61-65. Dutiyassa paṭhame ‘‘mahapphalā mahānisaṃsā’’ti ubhayampetaṃ atthato ekaṃ, byañjanameva nānanti āha ‘‘mahapphalā’’tiādi.
In the first discourse of the second section, regarding "mahapphalā mahānisaṃsā," both terms are one in meaning, differing only in expression, as stated by "mahapphalā" and so on.
Trong kinh đầu tiên của phần thứ hai, ‘‘mahapphalā mahānisaṃsā’’ (quả lớn, lợi ích lớn) – cả hai từ này đều có cùng ý nghĩa, chỉ khác nhau về cách diễn đạt, vì thế đã nói ‘‘mahapphalā’’ (quả lớn) v.v.
‘‘Pañcime gahapatayo ānisaṃsā’’tiādīsu (udā. 76) ānisaṃsa-saddo phalapariyāyopi hoti.
In passages like "Pañcime gahapatayo ānisaṃsā" (Householders, there are these five advantages), the word ānisaṃsa can also be a synonym for result.
Trong các trường hợp như "Này các gia chủ, có năm lợi ích này" v.v., từ ānisaṃsa (lợi ích) cũng đồng nghĩa với quả.
Mahato lokuttarassa sukhassa paccayā hontīti mahānisaṃsā.
They are mahānisaṃsā because they are causes for great supramundane happiness.
Chúng là nhân của hạnh phúc siêu thế vĩ đại nên gọi là mahānisaṃsā (có lợi ích lớn).
Amatogadhāti amatabbhantarā amataṃ anuppaviṭṭhā nibbānadiṭṭhattā, tato paraṃ na gacchanti.
Amatogadhā means having Nibbāna as their inner core, having entered Nibbāna, having seen Nibbāna, and not going beyond that.
Amatogadhā (đạt đến bất tử) nghĩa là nằm trong bất tử, đã đi vào bất tử, vì đã thấy Niết-bàn, không đi xa hơn nữa.
Tena vuttaṃ ‘‘amatapariyosānā’’ti.
Therefore, it is said "amatapariyosānā."
Vì thế đã nói "amatapariyosānā" (có kết thúc là bất tử).
Amataṃ pariyosānaṃ avasānaṃ etāsanti amatapariyosānā.
They are amatapariyosānā because Nibbāna is their end, their conclusion.
Cái mà bất tử là điểm kết thúc, là sự chấm dứt của chúng, nên gọi là amatapariyosānā (có kết thúc là bất tử).
Maraṇasaññāti maraṇānupassanāñāṇena saññā.
Maraṇasaññā refers to the perception (saññā) arising from the knowledge of contemplation on death (maraṇānupassanāñāṇa).
Maraṇasaññā (tưởng về cái chết) là tưởng bằng tuệ quán về cái chết.
Āhāre paṭikūlasaññāti āhāraṃ gamanādivasena paṭikūlato pariggaṇhantassa uppannasaññā.
Āhāre paṭikūlasaññā refers to the perception that arises in one who regards food as repulsive in terms of its going (into the body) and so on.
Āhāre paṭikūlasaññā (tưởng ghê tởm đối với thức ăn) là tưởng phát sinh khi nhận thức thức ăn là ghê tởm qua các khía cạnh như sự đi lại (tiêu hóa) v.v.
Ukkaṇṭhitassāti nibbindantassa katthacipi asajjantassa.
Ukkaṇṭhitassā means for one who is disenchanted, who is not attached to anything.
Ukkaṇṭhitassā (của người chán nản) là của người nhàm chán, không dính mắc vào bất cứ điều gì.
Dutiyādīni uttānatthāneva.
The second and subsequent discourses are straightforward in meaning.
Các kinh từ thứ hai trở đi đều có ý nghĩa rõ ràng.
71-72. Tatiyassa paṭhame avijjāpalighanti ettha avijjāti vaṭṭamūlikā avijjā, ayaṃ pacurajanehi ukkhipituṃ asakkuṇeyyabhāvato dukkhipanaṭṭhena nibbānadvārappavesavibandhanena ca ‘‘paligho viyāti paligho’’ti vuccati.
In the first discourse of the third section, regarding avijjāpaligha, avijjā refers to ignorance rooted in the cycle of existence. This is called a paligha (crossbar) because it is difficult for many people to remove, in the sense of causing difficulty, and because it hinders entry through the door to Nibbāna.
Trong kinh đầu tiên của phần thứ ba, avijjāpalighaṃ (cái chốt vô minh) – ở đây, avijjā (vô minh) là vô minh gốc rễ của luân hồi; cái này được gọi là ‘‘paligha’’ (cái chốt) vì nó không thể bị nhổ bỏ bởi nhiều người và vì nó ngăn cản sự đi vào cửa Niết-bàn.
Tenesa tassā ukkhittattā ‘‘ukkhittapaligho’’ti vutto.
Therefore, because it is removed, he is called "ukkhittapaligho" (one who has removed the crossbar).
Vì thế, do cái đó đã bị nhổ bỏ, nên được gọi là ‘‘ukkhittapaligho’’ (người đã nhổ bỏ cái chốt).
Punabbhavassa karaṇasīlo, punabbhavaṃ vā phalaṃ arahatīti ponobhavikā, punabbhavadāyikāti attho.
Ponobhavikā means having the nature of causing rebirth, or deserving rebirth; the meaning is "giving rebirth."
Người có thói quen tạo ra sự tái sanh, hoặc xứng đáng với quả là sự tái sanh nên gọi là ponobhavikā (dẫn đến tái sanh); nghĩa là cái mang lại sự tái sanh.
Jātisaṃsāroti jāyanavasena ceva saṃsaraṇavasena ca evaṃladdhanāmānaṃ punabbhavakkhandhānaṃ paccayo kammābhisaṅkhāro.
Jātisaṃsāro refers to volitional formations (kammābhisaṅkhāro) which are the cause of the aggregates of rebirth, so named because of their arising and their wandering on.
Jātisaṃsāro (luân hồi sanh tử) là hành nghiệp (kammābhisaṅkhāra) là nhân của các uẩn tái sanh được gọi tên như vậy do sự sanh khởi và sự luân hồi.
Jātisaṃsāroti hi phalūpacārena kāraṇaṃ vuttaṃ.
Indeed, jātisaṃsāro is stated as the cause by way of its result.
Thật vậy, jātisaṃsāro được nói đến như là nhân thông qua sự ví von về quả.
Tañhi punappunaṃ uppattikāraṇavasena parikkhipitvā ṭhitattā ‘‘parikhā’’ti vuccati santānassa parikkhipanato.
This is called a "parikhā" (moat) because it repeatedly surrounds and stands as the cause of arising, encircling the continuity (of existence).
Cái đó được gọi là ‘‘parikhā’’ (hào lũy) vì nó bao quanh và tồn tại như là nguyên nhân của sự tái sanh liên tục, do nó bao quanh dòng tục sinh.
Tenesa tassa saṃkiṇṇattā vikiṇṇattā sabbaso khittattā vināsitattā ‘‘saṃkiṇṇaparikho’’ti vutto.
Therefore, because it is scattered, dispersed, completely cast away, and destroyed, he is called "saṃkiṇṇaparikho" (one who has scattered the moat).
Vì thế, do cái đó đã bị làm cho lẫn lộn, bị phân tán, bị vứt bỏ hoàn toàn, bị hủy diệt, nên được gọi là ‘‘saṃkiṇṇaparikho’’ (người đã lấp đầy hào lũy).
Taṇhāsaṅkhātanti ettha taṇhāti vaṭṭamūlikā taṇhā.
Regarding taṇhāsaṅkhāta, taṇhā refers to craving rooted in the cycle of existence.
Trong taṇhāsaṅkhataṃ (cái cọc tham ái) – ở đây, taṇhā (tham ái) là tham ái gốc rễ của luân hồi.
Ayañhi gambhīrānugataṭṭhena ‘‘esikā’’ti vuccati.
This is called an "esikā" (stake) because it penetrates deeply.
Cái này được gọi là ‘‘esikā’’ (cái cọc) vì nó ăn sâu và vững chắc.
Luñcitvā uddharitvā.
Luñcitvā: having extracted.
Luñcitvā (đã nhổ bỏ) nghĩa là đã nhổ lên.
Orambhāgiyānīti orambhāgajanakāni kāmabhave upapattipaccayāni kāmarāgasaṃyojanādīni.
Orambhāgiyānī: those that generate the lower realms, the conditions for rebirth in the sense realm, such as the fetter of sensual desire.
Orambhāgiyānī (những kiết sử thuộc hạ phần) là những kiết sử tạo ra phần hạ giới, những nhân duyên tái sanh trong cõi dục giới, như kāmarāgasaṃyojana (dục ái kiết sử) v.v.
Etāni hi kavāṭaṃ viya nagaradvāraṃ cittaṃ pidahitvā ṭhitattā ‘‘aggaḷā’’ti vuccanti.
These indeed are called "bars" (aggaḷā) because they stand obstructing the mind like a door-panel at a city gate.
Những kiết sử này được gọi là ‘‘aggaḷā’’ (then cài) vì chúng đóng kín tâm như cánh cửa thành phố.
Tenesa tesaṃ niggatattā bhinnattā ‘‘niraggaḷo’’ti vuttoti.
Therefore, because they are gone and broken for him, he is called "without bars" (niraggaḷo).
Vì thế, do chúng đã bị loại bỏ, bị phá vỡ, nên được gọi là ‘‘niraggaḷo’’ (người đã tháo then cài).
Aggamaggena panno apacito mānaddhajo etassāti pannaddhajo.
For him, the banner of conceit has fallen, removed by the Noble Path, therefore he is one whose banner is lowered (pannaddhajo).
Người mà ngọn cờ kiêu mạn đã bị hạ xuống, đã bị loại bỏ bằng con đường tối thượng, nên gọi là pannaddhajo (người đã hạ cờ).
Pannabhāroti khandhabhārakilesabhāraabhisaṅkhārabhārā oropitā assāti pannabhāro.
Pannabhāro: one who has laid down the burden, because the burden of aggregates, the burden of defilements, and the burden of volitional formations have been laid down by him.
Pannabhāro (người đã trút bỏ gánh nặng) là người đã trút bỏ gánh nặng uẩn, gánh nặng phiền não, gánh nặng hành.
Visaṃyuttoti catūhi yogehi sabbakilesehi ca visaṃyutto.
Visaṃyutto: disjoined from the four yokes and from all defilements.
Visaṃyutto (người đã ly hệ) là người đã ly hệ khỏi bốn loại ách và tất cả các phiền não.
Asmimānoti rūpe asmīti māno, vedanāya, saññāya, saṅkhāresu, viññāṇe asmimāno.
Asmimāno: the conceit "I am" in form, in feeling, in perception, in volitional formations, in consciousness.
Ngã mạn (Asmimāna) là mạn "ta là" trong sắc, mạn "ta là" trong thọ, trong tưởng, trong hành, trong thức.
Ettha hi pañcapi khandhe avisesato ‘‘asmī’’ti gahetvā pavattamāno asmimānoti adhippeto.
Here, the conceit "I am" is intended as that which arises by grasping all five aggregates indiscriminately as "I am".
Ở đây, ngã mạn được hiểu là sự khởi lên của mạn "ta là" khi nắm giữ năm uẩn một cách không phân biệt.
Nagaradvārassa parissayapaṭibāhanatthañceva sodhanatthañca ubhosu passesu esikāthambhe nikhaṇitvā ṭhapetīti āha ‘‘nagaradvāre ussāpite esikāthambhe’’ti.
He says "esikā pillars erected at the city gate" because pillars are dug in and placed on both sides to ward off dangers and to purify the city gate.
Để đẩy lùi nguy hiểm và để làm sạch cổng thành, người ta cắm và đặt các cột trụ (esika) ở cả hai bên, nên nói "các cột trụ (esika) được dựng lên ở cổng thành".
Pākāraviddhaṃsaneneva parikhābhūmisamakaraṇaṃ hotīti āha ‘‘pākāraṃ bhinditvā parikhaṃ vikiritvā’’ti.
He says "having broken down the wall and filled in the moat" because the destruction of the wall makes the moat level with the ground.
Chỉ bằng việc phá hủy tường thành mà hào thành trở nên bằng phẳng với mặt đất, nên nói "phá tường thành và san lấp hào thành".
‘‘Eva’’ntiādi upamāsaṃsandanaṃ.
"Eva" and so on is the comparison.
"Như vậy" và các từ tiếp theo là sự tương đồng của ví dụ.
Santo saṃvijjamāno kāyo dhammasamūhoti sakkāyo, upādānakkhandhapañcakaṃ.
The existing, present body, the aggregate of phenomena, is sakkāya, the five aggregates of clinging.
Thân thể hiện hữu, đang tồn tại, là tập hợp các pháp, đó là sakkāya (thân kiến), tức là năm uẩn chấp thủ.
Dvattiṃsakammakāraṇā dukkhakkhandhe āgatadukkhāni.
Dvattiṃsakammakāraṇā: the sufferings mentioned in the aggregate of suffering.
Ba mươi hai loại bệnh là những khổ đau được đề cập trong uẩn khổ.
Akkhirogasīsarogādayo.
Eye diseases, head diseases, and so on.
Các bệnh về mắt, bệnh đau đầu, v.v.
Aṭṭhanavuti rogā, rājabhayādīni pañcavīsatimahābhayāni.
Aṭṭhanavuti rogā: ninety-eight diseases; pañcavīsatimahābhayāni: twenty-five great fears, such as fear of kings.
Chín mươi tám loại bệnh, hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn như sợ vua, v.v.
Dutiyaṃ uttānameva.
The second is obvious.
Bài thứ hai thì rất rõ ràng.
73-74. Tatiye niyakajjhatteti attano santāne.
73-74. In the third, niyakajjhatte: in one's own being.
73-74. Trong bài thứ ba, niyakajjhatte có nghĩa là trong tự thân của mình.
Mettāya upasaṃharaṇavasena hitaṃ esantena.
Hitaṃ esantena: by one seeking welfare, by applying mettā.
Với lòng từ, theo cách liên hệ, tìm kiếm lợi ích.
Karuṇāya vasena anukampamānena.
Anukampamānena: by one feeling compassion, by means of karuṇā.
Với lòng bi, thương xót.
Pariggahetvāti parito gahetvā, pharitvāti attho.
Pariggahetvā: having encompassed all around, meaning having pervaded.
Pariggahetvā có nghĩa là nắm giữ khắp nơi, tức là bao trùm.
Pariccāti parito katvā, samantato pharitvā icceva attho.
Pariccā: having made all around, meaning having pervaded completely.
Pariccā có nghĩa là làm cho khắp nơi, tức là bao trùm khắp mọi phía.
‘‘Paṭiccā’’tipi pāṭho.
"Paṭiccā" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Paṭiccā".
Mā pamajjitthāti ‘‘jhāyathā’’ti vuttasamathavipassanānaṃ ananuyuñjanena aññena vā kenaci pamādakāraṇena mā pamādaṃ āpajjittha.
Mā pamajjitthā: do not be heedless by not engaging in samatha and vipassanā, which were mentioned as "meditate," or by any other cause of heedlessness.
Mā pamajjitthā có nghĩa là chớ phóng dật do không thực hành thiền định và tuệ quán đã được nói là "hãy thiền định" hoặc do bất kỳ nguyên nhân phóng dật nào khác.
Niyyānikasāsane akattabbakaraṇaṃ viya kattabbākaraṇampi pamādoti.
In the liberating Dispensation, not doing what should be done is also heedlessness, just like doing what should not be done.
Trong giáo pháp đưa đến giải thoát, việc không làm điều phải làm cũng là phóng dật, giống như việc làm điều không nên làm.
Vipattikāleti sattaasappāyādivipattiyutte kāle.
Vipattikāle: in a time endowed with the seven unsuitabilities and so on.
Vipattikāle có nghĩa là trong thời điểm có những bất lợi như bảy điều bất lợi, v.v.
Sabbepi sāsane guṇā idheva saṅgahaṃ gacchantīti āha ‘‘jhāyatha mā pamādattha…pe… anusāsanī’’ti.
He says "meditate, do not be heedless...pe... instruction" because all virtues in the Dispensation are included here.
Tất cả các đức tính trong giáo pháp đều được bao gồm ở đây, nên nói "hãy thiền định, chớ phóng dật... (v.v.)... lời giáo huấn".
Catutthe natthi vattabbaṃ.
In the fourth, there is nothing to say.
Trong bài thứ tư không có gì cần nói thêm.
75. Pañcame yujjhanaṃ yodho, so ājīvo etesanti yodhājīvā.
75. In the fifth, fighting is yodha; those whose livelihood is this are yodhājīvā.
75. Trong bài thứ năm, yujjhanaṃ là yodha (chiến đấu), yodhājīvā là những người sống bằng nghề đó.
Tenāha ‘‘yuddhūpajīvino’’ti.
Therefore, he says "those who live by fighting".
Do đó nói "những người sống bằng chiến tranh".
Santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkotīti baddho dhitisampanno ṭhātuṃ na sakkoti.
Santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkotī: he is unable to stand firm and resolute.
Santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkotī có nghĩa là không thể đứng vững với sự kiên định.
Samāgateti sampatte.
Samāgate: having arrived.
Samāgate có nghĩa là khi đến.
Byāpajjatīti vikāramāpajjati.
Byāpajjatī: he undergoes a change.
Byāpajjatī có nghĩa là bị biến dạng.
Tenāha ‘‘pakatibhāvaṃ jahatī’’ti.
Therefore, he says "he abandons his normal state".
Do đó nói "từ bỏ trạng thái bình thường".
76. Chaṭṭhe cammanti iminā cammamayaṃ cammamiti sibbitaṃ, aññaṃ vā keṭakaphalakādiṃ saṅgaṇhāti.
76. In the sixth, cammaṃ: by this, it includes a shield made of leather, or sewn from leather, or another shield or buckler.
76. Trong bài thứ sáu, camma bao gồm tấm da, tấm da được khâu, hoặc các tấm chắn, khiên, v.v.
Dhanukalāpaṃ sannayhitvāti dhanuñceva tūṇirañca sannayhitvā sajjetvā.
Dhanukalāpaṃ sannayhitvā: having prepared both the bow and the quiver.
Dhanukalāpaṃ sannayhitvā có nghĩa là chuẩn bị cung và bao tên.
Dhanudaṇḍassa jiyāyattabhāvakaraṇādipi hi dhanuno sannayhanaṃ.
Making the bowstring dependent on the bow shaft and so on is also the preparation of the bow.
Việc làm cho dây cung gắn vào thân cung cũng là việc chuẩn bị cung.
Tenevāha ‘‘dhanuñca sarakalāpañca sannayhitvā’’ti.
Therefore, he says "having prepared the bow and the quiver of arrows".
Do đó nói "chuẩn bị cung và bao tên".
Yuddhasannivesena ṭhitanti dvinnaṃ senānaṃ byūhanasaṃvidhānanayena kato yo sanniveso, tassa vasena ṭhitaṃ, senābyūhasaṃvidhānavasena sanniviṭṭhanti vuttaṃ hoti.
Yuddhasannivesena ṭhitaṃ: standing according to the battle formation, which is the arrangement and disposition of the two armies; it means arrayed according to the disposition of the army formation.
Yuddhasannivesena ṭhitaṃ có nghĩa là đứng theo cách bố trí chiến trận, tức là được bố trí theo cách sắp xếp trận địa của hai đội quân.
Ussāhañca vāyāmañca karotīti yujjhanavasena ussāhaṃ vāyāmañca karoti.
"He makes exertion and effort" means he makes exertion and effort by way of struggling.
Ussāhañca vāyāmañca karotī có nghĩa là nỗ lực và cố gắng theo cách chiến đấu.
Pariyāpādentīti maraṇapariyantikaṃ aparaṃ pāpenti.
"They bring to an end" means they cause another to reach the point of death.
Pariyāpādentī có nghĩa là đưa đến cái chết.
Tenāha ‘‘pariyāpādayantī’’ti, jīvitaṃ pariyāpādayanti maraṇaṃ paṭipajjāpentīti vuttaṃ hoti.
Therefore it is said "they bring to an end", meaning they bring life to an end, they cause one to undertake death.
Do đó nói "pariyāpādayantī", tức là đưa đến cái chết, làm cho phải chết.
Arakkhiteneva kāyenātiādīsu hatthapāde kīḷāpento gīvaṃ viparivattento kāyaṃ na rakkhati nāma.
In phrases like "with an unguarded body", one does not guard the body by playing with hands and feet and twisting the neck.
Trong Arakkhiteneva kāyenā và các từ tiếp theo, việc không bảo vệ thân thể có nghĩa là vung tay chân, quay đầu.
Nānappakāraṃ duṭṭhullaṃ karonto vācaṃ na rakkhati nāma.
One does not guard speech by making various kinds of coarse speech.
Việc không bảo vệ lời nói có nghĩa là nói những lời thô tục khác nhau.
Kāmavitakkādayo vitakkento cittaṃ na rakkhati nāma.
One does not guard the mind by entertaining thoughts such as sensual thoughts.
Việc không bảo vệ tâm có nghĩa là suy nghĩ những tư duy dục, v.v.
Anupaṭṭhitāya satiyāti kāyagatāya satiyā anupaṭṭhitāya.
"With mindfulness not present" means with mindfulness of the body not present.
Anupaṭṭhitāya satiyā có nghĩa là khi chánh niệm về thân không hiện hữu.
Rāgena anugatoti rāgena anupahato.
"Followed by lust" means not overcome by lust.
Rāgena anugato có nghĩa là không bị tham ái làm hại.
Rāgaparetoti vā rāgena phuṭṭho phuṭṭhavisena viya sappena.
Or "overcome by lust" means afflicted by lust, like by a snake with poisonous venom.
Hoặc Rāgapareto có nghĩa là bị tham ái chạm đến, giống như bị rắn chạm đến với nọc độc.
Anudahanaṭṭhenāti anupāyappaṭipattiyā.
"In the sense of burning up" means by inappropriate conduct.
Anudahanaṭṭhenā có nghĩa là do cách thực hành không đúng đắn.
Sampati āyatiñca mahābhitāpaṭṭhena.
And now, in the future, "in the sense of great torment".
Hiện tại và tương lai do sự thiêu đốt lớn.
Anavatthitasabhāvatāya ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena.
Due to its unstable nature, "in the sense of temporary manifestation".
Do bản chất không ổn định do sự hiện hữu tạm thời.
Muhuttaramaṇīyatāya tāvakālikaṭṭhena.
Due to its momentary pleasantness, "in the sense of being temporary".
Do sự vui thích trong chốc lát do tính chất tạm bợ.
Byattehi abhibhavanīyatāya sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena.
Due to being overcome by the wise, "in the sense of shattering all limbs and minor parts".
Do bị những người thông thái chế ngự do sự phá hủy tất cả các chi phần.
Chedanabhedanādiadhikaraṇabhāvena ugghaṭṭanasadisatāya adhikuṭṭanaṭṭhena.
Due to being similar to striking, in the sense of being a cause for cutting, breaking, and so on, "in the sense of severe striking".
Do là nguyên nhân của việc cắt, xé, v.v., giống như sự đập phá do sự đập phá.
Avaṇe vaṇaṃ uppādetvā anto anupavisanasabhāvatāya vinivijjhanaṭṭhena.
Due to its nature of creating a wound in an unwounded place and entering within, "in the sense of piercing through".
Do bản chất tạo ra vết thương trên vết thương và xâm nhập vào bên trong do sự đâm xuyên.
Diṭṭhadhammikasamparāyika anatthanimittatāya sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.
Due to being a sign of disadvantage in this life and the next, "in the sense of being fearful and alarming".
Do là dấu hiệu của sự bất lợi trong hiện tại và tương lai do sự nghi ngờ và đáng sợ.
77-78. Sattame visesassa pattiyā visesassa pāpuṇanatthaṃ.
77-78. In the seventh, "for the attainment of distinction" means for the acquisition of distinction.
77-78. Trong bài thứ bảy, visesassa pattiyā có nghĩa là để đạt được sự đặc biệt.
Vīriyanti padhānavīriyaṃ.
"Effort" means strenuous effort.
Vīriya là tinh tấn chánh đáng.
Taṃ pana caṅkamanavasena karaṇe ‘‘kāyika’’ntipi vattabbataṃ labhatīti āha – ‘‘duvidhampī’’ti.
Since that can also be called "physical" when performed by walking, he says – "both kinds".
Tinh tấn đó, khi được thực hiện dưới hình thức đi kinh hành, có thể được gọi là "thân" (kāyika), nên nói – "cả hai loại".
Satthakavātāti sandhibandhanāni kattariyā chindantā viya pavattavātā.
"Knife-like winds" means winds that blow as if cutting the joints and bonds with scissors.
Satthakavātā là những cơn gió thổi như cắt đứt các khớp xương.
Tenāha – ‘‘satthaṃ viyā’’tiādi.
Therefore he says – "like a knife" and so on.
Do đó nói – "như dao" và các từ tiếp theo.
Katakammehīti katacorakammehi.
"By those who have committed deeds" means by those who have committed acts of thievery.
Katakammehī có nghĩa là những kẻ đã thực hiện hành vi trộm cắp.
Te kira katakammā yaṃ nesaṃ devataṃ āyācitvā kammaṃ nipphannaṃ, tassa upakāratthāya manusse māretvā galalohitāni gaṇhanti.
It is said that those who have committed deeds, having prayed to a deity for the success of their deed, kill people and take their throat-blood for the benefit of that deity.
Những kẻ đã thực hiện hành vi đó, để cảm tạ vị thần mà chúng đã cầu xin và công việc đã thành công, chúng giết người và lấy máu ở cổ.
Te ‘‘aññesu manussesu māriyamānesu kolāhalaṃ uppajjissati, pabbajitaṃ pariyesanto nāma natthī’’ti maññamānā bhikkhū gahetvā mārenti.
Thinking, "If other people are killed, an uproar will arise, but no one searches for a monk," they seize and kill monks.
Chúng nghĩ rằng "nếu giết những người khác sẽ gây ra sự ồn ào, không ai tìm kiếm người xuất gia", nên chúng bắt các tỳ khưu và giết họ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to this that it was said.
Điều này được nói đến trong bối cảnh đó.
Akatakammehīti aṭavito gāmaṃ āgamanakāle kammanipphattatthaṃ puretaraṃ balikammaṃ kātukāmehi.
"By those who have not committed deeds" means by those who wish to perform a preliminary offering for the success of their deed when coming from the wilderness to a village.
Akatakammehī có nghĩa là những kẻ muốn thực hiện lễ vật trước để công việc thành công khi đi từ rừng vào làng.
Tenevāha – ‘‘corikaṃ katvā nikkhantā katakammā nāmā’’tiādi.
Therefore he says – "those who have committed robbery and left are called 'those who have committed deeds'" and so on.
Do đó nói – "những kẻ đã trộm cắp và bỏ trốn được gọi là những kẻ đã làm việc" và các từ tiếp theo.
Aṭṭhame natthi vattabbaṃ.
In the eighth, there is nothing to be said.
Trong bài thứ tám không có gì cần nói thêm.
79. Navame pāḷigambhīrāti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.229) pāḷivasena gambhīrā agādhā dukkhogāhā sallasuttasadisā.
79. In the ninth, "profound in wording" (Saṃ. Nī. Ṭī. 2.2.229) means profound in terms of its Pali, unfathomable, difficult to penetrate, like the Sallasutta.
79. Trong bài thứ chín, pāḷigambhīrā (Saṃ. Ni. Ṭī. 2.2.229) có nghĩa là sâu sắc về mặt văn bản (pāḷi), khó hiểu, khó vượt qua sự khổ đau, giống như Tương Ưng Mũi Tên (Sallasutta).
Sallasuttañhi (su. ni. 579) ‘‘animittamanaññāta’’ntiādinā pāḷivasena gambhīraṃ, na atthagambhīraṃ.
For the Sallasutta (Su. Nī. 579) is profound in terms of its Pali, beginning with "unmarked, unknown," but not profound in terms of its meaning.
Tương Ưng Mũi Tên (Su. Ni. 579) với các từ "animittamanaññāta" (không dấu hiệu, không biết) là sâu sắc về mặt văn bản, chứ không phải sâu sắc về nghĩa.
Tathā hi tattha tā tā gāthā duviññeyyarūpā tiṭṭhanti.
Indeed, in it, those verses remain difficult to understand.
Thật vậy, ở đó, những bài kệ đó rất khó hiểu.
Duviññeyyañhi ñāṇena dukkhogāhanti katvā ‘‘gambhīra’’nti vuccati.
That which is difficult to understand is called "profound" because it is difficult for knowledge to penetrate.
Khó hiểu được gọi là "sâu sắc" vì khó thấu hiểu bằng trí tuệ.
Pubbāparaṃpettha kāsañci gāthānaṃ duviññeyyatāya dukkhogāhameva, tasmā pāḷivasena gambhīraṃ.
Here too, the preceding and succeeding verses are difficult to penetrate for some due to their obscurity; therefore, it is profound in terms of its Pali.
Ở đây, một số bài kệ trước và sau cũng khó hiểu, khó thấu hiểu, do đó sâu sắc về mặt văn bản.
Atthagambhīrāti atthavasena gambhīrā mahāvedallasuttasadisā, mahāvedallasuttassa (ma. ni. 1.449 ādayo) atthavasena gambhīratā pākaṭāyeva.
"Profound in meaning" means profound in terms of meaning, like the Mahāvedallasutta; the profundity in meaning of the Mahāvedallasutta (Ma. Nī. 1.449 onwards) is evident.
Atthagambhīrā (ý nghĩa sâu xa) là sâu xa về mặt ý nghĩa, giống như kinh Đại Đại Vị Tằng Hữu Pháp. Sự sâu xa về mặt ý nghĩa của kinh Đại Đại Vị Tằng Hữu Pháp là hiển nhiên.
Lokaṃ uttaratīti lokuttaro, so atthabhūto etesaṃ atthīti lokuttarā.
That which transcends the world is lokuttara; these have that meaning, hence "lokuttara".
Vượt lên thế gian nên là siêu thế (lokuttara). Điều đó là mục đích của chúng, nên gọi là lokuttarā (siêu thế).
Tenāha – ‘‘lokuttaradhammadīpakā’’ti.
Therefore he says – "revealers of supramundane Dhamma".
Do đó, nói rằng – “làm sáng tỏ các pháp siêu thế”.
Suññatāpaṭisaṃyuttāti sattasuññadhammappakāsakā.
"Connected with emptiness" means expounding the Dhamma of the emptiness of beings.
Suññatāpaṭisaṃyuttā (liên hệ đến tánh không) là làm sáng tỏ các pháp không có chúng sanh.
Tenāha ‘‘khandhadhātuāyatanapaccayākārappaṭisaṃyuttā’’ti.
Therefore he says "connected with aggregates, elements, sense bases, and dependent origination".
Do đó, nói rằng “liên hệ đến các uẩn, giới, xứ, duyên khởi”.
Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti ca liṅgavacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘uggahetabbe ceva vaḷañjetabbe cā’’ti.
He says that "to be learned and to be mastered" is stated with a change in gender and number, meaning "to be learned and to be practiced".
Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbaṃ (cần phải học hỏi, cần phải tinh thông) được nói bằng cách đảo ngược giống và số, nên nói rằng “cần phải học hỏi và cần phải tinh thông”.
Kavino kammaṃ kavitā.
The work of a poet is poetry.
Việc làm của nhà thơ là kavitā (thi ca).
Yassa pana yaṃ kammaṃ, taṃ tena katanti vuccatīti āha ‘‘kavitāti kavīhi katā’’ti.
He says, "kavitā (poetry) is done by poets," meaning that whatever action belongs to someone, that is done by them.
Việc làm của ai thì được gọi là do người ấy làm, nên nói rằng “kavitā là do các nhà thơ làm”.
Kāveyyanti kabyaṃ, kabyanti ca kavinā vuttanti attho.
"Kāveyya" means kabya (poetry), and "kabya" means that which is spoken by a poet.
Kāveyyaṃ là kabya (thi ca), kabya có nghĩa là do nhà thơ nói.
Tenāha ‘‘tasseva vevacana’’nti.
Therefore, he said, "It is just a synonym for that."
Do đó, nói rằng “là từ đồng nghĩa của nó”.
Cittakkharāti citrākāraakkharā.
"Cittakkharā" means letters with beautiful forms.
Cittakkharā (chữ đẹp) là những chữ có hình thức đẹp.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is just a synonym for that.
Cái khác là từ đồng nghĩa của nó.
Sāsanato bahiddhā ṭhitāti na sāsanāvacarā.
"Sāsanato bahiddhā ṭhitā" means not belonging to the Sāsana.
Sāsanato bahiddhā ṭhitā (nằm ngoài giáo pháp) là không thuộc về giáo pháp.
Bāhirakasāvakehīti ‘‘buddhā’’ti appaññātānaṃ yesaṃ kesañci sāvakehi.
"Bāhirakasāvakehi" means by the disciples of anyone who are not known as "Buddhas."
Bāhirakasāvakehi (bởi các đệ tử ngoại đạo) là bởi các đệ tử của bất cứ ai không được biết đến là “Đức Phật”.
Sussūsissantīti akkharacittatāya ceva sarasampattiyā ca attamanā hutvā sāmaṇeradaharabhikkhumātugāmamahāgahapatikādayo ‘‘esa dhammakathiko’’ti sannipatitvā sotukāmā bhavissanti.
"Sussūsissanti" means that novice monks, young monks, women, great householders, and others, being pleased by the beauty of the letters and the perfection of the voice, will gather, saying, "This is a Dhamma speaker," and will desire to listen.
Sussūsissanti (sẽ muốn nghe) là do sự đẹp đẽ của chữ và sự hoàn hảo của giọng nói, các Sa-di, Tỳ-khưu trẻ, phụ nữ, đại gia chủ, v.v., sẽ hoan hỷ và tụ tập lại để muốn nghe, nghĩ rằng “vị này là bậc thuyết pháp”.
80. Dasame pañcavidhena saṃsaggenāti ‘‘savanasaṃsaggo, dassanasaṃsaggo, samullāpasaṃsaggo, sambhogasaṃsaggo, kāyasaṃsaggo’’ti evaṃ vuttena pañcavidhena saṃsaggena.
80. In the tenth (discourse), "pañcavidhena saṃsaggena" means by the five kinds of association thus stated: "association by hearing, association by seeing, association by conversing, association by sharing, and association by physical contact."
80. Trong kinh thứ mười, pañcavidhena saṃsaggena (bằng năm loại giao thiệp) là bằng năm loại giao thiệp được nói như sau: “giao thiệp nghe, giao thiệp thấy, giao thiệp đàm luận, giao thiệp thọ dụng, giao thiệp thân thể”.
Saṃsajjati etenāti saṃsaggo, rāgo.
That by which one associates is saṃsagga, which is craving.
Giao thiệp bằng điều này nên gọi là saṃsagga (giao thiệp), tức là tham ái.
Savanahetuko, savanavasena vā pavatto saṃsaggo savanasaṃsaggo.
"Savanasaṃsagga" is association caused by hearing, or association that occurs by way of hearing.
Tham ái do nghe mà có, hoặc tham ái phát sinh theo cách nghe, gọi là savanasaṃsaggo (giao thiệp nghe).
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Tương tự đối với các loại còn lại.
Kāyasaṃsaggo pana kāyaparāmāso.
"Kāyasaṃsagga," however, is physical touching.
Còn kāyasaṃsaggo (giao thiệp thân thể) là sự tiếp xúc thân thể.
Tesu parehi vā kathiyamānaṃ rūpādisampattiṃ attanā vā sitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma.
Among these, "savanasaṃsagga" is the craving that arises in one who hears the perfection of forms, etc., spoken of by others, or who hears a pleasant, sweet, melodious sound, by way of the ear-consciousness process.
Trong số đó, tham ái phát sinh qua lộ trình nhĩ thức khi nghe người khác nói về sự hoàn hảo của sắc, v.v., hoặc tự mình nghe tiếng hát, tiếng đàn, tiếng sáo, gọi là savanasaṃsaggo (giao thiệp nghe).
Visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppanno rāgo dassanasaṃsaggo nāma.
"Dassanasaṃsagga" is the craving that arises in one who looks at unsuitable forms, by way of the eye-consciousness process.
Còn tham ái phát sinh qua lộ trình nhãn thức khi nhìn thấy sắc tướng khác biệt, gọi là dassanasaṃsaggo (giao thiệp thấy).
Aññamaññaālāpasallāpavasena uppannarāgo samullāpasaṃsaggo nāma.
"Samullāpasaṃsagga" is the craving that arises by way of mutual conversation and discourse.
Tham ái phát sinh qua sự trò chuyện qua lại, gọi là samullāpasaṃsaggo (giao thiệp đàm luận).
Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ, bhikkhuniyā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma.
"Sambhogasaṃsagga" is the craving that arises by way of a bhikkhu taking and using something belonging to a bhikkhunī, or a bhikkhunī taking and using something belonging to a bhikkhu.
Tham ái phát sinh qua việc Tỳ-khưu lấy vật của Tỳ-khưu-ni, hoặc Tỳ-khưu-ni lấy vật của Tỳ-khưu để thọ dụng, gọi là sambhogasaṃsaggo (giao thiệp thọ dụng).
Hatthaggāhādivasena uppanno rāgo kāyasaṃsaggo nāma.
"Kāyasaṃsagga" is the craving that arises by way of taking by the hand, etc.
Tham ái phát sinh qua việc nắm tay, v.v., gọi là kāyasaṃsaggo (giao thiệp thân thể).
Anekavihitanti annasannidhipānasannidhivatthasannidhiyānasannidhisayanasannidhigandhasannidhi- āmisasannidhivasena anekappakāraṃ.
"Anekavihitaṃ" means of many kinds, by way of accumulation of food, accumulation of drinks, accumulation of robes, accumulation of conveyances, accumulation of beds, accumulation of perfumes, and accumulation of material possessions.
Anekavihitaṃ (nhiều loại) là nhiều loại theo cách tích trữ thức ăn, tích trữ đồ uống, tích trữ y phục, tích trữ xe cộ, tích trữ giường nằm, tích trữ hương liệu, tích trữ vật thực.
Sannidhikatassāti etena ‘‘sannidhikāraparibhoga’’nti (dha. sa. tikamātikā 10) ettha kāra-saddassa kammatthataṃ dasseti.
By "sannidhikatassa," he shows that the word 'kāra' in "sannidhikāraparibhoga" (consumption of accumulated things) (Dhs. Tikamātikā 10) refers to action.
Sannidhikatassā (đã tích trữ) – qua từ này, cho thấy từ kāra trong cụm từ “sannidhikāraparibhoga” có nghĩa là nghiệp.
Yathā vā ‘‘ācayaṃ gāmino’’ti vattabbe anunāsikalopena ‘‘ācayagāmino’’ti niddeso kato, evaṃ ‘‘sannidhikāraṃ paribhoga’’nti vattabbe anunāsikalopena ‘‘sannidhikāraparibhoga’’nti vuttaṃ, sannidhiṃ katvā paribhoganti attho.
Just as "ācayagāmino" is stated with the elision of the nasal sound where "ācayaṃ gāmino" should be said, so too "sannidhikāraparibhoga" is said with the elision of the nasal sound where "sannidhikāraṃ paribhoga" should be said, meaning consumption after accumulating.
Cũng như khi đáng lẽ phải nói “ācayaṃ gāmino” nhưng lại lược bỏ nguyên âm mũi mà nói “ācayagāmino”, thì cũng vậy, khi đáng lẽ phải nói “sannidhikāraṃ paribhoga” nhưng lại lược bỏ nguyên âm mũi mà nói “sannidhikāraparibhoga”, có nghĩa là thọ dụng sau khi đã tích trữ.
‘‘Sannidhikatassa paribhoga’’nti ettha (dī. ni. aṭṭha. 1.12) pana duvidhā kathā vinayavasena sallekhavasena ca.
Regarding "sannidhikatassa paribhoga" (consumption of accumulated things) (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.12), there are two kinds of discussions: according to Vinaya and according to austerity (sallekha).
Trong cụm từ “Sannidhikatassa paribhoga” thì có hai loại thuyết minh: theo giới luật và theo hạnh thiểu dục.
Vinayavasena tāva yaṃ kiñci annaṃ ajja paṭiggahitaṃ aparajju sannidhikāraṃ hoti, tassa paribhoge pācittiyaṃ.
According to Vinaya, any food received today becomes accumulated if kept until the next day, and there is an offense of pācittiya for consuming it.
Theo giới luật, bất cứ thức ăn nào đã nhận hôm nay mà tích trữ đến ngày hôm sau thì phạm pācittiya khi thọ dụng.
Attanā laddhaṃ pana sāmaṇerānaṃ datvā tehi laddhaṃ vā pāpetvā dutiyadivase bhuñjituṃ vaṭṭati, sallekho pana na hoti.
However, it is permissible to give what one has received to novices, or to cause them to receive it, and then to eat it on the second day, but this is not austerity.
Tuy nhiên, nếu tự mình nhận được rồi cho Sa-di, hoặc nhận được từ Sa-di rồi thọ dụng vào ngày thứ hai thì được phép, nhưng không phải là hạnh thiểu dục.
Pānasannidhimhipi eseva nayo.
The same method applies to the accumulation of drinks.
Đối với việc tích trữ đồ uống cũng vậy.
Vatthasannidhimhi anadhiṭṭhitāvikappitaṃ sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
In the case of accumulating robes, if they are not determined or not given up, it constitutes accumulation and violates austerity.
Đối với việc tích trữ y phục, nếu chưa được yết ma hay chưa được phân chia thì là tích trữ và làm tổn hại hạnh thiểu dục.
Ayaṃ nippariyāyakathā.
This is the direct explanation.
Đây là thuyết minh trực tiếp.
Pariyāyato pana ticīvarasantuṭṭhena bhavitabbaṃ, catutthaṃ labhitvā aññassa dātabbaṃ.
Indirectly, however, one should be content with three robes, and if a fourth is received, it should be given to another.
Còn theo cách gián tiếp, thì phải biết đủ ba y, nếu nhận được chiếc thứ tư thì phải cho người khác.
Sace yassa kassaci dātuṃ na sakkoti, yassa pana dātukāmo hoti, so uddesatthāya vā paripucchatthāya vā gato, āgatamatte dātabbaṃ, adātuṃ na vaṭṭati.
If it is not possible to give it to anyone, but the person to whom one wishes to give it has gone away for a specific purpose or to inquire, it should be given as soon as they return; it is not permissible not to give it.
Nếu không thể cho bất cứ ai, nhưng người mà mình muốn cho lại đi vắng để học hỏi hoặc hỏi han, thì phải cho ngay khi người ấy trở về, không được không cho.
Cīvare pana appahonte, satiyā vā paccāsāya anuññātakālaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati.
However, if robes are insufficient, or if there is a reasonable expectation (of getting more), it is permissible to keep them for the allowed period.
Tuy nhiên, nếu y phục không đủ, hoặc có hy vọng sẽ có y phục mới, thì được phép giữ lại trong thời gian được cho phép.
Sūcisuttacīvarakārakānaṃ alābhe tatopi vinayakammaṃ katvā ṭhapetuṃ vaṭṭati ‘‘imasmiṃ jiṇṇe puna īdisaṃ kuto labhissāmī’’ti pana ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
If needles, thread, or robe-makers are not available, it is permissible to keep them after performing a Vinaya act. However, it is not permissible to keep them thinking, "If this one wears out, where will I get another like it?" This constitutes accumulation and violates austerity.
Nếu không có kim, chỉ, hoặc người may y, thì cũng được phép giữ lại sau khi đã làm yết ma theo luật. Nhưng không được giữ lại với ý nghĩ “khi chiếc này cũ rồi thì lấy đâu ra chiếc khác như vậy nữa”, vì đó là tích trữ và làm tổn hại hạnh thiểu dục.
Yānasannidhimhi yānaṃ nāma vayhaṃ ratho sakaṭaṃ sandamānikā pāṭaṅkīti.
Regarding the accumulation of conveyances, "yāna" refers to a palanquin, a chariot, a cart, a sedan chair, or a stretcher.
Đối với việc tích trữ xe cộ, yānaṃ (xe cộ) là kiệu, xe ngựa, xe bò, xe kéo, cáng.
Na panetaṃ pabbajitassa yānaṃ, upāhanaṃ pana yānaṃ.
This is not a vehicle for a renunciant, but footwear is a vehicle.
Nhưng đây không phải là xe cộ cho người xuất gia, mà dép mới là xe cộ.
Ekabhikkhussa hi eko araññavāsatthāya, eko dhotapādakatthāyāti ukkaṃsato dve upāhanasaṅghāṭakā vaṭṭanti, tatiyaṃ labhitvā aññassa dātabbo.
Indeed, for one bhikkhu, at most, two pairs of sandals are permissible: one for dwelling in the wilderness and one for washing the feet. If a third is obtained, it must be given to another.
Một Tỳ-khưu chỉ được phép có tối đa hai đôi dép: một đôi để ở nơi ở rừng, một đôi để rửa chân. Nếu nhận được đôi thứ ba thì phải cho người khác.
‘‘Imasmiṃ jiṇṇe aññaṃ kuto labhissāmī’’ti ṭhapetuṃ na vaṭṭati, sannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
It is not permissible to keep it thinking, "When this wears out, where will I get another?" for that would be accumulation and would disturb the practice of austerity (sallekha).
Không được giữ lại với ý nghĩ “khi đôi này cũ rồi thì lấy đâu ra đôi khác nữa”, vì đó là tích trữ và làm tổn hại hạnh thiểu dục.
Sayanasannidhimhi sayananti mañco.
In the context of accumulation of couches, couch means a bed.
Đối với việc tích trữ giường nằm, sayana (giường nằm) là giường.
Ekassa bhikkhuno eko sayanagabbhe, eko divāṭṭhāneti ukkaṃsato dve mañcā vaṭṭanti.
For one bhikkhu, at most, two beds are permissible: one in the sleeping chamber and one in the daytime resting place.
Một Tỳ-khưu chỉ được phép có tối đa hai giường: một giường trong phòng ngủ, một giường ở nơi nghỉ ban ngày.
Tato uttariṃ labhitvā aññassa bhikkhuno, gaṇassa vā dātabbo, adātuṃ na vaṭṭati, sannidhi ceva hoti, sallekho ca kuppati.
If more than that is obtained, it must be given to another bhikkhu or to the Sangha. Not giving it is not permissible, for it would be accumulation and would disturb the practice of austerity.
Nếu nhận được thêm thì phải cho Tỳ-khưu khác hoặc cho Tăng chúng, không được không cho, vì đó là tích trữ và làm tổn hại hạnh thiểu dục.
Gandhasannidhimhi bhikkhuno kaṇḍukacchuchavidosādiābādhe sati gandhā vaṭṭanti.
In the context of accumulation of scents, if a bhikkhu has ailments such as itching, skin diseases, or other afflictions, scents are permissible.
Đối với việc tích trữ hương liệu, Tỳ-khưu được phép dùng hương liệu khi bị các bệnh như ghẻ lở, chàm, bệnh ngoài da, v.v.
Gandhatthikena gandhañca āharāpetvā tasmiṃ roge vūpasante aññesaṃ vā ābādhikānaṃ dātabbaṃ, dvāre pañcaṅguligharadhūpanādīsu vā upanetabbaṃ.
One who needs scent should have scent brought, and when the illness subsides, it should be given to other sick individuals, or it should be used for fumigating the five-fingered house at the entrance, and so on.
Người cần hương liệu phải mang hương liệu đến, và khi bệnh đã khỏi thì phải cho những người bệnh khác, hoặc dùng để xông hương nhà cửa, xông hương các ngón tay ở cửa, v.v.
‘‘Puna roge sati bhavissatī’’ti ṭhapetuṃ na vaṭṭati, gandhasannidhi ca hoti, sallekhañca kopeti.
It is not permissible to keep it thinking, "It will be useful again if there is illness," for that would be accumulation of scents and would disturb the practice of austerity.
Không được giữ lại với ý nghĩ “khi bệnh tái phát thì sẽ có dùng”, vì đó là tích trữ hương liệu và làm tổn hại hạnh thiểu dục.
Āmisanti vuttāvasesaṃ daṭṭhabbaṃ.
Provisions should be understood as what remains after the aforementioned items.
Āmisa (vật thực) là những thứ còn lại cần được xem xét.
Seyyathidaṃ – idhekacco bhikkhu ‘‘tathārūpe kāle upakārāya bhavissantī’’ti tilataṇḍulamuggamāsanāḷikeraloṇamacchasappitelakulālabhājanādīni āharāpetvā ṭhapeti.
For example, some bhikkhu has sesame, rice, mung beans, māsa beans, coconut, salt, fish, oil, and earthenware pots, etc., brought and stored, thinking, "These will be useful at such a time."
Ví dụ, có một Tỳ-khưu mang về và tích trữ mè, gạo, đậu xanh, đậu đen, dừa, muối, cá, dầu, đồ gốm, v.v., với ý nghĩ “những thứ này sẽ hữu ích vào lúc đó”.
So vassakāle kālasseva sāmaṇerehi yāguṃ pacāpetvā paribhuñjitvā ‘‘sāmaṇera udakakaddame dukkhaṃ gāmaṃ pavisituṃ, gaccha asukakulaṃ gantvā mayhaṃ vihāre nisinnabhāvaṃ ārocehi, asukakulato dadhiādīni āharā’’ti peseti.
During the rainy season, he has sāmaṇeras cook gruel early, consumes it, and then sends a sāmaṇera, saying, "Sāmaṇera, it is difficult to enter the village due to water and mud. Go to such-and-such a family and inform them that I am sitting in the monastery; bring curds, etc., from such-and-such a family."
Vào mùa mưa, vị ấy sai các Sa-di nấu cháo sớm và thọ dụng, rồi nói: “Sa-di, đi vào làng trong bùn lầy thật khó khăn. Con hãy đi đến nhà kia và báo rằng ta đang ngồi trong Tịnh xá, rồi mang sữa chua, v.v., từ nhà kia về cho ta”.
Bhikkhūhi ‘‘kiṃ, bhante, gāmaṃ pavisissāmā’’ti vuttepi ‘‘duppaveso, āvuso, idāni gāmo’’ti vadati.
Even when bhikkhus ask, "Bhante, shall we enter the village?" he says, "It is difficult to enter the village now, friends."
Khi các Tỳ-khưu hỏi: “Bạch Đại đức, chúng con có nên vào làng không?”, vị ấy nói: “Này chư Hiền, bây giờ làng khó vào lắm”.
Te ‘‘hotu, bhante, acchatha tumhe, mayaṃ bhikkhaṃ pariyesitvā āharissāmā’’ti gacchanti.
They say, "Very well, Bhante, you stay here; we will seek alms and bring them."
Các vị ấy nói: “Thôi được, bạch Đại đức, Đại đức cứ ở lại đây, chúng con sẽ đi khất thực và mang về”, rồi họ đi.
Atha sāmaṇero dadhiādīni āharitvā bhattañca byañjanañca sampādetvā upaneti, taṃ bhuñjantasseva upaṭṭhākā bhattaṃ pahiṇanti, tatopi manāpamanāpaṃ bhuñjati.
Then the sāmaṇera brings curds, etc., prepares rice and curry, and offers it. While he is eating that, his supporters send food, and he eats whatever he likes from that too.
Rồi vị sa-di mang đến sữa đông, v.v., chuẩn bị cơm và thức ăn rồi dâng lên. Trong khi vị ấy đang dùng bữa, các cư sĩ ủng hộ gửi cơm đến, và từ đó, vị ấy cũng ăn những món mình thích và không thích.
Atha bhikkhū piṇḍapātaṃ gahetvā āgacchanti, tatopi manāpamanāpaṃ bhuñjatiyeva.
Then the bhikkhus come back with their alms-food, and he still eats whatever he likes from that too.
Rồi các tỳ-khưu đi khất thực về, và từ đó, vị ấy cũng ăn những món mình thích và không thích.
Evaṃ catumāsampi vītināmeti.
In this way, he spends even four months.
Cứ như vậy, vị ấy trải qua cả bốn tháng.
Ayaṃ vuccati bhikkhu muṇḍakuṭumbikajīvikaṃ jīvati, na samaṇajīvikanti.
This bhikkhu is said to live the life of a shaven householder, not the life of a recluse.
Vị tỳ-khưu này được gọi là sống đời sống của một gia chủ cạo đầu, chứ không phải đời sống của một sa-môn.
Evarūpo āmisasannidhi nāma hoti.
Such is called accumulation of provisions.
Kiểu như vậy được gọi là tích trữ vật thực (āmisa-sannidhi).
Bhikkhuno pana vasanaṭṭhāne ekā taṇḍulanāḷi eko guḷapiṇḍo kuḍuvamattaṃ sappīti ettakaṃ nidhetuṃ vaṭṭati akāle sampattacorānaṃ atthāya.
However, for a bhikkhu in his dwelling place, it is permissible to store one nāḷi of rice, one lump of jaggery, and a kuḍuva measure of ghee for the sake of thieves who might arrive at an inappropriate time.
Tuy nhiên, tại nơi ở của tỳ-khưu, được phép cất giữ một taṇḍulanāḷi (một lượng gạo), một cục đường thốt nốt, và một kuḍuva-lượng bơ sữa (ghee) để dùng cho những tên trộm đến vào lúc không thích hợp.
Te hi ettakaṃ āmisapaṭisanthāraṃ alabhantā jīvitā voropeyyuṃ, tasmā sace hi ettakaṃ natthi, āharāpetvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭati.
For if they do not receive such a provision of food, they might take lives. Therefore, if such is not present, it is permissible to even have it brought and stored.
Vì nếu chúng không nhận được sự tiếp đãi vật thực như vậy, chúng có thể cướp đi mạng sống. Do đó, nếu không có đủ số lượng đó, cũng được phép sai người mang đến và cất giữ.
Aphāsukakāle ca yadettha kappiyaṃ, taṃ attanāpi paribhuñjituṃ vaṭṭati.
And in times of illness, whatever is allowable from this, it is permissible for oneself to consume it.
Và trong lúc bệnh tật, bất cứ thứ gì trong số đó là hợp lệ, vị ấy cũng được phép tự mình dùng.
Kappiyakuṭiyaṃ pana bahuṃ ṭhapentassapi sannidhi nāma natthi.
However, for one who stores much in an allowable hut, there is no such thing as accumulation.
Nhưng trong một tịnh xá hợp lệ (kappiyakuṭi), ngay cả khi cất giữ nhiều, thì cũng không gọi là tích trữ (sannidhi).
81-82. Catutthassa paṭhamaṃ suviññeyyameva.
The first of the fourth is very easy to understand.
81-82. Thứ tư, điều đầu tiên rất dễ hiểu.
Dutiye guṇamakkhanāya pavattopi attano kārakaṃ gūthena paharantaṃ gūtho viya paṭhamataraṃ makkhetīti makkho, so etassa atthīti makkhī.
In the second, makkhī (slanderous) means one who slanders first, like excrement striking one who works with it, even though it is used for smearing good qualities.
Trong điều thứ hai, người có thói quen che giấu phẩm hạnh của người khác được gọi là makkhi (che giấu), vì giống như phân đánh vào người tạo ra nó, nó che giấu trước hết.
Paḷāsatīti paḷāso, parassa guṇe ḍaṃsitvā viya apanetīti attho.
Paḷāsatīti paḷāso, meaning one who disparages another's good qualities as if biting them off.
Điều làm cho phẩm hạnh của người khác bị hủy hoại như bị cắn được gọi là paḷāsa (đố kỵ, ganh ghét).
So etassa atthīti paḷāsī.
So etassa atthīti paḷāsī (contemptuous).
Người có điều đó được gọi là paḷāsī (người đố kỵ, ganh ghét).
Paḷāsī puggalo hi dutiyassa dhuraṃ na deti, sampasāretvā tiṭṭhati.
A contemptuous person (paḷāsī puggalo) does not give way to another but stands firm.
Thật vậy, một người đố kỵ (paḷāsī) không nhường gánh nặng cho người khác, mà đứng yên giữ chặt.
Tenāha ‘‘yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato’’ti.
Therefore, it is said, "endowed with contempt characterized by grasping the yoke."
Do đó, Đức Phật nói: “được trang bị sự đố kỵ (paḷāsa) với đặc tính nắm giữ ách”.
83. Tatiye tīhi kuhanavatthūhīti sāmantajappanairiyāpathasannissitapaccayappaṭisevanabhedato tippabhedehi kuhanavatthūhi.
83. In the third, by three types of deceitful practices refers to the three categories of deceitful practices: flattery, postures, and the use of requisites.
83. Trong điều thứ ba, với ba phương tiện lừa dối (kuhanavatthūhi) là với ba loại phương tiện lừa dối, được phân biệt thành: lời nói giả dối, oai nghi giả dối, và việc chấp nhận các vật dụng cần thiết một cách giả dối.
Tividhena kuhanavatthunā lokaṃ kuhayati vimhāpayati ‘‘aho acchariyapuriso’’ti attani paresaṃ vimhayaṃ uppādetīti kuhako.
Kuhako is one who deceives the world with three kinds of deceptive practices, causing others to be amazed at him, thinking, "Oh, what an amazing person!"
Người lừa dối thế gian bằng ba loại phương tiện lừa dối, làm cho người khác ngạc nhiên, tạo ra sự kinh ngạc trong người khác rằng “Ôi, người này thật kỳ diệu!” được gọi là kuhaka (người lường gạt).
Lābhasakkāratthiko hutvā lapati attānaṃ dāyakaṃ vā ukkhipitvā yathā so kiñci dadāti, evaṃ ukkācetvā kathetīti lapako.
Lapako is one who, desiring gain and honor, praises himself or a donor, speaking in such a way as to entice them to give something.
Người nói chuyện với ý muốn lợi lộc và sự tôn kính, hoặc tán dương bản thân hay người cúng dường để người đó cúng dường gì đó, được gọi là lapaka (người ba hoa).
Nimittaṃ sīlaṃ tassāti nemittiko, nimittena vā carati, nimittaṃ vā karotīti nemittiko.
Nemittiko is one whose character is marked by signs (nimitta), or one who acts by signs, or one who makes signs.
Người có dấu hiệu (nimitta) là giới hạnh của mình được gọi là nemittiko (người ra dấu hiệu), hoặc người hành xử bằng dấu hiệu, hoặc người tạo ra dấu hiệu.
Nimittanti ca paresaṃ paccayadānasaññuppādakaṃ kāyavacīkammaṃ vuccati.
And nimitta refers to bodily and verbal actions that generate the perception of giving requisites in others.
Và dấu hiệu (nimitta) được gọi là hành động thân và khẩu tạo ra ý niệm cúng dường vật dụng nơi người khác.
Nippeso sīlamassāti nippesiko.
Nippesiko is one whose character is harshness (nippesa).
Người có sự chà đạp (nippesa) là giới hạnh của mình được gọi là nippesiko (người chà đạp).
Nippisatīti vā nippeso, nippesoyeva nippesiko.
Or, nippeso means one who grinds down, and nippesiko is simply nippeso.
Hoặc điều chà đạp (nippisati) là nippesa, chính nippesa là nippesiko.
Nippesoti ca saṭhapuriso viya lābhasakkāratthaṃ akkosanuppaṇḍanaparapiṭṭhimaṃsikatādi.
And nippeso refers to abusing, criticizing, backbiting, etc., for the sake of gain and honor, like a cunning person.
Và nippesa (chà đạp) là sự mắng nhiếc, chê bai, nói xấu sau lưng, v.v., giống như một người xảo quyệt vì lợi lộc và sự tôn kính.
86-87. Chaṭṭhe paṭisambhidāsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
86-87. What needs to be said regarding the analytical knowledges (paṭisambhidā) in the sixth* has already been stated below.
86-87. Trong điều thứ sáu, những gì cần nói về các phân tích (paṭisambhidā) đã được nói ở dưới.
Uccāvacānīti uccanīcāni.
Uccāvacāni means high and low.
Uccāvacānī (cao thấp) là cao và thấp.
Tenāha ‘‘mahantakhuddakānī’’ti.
Therefore, it says "mahantakhuddakāni" (great and small).
Do đó, Đức Phật nói “lớn và nhỏ”.
Kiṃkaraṇīyānīti ‘‘kiṃ karomī’’ti evaṃ vatvā kattabbakammāni.
Kiṃkaraṇīyāni means tasks to be done, saying "What shall I do?"
Kiṃkaraṇīyānī (những việc cần làm) là những việc phải làm sau khi nói “Tôi phải làm gì?”.
Tattha uccakammāni nāma cīvarassa karaṇaṃ, rajanaṃ, cetiye sudhākammaṃ, uposathāgāracetiyagharabodhigharesu kattabbakammanti evamādi.
Among these, uccakammāni (high tasks) are things like making robes, dyeing, plastering the cetiya, and tasks to be done in the Uposatha hall, cetiya house, and Bodhi tree house, and so on.
Trong đó, uccakammāni (những việc cao cả) là việc làm y, nhuộm y, trát vôi trắng cho bảo tháp, những việc cần làm trong các nhà trai giới, nhà bảo tháp, nhà cây bồ-đề, v.v.
Avacakammaṃ nāma pādadhovanamakkhanādi khuddakakammaṃ.
Avacakammaṃ (low tasks) are minor tasks such as washing and anointing the feet.
Avacakammaṃ (những việc thấp kém) là những việc nhỏ nhặt như rửa chân, xoa dầu, v.v.
Tatrupāyāsāti tatrupagamaniyā, tatra tatra mahante khuddake ca kamme sādhanavasena upagacchantiyāti attho.
Tatrupāyāsā means those that are conducive to them, that is, those that approach by way of accomplishing great and small tasks in various places.
Tatrupāyāsā (những phương tiện trong đó) là những điều cần thiết để đạt được điều đó, nghĩa là những điều cần thiết để thực hiện các công việc lớn và nhỏ đó.
Tassa tassa kammassa nipphādane samatthāyāti vuttaṃ hoti.
It is said that one is capable of accomplishing those respective tasks.
Điều đó có nghĩa là có khả năng hoàn thành các công việc đó.
Tatrupāyāyāti vā tatra tatra kamme sādhetabbe upāyabhūtāya.
Or, tatrupāyāyā means being a means (upāya) for accomplishing those respective tasks.
Hoặc tatrupāyāyā là phương tiện để thực hiện các công việc đó.
Alaṃ kātunti kātuṃ samattho hoti.
Alaṃ kātuṃ means to be able to do.
Alaṃ kātuṃ (có khả năng làm) là có thể làm.
Alaṃ saṃvidhātunti vicāretuṃ samattho.
Alaṃ saṃvidhātuṃ means to be able to arrange.
Alaṃ saṃvidhātuṃ (có khả năng sắp xếp) là có thể sắp xếp.
Sattamaṃ uttānameva.
The seventh* is straightforward.
Điều thứ bảy rất rõ ràng.
88. Aṭṭhame thirabhāvappattoti sāsane thirabhāvaṃ anivattibhāvaṃ pattho.
88. In the eighth*, thirabhāvappatto means one who has attained stability, non-reversibility, in the Dispensation.
88. Trong điều thứ tám, thirabhāvappatto (đạt được sự kiên định) là đạt được sự kiên định, sự không thoái chuyển trong giáo pháp.
Pabbajito hutvā bahū rattiyo jānātīti rattaññū.
Rattaññū is one who, having gone forth, knows many nights.
Người đã xuất gia và biết nhiều đêm (rattiyo) được gọi là rattaññū (người có kinh nghiệm lâu năm).
Tenāha ‘‘pabbajitadivasato paṭṭhāyā’’tiādi.
Therefore, it says "pabbajitadivasato paṭṭhāyā" (from the day of going forth), and so on.
Do đó, Đức Phật nói “kể từ ngày xuất gia” v.v.
Pākaṭoti ayathābhūtaguṇehi ceva yathābhūtaguṇehi ca samuggato.
Pākaṭo means one who has emerged with both unreal and real qualities.
Pākaṭo (nổi tiếng) là nổi bật với những phẩm hạnh không đúng sự thật và những phẩm hạnh đúng sự thật.
Yaso etassa atthīti yasassī, yasaṃ sito nissito vā yasassī.
Yasassī is one who has fame, or one who is supported by fame, or relies on fame.
Người có danh tiếng được gọi là yasassī (người có danh tiếng), hoặc người nương tựa vào danh tiếng được gọi là yasassī.
Tenāha ‘‘yasanissito’’ti.
Therefore, it says "yasanissito" (supported by fame).
Do đó, Đức Phật nói “nương tựa vào danh tiếng”.
Asataṃ asādhūnaṃ dhammā asaddhammā, asantā vā asundarā gārayhā lāmakā dhammāti asaddhammā.
Asaddhammā are the qualities of the ignoble, the unwholesome; or they are non-existent, unlovely, blameworthy, base qualities.
Những pháp của người không tốt, không thiện được gọi là asaddhammā (ác pháp), hoặc những pháp không tồn tại, không tốt, đáng trách, thấp kém được gọi là asaddhammā.
Vipariyāyena saddhammā veditabbā.
Conversely, saddhammā (wholesome qualities) should be understood.
Ngược lại, saddhammā (thiện pháp) nên được hiểu.
89. Navame āramitabbaṭṭhena kammaṃ ārāmo etassāti kammārāmo, tassa bhāvo kammārāmatā.
89. In the ninth*, kammārāmatā is the state of having tasks (kamma) as one's delight (ārāma), in the sense that they are to be undertaken.
89. Trong điều thứ chín, điều cần làm được gọi là công việc (kamma), niềm vui của người đó là công việc (ārāmo), trạng thái đó là kammārāmatā (ưa thích công việc).
Tattha kammanti itikattabbaṃ kammaṃ vuccati.
Here, kamma means the work that needs to be done.
Trong đó, kamma (công việc) được gọi là những việc cần làm.
Seyyathidaṃ – cīvaravicāraṇaṃ cīvarakammakaraṇaṃ upatthambhanaṃ pattatthavikaaṃsabaddhakakāyabandhanadhammakaraṇaādhārakapādakathalikasammajjaniādīnaṃ karaṇanti.
For example: considering robes, making robes, supporting, making a bag for the bowl, a shoulder-strap, a body-band, a Dhamma-tool, a stand, a foot-mat, a broom, and so on.
Ví dụ như – việc xem xét y, việc làm y, việc chống đỡ, việc làm túi bát, dây đeo vai, dây lưng, bình lọc nước, giá đỡ, dép đi chân, chổi, v.v.
Ekacco hi etāni karonto sakaladivasaṃ etāneva karoti, taṃ sandhāyesa paṭikkhepo.
For some, doing these things means they do only these things all day long; this prohibition refers to such a person.
Thật vậy, có người làm những việc này suốt cả ngày, chỉ làm những việc này, đây là điều bị cấm đoán.
Yo pana etesaṃ karaṇavelāyameva tāni karoti, uddesavelāya uddesaṃ gaṇhāti, sajjhāyavelāya sajjhāyati, cetiyaṅgaṇavattavelāya cetiyaṅgaṇavattaṃ karoti, manasikāravelāya manasikāraṃ karoti, na so kammārāmo nāma.
But one who does these things only at the time for doing them, who undertakes study at the time for study, who recites at the time for recitation, who performs the duties of the cetiya courtyard at the time for cetiya courtyard duties, who performs mental attention at the time for mental attention—such a person is not called a kammārāma.
Còn người chỉ làm những việc này vào lúc cần làm, học bài vào lúc học bài, tụng niệm vào lúc tụng niệm, làm bổn phận sân tháp vào lúc làm bổn phận sân tháp, chú tâm vào lúc chú tâm, thì người đó không phải là người ưa thích công việc.
Bhassārāmatāti ettha yo itthivaṇṇapurisavaṇṇādivasena ālāpasallāpaṃ karontoyeva divasañca rattiñca vītināmeti, evarūpo bhasse pariyantakārī na hoti, ayaṃ bhassārāmo nāma.
In bhassārāmatā (delight in talk), one who spends day and night only engaging in conversation about women's beauty, men's beauty, and so on, such a person does not put an end to talk; this is called a bhassārāma.
Bhassārāmatā (ưa thích nói chuyện) là người chỉ nói chuyện, trò chuyện về sắc đẹp của phụ nữ, sắc đẹp của đàn ông, v.v., và trải qua ngày đêm như vậy, người này không chấm dứt lời nói, người này được gọi là người ưa thích nói chuyện.
Yo pana rattimpi divasampi dhammaṃ katheti, pañhaṃ vissajjeti, ayaṃ appabhasso bhasse pariyantakārīyeva.
However, one who teaches the Dhamma day and night, who answers questions, is one of little talk and indeed puts an end to talk.
Còn người thuyết pháp cả ngày lẫn đêm, giải đáp các câu hỏi, người này nói ít và chấm dứt lời nói.
‘‘Sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī vā kathā, ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti (ma. ni. 1.273; udā. 12, 28, 29) vuttattā.
Because it is said, "For you, bhikkhus, when gathered together, there are two things to be done: either Dhamma talk or noble silence."
Vì đã nói: “Này các tỳ-khưu, khi các ông tụ họp lại, có hai điều cần làm: hoặc là nói chuyện về pháp, hoặc là giữ im lặng thánh thiện” (Ma. Ni. 1.273; Udā. 12, 28, 29).
Niddārāmatāti ettha yo gacchantopi nisinnopi nipannopi thinamiddhābhibhūto niddāyatiyeva, ayaṃ niddārāmo nāma.
Fondness for sleep (Niddārāmatā): Here, whoever, even while walking, sitting, or lying down, being overcome by sloth and torpor, just sleeps, such a one is called "fond of sleep."
Niddārāmatā (ưa thích ngủ) là người đi, ngồi, nằm đều bị hôn trầm, lười biếng chi phối và ngủ, người này được gọi là người ưa thích ngủ.
Yassa pana karajakāye gelaññena cittaṃ bhavaṅge otarati, nāyaṃ niddārāmo.
But one whose mind sinks into the life-continuum due to illness in the kamma-born body is not considered fond of sleep.
Còn người mà tâm chìm vào trạng thái hữu phần (bhavaṅga) do bệnh tật trong thân thể, thì không phải là người ưa thích ngủ.
Tenevāha – ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387).
Therefore, it is said: "I recall, Aggivessana, that during the last month of the hot season, after my meal, having returned from my alms round, I would arrange my fourfold outer robe, lie down on my right side, mindful and clearly comprehending, and enter into sleep."
Do đó, Đức Phật nói: “Này Aggivessana, ta biết rằng vào tháng cuối mùa hè, sau khi khất thực về, ta trải bốn lớp y tăng-già-lê, nằm nghiêng về phía bên phải, tỉnh giác và chánh niệm, rồi chìm vào giấc ngủ” (Ma. Ni. 1.387).
Saṅgaṇikārāmatāti ettha yo ekassa dutiyo, dvinnaṃ tatiyo, tiṇṇaṃ catutthoti evaṃ saṃsaṭṭhova viharati, ekako assādaṃ na labhati, ayaṃ saṅgaṇikārāmo.
Fondness for company (Saṅgaṇikārāmatā): Here, whoever is a second to one, a third to two, a fourth to three, and so on, always associating with others, and does not find satisfaction alone, such a one is fond of company.
Hỷ lạc trong hội chúng (Saṅgaṇikārāmatā): Ở đây, người nào là người thứ hai của một người, người thứ ba của hai người, người thứ tư của ba người, cứ thế sống hòa nhập, không tìm thấy sự thỏa mãn khi ở một mình, người đó là người hỷ lạc trong hội chúng.
Yo pana catūsu iriyāpathesu ekakova assādaṃ labhati, nāyaṃ saṅgaṇikārāmo veditabbo.
But one who finds satisfaction alone in the four postures is not to be known as fond of company.
Người nào, ngược lại, tìm thấy sự thỏa mãn khi ở một mình trong bốn oai nghi, người đó không nên được biết đến là người hỷ lạc trong hội chúng.
Sekhānaṃ paṭiladdhaguṇassa parihānāsambhavato ‘‘upariguṇehī’’tiādi vuttaṃ.
Since the loss of attained qualities is impossible for trainees (sekha), it is said "with higher qualities" and so on.
Vì không thể có sự suy giảm các phẩm chất đã đạt được của các bậc Hữu học (sekha), nên đã nói "với các phẩm chất cao hơn" (upariguṇehī) v.v.
90. Dasame atipātovāti sabbarattiṃ niddāyitvā balavapaccūse koṭisammuñjaniyā thokaṃ sammajjitvā mukhaṃ dhovitvā yāgubhikkhatthāya pātova pavisati.
90. In the tenth, "too early" (atipātovā) means that having slept all night, one sweeps a little with a broom in the early dawn, washes one's face, and enters the village early for gruel and alms.
90. Trong kinh thứ mười, "quá sớm" (atipātova) nghĩa là sau khi ngủ suốt đêm, vào lúc rạng đông mạnh mẽ, quét dọn một chút bằng chổi, rửa mặt, rồi đi vào (làng) rất sớm để khất thực cháo.
Taṃ atikkamitvāti gihisaṃsaggavasena kālaṃ vītināmento majjhanhikasamayaṃ atikkamitvā pakkamati.
"Passing it by" (taṃ atikkamitvā) means passing the midday time by spending time associating with laypeople, and then departing.
"Vượt qua thời gian đó" (taṃ atikkamitvā) nghĩa là trải qua thời gian trong sự giao thiệp với gia chủ, vượt qua giờ ngọ rồi mới rời đi.
Pātoyeva hi gāmaṃ pavisitvā yāguṃ ādāya āsanasālaṃ gantvā pivitvā ekasmiṃ ṭhāne nipanno niddāyitvā manussānaṃ bhojanavelāya ‘‘paṇītabhikkhaṃ labhissāmī’’ti upakaṭṭhe majjhanhike uṭṭhāya dhammakaraṇena udakaṃ gahetvā akkhīni puñchitvā piṇḍāya caritvā yāvadatthaṃ bhuñjitvā gihisaṃsaṭṭho kālaṃ vītināmetvā majjhanhe vītivatte paṭikkamati.
Indeed, having entered the village early, taken gruel, gone to the assembly hall, drunk it, and then lain down in one place and slept, at the time when people eat, thinking "I will receive choice alms," one gets up near midday, takes water with a water-strainer, wipes one's eyes, goes for alms, eats one's fill, spends time associating with laypeople, and then departs after midday has passed.
Thật vậy, đi vào làng từ rất sớm, nhận cháo, đến giảng đường để uống, rồi nằm xuống một chỗ ngủ, đến giờ ăn của mọi người, với ý nghĩ "mình sẽ nhận được thức ăn ngon", thức dậy vào lúc gần giữa trưa, lấy nước bằng cái lọc nước, rửa mắt, rồi đi khất thực, ăn no đủ, sau đó giao thiệp với gia chủ, trải qua thời gian, rồi rời đi khi đã qua giữa trưa.
Appicchakathāti, ‘‘āvuso, atricchatā pāpicchatāti ime dhammā pahātabbā’’ti tesu ādīnavaṃ dassetvā ‘‘evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabba’’ntiādinayappavattā kathā.
Talk on fewness of wishes (Appicchakathā) is talk that proceeds in such a way as to show the danger in these things, saying, "Friends, excessive desire and evil desire—these qualities should be abandoned," and "Such fewness of wishes should be adopted," and so on.
Lời nói về sự ít dục (Appicchakathā) nghĩa là lời nói được trình bày theo cách như "Này các hiền giả, sự nhiều dục và sự ác dục, những pháp này cần phải từ bỏ", chỉ ra những tai hại của chúng, và "cần phải thực hành sự ít dục như vậy" v.v.
Tīhi vivekehīti kāyaviveko, cittaviveko, upadhivivekoti imehi tīhi vivekehi.
"With three kinds of seclusion" (Tīhi vivekehi) refers to these three seclusions: bodily seclusion, mental seclusion, and seclusion from the bases of existence (upadhi).
Với ba sự viễn ly (Tīhi vivekehi): viễn ly thân, viễn ly tâm, viễn ly phiền não (upadhi).
Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyaviveko nāma.
Among these, one who walks alone, stands alone, sits alone, lies down alone, enters the village for alms alone, returns alone, undertakes walking meditation alone, moves about alone, dwells alone—this is called bodily seclusion (kāyaviveko).
Trong đó, một mình đi, một mình đứng, một mình ngồi, một mình nằm, một mình vào làng khất thực, một mình trở về, một mình đi kinh hành, một mình đi, một mình sống—đây gọi là viễn ly thân (kāyaviveko).
Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma.
The eight attainments are called mental seclusion (cittaviveko).
Tám thiền chứng (samāpatti) thì gọi là viễn ly tâm (cittaviveko).
Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.
Nibbāna is called seclusion from the bases of existence (upadhiviveko).
Niết Bàn gọi là viễn ly phiền não (upadhiviveko).
Vuttampi hetaṃ – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 57).
It is also said: "Bodily seclusion for those whose bodies are secluded and who delight in renunciation; mental seclusion for those with purified minds who have attained the highest purity; and seclusion from the bases of existence for those individuals who are without bases of existence, who have gone to the unconditioned."
Điều này cũng đã được nói: "Viễn ly thân là của những người có thân viễn ly, những người hoan hỷ trong sự xuất ly; viễn ly tâm là của những người có tâm thanh tịnh, những người đã đạt đến sự thanh tịnh tối thượng; viễn ly phiền não là của những người không còn phiền não, những người đã đạt đến sự giải thoát khỏi các cấu uế" (Mahāni. 57).
Duvidhaṃ vīriyanti kāyikaṃ, cetasikañca vīriyaṃ.
"Two kinds of energy" (Duvidhaṃ vīriyaṃ) are physical and mental energy.
Hai loại tinh tấn (Duvidhaṃ vīriyaṃ): tinh tấn thân và tinh tấn tâm.
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ.
"Virtue" (Sīla) is the fourfold purity of virtue.
Giới (Sīla) nghĩa là Tứ thanh tịnh giới.
Samādhinti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo.
"Concentration" (Samādhi) refers to the eight attainments that are the basis for insight (vipassanā).
Định (Samādhi) nghĩa là tám thiền chứng làm nền tảng cho thiền quán (vipassanā).
Vimuttikathāti vā ariyaphalaṃ ārabbha pavattā kathā.
Talk on liberation (Vimuttikathā) is talk that arises concerning the noble fruits.
Lời nói về sự giải thoát (Vimuttikathā) nghĩa là lời nói liên quan đến quả vị A-la-hán.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is straightforward.
Phần còn lại là rõ ràng.
91-100. Pañcamassa paṭhame dutiye ca natthi vattabbaṃ.
91-100. In the fifth, there is nothing to be said in the first and second suttas.
91-100. Trong kinh thứ năm, kinh thứ nhất và thứ hai không có gì cần nói.
Tatiye ājānanato aññā, uparimaggapaññā heṭṭhimamaggena ñātapariññāya eva jānanato.
In the third, "knowledge" (aññā) means the knowledge of the higher path, knowing through the comprehended understanding of the lower path.
Trong kinh thứ ba, "trí tuệ" (aññā) là sự hiểu biết, trí tuệ về đạo quả cao hơn, là sự hiểu biết từ sự nhận thức đã biết bằng đạo quả thấp hơn.
Tassā pana phalabhāvato maggaphalapaññā taṃsahagatā sammāsaṅkappādayo ca idha ‘‘aññā’’ti vuttā.
And because it is the fruit of that, the path-and-fruit knowledge and the right intentions associated with it are here called "knowledge."
Tuy nhiên, vì là quả của nó, trí tuệ đạo quả cùng với chánh tư duy v.v. được gọi là "trí tuệ" (aññā) ở đây.
Aññāya byākaraṇāni aññābyākaraṇāni.
The declarations of knowledge are declarations of knowledge (aññābyākaraṇāni).
Các lời tuyên bố về trí tuệ là lời tuyên bố về trí tuệ (aññābyākaraṇāni).
Tenevāha ‘‘aññābyākaraṇānīti arahattabyākaraṇānī’’ti.
Therefore, it is said: "Declarations of knowledge are declarations of arahantship."
Do đó, đã nói "lời tuyên bố về trí tuệ nghĩa là lời tuyên bố về A-la-hán quả".
Adhigatamānenāti appatte pattasaññī, anadhigate adhigatasaññī hutvā adhigataṃ mayāti mānena.
"With the conceit of attainment" (Adhigatamānena) means with the conceit "I have attained," having the perception of attainment for what is not attained, and the perception of attainment for what is not yet attained.
Với sự kiêu mạn về những gì đã đạt được (adhigatamānena) nghĩa là với sự kiêu mạn rằng "tôi đã đạt được" khi chưa đạt mà nghĩ là đã đạt, khi chưa chứng ngộ mà nghĩ là đã chứng ngộ.
Catutthādīni uttānatthāneva.
The fourth and subsequent suttas are straightforward in meaning.
Các kinh từ thứ tư trở đi đều có nghĩa rõ ràng.
101-4. Tatiyassa paṭhame natthi vattabbaṃ.
Regarding the first (sutta) of the third (group), there is nothing to be said.
101-4. Trong kinh thứ ba, kinh thứ nhất không có gì cần nói.
Dutiye piṇḍapātādiatthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānaṃ gocaro, vesiyā gocaro assāti vesiyāgocaro, mittasanthavavasena upasaṅkamitabbaṭṭhānanti attho.
In the second (sutta), gocara is a suitable place to approach for alms-round and so on. The meaning of vesiyāgocaro (resort of courtesans) is that a courtesan is a resort, a place to be approached by way of friendly association.
Trong kinh thứ hai, nơi thích hợp để đến vì mục đích khất thực v.v. là gocara (phạm vi hoạt động). Vesiyāgocaro (phạm vi hoạt động của gái mại dâm) nghĩa là nơi cần đến để giao thiệp thân mật.
Vesiyā nāma rūpūpajīviniyo, tā mittasanthavavasena na upasaṅkamitabbā samaṇabhāvassa antarāyakarattā, parisuddhāsayassapi garahāhetuto, tasmā dakkhiṇādānavasena satiṃ upaṭṭhapetvā upasaṅkamitabbaṃ.
Courtesans are those who live by their beauty; they should not be approached by way of friendly association because it is an obstacle to the state of a recluse, and because it is a cause of blame even for one with a pure intention. Therefore, one should approach them with mindfulness established, for the purpose of receiving alms.
Gái mại dâm (vesiyā) là những người sống bằng sắc đẹp. Không nên giao thiệp thân mật với họ vì điều đó gây trở ngại cho đời sống Sa-môn, và là nguyên nhân bị chỉ trích ngay cả đối với người có ý định thanh tịnh. Do đó, khi đến gần, cần phải giữ chánh niệm với ý định bố thí.
Vidhavā vuccanti matapatikā, pavutthapatikā vā.
Vidhavā are called women whose husbands have died or whose husbands are away.
Góa phụ (Vidhavā) được gọi là những người chồng đã chết hoặc chồng đi xa.
Thullakumāriyoti mahallikā anividdhā kumāriyo.
Thullakumāriyo means elderly, unmarried maidens.
Thullakumāriyo là những thiếu nữ lớn tuổi chưa kết hôn.
Paṇḍakāti napuṃsakā.
Paṇḍakā means eunuchs.
Paṇḍakā là những người ái nam ái nữ (hoạn nhân).
Te hi ussannakilesā avūpasantapariḷāhā lokāmisanissitakathābahulā, tasmā na upasaṅkamitabbā.
Indeed, they are full of defilements, with unquenched feverishness, and abound in talk dependent on worldly allurements; therefore, they should not be approached.
Những người này có nhiều phiền não, nhiệt não chưa lắng dịu, và thường nói nhiều về các thú vui thế tục. Do đó, không nên đến gần họ.
Bhikkhuniyo nāma ussannabrahmacariyā.
Bhikkhuniyo are those abounding in the holy life.
Tỳ-kheo-ni (Bhikkhuniyo) là những người có đời sống phạm hạnh dồi dào.
Tathā bhikkhūpi.
Likewise, bhikkhus.
Cũng vậy, Tỳ-kheo (bhikkhūpi).
Aññamaññaṃ visabhāgavatthubhāvato santhavavasena upasaṅkamane katipāheneva brahmacariyantarāyo siyā, tasmā na upasaṅkamitabbā, gilānapucchanādivasena upasaṅkamane satokārinā bhavitabbaṃ.
Since they are of opposing natures to one another, if they approach each other by way of association, an obstacle to the holy life could arise in a few days. Therefore, they should not approach each other. When approaching for inquiring about the sick and so on, one should be cautious.
Vì họ là những đối tượng khác biệt (về giới tính), nếu giao thiệp thân mật, chỉ trong vài ngày có thể gây trở ngại cho đời sống phạm hạnh. Do đó, không nên đến gần họ. Khi đến gần để hỏi thăm bệnh tật v.v., cần phải hành động một cách cẩn trọng.
Tatiyacatutthāni uttānatthāneva.
The third and fourth (suttas) are straightforward in meaning.
Kinh thứ ba và thứ tư có nghĩa rõ ràng.
105. Pañcame mettā etassa atthīti mettaṃ, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ mettaṃ kāyakammaṃ.
105. In the fifth (sutta), that which has mettā (loving-kindness) is mettaṃ. Bodily action arising from that is mettaṃ kāyakammaṃ (bodily action of loving-kindness).
105. Trong kinh thứ năm, có lòng từ bi (mettā) thì gọi là từ bi (mettaṃ). Hành động thân thể phát sinh từ lòng từ bi đó là hành động thân từ bi (mettaṃ kāyakammaṃ).
Esa nayo sesadvayepi.
The same method applies to the other two.
Cũng theo cách này đối với hai điều còn lại.
Āvīti pakāsanaṃ.
Āvī means openly.
Công khai (Āvī) nghĩa là sự biểu lộ.
Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti.
Openness here means being in the presence of the one for whom that bodily action is performed, so it says "sammukhā" (in one's presence).
Sự công khai ở đây là việc hành động thân đó được thực hiện trước mặt người mà nó hướng đến, nên đã nói "trước mặt" (sammukhā).
Rahoti appakāsaṃ.
Raho means secretly.
Thầm kín (Raho) nghĩa là không công khai.
Appakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti.
Secrecy means being out of the sight of the one for whom that bodily action is performed, so it says "parammukhā" (out of one's presence).
Sự không công khai là việc hành động thân đó được thực hiện mà không có sự chứng kiến của người mà nó hướng đến, nên đã nói "sau lưng" (parammukhā).
Imāni mettakāyakammādīni bhikkhūnaṃ vasena āgatāni tesaṃ seṭṭhaparisabhāvato, gihīsupi labbhantiyeva.
These bodily actions of loving-kindness, etc., are mentioned in the context of bhikkhus because of their superior assembly, but they are certainly found among laypeople as well.
Những hành động thân từ bi v.v. này được nói đến trong bối cảnh của các Tỳ-kheo vì họ là hội chúng tối thượng, nhưng chúng cũng có thể tìm thấy ở các gia chủ.
Bhikkhūnañhi mettacittena ābhisamācārikapūraṇaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For bhikkhus, fulfilling the ābhisamācārika (minor rules of conduct) with a mind of loving-kindness is called mettaṃ kāyakammaṃ.
Đối với các Tỳ-kheo, việc hoàn thành các quy tắc ứng xử bằng tâm từ bi được gọi là hành động thân từ bi.
Gihīnaṃ cetiyavandanatthāya bodhivandanatthāya saṅghanimantanatthāya gamanaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhe bhikkhū disvā paccuggamanaṃ pattappaṭiggahaṇaṃ āsanapaññāpanaṃ anugamananti evamādikaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For laypeople, going to venerate a cetiya, to venerate a Bodhi tree, to invite the Saṅgha, seeing bhikkhus who have entered the village for alms and going forth to meet them, receiving their bowls, arranging seats, following them, and so on—these are called mettaṃ kāyakammaṃ.
Đối với các gia chủ, việc đi đến chiêm bái tháp, chiêm bái Bồ-đề, thỉnh Tăng, khi thấy các Tỳ-kheo vào làng khất thực thì đi ra đón, nhận bát, sắp đặt chỗ ngồi, đi theo v.v., những điều này được gọi là hành động thân từ bi.
Bhikkhūnaṃ mettacittena ācārapaññattisikkhāpanaṃ kammaṭṭhānakathanaṃ dhammadesanā tepiṭakampi buddhavacanaṃ mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For bhikkhus, teaching the rules of conduct with a mind of loving-kindness, explaining meditation subjects, and giving Dhamma talks, including the entire Tipiṭaka of the Buddha's words, are called mettaṃ vacīkammaṃ (verbal action of loving-kindness).
Đối với các Tỳ-kheo, việc giảng dạy các quy tắc ứng xử, nói về đề mục thiền định, thuyết pháp, toàn bộ Tam Tạng Phật ngôn bằng tâm từ bi được gọi là hành động khẩu từ bi.
Gihīnaṃ ‘‘cetiyavandanāya gacchāma, bodhivandanāya gacchāma, dhammassavanaṃ karissāma, dīpamālaṃ pupphapūjaṃ karissāma, tīṇi sucaritāni samādāya vattissāma, salākabhattādīni dassāma, vassāvāsikaṃ dassāma, ajja saṅghassa cattāro paccaye dassāma, saṅghaṃ nimantetvā khādanīyādīni saṃvidahatha, āsanāni paññapetha, pānīyaṃ upaṭṭhapetha, saṅghaṃ paccuggantvā ānetha, paññattāsane nisīdāpetha, chandajātā ussāhajātā veyyāvaccaṃ karothā’’tiādikathanakāle mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For laypeople, when they say, "Let's go to venerate the cetiya, let's go to venerate the Bodhi tree, we will listen to the Dhamma, we will offer lamps and flowers, we will undertake and practice the three good conducts, we will give ticket-meals and so on, we will give robes for the Rains Retreat, today we will give the four requisites to the Saṅgha, invite the Saṅgha and arrange edibles and so on, prepare seats, provide drinking water, go forth to meet the Saṅgha and bring them, seat them on the prepared seats, do service with joy and enthusiasm"—such speech is called mettaṃ vacīkammaṃ.
Đối với các gia chủ, khi nói những lời như "Chúng ta hãy đi chiêm bái tháp, đi chiêm bái Bồ-đề, chúng ta sẽ nghe pháp, chúng ta sẽ cúng dường đèn hoa, chúng ta sẽ giữ ba thiện hạnh, chúng ta sẽ cúng dường cơm phiếu v.v., chúng ta sẽ cúng dường y hạ, hôm nay chúng ta sẽ cúng dường bốn vật dụng cho Tăng, hãy thỉnh Tăng và chuẩn bị đồ ăn v.v., hãy sắp đặt chỗ ngồi, hãy chuẩn bị nước uống, hãy ra đón Tăng và đưa vào, hãy mời Tăng ngồi vào chỗ đã sắp đặt, hãy làm công việc phụng sự với lòng hoan hỷ và nhiệt tâm", những điều này được gọi là hành động khẩu từ bi.
Bhikkhūnaṃ pātova uṭṭhāya sarīrappaṭijagganaṃ katvā cetiyaṅgaṇaṃ gantvā vattādīni katvā vivittasenāsane nisīditvā ‘‘imasmiṃ vihāre bhikkhū sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma, gihīnaṃ ‘‘ayyā sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma.
For bhikkhus, rising early in the morning, attending to their bodies, going to the cetiya courtyard, performing duties and so on, sitting in a secluded dwelling, and thinking, "May the bhikkhus in this monastery be happy, free from enmity, free from ill-will"—this is called mettaṃ manokammaṃ (mental action of loving-kindness). For laypeople, thinking, "May the venerable ones be happy, free from enmity, free from ill-will"—this is called mettaṃ manokammaṃ.
Đối với các Tỳ-kheo, vừa mới thức dậy vào buổi sáng, sau khi chăm sóc thân thể, đi đến sân tháp, làm các phận sự, v.v., ngồi tại nơi ở thanh vắng, tư duy rằng “mong các Tỳ-kheo trong tu viện này được an vui, không thù hận, không não hại” gọi là tâm nghiệp từ ái. Đối với các cư sĩ, tư duy rằng “mong các Ngài được an vui, không thù hận, không não hại” gọi là tâm nghiệp từ ái.
Tattha navakānaṃ cīvarakammādīsu sahāyabhāvagamanaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma, therānaṃ pana pādadhovanasiñcanabījanadānādibhedampi sabbaṃ sāmīcikammaṃ sammukhā kāyakammaṃ nāma, ubhayehipi dunnikkhittānaṃ dārubhaṇḍādīnaṃ tesu avaññaṃ akatvā attanā dunnikkhittānaṃ viya paṭisāmanaṃ parammukhā mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
Among these, for novices, going to assist in robe-making and so on is sammukhā kāyakammaṃ. For elders, all proper actions such as washing their feet, watering, fanning, giving, and so on, are sammukhā kāyakammaṃ. For both, tidying up misplaced wooden articles and so on, without disrespecting them, as if they were their own misplaced items, is parammukhā mettaṃ kāyakammaṃ.
Ở đây, đối với các vị tân Tỳ-kheo, việc đi giúp đỡ trong các công việc y phục, v.v. gọi là thân nghiệp từ ái trực diện. Còn đối với các vị Trưởng lão, tất cả các hành vi đúng đắn như rửa chân, tưới cây, dâng quạt, v.v. cũng gọi là thân nghiệp từ ái trực diện. Đối với cả hai, việc thu dọn những vật dụng bằng gỗ, v.v. bị đặt sai chỗ, không khinh thường chúng, mà thu dọn như thể chính mình đã đặt sai chỗ, gọi là thân nghiệp từ ái gián tiếp.
‘‘Devatthero tissatthero’’ti vuttaṃ evaṃ paggayhavacanaṃ sammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma, vihāre asantaṃ pana paṭipucchantassa ‘‘kuhiṃ amhākaṃ devatthero, kuhiṃ amhākaṃ tissatthero, kadā nu kho āgamissatī’’ti evaṃ piyavacanaṃ parammukhā mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
Such words of praise spoken face-to-face as "Devatthera, Tissatthera" are called mettā verbal action (sammukhā mettaṃ vacīkammaṃ). But when inquiring about someone not present in the monastery, saying "Where is our Devatthera? Where is our Tissatthera? When will he come?" – such kind words are called mettā verbal action from afar (parammukhā mettaṃ vacīkammaṃ).
Việc nói những lời tôn kính như “Trưởng lão Devatta, Trưởng lão Tissa” gọi là khẩu nghiệp từ ái trực diện. Còn đối với người hỏi về vị không có mặt trong tu viện, việc nói những lời thân ái như “Trưởng lão Devatta của chúng ta ở đâu? Trưởng lão Tissa của chúng ta ở đâu? Khi nào thì Ngài sẽ trở lại?” gọi là khẩu nghiệp từ ái gián tiếp.
Mettāsinehasiniddhāni pana nayanāni ummīletvā pasannena mukhena olokanaṃ sammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma, ‘‘devatthero tissatthero arogo hotu abyāpajjo’’ti samannāharaṇaṃ parammukhā mettaṃ manokammaṃ nāma.
Opening eyes moist with loving-kindness and affection, and looking with a serene face, is called mettā mental action face-to-face (sammukhā mettaṃ manokammaṃ). Thinking "May Devatthera and Tissatthera be free from illness and suffering" is called mettā mental action from afar (parammukhā mettaṃ manokammaṃ).
Việc mở to đôi mắt đẫm lệ vì từ ái và lòng thương, nhìn với gương mặt hoan hỷ, gọi là ý nghiệp từ ái trực diện. Việc suy niệm “mong Trưởng lão Devatta, Trưởng lão Tissa được vô bệnh, không não hại” gọi là ý nghiệp từ ái gián tiếp.
Kāmañcettha mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanaṃ, pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva.
Although here, opening eyes moist with loving-kindness and affection, and looking with a serene face, is indeed mettā bodily action.
Mặc dù ở đây, việc mở to đôi mắt đẫm lệ vì từ ái và lòng thương, và việc nhìn với gương mặt hoan hỷ, chính là thân nghiệp từ ái.
Yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā, mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
But it is said to be "mettā mental action" with reference to the mind, by virtue of which the eyes are moist with loving-kindness and affection, and the face is serene.
Tuy nhiên, vì đôi mắt đẫm lệ vì từ ái và lòng thương, và gương mặt hoan hỷ là do tâm, nên mới nói là “gọi là ý nghiệp từ ái”.
Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
Things conducive to concentration are samādhisaṃvattanikāni.
Những gì có mục đích đưa đến định, thì gọi là samādhisaṃvattanikāni (hành vi đưa đến định).
Samānasīlataṃ gatoti tesu tesu disābhāgesu viharantehi bhikkhūhi saddhiṃ samānasīlataṃ gato.
Attained sameness of sīla means having attained sameness of sīla with bhikkhus dwelling in various directions.
Samānasīlataṃ gato (đạt được sự đồng giới) nghĩa là đạt được sự đồng giới với các Tỳ-kheo đang trú ở các phương hướng khác nhau.
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā.
By which means this (view) which is evident to both myself and you.
Yāyaṃ (cái này) nghĩa là cái này hiển nhiên đối với tôi và quý vị.
Diṭṭhīti sammādiṭṭhi.
View means right view.
Diṭṭhī (kiến) nghĩa là chánh kiến.
Ariyāti niddosā.
Noble means faultless.
Ariyā (thánh) nghĩa là không lỗi lầm.
Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati niggacchati.
Leads out means it escapes, it goes forth from the suffering of the round of existence.
Niyyāti (dẫn thoát) nghĩa là thoát ra, lìa khỏi khổ luân hồi.
Sayaṃ niyyantīyeva hi taṃsamaṅgipuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati.
Indeed, by itself leading out, it is said to lead that individual endowed with it out of the suffering of the round of existence.
Chính nó tự dẫn thoát, nên được gọi là dẫn dắt người có nó thoát khỏi khổ luân hồi.
Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjakassāti attho.
One who does what the Teacher instructs is one who does that, meaning one who practices as instructed.
Người thực hành lời giáo huấn của Đức Phật, thì gọi là takkaro (người thực hành như vậy), nghĩa là người thực hành đúng như lời giáo huấn.
Dukkhakkhayāyāti sabbadukkhakkhayatthaṃ.
For the destruction of suffering means for the destruction of all suffering.
Dukkhakkhayāya (để đoạn tận khổ) nghĩa là để đoạn tận mọi khổ đau.
Diṭṭhisāmaññagatoti samānadiṭṭhibhāvaṃ upagato.
Attained sameness of view means having attained the state of having the same view.
Diṭṭhisāmaññagato (đạt được sự đồng kiến) nghĩa là đạt được sự đồng nhất về chánh kiến.
111-114. Dutiyassa paṭhame asanthavesu kulesu vissāso etassāti asanthavavissāsī.
In the first of the second (set of suttas), asanthavavissāsī means one who trusts in unfamiliar families.
111-114. Trong kinh đầu tiên của phần thứ hai, người có sự tin tưởng vào các gia đình không thân thiện, thì gọi là asanthavavissāsī (người tin tưởng vào người không thân).
Anissaro hutvā vikappeti saṃvidahati sīlenāti anissaravikappī.
Anissaravikappī means one who plans and arranges by means of sīla, without being in control.
Người không có quyền lực nhưng vẫn sắp đặt, tổ chức theo giới hạnh, thì gọi là anissaravikappī (người sắp đặt không quyền lực).
Vissaṭṭhāni visuṃ khittāni bhedena avatthitāni kulāni ghaṭanatthāya upasevati sīlenāti vissaṭṭhupasevī.
Vissaṭṭhupasevī means one who frequents families that are scattered, separated, or disunited, in order to unite them, by means of sīla.
Người tiếp cận các gia đình bị chia rẽ, bị phân tán để kết nối họ theo giới hạnh, thì gọi là vissaṭṭhupasevī (người tiếp cận người bị phân tán).
Dutiyādīni uttānatthāneva.
The second and subsequent (suttas) are clear in meaning.
Các kinh từ thứ hai trở đi thì có nghĩa rõ ràng.
115-123. Pañcame āvāsamacchariyādīni pañca idha bhikkhuniyā vasena āgatāni, bhikkhussa vasenapi tāni veditabbāni.
In the fifth (sutta), the five kinds of stinginess, such as stinginess regarding dwellings (āvāsamacchariya), are mentioned here in the context of a bhikkhunī, but they should also be understood in the context of a bhikkhu.
115-123. Trong kinh thứ năm, năm loại keo kiệt như keo kiệt chỗ ở, v.v. ở đây được đề cập theo trường hợp của Tỳ-kheo-ni, nhưng cũng nên hiểu theo trường hợp của Tỳ-kheo.
Āvāsamacchariyena hi samannāgato bhikkhu āgantukaṃ disvā ‘‘ettha cetiyassa vā saṅghassa vā parikkhāro ṭhapito’’tiādīni vatvā saṅghikaāvāsaṃ na deti.
Indeed, a bhikkhu endowed with stinginess regarding dwellings, seeing a visiting monk, says "Here are the requisites of the cetiya or the Saṅgha," and so forth, and does not give a Saṅgha dwelling.
Một Tỳ-kheo bị keo kiệt chỗ ở sẽ thấy một vị khách tăng và nói “đây là nơi cất giữ vật dụng của tháp hoặc của Tăng chúng”, v.v., và không cấp chỗ ở thuộc Tăng chúng.
Kulamacchariyena samannāgato bhikkhu tehi tehi kāraṇehi ādīnavaṃ dassetvā attano upaṭṭhāke kule aññesaṃ pavesampi nivāreti.
A bhikkhu endowed with stinginess regarding families, by various reasons, points out dangers and prevents others from entering his supporting families.
Một Tỳ-kheo bị keo kiệt gia đình sẽ chỉ ra những nguy hiểm vì những lý do này nọ, và ngăn cản người khác tiếp cận các gia đình hộ độ của mình.
Lābhamacchariyena samannāgato saṅghikampi lābhaṃ maccharāyanto yathā aññe na labhanti, evaṃ karoti attanā visamanissitatāya balavanissitatāya ca.
A bhikkhu endowed with stinginess regarding gains, being stingy even with Saṅgha gains, acts in such a way that others do not receive them, due to his own uneven attachment and strong attachment.
Một Tỳ-kheo bị keo kiệt lợi lộc sẽ keo kiệt cả lợi lộc của Tăng chúng, và hành động sao cho người khác không nhận được, do sự bám víu không đúng đắn và sự bám víu mạnh mẽ của chính mình.
Vaṇṇamacchariyena samannāgato attano vaṇṇaṃ vaṇṇeti, paresaṃ vaṇṇe ‘‘kiṃ vaṇṇo eso’’ti taṃ taṃ dosaṃ vadati.
A bhikkhu endowed with stinginess regarding praise praises his own praise, and regarding the praise of others, he speaks various faults, saying "What kind of praise is that?"
Một Tỳ-kheo bị keo kiệt danh tiếng sẽ tán dương danh tiếng của mình, và nói những lỗi lầm này nọ về danh tiếng của người khác, “danh tiếng đó là gì?”
Vaṇṇoti cettha sarīravaṇṇopi, guṇavaṇṇopi veditabbo.
Here, praise (vaṇṇa) should be understood as both physical appearance and quality/virtue.
Ở đây, vaṇṇo (danh tiếng) nên được hiểu là cả dung mạo và phẩm chất.
Dhammamacchariyena samannāgato – ‘‘imaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā eso maṃ abhibhavissatī’’ti aññassa na deti.
A bhikkhu endowed with stinginess regarding Dhamma does not give this Dhamma to another, thinking "Having learned this Dhamma, he will surpass me."
Một Tỳ-kheo bị keo kiệt pháp sẽ không ban pháp cho người khác, nghĩ rằng “nếu người này học pháp này, họ sẽ vượt qua tôi”.
Yo pana – ‘‘ayaṃ imaṃ dhammaṃ uggahetvā aññathā atthaṃ viparivattetvā nāsessatī’’ti dhammanuggahena vā – ‘‘ayaṃ imaṃ dhammaṃ uggahetvā uddhato unnaḷo avūpasantacitto apuññaṃ pasavissatī’’ti puggalānuggahena vā na deti, na taṃ macchariyaṃ.
However, if one does not give, thinking, "This person will learn this Dhamma and pervert its meaning, thereby destroying it," out of concern for the Dhamma, or thinking, "This person will learn this Dhamma and become arrogant, conceited, and restless in mind, thereby accumulating demerit," out of concern for the individual, that is not stinginess.
Tuy nhiên, nếu một người không ban pháp vì nghĩ rằng “người này sẽ học pháp này và bóp méo ý nghĩa theo cách khác để phá hoại” (vì lợi ích của giáo pháp), hoặc vì nghĩ rằng “người này sẽ học pháp này và trở nên kiêu ngạo, ngạo mạn, tâm không an tịnh, và tạo ra điều bất thiện” (vì lợi ích của cá nhân), thì đó không phải là keo kiệt.
Dhammoti cettha pariyattidhammo adhippeto.
Here, by Dhamma, the Dhamma of learning (pariyatti) is intended.
Ở đây, dhammo (pháp) được hiểu là pháp học (Pariyatti Dhamma).
Paṭivedhadhammo hi ariyānaṃyeva hoti, te ca naṃ na maccharāyanti macchariyassa sabbaso pahīnattāti tassa asambhavo eva.
For the Dhamma of penetration (paṭivedha) belongs only to the noble ones, and they are not stingy with it, as stinginess has been completely abandoned by them, so its occurrence is impossible.
Vì pháp chứng đắc (Paṭivedha Dhamma) chỉ thuộc về các bậc Thánh, và các Ngài không keo kiệt nó vì lòng keo kiệt đã hoàn toàn đoạn trừ, nên sự keo kiệt đó không thể xảy ra.
Tattha āvāsamacchariyena lohagehe paccati, yakkho vā peto vā hutvā tasseva āvāsassa saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvā carati.
Therein, due to stinginess regarding a dwelling, one is tormented in the Copper Hell, or becoming a yakkha or a peta, one wanders about carrying the refuse of that very dwelling on one's head.
Trong đó, do keo kiệt chỗ ở, người đó bị thiêu đốt trong nhà sắt, hoặc trở thành dạ-xoa hay ngạ quỷ, vác rác của chính chỗ ở đó trên đầu mà đi.
Kulamacchariyena appabhogo hoti.
Due to stinginess regarding families, one becomes poor.
Do keo kiệt gia đình, người đó trở nên ít tài sản.
Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati, saṅghassa vā gaṇassa vā lābhaṃ maccharāyitvā puggalikaparibhogena vā paribhuñjitvā yakkho vā peto vā mahāajagaro vā hutvā nibbattati.
Due to stinginess regarding gains, one is reborn in the excrement hell, or having been stingy with the gains of the Saṅgha or a group, or having consumed them for personal use, one is reborn as a yakkha, a peta, or a great python.
Do keo kiệt lợi lộc, người đó tái sinh vào địa ngục phân uế, hoặc do keo kiệt lợi lộc của Tăng chúng hay của một nhóm, hoặc do hưởng thụ cá nhân, người đó tái sinh thành dạ-xoa, ngạ quỷ, hoặc đại mãng xà.
Vaṇṇamacchariyena bhavesu nibbattassa vaṇṇo nāma na hoti.
Due to stinginess regarding beauty, one who is reborn in future existences has no beauty.
Do keo kiệt danh tiếng, khi tái sinh trong các cõi, người đó không có dung mạo.
Dhammamacchariyena kukkuḷaniraye nibbattati.
Due to stinginess regarding the Dhamma, one is reborn in the Kukkuḷa Hell.
Do keo kiệt pháp, người đó tái sinh vào địa ngục Kukkuḷa.
Chaṭṭhādīni uttānatthāneva.
The sixth and subsequent meanings are straightforward.
Các kinh từ thứ sáu trở đi thì có nghĩa rõ ràng.
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū.
131. In the first discourse of the fourth chapter, atthaññū means one who knows what is beneficial.
131. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, atthaññū (biết lợi ích) nghĩa là biết điều lợi ích.
Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya.
Here, the word attha is a synonym for benefit, as in "one's own benefit, others' benefit," and so on.
Ở đây, từ attha có nghĩa là lợi ích, như trong các cụm từ “lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác”, v.v. (Mahāni. 69; Cūḷani. Mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; Paṭi. Ma. 3.5).
Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti.
And because he knows what is beneficial for others and thereby delights them, it is said, "knows how to delight."
Và vì người đó biết điều lợi ích cho người khác và làm cho họ hoan hỷ, nên được nói là “rañjituṃ jānātī” (biết làm cho hoan hỷ).
Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane.
Daṇḍe means in punishment appropriate to the offense.
Daṇḍe (về hình phạt) nghĩa là về việc trừng phạt tương xứng với tội lỗi.
Balamhīti balakāye.
Balamhī means in the armed forces.
Balamhī (về quân đội) nghĩa là về lực lượng quân sự.
Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe.
Pañca atthe means the five kinds of benefits: one's own benefit, others' benefit, both benefits, benefit in this present life, and benefit in the future life.
Pañca atthe (năm lợi ích) nghĩa là năm loại lợi ích: lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, lợi ích cho cả hai, lợi ích hiện tại, và lợi ích tương lai.
Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme.
Cattāro dhamme means the four noble truths, or the four dhammas categorized as the sensual realm, the fine-material realm, the immaterial realm, and the supramundane.
Cattāro dhamme (bốn pháp) nghĩa là bốn Thánh đế, hoặc bốn pháp thuộc cõi dục, cõi sắc, cõi vô sắc và cõi siêu thế.
Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
It is said "knows the measure of receiving and consuming" because by knowing the measure of receiving and consuming, the knowledge of the measure of seeking and spending is also implied.
Chính do sự biết đủ trong việc thọ nhận và thọ dụng mà sự biết đủ trong việc tìm cầu và phân phát cũng được hiểu là đã được nói đến, nên chỉ nói là "biết đủ trong việc thọ nhận và thọ dụng".
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ.
That which surpasses, overcomes, or is superior is uttara; that which has no superior is anuttara.
"Uttara" nghĩa là vượt qua, vượt trội, hay chiến thắng. "Anuttara" nghĩa là không có gì vượt trội hơn ở đây.
Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ.
The Buddha's teaching of the Dhamma, which is unsurpassed and incomparable, and which has been delivered hundreds of times in various assemblies of gods and humans to bring about their penetration of the noble truths, is the Dhamma-wheel.
Pháp Luân (Dhammacakka) là giáo pháp của Đức Thế Tôn đã được thuyết giảng không gì vượt trội, không gì sánh bằng, nhiều trăm lần trong vô số hội chúng chư thiên và loài người, với mục đích giúp họ chứng ngộ Tứ Diệu Đế.
Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā.
Moreover, the Dhamma teaching that, for the very first time, brought about the penetration of the four noble truths for the eighteen-fold assembly of brahmās, led by Aññāta Koṇḍañña, is preeminently called the Dhamma-wheel.
Hơn nữa, giáo pháp đầu tiên khiến vô số chư thiên, đứng đầu là Tôn giả Aññāta-Koṇḍañña, chứng ngộ Tứ Diệu Đế, được gọi một cách đặc biệt là Pháp Luân.
Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ.
Therein, it is the Dhamma of the foundations of mindfulness and the Abhidhamma that is called a wheel in the sense of 'turning' or 'setting in motion', hence Dhamma-wheel.
Ở đây, chính Vi Diệu Pháp về niệm xứ là Pháp Luân (Dhammacakka) vì nó có tính cách vận hành (pavattanaṭṭhena cakka).
Cakka nti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ.
Or, a wheel is an injunction, and it is not separate from the Dhamma; it is Dhamma and it is a wheel, hence Dhamma-wheel.
Hoặc "Cakka" là quyền uy, không rời khỏi Pháp, và đó là Pháp và cũng là quyền uy, nên gọi là Pháp Luân (Dhammacakka).
Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ.
It is also called Dhamma-wheel because it turns by means of the Dhamma, by means of justice.
Pháp Luân (Dhammacakka) cũng có nghĩa là quyền uy được vận hành bằng Pháp, bằng lẽ phải.
Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41).
As it is said, "It turns the Dhamma and it is a wheel, hence Dhamma-wheel; it turns a wheel and it is Dhamma, hence Dhamma-wheel; it turns by means of the Dhamma, hence Dhamma-wheel," and so on.
Như đã nói: "Vận hành Pháp và quyền uy nên là Pháp Luân; vận hành quyền uy và Pháp nên là Pháp Luân; vận hành bằng Pháp nên là Pháp Luân" v.v... (Paṭi. Ma. 2.40-41).
Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ.
Appaṭivattiyaṃ means irresistible, due to the unsurpassed nature of the Dhamma-wheel of the Buddha, the Lord of Dhamma, the Perfectly Enlightened One.
"Không thể bị chuyển" (Appaṭivattiyaṃ) nghĩa là không thể bị bác bỏ, do Pháp Luân của Đức Sammāsambuddha, bậc Pháp Vương, là vô thượng.
Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi.
By whom, then, is it irresistible? He says: "by a recluse or" and so on.
Vậy bởi ai mà không thể bị chuyển? Lời dạy là: "bởi Sa-môn hay" v.v...
Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena.
Therein, samaṇena means by one who has gone forth into homelessness.
Trong đó, "bởi Sa-môn" (samaṇenā) nghĩa là bởi người đã xuất gia.
Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena.
Brāhmaṇenā means by a born brāhmaṇa.
"Bởi Bà-la-môn" (brāhmaṇenā) nghĩa là bởi Bà-la-môn theo dòng dõi.
Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi.
For the recluses and brāhmaṇas who have attained the ultimate goal of the Dispensation, there is no opposing thought whatsoever.
Thật vậy, đối với các Sa-môn, Bà-la-môn tối thượng của giáo pháp, tâm chống đối không hề có.
Devenāti kāmāvacaradevena.
Devenā means by a deva of the sensual realm.
"Bởi chư thiên" (devenā) nghĩa là bởi chư thiên cõi Dục giới.
Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena.
Kenacī means by any remaining member of the assembly.
"Bởi bất cứ ai" (kenacī) nghĩa là bởi bất cứ thành viên hội chúng còn lại nào.
Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ.
By this much, the complete inclusion of all eight assemblies should be understood.
Đến đây, cần phải hiểu rằng tất cả tám hội chúng đều được bao gồm trọn vẹn.
Lokasminti sattaloke.
Lokasmiṃ means in the world of beings.
"Trong thế gian" (lokasmiṃ) nghĩa là trong chúng sanh giới.
132. Dutiye cakkavattivattanti dasavidhaṃ, dvādasavidhaṃ vā cakkavattibhāvāvahaṃ vattaṃ.
132. In the second, the duties of a Cakkavatti are ten-fold or twelve-fold practices that lead to the state of a Cakkavatti.
132. Trong kinh thứ hai, "phép tắc Chuyển Luân Vương" (cakkavattivatta) là mười loại, hoặc mười hai loại phép tắc đưa đến địa vị Chuyển Luân Vương.
Tattha antojanasmiṃ balakāye dhammikāyeva rakkhāvaraṇaguttiyā saṃvidhānaṃ, khattiyesu, anuyantesu, brāhmaṇagahapatikesu, negamajānapadesu, samaṇabrāhmaṇesu, migapakkhīsu, adhammikapaṭikkhepo, adhanānaṃ dhanānuppadānaṃ, samaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā pañhapucchananti idaṃ dasavidhaṃ cakkavattivattaṃ.
Therein, the ten-fold duties of a Cakkavatti are: the arrangement for righteous protection, guarding, and security for the internal populace and the armed forces; for khattiyas, for followers, for brahmins and householders, for town and country dwellers, for ascetics and brahmins, for beasts and birds; the rejection of unrighteousness; the provision of wealth to the poor; and approaching ascetics and brahmins to ask questions.
Trong đó, việc sắp đặt sự bảo vệ, che chở, giữ gìn đúng Pháp cho người trong nội cung và quân đội; đối với các vương tộc, các chư hầu, các Bà-la-môn gia chủ, các cư dân thành thị và nông thôn, các Sa-môn Bà-la-môn, các loài chim thú; việc ngăn cấm điều phi pháp; việc ban phát tài sản cho người nghèo; việc đến gần các Sa-môn Bà-la-môn để hỏi các vấn đề – đây là mười loại phép tắc Chuyển Luân Vương.
Idameva ca gahapatike pakkhijāte ca visuṃ katvā gahaṇavasena dvādasavidhaṃ.
And these same duties become twelve-fold by specifically including householders and bird species separately.
Chính điều này, khi tách riêng các gia chủ và các loài chim, trở thành mười hai loại.
Pitarā pavattitameva anuppavattetīti dasavidhaṃ vā dvādasavidhaṃ vā cakkavattivattaṃ pūretvā nisinnassa puttassa aññaṃ pātubhavati, so taṃ pavatteti.
He causes to roll on that which was rolled on by his father means that for a son who sits having fulfilled the ten-fold or twelve-fold duties of a Cakkavatti, another wheel arises, and he causes it to roll on.
"Vận hành tiếp tục điều đã được cha vận hành" (pitarā pavattitameva anuppavattetī) nghĩa là khi một người con ngồi vào ngôi vị, sau khi hoàn thành mười hoặc mười hai loại phép tắc Chuyển Luân Vương, một bánh xe khác xuất hiện, và người con đó vận hành nó.
Ratanamayattā pana sadisaṭṭhena tadevetanti katvā ‘‘pitarā pavattita’’nti vuttaṃ.
However, because it is made of jewels and similar in nature, it is considered the same, and therefore it is said, "rolled on by his father."
Tuy nhiên, do nó được làm bằng ngọc báu và có tính chất tương tự, nên coi như là cùng một bánh xe và được nói là "do cha vận hành".
Yasmā vā so ‘‘appossukko, tvaṃ deva, hohi, ahamanusāsissāmī’’ti āha.
Or, because he said, "Be unconcerned, O king; I will instruct."
Hoặc vì người con nói: "Tâu Thiên vương, xin ngài hãy bớt lo âu, con sẽ cai trị".
Tasmā pitarā pavattitaṃ āṇācakkaṃ anuppavatteti nāmāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, it should be understood that the meaning here is that he causes the wheel of command, which was rolled on by his father, to roll on.
Vì vậy, ở đây, cần hiểu ý nghĩa là người con vận hành tiếp bánh xe quyền uy đã được cha vận hành.
Yañhi attano puññānubhāvasiddhaṃ cakkaratanaṃ, taṃ nippariyāyato tena pavattitaṃ nāma, netaranti paṭhamanayo vutto.
Indeed, the wheel-treasure, which is achieved through one's own merit, is truly caused to roll on by him, not by another; thus, the first interpretation is stated.
Thật vậy, bánh xe báu thành tựu nhờ phước báu của chính mình thì mới là do người đó vận hành một cách trực tiếp, không phải bánh xe khác. Đó là cách giải thích thứ nhất.
Yasmā pavattitasseva anuvattanaṃ, paṭhamanayo ca taṃsadise tabbohāravasena vuttoti taṃ anādiyitvā dutiyanayo vutto.
Since there is only a following of what has already been rolled on, and the first interpretation is stated in terms of a similar thing by that designation, disregarding that, the second interpretation is stated.
Vì việc vận hành tiếp chỉ áp dụng cho cái đã được vận hành, và cách giải thích thứ nhất được nói theo cách gọi tên cái tương tự, nên không chấp nhận cách đó mà đưa ra cách giải thích thứ hai.
134. Catutthe ‘‘ubhato sujāto’’ti ettake vutte yehi kehici dvīhi bhāgehi sujātatā paññāpeyya, sujāta-saddo ca ‘‘sujāto cārudassano’’tiādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553; theragā. 818) ārohasampattipariyāyoti jātivasena sujātataṃ vibhāvetuṃ ‘‘mātito ca pitito cā’’ti vuttaṃ.
134. In the fourth, when "well-born on both sides" is stated, it signifies being well-born by any two aspects, and the word sujāta (well-born) in phrases like "sujāto cārudassano" (well-born, charming to behold) refers to perfection of stature; therefore, to clarify being well-born by birth, it is said "from the mother and from the father."
134. Trong kinh thứ tư, sau khi nói "ubhato sujāto" (sinh ra tốt đẹp từ hai phía), để chỉ rõ sự sinh ra tốt đẹp từ hai phương diện nào đó, và vì từ "sujāta" (sinh ra tốt đẹp) trong các ngữ cảnh như "sujāto cārudassano" (sinh ra tốt đẹp, dung mạo khả ái) (Ma. Ni. 2.399; Su. Ni. 553; Theragā. 818) là một từ đồng nghĩa với sự hoàn hảo về vóc dáng, nên đã nói "mātito ca pitito cā" (từ mẹ và từ cha) để làm rõ sự sinh ra tốt đẹp về dòng dõi.
Anorasaputtavasenapi loke mātupitusamaññā dissati, idha pana sā orasaputtavasena icchitāti dassetuṃ ‘‘saṃsuddhaggahaṇiko’’ti vuttaṃ.
In the world, the designation of mother and father is also seen in the case of adopted sons, but here it is desired to be in the case of a natural son; to show this, it is said "of purified conception."
Trong thế gian, danh xưng cha mẹ cũng được thấy áp dụng cho con nuôi, nhưng ở đây, nó được mong muốn theo nghĩa con ruột, nên đã nói "saṃsuddhaggahaṇiko" (có dòng dõi thuần khiết).
Gabbhaṃ gaṇhāti dhāretīti gahaṇī, gabbhāsayasaññito mātukucchippadeso.
Gahaṇī is that which receives and holds the embryo, referring to the mother's womb, the place of the embryo.
"Gahaṇī" là nơi tiếp nhận, giữ gìn bào thai, tức là phần tử cung của người mẹ.
Tenāha ‘‘saṃsuddhāya mātukucchiyā samannāgato’’ti.
Therefore, it is said, "endowed with a purified mother's womb."
Vì vậy, đã nói "saṃsuddhāya mātukucchiyā samannāgato" (sinh ra từ một tử cung thanh tịnh của người mẹ).
Yathābhuttassa āhārassa vipācanavasena gaṇhanato achaḍḍanato gahaṇī, tejodhātu.
Gahaṇī is the element of heat (tejodhātu) which receives and digests the food that has been eaten, and does not reject it.
"Gahaṇī" cũng là yếu tố lửa (tejodhātu) vì nó tiếp nhận thức ăn đã ăn và tiêu hóa, không thải bỏ.
Pitā ca mātā ca pitaro.
Father and mother are pitaro.
Cha và mẹ là "pitaro" (cha mẹ).
Pitūnaṃ pitaro pitāmahā.
The fathers of the fathers are pitāmahā (grandfathers).
Cha mẹ của cha mẹ là "pitāmahā" (ông bà nội).
Tesaṃ yugo pitāmahayugo, tasmā yāva sattamā pitāmahayugā, pitāmahadvandāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Their pair is the pitāmahayuga (pair of grandfathers); therefore, the meaning here should be understood as "up to the seventh pair of grandfathers," i.e., pairs of grandfathers.
Cặp ông bà nội là "pitāmahayugo" (cặp ông bà nội), vì vậy, "yāva sattamā pitāmahayugā" (cho đến bảy cặp ông bà nội) – ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Evañhi pitāmahaggahaṇeneva mātāmahopi gahitoti so aṭṭhakathāyaṃ visuṃ na uddhato.
In this way, by the inclusion of grandfathers, grandmothers are also included, and therefore they are not mentioned separately in the commentary.
Thật vậy, khi nói "pitāmahā" (ông bà nội) thì bà ngoại cũng được bao gồm, nên trong chú giải không đề cập riêng.
Yuga-saddo cettha ekasesanayena daṭṭhabbo ‘‘yugo ca yugo ca yugo’’ti.
And the word yuga here should be understood by the ekasesa method, meaning "a pair and a pair and a pair."
Và từ "yuga" (cặp) ở đây cần được hiểu theo cách lược bỏ một phần (ekasesanayena): "một cặp và một cặp là một cặp".
Evañhi tattha tattha dvinnaṃ gahitameva hoti.
In this way, a pair is included in each instance.
Như vậy, ở mỗi chỗ đều bao gồm cả hai.
Tenāha ‘‘tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā’’ti.
Therefore, it is said, "all ancestors beyond that are included by the term 'grandfathers'."
Vì vậy, đã nói: "từ đó trở lên, tất cả tổ tiên đều được bao gồm trong cách gọi ông bà nội".
Purisaggahaṇañcettha ukkaṭṭhaniddesavasena katanti daṭṭhabbaṃ.
And the inclusion of "men" here should be understood as an indication of superiority.
Và cách gọi "purisa" (người nam) ở đây cần được hiểu là theo cách diễn đạt tối thượng.
Evañhi ‘‘mātito’’ti pāḷivacanaṃ samatthitaṃ hoti.
In this way, the Pāli word "mātito" (from the mother) is supported.
Như vậy, lời Pali "mātito" (từ mẹ) được làm rõ.
Akkhittoti appattakkhepo.
Akkhitto means not rejected.
"Akkhitto" (không bị chê trách) nghĩa là không bị chê trách trước mắt.
Anavakkhittoti sampattavivādādīsu na avakkhitto na chaḍḍito.
Anavakkhitto means not rejected or cast aside in disputes that have arisen.
"Anavakkhitto" (không bị bỏ rơi) nghĩa là không bị chê bai, không bị bỏ rơi trong các cuộc tranh cãi đã xảy ra.
Jātivādenāti hetumhi karaṇavacananti dassetuṃ ‘‘kena kāraṇenā’’tiādi vuttaṃ.
To show that "by reason of birth" is the instrumental case of cause, "by what reason" and so on is stated.
Để chỉ rõ "jātivādena" (bởi dòng dõi) là cách nói nguyên nhân (hetumhi karaṇavacana), đã nói "kena kāraṇenā" (bởi nguyên nhân nào) v.v...
Ettha ca ‘‘ubhato…pe… pitāmahayugā’’ti etena khattiyassa yonidosābhāvo dassito saṃsuddhaggahaṇikabhāvakittanato.
And here, by "well-born... up to the seventh pair of grandfathers," the absence of fault in the lineage of the khattiya is shown, by praising his state of purified conception.
Ở đây, "ubhato…pe… pitāmahayugā" (từ hai phía… cho đến bảy cặp ông bà nội) đã chỉ ra sự không có khuyết điểm về dòng dõi của vị Sát-đế-lợi, vì đã ca ngợi sự có dòng dõi thuần khiết.
‘‘Akkhitto’’ti iminā kiriyāparādhābhāvo.
By "akkhitto" (not rejected), the absence of fault in conduct.
"Akkhitto" (không bị chê trách) chỉ ra sự không có tội lỗi trong hành động.
Kiriyāparādhena hi sattā khepaṃ pāpuṇanti.
For beings fall into rejection due to faults in conduct.
Thật vậy, chúng sanh bị chê trách do tội lỗi trong hành động.
‘‘Anupakkuṭṭho’’ti iminā ayuttasaṃsaggābhāvo.
By "anupakkuṭṭho" (not reproached), the absence of improper association.
"Anupakkuṭṭho" (không bị quở trách) chỉ ra sự không có mối quan hệ không phù hợp.
Ayuttasaṃsaggañhi paṭicca sattā akkosaṃ labhanti.
For beings receive reproach due to improper association.
Thật vậy, chúng sanh bị mắng nhiếc do mối quan hệ không phù hợp.
Aḍḍhatā nāma vibhavasampannatā, sā taṃ taṃ upādāyupādāya vuccatīti āha ‘‘yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī’’ti.
Aḍḍhatā (richness) is being endowed with wealth; it is stated in relation to various things, so it is said, "whoever is rich with his own wealth."
"Aḍḍhatā" (giàu có) nghĩa là có tài sản phong phú, điều này được nói tùy theo từng trường hợp, nên đã nói "yo koci attano santakena vibhavena aḍḍho hotī" (bất cứ ai giàu có với tài sản của mình).
Tathā mahaddhanatāpīti taṃ ukkaṃsagataṃ dassetuṃ ‘‘mahatā aparimāṇasaṅkhena dhanena samannāgato’’ti vuttaṃ.
Similarly, regarding great wealth, to show its excellence, it is said, "endowed with immense, immeasurable wealth."
Tương tự, "mahaddhanatā" (đại phú) cũng vậy, để chỉ rõ sự tối thượng của nó, đã nói "mahatā aparimāṇasaṅkhena dhanena samannāgato" (có tài sản lớn, vô số).
Bhuñjitabbato paribhuñjitabbato visesato kāmā bhogā nāmāti āha ‘‘pañcakāmaguṇavasenā’’ti.
Because they are to be enjoyed and consumed, sense objects are specifically called enjoyments; thus, it is said, "by means of the five strands of sense pleasure."
Do có thể được thọ hưởng, có thể được tiêu dùng một cách đặc biệt, nên các dục lạc được gọi là "bhogā" (của cải), vì vậy đã nói "pañcakāmaguṇavasenā" (theo nghĩa năm dục lạc).
Koṭṭhaṃ vuccati dhaññassa āvasanaṭṭhānaṃ, koṭṭhabhūtaṃ agāraṃ koṭṭhāgāraṃ.
'Koṭṭha' is said to be a place for storing grain; a house that serves as a 'koṭṭha' is a "koṭṭhāgāra."
"Koṭṭhaṃ" được gọi là nơi chứa lúa, ngôi nhà chứa lúa là "koṭṭhāgāraṃ" (kho lúa).
Tenāha ‘‘dhaññena ca paripuṇṇakoṭṭhāgāro’’ti.
Therefore, it is said, "having storehouses full of grain."
Vì vậy, đã nói "dhaññena ca paripuṇṇakoṭṭhāgāro" (kho lúa đầy ắp ngũ cốc).
Evaṃ sāragabbhaṃ koso, dhaññapariṭṭhapanaṭṭhānañca koṭṭhāgāranti dassetvā idāni tato aññathā taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having shown that 'kosa' (treasury) means containing essence (wealth) and 'koṭṭhāgāra' is a place for storing grain, now, to show it otherwise, the phrase "or else" and so on is stated.
Sau khi chỉ rõ "koso" là cái vỏ chứa lõi và "koṭṭhāgāraṃ" là nơi chứa ngũ cốc, bây giờ để chỉ rõ nó theo một nghĩa khác, đã nói "atha vā" (hoặc là) v.v...
Tattha yathā asino tikkhabhāvaparihārako paṭicchado ‘‘koso’’ti vuccati.
In this regard, just as the cover that protects a sword from sharpness is called a "kosa."
Trong đó, giống như cái bao che để bảo vệ lưỡi kiếm sắc bén được gọi là "koso" (vỏ kiếm).
Evaṃ rañño tikkhabhāvaparihāraṃ katvā caturaṅginī senā kosoti āha ‘‘catubbidho koso hatthī assā rathā pattī’’ti.
Similarly, having provided protection for the king's sharpness, the fourfold army is called 'kosa'; thus, it is said, "the fourfold kosa: elephants, horses, chariots, and infantry."
Như vậy, sau khi tránh khỏi sự khó chịu của nhà vua, kho tàng của quân đội bốn binh chủng là: ‘‘bốn loại kho tàng: voi, ngựa, xe, bộ binh’’.
Vatthakoṭṭhāgāraggahaṇeneva sabbassapi bhaṇḍaṭṭhapanaṭṭhānassa gahitattā ‘‘tividhaṃ koṭṭhāgāra’’nti vuttaṃ.
By the inclusion of a clothes storehouse, all places for storing goods are encompassed; thus, it is said, "the threefold koṭṭhāgāra."
Chỉ riêng việc lấy kho chứa y phục đã bao hàm tất cả các nơi cất giữ vật dụng, nên được gọi là “ba loại kho”.
Yassā paññāya vasena puriso ‘‘paṇḍito’’ti vuccati, taṃ paṇḍiccanti āha ‘‘paṇḍiccena samannāgato’’ti.
That wisdom by virtue of which a person is called "wise" is 'paṇḍicca'; thus, it is said, "endowed with wisdom."
Trí tuệ nhờ đó một người được gọi là “bậc hiền trí” (paṇḍita), trí tuệ ấy được gọi là paṇḍicca. Do đó, có câu “đầy đủ trí tuệ (paṇḍicca)”.
Taṃtaṃitikattabbatāsu chekabhāvo byattabhāvo veyyattiyaṃ.
Skillfulness and proficiency in various duties is veyyattiyaṃ.
Sự khéo léo, tinh thông trong các bổn phận khác nhau là veyyattiyaṃ (sự tinh thông).
Sammohaṃ hiṃsati vidhamatīti medhā, sā etassa atthīti medhāvī.
That which destroys and dispels delusion is 'medhā'; one who possesses it is medhāvī.
Cái gì làm hại và xua tan sự si mê thì gọi là medhā (trí tuệ). Người nào có medhā thì gọi là medhāvī (người có trí tuệ).
Ṭhāne ṭhāne uppatti etissā atthīti ṭhānuppatti, ṭhānaso uppajjanapaññā.
That which arises in various situations is ṭhānuppatti, wisdom that arises appropriately.
Sự phát sinh ở từng nơi, từng chỗ thì gọi là ṭhānuppatti, tức là trí tuệ phát sinh một cách thích đáng.
Vaḍḍhiattheti vaḍḍhisaṅkhāte atthe.
Vaḍḍhiatthe means in the sense of growth.
Vaḍḍhiatthe có nghĩa là trong ý nghĩa tăng trưởng.
135-9. Pañcame hatthisminti hatthisippe.
135-9. In the fifth, hatthismiṃ means in the elephant craft.
135-9. Trong kinh thứ năm, hatthismiṃ có nghĩa là nghề voi.
Hatthīti hi hatthivisayattā hatthisannissitattā ca hatthisippaṃ gahitaṃ.
For 'hatthī' (elephant) here, due to its connection with elephants and its reliance on elephants, the elephant craft is understood.
Vì liên quan đến voi và dựa vào voi, nên hatthī được hiểu là nghề voi.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Vayatīti vayo, sobhanesu katthaci apakkhalanto avitthāyanto tāni sandhāretuṃ sakkotīti attho.
'Vayati' means to decay; the meaning is that one is able to retain them without faltering or scattering them in any excellent matters.
Vayatīti vayo (phai mờ), nghĩa là không bị sai lạc hay không bị phân tán ở những điều tốt đẹp, có thể duy trì chúng.
Na vayo avayo, tāni atthato saddato ca sandhāretuṃ na sakkoti.
Not decaying is 'avaya'; one is unable to retain them in terms of meaning and sound.
Na vayo (không phai mờ) là avayo (không phai mờ), tức là không thể duy trì chúng về mặt ý nghĩa và âm thanh.
Avayo na hotīti anavayo.
That which is not 'avaya' is anavaya.
Không phải là không phai mờ thì là anavayo (không phai mờ).
Dve paṭisedhā pakatiṃ gamentīti āha ‘‘anavayoti samattho’’ti.
Two negations revert to the affirmative; thus, it is said, " anavayo means capable."
Hai sự phủ định trở về trạng thái bình thường, nên có câu “anavayo có nghĩa là có khả năng”.
Chaṭṭhādīni uttānatthāneva.
The sixth and subsequent ones are straightforward in meaning.
Các kinh thứ sáu, v.v. có nghĩa rõ ràng.
141. Pañcamassa paṭhame datvā avajānātīti ettha eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti, so cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati.
141. In the first of the fifth, regarding datvā avajānāti (having given, he despises), one bhikkhu may be very meritorious and obtain the four requisites; having received robes and so on, he asks another bhikkhu of lesser merit.
141. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, datvā avajānāti (sau khi cho thì khinh thường): Ở đây, một tỳ khưu có nhiều phước báu, được bốn vật dụng. Vị ấy nhận y phục, v.v. rồi hỏi ý kiến một vị khác ít phước báu.
Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva.
Even though the former repeatedly asks, the latter still accepts.
Vị kia dù được hỏi đi hỏi lại vẫn nhận.
Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti.
Then the former, becoming slightly angry and wishing to cause embarrassment, says, "This one does not obtain robes and so on by his own nature; he obtains them through us."
Sau đó, vị này hơi tức giận, muốn làm cho vị kia bối rối, bèn nói: “Vị này tự thân không nhận được y phục, v.v., mà nhờ chúng ta mới nhận được.”
Evampi datvā avajānāti nāma.
This is also called datvā avajānāti.
Ngay cả như vậy cũng gọi là sau khi cho thì khinh thường.
Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsananisinnaṭṭhānampi na gacchati.
Another person, living with someone for two or three years, initially treats that person with respect, but as time passes, he shows no regard and does not even go to the place where he is seated.
Một vị khác sống chung với một vị trong hai, ba năm, ban đầu tôn trọng người ấy, nhưng theo thời gian trôi qua thì không còn kính trọng nữa, thậm chí không đến chỗ ngồi của người ấy.
Ayampi puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
This person is called saṃvāsena avajānāti (despises through association).
Người này cũng được gọi là khinh thường qua sự sống chung.
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho, paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho.
Ādheyyamukho means one whose mouth is fixed from the beginning, meaning one whose statement is established from the very first word.
Ādheyyamukho có nghĩa là miệng dễ tin, tức là miệng đã được đặt vào lời nói đầu tiên.
Tatthāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘‘asāruppo eso’’ti katheti.
The method here is this: one person speaks of a suitable bhikkhu as "unsuitable."
Cách giải thích ở đây là: Một người nói về một tỳ khưu đáng kính là “người này không đáng kính”.
Taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati, puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘‘sāruppo aya’’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti.
Having heard that, this person becomes convinced, and even when another suitable bhikkhu says, "This one is suitable," he does not accept his words.
Nghe vậy, người kia tin chắc, dù sau đó có một tỳ khưu đồng phạm hạnh khác nói “người này đáng kính” thì người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó.
Asukena nāma ‘‘asāruppo aya’’nti amhākaṃ kathitanti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti.
He accepts the statement of the former bhikkhu, saying, "So-and-so told us that this one is unsuitable."
Người ấy vẫn giữ lời nói của tỳ khưu đầu tiên rằng: “Vị kia nói với chúng ta rằng ‘người này không đáng kính’.”
Aparopissa dussīlaṃ ‘‘sīlavā’’ti katheti.
Another person speaks of a corrupt person as "virtuous."
Một người khác lại nói về một người ác giới là “có giới hạnh”.
Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo eso bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttepi tassa vacanaṃ aggahetvā purimaṃyeva kathaṃ gaṇhāti.
Believing his words, again, when another says, "This bhikkhu is unsuitable; he is not fit to approach you," he does not accept his words but holds only to the former statement.
Tin lời nói đó, dù sau đó có người khác nói: “Tỳ khưu này không đáng kính, không nên đến gần các vị,” thì người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó mà vẫn giữ lời nói ban đầu.
Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva.
Another accepts what is said in praise, and also accepts what is said in dispraise.
Một người khác thì chấp nhận cả lời khen lẫn lời chê.
Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma ādhātabbamukho, yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
This one is also called ādheyyamukha, meaning one whose mouth is receptive, or one whose mouth is placed wherever he hears something, is the meaning.
Người này cũng được gọi là ādheyyamukho (miệng dễ tin), tức là miệng được đặt vào bất cứ điều gì mình nghe.
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālappatitattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo.
Lolo means wavering due to the temporary nature of faith and so on, being agitated by lack of faith and so on.
Lolo (dễ thay đổi) là do lòng tin, v.v. chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, bị lay động bởi sự vô tín, v.v.
Ittarabhattītiādīsu punappunaṃ bhajanena saddhāva bhattipemaṃ.
In phrases like ittarabhattī (temporary devotion), devotion-love is faith itself, through repeated association.
Ittarabhattī (lòng tin nhất thời), v.v. là lòng tin và tình yêu thương phát sinh do sự gắn bó lặp đi lặp lại.
Saddhāpemampi gehassitapemampi vaṭṭati, pasādo saddhāpasādo.
Devotion-love born of faith, or love based on household life, is acceptable. Confidence is confidence born of faith.
Lòng tin và tình yêu thương (saddhāpema) cũng như tình yêu thương gắn liền với gia đình (gehassitapema) đều được chấp nhận, sự hoan hỷ là saddhāpasādo (sự hoan hỷ do lòng tin).
Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti.
Thus a person is fickle means that a person is called fickle due to having such temporary faith and so on.
Evaṃ puggalo lolo hoti (người ấy dễ thay đổi như vậy) có nghĩa là người ấy được gọi là lolo (dễ thay đổi) do lòng tin nhất thời, v.v.
Haliddirāgo viya, thusarāsimhi koṭṭitakhānuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāne muhuttena kuppati.
Like a turmeric stain, like a pounded stake in a heap of husks, and like a gourd placed on a horse's back, he becomes agitated in a moment in an unstable place.
Giống như màu nghệ, giống như cây cọc bị đập trong đống trấu, giống như quả bí đặt trên lưng ngựa, người ấy dễ nổi giận trong chốc lát ở những nơi không ổn định.
Mando momūhoti aññāṇabhāvena mando, avisayatāya momūho, mahāmūḷhoti attho.
Mando momūho means dull due to ignorance, utterly deluded due to lack of an object, meaning greatly deluded.
Mando momūho (ngu si, mê muội) là mando (ngu si) do thiếu hiểu biết, momūho (mê muội) do không có đối tượng, có nghĩa là rất si mê.
142-3. Dutiye ārabhatīti ettha ārambha-saddo kammakiriyahiṃsanavīriyakopanāpattivītikkamesu vattati.
142-3. In the second sutta, ārabhatī, the word ārambha is used in the sense of action, deed, harm, effort, anger, transgression, and offense.
142-3. Trong kinh thứ hai, ārabhatī (khởi sự) ở đây, từ ārambha được dùng với các nghĩa hành động, việc làm, sát hại, tinh tấn, nổi giận, phạm lỗi và vượt quá giới hạn.
Tathā hesa ‘‘yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 749) kamme āgato.
Thus, it appears in the sense of action in "Whatever suffering arises, all is due to action" (Sn. 749).
Như vậy, từ này được dùng với nghĩa hành động trong câu “Bất cứ khổ nào phát sinh, tất cả đều do nhân duyên khởi sự” (Su. Ni. 749).
‘‘Mahārambhā mahāyaññā, na te honti mahapphalā’’ti (saṃ. ni. 1.120; a. ni. 4.39) kiriyāya.
In the sense of deed: "Great undertakings, great sacrifices, these are not of great fruit" (Saṃ. Ni. 1.120; Aṅg. Ni. 4.39).
Với nghĩa việc làm trong câu “Những sự khởi sự lớn, những đại lễ cúng tế, chúng không mang lại quả lớn” (Saṃ. Ni. 1.120; A. Ni. 4.39).
‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51) hiṃsane.
In the sense of harm: "They undertake to kill living beings for the recluse Gotama" (Majjh. Ni. 2.51).
Với nghĩa sát hại trong câu “sát hại sinh vật để cúng dường Sa-môn Gotama” (Ma. Ni. 2.51).
‘‘Ārambhatha nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; peṭako. 38; mi. pa. 5.1.4) vīriye.
In the sense of effort: "Strive, go forth, engage in the Buddha's dispensation" (Saṃ. Ni. 1.185; Nettip. 29; Peṭakop. 38; Mil. Pa. 5.1.4).
Với nghĩa tinh tấn trong câu “Hãy tinh tấn, hãy xuất ly, hãy nỗ lực trong giáo pháp của Đức Phật” (Saṃ. Ni. 1.185; Netti. 29; Peṭako. 38; Mi. Pa. 5.1.4).
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 195; ma. ni. 1.293) kopane.
In the sense of anger: "He refrains from harming seeds and plants" (Dī. Ni. 1.10, 195; Majjh. Ni. 1.293).
Với nghĩa nổi giận trong câu “tránh xa việc hủy hoại hạt giống và cây cối” (Dī. Ni. 1.10, 195; Ma. Ni. 1.293).
‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142; pu. pa. 191) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato, tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva, tappaccayā ca vippaṭisārī hotīti ayamettha attho.
This phrase, "He undertakes and regrets" (Aṅg. Ni. 5.142; Pu. Pa. 191), appears in the sense of transgression and offense. Therefore, the meaning here is that he undertakes (commits an offense) and consequently regrets.
Còn câu “khởi sự và hối hận” (A. Ni. 5.142; Pu. Pa. 191) này được dùng với nghĩa phạm lỗi và vượt quá giới hạn. Do đó, ý nghĩa ở đây là: người ấy phạm lỗi và do đó mà hối hận.
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti.
He does not know things as they are means he does not know them in their true nature because they are not understood.
Yathābhūtaṃ nappajānāti (không như thật biết) có nghĩa là không biết đúng bản chất vì chưa chứng ngộ.
Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho.
Where for him means in which (state) for him, or having reached which state, the evil unwholesome states that have arisen for this person cease without remainder, is the meaning.
Yatthassā (ở nơi nào của người ấy) có nghĩa là: khi đạt đến trạng thái nào, các pháp ác bất thiện đã phát sinh nơi người ấy sẽ diệt tận không còn sót lại.
Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti?
What is it that they cease upon reaching?
Vậy khi đạt đến cái gì thì chúng diệt tận?
Arahattamaggaṃ, phalappattassa pana niruddhā nāma honti.
The path of Arahantship. For one who has attained the fruit, they are said to have ceased.
Đó là đạo A-la-hán. Đối với người đã đạt được quả, chúng được gọi là đã diệt tận.
Evaṃ santepi idha maggakiccavasena pana phalameva vuttanti veditabbaṃ.
Even so, it should be understood that here, by way of the function of the path, the fruit itself is spoken of.
Dù vậy, ở đây cần hiểu rằng quả đã được nói đến theo chức năng của đạo.
Ārabhatī na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati, taṃ panesa desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati, tasmā na vippaṭisārī hoti.
He undertakes but does not regret means he commits an offense, but he seeks a suitable person to confess it to, therefore he does not regret.
Ārabhatī na vippaṭisārī hoti (khởi sự nhưng không hối hận) có nghĩa là người ấy phạm tội, nhưng tìm kiếm một người đồng phạm hạnh để sám hối, do đó không hối hận.
Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ na āpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyā āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
He does not undertake but regrets means he does not commit an offense, but being unskilled in the Vinaya regulations, he perceives an offense where there is no offense, and thus regrets. This is the meaning to be understood here.
Na ārabhati vippaṭisārī hoti (không khởi sự nhưng hối hận) có nghĩa là người ấy không phạm tội, nhưng do không thông thạo các quy định của Luật, nên lầm tưởng không phạm tội là phạm tội và hối hận. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
‘‘Na ārabhati na vippaṭisārī hotī’’ti yo vutto, kataro so puggalo?
"He does not undertake and does not regret"—who is this person?
Người được nói là “Na ārabhati na vippaṭisārī hoti” (không khởi sự và không hối hận) là người nào?
Ossaṭṭhavīriyapuggalo.
A person of slackened effort.
Đó là người có tinh tấn buông lỏng.
So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ kāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti.
For he thinks, "What is my concern with final Nibbāna at this time? I will attain final Nibbāna in the future, at the time of Metteyya, the Perfectly Enlightened One," and even with purified sīla, he does not perfect his practice.
Người ấy nghĩ: “Lúc này ta niết bàn để làm gì? Ta sẽ niết bàn vào thời Đức Phật Chánh Đẳng Giác Metteyya trong tương lai.” Dù có giới hạnh thanh tịnh, người ấy cũng không hoàn thành sự thực hành.
So hi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati, puthujjanassa nāma gati anibaddhā, tasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhībhāvaṃ labheyyāsi, arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova.
He should indeed be exhorted: "Why does the venerable one dwell heedlessly? The destiny of an ordinary person is uncertain. Therefore, may you attain the presence of Metteyya, the Perfectly Enlightened One. Develop vipassanā for the sake of Arahantship."
Người ấy cần được khuyên nhủ: “Tại sao Tôn giả lại sống phóng dật? Vận mệnh của phàm phu là không chắc chắn. Do đó, Tôn giả nên có cơ hội diện kiến Đức Phật Chánh Đẳng Giác Metteyya, hãy tu tập thiền quán để đạt A-la-hán quả.”
Sādhūti āyācanatthe nipāto.
Sādhu is a particle in the sense of entreaty.
Sādhu là một giới từ biểu thị ý nghĩa thỉnh cầu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhaṃ vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma, desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya ārambhaje āsave pahāya suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca vaḍḍhetūti.
This is what is said – "Indeed, venerable sir, you have erred, but even so, we implore you, venerable sir, by teaching what ought to be taught, by rising up from what ought to be risen up from, by revealing what ought to be revealed, having abandoned the defilements arisen from exertion, having dispelled and removed the defilements of remorse by reflecting on the state of being established in purity, develop both insight-consciousness and insight-wisdom."
Điều này có nghĩa là – thưa Tôn giả, cho dù Tôn giả đã phạm lỗi, nhưng chúng con vẫn thỉnh cầu Tôn giả, bằng cách thuyết giảng những gì cần thuyết giảng, bằng cách đứng dậy khỏi những gì cần đứng dậy, bằng cách tiết lộ những gì cần tiết lộ, hãy từ bỏ các lậu hoặc khởi lên từ sự khởi đầu, sau khi quán sát trạng thái an trú trong sự thanh tịnh, hãy xua tan và loại bỏ các lậu hoặc do sự hối hận, và hãy phát triển tâm tuệ quán (vipassanācitta) và tuệ quán (vipassanāpaññā).
Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena.
" By that fifth person" means by that fifth person, the Arahant.
Bởi người thứ năm đó có nghĩa là bởi người đã diệt tận lậu hoặc thứ năm đó.
Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
" He will be equal to the equal" means he will be equal in the sense of being equal in supramundane qualities; thus, he should be exhorted by an Arahant.
Sẽ là ngang bằng có nghĩa là sẽ là ngang bằng với các phẩm chất siêu thế, tức là người đã diệt tận lậu hoặc nên được khuyên răn như vậy.
Tatiyaṃ uttānameva.
The third is indeed clear.
Thứ ba là rõ ràng.
144-6. Catutthe paṭikūleti amanuññe aniṭṭhe.
In the fourth, " repulsive" means disagreeable, undesirable.
144-6. Trong kinh thứ tư, paṭikūle có nghĩa là không vừa ý, không mong muốn.
Appaṭikūlasaññīti iṭṭhākāreneva pavattacitto.
" Perceiving it as not repulsive" means having a mind that proceeds as if it were agreeable.
Appaṭikūlasaññī có nghĩa là tâm vận hành theo cách mong muốn.
Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati upaneti pavatteti.
" In an agreeable object, he directs it towards impurity or he applies it as impermanent" means he brings it to bear, he directs it.
Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharati có nghĩa là hướng đến, vận hành đến sự bất tịnh hoặc sự vô thường trong đối tượng đáng ưa thích.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusminti aniṭṭhe sattasaññite ārammaṇe.
" In a disagreeable object" means in a disagreeable object perceived as a living being.
Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ có nghĩa là trong đối tượng không đáng ưa thích, tức là đối tượng được nhận thức là chúng sinh.
Mettāya vā pharatīti mettaṃ hitesitaṃ upasaṃharanto sabbatthakameva vā tattha pharati.
" He directs it with loving-kindness" means applying loving-kindness, the wish for welfare, or he directs it there in every way.
Mettāya vā pharatī có nghĩa là hướng đến tâm từ (metta), tức là hướng đến sự mong cầu lợi ích, hoặc hướng đến mọi thứ ở đó.
Dhātuto vā upasaṃharatīti dhammasabhāvacintanena dhātuto paccavekkhaṇāya dhātumanasikāraṃ vā tattha pavatteti.
" Or he applies it as elements" means he directs the contemplation of elements there, by reflecting on elements through considering their inherent nature.
Dhātuto vā upasaṃharatī có nghĩa là hướng đến sự quán sát các yếu tố (dhātu) bằng cách suy tư về bản chất của các pháp, hoặc vận hành sự tác ý các yếu tố (dhātumanasikāra) ở đó.
Tadubhayaṃ abhinivajjetvāti sabhāvato ānubhāvato ca upatiṭṭhantaṃ ārammaṇe paṭikūlabhāvaṃ appaṭikūlabhāvañcāti taṃ ubhayaṃ pahāya aggahetvā, sabbasmiṃ pana tasmiṃ majjhatto hutvāti vuttaṃ hoti.
" Having avoided both of these" means having abandoned and not grasped both the repulsive nature and the not-repulsive nature in the object, which appear according to its inherent nature and its influence; it means having become neutral in all of that.
Tadubhayaṃ abhinivajjetvā có nghĩa là từ bỏ và không nắm giữ cả hai: sự đáng ghét và sự không đáng ghét trong đối tượng, vốn hiện hữu theo bản chất và theo năng lực; điều này có nghĩa là trở nên xả ly đối với tất cả chúng.
Majjhatto hutvā viharitukāmo pana kiṃ karotīti?
But what does one who wishes to dwell with neutrality do?
Vậy, người muốn an trú trong tâm xả ly thì làm gì?
Iṭṭhāniṭṭhesu āpāthaṃ gatesu neva somanassito hoti, na domanassito hoti.
When agreeable and disagreeable things come into contact, he is neither joyful nor sorrowful.
Khi các đối tượng đáng ưa thích và không đáng ưa thích xuất hiện, người ấy không vui cũng không buồn.
Upekkhako vihareyyāti iṭṭhe arajjanto aniṭṭhe adussanto yathā aññe asamapekkhanena mohaṃ uppādenti, evaṃ anuppādento chasu ārammaṇesu chaḷaṅgupekkhāya upekkhako vihareyya.
" He should dwell with equanimity" means not being attached to the agreeable, not being averse to the disagreeable, not giving rise to delusion as others do through lack of proper observation, but rather dwelling with equanimity, with six-factored equanimity, regarding the six objects.
Upekkhako vihareyyā có nghĩa là người ấy nên an trú trong tâm xả ly với sáu chi xả ly (chaḷaṅgupekkhā) đối với sáu đối tượng, không tham đắm đối với cái đáng ưa thích, không sân hận đối với cái không đáng ưa thích, không tạo ra sự si mê như những người khác làm bằng cách không quán sát đúng đắn.
Tenevāha ‘‘chaḷaṅgupekkhāvasena pañcamo’’ti.
Therefore, it is said, " the fifth in terms of six-factored equanimity."
Chính vì thế mà kinh nói “người thứ năm là về phương diện sáu chi xả ly”.
Iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanalakkhaṇāya chasu dvāresu pavattanato ‘‘chaḷaṅgupekkhā’’ti laddhanāmāya tatramajjhattupekkhāya vasena pañcamo vāro vuttoti attho.
It means that the fifth turn is spoken of in terms of equanimity as a neutral state, which is called "six-factored equanimity" because it operates through the six doors, characterized by not abandoning the state of pure normalcy when agreeable and disagreeable objects come into contact with the six sense bases.
Có nghĩa là, kinh nói về trường hợp thứ năm theo phương diện tâm xả ly trung lập ở đó, được gọi là “sáu chi xả ly” vì nó vận hành ở sáu cửa, với đặc tính không từ bỏ trạng thái tự nhiên thanh tịnh khi sáu đối tượng đáng ưa thích và không đáng ưa thích xuất hiện.
Pañcamaṃ chaṭṭhañca uttānameva.
The fifth and sixth are indeed clear.
Thứ năm và thứ sáu là rõ ràng.
147-150. Sattame asakkaccanti anādaraṃ katvā.
In the seventh, " without respect" means having shown no regard.
147-150. Trong kinh thứ bảy, asakkaccaṃ có nghĩa là không tôn kính.
Deyyadhammassa asakkaccakaraṇaṃ nāma asampannaṃ karotīti āha ‘‘na sakkaritvā suciṃ katvā detī’’ti, uttaṇḍulādidosavirahitaṃ sucisampannaṃ katvā na detīti attho.
Making an offering without respect means making it imperfect, so it says, " he does not give it respectfully, having made it pure," meaning he does not give it having made it pure and perfect, free from defects such as broken rice grains.
Việc không tôn kính đối với pháp đáng cúng dường có nghĩa là làm cho nó không hoàn hảo, vì vậy kinh nói “không tôn kính và không làm cho sạch sẽ rồi mới dâng cúng”, tức là không làm cho sạch sẽ, không có những lỗi như gạo chưa vo, rồi mới dâng cúng.
Acittīkatvāti na citte katvā, na pūjetvāti attho.
" Without consideration" means not having it in mind, not honoring it.
Acittīkatvā có nghĩa là không đặt vào tâm, không tôn trọng.
Pūjento hi pūjetabbavatthuṃ citte ṭhapeti, na tato bahi karoti.
For one who honors places the object to be honored in mind, not outside of it.
Khi cúng dường, người ta đặt đối tượng đáng cúng dường vào tâm, không loại nó ra khỏi tâm.
Cittaṃ vā acchariyaṃ katvā paṭipattivikaraṇaṃ sambhāvanakiriyā, tappaṭikkhepato acittīkaraṇaṃ asambhāvanakiriyā.
Or, making the mind astonished, it is the act of honoring that distorts practice; by its rejection, " without consideration" is the act of not honoring.
Hoặc, việc acittīkaraṇaṃ là hành động không tôn trọng, trái ngược với hành động tôn trọng, tức là làm cho tâm trở nên kỳ diệu và thực hành.
Agāravena detīti puggale agaruṃ karonto nisīdanaṭṭhāne asammajjitvā yattha vā tattha vā nisīdāpetvā yaṃ vā taṃ vā ādhārakaṃ ṭhapetvā dānaṃ deti.
" He gives without reverence" means treating the person disrespectfully, not sweeping the sitting place, making him sit wherever, placing whatever support, and then giving the offering.
Agāravena detī có nghĩa là dâng cúng mà không tôn trọng người nhận, không quét dọn chỗ ngồi, bắt người nhận ngồi ở bất cứ đâu, đặt bất cứ vật đựng nào rồi dâng cúng.
Asahatthāti na attano hatthena deti, dāsakammakarodīhi dāpeti.
" Not with his own hand" means he does not give it with his own hand, but has it given by servants or laborers.
Asahatthā có nghĩa là không dâng bằng chính tay mình, mà sai nô lệ, người làm công dâng cúng.
Apaviddhaṃ detīti antarā apaviddhaṃ vicchedaṃ katvā deti.
" He gives it scattered" means he gives it having made an interruption, scattered it.
Apaviddhaṃ detī có nghĩa là dâng cúng một cách gián đoạn, chia cắt.
Tenāha ‘‘na nirantaraṃ detī’’ti.
Therefore, it is said, " he does not give it continuously."
Vì vậy kinh nói “không dâng cúng liên tục”.
Atha vā apaviddhaṃ detīti ucchiṭṭhādichaḍḍanīyadhammaṃ viya avakkhittakaṃ katvā deti.
Alternatively, " he gives it scattered" means he gives it as if it were something to be discarded, like leftovers.
Hoặc, apaviddhaṃ detī có nghĩa là dâng cúng như thể vứt bỏ những thứ như đồ ăn thừa.
Tenāha ‘‘chaḍḍetukāmo viya detī’’ti.
Therefore, it is said, " he gives it as if he wishes to discard it."
Vì vậy kinh nói “dâng cúng như thể muốn vứt bỏ”.
‘‘Addhā imassa dānassa phalameva āgacchatī’’ti evaṃ yassa kammassakatādiṭṭhi atthi, so āgamanadiṭṭhiko, ayaṃ pana na tādisoti anāgamanadiṭṭhiko.
One who has the view of kamma ownership, thinking, "The fruit of this deed will surely come," is one who holds the view of future results; but this person is not like that, hence " one who does not hold the view of future results."
Người nào có quan điểm về nghiệp báo (kammassakatādiṭṭhi) như “chắc chắn quả báo của sự bố thí này sẽ đến”, thì người đó có quan điểm về sự đến (āgamanadiṭṭhiko), nhưng người này thì không như vậy, nên gọi là anāgamanadiṭṭhiko (không có quan điểm về sự đến).
Tenāha ‘‘katassa nāma phalaṃ āgamissatī’’tiādi.
Therefore, it is said, " The fruit of what is done will come," and so on.
Vì vậy kinh nói “quả báo của việc đã làm sẽ đến” và các câu khác.
Aṭṭhamādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to say regarding the eighth (sutta) and so on.
Không có gì để nói trong kinh thứ tám và các kinh khác.
Sevālenāti bījakaṇṇikakesarādibhedena sevālena.
By moss means by moss of the type with seeds, ear-like growths, filaments, and so on.
Sevālena có nghĩa là bởi rong rêu với các loại như hạt, nhụy, lông.
Udakapappaṭakenāti nīlamaṇḍūkapiṭṭhivaṇṇena udakapiṭṭhiṃ chādetvā nibbattena udakapiṭṭhikena.
By water-scum means by the water-surface growth that covers the surface of the water, resembling the color of a blue frog's back.
Udakapappaṭakena có nghĩa là bởi lớp bọt nước màu xanh như lưng ếch, che phủ mặt nước.
Ghammena anugatoti ghammena phuṭṭho abhibhūto.
Affected by sweat means touched or overcome by sweat.
Ghammena anugato có nghĩa là bị chạm vào, bị áp đảo bởi mồ hôi.
Cittuppādanti paṭighasampayuttacittuppādaṃ.
Thought-arising means a thought-arising accompanied by aversion.
Cittuppādaṃ có nghĩa là sự khởi lên của tâm sân hận (paṭighasampayuttacittuppāda).
Visabhāgavedanuppattiyā kakaceneva iriyāpathapavattinivāraṇena chindanto ābādhati pīḷetīti ābādho, so assa atthīti ābādhiko.
By the arising of unpleasant feeling, by preventing the continuation of postures as if by a saw, one afflicts and oppresses, hence ābādho (affliction); one who has this is ābādhiko (afflicted).
Do sự khởi lên của những cảm thọ không tương hợp, việc cắt đứt sự vận hành của oai nghi như thể bị cưa xẻ, làm đau đớn, làm khổ sở, nên gọi là ābādha (bệnh tật), và người có bệnh tật đó gọi là ābādhiko (người bệnh).
Taṃsamuṭṭhānena dukkhito sañjātadukkho.
Dukkhito (suffering) means one who has arisen suffering, due to that origin.
Do sự khởi lên của bệnh tật đó, dukkhito có nghĩa là người bị khổ đau.
Bāḷhagilānoti adhimattagilāno.
Bāḷhagilāno means extremely ill.
Bāḷhagilāno có nghĩa là người bệnh nặng.
Gāmantanāyakassāti gāmantasampāpakassa.
Of the village leader means of one who brings (people) to the vicinity of the village.
Gāmantanāyakassā có nghĩa là người dẫn đường đến làng.
Pasannabhāvena udakassa acchabhāvo veditabboti āha ‘‘acchodakāti pasannodakā’’ti.
The clarity of the water is to be understood by its serene state, hence it is said "clear water means serene water".
Trạng thái trong sạch của nước nên được hiểu là do sự thanh tịnh, vì vậy kinh nói “acchodakā (nước trong) có nghĩa là pasannodakā (nước thanh tịnh)”.
Sādurasatāya sātatāti āha ‘‘madhurodakā’’ti.
By its pleasant taste, it is sweet, hence it is said "sweet water".
Do vị ngon ngọt, nên kinh nói “madhurodakā (nước ngọt)”.
Tanukameva salilaṃ visesato sītalaṃ, na bahalāti āha ‘‘tanusītasalilā’’ti.
Water that is thin is especially cool, not thick, hence it is said "thin, cool water".
Nước rất loãng đặc biệt mát lạnh, không đặc, vì vậy kinh nói “tanusītasalilā (nước loãng mát lạnh)”.
Setakāti nikkaddamā.
White means free from mud.
Setakā có nghĩa là không có bùn.
Sacikkhallādivasena hi udakassa vivaṇṇatā.
For the discoloration of water is due to things like sand and mud.
Sự đổi màu của nước là do có bùn và các chất bẩn khác.
Sabhāvato pana taṃ setavaṇṇameva.
By nature, it is indeed white in color.
Nhưng về bản chất, nó có màu trắng.
Tatiyādīni uttānatthāneva.
The third (sutta) and so on have straightforward meanings.
Thứ ba và các kinh khác là rõ ràng.
167-9. Sattame vatthusandassanāti yasmiṃ vatthusmiṃ āpatti, tassa sarūpato dassanaṃ.
167-9. In the seventh (sutta), showing the basis means showing the nature of the basis on which an offense occurs.
167-9. Trong kinh thứ bảy, vatthusandassanā (chỉ rõ đối tượng) là việc chỉ rõ bản chất của đối tượng mà trong đó có sự phạm giới.
Āpattisandassanāti yaṃ āpattiṃ so āpanno, tassā dassanaṃ.
Showing the offense means showing the offense that he has committed.
Āpattisandassanā (chỉ rõ giới tội) là việc chỉ rõ giới tội mà người ấy đã phạm.
Saṃvāsappaṭikkhepoti uposathappavāraṇādisaṃvāsassa paṭikkhipanaṃ akaraṇaṃ.
Refusal of communal living means the refusal or non-performance of communal living such as Uposatha and Pavāraṇā.
Saṃvāsappaṭikkhepo (từ chối sinh hoạt chung) là việc từ chối, không thực hiện các sinh hoạt chung như lễ Uposatha, Pavāraṇā.
Sāmīcippaṭikkhepoti abhivādanādisāmīcikiriyāya akaraṇaṃ.
Refusal of proper conduct means the non-performance of proper conduct such as salutation.
Sāmīcippaṭikkhepo (từ chối sự lễ độ) là việc không thực hiện các hành vi lễ độ như đảnh lễ.
Codayamānenāti codentena.
By one who admonishes means by one who gives admonition.
Codayamānenā (bởi người khiển trách) là bởi người đang khiển trách.
Cuditakassa kāloti cuditakassa codetabbakālo.
Time for the admonished person means the time when the admonished person should be admonished.
Cuditakassa kālo (thời điểm của người bị khiển trách) là thời điểm mà người bị khiển trách cần được khiển trách.
Puggalanti codetabbapuggalaṃ.
Person means the person to be admonished.
Puggala (người) là người cần bị khiển trách.
Upaparikkhitvāti ‘‘ayaṃ cuditakalakkhaṇe tiṭṭhati, na tiṭṭhatī’’ti vīmaṃsitvā.
Having examined means having investigated, "Does this one stand in the characteristics of an admonished person, or not?"
Upaparikkhitvā (sau khi xem xét kỹ lưỡng) là sau khi xem xét kỹ lưỡng rằng “người này có đúng là người bị khiển trách hay không”.
Ayasaṃ āropetīti ‘‘ime maṃ abhūtena abbhācikkhantā ayasaṃ byasanaṃ uppādentī’’ti bhikkhūnaṃ ayasaṃ uppādeti.
Causes disrepute means "These people, by falsely accusing me, cause disrepute and misfortune," thus causing disrepute to the bhikkhus.
Ayasaṃ āropetī (gán cho sự tai tiếng) là gây ra tai tiếng cho các Tỳ-kheo, nói rằng “những người này vu khống tôi, gây ra tai tiếng, sự bất hạnh cho tôi”.
Aṭṭhamanavamāni uttānatthāneva.
The eighth and ninth (suttas) have straightforward meanings.
Kinh thứ tám và thứ chín có nghĩa rõ ràng.
170. Dasame abhibhavitvā ṭhito ime satteti adhippāyo.
170. In the tenth (sutta), stands having overcome means, the intention is, these beings.
170. Trong kinh thứ mười, abhibhavitvā ṭhito (chiếm đoạt và an trú) có nghĩa là “chiếm đoạt những chúng sinh này”.
Yasmā pana so ‘‘pāsaṃsabhāvena uttamabhāvena ca te satte abhibhavitvā ṭhito’’ti attānaṃ maññati, tasmā vuttaṃ ‘‘jeṭṭhako’’ti.
Since he considers himself "standing having overcome these beings by praiseworthy and supreme qualities," therefore it is said "the elder".
Vì người ấy tự cho rằng “tôi đã chiếm đoạt những chúng sinh ấy bằng sự đáng khen và bằng sự tối thượng”, nên đã nói “jeṭṭhako” (người lớn nhất).
Aññadatthu dasoti dassane antarāyābhāvavacanena ñeyyavisesapariggāhikabhāvena ca anāvaraṇadassāvitaṃ paṭijānātīti āha ‘‘sabbaṃ passatīti adhippāyo’’ti.
One who sees everything means, by stating the absence of hindrance in seeing and by being capable of grasping specific knowledge, he claims unhindered vision, hence it is said "the intention is, he sees everything".
Aññadatthu daso (chỉ là người thấy) là do không có chướng ngại trong việc thấy và do có khả năng nắm bắt được các đặc tính của đối tượng nhận thức, nên người ấy tuyên bố là có khả năng thấy không bị che chướng, vì vậy đã nói “sabbaṃ passatīti adhippāyo” (có ý nghĩa là thấy tất cả).