themselves have reached maturity.
Vì vậy có nghĩa là vì ánh sáng được nhìn thấy bên trong và tự chúng đã đạt đến sự chín muồi.
Opammasampaṭipādananti opammatthassa upameyyena sammadeva paṭipādanaṃ.
Establishing the simile: The proper establishment of the meaning of the simile with that which is being compared.
Sự thiết lập ví dụ có nghĩa là sự thiết lập đúng đắn ý nghĩa của ví dụ với điều được ví.
Tanti opammasampaṭipādanaṃ.
That: The establishment of the simile.
Điều đó có nghĩa là sự thiết lập ví dụ.
Evanti idāni vuccamānākārena.
Thus: In the manner now being stated.
Như vậy có nghĩa là theo cách sẽ được nói bây giờ.
Atthenāti upameyyatthena saṃsandetvā saha yojetvā.
With the meaning: Connecting and joining it with the meaning of that which is being compared.
Với ý nghĩa có nghĩa là bằng cách so sánh và kết hợp với ý nghĩa của điều được ví.
Sampādanena sampayuttadhammavasena ñāṇassa tikkhabhāvo veditabbo.
The keenness of knowledge should be understood in terms of its associated phenomena through accomplishment.
Sự sắc bén của trí tuệ cần được hiểu theo các pháp tương ưng với sự hoàn thành.
Ñāṇassa hi sabhāvato satinepakkato ca tikkhabhāvo, samādhivasena kharabhāvo, saddhāvasena vippasannabhāvo.
For knowledge has keenness by its nature and by its mindfulness and discernment; hardness by means of samādhi; and clarity by means of saddhā.
Sự sắc bén của trí tuệ là do bản chất và sự tinh tường của niệm, sự cứng rắn là do định, sự trong sáng là do tín.
Pariṇāmakāloti balavavipassanākālo.
Time of maturity: The time of strong vipassanā.
Thời kỳ chín muồi có nghĩa là thời kỳ của tuệ quán mạnh mẽ.
Vaḍḍhikāloti vuṭṭhānagāminivipassanākālo.
Time of growth: The time of vipassanā leading to emergence.
Thời kỳ tăng trưởng có nghĩa là thời kỳ của tuệ quán dẫn đến sự xuất ly.
Anulomaṭṭhāniyā hi vipassanā gahitagabbhā nāma tadā maggagabbhassa gahitattā.
For vipassanā in the stage of conformity is called "having conceived the embryo," because at that time the embryo of the path has been conceived.
Tuệ quán thuận ứng được gọi là đã mang thai, vì lúc đó đã mang thai đạo.
Tajjātikanti tassa vipassanānuyogassa anurūpaṃ.
Of that kind: Appropriate to that practice of vipassanā.
Thuộc loại đó có nghĩa là phù hợp với sự tinh tấn tuệ quán đó.
Satthāpi avijjaṇḍakosaṃ paharati, desanāpi vineyyasantānagataṃ avijjaṇḍakosaṃ paharati, yathāṭhāne ṭhātuṃ na deti.
The Teacher also strikes the egg-shell of ignorance; the teaching also strikes the egg-shell of ignorance present in the mental continuum of the disciple, not allowing it to remain in place.
Bậc Đạo Sư cũng đập vỡ vỏ trứng vô minh, lời dạy cũng đập vỡ vỏ trứng vô minh trong tâm thức của người cần giáo hóa, không cho nó ở yên tại chỗ.
Olambakasaṅkhātanti olambakasuttasaṅkhātaṃ.
Called the plumb-line: Called the plumb-line sutta.
Được gọi là Olambaka có nghĩa là được gọi là sợi dây Olambaka.
‘‘Pala’’nti hi tassa suttassa nāmaṃ.
For "pala" is the name of that string.
“Pala” là tên của sợi dây đó.
Cāretvā dāruno heṭṭhā dosajānanatthaṃ ussāpetvā.
Having moved: Having lifted it up to discern the defect beneath the wood.
Sau khi di chuyển có nghĩa là sau khi nâng lên để tìm ra khuyết điểm dưới khúc gỗ.
Gaṇḍaṃ haratīti palagaṇḍoti etena ‘‘palena gaṇḍahāro palagaṇḍoti pacchimapade uttarapadalopena niddeso’’ti dasseti.
He removes the knot, hence palagaṇḍa: By this, it is shown that "palagaṇḍa" is a designation with the elision of the latter word in the compound, meaning "one who removes the knot with the plumb-line."
Loại bỏ cục u nên là Palagaṇḍa có nghĩa là điều này chỉ ra rằng “Palagaṇḍa” là sự chỉ định bằng cách lược bỏ hậu tố trong từ ghép “Palena gaṇḍahāro” (người loại bỏ cục u bằng sợi dây).
Gahaṇaṭṭhāneti hatthena gahetabbaṭṭhāne.
At the place of grasping: At the place to be grasped by hand.
Tại chỗ nắm giữ có nghĩa là chỗ để nắm bằng tay.
Sammadeva khipīyanti etena kāyaduccaritādīnīti saṅkhepo, pabbajjāva saṅkhepo pabbajjāsaṅkhepo.
By this, evil deeds of body, etc., are properly cast away—this is the summary. Renunciation itself is the summary, the summary of renunciation.
Các ác hạnh thân, v.v., được loại bỏ đúng đắn bằng điều này, đó là tóm tắt, sự xuất gia là tóm tắt, tóm tắt về sự xuất gia.
Tena vipassanaṃ anuyuñjantassa puggalassa ajānantasseva āsavānaṃ parikkhayo idha vipassanānisaṃsoti adhippeto.
Therefore, for a person who practices vipassanā, the destruction of the āsavas, even without their knowing it, is intended here as the benefit of vipassanā.
Vì vậy, ý nghĩa là sự diệt trừ các lậu hoặc của người tinh tấn tu tập tuệ quán mà không hề hay biết là lợi ích của tuệ quán ở đây.
Hemantikena kāraṇabhūtena, bhummatthe vā etaṃ karaṇavacanaṃ, hemantiketi attho.
Hemantikena means 'due to the cause of winter', or this instrumental case is in the locative sense, meaning 'in winter'.
Do mùa đông là nguyên nhân, hoặc đây là lời nói về công cụ ở nghĩa vị trí, nghĩa là vào mùa đông.
Paṭippassambhantīti paṭippassaddhaphalāni honti.
Paṭippassambhantī means 'they become results that are calmed down'.
Chúng lắng xuống có nghĩa là chúng trở thành kết quả của sự lắng xuống.
Tenāha ‘‘pūtikāni bhavantī’’ti.
Therefore, it is said, "they become rotten."
Vì vậy, đã nói “chúng trở nên thối rữa”.
Mahāsamuddo viya sāsanaṃ agādhagambhīrabhāvato.
The Dispensation is like the great ocean due to its unfathomable depth.
Giáo pháp như đại dương vì sự sâu thẳm không đáy.
Nāvā viya yogāvacaro mahoghuttarato.
The meditator is like a boat for crossing the great flood.
Hành giả như con thuyền vì vượt qua dòng nước lớn.
Pariyāyanaṃ viyāti parito aparāparaṃ yāyanaṃ viya.
Like a going around means like going around repeatedly.
Như sự đi vòng quanh có nghĩa là như sự đi lại liên tục xung quanh.
Khajjamānānanti khādantena viya udakena khepiyamānabandhanānaṃ.
Khajjamānānaṃ means 'whose bonds are being eaten away, as it were, by water'.
Đang bị ăn mòn có nghĩa là những dây buộc đang bị nước cuốn trôi như thể đang bị ăn mòn.
Tanubhāvoti pariyuṭṭhānapavattiyā asamatthatāya dubbalabhāvo.
Tanubhāvo means 'weakness due to inability to continue the arising of defilements'.
Sự yếu ớt có nghĩa là sự yếu đuối do không có khả năng hoạt động của các triền cái.
Vipassanāñāṇapītipāmojjehīti vipassanāñāṇasamuṭṭhitehi pītipāmojjehi.
Vipassanāñāṇapītipāmojjehī means 'by the joy and delight arisen from vipassanā knowledge'.
Bởi hỷ và hoan hỷ do tuệ quán có nghĩa là bởi hỷ và hoan hỷ khởi lên từ tuệ quán.
Okkhāyamāneti vipassanākammaṭṭhāne vīthippaṭipāṭiyā okkhāyamāne, paṭisaṅkhānupassanāya vā okkhāyamāne.
Okkhāyamāne means 'being wasted away in the vipassanā meditation object in due course', or being wasted away by contemplation of reflection.
Khi bị suy yếu có nghĩa là khi bị suy yếu theo trình tự trong đề mục tuệ quán, hoặc khi bị suy yếu bởi quán chiếu phân tích.
Saṅkhārupekkhāya pakkhāyamāne.
Being wasted away by equanimity regarding formations.
Khi bị loại bỏ bởi xả hành.
Dubbalatā dīpitā ‘‘appakasireneva saṃyojanāni paṭippassambhanti, pūtikāni bhavantī’’ti vuttattā.
Weakness is shown because it is said, "the fetters subside with little difficulty, they become rotten."
Sự yếu đuối đã được chỉ ra vì đã nói “các kiết sử lắng xuống một cách dễ dàng, chúng trở nên thối rữa”.
72-73. Aṭṭhame passatha nūti api passatha.
72-73. In the eighth, passatha nū means 'do you see?'
72-73. Trong kinh thứ tám, các ông có thấy không có nghĩa là liệu các ông có thấy không.
Mahantanti vipulaṃ.
Mahantaṃ means 'vast'.
To lớn có nghĩa là rộng lớn.
Aggikkhandhanti aggisamūhaṃ.
Aggikkhandhaṃ means 'a mass of fire'.
Đống lửa có nghĩa là khối lửa.
Ādittanti padittaṃ.
Ādittaṃ means 'ablaze'.
Bốc cháy có nghĩa là đang cháy.
Sampajjalitanti samantato pajjalitaṃ accivipphuliṅgāni muñcantaṃ.
Sampajjalitaṃ means 'blazing all around, emitting flames and sparks'.
Đang bừng cháy có nghĩa là đang bừng cháy khắp nơi, phun ra những tia lửa và ngọn lửa.
Sajotibhūtanti samantato uṭṭhitāhi jālāhi ekappabhāsamudayabhūtaṃ.
Sajotibhūtaṃ means 'having become a single mass of light due to flames rising all around'.
Đang rực sáng có nghĩa là trở thành một khối ánh sáng duy nhất với những ngọn lửa bốc lên khắp nơi.
Taṃ kiṃ maññathāti taṃ idāni mayā vuccamānatthaṃ kiṃ maññathāti anumatiggahaṇatthaṃ pucchati.
Taṃ kiṃ maññathā means 'what do you think of this' (the meaning I am now stating), asking for agreement.
Các ông nghĩ sao về điều đó có nghĩa là vị ấy hỏi để được đồng ý về điều mà vị ấy sắp nói.
Yadettha satthā aggikkhandhāliṅganaṃ kaññāliṅganañca ānesi, tamatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘ārocayāmī’’tiādimāha.
To explain the meaning of the Teacher's bringing in the embracing of a mass of fire and the embracing of a young woman, it is said, "I declare," and so on.
Điều mà Bậc Đạo Sư đã đưa ra ở đây là việc ôm đống lửa và việc ôm cô gái, để làm rõ ý nghĩa đó, vị ấy nói “tôi sẽ tuyên bố” và những điều tương tự.
Dussīlassāti nissīlassa sīlavirahitassa.
Dussīlassa means 'of one without sīla, devoid of sīla'.
Của người ác giới có nghĩa là của người không có giới, người thiếu giới.
Pāpadhammassāti dussīlattā eva hīnajjhāsayatāya lāmakasabhāvassa.
Pāpadhammassa means 'of one whose nature is base due to evil intentions, precisely because of being immoral'.
Của người có pháp ác có nghĩa là của người có bản chất thấp kém do ý định thấp kém vì ác giới.
Asucisaṅkassarasamācārassāti aparisuddhatāya asuci hutvā saṅkāya saritabbasamācārassa.
Asucisaṅkassarasamācārassa means 'whose conduct is to be suspected and remembered as impure due to impurity'.
Của người có hành vi bất tịnh và đáng nghi ngờ có nghĩa là của người có hành vi đáng nghi ngờ vì bất tịnh.
Dussīlo hi kiñcideva asāruppaṃ disvā ‘‘idaṃ asukena kataṃ bhavissatī’’ti paresaṃ āsaṅkā hoti.
For when an immoral person sees something inappropriate, others suspect, "This must have been done by so-and-so."
Vì khi một người ác giới thấy một điều gì đó không phù hợp, người khác sẽ nghi ngờ “điều này chắc chắn do người kia làm”.
Kenacideva karaṇīyena mantayante bhikkhū disvā ‘‘kacci nu kho ime mayā katakammaṃ jānitvā mantentī’’ti attanoyeva saṅkāya saritabbasamācāro.
When he sees bhikkhus consulting about some matter, his own conduct is such that he suspects and remembers, "Are they perhaps consulting because they know of a deed I have done?"
Khi thấy các tỳ khưu đang bàn bạc về một việc gì đó, người đó sẽ có hành vi đáng nghi ngờ của chính mình: “Không biết họ có biết việc tôi đã làm mà bàn bạc không?”
Paṭicchannakammantassāti lajjitabbatāya paṭicchādetabbakammantassa.
Paṭicchannakammantassa means 'whose actions are to be concealed out of shame'.
Của người có hành động che giấu có nghĩa là của người có hành động cần phải che giấu vì đáng xấu hổ.
Assamaṇassāti na samaṇassa.
Assamaṇassa means 'not a samaṇa'.
Của người không phải sa môn có nghĩa là của người không phải sa môn.
Salākaggahaṇādīsu ‘‘ahampi samaṇo’’ti micchāpaṭiññāya samaṇapaṭiññassa.
Samaṇapaṭiññassa means 'who falsely claims to be a samaṇa' when taking lots and so on, saying, "I too am a samaṇa."
Trong các việc như nhận phiếu, của người tự xưng là sa-môn do tuyên bố sai lầm rằng: “Tôi cũng là một sa-môn”.
Aseṭṭhacāritāya abrahmacārissa.
Abrahmacārissa means 'not a brahmacārī' due to unexcellent conduct.
Của người không phạm hạnh, do hành vi không cao thượng.
Uposathādīsu ‘‘ahampi brahmacārī’’ti micchāpaṭiññāya brahmacāripaṭiññassa.
Brahmacāripaṭiññassa means 'who falsely claims to be a brahmacārī' during Uposatha and so on, saying, "I too am a brahmacārī."
Trong các ngày Uposatha và những việc tương tự, của người tự xưng là phạm hạnh do tuyên bố sai lầm rằng: “Tôi cũng là một người phạm hạnh”.
Pūtinā kammena sīlavipattiyā anto anupaviṭṭhattā antopūtikassa.
Antopūtikassa means 'rotten within' due to having entered inside with putrid actions, with moral failure.
Của người thối nát từ bên trong, do nghiệp thối nát và sự hư hoại giới đã thâm nhập vào bên trong.
Chadvārehi rāgādikilesānussavanena tintattā avassutassa.
Avassutassa means 'leaking' due to being soaked by the influx of defilements like lust through the six doors.
Của người bị thấm ướt, do các phiền não như tham ái đã rỉ chảy qua sáu căn.
Sañjātarāgādikacavarattā sīlavantehi chaḍḍetabbattā ca kasambujātassa.
Kasambujātassa means 'become like refuse' due to the arising of defilements like lust and being fit to be discarded by those with sīla.
Của người đã trở thành cặn bã, do đã phát sinh các phiền não như tham ái, và do đáng bị những người giữ giới vứt bỏ.
Vālarajjuyāti vālehi katarajjuyā.
Vālarajjuyā means 'with a rope made of hair'.
Vālarajjuyā (bằng dây làm từ lông đuôi) nghĩa là bằng dây được làm từ lông đuôi.
Sā hi kharatarā hoti.
Indeed, it is very rough.
Nó rất thô cứng.
Ghaṃseyyāti mathanavasena ghaṃseyya.
Ghaṃseyyā means 'would rub' by way of churning.
Ghaṃseyyā (sẽ chà xát) nghĩa là sẽ chà xát theo cách nghiền nát.
Teladhotāyāti telena nisitāya.
Teladhotāyā means 'sharpened with oil'.
Teladhotāyā (đã được rửa bằng dầu) nghĩa là đã được mài sắc bằng dầu.
Paccorasminti patiurasmiṃ, abhimukhe uramajjheti adhippāyo.
Paccorasmiṃ means 'on the chest', the intention is 'in the middle of the chest facing one'.
Paccorasmiṃ (trên ngực) nghĩa là trên ngực đối diện, ý là ở giữa ngực đối diện.
Ayosaṅkunāti saṇḍāsena.
Ayosaṅkunā means 'with an iron pincers'.
Ayosaṅkunā (bằng kẹp sắt) nghĩa là bằng kẹp.
Pheṇuddehakanti pheṇaṃ uddehetvā uddehetvā, anekavāraṃ pheṇaṃ uṭṭhāpetvāti attho.
Pheṇuddehakaṃ means 'repeatedly raising foam', meaning 'raising foam many times'.
Pheṇuddehakaṃ (làm bọt nổi lên) nghĩa là làm bọt nổi lên nhiều lần, ý là làm bọt nổi lên nhiều lần.
Evamettha saṅkhepato pāḷivaṇṇanā veditabbā.
Thus, the commentary on the Pāḷi should be understood briefly here.
Ở đây, cần hiểu phần giải thích Pāḷi tóm tắt như vậy.
Navamaṃ uttānameva.
The ninth is clear.
Thứ chín thì rõ ràng.
74. Dasame parittanti ittaraṃ.
74. In the tenth, parittaṃ means 'brief'.
74. Trong kinh thứ mười, parittaṃ (ít ỏi) nghĩa là tạm thời.
Tenāha ‘‘appaṃ thoka’’nti.
Therefore, it is said, "little, small."
Do đó, nói “appaṃ thokaṃ” (ít, một chút).
Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa raso kiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāyapī’’ti.
The condition for the non-cessation of continuity, the essence or function of life, is intended here, so it is said, "even by its essence and brevity."
Sự sống ở đây được hiểu là yếu tố duy trì sự liên tục không gián đoạn, là bản chất, là chức năng, nên nói “sarasaparittatāyapi” (cũng vì sự ít ỏi về bản chất).
Tadadhīnavuttitāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti vacanato parittaṃ khaṇaparittatāyapi.
Indeed, due to its dependent nature, it is limited even by momentary brevity, as it is said: "Monks, whoever lives long, lives for a hundred years, or a little more."
Cũng vì sự sống phụ thuộc vào nó mà “Này các tỳ-khưu, ai sống lâu thì sống một trăm năm, hoặc ít hơn một chút” theo lời dạy, nên sự sống là ít ỏi khaṇaparittatāyapi (cũng vì sự ít ỏi về sát-na).
Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittakkhaṇappavattimattoyeva.
In the ultimate sense, indeed, the life-moment of beings is extremely brief, lasting only for the duration of a single mind-moment.
Thật vậy, xét về mặt tối hậu, sát-na của sự sống của chúng sinh là cực kỳ ít ỏi, chỉ kéo dài trong một sát-na tâm duy nhất.
Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati.
Just as a chariot wheel, even when moving, moves with only one part of its rim, and even when standing still, stands on only one part, even so, the life of beings, lasting for a single mind-moment, is said to cease when that mind ceases.
Ví như bánh xe đang lăn, nó chỉ lăn trên một điểm của vành, khi đứng yên, nó cũng chỉ đứng yên trên một điểm; cũng vậy, sự sống của chúng sinh chỉ kéo dài trong một sát-na tâm duy nhất, khi tâm ấy diệt, chúng sinh được gọi là đã diệt.
Yathāha ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati.
As it is said: "In the past mind-moment, one lived, one does not live, one will not live.
Như đã nói: “Trong sát-na tâm quá khứ, đã sống, không sống, sẽ không sống.
Anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissati.
In the future mind-moment, one did not live, one does not live, one will live.
Trong sát-na tâm vị lai, không sống, không sống, sẽ sống.
Paccuppanne cittakkhaṇe na jīvittha jīvati na jīvissati.
In the present mind-moment, one did not live, one lives, one will not live."
Trong sát-na tâm hiện tại, không sống, đang sống, sẽ không sống.
Lahusanti lahukaṃ.
Lahusaṃ means light or swift.
Lahusaṃ (nhanh chóng) nghĩa là nhẹ nhàng.
Tenāha ‘‘lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahusa’’nti.
Therefore, it is said, "It is swift because it arises and ceases quickly."
Do đó, nói: “nhanh chóng, do sinh rồi diệt nhanh chóng”.
Parittaṃ lahusanti ubhayaṃ panetaṃ appakassa vevacanaṃ.
Parittaṃ lahusaṃ—both of these are synonyms for "little" or "brief."
Parittaṃ lahusaṃ (ít ỏi, nhanh chóng) cả hai từ này đều là đồng nghĩa của ít ỏi.
Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti.
For indeed, what is little is both brief and swift.
Cái gì ít ỏi thì vừa ít ỏi vừa nhanh chóng.
Idha pana āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti.
Here, however, since life span is intended, it is said to be short.
Tuy nhiên, ở đây, do ám chỉ tuổi thọ, nên nói là ngắn ngủi.
Mantāyanti karaṇatthe etaṃ bhummavacananti āha ‘‘mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho’’ti.
Mantāyaṃ—this is a locative case used in the sense of an instrument, so it says: "It is to be understood by counsel, to be known by wisdom—that is the meaning."
Mantāya (bằng trí tuệ) đây là cách dùng locative case với nghĩa instrumental case, nên nói “mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho” (ý nghĩa là cần được hiểu bằng trí tuệ, cần được biết bằng tuệ).
Mantāyanti vā manteyyanti vuttaṃ hoti, mantetabbaṃ mantāya upaparikkhitabbanti attho.
Or Mantāyaṃ means "one should counsel," which means "it should be deliberated upon, it should be examined by counsel."
Hoặc mantāya (bằng trí tuệ) nghĩa là cần được suy tư, ý nghĩa là cần được suy tư, cần được quán xét bằng trí tuệ.
Paññāya jānitabbanti jānitabbaṃ jīvitassa parittabhāvo bahudukkhādibhāvo.
Paññāya jānitabbaṃ means "to be known"—the brevity of life, its nature of having much suffering, and so on.
Paññāya jānitabbaṃ (cần được biết bằng tuệ) nghĩa là cần biết sự ít ỏi và nhiều khổ đau của sự sống.
Jānitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ.
And having known it, one should cut off all hindrances and perform wholesome deeds, and practice the holy life.
Sau khi biết, cần đoạn trừ mọi chướng ngại để làm việc thiện, thực hành phạm hạnh.
Yasmā itthi jātassa amaraṇaṃ, appaṃ vā bhiyyo vassasatato upari appaṃ aññaṃ vassasataṃ appatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati, evaṃdīghāyuko pana atidullabho.
Because for one who is born, there is no immortality; one lives for a hundred years or a little more, or not reaching a hundred, lives for twenty, thirty, forty, fifty, or sixty years; but such a long-lived person is extremely rare.
Bởi vì người đã sinh không thể không chết, và chỉ sống một trăm năm hoặc ít hơn một chút, không đạt đến một trăm năm khác, mà chỉ sống hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, hoặc sáu mươi năm; người có tuổi thọ dài như vậy thì cực kỳ hiếm có.
‘‘Asuko hi evaṃ ciraṃ jīvatī’’ti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti.
"So-and-so lives for such a long time," one has to go here and there to see such a person.
“Người kia sống lâu như vậy” – người ta phải đi đến từng nơi để thấy.
Tattha visākhā upāsikā vīsasataṃ jīvati, tathā pokkharasātibrāhmaṇo, brahmāyubrāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti.
Among these, the lay follower Visākhā lived for one hundred and twenty years, likewise the brahmin Pokkharasāti, the brahmin Brahmāyu, the brahmin Bāvari, Venerable Ānanda, and Venerable Mahākassapa.
Trong số đó, nữ cư sĩ Visākhā sống hai mươi mốt trăm năm, cũng như Bà-la-môn Pokkharasāti, Bà-la-môn Brahmāyu, Bà-la-môn Bāvari, Trưởng lão Ānanda, Trưởng lão Mahākassapa.
Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni.
Venerable Anuruddha, however, lived for one hundred and fifty years.
Còn Trưởng lão Anuruddha thì sống một trăm năm và năm mươi năm.
Bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni, ayaṃ sabbadīghāyuko, sopi dve vassasatāni na jīvi.
Venerable Bākula lived for one hundred and sixty years; he was the longest-lived of all, yet even he did not live for two hundred years.
Trưởng lão Bākula sống một trăm sáu mươi năm, đây là người sống thọ nhất, nhưng ông cũng không sống được hai trăm năm.