55. Heṭṭhimamaggehi ñātamariyādāya pajānanato aññā, maggapaññā.
55. Knowing by the limit that is known through the lower paths is aññā (final knowledge), the wisdom of the path.
55. Do sự hiểu biết theo quy tắc đã biết bằng các đạo lộ thấp hơn, nên aññā là Tuệ đạo.
Tassa phalabhāvato aggaphalapaññā, taṃsahagatā sammāsaṅkappādayo ca ‘‘aññā’’ti vuttāti āha ‘‘aññāti arahatta’’nti.
Because it is its fruit, it is the wisdom of the highest fruit; and right thoughts and so forth associated with it are called "aññā" (final knowledge), thus it is said "aññā means arahantship."
Do là quả của nó, nên là Tuệ quả tối thượng (aggaphalapaññā), và các Chánh tư duy (sammāsaṅkappādayo) v.v… đi kèm với nó cũng được gọi là ‘‘aññā’’, nên Ngài nói ‘‘aññā là A-la-hán quả’’.
Catūhi padehi kathitā, ‘‘pariciṇṇā me bhagavā’’tiādīsu viya na ekapadeneva.
It is spoken in four terms, not just in one term as in "I have served the Blessed One" and so forth.
Được nói bằng bốn từ, không phải chỉ bằng một từ như trong ‘‘pariciṇṇā me bhagavā’’ v.v…
‘‘Lokuttaro dhammo adhigato mayā’’ti maññanāmattaṃ adhimānoti dassento, ‘‘appatte pattasaññino’’tiādimāha.
To show that merely thinking "I have attained the supramundane Dhamma" is conceit (adhimāna), it says "those who perceive attainment in what is not attained" and so forth.
Để chỉ ra rằng sự cho rằng ‘‘Dhamma siêu thế đã được tôi chứng đắc’’ chỉ là sự tưởng tượng (adhimāna), Ngài nói ‘‘appatte pattasaññino’’ v.v…
56. Idaṃ ṭhānanti idaṃ obhāsādisammutihetubhūtaṃ uḷārataraṃ udayabbayañāṇaṃ.
56. This state refers to this excellent knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa), which is the cause for the perception of light and so forth.
56. Idaṃ ṭhānaṃ là trí tuệ sinh diệt cao quý hơn, là nguyên nhân của các giả định như ánh sáng (obhāsādisammuti).
Uḷāratarabhāvena hi taṃ maggaphalapaññāya paccayo hutvā yāthāvato dubbiññeyyatāya vipassakaṃ visaṃvādeti.
Indeed, due to its excellent nature, it becomes a condition for the wisdom of the path and fruit, and deceives the meditator due to its truly difficult-to-discern nature.
Do tính chất cao quý hơn, nó trở thành điều kiện cho trí tuệ đạo quả và lừa dối hành giả (vipassakaṃ visaṃvādeti) do khó hiểu đúng sự thật.
Tenāha ‘‘avibhūtaṃ andhakāra’’nti.
Therefore, it is said "unmanifested darkness."
Vì vậy, Ngài nói ‘‘avibhūtaṃ andhakāra’’ (bóng tối không rõ ràng).
Imaṃ pañhanti imaṃ suttaṃ gambhīraṃ lokuttarapaṭisaṃyuttaṃ attanā ñātuṃ icchitaṃ atthaṃ.
This problem refers to this profound meaning, connected with the supramundane, which one wishes to know for oneself.
Imaṃ pañhaṃ là ý nghĩa sâu xa liên quan đến siêu thế mà mình muốn biết trong kinh này.
Uggahetvāti kevalaṃ piṭakasampādanavaseneva uggaṇhitvā.
Having learned means having merely learned for the purpose of compiling the Pāli Canon.
Uggahetvā là chỉ học thuộc lòng để biên soạn kinh điển.
Tenāha ‘‘ajānitvā’’ti.
Therefore, it is said "without knowing."
Vì vậy, Ngài nói ‘‘ajānitvā’’ (không biết).
Visevamānāti kilesavise avamānentā, sāsanassa vā anupakāravirūpapaccaye sevamānā.
Indulging means demeaning the poisons of defilements, or indulging in adverse conditions that are unhelpful to the Dispensation.
Visevamānā là khinh thường các phiền não, hoặc thực hành các yếu tố không giúp ích và làm hư hoại giáo pháp.
Evamassāti evaṃ vuttanayena tesaṃ karaṇahetu assa cittassa dhammadesanāvasena pavattassa.
‘ Evamassā’ (thus for him) means operating in the way stated, due to their doing, for that mind, by way of teaching the Dhamma.
Evamassā (như vậy đối với nó) nghĩa là, theo cách đã nói như vậy, vì lý do thực hiện những điều đó, đối với tâm ấy đang vận hành theo cách thuyết giảng Dhamma.
Aññathābhāvo adesetukāmatā hoti.
‘ Aññathābhāvo’ (a different state) is the wish not to teach.
Aññathābhāvo (sự khác biệt) là sự không muốn thuyết giảng.
Tanti yathāvuttamatthaṃ sandhāya.
‘ Taṃ’ (that) refers to the meaning stated as it is.
Taṃ (điều đó) là nhằm ám chỉ ý nghĩa đã được nói như trên.
Etanti ‘‘tassapi hoti aññathatta’’nti evaṃ vuttaṃ.
‘ Etaṃ’ (this) is what is stated as ‘there is also a different state for him’.
Etaṃ (điều này) là như đã nói: “cũng có sự khác biệt đối với vị ấy”.
58. Kilesehi āmasīyatīti āmisaṃ, lokepariyāpannaṃ āmisanti idha pañca kāmaguṇā adhippetāti tesu vaṭṭāmisabhāvepi labhite kāmāmisabhāvo siddhoti āha – ‘‘vaṭṭāmisakāmāmisalokāmisabhūtesū’’ti.
58. What is touched by defilements is āmisa; what is included in the world is āmisa. Here, the five sense objects are intended. Therefore, even if their state as vaṭṭāmisa is obtained, their state as kāmāmisa is established, so it is said: ‘ in those that have become the bait of the round of existence, the bait of sensual pleasure, the bait of the world’.
58. Điều bị phiền não chạm đến là āmisa (mồi nhử), điều thuộc về thế gian là āmisa. Ở đây, năm dục công đức được ám chỉ là āmisa. Dù trạng thái là vaṭṭāmisa (mồi nhử của luân hồi) cũng được, nhưng trạng thái kāmāmisa (mồi nhử của dục lạc) đã được thành tựu, nên nói – “vaṭṭāmisa-kāmāmisa-lokāmisa-bhūtesu” (trong những thứ là mồi nhử của luân hồi, mồi nhử của dục lạc, mồi nhử của thế gian).
Kāmaguṇā hi vaṭṭassa vaḍḍhanato vaṭṭāmisaṃ, kāmetabbato kāmataṇhāya āmasitabbato kāmāmisaṃ, yebhūyyato sattalokassa āmisabhāvato lokāmisaṃ.
Indeed, the sense objects are vaṭṭāmisa because they promote the round of existence; they are kāmāmisa because they are desirable and to be touched by sensual craving; and they are lokāmisa because they are generally the bait for the world of beings.
Các dục công đức là vaṭṭāmisa vì chúng làm tăng trưởng luân hồi, là kāmāmisa vì chúng đáng được ham muốn và bị ái dục chạm đến, là lokāmisa vì chúng chủ yếu là mồi nhử của thế gian chúng sinh.
Kāmaguṇasabhāgāti kāmaguṇānulomā kāmaguṇapaṭisaṃyuttā.
‘ Kāmaguṇasabhāgā’ means agreeable to sense objects, connected with sense objects.
Kāmaguṇasabhāgā (tương tự các dục công đức) nghĩa là thuận theo các dục công đức, liên quan đến các dục công đức.
Āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāyāti kilesiñjanarahitatāya idha āneñjāti adhippetāhi heṭṭhimāhi arūpasamāpattīhi paṭisaṃyuttāya.
‘ Āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāyā’ means connected with the lower immaterial attainments, which are here intended as āneñja (unshakable) due to being free from the quaking of defilements.
Āneñjasamāpattipaṭisaṃyuttāyā (liên quan đến các thiền vô sở hữu xứ) nghĩa là liên quan đến các thiền vô sắc thấp hơn, ở đây được ám chỉ là āneñja (vô sở hữu xứ) vì không có sự lay động của phiền não.
Evarūpoti lokāmisabhūtesu paccayesu adhimutto tanninno taggaruko tappabbhāro.
‘ Evarūpo’ means inclined, devoted, dedicated, and tending towards conditions that are the bait of the world.
Evarūpo (người như vậy) là người chuyên chú, nghiêng về, nặng về, hướng về những điều kiện là mồi nhử của thế gian.
Ettāvatāti evaṃ saddhānaṃ manussānaṃ dassanena tesaṃ pavattitāsayena ca.
‘ Ettāvatā’ means by the sight of such faithful people and by their intentions that arise.
Ettāvatā (chỉ chừng đó) nghĩa là qua việc nhìn thấy những người có đức tin như vậy và qua ý định của họ.
Sīsaṃ nikkhantaṃ hotīti lābhāsāya sīsaṃ bahi nikkhantaṃ viya hoti.
‘ Sīsaṃ nikkhantaṃ hoti’ (his head has come out) is like his head has come out for the desire of gain.
Sīsaṃ nikkhantaṃ hoti (đầu đã nhô ra) nghĩa là giống như đầu đã nhô ra ngoài vì mong muốn lợi lộc.
Udaraṃ phalitanti atibahubhaṇḍaṃ pakkhipiyamānaṃ pasibbakaṃ viya laddhabbassa atipahūtabhāvena udaraṃ phītaṃ hoti.
‘ Udaraṃ phalitaṃ’ (his belly has burst) means his belly is distended, like a bag into which too many goods are placed, due to the excessive amount of what is to be gained.
Udaraṃ phalitaṃ (bụng đã nứt) nghĩa là bụng trở nên no căng vì sự dồi dào của những thứ đáng nhận được, giống như một cái túi đựng bị nhồi nhét quá nhiều đồ.
60. Nighaṃsanti ‘‘ettako aya’’nti paricchedanti attho.
60. ‘ Nighaṃsaṃ’ means determining, "this much is this."
60. Nighaṃsaṃ (sự cọ xát) nghĩa là sự phân định “cái này là chừng đó”.
Silesenāti cammakārasilesādisilesena, vajiralepasilese vattabbameva natthi.
‘ Silesena’ means with an adhesive like a shoemaker's adhesive; there is nothing to be said about diamond glue adhesive.
Silesenā (bằng chất kết dính) nghĩa là bằng chất kết dính của thợ làm da, v.v., không cần phải nói về chất kết dính là keo kim cương.
Taṃ bhinnanti āneñjasaṃyojanaṃ bhinnaṃ vidhamitaṃ samatikkantaṃ tāsu samāpattīsu apekkhābhāvato.
‘ Taṃ bhinnaṃ’ means the āneñja fetter is broken, dispelled, surpassed, due to the absence of longing for those attainments.
Taṃ bhinnaṃ (điều đó đã bị phá vỡ) nghĩa là sự trói buộc đối với vô sở hữu xứ đã bị phá vỡ, bị loại bỏ, đã vượt qua vì không còn sự mong đợi đối với các thiền đó.
Ajjhāsayena asambaddhattā vuttaṃ – ‘‘dvedhābhinnā selā viya hotī’’ti.
It is said: ‘ like rocks split in two’ because they are unconnected with the underlying intention.
Vì không liên quan đến ý định, nên đã nói – “dvedhābhinnā selā viya hoti” (giống như những tảng đá bị vỡ làm đôi).
Tenāha – ‘‘taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjatī’’ti.
Therefore it is said: ‘ the thought, "I will attain that," does not arise’.
Do đó, đã nói – “taṃ samāpajjissāmīti cittaṃ na uppajjati” (tâm không khởi lên ý nghĩ “tôi sẽ nhập thiền đó”).
62. Uparisamāpattilābhinoti ettha uparisamāpattīti arahattaphalasamāpatti adhippetā, arahato ca maggādhigameneva anāgāmiphalasamāpatti, sekkhānaṃ visayā heṭṭhimā phalasamāpattiyo paṭippassaddhā.
62. In ‘ uparisamāpattilābhino’ (one who has attained higher attainments), ‘ uparisamāpatti’ (higher attainment) refers to the attainment of Arahantship, and for an Arahant, the attainment of Anāgāmi fruition is through the path's attainment. The lower fruition attainments, which are the domain of trainees (sekha), are tranquilized.
62. Uparisamāpattilābhino (người đạt được các thiền cao hơn): Ở đây, uparisamāpatti (thiền cao hơn) được ám chỉ là thiền quả A-la-hán, và đối với bậc A-la-hán, thiền quả Bất Hoàn chỉ là sự chứng đắc đạo, các thiền quả thấp hơn là đối tượng của các bậc hữu học đã được tịnh chỉ.
Lokiyā pana nikantippahānena paṭinissaṭṭhāti āha – ‘‘heṭṭhā…pe… na uppajjatī’’ti.
But worldly ones are relinquished by the abandonment of desire, so it is said: ‘ heṭṭhā…pe… does not arise’.
Còn các thiền thế gian đã được từ bỏ bằng cách đoạn trừ sự tham đắm, nên đã nói – “heṭṭhā…pe… na uppajjati” (dưới…pe… không khởi lên).
63. ‘‘Pañca kho ime, sunakkhatta, kāmaguṇā’’tiādinā āraddhadesanā, ‘‘sammā nibbānādhimutto purisapuggalo’’ti arahattakittanena niṭṭhāpitāti tato paraṃ, ‘‘ṭhānaṃ kho panā’’tiādikā desanā, ‘‘pāṭiyekko anusandhī’’ti vuttā.
63. The discourse that began with ‘Pañca kho ime, sunakkhatta, kāmaguṇā’ (Sunakkhatta, these five sense objects…) and concluded with the mention of Arahantship in ‘sammā nibbānādhimutto purisapuggalo’ (a person perfectly devoted to Nibbāna) has the subsequent discourse, ‘ṭhānaṃ kho panā’ (but it is possible…), referred to as a ‘ specific anusandhi’ (continuation).
63. Lời thuyết pháp bắt đầu bằng “Này Sunakkhatta, có năm dục công đức này…” và kết thúc bằng lời ca ngợi A-la-hán “người đã hoàn toàn giải thoát khỏi Niết Bàn”, nên từ đó trở đi, lời thuyết pháp “ṭhānaṃ kho panā…” (điều này thật vậy…) được gọi là “pāṭiyekko anusandhī” (sự liên kết riêng biệt).
Tenāha ‘‘heṭṭhā hī’’tiādi.
Therefore it is said: ‘ heṭṭhā hī’ (indeed, below) and so on.
Do đó, đã nói “heṭṭhā hī” (thật vậy, ở dưới) v.v..
Tattha yathā khīṇāsavassa samāpattilābhinoti yojanā, evaṃ vā khīṇāsavassa sukkhavipassakassāti yojetabbā.
Here, just as it is connected with an Arahant who has attained attainments, so too it should be connected with an Arahant who is a dry-insight meditator.
Ở đây, cách ghép “giống như người đã đạt được thiền của bậc A-la-hán” hoặc “giống như bậc A-la-hán quán thiền khô” cần được hiểu.
Paṭikkhittaṃ aṭṭhakathāyaṃ.
It is rejected in the Aṭṭhakathā.
Điều đó đã bị paṭikkhittaṃ (bác bỏ) trong Atthakatha.
Tassa paṭikkhepassa kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘samāpattilābhino hī’’tiādi vuttaṃ.
To show the reason for that rejection, ‘ samāpattilābhino hī’ (indeed, one who has attained attainments) and so on is stated.
Để chỉ ra lý do của sự bác bỏ đó, đã nói “samāpattilābhino hī” (thật vậy, người đạt được thiền) v.v..
Yathā sukkhavipassako adhimāniko samāpattilābhino samānayogakkhamo appatte pattasaññitāya bhedābhāvato, evaṃ sukkhavipassako khīṇāsavo samānayogakkhamo khīṇāsavabhāvena visesābhāvato, tasmā ‘‘samāpattilābhimhi kathite itaropi kathitova hotī’’ti vuttaṃ.
Just as a dry-insight meditator who is conceited and one who has attained attainments are similar in their striving for liberation, there being no distinction due to their perceiving as attained what is not attained; similarly, a dry-insight Arahant is similar in their striving for liberation, there being no distinction due to their being an Arahant. Therefore, it is said: ‘when one who has attained attainments is spoken of, the other is also spoken of’.
Cũng như người quán thiền khô có sự kiêu mạn và người đạt được thiền có sự giải thoát khỏi ách tương tự, không có sự khác biệt vì coi điều chưa đạt được là đã đạt được, thì bậc A-la-hán quán thiền khô cũng có sự giải thoát khỏi ách tương tự, không có sự khác biệt về trạng thái A-la-hán. Do đó, đã nói “khi nói về người đạt được thiền, thì người kia cũng đã được nói đến”.
Dvinnaṃ bhikkhūnanti samāpattilābhino adhimānikassa khīṇāsavassa ca.
‘ Dvinnaṃ bhikkhūnaṃ’ means for the two bhikkhus: the one who has attained attainments and the conceited Arahant.
Dvinnaṃ bhikkhūnaṃ (của hai vị tỳ khưu) nghĩa là của người đạt được thiền và của bậc A-la-hán có sự kiêu mạn.
Tenevāha ‘‘puthujjanassa tāvā’’tiādi.
Thus it is said: ‘ puthujjanassa tāvā’ (for the ordinary person, first of all) and so on.
Do đó, đã nói “puthujjanassa tāvā” (trước hết là của phàm phu) v.v..
Yadaggenāti yena bhāgena.
‘ Yadaggena’ means by which part.
Yadaggenā (bằng phần nào) nghĩa là bằng phần đó.
Yadipi khīṇāsavassa asappāyārammaṇaṃ kilesānaṃ uppattiyā paccayo na hoti tesaṃ sabbaso samucchinnattā.
Even though for an Arahant, an unsuitable object does not become a condition for the arising of defilements, as they are completely eradicated.
Mặc dù đối với bậc A-la-hán, đối tượng không thích hợp không phải là điều kiện cho sự khởi lên của phiền não vì chúng đã bị đoạn trừ hoàn toàn.
Santavihāraparipantho pana siyā visabhāgatoti vuttaṃ – ‘‘khīṇāsavassapi asappāyamevā’’ti.
However, it could be an obstacle to peaceful abiding due to its unsuitability, so it is said: ‘ even for an Arahant, it is unsuitable’.
Tuy nhiên, nó có thể là chướng ngại cho sự an trú tĩnh lặng vì sự không tương thích, nên đã nói – “khīṇāsavassapi asappāyamevā” (ngay cả đối với bậc A-la-hán, nó cũng là không thích hợp).
Tenāha – ‘‘visaṃ nāma…pe… visamevā’’ti.
Therefore it is said: ‘ visaṃ nāma…pe… is indeed poison’.
Do đó, đã nói – “visaṃ nāma…pe… visamevā” (độc tố…pe… vẫn là độc tố).
Etena ‘‘yathā visajānanaṃ appamāṇaṃ, vikāruppādanato pana taṃ pariharitabbaṃ, evaṃ pariññātampi vattu atthavisesābhāvena ekarūpamevāti taṃ pariharitabbamevā’’ti dasseti.
By this, it shows that just as knowledge of poison is limitless, but it must be avoided due to causing illness, so too, an object, even if fully understood, is always the same in the absence of a special quality, and thus it must be avoided.
Điều này cho thấy rằng “cũng như việc biết về độc tố là vô hạn, nhưng vì nó gây ra sự biến đổi nên phải tránh xa; cũng vậy, điều đã được hiểu biết nhưng không có sự khác biệt về ý nghĩa đặc biệt thì vẫn là một dạng, nên nó phải được tránh xa”.
Tenāha ‘‘na hī’’tiādi.
Therefore it is said: ‘ na hī’ (indeed, not) and so on.
Do đó, đã nói “na hī” (thật vậy, không) v.v..
Na hi asaṃvutena bhavitabbaṃ asāruppabhāvato.
‘ Na hi asaṃvutena bhavitabbaṃ’ (one should not be unrestrained) due to its unsuitability.
Na hi asaṃvutena bhavitabbaṃ (không nên sống buông lung) vì sự không phù hợp.
Yuttapayuttenevāti sabhāgārammaṇassa ālokanādīsu yutteneva bhavituṃ vaṭṭati.
‘ Yuttapayuttenevā’ (only by one who is proper and diligently engaged) means one should be only diligent in observing suitable objects and so on.
Yuttapayuttenevā (chỉ nên sống với sự thích hợp và tinh tấn) nghĩa là chỉ nên bhavituṃ vaṭṭati (sống) với sự thích hợp trong việc quán sát đối tượng tương ứng, v.v..
64. Yattha sayaṃ nipatati uppajjati, tassa santānassa vippasannavasena ruppanato, visasaṅkhātassa dukkhassa mūlabhāvato ca ‘‘avijjāsaṅkhāto visadoso’’ti vuttaṃ.
64. Where it itself arises, it causes distortion through the unsettling of that continuum, and because it is the root of suffering, which is called poison, it is said: ‘ the taint of poison called avijjā’.
64. Nơi mà nó tự rơi xuống, khởi lên, vì sự biến đổi do sự không trong sạch của dòng tâm thức đó, và vì là gốc rễ của khổ đau được gọi là độc tố, nên đã nói “avijjāsaṅkhāto visadoso” (cái độc hại là vô minh).
Ruppatīti kattabbādimucchāpādanena vikāraṃ uppādeti.
‘ Ruppatī’ means it causes distortion by inducing confusion regarding what should be done.
Ruppatī (nó biến đổi) nghĩa là nó gây ra sự biến đổi bằng cách làm cho mê muội trong việc cần phải làm, v.v..
Anuddhaṃseyyāti vibādheyya.
‘ Anuddhaṃseyyā’ means it would oppress.
Anuddhaṃseyyā (nó sẽ phá hoại) nghĩa là nó sẽ gây trở ngại.
Rāgo hi uppajjamānova kusalacittappavattiyā okāsaṃ adento taṃ vibādhati; tathābhūto saddhāsinehassa samathavipassanābhivuḍḍhiyā vamanena ca taṃ visoseti milāpeti.
Indeed, craving, as soon as it arises, oppresses by not giving an opportunity for the arising of wholesome thoughts; and being of such a nature, it dries up and withers the tenderness of faith and the development of serenity and insight by spitting it out.
Khi tham ái khởi lên, nó ngăn cản cơ hội cho các tâm thiện khởi lên và phá hoại chúng; tham ái như vậy làm khô héo và tàn úa sự tin tưởng, sự phát triển của định và tuệ, và sự từ bỏ.
Tenāha ‘‘soseyya milāpeyyā’’ti.
Therefore it is said: ‘ soseyya milāpeyyā’ (it would dry up, it would wither).
Do đó, đã nói “soseyya milāpeyyā” (nó sẽ làm khô héo, làm tàn úa).
Sagahaṇasesanti gahetabbavisaṃ sāvasesaṃ katvāti attho.
‘ Sagahaṇasesaṃ’ means leaving some poison to be grasped.
Sagahaṇasesaṃ (còn sót lại sự nắm giữ) nghĩa là còn lại một phần độc tố cần phải nắm giữ.
Na alaṃ na samatthanti analaṃ.
‘ Analaṃ’ means not enough, not capable.
Không đủ, không có khả năng là analaṃ.
Sūkapariyāyo pāḷiyaṃ vutto suka-saddoti āha – ‘‘vīhisukādi ca sūka’’nti.
Since the word suka is stated in the Pāḷi for the meaning of sūka (awn), it is said: ‘ vīhisukādi ca sūka’ (and the awn of rice and so on is sūka).
Từ suka được nói trong Pāḷi là từ đồng nghĩa với vỏ trấu, nên đã nói – “vīhisukādi ca sūka” (vỏ trấu của lúa, v.v., cũng là sūka).
Saupādānasalluddhāro viya appahīno avijjāvisadoso daṭṭhabbo mahānatthuppādanato.
‘ Saupādānasalluddhāro viya appahīno avijjāvisadoso daṭṭhabbo’ (the taint of poison, avijjā, that is not abandoned, should be seen as like an arrow with a barb and attachment) because it causes great harm.
Saupādānasalluddhāro viya appahīno avijjāvisadoso daṭṭhabbo (cái độc hại là vô minh chưa được đoạn trừ cần được xem như một mũi tên được rút ra còn sót lại sự chấp thủ) vì nó gây ra đại họa.
Asappāya…pe… asaṃvutakālo daṭṭhabbo attabhāvassa apariharaṇabhāvato.
‘ Asappāya…pe… asaṃvutakālo daṭṭhabbo’ (unsuitable…pe… a time of unrestraint should be seen) because of the non-protection of one's own existence.
Asappāya…pe… asaṃvutakālo daṭṭhabbo (thời gian không thích hợp…pe… không phòng hộ cần được xem) vì sự không bảo vệ bản thân.
Maraṇaṃ viya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ adhisīlasaṅkhātassa āyuno apetattā.
‘ Maraṇaṃ viya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ’ (turning back to a lower state by rejecting the training is like death) because the lifespan, which is called higher virtue, is gone.
Maraṇaṃ viya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanaṃ (sự từ bỏ học giới và trở lại thấp kém giống như cái chết) vì mất đi thọ mạng là giới.
Maraṇamattaṃ dukkhaṃ viya āpattiyā āpajjanaṃ yathāvuttassa āyuno upapīḷanakabhāvato.
‘ Maraṇamattaṃ dukkhaṃ viya āpattiyā āpajjanaṃ’ (falling into an offense is like the suffering equal to death) because it afflicts the aforementioned lifespan.
Maraṇamattaṃ dukkhaṃ viya āpattiyā āpajjanaṃ (sự phạm giới giống như khổ đau của cái chết) vì nó làm tổn hại thọ mạng đã nói trên.
Imināva nayena opammasaṃsandananti ettha anupādisesasalluddhāro viya pahīno avijjāvisadoso; sappāya…pe… susaṃvutakālo, tadubhayena vaṇe puthuttaṃ na gate maraṇābhāvo viya sikkhāya apaccakkhānaṃ, maraṇamattadukkhābhāvo viya aññatarāya saṃkiliṭṭhāya āpattiyā anāpajjananti yojanā veditabbā.
In ‘ Imināva nayena opammasaṃsandanaṃ’ (the correlation of similes in this very manner), the connection should be understood as: the abandoned taint of poison, avijjā, is like an arrow without a barb and without attachment; a suitable…pe… a well-restrained time; not rejecting the training is like the absence of death when there is no separation into two parts in a wound by both of them; not falling into any defiled offense is like the absence of suffering equal to death.
Imināva nayena opammasaṃsandanaṃ (sự so sánh các ví dụ theo cách này) ở đây cần hiểu cách ghép như sau: cái độc hại là vô minh đã được đoạn trừ giống như một mũi tên được rút ra không còn chấp thủ; thời gian thích hợp…pe… được phòng hộ tốt, sự không từ bỏ học giới giống như không có cái chết đối với vết thương không lan rộng; sự không phạm bất kỳ giới ô nhiễm nào giống như không có khổ đau của cái chết.
Khīṇāsavassa balanti uḷāratamesu dibbasadisesupi ārammaṇesu manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ anupanamanahetubhūtaṃ susaṃvutakārisaṅkhātaṃ khīṇāsavabalaṃ dassento, ‘‘saṃvutakārī’’ti vuttaṃ, ukkaṃsagatasativepullattā yathā asaṃvarassa asaṃvaro hoti, evaṃ satisampajaññabalena cakkhādidvārāni saṃvaritvā dassanādikiccakārī.
The strength of an Arahant refers to the strength of an Arahant, which is called "acting with restraint," demonstrating the well-restrained action that prevents the sense faculties from being drawn to objects, even excellent and divine-like ones; due to the abundance of mindfulness reaching its peak, just as non-restraint is non-restraint, so too, by the power of mindfulness and clear comprehension, one acts by restraining the doors of the eye and so forth for the purpose of seeing and other functions.
Trình bày về sức mạnh của bậc A-la-hán (người đã đoạn tận lậu hoặc), được gọi là người hành động với sự phòng hộ tốt, là nguyên nhân không dẫn dắt các căn đến cảnh thứ sáu (ý căn) ngay cả trong các đối tượng (cảnh) cao thượng nhất, giống như của chư thiên, nên đã nói: “người hành động với sự phòng hộ”; do sự tinh tấn của chánh niệm đã đạt đến tột đỉnh, giống như sự không phòng hộ là không phòng hộ, tương tự, do sức mạnh của niệm và tuệ, phòng hộ các cửa mắt v.v. và thực hiện các hành động thấy v.v.
Evaṃ jānitvāti ‘‘upadhi dukkhassa mūla’’nti evaṃ vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya jānitvā.
Having known thus means having known with the wisdom of the path accompanied by insight-wisdom, "attachment is the root of suffering."
Sau khi biết như vậy là sau khi biết với tuệ Đạo đi kèm với tuệ quán, rằng “phiền não là gốc rễ của khổ đau” như vậy.
Upadhīyati dukkhaṃ etehīti upadhī, kilesāti āha – ‘‘kilesupadhipahānā nirupadhī’’ti.
That by which suffering is supported is upadhi, meaning defilements, thus it is said – "without upadhi through the abandonment of defilements-upadhi."
Dukkha (khổ) được tích lũy bởi những điều này nên gọi là upadhi (phiền não), tức các phiền não (kilesa) – nên đã nói: “do đoạn trừ các phiền não (kilesupadhi) nên không có phiền não (nirupadhi)”.
Tato eva upādīyati dukkhaṃ etehīti kilesā ‘‘upādānā’’tipi vuccantīti āha – ‘‘nirupādānoti attho’’ti.
For that very reason, defilements are also called "upādāna" (clinging) because suffering is clung to by them, thus it is said – "the meaning is without clinging."
Cũng vì thế, dukkha (khổ) được chấp thủ bởi những điều này nên các phiền não (kilesa) cũng được gọi là “upādāna” (chấp thủ) – nên đã nói: “có nghĩa là không chấp thủ (nirupādāno)”.
Upadhī sammadeva khīyanti ettāti upadhisaṅkhayo, nibbānanti āha – ‘‘upadhīnaṃ saṅkhayabhūte nibbāne’’ti.
The complete destruction of upadhi occurs therein, hence upadhisaṅkhaya (destruction of upadhi), meaning Nibbāna, thus it is said – "in Nibbāna, which is the destruction of upadhi."
Các phiền não (upadhi) được đoạn tận hoàn toàn ở đây nên gọi là upadhisaṅkhaya (sự đoạn tận phiền não), tức Niết Bàn – nên đã nói: “trong Niết Bàn, nơi sự đoạn tận các phiền não”.
Ārammaṇatoti ārammaṇaṃ katvā tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto.
Released from the object means having made the object the object of consciousness, one is released by the fruit-liberation that has that as its object.
Ārammaṇato (do đối tượng) có nghĩa là được giải thoát (vimutto) bởi sự giải thoát quả (phalavimutti) có đối tượng đó làm cảnh (ārammaṇa).
Kāmupadhismiṃ kāyaṃ upasaṃharissatīti ‘‘kāmesevissāmī’’ti tattha kāyaṃ upanāmessati; kāyūpasaṃhāro tāva tiṭṭhatu, tathā cittaṃ vā uppādessatīti etaṃ kāraṇaṃ natthīti.
He will apply his body to the upadhi of sensual pleasures means "I will indulge in sensual pleasures," he will bring his body there; let alone applying the body, there is no such reason for him to even generate a thought.
Sẽ đặt thân vào các phiền não dục (kāmupadhi) có nghĩa là “tôi sẽ hưởng thụ các dục lạc” rồi đặt thân vào đó; hãy tạm gác việc đặt thân vào, không có lý do nào để tâm sẽ khởi lên như vậy.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại dễ hiểu.
66. Khaṇapabhaṅgutāya na niccā na dhuvāti aniccā.
66. Because of their momentary perishing, they are not permanent, not everlasting, hence anicca (impermanent).
Do tính chất sinh diệt từng sát-na nên không thường hằng, không bền vững, tức là vô thường (aniccā).
Tato eva paṇḍitehi na iccā na upagantabbātipi aniccā.
For that very reason, they are not desirable or to be approached by the wise, hence also anicca.
Cũng vì thế, không nên được chấp nhận, không nên được các bậc hiền trí tiếp cận, tức là vô thường (aniccā).
So cāyaṃ aniccattho udayavayaparicchinnatāya veditabboti dassento, ‘‘hutvā abhāvaṭṭhena aniccā’’ti āha; uppajjitvā vinassanatoti attho.
And to show that this meaning of impermanence is to be understood as being delimited by rise and fall, it is said "anicca in the sense of existing and then not existing"; the meaning is that they arise and then perish.
Và ý nghĩa vô thường này cần được hiểu là bị giới hạn bởi sự sinh và diệt – nên đã nói: “vô thường (aniccā) theo nghĩa là có rồi không”; có nghĩa là sinh khởi rồi hoại diệt.
Ayañca aniccatā vakkhamānā ca tucchāditā dvinnampi kāmānaṃ sādhāraṇoti āha – ‘‘vatthukāmāpi kilesakāmāpī’’ti.
And this impermanence and the emptiness and so forth to be described apply to both kinds of sensual pleasures, thus it is said – "both object-sensual pleasures and defilement-sensual pleasures."
Và sự vô thường này cùng với tính chất trống rỗng v.v. sẽ được nói đến sau, là chung cho cả hai loại dục – nên đã nói: “cả vật dục (vatthukāma) và phiền não dục (kilesakāma)”.
Rittā vivittā, tesaṃ niccasārādīnaṃ attani abhāvato tehi visuṃbhūtā.
Empty means devoid, distinct from permanence, essence, and so forth, due to their absence in oneself.
Rittā (trống rỗng) là trống trải, không có những điều như thường hằng, cốt yếu v.v. trong tự thân, nên chúng khác biệt với những điều đó.
Yathā pana sabbaso sabhāvarahitamākāsaṃ ‘‘tucchaṃ ritta’’nti vuccati, na evamete.
However, just as space, which is utterly devoid of inherent nature, is called "empty, void," these are not so.
Tuy nhiên, chúng không giống như hư không được gọi là “tucchaṃ rittaṃ” (trống rỗng, trống trải) vì hoàn toàn không có tự tánh.
Ete pana kevalaṃ niccasārādivirahato eva tucchā rittāti dassento ‘‘na panā’’tiādimāha.
But to show that these are empty and void merely due to the absence of permanence, essence, and so forth, it says "but not" and so forth.
Mà những điều này chỉ trống rỗng, trống trải do không có tính thường hằng, cốt yếu v.v. – nên đã nói: “na panā” (không phải là) v.v.
‘‘Na hi tucchamuṭṭhi nāma natthī’’ti idaṃ lokasamaññāvasena vuttaṃ, lokasamaññā lokiyakathā na laṅghitabbā.
"There is no such thing as an empty fist" is said in accordance with worldly convention; worldly convention, worldly speech, should not be transgressed.
“Không có cái nắm tay trống rỗng” là điều được nói theo quy ước thế gian, không nên vượt qua quy ước thế gian, lời nói thế tục.
Musāti ittarapaccupaṭṭhānatāya na dissatīti āha ‘‘musāti nāsanakā’’ti.
False means that due to their temporary appearance, they are not seen, thus it is said "false means destructive."
Musā (hư dối) có nghĩa là không được thấy do tính chất hiện hữu tạm thời – nên đã nói “musā (hư dối) là sự hủy diệt”.
Visaṃvādanaṭṭhena vā musā.
Or false in the sense of deceiving.
Hoặc musā theo nghĩa là lừa dối.
Ete hi asubhādisabhāvāpi bālānaṃ subhādibhāvena upaṭṭhahantā subhādiggahaṇassa paccakkhabhāvena satte visaṃvādenti.
Indeed, though these are of an impure nature, they appear to the foolish as beautiful and so forth, thereby deceiving beings by the contradiction of their perception of beauty and so forth.
Mặc dù chúng có bản chất bất tịnh v.v., nhưng khi hiện hữu trước những kẻ ngu si với bản chất thanh tịnh v.v., chúng lừa dối chúng sinh bằng cách phủ nhận sự nắm bắt thanh tịnh v.v.
Nassanasabhāvāti khaṇabhaṅgattā ittarapaccupaṭṭhānatāya dissamānā viyapi hutvā apaññāyanakapakatikā.
Of a perishable nature means that, due to momentary dissolution and appearing temporarily, they have the characteristic of not being discernible, even though they seem to exist.
Nassanasabhāvā (có bản chất hoại diệt) là do tính chất sinh diệt từng sát-na, có tính chất không còn được nhận biết sau khi có mặt, ngay cả khi chúng dường như hiện hữu tạm thời.
Tenāha ‘‘khettaṃ viyā’’tiādi.
Therefore, it is said, "like a field," and so on.
Vì vậy đã nói “như cánh đồng” v.v.
Dhammasaddo cettha ‘‘jātidhammāna’’ntiādīsu (dī. ni. 2.398) viya pakatipariyāyo, tathā sabhāvasaddo cāti daṭṭhabbaṃ.
Here, the word dhamma is a synonym for nature, as in "of things subject to birth," and so on; similarly, the word sabhāva should be understood.
Ở đây, từ dhamma có nghĩa là bản chất, như trong “jātidhammānaṃ” v.v. (Dī. Ni. 2.398), và từ sabhāva cũng vậy, cần được hiểu như thế.
Mosadhammāti mosanapakatikā, kusalabhaṇḍaharaṇasabhāvāti attho.
Of a deceptive nature means having the nature of deceiving; the meaning is, having the nature of stealing wholesome possessions.
Mosadhammā (có bản chất lừa dối) là có bản chất lừa dối, có nghĩa là có bản chất cướp đoạt những phẩm chất thiện lành.
Māyākatanti māyāya kataṃ udakādimaṇiādiākārena māyādinā upaṭṭhāpitaṃ; māyākataṃ viya māyākataṃ aññasabhāvā hutvā atathā upaṭṭhahanato.
Made of illusion means made by illusion, presented by illusion in the form of water, gems, and so on; like something made by illusion, by appearing as something else, it is not truly so.
Māyākataṃ (do huyễn thuật tạo ra) là được tạo ra bởi huyễn thuật, được trình bày bởi huyễn thuật v.v. dưới hình thức ngọc v.v. nước; giống như được tạo ra bởi huyễn thuật, vì chúng có bản chất khác nhưng lại hiện hữu không đúng như vậy.
Tenāha ‘‘yathā’’tiādi.
Therefore, it is said, "just as," and so on.
Vì vậy đã nói “yathā” (như) v.v.
Cakkhupathe eva katavijjāya, na tato paranti vuttaṃ – ‘‘dassanūpacāre ṭhitasseva tathā paññāyatī’’ti.
It is said, "it appears so only to one standing within the range of sight," meaning it is effective only within the range of sight, not beyond.
Được tạo ra ngay trong tầm mắt, không vượt ra ngoài – nên đã nói: “chỉ được nhận biết như vậy đối với người đang ở trong phạm vi nhìn thấy”.
Tayidaṃ sambaravijjāvasena vuttaṃ.
This is stated in terms of the magic of a conjurer.
Điều này được nói theo nghĩa của phép thuật sambara.
Evaṃ tāvakālikabhāvena kāmānaṃ māyākatabhāvaṃ dassetvā idāni tato aññenapi pakārena dassetuṃ ‘‘yathā cā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the illusory nature of sensual pleasures due to their temporary existence, the passage "and just as," and so on, is stated now to show it in another way.
Sau khi trình bày tính chất huyễn thuật của các dục lạc theo nghĩa tạm thời như vậy, bây giờ để trình bày theo một cách khác, đã nói “yathā cā” (và như) v.v.
Aniccādisabhāvānaṃ kāmānaṃ niccādisabhāvadassanaṃ vipallāsasahagatatāya veditabbaṃ.
The showing of impermanent and so on sensual pleasures as permanent and so on should be understood as accompanied by perversion.
Việc nhìn thấy bản chất thường hằng v.v. của các dục lạc có bản chất vô thường v.v. cần được hiểu là đi kèm với sự điên đảo.
Bālānaṃ lāpanatoti apariññātavatthukānaṃ andhabālānaṃ puggalānaṃ vipallāsahetuto.
Due to deceiving the foolish means due to being a cause of perversion for blind, foolish individuals who do not understand the true nature of things.
Do lừa dối những kẻ ngu si là do là nguyên nhân của sự điên đảo đối với những người ngu si mù quáng không hiểu biết bản chất sự vật.
Manussaloke ṭhatvā manussānaṃ vā vasena bhagavatā bhāsitattā vuttaṃ – ‘‘diṭṭhadhammikā kāmāti mānusakā pañca kāmaguṇā’’ti.
Because the Blessed One spoke while residing in the human world or with reference to humans, it is said, "sensual pleasures pertaining to this world are the five human sense objects."
Do Đức Thế Tôn đã thuyết giảng khi ở trong thế giới loài người hoặc theo cách của loài người – nên đã nói: “các dục lạc hiện tại (diṭṭhadhammikā kāmā) là năm dục cảnh của loài người”.
Tato eva ca ‘‘samparāyikāti te ṭhapetvā avasesā’’tiādi vuttaṃ.
And for that very reason, it is said, "those pertaining to the next world are the remainder, excluding these," and so on.
Cũng vì thế đã nói: “các dục lạc vị lai (samparāyikā) là những gì còn lại ngoài những điều đó” v.v.
Tattha diṭṭhadhammā paccakkhasabhāvā ārammaṇabhūtā etāsaṃ atthīti diṭṭhadhammikā.
Among these, pertaining to this world means having immediate, present objects.
Trong đó, diṭṭhadhammikā (hiện tại) là những điều có bản chất trực tiếp làm đối tượng cho chúng.
Samparāyike kāme ārabbha uppannasaññā samparāyikā.
The perception that arises concerning sensual pleasures pertaining to the next world is pertaining to the next world.
Samparāyikā (vị lai) là những nhận thức sinh khởi liên quan đến các dục lạc vị lai.
Te samecca dhīyati ettha āṇāti dheyyaṃ, āṇāpavattiṭṭhānaṃ.
Where one's command is established after having met them, that is dheyya, the place where command prevails.
Quyền lực được đặt ở đây sau khi tập hợp những điều đó nên gọi là dheyyaṃ, nơi quyền lực được thực thi.
Mārassa dheyyanti māradheyyaṃ tassa issariyapavattanattā.
The domain of Māra is Māradheyya, because his sovereignty prevails there.
Quyền lực của Māra (Māradheyyaṃ) là do sự thực thi quyền lực của hắn.
Tenāha ‘‘yehī’’tiādi.
Therefore, it is said, "by which," and so on.
Vì vậy đã nói “yehī” (bởi những điều này) v.v.
Gahitanti visayavisayībhāvena gahitaṃ, ārammaṇavasena ārammaṇakaraṇavasena ca gahitanti attho.
Seized means seized in terms of object and subject, meaning seized as an object and as an act of making an object.
Gahitaṃ (được nắm giữ) là được nắm giữ theo nghĩa đối tượng và chủ thể, có nghĩa là được nắm giữ theo nghĩa làm đối tượng và theo nghĩa biến thành đối tượng.
Tattha ārammaṇakaraṇavasena gahaṇaṃ nāma ‘‘idaṃ mayha’’nti avibhāgena pariggahakaraṇaṃ; ārammaṇavasena pana gahaṇaṃ bhāgaso ārammaṇānubhavananti vadanti.
Among these, seizing as an act of making an object means taking possession without distinction, saying, "This is mine"; seizing as an object, however, they say, is experiencing objects partially.
Trong đó, việc nắm giữ theo nghĩa biến thành đối tượng là sự chấp thủ không phân biệt “điều này là của tôi”; còn việc nắm giữ theo nghĩa đối tượng thì được gọi là sự trải nghiệm đối tượng từng phần.
Ubhayassapi pana taṇhārāgavasena gahaṇaṃ sandhāya, ‘‘ubhayametaṃ gahita’’nti vuttaṃ.
But referring to seizing by way of craving and attachment for both, it is said, "both of these are seized."
Tuy nhiên, cả hai điều này đều được nói đến với ý nghĩa nắm giữ theo tham ái – nên đã nói: “cả hai điều này đều được nắm giữ”.
Māroti kilesamāro.
Māra refers to the defilement-Māra.
Māro (Māra) là phiền não Māra (kilesamāra).
Yadaggena kilesamāro, tadaggena devaputtamāropi te attano vasaṃ vatteti.
To the extent that there is defilement-Māra, to that extent the Māra of the devas also brings them under his sway.
Māra chư thiên (devaputtamāra) cũng điều khiển chúng theo ý muốn của mình ở mức độ mà phiền não Māra làm được.
Taṃ sandhāyāti dhammamukhena puggalaggahaṇaṃ sandhāya.
Referring to that means referring to the taking of individuals through the door of Dhamma.
Taṃ sandhāyā (liên quan đến điều đó) là liên quan đến sự nắm bắt cá nhân thông qua pháp.
Appahīnavipallāsā hi puggalā kāmādhimuttā mārassa issariyavattanaṭṭhānatāya ‘‘māradheyya’’nti vuttā, tathā mārassa nivāpagocarapariyāyehipi te evaṃ vuttāti dassento, ‘‘yathā coḷassā’’tiādimāha.
Indeed, individuals whose perversions are not abandoned, who are devoted to sensual pleasures, are called "Māra's domain" because it is the place where Māra's sovereignty prevails. And to show that they are also spoken of in terms of Māra's bait and pasture, he says, "just as the garment," and so on.
Những người chưa đoạn trừ sự điên đảo, bị các dục lạc chi phối, được gọi là “māradheyya” (quyền lực của Māra) vì là nơi Māra thực thi quyền lực của mình; tương tự, họ cũng được gọi như vậy trong các ví dụ về mồi nhử của Māra – nên đã nói: “yathā coḷassā” (như của kẻ trộm) v.v.
Nivapatīti nivāpo, so eva bījanti nivāpabījaṃ.
What is scattered is bait (nivāpa); that itself is the seed, hence bait-seed.
Nivapatīti nivāpo (gieo xuống là mồi nhử), chính nó là hạt giống nên gọi là nivāpabījaṃ (hạt giống mồi nhử).
Teti kāmaguṇā.
These are the sensual objects.
Te (chúng) là các dục cảnh.
Yatthāti yasmiṃ padese.
Where means in which place.
Yatthā (ở đâu) là ở nơi nào.
Manasi bhavāti mānasāti āha ‘‘cittasambhūtā’’ti.
What exists in the mind is mental; thus, he says, "born of the mind."
Sinh khởi trong tâm nên gọi là mānasā (thuộc về tâm) – nên đã nói: “sinh khởi từ tâm (cittasambhūtā)”.
Te pana avijjādayo pāḷiyaṃ āgatā.
Those, however, such as ignorance, are mentioned in the Pāli canon.
Còn những điều như vô minh v.v. thì đã được đề cập trong Pāḷi.
Evañhi lohitasannissayo pubbo viya anurodhūpanissayo virodhoti dassento, ‘‘mamāyite vatthusmi’’ntiādimāha.
Thus, showing that opposition is dependent on attachment, like pus dependent on blood, he says, "in the object of 'mine'," and so on.
Và như vậy, để trình bày rằng sự phản đối là dựa trên sự thuận theo, giống như mủ dựa vào máu – nên đã nói: “trong vật sở hữu của ta (mamāyite vatthusmiṃ)” v.v.
Tedhāti ettha idhāti nipātamattaṃ ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.30) viya.
In here, the word idha is merely a particle, as in "Here, bhikkhus, I might be one who has eaten," and so on.
Trong tedhā (như vậy), idhā (ở đây) chỉ là một giới từ, như trong “idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assa” (ở đây, này các Tỳ-kheo, tôi đã ăn) v.v. (Ma. Ni. 1.30).
Kāmalokanti kāmaguṇasaṅkhātaṃ saṅkhāralokaṃ, yattha vā loke kāmaguṇavantaṃ lokaṃ.
The sensual world means the world of formations, which is called sensual objects, or the world where there are sensual objects.
Kāmalokaṃ (cõi dục) là thế giới các hành (saṅkhāraloka) được gọi là các dục cảnh, hoặc thế giới có các dục cảnh.
Cittena adhiṭṭhahitvāti jhānārammaṇaṃ paṭibhāganimittaṃ bhāvanācittena uppādetvā.
Having established with the mind means having produced the meditation object, the counter-sign, with the development-mind.
Cittena adhiṭṭhahitvā (sau khi an trú tâm) là sau khi tạo ra tướng đối chiếu (paṭibhāganimitta) làm đối tượng của thiền bằng tâm tu tập.
Parittaṃ nāma vikkhambhanaasamatthattā kilesehi parito khaṇḍitaṃ viya hoti.
Limited means it is as if it is broken all around by defilements, due to its inability to suppress them.
Parittaṃ (nhỏ hẹp) là bị các phiền não làm cho chia cắt như bị cắt vụn vì không đủ sức trấn áp chúng.
Tassa paṭikkhepenāti parittabhāvapaṭikkhepena.
By its rejection means by the rejection of the state of being limited.
Tassa paṭikkhepenā (do sự phủ nhận điều đó) là do sự phủ nhận tính chất nhỏ hẹp.
Pamāṇantipi kāmāvacarameva pāpakānaṃ pamāṇakaraṇadhammānaṃ vikkhambhanavasena appajahanato.
Limited also refers to the sensual realm, because it does not completely abandon the defilements that cause limitation by way of suppression.
Pamāṇantipi kāmāvacarameva (có giới hạn cũng chỉ là cõi dục) là do không từ bỏ các pháp làm giới hạn của các ác pháp theo nghĩa trấn áp.
Tappaṭikkhepavasena appamāṇaṃ nāma mahaggatanti āha – ‘‘rūpāvacaraṃ arūpāvacara’’nti.
By way of its rejection, immeasurable refers to the exalted, thus he says, "the form realm, the formless realm."
Do sự phủ nhận điều đó, appamāṇaṃ (vô lượng) là mahaggata (rộng lớn) – nên đã nói: “rūpāvacaraṃ arūpāvacara” (cõi sắc và cõi vô sắc).
Samucchedavasena kilesānaṃ appahānena mahaggatajjhānampi subhāvitaṃ nāma na hoti, pageva parittajjhānanti āha – ‘‘subhāvitanti…pe… lokuttarassevetaṃ nāma’’nti.
He says that even a developed mahaggata-jhāna is not called "well-developed" due to the non-abandonment of defilements by eradication, let alone a paritta-jhāna – "Well-developed... (rest omitted)... this is indeed a name for the supramundane."
Do sự không đoạn trừ các phiền não bằng cách đoạn diệt, ngay cả thiền đại hành (mahaggatajjhāna) cũng không được gọi là "đã tu tập tốt" (subhāvitaṃ), huống chi là thiền tiểu hành (parittajjhāna). Vì vậy, (Luận sư) nói: "Đã tu tập tốt...v.v...đây chỉ là tên gọi của pháp siêu thế (lokuttara)".
Etassa vasenāti ‘‘subhāvita’’nti padassa vasena.
"By means of this" means by means of the word "well-developed."
Do sức mạnh của điều này có nghĩa là do sức mạnh của từ "subhāvita" (đã tu tập tốt).
Tameva paṭipadanti tameva abhijjhādipahānāvahaṃ jhānapaṭipadaṃ.
"That very path" means that very jhāna-path leading to the abandonment of covetousness and so on.
Chính con đường thực hành đó có nghĩa là chính con đường thực hành thiền đưa đến sự đoạn trừ tham ái, v.v.
Arahatte tassa upāyabhūtāya vipassanāya vā catutthajjhāne tassa upāyabhūte upacāre vā sati cittaṃ pasannameva hotīti āha – ‘‘arahattaṃ vā…pe… upacāraṃ vā’’ti.
He says that when there is vipassanā which is the means to Arahantship, or when there is access concentration (upacāra) which is the means to the fourth jhāna, the mind is indeed clear – "Arahantship or... (rest omitted)... or access concentration."
Khi có tuệ quán (vipassanā) là phương tiện để đạt A-la-hán quả, hoặc khi có cận định (upacāra) là phương tiện để đạt Tứ thiền, tâm sẽ thanh tịnh. Vì vậy, (Luận sư) nói: "A-la-hán quả hoặc...v.v...cận định".
Adhimokkhasampasādoti ‘‘ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmī’’ti vā vipassanāya vīthipaṭipannattā; ‘‘ajjeva catutthajjhānaṃ nibbattessāmī’’ti vā upacārasamādhinā cittassa samāhitattā adhimuccanabhūto sampasādo.
"Confidence of conviction" refers to the conviction-like clarity of mind, due to either having entered the path of vipassanā with the thought, "Today I shall attain Arahantship," or due to the mind being composed by access concentration with the thought, "Today I shall produce the fourth jhāna."
Sự tịnh tín do quyết định (adhimokkhasampasādo) là sự tịnh tín thuộc về sự quyết định, do tâm đã đi vào con đường tuệ quán (vipassanā) với ý nghĩ "Hôm nay ta sẽ đạt A-la-hán quả", hoặc do tâm đã an định với cận định (upacārasamādhi) với ý nghĩ "Hôm nay ta sẽ thành tựu Tứ thiền".
Paṭilābhasampasādoti arahattassa catutthajjhānassa vā adhigamasaṅkhāto sampasādo.
"Confidence of attainment" refers to the clarity of mind consisting in the attainment of Arahantship or the fourth jhāna.
Sự tịnh tín do thành tựu (paṭilābhasampasādo) là sự tịnh tín được gọi là sự thành tựu A-la-hán quả hoặc Tứ thiền.
Paṭilābhopi hi kilesakālusiyābhibhavanato cittassa suppasannabhāvāvahattā ‘‘sampasādo’’ti vutto.
Attainment is also called "clarity" because it brings about a very clear state of mind by overcoming the defilements' impurity.
Sự thành tựu cũng được gọi là "tịnh tín" vì nó mang lại trạng thái tâm rất thanh tịnh do vượt qua sự ô nhiễm của phiền não.
Paccayāti nāmarūpapaccayā avijjādayo.
"Conditions" are ignorance and so on, which are conditions for name-and-form.
Các duyên có nghĩa là vô minh, v.v., là các duyên của danh sắc.
Sabbathāti samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇatoti sabbappakārena.
"In every way" means in every aspect: as to origin, as to disappearance, as to gratification, as to danger, as to escape.
Bằng mọi cách có nghĩa là bằng mọi phương diện: từ sự tập khởi (samudaya), từ sự diệt tận (atthaṅgama), từ sự vị ngọt (assāda), từ sự nguy hiểm (ādīnava), từ sự xuất ly (nissaraṇa).
Āsāti adhimuccanavasena āsīsanā.
"Hope" is desiring by way of conviction.
Sự mong muốn là sự mong ước theo cách quyết định.
Tenāha – ‘‘āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhatī’’ti.
Therefore he says: "Hope remains, one attains conviction."
Vì vậy, (Luận sư) nói: "Sự mong muốn được thiết lập, đạt được sự quyết định".
Pādakanti padaṭṭhānaṃ.
"Basis" means the proximate cause (padaṭṭhāna).
Gốc rễ có nghĩa là cận nhân (padaṭṭhāna).
Kilesā sannisīdantīti nīvaraṇasahagatā eva kilesā vikkhambhanavasena vūpasamanti.
"Defilements subside" means that defilements, together with the hindrances, subside by way of suppression.
Các phiền não lắng xuống có nghĩa là các phiền não kèm theo các triền cái (nīvaraṇa) lắng dịu xuống bằng cách trấn áp (vikkhambhana).
Satīti upacārajjhānāvahā sati santiṭṭhati.
"Mindfulness" – mindfulness leading to access jhāna stands firm.
Niệm có nghĩa là niệm đưa đến cận định được thiết lập.
Saṅkhāragata nti bhāvanāya samatāya pavattamānattā, ime dhammavicayasambojjhaṅgādayo ekarasā hutvā pavattantīti, bhāvanācittuppādapariyāpannaṃ saṅkhāragataṃ vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā upaṭṭhāti.
"Formations" – the path of formations included in the cittuppāda of development, because these factors of awakening such as investigation of phenomena proceed in unison, having become of one flavor, becomes evident, becomes manifest.
Các hành (saṅkhāragata) có nghĩa là do sự tu tập diễn ra một cách bình đẳng, các chi giác chi như trạch pháp giác chi, v.v., này diễn ra với một vị duy nhất, nên các hành thuộc về tâm tu tập hiện rõ, trở nên hiển nhiên.
Cittuppādoti bhāvanācittuppādo.
"Cittuppāda" refers to the cittuppāda of development.
Tâm sở có nghĩa là tâm tu tập.
Lepapiṇḍeti silesapiṇḍe laggamāno viya appito viya hoti.
"Like clinging" to a lump of glue, it is like being affixed.
Như gắn vào cục hồ có nghĩa là như được dính vào cục keo.
Upacārena samādhiyati upacārajjhānena samādhiyati.
"Concentrates by means of access" means it concentrates by means of access jhāna.
An định bằng cận định có nghĩa là an định bằng cận định.
Ayanti ayaṃ duvidhopi adhimuccanākāro adhimokkhasampasādo nāma.
"This" means this twofold manner of conviction is called confidence of conviction.
Điều này có nghĩa là cả hai trạng thái quyết định này đều được gọi là sự tịnh tín do quyết định (adhimokkhasampasādo).
Tasmiṃ sampasāde satīti etasmiṃ vipassanālakkhaṇe, upacārajjhāne vā adhimokkhasampasāde sati.
"When there is this clarity" means when there is this confidence of conviction, either in the characteristic of vipassanā or in access jhāna.
Khi có sự tịnh tín đó có nghĩa là khi có sự tịnh tín do quyết định này, thuộc về đặc tính của tuệ quán (vipassanā) hoặc cận định.
Yo pana arahattaṃ vā paṭilabhati catutthajjhānaṃ vā, tassa cittaṃ vippasannaṃ hotiyeva, ayaṃ nippariyāyato paṭilābhasampasādo, evaṃ santepi idhāmippetameva dassetuṃ, ‘‘idha panā’’tiādi vuttaṃ.
"But whoever attains Arahantship or the fourth jhāna, his mind is indeed thoroughly clear," this is confidence of attainment in the literal sense. Even so, to show what is intended here, "But here..." and so on was stated.
Còn người nào đạt được A-la-hán quả hoặc Tứ thiền, tâm của người ấy chắc chắn là rất thanh tịnh, đây là sự tịnh tín do thành tựu (paṭilābhasampasādo) theo nghĩa tuyệt đối. Mặc dù vậy, để chỉ ra điều được ngụ ý ở đây, (Luận sư) đã nói "Tuy nhiên, ở đây..." và tiếp theo.
Vipassanā hītiādi vuttassa samatthanaṃ.
"For vipassanā..." and so on is a substantiation of what was stated.
Vì tuệ quán và tiếp theo là sự khẳng định cho điều đã nói.
Tattha paññāyāti arahattapaññāya.
There, "by wisdom" means by the wisdom of Arahantship.
Trong đó, bằng tuệ có nghĩa là bằng tuệ A-la-hán.
Adhimuccanassāti saddahanaṃ ussukkāpajjanassa.
"Of conviction" refers to belief and eagerness.
Của sự quyết định có nghĩa là của sự tin tưởng, của sự nỗ lực.
Upacāranti upacārajjhānaṃ.
"Access" refers to access jhāna.
Cận định có nghĩa là cận định.
Āneñjasamāpattiyā adhimuccanassa kāraṇanti yojanā.
The connection is: a cause of conviction in the attainment of the Imperturbable (āneñja-samāpatti).
Lời giải thích là: đó là nguyên nhân của sự quyết định về Vô sở hữu xứ.
Etarahi vāti idānimeva.
"Or at present" means right now.
Hoặc ngay bây giờ có nghĩa là ngay lúc này.
Āneñjaṃ vāti catutthajjhānaṃ vā.
"Or the Imperturbable" means or the fourth jhāna.
Hoặc Vô sở hữu xứ có nghĩa là hoặc Tứ thiền.
Samāpajjatīti adhigacchati.
"Attains" means comprehends.
Thành tựu có nghĩa là đạt được.
Idaṃ hītiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarati.
By "for this..." and so on, he explains the meaning stated concisely.
Điều này và tiếp theo là giải thích ý nghĩa đã nói tóm tắt.
Arahattasacchikiriyā nāma aggamaggabhāvanāya sati atthato āpannā hoti, aggamaggapaññā eva tadatthaṃ adhimuccitabbāti dassento, ‘‘atha vā’’ti vikappantaramāha.
Arahantship is actualized when there is cultivation of the highest path. It is the wisdom of the highest path itself that should be convinced regarding that goal. Thus, showing this, he states another alternative with "or else."
Việc chứng đắc A-la-hán quả, khi có sự tu tập đạo tối thượng, thì về bản chất đã được thành tựu. Tuệ đạo tối thượng chính là điều cần phải quyết định để đạt được mục đích đó. Để chỉ ra điều này, (Luận sư) nói "Hoặc là" để đưa ra một lựa chọn khác.
Tattha yathā nāma pāsādassa atthāya samānītadabbasambhārāvayave appahonte kūṭāgāraṃ kātuṃ na pahontiyeva, evaṃsampadamidanti dassento, ‘‘taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjatī’’ti āha.
There, just as when the materials and components gathered for a palace are insufficient, one cannot build a pinnacled house, similarly, he says "not being able to achieve that, he attains the Imperturbable" to show that it is just like this.
Trong đó, để chỉ ra rằng điều này cũng tương tự như việc một người không thể xây dựng một ngôi nhà có mái nhọn nếu các vật liệu đã tập hợp cho mục đích xây cung điện không đủ, (Luận sư) nói: "Không thể đạt được điều đó, thì thành tựu Vô sở hữu xứ".
Catusaccaṃ vā sacchikaroti heṭṭhimamaggādhigamanavasena āneñjaṃ vā samāpajjati ubhayassapi hetupariggahitattā.
"Or realizes the four Noble Truths" – by way of attaining the lower paths, or attains the Imperturbable, because both are encompassed by their causes.
Hoặc chứng ngộ Tứ đế bằng cách đạt được các đạo thấp hơn, hoặc thành tựu Vô sở hữu xứ, vì cả hai đều được bao gồm trong nguyên nhân.
Tatrāti tasmiṃ ‘‘paññāya vā adhimuccati, āneñjaṃ vā samāpajjatī’’ti yathāvutte visesādhigame ayaṃ idāni vuccamāno yojanānayo.
"Therein" means in that specific attainment as stated, "one is convinced by wisdom, or attains the Imperturbable," this is the method of connection now being stated.
Trong đó có nghĩa là trong sự thành tựu đặc biệt đã nói ở trên, "hoặc quyết định bằng tuệ, hoặc thành tựu Vô sở hữu xứ", đây là cách phối hợp sẽ được nói đến bây giờ.
Evaṃ hotīti idāni vuccamānākārena cittābhinīhāro hoti.
"It is thus" means the mind's intention is of the manner now being stated.
Sẽ là như vậy có nghĩa là sự hướng tâm sẽ diễn ra theo cách sẽ được nói đến bây giờ.
Kiccanti pabbajitakiccaṃ.
"Duty" means the duty of a renunciant.
Việc cần làm có nghĩa là việc cần làm của người xuất gia.
Tatoti arahattādhigamanato.
"From that" means from the attainment of Arahantship.
Từ đó có nghĩa là từ việc đạt được A-la-hán quả.
Osakkitamānasoti saṃkucitacitto.
"With a shrunken mind" means with a contracted mind.
Tâm co rút có nghĩa là tâm bị thu hẹp.
Antarā na tiṭṭhatīti asamāhitabhūmiyaṃ na tiṭṭhati.
"Does not stand midway" means does not stand in a state of non-concentration.
Không dừng lại ở giữa có nghĩa là không dừng lại ở trạng thái không an định.
Idāni yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to illustrate the meaning stated above with an analogy, "just as..." and so on was stated.
Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đã nói bằng ví dụ, (Luận sư) đã nói "Ví dụ" và tiếp theo.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yathā tassa purisassa vanamahiṃsaṃ gahetuṃ ussāhavato osakkantassa sasagodhādiggahaṇe vattabbameva natthi, evaṃ imassapi bhikkhuno arahattaṃ gahetuṃ ussāhavato tato osakkitvā catutthajjhānasamāpajjane vattabbameva natthīti.
Here is the brief meaning: Just as for that man who is eager to catch a wild buffalo, there is nothing to say about him catching a hare or a monitor lizard when he falls back, similarly for this bhikkhu who is eager to attain Arahantship, there is nothing to say about his falling back from that and attaining the fourth jhāna.
Trong đó, đây là ý nghĩa tóm tắt: Ví dụ, đối với người đàn ông có ý chí bắt bò rừng, khi anh ta lùi lại, không cần phải nói đến việc bắt thỏ, kỳ đà, v.v., thì cũng vậy, đối với vị tỳ-kheo này có ý chí đạt A-la-hán quả, khi anh ta lùi lại từ đó và thành tựu Tứ thiền, không cần phải nói đến điều đó.
Eseva nayoti yathāvuttaṃ upamaṃ upamāsaṃsandanañca maggabhāvanāyojanāyaṃ catusaccasacchikiriyāyojanāyañca atidisati.
"The same method" means he extends the aforementioned analogy and its comparison to the connection with the cultivation of the path and the connection with the realization of the four Noble Truths.
Cách thức cũng vậy có nghĩa là ví dụ đã nói và sự so sánh ví dụ cũng được áp dụng cho cách phối hợp tu tập đạo và cách phối hợp chứng ngộ Tứ đế.
Hetuatthajotano yanti nipāto, karaṇe vā etaṃ paccattavacananti āha ‘‘yena kāraṇenā’’ti.
The particle "which" (yaṃ) denotes cause and meaning, or it is an accusative case in the sense of instrument, hence he says "by which reason."
Trợ từ yaṃ có ý nghĩa chỉ nguyên nhân, hoặc đây là từ chỉ định cách thức ở ngôi thứ hai, vì vậy (Luận sư) nói "do nguyên nhân nào".
Tassa saṃvattanaṃ arahati, taṃ vā payojanaṃ etassāti taṃsaṃvattanikaṃ.
It is worthy of leading to that, or that is its purpose, hence "leading to that."
Xứng đáng với sự thành tựu đó, hoặc đó là mục đích của nó, nên gọi là taṃsaṃvattanikaṃ (dẫn đến điều đó).
Viññāṇanti vipākaviññāṇaṃ.
"Consciousness" refers to resultant consciousness.
Thức có nghĩa là thức quả (vipākaviññāṇa).
Āneñjasabhāvaṃ upagacchatīti āneñjūpagaṃ.
It attains the nature of the Imperturbable, hence "approaching the Imperturbable."
Đạt đến trạng thái Vô sở hữu xứ nên gọi là āneñjūpagaṃ (thuộc Vô sở hữu xứ).
Yathā kusalaṃ āneñjasabhāvaṃ, evaṃ taṃ vipākaviññāṇampi āneñjasabhāvaṃ upagataṃ assa bhaveyya.
Just as the wholesome state is of the nature of the Imperturbable, so too that resultant consciousness would be of the nature of the Imperturbable.
Như thiện pháp có trạng thái Vô sở hữu xứ, thì thức quả đó cũng sẽ đạt đến trạng thái Vô sở hữu xứ.
Tenāha – ‘‘kādisameva bhaveyyāti attho’’ti.
Therefore, he says: "The meaning is that it would be of the same kind."
Vì vậy, (Luận sư) nói: "có nghĩa là sẽ giống như thế nào".
Kecīti abhayagirivāsino.
"Some" refers to the residents of Abhayagiri.
Một số người có nghĩa là những người sống ở Abhayagiri.
Kusalaviññāṇanti vipākaviññāṇampi taṃ kusalaṃ viya vadanti.
"Wholesome consciousness" means they call even resultant consciousness "wholesome" like that wholesome state.
Thức thiện có nghĩa là họ nói rằng thức quả cũng giống như thiện pháp đó.
Tannāmakamevāti kusalaṃ viya āneñjanāmakameva siyā.
"Having that very name" means it would have the very name "Imperturbable" like the wholesome state.
Chính tên gọi đó có nghĩa là sẽ có tên gọi Vô sở hữu xứ như thiện pháp.
Ettha ca purimavikappe ‘‘āneñjūpaga’’nti taṃsadisatā vuttā, dutiyavikappe tato eva taṃsamaññatā.
Here, in the former alternative, similarity to it ("approaching the Imperturbable") is stated, and in the second alternative, its very identity with it.
Ở đây, trong lựa chọn đầu tiên, "āneñjūpagaṃ" nói về sự tương tự, trong lựa chọn thứ hai, nói về sự đồng danh từ đó.
So panāyamatthoti āneñjasadisatāya vipākakālepi taṃnāmakameva assāti yathāvutto attho.
"But this meaning" refers to the meaning stated, that even at the time of result, it would have that very name due to its similarity to the Imperturbable.
Tuy nhiên, ý nghĩa này có nghĩa là ý nghĩa đã nói rằng ngay cả trong thời kỳ quả dị thục, nó cũng có tên gọi đó do sự tương tự với Vô sở hữu xứ.
Iminā nayenāti iminā vuttanayena.
"By this method" means by this stated method.
Theo cách này có nghĩa là theo cách đã nói này.
Ettha hi āneñjābhisaṅkhārahetuvipākaviññāṇaṃ ‘‘āneñjūpagaṃ hoti viññāṇa’’nti vuttattā taṃnāmakameva katvā dīpitaṃ.
For here, the resultant consciousness of the Imperturbable formation is presented as having that very name by being stated as "consciousness approaches the Imperturbable."
Ở đây, thức quả của hành Vô sở hữu xứ đã được trình bày bằng cách đặt tên cho nó là "Vô sở hữu xứ" vì đã nói "thức sẽ thuộc Vô sở hữu xứ".
Arahattassāpīti apisaddena aggamaggabhāvanāyapi heṭṭhimamaggabhāvanāyapīti attho saṅgahitoti daṭṭhabbo.
"Even of Arahantship" – by the word "api" (even), the meaning "even of the cultivation of the highest path, and even of the cultivation of the lower paths" is to be understood as included.
Của A-la-hán quả có nghĩa là phải hiểu rằng với từ api (cũng), ý nghĩa của việc tu tập đạo tối thượng và tu tập các đạo thấp hơn cũng được bao gồm.
Samādhivasena osakkanā kathitāti ‘‘vipulena mahaggatena cetasā vihareyya’’nti samathanayaṃ dassetvā desanā kathitā.
"The falling back by way of concentration is taught" means the teaching is given, showing the method of tranquility, "one should abide with an expansive, exalted mind."
Sự lùi lại theo phương pháp định đã được nói đến có nghĩa là bài giảng đã được nói đến sau khi chỉ ra phương pháp chỉ (samatha) bằng cách "sống với tâm rộng lớn, cao thượng".
67. Ayañhi bhikkhūti yaṃ uddissa ayaṃ dutiyāneñjasappāyadesanāya bhikkhu vutto.
67. "This bhikkhu" refers to the bhikkhu concerning whom this teaching on the suitable path to the second Imperturbable was given.
67. Vị tỳ-kheo này có nghĩa là vị tỳ-kheo được đề cập trong bài giảng về Vô sở hữu xứ thứ hai này.
Paññavantataroti vatvā taṃ dassetuṃ, ‘‘dvinnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasatī’’ti vuttaṃ.
Having said "more discerning," to show this, it was stated, "he contemplates both meditation subjects together."
Trí tuệ hơn và để chỉ ra điều đó, (Luận sư) đã nói: "kết hợp cả hai đề mục thiền và quán xét".
Heṭṭhimassa hi ‘‘ye ca diṭṭhadhammikā kāmā’’tiādinā rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbāneva rūpamukhena vipassanābhiniveso kato, imassa pana ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’ntiādinā sakalarūpadhammavasena.
For the former, "and the sense pleasures seen in this very life," and so on, an immersive vipassanā was made through the aspect of form (sight, sound, smell, taste, touch); but for this one, "whatever form," and so on, it is through the aspect of all phenomena of form.
Đối với vị trước, sự chú tâm vào tuệ quán được thực hiện thông qua sắc (rūpa) như sắc, thanh, hương, vị, xúc bằng cách nói "những dục lạc trong hiện tại", v.v., còn đối với vị này, sự chú tâm được thực hiện thông qua tất cả các pháp sắc bằng cách nói "bất cứ sắc nào", v.v.
Bhagavā hi kammaṭṭhānaṃ kathento kammaṭṭhānikassa bhikkhuno kāraṇabalānurūpameva paṭhamaṃ bhāvanābhinivesaṃ dasseti; so pacchā ñāṇe vipulaṃ gacchante anavasesato dhammaṃ pariggaṇhāti.
Indeed, when the Blessed One teaches the meditation subject, he first shows the meditation practitioner monk the commitment to meditation according to the power of the cause; subsequently, as his knowledge grows vast, he fully comprehends the Dhamma.
Quả thật, Đức Thế Tôn, khi thuyết về đề mục thiền, trước tiên chỉ bày sự chuyên chú vào tu tập cho vị tỳ khưu hành thiền tùy theo sức mạnh của căn cơ; vị ấy sau này, khi tuệ phát triển rộng lớn, thấu hiểu pháp một cách không còn sót lại.
Rūpapaṭibāhanenāti rūpavirāgabhāvanāya sabbaso samatikkamena.
By warding off materiality means by completely overcoming the development of dispassion towards materiality.
Bằng cách loại trừ sắc có nghĩa là bằng sự tu tập ly tham sắc, bằng cách vượt qua hoàn toàn.
Sabbatthāti sabbesu tatiyāneñjādīsu.
In all ways means in all things, such as the third sphere of neither perception nor non-perception.
Ở tất cả có nghĩa là ở tất cả các cõi Vô Sắc thứ ba (Vô Sở Hữu Xứ) và các cõi khác.
Paññavantataroti paññuttaro.
More endowed with wisdom means superior in wisdom.
Có nhiều tuệ hơn có nghĩa là tuệ tối thượng.
Tiṇṇampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvāti kāmaguṇā sabbarūpadhammā kāmasaññāti evaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ kammaṭṭhānavasena tidhā vutte sammasanūpagadhamme ekato katvā, ‘‘sabbametaṃ anicca’’nti ekajjhaṃ gahetvā, sammasati yathā – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti (dī. ni. 1.298; saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 16; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 4, 7, 8; tissametteyyamāṇavapucchāniddesa 10, 11; paṭi. ma. 2.30).
Having unified the three meditation subjects means having unified the things suitable for contemplation, which are spoken of in three ways according to the meditation subjects of three individuals, namely sense pleasures, all material phenomena, and perceptions of sense pleasures; having taken them as one, 'all of this is impermanent', he contemplates, just as (it is said): 'Whatever is subject to origination, all that is subject to cessation'.
Kết hợp cả ba đề mục thiền lại có nghĩa là kết hợp các pháp cần được quán xét đã được nói đến theo ba cách tùy theo đề mục thiền của ba hạng người là dục công đức (kāmaguṇa), tất cả các pháp sắc (rūpadhamma) và tưởng về dục (kāmasaññā) lại với nhau, nắm giữ tất cả chúng thành một khối là “tất cả những điều này là vô thường”, rồi quán xét, như là – “phàm cái gì có pháp tập khởi, tất cả cái đó có pháp đoạn diệt” (Dī. Ni. 1.298; Saṃ. Ni. 5.1081; Mahāva. 16; Cūḷani. Ajitamāṇavapucchāniddesa 4, 7, 8; Tissametteyyamāṇavapucchāniddesa 10, 11; Paṭi. Ma. 2.30).
Tenāha – ‘‘ubhayametaṃ anicca’’ntiādi.
Therefore, he said: "Both of these are impermanent" and so on.
Vì vậy, ngài nói – “cả hai điều này là vô thường” và vân vân.
Kāmarūpasaññāvasena diṭṭhadhammikasamparāyikabhedato aṭṭha ekekakoṭṭhāsāti evaṃ kataṃ ubhayanti vuttanti āha – ‘‘diṭṭhadhammika…pe… vasena saṅkhipitvā ubhayanti vutta’’nti.
He says: "Dividing them according to what is seen in this life and what pertains to the next life based on perceptions of sensual pleasures and materiality, which result in eight portions each, this 'both' is thus spoken of by summarizing".
Ngài nói rằng cả hai điều này được nói đến là đã được tóm lược theo cách phân loại thành hiện tại và vị lai dựa trên tưởng về dục và tưởng về sắc, mỗi loại có tám phần; ngài nói – “được tóm lược theo cách hiện tại…vân vân… nên được gọi là cả hai điều”.
Taṇhādiṭṭhivasenāti taṇhābhinandanāvasena ‘‘etaṃ mamā’’ti, diṭṭhābhinandanāvasena ‘‘eso me attā’’ti evaṃ abhinandituṃ.
By way of craving and views means to delight in them by way of craving, "this is mine", and by way of views, "this is my self".
Theo quan điểm của tham ái và tà kiến có nghĩa là để hoan hỷ theo cách tham ái “cái này là của tôi”, theo cách tà kiến “đây là tự ngã của tôi”.
Eseva nayoti iminā taṇhādiṭṭhivasena ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti abhinandituṃ ajjhosāya gilitvā pariniṭṭhāpetvā ṭhātunti imamatthaṃ atidisati.
The same method applies, indicating the meaning that one delights, attaches, devours, and establishes in "this is mine; this is my self" by way of craving and views.
Cũng theo cách đó có nghĩa là điều này chỉ ra ý nghĩa là để hoan hỷ, chấp thủ, nuốt chửng và an trú theo cách tham ái và tà kiến “cái này là của tôi, đây là tự ngã của tôi”.
Kāmapaṭibāhanenāti idaṃ āgamanapaṭipadādassanatthaṃ, vaṇṇabhaṇanatthañca vuttaṃ.
By warding off sensual pleasures – this was said to show the path of arrival and to praise its qualities.
Bằng cách loại trừ dục điều này được nói ra để chỉ bày con đường thực hành và để tán thán.
Rūpapaṭibāhanaṃ hissa āsannaṃ, tatopi ākāsānañcāyatanasamatikkamo, taṃsamatikkamena saheva sabbe tā vipassanāvasena osakkanā kathitā ‘‘ubhayametaṃ anicca’’ntiādivacanato.
The warding off of materiality is indeed near for him; from there also, the transcendence of the sphere of infinite space, and by transcending that, all such stepping aside by way of insight is taught together, from the saying "both of these are impermanent", and so on.
Sự loại trừ sắc của vị ấy thì gần, từ đó còn có sự vượt qua cõi Không Vô Biên Xứ, bằng sự vượt qua đó, tất cả các điều đó đều được nói là sự rút lui theo cách quán tuệ cùng với nhau bởi lời nói “cả hai điều này là vô thường” và vân vân.
68. Idha attano cāti ākiñcaññāyatanakammaṭṭhānaṃ sandhāyāha.
68. Here, of oneself refers to the meditation subject of the sphere of nothingness.
68. Ở đây, của chính mình có nghĩa là chỉ về đề mục thiền Vô Sở Hữu Xứ.
Nirujjhanti tappaṭibaddhachandarāganirodhena, samāpajjanakkhaṇe pana anuppādanenapi.
Cease means by the cessation of the desire and passion bound to it, and also by non-arising at the moment of attainment.
Đoạn diệt có nghĩa là bằng sự đoạn diệt tham ái và dục tùy thuộc vào nó, và vào khoảnh khắc nhập định thì bằng cách không cho phát sinh.
Tenāha ‘‘ākiñcaññāyatanaṃ patvā’’ti.
Therefore, he said: "Having reached the sphere of nothingness".
Vì vậy, ngài nói “đạt đến Vô Sở Hữu Xứ”.
Atappakaṭṭhenāti uḷāratarabhāvena jhānasamāpattiyā atittikarabhāvena.
By extreme unsatisfactoriness means by the exceedingly exalted nature, by the unsatisfactoriness of jhānic attainment.
Bằng cách không thỏa mãn có nghĩa là bằng sự không thỏa mãn đối với sự nhập thiền do tính chất thù thắng.
Tameva paṭipadanti ākiñcaññāyatanabhāvanamāha.
That very practice refers to the development of the sphere of nothingness.
Con đường thực hành đó có nghĩa là sự tu tập Vô Sở Hữu Xứ.
Samādhivasena osakkanā kathitā tatiyāruppakammaṭṭhānassa vuttattā ‘‘yatthetā’’tiādinā.
Stepping aside by way of concentration is taught because the meditation subject of the third formless attainment is spoken of with "where these...", and so on.
Sự rút lui theo cách định đã được nói đến do đề mục thiền Vô Sắc thứ ba đã được nói đến bằng “ở đó” và vân vân.
Idha attanoti dvikoṭikasuññatāmanasikārasaṅkhātaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ.
Here, of oneself refers to the insight meditation subject called contemplation of emptiness in two modes.
Ở đây, của chính mình có nghĩa là đề mục thiền quán tuệ được gọi là sự tác ý tánh không hai mặt.
Heṭṭhā vuttapaṭipadanti anantaraṃ vuttaākiñcaññāyatanakammaṭṭhānaṃ.
The practice mentioned below refers to the immediately preceding meditation subject of the sphere of nothingness.
Con đường thực hành đã nói ở dưới có nghĩa là đề mục thiền Vô Sở Hữu Xứ đã nói ngay trước đó.
Sati samathabhāvanāyaṃ suññatāmanasikārassa idha sātisayattā vuttaṃ.
This is said because of the preeminence of the contemplation of emptiness here, when there is the development of tranquility.
Khi có sự tu tập tịnh chỉ, điều này được nói ra do sự tác ý tánh không ở đây có tính chất đặc biệt.
‘‘Dutiyākiñcaññāyatane vipassanāvasena osakkanā kathitā’’ti.
"The stepping aside by way of insight is taught in the second sphere of nothingness".
“Sự rút lui theo cách quán tuệ ở Vô Sở Hữu Xứ thứ hai đã được nói đến”.
70. Tatiyākiñcaññāyatane attanoti catukoṭikasuññatāmanasikārasaṅkhātaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ.
70. In the third sphere of nothingness, of oneself refers to the insight meditation subject called contemplation of emptiness in four modes.
70. Ở Vô Sở Hữu Xứ thứ ba, của chính mình có nghĩa là đề mục thiền quán tuệ được gọi là sự tác ý tánh không bốn mặt.
Etthāti etasmiṃ suññatānupassanādhikāre.
Here means in this context of contemplating emptiness.
Ở đây có nghĩa là trong phạm vi quán tánh không này.
Kvacīti katthaci ṭhāne, kāle, dhamme vā.
Anywhere means in any place, time, or dhamma.
Ở bất cứ đâu có nghĩa là ở bất cứ nơi nào, thời gian nào, hay pháp nào.
Atha vā kvacīti ajjhattaṃ, bahiddhā vā.
Alternatively, anywhere means internally or externally.
Hoặc ở bất cứ đâu có nghĩa là bên trong hay bên ngoài.
Attano attānanti sakattānaṃ.
One's own self means one's personal self.
Tự ngã của chính mình có nghĩa là tự ngã của bản thân.
‘‘Ayaṃ kho, bho brahmā…pe… vasī pitā bhūtabhabyāna’’ntiādinā (dī. ni. 1.42) paraparikappitaṃ attānañca kassaci kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento ‘‘kassacī’’tiādimāha.
He says "of anyone" and so on, indicating that one does not see one's own self or anyone else's self as something belonging to anyone, which is conceived by others in such terms as: "Indeed, good sirs, this Brahmā... is the master, the father of all beings past and future."
Ngài nói “của bất cứ ai” và vân vân, để chỉ ra rằng vị ấy không thấy tự ngã do người khác tưởng tượng ra như “Này chư hiền, vị Phạm Thiên này…vân vân… là bậc chủ tể, là cha của các loài hữu tình đã sanh và sẽ sanh” (Dī. Ni. 1.42), và cũng không thấy cái gì là tài sản của bất cứ ai.
Tattha parassāti ‘‘parā pajā’’ti ‘‘paro puriso’’ti ca evaṃ gahitassa.
There, of another refers to what is grasped as "other beings" or "another person".
Ở đó, của người khác có nghĩa là của người đã được chấp thủ như “người khác là chúng sanh”, “người khác là người”.
Na ca mama kvacanīti ettha mama-saddo aṭṭhānapayuttoti āha ‘‘mamasaddaṃ tāva ṭhapetvā’’ti.
Regarding nor is there mine anywhere, he says "leaving aside the word 'mine' for now" because the word "mine" is used inappropriately.
Trong câu “và không có của tôi ở bất cứ đâu”, từ “của tôi” được sử dụng không đúng chỗ, nên ngài nói “trước hết hãy bỏ từ ‘của tôi’”.
Parassa cāti attato aññassa, ‘‘paro puriso nāma atthi mamatthāya sajito, tassa vasena mayhaṃ sabbaṃ ijjhatī’’ti evaṃ ekaccadiṭṭhigatikaparikappitavasena paraṃ attānaṃ, tañca attano kiñcanabhūtaṃ na passatīti dassento, ‘‘na ca kvacanī’’tiādimāha.
He says "nor is there anywhere" and so on, indicating that one does not see another self, conceived by certain adherents of views as "there is another person created for my sake, through whose power all things succeed for me," or that self as belonging to oneself.
Và của người khác có nghĩa là của người khác ngoài tự ngã, ngài nói “và không ở bất cứ đâu” và vân vân, để chỉ ra rằng vị ấy không thấy tự ngã của người khác theo cách tưởng tượng của một số người theo tà kiến như “có một người khác được tạo ra vì lợi ích của tôi, nhờ người đó mà mọi việc của tôi đều thành tựu”, và cũng không thấy cái đó là tài sản của chính mình.
Ettha ca nāhaṃ kvacanīti sakaattano abhāvaṃ passati.
And here, "I am not anywhere" means one perceives the non-existence of one's own self.
Ở đây, “không phải tôi ở bất cứ đâu” có nghĩa là vị ấy thấy sự không hiện hữu của tự ngã của chính mình.
Na kassaci kiñcanatasminti sakaattano eva kassaci anattaniyataṃ passati.
"Nor do I belong to anyone" means one perceives the not-belonging-to-self of one's own self to anyone.
“Không phải là tài sản của bất cứ ai” có nghĩa là vị ấy thấy sự không phải là tự ngã của chính mình đối với bất cứ ai.
Na ca, mamāti etaṃ dvayaṃ yathāsaṅkhyaṃ sambandhitabbaṃ, atthīti paccekaṃ.
"Nor, mine" – these two should be connected respectively, with "is" for each.
“Và không có của tôi” hai điều này phải được liên kết tương ứng, “có” là của mỗi cái.
‘‘Na ca kvacani parassa attā atthī’’ti parassa attano abhāvaṃ passati, ‘‘tassa parassa attano mama kismiñci kiñcanatā na catthī’’ti parassa attano anattaniyataṃ passati.
"Nor is there another's self anywhere" means one perceives the non-existence of another's self; "nor does that other's self belong to me in anything" means one perceives the not-belonging-to-self of another's self.
“Và không có tự ngã của người khác ở bất cứ đâu” có nghĩa là vị ấy thấy sự không hiện hữu của tự ngã của người khác, “và tự ngã của người đó không phải là tài sản của tôi ở bất cứ điều gì” có nghĩa là vị ấy thấy sự không phải là tự ngã của tự ngã của người khác.
Evaṃ ajjhattaṃ bahiddhā ca khandhānaṃ attattaniyasuññatā suddhasaṅkhārapuñjatā catukoṭikasuññatāpariggaṇhanena diṭṭhā hoti.
Thus, by comprehending the four modes of emptiness, which is the emptiness of self and what belongs to self in the aggregates, both internally and externally, and their nature as a mere heap of conditioned phenomena, it is seen.
Như vậy, bằng sự thấu hiểu tánh không về tự ngã và cái thuộc về tự ngã của các uẩn bên trong và bên ngoài, sự thuần túy của khối hành, sự tánh không bốn mặt đã được thấy.
Heṭṭhā vuttapaṭipadanti idhāpi ākiñcaññāyatanakammaṭṭhānameva vadati.
The practice mentioned below also refers here to the meditation subject of the sphere of nothingness.
Con đường thực hành đã nói ở dưới ở đây cũng nói về đề mục thiền Vô Sở Hữu Xứ.
Vipassanāvaseneva osakkanā kathitā catukoṭikasuññatādassanavisesabhāvato, tappadhānattā cassa manasikārassa.
Stepping aside is taught by way of insight because of the special nature of perceiving the four modes of emptiness and because this contemplation is predominant.
Sự rút lui theo cách quán tuệ đã được nói đến do tính chất đặc biệt của sự thấy tánh không bốn mặt, và do sự tác ý đó là chủ yếu.
Idha attanoti nevasaññānāsaññāyatanakammaṭṭhānamāha.
Here, of oneself refers to the meditation subject of the sphere of neither perception nor non-perception.
Ở đây, của chính mình có nghĩa là đề mục thiền Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Sabbasaññāti rūpasaññā paṭighasaññā nānattasaññā heṭṭhimā tisso arūpasaññāti evaṃ sabbasaññā anavasesā nirujjhantīti vadanti.
All perceptions means that all perceptions, without remainder, cease: perceptions of materiality, perceptions of impingement, perceptions of diversity, and the three lower formless perceptions – so they say.
Tất cả các tưởng có nghĩa là tưởng về sắc, tưởng về đối ngại, tưởng về sai biệt, và ba tưởng vô sắc ở dưới, như vậy tất cả các tưởng đều đoạn diệt không còn sót lại, họ nói như vậy.
‘‘Heṭṭhā vuttā’’ti pana visesitattā imasmiṃ āgatā catutthajjhānasaññādayo api saññāti apare.
However, because "mentioned below" is specified, others say that even the perceptions of the fourth jhāna and so on, which occur here, are perceptions.
Nhưng vì đã được đặc biệt hóa là “đã nói ở dưới”, nên những người khác nói rằng tưởng về thiền thứ tư và các tưởng khác đã được đề cập ở đây cũng là tưởng.
Tanti sammutimattaṃ kāmasaññāpaṭibāhanavaseneva tesaṃ nānattasaññādinirodhassa atthasiddhattā.
That is merely a convention, because the cessation of these perceptions of diversity, and so on, is already achieved by way of warding off perceptions of sensual pleasure.
Điều đó là một sự quy ước, vì sự đoạn diệt của các tưởng về sai biệt và các tưởng khác đó đã được thành tựu chỉ bằng cách loại trừ tưởng về dục.
Samādhivasena osakkanā kathitā nevasaññānāsaññāyatanabhāvanāya samathakammaṭṭhānabhāvato.
Stepping aside by way of concentration is taught because the development of the sphere of neither perception nor non-perception is a tranquility meditation subject.
Sự rút lui theo cách định đã được nói đến do sự tu tập Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ là đề mục thiền tịnh chỉ.
71. Pubbe pañcavidhaṃ kammavaṭṭanti purimakammabhavasmiṃ moho avijjā āyūhanā saṅkhārā nikantitaṇhā upagamanaṃ upādānaṃ cetanā bhavoti evamāgato saparikkhāro kammappabandho.
71. The five-fold round of kamma previously refers to the continuous chain of kamma, complete with its accessories, which occurred in the past existence, such as delusion, ignorance, accumulation (of kamma), volitional formations, clinging craving, clinging, intention, and becoming.
71. Năm vòng nghiệp trước kia có nghĩa là sự liên tục của nghiệp với các yếu tố phụ thuộc đã đến như vậy trong kiếp nghiệp trước, đó là vô minh (moha), vô minh (avijjā), sự tích lũy (āyūhanā), các hành (saṅkhārā), tham đắm (nikantitaṇhā), sự chấp thủ (upagamanaṃ upādānaṃ), ý muốn (cetanā), và hữu (bhava).
Na āyūhitaṃ assāti na cetitaṃ pakappitaṃ bhaveyya.
It would not have been accumulated means it would not have been willed or intended.
Đã không được tích lũy có nghĩa là đã không được ý muốn, đã không được dự định.
Etarahi evaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭanti viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanāsaṅkhāto paccuppanno vipākappabandho nappavatteyya kāraṇassa anipphannattā.
Now this five-fold round of results refers to the present continuous chain of results, consisting of consciousness, mentality-materiality, six sense bases, contact, and feeling, which would not occur because the cause was not produced.
Hiện tại năm vòng quả này có nghĩa là sự liên tục của quả hiện tại được gọi là thức (viññāṇa), danh sắc (nāmarūpa), sáu xứ (saḷāyatana), xúc (phassa), và thọ (vedanā) sẽ không phát sinh do nguyên nhân chưa thành tựu.
Sace āyūhitaṃ na bhavissatīti yadi cetitaṃ pakappitaṃ na siyā.
If it were not accumulated means if it were not willed or intended.
Nếu đã không được tích lũy có nghĩa là nếu đã không được ý muốn, đã không được dự định.
Yaṃ atthīti yaṃ paramatthato vijjamānakaṃ.
That which exists means that which truly exists in ultimate reality.
Cái gì có có nghĩa là cái gì hiện hữu theo nghĩa tối hậu.
Tenāha ‘‘bhūta’’nti.
Therefore, he said: "become".
Vì vậy, ngài nói “đã thành”.
Tañhi paccayanibbattatāya ‘‘bhūta’’nti vuccati.
For it is called "become" because it is produced by conditions.
Vì cái đó được sanh ra bởi các duyên nên được gọi là “đã thành”.
Taṃ pajahāmīti tappaṭibaddhachandarāgappahānena tato eva āyatiṃ anuppattidhammatāpādanavasena pajahāmi pariccajāmi.
I abandon that means I abandon it, I relinquish it, by eradicating the desire and passion bound to it, and thereby causing its non-arising in the future.
Tôi đoạn trừ cái đó có nghĩa là tôi đoạn trừ, từ bỏ cái đó bằng sự đoạn trừ tham ái và dục tùy thuộc vào nó, và bằng cách làm cho nó không phát sinh trở lại trong tương lai.
Parinibbāyīti saha parikappanena atītattheti āha ‘‘parinibbāyeyyā’’ti.
Would attain Nibbāna is in the past tense with the addition of the thought, so he says "would attain Nibbāna".
Niết bàn có nghĩa là ở thì quá khứ cùng với sự tưởng tượng, nên ngài nói “sẽ niết bàn”.
Parinibbāyeyya nu khoti vā pāṭho, so evattho.
Or the reading is Parinibbāyeyya nu kho, which has the same meaning.
Liệu có thể nhập Niết Bàn không là một cách đọc khác, ý nghĩa vẫn như vậy.
Na kiñci kathitanti nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā saṅkhārāvasesasukhumabhāvena ñāṇuttarasseva visayabhāvato sarūpato na kiñci kathitaṃ, nayena panassa visesaṃ ñāpetukāmattā.
Nothing has been taught means that regarding the attainment of neither-perception-nor-non-perception, due to the extreme subtlety of the remaining formations, it is naturally within the scope of ultimate knowledge, so nothing has been taught in its essence; however, it is taught with the intention of making known its unique characteristic.
Không có gì được nói đến là vì trong thiền nhập Phi tưởng phi phi tưởng xứ, do sự vi tế của những hành còn lại và vì nó là đối tượng của trí tuệ tối thượng, nên về bản chất thì không có gì được nói đến, nhưng theo một phương diện nào đó thì muốn chỉ rõ sự đặc biệt của nó.
Bhagavato kira etadahosi – ‘‘imissaṃyeva parisati nisinno ānando anusandhikusalatāya nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno paṭisandhiṃ arahattañca sandhāya pañhaṃ pucchissati, iminā pucchānusandhinā tamatthaṃ desessāmī’’ti.
It is said that this thought occurred to the Blessed One: "Indeed, in this very assembly, Ven. Ānanda, skilled in continuity, will ask a question concerning rebirth and arahantship for a bhikkhu who has made the attainment of neither-perception-nor-non-perception his basis; by means of this contextual question, I shall teach that meaning."
Đức Thế Tôn đã nghĩ rằng: “Trong hội chúng này, Tôn giả Ānanda, do khéo léo trong việc liên kết các vấn đề, sẽ đặt câu hỏi về tái sinh và A-la-hán của vị Tỳ-khưu đã lấy Phi tưởng phi phi tưởng xứ làm nền tảng; với sự liên kết câu hỏi này, Ta sẽ thuyết giảng về ý nghĩa đó.”
Osakkanāya ca idhādhippetattā bhinnarasadesanā hotīti pucchānusandhi pucchitā.
And since regression is intended here, a teaching with varied tastes arises; therefore, the contextual question was asked.
Và vì ở đây có ý nghĩa của sự thoái đọa, nên có một bài pháp với nhiều sắc thái khác nhau, vì vậy sự liên kết của câu hỏi đã được hỏi.
Tasmiñhi asati anusandhibhedabhinnesā desanā, na ca buddhāciṇṇā bhinnarasadesanāti.
For if it were not so, the teaching would be divided and diversified by the breaking of continuity, and a teaching with varied tastes is not customary for Buddhas.
Nếu không có điều đó, thì bài pháp sẽ có nhiều sắc thái khác nhau, và một bài pháp với nhiều sắc thái khác nhau thì không phải là truyền thống của chư Phật.
Vipassanānissitanti tannissitaṃ.
Dependent on insight means dependent on that.
Nương vào tuệ quán là nương vào điều đó.
Tassa bhikkhuno.
His (i.e., that bhikkhu's).
Của vị ấy tức là của vị Tỳ-khưu.
Upādiyati etenāti ca upādānaṃ.
That by which one grasps is clinging (upādāna).
Nương vào điều này mà chấp thủ nên gọi là chấp thủ.
Na parinibbāyati pahātabbassa appajahanato.
He does not attain Parinibbāna because what should be abandoned has not been abandoned.
Không nhập Niết Bàn vì không đoạn trừ những gì cần đoạn trừ.
Tenāha bhagavā – ‘‘dhammāpi kho, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā’’ti (ma. ni. 1.240).
Therefore, the Blessed One said: "Indeed, bhikkhus, even Dhamma should be abandoned, how much more so what is not Dhamma?"
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, ngay cả các pháp cũng cần phải đoạn trừ, huống chi là các phi pháp.”
Upādānaseṭṭhanti idaṃ nevasaññānāsaññāyatanabhavassa sabbabhavaggatādassanaparaṃ, na pana ariyabhavaggassa upādānaseṭṭhatāpaṭisedhaparaṃ.
The highest clinging is meant to show that the existence of neither-perception-nor-non-perception is the highest of all existences, and not to negate the highest clinging of the noble existence.
Chấp thủ tối thượng điều này nhằm chỉ ra rằng hữu Phi tưởng phi phi tưởng xứ là đỉnh cao nhất của mọi hữu, chứ không phải để phủ nhận sự tối thượng của chấp thủ trong hữu của bậc Thánh.
Etaṃ amatanti amataṃ nibbānaṃ ārabbha pavattiyā etaṃ arahattaṃ amatarasaṃ.
This deathless refers to this arahantship as the taste of the deathless, arising with reference to Nibbāna, the deathless.
Điều này là bất tử là A-la-hán này là hương vị bất tử do liên quan đến Niết Bàn bất tử.
Tenāha – ‘‘etaṃ amataṃ santaṃ, etaṃ paṇīta’’nti.
Therefore, it is said: "This is deathless, tranquil; this is sublime."
Do đó đã nói: “Điều này là bất tử, điều này là an tịnh, điều này là thù thắng.”
‘‘Anupādāya kiñcipi aggahetvā cittaṃ vimuccī’’ti vuttattāpi anupādā cittassa vimokkho nibbānaṃ aññattha sutte vuccati.
Because it is said, "The mind is liberated without clinging to anything," the liberation of the mind without clinging (anupādā cittassa vimokkho) is also called Nibbāna in other suttas.
Cũng vì đã nói “không chấp thủ bất cứ điều gì, tâm được giải thoát”, nên sự giải thoát của tâm không chấp thủ được gọi là Niết Bàn trong các kinh khác.
74. Yathā heṭṭhimasopānaphalakaṃ orohantassa pacchimaṃ nāma hoti, evaṃ ārohantassa paṭhamaṃ nāma hotīti vuttaṃ – ‘‘yāva pacchimasopānakaḷevarāti yāva paṭhamasopānaphalakā’’ti.
74. Just as for one descending the lowest step, it is the last, so for one ascending, it is the first; therefore, it is said: "As far as the last flight of stairs" means "as far as the first step."
74. Cũng như đối với người đi xuống, bậc thang cuối cùng được gọi là bậc cuối cùng, thì đối với người đi lên, bậc thang đầu tiên được gọi là bậc đầu tiên, nên đã nói: “cho đến bậc thang cuối cùng là cho đến bậc thang đầu tiên.”
Vatthuṃ sodhetvāti vatthuvijjācariyena vuttavidhinā pāsādavatthuno sodhanavidhiṃ katvā.
Having purified the site means having performed the purification ritual for the palace site according to the method stated by the master of site science.
Làm sạch nền nhà là thực hiện phương pháp làm sạch nền nhà theo cách được các bậc thầy kiến trúc sư chỉ dẫn.
Etthāti pāsādakaraṇe.
Here means in the construction of the palace.
Ở đây là trong việc xây dựng lâu đài.
Sattadhā bhinnassa vālaggassa aṃsukoṭivedhako vālavedhi nāma.
A vālavedhī (hair-splitter) is one who can pierce the tip of a hair split seven ways.
Người có thể xuyên qua một phần tám của ngọn tóc chẻ bảy được gọi là người xuyên tóc.
Ṭhānasampādananti vesākhamaṇḍalādīnaṃ sampādanaṃ.
Arranging the spaces refers to arranging the vesākha-maṇḍala and so on.
Sự sắp đặt vị trí là sự sắp đặt các vòng tròn Vesākha và các thứ khác.
Muṭṭhikaraṇādīhīti usumuṭṭhikaraṇajiyāgāhajiyāvijjhādīhi.
By striking a fist, etc. means by striking with a fist, grasping the bowstring, shooting the arrow, and so on.
Bằng cách nắm chặt tay là bằng cách nắm chặt tay, nắm dây cung, bắn cung, v.v.
Evaṃ gaṇāpemāti ekaṃ nāma ekameva, dve dukā cattāri, tīṇi tikāni nava, cattāri catukkāni soḷasātiādinā evaṃ gaṇanaṃ sikkhāpema.
Thus we count means we teach counting in this way: one is one, two is two fours, three is three nines, four is four sixteens, and so on.
Chúng ta dạy đếm như vậy là chúng ta dạy cách đếm như sau: một là một, hai là hai, bốn; ba là ba, chín; bốn là bốn, mười sáu, v.v.
76. Satisampajaññāhi samaṅgibhāvatthāyāti satatavihāribhāvasādhanehi satisampajaññehi samannāgamatthāya.
76. For the purpose of being endowed with mindfulness and clear comprehension means for the purpose of being endowed with mindfulness and clear comprehension, which are means for constant abiding.
76. Để có được chánh niệm và tỉnh giác là để có được chánh niệm và tỉnh giác, những yếu tố giúp duy trì trạng thái an trú liên tục.
Nanu ca khīṇāsavā sativepullappattā paññāvepullappattā ca, kathaṃ tassa satisampajaññaṃ payogasādhanīyaṃ pavattanti āha ‘‘dve hī’’tiādi.
Now, since those who are Arahants have attained the fullness of mindfulness and the fullness of wisdom, how can their mindfulness and clear comprehension operate as something to be developed? In response, it is said: "For two (types)" and so on.
Chẳng phải các bậc A-la-hán đã đạt đến sự sung mãn về niệm và sung mãn về tuệ sao? Làm thế nào mà chánh niệm và tỉnh giác của vị ấy lại được thúc đẩy bởi sự nỗ lực? Do đó đã nói “vì hai điều” và tiếp theo.
Satatavihārīti satataṃ samāpattivihāribahulā, tasmā te icchiticchitakkhaṇe phalasamāpattiṃ samāpajjanti.
Constantly abiding means frequently abiding in attainments (samāpatti), therefore they attain the fruition attainment at any desired moment.
Người an trú liên tục là người thường xuyên an trú trong các thiền định, do đó họ có thể nhập quả thiền vào bất cứ lúc nào họ muốn.
Vuttavipariyāyena nosatatavihārino daṭṭhabbā.
Those who do not constantly abide are to be understood as the opposite of what has been stated.
Những người không an trú liên tục cần được xem xét theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Therefore, it is said: "Among them" and so on.
Do đó đã nói “ở đó” và tiếp theo.
Appetuṃ na sakkoti anāciṇṇabhāvato.
He cannot apply it due to not having practiced it.
Không thể thực hành vì chưa quen thuộc.
Taṃ vitakkentoti ‘‘sāmaṇerassa senāsanaṃ natthi, araññañca sīhādīhi saparissayaṃ, kiṃ nu kho tassa bhavissatī’’ti taṃ vitakkento.
Thinking about him means thinking: "The Sāmaṇera has no dwelling, and the forest is dangerous with lions and so on, what will become of him?"
Suy nghĩ về điều đó là suy nghĩ: “Vị Sa-di không có chỗ ở, rừng thì nguy hiểm với sư tử và các loài khác, điều gì sẽ xảy ra cho vị ấy đây?”
Evarūpoti ediso yathāvuttasāmaṇerasadiso khīṇāsavo.
Such a one means an Arahant similar to the Sāmaṇera mentioned.
Người như vậy là một bậc A-la-hán như vị Sa-di đã nói.
Ime dhammeti imasmiṃ sutte āgate sīlādidhamme.
These Dhammas refers to the Dhammas beginning with virtue (sīla) mentioned in this sutta.
Những pháp này là các pháp về giới, v.v., được đề cập trong kinh này.
Āvajjitvāvāti attano parisuddhasīlatādiāvajjanahetu eva samāpajjituṃ sakkhissati.
By reflecting means he will be able to attain by merely reflecting on his own purity of virtue and so on.
Sau khi quán xét là vị ấy có thể nhập thiền chỉ bằng cách quán xét giới hạnh thanh tịnh của mình.
Ajjadhammesūti apurātanadhammesu.
In new Dhammas means in new doctrines.
Trong các pháp mới là trong các pháp không phải cổ xưa.
Takkanamattāni hi tehi kappetvā sayaṃpaṭibhānaṃ viracitāni.
For these were merely fabrications conceived by them and composed by their own ingenuity.
Vì chúng chỉ là những suy đoán do họ tự sáng tạo ra.
Purātanatāya paripuṇṇatāya ekantaniyyānikatāya ca paramo uttamo.
It is supreme and excellent due to its ancientness, completeness, and being entirely conducive to liberation.
Do tính cổ xưa, tính hoàn hảo và tính nhất định đưa đến giải thoát, nên nó là tối thượng.
Tenāha – ‘‘tesu…pe… uttamoti attho’’ti.
Therefore, it is said: "Among them... is the meaning of supreme."
Do đó đã nói: “Trong số đó…pe… là tối thượng, đó là ý nghĩa.”
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
79. Kammaṃyeva kammanto, so ettha atthīti kammakaraṇaṭṭhānaṃ ‘‘kammanto’’ti vuttaṃ.
79. Action itself is work, and since it is present here, the place of action is called "work" (kammanta).
79. Chỉ có nghiệp là nghiệp vụ, điều đó có ở đây nên nơi thực hiện nghiệp được gọi là “kammanta” (nghiệp vụ).
Tenāha ‘‘kammantaṭṭhāna’’nti.
Therefore, it is said: "place of work."
Do đó đã nói “nơi thực hiện nghiệp”.
Tehi dhammehīti buddhaguṇehi.
By those Dhammas means by the qualities of the Buddha.
Với những pháp đó là với những phẩm chất của Đức Phật.
Te pana sabbaññutaññāṇappamukhāti katvā āha ‘‘sabbaññutaññāṇadhammehī’’ti.
And since these are primarily the knowledge of omniscience, it is said: "by the Dhammas of omniscient knowledge."
Vì những phẩm chất đó chủ yếu là trí tuệ toàn tri, nên đã nói “với các pháp trí tuệ toàn tri”.
Sabbena sabbanti sabbappakārena anavasesaṃ, ettako guṇānaṃ pakārabhedo, tesu kiñcipi pakāraṃ anavasesetvā.
Completely in all ways means in every aspect, without remainder; as many varieties of qualities as there are, without omitting any variety among them.
Hoàn toàn là tất cả các loại, không bỏ sót bất kỳ loại phẩm chất nào trong số đó.
Sabbakoṭṭhāsehi sabbanti yattakā guṇabhāgā, tehi sabbehi anavasesaṃ nissesameva katvā.
Completely in all parts means as many parts of qualities as there are, making it complete and exhaustive in all of them without remainder.
Hoàn toàn với tất cả các phần là không bỏ sót bất kỳ phần phẩm chất nào, hoàn toàn tuyệt đối.
Yopi ahosīti yopi kosambivāsīnaṃ bhikkhūnaṃ vasena kosambiyaṃ kalaho ahosi.
And whatever occurred means whatever quarrel occurred in Kosambī among the bhikkhus residing in Kosambī.
Ngay cả điều đã xảy ra là ngay cả cuộc tranh cãi đã xảy ra ở Kosambi giữa các Tỳ-khưu cư trú tại Kosambi.
Sopi tattheva uppannaṭṭhāneyeva uppannamatto vūpasamito.
That too was settled as soon as it arose, right where it arose.
Điều đó cũng ngay tại đó đã được giải quyết ngay tại nơi nó phát sinh.
Parinibbutakāle panassāti assa sammāsambuddhassa parinibbutakāle pana.
But at his Parinibbāna means at the time of the Parinibbāna of that Perfectly Enlightened One.
Đến thời điểm Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn là đến thời điểm Đức Chánh Đẳng Giác nhập Niết Bàn.
Bhiyyosomattāya bhikkhū samaggā jātā, kathañca saṃvego jātoti dassetuṃ ‘‘aṭṭhasaṭṭhī’’tiādi vuttaṃ.
To show how the bhikkhus became even more united and how a sense of urgency (saṃvega) arose, it is said: "sixty-eight" and so on.
Để chỉ ra rằng các Tỳ-khưu đã trở nên hòa hợp hơn và sự xúc động đã phát sinh như thế nào, đã nói “sáu mươi tám” và tiếp theo.
Sātisayaṃ abhiṇhañca upasamappattiyā ativiya upasantupasantā.
And exceedingly tranquil due to repeatedly attaining an exceptionally high degree of tranquility.
Do sự đạt được an tịnh một cách đặc biệt và thường xuyên,* cực kỳ an tịnh.
Anusaṃyāyamānoti anu anu sammadeva jānanto vicārento vosāsamāno.
"Anusaṃyāyamāno" means knowing well, investigating, and dwelling, again and again.
Anusaṃyāyamāno nghĩa là từng cái từng cái biết một cách đúng đắn, suy xét, và thấu hiểu.
‘‘Anusaññāyamāno’’ti vā pāṭho.
Or the reading is "Anusaññāyamāno".
Hoặc là cách đọc “Anusaññāyamāno”.
Tattha ya-kārassa ña-kāraṃ katvā niddesoti āha ‘‘anuvicaramāno’’ti.
There, having made 'ya' into 'ñā' in the designation, it says, "anuvicaramāno".
Ở đó, biến âm ‘ya’ thành âm ‘ña’ để chỉ định, nên nói “anuvicaramāno”.
80. Heṭṭhimapucchamevāti gopakamoggallānena pucchitapucchameva.
80. "Heṭṭhimapucchamevā" means the very question asked by Gopakamoggallāna.
80. Heṭṭhimapucchameva nghĩa là chính câu hỏi đã được Gopakamoggallāna hỏi.
So hi ‘‘tehi dhammehī’’tiādinā, ‘‘atthi koci tumhākaṃ sāsanassa sārabhūto bhikkhū’’ti pucchi.
For he asked, starting with "by those teachings," "Is there any bhikkhu who is the essence of your Dispensation?"
Ông ta đã hỏi “bằng những pháp ấy” v.v., “có vị tỳ-khưu nào là cốt lõi trong giáo pháp của quý vị không?”
Ayañca tameva ‘‘paṭisaraṇo’’ti pariyāyena pucchi.
And this one (here) asked the same in a roundabout way as "a refuge."
Và vị này đã hỏi chính điều đó bằng cách dùng từ “paṭisaraṇo” (nơi nương tựa).
Appaṭisaraṇeti yaṃ tumhe bhikkhuṃ paṭibodheyyātha, tādisassa abhāvena appaṭisaraṇe.
"Appaṭisaraṇe" means, due to the absence of such a bhikkhu whom you would awaken, being without a refuge.
Appaṭisaraṇe nghĩa là không có nơi nương tựa, do không có vị tỳ-khưu nào mà quý vị có thể giác ngộ.
Tathāgatena pavedito dhammo paṭisaraṇaṃ etesanti dhammapaṭisaraṇā.
Those for whom the Dhamma proclaimed by the Tathāgata is a refuge are dhammapaṭisaraṇā (those with the Dhamma as refuge).
Pháp do Đức Như Lai thuyết giảng là nơi nương tựa của những người này, nên họ là dhammapaṭisaraṇā (nương tựa nơi Pháp).
Tenāha ‘‘dhammo avassayo’’ti.
Therefore, it says, "dhammo avassayo" (the Dhamma is the reliance).
Vì thế,* nói “dhammo avassayo” (Pháp là chỗ dựa).
81. Āgacchatīti vācuggatabhāvena āgacchati.
81. "Āgacchati" (comes) means comes into speech.
81. Āgacchati nghĩa là xuất hiện do đã được học thuộc lòng.
Vatthuvītikkamasaṅkhāte garugarutaralahulahutarādibhede ajjhācāre āpattisamaññāti āha – ‘‘āpatti…pe… āṇātikkamanamevā’’ti.
Concerning transgressions, such as grave, very grave, light, and very light, which amount to a transgression of a matter, it says—"āpatti...pe...āṇātikkamanamevā" (an offense...etc....is simply a transgression of the rule).
Áp-patti là tên gọi của sự phạm giới, tức là sự vi phạm giới luật, có các loại như nặng, rất nặng, nhẹ, rất nhẹ, v.v., nên* nói – “áp-patti… v.v… chính là sự vi phạm giới luật”.
Yathādhammanti dhammānurūpaṃ.
"Yathādhammaṃ" means in accordance with the Dhamma.
Yathādhammaṃ nghĩa là phù hợp với Pháp.
Yathāsiṭṭhanti yathānusiṭṭhaṃ.
"Yathāsiṭṭhaṃ" means as instructed.
Yathāsiṭṭhaṃ nghĩa là như đã được chỉ dạy.
Dhammo noti ettha no-saddo avadhāraṇe ‘‘na no samaṃ atthi tathāgatenā’’tiādīsu (khu. pā. 6.3; su. ni. 226) viya.
In "the Dhamma to us," the word "no" is an emphatic particle, as in "there is no equal to us like the Tathāgata."
Dhammo no – ở đây, từ no là một từ xác định, giống như trong “na no samaṃ atthi tathāgatenā” (Không có ai bằng Đức Như Lai của chúng ta) v.v.
Tenevāha ‘‘dhammova kāretī’’ti.
Therefore, it says, "dhammova kāretī" (the Dhamma alone compels).
Vì thế,* nói “dhammova kāretī” (chỉ có Pháp mới khiến* làm).
84. Ayaṃ ukkaṃsāpetuṃ icchitaṃ yathāraddhamatthaṃ visaṃvādeti avaṇṇitampi vaṇṇitaṃ katvā kathento; imassa vacanassa paṭikkhepena iminā dātabbapiṇḍapātassa antarāyo mā hotūti evaṃ piṇḍapātaṃ rakkhituṃ na kho pana sakkāti yojanā.
84. This one, desiring to exalt himself, contradicts the intended meaning as it was initiated, speaking as if unpraised things were praised; the connection is that it is not possible to protect the alms-food in this way, so that an obstruction to the alms-food to be given by this person may not arise through the rejection of his statement.
84. Điều này làm sai lệch ý nghĩa ban đầu mà* muốn tán dương, khi nói rằng điều không được ca ngợi lại được ca ngợi; và để ngăn chặn sự gián đoạn của việc cúng dường vật thực do lời nói này, không thể bảo vệ vật thực như vậy – đó là cách kết nối*.
Idanti ‘‘na kho, brāhmaṇa, so bhagavā’’tiādidesanaṃ.
"Idaṃ" (this) refers to the teaching beginning with "No, brahmin, that Blessed One."
Idaṃ nghĩa là lời thuyết giảng “Này Bà-la-môn, Đức Thế Tôn không phải như vậy” v.v.
Abbhantaraṃ karitvāti nibbānantogadhaṃ katvā, antaraṃ vā tassa nijjhānassa kāraṇaṃ katvā.
"Abbhantaraṃ karitvā" means having made it contained within nibbāna, or having made it the cause for that meditation.
Abbhantaraṃ karitvā nghĩa là biến thành một phần của Nibbāna, hoặc biến thành nguyên nhân của sự thiền định đó.
Kāmarāgavasena hi taṃ nijjhānaṃ hotīti.
For that meditation arises due to sensual passion.
Vì thiền định đó phát sinh do tham dục.
Idhāti imasmiṃ suttapadese.
"Idha" (here) means in this passage of the sutta.
Idha nghĩa là trong đoạn kinh này.
Sabbasaṅgāhikajjhānanti lokiyalokuttarassa antarāyo mā hotūti evaṃ katvāpi rūpāvacarassa maggajhānassa phalajhānassāti sabbassapi saṅgaṇhanavasena desitattā sabbasaṅgāhakajjhānaṃ nāma kathitaṃ.
"Sabbasaṅgāhikajjhāna" (all-embracing jhāna) is spoken of as such because it is taught in an all-embracing way, encompassing even rūpāvacara jhāna, path jhāna, and fruition jhāna, so that there may be no obstruction to the mundane and supramundane.
Sabbasaṅgāhikajjhānaṃ (thiền bao hàm tất cả) được nói đến theo nghĩa bao hàm tất cả các loại thiền như thiền sắc giới, thiền đạo, thiền quả, v.v., ngay cả khi làm như vậy để không có chướng ngại cho thiền thế gian và thiền xuất thế gian.
Yaṃ no mayanti ettha noti nipātamattaṃ.
In "yaṃ no mayaṃ" (what we), "no" is merely a particle.
Yaṃ no mayaṃ – ở đây, no chỉ là một tiểu từ.
Taṃ noti ettha pana noti amhākanti attho.
But in "taṃ no" (that to us), "no" means 'to us'.
Còn ở taṃ no, no có nghĩa là của chúng ta.
Usūyati rājakiccapasutatādhīnatāya ekatthābhinivesabhāvato.
"Usūyati" (envies) because of being devoted to royal duties, thus being focused on one thing.
Usūyati (ghen tị) do bị ràng buộc bởi công việc hoàng gia, nên chỉ tập trung vào một điều.
Mandapaññatāya vassakāragataissābhibhūtacittatāya paripuṇṇaṃ katvā vuttampi atthaṃ anupadhārento āha – ‘‘ekadesameva kathesī’’ti.
Due to dullness of intellect and a mind overcome by the envy that is present in Vassakāra, not pondering the meaning even when it is fully stated, he says, "ekadesameva kathesī" (he spoke only a part).
Do trí tuệ kém cỏi, tâm bị chi phối bởi sự ghen tị của Vassakāra,* không suy xét ý nghĩa đã được nói đầy đủ, nên nói – “chỉ nói một phần”.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
85. Tasmiṃ ahūti tasmiṃ ahanīti āha ‘‘tasmiṃ divase’’ti.
85. "Tasmiṃ ahū" (on that day) means, as it states, "on that day."
85. Tasmiṃ ahū nghĩa là vào ngày đó, nên* nói “tasmiṃ divase” (vào ngày đó).
Anasanenāti sabbaso āhārassa abhuñjanena sāsanikasīlena bāhirakaanasanena upetā hutvāti yojanā.
"Anasanenā" (by not eating) means, having adopted the monastic observance of complete abstinence from food or an external observance of not eating, thus it is connected.
Anasanenā nghĩa là không ăn bất kỳ thức ăn nào, tức là được trang bị giới hạnh của giáo pháp và sự không ăn của ngoại đạo – đó là cách kết nối*.
Vā-saddena khīrapānamadhusāyanādividhiṃ saṅgaṇhāti.
The word "vā" (or) includes practices like drinking milk or partaking of honey in the evening.
Bằng từ vā (hoặc),* bao gồm các quy định như uống sữa, ăn mật vào buổi tối, v.v.
Upecca vasitabbato uposatho, pātimokkhuddeso.
"Uposatho" is the recitation of the Pātimokkha, because it is to be approached and observed.
Do phải đến và ở lại, uposatho là sự tụng giới Pātimokkha.
Upetena samannāgatena hutvā vasitabbato santāne vāsetabbato uposatho, sīlaṃ.
"Uposatho" is sīla (virtue), because it is to be observed having approached and being endowed with it, or because it is to be planted in the mind-stream.
Do phải đến và ở cùng với*, hoặc phải được an trú trong dòng tâm, uposatho là giới hạnh.
Anasanādidhammādiṃ vā upecca vasanaṃ upavāso uposatho.
Or upavāso (fasting) is the uposatho (observance), which is the dwelling after approaching the Dhamma of not eating and so on.
Hoặc sự đến và ở lại với các pháp như không ăn, v.v., là upavāso (sự nhịn ăn), uposatho.
Tathārūpe hatthijātivisese uposathoti samaññāmattanti āha – ‘‘uposatho nāma nāgarājātiādīsu paññattī’’ti.
It says, "uposatho nāma nāgarājātiādīsu paññattī" (the term uposatha is designated, for example, for a Nāga king), referring to a mere designation for a specific kind of elephant of that description.
Ở những loài voi đặc biệt như vậy, uposatho chỉ là một danh xưng, nên* nói – “uposatho là một danh xưng được quy định cho các vị vua voi v.v.”.
Vuttanayena upavasanti etthāti uposatho, divaso.
"Uposatho" (the day) is the day on which one observes, in the manner stated.
Theo cách đã nói, nơi người ta thực hành upavasa (nhịn ăn) là uposatho (ngày trai giới).
So panesa uposatho.
So panesa refers to that uposatha.
So panesa là ngày uposatha đó.
Māsapuṇṇatāyāti māsassa pūritabhāvena.
"Māsapuṇṇatāyā" (on the full completion of the month) means by the state of the month's completion.
Māsapuṇṇatāyā nghĩa là do sự viên mãn của tháng.
Sampuṇṇāti sabbaso puṇṇā.
"Sampuṇṇā" (completely full) means fully complete in all respects.
Sampuṇṇā nghĩa là hoàn toàn viên mãn.
Tāya hi rattiyā vasena māso anavasesato puṇṇo hoti.
For by means of that night, the month becomes fully complete without remainder.
Vì vào đêm đó, tháng trở nên viên mãn không còn sót lại gì.
Māsaddhamāsādibhedaṃ kālaṃ māti minanto viya hotīti ca ‘‘mā’’iti cando vuccati.
It is as if it measures time, such as months and half-months; therefore, it says, "the moon is called mā."
Và mặt trăng dường như đo lường khoảng thời gian được chia thành tháng, nửa tháng, v.v., nên “mā” được gọi là mặt trăng.
Etthāti etissā rattiyā.
"Etthā" (in this) refers to this night.
Etthā nghĩa là vào đêm này.
Puṇṇo paripuṇṇakalo jātoti puṇṇamā.
"Puṇṇamā" (full moon) means it is full, its disk complete.
Trăng tròn, đã đạt đến độ viên mãn, nên là puṇṇamā.
Tañhi candapāripūriyā māsapāripūriyā evamāha.
This is said due to the moon's completeness and the month's completeness.
Vì sự viên mãn của mặt trăng và sự viên mãn của tháng, nên nói như vậy.
Etena tassa uposathabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows its nature as uposatha.
Điều này cho thấy tính chất uposatha của nó.
Dissati phalaṃ sandissatīti deso, hetūti āha ‘‘desanti kāraṇa’’nti.
The result is seen, it appears, therefore "deso" (reason) means, as it states, "desanti kāraṇaṃ" (reason means cause).
Kết quả được thấy, được biểu hiện là deso (nguyên nhân), nên* nói “desanti kāraṇaṃ” (deso là nguyên nhân).
Sabbaṃ kathenti sabbaṃ attanā pariggahitappakāraṃ kathenti.
"Sabbaṃ kathenti" (they speak all) means they speak everything in the way they have grasped it.
Sabbaṃ kathenti nghĩa là nói tất cả những gì mình đã thâu nhận.
Kathetuṃ na sakkonti avisayattā.
"Kathetuṃ na sakkonti" (they are unable to speak) because it is beyond their scope.
Kathetuṃ na sakkonti (không thể nói) do không phải là đối tượng.
Pāsādapariveṇeti pāsādassa purato vivaṭaṅgaṇe.
"Pāsādapariveṇe" (in the cloister of the palace) means in the open courtyard in front of the palace.
Pāsādapariveṇe nghĩa là ở sân trống trước cung điện.
Heṭṭhā vuttanayenāti sekhasutte (ma. ni. aṭṭha. 2.22) vuttanayena vitthāretabbaṃ.
"Heṭṭhā vuttanayenā" (in the manner stated below) means it should be elaborated in the manner stated in the Sekha Sutta.
Heṭṭhā vuttanayenā (theo cách đã nói ở dưới) nghĩa là phải giải thích chi tiết theo cách đã nói trong kinh Sekha (Ma. Ni. Aṭṭha. 2.22).
86. Ime nu khoti ettha nūti saṃsayajotanoti āha – ‘‘vimatipucchā viya kathitā’’ti.
86. In "ime nu kho" (are these indeed), "nū" signifies doubt, so it says, "vimatipucchā viya kathitā" (it is spoken as if a question of doubt).
86. Ime nu kho – ở đây, nū là từ biểu thị sự nghi ngờ, nên* nói – “được nói như một câu hỏi nghi vấn”.
Jānantenātiādi pucchāvattadassanaparaṃ daṭṭhabbaṃ, na pucchakassa satthu attano ajānanabhāvadīpanaparaṃ.
"Jānantenā" (by one who knows) and so on should be understood as showing the turn of the question, not as indicating the questioner's lack of knowledge (that of the Teacher).
Jānantenā v.v. cần được hiểu là để chỉ ra cách hỏi, chứ không phải để chỉ ra rằng Đức Thế Tôn, người hỏi, không biết.
Jānāti hi bhagavā.
For the Blessed One knows.
Vì Đức Thế Tôn biết.
Ajānantena viya hutvā pucchite.
Asked as if not knowing.
Được hỏi như thể không biết.
Yathābhūtasabhāvaṃ jānanto viya pucchati kohaññe ṭhatvā.
He asks as if knowing the true nature, standing in the position of one who asks out of compassion.
Jānanto viya pucchati (hỏi như thể biết) đứng trên lập trường của một người hỏi.
Tenāha – ‘‘thero evarūpaṃ vacanaṃ kiṃ karissatī’’ti kāraṇassa suppahīnattāti adhippāyo.
Therefore, it says, "thero evarūpaṃ vacanaṃ kiṃ karissatī" (what would the elder do with such a statement?), the intention being that the cause has been well eradicated.
Vì thế,* nói – “vị trưởng lão sẽ làm gì với lời nói như vậy?” – ý là nguyên nhân đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Chandamūlakāti taṇhāchandamūlakā.
"Chandamūlakā" (rooted in desire) means rooted in craving-desire.
Chandamūlakā nghĩa là có gốc rễ từ tham ái.
Taṇhā hi dukkhasamudayo.
For craving is the origin of suffering.
Vì tham ái là tập khởi của khổ.
Kusalasañño vā thiravisadanipuṇasañño vā, kusalasaṅkhāro vā tikhiṇathiravisadasaṅkhāro vā; suvisuddhavipulodāraviññāṇo vāti imamatthaṃ ‘‘saññādīsupi eseva nayo’’ti iminā atidisati.
Or wholesome perception, or firm, clear, subtle perception, or wholesome volitional formations, or keen, firm, clear volitional formations; or very pure, vast, exalted consciousness—this meaning is extended by "saññādīsupi eseva nayo" (the same method applies to perceptions and so on).
Hoặc là thiện tưởng, hoặc là tưởng kiên cố, trong sạch, vi tế; hoặc là thiện hành, hoặc là hành sắc bén, kiên cố, trong sạch; hoặc là thức rất trong sạch, rộng lớn, cao thượng – ý nghĩa này được mở rộng bằng câu “saññādīsupi eseva nayo” (tương tự như vậy đối với tưởng v.v.).
Kasmā panettha anāgatakālavaseneva desanā āgatāti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi.
Why is the teaching here given only in terms of the future tense? It says, "yasmā panā" (but since), and so on.
Vì sao ở đây lời thuyết giảng lại được nói theo thì tương lai? –* nói “yasmā panā” (vì thế) v.v.
Khandhānaṃ khandhapaṇṇattīti khandhasaddābhidheyyānaṃ ruppanānubhavanasañjānanābhisaṅkharavijānanasabhāvānaṃ atthānaṃ ‘‘khandho’’ti ayaṃ samaññā.
"Khandhānaṃ khandhapaṇṇattī" (the designation of aggregates for the aggregates) is this designation "khandho" (aggregate) for the natures of things denoted by the word khandha, which are characterized by being crushed, experienced, perceived, volitionally formed, and cognized.
Khandhānaṃ khandhapaṇṇattī nghĩa là danh xưng “khandha” (uẩn) cho các yếu tố có bản chất là bị hoại diệt, kinh nghiệm, nhận biết, tạo tác và hiểu biết, được gọi bằng từ khandha.
Kittakenāti kiṃparimāṇena atthena, rāsatthabhāgatthādīsu kīdisenāti adhippāyo.
"Kittakenā" (by how much) means by what measure of meaning, what kind of meaning in terms of accumulation, part, and so on.
Kittakenā nghĩa là với ý nghĩa bao nhiêu, với loại ý nghĩa nào trong các ý nghĩa như khối, phần, v.v.
Hetuhetūti hetupaccayabhūto hetu.
"Hetuhetū" means a cause that is a causal condition.
Hetuhetū nghĩa là nhân làm duyên cho nhân.
Yo hi lobhādīnaṃ sahajātadhammesu mūlaṭṭhenupakārakabhāvo nippariyāyena hetuttho; so pathavīādīsupi paccayabhāvamattena hetupariyāyadassanato dutiyena hetu-saddena visesetvā vutto ‘‘hetuhetū’’ti.
For the supportive nature, primarily as a root, in co-arisen phenomena like greed, etc., is literally the meaning of cause; this is also seen as merely a condition in earth and so on. Therefore, it is distinguished by the second word "hetu" and stated as "hetuhetū".
Cái mà không phải là nhân theo nghĩa ẩn dụ, là sự hỗ trợ ở vị trí gốc rễ trong các pháp đồng sinh của tham v.v., đó là ý nghĩa nhân trực tiếp; điều đó cũng được thấy trong đất v.v. chỉ với tính chất duyên, nên được phân biệt bằng từ hetu thứ hai và nói là “hetuhetū”.
Avijjā puññābhisaṅkhārādīnaṃ sādhāraṇapaccayattā sādhāraṇahetu, ‘‘atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipāka’’nti ettha vijjamānesupi aññesu paccayesu iṭṭhāniṭṭhavipākaniyāmakattā kammaṃ tassa padhānakāraṇanti āha – ‘‘kusalākusalaṃ attano attano vipākadāne uttamahetū’’ti.
Ignorance is a common cause because it is a common condition for meritorious volitional formations and so forth. Although other conditions exist here in the statement "the results of past, future, and present volitional actions, in terms of their basis and cause," kamma is its principal cause because it determines desirable and undesirable results. Thus, it is said: "Wholesome and unwholesome kamma are the supreme causes in producing their respective results."
Vô minh là nhân chung vì là duyên chung cho các hành phước thiện (puññābhisaṅkhāra) v.v... Ở đây, dù có những duyên khác hiện hữu trong câu "quả báo của các nghiệp đã tạo trong quá khứ, vị lai và hiện tại theo cách thức và nguyên nhân", nhưng nghiệp là nguyên nhân chính điều hòa quả báo tốt và xấu. Vì vậy,* nói: "Thiện và bất thiện là nhân tối thượng trong việc mang lại quả báo riêng của chúng."
‘‘Mahābhūtā hetū’’ti ayamevattho ‘‘mahābhūtā paccayo’’ti imināpi vuttoti hetusaddapaccayasaddānaṃ samānatthattā paccayo eva hetu paccayahetu, yo ca rūpakkhandhassa hetu, so eva tassa paññāpanāya paccayoti vuttoti āha – ‘‘idha paccayahetu adhippeto’’ti.
The meaning "the great elements are causes" is also conveyed by "the great elements are conditions." Thus, because the words hetu (cause) and paccaya (condition) are synonymous, a condition is indeed a cause, hence condition-cause. And because that which is the cause of the form aggregate is also the condition for its manifestation, it is said: " Here, condition-cause is intended."
"Các đại hiển là nhân" – ý nghĩa này cũng được nói là "các đại hiển là duyên". Vì từ "nhân" (hetu) và từ "duyên" (paccaya) có cùng nghĩa, nên duyên chính là nhân, nhân duyên (paccayahetu). Và cái gì là nhân của sắc uẩn, cái đó cũng được nói là duyên để hiển bày nó. Vì vậy,* nói: "Ở đây, nhân duyên (paccayahetu) được đề cập đến."
Yadaggena paccayadhammo attano paccayuppannassa uppādāya ṭhitiyā ca paccayo, tadaggena tassa bhāvato samaññāto paññāpanāyapi so paccayoti vattabbataṃ arahatīti.
To the extent that a conditioned phenomenon is a condition for the arising and sustenance of its co-arisen phenomena, to that extent, due to its existence, it is designated as such, and thus deserves to be called a condition for manifestation as well.
Bởi vì pháp duyên là duyên cho sự sinh khởi và tồn tại của pháp do duyên sinh của chính nó, nên nó được gọi là duyên do bản chất đó, và cũng xứng đáng được gọi là duyên cho sự hiển bày.
Pāḷiyaṃ avibhāgena vuttamatthaṃ vibhāgena dassetuṃ, ‘‘tattha pathavīdhātū’’tiādi vuttaṃ.
To show in detail the meaning stated generally in the Pāḷi, the phrase " therein, the earth element" and so forth is stated.
Để trình bày rõ ràng ý nghĩa được nói chung chung trong bản Pāḷi,* đã nói "trong đó địa đại" v.v...
Tattha paññāpanāyāti sahetuahetukantiādiākārehi bodhanāya.
Therein, " for manifestation" means for understanding in ways such as "with cause and without cause."
Trong đó, để hiển bày (paññāpanāya) nghĩa là để làm cho hiểu rõ theo các cách thức như có nhân hay vô nhân v.v...
Taṃ pana sabbodhanaṃ ñāṇena dassanaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘dassanatthāyā’’ti.
And because all such understanding is seeing with knowledge, it is said " for the purpose of seeing."
Và tất cả sự hiểu rõ đó là sự thấy bằng trí tuệ, nên được nói là "để thấy (dassanatthāya)".
Phassoti phassasamaṅgībhāvo.
Contact means the state of being endowed with contact.
Xúc (Phasso) nghĩa là sự có mặt của xúc.
So cettha sakiccanipphādanasamatthassa phassassa nibbatti.
Here, this refers to the arising of contact capable of accomplishing its function.
Ở đây, đó là sự sinh khởi của xúc có khả năng hoàn thành chức năng của nó.
Nibbatto hi phasso tathārūpāya vedanāya paccayo hotīti.
For contact, when it has arisen, is a condition for such a feeling.
Vì xúc đã sinh khởi là duyên cho thọ như vậy.
Etadatthamevettha bhagavatā puggalādhiṭṭhānā desanā katā, tasmā paccuppannātītakālavasena dvikāliko phassasaddo veditabbo.
It is for this very purpose that the Blessed One made a discourse based on individuals here; therefore, the word phassa (contact) should be understood as having two temporal aspects, present and past.
Chính vì ý nghĩa này mà Đức Thế Tôn đã thuyết giảng dựa trên cá nhân (puggalādhiṭṭhānā desanā) ở đây. Do đó, từ "xúc" (phassa) cần được hiểu là hai thời: hiện tại và quá khứ.
Phasse sati vedeti phassapaccayā vedanāicceva vuttaṃ hoti.
It means that when there is contact, one feels; feeling arises conditioned by contact.
Khi có xúc thì cảm thọ, nghĩa là "do duyên xúc mà có thọ".
Sesapadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two terms.
Đối với hai từ còn lại cũng theo cách này.
Yatheva hi vedanāya evaṃ saññāya saṅkhārānampi phasso visesapaccayo tasmiṃ asati abhāvato.
Just as contact is a special condition for feeling, so too is it for perception and volitional formations, as they do not exist in its absence.
Cũng như xúc là duyên đặc biệt cho thọ, thì nó cũng là duyên đặc biệt cho tưởng và các hành, vì khi không có xúc thì chúng không có.
Cetanāggahaṇena āyūhanānurūpatāya tappadhānattā saṅkhārakkhandhadhammā gahitā.
By the mention of volition, the phenomena of the aggregate of volitional formations are included, due to their prominence in accordance with their exertion.
Với việc nắm giữ tư (cetanā), các pháp thuộc hành uẩn được nắm giữ vì chúng là chính yếu do phù hợp với sự tích tập (āyūhanā).
Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhabhājanīye (vibha. 21, 22) ca ‘‘cakkhusamphassajā cetanā’’tiādinā cetanāva niddiṭṭhā.
Thus, in the Suttanta classification and in the classification of the aggregate of volitional formations, only volition is indicated by phrases such as "volition born of eye-contact."
Thật vậy, trong phần phân tích kinh (suttantabhājanīya) và phần phân tích hành uẩn (saṅkhārakkhandhabhājanīya), chỉ có tư được chỉ rõ bằng câu "tư do xúc nhãn sinh" v.v...
Viññāṇakkhandhassāti ettha ekasmiṃ bhave ādibhūtaviññāṇassa nāmarūpapaccayataṃ dassetuṃ, ‘‘paṭisandhiviññāṇena tāvā’’tiādi vuttaṃ.
In " of the aggregate of consciousness," to show that consciousness is conditioned by mentality-materiality in one existence, in the sense of being primary, it is stated " by rebirth-consciousness, to begin with," and so forth.
Trong câu "của thức uẩn (viññāṇakkhandhassa)", để chỉ rõ danh sắc là duyên cho thức khởi đầu trong một đời,* đã nói "trước hết là thức tái sinh (paṭisandhiviññāṇa)" v.v...
Tattha gabbhaseyyakassa sabhāvakassa rūpapavattiṃ sandhāya ‘‘uparimaparicchedenā’’ti vuttaṃ samatiṃsato upari paṭisandhikkhaṇe tassa rūpānaṃ asambhavato.
Therein, with reference to the existing material continuity of an embryo in the womb, it is stated " beyond the upper limit," since at the moment of rebirth, there is no materiality for it beyond thirty-two (days).
Trong đó, "giới hạn trên (uparimaparicchedenā)" được nói đến để chỉ sự diễn tiến của sắc của một người nằm trong bụng mẹ, vì vào khoảnh khắc tái sinh, sắc của người đó không thể có trên ba mươi hai.
Idāni pavattiviññāṇassa nāmarūpapaccayaṃ dvāravasena dassetuṃ, ‘‘cakkhudvāre’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the conditionality of mentality-materiality for active consciousness through the sense-doors, it is stated " in the eye-door" and so forth.
Bây giờ, để chỉ rõ danh sắc là duyên cho thức diễn tiến thông qua các căn môn,* đã nói "ở nhãn môn (cakkhudvāre)" v.v...
Nanu ca viññāṇassapi phasso paccayo, kasmā tayo eva khandhā phassapaccayā vuttāti?
But is not contact also a condition for consciousness? Why are only three aggregates said to be conditioned by contact?
Há chẳng phải xúc cũng là duyên cho thức sao? Tại sao chỉ có ba uẩn được nói là do duyên xúc?
Saccametaṃ, yathā pana viññāṇasahito phasso vedanādīnaṃ paccayo, na evaṃ viññāṇassa.
That is true, but just as contact together with consciousness is a condition for feeling and so forth, it is not so for consciousness itself.
Điều này là đúng. Tuy nhiên, xúc cùng với thức là duyên cho thọ v.v..., nhưng không phải là duyên cho thức.
Tenāha bhagavā – ‘‘tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti (ma. ni. 1.204; ma. ni. 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.44, 45; 2.4.60) phasso viya nāmarūpaṃ viññāṇassa visesapaccayo yathā nāmarūpapaccayāpi viññāṇanti.
Therefore, the Blessed One said, "The confluence of three is contact," for mentality-materiality is a special condition for consciousness, just as consciousness is conditioned by mentality-materiality.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: "Sự hòa hợp của ba pháp là xúc" (tiṇṇaṃ saṅgati phasso). Cũng như xúc, danh sắc là duyên đặc biệt cho thức, do đó "do duyên danh sắc mà có thức".
Tasmā imaṃ visesaṃ dassetuṃ nāmarūpasseva viññāṇapaccayatā vuttā, na phassassa.
Therefore, to show this distinction, the conditionality of mentality-materiality for consciousness is stated, not that of contact.
Do đó, để chỉ rõ sự đặc biệt này, danh sắc là duyên cho thức đã được nói, chứ không phải xúc.
87. Yāva sakkāyadiṭṭhi samuppajjati, tāva vaṭṭassa pariyanto natthevāti appahīnasakkāyadiṭṭhiko vaṭṭe paribbhamatīti āha – ‘‘kathaṃ pana, bhanteti vaṭṭaṃ pucchanto’’ti.
As long as identity view (sakkāyadiṭṭhi) arises, there is no end to the cycle of existence (vaṭṭa). Thus, one who has not abandoned identity view wanders in the cycle of existence. So, it is said: " 'But how, venerable sir?' means asking about the cycle of existence."
Cho đến khi tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) sinh khởi, thì không có sự kết thúc của vòng luân hồi. Người chưa đoạn trừ thân kiến vẫn luân chuyển trong vòng luân hồi. Vì vậy,* nói: "Khi hỏi về vòng luân hồi bằng câu 'Bạch Thế Tôn, như thế nào?'".
Yathā ca sakkāyadiṭṭhijotanā vaṭṭapucchā, evaṃ tabbhedanajotanā vivaṭṭapucchāti āha – ‘‘sakkāyadiṭṭhi na hotīti vivaṭṭaṃ pucchanto’’ti.
And just as asking about the cycle of existence indicates identity view, so too asking about the end of the cycle of existence (vivaṭṭa) indicates the breaking of it. So, it is said: " 'Identity view does not exist?' means asking about the end of the cycle of existence."
Và cũng như câu hỏi về vòng luân hồi là để chỉ rõ thân kiến, thì câu hỏi về sự thoát khỏi vòng luân hồi là để chỉ rõ sự đoạn trừ thân kiến. Vì vậy,* nói: "Khi hỏi về sự thoát khỏi vòng luân hồi bằng câu 'thân kiến không còn nữa?'".
88. Ayaṃ rūpe assādoti yāthāvato dassanaṃ pariññābhisamayo, dukkhasaccapariyāpannañca rūpanti āha – ‘‘iminā pariññāpaṭivedho ceva dukkhasaccañca kathita’’nti.
" This enjoyment in form" refers to the direct comprehension of understanding by seeing things as they truly are, and that form is included in the truth of suffering. So, it is said: " By this, the penetration of understanding and the truth of suffering are declared."
"Đây là sự vị ngọt trong sắc (ayaṃ rūpe assādo)" – sự thấy đúng như thật là sự thâm nhập bằng tuệ tri (pariññābhisamaya), và sắc thuộc về khổ đế. Vì vậy,* nói: "Điều này đã nói lên sự thâm nhập bằng tuệ tri và khổ đế."
‘‘Yaṃ rūpaṃ anicca’’ntiādivacanato aniccādibhāvo tattha ādīnavo, so cassa paccayādhīnavuttitāya paccayo samudayasaccanti samudayappahānena ādīnavasamatikkamoti ādīnavaggahaṇena siddhamatthamāha – ‘‘pahānapaṭivedho ceva samudayasaccañcā’’ti.
From the statement "Whatever form is impermanent" and so forth, impermanence and so forth are the drawbacks in that. And that drawback, being dependent on conditions, is itself the cause, the truth of origination. Thus, the overcoming of drawbacks is by the abandoning of origination. By the mention of drawbacks, the intended meaning is stated: " the penetration of abandoning and the truth of origination."
Từ lời dạy "sắc là vô thường" v.v..., vô thường v.v... là sự nguy hiểm (ādīnava) trong đó. Và sự nguy hiểm đó là duyên, là tập đế, do sự tồn tại tùy thuộc vào duyên của nó. Sự vượt qua sự nguy hiểm là do đoạn trừ tập đế. Vì vậy, với việc nắm giữ sự nguy hiểm,* đã nói lên ý nghĩa đã được chứng minh: "sự thâm nhập bằng đoạn trừ và tập đế."
Sabbasaṅkhatanissaraṇaṃ nibbānañca sacchikiriyābhisamayavasena paṭivijjhitabbanti āha – ‘‘iminā sacchikiriyāpaṭivedho ceva nirodhasaccañcā’’ti.
The escape from all conditioned things, Nibbāna, is to be penetrated by way of the penetration of realization. So, it is said: " By this, the penetration of realization and the truth of cessation are declared."
Sự thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi và Niết Bàn cần được thâm nhập bằng sự chứng đắc (sacchikiriyābhisamaya). Vì vậy,* nói: "Điều này đã nói lên sự thâm nhập bằng chứng đắc và diệt đế."
Imesu tīsu ṭhānesūti yathāvuttesu dukkhādīsu tīsu abhisamayaṭṭhānesu.
" In these three instances" refers to the three instances of direct comprehension of suffering and so forth, as explained.
"Trong ba điểm này (imesu tīsu ṭhānesu)" – nghĩa là trong ba điểm thâm nhập khổ v.v... đã nói trên.
Ye sammādiṭṭhiādayo dhammāti ye ariyamaggasaññitā sammādiṭṭhiādayo aṭṭha, satta vā dhammā.
" The phenomena such as right view" refers to the eight or seven phenomena such as right view, designated as the Noble Path.
"Những pháp như chánh kiến v.v... (ye sammādiṭṭhiādayo dhammā)" – nghĩa là tám hoặc bảy pháp như chánh kiến v.v... được gọi là Thánh đạo.
Bhāvanāpaṭivedho maggasaccanti bhāvanābhisamayavasena pavattaṃ maggasaccaṃ.
" The penetration of development is the truth of the path" refers to the truth of the path that occurs by way of the direct comprehension of development.
"Sự thâm nhập bằng tu tập là đạo đế (bhāvanāpaṭivedho maggasacca)" – nghĩa là đạo đế diễn tiến bằng sự thâm nhập bằng tu tập.
Sesapadesupīti, ‘‘ayaṃ vedanāya assādo’’tiādipadesupi.
" Also in the remaining phrases" refers to phrases such as "this enjoyment in feeling" and so forth.
"Trong các từ còn lại (sesapadesupi)" – nghĩa là trong các từ như "đây là sự vị ngọt trong thọ" v.v...
89. Imasminti āsannapaccakkhatāya sakaattabhāvo gahito, tadeva ajjhattā khandhāti tappaṭiyogitāya, ‘‘bahiddhāti parassa saviññāṇake kāye’’ti vuttaṃ.
" In this" refers to one's own self-existence, due to its being closely apparent. The same aggregates are internal. In contrast to that, " external" is stated as "in another's sentient body."
"Trong cái này (imasmiṃ)" – do sự gần gũi và trực tiếp, tự thân của mình được nắm giữ. Và đó là các uẩn nội. Đối lại với điều đó, "bên ngoài (bahiddhāti)" được nói là "trong thân hữu tình của người khác".
Sabbanimittesūti sabbesu rūpanimittādīsupi.
" In all signs" refers to all signs of form and so forth.
"Trong tất cả các tướng (sabbanimittesu)" – nghĩa là trong tất cả các tướng sắc v.v...
Tāni pana indriyabaddhānipi anindriyabaddhānipi taṃsabhāvānīti āha ‘‘anindriyabaddhampi saṅgaṇhātī’’ti.
And these, whether connected to faculties or not connected to faculties, are of that nature. So, it is said: " it includes even what is not connected to faculties."
Và những tướng đó có bản chất như vậy, dù có liên quan đến căn hay không liên quan đến căn. Vì vậy,* nói "cũng bao gồm cả những gì không liên quan đến căn (anindriyabaddhampi saṅgaṇhātī)".
Viññāṇaggahaṇenevettha vedanādayopi gahitā avinābhāvatoti, ‘‘saviññāṇake kāye’’ti vuttaṃ.
Here, by the mention of consciousness, feeling and so forth are also included due to their inseparability. So, it is stated " in a sentient body."
Ở đây, với việc nắm giữ thức, thọ v.v... cũng được nắm giữ do chúng không thể tách rời. Vì vậy,* nói "trong thân hữu tình (saviññāṇake kāye)".
‘‘Kāyo’’ti vā khandhasamūhoti attho.
Or " body" means a collection of aggregates.
Hoặc "thân (kāyo)" có nghĩa là tập hợp các uẩn.
90. Anattani ṭhatvāti attarahite anattasabhāve khandhakoṭṭhāse ṭhatvā taṃ ādhāraṃ katvā katāni kammāni.
" Having stood in what is not self" means having taken the non-self parts of the aggregates, which are without a self, as a basis, the deeds are " done."
"Đứng trên vô ngã (anattani ṭhatvā)" – nghĩa là các nghiệp đã tạo ra bằng cách đứng trên, dựa vào các phần của uẩn có bản chất vô ngã, không có ngã.
Katarasmiṃ attani ṭhatvāti kīdise attani nissayavipākaṃ dassanti vipaccissanti.
" Having stood in which self" means in what kind of self will the dependent results be manifested?
"Đứng trên ngã nào (katarasmiṃ attani ṭhatvā)" – nghĩa là trong ngã như thế nào mà chúng sẽ mang lại quả báo nương tựa.
Etena kārakavedakarahitattā attapakkhakammakāni na yujjantīti dasseti, khandhānaṃ khaṇikattā ca katanāsaakatabbhāgamadoso ca āpajjatīti.
By this, it shows that deeds belonging to a self are not justifiable due to the absence of an agent and an experiencer. And due to the momentary nature of the aggregates, the fault of an action being done but not experienced would also arise.
Điều này chỉ ra rằng các nghiệp thuộc về ngã không phù hợp vì không có người làm và người cảm thọ, và do các uẩn là sát na, nên lỗi về việc làm mà không có người làm sẽ xảy ra.
Tatrāyaṃ (itivu. aṭṭha. 74; sārattha. ṭī. 1.5) codanāsodhanāvidhi – pāṇātipātavasena tāva kammapathasambandhavibhāvanā, khaṇe khaṇe hi nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu ko hanti, ko vā haññati, yadi cittacetasikasantāno, so arūpattā na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, napi vikopanīyo.
Herein, this is the method for clarifying the objection: first, the explanation of the connection to the path of action by way of taking life. In phenomena that cease moment by moment, who kills, and who is killed? If it is the mind and mental factors continuum, being formless, it is not capable of disturbance by cutting, breaking, or similar actions, nor is it amenable to such disturbance.
Ở đây, phương pháp giải đáp câu hỏi là: trước hết, giải thích sự liên quan đến nghiệp đạo qua sát sinh. Trong các pháp hữu vi có bản chất diệt mất từng sát na, ai là người giết, và ai là người bị giết? Nếu là dòng tâm thức và tâm sở, thì do vô sắc, nó không có khả năng bị phá hoại bằng cách cắt, đâm v.v..., và cũng không phải là đối tượng có thể bị phá hoại. Nếu là dòng sắc pháp, thì do vô tri, nó giống như khúc củi khô, nên không sinh ra bất thiện nghiệp sát sinh bằng cách cắt v.v... trong đó, giống như trong một xác chết.
Atha rūpasantāno, so acetanattā kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipātāpuññaṃ pasavati yathā matasarīre.
If it is the material continuum, being unconscious like a log or a piece of wood, it does not generate the unwholesome kamma of taking life through cutting or similar actions, just as in a dead body.
Rồi dòng chảy của sắc, vì vô tri giác, giống như hình dáng của khúc củi khô, nên không phát sinh bất thiện sát sinh do chặt chém, v.v., ở đó, giống như trên thân xác chết.
Payogopi pāṇātipātassa paharaṇappahārādiko atītesu vā saṅkhāresu bhaveyya, anāgatesu, paccuppannesu vā, tattha na tāva atītānāgatesu sambhavati tesaṃ abhāvato, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappahārādippayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakatāya ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo?
The application of an act of killing, such as striking or beating, could occur regarding past formations, future formations, or present formations. However, it cannot occur regarding past or future formations because they do not exist. And regarding present formations, since formations are momentary and inherently cease immediately, an application towards those moving towards destruction would be purposeless. Moreover, since destruction is without cause, death is not due to an application such as striking or beating. And since formations are passive, for whom would such an application be?
Việc hành động sát sinh, chẳng hạn như đánh đập, có thể xảy ra đối với các hành (saṅkhāra) trong quá khứ, vị lai, hoặc hiện tại. Trong số đó, nó không thể xảy ra đối với các hành trong quá khứ và vị lai vì chúng không tồn tại. Đối với các hành hiện tại, vì chúng là sát-na (khaṇika) và có bản chất tự diệt, việc hành động sẽ trở nên vô ích khi chúng đang hướng đến sự diệt vong. Hơn nữa, vì sự diệt vong không có nguyên nhân, cái chết không phải do hành động đánh đập gây ra. Và vì các hành là vô tri, vậy hành động đó dành cho ai?
Khaṇikattā vadhādhippāyasamakālabhijjanakassa kiriyāpariyosānakālānavaṭṭhānato kassa pāṇātipātakammabaddhoti?
Since the one intended for killing, being momentary, breaks up at the same moment as the intention to kill, and does not persist until the completion of the action, to whom is the karma of killing bound?
Vì các hành là sát-na, và vì đối tượng bị phá hủy đồng thời với ý định giết hại, không tồn tại cho đến khi hành động kết thúc, vậy ai bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh?
Vuccateyathāvuttavadhakacetanāsahito saṅkhārapuñjo sattasaṅkhāto hanti.
It is said that the aggregate of formations, referred to as a being, accompanied by the aforementioned intention to kill, kills.
Người ta nói rằng một tập hợp các hành (saṅkhārapuñja) được gọi là chúng sinh (satta), cùng với ý muốn giết hại đã được nói đến, là kẻ giết hại.
Tena pavattitavadhappayoganimittaṃ apagatausmāviññāṇajīvitindriyo matavohārapavattinibandhano yathāvuttavappayogakaraṇe uppajjanāraho rūpārūpadhammasamūho haññati, kevalo vā cittacetasikasantāno.
Due to the application of killing initiated by that, the group of material and immaterial phenomena, which are fit to arise when the aforementioned application is made, from which heat, consciousness, and the life-faculty have departed, and which is the cause for the convention of 'dead' to arise, is killed; or alternatively, the mere mental continuum of consciousness and mental factors.
Do đó, một tập hợp các pháp sắc và vô sắc (rūpārūpadhammasamūha) đáng lẽ phải sinh khởi sau khi hành động giết hại đã được thực hiện, nhưng lại không sinh khởi như vậy vì nó đã mất đi hơi ấm, thức (viññāṇa) và sinh mạng (jīvitindriya), dẫn đến việc được gọi là đã chết, thì bị giết hại. Hoặc chỉ là dòng tâm và các tâm sở (cittacetasikasantāna).
Vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya rūpasantāne parena payojitajīvitindriyupacchedakapayogavasena tannibbattitavibandhakavisadirūpuppattiyā vigate vicchedo hotīti na pāṇātipātassa asambhavo; nāpi ahetuko pāṇātipāto, na ca payogo nippayojano paccuppannesu saṅkhāresu katappayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito.
Even though it is not the object of an application of killing, in the Fivefold Existence, because it subsists dependent on the material continuum, when a disrupting, dissimilar form produced by the application intended to cut off the life-faculty, which is initiated by another in the material continuum, vanishes, there is a cessation. Thus, the impossibility of pāṇātipāta does not arise; nor is pāṇātipāta uncaused, nor is the application purposeless, as the subsequent aggregate of formations, fit to arise, does not arise in the same way due to the application made regarding present formations.
Ngay cả khi nó không phải là đối tượng của hành động giết hại, nhưng trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào dòng sắc (rūpasantāna), nên khi một hành động phá hoại sinh mạng được người khác thực hiện đối với dòng sắc, sự gián đoạn xảy ra do sự sinh khởi của các sắc không tương đồng gây ra sự cản trở. Do đó, việc sát sinh không phải là không thể xảy ra; sát sinh cũng không phải là vô nhân (ahetuka); và hành động không phải là vô ích đối với các hành hiện tại, vì tập hợp các hành đáng lẽ phải sinh khởi ngay sau đó đã không sinh khởi theo cách đó do hành động đã được thực hiện.
Khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ; na ca katturahito pāṇātipātappayogo nirīhakesupi saṅkhāresu sannihitatāmattena upakārakesu attano attano anurūpaphaluppādane niyatesu kāraṇesu kattuvohārasiddhito yathā – ‘‘padīpo pakāseti, nisākaro candimā’’ti.
Since the momentary death of momentary formations is not intended here as death, and the death of the continuum is caused in the manner stated, death is not uncaused; nor is the application of pāṇātipāta without an agent, because an agent is established in the convention of 'agent' in the case of causes that are destined to produce their respective results, even for passive formations, merely by their inherent presence as helpful factors, just as it is said: "A lamp illuminates, the moon shines."
Vì cái chết sát-na của các hành sát-na không được coi là cái chết ở đây, và vì cái chết liên tục (santatimaraṇa) có nguyên nhân như đã nói, nên cái chết không phải là vô nhân; và hành động sát sinh không phải là không có người làm, vì ngay cả trong các hành vô tri, việc được gọi là người làm được thiết lập đối với các nguyên nhân cố định mang lại kết quả tương ứng của riêng chúng, chỉ bằng sự hiện diện của chúng như là yếu tố hỗ trợ, ví dụ như – “Đèn chiếu sáng, mặt trăng là vật chiếu sáng ban đêm.”
Na ca kevalassa vacādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchito santānavasena avaṭṭhitasseva paṭijānanato; santānavasena pavattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyasiddhi dissatīti attheva pāṇātipātena kammunā baddho; tato eva yasmiṃ santāne pāṇātipātacetanā pavattā; tattheva santāne paccayantarasamavāyena bhavantare nirayādīsu tassā phalappavattīti nattheva katavināso akatabbhāgamo ca.
And pāṇātipāta is not desired as the mere aggregate of consciousness and mental factors accompanied by the intention of killing, for it is acknowledged only as something subsisting as a continuum; and the effectiveness of actions is seen in things like lamps that function as a continuum. Thus, one is indeed bound by the karma of pāṇātipāta; therefore, in whichever continuum the intention to kill arose, in that very continuum, due to the concurrence of other conditions, in future existences, in hells and so forth, its result occurs. Thus, there is no action done that is destroyed, nor an action not done that returns.
Và việc sát sinh không được mong muốn chỉ là một tập hợp các tâm và tâm sở đi kèm với ý định nói, vì nó được công nhận là tồn tại theo dòng (santāna); và sự thành công của các hành động của đèn, v.v., đang diễn ra theo dòng, được thấy là có. Do đó, người đó bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh; chính vì vậy, trong dòng mà ý muốn sát sinh đã xảy ra; trong chính dòng đó, do sự kết hợp của các duyên khác, quả của nó xảy ra trong các cõi tồn tại khác như địa ngục, v.v. Do đó, không có nghiệp đã làm bị hủy diệt và không có nghiệp chưa làm lại đến.
Iminā nayena adinnādānādīnañca vasena yathārahaṃ kammapathasambandhavibhāvanā veditabbāti.
In this way, the connection to the path of action, regarding taking what is not given and so forth, should be understood as appropriate.
Theo cách này, sự phân tích về mối quan hệ với các nghiệp đạo (kammapatha) đối với việc trộm cắp, v.v., cũng cần được hiểu một cách thích hợp.
Sabbo diṭṭhiggāho taṇhāvasagatasseva hotīti āha ‘‘taṇhādhipateyyenā’’ti.
All wrong views arise only in one overpowered by craving, hence it is said "under the sway of craving."
Tất cả các chấp thủ tà kiến (diṭṭhiggāha) đều xảy ra đối với người bị chi phối bởi tham ái (taṇhā), do đó Ngài nói “do tham ái chi phối” (taṇhādhipateyyena).
Tesu tesu dhammesūti mayā desiyamānadassanadhammesu.
"In those various phenomena" means in the phenomena of insight taught by me.
Trong những pháp đó (tesu tesu dhammesu) có nghĩa là trong các pháp về cái thấy mà tôi đang giảng dạy.
Pakatikammaṭṭhānanti tassa therassa santike gahetvā parihariyamānakammaṭṭhānaṃ.
"The original meditation subject" refers to the meditation subject taken from that elder and maintained.
Đề mục thiền định thông thường (pakatikammaṭṭhāna) là đề mục thiền định đã được nhận từ vị Trưởng lão đó và đang được thực hành.
Aññaṃ navakammaṭṭhānanti bhagavato desanānusārena gahitaṃ aññaṃ navaṃ kammaṭṭhānaṃ.
"Another new meditation subject" refers to another new meditation subject taken according to the Buddha's teaching.
Đề mục thiền định mới khác (aññaṃ navakammaṭṭhāna) là một đề mục thiền định mới khác được nhận theo lời dạy của Đức Thế Tôn.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
91. Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti āmeḍitavacanaṃ byāpanicchāvasena vuttanti āha – ‘‘yaṃ yaṃ disa’’ntiādi.
The reduplicated word "tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ" is uttered with an intention of pervasiveness, hence it is said: "whichever direction..." and so on.
91. Im lặng (tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ) là từ lặp lại được nói với ý định nhấn mạnh, do đó Ngài nói – “hướng nào hướng nấy” (yaṃ yaṃ disa) v.v.
Anuviloketvāti ettha anusaddopi byāpanicchāyamevāti anu anu viloketvāti attho.
Here, the word "anu" also denotes pervasiveness, meaning "looking in every direction" (anu anu viloketvā).
Trong quan sát khắp nơi (anuviloketvā), từ anu cũng có ý nghĩa nhấn mạnh, do đó có nghĩa là quan sát từng nơi từng nơi.
Tenevāha – ‘‘tato tato viloketvā’’ti.
Thus, it is said: "looking here and there."
Chính vì vậy Ngài nói – “quan sát từ nơi đó nơi đó” (tato tato viloketvā).
Asanto nīco purisoti asappurisoti āha – ‘‘pāpapuriso lāmakapuriso’’ti.
An ignoble, lowly person is an "asappurisa," hence it is said: "an evil person, a wicked person."
Người không tốt, người thấp hèn là kẻ ác (asappuriso), do đó Ngài nói – “người ác, người xấu xa” (pāpapuriso lāmakapuriso).
Soti asappuriso.
"He" refers to the ignoble person.
Người đó (so) là kẻ ác.
Tanti asappurisaṃ jānituṃ na sakkoti asappurisadhammānaṃ yāthāvato ajānanato.
"That" refers to the ignoble person; "is unable to know" because of not truly knowing the qualities of an ignoble person.
Người đó (taṃ) là kẻ ác không thể biết được (jānituṃ na sakkoti) vì không biết đúng như thật các pháp của kẻ ác.
Pāpadhammasamannāgatoti kāyaduccaritādiasantuṭṭhitādilāmakadhammasamannāgato.
"Endowed with evil qualities" means endowed with wicked qualities such as bodily misconduct and discontent.
Đầy đủ các pháp ác (pāpadhammasamannāgato) là đầy đủ các pháp xấu xa như ác hạnh thân (kāyaduccarita) và không biết đủ (asantuṭṭhitā).
Asappurise bhatti etassāti asappurisabhatti.
One who has devotion towards an ignoble person is "asappurisabhatti."
Người có lòng tin vào kẻ ác là kẻ tin kẻ ác (asappurisabhatti).
Tenāha – ‘‘asappurisasevano’’ti.
Thus, it is said: "serving ignoble persons."
Do đó Ngài nói – “người phục vụ kẻ ác” (asappurisasevano).
Asappurisadhammo asappuriso uttarapadalopena, tesaṃ cintanasīloti asappurisacintī.
The quality of an ignoble person (asappurisadhamma) is an ignoble person (asappurisa) by elision of the latter word; one who is accustomed to thinking about them is "asappurisacintī."
Pháp của kẻ ác là kẻ ác do lược bỏ hậu tố, người có thói quen suy nghĩ về chúng là người suy nghĩ về kẻ ác (asappurisacintī).
Tenāha ‘‘asappurisacintāya cintako’’ti, duccintitacintīti attho.
Thus, it is said "a thinker of ignoble thoughts," meaning a thinker of evil thoughts.
Do đó Ngài nói “người suy nghĩ với tư tưởng của kẻ ác” (asappurisacintāya cintako), nghĩa là người suy nghĩ những điều ác.
Asappurisamantananti asādhujanavicāraṃ asappurisavīmaṃsaṃ.
"Asappurisamantanaṃ" refers to the consideration of ignoble people, the deliberation on ignoble people.
Lời bàn bạc của kẻ ác (asappurisamantana) là sự xem xét của những người không tốt, sự dò xét của kẻ ác.
Asappurisavācanti catubbidhaṃ dubbhāsitaṃ.
"Asappurisavācaṃ" refers to the four kinds of ill speech.
Lời nói của kẻ ác (asappurisavāca) là bốn loại ác ngữ.
Asappurisakammaṃ nāma tividhampi kāyaduccaritaṃ.
"Asappurisakammaṃ" refers to all three kinds of bodily misconduct.
Hành động của kẻ ác (asappurisakammaṃ) là ba loại ác hạnh thân.
Asappurisadiṭṭhi nāma visesato dasavatthukā micchādiṭṭhi, tāya samannāgato asappurisadiṭṭhiyā samannāgato, asappurisadānaṃ nāma asakkaccadānādi.
"Asappurisadiṭṭhi" refers specifically to the tenfold wrong view; one endowed with that is "asappurisadiṭṭhiyā samannāgato." "Asappurisadānaṃ" refers to giving without respect, etc.
Tà kiến của kẻ ác (asappurisadiṭṭhi) đặc biệt là tà kiến mười điều, người đầy đủ tà kiến đó là người đầy đủ tà kiến của kẻ ác (asappurisadiṭṭhiyā samannāgato). Sự bố thí của kẻ ác (asappurisadānaṃ) là sự bố thí không cung kính, v.v.
Sabbopāyamattho pāḷito eva viññāyati.
The entire meaning of the method is understood from the Pali text itself.
Tất cả ý nghĩa của phương pháp được hiểu từ bản Pāḷi.
‘‘Pāṇaṃ hanissāmī’’tiādikā cetanā kāmaṃ parabyābādhāyapi hotiyeva, yathā pana sā attano balavataradukkhatthāya hoti, tathā na parassāti imamatthaṃ dassetuṃ, ‘‘attano dukkhatthāya cinteti’’icceva vutto.
The intention such as "I will kill a living being" is indeed for the harm of others, but to show that it is not for the harm of others in the same way that it is for one's own more potent suffering, it is simply stated: "he thinks for his own suffering."
Ý muốn “Tôi sẽ giết sinh vật” v.v. mặc dù cũng hướng đến việc làm hại người khác, nhưng để chỉ ra rằng nó chủ yếu gây ra khổ đau mạnh mẽ hơn cho chính mình chứ không phải cho người khác, nên Ngài chỉ nói “người đó suy nghĩ vì sự khổ đau của chính mình” (attano dukkhatthāya cinteti).
Yathā asuko asukantiādīhi pāpako pāpavipākekadesaṃ balavaṃ garutaraṃ vā paccanubhontopi yathā paro paccanubhoti, na tathā sayanti dasseti.
By phrases like "just as so-and-so", it is shown that even if an evil person experiences a strong or heavier part of an evil result, he does not experience it in the same way as another.
Với những lời như “như người kia, người nọ” (yathā asuko asuka) v.v., Ngài chỉ ra rằng ngay cả khi người ác trải nghiệm một phần quả báo ác, nặng nề hoặc nghiêm trọng hơn, thì họ cũng không trải nghiệm như người khác.
Tenāha ‘‘parabyābādhāyā’’ti.
Thus, it is said: "for the harm of others."
Do đó Ngài nói “vì sự làm hại người khác” (parabyābādhāyā).
Gahetvāti pāpakiriyāya sahāyabhāvena gahetvā.
"Having taken" means having taken as an accomplice in the evil deed.
Nắm giữ (gahetvā) có nghĩa là nắm giữ như một người bạn trong hành động ác.
Asakkaccanti anādaraṃ katvā.
"Asakkacca" means having acted without respect.
Không cung kính (asakkacca) có nghĩa là không tôn trọng.
Deyyadhammassa asakkaraṇaṃ appasannākāro, puggalassa asakkaraṇaṃ agarukaraṇanti imamatthaṃ dassento, ‘‘deyyadhammaṃ na sakkaroti nāmā’’tiādimāha.
To show the meaning that disrespect for the object of donation is an unpleased attitude, and disrespect for a person is not showing honor, it is said: "he does not honor the object of donation," and so on.
Để chỉ ra rằng việc không tôn trọng vật thí là thái độ không hoan hỷ, còn việc không tôn trọng người là không kính trọng, Ngài nói “không tôn trọng vật thí” (deyyadhammaṃ na sakkaroti nāmā) v.v.
Acittīkatvāti na citte katvā, na pūjetvāti attho.
"Acittīkatvā" means not having placed in the mind, meaning not having honored.
Không để tâm (acittīkatvā) có nghĩa là không để vào tâm, không tôn kính.
Pūjento hi pūjetabbavatthuṃ citte ṭhapeti, tato na bahi karoti.
For one who honors places the object to be honored in the mind, thus not keeping it outside.
Người tôn kính thì đặt vật đáng tôn kính vào tâm, do đó không loại bỏ nó ra ngoài.
Cittaṃ vā acchariyaṃ katvā paṭipatti cittīkaraṇaṃ, sambhāvanakiriyā.
Or, making the mind astonished is "cittīkaraṇaṃ," an act of esteem.
Hoặc việc biến tâm thành điều kỳ diệu là sự để tâm (cittīkaraṇaṃ), hành động tôn trọng.
Tappaṭikkhepato acittīkaraṇaṃ, asambhāvanakiriyā.
Its rejection is "acittīkaraṇaṃ," an act of disesteem.
Ngược lại, sự không để tâm (acittīkaraṇaṃ) là hành động không tôn trọng.
Apaviddhanti ucchiṭṭhādichaḍḍanīyadhammaṃ viya avakhittakaṃ.
"Apaviddha" means thrown away, like something to be discarded such as leavings.
Bỏ đi (apaviddha) có nghĩa là vứt bỏ như vật bỏ đi, chẳng hạn như thức ăn thừa.
Tenāha – ‘‘chaḍḍetukāmo viyā’’tiādi.
Thus, it is said: "as if desiring to discard," and so on.
Do đó Ngài nói – “như muốn vứt bỏ” (chaḍḍetukāmo viyā) v.v.
Rogaṃ pakkhipanto viyāti rogikasarīraṃ odanādīhi pamajjitvā vammike rogaṃ pakkhipanto viya.
"As if casting off a disease" means as if, after smearing a sick body with rice gruel etc., casting off the disease into an anthill.
Như ném bệnh vào (rogaṃ pakkhipanto viyā) có nghĩa là như người bệnh dùng cơm v.v. để xoa bóp cơ thể rồi ném bệnh vào tổ mối.
Addhā imassa dānassa phalaṃ mameva āgacchatīti evaṃ yassa tathā diṭṭhi atthi, so āgamanadiṭṭhiko, ayaṃ pana na tādisoti āha ‘‘anāgamanadiṭṭhiko’’ti.
Indeed, if someone has the view that the fruit of this giving will come to me, that person has the view of coming. But this person is not like that, hence it is said: "anāgamanadiṭṭhiko" (one who has no view of a future result).
Người có tà kiến rằng “quả của sự bố thí này chắc chắn sẽ đến với tôi” thì là người có tà kiến về sự đến (āgamanadiṭṭhiko), nhưng người này không phải như vậy, do đó Ngài nói “người không có tà kiến về sự đến” (anāgamanadiṭṭhiko).
Tenāha – ‘‘no phalapāṭikaṅkhī hutvā detī’’ti.
Thus, it is said: "he gives without anticipating a result."
Do đó Ngài nói – “không mong đợi quả báo mà bố thí” (no phalapāṭikaṅkhī hutvā detī).
Kāmañcāyaṃ yathāvuttapuggalo asaddhammādīhi pāpadhammehi samannāgato, tehi pana sabbehipi micchādassanaṃ mahāsāvajjanti dassetuṃ, ‘‘tāya micchādiṭṭhiyā niraye upapajjatī’’ti vuttaṃ.
Although this person, as described, is endowed with evil qualities such as ignoble doctrines, to show that wrong view among all of these is greatly culpable, it is stated: "by that wrong view he is reborn in hell."
Mặc dù người đã nói ở trên đầy đủ các pháp ác như phi pháp (asaddhamma), nhưng để chỉ ra rằng trong tất cả những điều đó, tà kiến là tội lỗi lớn nhất, nên Ngài nói “do tà kiến đó mà người đó tái sinh vào địa ngục” (tāya micchādiṭṭhiyā niraye upapajjatī).
Vuttapaṭipakkhanayenāti kaṇhapakkhe vuttassa atthassa vipariyāyena sukkapakkhe attho veditabbo.
According to the method of the spoken opposite side (Vuttapaṭipakkhanayenā) means that the meaning of what is stated in the dark side should be understood in the bright side by way of its opposite.
Theo phương pháp đối nghịch với những gì đã nói, ý nghĩa trong phe trắng cần được hiểu ngược lại với ý nghĩa đã nói trong phe đen.
‘‘Sadevakaṃ loka’’ntiādīsu (pārā. 1) devasaddo chakāmāvacaradevesu, evamidhāti āha ‘‘chakāmāvacaradevā’’ti.
In phrases like ‘‘Sadevakaṃ loka’’, the word 'deva' refers to the six kāma-realm devas. Thus, here too, it is said: ‘‘the six kāma-realm devas’’.
Trong các đoạn như "thế giới có chư thiên" (pārā. 1), từ "chư thiên" (deva) chỉ sáu cõi trời dục giới; cũng vậy ở đây, nên nói "chư thiên sáu cõi dục giới".
Tattha brahmānaṃ visuṃ gahitattā kāmāvacaradevaggahaṇanti ce?
If it is asked: "Since Brahmās are taken separately, is it the taking of kāma-realm devas (only)?"
Nếu nói rằng, ở đó, vì các Phạm thiên đã được đề cập riêng, nên chỉ đề cập chư thiên dục giới?
Idha dānaphalassa adhippetattā kāmāvacaradevaggahaṇaṃ, tatthāpi chakāmāvacaraggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ devamahattatādivacanato.
Here, because the result of generosity is intended, it is the taking of kāma-realm devas, and even within that, the taking of the six kāma-realm devas should be understood from the statements about the greatness of devas and so on.
Ở đây, vì quả của sự bố thí được nhắm đến, nên đề cập chư thiên dục giới; và ở đó, việc đề cập sáu cõi dục giới cần được hiểu từ các lời nói về sự vĩ đại của chư thiên, v.v.
Tiṇṇaṃ kulānaṃ sampattīti khattiyamahattādīnaṃ tiṇṇaṃ kulānaṃ sampatti, na kevalaṃ kulasampadā eva adhippetā, atha kho tattha āyuvaṇṇayasabhogaissariyādisampadāpi adhippetāti daṭṭhabbaṃ uḷārassa dānamayapuññassa vasena tesampi samijjhanato.
The attainment of three families means the attainment of the three families such as the greatness of khattiyas. Not merely family prosperity is intended, but also prosperity in terms of long life, beauty, fame, wealth, and authority, and so on, should be understood, as these too are accomplished through the abundant merit born of giving.
Sự thành tựu của ba dòng họ là sự thành tựu của ba dòng họ như các bậc đại vương Sát-đế-lợi, v.v., không chỉ đơn thuần là sự thành tựu về dòng họ được nhắm đến, mà còn là sự thành tựu về tuổi thọ, sắc đẹp, danh tiếng, tài sản, quyền lực, v.v., cần được hiểu vì những điều đó cũng thành tựu nhờ phước báu bố thí lớn lao.
Suddhavaṭṭavaseneva kathitaṃ sukkapakkhepi sabbaso vivaṭṭassa anāmaṭṭhattā.
It is stated solely in terms of the pure cycle of existence because the cycle of freedom (vivaṭṭa) is not touched upon at all, even on the bright side.
Được nói chỉ thuần túy theo vòng luân hồi vì trong phe trắng cũng không hề chạm đến sự thoát ly khỏi vòng luân hồi hoàn toàn.
Saddhādayo hi lokiyakusalasambhārā evettha adhippetāti.
Indeed, faith and so forth are intended here as mundane wholesome constituents.
Vì ở đây, chỉ những thiện pháp thế gian như tín, v.v., được nhắm đến.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understandable.
Phần còn lại rất dễ hiểu.