1. Cakkhatīti cakkhu, ñāṇaṃ, yathāsabhāvato ārammaṇassa jānanena samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattatīti attho.
1. "It sees," therefore cakkhu (eye), refers to knowledge, meaning it functions as if declaring the uniform and uneven nature of the object by knowing it according to its true nature.
“Cakkhu” (mắt) có nghĩa là thấy. Trí tuệ hoạt động như thể chỉ ra sự bình đẳng và bất bình đẳng bằng cách biết đối tượng đúng như bản chất của nó, đó là ý nghĩa.
Tathā maṃsacakkhu.
Similarly, the fleshly eye.
Tương tự, nhục nhãn.
Tampi hi rūpadassane cakkhatīti cakkhu.
For that also sees in the perception of forms, thus it is cakkhu.
Bởi vì nó cũng thấy sắc, nên gọi là “cakkhu”.
Buddhānaṃyeva cakkhūti buddhacakkhu, asādhāraṇato hi sattasantānesu sassatucchedadiṭṭhi anulomikañāṇayathābhūtañāṇānañceva kāmarāgānusayādīnañca yāthāvato vibhāvitañāṇaṃ āsayānusayañāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇañca.
The eye of the Buddhas, thus buddhacakkhu, because it is uncommon in the mental continuums of beings; it is the knowledge that truly discerns eternalist and annihilationist views, knowledge conducive to realization, knowledge of things as they are, and knowledge that accurately discerns sensual desire, underlying tendencies, and so forth; it is knowledge of dispositions and latent tendencies, and knowledge of the faculties' superiority and inferiority.
Mắt của chư Phật, nên gọi là “buddhacakkhu” (Phật nhãn). Bởi vì nó là trí tuệ không chung với ai, đã hiển lộ rõ ràng đúng như thật về tà kiến thường kiến và đoạn kiến trong dòng tương tục của chúng sinh, về thuận thứ trí và như thật trí, về các tùy miên dục ái v.v… và là trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên, trí tuệ về căn tánh thượng liệt của các căn.
Heṭṭhimā tayo maggā catusaccadhammesu vuttākārena pavattiyā dhamme cakkhūti dhammacakkhu, tathā tesaṃ phalāni taṃtaṃpaṭipakkhesu paṭippassaddhipahānavasena pavattanato.
The lower three paths are dhammacakkhu because they function in the manner stated concerning the Four Noble Truths, and similarly their fruits, due to their functioning by subsidence and abandonment of the respective opposing defilements.
Ba đạo phía dưới hoạt động trong các pháp Tứ Thánh Đế theo cách đã nói, nên gọi là “dhammacakkhu” (Pháp nhãn). Tương tự, các quả của chúng hoạt động theo cách xoa dịu và đoạn trừ các đối thủ tương ứng.
Samantato sabbadhammesu cakkhukiccasādhanato samantacakkhu, sabbaññutaññāṇaṃ.
Samantacakkhu (the all-seeing eye) is omniscience, because it accomplishes the function of an eye in all phenomena completely.
Hoàn thành chức năng của mắt đối với tất cả các pháp một cách toàn diện, nên gọi là “samantacakkhu” (Biến nhãn), tức là Nhất thiết trí.
Dibbavihārasannissayena laddhabbato devānaṃ dibbacakkhu viyāti taṃ dibbacakkhu, abhiññāviseso.
That which is called dibbacakkhu (divine eye) is a special supernormal knowledge (abhiññā), like the divine eye of devas (deities), because it is attained by reliance on divine abodes.
Vì được thành tựu nhờ nương tựa vào các thiền định siêu thế, giống như thiên nhãn của chư thiên, nên gọi là “dibbacakkhu” (Thiên nhãn), tức là một loại thắng trí.
Ālokaṃ vaḍḍhetvā rūpadassanato ‘‘ālokapharaṇenā’’ti vuttaṃ.
The phrase "by suffusing with light" (ālokapharaṇena) is used because it perceives forms by increasing light.
“Álokapharaṇena” (với sự lan tỏa ánh sáng) được nói đến vì thấy sắc bằng cách tăng cường ánh sáng.
‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) nayena āgatattā catusaccaparicchedakañāṇaṃ ‘‘paññācakkhū’’ti vuttaṃ.
The knowledge that discerns the Four Noble Truths is called paññācakkhu (eye of wisdom), as it is stated in passages like "Monks, concerning phenomena unheard before, the eye arose in me: 'This is the noble truth of suffering'" (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 15).
Trí tuệ phân biệt Tứ Thánh Đế được gọi là “paññācakkhu” (tuệ nhãn) vì đã được nói đến theo cách “Này các tỳ khưu, mắt đã khởi lên nơi ta đối với các pháp chưa từng được nghe trước đây: ‘Đây là Khổ Thánh Đế’” v.v… (Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 15).
Tadidaṃ ‘‘vipassanāñāṇa’’nti vadanti, ‘‘vipassanāmaggaphalapaccavekkhaṇañāṇānī’’ti apare.
Some call this "vipassanā knowledge," others "vipassanā, path, fruit, and review knowledges."
Điều này được gọi là “vipassanāñāṇa” (trí tuệ quán), những người khác thì nói là “vipassanāmagga-phala-paccavekkhaṇañāṇāni” (các trí tuệ quán, đạo, quả và quán xét).
Paccayabhūtehi etehi abhisambharīyantīti sambhārā, upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpā.
Those things by which these are brought together are sambhārā (ingredients/constituents), which are the supporting four-originated material phenomena.
Những gì được tập hợp bởi các yếu tố trợ duyên này được gọi là sambhāra (tập hợp, thành phần), tức là các sắc tứ đại hỗ trợ.
Saha sambhārehīti sasambhāraṃ.
Together with the constituents, it is sasambhāraṃ (with constituents).
Cùng với các thành phần, nên gọi là “sasambhāraṃ” (có các thành phần).
Mahābhūtānaṃ upādāya pasīdatīti pasādo.
It becomes clear (or, purified) based on the great elements, thus pasāda (sensitive matter).
Nó trong sạch nhờ nương tựa vào các đại oai, nên gọi là “pasāda” (tịnh sắc).
Akkhikūpake akkhipaṭalehīti ubhohi akkhidalehi.
"In the eye socket, by the eye membranes" (akkhikūpake akkhipaṭalehi) means by both eye layers.
“Akkhikūpake akkhipaṭalehi” (trong hốc mắt với các màng mắt) tức là với cả hai tròng mắt.
Sambhavoti āpodhātumeva sambhavabhūtamāha.
Sambhavo (origin/source) refers to the water element itself as the source.
“Sambhavo” (sự phát sinh) được nói đến như là yếu tố phát sinh chính là thủy đại.
Idha ‘‘terasa sambhārā’’ti vuttaṃ.
Here, "thirteen constituents" (terasa sambhārā) are mentioned.
Ở đây, được nói là “terasa sambhārā” (mười ba thành phần).
Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 596) pana saṇṭhānena saddhiṃ ‘‘cuddasa sambhārā’’ti āgataṃ.
In the Aṭṭhasālinī (Dhs. A. 596), however, "fourteen constituents" (cuddasa sambhārā) are mentioned along with shape.
Nhưng trong Aṭṭhasālinī (Dha. Sa. Aṭṭha. 596) thì được nói là “cuddasa sambhārā” (mười bốn thành phần) cùng với hình dáng.
Tattha saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ.
There, saṇṭhānaṃ (shape) refers to the color constituent itself, which is of spherical or similar shape.
Ở đó, “saṇṭhānaṃ” (hình dáng) chính là sắc xứ có hình dáng tròn v.v…
Visuṃ vacanaṃ pana nesaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā.
The separate mention is due to the presence of the water element and the color constituent, in both their usual and unusual forms, in the aforementioned fleshy lump.
Sự đề cập riêng biệt là do thủy đại và sắc xứ, dù có hình dáng như vậy hay không, đều tồn tại trong khối thịt đã nói.
Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā.
The dependence of the origin, mentioned together with the four elements, on the three elements should be understood.
Tính nương tựa vào ba đại của sự phát sinh, được nói cùng với các đại nương tựa vào tứ đại, cần được kết hợp.
Diṭṭhimaṇḍaleti abhimukhaṃ ṭhitānaṃ paṭibimbapaññāyanaṭṭhānabhūte cakkhusaññitāya diṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhūte maṇḍale.
"In the visual orb" (diṭṭhimaṇḍale) refers to the orb which is the place where reflections of those standing in front appear, and which is the place where the perception called vision functions.
“Diṭṭhimaṇḍale” (trong vòng tròn thấy) tức là trong vòng tròn là nơi hiển thị các hình ảnh phản chiếu của những vật đối diện, và là nơi hoạt động của cái thấy được gọi là mắt.
Sanniviṭṭhanti etena cakkhupasādassa anekakalāpagatabhāvo dassito.
By "sanniviṭṭhaṃ" (interwoven/embedded), the multifaceted nature of the sensitive eye-matter is shown.
“Sanniviṭṭhaṃ” (được thiết lập) điều này cho thấy tịnh sắc nhãn có nhiều phần.
Tathā hi so satta akkhipaṭalāni abhibyāpetvā vattati.
For it functions pervading the seven eye-membranes.
Thật vậy, nó hoạt động bao phủ bảy màng mắt.
Yasmā so satta akkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitehi attano nissayabhūtehi katūpakāraṃ taṃnissiteheva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ hutvā tiṭṭhati.
Because it exists, pervading the seven eye-membranes, having received help from its supporting factors, being nourished and accompanied by life-force, complexion, and so forth, which are dependent on it, and being sustained by temperature, consciousness, and food, which generate the thirty-two kinds of material phenomena.
Bởi vì nó tồn tại bằng cách được hỗ trợ bởi các yếu tố như tuổi thọ, sắc đẹp v.v… nương tựa vào chính nó, được nuôi dưỡng và bao quanh bởi những yếu tố nương tựa vào nó, và được duy trì bởi thời tiết, tâm và thực phẩm, là những yếu tố phát sinh sắc ba mươi ba loại.
Rūpadassanasamatthanti attānaṃ nissāya pavattaviññāṇassa vasena rūpāyatanadassanasamatthaṃ.
"Capable of seeing forms" (rūpadassanasamatthaṃ) means capable of seeing the form constituent by means of the consciousness that functions dependent on itself.
“Rūpadassanasamatthaṃ” (có khả năng thấy sắc) tức là có khả năng thấy sắc xứ nhờ vào thức hoạt động nương tựa vào chính nó.
Vitthārakathāti tassa cakkhuno sotādīnañca hetupaccayādivasena ceva lakkhaṇādivasena ca vitthārakathā.
"Detailed explanation" (vitthārakathā) refers to the detailed explanation of that eye, and also of the ear and so forth, in terms of their causes and conditions, characteristics, and so forth.
“Vitthārakathā” (lời giải thích chi tiết) tức là lời giải thích chi tiết về mắt, tai v.v… theo cách các nhân duyên và các đặc tính v.v…
2-3. Dve lakkhaṇānīti dukkhānattalakkhaṇāni.
2-3. "Two characteristics" (dve lakkhaṇāni) refers to the characteristics of suffering and non-self.
“Dve lakkhaṇāni” (hai đặc tính) tức là đặc tính khổ và đặc tính vô ngã.
Ekaṃ lakkhaṇanti anattalakkhaṇaṃ.
"One characteristic" (ekaṃ lakkhaṇaṃ) refers to the characteristic of non-self.
“Ekaṃ lakkhaṇaṃ” (một đặc tính) tức là đặc tính vô ngã.
Sesānīti vuttāvasesāni lakkhaṇāni.
"The remaining ones" (sesānī) refers to the remaining characteristics.
“Sesāni” (những đặc tính còn lại) tức là những đặc tính còn lại đã được nói.
Tehīti yehi dutiyatatiyāni suttāni desitāni, tehi.
"By these" (tehi) refers to those by whom the second and third suttas were taught.
“Tehi” (bởi những người ấy) tức là bởi những người đã thuyết giảng các kinh thứ hai và thứ ba.
Sallakkhitānīti sammadeva upadhāritāni.
"Properly observed" (sallakkhitāni) means properly considered.
“Sallakkhitāni” (đã được nhận biết rõ ràng) tức là đã được nhận biết một cách đúng đắn.
Ettakenāti dvinnaṃ ekasseva vā lakkhaṇassa kathanena.
"By this much" (ettakenā) means by the statement of two or only one characteristic.
“Ettakenā” (chỉ với chừng đó) tức là chỉ với việc nói một hoặc hai đặc tính.
13-16. Dvīsupi suttesu āyatanānaṃ vasena desanā ekarasāvāti ‘‘paṭhamadutiyesū’’ti ekajjhaṃ paduddhāro kato.
13-16. In both suttas, the teaching based on the sense bases is of one flavor, therefore the phrase "in the first and second" (paṭhamadutiyesū) is used collectively.
Trong cả hai kinh, bài giảng về các xứ có cùng một vị, nên “paṭhamadutiyesu” (trong các kinh thứ nhất và thứ hai) được đặt chung.
Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo.
Where the conceit "I am" is placed, that is the self, the personality.
Cái “ta” được đặt vào đây, nên gọi là “attā” (tự ngã), tức là tự thân.
Attānamadhi ajjhattaṃ, tappariyāpannattā tattha bhavāni ajjhattikāni, tesaṃ ajjhattikānaṃ.
That which is related to the self isajjhatta; that which is born therein, being comprised thereof, is ajjhattika; for ajjhattika (internal).
Cái gì ở trong tự ngã là “ajjhattaṃ” (nội), những gì thuộc về nó là “ajjhattikāni” (nội xứ), “tesaṃ ajjhattikānaṃ” (của những nội xứ ấy).
Ajjhattañca nāma ajjhattajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, gocarajjhattaṃ, visayajjhattanti catubbidhaṃ.
Now, ajjhatta (internal) is fourfold: ajjhattajjhatta (internal to the internal), niyakajjhatta (one's own internal), gocarajjhatta (object-sphere internal), and visayajjhatta (domain-sphere internal).
“Ajjhatta” có bốn loại: ajjhattajjhattaṃ (nội của nội), niyakajjhattaṃ (nội của chính mình), gocarajjhattaṃ (nội của cảnh giới), visayajjhattaṃ (nội của đối tượng).
Tattha ajjhattajjhattaṃ ajjhatte bhavanti ajjhattikanti āha ‘‘ajjhattajjhattavasena ajjhattikāna’’nti.
Among these, ajjhattajjhatta is called ajjhattika (internal) because it exists in the internal, thus he says "ajjhattika by way of being internal to the internal."
Ở đó, “ajjhattajjhattaṃ” là những gì tồn tại trong nội, nên là “ajjhattika”, do đó nói “ajjhattajjhattavasena ajjhattikānaṃ” (nội xứ theo cách nội của nội).
Tesaṃ cakkhādīnaṃ ajjhattesupi ajjhattikabhāvo adhikasinehavatthutāyāti āha ‘‘chandarāgassa adhimattabalavatāyā’’ti.
The state of these sense bases like the eye being internal even among internal things is due to their being objects of excessive affection and attachment, thus he says "due to the excessive strength of attachment and craving."
Tính nội xứ của các mắt v.v… ngay cả trong nội, là do sự mạnh mẽ quá mức của tham ái, nên nói “chandarāgassa adhimattabalavatāyā” (do sự mạnh mẽ quá mức của dục ái).
Idāni tattha tamatthaṃ paṭiyoginā saddhiṃ udāharaṇavasena dassento ‘‘manussānaṃ hī’’tiādimāha.
Now, showing that meaning there by way of example, along with its opposite, he says "for humans," and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa đó bằng ví dụ cùng với đối thủ, nói “manussānaṃ hī” (thật vậy, của con người) v.v…
Taṃ uttānameva.
That is self-evident.
Điều đó đã rõ ràng.
Bāhirānīti ajjhattikato bahi bhavāni.
Bāhirāni (external) refers to those existing outside the internal.
“Bāhirāni” (ngoại xứ) tức là những gì ở bên ngoài nội xứ.
17-18. Nikkhantāti lokato nikkhantā.
17-18. "Gone forth" (nikkhantā) means gone forth from the world.
“Nikkhantā” (đã thoát ly) tức là đã thoát ly khỏi thế gian.
Visaṃyuttā saṃyogahetūnaṃ kilesānaṃ pahīnattā no saṃyuttā.
"Not conjoined" (no saṃyuttā) means disjoined, due to the abandonment of the defilements that are causes of conjunction.
“No saṃyuttā” (không bị trói buộc) tức là không bị trói buộc do các phiền não là nguyên nhân của sự trói buộc đã được đoạn trừ.
No adhimuttāti na ussukkajātā.
"Not excessively devoted" (no adhimuttā) means not eager.
“No adhimuttā” (không bị ràng buộc) tức là không bị thúc đẩy.
Vimariyādī…pe… cetasāti vigatakilesavaṭṭamariyādatāya nimmariyādīkatena cittena.
"Without boundaries… etc. … by the mind" (vimariyādī…pe… cetasā) means by a mind that has transcended the boundaries of the cycle of defilements, a boundless mind.
“Vimariyādī…pe… cetasā” (với tâm không giới hạn) tức là với tâm đã không còn giới hạn do đã vượt qua giới hạn của vòng luân hồi phiền não.
Catusaccameva kathitaṃ cakkhādīnaṃ assādādino kathitattā.
"Only the Four Noble Truths are taught" (catusaccameva kathitaṃ) because the gratification and so forth of the eye and other sense bases are taught.
“Catusaccameva kathitaṃ” (chỉ nói về Tứ Thánh Đế) vì đã nói về sự vị ngọt v.v… của mắt v.v…
Tassa avisayābhāvato na addiṭṭhamidhatthi kiñcīti.
Because there is nothing outside its scope, it is said: "Nothing here is unseen."
Vì không có gì nằm ngoài phạm vi của nó, nên không có gì chưa được thấy ở đây.
Idhāti nipātamattaṃ, idha vā sadevake loke, dassanabhūtena ñāṇena adiṭṭhaṃ nāma kiñci natthīti attho.
Idha (here) is merely a particle, or "here" means in the world with its devas; it means that there is nothing that is not seen by the knowledge that is sight.
Idha (ở đây) chỉ là một giới từ; hoặc ở đây, trong thế giới chư thiên, nghĩa là không có gì chưa được thấy bằng tuệ nhãn.
Yadi evaṃ anumānavisayaṃ nu kho kathanti āha ‘‘atho aviññāta’’nti.
If so, does it speak of what is inferable? It states: "Also not unknown."
Nếu vậy, có phải điều đó được nói đến như một đối tượng của suy luận không? (Kinh) nói: “atho aviññāta” (cũng không có gì chưa được biết).
Aññesaṃ apaccakkhampi aviññātaṃ tassa kiñci natthīti adiṭṭhaṃ aviññātaṃ natthi.
Nothing is unknown to him, not even what is imperceptible to others; thus, nothing is unseen or unknown.
Không có gì chưa được thấy, chưa được biết đối với bậc ấy, ngay cả những điều mà người khác chưa chứng nghiệm.
Paccuppannaṃ atītameva ñeyyaṃ gahitaṃ, anāgataṃ nu kho kathanti āha – ‘‘ajānitabba’’nti, tassa kiñci natthīti ānetvā sambandho.
What is present or past is to be known and grasped; but what about the future? It states: "Not to be known" (ajānitabbaṃ), relating it back to "nothing is to him."
Những gì thuộc hiện tại và quá khứ đã được biết và nắm giữ; còn những gì thuộc vị lai thì sao? (Kinh) nói: “ajānitabba” (chưa được biết đến), có nghĩa là không có gì đối với bậc ấy mà không thể biết được.
Jānituṃ ñātuṃ asakkuṇeyyaṃ nāma tassa kiñci natthīti dassento āha ‘‘sabbaṃ abhiññāsī’’tiādi.
Showing that there is nothing that cannot be known or understood by him, it states: "He comprehended all" (sabbaṃ abhiññāsī), and so on.
Để chỉ ra rằng không có gì đối với bậc ấy mà không thể biết được, (Kinh) nói: “sabbaṃ abhiññāsī” (đã thắng tri tất cả) và những điều tương tự.
Sakalassa sakkāyadhammassa pariggahitattā sakkāyasabbaṃ.
Because all the aggregates pertaining to individuality (sakkāyadhamma) are encompassed, it is the all of individuality (sakkāyasabbaṃ).
Vì tất cả các pháp thuộc thân kiến đã được bao gồm, nên đó là sakkāyasabbaṃ (tất cả thân kiến).
Sabbadhammesūti pañcannaṃ dvārānaṃ ārammaṇabhūtesu sabbesu dhammesu.
In all phenomena (sabbadhammesu) means in all phenomena that are the objects of the five sense-doors.
Trong tất cả các pháp là trong tất cả các pháp làm đối tượng của năm căn.
Yasmā chasupi ārammaṇesu gahitesu padesasabbaṃ nāma na hoti, tasmā ‘‘pañcārammaṇamatta’’nti vuttaṃ.
Since, when the six sense-objects are grasped, there is no such thing as a partial all (padesasabbaṃ), it is stated as "merely the five sense-objects."
Vì khi sáu đối tượng được nắm giữ, thì không phải là padesasabbaṃ (tất cả một phần), nên đã nói “chỉ năm đối tượng”.
Padesasabbaṃ sakkāyasabbaṃ na pāpuṇāti tassa tebhūmakadhammesu ekadesassa asaṅgaṇhanato.
The partial all (padesasabbaṃ) does not attain the all of individuality (sakkāyasabbaṃ) because it does not encompass a part of the phenomena of the three planes of existence.
Padesasabbaṃ không đạt đến sakkāyasabbaṃ vì nó không bao gồm một phần của các pháp tam giới.
Sakkāyasabbaṃ āyatanasabbaṃ na pāpuṇāti lokuttaradhammānaṃ asaṅgaṇhanato.
The all of individuality (sakkāyasabbaṃ) does not attain the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) because it does not encompass supramundane phenomena.
Sakkāyasabbaṃ không đạt đến āyatanasabbaṃ vì nó không bao gồm các pháp siêu thế.
Āyatanasabbaṃ sabbasabbaṃ na pāpuṇāti.
The all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) does not attain the all of all (sabbasabbaṃ).
Āyatanasabbaṃ không đạt đến sabbasabbaṃ.
Yasmā āyatanasabbena catubhūmakadhammāva pariggahitā, na lakkhaṇapaññattiyo, yasmā sabbasabbaṃ dassentena buddhañāṇavisayo dassito, tasmā ‘‘sabbasabbaṃ na pāpuṇātī’’ti etthāpi ‘‘kasmā…pe… natthitāyā’’ti sabbaṃ ñātārammaṇeneva pucchāvissajjanaṃ kataṃ.
Because only the phenomena of the four planes of existence are encompassed by the all of sense-bases, not the characteristics or concepts, and because the Buddha's scope of knowledge is shown when demonstrating the all of all, here too in "does not attain the all of all," the questioning and answering, "Why...etc...non-existence," is all done by means of the known object.
Vì āyatanasabbaṃ chỉ bao gồm các pháp tứ giới, không phải các tướng và chế định; và vì bậc đã chỉ ra sabbasabbaṃ đã chỉ ra phạm vi của Phật trí, nên ở đây cũng, câu hỏi và câu trả lời “Tại sao…pe… không có” đã được thực hiện chỉ bằng đối tượng đã biết.
‘‘Āyatanasabbepi idha vipassanupagadhammāva gahetabbā abhiññeyyaniddesavasenapi sammasanacārasseva icchitattā’’ti vadanti.
"In the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ) too, only phenomena conducive to insight (vipassanupagadhammā) should be taken, as the intention is for the range of contemplation, even in the exposition of what is to be directly known (abhiññeyyaniddesavasena)," they say.
Họ nói rằng “Ngay cả trong āyatanasabbaṃ, ở đây chỉ nên lấy các pháp thuộc vipassanā (tuệ quán), vì chỉ có sự quán xét được mong muốn theo cách chỉ định những gì cần thắng tri”.
Paṭikkhipitvāti ‘‘idaṃ sabbaṃ nāma na hotī’’ti evaṃ paṭikkhipitvā.
Rejecting (paṭikkhipitvā) means rejecting thus: "This is not called the all."
Paṭikkhipitvā (bác bỏ) là bác bỏ như vậy: “Điều này không phải là tất cả”.
Tassāti ‘‘aññaṃ sabbaṃ paññāpessāmī’’ti vadantassa.
Of him (tassā) means of him who says: "I will declare another 'all'."
Tassā (của người đó) là của người nói: “Tôi sẽ tuyên bố một điều khác là tất cả”.
Vācāya vattabbavatthumattakamevāti vañjhāputtagaganakusumādivācā viya etassa vācāya kevalaṃ vattabbavatthukameva bhaveyya, na attho, vacanamattakamevāti attho.
It would be merely a verbal construct (vācāya vattabbavatthumattakamevā) means that for his speech, it would be merely a verbal construct without meaning, like the words for a barren woman's son or a sky-flower; it means mere words.
Vācāya vattabbavatthumattakamevā (chỉ là đối tượng có thể nói bằng lời) có nghĩa là lời nói của người ấy chỉ là đối tượng có thể nói, không có ý nghĩa thực sự, giống như lời nói về con trai của người phụ nữ hiếm muộn hay hoa trên trời; chỉ là lời nói suông.
Atikkamitvāti anāmasitvā aggahetvā.
Surpassing (atikkamitvā) means not touching, not grasping.
Atikkamitvā (vượt qua) là không chạm đến, không nắm giữ.
Taṃ kissa hetūti vighātāpajjanaṃ kena hetunā.
What is the reason for that? (taṃ kissa hetū) means by what reason is frustration (vighātāpajjanaṃ) reached?
Taṃ kissa hetū (Tại sao lại như vậy?) là do nguyên nhân nào mà dẫn đến sự hủy hoại.
Yathā taṃ avisayasminti yathā aññopi koci avisaye vāyamanto, evanti attho.
Just as in a realm beyond reach (yathā taṃ avisayasmiṃ), it means just as anyone else striving in a realm beyond reach, so it is.
Yathā taṃ avisayasmi (như một người nào đó trong phạm vi không phải của mình) có nghĩa là giống như bất kỳ ai khác cố gắng trong một phạm vi không phải của mình.
Aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā pāḷiyaṃ ‘‘taṃ kissa hetū’’ti vuttakāraṇameva upanayanavasena dassetuṃ ‘‘yathā ta’’ntiādi vuttaṃ.
In the commentary, however, because the reason stated in the Pāḷi, "What is the reason for that?" is presented by way of example (upanayanavasena), "just as that" (yathā taṃ) and so on is stated.
Tuy nhiên, trong Chú giải, để chỉ ra nguyên nhân được nói đến trong Pāḷi “taṃ kissa hetū” theo cách suy luận, đã nói “yathā taṃ” và những điều tương tự.
Kāraṇopanayanañca kāraṇamevāti ‘‘yathāti kāraṇavacana’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And since providing a reason is itself a reason, it should be understood that it is stated "yathā means a word indicating reason."
Và sự suy luận về nguyên nhân chính là nguyên nhân, nên cần hiểu rằng đã nói “yathāti kāraṇavacana” (chữ yathā có nghĩa là nguyên nhân).
Tenevāha ‘‘evaṃ imasmimpi avisaye’’tiādi.
That is why it states: "Thus, also in this realm beyond reach," and so on.
Chính vì vậy mà (Chú giải) nói: “evaṃ imasmimpi avisaye” (cũng vậy, trong phạm vi không phải của mình này) và những điều tương tự.
24. Sabbassāti dvārārammaṇehi saddhiṃ dvārappavattassa.
24. Of all (sabbassā) means of what occurs through the doors, along with the doors and objects.
24. Sabbassā (của tất cả) là của những gì phát sinh từ các căn cùng với các căn và đối tượng.
Pahānāyāti tappaṭibaddhachandarāgapahānavasena pajahanāya.
For abandonment (pahānāyā) means for abandoning by way of abandoning the desire-passion connected with it.
Pahānāyā (để đoạn trừ) là để đoạn trừ bằng cách đoạn trừ tham ái liên kết với nó.
Cakkhusamphassanti cakkhusannissitaphassaṃ.
Eye-contact (cakkhusamphassaṃ) means contact conditioned by the eye.
Cakkhusamphassaṃ (xúc giác nhãn) là xúc giác nương tựa vào nhãn căn.
Mūlapaccayanti mūlabhūtaṃ paccayaṃ katvā, sahajātavedanāya cakkhusamphassapaccayabhāve vattabbameva natthi.
As a root condition (mūlapaccayaṃ) means by making it a fundamental condition; there is nothing to be said about eye-contact being a condition for co-arising feeling.
Mūlapaccayaṃ (nhân gốc) là xem nó như nhân gốc; không cần phải nói rằng nhãn xúc là nhân duyên của thọ đồng sinh.
Eseva nayoti apadesena ‘‘sotasamphassaṃ mūlapaccayaṃ katvā’’tiādinā vattabbanti dasseti.
The same method (eseva nayo) indicates that it should be stated by way of inference, "making ear-contact a root condition," and so on.
Eseva nayo (cũng theo cách này) chỉ ra rằng nên nói theo cách suy luận: “lấy thính xúc làm nhân gốc” và những điều tương tự.
Manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārassa adhippetattā.
Mind (mano) refers to the bhavanga-consciousness, as the mind-door is intended.
Mano (ý) là ý môn tâm (bhavaṅgacitta) vì ý môn được đề cập.
Ārammaṇanti dhammārammaṇaṃ.
Object (ārammaṇaṃ) refers to a dhamma-object.
Ārammaṇaṃ (đối tượng) là pháp đối tượng.
Sahāvajjanakajavananti sahamanodvārāvajjanakaṃ javanaṃ.
Co-occurring impulsion (sahāvajjanakajavanaṃ) refers to the impulsion that co-occurs with mind-door adverting.
Sahāvajjanakajavanaṃ (tốc hành đồng khởi với khai ý môn) là tốc hành đồng khởi với khai ý môn.
Taṃpubbakattā manoviññāṇaphassavedanānaṃ mūlapaccayabhūtā sabbesveva cakkhudvārādīsu vuttittā tadanurūpato ‘‘bhavaṅgasahajāto samphasso’’ti vuttaṃ.
Because it precedes them, it is stated "contact co-arisen with bhavanga" (bhavaṅgasahajāto samphasso) in accordance with its occurrence in all eye-doors and so on, as a root condition for mind-consciousness, contact, and feeling.
Vì nó là tiền đề của ý thức xúc và thọ, và vì nó được nói đến trong tất cả các nhãn môn và các môn khác, nên “xúc đồng sinh với bhavaṅga” đã được nói đến một cách phù hợp.
Sahāvajjanavedanāya javanavedanā ‘‘vedayita’’nti adhippetā, bhavaṅgasampayuttāya pana vedanāya gahaṇe vattabbameva natthi.
The feeling of impulsion along with adverting is intended by "feeling" (vedayitaṃ), but if feeling associated with bhavanga is taken, there is nothing to be said.
Thọ tốc hành đồng khởi với khai ý môn được hiểu là “thọ”, nhưng nếu lấy thọ liên kết với bhavaṅga, thì không cần phải nói đến.
Bhavaṅgato amocetvā bhavaṅgacittena saddhiṃyeva āvajjanaṃ gahetvā manodvārāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ daṭṭhabbaṃ.
Without separating from bhavanga (bhavaṅgato amocetvā), taking adverting along with the bhavanga-consciousness, the mind-door adverting should be understood as bhavanga.
Bhavaṅgato amocetvā (không tách rời khỏi bhavaṅga), lấy khai ý môn cùng với bhavaṅga tâm, thì khai ý môn nên được xem là bhavaṅga.
Yā panettha desanāti yā ettha ‘‘pahānāyā’’tiādinā pavattadesanā satthu anasiṭṭhi āṇā.
Whatever teaching here (yā panettha desanā) refers to the instruction that proceeds here with "for abandonment" and so on, which is the Teacher's command (anasiṭṭhi āṇā).
Yā panettha desanā (Giáo pháp nào ở đây) là giáo pháp được trình bày ở đây bằng cách “để đoạn trừ” và những điều tương tự, là lời dạy và mệnh lệnh của Đức Phật.
Ayaṃ paṇṇatti nāma tassa tassa atthassa pakārato ñāpanato.
This is called a designation (paṇṇatti nāma) because of its specific manner of making each thing known.
Ayaṃ paṇṇatti nāma (Đây được gọi là paṇṇatti) vì nó làm cho ý nghĩa của từng điều được biết đến theo cách đặc biệt.
Ettha sabbaggahaṇena sabbe sabhāvadhammā gahitā, paññatti pana katamāti vicāraṇāya taṃ dassetuṃ ‘‘yā panetthā’’tiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Here, by the grasping of "all," all intrinsic phenomena are grasped; but what about designation? To show that, it should be understood that "whatever here" (yā panetthā) and so on is stated.
Ở đây, bằng cách lấy “tất cả”, tất cả các pháp tự tính đã được nắm giữ; nhưng paññatti là gì? Để chỉ ra điều đó trong câu hỏi, cần hiểu rằng “yā panetthā” và những điều tương tự đã được nói đến.
25. Abhiññāti abhiññāya.
25. By direct knowledge (abhiññā) means by directly knowing.
25. Abhiññā (thắng tri) là bằng sự thắng tri.
Ya-kāralopavasenāyaṃ niddeso ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu (dī. ni. 1.28, 405; ma. ni. 1.154) viya, tathā ‘‘pariññā’’ti etthāpi.
This exposition is by way of eliding the ya particle, as in "having directly known by oneself" (sayaṃ abhiññā) and so on; similarly in pariññā (full understanding).
Sự chỉ định này là do sự biến mất của chữ ya, giống như trong “sayaṃ abhiññā” (tự mình thắng tri) và những điều tương tự (Dī. Ni. 1.28, 405; Ma. Ni. 1.154), và cũng vậy trong “pariññā” (liễu tri).
Sabbanti āyatanasabbaṃ.
All (sabbaṃ) refers to the all of sense-bases (āyatanasabbaṃ).
Sabbaṃ (tất cả) là āyatanasabbaṃ (tất cả các căn).
Tañhi abhiññeyyaṃ.
Indeed, that is what is to be directly known (abhiññeyyaṃ).
Chính điều đó cần được thắng tri.
Abhijānitvāti abhiññāya jānitvā.
Having directly known (abhijānitvā) means having understood by direct knowledge.
Abhijānitvā (sau khi thắng tri) là sau khi biết bằng sự thắng tri.
Parijānitvāti tīraṇapariññāya aniccādito parijānitvā.
Having fully understood (parijānitvā) means having fully understood by discerning comprehension (tīraṇapariññā), as impermanent and so on.
Parijānitvā (sau khi liễu tri) là sau khi liễu tri bằng tīraṇapariññā (liễu tri thẩm sát) từ vô thường và các pháp khác.
Pajahanatthāyāti pahānapariññāya anavasesato pajahanāya.
For the purpose of abandoning (pajahanatthāyā) means for abandoning completely by way of abandonment comprehension (pahānapariññā).
Pajahanatthāyā (vì mục đích đoạn trừ) là để đoạn trừ hoàn toàn bằng pahānapariññā (liễu tri đoạn trừ).
27. Cakkhuviññāṇaviññātabbadhammo nāma rūpāyatanamevāti āha ‘‘heṭṭhā gahitarūpamevā’’ti.
27. The phenomena to be discerned by eye-consciousness are merely the visual objects (rūpāyatanaṃ); thus, it states: "the visual form previously taken."
27. Pháp được nhãn thức nhận biết chính là sắc căn, nên (Kinh) nói: “chính là sắc đã được nắm giữ ở dưới”.
Idha anāpāthagataṃ ‘‘cakkhuviññāṇaviññātabbā dhammā’’ti vuttattā.
Here, what is not within reach is referred to as "phenomena to be discerned by eye-consciousness."
Ở đây không nằm trong tầm với vì đã nói “các pháp được nhãn thức nhận biết”.
Heṭṭhā āpāthagatampi anāpāthagatampi gahitameva ‘‘ye ca rūpā’’ti anavasesato vuttattā.
Both what is within reach and what is not within reach were previously taken, as it was stated exhaustively: "and whatever forms."
Ở dưới, cả những gì nằm trong tầm với và không nằm trong tầm với đều đã được nắm giữ vì đã nói “ye ca rūpā” (và những sắc nào) một cách bao trùm tất cả.
Te hi vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā saha cakkhuviññāṇena viññātabbattā.
For these feelings, perceptions, and volitional formations aggregates are to be discerned together with eye-consciousness.
Chúng là các uẩn thọ, tưởng, hành vì chúng được nhãn thức nhận biết cùng với nhãn thức.
Tathā hi cakkhuviññāṇaṃ tehi ekuppādaṃ ekavatthukaṃ ekanirodhaṃ ekārammaṇameva.
Indeed, eye-consciousness is co-arising with them, having the same basis, the same cessation, and the same object.
Thật vậy, nhãn thức đồng sinh, đồng căn, đồng diệt, đồng đối tượng với chúng.
Sesapadesūti sesesu ‘‘yañca sotaṃ ye ca saddā’’tiādinā āgatesu kaṇhapakkhe pañcasu, sukkapakkhe chasupi padesu.
In the remaining sections means in the remaining five sections of the dark half (kaṇhapakkha) and six sections of the bright half (sukkapakkha) that are mentioned starting with "'and the ear and the sounds'".
Trong các phần còn lại là trong năm phần thuộc phe đen và sáu phần thuộc phe trắng, được đề cập đến bằng câu “cái gì là tai, cái gì là tiếng” và tương tự.
Eseva nayoti yvāyaṃ ‘‘heṭṭhā gahitarūpameva gaṇhitvā’’ti attho vutto.
The same method means this meaning which was stated as "'by taking the same form as previously taken'".
Phương pháp cũng vậy nghĩa là đã được nói đến là “đã nắm lấy chính cái hình thái đã được nắm lấy ở dưới”.
Eso eva tatthapi atthavaṇṇanānayo.
That same method of explaining the meaning applies there too.
Chính đó cũng là phương pháp giải thích ý nghĩa ở đó.
28. Gayānāmikāya nadiyā avidūre pavatto gāmo gayā nāma, tassaṃ gayāyaṃ viharatīti samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ.
28. The village named Gayā, which developed not far from the river named Gayā, thus "dwells in Gayā"; this is a locative case in the sense of "near".
28. Ngôi làng tên Gayā, nằm không xa sông tên Gayā, tại đó ngài trú tại Gayā, đây là cách dùng từ chỉ địa điểm với nghĩa gần gũi.
Gayāgāmassa hi āsanne gayāsīsanāmake piṭṭhipāsāṇe bhagavā tadā vihāsi.
Indeed, the Blessed One was dwelling at that time on the flat rock called Gayāsīsa, near the village of Gayā.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn trú tại tảng đá lớn tên Gayāsīsa, gần làng Gayā.
Tenāha ‘‘bhagavā tattha viharatī’’ti.
Therefore it is said: "The Blessed One was dwelling there."
Vì vậy, đã nói “Đức Thế Tôn trú tại đó”.
Tatrāti ‘‘bhikkhū āmantesī’’ti ye bhikkhū āmantesi, yathā cāyaṃ desanā tesaṃ sappāyā jātā, tatra tasmiṃ atthadvaye vibhāvetabbe ayaṃ anupubbikathā samudāgamato paṭṭhāya anupaṭipāṭikathā.
There: in order to clarify these two meanings—namely, which bhikkhus were addressed when it says "'he addressed the bhikkhus'", and how this teaching became suitable for them— this is a progressive discourse, a sequential discourse from the origin.
Tại đó là để làm rõ hai ý nghĩa: những tỳ khưu mà ngài đã gọi đến và cách bài pháp này trở nên thích hợp với họ, câu chuyện tuần tự này là câu chuyện theo thứ tự từ khi nó phát sinh.
Itoti imasmā kappato.
From this: from this eon.
Từ đây là từ kiếp này.
Kirāti anussavanatthe nipāto.
Indeed (kirā): a particle indicating hearsay.
Kira là một giới từ với nghĩa nghe nói.
Pāramitāparibhāvanāya paripākagate.
Having matured through the cultivation of perfections.
Để tu tập các Ba-la-mật, đã đạt đến sự chín muồi.
Ñāṇeti bodhiñāṇe.
Knowledge (ñāṇe): i.e., enlightenment knowledge (bodhiñāṇa).
Trí tuệ là Bồ-đề trí.
Kaniṭṭhaputto vemātikabhātā bhagavato.
Youngest son means the stepbrother of the Blessed One.
Người con trai út là người anh em cùng cha khác mẹ của Đức Thế Tôn.
Veḷubhittikuṭikāhi parikkhipitvā bahiddhā, anto pana paṭasāṇīhi.
Having surrounded with bamboo fences on the outside, but with cloth screens on the inside.
Đã bao quanh bằng các túp lều tre ở bên ngoài, còn bên trong thì bằng các tấm màn vải.
Sabbesaṃ sattānaṃ.
All beings.
Tất cả các chúng sinh.
Puññacetanaṃ anto abbhantare paveseti.
Enters the meritorious volition within.
Đã đưa ý muốn thiện vào bên trong.
Bhagavāpi tassa puttoti katvā ‘‘aññe tayo puttā’’ti vuttaṃ.
Since the Blessed One was also his son, it is said "other three sons".
Đức Thế Tôn cũng là con trai của ông ấy, nên đã nói “ba người con trai khác”.
Avippakiritvāti parājayena avippakiriya apalāyitvā.
Without being scattered means without being scattered by defeat, without fleeing.
Không phân tán nghĩa là không thua cuộc, không bỏ chạy.
Pidahīti dātuṃ na sakkomīti tathā akāsi.
He closed (pidahī) means he acted so as to say "I cannot give it".
Đã đóng lại nghĩa là đã làm như vậy vì không thể cho.
Saccavāditāya gaṇhiṃsūti rājakulassa saccavāditāya attano varaṃ gaṇhiṃsu.
They took hold of the truth means, due to the truthful nature of the royal family, they took their boon.
Đã chấp nhận vì sự giữ lời nghĩa là đã chấp nhận lời hứa của mình vì sự giữ lời của hoàng gia.
Vinivattitunti paṭiññāya nivattituṃ.
To turn back means to withdraw from the promise.
Để rút lại nghĩa là để rút lại lời hứa.
Antarāti tumhehi paricchinnakālassa antarā eva matā.
In between means they died within the period of time determined by you.
Trong khoảng thời gian nghĩa là đã chết trong khoảng thời gian mà quý vị đã định.
Aṭṭhavīsatihatthaṭṭhānaṃ usabhaṃ nāma.
A place twenty-eight cubits long is called an usabha.
Chỗ có chiều dài hai mươi tám cubit được gọi là usabha.
Usabhe aṭṭhavīsatihatthappamāṇe ṭhāne.
In an usabha: in a place measuring twenty-eight cubits.
Tại usabha là tại chỗ có chiều dài hai mươi tám cubit.
Dānagge byāvaṭoti pasuto.
Engaged in the donation hall means occupied.
Bận rộn tại chỗ bố thí nghĩa là chuyên tâm.
Soti bhagavā.
He means the Blessed One.
Vị ấy là Đức Thế Tôn.
Tathārūpañhi buddhānaṃ desanāpāṭihāriyaṃ, yathā desanāya gahito attho paccakkhato vibhūto hutvā upaṭṭhāti.
Such is indeed the miraculous power of the Buddhas' teaching, that the meaning grasped through the teaching becomes clearly manifest as if seen directly.
Thật vậy, đó là phép lạ thuyết pháp của các vị Phật, đến nỗi ý nghĩa được nắm bắt từ bài pháp trở nên rõ ràng như thể được thấy trực tiếp.
Tenāha ‘‘imesaṃ…pe… desessāmī’’ti.
Therefore he said: "I shall teach... to these..."
Vì vậy, đã nói “ta sẽ thuyết pháp cho những vị này…pe…”.
Sanniṭṭhānanti cirakālaparicitādittaaggikānaṃ ādittapariyāyadesanāva sappāyāti nicchayamakāsi.
Determination means he decided that a teaching on the simile of fire was suitable for those long accustomed to the idea of being 'on fire'.
Sự quyết định nghĩa là đã quyết định rằng chỉ bài pháp về sự bốc cháy, quen thuộc từ lâu với lửa, là phù hợp nhất.
Padittanti padīpitaṃ ekādasahi aggīhi ekajālībhūtaṃ.
Burning means ignited, having become a single flame by the eleven fires.
Bốc cháy nghĩa là được thắp sáng, trở thành một ngọn lửa duy nhất bởi mười một ngọn lửa.
Tenāha ‘‘sampajjalita’’nti.
Therefore it is said: "fully ablaze."
Vì vậy, đã nói “bùng cháy”.
Dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ cakkhādīnaṃ ekādasahi aggīhi ādittabhāvena dukkhamatāya dukkhassa kathitattā.
The characteristic of suffering is taught because of the teaching of suffering through the suffering nature of the eye and so on, as being inflamed by the eleven fires.
Đã nói về đặc tính khổ vì tính chất khổ của mắt và các căn khác khi bốc cháy bởi mười một ngọn lửa, đã nói về khổ.
30. Maññitaṃ nāma taṇhāmānadiṭṭhīhi gahetabbaṃ maññitaṃ.
30. That which is 'conceived' (maññita) is that which is to be grasped by craving (taṇhā), conceit (māna), and wrong views (diṭṭhi).
30. Maññita là sự tưởng tượng cần được nắm giữ bởi tham ái, kiêu mạn và tà kiến.
Sabbasmiṃ maññitanti sabbamaññitaṃ, tassa samugghāto setughāto, tadāvahaṃ sabbamaññitasamugghātasāruppaṃ.
"Conceiving in everything" (sabbasmiṃ maññitaṃ) means all conceiving (sabbamaññitaṃ); its uprooting (samugghāta) is like breaking a bridge; that which leads to it is suitable for the uprooting of all conceiving (sabbamaññitasamugghātasāruppaṃ).
Sabbamaññita là tất cả sự tưởng tượng, samugghāta của nó là sự phá hủy, cái dẫn đến điều đó là sự phù hợp để nhổ bỏ tất cả sự tưởng tượng.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘maññitaṃ nāma cakkhādīsu eva uppajjati, nāññasmi’’nti dutiyanayo vutto.
In the Commentary, however, a second method is stated: "Conceiving arises only in the eye and so on, not in anything else."
Tuy nhiên, trong Chú giải, đã nói đến phương pháp thứ hai: “Maññita chỉ phát sinh ở mắt và các căn khác, không ở nơi nào khác”.
Anucchavikanti anurūpaṃ avilomaṃ.
Anucchavika means appropriate, not contrary.
Phù hợp nghĩa là tương ứng, không trái ngược.
Idhāti idheva sāsane aññattha tadabhāvato.
Here (idha) means only in this Dispensation (sāsana), as it does not exist elsewhere.
Ở đây là ở chính giáo pháp này, vì không có điều đó ở nơi khác.
‘‘Taṇhā-mānadiṭṭhimaññitāna’’nti vuttaṃ maññitattayaṃ saparasantānesu paṭipakkhavasena yojetvā dassetuṃ ‘‘cakkhuṃ ahanti vā’’tiādi vuttaṃ.
The three kinds of conceiving mentioned as "conceiving of craving, conceit, and wrong view" are stated in "I am the eye" and so on, to demonstrate their application in terms of being an opponent to one's own and others' mental continua.
Để chỉ rõ ba loại tưởng tượng (tham ái, kiêu mạn, tà kiến) được nói đến là “sự tưởng tượng của tham ái, kiêu mạn và tà kiến” theo cách đối lập trong tự thân và tha thân, đã nói “mắt là ta” và tương tự.
Tattha ‘‘cakkhuṃ aha’’nti iminā ajjhattavisayaṃ diṭṭhimaññitañca dasseti attābhinivesāhaṃkāradīpanato.
Here, with "I am the eye", it shows the conceiving of wrong view related to the internal sphere, as it highlights self-attachment and ego-conceit.
Trong đó, bằng câu “mắt là ta”, ngài chỉ rõ sự tưởng tượng về tà kiến liên quan đến tự thân, vì nó làm nổi bật sự chấp thủ vào tự ngã và ngã mạn.
‘‘Mama’’nti iminā taṇhāmaññitaṃ mānamaññitampi vā, pariggahamukhenapi seyyādito mānuppajjanato.
With "mine", it shows conceiving of craving, or conceiving of conceit, since conceit arises even from superiority through appropriation.
Bằng câu “của ta”, ngài chỉ rõ sự tưởng tượng về tham ái, hoặc cũng là sự tưởng tượng về kiêu mạn, vì kiêu mạn có thể phát sinh từ sự sở hữu, ví dụ như từ sự ưu việt.
Sesapadadvayepi iminā nayena maññitavibhāgo veditabbo.
In the other two phrases as well, the division of conceiving should be understood by this method.
Trong hai từ còn lại, sự phân chia tưởng tượng cũng nên được hiểu theo cách này.
Ahanti attāva, so ca cakkhusmiṃ tadadhīnavuttittā ‘‘paro’’ti na maññati.
I (ahaṃ) means oneself; and this being, due to its dependent existence in the eye, does not conceive "another".
Ta là chính tự ngã, và tự ngã này không tưởng tượng “người khác” trong mắt vì nó tồn tại phụ thuộc vào mắt.
Mama kiñcanapalibodho cakkhusmiṃ sati labbhanato, asati na maññati tathāmaññitassa paccayaghātato.
My impediment of defilement (mama kiñcanapalibodho) in the eye is obtained when it exists; when it does not exist, one does not conceive thus, because the cause of such conceiving is destroyed.
Sự ràng buộc và chướng ngại của ta trong mắt là vì nó được tìm thấy khi có mắt, khi không có mắt thì không tưởng tượng, vì nguyên nhân của sự tưởng tượng đó đã bị phá hủy.
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two phrases.
Trong hai từ còn lại, phương pháp cũng như vậy.
Ahaṃ cakkhuto niggatoti ‘‘aha’’nti vattabbo ayaṃ satto cakkhuto niggato tattha sukhumākārena upalabbhanato.
I have come forth from the eye means, this being called "I" has come forth from the eye, being subtly perceived therein.
Ta xuất phát từ mắt nghĩa là chúng sinh này, được gọi là “ta”, xuất phát từ mắt vì nó được nhận biết một cách vi tế trong mắt.
Mama kiñcanapalibodho cakkhuto niggato tasmiṃ sati eva upalabbhanato.
My impediment of defilement has come forth from the eye because it is perceived only when it exists therein.
Sự ràng buộc và chướng ngại của ta xuất phát từ mắt vì nó chỉ được nhận biết khi có mắt.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Trong hai điều còn lại, phương pháp cũng như vậy.
Tattha paroti paro satto.
Here, another means another being.
Trong đó, người khác là chúng sinh khác.
Mama cakkhūti na maññati yassa taṃ cakkhu, tassa ‘‘aha’’nti vattabbasseva abhāvato.
Does not conceive "my eye" because there is no such being that would be called "I" to whom that eye belongs.
Không tưởng tượng “mắt của ta” vì không có “ta” để nói đến đối với con mắt đó.
Mamattabhūtanti mama kāraṇaṃ.
That which is mine (mamattabhūtaṃ) means my cause.
Là của ta nghĩa là nguyên nhân của ta.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
Evametasmiṃ sutte cakkhurūpa-cakkhuviññāṇa-cakkhusamphassa-sukhadukkhādukkhamasukhavasena satta vārā cakkhudvāre, tathā sotadvārādīsūti cha sattakā dvecattālīsa.
Thus, in this sutta, there are seven iterations in relation to the eye-door: eye-form, eye-consciousness, eye-contact, pleasant, painful, neither-pleasant-nor-painful; likewise, in the other sense-doors, there are six septads, making forty-two.
Như vậy, trong kinh này, có bảy lần tại cửa mắt theo nghĩa mắt, sắc, nhãn thức, nhãn xúc, lạc, khổ, không khổ không lạc; tương tự tại cửa tai và các cửa khác, tổng cộng sáu lần bảy là bốn mươi hai.
Puna sakkāyavasena ‘‘sabbaṃ na maññatī’’tiādinā vuttaṃ, tena tecattālīsa.
Again, it is stated "does not conceive anything" and so on, in terms of personality (sakkāya), making forty-three.
Lại nữa, đã nói “không tưởng tượng tất cả” theo nghĩa sakkāya, do đó là bốn mươi ba.
Puna tebhūmakavaṭṭaṃ ‘‘loko’’ti gahetvā ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti vuttaṃ, tena catucattālīsa honti.
Again, taking the three realms of cyclic existence (tebhūmaka vaṭṭa) as "the world" (loka), it is stated "does not cling to anything in the world", making forty-four.
Lại nữa, đã nói “không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian” khi lấy ba cõi luân hồi là “thế gian”, do đó là bốn mươi bốn.
Evaṃ sabbathāpi catucattālīsāya ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitāti veditabbā.
Thus, in all respects, insight leading to arahantship is taught in forty-four instances; this should be understood.
Như vậy, cần hiểu rằng quán đã được thuyết giảng để đạt A-la-hán trong bốn mươi bốn trường hợp.
‘‘Catucattālīsādhikasatesū’’ti kesuci potthakesu likhanti, sā ca pamādalekhā.
Some manuscripts write "in one hundred and forty-four", but that is an erroneous writing.
Một số bản kinh viết “hơn một trăm bốn mươi bốn”, đó là một lỗi viết.
31. Upakārabhūtā tadāvahattā.
31. Beneficial because it leads to that.
31. Là hữu ích vì nó dẫn đến điều đó.
Tatoti maññitākārato.
From that means from the aspect of conceiving.
Từ đó là từ trạng thái tưởng tượng.
Tanti maññanāvatthuṃ.
That means the object of conceiving.
Điều đó là đối tượng của sự tưởng tượng.
Aññenākārenāti yathā maññati aniccādiākārato, aññena aniccādinā ākārena hoti.
In another aspect means it becomes in another aspect, like impermanence (anicca), differently from how one conceives it.
Với một trạng thái khác nghĩa là nó tồn tại với một trạng thái khác, ví dụ như trạng thái vô thường, không như cách mà người ta tưởng tượng.
Aññathābhāvaṃ vipariṇāmanti uppādavayatāya aññathābhāvaṃ jarāya maraṇena ca dvedhā vipariṇāmetabbaṃ.
Becoming otherwise, alteration means becoming otherwise through arising and passing away, to be altered in two ways through aging and death.
Sự thay đổi, sự biến đổi nghĩa là sự thay đổi do sự sinh diệt, và sự biến đổi thành hai dạng do sự già nua và cái chết.
Taṃ upagamanena aññathābhāvī, evaṃbhūto hutvāpi jīraṇabhijjanasabhāvesu.
It is subject to becoming otherwise by approaching that; even having become so, in things naturally subject to decay and breaking up.
Điều đó trở thành sự thay đổi do sự tiếp cận, ngay cả khi đã trở thành như vậy trong các trạng thái có bản chất già nua và tan vỡ.
Bhavesu satto loko uparipi bhavaṃyeva abhinandati.
The world of beings above rejoices in existence (bhava) itself.
Thế gian bị ràng buộc trong các cõi vẫn còn hoan hỷ trong sự tồn tại phía trên.
Heṭṭhā gahitameva saṅkaḍḍhitvāti ‘‘cakkhuṃ na maññatī’’tiādinā heṭṭhā gahitameva khandhadhātuāyatanāti khandhādipariyāyena ekato gahetvā punapi maññanāvatthuṃ dasseti.
Having drawn together what was previously grasped means, having taken together what was previously grasped, such as "does not conceive the eye" and so on, in terms of aggregates, elements, and sense-bases—that is, by way of aggregates and so on—it again shows the object of conceiving.
Đã tập hợp lại những gì đã được nắm giữ ở dưới nghĩa là đã tập hợp lại chính những gì đã được nắm giữ ở dưới bằng câu “không tưởng tượng mắt” và tương tự, theo các danh xưng như uẩn, giới, xứ, và lại chỉ rõ đối tượng của sự tưởng tượng.
Avasāne ‘‘tato taṃ hotī’’ti vuttapadena saddhiṃ sabbavāresu aṭṭha aṭṭha hontīti ‘‘aṭṭhacattālīsāya ṭhānesū’’ti vuttaṃ.
At the end, together with the phrase "from that it becomes", there are eight instances in all rounds, thus it is said "in forty-eight instances."
Với từ “tato taṃ hoti” được nói ở cuối, tổng cộng có tám trường hợp trong tất cả các lần, nên đã nói “trong bốn mươi tám trường hợp”.
32. Dassetvāti ettha lakkhaṇe ayaṃ tvā-saddo, hetumhi vā.
32. Having shown: here, this particle tvā is in the sense of a characteristic, or in the sense of a cause.
32. Đã chỉ ra ở đây, từ tvā này có nghĩa là đặc tính, hoặc là nguyên nhân.
Anādisattasantānagatagāhattayalakkhitā hi satthu, tiparivaṭṭadesanā taṃnimittaṃ yāvadeva tappahānāya pavattitabhāvato.
Indeed, the Teacher's teaching of the three turnings, characterized by the three types of grasping present in the beginningless continuum of beings, exists for the sole purpose of abandoning them.
Quả thật, giáo lý tam chuyển của Bậc Đạo Sư được đặc trưng bởi ba loại chấp thủ (gāha) đã đi vào dòng chảy của chúng sinh không có khởi thủy, vì lý do đó, giáo lý ấy đã được thuyết giảng chỉ để loại bỏ chúng.
Arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitāti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘saha vipassanāya cattāropi maggā kathitā’’ti.
It is said in the Aṭṭhakathā that vipassanā is taught after reaching Arahantship: “All four paths are taught along with vipassanā.”
Trong chú giải đã nói rằng: “Thiền quán (vipassanā) được thuyết giảng sau khi đạt đến A-la-hán,” và “cả bốn đạo đều được thuyết giảng cùng với thiền quán (vipassanā).”
33-42. Nibbattanasabhāvanti hetupaccayehi uppajjanasabhāvaṃ.
33-42. Nature of arising means the nature of coming into existence due to causes and conditions.
33-42. Bản chất phát sinh có nghĩa là bản chất khởi sinh do các nhân duyên.
Uppādānantaraṃ buddhippattiyā jīraṇasabhāvaṃ.
Nature of decay refers to the nature of ageing immediately after arising, leading to the attainment of old age.
Bản chất lão hóa có nghĩa là sự lão hóa ngay sau khi khởi sinh, do sự đạt đến trí tuệ.
Yattha cakkhādayo, tattheva visabhāgasamuṭṭhānalakkhaṇena byādhino uppattipaccayabhāvena byādhisabhāvaṃ.
Nature of illness means the nature of illness as a condition for its arising, characterized by the heterogeneous origination right where eyes and other sense faculties are present.
Bản chất bệnh tật có nghĩa là trạng thái là nhân duyên cho bệnh tật khởi sinh do đặc tính khởi lên khác biệt tại nơi mắt và các căn khác.
Maraṇasabhāvanti vināsasabhāvaṃ.
Nature of death means the nature of perishing.
Bản chất chết có nghĩa là bản chất hoại diệt.
Sokasabhāvanti ñātibyasanādinā ḍayhamānadukkhasabhāvaṃ.
Nature of sorrow means the nature of suffering that burns due to the loss of relatives and so on.
Bản chất sầu muộn có nghĩa là bản chất khổ đau bị thiêu đốt do tai họa của thân quyến, v.v.
Saṃkilesikasabhāvanti taṇhādivasena saṃkilissanasabhāvaṃ.
Nature of defilement means the nature of being defiled due to craving and so on.
Bản chất nhiễm ô có nghĩa là bản chất bị nhiễm ô do tham ái, v.v.
43-52. Ñātapariññā āgatā visayavasena tabbisayassa dhammassa jotitattā.
43-52. Comprehension by knowing (ñāta-pariññā) has come, because the specific object of the Dhamma is illuminated through its object.
43-52. Ñātapariññā (sự liễu tri bằng hiểu biết) đã được nói đến vì pháp thuộc đối tượng đó được làm sáng tỏ theo đối tượng.
Itarā dve tīraṇapahānapariññāpi āgatā evāti veditabbā, tāsaṃ abhiññeyyadhammavisayattā ñāṇassa ca tīraṇapahānapariññāsambhavato.
The other two also, namely comprehension by investigation (tīraṇa-pariññā) and comprehension by abandonment (pahāna-pariññā), are to be understood as having come, because they pertain to phenomena to be fully understood, and knowledge can relate to comprehension by investigation and abandonment.
Cần phải biết rằng hai loại liễu tri khác là tīraṇapariññā (sự liễu tri bằng thẩm định) và pahānapariññā (sự liễu tri bằng đoạn trừ) cũng đã được nói đến, vì chúng có đối tượng là các pháp cần phải thắng tri, và vì trí tuệ có thể có tīraṇapariññā và pahānapariññā.
Pariññeyyapade tīraṇapariññāva āgatā, pahātabbapade pahānapariññāva āgatāti yojanā.
The phrasing is: comprehension by investigation comes under the category of things to be comprehended, and comprehension by abandonment comes under the category of things to be abandoned.
Sự kết nối là: trong phần các pháp cần phải liễu tri, chỉ có tīraṇapariññā được nói đến; trong phần các pháp cần phải đoạn trừ, chỉ có pahānapariññā được nói đến.
Itarāpi dve gahitāyeva tāhi vinā atthasiddhiyā abhāvato.
The other two are also included, because without them, the purpose cannot be achieved.
Hai loại kia cũng được bao gồm vì không thể thành tựu mục đích nếu không có chúng.
Paccakkhaṃ kātabbaṃ ārammaṇato asammohato paṭivijjhanena.
To be made direct is by penetrating the object without delusion as to the object.
Cần phải thực chứng bằng sự thấu triệt, không bị mê lầm về đối tượng.
Avuttāpi gahitāyeva parijānanassa yāvadeva pahānatthattā.
Even unspoken, they are included, for the purpose of fully understanding is solely for abandonment.
Mặc dù không được nói rõ, chúng vẫn được bao gồm vì sự liễu tri chỉ nhằm mục đích đoạn trừ.
Ekasabhāvena vinābhāvo anekaggaṭṭho.
Not having one aspect (anekaggaṭṭho) is separation from one nature.
Sự thiếu vắng một bản chất là anekaggaṭṭha (không đồng nhất).
Upasaṭṭharogena viya anto eva abhihatasabbatā upahataṭṭho.
Condition of being afflicted (upahataṭṭho) is being struck down internally in all respects, like by an impending disease.
Giống như bị bệnh tật tấn công, sự hủy hoại hoàn toàn từ bên trong là upahataṭṭha (trạng thái bị hủy hoại).
53-62. Catūsu saccesu aññāṇaṃ tappaṭicchādakasammoho.
53-62. Ignorance regarding the four Noble Truths means the delusion that covers them.
53-62. Vô minh về bốn sự thật là sự mê lầm che lấp chúng.
Avindiyaṃ vindati, vindiyaṃ na vindatīti katvā vijjāya paṭipakkhova avijjā.
Ignorance (avijjā) is indeed the opposite of knowledge (vijjā), in that it finds what is not to be found, and does not find what is to be found.
Vô minh (avijjā) là đối nghịch với minh (vijjā) vì nó tìm thấy cái không đáng tìm và không tìm thấy cái đáng tìm.
Vijjāya uppannāya anavasesato avijjā pahīyati, taṃ dassento ‘‘vijjāti arahattamaggavijjā’’ti āha.
Ignorance is abandoned without remainder when knowledge arises, and to show this, it states: “Knowledge refers to the knowledge of the path of Arahantship.”
Khi minh khởi sinh, vô minh được đoạn trừ hoàn toàn. Để chỉ ra điều đó, Ngài nói: “Minh là đạo minh A-la-hán.”
Na kevalaṃ aniccānupassanāvaseneva maggavuṭṭhānaṃ, atha kho itarānupassanāvasenapīti dassento ‘‘dukkhā…pe… pahīyatiyevā’’ti āha.
To show that the emergence from the path is not solely through the contemplation of impermanence, but also through other contemplations, it states: “Dukkha…etc.…is indeed abandoned.”
Để chỉ ra rằng sự xuất khởi của đạo không chỉ do quán vô thường, mà còn do quán các pháp khác, Ngài nói: “Khổ… v.v… được đoạn trừ.”
Sabbatthāti uparisuttante sandhāyāha.
In all places refers to the suttas that follow.
Ở khắp mọi nơi được nói đến khi đề cập đến các kinh suttanta phía trên.
Tato aparepi taṃatthalakkhaṇavasena kathitasuttantepi.
And also in the suttas described afterwards with that meaning and characteristic.
Và cả trong các kinh suttanta khác được thuyết giảng theo đặc tính ý nghĩa đó.
Tānipi hi tathā bujjhanakapuggalānamajjhāsayena vuttānīti.
For those too were spoken according to the disposition of those individuals who understood in such a way.
Vì những điều đó cũng được thuyết giảng theo khuynh hướng của những người có khả năng giác ngộ như vậy.
63. Cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccanti vuttacakkhuviññāṇena passitabbanti āha ‘‘iṭṭhārammaṇabhūtā’’ti.
63. The eye-consciousness has the function of seeing, and by this spoken eye-consciousness, one sees. Thus it says: “objects that are agreeable.”
63. Nhãn thức có chức năng thấy. Để nói rằng phải thấy bằng nhãn thức đã được nói đến, Ngài nói: “là đối tượng khả ái.”
Kamanīyāti kāmetabbā.
Delightful means desirable.
Kamanīyā có nghĩa là đáng mong muốn.
Manaṃ appāyantīti manāpāti āha ‘‘manavaḍḍhanakā’’ti.
Pleasant (manāpā) means delighting the mind. Thus it says: “that increase the mind.”
Manāpā có nghĩa là làm hài lòng tâm. Ngài nói: “là những thứ làm tăng trưởng tâm.”
Piyāyitabbasabhāvā piyarūpā.
Pleasing forms are those whose nature is to be endeared.
Piyarūpā là những thứ có bản chất đáng yêu thích.
Kāmūpasaṃhitāti kāmapaṭisaṃyuttā.
Connected with sensual pleasures (kāmūpasaṃhitā) means associated with sensual pleasures.
Kāmūpasaṃhitā có nghĩa là liên quan đến dục.
Ālambitabbatā eva cettha upasaṃhitatāti ‘‘ārammaṇaṃ katvā’’tiādimāha.
Here, being associated means being taken as an object. Thus it states: “making them an object,” and so on.
Ở đây, chỉ có trạng thái là đối tượng được bao gồm. Ngài nói: “lấy làm đối tượng,” v.v.
Taṇhāsaṅkhātā nandī taṇhānandī, na tuṭṭhinandīyeva ‘‘nandiṃ caratī’’tiādīsu viya.
Craving-delight (taṇhānandī) is delight in the sense of craving, not merely delight in the sense of contentment, as in phrases like “one engages in delight.”
Sự hoan hỷ được gọi là tham ái là taṇhānandī (hoan hỷ do tham ái), chứ không phải chỉ là sự hoan hỷ do thỏa mãn như trong các trường hợp “thực hành hoan hỷ,” v.v.
Gāmantanti gāmasamīpaṃ.
Outskirts of the village means near the village.
Gāmanta có nghĩa là gần làng.
‘‘Anupacāraṭṭhāna’’nti vatvā taṃ dasseti ‘‘yatthā’’tiādinā.
Having said “a place of no disturbance,” it clarifies this by saying “where,” and so on.
Sau khi nói “nơi không có sự tiếp cận,” Ngài giải thích điều đó bằng “nơi mà,” v.v.
69. Gahetvāti pārupanassa sithilakaraṇena vīmaṃsato mocetvā.
69. Having taken means having released by loosening the outer robe and investigating.
69. Gahetvā (nắm lấy) có nghĩa là cởi ra bằng cách nới lỏng tấm y để xem xét.
Leṇacchāyāyāti purimadisāya leṇacchāyāyaṃ.
In the cave's shade means in the shade of the cave on the eastern side.
Leṇacchāyāya có nghĩa là trong bóng hang ở phía đông.
Patitvāti leṇacchadanato bhassitvā.
Having fallen means having slipped from the cave's covering.
Patitvā (rơi xuống) có nghĩa là rơi khỏi mái hang.
Phuṭṭhavisoti catūsu āsīvisesu so phuṭṭhaviso.
With diffused venom refers to that with diffused venom among the four kinds of poisonous snakes.
Phuṭṭhaviso (nọc độc lan tỏa) là nọc độc lan tỏa trong số bốn loại rắn độc.
Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it says “hence,” and so on.
Vì vậy, Ngài nói: “Do đó,” v.v.
Pariyādiyamānamevāti khepentameva, vināsentamevāti attho.
While it was consuming means while it was exhausting, while it was destroying, is the meaning.
Pariyādiyamānameva có nghĩa là đang tiêu hao, đang hủy diệt.
Yathāparicchedenāti attano visaparicchedānurūpaṃ.
According to its measure means in accordance with its own measure of venom.
Yathāparicchedenā có nghĩa là theo giới hạn nọc độc của chính nó.
Aññathābhāvanti vaḍḍhabhāvādipakatijahanaṃ.
Becoming otherwise means abandoning the natural state of growth, etc.
Aññathābhāva có nghĩa là từ bỏ trạng thái tự nhiên như trạng thái tăng trưởng, v.v.
Sabhāvavigamoti vināso.
Cessation of nature means destruction.
Sabhāvavigamo có nghĩa là sự hủy diệt.
70. Rūpaṃ paṭisaṃviditaṃ karoti ñātapariññāvasena.
70. He fully understands form in the sense of comprehension by knowing (ñāta-pariññā).
70. Làm cho sắc được liễu tri theo ñātapariññā (sự liễu tri bằng hiểu biết).
Rūparāganti nīlādibhede rūpadhamme rāgaṃ.
Desire for form means craving for form-phenomena in their various aspects, such as blue, etc.
Rūparāga (tham ái sắc) là tham ái đối với các pháp sắc thuộc các loại như xanh, v.v.
Paṭisaṃviditaṃ karoti ‘‘ayaṃ me rāgo appahīno’’ti.
He fully understands “this craving of mine is not abandoned.”
Làm cho liễu tri “tham ái này của tôi chưa được đoạn trừ.”
Etena sekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā.
By this, the retrospection of trainees (sekkhā) is taught.
Bằng điều này, sự quán xét của các bậc Hữu Học (sekha) được thuyết giảng.
Tena vuttaṃ ‘‘evampi kho, upavāṇa, sandiṭṭhiko dhammo hotī’’tiādi.
Therefore, it is said, “In this way too, Upavāṇa, the Dhamma is immediately visible,” and so on.
Vì vậy, đã nói: “Này Upavāṇa, theo cách này, pháp là thiết thực hiện tại,” v.v.
Rūparāgaṃ paṭisaṃviditaṃ karoti ‘‘natthi me ajjhattaṃ rūpesu rāgo’’ti pajānāti.
He fully understands the desire for form means he knows, “there is no desire for forms within me.”
Làm cho rūparāga được liễu tri có nghĩa là biết rõ “trong nội tâm tôi không có tham ái đối với các sắc.”
Asekkhānaṃ hāyaṃ paccavekkhaṇā.
This is the retrospection of those beyond training (asekkhā).
Đây là sự quán xét của các bậc Vô Học (asekkhā).
71. Phassākarānanti channaṃ phassānaṃ ākarānaṃ uppattiṭṭhānānaṃ, cakkhādīnanti attho.
71. Of the sources of contact means of the sources, the places of arising, of the six contacts; that is, of the eyes and so on.
71. Phassākārānaṃ (các nguồn xúc) có nghĩa là các nguồn gốc, nơi khởi sinh của sáu xúc, tức là mắt, v.v.
Naṭṭho nāma ahanti vadati, yo channaṃ phassāyatanānaṃ samudayādiṃ yathābhūtaṃ pajānāti, so vusitavā, itaro avusitavā ahañca tādisoti.
He says, “I am lost,” meaning, whoever truly understands the origin and so on of the six sense bases, he has lived the holy life; the other has not lived it, and I am such a one.
Nói rằng “tôi đã bị hủy hoại,” người nào biết rõ sự tập khởi, v.v., của sáu xứ xúc như thật, người ấy đã sống Phạm hạnh; người kia chưa sống Phạm hạnh, và tôi là người như vậy.
Ayamevāti ayaṃ cakkhusmiṃ ‘‘netaṃ mamā’’tiādinā tiṇṇaṃ gāhānaṃ abhāvo eva.
This very thing means this absence of the three grasps in the eye, saying “This is not mine,” and so on.
Chính điều này có nghĩa là chính sự không có ba loại chấp thủ (gāha) đối với mắt, v.v., bằng cách nói “cái này không phải của tôi,” v.v.
80. Aniccādivasena abhinivisanaṃ abhiniveso, so eva dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanato parāmāso, so eva gāho.
The adherence in terms of impermanence, etc., is adherence (abhinivesa); that same (adherence), by surpassing the nature of phenomena and grasping from the outside, is misapprehension (parāmāsa); that same (misapprehension) is grasping (gāha).
80. Sự chấp thủ theo cách vô thường, v.v. là abhinivesa (chấp thủ); chính sự đó, vì vượt qua bản chất của pháp và chạm vào từ bên ngoài, là parāmāsa (chấp trước); chính sự đó là gāha (nắm giữ).
Tena abhinivesaparāmāsaggāhena gaṇhituṃ na yuttā aniccādisabhāvattā.
Due to the nature of impermanence, etc., they are not fit to be grasped by that adherence, misapprehension, and grasping.
Do sự chấp thủ, chấp trước, nắm giữ đó, không nên nắm giữ vì chúng có bản chất vô thường, v.v.
Saṅkhārā eva pavattiyā kāraṇabhāvato saṅkhāranimittāni.
Formations (saṅkhārā) are themselves the cause of continuity, hence they are signs of formations (saṅkhāranimittāni).
Các hành (saṅkhāra) chính là nguyên nhân của sự vận hành, nên là saṅkhāranimitta (tướng của hành).
Yo saṅkhāresu apariññātābhinivesena passitabbo attākāro, so na hotīti añño anattākāro, tato aññato passati.
The aspect of self that is to be seen in formations through adherence to what is not fully understood, that does not exist; therefore, it is another, a non-self aspect; from that, one sees it as other.
Cái tướng ngã (attākāra) cần được thấy trong các hành với sự chấp thủ chưa được liễu tri thì không tồn tại, đó là tướng vô ngã (anattākāra) khác, từ đó thấy khác.
Pariññātābhinivesoti tīraṇapariññāya paricchijja ñātamicchābhiniveso.
Pariññātābhiniveso means adherence to what is known by fully discerning through analytical comprehension (tīraṇapariññā).
Pariññātābhiniveso (sự chấp thủ đã được liễu tri) là sự chấp thủ sai lầm đã được xác định rõ ràng bằng sự liễu tri phân tích.
Pariññātābhinivesoti vā pariññātavipassanābhiniveso.
Or pariññātābhiniveso means adherence to vipassanā that has been fully understood.
Hoặc pariññātābhiniveso là sự chấp thủ của tuệ quán đã được liễu tri.
Vipassanāti arūpasattakavasena vipassanāya parijānitabbā.
Vipassanā is to be understood as vipassanā in terms of the seven formless (jhānas).
Vipassanā (tuệ quán) cần được liễu tri theo cách bảy pháp vô sắc.
83. Taṇhāya pahīnāya diṭṭhimānāpi pahīnā evāti ‘‘taṇhāpapañcassa chinnattā chinnapapañce’’ti vuttaṃ.
83. When craving is abandoned, views and conceit are also abandoned; thus it is said "chinnapapañca (one whose proliferation is cut off) due to the cutting off of the proliferation of craving."
83. Khi ái đã được đoạn trừ, kiến và mạn cũng đã được đoạn trừ, nên đã nói “khi ái hý luận đã bị cắt đứt, người đã cắt đứt hý luận”.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second term.
Trong câu thứ hai cũng vậy.
Idha sattavohāro cakkhādīsu vijjamānesu eva hoti, tasmā parinibbutānañca vohāro cakkhādīsu sannissayeneva, nāññathāti atikkantabuddhehi pariharitāni cakkhusotādīni pucchāmīti pucchati ‘‘atthi nu kho bhante’’tiādinā.
Here, the designation of a being occurs only when eyes, etc., exist; therefore, the designation of those who are fully extinguished (parinibbuta) also occurs only in dependence on eyes, etc., and not otherwise. Thus, he asks, "I ask about the eyes, ears, etc., abandoned by the Buddhas who have transcended" with "Is it so, venerable sir?" and so on.
Ở đây, sự gọi tên chúng sinh chỉ xảy ra khi các căn như mắt, v.v. còn tồn tại; do đó, sự gọi tên những bậc đã nhập Niết Bàn cũng chỉ dựa vào các căn như mắt, v.v., chứ không phải bằng cách khác, nên ông hỏi về các căn mắt, tai, v.v. đã được các bậc Phật quá khứ gìn giữ bằng cách nói “Bạch Thế Tôn, có chăng?” và những câu tương tự.
Cakkhusotādivaṭṭaṃ vaṭṭe pavatteyya.
The cycle of eyes, ears, etc., would lead to the cycle of existence.
Cakkhusotādivaṭṭaṃ (sự luân hồi của mắt, tai, v.v.) sẽ vận hành trong vòng luân hồi.
87. Sabbanimittehi paṭisallīyati etenāti paṭisallānaṃ, phalasamāpatti.
87. By this one completely withdraws from all signs, hence paṭisallānaṃ (seclusion/retreat), which is fruition-attainment.
87. Vì nhờ nó mà ẩn trú khỏi mọi tướng, nên gọi là paṭisallānaṃ (sự ẩn trú), tức là quả định.
Jīvitahārakasatthaṃ jīvitassa haraṇato, sattānañca sasanato hiṃsanato.
Jīvitahārakasatthaṃ (a weapon that takes life) means that which takes away life and harms beings.
Jīvitahārakasatthaṃ (con dao đoạt mạng) là vì nó đoạt mạng sống, và vì nó làm hại, làm tổn thương chúng sinh.
Paricaritoti payirupāsito.
Paricarito means served or attended.
Paricarito (đã được phụng sự) là đã được phục vụ.
Tena yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjinti dīpeti.
This indicates that one practices as instructed.
Điều đó cho thấy rằng ông đã thực hành đúng như đã được dạy.
Anupavajjanti parehi na upavaditabbaṃ.
Anupavajjaṃ means not to be blamed by others.
Anupavajjaṃ (không đáng bị khiển trách) là không đáng bị người khác khiển trách.
Taṃ panettha āyatiṃ appaṭisandhibhāvato hotīti āha ‘‘appavattika’’nti.
This comes about in the future through the absence of renewed existence, thus it is said "appaṭṭika (non-arising)."
Điều đó ở đây là do không có sự tái tục trong tương lai, nên ông nói “không vận hành”.
‘‘Netaṃ mamā’’tiādīni vadanto arahatte pakkhipitvā kathesi.
Saying "This is not mine," etc., he spoke placing it in arahatship.
Khi nói “Cái này không phải của tôi”, v.v., ông đã nói điều đó đặt vào trạng thái A-la-hán.
Puthujjanabhāvameva dīpento vadati akatakiccabhāvadīpanena.
He speaks displaying his state as a common person by showing his unaccomplished state.
Ông nói điều đó để chỉ ra trạng thái phàm phu bằng cách chỉ ra rằng ông chưa hoàn thành công việc.
Kiñcāpi thero pucchitaṃ pañhaṃ arahatte pakkhipitvā kathesi, ‘‘na samanupassāmī’’ti pana vadanto kiñci nipphattiṃ na kathesi, tasmā ‘‘idampi manasi kātabba’’nti idaṃ ānetvā sambandho.
Although the elder spoke the question placing it in arahatship, by saying "I do not find (it)," he did not state any accomplishment. Therefore, "this also is to be borne in mind" is brought in and connected (to the meaning).
Mặc dù vị trưởng lão đã trả lời câu hỏi bằng cách đặt nó vào trạng thái A-la-hán, nhưng khi nói “Tôi không thấy”, ông không tuyên bố bất kỳ sự thành tựu nào; do đó, câu “điều này cũng cần được ghi nhớ” được đưa vào để kết nối.
Kilesapassaddhīti kilesapariḷāhavūpasamo.
Kilesapassaddhī means the calming of the fever of defilements.
Kilesapassaddhī (sự an tịnh phiền não) là sự lắng dịu của sự nung đốt phiền não.
Bhavatthāya puna bhavatthāya.
Bhavatthāya means for rebirth.
Bhavatthāya (vì sự tồn tại) là vì sự tồn tại trở lại.
Ālayanikanti pariyuṭṭhāneti bhavantare apekkhāsaññite ālaye nikantiyā ca pariyuṭṭhānappattiyā.
Ālayanikanti pariyuṭṭhāne means in the attachment (ālaya) aspiring to another existence, and in the state of being beset by craving (nikanti).
Ālayanikanti pariyuṭṭhāne (sự ham muốn và sự khởi lên trong nơi nương tựa) là sự tham ái trong nơi nương tựa, tức là sự mong đợi vào kiếp sau, và sự khởi lên của sự tham ái.
Asati avijjamānāya.
Asati means when it is not present.
Asati (khi không có) là khi không tồn tại.
Paṭisandhivasena aññabhavato idhāgamanaṃ āgati nāma.
Coming here from another existence through rebirth is called āgati (coming).
Sự đến đây từ một kiếp khác theo cách tái tục được gọi là āgati (sự đến).
Cutivasena gamananti cavanavasena ito gati.
Gamanaṃ in the sense of passing away means departing from here in the sense of death.
Sự đi theo cách chết là sự đi từ đây theo cách hoại diệt.
Anurūpagamanaṃ gati nāma tadubhayaṃ na hoti.
Going forth in a corresponding manner is called gati; both of these do not occur.
Sự đi thích hợp được gọi là gati (sự đi), cả hai điều đó đều không xảy ra.
Cutūpapāto aparāparabhavanavasena cuti, upapajjanavasena upapāto, tadubhayampi na hoti.
Cuti (passing away) means passing away in the sense of continuous existence; upapāto (re-arising) means re-arising. Both of these also do not occur.
Sự chết và tái sinh theo cách các kiếp liên tiếp là cuti (sự chết), theo cách tái sinh là upapāto (sự tái sinh), cả hai điều đó cũng không xảy ra.
Evaṃ pana cutūpapāte asati nevidha na idha loke.
But when there is no such passing away and re-arising, nevidha means not in this world.
Khi không có sự chết và tái sinh như vậy, thì nevidha (không ở đây) là không ở thế giới này.
Na huraṃ na paraloke hoti.
Na huraṃ means not in the other world.
Na huraṃ (không ở thế giới khác) là không ở thế giới bên kia.
Tato eva na ubhayattha hoti.
For that very reason, it is not in both places.
Chính vì thế na ubhayattha hoti (không ở cả hai nơi).
Ayameva anto ayaṃ idhaloke paraloke ca abhāvoyeva dukkhassa pariyosānaṃ.
Ayameva anto means this very absence in this world and the other world is the cessation of suffering.
Ayameva anto (chính đây là tận cùng) là chính sự không tồn tại ở thế giới này và thế giới bên kia là sự chấm dứt của khổ.
Ayamevāti yathāvutto eva – ettha etasmiṃ pāṭhe paramparāgato pamāṇabhūto attho.
Ayamevā means exactly as stated— ettha means in this passage, the meaning that has come down through tradition and is authoritative.
Ayamevāti (chính điều này) là chính như đã nói – ettha (ở đây) trong đoạn văn này, attho (ý nghĩa) là ý nghĩa đã được truyền thừa và là căn cứ.
Ye panāti sammavādino sandhāya vadati.
Ye panā refers to those who hold wrong views.
Ye panāti (những ai) là nói đến những người có tà kiến.
Antarābhavaṃ icchanti ‘‘evaṃ bhavena bhavantarasambandho yujjeyyā’’ti.
Antarābhavaṃ icchanti means "May the connection between existences be justified in this way through an intermediate existence."
Antarābhavaṃ icchanti (mong muốn có trung hữu) là “sự liên kết giữa các kiếp sẽ hợp lý theo cách này”.
Niratthakaṃ antarābhavassa nāma kassaci abhāvato.
Niratthakaṃ (meaningless) because there is no such intermediate existence.
Niratthakaṃ (vô nghĩa) là vì không có bất kỳ trung hữu nào.
Cutikkhandhānantarañhi paṭisandhikkhandhānaṃyeva pātubhāvo.
Immediately after the aggregates of death, the aggregates of rebirth arise.
Thật vậy, ngay sau các uẩn của sự chết là sự xuất hiện của các uẩn tái tục.
Tenāha ‘‘antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā’’ti.
Thus, he says, "antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā (intermediate existence... is indeed rejected)."
Vì thế ông nói “antarābhavassa…pe… paṭikkhittoyevā” (trung hữu… đã bị bác bỏ).
Tattha bhāvoti atthitā.
There, bhāvo means existence.
Ở đó, bhāvo (sự tồn tại) là sự hiện hữu.
Abhidhamme kathāvatthuppakaraṇe (kathā. 505-507) paṭikkhittoyeva.
It is indeed rejected in the Kathāvatthu treatise of the Abhidhamma.
Abhidhamme kathāvatthuppakaraṇe (trong Abhidhamma, bộ Kathāvatthu) paṭikkhittoyeva (đã bị bác bỏ).
Yadi evaṃ ‘‘antarenā’’ti idaṃ kathanti āha ‘‘antarenā’’tiādi.
If so, how is the word "antarena" explained? Thus, he says, "antarenā" and so on.
Nếu vậy, câu “antarenā” này nói về điều gì? Ông nói “antarenā” và những câu tương tự.
Vikappato aññaṃ vikappantaraṃ, tassa dīpanaṃ ‘‘antarenā’’ti vacanaṃ.
A different alternative by way of variation is vikappantaraṃ, and the word "antarenā" is an explanation of that.
Một sự lựa chọn khác với sự lựa chọn đã có là vikappantaraṃ (sự lựa chọn khác), câu nói “antarenā” là sự chỉ ra điều đó.
Na antarābhavadīpanaṃ tādisassa anupalabbhanato payojanābhāvato ca.
It is not an explanation of an intermediate existence, because such a thing is not found and there is no purpose for it.
Không phải sự chỉ ra trung hữu, vì không tìm thấy điều đó và cũng không có mục đích.
Yattha hi vipākaviññāṇassa paccayo, tatthassa nissayabhūtassa vatthussa sahabhāvīnañca khandhānaṃ sambhavoti saddhiṃ attano nissayena viññāṇaṃ uppajjatevāti nāssa uppattiyā desadūratā veditabbā.
For wherever there is a condition for resultant consciousness, there is the possibility of the base serving as its support and the co-existent aggregates, so consciousness arises together with its support, and therefore, no spatial distance in its arising should be understood.
Nơi nào có duyên cho thức quả, nơi đó có sự hiện hữu của vật chất làm chỗ nương tựa và các uẩn đồng sinh; do đó, thức sinh khởi cùng với chỗ nương tựa của nó, nên không cần biết sự xa cách về nơi chốn của sự sinh khởi của nó.
‘‘Neva idha na hura’’nti vuttadvayato aparaṃ vikappena ‘‘na ubhaya’’nti, tatthapi na hotiyevāti adhippāyo.
"Neva idha na huraṃ" refers to a third alternative by way of variation, "na ubhayaṃ (not in both)"; the intention is that it does not exist even there.
Từ hai điều đã nói là “không ở đây, không ở thế giới khác”, một lựa chọn khác là “không ở cả hai”, ý nghĩa là cũng không tồn tại ở đó.
‘‘Antarenā’’ti vā ‘‘vinā’’ti iminā samānattho nipāto, tasmā nevidha, na huraṃ, ubhayaṃ vināpi nevāti attho.
Or "antarenā" is a particle with the same meaning as "vinā (without)"; therefore, it means neither here, nor hereafter, nor without both.
Hoặc “antarenā” là một giới từ có cùng ý nghĩa với “vinā” (không có), do đó ý nghĩa là không ở đây, không ở thế giới khác, và cũng không có cả hai.
Āharīti chinnavasena gaṇhi.
Āharī means he took it in the sense of cutting.
Āharī (đã mang đến) là đã nắm lấy theo cách cắt đứt.
Tenāha ‘‘kaṇṭhanāḷaṃ chindī’’ti.
Thus, he says, "he cut his throat."
Vì thế ông nói “kaṇṭhanāḷaṃ chindī” (đã cắt đứt cổ họng).
Pariggaṇhantoti sammasanto.
Pariggaṇhanto means discerning.
Pariggaṇhanto (khi nắm giữ hoàn toàn) là khi quán xét.
Parinibbuto dīgharattaṃ vipassanāyaṃ yuttapayuttabhāvato.
Parinibbuto (fully extinguished) means that he was diligent and applied himself to vipassanā for a long time.
Parinibbuto (đã nhập Niết Bàn) là vì đã tinh tấn và nỗ lực trong tuệ quán trong thời gian dài.
‘‘Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita’’nti, kathesīti asekkhakāle byākaraṇaṃ viya katvā kathesi.
"Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita (the blameless weapon taken by the bhikkhu Channa)," kathesī means he spoke as if making a declaration at the stage of the Asekha.
“Anupavajjaṃ channena bhikkhunā satthaṃ āharita” (Tỳ khưu Channa đã mang đến con dao không đáng bị khiển trách), kathesī (đã nói) là đã nói như một lời tuyên bố trong thời kỳ A-la-hán.
88-89. Tanti cakkhurūpadvayaṃ.
88-89. Taṃ refers to the pair of eye and form.
88-89. Taṃ (điều đó) là cặp mắt và sắc.
Tenāha ‘‘cakkhuñceva rūpañcā’’ti.
Thus, he says, "the eye and form."
Vì thế ông nói “cakkhuñceva rūpañcā” (mắt và sắc).
Nandisamudayāti nandiyā samudayataṇhāya sesakāraṇehi nandiyā samuditi samodhānaṃ nandisamudayo, tasmā nandisamudayā.
Nandisamudayā means the arising of delight (nandi), the co-occurrence of delight with other causes, the aggregation of delight; therefore, from the arising of delight.
Nandisamudayā (từ sự tập khởi của hỷ) là sự tập khởi của hỷ, sự kết hợp của hỷ với các nguyên nhân còn lại là nandisamudayo (sự tập khởi của hỷ), do đó là nandisamudayā.
Tenāha ‘‘taṇhāya samodhānenā’’ti.
Thus, he says, "by the co-occurrence of craving."
Vì thế ông nói “taṇhāya samodhānenā” (bằng sự kết hợp với ái).
Pañcakkhandhasaṅkhātassa dukkhassa samodhānena samuditi pavattiyevāti saha samudayena dukkhassa dassitattā ‘‘vaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti vuttaṃ.
Because suffering, consisting of the five aggregates, is shown to arise with its cause, through the co-occurrence of suffering, it is said "bringing the cycle of existence to its culmination."
Vì khổ, tức là năm uẩn, được chỉ ra cùng với sự tập khởi của nó bằng sự kết hợp, tức là sự vận hành, nên đã nói “đưa sự luân hồi đến đỉnh điểm”.
Nirodhūpāyena saddhiṃ nirodhassa dassitattā ‘‘vivaṭṭaṃ matthakaṃ pāpetvā’’ti.
Because cessation is shown along with the means of cessation, it is said "bringing the reversal of the cycle to its culmination."
Vì sự diệt khổ được chỉ ra cùng với phương pháp diệt khổ, nên đã nói “đưa sự thoát ly luân hồi đến đỉnh điểm”.
Pucchānusandhiādīsu aññataro na hotīti āha – ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti.
He said that it is not one of the questions, connections, and so forth, but rather " a unique connection."
Nói rằng "pāṭiyekko anusandhī" (sự liên kết riêng biệt) vì nó không phải là một trong số các loại liên kết như liên kết câu hỏi, v.v.
Caṇḍāti kodhanā.
Caṇḍā means wrathful.
Caṇḍā (hung dữ) nghĩa là kodhanā (hay giận).
Duṭṭhāti dosavantoti attho.
Duṭṭhā means having ill-will.
Duṭṭhā (độc ác) có nghĩa là dosavanto (có sân hận).
Kibbisāti pāpā.
Kibbisā means evil.
Kibbisā (tội lỗi) nghĩa là pāpā (ác).
Kakkhaḷāti dāruṇā.
Kakkhaḷā means cruel.
Kakkhaḷā (thô bạo) nghĩa là dāruṇā (hung bạo).
Ghaṭikamuggarenāti ekasmiṃ pakkhe ghaṭikaṃ dassetvā katena rassadaṇḍena.
Ghaṭikamuggarena means with a short stick made by showing a knot on one side.
Ghaṭikamuggarenā (với cây chùy có quả cầu) nghĩa là với một cây gậy ngắn được làm bằng cách gắn một quả cầu vào một bên.
Sattānaṃ sasanato satthaṃ, tato eva jīvitassa haraṇato hārakañcāti satthahārakaṃ.
Satthahārakaṃ (a weapon that takes life) means a weapon because it injures beings, and it takes life from that.
Satthahārakaṃ (kẻ cướp vũ khí) là vũ khí vì nó làm hại chúng sinh, và là kẻ cướp vì nó cướp đi mạng sống.
Indriyasaṃvaro ‘‘damo’’ti vutto manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ damanato.
Restraint of the faculties is called " damo" (taming) because of the taming of the six sense faculties.
Sự phòng hộ các căn được gọi là "damo" (sự chế ngự) vì nó chế ngự sáu căn.
Paññā ‘‘damo’’ti vuttā kilesavisevitānaṃ damanato vūpasamanato.
Wisdom is called " damo" because it tames and pacifies those who are afflicted by defilements.
Trí tuệ được gọi là "damo" vì nó chế ngự và làm lắng dịu các phiền não.
Uposathakammaṃ ‘‘damo’’ti vuttaṃ kāyadvārādīhi uppajjanakaasamassa damanato.
The Uposatha practice is called " damo" because it tames the impurity arising through the bodily door and so forth.
Hành động Uposatha được gọi là "damo" vì nó chế ngự những điều bất thiện phát sinh từ các cửa thân, v.v.
Khanti ‘‘damo’’ti veditabbā akkhantiyā damanato vūpasamanato.
Patience should be understood as " damo" because it tames and pacifies impatience.
Khanti (nhẫn nại) nên được hiểu là "damo" vì nó chế ngự và làm lắng dịu sự bất nhẫn.
Tenāha ‘‘upasamoti tasseva vevacana’’nti.
Therefore, he said, " pacification is synonymous with it."
Do đó, Ngài nói: "upasamoti tasseva vevacana" (sự an tịnh là đồng nghĩa với nó).
Etthāti sunāparantajanapade.
Here means in the Sunāparanta country.
Etthā (ở đây) nghĩa là tại xứ Sunāparanta.
Ete dveti ayaṃ puṇṇatthero tassa kaniṭṭhoti ete dve bhātaro.
These two means this Elder Puṇṇa and his younger brother, so these two are brothers.
Ete dve (hai người này) nghĩa là Trưởng lão Puṇṇa này và em trai của Ngài, vậy là hai anh em.
Āhacca aṭṭhāsi uḷāraṃ buddhārammaṇaṃ pītiṃ uppādetvā.
He stood near means having aroused great joy directed at the Buddha.
Āhacca aṭṭhāsi (Ngài đứng vững) nghĩa là đã phát sinh niềm hoan hỷ cao cả đối với Đức Phật.
Satta sīhanāde naditvāti mammacchedakānampi akkosaparibhāsānaṃ khamane santosābhāvadīpanaṃ, pāṇippahārassa, leḍḍuppahārassa, daṇḍappahārassa, satthappahārassa, jīvitavoropanassa, khamane santosābhāvadīpanañcāti evaṃ satta sīhanāde naditvā.
Having roared seven lion's roars means displaying the absence of contentment in enduring even heart-rending insults and abuse, and displaying the absence of contentment in enduring blows with hands, blows with clods, blows with sticks, blows with weapons, and the taking of life; thus, having roared seven lion's roars.
Satta sīhanāde naditvā (sau khi rống lên bảy tiếng sư tử hống) nghĩa là sau khi rống lên bảy tiếng sư tử hống như vậy: thể hiện sự không có sự hài lòng trong việc chịu đựng những lời nguyền rủa và lăng mạ làm tan nát trái tim, và thể hiện sự không có sự hài lòng trong việc chịu đựng những cú đánh bằng tay, những cú đánh bằng đất, những cú đánh bằng gậy, những cú đánh bằng vũ khí, và sự cướp đi mạng sống.
Catūsu ṭhānesu vasitattā pāḷiyaṃ vasanaṭṭhānaṃ anuddesikaṃ katvā ‘‘sunāparantasmiṃ janapade viharati’’icceva vuttaṃ.
Because he dwelt in four places, the place of dwelling is referred to as unspecific in the Pāḷi, saying only " he dwells in the Sunāparanta country."
Vì Ngài đã trú ngụ ở bốn nơi, nên trong Pāḷi, nơi trú ngụ được nói một cách gián tiếp, chỉ nói "sunāparantasmiṃ janapade viharati" (trú ngụ tại xứ Sunāparanta).
Catūsu ṭhānesūti abbuhatthapabbate, samuddagirivihāre, mātulagirimhi, makuḷakārāmavihāreti imesu catūsu ṭhānesu.
In four places means in these four places: Abbuhattha Mountain, Samuddagiri Monastery, Mātulagiri, and Makuḷakārāma Monastery.
Catūsu ṭhānesū (ở bốn nơi) nghĩa là ở bốn nơi này: trên núi Abbuhattha, tại tu viện Samuddagiri, tại Mātulagiri, và tại tu viện Makuḷakārāma.
Tanti caṅkamaṃ āruyha koci bhikkhu caṅkamituṃ samattho natthi mahatā samuddaparissayena bhāvanāmanasikārassa anabhisambhuṇanato.
That means no monk was able to walk on the walk because of the great disturbance of the sea, making it impossible to achieve development and mental advertence.
Taṃ (điều đó) nghĩa là không có vị tỳ khưu nào có thể đi kinh hành trên lối kinh hành đó vì không thể thực hiện sự chú tâm tu tập do sự xáo động lớn của biển.
Uppātikanti uppātakaraṃ mahāsaṅkhobhaṃ uṭṭhapetvā.
Uppātikaṃ means having caused an uprising, a great commotion.
Uppātikaṃ (sự xáo động) nghĩa là tạo ra một sự xáo động lớn.
Sammukheti anilapadese.
In front means in the direction of the wind.
Sammukhe (phía trước) nghĩa là ở nơi có gió.
Paṭivedesunti pavedesuṃ.
They proclaimed means they made known.
Paṭivedesuṃ (họ đã báo cáo) nghĩa là họ đã công bố.
Tasmiṃ sannipatitā mahājanā keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahanto ahesuṃ.
Among the great multitude gathered there, some were Sotāpannas, some Sakadāgāmins, some Anāgāmins, and some Arahants.
Những người đại chúng tụ tập ở đó, một số là bậc Nhập Lưu, một số là bậc Nhất Lai, một số là bậc Bất Hoàn, một số là bậc A-la-hán.
Tatthāpi keci tevijjā, keci chaḷabhiññā, keci paṭisambhidappattā ahesuṃ.
Among them, some possessed the three knowledges (tevijjā), some the six supernormal powers (chaḷabhiññā), and some had attained the analytical knowledges (paṭisambhidā).
Trong số đó, một số là Tam Minh, một số là Lục Thông, một số là đạt được các phân tích.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mahājanassa bandhanamokkho jāto’’ti.
Referring to this, it was said, " the great multitude was freed from bondage."
Liên quan đến điều đó, đã nói: "mahājanassa bandhanamokkho jāto" (sự giải thoát khỏi trói buộc đã xảy ra cho đại chúng).
Ye pana tattha saraṇagamanapañcasīladasasīlasamādānena laddhānuggahā, tesaṃ devatānañca vasena ‘‘mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosī’’ti vuttaṃ.
And regarding those who obtained grace by taking refuge, observing the five precepts, and the ten precepts, as well as the devas, it was said, " there was a great noise of the Buddha."
Còn những người đã được lợi lạc ở đó bằng cách quy y Tam Bảo, thọ trì Ngũ giới, Thập giới, và các vị thiên nhân, do đó đã nói: "mahantaṃ buddhakolāhalaṃ ahosī" (đã có một sự huyên náo lớn về Đức Phật).
Aruṇaṃ pana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi devatānuggahatthañceva kulānudayāya ca.
But he established Aruṇa in the great Perfumed Chamber itself, both for the benefit of devas and for the rise of families.
Aruṇaṃ pana mahāgandhakuṭiyaṃyeva uṭṭhapesi (Ngài đã dựng Aruṇa ngay tại đại Hương thất) vì lợi ích của các vị thiên nhân và vì sự phát triển của các gia tộc.
Apāyamagge otārito ‘‘koci lokassa sajitā atthi, tassa vasena pavattisaṃhārā honti, tenevāyaṃ pajā sanāthā hoti, taṃ yuñjati ca tasmiṃ tasmiṃ kamme’’ti micchāgāhehi.
Led onto the path of woe by those holding wrong views, thinking: "There is someone who creates the world, and by his will, the continuity of existence arises, and thus this populace has a protector, and it is proper for them to engage in various actions in reliance on him."
Apāyamagge otārito (đã bị đưa vào con đường khổ cảnh) bởi những người theo tà kiến: "Có một đấng tạo hóa của thế gian, do Ngài mà các sự việc diễn ra, do đó chúng sinh này có nơi nương tựa, và Ngài phù hợp với các hành động khác nhau đó."
Paricaritabbaṃ yāci ‘‘ettha mayā ciraṃ vasitabba’’nti.
He asked to be attended to, thinking, "I should reside here for a long time."
Paricaritabbaṃ yāci (Ngài đã thỉnh cầu được phục vụ) nghĩa là "Tôi nên trú ngụ lâu dài ở đây."
90-91. Ejati chaḷārammaṇanimittaṃ kampatīti ejā.
90-91. Ejā means it trembles at the sign of the six sense objects.
90-91. Ejati (rung động) nghĩa là rung động theo các tướng của sáu đối tượng giác quan, do đó là ejā (sự rung động).
Tenāha ‘‘calanaṭṭhenā’’ti.
Therefore, he said, " in the sense of trembling."
Do đó, Ngài nói: "calanaṭṭhenā" (theo nghĩa rung động).
Ābādhanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena.
In the sense of afflicting means in the sense of tormenting.
Ābādhanaṭṭhena (theo nghĩa làm hại) nghĩa là theo nghĩa gây đau khổ.
Anto dosanaṭṭhenāti antocitte eva padussanaṭṭhena.
In the sense of defiling inwardly means in the sense of defiling the inner mind itself.
Anto dosanaṭṭhenā (theo nghĩa làm ô uế bên trong) nghĩa là theo nghĩa làm ô uế tâm bên trong.
Nikantanaṭṭhenāti chindanaṭṭhena.
In the sense of cutting means in the sense of severing.
Nikantanaṭṭhenā (theo nghĩa cắt đứt) nghĩa là theo nghĩa chặt đứt.
Heṭṭhā gahitamevāti heṭṭhā maññitasamugghātasāruppasutte āgatameva.
It is that which was taken below means it is that which appeared in the Maññitasamugghātasāruppa Sutta below.
Heṭṭhā gahitamevā (đã được lấy ở dưới) nghĩa là đã được đề cập trong kinh Maññitasamugghātasāruppa ở dưới.
Vuttanayameva maññitasamugghātasutte.
It is the method explained in the Maññitasamugghāta Sutta.
Vuttanayameva (cũng theo cách đã nói) trong kinh Maññitasamugghātasutta.
92-93. Dvayanti dukaṃ.
92-93. Dvaya means a pair.
92-93. Dvayaṃ (hai) nghĩa là cặp.
Pāḷiyaṃ āmeḍitalopena niddesoti āha ‘‘dve dve koṭṭhāse’’ti.
He said " two two parts" because of the omission of the reduplication in the Pāḷi.
Trong Pāḷi, là cách diễn đạt bằng cách lược bỏ sự lặp lại, do đó Ngài nói: "dve dve koṭṭhāse" (hai phần, hai phần).
Evametanti evaṃ aniccādibhāvena etaṃ cakkhurūpañcāti dvayaṃ.
Thus this means thus this pair, the eye and forms, in the sense of impermanence and so forth.
Evametaṃ (cái này như vậy) nghĩa là cái cặp này, tức là mắt và sắc, theo nghĩa vô thường, v.v.
Calatīti anavaṭṭhānena pacalati.
It moves means it trembles due to instability.
Calatī (rung động) nghĩa là dao động không ổn định.
Byathatīti jarāya maraṇena ca pavedhati.
It is disturbed means it shakes due to old age and death.
Byathatī (khổ não) nghĩa là run rẩy vì già chết.
Hetu ceva uppattinimittattā.
Both cause because it is the condition for arising.
Hetu ceva (cũng là nhân) vì là nguyên nhân phát sinh.
Sahagatīti sahappavatti, tāya gahetabbattā ‘‘saṅgatī’’ti phasso vutto.
Concomitant means co-arising; saṅgati (contact) is called contact because it is to be grasped by that.
Sahagatī (đi cùng) nghĩa là cùng phát sinh, do đó xúc (phassa) được gọi là "saṅgatī" (sự kết hợp) vì nó được nắm giữ bởi sự cùng phát sinh đó.
Esa nayo sesapadadvayepi.
This method applies to the remaining pairs of words as well.
Điều này cũng áp dụng cho các cặp từ còn lại.
Yasmā ca saṃgacchamānadhammavimuttā saṅgati nāma natthi, tathā sannipātasamavāyā, tesaṃ vasena nibbatto phasso tathā vuccatīti.
And because there is no such thing as contact apart from conjoining phenomena, similarly with meeting and coming together, the contact produced by these is so called.
Và bởi vì không có sự kết hợp (saṅgati) nào không tách rời khỏi các pháp đang kết hợp, cũng như sự tụ hội và tập hợp, nên xúc phát sinh do chúng được gọi như vậy.
Tenāha ‘‘iminā’’tiādi.
Therefore, he said, " by this," and so forth.
Do đó, Ngài nói: "iminā" (bằng điều này), v.v.
Vatthūti cakkhu nissayapaccayādibhāvena.
The base means the eye in the sense of a foundation condition and so forth.
Vatthū (căn cứ) là mắt theo nghĩa nhân duyên nương tựa, v.v.
Ārammaṇanti rūpaṃ ārammaṇapaccayādibhāvena.
The object means form in the sense of an object condition and so forth.
Ārammaṇaṃ (đối tượng) là sắc theo nghĩa nhân duyên đối tượng, v.v.
Sahajātā tayo khandhā vedanādayo, te sahajātādipaccayabhāvena.
The three co-arising aggregates are feeling and so forth; these are in the sense of co-arising and other conditions.
Sahajātā tayo khandhā (ba uẩn đồng sinh) là thọ, v.v., chúng theo nghĩa nhân duyên đồng sinh, v.v.
Ayaṃ hetūti ayaṃ tividho hetū.
This cause means this threefold cause.
Ayaṃ hetū (nhân này) nghĩa là nhân ba loại này.
Phassenātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – yasmā rūpārammaṇe phasse attano phusanakiccaṃ karonte evaṃ vedanā anubhavanakiccaṃ, saññā sañjānanakiccaṃ karoti, tasmā ‘‘phassena phuṭṭhamevā’’tiādivuttameva atthaṃ idāni puggalādhiṭṭhānena dassetuṃ ‘‘phuṭṭho’’tiādi vuttaṃ.
In " by contact," and so forth, this is the summary meaning: because when contact performs its function of touching in relation to a form object, feeling performs its function of experiencing, and perception performs its function of perceiving, therefore, in order to show the meaning expressed by " that which has been touched by contact," and so forth, he now said " touched," and so forth, in terms of a person.
Trong Phassenā (bởi xúc), v.v., đây là ý nghĩa tóm tắt: Bởi vì khi xúc thực hiện chức năng tiếp xúc của chính nó đối với đối tượng sắc, thì thọ thực hiện chức năng cảm nhận, tưởng thực hiện chức năng nhận biết, do đó, để trình bày ý nghĩa đã nói "phassena phuṭṭhamevā" (chỉ là điều được xúc chạm bởi xúc), v.v., bây giờ theo quan điểm của cá nhân, đã nói "phuṭṭho" (người được xúc chạm), v.v.
Pañceva khandhā bhagavatā samatiṃsāya ākārehi vuttā.
The five aggregates were explained by the Buddha in thirty ways.
Đức Thế Tôn đã nói về năm uẩn theo ba mươi cách.
Kasmāti āha ‘‘katha’’ntiādi.
Why? He said, " how," and so forth.
Vì sao? Ngài nói: "katha" (thế nào), v.v.
Rukkhasākhāsu rukkhavohāro viya ekekadhammepi khandhavohāro hotiyeva.
Just as the designation "tree" is applied to the branches of a tree, so too is the designation "aggregate" applied to each individual phenomenon.
Cũng như cách gọi "cây" đối với cành cây, thì cách gọi "uẩn" cũng áp dụng cho từng pháp riêng lẻ.
Tenāha bhagavā – ‘‘viññāṇaṃ viññāṇakkhandho’’ti (yama. khandhayamaka 2).
Therefore, the Buddha said, "'Consciousness is the aggregate of consciousness'."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: "Viññāṇaṃ viññāṇakkhandho" (Thức là thức uẩn).
94. Adamitāti damaṃ nibbisevanabhāvaṃ anītā.
94. Undisciplined means not brought to the state of non-cultivation of discipline.
94. Adamitā (không được chế ngự) nghĩa là không được đưa đến trạng thái không còn phục vụ sự chế ngự.
Agopitāti satisaṅkhātāya vatiyā na rakkhitā.
Unguarded means not protected by the fence of mindfulness.
Agopitā (không được bảo vệ) nghĩa là không được bảo vệ bằng hàng rào chánh niệm.
Apihitāti satikavāṭena na pihitā.
Unclosed means not closed by the door-bar of mindfulness.
Apihitā (không được che đậy) nghĩa là không được che đậy bằng cánh cửa chánh niệm.
Catūhipi padehi indriyānaṃ anāvaraṇamevāha.
By all four terms, he indicates the non-covering of the sense faculties.
Bằng cả bốn từ này, Ngài chỉ nói về sự không che chắn các căn.
Adhikaṃ vahantīti adhivāhā, dukkhassa adhivāhā dukkhādhivāhā.
Those that bring excessive suffering are dukkhādhivāhā (bearers of suffering).
Mang theo nhiều điều, do đó là adhivāhā (mang theo), mang theo khổ đau, do đó là dukkhādhivāhā (mang theo khổ đau).
Nirayesu uppajjanakaṃ nerayikaṃ.
Nerayikaṃ (hellish) means that which arises in the hells.
Phát sinh trong các địa ngục, do đó là nerayikaṃ (thuộc về địa ngục).
Ādi-saddena sesapāḷiṃ saṅgaṇhāti.
The term ādi (etc.) includes the remaining Pāḷi text.
Với từ ādi (vân vân), Ngài bao gồm phần Pāḷi còn lại.
Assāditanti assādaṃ itaṃ upagataṃ.
Assāditaṃ means it has gone to, it has reached enjoyment.
Assāditaṃ (đã được nếm) nghĩa là đã đạt đến sự thỏa mãn.
Tenāha ‘‘assādavanta’’nti.
Therefore, he said, " having enjoyment."
Do đó, Ngài nói: "assādavanta" (có sự thỏa mãn).
Sukhadukkhanti iṭṭhāniṭṭhaṃ.
Sukha-dukkha means pleasant and unpleasant.
Khổ lạc là những điều ưa thích và không ưa thích.
Anvayatīti anvayo, hetu.
That which follows is anvaya, a cause.
Anvayati (đi theo) là anvaya (sự đi theo), là nguyên nhân.
Phassoti anvayo etassāti phassanvayanti āha – ‘‘phassahetuka’’nti.
Since contact (phassa) is its anvaya, it is called phassanvaya, meaning "rooted in contact."
Xúc là nguyên nhân của điều này, nên nói xúc là nguyên nhân – tức là ‘‘do xúc làm nhân’’.
‘‘Aviruddha’’iti vibhattilopena niddeso.
"Aviruddha" is an explanation by elision of the case ending.
‘‘Không đối lập’’ là sự trình bày bằng cách lược bỏ biến cách.
Papañcasaññāti taṇhādisamadhūpasaṃhatasaññā.
Papañcasaññā means perception bound up with the accumulation of craving and so forth.
Tưởng hý luận là tưởng được kết hợp với sự tích tụ của ái, v.v.
Tenāha ‘‘kilesasaññāya papañcasaññā nāma hutvā’’ti.
Therefore, it is said, "being a papañcasaññā through defilement-perception."
Do đó nói: ‘‘trở thành tưởng hý luận do tưởng phiền não’’.
Papañcasaññā etesaṃ atthīti papañcasaññā, itarītarā narā.
Papañcasaññā means that these (ordinary) people have proliferation-perception.
Tưởng hý luận là những người, nam nữ, có tưởng hý luận này.
Papañcayantāti saṃsāre papañcaṃ cirāyanaṃ karontā.
Papañcayantā means prolonging proliferation in saṃsāra.
Những người hý luận là những người tạo ra sự kéo dài, sự hý luận trong vòng luân hồi.
Saññinoti gehassitasaññāya saññāvanto.
Saññino means having perception, specifically perception rooted in the household life.
Những người có tưởng là những người có tưởng do tưởng dựa vào gia đình.
Manomayaṃ vitakkanti kevalaṃ manasā sambhāvitaṃ micchāvitakkaṃ.
Manomayaṃ vitakka means a wrong thought purely conceived by the mind.
Tầm ý tạo là tà tầm chỉ được tạo ra bởi ý.
Irīyatīti iriyaṃ paṭipattiṃ irīyati paṭipajjati.
Irīyati means to engage in conduct, to practice.
Hành động là tư thế, sự thực hành; hành động, thực hành.
Yatrāti paccattaṃ vacanālaṅkāre.
Yatrā is an embellishment of speech in the sense of the locative case.
Yatra là trang sức cho câu ở cách chia chủ cách.
Nāmāti asambhāvane apasādanapakkhe, ussādanapakkhe pana sambhāvane.
Nāmā in the context of deprecation means improbability, but in the context of exaltation, it means probability.
Nāma là không thể có được trong trường hợp phỉ báng, nhưng là có thể có được trong trường hợp ca ngợi.
Kiṃ jātanti kiṃ tena mahallakabhāvena jātanti mahallakabhāvaṃ tiṇāyapi amaññamāno vadati.
Kiṃ jāta means "what has come about by that seniority?"—said as if not regarding seniority as even a blade of grass.
Sinh ra cái gì là cái gì đã sinh ra bởi sự lớn tuổi đó, nói như vậy vì không coi sự lớn tuổi đó đáng giá một cọng cỏ.
Tenāha ‘‘yadi…pe… anuggaṇhanto’’ti.
Therefore, it is said, "if…pe… not thinking."
Do đó nói: ‘‘nếu…pe… không quan tâm’’.
Anuggaṇhantoti acintento.
Anuggaṇhanto means not thinking.
Không quan tâm là không suy nghĩ.
Mādisānaṃ bhagavato ovādo upakārāvahoti etarahi ovādañca pasaṃsanto.
The Buddha’s exhortation is beneficial for those like me; therefore, "praising the exhortation" here.
Lời khuyên của Đức Thế Tôn có ích lợi cho những người như tôi, nên bây giờ khen ngợi lời khuyên.
‘‘Adiṭṭhā adiṭṭhapubbā’’tiādinā parikappavasena vuttanidassanaṃ ‘‘yathā etesu chandādayo na honti, evamitaresupi pariññātesū’’ti nayapaṭipajjanatthaṃ, tesampi imehi samānetabbattā.
The example stated by way of supposition, beginning with "Unseen, never seen before," is to illustrate the method, "just as there is no desire in these, so too in others that are fully understood," because these too are to be equated with them.
Sự minh họa được nói theo cách suy diễn bằng câu ‘‘chưa từng thấy, chưa từng thấy trước đây’’, v.v., là để thực hành phương pháp ‘‘cũng như các dục vọng không tồn tại trong những điều này, thì cũng vậy trong những điều khác đã được liễu tri’’, vì chúng cũng cần được so sánh với những điều này.
Tena vuttaṃ ‘‘supinakūpamā kāmā’’ti (ma. ni. 1.234; 2.46; pāci. 417; cūḷava. 65).
Therefore, it is said, "sensual pleasures are like dreams."
Do đó nói: ‘‘các dục vọng ví như giấc mơ’’ (Ma. Ni. 1.234; 2.46; Pāci. 417; Cūḷava. 65).
Cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamattanti cakkhuviññāṇassa rūpāyatanaṃ yattako gahaṇākāro, tattakaṃ.
Cakkhuviññāṇena diṭṭhe diṭṭhamatta means only as much as the apprehension of the sense object (rūpāyatana) by eye-consciousness.
Trong cái đã thấy chỉ là cái đã thấy bằng nhãn thức là chỉ là mức độ nắm bắt của nhãn thức đối với sắc xứ.
Kittakaṃ pamāṇanti attasaṃvediyaṃ parassa na disitabbaṃ, kappanāmattaṃ rūpaṃ.
What amount? It is self-perceived, not visible to others, a mere mental construction of form.
Mức độ bao nhiêu? Là sắc chỉ là sự tưởng tượng, tự cảm nhận mà người khác không thể thấy được.
Tenāha ‘‘cakkhuviññāṇaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "for eye-consciousness," and so on.
Do đó nói: ‘‘nhãn thức thật sự’’, v.v.
Rūpeti rūpāyatane.
Rūpe means in the form-ayatana.
Trong sắc là trong sắc xứ.
Rūpamattamevāti nīlādibhedaṃ rūpāyatanamattaṃ, na nīlādi.
Rūpamattamevā means merely the form-ayatana, which is divided into blue and so on, but not blue and so on.
Chỉ là sắc là chỉ là sắc xứ có sự phân biệt xanh, v.v., chứ không phải xanh, v.v.
Visesanivattanattho hi ayaṃ matta-saddo.
Indeed, this particle matta (mere) is for the purpose of excluding specific qualities.
Vì từ matta này có ý nghĩa loại trừ đặc tính.
Yadi evaṃ, eva-kāro kimatthiyo?
If so, what is the purpose of the particle eva?
Nếu vậy, từ eva có ý nghĩa gì?
Cakkhuviññāṇañhi rūpāyatane labbhamānampi nīlādivisesaṃ ‘‘idaṃ nīlaṃ nāma, idaṃ pītaṃ nāmā’’ti na gaṇhāti.
Eye-consciousness, even when perceiving the specific qualities like blue and so on in a form-ayatana, does not apprehend them as "this is called blue, this is called yellow."
Vì nhãn thức, mặc dù có được đặc tính xanh, v.v. trong sắc xứ, nhưng không nắm bắt rằng ‘‘cái này tên là xanh, cái này tên là vàng’’.
Kuto niccāniccādisabhāvatthanti saṃhitassapi nivattanatthaṃ evakāraggahaṇaṃ.
How much less (does it apprehend) the nature of permanence or impermanence? The inclusion of eva is for the purpose of excluding even that which is associated.
Làm sao có được trạng thái thường, vô thường, v.v.? Việc sử dụng từ eva là để loại trừ cả cái đã được kết hợp.
Tenāha ‘‘na niccādisabhāva’’nti.
Therefore, it is said, "not the nature of permanence," and so on.
Do đó nói: ‘‘không phải trạng thái thường, v.v.’’.
Sesaviññāṇehipīti javanaviññāṇehipi.
Sesaviññāṇehipi means also by javana-consciousness.
Cũng với các thức khác là cũng với các thức tốc hành.
Diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatanassa dassananti katvā.
Diṭṭhaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ by understanding it as the seeing of the form-ayatana by eye-consciousness.
Cái được thấy tên là nhãn thức là đã coi sự thấy của nhãn thức là sắc xứ.
Tenāha ‘‘rūpe rūpavijānana’’nti.
Therefore, it is said, "knowing form in form."
Do đó nói: ‘‘sự biết sắc trong sắc’’.
Cakkhuviññāṇamattamevāti yattakaṃ cakkhuviññāṇaṃ rūpāyatane gahaṇamattaṃ, taṃmattameva me sabbaṃ cittaṃ bhavissatīti attho.
Cakkhuviññāṇamattamevā means "my whole mind will be merely as much as the apprehension by eye-consciousness in the form-ayatana"—this is the meaning.
Chỉ là nhãn thức là ý nghĩa rằng tất cả tâm của tôi sẽ chỉ là mức độ nắm bắt của nhãn thức đối với sắc xứ.
‘‘Rāgādirahenā’’ti vā pāṭho.
Alternatively, the reading is "due to the absence of greed, etc."
Hoặc là bài đọc ‘‘do không có tham ái, v.v.’’.
Diṭṭhaṃ nāma padatthato cakkhuviññāṇena diṭṭhaṃ rūpaṃ.
Diṭṭhaṃ nāma means, literally, the form seen by eye-consciousness.
Cái được thấy theo nghĩa của từ là sắc được thấy bằng nhãn thức.
Tatthevāti cakkhuviññāṇena diṭṭhamatte rūpe.
Tatthevā means in that merely seen form by eye-consciousness.
Ở đó là trong sắc chỉ được thấy bằng nhãn thức.
Cittattayaṃ diṭṭhamattaṃ nāma cakkhuviññāṇaṃ viya rāgādivirahena pavattanato.
Cittattayaṃ means the triple mind, because it functions free from greed and so on, just like eye-consciousness when it is merely seen.
Ba tâm được gọi là chỉ thấy, giống như nhãn thức, vì chúng vận hành không có tham ái, v.v.
Tenāha ‘‘yathā ta’’nti ādi.
Therefore, it is said, "just as that," and so on.
Do đó nói: ‘‘cũng như điều đó’’, v.v.
Tadāti tasmiṃ kāle, na tato paṭṭhāyāti ayamettha atthoti dasseti.
Tadā means at that time, and the meaning here is "not from then onwards."
Khi đó là vào thời điểm đó, không phải từ đó trở đi, đây là ý nghĩa ở đây, điều này được chỉ ra.
‘‘Diṭṭhamatta’’ntiādinā yesaṃ rāgādīnaṃ nivattanaṃ adhippetaṃ, te ‘‘tenā’’ti ettha ta-saddena paccāmasīyantīti ‘‘tena rāgena vā ratto’’tiādi vuttaṃ.
The passions like greed, etc., whose cessation is intended by "merely seen," etc., are referred to by the particle ta in "tena," which is why "bound by that greed or attachment," etc., is stated.
Những tham ái, v.v. mà sự loại bỏ của chúng có ý nghĩa bằng câu ‘‘chỉ thấy’’, v.v., được ám chỉ bởi từ ta trong ‘‘tena’’; do đó nói ‘‘do tham ái đó hoặc do tham ái’’, v.v.
Tatthāti visaye bhummaṃ, visayabhāvo ca visayinā sambandhavasena icchitabboti vuttaṃ ‘‘paṭibaddho’’tiādi.
Tatthā is in the locative case, referring to the object; and the objective state is to be desired in connection with the subject, which is why "bound," etc., is stated.
Ở đó là cách chia định sở trong đối tượng, và trạng thái đối tượng được mong muốn theo mối quan hệ với chủ thể; do đó nói ‘‘bị ràng buộc’’, v.v.
Abhijjhā ca vihesā cāti karaṇatthe paccattavacananti āha – ‘‘abhijjhāya ca vihesāya cā’’ti.
Abhijjhā ca vihesā cā means the locative case in the instrumental sense, which is why "by covetousness and by malice" is stated.
Tham lam và làm hại là cách chia chủ cách theo nghĩa công cụ, nên nói ‘‘do tham lam và do làm hại’’.
Atthavasena vibhattipariṇāmoti āha – ‘‘abhijjhāvihesāhī’’ti.
By way of meaning, there is a transformation of the case ending, which is why "by covetousness and malice" is stated.
Do sự biến đổi biến cách theo nghĩa, nên nói ‘‘do tham lam và làm hại’’.
Ācinantassāti vaḍḍhentassa.
Ācinantassā means for one who accumulates.
Người tích lũy là người làm tăng trưởng.
Paṭissatoti patissato sabbattha satiyā yutto.
Paṭissato means mindful, endowed with mindfulness everywhere.
Người có chánh niệm là người có chánh niệm, luôn luôn có niệm.
Sevato cāpīti ettha ca-saddo api-saddo ca nipātamattanti ‘‘sevantassa’’icceva attho vutto.
Sevato cāpī —here the particles ca and api are merely expletives, so the meaning given is "for one who cultivates."
Trong ‘‘và người thực hành’’, từ ca và từ api chỉ là tiểu từ, nên ý nghĩa được nói là ‘‘người thực hành’’.
96. Parihānasabhāvanti anavajjadhammehi parihāyanasabhāvaṃ.
96. Parihānasabhāva means the nature of decline from blameless qualities.
96. Bản chất suy đồi là bản chất suy đồi khỏi các pháp không đáng trách.
Abhibhavitānīti abhibhūtāni nibbisevanabhāvākārena.
Abhibhavitānī means overwhelmed, in the sense of a non-cultivated state.
Bị áp đảo là bị chế ngự theo cách không còn được hưởng thụ.
Sarasaṅkappāti tasmiṃ tasmiṃ visaye anavaṭṭhitabhāvena saṅkappā.
Sarasaṅkappā means thoughts that are unsteady regarding various objects.
Các tư duy dao động là các tư duy không ổn định trong từng đối tượng.
Saṃyojaniyāti saṃyojetabbā.
Saṃyojaniyā means that which is to be bound.
Các kiết sử là những điều cần được kiết sử.
Saṃyojanānañhi punappunaṃ uppattiyā okāsaṃ dento kilesajātaṃ adhivāseti nāma.
Indeed, by giving scope for the repeated arising of fetters, one tolerates the mass of defilements.
Vì khi tạo cơ hội cho các kiết sử tái sinh hết lần này đến lần khác, người ta được gọi là chấp nhận các phiền não.
Kileso eva kilesajātaṃ.
Kilesajātaṃ means defilement itself.
Phiền não chính là tập hợp phiền não.
Ārammaṇaṃ pana citte karonto adhivāseti nāma.
And by making the object present in the mind, one tolerates it.
Khi tạo đối tượng trong tâm, người ta được gọi là chấp nhận.
Chandarāgappahānena na pajahati ārammaṇaṃ, kilesaṃ pana anuppattidhammatāpādanena eva.
Chandarāgappahānena na pajahati means one does not abandon the object by abandoning desire and attachment, but only abandons defilement by causing it not to arise.
Không từ bỏ bằng cách đoạn trừ tham ái đối với đối tượng, mà chỉ bằng cách làm cho phiền não không còn khả năng sinh khởi.
Abhibhavitaṃ āyatananti kathitaṃ adhivāsanādinā.
Abhibhavitaṃ āyatananti kathitaṃ means it is called an overpowered sense-sphere by way of toleration, and so on.
Xứ bị áp đảo được nói là do sự chấp nhận, v.v.
‘‘Kathañca, bhikkhave, parihānadhammo hotī’’ti dhammaṃ pucchitvā taṃ vibhajantena bhagavatā ‘‘tañce bhikkhu adhivāsetī’’tiādinā puggalena puggalādhiṭṭhānena dhammo dassito.
The Buddha, having asked about the quality in "And how, bhikkhus, does one come to decline?" and then explaining it, showed the quality through the individual with reference to the individual, as in "If, bhikkhu, he tolerates that," and so on.
‘‘Này các tỳ khưu, và thế nào là pháp suy đồi?’’ Đức Thế Tôn đã hỏi về pháp đó và phân tích nó, ‘‘này tỳ khưu, nếu người ấy chấp nhận điều đó’’, v.v., pháp đã được chỉ ra bởi cá nhân theo cách dựa vào cá nhân.
97. Na pidahitvā cakkhundriyaṃ na pidahitvā sañchāditvā ṭhitassa.
97. Na pidahitvā means for one who remains with the eye-faculty not covered or veiled.
97. Không che đậy là không che đậy nhãn căn, đối với người đang đứng đã che chắn.
Byāsiñcatīti kilesehi visesena āsiñcati.
Byāsiñcatī means he thoroughly saturates with defilements.
Tẩm ướt là đặc biệt tẩm ướt bằng các phiền não.
Kilesatintanti kilesehi avassutaṃ.
Kilesatinta means stained with defilements.
Bị phiền não thấm ướt là bị phiền não làm cho ẩm ướt.
Dubbalapīti taruṇā na balappattā.
Dubbalapīti means weak, not yet fully developed joy.
Niềm hỷ yếu ớt là non trẻ, chưa đạt được sức mạnh.
Balavapīti ubbegā pharaṇappattā ca pīti.
Balavapīti means powerful joy that has reached pervasion due to effervescence.
Niềm hỷ mạnh mẽ là niềm hỷ đã đạt đến sự hưng phấn và lan tỏa.
Darathappassaddhīti kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā passaddhi.
Darathappassaddhī means tranquility characterized by the appeasement of physical and mental agitation.
Sự khinh an làm lắng dịu sự bức bách là sự khinh an có đặc tính làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm.
Na uppajjanti paccayaparamparāya asiddhattā.
Na uppajjanti means they do not arise because of the unbroken sequence of conditions.
Không sinh khởi vì không thành tựu theo chuỗi nhân duyên.
‘‘Kathañca, bhikkhave, pamādavihārī hotī’’tiādinā puggalaṃ pucchitvā ‘‘pāmojjaṃ na hoti, pāmojjaṃ jāyatī’’tiādinā ca, dhammena ‘‘pamādavihārī appamādavihārī’’ti ca puggalo dassito.
"How, bhikkhus, does one abide heedlessly?" etc. having questioned about the individual, and "joy does not arise, joy arises" etc., and by the Dhamma, "abiding heedlessly, abiding heedfully"—thus the individual is shown.
Bắt đầu với câu ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là người sống phóng dật?’’, sau khi hỏi về người, và với câu ‘‘không có hỷ, hỷ sanh’’, v.v., người ‘‘sống phóng dật’’ và ‘‘sống không phóng dật’’ được chỉ rõ bằng Dhamma.
98. Idanti ‘‘kathañca, bhikkhave, asaṃvaro’’ti?
98. This refers to "How, bhikkhus, is there lack of restraint?"
98. Idaṃ (này) là ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là không phòng hộ?’’
Idaṃ vacanaṃ.
This is the statement.
Đây là lời nói.
Pahātabbadhammakkhānavasenāti pahātabbadhammasseva kathanaṃ vuttaṃ.
By way of explaining the things to be abandoned means that only the things to be abandoned are spoken of.
Pahātabbadhammakkhānavasena (theo cách trình bày các pháp cần đoạn trừ) có nghĩa là chỉ nói về sự trình bày các pháp cần đoạn trừ.
‘‘Kathañca, bhikkhave, asaṃvaro hotī’’ti dhammaṃ pucchitvā ‘‘santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā’’tiādinā dhammova vibhatto.
"How, bhikkhus, is there lack of restraint?" having questioned about the Dhamma, "Bhikkhus, there are forms cognizable by the eye" etc.—thus the Dhamma itself is analyzed.
Sau khi hỏi về Dhamma với câu ‘‘Thế nào, này các Tỳ-khưu, là không phòng hộ?’’, chính Dhamma đã được phân tích với câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, có các sắc khả kiến bằng mắt’’, v.v.
103. Udakoti tassa nāmaṃ.
103. Udaka is his name.
103. Udako (Udaka) là tên của vị ấy.
Vedaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge means wisdom.
Vedaṃ là trí tuệ.
Sabbaṃ jitavāti sabbaji.
He conquered all, hence sabbaji (all-conquering).
Đã chiến thắng tất cả nên là sabbaji (người chiến thắng tất cả).
Avakhatanti nikhataṃ.
Avakhata means dug out.
Avakhataṃ (không bị đào) là không bị đào bới.
Ucchādanadhammoti ucchādetabbasabhāvo.
Nature to be scraped off refers to the characteristic of being removed.
Ucchādanadhammo (pháp chà xát) là bản chất cần được chà xát.
Parimaddanadhammoti parimadditabbasabhāvo.
Nature to be rubbed away refers to the characteristic of being rubbed away.
Parimaddanadhammo (pháp nghiền nát) là bản chất cần được nghiền nát.
Parihatoti pariharito.
Parihato means removed.
Parihato (được tránh) là được tránh khỏi.
Odanakummāsūpacayucchādanaparimaddanapadehīti vattabbaṃ.
It should be said: 'the accumulation, scraping off, rubbing away, and yielding of rice porridge'.
Đáng lẽ phải nói là odanakummāsūpacayucchādanaparimaddanapadehī (là người bỏ đi sự tích lũy, chà xát, nghiền nát cơm và cháo).
Ucchādanaṃ vā parimaddanamattamevāti katvā na gahitaṃ.
Or, it is not taken as merely scraping off or rubbing away.
Hoặc vì cho rằng chỉ là chà xát và nghiền nát nên đã không được chấp nhận.
104. Catūhi yogehīti kāmayogādīhi catūhi yogehi.
104. By the four bonds means by the four bonds such as the bond of sensual desire.
104. Catūhi yogehī (bằng bốn ách) là bằng bốn ách như dục ách, v.v.
Kheminoti khemavato kusalino.
Secure from bonds means possessing security, being skillful.
Khemino (an ổn) là người an ổn, thiện xảo.
Kāraṇabhūtanti kattabbaupāyassa kāraṇabhūtaṃ.
Being the cause refers to being the cause of the means to be undertaken.
Kāraṇabhūtaṃ (là nguyên nhân) là nguyên nhân của phương pháp cần thực hiện.
Pariyāyati pavattiṃ nivattiñca ñāpetīti pariyāyo, dhammo ca so pariyattidhammattā pariyāyo cāti dhammapariyāyo, taṃ dhammapariyāyaṃ.
That which makes known progress and cessation is pariyāya. And since it is Dhamma and also a pariyāya as it is Dhamma to be learned, that is dhammapariyāya (exposition of the Dhamma).
Pariyāya là điều cho biết sự sanh khởi và chấm dứt, và Dhamma đó là pariyāya vì là Dhamma được học tập, do đó là dhammapariyāya (bài pháp), tức là dhammapariyāyaṃ.
Yasmā pana so tassādhigamassa kāraṇaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘dhammakāraṇa’’nti.
And since it is the cause of attaining that, it is said to be "the cause of Dhamma".
Vì điều đó là nguyên nhân để đạt được trạng thái đó, nên đã nói ‘‘dhammakāraṇa’’ (nguyên nhân của Dhamma).
Yuttinti samathavipassanādhammānīti vā catusaccadhammānīti vā.
Rightness means the qualities of serenity and insight, or the qualities of the four Noble Truths.
Yuttiṃ (sự hợp lý) là các pháp samatha-vipassanā, hoặc các pháp Tứ Thánh Đế.
‘‘Tasmā’’ti padaṃ uddharitvā – ‘‘kasmā’’ti kāraṇaṃ pucchanto ‘‘kiṃ akkhātattā, udāhu pahīnattā’’ti vibhajitvā pucchi.
Having removed the word "therefore" – asking for the reason "why?" he questioned by distinguishing: "because it is taught, or because it is abandoned?".
Sau khi bỏ từ ‘‘Tasmā’’ (do đó), hỏi nguyên nhân ‘‘Kasmā’’ (vì sao), Ngài đã chia ra và hỏi ‘‘Kiṃ akkhātattā, udāhu pahīnattā’’ (do đã được thuyết giảng, hay do đã được đoạn trừ).
Yasmā pana chandarāgappahānaṃ yogakkhemibhāvassa kāraṇaṃ, na kathanaṃ, tasmā ‘‘pahīnattā’’tiādi vuttaṃ.
And since the abandonment of lust and desire (chandarāga) is the cause of being secure from bonds (yogakkhemi), not the teaching, therefore "because it is abandoned" etc. is said.
Vì sự đoạn trừ chandarāga (tham ái) là nguyên nhân của trạng thái an ổn (yogakkhemi), chứ không phải sự thuyết giảng, nên đã nói ‘‘pahīnattā’’ (do đã được đoạn trừ), v.v.
105-113. Vedanāsukhadukkhanti vedanāsaṅkhātaṃ sukhañca dukkhañca kathitaṃ.
105-113. Feeling, pleasure, and pain refers to pleasure and pain spoken of as feeling.
105-113. Vedanāsukhadukkhaṃ (khổ và lạc của cảm thọ) là khổ và lạc được gọi là cảm thọ.
‘‘Ajjhattaṃ sukhaṃ dukkha’’nti vuttattā vimuttisukhassa ca saḷāyatanadukkhassa ca kathitattā vivaṭṭasukhaṃ cettha kathitamevāti sakkā viññātuṃ.
Since "internal pleasure and pain" is stated, and the pleasure of liberation and the pain of the six sense bases are spoken of, it can be understood that the pleasure of freedom from the round of rebirth (vivaṭṭa) is also spoken of here.
Vì đã nói ‘‘Ajjhattaṃ sukhaṃ dukkhaṃ’’ (khổ và lạc nội tại), và vì đã nói về lạc giải thoát và khổ của sáu xứ, nên có thể hiểu rằng lạc của sự thoát ly (vivaṭṭa) cũng được nói đến ở đây.
Kāmaṃ khandhiyavagge khandhavasena desanā āgatā, na āyatanavasena.
It is true that in the Khandhiya Vagga, the teaching came by way of aggregates, not by way of sense bases.
Mặc dù trong phẩm Khandhiya, lời dạy được trình bày theo phương diện uẩn, chứ không phải theo phương diện xứ.
Ettha pana vattabbaṃ atthajātaṃ khandhiyavagge vuttanayamevāti.
But here, the meaning to be stated is the same as that explained in the Khandhiya Vagga.
Tuy nhiên, những gì cần nói ở đây cũng giống như cách đã nói trong phẩm Khandhiya.
114-115. Āvasati ettha kilesamāroti āvāso.
The defilement-Māra dwells here, hence āvāsa (dwelling).
Kilesamāra (Ma-la phiền não) cư trú ở đây nên là āvāso (chỗ trú ngụ).
Kāmaguṇaajjhattikabāhirāni āyatanāni.
Sensual pleasures, internal and external sense bases.
Các xứ nội và ngoại là các dục công đức (kāmaguṇa).
Kilesamārassa āvāsaṃ gato vasaṃ gato.
Having gone to the dwelling of the defilement-Māra means fallen under control.
Đã đi vào chỗ trú ngụ của Kilesamāra nên là vasaṃ gato (đã rơi vào quyền lực).
Tividhassāti papañcasaññāsaṅkhātassa tividhassapi mārassa.
Of the threefold refers to the threefold Māra, which is called the proliferation of perceptions.
Tividhassā (của ba loại) là của cả ba loại Ma-la được gọi là papañcasaññā (hý luận tưởng).
Tato eva devaputtamārassapi vasaṃ gatoti sakkā viññātuṃ.
From that, it can be understood that he also fell under the control of the deva-son Māra.
Từ đó, có thể hiểu rằng cũng đã rơi vào quyền lực của Devaputtamāra (Ma-la thiên tử).
116. Lokiyanti ettha sattakāyabhūtagāmādīti loko, cakkavāḷo.
116. Here, the world (loka) means beings, villages, etc., as well as the world-system (cakkavāḷa).
116. Ở đây, lokiya (thuộc thế gian) là thân chúng sanh, làng mạc, v.v., tức là loko (thế gian), là cakkavāḷa (thiên hà).
Saṅkhāro pana lujjanapalujjanaṭṭhena loko.
However, formations (saṅkhārā) are called the world (loka) because they perish and are broken down.
Còn saṅkhāra (hành) là loko (thế gian) theo nghĩa là tan rã và hoại diệt.
Antanti osānaṃ.
End refers to termination.
Antaṃ (tận cùng) là sự chấm dứt.
Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvāti sabbaññutaññāṇagatiyā samānetvā avirodhetvā.
Having harmonized with omniscience means having equalized and not contradicted the range of omniscience.
Sabbaññutaññāṇena saṃsanditvā (đã đối chiếu với tuệ toàn tri) là đã làm cho phù hợp với sự vận hành của tuệ toàn tri, không mâu thuẫn.
Thomessāmīti pasaṃsissāmi.
I shall praise means I shall extol.
Thomessāmī (tôi sẽ tán thán) là tôi sẽ ca ngợi.
Evaṃsampattikanti evaṃsampajjanakaṃ evaṃpassitabbaṃ idaṃ mama ajjhesanaṃ.
Thus accomplished means this request of mine is thus arising, thus to be seen.
Evaṃsampattikaṃ (đạt được như vậy) là sự thỉnh cầu này của tôi là điều cần được phát sanh như vậy, cần được thấy như vậy.
Tenāha ‘‘īdisanti attho’’ti.
Therefore he says "this is the meaning".
Do đó, Ngài nói ‘‘īdisanti attho’’ (có nghĩa là như vậy).
Jānaṃ jānātīti sabbaññutaññāṇena jānitabbaṃ jānāti eva.
One who knows, knows means one knows what is to be known by omniscience.
Jānaṃ jānātī (biết sự biết) là biết điều cần biết bằng tuệ toàn tri.
Na hi padesaññāṇe ṭhito jānitabbaṃ sabbaṃ jānāti.
For one standing in partial knowledge does not know all that is to be known.
Vì người đứng ở tuệ cục bộ không biết tất cả những điều cần biết.
Ukkaṭṭhaniddesena hi avisesaggahaṇena ca ‘‘jāna’’nti iminā niravasesaṃ ñeyyajātaṃ pariggayhatīti tabbisayāya jānanakiriyāya sabbaññutaññāṇameva karaṇaṃ bhavituṃ yuttaṃ.
By the supreme designation and by the non-grasping of distinctions, the word "knowing" encompasses all that is to be known without remainder; hence, omniscience is fitting to be the means for the act of knowing related to it.
Vì bằng sự chỉ định tối thượng và sự nắm bắt không phân biệt, với từ ‘‘jānaṃ’’ (biết), tất cả những gì thuộc về đối tượng của sự biết đều được bao hàm, nên tuệ toàn tri là phương tiện thích hợp cho hành động biết đó.
Pakaraṇavasena ‘‘bhagavā’’ti padasannidhānena ca ayamattho vibhāvetabbo.
This meaning should be explained by context and by the proximity of the word "Bhagavā".
Ý nghĩa này cần được trình bày theo phương diện ngữ cảnh và sự hiện diện của từ ‘‘Bhagavā’’ (Thế Tôn).
Passitabbameva passatīti dibbacakkhu-paññācakkhu-dhammacakkhu-buddhacakkhu-samantacakkhu-saṅkhātehi ñāṇacakkhūhi passitabbaṃ passati eva.
One who sees, sees what is to be seen means one sees what is to be seen by the wisdom-eyes known as the divine eye, wisdom eye, Dhamma eye, Buddha eye, and all-seeing eye.
Passitabbameva passatī (chỉ thấy điều cần thấy) là Ngài chỉ thấy điều cần thấy bằng các nhãn tuệ được gọi là thiên nhãn, tuệ nhãn, pháp nhãn, Phật nhãn, và samantacakkhu (nhãn toàn diện).
Atha vā jānaṃ jānātīti yathā aññe savipallāsā kāmarūpapariññāvādino jānantāpi vipallāsavasena jānanti, na evaṃ bhagavā.
Alternatively, one who knows, knows means that just as other proponents of knowledge of form and desire, who are deluded, know through delusion, the Bhagavā is not so.
Hoặc, jānaṃ jānātī (biết sự biết) có nghĩa là, như những người khác, những người chủ trương sự hiểu biết về sắc và dục với sự sai lầm, dù biết nhưng biết theo cách sai lầm, Thế Tôn thì không như vậy.
Bhagavā pana pahīnavipallāsattā jānanto jānāti eva, diṭṭhidassanassa abhāvā passanto passati evāti attho.
But the Bhagavā, having abandoned delusion, knows truly, and due to the absence of false view and perception, sees truly—this is the meaning.
Thế Tôn, vì đã đoạn trừ sự sai lầm, nên khi biết thì biết đúng, và vì không có tà kiến, nên khi thấy thì thấy đúng.
Dassanapariṇāyakaṭṭhenāti yathā cakkhu sattānaṃ dassanatthaṃ pariṇeti sādheti, evaṃ lokassa yāthāvadassanasādhanatopi dassanakiccapariṇāyakaṭṭhena cakkhubhūto, paññācakkhumayattā vā sayambhūñāṇena paññācakkhuṃ bhūto pattoti vā cakkhubhūto.
By way of leading to vision means just as the eye leads to and accomplishes vision for beings, so too, from accomplishing the true vision for the world, and by way of leading to the function of seeing, he is the Eye, or having become a wisdom-eye by means of the self-existent knowledge, he has attained the wisdom-eye, hence the Eye.
Dassanapariṇāyakaṭṭhenā (theo nghĩa là người dẫn dắt sự thấy) là, như con mắt dẫn dắt và thành tựu sự thấy cho chúng sanh, tương tự, vì thành tựu sự thấy chân thật cho thế gian, nên là cakkhubhūto (người đã trở thành con mắt), hoặc vì là người có tuệ nhãn, hoặc vì đã đạt được tuệ nhãn bằng tự giác ngộ nên là cakkhubhūto.
Ñāṇabhūtoti etassa ca evameva attho daṭṭhabbo.
The meaning of the Dhamma should be understood in the same way.
Ý nghĩa của ñāṇabhūto (người đã trở thành trí tuệ) cũng cần được hiểu tương tự.
Dhammā vā bodhipakkhiyā, tehi uppannattā lokassa ca taduppādanato anaññasādhāraṇaṃ vā dhammaṃ patto adhigatoti dhammabhūto.
Or the Dhamma refers to the factors of enlightenment (bodhipakkhiyā dhammā), and because he arose from them and caused them to arise in the world, or because he attained and realized the Dhamma that is not shared by others, he is the Dhamma.
Hoặc các pháp là các pháp trợ bồ đề (bodhipakkhiyā), vì được sanh ra từ chúng, và vì làm cho thế gian sanh ra chúng, hoặc vì đã đạt được Dhamma không thể chia sẻ với ai khác nên là dhammabhūto (người đã trở thành Dhamma).
‘‘Brahmā’’vuccati seṭṭhaṭṭhena maggañāṇaṃ, tena uppannattā lokassa ca taduppādanato tañca sayambhūñāṇena pattoti brahmabhūto.
"Brahmā" is called the path-knowledge by way of being supreme; because he arose from it and caused it to arise in the world, and he attained it by self-existent knowledge, he is Brahmā.
‘‘Brahmā’’ (Phạm Thiên) được gọi là đạo tuệ (maggañāṇa) theo nghĩa tối thượng, vì được sanh ra từ đó, và vì làm cho thế gian sanh ra điều đó, và vì đã đạt được điều đó bằng tự giác ngộ nên là brahmabhūto (người đã trở thành Phạm Thiên).
Catusaccadhammaṃ vadatīti vattā.
He speaks the Dhamma of the four Noble Truths, hence the Speaker.
Nói về Tứ Thánh Đế nên là vattā (người nói).
Ciraṃ saccapaṭivedhaṃ pavattento vadatīti pavattā.
He speaks, continuously making the penetration of the Truth prevail, hence the Proclaimer.
Nói trong khi duy trì sự thể nhập chân lý lâu dài nên là pavattā (người duy trì).
Atthaṃ nīharitvāti dukkhādiatthaṃ uddharitvā.
Having extracted the meaning means having revealed the meaning of suffering (dukkha) etc.
Atthaṃ nīharitvā (đã rút ra ý nghĩa) là đã rút ra ý nghĩa khổ, v.v.
Paramatthaṃ vā nibbānaṃ pāpayitā.
Or, one who leads to the ultimate meaning, Nibbāna.
Hoặc là người dẫn dắt đến paramattha (chân đế) là Nibbāna.
Amatasacchikiriyaṃ sattesu uppādento amataṃ dadātīti amatassa dātā.
Generating the realization of the Deathless (amata) in beings, he gives the Deathless, hence the Giver of the Deathless.
Làm cho sự chứng đắc bất tử sanh ra nơi chúng sanh, ban cho bất tử nên là amatassa dātā (người ban cho bất tử).
Bodhipakkhiyadhammānaṃ tadāyattabhāvato dhammassāmī.
Because the factors of enlightenment (bodhipakkhiyā dhammā) are dependent on him, he is the Master of the Dhamma.
Vì các pháp trợ bồ đề phụ thuộc vào Ngài nên là dhammassāmī (chủ nhân của Dhamma).
Punappunaṃ yācāpento bhāriyaṃ karonto garuṃ karoti nāma, tathā duviññeyyaṃ katvā kathentopi.
Making one ask again and again, making it difficult, is called making it weighty, and so is teaching it by making it difficult to understand.
Làm cho người khác thỉnh cầu nhiều lần, làm cho điều đó trở nên khó khăn, thì gọi là garuṃ karoti (làm cho điều đó trở nên trọng yếu), và cũng vậy, khi thuyết giảng điều gì đó một cách khó hiểu.
Cakkhunā vijjamānena lokasaññī hoti, na tasmiṃ asati.
With the eye existing, one perceives the world, not when it is absent.
Bằng mắt, khi nó hiện hữu, có sự nhận thức về thế gian, không phải khi nó không hiện hữu.
Na hi ajjhattikāyatanavirahena lokasamaññā atthi.
Indeed, there is no designation of the world in the absence of the internal sense bases.
Quả thật, không có sự vắng mặt của các nội xứ mà có tên gọi thế giới.
Tenāha ‘‘cakkhuñhi loko’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, the eye is the world," and so on.
Do đó, Ngài nói: “Mắt chính là thế giới” v.v.
Appahīnadiṭṭhīti asamūhatasakkāyadiṭṭhiko ghanavinibbhogaṃ kātuṃ asakkonto samudāyaṃ viya avayavaṃ ‘‘loko’’ti sañjānāti ceva maññati ca.
One whose view is not abandoned, one whose personality view (sakkāyadiṭṭhi) is not eradicated, being unable to make a clear analysis, perceives and conceives the aggregate as "world" just like a part.
Người chưa đoạn trừ tà kiến (appahīnadiṭṭhī), tức là người chưa nhổ bật thân kiến (sakkāyadiṭṭhi), không thể phân biệt rành mạch, nhận biết và cho rằng một phần (của tổng thể) là “thế giới”, như một tổng thể.
Tathāti iminā ‘‘lokoti sañjānāti ceva maññati cā’’ti padattayaṃ ākaḍḍhati.
By "thus," it draws in the three words: "perceives and conceives as 'world'."
Với từ “tathā” (như vậy) này, nó kéo theo ba từ “nhận biết và cho rằng đó là thế giới”.
Tassāti puthujjanassa, cakkavāḷalokassa vā.
"Of him" refers to the ordinary person, or of the cakkavāḷa world.
Của người ấy (tassā) có nghĩa là của phàm phu, hoặc của thế giới luân hồi (cakkavāḷa-loka).
Cakkhādimeva hi sahokāsena ‘‘cakkavāḷo’’ti puthujjano sañjānāti.
Indeed, an ordinary person perceives the eye and so on, together with their space, as "cakkavāḷa".
Quả thật, phàm phu nhận biết chính mắt v.v. cùng với không gian là “thế giới luân hồi” (cakkavāḷa).
Gamanenāti padasā gamanena.
"By going" means by going on foot.
Bằng sự đi (gamanena) có nghĩa là bằng sự đi bộ.
Na sakkā tesaṃ anantattā.
"It is not possible" because they are infinite.
Không thể được vì chúng là vô tận.
Lujjanaṭṭhenāti abhisaṅkhāralokavasena lokassa antaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
"In the sense of decay" is stated to show the end of the world in terms of the world of formations (abhisaṅkhāraloka).
Với ý nghĩa hoại diệt (lujjanaṭṭhena) được nói ra để chỉ ra cái tận cùng của thế giới theo nghĩa thế giới hữu vi (abhisaṅkhāraloka).
Tassa anto nāma nibbānaṃ.
Its "end" is Nibbāna.
Cái tận cùng của nó chính là Nibbāna.
Taṃ pattuṃ sakkā sammāpaṭipattiyā pattabbattā.
That can be attained, as it is to be attained through right practice.
Có thể đạt được điều đó vì nó có thể đạt được bằng chánh đạo.
Cakkavāḷalokassa pana anto nāma, natthi tassa gamanena appattabbattā.
But there is no end to the cakkavāḷa world, as it cannot be reached by going.
Còn cái tận cùng của thế giới luân hồi (cakkavāḷa-loka) thì không có, vì không thể đạt được bằng sự đi.
Gamanaṭṭhena ‘‘paṇḍā’’ vuccati paññā, tāya ito gato pattoti paṇḍito, paññavā.
In the sense of going, "paṇḍā" means wisdom; one who has gone from here by that wisdom, one who has attained, is a "paṇḍita," a wise person.
Với ý nghĩa đi, “paṇḍā” được gọi là trí tuệ (paññā), người đi đến đó bằng trí tuệ, tức là đã đạt được, nên gọi là người trí (paṇḍito), người có trí tuệ.
Mahāpaññatā nāma paṭisambhidāvasena veditabbāti āha ‘‘mahante atthe’’tiādi.
Great wisdom is to be understood in terms of the analytical knowledges (paṭisambhidā), thus it is said, "great meanings," and so on.
Đại trí tuệ được hiểu theo nghĩa phân tích (paṭisambhidā), do đó Ngài nói: “những vấn đề lớn” v.v.
Yathā tanti ettha tanti nipātamattaṃ paṭhamavikappe, dutiyavikappe pana paccāmasananti āha ‘‘taṃ byākata’’nti.
In "yathā taṃ," "taṃ" is merely a particle in the first interpretation, but in the second interpretation, it is a referent, thus it is said, "that which is elucidated."
Trong “yathā taṃ” này, “taṃ” chỉ là một giới từ (nipāta) trong cách giải thích thứ nhất, nhưng trong cách giải thích thứ hai, nó là một đại từ thay thế, do đó Ngài nói: “điều đó đã được giải thích” (taṃ byākataṃ).
117. Cetasoti karaṇe sāmivacanaṃ.
117. "Of the mind" is a genitive case in the sense of an instrument.
117. Của tâm (cetaso) là một sở hữu cách theo nghĩa công cụ.
Cittena saṃphusanaṃ nāma anubhavoti āha ‘‘cittena anubhūtapubbā’’ti.
To experience with the mind is enjoyment, thus it is said, "previously experienced by the mind."
Sự xúc chạm bằng tâm có nghĩa là sự kinh nghiệm, do đó Ngài nói: “đã từng kinh nghiệm bằng tâm” (cittena anubhūtapubbā).
Ututtayānurūpatāvasena pāsādattayaṃ, taṃ vasena tividhanāṭakabhedo.
"Three palaces" according to the suitability of the three seasons; based on that, "three kinds of dramatic performances."
Ba cung điện (pāsādattayaṃ) theo sự phù hợp với ba mùa, theo đó là ba loại hình kịch nghệ (tividhanāṭakabhedo).
Manorammatāmattena kāmaguṇaṃ katvā dassitaṃ, na kāmavasena.
It is shown by making sensory pleasures merely pleasant to the mind, not in terms of craving.
Các dục lạc được trình bày chỉ với ý nghĩa là điều đáng ưa thích, không phải theo nghĩa dục vọng.
Na hi abhinikkhamanato uddhaṃ bodhisattassa kāmavitakkā bhūtapubbā.
Indeed, after the Great Renunciation, thoughts of sensual pleasure had never arisen in the Bodhisatta.
Quả thật, kể từ khi xuất gia, Bồ Tát chưa từng có những tư duy về dục (kāmavitakkā).
Tenāha māro pāpimā –
Therefore, Māra the Evil One said:
Do đó, Ma Vương Ác Ma đã nói:
Metteyyo nāmātiādi anāgatārammaṇadassanamattaṃ, na bodhisattassa evaṃ uppajjatīti.
"Metteyyo by name," and so on, is merely a vision of future objects, not that such a thought would arise in the Bodhisatta.
Metteyyo nāmā (tên là Metteyya) v.v. chỉ là sự thấy biết về tương lai, không phải Bồ Tát đã có những điều này.
Attā piyāyitabbarūpo etassāti attarūpo, uttarapade purimapadalopenāti ‘‘attano hitakāmajātikenā’’ti attho vutto.
"Attarūpo" means one to whom the self is dear; it is said by the elision of the former word in the latter compound, so the meaning is "one who desires what is beneficial for oneself."
Cái tự ngã là đối tượng đáng yêu quý của người này, nên gọi là attarūpo (có hình tướng tự ngã), với sự lược bỏ từ đầu trong hậu tố, nên ý nghĩa được nói là “người có lòng mong muốn lợi ích cho chính mình” (attano hitakāmajātikenā).
Attarūpenāti vā pītisomanassehi gahitasabhāvena tuṭṭhapahaṭṭhena udaggudaggena.
Or "attarūpena" means by a state seized by joy and happiness, being pleased and delighted, exalted and uplifted.
Hoặc attarūpenā có nghĩa là với bản chất được nắm giữ bởi niềm hỷ lạc, với tâm hoan hỷ, phấn khởi.
Appamādoti appamajjanaṃ kusaladhammesu akhaṇḍakāritāti āha ‘‘sātaccakiriyā’’ti.
"Appamādo" is non-negligence, continuous action in wholesome states, thus it is said, "persevering effort."
Không phóng dật (appamādo) có nghĩa là không phóng dật, sự thực hành liên tục các thiện pháp, do đó Ngài nói: “sự thực hành liên tục” (sātaccakiriyā).
Avossaggoti cittassa kāmaguṇesu avossajjanaṃ pakkhandituṃ appadānaṃ.
"Avossaggo" is not abandoning the mind to sensual pleasures, not allowing it to rush forth.
Không buông bỏ (avossaggo) có nghĩa là không buông bỏ tâm vào các dục lạc, không cho phép nó lao vào.
Purimo vikappo kusalānaṃ dhammānaṃ karaṇavasena dassito, pacchimo akusalānaṃ akaraṇavasena.
The former interpretation is shown in terms of performing wholesome states, the latter in terms of not performing unwholesome states.
Cách giải thích trước được trình bày theo nghĩa thực hành các thiện pháp, cách giải thích sau theo nghĩa không thực hành các bất thiện pháp.
Dve dhammāti appamādo satīti dve dhammā.
"Two states" are non-negligence (appamāda) and mindfulness (sati).
Hai pháp (dve dhammā) là không phóng dật và chánh niệm, tức là hai pháp.
Appamādo sati ca tathā pavattā cattāro kusaladhammakkhandhā veditabbā.
Non-negligence and mindfulness, thus arisen, are to be understood as the four aggregates of wholesome states.
Không phóng dật và chánh niệm khi được thực hành như vậy, được hiểu là bốn uẩn thiện pháp.
Kattabbāti pavattetabbā.
"To be performed" means to be set in motion.
Phải làm (kattabbā) có nghĩa là phải thực hành.
Tasmiṃ āyataneti tasmiṃ nibbānasaññite kāraṇe paṭivedhe.
"In that sphere" means in that cause of Nibbāna, in realization.
Trong xứ đó (tasmiṃ āyatane) có nghĩa là trong sự thâm nhập vào nguyên nhân được gọi là Nibbāna đó.
Taṃ kāraṇanti channaṃ āyatanānaṃ kāraṇaṃ.
"That cause" is the cause of the six sense bases.
Nguyên nhân đó (taṃ kāraṇaṃ) là nguyên nhân của sáu xứ.
Saḷāyatanaṃ nirujjhati etthāti saḷāyatananirodho vuccati nibbānaṃ.
Where the six sense bases cease, that is "Nibbāna, the cessation of the six sense bases."
Sáu xứ diệt tận ở nơi đây, nên sự diệt tận của sáu xứ được gọi là Nibbāna.
Tenāha ‘‘nibbānaṃ.
Therefore, it is said, "Nibbāna.
Do đó Ngài nói: “Nibbāna.
Taṃ sandhāyā’’tiādi.
Referring to that," and so on.
Liên quan đến điều đó” v.v.
Nibbānasminti nibbānamhi.
"In Nibbāna" means in Nibbāna.
Trong Nibbāna (nibbānasmiṃ) có nghĩa là tại Nibbāna.
118-119. Diṭṭheti paccakkhabhūte.
118-119. "In the visible" means in that which is directly perceived.
118-119. Trong hiện tại (diṭṭhe) có nghĩa là hiện tiền.
Dhammeti upādānakkhandhadhamme.
"In the Dhamma" means in the Dhamma of the aggregates of clinging.
Pháp (dhamme) có nghĩa là pháp uẩn chấp thủ (upādānakkhandhadhamma).
Tattha hi attāti bhavati saññā diṭṭhi cāti attabhāvasaññā.
Indeed, in that, there is the perception and view of self, hence the perception of self-existence.
Ở đó, có sự nhận thức và tà kiến về tự ngã, tức là nhận thức về tự ngã.
Tenāha – ‘‘diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
Therefore, it is said, "in the visible Dhamma means in this very existence."
Do đó Ngài nói: “trong hiện tại, tức là trong chính tự thân này” (diṭṭheva dhamme ti imasmiṃyeva attabhāve).
‘‘Tannissita’’nti ettha taṃ-saddena heṭṭhā abhinandanādipariyāyena vuttā taṇhā paccāmaṭṭhāti āha – ‘‘taṇhānissita’’nti.
In "tannissitaṃ," the word "taṃ" refers back to craving, which was stated earlier by way of delight and so on, thus it is said, "dependent on craving."
Trong “tannissita” (nương tựa vào điều đó), từ “taṃ” (điều đó) thay thế cho tham ái đã được nói ở trên theo nghĩa hoan hỷ v.v., do đó Ngài nói: “nương tựa vào tham ái” (taṇhānissitaṃ).
Taṃ upādānaṃ etassāti tadupādānaṃ.
That clinging belongs to it, hence "tadupādānaṃ" (that-clinging).
Sự chấp thủ đó là của điều này, nên gọi là tadupādānaṃ (sự chấp thủ điều đó).
Tenāha – ‘‘taṃgahaṇa’’ntiādi.
Therefore, it is said, "that grasping," and so on.
Do đó Ngài nói: “sự nắm giữ điều đó” v.v.
Taṇhupādānasaṅkhātaṃ gahaṇaṃ etassāti taṃgahaṇaṃ.
That grasping, consisting of craving and clinging, belongs to it, hence "taṃgahaṇaṃ" (that-grasping).
Sự nắm giữ được gọi là tham ái và chấp thủ là của điều này, nên gọi là taṃgahaṇaṃ (sự nắm giữ điều đó).
Chaṭṭhaṃ uttānameva pañcame vuttanayattā.
The sixth is just an elaboration, being in the same manner as stated in the fifth.
Thứ sáu là rõ ràng vì nó theo cách đã nói trong phần thứ năm.
121. Ye dhammā sammadeva bhāvitā bahulīkatā vimuttiyā arahattassa sacchikiriyāya saṃvattanti, te saddhādayo sambhārā vimuttiparipācaniyāti adhippetā.
121. Those states (dhammā) which, when rightly developed and cultivated, lead to liberation, to the realization of Arahantship—those factors such as faith—are intended as "maturing for liberation."
121. Những pháp nào được tu tập đúng đắn, được làm cho sung mãn, đưa đến sự giải thoát, sự chứng đắc A-la-hán quả, thì những tư lương như tín v.v. đó được hiểu là những pháp làm cho giải thoát chín muồi (vimuttiparipācaniyā).
Paripācentīti paripākaṃ pariṇāmaṃ gamenti.
"Mature" means they bring to maturity, to a state of ripeness.
Làm cho chín muồi (paripācenti) có nghĩa là làm cho đạt đến sự chín muồi, sự trưởng thành.
Dhammāti kāraṇabhūtā dhammā.
"States" means states that are causes.
Các pháp (dhammā) là những pháp làm nhân.
Visuddhikāraṇavasenāti visuddhikāraṇatāvasena, sā pana saddhindriyādīnaṃ kāraṇato visuddhi.
"In terms of the cause of purification" means in terms of being a cause of purification, which purification is due to factors like the faculty of faith and so on.
Theo nghĩa nhân thanh tịnh (visuddhikāraṇavasena) có nghĩa là theo nghĩa là nhân thanh tịnh, sự thanh tịnh đó là do nhân của các căn như tín căn v.v.
Yathā nāma jātisampannassa khattiyakumārassa vipakkhavigamena pakkhasaṅgahena pavattiṭṭhānasampattiyā ca parisuddhi hoti, evamevaṃ daṭṭhabbāti dassento ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādimāha.
Just as a high-born Khattiya prince achieves purity by the removal of enemies, by the accumulation of allies, and by favorable circumstances, so too should this be understood. Thus, he says, "For this was said," and so on.
Như một hoàng tử dòng Sát-đế-lợi sinh ra trong dòng dõi cao quý đạt được sự thanh tịnh nhờ sự loại bỏ kẻ thù, sự tập hợp phe cánh và sự thành tựu nơi cư trú, cũng vậy, để chỉ ra điều đó, Ngài nói: “Điều này đã được nói” v.v.
Assaddhādayopi puggalā saddhādīnaṃ yāvadeva parihānāya honti, saddhādayo pāripūriyāva, tathā pasādaniyasuttantādipaccavekkhaṇā, pasādaniyasuttantā nāma sampasādanīyasuttādayo.
Even those without faith and so on lead only to the decline of faith and so on, while faith and so on lead only to their fulfillment; similarly, reflection on suttas that bring clarity and so on—"suttas that bring clarity" are the Sampasādanīya Sutta and others.
Ngay cả những người không có tín v.v. cũng chỉ đưa đến sự suy giảm của tín v.v., còn tín v.v. thì chỉ đưa đến sự viên mãn, cũng như sự quán xét các kinh điển làm cho thanh tịnh v.v., các kinh điển làm cho thanh tịnh (pasādaniyasuttantā) là các kinh Sampasādanīya v.v.
Sammappadhāneti sammappadhānasuttante.
"In the Sammappadhāna" means in the Sammappadhāna Sutta.
Trong Chánh Cần (sammappadhāne) có nghĩa là trong kinh Chánh Cần.
Satipaṭṭhāneti cattāro satipaṭṭhāne.
"In Satipaṭṭhāna" means in the four Satipaṭṭhānas.
Trong Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāne) có nghĩa là bốn Tứ Niệm Xứ.
Jhānavimokkheti jhānāni ceva vimokkhe ca uddissa pavattasuttante.
"In Jhāna and Vimokkha" means in the suttas dealing with jhānas and vimokkhas.
Trong Thiền và Giải Thoát (jhānavimokkhe) có nghĩa là trong các kinh điển liên quan đến các thiền và các giải thoát.
Gambhīrañāṇacariyeti khandhāyatanadhātupaṭiccasamuppādapaṭisaṃyuttasuttante.
"In profound knowledge and conduct" means in the suttas related to aggregates, sense bases, elements, and dependent origination.
Trong hành vi trí tuệ sâu sắc (gambhīrañāṇacariye) có nghĩa là trong các kinh điển liên quan đến các uẩn, xứ, giới và duyên khởi.
Kalyāṇamittatādayoti kalyāṇamittatā sīlasaṃvaro abhisallekhakathā vīriyārambho nibbedhikapaññāti ime kalyāṇamittādayo pañca dhammā, ye ‘‘idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hotī’’tiādinā udāne (udā. 31) kathitā.
"Good friendship and so on" means these five states: good friendship, restraint in sīla, talk on purification, arousal of energy, and penetrative wisdom, which were taught in the Udāna (Ud. 31) with "Here, Meghiya, a bhikkhu is a good friend," and so on.
Thiện hữu tri thức v.v. (kalyāṇamittatādayo) có nghĩa là năm pháp này: thiện hữu tri thức, giới luật thanh tịnh, pháp thoại về sự từ bỏ, tinh tấn nỗ lực, và tuệ quán thâm sâu, những điều đã được nói trong Udāna (udā. 31) với câu “Ở đây, Meghiya, tỳ khưu có thiện hữu tri thức” v.v.
Lokaṃ volokentassāti āyasmato rāhulassa tāsañca devatānaṃ indriyaparipākaṃ passantassa.
"As he surveyed the world" means as he saw the ripening of the faculties of Venerable Rāhula and those devas.
Khi quán xét thế gian (lokaṃ volokentassā) có nghĩa là khi Tôn giả Rāhula và các vị thiên nhân đó đang quán sát sự chín muồi của các căn.
Tato yena andhavanaṃ, tattha divāvihārāya mahāsamāgamo bhavissatīti.
From there, a great assembly would take place for a day-residence in Andhavana.
Từ đó, sẽ có một cuộc tụ họp lớn để thiền định ban ngày tại khu rừng Andhavana.
Tathā hi vakkhati ‘‘ettakāti gaṇanāvasena paricchedo natthī’’ti.
For he will say, "There is no calculation as to their number."
Quả thật, Ngài sẽ nói “không có sự giới hạn về số lượng”.
127-128. Kāmaṃ aññepi pabbajitā yuttakāle piṇḍaṃ ulamānā carantiyeva, ayaṃ pana odarito, teneva kāraṇena pabbajitoti dassento ‘‘piṇḍaṃ ulamāno’’tiādimāha.
127-128. Indeed, other renunciants also wander seeking alms at the appropriate time, but this one was gluttonous, and showing that it was for this very reason that he renounced, it says "wandering for alms" and so on.
127-128. Mặc dù các vị xuất gia khác cũng đi khất thực vào thời điểm thích hợp, nhưng vị này đã được nuôi dưỡng (tốt), chính vì lý do đó mà ngài xuất gia, do đó đã nói “đi khất thực” và tiếp theo.
Ghaṃsantovāti bhūmiyaṃ ghaṃsanto eva pattaṃ ṭhapeti.
"Rubbing it" means he places the bowl rubbing it on the ground.
Chà xát (trên đất): Ngài đặt bát xuống bằng cách chà xát trên đất.
Parikkhīṇanti samantato parikkhīṇaṃ.
"Completely exhausted" means exhausted all around.
Parikkhīṇam (cạn kiệt): Cạn kiệt hoàn toàn.
Nāḷiko …pe… jātaṃ, atirekapattaṭṭhapanassa paṭikkhittattā aññaṃ na gaṇhāti.
"A nāḷi... etc. ... arisen," since placing an extra bowl is forbidden, he does not take another.
Nāḷiko …pe… jātaṃ (một nāli… đã trở thành): Do việc cấm đặt bát thừa, ngài không nhận thêm gì khác.
‘‘Indriyabhāvananti cakkhādipañcindriyabhāvana’’nti keci vadanti, tathā vipassanābhinivesaṃ katvā uparivipassanaṃ vaḍḍhitvāti adhippāyo.
Some say, "Indriya-bhāvanā means the development of the five faculties, such as the eye-faculty," and the intention is to establish insight meditation and thereby cultivate higher insight.
Một số người nói rằng “Indriyabhāvana (sự tu tập các căn)” là sự tu tập năm căn như nhãn căn, v.v., và ý nghĩa là đã tập trung vào tuệ quán và phát triển tuệ quán cao hơn.
Apare pana ‘‘saddhāpañcamānaṃ indriyānaṃ vasena vipassanābhinivesaṃ katvā tena sukhena abhiññāpahānānaṃ sampādanavasena indriyaṃ bhāvetvā’’ti vadanti.
Others, however, say, "It means cultivating the faculties by establishing insight meditation based on the five faculties, of which faith is the fifth, and thereby achieving the abandonment of defilements through that bliss."
Những người khác lại nói rằng “đã tập trung vào tuệ quán dựa trên năm căn có tín căn là thứ năm, và đã tu tập các căn bằng cách thành tựu các thắng trí và sự đoạn trừ thông qua niềm an lạc đó.”
Upasaṅkamatīti ettha yathā so rājā upasaṅkami, taṃ āgamanato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘thero kirā’’tiādi āraddhaṃ.
In "Upasaṅkamati" (approaches), to show how that king approached, from his arrival onwards, it begins with "It is said that the elder..." and so on.
Upasaṅkamati (đến gần): Ở đây, để cho thấy việc vị vua đó đã đến gần như thế nào, từ lúc ngài đến, đã bắt đầu nói “thưa Tôn giả” và tiếp theo.
Mahāpānaṃ nāma aññaṃ kammaṃ akatvā pānapasuto hutvā sattāhaṃ tadanurūpaparijanassa surāpivanaṃ.
"Mahāpānaṃ" refers to the consumption of alcohol by a king for seven days, without doing any other work, along with his retinue appropriate for the occasion.
Mahāpānaṃ (đại tiệc rượu) là việc uống rượu trong bảy ngày mà không làm bất kỳ công việc nào khác, và những người hầu cận phù hợp cũng uống rượu.
Tenāha ‘‘mahāpānaṃ nāma pivitvā’’ti.
Therefore, it says, "having drunk mahāpānaṃ."
Do đó, đã nói “sau khi uống đại tiệc rượu”.
Sālithusehīti rattasālithusehi.
"With rice husks" means with husks of red rice.
Sālithusehi (bằng vỏ trấu lúa sālī): Bằng vỏ trấu lúa sālī đỏ.
Ḍayhamānaṃ viya kipillikadaṃsanajātāhi dukkhavedanāhi.
"As if burning" from the painful feelings arising from ant bites.
Như bị đốt cháy: Bởi những cảm thọ khổ đau do kiến cắn.
Mukhasattīhi vijjhiṃsu vallabhatāya.
"They pierced him with mouth-spears" out of fondness.
Họ đâm bằng những mũi giáo ở miệng vì sự yêu thích.
Itthilolo hi so rājā.
For that king was given to women.
Vị vua đó là người mê đắm phụ nữ.
Paveṇinti tesaṃ samādānapaveṇiṃ brahmacariyapabandhaṃ.
"Tradition" means their tradition of undertaking, the continuation of the holy life.
Paveṇiṃ (truyền thống): Truyền thống giữ giới, sự liên tục của đời sống phạm hạnh của họ.
Paṭipādentīti sampādenti.
"They accomplish" means they fulfill.
Paṭipādenti (thực hiện): Thành tựu.
Garukārammaṇanti garukātabbaārammaṇaṃ, avītikkamitabbārammaṇanti attho.
"Garukārammaṇaṃ" means an object to be respected, an object not to be transgressed, is the meaning.
Garukārammaṇaṃ (đối tượng đáng tôn kính): Đối tượng đáng tôn kính, ý nghĩa là đối tượng không được vượt qua.
Assāti rañño.
"Of him" refers to the king.
Assā (của ngài): Của vị vua.
Cittaṃ anotarantanti pasādavīthiṃ anotarantaṃ anupagacchantaṃ.
"Mind not entering" means not entering, not approaching the path of clarity.
Cittaṃ anotarantaṃ (tâm không đi vào): Tâm không đi vào con đường tịnh tín, không đạt được.
Viheṭhetunti vibādhituṃ.
"To afflict" means to torment.
Viheṭhetuṃ (làm phiền): Làm khổ.
Lobhassa aparāparuppattiyā bahuvacanavasena ‘‘lobhadhammā’’ti vuttaṃ.
By way of the repeated arising of greed, the plural "lobhadhammā" (greed-states) is used.
Do sự tái sanh liên tục của tham ái, đã được nói “lobhadhammā (các pháp tham ái)” ở số nhiều.
Uppajjantītipi attho yeva, yasmā uppajjamāno lobhadhammo attano hetupaccaye pariggahāpento jānāpento viya sahati pavattatīti.
"Or the meaning is 'they arise'," because the greed-state, when arising, seems to endure as if making its causal conditions known, and thus it persists.
Cũng có nghĩa là khởi sanh, vì khi pháp tham ái khởi sanh, nó duy trì và tiếp diễn như thể nó đang nắm giữ và làm cho biết các nhân duyên của chính nó.
Imameva kāyanti ettha samūhatthe eva kāya-saddo gabbhāsayādiṭṭhānesu uppajjanadhammasamūhavisayattā, itare pana kāyūpalakkhitatāya ‘‘kāyo’’ti veditabbā.
In "this very body" (kāya), the word "kāya" is in the sense of an aggregation, because it refers to the aggregation of phenomena that arise in places like the womb; other bodies are to be understood as "kāya" by means of being characterized by a body.
Imameva kāyaṃ (chính thân này): Ở đây, từ kāya (thân) theo nghĩa tập hợp, vì nó là đối tượng của tập hợp các pháp khởi sanh ở những nơi như tử cung, v.v., còn những cái khác nên được hiểu là “thân” do được nhận biết bằng thân.
Uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
The eighth is clear because the method of explanation has been given below.
Rõ ràng như vậy vì đã được nói theo cách thức ở trên.
129. Rūpā ca manāpāti nīlādibhedā rūpadhammā ca manasā manuññā piyarūpā saṃvijjanti, idañca sukhavedanīyassa phassassa sabhāvadassanatthaṃ.
129. "Forms are pleasing" means that form-phenomena of various kinds, such as blue and so on, are pleasing to the mind, agreeable, and lovely; this is for showing the nature of pleasant feeling contact.
129. Rūpā ca manāpā (các sắc khả ý): Các pháp sắc có các loại như xanh, v.v., và chúng là những đối tượng khả ý, đáng yêu đối với tâm; điều này nhằm mục đích cho thấy bản chất của xúc thọ lạc.
Evaṃ ‘‘rūpā ca manāpā upekkhāvedaniyā’’ti etthāpi yathārahaṃ vattabbaṃ.
Similarly, in "forms are pleasing, yielding indifferent feeling," it should be stated accordingly.
Tương tự, “rūpā ca manāpā upekkhāvedaniyā (các sắc khả ý và cảm thọ xả)” cũng nên được nói một cách thích hợp.
Cakkhuviññāṇa…pe… phassanti vuttaṃ.
"Eye-consciousness... etc. ...contact" is stated.
Cakkhuviññāṇa…pe… phassa (nhãn thức…pe… xúc): Đã được nói.
Upanissayakoṭiyā hi cakkhuviññāṇasampayuttaphasso sukhavedanīyo, na sahajātakoṭiyā.
Indeed, eye-consciousness-associated contact yields pleasant feeling by way of its supporting condition, not by way of its co-arising condition.
Thật vậy, xúc tương ưng với nhãn thức là cảm thọ lạc theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ (upanissaya), chứ không phải theo phương diện đồng sanh (sahajāta).
Tenāha – ‘‘ekaṃ phassaṃ paṭicca javanavasena sukhavedanā uppajjatī’’ti.
Therefore, it says, "pleasant feeling arises by way of javana, conditioned by a single contact."
Do đó, đã nói – “nương vào một xúc, cảm thọ lạc khởi sanh theo phương diện tốc hành”.
Sesapadesūti ‘‘saṃvijjati kho, gahapati, sotadhātū’’ti āgatesu pañcasu koṭṭhāsesu.
"In the remaining passages" means in the five remaining sections where "Gahapati, the ear-element exists" and so on appears.
Ở các phần còn lại: Ở năm phần đã được nói như “Này gia chủ, nhĩ giới có tồn tại”.
130-131. Taṃ itthetanti cakkhunā yaṃ rūpaṃ diṭṭhaṃ, taṃ itthanti attho.
130-131. "That is so" means that what is seen by the eye as form, that is so.
130-131. Taṃ itthetaṃ (cái đó là cái này): Ý nghĩa là cái sắc đã được thấy bằng mắt, cái đó là cái này.
Taṃ sukhavedaniyanti taṃ sukhavedanāya upanissayakoṭiyā paccayabhūtaṃ cakkhuviññāṇañceva, yo ca yathārahaṃ upanissayakoṭiyā vā, anantaro ce anantarakoṭiyā vā, sahajāto ce sampayuttakoṭiyā vā, sukhavedanāya paccayo phasso.
"That yielding pleasant feeling" means that eye-consciousness, which is a condition for pleasant feeling by way of supporting condition, and that contact, which is a condition for pleasant feeling, either by way of supporting condition, or if it is immediately preceding, by way of immediately preceding condition, or if it is co-arising, by way of associated condition, are meant.
Taṃ sukhavedaniyaṃ (cái đó là cảm thọ lạc): Cái đó là nhãn thức vốn là nhân duyên theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ cho cảm thọ lạc, và xúc vốn là nhân duyên cho cảm thọ lạc một cách thích hợp, hoặc theo phương diện hỗ trợ mạnh mẽ, hoặc theo phương diện vô gián nếu là vô gián, hoặc theo phương diện tương ưng nếu là đồng sanh.
Taṃ sukhavedaniyañca phassaṃ paṭicca uppajjati sukhavedanāti yojanā.
The phrasing is: "Conditioned by that contact which yields pleasant feeling, pleasant feeling arises."
Câu nói là: Nương vào xúc cảm thọ lạc đó, cảm thọ lạc khởi sanh.
Esa nayo sabbattha sabbesu sesesu sattasu vāresu.
"This method applies everywhere" in all the remaining seven instances.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả ở tất cả bảy trường hợp còn lại.
Manodhātuyeva vā samānāti abhidhammanayena.
"Or mind-element itself is similar" according to the Abhidhamma method.
Hoặc chính là ý giới theo Abhidhamma.
Suttantanayena pana suññataṭṭhena nissattanijjīvaṭṭhena ca manodhātusamaññaṃ labhateva.
However, according to the Sutta method, it indeed acquires the designation "mind-element" in the sense of emptiness, in the sense of being devoid of a being or life-principle.
Tuy nhiên, theo Suttanta, nó được gọi là ý giới theo nghĩa trống rỗng, vô ngã, vô sinh.
Aṭṭhamaṃ uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
The eighth is clear because the method of explanation has been given below.
Thứ tám rõ ràng như vậy vì đã được nói theo cách thức ở trên.
Upaṭṭhānavasena ibhaṃ harantīti ibbhā, hatthigopakā.
Those who lead elephants for service are ibbhā, elephant-keepers.
Họ mang voi theo cách phục vụ nên gọi là ibbhā (người nuôi voi), tức là người giữ voi.
Te pana nihīnakuṭumbassa bhoggaṃ upādāya gahapatibhāvaṃ upādāya ‘‘gahapatikā’’tipi vuccantīti āha ‘‘gahapatikā’’ti.
They are also called "householders" (gahapatikā) because they belong to a lowly household and maintain their household status by accepting goods; thus, it says, "gahapatikā."
Họ được gọi là “gahapatikā (gia chủ)” vì họ là những người có gia đình thấp kém, sống nhờ vào tài sản và mang thân phận gia chủ.
Kaṇhāti kaṇhābhijātikā.
"Dark-born" means of dark birth.
Kaṇhā (đen): Thuộc dòng dõi đen.
Raṭṭhaṃ bharantīti yasmiṃ raṭṭhe vasanti, tassa raṭṭhassa baliṃ bharaṇena, attano vā kuṭumbassa bharaṇena bharatā.
"Supporting the kingdom" means by bearing the tribute of the kingdom in which they reside, or by supporting their own family, they are supporters.
Raṭṭhaṃ bharanti (họ nuôi dưỡng vương quốc): Bằng cách nộp thuế cho vương quốc nơi họ sinh sống, hoặc bằng cách nuôi dưỡng gia đình của chính họ.
Pariyāyantāti parito saṃcarantā kīḷanti.
"Wandering about" means they play by roaming around.
Pariyāyantā (đi vòng quanh): Họ chơi bằng cách đi lại khắp nơi.
Anāhārakāti kiñci abhuñjanakā.
"Fasting" means not eating anything.
Anāhārakā (không ăn gì): Không ăn bất cứ thứ gì.
Paṅko viya paṅko, malaṃ.
"Filth" is like mud, defilement.
Paṅko (bùn): Giống như bùn, tức là cặn bẩn.
Dantapaṅko purimapadalopena paṅkoti vuttoti ‘‘paṅko nāma dantamala’’nti vuttaṃ.
"Filth means tooth-plaque" is stated, meaning "tooth-plaque" is called "filth" by elision of the first part of the compound.
Đã nói “paṅko nāma dantamala (bùn là dơ bẩn ở răng)” vì từ dantapaṅko (bùn răng) đã bị lược bỏ phần đầu.
Ajehi kātabbakānaṃ akopetvā karaṇaṃ samādānavasena vataṃ.
"Vow" by way of undertaking what should be done by goats without disrupting it.
Vataṃ (giới nguyện): Việc thực hiện các giới nguyện cần phải làm bởi dê mà không làm hỏng.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Kohaññaṃ nāma attani vijjamānadosaṃ paṭicchādetvā asantaguṇapakāsanāti āha – ‘‘paṭicchanna…pe… kohaññañcevā’’ti.
Kohañña means concealing one's existing faults and proclaiming non-existent virtues; thus it says, "concealed... etc. ...deceit."
Kohaññaṃ (sự lừa dối) là che giấu lỗi lầm của mình và phô trương những phẩm chất không có, do đó đã nói – “paṭicchanna…pe… kohaññañcevā (che giấu…pe… và sự lừa dối)”.
Parikkhārabhaṇḍakavaṇṇāti parikkhārabhaṇḍā kappakāti.
"Descriptions of requisites and goods" means requisites and goods as artifices.
Parikkhārabhaṇḍakavaṇṇā (những đồ dùng và vật phẩm): Những đồ dùng và vật phẩm như thợ cắt tóc.
Te ca kho attano jīvikatthāya āmisakiñjakkhassa attanibandhanatthāya amocanatthāya katā.
And these are made for their livelihood, for the sake of holding onto some gain, so as not to let go.
Và những điều đó được làm để duy trì cuộc sống của chính mình, để ràng buộc một chút lợi lộc, để không buông bỏ.
135. Chaphassāyatanikāti chahi phassāyatanehi aniṭṭhasaṃvedaniyā.
135. Six sense bases means experiencing what is undesirable through the six sense bases.
135. Chaphassāyatanikā (thuộc sáu xúc xứ) có nghĩa là cảm nhận những điều không mong muốn bởi sáu xúc xứ.
Chadvāraphassapaṭiviññattīti chahipi dvārehi ārammaṇassa paṭisaṃvedanā hotiyeva sabbaso dukkhānubhavanatthaṃ.
Apprehension of touch at the six doors means the apprehension of objects through all six doors occurs for the complete experience of suffering.
Chadvāraphassapaṭiviññattī (sự cảm nhận đối tượng bởi sáu cửa xúc) có nghĩa là sự cảm nhận đối tượng bởi cả sáu cửa là có, hoàn toàn để trải nghiệm khổ.
Tāvatiṃsapuranti sudassanamahānagaraṃ.
Tāvatiṃsa city refers to the great city of Sudassana.
Tāvatiṃsapuraṃ (Thành Đao Lợi) là thành vĩ đại Sudassana.
Abhāvo nāma natthi sabbathā sukhānubhavanato.
There is no such thing as non-existence because there is always the experience of pleasure.
Abhāvo nāma natthi (không có tên là không tồn tại) vì hoàn toàn trải nghiệm hạnh phúc.
Nirayeti iminā duggati bhavasāmaññena itarāpāyāpi gahitā eva.
By in hell, the other lower realms are also implicitly included under the general term of evil destinies.
Niraye (trong địa ngục) với điều này, các ác đạo khác cũng được bao gồm một cách chung chung theo nghĩa cõi khổ.
Maggabrahmacariyavāsaṃ vasituṃ na sakkāti iminā pana sabbesampi acchindikaṭṭhānānaṃ gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
By it is not possible to live the holy life of the path, the inclusion of all places unsuitable for severance of defilements should be understood.
Còn với Maggabrahmacariyavāsaṃ vasituṃ na sakkā (không thể sống đời Phạm hạnh Đạo), cần phải hiểu là sự bao gồm tất cả những nơi không thể đoạn trừ (phiền não).
Imevāti imasmiṃ manussaloke eva.
This very means in this human world.
Imevā (chính ở đây) có nghĩa là chính trong cõi người này.
Apāyopi paññāyati apāyadukkhasadisassa dukkhassa kadāci paṭisaṃvedanato.
Even a lower realm is discerned because suffering similar to that of the lower realms is sometimes experienced.
Apāyopi paññāyati (ác đạo cũng được nhận biết) vì đôi khi cảm nhận được khổ tương tự như khổ của ác đạo.
Saggopi paññāyati devabhogasadisasampattiyā kadāci paṭilabhitabbato.
Even a heaven is discerned because prosperity similar to the enjoyments of devas is sometimes attained.
Saggopi paññāyati (thiên giới cũng được nhận biết) vì đôi khi có thể đạt được tài sản tương tự như sự hưởng thụ của chư thiên.
Ayaṃ kammabhūmīti ayaṃ manussaloko purisathāmakaraṇāya kammabhūmi nāma tāsaṃ yogyaṭṭhānabhāvato.
This is a field of kamma means this human world is called a field of kamma for the exertion of human effort, as it is a suitable place for such.
Ayaṃ kammabhūmī (đây là đất nghiệp) có nghĩa là cõi người này được gọi là đất nghiệp để tạo sức mạnh cho con người, vì đây là nơi thích hợp cho những điều đó.
Tattha padhānakammaṃ dassento ‘‘idha maggabhāvanā’’ti āha.
To show the primary kamma therein, it is said, "Here, the cultivation of the path."
Để chỉ ra nghiệp chính ở đó, (người ta) nói “idha maggabhāvanā” (ở đây là sự tu tập Đạo).
Ṭhānānīti kāraṇāni.
Reasons refers to causes.
Ṭhānāni (những nơi) có nghĩa là những nguyên nhân.
Saṃvejaniyānīti saṃvegajananāni bahūni jātiādīni.
That give rise to urgency refers to the many things that arouse urgency, such as birth.
Saṃvejaniyāni (những điều đáng xúc động) là nhiều điều như sinh, già, v.v., gây ra sự xúc động.
Tathā hi jāti, jarā, byādhi, maraṇaṃ, apāyabhavaṃ, tatthapi nirayūpapattihetukaṃ, tiracchānupapattihetukaṃ, asūrakāyūpapattihetukaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakanti bahūni saṃvegavatthūni paccavekkhitvā saṃvegajāto sañjātasaṃvego yoniso padhānamanuyuñjassu.
Thus, reflecting on the many bases for urgency—birth, old age, sickness, death, existence in the lower realms, and therein the causes for rebirth in hell, as animals, as asuras, past causal links in the cycle of existence, future causal links in the cycle of existence, and in the present, the causes rooted in the search for food—and having arisen with urgency, having generated urgency, rightly devote yourself to exertion.
Thật vậy, sau khi quán xét nhiều đối tượng đáng xúc động như sinh, già, bệnh, chết, cõi ác đạo, và ngay cả trong đó, những nguyên nhân dẫn đến tái sinh vào địa ngục, những nguyên nhân dẫn đến tái sinh làm súc vật, những nguyên nhân dẫn đến tái sinh vào cõi A-tu-la, những nguyên nhân của vòng luân hồi trong quá khứ, những nguyên nhân của vòng luân hồi trong tương lai, và những nguyên nhân liên quan đến việc tìm kiếm thức ăn trong hiện tại, saṃvegajāto (người đã sanh khởi sự xúc động), hãy tinh tấn tu tập một cách như lý.
Saṃvegāti saṃvegamāpajjassu.
Generate urgency means to feel urgency.
Saṃvegā (sự xúc động) có nghĩa là hãy sanh khởi sự xúc động.
136. Sammuditā sammodappattā, pamoditā sañjātapamodā.
136. Sammuditā means having attained joy, pamoditā means having generated delight.
136. Sammuditā (hoan hỷ) có nghĩa là đạt được sự hoan hỷ, pamoditā (vui mừng) có nghĩa là đã sanh khởi sự vui mừng.
Dukkhāti dukkhavanto sañjātadukkhā.
Suffering means possessing suffering, having generated suffering.
Dukkhā (khổ) có nghĩa là có khổ, đã sanh khởi khổ.
Tenāha ‘‘dukkhitā’’ti.
Therefore, it is said, "distressed."
Vì thế, (người ta) nói “dukkhitā” (bị khổ).
Sukhaṃ etassa atthīti sukho, sukhī.
One who has pleasure is happy, one who is well.
Có hạnh phúc cho điều này nên là sukho, (người) có hạnh phúc.
Tenāha ‘‘sukhito’’ti.
Therefore, it is said, "happy."
Vì thế, (người ta) nói “sukhito” (có hạnh phúc).
Yattakā rūpādayo dhammā loke atthīti vuccati.
As many phenomena like rūpa exist in the world, so it is said to be.
Yattakā (bao nhiêu) pháp như sắc, v.v., được gọi là atthīti (có) trong thế gian.
Passantānanti saccapaṭivedhena sammadeva passantānaṃ.
For those who see means for those who see rightly through the penetration of truth.
Passantānaṃ (của những người thấy) có nghĩa là của những người thấy một cách đúng đắn bằng sự thể nhập chân lý.
‘‘Paccanīkaṃ hotī’’ti vatvā taṃ paccanīkabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘loko hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "it is contrary," in order to show that contrariness, "for the world," and so on, was said.
Sau khi nói “Paccanīkaṃ hotī” (trở thành đối nghịch), để chỉ ra trạng thái đối nghịch đó, (người ta) đã nói “loko hī” (thật vậy, thế gian) v.v.
Asubhāti ‘‘āhū’’tipadaṃ ānetvā sambandho.
Impure connects by importing the word "āhū" (they said).
Asubhā (bất tịnh) có sự liên kết bằng cách thêm từ “āhū”.
Sabbametanti ‘‘sukhaṃ diṭṭhamariyebhi…pe… tadariyā sukhato vidū’’ti ca vuttaṃ.
All this was also said: "Pleasure is seen by the Noble Ones...pe... the Noble Ones know it as pleasure."
Sabbametaṃ (tất cả điều này) cũng được nói là “sukhaṃ diṭṭhamariyebhi…pe… tadariyā sukhato vidū” (hạnh phúc được các bậc Thánh thấy…pe… các bậc Thánh biết điều đó là hạnh phúc).
Sabbametaṃ nibbānameva sandhāya vuttaṃ.
All this was said with reference to Nibbāna itself.
Tất cả điều này được nói là nhắm đến Nibbāna.
Nibbānameva hi ekantato sukhaṃ nāma.
For Nibbāna alone is ultimate pleasure.
Chính Nibbāna là hạnh phúc tuyệt đối.
146. Sampati vijjamānassa cakkhussa taṃnibbattassa kammassa ca adhippetattā ‘‘na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇa’’nti vatvā yathā tassa cakkhussa purāṇapariyāyo vutto, taṃ dassento āha – ‘‘kammato panā’’tiādi.
146. Since the currently existing eye and the kamma that produced it are intended, having said, "the eye is not old, only the kamma is old," to show how the old state of that eye was stated, it says – "however, by kamma," and so on.
146. Vì con mắt hiện tại và nghiệp đã sanh ra nó được đề cập, sau khi nói “na cakkhu purāṇaṃ, kammameva purāṇaṃ” (con mắt không phải là cũ, chỉ có nghiệp là cũ), để chỉ ra cách nói về con mắt cũ đó, (người ta) nói – “kammato panā” (nhưng từ nghiệp) v.v.
Paccayanāmenāti purimajātisaṃsiddhattā ‘‘purāṇa’’nti vattabbassa paccayabhūtassa kammassa nāmena.
By the name of condition means by the name of the kamma, which is the condition that should be called "old" because it was accomplished in a previous birth.
Paccayanāmenā (bằng tên duyên) có nghĩa là bằng tên của nghiệp làm duyên, được gọi là “cũ” vì đã thành tựu từ kiếp trước.
Evaṃ vuttanti ‘‘purāṇakamma’’nti evaṃ vuttaṃ.
Thus stated means stated as "old kamma."
Evaṃ vuttaṃ (đã được nói như vậy) có nghĩa là đã được nói là “nghiệp cũ” như vậy.
Paccayehi abhisamāgantvā katanti taṇhāvijjādipaccayehi abhimukhabhāvena samāgantvā samecca nibbattitaṃ.
Made by coming together with conditions means produced by coming together directly and meeting with conditions such as craving and ignorance.
Paccayehi abhisamāgantvā kataṃ (đã được tạo ra sau khi hội tụ các duyên) có nghĩa là đã được tạo ra sau khi hội tụ và kết hợp với các duyên như tham ái, vô minh, v.v.
Cetanāyāti kammacetanāya.
By intention means by volitional kamma.
Cetanāya (bởi tư tâm sở) có nghĩa là bởi nghiệp tư tâm sở.
Pakappitanti abhisamīhitaṃ.
Willed means desired.
Pakappitaṃ (đã được dự định) có nghĩa là đã được mong muốn.
Vedanāyāti attānaṃ nissāya ārammaṇaṃ katvā pavattāya vedanāya.
By feeling means by feeling that occurs by relying on oneself and making an object.
Vedanāya (bởi thọ) có nghĩa là bởi thọ khởi lên dựa vào tự thân và lấy đối tượng làm cảnh.
Vatthūti nibbattikāraṇaṃ pavattaṭṭhānanti vipassanāpaññāya passitabbaṃ.
The basis or the cause for its production and place of occurrence is to be seen by insight wisdom.
Vatthu (căn cứ) có nghĩa là nguyên nhân sanh khởi, nơi khởi lên, cần phải passitabbaṃ (thấy) bằng tuệ quán.
Kammassa nirodhenāti kilesānaṃ anuppādanirodhasiddhena kammassa nirodhena.
By the cessation of kamma means by the cessation of kamma achieved through the non-arising and cessation of defilements.
Kammassa nirodhenā (bởi sự diệt nghiệp) có nghĩa là bởi sự diệt nghiệp được thành tựu bằng sự không sanh khởi của phiền não.
Vimuttiṃ phusatīti arahattaphalavimuttiṃ pāpuṇāti.
One touches liberation means one attains the liberation of Arahantship.
Vimuttiṃ phusatī (chạm đến giải thoát) có nghĩa là đạt đến giải thoát quả A-la-hán.
Ārammaṇabhūto nirodho nibbānaṃ ‘‘kammanirodho’’ti vuccati, ‘‘kammaṃ nirujjhati etthā’’ti katvā.
The cessation, which is an object, Nibbāna, is called "cessation of kamma" because "kamma ceases therein."
Nibbāna, là ārammaṇabhūto nirodho (sự diệt làm đối tượng), được gọi là “kammanirodho” (sự diệt nghiệp), vì “nghiệp diệt ở đó”.
‘‘Jhāyatha, bhikkhave, mā pamādatthā’’ti vuttattā ‘‘pubbabhāgavipassanā kathitā’’ti vuttaṃ.
Since it was said, "Meditate, bhikkhus, do not be heedless," it is stated, "preliminary insight has been taught."
Vì đã nói “Này các Tỳ-kheo, hãy thiền định, đừng buông lung”, nên đã nói “pubbabhāgavipassanā kathitā” (tuệ quán phần trước đã được trình bày).
147-150. Nibbānassāti nibbānādhigamassa, kilesanibbānasseva vā.
147-150. Of Nibbāna means of the attainment of Nibbāna, or of the Nibbāna of defilements itself.
147-150. Nibbānassa (của Nibbāna) có nghĩa là của sự chứng đắc Nibbāna, hoặc của Nibbāna phiền não.
Upakārapaṭipadanti upakārāvahaṃ paṭipadaṃ.
Beneficial practice means a practice that brings benefit.
Upakārapaṭipadaṃ (con đường hỗ trợ) có nghĩa là con đường mang lại sự hỗ trợ.
Catūsūti dutiyādīsu catūsu.
In the four means in the latter four.
Catūsu (trong bốn) có nghĩa là trong bốn (kinh) từ thứ hai trở đi.
Nibbānasappāyā paṭipadā desitāti katvā ‘‘saha vipassanāya cattāro maggā kathitā’’ti vuttaṃ.
Since a practice conducive to Nibbāna was taught, it is said, "the four paths with insight have been taught."
Vì con đường thích hợp với Nibbāna đã được thuyết giảng, nên đã nói “saha vipassanāya cattāro maggā kathitā” (bốn Đạo cùng với tuệ quán đã được trình bày).
151-152. Anta-saddo samīpatthe vattati ‘‘udakantaṃ vananta’’ntiādīsu, kileso pana atiāsanne vasati abbhantaravuttitāyāti ‘‘antevāsika’’nti vutto vibhattialopena yathā ‘‘vanekusalo, kūlerukkhā’’ti.
151-152. The word anta occurs in the sense of proximity in expressions like "edge of the water, edge of the forest," and so on; but defilement resides extremely close, being internal, therefore it is called antevāsika by elision of the case ending, like in "skilled in the forest, trees on the bank."
151-152. Từ anta được dùng với nghĩa gần gũi trong các trường hợp như “udakantaṃ vanantaṃ” (gần nước, gần rừng), nhưng phiền não trú rất gần vì nó nằm bên trong, nên được gọi là “antevāsika” (người trú bên trong) bằng cách lược bỏ biến cách, giống như “vanekusalo, kūlerukkhā” (người khéo léo trong rừng, cây bên bờ).
Tenāha – ‘‘anantevāsikanti antovasanakilesavirahita’’nti.
Therefore, it is said – "Anantevāsika means devoid of internal defilements."
Vì thế, (người ta) nói – “anantevāsikanti antovasanakilesavirahitaṃ” (không có người trú bên trong có nghĩa là không có phiền não trú bên trong).
Ācaraṇakakilesavirahitanti samudācaraṇakilesarahitaṃ.
Devoid of actively arising defilements means devoid of defilements that actively manifest.
Ācaraṇakakilesavirahitaṃ (không có phiền não hành xử) có nghĩa là không có phiền não hành xử.
Anto assa vasantīti assa puggalassa anto abbhantare citte vasanti pavattanti.
They reside within him means they reside, they occur, within that person, inside his mind.
Anto assa vasantī (trú bên trong của người đó) có nghĩa là trú và khởi lên trong tâm bên trong của người đó.
Te etaṃ adhibhavantīti te kilesā etaṃ puggalaṃ abhibhavitvā attano vase vattenti.
"They overcome this" means those defilements, having overcome this person, make him act under their control.
Họ chế ngự điều này có nghĩa là những phiền não đó chế ngự người này và khiến người đó hành động theo ý mình.
Tenāha – ‘‘ajjhottharanti sikkhāpenti vā’’ti.
Therefore it is said: "they overwhelm or they instruct/train."
Do đó,* nói: “họ lấn át, hoặc dạy dỗ”.
Tehi ācariyehīti tehi kilesasaṅkhātehi satte attano gatiyaṃ ṭhapentehi ācariyehi.
"By those teachers" means by those teachers, i.e., defilements, who place beings in their own course.
Bởi những vị thầy đó có nghĩa là bởi những vị thầy được gọi là phiền não, những người đặt chúng sinh vào con đường của chính họ.
Sattamaṃ heṭṭhā kathitanayamevāti yasmā heṭṭhā khandhavasena desanā āgatā, idha āyatanavasenāti ayameva viseso.
"The seventh is just as explained below" means that because the teaching below was given in terms of aggregates, and here it is in terms of sense bases, this is the only difference.
Thứ bảy giống như cách đã nói ở dưới bởi vì ở dưới bài giảng được đưa ra theo nghĩa uẩn, ở đây là theo nghĩa xứ, đây chính là sự khác biệt.
153. Pariyāyati parigacchati phalaṃ etassāti pariyāyo hetūti āha – ‘‘yaṃ pariyāyanti yaṃ kāraṇa’’nti.
153. Pariyāya (reason/method) means that by which a result is attained or encompassed, hence it is a cause, thus it is said: "that which is encompassed, that which is a reason."
153. Pariyāya có nghĩa là nó đi đến, nó đạt được kết quả, do đó pariyāya là nguyên nhân, vì vậy* nói: “điều mà người ta đi đến, điều là nguyên nhân”.
Paccakkhadiṭṭhe aviparīte atthe pavattasaddhā paccakkhasaddhā yathā ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākhāto dhammo’’ti (ma. ni. 1.288) ca.
Paccakkhasaddhā (direct conviction) is conviction that operates in a directly perceived, unperverted matter, such as "The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-proclaimed."
Niềm tin phát sinh đối với một điều đã thấy trực tiếp, không sai lệch, được gọi là niềm tin trực tiếp, ví dụ như “Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được giảng dạy khéo léo” (Ma. Ni. 1.288).
Evaṃ kirāti iti kirāya uppanno saddahanākāro saddhāpatirūpako.
"Evaṃ kirā" (it is said thus) is a semblance of conviction, an attitude of belief that arises from "it is said thus."
Nó là như vậy có nghĩa là trạng thái tin tưởng phát sinh này là một hình thức của niềm tin.
Etanti ‘‘aññatreva saddhāyā’’ti etaṃ vacanaṃ.
"This" refers to the statement "apart from conviction."
Điều này là lời nói “chỉ trừ niềm tin”.
Rucāpetvāti kiñci atthaṃ attano matiyā rocetvā.
"Having approved" means having approved of some matter according to one's own opinion.
Sau khi chấp nhận có nghĩa là sau khi chấp nhận một điều gì đó theo ý mình.
Khamāpetvāti tasseva vevacanaṃ, cittaṃ tathā khamāpetvā.
"Having accepted" is a synonym for that, having made the mind accept it thus.
Sau khi chấp thuận là một từ đồng nghĩa của từ đó, sau khi chấp thuận tâm như vậy.
Tenāha – ‘‘atthetanti gahaṇākāro’’ti.
Therefore it is said: "the mode of grasping the meaning."
Do đó,* nói: “trạng thái chấp nhận điều đó”.
Paramparāgatassa atthassa evaṃ kirassāti anussavanaṃ.
Anussavanaṃ (hearsay) is "it is said thus" for a meaning that has come down through tradition.
Sự lắng nghe là điều như vậy đối với một điều được truyền thừa.
Kāraṇaṃ cintentassāti yuttiṃ cintentassa.
"For one contemplating the reason" means for one contemplating the justification.
Đối với người đang suy nghĩ về nguyên nhân có nghĩa là đối với người đang suy nghĩ về lý lẽ.
Kāraṇaṃ upaṭṭhātīti ‘‘sādhū’’ti attano cittassa upatiṭṭhati.
"The reason arises" means it stands firm in one's mind as "good."
Nguyên nhân hiện hữu có nghĩa là nó hiện hữu trong tâm của chính mình như “tốt lành”.
Atthetanti ‘‘etaṃ kāraṇaṃ evamayamattho yujjatī’’ti cittena gahaṇaṃ.
"Atthetaṃ" is the mind's grasping that "this reason, this meaning, is thus appropriate."
Chấp nhận điều đó là sự chấp nhận bằng tâm rằng “điều này, điều này là ý nghĩa phù hợp với nguyên nhân”.
Ākāraparivitakkoti yuttiparikappanā.
Ākāraparivitakko (consideration of aspects) is the pondering of justification.
Suy tư về hình thức là sự suy đoán về lý lẽ.
Laddhīti nicchayena gahaṇaṃ, sā ca kho diṭṭhi ayāthāvaggahaṇena aññāṇamevāti daṭṭhabbaṃ.
Laddhī (view) is grasping with certainty; it should be understood that this view, through incorrect grasping, is merely ignorance.
Laddhi là sự chấp nhận một cách chắc chắn, và cần phải hiểu rằng sự chấp nhận đó là tà kiến, là vô minh do chấp nhận sai lầm.
Tanti laddhiṃ.
"That" refers to the view.
Điều đó là laddhi.
Atthesāti esā laddhi mama uppannā atthi yuttarūpā hutvā upalabbhati.
"Atthesā" means "this view has arisen in me, it is found to be appropriate."
Điều này là đúng có nghĩa là laddhi này đã phát sinh trong tôi, nó được tìm thấy là phù hợp.
Evaṃ gahaṇākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma, paṭhamuppannaladdhisaṅkhātāya diṭṭhiyā nijjhānaṃ khamanākāro diṭṭhinijjhānakkhanti nāma.
This mode of grasping is called diṭṭhinijjhānakkhanti (acceptance of a view by pondering); the acceptance of a view by pondering the view that has first arisen is called diṭṭhinijjhānakkhanti.
Trạng thái chấp nhận như vậy được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti, trạng thái chấp nhận sự suy xét của tà kiến được gọi là diṭṭhinijjhānakkhanti, tức là tà kiến đã phát sinh ban đầu.
Pañca ṭhānānīti yathāvuttāni saddhādīni pañca kāraṇāni.
"Five points" means the five aforementioned reasons such as conviction.
Năm điểm là năm nguyên nhân đã nói ở trên như niềm tin và các điều khác.
Muñcitvā aggahetvā.
"Muñcitvā" means without taking, having abandoned.
Buông bỏ có nghĩa là không nắm giữ.
Heṭṭhimamaggavajjhānaṃ rāgādīnaṃ abhāvaṃ sandhāya ‘‘natthi me ajjhattaṃ rāgadosamoho’’ti ayaṃ sekkhānaṃ paccavekkhaṇā, sabbaso abhāvaṃ sandhāya asekkhānanti āha – ‘‘sekkhāsekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitā’’ti.
Referring to the absence of defilements like lust, which are abandoned by the lower paths, "there is no lust, hatred, or delusion within me" is the review of trainees (sekkhā); referring to their complete absence is the review of perfected ones (asekhā), thus it is said: "the review of trainees and perfected ones is stated."
Liên quan đến sự vắng mặt của tham ái và các điều khác bị đoạn trừ bởi đạo thấp hơn, sự quán xét của bậc Hữu học là “tôi không có tham, sân, si bên trong”, liên quan đến sự vắng mặt hoàn toàn là của bậc Vô học, do đó* nói: “sự quán xét của bậc Hữu học và Vô học đã được nói đến”.
‘‘Santaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā sekkhānaṃ, ‘‘asantaṃ vā ajjhatta’’ntiādinā asekkhānaṃ paccavekkhaṇā kathitāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that the review of trainees is stated by "whether there is within," etc., and the review of perfected ones by "whether there is not within," etc.
Cần phải hiểu rằng sự quán xét của bậc Hữu học đã được nói đến bằng “có hay không có bên trong” và các điều khác, sự quán xét của bậc Vô học đã được nói đến bằng “không có hay có bên trong” và các điều khác.
154-155. ‘‘Sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādīsu (ma. ni. 1.64) viya paripuṇṇattho idha sampanna-saddoti āha ‘‘paripuṇṇindriyo’’ti.
154-155. Just as in "Monks, dwell endowed with perfect virtue," etc., the word sampanna (endowed) here has the meaning of complete, thus it is said "one whose faculties are perfect."
154-155. Trong các câu như “Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh đầy đủ” (Ma. Ni. 1.64), từ sampanna ở đây có nghĩa là đầy đủ, do đó* nói “người có các căn đầy đủ”.
Indriyehi samannāgatattā paripuṇṇindriyo nāma hotīti sambandho.
The connection is that one is called "one whose faculties are perfect" because one is endowed with faculties.
Mối liên hệ là người được gọi là có các căn đầy đủ vì được trang bị các căn.
Evaṃ sati samannāgamasampatti vuttā hotīti āsaṅkanto ‘‘cakkhādīni vā’’tiādimāha.
Fearing that this might imply that the perfection of endowment is stated, he says "or the eye, etc."
Khi điều này xảy ra, sự thành tựu của sự trang bị được nói đến, nghi ngờ điều đó,* nói “hoặc các nhãn căn và các căn khác”.
Taṃ sandhāyāti dutiyavikappena vuttamatthaṃ sandhāya.
"Referring to that" means referring to the meaning stated in the second alternative.
Liên quan đến điều đó có nghĩa là liên quan đến ý nghĩa được nói đến trong lựa chọn thứ hai.
Heṭṭhā khandhiyavagge khandhavasena desanā āgatā, idha āyatanavasenāti āha ‘‘vuttanayamevā’’ti.
Below, in the Khandhiya Vagga, the teaching was given in terms of aggregates; here it is in terms of sense bases, thus it is said "just as explained."
Ở dưới, trong phẩm Khandhiya, bài giảng được đưa ra theo nghĩa uẩn, ở đây là theo nghĩa xứ, do đó* nói “giống như cách đã nói”.
156-159. Atthatoti sabhāvato.
156-159. "Essentially" means by nature.
156-159. Về mặt ý nghĩa là về mặt bản chất.
Ñāṇena ariyato ñātabbato attho, sabhāvoti.
Attho (meaning) is that which is to be known by noble knowledge; it is nature.
Ý nghĩa là bản chất, vì nó cần được biết bởi sự hiểu biết của bậc Thánh.
Evañhi abhijjanasabhāvo nandanaṭṭhena nandī, rañjanaṭṭhena rāgo.
Thus, nandī (delight) is the nature of rejoicing, in the sense of delighting; rāgo (lust) is in the sense of coloring/attachment.
Thật vậy, bản chất của sự phát sinh là nandī (hoan hỷ) theo nghĩa vui thích, rāgo (tham ái) theo nghĩa làm hài lòng.
Vimuttivasenāti vimuttiyā adhigamavasena.
"In terms of liberation" means in terms of the attainment of liberation.
Theo cách giải thoát có nghĩa là theo cách đạt được sự giải thoát.
Etthāti imasmiṃ paṭhamasutte.
"Here" refers to this first Sutta.
Ở đây là trong kinh đầu tiên này.
Dutiyādīsūti dutiyatatiyacatutthesu.
"In the second, etc." refers to the second, third, and fourth (suttas).
Trong các kinh thứ hai và các kinh khác là trong kinh thứ hai, thứ ba và thứ tư.
Uttānameva heṭṭhā vuttanayattā.
"It is clear" because it follows the method explained below.
Rõ ràng vì nó giống như cách đã nói ở dưới.
160-161. Samādhivikalānaṃ cittekaggataṃ labhantānaṃ, paṭisallānavikalānaṃ kāyavivekañca cittekaggatañca labhantānanti yojanā.
160-161. The connection is: for those deficient in samādhi, obtaining one-pointedness of mind; for those deficient in seclusion (paṭisallāna), obtaining solitude of body and one-pointedness of mind.
160-161. Cần liên kết như sau: đối với những người không có định, những người đạt được sự nhất tâm; đối với những người không có độc cư, những người đạt được sự độc cư thân và sự nhất tâm.
Pākaṭaṃ hotīti vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhāti.
It becomes manifest means it appears clearly.
Nó trở nên rõ ràng có nghĩa là nó hiện hữu một cách rõ ràng.
Okkhāyati paccakkhāyatīti catusaccadhammānaṃ vibhūtabhāvena upaṭṭhānassa kathitattā vuttaṃ – ‘‘dvīsupi…pe… kathitā’’ti.
It is seen, it is perceived – because the appearance of the Four Noble Truths in a manifest state has been stated, it is said – "in both...etc....stated."
Nó trở nên rõ ràng, nó trở nên trực tiếp được nói đến vì sự hiện hữu của các pháp Tứ Thánh Đế một cách rõ ràng đã được nói đến – “trong cả hai… vân vân… đã được nói đến”.
168-227. ‘‘Yaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, tatra vo chando pahātabbo’’tiādinā tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena saṭṭhi suttāni kathitāni, tāni ca peyyālanayena desanaṃ āruḷhānīti ‘‘saṭṭhipeyyālo nāma hotī’’ti vuttaṃ.
168-227. It is said, "It is called the Saṭṭhipeyyāla", because sixty suttas were taught according to the disposition of those individuals, with statements like, "Monks, that which is impermanent, in that, desire should be abandoned by you," and these suttas were presented in an abbreviated form (peyyāla).
168-227. Sáu mươi kinh đã được giảng theo ý muốn của từng người đó, bắt đầu bằng “Này các Tỳ-khưu, điều gì là vô thường, đối với điều đó, các ông phải từ bỏ dục vọng”, và những kinh đó đã được đưa vào bài giảng theo cách peyyāla (lặp lại), do đó được nói “nó được gọi là Saṭṭhipeyyāla”.
Tenāha ‘‘yāni panetthā’’tiādi.
Therefore, it says "and among these" and so forth.
Do đó,* nói “những điều ở đây” và các điều khác.
228. Yadi ‘‘duppūraṇaṭṭhena samuddanaṭṭhenā’’ti iminā atthadvayena sāgaro ‘‘samuddo’’ti vuccati, cakkhussevetaṃ nippariyāyato yujjatīti dassetuṃ ‘‘yadī’’tiādi vuttaṃ.
228. If the ocean is called "samudda" by these two meanings: "difficult to fill" and "flowing together," then to show that this applies primarily to the eye, it is said "if" and so forth.
228. Nếu đại dương được gọi là “samudda” (biển) với hai ý nghĩa “khó lấp đầy” và “tích tụ”, thì để chỉ ra rằng điều này phù hợp một cách trực tiếp với nhãn căn,* đã nói “nếu” và các điều khác.
Tattha duppūraṇaṭṭhenāti pūretuṃ asakkuṇeyyabhāvena.
Here, difficult to fill means being impossible to fill.
Trong đó, theo nghĩa khó lấp đầy là do không thể lấp đầy.
Samuddanaṭṭhenāti sabbaso uparūparipakkhittagamanena.
Flowing together means flowing upwards and onwards completely.
Theo nghĩa tích tụ là do sự dâng lên liên tục hoàn toàn.
Mahāgaṅgādimahānadīnaṃ mahatā udakoghena anusaṃvaccharaṃ anupakkhandamānopi hi samuddo pāripūriṃ na gacchati, yañca bhūmipadesaṃ ottharati, taṃ samuddabhāvaṃ neti, abhāvaṃ vā pāpuṇāti apayāte samuddodake, taṃ vā anudakabhāvapattiyā atathameva hoti.
Even though a great volume of water from the great rivers like the Ganges flows into the ocean year after year without overflowing, the ocean does not become full; and whatever land it covers, it brings that to the state of an ocean, or it ceases to exist when the ocean recedes, or it becomes devoid of water and remains as such.
Dù một lượng nước lớn từ các con sông lớn như sông Hằng liên tục đổ vào hàng năm, biển cũng không đầy, và vùng đất nào mà biển tràn vào, vùng đó trở thành biển; hoặc khi nước biển rút đi, vùng đó trở lại trạng thái không có nước, điều đó cũng không thay đổi.
Kāmañcesa duppūraṇaṭṭho samuddanaṭṭho sāgare labbhati, tathāpi taṃ dvayaṃ cakkhusmiṃyeva visesato labbhatīti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha.
Although the meanings of "difficult to fill" and "flowing together" are found in the ocean, yet to show that these two are found especially in the eye, it says "for that" and so forth.
Mặc dù ý nghĩa khó làm đầy và ý nghĩa khuấy động được tìm thấy ở biển, nhưng khi chỉ ra rằng hai điều đó đặc biệt được tìm thấy chính ở mắt,* đã nói "tassa hi" (vì thế) v.v.
Samosarantanti sabbaso nīlādibhāgehi osarantaṃ, āpāthaṃ āgacchantanti attho.
Flowing together means flowing down completely with blue and other colors, that is, coming into the range of perception.
Samosaranta có nghĩa là hoàn toàn đi vào, đi đến tầm nhìn bởi các phần màu xanh v.v.
Kātuṃ na sakkoti duppūraṇīyattā.
Cannot do due to being difficult to fill.
Không thể làm vì khó làm đầy.
Sadosagamanena gacchati sattasantānassa dussanato.
Goes with defilement due to the defilement of the stream of beings.
Đi với sự đi lại có lỗi vì làm ô nhiễm dòng tương tục của chúng sanh.
Dussanaṭṭhatā cassa cakkhudvārikataṇhāvasena veditabbā.
Its state of defilement should be understood in terms of craving arising through the eye-door.
Ý nghĩa làm ô nhiễm này cần được hiểu theo cách tham ái phát sinh từ nhãn môn.
Yathā samudde aparāparaṃ parivattamāno ūmiyā vego samuddassāti vuccati, evaṃ cakkhusamuddassa purato aparāparaṃ parivattamānaṃ nīlādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ cakkhussāti vattabbataṃ arahati anaññasādhāraṇattāti vuttaṃ ‘‘rūpamayo vego’’ti.
Just as the constantly revolving wave-force in the ocean is called that of the ocean, so too the constantly revolving visual object of blue and other distinctions before the ocean of the eye deserves to be called that of the eye, because it is not common to others; thus, it is said "the wave of form."
Cũng như sóng biển liên tục dao động được gọi là sóng của biển, tương tự, đối tượng sắc pháp với các loại màu xanh v.v. liên tục dao động trước biển mắt xứng đáng được gọi là của mắt vì không có gì khác có thể chia sẻ, do đó đã nói "sóng hình sắc".
Asamapekkhiteti sammādassane rūpe manāpabhāvaṃ amanāpabhāvañca gahetvā, ‘‘idaṃ nāma mayā diṭṭha’’nti anupadhārentassa kevalaṃ samūhaghanavasena gaṇhantassa gahaṇaṃ asamapekkhanaṃ.
Without proper observation means taking the agreeable and disagreeable aspects of form in right vision, without pondering, "This is what I have seen," merely grasping it as a mass; this grasping is non-observation.
Asamapekkhite có nghĩa là sự nhận biết không quan tâm, tức là khi nhìn thấy một sắc pháp, không nắm giữ tính chất đáng ưa hay không đáng ưa, và không suy xét rằng "cái này tôi đã thấy", mà chỉ nắm giữ theo cách tổng thể.
Sahatīti adhibhavati, taṃnimittaṃ kañci vikāraṃ nāpajjati.
Endures means it overcomes, it does not undergo any change because of that sign.
Sahati có nghĩa là chế ngự, không phát sinh bất kỳ biến dạng nào do đó.
Ūmīti vīciyo.
Wave means ripples.
Ūmī là sóng.
Āvaṭṭo āvaṭṭanavasena pavattaṃ udakaṃ.
Whirlpool is water moving in a swirling manner.
Āvaṭṭo là nước xoáy theo cách xoay tròn.
Gāharakkhasamakarādayo gāharakkhaso.
Monsters are crocodiles, sea-monsters, and so forth.
Các loài cá sấu, yêu quái, cá mập v.v. được gọi là gāharakkhaso (cá sấu yêu quái).
Yathā samudde ūmiyo uparūpari vattamānā attani patitapuggalaṃ ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, tathā āvaṭṭagāharakkhasā.
Just as waves in the ocean, constantly rising, overwhelm a person who falls into them and bring them to ruin and disaster, so too do whirlpools and monsters.
Cũng như trên biển, sóng cuộn lên liên tục nhấn chìm người rơi vào nó và gây ra tai họa, tương tự là xoáy nước và cá sấu yêu quái.
Evamete rāgādayo kilesā sayaṃ uppannakasatte ajjhottharitvā anayabyasanaṃ āpādenti, kilesuppattinimittatāya sattānaṃ anayabyasanāpattihetubhūtassa ūmibhayassa ārammaṇavasena cakkhusamuddo ‘‘saūmisāvaṭṭo sagāho sarakkhaso’’ti vutto.
Thus, these defilements such as lust and so on, having overwhelmed beings that have arisen of their own accord, bring them to ruin and misfortune. The ocean of the eye is called ‘with waves, with whirlpools, with monsters, with demons’ because it is the cause of the arising of defilements, and in the sense of being an object of the danger of waves, which is the cause of beings falling into ruin and misfortune.
Tương tự, các phiền não như tham v.v. nhấn chìm những chúng sanh đã phát sinh trong chính mình và gây ra tai họa; do là nguyên nhân phát sinh phiền não, là nguyên nhân gây ra tai họa cho chúng sanh, nên biển mắt được gọi là "có sóng, có xoáy nước, có cá sấu, có yêu quái" theo cách là đối tượng của nỗi sợ hãi sóng.
Ūmibhayanti ettha bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmīva bhayaṃ ūmibhayaṃ.
Here, danger of waves (ūmibhaya): that from which one fears is danger (bhaya); danger like a wave is ūmibhaya.
Trong Ūmibhaya (nỗi sợ sóng), bhaya là nỗi sợ vì sợ hãi từ nó; ūmibhaya là nỗi sợ như sóng.
Kujjhanaṭṭhena kodho.
Anger (kodho) in the sense of being enraged.
Kodho là sân vì ý nghĩa giận dữ.
Sveva cittassa ca abhimaddanavasenuppādanatthena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.
That very (anger), in the sense of arising by way of crushing the mind and strongly tormenting it, is distress (upāyāso).
Chính nó, theo cách phát sinh do sự giày vò tâm và theo ý nghĩa làm khổ mạnh mẽ, là upāyāso (khổ não).
Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā satte ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasananipphādanena kodhūpāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā.
Here, the likeness to a wave (ūmisadisatā) of anger and distress should be seen in that they occur many times, overwhelm beings, do not allow them to raise their heads, and bring about ruin and misfortune.
Ở đây, tính chất tương tự sóng của sân và khổ não cần được thấy ở chỗ chúng phát sinh nhiều lần, nhấn chìm chúng sanh, không cho ngóc đầu lên và gây ra tai họa.
Tathā kāmaguṇā kilesābhibhūte satte māne viya rūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā.
Similarly, the likeness to a whirlpool (āvaṭṭasadisatā) of sense-pleasures should be seen in that they cause beings overwhelmed by defilements to revolve within themselves, in the form of objects such as sights, just as if in a whirlpool, so that the mind does not even arise in renunciation which is outside of that, and thus bring about misfortune.
Tương tự, tính chất tương tự xoáy nước cần được thấy ở chỗ các dục lạc cuốn những chúng sanh bị phiền não chế ngự vào chính mình, tức là các đối tượng như sắc v.v., khiến cho tâm không thể phát sinh ý nghĩ xuất ly ra khỏi đó, và gây ra tai họa.
Yadā pana gāharakkhaso ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā attano upakkamaṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogaāyusukhehi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ attano rūpādīhi palobhanavasena abhibhuyya gahetvā vā vīrajātiyampi itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi itthimāyāya anvāvisitvā vā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gāharakkhasasadisatā daṭṭhabbā.
But when a monster or demon, having overcome and seized a man who is unguarded and within its domain, leads him even from a safe place to its domain, and by showing a terrifying form or other means, renders him incapable of making any effort, and then possesses him, depriving him of beauty, strength, wealth, life, and happiness, brings him to great ruin and misfortune; in the same way, a woman, having overcome and seized a man who is without wise attention and is not a hero, by enticing him with her beauty and so on, or even in the case of a heroic person, having possessed him with her feminine wiles through her charms, gestures, and blandishments, renders him incapable of accomplishing his beneficial qualities such as morality, and thus, by depriving him of virtues and reputation, brings him to great ruin and misfortune; in this way, the likeness of a woman to a monster or demon (gāharakkhasasadisatā) should be seen.
Khi một con cá sấu yêu quái chế ngự và bắt một người đàn ông không được bảo vệ, rơi vào lãnh địa của nó, dẫn người đó đến lãnh địa của mình dù người đó không ở đó, làm cho người đó không thể thực hiện mưu kế của mình bằng cách hiện hình đáng sợ v.v., sau đó nhập vào người đó, tước đoạt sắc đẹp, sức mạnh, tài sản, tuổi thọ, hạnh phúc và gây ra tai họa lớn; tương tự, một người phụ nữ cũng vậy, bằng cách quyến rũ người đàn ông không có tác ý như lý, không có phẩm chất anh hùng bằng sắc đẹp v.v. của mình, chế ngự và bắt người đó, hoặc thậm chí đối với người thuộc dòng dõi anh hùng, bằng cách nhập vào người đó bằng các cử chỉ, điệu bộ, duyên dáng nữ tính của mình, làm cho người đó không thể thực hiện các pháp trợ giúp mình như giới v.v. một cách tự chủ, tước đoạt các phẩm chất tốt đẹp v.v. và gây ra tai họa lớn; tương tự, tính chất tương tự cá sấu yêu quái của người phụ nữ cần được thấy.
Ūmibhayanti lakkhaṇavacanaṃ.
Danger of waves (ūmibhaya) is a characteristic term.
Ūmibhaya là một từ chỉ đặc tính.
Yathā hi ūmi bhāyitabbaṭṭhena bhayaṃ, evaṃ āvaṭṭagāharakkhasāpīti ūmiādibhayena sabhayanti attho veditabbo.
Just as a wave is danger in the sense of being something to be feared, so too are whirlpools, monsters, and demons; thus, it should be understood that it is fearful due to the danger of waves and so on.
Cũng như sóng là nỗi sợ vì đáng sợ, tương tự, xoáy nước và cá sấu yêu quái cũng vậy, do đó cần hiểu rằng có nỗi sợ hãi bởi sóng v.v.
Antaṃ avasānaṃ gato, evaṃ pāraṃ nibbānaṃ gatoti vuccati.
End (antaṃ) means conclusion; thus, one who has gone to the other shore, Nibbāna, is said to have gone.
Antaṃ là đạt đến cuối cùng, tương tự, đạt đến bờ Niết Bàn cũng được nói như vậy.
229-230. Kilesānaṃ allabhāvūpanayananti āha ‘‘temanaṭṭhenā’’ti.
He states “in the sense of moistening” (temanaṭṭhenā) regarding the moistening of defilements.
Để làm cho phiền não trở nên ẩm ướt,* đã nói "temanaṭṭhenā" (theo ý nghĩa làm ướt).
Ariyasāvaketi anāgāmino.
Noble disciples (ariyasāvake) refers to non-returners (anāgāmī).
Ariyasāvake là những vị Bất Lai.
Te hi kāmabhavavasena atintatāya na samunnā.
For they are not completely submerged due to their non-attachment to the kama-bhava.
Vì họ không chìm đắm trong các cõi dục theo cách ái dục.
Tayo maccūti kilesābhisaṅkhāradevaputtamāre.
Three deaths (tayo maccū) refers to the Māras of defilements, formations, and devaputta.
Tayo maccū là các Ma vương phiền não, ma thiên tử.
Tīhi upadhīhīti kilesābhisaṅkhārakāmaguṇānaṃ vasena tīhi upadhīhi.
By three substrata (tīhi upadhīhi) refers to the three substrata in the sense of defilements, formations, and sense-pleasures.
Tīhi upadhīhi là ba loại chấp thủ theo cách phiền não, hành và các dục lạc.
Khandhupadhinā pana so na nirūpadhi saupādisesasseva nibbānassa adhigatattā.
However, he is not without substrata by the substratum of aggregates, because he has attained Nibbāna with a remainder of substrata.
Tuy nhiên, vị ấy không phải là vô chấp thủ bởi chấp thủ các uẩn, vì đã chứng đắc Niết Bàn còn dư y.
Gatoti paṭipattigamanena gato.
Gone (gato) means gone by the going of the practice.
Gato là đã đi bằng sự đi của con đường thực hành.
231-233. Appahīnaṭṭhenāti maggena asamugghāṭitabhāvena.
By not being abandoned (appahīnaṭṭhenā) means by not being eradicated by the path.
Appahīnaṭṭhenā có nghĩa là chưa được nhổ tận gốc bằng đạo.
Atthīti vijjati.
Exists (atthī) means is present.
Atthī là có.
Sati paccaye vijjamānakiccakaraṇato pariyuṭṭhānaṃ appakaṃ mūsikāvisaṃ viya parittaṃ nāma hoti appānubhāvattā.
When the condition is present, the defilement, being capable of functioning, is called slight (parittaṃ nāma hoti), like mouse poison, due to its small potency.
Khi có điều kiện, sự phát sinh phiền não là nhỏ, giống như nọc độc của chuột, là nhỏ vì sức mạnh yếu.
Evarūpāpīti appakāpi.
Even such a one (evarūpāpī) means even a slight one.
Evarūpāpī là dù nhỏ.
Assāti appahīnakilesassa.
Of him (assā) means of one whose defilements are not abandoned.
Assā là của người có phiền não chưa đoạn trừ.
Adhimattānanti iṭṭhānaṃ rajanīyānaṃ, vatthuvasena parittakampi iṭṭhārammaṇaṃ adhimattameva.
Excessive (adhimattānaṃ) means of desirable and captivating things; even a small desirable object, in terms of its nature, is excessive.
Adhimattānaṃ là của những điều đáng ưa, đáng say đắm; dù là đối tượng nhỏ về mặt sự vật, đối tượng đáng ưa cũng là rất lớn.
Tenāha ‘‘nakhapiṭṭhippamāṇampī’’tiādi.
Therefore, he says “even a fingernail’s breadth” and so on.
Do đó đã nói "dù chỉ bằng đầu móng tay" v.v.
Daharotiādīni tīṇipi padāni.
Dahara and so on are three terms.
Daharotiādīni tīṇipi là cả ba từ.
Ābhindeyyāti bhindeyya.
Would break (ābhindeyyā) means would shatter.
Ābhindeyyā là sẽ phá vỡ.
Taṃ ubhayanti taṃ cakkhurūpanti ubhayampi āyatanaṃ.
That duality (taṃ ubhayaṃ) means both these sense-bases, the eye and forms.
Taṃ ubhayaṃ là cả hai xứ đó, tức là mắt và sắc.
234. Itipīti imināpi kāraṇena.
Also (itipī) means for this reason too.
Itipī là bởi lý do này.
Aniccenāti aniccabhāvena anattalakkhaṇaṃ kathitaṃ.
By impermanence (aniccenā), the characteristic of not-self is stated by way of impermanence.
Aniccenā là bởi tính chất vô thường, đặc tính vô ngã đã được nói đến.
Yasmā hetupaccayā viññāṇassa uppatti sati ca uppāde nirodhena bhavitabbaṃ, uppādavayavantatāya aniccaṃ viññāṇaṃ, yadi ca attā siyā paccayehi vinā sijjheyya, na ca tathāssa siddhi, tasmā ‘‘viññāṇaṃ anattā’’ti aniccatāya anattatā kathitā.
Since consciousness arises from causes and conditions, and when it arises, it must cease, consciousness is impermanent due to having arising and passing away. And if it were a self, it would arise without conditions, but it does not arise that way. Therefore, "consciousness is not-self" is stated by way of impermanence.
Vì thức phát sinh do các nhân duyên, và khi có sự phát sinh thì phải có sự diệt; thức là vô thường vì có sinh và diệt. Nếu là tự ngã thì sẽ thành tựu mà không cần nhân duyên, nhưng không phải vậy, do đó "thức là vô ngã" đã được nói đến bởi tính vô thường.
235. Kilesānaṃ anu anu byañjanato paribyattiyā uppattipaccayabhāvato anubyañjanaṃ, hatthapādādiavayavāti āha – ‘‘hatthā sobhanā’’tiādi.
Because it is a condition for the arising of the clear manifestation of defilements through their repeated manifestation, it is anubyañjana (minor mark). It is said to be limbs such as hands and feet, as in "hands are beautiful," and so on.
Anubyañjanaṃ là điều kiện phát sinh sự biểu hiện rõ ràng của phiền não từng chút một, tức là các bộ phận như tay, chân v.v., do đó đã nói – "tay đẹp" v.v.
Nimittaggāhoti kilesuppattiyā nimittabhūto gāho.
Grasping at a sign means the grasping that serves as a sign for the arising of defilements.
Nimittaggāho là sự nắm giữ làm dấu hiệu cho sự phát sinh phiền não.
Saṃsandetvā gahaṇanti avayave samodhānetvā ‘‘itthipuriso’’tiādinā ekajjhaṃ gahaṇaṃ.
Grasping by combining means grasping as a whole, by combining the parts, as in "woman, man," and so on.
Saṃsandetvā gahaṇaṃ là sự nắm giữ toàn bộ, tức là tổng hợp các bộ phận và nắm giữ thành "phụ nữ, đàn ông" v.v.
Vibhattigahaṇanti vibhāgena anavasesaggahaṇaṃ.
Grasping by distinguishing means grasping without remainder, by distinguishing.
Vibhattigahaṇaṃ là sự nắm giữ không sót một phần nào.
Kumbhīlasadisoti kumbhīlagāhasadiso.
Similar to a crocodile means similar to a crocodile's grasp.
Kumbhīlasadiso là giống như sự nắm giữ của cá sấu.
Tenāha – ‘‘sabbameva gaṇhātī’’ti hatthapādādīsu taṃ taṃ koṭṭhāsaṃ vibhajitvā gahaṇaṃ rattapāsadiso jalūkagāhasadiso.
Therefore, it is said: "it grasps everything"—grasping by distinguishing each part in hands, feet, etc., is similar to a leech's grasp.
Do đó đã nói – "nắm giữ tất cả" là sự nắm giữ từng bộ phận như tay, chân v.v.; rattapāsadiso là giống như sự nắm giữ của đỉa.
Ekajavanavārepi labbhantīti idaṃ cakkhudvārānusārena uppannamanodvārikajavanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Are obtained even in a single impulsion moment—this is said with reference to the mind-door impulsion that arises following the eye-door.
Ekajavanavārepi labbhantī điều này được nói đến khi đề cập đến tâm tốc hành thuộc ý môn phát sinh theo nhãn môn.
Nimittassādena ganthitanti yathāvutte nimitte assādagāhena ganthitaṃ sambaddhaṃ.
Bound by the taste of the sign means bound, connected, by grasping the taste in the aforementioned sign.
Nimittassādena ganthitaṃ là bị ràng buộc, kết nối bởi sự nắm giữ vị ngọt trong dấu hiệu đã nói.
Bhavaṅgenevāti mūlabhavaṅgeneva.
Only by the bhavaṅga means only by the root bhavaṅga.
Bhavaṅgenevā là chỉ bởi tâm hộ kiếp gốc.
Kilesabhayaṃ dassentoti tathā kilesuppattiyā sati akusalacittena antaritaṃ ce maraṇacittaṃ bhaveyya, ekantato niraye vā tiracchānayoniyā vā uppatti siyāti kilesānaṃ bhāyitabbaṃ dassento.
"Showing the danger of defilements" means showing that defilements are to be feared, because if, when defilements arise in that way, the death consciousness were to be interrupted by unwholesome consciousness, there would certainly be rebirth in a hell or in the animal realm.
Chỉ ra nỗi sợ hãi của phiền não (Kilesabhayaṃ dassento): tức là, khi phiền não khởi lên như vậy, nếu tâm tử bị ngăn cách bởi tâm bất thiện, thì chắc chắn sẽ tái sinh vào địa ngục hoặc loài súc sinh; do đó, chỉ ra rằng phiền não đáng sợ.
‘‘Samayavasena vā evaṃ vutta’’nti vatvā tamatthaṃ vivaranto ‘‘cakkhudvārasmiñhī’’tiādimāha.
Having said, "Or it was said thus according to the occasion," he, explaining that meaning, said, "At the eye-door..." and so on.
Sau khi nói “hoặc điều này được nói tùy theo thời điểm” (‘‘Samayavasena vā evaṃ vutta’’), để giải thích ý nghĩa đó, Ngài đã nói “ở cửa mắt” (‘‘cakkhudvārasmiñhī’’) v.v.
Rattacittaṃ vāti rāgavasena rattacittaṃ vā.
"Or a mind tinged with attachment" means a mind tinged with attachment due to lust.
Hoặc tâm tham đắm (Rattacittaṃ vā): hoặc tâm tham đắm do tham ái.
Duṭṭhacittena kathaṃ ārammaṇarasānubhavananti?
How is the experience of the flavor of objects by a hateful mind?
Làm thế nào để cảm nhận hương vị đối tượng bằng tâm sân?
Domanassavedanuppatti eva tassa ārammaṇarasānubhavanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The arising of mental suffering (domanassa) itself should be seen as its experience of the flavor of objects.
Sự khởi lên của thọ ưu cần được xem là sự cảm nhận hương vị đối tượng của nó.
Imassa samayassāti maraṇasamayassa.
"Of this occasion" means of the occasion of death.
Của thời điểm này (Imassa samayassā): của thời điểm tử sinh.
Ubhinnaṃ nāsacchiddānaṃ majjhe ṭhita-aṭṭhitudanaṃ saha khuraṭṭhena chindanaṃ.
The cutting of the bone-poking instrument, situated between the two nostrils, along with the razor.
Việc cắt xuyên qua xương nằm giữa hai lỗ mũi bằng một cái đục.
Daṇḍakavāsīti dīghadaṇḍakā mahāvāsi.
"Daṇḍakavāsī" means a large adze with a long handle.
Daṇḍakavāsī: cái đục lớn có cán dài.
Nipajjitvā niddokkamananti iminā pacalāyikaniddaṃ paṭikkhipati.
"Going out into deep sleep having lain down" refutes dozing sleep (pacalāyikaniddā) by this.
Nằm ngủ say (Nipajjitvā niddokkamana): điều này bác bỏ giấc ngủ gật gù.
Tattha hi kadāci antarā micchāvitakkānaṃ sallakānaṃ avasaro siyā, nattheva nipajjitvā mahāniddaṃ okkantakāle.
For there, sometimes, there might be an opportunity for wrong thoughts (micchāvitakka), the darts, but not when one has lain down and gone into deep sleep.
Bởi vì trong giấc ngủ gật gù, thỉnh thoảng có thể có cơ hội cho các tà tầm khởi lên, nhưng không có trong lúc đã nằm xuống và ngủ say.
Vitakkānanti micchāvitakkānaṃ.
"Of thoughts" means of wrong thoughts.
Các tầm (Vitakkāna): các tà tầm.
238. Ye bhikkhū tadā bhagavantaṃ parivāretvā nisinnā, tesu keci ekavihārino, keci attadutiyā, keci attatatiyā, keci attacatutthā, keci attapañcamā hutvā araññāyatanesu viharantīti vuttaṃ – ‘‘ekacārika…pe… pañcacārike’’ti.
238. It is said, "those who wander alone... and so on... in groups of five," meaning that among the bhikkhus who were then surrounding the Blessed One, some were residing alone, some with one companion, some with two companions, some with three companions, and some with four companions, in forest abodes.
238. Trong số các tỳ khưu lúc đó đang vây quanh Đức Thế Tôn, một số sống độc cư, một số có một bạn đồng hành, một số có hai bạn đồng hành, một số có ba bạn đồng hành, một số có bốn bạn đồng hành, sống trong các nơi hoang dã. Điều này được nói là – “người độc cư… v.v… người có bốn bạn đồng hành” (‘‘ekacārika…pe… pañcacārike’’).
Samānajjhāsayatā sabhāgavuttino.
"Of similar disposition" (sabhāgavuttino) means having the same inclination.
Có cùng ý hướng là sabhāgavuttino (người có lối sống tương đồng).
Kammaṭṭhānānuyuñjanassa kārake.
"Engaged" (kārake) in the practice of meditation (kammaṭṭhāna).
Trong việc thực hành thiền định là kārake (người thực hành).
Tato eva tattha yuttapayutte.
For that very reason, "properly engaged" (yuttapayutte) there.
Do đó, ở đó là yuttapayutte (người tinh tấn và chuyên cần).
Puggalajjhāsayena kāraṇabhūtena.
"By the disposition of the individual" (puggalajjhāsayena) as the cause.
Theo ý hướng của người (Puggalajjhāsayena): do là nguyên nhân.
Paccayabhūtanti apassayabhūtaṃ.
"A condition" (paccayabhūtaṃ) means a support (apassayabhūtaṃ).
Paccayabhūtaṃ: là điều không có chỗ nương tựa.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave’’ti ārabhitvā yāva ‘‘tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti ayaṃ mātikānikkhepo.
From "Just as, bhikkhus" up to "he stands on high ground, a brahmin who has crossed over to the other shore," this is the exposition of the mātikā (summary).
“Này các tỳ khưu, ví như” cho đến “vị Bà-la-môn đã vượt qua, đã đến bờ bên kia, đứng trên đất liền” – đây là phần tóm tắt.
Tesaṃ mātikāya vitthārabhājanaṃ.
Their detailed explanation of the mātikā.
Đây là phần giải thích chi tiết của tóm tắt đó.
Vāsanā bhavissatīti vāsanāvahaṃ bhavissati.
"Will be a latent tendency" (vāsanā bhavissati) means it will bring a latent tendency.
Sẽ có dấu vết (Vāsanā bhavissatī): sẽ mang lại dấu vết.
Sineruṃ ukkhipanto viyātiādi imissā desanāya anaññasādhāraṇatāya sudukkarabhāvadassanaṃ.
"Like lifting Mount Sineru," and so on, shows the extreme difficulty of this teaching, its incomparable nature.
Như nhấc núi Sineru (Sineruṃ ukkhipanto viyā) v.v. là chỉ ra sự khó khăn tột cùng của bài pháp này, vì nó không có gì tương tự.
Mañcaṭṭhesu mañcasamaññā viya mukhaṭṭhaṃ visaṃ ‘‘mukha’’nti adhippetaṃ.
The poison in the mouth (mukhaṭṭhaṃ visaṃ) is intended as "mouth" (mukhaṃ), just as "beds" (mañca) are used for those on beds (mañcaṭṭhesu).
Giống như tên gọi “giường” cho những người nằm trên giường, nọc độc ở miệng được hiểu là “miệng”.
Sukkhakaṭṭhasadisabhāvāpādanato ‘‘kaṭṭha’’nti vuccatīti kaṭṭhaṃ mukhaṃ etassāti kaṭṭhamukho, daṃsanādinā kaṭṭhasadisabhāvakaro sappo.
Because it causes a state similar to dry wood (sukkhakaṭṭha), it is called "wood" (kaṭṭha). Therefore, "kaṭṭhamukha" means having wood as its mouth, a snake that makes things resemble wood through biting, etc.
Vì nó làm cho trở nên giống như khúc gỗ khô nên được gọi là “kaṭṭha”; cái miệng mà nọc độc giống khúc gỗ ở đó, tức là kaṭṭhamukho (rắn miệng gỗ), là con rắn làm cho trở nên giống như khúc gỗ bằng cách cắn v.v.
Atha vā kaṭṭhasadisabhāvāpādanato kaṭṭhaṃ visaṃ vā mukhe etassāti kaṭṭhamukho.
Alternatively, "kaṭṭhamukha" means having wood-like venom in its mouth, because it causes a wood-like state.
Hoặc, vì nó làm cho trở nên giống như khúc gỗ khô, nên nọc độc giống khúc gỗ ở miệng nó, tức là kaṭṭhamukho (rắn miệng gỗ).
Iminā nayena sesapadesupi attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in the remaining terms as well.
Theo cách này, ý nghĩa cũng cần được hiểu trong các trường hợp còn lại.
Ime cattāroti ime visakiccabhedena cattāro.
"These four" (ime cattāro) means these four according to the difference in their poisonous action.
Bốn loại này (Ime cattāro): bốn loại này theo sự khác biệt về hoạt động của nọc độc.
Idāni taṃ nesaṃ visakiccabhedaṃ dassetuṃ ‘‘tesū’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show their difference in poisonous action, "Among them" (tesu) and so on is said.
Bây giờ, để chỉ ra sự khác biệt về hoạt động của nọc độc của chúng, đã nói “trong số đó” (‘‘tesū’’) v.v.
Ayasūlasamappitaṃ viyāti abbhantare ayasūlaṃ anuppavesitaṃ viya.
"As if pierced by an iron spear" (ayasūlasamappitaṃ viyā) means as if an iron spear has been inserted inside.
Như bị cắm giáo sắt (Ayasūlasamappitaṃ viyā): như bị đâm giáo sắt vào bên trong.
Pakkapūtipanasaṃ viyāti paccitvā kālātikkame kuthitapanasaphalaṃ viya.
"As if a fully ripe, rotten jackfruit" (pakkapūtipanasaṃ viyā) means as if a jackfruit that has ripened and passed its time, and is decaying.
Như quả mít chín rữa (Pakkapūtipanasaṃ viyā): như quả mít đã chín và bị thối rữa do quá thời gian.
Caṅgavāreti rajakānaṃ khāraparissāvane surāparissāvane vā.
"In the fulling tub" (caṅgavāre) means in the alkaline solution of washermen or in a liquor fermenting vessel.
Caṅgavāre: trong nước kiềm của thợ giặt hoặc trong nước ủ rượu.
Anavasesaṃ chijjanena asanipātaṭṭhānaṃ viya.
"Like a lightning strike" (asanipātaṭṭhānaṃ viya) due to being completely severed.
Do bị cắt đứt hoàn toàn là như chỗ sét đánh (asanipātaṭṭhānaṃ viya).
Mahānikhādanenāti mahantena nikhādanena.
"By a great digging" (mahānikhādanenā) means by a great excavation.
Bằng cách đào sâu (Mahānikhādanenā): bằng cách đào rất sâu.
Visavegavikārenāti visavegagatena vikārena.
"By the disturbance of the venom's force" (visavegavikārenā) means by the disturbance caused by the venom's force.
Do biến đổi của nọc độc (Visavegavikārenā): do biến đổi xảy ra bởi nọc độc.
Vātenāti tassa sappassa sarīraṃ phusitvā uggatavātena.
"By the wind" (vātenā) means by the wind that has risen after touching the body of that snake.
Do gió (Vātenā): do gió thổi ra sau khi chạm vào thân con rắn đó.
Nāsavāte pana vattabbameva natthi.
Of the nasal breath, there is nothing to be said.
Còn về hơi thở ra từ mũi thì không cần phải nói.
Puggalapaṇṇattivasenāti tesaṃyeva soḷasannaṃ sappānaṃ āgatavisotiādipuggalanāmassa vasena catusaṭṭhi honti paccekaṃ catubbidhabhāvato.
"According to the designation of individuals" (puggalapaṇṇattivasena) means due to the names of those sixteen snakes such as "swift-venomous" and so on, "there are sixty-four" (catusaṭṭhi honti) because each is of four kinds.
Theo cách đặt tên cá nhân (Puggalapaṇṇattivasenā): theo tên gọi cá nhân “nọc độc đã đến” v.v. của mười sáu loại rắn đó, có sáu mươi bốn loại vì mỗi loại có bốn dạng.
Āgatavisoti āgacchaviso, sīghataraṃ abhiruhanavisoti attho.
"Āgataviso" means swift-venomous, meaning venom that quickly rises.
Nọc độc đã đến (Āgataviso): nọc độc đang đến, nghĩa là nọc độc lan nhanh hơn.
Ghoravisoti kakkhaḷaviso, duttikicchaviso.
"Ghoraviso" means fierce-venomous, difficult-to-cure venom.
Nọc độc hung dữ (Ghoraviso): nọc độc cứng rắn, nọc độc khó chữa.
Ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti gāḷhadubbinimmocayabhāvena.
"This is like cold water" (ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti) in its characteristic of being extremely difficult to remove.
Loại này giống như nước lạnh (Ayaṃ sītaudakaṃ viya hoti): vì rất khó loại bỏ.
Udakasappo hi ghoraviso hoti yevāti vuttaṃ – ‘‘udakasappādīnaṃ visaṃ viyā’’ti.
It is said that a water-snake is indeed fierce-venomous – "like the venom of water-snakes, etc."
Rắn nước quả thật có nọc độc hung dữ, do đó đã nói – “như nọc độc của rắn nước v.v.” (‘‘udakasappādīnaṃ visaṃ viyā’’).
Paññāyatīti gaṇḍapiḷakādivasena paññāyati.
"Is discernible" (paññāyatīti) means it is discernible in the form of boils, pustules, etc.
Được nhận biết (Paññāyatī): được nhận biết qua các vết mụn nhọt v.v.
Aneḷakasappo nāma mahāāsīviso.
"Aneḷakasappo" is a large fierce-venomous snake (mahāāsīviso).
Aneḷakasappo là một loại rắn độc lớn.
Nīlasappo nāma sākhavaṇṇo rukkhaggādīsu vicaraṇakasappo.
"Nīlasappo" is a branch-colored snake, a snake that moves on treetops, etc.
Nīlasappo là loại rắn có màu như cành cây, sống trên ngọn cây v.v.
Iminā upāyenāti yoyaṃ kaṭṭhamukhesu daṭṭhavisānaṃyeva ‘‘āgataviso no ghoraviso’’tiādinā catubbidhabhāvo vutto, iminā upāyena.
"By this method" (iminā upāyenā) means by this method by which the fourfold nature of the "venom-by-bite" (daṭṭhavisa) type, such as "swift-venomous, not fierce-venomous," is described among the wood-mouthed snakes (kaṭṭhamukhesu).
Theo cách này (Iminā upāyenā): theo cách mà sự phân loại bốn dạng “nọc độc đã đến nhưng không hung dữ” v.v. đã được nói chỉ dành cho nọc độc cắn trong loại rắn miệng gỗ.
Kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayoti kaṭṭhamukhesu daṭṭhaviso, phuṭṭhaviso, vātavibhoti tayo, pūtimukhādīsu ca daṭṭhavisādayo cattāro cattāro veditabbo.
"Wood-mouthed venom-by-bite, etc." (kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayo) means three kinds: venom-by-bite, venom-by-touch, and venom-by-wind among the wood-mouthed snakes; and four kinds of venom-by-bite, etc. should be understood for the decaying-mouthed (pūtimukha) and so on.
Nọc độc cắn trong loại rắn miệng gỗ v.v. (Kaṭṭhamukhe daṭṭhavisādayo): nọc độc cắn, nọc độc chạm, nọc độc gió trong loại rắn miệng gỗ là ba loại; và trong loại rắn miệng thối v.v. thì mỗi loại có bốn dạng cần được hiểu.
Ekekanti catusaṭṭhiyo ekekaṃ.
"Each one" (ekekaṃ) means each of the sixty-four.
Mỗi loại (Ekekaṃ): mỗi trong sáu mươi bốn loại.
Catudhāti aṇḍajādivibhāgena catudhā vibhajitvā.
"In four ways" (catudhā) means divided into four ways according to categories like egg-born, etc.
Bốn loại (Catudhā): chia thành bốn loại theo sự phân biệt như loài noãn sinh v.v.
Chapaṇṇāsānīti chapaṇṇāsādhikāni.
"Fifty-six" (chapaṇṇāsānī) means fifty-six plus.
Năm mươi sáu (Chapaṇṇāsānī): hơn năm mươi sáu.
Gatamaggassāti yathāvuttasaṅkhyāgatamaggassa paṭilomato saṃkhippamānā anukkamena cattārova honti.
"Of the path taken" (gatamaggassā) means of the path reaching the aforementioned number, "being successively condensed in reverse order" (paṭilomato saṃkhippamānā), they become just four.
Của con đường đã đi (Gatamaggassā): của con đường đã đạt đến số lượng đã nói, khi được tóm tắt theo thứ tự ngược lại (paṭilomato saṃkhippamānā), thì chỉ còn lại bốn loại theo thứ tự.
Kulavasenāti kaṭṭhamukhādijātivasena.
"According to family" (kulavasenā) means according to the class of wood-mouthed and so on.
Theo dòng dõi (Kulavasenā): theo dòng dõi như loại rắn miệng gỗ v.v.
Sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisāti hi tesaṃ phuṭṭhavisatā, vātavisatā vuccati.
Indeed, "venom placed as if sprinkled throughout the entire body" (sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisā) is called their venom-by-touch and venom-by-wind.
Nọc độc được giữ như thể đã rải khắp toàn thân (Sakalakāye āsiñcitvā viya ṭhapitavisā): điều này được gọi là nọc độc chạm và nọc độc gió của chúng.
Evanti ‘‘āsittavisā’’tiādinā.
"Thus" (evaṃ) means "by 'sprinkled venom'," and so on.
Như vậy (Evaṃ): bằng cách nói “nọc độc đã rắc” v.v.
Etthāti āsīvisasadde vacanattho niruttinayena veditabbo.
"Here" (etthā), in the word āsīvisa, "the etymological meaning" (vacanattho) should be understood according to the method of etymology.
Ở đây (Etthā): ý nghĩa của từ āsīvisa cần được hiểu theo ngữ nguyên học.
Uggatatejāti udaggatejā, attano visatejena nesaṃ kurūradabbatā vā.
"Of intense power" (uggatatejā) means of exalted power, or their cruelty due to their venomous power.
Có uy lực mạnh (Uggatatejā): có uy lực tột độ, hoặc sự độc ác của chúng do uy lực nọc độc của chính chúng.
Dunnimmaddanavisāti mantāgadehi animmaddanīyavisā.
"Venom that is difficult to suppress" (dunnimmaddanavisā) means venom that cannot be suppressed by mantras and antidotes.
Nọc độc khó chế ngự (Dunnimmaddanavisā): nọc độc không thể bị chế ngự bằng thần chú hoặc thuốc giải độc.
Cattāro āsīvisāti ettha iti-saddo ādiattho.
In "four āsīvisa (snakes)" (cattāro āsīvisā), the word "iti" (thus) means "and so on."
Trong câu “bốn loại rắn độc (cattāro āsīvisā)”, từ “iti” có nghĩa là “v.v.”.
Tenettha avasesapāḷiṃ saṅgaṇhāti.
Therefore, it includes the remaining Pāli text here.
Do đó, nó bao gồm phần còn lại của kinh văn ở đây.
Āsīvisesūti ime āsīvisā daṭṭhavisā evāti veditabbā.
"Regarding the āsīvisa (snakes)" (āsīvisesū) – these āsīvisa should be understood as only venom-by-bite snakes.
Trong những con rắn độc (Āsīvisesū): những con rắn độc này cần được hiểu là những con rắn có nọc độc cắn.
Sarīraṭṭhakesuyevāti tena purisena tesaṃ kassaci aniṭṭhassa akatattā āyusesassa ca vijjamānattā naṃ na daṃsiṃsūti daṭṭhabbaṃ.
"Only those remaining in the body" (sarīraṭṭhakesuyevā) means it should be understood that since that person had not done anything undesirable to any of them, and since his lifespan was still present, they did not bite him.
Chỉ ở trong thân (Sarīraṭṭhakesuyevā): do đó, cần hiểu rằng chúng không cắn người đó vì người đó không làm điều gì bất thiện cho chúng và vì tuổi thọ của người đó vẫn còn.
Pucchi yathābhūtaṃ pavedetukāmo.
"Asked" (pucchi), wishing to fully reveal the truth.
Hỏi (Pucchi): mong muốn tiết lộ sự thật.
Durupaṭṭhāhāti durupaṭṭhānā.
"Difficult to approach" (durupaṭṭhāhā) means difficult to attend to.
Khó hầu hạ (Durupaṭṭhāhā): khó phục vụ.
Sotthimaggoti sotthibhāvassa upāyo.
"Path to well-being" (sotthimaggo) means the means to well-being.
Con đường an toàn (Sotthimaggo): phương tiện để đạt được sự an toàn.
Antaracaroti antaraṃ caro sukhasattu vissāsaghātī.
"Wandering within" (antaracaro) means one who moves about secretly, an enemy of happiness, a betrayer of trust.
Kẻ lang thang bên trong (Antaracaro): kẻ lang thang bên trong, kẻ thù của hạnh phúc, kẻ phản bội lòng tin.
Tenāha ‘‘vadhako’’ti.
Therefore, he said "killer" (vadhako).
Do đó, Ngài nói “kẻ sát nhân” (‘‘vadhako’’).
Idāni tāsaṃ pesane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘paṭhama’’ntiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the reason for sending them, "First" (paṭhama) and so on is said.
Bây giờ, để chỉ ra lý do gửi những người đó, đã nói “đầu tiên” (‘‘paṭhama’’) v.v.
Abhimukhagataṃ viya abhimukhagataṃ.
"Confronted" (abhimukhagataṃ) means as if gone to face.
Đã đi đến trước mặt (Abhimukhagataṃ): như thể đã đi đến trước mặt.
Īdisīpi hi vacoyutti loke nirūpīyati santiyaṃ purisaṃ ṭhapetīti viya.
Such a usage of words is observed in the world, as if establishing a person in peace.
Ngay cả cách diễn đạt như vậy cũng được tìm thấy trong thế gian, như thể nói “đặt một người đang bình an”.
Tasmā abhimukhagatanti abhimukhaṃ tena sampattanti attho.
Therefore, "confronted" (abhimukhagataṃ) means it has reached him directly.
Do đó, abhimukhagataṃ có nghĩa là đã đến trước mặt người đó.
Vaṅkasaṇṭhānaṃ phalakaṃ rukkhamūle āgatāgatānaṃ nisīdanatthāya atthataṃ.
A "curved plank" (vaṅkaphalakaṃ) was "spread" (atthataṃ) at the root of a tree for those who came and went to sit upon.
Tấm ván (phalakaṃ) có hình dạng cong (vaṅka) được trải ra (atthataṃ) dưới gốc cây để những người đến và đi có thể ngồi.
Arittahattho puriso santāreti etāyāti santāraṇī.
"Santāraṇī" means that by which a person with an unbroken hand satisfies them.
Người đàn ông không có gì trong tay dùng nó để làm cho bình an, do đó là santāraṇī (cái làm cho bình an).
Orimatīrato uttaraṇāya setu uttarasetu.
A bridge for crossing from the near shore is an uttarasetu.
Cây cầu để vượt qua từ bờ bên này là uttarasetu (cầu vượt).
Ekena dvīhi vā gantabbo rukkhamayo setu rukkhasetu.
A wooden bridge that can be crossed by one or two (people) is a rukkhasetu.
Cây cầu bằng gỗ mà một hoặc hai người có thể đi qua là rukkhasetu (cầu gỗ).
Jaṅghasatthena gamanayoggo setu jaṅghasetu.
A bridge suitable for crossing with the power of one's legs is a jaṅghasetu.
Cây cầu có thể đi qua bằng sức chân là jaṅghasetu (cầu đi bộ).
Sakaṭena gantuṃ sakkuṇeyyo sakaṭasetu.
A sakaṭasetu is one that can be crossed by a cart.
Cây cầu có thể đi qua bằng xe bò là sakaṭasetu.
Na kho esa brāhmaṇo paramatthato.
Indeed, this is not a brahmin in the ultimate sense.
Quả thật, người Bà-la-môn đó không phải là Bà-la-môn theo nghĩa tối hậu.
Tadattho pana ekadesena sambhavatīti tathā vuttanti dassento ‘‘ettakānaṃ paccatthikānaṃ bāhitattā’’ti āha.
However, indicating that its meaning arises in part, he said: ‘because such enemies have been driven away.’
Nhưng ý nghĩa đó có thể xảy ra ở một khía cạnh, nên đã nói như vậy, và để chỉ ra điều đó, ngài nói: ‘vì đã xua đuổi chừng ấy kẻ thù’.
Desananti uddesadesanaṃ.
Teaching refers to an outline teaching.
Desana (sự thuyết giảng) là uddesadesana (sự thuyết giảng tóm tắt).
Vinivattentoti paṭisaṃharanto.
Turning back means retracting.
Vinivattento (đang quay lại) là paṭisaṃharanto (đang rút lại).
Na laddho vatāsīti na laddho vata āsi.
Indeed, you were not obtained means 'indeed, you were not obtained'.
Na laddho vatāsī (quả thật không đạt được) là na laddho vata āsi (quả thật đã không đạt được).
Rājā viya kammaṃ sattesu issariyassa vattāpanato.
Deeds are like a king because they exercise dominion over beings.
Hành động như một vị vua vì nó làm cho quyền lực thống trị chúng sinh.
Rājā…pe… puthujjano vaṭṭadukkhasaṅkhātāparādhatāya.
A king… (and so on) … an ordinary person because of the offense amounting to the suffering of saṃsāra.
Vua…v.v… phàm phu vì sự phạm lỗi được gọi là khổ luân hồi.
Ñāṇapalāyanenāti mahābhūtehi nibbinditvā virajjitvā vimuccitukāmatāvasena uppannañāṇapalāyane maggādhigamasiddheneva ñāṇapalāyanena.
By the escape of knowledge means by the escape of knowledge that arises from being disenchanted with, dispassionate towards, and desiring liberation from the great elements, by the escape of knowledge that is achieved by attaining the path.
Ñāṇapalāyanena (bằng sự trốn chạy của tuệ) là bằng sự trốn chạy của tuệ đã thành tựu nhờ sự chứng đắc đạo, xuất phát từ mong muốn nhàm chán, ly tham và giải thoát khỏi các đại chủng.
Evañhettha upamāsaṃsandanaṃ matthakaṃ pāpitameva hoti.
In this way, the simile here is brought to its culmination.
Như vậy, sự so sánh ví dụ ở đây đã đạt đến đỉnh điểm.
Yatheva hītiādinā ekadesanāsamudāyassa nidassanaṃ āraddhaṃ.
Beginning with ‘Just as indeed,’ the illustration of the partial collection of teachings is commenced.
Với Yatheva hī (cũng như vậy) v.v., sự minh họa về một phần của sự giảng giải đã được bắt đầu.
Yathāvuttavacanaṃ aṭṭhakathācariyānaṃ vacanena samattheti ‘‘patthaddho bhavatī’’tiādinā.
He confirms the aforementioned statement with the words of the Aṭṭhakathā teachers, starting with ‘becomes stiff.’
Ngài chứng minh lời đã nói bằng lời của các vị Luận sư với ‘‘patthaddho bhavatī’’ (trở nên cứng đờ) v.v.
Tattha kaṭṭhamukhena vāti vā-saddo upamattho.
In this context, ‘or with a wooden mouth’ – the word ‘vā’ has the meaning of a simile.
Ở đó, kaṭṭhamukhena vā (hoặc bằng miệng rắn gỗ) thì từ vā có nghĩa là ví dụ.
Yathā kaṭṭhamukhena sappena daṭṭho patthaddho hoti, evaṃ pathavīdhātuppakopena so kāyo kaṭṭhamukheva hoti, kaṭṭhamukhagato viya patthaddho hotīti attho.
Just as one bitten by a snake with a wooden mouth becomes stiff, so too, due to a disturbance of the earth element, that body becomes as if it has a wooden mouth; the meaning is that it becomes stiff as if affected by a wooden mouth.
Cũng như người bị rắn gỗ cắn thì cứng đờ, tương tự, cơ thể đó do sự rối loạn của địa đại mà trở nên như rắn gỗ, nghĩa là cứng đờ như bị rắn gỗ cắn.
Atha vā vā-saddo avadhāraṇattho.
Alternatively, the word ‘vā’ means emphasis.
Hoặc từ vā có nghĩa là xác định.
So ‘‘pathavīdhātupakopena vā’’ti evaṃ ānetvā sambandhitabbo.
It should be brought in and connected thus: "or with a disturbance of the earth element."
Nó phải được liên kết bằng cách đưa vào như ‘‘pathavīdhātupakopena vā’’ (hoặc do sự rối loạn của địa đại).
Ayañhettha attho – kaṭṭhamukhena daṭṭhopi kāyo pathavīdhātuppakopeneva patthaddho hoti, tasmā pathavīdhātuyā aviyutto so kāyo sabbadā kaṭṭhamukhagato viya hotīti.
The meaning here is: even a body bitten by a wooden mouth becomes stiff only due to a disturbance of the earth element; therefore, that body, inseparable from the earth element, is always as if affected by a wooden mouth.
Ý nghĩa ở đây là – ngay cả cơ thể bị rắn gỗ cắn cũng cứng đờ do sự rối loạn của địa đại, do đó, cơ thể không tách rời khỏi địa đại luôn luôn như bị rắn gỗ cắn.
Vā-saddo vā aniyamattho.
Or the word ‘vā’ indicates indefiniteness.
Hoặc từ vā có nghĩa là không xác định.
Tatrāyamattho – kaṭṭhamukhena daṭṭho kāyo patthaddho hoti vā, na vā mantāgadavasena.
In that case, the meaning is: a body bitten by a wooden mouth may or may not become stiff, depending on mantras or antidotes.
Ý nghĩa ở đây là – cơ thể bị rắn gỗ cắn có thể cứng đờ hoặc không, tùy theo bùa chú.
Pathavīdhātuppakopena pana mantāgadarahito so kāyo kaṭṭhamukhagato viya hoti ekantapatthaddhoti.
However, a body that is without mantras or antidotes, due to a disturbance of the earth element, becomes stiff like one affected by a wooden mouth, unequivocally.
Nhưng đối với sự rối loạn của địa đại, cơ thể đó không có bùa chú thì chắc chắn cứng đờ như bị rắn gỗ cắn.
Tattha kāyoti pakatikāyo.
Here, body means the normal body.
Ở đó, kāyo (thân) là thân bình thường.
Pūtikoti kuthito.
Putrid means decayed.
Pūtiko (thối rữa) là kuthito (mục nát).
Santattoti sabbaso tatto mahādāhappatto.
Afflicted means completely heated, having reached a great fever.
Santatto (bị thiêu đốt hoàn toàn) là bị thiêu đốt hoàn toàn, đạt đến sự nóng bức lớn.
Sañchinnoti sabbaso chinno cuṇṇavicuṇṇabhūto.
Severed means completely cut, having become fragmented.
Sañchinno (bị cắt đứt hoàn toàn) là bị cắt đứt hoàn toàn, trở thành bột vụn.
Yadā kāyo patthaddhādibhāvappatto hoti, tadā puriso kaṭṭhamukhādisappassa mukhe vattamāno viya hotīti attho.
When the body has reached the state of stiffness and so on, then the person is as if in the mouth of a wooden-mouthed snake and so on; that is the meaning.
Khi cơ thể đạt đến trạng thái cứng đờ v.v., thì người đó như đang ở trong miệng của rắn gỗ v.v.
Visesatoti kaṭṭhamukhādivisesato ca pathavīādivisesato ca.
Especially means especially due to wooden mouths and so on, and especially due to earth and so on.
Visesato (đặc biệt) là đặc biệt từ rắn gỗ v.v. và đặc biệt từ địa đại v.v.
Anatthaggahaṇatotiādi acetanesupi bhūtesu sacetanesu viya anatthādīnaṃ paccakkhatāya nibbedajananatthaṃ āraddhaṃ.
Beginning with ‘due to taking what is harmful,’ it is introduced to generate disenchantment, as if perceiving harm and so on, even in inanimate elements, just as in animate ones.
Anatthaggahaṇato (do sự nắm giữ những điều bất lợi) v.v. được bắt đầu để tạo ra sự nhàm chán, do sự nhận thức trực tiếp về những điều bất lợi v.v. ngay cả trong các yếu tố vô tri, như thể chúng có tri giác.
Tattha āsayatoti pavattiṭṭhānato.
Here, from its dwelling place means from its place of arising.
Ở đó, āsayato (từ nơi cư ngụ) là từ nơi phát sinh.
Etesanti mahābhūtānaṃ.
Of these refers to the great elements.
Etesaṃ (của những thứ này) là của các đại chủng.
Sadisatāti vammikāsayasusiragahanasaṅkāraṭṭhānāsayatāya ca sadisatā.
Similarity means similarity due to being a dwelling place like an anthill, a hollow, a dense thicket, or a refuse heap.
Sadisatā (sự tương đồng) là sự tương đồng với nơi cư ngụ của tổ mối, hang hốc, và nơi chứa rác.
Durupaṭṭhānatarānīti duppaṭikāratarāni.
More difficult to attend to means more difficult to remedy.
Durupaṭṭhānatarānī (khó phụng sự hơn) là khó đối phó hơn.
Durāsadāti durupasaṅkamanā.
Difficult to approach means difficult to draw near to.
Durāsadā (khó tiếp cận) là khó đến gần.
‘‘Upaṭṭhāmī’’ti upasaṅkamituṃ na sakkonti.
‘‘I attend to it,’’ they cannot approach.
Họ không thể đến gần (upasaṅkamituṃ na sakkonti) với ý nghĩ ‘‘tôi sẽ phụng sự’’.
Parijānāma kammanāmāni, upakārā nāma natthi.
They understand the names of deeds, but there is no help.
Chúng ta nhận biết các tên của nghiệp, nhưng không có sự giúp đỡ nào.
Anantadosūpaddavatoti aparimāṇadosūpaddavahetuto.
Because of innumerable faults and afflictions means because of being the cause of countless faults and afflictions.
Anantadosūpaddavato (do vô số lỗi lầm và tai ương) là do nguyên nhân của vô số lỗi lầm và tai ương.
Ekapakkhalanti ekadukkhaṃ.
A single side means a single suffering.
Ekapakkhalaṃ (một sự sa ngã) là một khổ đau.
Rūpakkhandho bhijjamāno cattāro arūpakkhandhe gahetvāva bhijjati arūpakkhandhānaṃ ekanirodhattā.
The rūpa-khandha, when it breaks up, breaks up taking the four arūpa-khandhas with it, due to the single cessation of the arūpa-khandhas.
Sắc uẩn khi hoại diệt sẽ hoại diệt cùng với bốn vô sắc uẩn vì các vô sắc uẩn có cùng một sự diệt vong.
Vatthurūpampi gahetvāva bhijjanti pañcavokāre arūpakkhandhesu bhinnesu rūpakkhandhassa avaṭṭhānābhāvato.
It breaks up taking even the base rūpa because, when the arūpa-khandhas break up in the five-constituent existence, the rūpa-khandha cannot remain.
Các vô sắc uẩn cũng hoại diệt cùng với sắc căn vì khi các vô sắc uẩn hoại diệt trong ngũ uẩn, sắc uẩn không còn tồn tại.
Ettāvatāti lobhuppādanamattena.
By this much means merely by the arising of craving.
Ettāvatā (chừng đó) là chỉ bằng sự phát sinh của tham ái.
Paññā nāma attabhāve uttamaṅgaṃ paññuttarattā kusaladhammānaṃ, sati ca kilesuppattiyaṃ paññāya anuppajjanato vuttaṃ – ‘‘ettāvatā paññāsīsaṃ patitaṃ nāma hotī’’ti.
Wisdom is the foremost part of existence, as skillful qualities have wisdom as their superior; and mindfulness, when defilements arise, wisdom does not arise. Therefore, it is said: ‘‘by this much, the head of wisdom is considered to have fallen.’’
Tuệ là phần tối thượng trong thân thể vì các pháp thiện lấy tuệ làm tối thượng, và chánh niệm không phát sinh tuệ khi phiền não phát sinh, nên đã nói – ‘‘chừng đó thì cái đầu tuệ đã bị chặt đứt’’.
Yoniyo upaneti tadupagassa kammapaccayassa bhāve.
He brings it properly in the presence of the corresponding karmic condition.
Yoniyo upaneti (dẫn đến nơi sinh) khi có nhân nghiệp dẫn đến điều đó.
‘‘Jātibhayaṃ, jarābhayaṃ, maraṇabhayaṃ, corabhaya’’ntiādinā āgatāni pañcavīsati mahābhayāni, ‘‘hatthampi chindatī’’tiādinā āgatāni dvattiṃsa kammakāraṇāni āgatāneva honti kāraṇassa samavaṭṭhitattā.
The twenty-five great dangers mentioned in phrases like ‘‘the danger of birth, the danger of old age, the danger of death, the danger of thieves,’’ and the thirty-two punishments mentioned in phrases like ‘‘he cuts off even a hand,’’ are indeed present because the cause is fully established.
Hai mươi lăm nỗi sợ hãi lớn đã được nói đến với ‘‘sợ sinh, sợ già, sợ chết, sợ trộm’’ v.v., và ba mươi hai hình phạt đã được nói đến với ‘‘cắt cả tay’’ v.v., đã đến rồi vì nguyên nhân đã được thiết lập.
Nandīrāgo saṅkhārakkhandhoti saṅkhārakkhandhapariyāpannattā vuttaṃ.
Delight-craving is the saṅkhāra-khandha is said because it is included in the saṅkhāra-khandha.
Nandīrāgo saṅkhārakkhandho (hỷ tham là hành uẩn) đã được nói như vậy vì nó thuộc hành uẩn.
Pāḷiyaṃyeva āgatā ‘‘cakkhuto cepi naṃ, bhikkhave’’tiādinā.
They are mentioned in the Pāḷi itself in phrases like ‘‘from the eye too, O bhikkhus.’’
Đã được nói trong kinh tạng với ‘‘Này các Tỳ-kheo, nếu từ mắt’’ v.v.
Kiñci alabhitvāti tasmiṃ suññagāme corānaṃ gayhūpagassa alābhavacaneneva tassa purisassa attano paṭisaraṇassa alābho vutto eva hotīti na uddhaṭo, purisaṭṭhāniyo bhikkhu, corā pana bāhirāyatanaṭṭhāniyā.
Having gained nothing means that by mentioning the thieves taking away what was graspable in that empty house, it is already stated that the man himself gained no refuge; hence, it is not explicitly extracted. The man stands for the bhikkhu, and the thieves stand for the external sense objects.
Kiñci alabhitvā (không đạt được gì) thì bằng lời nói về sự không đạt được của những thứ có thể bị trộm cắp trong ngôi nhà trống đó, sự không đạt được nơi nương tựa của chính người đàn ông đó đã được nói đến, nên không cần phải nhắc lại; Tỳ-kheo tượng trưng cho người đàn ông, còn những tên trộm tượng trưng cho các xứ bên ngoài.
Abhinivisitvāti vipassanābhinivesaṃ katvā.
Having thoroughly entered means having made an entry into insight.
Abhinivisitvā (chuyên tâm) là đã thực hiện sự chuyên tâm vào thiền quán.
Ajjhattikāyatanavasena desanāya āgatattā vuttaṃ ‘‘upādārūpakammaṭṭhānavasenā’’ti.
Because the teaching is presented in terms of the internal sense bases, it is said ‘‘in terms of the meditation object of derived form.’’
Vì sự giảng giải đã được nói đến theo xứ nội, nên đã nói ‘‘upādārūpakammaṭṭhānavasenā’’ (theo đề mục thiền quán về sắc thủ).
Bāhirānanti bāhirāyatanānaṃ.
Of external things means of external sense objects.
Bāhirānaṃ (của những cái bên ngoài) là của các xứ bên ngoài.
Pañca kiccānīti corehi tadā kātabbāni pañca kiccāni.
Five tasks means the five tasks to be performed by thieves at that time.
Pañca kiccānī (năm việc cần làm) là năm việc mà những tên trộm phải làm vào lúc đó.
Hatthasāranti attano santake hatthehi gahetabbasārabhaṇḍaṃ.
Hand-wealth means valuable possessions to be taken by hand from one's own belongings.
Hatthasāraṃ (vật quý bằng tay) là vật quý giá có thể cầm bằng tay của mình.
Pātanādivasena hatthaparāmāsaṃ karonti.
They touch with their hands by throwing down and so on.
Họ chạm tay (hatthaparāmāsaṃ karonti) bằng cách ném xuống v.v.
Pahāraṭhāneti pahaṭaṭṭhāne.
At the place of striking means at the struck place.
Pahāraṭṭhāne (tại nơi đánh) là tại nơi bị đánh.
Ṭhānaso tasmiṃ eva khaṇeti vadanti.
They say they cut it right at that spot.
Họ nói rằng họ cắt ngay tại chỗ đó.
Attano sukhāvahaṃ kusaladhammaṃ pahāya dukkhāvahena akusalena samaṅgitā sukhāvahaṃ bhaṇḍaṃ pahāya bahi nikkhamanaṃ viyāti vuttaṃ sukhanissayattā tassa.
Abandoning a wholesome dhamma that leads to one’s own happiness, being endowed with unwholesome things that lead to suffering, is like abandoning goods that lead to happiness and going outside; this is said because of its connection to happiness.
Pahāya kusaladhammaṃ (từ bỏ pháp thiện) mang lại hạnh phúc cho bản thân, và đồng hành với pháp bất thiện mang lại khổ đau, đã được nói là như sự đi ra ngoài (bahi nikkhamanaṃ viyā) sau khi từ bỏ tài sản mang lại hạnh phúc, vì nó là nơi nương tựa của hạnh phúc.
Hatthaparā…pe… āpajjanakālo guṇasarīrassa tadā pamādena bādhitattā.
The time of touching with the hand… (and so on) … of reaching because the body of virtues is harmed by negligence at that time.
Hatthaparā…v.v… āpajjanakālo (thời điểm chạm tay…v.v… xảy ra) vì thân đức vào lúc đó bị tổn hại do sự phóng dật.
Pahāra…pe… kālo tato daḷhataraṃ guṇasarīrassa bādhitattā.
The time of striking… (and so on) … because the body of virtues is harmed even more severely than that.
Pahāra…v.v… kālo (thời điểm đánh…v.v… xảy ra) vì thân đức bị tổn hại nặng hơn.
Pahāraṃ…pe… assamaṇakālo guṇasarīrassa maraṇappattisadisattā.
The time of striking… (and so on) … of not being a recluse is like the body of virtues reaching death.
Pahāraṃ…v.v… assamaṇakālo (thời điểm đánh…v.v… không còn là Sa-môn) vì thân đức như đã chết.
Avasesajanassa dāsaparibhogena paribhuñjitabbatā aññathattappattigihibhāvāpattiyā nidassanabhāvena vuttā.
Being used for consumption by the rest of the people as a slave is mentioned as an illustration of becoming different, of becoming a layperson.
Avasesajanassa dāsaparibhogena paribhuñjitabbatā (việc bị người khác sử dụng như nô lệ) đã được nói đến như một ví dụ về việc đạt đến trạng thái khác, trở thành cư sĩ.
Yaṃ ‘‘chasu dvāresu ārammaṇe āpāthagate’’ti vuttaṃ, tameva ārammaṇaṃ nissāya samparāyiko dukkhakkhandho veditabboti yojanā.
The meaning is that the aggregate of suffering in the future, which is stated as ‘‘when objects appear at the six doors,’’ should be understood as relying on that very object.
Điều đã nói là ‘‘khi các đối tượng đi vào sáu cửa’’, thì nỗi khổ uẩn trong tương lai phải được hiểu là nương tựa vào đối tượng đó.
Rūpādīnīti rūpasaddagandharasāni.
Forms and so on refers to forms, sounds, odors, and tastes.
Rūpādīnī (sắc v.v.) là sắc, thinh, hương, vị.
Tesanti yathāvuttabhūtupādārūpānaṃ.
Of those refers to the aforementioned derived forms of the elements.
Tesaṃ (của những thứ đó) là của các sắc do đại chủng tạo thành đã được nói đến.
Lahutādivasenāti tesaṃ lahutādivasena.
In terms of lightness and so on refers to their lightness and so on.
Lahutādivasena (theo sự nhẹ nhàng v.v.) là theo sự nhẹ nhàng v.v. của chúng.
Duruttaraṇaṭṭhoti uttarituṃ asakkuṇeyyabhāvo oghaṭṭho.
The meaning of difficult to cross is the meaning of a flood (ogha), which is the state of being unable to cross over.
Duruttaraṇaṭṭho (ý nghĩa khó vượt qua) là sự không thể vượt qua, đó là ý nghĩa của dòng nước lũ (oghaṭṭho).
Vuttanayenāti ‘‘sampayuttā vedanā vedanākkhandho’’tiādinā vuttanayena.
In the manner stated refers to the manner stated in phrases like ‘‘associated feeling is the feeling-khandha’’ and so on.
Vuttanayenā (theo cách đã nói) là theo cách đã nói ‘‘thọ tương ưng là thọ uẩn’’ v.v.
Catumahābhūtādīhīti ādisaddena upādānakkhandhādīnaṃ gahaṇaṃ.
"Catumahābhūtādīhi" (the four great elements, etc.) – by the word "etc." here is meant the grasping of the aggregates of clinging (upādānakkhandha) and so on.
Bốn đại chủng, v.v. – bằng từ “v.v.” là sự bao gồm các uẩn chấp thủ, v.v.
Cittakiriyadassanatthanti cittapayogadassanatthaṃ.
"Cittakiriyadassanatthaṃ" (for showing mental activity) means for showing the application of the mind.
Để hiển bày sự hoạt động của tâm là để hiển bày sự vận dụng của tâm.
Vuttavāyāmamevāti ‘‘sammāvāyāmo’’ti yo ariyamagge vutto.
"Vuttavāyāmameva" (only the stated effort) refers to what is called "sammāvāyāma" (right effort) as taught in the Noble Path.
Chính tinh tấn đã được nói đến là cái đã được nói đến trong Thánh đạo, tức “chánh tinh tấn”.
Bhaddekarattādīnīti ‘‘ajjeva kiccaṃ ātappa’’ntiādinā (ma. ni. 3.272, 275, 276) vuttāni bhaddekarattasuttādīni.
"Bhaddekarattādīni" (Bhaddekaratta Sutta, etc.) refers to the Bhaddekaratta Sutta and others, which are stated with "Today alone is the task to be ardently performed" and so on.
Kinh Bhaddekaratta, v.v. là các kinh Bhaddekaratta, v.v. đã được nói đến bằng câu “việc cần làm phải là ngay hôm nay” và các câu khác (Ma. Ni. 3.272, 275, 276).
Tassa nāmarūpassa ime nandīrāgādayo taṇhāvijjādayoti katvā paccayo dhammāyatanekadeso.
That (nāmarūpa), with these as its conditions—attachment and lust, ignorance and so on—is "dhammāyatanekadeso" (a part of the mind-object base).
Các pháp như hỷ ái, v.v., và vô minh, v.v. là duyên cho danh sắc là một phần của xứ pháp.
Ariyamagganibbānataṇhāvajjo idha dhammāyatanekadesoti ca.
It is also a part of the mind-object base here, excluding the desire for the Noble Path and Nibbāna.
Thánh đạo, Niết Bàn, và các lậu hoặc là một phần của xứ pháp ở đây.
Soḷasahākārehīti pīḷanādīhi soḷasahi ākārehi.
"Soḷasahākārehi" (by sixteen aspects) means by sixteen aspects such as affliction.
Bằng mười sáu phương diện là bằng mười sáu phương diện như sự bức bách, v.v.
Satipaṭṭhānavibhaṅge āgatanayena saṭṭhinayasahassehi.
"Saṭṭhinayasahassehi" (by sixty thousand modes) in the manner presented in the Satipaṭṭhāna Vibhaṅga.
Theo cách đã được nói đến trong Vibhaṅga về Tứ Niệm Xứ, bằng sáu mươi nghìn phương cách.
Desanāpariyosāne…pe… patiṭṭhahiṃsūti vipañcitaññū evettha gahaṇavasena adhigatavisesā paricchinditā.
"Desanāpariyosāne…pe… patiṭṭhahiṃsu" (at the conclusion of the discourse…etc.…became established) means that only those of detailed understanding attained special distinction here through comprehension, having discerned it.
Vào cuối bài giảng… v.v… đã an trú là những người có trí tuệ phát triển đã thấu hiểu được các đặc tính bằng cách nắm bắt ở đây.
Te hi tadā dhammapaṭiggāhakabhāvena satthu santike sannisinnā.
For they were seated before the Teacher at that time as recipients of the Dhamma.
Vì họ lúc đó đã ngồi tụ họp trước Đức Phật với tư cách là những người tiếp nhận giáo pháp.
Ugghaṭitaññūnaṃ pana neyyānañca visesādhigamo aṭṭhakathāyaṃ na ruḷhoti idha na gahitoti.
But the attainment of distinction by those of quick understanding and by those who need guidance is not common in the Aṭṭhakathā, and so it is not included here.
Còn sự thấu hiểu các đặc tính của những người có trí tuệ khai mở và những người cần được giáo hóa thì không được đề cập trong Chú giải, tức là không được nắm bắt ở đây.
239. Susaṃvutindriyassa bhojane mattaññuno satassa sampajānassa viharato kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavasaranti sukhasomanassabahulatā vuttā.
"Sukhasomanassabahulatā" (abundance of happiness and joy) is stated because suffering caused by mental defilements does not overcome one who lives with faculties well restrained, moderate in food, mindful, and clearly comprehending.
239. Sự nhiều niềm vui và hoan hỷ đã được nói đến là khổ do nhân duyên phiền não không thể xâm nhập vào vị tỳ khưu sống với các căn được phòng hộ tốt, biết tiết độ trong ăn uống, có niệm và có tuệ giác.
Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ.
"Yoni" (womb, origin) means that by which it is as if mixed with the result, an exclusive cause.
Cái mà nhờ nó quả được hòa trộn, suối nguồn là nhân duyên tuyệt đối.
Assāti bhikkhuno.
"Assa" (of him) refers to the bhikkhu.
Của vị ấy là của vị tỳ khưu.
Paripuṇṇanti avikalaṃ.
"Paripuṇṇaṃ" (complete) means flawless.
Hoàn hảo là không thiếu sót.
Anavasesaṃ āsave khepetīti āsavakkhayo, aggamaggo.
"Āsavakkhayo" (destruction of taints) means the highest path, as it eliminates taints without remainder.
Cái mà loại trừ các lậu hoặc không còn sót lại, sự diệt trừ các lậu hoặc là đạo tối thượng.
Yaṃ yanti dandhaṃ majjhaṃ javoti javādīsu yaṃ yaṃ gamanaṃ.
"Yaṃ yaṃ gamanaṃ" (whatever gait) means whatever gait among slow, medium, or fast.
Bất cứ cái gì là bất cứ sự đi lại nào trong các sự đi lại như chậm, trung bình, nhanh.
Rakkhaṇatthāyāti kilesacorehi rakkhaṇatthāya.
"Rakkhaṇatthāya" (for protection) means for protection from the thieves of defilements.
Để bảo vệ là để bảo vệ khỏi những tên trộm phiền não.
Veganiggahaṇatthāyāti kilesahetukassa indriyavegassa niggaṇhanatthāya.
"Veganiggahaṇatthāya" (for suppressing impetuosity) means for suppressing the impetuosity of the faculties caused by defilements.
Để chế ngự sự mãnh liệt là để chế ngự sự mãnh liệt của các căn do phiền não gây ra.
Nibbisevanatthāyāti visevanassa vipphanditassa nirodhanāya.
"Nibbisevanatthāya" (for non-indulgence) means for the cessation of indulgence, of agitation.
Để không bị vướng mắc là để chấm dứt sự vướng mắc, sự xao động.
Kilesūpasamatthāyāti kilesānaṃ uparūpari samanatthāya vūpasamanatthāya.
"Kilesūpasamatthāya" (for the appeasement of defilements) means for the progressive appeasement, for the calming down of defilements.
Để làm lắng dịu phiền não là để làm lắng dịu phiền não từ trên xuống dưới, để làm cho chúng an tịnh.
Samaṇarati nāma samathavipassanāmaggaphalasukhāni.
"Samaṇarati" (delight of a recluse) refers to the happiness of calm (samatha), insight (vipassanā), path, and fruit.
Niềm vui của bậc Sa-môn là sự an lạc của thiền định, tuệ quán, đạo và quả.
Dantānampi sindhavānaṃ sārathino payogena siyā kāci visevanamattāti tadabhāvaṃ dassento ‘‘nibbisevane katvā pesento’’ti vuttaṃ.
"Nibbisevane katvā pesento" (sending forth without indulgence) is stated to show the absence of any indulgence that might occur even in trained Sindh horses through the charioteer's application.
Ngay cả những con ngựa Sindhu đã được thuần hóa cũng có thể có một chút xao động do sự điều khiển của người đánh xe, nên để hiển bày sự không có điều đó, đã nói “đã không bị vướng mắc mà điều khiển”.
Ñāṇaṃ gacchatīti asaṅgamanaṃ pavattati pageva indriyabhāvanāya katattā, kilesaniggahassa sukheneva siddhattā.
"Ñāṇaṃ gacchati" (knowledge proceeds) means it proceeds without impediment, since the development of faculties has already been accomplished, and the suppression of defilements has been achieved with ease.
Trí tuệ tiến triển là sự không bị vướng mắc mà tiếp tục hoạt động, vì đã được tu tập các căn từ trước, và sự chế ngự phiền não đã thành công một cách dễ dàng.
Dāyakassa ajjhāsayo vaso uḷāro lāmako.
The "vaso" (sway/control) of the donor's intention is noble or base.
Ý định của người thí chủ là sự kiểm soát cao quý hay thấp kém.
Deyyadhammassa pamāṇaṃ vaso appakaṃ bahukañca.
The "vaso" (measure) of the gift (deyyadhamma) is small or large.
Sự kiểm soát về số lượng vật cúng dường là ít hay nhiều.
Parisodhetvāti rañño anucchavikabhāvaṃ parisodhetvā.
"Parisodhetvā" (having purified) means having purified it to be suitable for the king.
Sau khi làm sạch là sau khi làm sạch để phù hợp với nhà vua.
Bhūmiyaṃ chaḍḍesi ‘‘bhikkhūnaṃ adatvā mayā mukhe pakkhitta’’nti.
"Bhūmiyaṃ chaḍḍesi" (he threw it on the ground), thinking, "I put it in my mouth without giving it to the bhikkhus."
Đã vứt xuống đất với ý nghĩ “ta đã bỏ vào miệng mà không cho các tỳ khưu”.
Mukhena gaṇhi tassa niddosabhāvaṃ dassetuṃ.
"Mukhena gaṇhi" (he took it with his mouth) to show its faultless nature.
Đã ngậm vào miệng để hiển bày sự vô tội của người đó.
Mattaṃ jānāpetuṃ pamajji.
"Pamajji" (he wiped) to make known the measure.
Đã xoa để cho biết mức độ.
‘‘Tvaṃ kuto āgato’’ti pucchane pamādaṃ āpajji.
"Pamādaṃ āpajji" (he became negligent) when asked, "Where did you come from?"
Đã lơ đễnh khi được hỏi “ngươi từ đâu đến?”.
Anubhāgoti avasiṭṭhabhāgo.
"Anubhāgo" (remaining portion) means the remaining part.
Phần còn lại là phần còn lại.
Idamatthiyanti idaṃ payojanaṃ.
"Idamatthiyaṃ" (this purpose) means this purpose.
Vì mục đích này là vì mục đích này.
Itaranti pāḷiyaṃ anāgatampi āhāre pamāṇajānanaṃ.
"Itaraṃ" (the other) refers to knowing the measure in food, which is not mentioned in the Pali text.
Cái khác là sự biết lượng trong thức ăn, dù không được đề cập trong Pāḷi.
Sayanaṃ seyyā, kāmabhogīnaṃ seyyā kāmabhogiseyyā.
Sayana is a couch; the couch of those who indulge in sensual pleasures is "kāmabhogiseyyā" (the couch of sensualists).
Sự nằm là seyyā, sự nằm của những người hưởng thụ dục lạc là sự nằm của người hưởng thụ dục lạc.
Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthena kātabbakiccakaraṇato.
"Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi" (there is no one lying on the right side) means because tasks are done with the right hand.
Không có sự nằm nghiêng về phía bên phải, vì các việc cần làm được thực hiện bằng tay phải.
Tejussadattāti idaṃ anutrāsasseva sīhassa sayananti dassetuṃ vuttaṃ.
"Tejussadattā" (due to abundance of energy) is stated to show that this is the lying posture of a lion, which is fearless.
Vì tính mãnh liệt là điều này được nói ra để hiển bày rằng đó là sự nằm của sư tử không hề sợ hãi.
Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvāti hi idaṃ pādānaṃ avikkhittabhāvakaraṇadassanaṃ.
"Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā" (placing the two front paws in one place and the hind paws in one place) indicates keeping the paws from being scattered.
Đặt hai chân trước ở một chỗ, và hai chân sau ở một chỗ là điều này hiển bày sự không phân tán của các chân.
Catutthajjhānaseyyāti catutthajjhānikaṃ phalasamāpattiṃ vadati.
"Catutthajjhānaseyyā" (the fourth jhāna posture) refers to the attainment of fruit (phalasamāpatti) associated with the fourth jhāna.
Tư thế nằm thiền thứ tư là nói về sự nhập quả của thiền thứ tư.
Yebhuyyena hi tathāgatā phalasamāpattiṃ samāpajjitvāva sayanti.
For the Tathāgatas mostly lie down after attaining phalasamāpatti.
Thật vậy, phần lớn các vị Như Lai đều nhập quả rồi mới nằm.
Sā ca nesaṃ catutthajjhānato vuṭṭhāya, kilesaparinibbānassa ca katattāti vadanti.
And that, they say, is after rising from the fourth jhāna and having brought about the complete extinction of defilements.
Và các vị ấy nói rằng điều đó xảy ra khi các vị ấy xuất khỏi thiền thứ tư và đã diệt trừ phiền não.
Idha sīhaseyyā āgatā pādaṃ accādhāya pubbenāparaṃ ajahitasaṃlakkhaṇā seyyāti katvā.
"Idha sīhaseyyā āgatā" (here the lion's posture is mentioned) because it is a posture characterized by the feet being placed one over the other, not abandoning the mark from front to back.
Tư thế nằm của sư tử được đề cập ở đây là vì tư thế nằm đó được nhận biết là đặt chân này lên chân kia, không rời bỏ tư thế trước sau.
Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi.
Therefore, it is said, "ayaṃ hī" (for this, indeed), etc.
Vì thế, đã nói “vì đây”, v.v.
Evanti ‘‘dakkhiṇena passenā’’tiādinā vuttākārena seyyaṃ kappeti.
"Evaṃ" (thus) means he adopts the posture in the manner described by "on the right side," etc.
Như vậy là thiết lập tư thế nằm theo cách đã nói “nghiêng về phía bên phải”, v.v.
Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hoti?
"Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hoti?" (How can one be mindful and clearly comprehending while sleeping?)
Làm thế nào mà khi ngủ lại có niệm và có tuệ giác?
Bhavaṅgacittena hi niddūpagamananti adhippāyo.
The intention is that one enters sleep with bhavaṅga consciousness.
Ý nghĩa là sự đi vào giấc ngủ là bằng tâm hộ kiếp.
Appahānenāti tadadhimuttatāya tadappahānaṃ daṭṭhabbaṃ.
"Appahānena" (by not abandoning) should be understood as not abandoning that, due to being inclined towards it.
Bằng sự không từ bỏ – cần phải hiểu là sự không từ bỏ điều đó do sự thiên về điều đó.
Tathā tesu niddokkamanassa ādipariyosānesu ajahitasatisampajaññaṃ hoti.
Likewise, there is unabandoned mindfulness and clear comprehension at the beginning and end of the descent into sleep.
Cũng vậy, trong các trường hợp đó, niệm và tuệ giác không bị rời bỏ ở đầu và cuối của sự đi vào giấc ngủ.
Tenāha – ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti.
Therefore, it is said, "niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hoti" (even when descending into sleep, one is mindful and clearly comprehending).
Vì thế, đã nói – “ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có niệm và có tuệ giác”.
Etaṃ panāti ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti vuttanayaṃ vadati.
"Etaṃ pana" (but this) refers to the method described as "even when descending into sleep, one is mindful and clearly comprehending."
Điều này là nói về cách đã được nói “ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có niệm và có tuệ giác”.
Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsūti niddokkamanepi jāgaraṇe pavattañāṇasabhāvamevāti na rocayiṃsu porāṇā.
"Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsu" (the ancients did not approve that it is of the nature of knowledge-element) means the ancients did not approve that even in descending into sleep, it is of the nature of knowledge that operates in waking.
Không chấp nhận là thuộc về yếu tố trí tuệ – các bậc cổ đức đã không chấp nhận rằng ngay cả khi đi vào giấc ngủ cũng có bản chất trí tuệ đang hoạt động như khi thức.
Nirantaraṃ bhavaṅgacittesu vattamānesu satisampajaññāsambhavoti adhippāyo.
The intention is that mindfulness and clear comprehension are impossible when bhavaṅga consciousnesses are continuously occurring.
Ý nghĩa là không thể có niệm và tuệ giác khi các tâm hộ kiếp liên tục hoạt động.
Purimasmiñhi naye satisampajaññassa asaṃvaro, na bhavaṅgassa.
For in the former method, there is no lack of mindfulness and clear comprehension, not of bhavaṅga.
Vì trong cách trước, đó là sự không phòng hộ niệm và tuệ giác, chứ không phải tâm hộ kiếp.
Indriyasaṃvaro, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogoti imehi tivaṅgikā, nimittānubyañjanaparivajjanādi sabbaṃ vipassanāpakkhikamevāti adhippāyo.
"Tivaṅgikā" (three-factored) refers to sense-restraint, moderation in food, and devotion to wakefulness; the intention is that all avoidance of signs and minor details, etc., belongs to the side of insight.
Phòng hộ các căn, biết tiết độ trong ăn uống, tinh cần thức tỉnh – có ba chi phần này, ý nghĩa là tất cả mọi thứ như tránh các tướng và tùy tướng đều thuộc về tuệ quán.
240. Aṭṭhikummoti piṭṭhiyaṃ tikhiṇaṭṭhiko kummo.
"Aṭṭhikummo" (a turtle with sharp bones) refers to a turtle with sharp bones on its back.
240. Rùa xương là con rùa có xương sắc nhọn trên lưng.
Tantibandhoti byāvaṭo.
"Tantibandho" (bound with strings) means occupied.
Bị trói buộc bởi dây là bị vướng bận.
Samugge viya attano kapāle pakkhipitvā.
"Samugge viya pakkhipitvā" (having put it in as if in a box) means into one's own shell.
Như trong một cái hộp là đặt vào mai của mình.
Samodahanto sammā odahanto ajjhattameva dahanto.
"Samodahanto" (properly inserting) means properly inserting it, inserting it within.
Đang đặt vào là đang đặt vào một cách đúng đắn, đang đặt vào chính nội tâm.
Ārammaṇakapāleti ārammaṇakaṭāhe.
"Ārammaṇakapāle" (into the dish of objects) means into the bowl of objects.
Vào mai đối tượng là vào vỏ đối tượng.
Samodahantoti diṭṭhamattasseva ca gahaṇato manovitakke tattheva sammadeva odahanto.
"Samodahanto" (properly inserting) means properly inserting it right there in the mind-thought, since it is grasped as soon as it is seen.
Đang đặt vào là đang đặt vào một cách đúng đắn ngay tại đó những ý tư duy ngay khi vừa thấy đối tượng.
Tañhi visayavasena pavattituṃ adento.
For it does not allow it to operate based on the object.
Vì không cho nó hoạt động theo đối tượng.
Pañca dhammeti ‘‘kālena vakkhāmī’’tiādinā (pari. 362) vuccamāne.
"Pañca dhamme" (five qualities) refers to those mentioned with "I shall speak in due time," etc.
Năm pháp là những điều được nói đến như “tôi sẽ nói vào lúc thích hợp” (Pari. 362).
241. Vilāsamāno viya sāgaraṃ patvā.
As if frolicking, having reached the ocean.
241. Như là đang vui chơi mà đã đến biển.
Antosākhoti gaṅgāya tīrassa anto onatasākho.
Antosākho means a branch bent low within the bank of the Ganges.
Antosākho (cành cây bên trong) là cành cây cong xuống bên trong bờ sông Hằng.
Temetīti tinto hoti.
Temetī means it becomes wet.
Temetī (làm ướt) có nghĩa là bị ướt.
Tiriyaṃ patito daṇḍasetu viya ṭhitattā mahājanassa paccayo jāto, tathā mahantabhāvena gaṅgāsotaṃ otaraṇādi natthi.
Having fallen across, it acts like a bridge, becoming a support for the populace; similarly, due to its large size, there is no descending into the current of the Ganges.
Rơi ngang như một cây cầu gỗ, đã trở thành chỗ nương tựa cho đại chúng, và do sự vĩ đại như vậy, không có việc rơi xuống dòng sông Hằng, v.v.
Ayaṃ hīti anantaraṃ vuttapuggalo.
Ayaṃ hi refers to the person just mentioned.
Ayaṃ hī (người này) là người vừa được đề cập.
Ariyamaggaṃ oruyhāti catubbidhaṃ ariyamaggavīthiṃ otaritvā.
Ariyamaggaṃ oruyhā means having descended onto the fourfold path of the noble way.
Ariyamaggaṃ oruyhā (đi vào Bát Chánh Đạo) là đã đi vào con đường Thánh Đạo bốn phần.
‘‘Cittaṃ nāmeta’’ntiādinā cintetvā gihibandhanaṃ na vissajjetīti sambandho.
Thinking 'one should bend the mind,' and so forth, he does not abandon household ties; this is the connection.
Liên quan đến việc suy nghĩ theo kiểu ‘‘hãy hướng tâm đến’’ v.v. mà không từ bỏ sự ràng buộc của gia đình.
Attano bhajamānaketi attano bhajante.
Attano bhajamānake means those who serve him.
Attano bhajamānake (những người phục vụ mình) là những người phụng sự mình.
Jīvikatthāya payujjitabbato payogo, khettavatthādi.
Payogo is what is used for livelihood, such as fields and property.
Payogo (sự sử dụng) là những thứ như ruộng đất, v.v., vì chúng được sử dụng để kiếm sống.
Tato payogato uṭṭhitaṃ āyaṃ.
Income arising from that livelihood.
Thu nhập phát sinh từ sự sử dụng đó.
Kiñcāpi bhikkhūnaṃ kāyasāmaggiṃ deti bhikkhatthāya.
Although he provides physical comfort for the bhikkhus, for alms.
Mặc dù cấp cho các tỳ khưu sự hỗ trợ vật chất để khất thực.
Muṇḍaghaṭanti bhinnoṭṭhaṃ ghaṭaṃ.
Muṇḍaghaṭaṃ means a pot with a broken rim.
Muṇḍaghaṭaṃ (bình vỡ miệng) là bình bị vỡ miệng.
Khandheti aṃse.
Khandhe means on the shoulder.
Khandhe (trên vai) là trên lưng.
Saṅghabhoganti saṅghasantakaṃ bhogagāmaṃ gantvā.
Saṅghabhogaṃ means having gone to a village endowed to the Saṅgha.
Gantvā (đi đến) một làng tài sản của Tăng đoàn.
Atthato evaṃ vadantīti tathā atthassa sambhavato evaṃ vadantā viya honti.
Atthato evaṃ vadanti means, in meaning, they are as if speaking thus because such meaning is possible.
Atthato evaṃ vadantī (theo nghĩa đen thì họ nói như vậy) có nghĩa là họ nói như vậy vì ý nghĩa đó có thể xảy ra.
Yāgumattake yāgunti yāguṃ pivitvā tāya aparipakkāya eva aññaṃ yāguṃ ajjhoharitvāti sambandho.
Yāgumattake yāgu means having drunk gruel, and while it is still undigested, consuming other gruel; this is the connection.
Yāgumattake yāguṃ (cháo trên cháo) có nghĩa là đã uống cháo và sau đó ăn thêm một loại cháo khác trong khi cháo trước chưa tiêu hóa hết.
Diṭṭhigatikoti sāsaniko evaṃ ayoniso ummujjitvā sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā dīpento ariṭṭhasadiso.
Diṭṭhigatiko means a person of the Dispensation who, having erroneously emerged thus, misrepresents the Dispensation, making it contrary to the Dhamma and Vinaya, like Ariṭṭha.
Diṭṭhigatiko (người có tà kiến) là một người thuộc giáo pháp, nhưng do không tác ý đúng đắn mà làm cho giáo pháp trở thành sai lệch và không có giới luật, giống như Ariṭṭha.
Tenāha ‘‘so hī’’tiādi.
Therefore, he says "so hi" and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘so hī’’ (người ấy) v.v.
Arūpabhave rūpaṃ atthi, aññathā tato cutassa kuto rūpakkhandhassa sambhavo.
In the formless realm, there is form, otherwise, how could the form aggregate arise for one who has passed away from there?
Trong cõi vô sắc có sắc, nếu không thì sắc uẩn từ đâu mà sinh ra sau khi chết từ đó?
Asaññībhave cittaṃ atthīti etthāpi eseva nayo.
The same method applies here to in the non-percipient realm, there is consciousness.
Trong cõi vô tưởng có tâm, ở đây cũng cùng một nguyên tắc.
Bahucittakkhaṇiko lokuttaramaggo ‘‘yo ime cattāro satipaṭṭhāne bhāveyya sattavassānī’’tiādivacanato (dī. ni. 2.404; ma. ni. 1.137).
The supramundane path has many thought-moments, according to statements like "whoever would develop these four foundations of mindfulness for seven years" (Dī. Ni. 2.404; Ma. Ni. 1.137).
Con đường siêu thế có nhiều sát na tâm theo lời dạy ‘‘ai tu tập bốn niệm xứ này trong bảy năm’’ v.v. (Dī. Ni. 2.404; Ma. Ni. 1.137).
Anusayo cittavippayutto, aññathā sāvajjānavajjadhammānaṃ ekajjhaṃ uppatti siyā.
Anusaya (latent defilement) is disjoined from consciousness, otherwise, wholesome and unwholesome states would arise simultaneously.
Phiền não tiềm tàng (anusaya) không tương ưng với tâm, nếu không thì các pháp có tội và vô tội sẽ cùng sinh khởi.
Te ca sattā sandhāvanti saṃsaranti, aññathā kammaphalānaṃ sambandho na siyāti.
And those beings roam, they transmigrate, otherwise, the connection of kamma and its results would not exist.
Và những chúng sinh đó luân chuyển, lang thang (saṃsaranti), nếu không thì sự liên kết của quả nghiệp sẽ không tồn tại.
Iti vadanto evaṃ micchāvādaṃ paggayha vadanto.
Iti vadanto means speaking, holding to such wrong views.
Iti vadanto (nói như vậy) là nói bằng cách nắm giữ tà kiến như vậy.
Temanarukkho viya…pe… dullabhadhammassavano ca puggalo saddhāsinehena atemanato.
A tree that soaks…and…a person to whom the Dhamma is difficult to hear because he does not soak in faith-love.
Người như cây gỗ không thấm nước…pe… và người khó nghe pháp do không thấm nhuần bằng tình yêu thương của niềm tin.
Katavinayo sikkhitavinayo yathā ‘‘katavijjo’’ti.
Katavinayo means one who has learned the Vinaya, just like "katavijjo" (one who has learned knowledge).
Katavinayo (người đã học giới luật) là người đã học giới luật, giống như ‘‘người đã học kiến thức’’.
Dhammakathikānaṃ vicārethāti idaṃ deyyadhammaṃ dhammakathikānaṃ ayyānaṃ tassa tassa yuttavasena vicārethāti niyyātanavasena vatvā.
Dhammakathikānaṃ vicārethā means, saying this offering should be distributed among the Dhamma-teaching venerable ones in a suitable manner, as an entrustment.
Dhammakathikānaṃ vicārethā (hãy phân phát cho các vị thuyết pháp) là nói rằng hãy phân phát tài vật này cho các vị thuyết pháp, các bậc trưởng lão, tùy theo sự phù hợp của từng người, theo cách cúng dường.
Divākathiko sarabhāṇako sāyanhe katheti, purimayāmaṃ kathento rattikathiko bhāṇakapuggalo.
Divākathiko speaks in the evening; a rattikathiko speaker is one who speaks in the first watch of the night.
Divākathiko sarabhāṇako (người thuyết pháp ban ngày, người tụng kinh) là người thuyết pháp vào buổi chiều, người thuyết pháp vào canh đầu là rattikathiko (người thuyết pháp ban đêm).
Paṭipadanti samathavipassanāpaṭipattiṃ.
Paṭipadaṃ means the practice of samatha and vipassanā.
Paṭipadaṃ (con đường) là con đường tu tập samatha và vipassanā.
Dīpetvā pakāsetvā pākaṭaṃ katvā.
Dīpetvā means having revealed, having made clear.
Dīpetvā (chiếu sáng) là làm cho rõ ràng, làm cho hiển nhiên.
Tatruppādoti tatra uppajjanakaāyuppādo.
Tatruppādo means the income arising from that place.
Tatruppādo (sự sinh khởi ở đó) là sự sinh khởi của thu nhập phát sinh ở đó.
Khettaṃ sandhāya vadati.
He speaks with reference to the field.
Nói đến ruộng đất.
Tela…pe… hatthāti telaghaṭa-madhughaṭaphāṇitaghaṭādihatthā.
Tela…pe… hatthā means with oil pots, honey pots, molasses pots, and so forth in hand.
Tela…pe… hatthā (tay cầm dầu…v.v…) là tay cầm bình dầu, bình mật ong, bình mật mía, v.v.
Apakkamiṃsu dubbicāritattā.
Apakkamiṃsu means they left due to misconduct.
Apakkamiṃsu (họ đã bỏ đi) do hành vi xấu.
Pūresīti heṭṭhā ca tattha tattha atītāni kālavacanāni porāṇaṭṭhakathāya āgatattā kira vuttāni.
Pūresī means that the past tense verbs mentioned below and elsewhere are said to have come from the ancient commentaries.
Pūresī (đã làm đầy) là các từ chỉ thời gian trong quá khứ đã được đề cập ở đây và đó trong Chú giải cổ.
Upagamanānupagamanādīni orimassa pārimassa ca upagamanānupagamanāni ceva majjhe saṃsīdanāni ca.
Upagamanānupagamanādīni means going and not going to the near and far shores, and also sinking in the middle.
Upagamanānupagamanādīni (việc đến và không đến, v.v.) là việc đến và không đến của bờ bên này và bờ bên kia, cũng như việc chìm xuống ở giữa.
Paṭivijjhitunti jānituṃ.
Paṭivijjhituṃ means to know.
Paṭivijjhituṃ (để thấu hiểu) là để biết.
Etanti yathāvuttaṃ cakkhusabhāvaṃ.
Etaṃ means the nature of the eye as described.
Etaṃ (điều này) là bản chất của mắt như đã nói.
Domanassanti tasseva mandabhāvapaccayaṃ domanassaṃ.
Domanassaṃ means the dejection which is the cause of that very dullness.
Domanassaṃ (sự ưu phiền) là sự ưu phiền do nguyên nhân của sự yếu kém đó.
Āpajjantopi upagacchati nāma tannimittasaṃkilesassa uppāditattā.
Āpajjantopi upagacchati nāma means even one who incurs it, approaches it, because the defilement (saṃkilesa) associated with it has arisen.
Āpajjantopi upagacchati nāma (ngay cả khi rơi vào thì cũng được gọi là đến) vì sự ô nhiễm do đó đã được tạo ra.
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānanti hutvā abhāvato ādiantavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepatotiādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ sallakkhaṇavasena.
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ means by discerning the three characteristics: impermanence (due to existence then non-existence, having a beginning and end, being temporary), suffering (due to being unsatisfactory), and non-self (due to not being controllable).
Tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ (của ba đặc tính) là theo cách quán sát ba đặc tính: không thường còn vì sau khi sinh thì không còn nữa, có khởi đầu và kết thúc, tạm thời, phủ nhận thường còn, v.v.
Sīlassa duṭṭhaṃ nāma natthi, tasmā abhāvattho idha du-saddoti āha ‘‘nissīlo’’ti.
There is nothing evil about sila, therefore the prefix "du-" here signifies absence, so he says "nissīlo" (without virtue).
Không có gì gọi là giới bị hư hoại, do đó, tiền tố ‘du’ ở đây có nghĩa là không có, nên nói ‘‘nissīlo’’ (vô giới).
‘‘Pāpaṃ pāpena sukara’’ntiādīsu (udā. 48) viya pāpa-saddo nihīnapariyāyoti āha ‘‘lāmakadhammo’’ti.
Just as the word "pāpa" (evil) in "evil is easily done by evil" (Udā. 48) and so forth is a synonym for lowly, so he says "lāmakadhammo" (a contemptible quality).
Giống như từ ‘pāpa’ (ác) trong ‘‘Pāpaṃ pāpena sukaraṃ’’ (làm ác dễ dàng bằng ác) v.v. (Udā. 48) là một từ đồng nghĩa với thấp kém, nên nói ‘‘lāmakadhammo’’ (pháp thấp kém).
Na sucīti kāyavācācittehi na suci.
Na sucī means not pure in body, speech, and mind.
Na sucī (không thanh tịnh) là không thanh tịnh về thân, khẩu, ý.
Saṅkāya vāti attano vā saṅkāya paresaṃ samācārakiriyaṃ sarati āsaṅkati.
Saṅkāya vā means out of one's own doubt, he recalls or suspects the conduct of others.
Saṅkāya vā (hoặc do nghi ngờ) là do nghi ngờ của chính mình mà nhớ lại hoặc nghi ngờ hành vi của người khác.
Tenāha ‘‘tassa hī’’tiādi.
Therefore, he says "tassa hi" and so forth.
Vì vậy, Ngài nói ‘‘tassa hī’’ (của người ấy) v.v.
Tāni kammāni pavisatīti tāni kammāni karontānaṃ antare pavisati.
Tāni kammāni pavisatī means he enters among those who perform such actions.
Tāni kammāni pavisatī (người ấy đi vào những hành động đó) là người ấy đi vào giữa những người đang thực hiện những hành động đó.
Guṇānaṃ pūtibhāvenāti guṇabhāvena gahitānaṃ sīladhammānaṃ saṃkiliṭṭhabhāvappattiyā.
Guṇānaṃ pūtibhāvenā means by the defiled state of the virtues, the moral principles that were considered good.
Guṇānaṃ pūtibhāvenā (do sự thối nát của các phẩm chất) là do các giới luật được coi là phẩm chất đã trở nên ô nhiễm.
Kacavarajātoti abbhantaraṃ sañjātakacavaro, kacavarabhūto vā.
Kacavarajāto means having become inward refuse, or having become like refuse.
Kacavarajāto (trở thành rác rưởi) là rác rưởi sinh ra bên trong, hoặc trở thành rác rưởi.
242. Yā āpatti vuṭṭhānagāminī desanāgāminī, taṃ paṭicchāditakālato paṭṭhāya saṃkiliṭṭhā nāma antarāyikabhāvato.
242. An offence that leads to rehabilitation (vuṭṭhānagāminī) or to disclosure (desanāgāminī), from the time it is concealed, is called saṃkiliṭṭhā (defiled) because it is obstructive.
242. Một lỗi (āpatti) có thể được phục hồi (vuṭṭhānagāminī) hoặc có thể được sám hối (desanāgāminī), từ thời điểm che giấu lỗi đó trở đi, nó được gọi là saṃkiliṭṭhā (ô nhiễm) vì nó là một chướng ngại.
Āvīkatā pana anāpattiṭṭhāne tiṭṭhatīti asaṃkiliṭṭhā nāma.
But when it is revealed, it stands in the position of no offence, so it is called asaṃkiliṭṭhā (undefiled).
Nhưng khi lỗi được tiết lộ, nó đứng ở vị trí không có lỗi, nên nó được gọi là asaṃkiliṭṭhā (không ô nhiễm).
Tenāha – ‘‘āvīkatā hissa phāsu hotī’’ti.
Therefore, he says – "for when it is revealed, it is comfortable for him."
Vì vậy, Ngài nói – ‘‘āvīkatā hissa phāsu hotī’’ (khi nó được tiết lộ, người ấy sẽ được an vui).
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhanti paṭicchāditatāya vā duṭṭhullabhāvena vā saṃkiliṭṭhaṃ.
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhaṃ means defiled either by concealment or by its serious nature.
Evarūpaṃ saṃkiliṭṭhaṃ (sự ô nhiễm như vậy) là sự ô nhiễm do che giấu hoặc do tính chất thô tháo.
243. Santhāgāranti saññāpanāgāraṃ.
243. Santhāgāra means a hall for announcements.
243. Santhāgāra (sảnh đường) là hội trường để thông báo.
Tenāha ‘‘uyyogakālādīsū’’tiādi.
Therefore, it is said, "at times of exertion, etc."
Vì vậy, đã nói “vào những thời điểm khởi hành, v.v.”.
Ādi-saddena maṅgalamahādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "etc.", the inclusion of auspicious ceremonies and festivals, etc. should be understood.
Bằng từ “v.v.” nên hiểu là bao gồm các lễ hội lớn và các dịp cát tường.
Santharantīti vissamanti, parissamaṃ vinodentīti attho.
Santharanti means they rest, meaning they relieve fatigue.
Santharanti nghĩa là nghỉ ngơi, tức là xua tan mệt mỏi.
Sahāti sannipātavasena ekajjhaṃ.
Saha means in one place by way of assembly.
Saha (cùng nhau) là tụ họp lại một chỗ.
Saha atthānusāsanaṃ agāranti tasmiṃ atthe ttha-kārassa ntha-kāraṃ katvā ‘‘santhāgāra’’nti vuccatīti daṭṭhabbaṃ, paṭhamaṃ tattha sammantanavasena santharanti vicārentīti attho.
Saha atthānusāsanaṃ agāraṃ (a hall for instruction in the teaching together) – in this sense, it should be understood that by changing the character ttha to ntha, it is called "santhāgāra," meaning that first they gather and deliberate there by way of consultation.
Saha atthānusāsanaṃ agāraṃ (ngôi nhà cùng với sự giáo huấn về mục đích) nên hiểu rằng chữ “ttha” trong từ đó được đổi thành “ntha” để thành “santhāgāra”, nghĩa là ban đầu họ tụ họp ở đó để bàn bạc và suy xét.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatīti buddhavacanassa āgamanasīsena ariyaphaladhammānampi āgamanaṃ vuttameva.
The Buddha's teaching, comprising the Tipitaka, will arrive – by means of the arrival of the Buddha's teaching, the arrival of the noble fruit attainments is also stated.
Tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āgatameva bhavissatī (Lời Phật dạy trong Tam Tạng sẽ đến) – bằng cách nói về sự đến của lời Phật dạy, cũng đã nói về sự đến của các pháp quả thánh.
Tiyāmarattiṃ tattha vasantānaṃ phalasamāpattivaḷañjanaṃ hotīti.
For those residing there for three watches of the night, there is the enjoyment of fruit attainment.
Đối với những người cư ngụ ở đó suốt ba canh đêm, việc chứng đắc quả vị sẽ xảy ra.
Tasmiñca bhikkhusaṅghe kalyāṇadhammā kalyāṇaputhujjanā vipassanaṃ ussukkāpentā hontīti ariyamaggadhammānampi tattha āgamanaṃ hotiyeva.
And in that community of bhikkhus, there are individuals of noble character, noble ordinary people who strive in Vipassanā, and thus the noble path attainments also certainly arrive there.
Và trong Tăng đoàn đó, những thiện pháp nhân (kalyāṇaputhujjana) đang nỗ lực phát triển thiền quán, nên các pháp đạo thánh cũng sẽ đến ở đó.
Allagomayenāti acchena allagomayarasena.
Allagomayena means with pure, fresh cow dung paste.
Allagomayena (bằng phân bò tươi) là bằng nước cốt phân bò tươi không lẫn tạp chất.
Opuñjāpetvāti vilimpetvā.
Opuñjāpetvā means having smeared.
Opuñjāpetvā (đã trát) là đã phết.
Catujjātiyagandhehīti kuṅkumaturukkhayavanapupphatamālapattagandhehi.
Catujjātiyagandhehi means with fragrances of four kinds: saffron, turmeric, frankincense, and tamāla leaves.
Catujjātiyagandhehi (bằng bốn loại hương) là bằng các hương nghệ tây, trầm hương, đinh hương và lá tamāla.
Nānāvaṇṇeti nīlādivasena nānāvaṇṇe, bhittivisesavasena nānāsaṇṭhānarūpe.
Nānāvaṇṇe means of various colors such as blue, etc., and of various shapes depending on the type of wall.
Nānāvaṇṇe (nhiều màu sắc) là nhiều màu sắc như xanh, vàng, v.v., và nhiều hình dạng khác nhau tùy theo loại tường.
‘‘Mahāpiṭṭhikakojaveti hatthipiṭṭhiādīsu attharitabbatāya ‘mahāpiṭṭhikā’ti laddhasamaññe kojave’’ti vadanti.
"Mahāpiṭṭhikakojave refers to kojavas (rugs) known as 'mahāpiṭṭhikā' because they are to be spread on elephant backs, etc.," so they say.
“Mahāpiṭṭhikakojave (thảm trải lớn) là tấm thảm trải được gọi là ‘mahāpiṭṭhikā’ vì được trải trên lưng voi, v.v.” – người ta nói như vậy.
Kuttake pana sandhāyetaṃ vuttaṃ, ‘‘caturaṅgulādhikapupphā mahāpiṭṭhikakojavā’’tipi vadanti.
This is said in reference to carpets, and some also say, "mahāpiṭṭhikakojavas are those with flowers larger than four inches."
Tuy nhiên, điều này được nói liên quan đến tấm thảm len, “những tấm thảm trải lớn có hoa văn cao hơn bốn ngón tay” – người ta cũng nói như vậy.
Hatthattharaassattharā hatthiassapiṭṭhīsu attharitabbā hatthiassarūpavicittā ca attharakā.
Hatthattharaassattharā are coverings to be spread on the backs of elephants and horses, adorned with elephant and horse figures.
Hatthattharaassattharā (thảm trải voi, thảm trải ngựa) là những tấm thảm được trải trên lưng voi và ngựa, và được trang trí bằng hình voi và ngựa.
Sīhattharakādayo pana sīharūpādivicittā eva attharakā.
Sīhattharakādayo, however, are coverings adorned with lion figures, etc.
Còn sīhattharakādayo (thảm trải sư tử, v.v.) là những tấm thảm được trang trí bằng hình sư tử, v.v.
Cittattharakaṃ nānāvidharūpehi ceva nānāvidhamālākammādīhi ca vicittaṃ attharakaṃ.
Cittattharakaṃ is a variegated covering adorned with various kinds of figures and various kinds of floral patterns, etc.
Cittattharakaṃ (thảm trải hoa văn) là tấm thảm được trang trí bằng nhiều loại hình dạng và nhiều loại hoa văn, v.v.
Upadhānanti apassayanaṃ.
Upadhāna means a support.
Upadhāna (gối tựa) là chỗ để tựa.
Upadahitvāti apassayayoggabhāvena ṭhapetvā.
Upadahitvā means having placed it in a suitable position for support.
Upadahitvā (đặt làm gối tựa) là đặt ở vị trí thích hợp để tựa.
Gandhehi katamālā gandhadāmaṃ.
A garland made of fragrances is a gandhadāmaṃ.
Vòng hoa làm bằng hương liệu là gandhadāmaṃ.
Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ.
A garland made of tamāla leaves, etc., is a pattadāmaṃ.
Vòng hoa làm bằng lá tamāla, v.v., là pattadāmaṃ.
Ādi-saddena hiṅgulatakkolajātiphalajātipupphādīhi katadāmaṃ saṅgaṇhāti.
By the word "etc.", garlands made of asafoetida, cardamom, nutmeg, jasmine flowers, etc., are included.
Chữ “v.v.” bao gồm vòng hoa làm bằng hiṅgula, takkola, jātiphala, jātipuppha, v.v.
Pallaṅkākārena katapīṭhaṃ pallaṅkapīṭhaṃ.
A seat made in the form of a divan is a pallaṅkapīṭhaṃ.
Ghế được làm theo hình dáng ghế pallaṅka là pallaṅkapīṭhaṃ.
Tīsu passesu ekapasse eva vā saupassayaṃ apassayapīṭhaṃ.
A seat with a backrest on three sides or on one side only is an apassayapīṭhaṃ.
Ghế có chỗ tựa ở ba mặt hoặc chỉ một mặt là apassayapīṭhaṃ.
Anapassayaṃ muṇḍapīṭhaṃ.
A seat without a backrest is a muṇḍapīṭhaṃ.
Ghế không có chỗ tựa là muṇḍapīṭhaṃ.
Yojanāvaṭṭeti yojanaparikkhepokāse.
Yojanāvaṭṭe means in a space of one yojana in circumference.
Yojanāvaṭṭe (trong phạm vi một dojana) là trong không gian chu vi một dojana.
Saṃvidhāyāti antaravāsakassa koṇapadesaṃ itarapadesañca samaṃ katvā vidhāya.
Saṃvidhāya means having made the corner part of the inner garment and the other part equal, arranged.
Saṃvidhāya (đã sắp xếp) là đã sắp xếp bằng cách làm cho góc và các phần khác của y nội (antaravāsaka) bằng phẳng.
Tenāha – ‘‘kattariyā padumaṃ kantento viyā’’ti, ‘‘timaṇḍalaṃ paṭicchādento’’ti ca.
Therefore, it is said, "like cutting a lotus with scissors," and "covering the three circles."
Vì vậy, đã nói – “như cắt hoa sen bằng kéo” và “che ba vòng tròn”.
Yasmā buddhānaṃ rūpasampadā viya ākappasampadāpi paramukkaṃsataṃ gatā, tasmā tadā bhagavā evaṃ sobheyyāti dassento ‘‘suvaṇṇapāmaṅgenā’’tiādimāha.
Because the Buddhas' physical beauty, as well as their deportment, had reached the highest excellence, the Blessed One, showing how he would shine at that time, said, "with a golden sash," etc.
Bởi vì vẻ đẹp hình thể và phong thái của chư Phật đều đạt đến mức tối thượng, nên để chỉ ra rằng lúc đó Đức Thế Tôn đã tỏa sáng như vậy, đã nói “suvaṇṇapāmaṅgena” (với đường viền vàng), v.v.
Tattha ‘‘asamena buddhavesenā’’tiādinā tadā bhagavā buddhānubhāvassa niguhane kāraṇābhāvato tattha sannipatitadevamanussanāgayakkhagandhabbādīnaṃ pasādajananatthaṃ attano sabhāvapakatiyāva kapilavatthuṃ pāvisīti dasseti.
There, by "with an incomparable Buddha-like appearance," etc., it is shown that at that time, as there was no reason to conceal the Buddha's power, the Blessed One entered Kapilavatthu in his natural, normal state to generate faith in the devas, humans, Nāgas, Yakkhas, Gandharvas, etc. assembled there.
Trong đó, bằng cách nói “với phong thái Phật không gì sánh bằng”, v.v., chỉ ra rằng lúc đó Đức Thế Tôn, vì không có lý do gì để che giấu uy lực của Phật, đã đi vào Kapilavatthu với phong thái tự nhiên của mình để tạo niềm tin cho chư thiên, loài người, nāga, yakkhā, gandhabba, v.v., đang tụ họp ở đó.
Buddhānaṃ kāyapabhā nāma pakatiyā asītihatthamattapadesaṃ visaratīti āha ‘‘asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī’’ti.
The radiant light of the Buddhas' body naturally extends to a distance of eighty cubits, therefore it is said, "it occupied a space of eighty cubits."
Ánh hào quang thân thể của chư Phật tự nhiên lan tỏa trong phạm vi tám mươi tầm, nên đã nói “asītihatthaṭṭhānaṃ aggahesī” (chiếm lấy không gian tám mươi tầm).
Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇā buddharasmiyo.
The six-colored Buddha-rays are blue, yellow, red, white, crimson, and dazzling.
Chabbaṇṇā buddharasmiyo (hào quang sáu màu của Phật) là hào quang màu xanh, vàng, đỏ, trắng, đỏ tươi và rực rỡ.
Sabbapāliphulloti mūlato paṭṭhāya yāva sākhaggā samantato phullo vikasito.
Sabbapāliphullo means entirely in full bloom, from the root up to the tips of the branches, completely open.
Sabbapāliphullo (nở rộ toàn bộ lá) là từ gốc đến ngọn cành đều nở rộ, bung nở hoàn toàn.
Paṭipāṭiyā ṭhapitānantiādi parikappūpamā, yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ aññaṃ virocati, evaṃ virocittha, samatiṃsāya pāramitāhi abhisaṅkhatattā evaṃ virocitthāti vuttaṃ hoti.
Paṭipāṭiyā ṭhapitānaṃ etc., is a figurative comparison, meaning that just as that… etc… adorned shines forth, so too did he shine forth; it is said that he shone forth thus because he was perfected by thirty Pāramitās.
Paṭipāṭiyā ṭhapitāna (được sắp xếp theo thứ tự), v.v., là một phép so sánh giả định, “yathā taṃ…pe… alaṅkataṃ” (như thế…v.v… được trang hoàng) một vật khác tỏa sáng, thì Ngài cũng tỏa sáng như vậy, tức là đã nói rằng Ngài tỏa sáng như vậy vì đã thành tựu ba mươi pháp ba-la-mật.
‘‘Pañcavīsatiyā gaṅgānanti satamukhā hutvā samuddaṃ paviṭṭhāya mahāgaṅgāya mahantamahantānaṃ gaṅgānaṃ pañcavīsatī’’ti vadanti.
"Of twenty-five Gaṅgās" refers to twenty-five very large rivers of the great Gaṅgā, which, having a hundred mouths, enter the ocean," so they say.
“Pañcavīsatiyā gaṅgāna” (hai mươi lăm sông Hằng) – người ta nói rằng đó là hai mươi lăm con sông Hằng lớn, là những con sông Hằng lớn đã nhập vào biển với hàng trăm cửa sông.
Papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.22) ‘‘pañcavīsatiyā nadīna’’nti vuttaṃ, gaṅgādīnaṃ candabhāgāpariyosānānaṃ pañcavīsatiyā mahānadīnanti attho.
In the Papañcasūdanī (Ma. Ni. Atthak. 2.22) it is stated, "of twenty-five rivers," meaning twenty-five great rivers, from the Gaṅgā up to the Candabhāgā.
Trong Papañcasūdanī (Ma. Ni. Aṭṭha. 2.22) đã nói “pañcavīsatiyā nadīnaṃ” (hai mươi lăm con sông), nghĩa là hai mươi lăm con sông lớn từ sông Hằng đến sông Candabhāgā.
Parikappavacanañhetaṃ.
This is a figurative expression.
Đây là một câu nói giả định.
Sambhijjāti sambhedaṃ missībhāvaṃ patvā mukhadvāreti samuddaṃ paviṭṭhaṭṭhāne.
Sambhijjā means having reached confluence, mixing, mukhadvāre means at the place where it enters the ocean.
Sambhijjā (đã hòa lẫn) là đã đạt đến sự hòa lẫn, trộn lẫn, mukhadvāre (ở cửa sông) là ở nơi nhập vào biển.
Kampayanto vasundharanti attano guṇavisesehi pathavīkammaṃ unnādento, evaṃbhūtopi aheṭhayanto pāṇāni.
Kampayanto vasundharaṃ means shaking the earth with his excellent qualities, yet not harming beings.
Kampayanto vasundharaṃ (làm rung chuyển mặt đất) là làm cho mặt đất vang dội bởi những phẩm chất đặc biệt của mình, và dù như vậy, Ngài vẫn không làm hại các loài hữu tình.
Sabbapadakkhiṇattā buddhānaṃ dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto.
Because of the circumambulation of all Buddhas, raising the right foot first.
Vì tất cả đều là đi nhiễu hữu, nên chư Phật dakkhiṇaṃ paṭhamaṃ pādaṃ uddharanto (nhấc chân phải lên trước).
Samaṃ samphusate bhūmiṃ suppatiṭṭhitapādatāya.
Samaṃ samphusate bhūmiṃ because of his firmly planted feet.
Samaṃ samphusate bhūmiṃ (chạm đất bằng phẳng) vì bàn chân được đặt vững chắc.
Yadipi bhūmiṃ samaṃ phusati, rajasā nupalippati sukhumattā chaviyā.
Although he touches the ground evenly, rajasā nupalippati because of the fineness of his skin.
Mặc dù chạm đất bằng phẳng, rajasā nupalippati (không bị dính bụi) vì da rất mịn.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatītiādi buddhānaṃ suppatiṭṭhitapādatāsaṅkhātamahāpurisalakkhaṇapaṭilābhassa nissandaphalaṃ.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatī etc., is the resultant fruit of the Buddhas' attainment of the great marks of a great man, which are firm-footedness.
Ninnaṭṭhānaṃ unnamatī (chỗ trũng nhô lên), v.v., là kết quả của việc chư Phật thành tựu tướng đại nhân là bàn chân được đặt vững chắc.
Nātidūre uddharatīti atidūre ṭhapetuṃ na uddharati.
Nātidūre uddharati means he does not raise it to place it too far.
Nātidūre uddharatī (không nhấc quá xa) là không nhấc lên để đặt quá xa.
Naccāsanne ca nikkhipanti accāsanne ca ṭhāne anikkhipanto niyyāti.
Naccāsanne ca nikkhipa means he proceeds without placing it in a place that is too near.
Naccāsanne ca nikkhipa (không đặt quá gần) là không đặt ở chỗ quá gần khi đi.
Hāsayanto sadevake loke tosento.
Hāsayanto sadevake gladdening the world with devas.
Hāsayanto sadevake (làm hoan hỷ chư thiên và loài người) là làm hài lòng thế gian.
Catūhi pādehi caratīti catucārī.
He walks with four feet, thus catucārī (four-footed walker).
Đi bằng bốn chân gọi là catucārī.
Buddhānubhāvassa pakāsanavasena gatattā vaṇṇakālo nāma esa.
Because it is expressed by way of revealing the Buddha's power, this is called the time for praise.
Vì đi theo cách biểu lộ uy lực của Phật, vaṇṇakālo nāma esa (đây là thời điểm ca ngợi).
Sarīravaṇṇe vā guṇavaṇṇe vā kathiyamāne dukkathitanti na vattabbaṃ.
Whether speaking of his physical appearance or his excellent qualities, it should not be said to be badly spoken.
Khi nói về vẻ đẹp hình thể hay phẩm chất, dukkathitanti na vattabbaṃ (không nên nói là nói sai).
Appamāṇavaṇṇā hi buddhā bhagavanto, buddhaguṇasaṃvaṇṇanā jānantassa yathāraddhasaṃvaṇṇanaṃyeva anupavisati.
For the Buddhas, the Blessed Ones, are of immeasurable qualities, and the praise of the Buddha's qualities enters into the description as far as one knows.
Bởi vì appamāṇavaṇṇā hi buddhā (chư Phật có phẩm chất vô lượng), việc ca ngợi phẩm chất của Phật sẽ đi vào sự ca ngợi đúng mức đối với người biết.
Dukūlacumbaṭakenāti ganthitvā gahitadukūlavatthena.
Dukūlacumbaṭakena means with a piece of fine cloth twisted and held.
Dukūlacumbaṭakena (bằng búi vải dukūla) là bằng vải dukūla được quấn lại.
Nāgavikkantacāraṇoti hatthināgasadisapadanikkhepo.
Nāgavikkantacāraṇo means having a gait like that of a noble elephant.
Nāgavikkantacāraṇo (bước đi như voi chúa) là bước chân giống như voi chúa.
Satapuññalakkhaṇoti anekasatapuññābhinibbattamahāpurisalakkhaṇo.
Satapuññalakkhaṇo means having the great marks of a great man, brought about by hundreds of meritorious deeds.
Satapuññalakkhaṇo (có tướng trăm phước) là có tướng đại nhân được tạo ra bởi vô số trăm phước báo.
Maṇiverocano yathāti caturāsītisahassamaṇiparivārito ativiya virocamāno vijjotamāno maṇi viya.
Maṇiverocano yathā means like a gem that shines exceedingly, surrounded by eighty-four thousand jewels, radiating light.
Maṇiverocano yathā (như viên ngọc Verocana) là như một viên ngọc cực kỳ rực rỡ, tỏa sáng, được bao quanh bởi tám mươi bốn ngàn viên ngọc.
‘‘Verocano nāma eko maṇī’’ti keci.
Some say, "Verocana is a type of gem."
Một số người nói: “Verocana là tên một viên ngọc.”
Mahāsālovāti mahanto sālarukkho viya, suddhaṭṭhito koviḷārādi mahārukkho viya vā.
Mahāsālovā means like a great Sāla tree, or like a great, pure Koviḷāra tree.
Mahāsālovā (như cây sala lớn) là như một cây sala lớn, hoặc như một cây lớn như koviḷāra, v.v., đứng thẳng.
Padumo kokanado yathāti kokanadasaṅkhātaṃ mahāpadumaṃ viya, vikasamānapadumaṃ viya vā.
Padumo kokanado yathā means like a great lotus called a kokanada, or like a blooming lotus.
Padumo kokanado yathā (như hoa sen kokanada) là như một bông sen lớn gọi là kokanada, hoặc như một bông sen đang nở.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyātiādi tassā pakiṇṇakakathāya aññesaṃ sudukkarabhāvadassanañceva suṇantānaṃ accantasukhāvahabhāvadassanañca.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyā etc., shows the extreme difficulty for others to achieve such a diverse discourse, and also the extreme pleasantness for those who listen.
Ākāsagaṅgaṃ otārento viyā (như kéo sông Hằng từ trên trời xuống), v.v., là để chỉ ra rằng câu chuyện tạp nhạp đó rất khó thực hiện đối với người khác và rất dễ chịu đối với người nghe.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyāti nāḷiyantaṃ yojetvā mahāpathaviyā heṭṭhimatale pappaṭakojaṃ uddhaṃ mukhaṃ katvā ākaḍḍhanto viya.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyā means like pulling up the essence of the great earth from below, having set up a pipe-machine with its opening upwards.
Pathavojaṃ ākaḍḍhanto viyā (như kéo tinh chất đất lên) là như kéo tinh chất đất ở tầng sâu nhất của trái đất lên trên bằng cách lắp một dụng cụ ống.
Yojanikanti yojanapamāṇaṃ.
Yojanikaṃ means of the measure of a yojana.
Yojanikaṃ (một dojana) là có kích thước một dojana.
Madhubhaṇḍanti madhupaṭalaṃ.
Madhubhaṇḍaṃ means a honeycomb.
Madhubhaṇḍaṃ (tổ ong) là một tấm mật ong.
Mahantanti vipulaṃ uḷārapuññaṃ.
Great means abundant and excellent merit.
Mahanta có nghĩa là rộng lớn, phước báu cao thượng.
Sabbadānaṃ dinnameva hotīti sabbameva paccayajātaṃ āvāsadāyakena dinnameva hoti.
All gifts are given means that all requisites are indeed given by the donor of a dwelling.
Sabbadānaṃ dinnameva hoti có nghĩa là tất cả các vật dụng đều đã được người cúng dường trú xứ bố thí.
Tathā hi dve tayo gāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā āgatassapi chāyūdakasampannaṃ ārāmaṃ pavisitvā nhāyitvā paṭissaye muhuttaṃ nipajjitvā uṭṭhāya nisinnassa kāye balaṃ āharitvā pakkhittaṃ viya hoti.
For thus, even if one has wandered for alms in two or three villages and returned having received nothing, upon entering a park abundant with shade and water, bathing, lying down for a moment in the lodging, and then rising and sitting, it is as if strength has been brought and placed into the body.
Thật vậy, ngay cả khi đã đi khất thực hai ba làng mà không được gì, khi trở về, đi vào một khu vườn có bóng mát và nước đầy đủ, tắm rửa, nằm một lát trong trú xứ, rồi đứng dậy và ngồi xuống, thì giống như sức mạnh đã được mang đến và đặt vào thân thể.
Bahi vicarantassa ca kāye vaṇṇadhātu vātātapehi kilamati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya muhuttaṃ nisinnassa visabhāgasantati vūpasammati, sabhāgasantati patiṭṭhāti, vaṇṇadhātu āharitvā pakkhittā viya hoti, bahi vicarantassa ca pāde kaṇṭakā vijjhanti, khāṇu paharati, sarīsapādiparissayā ceva corabhayañca uppajjati, paṭissayaṃ pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa pana sabbepete parissayā na honti.
And for one wandering outside, the bodily complexion becomes weary from wind and sun; but for one who has entered the lodging, closed the door, and sat for a moment, the discordant continuity ceases, the congenial continuity is established, and it is as if the bodily complexion has been brought and forth. And for one wandering outside, thorns prick the feet, stumps strike, and dangers from reptiles and the like, as well as fear of thieves, arise; but for one who has entered the lodging, closed the door, and sat, all these dangers do not arise.
Khi đi bên ngoài, sắc tố của thân thể bị gió và nắng làm hao mòn; nhưng khi đi vào trú xứ, đóng cửa lại và ngồi một lát, thì sự liên tục bất đồng loại được lắng dịu, sự liên tục đồng loại được thiết lập, sắc tố của thân thể giống như đã được mang đến và đặt vào; và khi đi bên ngoài, gai đâm vào chân, cọc đâm vào, các hiểm nguy từ bò sát và sự sợ hãi trộm cướp phát sinh, nhưng khi đi vào trú xứ, đóng cửa lại và ngồi xuống, thì tất cả những hiểm nguy này không còn nữa.
Sajjhāyantassa dhammapītisukhaṃ, kammaṭṭhānaṃ manasikarontassa upasamasukhaṃ uppajjati bahiddhā vikkhepābhāvato.
For one who recites, the joy and happiness of Dhamma arise, and for one who attends to meditation, the happiness of tranquility arises due to the absence of external distractions.
Khi tụng kinh, niềm vui hỷ lạc Pháp (dhammapītisukha) phát sinh; khi tác ý thiền quán (kammaṭṭhāna), niềm vui an tịnh (upasamasukha) phát sinh do không có sự phân tán bên ngoài.
Bahi vicarantassa ca kāye sedā muccanti, akkhīni phandanti, senāsanaṃ pavisanakkhaṇe mañcapīṭhādīni na paññāyanti, muhuttaṃ nisinnassa pana akkhipasādo āharitvā pakkhitto viya hoti, dvāravātapānamañcapīṭhādīni paññāyanti.
And for one wandering outside, sweat is released from the body, the eyes blink, and upon entering the sleeping and sitting place, beds, chairs, and the like are not clearly perceived; but for one who has sat for a moment, it is as if clear sight has been brought and placed, and doors, windows, beds, chairs, and the like are clearly perceived.
Khi đi bên ngoài, mồ hôi chảy ra trên thân, mắt dao động, khi vào chỗ ở, giường ghế và các vật dụng khác không hiện rõ; nhưng khi ngồi một lát, sự trong sáng của mắt giống như đã được mang đến và đặt vào, cửa ra vào, cửa sổ, giường ghế và các vật dụng khác hiện rõ.
Etasmiñca āvāse vasantaṃ disvā manussā catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahanti.
And seeing one dwelling in such a lodging, people reverently attend to them with the four requisites.
Và khi thấy vị Tỳ-kheo sống trong trú xứ này, mọi người cung cấp bốn vật dụng một cách thành kính.
Tena vuttaṃ – ‘‘āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hotī’’ti.
Therefore it is said: "Indeed, when the gift of a dwelling is given, all gifts are given."
Vì vậy, đã nói rằng – “āvāsadānasmiñhi dinne sabbadānaṃ dinnameva hoti” (khi cúng dường trú xứ, tất cả các bố thí đều đã được bố thí).
Bhūmaṭṭhaka…pe… na sakkāti ayamattho mahāsudassanavatthunā (dī. ni. 2.241 ādayo) dīpetabbo.
Ground-dwelling…etc…is not possible; this meaning should be elucidated by the story of Mahāsudassana (Dī. Ni. 2.241 onwards).
Bhūmaṭṭhaka…pe… na sakkā (không thể) – ý nghĩa này cần được giải thích bằng câu chuyện về Đại Sudassana (Dī. Ni. 2.241 và các đoạn tiếp theo).
Mātukucchi asambādhova hotīti ayamattho antimabhavikānaṃ mahābodhisattānaṃ paṭisandhivasena dīpetabbo.
The mother's womb is not constricted; this meaning should be elucidated by the conception of the Great Bodhisattas who are in their final existence.
Mātukucchi asambādhova hoti (bụng mẹ không chật hẹp) – ý nghĩa này cần được giải thích theo sự tái sinh của các vị Đại Bồ-tát trong kiếp cuối cùng.
Sītanti ajjhattaṃ dhātukkhobhavasena vā bahiddhā utuvipariṇāmavasena vā uppajjanakasītaṃ.
Cold means cold that arises either due to internal elemental disturbance or due to external seasonal change.
Sīta (lạnh) là cái lạnh phát sinh do sự xáo trộn của các yếu tố bên trong hoặc do sự thay đổi thời tiết bên ngoài.
Uṇhanti aggisantāpaṃ, tassa ca davadāhādīsu sambhavo daṭṭhabbo.
Heat means the heat of fire, which should be understood as occurring in forest fires and the like.
Uṇha (nóng) là sự nóng bức của lửa, và sự phát sinh của nó trong các vụ cháy rừng, v.v., cần được xem xét.
Paṭihantīti paṭihanati.
Wards off means repels.
Paṭihantī có nghĩa là đẩy lùi.
Yathā tadubhayavasena kāyacittānaṃ ābādho na hanati, evaṃ karoti.
It acts in such a way that affliction of body and mind due to these two is not harmed.
Nó làm cho các bệnh tật của thân và tâm không thể tấn công do hai yếu tố đó.
Sītuṇhabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto bhikkhu yoniso padahituṃ na sakkoti.
For a monk whose body is afflicted by cold and heat, and whose mind is distracted, cannot exert himself properly.
Thật vậy, một Tỳ-kheo với tâm bị xáo trộn do cái lạnh và cái nóng tấn công thì không thể tinh tấn đúng cách.
Vāḷamigānīti sīhabyagghādivāḷamige.
Wild beasts means ferocious animals such as lions, tigers, and the like.
Vāḷamigāni là các loài thú dữ như sư tử, hổ, v.v.
Guttasenāsanañhi pavisitvā dvāraṃ pidhāya nisinnassa te parissayā na honti.
For one who has entered a secure dwelling and closed the door and sat, those dangers do not arise.
Thật vậy, khi đi vào một chỗ ở được bảo vệ và đóng cửa lại, những hiểm nguy đó không còn nữa.
Sarīsapeti ye keci sarantā gacchante dīghajātike sappādike aññe ca tathārūpe.
Reptiles means all long-bodied creatures that crawl, such as snakes, and other similar beings.
Sarītape là bất kỳ loài bò sát nào như rắn và các loài tương tự khác.
Makaseti nidassanamattametaṃ, ḍaṃsādīnaṃ eteneva saṅgaho daṭṭhabbo.
Mosquitoes is merely an example; flies and the like should be understood as included by this.
Makase (muỗi) chỉ là một ví dụ, các loài côn trùng cắn chích khác cũng được bao gồm trong đó.
Sisireti sītakālavasena sattāhavaddalikādivasena ca uppanne sisirasamphasse.
Bitter cold means the chilling touch that arises due to the cold season or due to continuous rain for seven days and so on.
Sisire là cảm giác lạnh giá phát sinh do mùa đông hoặc do mưa lớn kéo dài bảy ngày, v.v.
Vuṭṭhiyoti yadā tadā uppannā vassavuṭṭhiyo paṭihanatīti yojanā.
Rains means that it wards off rainfalls that occur at any time; thus, it should be connected.
Vuṭṭhiyo (mưa) được liên kết với ý nghĩa "đẩy lùi những cơn mưa bất chợt phát sinh".
Vātātapo ghoroti rukkhagacchādīnaṃ ubbahanabhañjanādivasena pavattiyā ghoro sarajaarajādibhedo vāto ceva gimhapariḷāhasamayesu uppattiyā ghoro sūriyātapo ca.
Fierce wind and sun means the wind that is fierce in its activity of uprooting and breaking trees and shrubs, and which is of various kinds such as dusty and dustless; and the sun's heat, which is fierce due to its arising during periods of summer heat and torment.
Vātātapo ghoro (gió và nắng dữ dội) là gió dữ dội do sự hoạt động như nhổ bật, bẻ gãy cây cối, bụi bặm, và nắng dữ dội phát sinh vào mùa hè nóng bức.
Paṭihaññatīti paṭibāhīyati.
Is warded off means is prevented.
Paṭihaññatī có nghĩa là bị đẩy lùi.
Leṇatthanti nānārammaṇato cittaṃ nivattitvā paṭisallāṇārāmatthaṃ.
For retreat means for the purpose of seclusion, by turning the mind away from various objects.
Leṇatthaṃ là để tâm quay về từ các đối tượng khác nhau và để an trú trong sự độc cư (paṭisallāṇa).
Sukhatthanti vuttaparissayābhāvena phāsuvihāratthaṃ.
For happiness means for comfortable living due to the absence of the aforementioned dangers.
Sukhatthaṃ là để sống an lạc do không có các hiểm nguy đã nói.
Jhāyitunti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ upanibandhitvā samādahanavasena jhāyituṃ.
To meditate means to meditate by binding the mind to any of the thirty-eight objects and concentrating it.
Jhāyituṃ là để thiền định bằng cách cột tâm vào bất kỳ đối tượng nào trong ba mươi tám đối tượng thiền.
Vipassitunti aniccādivasena saṅkhāre sammasituṃ.
To insight means to contemplate conditioned phenomena in terms of impermanence and the like.
Vipassituṃ là để quán xét các hành (saṅkhāra) theo khía cạnh vô thường, v.v.
Vihāreti paṭissaye.
Dwellings means lodging.
Vihāre có nghĩa là trong trú xứ.
Kārayeti kārāpeyya.
Should cause to be made means should cause others to make.
Kāraye có nghĩa là hãy làm cho người khác xây dựng.
Rammeti manorame.
Delightful means pleasant to the mind.
Ramme có nghĩa là đẹp đẽ, đáng yêu.
Vāsayettha bahussuteti kāretvā pana ettha vihāresu bahussute sīlavante kalyāṇadhamme nivāseyya.
Should cause the learned to dwell there means, having caused them to be made, one should cause learned, virtuous, and upright individuals to dwell in these dwellings.
Vāsayettha bahussute có nghĩa là sau khi xây dựng, hãy cho những vị đa văn, giới hạnh, có thiện pháp cư ngụ trong các trú xứ này.
Te nivāsento pana tesaṃ bahussutānaṃ yathā paccayehi kilamatho na hoti.
And when causing them to dwell, their hardships regarding requisites do not occur.
Khi cho họ cư ngụ, tesaṃ (của những vị đa văn đó) không bị mệt mỏi vì các vật dụng.
Evaṃ annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu ajjhāsayasampannesu kammaphalānaṃ ratanattayaguṇānañca saddahanena vippasannena cetasā.
Thus, food, drink, clothing, and lodgings should be given to the upright who are endowed with excellent intentions, with a serene mind due to faith in the results of action and the qualities of the Triple Gem.
Như vậy, annañca pānañca vatthasenāsanāni ca dadeyya ujubhūtesu (cúng dường đồ ăn, thức uống, y phục và chỗ ở cho những người chân chính) với vippasannena cetasā (tâm thanh tịnh) do niềm tin vào quả báo của nghiệp, và vào các phẩm chất của Tam Bảo.
Idāni gahaṭṭhapabbajitānaṃ aññamaññūpakārataṃ dassetuṃ ‘‘te tassā’’ti gāthamāha.
Now, to show the mutual benefit between householders and renunciants, he spoke the stanza "They for him…".
Bây giờ, để chỉ ra sự hỗ trợ lẫn nhau giữa cư sĩ và người xuất gia, đã nói câu kệ “te tassā” (họ cho người đó).
Tattha teti bahussutā.
There, they refers to the learned ones.
Trong đó, te là những vị đa văn.
Tassāti upāsakassa.
For him refers to the lay follower.
Tassā là của vị cận sự nam.
Dhammaṃ desentīti sakalavaṭṭadukkhapanūdanaṃ niyyānikaṃ dhammaṃ kathenti.
Teaching the Dhamma means they teach the emancipating Dhamma that eliminates all suffering of the cycle of existence.
Dhammaṃ desentī có nghĩa là họ thuyết giảng Pháp giải thoát, loại bỏ mọi khổ đau luân hồi.
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyāti so puggalo yaṃ saddhammaṃ imasmiṃ sāsane sammāpaṭipajjanena jānitvā aggamaggādhigamena anāsavo hutvā parinibbāyati.
By understanding that Dhamma here means that having understood that true Dhamma by practicing correctly in this Dispensation, that person becomes undefiled through the attainment of the supreme path and is utterly extinguished.
Yaṃ so dhammaṃ idhaññāyā có nghĩa là người đó, sau khi hiểu biết Chánh pháp trong giáo pháp này bằng cách thực hành đúng đắn, trở thành một bậc vô lậu bằng cách đạt được các đạo quả cao nhất, và nhập Niết-bàn.
Āvāseti āvāsadāne.
In a dwelling means in the gift of a dwelling.
Āvāse có nghĩa là trong việc cúng dường trú xứ.
Ānisaṃsoti udrayo.
Advantage means outcome.
Ānisaṃso có nghĩa là lợi ích.
Pūjāsakkāravasena paṭhamayāmo khepito, satthu dhammadesanāya appāvaseso majjhimayāmo gatoti pāḷiyaṃ ‘‘bahudeva ratti’’nti vuttanti āha ‘‘atirekataraṃ diyaḍḍhayāma’’nti.
The first watch having been passed in homage and veneration, the middle watch is gone with little of the Buddha's Dhamma discourse remaining; hence, the Pali states "much of the night," so he says "more than one and a half watches."
Vì canh đầu đã trôi qua với sự tôn kính và cúng dường, và canh giữa đã trôi qua với sự thuyết pháp của Đức Phật còn lại ít, nên trong Pāḷi đã nói “bahudeva ratti” (đêm đã khuya); vì vậy, đã nói “atirekataraṃ diyaḍḍhayāma” (hơn một rưỡi canh).
Saṅgahaṃ nārohati vipulavitthārabhāvato.
Cannot be encompassed due to its extensive and elaborate nature.
Saṅgahaṃ nārohati (không thể tóm tắt) vì sự rộng lớn và chi tiết.
Buddhānañhi bhattānumodanāpi thokaṃ vaḍḍhetvā vuccamānā dīghamajjhimapamāṇāpi hoti.
For even the Buddha's meal blessings, when spoken with a slight enhancement, can be of long or medium length.
Thật vậy, ngay cả lời tùy hỷ sau bữa ăn của chư Phật, khi được mở rộng một chút, cũng có thể dài và trung bình.
Tathā hi suphusitaṃ dantāvaraṇaṃ, jivhā tanukā, bhavaṅgaparivāso paritto, natthi vegāyitaṃ, natthi vitthāyitaṃ, natthi abyāvaṭamano, sabbaññutaññāṇaṃ samupabyūḷhaṃ, aparikkhayā paṭisambhidā.
Thus, the teeth covering is well-polished, the tongue is slender, the Bhavanga continuity is brief, there is no rushing, no delay, no distracted mind, omniscient knowledge is fully developed, and the analytical knowledges are inexhaustible.
Thật vậy, hàm răng được chải sạch, lưỡi mỏng, thời gian sống trong hữu phần (bhavaṅga) ngắn, không có sự vội vã, không có sự trì hoãn, tâm không bị xao nhãng, toàn trí đã được phát triển, các tuệ phân tích (paṭisambhidā) không suy giảm.
Sandassetvātiādīsu sandassetvā āvāsadānapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ katvā.
In having shown, etc., "having shown" means having delivered a Dhamma talk related to the gift of a dwelling.
Trong sandassetvā và các từ tiếp theo, sandassetvā có nghĩa là sau khi thuyết một bài Pháp liên quan đến việc cúng dường trú xứ.
Tato paraṃ, mahārāja, itipi sīlaṃ, itipi samādhi, itipi paññāti sīlādiguṇe tesaṃ sammā dassetvā hatthena gahetvā viya paccakkhato pakāsetvā.
Thereafter, "Great King, this is morality, this is concentration, this is wisdom," meaning having correctly shown them these qualities such as morality, as if taking them by hand and clearly revealing them.
Sau đó, Đại vương, đây là giới, đây là định, đây là tuệ, bằng cách chỉ rõ các phẩm chất giới, định, tuệ cho họ một cách đúng đắn, như thể cầm tay chỉ rõ trực tiếp.
Samādapetvāti evaṃ sīlaṃ samādātabbaṃ, sīle patiṭṭhitena evaṃ samādhipaññā bhāvetabbāti yathā te sīlādiguṇe sammā ādiyanti, tathā gaṇhāpetvā.
Having encouraged means causing them to grasp these qualities correctly, thus: "Morality should be undertaken thus, and having established oneself in morality, concentration and wisdom should be developed thus."
Samādapetvā có nghĩa là làm cho họ chấp nhận các phẩm chất giới, định, tuệ một cách đúng đắn, như thế này: giới cần được chấp nhận như vậy, và định tuệ cần được tu tập như vậy bởi người đã an trú trong giới.
Samuttejetvāti yathāsamādinnaṃ sīlaṃ suvisuddhaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāviyamānā yathā suṭṭhu visodhitā uparūpari visesāvahā honti, evaṃ samuttejetvā nisāmanavasena vodāpetvā.
Having inspired means, by listening, purifying them, so that the undertaken morality becomes utterly pure, and developing calm and insight become thoroughly refined and lead to ever higher distinction.
Samuttejetvā có nghĩa là làm cho giới đã chấp nhận trở nên rất thanh tịnh, và làm cho thiền chỉ và thiền quán, khi được tu tập, trở nên rất thanh tịnh và mang lại những thành tựu cao hơn, bằng cách lắng nghe và thanh lọc.
Sampahaṃsetvāti yathānusiṭṭhaṃ ṭhitasīlādiguṇehi sampati paṭiladdhaguṇānisaṃsehi ceva upariladdhabbaphalavisesehi ca cittaṃ sampahaṃsetvā laddhassāsavasena suṭṭhu tosetvā.
Having gladdened means by the instruction, gladdening their minds due to the qualities of morality and the like already attained and the fruits and distinctions yet to be attained, thereby thoroughly pleasing them through the confidence gained.
Sampahaṃsetvā có nghĩa là làm cho tâm hoan hỷ sâu sắc, bằng cách làm cho nó hài lòng với những phẩm chất giới, định, tuệ đã được an trú theo lời dạy, và với những lợi ích đã đạt được, cũng như với những quả vị cao hơn sẽ đạt được.
Evametesaṃ padānaṃ attho veditabbo.
Thus should the meaning of these terms be understood.
Ý nghĩa của những từ này cần được hiểu như vậy.
Sakyarājāno yebhuyyena bhagavato dhammadesanāya sāsane laddhassādā laddhappatiṭṭhā ca.
The Sakyan kings were mostly delighted and established in the Dispensation by the Buddha's Dhamma discourse.
Các vị vua Sakya phần lớn đã tìm thấy niềm vui và sự an trú trong giáo pháp qua lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn.
Tatra kirātiādi kecivādoti baddhopi na hoti.
There it is said, etc., means that some doctrines are not firmly established.
Tatra kirā và các từ tiếp theo, đó là lời của một số người, nhưng không phải là sự ràng buộc.
Tenāha ‘‘akāraṇameta’’ntiādi.
Therefore, he says: "This is not a reason," etc.
Vì vậy, đã nói “akāraṇameta” (điều này không có lý do) và các từ tiếp theo.
Kāyacittalahutādayo uppajjantīti idaṃ kāyikacetasikaaññathābhāvassa kāraṇavacanaṃ, lahutādiuppanne savanānuttariyapaṭilābhena laddhabbadhammatthavedasamadhigamato.
“Lightness of body and mind, etc., arise”—this is a statement of the cause for the change in bodily and mental states, from the attainment of the understanding of the meaning of the Dhamma to be gained through the acquisition of the supreme listening when lightness, etc., arise.
Thân và tâm khinh an v.v... sanh khởi là lời nói về nguyên nhân của sự biến đổi của thân và tâm sở, do sự thấu triệt ý nghĩa và pháp đáng được lãnh hội nhờ chứng đắc vô thượng văn khi khinh an v.v... sanh khởi.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói rằng –
Piṭṭhivāto uppajji upādinnasarīrassa tathārūpattā saṅkhārānañca aniccatāya dukkhānubandhattā.
A backache arose because of the nature of the body that has been clung to, and because of the impermanence of formations, which are bound up with suffering.
Cơn đau lưng đã khởi lên do bản chất của thân thể chấp thủ là như vậy và do các hành là vô thường, luôn đi kèm với khổ.
Akāraṇaṃ vā etanti yenādhippāyena vuttaṃ, tameva adhippāyaṃ vivarituṃ ‘‘pahotī’’tiādi vuttaṃ.
Or it is causeless—the phrase “is able” and so on was stated to clarify the very intention with which it was spoken.
Hoặc đó không phải là nguyên nhân là câu nói để làm rõ ý định đã được nêu ra, câu “có thể” v.v... đã được nói.
Ekapallaṅkena nisīdituṃ pahoti yathā taṃ veluvagāmake.
Is able to sit with one leg crossed just as in that Veluvagāmaka.
Có thể ngồi kiết-già một lần giống như ở làng Veluva.
Ettake ṭhāneti ettake ṭhāne ṭhānaṃ nipphannanti yojanā.
In this place—the construction is: the standing is accomplished in this much place.
Trong chừng ấy chỗ là câu kết nối: sự hoàn thành việc đứng trong chừng ấy chỗ.
Tañca khoti vuṭṭhānasaññaṃ citte ṭhapanaṃ.
And that refers to establishing the perception of emergence in the mind.
Và điều ấy là việc đặt tưởng xuất định vào trong tâm.
Dhammakathaṃ suṇamāno dhammagāravena.
While listening to a Dhamma talk out of respect for the Dhamma.
Trong khi đang nghe pháp thoại là do lòng tôn kính Pháp.
Avassutassāti avassutabhāvassa rāgādivasena.
Of one whose mind is afflicted means in the sense of the state of being afflicted by defilements such as greed.
Của người bị rò rỉ là của trạng thái bị rò rỉ do tham ái v.v...
Avassutassa kāraṇanti tintabhāvakāraṇaṃ.
The cause of one whose mind is afflicted means the cause of the mind being saturated.
Nguyên nhân của sự rò rỉ là nguyên nhân của trạng thái ướt đẫm.
Kilesādhimuccanenāti kilesavasena paripphanditavasena.
By being overcome by defilements means by way of defilements, by way of being agitated.
Do sự hướng đến phiền não là do sự dao động theo phiền não.
Nibbāpanaṃ viyāti vūpasamo viya.
Like quenching means like subsiding.
Giống như sự dập tắt là giống như sự lắng dịu.
Nibbisevanānanti paripphandanarahitānaṃ.
Of those without agitation means of those free from agitation.
Của những người không dao động là của những người không có sự dao động.
244. Dukkhadhammānanti dukkhakāraṇānaṃ.
244. Of things that are suffering means of the causes of suffering.
244. Của các pháp khổ là của các nguyên nhân gây khổ.
Tenāha ‘‘dukkhasambhavadhammāna’’ntiādi.
Therefore it is said “of things that are the origin of suffering” and so on.
Do đó, ngài nói “của các pháp có sự sanh khởi của khổ” v.v...
Tattha kiṃ dukkhaṃ, kā dukkhadhammāti tadubhayaṃ dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’ti vuttaṃ.
To show what is suffering and what are things that are suffering, “for there are five” was stated.
Trong đó, cái gì là khổ, cái gì là pháp khổ? Để chỉ rõ cả hai điều ấy, câu “Trong năm uẩn” đã được nói.
Teti pañcakkhandhā.
They are the five aggregates.
Chúng là năm uẩn.
Dukkhasambhavadhammattāti dukkhuppattikāraṇattā.
Because they are things that are the origin of suffering means because they are the cause of the arising of suffering.
Do là pháp có sự sanh khởi của khổ là do là nguyên nhân sanh khởi của khổ.
Assāti tena.
By that means by that.
Của nó là do nó.
Karaṇe hetaṃ sāmivacanaṃ.
Here, this is the possessive case in the sense of an instrument.
Ở đây, sở hữu cách này dùng trong nghĩa công cụ cách.
Kāmeti vatthukāme kilesakāme ca.
In sensual pleasures refers to both object-sensual pleasures and defilement-sensual pleasures.
Trong các dục là trong các dục đối tượng và các dục phiền não.
Puna assāti sāmiatthe eva sāmivacanaṃ.
Again, by that is the possessive case in the sense of possession itself.
Lại nữa, của nó là sở hữu cách trong nghĩa sở hữu chủ.
Cāranti cittācāraṃ.
Movement means the movement of the mind.
Sự đi lại là sự đi lại của tâm.
Vihāranti pañcadvārappavatticāravihāraṃ.
Abiding means the abiding in movement that occurs through the five doors.
Sự trú là sự đi lại và trú trong sự vận hành của năm cửa.
‘‘Ekaṭṭhā’’ti ca vadanti.
They also say "ekaṭṭhā" (single-standing).
Và họ nói rằng “có cùng ý nghĩa”.
Teneva hi ‘‘anubandhitvā carantaṃ’’icceva vuttaṃ.
For this reason, it is stated, “following and moving.”
Chính vì thế, chỉ có câu “đang đi theo dõi” được nói.
Anubandhitvāti ca vīthicittappavattito paṭṭhāya yāva tatiyajavanavārā anu anu bandhitvā.
Following means following continuously from the arising of the mind-process up to the third javana impulse.
Và theo dõi là theo dõi liên tục từ lúc lộ trình tâm vận hành cho đến sát-na tốc hành thứ ba.
Pakkhandanādīti ādi-saddena kasigorakkhādivasenapi kāmānaṃ pariyesanadukkhaṃ saṅgaṇhāti.
Leaping forth, etc.—the word "etc." includes the suffering of seeking sensual pleasures by way of agriculture, cattle-rearing, etc.
Sự lao vào v.v... là với từ v.v..., ngài bao gồm cả sự khổ trong việc tìm kiếm các dục qua việc cày cấy, chăn nuôi v.v...
Dandhāyitattaṃ uppannakilesānaṃ avaṭṭhānaṃ.
The state of lingering is the non-cessation of arisen defilements.
Sự chậm chạp là sự tồn tại của các phiền não đã sanh khởi.
Tenāha ‘‘uppannamattāyā’’tiādi.
Therefore, it is said “as soon as they arise,” and so on.
Do đó, ngài nói “ngay khi vừa sanh khởi” v.v...
Tāyāti satiyā.
By that means by mindfulness.
Bởi nó là bởi niệm.
Kāci kilesāti cuddasavidhe cittassa kicce javanakicce eva cittakilesānaṃ uppattiṃ katvā tathā vuttaṃ.
Some defilements are said thus by causing the arising of mental defilements only in the javana function among the fourteen kinds of mental functions.
Bất kỳ phiền não nào là câu nói được đặt ra vì sự sanh khởi của các phiền não trong tâm chỉ xảy ra ở phận sự tốc hành trong mười bốn loại phận sự của tâm.
Niggahitāva honti pavattituṃ appadānavasena.
They are repressed in the sense of not allowing them to proceed.
Đều bị chế ngự là do không cho cơ hội để vận hành.
Tenāha ‘‘na saṇṭhātuṃ sakkontī’’ti.
Therefore, it is said “they are unable to persist.”
Do đó, ngài nói “không thể tồn tại được”.
Cakkhudvārasminti pāḷiyaṃ tassa paṭhamaṃ gahitatāya vuttaṃ, tena nayena sesadvārānipi gahitāneva honti.
At the eye-door is mentioned in the Pali because it is taken first; by that method, the remaining doors are also taken.
Tại nhãn môn là câu nói trong Pāḷi vì nó được đề cập đến trước tiên, theo phương pháp đó, các môn còn lại cũng được bao gồm.
Rāgādīsu uppannesu paṭhamajavanavāre.
When greed, etc., arise refers to the first javana impulse.
Khi tham ái v.v... sanh khởi là trong sát-na tốc hành đầu tiên.
Satisammosena ‘‘kilesā me uppannā’’ti ñatvā tathā paccāmāsasatiyā labbhanato.
By confusion of mindfulness, “knowing that defilements have arisen in me,” because it is obtained through such reflective mindfulness.
Do thất niệm, biết rằng “phiền não đã sanh khởi nơi ta” là do có thể đạt được niệm quán xét lại như vậy.
Tenāha – ‘‘anacchariyaṃ ceta’’nti.
Therefore, it is said “and this is not uncommon.”
Do đó, ngài nói – “và điều này không có gì đáng ngạc nhiên”.
Āvaṭṭetvāti ayoniso āvaṭṭetvā.
Having turned over means having turned over unwisely.
Hướng đến là hướng đến một cách không như lý.
Āvajjanādīsūti tato eva ayoniso āvajjanādīsu uppannesu iṭṭhārammaṇassa laddhattā paccayasiddhiyā sampattaṃ pavattanārahaṃ.
In adverting, etc., when adverting, etc., arise unwisely due to that very cause, it is worthy of proceeding, having obtained the desired object through the establishment of conditions.
Trong sự hướng môn v.v... là khi sự hướng môn v.v... một cách không như lý đã sanh khởi từ đó, thì sự vận hành thích hợp đã đạt được do sự thành tựu của duyên vì đã có được đối tượng khả ý.
Nivattetvāti dutiyajavanavārepi kilesuppattiṃ nivattetvā.
Having turned back means having turned back the arising of defilements even in the second javana impulse.
Ngăn chặn là ngăn chặn sự sanh khởi của phiền não cả trong sát-na tốc hành thứ hai.
Kathaṃ panassa evaṃ laddhuṃ sakkāti āha ‘‘āraddhavipassakānaṃ hī’’tiādi.
How then is he able to obtain thus? It says “for those who have started vipassanā,” and so on.
Nhưng làm thế nào người ấy có thể đạt được như vậy? Ngài nói “Vì đối với những người đã khởi sự tu tập vipassanā” v.v...
Bhāvanāpaṭisaṅkhāneti bhāvanāyaṃ paṭisaṅkhāne ca yogino patiṭṭhitabhāvo.
In the contemplation of development refers to the yogī's establishment in development and in contemplation.
Trong sự tu tập và quán xét là trạng thái an trú của hành giả trong sự tu tập và trong sự quán xét.
Tassa ayamānisaṃso – yaṃ paccayalābhena uppajjituṃ laddhokāsāpi kilesā pubbe pavattabhāvanānubhāvena vikkhambhitā tathā tathā niggahitā eva hutvā nivattanti, kusalā dhammāva laddhokāsā uparūpari vaḍḍhanti.
This is its advantage—that even defilements that have gained an opportunity to arise through the acquisition of conditions are suppressed by the power of previously practiced development, and having been thus repressed, they turn back, while wholesome dhammas, having gained an opportunity, increasingly grow.
Đây là lợi ích của việc đó – đó là, các phiền não, dù đã có cơ hội sanh khởi do có được duyên, nhưng do năng lực của sự tu tập đã được thực hành trước đó, chúng bị trấn áp và trở nên không có khả năng như vậy rồi chấm dứt; chỉ có các pháp thiện, khi có được cơ hội, mới tăng trưởng ngày càng nhiều hơn.
Abhihaṭṭhunti abhiharitvā.
Having taken along means having brought forth.
Đem đến là sau khi mang đến.
Anudahantīti anudahantā viya honti.
They burn after means they are as if burning after.
Thiêu đốt theo là giống như đang thiêu đốt theo.
Anusentīti etthāpi eseva nayo.
They lie after—the same method applies here.
Chảy theo ở đây cũng có cùng phương pháp.
Anāvaṭṭanteti anivattante sāmaññatoti adhippāyo.
When they do not turn back means they do not turn back by nature, so is the intention.
Không quay lại có ý nghĩa là không quay lại theo cách thông thường.
Vipassanābalameva dīpitaṃ maggaphalādhigamassa ajotitattā.
Only the power of vipassanā is indicated, as the attainment of path and fruition is not illuminated.
Chỉ có năng lực của vipassanā được làm sáng tỏ vì sự chứng đắc đạo và quả chưa được làm sáng tỏ.
245. Catunnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena vividhadassananti kiccavasena nānādassanaṃ hotīti vuttaṃ, ‘‘dassananti paṭhamamaggassetaṃ adhivacana’’nti.
245. That there is varied seeing in the sense of function, such as discerning the Four Noble Truths through full understanding, etc., means that there is varied seeing in the sense of function, it is stated, “seeing is a designation for the first path.”
245. Sự thấy đa dạng do sự liễu tri, thắng tri v.v... đối với bốn Thánh đế được gọi là sự thấy khác nhau về mặt phận sự, câu “sự thấy là danh xưng của đạo đầu tiên” đã được nói.
Tayidaṃ uparimaggesu bhāvanāpariyāyassa niruḷhattā paṭhamamaggassa paṭhamaṃ nibbānadassanato.
This is because the term ‘development’ has become established for the higher paths, and the first path is the first to see Nibbāna.
Điều này là do thuật ngữ tu tập đã trở nên phổ biến trong các đạo cao hơn, và do đạo đầu tiên thấy Niết-bàn lần đầu tiên.
Tenāha ‘‘paṭhamamaggo hī’’tiādi.
Therefore, it is said “for the first path,” and so on.
Do đó, ngài nói “Vì đạo đầu tiên” v.v...
Koci yathāvuttaṃ aviparītaṃ atthaṃ ajānanto ñāṇadassanaṃ nāma ārammaṇakaraṇassa vasena atippasaṅgaṃ āsaṅkeyyāti taṃ nivattetuṃ ‘‘gotrabhū panā’’tiādi vuttaṃ.
Lest someone, not knowing the truly stated meaning as it is, should suspect an overextension by way of making gnosis-seeing an object, it is said “but gotrabhū” and so on, to prevent that.
Có người không biết ý nghĩa đúng như đã nói, không sai lệch, có thể lo ngại về sự thái quá của tri kiến về phương diện nắm bắt đối tượng, để ngăn chặn điều đó, câu “Còn gotrabhū” v.v... đã được nói.
Na dassananti vuccatīti ettha rājadassanaṃ udāharanti.
It is not called seeing—here, seeing a king is given as an example.
Không được gọi là sự thấy, ở đây họ dẫn ví dụ về việc yết kiến đức vua.
Cattāropi maggā dassanameva yathāvuttenatthena, bhāvanāpariyāyo pana upari tiṇṇaṃ maggānaṃ paṭhamamaggaupāyassa bhāvanākārena pavattanato.
All four paths are seeing in the sense stated, but the term ‘development’ applies to the upper three paths because they proceed by way of developing the means of the first path.
Cả bốn đạo đều là sự thấy theo ý nghĩa đã nói, còn thuật ngữ tu tập là do sự vận hành của ba đạo cao hơn theo cách tu tập của phương pháp đạo đầu tiên.
Dassanaṃ visuddhi etthāti dassanavisuddhikaṃ, nibbānaṃ.
That in which seeing is purity is seeing-purity, which is Nibbāna.
Sự thanh tịnh của sự thấy ở đây là dassanavisuddhikaṃ, tức Niết-bàn.
Phassāyatanaṃ kammaṭṭhānaṃ assa atthīti phassāyatanakammaṭṭhāniko.
One who has contact-bases as a meditation object is one whose meditation object is contact-bases.
Người có sáu xứ xúc làm đề mục thiền của mình là phassāyatanakammaṭṭhāniko.
Esa nayo sesesupi padesu.
This method applies to the remaining terms as well.
Phương pháp này cũng áp dụng cho các phần còn lại.
Adhigatamaggameva kathesīti yena mukhena vipassanābhinivesaṃ akāsi, tamevassa mukhaṃ kathesi.
He taught only the path he had attained means he taught only the approach through which he had engaged in vipassanā.
Chỉ nói về đạo đã chứng đắc là vị ấy đã nói về chính phương pháp mà mình đã chuyên tâm tu tập vipassanā.
Ayaṃ panāti kammaṭṭhānaṃ pucchanto bhikkhu.
But this one is the bhikkhu asking about the meditation object.
Còn vị này là vị tỳ khưu đang hỏi về đề mục thiền.
Imesanti phassāyatanakammaṭṭhānikapañcakkhandhakammaṭṭhānikānaṃ vacanaṃ.
These refers to the statement of those whose meditation object is contact-bases and those whose meditation object is the five aggregates.
Của những người này là lời nói của người có đề mục thiền sáu xứ xúc và người có đề mục thiền năm uẩn.
‘‘Aññamaññaṃ na sametī’’ti vatvā tamevatthaṃ pākaṭaṃ karoti ‘‘paṭhamenā’’tiādinā.
Having said “they do not agree with each other,” he clarifies that very meaning with “by the first,” and so on.
Sau khi nói “không tương hợp với nhau”, ngài làm rõ ý nghĩa đó bằng câu “với người thứ nhất” v.v...
Pañcakkhandhavimuttassa saṅkhārassa abhāvā ‘‘nippadesesū’’ti vuttaṃ.
Without parts is stated because there is no formation free from the five aggregates.
Do không có hành nào thoát khỏi năm uẩn, câu “trong các hành không có phần dư” đã được nói.
Tathevāti yatheva phassāyatanakammaṭṭhānikaṃ, tatheva taṃ pañcakkhandhakammaṭṭhānikaṃ pucchitvā.
Just as means just as he asked about one whose meditation object is contact-bases, so too he asked about one whose meditation object is the five aggregates.
Cũng như vậy là sau khi hỏi người có đề mục thiền năm uẩn giống như đã hỏi người có đề mục thiền sáu xứ xúc.
Samappavattā dhātuyoti rasādayo sarīradhātuyo samappavattā, na visamākārasaṇṭhitā ahesuṃ.
"The elements are well-functioning" refers to the bodily elements like tastes, which were well-functioning, not unevenly constituted.
Samappavattā dhātuyo (các giới vận hành đều đặn) nghĩa là các yếu tố thân thể như tinh chất (rasādayo) vận hành đều đặn, không có hình thái bất thường.
Tenāha ‘‘kallasarīraṃ balappatta’’nti.
Therefore, it is said, "a healthy body, attained strength."
Vì vậy, nói ‘‘thân thể khỏe mạnh, đạt được sức lực’’.
‘‘Atītā saṅkhārā’’tiādi vipassanābhinivesavasena vuttaṃ.
"Past formations," and so on, are spoken with reference to the immersion in insight (vipassanābhinivesa).
‘‘Các hành đã qua’’ v.v... được nói đến theo cách chuyên tâm vào tuệ quán (vipassanā).
Sammasanaṃ sabbatthakameva icchitabbaṃ.
Comprehension (sammasana) is to be desired in all contexts.
Sự quán xét (sammasana) nên được mong muốn ở khắp mọi nơi.
Cāribhūminti gocaraṭṭhānaṃ.
Cāribhūmi means a resort.
Cāribhūmi (cảnh giới hoạt động) là nơi hành xứ (gocaraṭṭhāna).
Kārakabhāvanti bhāvanānuyuñjanabhāvaṃ.
Kārakabhāva means the state of being engaged in development.
Kārakabhāva (trạng thái hành động) là trạng thái siêng năng tu tập (bhāvanā).
Paṇḍurogapurisoti paṇḍurogī puriso.
Paṇḍurogapuriso means a person suffering from jaundice.
Paṇḍurogapuriso (người đàn ông bị bệnh vàng da) là người bị bệnh vàng da.
Ariṭṭhanti suttaṃ.
Ariṭṭha means a thread.
Ariṭṭha (cây xoan) là sợi chỉ/dây (suttaṃ).
Bhesajjaṃ katvāti bhesajjapayogaṃ katvā.
Bhesajjaṃ katvā means having applied medicine.
Bhesajjaṃ katvā (đã làm thuốc) nghĩa là đã thực hiện việc dùng thuốc.
Karissāmīti bhesajjaṃ karissāmi.
Karissāmi means "I will make medicine."
Karissāmīti (tôi sẽ làm) nghĩa là tôi sẽ làm thuốc.
Jhāmathuṇo viyāti daḍḍhathuṇo viya khārakajālanaddhattā taruṇamakulasantānasañchannattā.
"Like a burnt stump" means like a burnt stump, being covered by a network of ashes and overshadowed by a growth of young buds.
Jhāmathuṇo viyā (như đống rác cháy) nghĩa là như đống rác đã cháy, do bị bao phủ bởi mạng lưới chất kiềm và bị che phủ bởi các chồi non.
Dakkhiṇadvāragāmeti dakkhiṇadvārasamīpe gāme.
Dakkhiṇadvāragāme means in a village near the southern gate.
Dakkhiṇadvāragāme (tại ngôi làng cổng phía nam) là ngôi làng gần cổng phía nam.
Lohitakoti lohitavaṇṇo.
Lohitako means reddish.
Lohitako (màu đỏ) là có màu đỏ.
Ocirakajātoti jātaolambamānacirako viya.
Ocirakajāto means like a hanging shred of cloth.
Ocirakajāto (sinh ra như giẻ rách) là như một mảnh giẻ rách treo lủng lẳng.
Ādinnasipāṭikoti gahitaphalapotako.
Ādinnasipāṭiko means having taken a fruit-carrying basket.
Ādinnasipāṭiko (đã lấy một cành cây nhỏ) là đã lấy một cành cây có quả non.
Sandacchāyoti bahalacchāyo.
Sandacchāyo means dense shade.
Sandacchāyo (bóng râm dày đặc) là bóng râm rậm rạp.
Yasmā tassa rukkhassa sākhā aviraḷā ghanappattā aññamaññaṃ saṃsanditvā ṭhitā, tasmā chāyāpissa tādisīti vuttaṃ ‘‘sandacchāyo nāma saṃsanditvā ṭhitacchāyo’’ti, ghanacchāyoti attho.
Because the branches of that tree were not sparse, but had dense leaves standing closely intertwined, its shade was also like that, thus it is said, "Sandacchāyo means intertwined shade," meaning dense shade.
Bởi vì các cành của cây đó không thưa thớt, lá dày đặc, đứng xen kẽ nhau, nên bóng râm của nó cũng như vậy, vì thế nói ‘‘sandacchāyo nāma saṃsanditvā ṭhitacchāyo’’ (bóng râm dày đặc là bóng râm đứng xen kẽ nhau), nghĩa là bóng râm rậm rạp.
Tatthātiādi upamāsaṃsandanaṃ.
Tatthādi refers to the comparison (upamāsaṃsandana).
Tatthā (ở đó) v.v... là sự so sánh ví dụ.
Yena yenākārena adhimuttānanti chaphassāyatanādimukhena yena yena vipassanābhinivesena vipassantānaṃ nibbānañca adhimuttānaṃ.
"By whatever aspect they are devoted" means by whatever immersion in insight, such as the six sense-bases, those who are insight-practitioners are devoted to Nibbāna.
Yena yena ākārena adhimuttānaṃ (những người đã quyết tâm theo cách này cách kia) nghĩa là những người tuệ quán (vipassantānaṃ) và đã quyết tâm đạt Niết Bàn (nibbānañca adhimuttānaṃ) theo cách chuyên tâm vào tuệ quán, qua sáu xứ (chaphassāyatanādimukhena) theo cách này cách kia.
Suṭṭhu visuddhaṃ pariññātisamayādisiddhiyā.
"Completely purified" means through the attainment of full understanding, correct knowledge, etc.
Suṭṭhu visuddhaṃ (hoàn toàn thanh tịnh) bởi sự thành tựu của sự hiểu biết đầy đủ (pariññā) và thời gian (samaya) v.v...
Tena tenevākārenāti attanādhimuttākārena.
"By that same aspect" means by the aspect to which one is devoted.
Tena tenevākārenā (theo chính cách đó) nghĩa là theo cách mà tự mình đã quyết tâm.
Idāni taṃ taṃ ākāraṃ upamāya saddhiṃ yojetvā dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi āraddhaṃ.
Now, to show how that aspect is joined with the simile, "just as" and so on, is begun.
Bây giờ, để trình bày cách kết hợp từng cách đó với ví dụ, ‘‘yathā hī’’ (như là) v.v... được bắt đầu.
Taṃ suviññeyyameva.
That is very easily understood.
Điều đó rất dễ hiểu.
Idanti nagaropamaṃ.
This refers to the simile of the city.
Idaṃ (cái này) là ví dụ về thành phố.
Taṃ sallakkhitanti kiṃsukopamadīpitaṃ atthajātaṃ sace sallakkhitaṃ.
"That noted" means if that collection of meanings revealed by the simile of the kimsuka flower is noted.
Taṃ sallakkhitaṃ (điều đó được nhận biết) nghĩa là nếu sự vật được minh họa bằng ví dụ cây kiṃsuka được nhận biết.
Assa bhikkhuno.
Belongs to the bhikkhu.
Assa (của vị ấy) là của vị tỳ khưu.
Dhammadesanatthanti yathāsallakkhitassa atthassa vasena laddhavisesassa upabrūhanāya.
"For the purpose of teaching the Dhamma" means for the development of the special quality attained through the meaning noted.
Dhammadesanatthaṃ (vì mục đích thuyết pháp) là để phát triển sự vật đã được nhận biết theo cách đã đạt được sự đặc biệt.
Tassevatthassāti tassa dassanavisuddhisaṅkhātassa atthassa.
"Of that same meaning" refers to the meaning called purity of vision.
Tassevatthassā (của chính sự vật đó) là của sự vật được gọi là sự thanh tịnh của cái thấy.
Corāsaṅkā na honti majjhimadesarajjassa pasannabhāvato.
"There are no fears of thieves" due to the serene nature of the king of the middle country.
Corāsaṅkā na honti (không có sự nghi ngờ về trộm cắp) do sự hoan hỷ của vị vua xứ Trung Bộ.
Tipurisubbedhānīti ubbedhena tipurisappamāṇāni nānābhittivicittāni thambhānaṃ upari vividhamālākammādivicittadhanurākāralakkhitāni manoramāni.
"Arches three men high" refers to lovely arches that are three men high, adorned with various wall paintings, embellished with diverse garlands and intricate arch-like decorations above the pillars.
Tipurisubbedhānī (có chiều cao ba người) nghĩa là có chiều cao bằng ba người, được trang trí bằng nhiều bức tường khác nhau, được trang trí bằng các loại vòng hoa và hình cung đa dạng trên các cột, rất đẹp mắt.
Tenāha ‘‘nagarassa alaṅkārattha’’nti.
Therefore, it is said, "for the adornment of the city."
Vì vậy, nói ‘‘nagarassa alaṅkāratthaṃ’’ (vì mục đích trang trí thành phố).
Nagaradvārassa thirabhāvāpādanavasena ṭhapetabbattā vuttaṃ ‘‘coranivāraṇatthānipi hontiyevā’’ti.
It is said, "they also serve to prevent thieves," because they must be placed to ensure the stability of the city gate.
Vì chúng phải được đặt để tạo sự vững chắc cho cổng thành, nên nói ‘‘coranivāraṇatthānipi hontiyevā’’ (chúng cũng có thể dùng để ngăn chặn trộm cướp).
Piṭṭhasaṅghātassāti dvārabāhassa.
"Of the back gate" refers to the outer gate.
Piṭṭhasaṅghātassā (của chốt cửa) là của cánh cửa.
‘‘Ime āvāsikā, ime āgantukā, tatthāpi ca imehi nagarassa nagarasāmikassa ca attho.
"These are residents, these are visitors, and among them, these are beneficial to the city and the lord of the city.
‘‘Những người này là cư dân, những người này là khách đến, và trong số đó, những người này có lợi cho thành phố và chủ thành phố.
Imesaṃ vasena anattho siyā’’ti jānanañāṇasaṅkhātena paṇḍiccena samannāgato.
By these, harm might arise," is endowed with wisdom, which is the knowledge of knowing.
Có thể có hại do những người này’’ – paṇḍiccena samannāgato (đầy trí tuệ) được gọi là trí tuệ biết rõ.
Aññātanivāraṇe paṭubhāvasaṅkhātena veyyattiyena samannāgato.
Endowed with skill, which is the ability to prevent the unknown.
Veyyattiyena samannāgato (đầy khôn khéo) được gọi là sự khéo léo trong việc ngăn chặn những điều không biết.
Ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāyāti tasmiṃ tasmiṃ atthakicce taṅkhaṇuppajjanakapaṭibhānasaṅkhātāya.
"Called spontaneous wisdom" refers to the instantaneous insight arising in each matter of duty.
Ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāyā (được gọi là trí tuệ phát sinh tại chỗ) là trí tuệ ứng biến phát sinh ngay lập tức trong từng công việc cụ thể.
Sīsamassa chindāhīti sīsabhūtaṃ uttamaṅgaṭṭhāniyaṃ tattha tassa rājakiccaṃ chindāti attho.
"Cut off his head" means cut off his royal duty there, which is like the head, the topmost part.
Sīsamassa chindāhī (hãy chặt đầu người đó) nghĩa là hãy cắt bỏ công việc hoàng gia của người đó, là phần đầu, là vị trí cao nhất.
Aññathā tassa pākatike atthe gayhamāne pāṇātipāto āṇatto nāma siyā.
Otherwise, if the literal meaning were taken, it would be an order to kill a living being.
Nếu không, nếu được hiểu theo nghĩa đen thông thường, thì đó sẽ là một lệnh giết hại sinh mạng.
Na hi cakkavattirājā tādisaṃ āṇāpeti, aññesampi tato nivārakattā.
Indeed, a universal monarch does not give such an order, since he prevents others from doing so as well.
Vị vua Chuyển Luân Thánh Vương không ra lệnh như vậy, vì ngài cũng là người ngăn chặn những người khác.
Atha vā chindāhīti mama āṇāya assa sīsaṃ chindanto viya attānaṃ dassehi, evaṃ so tatthovādapaṭikarattapatto odameyyāti, tathā ceva upari paṭipatti āgatā.
Alternatively, "cut off" means show yourself as if cutting off his head by my command, so that he may be chastised and submit to the advice there; and indeed, the practice (paṭipatti) came later.
Hoặc chindāhī (hãy chặt) nghĩa là hãy thể hiện mình như thể đang chặt đầu người đó theo lệnh của ta, như vậy người đó sẽ trở nên khiêm tốn do nhận được lời khuyên và sự trừng phạt ở đó, và thực hành đã được thực hiện như vậy ở phần trên.
Tatthāti etasmiṃ paccantimanagare.
There, in that border city.
Tatthā (ở đó) là tại thành phố biên giới này.
Tassevāti sakkāyasaṅkhātassa nagarassa ‘‘dvārānī’’ti vuttānīti ānetvā sambandho.
"Of that same" refers to the city called sakkāya, connected by bringing in what is called "gates."
Tassevā (của chính cái đó) là liên kết bằng cách đưa vào rằng ‘‘các cánh cửa’’ được nói đến là của thành phố được gọi là sắc thân (sakkāya).
‘‘Sīghaṃ dūtayuga’’nti vuttāti yojanā.
The phrase is connected with "quickly a pair of messengers."
Liên kết bằng cách nói ‘‘cặp sứ giả nhanh chóng’’.
Hadayavatthurūpassa majjhe siṅghāṭakabhāvena gahitattā ‘‘hadayavatthussa nissayabhūtānaṃ mahābhūtāna’’nti vuttaṃ.
"Of the great elements that are the basis of the heart-object" is said because it is taken as the corner-like part in the middle of the heart-object rūpa.
Do được hiểu là hình dạng ngã ba ở giữa vật chất trái tim (hadayavatthu), nên nói ‘‘hadayavatthussa nissayabhūtānaṃ mahābhūtānaṃ’’ (của các đại yếu tố làm nền tảng cho vật chất trái tim).
Yadi evaṃ vatthurūpameva gahetabbaṃ, tadevettha aggahetvā kasmā mahābhūtaggahaṇanti āha ‘‘vatthurūpassa hī’’tiādi.
If so, only the heart-object rūpa should be taken; why then is the term "great elements" used without taking that alone? He says, "for the heart-object rūpa" and so on.
Nếu vậy, chỉ nên lấy vật chất trái tim, tại sao lại lấy các đại yếu tố mà không lấy vật chất trái tim ở đây? Vì vậy, nói ‘‘vatthurūpassa hī’’ (vì vật chất trái tim) v.v...
Yādisoti sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena yādiso eva pubbe āgatavipassanāmaggo.
"Of what kind" refers to the path of insight that arose previously, of what kind it was in terms of right view and so on.
Yādiso (như thế nào) là con đường tuệ quán (vipassanāmagga) đã được nói đến trước đây, tùy theo chánh kiến (sammādiṭṭhi) v.v...
‘‘Ayampi aṭṭhaṅgasamannāgatattā tādiso evā’’ti vatvā ariyamaggo ‘‘yathāgatamaggo’’ti vutto.
Having said, "This also, being endowed with eight factors, is of that same kind," the Noble Eightfold Path is called "the path that has come."
Nói ‘‘ayampi aṭṭhaṅgasamannāgatattā tādiso evā’’ (cái này cũng như vậy do có tám chi), con đường Thánh (ariyamagga) được gọi là ‘‘yathāgatamaggo’’ (con đường đã đến).
Idaṃ tāvetthāti ettha etasmiṃ sutte dhammadesanatthaṃ ābhatāya yathāvuttaupamāya idaṃ saṃsandanaṃ.
"This is indeed the case here" means this is the comparison in this Sutta for the simile presented for the purpose of teaching the Dhamma as described.
Idaṃ tāvetthā (cái này ở đây) là sự so sánh này với ví dụ đã được đưa ra để thuyết pháp trong kinh này.
Idaṃ saṃsandananti idāni vakkhamānaṃ upamāya saṃsandanaṃ.
"This comparison" means the comparison with the simile that will now be explained.
Idaṃ saṃsandanaṃ (sự so sánh này) là sự so sánh với ví dụ sẽ được nói đến bây giờ.
Nagarasāmiupamā pañcakkhandhavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatā.
The simile of the city owner is presented to illustrate an Arahant who has attained purity of vision regarding the five aggregates.
Nagarasāmiupamā (ví dụ về chủ thành phố) được đưa ra để trình bày một vị A-la-hán (khīṇāsava) đã đạt được sự thanh tịnh của cái thấy theo năm uẩn (pañcakkhandha).
Siṅghāṭakūpamā catumahābhūtavasena dassanavisuddhipattaṃ khīṇāsavaṃ dassetuṃ ābhatāti yojanā.
The simile of the crossroads (siṅghāṭaka) is presented to illustrate an Arahant who has attained purity of vision regarding the four great elements—this is the connection.
Ví dụ về ngã ba được đưa ra để trình bày một vị A-la-hán đã đạt được sự thanh tịnh của cái thấy theo bốn đại yếu tố (catumahābhūta), là sự liên kết.
‘‘Catusaccameva kathita’’nti vatvā tāni saccāni niddhāretvā dassetuṃ ‘‘sakalenapi hī’’tiādi vuttaṃ.
Having said, "only the four Noble Truths are taught," "by the entire" and so on, is said to determine and show these truths.
Nói ‘‘Catusaccameva kathitaṃ’’ (chỉ nói về bốn sự thật), để xác định và trình bày các sự thật đó, ‘‘sakalenapi hī’’ (bằng tất cả) v.v... được nói đến.
Idha nagarasambhāro chadvārādayo.
Here, the city's provisions are the six gates and so on.
Ở đây, các thành phần của thành phố là sáu cánh cửa v.v...
Tena hi chaphassāyatanādayo upamitā.
By them, the six sense-bases and so on are likened.
Với chúng, sáu xứ (chaphassāyatana) v.v... được ví von.
Te pana dukkhasaccapariyāpannāti vuttaṃ ‘‘nagarasambhārena dukkhasaccameva kathita’’nti.
These, however, fall within the suffering truth, thus it is said, "by the city's provisions, only the suffering truth is taught."
Những điều đó thuộc về khổ đế (dukkhasacca), vì vậy nói ‘‘nagarasambhārena dukkhasaccameva kathitaṃ’’ (bằng các thành phần của thành phố, chỉ nói về khổ đế).
Chandoti taṇhāchando.
Chando means craving-desire.
Chando (ý muốn) là tham ái (taṇhāchando).
Tenāha – ‘‘dubbalataṇhā so rañjetuṃ na sakkotī’’ti.
Therefore, it is said, "that weak craving cannot color it."
Vì vậy, nói – ‘‘tham ái yếu ớt không thể làm cho say đắm’’.
Pubbuppattikā ekasmiṃ ārammaṇe paṭhamaṃ uppannā.
Pubbuppattikā means arisen for the first time in a single object.
Pubbuppattikā (phát sinh trước) là phát sinh lần đầu tiên trên một đối tượng.
Sā hi anāsevanattā mandā.
Indeed, being not repeatedly cultivated, it is weak.
Nó yếu ớt vì chưa được thực hành.
Soti chando.
So refers to craving.
So (cái đó) là ý muốn (chando).
Rañjetuṃ na sakkoti laddhāsevanattā.
"Cannot color it" because it is not repeatedly cultivated.
Rañjetuṃ na sakkoti (không thể làm cho say đắm) do đã được thực hành.
Doso nāma cittadūsanattā.
Doso means defilement of mind.
Doso nāma (tên là sân hận) do làm ô nhiễm tâm.
Tānīti daṇḍādānādīni.
Tāni refers to taking sticks and so on.
Tānī (những cái đó) là việc cầm gậy v.v...
Tammūlakāti lobhamūlakā tāva māyāsāṭheyyamānātimānadiṭṭhicāpalādayo, dosamūlakā upanāhamakkhapalāsaissāmacchariyathambhasārambhādayo, mohamūlakā ahirika-anottappa-thinamiddhavicikicchuddhacca-viparītamanasikārādayo, saṃkilesadhammā gahitāva honti taṃmūlakattā.
Tammūlakā refers to defilements that are rooted in greed, such as deceit, guile, conceit, arrogance, wrong views, restlessness; defilements rooted in aversion, such as resentment, contempt, rivalry, envy, stinginess, obstinacy, presumption; defilements rooted in delusion, such as lack of shame, lack of moral dread, sloth and torpor, doubt, restlessness, perverted attention—these defilements are indeed taken as rooted in those.
Tammūlakā (có gốc rễ từ đó) nghĩa là các pháp ô nhiễm như lừa dối, xảo quyệt, kiêu mạn, ngã mạn, tà kiến, xao động v.v... có gốc rễ từ tham; oán hận, che giấu, bất mãn, ganh tỵ, keo kiệt, cứng đầu, tranh chấp v.v... có gốc rễ từ sân; vô tàm, vô quý, hôn trầm, thụy miên, hoài nghi, trạo cử, tác ý sai lầm v.v... có gốc rễ từ si, đều được hiểu là các pháp ô nhiễm vì có gốc rễ từ chúng.
Yasmā pana sabbepi saṃkilesadhammā dvādasākusalacittuppādapariyāpannā eva, tasmā tesampettha gahitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘chando rāgoti vā’’ti vuttaṃ.
Since all defiling phenomena are indeed included within the twelve unwholesome consciousness-arisings, in order to show that these too are understood here, it is said: "desire, or lust."
Tuy nhiên, vì tất cả các pháp ô nhiễm đều nằm trong mười hai tâm bất thiện, do đó để chỉ ra rằng chúng cũng được bao gồm ở đây, Ngài nói: “chando rāgoti vā” (hoặc dục là tham ái).
Bhāyitabbaṭṭhena sabhayo.
Sabhayo (fearful) in the sense of being frightful.
Với ý nghĩa đáng sợ, nên gọi là sabhayo (có sự sợ hãi).
Bheravaṭṭhena sappaṭibhayo.
Sappaṭibhayo (terrifying) in the sense of being terrible.
Với ý nghĩa đáng kinh hãi, nên gọi là sappaṭibhayo (có sự kinh hãi).
Kusalapakkhassa vikkhambhanaṭṭhena sakaṇṭako.
Sakaṇṭako (thorny) in the sense of obstructing the wholesome side.
Với ý nghĩa cản trở phe thiện, nên gọi là sakaṇṭako (có chông gai).
Kusalaanavajjadhammehi duravagāhaṭṭhena sagahano.
Sagahano (dense/impenetrable) in the sense of being difficult to penetrate by wholesome and blameless phenomena.
Với ý nghĩa khó thâm nhập đối với các pháp thiện và vô tội, nên gọi là sagahano (có rừng rậm).
Bhavasampattibhavanibbānānaṃ appadānabhāvato ummaggo.
Ummaggo (wrong path) due to not leading to the attainments of existence and Nibbāna.
Do không dẫn đến sự thành tựu sinh hữu và Nibbāna, nên gọi là ummaggo (con đường sai lạc).
Duggatigāmimaggattā kummaggo.
Kummaggo (bad path) due to being a path leading to woeful states.
Do là con đường dẫn đến khổ cảnh, nên gọi là kummaggo (con đường xấu).
Iriyanāti vattanā paṭipajjanā.
Iriyanā means activity, practice.
Iriyanā (sự đi đứng) có nghĩa là sự vận hành, sự thực hành.
Duggatigāmitāya kileso eva kilesamaggo.
A defilement itself is the kilesamaggo (path of defilements) because it leads to woeful states.
Do dẫn đến khổ cảnh, nên phiền não chính là con đường phiền não (kilesamaggo).
Na sakkā sampattibhavaṃ gantuṃ kuto nibbānagamananti adhippāyo.
The meaning is: "It is not possible to go to an existence of prosperity," let alone going to Nibbāna.
Ý nghĩa là không thể đi đến sự thành tựu sinh hữu, huống chi là đi đến Nibbāna.
Asubhāvajjanādīhīti ādi-saddena aniccamanasikārādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo.
By " Asubhāvajjanādīhi" (by contemplating foulness, etc.), the term " ādi" (etc.) should be understood to include contemplation of impermanence, etc.
Asubhāvajjanādīhi (Với sự quán bất tịnh, v.v.) – bằng từ ādi (v.v.) cũng cần phải hiểu là bao gồm sự tác ý vô thường, v.v.
Cittaṃ nivattati sarāgacittaṃ na uppajjati paṭipakkhamanasikārena vinoditattā.
The mind nivattati (turns away), meaning the mind with lust does not arise, as it has been eliminated by the counter-meditation.
Cittaṃ nivattati (tâm quay lại) nghĩa là tâm tham ái không khởi lên, vì đã được loại bỏ bằng sự tác ý đối nghịch.
Majjhattārammaṇeti aññāṇupekkhaṭṭhāniye ārammaṇe.
Majjhattārammaṇe (on a neutral object) means an object that is a basis for ignorant equanimity.
Majjhattārammaṇe (trong đối tượng trung tính) nghĩa là trong đối tượng ở vị trí của sự xả vô minh.
Uddesa…pe… āvajjantassāti uddisāpanavasena uddesaṃ, paripucchāpanavasena paripucchaṃ, garūnaṃ santike vasanavasena garuvāsaṃ āvajjantassa.
Uddesa…pe… āvajjantassā (for one who contemplates instructions, etc.) means for one who contemplates instructions in the manner of having them given, questions in the manner of having them asked, and residing with teachers in the manner of residing with teachers.
Uddesa…pe… āvajjantassā (đối với người tác ý sự trình bày, v.v.) nghĩa là đối với người tác ý sự trình bày theo cách trình bày, sự vấn đáp theo cách vấn đáp, sự ở gần các bậc thầy theo cách ở gần các bậc thầy.
Cittanti gambhīrañāṇacariya-paccavekkhaṇa-paññavanta-puggalasevanavasena tadadhimuttisiddhiyā aññāṇacittaṃ nivattati.
The cittaṃ (mind), meaning the mind of ignorance, turns away, by serving individuals endowed with profound wisdom, who practice recollection, and who are wise, thus succeeding in having such inclination.
Cittaṃ (tâm) nghĩa là tâm vô minh quay lại, do thành tựu sự thiên về đó bằng cách phục vụ những người có trí tuệ, quán xét hành vi trí tuệ sâu sắc.
Sudujitanti nibbisevanabhāvakaraṇena jitaṃ.
Sudujitaṃ (well-conquered) means conquered by making it non-indulgent.
Sudujitaṃ (được chiến thắng rất khó khăn) nghĩa là được chiến thắng bằng cách không phục vụ.
Sutajjitanti suṭṭhu dūrakaraṇena jitaṃ, tathābhūtañca tajjitaṃ nāma hotīti tathā vuttaṃ.
Sutajjitaṃ (well-intimidated) means conquered by making it very distant, and such a thing is called intimidated, therefore it is said thus.
Sutajjitaṃ (được khiển trách khéo) nghĩa là được chiến thắng bằng cách loại trừ triệt để; và điều như vậy được gọi là khiển trách, nên được nói như vậy.
Gocarajjhattanti ajjhattabhūto gocaro.
Gocarajjhatta means an inner domain.
Gocarajjhattaṃ (phạm vi nội tại) nghĩa là phạm vi đã trở thành nội tại.
Kammaṭṭhānārammaṇañhi bahiddhārūpādiārammaṇavidhuratāya ajjhattanti vuccati.
Indeed, a meditation object is called internal because it is devoid of external objects like forms, etc.
Thật vậy, đối tượng thiền định được gọi là nội tại vì nó không có các đối tượng bên ngoài như sắc, v.v.
Samatho anurakkhaṇaṃ etassāti samathānurakkhaṇaṃ. Yathā indriyasaṃvarasīlaṃ samathānurakkhaṇaṃ hoti, tathā kathitanti attho.
That which has tranquillity as its protection is samathānurakkhaṇaṃ (protection of tranquillity). The meaning is that just as the sense-restraint morality is the protection of tranquillity, so it is stated.
Sự an tịnh là sự bảo vệ của điều này, do đó là samathānurakkhaṇaṃ (sự bảo vệ an tịnh). Nghĩa là, giới luật chế ngự các căn được nói là sự bảo vệ an tịnh.
Yathā hi indriyasaṃvarasīlaṃ samathassa paccayo, evaṃ samathopi tassa paccayoti.
For just as the sense-restraint morality is a condition for tranquillity, so too tranquillity is a condition for it.
Vì giới luật chế ngự các căn là nhân duyên của sự an tịnh, nên sự an tịnh cũng là nhân duyên của nó.
Vādiyamānāya vīṇāya.
By the vādiyamānāya (being played) lute.
Vādiyamānāya (đang được gảy) nghĩa là đàn tỳ bà.
Cittaṃ rañjetīti rajjanena.
It delights the mind by delighting.
Tâm làm cho vui thích, do đó là sự vui thích.
Avissajjanīyatāya cittaṃ bandhatīti bandhanīyo.
Bandhanīyo (binding) means it binds the mind by its inability to be released.
Vì không thể buông bỏ, tâm bị ràng buộc, do đó là bandhanīyo (sự ràng buộc).
Veṭṭhaketi tantīnaṃ āsajjanaveṭṭhake.
Veṭṭhake (pegs) means the pegs for stretching the strings.
Veṭṭhake (ở các chốt lên dây) nghĩa là ở các chốt lên dây của dây đàn.
Koṇanti kavaṇato vīṇāya saddakaraṇato koṇanti laddhanāmaṃ dārudaṇḍaṃ siṅgādīsu yena kenaci kataṃ ghaṭikaṃ.
Koṇa (plectrum) means the wooden stick or the ghaṭika made of horn, etc., which is called koṇa because it produces sound from the lute.
Koṇaṃ (cần gảy) là một cây gậy gỗ được đặt tên là koṇa vì nó tạo ra âm thanh từ đàn tỳ bà, được làm từ sừng, v.v., hoặc bất cứ thứ gì khác.
Tenāha ‘‘caturassaṃ sāradaṇḍaka’’nti.
Therefore, he said, " caturassaṃ sāradaṇḍakaṃ" (a four-sided wooden stick).
Do đó nói: ‘‘cây gậy gỗ vuông’’.
Asatī kirāyanti pāḷiyaṃ liṅgavipallāsena vuttanti yathāliṅgameva vadanto ‘‘asā’’ti āha.
Asatī kirāyaṃ (this is indeed unchaste) is stated in the Pali with a gender change, so he says " asā" (unchaste woman) to match the gender.
Asatī kirāyaṃ (thật vậy, người phụ nữ này là kẻ xấu) – vì được nói trong Pāḷi với sự thay đổi giống, nên để nói đúng giống, đã nói ‘‘asā’’ (kẻ xấu).
‘‘Asatīti lāmakādhivacana’’nti vatvā tattha payogaṃ dassetuṃ ‘‘asā lokitthiyo nāmā’’ti vuttaṃ, loke itthiyo nāma asatiyoti attho, tattha kāraṇamāha ‘‘velā tāsaṃ na vijjatī’’ti.
Having said " asatīti lāmakādhivacanaṃ" (asatī means a term for what is bad), to show its usage there, it is said " asā lokitthiyo nāmā" (women in the world are indeed unchaste), the meaning is that women in the world are unchaste; thereupon he states the reason: " velā tāsaṃ na vijjatī" (there is no boundary for them).
Sau khi nói ‘‘asā (kẻ xấu) là từ chỉ sự thấp kém’’, để chỉ ra cách dùng ở đó, đã nói ‘‘asā lokitthiyo nāmā’’ (những người phụ nữ trên đời này là kẻ xấu), nghĩa là những người phụ nữ trên đời này là kẻ xấu; ở đó nói lý do: ‘‘velā tāsaṃ na vijjatī’’ (họ không có giới hạn).
Pakatiyā loke jeṭṭhabhātā kaniṭṭhabhātā mātulotiādikā velā mariyādā tāsaṃ na vijjati.
Naturally, in the world, the velā (boundary) or limit for elder brother, younger brother, maternal uncle, etc., tāsaṃ na vijjati (does not exist for them).
Thông thường, trên đời, velā (giới hạn) như anh trai, em trai, cậu, v.v., tāsaṃ na vijjati (không tồn tại đối với họ).
Sārattā ca pagabbā ca sabbesampi sambhogavasena viniyogaṃ gacchanti.
Sārattā ca pagabbā ca (being infatuated and bold), they all get used for sexual intercourse.
Sārattā ca pagabbā ca (vì họ bị tham đắm và ngạo mạn), họ đi đến sự sử dụng chung với tất cả mọi người.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Sikhī sabbaghaso yathā.
Sikhī sabbaghaso yathā (like fire that consumes all).
Sikhī sabbaghaso yathā (như lửa thiêu đốt tất cả).
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Do đó nói –
Nirayādito aññasmimpi gati-saddo vattati.
The word gati (destination/course) also applies to other things besides hell, etc.
Từ gati (cõi đi) cũng được dùng cho những nơi khác ngoài địa ngục, v.v.
Tato visesanatthaṃ ‘‘gatigatī’’ti vuttaṃ ‘‘dukkhadukkhaṃ, rūparūpa’’nti ca yathā, gatisaññitaṃ pavattiṭṭhānanti attho.
Therefore, to specify, "gatigatī" (destination of destination) is said, just as "dukkha-dukkhaṃ, rūpa-rūpaṃ" (suffering of suffering, form of form); the meaning is a place of occurrence called gati.
Để phân biệt, đã nói ‘‘gatigatī’’ (cõi đi của cõi đi) giống như ‘‘đau khổ của đau khổ, sắc của sắc’’, nghĩa là nơi diễn tiến được gọi là cõi đi.
Tenāha – ‘‘etthantare saṃsarati vattatī’’ti.
Therefore, he said, " etthantare saṃsarati vattatī" (in this interval, one wanders, one exists).
Do đó nói: ‘‘saṃsarati vattatī etthantare’’ (luân hồi, diễn tiến trong khoảng này).
Sañjāyanapadeso eva gatīti sañjātigati.
Sañjātigati (birth-destination) means gati as the place of arising itself.
Nơi sinh ra chính là cõi đi, do đó là sañjātigati (cõi đi của sự sinh ra).
Taṃ pana gatiṃ sattānaṃ saṃvegavatthubhūtassa paccakkhassa gabbhāsayassa vasena dassetuṃ ‘‘ayamassa kāyo’’tiādi vuttaṃ.
And to show that destination by means of the visible womb, which is a cause of spiritual urgency for beings, it is said, " ayamassa kāyo" (this is his body), etc.
Để chỉ ra cõi đi đó dựa trên tử cung hiện tiền, vốn là đối tượng gây xúc động cho chúng sinh, đã nói ‘‘ayamassa kāyo’’ (đây là thân của vị ấy), v.v.
Rūpadhammassa salakkhaṇaṃ gati niṭṭhā, tato paraṃ aññaṃ kiñci natthīti salakkhaṇagati.
The inherent characteristic of a material phenomenon is its cessation, beyond that there is nothing else, thus salakkhaṇagati (destination of inherent characteristic).
Cõi đi kết thúc của sắc pháp là bản chất riêng của nó, không có gì khác ngoài điều đó, do đó là salakkhaṇagati (cõi đi của bản chất riêng).
Abhāvo accantābhāvo.
Abhāvo means absolute non-existence.
Abhāvo (sự không hiện hữu) là sự không hiện hữu tuyệt đối.
Santānavicchedo vibhavagati taṃniṭṭhānabhāvā.
The cessation of the continuum is vibhavagati (destination of dissolution) because it is the state of that cessation.
Sự gián đoạn dòng chảy là vibhavagati (cõi đi của sự hủy diệt) vì nó kết thúc ở đó.
Bhedoti khaṇanirodho, idhāpi taṃniṭṭhānatāyeva pariyāyo.
Bhedo (breaking up) means momentary cessation; here too it is a synonym for that cessation.
Bhedo (sự tan rã) là sự diệt từng sát-na; ở đây cũng là một từ đồng nghĩa vì nó kết thúc ở đó.
Yāva bhavaggāti yāva sabbabhavaggā.
Yāva bhavaggā (up to the highest existence) means up to all the highest existences.
Yāva bhavaggā (cho đến đỉnh hữu) nghĩa là cho đến đỉnh của tất cả các hữu.
Salakkhaṇavibhavagatibhedagatiyo ‘‘eseva nayo’’ti imināva pakāsitāti na gahitā.
The destinations of inherent characteristic, dissolution, and breaking up are not included because they are revealed by "this is the way."
Các cõi đi của bản chất riêng, của sự hủy diệt và của sự tan rã đã được làm sáng tỏ bằng chính câu ‘‘eseva nayo’’ (cũng theo cách này) nên không được đề cập lại.
Tassa khīṇāsavassa na hoti aggamaggena samucchinnattā.
Tassa khīṇāsavassa na hoti (it does not exist for that one whose defilements are destroyed) because they are eradicated by the noble path.
Tassa khīṇāsavassa na hoti (không tồn tại đối với vị lậu tận ấy) vì đã được đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo tối thượng.
Sīlaṃ kathitaṃ rūpādīsu chandādinivāraṇassa kathitattā.
Sīlaṃ kathitaṃ (morality is stated) because the restraint of desire, etc., towards forms, etc., is stated.
Sīlaṃ kathitaṃ (giới đã được nói) vì sự ngăn chặn tham ái, v.v., đối với sắc, v.v., đã được nói.
Majjhe samādhibhāvanā kathitā ‘‘ajjhattameva santiṭṭhati…pe… samādhiyatī’’ti jotitattā.
Majjhe samādhibhāvanā kathitā (the development of concentration is stated in the middle) because it is illuminated by "it settles internally…pe… it becomes concentrated."
Majjhe samādhibhāvanā kathitā (ở giữa sự tu tập định đã được nói) vì đã được làm sáng tỏ bằng ‘‘ajjhattameva santiṭṭhati…pe… samādhiyatī’’ (chỉ an trú nội tại…pe… được định tĩnh).
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ ‘‘yampissa…pe… na hotī’’ti vacanato.
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ (and Nibbāna is stated at the end) by the passage "yampissa…pe… na hotī" (and for him…pe… it does not exist).
Pariyosāne ca nibbānaṃ kathitaṃ (và ở phần cuối Niết Bàn đã được nói) theo câu ‘‘yampissa…pe… na hotī’’ (điều gì của vị ấy…pe… không tồn tại).
247. Vaṇasarīroti vaṇitasarīro.
Vaṇasarīro (body with a sore) means a wounded body.
247. Vaṇasarīro (thân có vết thương) nghĩa là thân bị thương.
Pakkattāti kuthitattā.
Pakkattā (because it is rotten) means because it is putrid.
Pakkattā (vì bị thối rữa) nghĩa là vì bị thối rữa.
Saradaṇḍesu sarasamaññāti kaṇḍa-saddo sarapariyāyoti āha – ‘‘saravananti kaṇḍavana’’nti.
Since sara is a name for reeds, the word kaṇḍa is a synonym for sara, so he says, " saravananti kaṇḍavana" (saravana means a bamboo forest).
Trong các cây sậy, từ kaṇḍa là từ đồng nghĩa với sara, do đó nói: ‘‘saravanaṃ (rừng sậy) nghĩa là kaṇḍavana (rừng sậy)’’.
Arugatto…pe… veditabbo guṇasarīrassa khaṇḍachiddasīlādīhi heṭṭhā majjhe uparibhāge ca bhedavisamacchinnavikāradosattā.
Arugatto…pe… veditabbo (he should be understood as having a wounded body, etc.) due to the defects of the quality body being fragmented, punctured, unevenly cut, and deformed in the lower, middle, and upper parts by moral precepts.
Arugatto…pe… veditabbo (thân có vết thương…pe… cần phải hiểu) là do thân có công đức bị lỗi lầm về sự phân chia, không đều, bị cắt xén, biến dạng ở phần dưới, giữa và trên do các giới bị sứt mẻ, thủng, v.v.
Ettha kusā ‘‘kaṇṭakā’’ti adhippetā kaṇṭakasadisattā, kusatiṇānaṃ eva vā vuttākārapadeso ‘‘kusakaṇṭako’’ti vutto.
Here, kusa grasses are intended as "thorns" because they are like thorns, or the specified area of kusa grasses and thorns is called "kusakaṇṭako" (kusa thorn).
Ở đây, cỏ kusā được hiểu là ‘‘gai’’ vì giống như gai, hoặc nơi được nói là ‘‘kusakaṇṭako’’ (gai cỏ kusā) là một vùng đất có cỏ kusā.
Bhogehīti attano sarīrabhogehi.
Bhogehī (with possessions) means with the possessions of one's own body.
Bhogehī (bằng các tài sản) nghĩa là bằng các tài sản của thân mình.
Maṇḍalaṃ bandhitvāti yathā sarīraṃ maṇḍalākārena tiṭṭhati, evaṃ katvā.
Having bound himself into a circle means having made his body stand in a circular shape.
Buộc thành vòng tròn có nghĩa là đã làm như vậy, như thân đứng ở hình dạng vòng tròn.
Supissāmīti niddaṃ okkamissāmi.
I shall sleep means I shall fall asleep.
Tôi sẽ ngủ có nghĩa là tôi sẽ đi vào giấc ngủ.
Ḍetukāmoti uppatitukāmo.
Desiring to fly means desiring to rise up.
Muốn bay có nghĩa là muốn bay lên.
Disā disanti disato disaṃ.
From direction to direction means from one direction to another.
Từ phương này đến phương kia có nghĩa là từ phương này đến phương kia.
Cha pāṇakā viya cha āyatanāni nānajjhāsayattā, nānajjhāsayatā ca nesaṃ nānāvisayaninnatāya daṭṭhabbā.
The six sense bases are like six creatures because of their diverse inclinations; and their diverse inclinations should be seen as their leaning towards diverse objects.
Sáu căn như sáu con vật vì có những khuynh hướng khác nhau, và sự khác biệt về khuynh hướng của chúng cần được hiểu là sự hướng về các đối tượng khác nhau.
Daḷharajju viya taṇhā tesaṃ bandhanato.
Craving is like a strong rope because it binds them.
Ái như sợi dây bền chắc vì chúng bị trói buộc.
Majjhe gaṇṭhi viya avijjā bandhanassa dubbinimmocanahetuto.
Ignorance is like a knot in the middle because it is the cause of the binding being difficult to untie.
Vô minh như nút thắt ở giữa vì là nguyên nhân khiến sự trói buộc khó tháo gỡ.
Ārammaṇaṃ balavaṃ hoti manuññabhāvena ceva tattha taṇhābhinivesassa daḷhabhāvena ca.
The object becomes powerful both by its pleasing nature and by the strong attachment of craving to it.
Đối tượng trở nên mạnh mẽ cả về tính chất khả ái và sự bám chấp mạnh mẽ của ái vào đó.
Sarikkhakena vā upamāya āharaṇapakkhe.
Or by a comparison, in the context of bringing forth an analogy.
Hoặc bằng cách so sánh trong trường hợp đưa ra ví dụ.
Appanāti saṃsandanā.
Application means correlation.
Sự áp dụng có nghĩa là sự tương đồng.
Pāḷiyaṃyeva appitā upamā ‘‘evameva kho’’tiādinā.
The simile is applied in the Pāḷi itself by "Even so indeed..." and so on.
Ví dụ đã được áp dụng trong kinh điển bằng câu ‘‘evameva kho’’ (cũng vậy thôi), v.v.
Rūpacittādivisamaninnattā cakkhussa visamajjhāsayatā.
The eye's inclination is unequal due to its diverse leanings towards visible objects and thoughts, etc.
Sự khác biệt về khuynh hướng của mắt vì nó hướng về các đối tượng khác nhau như sắc, tâm, v.v.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining ones as well.
Điều này cũng áp dụng cho các căn còn lại.
Kaṇṇacchiddakūpaketi kaṇṇacchiddasaññite āvāṭe.
In the ear-hole-pit means in the cavity called the ear-hole.
Trong lỗ tai có nghĩa là trong cái hố gọi là lỗ tai.
Tassāti sotassa.
Of it refers to the ear.
Của nó có nghĩa là của tai.
Paccayo hotīti upanissayo hoti tena vinā saddaggahaṇassa abhāvato.
It is a condition means it is an underlying condition, because without it, the apprehension of sound does not exist.
Là duyên có nghĩa là là duyên cận y, vì không có nó thì không thể nắm bắt âm thanh.
‘‘Ajaṭākāsopi vaṭṭati evā’’ti vatvā tassa paccayabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘antoleṇasmi’’ntiādi vuttaṃ.
Having said "Even the open space is suitable," to show its conditionality, "within a cave" and so on was stated.
Sau khi nói ‘‘ngay cả không gian trống cũng thích hợp’’, để chỉ ra tính duyên của nó, ‘‘trong hang động’’ v.v. đã được nói.
Dhātuparamparā ghaṭṭentoti bhūtaparamparāsaṅghaṭṭento.
Colliding with a series of elements means colliding with a succession of constituent elements.
Va chạm chuỗi yếu tố có nghĩa là va chạm chuỗi các yếu tố vật chất.
Evaṃ santeti evaṃ bhūtaparamparāvasena sadde sotapathamāgacchante.
When this is so means when sounds arrive at the range of hearing by way of such a succession of elements.
Khi điều này xảy ra có nghĩa là khi âm thanh đến tầm nghe theo chuỗi các yếu tố vật chất như vậy.
Sampattagocaratā hoti sotassa.
There is proximity of range for the ear.
Là đối tượng đã tiếp xúc của tai.
Ghānādīnaṃ viya ‘‘dūre saddo’’ti jānanaṃ na sambhaveyya sampattagāhibhāvato.
The knowledge that "the sound is far away" would not be possible as it is for the nose and so on, because it grasps what is in proximity.
Sự nhận biết ‘‘âm thanh ở xa’’ sẽ không thể xảy ra như đối với mũi, v.v., vì nó nắm bắt những gì đã tiếp xúc.
Tathā tathā jānanākāro hoti manoviññāṇassa gahaṇākāravisesato.
Such and such a mode of knowing arises due to the specific mode of apprehension of mind-consciousness.
Có trạng thái nhận biết như vậy do sự khác biệt trong cách thức nắm bắt của ý thức.
Sotaviññāṇappavatti pana ubhayattha samānāva.
However, the occurrence of ear-consciousness is the same in both cases.
Tuy nhiên, sự phát sinh của nhĩ thức là như nhau ở cả hai trường hợp.
Dūre ṭhitopi saddo tādise ṭhāne paṭighosādīnaṃ paccayo hoti ayokanto viya ayocalanassāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that a sound, even if located far away, becomes a condition for echoes and so on in such a place, just as a magnet is for the movement of iron.
Cần hiểu rằng ngay cả âm thanh ở xa cũng là duyên cho tiếng vọng, v.v. ở nơi như vậy, giống như nam châm đối với sự chuyển động của sắt.
Dhammatāti dhammasabhāvo, saddassa so sabhāvoti attho.
Nature means the nature of phenomena; the meaning is that this is the nature of sound.
Pháp tính có nghĩa là bản chất của pháp, tức là bản chất của âm thanh.
Tato tato savanaṃ hoti ākāsasaññitassa upanissayassa labbhanato.
Hearing occurs from various directions due to the availability of space as an underlying condition.
Sự nghe từ đó xảy ra do sự tiếp nhận duyên cận y được gọi là không gian.
Yadi pana sotaṃ sampattagāhī siyā, cittasamuṭṭhānasaddo sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayo na siyā.
If, however, the ear were to grasp what is in proximity, then a sound arisen from the mind would not be an object condition for ear-consciousness.
Nếu tai là cái nắm bắt những gì đã tiếp xúc, thì âm thanh do tâm sinh ra sẽ không phải là duyên đối tượng của nhĩ thức.
Paṭṭhāne ca avisesena ‘‘saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti vutto, bahiddhā ca cittajassa saddassa sambhavo natthi.
And in the Paṭṭhāna, it is stated without distinction that "the sound-ayatana is a condition for ear-consciousness by way of object-condition," and outside, there is no arising of sound generated by the mind.
Trong Paṭṭhāna, đã nói một cách không phân biệt rằng ‘‘sở y âm thanh là duyên cho nhĩ thức bằng duyên đối tượng’’, và bên ngoài không có sự tồn tại của âm thanh do tâm sinh ra.
Atha vā cittajo saddo dhātuparamparāya sotapasādaṃ ghaṭṭeti, na so cittajo saddo, yo paramparāya pavatto.
Alternatively, a mind-generated sound collides with the ear-sensitivity through a succession of elements, but that sound generated by the mind is not the one that has continued through a succession.
Hoặc là, âm thanh do tâm sinh ra va chạm thính tịnh sắc theo chuỗi các yếu tố vật chất, nhưng âm thanh đó không phải là âm thanh do tâm sinh ra mà là âm thanh phát sinh theo chuỗi.
Utujo hi so, tasmā yathuppanno saddo, tattha ṭhitova sotapasādassa āpāthaṃ āgacchatīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
Indeed, it is generated by temperature, therefore, it must be concluded that the sound, just as it arises, comes within the range of the ear-sensitivity right there.
Thật ra, đó là âm thanh do thời tiết sinh ra, vì vậy cần phải kết luận rằng âm thanh đã phát sinh như thế nào, nó vẫn ở đó và đi vào tầm của thính tịnh sắc.
Tena vuttaṃ ‘‘asampattagocarameveta’’nti.
Therefore, it was said: "This indeed has a non-proximate range."
Vì vậy, đã nói ‘‘điều này là đối tượng không tiếp xúc’’.
Gāmato laddhabbaṃ āhāraṃ gāmaṃ, tanninnatāya gāmajjhāsayatā vuttā.
Village-inclined is stated because it inclines towards the village, which is the food to be obtained from the village.
Có khuynh hướng làng mạc đã được nói để chỉ làng mạc như thức ăn cần được lấy từ làng mạc, vì nó hướng về đó.
Tathā hi jīvitanimittaṃ raso jīvitaṃ, tasmiṃ ninnatāya taṃ avhāyatīti jivhā.
Similarly, the tongue is called "life" because taste is the cause of life, and it inclines towards it.
Thật vậy, vị là sự sống vì sự sống, vì nó hướng về đó, nó được gọi là lưỡi.
Na sakkā kheḷena atemitassa rasaṃ jānituṃ, tasmā āposannissitarasārammaṇā jivhāti.
One cannot know taste if it is not moistened by saliva, therefore the tongue has taste as its object, relying on moisture.
Không thể biết vị của cái chưa được làm ẩm bằng nước bọt, vì vậy lưỡi có đối tượng vị dựa vào nước.
Āmakasusānato bahi.
Outside the raw charnel ground.
Bên ngoài nghĩa là từ nghĩa địa thô sơ.
Upādiṇṇakajjhāsayoti upādiṇṇakaninno.
Inclined towards the acquired means leaning towards the acquired.
Có khuynh hướng chấp thủ có nghĩa là hướng về cái bị chấp thủ.
Kāyapasādasannissayabhūtāya pathaviyā phoṭṭhabbārammaṇe ghaṭite eva tattha viññāṇuppatti, na aññathāti vuttaṃ ‘‘pathavīsannissitaphoṭṭhabbārammaṇo’’ti.
It is stated "having the tangible as its object, relying on the earth element" because consciousness only arises there when the tangible object comes into contact with the earth element, which is the underlying condition for body-sensitivity, and not otherwise.
Đã nói ‘‘đối tượng xúc giác dựa vào địa đại’’ vì sự phát sinh của thức ở đó chỉ xảy ra khi đối tượng xúc giác va chạm vào địa đại là nơi nương tựa của thân tịnh sắc, chứ không phải cách khác.
Tathā hītiādi kāyassa upādiṇṇakajjhāsayatāya sādhakaṃ.
For thus and so on proves the body's inclination towards the acquired.
Thật vậy v.v. là bằng chứng cho việc thân có khuynh hướng chấp thủ.
Ajjhattikabāhirāti ajjhattikā bāhirā vā.
Internal or external means either internal or external.
Nội hay ngoại có nghĩa là nội hoặc ngoại.
Assāti kāyassa.
Of it refers to the body.
Của nó có nghĩa là của thân.
Susanthatassātiādi tassa pathaviyā paccayabhāvadassanaṃ.
Of that which is well-spread and so on, shows the earth element's conditionality.
Được sắp xếp tốt v.v. là sự chỉ ra tính duyên của địa đại đó.
Nānajjhāsayoti nānārammaṇaninno.
Of diverse inclination means leaning towards diverse objects.
Có khuynh hướng khác nhau có nghĩa là hướng về các đối tượng khác nhau.
Tena manassa makkaṭassa viya anavaṭṭhitataṃ dasseti.
Thereby, it shows the instability of the mind, like that of a monkey.
Điều đó cho thấy sự không ổn định của ý, giống như một con khỉ.
Tenāha ‘‘diṭṭhapubbepī’’tiādi.
Therefore, he said "Even in what was seen before..." and so on.
Vì vậy, đã nói ‘‘ngay cả khi đã thấy trước’’ v.v.
Mūlabhavaṅgaggahaṇena piṭṭhibhavaṅgaṃ nivatteti.
By mentioning the root-bhavaṅga, the posterior bhavaṅga is excluded.
Bằng cách nắm giữ tâm hữu phần gốc, loại bỏ tâm hữu phần phụ.
Assāti manassa.
Of it refers to the mind.
Của nó có nghĩa là của ý.
Evaṃ kiriyamayaṃ viññāṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Consciousness consisting of action should be seen in this way.
Ý thức nghiệp hành như vậy cần được hiểu.
Nānattanti bhedo.
Diversity means difference.
Sự khác biệt có nghĩa là sự phân biệt.
Yathārucippavattiyā nivāraṇavasena baddhānaṃ.
Of those bound in the sense of preventing indulgence according to one's liking.
Của những kẻ bị trói buộc theo cách ngăn cản sự hoạt động theo ý muốn.
Nibbisevanabhāvanti lolatāsaṅkhātaparipphandassa abhāvaṃ.
The state of not being indulged means the absence of agitation, which is called craving.
Tình trạng không ham muốn có nghĩa là không có sự dao động được gọi là sự thèm khát.
Nākaḍḍhatīti savisaye rūpārammaṇe cittasantānaṃ, taṃsamaṅginaṃ vā puggalaṃ nākaḍḍhati.
Does not drag means it does not drag the stream of consciousness, or the person endowed with it, to its object, which is a visible object.
Không kéo theo có nghĩa là không kéo theo dòng tâm thức vào đối tượng sắc của nó, hoặc không kéo theo người có cùng đối tượng đó.
Pubbabhāgavipassanāva kathitā āyatanamukhena ‘‘evañhi vo, bhikkhave, sikkhitabba’’nti vuttattā.
Only preliminary insight is stated because it is said by way of the sense bases, "Thus, bhikkhus, should you train."
Chỉ nói về tuệ quán sơ khởi vì đã nói ‘‘này các Tỳ-kheo, các ông phải học như vậy’’ theo phương diện các căn.
Catumahāpatho viya cha āyatanāni ārammaṇadaṇḍakehi hananaṭṭhānattā.
The six sense bases are like a crossroads because they are places for striking with the rods of objects.
Sáu căn như bốn ngã tư đường vì là nơi bị đánh bởi các gậy đối tượng.
Yavakalāpī viya satto tehi haññamānattā.
A being is like a sheaf of barley because it is struck by them.
Chúng sinh như bó lúa mạch vì bị chúng đánh đập.
Cha byābhaṅgiyo viya sabhāvato chadhāpi paccekaṃ iṭṭhāniṭṭhamajjhattavasena aṭṭhārasa ārammaṇāni yavakalāpaṭṭhāniyassa sattassa hananato.
Like six threshing-rods are the eighteen objects (visible forms, sounds, etc.), which are inherently desirable, undesirable, or neutral in six ways individually, due to their striking the being who is in the position of a sheaf of barley.
Như sáu cái gậy đập là mười tám đối tượng, mỗi cái theo bản chất riêng, gồm khả ái, bất khả ái và trung tính, do chúng đánh đập chúng sinh ở vị trí của bó lúa mạch.
Bhavapatthanāya aparāparuppattiṃ sandhāya ‘‘bhavapatthanā kilesā’’ti bahuvacananiddeso.
The plural designation "the defilements of renewed existence" is given with reference to repeated births due to the aspiration for existence.
Sự chỉ định số nhiều ‘‘phiền não tham cầu hữu’’ là để chỉ sự tái sinh liên tục do sự tham cầu hữu.
Bhavapatthanā ca tassa paccayabhūtā kilesā cāti bhavapatthanākilesāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood as "the defilements of renewed existence" meaning the aspiration for existence and the defilements that are its condition.
Hoặc ở đây, ý nghĩa cần được hiểu là phiền não tham cầu hữu có nghĩa là sự tham cầu hữu và các phiền não là duyên của nó.
Yasmā sattānaṃ vaṭṭadukkhaṃ nāma sabbampi taṃ bhavapatthanāmūlakaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘evaṃ sattā’’tiādi.
Since all the suffering of saṃsāra for beings is rooted in the aspiration for existence, it is said "Thus beings..." and so on.
Vì tất cả khổ đau trong luân hồi của chúng sinh đều có gốc rễ từ sự tham cầu hữu, nên đã nói ‘‘chúng sinh như vậy’’ v.v.
Bhavapatthanakilesāti ca bhavapatthanāmūlakaṃ kilesaṃ.
And defilements rooted in the aspiration for existence means defilements rooted in the aspiration for existence.
Và phiền não tham cầu hữu có nghĩa là phiền não có gốc rễ từ sự tham cầu hữu.
Bhummanti samīpatthe bhummaṃ.
Locative case means the locative case in the sense of proximity.
Trong là ở nghĩa gần.
Tenāha ‘‘sudhammāya dvāre’’ti.
Therefore, he said "at the gate of Sudhammā."
Vì vậy, đã nói ‘‘ở cửa Sudhammā’’.
Na katanti dukkhuppādanaṃ na kataṃ.
Not made means the production of suffering is not made.
Không làm có nghĩa là không gây ra khổ đau.
Navagūthasūkaraṃ viyāti navagūthabhakkhasūkaraṃ viya.
Like a pig in fresh dung means like a pig eating fresh dung.
Như con heo ăn phân mới có nghĩa là như con heo ăn phân mới.
Cittenevāti yo bajjhati, tassa citteneva.
By the mind itself refers to the mind of the one who is bound.
Chỉ bằng tâm có nghĩa là chỉ bằng tâm của người bị trói buộc.
Tasmāti yasmā vepacittibandhanassa bandhanamuccanaṃ viya, tasmā ‘‘vepacittibandhana’’nti vuttaṃ.
Therefore, because it is like the loosening of a bond that causes distraction, it is called "the bond of distraction."
Vì vậy có nghĩa là vì nó giống như sự tháo gỡ sự trói buộc của Vepacitti, nên đã nói ‘‘sự trói buộc của Vepacitti’’.
Ñāṇamokkhaṃ bandhananti ñāṇena muccanaṃ bandhanaṃ.
The bond is freedom by knowledge means freedom through knowledge is the bond.
Sự trói buộc giải thoát bằng trí tuệ có nghĩa là sự trói buộc được giải thoát bằng trí tuệ.
Maññamānoti parikappitataṇhāvasena ‘‘etaṃ mamā’’ti, diṭṭhivasena ‘‘eso me attā’’ti, mānavasena ‘‘esohamasmī’’ti maññanto.
Perceiving means perceiving by way of imagined craving "This is mine," by way of wrong view "This is my self," and by way of conceit "I am this."
Tưởng tri có nghĩa là tưởng tri theo sự tham ái hư cấu ‘‘cái này là của tôi’’, theo tà kiến ‘‘đây là tự ngã của tôi’’, theo ngã mạn ‘‘tôi là cái này’’.
Khandhavinimuttassa maññamānavatthuno abhāvā ‘‘khandhe maññanto’’ti vuttaṃ.
It is said "perceiving the aggregates" because there is no object of perception separate from the aggregates.
Đã nói ‘‘tưởng tri các uẩn’’ vì không có đối tượng tưởng tri nào khác ngoài các uẩn.
Etanti ‘‘mārassā’’ti etaṃ sāmivacanaṃ.
This refers to the genitive case "of Māra."
Cái này có nghĩa là từ sở hữu cách ‘‘của Ma-ra’’.
Kilesamārena baddhoti kilesamārena teneva kilesabandhanena baddho.
Bound by Māra, the defilement means bound by Māra, the defilement, by that very defilement-bond.
Bị trói buộc bởi Ma-ra phiền não có nghĩa là bị trói buộc bởi Ma-ra phiền não, chính bằng sự trói buộc phiền não đó.
Muttoti etthāpi eseva nayo.
Freed — the same method applies here too.
Được giải thoát ở đây cũng vậy.
Taṇhāmaññanāya sati diṭṭhimānamaññanānaṃ pasaṅgo eva natthīti yathā ‘‘asmī’’ti padena diṭṭhimānamaññanā vuttā honti, evaṃ taṇhāmaññitāpīti vuttaṃ ‘‘asmīti padena taṇhāmaññitaṃ vutta’’nti.
Just as by the word "I am" view-and-pride-identifications are spoken of, so also craving-identification is spoken of, for it is stated: "By the word 'I am,' craving-identification is spoken of." This implies that if there is craving-identification, there is no scope for view-and-pride-identifications.
Khi có sự tưởng lầm do tham ái (taṇhāmaññanā), thì không có sự liên quan đến tưởng lầm do tà kiến và kiêu mạn (diṭṭhimānamaññanā). Như vậy, từ "asmī" (ta là) nói lên sự tưởng lầm do tà kiến và kiêu mạn, thì sự tưởng lầm do tham ái cũng vậy. Do đó đã nói: "Từ 'asmī' (ta là) nói lên sự tưởng lầm do tham ái".
Ayamahamasmīti padena diṭṭhimaññitanti etarahi labbhamānadiṭṭhivatthuvaseneva.
"By the phrase 'I am this' is view-identification" refers only to what is currently obtainable as a basis for views.
Từ "ayamahamasmī" (tôi là cái này) nói lên sự tưởng lầm do tà kiến chỉ dựa trên đối tượng tà kiến hiện đang có.
Bhavissanti anāgatadiṭṭhivatthuparikappanavaseneva diṭṭhimaññitaṃ.
"I will be" refers to view-identification only by way of conceiving a future basis for views.
"Bhavissa" (sẽ có) là sự tưởng lầm do tà kiến chỉ dựa trên sự suy tưởng về đối tượng tà kiến trong tương lai.
Yebhuyyena hi anāgatāliṅganā sassatadiṭṭhi.
Indeed, eternalism mostly clings to the future.
Phần lớn, tà kiến thường kiến (sassatadiṭṭhi) liên quan đến tương lai.
Ucchedavasena diṭṭhimaññitamevāti ānetvā sambandho.
The connection should be understood as: it is view-identification by way of annihilationism.
Sự liên kết được hiểu là chỉ có sự tưởng lầm do tà kiến dựa trên đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi).
Rūpītiādīni padāni.
"Having form," etc., are the words.
Các từ "rūpī" (có sắc) v.v...
Sassatassevāti sassatagāhasseva pabhedadīpanāni.
"Of the eternalist" means the elucidation of the varieties of eternalist clinging itself.
"Chỉ của thường kiến" là sự trình bày các khía cạnh của sự chấp thủ thường kiến.
Yasmā maññitaṃ ābādhavasena rogo, antodosavasena gaṇḍo, aṅganikantavasena sallaṃ, tasmā imehi taṇhādīhi kilesehi pākaṭacalanavasena iñjanti ceva, apākaṭasañcalanavasena phandanti ca.
Since identification is a disease by way of affliction, a boil by way of inner defect, and a dart by way of cutting off vital parts, therefore, by these defilements such as craving, they move openly and also tremble subtly by way of unmanifest movement.
Vì sự tưởng lầm (maññita) theo nghĩa bệnh hoạn là bệnh tật (roga), theo nghĩa lỗi lầm bên trong là ung nhọt (gaṇḍa), theo nghĩa đâm chọc vào các chi phần là mũi tên (salla), do đó, bởi những phiền não như tham ái này, chúng lay động (iñjanti) theo cách chuyển động rõ ràng, và rung chuyển (phandanti) theo cách dao động không rõ ràng.
Papañcitaṃ saṃsāre cirāyanaṃ daṭṭhabbaṃ, khandhasantānassa vā vitthāraṇaṃ.
"Elaborated" should be understood as prolonging in saṃsāra, or the expansion of the khandha continuum.
Sự hý luận (papañcita) cần được hiểu là sự kéo dài trong vòng luân hồi (saṃsāra), hoặc sự mở rộng của dòng tương tục các uẩn (khandhasantāna).
Pamattākārappattā mucchanākārappattā.
"Having attained the state of heedlessness" means having attained the state of infatuation.
"Pamattākārappattā" (đạt đến trạng thái phóng dật) có nghĩa là đạt đến trạng thái mê muội.
Tesanti taṇhādiṭṭhikilesānaṃ.
"Their" refers to these defilements such as craving and views.
"Tesaṃ" (của chúng) là của các phiền não như tham ái và tà kiến.
Ākāradassanatthanti pavattiākāradassanatthaṃ.
"For the purpose of showing their characteristic" means for the purpose of showing their mode of occurrence.
"Ākāradassanatthaṃ" (để trình bày trạng thái) là để trình bày trạng thái hoạt động.
Māno nāma ‘‘seyyohamasmī’’tiādinā majjanākārappavatti.
Pride is the occurrence of the state of conceit, such as "I am better."
Mạn (māna) là sự hoạt động của trạng thái tự tôn theo kiểu "tôi hơn người" v.v...
Taṇhāya sampayuttamānavasenāti kasmā vuttaṃ?
Why is it said: "by way of pride associated with craving"?
Vì sao lại nói "theo mạn tương ưng với tham ái"?
Nanu sabbo māno taṇhāsampayutto?
Is not all pride associated with craving?
Há chẳng phải tất cả mạn đều tương ưng với tham ái sao?
Sati hi byabhicāre visesanaṃ icchitabbanti.
If there is deviation, then a qualifier is desired, so it is said.
Nếu có sự sai khác, thì cần có sự phân biệt.
Saccametaṃ, taṇhā pana atthi mānassa paccayabhūtā, atthi mānassa appaccayabhūtā, yato māno aniyato vuccati.
This is true, but craving is sometimes a condition for pride, and sometimes not a condition for pride, because pride is said to be unfixed.
Điều này đúng, nhưng tham ái có loại là nhân duyên của mạn, có loại không phải là nhân duyên của mạn, vì mạn được gọi là không cố định.
Tathā hi paṭṭhāne ‘‘saṃyojanaṃ dhammaṃ paṭicca saṃyojano dhammo uppajjati hetupaccayā’’ti ettha saṃyojanāni saṃyojanehi yathālābhaṃ yojetvā dassitayojanāya ‘‘kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭicca mānasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojana’’nti vatvā ‘‘kāmarāgasaṃyojanaṃ paṭicca avijjāsaṃyojana’’nti, ‘‘mānasaṃyojanaṃ paṭicca bhavarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojana’’nti ca vatvā ‘‘bhavarāgasaṃyojanaṃ paṭicca avijjāsaṃyojana’’nti vuttaṃ.
Thus, in the Paṭṭhāna, where it is said, "A defilement associated with a fetter arises from a fetter-defilement by way of the root condition," by associating the fetters with other fetters as available according to the explanation given, it is stated: "From the fetter of sensual craving arises the fetter of pride and the fetter of ignorance," and then "From the fetter of sensual craving arises the fetter of ignorance," and "From the fetter of pride arises the fetter of craving for existence and the fetter of ignorance," and then "From the fetter of craving for existence arises the fetter of ignorance."
Thật vậy, trong Paṭṭhāna, khi nói "Một pháp kiết sử duyên cho một pháp kiết sử sinh khởi do nhân duyên", ở đây, sau khi kết nối các kiết sử với các kiết sử theo sự sẵn có và trình bày sự kết nối, đã nói "Kiết sử dục ái duyên cho kiết sử mạn, kiết sử vô minh", rồi lại nói "Kiết sử dục ái duyên cho kiết sử vô minh", và "Kiết sử mạn duyên cho kiết sử hữu ái, kiết sử vô minh", rồi lại nói "Kiết sử hữu ái duyên cho kiết sử vô minh".
Ettha ca kāmarāgabhavarāgasaṃyojanehi mānassa aniyatabhāvo pakāsito.
Here, the unfixed nature of pride in relation to the fetters of sensual craving and craving for existence is revealed.
Ở đây, sự không cố định của mạn đã được làm rõ bởi kiết sử dục ái và kiết sử hữu ái.
Tattha yā taṇhā balavatī, taṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘taṇhāya sampayuttamānavasenā’’ti.
In that context, this statement "by way of pride associated with craving" refers to that craving which is strong.
Ở đây, điều này được nói là "theo mạn tương ưng với tham ái" nhằm ám chỉ tham ái mạnh mẽ.
Balavataṇhāsampayutto hi māno sayampi balavā hutvā asmīti savisesaṃ majjanavasena pavattatīti.
For pride associated with strong craving, being strong itself, manifests as conceit with a special quality, saying "I am."
Vì mạn tương ưng với tham ái mạnh mẽ tự nó cũng trở nên mạnh mẽ, hoạt động theo cách tự tôn đặc biệt là "ta là" vậy.
Diṭṭhivasenāti mānamūlakadiṭṭhivasena.
"By way of views" means by way of views rooted in pride.
"Diṭṭhivasena" (theo tà kiến) là theo tà kiến có gốc rễ từ mạn.
‘‘Seyyohamasmī’’tiādinā hi bahulamānupetassa puggalassa rūpādīsu ekaṃ uddissa ayamahamasmīti diṭṭhiyā uppannāya mānassa appahīnattā mānopi tattha tattheva uppajjati.
For when a view "I am this" arises in an individual deeply imbued with pride, such as "I am better," concerning one of the aggregates like rūpa, pride also arises in those very places because pride has not been abandoned.
Thật vậy, đối với người thường xuyên có mạn theo kiểu "tôi hơn người" v.v..., khi một tà kiến sinh khởi theo kiểu "tôi là cái này" nhắm vào một trong các sắc uẩn v.v..., do mạn chưa được đoạn trừ, mạn cũng sinh khởi ở chính đó.
Iti mānamūlakaṃ diṭṭhiṃ sandhāyāha ‘‘ayamahamasmīti diṭṭhivasena vutta’’nti.
Thus, referring to views rooted in pride, it says: "it is said by way of the view 'I am this.'"
Vì vậy, khi ám chỉ tà kiến có gốc rễ từ mạn, đã nói "ayamahamasmīti diṭṭhivasena vutta" (tôi là cái này được nói theo tà kiến)".
Codako pana imamatthaṃ ajānanto anupalabbhamānameva sampayogatthaṃ gahetvā ‘‘nanu cā’’tiādinā codeti.
But the questioner, not understanding this meaning, and taking the meaning of association which is not to be found, questions "Is it not so...?" etc.
Tuy nhiên, người chất vấn không biết ý nghĩa này, đã nắm lấy ý nghĩa tương ưng không thể tìm thấy, và chất vấn bằng cách nói "nanu cā" (há chẳng phải sao) v.v...
Itaro ‘‘āma natthī’’ti tamatthaṃ sampaṭicchitvā ‘‘mānassa panā’’tiādinā parihāramāha.
The other, agreeing with that meaning, says "Yes, there isn't," and then offers the resolution with "But for pride..." etc.
Người kia "āma natthī" (vâng, không có), sau khi chấp nhận ý nghĩa đó, đã đưa ra lời giải thích bằng cách nói "mānassa panā" (nhưng của mạn) v.v...
Tassattho vutto eva.
Its meaning has already been stated.
Ý nghĩa của điều đó đã được trình bày rồi.