221-230. Tatiyassa paṭhamādīni suviññeyyāni.
221-230. The first and subsequent (suttas) of the third (vagga) are easily understood.
Các bài từ đầu tiên của phần thứ ba trở đi đều dễ hiểu.
Pañcame raho nisajjāya āpajjatīti ‘‘yo pana bhikkhu mātugāmena saddhiṃ eko ekāya raho nisajjaṃ kappeyya, pācittiya’’nti imasmiṃ sikkhāpade (pāci. 290) vuttaṃ āpattiṃ āpajjati.
In the fifth (sutta), raho nisajjāya āpajjati (incurs an offense by sitting in private) means one incurs the offense stated in this rule of training (pāci. 290): "Should any bhikkhu sit in private with a woman, alone with a woman, it is a pācittiya."
Trong điều thứ năm, phạm tội ngồi riêng một mình là phạm tội đã được nói đến trong giới điều này: "Tỳ-khưu nào, một mình với một nữ nhân, ngồi riêng một mình, thì phạm tội pācittiya."
Paṭicchanne āsane āpajjatīti ‘‘yo pana bhikkhu mātugāmena raho paṭicchanne āsane nisajjaṃ kappeyya, pācittiya’’nti imasmiṃ vuttaṃ āpattiṃ āpajjati.
Paṭicchanne āsane āpajjati (incurs an offense on a concealed seat) means one incurs the offense stated in this (rule): "Should any bhikkhu sit with a woman on a concealed seat, it is a pācittiya."
Phạm tội ngồi ở chỗ kín đáo là phạm tội đã được nói đến trong điều này: "Tỳ-khưu nào, một mình với nữ nhân, ngồi riêng ở chỗ kín đáo, thì phạm tội pācittiya."
Mātugāmassa uttari chappañcavācāhi dhammaṃ desento āpajjatīti ‘yo pana bhikkhu mātugāmassa uttari chappañcavācāhi dhammaṃ deseyya aññatra viññunā purisaviggahenā’’ti (pāci. 63) evaṃ vuttaṃ āpattiṃ āpajjati.
Mātugāmassa uttari chappañcavācāhi dhammaṃ desento āpajjati (incurs an offense by teaching Dhamma to a woman for more than five or six sentences) means one incurs the offense stated as: "Should any bhikkhu teach Dhamma to a woman for more than five or six sentences, unless there is a discerning man present."
Phạm tội thuyết pháp cho nữ nhân quá sáu, năm lời là phạm tội đã được nói đến như vầy: "Tỳ-khưu nào thuyết pháp cho nữ nhân quá sáu, năm lời, trừ khi có người nam hiểu biết ở đó, thì phạm tội pācittiya."
Tenāha ‘‘tesaṃ tesaṃ sikkhāpadānaṃ vasena veditabbānī’’ti.
Therefore, it is said, "they should be understood in terms of those respective rules of training."
Vì thế, Ngài nói: "Cần phải hiểu theo các giới điều ấy."
Chaṭṭhādīni uttānatthāni.
The sixth and subsequent (suttas) are clear in meaning.
Các điều từ thứ sáu trở đi thì ý nghĩa đã rõ.
1. Chakkanipātassa paṭhame cakkhunā rūpaṃ disvāti nissayavohārena vuttaṃ.
1. In the first discourse of the Book of Sixes, it is said by way of the expression cakkhunā rūpaṃ disvā (having seen a form with the eye).
1. Trong Lục Tập, ở điều thứ nhất, "thấy sắc bằng mắt" được nói theo cách dùng của nissaya (phương tiện).
Sasambhārakaniddesoyaṃ yathā ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti, tasmā nissayasīsena nissitassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
This is a description of the means, just as "one shoots with a bow." Therefore, the grasping of the dependent should be understood by means of the dependency.
Đây là sự chỉ định có yếu tố, giống như "bắn bằng cung", do đó, cần phải hiểu sự nắm bắt của đối tượng được nương tựa thông qua đầu đề nissaya.
Tenāyamattho ‘‘cakkhudvāre rūpārammaṇe āpāthagate taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇena disvā’’ti.
Thus, the meaning is: "having seen that form with eye-consciousness when a visible object has come into the range of the eye-door."
Vậy ý nghĩa là: "Khi sắc cảnh xuất hiện ở nhãn môn, thấy sắc ấy bằng nhãn thức."
Neva sumano hotīti javanakkhaṇe iṭṭhe ārammaṇe rāgaṃ anuppādento neva sumano hoti gehassitapemavasenapi maggena sabbaso rāgassa samucchinnattā.
Neva sumano hoti (he is not gladdened) means that at the moment of impulsion, not generating lust towards a desirable object, he is not gladdened, even by way of household-based affection, because lust has been entirely eradicated by the path.
Không hoan hỷ là không khởi tham ái đối với cảnh khả ái vào khoảnh khắc javana, không hoan hỷ vì không còn sự luyến ái gia đình, và vì tham ái đã hoàn toàn đoạn trừ bằng Đạo.
Na dummanoti aniṭṭhe adussanto na dummano.
Na dummano (he is not saddened) means not being saddened by not being averse to an undesirable object.
Không ưu sầu là không ưu sầu vì không sân hận đối với cảnh bất khả ái.
Pasādaññathattavasenapi iṭṭhepi aniṭṭhepi majjhattepi ārammaṇe na samaṃ sammā ayoniso gahaṇaṃ asamapekkhanaṃ.
Asamapekkhanaṃ is the unequal, incorrect, and unwise grasping of objects, whether desirable, undesirable, or neutral, even by way of the alteration of clarity.
Không quán xét bình đẳng là sự nắm bắt không đúng đắn, không bình đẳng đối với cảnh khả ái, bất khả ái và trung tính, do sự thay đổi của tịnh tín.
Ayañcassa paṭipatti sativepullappattiyā paññāvepullappattiyā cāti āha ‘‘sato sampajāno hutvā’’ti.
And this practice of his is due to the attainment of fullness of mindfulness and the attainment of fullness of wisdom, as it is said, sato sampajāno hutvā (being mindful and clearly comprehending).
Và sự thực hành này của vị ấy là do đạt đến sự viên mãn về niệm và viên mãn về tuệ, nên Ngài nói: "có niệm, có tỉnh giác."
Satiyā yuttattā sato.
Sato (mindful) because he is endowed with mindfulness.
Có niệm vì được phối hợp với niệm.
Sampajaññena yuttattā sampajāno.
Sampajāno (clearly comprehending) because he is endowed with clear comprehension.
Có tỉnh giác vì được phối hợp với tỉnh giác.
Ñāṇuppattipaccayarahitakālepi pavattibhedanato ‘‘satatavihāro kathito’’ti vuttaṃ.
It is said satatavihāro kathito (a constant abiding is declared) because of the distinction in its occurrence even when there is no cause for the arising of knowledge.
"Sự an trú liên tục đã được nói đến" là do sự khác biệt trong sự vận hành ngay cả khi không có yếu tố nhân duyên cho sự phát sinh của trí tuệ.
Satatavihāroti khīṇāsavassa niccavihāro sabbadā pavattanakavihāro.
Satatavihāro (constant abiding) is the perpetual abiding of an Arahant, an abiding that occurs always.
Sự an trú liên tục là sự an trú thường xuyên của bậc A-la-hán, sự an trú luôn luôn vận hành.
Ṭhapetvā hi samāpattivelaṃ bhavaṅgavelañca khīṇāsavā imināva chaḷaṅgupekkhāvihārena viharanti.
Indeed, apart from the time of attainment and the time of Bhavanga, Arahants abide with this six-limbed equanimity.
Trừ thời gian nhập định và thời gian bhavaṅga, các bậc A-la-hán an trú bằng sự an trú xả sáu chi này.
Ettha ca ‘‘chasu dvāresupi upekkhako viharatī’’ti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā.
Here, the six-limbed equanimity is explained by "he abides with equanimity at all six doors."
Ở đây, sự xả sáu chi được nói đến qua câu: "Vị ấy an trú với tâm xả ở sáu môn."
‘‘Sampajāno’’ti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti tehi vinā sampajānatāya asambhavato.
However, by the phrase "sampajāno" (clearly comprehending), four cittas associated with knowledge are obtained, because clear comprehension is impossible without them.
Tuy nhiên, từ ngữ "sampajāno" (có tỉnh giác) có được bốn tâm tương ưng với trí tuệ, vì không có chúng thì không thể có sự tỉnh giác.
Satatavihārabhāvato aṭṭha mahākiriyacittāni labbhanti.
From the state of constant abiding, eight great functional cittas are obtained.
Do là sự an trú liên tục, có được tám tâm đại tác.
‘‘Neva sumano na dummano’’ti vacanato aṭṭha mahākiriyacittāni, hasituppādo, voṭṭhabbanañcāti dasa cittāni labbhanti.
From the phrase "neva sumano na dummano" (neither gladdened nor saddened), eight great functional cittas, the smile-producing citta, and the determining citta—these ten cittas—are obtained.
Từ ngữ "neva sumano na dummano" (không hoan hỷ, không ưu sầu) có được tám tâm đại tác, tâm khởi cười (hasituppādo) và tâm xác định (voṭṭhabbana) – tức mười tâm.
Rāgadosasahajātānaṃ somanassadomanassānaṃ abhāvo tesampi sādhāraṇoti chaḷaṅgupekkhāvasena āgatānaṃ imesaṃ satatavihārānaṃ somanassaṃ kathaṃ labbhatīti ce?
If it is asked how gladness is obtained for these constant abidings, which arise by way of six-limbed equanimity, given the absence of gladness and sadness co-arising with lust and hatred, and since that absence is common to them?
Nếu hỏi: "Sự không có somanassa (hoan hỷ) và domanassa (ưu sầu) đồng hành với tham và sân là phổ biến đối với chúng, vậy somanassa của những sự an trú liên tục này, được nói đến theo cách xả sáu chi, làm sao có được?"
Āsevanato.
Through repeated practice.
Do sự tu tập.
Kiñcāpi khīṇāsavo iṭṭhāniṭṭhepi ārammaṇe majjhatto viya bahulaṃ upekkhako viharati attano parisuddhapakatibhāvāvijahanato, kadāci pana tathā cetobhisaṅkhārābhāve yaṃ taṃ sabhāvato iṭṭhaṃ ārammaṇaṃ, tassa yāthāvasabhāvaggahaṇavasenapi arahato cittaṃ pubbāsevanavasena somanassasahagataṃ hutvā pavattateva.
Although an Arahant mostly abides with equanimity, like one who is neutral towards desirable and undesirable objects, without abandoning his pure natural state, sometimes, in the absence of such mental formations, the Arahant's mind, by way of understanding the true nature of what is inherently desirable, still functions accompanied by gladness due to previous cultivation.
Mặc dù bậc A-la-hán thường an trú với tâm xả, như là trung tính đối với cảnh khả ái và bất khả ái, vì không từ bỏ trạng thái tự nhiên thanh tịnh của mình, nhưng đôi khi, khi không có sự tạo tác tâm như vậy, tâm của bậc A-la-hán đối với cảnh vốn dĩ là khả ái, do sự nắm bắt bản chất thực sự của cảnh ấy, vẫn vận hành kèm theo somanassa do sự tu tập trước đó.
2-7. Dutiye (visuddhi. 2.380) anekavihitanti anekavidhaṃ nānappakāraṃ.
2-7. In the second discourse, anekavihitaṃ (of various kinds) means manifold, diverse.
2-7. Trong kinh thứ hai, "anekavihitaṃ" (nhiều loại) có nghĩa là nhiều loại, nhiều cách.
Iddhividhanti iddhikoṭṭhāsaṃ.
Iddhividhaṃ (modes of psychic power) means categories of psychic power.
"Iddhividhaṃ" (các loại thần thông) có nghĩa là các phần của thần thông.
Paccanubhotīti paccanubhavati, phusati sacchikaroti pāpuṇātīti attho.
Paccanubhotī (he experiences) means he experiences, he touches, he realizes, he attains.
"Paccanubhotī" (trực tiếp kinh nghiệm) có nghĩa là trực tiếp kinh nghiệm, xúc chạm, chứng đạt, đạt được.
Idānissa anekavihitabhāvaṃ dassento ‘‘ekopi hutvā’’tiādimāha.
Now, showing its manifold nature, he says ekopi hutvā (being one), etc.
Bây giờ, để chỉ rõ trạng thái nhiều loại của nó, Ngài nói "ekopi hutvā" (một thân mà hóa hiện) và tiếp theo.
Tattha ‘‘ekopi hutvā’’ti iminā karaṇato pubbeva pakatiyā ekopi hutvā.
Here, ekopi hutvā means being one by nature even before performing the act.
Ở đó, "ekopi hutvā" có nghĩa là một thân theo bản chất ngay cả trước khi thực hiện.
Bahudhā hotīti bahūnaṃ santike caṅkamitukāmo vā sajjhāyaṃ kātukāmo vā pañhaṃ pucchitukāmo vā hutvā satampi sahassampi hoti.
Bahudhā hoti (he becomes many) means desiring to walk, or desiring to recite, or desiring to ask a question in the presence of many, he becomes a hundred or a thousand.
"Bahudhā hotī" (hóa hiện thành nhiều thân) có nghĩa là muốn đi kinh hành, hoặc muốn tụng đọc, hoặc muốn hỏi vấn đề trước nhiều người, vị ấy hóa hiện thành trăm, thành ngàn.
Āvibhāvaṃ tirobhāvanti ettha āvibhāvaṃ karoti, tirobhāvaṃ karotīti ayamattho.
In āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ, the meaning is: he makes manifest, he makes disappear.
Trong "āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ" (hiện ra và biến mất), ý nghĩa là hiện ra, biến mất.
Idameva hi sandhāya paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.11) vuttaṃ – ‘‘āvibhāvanti kenaci anāvuṭaṃ hoti appaṭicchannaṃ vivaṭaṃ, tirobhāvanti kenaci āvuṭaṃ hoti paṭicchannaṃ pihitaṃ paṭikujjita’’nti.
It is with reference to this that it is said in the Paṭisambhidā: "āvibhāvaṃ means it is unobstructed by anything, uncovered, open; tirobhāvaṃ means it is covered by something, concealed, hidden, obstructed."
Chính điều này đã được nói đến trong Paṭisambhidā như sau: "āvibhāvaṃ (hiện ra) là không bị che khuất bởi bất cứ thứ gì, không bị che đậy, lộ rõ; tirobhāvaṃ (biến mất) là bị che khuất bởi bất cứ thứ gì, bị che đậy, bị đóng kín, bị giấu kín."
Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāseti ettha tirokuṭṭanti parakuṭṭaṃ, kuṭṭassa parabhāganti vuttaṃ hoti.
In tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse (he goes unimpeded through walls, through ramparts, through mountains, as if through space), tirokuṭṭaṃ means beyond the wall, it is said to be the other side of the wall.
Trong "Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse" (đi xuyên tường, xuyên thành, xuyên núi không vướng mắc như trên hư không), "tirokuṭṭaṃ" có nghĩa là xuyên qua tường, tức là xuyên qua phần bên kia của tường.
Esa nayo itaresu.
The same method applies to the others.
Các trường hợp khác cũng tương tự.
Kuṭṭoti ca gehabhittiyā etaṃ adhivacanaṃ.
And kuṭṭo is a designation for a house wall.
"Kuṭṭo" là tên gọi của bức tường nhà.
Pākāroti gehavihāragāmādīnaṃ parikkhepapākāro.
Pākāro means a surrounding wall for houses, monasteries, villages, and so on.
"Pākāro" là tường bao quanh nhà, tu viện, làng mạc, v.v.
Pabbatoti paṃsupabbato vā pāsāṇapabbato vā.
Pabbato means a mountain, either a mountain of earth or a mountain of rock.
"Pabbato" là núi đất hoặc núi đá.
Asajjamānoti alaggamāno seyyathāpi ākāse viya.
Asajjamāno means not clinging, not sticking, just like in the sky.
"Asajjamāno" (không vướng mắc) có nghĩa là không bị dính mắc, như trên hư không.
Ummujjanimujjanti ettha ummujjanti uṭṭhānaṃ vuccati.
Ummujjanimujjaṃ: Here, ummujjaṃ is called rising up.
Trong "Ummujjanimujjaṃ" (nhô lên lặn xuống), "ummujjaṃ" được gọi là nổi lên.
Nimujjanti saṃsīdanaṃ.
Nimujjaṃ means sinking down.
"Nimujjaṃ" là chìm xuống.
Ummujjañca nimujjañca ummujjanimujjaṃ.
Rising up and sinking down is ummujjanimujjaṃ.
Nhô lên và lặn xuống là "ummujjanimujjaṃ".
Udakepi abhijjamāne ti ettha yaṃ udakaṃ akkamitvā saṃsīdati, taṃ bhijjamānanti vuccati, viparītaṃ abhijjamānaṃ.
Udakepi abhijjamāne: Here, the water that one steps on and sinks into is called bhijjamānaṃ (being broken/pierced). The opposite is abhijjamānaṃ (not being broken/pierced).
Trong "Udakepi abhijjamāne" (trong nước không bị vỡ), nước mà khi bước lên thì chìm xuống được gọi là bị vỡ, ngược lại là "abhijjamānaṃ" (không bị vỡ).
Pallaṅkena gacchati.
Goes cross-legged.
Đi "Pallaṅkena" (kiết già).
Pakkhī sakuṇoti pakkhehi yuttasakuṇo.
Pakkhī sakuṇo means a bird endowed with wings.
"Pakkhī sakuṇo" (chim chóc) là chim có cánh.
Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasatīti ettha candimasūriyānaṃ dvācattālīsayojanasahassassa upari caraṇena mahiddhikatā, tīsu dīpesu ekakkhaṇe ālokakaraṇena mahānubhāvatā veditabbā.
Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasatī: Here, the great psychic power (mahiddhikatā) of the moon and sun is to be understood by their movement above forty-two thousand yojanas, and their great might (mahānubhāvatā) by illuminating the three continents simultaneously.
Trong "Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasatī" (chạm vào mặt trăng và mặt trời có đại thần lực, đại uy đức như vậy bằng tay), sự đại thần lực của mặt trăng và mặt trời cần được hiểu là do chúng di chuyển trên bốn mươi hai ngàn dojana, và sự đại uy đức là do chúng chiếu sáng đồng thời ở ba châu.
Evaṃ uparicaraṇaālokakaraṇehi mahiddhike mahānubhāve.
Thus, they are greatly powerful and greatly mighty due to their movement above and their illumination.
Như vậy, có đại thần lực và đại uy đức do sự di chuyển phía trên và sự chiếu sáng.
Parāmasatīti gaṇhāti, ekadese vā chupati.
Parāmasatī means takes hold of, or touches in one place.
"Parāmasatī" (chạm vào) có nghĩa là nắm lấy, hoặc chạm vào một phần.
Parimajjatīti samantato ādāsatalā viya parimajjati.
Parimajjatī means wipes clean all around, like a mirror's surface.
"Parimajjatī" (xoa bóp) có nghĩa là xoa bóp khắp nơi như mặt gương.
Yāva brahmalokāpīti brahmalokampi paricchedaṃ katvā.
Yāva brahmalokāpi means even up to the Brahma-world, making it a boundary.
"Yāva brahmalokāpī" (cho đến cõi Phạm thiên) có nghĩa là giới hạn đến cả cõi Phạm thiên.
Kāyena vasaṃ vattetīti tatra brahmaloke kāyena attano vasaṃ vatteti.
Kāyena vasaṃ vattetī means exercises mastery with the body in that Brahma-world.
"Kāyena vasaṃ vattetī" (chi phối thân) có nghĩa là chi phối thân mình ở cõi Phạm thiên đó.
Dibbāya sotadhātuyāti ettha dibbasadisattā dibbā.
Dibbāya sotadhātuyā: Here, dibbā (divine) because it is like that of devas.
Trong "Dibbāya sotadhātuyā" (bằng thiên nhĩ giới), "dibbā" (thiên) có nghĩa là giống như chư thiên.
Devatānañhi sucaritakammanibbattā pittasemharuhirādīhi apalibuddhā upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthā dibbā pasādasotadhātu hoti.
For devas, indeed, the divine faculty of hearing, born of wholesome kamma, is not obstructed by bile, phlegm, blood, etc., and being free from defilements, it is capable of apprehending objects even from afar.
Vì nhĩ giới tịnh tín của chư thiên, được sinh ra từ nghiệp thiện, không bị vướng bận bởi đờm, mật, máu, v.v., và do thoát khỏi các phiền não, có khả năng tiếp nhận đối tượng ở xa, nên được gọi là thiên nhĩ giới.
Ayañcāpi imassa bhikkhuno vīriyabhāvanābalena nibbattā ñāṇasotadhātu tādisāyevāti dibbasadisattā dibbā.
And this bhikkhu's faculty of hearing, born of the power of his spiritual development and effort, is also like that; hence, it is dibbā due to being similar to the divine.
Và cái nhĩ căn trí tuệ này của vị tỳ khưu, được sinh ra nhờ sức mạnh của sự tinh tấn tu tập, cũng là như vậy, do giống như chư thiên nên gọi là thiên nhĩ.
Apica dibbavihāravasena paṭiladdhattā attanā ca dibbavihārasannissitattāpi dibbā.
Moreover, it is dibbā because it was attained through divine abiding (dibbavihāra) and because it is associated with divine abiding itself.
Hơn nữa, do được thành tựu nhờ thiên trú và tự nương vào thiên trú nên cũng gọi là thiên nhĩ.
Savanaṭṭhena nijjīvaṭṭhena ca sotadhātu.
It is the faculty of hearing (sotadhātu) in the sense of hearing and in the sense of being non-living.
Theo nghĩa là nghe và theo nghĩa là vô sinh nên gọi là nhĩ căn (sotadhātu).
Sotadhātukiccakaraṇena sotadhātu viyātipi sotadhātu.
It is also the faculty of hearing (sotadhātu) as if it were the faculty of hearing due to performing the function of the faculty of hearing.
Hoặc do thực hiện chức năng của nhĩ căn nên cũng gọi là nhĩ căn.
Tāya sotadhātuyā.
With that faculty of hearing.
Với nhĩ căn đó.
Visuddhāyāti suddhāya nirupakkilesāya.
Visuddhāyā means pure, undefiled.
Thanh tịnh có nghĩa là trong sạch, không ô nhiễm.
Atikkantamānusikāyāti manussūpacāraṃ atikkamitvā saddasavane mānusikaṃ maṃsasotadhātuṃ atikkantāya vītivattetvā ṭhitāya.
Atikkantamānusikāyā means surpassing the human sphere, surpassing the human physical faculty of hearing in hearing sounds, having transcended it and standing beyond it.
Siêu việt phàm nhân có nghĩa là vượt qua giới hạn của loài người trong việc nghe âm thanh, vượt lên trên nhĩ căn bằng thịt của loài người.
Ubho sadde suṇātīti dve sadde suṇāti.
Ubho sadde suṇātī means hears two kinds of sounds.
Nghe được cả hai loại âm thanh có nghĩa là nghe được hai loại âm thanh.
Katame dve?
Which two?
Hai loại nào?
Dibbe ca mānuse ca, devānañca manussānañca saddeti vuttaṃ hoti.
Divine and human, meaning the sounds of devas and humans.
Của chư thiên và của loài người, nghĩa là âm thanh của chư thiên và của loài người.
Etena padesapariyādānaṃ veditabbaṃ.
By this, the comprehension of specific places is to be understood.
Qua đó cần hiểu là sự bao trùm về không gian.
Ye dūre santike cāti ye saddā dūre paracakkavāḷepi, ye ca santike antamaso sadehasannissitapāṇakasaddāpi, te suṇātīti vuttaṃ hoti.
Ye dūre santike cā means that he hears sounds that are far away, even in other world-systems, and those that are near, even the sounds of creatures dependent on his own body.
Dù xa hay gần có nghĩa là nghe được những âm thanh dù xa, thậm chí ở các vũ trụ khác, và dù gần, thậm chí âm thanh của các loài sinh vật nương tựa vào thân mình.
Etena nippadesapariyādānaṃ veditabbaṃ.
By this, the comprehension of all places is to be understood.
Qua đó cần hiểu là sự bao trùm không giới hạn.
Parasattānanti attānaṃ ṭhapetvā sesasattānaṃ.
Parasattānaṃ means of other beings, excluding oneself.
Của các chúng sinh khác có nghĩa là của các chúng sinh còn lại, trừ chính mình.
Parapuggalānanti idampi iminā ekatthameva.
Parapuggalānaṃ: This also has the same meaning as the former.
Của các cá nhân khác cũng cùng nghĩa với cái này.
Veneyyavasena pana desanāvilāsena ca byañjananānattaṃ kataṃ.
However, the diversity of expression is made according to the audience's capacity to be trained and the style of teaching.
Tuy nhiên, do sự sai biệt về khả năng tiếp thu và sự đa dạng trong cách thuyết giảng mà có sự khác biệt về từ ngữ.
Cetasā cetoti attano cittena tesaṃ cittaṃ.
Cetasā ceto means their minds with one's own mind.
Tâm với tâm có nghĩa là dùng tâm của mình để biết tâm của họ.
Pariccāti paricchinditvā.
Pariccā means having discerned.
Phân biệt có nghĩa là phân định.
Pajānātīti sarāgādivasena nānappakārato jānāti.
Pajānātī means knows in various ways, such as whether it is with lust, etc.
Biết rõ có nghĩa là biết rõ theo nhiều cách khác nhau như có tham, v.v.
Sarāgaṃ vā cittantiādīsu pana aṭṭhalobhasahagatacittaṃ sarāgaṃ cittanti veditabbaṃ.
In phrases like sarāgaṃ vā cittaṃ (a mind with lust), a mind accompanied by the eight types of greed is to be understood as a mind with lust.
Trong các câu như tâm có tham v.v., cần hiểu rằng tâm có tham là tâm tương ưng với tám loại tham.
Avasesaṃ cātubhūmakaṃ kusalābyākatacittaṃ vītarāgaṃ.
The remaining wholesome and indeterminate minds of the four planes are vītarāgaṃ (without lust).
Tất cả các tâm thiện và vô ký thuộc bốn cõi còn lại là tâm không tham.
Dve domanassacittāni, dve vicikicchuddhaccacittānīti imāni pana cattāri cittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti.
However, the two minds accompanied by displeasure and the two minds accompanied by doubt and restlessness—these four minds are not included in this pair.
Tuy nhiên, hai tâm ưu (domanassa) và hai tâm hoài nghi (vicikicchā) cùng phóng dật (uddhacca) này không được bao gồm trong cặp này.
Keci pana therā tānipi saṅgaṇhanti.
But some elders include them as well.
Một số trưởng lão thì bao gồm cả chúng.
Duvidhaṃ pana domanassacittaṃ sadosaṃ cittaṃ nāma.
The two types of minds accompanied by displeasure are called sadosaṃ cittaṃ (a mind with hatred).
Hai loại tâm ưu (domanassa) được gọi là tâm có sân.
Sabbampi cātubhūmakaṃ kusalābyākatacittaṃ vītadosaṃ.
All wholesome and indeterminate minds of the four planes are vītadosaṃ (without hatred).
Tất cả các tâm thiện và vô ký thuộc bốn cõi là tâm không sân.
Sesāni dasa akusalacittāni imasmiṃ duke saṅgahaṃ na gacchanti.
The remaining ten unwholesome minds are not included in this pair.
Mười tâm bất thiện còn lại không được bao gồm trong cặp này.
Keci pana therā tānipi saṅgaṇhanti.
But some elders include them as well.
Một số trưởng lão thì bao gồm cả chúng.
Samohaṃ vītamohanti ettha pana pāṭipuggalikanayena vicikicchuddhaccasahagatadvayameva samohaṃ.
In samohaṃ vītamohaṃ (with delusion, without delusion), by way of individual persons, only the two minds accompanied by doubt and restlessness are samohaṃ (with delusion).
Trong câu có si, không si, theo cách cá nhân, chỉ có hai tâm tương ưng với hoài nghi và phóng dật là có si.
Mohassa pana sabbākusalesu sambhavato dvādasavidhampi akusalacittaṃ samohaṃ cittanti veditabbaṃ.
However, since delusion (moha) can arise in all unwholesome states, all twelve types of unwholesome minds are to be understood as samohaṃ cittaṃ (a mind with delusion).
Tuy nhiên, do si có mặt trong tất cả các bất thiện pháp, nên tất cả mười hai loại tâm bất thiện cần được hiểu là tâm có si.
Avasesaṃ vītamohaṃ.
The remaining are vītamohaṃ (without delusion).
Các tâm còn lại là không si.
Thinamiddhānugataṃ pana saṃkhittaṃ, uddhaccānugataṃ vikkhittaṃ.
That which is accompanied by sloth and torpor is contracted; that which is accompanied by restlessness is scattered.
Tâm bị chi phối bởi hôn trầm và thụy miên là thu nhiếp, tâm bị chi phối bởi phóng dật là phân tán.
Rūpāvacarārūpāvacaraṃ mahaggataṃ, avasesaṃ amahaggataṃ.
That which belongs to the fine-material sphere and the immaterial sphere is exalted; the remainder is not exalted.
Tâm thuộc cõi sắc và cõi vô sắc là đại hành, các tâm còn lại là không đại hành.
Sabbampi tebhūmakaṃ sauttaraṃ, lokuttaraṃ anuttaraṃ.
All that belongs to the three planes of existence is with a superior; the supramundane is unsurpassed.
Tất cả các tâm thuộc ba cõi là có thượng, tâm siêu thế là vô thượng.
Upacārappattaṃ appanāppattañca samāhitaṃ, ubhayamappattaṃ asamāhitaṃ.
That which has attained access concentration and absorption concentration is concentrated; that which has not attained either is not concentrated.
Tâm đạt đến cận định và an chỉ định là định tĩnh, tâm chưa đạt đến cả hai là không định tĩnh.
Tadaṅgavikkhambhanasamucchedappaṭippassaddhinissaraṇavimuttiṃ pattaṃ pañcavidhampi etaṃ vimuttaṃ, vimuttimappattaṃ vā avimuttanti veditabbaṃ.
And this fivefold liberation, attained through temporary suppression, eradication, tranquillization, and escape, is to be understood as liberated; that which has not attained liberation is not liberated.
Tâm đạt được năm loại giải thoát: giải thoát bằng đối trị từng phần (tadaṅga), giải thoát bằng trấn áp (vikkhambhana), giải thoát bằng đoạn trừ (samuccheda), giải thoát bằng an tịnh (paṭippassaddhi), giải thoát bằng xuất ly (nissaraṇa) – thì được hiểu là giải thoát, hoặc tâm chưa đạt được giải thoát là chưa giải thoát.
Anekavihitanti (pārā. aṭṭha. 1.12) anekavidhaṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ saṃvaṇṇitanti attho.
Of various kinds means manifold, or described and explained in many ways.
Nhiều loại (Pārā. Aṭṭha. 1.12) có nghĩa là nhiều hình thức, hoặc được diễn tả và mô tả bằng nhiều cách.
Pubbenivāsanti samanantarātītabhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthasantānaṃ.
Former existences refers to the continuum of dwellings in various places, starting from the immediately preceding existence.
Túc mạng có nghĩa là dòng tương tục đã sống ở kiếp này kiếp kia, bắt đầu từ kiếp ngay trước đó.
Anussaratīti khandhapaṭipāṭivasena, cutipaṭisandhivasena vā anugantvā anugantvā sarati.
Recalls means remembering by tracing back through the sequence of aggregates or through the sequence of decease and rebirth.
Nhớ lại có nghĩa là nhớ đi nhớ lại theo thứ tự của các uẩn, hoặc theo thứ tự của sự tử và tái sinh.
Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ…pe… pubbenivāsaṃ anussaratīti.
For example: “one birth… and so on… recalls former existences.”
Chẳng hạn như – một kiếp… v.v… nhớ lại túc mạng.
Tattha ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ.
Here, one birth means one continuum of aggregates pertaining to a single existence, beginning with one rebirth-linking consciousness and ending with decease.
Ở đây, một kiếp có nghĩa là một dòng tương tục của các uẩn thuộc một kiếp sống, bắt đầu từ một sự tái sinh và kết thúc bằng sự tử.
Esa nayo dvepi jātiyotiādīsupi.
The same method applies to “two births” and so on.
Điều này cũng tương tự trong các trường hợp như hai kiếp v.v.
Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo, vaḍḍhamāno vivaṭṭakappoti veditabbo.
In “many aeons of contraction” and so on, an aeon in decline should be understood as a contracting aeon (saṃvaṭṭakappa), and an aeon in development as a developing aeon (vivaṭṭakappa).
Tuy nhiên, trong các câu như nhiều kiếp hoại v.v., cần hiểu rằng kiếp đang suy giảm là kiếp hoại, kiếp đang tăng trưởng là kiếp thành.
Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito hoti taṃmūlakattā, vivaṭṭena vivaṭṭaṭṭhāyī.
Here, by "contracting" is meant the abiding of contraction, because it is its root; by "developing" is meant the abiding of development.
Ở đây, kiếp hoại được nắm bắt bởi sự hoại, vì nó là căn nguyên của sự hoại; kiếp thành bởi sự thành.
Evañhi sati yāni tāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni.
When this is the case, those four immeasurable aeons mentioned in the discourse, “Monks, there are these four immeasurable aeons.
Khi đó, bốn A-tăng-kỳ kiếp mà Đức Phật đã nói: “Này các tỳ khưu, có bốn A-tăng-kỳ kiếp.
Katamāni cattāri?
Which four?
Bốn loại nào?
Saṃvaṭṭo saṃvaṭṭaṭṭhāyī vivaṭṭo vivaṭṭaṭṭhāyī’’ti (a. ni. 4.156) vuttāni, tāni pariggahitāni honti.
The contracting, the abiding of contraction, the developing, the abiding of development,” are encompassed.
Kiếp hoại, kiếp hoại trụ, kiếp thành, kiếp thành trụ” (A. Ni. 4.156) – đều được bao gồm.
Amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe ahaṃ amumhi bhave vā yoniyā vā gahiyā vā viññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā sattanikāye vā āsiṃ.
I was there means, “In that contracting aeon, I was in that existence, or in that womb, or in that destination, or in that station of consciousness, or in that realm of beings, or in that group of beings.”
Tôi đã ở đó có nghĩa là: tôi đã ở trong kiếp hoại đó, trong kiếp sống đó, hoặc trong loài đó, hoặc trong cảnh giới đó, hoặc trong trú xứ thức đó, hoặc trong tập hợp chúng sinh đó.
Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā.
With such a name means Tissa or Phussa.
Tên như vậy có nghĩa là Tisso hoặc Phusso.
Evaṃgottoti gotamo vā kaccāyano vā kassapo vā.
Of such a clan means Gotama or Kaccāyana or Kassapa.
Gia tộc như vậy có nghĩa là Gotama hoặc Kaccāyana hoặc Kassapa.
Idamassa atītabhave attano nāmagottānussaraṇavasena vuttaṃ.
This is said in reference to recalling one’s own name and clan in a past existence.
Điều này được nói theo cách nhớ lại tên và gia tộc của mình trong kiếp quá khứ.
Sace pana tasmiṃ kāle attano vaṇṇasampattilūkhapaṇītajīvikabhāvaṃ sukhadukkhabahulataṃ appāyukadīghāyukabhāvaṃ vā anussaritukāmo hoti, tampi anussaratiyeva.
If, however, at that time one wishes to recall one’s beauty or wretchedness, one’s refined or coarse livelihood, one’s abundance of happiness or suffering, or one’s short or long lifespan, one recalls that too.
Nếu vào thời điểm đó, vị ấy muốn nhớ lại sự giàu có về sắc đẹp hay sự khốn khó hoặc sung túc trong sinh kế, sự nhiều hay ít về khổ lạc, sự ngắn hay dài về tuổi thọ của mình, thì vị ấy cũng nhớ lại điều đó.
Tenāha ‘‘evaṃvaṇṇo…pe… evamāyupariyanto’’ti.
Therefore, it is said: “of such a complexion… and so on… with such a lifespan.”
Do đó, Đức Phật nói “sắc tướng như vậy… v.v… tuổi thọ như vậy”.
Tattha evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā.
Here, of such a complexion means fair or dark.
Ở đây, sắc tướng như vậy có nghĩa là trắng hoặc đen.
Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā.
With such food means eating rice and meat, or eating available fruits.
Thức ăn như vậy có nghĩa là ăn cơm thịt gạo lứt hoặc ăn trái cây tự nhiên.
Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anena pakārena kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisādippabhedānaṃ sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī.
Experiencing such happiness and suffering means experiencing physical and mental happiness and suffering of various kinds, such as worldly or unworldly.
Cảm thọ khổ lạc như vậy có nghĩa là cảm thọ các loại khổ lạc về thân và tâm, có vật chất (sāmisa) hoặc không vật chất (nirāmisa) theo cách này.
Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparimāṇāyupariyanto vā caturāsītikappasahassāyupariyanto vā.
With such a lifespan means with a lifespan of a hundred years, or with a lifespan of eighty-four thousand aeons.
Tuổi thọ như vậy có nghĩa là tuổi thọ giới hạn một trăm năm hoặc tuổi thọ giới hạn tám mươi bốn ngàn đại kiếp.
So tato cuto amutra udapādinti so ahaṃ tato bhavato yonito gahito viññāṇaṭṭhitito sattāvāsato sattanikāyato vā cuto punaamukasmiṃ nāma bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sakkanikāye vā udapādiṃ.
Having passed away from there, I arose there means, “Having passed away from that existence, from that womb, from that destination, from that station of consciousness, from that realm of beings, or from that group of beings, I arose again in such and such an existence, womb, destination, station of consciousness, realm of beings, or group of beings.”
Từ đó tôi chết, tái sinh ở đó có nghĩa là: tôi, từ kiếp sống đó, loài đó, cảnh giới đó, trú xứ thức đó, tập hợp chúng sinh đó chết đi, lại tái sinh vào kiếp sống đó, loài đó, cảnh giới đó, trú xứ thức đó, tập hợp chúng sinh đó, hoặc tập hợp chư thiên đó.
Tatrāpāsinti tatrāpi bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā puna ahosiṃ.
I was there too means, “In that existence, womb, destination, station of consciousness, realm of beings, or group of beings, I existed again.”
Tôi đã ở đó có nghĩa là: tôi đã lại có mặt trong kiếp sống đó, loài đó, cảnh giới đó, trú xứ thức đó, tập hợp chúng sinh đó.
Evaṃnāmotiādi vuttanayameva.
With such a name and so on, is as explained before.
Tên như vậy v.v. cũng theo cách đã nói.
Apica amutrāsinti idaṃ anupubbena ārohantassa yāvadicchakaṃ anussaraṇaṃ.
Furthermore, I was there refers to recalling as far back as one wishes, ascending gradually.
Hơn nữa, tôi đã ở đó là sự nhớ lại theo thứ tự tăng dần đến mức mong muốn.
So tatoti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ, tasmā ‘‘idhūpapanno’’ti imissā idhūpapattiyā anantarameva uppattiṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘amutra udapādi’’nti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Having passed away from there refers to reflecting when returning; therefore, “arose here” should be understood to mean that “I arose there” refers to the place of arising immediately preceding this present arising.
Từ đó tôi là sự quán xét khi quay ngược lại; do đó, cần hiểu rằng câu “tái sinh ở đây” và câu “tái sinh ở đó” được nói ngay sau sự tái sinh ở đây, ám chỉ nơi tái sinh.
Tatrāpāsinti evamādi panassa tatrāpi imissā upapattiyā antare upapattiṭṭhāne nāmagottādīnaṃ anussaraṇadassanatthaṃ vuttaṃ.
I was there too and so on, is stated to show the recollection of one’s name, clan, etc., in the intermediate places of arising between that and this present arising.
Tôi đã ở đó v.v. được nói để chỉ sự nhớ lại tên, gia tộc v.v. ở nơi tái sinh đó, giữa các lần tái sinh này.
So tato cuto idhūpapannoti svāhaṃ tato anantaruppattiṭṭhānato cuto idha amukasmiṃ nāma khattiyakule vā brāhmaṇakule vā nibbattoti.
Having passed away from there, I arose here means, “Having passed away from that immediately preceding place of arising, I was reborn here, in such and such a Khattiya family or Brāhmaṇa family.”
Từ đó tôi chết, tái sinh ở đây có nghĩa là: tôi, từ nơi tái sinh ngay trước đó chết đi, nay tái sinh vào gia đình Sát-đế-lợi hoặc gia đình Bà-la-môn nào đó ở đây.
Itīti evaṃ.
Thus means in this way.
Như vậy có nghĩa là như thế này.
Sākāraṃ sauddesanti nāmagottavasena sauddesaṃ, vaṇṇādivasena sākāraṃ.
"With aspects and with designation": "designation" by way of name and clan; "aspects" by way of color, etc.
Với các tướng trạng và các mục đích có nghĩa là với các mục đích theo tên và gia tộc, với các tướng trạng theo sắc đẹp v.v.
Nāmagottena hi satto ‘‘tisso kassapo’’ti uddisīyati, vaṇṇādīhi ‘‘sāmo odāto’’ti nānattato paññāyati, tasmā nāmagottaṃ uddeso, itare ākārā.
Indeed, a being is designated by name and clan as "Tissa Kassapa"; by color, etc., is known as "dark, fair" due to diversity. Therefore, name and clan are designation, and the others are aspects.
Thật vậy, một chúng sinh được chỉ định là “Tisso Kassapo” theo tên và gia tộc, và được nhận biết theo sắc đẹp v.v. là “đen, trắng” theo các đặc điểm khác nhau; do đó, tên và gia tộc là mục đích, còn các điều khác là tướng trạng.
Dibbenātiādīsu dibbasadisattā dibbaṃ.
In "divine" and so forth, it is divine because it is similar to the divine.
Trong các câu như bằng thiên nhãn v.v., thiên nhãn là do giống như chư thiên.
Devatānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇasampaṭicchanasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti.
Indeed, for deities, the divine faculty of sight (pasādacakkhu) is produced by wholesome karma, unhindered by bile, phlegm, blood, etc., and due to being free from defilements, it is capable of apprehending objects even from afar.
Tịnh nhãn của chư thiên, do thiện nghiệp sinh ra, không bị chướng ngại bởi mật, đờm, máu, v.v., và do thoát khỏi các cấu uế phiền não, có khả năng tiếp nhận đối tượng dù ở xa.
Idañcāpi vīriyabhāvanābalena nibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ.
And this eye of wisdom, produced by the power of energy and development (bhāvanā), is likewise similar, hence it is divine due to its similarity to the divine.
Và nhãn trí này, do sức mạnh tu tập tinh tấn mà sinh ra, cũng giống như vậy, nên được gọi là thiên do sự tương tự với thiên.
Dibbavihāravasena paṭiladdhattā attano ca dibbavihārasannissitattāpi dibbaṃ.
It is also divine because it is attained by way of divine abidings (dibbavihāra) and because it relies on divine abidings.
Do đạt được theo cách thiên trú (Dibbavihāra) và do chính nó nương tựa vào thiên trú nên cũng là thiên.
Ālokapariggahena mahājutikattāpi dibbaṃ.
It is also divine because it possesses great brilliance through the apprehension of light.
Do có ánh sáng bao trùm nên có đại quang minh, cũng là thiên.
Tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ.
It is also divine because it has great range, seeing forms beyond walls, etc.
Do khả năng thấy các sắc pháp xuyên qua tường, v.v., nên có đại tốc độ, cũng là thiên.
Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ.
All of that should be understood according to the science of words (saddasattha).
Tất cả điều đó nên được hiểu theo ngữ pháp.
Dassanaṭṭhena cakkhu.
It is "eye" in the sense of seeing.
Với nghĩa thấy nên là nhãn.
Cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu.
It is also "eye" as if it were an eye, due to performing the function of an eye.
Do thực hiện chức năng của nhãn, nên cũng giống như nhãn, là nhãn.
Cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddhaṃ.
It is "purified" because it is the cause of purity of view (diṭṭhivisuddhi) through seeing passing away and reappearing.
Do thấy sự chết và sự sinh, là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến (diṭṭhivisuddhi), nên là thanh tịnh.
Yo hi cutimeva passati, na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
For one who sees only passing away, not reappearing, grasps the annihilationist view (ucchedadiṭṭhi).
Vì người nào chỉ thấy sự chết mà không thấy sự sinh, người ấy sẽ chấp thủ quan kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi).
Yo upapātameva passati, na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti.
One who sees only reappearing, not passing away, grasps the view of the emergence of new beings.
Người nào chỉ thấy sự sinh mà không thấy sự chết, người ấy sẽ chấp thủ quan kiến về sự xuất hiện của chúng sinh mới (navasattapātubhāvadiṭṭhi).
Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmā taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti.
But one who sees both, since they transcend both of those wrong views, that seeing becomes the cause of purity of view.
Còn người nào thấy cả hai, vì người ấy vượt qua cả hai loại tà kiến đó, nên sự thấy đó là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến.
Ubhayampi cetaṃ buddhaputtā passanti.
And the Buddha's disciples see both.
Và các đệ tử của Đức Phật đều thấy cả hai điều này.
Tena vuttaṃ ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetuttā visuddha’’nti.
Therefore, it is said: "It is purified because it is the cause of purity of view through seeing passing away and reappearing."
Vì vậy đã nói: “Do thấy sự chết và sự sinh, là nguyên nhân của sự thanh tịnh về quan kiến, nên là thanh tịnh.”
Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ, mānusaṃ vā maṃsacakkhuṃ atikkantattā atikkantamānusakanti veditabbaṃ.
It should be understood as "surpassing human" because it transcends human convention in seeing forms, or because it transcends the human flesh-eye.
Do vượt qua sự tiếp xúc của con người để thấy các sắc pháp, nên là vượt ngoài phạm vi con người (atikkantamānusakaṃ), hoặc nên hiểu là vượt qua nhục nhãn của con người nên là vượt ngoài phạm vi con người.
Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena.
Thus, "with the divine eye, purified and surpassing human."
Với thiên nhãn thanh tịnh, vượt ngoài phạm vi con người.
Satte passatīti manussānaṃ maṃsacakkhunā viya satte oloketi.
"He sees beings": He observes beings just as humans do with the flesh-eye.
Thấy các chúng sinh có nghĩa là nhìn các chúng sinh như nhục nhãn của con người.
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe vā upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunā daṭṭhuṃ na sakkā.
In "passing away and reappearing", it is not possible to see at the moment of passing away or the moment of reappearing with the divine eye.
Ở đây, chết và sinh có nghĩa là không thể nhìn thấy bằng thiên nhãn ngay tại khoảnh khắc chết hoặc khoảnh khắc sinh.
Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, te cavamānāti, ye ca gahitappaṭisandhikā sampatinibbattā ca, te upapajjamānāti adhippetā.
However, those who are close to passing away, who will soon pass away, are intended as "passing away"; and those who have taken rebirth and are currently arisen are intended as "reappearing."
Tuy nhiên, những chúng sinh sắp chết, sẽ chết ngay bây giờ, được gọi là đang chết (cavamānā), và những chúng sinh đã tái tục, đang hiện hữu, được gọi là đang sinh (upapajjamānā).
Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passatīti dasseti.
It shows that he sees such beings passing away and reappearing.
Điều đó cho thấy rằng vị ấy thấy những chúng sinh đang chết và đang sinh như vậy.
Hīneti mohanissandayuttattā hīnānaṃ jātikulabhogādīnaṃ vasena hīḷite uññāte.
"Inferior": despised and disdained by way of birth, clan, possessions, etc., due to being associated with the outcome of delusion.
Hạ liệt (hīne): do liên quan đến sự trôi chảy của si mê, nên bị khinh miệt, bị coi thường về phương diện chủng tộc, gia đình, tài sản, v.v., là hạ liệt.
Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte.
"Superior": the opposite of that, due to being associated with the outcome of non-delusion.
Thù thắng (paṇīte): do liên quan đến sự trôi chảy của phi si mê, nên ngược lại với điều đó.
Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte.
"Fair": endowed with desirable, pleasing, agreeable color, due to being associated with the outcome of non-hatred.
Sắc đẹp (suvaṇṇe): do liên quan đến sự trôi chảy của phi sân, nên có màu sắc đáng yêu, dễ chịu, ưa thích.
Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhākantāmanāpavaṇṇayutte, virūpavirūpetipi attho.
"Unfair": endowed with undesirable, unpleasing, disagreeable color, due to being associated with the outcome of hatred; the meaning is also "ugly, disfigured."
Sắc xấu (dubbaṇṇe): do liên quan đến sự trôi chảy của sân, nên có màu sắc không đáng yêu, khó chịu, không ưa thích, có nghĩa là xấu xí.
Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane.
"Fortunate": gone to a good destination; or wealthy and rich, due to being associated with the outcome of non-greed.
Thiện thú (sugate): đi đến thiện thú, hoặc do liên quan đến sự trôi chảy của phi tham, nên là giàu có, đại phú.
Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapāne.
"Unfortunate": gone to a bad destination; or poor and lacking food and drink, due to being associated with the outcome of greed.
Ác thú (duggate): đi đến ác thú, hoặc do liên quan đến sự trôi chảy của tham, nên là nghèo khổ, thiếu ăn thiếu uống.
Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate.
"According to their karma": gone to whatever karma has been accumulated by them.
Theo nghiệp đã tạo (yathākammūpage): đi đến những gì đã tích lũy nghiệp.
Kāyaduccaritenātiādīsu duṭṭhu caritaṃ kilesapūtikattāti duccaritaṃ.
In "by misconduct in body" and so forth, "misconduct" means badly conducted, due to being putrid with defilements.
Trong các từ ác hạnh về thân (kāyaduccaritenā) v.v., hành động xấu xa là ác hạnh do bị cấu uế bởi phiền não.
Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā uppannaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ.
Misconduct by the body, or misconduct arisen from the body, is "misconduct in body."
Ác hạnh do thân, hoặc ác hạnh sinh ra từ thân, nên là ác hạnh về thân.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Các trường hợp khác cũng theo cách này.
Samannāgatāti samaṅgibhūtā.
"Endowed with": possessed of.
Đầy đủ (samannāgatā): có đầy đủ.
Ariyānaṃ upavādakāti buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ antamaso gihisotāpannānampi anatthakāmā hutvā antimavatthunā vā guṇaparidhaṃsanena vā upavādakā, akkosakā garahakāti vuttaṃ hoti.
"Abusers of the Noble Ones": It is said that they are abusers, revilers, and censurers of the Noble Ones, the Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples, even lay stream-enterers, by wishing them harm, or by slandering their qualities with the ultimate charge.
Phỉ báng các bậc Thánh (ariyānaṃ upavādakā): có nghĩa là phỉ báng, chửi rủa, chỉ trích các bậc Thánh như Phật, Độc Giác Phật, Thanh Văn, cho đến những người cư sĩ đã chứng Sơ quả, với ý muốn làm hại họ, hoặc bằng cách hủy hoại phẩm chất của họ bằng những lời lẽ cuối cùng.
Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā.
"Holding wrong view": having a distorted view.
Tà kiến (micchādiṭṭhikā): có quan kiến sai lệch.
Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādiṭṭhivasena samādinnanānāvidhakammā, yepi micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādāpenti.
"Undertaking actions based on wrong view": having undertaken various actions by way of wrong view; and also those who cause others to undertake various actions rooted in wrong view, such as bodily actions.
Chấp thủ nghiệp tà kiến (micchādiṭṭhikammasamādānā): là những người đã chấp thủ nhiều loại nghiệp khác nhau do tà kiến, và những người khác cũng chấp thủ các nghiệp thân, v.v., bắt nguồn từ tà kiến.
Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā.
"At the breaking up of the body": the abandonment of the conditioned aggregates.
Thân hoại (kāyassa bhedā): là sự từ bỏ các uẩn đã được chấp thủ.
Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇā.
"After death": the taking up of the newly arisen aggregates immediately thereafter.
Sau khi chết (paraṃ maraṇā): là sự chấp thủ các uẩn mới sinh ra ngay sau đó.
Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassūpacchedā.
Alternatively, "at the breaking up of the body" means the cessation of the life faculty.
Hoặc thân hoại là sự chấm dứt sinh mạng.
Paraṃ maraṇāti cuticittato uddhaṃ.
"After death": after the death-consciousness.
Sau khi chết là sau tâm tử.
Apāyanti evamādi sabbaṃ nirayavevacanameva.
"To a state of woe": and so forth, all these are synonyms for hell.
Khổ xứ (apāya) v.v., tất cả đều là đồng nghĩa với địa ngục.
Nirayo hi saggamokkhahetubhūtā puññasammatā ayā apetattā, sukhānaṃ vā āyassa abhāvā apāyo.
For hell (niraya) is an apāya because it is devoid of the 'āya' (source) of merit, which is considered the cause of heaven and liberation, or because there is no 'āya' of happiness.
Địa ngục là khổ xứ (apāyo) do thiếu vắng những điều được xem là công đức, là nguyên nhân của thiên giới và giải thoát, hoặc do không có sự an lạc.
Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati, dosabahulatāya vā duṭṭhena kammena nibbattā gatīti duggati.
It is a destination and refuge of suffering, thus duggati; or it is a destination produced by evil kamma due to the abundance of defilements, thus duggati.
Là ác thú (duggati) do là nơi đến, nơi nương tựa của khổ, hoặc là ác thú do là nơi đến sinh ra bởi nghiệp ác do nhiều sân hận.
Vivasā nipatanti tattha dukkaṭṭakārinoti vinipāto, vinassantā vā ettha patanti sambhijjamānaṅgapaccaṅgāti vinipāto.
Evil-doers fall into it helplessly, thus vinipāto; or they fall into it while perishing, with their limbs and minor parts breaking apart, thus vinipāto.
Những kẻ làm ác rơi vào đó một cách không tự chủ, nên là đọa xứ (vinipāto), hoặc các chi phần thân thể bị tan rã khi rơi vào đó, nên là đọa xứ.
Natthi ettha assādasaññito ayoti nirayo.
There is no 'āya' here that is designated as gratification, thus nirayo.
Không có sự an lạc ở đây, nên là địa ngục (nirayo).
Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoniṃ dīpeti.
Alternatively, by the term apāya, the animal realm is indicated.
Hoặc, việc sử dụng từ khổ xứ (apāya) chỉ loài súc sinh.
Tiracchānayoni hi apāyo sugatito apetattā, na duggati mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato.
For the animal realm is an apāya because it is devoid of a good destination (sugati), but it is not a duggati because powerful beings like nāga kings can be born there.
Loài súc sinh là khổ xứ do xa lìa thiện thú, nhưng không phải là ác thú vì có thể có các loài vua rắn, v.v., có uy lực lớn.
Duggatiggahaṇena pettivisayañca.
By the term duggati, the realm of petas (pettivisaya) is indicated.
Việc sử dụng từ ác thú (duggati) chỉ cõi ngạ quỷ.
So hi apāyo ceva duggati ca sugatito apetattā dukkhassa ca gatibhūtattā, na tu vinipāto asurasadisaṃ avinipatitattā.
For that is both an apāya and a duggati because it is devoid of a good destination and is a destination of suffering, but it is not a vinipāto because it does not fall apart like the asuras.
Cõi ngạ quỷ là khổ xứ và ác thú do xa lìa thiện thú và là nơi đến của khổ, nhưng không phải là đọa xứ vì không bị đọa lạc như loài A-tu-la.
Vinipātaggahaṇena asurakāyaṃ.
By the term vinipāta, the asura realm is indicated.
Việc sử dụng từ đọa xứ (vinipāta) chỉ cõi A-tu-la.
So hi yathāvuttena atthena apāyo ceva duggati ca sabbasamussayehi vinipatitattā vinipātoti vuccati.
For that, by the aforementioned meaning, is both an apāya and a duggati, and it is called vinipāto because it falls apart from all aggregates.
Cõi A-tu-la được gọi là khổ xứ và ác thú theo ý nghĩa đã nêu, và là đọa xứ do tất cả các tập hợp đều bị đọa lạc.
Nirayaggahaṇena avīciādikamanekappakāraṃ nirayamevāti.
By the term niraya, hell itself, of many kinds such as Avīci and others, is indicated.
Việc sử dụng từ địa ngục (niraya) chỉ các loại địa ngục khác nhau như A-tỳ (Avīci) v.v.
Upapannāti upagatā, tattha abhinibbattāti adhippāyo.
Upapannā means having gone to, the intention being that they are reborn there.
Đã sinh (upapannā): đã đến, ý là đã tái sinh ở đó.
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The white side (sukkapakkhā) should be understood as the opposite of what has been stated.
Phía thiện (sukkapakkha) nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Ayaṃ pana viseso – tattha sugatiggahaṇena manussāgatipi saṅgayhati, saggaggahaṇena devagatiyeva.
This, however, is the distinction: there, by the term sugati, the human realm is also included; by the term sagga, only the deva realm is included.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này: ở đó, việc sử dụng từ thiện thú (sugati) bao gồm cả cõi người, còn việc sử dụng từ thiên giới (sagga) chỉ cõi trời.
Tattha sundarā gatīti sugati.
There, a beautiful destination is sugati.
Nơi đến tốt đẹp nên là thiện thú.
Rūpādīhi visayehi suṭṭhu aggoti saggo.
That which is excellent due to rūpa and other objects is saggo.
Thù thắng nhất về các đối tượng như sắc, v.v., nên là thiên giới.
So sabbopi lujjanappalujjanaṭṭhena lokoti ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here: all of it is a loka in the sense of decaying and perishing.
Tất cả những điều đó, theo nghĩa là hoại diệt và tan rã, là thế gian (loka). Đây là tóm tắt.
Vitthāro pana sabbākārena visuddhimaggasaṃvaṇṇanāto gahetabbo.
The detailed explanation, however, in all aspects, should be taken from the Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā.
Phần chi tiết nên được lấy từ chú giải Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimaggasaṃvaṇṇanā) về mọi phương diện.
Tatiyādīni uttānatthāni.
The third and subsequent ones have clear meanings.
Các phần thứ ba và tiếp theo có nghĩa rõ ràng.
8. Aṭṭhame natthi etesaṃ uttarāni visiṭṭhānīti anuttarāni, anuttarāni eva anuttariyāni yathā ‘‘anantameva anantariya’’nti āha ‘‘niruttarānī’’ti.
8. In the eighth, there are none superior or more distinguished than these, thus they are anuttara; the anuttara themselves are anuttariyāni, just as it says "ananta itself is anantariya," meaning "niruttarāni" (unsurpassable).
8. Trong bài thứ tám, không có gì vượt trội hơn những điều này, nên chúng là vô thượng (anuttarāni), vô thượng chính là vô thượng (anuttariyāni), như đã nói “vô biên chính là vô gián” (anantameva anantariyaṃ), nên là “không có gì vượt trội” (niruttarānī).
Dassanānuttariyaṃ nāma phalavisesāvahattā.
Anuttariya of vision is so called because it leads to special fruits.
Vô thượng về sự thấy (dassanānuttariyaṃ nāma) là do mang lại quả vị đặc biệt.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Sattavidhaariyadhanalābhoti sattavidhasaddhādilokuttaradhanalābho.
Acquisition of the seven noble treasures means the acquisition of the seven kinds of supramundane treasures, such as saddhā and others.
Đạt được bảy loại Thánh tài (sattavidhaariyadhanalābho) là đạt được bảy loại tài sản siêu thế như tín, v.v.
Sikkhāttayassa pūraṇanti adhisīlasikkhādīnaṃ tissannaṃ sikkhānaṃ pūraṇaṃ.
Fulfillment of the three trainings means the fulfillment of the three trainings: adhisīlasikkhā and others.
Hoàn thành ba học pháp (sikkhāttayassa pūraṇa) là hoàn thành ba học pháp như giới học (adhisīlasikkhā) v.v.
Tattha pūraṇaṃ nippariyāyato asekkhānaṃ vasena veditabbaṃ.
Here, fulfillment should be understood in the ultimate sense, in terms of those who are asekkhā (perfected).
Ở đây, sự hoàn thành nên được hiểu theo nghĩa trực tiếp là của những bậc vô học (asekkha).
Kalyāṇaputhujjanato paṭṭhāya hi satta sekhā tisso sikkhā pūrenti nāma, arahā paripuṇṇasikkhoti.
For, starting from a noble ordinary person (kalyāṇaputhujjana), the seven Sekhas are said to fulfill the three trainings, but an Arahant is one whose training is complete.
Thật vậy, từ phàm phu thiện lành trở đi, bảy bậc hữu học (sekhā) được gọi là hoàn thành ba học pháp, còn A-la-hán là bậc đã hoàn toàn viên mãn học pháp.
Iti imāni anuttariyāni lokiyalokuttarāni kathitāni.
Thus, these anuttariyāni, both mundane and supramundane, have been described.
Như vậy, những vô thượng này đã được nói đến là thuộc thế gian và siêu thế.
9. Navame anussatiyo eva diṭṭhadhammikasamparāyikādihitasukhānaṃ kāraṇabhāvato ṭhānānīti anussatiṭṭhānāni.
9. In the ninth, the recollections (anussatiyo) themselves are anussatiṭṭhānāni (bases of recollection) because they are the cause of welfare and happiness in this life and the next.
9. Trong bài thứ chín, các niệm (anussati) chính là nền tảng (ṭhānāni) vì chúng là nguyên nhân của lợi ích và hạnh phúc trong hiện tại và tương lai, nên là nền tảng của niệm (anussatiṭṭhānāni).
Buddhaguṇārammaṇā satīti yathā buddhānussati visesādhigamassa ṭhānaṃ hoti, evaṃ ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā buddhaguṇe ārabbhe uppannā sati.
Mindfulness focused on the Buddha's qualities means mindfulness that arises by focusing on the Buddha's qualities, such as "Iti pi so Bhagavā" and so on, just as Buddhānussati becomes a basis for attaining special achievements.
Niệm đối tượng là các phẩm chất của Đức Phật (Buddhaguṇārammaṇā satī) có nghĩa là niệm sinh khởi dựa trên các phẩm chất của Đức Phật, như “Đức Thế Tôn là bậc như vậy” v.v., giống như niệm Phật là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt.
Evaṃ anussarato hi pīti uppajjati, so taṃ pītiṃ khayato vayato paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti.
For, when one recollects in this way, joy (pīti) arises; by establishing that joy in terms of its decay and perishing, one attains Arahantship.
Khi quán tưởng như vậy, hỷ (pīti) khởi lên, và người ấy quán hỷ đó theo sự hoại diệt và biến mất (khayato vayato), rồi đạt đến A-la-hán quả.
Upacārakammaṭṭhānaṃ nāmetaṃ gihīnampi labbhati.
This is an upacārakammaṭṭhāna, which is also available to householders.
Đây là một đề mục thiền cận định (upacārakammaṭṭhāna) mà ngay cả hàng cư sĩ cũng có thể thực hành được.
Upacārakammaṭṭhānanti ca paccakkhato upacārajjhānāvahaṃ kammaṭṭhānaparamparāya sammasanaṃ yāva arahattā lokiyalokuttaravisesāvahaṃ.
Upacārakammaṭṭhāna means a meditation subject that directly leads to access concentration (upacārajjhāna), and through a succession of meditation subjects, leads to mundane and supramundane distinctions up to Arahantship.
Upacārakammaṭṭhāna (cận định nghiệp xứ) là việc quán sát theo dòng nghiệp xứ đưa đến cận định trực tiếp, cho đến A-la-hán, đưa đến các đặc tính thế gian và siêu thế.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Cách thức này cũng vậy ở khắp mọi nơi.
10. Dasame tasmiṃ samayeti buddhāguṇānussaraṇasamaye.
10. In the tenth, tasmiṃ samaye means at the time of recollecting the Buddha's qualities.
Trong kinh thứ mười, tasmiṃ samaye (vào thời điểm đó) là thời điểm tưởng niệm các đức tính của Đức Phật.
Rāgapariyuṭṭhitanti rāgena pariyuṭṭhitaṃ.
Rāgapariyuṭṭhita means beset by rāga.
Rāgapariyuṭṭhita (bị tham chi phối) là bị tham chi phối.
Pariyuṭṭhānappattipi, rāgena vā saṃhitaṃ cittaṃ araññamiva corehi tena pariyuṭṭhitanti vuttaṃ, tassa pariyuṭṭhānaṭṭhānabhāvatopi pariyuṭṭhitarāganti attho.
It is also in a state of being beset, or a mind afflicted by rāga is said to be beset by it, like a forest by thieves; it also means that it is a place where rāga besets.
Cũng là đạt đến sự chi phối, hoặc tâm bị tham uẩn hợp, như rừng bị bọn cướp chi phối, nên gọi là bị chi phối, cũng có nghĩa là bị tham chi phối vì là nơi chi phối của nó.
Byañjanaṃ pana anādiyitvā atthamattaṃ dassento ‘‘uppajjamānena rāgena uṭṭhahitvā gahita’’nti āha.
However, disregarding the literal expression and showing only the meaning, it says "seized, having arisen, by the arising rāga."
Tuy nhiên, không chấp vào văn tự mà chỉ hiển bày ý nghĩa, nên nói “bị tham khởi lên nắm giữ”.
Ujukamevāti pageva kāyavaṅkādīnaṃ apanītattā cittassa ca anujubhāvakarānaṃ mānādīnaṃ abhāvato, rāgādipariyuṭṭhānābhāvena vā oṇatiuṇṇativirahato ujubhāvameva gataṃ.
"Straightforward" means that since bodily crookedness, etc., have been removed beforehand, and since there is an absence of conceit, etc., which make the mind not straightforward, or due to the absence of defilements like lust, being free from bending down or rising up, it has become truly straightforward.
Ujukamevā (trở nên ngay thẳng) là vì từ trước đã loại bỏ các sự cong vẹo của thân thể, v.v., và không có sự kiêu mạn, v.v., làm cho tâm không ngay thẳng, hoặc không có sự chi phối của tham, v.v., nên không có sự nghiêng ngả lên xuống, mà trở nên ngay thẳng.
Atha vā ujukamevāti kammaṭṭhānassa thinaṃ middhaṃ otiṇṇatāya līnuddhaccavigamato majjhimasamathanimittappaṭipattiyā ujubhāvameva gataṃ.
Or alternatively, "straightforward" means that because the meditation object is free from sluggishness and torpor, and free from dullness and agitation, by the practice of the middle sign of tranquility, it has become truly straightforward.
Hoặc ujukamevā (trở nên ngay thẳng) là vì nghiệp xứ bị hôn trầm, thụy miên chi phối, nên đã loại bỏ sự chìm đắm và phóng dật, và đã đạt được sự ngay thẳng của sự thực hành tướng samatha trung bình.
Aṭṭhakathaṃ nissāyāti bhavajātiādīnaṃ padānaṃ atthaṃ nissāya.
"Relying on the commentary" means relying on the meaning of terms such as existence and birth.
Aṭṭhakathaṃ nissāyā (dựa vào chú giải) là dựa vào ý nghĩa của các từ như bhavajāti (sự sinh hữu), v.v.
Atthavedanti vā hetuphalaṃ paṭicca uppannaṃ tuṭṭhimāha.
"Joy of the meaning" refers to the satisfaction that arises dependent on cause and effect.
Atthaveda (sự hỷ lạc về ý nghĩa) là sự hoan hỷ phát sinh do nhân và quả.
Dhammavedanti hetuṃ paṭicca uppannaṃ tuṭṭhiṃ.
"Joy of the Dhamma" refers to the satisfaction that arises dependent on the cause.
Dhammaveda (sự hỷ lạc về giáo pháp) là sự hoan hỷ phát sinh do nhân.
‘‘Ārakattā araha’’nti anussarantassa hi yadidaṃ bhagavato kilesehi ārakattaṃ, so hetu.
For one who recollects "Arahant because of being far removed," the fact that the Blessed One is far removed from defilements is the cause.
Thật vậy, đối với người tưởng niệm “Ārakattā araha” (xa lìa nên là A-la-hán), điều này là sự xa lìa các phiền não của Đức Thế Tôn, đó là nhân.
Ñāpako cettha hetu adhippeto, na kārako sampāpako.
Here, the cause intended is that which makes known, not that which produces or brings about.
Ở đây, nhân được hiểu là nhân hiển bày, không phải nhân tác thành.
Tatonena ñāyamāno arahattattho phalaṃ.
Therefore, the meaning of Arahantship, being known by this, is the result.
Từ đó, ý nghĩa A-la-hán được hiểu là quả.
Iminā nayena sesapadesupi hetuso phalavipāko veditabbo.
In this manner, the result of the fruit, based on the cause, should be understood in the remaining terms as well.
Theo cách này, trong các từ còn lại, quả dị thục do nhân cũng phải được hiểu.
Dhammānussatiādīsupi hi ādimajjhapariyosānakalyāṇatādayo suppaṭipattiādayo ca tattha tattha hetubhāvena niddiṭṭhāyeva.
Indeed, in recollection of the Dhamma and so on, the excellence in the beginning, middle, and end, and good practice, etc., are explicitly stated as causes in their respective places.
Trong Dhammānussati, v.v., cũng vậy, sự tốt đẹp ở đầu, giữa và cuối, v.v., và sự thực hành đúng đắn, v.v., đã được chỉ rõ ở từng nơi là nhân.
Dhammūpasaṃhitanti yathāvuttahetuphalasaṅkhātaguṇūpasaṃhitaṃ.
"Associated with the Dhamma" means associated with qualities consisting of the aforementioned cause and effect.
Dhammūpasaṃhita (liên hệ đến giáo pháp) là liên hệ đến các đức tính được gọi là nhân và quả như đã nói.
11. Dutiyassa paṭhame saritabbayuttakāti anussaraṇārahā.
11. In the first of the second, "worthy of remembrance" means fit to be recollected.
Trong kinh thứ hai, thứ nhất, saritabbayuttakā (đáng được ghi nhớ) là đáng được tưởng niệm.
Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo.
That by which one is affectionate and kind is mettā, friendliness.
Mettā (từ ái) là thứ mà người ta yêu quý, thương mến; là tình bạn.
Mettā etassa atthīti mettaṃ, kāyakammaṃ.
One who possesses mettā is mettaṃ, bodily action.
Người có mettā là mettaṃ (từ ái), là thân nghiệp.
Taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettena cittena kātabbaṃ kāyakamma’’nti.
Since this arises from a mind accompanied by mettā, it is said: "bodily action to be done with a mind of mettā."
Tuy nhiên, vì nó phát sinh từ tâm tương ưng với mettā, nên đã nói “thân nghiệp được thực hiện với tâm từ ái”.
Esa nayo sesadvayepi.
The same method applies to the other two.
Cách thức này cũng vậy đối với hai điều còn lại.
Imānīti mettakāyakammādīni.
"These" refers to actions like mettā-bodily action.
Imāni (những điều này) là thân nghiệp từ ái, v.v.
Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato.
"They have come by way of bhikkhus" because they are the foremost assembly.
Bhikkhūnaṃ vasena āgatāni (được nói đến theo các tỳ khưu) là vì họ là hội chúng tối thắng.
Yathā pana bhikkhunīsupi labbhanti, evaṃ gihīsupi labbhanti catuparisasādhāraṇattāti taṃ dassento ‘‘bhikkhūnañhī’’tiādimāha.
Just as they are found among bhikkhunīs, so too are they found among lay followers, being common to all four assemblies; thus, to show this, it begins with "for bhikkhus" and so on.
Để hiển bày rằng chúng cũng có thể được tìm thấy ở các tỳ khưu ni, cũng như ở các cư sĩ, vì chúng là phổ biến cho bốn hội chúng, nên đã nói “bhikkhūnañhī” (thật vậy, đối với các tỳ khưu), v.v.
Bhikkhuno sabbampi anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti āha ‘‘mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā’’ti.
All blameless bodily actions of a bhikkhu are included in proper conduct, thus it says: "bodily action with a mind of mettā... and so on."
Tất cả thân nghiệp vô tội của một tỳ khưu đều nằm trong các giới bổn, nên đã nói “mettena cittena…pe… kāyakammaṃ nāmā” (thân nghiệp được thực hiện với tâm từ ái, v.v., là vậy).
Bhattivasena pavattiyamānā cetiyabodhīnaṃ vandanā mettāsiddhāti katvā tadatthāya gamanaṃ ‘‘mettaṃ kāyakamma’’nti vuttaṃ.
Going for the purpose of venerating shrines and Bodhi trees, which occurs by way of devotion, is said to be "mettā-bodily action" because it is accomplished through mettā.
Việc đảnh lễ tháp và cây bồ đề được thực hiện với tâm từ ái theo cách cúng dường, nên việc đi đến đó được gọi là “thân nghiệp từ ái”.
Ādi-saddena cetiyabodhibhikkhūsu vuttāvasesāpacāyanādivasena pavattamettāvasena pavattaṃ kāyikaṃ kiriyaṃ saṅgaṇhāti.
The term "etc." includes physical actions occurring through mettā, such as showing respect to shrines, Bodhi trees, and bhikkhus, which are not explicitly mentioned.
Với từ ādi (vân vân), bao gồm các hành động thân thể được thực hiện với tâm từ ái, như sự tôn kính còn lại đối với tháp, cây bồ đề, và các tỳ khưu, v.v.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ kathiyamānanti adhippāyo.
"The Tipiṭaka of the Buddha's word" means when it is being spoken.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ (lời Phật dạy Tam Tạng) là ý nghĩa được thuyết giảng.
Tepiṭakampi buddhavacanaṃ paripucchanaatthakathanavasena pavattiyamānameva mettaṃ vacīkammaṃ nāma hitajjhāsayena pavattitabbato.
Even the Tipiṭaka of the Buddha's word, when it is being questioned or explained, is called "mettā-verbal action" because it should be performed with a benevolent intention.
Lời Phật dạy Tam Tạng, khi được thuyết giảng dưới hình thức hỏi đáp và giải thích ý nghĩa, là mettaṃ vacīkammaṃ nāma (ngữ nghiệp từ ái) vì nó phải được thực hiện với ý định lợi ích.
Tīṇi sucaritānīti kāyavacīmanosucaritāni.
"Three good conducts" means good bodily, verbal, and mental conduct.
Tīṇi sucaritānī (ba thiện hạnh) là thân thiện hạnh, khẩu thiện hạnh, và ý thiện hạnh.
Cintananti evaṃ cintanamattampi manokammaṃ, pageva paṭipannā bhāvanāti dasseti.
"Thinking" shows that even mere thinking is mental action, let alone the practice of development.
Cintana (suy nghĩ) là chỉ riêng sự suy nghĩ như vậy cũng là ý nghiệp, chứ đừng nói đến sự thực hành thiền định.
Āvīti pakāsaṃ.
"Openly" means publicly.
Āvī (công khai) là hiển nhiên.
Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti.
The public nature here means being in the presence of the one for whom that bodily action is performed, thus it says "in their presence."
Sự hiển nhiên ở đây là việc người mà hành động thân thể đó được thực hiện vì người đó đang ở trước mặt, nên đã nói “sammukhā” (trước mặt).
Rahoti appakāsaṃ.
"Secretly" means privately.
Raho (bí mật) là không công khai.
Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti.
The private nature means being out of the sight of the one for whom that bodily action is performed, thus it says "out of their presence."
Sự không công khai là việc người mà hành động thân thể đó được thực hiện vì người đó không ở trước mặt, nên đã nói “parammukhā” (sau lưng).
Sahāyabhāvagamanaṃ tesaṃ purato.
"Becoming a companion" is in their presence.
Sahāyabhāvagamanaṃ (trở thành bạn bè) là trước mặt họ.
Tesu karontesuyeva hi sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma hoti.
Indeed, becoming a companion while they are performing actions is called bodily action in their presence.
Thật vậy, chỉ khi họ đang thực hiện thì việc trở thành bạn bè mới là thân nghiệp trước mặt.
Ubhayehīti navakehi therehi ca.
"By both" means by junior and senior monks.
Ubhayehī (bởi cả hai) là bởi các tỳ khưu mới và các trưởng lão.
Paggayhāti paggaṇhitvā uddhaṃ katvā kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā guṇehi thirabhāvajotanaṃ ‘‘devatthero’’ti vacanaṃ paggayha vacanaṃ.
"Honoring" means taking up, elevating; not merely saying "Deva," but expressing the firmness of qualities by saying "Devatthero" (Elder Deva) is honoring speech.
Paggayhā (nâng lên) là nâng lên, làm cho cao lên, không chỉ nói “Devo” (ngài), mà nói “Devatthero” (trưởng lão Deva) để làm rõ sự vững chắc của các đức tính, đó là lời nói nâng lên.
Mamattabodhanaṃ vacanaṃ mamāyanavacanaṃ.
Speech that indicates possessiveness is "possessive speech."
Lời nói biểu thị sự sở hữu là mamāyanavacanaṃ (lời nói của sự sở hữu).
Ekantaparammukhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavasena hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ.
The presence of a mental action that is entirely out of sight occurs by way of producing an intimation, and this is known and recognized in the world as bodily action.
Sự có mặt của ý nghiệp hoàn toàn vắng mặt là theo cách phát sinh sự biểu hiện, và điều đó được biết đến rộng rãi trong thế gian là thân nghiệp.
Hatthavikārādīni anāmasitvā eva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha.
Without mentioning gestures of the hand, etc., it says "opening one's eyes" and so on, to illustrate this.
Để hiển bày điều đó mà không đề cập đến các cử chỉ tay, v.v., đã nói “nayanāni ummīletvā” (mở mắt), v.v.
Kāmaṃ mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
Indeed, the opening of eyes softened with loving-kindness and affection, and looking with a serene face, is merely a bodily action of loving-kindness. But regarding the mind by virtue of which the eyes are softened with loving-kindness and affection, and the face is serene, it is said: "This is called a mental action of loving-kindness (mettaṃ manokammaṃ)."
Mặc dù việc mở mắt và nhìn với khuôn mặt hoan hỷ, với đôi mắt lấp lánh từ ái và tình cảm, là thân nghiệp từ ái, nhưng để chỉ tâm mà theo đó đôi mắt lấp lánh từ ái và tình cảm, và khuôn mặt hoan hỷ, nên đã nói “mettaṃ manokammaṃ nāmā” (ý nghiệp từ ái là vậy).
Lābha-saddo kammasādhano ‘‘lābhā vata, bho, laddho’’tiādīsu viya.
The word lābha (gain) is an instrumental noun of action, as in phrases like "Indeed, sirs, a gain has been obtained!"
Từ lābha (lợi lộc) là công cụ hành động, như trong “lābhā vata, bho, laddho” (thật là lợi lộc, thưa quý vị, đã đạt được), v.v.
So cettha ‘‘dhammaladdhā’’ti vacanato atītakālikoti āha ‘‘cīvarādayo laddhapaccayā’’ti.
And here, because of the phrase "dhammaladdhā" (righteously obtained), it refers to the past tense, therefore it is said: "robes and other requisites that have been obtained."
Ở đây, vì câu “dhammaladdhā” (được đạt được một cách hợp pháp) là thì quá khứ, nên đã nói “cīvarādayo laddhapaccayā” (y phục và các vật dụng khác đã được đạt được).
Dhammato āgatāti dhammikā, parisuddhagamanā paccayā.
Those that come from the Dhamma are dhammikā (righteous), requisites of pure acquisition.
Dhammikā (hợp pháp) là những vật dụng đến từ giáo pháp, là những vật dụng có nguồn gốc thanh tịnh.
Tenāha ‘‘dhammaladdhā’’ti.
Therefore, it is said "dhammaladdhā."
Vì vậy, đã nói “dhammaladdhā” (được đạt được một cách hợp pháp).
Imameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘kuhanādī’’tiādi vuttaṃ.
Indeed, to show this very meaning, the phrase "kuhanādi" (deception, etc.) was stated.
Để hiển bày ý nghĩa này, đã nói “kuhanādī” (lừa dối, v.v.), v.v.
Na sammā gayhamānā hi dhammaladdhā nāma na hontīti tappaṭisedhanatthaṃ pāḷiyaṃ ‘‘dhammaladdhā’’ti vuttaṃ.
Indeed, those not properly acquired are not called dhammaladdhā; to negate this, the term dhammaladdhā is used in the Pāli text.
Thật vậy, những gì không được nhận một cách đúng đắn thì không phải là được đạt được một cách hợp pháp, nên để bác bỏ điều đó, trong Pāḷi đã nói “dhammaladdhā” (được đạt được một cách hợp pháp).
Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī nāma hoti.
When one consumes what is to be given and worthy of offerings without having distributed it, one is called an appaṭivibhattabhogī (one who consumes without sharing).
Người hưởng thụ những thứ đáng cho và đáng cúng dường mà không chia sẻ thì được gọi là appaṭivibhattabhogī (người hưởng thụ không chia sẻ).
Tenāha ‘‘dve paṭivibhattāni nāmā’’tiādi.
Therefore, it is said: "There are two kinds of distribution," and so on.
Vì vậy, đã nói “dve paṭivibhattāni nāmā” (hai điều được chia sẻ là vậy), v.v.
Cittena vibhajananti etena cittuppādamattenapi vibhajanaṃ paṭivibhattaṃ nāma, pageva payogatoti dasseti.
"Distribution by mind" shows that distribution by a mere arising of thought is also called distribution, let alone by action.
Cittena vibhajana (chia sẻ bằng tâm) là hiển bày rằng việc chia sẻ chỉ bằng một ý niệm cũng được gọi là chia sẻ, chứ đừng nói đến việc thực hành.
Cittena vibhajanapubbakaṃ vā kāyena vibhajananti mūlameva dassetuṃ ‘‘evaṃ cittena vibhajana’’nti vuttaṃ.
To show the very root, that is, distribution by body preceded by distribution by mind, it is said: "Thus, distribution by mind."
Hoặc để hiển bày nguyên tắc rằng việc chia sẻ bằng thân thể là trước hết phải chia sẻ bằng tâm, nên đã nói “evaṃ cittena vibhajana” (việc chia sẻ bằng tâm như vậy).
Tena cittuppādamattena paṭivibhāgo kātabboti dasseti.
This shows that distribution should be made by a mere arising of thought.
Điều đó hiển bày rằng sự chia sẻ phải được thực hiện chỉ bằng một ý niệm.
Appaṭivibhattanti bhāvanapuṃsakaniddeso, appaṭivibhattaṃ lābhaṃ bhuñjatīti kammaniddeso vā.
Appaṭivibhattaṃ is a neuter noun indicating the state of not being distributed, or it is an accusative noun indicating the object, meaning "he consumes a gain that is not distributed."
Appaṭivibhatta (không chia sẻ) là một danh từ trung tính chỉ sự không chia sẻ, hoặc là một danh từ hành động chỉ việc hưởng thụ lợi lộc không chia sẻ.
Taṃ neva gihīnaṃ deti attano ājīvasodhanatthaṃ.
"He does not give it to householders" for the purification of his own livelihood.
Taṃ neva gihīnaṃ deti (không cho cư sĩ) là để thanh lọc sinh kế của mình.
Na attanā paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti.
"Nor does he consume it himself" (thinking) "May I not be one who consumes without sharing."
Na attanā paribhuñjati (không tự mình hưởng thụ) là “mong rằng tôi không phải là người hưởng thụ không chia sẻ”.
Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā āgamanato paṭṭhāya sādhāraṇabuddhiṃ upaṭṭhāpeti.
"And receiving... he sees" — by this, he establishes the perception of common ownership from the moment of acquisition.
Paṭiggaṇhanto ca…pe… passatī (người nhận… v.v… thấy) là từ khi đến, người đó thiết lập ý niệm về sự chia sẻ.
Evaṃ hissa sādhāraṇabhogitā sukarā, sāraṇīyadhammo cassa pūro hoti.
For him, consuming in common is thus easy, and his sāraṇīyadhamma is fulfilled.
Thật vậy, đối với người đó, việc hưởng thụ chung sẽ dễ dàng, và pháp Sāraṇīya của người đó sẽ được đầy đủ.
Atha vā paṭiggaṇhanto ca…pe… passatīti iminā tassa lābhassa tīsu kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ.
Alternatively, "And receiving... he sees" indicates the establishment of that gain as common property at three times.
Hoặc là, với cụm từ "khi thọ nhận...v.v... thấy", điều này cho thấy sự thiết lập lợi lộc đó là của chung trong ba thời điểm.
Paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti iminā paṭiggahaṇakālo dassito.
"And receiving, may it be common to the Saṅgha" indicates the time of receiving.
Với cụm từ "khi thọ nhận và mong rằng nó sẽ là của chung với Tăng đoàn", điều này chỉ ra thời điểm thọ nhận.
Gahetvā…pe… passatīti iminā paṭiggahitakālo.
"Having received... he sees" indicates the time after receiving.
Với cụm từ "đã thọ nhận...v.v... thấy", đây là thời điểm đã thọ nhận.
Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo.
However, those two do not occur without such a preceding stage, so the prior time is implicitly established.
Tuy nhiên, cả hai điều đó không thể xảy ra nếu không có phần trước như vậy, nên thời điểm trước đó được ngụ ý.
Tayidaṃ paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhissāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti hi paṭiggahitaṃ mayā’’ti.
This occurs for him before receiving: "I will receive it so that it may be common to the Saṅgha." It occurs for him while receiving: "I am receiving it so that it may be common to the Saṅgha." It occurs for him after receiving: "Indeed, it was received by me so that it may be common to the Saṅgha."
Điều này xảy ra trước khi thọ nhận: "Tôi sẽ thọ nhận với ý nghĩ nó sẽ là của chung với Tăng đoàn"; khi đang thọ nhận: "Tôi đang thọ nhận với ý nghĩ nó sẽ là của chung với Tăng đoàn"; và sau khi đã thọ nhận: "Tôi đã thọ nhận với ý nghĩ nó là của chung với Tăng đoàn".
Evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhaṃ lābhaṃ osāraṇalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
Thus, by acquiring a gain endowed with these three characteristics and consuming it without violating the characteristic of being set aside, one becomes one who consumes in common and one who consumes without sharing.
Một người thọ hưởng lợi lộc đã nhận được như vậy, hoàn thành ba đặc tính, mà không làm hư hoại đặc tính hồi hướng, thì là người thọ hưởng của chung và không chia sẻ.
Imaṃ pana sāraṇīyadhammanti imaṃ catutthaṃ saritabbayuttadhamaṃ.
"This sāraṇīyadhamma" refers to this fourth Dhamma that is suitable to be remembered.
"Pháp sāraṇīya này" là pháp thứ tư đáng ghi nhớ.
Na hi…pe… gaṇhanti, tasmā sādhāraṇabhogitā dussīlassa natthīti ārambhopi tāva na sambhavati, kuto pūraṇanti adhippāyo.
"For... they do not accept," therefore, consuming in common is not possible for a morally corrupt person, so even the initiation is not possible, let alone its fulfillment—this is the intention.
"Vì không...v.v... nhận", do đó, sự thọ hưởng của chung không tồn tại đối với người ác giới, nên ý nghĩa là ngay cả sự khởi đầu cũng không thể xảy ra, nói gì đến việc hoàn thành.
Parisuddhasīloti iminā lābhassa dhammikabhāvaṃ dasseti.
"Of pure virtue" indicates the righteous nature of the gain.
Với cụm từ "người có giới hạnh thanh tịnh", điều này cho thấy tính hợp pháp của lợi lộc.
Vattaṃ akhaṇḍentoti iminā appaṭivibhattabhogitaṃ sādhāraṇabhogitañca dasseti.
"Not breaking the practice" indicates consuming without sharing and consuming in common.
Với cụm từ "không làm gián đoạn bổn phận", điều này cho thấy sự thọ hưởng không chia sẻ và sự thọ hưởng của chung.
Sati pana tadubhaye sāraṇīyadhammo pūrito eva hotīti āha ‘‘pūretī’’ti.
When both of these are present, the sāraṇīyadhamma is indeed fulfilled, therefore it is said: "fulfills."
Nếu cả hai điều đó tồn tại, thì pháp sāraṇīya đã được hoàn thành, nên ngài nói "hoàn thành".
Odissakaṃ katvāti etena anodissakaṃ katvā pituno, ācariyupajjhāyādīnaṃ vā therāsanato paṭṭhāya dentassa sāraṇīyadhammoyeva hotīti dasseti.
"By making it specific" shows that if one gives it without making it specific, to one's father, or to one's teachers, preceptors, etc., starting from the elder's seat, it is indeed a sāraṇīyadhamma.
Với cụm từ "làm cho có chỉ định", điều này cho thấy rằng việc cúng dường cho cha, thầy, hòa thượng, v.v., bắt đầu từ chỗ ngồi của các trưởng lão, mà không có chỉ định, thì chính là pháp sāraṇīya.
Dātabbanti avassaṃ dātabbaṃ.
"To be given" means it must be given.
"Nên cúng dường" là nhất định phải cúng dường.
Sāraṇīyadhammo panassa na hoti paṭijaggaṭṭhāne odissakaṃ katvā dinnattā.
"But it is not a sāraṇīyadhamma for him" because it was given by making it specific for the purpose of maintenance.
Nhưng đó không phải là pháp sāraṇīya vì đã được cúng dường với chỉ định tại nơi chăm sóc.
Tenāha ‘‘palibodhajagganaṃ nāma hotī’’ti.
Therefore, it is said: "It is called guarding against an impediment."
Vì vậy, ngài nói "đó gọi là sự chăm sóc chướng ngại".
Muttapalibodhassa vaṭṭati amuttapalibodhassa pūretuṃ asakkuṇeyyattā.
"It is proper for one free from impediments" because one who is not free from impediments cannot fulfill it.
Nó phù hợp cho người đã thoát khỏi chướng ngại, vì người chưa thoát khỏi chướng ngại không thể hoàn thành.
Yadi evaṃ sabbena sabbaṃ sāraṇīyadhammaṃ pūrentassa odissakadānaṃ vaṭṭati, na vaṭṭatīti?
If so, is giving specifically proper or not proper for one who completely fulfills the sāraṇīyadhamma?
Nếu vậy, việc cúng dường có chỉ định có phù hợp hay không phù hợp đối với người hoàn thành pháp sāraṇīya mọi mặt?
No na vaṭṭati yuttaṭṭhāneti dassento ‘‘tena panā’’tiādimāha.
Showing that it is not proper in a suitable place, he said, "But by that..." and so forth.
Không, nó không phù hợp ở những nơi thích hợp, ngài nói "nhưng với điều đó" v.v., để chỉ ra điều đó.
Iminā odissakadānaṃ panassa na sabbattha vāritanti dasseti.
By this, he shows that a specific gift is not forbidden everywhere.
Điều này cho thấy rằng việc cúng dường có chỉ định không bị cấm ở mọi nơi.
Gilānādīnañhi odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato.
For indeed, giving a specific gift to the sick and others is on the side of non-exclusion, as there is no refusal like "I will not give to so-and-so."
Thật vậy, việc cúng dường có chỉ định cho người bệnh, v.v., thuộc về phía không chia sẻ, vì không có sự từ chối "Tôi sẽ không cúng dường cho người đó".
Byatirekappadhāno hi paṭibhāgo.
For distribution is indeed primarily about exclusion.
Thật vậy, sự chia sẻ là chủ yếu dựa trên sự khác biệt.
Tenāha ‘‘avasesa’’ntiādi.
Therefore, he said, "the rest..." and so forth.
Vì vậy, ngài nói "phần còn lại" v.v.
Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti.
By the word "even" in "not to give," he shows that it is proper to give.
"Cũng không cúng dường" – với từ "pi", điều này cho thấy cũng có thể cúng dường.
Tañca kho karuṇāyanavasena, na vattaparipūraṇavasena, tasmā dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ.
And that is out of compassion, not for the sake of fulfilling a vow; therefore, if possible, it should be given even to one who is unvirtuous but in need.
Và điều đó là do lòng từ bi, không phải để hoàn thành bổn phận; do đó, ngay cả người ác giới, nếu có nhu cầu và có khả năng, cũng nên được cúng dường.
Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ.
For indeed, giving is not forbidden to anyone.
Thật vậy, việc cúng dường không bị cấm đối với bất kỳ ai.
Susikkhitāyāti sāraṇīyapūraṇavidhimhi susikkhitāya, sukusalāyāti attho.
"Well-trained" means well-trained and skilled in the method of fulfilling the sāraṇīya duties.
"Người đã được huấn luyện tốt" có nghĩa là người đã được huấn luyện tốt, thành thạo trong phương pháp hoàn thành pháp sāraṇīya.
Idāni tassa kosallaṃ dassetuṃ ‘‘susikkhitāya hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show her skill, it was said, "For a well-trained one..." and so forth.
Bây giờ, để cho thấy sự khéo léo đó, ngài nói "thật vậy, đối với người đã được huấn luyện tốt" v.v.
Dvādasahi vassehi pūrehi, na tato oranti iminā tassa duppūrataṃ dasseti.
By "Fulfill it in twelve years, not less than that," he shows its difficulty to fulfill.
Với cụm từ "hoàn thành trong mười hai năm, không ít hơn thế", điều này cho thấy sự khó khăn trong việc hoàn thành nó.
Tathā hi so mahapphalo mahānisaṃso diṭṭhadhammikehipi tāvagarutarehi phalānisaṃsehi anugatoti taṃsamaṅgī ca puggalo visesalābhī ariyapuggalo viya loke acchariyabbhutadhammasamannāgato hoti.
For indeed, it is greatly fruitful, greatly beneficial, accompanied by fruits and benefits even more profound than those in this very life, and the person endowed with it becomes like a noble individual, endowed with astonishing and wondrous qualities in the world.
Thật vậy, nó mang lại quả lớn, lợi ích lớn, được hỗ trợ bởi những quả và lợi ích còn đáng kính hơn cả trong đời này, và người có được nó trở thành một người đặc biệt, một bậc Thánh nhân, được xem là một hiện tượng kỳ diệu trong thế gian.
Tathā hi so duppajahadānamayassa sīlamayassa puññassa paṭipakkhadhammaṃ sudūre vikkhambhitaṃ katvā visuddhena cetasā loke pākaṭo paññāto hutvā viharati.
Thus, he, having utterly dispelled the opposing qualities of the difficult-to-abandon merit of giving and morality, dwells in the world, renowned and distinguished with a purified mind.
Thật vậy, người đó sống với tâm thanh tịnh, đã đẩy lùi xa các pháp đối nghịch với phước báu bố thí và giới hạnh khó từ bỏ, trở nên nổi tiếng và được biết đến trong thế gian.
Tassimamatthaṃ byatirekato anvayato ca vibhāvetuṃ ‘‘sace hī’’tiādi vuttaṃ.
To elaborate on this matter by way of exclusion and inclusion, it was said, "If indeed..." and so forth.
Để làm rõ ý nghĩa này bằng cách phản đề và thuận đề, ngài nói "nếu vậy" v.v.
Taṃ suviññeyyameva.
That is very easily understood.
Điều đó rất dễ hiểu.
Idānissa samparāyike diṭṭhadhammike ca ānisaṃse dassetuṃ ‘‘evaṃ pūritasāraṇīyadhammassā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show its benefits in the future and in this very life, it was said, "For one who has thus fulfilled the sāraṇīya duties..." and so forth.
Bây giờ, để cho thấy những lợi ích trong đời này và đời sau, ngài nói "đối với người đã hoàn thành pháp sāraṇīya như vậy" v.v.
Neva issā na macchariyaṃ hoti cirakālabhāvanāya vidhutabhāvato.
"There is neither envy nor stinginess" because they have been dispelled by long cultivation.
Không có sự ganh tị hay keo kiệt, vì đã được loại bỏ do tu tập lâu dài.
Manussānaṃ piyo hoti pariccāgasīlatāya vissutattā.
"He is dear to humans" because he is renowned for his generosity.
Người đó được mọi người yêu mến, vì nổi tiếng với tính cách bố thí.
Tenāha ‘‘dadaṃ piyo hoti bhajanti naṃ bahū’’tiādi (a. ni. 5.34).
Therefore, it was said, "Giving, he becomes dear; many attend upon him," and so forth.
Vì vậy, ngài nói "người bố thí được yêu mến, nhiều người tìm đến" v.v. (A.N. 5.34).
Sulabhapaccayo hoti dānavasena uḷārajjhāsayānaṃ paccayalābhassa idhānisaṃsasabhāvato dānassa.
"He obtains requisites easily" because the attainment of requisites by those of noble intention through giving is a benefit in this very life for giving.
Người đó dễ dàng có được vật dụng, vì việc bố thí có bản chất là lợi ích trong đời này của việc nhận được vật dụng từ những người có ý định rộng lượng thông qua bố thí.
Pattagatamassa diyyamānaṃ na khīyati pattagatasseva dvādasavassikassa mahāvattassa avicchedena pūritattā.
"What is placed in his bowl does not diminish" because the great practice of twelve years is fulfilled without interruption, just as if it were in the bowl.
Những gì được đặt vào bát của người đó không bao giờ cạn, vì đã hoàn thành liên tục bổn phận lớn mười hai năm như những gì được đặt vào bát.
Aggabhaṇḍaṃ labhati devasikaṃ dakkhiṇeyyānaṃ aggato paṭṭhāya dānassa dinnattā.
"He receives the best goods" because gifts are given daily, starting with the best, to those worthy of offerings.
Người đó nhận được những vật phẩm tốt nhất, vì đã bố thí cho những người đáng cúng dường hàng ngày, bắt đầu từ những vật phẩm tốt nhất.
Bhaye vā…pe… āpajjanti deyyappaṭiggāhakavikappaṃ akatvā attani nirapekkhacittena cirakālaṃ dānassa pūritatāya pasāritacittattā.
"In fear... or they encounter..." because their mind is expanded by long-term fulfillment of giving with a selfless mind, without making distinctions between givers and recipients.
Trong nguy hiểm...v.v... gặp phải, vì đã bố thí lâu dài với tâm vô cầu, không phân biệt người cho và người nhận, nên tâm được mở rộng.
Tatrāti tesu ānisaṃsesu vibhāvetabbesu.
"Therein" means among those benefits to be elaborated.
Ở đó – trong số những lợi ích cần được làm rõ.
Imāni phalāni vatthūni kāraṇāni.
These are the fruits, these are the reasons.
Những quả này là những nguyên nhân.
Mahāgirigāmo nāma nāgadīpapasse eko gāmova.
Mahāgirigāma is just one village on the side of Nāgadīpa.
Làng Mahāgiri là một ngôi làng ở gần Nāgadīpa.
Alabhantāpīti appapuññatāya alābhino samānāpi.
"Even though they did not obtain" means even though they were without gain due to little merit.
Ngay cả khi không nhận được – tức là, ngay cả khi không có được do ít phước báu.
Bhikkhācāramaggasabhāganti sabhāgaṃ tabbhāgiyaṃ bhikkhācāramaggaṃ jānanti.
They know the "alms-round path that is similar"—a similar, related alms-round path.
Họ biết con đường khất thực tương ứng – con đường khất thực cùng loại.
Anuttarimanussadhammattā therānaṃ saṃsayavinodanatthañca ‘‘sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito’’ti āha.
Because it is a superhuman quality and to dispel the elders' doubt, he said, "My sāraṇīya duty, Venerable Sir, has been fulfilled."
Vì là pháp siêu nhân và để giải tỏa nghi ngờ cho các trưởng lão, ngài nói "Bạch ngài, pháp sāraṇīya của con đã được hoàn thành".
Tathā hi dutiyavatthusmimpi therena attā pakāsito.
Thus, in the second story, too, the elder revealed himself.
Thật vậy, trong câu chuyện thứ hai, vị trưởng lão cũng đã tự tiết lộ.
Daharakāle evaṃ kira sāraṇīyadhammapūrako ahosi.
It is said that he fulfilled the sāraṇīya duty even in his youth.
Ngài đã là người hoàn thành pháp sāraṇīya từ khi còn nhỏ.
Manussānaṃ piyatāya sulabhapaccayatāyapi idaṃ vatthumeva.
This very story also illustrates being dear to humans and obtaining requisites easily.
Câu chuyện này cũng liên quan đến việc được mọi người yêu mến và dễ dàng có được vật dụng.
Pattagatākhīyanassa pana visesaṃ vibhāvanato ‘‘idaṃ tāva…pe… ettha vatthū’’ti vuttaṃ.
However, as it elaborates on the special quality of "what is placed in the bowl does not diminish," it was said, "This, then... here is the story."
Nhưng để làm rõ sự đặc biệt của việc bát không cạn, ngài nói "đây là câu chuyện...v.v... ở đây".
Giribhaṇḍamahāpūjāyāti cetiyagirimhi sakalalaṅkādīpe yojanappamāṇe samudde ca nāvāsaṅghāṭādike ṭhapetvā dīpapupphagandhādīhi kariyamānāya mahāpūjāya.
"At the great Giribhaṇḍa offering" means at the great offering made with lamps, flowers, perfumes, and so forth, on Cetiyagiri, throughout the entire island of Laṅkā, and in the ocean for a distance of a yojana, with boat convoys and the like being set up.
"Trong đại lễ cúng dường Giribhaṇḍa" – là đại lễ cúng dường được thực hiện tại núi Cetiyagiri, trên toàn đảo Laṅkā, và trên biển rộng một dặm, bằng cách đặt thuyền và các vật phẩm khác, cùng với hoa và hương của đảo.
Tassā ca paṭipattiyā avañjhabhāvavibhāvanatthaṃ ‘‘ete mayhaṃ pāpuṇissantī’’ti āha.
And to elaborate on the unfailing nature of that practice, he said, "These will reach me."
Và để làm rõ sự không vô ích của hành động đó, ngài nói "những điều này sẽ đến với tôi".
Pariyāyenapi lesenapi.
"Even indirectly" means even by implication.
"Cũng bằng cách gián tiếp" – cũng bằng cách ẩn dụ.
Anucchavikanti ‘‘sāraṇīyadhammapūrako’’ti yathābhūtapavedanaṃ tumhākaṃ anucchavikanti attho.
"Appropriate" means that reporting the truth, "he is one who fulfills the sāraṇīya duty," is appropriate for you.
"Không phù hợp" – có nghĩa là việc tiết lộ sự thật "người hoàn thành pháp sāraṇīya" là không phù hợp với quý vị.
Anārocetvāva palāyiṃsu corabhayena.
"They fled without announcing" due to fear of robbers.
Họ bỏ chạy mà không báo trước vì sợ trộm cướp.
‘‘Attano dujjīvikāyā’’tipi vadanti.
Some also say, "due to their difficult livelihood."
Một số người cũng nói "vì cuộc sống khó khăn của họ".
Ahaṃ sāraṇīyadhammapūrikā, mama pattapariyāpannenapi sabbāpimā bhikkhuniyo yāpessantīti āha ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayitthā’’ti.
"I am one who fulfills the sāraṇīya duties; even with what falls within my share, all these bhikkhunīs will be able to sustain themselves," she said, "Do not you all worry about their departure."
"Tôi là người hoàn thành pháp sāraṇīya, ngay cả với những gì trong bát của tôi, tất cả các tỳ khưu ni này cũng sẽ sống được", ngài nói "đừng lo lắng về việc họ đã đi".
Vaṭṭissatīti kappissati.
"It will suffice" means it will be suitable.
"Sẽ đủ" – sẽ thích hợp.
Therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi, therassa pana sīlatejeneva devatā ussukkaṃ āpajji.
The elder nun was one who fulfilled the sāraṇīya duties, but it was due to the elder's virtue that the devas became concerned.
Vị trưởng lão ni là người hoàn thành pháp sāraṇīya, nhưng đối với vị trưởng lão nam, chư thiên đã quan tâm chỉ vì giới hạnh của ngài.
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni.
There is no break in these, hence unbroken.
Không có sự gián đoạn ở những điều này, nên chúng là không gián đoạn (akhaṇḍa).
Taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ.
However, to show a break in them, it was said, "of whom" and so on.
Nhưng để cho thấy sự gián đoạn của chúng, ngài nói "của người nào" v.v.
Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā.
There, the beginning and end of the upasampanna precepts should be understood by the order of their recitation.
Ở đây, khởi đầu và kết thúc của giới tỳ khưu được biết theo thứ tự của các điều học.
Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi.
Therefore, it was said, "in the seven" and so on.
Vì vậy, ngài nói "trong bảy" v.v.
Na hi añño koci āpattikkhandhānaṃ anukkamo atthi, anupasampannasīlānaṃ samādānakkamenapi ādiantā labbhanti.
Indeed, there is no other sequence of offense-groups; for the precepts of the anupasampanna, the beginning and end are obtained by the order of undertaking.
Thật vậy, không có thứ tự nào khác cho các uẩn tội; đối với giới của người chưa thọ giới, khởi đầu và kết thúc cũng có thể được nhận biết theo thứ tự thọ trì.
Pariyante chinnasāṭako viyāti tatrante dasante vā chinnavatthaṃ viya.
Like a cloth torn at the edge means like a cloth torn at the end or at the border.
Như tấm y bị cắt ở rìa có nghĩa là như tấm vải bị cắt ở rìa hoặc ở mép.
Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā.
This is a dissimilar example, as "unbroken" is emphasized.
Đây là một ví dụ không tương đồng, vì nó được thêm vào để giải thích cho từ “không đứt đoạn”.
Evaṃ sesānampi udāharaṇāni.
Thus are the other examples as well.
Tương tự như vậy là các ví dụ còn lại.
Khaṇḍikatā bhinnatā khaṇḍaṃ, taṃ etassa atthīti khaṇḍaṃ, sīlaṃ.
Brokenness, fragmentation is a break (khaṇḍa); that which has this is broken (khaṇḍa), referring to virtue.
Sự đứt đoạn, sự vỡ vụn là khaṇḍaṃ (đoạn, khúc). Cái gì có điều đó thì là khaṇḍaṃ (bị đứt đoạn), tức là giới.
Chiddantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "blemished" and so on.
Đối với chidda (có lỗ thủng) v.v... cũng theo cách này.
Vemajjhe bhinnaṃ vinivijjhanavasena.
Broken in the middle means by piercing through.
Bị vỡ ở giữa theo cách bị xuyên thủng.
Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho.
The connection is "like a cow with a dissimilar color."
Liên quan đến việc "như con bò có màu sắc không đồng nhất".
Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgagataṃ sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva bindūhi antarantarāhi vimissaṃ kammāsaṃ.
Variegated (sabala) means having a mixed color, half or a third part of a dissimilar color; mottled (kammāsa) means mixed here and there with spots of dissimilar colors.
Sabalaṃ (có đốm) là có màu sắc không đồng nhất, một nửa hoặc một phần ba có màu pha trộn. Kammāsaṃ (có vết) là bị pha trộn bởi những chấm có màu sắc không đồng nhất ở giữa.
Ayaṃ imesaṃ viseso.
This is the distinction between them.
Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Sabalarahitāni asabalāni, tathā akammāsāni.
Without variegation are unvariegated; similarly, unmottled.
Không có đốm là asabalāni, và không có vết là akammāsāni.
Sīlassa taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tasmā taṇhādāsabyato mocanavacanena tesaṃ sīlānaṃ vivaṭṭūpanissayatamāha.
The liberation of virtue from the slavery of craving is its becoming a support for liberation (vivaṭṭūpanissaya); therefore, by the phrase "liberation from the slavery of craving," it states that these virtues are a support for liberation.
Việc giải thoát giới khỏi sự nô lệ của tham ái là khiến nó trở thành nhân duyên cho sự thoát ly. Do đó, bằng cách nói về việc giải thoát khỏi sự nô lệ của tham ái, Ngài đã nói về việc những giới đó là nhân duyên cho sự thoát ly.
Bhujissabhāvakaraṇatoti iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti.
By "because of making free," it shows that this designation "free" (bhujissāni) is formed by the elision of the latter part of the compound, meaning "that which makes one free."
Bằng cách nói do việc làm cho có sự tự do, Ngài chỉ ra rằng đây là một cách diễn đạt bằng cách bỏ đi hậu tố trong từ bhujissakarāni (làm cho tự do) trở thành bhujissāni (tự do).
Yasmā vā taṃsamaṅgipuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni.
Or, because a person endowed with it is called free, independent, and self-controlled, therefore also "free."
Hoặc vì người có đầy đủ điều đó được gọi là người tự do, tự chủ, tự tại, nên cũng gọi là bhujissāni.
Aviññūnaṃ appamāṇatāya ‘‘viññuppasatthānī’’ti vuttaṃ.
Because of the immeasurability of the ignorant, it was said, "praised by the wise."
Do sự vô lượng của những người không có trí tuệ, nên đã nói “được người trí tán thán”.
Suparisuddhabhāvena vā sampannattā viññūhi pasatthānīti viññuppasatthāni.
Or, being endowed with utmost purity, they are praised by the wise, hence "praised by the wise."
Hoặc vì đã thành tựu với trạng thái vô cùng thanh tịnh, nên được người trí tán thán là viññuppasatthāni.
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena, ‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā.
Because they are untouched by craving and views means untouched by the clinging of craving, thinking, "By this virtue, I shall become a deva or one of the devas," and by the clinging of views, thinking, "By this virtue, having become a deva, I shall be permanent, stable, and eternal there."
Không bị tham ái và tà kiến chi phối có nghĩa là không bị chi phối bởi sự nắm giữ của tham ái (taṇhāparāmāsa) với ý nghĩ “nhờ giới này, tôi sẽ là một vị trời hoặc một vị nào đó trong số các vị trời”, và không bị chi phối bởi sự nắm giữ của tà kiến (diṭṭhiparāmāsa) với ý nghĩ “nhờ giới này, tôi sẽ trở thành một vị trời và sẽ thường còn, bền vững, vĩnh cửu ở đó”.
Parāmaṭṭhunti ‘‘ayaṃ te sīlesu doso’’ti catūsu vipattīsu yāya kāyaci vipattiyā dassanena parāmaṭṭhuṃ, anuddhaṃsetuṃ codetunti attho.
To be reproached means to be reproached, to be censured, to be accused by pointing out any one of the four failures, "This is your fault in virtue."
Bị chi phối có nghĩa là bị chi phối, bị hủy hoại, bị khiển trách bằng cách chỉ ra bất kỳ sự thất bại nào trong bốn sự thất bại, rằng “đây là lỗi của ông trong giới luật”.
Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti.
Virtue, through the sequence beginning with non-remorse, is solely for the attainment of concentration; therefore, it was said, "conducive to concentration."
Giới luật là để thành tựu định, theo thứ lớp từ sự không hối tiếc v.v... cho đến khi thành tựu định, nên Ngài nói “dẫn đến định”.
Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
Having the purpose of being conducive to concentration are conducive to concentration.
Có mục đích dẫn đến định là samādhisaṃvattanikāni (dẫn đến định).
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato.
Equality is sāmañña; one who has attained or arrived at this equality of virtue (sīlasāmañña)—meaning the absence of a break, like pure gold without a break in the middle, due to being perfectly pure in the four purities—is one who has attained equality of virtue.
Trạng thái đồng nhất là sāmaññaṃ (sự đồng nhất). Giới có sự đồng nhất là sīlasāmaññaṃ (sự đồng nhất về giới), do không có sự khác biệt như vàng bị vỡ ở giữa, vì có đầy đủ bốn sự thanh tịnh. Người đã đạt đến điều đó được gọi là sīlasāmaññagato (đã đạt đến sự đồng nhất về giới).
Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho.
Therefore, it was said, "one whose virtue has attained equality," meaning one whose virtue has attained equality in the accomplishment of virtue, one whose conduct is harmonious.
Do đó, Ngài nói “giới có sự đồng nhất đã đạt được”, có nghĩa là giới đã đạt được sự đồng nhất về sự thành tựu giới, có cách hành xử tương đồng.
Kāmaṃ puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikaṃ, idaṃ ekantikaṃ niyatabhāvatoti āha ‘‘natthi maggasīle nānatta’’nti.
It is possible that there might be no difference in the four pure virtues even for ordinary people, but that is not absolute; this is absolute and definite, therefore it was said, "there is no difference in path-virtue."
Mặc dù giới tứ thanh tịnh của phàm nhân cũng không khác biệt, nhưng điều đó không phải là tuyệt đối, còn điều này là tuyệt đối và cố định, nên Ngài nói “không có sự khác biệt trong giới của Đạo”.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttanti maggasīlaṃ sandhāya taṃ ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
Referring to that, this was said means "those virtues" and so on, was said referring to path-virtue.
Điều này được nói liên quan đến điều đó có nghĩa là điều “những giới đó” v.v... được nói liên quan đến giới của Đạo.
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā.
By which means this (view) which is evident to both me and you.
Yā (cái gì) có nghĩa là cái đang hiện hữu trước mắt của tôi và của quý vị.
Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi.
View means right view of the path.
Diṭṭhī (kiến) có nghĩa là chánh kiến của Đạo.
Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho.
Faultless means with faults dispelled, meaning with evil states like craving eradicated.
Niddosā (không có lỗi) có nghĩa là đã loại bỏ các cấu uế, tức là đã đoạn trừ các pháp bất thiện như tham ái v.v...
Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati.
Leads out means it escapes, it departs from the suffering of the round of existence.
Niyyātī (thoát ra) có nghĩa là thoát ra, rời khỏi khổ đau của luân hồi.
Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati.
Indeed, by itself leading out, it is said to lead out the person endowed with it from the suffering of the round of existence.
Chính nó tự thoát ra, và người có đầy đủ điều đó cũng được nói là thoát khỏi khổ đau của luân hồi.
Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantassāti attho.
One who does what the Teacher instructs is one who acts accordingly; for him, for one who practices as instructed, is the meaning.
Người thực hành theo lời giáo huấn của Đức Phật là takkaro (người thực hành như vậy), tức là người thực hành theo lời giáo huấn.
Samānadiṭṭhibhāvanti sadisadiṭṭhibhāvaṃ saccasampaṭivedhena abhinnadiṭṭhibhāvaṃ.
Samānadiṭṭhibhāva means the state of having similar views, the state of having identical views through the penetration of truth.
Trạng thái có cùng kiến giải có nghĩa là trạng thái có cùng kiến giải, trạng thái có kiến giải không khác biệt do sự thấu hiểu chân lý.
12. Dutiye sabrahmacārīnanti sahadhammikānaṃ.
12. In the second (sutta), sabrahmacārīnaṃ means for fellow practitioners of the Dhamma.
12. Trong kinh thứ hai, đối với các vị đồng phạm hạnh có nghĩa là đối với những người cùng pháp.
Piyaṃ piyāyitabbakaṃ karontīti piyakaraṇā.
Doing what is dear and to be made dear, thus piyakaraṇā (acts of endearment).
Những điều làm cho đáng yêu là piyakaraṇā.
Garuṃ garuṭṭhāniyaṃ karontīti garukaraṇā.
Doing what is weighty and to be made weighty, thus garukaraṇā (acts of reverence).
Những điều làm cho đáng kính là garukaraṇā.
Saṅgaṇhanatthāyāti saṅgahavatthuvisesabhāvato sabrahmacārīnaṃ saṅgahaṇāya saṃvattantīti sambandho.
Saṅgaṇhanatthāya means that because they are specific bases for harmony (saṅgahavatthu), they conduce to the gathering together of fellow practitioners; this is the connection.
Để nhiếp hóa có nghĩa là liên quan đến việc chúng dẫn đến sự nhiếp hóa các vị đồng phạm hạnh, do bản chất là những phương tiện nhiếp hóa đặc biệt.
Avivadanatthāyāti saṅgahavatthubhāvato eva na vivadanatthāya.
Avivadanatthāya means for the purpose of not quarreling, precisely because they are bases for harmony.
Để không tranh cãi có nghĩa là để không tranh cãi, cũng do bản chất là phương tiện nhiếp hóa.
Sati ca avivadanahetubhūtasaṅgahakatte tesaṃ vasena sabrahmacārīnaṃ samaggabhāvo bhedābhāvo siddhoyevāti āha ‘‘sāmaggiyā’’tiādi.
And when there is the state of being a harmonizing factor that is a cause for not quarreling, the unity and absence of division among fellow practitioners is already established by means of these (factors), therefore it is said "sāmaggiyā" (for unity), etc.
Và khi có sự nhiếp hóa làm nhân cho sự không tranh cãi, thì sự hòa hợp, không chia rẽ của các vị đồng phạm hạnh đã được thành tựu, nên Ngài nói “sự hòa hợp” v.v...
13. Tatiye vaḍḍhitāti bhāvanāpāripūrivasena paribrūhitā.
13. In the third (sutta), vaḍḍhitā means increased or developed through the perfection of cultivation.
13. Trong kinh thứ ba, đã tăng trưởng có nghĩa là đã được phát triển đầy đủ theo cách hoàn thiện sự tu tập.
Punappunaṃ katāti bhāvanāya bahulīkaraṇena aparāparaṃ pavattitā.
Punappunaṃ katā means repeatedly performed through the frequent cultivation of it.
Đã thực hành lặp đi lặp lại có nghĩa là đã được thực hành liên tục bằng cách làm cho sự tu tập trở nên thâm sâu.
Yuttayānasadisā katāti yathā yuttamājaññayānaṃ chekena sārathinā adhiṭṭhitaṃ yathāruci pavattati, evaṃ yathāruci pavattirahaṃ gahitā.
Yuttayānasadisā katā means made like a well-yoked vehicle; just as a well-yoked noble vehicle, guided by a skilled charioteer, proceeds as desired, so too it is taken up to proceed as desired.
Đã được làm như cỗ xe đã được điều khiển có nghĩa là đã được nắm giữ để có thể vận hành theo ý muốn, giống như cỗ xe thiện xảo được người điều khiển khéo léo điều khiển theo ý muốn.
Vatthukatāti vā adhiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katā, sabbaso upakkilesavisodhanena iddhivisesatāya pavattiṭṭhānabhāvato suvisodhitaparissayavatthu viya katāti vuttaṃ hoti.
Vatthukatā also means made like a basis in the sense of being an object of determination, or it is said to be made like a thoroughly purified basis of danger, because through the complete purification of defilements, it becomes a ground for the manifestation of special powers (iddhi).
Hoặc đã được làm thành nền tảng có nghĩa là đã được làm như một nền tảng theo nghĩa là sự quyết định, đã được nói là đã được làm như một nền tảng nguy hiểm đã được thanh lọc hoàn toàn, do bản chất là nơi vận hành của các loại thần thông đặc biệt bằng cách thanh lọc hoàn toàn các cấu uế.
Adhiṭṭhitāti paṭipakkhadūrībhāvato subhāvitabhāvena taṃtaṃadhiṭṭhānayogyatāya ṭhapitā.
Adhiṭṭhitā means established in a state of suitability for various determinations, due to the removal of opponents and being well-cultivated.
Đã được quyết định có nghĩa là đã được thiết lập để có khả năng quyết định điều này điều kia, do đã được tu tập tốt bằng cách loại bỏ đối thủ.
Samantato citāti sabbabhāgena bhāvanūpacayaṃ gamitā.
Samantato citā means brought to the accumulation of cultivation in all aspects.
Đã được tích lũy toàn diện có nghĩa là đã được đưa đến sự tích lũy tu tập ở mọi khía cạnh.
Tenāha ‘‘upacitā’ti.
Therefore, it is said "upacitā" (accumulated).
Do đó, Ngài nói “đã được tích lũy”.
Suṭṭhu samāraddhāti iddhibhāvanāsikhāppattiyā sammadeva sambhāvitā.
Suṭṭhu samāraddhā means perfectly developed, having reached the pinnacle of iddhi cultivation.
Đã được bắt đầu rất tốt có nghĩa là đã được tu tập một cách đúng đắn cho đến đỉnh cao của sự tu tập thần thông.
Abhūtabyākaraṇaṃ byākarotīti ‘‘mettā hi kho me cetovimutti bhāvitā’’tiādinā attani avijjamānaguṇābhibyāhāraṃ byāharati.
Abhūtabyākaraṇaṃ byākaroti means he declares a quality not existing in himself, saying "My liberation of mind through loving-kindness has been cultivated," etc.
Tuyên bố điều chưa từng có có nghĩa là tuyên bố những phẩm chất không tồn tại trong bản thân bằng cách nói “tâm giải thoát từ bi của tôi đã được tu tập” v.v...
Cetovimuttisaddaṃ apekkhitvā ‘‘nissaṭā’’ti vuttaṃ.
Referring to the word "cetovimutti" (mind-liberation), "nissaṭā" (released) is stated.
Liên quan đến từ cetovimutti (tâm giải thoát), đã nói “đã thoát ra”.
Puna byāpādo natthīti idāni mama byāpādo nāma sabbaso natthīti ñatvā.
Puna byāpādo natthi means knowing that now there is absolutely no ill-will for me.
Không còn ác ý nữa có nghĩa là biết rằng bây giờ ác ý của tôi hoàn toàn không còn nữa.
Balavavipassanāti bhayatupaṭṭhāne ñāṇaṃ, ādīnavānupassane ñāṇaṃ muccitukamyatāñāṇaṃ, bhaṅgañāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ.
Balavavipassanā is a designation for the four knowledges: knowledge of the manifestation of terror, knowledge of the contemplation of danger, knowledge of the desire for release, and knowledge of dissolution.
Tuệ quán mạnh mẽ là tên gọi của bốn loại tuệ: tuệ về sự hiện tiền của sự sợ hãi, tuệ về sự quán xét các hiểm họa, tuệ về sự khao khát thoát ly, và tuệ về sự hoại diệt.
Yesaṃ nimittānaṃ abhāvena arahattaphalasamāpattiyā animittatā, taṃ dassetuṃ ‘‘sā hī’’tiādi vuttaṃ.
To show that the attainment of arahantship is signless due to the absence of these signs, "sā hī" (it is indeed), etc., is stated.
Để chỉ ra rằng do không có những dấu hiệu này mà quả A-la-hán là vô tướng, nên đã nói “quả đó” v.v...
Tattha rāgassa nimittaṃ, rāgo eva vā nimittaṃ rāganimittaṃ.
There, the sign of lust, or lust itself as a sign, is rāganimittaṃ (the sign of lust).
Trong đó, dấu hiệu của tham ái, hoặc chính tham ái là dấu hiệu, là rāganimittaṃ (dấu hiệu của tham ái).
Ādi-saddena dosanimittādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word ādi (etc.), the inclusion of the sign of hatred, etc., should be understood.
Từ ādi (v.v...) nên được hiểu là bao gồm dấu hiệu của sân hận v.v...
Rūpavedanādisaṅkhāranimittaṃ rūpanimittādi.
The sign of formations such as materiality and feeling is rūpanimittādi (the sign of materiality, etc.).
Dấu hiệu của các hành như sắc, thọ v.v... là rūpanimittādi (dấu hiệu của sắc v.v...).
Tesaṃyeva niccādivasena upaṭṭhānaṃ niccanimittādi.
Their manifestation as permanence, etc., is niccanimittādi (the sign of permanence, etc.).
Sự hiện tiền của chính những điều đó theo nghĩa thường còn v.v... là niccanimittādi (dấu hiệu của thường còn v.v...).
Tayidaṃ nimittaṃ yasmā sabbena sabbaṃ arahattaphale natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘sā hi…pe… animittā’’ti.
Since this sign is entirely absent in the fruit of arahantship, it is said, "sā hi...pe...animittā" (it is indeed...pe...signless).
Vì dấu hiệu này hoàn toàn không có trong quả A-la-hán, nên đã nói “quả đó... vô tướng”.
Nimittaṃ anussarati anugacchati ārabbha pavattati sīlenāti nimittānusārī.
One who remembers, follows, or proceeds with a sign as a basis is nimittānusārī (following a sign).
Nhớ lại dấu hiệu, theo dấu hiệu, hành xử dựa trên dấu hiệu là nimittānusārī (theo dấu hiệu).
Tenāha ‘‘vuttappabhedaṃ nimittaṃ anusaraṇasabhāva’’nti.
Therefore, it is said, "vuttappabhedaṃ nimittaṃ anusaraṇasabhāva" (having the nature of following the sign of the aforementioned kind).
Do đó, Ngài nói “bản chất theo dõi dấu hiệu đã được nói đến”.
Asmimānoti ‘‘asmī’’ti pavatto attavisayo māno.
Asmimāno means the conceit pertaining to self, which arises as "I am."
Asmimāno (ngã mạn) là sự kiêu mạn về bản ngã được biểu hiện là “tôi là”.
Ayaṃ nāma ahamasmīti rūpalakkhaṇo vedanādīsu vā aññataralakkhaṇo ayaṃ nāma attā ahaṃ asmīti.
Ayaṃ nāma ahamasmī means "I am this self, characterized by materiality" or characterized by any of the feelings, etc.
Tôi là người này có nghĩa là tôi là bản ngã này có đặc tính là sắc, hoặc một đặc tính nào đó trong các đặc tính như thọ v.v...
Asmimāno samugghātīyati etenāti asmimānasamugghāto, arahattamaggo.
Asmimānasamugghāto (the uprooting of the conceit "I am") is that by which the conceit "I am" is uprooted; this is the path of arahantship.
Cái mà nhờ đó ngã mạn được đoạn trừ là asmimānasamugghāto (sự đoạn trừ ngã mạn), tức là Đạo A-la-hán.
Puna asmimāno natthīti tassa anuppattidhammatāpādanaṃ kittento samugghātattameva vibhāveti.
Puna asmimāno natthi means proclaiming its nature of non-arising, thereby clarifying its state of being uprooted.
Không còn ngã mạn nữa có nghĩa là khi ca ngợi trạng thái không còn sinh khởi của nó, Ngài làm rõ chính sự đoạn trừ.
14-15. Catutthe āramitabbaṭṭhena vā kammaṃ ārāmo etassāti kammārāmo.
14-15. In the fourth (sutta), kammārāmo means one whose delight is in work, either in the sense of being delighted by work or because work is his delight.
14-15. Trong kinh thứ tư, kammārāmo (ưa thích công việc) là công việc là sự ưa thích của người ấy, hoặc theo nghĩa đáng được ưa thích.
Kamme rato na ganthadhure vipassanādhure vāti kammarato.
Kammarato means one who delights in work, not in the burden of study (ganthadhura) or the burden of insight (vipassanādhura).
Người ấy vui thích trong công việc, không phải trong gánh nặng học tập hay gánh nặng thiền quán, nên gọi là kammarato (ưa thích công việc).
Punappunaṃ yuttoti tapparabhāvena anu anu yutto pasuto.
Punappunaṃ yutto means repeatedly engaged, devoted, or diligent in that particular thing.
Punappunaṃ yutto (liên tục dấn thân) nghĩa là do bản chất đó, người ấy liên tục dấn thân, chuyên tâm.
Ālāpasallāpoti itthivaṇṇapurisavaṇṇādivasena punappunaṃ lapanaṃ.
Ālāpasallāpo means repeated conversation concerning the praise of women, men, etc.
Ālāpasallāpo (trò chuyện, đàm luận) là việc nói đi nói lại về vẻ đẹp của phụ nữ, vẻ đẹp của đàn ông, v.v.
Pañcame natthi vattabbaṃ.
In the fifth (sutta), there is nothing to be said.
Trong kinh thứ năm, không có gì cần giải thích.
Sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca vicikicchā tiṇṇā imāyāti tiṇṇavicikicchā.
The sixteen-fold and eight-fold doubt, which is like a fearful wilderness, has been crossed over by this*, therefore tiṇṇavicikicchā (one who has crossed over doubt).
Tiṇṇavicikicchā (đã vượt qua hoài nghi) là người đã vượt qua sự hoài nghi gồm mười sáu yếu tố và tám yếu tố, vốn giống như một khu rừng hoang đầy nguy hiểm.
Vigatā samucchinnā pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho na nu kho’’ti evaṃ pavattikā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkathā.
Vigatakathaṃkathā (one whose perplexity is gone) means one whose perplexity, which manifests as "is it so or is it not so" regarding continuation and so on, has ceased and is eradicated.
Vigatakathaṃkathā (đã loại bỏ nghi ngờ) là người đã loại bỏ sự nghi ngờ như “có phải vậy không, không phải vậy sao” liên quan đến sự tiếp nối, v.v.
Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā rāgavikkhepesu sīlādiguṇesu ca tiṭṭhakattā vesārajjaṃ, visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ pattāti vesārajjappattā.
Vesārajjappattā (attained to fearlessness) means one who has attained to fearlessness, to a state of confidence, due to the abandonment of defilements that cause timidity, and due to standing firm in virtues such as morality amidst the distractions of lust.
Vesārajjappattā (đã đạt được sự tự tin) là người đã đạt được sự tự tin, sự rõ ràng, do đã từ bỏ những pháp ác gây ra sự bồn chồn (sārajja), và do đã an trú trong các phẩm chất như giới (sīla) mà không bị xao động bởi tham ái.
Attanā eva paccakkhato diṭṭhattā na paraṃ pacceti, nassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayā.
Aparappaccayā (not dependent on others) means one who does not rely on others, as it has been seen directly by oneself, nor does one need to rely on others.
Aparappaccayā (không cần người khác xác nhận) là người không tin người khác, không có ai để người khác phải tin, vì người ấy đã tự mình chứng kiến trực tiếp.
17. Sattame paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha paṭisallānanti tehi tehi saddhivihārikaantevāsikaupāsakādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca paṭinivattitvā apasakkitvā nilīyanaṃ vivecanaṃ.
17. In the seventh*, regarding paṭisallānā vuṭṭhito (risen from seclusion), here paṭisallānaṃ (seclusion) means withdrawal, separation, and concealment by turning away and moving apart from various disciples, novices, lay followers, and other beings, as well as from mental formations such as sense-objects.
17. Trong kinh thứ bảy, tại đây, paṭisallānaṃ (ẩn cư) là việc rút lui, tránh xa, ẩn mình, tách biệt khỏi các đệ tử, người học việc, cư sĩ, v.v., và khỏi các pháp hữu vi như đối tượng sắc (rūpārammaṇa).
Kāyacittehi tato vivitto ekībhāvo pavivekoti āha ‘‘ekībhāvāyā’’tiādi.
Being isolated from these by body and mind, a state of solitude is called seclusion, as stated in ‘‘ekībhāvāyā’’ (for solitude) and so on.
Sự cô lập, sự độc cư của thân và tâm khỏi những thứ đó được gọi là độc cư (paviveka), như đã nói “ekībhāvāyā” (để độc cư), v.v.
Ekībhāvatoti ca iminā kāyavivekato vuṭṭhānamāha.
And by ekībhāvato (from solitude), it refers to rising from bodily seclusion.
Và với ekībhāvato (từ sự độc cư), Ngài nói về sự đứng dậy khỏi sự độc cư về thân.
Dhammanijjhānakkhantitotiādinā cittavivekato.
By dhammanijjhānakkhantito (from the patient contemplation of the Dhamma) and so on, it refers to rising from mental seclusion.
Với dhammanijjhānakkhantito (từ sự chấp nhận quán sát pháp), Ngài nói về sự đứng dậy khỏi sự độc cư về tâm.
Vuṭṭhitoti tato duvidhavivekato bhavaṅguppattiyā sabrahmacārīhi samāgamena upeto.
Vuṭṭhito (risen) means having emerged from these two kinds of seclusion, being accompanied by fellow practitioners through the arising of the life-continuum.
Vuṭṭhito (đã đứng dậy) là người đã đứng dậy khỏi hai loại độc cư đó, đã gặp gỡ các vị đồng phạm hạnh khi sự hữu phần (bhavaṅga) phát sinh.
19. Navame evaṃnāmake gāmeti nātikānāmakaṃ gāmaṃ nissāya.
19. In the ninth*, evaṃnāmake gāme (in a village of such a name) means near a village called Ñātika.
19. Trong kinh thứ chín, evaṃnāmake gāme (tại một ngôi làng tên như vậy) là nương tựa vào một ngôi làng tên là Ñātika.
Dvinnaṃ cūḷapitimahāpitiputtānaṃ dve gāmā, tesu ekasmiṃ gāme.
There were two villages for the two sons of the younger and elder fathers, and* in one of those villages.
Hai ngôi làng thuộc về hai người con của chú và bác, một trong những ngôi làng đó.
Ñātīnañhi nivāsaṭṭhānabhūto gāmo ñātiko, ñātikoyeva nātiko ña-kārassa na-kārādeso ‘‘animittā na nāyare’’tiādīsu (visuddhi. 1.174; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.20; jā. aṭṭha. 2.2.34) viya.
Indeed, a village that is a dwelling place for relatives is ñātiko; ñātiko itself is nātiko due to the substitution of ña with na, as in "animittā na nāyare" and so on.
Một ngôi làng là nơi cư trú của người thân là ñātika, chính ñātika là nātiko, sự thay thế âm ‘ña’ bằng ‘na’ như trong “animittā na nāyare” (Visuddhi. 1.174; Saṃ. Ni. Aṭṭha. 1.1.20; Jā. Aṭṭha. 2.2.34), v.v.
So kira gāmo yesaṃ tadā tesaṃ pubbapurisena attano ñātīnaṃ sādhāraṇabhāvena nivasito, tena ñātikoti paññāyittha.
It is said that this village was settled by their ancestors for the common benefit of their relatives, and thus it was known as Ñātika.
Ngôi làng đó được biết đến là Ñātika vì nó được tổ tiên của những người đó vào thời điểm đó định cư chung với người thân của họ.
Atha pacchā dvīhi dāyādehi dvidhā vibhajitvā paribhutto.
Later, it was divided into two parts and enjoyed by two heirs.
Sau đó, nó được hai người thừa kế chia đôi và sử dụng.
Giñjakā vuccati iṭṭhakā, giñjakāhiyeva kato āvasathoti giñjakāvasatho.
Giñjakā are bricks; an abode made entirely of bricks is giñjakāvasatho (brick house).
Giñjakā được gọi là gạch (iṭṭhakā), một nơi cư trú được làm hoàn toàn bằng gạch là giñjakāvasatho.
So hi āvāso yathā sudhāparikammena payojanaṃ natthi, evaṃ iṭṭhakāhi eva cinitvā chādetvā kato.
Indeed, this dwelling was built and roofed entirely with bricks, so there was no need for plastering work.
Nơi cư trú đó được xây bằng gạch và lợp mái, không cần vữa, v.v.
Tasmiṃ kira padese mattikā sakkharamarumpavālukādīhi asammissā kathinā saṇhasukhumā, tāya katāni kulālabhājanānipi silāmayāni viya daḷhāni.
It is said that in that region, the clay was hard, smooth, and fine, unmixed with gravel, sand, or pebbles, and even pottery made from it was as strong as stone.
Trong vùng đó, đất sét không lẫn đá sỏi, cát, v.v., mà cứng, mịn và tinh tế, nên các đồ gốm làm từ nó cũng cứng chắc như đá.
Tasmā te upāsakā tāya mattikāya dīghaputhū iṭṭhakā kāretvā ṭhapetvā ṭhapetvā dvāravātapānakavāṭatulāyo sabbaṃ dabbasambhārena vinā tāhi iṭṭhakāhiyeva pāsādaṃ kāresuṃ.
Therefore, those lay followers had long, wide bricks made from that clay, and having placed them, they constructed a palace entirely with those bricks, without any timber for doors, windows, shutters, or beams.
Vì vậy, những cư sĩ đó đã làm những viên gạch dài và rộng từ đất sét đó, sau đó xếp chồng lên nhau để xây một cung điện chỉ bằng gạch, không dùng bất kỳ vật liệu gỗ nào cho cửa ra vào, cửa sổ, cánh cửa và xà nhà.
Tena vuttaṃ ‘‘iṭṭhakāmaye pāsāde’’ti.
Hence it is said ‘‘iṭṭhakāmaye pāsāde’’ (in a brick palace).
Vì vậy, đã nói “iṭṭhakāmaye pāsāde” (trong cung điện bằng gạch).
20. Dasame nikkhanteti vītivatte.
20. In the tenth (discourse), nikkhante means 'having passed'.
20. Trong kinh thứ mười, nikkhante (đã qua đi) là đã trôi qua.
Patigatāyāti paccāgatāya, sampattāyāti attho.
Patigatāyā means 'having returned', 'having arrived' is the meaning.
Patigatāyā (đã trở lại) nghĩa là đã đến, đã đạt được.
Tenāha ‘‘paṭipannāyā’’ti.
Therefore, it says "paṭipannāyā" (having set out, having entered upon).
Vì vậy, Ngài nói “paṭipannāyā” (đã đến).
So mamassa antarāyoti yathāvuttā na kevalaṃ kālakiriyāva, mama atidullabhaṃ khaṇaṃ labhitvā tassa satthusāsanamanasikārassa ceva jīvitassa ca saggamokkhānañca antarāyo assa, bhaveyyāti attho.
That would be an obstacle for me means that the aforementioned death would not merely be the cessation of life, but having obtained this extremely rare moment, it would be an obstacle to my attention to the Teacher's Dispensation, to life itself, and to heaven and liberation; this is the meaning.
So mamassa antarāyo (điều đó sẽ là chướng ngại cho tôi) nghĩa là không chỉ cái chết như đã nói, mà còn là chướng ngại cho tôi, cho sự chú tâm vào giáo pháp của Đức Đạo Sư, cho sự sống và cho thiên giới và Niết bàn, vốn rất khó đạt được. Nghĩa là sẽ là.
Tenāha ‘‘tividho antarāyo’’tiādi.
Therefore, it says "a threefold obstacle" and so on.
Vì vậy, Ngài nói “tividho antarāyo” (ba loại chướng ngại), v.v.
Vipajjeyyāti vipattiṃ gaccheyya.
Vipajjeyyā means 'it would go to ruin'.
Vipajjeyyā (sẽ bị hư hoại) nghĩa là sẽ đi đến sự hư hoại.
Satthakena viya aṅgapaccaṅgānaṃ kantanakārakā kāye sandhibandhanacchedakavātā satthakavātā.
Satthakavātā are winds that cut the joints and bonds in the body, like a surgeon's knife cutting limbs and minor limbs.
Những cơn gió cắt đứt các khớp xương trong cơ thể như một con dao cắt các chi, được gọi là satthakavātā (gió dao).
Kattukamyatāchandoti niyyānāvaho kattukamyatākusalacchando.
Kattukamyatāchando means the wholesome desire to act, which leads to liberation.
Kattukamyatāchando (dục vọng muốn làm) là dục vọng thiện lành muốn làm, dẫn đến sự giải thoát.
Payogavīriyanti bhāvanānuyogavīriyaṃ.
Payogavīriyaṃ means the energy of developing (meditation).
Payogavīriyaṃ (tinh tấn nỗ lực) là tinh tấn tu tập.
Na paṭivāti na paṭinivattatīti appaṭivānī, antarā vosānānāpajjanavīriyaṃ.
It does not turn back, it does not retreat, thus appaṭivānī (unrelenting), meaning energy that does not cease or pause in between.
Không quay lại, không thoái lui là appaṭivānī (không thoái lui), tinh tấn không ngừng nghỉ, không gián đoạn.
Tenāha ‘‘anukkaṇṭhanā appaṭisaṅgharaṇā’’ti.
Therefore, it says "unwearying, unshrinking".
Vì vậy, Ngài nói “anukkaṇṭhanā appaṭisaṅgharaṇā” (không chán nản, không từ bỏ).
21-22. Tatiyassa paṭhame kevalakappanti ettha kevala-saddo anavasesattho, kappa-saddo samantabhāvattho.
21-22. In the first of the third (suttas), in kevalakappaṃ, the word kevala means 'without remainder', and the word kappa means 'all-pervading'.
21-22. Trong kinh thứ ba, thứ nhất, tại đây, từ kevala có nghĩa là không còn gì, từ kappa có nghĩa là toàn bộ.
Tasmā kevalakappaṃ pokkharaṇiyanti evamattho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning should be understood as "the entire pond, completely."
Do đó, nên hiểu ý nghĩa là “toàn bộ ao sen” (kevalakappaṃ pokkharaṇiyaṃ).
Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharatīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahito.
Even though a radiance is capable of pervading without remainder, it might pervade only a part due to some reason; but to show that this one pervades completely, the word kappa, meaning 'all-pervading', is taken.
Mặc dù ánh sáng có khả năng chiếu rọi hoàn toàn, nhưng vì một lý do nào đó, nó có thể chỉ chiếu rọi một phần; nhưng để chỉ ra rằng ánh sáng này chiếu rọi hoàn toàn, từ kappa có nghĩa là toàn bộ đã được sử dụng.
Attano obhāsena pharitvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitena obhāsena pharitvā, candimā viya ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.
Having pervaded with his own radiance means having pervaded with the radiance arising from his robes, ornaments, and body, making it a single radiance, a single light, like the moon; this is the meaning.
Attano obhāsena pharitvā (chiếu rọi bằng ánh sáng của chính mình) nghĩa là chiếu rọi bằng ánh sáng phát ra từ y phục, trang sức và thân thể, như mặt trăng, làm cho tất cả trở thành một ánh sáng, một sự chiếu rọi.
Samanuññoti sammadeva katamanuñño.
Samanuñño means 'well-pleased'.
Samanuñño (hoàn toàn hài lòng) là người đã hoàn toàn làm hài lòng.
Tenāha ‘‘samānacitto’’ti, samānajjhāsayoti attho.
Therefore, it says "of like mind", meaning 'of like disposition'.
Vì vậy, Ngài nói “samānacitto” (đồng tâm), nghĩa là đồng quan điểm.
Dukkhaṃ vaco etasminti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ, tassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā, tassa bhāvo atthitā dovacassatā.
One to whom speech is difficult is dubbaco (hard to admonish); his action is dovacassaṃ (intractability); the volition that arises by way of disrespect towards such a person, its state of existence is dovacassatā (intractability).
Khó nói, khó dạy bảo (dubbaco) vì có lời nói khó chịu (dukkhaṃ vaco) ở trong đó; hành động của người đó là khó dạy bảo (dovacassaṃ); ý chí (cetanā) phát sinh do sự thiếu tôn trọng (anādariyavasena) đối với người đó; sự hiện hữu (atthitā) của điều đó là tính khó dạy bảo (dovacassatā).
Atha vā dovacassameva dovacassatā.
Alternatively, dovacassaṃ itself is dovacassatā.
Hoặc là, chính sự khó dạy bảo là tính khó dạy bảo.
Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti.
In essence, it is the saṅkhārakkhandha (aggregate of mental formations).
Về bản chất, nó là uẩn hành (saṅkhārakkhandho).
Cetanāpadhāno hi saṅkhārakkhandho.
Indeed, the saṅkhārakkhandha has volition as its primary component.
Vì uẩn hành chủ yếu là ý chí (cetanā).
Catunnaṃ vā khandhānaṃ apadakkhiṇaggāhitākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
Or, they say this is a designation for the four aggregates that arise in an unskillful manner.
Hoặc họ nói rằng đây là tên gọi chung cho bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā) phát sinh một cách bất thiện (apadakkhiṇaggāhitākārena).
Pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā.
Evil, faithless individuals are his friends, thus pāpamitto (evil companion); his state is pāpamittatā (evil companionship).
Những người ác (pāpā), thiếu đức tin (assaddhādayo) là bạn của người đó (etassa mittāti) nên gọi là bạn xấu (pāpamitto); sự hiện hữu của điều đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā.
This too, in essence, should be understood like dovacassatā.
Nó cũng được xem là giống như tính khó dạy bảo (dovacassatā) về bản chất.
Yāya hi cetanāya puggalo pāpamitto pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā pāpamittatā.
Indeed, the volition by which a person is called an evil companion or associated with evil is pāpamittatā.
Vì ý chí (cetanā) mà một người được gọi là bạn xấu, là người giao du với kẻ xấu, chính ý chí đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
Or, all four immaterial aggregates, when arising in that manner, constitute pāpamittatā.
Hoặc cả bốn uẩn vô sắc (arūpino khandhā) phát sinh theo cách đó là tính bạn xấu (pāpamittatā).
Dutiyaṃ uttānameva.
The second (sutta) is straightforward.
Thứ hai thì rõ ràng.
23. Tatiye sambhavati jātimaraṇaṃ etenāti sambhavo, upādānanti āha ‘‘jātiyā ca maraṇassa ca sambhave paccayabhūte’’ti.
23. In the third (sutta), that by which birth and death arise is sambhavo (origin), meaning upādāna (clinging); thus it says "the condition for the origin of birth and death".
23. Trong thứ ba (kinh), sambhavo (sự phát sinh) là sự sinh và tử phát sinh bởi điều này, tức là sự chấp thủ (upādāna), nên nói “là nhân duyên cho sự phát sinh của sinh và tử”.
Anupādāti anupādāya.
Anupādā means 'without clinging'.
Anupādā là không chấp thủ.
Tenāha ‘‘anupādiyitvā’’ti.
Therefore, it says "without clinging".
Do đó nói “không chấp thủ”.
Jātimaraṇāni sammā khīyanti etthāti jātimaraṇasaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘jātimaraṇānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti.
That wherein birth and death are rightly exhausted is jātimaraṇasaṅkhayo (the exhaustion of birth and death), meaning Nibbāna; thus it says "in Nibbāna, which is the exhaustion of birth and death".
Sinh và tử được diệt tận một cách đúng đắn ở đây, đó là jātimaraṇasaṅkhayo (sự diệt tận của sinh và tử), tức là Niết Bàn, nên nói “trong Niết Bàn được gọi là sự diệt tận của sinh và tử”.
Sabbadukkhaṃ upaccagunti sakalampi vaṭṭadukkhaṃ atikkantā carimacittanirodhena vaṭṭadukkhalesassapi asambhavato.
Sabbadukkhaṃ upaccagu means 'transcended all suffering of saṃsāra', because with the cessation of the final consciousness, not even a trace of saṃsāric suffering can arise.
Sabbadukkhaṃ upaccagu (vượt qua mọi khổ đau) là đã vượt qua tất cả khổ đau luân hồi, vì ngay cả một chút khổ đau luân hồi cũng không thể phát sinh do sự diệt tận của tâm cuối cùng (carimacittanirodhena).
24. Catutthe samāpattikusalo hotīti samāpajjanakusalo hoti.
24. In the fourth (sutta), samāpattikusalo hotīti means 'he is skilled in entering into attainments'.
24. Trong thứ tư (kinh), samāpattikusalo hotī (khéo léo trong các định) là khéo léo trong việc nhập định.
Tenāha ‘‘samāpajjituṃ kusalo’’ti.
Therefore, it says "skilled in entering".
Do đó nói “khéo léo trong việc nhập định”.
Tattha antogatahetuattho ṭhiti-saddo, tasmā ṭhapanakusaloti atthoti āha ‘‘samādhiṃ ṭhapetuṃ sakkotīti attho’’ti.
Therein, the word ṭhiti has the meaning of 'cause of abiding'; therefore, the meaning is 'skilled in abiding', thus it says "meaning, he is able to establish samādhi".
Ở đây, từ ṭhiti (trụ) có nghĩa là nhân duyên bên trong, do đó nghĩa là khéo léo trong việc duy trì, nên nói “có nghĩa là có thể duy trì thiền định”.
Tattha ṭhapetuṃ sakkotīti sattaṭṭhaaccharāmattaṃ khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ sakkoti adhiṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
Therein, "is able to sustain" means is able to sustain jhāna for a moment lasting seven or eight finger-snaps, because the mastery of determination has been accomplished.
Ở đây, ṭhapetuṃ sakkotī (có thể duy trì) là có thể duy trì thiền định trong khoảng thời gian bảy hoặc tám chữ, vì đã hoàn thành sự thành thạo trong việc quyết định (adhiṭṭhānavasibhāvassa).
Yathāparicchedenāti yathāparicchinnakālena.
"According to the determined measure" means according to the determined time.
Yathāparicchedenā (theo thời gian đã định) là theo thời gian đã được xác định.
Vuṭṭhātuṃ sakkoti vuṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
"Is able to emerge" because the mastery of emergence has been accomplished.
Vuṭṭhātuṃ sakkoti (có thể xuất định) vì đã hoàn thành sự thành thạo trong việc xuất định (vuṭṭhānavasibhāvassa).
Kallaṃ sañjātaṃ assāti kallitaṃ, tasmiṃ kallite kallitabhāve kusalo kallitakusalo.
That which has become ready is kallita; skilled in that readiness, in the state of being ready, is "skilled in readiness".
Kallaṃ sañjātaṃ assāti (đã trở nên sẵn sàng) là kallitaṃ (sự sẵn sàng); khéo léo trong sự sẵn sàng đó (kallitabhāve) là kallitakusalo (khéo léo trong sự sẵn sàng).
Hāsetuṃ tosetuṃ sampahaṃsetuṃ.
"To gladden" means to please, to delight greatly.
Hāsetuṃ là làm cho vui vẻ, làm cho hoan hỷ.
Kallaṃ kātunti samādhānassa paṭipakkhadhammānaṃ dūrīkaraṇena sahakārīkāraṇānañca samappadhānena samāpajjane cittaṃ samatthaṃ kātuṃ.
"To make ready" means to make the mind capable of entering into absorption by removing opposing qualities of concentration and by providing supporting conditions.
Kallaṃ kātuṃ (làm cho sẵn sàng) là làm cho tâm có khả năng nhập định bằng cách loại bỏ các pháp đối nghịch với định và cân bằng các yếu tố hỗ trợ.
Samādhissa gocarakusaloti samādhismiṃ nipphādetabbe tassa gocare kammaṭṭhānasaññite pavattiṭṭhāne bhikkhācāragocare satisampajaññayogato kusalo cheko.
"Skilled in the range of concentration" means skilled, expert, in the range of concentration, in the practice-object (kammaṭṭhāna) that is its sphere of activity when concentration is to be accomplished, just as one is skilled in the range of alms-gathering by means of mindfulness and clear comprehension.
Samādhissa gocarakusalo (khéo léo trong đối tượng của định) là khéo léo, thành thạo trong đối tượng của định (kammaṭṭhāna saññita) khi định được hoàn thành, trong nơi thực hành (pavattiṭṭhāne) và trong đối tượng khất thực (bhikkhācāragocare) thông qua sự kết hợp của chánh niệm và tỉnh giác (satisampajaññayogato).
Tenāha ‘‘samādhissa asappāye anupakārake dhamme vajjetvā’’tiādi.
Therefore, it is said, "avoiding qualities unsuitable for concentration and unhelpful", and so on.
Do đó nói “tránh các pháp không thích hợp, không có lợi cho định” v.v…
Paṭhamajjhānādisamādhiṃ abhinīharitunti paṭhamajjhānādisamādhiṃ visesabhāgiyatāya abhinīharituṃ upanetuṃ.
"To bring forth the concentration of the first jhāna and so on" means to bring forth, to lead to, the concentration of the first jhāna and so on, as conducive to distinction.
Paṭhamajjhānādisamādhiṃ abhinīharituṃ (hướng tâm đến định sơ thiền, v.v…) là hướng tâm đến định sơ thiền, v.v… để đạt được sự đặc biệt (visesabhāgiyatāya).
25. Pañcame anussatikāraṇānīti anussatiyo eva diṭṭhadhammikasamparāyikādihitasukhānaṃ hetubhāvato kāraṇāni.
In the fifth (sutta), "causes of recollection" means recollections themselves are causes, being the roots of welfare and happiness in this life, the next, and so on.
25. Trong thứ năm (kinh), anussatikāraṇānī (các nhân duyên của niệm) là chính các niệm (anussatiyo) là nhân duyên (kāraṇāni) vì chúng là nguyên nhân của lợi ích và hạnh phúc trong hiện tại và tương lai.
Nikkhantanti nissaṭaṃ.
"Gone forth" means departed.
Nikkhantaṃ (đã thoát ra) là đã thoát ly.
Muttanti vissaṭṭhaṃ.
"Released" means let go.
Muttaṃ (đã giải thoát) là đã buông bỏ.
Vuṭṭhitanti apetaṃ.
"Emerged" means removed.
Vuṭṭhitaṃ (đã đứng dậy) là đã lìa bỏ.
Sabbametaṃ vikkhambhanameva sandhāya vadati.
All of this is spoken with reference to suppression (vikkhambhana).
Tất cả những điều này đều nói về sự trấn áp (vikkhambhana).
Gedhamhāti pañcakāmaguṇato.
"From greed" means from the five sense pleasures.
Gedhamhā (từ sự tham muốn) là từ năm dục lạc (pañcakāmaguṇato).
Idampīti buddhānussativasena laddhaṃ upacārajjhānamāha.
"This too" refers to the access concentration attained through the recollection of the Buddha.
Idampī (điều này cũng vậy) là nói về cận định (upacārajjhāna) đạt được nhờ niệm Phật (buddhānussativasena).
Ārammaṇaṃ karitvāti paccayaṃ karitvā, pādakaṃ katvāti attho.
"Making it an object" means making it a condition, making it a basis; this is the meaning.
Ārammaṇaṃ karitvā (lấy làm đối tượng) là lấy làm nhân duyên, có nghĩa là lấy làm nền tảng (pādakaṃ katvāti).
26. Chaṭṭhe sambādheti vā taṇhāsaṃkilesādīnaṃ sampīḷe saṅkare gharāvāse.
In the sixth (sutta), "in confinement" means in the oppression, the entanglement of craving and defilements, or in household life.
26. Trong thứ sáu (kinh), sambādhe (trong sự chật hẹp) là trong sự chật chội, sự hỗn tạp của tham ái và các phiền não khác, trong đời sống gia đình (gharāvāse).
Okāsā vuccantīti maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato okāsāti vuccanti.
"Opportunities are called" means they are called opportunities because they are opportunities for the attainment of the happiness of the path and its fruit.
Okāsā vuccantī (được gọi là cơ hội) là được gọi là cơ hội vì chúng là cơ hội để chứng đắc hạnh phúc của Đạo và Quả (maggaphalasukhādhigamāya).
Okāsādhigamoti lokuttaradhammassa adhigamāya adhigantabbaokāso.
"Attainment of opportunity" means the opportunity to be attained for the attainment of supramundane qualities.
Okāsādhigamo (sự chứng đắc cơ hội) là cơ hội cần được chứng đắc để chứng đắc pháp siêu thế (lokuttaradhammassa).
Visujjhanatthāyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkiliṭṭhacittānaṃ visuddhatthāya.
"For purification" means for the purification of minds defiled by defilements such as lust, and by unrighteous greed and so on.
Visujjhanatthāyā (để thanh tịnh) là để thanh tịnh những tâm bị ô nhiễm bởi tham ái và các cấu uế khác, bởi tham lam bất chính, v.v…
Sā panāyaṃ cittassa visuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anupādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi.
And since this purification of mind, when accomplished, leads to the non-arising of sorrow and lamentation, it is therefore said, "for the overcoming of sorrow and lamentation", and so on.
Vì sự thanh tịnh của tâm này, khi được thành tựu, dẫn đến việc không chấp thủ sầu muộn, v.v…, nên đã nói “để vượt qua sầu muộn, than vãn” v.v…
Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antotāpo antonijjhānaṃ soko, ñātibyasanādinimittameva socikatā.
Therein, sorrowing, mental torment, inner suffering, inner burning due to the loss of relatives and so on, is sorrow; being sorrowful due to the loss of relatives and so on.
Ở đây, sầu muộn (socanaṃ) là sự đau khổ của tâm, sự nóng nảy bên trong, sự thiêu đốt bên trong (antotāpo antonijjhānaṃ) do sự mất mát người thân, v.v… là soko (sầu muộn); sự sầu khổ do sự mất mát người thân, v.v…
‘‘Kahaṃ ekaputtakā’’tiādinā (ma. ni. 2.353-354; saṃ. ni. 2.63) paridevanavasena lapanaṃ paridevo.
Lamenting by wailing, saying, "Where is my only son?" and so on, is lamentation.
Sự than vãn (lapanaṃ) bằng cách nói “Con một của tôi đâu rồi?” v.v… (Ma. Ni. 2.353-354; Saṃ. Ni. 2.63) là paridevo (than vãn).
Samatikkamanatthāyāti pahānāya.
"For the overcoming" means for the abandonment.
Samatikkamanatthāyā (để vượt qua) là để đoạn trừ.
Āyatiṃ anuppajjanañhi idha samatikkamo.
For here, overcoming is indeed non-arising in the future.
Vì ở đây, sự vượt qua là sự không phát sinh trong tương lai.
Dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyāti kāyikadukkhassa ca cetasikadomanassassa cāti imesaṃ dvinnaṃ atthaṅgamāya, nirodhāyāti attho.
"For the disappearance of pain and displeasure" means for the disappearance, for the cessation, of these two: bodily pain and mental displeasure; this is the meaning.
Dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyā (để khổ và ưu biến mất) là để sự khổ thân (kāyikadukkha) và sự ưu tâm (cetasikadomanassa), tức là hai điều này, biến mất, có nghĩa là để chấm dứt (nirodhāyāti).
Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ, taṃ vā ñāyati paṭivijjhati etenāti ñāyo, ariyamaggo.
That by which Nibbāna is certainly known and approached, or by which it is known and penetrated, is ñāya, the Noble Path.
Niết Bàn được biết đến một cách chắc chắn hoặc được thâm nhập qua điều này, đó là ñāyo (sự hiểu biết), tức là Thánh Đạo.
Idha pana saha pubbabhāgena ariyamaggo gahitoti āha ‘‘sahavipassanakassa maggassa adhigamanatthāyā’’ti.
Here, however, the Noble Path is taken together with its preceding stage, so it is said, "for the attainment of the path together with Vipassanā".
Nhưng ở đây, Thánh Đạo được hiểu bao gồm cả giai đoạn trước đó, nên nói “để chứng đắc Đạo cùng với tuệ quán (vipassanā)”.
Apaccayaparinibbānassāti anupādisesanibbānaṃ sandhāya vadati.
"Unconditioned Nibbāna" refers to Nibbāna without any remainder of clinging (anupādisesa nibbāna).
Apaccayaparinibbānassā (Niết Bàn không còn y cứ) là nói về Niết Bàn vô dư y (anupādisesanibbānaṃ).
Paccayavasena anuppannaṃ asaṅkhataṃ amatadhātumeva.
It is indeed the unconditioned, the deathless element, not arisen by way of conditions.
Chính là yếu tố bất tạo, vô điều kiện, bất tử (amatadhātumeva) không phát sinh do nhân duyên.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây thì rõ ràng.
27. Sattame vaḍḍhetīti manaso vivaṭṭanissitaṃ vaḍḍhiṃ āvahati.
In the seventh (sutta), "increases" means it brings about an increase oriented towards the mind's turning away.
27. Trong thứ bảy (kinh), vaḍḍhetī (làm tăng trưởng) là mang lại sự tăng trưởng dựa trên sự thoát ly của tâm.
Manobhāvanīyoti vā manasā bhāvito sambhāvito.
Or "to be developed by the mind" means developed, cultivated by the mind.
Hoặc manobhāvanīyo (đáng được phát triển bằng tâm) là được phát triển, được vun bồi bằng tâm.
Yañca āvajjato manasi karoto cittaṃ vinīvaraṇaṃ hoti.
And when one attends to it, focuses on it, the mind becomes free from hindrances.
Và khi người ta chú ý, quán tưởng, tâm sẽ không còn chướng ngại (vinīvaraṇaṃ).
Imasmiṃ pakkhe kammasādhano sambhāvanattho bhāvanīya-saddo.
In this interpretation, the word bhāvanīya has the sense of a passive participle, meaning "to be cultivated".
Trong trường hợp này, từ bhāvanīya có nghĩa là được vun bồi, là nghiệp cách (kammasādhano).
‘‘Thinamiddhavinodanakammaṭṭhāna’’nti vatvā tadeva vibhāvento ‘‘ālokasaññaṃ vā’’tiādimāha.
Having said "a meditation object for dispelling sloth and torpor", he then explains it further by saying "or the perception of light", and so on.
Sau khi nói “đề mục thiền định để loại bỏ hôn trầm, thụy miên”, để giải thích điều đó, Ngài nói “hoặc tưởng ánh sáng” v.v…
Vīriyārambhavatthuādīnaṃ vāti ettha ādi-saddena idha avuttānaṃ atibhojane nimittaggāhādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Regarding "or of the grounds for the arousal of energy, etc.", here, by the word "etc.", the inclusion of things not mentioned here, such as taking a sign in overeating, etc., should be understood.
Trong vīriyārambhavatthuādīnaṃ vā (hoặc các đối tượng của sự tinh tấn, v.v…), từ ādi (v.v…) ở đây cần được hiểu là bao gồm những điều không được nói đến ở đây như việc nắm giữ tướng trong việc ăn quá độ, v.v…
Vuttañhetaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathā’’ti (itivu. aṭṭha. 111).
For this has been said: "Six things conduce to the abandoning of sloth and torpor: taking a sign in overeating, changing postures, attending to the perception of light, dwelling in the open, good friendship, and suitable talk."
Điều này đã được nói: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm, thụy miên là: nắm giữ tướng trong việc ăn quá độ, thay đổi oai nghi, tác ý tưởng ánh sáng, sống ngoài trời, bạn lành, và nói chuyện thích hợp” (Itivu. Aṭṭha. 111).
Antarāyasaddapariyāyo idha antarā-saddoti āha ‘‘anantarāyenā’’ti.
The word "antarā" here is a synonym for the word antarāya (hindrance), thus he says, "without hindrance."
Ở đây, từ antarā là đồng nghĩa với từ antarāya (chướng ngại), nên nói “không có chướng ngại”.
29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
29. In the ninth (sutta), "this present existence" is called the visible phenomenon, thus he says, "in this very existence."
29. Trong kinh thứ chín, diṭṭhadhamma được gọi là thân hiện tại, vì vậy kinh nói “trong chính thân này”.
Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya.
"For a pleasant abiding" means for abiding in happiness that is undefiled and unworldly.
Sukhavihāratthāyā có nghĩa là vì mục đích an trú trong hạnh phúc vô nhiễm (nirāmisa sukha) do không có phiền não.
Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
"He attends to the perception of light" means that the light of the sun, moon, lamps, jewels, torches, lightning, etc., perceived by day and night, he attends to that light just as it is perceived, he establishes it in his mind.
Ālokasaññaṃ manasi karotī có nghĩa là tác ý đến ánh sáng (āloka) đã được nhận biết cả ngày lẫn đêm từ mặt trời, mặt trăng, đèn, ngọc, đuốc, chớp, v.v., tức là đặt ánh sáng vào tâm.
Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati.
And he attends to it in such a way that, just as for one who has well-developed light kasiṇa, the kasiṇa light appears to him at will and for as long as he wishes, even at night.
Người ấy tác ý đến nó sao cho ánh sáng biến xứ (kasiṇāloka) hiện ra theo ý muốn và kéo dài bao lâu tùy thích, như thể một ánh sáng biến xứ đã được tu tập tốt.
Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti.
By this, he establishes the perception of day, and becomes free from sloth and torpor as if it were day.
Bằng cách đó, người ấy đặt nhận thức về ban ngày (divāsañña) ở đó, và trở nên không có hôn trầm, thụy miên như ban ngày.
Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
Therefore, he says, "as by day, so by night."
Vì vậy kinh nói “như ban ngày, như ban đêm”.
Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti.
"He establishes the perception of day" means, having attended to it in the manner described, he produces the perception as if it were day.
Với câu ‘đặt tưởng ban ngày’, sau khi tác ý theo cách đã nói, vị ấy khởi lên tưởng như ban ngày.
Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti.
"Just as by him by day… (etc.)… so he attends to it" means, just as the sunlight is perceived by him during the day, so too at night he attends to that light in the same manner as seen during the day.
Với câu ‘Như thế nào vào ban ngày… vân vân… cũng tác ý như thế’, đó là như ánh sáng mặt trời đã được nhận thấy vào ban ngày, cũng vậy, vào ban đêm, vị ấy tác ý ánh sáng đó chính với hình thức đã thấy vào ban ngày.
Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
"And just as by him by night… (etc.)… he attends to it" means, just as the moonlight is perceived at night, so too during the day he attends to that light in the same manner as seen at night, he establishes it in his mind.
Với câu ‘Như thế nào vào ban đêm… vân vân… tác ý như thế’, đó là như ánh sáng mặt trăng đã được nhận thấy vào ban đêm, cũng vậy, vào ban ngày, vị ấy tác ý ánh sáng đó chính với hình thức đã thấy vào ban đêm, đặt trong tâm.
Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena.
"Uncovered" means uncovered, not hidden by sloth and torpor.
Với ‘vivaṭena’ (không che đậy), nghĩa là không bị che đậy bởi hôn trầm, thụy miên.
Anonaddhenāti asañchāditena.
"Unshrouded" means not concealed.
Với ‘anonaddhenā’ (không bị bao phủ), nghĩa là không bị che phủ.
Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ.
"With radiance" means with the radiance of knowledge.
Với ‘sahobhāsakaṃ’ (có ánh sáng), nghĩa là ánh sáng của tuệ giác.
Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.
Divine vision-knowledge is intended here as "knowledge and vision" in the sense of seeing divine and other forms, thus he says, "that which is called the divine eye," etc.
Dibbacakkhuñāṇa (thiên nhãn trí) được hiểu ở đây là ñāṇadassana (trí kiến) theo nghĩa thấy được các sắc pháp của chư thiên và của các loài khác, nên kinh nói ‘dibbacakkhusaṅkhātassā’ (của cái gọi là thiên nhãn) và vân vân.
Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ.
"After the cessation of life" means beyond the end of life, after death.
Với ‘uddhaṃ jīvitapariyādānā’ (sau khi sinh mạng chấm dứt), nghĩa là sau khi sinh mạng bị hủy hoại, sau khi chết.
Samuggatenāti uṭṭhitena.
"Swollen up" means arisen.
Với ‘samuggatenā’ (đã nổi lên), nghĩa là đã nổi dậy.
Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā.
"Bloated" means swollen up and up, puffed up.
Với ‘dhumātattā’ (do bị sưng phồng), nghĩa là do bị sưng phồng lên, sưng lên.
Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti.
"Vinīla" refers to blue mixed with white and red, or blue that has undergone a change from its original color; "vinīlaka" is just "vinīla" with the addition of the suffix ka, indicating no difference in meaning, like "pītakaṃ lohitakaṃ" (yellowish, reddish).
Vinīlaṃ (bầm tím) là màu xanh trộn lẫn, bị phân chia bởi màu trắng và đỏ, hoặc là màu xanh đã biến đổi từ màu sắc trước đó. Vinīlakaṃ (bầm tím) là chính vinīlaṃ, chữ ‘ka’ là để kéo dài từ, không có nghĩa khác, như ‘pītakaṃ’ (vàng) và ‘lohitakaṃ’ (đỏ).
Paṭikūlattāti jigucchanīyattā.
"Because it is repulsive" means because it is loathsome.
Với ‘paṭikūlattā’ (do đáng ghê tởm), nghĩa là do đáng ghê tởm.
Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213).
"Vinīla" that is loathsome is "vinīlaka"; or this suffix ka indicates a sense of contempt, as stated in "a bad reputation arises" (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213).
Vinīlaṃ (bầm tím) đáng ghê tởm là vinīlakaṃ (bầm tím). Hoặc chữ ‘ka’ này có nghĩa là ghê tởm, được nói để chỉ ra điều đó, như “tiếng xấu nổi lên” (Dī. Ni. 3.316; A. Ni. 5.213).
Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi.
"By broken places" means by crows, vultures, etc.
Với ‘paribhinnaṭṭhānehi’ (bởi những chỗ bị rách nát), nghĩa là bởi các loài quạ, diều hâu, v.v.
Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho.
"Pus oozing out" means pus flowing out, pus gushing out here and there.
Với ‘vissandamānaṃ pubbaṃ’ (mủ chảy ra), nghĩa là mủ đang chảy, mủ rỉ ra đây đó.
Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.
"Such a state" means the state of pus oozing out.
Với ‘tathābhāvaṃ’ (tình trạng như vậy), nghĩa là tình trạng mủ đang chảy ra.
So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu.
"That bhikkhu" refers to the bhikkhu who is described as "should see a body discarded in a charnel ground."
Vị Tỳ-kheo đó là vị Tỳ-kheo đã được nói là “thấy một thi thể bị bỏ trong bãi tha ma”.
Upasaṃharati sadisataṃ.
"He applies" means similarity.
Upasaṃharati (so sánh) là sự tương đồng.
Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.
"This too", etc., is a demonstration of the manner of application.
Với ‘Ayampi kho’ (cái này cũng vậy) và vân vân là cách chỉ ra sự so sánh.
Āyūti rūpajīvitindriyaṃ.
"Life" refers to the life-faculty of form.
Với ‘āyū’ (tuổi thọ), nghĩa là rūpajīvitindriya (sắc mạng quyền).
Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva.
The life-faculty of formless beings here pertains only to consciousness.
Arūpajīvitindriya (vô sắc mạng quyền) ở đây chỉ là thuộc về viññāṇa (thức).
Usmāti kammajatejo.
"Heat" refers to kamma-born heat.
Với ‘usmā’ (hơi ấm), nghĩa là kammajatejo (hỏa đại do nghiệp sinh).
Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo.
"Such a putrid nature" means such an extremely putrid nature, as when life, etc., cease, this is the intention.
Với ‘evaṃpūtikasabhāvo’ (bản chất thối rữa như vậy), ý nghĩa là bản chất thối rữa cùng cực như vậy, như khi tuổi thọ và các thứ khác chấm dứt.
Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.
"Such will it be" means it will be like this, thus he says, "in the same way, it will be bloated, etc."
Nó sẽ như thế này, tức là sẽ có trạng thái như vậy, nên kinh nói ‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’ (cũng sẽ bị sưng phồng, v.v. như vậy).
Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā.
"Luñcitvā luñcitvā" means having plucked and plucked.
Với ‘luñcitvā luñcitvā’ (từng miếng từng miếng), nghĩa là nhổ từng miếng, bóc từng miếng.
Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ.
"Sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ" means connected here and there with remaining, residual flesh and blood, because it was not eaten completely.
Với ‘sesāvasesamaṃsalohitayuttaṃ’ (còn sót lại thịt và máu), nghĩa là còn sót lại thịt và máu ở đây đó, do chưa bị ăn hết hoàn toàn.
Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha.
"Aññena hatthaṭṭhikaṃ" means that the scatteredness of hand-bones without distinction is indicated; thus, showing their complete scatteredness, he said, "even the sixty-four kinds," and so on.
Với ‘aññena hatthaṭṭhikaṃ’ (xương tay khác), nghĩa là sự phân tán của các xương tay được chỉ ra một cách không phân biệt. Để chỉ ra sự phân tán hoàn toàn của chúng, kinh nói ‘catusaṭṭhibhedampī’ (cũng có sáu mươi bốn loại) và vân vân.
Terovassikānīti tirovassagatāni.
"Terovassikāni" means gone beyond a year.
Với ‘terovassikānī’ (đã qua ba năm), nghĩa là đã qua ba năm.
Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti.
But since those are past a year, he said, "past a year."
Chúng đã trải qua một năm, nên kinh nói ‘atikkantasaṃvaccharānī’ (đã qua nhiều năm).
Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo.
Here, "putridity" refers to being reduced to powder due to old age and loss of density.
Ở đây, pūtibhāvo (tính thối rữa) là sự tan rã do cũ kỹ và mất đi sự rắn chắc.
So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha.
To show how that comes about, he said, "in the open air," and so on.
Để chỉ ra điều đó xảy ra như thế nào, kinh nói ‘abbhokāse’ (ở ngoài trời) và vân vân.
Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā.
"Anekadhātūnaṃ" means of the eye-element and so on, or of the sense-desire realm and so on.
Với ‘anekadhātūnaṃ’ (của nhiều giới), nghĩa là của cakkhudhātu (nhãn giới) và các giới khác, hoặc của kāmadhātu (dục giới) và các giới khác.
Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.
"Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyā" means for the purpose of mindfulness, which is described as having seven aspects (as in "he acts with full awareness when going forward, when going back," and so on), and for the purpose of the knowledge associated with it.
Với ‘satiyā ca ñāṇassa ca atthāyā’ (vì lợi ích của niệm và tuệ), nghĩa là vì lợi ích của niệm có bảy vị trí đã được nói trong “khi đi tới, khi đi lui, hành động với sự tỉnh giác” (Dī. Ni. 1.214; 2.376; Ma. Ni. 1.109) và của tuệ tương ưng với niệm đó.
30. Dasame nihīnanti lāmakaṃ, kiliṭṭhaṃ vā.
30. In the tenth, "nihīnaṃ" means inferior or defiled.
30. Trong kinh thứ mười, ‘nihīnaṃ’ (thấp kém) nghĩa là xấu xa, hoặc ô nhiễm.
Gāmavāsikānanti bālānaṃ.
"Gāmavāsikānaṃ" means of the foolish.
Với ‘gāmavāsikānaṃ’ (của những người sống ở làng), nghĩa là của những người ngu si.
Puthujjanānaṃ idanti pothujjanikaṃ.
This is of ordinary people, hence "pothujjanikaṃ."
Cái này là của phàm phu, nên gọi là ‘pothujjanikaṃ’ (thuộc về phàm phu).
Tenāha ‘‘puthujjanānaṃ santaka’’nti, puthujjanehi sevitabbattā tesaṃ santakanti vuttaṃ hoti.
Therefore, he said, "belonging to ordinary people," meaning that it is to be practiced by ordinary people, hence belonging to them.
Vì thế kinh nói ‘puthujjanānaṃ santakaṃ’ (của phàm phu), nghĩa là được phàm phu thực hành, nên được gọi là của họ.
Anariyanti na niddosaṃ.
"Anariyaṃ" means not faultless.
Với ‘anariyaṃ’ (không thánh), nghĩa là không vô tội.
Niddosaṭṭho hi ariyaṭṭho.
Indeed, the meaning of "ariya" is "faultless."
Bởi vì nghĩa của ‘ariya’ là vô tội.
Tenāha ‘‘na uttamaṃ na parisuddha’’nti.
Therefore, he said, "not excellent, not pure."
Vì thế kinh nói ‘na uttamaṃ na parisuddhaṃ’ (không tối thượng, không thanh tịnh).
Ariyehi vā na sevitabbanti anariyaṃ.
Or, "anariyaṃ" means not to be practiced by noble ones.
Hoặc không được các bậc Thánh thực hành, nên gọi là ‘anariyaṃ’ (không thánh).
Anatthasaṃhitanti diṭṭhadhammikasamparāyikādivividhavipulānatthasahitaṃ.
"Anatthasaṃhitaṃ" means connected with various extensive disadvantages, such as those pertaining to this life and the next.
Với ‘anatthasaṃhitaṃ’ (không liên quan đến lợi ích), nghĩa là liên quan đến nhiều loại bất lợi to lớn như bất lợi hiện tại và bất lợi tương lai.
Tādisañca atthasannissitaṃ na hotīti āha ‘‘na atthasannissita’’nti.
And since it is not connected with such benefit, he said, "not connected with benefit."
Và nó không liên quan đến lợi ích như vậy, nên kinh nói ‘na atthasannissitaṃ’ (không nương tựa vào lợi ích).
Na vaṭṭe nibbindanatthāyāti catusaccakammaṭṭhānābhāvato.
"Na vaṭṭe nibbindanatthāyā" means because of the absence of the four noble truths as a meditation subject.
Với ‘na vaṭṭe nibbindanatthāyā’ (không vì mục đích nhàm chán luân hồi), nghĩa là do không có Tứ Thánh Đế và nghiệp xứ.
Asati pana vaṭṭe nibbidāya virāgādīnaṃ asambhavoyevāti āha ‘‘na virāgāyā’’tiādi.
And when there is no cycle of existence, the non-occurrence of disenchantment, dispassion, and so on is certain, hence he said, "not for dispassion," and so on.
Và khi không có sự nhàm chán luân hồi, sự ly tham và các thứ khác không thể xảy ra, nên kinh nói ‘na virāgāyā’ (không vì ly tham) và vân vân.
Anuttamaṃ anuttariyanti āha ‘‘etaṃ anuttara’’nti.
The unsurpassed is "anuttariyaṃ"; hence he said, "this is unsurpassed."
Cái vô thượng là ‘anuttariyaṃ’ (vô thượng), nên kinh nói ‘etaṃ anuttaraṃ’ (cái này là vô thượng).
Hatthisminti nimittatthe bhummanti āha ‘‘hatthinimittaṃ sikkhitabba’’nti.
"Hatthismiṃ" is in the sense of a sign, hence he said, "the sign of an elephant should be learned."
Với ‘hatthismiṃ’ (trong voi), nghĩa là giới từ chỉ đối tượng, nên kinh nói ‘hatthinimittaṃ sikkhitabbaṃ’ (nên học về dấu hiệu của voi).
Hatthivisayattā hatthisannissitattā ca hatthisippaṃ ‘‘hatthī’’ti gahetvā ‘‘hatthismimpi sikkhatī’’ti vuttaṃ.
Elephant craft is taken as "elephant" because it pertains to elephants and is connected with elephants, hence it is said, "he learns even in an elephant."
Do thuộc về voi và nương tựa vào voi, nghề voi được gọi là ‘voi’, và được nói là “học trong voi”.
Tasmā hatthisippe sikkhatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as "he learns in elephant craft."
Vì vậy, ở đây ý nghĩa nên được hiểu là học nghề voi.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ khác cũng theo cách này.
35. Pañcame sampayogavasena vijjaṃ bhajanti, sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatādipaccayavasena tāya saha ekībhāvaṃ gacchantīti vijjābhāgiyā.
35. In the fifth, those that partake of knowledge by way of association, or become one with it by way of concomitant, mutually dependent, supporting, associated, existing, and non-disappearing conditions, are "vijjābhāgiyā."
35. Trong kinh thứ năm, những gì chia sẻ với minh (vijjā) theo cách tương ưng, tức là đạt đến sự hợp nhất với minh theo các duyên đồng sinh, tương hỗ, y chỉ, tương ưng, hiện hữu, bất ly, v.v., thì gọi là ‘vijjābhāgiyā’.
Atha vā vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattanti vijjāsabhāgatāya tadekadese vijjākoṭṭhāse pavattantīti vijjābhāgiyā.
Alternatively, "vijjābhāgiyā" are those that operate in the portion of knowledge, in the division of knowledge, meaning they operate in a part of it, in a division of knowledge, by being of the nature of knowledge.
Hoặc những gì tồn tại trong phần của minh, trong bộ phận của minh, tức là tồn tại trong một bộ phận của minh do có bản chất của minh, thì gọi là ‘vijjābhāgiyā’.
Tattha vipassanāñāṇaṃ, manomayiddhi, cha abhiññāti aṭṭha vijjā.
Here, vipassanā-ñāṇa, mind-made psychic power, and the six higher knowledges (abhiññā) are the eight knowledges (vijjā).
Ở đây, có tám minh: vipassanāñāṇa (tuệ quán), manomayiddhi (thần thông do ý sinh), và sáu thần thông (abhiññā).
Purimena atthena tāhi sampayuttadhammā vijjābhāgiyā.
By the former meaning, the phenomena associated with these are vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa trước, các pháp tương ưng với những minh đó là vijjābhāgiyā.
Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekāva vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyā.
By the latter meaning, any one of those knowledges is knowledge (vijjā), and the rest are vijjābhāgiyā.
Theo nghĩa sau, trong số đó, bất kỳ một tuệ nào cũng là tuệ, các tuệ còn lại là những phần thuộc về tuệ.
Evaṃ vijjāpi vijjāya sampayuttadhammāpi ‘‘vijjābhāgiyā’’tveva veditabbā.
Thus, both knowledge itself and the phenomena associated with knowledge should be understood as "vijjābhāgiyā."
Như vậy, tuệ và các pháp tương ưng với tuệ cũng nên được hiểu là “những phần thuộc về tuệ”.
Idha pana vipassanāñāṇasampayuttā saññāva vijjābhāgiyāti āgatā, saññāsīsena sesasampayuttadhammāpi vuttā evāti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it is stated that only perception (saññā) associated with vipassanā-ñāṇa is vijjābhāgiyā, and it should be understood that the other associated phenomena are also stated under the heading of perception.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ có tưởng tương ưng với tuệ quán (vipassanāñāṇa) được đề cập là phần thuộc về tuệ (vijjābhāgiyā); nên hiểu rằng các pháp tương ưng còn lại cũng được nói đến thông qua tưởng (saññā) làm chủ đề.
Aniccānupassanāñāṇeti aniccānupassanāñāṇe nissayapaccayabhūte uppannasaññā, tena sahagatāti attho.
In the knowledge of impermanence contemplation means the perception that has arisen as a supporting condition for the knowledge of impermanence contemplation, and is accompanied by it.
Aniccānupassanāñāṇe (trong tuệ quán vô thường) nghĩa là tưởng sinh khởi trong tuệ quán vô thường (aniccānupassanāñāṇa) làm nhân duyên nương tựa, tức là cùng đi với tuệ đó.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
36. Chaṭṭhe kodhanoti kujjhanasīlo.
36. In the sixth (sutta), "irascible" means one who is prone to anger.
36. Trong kinh thứ sáu, kodhano (người phẫn nộ) là người có tánh hay giận dữ.
Yasmā so appahīnakodhatāya adhigatakodho nāma hoti, tasmā ‘‘kodhena samannāgato’’ti āha.
Since he has not abandoned anger and is thus possessed of anger, it is said, "endowed with anger."
Vì người đó chưa đoạn trừ phẫn nộ nên được gọi là người đã đạt được phẫn nộ, do đó nói “kodhena samannāgato” (có phẫn nộ).
Upanāho etassa atthīti upanāhī, upanayhanasīloti vā upanāhī.
He has resentment, therefore he is resentful; or, he is prone to binding (resentment), therefore he is resentful.
Upanāhī (người ôm hận) là người có sự ôm hận này, hoặc upanāhī là người có tánh hay ôm hận.
Vivādo nāma uppajjamāno yebhuyyena paṭhamaṃ dvinnaṃ vasena uppajjatīti vuttaṃ ‘‘dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo’’ti.
When a dispute arises, it usually arises first between two, hence it is said, "a dispute between two bhikkhus."
Tranh chấp (vivāda) khi phát sinh thường xảy ra giữa hai người, nên nói “dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo” (tranh chấp của hai tỳ khưu).
So pana yathā bahūnaṃ anatthāvaho hoti, taṃ nidassanamukhena nidassento ‘‘katha’’ntiādimāha.
How that becomes detrimental to many, explaining it through an example, he says "how," and so on.
Để chỉ rõ rằng tranh chấp đó có hại cho nhiều người như thế nào, Ngài nói “katha” (thế nào) và các câu tiếp theo theo cách ví dụ.
Abbhantaraparisāyāti parisabbhantare.
"Within the assembly" means inside the assembly.
Abbhantaraparisāyā (trong hội chúng) nghĩa là bên trong hội chúng.
Guṇamakkhanāya pavattopi attano kārakaṃ gūthena paharantiṃ gūtho viya paṭhamataraṃ makkhetīti makkho, so etassa atthīti makkhī.
Even when acting to conceal good qualities, it first defiles its doer like excrement defiles one who strikes it with excrement; this is makkha, and one who has it is conceited.
Mắc-kha (makkha) là sự phỉ báng, nó như phân, dù được dùng để bôi trơn nhưng lại làm dơ bẩn người thực hiện trước tiên; người có sự phỉ báng này là makkhī (người phỉ báng).
Paḷāsatīti paḷāso, parassa guṇe ḍaṃsitvā viya apanetīti attho.
It makes one wither away, thus paḷāsa; it means to remove another's good qualities as if biting them.
Paḷāsa (tật đố) là sự tật đố, nghĩa là như cắn xé phẩm hạnh của người khác mà loại bỏ đi.
So etassa atthīti paḷāsī.
One who has it is contemptuous.
Người có sự tật đố này là paḷāsī (người tật đố).
Paḷāsī puggalo hi dutiyassa dhuraṃ na deti, samaṃ haritvā ativadati.
Indeed, a contemptuous person does not give due credit to another; having carried equally, he speaks excessively (of himself).
Quả thật, người tật đố không nhường gánh nặng cho người khác, mà tự mình gánh và nói quá lên.
Tenāha ‘‘yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato’’ti.
Therefore it is said, "endowed with contempt, characterized by seizing the yoke."
Do đó nói “yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato” (có sự tật đố với đặc điểm là giành lấy ách).
Issatīti issukī.
He envies, thus envious.
Người ghen tị là issukī (người ghen tị).
Maccharāyatīti maccharaṃ, taṃ etassa atthīti maccharī.
He acts stingily, thus stinginess (macchara); he has it, thus stingy.
Macchara (xan tham) là sự xan tham, người có sự xan tham này là maccharī (người xan tham).
Saṭhayati na sammā bhāsatīti saṭho aññathā santaṃ attānaṃ aññathā pavedanato.
He is deceitful, he does not speak correctly, thus deceitful, from making oneself appear other than what one is.
Saṭho (người xảo trá) là người xảo quyệt, không nói đúng sự thật, vì tự mình trình bày mình khác với thực tế.
Māyā etassa atthī māyāvī.
He has deceit, thus deceitful.
Người có má-yā (māyā) là māyāvī (người giả dối).
Micchā pāpikā viññugarahitā etassa diṭṭhīti micchādiṭṭhi, kammapathapariyāpannāya ‘‘natthi dinna’’ntiādivatthukāya micchattapariyāpannāya aniyyānikāya diṭṭhiyā samannāgatoti attho.
His view is wrong, evil, condemned by the wise, thus wrongly-viewed; meaning, he is endowed with a wrong view that is included in the path of action, based on "there is no giving," and so on, which is wrong and does not lead to liberation.
Micchādiṭṭhi (tà kiến) là người có tà kiến sai trái, ác độc, bị người trí chỉ trích; nghĩa là người có tà kiến thuộc về con đường nghiệp, thuộc về sự sai lầm, không đưa đến giải thoát, với các đối tượng như “không có sự bố thí” v.v.
Tenāha ‘‘natthikavādī’’tiādi.
Therefore it is said, "a nihilist," and so on.
Do đó nói “natthikavādī” (người theo thuyết hư vô) v.v.
Saṃ attano diṭṭhiṃ, sayaṃ vā attanā yathāgahitaṃ parāmasati, sabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasatīti sandiṭṭhīparāmāsī.
He himself clings to his own view, or he himself clings to what he has grasped, or he grasps from another by transgressing the truth, thus one who clings to his own view.
Sandiṭṭhīparāmāsī là người tự mình bám víu vào kiến chấp của mình, hoặc tự mình bám víu vào điều đã chấp giữ, hoặc vượt quá bản chất mà bám víu vào người khác.
Ādhānaṃ daḷhaṃ gaṇhātīti ādhānaggāhī, daḷhaggāhī, ‘‘idameva sacca’’nti thiraggāhīti attho.
He holds firmly, thus one who grasps firmly; meaning, one who grasps firmly, one who holds steadfastly to "this alone is true."
Ādhānaggāhī (người cố chấp) là người chấp giữ vững chắc, nghĩa là người chấp giữ vững vàng, kiên cố rằng “chỉ điều này là sự thật”.
Yuttaṃ kāraṇaṃ disvāva laddhiṃ paṭinissajjatīti paṭinissaggī, dukkhena kicchena kasirena bahumpi kāraṇaṃ dassetvā na sakkā paṭinissaggaṃ kātunti duppaṭinissaggī.
One who abandons a doctrine only after seeing a valid reason is paṭinissaggī; it is not possible to abandon it even after showing many reasons with difficulty, struggle, and hardship, thus hard to relinquish.
Paṭinissaggī là người từ bỏ quan điểm khi thấy lý lẽ hợp lý; duppaṭinissaggī (người khó từ bỏ) là người không thể từ bỏ dù đã trình bày nhiều lý lẽ một cách khó khăn, vất vả, gian nan.
Yo attano uppannadiṭṭhiṃ ‘‘idameva sacca’’nti daḷhaṃ gaṇhitvā api buddhādīhi kāraṇaṃ dassetvā vuccamāno na paṭinissajjati.
This refers to a person who, having firmly grasped a view that has arisen in him as "this alone is true," does not relinquish it even when reasons are presented by Buddhas and others.
Đây là tên gọi của người mà khi một kiến chấp sinh khởi trong mình, người đó chấp giữ vững chắc rằng “chỉ điều này là sự thật”, và dù được chư Phật v.v. trình bày lý lẽ, người đó cũng không từ bỏ.
Tassetaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for such a person.
Đây là tên gọi của người đó.
Tādiso hi puggalo yaṃ yadeva dhammaṃ vā adhammaṃ vā suṇāti, taṃ sabbaṃ ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyehi kathitaṃ, evaṃ amhehi suta’’nti kummova aṅgāni sake kapāle antoyeva samodahati.
Such a person, whatever Dhamma or non-Dhamma he hears, he gathers it all within his own shell like a tortoise, saying, "Thus it was taught by our teachers, thus we have heard."
Quả thật, người như vậy, bất cứ pháp nào, dù là chánh pháp hay tà pháp, mà họ nghe được, họ đều thu gom tất cả vào trong mai rùa của mình như rùa thu gom các chi, nói rằng “chư đạo sư của chúng tôi đã nói như vậy, chúng tôi đã nghe như vậy”.
Yathā hi kacchapo attano hatthapādādike aṅge kenaci ghaṭite sabbāni aṅgāni attano kapāleyeva samodahati, na bahi nīharati, evamayampi ‘‘na sundaro tava gāho, chaḍḍehi na’’nti vutto taṃ na vissajjati, antoyeva attano hadaye eva ṭhapetvā vicarati, kumbhīlaggāhaṃ gaṇhāti.
Just as a tortoise, when its limbs like hands and feet are touched by someone, draws all its limbs into its own shell and does not extend them outwards, so too this person, when told, "Your grasp is not good, abandon it," does not let go of it, but keeps it within his own heart and wanders about, holding a crocodile-like grip.
Như rùa, khi các chi như tay chân của nó bị chạm vào, nó thu gom tất cả các chi vào trong mai của mình, không thò ra ngoài; cũng vậy, người này khi được nói “sự chấp giữ của ngươi không tốt, hãy từ bỏ nó”, thì không buông bỏ, mà giữ nó trong lòng và đi lại, chấp giữ như cá sấu.
Yathā susumārā gahitaṃ na paṭinissajjanti, evaṃ gaṇhāti.
Just as crocodiles do not relinquish what they have seized, so he grasps.
Như cá sấu đã bắt được thì không buông, người này cũng chấp giữ như vậy.
37. Sattame dakkhanti vaḍḍhanti etāyāti dakkhiṇā, pariccāgamayaṃ puññaṃ, tassūpakaraṇabhūto deyyadhammo ca.
37. In the seventh (sutta), "offering" (dakkhiṇā) means that by which merit grows, which is merit consisting of relinquishment, and also the gift that serves as its instrument.
37. Trong kinh thứ bảy, dakkhiṇā (phước thí) là điều mà nhờ đó mà tăng trưởng, tức là công đức do sự bố thí, và cũng là tài vật được bố thí làm phương tiện cho công đức đó.
Idha pana deyyadhammo adhippeto.
Here, however, the gift is intended.
Tuy nhiên, ở đây, tài vật được bố thí là điều được đề cập.
Tenevāha ‘‘dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetī’’ti.
Therefore it is said, "establishes an offering."
Do đó nói “dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpetī” (thiết lập phước thí).
Ito uṭṭhitenāti ito khettato uppannena.
"Arisen from this" means produced from this field.
Ito uṭṭhitenā (từ đây sinh ra) nghĩa là sinh ra từ ruộng này.
Rāgo vinayati etenāti rāgavinayo, rāgassa samucchedikā paṭipadā.
That by which lust is removed is "removal of lust," the practice that eradicates lust.
Rāgavinayo (sự đoạn trừ tham ái) là điều mà nhờ đó tham ái được đoạn trừ, tức là con đường thực hành để diệt trừ tham ái.
Tenāha ‘‘rāgavinayapaṭipadaṃ paṭipannā’’ti.
Therefore it is said, "entered upon the path of practice for the removal of lust."
Do đó nói “rāgavinayapaṭipadaṃ paṭipannā” (đã thực hành con đường đoạn trừ tham ái).
‘‘Pubbeva dānā sumano’’tiādigāthāya pubbeva dānā muñcacetanāya pubbe dānūpakaraṇasambharaṇato paṭṭhāya sumano ‘‘sampattīnaṃ nidānaṃ anugāmikadānaṃ dassāmī’’ti somanassito bhaveyya.
With regard to the verse beginning “Before giving, he is joyful,” before the act of giving, from the time of gathering the requisites for the gift, with the intention of giving, he should be joyful, thinking, “I will give a gift that follows me, a cause of prosperity.”
Trong bài kệ “Pubbeva dānā sumano” (trước khi bố thí tâm hoan hỷ) v.v., pubbeva dānā (trước khi bố thí) nghĩa là từ lúc chuẩn bị các vật dụng bố thí trước ý định bố thí, người đó sumano (hoan hỷ) tức là vui mừng “tôi sẽ bố thí, đó là nhân duyên của các thành tựu, là bố thí theo sau (kết quả)”.
Dadaṃ cittaṃ pasādayeti dadanto deyyadhammaṃ dakkhiṇeyyahatthe patiṭṭhāpento ‘‘asārato dhanato sārādānaṃ karomī’’ti attano cittaṃ pasādeyya.
“While giving, he gladdens his mind” means that while giving, placing the offering in the hand of the worthy recipient, he should gladden his mind, thinking, “I am making a substantial gift from insubstantial wealth.”
Dadaṃ cittaṃ pasādaye (khi bố thí tâm làm cho thanh tịnh) nghĩa là khi đang bố thí, đặt tài vật bố thí vào tay người xứng đáng nhận, người đó nên làm cho tâm mình thanh tịnh “tôi đang thực hiện sự bố thí tinh túy từ tài sản vô thường”.
Datvā attamano hotīti dakkhiṇeyyānaṃ deyyadhammaṃ pariccajitvā ‘‘paṇḍitapaññattaṃ nāma mayā anuṭṭhitaṃ, aho sādhu suṭṭhū’’ti attamano pamudito pītisomanassajāto hoti.
“Having given, he is satisfied” means that having relinquished the offering to the worthy recipients, he becomes satisfied, delighted, filled with joy and happiness, thinking, “Indeed, I have accomplished what the wise have prescribed; oh, how good, how excellent!”
Datvā attamano hotī (sau khi bố thí tâm hoan hỷ) nghĩa là sau khi đã bố thí tài vật cho những người xứng đáng nhận, người đó attamano (hoan hỷ), vui mừng, phát sinh hỷ lạc “tôi đã thực hiện điều được người trí quy định, thật tốt đẹp, thật tuyệt vời”.
Esāti yā ayaṃ pubbacetanā muñcacetanā aparacetanāti imāsaṃ kammaphalānaṃ saddhānugatānaṃ somanassapariggahitānaṃ tividhānaṃ cetanānaṃ pāripūrī, esā.
“This” refers to the fulfillment of these three kinds of volitions—pre-volition (pubbacetanā), volition at the moment of giving (muñcacetanā), and post-volition (aparacetanā)—which are accompanied by faith, embraced by joy, and lead to karmic results. This is it.
Esā (đây là) nghĩa là sự viên mãn của ba loại ý định này: ý định trước khi làm (pubbacetanā), ý định khi làm (muñcacetanā), ý định sau khi làm (aparacetanā), là những ý định đi kèm với niềm tin và được bao gồm bởi sự hoan hỷ, là kết quả của nghiệp.
38-41. Aṭṭhame kusalakiriyāya ādiārambhabhāvena pavattavīriyaṃ ṭhitasabhāvatāya sabhāvadhāraṇaṭṭhena dhātūti vuttanti āha – ‘‘ārambhadhātūti ārabhanavasena pavattavīriya’’nti.
38-41. In the eighth, the energy that arises as the initial commencement of wholesome action is called a dhātu because it holds its own nature due to its enduring characteristic, as stated: “‘Initiating element (ārambhadhātu)’ means energy that arises in the manner of initiating.”
38-41. Trong kinh thứ tám, tinh tấn (vīriya) phát sinh như yếu tố khởi đầu của hành động thiện được gọi là dhātu (giới) theo nghĩa duy trì bản chất (sabhāva) do có bản chất kiên cố; do đó nói – “ārambhadhātūti ārabhanavasena pavattavīriya” (giới khởi đầu là tinh tấn phát sinh theo cách khởi đầu).
Laddhāsevanaṃ vīriyaṃ balappattaṃ hutvā paṭipakkhe vidhamatīti āha ‘‘nikkamadhātūti kosajjato nikkhamanasabhāvaṃ vīriya’’nti.
Energy that has been practiced and strengthened overcomes its opponents, as stated: “‘Element of exertion (nikkamadhātu)’ means energy that has the nature of emerging from idleness.”
Tinh tấn đã được thực hành, khi trở nên mạnh mẽ, sẽ phá tan đối thủ; do đó nói “nikkamadhātūti kosajjato nikkhamanasabhāvaṃ vīriya” (giới xuất ly là tinh tấn có bản chất xuất ly khỏi sự biếng nhác).
Parakkamanasabhāvoti adhimattatarānaṃ paṭipakkhadhammānaṃ vidhamanasamatthatāya paṭupaṭutarabhāvena paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanasabhāvo.
“Nature of striving” means the nature of advancing from one stage to the next, becoming increasingly potent and capable of overcoming extremely powerful opposing qualities.
Parakkamanasabhāvo (bản chất tinh tấn vượt trội) là bản chất tiến lên từng vị trí cao hơn, với mức độ mạnh mẽ hơn, có khả năng phá tan các pháp đối nghịch mạnh mẽ hơn.
Navamādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the ninth and subsequent suttas.
Không có gì cần nói thêm trong các kinh thứ chín trở đi.
42. Dvādasame māhaṃ nāgita yasena samāgamanti mā ahaṃ yasena samāgamanaṃ patthemi.
42. In the twelfth, “May I not, Nāgita, associate with fame” means may I not desire association with fame.
42. Trong kinh thứ mười hai, māhaṃ nāgita yasena samāgama (Nāgita, tôi không mong cầu danh tiếng) nghĩa là tôi không mong cầu sự đến gần của danh tiếng.
Mā ca mayā yasoti yaso ca mayā mā samāgacchatūti attho.
“And may fame not* with me” is the meaning.
Mā ca mayā yaso (và danh tiếng cũng không đến với tôi) nghĩa là danh tiếng cũng đừng đến với tôi.
Iminā attano lābhasakkārena anatthikataṃ vibhāveti.
By this, he reveals his disinterest in gain and honor for himself.
Với điều này, Ngài bày tỏ sự không mong cầu lợi lộc và sự tôn kính cho chính mình.
Pañcahi vimuttīhīti tadaṅgavimuttiādīhi pañcahi vimuttīhi.
“By five kinds of liberation” means by the five kinds of liberation, such as liberation by substitution (tadaṅgavimutti).
Pañcahi vimuttīhī (với năm sự giải thoát) nghĩa là với năm sự giải thoát như tadaṅgavimutti (giải thoát từng phần) v.v.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is straightforward.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.