1. Ettāvatā ca brahmajālassa sādhāraṇato bāhiranidānaṃ dassetvā idāni abbhantaranidānaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘tattha eva’’ntiādi vuttaṃ.
1. Having thus presented the general external nidāna for the Brahmajāla, he now says ‘‘tattha eva’’ (right there) and so on to expound the internal nidāna.
1. Đến đây, sau khi trình bày nhân duyên bên ngoài chung của Brahmajāla, bây giờ để chú giải nhân duyên bên trong, câu “tattha eva” (chính tại đó), v.v. đã được nói.
Atha vā chahi ākārehi saṃvaṇṇanā kātabbā sambandhato padato padavibhāgato padatthato anuyogato parihārato cāti.
Alternatively, the exposition should be done in six ways: by connection, by word, by word division, by word meaning, by inquiry, and by resolution.
Hoặc có thể nói rằng, chú giải phải được thực hiện theo sáu khía cạnh: sambandha (liên kết), pada (từ), padavibhāga (phân tích từ), padattha (nghĩa từ), anuyoga (chất vấn), và parihāra (giải đáp).
Tattha sambandho nāma desanāsambandho.
Among these, connection means the connection of the teaching.
Trong đó, sambandha là mối liên kết của bài thuyết giảng.
Yaṃ lokiyā ‘‘ummugghāto’’ti vadanti.
Which worldly people call ‘‘ummugghāto’’ (introduction).
Điều mà thế gian gọi là “ummugghāta” (giới thiệu).
So pana pāḷiyā nidānapāḷivasena, nidānapāḷiyā pana saṅgītivasena veditabboti paṭhamamahāsaṅgītiṃ dassentena nidānapāḷiyā sambandhassa dassitattā padādivasena saṃvaṇṇanaṃ karonto ‘‘evanti nipātapada’’ntiādimāha.
This is to be understood as the connection through the nidāna text in the Pāḷi, and the connection of the nidāna text through the Saṅgīti. Since the connection of the nidāna text has been shown by presenting the First Great Saṅgīti, he says ‘‘evanti nipātapada’’ (‘evaṃ’ is a particle word) and so on, undertaking the exposition by way of word and so on.
Điều đó cần được hiểu là mối liên kết của Pāḷi với Pāḷi về nhân duyên, và mối liên kết của Pāḷi về nhân duyên với Kết Tập. Vì vậy, khi trình bày Đại Kết Tập lần thứ nhất, mối liên kết của Pāḷi về nhân duyên đã được trình bày. Do đó, khi thực hiện chú giải theo từ, v.v., Ngài nói “evanti nipātapada” (từ evaṃ là một giới từ), v.v.
‘‘Metiādīnī’’ti ettha antarā-sadda-ca-saddānaṃ nipātapadabhāvo, vattabbo, na vā vattabbo tesaṃ nayaggahaṇena gahitattā, tadavasiṭṭhānaṃ āpaṭi-saddānaṃ ādi-saddena saṅgaṇhanato.
In ‘‘metiādīnī’’, it should be stated whether the words antarā-sadda-ca-sadda are particle words or not, as they are included by the acceptance of their nature, and the remaining words up to āpaṭi-sadda are collected by the word ādi-saddena.
Trong câu “Metiādīnī” (các từ như me, v.v.), cần phải nói hay không nói về trạng thái giới từ của các từ antarā, sadda, ca, vì chúng đã được nắm bắt bằng cách lấy ví dụ, và các từ còn lại cho đến āpaṭi được bao gồm bằng từ ādi.
‘‘Padavibhāgo’’ti padānaṃ viseso, na pana padaviggaho.
‘‘Padavibhāgo’’ refers to the distinctions of words, not the breaking down of words.
“Padavibhāgo” là sự khác biệt của các từ, chứ không phải là sự phân tích từ (padaviggaha).
Atha vā padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo, padaviggaho ca padavibhāgo ca padavibhāgoti vā ekasesavasena padapadaviggahāpi padavibhāga saddena vuttāti veditabbaṃ.
Alternatively, it should be understood that words and word divisions, or word breakdowns and word divisions, are called padavibhāgo by way of ekasesa, meaning both words and word breakdowns are expressed by the term padavibhāga.
Hoặc, các từ và sự phân tích từ là padavibhāgo, hoặc sự phân tích từ và sự phân tích từ là padavibhāgo, cần phải hiểu rằng các từ và sự phân tích từ cũng được nói đến bằng từ padavibhāga theo cách ekasesa (rút gọn).
Tattha padaviggaho ‘‘bhikkhūnaṃ saṅgho’’tiādibhedesu padesu daṭṭhabbo.
There, the word breakdown is to be seen in words such as ‘‘bhikkhūnaṃ saṅgho’’ (community of bhikkhus) and so on.
Trong đó, sự phân tích từ cần được thấy trong các từ thuộc các loại như “bhikkhūnaṃ saṅgho” (tăng đoàn của các tỳ khưu).
Atthatoti padatthato.
Atthato means by word meaning.
Atthato nghĩa là theo nghĩa của từ.
Taṃ pana padatthaṃ atthuddhārakkamena paṭhamaṃ evaṃ-saddassa dassento ‘‘evaṃsaddo tāvā’’tiādimāha.
Presenting that word meaning in the order of meaning extraction, he first shows the meaning of the word evaṃ, saying ‘‘evaṃsaddo tāvā’’ (the word evaṃ, first) and so on.
Để trình bày nghĩa của từ đó, trước hết là nghĩa của từ evaṃ theo thứ tự trích dẫn nghĩa, Ngài nói “evaṃsaddo tāvā” (trước hết là từ evaṃ), v.v.
Avadhāraṇādīti ettha ādi-saddena idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
In Avadhāraṇādī, the ādi (etc.) should be understood to include meanings such as emphasis, inquiry, and limitation.
Trong câu Avadhāraṇādī (nhấn mạnh, v.v.), cần phải hiểu rằng từ ādi bao gồm các nghĩa như “điều này có nghĩa là,” “câu hỏi,” “số lượng,” v.v.
Tathā hi ‘‘evaṃgatāni, evaṃvidho, evamākāro’’tiādīsu idaṃ-saddassa atthe evaṃ-saddo.
Just as, in phrases like "such-gone," "such-manner," "such-form," etc., the word "evaṃ" (thus) is used in the sense of the word "idaṃ" (this).
Như vậy, quả thật, từ "evaṃ" có nghĩa là từ "idaṃ" trong các trường hợp như "evaṃgatāni" (như thế này), "evaṃvidho" (loại như thế này), "evamākāro" (cách như thế này), v.v.
Gata-saddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākāra-saddā ca.
Indeed, the word "gata" is a synonym for "manner," and likewise, the words "vidha" and "ākāra" are also.
Quả thật, từ "gata" là đồng nghĩa với "pakāra", và các từ "vidha" và "ākāra" cũng vậy.
Tathā hi vidhayuttagata-sadde lokiyā pakāratthe vadanti.
For example, worldly people use the words "vidha," "yutta," and "gata" in the sense of "manner."
Như vậy, quả thật, người đời dùng các từ "vidha", "yutta", "gata" với nghĩa "pakāra".
‘‘Evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti, ‘‘evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassu, āmuttamālābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti?
In (phrases) like "Is it really so? Is it not so? What is it really? How is it really?" and "Do they, bathed, anointed, with hair and beard trimmed, adorned with garlands and ornaments, clothed in clean white garments, served by the five strands of sensual pleasure, fully endowed and supplied, just as you are now, O ascetic? "
Trong các trường hợp như ‘‘Evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ (Có phải là như vậy chăng, có phải là không chăng, là gì chăng, là như thế nào chăng), và ‘‘Này bạn, có phải các vị đó đã tắm rửa sạch sẽ, thoa dầu thơm, cắt tỉa tóc râu, đeo vòng hoa trang sức, mặc y phục trắng, được hưởng thụ và hòa hợp với năm dục lạc, như bạn hiện nay đang được hưởng thụ cùng với các bạn đồng hành không?’’
No hidaṃ bho gotamā’’ti ca ādīsu pucchāyaṃ.
"No, Reverend Gotama"—and so on, the word "evaṃ" is used in the sense of interrogation.
‘‘Không phải vậy, thưa Gotama’’; từ "evaṃ" được dùng để hỏi.
‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ, evaṃ āyupariyanto’’ti ca ādīsu parimāṇe.
In (phrases) like "thus quickly changing," "thus limited is life," and so on, it is used in the sense of measure.
Trong các trường hợp như ‘‘evaṃ lahuparivattaṃ’’ (biến chuyển nhanh như vậy), ‘‘evaṃ āyupariyanto’’ (giới hạn tuổi thọ như vậy); từ "evaṃ" được dùng để chỉ số lượng, mức độ.
Nanu ca ‘‘evaṃ nu kho, evaṃ su te, evaṃ āyupariyanto’’ti ettha evaṃ-saddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃ-saddo ti?
But isn't it the case that in "Is it really so?", "Are they really so?", "thus limited is life," the word "evaṃ" merely signifies the aspect of interrogation, the aspect of manner, and the aspect of measure, respectively, and therefore the word "evaṃ" only means "aspect"?
Chẳng phải từ "evaṃ" trong các trường hợp ‘‘evaṃ nu kho, evaṃ su te, evaṃ āyupariyanto’’ này chỉ có nghĩa là "ākāra" (cách thức) vì nó đã diễn tả cách thức hỏi và cách thức của giới hạn tuổi thọ sao?
Na, visesasabbhāvato.
No, because there is a difference.
Không, vì có sự khác biệt.
Ākāramattavācako hettha ākāratthoti adhippeto, yathā ‘‘evaṃ byākhotiādīsu pana na ākāravisesavācako evañca katvā ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni upamādīsu udāharaṇāni upapannāni honti.
Here, "aspect" (ākārattha) is intended to mean merely conveying an aspect (ākāramattavācako). As for "evaṃ byākho" (thus he declares) and so on, it is not conveying a specific aspect. And thus, examples like "a mortal, having been born thus" and so on, are suitable for comparison and similar instances.
Ở đây, "ākārattha" (nghĩa cách thức) được hiểu là chỉ diễn tả cách thức đơn thuần, như trong ‘‘evaṃ byākho’’ (quả thật là như vậy). Nhưng trong các trường hợp như ‘‘evaṃ jātena maccenā’’ (với người phàm sinh như vậy), v.v., từ "evaṃ" không chỉ diễn tả một cách thức đặc biệt, và khi hiểu như vậy, các ví dụ về sự so sánh, v.v., đều hợp lý.
Tathā hi ‘‘yathāpi…pe… bahu’’nti?
Thus, "just as…and so on…much"?
Như vậy, quả thật, ‘‘yathāpi…pe… bahu’’ (như một…pe… nhiều) là gì?
Ettha puppharāsiṭṭhāniyato manussupapattisappurisūpanissayasaddhammasavanayonisomanasikārabhogasampattiādidānādipuññakiriyāhetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇayogato mālāguṇasadisiyo pahūtā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti joditattā puppharāsimālāguṇāva upamā, tesaṃ upamākāro yathā-saddena aniyamato vuttoti evaṃ-saddo upamākāranigamanatthoti vattuṃ yuttaṃ.
Here, it is stated that just as a heap of flowers becomes a garland, so too, from the accumulation of causes of merit-making such as human rebirth, the support of noble persons, hearing the Dhamma, wise attention, and the acquisition of wealth, etc., due to the combination of qualities like beauty and fragrance, many merit-making actions, similar to garlands of flowers, must be performed by a being destined to die. Therefore, the heap of flowers and garlands are the simile, and the aspect of this simile is expressed by the word "yathā" (just as) in an unspecified way, so it is appropriate to say that the word "evaṃ" (thus) signifies the conclusion of the aspect of the simile.
Ở đây, vì các việc thiện công đức dâng cúng, v.v., như sự tái sinh của con người, sự nương tựa vào bậc thiện trí, sự lắng nghe Chánh Pháp, sự tác ý chân chánh, sự giàu có về tài sản, v.v., là nguyên nhân tập hợp của việc làm phước thiện, và vì sự kết hợp với các phẩm chất như vẻ đẹp, hương thơm, v.v., nên các việc làm phước thiện dồi dào, giống như một chuỗi vòng hoa từ một đống hoa, phải được thực hiện bởi chúng sinh là người phàm có bản chất phải chết, nên hoa và chuỗi vòng hoa là ví dụ. Từ "yathā" diễn tả cách thức so sánh một cách không xác định, nên từ "evaṃ" thích hợp để nói là nghĩa kết luận của cách thức so sánh.
So pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hotīti āha ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.
And that aspect of simile, when specified, is essentially a simile, thus it is stated: "it has come in the sense of comparison (upamā)."
Tuy nhiên, khi cách thức so sánh đó được xác định, nó có nghĩa là sự so sánh, nên đã nói ‘‘upamāyaṃ āgato’’ (được dùng trong sự so sánh).
Tathā evaṃ iminā ākārena ‘‘abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadisanākāro, so atthato upadesoyevāti vuttaṃ ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ti.
Likewise, "evaṃ" (thus), by this manner, the way of giving instruction on the monastic conduct and composure (ākappasampatti) suitable for an ascetic, as in "should proceed" and so on, is essentially advice. Thus, it is stated: "Thus they... in the sense of instruction."
Tương tự, evaṃ (như vậy), với cách thức này, ‘‘abhikkamitabba’’ (nên tiến tới) v.v., trong sự hoàn thiện về oai nghi phù hợp với một Sa-môn được chỉ dạy, cách thức chỉ dạy ở đó, về mặt ý nghĩa, chính là sự chỉ dạy, nên đã nói ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ (như vậy cho các con…pe… trong sự chỉ dạy).
Tathā evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatāti ettha ca bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ, yo tattha sampahaṃsanākāroti yojetabbaṃ.
Similarly, in "So it is, Blessed One; so it is, Accomplished One," this should be connected to the meaning that the rejoicing and exaltation made by those who knew the matter as spoken by the Blessed One without distortion, by means of the existing qualities there, is "sampahaṃsanaṃ" (rejoicing), and that the manner of rejoicing there is intended.
Tương tự, trong evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā (Thế là đúng, bạch Thế Tôn; Thế là đúng, bạch Thiện Thệ), sự hoan hỷ, sự phấn khởi được thực hiện bởi những người hiểu rõ ý nghĩa đã được Thế Tôn nói một cách không sai lệch, theo các cách thức của các phẩm chất hiện hữu ở đó, nên phải hiểu là cách thức hoan hỷ ở đó.
Evamevaṃ panāyanti ettha garahaṇākāroti yojetabbaṃ.
In "Evamevaṃ panāyaṃ" (Thus indeed this one), it should be connected to the sense of the manner of reproaching.
Trong evamevaṃ panāyaṃ (và cũng như vậy), phải hiểu là cách thức khiển trách.
So ca garahaṇākāro ‘‘vasalī’’tiādi khuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati.
And that manner of reproaching is understood to be expressed by the word "evaṃ" here, due to the proximity of disparaging words like "outcaste."
Và cách thức khiển trách đó được từ "evaṃ" ở đây làm sáng tỏ nhờ sự hiện diện của các từ lăng mạ như ‘‘vasalī’’ (đồ tiện dân).
Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānatoti daṭṭhabbaṃ.
Just as here, so too, the aspects of simile and others should be seen as arising from the proximity of words like "heap of flowers," which are spoken in the sense of simile, etc.
Cũng như ở đây, các cách thức so sánh, v.v., cũng phải được xem xét nhờ sự hiện diện của các từ như đống hoa, v.v., đã được nói theo cách so sánh, v.v.
Evañca vadehīti ‘‘yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehī’’ti vadanākāro idāni vattabbo evaṃ-saddena nidassīyatīti nidassanattho vutto.
"Evañca vadehī" (And thus say), here, the manner of speaking, as in "Say to the ascetic Ānanda just as I speak," is now to be spoken, and it is indicated by the word "evaṃ"; thus, the meaning of indication is stated.
Evañca vadehī (và hãy nói như vậy): ‘‘Hãy nói với Sa-môn Ānanda như cách tôi nói’’, cách thức nói này bây giờ phải được nói, và từ "evaṃ" chỉ ra điều đó, nên nghĩa chỉ dẫn đã được nói.
Evaṃ noti etthāpi tesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatiggahaṇavasena ‘‘saṃvattanti, no vā, kathaṃ vā ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitanti viññāyati, so pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti āha ‘‘evaṃ no ettha hotīti ādīsu avadhāraṇe’’ti.
In "Evaṃ no" (Thus for us), when the question was asked in order to generate conviction about the unwholesome and suffering-bringing nature of those previously mentioned phenomena, with the intention of obtaining agreement, "Do they conduce to it, or not? How is it here?", and since it was stated, "Thus it is for us here," it is understood that that manner of conviction is clarified by the word "evaṃ." And that manner of those phenomena conducing to harm and suffering, when specified, becomes a meaning of ascertainment; thus, it is stated: "in 'Thus it is for us here' and so on, it is in the sense of ascertainment."
Trong evaṃ no (như vậy cho chúng con), cũng vậy, sau khi đặt câu hỏi ‘‘có dẫn đến không lợi ích, đau khổ không, hay không, hay là như thế nào ở đây?’’ để tạo ra sự kết luận về việc các pháp đã nói dẫn đến không lợi ích và đau khổ, theo cách chấp nhận sự đồng ý, vì đã nói ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ (như vậy là như vậy cho chúng con ở đây), nên sự kết luận về cách thức đó được từ "evaṃ" làm sáng tỏ. Tuy nhiên, khi cách thức dẫn đến không lợi ích và đau khổ của các pháp đó được xác định, nó có nghĩa là sự xác định, nên đã nói ‘‘evaṃ no ettha hotīti ādīsu avadhāraṇe’’ (trong các trường hợp như ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ là sự xác định).
Evaṃ bhanteti pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre sanniyojitehi bhikkhūhi attano tattha ṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā ettha evaṃ-saddo vacanasampaṭicchanattho vutto, tena evaṃ bhante, sādhu bhante, suṭṭhu bhanteti vuttaṃ hoti.
However, "Evaṃ bhante" (Yes, Venerable Sir), having been spoken by the bhikkhus who were enjoined to listen and pay attention to the Dhamma properly, by way of acknowledging their presence there, the word "evaṃ" here is stated to mean acceptance of the word. By this, "Yes, Venerable Sir," "Good, Venerable Sir," "Excellent, Venerable Sir" is meant.
Tuy nhiên, evaṃ bhante (vâng, bạch Thế Tôn) được các Tỳ-kheo nói để thừa nhận trạng thái của mình trong việc lắng nghe và tác ý chân chánh về Pháp, nên từ "evaṃ" ở đây có nghĩa là sự chấp nhận lời nói. Do đó, có nghĩa là đã nói evaṃ bhante, sādhu bhante, suṭṭhu bhante (vâng, bạch Thế Tôn; tốt lành, bạch Thế Tôn; rất tốt, bạch Thế Tôn).
Nānānayanipuṇanti ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvaṭṭa tipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā, nayā vā pāḷigatiyo, tā ca paññattianupaññattiādivasena saṃkilebhāgiyādilokiyāditadubhayavomissatādivasena kusalādivasena khandhādivasena saṅgahādivasena samayavimuttādivasena ṭhapanādivasena kusalamūlādivasena tikapaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā, tehi nipuṇaṃ saṇhasukhumanti nānānayanipuṇaṃ.
"Nānānayanipuṇaṃ" (skillful in various methods): Various methods are either those called one-ness, many-ness, inactivity, suchness, or they are the various methods based on distinctions like आधारādi (foundation etc.), which are likened to the Nandiāvaṭṭa, Tipukkala, Sīhavikkīḷita, and Aṅkusa types of reflection. Or methods are the ways of the Pāḷi, and these are of various kinds based on designations (paññatti), sub-designations (anupaññatti), etc.; based on defilement-parts (saṃkilebhāgiya), worldly, both worldly and supramundane; based on wholesome (kusala), etc.; based on aggregates (khandha), etc.; based on collections (saṅgaha), etc.; based on liberation from time (samayavimuttā), etc.; based on establishment (ṭhapanā), etc.; based on roots of wholesome (kusalamūla), etc.; based on Triplet-relations (tikapaṭṭhāna), etc. Therefore, it is "nānānayanipuṇaṃ" (skillful in various methods), meaning subtle and profound.
Nānānayanipuṇaṃ (tinh tế với nhiều phương pháp): Các phương pháp khác nhau, tức là nānānayā, được gọi là sự đồng nhất, sự khác biệt, sự không hoạt động, sự như vậy của pháp, hoặc được gọi là sự xem xét giống như bánh xe hoan hỷ, ba bông sen, trò chơi sư tử, cái móc. Hoặc các phương pháp, tức là các đường lối của Pāḷi, và chúng là các loại khác nhau theo cách chế định và tùy chế định, theo cách thuộc về nhiễm ô, v.v., thuộc về thế gian, v.v., thuộc về cả hai, v.v., thuộc về thiện, v.v., thuộc về uẩn, v.v., thuộc về tập hợp, v.v., thuộc về giải thoát theo thời gian, v.v., thuộc về thiết lập, v.v., thuộc về căn lành, v.v., thuộc về Tikapaṭṭhāna, v.v., nên chúng là nānānayā. Tinh tế, vi tế, sâu sắc bởi chúng, nên là nānānayanipuṇaṃ.
Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena, tattha ca apparajakkhatādivasena anekā, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ.
"Anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ" (arising from various dispositions): Disposition (ajjhāsaya) is intention. These are many, based on distinctions like eternalism, etc., and therein, based on qualities like having little defilement, etc. Or, the origins of beings' own dispositions and so on are the causes of its arising.
Āsayova ajjhāsayo (ý hướng chính là khuynh hướng), và chúng có nhiều loại theo sự phân biệt vĩnh cửu, v.v., và ở đó theo sự phân biệt ít bụi trần, v.v., hoặc các ý hướng của tự ngã, v.v., là nguyên nhân phát sinh của điều này, nên là anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ (phát sinh từ nhiều khuynh hướng).
Atthabyañjanasampannanti atthabyañjanaparipuṇṇaṃ upanetabbābhāvato, saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatanti vā attho daṭṭhabbo.
"Atthabyañjanasampannaṃ" (endowed with meaning and expression): complete in meaning and expression, as there is nothing left to be brought forth. Or the meaning should be understood as endowed with six meaning-aspects: elucidation, clarification, explanation, analysis, making clear, and designation; and with six expression-aspects: syllables, words, expressions, forms, etymologies, and delineations.
Atthabyañjanasampannaṃ (đầy đủ ý nghĩa và văn tự): Đầy đủ ý nghĩa và văn tự vì không có gì cần phải trình bày thêm, hoặc ý nghĩa phải được hiểu là có đầy đủ sáu yếu tố ý nghĩa theo cách làm rõ, làm sáng tỏ, giải thích, phân tích, làm cho dễ hiểu, và chế định, và có đầy đủ sáu yếu tố văn tự theo cách chữ cái, từ ngữ, văn tự, cách thức, ngữ nguyên, và giải thích.
Vividhapāṭihāriyanti ettha pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti.
"Vividhapāṭihāriyaṃ" (various miracles): Here, regarding the meaning of the word pāṭihāriya, they say, "It is pāṭihāriya because it removes opponents (paṭipakkhaharaṇa) and eliminates defilements such as greed (rāgādikilesāpanayana)."
Vividhapāṭihāriyaṃ (phép lạ đa dạng): Ở đây, người ta nói rằng nghĩa của từ pāṭihāriya là ‘‘pāṭihāriya’’ (phép lạ) vì nó loại bỏ đối thủ, loại bỏ các phiền não như tham ái.
Bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi, ye haritabbā.
However, the Blessed One has no opponents like greed and so on, which need to be removed.
Tuy nhiên, Đức Phật không có đối thủ là tham ái, v.v., để phải loại bỏ.
Puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ.
Even for ordinary people, the psychic power (iddhividha) occurs in a mind free from defilements and endowed with eight qualities, with opponents overcome. Therefore, it is not possible to use "pāṭihāriya" here based on the usage there.
Ngay cả đối với phàm phu, phép thần thông (iddhividha) cũng phát sinh trong tâm đã loại bỏ các phiền não phụ và có đầy đủ tám phẩm chất. Do đó, không thể nói ‘‘pāṭihāriya’’ ở đây dựa trên cách dùng từ đó.
Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ.
If, however, the defilements of those to be trained (veneyya) are the opponents of the Greatly Compassionate Blessed One, and it is called "pāṭihāriya" because it removes them, then this is appropriate.
Tuy nhiên, nếu nói rằng các phiền não của những người có thể được giáo hóa là đối thủ của Đức Phật, bậc Đại Bi, và ‘‘pāṭihāriya’’ là sự loại bỏ chúng, thì như vậy là hợp lý.
Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena, diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti.
Alternatively, the opponents of the Blessed One and his Dispensation are the sectarians (titthiya). It is pāṭihāriya because it removes them. Indeed, they are removed and eliminated by psychic power (iddhi), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī), by way of removing their wrong views and by their inability to propagate their views.
Hoặc là, các ngoại đạo là đối thủ của Đức Phật và Giáo Pháp của Ngài, và pāṭihāriyaṃ là sự loại bỏ họ. Bởi vì họ bị loại bỏ, bị loại trừ bởi thần thông (iddhi), sự chỉ dẫn (ādesanā), và lời giáo huấn (anusāsanī) theo cách loại bỏ tà kiến, và theo cách không thể làm sáng tỏ tà kiến.
‘‘Paṭī’’ti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu viya, tasmā samāhite citte, vigatūpakkilese ca katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ.
Or, the word "paṭī" indicates the meaning of "after" (pacchā), as in "When he entered that, another Brahmin came." Therefore, that which is to be aroused and acted upon afterwards by one who has accomplished their task, in a concentrated mind and one free from defilements, is paṭihāriya. Or, after one's own defilements have been removed by the fourth jhāna and the path, the subsequent removal is paṭihāriya.
Hoặc từ ‘‘paṭī’’ này có nghĩa là ‘‘sau’’, như trong các trường hợp ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’ (khi vị đó đã đi vào, một Bà-la-môn khác đã đến), v.v. Do đó, điều phải được thực hiện sau khi tâm đã định tĩnh và đã hoàn thành nhiệm vụ với các phiền não phụ đã được loại bỏ, đó là paṭihāriyaṃ. Hoặc sự loại bỏ sau khi các phiền não của chính mình đã được loại bỏ bằng các đạo lộ thiền thứ tư là paṭihāriyaṃ.
Iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena, katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti.
And psychic power, mind-reading, and instruction are to be brought forth again for the benefit of beings by one free from defilements and who has accomplished their task. And after one's own defilements are removed, they become paṭihāriya in removing the defilements of other beings.
Và thần thông (iddhi), sự chỉ dẫn (ādesanā), và lời giáo huấn (anusāsanī) phải được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sinh bởi người đã loại bỏ các phiền não phụ và đã hoàn thành nhiệm vụ, và khi các phiền não của chính mình đã được loại bỏ, thì đó là sự loại bỏ các phiền não của chúng sinh khác, nên chúng trở thành pāṭihāriyāni.
Paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ. Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanīsamudāye bhavaṃ ekekaṃ ‘‘pāṭihāriya’’nti vuccati.
_Paṭihāriya_ itself is pāṭihāriya. Or, each individual thing existing in the collection of iddhi, ādesanā, and anusāsanī marvels is called ‘pāṭihāriya’.
Phép màu (paṭihāriya) chính là phép màu (pāṭihāriya). Hoặc trong tập hợp các phép màu như thần thông (iddhi), giáo hóa (ādesanā) và giáo giới (anusāsanī), mỗi một cái được gọi là "pāṭihāriya".
Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ. Tassa pana iddhiādibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāya labbhamānattā āha ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti.
Or, the fourth jhāna and the path are pāṭihāriya because they remove opponents, or it is born therein, or it is in the nature of a sign therein, or it comes from there. Because that pāṭihāriya, which is manifold due to distinctions such as iddhi and differences in scope, is obtained through the teaching of the Blessed One, it is said “manifold marvels.”
Hoặc phép màu (paṭihāriya) là thiền thứ tư (catutthajjhāna) và đạo (magga) do loại bỏ các đối nghịch; cái gì sinh ra ở đó, hoặc cái gì là dấu hiệu ở đó, hoặc cái gì đến từ đó, thì được gọi là "pāṭihāriya". Tuy nhiên, vì phép màu đó có nhiều loại khác nhau theo sự phân loại như thần thông (iddhi) v.v... và theo sự phân loại đối tượng, và vì nó được tìm thấy trong lời dạy của Đức Thế Tôn, nên đã nói "vividhapāṭihāriya" (phép màu đa dạng).
Na aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato na aññathāti attho, na pana bhagavato desitākārato.
Not otherwise means 'not otherwise than the manner heard directly from the Blessed One,' but not 'not otherwise than the manner taught by the Blessed One.'
Na aññathā (không khác) có nghĩa là không khác với cách đã nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn, chứ không phải không khác với cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā.
Indeed, the Blessed One's teachings possess inconceivable power.
Quả thật, những lời dạy của Đức Thế Tôn có năng lực không thể nghĩ bàn.
Evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And having done so, this statement, "Who is capable of knowing in all respects?" becomes established.
Và khi đã làm như vậy, câu "ai có thể hiểu biết bằng mọi cách" trở nên có ý nghĩa.
Dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākārāvirajjhanassa adhippetattā.
And the display of the power of retention is not contradicted, because the intention is that the manner of hearing is not contradicted.
Việc thể hiện năng lực ghi nhớ cũng không mâu thuẫn, vì ý muốn nói là không khác với cách đã nghe.
Na hettha atthantaratāparihāro dvinnampi atthānaṃ ekavisayattā, itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe samattho asamattho cāti āpajjeyyāti.
There is no rejection of a different meaning here, as both meanings relate to the same object; otherwise, it would follow that the elder was both capable and incapable of comprehending the Blessed One’s teaching in its entirety.
Ở đây không có sự khác biệt về ý nghĩa giữa hai điều, vì cả hai ý nghĩa đều cùng một đối tượng; nếu không, vị Trưởng lão sẽ trở nên vừa có khả năng vừa không có khả năng tiếp nhận lời dạy của Đức Thế Tôn bằng mọi cách.
Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ suta-saddo eva taṃ tamatthaṃ anuvadatīti anupasaggassa suta-saddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti dassento ‘‘saupasaggo ca anupasaggo cā’’ti āha.
Although a prefix specifies a verb, since it serves as an indicator, even with its presence, the word suta itself refers to that particular meaning. Thus, showing that it is not contradicted to take the prefixed word when explaining the meaning of the unprefixed word suta, he said, “with and without a prefix.”
Mặc dù giới từ bổ nghĩa cho động từ, nhưng vì nó có tính chất làm rõ, nên ngay cả khi có giới từ, từ "suta" vẫn diễn đạt ý nghĩa đó; do đó, để chỉ ra rằng việc nắm bắt ý nghĩa của từ "suta" không có giới từ không mâu thuẫn với việc nắm bắt ý nghĩa của từ có giới từ, nên đã nói "có giới từ và không có giới từ".
Assāti suta-saddassa.
Its refers to the word suta.
Assā (của nó) là của từ "suta".
Kammabhāvasādhanāni idha suta-sadde sambhavantīti vuttaṃ ‘‘upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho’’ti.
It is stated, "the meaning is either ‘what has been perceived’ or ‘the act of perceiving’," because the active and passive senses are possible in the word suta here.
Vì trạng thái hành động (kamma) và trạng thái chủ thể (bhāva) có thể có trong từ "suta" ở đây, nên đã nói "có nghĩa là 'đã được nghe' hoặc 'sự nghe'".
Mayāti atthe satīti yadā mesaddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti attho.
When there is the meaning ‘by me’ refers to when the word me indicates the instrumental case.
Mayāti atthe satī (khi có ý nghĩa 'do tôi') là khi từ "me" chỉ định chủ thể.
Mamāti atthe satīti yadā sambandhavasena sāminiddeso, tadā.
When there is the meaning ‘my’ refers to when it indicates possession by way of relation.
Mamāti atthe satī (khi có ý nghĩa 'của tôi') là khi chỉ định sở hữu theo cách quan hệ.
Sutasaddasannidhāne payuttena evaṃsaddena savanakiriyājotakena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti.
It is said, “‘even so’ indicates the function of auditory consciousness and other consciousnesses,” meaning that the word evaṃ, used in proximity to the word suta, must be an indicator of the act of hearing.
Đã nói rằng từ "evaṃ" (như vậy) được sử dụng gần từ "suta" (đã nghe) và làm rõ hành động nghe, nên phải là "evaṃ (như vậy) là sự biểu thị hoạt động của thức nhĩ v.v...".
Ādi-saddena sampaṭicchanādīnaṃ pañcadvārikaviññāṇānaṃ tadabhinihaṭānañca manodvārikaviññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
By the word ‘etcetera’ is to be understood the grasping of the five-door consciousnesses such as receiving, and the mind-door consciousnesses directed to them.
Từ "v.v..." nên được hiểu là bao gồm các thức ngũ môn như tiếp nhận v.v... và các thức ý môn được đưa đến đó.
Sabbesampi vākyānaṃ evakāratthasahitattā ‘‘suta’’nti etassa sutaṃ evāti ayamattho labbhatīti āha ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti, etena avadhāraṇena nirākataṃ dasseti.
Since all statements are accompanied by the meaning of evakāra, the meaning "it is heard indeed" is obtained from the word "suta"; thus, he said, "by refuting the state of not hearing," indicating that it is negated by this emphasizing particle.
Vì tất cả các câu đều chứa ý nghĩa của từ "evaṃ" (chỉ), nên ý nghĩa "sutaṃ eva" (chỉ là đã nghe) của từ "suta" được nắm bắt; do đó, đã nói "do phủ nhận trạng thái không nghe", điều này cho thấy sự loại bỏ bằng cách xác định.
Yathā ca sutaṃ sutaṃ evāti niyametabbaṃ, taṃ sammā sutaṃ hotīti āha ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.
And just as what is heard must be "heard indeed," that it is rightly heard, he said, "indicating apprehension that is neither deficient, excessive, nor mistaken."
Và để xác định rằng cái đã nghe chỉ là cái đã nghe, nó là cái đã được nghe đúng đắn, nên đã nói "sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch".
Atha vā ‘‘saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatī’’ti sutanti asutaṃ na hotīti ayametassa atthoti vuttaṃ ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti, iminā diṭṭhādivinivattanaṃ karoti.
Alternatively, suta means ‘a word speaks its meaning by rejecting the meaning of other words,’ and its meaning is that it is not unheard; thus, it is said, "by refuting the state of not hearing," by this, it avoids what is seen, etc.
Hoặc, "một từ diễn đạt ý nghĩa bằng cách loại bỏ ý nghĩa của các từ khác", nên suta (đã nghe) có nghĩa là không phải chưa nghe; do đó, đã nói "do phủ nhận trạng thái không nghe", điều này loại bỏ việc nhìn thấy v.v...
Idaṃ vuttaṃ hoti.
This means:
Điều này có nghĩa là:
Na idaṃ mayā diṭṭhaṃ, na sayambhuñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca kho sammadevāti.
This was not seen by me, nor realized by self-existent knowledge, but indeed heard, and that too, properly.
Điều này không phải do tôi thấy, không phải do trí tuệ tự giác chứng ngộ, mà là đã nghe, và nghe một cách đúng đắn.
Tenevāha ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.
Therefore, he said, "indicating apprehension that is neither deficient, excessive, nor mistaken."
Chính vì thế mà nói "sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch".
Avadhāraṇatthe vā evaṃ-sadde ayaṃ atthayojanā karīyatīti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.
Or, if the word evaṃ is taken in the sense of emphasis, this interpretation of meaning is made; thus, the meaning of the word suta dependent on it is stated as "by refuting the state of not hearing."
Hoặc, khi từ "evaṃ" có ý nghĩa xác định, sự sắp xếp ý nghĩa này được thực hiện, và ý nghĩa này của từ "suta" liên quan đến nó được nói là "do phủ nhận trạng thái không nghe".
Teneva āha ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.
Therefore, he said, "indicating apprehension that is neither deficient, excessive, nor mistaken."
Chính vì thế mà nói "sự biểu thị việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch".
Savanasaddo cettha kammattho veditabbo suyyatīti.
Here, the word savana should be understood in the passive sense: ‘it is heard’.
Từ "savana" ở đây nên được hiểu là có nghĩa hành động, tức là "được nghe".
Evaṃ savanahetusuṇantapuggalasavanavisesavasena padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarehipi taṃ dassetuṃ ‘‘tathā eva’’ntiādi vuttaṃ.
Having shown one way of interpreting the three words based on the causes of hearing, the person hearing, and the specific nature of hearing, now, to show it in other ways, "similarly" etc., is stated.
Sau khi trình bày cách sắp xếp ý nghĩa của ba từ theo một cách, dựa trên nguyên nhân nghe, người nghe và sự đặc biệt của việc nghe, bây giờ để trình bày điều đó theo các cách khác, đã nói "tathā eva" (cũng vậy) v.v...
Tattha tassāti yā sā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvāraviññāṇavīthi, tassā.
Here, its refers to that mind-door consciousness process which occurred in the manner of hearing the Dhamma directly from the Blessed One.
Ở đó, tassā (của nó) là của lộ trình thức ý môn (manodvāraviññāṇavīthi) đã diễn ra dưới hình thức nghe pháp trực tiếp từ Đức Thế Tôn.
Sā hi nānappakārena ārammaṇe pavattituṃ samatthā.
For that is capable of occurring in various ways regarding its object.
Quả thật, lộ trình đó có khả năng diễn ra trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘sotadvārānusārenā’’ti.
And it is said, "following the ear-door."
Và đã nói "sotadvārānusārenā" (theo lộ trình của cửa tai).
Nānappakārenāti vakkhamānānaṃ anekavihitānaṃ byañjanatthaggahaṇānānākārena, etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dīpeti.
In various ways means in the various ways of grasping the syllables and meanings of the manifold things to be stated; by this, it is indicated that the word evaṃ is taken in the sense of 'manner' in this interpretation.
Nānappakārenā (bằng nhiều cách khác nhau) là bằng nhiều cách khác nhau của việc nắm bắt ý nghĩa và văn tự đa dạng sắp được nói; điều này cho thấy rằng trong cách sắp xếp này, từ "evaṃ" được hiểu theo nghĩa hình thức.
Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthibhāvappakāsanaṃ.
Revealing the state of occurrence means revealing the existence of occurrence.
Pavattibhāvappakāsana (sự biểu thị trạng thái diễn ra) là sự biểu thị sự hiện hữu của sự diễn ra.
‘‘Sutanti dhammappakāsana’’nti yasmiṃ ārammaṇe vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tassa dhammattā vuttaṃ, na sutasaddassa dhammatthattā.
“Suta means revealing the Dhamma” is stated because that object, concerning which the aforementioned consciousness process occurred in various ways, is Dhamma, not because the word suta means Dhamma.
"Sutanti dhammappakāsana" (suta là sự biểu thị pháp) đã được nói vì đối tượng mà lộ trình thức đã nói trên diễn ra bằng nhiều cách khác nhau là pháp, chứ không phải vì từ "suta" có nghĩa là pháp.
Vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ ‘‘ayañhetthā’’tiādi.
The clarification of the very meaning stated is "herein this" etc.
Sự làm rõ ý nghĩa đã nói là "ayañhetthā" (đây là ở đây) v.v...
Tattha viññāṇavīthiyāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ.
Here, by the consciousness process is an instrumental expression in the sense of an instrument.
Ở đó, viññāṇavīthiyā (do lộ trình thức) là từ chỉ công cụ trong ý nghĩa công cụ.
Mayāti katthuatthe.
By me is in the locative sense.
Mayā (do tôi) là trong ý nghĩa "ở đâu đó".
‘‘Yassa cittasantānassā’’tiādipi ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathā atthayojanaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
“Of whose mind-continuum” etc., is also stated to show a different interpretation of the meaning of the previous explanation by taking the word evaṃ in the sense of 'manner.'
"Yassa cittasantānassā" (của dòng tâm tương tục nào) v.v... cũng đã được nói để trình bày một cách sắp xếp ý nghĩa khác cho cách sắp xếp trước, bằng cách lấy từ "evaṃ" theo nghĩa hình thức.
Tattha ākārapaññattīti upādāpaññatti eva, dhammānaṃ pavattiākārupādānavasena tathā vuttā.
Here, conventional designation of manner is just upādāpaññatti, so called because it is dependent on the manner of the arising of phenomena.
Ở đó, ākārapaññatti (khái niệm hình thái) chỉ là khái niệm nương tựa (upādāpaññatti), được nói như vậy dựa trên sự nương tựa vào hình thái diễn ra của các pháp.
‘‘Sutanti visayaniddeso’’ti sotabbabhūto dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānanti katvā vuttaṃ.
“Suta means specification of the object” is stated by considering that the Dhamma to be heard is the place of occurrence for the person who is the agent of the act of hearing, by way of the act of hearing.
"Sutanti visayaniddeso" (suta là sự chỉ định đối tượng) đã được nói vì pháp cần được nghe là nơi diễn ra của người chủ thể hành động nghe, theo hành động nghe.
Cittasantānavinimuttassa paramatthato kassaci kattu abhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññaṃ viya taṃsamaṅgiṃ katvā vuttaṃ ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgino’’ti.
Even though in ultimate reality there is no agent apart from the mind-continuum, by way of conventional speech and the desire for distinctions conceived by the intellect, it is spoken of as if that person possessing it were different from the mind-continuum, “by the mind-continuum of that one possessing it.”
Mặc dù trên thực tế không có bất kỳ chủ thể nào tách rời khỏi dòng tâm tương tục, nhưng theo quy ước lời nói và ý muốn diễn đạt sự khác biệt được trí tuệ giả định, đã nói "cittasantānena taṃsamaṅgino" (của người có dòng tâm tương tục đó) như thể đó là một người khác.
Savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato, savanavasena cittappavattiyā eva vā savanakiriyābhāvato taṃkiriyākattu ca visayo hotīti katvā vuttaṃ ‘‘taṃsamaṅgino kattu visaye’’ti.
The Dhamma to be heard, which is the object of the act of hearing, is also the object of the agent of that act, considering that the mind-continuum which occurs by way of the act of hearing is ultimately the agent here, or that the occurrence of consciousness by way of hearing itself constitutes the act of hearing; thus, it is said, “in the sphere of the agent possessing it.”
Đối tượng của hành động nghe, tức là pháp cần được nghe, cũng là đối tượng của chủ thể hành động đó, vì trên thực tế, dòng tâm tương tục diễn ra theo hành động nghe là chủ thể ở đây, hoặc vì chính sự diễn ra của tâm theo cách nghe là hành động nghe; do đó, đã nói "taṃsamaṅgino kattu visaye" (trong đối tượng của chủ thể có dòng tâm tương tục đó).
Sutākārassa ca therassa sammānicchitabhāvato āha ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti, etena vā avadhāraṇatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā ayaṃ atthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.
And because the manner of hearing was rightly ascertained by the elder, he said, “firm apprehension”; or, by this, it should be understood that this interpretation of meaning is made by taking the word evaṃ in the sense of emphasis.
Và vì hình thái đã nghe của vị Trưởng lão đã được xác định đúng đắn, nên đã nói "gahaṇasanniṭṭhāna" (sự xác định việc nắm bắt); hoặc điều này nên được hiểu là cách sắp xếp ý nghĩa này đã được thực hiện bằng cách lấy từ "evaṃ" theo nghĩa xác định.
Pubbe sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādiupadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammappabandhabyāpāratāya vuttaṃ ‘‘evanti puggalakiccaniddeso’’ti.
The word "evaṃ" (thus) indicates the nature of declaring the form, illustration, or determination of the meanings and expressions of various suttas that were previously heard and ascertained; and because it involves the activity of the continuous stream of phenomena which serves as the basis for the designation of a person (puggalapaññatti) in ascertaining that form etc., it is said: " 'Evaṃ' is the designation of the personal function."
Bản chất của việc công bố hình thức đã được ghi nhớ, sự chỉ bày, hoặc sự xác định của các ý nghĩa và văn tự thuộc nhiều loại kinh đã được nghe trước đây, chính là từ "evaṃ" (như vầy). Do sự hoạt động của chuỗi pháp làm nền tảng cho khái niệm về cá nhân (puggalapaññatti) trong việc ghi nhớ các hình thức đó v.v., nên đã nói: "evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân".
Savanakiriyā pana puggalavādinopi viññāṇanirapekkhā natthīti visesato viññāṇabyāpāroti āha ‘‘sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.
But the act of hearing, even for those who speak of a person (puggalavādī), is not independent of consciousness (viññāṇa); therefore, it is specifically an activity of consciousness, thus it is said: " 'Suta' is the designation of the consciousness-function."
Tuy nhiên, hành động nghe (savanakiriyā) ngay cả đối với người chủ trương có cá nhân (puggalavādī) cũng không thể thiếu thức (viññāṇa). Vì vậy, đặc biệt đó là hoạt động của thức, nên đã nói: "suta (đã nghe) là sự chỉ định hành động của thức".
Meti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā, viññāṇakiccassa ca tattheva samodahitabbato ‘‘meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ.
And since the usage of the word "me" (by me) definitely refers to a being (satta), and since the function of consciousness is also contained therein, " 'Me' is the designation of a person endowed with both functions" is said.
Từ "me" (tôi) hoàn toàn thuộc về đối tượng của hữu tình chúng sinh (sattavisaya) trong sự vận hành của âm thanh, và hành động của thức cũng được bao gồm trong đó, nên đã nói: "me là sự chỉ định cá nhân gắn liền với cả hai hành động".
Avijjamānapaññattivijjamānapaññattisabhāvā yathākkamaṃ evaṃ-sadda suta-saddānaṃ atthāti te tathārūpapaññattiupādānabyāpārabhāvena dassento āha ‘‘evanti puggalakiccaniddeso.
Showing that "evaṃ" and "suta" refer to the nature of non-existent designations (avijjamānapaññatti) and existent designations (vijjamānapaññatti) respectively, and that they thus refer to the activities that serve as the basis for such designations, it is said: " 'Evaṃ' is the designation of the personal function."
Chỉ ra rằng các từ "evaṃ" và "suta" theo thứ tự có ý nghĩa là khái niệm không tồn tại (avijjamānapaññatti) và khái niệm tồn tại (vijjamānapaññatti), và chúng là sự hoạt động của nền tảng khái niệm như vậy, nên đã nói: "evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân."
Sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.
" 'Suta' is the designation of the consciousness-function."
"Suta là sự chỉ định hành động của thức".
Ettha ca karaṇakiriyākattukammavisesappakāsanavasena puggalabyāpāvisayapuggalabyāpāranidassanavasena gahaṇākāragāhakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaraṇa byāpārakattuniddesavasena ca dutiyādayo catasso atthayojanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.
And here, it should be understood that the four subsequent interpretations of meaning have been shown: by way of explaining the distinctions of agent, action, and object; by way of demonstrating the activity of a person and the object of a person's activity; by way of designating the distinctions of the mode of apprehension, the apprehender, and its object; and by way of designating the agent of the action and the means of action.
Và ở đây, bốn cách giải thích ý nghĩa thứ hai v.v. đã được trình bày theo cách công bố các đặc điểm của hành động, người thực hiện và đối tượng; theo cách chỉ định hoạt động của cá nhân và đối tượng của hoạt động của cá nhân; theo cách chỉ định các đặc điểm của hình thức nắm bắt, người nắm bắt và đối tượng của nó; và theo cách chỉ định người thực hiện hành động và người thực hiện, thì nên hiểu như vậy.
Sabbassāpi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā, sabbapaññattīnañca vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento āha ‘‘evanti ca meti cā’’tiādi.
Since all meanings accessible by words must be understood through the mode of designation (paññatti), and all designations are included in the six types of designations according to whether they are existent or non-existent, the author clarifies the nature of these designations, such as "evaṃ", saying: " 'Evaṃ' and 'me' and so on."
Vì tất cả các ý nghĩa có thể đạt được bằng âm thanh đều phải được thực hành thông qua khái niệm, và tất cả các khái niệm đều nằm trong sáu loại khái niệm theo cách tồn tại v.v., nên khi xác định bản chất của các khái niệm như "evaṃ" v.v. trong số đó, đã nói: "evaṃ và me" v.v.
Tattha evanti ca meti ca vuccamānassa atthassa ākārādino, dhammānañca asallakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti.
Therein, because the meaning signified by "evaṃ" and "me" is of a form etc., and because phenomena are not distinctly discernible (asallakkhaṇa), it is the nature of a non-existent designation (avijjamānapaññatti); hence it is said: "a non-existent designation in terms of true ultimate reality."
Ở đó, ý nghĩa được nói đến bằng "evaṃ" và "me" là hình thức v.v., và các pháp không thể được nhận biết rõ ràng, nên chúng là khái niệm không tồn tại. Vì vậy, đã nói: "theo nghĩa chân thật tối hậu là khái niệm không tồn tại".
Tattha saccikaṭṭhaparamatthavasenāti bhūtatthauttamatthavasena.
Therein, in terms of true ultimate reality means in terms of the actual and supreme meaning.
Ở đó, "theo nghĩa chân thật tối hậu" có nghĩa là theo nghĩa thực tại và nghĩa tối thượng.
Idaṃ vuttaṃ hotiyo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho ‘‘saccikaṭṭho, paramattha cā’’ti vuccati, na tathā evaṃ meti padānamatthoti, etamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘kiñhettha ta’’ntiādi vuttaṃ.
This means that it is not a non-actual meaning like an illusion or mirage, nor is it an inferior meaning to be grasped by hearsay etc.; rather, a meaning whose nature is sound or form, or whose nature is affliction or experience, is called "actual and ultimate reality." But the meaning of the words "evaṃ" and "me" is not like that. To make this very meaning clearer, "what is there?" and so on is said.
Điều này có nghĩa là: ý nghĩa không phải là một ý nghĩa không thực như ảo ảnh, ảo ảnh quang học v.v., cũng không phải là một ý nghĩa không tối thượng như những gì được nắm bắt bằng truyền khẩu v.v. Ý nghĩa có bản chất là sắc, âm thanh v.v., hoặc có bản chất là sự bị hủy hoại, sự trải nghiệm v.v., được gọi là "chân thật" và "tối thượng". Ý nghĩa của các từ "evaṃ" và "me" không phải như vậy. Để làm rõ hơn ý nghĩa này, đã nói: "kiñhettha taṃ" (cái gì ở đây) v.v.
Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha ‘‘vijjamānapaññattī’’ti.
But referring to the sound object, it is said: " 'suta' is an existent designation."
Tuy nhiên, từ "suta" (đã nghe) đề cập đến đối tượng âm thanh, nên đã nói: "khái niệm tồn tại".
Teneva hi ‘‘yañhi tamettha sotena upaladdha’’nti vuttaṃ, ‘‘sotadvārānusārena upaladdha’’nti pana vutte atthabyañjanādisabbaṃ labbhati.
Indeed, it is in this sense that "that which was perceived here by the ear" is said. However, when it is said, "perceived through the ear-door," all meanings and expressions etc. are encompassed.
Bởi vì chính điều đó đã được nói: "những gì đã được tai nắm bắt ở đây", nhưng khi nói "đã được nắm bắt thông qua cửa tai", thì tất cả các ý nghĩa và văn tự v.v. đều được bao gồm.
Taṃ taṃ upādāya vattabbatoti sotapathaṃ āgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādino paccāmasanavasena ‘‘eva’’nti, sasantatipariyāpanne khandhe upādāya ‘‘me’’ti vattabbattāti attho.
Because it is to be spoken of by taking that and that as a basis, the meaning is: "evaṃ" refers to the ascertained form etc. of phenomena that have come into the range of hearing, by way of recollecting them; and "me" is to be spoken of by taking as a basis the aggregates (khandha) included in one's own continuum.
"Vì được nói đến dựa trên cái đó cái đó" có nghĩa là, dựa trên các pháp đến với đường tai, theo cách hồi tưởng lại các hình thức đã được ghi nhớ của chúng, là "evaṃ"; và dựa trên các uẩn thuộc về dòng tương tục của mình, là "me".
Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā pavattoti āha ‘‘diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato’’ti.
Even though the usage of "suta" (heard) occurs in relation to the sound object, which is devoid of the nature of "seen" etc., it operates by referring to "seen, heard, and cognized" in the sense of "second, third," etc. (after "first"); hence it is said: "because it is to be spoken of by taking 'seen' etc. as a basis."
Mặc dù thuật ngữ "suta" (đã nghe) được sử dụng cho đối tượng âm thanh vốn không có bản chất của cái đã thấy v.v., nhưng nó được sử dụng bằng cách tham chiếu đến cái đã thấy, đã nghe, đã nhận biết ban đầu, giống như "thứ hai, thứ ba" v.v. Vì vậy, đã nói: "vì được nói đến bằng cách tham chiếu đến cái đã thấy v.v.".
Asutaṃ na hotīti hi ‘‘suta’’nti pakāsito yamatthoti.
For the meaning expressed by "suta" is that it is not unheard.
Bởi vì ý nghĩa được công bố là "suta" (đã nghe) thì không phải là chưa nghe.
Attanā paṭividdhā suttassa pakāravisesā ‘‘eva’’nti therena paccāmaṭṭhāti āha ‘‘asammohaṃ dīpetī’’ti.
The Elder recollects the specific modes of the sutta that he himself has thoroughly penetrated as "evaṃ"; hence it is said: "It signifies non-delusion."
Các loại đặc biệt của kinh đã được chính Tôn giả thấu hiểu, được Tôn giả hồi tưởng lại là "evaṃ", nên đã nói: "chỉ ra sự không lầm lẫn".
‘‘Nānappakārapaṭivedhasamattho hotī’’ti etena vakkhamānassa suttassa nānappakārataṃ duppaṭivijjhatañca dasseti.
By "he is capable of penetrating various kinds," it shows the various kinds and the difficulty of penetration of the sutta to be explained.
Với câu "có khả năng thấu hiểu nhiều loại", chỉ ra tính đa dạng và khó thấu hiểu của kinh sẽ được nói đến.
‘‘Sutassa asammosaṃ dīpetī’’ti sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā vuttaṃ.
"It signifies the non-confusion of what was heard" is said because the true nature of what was heard is being demonstrated.
"Chỉ ra sự không quên của cái đã nghe" đã được nói vì hình thức của cái đã nghe được trình bày một cách chân thật.
Asammohenāti sammohābhāvena, paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarakālapaññāsiddhi, evaṃ asammosenāti etthāpi vattabbaṃ.
By non-delusion means by the absence of delusion, or by means of wisdom (paññā) that arose at the time of hearing, the subsequent achievement of wisdom. The same should be understood for by non-confusion.
"Asammohena" (không lầm lẫn) có nghĩa là không có sự lầm lẫn, hoặc do tuệ phát sinh vào thời điểm nghe mà đạt được tuệ sau đó. Tương tự, cũng nên hiểu như vậy đối với "asammohena" (không quên) ở đây.
Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi paññāya pubbaṅgamāti katvā.
The mode of expressions to be penetrated is not too profound; simply retaining what was heard is to be done there, thus the activity of mindfulness (sati) is greater, and wisdom is subordinate there. Hence it is said: "preceded by wisdom" etc., meaning by considering it as preceded by wisdom.
Hình thức của các văn tự cần được thấu hiểu không quá sâu sắc, chỉ cần ghi nhớ đúng như đã nghe là đủ, nên hoạt động của niệm là chính, tuệ ở đó là phụ. Vì vậy, đã nói: "paññāpubbaṅgamāyā" (do tuệ dẫn đầu) v.v., vì tuệ là dẫn đầu.
Pubbaṅgamatā cettha padhānabhāvo ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu viya, pubbaṅgamatāya vā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādīnaṃ viya appadhānatte paññā pubbaṅgamā etissāti ayampi attho yujjati, evaṃ ‘‘satipubbaṅgamāyā’’ti etthāpi vuttanayānusārena yathāsambhavamattho veditabbo.
And here, being "preceded" means being primary, as in "mind is preceded" and so on. Or, if "preceded" implies a subordinate role, as attention (āvajjanā) and so on are to eye-consciousness etc., then "wisdom is preceded by this" (paññā pubbaṅgamā etissā) is also a suitable meaning. Similarly, in "preceded by mindfulness," the meaning should be understood as appropriate, following the method stated.
Và ở đây, sự dẫn đầu là sự chủ yếu, giống như trong "manopubbaṅgamā" (ý dẫn đầu) v.v. Hoặc, nếu sự dẫn đầu là không chủ yếu, giống như sự chú ý v.v. trong nhãn thức v.v., thì ý nghĩa này cũng phù hợp: "tuệ dẫn đầu cái này". Tương tự, đối với "satipubbaṅgamāyā" (do niệm dẫn đầu) ở đây, ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói, tùy theo khả năng.
Atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanaparipuṇṇassa, saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatassāti vā attho daṭṭhabbo.
Endowed with meanings and expressions means complete with meanings and expressions, or it should be understood as endowed with the six modes of meaning: manifestation, declaration, elucidation, analysis, making clear, and designation; and with the six modes of expression: letters, words, expressions, forms, etymology, and indication.
"Atthabyañjanasampannassa" (đầy đủ ý nghĩa và văn tự) có nghĩa là đầy đủ ý nghĩa và văn tự, hoặc có nghĩa là đầy đủ sáu phương diện ý nghĩa: giải thích, công bố, làm rõ, phân tích, làm cho dễ hiểu, và khái niệm; và đầy đủ sáu phương diện văn tự: chữ cái, từ ngữ, văn tự, hình thức, ngữ nguyên, và chỉ định.
Yonisomanasikāraṃ dīpetīti evaṃ-saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattāti adhippāyo.
It signifies proper attention (yonisomanasikāra) implies that the meanings of form, illustration, and determination, which are conveyed by the word "evaṃ," have the undeviating True Dhamma as their object.
"Chỉ ra sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra)" có nghĩa là các ý nghĩa về hình thức, sự chỉ bày, sự xác định được nói đến bằng từ "evaṃ" thuộc về đối tượng của diệu pháp không sai lệch.
‘‘Avikkhepaṃ dīpetī’’ti ‘‘brahmajālaṃ kattha bhāsita’’ntiādi pucchāvasena pakaraṇappattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ.
"It signifies non-distraction" is said, considering that the hearing of the sutta that is about to be explained, which is pertinent to the context through questions like "Where was the Brahmajāla Sutta taught?", cannot occur without concentration (samādhi).
"Chỉ ra sự không xao lãng" đã được nói vì việc nghe kinh sẽ được nói đến, vốn liên quan đến vấn đề này thông qua các câu hỏi như "Brahmajāla được thuyết ở đâu?", không thể xảy ra nếu không có sự định tâm.
‘‘Vikkhittacittassā’’tiādi tassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ.
"For one with a distracted mind" etc., is said to support that same meaning.
"Vikkhittacittassa" (người tâm tán loạn) v.v. đã được nói để củng cố ý nghĩa đó.
Sabbasampattiyāti atthabyañjanadesakapayojanādisampattiyā.
Of all accomplishments means the accomplishment of meanings, expressions, teaching, and purpose, etc.
"Sabbasampattiyā" (đầy đủ mọi thành tựu) có nghĩa là đầy đủ các thành tựu về ý nghĩa, văn tự, người thuyết, mục đích v.v.
Aviparītasaddhammavisayehi viya ākāranidassanāvadhāraṇatthehi yonisomanasikārassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yathā yonisomanasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato, evaṃ avikkhepena phalabhūtena kāraṇabhūtānaṃ saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ siddhi dassetabbā siyā assutavato, sappurisūpanissayarahitassa ca tadabhāvato.
Just as the achievement of right aspiration and accumulated past merit is stated to be a result of proper attention (yonisomanasikāra), owing to its inseparability, when such proper attention concerns undeviating True Dhamma, like the meanings of form, illustration, and determination; and just as non-distraction is a result of hearing the True Dhamma; similarly, the achievement of the causes—hearing the True Dhamma and association with noble friends—should be shown as a result of non-distraction, since they are absent for one who has not heard, and for one who lacks association with noble friends.
Cũng như sự tác ý đúng đắn được nói là thành tựu của sự tự đặt mình đúng đắn và công đức đã làm từ trước, do không thể tách rời khỏi các ý nghĩa về hình thức, sự chỉ bày, sự xác định vốn là đối tượng của diệu pháp không sai lệch; và cũng như sự không xao lãng được nói là thành tựu của việc nghe diệu pháp, thì tương tự, sự thành tựu của việc nghe diệu pháp và nương tựa bậc thiện hữu, vốn là nhân, cũng nên được chỉ ra thông qua sự không xao lãng, vốn là quả, vì người chưa từng nghe và người không có sự nương tựa bậc thiện hữu thì không có điều đó.
‘‘Na hi vikkhittacitto’’tiādinā samatthanavacanena pana avikkhepena kāraṇabhūtena sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhi dassitā.
However, by the supporting statement "for one with a distracted mind cannot," the achievement of hearing the True Dhamma, which is a result, is demonstrated through non-distraction as a cause, and also through association with noble friends.
Tuy nhiên, với câu củng cố "na hi vikkhittacitto" (vì người tâm tán loạn không thể) v.v., sự thành tựu của việc nghe diệu pháp, vốn là quả, đã được chỉ ra thông qua sự không xao lãng và sự nương tựa bậc thiện hữu, vốn là nhân.
Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyāsaddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhiraṅgattā, avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇanti.
This is the appropriate intention here: hearing the True Dhamma and association with noble friends are not absolutely the cause of non-distraction, being external factors; but non-distraction is an absolute cause for hearing the True Dhamma, just like association with noble friends.
Ý nghĩa phù hợp ở đây có thể là: việc nghe diệu pháp và sự nương tựa bậc thiện hữu không hoàn toàn là nhân của sự không xao lãng, vì chúng là yếu tố bên ngoài; nhưng sự không xao lãng là nhân tuyệt đối của việc nghe diệu pháp, giống như sự nương tựa bậc thiện hữu.
Evampi avikkhepena sappurisūpanissayasiddhijotanā na samatthitāva, no na samatthitā vikkhittacittānaṃ sappurisapayirupāsanābhāvassa atthasiddhattā.
Even so, the indication of the achievement of association with noble friends through non-distraction is not supported, but rather it is supported by the fact that those with distracted minds do not associate with noble friends.
Ngay cả như vậy, việc chỉ ra sự thành tựu của sự nương tựa bậc thiện hữu thông qua sự không xao lãng vẫn chưa được củng cố, nhưng không phải là không được củng cố, vì việc không có sự phụng sự bậc thiện hữu của những người tâm tán loạn đã được xác lập về mặt ý nghĩa.
Ettha ca purimaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa, dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ ekantena vassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhippavattiyā.
And here, the former, showing the accomplishment of the cause by the result, is like the existence of rain upstream inferred from a river flood; the latter, showing the accomplishment of the result by the cause, should be understood like the occurrence of rain from the rising of clouds, which certainly brings rain.
Và ở đây, cái trước là sự chỉ rõ thành tựu của nguyên nhân bằng kết quả, như việc có mưa trên thượng nguồn do nước sông dâng; cái thứ hai là sự chỉ rõ thành tựu của kết quả bằng nguyên nhân cần được thấy, như việc mưa chắc chắn sẽ xảy ra do sự xuất hiện của mây mưa.
Bhagavato vacanassa atthabyañjanapabhedaparicchedavasena sakalasāsanasampattiogāhanākāro niravasesaparahitapāripūrikāraṇanti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhaddako ākāro’’ti.
The manner of comprehending the entire Dispensation's perfection by way of discerning the distinctions in meaning and expression of the Blessed One's words is the cause for the complete fulfillment of others' welfare; hence it is said, "such an excellent manner."
Cách thức thâm nhập vào toàn bộ tài sản giáo pháp theo sự phân chia các loại ý nghĩa và văn tự của lời Đức Thế Tôn là nguyên nhân của sự hoàn thành vô dư lợi ích cho người khác, nên được nói là “cách thức tốt đẹp như vậy”.
Yasmā na hotīti sambandho.
The connection is: because it does not occur.
Vì không có, đó là sự liên kết.
Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhipubbekatapuññatāsaṅkhātaṃ guṇadvayaṃ.
"The perfection of the two latter wheels" refers to the two qualities of right aspiration for oneself and accumulated merit from previous deeds.
“Sự thành tựu hai bánh xe sau” là hai đức tính được gọi là sự nguyện ước chân chính của tự thân và việc đã tạo công đức từ trước.
Aparāparaṃ vuttiyā cettha cakkabhāvo, caranti etehi sattā sampattibhavesūti vā.
Here, the quality of a wheel refers to its repeated function, or because beings revolve through states of perfection by means of them.
Ở đây, việc trở thành bánh xe là do sự vận hành liên tục, hoặc chúng sinh vận hành trong các cõi thành tựu nhờ chúng.
Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘cattārimāni bhikkhave cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi.
With reference to these, it is said, "Monks, there are these four wheels, by being endowed with which the four wheels of gods and humans turn," and so on.
Liên quan đến điều này, đã được nói: “Này các tỳ khưu, có bốn bánh xe này, nhờ chúng mà bánh xe bốn bánh của chư thiên và loài người vận hành,” v.v.
Purimapacchimabhāvo cettha desanākkamavasena daṭṭhabbo.
Here, the distinction between former and latter should be understood according to the order of teaching.
Ở đây, sự trước sau cần được thấy theo thứ tự thuyết giảng.
Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa atthitāya.
"By the accomplishment of the two latter wheels" means by the existence of the two latter wheels.
“Do sự thành tựu hai bánh xe sau” nghĩa là do sự hiện hữu của hai bánh xe sau.
Sammāpaṇihitatto pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti tadasuddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvatoti āha ‘‘āsayasuddhi siddhā hotī’’ti.
One whose self is rightly aspired and who has accumulated merit in the past has a pure intention, because defilements, the causes of impurity, are far removed; therefore, it is said, "purity of intention is accomplished."
Người có tự thân nguyện ước chân chính và đã tạo công đức từ trước thì có tâm ý thanh tịnh, vì các phiền não là nguyên nhân của sự bất tịnh ấy đã bị loại bỏ. Do đó, đã nói: “Sự thanh tịnh tâm ý được thành tựu”.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti, ‘‘katapuññosi tvaṃ ānanda, padhānaṃ anuyuñja khippaṃ hohisi anāsavoti ca.
For it is said, "A mind well-directed brings greater benefit," and "You are one who has accumulated merit, Ānanda; devote yourself to exertion, and you will quickly become free from taints."
Quả thật, đã được nói: “Tâm nguyện ước chân chính, sẽ làm cho nó tốt đẹp hơn,” và “Này Ānanda, con đã tạo công đức, hãy chuyên cần tinh tấn, con sẽ mau chóng trở thành người không lậu hoặc.”
Tenevāha ‘‘āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti.
For that very reason, it is said, "by purity of intention, skill in realization is accomplished."
Do đó, đã nói: “Do sự thanh tịnh tâm ý, sự thành tựu sự thông hiểu giáo lý”.
Payogasuddhiyāti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanapayogassa visadabhāvena.
"By purity of practice" means by the clarity of the practice of hearing the Dhamma, which has wise attention as its precursor.
“Do sự thanh tịnh của sự thực hành” là do sự trong sáng của sự thực hành nghe pháp, với sự tác ý đúng đắn làm tiền đề.
Tathā cāha ‘‘āgamabyattisiddhī’’ti.
And so it is said, "skill in transmission is accomplished."
Và đã nói: “Sự thành tựu sự thông hiểu kinh điển”.
Sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena.
Or, by the faultlessness of all bodily and verbal practice.
Hoặc do sự vô tì vết của tất cả các hành động thân và khẩu.
Parisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hotīti.
For one whose bodily and verbal practice is pure, being free from remorse, has an undistracted mind and is proficient in the texts.
Quả thật, người có hành động thân và khẩu thanh tịnh thì không có sự hối tiếc, tâm không bị phân tán, và thông thạo trong việc học tập kinh điển.
‘‘Nānappakārapaṭivedhadīpakenā’’tiādinā atthabyañjanesu therassa evaṃ-sadda suta-saddānaṃ asammohāsammosadīpanato catupaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dasseti.
By "that which illuminates penetration of various kinds," and so on, it shows the application of meaning in terms of the four discriminations (paṭisambhidā), by illuminating the non-confusion and non-bewilderment of the words "evaṃ" (thus) and "suta" (heard) in the meaning and expression for the Elder.
Với “bằng sự soi sáng sự thông đạt các loại khác nhau”, v.v., ngài chỉ rõ sự giải thích ý nghĩa theo bốn vô ngại giải, do sự soi sáng không lầm lẫn, không mê mờ của các từ ‘evaṃ’ và ‘suta’ của vị Trưởng lão trong các ý nghĩa và văn tự.
Tattha ‘‘sotabbappabhedapaṭivedhadīpakenā’’ti etena ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dasseti.
Here, by "that which illuminates the penetration of distinctions in what is to be heard," it shows that this word "suta", due to its proximity to the word "evaṃ", or with a view to what will be stated, generally refers to specific aspects of the Dhamma to be heard.
Trong đó, “bằng sự soi sáng sự thông đạt các loại cần nghe” cho thấy rằng từ ‘suta’ này, do sự gần gũi với từ ‘evaṃ’, hoặc do sự mong đợi những gì sẽ được nói, chỉ chung chung một loại pháp cần nghe.
Manodiṭṭhikaraṇāpariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārapaṭibaddhāti te vuttanayena yonisomanasikāradīpakena evaṃ-saddena yojetvā, savanadhāraṇavacīparicayā pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhānapaṭibaddhāti te avikkhepadīpakena suta-saddena yojetvā dassento sāsanasampattiyā dhammassavane ussāhaṃ janeti.
He generates zeal for hearing the Dhamma in the perfection of the Dispensation by showing that the Dhamma texts related to mental views, being particularly dependent on attention, are to be combined with the word "evaṃ" as illuminating wise attention in the manner stated; and that those related to hearing, memorizing, and verbal familiarity, being particularly dependent on focused attention, are to be combined with the word "suta" as illuminating undistractedness.
Các pháp được quán xét bằng tâm và được thấu hiểu bằng kiến giải, là các pháp học, đặc biệt gắn liền với sự tác ý; ngài kết hợp chúng với từ ‘evaṃ’ soi sáng sự tác ý đúng đắn theo cách đã nói. Còn các pháp học, là sự nghe, thọ trì, và thực hành bằng lời nói, đặc biệt gắn liền với sự chú tâm lắng nghe; ngài kết hợp chúng với từ ‘suta’ soi sáng sự không phân tán, qua đó ngài khơi dậy sự tinh tấn trong việc nghe pháp để thành tựu giáo pháp.
Tattha dhammāti pariyattidhammā.
Here, "Dhamma" means the textual Dhamma (pariyatti-dhamma).
Trong đó, ‘dhamma’ là các pháp học.
Manasānupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhiyo’’tiādinā nayena manasā anupekkhitā.
"Reflected upon by mind" means reflected upon by mind in such a way as, "Here moral conduct is taught, here concentration, here wisdom, these are the connections here," and so on.
“Được quán xét bằng tâm” nghĩa là được quán xét bằng tâm theo cách: “Ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ, có bấy nhiêu sự liên kết ở đây,” v.v.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhantibhūtāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdhā.
"Well-penetrated by insight" means thoroughly discerned and penetrated by insight that is born of reflective endurance or by insight associated with comprehension of the known, concerning the conditioned and unconditioned phenomena mentioned in various places, in such a way as "This is form, this much is form," and so on.
“Được thấu hiểu bằng kiến giải” nghĩa là được thấu hiểu một cách rõ ràng bằng kiến giải (diṭṭhi), vốn là sự nhẫn chịu quán sát hay là sự liễu tri đã được biết, bằng cách phân định rõ ràng các pháp sắc và vô sắc được nói ở từng chỗ: “Đây là sắc, sắc có bấy nhiêu,” v.v.
‘‘Sakalena vacanenā’’ti pubbe tīhi padehi visuṃ visuṃ yojitattā vuttaṃ.
"By the entire statement" is said because it was previously applied distinctly by the three terms.
“Với toàn bộ lời nói” được nói vì trước đó đã được kết hợp riêng rẽ với ba từ.
Asappurisabhūminti akataññutaṃ ‘‘idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti evaṃ vuttaṃ anariyavohārāvatthaṃ.
"The realm of ignoble persons" is ingratitude, the ignoble situation expressed as, "Here, some wicked monk, having learned the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata, claims it as his own."
“Vùng đất của kẻ bất thiện” là sự vô ơn, là tình trạng nói năng không cao thượng được nói như sau: “Ở đây, một số tỳ khưu xấu ác sau khi học thuộc Pháp và Luật do Đức Như Lai thuyết giảng, lại gán cho mình là của mình.”
Sā eva anariyavohārāvatthā asaddhammo. Nanu ca ānandattherassa ‘‘mamedaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmisamatikkamādivacanaṃ niratthakaṃ ti?
That very ignoble situation is "untrue Dhamma." But is not the statement about transcending the realm of ignoble persons, and so on, meaningless, given that there was no such conceit in Elder Ānanda as "this word is mine," nor any such apprehension among Elder Mahākassapa and others at that time?
Chính tình trạng nói năng không cao thượng đó là pháp bất thiện. Chẳng phải lời nói về việc vượt qua vùng đất của kẻ bất thiện, v.v., là vô nghĩa sao, vì không có sự kiêu mạn “Lời nói này là của tôi” nơi Trưởng lão Ānanda, và cũng không có sự nghi ngờ đó nơi Trưởng lão Mahākassapa, v.v., vào lúc đó?
Nayidaṃ evaṃ ‘‘evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho vibhāvitoti dassanato.
This is not so, for it is to be understood that by saying "Thus have I heard," this meaning too is illuminated.
Điều này không phải như vậy, mà là để chỉ ra rằng khi nói “Như vầy tôi nghe,” ý nghĩa này cũng đã được làm sáng tỏ.
Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacananti edisī codanā anavakāsā’’ti vadanti.
Some, however, say, "Such a question as 'was that utterance an expectation of the gods' thoughts?' is inappropriate."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “sự chất vấn như vậy về lời nói của chư thiên mong đợi sự suy tư là không có cơ sở.”
Tasmiṃ kira khaṇe ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘tathāgato ca parinibbuto, ayañca āyasmā desanākusalo, idāni dhammaṃ deseti, sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā cūḷapituputto, kiṃ nu kho sayaṃ sacchikata dhammaṃ deseti, udāhu bhagavatoyeva vacanaṃ yathāsuta’’nti.
For at that very moment, a thought arose in the minds of some deities thus: "The Tathāgata has attained final Nibbāna, and this Venerable One is skilled in teaching. Now he teaches the Dhamma, a son of the Sakya clan, a son of the Tathāgata's paternal uncle. Does he teach the Dhamma realized by himself, or is it solely the Blessed One's words as heard?"
Vào khoảnh khắc đó, một số chư thiên đã nảy sinh suy tư trong tâm như sau: “Đức Như Lai đã nhập Niết Bàn, và vị Tôn giả này là người thiện xảo trong thuyết giảng, bây giờ đang thuyết giảng Pháp. Là người xuất thân từ dòng dõi Sakya, là em họ của Đức Như Lai, liệu ngài có thuyết giảng Pháp mà ngài tự chứng đắc, hay chỉ là lời của Đức Thế Tôn như đã được nghe?”
Evaṃ tadāsaṅkitappakārato asappurisabhūmisamokkamādito atikkamādi vibhāvitanti.
Thus, because such apprehension arose at that time, transcending the realm of ignoble persons, etc., is illuminated.
Như vậy, do cách thức nghi ngờ vào lúc đó, việc vượt qua vùng đất của kẻ bất thiện, v.v., đã được làm sáng tỏ.
Attano adahantoti ‘‘mameta’’nti attani aṭṭhapento.
"Not claiming as one's own" means not establishing it as "mine" for oneself.
“Không gán cho mình” nghĩa là không tự nhận “điều này là của tôi.”
Appetīti nidasseti.
"Makes known" means indicates.
“Chỉ ra” nghĩa là trình bày.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammoyeva netti dhammanetti.
Netti means that which guides beings appropriately in matters pertaining to this life, the next life, and the ultimate truth. The Dhamma itself is the Netti, hence "Dhamma-netti."
Cái dẫn dắt chúng sinh đến các ý nghĩa tối thượng trong hiện tại, vị lai một cách thích đáng, đó là sự dẫn dắt (netti). Pháp chính là sự dẫn dắt, đó là sự dẫn dắt của Pháp (dhammanetti).
Daḷhataraniviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā. Nātisaṃsappanaṃ matibhedamattaṃ vimati.
Strongly ingrained doubt is kaṅkhā. Not excessive wavering, but merely a difference of opinion, is vimati.
Sự nghi ngờ đã ăn sâu hơn là kaṅkhā. Sự phân biệt ý kiến không quá sâu sắc chỉ là vimati.
Assaddhiyaṃ vināseti bhagavato desitattā, sammukhā cassa paṭiggahitattā, khalitaduruttādiggahaṇadosābhāvato ca.
"Destroys lack of faith" because it was taught by the Blessed One, because it was received directly from him, and because there are no faults of misapprehension, mispronunciation, and so on.
Diệt trừ sự vô tín vì được Đức Thế Tôn thuyết giảng, vì đã được thọ nhận trực tiếp từ ngài, và vì không có lỗi lầm trong việc thâu nhận sai sót hay lời nói thô tục, v.v.
Ettha ca paṭhamādayo tisso atthayojanā ākārādiatthesu aggahitavisesameva evaṃ-saddaṃ gahetvā dassitā, tato parā tisso ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā vibhāvitā.
And here, the first three applications of meaning were shown by taking the word "evaṃ" simply as referring to aspects like 'manner', while the subsequent three were illuminated by taking the word "evaṃ" as referring specifically to the meaning of 'manner'.
Ở đây, ba cách giải thích ý nghĩa đầu tiên được trình bày bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ chỉ chung chung mà không có sự phân biệt đặc biệt trong các ý nghĩa như ‘ākāra’ (cách thức), v.v. Ba cách tiếp theo được làm sáng tỏ bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ chỉ riêng ý nghĩa ‘ākāra’.
Pacchimā pana tisso yathākkamaṃ ākāratthaṃ nidassanatthaṃ avadhāraṇatthañca evaṃ-saddaṃ gahetvā yojitāti daṭṭhabbaṃ.
The last three, however, should be understood as applied by taking the word "evaṃ" to mean, in order, 'manner', 'illustration', and 'emphasis'.
Còn ba cách cuối cùng cần được thấy là đã được kết hợp bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ theo thứ tự là ý nghĩa ‘ākāra’ (cách thức), ‘nidassana’ (chỉ ra), và ‘avadhāraṇa’ (nhấn mạnh).
Eka-saddo aññaseṭṭhāsahāyasaṅkhyadīsu dissati.
The word "eka" is seen in the senses of 'other', 'excellent', 'alone', and 'number'.
Từ eka được thấy trong các ý nghĩa ‘khác’, ‘tối thượng’, ‘đơn độc’, ‘số đếm’.
Tathāhesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu aññatthe dissati, ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu seṭṭhatthe, ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu asahāye, ‘‘ekova kho bhikkhave khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu saṅkhyayaṃ, idhāpi saṅkhyayanti dassento āha ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti.
Thus, it is seen in the sense of 'other' in passages like, "Some assert that the self and the world are eternal; this alone is true, all else is delusive." It is seen in the sense of 'excellent' in passages like "the unification of mind." It is seen in the sense of 'alone' in passages like "one secluded." And it is seen in the sense of 'number' in passages like, "Monks, there is only one moment, one opportunity for living the holy life." Here too, it signifies number; hence, it is said, "eka is a designation for enumeration."
Quả thật, nó được thấy với ý nghĩa ‘khác’ trong các trường hợp như: “Có một số người khẳng định rằng: ‘Tự ngã và thế giới là thường còn, đây là sự thật, điều khác là sai lầm’,” v.v. Với ý nghĩa ‘tối thượng’ trong: “sự nhất tâm của tâm,” v.v. Với ý nghĩa ‘đơn độc’ trong: “một người sống viễn ly,” v.v. Với ý nghĩa ‘số đếm’ trong: “Này các tỳ khưu, chỉ có một khoảnh khắc và một thời điểm để sống Phạm hạnh,” v.v. Ở đây cũng là số đếm, nên đã nói: “Eka là sự chỉ định về số đếm”.
Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca.
"Time and occasion" refer to the appropriate time and the complete set of conditions.
“Thời gian và cơ hội” nghĩa là thời gian thích hợp và sự hội tụ của các điều kiện.
Khaṇoti okāso.
"Khaṇa" means opportunity.
“Khoảnh khắc (khaṇa)” là cơ hội.
Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayapaṭilābhahetuttā.
For the arising of a Tathāgata, etc., is indeed an opportunity for the path and the holy life, as it is the cause for obtaining the necessary conditions.
Quả thật, sự xuất hiện của Đức Như Lai, v.v., là cơ hội cho Phạm hạnh đạo, vì đó là nguyên nhân để đạt được các điều kiện đó.
Khaṇo eva ca samayo. Yo ‘‘khaṇo’’ti ca ‘‘samayo’’ti ca vuccati, so eko vāti hi attho.
Khaṇa itself is samaya. For the meaning is that what is called "khaṇa" and "samaya" is one and the same.
Khoảnh khắc chính là cơ hội (samaya). Ý nghĩa là: cái được gọi là “khoảnh khắc” và “cơ hội” là một.
Mahāsamayoti mahāsamūho.
"Mahāsamayo" means a great assembly.
“Đại hội (mahāsamayo)” là đại chúng.
Samayopi khoti sikkhāpadapūraṇassa hetupi.
"Samaya also" means also the cause for fulfilling the training rules.
“Cơ hội cũng vậy” là nguyên nhân để hoàn thành giới luật.
Samayappavādaketi diṭṭhippavādake.
"In assemblies of debaters" means in assemblies of those holding wrong views.
“Những người thuyết giảng về các giáo phái (samayappavādake)” là những người thuyết giảng về các kiến chấp.
Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadantīti.
For there, sectarians, seated, proclaim their respective doctrines.
Vì ở đó, các ngoại đạo ngồi và thuyết giảng về giáo phái của riêng mình.
Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā.
"Attainment of benefit" means acquisition of welfare.
“Sự thấu hiểu ý nghĩa (atthābhisamayā)” là sự đạt được lợi ích.
Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo atthoti abhisamayaṭṭhoti pīḷana ādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni.
That which is to be attained is abhisamaya; abhisamaya is the meaning, hence "abhisamayaṭṭha"; distress and so on are spoken of by bringing them into a unity as something to be attained.
Cái cần được thấu hiểu là abhisamaya, abhisamaya là ý nghĩa, nên là abhisamayaṭṭho. Các điều như sự áp bức, v.v., được nói bằng cách đưa chúng vào sự đồng nhất với cái cần được thấu hiểu.
Abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūtabhāvo abhisamayaṭṭhoti tāneva tathā ekattena vuttāni.
The state of being the domain of direct knowledge or penetration is the meaning of direct knowledge; thus, these are stated as one.
Trạng thái là đối tượng của sự chứng ngộ hoặc sự thâm nhập là ý nghĩa của sự chứng ngộ (abhisamayaṭṭha), chính những điều đó đã được nói đến một cách đồng nhất như vậy.
Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃ samaṅgīno hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ.
Here, oppression of the truth of suffering is harming one endowed with it, causing it to be unexpanded.
Trong đó, sự bức bách (pīḷanaṃ) của khổ đế là sự làm hại, sự không cho phát triển của người đang sở hữu nó.
Santāpodukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahaṇaṃ.
Torment is tormenting and burning up by way of the suffering of suffering, etc.
Sự nung nấu (santāpo) là sự nung đốt, sự thiêu đốt theo cách khổ khổ, v.v.
Tattha sahakārīkāraṇaṃ sannijjha sameti samavetīti samayo, samavāyo.
Here, that which is brought together, assembled, and united by auxiliary causes is occasion, a coming together.
Trong đó, cái mà các nhân hỗ trợ tụ hội, hòa hợp, liên kết lại với nhau thì đó là thời (samayo), sự hòa hợp.
Sameti samāgacchati maggabrahmacariyamettha tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo.
Herein, the noble practice comes together, as do the individuals who uphold it, hence occasion, a moment.
Phạm hạnh đạo quả tụ hội, đến với nhau trong đó, hoặc ở nơi những người đang nương tựa vào đó, thì đó là thời (samayo), sát na.
Sameti ettha, etenava saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo.
Herein, a being comes together with this, or an inherent phenomenon comes together with co-arisen things, origination, etc., hence occasion, time.
Chúng sanh hoặc các pháp tự tánh tụ hội, liên kết với nhau trong đó, hoặc bằng cái đó với các pháp đồng sanh, v.v., hoặc với sự sanh khởi, v.v., thì đó là thời (samayo), thời gian.
Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ, karaṇaṃ viya ca kappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti.
Indeed, time, which is in essence non-existent due to being merely the occurrence of phenomena, is designated as the basis and, as it were, the cause of the occurrence of phenomena, by a form established by mere conceptualization.
Thật vậy, thời gian, mặc dù không có thật về mặt ý nghĩa do chỉ là sự vận hành của các pháp, nhưng nó được gọi bằng một hình thức được giả định chỉ bằng sự quy ước như là nơi nương tựa và là nhân của sự vận hành của các pháp.
Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho, yathā ‘‘samudāyo’’ti.
The coming together of components, or their simultaneous occurrence and permanence, is occasion, an aggregate, like "coming into being."
Sự vận hành, sự tồn tại của các bộ phận một cách đồng đều hoặc cùng nhau thì đó là thời (samayo), tập hợp, giống như “samudāya” (tập khởi).
Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūhoti.
Indeed, the simultaneous permanence of components is an aggregate.
Thật vậy, sự tồn tại cùng nhau của các bộ phận chính là tập hợp.
Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti.
When other conditions come together, the result comes from it, arises and occurs from it, hence occasion, a cause, like "coming into being."
Khi các duyên còn lại tụ hội, quả phát sanh từ đó, vận hành thì đó là thời (samayo), nhân, giống như “samudaya” (tập khởi).
Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi.
It binds due to being a fetter; it occurs in its own domain; or, due to the nature of firm grasping, beings bound by it proceed and occur according to their adherence, hence occasion, a view.
Do là kiết sử, sự liên kết đi đến, vận hành trong đối tượng của nó, hoặc do trạng thái chấp thủ mạnh mẽ, chúng sanh đi đến, vận hành theo sự chấp thủ của mình bằng cái đó thì đó là thời (samayo), kiến chấp.
Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti.
Indeed, beings are excessively bound by the fetter of views.
Thật vậy, chúng sanh bị trói buộc quá mức bởi kiết sử kiến chấp.
Samiti saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho.
It comes together, unites, concentrates, hence occasion, acquisition.
Sự tụ hội, sự hòa hợp, sự kết hợp thì đó là thời (samayo), sự thành tựu.
Samassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamoti samayo, pahānaṃ.
The going forth of that which is good, or proper going forth and removal, is occasion, abandonment.
Sự đi của cái đồng đều, hoặc sự đi đúng đắn, sự đoạn trừ thì đó là thời (samayo), sự đoạn trừ.
Abhimukhaṃ ñāṇena etabbo abhisametabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.
That which is to be approached or directly known by knowledge is direct knowledge: the undistorted inherent nature of phenomena.
Cái cần phải đi đến bằng trí tuệ, cần phải chứng ngộ trực tiếp thì đó là chứng ngộ (abhisamayo), tự tánh không sai khác của các pháp.
Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ yathābhūtasabhāvāvabodho.
That which properly comes to be known and understood through its confrontive aspect is direct knowledge: the comprehension of the true inherent nature of phenomena.
Do trạng thái trực tiếp mà đi đến, thấu hiểu đúng đắn thì đó là chứng ngộ (abhisamayo), sự thấu hiểu tự tánh như thật của các pháp.
Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samaya-saddassa pavatti veditabbā.
Thus, the usage of the word "samaya" in those respective meanings should be understood.
Như vậy, sự vận hành của từ “samaya” trong từng ý nghĩa đó cần phải được biết.
Samaya-saddassa atthuddhāre abhisamaya-saddassa udāharaṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The example of the word "abhisamaya" in elucidating the meanings of the word "samaya" should be understood in the manner already stated.
Trong việc giải thích ý nghĩa của từ “samaya”, ví dụ của từ “abhisamaya” cần phải được biết theo cách đã nói.
Assāti samaya-saddassa.
"Assā" refers to the word "samaya."
Của nó (assa) là của từ “samaya”.
Kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato desadesakaparisānaṃ viya suttassa nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.
The meaning is time, because the meanings of coming together, etc., are not possible here, and because time is to be indicated as the origin of the Sutta, like for localities and assemblies.
Ý nghĩa thời gian (kālo attho) là do các ý nghĩa như sự hòa hợp, v.v., không thể có ở đây, và do thời gian cần được chỉ định như là nguyên nhân của bài kinh, giống như các hội chúng ở từng địa phương.
Kasmā panettha aniyāmitavaseneva kālo niddiṭṭho, na utusaṃvaccharādivasena niyametvāti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
Why is time indicated here in an unspecified way, and not specified by season, year, etc.? To this, it says, "Tattha kiñcāpi" and so on.
Tại sao ở đây thời gian được chỉ định một cách không cố định, không quy định theo mùa, năm, v.v., thì Ngài nói “mặc dù trong đó…” v.v.
Utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samaya-saddassa vacane ayampi guṇo laddho hotīti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha.
To show that by not specifying by season, year, etc., in the word "samaya," this good quality is also obtained, it states "ye vā ime" and so on.
Để chỉ ra rằng khi nói từ “samaya” mà không quy định theo mùa, năm, v.v., thì cũng đạt được lợi ích này, Ngài nói “những cái này…” v.v.
Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti.
Indeed, a general designation applies to particular instances.
Thật vậy, sự chỉ rõ chung chung tồn tại trong chi tiết.
Tattha diṭṭhadhammasukhavihārasamayo devasikaṃ jhānasamāpattīhi vītināmanakālo, visesato sattasattāhāni.
Here, the occasion of pleasant abiding in this very life is the time spent daily in jhana attainments, especially the seven consecutive days.
Trong đó, thời gian an trú lạc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihārasamayo) là thời gian trải qua hàng ngày bằng các thiền định, đặc biệt là bảy tuần lễ.
Pakāsāti dasasahassilokadhātuyā pakampanaobhāsapātubhāvādīhi pākaṭā.
Manifestations are those evident through quaking, radiating light, and appearing throughout the ten-thousand-world system.
Sự hiển lộ (pakāsā) là sự hiển lộ rõ ràng bằng sự chấn động, sự chiếu sáng, sự xuất hiện, v.v., của mười ngàn thế giới.
Yathāvuttappabhedesuyeva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādimāha.
To further include a part of the previously mentioned kinds of occasions by other aspects, it says "yo cāyaṃ" and so on.
Để bao gồm một phần của các thời gian đã nói trên theo những cách khác và trình bày, Ngài nói “và cái này…” v.v.
Tathā hi ñāṇakiccasamayo attahitapaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayo. Ariyatuṇhibhāvasamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo. Karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammikathāsamayo desanāsamayeva.
Thus, the occasion of the task of knowledge and the occasion of practicing for one's own benefit constitute the occasion of perfect enlightenment. The occasion of noble silence is the occasion of pleasant abiding in this very life. The occasion of the task of compassion, practicing for the benefit of others, and Dhamma talk is the occasion of teaching itself.
Thật vậy, thời gian của việc làm trí tuệ và thời gian của sự thực hành lợi ích cho bản thân là thời gian chứng đắc giác ngộ (abhisambodhisamayo). Thời gian của sự im lặng cao quý là thời gian an trú lạc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihārasamayo). Thời gian của việc làm bi mẫn, thực hành lợi ích cho người khác, và thuyết pháp là chính là thời gian thuyết pháp (desanāsamayeva).
Karaṇavacanena niddeso kato yathāti sambandho.
The indication is made with the instrumental case, and that is the connection.
Sự chỉ định được thực hiện bằng cách thức cách, như vậy là sự liên kết.
Tatthāti abhidhammavinayesu.
Here refers to the Abhidhamma and Vinaya.
Trong đó (tattha) là trong Vi Diệu Pháp và Luật.
Tathāti bhummakaraṇehi.
Thus refers to the locative and instrumental cases.
Như vậy (tathā) là bằng cách thức và sở thuộc cách.
Adhikaraṇattha ādhārattho.
The locative meaning is the meaning of basis.
Ý nghĩa sở thuộc cách (adhikaraṇattha) là ý nghĩa nơi nương tựa.
Bhāvo nāma kiriyā, kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ. Tattha yathā kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto, sāyanhe gacchatī’’ti, ca ādīsu, samūho ca avayavavinimutto avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ sambhūto’’tiādīsu, evaṃ idhāpīti dassento āha ‘‘adhikaraṇañhi…pe… dhammāna’’nti.
"Bhāva" means an action; "bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ" is an action indicating another action. Here, just as time, though delimited by inherent phenomena and non-existent in the ultimate sense, is designated as a basis (because phenomena occurring at that moment do not exist before or after), as in "born in the morning, goes in the evening," etc.; and an aggregate, though non-existent apart from its components and established by mere conceptualization, is designated as a basis for its components, as in "branches on a tree, produced in a pile of barley," etc.—similarly here, to show this, it says, "adhikaraṇañhi…pe… dhammānaṃ".
Hành động là một việc làm, một việc làm làm dấu hiệu cho một việc làm khác là sự làm dấu hiệu bằng việc làm (bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ). Trong đó, giống như thời gian, mặc dù tự nó không tồn tại về mặt tối hậu, bị giới hạn bởi các pháp tự tánh, nhưng được biết đến như là nơi nương tựa, vì các pháp vận hành trong khoảnh khắc đó không tồn tại trước và sau đó, như trong các ví dụ “sanh vào buổi sáng, đi vào buổi chiều”, v.v.; và tập hợp, mặc dù không tồn tại tách rời khỏi các bộ phận, chỉ được giả định bằng sự quy ước, nhưng được biết đến như là nơi nương tựa của các bộ phận, như trong các ví dụ “cành cây trên cây, sanh ra trong đống lúa mạch”, v.v.; để chỉ ra rằng ở đây cũng vậy, Ngài nói “thật vậy, nơi nương tựa… v.v… của các pháp”.
Yasmiṃ kāle, dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva kāle, dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho.
Indeed, the meaning here is that when a wholesome citta of the sense-sphere arises at a particular time or in a particular collection of phenomena, contact and so forth also exist at that very time or in that very collection of phenomena.
Ý nghĩa ở đây là: vào thời điểm đó, hoặc trong tập hợp các pháp đó, khi tâm thiện dục giới sanh khởi, thì xúc, v.v., cũng tồn tại vào chính thời điểm đó, hoặc trong tập hợp các pháp đó.
Yathā ca gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgatoti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi ‘‘yasmiṃ samaye, tasmiṃ samaye’’ti ca vutte satīti ayamattho viññāyamāno eva hoti padatthassa sattāvirahābhavatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā, phassādīnaṃ bhavanakiriyā ca lakkhīyati.
Just as the action of going is indicated by the action of milking (as in "he went when the cows were being milked, he came when they were milked"), so too here, when "yasmiṃ samaye, tasmiṃ samaye" is said, this meaning becomes understandable because the word does not lack being, and thus the arising of consciousness and the existence of contact, etc., are indicated by the action of time.
Và giống như khi bò đang được vắt sữa thì người đó đã đi, khi đã vắt sữa xong thì người đó đã đến, việc đi được nhận biết bằng hành động vắt sữa; thì ở đây cũng vậy, khi nói “vào thời điểm nào, vào thời điểm đó”, thì ý nghĩa này được hiểu là sự tồn tại của từ ngữ không thiếu vắng chúng sanh; nên hành động sanh khởi của tâm, hành động tồn tại của xúc, v.v., được nhận biết bằng hành động của chúng sanh của thời gian.
Yasmiṃ samayeti yasmiṃ navame khaṇe, yonisomanasikārādihetumhi, paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe, hetumhi, paccayasamavāye ca sati phassādayopi hontīti ubhayattha samaya-sadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti dassento āha ‘‘khaṇa…pe… lakkhīyatī’’ti.
To show that the locative designation in both instances of the word "samaya" (in "yasmiṃ samaye") refers to the state of being an indicator, saying "at which moment," "when the cause of wise attention, etc., or the coming together of conditions exists, a wholesome citta of the sense-sphere arises; and at that very moment, when that cause or the coming together of conditions exists, contact, etc., also arise," it says, "khaṇa…pe… lakkhīyatī".
Vào thời điểm nào (yasmiṃ samaye) là vào khoảnh khắc thứ chín nào, hoặc khi có nhân như tác ý như lý, v.v., hoặc sự hòa hợp của các duyên, tâm thiện dục giới sanh khởi, thì vào chính khoảnh khắc đó, hoặc khi có nhân, sự hòa hợp của các duyên, xúc, v.v., cũng tồn tại; để chỉ ra rằng ở cả hai nơi, từ “samaya” được dùng ở sở thuộc cách mang ý nghĩa là trạng thái làm dấu hiệu, Ngài nói “khoảnh khắc… v.v… được nhận biết”.
Hetuattho karaṇattho ca sambhavati ‘‘annena vasati, ajjhenena vasati, pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya.
The meaning of cause and the meaning of instrument are possible, as in "he lives by food, he lives by studying, he cuts with an axe, he digs with a hoe," etc.
Ý nghĩa nhân (hetuattho) và ý nghĩa cách thức (karaṇattho) có thể có, giống như trong các ví dụ “sống bằng thức ăn, sống bằng sự học hỏi, chặt bằng rìu, đào bằng cuốc”, v.v.
Vītikkamañhi sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā, vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuṃ otiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadāni paññapento bhagavā viharati sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno tatiyapārājikādīsu viyāti.
Indeed, after hearing of a transgression, the Blessed One, having assembled the community of bhikkhus, questioned the individual who committed the act, reproached him, and, without exceeding the time the act was committed, was dwelling, formulating precepts at that very time, and also considering the reason for the formulation of the precept, as in the cases of the third Pārājika, etc.
Thật vậy, sau khi nghe về sự vi phạm, Đức Thế Tôn triệu tập Tăng chúng, hỏi lại người đã phạm lỗi, khiển trách và không vượt quá thời gian đã phạm lỗi đó, Ngài chế định các học giới vào chính thời điểm đó, và Ngài an trú, mong đợi nhân duyên chế định học giới, như trong các trường hợp ba điều ba-la-di, v.v.
Apica bhage vani, vamīti vā bhagavā, bhage sīlādiguṇe vani bhaji sevi, te vā vineyyasantānesu ‘‘kathaṃ nu kho uppajjeyyu’’nti vani yāci patthayīti bhagavā, bhagaṃ vā siriṃ, issariyaṃ, yasañca vami khelapiṇḍaṃ viya chaḍḍayīti bhagavā.
And furthermore, Bhagavā is he who resorted to 'bhage' (virtues), or he who renounced. He resorted to, practiced, virtues such as morality, or he desired, wished for, "How might they arise?" in the minds of those to be trained, thus Bhagavā. Or, he renounced fortune, prosperity, power, and fame as if spitting out a lump of phlegm, thus Bhagavā.
Hơn nữa, Ngài là Bhagavā vì Ngài đã từ bỏ (vani) những điều bất hạnh (bhage), hoặc Ngài là Bhagavā vì Ngài đã phụng sự (bhaji sevi) những phẩm chất như giới hạnh (sīlādiguṇe) trong những điều bất hạnh (bhage), hoặc Ngài là Bhagavā vì Ngài đã cầu xin (yāci patthayī) những điều ấy (te) trong dòng tâm thức của những người có thể điều phục (vineyyasantānesu) rằng “làm thế nào chúng có thể phát sinh?” (kathaṃ nu kho uppajjeyyuṃ), hoặc Ngài là Bhagavā vì Ngài đã từ bỏ (vami) sự thịnh vượng (siriṃ), quyền lực (issariyaṃ), và danh tiếng (yasañca) như một cục đờm (khelapiṇḍaṃ viya chaḍḍayī).
Tathā hi bhagavā hatthagataṃ siriṃ, catuddīpissariyaṃ, cakkavattisampattisannissayañca sattaratanasamujjalaṃ yasaṃ anapekkho pariccajīti.
Indeed, the Bhagavā, without attachment, renounced the prosperity that had come into his hand, the sovereignty over the four great continents, and the fame brilliant with the seven jewels, which is the basis of a Cakkavatti's attainment.
Thật vậy, Thế Tôn đã từ bỏ (pariccajī) sự thịnh vượng trong tầm tay (hatthagataṃ siriṃ), quyền lực trên bốn châu lục (catuddīpissariyaṃ), và danh tiếng rực rỡ với bảy báu (sattaratanasamujjalaṃ yasaṃ) vốn là nền tảng của sự thành tựu của một Chuyển Luân Vương (cakkavattisampattisannissayañca), mà không chút luyến tiếc (anapekkho).
Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā, sineruyugandharādigatā bhājanalokasobhā.
Alternatively, 'bhāni' are the constellations. Those that move in conjunction with them are 'bhagā,' the splendor of the receptacle world, such as Mount Sineru and Yugandhara.
Hoặc, các chòm sao (nakkhattāni) được gọi là bhāni; những vẻ đẹp của thế giới vật chất (bhājanalokasobhā) như núi Sineru và Yugandhara, v.v., vận hành (gacchanti pavattantīti) cùng với chúng (tehi samaṃ) được gọi là bhagā.
Te bhagavā vami tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahatīti evampi bhage vamīti bhagavā.
The Bhagavā renounced these by abandoning the desire and lust connected with them; thus too, 'bhage vamīti' is Bhagavā.
Thế Tôn (bhagavā) đã từ bỏ (vami) những bhagā ấy (te) bằng cách đoạn trừ (pajahatīti) sự tham ái và dục vọng (chandarāgappahānena) liên quan đến chúng; vậy nên Ngài là Bhagavā vì Ngài đã từ bỏ những điều bất hạnh (bhage vamīti).
Vajirasaṅghātasamānakāyo parehi abhejjasarīrattā.
"His body is like a diamond cluster" due to his body being invulnerable to others.
Thân thể kiên cố như kim cương (Vajirasaṅghātasamānakāyo) là do thân thể không thể bị hủy hoại bởi người khác (parehi abhejjasarīrattā).
Na hi bhagavato rūpakāye kenaci antarāyo sakkā kātunti.
For no one could cause harm to the Bhagavā's physical body.
Thật vậy, không ai có thể gây hại cho sắc thân của Thế Tôn.
Desanāsampattiṃ niddisati vakkhamānassa sakalasuttassa ‘‘eva’’nti niddisanato.
"Indicates the perfection of teaching" by the pointing out of "thus" at the beginning of the entire discourse to be explained.
Chỉ ra sự thành tựu về giáo pháp (Desanāsampattiṃ niddisati) là từ việc chỉ ra toàn bộ kinh văn sắp được nói đến bằng từ “evaṃ” (như vầy).
Sāvakasampattiṃ niddisati paṭisambhidāppattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena mayā mahāsāvakena sutaṃ, tañca kho mayāva sutaṃ, na anussavitaṃ, na paramparābhatanti imassatthassa dīpanato.
"Indicates the perfection of the hearer" by showing the meaning that "I, the chief disciple, established as foremost by the Bhagavā in five respects, having attained the analytical knowledges, heard it; and indeed I myself heard it, it was not hearsay, nor transmitted by tradition."
Chỉ ra sự thành tựu về thính chúng (Sāvakasampattiṃ niddisati) là từ việc làm sáng tỏ ý nghĩa rằng: “Tôi, một Đại đệ tử (mahāsāvakena) đã đạt được các Phân tích đạo (paṭisambhidāppattena) và được Thế Tôn xếp vào hàng tối thượng (etadagge ṭhapitena) trong năm phương diện (pañcasu ṭhānesu), đã nghe điều này (sutaṃ), và chính tôi đã nghe (mayāva sutaṃ), chứ không phải do nghe lại (na anussavitaṃ) hay truyền thừa (na paramparābhatanti).”
Kālasampattiṃ niddisati ‘‘bhagavā’’ti padassa sannidhāne payuttassa samaya-saddassa kālassa buddhuppādapaṭimaṇḍitabhāvadīpanato.
"Indicates the perfection of time" by highlighting that the time referred to by the word 'samaya,' used in proximity to the word "Bhagavā," is adorned by the Buddha's arising.
Chỉ ra sự thành tựu về thời gian (Kālasampattiṃ niddisati) là từ việc làm sáng tỏ rằng thời gian (kālassa) được sử dụng gần từ “Bhagavā” (bhagavā) là thời điểm được trang hoàng bởi sự xuất hiện của Đức Phật (buddhuppādapaṭimaṇḍitabhāvadīpanato).
Buddhuppādaparamā hi kālasampadā.
Indeed, the highest perfection of time is the arising of a Buddha.
Thật vậy, sự thành tựu về thời gian tối thượng là sự xuất hiện của Đức Phật.
Tenetaṃ vuccati –
Therefore, it is said:
Vì vậy, điều này được nói:
Vijjantarikāyāti vijjuniccharaṇakkhaṇe.
"Vijjantarikāya" means at the moment of the lightning's flash.
Vijjantarikāyā là vào khoảnh khắc sét đánh (vijjuniccharaṇakkhaṇe).
Antaratoti hadaye.
"Antarato" means in the heart.
Antarato là trong trái tim (hadaye).
Antarāti ārabbha nipphattīnaṃ vemajjhe.
"Antarā" means in the middle of achievements, beginning from.
Antarā là ở giữa (vemajjhe) các sự kiện phát sinh (nipphattīnaṃ) bắt đầu (ārabbha).
Antarikāyāti antarāḷe.
"Antarikāyā" means in the interval.
Antarikāyā là ở khoảng giữa (antarāḷe).
Ettha ca ‘‘tadantaraṃ ko jāneyya, etesaṃ antarā kappā, gaṇanāto asaṅkhiyā, antarantarā kathaṃ opātetī’’ti ca ādīsu viya kāraṇavemajjhesu vattamānā antarā-saddā eva udāharitabbā siyuṃ, na pana cittakhaṇavivaresu vattamānā antarantarikā-saddā.
Here, the word 'antarā' occurring in the sense of 'in the middle of reasons' should be exemplified, as in "Who would know that interval?", "Between these eons, innumerable by calculation", "How does it fall short in the various intervals?". Not, however, the word 'antarantarikā' which refers to intervals of mind-moments.
Ở đây, chỉ nên lấy các từ antarā đang được sử dụng trong ngữ cảnh "giữa các nguyên nhân" làm ví dụ, như trong các câu: “Ai có thể biết được khoảng giữa ấy (tadantaraṃ ko jāneyya)?”, “Các kiếp (kappā) ở giữa chúng (etesu antarā) là vô số (asaṅkhiyā) về mặt tính toán (gaṇanāto)”, và “Làm thế nào để rơi vào giữa các khoảng (antarantarā kathaṃ opātetī)?”; chứ không phải các từ antarantarikā đang được sử dụng trong ngữ cảnh "khoảng trống giữa các sát-na tâm".
Antarā-saddassa hi ayaṃ atthuddhāroti.
For this is the definition of the meaning of the word 'antarā'.
Thật vậy, đây là sự giải thích ý nghĩa của từ antarā.
Ayaṃ panettha adhippāyo siyā – yesu atthesu antarā-saddo vattati, tesu antarasaddopi vattatīti samānatthattā antarā-saddatthe vattamāno antara-saddo udāhaṭo, antarā-saddo eva vā ‘‘yassantarato’’ti ettha gāthāsukhatthaṃ rassaṃ katvā vuttoti daṭṭhabbaṃ.
The intention here might be: that in those meanings where the word 'antarā' occurs, the word 'antara' also occurs, being of the same meaning; thus, the word 'antara' is exemplified in the meaning of the word 'antarā'. Or, it should be understood that the word 'antarā' itself, for the sake of metric convenience, is shortened to 'antarato' here.
Ở đây, ý nghĩa có thể là: từ antara được dùng làm ví dụ vì nó đồng nghĩa với từ antarā trong các ngữ cảnh mà từ antarā được sử dụng; hoặc từ antarā được rút ngắn thành antara trong câu “yassantarato” vì mục đích thuận tiện cho vần điệu của bài kệ.
Antarā-saddo eva pana ika-saddena padaṃ vaḍḍhetvā ‘‘antarikā’’ti vuttoti evamettha udāharaṇodāharitabbānaṃ virodhābhāvo daṭṭhabbo.
However, it should be understood that there is no contradiction between the examples that should be given and those that are given here, as the word 'antarā' itself, by adding the suffix 'ika,' becomes 'antarikā'.
Tuy nhiên, từ antarā đã được thêm hậu tố ika để tạo thành antarikā; như vậy, ở đây không có sự mâu thuẫn giữa các ví dụ được đưa ra.
Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti sāmivacanassa pasaṅge antarā-saddayogena upayogavacanassa icchitattā.
"If not connected, it does not acquire the instrumental case" because, when the genitive case is expected, the instrumental case is desired due to its connection with the word 'antarā'.
Khi không được sử dụng đúng cách, nó không đạt được cách dùng thích hợp (Ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti) vì cách dùng thích hợp (upayogavacanassa) được mong muốn (icchitattā) thông qua việc kết hợp với từ antarā (antarā-saddayogena) trong ngữ cảnh của cách dùng sở hữu (sāmivacanassa pasaṅge).
Tenevāha ‘‘antarāsaddena yuttattā upayogavacanaṃ kata’’nti.
Therefore, it says "the instrumental case is used because it is connected with the word 'antarā'."
Chính vì thế mà nói “cách dùng thích hợp được tạo ra do được kết hợp với từ antarā” (antarāsaddena yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ).
Suppiyopi khoti ettha kho-saddo avadhāraṇattho ‘‘assosi kho’’tiādīsu viya.
In "Suppiyopi kho," the word "kho" is an emphasizing particle, as in "assosi kho" (he indeed heard).
Trong câu “Suppiyo cũng vậy” (Suppiyopi kho), từ kho có nghĩa là xác định (avadhāraṇattho), như trong các câu “assosi kho” (đã nghe rồi), v.v.
Tena addhānamaggapaṭipanno ahosiyeva, nāssa maggapaṭipattiyā koci antarāyo ahosīti ayamattho dīpito hoti.
By this, it is indicated that he was indeed progressing along the road, and there was no obstacle to his progress along the path.
Qua đó, ý nghĩa được làm sáng tỏ là: vị ấy chắc chắn đã đi trên con đường (addhānamaggapaṭipanno ahosiyeva), và không có bất kỳ trở ngại nào (nāssa maggapaṭipattiyā koci antarāyo ahosīti) đối với việc đi trên con đường ấy của vị ấy.
Tatrāti vā kālassa paṭiniddeso.
"Tatrā" is also a reference to time.
Hoặc, Tatrā là sự nhắc lại về thời gian (kālassa paṭiniddeso).
Sopi hi ‘‘ekaṃ samaya’’nti pubbe adhikato.
That time was indeed mentioned previously as "ekaṃ samayaṃ" (on one occasion).
Thời gian ấy cũng đã được đề cập trước đó bằng câu “ekaṃ samayaṃ” (một thời).
Yañhi samayaṃ bhagavā antarā rājagahañca nāḷandañca addhānamaggapaṭipanno, tasmiṃyeva samaye suppiyopi taṃ maggaṃ paṭipanno avaṇṇaṃ bhāsati, brahmadatto ca vaṇṇaṃ bhāsatīti.
For at the very time the Bhagavā was traveling on the road between Rājagaha and Nāḷandā, at that same time Suppiya, also traveling on that road, spoke dispraise, and Brahmadatta spoke praise.
Thật vậy, vào thời điểm (yañhi samayaṃ) Thế Tôn đang đi trên con đường (addhānamaggapaṭipanno) giữa Rājagaha và Nāḷandā (antarā rājagahañca nāḷandañca), chính vào thời điểm ấy (tasmiṃyeva samaye) Suppiya cũng đang đi trên con đường ấy (taṃ maggaṃ paṭipanno) và nói lời chê bai (avaṇṇaṃ bhāsati), còn Brahmadatta thì nói lời tán thán (vaṇṇaṃ bhāsatīti).
Pariyāyati parivattatīti pariyāyo, vāro.
"Pariyāti" means it revolves, it takes turns, hence "pariyāyo," a turn.
Cái gì xoay chuyển, luân phiên (pariyāyati parivattatīti) thì là pariyāya (lượt, phiên).
Pariyāyeti desetabbamatthaṃ paṭipādetīti pariyāyo, desanā.
"Pariyāyati" means it leads to, brings about the matter to be taught, hence "pariyāyo," a teaching.
Cái gì chuẩn bị (paṭipādetīti) ý nghĩa cần được giảng dạy (desetabbamatthaṃ) thì là pariyāya (giáo pháp).
Pariyāyati attano phalaṃ pariggahetvā pavattatīti pariyāyo, kāraṇanti evaṃ pariyāya-saddassa vārādīsu pavatti veditabbā.
"Pariyāyati" means it proceeds, taking its own result, hence "pariyāyo," a reason; thus, the various meanings of the word "pariyāya" in the sense of turns and so on should be understood.
Cái gì vận hành (pavattatīti) bằng cách nắm giữ (pariggahetvā) kết quả của chính nó (attano phalaṃ) thì là pariyāya (nguyên nhân); như vậy, cần hiểu sự vận dụng của từ pariyāya trong các ngữ cảnh như lượt, v.v.
Kāraṇenāti kāraṇapatirūpakena.
"Kāraṇenā" means by what appears to be a reason.
Do nguyên nhân (Kāraṇenā) là do một cái gì đó giống như nguyên nhân (kāraṇapatirūpakena).
Tathā hi vakkhati ‘‘akāraṇameva kāraṇanti vatvā’’ti.
Indeed, it will be said, "having stated a non-reason as a reason."
Thật vậy, sẽ nói rằng “nói rằng điều không phải nguyên nhân lại là nguyên nhân” (akāraṇameva kāraṇanti vatvā).
Kasmā panettha ‘‘avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti, ‘‘vaṇṇaṃ bhāsatī’’ti ca vattamānakālaniddeso kato, nanu saṅgītikālato so avaṇṇavaṇṇānaṃ bhāsitakālo atītoti?
Why is the present tense "speaks dispraise" and "speaks praise" used here? Was not the time of their speaking dispraise and praise in the past from the time of the recitation?
Tại sao ở đây lại sử dụng cách diễn đạt thời hiện tại “nói lời chê bai” (avaṇṇaṃ bhāsatīti) và “nói lời tán thán” (vaṇṇaṃ bhāsatīti), trong khi thời điểm nói lời chê bai và tán thán ấy đã là quá khứ so với thời điểm kiết tập?
Saccametaṃ, ‘‘addhānamaggapaṭipanno hotī’’ti ettha hoti-saddo viya atītakālattho bhāsati-saddo ca daṭṭhabbo.
This is true; the word "bhāsati" (speaks) should be understood as past tense, similar to the word "hoti" (is) in "addhānamaggapaṭipanno hotī" (he was traveling on the road).
Điều này là đúng; từ bhāsati nên được hiểu là có ý nghĩa quá khứ, giống như từ hoti trong câu “addhānamaggapaṭipanno hotīti” (đã đi trên con đường).
Atha vā yasmiṃ kāle tehi avaṇṇo vaṇṇo ca bhāsīyati, taṃ apekkhitvā evaṃ vuttaṃ.
Alternatively, it is said in reference to the time when they spoke dispraise and praise.
Hoặc, điều này được nói ra khi xem xét thời điểm mà họ nói lời chê bai và tán thán.
Evañca katvā ‘‘tatrāti kālassa paṭiniddeso’’ti idañca vacanaṃ samatthitaṃ hoti.
And in this way, the statement "tatrāti kālassa paṭiniddeso" (tatrā is a reference to time) is also supported.
Và khi làm như vậy, lời nói “Tatrā là sự nhắc lại về thời gian” (tatrāti kālassa paṭiniddeso) cũng được chứng minh là đúng.
Akāraṇanti ayuttiṃ, anupapattinti attho.
"Akāraṇaṃ" means impropriety, lack of logical basis.
Akāraṇa là sự phi lý (ayuttiṃ), ý nghĩa là sự vô lý (anupapattinti attho).
Na hi arasarūpatādayo dosā bhagavati saṃvijjanti, dhammasaṅghānañca durakkhātaduppaṭipannatādayoti.
For defects such as being devoid of essence or form do not exist in the Bhagavā, nor do poor exposition or improper practice exist in the Dhamma and Saṅgha.
Thật vậy, những lỗi lầm như không có hương vị, không có hình tướng, v.v., không tồn tại nơi Thế Tôn; và những lỗi lầm như Pháp và Tăng không được thuyết giảng tốt, không được thực hành tốt, v.v., cũng không tồn tại.
Akāraṇanti vā yuttakāraṇarahitaṃ, paṭiññāmattanti adhippāyo.
"Akāraṇaṃ" alternatively means devoid of a valid reason, the intention being merely a claim.
Hoặc, Akāraṇa có nghĩa là không có nguyên nhân hợp lý (yuttakāraṇarahitaṃ), ý nghĩa là chỉ là một lời tuyên bố (paṭiññāmattanti adhippāyo).
Imasmiñca atthe kāraṇanti vatvāti kāraṇaṃ vāti vatvāti attho.
And in this sense, "kāraṇanti vatvā" means saying it is a reason.
Và trong ý nghĩa này, kāraṇanti vatvā có nghĩa là nói rằng “kāraṇaṃ” (là nguyên nhân) hoặc “vāti” (là vậy).
Arasarūpādīnañcettha jātivuḍḍhesu abhivādanādisāmīcikammākaraṇaṃ kāraṇaṃ, tathā uttarimanussadhammālamariyañāṇadassanābhāvassa sundarikāmaguṇādinavabodho, saṃsārassa ādikoṭiyā apaññāyanapaṭiññā, abyākatavatthubyākaraṇanti evamādayo, tathā asabbaññutādīnaṃ kamāvabodhādayo yathārahaṃ niddhāretabbā.
And here, the reason for those who are mature by birth not performing respectful acts such as salutation, and similarly, the realization of the danger in sensual pleasures such as Sundarī's beauty in the absence of supramundane knowledge and vision, the declaration of the imperceptibility of the beginning of saṃsāra, the declaration of undiscernible matters, and so on, as well as the progressive realization of non-omniscience and the like, should be determined appropriately.
Ở đây, việc không hành lễ chào hỏi, v.v., đối với những người lớn tuổi (jātivuḍḍhesu) là kāraṇa (nguyên nhân) của những lỗi lầm như không có hương vị, không có hình tướng, v.v.; tương tự, sự hiểu biết về những hiểm họa của các dục tính (kāmaguṇādinavabodho) như Sundarikā, v.v., là nguyên nhân của việc không có thắng pháp (uttarimanussadhammālamariyañāṇadassanābhāvassa); lời tuyên bố về sự không thể nhận biết điểm khởi đầu của luân hồi (saṃsārassa ādikoṭiyā apaññāyanapaṭiññā); việc giải thích những vấn đề bất định (abyākatavatthubyākaraṇanti), v.v.; và sự hiểu biết tuần tự, v.v., về sự không phải là Toàn Tri (asabbaññutādīnaṃ kamāvabodhādayo) nên được xác định một cách thích hợp.
Tathā tathāti jātivuḍḍhānaṃ anabhivādanādiākārena.
"Tathā tathā" means in such and such ways, like not saluting those mature by birth.
Như vậy, như vậy (Tathā tathā) là theo cách không chào hỏi, v.v., những người lớn tuổi (jātivuḍḍhānaṃ anabhivādanādiākārena).
‘‘Amhākaṃ ācariyo’’tiādinā brahmadattassa saṃveguppattiṃ, attano ācariye kāruññappavattiñca dassetvā kiñcāpi antevāsinā ācariyassa anukūlena bhavitabbaṃ, ayaṃ pana paṇḍitajātikattā na edisesu taṃ anuvattatīti, idāni tassa kammassakataññāṇappavattiṃ dassento ‘‘ācariye kho panā’’tiādimāha.
Having shown Brahmādatta’s arising of spiritual urgency by "Our teacher" and so on, and the flow of compassion towards his own teacher, and that although a disciple should be agreeable to the teacher, this one, being of a wise nature, does not follow him in such matters; now, showing the arising of his knowledge of kamma as his own property, he states "But indeed, regarding the teacher..." and so on.
Với câu "Thầy của chúng ta" v.v., để cho thấy sự khởi phát cảm xúc (saṃvega) của Brahmadatta và sự khởi phát lòng từ bi (kāruñña) đối với vị thầy của mình, và rằng mặc dù một đệ tử nên thuận theo thầy, nhưng người này (Brahmadatta) vì là người có trí tuệ nên không làm theo thầy trong những trường hợp như vậy, bây giờ, để cho thấy sự khởi phát trí tuệ về nghiệp (kammassakataññāṇa) của anh ta, đoạn văn bắt đầu bằng "Nhưng đối với thầy" đã được nói.
Vaṇṇaṃ bhāsituṃ āraddho ‘‘apināmāyaṃ ettakenāpi ratanattayāvaṇṇato orameyyā’’ti.
He began to speak disparagement, thinking, "Will this one indeed desist from disparaging the Triple Gem even with this much?"
Bắt đầu nói lời khen có nghĩa là "Liệu người này có thể từ bỏ việc phỉ báng Tam Bảo chỉ với chừng đó không?"
Vaṇṇīyatīti vaṇṇo, guṇo.
That which is praised is vaṇṇa, meaning a quality.
Cái được ca ngợi là vaṇṇa (sắc, phẩm), tức là phẩm chất (guṇa).
Vaṇṇanaṃ guṇasaṅkittananti vaṇṇo, pasaṃsā.
The act of praising, declaring qualities, is vaṇṇa, meaning eulogy.
Sự ca ngợi, tức là sự tán thán phẩm chất, là vaṇṇa (sắc, phẩm), tức là lời khen ngợi (pasaṃsā).
Saṃññūḷhāti ganthitā, nibandhitāti attho.
Saṃññūḷhā means 'bound' or 'composed'.
Saṃññūḷhā có nghĩa là được kết nối, được gắn kết.
Atitthena pakkhando dhammakathikoti na vattabbo aparimāṇaguṇattā buddhādīnaṃ, niravasesānañca tesaṃ idha pakāsanaṃ pāḷisaṃvaṇṇanāyeva sampajjatīti.
A Dhamma speaker who has gone astray from the meaning should not be spoken of, because the Buddhas and others possess immeasurable qualities, and the complete elucidation of those here amounts to a commentary on the Pāḷi itself.
Một người thuyết pháp không nên được gọi là người đã đi quá xa (atitthena pakkhando) vì các phẩm chất của chư Phật v.v. là vô lượng, và việc công bố tất cả chúng ở đây sẽ trở thành sự giải thích kinh điển (pāḷisaṃvaṇṇanā) vậy.
Anussavādīti ettha ādi-saddena ākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantiyo saṅgaṇhāti.
In Anussavādī (one who speaks from hearsay), the word ādi (etc.) includes modes, considerations, views, scrutiny, and patience.
Trong từ anussavādī (người nói theo truyền thuyết), từ ādi (vân vân) bao gồm các ý niệm (ākāra), sự suy tư (parivitakka), các quan điểm (diṭṭhi), sự quán sát (nijjhāna) và sự kiên nhẫn (khanti).
Attano thāmena vaṇṇaṃ abhāsi, na pana buddhādīnaṃ guṇānurūpanti adhippāyo.
The intention is that he spoke praise by his own strength, but not in accordance with the qualities of the Buddhas and others.
Ý nghĩa là: tự mình nói lời khen bằng sức mạnh của mình, chứ không phải tương xứng với các phẩm chất của chư Phật v.v.
Asaṅkhyayyāparimitappabhedā hi buddhādīnaṃ guṇā.
Indeed, the qualities of the Buddhas and others are incalculable, immeasurable, and of manifold distinctions.
Thật vậy, các phẩm chất của chư Phật v.v. là vô số, vô lượng, và đa dạng.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói:
Iriyāpathānubandhanena anubandhā honti, na pana sammāpaṭipattianubandhanenāti adhippāyo.
The intention is that they are followers by way of adhering to deportment, but not by way of adhering to right practice.
Ý nghĩa là: họ đi theo các oai nghi, chứ không phải đi theo sự thực hành đúng đắn.
Tasmiṃ kāleti yasmiṃ saṃvacchare utumhi māse pakkhe vā bhagavā taṃ addhānamaggaṃ paṭipanno, tasmiṃ kāle.
At that time means at the time, year, season, month, or fortnight when the Blessed One embarked on that journey.
Vào thời điểm đó là vào năm, mùa, tháng, hoặc nửa tháng mà Đức Thế Tôn đã đi trên con đường đó, vào thời điểm đó.
Teneva hi kiriyāvicchedadassanavasena ‘‘rājagahe piṇḍāya caratī’’ti vattamānakālaniddeso kato.
It is precisely for this reason that the present tense "wanders for alms in Rājagaha" is used, to show the discontinuity of the action.
Chính vì vậy, để chỉ ra sự gián đoạn của hành động, đã sử dụng thì hiện tại "đi khất thực ở Rājagaha".
Soti evaṃ rājagahe vasamāno bhagavā.
He refers to the Blessed One, thus dwelling in Rājagaha.
Ngài là Đức Thế Tôn đang trú ở Rājagaha như vậy.
Taṃ divasanti yaṃ divasaṃ addhānamaggapaṭipanno, taṃ divasaṃ.
On that day refers to the day he embarked on the journey.
Ngày đó là ngày mà Ngài đã đi trên con đường đó.
Taṃ addhānaṃ paṭipanno nāḷandāyaṃ veneyyānaṃ vividha hitasukhanipphattiṃ ākaṅkhamāno imissā ca aṭṭhuppattiyā tividhasīlālaṅkataṃ nānāvidhakuhanalapanādimicchājīvaviddhaṃsanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhijālaviniveṭhanaṃ dasasahassilokadhātupakampanaṃ brahmajālasuttantaṃ desessāmīti.
He embarked on that journey, desiring the accomplishment of various benefits and happiness for the trainable ones in Nāḷandā, and thinking, "By means of this origin story, I will teach the Brahmajāla Sutta, adorned with the three kinds of morality, destroying various kinds of crooked speech and other wrong livelihoods, unraveling the net of sixty-two views, and causing the ten-thousand-world-system to tremble."
Đi trên con đường đó là mong muốn sự thành tựu các lợi ích và hạnh phúc đa dạng cho những người đáng được giáo hóa ở Nāḷandā, và để thuyết giảng kinh Phạm Võng (Brahmajālasutta) được trang hoàng bằng ba loại giới, tiêu diệt các tà mạng như lừa dối và nói dối đủ loại, gỡ bỏ lưới 62 tà kiến, và làm chấn động mười ngàn thế giới.
Ettāvatā ‘‘kasmā pana bhagavā taṃ addhānaṃ paṭipanno’’ti codanā visodhitā hoti.
By this much, the question, "Why, then, did the Blessed One embark on that journey?" has been clarified.
Cho đến đây, câu hỏi "Tại sao Đức Thế Tôn lại đi trên con đường đó?" đã được giải đáp.
‘‘Kasmā ca suppiyo anubandho’’ti ayaṃ pana codanā ‘‘bhagavato taṃ maggaṃ paṭipannabhāvaṃ ajānanto’’ti etena visodhitā hoti.
But the question, "Why did Suppiya follow him?" is clarified by "not knowing that the Blessed One had embarked on that path."
Còn câu hỏi "Tại sao Suppiya lại đi theo?" đã được giải đáp bằng câu "không biết rằng Đức Thế Tôn đã đi trên con đường đó".
Na hi so bhagavantaṃ daṭṭhumeva icchatīti.
For he did not wish to see the Blessed One.
Thật vậy, ông ta không hề muốn gặp Đức Thế Tôn.
Tenevāha ‘‘sace pana jāneyya, nānubandheyyā’’ti.
Therefore, it is said, "If he had known, he would not have followed."
Chính vì vậy, đã nói "Nếu biết, ông ta sẽ không đi theo".
Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena ‘‘chabbaṇṇarasmiyo.
"Six-colored rays" refers to those of blue, yellow, red, white, crimson, and brilliant hues.
"Sáu màu hào quang" theo màu xanh, vàng, đỏ, trắng, cam, và rực rỡ.
‘‘Samantā asītihatthappamāṇe’’ti tāsaṃ rasmīnaṃ pakatiyā pavattiṭṭhānavasena vuttaṃ.
"All around for a measure of eighty cubits" is stated with reference to the natural area of emission of those rays.
"Rộng khoảng tám mươi cubit khắp mọi phía" được nói theo nơi phát ra tự nhiên của những tia hào quang đó.
‘‘Tasmiṃ kira samaye’’ti ca tasmiṃ addhānagamanasamaye buddhasiriyā anigūhitabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ.
"At that time, it is said" is also stated to show the unhidden state of the Buddha's glory at the time of that journey.
"Thật vậy, vào thời điểm đó" cũng được nói để cho thấy sự rạng rỡ của Đức Phật không bị che khuất vào thời điểm đi đường đó.
Na hi tadā tassā nigūhane pakkusātiabhigamanādīsu viya kiñcipi kāraṇaṃ atthīti.
For at that time, there was no reason whatsoever for concealing it, as there was during the visit of Pakkusāti and others.
Thật vậy, vào lúc đó không có lý do gì để che khuất sự rạng rỡ đó, như trong các trường hợp đến chỗ Pakkusāti v.v.
Ratanāveḷaṃ ratanavaṭaṃsakaṃ.
Ratanāveḷaṃ means a jewel ear-ornament.
Ratanāveḷaṃ là vương miện ngọc.
Cīnapiṭṭhacuṇṇaṃsindhanacuṇṇaṃ.
Cīnapiṭṭhacuṇṇaṃ means a fine powder from Sindh.
Cīnapiṭṭhacuṇṇaṃ là bột Sindhana.
Byāmappabhāparikkhepavilāsinī ca assa bhagavato lakkhaṇamālāti mahāpurisalakkhaṇāni aññamaññapaṭibaddhattā evamāha.
And his garland of characteristics was radiant with the encompassing aura of a fathom's reach; he says this because the marks of a Great Man are interconnected.
Và chuỗi tướng tốt của Đức Thế Tôn rực rỡ với quầng hào quang rộng một tầm được nói như vậy vì các tướng tốt của bậc đại nhân liên kết với nhau.
Dvattiṃsāya candamaṇḍalānaṃ mālā kenaci ganthetvā ṭhapitā yadi siyāti parikappanavasenāha ‘‘ganthetvā ṭhapitadvattiṃsacandamālāyā’’ti.
He states "a garland of thirty-two moons bound and placed" by way of a hypothetical assumption, as if a garland of thirty-two moon-orbs had been bound and placed by someone.
Với ý niệm giả định rằng nếu có một chuỗi 32 vầng trăng được kết lại và đặt ở đó, đã nói "một chuỗi 32 vầng trăng được kết lại và đặt ở đó".
Siriṃ abhibhavantī ivāti sambandho.
The connection is: as if outshining glory.
Liên quan là "như thể vượt qua sự rạng rỡ".
Esa nayo sūriyamālāyātiādīsupi.
This method applies to "garland of suns" and so on, as well.
Cách này cũng tương tự trong "chuỗi mặt trời" v.v.
Mahātherāti mahāsāvake sandhāyāha.
Mahātherā (Great Elders) refers to the Great Disciples.
Mahātherā (các Trưởng lão) được nói để chỉ các Đại đệ tử.
Evaṃ gacchantaṃ bhagavantaṃ bhikkhū ca disvā atha attano parisaṃ avalokesīti sambandho.
The connection is: seeing the Blessed One thus proceeding, the bhikkhus then looked at their own assembly.
Liên quan là: các Tỳ-kheo thấy Đức Thế Tôn đi như vậy, rồi nhìn hội chúng của mình.
‘‘Yasmā panesā’’tiādinā ‘‘kasmā ca so ratanattayassa avaṇṇaṃ bhāsatī’’ti codanaṃ visodheti.
By "Since this one..." and so on, he clarifies the question, "Why does he speak disparagement of the Triple Gem?"
Với câu "Vì điều này" v.v., giải đáp câu hỏi "Tại sao ông ta lại phỉ báng Tam Bảo?"
Itīti evaṃ, vuttappakārenāti attho.
Iti means thus, in the manner stated.
Itī có nghĩa là "như vậy", tức là theo cách đã được nói.
Imehi dvīhīti lābhaparivārahāniṃ nigamanavasena dasseti.
By these two (losses) he shows the loss of gain and entourage by way of a conclusion.
Bởi hai điều này được nói để chỉ sự suy giảm về lợi lộc và quyến thuộc.
Bhagavato virodhānunayābhāvavīmaṃsanatthaṃ ete avaṇṇaṃ vaṇṇañca bhāsantīti apare.
Others say that they speak disparagement and praise in order to examine the Blessed One's freedom from opposition and compliance.
Những người khác nói rằng họ phỉ báng và ca ngợi để thăm dò xem Đức Thế Tôn có sự chống đối hay thuận theo không.
‘‘Mārena anvāviṭṭhā evaṃ karontī’’ti ca vadanti.
And some say, "They do so, being possessed by Māra."
Và họ nói rằng "Họ làm như vậy vì bị Māra xâm nhập".
2. Ambalaṭṭhikāya avidūre bhavattā uyyānaṃ ambalaṭṭhikā yathā ‘‘varuṇānagaraṃ, godāgāmo’’ti.
2. The pleasure garden is called Ambalaṭṭhikā because it is not far from Ambalaṭṭhikā, just as "Varuṇānagara" or "Godāgāma."
2. Vườn cây Ambalaṭṭhikā được gọi như vậy vì nó ở gần Ambalaṭṭhikā, giống như "thành phố Varuṇa", "làng Godā".
Keci pana ‘‘ambalaṭṭhikāti yathāvuttanayeneva ekagāmo’’ti vadanti.
However, some say that "Ambalaṭṭhikā" is a village, as stated above.
Một số người nói rằng "Ambalaṭṭhikā là một ngôi làng như đã nói ở trên".
Tesaṃ mate ambalaṭṭhikāyanti samīpatthe bhummavacanaṃ.
According to them, Ambalaṭṭhikāyaṃ is a locative case for "near."
Theo ý kiến của họ, ambalaṭṭhikāyaṃ là cách nói ở vị trí (bhummavacana) với nghĩa gần.
Rājāgārakaṃ vessavaṇamahārājadevāyatananti eke.
Some say Rājāgārakaṃ is the shrine of the Great King Vessavaṇa.
Rājāgārakaṃ (nhà của vua) một số người nói là đền thờ Đại Thiên vương Vessavaṇa.
Bahuparissayoti bahupaddavo.
Bahuparissayo means full of many dangers.
Bahuparissayo có nghĩa là nhiều nguy hiểm.
‘‘Saddhiṃ antevāsinā brahmadattena māṇavenā’’ti vuttaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ.
"It is said with his disciple, the young man Brahmādatta," in the Sinhalese Aṭṭhakathā.
"Được nói là cùng với đệ tử Brahmadatta, một thanh niên" trong bản chú giải tiếng Sinhalese.
Tañca kho pāḷi āruḷhavaseneva, na pana tadā suppiyassa parisāya abhāvato.
And that is precisely in accordance with what is found in the Pāḷi, not because Suppiya had no retinue at that time.
Và điều đó được nói theo cách đã được đưa vào kinh điển (pāḷi āruḷha), chứ không phải vì vào lúc đó Suppiya không có hội chúng.
Kasmā panettha brahmadattoyeva pāḷi āruḷho, na suppiyassa parisāti?
Why is Brahmādatta alone mentioned in the Pāḷi here, and not Suppiya's retinue?
Tại sao ở đây chỉ có Brahmadatta được đưa vào kinh điển, mà không phải hội chúng của Suppiya?
Payojanābhāvato.
Because there was no purpose.
Vì không có mục đích.
Yathā cetaṃ, evaṃ aññampi edisaṃ payojanābhāvato saṅgītikārehi na saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
And as this is, so too should it be understood that other similar things were not included by the compilers of the council due to lack of purpose.
Và điều này, cũng như những điều tương tự khác, không được các vị Kết tập kinh điển thu thập vì không có mục đích, nên cần được hiểu như vậy.
Keci pana ‘‘vuttanti pāḷiyaṃ vutta’’nti vadanti, taṃ na yujjati pāḷiāruḷhavasena pāḷiyaṃ vuttanti āpajjanato.
However, some say "vutta" means "stated in the Pāḷi," but that is not appropriate, as it would imply that "stated in the Pāḷi" is itself "according to what is found in the Pāḷi."
Một số người nói rằng "vutta" (được nói) có nghĩa là "được nói trong kinh điển", điều đó không hợp lý vì nó sẽ dẫn đến việc nói rằng "được nói trong kinh điển theo cách được đưa vào kinh điển".
Tasmā yathāvuttanayenevettha attho gahetabbo.
Therefore, the meaning here should be taken as stated above.
Vì vậy, ở đây ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Parivāretvā nisinno hotīti sambandho.
The connection is: he was seated surrounded.
Liên quan là "đang ngồi vây quanh".
3. Kathādhammoti kathāsabhāvo, kathādhammo upaparikkhāvidhīti keci.
3. Kathādhammo means the nature of discourse; some say kathādhammo means the method of examination.
3. Kathādhammo có nghĩa là bản chất của cuộc nói chuyện, một số người nói kathādhammo là phương pháp xem xét.
Nīyatīti nayo, attho.
That which is led is a method, meaning.
Cái được dẫn dắt là nayo (phương pháp), tức là ý nghĩa.
Saddasatthaṃ anugato nayo saddanayo. Tattha hi anabhiṇhavuttike acchariya-saddo icchito.
The method that follows word-meaning is saddanayo (the verbal method). In that, the word 'wonderful' is desired in cases not frequently spoken of.
Phương pháp phù hợp với ngữ nghĩa là saddanayo (ngữ pháp). Trong đó, từ acchariya (kỳ diệu) được mong muốn trong những trường hợp không thường xuyên xảy ra.
Tenevāha ‘‘andhassa pabbatārohaṇaṃ viyā’’ti.
Therefore, he says, "like a blind man climbing a mountain."
Chính vì vậy, đã nói "giống như người mù leo núi".
Accharāyogganti acchariyanti niruttinayo, so pana yasmā porāṇaṭṭhakathāyaṃ āgato, tasmā āha ‘‘aṭṭhakathānayoti.
Accharāyogganti acchariya (that which is suitable for a marvel is marvelous) is the grammatical method (nirutti-nayo), but since it comes from the ancient Aṭṭhakathā, he says "Aṭṭhakathānayo."
Accharāyogganti acchariya là theo ngữ nguyên (niruttinayo), nhưng vì nó đến từ bản chú giải cổ (porāṇaṭṭhakathā), nên đã nói "theo bản chú giải".
Yāvañcidaṃ suppaṭividitāti sambandho, tassa yattakaṃ suṭṭhu paṭividitā, taṃ ettakanti na sakkā amhehi paṭivijjhituṃ, akkhātuṃ vāti attho.
The connection is: as far as this is well-understood, it means we cannot fully comprehend or explain how much of it is well-understood by him.
Liên quan là "cho đến khi điều này được hiểu rõ", có nghĩa là chúng ta không thể hiểu rõ hay giải thích được mức độ mà điều đó được hiểu rõ bởi ông ta.
Tenevāha ‘‘tena suppaṭividitatāya appameyyataṃ dassetī’’ti.
Therefore, he says, "By his being well-understood, it shows immeasurability."
Chính vì vậy, đã nói "cho thấy sự vô lượng của nó bởi sự hiểu biết rõ ràng đó".
Pakatatthapaṭiniddeso taṃ-saddoti tassa ‘‘bhagavatā’’tiādīhi padehi samānādhikaraṇabhāvena vuttassa yena abhisambuddhabhāvena bhagavā pakato supākaṭo ca hoti, taṃ abhisambuddhabhāvaṃ saddhiṃ āgamanapaṭipadāya atthabhāvena dassento ‘‘yo so…pe… abhisambuddho’’ti āha.
The demonstrative pronoun 'taṃ' (that) refers to what has already been established; therefore, showing that the enlightened state with which the Blessed One is known and clearly manifested (as stated with concordance to the terms "by the Blessed One" and so on) is also the meaning of the path to arrival, he says, "He who... was enlightened."
Từ taṃ (đó) là sự chỉ định lại ý nghĩa đã được nói, và để cho thấy trạng thái giác ngộ (abhisambuddhabhāva) mà nhờ đó Đức Thế Tôn trở nên nổi tiếng và rõ ràng, cùng với ý nghĩa của con đường thực hành (āgamanapaṭipadā), đã nói "Đấng ấy... đã giác ngộ hoàn toàn".
Satipi ñāṇadassana-saddānaṃ idha paññāvevacanabhāve tena tena visesena nesaṃ savisayavisesappavattidassanatthaṃ asādhāraṇañāṇavisesavasena vijjattayavasena vijjābhiññānāvaraṇavasena sabbaññutaññāṇamaṃsacakkhuvasena paṭivedhadesanāñāṇavasena ca tadatthaṃ yojetvā dassento ‘‘tesaṃ tesa’’ntiādimāha.
Even though the terms ñāṇa (knowledge) and dassana (vision) are here synonyms for paññā (wisdom), he said “tesaṃ tesaṃ” (these various ones) and so on, combining the meaning for that purpose, by showing the particular activity of each in its specific domain, through the distinction of extraordinary knowledge, through the three knowledges (vijjā), through the knowledge of supernormal powers and the removal of obscurations, through the knowledge of omniscience and the physical eye, and through the knowledge of penetration and exposition.
Mặc dù các từ ñāṇa (trí) và dassana (kiến) ở đây là đồng nghĩa với paññā (tuệ), nhưng để chỉ ra sự vận dụng đặc thù của chúng trong các lĩnh vực riêng biệt thông qua những phân biệt khác nhau, và để kết hợp, trình bày ý nghĩa của chúng theo các loại trí tuệ độc đáo, theo ba minh (vijjā), theo minh và thắng trí (vijjā-abhiññā), theo trí toàn tri và nhục nhãn, và theo trí tuệ chứng ngộ và thuyết giảng, nên đã nói “trong số đó” và những từ tương tự.
Tattha āsayānusayaṃ jānatāāsayānusayañāṇena. Sabbañeyyadhammaṃ passatā sabbaññutānāvaraṇañāṇehi.
There, “knowing inclinations and latent tendencies” refers to the knowledge of inclinations and latent tendencies (āsayānusayañāṇa). “Seeing all knowable phenomena” refers to the knowledges of omniscience and the removal of obscurations.
Trong đó, “biết khuynh hướng và tùy miên” là bằng trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên (āsayānusayañāṇa). “Thấy tất cả pháp đáng biết” là bằng trí tuệ toàn tri không chướng ngại (sabbaññutānāvaraṇañāṇa).
Yadipi hīnakalyāṇabhedena duvidhāva adhimutti pāḷiyaṃ vuttā, pavattiākāravasena pana anekabhedabhinnāti āha ‘‘nānādhimuttikatā’’ti.
Although the Pāḷi mentions two kinds of inclination distinguished by inferior and noble, he said “with various inclinations” because in terms of manifestation, it is divided into many kinds.
Mặc dù trong kinh điển, sự thiên hướng (adhimutti) chỉ được đề cập là có hai loại, phân biệt theo thấp kém và tốt đẹp, nhưng theo phương diện biểu hiện và hình thái, nó có nhiều loại khác nhau, nên nói “có nhiều thiên hướng khác nhau”.
Sā pana adhimutti ajjhāsayadhātu, tadapi tathā tathā dassanaṃ khamanaṃ rocanañcāti āha ‘‘nānājjhāsayatā…pe… rucitā’’ti.
And this inclination is the mental disposition element; and that too is seeing in such a way, accepting, and delighting, so he said “various dispositions…etc.…preferences.”
Sự thiên hướng đó là yếu tố khuynh hướng (ajjhāsayadhātu), và đó cũng là sự thấy, sự chấp nhận, sự ưa thích theo cách này cách khác, nên nói “có nhiều khuynh hướng khác nhau… v.v… có nhiều sở thích khác nhau”.
Nānādhimuttikatañāṇenāti cettha sabbaññutañāṇaṃ adhippetaṃ, na dasabalañāṇanti āha ‘‘sabbaññutañāṇenā’’ti.
Here, “by the knowledge of various inclinations” refers to the knowledge of omniscience, not the knowledge of the ten powers, so he said “by the knowledge of omniscience.”
Ở đây, “bằng trí tuệ về nhiều thiên hướng khác nhau” được hiểu là trí tuệ toàn tri (sabbaññutañāṇa), không phải là trí tuệ mười lực (dasabalañāṇa), nên nói “bằng trí tuệ toàn tri”.
Iti ha meti ettha evaṃ-saddattho iti-saddo, ha-kāro nipātamattaṃ saralopo ca katoti dassetuṃ vuttaṃ ‘‘evaṃ ime’’ti.
In “Iti ha me” (Thus, I have heard), the word “iti” has the meaning of “evaṃ” (thus); and the particle “ha” is merely an ornament of speech, and a vowel elision has occurred, as stated to show “evaṃ ime” (thus, these).
Trong “Iti ha me”, từ “iti” có nghĩa là “như vậy”, và “ha” là một giới từ đơn thuần, và sự lược bỏ nguyên âm đã được thực hiện, để chỉ ra điều đó, nên nói “như vậy, những điều này”.
4. Arahattamaggena samugghātaṃ kataṃ, yato ‘‘natthi abyāvaṭamano’’ti buddhadhammesu vuccati.
4. “Extirpated by the Path of Arahantship,” because it is said in the Buddha’s teachings that “there is no mind without activity.”
4. “Đã được nhổ tận gốc bằng đạo quả A-la-hán”, vì trong các pháp Phật có nói “không có tâm không hoạt động”.
Vītināmetvā phalasamāpattīhi.
“Having spent the time” by means of fruition attainments.
“Trải qua” bằng các quả định (phalasamāpatti).
Nivāsetvā vihāranivāsanaparivattanavasena.
“Having stayed” by changing residences for dwelling.
“Cư ngụ” theo cách thay đổi nơi cư ngụ trong trú xứ.
‘‘Kadāci ekako’’tiādi tesaṃ tesaṃ vineyyānaṃ vinayanānukūlaṃ bhagavato upasaṅkamadassanaṃ.
“Sometimes alone” and so on refers to the Buddha’s approach suitable for the training of those particular trainees.
“Đôi khi một mình” và những điều tương tự là sự hiển thị việc Thế Tôn đến để giáo hóa các đệ tử khác nhau tùy theo khả năng của họ.
Pādanikkhepasamaye bhūmiyā samabhāvāpatti suppatiṭṭhitapādatāya nissandaphalaṃ, na iddhinimmānaṃ.
The earth becoming level at the moment of placing the foot is the natural result of having well-placed feet, not a magical creation.
Khi đặt chân xuống, mặt đất trở nên bằng phẳng là quả báo tự nhiên của việc đặt chân vững chắc, không phải là sự tạo tác thần thông.
‘‘Ṭhapitamatte dakkhiṇapāde’’ti buddhānaṃ sabbadakkhiṇatāya vuttaṃ.
“At the mere placing of the right foot” is said due to the Buddha’s being entirely right-sided.
“Khi đặt chân phải xuống” được nói vì các vị Phật luôn là bậc tối thượng (dakkhiṇa) trong mọi điều.
Arahatte patiṭṭhahantīti sambandho.
“They become established in Arahantship” is the connection.
“Trong A-la-hán” là sự liên kết với việc “an trú”.
Dullabhā sampattīti satipi manussattapaṭilābhe patirūpadesavāsaindriyāvekallasaddhāpaṭilābhādayo guṇā dullabhāti attho.
“A rare attainment” means that even if human existence is attained, qualities such as dwelling in a suitable country, having unimpaired faculties, and attaining faith are rare.
“Sự thành tựu khó đạt được” có nghĩa là, ngay cả khi có được thân người, những phẩm chất như sống ở nơi thích hợp, các căn đầy đủ, có được niềm tin, v.v. cũng khó đạt được.
Cātumahārājikabhavananti cātumahārājikadevaloke suññavimānāni gacchantīti attho.
“The realm of the Four Great Kings” means that they go to empty mansions in the deva-world of the Four Great Kings.
“Cung điện Tứ Đại Thiên Vương” có nghĩa là họ đi đến các cung điện trống rỗng trong cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.
Esa nayo tāvatiṃsabhavanādīsupi.
The same method applies to “the realm of the Thirty-three devas” and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “cung điện Tam Thập Tam Thiên” và những nơi khác.
Kālayuttanti imissā velāya imassa evaṃ vattabbanti taṃtaṃkālānurūpaṃ.
“Timely” means that at this time, this should be said in such a way, appropriate to that particular time.
“Phù hợp với thời điểm” có nghĩa là phù hợp với từng thời điểm đó, rằng vào lúc này, điều này nên được nói như vậy.
Samayayuttanti tasseva vevacanaṃ, aṭṭhuppattianurūpaṃ vā.
“Appropriate to the occasion” is a synonym for the same, or appropriate to the arising of the occasion.
“Phù hợp với thời cơ” là từ đồng nghĩa của từ trên, hoặc phù hợp với nguyên nhân phát sinh.
Atha vā samayayuttanti hetūdāharaṇasahitaṃ.
Alternatively, “appropriate to the occasion” means accompanied by reasons and examples.
Hoặc, “phù hợp với thời cơ” có nghĩa là có kèm theo nhân và ví dụ.
Kālena sāpadesañhi bhagavā dhammaṃ deseti.
For the Blessed One teaches the Dhamma with reference to specific times.
Vì Thế Tôn thuyết pháp có lý do vào đúng thời điểm.
Utuṃ gaṇhapeti, na pana malaṃ pakkhāletīti adhippāyo.
“He makes it absorb moisture,” but does not wash away dirt, is the intention.
“Làm cho tắm gội”, nhưng không phải là rửa sạch bụi bẩn, đó là ý định.
Na hi bhagavato kāye rajojallaṃ upalimpatīti.
For no dust or dirt adheres to the Buddha’s body.
Vì bụi bẩn không bám vào thân Thế Tôn.
Kilāsubhāvo kilamatho.
“Weariness” is exhaustion.
“Tình trạng mệt mỏi” là sự mệt mỏi.
Sīhaseyyaṃ kappeti sarīrassa kilāsubhāvamocanatthanti yojetabbaṃ.
One should connect it as: he takes on the lion’s posture for the purpose of removing weariness of the body.
Nên kết hợp rằng Ngài nằm theo tư thế sư tử để giải tỏa tình trạng mệt mỏi của thân thể.
‘‘Buddhacakkhunā lokaṃ voloketī’’ti idaṃ pacchimayāme bhagavato bahulaāciṇṇavasena vuttaṃ.
“The Buddha surveys the world with the Buddha-eye” is said in reference to the Buddha’s frequent practice in the last watch of the night.
“Dùng Phật nhãn quán sát thế gian” được nói theo thói quen thường xuyên của Thế Tôn vào canh cuối.
Appekadā avasiṭṭhabalañāṇehi sabbaññutañāṇena ca bhagavā tamatthaṃ sādhetīti.
Sometimes the Blessed One accomplishes that purpose with the remaining powers of knowledge and with the knowledge of omniscience.
Đôi khi, Thế Tôn thực hiện điều đó bằng các trí tuệ còn lại và trí tuệ toàn tri.
‘‘Ime diṭṭhiṭṭhānā’’tiādidesanā sīhanādo. Tesaṃ ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’ tiādinā paccayākāraṃ samodhānetvā.
The teaching of “these views” and so on is a “lion’s roar.” “Coordinating the causal condition” for them by stating “from feeling comes craving” and so on.
Sự thuyết giảng “những quan điểm này” và những điều tương tự là tiếng rống sư tử. “Kết nối các nhân duyên” của chúng bằng cách nói “duyên thọ phát sinh ái” và những điều tương tự.
‘‘Sineruṃ ukkhipanto viya nabhaṃ paharanto viya cā’’ti idaṃ brahmajāladesanāya anaññasādhāraṇattā sudukkaratādassanatthaṃ vuttaṃ.
“As if lifting Mount Sineru, as if striking the sky” is said to show the extreme difficulty of the Brahmajāla discourse, due to its unparalleled nature.
“Như nâng núi Tu Di, như đánh vào hư không” được nói để chỉ sự khó khăn tột độ, vì sự thuyết giảng Kinh Phạm Võng là điều không ai khác có thể làm được.
Etanti ‘‘yena, tenā’’ti etaṃ padadvayaṃ.
“This” refers to the two words “yena, tena” (by which, by that).
“Điều này” là cặp từ “yena, tena” (bằng cái gì, bằng cái đó).
Yenāti vā hetumhi karaṇavacanaṃ, yena kāraṇena so maṇḍalamāḷo upasaṅkamitabbo, tena kāraṇena upasaṅkamīti attho, kāraṇaṃ pana ‘‘ime bhikkhū’’tiādinā aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃeva.
Or “yena” is an instrumental case denoting a reason. The meaning is: “by which reason” (yena kāraṇena) “that” (so) circular hall should be approached, “by that” (tena kāraṇena) he approached. The reason is stated in the commentary as “these bhikkhus” and so on.
Hoặc “yena” là cách nói về nguyên nhân, có nghĩa là “yena” (bằng nguyên nhân nào) mà giảng đường hình tròn đó cần phải được đến, “tena” (bằng nguyên nhân đó) Ngài đã đến; nguyên nhân đó đã được nói trong Chú giải bằng “những Tỳ-kheo này” và những điều tương tự.
Kaṭṭhanti nisīdanayogyaṃ dārukkhandhaṃ.
“Kaṭṭhaṃ” refers to a log suitable for sitting.
“Kaṭṭha” là khúc gỗ thích hợp để ngồi.
Purimoti ‘‘katamāya nu bhavathā’’ti evaṃ vutto attho.
“The former” refers to the meaning stated as “what were you talking about?”
“Điều trước” là ý nghĩa đã được nói như “các ông đang nói chuyện gì vậy?”
Kā ca pana voti ettha ca-saddo byatireke.
In “Kā ca pana vo” (And what was yours), the word “ca” is for antithesis.
Trong “Kā ca pana vo”, từ “ca” có nghĩa là sự đối lập.
Tena yathāpucchitāya kathāya vakkhamānaṃ vippakatabhāvaṃ joteti.
By this, it illuminates the interrupted state of the upcoming conversation, different from the one asked about.
Do đó, nó làm nổi bật trạng thái bị gián đoạn của cuộc nói chuyện sắp được đề cập, khác với cuộc nói chuyện đã được hỏi.
Pana-saddo vacanālaṅkāro.
The word “pana” is an ornamental particle.
Từ “pana” là một từ trang sức cho câu nói.
Yāya hi kathāya te bhikkhū sannisinnā, sā eva antarākathābhūtā vippakatā visesena puna pucchīyatīti.
For the very conversation in which those bhikkhus were sitting together, having become an interrupted conversation, is specifically asked about again.
Vì cuộc nói chuyện mà các Tỳ-kheo đang ngồi lại, chính cuộc nói chuyện đó đã bị gián đoạn và được hỏi lại một cách đặc biệt.
Aññāti antarāsaddassa atthamāha.
“Aññā” explains the meaning of the word “antarā” (intermediate).
“Aññā” giải thích nghĩa của từ antarā.
Aññatthe hi ayaṃ antarā-saddo ‘‘bhūmantaraṃ samayantara’’ntiādīsu viya.
For this word “antarā” is used in the sense of ‘another’ in expressions like “bhūmantaraṃ samayantaraṃ” (another place, another time).
Vì từ antarā này có nghĩa khác, như trong “bhūmantaraṃ samayantaraṃ” (giữa các vùng đất, giữa các thời điểm) và những ví dụ tương tự.
Antarāti vā vemajjheti attho.
Or “antarā” means in the middle.
Hoặc “antarā” có nghĩa là “ở giữa”.
Nanu ca tehi bhikkhūhi sā kathā yathādhippāyaṃ ‘‘iti ha me’’tiādinā niṭṭhapitā yevāti?
But did not those bhikkhus conclude that conversation as they wished, saying “Iti ha me” and so on?
Chẳng phải cuộc nói chuyện đó đã được các Tỳ-kheo kết thúc theo ý muốn của họ bằng “iti ha me” và những điều tương tự sao?
Na niṭṭhāpitā bhagavato upasaṅkamanena upacchinnattā.
It was not concluded, because it was interrupted by the Blessed One’s approach.
Không, nó đã không được kết thúc, vì nó đã bị gián đoạn bởi sự đến của Thế Tôn.
Yadi hi bhagavā tasmiṃ khaṇe na upasaṅkameyya bhiyyopi tappaṭibaddhāyeva kathā pavatteyyuṃ, bhagavato upasaṅkamanena pana na pavattesuṃ.
For if the Blessed One had not approached at that moment, conversations related to that would have continued; but because of the Blessed One’s approach, they did not continue.
Nếu Thế Tôn không đến vào khoảnh khắc đó, cuộc nói chuyện liên quan đến điều đó sẽ tiếp tục; nhưng vì Thế Tôn đã đến, nên chúng không tiếp tục.
Tenevāha ayaṃ kho…pe… anuppatto’’ti.
That is why he said “this…etc.…has arrived.”
Chính vì thế mà nói “ayaṃ kho… v.v… anuppatto” (đây là… v.v… đã đến).
Kasmā panettha dhammavinayasaṅgahe kariyamāne nidānavacanaṃ, nanu bhagavato vacanameva saṅgahetabbanti?
Why is there an introductory statement here when compiling the Dhamma and Vinaya? Should not only the Buddha’s words be compiled?
Tại sao khi biên tập Pháp và Luật lại có lời dẫn nhập (nidānavacana) ở đây, chẳng lẽ chỉ nên biên tập lời của Thế Tôn thôi sao?
Vuccatedesanāya ṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ.
It is said to establish the permanence, non-confusion, and reliability of the teaching.
Được nói là để đạt được sự trường tồn, không nhầm lẫn và đáng tin cậy của lời dạy.
Kāladesadesakavatthudhammapaṭiggāhakapaṭibaddhā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti, asammosadhammā saddheyyā ca.
For a teaching connected with time, place, speaker, object, Dhamma, and recipient is long-lasting, unconfusing, and reliable.
Vì lời dạy gắn liền với thời gian, địa điểm, người thuyết giảng, đối tượng tiếp nhận pháp thì sẽ trường tồn, không nhầm lẫn và đáng tin cậy.
Desakālakattusotunimittehi upanibandho viya vohāravinicchayo, teneva cāyasmatā mahākassapena ‘‘brahmajālaṃ āvuso ānanda kattha bhāsita’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena nidānaṃ bhāsitanti tayidamāha ‘‘kāla…pe… nidānaṃ bhāsita’’nti.
The determination of what is conventionally said is like being bound by the place, time, speaker, audience, and occasion. Thus, when Venerable Mahākassapa asked questions concerning place, etc., such as “Friend Ānanda, where was the Brahmajāla spoken?”, the treasurer of the Dhamma, in answering them, spoke the introduction. Therefore, it is said: “time…etc.…the introduction was spoken.”
Giống như sự phân định các quy ước được ràng buộc bởi người thuyết giảng, thời gian, chủ thể và người nghe; chính vì thế mà Tôn giả Mahākassapa đã hỏi về địa điểm, v.v., như “Thưa Tôn giả Ānanda, Kinh Phạm Võng được thuyết ở đâu?”, và khi vị Thủ kho Pháp Bảo trả lời những câu hỏi đó, lời dẫn nhập đã được thuyết, nên nói “kāla… v.v… nidānaṃ bhāsita” (thời gian… v.v… lời dẫn nhập đã được thuyết).
Apica satthusiddhiyā nidānavacanaṃ.
Moreover, the introduction is spoken for the establishment of the Teacher.
Hơn nữa, lời dẫn nhập là để chứng minh sự thành tựu của Bậc Đạo Sư.
Tathāgatassa hi bhagavato pubbaracanānumānāgamatakkābhāvato sammāsambuddhattasiddhi.
For the Blessed One, the Tathāgata, attained perfect self-awakening due to the absence of prior creation, inference, tradition, or reasoning.
Vì sự thành tựu Chánh Đẳng Giác của Thế Tôn là do không có sự sắp đặt trước, suy đoán, truyền thống hay lý luận.
Sammāsambuddhabhāvena hissa pubbaracanādīnaṃ abhāvo sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya, ekappamāṇattā ca ñeyyadhammesu.
Indeed, by virtue of his being a Perfectly Enlightened One (Sammāsambuddha), there is an absence of previous arrangements and so on for him, due to the unimpeded operation of his knowledge everywhere, and due to his knowledge of knowable phenomena being of a single measure.
Vì Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác, nên không có sự sắp đặt trước (pubbaracanā) hay các điều tương tự, do sự vận hành trí tuệ không bị ngăn ngại ở mọi nơi, và do sự nhất quán trong các pháp cần được biết.
Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasatthusāvakānurodhābhāvato khīṇāsavattasiddhi.
Similarly, the attainment of being one whose defilements are destroyed (Khīṇāsava) is due to the absence of the 'teacher's closed-fist' doctrine, stinginess regarding the Dhamma, and the Buddha's deference to his disciples.
Tương tự, do không có sự nắm giữ của bậc thầy (ācariyamuṭṭhi), không có sự keo kiệt pháp (dhammamacchariya), không có sự chiều theo các đệ tử của bậc Đạo sư, nên đạt được quả vị lậu tận (khīṇāsava).
Khīṇā savatāya hissa ācariyamuṭṭhiādīnaṃ abhāvo, visuddhā ca parānuggahappavatti.
Indeed, by virtue of his defilements being destroyed, there is for him an absence of the 'teacher's closed-fist' and so on, and his benevolent activity towards others is pure.
Do Ngài đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava), nên không có sự nắm giữ của bậc thầy và các điều tương tự, và sự hành động vì lợi ích người khác là hoàn toàn thanh tịnh.
Iti desakadosabhūtānaṃ diṭṭhicārittasampattidūsakānaṃ avijjātaṇhānaṃ abhāvasūcakehi, ñāṇappahānasampadābhi byañjanakehi ca sambuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi, tato eva ca antarāyikaniyyānikadhammesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo, attahitaparahitappaṭipatti ca pakāsitā hoti nidānavacanena sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikappaṭibhānena dhammadesanādīpanato, ‘‘jānatā passatā’’tiādi vacanato ca.
Thus, by the pure states of the Buddha (Sammāsambuddha), which indicate the absence of ignorance (avijjā) and craving (taṇhā)—which are faults of the preacher and defilers of the perfection of right view and conduct—and which manifest the perfection of knowledge and abandonment, the attainment of the first two fearlessnesses (vesārajja) is achieved. And from that very fact, due to the attainment of the absence of confusion regarding obstructive (antarāyika) and emancipating (niyyānika) phenomena, the attainment of the latter two fearlessnesses is achieved. In this way, the Buddha's possession of the four fearlessnesses, and his practice for his own welfare and the welfare of others, are declared by the introductory statement (nidānavacana), by illuminating the teaching of the Dhamma with spontaneous insight suitable to the occasion and in accordance with the disposition of the assembled audience, and by the statement "knowing and seeing," and so on.
Như vậy, nhờ vào các trạng thái Chánh Giác thanh tịnh, vốn là dấu hiệu cho sự không còn vô minh và ái dục – những thứ cấu thành lỗi của người thuyết pháp, làm ô nhiễm sự thành tựu của kiến giải và hạnh kiểm – và nhờ vào sự biểu lộ của thành tựu trí tuệ và đoạn trừ, hai sự vô úy đầu tiên được thành tựu. Và từ đó, do sự thành tựu không còn mê lầm trong các pháp chướng ngại và các pháp đưa đến giải thoát, hai sự vô úy sau cùng được thành tựu. Như vậy, sự thành tựu bốn sự vô úy của Đức Thế Tôn, cùng với sự thực hành lợi ích cho mình và lợi ích cho người khác, được tuyên bố bằng lời mở đầu, qua sự chỉ rõ giáo pháp được thuyết giảng bằng tài biện luận ứng biến phù hợp với hoàn cảnh, theo đúng ý muốn của hội chúng hiện diện, và qua câu nói “vị biết, vị thấy” v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘satthusiddhiyā nidānavacana’’nti.
Therefore, it is said, "the introductory statement concerning the Teacher's achievement."
Vì lẽ đó, đã nói “lời mở đầu về sự thành tựu của bậc Đạo sư”.
Tathā satthusiddhiyā nidānavacanaṃ.
Similarly, the introductory statement concerning the Teacher's achievement.
Tương tự, lời mở đầu về sự thành tựu của bậc Đạo sư.
Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthikā pavatti, attahitatthā vā, tasmā paresaṃyeva atthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ satthubhūtaṃ, na kabyaracanādisāsanabhūtaṃ.
Indeed, for the Blessed One, whose every action is encompassed by wisdom and compassion, there is no meaningless activity, nor any for his own benefit. Therefore, for the Perfectly Enlightened One, whose every action proceeds solely for the benefit of others, all his bodily, verbal, and mental actions are for the Teacher's achievement, not for the purpose of poetic composition or the like of the Sāsana.
Quả thật, đối với Đức Thế Tôn, người mà mọi hành động đều được bao hàm bởi trí tuệ và lòng bi mẫn, không có hành động nào vô ích, hay chỉ vì lợi ích của tự thân. Do đó, tất cả mọi hành động của thân, khẩu, ý của bậc Chánh Đẳng Giác, người mà mọi hành động đều vì lợi ích của người khác, đều là sự hướng dẫn của bậc Đạo sư, chứ không phải là sự sắp đặt lời lẽ hay tương tự như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘satthusiddhiyā nidānavacana’’nti.
Therefore, it is said, "the introductory statement concerning the Teacher's achievement."
Vì lẽ đó, đã nói “lời mở đầu về sự thành tựu của bậc Đạo sư”.
Apica satthuno pamāṇabhūtatāvibhāvanena sāsanassa pamāṇabhāvasiddhiyā nidānavacanaṃ.
Furthermore, it is an introductory statement concerning the establishment of the Sāsana's authoritativeness by demonstrating the Teacher's authoritativeness.
Hơn nữa, đây là lời mở đầu về sự thành tựu của giáo pháp như một tiêu chuẩn, bằng cách làm rõ sự đáng tin cậy của bậc Đạo sư.
‘‘Bhagavatā’’ti hi iminā tathāgatassa guṇavisiṭṭhasattuttamādibhāvadīpanena, ‘‘jānatā’’tiādinā āsayānusayañāṇādipayogadīpanena ca ayamattho sādhito hoti.
Indeed, by this, by indicating the Tathāgata's state as the foremost among beings, distinguished by qualities, and by indicating the application of knowledge of dispositions, underlying tendencies, and so on, through "knowing," and so on, this meaning is accomplished.
Thật vậy, ý nghĩa này được chứng minh bằng cách làm rõ phẩm chất ưu việt của Đức Như Lai, như là bậc tối thượng giữa các chúng sinh có phẩm chất, qua từ “Bhagavatā” (Đức Thế Tôn), và bằng cách làm rõ sự ứng dụng trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên (anusaya) qua từ “jānatā” (vị biết) v.v.
Idamettha nidānavacanapayojanassa mukhamattadassanaṃ.
This is merely a partial showing of the purpose of the introductory statement here.
Đây chỉ là sự trình bày sơ lược về mục đích của lời mở đầu.
Ko hi samattho buddhānubuddhena dhammabhaṇḍāgārikena bhāsitassa nidānassa payojanāni niravasesato vibhāvetunti.
Who indeed is capable of fully demonstrating all the purposes of the introduction spoken by the Buddha (Buddhānubuddha), the Dhamma treasurer?
Ai có thể trình bày đầy đủ tất cả mục đích của lời mở đầu được thuyết giảng bởi Đức Phật, bậc Giác ngộ và là kho tàng Pháp?
5. Nikkhittassāti desitassa.
5. Nikkhittassa means "taught."
5. Nikkhittassā có nghĩa là đã được thuyết giảng.
Desanāpi hi desetabbassa sīlādiatthassa vineyyasantānesu nikkhipanato ‘‘nikkhepo’’ti vuccati.
Indeed, even a teaching is called "nikkhepa" because it deposits the object to be taught, such as sīla, into the mental continuities of those to be trained.
Thật vậy, sự thuyết giảng cũng được gọi là “nikkhepa” (sự đặt để) vì nó đặt để ý nghĩa của giới hạnh và các điều tương tự cần được thuyết giảng vào tâm của những người cần được giáo hóa.
Tattha yathā anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādisāsanappaṭṭhānanayena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhabhāvanti āha ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti.
Just as suttantas, though having many hundreds and thousands of divisions, do not exceed sixteen types in terms of being based on teachings that lead to defilement and so on, so too they are of four types by way of the deposition of suttas according to one's own disposition, and so on. Therefore, it is said, "there are four ways of depositing the suttas."
Trong đó, giống như các kinh điển, dù có hàng trăm hàng ngàn loại khác nhau, nhưng không vượt quá mười sáu loại theo cách thiết lập giáo pháp về phần cấu uế v.v., thì tương tự, việc đặt để kinh điển theo ý muốn của tự thân v.v. có bốn loại. Vì thế, đã nói “có bốn cách đặt để kinh điển” (cattāro suttanikkhepā).
Kāmañcettha attajjhāsayassa, aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāhi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati ajjhāsayapucchānusandhisabbhāvato, attajjhāsayaaṭṭhuppattīnaṃ pana aññamaññaṃ saṃsaggo natthīti nayidha niravaseso vitthāranayo sambhavati, tasmā ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti vuttaṃ.
Although here a mixed division of one's own disposition and the occasion for teaching with the dispositions and questions of others is possible due to the presence of connected inquiries into dispositions, there is no mixing of one's own disposition and the occasion for teaching with each other, so a complete elaborate method is not possible here. Therefore, it is said, "there are four ways of depositing the suttas."
Mặc dù ở đây, sự khác biệt về sự pha trộn giữa ý muốn của tự thân (attajjhāsaya) và sự phát sinh hoàn cảnh (aṭṭhuppatti) với các câu hỏi về ý muốn của người khác (parajjhāsaya) có thể xảy ra do sự liên kết của các câu hỏi về ý muốn; nhưng vì không có sự pha trộn lẫn nhau giữa ý muốn của tự thân và sự phát sinh hoàn cảnh, nên không thể có sự trình bày chi tiết đầy đủ ở đây. Do đó, đã nói “có bốn cách đặt để kinh điển”.
Atha vā yadipi aṭṭhuppattiyā ajjhāsayena siyā saṃsaggabhedo, tadantogadhattā pana sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattārova dassitāti daṭṭhabbaṃ.
Or alternatively, even if there might be a mixed division of the occasion for teaching with disposition, it should be understood that only four root ways of depositing are shown because the other ways are included within them.
Hoặc, mặc dù có thể có sự khác biệt về sự pha trộn giữa sự phát sinh hoàn cảnh và ý muốn, nhưng vì các cách đặt để khác đều nằm trong đó, nên chỉ có bốn cách được trình bày theo cách đặt để gốc.
So panāyaṃ suttanikkhepo sāmaññabhāvato paṭhamaṃ vicāretabbo, tasmiṃ vicārite yassā aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ nikkhittaṃ, tassā vibhāgavasena ‘‘mamaṃ vā bhikkhave’’tiādinā (dī. ni. 1.5, 6), ‘‘appamattakaṃ kho paneta’’ntiādinā (dī. ni. 1.7), ‘‘atthi bhikkhave’’tiādinā (dī. ni. 1.28) ca pavattānaṃ suttānaṃ suttapadesānaṃ vaṇṇanā vuccamānā taṃtaṃanusandhidassanasukhatāya suviññeyyā hotīti āha ‘‘suttanikkhepaṃ vicāretvā vuccamānā pākaṭā hotī’’ti.
Since this deposition of suttas is of a general nature, it should be examined first. When it is examined, the description of the suttas and sections of suttas that begin with "O bhikkhus, whether it is mine" (Dī. Ni. 1.5, 6), "And indeed, this is a small matter" (Dī. Ni. 1.7), and "O bhikkhus, there is" (Dī. Ni. 1.28), which arose from the particular occasion for teaching for which this sutta was deposited, becomes easily understandable for the ease of seeing the respective connections. Therefore, it is said, "when the deposition of suttas is examined and then described, it becomes clear."
Cách đặt để kinh điển này, do tính chất chung, cần được xem xét trước. Khi cách này được xem xét, lời giải thích về các kinh điển và các phần kinh điển như “Này các tỳ khưu, của ta” v.v. (Dī. Ni. 1.5, 6), “Này các tỳ khưu, điều này thật nhỏ nhặt” v.v. (Dī. Ni. 1.7), “Này các tỳ khưu, có” v.v. (Dī. Ni. 1.28), được thuyết giảng theo sự phân loại của hoàn cảnh mà kinh điển này được đặt để, sẽ dễ hiểu hơn nhờ vào việc trình bày sự liên kết tương ứng. Vì thế, đã nói “sau khi xem xét cách đặt để kinh điển, điều được thuyết giảng sẽ trở nên rõ ràng”.
‘‘Suttanikkhepā’’tiādīsu nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttassa kathanaṃ suttanikkhepo, suttadesanāti attho.
In "suttanikkhepā" and so on, "depositing" is nikkhepa. The depositing of a sutta, the telling of a sutta, is suttanikkhepa, meaning the teaching of a sutta.
Trong các từ “Suttanikkhepā” v.v., nikkhipanaṃ là nikkhepo (sự đặt để); nikkhepo của sutta (kinh) là kathanaṃ (sự nói), suttanikkhepo (sự đặt để kinh điển) có nghĩa là suttadesanā (sự thuyết giảng kinh điển).
Nikkhipīyatīti vā nikkhepo, suttaṃyeva nikkhepo suttanikkhepo. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi suttadesanākāraṇabhūtoti attajjhāsayo. Attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo.
Or, that which is deposited is nikkhepa; the sutta itself is nikkhepa, suttanikkhepa. One's own disposition is attajjhāsaya. One who has this as the cause for teaching a sutta is attajjhāsaya. Or, one whose own disposition this is, is attajjhāsaya.
Hoặc, điều được đặt để là nikkhepo; chính kinh điển là nikkhepo, suttanikkhepo. Ý muốn của tự thân là attajjhāsayo; điều đó có ở đây như là nguyên nhân của sự thuyết giảng kinh điển, nên là attajjhāsayo. Hoặc, ý muốn của tự thân thuộc về điều này, nên là attajjhāsayo.
Parajjhāsayoti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to parajjhāsaya.
Trong từ Parajjhāsayo (ý muốn của người khác) cũng theo cách tương tự.
Pucchāya vaso pucchāvaso, so etassa atthīti pucchavasiko. Araṇīyato attho, suttadesanāya vatthu.
The power of a question is pucchāvasa. One who has this is pucchāvasika. The purpose to be achieved is the basis for the sutta teaching.
Sự chi phối của câu hỏi là pucchāvaso; điều đó có ở đây, nên là pucchavasiko (do câu hỏi). Ý nghĩa cần phải làm là attho, là đối tượng của sự thuyết giảng kinh điển.
Atthassa uppatti atthuppatti, atthuppattiyeva aṭṭhuppatti, sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti suttanikkhepo, attajjhāsayādi eva.
The arising of a purpose is atthuppatti. The very atthuppatti is aṭṭhuppatti. One who has this is aṭṭhuppattiko. Alternatively, that by which a sutta is deposited is suttanikkhepa, meaning one's own disposition, and so on.
Sự phát sinh của ý nghĩa là atthuppatti; chính atthuppatti là aṭṭhuppatti; điều đó có ở đây, nên là aṭṭhuppattiko (do sự phát sinh hoàn cảnh). Hoặc, kinh điển được đặt để bởi điều này, nên là suttanikkhepo, chính là attajjhāsaya v.v.
Etasmiṃ pana atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo, paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo, pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho.
In this latter interpretation of the meaning, one's own disposition is attajjhāsaya, the disposition of others is parajjhāsaya. That which is asked is pucchā, meaning the meaning to be asked.
Trong cách giải thích ý nghĩa này, ý muốn của tự thân là attajjhāsayo; ý muốn của người khác là parajjhāsayo; điều được hỏi là pucchā, là ý nghĩa cần được hỏi.
Sotabbavasappavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasikā, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pulliṅgavasena vuttaṃ ‘‘pucchāvasiko’’ti.
The words of those who receive the Dhamma, spoken in response to the desire to hear, are pucchāvasikā. That same is stated in the masculine gender, "pucchāvasiko," with reference to the word "nikkhepa."
Lời nói của những người tiếp nhận pháp, diễn ra theo sự chi phối của việc nghe, là pucchāvasikā. Chính điều đó, khi xem xét từ nikkhepa, được nói ở giống đực là “pucchāvasiko”.
Tathā aṭṭhuppattiyeva ‘‘aṭṭhuppattiko’’ti evampettha attho veditabbo.
Similarly, "aṭṭhuppattiko" refers to aṭṭhuppatti itself. This is how the meaning should be understood here.
Tương tự, chính aṭṭhuppatti là “aṭṭhuppattiko”. Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Ettha ca paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhatā attajjhāsayassa visuṃ nikkhepabhāvo yutto.
Here, it is appropriate for one's own disposition to be a separate way of deposition, as it is independent of reasons such as the maturation of the faculties of others.
Ở đây, sự không phụ thuộc vào các nguyên nhân như sự chín muồi của căn (indriya) của người khác, làm cho ý muốn của tự thân có một cách đặt để riêng biệt là hợp lý.
Tenevāha ‘‘kevalaṃ attano ajjhāsayeneva kathetī’’ti.
Therefore, it is said, "he taught solely out of his own disposition."
Vì thế, đã nói “chỉ thuyết giảng theo ý muốn của tự thân”.
Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanānimittabhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathaṃ aṭṭhuppattiyaṃ anavarodho, pucchāvasikaaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitadesanattā kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti na codetabbametaṃ.
However, one should not raise the objection of how there can be no inclusion in the occasion for teaching regarding teachings that arose from the dispositions and questions of others—which are the causes for teaching—for those delivered due to the disposition of others (parajjhāsaya) and the influence of questions (pucchāvasika), or how there can be no inclusion in the disposition of others for those delivered under the influence of questions (pucchāvasika) and the occasion for teaching (aṭṭhuppattika).
Tuy nhiên, không nên thắc mắc rằng tại sao không có sự bao hàm trong aṭṭhuppatti đối với parajjhāsaya và pucchāvasika, vốn phát sinh khi có ý muốn và câu hỏi của người khác làm nguyên nhân cho sự thuyết giảng; hoặc tại sao không có sự bao hàm trong parajjhāsaya đối với pucchāvasika và aṭṭhuppattika, vốn là sự thuyết giảng diễn ra theo sự chiều theo ý muốn của người khác.
Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ.
For, it is only the arising of a cause for teaching a sutta that is free from the aspirations, inquiries, and so on, of others, that is taken as the occasion for teaching (aṭṭhuppatti). Thus, there is a separate designation for teachings given due to the disposition of others and the influence of questions.
Thật vậy, sự phát sinh của nguyên nhân thuyết giảng kinh điển mà không có sự mong muốn hay câu hỏi v.v. của người khác, được xem là aṭṭhuppatti (sự phát sinh hoàn cảnh), nên parajjhāsaya và pucchāvasika được xem xét riêng biệt.
Tathā hi dhammadāyādasuttādīnaṃ (ma. ni. 1.29) āmisuppādādidesanānimittaṃ ‘‘aṭṭhuppattī’’ti vuccati.
Thus, the cause for teaching such suttas as the Dhammadāyāda Sutta (Ma. Ni. 1.29) concerning the arising of material gain and so on, is called "aṭṭhuppatti."
Thật vậy, nguyên nhân thuyết giảng như sự phát sinh lợi lộc v.v. của kinh Dhammadāyāda (Ma. Ni. 1.29) được gọi là “aṭṭhuppatti”.
Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayameva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭo yamatthoti.
The disposition of others, taught by making their disposition alone the cause without their questioning, is parajjhāsaya. That taught by way of questioning is pucchāvasika. This meaning is clear.
Parajjhāsaya là điều được thuyết giảng mà không cần câu hỏi của người khác, chỉ lấy ý muốn làm nguyên nhân. Pucchāvasika là điều được thuyết giảng theo câu hỏi. Ý nghĩa này là rõ ràng.
Attano ajjhāsayeneva kathesi dhammatantiṭhapanatthanti daṭṭhabbaṃ.
He taught solely out of his own disposition for the establishment of the Dhamma discipline, should be understood.
Chỉ thuyết giảng theo ý muốn của tự thân có nghĩa là để thiết lập hệ thống giáo pháp.
Sammappadhānasuttantahārakoti anupubbena niddiṭṭhānaṃ saṃyuttake sammappadhānapaṭisaṃyuttānaṃ suttānaṃ āvaḷi, tathā iddhipādahārakādi. Vimuttiparipācanīyā dhammā saddhindriyādayo.
Sammappadhānasuttantahārako means the sequence of suttas connected with right efforts, mentioned in order in the Saṃyutta Nikāya. Similarly, iddhipādahārakādi (and so on, for the sections on bases of psychic power).
Sammappadhānasuttantahārako (người mang các kinh về Chánh Cần) là chuỗi các kinh liên quan đến Chánh Cần được trình bày theo thứ tự trong Tương Ưng Bộ. Tương tự, iddhipādahārakādi (người mang các kinh về Tứ Như Ý Túc v.v.). Vimuttiparipācanīyā dhammā (các pháp làm chín muồi sự giải thoát) là tín căn v.v.
Abhinīhāranti paṇidhānaṃ.
Abhinīhāra means aspiration.
Abhinīhāra có nghĩa là sự phát nguyện.
Vaṇṇāvaṇṇeti ettha ‘‘acchariyaṃ āvuso’’tiādinā bhikkhusaṅghena vutto vaṇṇopi saṅgahito, taṃ pana aṭṭhuppattiṃ katvā ‘‘atthi bhikkhave aññe ca dhammā’’tiādinā upari desanaṃ ārabhissatīti.
In "Vaṇṇāvaṇṇe" (praise and dispraise), the praise spoken by the community of bhikkhus, beginning with "It's wonderful, friends," is also included. However, by making that an origin story (aṭṭhuppatti), a discourse will be initiated above, beginning with "There are, bhikkhus, other qualities."
Trong từ Vaṇṇāvaṇṇe (tán thán và phỉ báng), lời tán thán do Tăng chúng nói, bắt đầu bằng "Thật kỳ diệu, thưa chư hiền giả," cũng được bao gồm. Tuy nhiên, sau khi tạo ra một câu chuyện duyên khởi (aṭṭhuppatti) về điều đó, bài thuyết pháp sẽ được bắt đầu ở phần trên với "Này chư Tỳ-kheo, có những pháp khác," v.v.
‘‘Mamaṃ vā bhikkhave pare vaṇṇaṃ bhāseyyu’’nti imissā desanāya brahmadattena vuttavaṇṇo aṭṭhuppattīti katvā vuttaṃ ‘‘antevāsī vaṇṇaṃ.
The praise spoken by Brahmadatta in the discourse, "Bhikkhus, if others speak praise of me," is considered an origin story, and thus it is said: "The praise of the disciple.
Vì lời tán thán do Brahmadatta nói trong bài thuyết pháp "Này chư Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta" là duyên khởi (aṭṭhuppatti), nên đã nói rằng: "Lời tán thán của đệ tử.
Iti imaṃ vaṇṇāvaṇṇaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā’’ti.
Thus, having made this praise and dispraise an origin story."
Như vậy, sau khi tạo ra duyên khởi (aṭṭhuppatti) về sự tán thán và phỉ báng này."
Vā-saddo upamānasamuccayasaṃsayavavassaggapadapūraṇavikappādīsu bahūsu atthesu dissati.
The word "vā" (or) is seen in many meanings, such as simile, conjunction, doubt, exclusion, expletive, and alternative.
Từ Vā (hoặc) được thấy trong nhiều nghĩa như so sánh (upamāna), tập hợp (samuccaya), nghi ngờ (saṃsaya), bác bỏ (vavassagga), điền từ (padapūraṇa), lựa chọn (vikappa), v.v.
Tathā hesa ‘‘paṇḍito vāpi tena so’’tiādīsu (dha. pa. 63) upamāne dissati, sadisabhāveti attho.
For example, it is seen in the sense of simile in phrases like "He is indeed a wise one," meaning "similar in nature."
Chẳng hạn, nó được thấy trong nghĩa so sánh trong "paṇḍito vāpi tena so" (Dhp. 63) và các câu tương tự, với nghĩa là "giống như".
‘‘Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī’’tiādīsu (su. ni. 203) samuccaye, ‘‘ke vā ime, kassa vā’’tiādīsu (pārā. 296) saṃsaye, ‘‘ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho’’tiādīsu vavassagge, ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.154) padapūraṇe, ‘‘ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā’’tiādīsu (ma. ni. 1.170) vikappe, idhāyaṃ vikappeyevāti dassento āha ‘‘vā-saddo vikappanattho’’ti.
It is seen in the sense of conjunction in "The wise sages know that"; in doubt in "Who are these, or whose?"; in exclusion in "This one is the most foolish, the most deluded of these recluses and brahmins"; as an expletive in "This young man certainly did not know his limit"; and in alternative in "Whatever recluses or brahmins, bhikkhus." Showing that here it is in the sense of alternative, it is said: "The word 'vā' means alternative."
Nó được thấy trong nghĩa tập hợp trong "Taṃ vāpi dhīrā muni vedayantī" (Sn. 203) và các câu tương tự; trong nghĩa nghi ngờ trong "Ke vā ime, kassa vā" (Pārā. 296) và các câu tương tự; trong nghĩa bác bỏ trong "Ayaṃ vā imesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ sabbabālo sabbamūḷho" và các câu tương tự; trong nghĩa điền từ trong "Na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī" (S. II, 154) và các câu tương tự; trong nghĩa lựa chọn trong "Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā" (M. I, 170) và các câu tương tự. Ở đây, nó có nghĩa lựa chọn, nên đã nói: "Từ vā có nghĩa lựa chọn."
Para-saddo attheva aññatthe ‘‘ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.64, 65; ma. ni. 1.281; ma. ni. 2.223; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 4, 8) atthi adhike ‘‘indriyaparopariyattañāṇa’’ntiādīsu (paṭi. ma. mātikā 68, 1.111) atthi pacchābhāge ‘‘parato āgamissatī’’tiādīsu.
The word "para" (other) exists in the sense of "other," as in "I alone might teach the Dhamma, but others would not understand me." It exists in the sense of "excessive" or "superior," as in "knowledge of the faculties of others." It exists in the sense of "later," as in "will come from later."
Từ Para (khác) có nghĩa "khác" trong "Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ" (D. II, 64, 65; M. I, 281; M. II, 223; S. I, 172; Mhv. 4, 8) và các câu tương tự; có nghĩa "hơn" trong "Indriyaparopariyattañāṇa" (Paṭi. Ma. Mātikā 68, 1.111) và các câu tương tự; có nghĩa "sau" trong "Parato āgamissatī" và các câu tương tự.
Atthi paccanīkabhāve ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ saha dhammena suniggahitaṃ niggahetvā’’tiādīsu (dī. ni. 2.168).
It exists in the sense of "opposition," as in "having thoroughly suppressed any arisen external doctrine by means of the Dhamma."
Có nghĩa "đối nghịch" trong "Uppannaṃ parappavādaṃ saha dhammena suniggahitaṃ niggahetvā" (D. II, 168) và các câu tương tự.
Idhāpi paccanīkabhāveti dassento āha ‘‘pareti paṭiviruddhā’’ti.
Showing that here too it is in the sense of "opposition," it is said: "Pare means opposed."
Ở đây cũng vậy, nó có nghĩa "đối nghịch", nên đã nói: "Pare (người khác) là những người đối nghịch."
Īdisesupīti ettha pi-saddo sambhāvane, tena ratanattayanimittampi akusalacittappavatti na kātabbā, pageva vaṭṭāmisalokāmisanimittanti dasseti.
In "īdisesupi" (even in such), the word "pi" (even) is used in the sense of possibility. By this, it shows that even on account of the Triple Gem, the arising of unwholesome thoughts should not occur, much less on account of the allurements of existence or worldly allurements.
Trong Īdisesupi (ngay cả trong những trường hợp như vậy), từ pi (cũng) có nghĩa khả năng (sambhāvana). Do đó, không nên phát sinh tâm bất thiện ngay cả vì Tam Bảo, huống chi vì lợi lộc thế gian (vaṭṭāmisa) và lợi lộc thế tục (lokāmisa).
Sabhāvadhammato aññassa kattuabhāvajotanatthaṃ āhanatīti kattuatthe āghātasaddaṃ dasseti, tattha āhanatīti hiṃsati vibādhati, upatāpeti cāti attho.
To indicate the absence of an agent other than the inherent nature of phenomena, it shows the word "āghāta" (anger) in the sense of an agent when it says "āhanati." Here, "āhanati" means to harm, to hinder, and to torment.
Để chỉ ra rằng không có người làm (kattu) nào khác ngoài pháp tự tánh (sabhāva dhamma), đã chỉ ra từ āghāta (oán hận) có nghĩa người làm (kattu) trong "āhanatīti". Ở đây, āhanatī có nghĩa làm hại, gây trở ngại, và làm phiền não.
Āhanati etena, āhananamattaṃ vā āghātoti karaṇabhāvatthāpi sambhavantiyeva.
It is struck by this, or the mere striking is āghāta; thus, meanings of instrument and state are also possible.
Āhanati etena (người làm hại bằng điều này), hoặc āhananamattaṃ vā (chỉ sự làm hại) là āghāto (oán hận), nghĩa người làm và nghĩa trạng thái cũng có thể có.
Evaṃ avayavabhedanena āghāta-saddassa atthaṃ vatvā idāni tattha pariyāyenapi atthaṃ dassento ‘‘kopassetaṃ adhivacana’’nti āha.
Having thus stated the meaning of the word "āghāta" by dividing its components, it now states its meaning by implication, saying: "This is a designation for anger."
Sau khi giải thích nghĩa của từ āghāta bằng cách phân tích các thành phần như vậy, bây giờ để chỉ ra nghĩa của nó một cách gián tiếp, đã nói: "Đây là từ đồng nghĩa của sự phẫn nộ (kopa)."
Ayañca nayo ‘‘appaccayo anabhiraddhī’’tiādīsupi yathāsambhavaṃ vattabbo.
And this method should be applied as appropriate to "appaccayo anabhiraddhī" (discontent, displeasure) and similar phrases.
Nguyên tắc này cũng nên được áp dụng cho "appaccayo anabhiraddhī" (sự không hài lòng, sự không hoan hỷ) và các từ tương tự tùy theo trường hợp.
Appatītā honti tenāti pākaṭapariyāyena appaccaya-saddassa atthadassanaṃ, taṃmukhena pana na pacceti tenāti appaccayoti daṭṭhabbaṃ.
"Appatītā honti tenā" (they are displeased by it) is a clear exposition of the meaning of the word "appaccaya" by way of a synonym. However, by that means, it should be understood as "na pacceti tenā" (does not approve of it), hence "appaccayo" (discontent).
Appatītā honti tenā (họ không hài lòng vì điều đó) là sự giải thích nghĩa của từ appaccaya (không hài lòng) bằng cách diễn giải rõ ràng. Tuy nhiên, qua đó, nên hiểu appaccayo (không hài lòng) có nghĩa là "không hài lòng vì điều đó".
Abhirādhayatīti sādhayati.
Abhirādhayati means accomplishes.
Abhirādhayatī có nghĩa là "hoàn thành" (sādhayati).
Dvīhīti āghātaanabhiraddhipadehi.
Dvīhi (by two) refers to the terms "āghāta" and "anabhiraddhi."
Dvīhi (bằng hai) là bằng các từ āghāta (oán hận) và anabhiraddhi (không hoan hỷ).
Ekenāti appaccayapadena.
Ekenā (by one) refers to the term "appaccaya."
Ekenā (bằng một) là bằng từ appaccaya (không hài lòng).
Sesānanti saññāviññāṇakkhandhānaṃ, saññāviññāṇaavasiṭṭhasaṅkhārakkhandhasaṅkhātānaṃ vā.
Sesānaṃ (of the remaining) refers to the aggregates of perception (saññā) and consciousness (viññāṇa), or to the saṅkhāra aggregate remaining after perception and consciousness.
Sesānaṃ (của những cái còn lại) là của các uẩn saññā (tưởng) và viññāṇa (thức), hoặc của các uẩn saṅkhāra (hành) còn lại sau saññā và viññāṇa.
Karaṇanti uppādanaṃ.
Karaṇaṃ (making) means producing.
Karaṇaṃ (sự làm) là sự tạo ra (uppādanaṃ).
Āghātādīnañhi pavattiyā paccayasamavāyanaṃ idha ‘‘karaṇa’’nti vuttaṃ, taṃ pana atthato uppādanameva.
Here, the coming together of conditions for the occurrence of anger (āghāta) and so on is called "karaṇa," which in essence is production itself.
Ở đây, sự tụ hội của các nhân duyên cho sự phát sinh của oán hận và các pháp tương tự được gọi là "karaṇa" (sự làm), nhưng về nghĩa thì đó chính là sự tạo ra.
Anuppādanañhi sandhāya bhagavatā ‘‘na karaṇīyā’’ti vuttanti.
For it is concerning non-production that the Blessed One said, "should not be made."
Vì không tạo ra mà Thế Tôn đã nói "na karaṇīyā" (không nên làm).
Paṭikkhittameva ekuppādekavatthukekārammaṇekanirodhabhāvato.
It is rejected because of being single in arising, single in basis, single in object, and single in cessation.
Paṭikkhittameva (đã bị bác bỏ) vì có sự đồng sinh, đồng căn, đồng cảnh và đồng diệt.
Tatthāti tasmiṃ manopadose.
Tatthā (therein) refers to that mental defilement.
Tatthā (ở đó) là trong sự ô nhiễm tâm (manopadosa) đó.
Tumhanti ‘‘tumhāka’’nti iminā samānattho eko saddo ‘‘yathā amhāka’’nti iminā samānattho ‘‘amha’’nti ayaṃ saddo.
Tumhaṃ (your) is a word with the same meaning as "tumhākaṃ" (of you). Similarly, the word "amhaṃ" (our) has the same meaning as "amhākaṃ" (of us).
Tumhaṃ (của các ông) là một từ đồng nghĩa với "tumhākaṃ" (của các ông). Từ "amhaṃ" (của chúng ta) đồng nghĩa với "amhākaṃ" (của chúng ta).
Yathāha, ‘‘tasmā hi amhaṃ daharā na miyyare’’ti (jā. 1.9.93, 99).
As it is said, "Therefore, our young ones do not die."
Như đã nói, "Tasmā hi amhaṃ daharā na miyyare" (Jā. 1.9.93, 99).
‘‘Antarāyo’’ti idaṃ manopadosassa akaraṇīyatāya kāraṇavacanaṃ.
"Antarāyo" (obstacle) is a causal word for the unsuitability of mental defilement.
"Antarāyo" (chướng ngại) là một từ chỉ lý do tại sao sự ô nhiễm tâm không nên được làm.
Yasmā tumhākaṃyeva ca bhaveyya tena kopādinā paṭhamajjhānādīnaṃ antarāyo, tasmā te kopādipariyāyena vuttā āghātādayo na karaṇīyāti attho.
The meaning is: "Because an obstacle to the first jhāna and so on would arise for you by that anger and so forth, therefore, those āghātas (anger, malevolence) and so on, described by terms like anger, should not be made."
Vì chính các ông sẽ gặp chướng ngại cho các thiền định sơ khởi và các pháp tương tự do sự phẫn nộ đó, nên nghĩa là những oán hận và các pháp tương tự đã được nói đến một cách gián tiếp như sự phẫn nộ, không nên được làm.
Tena nāhaṃ ‘‘sabbaññū’’ti issarabhāvena tumhe tato nivāremi, atha kho iminā nāma kāraṇenāti dasseti.
By this, it shows that "I do not prevent you from that by claiming 'I am omniscient' through sovereignty, but rather for this specific reason."
Do đó, ta không phải vì ta là "bậc Toàn tri" mà cấm các ông làm điều đó bằng quyền lực, mà là vì lý do này, v.v.
Taṃ pana kāraṇavacanaṃ yasmā ādīnavavibhāvanaṃ hoti, tasmā āha ‘‘ādīnavaṃ dassento’’ti.
Since that causal statement is an exposition of danger, it is said: "showing the danger."
Vì từ chỉ lý do đó là sự hiển bày tai họa (ādīnava), nên đã nói: "ādīnavaṃ dassento" (chỉ ra tai họa).
‘‘Api nu tumhe’’tiādinā manopadoso na kālantarabhāvinoyeva hitasukhassa antarāyakaro, atha kho taṅkhaṇappavattirahassapi hitasukhassa antarāyakaroti manopadose ādīnavaṃ daḷhataraṃ katvā dasseti.
"Api nu tumhe" (Are you not, then?) and so on, shows the danger in mental defilement more strongly, by indicating that mental defilement is not only an obstacle to happiness and welfare that will occur later, but also an obstacle to happiness and welfare even for the very moment of its occurrence.
Với "Api nu tumhe" và các câu tương tự, sự ô nhiễm tâm không chỉ là chướng ngại cho hạnh phúc và lợi ích sẽ xảy ra trong tương lai, mà còn là chướng ngại cho hạnh phúc và lợi ích ngay cả trong khoảnh khắc hiện tại. Bằng cách này, tai họa của sự ô nhiễm tâm được chỉ ra một cách mạnh mẽ hơn.
Yesaṃ kesañci ‘‘pare’’tiādīsu viya na paṭiviruddhānaṃyevāti attho.
Yesaṃ kesañci (of whosoever) means not only of those who are opposed, as in "pare" (others) and so on.
Yesaṃ kesañci (của bất cứ ai) có nghĩa là không chỉ của những người đối nghịch như trong "pare" (người khác) và các câu tương tự.
Tenevāha ‘‘kupito’’tiādi.
For this very reason, it is said: "kupito" (angry) and so on.
Chính vì thế mà đã nói: "kupito" (người phẫn nộ) và các câu tương tự.
Andhatamanti andhabhāvakaratamaṃ.
Andhatamaṃ means darkness that causes blindness.
Andhatamaṃ (bóng tối mù mịt) là bóng tối gây ra sự mù quáng.
Yanti yattha.
Yaṃ (which/where) means "where."
Yaṃ (khi nào) là nơi nào.
Bhummatthe hi etaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this is a nominative case in the locative sense.
Vì đây là từ chỉ vị trí (bhummattha) trong cách dùng đối cách (paccatta vacana).
Yasmiṃ kāle kodho sahate naraṃ, andhatamaṃ tadā hotīti sambandho.
The connection is: "When anger overcomes a person, then there is darkness."
Sự liên kết là: "Khi nào sự phẫn nộ chế ngự con người, thì đó là bóng tối mù mịt."
Yanti vā kāraṇavacanaṃ, yasmā kodho uppajjamāno naraṃ abhibhavati, tasmā andhatamaṃ tadā hoti, yadā kodhoti attho yaṃtaṃsaddānaṃ ekantasambandhibhāvato.
Or, "yaṃ" is a causal word: "Because when anger arises, it overcomes a person, therefore there is darkness then, when there is anger," due to the exclusive connection between the words "yaṃ" and "taṃ."
Hoặc yaṃ là từ chỉ lý do: "Vì khi sự phẫn nộ phát sinh, nó chế ngự con người, nên đó là bóng tối mù mịt khi có sự phẫn nộ." Vì các từ yaṃ và taṃ luôn có mối quan hệ tương ứng.
Atha vā yanti kiriyāya parāmasanaṃ.
Alternatively, "yaṃ" refers to the action.
Hoặc yaṃ là sự ám chỉ hành động.
Kodho sahateti yadetaṃ kodhassa sahanaṃ abhibhavanaṃ, etaṃ andhakāratamabhavananti attho.
Kodho sahate means "this overcoming, overpowering by anger, is the state of blinding darkness."
Kodho sahate (sự phẫn nộ chế ngự) có nghĩa là sự chế ngự, sự áp đảo của sự phẫn nộ này là trạng thái bóng tối.
Atha vā yaṃ naraṃ kodho sahate abhibhavati, tassa andhatamaṃ tadā hoti, tato ca kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passatīti.
Alternatively, "the person whom anger overcomes, overpowers, for that person there is darkness then; and being angry, one does not know one's aim; being angry, one does not see the Dhamma."
Hoặc, khi sự phẫn nộ chế ngự, áp đảo con người nào, thì người đó rơi vào bóng tối mù mịt. Từ đó, người phẫn nộ không biết được lợi ích, người phẫn nộ không thấy được Pháp.
Antaratoti abbhantarato, cittato vā.
Antarato means from within, or from the mind.
Antarato (từ bên trong) là từ bên trong, hoặc từ tâm.
‘‘Idañcidañca kāraṇa’’nti iminā sabbaññū eva amhākaṃ satthā aviparītadhammadesanattā, svākkhāto dhammo ekantaniyyānikattā, suppaṭipanno saṅgho saṃkilesarahitattāti imamatthaṃ dasseti.
By "idañcidañca kāraṇaṃ" (this and that reason), it shows that our Teacher is omniscient because of his unerring teaching of the Dhamma; the Dhamma is well-proclaimed because it leads exclusively to liberation; and the Saṅgha is well-practiced because it is free from defilements.
Với "Idañcidañca kāraṇa" (đây là lý do này và lý do kia), điều này chỉ ra rằng: Bậc Đạo Sư của chúng ta là bậc Toàn tri vì Ngài thuyết pháp không sai lệch; Pháp đã được thuyết giảng khéo léo vì nó hoàn toàn dẫn đến sự giải thoát; Tăng chúng là những người thực hành chân chính vì họ không có sự ô nhiễm.
‘‘Idañcidañca kāraṇa’’nti etena ca ‘‘na sabbaññū’’tiādivacanaṃ abhūtaṃ atacchanti nibbeṭhitaṃ hoti.
And by "idañcidañca kāraṇaṃ," the statement "not omniscient" and so on is clarified as false and untrue.
Với "Idañcidañca kāraṇa", lời nói "na sabbaññū" (không phải bậc Toàn tri) và các câu tương tự đã được bác bỏ là không có thật và không đúng.
Dutiyaṃ padanti ‘‘ataccha’’nti padaṃ.
Dutiyaṃ padaṃ (the second term) is the term "atacchaṃ" (untrue).
Dutiyaṃ padaṃ (từ thứ hai) là từ "atacchaṃ" (không đúng).
Paṭhamassāti ‘‘abhūta’’nti padassa.
Paṭhamassā (of the first) refers to the term "abhūtaṃ" (false).
Paṭhamassā (của từ thứ nhất) là của từ "abhūtaṃ" (không có thật).
Catutthañcāti ‘‘na ca panetaṃ amhesu saṃvijjatī’’ti padaṃ.
Catutthañcā (and the fourth) is the term "na ca panetaṃ amhesu saṃvijjatī" (and this does not exist in us).
Catutthañcā (và từ thứ tư) là từ "na ca panetaṃ amhesu saṃvijjatī" (và điều này không tồn tại trong chúng ta).
Tatiyassāti ‘‘natthi cetaṃ amhesū’’ti padassa.
Tatiyassā (of the third) refers to the term "natthi cetaṃ amhesū" (and this does not exist in us).
Tatiyassā (của từ thứ ba) là của từ "natthi cetaṃ amhesū" (và điều này không có trong chúng ta).
Avaṇṇeyevāti kāraṇapatirūpakaṃ vatvā dosapatiṭṭhāpanavasena nindane eva.
Avaṇṇeyevā means only in dispraise, by stating a seemingly valid reason and then establishing a fault.
Avaṇṇeyevā (chỉ là phỉ báng) là chỉ sự phỉ báng bằng cách nói ra những điều giống như lý do để đặt lỗi.
Na sabbatthāti kevalaṃ akkosanakhuṃsanavambhanādīsu na ekantena nibbeṭhanaṃ kātabbanti attho.
Na sabbatthā means that it should not be entirely explained as mere abuse, insult, or disparagement in all cases.
Na sabbatthā (không phải trong mọi trường hợp) có nghĩa là không phải trong mọi trường hợp chửi rủa, mắng nhiếc, khinh bỉ, v.v., mà là không bác bỏ hoàn toàn.
Vuttamevatthaṃ ‘‘yadi hī’’tiādinā pākaṭaṃ katvā dasseti.
It makes the same point clear by saying "yadi hī" (if indeed) and so on.
Điều đã nói được giải thích rõ ràng bằng "yadi hī" (nếu như) và các câu tương tự.
6. Ānandanti pamodanti etena dhammena taṃsamaṅgino sattāti ānanda-saddassa karaṇatthataṃ dasseti.
6. Ānandanti (they rejoice), etena (by this) Dhamma, living beings endowed with it, thus it shows the instrumental sense of the word ānanda.
6. Ānandanti (họ hoan hỷ, vui mừng). Etena (bằng pháp này) là các chúng sinh có được pháp đó, điều này chỉ ra rằng từ ānanda có nghĩa là công cụ (karaṇa).
Sobhanaṃ mano assāti sumano, sobhanaṃ vā mano sumano, tassa bhāvo somanassanti tadaññadhammānampi sampayuttānaṃ somanassabhāvo āpajjatīti?
The mind is beautiful, hence sumano; or the beautiful mind is sumano. The state of that is somanassa. So do other associated phenomena also acquire the state of somanassa?
“Sobhanaṃ mano assāti sumano” là bậc có tâm tốt, hoặc “sobhanaṃ vā mano sumano” là tâm tốt, trạng thái của nó là somanassa (hỷ), vậy thì các pháp khác liên hệ cũng đạt đến trạng thái hỷ chăng?
Nāpajjati ruḷhīsaddattā yathā ‘‘paṅkaja’’nti dassento ‘‘cetasikasukhassetaṃ adhivacana’’nti āha.
No, they do not, because it is a term of common usage, just as paṅkaja (lotus) is shown. He states, “This is a designation for mental happiness.”
Không áp dụng vì đó là thuật ngữ đã cố định, như khi chỉ ra "paṅkaja" (hoa sen), Ngài nói "đây là tên gọi của sự an lạc tâm lý."
Ubbilayatīti ubbilaṃ, bhindati purimāvatthāya visesaṃ āpajjatīti attho.
It expands, hence ubbilā; the meaning is, it breaks and attains a special state compared to its former condition.
"Ubbilayati" là "ubbilam" (sự phồng lên), nghĩa là phá vỡ trạng thái trước, đạt đến một trạng thái đặc biệt.
Ubbilameva ubbilāvitaṃ, tassa bhāvo ubbilāvitattaṃ. Yāya uppannāya kāyacittaṃ vātapūritabhastā viya uddhumāyanākārappattaṃ hoti, tassā gehassitāya odaggiyapītiyā etaṃ adhivacanaṃ.
Ubbilā itself is ubbilāvitaṃ, its state is ubbilāvittattaṃ (effervescent joy). This is a designation for that joy of exhilaration connected with the household, upon the arising of which the body and mind become like a bellows filled with air, taking on a puffed-up appearance.
Chính sự phồng lên đó là "ubbilāvita", trạng thái của nó là ubbilāvitattaṃ (sự phồng lên, sự tràn ngập). Đây là tên gọi của hỷ lạc hân hoan thuộc về gia đình, khi nó khởi lên, thân và tâm trở nên như một chiếc túi da chứa đầy gió, đạt đến trạng thái căng phồng.
Tenevāha ‘‘uddhaccāvahāyā’’tiādi.
Therefore, he said “leading to agitation” and so on.
Vì thế, Ngài nói "uddhaccāvahāyā" (dẫn đến phóng dật), v.v.
Idhāpi ‘‘kiñcāpi tesaṃ bhikkhūnaṃ ubbilāvitameva natthi, atha kho āyatiṃ kulaputtānaṃ edisesupi ṭhānesu akusaluppattiṃ paṭisedhento dhammanettiṃ ṭhapetī’’ti, ‘‘dvīhi padehi saṅkhārakkhandho, ekena vedanākkhandho vutto’’ti ettha ‘‘tesaṃ vasena sesānampi sampayuttadhammānaṃ karaṇaṃ paṭikkhittamevā’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ, ‘‘pi-saddo sambhāvane’’tiādinā idha ca vuttanayena attho yathāsambhavaṃ veditabbo.
Here too, in the phrase “the aggregate of formations is stated by two terms, and the aggregate of feeling by one,” it is to be understood that “even if there is no effervescent joy for those bhikkhus, yet for the sake of future young men of good family, he sets down the guidance of the Dhamma, preventing the arising of unwholesome states even in such situations,” and also, “in the Aṭṭhakathā, by their example, the doing of other associated phenomena is indeed rejected.” And as stated here, in the manner beginning with “the word pi is for possibility,” the meaning should be understood as appropriate.
Ở đây cũng vậy, "mặc dù các Tỳ-khưu đó không có sự phồng lên, nhưng để ngăn chặn sự phát sinh bất thiện ở những trường hợp như vậy trong tương lai cho các thiện nam tử, Ngài đã thiết lập giáo pháp" và "ở đây, uẩn hành được nói đến bằng hai từ, uẩn thọ bằng một từ," trong đó "cũng vậy, việc làm các pháp đồng sanh khác cũng bị cấm theo trường hợp của họ" trong chú giải, và "từ pi (cũng) có nghĩa là có thể," v.v., ý nghĩa phải được hiểu theo cách đã nói ở đây và tùy theo khả năng.
‘‘Tumhaṃyevassa tena antarāyo’’ti etthāpi ‘‘antarāyoti ida’’ntiādinā heṭṭhā avaṇṇapakkhe vuttanayena attho veditabbo.
Even in the phrase “it would indeed be an obstacle for you,” the meaning should be understood in the way stated earlier in the section on dispraise, beginning with “This is an obstacle.”
Ở đây, trong câu "Tumhaṃyevassa tena antarāyo" (chính các ông sẽ gặp chướng ngại bởi điều đó), ý nghĩa cũng phải được hiểu theo cách đã nói ở phần dưới trong trường hợp không tán thán, như "đây là chướng ngại," v.v.
Kasmā panetanti ca vakkhamānaṃyeva atthaṃ manasi katvā codeti.
And “Why is it so?” is a challenge made with the upcoming meaning in mind.
Và câu "Kasmā panetaṃ" (nhưng tại sao điều này) được hỏi khi đã ghi nhớ ý nghĩa sắp được nói đến.
Ācariyo ‘‘saccaṃ vaṇṇita’’nti tamatthaṃ paṭijānitvā ‘‘taṃ pana nekkhammanissita’’ntiādinā pariharati.
The teacher, acknowledging that meaning as “it is indeed praised,” refutes it by saying “but that is based on renunciation,” and so on.
Vị thầy chấp nhận ý nghĩa đó là "saccaṃ vaṇṇitaṃ" (đúng là được tán thán), rồi giải thích bằng cách nói "taṃ pana nekkhammanissitaṃ" (nhưng điều đó y cứ vào sự ly dục), v.v.
Tattha etanti ānandādīnaṃ akaraṇīyatāvacanaṃ.
Here, etaṃ refers to the statement that Ānanda and others should not do it.
Ở đó, etaṃ (điều này) là lời nói về sự không nên làm của Ānanda, v.v.
Nanu bhagavatā vaṇṇitanti sambandho.
The connection is: was it not praised by the Blessed One?
Chẳng phải là được Thế Tôn tán thán sao, đó là mối liên hệ.
Kasiṇenāti kasiṇatāya sakalabhāvena.
Kasiṇena means in its entirety, completely.
Kasiṇenā (toàn bộ) nghĩa là một cách toàn diện, với tất cả các khía cạnh.
Keci pana ‘‘jambudīpassāti karaṇe sāmivacana’’nti vadanti, tesaṃ matena kasiṇajambudīpa-saddānaṃ samānādhikaraṇabhāvo daṭṭhabbo.
Some, however, say “jambudīpassā is the genitive case of the agent (karaṇa).” According to their view, the appositional relationship between the words kasiṇa and jambudīpa should be understood.
Một số người nói rằng "jambudīpassā" (của Jambudīpa) là cách nói của sở hữu cách trong ý nghĩa của công cụ cách. Theo quan điểm của họ, sự đồng đẳng của các từ "kasiṇa" và "jambudīpa" phải được hiểu.
Tasmāti yasmā gehassitapītisomanassaṃ jhānādīnaṃ antarāyakaraṃ, tasmā.
Tasmā (Therefore) means: because household-based joy and happiness are an obstacle to jhānas, etc., therefore.
Tasmā (do đó) là vì hỷ lạc và hoan hỷ thuộc về gia đình là chướng ngại cho các thiền định, v.v., nên như vậy.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘somanassaṃ pāhaṃ devānaṃ inda duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti (dī. ni. 2.359).
For it was said by the Blessed One, “O Indra of the gods, I declare happiness to be of two kinds: to be cultivated and not to be cultivated.”
Điều này đã được Thế Tôn nói: "Này Đế Thích của chư thiên, Ta nói về hoan hỷ có hai loại: nên thực hành và không nên thực hành" (Dī. Ni. 2.359).
‘‘Ayañhī’’tiādi yena sampayuttā pīti antarāyakarī, taṃ dassanatthaṃ vuttaṃ.
The phrase “Ayañhī” (For this is) and so on, was said to show that joy associated with attachment is an obstacle.
"Ayañhī" (vì điều này), v.v., được nói để chỉ ra hỷ lạc đồng sanh với điều gì thì là chướng ngại.
Tattha ‘‘idañhi lobhasahagataṃ pītisomanassa’’nti vattabbaṃ siyā, pītiggahaṇena pana somanassampi gahitameva hoti somanassarahitāya pītiyā abhāvatoti pītiyeva gahitāti daṭṭhabbaṃ.
Here, it might be said “This is joy and happiness associated with greed.” But it should be understood that by taking “joy,” happiness is also included, as there is no joy without happiness; hence, only joy is taken.
Ở đó, đáng lẽ phải nói "đây là hỷ lạc và hoan hỷ đồng sanh với tham," nhưng vì khi thọ hỷ được nắm bắt thì hoan hỷ cũng đã được nắm bắt (vì không có hỷ lạc mà không có hoan hỷ), nên chỉ hỷ lạc được nắm bắt.
Atha vā sevitabbāsevitabbavibhāgavacanato somanassassa pākaṭo antarāyakarabhāvo, na tathā pītiyāti pītiyeva lobhasahagatattena visesetvā vuttā.
Alternatively, the nature of happiness as an obstacle is evident from the statement of the distinction between what should be cultivated and what should not be cultivated, which is not as much the case with joy; therefore, joy itself is mentioned, specified as being associated with greed.
Hoặc vì từ lời nói phân biệt nên thực hành và không nên thực hành, trạng thái chướng ngại của hoan hỷ là rõ ràng, không như hỷ lạc, nên chỉ hỷ lạc được đặc biệt nói đến là đồng sanh với tham.
‘‘Luddho attha’’ntiādigāthānaṃ ‘‘kuddho attha’’ntiādi gāthāsu viya attho daṭṭhabbo.
The meaning of the verses beginning “The greedy person does not see the goal,” and so on, should be understood in the same way as the verses beginning “The angry person does not see the goal,” and so on.
Ý nghĩa của các bài kệ "Luddho atthaṃ" (kẻ tham lam) v.v., phải được hiểu như trong các bài kệ "kuddho atthaṃ" (kẻ sân hận) v.v.
‘‘Mamaṃ vā bhikkhave pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra ce tumhe assatha ānandino sumanā ubbilāvitā, api nu tumhe paresaṃ subhāsitadubbhāsitaṃ ājāneyyāthāti.
“Bhikkhus, if others were to praise me, or praise the Dhamma, or praise the Saṅgha, and if you, Ānanda, were to be joyful, elated, and effervescent, would you then be able to discern the well-spoken from the ill-spoken of others?”
"Này các Tỳ-khưu, nếu người khác tán thán Ta, hoặc tán thán Pháp, hoặc tán thán Tăng, và nếu khi đó các ông hoan hỷ, vui mừng, phồng lên, thì liệu các ông có thể nhận biết được lời nói hay hay dở của người khác không?" "Không, bạch Thế Tôn." Đây là lần thứ ba, mặc dù nó không có mặt trong bài giảng vào thời điểm thuyết pháp vì không có người để trình bày, nhưng vì ý nghĩa đó có thể xảy ra, nên nó được xem là có mặt về mặt ý nghĩa, như trường hợp của Kathāvatthu-pakaraṇa (luận tạng) một cách chi tiết, đó là ý nghĩa.
No hetaṃ bhante’’ti ayaṃ tatiyavāro, so desanākāle nīharitvā desetabbapuggalābhāvato desanāya anāgatopi tadatthasambhavato atthato āgatoyevāti daṭṭhabbo yathā taṃ kathāvatthupakaraṇaṃ vitthāravasenāti adhippāyo.
“No, venerable sir.” This is the third turn, which, though not present in the discourse itself due to the absence of individuals to be extracted and taught at the time of the discourse, is nevertheless understood to be present in meaning due to the possibility of its sense, just as that Kathāvatthu treatise is in its detailed form; this is the intention.
"Không, bạch Thế Tôn." Đây là lần thứ ba, mặc dù nó không có mặt trong bài giảng vào thời điểm thuyết pháp vì không có người để trình bày, nhưng vì ý nghĩa đó có thể xảy ra, nên nó được xem là có mặt về mặt ý nghĩa, như trường hợp của Kathāvatthu-pakaraṇa (luận tạng) một cách chi tiết, đó là ý nghĩa.
‘‘Atthato āgato yevā’’ti etena saṃvaṇṇanākāle tathā bujjhanakasattānaṃ vasena so vāro ānetvā vattabboti dasseti.
By the phrase “is indeed present in meaning,” he shows that at the time of explanation, that turn should be introduced and spoken according to the sentient beings capable of understanding it thus.
Với câu "Atthato āgato yevā" (đã có mặt về mặt ý nghĩa), điều này chỉ ra rằng vào thời điểm giải thích, phần đó phải được đưa ra và nói theo cách của những chúng sanh có thể hiểu như vậy.
‘‘Yatheva hī’’tiādinā tamevatthasambhavaṃ vibhāveti.
He clarifies this very possibility of meaning with “just as…” and so on.
Với câu "Yatheva hī" (chính vì vậy), v.v., Ngài giải thích khả năng của ý nghĩa đó.
Vuttanayenāti ‘‘tatra tumhehīti tasmiṃ vaṇṇe tumhehī’’tiādinā, ‘‘dutiyaṃ padaṃ paṭhamassa padassa, catutthañca tatiyassa vevacana’’ntiādinā ca vuttanayena.
Vuttanayenā (in the manner stated) means in the manner stated, beginning with “‘by you in that praise’ means ‘by you in that praise’,” and “the second term is a synonym for the first term, and the fourth for the third.”
Vuttanayenā (theo cách đã nói) là theo cách đã nói trong "tatra tumhehīti tasmiṃ vaṇṇe tumhehī" (ở đó, các ông, trong sự tán thán đó, các ông), v.v., và "từ thứ hai là đồng nghĩa với từ thứ nhất, và từ thứ tư với từ thứ ba," v.v.
7. Nivatto amūlakattā vissajjetabbatābhāvato.
Nivatto (ceased) because it is groundless, there is no need to refute it.
Nivatto (được loại bỏ) vì không có gốc rễ, không cần phải từ bỏ.
Anuvattatiyeva vissajjetabbatāya adhikatabhāvato.
Anuvattatiyeva (it follows indeed) because there is an abundance of things to be refuted.
Anuvattatiyeva (vẫn tiếp tục) vì có nhiều điều cần phải từ bỏ.
Anusandhiṃ dassessati ‘‘atthi bhikkhave’’tiādinā.
Anusandhiṃ dassessati (he will show the connection) with “Bhikkhus, there is,” and so on.
Anusandhiṃ dassessati (sẽ chỉ ra sự liên kết) bằng câu "atthi bhikkhave" (này các Tỳ-khưu, có), v.v.
Oranti vā aparabhāgo ‘‘orato bhogaṃ, oraṃ pāra’’ntiādīsu viya.
The latter part is ora (lower), as in phrases like “wealth from here,” “this side, the other side.”
"Oranti" (phần dưới, phần sau) hoặc phần sau, như trong "orato bhogaṃ, oraṃ pāraṃ" (tài sản ở bờ này, bờ này và bờ kia), v.v.
Atha vā heṭṭhāattho ora-saddo ‘‘oraṃ āgamanāya ye paccayā, te orambhāgiyāni saṃyojanānī’’tiādīsu viya.
Alternatively, the meaning of ora (lower) is the lower part, as in “The factors that lead to returning to this side are the lower fetters,” and so on.
Hoặc là từ ora (dưới) có nghĩa là "phần dưới" như trong "oraṃ āgamanāya ye paccayā, te orambhāgiyāni saṃyojanānī" (những nhân tố dẫn đến việc trở lại bờ này, đó là những kiết sử hạ phần), v.v.
Sīlañhi samādhipaññāyo apekkhitvā aparabhāgo, heṭṭhābhūtañca hotīti.
For morality, when viewed in relation to concentration and wisdom, is the latter part, and also exists as the lower part.
Giới (sīla) là phần sau, và cũng là phần dưới, khi xét đến định và tuệ.
Sīlamattakanti ettha matta-saddo appakattho vā ‘‘bhesajjamattā’’tiādīsu (dī. ni. 1.447) viya.
In sīlamattakaṃ (mere morality), the word matta has the meaning of small, as in “a small amount of medicine,” and so on.
Trong câu Sīlamattakaṃ (chỉ giới), từ matta (chỉ) có nghĩa là ít ỏi, như trong "bhesajjamattā" (chỉ một ít thuốc), v.v. (Dī. Ni. 1.447).
Visesanivattiattho vā ‘‘avitakkavicāramattā dhammā (dha. sa. tikamātikā 6), manomattā dhātu manodhātū’’ti ca ādīsu viya.
Or it means a limitation or exclusion, as in “phenomena that are without initial application and sustained application,” and “the element of mind is mind-element.”
Hoặc có nghĩa là loại trừ đặc biệt, như trong "avitakkavicāramattā dhammā" (các pháp chỉ không có tầm không có tứ) (Dha. Sa. Tikamātikā 6), "manomattā dhātu manodhātu" (giới chỉ ý là ý giới), v.v.
‘‘Appamattakaṃ, oramattaka’’nti padadvayena sāmaññato vuttoyeva hi attho sīlamattakanti visesavasena vutto.
Indeed, the meaning generally expressed by the two words appamattakaṃ (a little bit) and oramattakaṃ (a small amount of the lower) is expressed specifically as sīlamattakaṃ.
Thật vậy, ý nghĩa đã được nói chung bằng hai từ "appamattakaṃ" (một chút), "oramattakaṃ" (một chút ở phần dưới) lại được nói đặc biệt bằng "sīlamattakaṃ" (chỉ giới).
Atha vā sīlenapi tadekadesasseva saṅgahaṇatthaṃ appakatthavācako, visesanivattiattho eva vā ‘‘sīlamattaka’’nti ettha matta-saddo vutto.
Alternatively, in the phrase sīlamattakaṃ, the word matta is used either to imply the inclusion of only a part of morality, referring to a small amount, or with the meaning of a limitation or exclusion.
Hoặc là, để bao gồm chỉ một phần của giới, từ matta trong "sīlamattakaṃ" có nghĩa là "một chút", hoặc chỉ có nghĩa là loại trừ đặc biệt.
Tathā hi indriyasaṃvarapaccayasannissitasīlāni idha desanaṃ anāruḷhāni.
For indeed, moralities conditioned by sense-restraint and proper requisites are not included in this discourse.
Thật vậy, các giới nương tựa vào sự phòng hộ các căn không được đề cập trong bài giảng này.
Na hi tāni pātimokkhaājīvapārisuddhisīlāni viya sabbaputhujjanesu pākaṭānīti.
For these are not evident to all ordinary people, like the Pātimokkha and livelihood-purity moralities.
Vì chúng không rõ ràng đối với tất cả phàm phu như giới Pātimokkha và giới thanh tịnh về sinh kế.
‘‘Ussāhaṃ katvā’’ti etena ‘‘vadamāno’’ti ettha sattiatthaṃ māna-saddaṃ dasseti.
By “having made effort,” he shows that the word māna in vadamāno (speaking) has the meaning of being active.
Với câu "Ussāhaṃ katvā" (đã nỗ lực), điều này chỉ ra từ "māna" trong "vadamāno" (khi nói) có nghĩa là "có mặt."
Alaṅkaraṇaṃ vibhūsanaṃ alaṅkāro, kuṇḍalādipasādhanaṃ vā.
Adornment, embellishment is alaṅkāro, or ornamentation like earrings, etc.
Sự trang hoàng, sự tô điểm là alaṅkāro (sự trang sức), hoặc đồ trang sức như bông tai, v.v.
Ūnaṭṭhānapūraṇaṃ maṇḍanaṃ.
Filling a deficiency is maṇḍanaṃ.
Sự bổ sung những chỗ thiếu sót là maṇḍanaṃ (sự trang điểm).
Maṇḍaneti maṇḍanahetu.
Maṇḍane (for adorning) means for the sake of adorning.
Maṇḍane (trong sự trang điểm) là vì mục đích trang điểm.
Atha vā maṇḍatīti maṇḍano, maṇḍanajātiko puriso.
Alternatively, maṇḍati (adorns) means maṇḍano, an adorning person.
Hoặc "maṇḍati" là "maṇḍano" (người trang điểm), một người có thói quen trang điểm.
Bahuvacanatthe ca idaṃ ekavacanaṃ, maṇḍanasīlesūti attho.
And this is singular in the sense of plural; the meaning is, among those who are adorned by morality.
Và đây là số ít cho ý nghĩa số nhiều, nghĩa là "trong những người có thói quen trang điểm."
Paripūrakārīti ettha iti-saddo ādiattho, pakārattho vā, tena sakalampi sīlathomana suttaṃ dasseti.
In paripūrakārī (one who completes), the word iti means ādi (etc.) or indicates a type; thereby, it refers to the entire discourse praising morality.
Trong câu Paripūrakārī (người làm cho hoàn chỉnh), từ iti (như vậy) có nghĩa là "v.v." hoặc có nghĩa là "cách thức," qua đó chỉ ra toàn bộ bài kinh tán thán giới.
Candananti candanasahacaraṇato candanagandho, tathā tagarādīsupi.
Candanaṃ (sandalwood) means the scent of sandalwood due to its association with sandalwood; similarly for tagara and so on.
Candanaṃ (gỗ chiên đàn) là mùi hương chiên đàn vì nó đi kèm với chiên đàn, và cũng tương tự với tagarā (cây tagara), v.v.
Satañca gandhoti ettha gandho viyāti gandhoti vutto sīlanibandhano thutighoso.
In satañca gandho (and the fragrance of the good), gandho (fragrance) is said as if it were a fragrance, referring to the sound of praise based on morality.
Trong câu Satañca gandho (và mùi hương của người thiện), "gandho" (mùi hương) được nói là tiếng ca ngợi phát sinh từ giới, như là mùi hương.
Sīlañhi kittiyā nimittaṃ.
For morality is the cause of renown.
Giới là dấu hiệu của danh tiếng.
Yathāha ‘‘sīlavato sīlasampannassa kalyāṇo kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 2.150; a. ni. 5.213; mahāva. 285).
As it is said: ‘For one who is virtuous, endowed with morality, a good reputation arises.’
Như đã nói: "Danh tiếng tốt đẹp của người giữ giới, người đầy đủ giới hạnh, vang dội khắp nơi" (Dī. Ni. 2.150; A. Ni. 5.213; Mahāva. 285).
Pavāyatīti pakāsati.
‘Pavāyati’ means shines (or manifests).
Pavāyatī (lan tỏa) nghĩa là hiển lộ.
Gandhāva gandhajātā.
Just like scents, ‘gandhajātā’ (kinds of scents).
Các loại mùi hương là gandhajātā.
‘‘Appakaṃ bahuka’’nti idaṃ pārāpāraṃ viya aññamaññaṃ upanidhāya vuccatīti āha ‘‘upariguṇe upanidhāyā’’ti.
Regarding ‘little and much,’ this is said by comparing one to another, like a near shore and a far shore; thus, he says, ‘by comparing superior qualities.’
Câu "Appakaṃ bahukaṃ" (ít và nhiều) được nói bằng cách so sánh lẫn nhau như "bờ này và bờ kia," nên Ngài nói "upariguṇe upanidhāyā" (bằng cách so sánh với các phẩm chất cao hơn).
Sīlañhīti ettha hi-saddo hetuattho, tena idaṃ dasseti ‘‘yasmā sīlaṃ kiñcāpi patiṭṭhābhāvena samādhissa bahukāraṃ, pabhāvādiguṇavisese panassa upanidhāya kalampi na upeti, tathā samādhi ca paññāyā’’ti.
In " Sīlañhi," the word " hi" means 'cause'. By this, it is shown, "Although sīla is of great assistance to samādhi by serving as a foundation, yet when compared to its special qualities such as its eminence, it does not amount to even a fraction; and similarly, samādhi to paññā."
Trong cụm từ Sīlañhī, từ hi mang nghĩa nguyên nhân. Do đó, điều này chỉ ra rằng: “Bởi vì giới (sīla), mặc dù rất hữu ích cho định (samādhi) như một nền tảng, nhưng khi so sánh với các đặc tính ưu việt như uy lực, nó không thể sánh bằng một phần nhỏ; cũng như định đối với tuệ (paññā).”
Tenevāha ‘‘tasmā’’tiādi.
Therefore, it is said, " "Therefore" and so on."
Vì vậy,* đã nói “do đó” và tiếp theo.
Idāni ‘‘katha’’nti pucchitvā samādhissa ānubhāvaṃ vitthārato vibhāveti.
Now, having asked "How?", it explains the power of samādhi in detail.
Bây giờ, sau khi hỏi “như thế nào”,* giải thích chi tiết uy lực của định.
‘‘Abhi…pe… mūle’’ti idaṃ yamakapāṭihāriyassa supākaṭabhāvadassanatthaṃ, aññehi bodhimūlañātisamāgamādīsu katapāṭihāriyehi visesanatthañca vuttaṃ.
The phrase " "Abhi…* …mūle"" is stated to show the extreme clarity of the Twin Miracle (yamakapāṭihāriya), and to distinguish it from other miracles performed at the root of the Bodhi tree, during the gathering of relatives, and so forth.
Cụm từ “Abhi…pe… mūle” được nói ra để chỉ rõ sự hiển nhiên của song thần thông (yamaka-pāṭihāriya), và để phân biệt với các thần thông khác được thực hiện tại cội Bồ-đề, trong các cuộc hội ngộ thân quyến, v.v.
Yamakapāṭihāriyakaraṇatthāya hi bhagavato citte uppanne tadanucchavikaṃ ṭhānaṃ icchitabbanti ratanamaṇḍapādi sakkassa devarañño āṇāya vissakammunā nimmitanti vadanti, bhagavatāva nimmitanti apare.
They say that when the thought to perform the Twin Miracle arose in the Blessed One, a suitable place was desired, and thus a jewel pavilion and so on were created by Vissakamma at the command of Sakka, the king of devas; others say they were created by the Blessed One himself.
Người ta nói rằng, khi ý muốn thực hiện song thần thông khởi lên trong tâm của Đức Thế Tôn, một nơi thích hợp đã được mong muốn, và do đó, một bảo tháp bằng ngọc, v.v., đã được Visukamma tạo ra theo lệnh của vua trời Sakka; những người khác lại nói rằng chính Đức Thế Tôn đã tạo ra.
‘‘Yo koci evarūpaṃ pāṭihāriyaṃ kātuṃ samattho atthi ce, āgacchatū’’ti codanāsadisattā vuttaṃ ‘‘attādānaparidīpana’’nti.
The phrase " "attādānaparidīpana"" is said because it is like an urging, "If anyone is capable of performing such a miracle, let them come!"
Vì có tính chất như một lời thách thức “Nếu có ai có thể thực hiện thần thông như vậy, hãy đến đây!”, nên đã nói “attādānaparidīpana” (sự tự phô bày).
Tattha attādānaṃ anuyogo, titthiyānaṃ tathā kātuṃ asamatthattā, ‘‘karissāmā’’ti pubbe uṭṭhitattā titthiyaparimaddanaṃ.
There, " attādānaṃ" means 'challenge' or 'application', because the sectarians (titthiya) were unable to perform it. " titthiyaparimaddanaṃ" means 'crushing the sectarians' because they had previously arisen with the intention to do it.
Trong đó, attādāna là sự khảo sát (anuyoga), do các ngoại đạo không thể làm được như vậy; và vì họ đã tự mình tuyên bố “chúng tôi sẽ làm”, nên titthiyaparimaddana (sự nghiền nát ngoại đạo).
‘‘Heṭṭhimakāyato aggikkhandho pavattati, uparimakāyato udakadhārā pavattati.
"From the lower part of the body, a mass of fire proceeds; from the upper part of the body, a stream of water proceeds.
“Từ phần thân dưới, một khối lửa bốc lên; từ phần thân trên, một dòng nước chảy ra.
Puratthimakāyato aggi, pacchimakāyato udakaṃ.
From the eastern part of the body, fire; from the western part of the body, water.
Từ phần thân trước, lửa; từ phần thân sau, nước.
Pacchimakāyato aggi, puratthimakāyato udakaṃ.
From the western part of the body, fire; from the eastern part of the body, water.
Từ phần thân sau, lửa; từ phần thân trước, nước.
Dakkhiṇaakkhito aggi, vāmaakkhito udakaṃ.
From the right eye, fire; from the left eye, water.
Từ mắt phải, lửa; từ mắt trái, nước.
Vāmaakkhito aggi, dakkhiṇaakkhito udakaṃ.
From the left eye, fire; from the right eye, water.
Từ mắt trái, lửa; từ mắt phải, nước.
Dakkhiṇakaṇṇasotato aggi, vāmakaṇṇasotato udakaṃ.
From the right ear-hole, fire; from the left ear-hole, water.
Từ lỗ tai phải, lửa; từ lỗ tai trái, nước.
Vāmakaṇṇasotato aggi, dakkhiṇakaṇṇasotato udakaṃ.
From the left ear-hole, fire; from the right ear-hole, water.
Từ lỗ tai trái, lửa; từ lỗ tai phải, nước.
Dakkhiṇanāsikāsotato aggi, vāmanāsikāsotato udakaṃ.
From the right nostril, fire; from the left nostril, water.
Từ lỗ mũi phải, lửa; từ lỗ mũi trái, nước.
Vāmanāsikāsotato aggi, dakkhiṇanāsikāsotato udakaṃ.
From the left nostril, fire; from the right nostril, water.
Từ lỗ mũi trái, lửa; từ lỗ mũi phải, nước.
Dakkhiṇaaṃsakūṭato aggi, vāmaaṃsakūṭato udakaṃ.
From the right shoulder-blade, fire; from the left shoulder-blade, water.
Từ bả vai phải, lửa; từ bả vai trái, nước.
Vāmaaṃsakūṭato aggi, dakkhiṇaaṃsakūṭato udakaṃ.
From the left shoulder-blade, fire; from the right shoulder-blade, water.
Từ bả vai trái, lửa; từ bả vai phải, nước.
Dakkhiṇahatthato aggi, vāmahatthato udakaṃ.
From the right hand, fire; from the left hand, water.
Từ bàn tay phải, lửa; từ bàn tay trái, nước.
Vāmahatthato aggi, dakkhiṇahatthato udakaṃ.
From the left hand, fire; from the right hand, water.
Từ bàn tay trái, lửa; từ bàn tay phải, nước.
Dakkhiṇapassato aggi, vāmapassato udakaṃ.
From the right side, fire; from the left side, water.
Từ hông phải, lửa; từ hông trái, nước.
Vāmapassato aggi, dakkhiṇapassato udakaṃ.
From the left side, fire; from the right side, water.
Từ hông trái, lửa; từ hông phải, nước.
Dakkhiṇapādato aggi, vāmapādato udakaṃ.
From the right foot, fire; from the left foot, water.
Từ bàn chân phải, lửa; từ bàn chân trái, nước.
Vāmapādato aggi, dakkhiṇapādato udakaṃ.
From the left foot, fire; from the right foot, water.
Từ bàn chân trái, lửa; từ bàn chân phải, nước.
Aṅgulaṅgulehi aggi, aṅgulantarikāhi udakaṃ.
From each finger, fire; from between the fingers, water.
Từ mỗi ngón tay, lửa; từ kẽ ngón tay, nước.
Aṅgulantarikāhi aggi, aṅgulaṅgulehi udakaṃ.
From between the fingers, fire; from each finger, water.
Từ kẽ ngón tay, lửa; từ mỗi ngón tay, nước.
Ekekalomato aggi, ekekalomato udakaṃ.
From each hair, fire; from each hair, water.
Từ mỗi sợi lông, lửa; từ mỗi sợi lông, nước.
Lomakūpato lomakūpato aggikkhandho pavattati, lomakūpato lomakūpato udakadhārā pavattatī’’ti (paṭi. ma. 1.116).
From each pore, from each pore, a mass of fire proceeds; from each pore, from each pore, a stream of water proceeds."
Từ mỗi lỗ chân lông, một khối lửa bốc lên; từ mỗi lỗ chân lông, một dòng nước chảy ra.” (Paṭi. Ma. 1.116).
‘‘Channaṃ vaṇṇānanti ādinayappavatta’’nti etthāpi nīlānaṃ pītakānaṃ lohitakānaṃ odātānaṃ mañjiṭṭhānaṃ pabhassarānanti ayaṃ pāḷiseso.
Here, too, in " of the six colours, and so on, developing according to this method," the remaining Pali text is: blue, yellow, red, white, crimson, and radiant.
Trong cụm từ “Channaṃ vaṇṇānanti ādinayappavatta” (theo cách thức bắt đầu với sáu màu), đoạn văn Pali còn thiếu là: “màu xanh, màu vàng, màu đỏ, màu trắng, màu đỏ tươi (mañjiṭṭha), màu sáng chói (pabhassara).”
‘‘Suvaṇṇavaṇṇā rasmiyo’’ti idaṃ tāsaṃ yebhuyyatāya vuttaṃ.
The phrase " golden-colored rays" is stated due to their predominance.
Cụm từ “Suvaṇṇavaṇṇā rasmiyo” (những tia sáng màu vàng kim) được nói ra vì phần lớn chúng có màu đó.
Vitthāretabbanti etthāpi ‘‘satthā tiṭṭhati, nimmito caṅkamati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappetī’’tiādinā catūsu iriyāpathesu ekekamūlakā satthuvasena cattāro, nimmitavasena cattāroti sabbeva aṭṭha vāre vitthāretabbaṃ.
Here, too, " should be elaborated" means that for each of the four postures—"the Teacher stands, and the created image walks, sits, or lies down"—there are four cases based on the Teacher and four based on the created image, making a total of eight occasions to be elaborated.
Trong cụm từ Vitthāretabba (nên được mở rộng), cũng vậy, “Đức Đạo Sư đứng, và hóa thân đi, hoặc ngồi, hoặc nằm” – theo cách này, trong bốn oai nghi, mỗi oai nghi có bốn trường hợp liên quan đến Đức Đạo Sư, và bốn trường hợp liên quan đến hóa thân, tổng cộng là tám trường hợp nên được mở rộng.
Madhupāyāsanti madhusittaṃ pāyāsaṃ.
" Madhupāyāsaṃ" means rice pudding sprinkled with honey.
Madhupāyāsa là cháo sữa trộn mật.
Attā mitto majjhatto verīti catūsu sīmasambhedavasena caturaṅgasamannāgataṃ mettākammaṭṭhānaṃ. ‘‘Caturaṅgasamannāgata’’nti idaṃ pana ‘‘vīriyādhiṭṭhāna’’nti etenāpi yojetabbaṃ.
The phrase " mettā kammaṭṭhāna endowed with four factors" refers to distinguishing boundaries for oneself, a friend, a neutral person, and an enemy. This phrase "endowed with four factors" should also be connected with "vīriyādhiṭṭhāna" (resolution of energy).
Mettākammaṭṭhānaṃ caturaṅgasamannāgataṃ (đề mục thiền từ bi có bốn chi phần) theo cách phá bỏ ranh giới giữa bốn đối tượng: tự thân, bạn bè, người trung lập, và kẻ thù. Cụm từ “caturaṅgasamannāgata” này cũng nên được nối với “vīriyādhiṭṭhāna” (sự nỗ lực kiên định).
Tattha ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru cā’’tiādipāḷi (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.22; a. ni. 2.5; a. ni. 8.13; mahāni. 196) vasena caturaṅgasamannāgatatā veditabbā.
There, the endowment with four factors is to be understood in the sense of the Pali text "May the skin and sinews*" (Ma. Ni. 2.184; Saṃ. Ni. 2.22; A. Ni. 2.5; A. Ni. 8.13; Mahāni. 196).
Trong đó, sự có bốn chi phần nên được hiểu theo đoạn Pali “kāmaṃ taco ca nhāru cā” (dù da và gân) và tiếp theo (Ma. Ni. 2.184; Saṃ. Ni. 2.22; A. Ni. 2.5; A. Ni. 8.13; Mahāni. 196).
‘‘Kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinā (dī. ni. 2.57; saṃ. ni. 2.4) jarāmaraṇamukhena paccayākāre ñāṇaṃ otāretvā.
" By introducing knowledge into the causal process" through the doorway of old age and death, as in "Indeed, this world has fallen into trouble" (Dī. Ni. 2.57; Saṃ. Ni. 2.4) and so on.
Paccayākāre ñāṇaṃ otāretvā (đưa trí tuệ vào duyên khởi) thông qua sự già và chết, như trong “Kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno” (Thật là khó khăn thay cho thế gian này đã rơi vào) và tiếp theo (Dī. Ni. 2.57; Saṃ. Ni. 2.4).
Ānāpānacatutthajjhānanti etthāpi ‘‘sabbabuddhānaṃ āciṇṇa’’nti padaṃ vibhattivipariṇāmaṃ katvā yojetabbaṃ.
Here, in " the fourth jhāna of Anāpāna," the phrase "customary for all Buddhas" should be connected by converting the case ending.
Trong cụm từ Ānāpānacatutthajjhāna (thiền thứ tư về hơi thở vào ra), từ “sabbabuddhānaṃ āciṇṇa” (do tất cả chư Phật đã thực hành) cũng nên được nối vào bằng cách thay đổi biến cách.
Tampi hi sabbabuddhānaṃ āciṇṇamevāti vadanti.
Indeed, they say that it too is customary for all Buddhas.
Người ta nói rằng điều đó cũng là do tất cả chư Phật đã thực hành.
Chattiṃsakoṭisatasahassamukhena mahāvajirañāṇagabbhaṃ gaṇhāpento vipassanaṃ vaḍḍhetvā. Dvattiṃsadoṇagaṇhanappamāṇaṃ kuṇḍaṃ kolambo. Daribhāgo kandaro. Cakkavāḷapādesu mahāsamuddo cakkavāḷamahāsamuddo.
" By developing vipassanā," causing one to grasp the great diamond-knowledge-embryo through 360,000,000 doorways. A basin of 32 doṇas capacity is a " kolambo." A cave part is a " kandaro." The great ocean at the foot of the cakkavāḷa is the " cakkavāḷamahāsamuddo" (great cosmic ocean).
Kolambo là cái chậu có dung tích ba mươi hai đấu. Kandaro là phần hang động. Cakkavāḷamahāsamuddo là đại dương bao quanh các chân núi vũ trụ.
‘‘Duve puthujjanā’’tiādi puthujjane labbhamānavibhāgadassanatthaṃ vuttaṃ, na mūlapariyāyavaṇṇanādīsu viya puthujjanavisesaniddhāraṇatthaṃ.
" Two ordinary individuals (puthujjana)" and so on, is stated to show the divisions found among ordinary individuals, and not for the purpose of defining specific ordinary individuals, as in the exposition of the Mūlapariyāya Sutta and so on.
Cụm từ “Duve puthujjanā” (hai hạng phàm phu) và tiếp theo được nói ra để chỉ rõ sự phân loại có thể có ở phàm phu, chứ không phải để xác định đặc điểm của phàm phu như trong các chú giải về Mūlapariyāya, v.v.
Sabbopi hi puthujjano bhagavato upari guṇe vibhāvetuṃ na sakkoti, tiṭṭhatu puthujjano, sāvakapaccekabuddhānampi avisayā buddhaguṇā.
For no ordinary individual is able to explain the qualities of the Blessed One; let alone an ordinary individual, the qualities of the Buddha are beyond the scope even of disciples and Paccekabuddhas.
Thật vậy, không một phàm phu nào có thể giải thích các đức tính của Đức Thế Tôn; hãy bỏ qua phàm phu, ngay cả các đức tính của chư Phật cũng nằm ngoài tầm hiểu biết của các bậc Thanh văn và Độc giác Phật.
Tathā hi vakkhati ‘‘sotāpannā’’tiādi (dī. ni. aṭṭha. 1.8).
Thus it will say, "stream-enterers" and so on (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.8).
Thật vậy,* sẽ nói “sotāpannā” (bậc Nhập Lưu) và tiếp theo (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.8).
Vācuggatakaraṇaṃ uggaho. Atthaparipucchanaṃ paripucchā. Aṭṭhakathāvasena atthassa savanaṃ savanaṃ. Byañjanatthānaṃ sunikkhepasudassanena dhammassa pariharaṇaṃ dhāraṇaṃ. Evaṃ sutadhātaparicitānaṃ manasānupekkhanaṃ paccavekkhaṇaṃ. Bahūnaṃ nānappakārānaṃ kilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ca avihatattā tā janenti, tāhi vā janitāti puthujjanā. Avighātameva vā jana-saddo vadati.
The act of committing to memory is " uggaho" (learning by heart). The questioning of the meaning is " paripucchā" (inquiry). The hearing of the meaning according to the commentaries is " savanaṃ" (listening). The preservation of the Dhamma through good arrangement and clear presentation of the literal meanings is " dhāraṇaṃ" (retention). The mental reflection upon such learned Dhamma elements is " paccavekkhaṇaṃ" (review). Since they are not suppressed by the many various defilements and by sakkāyadiṭṭhi, they generate them, or are generated by them, thus " puthujjanā" (ordinary individuals). Or the word " jana" refers to non-suppression itself.
Việc ghi nhớ bằng lời nói là uggaho (sự thọ trì). Việc hỏi về ý nghĩa là paripucchā (sự vấn nghĩa). Việc lắng nghe ý nghĩa theo Chú Giải là savanaṃ (sự lắng nghe). Việc bảo vệ Pháp bằng cách trình bày rõ ràng và sắp xếp tốt các ý nghĩa của từ ngữ là dhāraṇaṃ (sự ghi nhớ). Việc quán xét trong tâm những gì đã được nghe và quen thuộc như vậy là paccavekkhaṇaṃ (sự quán xét). Vì chúng sinh ra nhiều loại phiền não khác nhau và tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) chưa bị diệt trừ, hoặc được sinh ra bởi chúng, nên gọi là puthujjanā (phàm phu). Hoặc từ jana có nghĩa là sự không bị diệt trừ.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti ettha puthū janā satthupaṭiññā etesanti puthujjanāti vacanattho.
In " Puthu satthārānaṃ mukhullokikā" (looking up to various teachers), the meaning of " puthujjanā" is "those who have various teachers as their declaration."
Trong cụm từ Puthu satthārānaṃ mukhullokikā (những người nhìn vào mặt của nhiều vị đạo sư), nghĩa của từ puthujjanā là “những người có nhiều vị đạo sư tự xưng là bậc Đạo Sư”.
Puthu…pe… avuṭṭhitāti ettha janetabbā, jāyanti vā etthāti janā, gatiyo.
In " Puthu…* …avuṭṭhitā" (not arisen among various*), "janā" refers to destinies, that which is to be generated, or that in which things are generated.
Trong cụm từ Puthu…pe… avuṭṭhitā (nhiều…pe… chưa thoát khỏi), janā là những nơi sinh ra, hoặc những nơi mà chúng sinh ra, tức là các cảnh giới (gati).
Puthū janā etesanti puthujjanā. Ito pare jāyanti etehīti janā, abhisaṅkhārādayo.
Those who have various destinies are " puthujjanā." The word "janā" here refers to mental formations (abhisaṅkhārādayo) and so on, by which one is born beyond this*.
Những người có nhiều cảnh giới đó là puthujjanā. Từ đó, những gì sinh ra bởi chúng là janā, tức là các hành (abhisaṅkhāra), v.v.
Te etesaṃ puthū vijjantīti puthujjanā. Abhisaṅkharaṇādi attho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Since these are various in them, they are " puthujjanā." Or the word " jana" should be understood as having the meaning of mental formation and so on.
Chúng hiện hữu nhiều ở những người này nên gọi là puthujjanā. Hoặc từ jana nên được hiểu theo nghĩa là sự tạo tác (abhisaṅkharaṇa), v.v.
Kāmarāgabhavarāgadiṭṭhiavijjā oghā. Rāgaggiādayo santāpā. Teyeva, sabbepi vā kilesā pariḷāhā.
Sensual craving, craving for existence, wrong views, ignorance are " oghā" (floods). The fire of lust and so on are " santāpā" (burning fevers). These same, or all defilements, are " pariḷāhā" (feverish excitements).
Tham dục (kāmarāga), ái hữu (bhavarāga), tà kiến (diṭṭhi), vô minh (avijjā) là oghā (các dòng nước lũ). Lửa tham (rāgaggi) và tiếp theo là santāpā (các sự thiêu đốt). Chính chúng, hoặc tất cả các phiền não, là pariḷāhā (các sự nóng bức).
Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattāti ettha jāyatīti jano, rāgo gedhoti evaṃ ādiko.
In " Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā" (attached to various five sense objects), "jana" means that which is born, such as lust or greed and so on.
Trong cụm từ Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā (tham đắm nhiều vào năm dục lạc), jano là thứ sinh ra, tức là tham ái (rāgo gedho) và tiếp theo.
Puthu jano etesanti puthujjanā, puthūsu vā janā jātā rattāti evaṃ rāgādiattho eva vā jana-saddo daṭṭhabbo.
Those who have various lusts are " puthujjanā," or the word " jana" should be understood as having the meaning of lust and so on, that is, those who are attached, born in various*.
Những người có nhiều thứ sinh ra đó là puthujjanā, hoặc những thứ sinh ra nhiều ở họ, những người tham đắm, v.v., nên từ jana nên được hiểu theo nghĩa tham ái, v.v.
Palibuddhāti sambuddhā, upaddutā vā.
" Palibuddhā" means bound, or afflicted.
Palibuddhā là bị trói buộc (sambuddhā), hoặc bị quấy nhiễu (upaddutā).
‘‘Puthūnaṃ gaṇanapathamatītāna’’ntiādinā puthū janā puthujjanāti dasseti.
By " "Of those beyond the count of ordinary individuals,"" and so on, it shows that "various individuals" are " puthujjanā."
Bằng cách nói “Puthūnaṃ gaṇanapathamatītānaṃ” (những người vượt quá số lượng),* chỉ ra rằng nhiều người là puthujjanā (phàm phu).
Tathā āgatoti ettha ākāraniyamanavasena opammasampaṭipādanattho tathā-saddo.
Here, in ‘Tathā āgato’ (Thus Come), the word ‘tathā’ is for conveying an analogy in terms of the regulation of aspect.
Ở đây, trong Tathā āgato, từ tathā có nghĩa là làm rõ sự so sánh theo cách thức quy định. Từ āgata có nghĩa là sự đến của con đường thực hành (paṭipadāgamanattho) do sự phân biệt được thiết lập từ sự làm rõ tính phổ quát, chứ không phải là sự đến của trí tuệ (ñāṇagamanattho) như trong “tathalakkhaṇaṃ āgato” v.v., cũng không phải là sự đến của thân (kāyagamanādiattho) như trong “Mahāsamaṇa đã đến Giribbaja của xứ Māgadha” v.v.
Sāmaññajotanāya visesāvaṭṭhānato paṭipadāgamanattho āgata-saddo, na ñāṇagamanattho ‘‘tathalakkhaṇaṃ āgato’’tiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 1.7; ma. ni. aṭṭha. 1.12; saṃ. ni. aṭṭha. 2.4.78; a. ni. aṭṭha. 1.1.170; udā. aṭṭha. 18; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.37; theragā. aṭṭha. 1.3; itivu. aṭṭha. 38; mahāni. aṭṭha. 14) viya, nāpi kāyagamanādiattho ‘‘āgato kho mahāsamaṇo, māgadhānaṃ giribbaja’’ntiādīsu (mahāva. 62) viya.
The word ‘āgata’ signifies the coming by way of the path (paṭipadāgamanattho), because of being established in distinction by clarifying the commonality, and not in terms of the coming of knowledge as in phrases like ‘has come to the characteristic of suchness’ or in terms of bodily coming, as in phrases like ‘the great recluse has come to Giribbaja of the Magadhans.’
Ở đây, trong đó từ tathā có nghĩa là làm rõ sự so sánh theo cách thức quy định, do lòng đại bi là chính yếu, nên để trình bày con đường thực hành (paṭipadā) mà các vị Phật quá khứ đã đến, bằng cách đưa ra ví dụ một cách phổ quát thông qua lòng đại bi, và do sự liên kết tuyệt đối của các từ yaṃ-taṃ, nên đã nói “yathā sabbaloka…pe… āgatā”.
Tattha yadākāraniyamanavasena opammasampaṭipādanattho tathā-saddo, taṃ karuṇāpadhānattā mahākaruṇāmukhena purimabuddhānaṃ āgamanapaṭipadaṃ udāharaṇavasena sāmaññato dassento yaṃtaṃsaddānaṃ ekantasambandhabhāvato ‘‘yathā sabbaloka…pe… āgatā’’ti āha.
In this regard, where the word ‘tathā’ conveys an analogy by way of the regulation of aspect, then, due to the predominance of compassion, showing generally the path of coming of previous Buddhas through the great compassion as an example, he says, ‘Yathā sabbaloka…pe… āgatā’ (As all the world…pe… have come), due to the absolute connection between the words ‘yaṃ’ and ‘taṃ’ (whatever and that).
Để minh họa con đường thực hành đó bằng cách đề cập đến sáu vị Chánh Đẳng Giác như Vipassī v.v., những vị đã được giải thích rõ ràng và gần gũi trong các kinh điển như Mahāpadāna Sutta v.v., nên đã nói “yathā vipassī bhagavā” v.v.
Taṃ pana paṭipadaṃ mahāpadānasuttādīsu (dī. ni. 2.4) sambahulaniddesena supākaṭānaṃ āsannānañca vipassīādīnaṃ channaṃ sammāsambuddhānaṃ vasena nidassento ‘‘yathā vipassī bhagavā’’tiādimāha.
This path, however, he exemplifies by means of the six Sammāsambuddhas, such as Vipassī and others, who are well-known through numerous descriptions in the Mahāpadāna Sutta and other suttas, and are near (in time or understanding), saying, ‘Yathā Vipassī Bhagavā’ (As the Blessed One Vipassī), and so on.
Ở đây, yena abhinīhārenā có nghĩa là bằng lời nguyện thân (kāyappaṇidhāna) và lời nguyện lớn (mahāpaṇidhāna) được cấu thành bởi tám yếu tố, đó là sự thành tựu của các điều kiện làm người, việc thấy bậc Đạo Sư, sự xuất gia, sự thành tựu của các phẩm chất như thắng trí, sự cống hiến và ý chí.
Tattha yena abhinīhārenāti manussattaliṅgasampattihetusatthāradassanapabbajjāabhiññādiguṇasampattiadhikārachandānaṃ vasena aṭṭhaṅgasamannāgatena kāyappaṇidhānamahāpaṇidhānena.
Here, ‘yena abhinīhārena’ (by which aspiration) means by the great aspiration, which is a dedication of body endowed with eight factors, in terms of the qualities such as attainment of human state, seeing the Teacher, renunciation, supernormal powers, perfection of qualities, authority, and intention.
Vì lời nguyện thân của tất cả các vị Phật đều thành tựu bằng sự quyết tâm này.
Sabbesañhi buddhānaṃ kāyappaṇidhānaṃ imināva abhinīhārena samijjhatīti.
Indeed, the bodily aspiration of all Buddhas is accomplished by this very aspiration.
Sau khi trình bày ý nghĩa của từ “Tathāgato” theo lời nguyện lớn như vậy, bây giờ để trình bày theo sự hoàn thành các ba-la-mật, đã nói “yathā vipassī bhagavā…pe… kassapo bhagavā dānapāramiṃ pūretvā” v.v.
Evaṃ mahābhinīhāravasena ‘‘tathāgato’’ti padassa atthaṃ dassetvā idāni pāramīpūraṇavasena dassetuṃ ‘‘yathā vipassī bhagavā…pe… kassapo bhagavā dānapāramiṃ pūretvā’’tiādimāha.
Having thus explained the meaning of the word ‘Tathāgata’ in terms of great aspiration, he now explains it in terms of the completion of the Pāramīs, saying, ‘Yathā Vipassī Bhagavā…pe… Kassapo Bhagavā dānapāramiṃ pūretvā’ (As the Blessed One Vipassī…pe… the Blessed One Kassapa, having fulfilled the perfection of giving), and so on.
Và ở đây, để tạo sự khéo léo cho những người học kinh điển trong con đường Đại Bồ đề (mahābodhiyāna), bài giảng chi tiết về các ba-la-mật này là: Những ba-la-mật này là gì?
Kenaṭṭhena pāramiyoti dānasīlādiguṇavisesayogena sattuttamatāya paramā mahāsattā bodhisattā, tesaṃ bhāvo, kammaṃ vā pāramī, dānādikiriyā.
Regarding ‘In what sense are they Pāramīs?’: Bodhisattas are the highest beings (paramā mahāsattā) due to their excellence among beings through their qualities of giving, morality, etc. Their state or action is Pāramī, which is the act of giving and so forth.
Với ý nghĩa nào mà chúng được gọi là ba-la-mật? Do sự kết hợp với các phẩm chất đặc biệt như bố thí, trì giới v.v., các vị Đại Bồ Tát (bodhisatta) là những bậc tối thượng trong chúng sanh (paramā mahāsattā). Ba-la-mật là trạng thái hoặc hành động của họ, tức là hành vi bố thí v.v.
Atha vā paratīti paramo, dānādiguṇānaṃ pūrako pālako ca bodhisatto.
Alternatively, one who goes beyond (paratīti) is supreme (paramo), a Bodhisatta who fulfills and protects the qualities of giving and so forth.
Hoặc là, người vượt qua (paratīti) là tối thượng (paramo), tức là Bồ Tát là người hoàn thành và bảo vệ các phẩm chất bố thí v.v.
Paramassa ayaṃ, paramassa vā bhāvo, kammaṃ vā pāramī, dānādikiriyāva.
That which belongs to the supreme, or the state or action of the supreme, is Pāramī, which is indeed the act of giving and so forth.
Đây là của bậc tối thượng, hoặc là trạng thái, hoặc là hành động của bậc tối thượng, tức là hành vi bố thí v.v.
Atha vā paraṃ sattaṃ attani mavati bandhati guṇavisesayogena, paraṃ vā adhikataraṃ majjati sujjhati saṃkilesamalato, paraṃ vā seṭṭhaṃ nibbānaṃ visesena mayati gacchati, paraṃ vā lokaṃ pamāṇabhūtena ñāṇavisesena idhalokaṃ viya munāti paricchindati, paraṃ vā ativiya sīlādiguṇagaṇaṃ attano santāne minoti pakkhipati, paraṃ vā attabhūtato dhammakāyato aññaṃ, paṭipakkhaṃ vā tadanatthakaraṃ kilesacoragaṇaṃ mināti hiṃsatīti paramo, mahāsatto.
Alternatively, one who binds (mavati) other beings to oneself through special qualities, or purifies (majjati) oneself more (paraṃ) from the stain of defilements, or goes (mayati) especially to the supreme (paraṃ) Nibbāna, or cognizes (munāti) the other world (paraṃ lokaṃ) as if it were this world with special knowledge as a measure, or places (minoti) an excessive (paraṃ) collection of qualities such as morality in one's own continuum, or harms (mināti) the host of defilement-thieves which are other than the personal entity or Dhamma-body, or are opposing and causing harm—is supreme (paramo), a great being.
Hoặc là, người tối thượng (paramo) là Đại Bồ Tát (mahāsatto) vì: người đó thu hút (mavati) chúng sanh khác (paraṃ sattaṃ) về mình bằng sự kết hợp với các phẩm chất đặc biệt; hoặc là, người đó thanh lọc (majjati) và làm trong sạch (sujjhati) chính mình hơn (adhikataraṃ) khỏi sự ô nhiễm của phiền não; hoặc là, người đó đặc biệt đi đến (mayati gacchati) Niết Bàn (nibbānaṃ) tối thượng (paraṃ seṭṭhaṃ); hoặc là, người đó nhận thức (munāti paricchindati) thế giới khác (paraṃ lokaṃ) bằng trí tuệ đặc biệt như thế giới hiện tại, coi đó là thước đo; hoặc là, người đó đưa vào (minoti pakkhipati) trong dòng tâm thức của mình một tập hợp các phẩm chất như giới v.v. vượt trội (ativi-ya); hoặc là, người đó làm hại (mināti hiṃsati) tập hợp các kẻ thù phiền não (kilesacoragaṇaṃ) khác (aññaṃ) với thân pháp (dhammakāya) của mình, hoặc là đối kháng (paṭipakkhaṃ) với những điều bất lợi đó.
‘‘Paramassa aya’’ntiādi vuttanayeneva yojetabbaṃ.
‘That which belongs to the supreme’ and so on should be construed in the manner already stated.
“Paramassa ayaṃ” v.v. nên được kết hợp theo cách đã nói.
Pāre vā nibbāne majjati sujjhati satte ca sodheti, tattha vā satte mavati bandhati yojeti, taṃ vā mayati gacchati gameti ca, munāti vā taṃ yāthāvato, tattha vā satte minoti pakkhipati, kilesāriṃ vā sattānaṃ tattha mināti hiṃsatīti pāramī, mahāpuriso.
Or, one who purifies (majjati) oneself in Nibbāna, or purifies beings there, or binds (mavati) or joins beings there, or goes (mayati) or leads to it, or knows (munāti) it as it truly is, or places (minoti) beings there, or harms (mināti) the enemy of defilements for beings there—is Pāramī, a great person.
Hoặc là, ba-la-mật (pāramī) là bậc đại nhân (mahāpuriso) vì: người đó thanh lọc (majjati sujjhati) ở Niết Bàn (nibbāne) bờ bên kia (pāre) và thanh lọc chúng sanh; hoặc là, người đó thu hút (mavati bandhati yojeti) chúng sanh ở đó; hoặc là, người đó đi đến (mayati gacchati) và dẫn đến (gameti ca) Niết Bàn đó; hoặc là, người đó nhận thức (munāti) Niết Bàn đó một cách chân thật (yāthāvato); hoặc là, người đó đưa (minoti pakkhipati) chúng sanh vào đó; hoặc là, người đó làm hại (mināti hiṃsati) kẻ thù phiền não (kilesāriṃ) của chúng sanh ở đó.
Tassa bhāvo, kammaṃ vā pāramitā, dānādikiriyāva.
Their state or action is Pāramitā, which is indeed the act of giving and so forth.
Trạng thái hoặc hành động của vị đó là ba-la-mật (pāramitā), tức là hành vi bố thí v.v.
Iminā nayena pāramīnaṃ saddattho veditabbo.
In this manner, the etymological meaning of Pāramī should be understood.
Theo cách này, ý nghĩa của từ ba-la-mật nên được hiểu.
‘‘Kati nu kho bhante buddhakārakā dhammā?
‘How many are the Dhamma factors that make a Buddha, venerable sir?
“Bạch Thế Tôn, có bao nhiêu pháp tạo thành Phật quả?
Dasa kho sāriputta buddhakārakā dhammā.
Sāriputta, there are ten Dhamma factors that make a Buddha.
Này Sāriputta, có mười pháp tạo thành Phật quả.
Katame dasa?
Which ten?
Mười pháp nào?
Dānaṃ kho sāriputta buddhakārako dhammo, sīlaṃ nekkhammaṃ paññā vīriyaṃ khanti saccamadhiṭṭhānaṃ mettā upekkhā buddhakārako dhammo, ime kho sāriputta dasa buddhakārakā dhammāti.
Sāriputta, giving is a Dhamma factor that makes a Buddha; morality, renunciation, wisdom, energy, patience, truthfulness, determination, loving-kindness, equanimity are Dhamma factors that make a Buddha. Sāriputta, these are the ten Dhamma factors that make a Buddha.’
Này Sāriputta, bố thí là pháp tạo thành Phật quả, trì giới, xuất gia, trí tuệ, tinh tấn, nhẫn nại, chân thật, quyết tâm, từ ái, xả là pháp tạo thành Phật quả. Này Sāriputta, đây là mười pháp tạo thành Phật quả.
Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
The Blessed One spoke this. Having said this, the Sugata then spoke further, the Teacher:
Thế Tôn đã nói điều này, sau khi nói điều này, Đấng Thiện Thệ, bậc Đạo Sư, lại nói thêm:
Ko tāsaṃ kamoti ettha kamo nāma desanākkamo, so ca paṭhamasamādānahetuko, samādānaṃ pavicayahetukaṃ, iti yathā ādimhi pavicitā samādinnā ca, tathā desitā.
Regarding ‘What is their order?’: Here, ‘order’ refers to the order of exposition, and that is due to the initial undertaking, and the undertaking is due to investigation; thus, as they are investigated and undertaken at the beginning, so are they expounded.
Thứ tự của chúng là gì? Ở đây, thứ tự là thứ tự thuyết giảng (desanākkamo), và thứ tự đó là do sự thọ trì ban đầu, sự thọ trì là do sự quán xét. Vì vậy, chúng được thuyết giảng theo cách đã được quán xét và thọ trì ban đầu.
Tattha ca dānaṃ sīlassa bahūpakāraṃ sukarañcāti taṃ ādimhi vuttaṃ.
And there, giving is very helpful for morality and easy to perform, so it is mentioned first.
Trong đó, bố thí có nhiều lợi ích cho giới hạnh và dễ thực hành, nên nó được nói trước tiên.
Dānaṃ sīlapariggahitaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsanti dānānantaraṃ sīlaṃ vuttaṃ.
Giving, when embraced by morality, yields great fruit and great benefit; therefore, morality is mentioned after giving.
Bố thí được giới hạnh bao bọc sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn, nên giới hạnh được nói sau bố thí.
Sīlaṃ nekkhammapariggahitaṃ, nekkhammaṃ paññāpariggahitaṃ, paññā vīriyapariggahitā, vīriyaṃ khantipariggahitaṃ, khanti saccapariggahitā, saccaṃ adhiṭṭhānapariggahitaṃ, adhiṭṭhānaṃ mettāpariggahitaṃ, mettā upekkhāpariggahitā mahapphalā hoti mahānisaṃsāti mettānantaraṃ upekkhā vuttā.
Morality is embraced by renunciation, renunciation by wisdom, wisdom by energy, energy by patience, patience by truthfulness, truthfulness by determination, determination by loving-kindness, loving-kindness by equanimity; it yields great fruit and great benefit; therefore, equanimity is mentioned after loving-kindness.
Giới hạnh được xuất gia bao bọc, xuất gia được trí tuệ bao bọc, trí tuệ được tinh tấn bao bọc, tinh tấn được nhẫn nại bao bọc, nhẫn nại được chân thật bao bọc, chân thật được quyết tâm bao bọc, quyết tâm được từ ái bao bọc, từ ái được xả bao bọc sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn, nên xả được nói sau từ ái.
Upekkhā pana karuṇāpariggahitā, karuṇā ca upekkhāpariggahitāti veditabbā.
Equanimity, however, should be understood as embraced by compassion, and compassion as embraced by equanimity.
Xả lại được lòng bi mẫn bao bọc, và lòng bi mẫn được xả bao bọc, điều này nên được hiểu.
Kathaṃ pana mahākāruṇikā bodhisattā sattesu upekkhakā hontīti?
But how can Bodhisattas, being greatly compassionate, be equanimous towards beings?
Nhưng làm sao các vị Bồ Tát, những bậc đại bi mẫn, lại có thể xả đối với chúng sanh?
Upekkhitabbayuttesu kañci kālaṃ upekkhakā honti, na pana sabbattha, sabbadā cāti keci.
Some say that they are equanimous for a certain period towards those who are fit to be regarded with equanimity, but not in all situations or always.
Một số người nói rằng, họ xả trong một thời gian nhất định đối với những trường hợp cần xả, chứ không phải trong mọi trường hợp, và không phải luôn luôn.
Apare pana na sattesu upekkhakā, sattakatesu pana vippakāresu upekkhakā hontīti.
But others are not indifferent to beings; rather, they are indifferent to the misdeeds done by beings.
Những người khác lại nói rằng, họ không xả đối với chúng sanh, mà xả đối với những hành vi sai trái do chúng sanh gây ra.
Aparo nayo – pacurajanesupi pavattiyā sabbasattasādhāraṇattā, appaphalattā, sukarattā ca ādimhi dānaṃ vuttaṃ.
Another method: Because of its applicability to all beings, even to a multitude of people, its yielding of lesser results, and its ease of practice, generosity is mentioned at the beginning.
Một cách khác: bố thí được nói trước tiên vì nó phổ biến trong đại đa số mọi người, có tính phổ quát cho tất cả chúng sanh, mang lại ít quả và dễ thực hành.
Sīlenadāyakapaṭiggāhakasuddhito, parānuggahaṃ vatvā parapīḷānivattivacanato, kiriyadhammaṃ vatvā akiriyadhammavacanato, bhogasampattihetuṃ vatvā bhavasampattihetuvacanato ca dānassa anantaraṃ sīlaṃ vuttaṃ.
Sīla is mentioned immediately after dāna because of the purity of donor and recipient through sīla; having spoken of benefiting others, then speaking of abstaining from harming others; having spoken of actions, then speaking of non-actions; and having spoken of the cause of material prosperity, then speaking of the cause of prosperity in future existences.
Sau Dāna (Bố thí), Sīla (Giới) được nói đến vì sự thanh tịnh của người cho và người nhận nhờ giới, vì nói về sự giúp đỡ người khác và sự tránh làm hại người khác, vì nói về pháp hành động và pháp không hành động, và vì nói về nhân của sự thành tựu tài sản và nhân của sự thành tựu sinh tồn.
Nekkhammena sīlasampattisiddhito, kāyavacīsucaritaṃ vatvā manosucaritavacanato, visuddhasīlassa sukheneva jhānasamijjhanato, kammāparādhappahānena payogasuddhiṃ vatvā kilesāparādhappahānena āsayasuddhivacanato, vītikkamappahānena cittassa pariyuṭṭhānappahānavacanato ca sīlassa anantaraṃ nekkhammaṃ vuttaṃ.
Nekkhamma is mentioned immediately after sīla because the perfection of sīla is achieved through nekkhamma; having spoken of good conduct in body and speech, then speaking of good conduct in mind; because the pure in sīla attain jhāna easily; having spoken of purity of effort by abandoning karmic offenses, then speaking of purity of intention by abandoning defilement offenses; and having spoken of abandoning transgressions, then speaking of abandoning mental corruptions.
Sau Giới, Nekkhammā (Xuất ly) được nói đến vì sự thành tựu viên mãn của giới nhờ xuất ly, vì nói về thân và khẩu hành thiện sau khi nói về ý hành thiện, vì giới thanh tịnh dễ dàng thành tựu thiền định, vì nói về sự thanh tịnh của ý định nhờ diệt trừ phiền não lỗi lầm sau khi nói về sự thanh tịnh của phương tiện nhờ diệt trừ nghiệp lỗi lầm, và vì nói về sự diệt trừ các triền cái của tâm sau khi diệt trừ các vi phạm.
Paññāya nekkhammassa siddhiparisuddhito, jhānābhāve paññābhāvavacanato.
Paññā is mentioned immediately after nekkhamma because the success and purity of nekkhamma are achieved through paññā; having spoken of the absence of paññā in the absence of jhāna.
Sau Xuất ly, Paññā (Trí tuệ) được nói đến vì sự thành tựu và thanh tịnh của xuất ly nhờ trí tuệ, vì nói về sự hiện hữu của trí tuệ khi không có thiền định.
Samādhipadaṭṭhānā hi paññā, paññāpaccupaṭṭhāno ca samādhi.
For paññā has samādhi as its proximate cause, and samādhi has paññā as its immediate manifestation.
Thật vậy, trí tuệ có định làm nhân gần, và định có trí tuệ làm nhân hiện tại.
Samathanimittaṃ vatvā upekkhānimittavacanato, parahitajjhānena parahitakaraṇūpāyakosallavacanato ca nekkhammassa anantaraṃ paññā vuttā.
Having spoken of the sign of tranquility, then speaking of the sign of equanimity; and having spoken of the skill in means for benefiting others through meditation on others' welfare.
Và vì nói về sự khéo léo trong phương tiện làm lợi ích cho người khác nhờ thiền định lợi ích cho người khác sau khi nói về tướng vắng lặng và tướng xả.
Vīriyārambhena paññākiccasiddhito, sattasuññatādhammanijjhānakkhantiṃ vatvā sattahitāya ārambhassa acchariyatāvacanato, upekkhānimittaṃ vatvā paggahanimittavacanato, nisammakāritaṃ vatvā uṭṭhānavacanato ca.
Vīriya is mentioned immediately after paññā because the tasks of paññā are accomplished through the undertaking of vīriya; having spoken of patience in comprehending the non-self nature of beings and phenomena, then speaking of the wonder of undertaking effort for the welfare of beings; having spoken of the sign of equanimity, then speaking of the sign of exertion; and having spoken of acting with discernment, then speaking of rising up.
Sau Trí tuệ, Vīriya (Tinh tấn) được nói đến vì sự thành tựu công việc của trí tuệ nhờ sự khởi đầu tinh tấn, vì nói về sự kỳ diệu của sự khởi đầu vì lợi ích chúng sinh sau khi nói về sự nhẫn nại trong việc quán chiếu các pháp tánh không, vì nói về tướng nỗ lực sau khi nói về tướng xả, và vì nói về sự phấn đấu sau khi nói về sự cẩn trọng.
Nisammakārino hi uṭṭhānaṃ phalavisesamāvahatīti paññāya anantaraṃ vīriyaṃ vuttaṃ.
For the rising up of one who acts with discernment brings a special fruit.
Thật vậy, sự phấn đấu của người cẩn trọng mang lại kết quả đặc biệt.
Vīriyena titikkhāsiddhito.
Khanti is mentioned immediately after vīriya because patience is achieved through vīriya.
Sau Tinh tấn, Khanti (Nhẫn nại) được nói đến vì sự thành tựu nhẫn nại nhờ tinh tấn.
Vīriyavā hi āraddhavīriyattā sattasaṅkhārehi upanītaṃ dukkhaṃ abhibhuyya viharati vīriyassa titikkhālaṅkārabhāvato.
For one who possesses vīriya, being strenuous in effort, dwells having overcome the suffering brought about by the aggregates of beings, because patience is an adornment of vīriya.
Thật vậy, người tinh tấn, do có sự tinh tấn đã khởi lên, sống vượt qua khổ đau do các hành chúng sinh mang đến, vì tinh tấn là sự trang sức của nhẫn nại.
Vīriyavato hi titikkhā sobhati.
Indeed, patience beautifies one who is strenuous.
Thật vậy, nhẫn nại làm đẹp cho người tinh tấn.
Paggahanimittaṃ vatvā samathanimittavacanato, accārambhena uddhaccadosappahānavacanato.
Having spoken of the sign of exertion, then speaking of the sign of tranquility; having spoken of abandoning the fault of restlessness through excessive striving.
Và vì nói về tướng vắng lặng sau khi nói về tướng nỗ lực, vì nói về sự diệt trừ lỗi lầm phóng dật do sự khởi đầu quá mức.
Dhammanijjhānakkhantiyā hi uddhaccadoso pahīyati.
Indeed, the fault of restlessness is abandoned through patience in comprehending phenomena.
Thật vậy, lỗi lầm phóng dật được diệt trừ nhờ sự nhẫn nại trong việc quán chiếu các pháp.
Vīriyavato sātaccakaraṇavacanato.
Having spoken of the continuous effort of one who is strenuous.
Vì nói về sự kiên trì của người tinh tấn.
Khantibahulo hi anuddhato sātaccakārī hoti.
For one rich in patience, being undaunted, is persistent in action.
Thật vậy, người có nhiều nhẫn nại thì không phóng dật và kiên trì.
Appamādavato parahitakiriyārambhe paccupakārataṇhābhāvavacanato.
Having spoken of the absence of craving for reciprocal benefit in undertaking action for the welfare of others by one who is diligent.
Vì nói về sự không có tham ái đối với sự báo đáp trong việc khởi đầu làm lợi ích cho người khác của người có sự không phóng dật.
Yāthāvato dhammanijjhāne hi sati taṇhā na hoti.
Indeed, when there is true comprehension of phenomena, craving does not arise.
Thật vậy, khi có sự quán chiếu các pháp đúng như thật, thì tham ái không còn.
Parahitārambhe paramepi parakatadukkhasahanabhāvavacanato ca vīriyassa anantaraṃ khanti vuttā.
And having spoken of enduring suffering inflicted by others even in the highest undertakings for others' welfare.
Và vì nói về khả năng chịu đựng khổ đau do người khác gây ra ngay cả khi khởi đầu làm lợi ích tối thượng cho người khác.
Saccena khantiyā cirādhiṭṭhānato, apakārino apakārakhantiṃ vatvā tadupakārakaraṇe avisaṃvādavacanato, khantiyā apavādavācāvikampanena bhūtavāditāya avijahanavacanato, sattasuññatādhammanijjhānakkhantiṃ vatvā tadupabrūhitañāṇasaccavacanato ca khantiyā anantaraṃ saccaṃ vuttaṃ.
Sacca is mentioned immediately after khanti because of the long-standing resolve of khanti through sacca; having spoken of enduring harm from one's adversary, then speaking of non-deception in rendering aid to them; having spoken of khanti's immovability by abusive speech, then speaking of not abandoning truthfulness; and having spoken of patience in comprehending the non-self nature of beings and phenomena, then speaking of the truth of knowledge cultivated thereby.
Sau Nhẫn nại, Sacca (Chân thật) được nói đến vì sự kiên trì lâu dài của nhẫn nại nhờ chân thật, vì nói về sự không dối trá trong việc làm lợi ích cho người đã làm hại mình sau khi nói về sự nhẫn nại đối với người làm hại, vì nói về sự không từ bỏ lời nói chân thật do sự rung động của lời nói chỉ trích trong nhẫn nại, và vì nói về trí tuệ chân thật được nuôi dưỡng bởi sự nhẫn nại trong việc quán chiếu các pháp tánh không.
Adhiṭṭhānena saccasiddhito.
Adhiṭṭhāna is mentioned immediately after sacca because the success of sacca is achieved through adhiṭṭhāna.
Sau Chân thật, Adhiṭṭhāna (Nguyện) được nói đến vì sự thành tựu chân thật nhờ nguyện.
Acalādhiṭṭhānassa hi virati sijjhati.
Indeed, the virtues of one with unshakeable resolve are perfected.
Thật vậy, sự từ bỏ thành tựu nhờ nguyện vững chắc.
Avisaṃvāditaṃ vatvā tattha acalabhāvavacanato.
Having spoken of non-deception, then speaking of unshakeable firmness therein.
Vì nói về sự vững chắc ở đó sau khi nói về sự không dối trá.
Saccasandho hi dānādīsu paṭiññānurūpaṃ niccalova pavattati.
Indeed, one who is truthful proceeds unswervingly in accordance with their vows regarding dāna and other virtues.
Thật vậy, người chân thật kiên định thực hành đúng lời đã hứa trong các việc bố thí v.v...
Ñāṇasaccaṃ vatvā sambhāresu pavattiniṭṭhāpanavacanato.
Having spoken of the truth of knowledge, then speaking of the completion of the requisites.
Vì nói về sự hoàn tất các Ba-la-mật sau khi nói về trí tuệ chân thật.
Yathābhūtañāṇavā hi bodhisambhāresu adhitiṭṭhati, te ca niṭṭhāpeti paṭipakkhehi akampiyabhāvatoti saccassa anantaraṃ adhiṭṭhānaṃ vuttaṃ.
For one who has knowledge as it truly is resolves upon the requisites of Bodhi and completes them, being unshakeable by opposing factors.
Thật vậy, người có trí tuệ đúng như thật thì kiên định trong các Ba-la-mật giác ngộ và hoàn tất chúng, vì không bị lay chuyển bởi các đối thủ.
Mettāya parahitakaraṇasamādānādhiṭṭhānasiddhito, adhiṭṭhānaṃ vatvā hitūpasaṃhāravacanato.
Mettā is mentioned immediately after adhiṭṭhāna because the resolve to undertake actions for the welfare of others is achieved through mettā; having spoken of resolve, then speaking of bringing about welfare.
Sau Nguyện, Mettā (Từ ái) được nói đến vì sự thành tựu nguyện kiên định trong việc làm lợi ích cho người khác nhờ từ ái, vì nói về sự mang lại lợi ích sau khi nói về nguyện.
Bodhisambhāre hi adhitiṭṭhamāno mettāvihārī hoti.
Indeed, one who resolves upon the requisites of Bodhi dwells in mettā.
Thật vậy, khi kiên định trong các Ba-la-mật giác ngộ, vị ấy sống trong từ ái.
Acalādhiṭṭhānassa samādānāvikopanato, samādānasambhavato ca adhiṭṭhānassa anantaraṃ mettā vuttā.
Because the undertaking of an unshakeable resolve is not corrupted, and because undertakings arise, mettā is mentioned immediately after adhiṭṭhāna.
Vì sự không bị phá vỡ của sự kiên định vững chắc, và vì sự phát sinh của sự kiên định.
Upekkhāya mettāvisuddhito, sattesu hitūpasaṃhāraṃ vatvā tadaparādhesu udāsīnatāvacanato, mettābhāvanaṃ vatvā tannissandabhāvanāvacanato, ‘‘hitakāmasattepi upekkhako’’ti acchariyaguṇabhāvavacanato ca mettāya anantaraṃ upekkhā vuttāti evametāsaṃ kamo veditabbo.
Upekkhā is mentioned immediately after mettā because of the purification of mettā through upekkhā; having spoken of bringing about welfare for beings, then speaking of indifference towards their offenses; having spoken of the cultivation of mettā, then speaking of the cultivation that is its fruit; and having spoken of the extraordinary quality of being "equanimous even towards beings desiring welfare." Thus, this sequence of these (pāramīs) should be understood.
Sau Từ ái, Upekkhā (Xả) được nói đến vì sự thanh tịnh của từ ái nhờ xả, vì nói về sự thờ ơ đối với lỗi lầm của chúng sinh sau khi nói về sự mang lại lợi ích cho chúng sinh, vì nói về sự tu tập kết quả của từ ái sau khi nói về sự tu tập từ ái, và vì nói về phẩm chất kỳ diệu là "ngay cả đối với chúng sinh mong muốn lợi ích cũng xả" – như vậy, thứ tự của các Ba-la-mật này cần được hiểu.
Visesena pana yasmā karuṇūpāyakosallapariggahitā attupakaraṇapariccāgacetanā dānapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahitaṃ kāyavacīsucaritaṃ atthato akattabbavirati, kattabbakaraṇacetanādayo ca sīlapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahito ādīnavadassanapubbaṅgamo kāmabhavehi nikkhamanacittuppādo nekkhammapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahito dhammānaṃ sāmaññavisesalakkhaṇāvabodho paññāpāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahito kāyacittehi parahitārambho vīriyapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahitaṃ sattasaṅkhārāparādhasahanaṃ adosappadhāno tadākārappavatto cittuppādo khantipāramitā.
Specifically, however, Dāna Pāramitā is the intention of sacrificing one's own possessions, embraced by skill in means together with compassion. Sīla Pāramitā is good conduct in body and speech, embraced by skill in means together with compassion, which in essence is abstaining from what should not be done, and the intention to do what should be done. Nekkhamma Pāramitā is the arising of a mind to depart from sensual pleasures and existences, preceded by the perception of their danger, embraced by skill in means together with compassion. Paññā Pāramitā is the comprehension of the common and distinct characteristics of phenomena, embraced by skill in means together with compassion. Vīriya Pāramitā is the undertaking of effort for the welfare of others with body and mind, embraced by skill in means together with compassion. Khanti Pāramitā is the endurance of offenses from the aggregates of beings, a mental state primarily free from aversion, proceeding in that manner, embraced by skill in means together with compassion.
Tuy nhiên, nói riêng, vì ý muốn từ bỏ những thứ của mình được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Dāna-pāramitā (Ba-la-mật Bố thí). Thân và khẩu hành thiện được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện, về bản chất là sự từ bỏ những điều không nên làm, và ý muốn làm những điều nên làm v.v... là Sīla-pāramitā (Ba-la-mật Giới). Sự phát khởi tâm rời bỏ các dục và các hữu, đi trước bởi sự quán chiếu các tai họa, được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Nekkhammā-pāramitā (Ba-la-mật Xuất ly). Sự thấu hiểu các đặc tính chung và riêng của các pháp được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Paññā-pāramitā (Ba-la-mật Trí tuệ). Sự khởi đầu làm lợi ích cho người khác bằng thân và tâm được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Vīriya-pāramitā (Ba-la-mật Tinh tấn). Sự chịu đựng những lỗi lầm của các hành chúng sinh, sự phát khởi tâm không sân hận và tâm hành động theo cách đó, được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Khanti-pāramitā (Ba-la-mật Nhẫn nại).
Karuṇūpāyakosallapariggahitaṃ viraticetanādibhedaṃ avisaṃvādanaṃ saccapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahitaṃ acalasamādānādhiṭṭhānaṃ tadākārappavatto cittuppādo adhiṭṭhānapāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahito lokassa hitūpasaṃhāro atthato abyāpādo mettāpāramitā. Karuṇūpāyakosallapariggahitā anunayapaṭighaviddhaṃsinī iṭṭhāniṭṭhesu sattasaṅkhāresu samappavatti upekkhāpāramitā.
Sacca Pāramitā is non-deception, comprising abstinence and other categories, embraced by skill in means together with compassion. Adhiṭṭhāna Pāramitā is unshakeable resolve and undertaking, a mental state proceeding in that manner, embraced by skill in means together with compassion. Mettā Pāramitā is bringing welfare to the world, which in essence is non-ill-will, embraced by skill in means together with compassion. Upekkhā Pāramitā is equanimous conduct towards agreeable and disagreeable aggregates of beings, destroying attachment and aversion, embraced by skill in means together with compassion.
Sự không dối trá với các loại như ý muốn từ bỏ được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Sacca-pāramitā (Ba-la-mật Chân thật). Nguyện kiên định không lay chuyển, sự phát khởi tâm hành động theo cách đó, được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Adhiṭṭhāna-pāramitā (Ba-la-mật Nguyện). Sự mang lại lợi ích cho thế gian, về bản chất là không ác ý, được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Mettā-pāramitā (Ba-la-mật Từ ái). Sự hành động bình đẳng đối với các hành chúng sinh đáng ưa và không đáng ưa, diệt trừ sự thiên vị và sự thù hận, được bao gồm bởi lòng bi và sự khéo léo trong phương tiện là Upekkhā-pāramitā (Ba-la-mật Xả).
Tasmā pariccāgalakkhaṇaṃ dānaṃ, deyyadhamme lobhaviddhaṃsanarasaṃ, anāsattipaccupaṭṭhānaṃ, bhavavibhavasampattipaccupaṭṭhānaṃ vā, pariccajitabbavatthupadaṭṭhānaṃ.
Therefore, Dāna has the characteristic of sacrifice, the function of destroying covetousness for things to be given, the manifestation of non-attachment, or the manifestation of prosperity in existence and non-existence, and the proximate cause of the object to be sacrificed.
Do đó, Dāna (Bố thí) có đặc tính là sự từ bỏ, có chức năng là diệt trừ lòng tham đối với vật thí, có biểu hiện là sự không dính mắc, hoặc có biểu hiện là sự thành tựu tài sản và sự thành tựu sinh tồn, có nhân gần là vật cần từ bỏ.
Sīlanalakkhaṇaṃ sīlaṃ, samādhānalakkhaṇaṃ, patiṭṭhānalakkhaṇañcāti vuttaṃ hoti.
Sīla has the characteristic of morality, the characteristic of restraint, and the characteristic of foundation, it is said.
Có nghĩa là Sīla (Giới) có đặc tính là giới, có đặc tính là sự kiên định, và có đặc tính là sự an trú.
Dussīlyaviddhaṃsanarasaṃ, anavajjarasaṃ vā, soceyyapaccupaṭṭhānaṃ, hirottappapadaṭṭhānaṃ.
It has the function of destroying immorality, or the function of blamelessness, the manifestation of purity, and the proximate cause of shame and dread of wrongdoing (hiri-ottappa).
Có chức năng là diệt trừ sự phá giới, hoặc có chức năng là sự không đáng chê trách, có biểu hiện là sự thanh tịnh, có nhân gần là hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi.
Kāmato bhavato ca nikkhamanalakkhaṇaṃ nekkhammaṃ, tadādīnavavibhāvanarasaṃ, tato eva vimukhabhāvapaccupaṭṭhānaṃ, saṃvegapadaṭṭhānaṃ.
Nekkhamma has the characteristic of departing from sensuality and existence, the function of making manifest their danger, the manifestation of turning away from them, and the proximate cause of spiritual urgency (saṃvega).
Nekkhammā (Xuất ly) có đặc tính là rời bỏ dục giới và hữu, có chức năng là làm rõ tai họa của chúng, có biểu hiện là sự quay lưng lại với chúng, có nhân gần là sự xao xuyến.
Yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇā paññā, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇā vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasā padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānā araññagatasudesako viya, samādhipadaṭṭhānā, catusaccapadaṭṭhānā vā.
Paññā has the characteristic of penetrating phenomena as they truly are, or the characteristic of unerring penetration, like an arrow shot by a skilled archer, the function of illuminating its object, like a lamp, the manifestation of non-confusion, like a guide to one lost in a forest, and the proximate cause of samādhi, or the proximate cause of the Four Noble Truths.
Paññā (Trí tuệ) có đặc tính là sự thấu hiểu đúng bản chất, hoặc có đặc tính là sự thấu hiểu không sai lệch như mũi tên bắn trúng mục tiêu của người thiện xạ, có chức năng là làm sáng tỏ đối tượng như ngọn đèn, có biểu hiện là sự không mê lầm như người chỉ đường trong rừng, có nhân gần là định, hoặc có nhân gần là Tứ diệu đế.
Ussāhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ, upatthambhanarasaṃ, asaṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ, vīriyārambhavatthu (a. ni. 8.80) padaṭṭhānaṃ, saṃvegapadaṭṭhānaṃ vā.
Vīriya has the characteristic of exertion, the function of support, the manifestation of non-despondency, the proximate cause of the object of undertaking effort (a. ni. 8.80), or the proximate cause of spiritual urgency.
Vīriya (Tinh tấn) có đặc tính là sự nỗ lực, có chức năng là sự hỗ trợ, có biểu hiện là sự không chùn bước, có nhân gần là sự khởi đầu tinh tấn (A.N. 8.80), hoặc có nhân gần là sự xao xuyến.
Khamanalakkhaṇā khanti, iṭṭhāniṭṭhasahanarasā, adhivāsanapaccupaṭṭhānā, avirodhapaccupaṭṭhānā vā, yathābhūtadassanapadaṭṭhānā.
Patience is characterized by endurance; its function is enduring agreeable and disagreeable things; it is manifested as forbearance, or as non-opposition; its proximate cause is seeing things as they really are.
Nhẫn (khanti) có đặc tính là sự chịu đựng; bản chất là chịu đựng điều ưa thích và không ưa thích; biểu hiện là sự nhẫn nại hoặc không đối kháng; nền tảng là thấy sự vật đúng như thật.
Avisaṃvādanalakkhaṇaṃ saccaṃ, yāthāvavibhāvanarasaṃ*, sādhutāpaccupaṭṭhānaṃ, soraccapadaṭṭhānaṃ.
Truthfulness is characterized by non-deception; its function is manifesting reality; it is manifested as integrity; its proximate cause is gentleness.
Chân thật (sacca) có đặc tính là sự không sai lệch; bản chất là hiển lộ đúng như thật; biểu hiện là sự tốt đẹp; nền tảng là sự hiền hòa.
Bodhisambhāresu adhiṭṭhānalakkhaṇaṃ adhiṭṭhānaṃ, tesaṃ paṭipakkhābhibhavanarasaṃ, tattha acalatāpaccupaṭṭhānaṃ, bodhisambhārapadaṭṭhānaṃ.
Resolution is characterized by firmly establishing oneself in the requisites for awakening; its function is overcoming their opponents; it is manifested as unshakeableness in them; its proximate cause is the requisites for awakening.
Nguyện (adhiṭṭhāna) có đặc tính là sự kiên định vào các Ba-la-mật; bản chất là chinh phục các đối nghịch của chúng; biểu hiện là sự bất động trong đó; nền tảng là các Ba-la-mật.
Hitākārappavattilakkhaṇā mettā, hitūpasaṃhārarasā, āghātavinayanarasā vā, sommabhāvapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ manāpabhāvadassanapadaṭṭhānā.
Loving-kindness is characterized by promoting welfare; its function is bringing about benefit, or removing resentment; it is manifested as amiability; its proximate cause is seeing beings as agreeable.
Từ (mettā) có đặc tính là sự vận hành vì lợi ích; bản chất là mang lại lợi ích hoặc loại bỏ sự thù hận; biểu hiện là trạng thái hiền hòa; nền tảng là thấy được trạng thái đáng yêu của chúng sanh.
Majjhattākārappavattilakkhaṇā upekkhā, samabhāvadassanarasā, paṭighānunayavūpasamapaccupaṭṭhānā, kammassakatāpaccavekkhaṇapadaṭṭhānā.
Equanimity is characterized by promoting impartiality; its function is seeing things with impartiality; it is manifested as the calming of aversion and attachment; its proximate cause is reflecting on kamma as one's own possession.
Xả (upekkhā) có đặc tính là sự vận hành trong trạng thái trung lập; bản chất là thấy được trạng thái bình đẳng; biểu hiện là sự lắng dịu của sự sân hận và tham ái; nền tảng là quán xét nghiệp của chúng sanh.
Ettha ca karuṇūpāyakosallapariggahitatā dānādīnaṃ pariccāgādilakkhaṇassa visesanabhāvena vattabbā, yato tāni pāramīsaṅkhyaṃ labhantīti.
And here, the encompassing of skillful means rooted in compassion should be spoken of as a special characteristic of the giving and other qualities, since these attain the status of pāramīs.
Ở đây, sự được bao gồm bởi bi và phương tiện thiện xảo cần được nói đến như một đặc tính của sự bố thí và các pháp khác, vì nhờ chúng mà các pháp ấy đạt được danh hiệu Ba-la-mật.
Ko paccayoti abhinīhāro paccayo.
What is the cause? Abhinīhāra (aspiration) is the cause.
Nhân (paccaya) là sự phát nguyện.
Yo hi ayaṃ ‘‘manussattaṃ liṅgasampattī’’tiādi (bu. vaṃ. 2.59) aṭṭhadhammasamodhānasampādito ‘‘tiṇṇo tāreyyaṃ, mutto moceyyaṃ, buddho bodheyyaṃ, suddho sodheyyaṃ, danto dameyyaṃ, santo sameyyaṃ, assattho assāseyyaṃ, parinibbuto parinibbāpeyya’’ntiādinā (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathāya) pavatto abhinīhāro, so avisesena sabbapāramīnaṃ paccayo.
For the aspiration that arises from the fulfillment of the eight conditions such as "human existence, attainment of proper gender" and which is active in such ways as "Having crossed, may I cause others to cross; having been freed, may I free others; having been awakened, may I awaken others; having been purified, may I purify others; having been tamed, may I tame others; having been calmed, may I calm others; having been relieved, may I relieve others; having been fully liberated, may I fully liberate others," is the cause for all pāramīs without distinction.
Quả thật, sự phát nguyện này, được thành tựu bởi sự hội tụ của tám pháp như “được làm người, đầy đủ giới tính” và tiếp tục với “đã vượt qua thì ta sẽ cứu vớt, đã giải thoát thì ta sẽ giải thoát, đã giác ngộ thì ta sẽ giác ngộ, đã thanh tịnh thì ta sẽ thanh tịnh, đã điều phục thì ta sẽ điều phục, đã an tịnh thì ta sẽ an tịnh, đã an ủi thì ta sẽ an ủi, đã nhập Niết-bàn thì ta sẽ đưa vào Niết-bàn”, là nhân chung cho tất cả các Ba-la-mật.
Tappavattiyā hi uddhaṃ pāramīnaṃ pavicayupaṭṭhānasamādānādhiṭṭhānanipphattiyo mahāpurisānaṃ sambhavanti.
For it is by the arising of this aspiration that the great beings achieve the discernment, presence, undertaking, and accomplishment of the pāramīs.
Vì nhờ sự phát nguyện ấy mà sự phân biệt, sự hiện hữu, sự dấn thân, sự kiên định và sự thành tựu của các Ba-la-mật mới có thể xảy ra đối với các bậc Đại nhân.
Yathā ca abhinīhāro, evaṃ mahākaruṇā, upāyakosallañca.
And just as aspiration, so too are great compassion and skillful means*.
Cũng như sự phát nguyện, đại bi và phương tiện thiện xảo cũng vậy.
Tattha upāyakosallaṃ nāma dānādīnaṃ bodhisambhārabhāvassa nimittabhūtā paññā, yāhi karuṇūpāyakosallatāhi mahāpurisānaṃ attasukhanirapekkhatā, nirantaraṃ parahitakaraṇapasutatā, sudukkarehipi mahābodhisattacaritehi visādābhāvo, pasādasambuddhidassanasavanānussaraṇāvatthāsupi sattānaṃ hitasukhapaṭilābhahetubhāvo ca sampajjati.
Among these, skillful means refers to the wisdom which serves as a sign of the requisites for awakening, such as giving and the other qualities; by these skillful means rooted in compassion, great beings achieve selflessness, continuous devotion to the welfare of others, absence of dismay even with extremely difficult Bodhisatta practices, and the state of being a cause for the attainment of welfare and happiness for beings even when seeing, hearing, and recollecting delightful things.
Trong đó, phương tiện thiện xảo (upāyakosalla) là trí tuệ làm dấu hiệu cho trạng thái Ba-la-mật của bố thí và các pháp khác; nhờ những bi và phương tiện thiện xảo ấy mà các bậc Đại nhân đạt được sự không bận tâm đến hạnh phúc của bản thân, sự chuyên tâm không ngừng vào việc làm lợi ích cho người khác, sự không nản lòng trước những hạnh Bồ-tát vô cùng khó khăn, và sự trở thành nguyên nhân mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sanh ngay cả trong các trạng thái thấy, nghe, nhớ và giác ngộ tịnh tín.
Tathā hi paññāya buddhabhāvasiddhi, karuṇāya buddhakammasiddhi.
Thus, by wisdom, the accomplishment of Buddhahood is achieved; by compassion, the accomplishment of a Buddha's work.
Như vậy, nhờ trí tuệ mà thành tựu Phật quả, nhờ bi mà thành tựu Phật sự.
Paññāya sayaṃ tarati, karuṇāya pare tāreti.
By wisdom, one crosses over oneself; by compassion, one causes others to cross over.
Nhờ trí tuệ tự vượt qua, nhờ bi cứu độ người khác.
Paññāya paradukkhaṃ parijānāti, karuṇāya paradukkhapaṭikāraṃ ārabhati.
By wisdom, one fully understands the suffering of others; by compassion, one undertakes to remedy the suffering of others.
Nhờ trí tuệ nhận biết khổ của người khác, nhờ bi bắt đầu hành động để giải trừ khổ của người khác.
Paññāya ca dukkhe nibbindati, karuṇāya dukkhaṃ sampaṭicchati.
And by wisdom, one is disgusted with suffering; by compassion, one accepts suffering.
Nhờ trí tuệ chán ghét khổ, nhờ bi chấp nhận khổ.
Tathā paññāya parinibbānābhimukho hoti, karuṇāya taṃ na pāpuṇāti.
Similarly, by wisdom, one is inclined towards Nibbāna; by compassion, one does not reach it.
Như vậy, nhờ trí tuệ hướng đến Niết-bàn, nhờ bi không đạt đến Niết-bàn ấy.
Tathā karuṇāya saṃsārābhimukho hoti, paññāya tatra nābhiramati.
Similarly, by compassion, one is inclined towards saṃsāra; by wisdom, one does not delight in it.
Như vậy, nhờ bi hướng đến luân hồi, nhờ trí tuệ không hoan hỷ trong đó.
Paññāya ca sabbattha virajjati, karuṇānugatattā na ca na sabbesaṃ anuggahāya pavatto, karuṇāya sabbepi anukampati, paññānugatattā na ca na sabbattha virattacitto.
And by wisdom, one is dispassionate everywhere; but being accompanied by compassion, one is not without striving for the benefit of all; by compassion, one feels empathy for all; but being accompanied by wisdom, one's mind is not without dispassion everywhere.
Nhờ trí tuệ ly tham trong tất cả, nhưng vì được bi dẫn dắt nên không phải không hành động để giúp đỡ tất cả; nhờ bi thương xót tất cả, nhưng vì được trí tuệ dẫn dắt nên không phải không có tâm ly tham trong tất cả.
Paññāya ca ahaṃkāramamaṃkārābhāvo, karuṇāya ālasiyadīnatābhāvo.
And by wisdom, there is no egoism or possessiveness; by compassion, there is no laziness or lowliness.
Nhờ trí tuệ không có ngã mạn và ngã sở, nhờ bi không có lười biếng và hèn nhát.
Tathā paññākaruṇāhi yathākkamaṃ attaparanāthatā, dhīravīrabhāvo, anattantapaaparantapatā, attahitaparahitanipphatti, nibbhayābhiṃsanakabhāvo, dhammādhipatilokādhipatitā, kataññupubbakāribhāvo, mohataṇhāvigamo, vijjācaraṇasiddhi, balavesārajjanipphattīti sabbassāpi pāramitāphalassa visesena upāyabhāvato paññākaruṇā pāramīnaṃ paccayo.
Thus, by wisdom and compassion, respectively, one becomes a protector of oneself and others, a brave and valiant one, one who does not torment oneself or others, one who accomplishes one's own welfare and the welfare of others, one who is fearless and harmless, one who has the Dhamma as one's master and the world as one's master, one who is grateful and a doer of good deeds, one who overcomes delusion and craving, one who achieves knowledge and conduct, and one who achieves powers and confidence; in this way, wisdom and compassion are causes for the pāramīs, being specifically the means for all fruits of the pāramīs.
Như vậy, nhờ trí tuệ và bi, theo thứ tự, mà thành tựu sự tự lợi và lợi tha, trạng thái anh dũng và dũng mãnh, sự không tự hành hạ và không hành hạ người khác, sự thành tựu tự lợi và lợi tha, trạng thái không sợ hãi và không gây sợ hãi, sự làm chủ Pháp và làm chủ thế gian, trạng thái biết ơn và người làm việc trước, sự diệt trừ si mê và tham ái, sự thành tựu minh và hạnh, sự thành tựu các lực và vô úy – do vậy, trí tuệ và bi là nhân của các Ba-la-mật vì chúng là phương tiện đặc biệt cho tất cả quả vị Ba-la-mật.
Idañca dvayaṃ pāramīnaṃ viya paṇidhānassāpi paccayo.
And this pair is also a cause for aspirations, just like the pāramīs.
Và hai điều này cũng là nhân của sự phát nguyện, giống như các Ba-la-mật.
Etesu hi maccheraasaṃvarakāmavicikicchākosajjaakkhantivisaṃvādaanadhiṭṭhānabyāpāda- sukhadukkhasaṅkhātesu ādīnavadassanapubbaṅgamā dānādininnacittatāsaṅkhātā dānajjhāsayatādayo dānādipāramīnaṃ nibbattiyā kāraṇanti.
Among these, the inclinations for giving and so forth, characterized by a mind inclined towards giving and other practices, preceded by seeing the danger in stinginess, lack of restraint, sense-desire, doubt, idleness, impatience, deceit, lack of resolution, ill-will, and happiness and suffering, are the causes for the arising of the pāramīs of giving and the other qualities.
Trong những điều này, ý hướng bố thí và các pháp khác, tức là tâm hướng đến bố thí và các pháp khác, được dẫn dắt bởi sự thấy sự nguy hiểm trong keo kiệt, phá giới, dục, hoài nghi, lười biếng, không nhẫn nại, không chân thật, không quyết tâm, sân hận, khổ và lạc, là nguyên nhân cho sự phát sinh của các Ba-la-mật như bố thí.
Tathā apariccāgapariccāgādīsu yathākkamaṃ ādīnavānisaṃsapaccavekkhaṇā dānādipāramīnaṃ paccayo.
Similarly, reflecting on the disadvantages and advantages in non-renunciation and renunciation, respectively, is a cause for the pāramīs of giving and the other qualities.
Cũng vậy, sự quán xét những nguy hiểm và lợi ích theo thứ tự trong việc không bố thí và bố thí, v.v., là nhân của các Ba-la-mật như bố thí.
Tatthāyaṃ paccavekkhaṇāvidhi – khettavatthuhiraññasuvaṇṇagomahiṃsadāsidāsaputtadārādipariggahabyāsattacittānaṃ sattānaṃ khettādīnaṃ vatthukāmabhāvena bahupatthanīyabhāvato, rājacorādisādhāraṇabhāvato, vivādādhiṭṭhānato, sapattakaraṇato, nissārato, paṭilābhaparipālanesu paraviheṭhanahetuto, vināsanimittañca sokādianekavihitabyasanāvahato, tadāsattinidānañca maccheramalapariyuṭṭhitacittānaṃ apāyūpapattisambhavatoti evaṃ vividhavipulānatthāvahā ete atthā nāma, tesaṃ pariccāgoyeveko sotthibhāvoti pariccāge appamādo karaṇīyo.
Here is the method of reflection: for beings whose minds are engrossed in possessions like fields, land, gold, silver, cattle, buffaloes, male and female slaves, sons, and daughters, these possessions like fields are objects of desire, being much sought after as material pleasures. They are common to kings, thieves, etc., lead to disputes, create rivals, are devoid of essence, cause harm to others in their acquisition and maintenance, and, as causes of destruction, bring about various and extensive misfortunes such as sorrow. And the attachment to them, as a cause for a mind assailed by the defilement of stinginess, leads to the possibility of unfortunate rebirths. Thus, these worldly things bring various and abundant disadvantages; their abandonment alone is safety. Therefore, one should be diligent in abandonment.
Đây là phương pháp quán xét: Đối với những chúng sanh có tâm bận rộn với việc sở hữu ruộng đất, nhà cửa, vàng bạc, trâu bò, nô tỳ, con cái, vợ con, v.v., những tài sản như ruộng đất được mong muốn nhiều vì chúng là đối tượng của dục lạc; chúng là tài sản chung với vua chúa, kẻ trộm; chúng là nguyên nhân của tranh chấp; chúng tạo ra kẻ thù; chúng vô thường; chúng là nguyên nhân của việc làm hại người khác trong việc đạt được và bảo vệ; chúng là nguyên nhân của sự hủy hoại và mang lại vô số tai họa như sầu khổ; và sự chấp thủ vào chúng là nguyên nhân của việc tái sinh vào các cõi khổ do tâm bị phiền não bởi cấu uế keo kiệt. Như vậy, những tài sản này mang lại vô số và nhiều điều bất lợi, và chỉ có sự bố thí chúng mới là sự an lành. Do đó, cần phải tinh tấn trong việc bố thí.
Apica ‘‘attho nāmāyaṃ nirapekkhaṃ dāyakaṃ anugacchati yathā taṃ nirapekkhaṃ khepakaṃ kiṭako’’ti atthe nirapekkhatāya cittaṃ uppādetabbaṃ.
Moreover, the mind should be aroused to detachment from possessions, thinking thus: "This benefit follows the detached giver, just as a worm follows a detached destroyer."
Hơn nữa, cần phải phát khởi tâm vô chấp đối với tài sản, như câu nói: “Tài sản này theo người bố thí vô chấp, như con sâu theo người thợ mộc vô chấp.”
Yācamāno pana yadi piyapuggalo hoti, ‘‘piyo maṃ yācatī’’ti somanassaṃ uppādetabbaṃ.
If the petitioner is a beloved person, happiness should be aroused, thinking, "My beloved one asks me."
Nếu người khất thực là người thân yêu, thì cần phát khởi sự hoan hỷ rằng: “Người thân yêu của ta đang xin.”
Atha udāsīnapuggalo hoti, ‘‘ayaṃ maṃ yācamāno addhā iminā pariccāgena mitto hotī’’ti somanassaṃ uppādetabbaṃ.
If he is a neutral person, happiness should be aroused, thinking, "This person, in asking me, will surely become a friend through this sacrifice."
Nếu là người trung lập, thì cần phát khởi sự hoan hỷ rằng: “Người này khi khất thực chắc chắn sẽ trở thành bạn bè nhờ sự bố thí này.”
Dadantopi hi yācakānaṃ piyo hotīti.
For one who gives becomes dear to petitioners.
Vì người bố thí cũng trở nên đáng yêu đối với người khất thực.
Atha pana verīpuggalo yācati, ‘‘paccatthiko maṃ yācati, ayaṃ maṃ yācamāno addhā iminā pariccāgena verīpi piyo mitto hotī’’ti visesato somanassaṃ uppādetabbaṃ.
But if an enemy asks, special happiness should be aroused, thinking, "An adversary asks me; this person, in asking me, will surely become a dear friend, even though an enemy, through this sacrifice."
Nếu kẻ thù khất thực, thì cần phát khởi sự hoan hỷ đặc biệt rằng: “Kẻ thù của ta đang xin; người này khi khất thực chắc chắn sẽ trở thành bạn bè thân thiết, ngay cả khi là kẻ thù, nhờ sự bố thí này.”
Evaṃ piyapuggale viya majjhattaverīpuggalesupi mettāpubbaṅgamaṃ karuṇaṃ upaṭṭhapetvāva dātabbaṃ.
Thus, one should give, having established compassion preceded by loving-kindness towards neutral persons and enemies, just as towards beloved persons.
Như vậy, cần phải bố thí sau khi đã thiết lập lòng bi mẫn đi kèm với tâm từ đối với những người trung lập và kẻ thù, như đối với những người thân yêu.
Sace panassa cirakālaparibhāvitattā lobhassa deyyadhammavisayā lobhadhammā uppajjeyyuṃ, tena bodhisattapaṭiññena iti paṭisañcikkhitabbaṃ ‘‘nanu tayā sappurisa sambodhāya abhinīhāraṃ karontena sabbasattānaṃ upakāratthāya ayaṃ kāyo nissaṭṭho, tappariccāgamayañca puññaṃ, tattha nāma te bāhirepi vatthusmiṃ atisaṅgappavatti hatthisinānasadisī hoti, tasmā tayā na katthaci saṅgo uppādetabbo.
If, however, due to having cultivated greed for a long time, greedy dispositions arise in him concerning objects of generosity, then that Bodhisatta, who has made the vow, should reflect thus: "Surely, good sir, when you made the aspiration for full enlightenment for the benefit of all beings, this body was given up, as was the merit born of its sacrifice. For you to have excessive attachment even to external things would be like the bathing of an elephant. Therefore, you should not arouse attachment to anything.
Tuy nhiên, nếu do lòng tham đã được huân tập lâu ngày mà các pháp tham khởi lên đối với vật phẩm bố thí, thì Bồ-tát đã phát nguyện ấy cần phải quán xét như sau: “Này thiện nam tử, há không phải khi phát nguyện thành tựu Chánh đẳng giác vì lợi ích của tất cả chúng sinh, thân này đã được hiến dâng sao? Và phước báu được tạo ra từ sự hiến dâng đó cũng vậy. Vậy mà đối với những vật bên ngoài, ngươi lại có sự chấp trước quá mức như voi tắm, do đó ngươi không nên khởi lên sự chấp trước ở bất cứ đâu.
Seyyathāpi nāma mahato bhesajjarukkhassa tiṭṭhato mūlaṃ mūlatthikā haranti, papaṭikaṃ, tacaṃ, khandhaṃ, viṭapaṃ, sāraṃ, sākhaṃ, palāsaṃ, pupphaṃ, phalaṃ phalatthikā haranti, na tassa rukkhassa ‘mayhaṃ santakaṃ ete harantī’’ti vitakkasamudācāro hoti, evameva sabbalokahitāya ussukkamāpajjantena mayā mahādukkhe akataññuke niccāsucimhi kāye paresaṃ upakārāya viniyujjamāne aṇumattopi micchāvitakko na uppādetabbo, ko vā ettha viseso ajjhattikabāhiresu mahābhūtesu ekantabhedanavikiraṇaviddhaṃsanadhammesu, kevalaṃ pana sammohavijambhitametaṃ, yadidaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti abhiniveso.
Just as, when a large medicinal tree stands, those who seek roots take the roots, those who seek bark take the bark, the trunk, the branches, the heartwood, the twigs, the leaves, the flowers, and those who seek fruit take the fruit—that tree does not have the thought, 'These are taking what is mine'—even so, I, striving for the welfare of all the world, when this body, which is prone to great suffering, ungrateful, and constantly impure, is used for the benefit of others, should not arouse even a tiny wrong thought. For what difference is there between internal and external elements, which are all by nature subject to breaking up, scattering, and destruction? It is merely a proliferation of delusion, this notion, 'This is mine, this I am, this is my self.'
Ví như một cây thuốc lớn đang đứng, những người cần rễ thì lấy rễ, những người cần vỏ cây, thân cây, cành cây, lõi cây, nhánh cây, lá cây, hoa, quả thì lấy quả, cây ấy không hề có ý nghĩ: ‘Họ đang lấy những gì thuộc về ta.’ Cũng vậy, ta, người đang nỗ lực vì lợi ích của tất cả thế gian, khi thân này, vốn đầy đau khổ, vô ơn, luôn bất tịnh, được sử dụng vì lợi ích của người khác, không nên khởi lên dù chỉ một chút tà tư duy. Có gì khác biệt giữa các đại chủng bên trong và bên ngoài, vốn có bản chất là tan rã, phân tán, hủy hoại? Chỉ là sự mê lầm lan tràn, đó là sự chấp thủ: ‘Cái này là của ta, ta là cái này, cái này là tự ngã của ta.’
Tasmā bāhiresu viya ajjhattikesupi karacaraṇanayanādīsu, maṃsādīsu ca anapekkhena hutvā ‘taṃtadatthikā harantū’ti nissaṭṭhacittena bhavitabba’’nti.
Therefore, just as with external things, so too with internal things such as hands, feet, eyes, etc., and flesh, etc., one should be detached and have a mind released, thinking, 'Let those who seek these take them.'"
Do đó, như đối với những vật bên ngoài, cũng vậy đối với các chi phần bên trong như tay, chân, mắt, v.v., và thịt, v.v., phải là người vô chấp, với tâm đã hiến dâng rằng: ‘Hãy để những người cần chúng lấy chúng.’”
Evaṃ paṭisañcikkhato cassa bodhāya pahitattassa kāyajīvitesu nirapekkhassa appakasireneva kāyavacīmanokammāni suvisuddhāni honti.
Thus reflecting, his bodily, verbal, and mental actions, for one who has devoted himself to enlightenment and is detached from body and life, become thoroughly purified with little effort.
Khi quán xét như vậy, đối với người đã dốc lòng vì giác ngộ, vô chấp đối với thân và mạng sống, thì các nghiệp thân, khẩu, ý của vị ấy sẽ trở nên hoàn toàn thanh tịnh một cách dễ dàng.
So visuddhakāyavacīmanokammanto visuddhājīvo ñāyapaṭipattiyaṃ ṭhito, āyāpāyupāyakosallasamannāgamena bhiyyoso mattāya deyyadhammapariccāgena, abhayadānasaddhammadānehi ca sabbasatte anuggaṇhituṃ samattho hotīti.
That one, having purified bodily, verbal, and mental actions, having a pure livelihood, standing in the right practice, and endowed with skill in expedients for gain and loss, becomes capable of benefiting all beings through the sacrifice of things to be given, and through the gifts of fearlessness and the Dhamma.
Vị ấy, với nghiệp thân, khẩu, ý thanh tịnh, với đời sống thanh tịnh, an trú trong Chánh đạo, với sự thành thục trong phương tiện thu nhập và chi tiêu, có khả năng giúp đỡ tất cả chúng sinh bằng cách bố thí vật phẩm nhiều hơn, và bằng cách bố thí sự vô úy và Chánh pháp.
Ayaṃ tāva dānapāramiyaṃ paccavekkhaṇānayo.
This is the method of reflection concerning the perfection of generosity.
Đây là phương pháp quán xét trong Ba-la-mật bố thí.
Sīlapāramiyaṃ pana evaṃ paccavekkhitabbaṃ – idañhi sīlaṃ nāma gaṅgodakādīhi visodhetuṃ asakkuṇeyyassa dosamalassa vikkhālanajalaṃ, haricandanādīhi vinetuṃ asakkuṇeyyarāgādipariḷāhavinayanaṃ, hāramakuṭakuṇḍalādīhi pacurajanālaṅkārehi asādhāraṇo sādhūnaṃ alaṅkāraviseso, sabbadisāvāyanato akittimo, sabbakālānurūpo ca surabhigandho, khattiyamahāsālādīhi devatāhi ca vandanīyādibhāvāvahanato paramo vasīkaraṇamanto, cātumahārājikādi devalokārohanasopānapanti, jhānābhiññānaṃ adhigamupāyo, nibbānamahānagarassa sampāpakamaggo, sāvakabodhipaccekabodhisammāsambodhīnaṃ patiṭṭhānabhūmi, yaṃ yaṃ vā panicchitaṃ patthitaṃ, tassa tassa samijjhanūpāyabhāvato cintāmaṇikapparukkhādike ca atiseti.
Concerning the perfection of sīla, however, it should be reflected upon thus: This sīla is indeed the water for washing away the defilement of impurity that cannot be cleansed by the waters of the Ganges and so forth; it is the dispeller of the fevers of lust and so forth that cannot be removed by fragrant sandal paste and so forth; it is a special ornament for noble ones, uncommon among the abundant ornaments like necklaces, crowns, and earrings worn by people; it is an unmanufactured fragrance that wafts in all directions and is suitable for all times; it is a supreme charm that brings about adoration and other qualities from royal families, great householders, and deities; it is a stairway for ascending to the deva realms such as the Cātumahārājika heaven; it is a means for attaining jhāna and abhiññā; it is the path that leads to the great city of Nibbāna; it is the foundation for the enlightenment of disciples, Paccekabuddhas, and Sammāsambuddhas; and it surpasses even a wish-fulfilling jewel or a wish-granting tree because it is the means by which whatever is desired and longed for is achieved.
Trong Ba-la-mật giới hạnh thì cần quán xét như sau: Giới hạnh này là nước để rửa sạch vết nhơ ô nhiễm không thể tẩy sạch bằng nước sông Hằng, v.v.; là sự xoa dịu phiền não tham ái, v.v., không thể xoa dịu bằng bột đàn hương, v.v.; là một loại trang sức đặc biệt của bậc thiện nhân, không giống với các loại trang sức thông thường như vòng cổ, vương miện, hoa tai, v.v.; là một mùi hương thơm ngát tỏa khắp mọi phương, không do nhân tạo, và phù hợp với mọi thời điểm; là thần chú tối thượng để thu hút lòng người, vì nó mang lại sự tôn kính từ các vị vua chúa, đại gia, chư thiên, v.v.; là bậc thang dẫn lên các cõi trời như Tứ Đại Thiên Vương, v.v.; là phương tiện để đạt được các thiền định và thần thông; là con đường dẫn đến đại thành Niết-bàn; là nền tảng cho quả vị Thanh văn giác, Độc giác giác và Chánh đẳng giác; và nó vượt trội hơn cả ngọc như ý, cây như ý, v.v., vì là phương tiện để thành tựu bất cứ điều gì đã ước nguyện và mong cầu.
Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘ijjhati bhikkhave sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’’ti (a. ni. 8.35).
For this was stated by the Blessed One: "Monks, the aspiration of one endowed with sīla succeeds because of its purity."
Điều này đã được Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, ý nguyện của người giữ giới thành tựu vì sự thanh tịnh.” (A.ni. 8.35).
Aparampi vuttaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce bhikkhave bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo ca assaṃ manāpo ca garu ca bhāvanīyo cāti, sīlesvevassa paripūrakārī’’tiādi (ma. ni. 1.61), tathā ‘‘avippaṭisāratthāni kho ānanda kusalāni sīlānī’’ti (a. ni. 10.1; 11.1), ‘‘pañcime gahapatayo ānisaṃsā sīlavato sīlasampadāyā’’ti (dī. ni. 2.150; udā. 76; mahāva. 185) suttānañca vasena sīlassa guṇā paccavekkhitabbā, tathā aggikkhandhopamasuttādīnaṃ (a. ni. 7.72) vasena sīlavirahe ādīnavā.
Another saying is: "If, monks, a bhikkhu should wish to be dear, agreeable, respected, and esteemed by his fellow practitioners, he should be perfect in sīla," and so forth; likewise, "Wholesome sīla, Ānanda, leads to freedom from regret"; and "There are, householders, five benefits of sīla for one endowed with sīla, for one accomplished in sīla"—thus, the virtues of sīla should be reflected upon according to these suttas, and similarly, the dangers in the absence of sīla should be reflected upon according to suttas such as the Aggikkhandhopama Sutta.
Một điều khác cũng được nói: “Này các Tỳ-khưu, nếu một Tỳ-khưu mong muốn được các vị đồng phạm hạnh yêu mến, dễ chịu, tôn kính và được tôn trọng, thì vị ấy phải hoàn thành viên mãn các giới hạnh,” v.v. (M.ni. 1.61), cũng như “Này Ānanda, các giới hạnh thiện là vì không hối tiếc” (A.ni. 10.1; 11.1), “Này gia chủ, có năm lợi ích này đối với người giữ giới, đối với sự thành tựu giới hạnh” (D.ni. 2.150; Udā. 76; Mahāva. 185). Cần phải quán xét các đức tính của giới hạnh theo các kinh văn này, cũng như những nguy hiểm khi không có giới hạnh theo kinh Lửa Cháy, v.v. (A.ni. 7.72).
Pītisomanassanimittato, attānuvādaparānuvādadaṇḍaduggatibhayābhāvato, viññūhi pāsaṃsabhāvato, avippaṭisārahetuto, sotthiṭṭhānato, abhijanasāpateyyādhipateyyāyurūpaṭṭhānabandhumittasampattīnaṃ atisayanato ca sīlaṃ paccavekkhitabbaṃ.
Sīla should be reflected upon because it is a sign of joy and gladness; because of the absence of fear of self-reproach, others' reproach, punishment, and unfortunate destinations; because of being praised by the wise; because of being the cause of no remorse; because of being a secure refuge; and because of excelling in the attainments of high birth, wealth, dominion, long life, beauty, establishment, relatives, and friends.
Giới cần được quán xét do là dấu hiệu của hỷ lạc, do không có sự sợ hãi bị tự trách, bị người khác trách, bị hình phạt và đọa xứ, do được người trí tán thán, do là nguyên nhân không hối tiếc, do là nơi an lành, và do vượt trội hơn các thành tựu về dòng dõi, tài sản, quyền lực, tuổi thọ, sắc đẹp, thân hữu và bạn bè.
Sīlavato hi attano sīlasampadāhetu mahantaṃ pītisomanassaṃ uppajjati ‘‘kataṃ vata mayā kusalaṃ, kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ bhīruttāṇa’’nti.
Indeed, for one endowed with sīla, great joy and gladness arise due to their own accomplishment in sīla, thinking: "Indeed, I have done what is wholesome, what is meritorious, what brings protection from fear."
Quả thật, nơi người giữ giới, do thành tựu giới của mình, một niềm hỷ lạc lớn lao khởi lên: “Ta đã làm điều thiện, đã làm điều lành, đã làm điều hộ trì sự sợ hãi!”
Tathā sīlavato attā na upavadati, na pare viññū, daṇḍaduggatibhayānaṃ sambhavoyeva natthi, ‘‘sīlavā purisapuggalo kalyāṇadhammo’’ti viññūnaṃ pāsaṃso hoti.
Similarly, one endowed with sīla is not reproached by oneself, nor by other wise persons; there is no possibility of fear of punishment or unfortunate destinations; and one is praised by the wise as "a person of sīla, one of wholesome character."
Cũng vậy, người giữ giới không tự trách mình, người trí không trách, sự sợ hãi về hình phạt và đọa xứ không thể có, và người ấy được người trí tán thán là “người có giới, có pháp lành”.
Tathā sīlavato yvāyaṃ ‘‘kataṃ vata mayā pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisa’’nti dussīlassa vippaṭisāro uppajjati, so na hoti.
Similarly, the remorse that arises in one who is unvirtuous, thinking, "Indeed, I have done evil, done what is cruel, done what is defiling," does not arise in one endowed with sīla.
Cũng vậy, nơi người giữ giới, sự hối tiếc như nơi người phạm giới khởi lên: “Ta đã làm điều ác, đã làm điều hung bạo, đã làm điều tội lỗi” thì không có.
Sīlañca nāmetaṃ appamādādhiṭṭhānato, bhogabyasanādiparihāramukhena mahato atthassa sādhanato, maṅgalabhāvato ca paramaṃ sotthiṭṭhānaṃ, nihīnajaccopi sīlavā khattiyamahāsālādīnaṃ pūjanīyo hotīti kulasampattiṃ atiseti sīlasampadā, ‘‘taṃ kiṃ maññasi mahārāja, idha te assa puriso dāso kammakaro’’tiādi (dī. ni. 1.183) vacanañcettha sādhakaṃ.
And sīla is indeed the supreme secure refuge because it is established on heedfulness, because it achieves great benefit through guarding against loss of wealth and other misfortunes, and because it is auspicious. Even one of humble birth who possesses sīla is revered by great khattiya families and others, thus sīla attainment surpasses family attainment. The statement "What do you think, great king, suppose you had a servant or worker here..." is also corroborative here.
Và giới này, do là nền tảng của sự không phóng dật, do làm nên lợi ích lớn lao qua việc bảo vệ khỏi tai họa tài sản, v.v., và do là điều cát tường, nên là nơi an lành tối thượng. Dù là người sinh ra trong dòng tộc thấp kém, người giữ giới vẫn được các bậc đại gia tộc Sát-đế-lợi, v.v., tôn kính, nên thành tựu giới vượt trội hơn thành tựu dòng tộc. Lời dạy “Đại vương nghĩ sao, nếu có một người nô lệ, người làm công của ngài ở đây…” (Dī. Ni. 1.183) là bằng chứng cho điều này.
Corādīhi asādhāraṇato, paralokānugamanato, mahapphalabhāvato, samathādiguṇādhiṭṭhānato ca bāhiradhanaṃ atiseti sīlaṃ, paramassa cittissariyassa adhiṭṭhānabhāvato khattiyādīnaṃ issariyaṃ atiseti sīlaṃ.
Sīla surpasses external wealth because it is not shared with thieves and others, because it follows one to the next world, because of its great fruit, and because it is the foundation for qualities like samatha. Sīla surpasses the sovereignty of khattiyas and others because it is the foundation for supreme mental sovereignty.
Giới vượt trội hơn tài sản bên ngoài do không bị kẻ trộm, v.v., xâm phạm, do theo đến đời sau, do có quả báo lớn, và do là nền tảng của các đức tính như định (samatha). Giới vượt trội hơn quyền lực của các bậc Sát-đế-lợi, v.v., do là nền tảng của quyền lực tâm tối thượng.
Sīlanimittañhi taṃtaṃsattanikāyesu sattānaṃ issariyaṃ vassasatadīghappamāṇato jīvitato ekāhampi sīlavato jīvitassa visiṭṭhatāvacanato, sati ca jīvite sikkhānikkhepassa maraṇatāvacanato sīlaṃ jīvitato visiṭṭhataraṃ.
For it is sīla that is the sign of sovereignty among beings in their respective realms; because life for one endowed with sīla for even one day is declared to be superior to a life span of hundreds of years; and because the laying aside of training while alive is declared to be death, sīla is superior to life itself.
Quả thật, giới là nguyên nhân cho quyền lực của chúng sinh trong các cảnh giới khác nhau. Do lời dạy rằng một ngày sống của người có giới còn ưu việt hơn tuổi thọ hàng trăm năm của chúng sinh, và do lời dạy rằng việc từ bỏ học giới là cái chết khi còn sống, nên giới còn ưu việt hơn sinh mạng.
Verīnampi manuññabhāvāvahanato, jarārogavipattīhi anabhibhavanīyato ca rūpasampattiṃ atiseti sīlaṃ.
Sīla surpasses beauty because it brings about a pleasing disposition even to enemies, and because it is not overcome by the misfortunes of old age and sickness.
Giới vượt trội hơn thành tựu sắc đẹp do mang lại sự khả ái ngay cả với kẻ thù, và do không bị khuất phục bởi sự suy tàn của già và bệnh tật.
Pāsādahammiyādiṭṭhānavisese, rājayuvarājasenāpatiādiṭṭhānavisese ca atiseti sīlaṃ sukhavisesādhiṭṭhānabhāvato.
Sīla surpasses special locations like palaces and mansions, and special positions like king, crown prince, or general, because it is the foundation for special happiness.
Giới vượt trội hơn các nơi đặc biệt như cung điện, lầu các, và các vị trí đặc biệt như vua, thái tử, tổng tư lệnh, v.v., do là nền tảng của các loại an lạc đặc biệt.
Sabhāvasiniddhe santikāvacarepi bandhujane mittajane ca atiseti ekantahitasampādanato, paralokānugamanato ca.
It surpasses even naturally affectionate and intimate relatives and friends because it brings about ultimate welfare and accompanies one to the next world.
Giới vượt trội hơn cả bà con thân thuộc và bạn bè, những người vốn dĩ thân ái và gần gũi, do mang lại lợi ích tuyệt đối và theo đến đời sau.
‘‘Na taṃ mātā pitā kayirā’’tiādi (dha. pa. 43) vacanañcettha sādhakaṃ.
The statement "Neither mother nor father can do..." is also corroborative here.
Lời dạy “Mẹ cha không thể làm điều đó…” (Dhammapada 43) là bằng chứng cho điều này.
Tathā hatthiassarathādibhedehi, mantāgadasotthānappayogehi ca durārakkhaṃ attānaṃ ārakkhabhāvena sīlameva visiṭṭhataraṃ attādhīnato, aparādhīnato, mahāvisayato ca.
Likewise, sīla itself is superior protection for oneself, which is difficult to protect by means of elephants, horses, chariots, and so on, or by the application of charms, medicines, and amulets, because it is self-dependent, not dependent on others, and has a great scope.
Cũng vậy, giới còn ưu việt hơn trong việc bảo vệ bản thân so với các loại voi, ngựa, xe cộ, v.v., và các phương pháp chú thuật, thuốc men, hộ trì, v.v., vốn khó bảo vệ, do giới là tự chủ, không phụ thuộc vào người khác, và có phạm vi rộng lớn.
Tenevāha ‘‘dhammo have rakkhati dhammacāri’’ntiādi (jā. 1.9.102).
Therefore it is said, "Indeed, Dhamma protects one who practices Dhamma," and so on.
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói: “Pháp bảo vệ người hành pháp…” (Jā. 1.9.102).
Evamanekaguṇasamannāgataṃ sīlanti paccavekkhantassa aparipuṇṇā ceva sīlasampadā pāripūriṃ gacchati aparisuddhā ca pārisuddhiṃ.
When one reflects upon sīla, thus endowed with numerous virtues, any incomplete sīla attainment reaches completion, and any impure sīla attainment reaches purity.
Khi quán xét giới với nhiều đức tính như vậy, thì thành tựu giới chưa viên mãn sẽ trở nên viên mãn, và giới chưa thanh tịnh sẽ trở nên thanh tịnh.
Sace panassa dīgharattaṃ paricayena sīlapaṭipakkhā dhammā dosādayo antarantarā uppajjeyyuṃ, tena bodhisattapaṭiññena evaṃ paṭisañcikkhitabbaṃ ‘‘nanu tayā sambodhāya paṇidhānaṃ kataṃ, sīlavikalena ca na sakkā lokiyāpi sampattiyo pāpuṇituṃ, pageva lokuttarā, sabbasampattīnaṃ pana aggabhūtāya sammāsambodhiyā adhiṭṭhānabhūtena sīlena paramukkaṃsagatena bhavitabbaṃ.
If, due to prolonged association, qualities hostile to sīla such as defilements like hatred should arise from time to time, then one who has made the bodhisattva vow should reflect thus: "Have you not made a resolve for supreme awakening? Indeed, it is not possible for one lacking sīla to attain even worldly felicities, much less supramundane ones. Therefore, sīla, which is the foundation for the supreme perfect awakening—the foremost of all attainments—must be brought to the highest excellence.
Tuy nhiên, nếu do sự quen thuộc lâu ngày mà các pháp đối nghịch với giới như sân hận, v.v., thỉnh thoảng khởi lên, thì vị Bồ-tát đã phát nguyện cần phải quán xét như sau: “Chẳng phải ngươi đã phát nguyện giác ngộ sao? Người thiếu giới không thể đạt được ngay cả những thành tựu thế gian, huống chi là siêu thế. Giới, là nền tảng cho sự Chánh Đẳng Chánh Giác, tối thượng trong mọi thành tựu, phải đạt đến mức độ tối cao.
Tasmā ‘kikīva aṇḍa’ntiādinā (visuddhi. 1.19; dī. ni. aṭṭha. 1.7) vuttanayena sammā sīlaṃ parirakkhantena suṭṭhu tayā pesalena bhavitabbaṃ.
Therefore, like a kiki bird protecting its eggs, you must thoroughly protect sīla, and you must be very gentle, as stated in the Visuddhimagga and Dīghanikāya Aṭṭhakathā.
Vì vậy, ngươi phải là người hiền lành, bảo vệ giới một cách đúng đắn theo cách đã nói trong ‘như chim kikī bảo vệ trứng’ (Visuddhi. 1.19; Dī. Ni. Aṭṭha. 1.7).
Api ca tayā dhammadesanāya yānattaye sattānaṃ avatāraṇaparipācanāni kātabbāni, sīlavikalassa ca vacanaṃ na paccetabbaṃ hoti asappāyāhāravicārassa viya vejjassa tikicchanaṃ, tasmā kathāhaṃ saddheyyo hutvā sattānaṃ avatāraṇaparipācanāni kareyya’’nti sabhāvaparisuddhasīlena bhavitabbaṃ.
Moreover, you must lead beings to and ripen them in the three vehicles through the teaching of the Dhamma. But the words of one lacking sīla are not to be trusted, just as the treatment of a physician who considers unwholesome food is not. Therefore, how could I become trustworthy and lead beings to and ripen them?" Thus, one must possess naturally pure sīla.
Hơn nữa, ngươi phải làm cho chúng sinh nhập vào và chín muồi trong ba thừa qua việc thuyết pháp. Lời nói của người thiếu giới không đáng tin cậy, giống như sự chữa bệnh của một thầy thuốc không xem xét thức ăn thích hợp. Vậy làm sao ta có thể trở thành người đáng tin cậy để làm cho chúng sinh nhập vào và chín muồi?” Do đó, người ấy phải có giới thanh tịnh tự nhiên.
Kiñca ‘‘jhānādiguṇavisesayogena me sattānaṃ upakārakaraṇasamatthatā, paññāpāramīādiparipūraṇañca, jhānādayo ca guṇā sīlapārisuddhiṃ vinā na sambhavantī’’ti sammadeva sīlaṃ parisodhetabbaṃ.
Furthermore, one must thoroughly purify sīla, thinking: "My ability to benefit beings through the attainment of special qualities like jhāna, and the fulfillment of the perfection of wisdom and so on, and these qualities like jhāna do not arise without the purity of sīla."
Hơn nữa, “khả năng giúp đỡ chúng sinh của ta thông qua sự kết hợp với các đức tính đặc biệt như thiền định, và sự viên mãn của Ba-la-mật-đa trí tuệ, và các đức tính như thiền định không thể có nếu không có sự thanh tịnh của giới” – vì vậy, giới cần phải được thanh tịnh hóa một cách đúng đắn.
Tathā ‘‘sambādho gharāvāso rajopatho’’tiādinā (dī. ni. 1.191; ma. ni. 1.291; saṃ. ni. 2.154; ma. ni. 2.10) gharāvāse ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417; mahāni. 3, 6;), ‘‘mātāpi puttena vivadatī’’tiādinā (ma. ni. 1.168, 178) ca kāmesu ‘‘seyyathāpi puriso iṇaṃ ādāya kammante payojeyyā’’tiādinā (dī. ni. 1.218) kāmacchandādīsu ādīnavadassanapubbaṅgamā vuttavipariyāyena ‘‘abbhokāso pabbajjā’’tiādinā (dī. ni. 1.1.91; saṃ. ni. 1.154) pabbajjādīsu ānisaṃsapaṭisaṅkhāvasena nekkhammapāramiyaṃ paccavekkhaṇā veditabbā.
Similarly, reflection on the perfection of renunciation should be understood as being preceded by seeing the danger in household life, such as "Household life is restricted, a dusty path," and so on; in sensual pleasures, such as "Sensual pleasures are like a skeleton of bones," and so on; and in sensual desire and so on, such as "Just as a man takes a loan and engages in business," and so on; and by reflecting on the advantages of renunciation and so on, reversing the mentioned dangers, such as "Going forth is an open-air life," and so on.
Cũng vậy, sự quán xét Ba-la-mật-đa xuất ly cần được hiểu là việc thấy rõ sự nguy hiểm trong đời sống gia đình qua lời dạy “đời sống gia đình là chật hẹp, con đường đầy bụi bặm” (Dī. Ni. 1.191; Ma. Ni. 1.291; Saṃ. Ni. 2.154; Ma. Ni. 2.10); trong các dục qua lời dạy “các dục giống như bộ xương” (Ma. Ni. 1.234; Pāci. 417; Mahāni. 3, 6); và trong các dục vọng qua lời dạy “mẹ tranh cãi với con trai” (Ma. Ni. 1.168, 178) hay “ví như một người vay nợ để làm việc” (Dī. Ni. 1.218), v.v., đi trước là sự thấy rõ sự nguy hiểm; và theo cách ngược lại, sự quán xét lợi ích trong xuất gia, thiền định, Niết-bàn qua lời dạy “xuất gia là không gian rộng mở” (Dī. Ni. 1.1.91; Saṃ. Ni. 1.154), v.v.
Ayamettha saṅkhepattho, vitthāro pana dukkhakkhandha (ma. ni. 1.163) vīmaṃsasuttādi (ma. ni. 1.487) vasena dukkhakkhandhaāsivisopamasuttādivasena (cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathāyaṃ) veditabbo.
This is the brief meaning here; the detailed explanation should be understood by way of the Majjhima Nikāya's Discourse on the Mass of Suffering, the Discourse on Investigation, and so on, and the Discourse on the Mass of Suffering like a Serpent, and so on.
Đây là ý nghĩa tóm tắt, còn chi tiết cần được hiểu theo các kinh như Kinh Khổ Uẩn (Ma. Ni. 1.163), Kinh Thẩm Sát (Ma. Ni. 1.487), và các kinh như Kinh Khổ Uẩn ví rắn độc (Cariyā. Aṭṭha. Pakiṇṇakakathāyaṃ).
Tathā ‘‘paññāya vinā dānādayo dhammā na visujjhanti, yathāsakaṃ byāpārasamatthā ca na hontī’’ti paññāguṇā manasi kātabbā.
Similarly, the virtues of wisdom should be kept in mind: "Without wisdom, qualities like giving do not become purified, nor are they capable of their respective functions."
Cũng vậy, cần quán niệm các đức tính của trí tuệ rằng “nếu không có trí tuệ, các pháp như bố thí, v.v., không thể thanh tịnh, và chúng không có khả năng thực hiện chức năng riêng của mình”.
Yatheva hi jīvitena vinā sarīrayantaṃ na sobhati, na ca attano kiriyāsu paṭipattisamatthaṃ hoti, yathā ca cakkhādīni indriyāni viññāṇena vinā yathāsakaṃ visayesu kiccaṃ kātuṃ nappahonti, evaṃ saddhādīni indriyāni paññāya vinā sakiccapaṭipattiyaṃ asamatthānīti pariccāgādipaṭipattiyaṃ paññā padhānakāraṇaṃ.
Just as a bodily mechanism does not appear beautiful without life, nor is it capable of acting in its own functions; and just as faculties like the eye are unable to perform their respective functions in their objects without consciousness, so too are faculties like faith incapable of performing their own functions without wisdom. Thus, wisdom is the principal cause in practices like relinquishing.
Quả thật, cũng như cỗ máy thân thể không đẹp đẽ nếu không có sự sống, và không có khả năng thực hiện các hành động của mình; cũng như các căn như mắt, v.v., không thể thực hiện chức năng của mình trong các đối tượng riêng nếu không có thức, thì các căn như tín, v.v., cũng không có khả năng thực hiện chức năng của mình nếu không có trí tuệ. Do đó, trí tuệ là nguyên nhân chính yếu trong việc thực hành bố thí, v.v.
Ummīlitapaññācakkhukā hi mahāsattā attano aṅgapaccaṅgānipi datvā anattukkaṃsakā, aparavambhakā ca honti, bhesajjarukkhā viya vikapparahitā kālattayepi somanassajātā.
Indeed, great beings whose eye of wisdom is opened, even giving away their own limbs, are not self-exalting or disparaging of others, but are like medicinal trees, devoid of discrimination, and filled with joy throughout the three times.
Các bậc Đại Sĩ, với con mắt trí tuệ đã mở, ngay cả khi cho đi các bộ phận cơ thể của mình, cũng không tự tán thán hay chê bai người khác, và luôn tràn đầy hỷ lạc trong cả ba thời, giống như cây thuốc không có sự phân biệt.
Paññāvasena upāyakosallayogato pariccāgo parahitappavattiyā dānapāramibhāvaṃ upeti.
Through the skill in means born of wisdom, relinquishing, when active for the welfare of others, attains the state of the perfection of giving.
Do sự khéo léo trong phương tiện dựa trên trí tuệ, sự bố thí vì lợi ích của người khác trở thành Ba-la-mật-đa bố thí.
Attatthañhi dānaṃ vuḍḍhisadisaṃ hoti.
Indeed, giving for one's own benefit is like an increase.
Quả thật, bố thí vì lợi ích của bản thân giống như sự tăng trưởng (của tài sản).
Vīriyañca paññārahitaṃ yadicchitamatthaṃ na sādheti durārambhabhāvato.
And effort devoid of wisdom does not accomplish the desired aim, because it is a faulty undertaking.
Và tinh tấn nếu thiếu trí tuệ thì không thể thành tựu được mục đích mong muốn, do là sự khởi đầu sai lầm.
Varameva hi anārambho durārambhato, paññāsahitena pana vīriyena na kiñci duradhigamaṃ upāyapaṭipattito.
Indeed, it is better not to undertake* than to undertake it poorly; however, with effort accompanied by wisdom, nothing is difficult to attain through skillful practice.
Thật vậy, không khởi sự còn tốt hơn là khởi sự sai lầm. Nhưng với tinh tấn có trí tuệ, không có gì khó đạt được bằng cách thực hành phương tiện.
Tathā paññavā eva parāpakārādiadhivāsakajātiyo hoti, na duppañño.
Similarly, it is only the wise person who is of a nature to endure harm from others and such, not the unwise.
Tương tự, chỉ người có trí tuệ mới có khả năng chịu đựng sự làm hại của người khác, v.v., chứ không phải người kém trí tuệ.
Paññāvirahitassa ca parehi upanītā apakārā khantiyā paṭipakkhameva anubrūhenti, paññavato pana te khantisampattiyā paribrūhanavasena assā thirabhāvāya saṃvattanti.
And for one devoid of wisdom, harm brought by others only strengthens the opposite of patience; but for the wise, those* contribute to the firmness of their patience, by way of enhancing their accomplishment of patience.
Đối với người thiếu trí tuệ, những sự làm hại do người khác gây ra chỉ làm gia tăng sự đối nghịch với nhẫn nhục. Nhưng đối với người có trí tuệ, những điều đó lại góp phần làm cho sự thành tựu nhẫn nhục của họ vững chắc hơn.
Paññavā eva tīṇi saccāni tesaṃ kāraṇāni paṭipakkhe ca yathābhūtaṃ jānitvā paresaṃ avisaṃvādako hoti.
It is only the wise person who, having truly known the three truths, their causes, and their opposites, does not mislead others.
Chỉ người có trí tuệ mới có thể biết rõ ba sự thật, nguyên nhân của chúng và những điều đối nghịch với chúng một cách chân thật, và không lừa dối người khác.
Tathā paññābalena attānaṃ upatthambhetvā dhitisampadāya sabbapāramīsu acalasamādānādhiṭṭhāno hoti, paññavā eva ca piyamajjhattaverīvibhāgaṃ akatvā sabbattha hitūpasaṃhārakusalo hoti.
Similarly, by the power of wisdom, having supported himself, he is resolute in upholding all pāramīs with unshakeable resolve through the accomplishment of fortitude; and it is only the wise person who, without making distinctions between friends, neutrals, and enemies, is skilled in bringing benefit to all.
Tương tự, với sức mạnh của trí tuệ, người ấy tự nâng đỡ mình, trở thành người kiên định bất động trong mọi ba-la-mật với sự kiên trì. Và chỉ người có trí tuệ mới khéo léo mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, không phân biệt bạn, kẻ thù hay người trung lập.
Tathā paññāvasena lābhādilokadhammasannipāte nibbikāratāya majjhatto hoti.
Similarly, by virtue of wisdom, he remains neutral amid the worldly conditions of gain and so forth, due to his imperturbability.
Tương tự, nhờ trí tuệ, người ấy giữ thái độ trung lập, không lay chuyển khi đối mặt với các pháp thế gian như lợi lộc, v.v.
Evaṃ sabbāsaṃ pāramīnaṃ paññāva pārisuddhihetūti paññāguṇā paccavekkhitabbā.
Thus, since wisdom is the cause of purification for all pāramīs, the qualities of wisdom should be reflected upon.
Như vậy, trí tuệ là nguyên nhân thanh tịnh của tất cả các ba-la-mật, nên cần quán xét các công đức của trí tuệ.
Apica paññāya vinā na dassanasampatti, antarena ca diṭṭhisampadaṃ na sīlasampadā, sīladiṭṭhisampadārahitassa na samādhisampadā, asamāhitena ca na sakkā attahitamattampi sādhetuṃ, pageva ukkaṃsagataṃ parahitanti parahitāya paṭipannena ‘‘nanu tayā sakkaccaṃ paññāpārisuddhiyaṃ āyogo karaṇīyo’’ti bodhisattena attā ovaditabbo.
Furthermore, without wisdom, there is no accomplishment of vision; and without the accomplishment of right view, there is no accomplishment of morality; for one lacking the accomplishment of morality and right view, there is no accomplishment of concentration; and by one who is not concentrated, it is not possible to achieve even one's own welfare, let alone the supreme welfare of others. Therefore, a Bodhisatta, intent on the welfare of others, should admonish himself: "Surely, you must diligently strive for the purification of wisdom."
Hơn nữa, không có trí tuệ thì không có sự thành tựu của cái thấy (dassanasampatti); không có sự thành tựu của cái thấy thì không có sự thành tựu của giới (sīlasampadā); người thiếu sự thành tựu của giới và cái thấy thì không có sự thành tựu của định (samādhisampadā); người không có định thì không thể thành tựu dù chỉ là lợi ích cho bản thân, huống chi là lợi ích cao cả cho người khác. Vì vậy, Bồ-tát, người đã thực hành vì lợi ích của người khác, phải tự khuyên mình rằng: “Chẳng phải ngươi phải tinh cần nỗ lực trong việc làm thanh tịnh trí tuệ sao?”
Paññānubhāvena hi mahāsatto caturadhiṭṭhānādhiṭṭhito catūhi saṅgahavatthūhi (dī. ni. 3.210, 313; a. ni. 10.32) lokaṃ anuggaṇhanto satte niyyānikamagge avatāreti, indriyāni ca nesaṃ paripāceti.
For by the power of wisdom, the Great Being, endowed with the four determinations, by assisting the world with the four bases of sympathy, guides beings onto the path to liberation and matures their faculties.
Thật vậy, nhờ năng lực của trí tuệ, Đại sĩ, người đã kiên định với bốn sự quyết định (adhiṭṭhāna), cứu giúp thế gian bằng bốn pháp nhiếp sự (saṅgahavatthu), đưa chúng sanh vào con đường giải thoát và làm cho các căn của họ được trưởng thành.
Tathā paññābalena khandhāyatanādīsu pavicayabahulo pavattinivattiyo yāthāvato parijānanto dānādayo guṇe visesanibbedhabhāgiyabhāvaṃ nayanto bodhisattasikkhāya paripūrakārī hotīti evamādinā anekākāravokāre paññāguṇe vavatthapetvā paññāpāramī anubrūhetabbā.
Similarly, by the power of wisdom, being abundant in discernment regarding aggregates, sense bases, and so forth, and truly knowing the processes of arising and ceasing, he brings qualities such as generosity to a state of special penetration and thereby fulfills the Bodhisatta's training. Thus, the paññāpāramī should be cultivated by establishing the qualities of wisdom in various ways of explanation such as these.
Tương tự, nhờ sức mạnh của trí tuệ, người ấy thường xuyên phân tích các uẩn, xứ, v.v., hiểu rõ sự sinh khởi và tiêu diệt một cách chân thật, đưa các công đức như bố thí, v.v., đến mức độ thâm nhập đặc biệt, và hoàn thành sự tu học của Bồ-tát. Bằng cách này, sau khi xác định các công đức của trí tuệ qua nhiều phương diện khác nhau, ba-la-mật trí tuệ cần được phát triển.
Tathā dissamānapārānipi lokiyāni kammāni nihīnavīriyena pāpuṇituṃ asakkuṇeyyāni, agaṇitakhedena pana āraddhavīriyena duradhigamaṃ nāma natthi.
Similarly, even visible, worldly tasks cannot be achieved by one of weak effort; but for one who has aroused effort without counting fatigue, there is nothing difficult to attain.
Tương tự, ngay cả những công việc thế gian hiện hữu cũng không thể đạt được bởi người có tinh tấn yếu kém; nhưng đối với người đã khởi sự tinh tấn mà không kể đến sự mệt mỏi, thì không có gì gọi là khó đạt được.
Nihīnavīriyo hi ‘‘saṃsāramahoghato sabbasatte santāressāmī’’ti ārabhitumeva na sakkuṇoti.
Indeed, one of weak effort cannot even undertake the task of saving all beings from the great flood of saṃsāra.
Người có tinh tấn yếu kém thậm chí không thể khởi sự với ý nghĩ: “Ta sẽ cứu vớt tất cả chúng sanh khỏi đại dương luân hồi.”
Majjhimo ārabhitvā antarāvosānamāpajjati.
One of moderate effort undertakes it but ceases midway.
Người có tinh tấn trung bình thì khởi sự nhưng lại bỏ dở giữa chừng.
Ukkaṭṭhavīriyo pana attasukhanirapekkho ārambhapāraṃ adhigacchatīti vīriyasampatti paccavekkhitabbā.
But one of supreme effort, disregarding his own happiness, reaches the culmination of the undertaking. Thus, the accomplishment of effort should be reflected upon.
Còn người có tinh tấn cao thượng thì không màng đến hạnh phúc của bản thân mà đạt đến bờ bến của sự khởi sự. Vì vậy, cần quán xét sự thành tựu của tinh tấn.
Apica ‘‘yassa attanoyeva saṃsārapaṅkato samuddharaṇatthamārambho, tassāpi vīriyassa sithilabhāvena manorathānaṃ matthakappatti na sakkā sambhāvetuṃ, pageva sadevakassa lokassa samuddharaṇatthaṃ katābhinīhārenā’’ti ca ‘‘rāgādīnaṃ dosagaṇānaṃ mattamahāgajānaṃ viya dunnivārayabhāvato, tannidānānañca kammasamādānānaṃ ukkhittāsikavadhakasadisabhāvato, tannimittānañca duggatīnaṃ sabbadā vivaṭamukhabhāvato, tattha niyojakānañca pāpamittānaṃ sadā sannihitabhāvato, tadovādakāritāya ca bālassa puthujjanabhāvassa sati sambhave yuttaṃ sayameva saṃsāradukkhato nissaritu’’nti ca ‘‘micchāvitakkā vīriyānubhāvena dūrī bhavantī’’ti ca ‘‘yadi pana sambodhi attādhīnena vīriyena sakkā samadhigantuṃ, kimettha dukkara’’nti ca evamādinā nayena vīriyassa guṇāpaccavekkhitabbā.
Furthermore, one should reflect upon the qualities of effort in ways such as these: "Even for one whose undertaking is for the purpose of pulling oneself out of the mire of saṃsāra, the attainment of aspirations cannot be expected if one's effort is slack, let alone for one who has made a resolution to pull out the world with its deities." And: "Since defilements like lust are difficult to restrain, like mad elephants; since the actions originating from them are like an executioner with an uplifted sword; since the lower realms caused by them always have open mouths; since evil companions who lead to them are always close at hand; and since, due to acting on their advice, the state of an ignorant ordinary person exists, it is fitting for one to liberate oneself from the suffering of saṃsāra." And: "Wrong thoughts become distant through the power of effort." And: "If awakening can be attained by self-reliant effort, what is difficult about it?"
Hơn nữa, cần quán xét các công đức của tinh tấn theo cách này: “Ngay cả đối với người chỉ khởi sự để tự mình thoát khỏi vũng lầy luân hồi, cũng không thể mong ước thành công nếu tinh tấn yếu kém, huống chi là đối với người đã phát nguyện vì mục đích cứu vớt toàn bộ thế giới chư thiên và nhân loại.” Và: “Vì các lỗi lầm như tham ái, v.v., khó ngăn chặn như những con voi điên khổng lồ; và vì việc tạo nghiệp do chúng gây ra giống như những kẻ sát nhân vung gươm; và vì những đường ác do chúng tạo ra luôn mở rộng; và vì những bạn bè xấu luôn hiện diện để lôi kéo vào đó; và vì sự ngu si của phàm phu có thể xảy ra do nghe lời họ, thì tự mình thoát khỏi khổ đau luân hồi là điều hợp lý.” Và: “Các tà tư duy sẽ biến mất nhờ năng lực của tinh tấn.” Và: “Nếu giác ngộ có thể đạt được bằng tinh tấn tự thân, thì điều gì ở đây là khó khăn?”
Tathā ‘‘khanti nāmāyaṃ niravasesaguṇapaṭipakkhassa kodhassa vidhamanato guṇasampādane sādhūnamappaṭihatamāyudhaṃ, parābhibhavane samatthānaṃ alaṅkāro, samaṇabrāhmaṇānaṃ balasampadā, kodhaggivinayanī udakadhārā, kalyāṇassa kittisaddassa sañjātideso, pāpapuggalānaṃ vacīvisavūpasamakaro mantāgado, saṃvare ṭhitānaṃ paramā dhīrapakati, gambhīrāsayatāya sāgaro, dosamahāsāgarassa velā, apāyadvārassa pidhānakavāṭaṃ, devabrahmalokānaṃ ārohaṇasopānaṃ, sabbaguṇānaṃ adhivāsanabhūmi, uttamā kāyavacīmanovisuddhī’’ti manasi kātabbaṃ.
Similarly, one should bear in mind: "Patience is indeed the unimpeded weapon of good people for achieving qualities, by dispelling anger which is the opposite of all qualities; it is an adornment for those capable of overcoming others; it is the strength and accomplishment of ascetics and brahmins; it is the stream of water that extinguishes the fire of anger; it is the birthplace of good fame; it is a charm and antidote that calms the poison of the speech of evil persons; it is the supreme steadfast nature for those established in restraint; it is an ocean due to its profound depth; it is the shore of the great ocean of defilement; it is the bolted door of the lower realms; it is the ladder for ascending to the worlds of devas and Brahmas; it is the ground for the endurance of all good qualities; it is the supreme purification of body, speech, and mind."
Tương tự, cần ghi nhớ rằng: “Nhẫn nhục này là vũ khí không thể bị đánh bại của những người thiện lành trong việc thành tựu các công đức, vì nó loại bỏ hoàn toàn sân hận – kẻ đối nghịch của mọi công đức; là trang sức của những người có khả năng vượt qua kẻ khác; là sức mạnh của các Sa-môn và Bà-la-môn; là dòng nước dập tắt lửa sân hận; là nơi phát sinh tiếng tăm tốt đẹp; là thần chú giải trừ nọc độc trong lời nói của những kẻ ác; là bản chất kiên định tối thượng của những người giữ giới; là đại dương vì sự sâu thẳm của ý định; là bờ biển của đại dương sân hận; là cánh cửa đóng kín của các cõi khổ; là bậc thang dẫn lên cõi trời và cõi Phạm thiên; là nền tảng cho sự an trú của mọi công đức; là sự thanh tịnh tối thượng của thân, khẩu và ý.”
Api ca ‘‘ete sattā khantisampattiyā abhāvato idha ceva tapanti, paraloke ca tapanīyadhammānuyogato’’ti ca ‘‘yadipi parāpakāranimittaṃ dukkhaṃ uppajjati, tassa pana dukkhassa khettabhūto attabhāvo, bījabhūtañca kammaṃ mayāva abhisaṅkhata’’nti ca ‘‘tassa dukkhassa āṇaṇyakāraṇameta’’nti ca ‘‘apakārake asati kathaṃ mayhaṃ khantisampadā sambhavatī’’ti ca ‘‘yadipāyaṃ etarahi apakārako, ayaṃ nāma pubbe anena mayhaṃ upakāro kato’’ti ca ‘‘apakāro eva vā khantinimittatāya upakāro’’ti ca ‘‘sabbepime sattā mayhaṃ puttasadisā, puttakatāparādhesu ca ko kujjhissatī’’ti ca ‘‘yena kodhabhūtāvesena ayaṃ mayhaṃ aparajjhati, so kodhabhūtāveso mayā vinetabbo’’ti ca ‘‘yena apakārena idaṃ mayhaṃ dukkhaṃ uppannaṃ, tassa ahampi nimitta’’nti ca ‘‘yehi dhammehi aparādho kato, yattha ca kato, sabbepi te tasmiṃyeva khaṇe niruddhā, kassidāni kena kodho kātabbo’’ti ca ‘‘anattatāya sabbadhammānaṃ ko kassa aparajjhatī’’ti ca paccavekkhantena khantisampadā brūhetabbā.
Furthermore, one should cultivate the accomplishment of patience by reflecting thus: "These beings, due to the absence of the accomplishment of patience, suffer here and also in the next world, by engaging in practices that lead to suffering." And: "Even if suffering arises due to harm from others, the body, which is the field of that suffering, and the kamma, which is the seed, were made by me." And: "This is the reason for not being indebted for that suffering." And: "If there were no one who does harm, how could my accomplishment of patience arise?" And: "Even if this person is currently an aggressor, this is the help that he previously rendered to me." Or: "Harm itself is a benefit, because it provides an occasion for patience." And: "All these beings are like my children; and who would be angry with a child's transgression?" And: "The demon of anger by which this person offends me, that demon of anger should be disciplined by me." And: "I too am the cause of the harm by which this suffering has arisen for me." And: "The states of mind by which the offense was committed, and where it was committed, all ceased at that very moment; with whom then should anger be directed by whom?" And: "Since all phenomena are non-self, who offends whom?"
Hơn nữa, cần phát triển sự thành tựu của nhẫn nhục bằng cách quán xét rằng: “Những chúng sanh này, vì không có sự thành tựu nhẫn nhục, nên bị thiêu đốt ở đời này và cũng bị thiêu đốt ở đời sau do thực hành những pháp đáng bị thiêu đốt.” Và: “Dù khổ đau phát sinh do sự làm hại của người khác, nhưng thân thể là mảnh đất, và nghiệp là hạt giống của khổ đau đó đều do chính tôi tạo ra.” Và: “Đây là nguyên nhân để không mắc nợ khổ đau đó.” Và: “Nếu không có kẻ làm hại, làm sao sự thành tựu nhẫn nhục của tôi có thể có được?” Và: “Dù người này hiện tại là kẻ làm hại, nhưng trước đây người này đã từng làm lợi cho tôi.” Hoặc: “Chính sự làm hại đó lại là lợi ích, vì nó là nguyên nhân của nhẫn nhục.” Và: “Tất cả chúng sanh này đều giống như con của tôi, và ai sẽ nổi giận với lỗi lầm của con mình?” Và: “Cơn sân hận mà do đó người này làm hại tôi, cơn sân hận đó phải do tôi điều phục.” Và: “Tôi cũng là nguyên nhân của khổ đau này phát sinh do sự làm hại đó.” Và: “Những pháp mà do đó lỗi lầm được tạo ra, và nơi mà lỗi lầm được tạo ra, tất cả chúng đều đã diệt ngay trong khoảnh khắc đó, vậy bây giờ ai sẽ nổi giận với ai?” Và: “Vì tất cả các pháp đều vô ngã, ai làm hại ai?”
Yadi panassa dīgharattaṃ paricayena parāpakāranimittako kodho cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyya, iti paṭisañcikkhitabbaṃ ‘‘khanti nāmesā parāpakārassa paṭipakkhapaṭipattīnaṃ paccupakārakāraṇa’’nti ca ‘‘apakāro ca mayhaṃ dukkhuppādanena dukkhupanisāya saddhāya, sabbaloke anabhiratisaññāya ca paccayo’’ti ca ‘‘indriyapakatiresā, yadidaṃ iṭṭhāniṭṭhavisayasamāyogo, tattha aniṭṭhavisayasamāyogo mayhaṃ na siyāti taṃ kutettha labbhā’’ti ca ‘‘kodhavasiko satto kodhena ummatto vikkhittacitto, tattha kiṃ paccapakārenā’’ti ca ‘‘sabbe pime sattā sammāsambuddhena orasaputtā viya paripālitā, tasmā na tattha mayā cittakopopi kātabbo’’ti ca ‘‘aparādhake ca sati guṇe guṇavati mayā na kopo kātabbo’’ti ca ‘‘asati guṇe visesena karuṇāyitabbo’’ti ca ‘‘kopena ca mayhaṃ guṇayasā nihīyantī’’ti ca ‘‘kujjhanena mayhaṃ dubbaṇṇadukkhaseyyādayo sapattakantā āgacchantī’’ti ca ‘‘kodho ca nāmāyaṃ sabbāhitakārako sabbahitavināsako balavā paccatthiko’’ti ca ‘‘sati ca khantiyā na koci paccatthiko’’ti ca ‘‘aparādhakena aparādhanimittaṃ yaṃ āyatiṃ laddhabbaṃ dukkhaṃ, sati ca khantiyā mayhaṃ tadabhāvo’’ti ca ‘‘cintanena kujjhantena ca mayā paccatthikoyeva anuvattito hotī’’ti ca ‘‘kodhe ca mayā khantiyā abhibhūte tassa dāsabhūto paccatthiko sammadeva abhibhūto hotī’’ti ca ‘‘kodhanimittaṃ khantiguṇapariccāgo mayhaṃ na yutto’’ti ca ‘‘sati ca kodhe guṇavirodhini (guṇavirodhapaccanīdhamme cariyā. aṭṭha. pakiṇṇakakathāyaṃ) kiṃ me sīlādidhammā pāripūriṃ gaccheyyuṃ, asati ca tesu kathāhaṃ sattānaṃ upakārabahulo paṭiññānurūpaṃ uttamaṃ sampattiṃ pāpuṇissāmī’’ti ca ‘‘khantiyā ca sati bahiddhā vikkhepābhāvato samāhitassa sabbe saṅkhārā aniccato dukkhato sabbe dhammā anattato nibbānañca asaṅkhatāmatasantapaṇītādibhāvato nijjhānaṃ khamanti ‘buddhadhammā ca acinteyyāparimeyyapabhāvā’ti’’, tato ca ‘‘anulomiyaṃ khantiyaṃ ṭhito ‘kevalā ime ca attattaniyabhāvarahitā dhammamattā yathāsakaṃ paccayehi uppajjanti vayanti, na kutoci āgacchanti, na kuhiñci gacchanti, na ca katthaci patiṭṭhitā, na cettha koci kassaci byāpāro’ti ahaṃkāramamaṃkārānadhiṭṭhānatā nijjhānaṃ khamati, yena bodhisatto bodhiyā niyato anāvattidhammo hotī’’ti evamādinā khantipāramiyaṃ paccavekkhaṇā veditabbā.
If, however, due to prolonged association, anger, arising from a cause related to harming others, should overwhelm one’s mind, one should reflect thus: “Patience is the act of counteracting harm, a cause for rendering help in return for harm,” and “harm is a condition for me to experience suffering, for the suffering-conducive faith, and for the perception of disenchantment with the entire world,” and “it is the nature of the faculties, this coming together of agreeable and disagreeable objects; how can it be that there should be no disagreeable object for me? Where could such a thing be obtained?” and “a being under the sway of anger is maddened by anger, distracted in mind; what is there to gain by retaliating?” and “all these beings have been cared for by the Perfectly Enlightened One as if they were his own sons; therefore, I should not even feel anger towards them,” and “when there is an offender who possesses virtue, I should not feel anger towards that virtuous person,” and “if there is no virtue, I should especially feel compassion,” and “by anger, my virtues and fame decline,” and “by becoming angry, an unsightly appearance, discomfort in lying down, and other undesirable things come to me, as if to an enemy,” and “this anger is indeed a powerful enemy that causes all harm and destroys all good,” and “when there is patience, there is no enemy,” and “the suffering that the offender is bound to receive in the future as a result of the offense will be absent for me if I have patience,” and “by pondering and becoming angry, I am only following the enemy,” and “when anger is overcome by my patience, that enemy, who is a slave to anger, is completely overcome,” and “it is not proper for me to sacrifice the virtue of patience for the sake of anger,” and “if there is anger, which is an opponent to virtue (a counter-condition to the opposition of virtues in the Cariyāpiṭaka Aṭṭhakathā, Pakiṇṇakakathā), how can my virtues like sīla reach perfection? And if these are not present, how can I, who am committed to benefiting many beings, attain the supreme accomplishment in accordance with my promise?” and “when there is patience, because there is no external distraction, all formations are perceived as impermanent and suffering, all phenomena as not-self, and Nibbāna as unconditioned, deathless, tranquil, and excellent; these are suitable for insight. And the Buddha’s teachings have unthinkable and immeasurable power.” Then, “established in patience in conformity with the Dhamma, one reflects, ‘These are merely phenomena, devoid of self and anything pertaining to self, arising and ceasing according to their respective conditions; they do not come from anywhere, do not go anywhere, are not established anywhere, and there is no agent here or owner,’ thereby realizing the absence of ego and possessiveness, which makes a Bodhisatta firm on the path to awakening and irreversible.” Thus, reflection on the pāramī of patience should be understood in this way.
Nếu sự sân hận do hành vi gây hại của người khác, do sự quen thuộc lâu ngày, chi phối tâm thức của người ấy, thì cần phải quán xét như sau: “Nhẫn nhục này là nguyên nhân của sự báo đáp, đối kháng lại hành vi gây hại của người khác,” và “sự gây hại là nhân duyên cho sự phát sinh khổ đau nơi tôi, cho sự hoài nghi về khổ đau, và cho sự bất mãn đối với toàn thể thế gian,” và “đây là bản chất của các căn, tức là sự tiếp xúc với đối tượng khả ái và bất khả ái; làm sao có thể không có sự tiếp xúc với đối tượng bất khả ái đây?” và “chúng sanh bị sân hận chi phối là kẻ điên cuồng vì sân hận, tâm bị xao động; vậy thì làm gì có sự báo đáp?” và “tất cả chúng sanh này đã được chư Chánh Đẳng Giác nuôi dưỡng như con ruột, vì vậy tôi không nên khởi tâm sân hận đối với họ,” và “khi có lỗi lầm, nếu người có đức hạnh thì tôi không nên khởi sân hận,” và “nếu không có đức hạnh thì đặc biệt cần phải khởi lòng bi mẫn,” và “do sân hận mà phẩm hạnh và danh tiếng của tôi bị suy giảm,” và “do sân hận mà tôi phải chịu xấu xí, nằm khổ sở, v.v., những điều mà kẻ thù mong muốn sẽ đến với tôi,” và “sân hận này là kẻ thù mạnh mẽ, gây ra mọi điều bất lợi, hủy hoại mọi điều lợi ích,” và “khi có nhẫn nhục thì không có kẻ thù nào,” và “khổ đau mà kẻ gây lỗi phải chịu trong tương lai do hành vi gây lỗi, thì khi có nhẫn nhục, tôi sẽ không phải chịu điều đó,” và “do suy nghĩ và sân hận, tôi chỉ làm theo kẻ thù,” và “khi sân hận bị nhẫn nhục chế ngự, thì kẻ thù, vốn là nô lệ của sân hận, sẽ hoàn toàn bị chế ngự,” và “việc từ bỏ phẩm hạnh nhẫn nhục vì sân hận là không phù hợp với tôi,” và “khi có sân hận, vốn là kẻ đối nghịch với phẩm hạnh (trong Cariyāpiṭaka Aṭṭhakathā, Pakiṇṇakakathā: guṇavirodhapaccanīdhamme), làm sao các pháp như giới hạnh của tôi có thể viên mãn? Và khi không có chúng, làm sao tôi có thể mang lại nhiều lợi ích cho chúng sanh và đạt được thành tựu tối thượng như lời đã hứa?” và “khi có nhẫn nhục, do không có sự xao động bên ngoài, người có định tâm quán xét tất cả các hành là vô thường, khổ đau; tất cả các pháp là vô ngã; và Nibbāna là vô vi, bất tử, an tịnh, thù thắng, v.v., những điều này phù hợp với sự quán chiếu ‘Phật pháp là những điều không thể nghĩ bàn, có năng lực vô lượng’,” và từ đó, “người an trú trong nhẫn nhục một cách thuận theo sẽ quán xét rằng ‘chỉ những pháp này, không có tự ngã hay sở hữu của tự ngã, chỉ là những pháp đơn thuần, phát sinh và hoại diệt theo các duyên của chúng, không từ đâu đến, không đi về đâu, không an trú ở đâu, và không có bất kỳ sự can thiệp nào của ai vào đây’ – sự không chấp thủ vào ngã và ngã sở này phù hợp với sự quán chiếu, nhờ đó Bồ Tát chắc chắn đạt được giác ngộ và không còn thoái chuyển.” Như vậy, sự quán xét về Ba-la-mật nhẫn nhục cần được hiểu theo cách này.
Tathā ‘‘attahitamatte avatiṭṭhantenāpi sattesu hitacittataṃ vinā na sakkā idhalokaparalokasampattiyo pāpuṇituṃ, pageva sabbasatte nibbānasampattiyaṃ patiṭṭhāpetukāmenā’’ti ca ‘‘pacchā sabbasattānaṃ lokuttarasampattiṃ ākaṅkhantena idāni lokiyasampattiṃ ākaṅkhā yuttarūpā’’ti ca ‘‘idāni āsayamattena paresaṃ hitasukhūpasaṃhāraṃ kātuṃ asakkonto kadā payogena taṃ sādhessāmī’’ti ca ‘‘idāni mayā hitasukhūpasaṃhārena saṃvaddhitā pacchā dhammasaṃvibhāgasahāyā mayhaṃ bhavissantī’’ti ca ‘‘etehi vinā na mayhaṃ bodhisambhārā sambhavanti, tasmā sabbabuddhaguṇavibhūtinipphattikāraṇattā mayhaṃ ete paramaṃ puññakkhettaṃ anuttaraṃ kusalāyatanaṃ uttamaṃ gāravaṭṭhāna’’nti ca ‘‘savisesaṃ sattesu sabbesu hitajjhāsayatā paccupaṭṭhapetabbā, kiñca karuṇādhiṭṭhānatopi sabbasattesu mettā anubrūhetabbā.
Similarly, one should reflect on the advantages of Loving-kindness (mettā) thus: “even one who abides solely in self-interest cannot attain happiness in this world and the next without a mind intent on the welfare of beings, much less one who desires to establish all beings in the bliss of Nibbāna,” and “for one who later aspires to the supramundane happiness of all beings, it is now appropriate to aspire to mundane happiness,” and “if I cannot now, even in intention, bring about the welfare and happiness of others, when will I accomplish it by action?” and “those whom I foster now by bringing about their welfare and happiness will later become my companions in sharing the Dhamma,” and “without these, my requisites for awakening cannot arise; therefore, because they are the cause for the accomplishment of all the Buddha’s glorious virtues, they are for me the supreme field of merit, the unequalled sphere of wholesome action, and the highest object of reverence,” and “a special intention for the welfare of all beings should be manifested, and moreover, mettā should be cultivated towards all beings, even based on compassion.
Tương tự, “ngay cả khi chỉ an trú trong lợi ích cho bản thân, nếu không có tâm lợi ích đối với chúng sanh thì không thể đạt được những thành tựu ở đời này và đời sau, huống chi là muốn an lập tất cả chúng sanh vào thành tựu Nibbāna,” và “khi mong muốn thành tựu siêu thế cho tất cả chúng sanh sau này, thì bây giờ việc mong muốn thành tựu thế gian là hợp lý,” và “nếu bây giờ không thể mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác chỉ bằng ý định, thì khi nào tôi sẽ thực hiện được điều đó bằng hành động?” và “những người được tôi nuôi dưỡng bằng cách mang lại lợi ích và hạnh phúc bây giờ, sau này sẽ trở thành bạn đồng hành trong việc chia sẻ Pháp với tôi,” và “nếu không có những điều này thì các tư lương giác ngộ của tôi không thể thành tựu, vì vậy, do chúng là nguyên nhân của sự viên mãn tất cả các phẩm hạnh và năng lực của chư Phật, chúng là phước điền tối thượng, nền tảng thiện nghiệp vô thượng, đối tượng tôn kính tối cao của tôi,” và “đặc biệt, cần phải thể hiện ý định lợi ích đối với tất cả chúng sanh, và hơn nữa, từ sự kiên định vào bi mẫn, cần phải phát triển tâm từ đối với tất cả chúng sanh.
Vimariyādīkatena hi cetasā sattesu hitasukhūpasaṃhāraniratassa tesaṃ ahitadukkhāpanayanakāmatā balavatī uppajjati daḷhamūlā, karuṇā ca sabbesaṃ buddhakārakadhammānamādi caraṇaṃ patiṭṭhā mūlaṃ mukhaṃ pamukha’’nti evamādinā mettāya guṇā paccavekkhitabbā.
Indeed, for one who is intent on bringing about the welfare and happiness of beings with an unbounded mind, the desire to remove their harm and suffering arises powerfully and firmly rooted. And compassion is the primary path, the foundation, the root, the origin, the chief origin of all qualities that make one a Buddha.”
Khi tâm được mở rộng không giới hạn, người chuyên tâm mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sanh sẽ phát sinh một ý muốn mạnh mẽ và vững chắc là loại bỏ những điều bất lợi và khổ đau của họ, và lòng bi mẫn là khởi đầu, sự thực hành, nền tảng, gốc rễ, cửa ngõ, và sự dẫn đầu của tất cả các pháp tạo nên Phật quả.” Như vậy, cần phải quán xét những phẩm hạnh của Từ theo cách này.
Tathā ‘‘upekkhāya abhāve sattehi katā vippakārā cittassa vikāraṃ uppādeyyuṃ, sati ca cittavikāre dānādisambhārānaṃ sambhavoyeva natthī’’ti ca ‘‘mettāsinehena sinehite citte upekkhāya vinā sambhārānaṃ pārisuddhi na hotī’’ti ca ‘‘anupekkhako sambhāresu puññasambhāraṃ tabbipākañca sattahitatthaṃ pariṇāmetuṃ na sakkotī’’ti ca ‘‘upekkhāya abhāve deyyapaṭiggāhakesu vibhāgaṃ akatvā pariccajituṃ na sakkotī’’ti ca ‘‘upekkhārahitena jīvitaparikkhārānaṃ jīvitassa ca antarāyaṃ amanasikaritvā saṃvaravisodhanaṃ kātuṃ na sakkā’’ti ca ‘‘upekkhāvasena aratiratisahasseva nekkhammabalasiddhito, upapattito ikkhanavaseneva sabbasambhārakiccanipphattito, accāraddhassa vīriyassa anupekkhane padhānakiccākaraṇato, upekkhatoyeva titikkhānijjhānasambhavato, upekkhāvasena sattasaṅkhārānaṃ avisaṃvādanato, lokadhammānaṃ ajjhupekkhanena samādinnadhammesu acalādhiṭṭhānasiddhito, parāpakārādīsu anābhogavaseneva mettāvihāranipphattitoti sabbabodhisambhārānaṃ samādānādhiṭṭhānapāripūrinipphattiyo upekkhānubhāvena sampajjantī’’ti evaṃ ādinā nayena upekkhāpāramī paccavekkhitabbā.
Similarly, the Equanimity (upekkhā) pāramī should be reflected upon in this way: “In the absence of equanimity, the misdeeds committed by beings would cause agitation in the mind, and when there is mental agitation, the possibility of accumulating requisites like generosity ceases,” and “when the mind is tainted by the affection of mettā, without equanimity, the requisites cannot be purified,” and “one who lacks equanimity cannot dedicate the accumulation of merit and its results for the benefit of beings,” and “in the absence of equanimity, one cannot make renunciations without making distinctions between givers and recipients,” and “one lacking equanimity cannot purify one’s restraint without disregarding dangers to one’s life and requisites of life,” and “due to equanimity, the strength of renunciation is achieved through thousands of states of contentment and discontentment; due to insight, all the work of accumulating requisites is accomplished; due to not discerning the extremely strenuous effort, the primary task is not performed; equanimity alone gives rise to forbearance and insight; due to equanimity, there is no deception regarding beings and formations; by observing the mundane conditions with equanimity, unwavering resolution in the adopted practices is achieved; and by the mere disregard for harming others, etc., the abiding in mettā is perfected. Thus, the undertaking, resolution, perfection, and accomplishment of all the Bodhisatta’s requisites are brought about by the power of equanimity.”
Tương tự, “khi không có xả, những hành vi gây hại của chúng sanh có thể làm tâm xao động, và khi tâm xao động thì không thể có các tư lương bố thí, v.v.,” và “khi tâm đã được làm mềm mại bởi tình thương từ bi, nếu không có xả thì các tư lương không thể thanh tịnh,” và “người không có xả không thể hồi hướng các tư lương công đức và quả báo của chúng cho lợi ích của chúng sanh,” và “khi không có xả, không thể bố thí mà không phân biệt giữa người cho và người nhận,” và “người không có xả không thể giữ gìn giới luật thanh tịnh mà không bận tâm đến nguy hiểm của vật dụng sinh hoạt và mạng sống,” và “nhờ xả mà đạt được sức mạnh xuất ly khi đối mặt với hàng ngàn điều bất mãn và thỏa mãn; nhờ sự quán sát từ sự tái sanh mà tất cả các công việc tư lương được hoàn thành; do sự không quán sát đối với tinh tấn quá mức mà các công việc chính yếu không được thực hiện; từ xả mà sự nhẫn nhục và quán chiếu có thể phát sinh; nhờ xả mà không có sự sai khác trong các hành của chúng sanh; nhờ sự buông bỏ các pháp thế gian mà đạt được sự kiên định không lay chuyển trong các pháp đã thọ trì; do sự không bận tâm đến những hành vi gây hại của người khác mà sự an trú trong tâm từ được hoàn thành. Như vậy, sự thọ trì, kiên định, viên mãn và hoàn thành của tất cả các tư lương Bồ Tát đều được thành tựu nhờ năng lực của xả.” Như vậy, Ba-la-mật xả cần được quán xét theo cách này.
Evaṃ apariccāgapariccāgādīsu yathākkamaṃ ādīnavānisaṃsapaccavekkhaṇā dānādipāramīnaṃ paccayoti veditabbā.
Thus, reflection on the dangers and benefits, in order, concerning non-renunciation, renunciation, etc., should be understood as a condition for the perfections of generosity, etc.
Như vậy, sự quán chiếu về sự nguy hiểm và lợi ích theo thứ tự trong việc không xả bỏ và xả bỏ, v.v., cần được hiểu là nhân duyên của các ba-la-mật như bố thí.
Tathā saparikkhārā pañcadasa caraṇadhammā pañca ca abhiññāyo.
Similarly, the fifteen virtues of conduct with their requisites, and the five super-knowledges.
Cũng vậy, mười lăm pháp hành cùng với các vật dụng hỗ trợ và năm thắng trí.
Tattha caraṇadhammā nāma sīlasaṃvaro, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogo, satta saddhammā, cattāri jhānāni ca.
Herein, the virtues of conduct are moral restraint, guarding the sense doors, moderation in eating, devotion to wakefulness, the seven good qualities, and the four jhānas.
Trong đó, các pháp hành (caraṇadhamma) là: sự phòng hộ giới, sự hộ trì các căn, sự tiết độ trong ăn uống, sự chuyên cần thức tỉnh, bảy thiện pháp, và bốn thiền.
Tesu sīlādīnaṃ catunnaṃ terasapi dhutadhammā, appicchatādayo ca parikkhāro.
Among these, for the four beginning with sīla, all thirteen dhutaṅga practices and qualities such as fewness of wishes are the requisites.
Trong số đó, mười ba pháp đầu đà và sự thiểu dục, v.v., là vật dụng hỗ trợ cho giới, v.v., bốn điều.
Saddhammesu saddhāya buddhadhammasaṅghasīlacāgadevatūpasamānussati- lūkhapuggalaparivajjanasiniddhapuggalasevanapasādanīya- dhammapaccavekkhaṇatadadhimuttatā parikkhāro, hirottappānaṃ akusalādīnavapaccavekkhaṇaapāyādīnavapaccavekkhaṇakusaladhammupatthambhana- bhāvapaccavekkhaṇahirottappa rahitapuggalaparivajjanahirottappasampannapuggalasevanatadadhimuttatā, bāhusaccassa pubbayogaparipucchakabhāvasaddhammābhiyogaanavajjavijjāṭṭhānādi- paricayaparipakkindriyatākilesadūrībhāvaappassutaparivajjanabahussutasevanatadadhimuttatā, vīriyassa apāyabhayapaccavekkhaṇagamanavīthipaccavekkhaṇadhammamahattapaccavekkhaṇa- thinamiddhavinodanakusītapuggalaparivajjanaāraddhavīriyapuggala- sevanasammappadhānapaccavekkhaṇatadadhimuttatā, satiyā satisampajaññamuṭṭhassatipuggalaparivajjanaupaṭṭhitassatipuggalasevanatadadhimuttatā, paññāya paripucchakabhāvavatthuvisadakiriyāindriyasamattapaṭipādanaduppañña- puggalaparivajjanapaññavantapuggalasevanagambhīrañāṇacariyapacca- vekkhaṇatadadhimuttatā, catunnaṃ jhānānaṃ sīlādicatukkaṃ aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu pubbabhāgabhāvanā, āvajjanādivasībhāvakaraṇañca parikkhāro. Tattha sīlādīhi payogasuddhiyā sattānaṃ abhayadāne, āsayasuddhiyā āmisadāne, ubhayasuddhiyā ca dhammadāne samattho hotītiādinā caraṇādīnaṃ dānādisambhārānaṃ paccayabhāvo yathārahaṃ niddhāretabbo, ativitthārabhayena na niddhārayimha.
For faith among the good qualities, reflection on the Buddha, Dhamma, Saṅgha, sīla, generosity, deities, and peace, avoiding rough individuals, associating with amiable individuals, contemplation of inspiring doctrines, and conviction in these are the requisites; for shame and fear of wrongdoing, reflection on the dangers of unwholesome actions, reflection on the dangers of the lower realms, supporting wholesome qualities, contemplation of one's own nature, avoiding individuals devoid of shame and fear of wrongdoing, associating with individuals endowed with shame and fear of wrongdoing, and conviction in these; for great learning, the state of being a former associate and questioner, application to the Good Dhamma, familiarity with blameless fields of knowledge, maturity of faculties, removal of defilements, avoiding the unlearned, associating with the learned, and conviction in these; for energy, reflection on the fear of the lower realms, reflection on the path of going, reflection on the greatness of the Dhamma, dispelling sloth and torpor, avoiding lazy individuals, associating with energetic individuals, contemplation of the right exertions, and conviction in these; for mindfulness, mindfulness and clear comprehension, avoiding heedless individuals, associating with established-mindfulness individuals, and conviction in these; for wisdom, the state of being a questioner, clarifying the basis, achieving equanimity of faculties, avoiding unwise individuals, associating with wise individuals, contemplation of profound knowledge practices, and conviction in these; for the four jhānas, cultivation of the preliminary stage on the thirty-eight objects, and making the mastery of adverting, etc., are the requisites. Herein, the conditionality of conduct, etc., as the constituents of generosity, etc., should be determined as appropriate, beginning with "by these sīlas, etc., one becomes capable of giving fearlessness to beings through purity of application, giving material things through purity of intention, and giving Dhamma through purity of both," but we have not determined it due to fear of excessive elaboration.
Trong các thiện pháp, đối với đức tin (saddhā), sự tùy niệm Phật, Pháp, Tăng, giới, thí, chư thiên, sự an tịnh, sự tránh xa người thô lậu, sự giao du với người hiền lành, sự quán chiếu các pháp đáng tịnh tín, và sự quyết định vào đó là vật dụng hỗ trợ; đối với tàm và quý (hirottappa), sự quán chiếu sự nguy hiểm của các điều bất thiện, sự quán chiếu sự nguy hiểm của các khổ cảnh, sự hỗ trợ các thiện pháp, sự quán chiếu trạng thái, sự tránh xa người không có tàm quý, sự giao du với người có tàm quý, và sự quyết định vào đó; đối với đa văn (bāhusacca), trạng thái đã từng tu tập, sự thưa hỏi, sự chuyên cần đối với thiện pháp, sự quen thuộc với các nơi chốn của các trí tuệ không có lỗi, v.v., sự trưởng thành của các căn, sự xa lìa phiền não, sự tránh xa người ít học, sự giao du với người đa văn, và sự quyết định vào đó; đối với tinh tấn (vīriya), sự quán chiếu nỗi sợ khổ cảnh, sự quán chiếu con đường đi, sự quán chiếu sự cao cả của Pháp, sự đoạn trừ hôn trầm thụy miên, sự tránh xa người biếng nhác, sự giao du với người có tinh tấn tinh cần, sự quán chiếu các chánh cần, và sự quyết định vào đó; đối với niệm (sati), niệm và sự tỉnh giác, sự tránh xa người thất niệm, sự giao du với người có niệm hiện tại, và sự quyết định vào đó; đối với trí tuệ (paññā), trạng thái thưa hỏi, sự làm rõ các đối tượng, sự thành tựu sự quân bình của các căn, sự tránh xa người kém trí, sự giao du với người có trí tuệ, sự quán chiếu hành vi trí tuệ sâu sắc, và sự quyết định vào đó; đối với bốn thiền, sự tu tập sơ khởi trên ba mươi tám đối tượng của bốn điều như giới, v.v., và việc thực hành các quyền năng như sự tác ý, v.v., là vật dụng hỗ trợ. Trong đó, cần phải xác định một cách thích đáng rằng các pháp hành, v.v., là nhân duyên của các ba-la-mật như bố thí, v.v., theo cách như: "Nhờ bố thí này, ta sẽ thành tựu sự an toàn cho chúng sanh bằng sự thanh tịnh của sự thực hành, sự bố thí vật chất bằng sự thanh tịnh của ý muốn, và sự bố thí Pháp bằng sự thanh tịnh của cả hai", v.v., nhưng vì sợ quá dài nên chúng ta không xác định ở đây.
Evaṃ sampatticakkādayopi dānādīnaṃ paccayoti veditabbā.
Thus, the Wheel of Fortune, etc., should also be understood as conditions for generosity, etc.
Như vậy, các vòng tròn thành tựu (sampatticakka), v.v., cũng cần được hiểu là nhân duyên của bố thí, v.v.
Kiṃ vodānanti taṇhādīhi anupaghāto, yathāvuttavikappaviraho ca etāsaṃ vodānanti veditabbaṃ.
What is purification? The non-affliction by craving, etc., and the absence of the aforementioned conceiving for these are to be understood as their purification.
Sự thanh tịnh là gì? Sự không bị hủy hoại bởi tham ái, v.v., và sự vắng mặt của các phân biệt đã nói trên được hiểu là sự thanh tịnh của chúng.
Anupahatā hi taṇhāmānadiṭṭhikodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambha- madapamādādīhi kilesehi deyyapaṭiggāhakavikappādirahitā ca dānādipāramiyo parisuddhā pabhassarā bhavantīti.
For the perfections of generosity, etc., when undefiled by defilements such as craving, conceit, wrong views, anger, resentment, denigration, insolence, envy, avarice, deceit, treachery, obstinacy, contention, pride, and heedlessness, and devoid of the conceiving of givers and recipients, they become utterly pure and radiant.
Quả thật, các ba-la-mật như bố thí, v.v., không bị hủy hoại bởi các phiền não như tham ái, kiêu mạn, tà kiến, sân hận, ngạo mạn, che đậy, đố kỵ, xan tham, lừa dối, xảo trá, cứng đầu, tranh cãi, kiêu căng, phóng dật, v.v., và không có các phân biệt về vật thí, người nhận, v.v., trở nên thanh tịnh và rạng rỡ.
Ko paṭipakkhoti avisesena sabbepi kilesā sabbepi akusalā dhammā etāsaṃ paṭipakkho, visesena pana pubbe vuttā maccherādayoti veditabbā.
What is the opposite? Generally, all defilements and all unwholesome qualities are their opposites; specifically, those mentioned earlier, such as stinginess, should be understood.
Đối nghịch là gì? Một cách tổng quát, tất cả các phiền não và tất cả các pháp bất thiện đều là đối nghịch của chúng. Đặc biệt, cần hiểu rằng đó là sự xan tham, v.v., đã được nói trước đây.
Apica deyyapaṭiggāhakadānaphalesu alobhādosāmohaguṇayogato lobhadosamohapaṭipakkhaṃ dānaṃ, kāyādidosavaṅkāpagamanato lobhādipaṭipakkhaṃ sīlaṃ, kāmasukhaparūpaghātaattakilamathaparivajjanato dosattayapaṭipakkhaṃ nekkhammaṃ, lobhādīnaṃ andhīkaraṇato, ñāṇassa ca anandhīkaraṇato lobhādipaṭipakkhā paññā, alīnānuddhatañāyārambhavasena lobhādipaṭipakkhaṃ vīriyaṃ, iṭṭhāniṭṭhasuññatānaṃ khamanato lobhādipaṭipakkhā khanti, satipi paresaṃ upakāre apakāre ca yathābhūtappavattiyā lobhādipaṭipakkhaṃ saccaṃ, lokadhamme abhibhuyya yathāsamādinnesu sambhāresu acalanato lobhādipaṭipakkhaṃ adhiṭṭhānaṃ, nīvaraṇavivekato lobhādipaṭipakkhā mettā, iṭṭhāniṭṭhesu anunayapaṭighaviddhaṃsanato, samappavattito ca lobhādipaṭipakkhā upekkhāti daṭṭhabbaṃ.
Furthermore, generosity is the opposite of greed, hatred, and delusion due to the presence of non-greed, non-hatred, and non-delusion in givers, recipients, and the fruits of giving; moral conduct is the opposite of greed, etc., due to its departure from bodily faults, etc.; renunciation is the opposite of the three defilements due to its avoidance of attachment to sensual pleasure and self-mortification; wisdom is the opposite of greed, etc., because it blinds greed, etc., and does not blind knowledge; energy is the opposite of greed, etc., through its proper exertion, being neither lax nor agitated; patience is the opposite of greed, etc., because it endures agreeable and disagreeable emptiness; truth is the opposite of greed, etc., because it acts as it really is, even when there is help or harm to others; determination is the opposite of greed, etc., because it is unshakeable in the requisites as rightly undertaken, having overcome worldly conditions; loving-kindness is the opposite of greed, etc., due to its detachment from hindrances; equanimity is the opposite of greed, etc., because it destroys attachment and aversion in agreeable and disagreeable matters and proceeds with impartiality—this should be observed.
Hơn nữa, bố thí đối nghịch với tham, sân, si do sự kết hợp với các đức tính không tham, không sân, không si đối với vật thí, người nhận và quả báo bố thí; giới đối nghịch với tham, v.v., do sự tránh xa các lỗi lầm và sự cong vẹo của thân, v.v.; xuất ly đối nghịch với ba độc tham, sân, si do sự tránh xa sự hủy hoại hạnh phúc dục lạc và sự tự hành hạ; trí tuệ đối nghịch với tham, v.v., do sự làm mù quáng tham, v.v., và sự không làm mù quáng trí tuệ; tinh tấn đối nghịch với tham, v.v., theo cách bắt đầu công việc một cách không chùng xuống, không phóng dật; nhẫn nại đối nghịch với tham, v.v., do sự chịu đựng các điều ưa thích, không ưa thích và tánh không; chân thật đối nghịch với tham, v.v., do sự diễn ra đúng như thật ngay cả khi có lợi ích hay tổn hại cho người khác; quyết định đối nghịch với tham, v.v., do sự không lay chuyển đối với các tư lương đã được thọ trì đúng như thật, vượt qua các pháp thế gian; từ ái đối nghịch với tham, v.v., do sự ly dục đối với các triền cái; xả đối nghịch với tham, v.v., do sự phá hủy sự ưa thích và chống đối đối với các điều ưa thích và không ưa thích, và do sự diễn ra bình đẳng. Điều này cần được thấy.
Kā paṭipattīti sukhūpakaraṇasarīrajīvitapariccāgena bhayāpanūdanena dhammopadesena ca bahudhā sattānaṃ anuggahakaraṇaṃ dāne paṭipatti.
What is the practice? In generosity, the practice is helping beings in various ways through the sacrifice of bodily requisites and life, removing fear, and teaching the Dhamma.
Sự thực hành là gì? Trong bố thí, sự thực hành là việc giúp đỡ chúng sanh bằng nhiều cách: bằng sự xả bỏ thân mạng và các phương tiện hạnh phúc, bằng sự xua tan nỗi sợ hãi, và bằng sự thuyết giảng Pháp.
Tatthāyaṃ vitthāranayo – ‘‘imināhaṃ dānena sattānaṃ āyuvaṇṇasukhabalapaṭibhānādisampattiṃ ramaṇīyaṃ aggaphalasampattiṃ nipphādeyya’’nti annadānaṃ deti, tathā sattānaṃ kammakilesapipāsavūpasamāya pānaṃ deti, tathā suvaṇṇavaṇṇatāya, hirottappālaṅkārassa ca nipphattiyā vatthāni deti, tathā iddhividhassa ceva nibbānasukhassa ca nipphattiyā yānaṃ deti, tathā sīlagandhanipphattiyā gandhaṃ, buddhaguṇasobhānipphattiyā mālāvilepanaṃ, bodhimaṇḍāsananipphattiyā āsanaṃ, tathāgataseyyānipphattiyā seyyaṃ, saraṇabhāvanipphattiyā āvasathaṃ, pañcacakkhupaṭilābhāya padīpeyyaṃ deti.
Here is the detailed method: One gives food thinking, "By this giving, may I bring about for beings the fulfillment of lifespan, beauty, happiness, strength, sagacity, etc., and the ultimate fulfillment of the highest fruit." Similarly, one gives drinks for the appeasement of the thirst of kamma and defilements in beings. Similarly, one gives clothes for the attainment of golden complexion and the adornment of shame and fear of wrongdoing. Similarly, one gives vehicles for the attainment of psychic powers and the happiness of Nibbāna. Similarly, one gives perfumes for the attainment of the fragrance of sīla, garlands and ointments for the attainment of the beauty of the Buddha's qualities, seats for the attainment of the seat of awakening, beds for the attainment of the Tathāgata's resting place, dwellings for the attainment of refuge, and lamps for the attainment of the five eyes.
Ở đây, cách giải thích chi tiết là: "Với bố thí này, tôi sẽ thành tựu sự giàu có về tuổi thọ, sắc đẹp, hạnh phúc, sức mạnh, trí tuệ, v.v., và sự thành tựu quả tối thượng đáng hoan hỷ cho chúng sanh", người ấy dâng cúng thức ăn; cũng vậy, người ấy dâng cúng đồ uống để dập tắt cơn khát nghiệp và phiền não của chúng sanh; cũng vậy, người ấy dâng cúng y phục để thành tựu sắc thân vàng và sự trang nghiêm của tàm quý; cũng vậy, người ấy dâng cúng xe cộ để thành tựu các thần thông và hạnh phúc Niết-bàn; cũng vậy, người ấy dâng cúng hương để thành tựu hương giới; người ấy dâng cúng vòng hoa và dầu xức để thành tựu vẻ đẹp của các đức Phật; người ấy dâng cúng chỗ ngồi để thành tựu chỗ ngồi dưới cội Bồ-đề; cũng vậy, người ấy dâng cúng chỗ nằm để thành tựu chỗ nằm của Như Lai; người ấy dâng cúng trú xứ để thành tựu nơi nương tựa; người ấy dâng cúng đèn để thành tựu năm loại nhãn quan.
Byāmappabhānipphattiyā rūpadānaṃ, brahmassaranipphattiyā saddadānaṃ, sabbalokassa piyabhāvāya rasadānaṃ, buddhasukhumālabhāvāya phoṭṭhabbadānaṃ, ajarāmaraṇabhāvāya bhesajjadānaṃ, kilesadāsabyavimocanatthaṃ dāsānaṃ bhujissatādānaṃ, saddhammābhiratiyā anavajjakhiḍḍāratihetudānaṃ, sabbepi satte ariyāya jātiyā attano puttabhāvūpanayanāya puttadānaṃ, sakalassa lokassa patibhāvūpagamanāya dāradānaṃ, subhalakkhaṇasampattiyā suvaṇṇamaṇimuttāpavāḷādidānaṃ, anubyañjanasampattiyā nānāvidhavibhūsanadānaṃ, saddhammakosādhigamāya vittakosadānaṃ, dhammarājabhāvāya rajjadānaṃ, jhānādisampattiyā ārāmuyyānādivanadānaṃ, cakkaṅkitehi pādehi bodhimaṇḍūpasaṅkamanāya caraṇadānaṃ, caturoghanittharaṇāya sattānaṃ saddhammahatthadānatthaṃ hatthadānaṃ, saddhindriyādipaṭilābhāya kaṇṇanāsādidānaṃ, samantacakkhupaṭilābhāya cakkhudānaṃ, ‘‘dassanasavanānussaraṇapāricariyādīsu sabbakālaṃ sabbasattānaṃ hitasukhāvaho, sabbalokena ca upajīvitabbo me kāyo bhaveyyā’’ti maṃsalohitādidānaṃ, ‘‘sabbalokuttamo bhaveyya’’nti uttamaṅgadānaṃ deti.
He gives material form for the attainment of a fathom-wide aura, sound for the attainment of a divine voice, taste for being dear to all the world, tangible objects for the Buddha's delicate nature, medicine for the state of being free from aging and death, the gift of freedom to slaves for liberation from the bondage of defilements, the giving of means for blameless amusement for delight in the True Dhamma, the giving of sons for bringing all beings into the state of being one's own children through the noble birth, the giving of wives for becoming a paragon for the entire world, the giving of gold, gems, pearls, coral, and so forth for the attainment of auspicious marks, the giving of various ornaments for the attainment of minor characteristics, the giving of treasure to attain the treasure of the True Dhamma, the giving of a kingdom to become a righteous king, the giving of parks, gardens, groves, and so forth for the attainment of jhāna and other qualities, the giving of feet for approaching the Bodhi-maṇḍa with feet marked with a wheel, the giving of hands for giving the hand of the True Dhamma to beings for crossing the four floods, the giving of ears, nose, and so forth for the attainment of the faculty of faith and others, the giving of eyes for the attainment of the all-seeing eye, the giving of flesh, blood, and so forth with the thought, "May my body always be beneficial and conducive to happiness for all beings in seeing, hearing, remembering, attending, and so forth, and may it be sustained by all the world," and the giving of his head with the thought, "May he be the foremost in all the world."
Bố thí sắc (rūpa) để thành tựu hào quang một tầm (byāmappabhā); bố thí âm thanh (sadda) để thành tựu giọng Phạm thiên (brahmassara); bố thí vị (rasa) để được tất cả thế gian yêu mến; bố thí xúc (phoṭṭhabba) để có được thân thể vi tế của chư Phật; bố thí thuốc men (bhesajja) để có được trạng thái không già không chết; bố thí sự tự do (bhujissatā) cho nô lệ (dāsa) để giải thoát khỏi sự nô lệ của phiền não (kilesa); bố thí nhân duyên của sự giải trí không lỗi lầm (anavajjakhiḍḍāratihetu) để an vui trong Chánh Pháp (saddhammābhirati); bố thí con cái (putta) để đưa tất cả chúng sanh đến trạng thái là con của mình thông qua sự sanh cao quý (ariyāya jātiyā); bố thí vợ (dāra) để trở thành nơi nương tựa cho toàn thể thế gian; bố thí vàng, ngọc, châu báu, san hô, v.v. (suvaṇṇamaṇimuttāpavāḷādidāna) để thành tựu các tướng tốt (subhalakkhaṇasampattiyā); bố thí các loại trang sức (nānāvidhavibhūsanadāna) để thành tựu các tùy tướng tốt (anubyañjanasampattiyā); bố thí kho tàng tài sản (vittakosadāna) để thành tựu kho tàng Chánh Pháp (saddhammakosādhigamāya); bố thí vương quốc (rajjadāna) để có được trạng thái Pháp Vương (dhammarājabhāvāya); bố thí rừng cây, công viên, v.v. (ārāmuyyānādivanadāna) để thành tựu các thiền định, v.v.; bố thí chân (caraṇadāna) để đi đến Bồ Đề Đạo Tràng với đôi chân có dấu bánh xe; bố thí tay (hatthadāna) để ban tặng bàn tay Chánh Pháp cho chúng sanh nhằm vượt qua bốn dòng nước lũ (caturogha); bố thí tai, mũi, v.v. (kaṇṇanāsādidāna) để thành tựu các căn tín, v.v.; bố thí mắt (cakkhudāna) để thành tựu nhãn toàn giác; bố thí thịt, máu, v.v. (maṃsalohitādidāna) với tâm nguyện: “Nguyện cho thân này của tôi luôn mang lại lợi ích và an lạc cho tất cả chúng sanh trong mọi lúc, trong việc thấy, nghe, ghi nhớ, phụng sự, v.v., và được tất cả thế gian nương tựa”; bố thí đỉnh đầu (uttamaṅgadāna) với tâm nguyện: “Nguyện cho tôi trở thành bậc tối thượng trong tất cả thế gian.”
Evaṃ dadanto ca na anesanāya deti, na paropaghātena, na bhayena, na lajjāya, na dakkhiṇeyyarosanena, na paṇīte sati lūkhaṃ, na attukkaṃsanena, na paravambhanena, na phalābhikaṅkhāya, na yācakajigucchāya, na acittīkārena deti, atha kho sakkaccaṃ deti, sahatthena deti, kālena deti, cittiṃ katvā deti, avibhāgena deti, tīsu kālesu somanassito deti.
And when he gives thus, he does not give for an unrighteous livelihood, nor through harming others, nor through fear, nor through shame, nor out of displeasure towards the recipient, nor a coarse gift when a fine one is available, nor through self-exaltation, nor through disparaging others, nor longing for results, nor loathing the beggar, nor disrespectfully. Rather, he gives conscientiously, he gives with his own hand, he gives at the proper time, he gives with respect, he gives impartially, and he gives with gladness in the three times.
Vị ấy bố thí như vậy không phải vì tìm cầu, không phải vì làm hại người khác, không phải vì sợ hãi, không phải vì xấu hổ, không phải vì bực bội với người xứng đáng nhận, không phải vì có món ngon mà lại bố thí món thô, không phải vì tự ca ngợi mình, không phải vì khinh miệt người khác, không phải vì mong cầu quả báo, không phải vì ghê tởm người xin, không phải vì thiếu tôn trọng mà bố thí. Mà là bố thí một cách cẩn trọng, bố thí bằng chính tay mình, bố thí đúng lúc, bố thí với lòng tôn kính, bố thí không phân biệt, bố thí với tâm hoan hỷ trong ba thời.
Tatoyeva datvā na pacchānutāpī hoti, na paṭiggāhakavasena mānāvamānaṃ karoti, paṭiggāhakānaṃ piyasamudācāro hoti vadaññū yācayogo saparivāradāyī.
Having given, he does not later regret; he does not show pride or disdain based on the recipient; he is amiable towards the recipients, generous, approachable, and gives with his retinue.
Sau khi đã bố thí, vị ấy không hối tiếc, không phân biệt cao thấp dựa trên người nhận, mà đối xử thân thiện với người nhận, là người rộng lượng, sẵn lòng bố thí cùng với quyến thuộc.
Tañca dānasampattiṃ sakalalokahitasukhāya pariṇāmeti, attano ca akuppāya vimuttiyā, aparikkhayassa chandassa, aparikkhayassa vīriyassa, aparikkhayassa samādhānassa, aparikkhayassa ñāṇassa, aparikkhayāya sammāsambodhiyā pariṇāmeti.
And he dedicates that perfection of giving for the welfare and happiness of all the world, and for his own unshakable liberation, for inexhaustible zeal, for inexhaustible energy, for inexhaustible concentration, for inexhaustible knowledge, and for inexhaustible perfect enlightenment.
Vị ấy hồi hướng sự viên mãn của bố thí ấy cho lợi ích và an lạc của toàn thể thế gian, và hồi hướng cho sự giải thoát bất động của chính mình, cho ý muốn không suy giảm, cho tinh tấn không suy giảm, cho sự định tâm không suy giảm, cho trí tuệ không suy giảm, cho sự Chánh Đẳng Chánh Giác không suy giảm.
Imañca dānapāramiṃ paṭipajjantena mahāsattena jīvite, bhogesu ca aniccasaññā paccupaṭṭhapetabbā, sattesu ca mahākaruṇā.
The Great Being, while practicing this perfection of giving, should establish the perception of impermanence regarding life and possessions, and great compassion towards beings.
Khi thực hành Ba-la-mật bố thí này, vị Đại Bồ Tát cần an trú niệm vô thường đối với sự sống và tài sản, và lòng đại bi đối với chúng sanh.
Evañhi bhoge gahetabbasāraṃ gaṇhanto ādittasmā viya agārasmā sabbaṃ sāpateyyaṃ, attānañca bahi nīharanto na kiñci seseti, niravasesato nissajjatiyeva.
Thus, taking the essence to be taken from possessions, he, like someone escaping from a burning house, carries out all his property and himself, leaving nothing behind; he completely renounces everything.
Thật vậy, khi thâu tóm tinh hoa của tài sản, vị ấy không giữ lại bất cứ thứ gì, giống như người mang tất cả tài sản và chính mình ra khỏi ngôi nhà đang cháy, vị ấy hoàn toàn buông bỏ.
Ayaṃ tāva dānapāramiyā paṭipattikkamo.
This, then, is the method of practice for the perfection of giving.
Đây là phương cách thực hành Ba-la-mật bố thí.
Sīlapāramiyā pana yasmā sabbaññusīlālaṅkārehi satte alaṅkaritukāmena attanoyeva tāva sīlaṃ visodhetabbaṃ, tasmā sattesu tathā dayāpannacittena bhavitabbaṃ, yathā supinantenapi na āghāto uppajjeyya.
As for the perfection of virtue, since one desirous of adorning beings with the ornaments of omniscience and virtue must first purify one's own virtue, one should have such a compassionate mind towards beings that no ill-will arises even in a dream.
Còn đối với Ba-la-mật giới, vì muốn trang hoàng chúng sanh bằng các trang sức giới của bậc Toàn Giác, nên trước hết phải thanh tịnh giới của chính mình. Vì vậy, vị ấy phải có tâm bi mẫn đối với chúng sanh đến mức không một sự ác ý nào khởi lên ngay cả trong giấc mơ.
Parūpakāraniratatāya parasantako alagaddo viya na parāmasitabbo.
Due to being devoted to the welfare of others, another's property should not be touched, like a poisonous snake.
Vì luôn chuyên tâm làm lợi ích cho người khác, nên của cải của người khác không được chạm đến, giống như một con rắn độc.
Abrahmacariyatopi ārācārī, sattavidhamethuna saṃyogavirato, pageva paradāragamanato.
He keeps far away from unchastity, abstaining from the seven kinds of sexual union, let alone going after another's wife.
Xa lánh sự phi Phạm hạnh (abrahmacariya), từ bỏ bảy loại tà dâm, huống chi là việc ngoại tình.
Saccaṃ hitaṃ piyaṃ parimitameva ca kālena dhammiṃ kathaṃ bhāsitā hoti, anabhijjhālu abyāpanno aviparītadassano sammāsambuddhe niviṭṭhasaddho niviṭṭhapemo.
He speaks only what is true, beneficial, pleasant, and measured, and speaks Dhamma at the right time. He is not covetous, not malicious, sees things correctly, and has firm faith and firm love for the Fully Self-Enlightened One.
Chỉ nói lời chân thật, lợi ích, dễ nghe, có chừng mực và đúng lúc, nói lời Pháp; không tham lam, không sân hận, có cái nhìn không sai lệch, có niềm tin kiên cố và tình yêu sâu sắc đối với Đức Chánh Đẳng Chánh Giác.
Iti caturāpāyavaṭṭadukkhapathehi akusalakammapathehi, akusaladhammehi ca oramitvā saggamokkhapathesu kusalakammapathesu patiṭṭhitassa suddhāsayapayogatāya yathābhipatthitā sattānaṃ hitasukhūpasañhitā manorathā sīghaṃ abhinipphajjanti.
Thus, having descended from the paths of suffering in the four lower realms and the paths of unwholesome actions and unwholesome states, and being established in the paths to heaven and liberation, which are paths of wholesome actions, his pure intention and practice quickly bring about the fulfillment of his wishes, which are conducive to the welfare and happiness of beings, as he desired.
Như vậy, sau khi đã thoát khỏi những con đường khổ đau của luân hồi bốn cõi thấp, những con đường nghiệp bất thiện và những pháp bất thiện, vị ấy an trú trên những con đường nghiệp thiện dẫn đến cõi trời và Niết Bàn. Nhờ sự nỗ lực với ý định thanh tịnh, những ước nguyện mang lại lợi ích và an lạc cho chúng sanh sẽ nhanh chóng thành tựu như mong muốn.
Tattha hiṃsānivattiyā sabbasattānaṃ abhayadānaṃ deti, appakasireneva mettābhāvanaṃ sampādeti, ekādasa mettānisaṃse adhigacchati, appābādho hoti appātaṅko dīghāyuko sukhabahulo, lakkhaṇavisese pāpuṇāti, dosavāsanañca samucchindati.
By abstaining from harming, he gives fearlessness to all beings, easily accomplishes the development of loving-kindness, attains the eleven benefits of loving-kindness, becomes free from ailments, free from sickness, long-lived, full of happiness, acquires special marks, and eradicates the latent tendency of hatred.
Trong đó, nhờ từ bỏ sự sát hại, vị ấy ban tặng sự vô úy cho tất cả chúng sanh, dễ dàng thành tựu sự tu tập tâm từ, đạt được mười một lợi ích của tâm từ, ít bệnh tật, ít tai ương, sống lâu, nhiều an lạc, đạt được các tướng tốt đặc biệt và diệt trừ các tập khí sân hận.
Tathā adinnādānanivattiyā corādiasādhāraṇe uḷāre bhoge adhigacchati, anāsaṅkanīyo piyo manāpo vissasanīyo, vibhavasampattīsu alaggacitto pariccāgasīlo, lobhavāsanañca samucchindati.
Similarly, by abstaining from taking what is not given, he attains exalted possessions unshareable with thieves and others, becomes trustworthy, dear, pleasing, and reliable; he is unattached to abundant possessions and is charitable, and he eradicates the latent tendency of greed.
Tương tự, nhờ từ bỏ sự trộm cắp, vị ấy đạt được tài sản lớn lao mà kẻ trộm cướp, v.v. không thể xâm phạm, được mọi người tin cậy, yêu quý, dễ mến, đáng tin, không dính mắc vào sự giàu sang, có thói quen bố thí và diệt trừ tập khí tham lam.
Abrahmacariyanivattiyā alobho hoti santakāyacitto, sattānaṃ piyo hoti manāpo aparisaṅkanīyo, kalyāṇo cassa kittisaddo abbhuggacchati, alaggacitto hoti mātugāmesu aluddhāsayo, nekkhammabahulo, lakkhaṇavisese adhigacchati, lobhavāsanañca samucchindati.
By abstaining from unchastity, he becomes free from greed, tranquil in body and mind; he is dear to beings, pleasing, above suspicion, and a good reputation arises for him; he is unattached to women, his mind is not greedy, he is much given to renunciation, he acquires special marks, and he eradicates the latent tendency of greed.
Nhờ từ bỏ sự phi Phạm hạnh, vị ấy không tham lam, tâm thân an tịnh, được chúng sanh yêu quý, dễ mến, không bị nghi ngờ, tiếng tốt của vị ấy vang xa, không dính mắc vào nữ giới, không có ý tham đắm, chuyên tâm xuất ly, đạt được các tướng tốt đặc biệt và diệt trừ tập khí tham lam.
Musāvādanivattiyā sattānaṃ pamāṇabhūto hoti paccayiko theto ādeyyavacano devatānaṃ piyo manāpo surabhigandhamukho ārakkhiyakāyavacīsamācāro, lakkhaṇavisese ca adhigacchati, kilesavāsanañca samucchindati.
By abstaining from false speech, he becomes a standard for beings, reliable, trustworthy, and whose word is acceptable; he is dear and pleasing to devas, has a fragrant mouth, and his bodily and verbal conduct are protective; he acquires special marks, and he eradicates the latent tendency of defilements.
Nhờ từ bỏ sự nói dối, vị ấy trở thành người đáng tin cậy, đáng tin, lời nói có giá trị đối với chúng sanh, được chư thiên yêu quý, dễ mến, miệng tỏa hương thơm, có hành vi thân và khẩu được bảo vệ, đạt được các tướng tốt đặc biệt và diệt trừ tập khí phiền não.
Pesuññanivattiyā parūpakkamehi abhejjakāyo hoti abhejjaparivāro, saddhamme ca abhijjanakasaddho, daḷhamitto bhavantaraparicitānampi sattānaṃ ekantapiyo, asaṃkilesabahulo.
By abstaining from divisive speech, his body is not to be broken by others' attacks, and his retinue is not to be broken; he has an unshakeable faith in the True Dhamma, is a firm friend, and is exceptionally dear even to beings he has known in previous existences; he is largely free from defilements.
Nhờ từ bỏ sự nói lời chia rẽ, thân thể vị ấy không bị tổn hại bởi sự tấn công của người khác, quyến thuộc của vị ấy không bị chia rẽ, có niềm tin kiên cố vào Chánh Pháp, có bạn bè vững chắc, được chúng sanh yêu quý tuyệt đối ngay cả những người đã quen biết qua nhiều kiếp, và rất ít bị ô nhiễm.
Pharusavācānivattiyā sattānaṃ piyo hoti manāpo sukhasīlo madhuravacano sambhāvanīyo, aṭṭhaṅgasamannāgato cassa saro (ma. ni. 2.387) nibbattati.
By abstaining from harsh speech, he is dear and pleasing to beings, gentle in character, sweet-spoken, and deserving of respect; and his voice is endowed with eight qualities.
Nhờ từ bỏ sự nói lời thô tục, vị ấy được chúng sanh yêu quý, dễ mến, có tính cách hiền hòa, lời nói ngọt ngào, đáng kính trọng, và giọng nói của vị ấy thành tựu tám chi phần (Ma. Ni. 2.387).
Samphappalāpanivattiyā ca sattānaṃ piyo hoti manāpo garubhāvanīyo ca ādeyyavacano ca parimitālāpo, mahesakkho ca hoti mahānubhāvo, ṭhānuppattikena paṭibhānena pañhānaṃ byākaraṇakusalo, buddhabhūmiyañca ekāya eva vācāya anekabhāsānaṃ sattānaṃ anekesaṃ pañhānaṃ byākaraṇasamattho hoti.
And by abstaining from frivolous talk, he is dear and pleasing to beings, revered, whose word is acceptable, and speaks sparingly; he is mighty and powerful, skilled in answering questions with ready wit, and on the Buddha-bhūmi, he is capable of answering many questions from many beings in many languages with just one utterance.
Nhờ từ bỏ sự nói lời vô ích, vị ấy được chúng sanh yêu quý, dễ mến, đáng kính trọng, lời nói có giá trị, nói năng có chừng mực, có uy lực lớn và thần thông lớn, khéo léo giải đáp các câu hỏi bằng trí tuệ ứng biến, và ở cảnh giới Phật, vị ấy có khả năng giải đáp vô số câu hỏi của vô số chúng sanh nói nhiều ngôn ngữ chỉ bằng một lời nói duy nhất.
Anabhijjhālutāya icchitalābhī hoti, uḷāresu ca bhogesu ruciṃ paṭilabhati, khattiyamahāsālādīnaṃ sammato hoti, paccatthikehi anabhibhavanīyo, indriyavekallaṃ na pāpuṇāti, appaṭipuggalo ca hoti.
By not coveting, he obtains what he desires, and he gains delight in excellent possessions; he is respected by warrior chieftains and great wealthy householders, unvanquishable by enemies, does not suffer from sensory defects, and is unequalled by others.
Nhờ không tham lam, vị ấy đạt được những gì mình mong muốn, vui thích trong những tài sản lớn lao, được các vua chúa, trưởng giả, v.v. tôn kính, không bị kẻ thù đánh bại, không bị khiếm khuyết các căn và là người không ai sánh kịp.
Abyāpādena piyadassano hoti sattānaṃ sambhāvanīyo, parahitābhinanditāya ca satte appakasireneva pasādeti, alūkhasabhāvo ca hoti mettāvihārī, mahesakkho ca hoti mahānubhāvo.
By non-malice, he is pleasant to behold and respected by beings; by rejoicing in the welfare of others, he easily inspires confidence in beings; he is not harsh in nature and dwells in loving-kindness; he is mighty and powerful.
Nhờ không sân hận, vị ấy có vẻ ngoài dễ mến, được chúng sanh kính trọng, dễ dàng làm cho chúng sanh hoan hỷ nhờ sự vui mừng trước lợi ích của người khác, có tính cách không thô lỗ, an trú trong tâm từ, có uy lực lớn và thần thông lớn.
Micchādassanābhāvena kalyāṇe sahāye paṭilabhati, sīsacchedampi pāpuṇanto pāpakammaṃ na karoti, kammassakatādassanato akotūhalamaṅgaliko ca hoti, saddhamme cassa saddhā patiṭṭhitā hoti mūlajātā, saddahati ca tathāgatānaṃ bodhiṃ, samayantaresu nābhiramati ukkāraṭṭhāne viya rājahaṃso, lakkhaṇattayaparijānanakusalo hoti, ante ca anāvaraṇañāṇalābhī, yāva bodhiṃ na pāpuṇāti, tāva tasmiṃ tasmiṃ sattanikāye ukkaṭṭhukkaṭṭho ca hoti, uḷāruḷārasampattiyo pāpuṇāti.
Due to the absence of wrong view, one obtains noble friends; even facing decapitation, one does no evil deed; because of seeing the ownership of kamma, one is not superstitious about omens and rituals; and one's faith in the True Dhamma is established, rooted; one believes in the enlightenment of the Tathāgatas; one does not delight in other doctrines, like a royal swan in a rubbish heap; one is skilled in discerning the three characteristics; and finally, one obtains unhindered knowledge; until one attains enlightenment, one is supreme among beings in various realms and attains vast and excellent blessings.
Do không có tà kiến, người ấy có được bạn lành; dù phải chịu bị chặt đầu cũng không làm ác nghiệp; do thấy nghiệp là của mình nên không mê tín dị đoan; và niềm tin của người ấy vào Chánh pháp được thiết lập vững chắc, có gốc rễ; và tin vào sự giác ngộ của các Đức Như Lai; không hoan hỷ trong các giáo pháp khác, như chim thiên nga không thích nơi dơ bẩn; trở thành người khéo léo trong việc thấu hiểu ba tướng; và cuối cùng đạt được trí vô ngại. Cho đến khi chưa đạt được giác ngộ, thì trong mỗi loài chúng sinh, người ấy trở thành bậc tối thượng trong số những bậc tối thượng, đạt được những sự thịnh vượng cao quý nhất.
‘‘Iti hidaṃ sīlaṃ nāma sabbasampattīnaṃ adhiṭṭhānaṃ, sabbabuddhaguṇānaṃ pabhavabhūmi, sabbabuddhakaradhammānamādi caraṇaṃ mukhaṃ pamukha’’nti bahumānaṃ uppādetvā kāyavacīsaṃyame, indriyadamane, ājīvasampadāya, paccayaparibhoge ca satisampajaññabalena appamattena lābhasakkārasilokaṃ mittamukhapaccatthikaṃ viya sallakkhetvā ‘‘kikīva aṇḍa’’ntiādinā (visuddhi. 1.19; dī. ni. aṭṭha. 1.7) vuttanayena sakkaccaṃ sīlaṃ sampādetabbaṃ.
Thus, having generated great esteem, thinking: "Indeed, this virtue is the foundation of all blessings, the source of all the Buddha's qualities, the initial and foremost path among all the Buddha-making qualities," one should diligently perfect virtue, by means of watchfulness and clear comprehension, in restraint of body and speech, in sense-faculty control, in purity of livelihood, and in the proper use of requisites, carefully regarding gain, honor, and fame as enemies like the mouth of a friend, as explained in ways such as "like a hen with its egg."
"Thật vậy, giới này là nền tảng của mọi sự thịnh vượng, là nơi phát sinh của mọi phẩm chất của chư Phật, là sự thực hành ban đầu, là cửa ngõ, là điều chủ yếu của mọi pháp tạo thành Phật quả" – sau khi phát sinh lòng tôn kính lớn lao như vậy, và với sức mạnh của chánh niệm và tỉnh giác, không phóng dật, nhận thức rõ lợi lộc, sự cung kính, danh tiếng như kẻ thù ẩn mặt, thì giới cần được nghiêm túc thành tựu theo cách đã được nói đến trong câu "như chim kikī bảo vệ trứng" (Visuddhi. 1.19; Dī. Ni. Aṭṭha. 1.7) và các câu tương tự, trong sự chế ngự thân khẩu, sự điều phục các căn, sự thanh tịnh về sinh kế và sự thọ dụng các vật dụng.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.6) vuttanayena veditabbo.
This is the brief explanation here; the detailed explanation should be understood according to the method described in the Visuddhimagga.
Đây là tóm tắt về giới; chi tiết cần được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.6).
Tañca panetaṃ sīlaṃ na attano duggatiparikilesavimuttiyā, sugatiyampi, na rajjasampattiyā, nacakkavatti-nadeva-nasakka-namāra-nabrahmasampattiyā, nāpi attano tevijjatādihetu, na paccekabodhiyā, atha kho sabbaññubhāvena sabbasattānaṃ anuttarasīlālaṅkārasampādanatthamevāti pariṇāmetabbaṃ.
And this virtue should be dedicated not for one's own liberation from suffering in bad destinations, nor for good destinations, nor for the blessings of sovereignty, nor for the blessings of a universal monarch, or a deva, or Sakka, or Māra, or Brahmā, nor for one's own attainment of the three knowledges, nor for Paccekabodhi, but rather for the purpose of bringing about the supreme ornament of virtue for all beings through omniscience.
Và giới này cần được hồi hướng không phải vì sự giải thoát khỏi khổ não trong ác đạo của chính mình, cũng không phải vì hạnh phúc trong thiện đạo, không phải vì sự thịnh vượng của vương quyền, không phải vì sự thịnh vượng của bậc Chuyển Luân Thánh Vương, của chư thiên, của chư thiên Đế Thích, của Ma vương, của Phạm thiên, cũng không phải vì các tam minh của chính mình, không phải vì sự giác ngộ của vị Độc Giác Phật; mà chỉ vì mục đích thành tựu sự trang nghiêm giới hạnh vô thượng cho tất cả chúng sinh bằng trí Toàn Giác.
Tathā sakalasaṃkilesanivāsaṭṭhānatāya, puttadārādīhi mahāsambādhatāya, kasivaṇijjādinānāvidhakammantādhiṭṭhānabyākulatāya ca gharāvāsassa nekkhammasukhādīnaṃ anokāsataṃ, kāmānañca ‘‘satthadhārālaggamadhubindu viya ca avaleyhamānā parittassādā vipulānatthānubandhā’’ti ca ‘‘vijjulatobhāsena gahetabbaṃ naccaṃ viya parittakālopalabbhā, ummattakālaṅkāro viya viparītasaññāya anubhavitabbā, karīsāvacchādanasukhaṃ viya paṭikārabhūtā, udakatemitaṅguliyā ussāvakodakapānaṃ viya atittikarā, chātajjhattabhojanaṃ viya sābādhā, balisāmisaṃ viya byasanasannipātakāraṇā, aggisantāpo viya kālattayepi dukkhuppattihetubhūtā, makkaṭālepo viya bandhanimittā ghātakāvacchādanakimilayo viya anatthacchādanā, sapattagāmavāso viya bhayaṭṭhānabhūtā, paccatthikaposako viya kilesamārādīnaṃ āmisabhūtā, chaṇasampattiyo viya vipariṇāmadukkhā, koṭaraggi viya antodāhakā, purāṇakūpāvalambabīraṇamadhupiṇḍaṃ viya anekādīnavā, loṇūdakapānaṃ viya pipāsahetubhūtā, surāmerayaṃ viya nīcajanasevitā, appassādatāya aṭṭhikaṅkalūpamā’’tiādinā ca nayena ādīnavaṃ sallakkhetvā tabbipariyāyena nekkhamme ānisaṃsaṃ passantena nekkhammapavivekaupasamasukhādīsu ninnapoṇapabbhāracittena nekkhammapāramī pūretabbā.
Similarly, recognizing the disadvantages of household life—namely, its being the dwelling place of all defilements, its great oppressiveness due to children and spouses, its entanglement with various kinds of work like farming and trade, and thus the impossibility of the happiness of renunciation and so forth; and recognizing the disadvantages of sensual pleasures as "like a drop of honey clinging to a razor's edge, of slight taste but leading to great misfortune," and as "like a dance to be seized by a flash of lightning, experienced for a brief time; like the adornment of a madman, to be experienced with perverted perception; like the pleasure of covering up excrement, which is a mere counteraction; like drinking salty water with a water-soaked finger, unsatisfying; like food eaten when extremely hungry, causing distress; like a baited hook, a cause for disaster; like the heat of a fire, a cause for the arising of suffering in all three times; like monkey glue, a cause of bondage; like murderous garments, obscuring what is beneficial; like dwelling in an enemy village, a cause of fear; like one who supports an enemy, a lure for defilements and Māra and so forth; like festive gatherings, painful due to their impermanence; like a fire in a hollow tree, causing internal burning; like a lump of honey hanging from a rope in an old well, with many dangers; like drinking salt water, a cause of thirst; like liquor and intoxicants, resorted to by low people; like a skeleton, due to their meager satisfaction" and so on; and by perceiving the advantages of renunciation, conversely; one who has a mind inclined, prone, and bent towards the happiness of renunciation, seclusion, and tranquility, should fulfill the perfection of renunciation.
Tương tự, do nhà cửa là nơi trú ngụ của mọi phiền não, là nơi đầy chật bởi vợ con và những thứ tương tự, là nơi bận rộn với nhiều loại công việc như cày cấy, buôn bán, v.v., nên không có chỗ cho các hạnh phúc xuất ly và những thứ tương tự; và do nhận thức rõ các tai hại của dục lạc theo cách như "những giọt mật dính trên lưỡi kiếm, được liếm với chút vị ngọt nhưng kéo theo nhiều tai hại lớn", và "như điệu múa được nắm bắt trong ánh chớp, chỉ có được trong thời gian ngắn; như sự trang sức của người điên, được trải nghiệm với nhận thức sai lầm; như hạnh phúc che đậy phân, chỉ là sự đối phó; như việc uống nước bọt từ ngón tay ướt nước, không làm thỏa mãn; như thức ăn của người đói khát, đầy sự khó chịu; như mồi câu cá, là nguyên nhân của sự tai họa; như sự nóng bỏng của lửa, là nguyên nhân của sự phát sinh khổ đau trong cả ba thời; như chất keo dính của khỉ, là nguyên nhân của sự trói buộc; như những con sâu che đậy của kẻ giết người, là sự che đậy tai hại; như việc sống ở làng của kẻ thù, là nơi đầy sợ hãi; như kẻ nuôi dưỡng kẻ thù, là mồi nhử cho các phiền não và Ma vương; như hạnh phúc lễ hội, là khổ đau do sự biến đổi; như lửa trong hang cây, đốt cháy từ bên trong; như cục mật ong treo trên dây thừng trong giếng cũ, đầy vô số tai họa; như việc uống nước muối, là nguyên nhân của khát khao; như rượu và men say, được những người thấp kém ưa chuộng; như bộ xương khô do ít vị ngọt", và những cách tương tự, thì người ấy, khi thấy lợi ích của sự xuất ly đối lập với những tai hại đó, với tâm hướng về, nghiêng về, và thiên về hạnh phúc của sự xuất ly, sự độc cư và sự an tịnh, cần phải viên mãn Ba-la-mật xuất ly.
Tathā yasmā paññā āloko viya andhakārena, mohena saha na vattati, tasmā mohakāraṇāni tāva bodhisattena parivajjitabbāni.
Similarly, just as wisdom does not exist with darkness and delusion, like light, so too should the Bodhisatta avoid the causes of delusion.
Tương tự, vì tuệ không thể tồn tại cùng với bóng tối và si mê như ánh sáng, nên Bồ-tát cần phải tránh xa những nguyên nhân của si mê.
Tatthimāni mohakāraṇāni – arati tandī vijambhitā ālasiyaṃ gaṇasaṅgaṇikārāmatā niddāsīlatā anicchayasīlatā ñāṇasmiṃ akutūhalatā micchādhimāno aparipucchakatā kāyassa na sammāparihāro asamāhitacittatā duppaññānaṃ puggalānaṃ sevanā paññavantānaṃ apayirupāsanā attaparibhavo micchāvikappo viparītābhiniveso kāyadaḷhībahulatā asaṃvegasīlatā pañca nīvaraṇāni.
Here are these causes of delusion: discontent, sloth, languor, laziness, delight in company and crowds, drowsiness, indecisiveness, lack of curiosity about knowledge, wrong conceit, lack of inquiry, improper care of the body, distracted mind, association with foolish people, not associating with wise people, self-abasement, wrong speculation, perverted adherence, excessive bodily rigidity, lack of urgency, and the five hindrances.
Ở đây, những nguyên nhân của si mê này là: sự bất mãn, lười biếng, ngáp ngủ, biếng nhác, ưa thích tụ tập, thích ngủ, không có tính quyết đoán, không tò mò về trí tuệ, tà mạn, không hỏi han, không chăm sóc thân thể đúng đắn, tâm không định tĩnh, giao du với những người kém trí tuệ, không gần gũi những người có trí tuệ, tự khinh miệt bản thân, tà tư duy, chấp thủ sai lầm, hay làm cho thân thể cứng nhắc, không có tính xúc động, và năm triền cái.
Saṅkhepato ye vā pana dhamme āsevato anuppannā paññā na uppajjati, uppannā parihāyati, iti imāni sammohakāraṇāni parivajjantena bāhusacce jhānādīsu ca yogo karaṇīyo.
In short, by avoiding all those things which, when practiced, prevent unarisen wisdom from arising and cause arisen wisdom to decline, one should apply oneself to extensive learning and to jhānas and so forth.
Tóm lại, bằng cách tránh xa những nguyên nhân của si mê này, tức là những pháp mà khi thực hành sẽ khiến trí tuệ chưa sinh không sinh khởi, hoặc trí tuệ đã sinh bị suy giảm, thì cần phải tinh tấn trong việc học rộng nghe nhiều và các thiền định.
Tatthāyaṃ bāhusaccassa visayavibhāgo – pañca khandhā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa dhātuyo cattāri saccāni bāvīsatindriyāni dvādasapadiko paṭiccasamuppādo, tathā satipaṭṭhānādayo kusalādidhammappakārabhedā ca.
Herein, this is the scope of extensive learning: the five aggregates, the twelve sense-bases, the eighteen elements, the four noble truths, the twenty-two faculties, the twelve-linked dependent origination, and also the distinctions of wholesome and unwholesome states such as the establishments of mindfulness.
Ở đây, sự phân loại đối tượng của việc học rộng nghe nhiều là: năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới, bốn sự thật, hai mươi hai căn, mười hai chi duyên khởi, và các loại pháp thiện, v.v., được phân chia theo chi tiết của niệm xứ và những thứ tương tự.
Yāni ca loke anavajjāni vijjaṭṭhānāni, ye ca sattānaṃ hitasukhavidhānayogyā byākaraṇavisesā.
And whatever blameless subjects of knowledge there are in the world, and whatever special grammatical analyses are suitable for accomplishing the welfare and happiness of beings.
Và những môn học không có lỗi trên thế gian, và những loại giải thích đặc biệt thích hợp để mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh.
Iti evaṃ pakāraṃ sakalameva sutavisayaṃ upāyakosallapubbaṅgamāya paññāya sativīriyupatthambhakāraṇāya sādhukaṃ uggahaṇasavanadhāraṇaparicayaparipucchāhi ogāhetvā tattha ca paresaṃ patiṭṭhapanena sutamayā paññā nibbattetabbā, tathā khandhādīnaṃ sabhāvadhammānaṃ ākāraparivitakkanamukhena te nijjhānaṃ khamāpentena cintāmayā, khandhādīnaṃyeva pana salakkhaṇasāmaññalakkhaṇapariggahavasena lokiyaṃ pariññaṃ nibbattentena pubbabhāgabhāvanāpaññā sampādetabbā.
Thus, by immersing oneself well in the entire range of things heard, of this kind, supported by mindfulness and effort, through skill in means, by learning, hearing, retaining, becoming familiar with, and questioning, and by establishing others therein, wisdom born of learning should be generated; likewise, by contemplating the intrinsic nature of phenomena like the aggregates, and making them amenable to deep insight, wisdom born of reflection should be generated; and by comprehending the specific and common characteristics of the aggregates themselves, generating mundane insight, the preliminary wisdom of development should be perfected.
Như vậy, sau khi thâm nhập toàn bộ lĩnh vực nghe học rộng rãi này với trí tuệ đi trước bởi sự khéo léo phương tiện, được hỗ trợ bởi chánh niệm và tinh tấn, thông qua việc học hỏi, lắng nghe, ghi nhớ, thực hành và hỏi han kỹ lưỡng, và sau đó thiết lập người khác vào đó, thì trí tuệ do nghe (sutamaya paññā) cần được phát sinh. Tương tự, bằng cách suy tư về bản chất của các pháp như uẩn, v.v., và làm cho chúng phù hợp với sự quán sát, thì trí tuệ do tư duy (cintāmaya paññā) cần được phát sinh. Và bằng cách nắm bắt các đặc tính riêng và đặc tính chung của chính các uẩn, v.v., và phát sinh sự hiểu biết thế gian, thì trí tuệ tu tập phần sơ khởi (pubbabhāgabhāvanāpaññā) cần được thành tựu.
Evañhi ‘‘nāmarūpamattamidaṃ yathārahaṃ paccayehi uppajjati ceva nirujjhati ca, na ettha koci kattā vā kāretā vā, hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ, udayabbayapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ, avasavattanaṭṭhena anattā’’ti ajjhattikabāhire dhamme nibbisesaṃ parijānanto tattha āsaṅgaṃ pajahitvā, pare ca tattha taṃ jahāpetvā kevalaṃ karuṇāvaseneva yāva na buddhaguṇā hatthatalaṃ āgacchanti, tāva yānattaye satte avatāraṇaparipācanehi patiṭṭhāpento, jhānavimokkhasamādhisamāpattiyo ca vasībhāvaṃ pāpento paññāya ativiya matthakaṃ pāpuṇātīti.
For in this way, one who discerns without distinction that "this is merely name-and-form, arising and ceasing according to its respective conditions, there is no doer or instigator here; it is impermanent by being non-existent after having been; it is suffering by being oppressed by arising and passing away; it is not self by being beyond control" regarding internal and external phenomena, abandons attachment to them, and makes others abandon it there, purely out of compassion, until the Buddha-qualities are within reach, establishing and maturing beings in the three vehicles, and gaining mastery over jhānas, liberations, concentrations, and attainments, reaches the pinnacle of wisdom.
Thật vậy, khi người ấy hiểu rõ các pháp nội và ngoại một cách không sai biệt rằng "đây chỉ là danh và sắc, sinh khởi và diệt đi tùy theo các duyên thích hợp, không có ai là người tạo tác hay người sai khiến ở đây; nó là vô thường do có rồi không còn nữa; là khổ do bị áp bức bởi sự sinh diệt; là vô ngã do không thể làm chủ", thì người ấy từ bỏ sự chấp trước vào đó, và làm cho người khác từ bỏ sự chấp trước đó; chỉ với lòng bi mẫn, cho đến khi các phẩm chất của chư Phật nằm trong tầm tay, người ấy thiết lập và làm cho chúng sinh trưởng thành trong ba thừa, và làm chủ các thiền định, giải thoát, định và đẳng chí, thì người ấy đạt đến đỉnh cao của trí tuệ.
Tathā sammāsambodhiyā katābhinīhārena mahāsattena ‘‘ko nu ajja puññañāṇasambhāro upacito, kiñca mayā kataṃ parahita’’nti divase divase paccavekkhantena sattahitatthaṃ ussāho karaṇīyo, sabbesampi sattānaṃ upakārāya attano kāyaṃ jīvitañca ossajjitabbaṃ, sabbepi sattā anodhiso mettāya karuṇāya ca pharitabbā, yā kāci sattānaṃ dukkhuppatti, sabbā sā attani pāṭikaṅkhitabbā, sabbesañca sattānaṃ puññaṃ abbhanumoditabbaṃ, buddhamahantatā abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā, yañca kiñci kammaṃ karoti kāyena vācāya vā, taṃ sabbaṃ bodhininnacittapubbaṅgamaṃ kātabbaṃ.
Similarly, a Great Being who has made an aspiration for perfect enlightenment should, by daily reflecting "What accumulation of merit and knowledge have I amassed today, and what good have I done for others?" strive for the welfare of beings; one's body and life should be sacrificed for the benefit of all beings; all beings should be pervaded without limit with loving-kindness and compassion; whatever suffering arises for beings, all that should be expected for oneself; and the merit of all beings should be rejoiced in; the greatness of the Buddha should be frequently contemplated; and whatever action one performs by body or speech, all that should be preceded by a mind inclined towards enlightenment.
Tương tự, vị Đại Bồ-tát đã phát nguyện hướng đến Chánh Đẳng Chánh Giác, cần phải mỗi ngày quán xét rằng "hôm nay mình đã tích lũy được những phần phước và trí tuệ nào, và mình đã làm được điều gì lợi ích cho người khác", và cần phải tinh tấn vì lợi ích của chúng sinh. Cần phải hiến dâng thân mạng của mình vì lợi ích của tất cả chúng sinh. Cần phải trải rộng lòng từ và bi vô hạn đến tất cả chúng sinh. Mọi khổ đau của chúng sinh đều phải được mong đợi xảy ra trên chính mình. Tất cả công đức của chúng sinh đều phải được tùy hỷ. Sự vĩ đại của chư Phật phải được quán xét thường xuyên. Và bất cứ hành động nào được thực hiện bằng thân hay khẩu, tất cả đều phải được thực hiện với tâm hướng về giác ngộ làm khởi đầu.
Iminā hi upāyena bodhisattānaṃ aparimeyyo puññabhāgo upacīyati.
For by this means, an immeasurable share of merit is accumulated by Bodhisattas.
Thật vậy, bằng phương pháp này, phần công đức vô lượng của các vị Bồ-tát được tích lũy.
Apica sattānaṃ paribhogatthaṃ paripālanatthañca attano sarīraṃ jīvitañca pariccajitvā khuppipāsāsītuṇhavātātapādidukkhapaṭikāro pariyesitabbo.
Moreover, for the sake of beings' consumption and their protection, one should sacrifice one's own body and life, and seek remedies for sufferings like hunger, thirst, cold, heat, wind, and sun.
Hơn nữa, vì sự thọ dụng và bảo hộ chúng sanh, (Bồ Tát) đã hy sinh thân và mạng sống của mình để tìm kiếm phương tiện đối trị các khổ như đói, khát, lạnh, nóng, gió, nắng.
Yañca yathāvuttadukkhapaṭikārajaṃ sukhaṃ attanā paṭilabhati, tathā ramaṇīyesu ārāmuyyānapāsādatalādīsu, araññāyatanesu ca kāyacittasantāpābhāvena abhinibbutattā sukhaṃ vindati, yañca suṇāti buddhānubuddhapaccekabuddhabodhisattānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārabhūtaṃ jhānasamāpattisukhaṃ, taṃ sabbaṃ sattesu anodhiso upasaṃharati.
And whatever happiness one obtains oneself from the remedies for the aforementioned sufferings, and similarly, whatever happiness one experiences in pleasant parks, gardens, palace grounds, etc., and in forest hermitages, due to being completely calmed (parinibbutattā) by the absence of physical and mental distress; and whatever one hears of the happiness of jhāna and samāpatti, which constitutes the pleasant abiding in this very life of the Buddhas, Anubuddhas, Paccekabuddhas, and Bodhisattas – all that one dedicates immeasurably to beings.
Và niềm an lạc mà tự mình đạt được nhờ phương tiện đối trị các khổ đã nói trên, cũng như niềm an lạc đạt được do sự không có phiền não thân tâm khi sống trong các khu vườn, công viên, cung điện, nền đất đẹp đẽ, v.v., và trong các nơi vắng vẻ; và niềm an lạc của thiền định, các định, là sự an trú hạnh phúc ngay trong hiện tại của chư Phật, chư Phật Độc Giác, chư Bồ Tát, tất cả những điều đó đều được vị ấy vô điều kiện hồi hướng cho chúng sanh.
Ayaṃ tāva asamāhitabhūmiyaṃ nayo.
This is the method, for now, in the unconcentrated stage.
Đây là phương pháp trong giai đoạn chưa nhập định.
Samāhito pana attanā yathānubhūtaṃ visesādhigamanibbattaṃ pītipassaddhisukhaṃ sabbasattesu adhimuccati, tathā mahati saṃsāradukkhe, tannimittabhūte ca kilesābhisaṅkhāradukkhe nimuggaṃ sattanikāyaṃ disvā tatthapi chedanabhedanaphālanapisanaggisantāpādijanitā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā nirantaraṃ cirakālaṃ vediyante nārake, aññamaññaṃ kujjhanasantāpanaviheṭhanahiṃsanaparādhīnatādīhi dukkhaṃ anubhavante tiracchāne, jotimālā’kulasarīre uddhabāhuviravante ukkāmukhe khuppipāsādīhi ḍayhamāne ca vantakheḷādiāhāre ca mahādukkhaṃ vedayamāne pete ca pariyeṭṭhimūlakaṃ mahantaṃ anayabyasanaṃ pāpuṇante hatthacchedādikāraṇayogena dubbaṇṇaduddasikadaliddatādibhāvena khuppipāsādiyogena balavantehi abhibhavanīyato, paresaṃ vahanato, parādhīnato ca nārake pete tiracchāne ca atisayante apāyadukkhanibbisesaṃ dukkhaṃ anubhavante manusse ca tathā visayavisaparibhogavikkhittacittatāya rāgādipariyuṭṭhānena ḍayhamāne vāyuvegasamuṭṭhitajālāsamiddhasukkhakaṭṭhasannipāte aggikkhandhe viya anupasantapariḷāhavuttike anihataparādhīne kāmāvacaradeve ca mahatā vāyāmena vidūramākāsaṃ vigāhitasakuntā viya, balavantehi khittasarā viya ca ‘‘satipi cirappavattiyaṃ anaccantikatāya pātapariyosānā anatikkantajātijarāmaraṇā evā’’ti rūpāvacarārūpāvacaradeve ca passantena mettāya karuṇāya ca anodhiso sattā pharitabbā.
However, one who is concentrated directs towards all beings the happiness of rapture and tranquility, born of the attainment of special distinction, which one has experienced oneself. Similarly, seeing the multitude of beings plunged in the great suffering of saṃsāra, and in the suffering of defilements and volitional formations (kilesābhisaṅkhāradukkhe) which are its cause; and there, too, seeing the denizens of hell experiencing intensely sharp, harsh, bitter feelings of suffering generated by cutting, breaking, splitting, grinding, burning, and searing, continuously for a long time; seeing animals experiencing suffering from mutual anger, torment, harassment, harming, and subservience; seeing pretas, with bodies entangled in blazing garlands, crying out with upraised arms, with mouths like burning torches, being burned by hunger and thirst, and experiencing great suffering from food such as vomit and spittle; and seeing humans attaining great misfortune and calamity rooted in seeking, due to reasons like the cutting off of hands, due to being disfigured, repulsive, and impoverished, due to hunger and thirst, due to being overcome by the powerful, due to carrying burdens for others, and due to subservience – thus experiencing suffering that surpasses that of denizens of hell, pretas, and animals, and is indistinguishable from the suffering of the lower realms; and similarly seeing kāma-sphere devas whose minds are distracted by the enjoyment of sense objects, who are aflame with the onslaught of lust, etc., constantly tormented by unquenched feverishness, like a mass of fire in a heap of dry wood ignited by a strong gust of wind, and who are not free from subservience; and seeing rūpa-sphere and arūpa-sphere devas, who, like birds soaring far into the sky with great effort, or like arrows shot by the powerful, are "though long-lasting, impermanent, ending in falling, and not transcending birth, old age, and death" – by seeing all these, a Bodhisatta should immeasurably pervade beings with mettā and karuṇā.
Tuy nhiên, khi đã nhập định, vị ấy quán tưởng niềm hỷ lạc và khinh an do sự chứng đắc đặc biệt mà mình đã kinh nghiệm đến tất cả chúng sanh. Tương tự như vậy, khi thấy chúng sanh chìm đắm trong khổ đau luân hồi to lớn, và trong khổ đau của phiền não và hành là nguyên nhân của khổ đau đó – đặc biệt là những chúng sanh trong địa ngục, phải liên tục chịu đựng những cảm thọ khổ đau mãnh liệt, thô cứng, cay đắng do bị chặt, xẻ, mổ, nghiền, đốt cháy, nung nóng, v.v., trong một thời gian dài; những loài súc sanh phải chịu khổ đau do giận dữ, nung nóng, quấy nhiễu, làm hại lẫn nhau và bị phụ thuộc vào kẻ khác, v.v.; những loài ngạ quỷ có thân thể bị bao phủ bởi vòng lửa, la hét với hai tay giơ lên như những ngọn đuốc, bị thiêu đốt bởi đói khát, v.v., và phải ăn những thứ như đờm dãi, v.v., phải chịu đựng khổ đau to lớn; và những con người phải chịu tai họa và bất hạnh to lớn do việc tìm kiếm, bị cắt tay chân, v.v., do bị xấu xí, khó coi, nghèo đói, v.v., do đói khát, v.v., do bị kẻ mạnh áp bức, do phải gánh vác cho người khác, và do bị phụ thuộc vào người khác, phải chịu đựng khổ đau không khác gì khổ đau trong các cõi đọa xứ, thậm chí còn hơn cả địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh; và các vị trời Dục giới, tâm bị phân tán bởi sự thọ hưởng các đối tượng dục lạc, bị thiêu đốt bởi tham ái, v.v., như một đống lửa lớn với những cành cây khô chất đống bùng cháy dữ dội do gió mạnh, với những phiền não không ngừng nghỉ, không thoát khỏi sự phụ thuộc; và các vị trời Sắc giới, Vô sắc giới, khi quán thấy rằng “dù có tồn tại lâu dài, nhưng vì không thường hằng nên cuối cùng cũng phải rơi rụng, không vượt qua được sự sanh, già, chết”, thì Bồ Tát phải trải lòng từ bi đến tất cả chúng sanh một cách vô biên.
Evaṃ kāyena vācāya manasā ca bodhisambhāre nirantaraṃ upacinantena ussāho pavattetabbo.
Thus, one should arouse effort, continuously accumulating the requisites for awakening through body, speech, and mind.
Như vậy, bằng thân, khẩu, ý, Bồ Tát phải liên tục tích lũy các tư lương giác ngộ và phát khởi tinh tấn.
Apica ‘‘acinteyyāparimitavipuloḷāravimalanirupamanirupakkilesaguṇanicayanidānabhūtassa buddhabhāvassa ussakkitvā sampahaṃsanayogyaṃ vīriyaṃ nāma acinteyyānubhāvameva.
Moreover, "the energy worthy of exertion and joy towards Buddhahood, which is the foundation for an inconceivable, immeasurable, vast, pure, unequaled, and undefiled accumulation of virtues, is itself of inconceivable power.
Hơn nữa, “tinh tấn xứng đáng để phấn khởi và hoan hỷ đối với Phật quả, là nền tảng của vô lượng, vô biên, cao thượng, thanh tịnh, vô song, vô cấu, vô lượng công đức, là một năng lực không thể nghĩ bàn.
Yaṃ na pacurajanā sotumpi sakkuṇanti, pageva paṭipajjituṃ.
Most people cannot even hear of it, let alone practice it.
Điều mà đa số người không thể nghe, nói gì đến thực hành.
Tathā hi tividhā abhinīhāracittuppatti, catasso buddhabhūmiyo, cattāri saṅgahavatthūni (dī. ni. 3.210, 313; a. ni. 4.32), karuṇokāsatā, buddhadhammesu nijjhānakkhanti, sabbadhammesu nirupalepo, sabbasattesu puttasaññā, saṃsāradukkhehi aparikhedo, sabbadeyyadhammapariccāgo, tena ca niratimānatā, adhisīlasikkhādiadhiṭṭhānaṃ, tattha ca acalatā, kusalakiriyāsu pītipāmojjaṃ, vivekaninnacittatā, jhānānuyogo, anavajjasutena atitti, yathāsutassa dhammassa paresaṃ hitajjhāsayena desanā, sattānaṃ ñāye nivesanaṃ, ārambhadaḷhatā, dhīravīrabhāvo, parāpavādaparāpakāresu vikārābhāvo, saccādhiṭṭhānaṃ, samāpattīsu vasībhāvo, abhiññāsu balappatti, lakkhaṇattayāvabodho, satipaṭṭhānādīsu abhiyogena lokuttaramaggasambhārasambharaṇaṃ, navalokuttarāvakkantī’’ti evamādikā sabbā bodhisambhārapaṭipatti vīriyānubhāveneva samijjhatīti abhinīhārato yāva mahābodhi anossajjantena sakkaccaṃ nirantaraṃ vīriyaṃ sampādetabbaṃ.
Indeed, the threefold aspiration of mind-generation, the four Bodhisatta stages, the four bases of sympathy (dī. ni. 3.210, 313; a. ni. 4.32), being an occasion for compassion, the patient contemplation of the Buddha's teachings, being undefiled by all phenomena, seeing all beings as one's own children, not being wearied by the sufferings of saṃsāra, the sacrifice of all gifts, and not being conceited by it, the determination of higher morality and other trainings, and steadfastness therein, joy and delight in wholesome deeds, a mind inclined towards seclusion, insatiability with blameless listening, teaching the Dhamma as heard to others with a benevolent intention, settling beings in the right way, firmness in undertaking, being brave and valiant, the absence of distortion in insults and harm, the determination of truth, mastery in attainments, the acquisition of power in supernormal knowledges, the comprehension of the three characteristics, and the accumulation of requisites for the supramundane path through application to the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna) and so on, and the descent into the nine supramundane states" – all such Bodhisatta practices succeed only through the power of energy. Therefore, one who does not abandon effort from the aspiration (abhinīhārato) up to the Great Awakening (mahābodhi) should diligently and continuously cultivate energy.
Quả thật, ba loại phát nguyện tâm, bốn địa vị Bồ Tát, bốn pháp nhiếp sự (Dī. Ni. 3.210, 313; A. Ni. 4.32), lòng bi mẫn và sự tạo cơ hội, sự nhẫn nại trong việc quán xét các Pháp của chư Phật, sự vô nhiễm đối với tất cả các pháp, sự xem tất cả chúng sanh như con cái, sự không nhàm chán đối với khổ đau luân hồi, sự bố thí tất cả các pháp đáng bố thí, và sự không kiêu mạn vì điều đó, sự kiên định trong các giới học cao thượng, v.v., và sự bất động trong đó, sự hoan hỷ trong các thiện nghiệp, tâm hướng về sự độc cư, sự chuyên cần thiền định, sự không thỏa mãn với việc nghe những điều vô tội, sự thuyết pháp đã nghe cho người khác với ý định lợi ích, sự an trú chúng sanh vào chánh pháp, sự kiên cố trong việc khởi sự, sự dũng mãnh và kiên cường, sự không biến đổi trước những lời chỉ trích và hành động gây hại của người khác, sự kiên định vào chân lý, sự thành thạo trong các thiền định, sự đạt được năng lực trong các thắng trí, sự giác ngộ ba tướng, sự tích lũy các tư lương siêu thế đạo bằng cách chuyên cần trong Tứ Niệm Xứ, v.v., sự thành tựu chín pháp siêu thế”— tất cả những sự thực hành tư lương giác ngộ như vậy đều thành tựu nhờ năng lực của tinh tấn. Do đó, Bồ Tát không được từ bỏ tinh tấn từ khi phát nguyện cho đến khi thành Đại Giác ngộ, mà phải liên tục và chuyên cần thực hành tinh tấn.
Sampajjamāne ca vīriye khantiādayo dānādayo ca sabbepi bodhisambhārā tadadhīnavuttitāya sampannā eva hontīti.
And when energy is present, all other requisites for awakening, such as patience and generosity, are also accomplished, being dependent on it.
Và khi tinh tấn được thành tựu, tất cả các tư lương giác ngộ khác như nhẫn nại, bố thí, v.v., đều được thành tựu vì chúng phụ thuộc vào tinh tấn.
Khantiādīsupi iminā nayena paṭipatti veditabbā.
In the case of patience and others too, the practice should be understood in this way.
Trong các pháp như nhẫn nại, v.v., cũng cần hiểu sự thực hành theo phương pháp này.
Iti sattānaṃ sukhūpakaraṇapariccāgena bahudhā anuggahakaraṇaṃ dānena paṭipatti, sīlena tesaṃ jīvitasāpateyyadārarakkhaabhedapiyahitavacanāvihiṃsādikaraṇāni, nekkhammena nesaṃ āmisapaṭiggahaṇadhammadānādinā anekadhā hitacariyā, paññāya tesaṃ hitakaraṇūpāyakosallaṃ, vīriyena tattha ussāhārambhaasaṃhīrāni, khantiyā tadaparādhasahanaṃ, saccena tesaṃ avañcanatadupakārakiriyāsamādānāvisaṃvādanādi, adhiṭṭhānena tadupakārakaraṇe anatthasampātepi acalanaṃ, mettāya tesaṃ hitasukhānucintanaṃ, upekkhāya tesaṃ upakārāpakāresu vikārānāpattīti evaṃ aparimāṇe satte ārabbha anukampitasabbasattassa bodhisattassa puthujjanehi asādhāraṇo aparimāṇo puññañāṇasambhārūpacayo ettha paṭipattīti veditabbaṃ.
Thus, the practice of generosity involves manifold acts of kindness towards beings by sacrificing means of their happiness; morality involves protecting their lives, property, and wives, speaking pleasant and beneficial words without harming; renunciation involves manifold beneficial conduct for them through receiving gifts, giving Dhamma, etc.; wisdom involves skill in means for their benefit; energy involves diligence, undertaking, and perseverance in that; patience involves enduring their offenses; truth involves not deceiving them, undertaking acts of help for them, and not contradicting one's word; resolution involves unshakeability in performing beneficial acts for them, even when misfortune arises; mettā involves contemplating their welfare and happiness; and upekkhā involves the absence of distortion in their acts of help or harm. In this way, in relation to immeasurable beings, the immeasurable accumulation of merit and knowledge, uncommon to ordinary people, of a Bodhisatta who has compassion for all beings, is to be understood as practice here.
Như vậy, sự thực hành bố thí là việc giúp đỡ chúng sanh bằng nhiều cách khác nhau thông qua việc hy sinh các phương tiện mang lại hạnh phúc cho họ; sự thực hành giới là việc bảo vệ mạng sống, tài sản, vợ con của họ, nói lời hòa ái, không làm hại, v.v.; sự thực hành xuất ly là việc làm lợi ích cho họ bằng nhiều cách như không nhận vật chất, bố thí pháp, v.v.; sự thực hành trí tuệ là sự khéo léo trong các phương tiện làm lợi ích cho họ; sự thực hành tinh tấn là sự nỗ lực, khởi sự, không lùi bước trong việc đó; sự thực hành nhẫn nại là sự chịu đựng lỗi lầm của họ; sự thực hành chân thật là sự không lừa dối họ, sự thực hành những điều lợi ích cho họ, sự không nói dối, v.v.; sự thực hành kiên định là sự không lay chuyển ngay cả khi gặp bất hạnh trong việc làm lợi ích cho họ; sự thực hành từ bi là sự suy tư về lợi ích và hạnh phúc của họ; sự thực hành xả là sự không biến đổi trước việc lợi ích hay gây hại cho họ. Như vậy, sự tích lũy vô lượng tư lương phước đức và trí tuệ của một vị Bồ Tát có lòng bi mẫn đối với tất cả chúng sanh, không thể có ở phàm nhân, chính là sự thực hành ở đây.
Yo cetāsaṃ paccayo vutto, tassa ca sakkaccaṃ sampādanaṃ.
And whatever cause is stated for these, that too should be diligently accomplished.
Và việc chuyên cần thành tựu các yếu tố đã được nói đến cho những điều này.
Ko vibhāgoti dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo.
What is the classification (vibhāgo)? There are thirty pāramīs: ten pāramīs, ten upapāramīs, and ten paramatthapāramīs.
Sự phân loại là gì? Là mười Ba-la-mật, mười Thượng Ba-la-mật, mười Tối Thượng Ba-la-mật, tổng cộng là ba mươi Ba-la-mật.
Tattha katābhinīhārassa bodhisattassa parahitakaraṇābhininnaāsayappayogassa kaṇhadhammavokiṇṇā sukkadhammā pāramiyo, tehi avokiṇṇā sukkā dhammā upapāramiyo, akaṇhā asukkā paramatthapāramiyoti keci.
Some say that for a Bodhisatta who has made the aspiration and whose intention and application are inclined towards benefiting others, the wholesome qualities mingled with unwholesome qualities are pāramīs; the wholesome qualities unmingled with unwholesome qualities are upapāramīs; and the qualities that are neither unwholesome nor wholesome are paramatthapāramīs.
Trong đó, một số người nói rằng: đối với vị Bồ Tát đã phát nguyện, với tâm và hành động hướng đến lợi ích của người khác, các thiện pháp xen lẫn với các ác pháp là Ba-la-mật; các thiện pháp không xen lẫn với các ác pháp là Thượng Ba-la-mật; và các pháp không thiện cũng không ác là Tối Thượng Ba-la-mật.
Samudāgamanakālesu pūriyamānā pāramiyo, bodhisattabhūmiyaṃ puṇṇā upapāramiyo, buddhabhūmiyaṃ sabbākāraparipuṇṇā paramatthapāramiyo.
Others say that pāramīs are those being fulfilled during the periods of their arising, upapāramīs are those fully accomplished in the Bodhisatta stage, and paramatthapāramīs are those perfectly complete in all aspects in the Buddha stage.
Các Ba-la-mật được viên mãn trong thời gian tích lũy, các Thượng Ba-la-mật được viên mãn trong địa vị Bồ Tát, các Tối Thượng Ba-la-mật được viên mãn toàn diện trong địa vị Phật.
Bodhisattabhūmiyaṃ vā parahitakaraṇato pāramiyo, attahitakaraṇato upapāramiyo, buddhabhūmiyaṃ balavesārajjasamadhigamena ubhayahitaparipūraṇato paramatthapāramiyoti evaṃ ādimajjhapariyosānesu paṇidhānārambhapariniṭṭhānesu tesaṃ vibhāgoti apare.
Still others say that in the Bodhisatta stage, they are pāramīs because they lead to the benefit of others, and upapāramīs because they lead to one's own benefit; and in the Buddha stage, they are paramatthapāramīs because they perfectly complete the benefit of both self and others through the attainment of powers and confidences (balavesārajja). This is their classification at the beginning, middle, and end, in terms of aspiration, undertaking, and completion.
Hoặc một số người khác nói rằng: sự phân loại của chúng ở giai đoạn đầu, giữa, cuối, tức là ở giai đoạn phát nguyện, khởi sự và hoàn thành, là: các Ba-la-mật là do làm lợi ích cho người khác trong địa vị Bồ Tát; các Thượng Ba-la-mật là do làm lợi ích cho bản thân; và các Tối Thượng Ba-la-mật là do viên mãn cả hai lợi ích (bản thân và người khác) bằng cách đạt được các lực và sự vô úy trong địa vị Phật.
Dosupasamakaruṇāpakatikānaṃ bhavasukhavimuttisukhaparamasukhappattānaṃ puññūpacayabhedato tabbibhāgoti aññe.
Others say that their classification is by the distinction of the accumulation of merit for those whose nature is to suppress defilements and to be compassionate, and who attain the happiness of existence, the happiness of liberation, and supreme happiness.
Một số người khác nói rằng: sự phân loại của chúng là do sự khác biệt trong việc tích lũy công đức của những người có bản tính từ bi, làm dịu đi những phiền não, và đã đạt được hạnh phúc thế gian, hạnh phúc giải thoát và hạnh phúc tối thượng.
Lajjāsatimānāpassayānaṃ lokuttaradhammādhipatīnaṃ sīlasamādhipaññāgarukānaṃ tāritataritatārayitūnaṃ anubuddhapaccekabuddhasammāsambuddhānaṃ pāramī, upapāramī, paramatthapāramīti bodhittayappattito yathāvuttavibhāgoti keci.
Some say that the aforementioned classification into pāramī, upapāramī, and paramatthapāramī is due to the attainment of the three types of awakening by Anubuddhas, Paccekabuddhas, and Sammāsambuddhas, who are endowed with shame, mindfulness, and a sense of deference, who make supramundane qualities their chief, who hold morality, concentration, and wisdom in high esteem, and who ferry themselves, are ferried by others, and ferry others across.
Một số người nói rằng: sự phân loại đã nói trên là do sự chứng đắc ba loại giác ngộ: Ba-la-mật của chư Phật Độc Giác, Thượng Ba-la-mật của chư Thinh Văn Giác ngộ, và Tối Thượng Ba-la-mật của chư Chánh Đẳng Chánh Giác, những vị có sự hổ thẹn, chánh niệm, tự trọng, nương tựa, lấy các pháp siêu thế làm chủ, tôn trọng giới, định, tuệ, và những vị đã vượt qua, đang vượt qua và sẽ giúp người khác vượt qua.
Cittapaṇidhito yāva vacīpaṇidhi, tāva pavattā sambhārā pāramiyo, vacīpaṇidhito yāva kāyapaṇidhi, tāva pavattā upapāramiyo, kāyapaṇidhito pabhuti paramatthapāramiyoti apare.
From the aspiration of mind until the aspiration of speech, those that proceed are the Perfection-of-Accumulation (sambhāra-pāramī); from the aspiration of speech until the aspiration of body, those that proceed are the Lesser Perfections (upapāramī); and from the aspiration of body onwards, they are the Ultimate Perfections (paramattha-pāramī) — so say some.
Một số người khác nói rằng: các ba-la-mật (pāramī) là những sự tích lũy (sambhāra) được thực hành từ khi phát nguyện bằng tâm (cittapaṇidhi) cho đến khi phát nguyện bằng lời (vacīpaṇidhi); các ba-la-mật siêu việt (upapāramī) là những sự tích lũy được thực hành từ khi phát nguyện bằng lời cho đến khi phát nguyện bằng thân (kāyapaṇidhi); và từ khi phát nguyện bằng thân trở đi là các ba-la-mật tối thượng (paramatthapāramī).
Aññe pana ‘‘parapuññānumodanavasena pavattā sambhārā pāramiyo, paresaṃ kārāpanavasena pavattā upapāramiyo, sayaṃ karaṇavasena pavattā paramatthapāramiyo’’ti vadanti.
Others, however, say, "Those that proceed through rejoicing in others' merit are the Perfection-of-Accumulation (sambhāra-pāramī); those that proceed through causing others to act are the Lesser Perfections (upapāramī); and those that proceed through acting oneself are the Ultimate Perfections (paramattha-pāramī)."
Tuy nhiên, những người khác lại nói rằng: các ba-la-mật là những sự tích lũy được thực hành bằng cách tùy hỷ công đức của người khác; các ba-la-mật siêu việt là những sự tích lũy được thực hành bằng cách khiến người khác làm; các ba-la-mật tối thượng là những sự tích lũy được thực hành bằng cách tự mình làm.
Tathā bhavasukhāvaho puññañāṇasambhāro pāramī, attano nibbānasukhāvaho upapāramī, paresaṃ tadubhayasukhāvaho paramatthapāramīti eke.
Similarly, some say that the accumulation of merit and knowledge conducive to happiness in existence is a Perfection (pāramī); that which is conducive to one's own happiness of Nibbāna is a Lesser Perfection (upapāramī); and that which is conducive to both types of happiness for others is an Ultimate Perfection (paramattha-pāramī).
Tương tự, có người nói rằng: sự tích lũy công đức và trí tuệ mang lại hạnh phúc cho các cõi hữu là ba-la-mật; sự tích lũy mang lại hạnh phúc Niết Bàn cho tự thân là upapāramī; sự tích lũy mang lại cả hai hạnh phúc đó cho người khác là paramatthapāramī.
Puttadāradhanādiupakaraṇapariccāgo pana dānapāramī, attano aṅgapariccāgo dānaupapāramī, attano jīvitapariccāgo dānaparamatthapāramī.
Furthermore, the giving up of possessions such as children, spouses, and wealth is the Perfection of Generosity (dāna-pāramī); the giving up of one's own limbs is the Lesser Perfection of Generosity (dāna-upapāramī); and the giving up of one's own life is the Ultimate Perfection of Generosity (dāna-paramattha-pāramī).
Sự bố thí các vật dụng như con cái, vợ con, tài sản, v.v… là dāna-pāramī (ba-la-mật bố thí); sự bố thí các chi phần của tự thân là dāna-upapāramī (ba-la-mật bố thí siêu việt); sự bố thí mạng sống của tự thân là dāna-paramatthapāramī (ba-la-mật bố thí tối thượng).
Tathā puttadārādikassa tividhassapi hetu avītikkamanavasena tisso sīlapāramiyo, tesu eva tividhesu vatthūsu ālayaṃ upacchinditvā nikkhamanavasena tisso nekkhammapāramiyo, upakaraṇaṅgajīvitataṇhaṃ samūhanitvā sattānaṃ hitāhitavinicchayakaraṇavasena tisso paññāpāramiyo, yathāvuttabhedānaṃ pariccāgādīnaṃ vāyamanavasena tisso vīriyapāramiyo, upakaraṇaṅgajīvitantarāyakarānaṃ khamanavasena tisso khantipāramiyo, upakaraṇaṅgajīvitahetu saccāpariccāgavasena tisso saccapāramiyo, dānādipāramiyo akuppādhiṭṭhānavaseneva samijjhantīti upakaraṇādivināsepi acalādhiṭṭhānavasena tisso adhiṭṭhānapāramiyo, upakaraṇādiupaghātakesupi sattesu mettāya avijahanavasena tisso mettāpāramiyo, yathāvuttavatthuttayassa upakārāpakāresu sattasaṅkhāresu majjhattatāpaṭilābhavasena tisso upekkhāpāramiyoti evamādinā etāsaṃ vibhāgo veditabbo.
Similarly, the three Perfections of Morality (sīla-pāramī) are by way of not transgressing with respect to the three types of things such as children and spouses; the three Perfections of Renunciation (nekkhamma-pāramī) are by way of emerging after cutting off attachment to these very three types of things; the three Perfections of Wisdom (paññā-pāramī) are by way of uprooting the craving for possessions, limbs, and life, and determining the welfare and harm of beings; the three Perfections of Energy (vīriya-pāramī) are by way of striving for the aforementioned types of giving and so forth; the three Perfections of Forbearance (khanti-pāramī) are by way of enduring those who cause harm to possessions, limbs, and life; the three Perfections of Truthfulness (sacca-pāramī) are by way of not abandoning truth for the sake of possessions, limbs, or life; the three Perfections of Determination (adhiṭṭhāna-pāramī) are by way of unwavering determination even when possessions and so forth are destroyed, since Perfections such as generosity are perfected only through unshakable determination; the three Perfections of Loving-Kindness (mettā-pāramī) are by way of not abandoning loving-kindness towards beings even those who harm one's possessions and so forth; and the three Perfections of Equanimity (upekkhā-pāramī) are by way of attaining impartiality towards the three aforementioned types of beings, whether they are helpful or harmful — in this way, their division should be understood.
Tương tự, có ba sīla-pāramī (ba-la-mật giới) do không vi phạm ba loại đối tượng như con cái, vợ con, v.v…; có ba nekkhamma-pāramī (ba-la-mật xuất ly) do đoạn trừ sự chấp trước vào ba loại đối tượng đó và xuất ly; có ba paññā-pāramī (ba-la-mật trí tuệ) do nhổ tận gốc tham ái đối với vật dụng, chi phần thân thể và mạng sống, và do phân biệt lợi hại cho chúng sanh; có ba viriya-pāramī (ba-la-mật tinh tấn) do nỗ lực thực hành các sự bố thí, v.v… đã được nói đến; có ba khanti-pāramī (ba-la-mật nhẫn nại) do chịu đựng những gì gây trở ngại cho vật dụng, chi phần thân thể và mạng sống; có ba sacca-pāramī (ba-la-mật chân thật) do không từ bỏ chân lý vì vật dụng, chi phần thân thể và mạng sống; có ba adhiṭṭhāna-pāramī (ba-la-mật quyết định) do sự quyết định không lay chuyển ngay cả khi vật dụng, v.v… bị hủy hoại, vì các ba-la-mật như bố thí, v.v… chỉ thành tựu nhờ sự quyết định bất động; có ba mettā-pāramī (ba-la-mật từ ái) do không từ bỏ lòng từ bi đối với ngay cả những chúng sanh gây hại cho vật dụng, v.v…; và có ba upekkhā-pāramī (ba-la-mật xả) do đạt được sự trung dung đối với các chúng sanh trong việc giúp đỡ hay gây hại cho ba loại đối tượng đã nói trên. Như vậy, sự phân chia của những ba-la-mật này cần được hiểu.
Ko saṅgahoti ettha pana yathā etā vibhāgato tiṃsavidhāpi dānapāramīādibhāvato dasavidhā, evaṃ dānasīlakhantivīriyajhānapaññāsabhāvena chabbidhā.
As for "What is the collection?" here, just as these Perfections, though thirty-fold in their divisions, are ten-fold in terms of generosity and so forth, so too are they six-fold in nature, comprising generosity, morality, forbearance, energy, jhāna, and wisdom.
Ở đây, về sự thâu nhiếp, cần hiểu rằng mặc dù những ba-la-mật này có ba mươi loại theo sự phân chia, nhưng theo bản chất của dāna-pāramī, v.v… thì có mười loại, và như vậy, có sáu loại theo bản chất của bố thí, trì giới, nhẫn nại, tinh tấn, thiền định và trí tuệ.
Etāsu hi nekkhammapāramī sīlapāramiyā saṅgahitā tassā pabbajjābhāve, nīvaraṇavivekabhāve pana jhānapāramiyā, kusaladhammabhāve chahipi saṅgahitā.
Among these, the Perfection of Renunciation (nekkhamma-pāramī) is included within the Perfection of Morality (sīla-pāramī) when it is of the nature of pabbajjā, but when it is of the nature of seclusion from hindrances, it is included within the Perfection of Jhāna (jhāna-pāramī), and when it is of the nature of wholesome states, it is included within all six.
Trong số đó, nekkhamma-pāramī (ba-la-mật xuất ly) được thâu nhiếp vào sīla-pāramī (ba-la-mật giới) khi nó là sự xuất gia; còn khi nó là sự viễn ly các triền cái (nīvaraṇa) thì nó được thâu nhiếp vào jhāna-pāramī (ba-la-mật thiền định); khi nó là các pháp thiện thì nó được thâu nhiếp vào cả sáu loại.
Saccapāramī sīlapāramiyā ekadesoyeva vacīsaccaviratisaccapakkhe, ñāṇasaccapakkhe pana paññāpāramiyā saṅgahitā.
The Perfection of Truthfulness (sacca-pāramī) is merely a part of the Perfection of Morality (sīla-pāramī) in the aspect of truthfulness of speech and abstention from untruth, but in the aspect of the truth of knowledge, it is included within the Perfection of Wisdom (paññā-pāramī).
Sacca-pāramī (ba-la-mật chân thật) chỉ là một phần của sīla-pāramī trong khía cạnh chân thật trong lời nói và sự viễn ly; còn trong khía cạnh chân thật của trí tuệ thì nó được thâu nhiếp vào paññā-pāramī (ba-la-mật trí tuệ).
Mettāpāramī jhānapāramiyā eva, upekkhāpāramī jhānapaññāpāramīhi, adhiṭṭhānapāramī sabbāhipi saṅgahitāti.
The Perfection of Loving-Kindness (mettā-pāramī) is solely within the Perfection of Jhāna (jhāna-pāramī); the Perfection of Equanimity (upekkhā-pāramī) is within the Perfections of Jhāna and Wisdom (paññā-pāramī); and the Perfection of Determination (adhiṭṭhāna-pāramī) is included within all of them.
Mettā-pāramī (ba-la-mật từ ái) chỉ được thâu nhiếp vào jhāna-pāramī; upekkhā-pāramī (ba-la-mật xả) được thâu nhiếp vào jhāna và paññā-pāramī; adhiṭṭhāna-pāramī (ba-la-mật quyết định) được thâu nhiếp vào tất cả.
Etesañca dānādīnaṃ channaṃ guṇānaṃ aññamaññaṃ sambandhānaṃ pañcadasayugaḷādīni pañcadasayugaḷādisādhakāni honti – seyyathidaṃ?
Fifteen pairs and so forth of these six qualities—generosity and the others—being interconnected, lead to the accomplishment of fifteen pairs and so forth. For example:
Và trong số sáu phẩm chất bố thí, v.v… này, những cặp đôi mười lăm loại, v.v… có mối quan hệ tương hỗ, là những yếu tố hỗ trợ cho mười lăm cặp đôi, v.v… đó – cụ thể là:
Dānasīlayugaḷena parahitāhitānaṃ karaṇākaraṇayugaḷasiddhi, dānakhantiyugaḷena alobhādosayugaḷasiddhi, dānavīriyayugaḷena cāgasutayugaḷasiddhi, dānajhānayugaḷena kāmadosappahānayugaḷasiddhi, dānapaññāyugaḷena ariyayānadhurayugaḷasiddhi, sīlakhantidvayena payogāsayasuddhidvayasiddhi, sīlavīriyadvayena bhāvanādvayasiddhi, sīlajhānadvayena dussīlyapariyuṭṭhānappahānadvayasiddhi, sīlapaññādvayena dānadvayasiddhi, khantivīriyayugaḷena khamātejadvayasiddhi, khantijhānayugaḷena virodhānurodhappahānayugaḷasiddhi, khantipaññāyugaḷena suññatākhantipaṭivedhadukasiddhi, vīriyajhānadukena paggāhāvikkhepadukasiddhi, vīriyapaññādukena saraṇadukasiddhi, jhānapaññādukena yānadukasiddhi.
Through the pair of generosity and morality, the accomplishment of the pair of doing and not doing for the welfare and harm of others; through the pair of generosity and forbearance, the accomplishment of the pair of non-greed and non-hatred; through the pair of generosity and energy, the accomplishment of the pair of giving and learning; through the pair of generosity and jhāna, the accomplishment of the pair of abandoning sensual desire and ill-will; through the pair of generosity and wisdom, the accomplishment of the pair of the foundation of the noble vehicle; through the pair of morality and forbearance, the accomplishment of the pair of purity of effort and intention; through the pair of morality and energy, the accomplishment of the two-fold development; through the pair of morality and jhāna, the accomplishment of the pair of abandoning the defilement of immorality; through the pair of morality and wisdom, the accomplishment of the two-fold generosity; through the pair of forbearance and energy, the accomplishment of the pair of patience and spiritual ardour; through the pair of forbearance and jhāna, the accomplishment of the pair of abandoning opposition and attachment; through the pair of forbearance and wisdom, the accomplishment of the pair of penetration into the patience of emptiness; through the pair of energy and jhāna, the accomplishment of the pair of exertion and non-distraction; through the pair of energy and wisdom, the accomplishment of the two-fold refuge; through the pair of jhāna and wisdom, the accomplishment of the two-fold vehicle.
Cặp đôi bố thí-trì giới thành tựu cặp đôi làm-không làm lợi hại cho người khác; cặp đôi bố thí-nhẫn nại thành tựu cặp đôi vô tham-vô sân; cặp đôi bố thí-tinh tấn thành tựu cặp đôi bố thí-lắng nghe; cặp đôi bố thí-thiền định thành tựu cặp đôi đoạn trừ dục-sân; cặp đôi bố thí-trí tuệ thành tựu cặp đôi gánh nặng thánh đạo; cặp đôi trì giới-nhẫn nại thành tựu cặp đôi thanh tịnh ý hướng-thanh tịnh hành động; cặp đôi trì giới-tinh tấn thành tựu cặp đôi tu tập; cặp đôi trì giới-thiền định thành tựu cặp đôi đoạn trừ sự khởi lên của ác giới; cặp đôi trì giới-trí tuệ thành tựu cặp đôi bố thí; cặp đôi nhẫn nại-tinh tấn thành tựu cặp đôi nhẫn nhục-oai lực; cặp đôi nhẫn nại-thiền định thành tựu cặp đôi đoạn trừ sự phản đối-sự thuận theo; cặp đôi nhẫn nại-trí tuệ thành tựu cặp đôi thấu hiểu tánh không và nhẫn nại; cặp đôi tinh tấn-thiền định thành tựu cặp đôi tinh cần-bất loạn; cặp đôi tinh tấn-trí tuệ thành tựu cặp đôi nương tựa; cặp đôi thiền định-trí tuệ thành tựu cặp đôi phương tiện.
Dānasīlakhantittikena lobhadosamohappahānattikasiddhi, dānasīlavīriyattikena bhogajīvitakāyasārādānattikasiddhi, dānasīlajhānattikena puññakiriyavatthuttikasiddhi, dānasīlapaññātikena āmisābhayadhammadānattikasiddhīti evaṃ itarehipi tikehi catukkādīhi ca yathāsambhavaṃ tikāni catukkādīni ca yojetabbāni.
Through the triad of generosity, morality, and forbearance, the accomplishment of the triad of abandoning greed, hatred, and delusion; through the triad of generosity, morality, and energy, the accomplishment of the triad of sacrificing wealth, life, and body; through the triad of generosity, morality, and jhāna, the accomplishment of the triad of bases of meritorious action; through the triad of generosity, morality, and wisdom, the accomplishment of the triad of giving material things, fearlessness, and Dhamma — in this way, triads, tetrads, and so forth should be combined with other triads, tetrads, and so forth as appropriate.
Bộ ba bố thí-trì giới-nhẫn nại thành tựu bộ ba đoạn trừ tham-sân-si; bộ ba bố thí-trì giới-tinh tấn thành tựu bộ ba bố thí tài sản-mạng sống-thân thể; bộ ba bố thí-trì giới-thiền định thành tựu bộ ba căn bản phước nghiệp; bộ ba bố thí-trì giới-trí tuệ thành tựu bộ ba bố thí vật chất-vô úy-pháp. Như vậy, các bộ ba, bộ bốn, v.v… khác cũng cần được kết hợp tùy theo trường hợp.
Evaṃ chabbidhānampi pana imāsaṃ pāramīnaṃ catūhi adhiṭṭhānehi saṅgaho veditabbo.
In this way, the collection of these six-fold Perfections should be understood through four determinations (adhiṭṭhāna).
Như vậy, sự thâu nhiếp của những ba-la-mật sáu loại này cần được hiểu theo bốn sự quyết định (adhiṭṭhāna).
Sabbapāramīnaṃ samūhasaṅgahato hi cattāri adhiṭṭhānāni.
For there are four determinations arising from the collective compilation of all Perfections.
Thật vậy, có bốn sự quyết định là sự thâu nhiếp tổng thể của tất cả các ba-la-mật.
Seyyathidaṃ – saccādhiṭṭhānaṃ, cāgādhiṭṭhānaṃ, upasamādhiṭṭhānaṃ, paññādhiṭṭhānanti.
Namely, the determination of truth (saccādhiṭṭhāna), the determination of renunciation (cāgādhiṭṭhāna), the determination of tranquillity (upasamādhiṭṭhāna), and the determination of wisdom (paññādhiṭṭhāna).
Cụ thể là: Saccādhiṭṭhāna (quyết định chân thật), Cāgādhiṭṭhāna (quyết định bố thí), Upasamādhiṭṭhāna (quyết định an tịnh), Paññādhiṭṭhāna (quyết định trí tuệ).
Tattha adhitiṭṭhati etena, ettha vā adhitiṭṭhati, adhiṭṭhānamattameva vā tanti adhiṭṭhānaṃ.
Here, it is determined by this, or it is determined in this, or it is merely determination itself—that is adhiṭṭhāna (determination).
Trong số đó, adhiṭṭhāna là cái mà nhờ đó người ta quyết định, hoặc là nơi người ta quyết định, hoặc chỉ là sự quyết định.
Saccañca taṃ adhiṭṭhānañca, saccassa vā adhiṭṭhānaṃ, saccaṃ adhiṭṭhānaṃ etassāti vā saccādhiṭṭhānaṃ.
It is truth and it is determination, or it is the determination of truth, or truth is its determination — that is saccādhiṭṭhāna (determination of truth).
Saccādhiṭṭhāna là sự chân thật và là sự quyết định đó, hoặc là sự quyết định của chân thật, hoặc là cái mà sự chân thật là sự quyết định của nó.
Evaṃ sesesupi.
Similarly for the rest.
Tương tự đối với các điều còn lại.
Tattha avisesato tāva lokuttaraguṇe katābhinīhārassa anukampitasabbasattassa mahāsattassa pariññānurūpaṃ sabbapāramipariggahato saccādhiṭṭhānaṃ, tesaṃ paṭipakkhapariccāgato cāgādhiṭṭhānaṃ, sabbapāramitāguṇehi upasamato upasamādhiṭṭhānaṃ, tehiyeva parahitopāyakosallato paññādhiṭṭhānaṃ.
Among these, in general, for the great being (mahāsatta) who has aspired to supramundane qualities and feels compassion for all beings, the determination of truth is through the comprehension of all Perfections according to his understanding; the determination of renunciation is through abandoning their antagonists; the determination of tranquillity is through the calming of all the Perfections' qualities; and the determination of wisdom is through skill in the means of welfare for others by means of those very Perfections.
Trong đó, nói chung, saccādhiṭṭhāna là sự thâu nhiếp tất cả các ba-la-mật tương ứng với sự hiểu biết của vị Đại Sĩ đã phát nguyện các phẩm chất siêu thế và có lòng từ bi đối với tất cả chúng sanh; cāgādhiṭṭhāna là sự từ bỏ các đối nghịch của chúng; upasamādhiṭṭhāna là sự an tịnh nhờ các phẩm chất ba-la-mật; paññādhiṭṭhāna là sự khéo léo trong phương tiện lợi ích cho người khác nhờ chính những phẩm chất đó.
Visesato pana ‘‘atthikajanaṃ avisaṃvādetvā dassāmī’’ti paṭijānato, paṭiññaṃ avisaṃvādetvā dānato, dānaṃ avisaṃvādetvā anumodanato, macchariyādipaṭipakkhapariccāgato, deyyapaṭiggāhakadānadeyyadhammakkhayesu lobhadosamohabhayavūpasamato, yathārahaṃ yathākālaṃ yathāvidhānañca dānato, paññuttarato ca kusaladhammānaṃ caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānaṃ dānaṃ.
Specifically, however, generosity (dāna) has the four determinations as its basis: for promising "I will give without deceiving those who need it," for giving without deceiving the promise, for rejoicing without deceiving the gift, for abandoning opponents such as stinginess, for calming greed, hatred, delusion, and fear regarding the decay of the giver, recipient, and the donated Dhamma, for giving appropriately, at the right time, and in the right manner, and being supreme in wisdom among wholesome states.
Tuy nhiên, nói riêng, bố thí (dāna) là căn bản của bốn sự quyết định (caturadhiṭṭhānapadaṭṭhāna) do sự hứa sẽ bố thí cho người có nhu cầu mà không thất hứa, do bố thí mà không thất hứa, do tùy hỷ mà không thất hứa, do từ bỏ các đối nghịch như xan tham, v.v…, do sự an tịnh tham, sân, si, sợ hãi trong sự tiêu hoại của vật được bố thí, người nhận và pháp bố thí, do bố thí một cách thích đáng, đúng lúc, đúng cách, và do trí tuệ là tối thượng.
Tathā saṃvarasamādānassa avītikkamato, dussīlyapariccāgato, duccaritavūpasamato, paññuttarato ca caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānaṃ sīlaṃ.
Similarly, morality (sīla) has the four determinations as its basis: for not transgressing the undertaking of restraint, for abandoning immorality, for calming unwholesome conduct, and being supreme in wisdom.
Tương tự, giới (sīla) là căn bản của bốn sự quyết định do không vi phạm sự thọ trì giới luật, do từ bỏ ác giới, do sự an tịnh ác hạnh, và do trí tuệ là tối thượng.
Yathāpaṭiññaṃ khamanato, parāparādhavikappapariccāgato, kodhapariyuṭṭhānavūpasamato, paññuttarato ca caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānā khanti.
Forbearance (khanti) has the four determinations as its basis: for enduring according to one's promise, for abandoning thoughts of offense towards others, for calming the arising of anger, and being supreme in wisdom.
Nhẫn nại (khanti) là căn bản của bốn sự quyết định do chịu đựng đúng như đã hứa, do từ bỏ sự suy nghĩ về lỗi lầm của người khác, do sự an tịnh của sự khởi lên của sân hận, và do trí tuệ là tối thượng.
Paṭiññānurūpaṃ parahitakaraṇato, visādapariccāgato, akusaladhammānaṃ vūpasamato, paññuttarato ca caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānaṃ vīriyaṃ.
Energy (vīriya) has the four determinations as its basis: for working for the welfare of others according to one's promise, for abandoning dejection, for calming unwholesome states, and being supreme in wisdom.
Tinh tấn (vīriya) là căn bản của bốn sự quyết định do làm lợi ích cho người khác đúng như đã hứa, do từ bỏ sự thất vọng, do sự an tịnh các pháp bất thiện, và do trí tuệ là tối thượng.
Paṭiññānurūpaṃ lokahitānucintanato, nīvaraṇapariccāgato, cittavūpasamato, paññuttarato ca caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānaṃ jhānaṃ.
Jhāna has the four determinations as its basis: for contemplating the welfare of the world according to one's promise, for abandoning hindrances, for calming the mind, and being supreme in wisdom.
Thiền định (jhāna) là căn bản của bốn sự quyết định do suy tư về lợi ích thế gian đúng như đã hứa, do từ bỏ các triền cái, do sự an tịnh của tâm, và do trí tuệ là tối thượng.
Yathāpaṭiññaṃ parahitūpāyakosallato, anupāyakiriyāpariccāgato, mohajapariḷāhavūpasamato, sabbaññutāpaṭilābhato ca caturadhiṭṭhānapadaṭṭhānā paññā.
Wisdom (paññā) has the four determinations as its basis: for being skilled in the means of welfare for others according to one's promise, for abandoning inappropriate actions, for calming the fever born of delusion, and for the attainment of omniscience.
Trí tuệ (paññā) là căn bản của bốn sự quyết định do sự khéo léo trong phương tiện lợi ích cho người khác đúng như đã hứa, do từ bỏ hành động không có phương tiện, do sự an tịnh của sự phiền não do si mê, và do sự thành tựu nhất thiết trí.
Tattha ñeyyapaṭiññānuvidhānehi saccādhiṭṭhānaṃ, vatthukāmakilesakāmapariccāgehi cāgādhiṭṭhānaṃ, dosadukkhavūpasamehi upasamādhiṭṭhānaṃ, anubodhapaṭivedhehi paññādhiṭṭhānaṃ.
Here, the determination of truth is through understanding and knowing; the determination of renunciation is through the giving up of sensual objects and defilements; the determination of tranquillity is through the calming of aversion and suffering; and the determination of wisdom is through realization and penetration.
Trong đó, saccādhiṭṭhāna là nhờ sự thấu hiểu và sự thề nguyện về những điều cần biết; cāgādhiṭṭhāna là nhờ sự từ bỏ các dục về vật chất và các dục về phiền não; upasamādhiṭṭhāna là nhờ sự an tịnh sân hận và khổ đau; paññādhiṭṭhāna là nhờ sự giác ngộ và sự thâm nhập.
Tividhasaccapariggahitaṃ dosattayavirodhi saccādhiṭṭhānaṃ, tividhacāgapariggahitaṃ dosattayavirodhi cāgādhiṭṭhānaṃ, tividhavūpasamapariggahitaṃ dosattayavirodhi upasamādhiṭṭhānaṃ, tividhañāṇapariggahitaṃ dosattayavirodhi paññādhiṭṭhānaṃ.
The foundation of truth (saccādhiṭṭhāna), embracing three kinds of truth, opposes the three defilements. The foundation of relinquishment (cāgādhiṭṭhāna), embracing three kinds of relinquishment, opposes the three defilements. The foundation of tranquility (upasamādhiṭṭhāna), embracing three kinds of tranquility, opposes the three defilements. The foundation of wisdom (paññādhiṭṭhāna), embracing three kinds of knowledge, opposes the three defilements.
Sự quyết tâm về chân lý được nắm giữ bởi ba loại chân lý, đối nghịch với ba loại lỗi lầm; sự quyết tâm về xả ly được nắm giữ bởi ba loại xả ly, đối nghịch với ba loại lỗi lầm; sự quyết tâm về an tịnh được nắm giữ bởi ba loại an tịnh, đối nghịch với ba loại lỗi lầm; sự quyết tâm về trí tuệ được nắm giữ bởi ba loại tuệ, đối nghịch với ba loại lỗi lầm.
Saccādhiṭṭhānapariggahitāni cāgūpasamapaññādhiṭṭhānāni avisaṃvādanato, paṭiññānuvidhānato ca.
The foundations of relinquishment, tranquility, and wisdom are embraced by the foundation of truth because of their non-deception and conformity to declaration.
Các sự quyết tâm về xả ly, an tịnh và trí tuệ được nắm giữ bởi sự quyết tâm về chân lý là do không sai biệt và do phù hợp với lời tuyên bố.
Cāgādhiṭṭhānapariggahitāni saccūpasamapaññādhiṭṭhānāni paṭipakkhapariccāgato, sabbapariccāgaphalattā ca.
The foundations of truth, tranquility, and wisdom are embraced by the foundation of relinquishment because of the abandonment of opponents and because they are the fruit of all relinquishment.
Các sự quyết tâm về chân lý, an tịnh và trí tuệ được nắm giữ bởi sự quyết tâm về xả ly là do từ bỏ đối phương và do kết quả của sự xả ly tất cả.
Upasamādhiṭṭhānapariggahitāni saccacāgapaññādhiṭṭhānāni kilesapariḷāhūpasamato, kāmūpasamato, kāmapariḷāhūpasamato ca.
The foundations of truth, relinquishment, and wisdom are embraced by the foundation of tranquility because of the calming of the fever of defilements, the calming of sensual desires, and the calming of the fever of sensual desires.
Các sự quyết tâm về chân lý, xả ly và trí tuệ được nắm giữ bởi sự quyết tâm về an tịnh là do sự an tịnh các phiền não và sự thiêu đốt, do sự an tịnh các dục, và do sự an tịnh sự thiêu đốt của các dục.
Paññādhiṭṭhānapariggahitāni saccacāgūpasamādhiṭṭhānāni ñāṇapubbaṅgamato, ñāṇānuparivattanato cāti evaṃ sabbāpi pāramiyo saccappabhāvitā cāgaparibyañjitā upasamopabrūhitā paññāparisuddhā.
The foundations of truth, relinquishment, and tranquility are embraced by the foundation of wisdom because of its precedence by knowledge and its attendance by knowledge. Thus, all the perfections (pāramiyo) are made manifest by truth, manifested by relinquishment, enhanced by tranquility, and purified by wisdom.
Các sự quyết tâm về chân lý, xả ly và an tịnh được nắm giữ bởi sự quyết tâm về trí tuệ là do có trí tuệ dẫn đầu và do trí tuệ tùy thuận. Như vậy, tất cả các pāramī (ba-la-mật) đều được chân lý làm cho phát triển, được xả ly làm cho biểu lộ, được an tịnh làm cho tăng trưởng, được trí tuệ làm cho thanh tịnh.
Saccañhi etāsaṃ janakahetu, cāgo pariggāhakahetu, upasamo parivuḍḍhihetu, paññā pārisuddhihetu.
For truth is their generating cause, relinquishment is their embracing cause, tranquility is their growth-promoting cause, and wisdom is their purifying cause.
Thật vậy, chân lý là nhân sinh khởi của chúng, xả ly là nhân nắm giữ, an tịnh là nhân tăng trưởng, trí tuệ là nhân thanh tịnh.
Tathā ādimhi saccādhiṭṭhānaṃ saccapaṭiññattā, majjhe cāgādhiṭṭhānaṃ katapaṇidhānassa parahitāya attapariccāgato, ante upasamādhiṭṭhānaṃ sabbūpasamapariyosānattā, ādimajjhapariyosānesu paññādhiṭṭhānaṃ tasmiṃ sati sambhavato, asati abhāvato, yathāpaṭiññañca bhāvato.
Similarly, in the beginning, the foundation of truth (saccādhiṭṭhāna) because of its declaration of truth; in the middle, the foundation of relinquishment (cāgādhiṭṭhāna) because of the self-sacrifice for the welfare of others by one who has made a resolution; at the end, the foundation of tranquility (upasamādhiṭṭhāna) because of its culmination in the calming of all things; and at the beginning, middle, and end, the foundation of wisdom (paññādhiṭṭhāna) because it arises when it is present and is absent when it is not, and because it exists as declared.
Cũng vậy, ban đầu là sự quyết tâm về chân lý do sự tuyên bố chân thật; ở giữa là sự quyết tâm về xả ly do sự từ bỏ bản thân vì lợi ích của người khác đối với lời nguyện đã thực hiện; cuối cùng là sự quyết tâm về an tịnh do sự kết thúc bằng sự an tịnh tất cả; ở ban đầu, giữa và cuối là sự quyết tâm về trí tuệ do sự hiện hữu khi có nó, do sự không hiện hữu khi không có nó, và do sự phát triển đúng như lời đã tuyên bố.
Tattha antimabhave bodhisattassa caturadhiṭṭhānaparipūraṇaṃ.
In this regard, some say that the Bodhisatta’s fulfillment of the four foundations occurs in his last existence.
Trong đó, sự viên mãn bốn sự quyết tâm của Bồ Tát trong kiếp cuối cùng.
Paripuṇṇacaturadhiṭṭhānassa hi carimakabhavūpapattīti eke.
For it is after the fulfillment of the four foundations that one takes birth in the final existence.
Một số người cho rằng sự tái sinh trong kiếp cuối cùng là của người đã viên mãn bốn sự quyết tâm.
Tatra hi gabbhokkantiṭhitiabhinikkhamanesu paññādhiṭṭhānasamudāgamena sato sampajāno saccādhiṭṭhānapāripūriyā sampatijāto uttarābhimukho sattapadavītihārena gantvā sabbā disā oloketvā saccānuparivattinā vacasā ‘‘aggohamasmi lokassa, jeṭṭho…pe… seṭṭhohamasmi lokassā’’ti (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadi, upasamādhiṭṭhānasamudāgamena jiṇṇāturamatapabbajitadassāvino catudhammapadesakovidassa yobbanārogyajīvitasampattimadānaṃ upasamo, cāgādhiṭṭhānasamudāgamena mahato ñātiparivaṭṭassa hatthagatassa ca cakkavattirajjassa anapekkhapariccāgoti.
Therein, at conception, standing, and going forth, the culmination of the foundation of wisdom means that he was mindful and clearly comprehending; through the fulfillment of the foundation of truth, having declared his resolve, facing north, he walked seven steps, surveyed all directions, and with a voice conforming to truth, roared the lion’s roar three times: “I am the foremost in the world, the eldest... the noblest in the world”; through the culmination of the foundation of tranquility, the calming of the intoxication of youth, health, and life's prosperity, seeing the old, sick, dead, and renunciant, being skilled in the four Dhamma discourses; and through the culmination of the foundation of relinquishment, the selfless relinquishment of a large circle of relatives and a universal monarchy that was within reach.
Trong đó, khi nhập thai, an trú và xuất gia, với sự xuất hiện của sự quyết tâm về trí tuệ, có ý thức và tỉnh giác, với sự viên mãn của sự quyết tâm về chân lý, đã tuyên bố và hướng về phương bắc, đi bảy bước, nhìn khắp các phương, với lời nói phù hợp với chân lý: “Ta là bậc tối thượng của thế gian, bậc trưởng thượng… Ta là bậc tối thắng của thế gian,” đã rống tiếng sư tử ba lần. Với sự xuất hiện của sự quyết tâm về an tịnh, là sự an tịnh của sự kiêu mạn về tuổi trẻ, sức khỏe và sự sống, do đã thấy người già, người bệnh, người chết và vị sa-môn, là bậc thiện xảo trong bốn pháp môn. Với sự xuất hiện của sự quyết tâm về xả ly, là sự từ bỏ vô cầu một gia đình lớn và một vương quốc chuyển luân vương đã nằm trong tay.
Dutiye ṭhāne abhisambodhiyaṃ caturadhiṭṭhānaṃ paripuṇṇanti keci.
Some say that the four foundations are fulfilled at the second stage, i.e., enlightenment (abhisambodhi).
Một số người khác cho rằng ở vị trí thứ hai, tại sự giác ngộ, bốn sự quyết tâm được viên mãn.
Tattha hi yathāpaṭiññaṃ saccādhiṭṭhānasamudāgamena catunnaṃ ariyasaccānaṃ abhisamayo, tato hi saccādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ.
For there, through the culmination of the foundation of truth as declared, is the penetration of the Four Noble Truths; from that, the foundation of truth is fulfilled.
Trong đó, với sự xuất hiện của sự quyết tâm về chân lý đúng như lời đã tuyên bố, là sự chứng ngộ Tứ Diệu Đế; do đó, sự quyết tâm về chân lý được viên mãn.
Cāgādhiṭṭhānasamudāgamena sabbakilesopakkilesapariccāgo, tato hi cāgādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ.
Through the culmination of the foundation of relinquishment is the abandonment of all defilements and subsidiary defilements; from that, the foundation of relinquishment is fulfilled.
Với sự xuất hiện của sự quyết tâm về xả ly, là sự từ bỏ tất cả các phiền não và các cấu uế; do đó, sự quyết tâm về xả ly được viên mãn.
Upasamādhiṭṭhānasamudāgamena paramūpasamasampatti, tato hi upasamādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ.
Through the culmination of the foundation of tranquility is the supreme attainment of tranquility; from that, the foundation of tranquility is fulfilled.
Với sự xuất hiện của sự quyết tâm về an tịnh, là sự thành tựu an tịnh tối thượng; do đó, sự quyết tâm về an tịnh được viên mãn.
Paññādhiṭṭhānasamudāgamena anāvaraṇañāṇapaṭilābho, tato hi paññādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇanti, taṃ asiddhaṃ abhisambodhiyāpi paramatthabhāvato.
Through the culmination of the foundation of wisdom is the attainment of unobstructed knowledge; from that, the foundation of wisdom is fulfilled. But that is incorrect, as enlightenment itself is the ultimate reality.
Với sự xuất hiện của sự quyết tâm về trí tuệ, là sự đạt được trí tuệ không chướng ngại; do đó, sự quyết tâm về trí tuệ được viên mãn. Điều đó không được chứng minh vì sự giác ngộ cũng là một trạng thái tối thượng.
Tatiye ṭhāne dhammacakkappavattane (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13; paṭi. ma. 2.30) caturadhiṭṭhānaṃ paripuṇṇanti aññe.
Others say that the four foundations are fulfilled at the third stage, i.e., the turning of the Wheel of Dhamma.
Những người khác cho rằng ở vị trí thứ ba, tại sự chuyển Pháp Luân, bốn sự quyết tâm được viên mãn.
Tattha hi saccādhiṭṭhānasamudāgatassa dvādasahi ākārehi ariyasaccadesanāya saccādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ, cāgādhiṭṭhānasamudāgatassa saddhammamahāyāgakaraṇena cāgādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ.
For there, through the culmination of the foundation of truth, by teaching the Noble Truths in twelve aspects, the foundation of truth is fulfilled; through the culmination of the foundation of relinquishment, by performing the great sacrifice of the True Dhamma, the foundation of relinquishment is fulfilled.
Trong đó, đối với người đã xuất hiện sự quyết tâm về chân lý, sự quyết tâm về chân lý được viên mãn bằng sự thuyết giảng Tứ Diệu Đế với mười hai phương diện; đối với người đã xuất hiện sự quyết tâm về xả ly, sự quyết tâm về xả ly được viên mãn bằng sự thực hiện đại thí Pháp bảo.
Upasamādhiṭṭhānasamudāgatassa sayaṃ upasantassa paresaṃ upasamanena upasamādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇaṃ, paññādhiṭṭhānasamudāgatassa vineyyānaṃ āsayādiparijānanena paññādhiṭṭhānaṃ paripuṇṇanti, tadapi asiddhaṃ apariyositattā buddhakiccassa.
Through the culmination of the foundation of tranquility, by calming others, being calm oneself, the foundation of tranquility is fulfilled; through the culmination of the foundation of wisdom, by understanding the dispositions of those to be trained, the foundation of wisdom is fulfilled. But that too is incorrect, as the Buddha's work is not yet concluded.
Đối với người đã xuất hiện sự quyết tâm về an tịnh, sự quyết tâm về an tịnh được viên mãn bằng sự làm cho người khác an tịnh khi bản thân đã an tịnh; đối với người đã xuất hiện sự quyết tâm về trí tuệ, sự quyết tâm về trí tuệ được viên mãn bằng sự thấu hiểu ý định của những người có thể được giáo hóa. Điều đó cũng không được chứng minh vì Phật sự chưa kết thúc.
Tathā paṭhamena aduṭṭho adhivāseti, dutiyena aluddho paṭisevati, tatiyena abhīto parivajjeti, catutthena asammūḷho vinodeti.
Similarly, by the first, one endures without ill-will; by the second, one partakes without greed; by the third, one avoids without fear; by the fourth, one dispels without delusion.
Cũng vậy, với điều thứ nhất, người không sân hận chịu đựng; với điều thứ hai, người không tham lam thọ hưởng; với điều thứ ba, người không sợ hãi tránh xa; với điều thứ tư, người không si mê loại bỏ.
Paṭhamena nekkhammasukhappatti, itarehi pavivekaupasamasambodhisukhappattiyo hontīti daṭṭhabbā.
By the first, there is the attainment of the happiness of renunciation; by the others, the attainments of the happiness of seclusion, tranquility, and enlightenment should be seen.
Cần phải thấy rằng với điều thứ nhất là sự đạt được hạnh phúc xuất ly, với các điều còn lại là sự đạt được hạnh phúc độc cư, an tịnh và giác ngộ.
Tathā vivekajapītisukhasamādhijapītisukhaappītijakāyasukhasatipārisuddhijaupekkhāsukhappattiyo etehi catūhi yathākkamaṃ hontīti.
Similarly, by these four in order, there are the attainments of the happiness of seclusion-born joy, the happiness of samādhi-born joy, the happiness of physical pleasure free from joy, and the happiness of equanimity born of purity of mindfulness.
Cũng vậy, sự đạt được hạnh phúc hỷ lạc do độc cư, hạnh phúc hỷ lạc do định, hạnh phúc thân lạc không hỷ, hạnh phúc xả lạc do sự thanh tịnh của niệm, lần lượt từ bốn điều này mà có.
Evamanekaguṇānubandhehi catūhi adhiṭṭhānehi sabbapāramisamūhasaṅgaho veditabbo.
Thus, the collection of all perfections should be understood as encompassed by these four foundations, which are linked with many qualities.
Như vậy, cần phải hiểu rằng sự tập hợp tất cả các pāramī được bao gồm trong bốn sự quyết tâm với vô số công đức.
Yathā ca catūhi adhiṭṭhānehi sabbapāramisaṅgaho, evaṃ karuṇāpaññāhipīti daṭṭhabbaṃ.
And just as all perfections are encompassed by the four foundations, so too should they be understood as encompassed by compassion and wisdom.
Và như tất cả các pāramī được bao gồm trong bốn sự quyết tâm, cũng vậy, cần phải thấy rằng chúng được bao gồm trong lòng bi và trí tuệ.
Sabbopi hi bodhisambhāro karuṇāpaññāhi saṅgahito.
Indeed, all requisites for enlightenment (bodhisambhāro) are encompassed by compassion and wisdom.
Thật vậy, tất cả các tư lương giác ngộ đều được bao gồm trong lòng bi và trí tuệ.
Karuṇāpaññāpariggahitā hi dānādiguṇā mahābodhisambhārā bhavanti buddhattasiddhipariyosānāti evametāsaṃ saṅgaho veditabbo.
Indeed, qualities such as generosity, when embraced by compassion and wisdom, become great requisites for enlightenment (mahābodhisambhārā), culminating in the attainment of Buddhahood. Thus, their inclusion should be understood.
Quả thật, các phẩm hạnh như bố thí, khi được ôm giữ bởi lòng bi và tuệ, trở thành những đại tư lương (bodhisambhārā) dẫn đến sự thành tựu Phật quả. Sự tập hợp của chúng cần được hiểu như vậy.
Ko sampādanūpāyoti sakalassāpi puññādisambhārassa sammāsambodhiṃ, uddissa anavasesasambharaṇaṃ avekallakāritāyogena, tattha ca sakkaccakāritā ādarabahumānayogena, sātaccakāritā nirantarapayogena, cirakālādiyogo ca antarā avosānāpajjanenāti caturaṅgayogo etāsaṃ sampādanūpāyo.
What is the means of accomplishment? In dedication to Perfect Enlightenment, the unreserved accumulation of all requisites for merit and so forth, by means of flawless practice; therein, respectful performance by means of reverence and esteem; continuous performance by means of constant application; and long-term engagement by means of not stopping midway – this fourfold combination is the means of accomplishing these qualities.
Phương tiện thành tựu là gì? Đó là sự tích lũy không còn sót lại (anavasesasambharaṇaṃ) toàn bộ tư lương phước đức và các tư lương khác, hướng đến Chánh Đẳng Giác, bằng cách không làm một cách khiếm khuyết; và ở đó, làm một cách cung kính (sakkaccakāritā) bằng sự tôn trọng và quý mến; làm một cách liên tục (sātaccakāritā) bằng sự thực hành không ngừng nghỉ; và sự thực hành trong thời gian dài là không dừng lại giữa chừng. Như vậy, phương pháp bốn chi phần này là phương tiện để thành tựu chúng.
Apica samāsato katābhinīhārassa attani sinehassa pariyādānaṃ, paresu ca sinehassa parivaḍḍhanaṃ etāsaṃ sampādanūpāyo.
Furthermore, in brief, the depletion of attachment to oneself and the increase of attachment to others for one who has made an aspiration is the means of accomplishing these qualities.
Hơn nữa, tóm lại, đối với vị đã phát nguyện, đó là sự chấm dứt tình yêu thương bản thân và sự gia tăng tình yêu thương đối với người khác, đó là phương tiện để thành tựu chúng.
Sammāsambodhisamadhigamāya hi katamahāpaṇidhānassa mahāsattassa yāthāvato parijānanena sabbesu dhammesu anupalittassa attani sineho parikkhayaṃ pariyādānaṃ gacchati, mahākaruṇāsamāyogavasena pana piye putte viya sabbasatte sampassamānassa tesu mettāsineho parivaḍḍhati.
For a great being (mahāsatta) who has made a great vow for the attainment of Perfect Enlightenment, by truly understanding all phenomena, his attachment to self, being unattached, is depleted and exhausted, while his affectionate attachment (mettāsineho) towards all beings, seeing them like beloved children due to his great compassion, increases.
Thật vậy, đối với vị Đại sĩ đã phát đại nguyện để đạt được Chánh Đẳng Giác, tình yêu thương bản thân sẽ tiêu giảm, chấm dứt, do sự hiểu biết đúng đắn về mọi pháp không bị ô nhiễm; nhưng do sự hòa hợp với đại bi, khi nhìn thấy tất cả chúng sanh như những đứa con yêu quý, tình yêu thương và sự quý mến đối với họ lại gia tăng.
Tato ca taṃtadāvatthānurūpamattaparasantānesu lobhadosamohavigamena vidūrīkatamacchariyādibodhisambhārapaṭipakkho mahāpuriso dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi (dī. ni. 3.210; a. ni. 4.32) caturadhiṭṭhānānugatehi accantaṃ janassa saṅgahakaraṇavasena upari yānattaye avatāraṇaṃ paripācanañca karoti.
From that, the great being (mahāpurisa), having eliminated greed, hatred, and delusion in himself and others according to the respective circumstances, and having dispelled stinginess and other adversaries to the requisites for enlightenment, brings about the descent and maturation of beings into the higher three vehicles by means of the four bases of cohesion (saṅgahavatthū) — namely, giving, kindly speech, beneficial conduct, and impartiality (samānattatā) — which are associated with the four resolutions.
Từ đó, vị đại nhân, người đã loại bỏ được sự keo kiệt và các chướng ngại đối với tư lương Bồ đề như tham, sân, si trong tự thân và trong dòng tâm thức của người khác, phù hợp với từng hoàn cảnh, bằng cách thực hành bốn pháp nhiếp sự (saṅgahavatthū) là bố thí, ái ngữ, lợi hành, và đồng sự (Dī. Ni. 3.210; A. Ni. 4.32), tương ứng với bốn sự quyết định (adhiṭṭhāna), hoàn toàn giúp đỡ chúng sanh, và đưa họ vào ba thừa (yāna) phía trên, tức là làm cho họ chín muồi.
Mahāsattānañhi mahāpaññā mahākaruṇā ca dānena alaṅkatā; dānaṃ piyavacanena; piyavacanaṃ atthacariyāya; atthacariyā samānattatāya alaṅkatā saṅgahitā ca.
Indeed, for great beings, great wisdom and great compassion are adorned by giving; giving by kindly speech; kindly speech by beneficial conduct; and beneficial conduct by impartiality, and thus they are integrated.
Thật vậy, đại tuệ và đại bi của các vị Đại sĩ được trang hoàng bằng bố thí; bố thí được trang hoàng bằng ái ngữ; ái ngữ bằng lợi hành; lợi hành được trang hoàng và nhiếp thọ bằng đồng sự.
Sabbabhūtattabhūtassa hi bodhisattassa sabbattha samānasukhadukkhatāya samānattatāsiddhi.
For a Bodhisatta who has become one with all beings, impartiality is achieved through sharing suffering and happiness everywhere.
Quả thật, đối với Bồ tát, người đã trở thành tự ngã của tất cả chúng sanh, sự đồng sự được thành tựu do sự đồng nhất trong khổ và lạc ở mọi nơi.
Buddhabhūto pana teheva saṅgahavatthūhi caturadhiṭṭhānaparipūritābhibuddhehi janassa accantikasaṅgahakaraṇena abhivinayanaṃ karoti.
But having attained Buddhahood, he guides beings through these very bases of cohesion, which are perfected and fully awakened with the four resolutions, by rendering ultimate assistance to people.
Còn Đức Phật, bằng chính những pháp nhiếp sự đó, được chứng ngộ viên mãn bởi bốn sự quyết định, thực hiện sự dẫn dắt chúng sanh bằng cách giúp đỡ họ một cách tối thượng.
Dānañhi sammāsambuddhānaṃ cāgādhiṭṭhānena paripūritābhibuddhaṃ; piyavacanaṃ saccādhiṭṭhānena; atthacariyā paññādhiṭṭhānena; samānattatā upasamādhiṭṭhānena paripūritābhibuddhā.
Indeed, for Perfectly Enlightened Buddhas, giving is perfected and fully awakened by the resolution of renunciation (cāgādhiṭṭhāna); kindly speech by the resolution of truth (saccādhiṭṭhāna); beneficial conduct by the resolution of wisdom (paññādhiṭṭhāna); and impartiality by the resolution of peace (upasamādhiṭṭhāna) and is fully awakened.
Thật vậy, bố thí của các vị Chánh Đẳng Giác được chứng ngộ viên mãn bởi sự quyết định xả ly (cāgādhiṭṭhāna); ái ngữ bởi sự quyết định chân thật (saccādhiṭṭhāna); lợi hành bởi sự quyết định trí tuệ (paññādhiṭṭhāna); đồng sự bởi sự quyết định tịch tịnh (upasamādhiṭṭhāna) được chứng ngộ viên mãn.
Tathāgatānañhi sabbasāvakapaccekabuddhehi samānattatā parinibbāne.
For the Tathāgatas, impartiality with all disciples and Paccekabuddhas is in parinibbāna.
Quả thật, sự đồng sự của các Như Lai với tất cả các Thanh văn và Độc Giác Phật là ở sự Niết bàn.
Tatra hi tesaṃ avisesato ekībhāvo.
Therein, their state is one without distinction.
Ở đó, sự hợp nhất của họ không có sự khác biệt.
Tenevāha ‘‘natthi vimuttiyā nānatta’’nti.
That is why it is said, "There is no difference in liberation."
Chính vì thế mà nói: “Không có sự khác biệt trong giải thoát.”
Kittakena kālena sampādananti heṭṭhimena tāva paricchedena cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca, majjhimena aṭṭhāsaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca, uparimena soḷasāsaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca, ete ca bhedā yathākkamaṃ paññādhikasaddhādhikavīriyādhikavasena ñātabbā.
How long does it take to accomplish? By the lowest measure, four incalculable aeons (asaṅkhyeyyāni) and a hundred thousand aeons (kappasatasahassa); by the middle, eight incalculable aeons and a hundred thousand aeons; and by the highest, sixteen incalculable aeons and a hundred thousand aeons. These distinctions should be understood as corresponding to the wisdom-predominant, faith-predominant, and energy-predominant types, respectively.
Trong bao lâu thì thành tựu? Theo mức thấp nhất là bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; theo mức trung bình là tám a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; theo mức cao nhất là mười sáu a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp. Những phân loại này cần được hiểu tương ứng theo ưu thế về trí tuệ, ưu thế về đức tin, và ưu thế về tinh tấn.
Paññādhikānañhi saddhā mandā hoti, paññā tikkhā.
For those predominant in wisdom, faith is weak, but wisdom is sharp.
Thật vậy, đối với những vị ưu thế về trí tuệ, đức tin yếu, nhưng trí tuệ sắc bén.
Saddhādhikānaṃ paññā majjhimā hoti, vīriyādhikānaṃ paññā mandā.
For those predominant in faith, wisdom is moderate; for those predominant in energy, wisdom is weak.
Đối với những vị ưu thế về đức tin, trí tuệ ở mức trung bình; đối với những vị ưu thế về tinh tấn, trí tuệ yếu.
Paññānubhāvena ca sammāsambodhi abhigantabbāti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
It is stated in the commentaries (aṭṭhakathā) that Perfect Enlightenment is to be attained through the power of wisdom.
Và trong các chú giải đã nói rằng Chánh Đẳng Giác phải được đạt đến bằng năng lực của trí tuệ.
Avisesena pana vimuttiparipācanīyānaṃ dhammānaṃ tikkhamajjhimamudubhāvena tayopete bhedā yuttāti vadanti.
However, some say that these three distinctions are appropriate according to the sharp, moderate, and mild nature of the qualities leading to the maturation of liberation, without specifying particular individuals.
Tuy nhiên, người ta nói rằng ba phân loại này là hợp lý do sự sắc bén, trung bình, và mềm mỏng của các pháp làm chín muồi giải thoát một cách không phân biệt.
Tividhā hi bodhisattā abhinīhārakkhaṇe bhavanti ugghaṭitaññūvipañcitaññūneyyabhedena.
Indeed, there are three types of Bodhisattas at the moment of aspiration: the instantaneously enlightened (ugghaṭitaññū), the readily enlightened (vipañcitaññū), and the gradually enlightened (neyya).
Thật vậy, có ba loại Bồ tát vào thời điểm phát nguyện: loại ugghaṭitaññū (người hiểu nhanh), vipaṭitaññū (người hiểu sau khi được giải thích), và neyya (người cần được hướng dẫn).
Tesu ugghaṭitaññū sammāsambuddhassa sammukhā catuppadikaṃ gāthaṃ suṇanto tatiyapade apariyositeyeva chaabhiññāhi saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pattuṃ samatthupanissayo hoti, dutiyo satthu sammukhā catuppadikaṃ gāthaṃ suṇanto apariyositeyeva catutthapade chahi abhiññāhi arahattaṃ pattuṃ samatthupanissayo hoti, itaro bhagavato sammukhā catuppadikaṃ gāthaṃ sutvā pariyositāya gāthāya chahi abhiññāhi arahattaṃ pattuṃ samatthupanissayo bhavati.
Among them, the instantaneously enlightened, upon hearing a four-lined verse from the Perfectly Enlightened Buddha, even before the third line is finished, has the requisite potential to attain arahantship with the six supernormal powers (abhiññā) and the analytical knowledges (paṭisambhidā). The second, upon hearing a four-lined verse from the Teacher, even before the fourth line is finished, has the requisite potential to attain arahantship with the six supernormal powers. The other, having heard a four-lined verse from the Bhagavā, after the verse is finished, has the requisite potential to attain arahantship with the six supernormal powers.
Trong số đó, ugghaṭitaññū là vị có năng lực tiềm tàng để đạt được A-la-hán quả cùng với sáu thắng trí và các tuệ phân tích (paṭisambhidā) ngay cả khi chỉ nghe một bài kệ bốn câu từ một vị Chánh Đẳng Giác mà chưa kết thúc câu thứ ba. Vị thứ hai là người có năng lực tiềm tàng để đạt được A-la-hán quả cùng với sáu thắng trí ngay cả khi chỉ nghe một bài kệ bốn câu từ Đấng Đạo sư mà chưa kết thúc câu thứ tư. Vị còn lại là người có năng lực tiềm tàng để đạt được A-la-hán quả cùng với sáu thắng trí sau khi nghe xong một bài kệ bốn câu từ Đức Thế Tôn.
Tayopete vinā kālabhedena katābhinīhāraladdhabyākaraṇā pāramiyo pūrentā yathākkamaṃ yathāvuttabhedena kālena sammāsambodhiṃ pāpuṇanti.
These three, having made their aspiration and received their prophecy, fulfill the pāramīs, and without distinction of individual, attain Perfect Enlightenment in the time period specified for each type respectively.
Cả ba vị này, sau khi phát nguyện và nhận được lời thọ ký mà không có sự khác biệt về thời gian, sẽ hoàn thành các Ba-la-mật và đạt đến Chánh Đẳng Giác trong khoảng thời gian đã nói ở trên, tương ứng với từng loại.
Tesu tesu pana kālabhedesu aparipuṇṇesu te te mahāsattā divase divase vessantaradānasadisaṃ dānaṃ dentāpi tadanurūpe sīlādisabbapāramidhamme ācinantāpi antarā buddhā bhavissantīti akāraṇametaṃ.
It is not possible that these great beings would become Buddhas midway, even if they were to give gifts akin to King Vessantara’s daily giving and accumulate all other pāramī qualities like sīla during these incomplete time periods.
Tuy nhiên, nếu các khoảng thời gian đó chưa được hoàn thành, thì việc các vị Đại sĩ đó, dù mỗi ngày bố thí tương tự như bố thí của Vessantara, và tích lũy tất cả các pháp Ba-la-mật như giới v.v. tương ứng, lại trở thành Phật giữa chừng là điều không thể.
Ñāṇassa aparipaccanato.
Because their knowledge has not ripened.
Vì trí tuệ chưa chín muồi.
Paricchinnakālanipphāditaṃ viya hi sassaṃ paricchinnakāle parinipphāditā sammāsambodhi.
Perfect Enlightenment is accomplished at a predetermined time, just like a crop ripens at a predetermined time.
Thật vậy, Chánh Đẳng Giác được thành tựu trong một khoảng thời gian nhất định, giống như mùa màng được hoàn thành trong một khoảng thời gian nhất định.
Tadantarā pana sabbussāhena vāyamantenāpi na sakkā pāpuṇitunti pāramipāripūrī yathāvuttakālavisesaṃ vinā na sampajjatīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that even by striving with all effort in the interim, it is impossible to attain it, and the fulfillment of the pāramīs does not occur without the aforementioned specific time period.
Do đó, cần phải hiểu rằng sự viên mãn Ba-la-mật không thể thành tựu nếu không có khoảng thời gian đặc biệt đã nói, ngay cả khi nỗ lực hết sức trong khoảng thời gian đó.
Aṭṭhārasa abhabbaṭṭhānānupagamanappakārā ānisaṃsā saṃvaṇṇitā.
The eighteen impossible situations (abhabbaṭṭhāna) and the manner of not experiencing them are described as benefits.
Và mười tám loại trạng thái bất khả đáo (abhabbaṭṭhāna) đã được mô tả như những lợi ích.
Ye ca ‘‘sato sampajāno ānanda bodhisatto tusitākāyā cavitvā mātukucchiṃ okkamī’’tiādinā (ma. ni. 3.199) soḷasa acchariyabbhutadhammappakārā, ye ca ‘‘sītaṃ byapagataṃ hoti, uṇhañca upasammatī’’tiādinā (bu. vaṃ. 83), ‘‘jāyamāne kho sāriputta bodhisatte ayaṃ dasasahassilokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhatī’’tiādinā ca dvattiṃsa pubbanimittappakārā, ye vā panaññepi ‘‘bodhisattānaṃ adhippāyasamijjhanaṃ kammādīsu vasībhāvo’’ti evamādayo tattha tattha jātakabuddhavaṃsādīsu dassitappakārā ānisaṃsā, te sabbepi etāsaṃ ānisaṃsā, tathā yathānidassitabhedā alobhādosādiguṇayugaḷādayo cāti veditabbā.
And the sixteen kinds of wonderful and marvelous phenomena, such as that the Bodhisatta, mindful and discerning, descended from the Tusita realm and entered his mother’s womb; and the thirty-two kinds of auspicious omens, such as that the cold departed and the heat subsided; and that when the Bodhisatta was being born, Sāriputta, this ten-thousandfold world-system shook, trembled, and quaked; or any other advantages, such as "the Bodhisattas' intentions are fulfilled, and they are masters in kamma and so forth," described in various Jātakas, Buddhavamsa, and other texts—all these are the advantages of these (perfections), and similarly, pairs of qualities like non-greed and non-hatred, distinguished as described, should be understood.
Và mười sáu loại pháp kỳ diệu và hy hữu như “Này Ānanda, Bồ tát có chánh niệm, tỉnh giác, từ cõi trời Tusita giáng xuống, nhập vào thai mẹ” (Ma. Ni. 3.199); và ba mươi hai loại điềm báo trước như “Cái lạnh đã qua đi, cái nóng cũng dịu xuống” (Bu. Vaṃ. 83), và “Này Sāriputta, khi Bồ tát đản sinh, mười ngàn thế giới này rung chuyển, chấn động, lay động”; hoặc bất kỳ lợi ích nào khác như “sự thành tựu ý nguyện của Bồ tát, sự làm chủ nghiệp v.v.” được trình bày trong các bản Jātaka, Buddhavaṃsa v.v. Tất cả những điều đó đều là lợi ích của chúng, cũng như các cặp phẩm hạnh như vô tham, vô sân v.v. đã được trình bày theo cách đã chỉ ra.
Yathāvuttāya paṭipadāya yathāvuttavibhāgānaṃ pāramīnaṃ pūritabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘samatiṃsa pāramiyo pūretvā’’ti.
Referring to the completion of the aforementioned divisions of the pāramīs through the aforementioned path, he says, “having completed the thirty pāramīs.”
Để chỉ sự viên mãn của các Pāramī đã được phân loại như đã nói, thông qua con đường thực hành như đã nêu, nên nói “đã viên mãn ba mươi Pāramī”.
Satipi mahāpariccāgānaṃ dānapāramibhāve pariccāgavisesabhāvadassanatthañceva sudukkarabhāvadassanatthañca ‘‘pañca mahāpariccāge’’ti visuṃ gahaṇaṃ, tatoyeva ca aṅgapariccāgato visuṃ nayanapariccāgaggahaṇaṃ, pariggahapariccāgabhāvasāmaññepi dhanarajjapariccāgato puttadārapariccāgaggahaṇañca kataṃ.
Even though great renunciations are part of the dāna-pāramī, the separate mention of “the five great renunciations” is to show their specific nature as renunciations and their extremely difficult nature. From that very reason, the renunciation of the eyes is mentioned separately from the renunciation of limbs; and although the renunciation of wealth, kingdom, children, and spouses are all renunciations of possessions, the renunciation of children and spouses is mentioned separately.
Mặc dù các sự bố thí lớn là Pāramī bố thí, nhưng việc đề cập riêng “năm sự bố thí lớn” là để chỉ ra sự đặc biệt của các sự bố thí và sự khó khăn của chúng. Từ đó, việc đề cập riêng sự bố thí đôi mắt tách biệt khỏi sự bố thí các bộ phận cơ thể. Và mặc dù việc bố thí tài sản, vương quyền, vợ con đều thuộc loại bố thí tài sản, nhưng việc đề cập riêng sự bố thí vợ con là để nhấn mạnh.
Gatapaccāgatikavattasaṅkhātāya pubbabhāgapaṭipadāya saddhiṃ abhiññāsamāpattinipphādanaṃ pubbayogo. Dānādīsuyeva sātisayapaṭipattinipphādanaṃ pubbacariyā, yā cariyāpiṭakasaṅgahitā.
Former practice (pubbayoga) is the accomplishment of abhiññā and samāpatti together with the prior path, which consists of the going-and-returning observance. Former conduct (pubbacariyā) is the accomplishment of extraordinary practice in generosity and so forth, which is compiled in the Cariyāpiṭaka.
Pubbayoga (tiền duyên) là sự thành tựu các thắng trí và các thiền định cùng với con đường thực hành ban đầu được gọi là hạnh tu “đi rồi trở lại”. Pubbacariyā (tiền hạnh) là sự thành tựu các thực hành siêu việt trong các hạnh bố thí v.v., được tập hợp trong Cariyāpiṭaka.
Abhinīhāro pubbayogo, dānādipaṭipatti, kāyavivekavasena ekacariyā vā pubbacariyāti keci.
Some say that the aspiration (abhinīhāra) is pubbayoga, and the practice of generosity and so forth, or a solitary conduct by way of bodily seclusion, is pubbacariyā.
Một số người cho rằng Pubbayoga là sự phát nguyện, và Pubbacariyā là sự thực hành bố thí v.v., hoặc là sự thực hành độc cư (kāyaviveka).
Dānādīnañceva appicchatādīnañca saṃsāranibbānesu ādīnavānisaṃsādīnañca vibhāvanavasena sattānaṃ bodhittaye patiṭṭhāpanaparipācanavasena pavattā kathā dhammakkhānaṃ. Ñātīnaṃ atthacariyā ñātatthacariyā, sāpi karuṇāyanavaseneva.
The discourse (kathā) that arose through clarifying the dangers and advantages of generosity and so forth, and of fewness of wishes and so forth, in saṃsāra and Nibbāna, and through establishing and maturing beings in the three attainments of awakening, is Dhamma-teaching (dhammakkhāna). Acting for the welfare of relatives is acting for the welfare of relatives (ñātatthacariyā); this too is by way of compassion.
Dhammakkhānaṃ (thuyết pháp) là lời thuyết giảng được thực hiện nhằm mục đích giúp chúng sinh an trú và trưởng thành trong ba cấp độ giác ngộ, bằng cách giải thích các mối nguy hiểm và lợi ích của luân hồi và Niết Bàn, cũng như các hạnh bố thí và các đức tính như thiểu dục v.v. Ñātatthacariyā (lợi ích cho bà con) là việc làm lợi ích cho bà con, điều này cũng xuất phát từ lòng bi mẫn.
Ādi-saddena lokatthacariyādayo saṅgaṇhāti.
By the word ādi (etcetera), he includes acting for the welfare of the world and so forth.
Với từ “v.v.” (ādi), bao gồm các hạnh như lokatthacariyā (lợi ích cho thế gian).
Kammassakatāñāṇavasena, anavajjakammāyatanavijjāṭṭhānaparicayavasena, khandhāyatanādiparicayavasena, lakkhaṇattayatīraṇavasena ca ñāṇacāro buddhicariyā, sā pana atthato paññāpāramīyeva, ñāṇasambhāradassanatthaṃ visuṃ gahaṇaṃ.
The course of knowledge (ñāṇacāra) by way of the knowledge of kamma as one's own, by way of familiarity with blameless kammatthāna and knowledge-bases, by way of familiarity with khandhas, āyatanas, and so forth, and by way of discerning the three characteristics, is intellectual conduct (buddhicariyā). This, however, is in essence paññāpāramī; it is mentioned separately to show the accumulation of knowledge.
Buddhicariyā (hạnh trí tuệ) là sự vận hành của trí tuệ thông qua trí tuệ về nghiệp sở hữu, sự quen thuộc với các căn cứ tri kiến về nghiệp không tỳ vết, sự quen thuộc với các uẩn, xứ v.v., và sự suy xét về ba tướng. Tuy nhiên, về bản chất, đó chính là Ba-la-mật trí tuệ (paññāpāramī); việc đề cập riêng là để chỉ ra sự đầy đủ của trí tuệ.
Koṭinti pariyanto, ukkaṃsoti attho.
Koṭi means limit, end; it means supremacy.
Koṭi (đỉnh cao) là giới hạn, có nghĩa là sự tối thượng.
Cattāro satipaṭṭhāne bhāvetvā brūhetvāti sambandho.
The connection is: having developed and cultivated the four foundations of mindfulness.
Có mối liên hệ là: đã tu tập và phát triển bốn niệm xứ.
Tattha bhāvetvāti uppādetvā.
There, bhāvetvā means having produced.
Trong đó, bhāvetvā có nghĩa là đã phát sinh.
Brūhetvāti vaḍḍhetvā.
Brūhetvā means having increased.
Brūhetvā có nghĩa là đã phát triển.
Satipaṭṭhānādiggahaṇena āgamanapaṭipadaṃ matthakaṃ pāpetvā dasseti, vipassanāsahagatā eva vā satipaṭṭhānādayo daṭṭhabbā.
By mentioning the foundations of mindfulness and so forth, he shows the path to awakening brought to its culmination; or, the foundations of mindfulness and so forth should be understood as accompanied by insight (vipassanā).
Việc đề cập niệm xứ v.v. cho thấy con đường thực hành đã đạt đến đỉnh cao; hoặc các niệm xứ v.v. cần được hiểu là đi cùng với tuệ quán.
Ettha ca ‘‘yena abhinīhārenā’’tiādinā āgamanapaṭipadāya ādiṃ dasseti, ‘‘dānapāramī’’tiādinā majjhaṃ, ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’tiādinā pariyosānanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the beginning of the path to awakening is shown by "by which aspiration" and so forth, the middle by "dāna-pāramī" and so forth, and the conclusion by "the four foundations of mindfulness" and so forth.
Ở đây, cần hiểu rằng “yena abhinīhārenā” (với sự phát nguyện nào) v.v. chỉ ra khởi đầu của con đường thực hành, “dānapāramī” (Ba-la-mật bố thí) v.v. chỉ ra phần giữa, và “cattāro satipaṭṭhāne” (bốn niệm xứ) v.v. chỉ ra phần kết thúc.
Sampatijātoti hatthato muccitvā muhuttajāto, na mātukucchito nikkhantamatto.
Newly born means born a moment ago, having been released from the hands, not just immediately after emerging from the mother's womb.
Sampatijāto có nghĩa là vừa mới sinh ra, vừa được buông khỏi tay, chứ không phải vừa ra khỏi bụng mẹ.
Nikkhantamattañhi mahāsattaṃ paṭhamaṃ brahmāno suvaṇṇajālena paṭiggaṇhiṃsu, tesaṃ hatthato cattāro mahārājāno ajinappaveṇiyā, tesaṃ hatthato manussā dukūlacumbaṭakena paṭiggaṇhiṃsu, manussānaṃ hatthato muñcitvā pathaviyaṃ patiṭṭhitoti yathāha bhagavā mahāpadānadesanāyaṃ.
For the Great Being, immediately upon emerging, was first received by Brahmās in a golden net; from their hands, the four Great Kings received him in a deer-skin mat; from their hands, humans received him in a fine cloth wrapper; and having been released from the hands of humans, he stood on the earth, as the Blessed One said in the Mahāpadāna discourse.
Quả thật, khi Đại Sĩ vừa ra đời, chư Phạm thiên đã đón đỡ bằng lưới vàng; từ tay chư Phạm thiên, bốn vị Đại Thiên Vương đón đỡ bằng tấm da cọp; từ tay chư Đại Thiên Vương, loài người đón đỡ bằng tấm vải lụa. Sau khi được buông khỏi tay loài người, ngài đã đứng vững trên mặt đất, như Đức Thế Tôn đã nói trong bài kinh Mahāpadāna.
Setamhi chatteti dibbasetacchatte.
Under a white canopy means under a divine white canopy.
Setamhi chatte có nghĩa là chiếc lọng trắng của chư thiên.
Anuhīramāneti dhāriyamāne.
Being held means being carried.
Anuhīramāne có nghĩa là đang được giữ.
Ettha ca chattaggahaṇeneva khaggādīni pañca kakudhabhaṇḍānipi (jā. 2.19.72) vuttānevāti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that by the mention of the canopy, the five royal insignia like the sword are also stated.
Ở đây, cần hiểu rằng việc đề cập đến lọng cũng bao hàm năm vật biểu tượng vương quyền khác như gươm v.v.
Khaggatālavaṇṭamorahatthakavāḷabījanīuṇhīsapaṭṭāpi hi chattena saha tadā upaṭṭhitā ahesuṃ.
For at that time, the sword, palmyra-leaf fan, peacock-feather fan, chowrie, and head-dress were also present along with the canopy.
Thật vậy, gươm, quạt lá thốt nốt, quạt lông công, quạt lông chồn, và dải khăn quấn đầu cũng xuất hiện cùng với lọng vào lúc đó.
Chattādīniyeva ca tadā paññāyiṃsu, na chattādigāhakā.
And at that time, only the canopy and so forth were visible, not those holding them.
Chỉ có lọng v.v. xuất hiện vào lúc đó, chứ không phải những người cầm lọng v.v.
Sabbā ca disāti dasapi disā.
All directions means all ten directions.
Sabbā ca disā có nghĩa là cả mười phương.
Nayidaṃ sabbadisāvilokanaṃ sattapadavītihāruttarakālaṃ daṭṭhabbaṃ.
This looking in all directions should not be understood as occurring after the seven steps.
Việc nhìn khắp các phương này không nên được hiểu là xảy ra sau khi đã đi bảy bước.
Mahāsatto hi manussānaṃ hatthato muccitvā puratthimadisaṃ olokesi, tattha devamanussā gandhamālādīhi pūjayamānā ‘‘mahāpurisa idha tumhehi sadisopi natthi, kuto uttaritaro’’ti āhaṃsu.
For the Great Being, having been released from the hands of humans, looked towards the eastern direction, where devas and humans, worshipping with perfumes, garlands, and so forth, said, "Great man, there is no one like you here, how could there be one superior?"
Thật vậy, Đại Sĩ sau khi được buông khỏi tay loài người đã nhìn về phương Đông, ở đó chư thiên và loài người đang cúng dường bằng hương hoa v.v. và nói: “Đại nhân, ở đây không có ai giống như ngài, huống chi là vượt trội hơn.”
Evaṃ catasso disā, catasso anudisā, heṭṭhā, uparīti sabbā disā anuviloketvā sabbattha attanā sadisaṃ adisvā ‘‘ayaṃ uttarā disā’’ti tattha sattapadavītihārena agamāsi.
Thus, having looked in the four cardinal directions, the four intermediate directions, below, and above—all directions—and finding no one like himself anywhere, he said, "This is the northern direction," and walked seven steps there.
Như vậy, sau khi nhìn khắp bốn phương chính, bốn phương phụ, phương dưới và phương trên, không thấy ai giống mình ở khắp mọi nơi, ngài nói: “Đây là phương Bắc” và đi bảy bước về hướng đó.
Āsabhinti uttamaṃ.
The Bull means the supreme.
Āsabhiṃ có nghĩa là tối thượng.
Aggoti sabbapaṭhamo.
The foremost means the very first of all.
Aggo có nghĩa là đầu tiên trong tất cả.
Jeṭṭho seṭṭhoti ca tasseva vevacanaṃ.
The chief, the best are synonyms for that very one.
Jeṭṭho seṭṭho là những từ đồng nghĩa của từ đó.
Ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavoti imasmiṃ attabhāve pattabbaṃ arahattaṃ byākāsi.
“This is my last birth; there is no more renewed existence” means he declared the Arahantship to be attained in this existence.
Ayamantimā jāti, natthi dāni punabbhavo (Đây là lần sinh cuối cùng, không còn tái sinh nữa) là lời tuyên bố về quả vị A-la-hán sẽ đạt được trong kiếp này.
‘‘Evaṃ tathāgato’’ti kāyagamanaṭṭhena gata-saddena tathāgata-saddaṃ niddisitvā idāni ñāṇagamanaṭṭhena taṃ dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Having explained the word ‘Tathāgata’ by the word ‘gata’ in the sense of ‘gone by body’ in the phrase ‘Thus, the Tathāgata,’ he now introduces ‘ Alternatively’ and so on, to show it in the sense of ‘gone by knowledge.’
Sau khi dùng từ gata (đã đi) để chỉ Tathāgata (Như Lai) theo nghĩa đi bằng thân, bây giờ để chỉ điều đó theo nghĩa đi bằng trí tuệ, nên nói “hoặc là” v.v.
Tattha nekkhammenāti alobhappadhānena kusalacittuppādena.
Therein, by renunciation (nekkhammena) means by a wholesome mental state predominantly characterized by non-greed.
Trong đó, nekkhammena có nghĩa là bằng tâm thiện pháp chủ yếu là không tham.
Kusalā hi dhammā idha nekkhammaṃ, na pabbajjādayo, ‘‘paṭhamajjhānenā’’ti ca vadanti.
Indeed, wholesome states here are renunciation, not going forth (pabbajjā) and the like; they also say, ‘by the first jhāna.’
Thật vậy, ở đây, các thiện pháp là nekkhamma (xuất ly), chứ không phải sự xuất gia v.v. và người ta cũng nói là “bằng thiền thứ nhất”.
Pahāyāti pajahitvā.
Having abandoned means having given up.
Pahāyā có nghĩa là đã từ bỏ.
Gato adhigato, paṭipanno uttarivisesanti attho.
Gone means attained, having entered into further distinction; such is the meaning.
Gato có nghĩa là đã đạt được, đã thực hành những điều đặc biệt cao hơn.
Pahāyāti vā pahānahetu, pahānalakkhaṇaṃ vā.
Or, having abandoned (pahāyā) is either the cause of abandoning, or the characteristic of abandoning.
Hoặc pahāyā có nghĩa là vì sự từ bỏ, hoặc là đặc tính của sự từ bỏ.
Hetulakkhaṇattho hi ayaṃ pahāya-saddo.
Indeed, this word pahāya carries the meaning of cause and characteristic.
Thật vậy, từ pahāya này có nghĩa là nguyên nhân và đặc tính.
‘‘Kāmacchandādippahānahetukaṃ gato’’ti hettha vuttaṃ gamanaṃ avabodho, paṭipatti eva vā.
The "going" mentioned here in ‘‘gone due to the abandonment of sensual desire, etc.’’ is understanding, or indeed practice.
“Đã đạt được do nguyên nhân đoạn trừ dục ái, v.v.” – ở đây, sự đạt được được nói đến là sự giác ngộ, hoặc chính là sự thực hành.
Kāmacchandādippahānena ca taṃ lakkhīyati.
And that is characterized by the abandonment of sensual desire, etc.
Và điều đó được nhận biết qua sự đoạn trừ dục ái, v.v.
Esa nayo ‘‘padāletvā’’tiādīsupi.
This principle also applies to phrases like ‘‘having burst asunder,’’ etc.
Cách này cũng tương tự đối với các từ như “padāletvā” (đã phá tan), v.v.
Abyāpādenāti mettāya.
By non-ill-will means by loving-kindness.
“Abyāpādenā” (không sân hận) là do lòng từ.
Ālokasaññāyāti vibhūtaṃ katvā manasikaraṇena upaṭṭhitaālokasañjānanena.
By the perception of light means by perceiving the arisen light through making it clear and attending to it.
“Ālokasaññāyā” (do tưởng ánh sáng) là do sự nhận biết ánh sáng hiện hữu đã được tác ý làm cho rõ ràng.
Avikkhepenāti samādhinā.
By non-distraction means by concentration.
“Avikkhepenā” (không phóng dật) là do định.
Dhammavavatthānenāti kusalādidhammānaṃ yāthāvavinicchayena, ‘‘sappaccayanāmarūpavavatthānenā’’tipi vadanti.
By the discrimination of phenomena means by the ascertainment of the true nature of wholesome and other phenomena; some also say, ‘‘by the ascertainment of nāmarūpa with its conditions.’’
“Dhammavavatthānenā” (do sự phân biệt pháp) là do sự phân tích đúng đắn các pháp thiện, v.v. Cũng có người nói là “do sự phân biệt danh sắc có duyên”.
Evaṃ kāmacchandādinīvaraṇappahānena ‘‘abhijjhaṃ loke pahāyā’’tiādinā (vibha. 508) vuttāya paṭhamajjhānassa pubbabhāgapaṭipadāya bhagavato tathāgatabhāvaṃ dassetvā idāni saha upāyena aṭṭhahi samāpattīhi, aṭṭhārasahi ca mahāvipassanāhi taṃ dassetuṃ ‘‘ñāṇenā’’tiādimāha.
Thus, having shown the Bhagavā’s Tathāgata-nature by the abandonment of the hindrances such as sensual desire, through the practice preparatory to the first jhāna as stated in ‘‘having abandoned covetousness in the world,’’ etc., He now speaks of ‘‘by knowledge,’’ etc., to show it by the eight attainments along with their means, and by the eighteen great insights.
Sau khi đã chỉ rõ trạng thái Như Lai của Đức Thế Tôn bằng sự đoạn trừ các triền cái như dục ái, v.v., qua sự thực hành phần tiền hành của sơ thiền được nói đến trong “đã đoạn trừ tham lam ở đời”, v.v. (Vibha. 508), bây giờ để chỉ rõ điều đó cùng với phương tiện là tám tam-muội (samāpatti) và mười tám đại quán, Ngài nói “ñāṇenā” (bằng tuệ), v.v.
Nāmarūpapariggahakaṅkhāvitaraṇānañhi vibandhabhūtassa mohassa dūrīkaraṇena ñātapariññāyaṃ ṭhitassa aniccasaññādayo sijjhanti, tathā jhānasamāpattīsu abhiratinimittena pāmojjena, tattha anabhiratiyā vinoditāya jhānādi samadhigamoti samāpattivipassanānaṃ arativinodanaavijjāpadālanādi upāyo, uppaṭipāṭiniddeso pana nīvaraṇasabhāvāya avijjāya heṭṭhā nīvaraṇesupi saṅgahadassanatthanti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, for one who stands in the knowledge of full comprehension, having removed delusion which is an impediment to the comprehension of nāmarūpa and the overcoming of doubt, perceptions such as impermanence arise; similarly, the attainment of jhāna, etc., comes from delight as a sign of delight in the jhāna attainments, and through the removal of non-delight therein. Thus, the removal of non-delight and the bursting asunder of ignorance, etc., are the means for attainments and insights. However, the mention in reverse order should be understood as for showing the inclusion of ignorance, which is itself a hindrance, within the hindrances below.
Vì, do sự loại bỏ si mê vốn là chướng ngại của sự phân biệt danh sắc và sự vượt qua nghi ngờ, các tưởng vô thường, v.v., của người đang an trú trong tuệ tri được thành tựu. Tương tự, do sự hoan hỷ với dấu hiệu là sự thích thú trong các thiền định, và do sự không thích thú ở đó đã được loại bỏ, nên sự thành tựu thiền, v.v., là phương tiện để loại bỏ sự không thích thú và phá tan vô minh của tam-muội và quán. Còn sự trình bày ngược thứ tự thì nên hiểu là để chỉ ra rằng vô minh, vốn có bản chất là triền cái, cũng được bao gồm trong các triền cái ở dưới.
Samāpattivihārappavesavibandhanena nīvaraṇāni kavāṭasadisānīti āha ‘‘nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā’’ti.
He says, ‘‘having unbarred the door of the hindrances’’ because the hindrances are like doors, obstructing entry into the attainments and abiding.
Ngài nói “nīvaraṇakavāṭaṃ ugghāṭetvā” (đã mở cánh cửa triền cái) vì các triền cái giống như cánh cửa, ngăn cản sự nhập vào các thiền định.
‘‘Rattiṃ vitakketvā vicāretvā divā kammante payojetī’’ti vuttaṭṭhāne viya vitakkavicārā dhūmāyanāti adhippetāti āha ‘‘vitakkavicāradhūma’’nti.
He says, ‘‘the smoke of initial and sustained application’’ meaning that initial and sustained application are like smoking, similar to the passage where it is stated, ‘‘one thinks and reflects by night, and applies oneself to tasks by day.’’
Ngài nói “vitakkavicāradhūma” (khói tầm tứ) với ý nghĩa rằng tầm và tứ bốc khói, giống như trong trường hợp được nói “ban đêm suy nghĩ, tư duy, ban ngày thực hiện các công việc”.
Kiñcāpi paṭhamajjhānūpacāreyeva ca dukkhaṃ, catutthajjhānūpacāreyeva sukhaṃ pahīyati, atisayappahānaṃ pana sandhāyāha ‘‘catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāyā’’ti.
Although pain is abandoned only in the preparatory stage of the first jhāna, and pleasure only in the preparatory stage of the fourth jhāna, he says ‘‘having abandoned pleasure and pain by the fourth jhāna’’ with reference to their supreme abandonment.
Mặc dù khổ được đoạn trừ chỉ trong cận định sơ thiền, và lạc được đoạn trừ chỉ trong cận định tứ thiền, nhưng Ngài nói “catutthajjhānena sukhadukkhaṃ pahāyā” (đã đoạn trừ khổ và lạc bằng tứ thiền) là nhằm chỉ sự đoạn trừ tột bậc.
Aniccassa, aniccanti anupassanā aniccānupassanā, tebhūmakadhammānaṃ aniccataṃ gahetvā pavattāya vipassanāyetaṃ nāmaṃ.
The contemplation of impermanence as impermanence is anicca-anupassanā (contemplation of impermanence); this is the name given to the insight that apprehends the impermanent nature of phenomena in the three planes of existence.
Sự quán xét vô thường là vô thường, là aniccānupassanā (quán vô thường). Đây là tên của tuệ quán phát sinh khi nắm bắt tính vô thường của các pháp ba cõi.
Niccasaññanti saṅkhatadhamme ‘‘niccā, sassatā’’ti evaṃ pavattamicchāsaññaṃ, saññāsīsena diṭṭhicittānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Perception of permanence means the wrong perception of conditioned phenomena as ‘‘permanent, eternal,’’ etc.; the apprehension of wrong view and thoughts should also be understood through the heading of perception.
Niccasaññaṃ (thường tưởng) là tà tưởng phát sinh như “thường còn, vĩnh cửu” đối với các pháp hữu vi. Nên hiểu rằng ở đây, bằng cách dùng từ ‘tưởng’, các tà kiến và tâm cũng được bao gồm.
Esa nayo ito paresupi.
This principle applies to subsequent terms as well.
Cách này cũng tương tự đối với các trường hợp sau.
Nibbidānupassanāyāti saṅkhāresu nibbijjanākārena pavattāya anupassanāya.
By the contemplation of disenchantment means by the contemplation that proceeds in the manner of disenchantment with conditioned formations.
Nibbidānupassanāyā (do quán nhàm chán) là do tuệ quán phát sinh với hình thức nhàm chán đối với các hành.
Nandinti sappītikataṇhaṃ.
Delight means craving accompanied by joy.
Nandi (sự hoan hỷ) là ái có hỷ.
Tathā virāgānupassanāyāti virajjanākārena pavattāya anupassanāya.
Similarly, by the contemplation of dispassion means by the contemplation that proceeds in the manner of dispassion.
Tương tự, virāgānupassanāyā (do quán ly tham) là do tuệ quán phát sinh với hình thức ly tham.
Nirodhānupassanāyāti saṅkhārānaṃ nirodhassa anupassanāya.
By the contemplation of cessation means by the contemplation of the cessation of conditioned formations.
Nirodhānupassanāyā (do quán đoạn diệt) là do sự quán xét sự đoạn diệt của các hành.
‘‘Te saṅkhārā nirujjhantiyeva, āyatiṃ samudayavasena na uppajjantī’’ti evaṃ vā anupassanā nirodhānupassanā.
Or, nirodha-anupassanā (contemplation of cessation) is the contemplation that ‘‘these conditioned formations truly cease, and do not arise again in the future by way of origination.’’
Hoặc tuệ quán rằng “các hành đó chỉ đoạn diệt, không phát sinh trở lại theo cách tập khởi trong tương lai” là nirodhānupassanā (quán đoạn diệt).
Tenevāha ‘‘nirodhānupassanāya nirodheti, no samudetī’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘by the contemplation of cessation, one makes them cease, not arise.’’
Chính vì thế, Ngài nói “bằng quán đoạn diệt, nó đoạn diệt, không tập khởi”.
Muñcitukamyatā hi ayaṃ balappattāti.
This indeed is the strengthening of the desire to be liberated.
Vì đây là sự mong muốn giải thoát đã đạt đến sức mạnh.
Paṭinissajjanākārena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā.
The contemplation that proceeds in the manner of relinquishing is paṭinissagga-anupassanā (contemplation of relinquishment).
Tuệ quán phát sinh với hình thức xả bỏ là paṭinissaggānupassanā (quán xả ly).
Paṭisaṅkhā santiṭṭhanā hi ayaṃ.
This indeed is reflection and settling down.
Đây chính là sự suy xét và an trú.
Ādānanti niccādivasena gahaṇaṃ.
Grasping means apprehending in terms of permanence, etc.
Ādāna (sự chấp thủ) là sự chấp thủ theo nghĩa thường, v.v.
Santatisamūhakiccārammaṇānaṃ vasena ekattaggahaṇaṃ ghanasaññā.
The apprehension of unity in terms of continuity, aggregation, function, and object is ghanasaññā (perception of compactness).
Sự chấp thủ tính nhất thể theo cách liên tục, tập hợp, và đối tượng là ghanasaññā (tưởng khối).
Āyūhanaṃ abhisaṅkharaṇaṃ.
Accumulation means conditioning.
Āyūhanaṃ (sự tích lũy) là sự tạo tác.
Avatthāvisesāpatti vipariṇāmo.
A change into a different state is vipariṇāma (transformation).
Sự biến đổi trạng thái đặc biệt là vipariṇāmo (sự biến hoại).
Dhuvasaññanti thirabhāvaggahaṇaṃ.
Perception of permanence means the apprehension of stability.
Dhuvasañña (thường tưởng) là sự chấp thủ tính kiên cố.
Nimittanti samūhādighanavasena, sakiccaparicchedatāya ca saṅkhārānaṃ saviggahaggahaṇaṃ.
Sign means the apprehension of conditioned formations as having distinct form, in terms of their aggregate compactness, etc., and by their distinct function.
Nimitta (tướng) là sự chấp thủ có hình tướng của các hành theo cách khối tập hợp, v.v., và theo sự phân định chức năng của chúng.
Paṇidhinti rāgādipaṇidhiṃ, sā panatthato taṇhānaṃ vasena saṅkhāresu ninnatā.
Aspiration means the aspiration of greed, etc.; in essence, it is the inclination towards conditioned formations by way of craving.
Paṇidhi (sự ước nguyện) là ước nguyện tham ái, v.v. Về bản chất, đó là sự thiên về các hành theo cách của các ái.
Abhinivesanti attānudiṭṭhiṃ.
Adherence means self-view.
Abhinivesa (sự chấp thủ) là ngã kiến.
Aniccadukkhādivasena sabbadhammatīraṇaṃ adhipaññādhammavipassanā.
The discernment of all phenomena in terms of impermanence, suffering, etc., is adhipaññā-dhamma-vipassanā (higher wisdom insight into phenomena).
Sự phân tích tất cả các pháp theo nghĩa vô thường, khổ, v.v., là adhipaññādhammavipassanā (tuệ quán pháp siêu việt).
Sārādānābhinivesanti asāre sāraggahaṇavipallāsaṃ.
Adherence to grasping the essence means the perversion of grasping essence in what is non-essential.
Sārādānābhinivesa (sự chấp thủ lấy cốt lõi) là sự điên đảo chấp thủ cốt lõi trong cái không cốt lõi.
‘‘Issarakuttādivasena loko samuppanno’’ti abhiniveso sammohābhiniveso. Keci pana ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhānantiādinā pavattasaṃsayāpatti sammohābhiniveso’’ti vadanti.
The adherence that ‘‘the world originated due to a creator god, etc.,’’ is sammohābhinivesa (adherence to delusion). Some, however, say that the doubt that arises, such as ‘‘Was I in the past, or was I not?,’’ is sammohābhinivesa.
Sự chấp thủ “thế gian được tạo ra bởi một đấng tối cao, v.v.” là sammohābhiniveso (sự chấp thủ si mê). Một số người lại nói rằng “sự nghi ngờ phát sinh như ‘có phải ta đã từng có mặt trong quá khứ không’, v.v., là sammohābhiniveso”.
Saṅkhāresu leṇatāṇabhāvaggahaṇaṃ ālayābhiniveso. ‘‘Ālayaratā ālayasamuditā’’ti vacanato ālayo taṇhā, sāyeva cakkhādīsu rūpādīsu ca abhinivisanavasena pavattiyā ālayābhinivesoti keci.
The apprehension of conditioned formations as a refuge and shelter is ālayābhinivesa (adherence to attachment). Some say that since attachment is craving according to the statement ‘‘delighting in attachment, arising from attachment,’’ it is ālayābhinivesa when it manifests as adherence to eye, visible forms, etc.
Sự chấp thủ các hành như là nơi nương tựa, nơi ẩn náu là ālayābhiniveso (sự chấp thủ nơi nương tựa). Theo câu “hoan hỷ nơi nương tựa, khởi lên từ nơi nương tựa”, ālayo (nơi nương tựa) là ái. Một số người nói rằng chính ái đó, do sự chấp thủ vào mắt, v.v., và sắc, v.v., mà phát sinh, là ālayābhiniveso.
‘‘Evaṃvidhā saṅkhārā paṭinissajjīyantī’’ti pavattaṃ ñāṇaṃ paṭisaṅkhānupassanā. Vaṭṭato vigatattā vivaṭṭaṃ nibbānaṃ, tattha ārammaṇakaraṇasaṅkhātena anupassanena pavattiyā vivaṭṭānupassanā gotrabhu.
The knowledge that ‘‘such conditioned formations are to be relinquished’’ is paṭisaṅkhā-anupassanā (contemplation of reflection). The unconditioned is Nibbāna, being free from the cycle of existence. Vivaṭṭa-anupassanā (contemplation of the unconditioned) is the gotrabhu knowledge, functioning through contemplation that makes Nibbāna its object.
Tuệ phát sinh rằng “các hành như vậy cần phải được xả bỏ” là paṭisaṅkhānupassanā (quán suy xét). Nibbāna là vivaṭṭa (thoát khỏi luân hồi) vì nó đã thoát khỏi vòng luân hồi. Tuệ quán phát sinh do lấy Nibbāna làm đối tượng là vivaṭṭānupassanā (quán thoát khỏi luân hồi) hay Gotrabhu (chuyển tộc).
Saṃyogābhinivesanti saṃyujjanavasena saṅkhāresu abhinivisanaṃ.
Adherence to fetters means adherence to conditioned formations in the manner of being bound.
Saṃyogābhinivesa (sự chấp thủ trói buộc) là sự chấp thủ vào các hành theo cách trói buộc.
Diṭṭhekaṭṭheti diṭṭhiyā sahajātekaṭṭhe, pahānekaṭṭhe ca.
In what is seen as one means in what is co-existent with view, and in what is one for abandonment.
Diṭṭhekaṭṭhe (cùng một đối tượng với kiến) là cùng một đối tượng đồng sinh với kiến, và cùng một đối tượng cần đoạn trừ.
‘‘Oḷārike’’ti uparimaggavajjhe kilese apekkhitvā vuttaṃ, aññathā dassanapahātabbāpi dutiyamaggavajjhehi oḷārikāti.
‘‘Gross’’ is said with reference to defilements that are to be overcome by higher paths; otherwise, even defilements to be abandoned by seeing are gross compared to those overcome by the second path.
“Oḷārike” (thô) được nói đến khi so sánh với các phiền não cần đoạn trừ bằng các đạo quả cao hơn. Nếu không, ngay cả những phiền não cần đoạn trừ bằng kiến cũng thô hơn so với những phiền não cần đoạn trừ bằng đạo quả thứ hai.
Aṇusahagateti aṇubhūte, idaṃ heṭṭhimamaggavajjhe apekkhitvā vuttaṃ.
Accompanying subtle means subtle; this is said with reference to defilements to be overcome by lower paths.
Aṇusahagate (đồng hành với vi tế) là những điều vi tế. Điều này được nói đến khi so sánh với những phiền não cần đoạn trừ bằng các đạo quả thấp hơn.
Sabbakileseti avasiṭṭhasabbakilese.
All defilements means all remaining defilements.
Sabbakilese (tất cả phiền não) là tất cả các phiền não còn lại.
Na hi paṭhamādimaggehi pahīnā kilesā puna pahīyantīti.
For defilements abandoned by the first and other paths are not abandoned again.
Vì các phiền não đã được đoạn trừ bằng các đạo quả đầu tiên, v.v., sẽ không bị đoạn trừ lại nữa.
Kakkhaḷattaṃ kaṭhinabhāvo.
Hardness is stiffness.
Kakkhaḷattaṃ (tính cứng rắn) là trạng thái cứng chắc.
Paggharaṇaṃ dravabhāvo.
Flowing is liquidity.
Paggharaṇaṃ (tính chảy) là trạng thái lỏng.
Lokiyavāyunā bhastassa viya yena taṃtaṃkalāpassa uddhumāyanaṃ, thambhabhāvo vā, taṃ vitthambhanaṃ. Vijjamānepi kalāpantarabhūtānaṃ kalāpantarabhūtehi asamphuṭṭhabhāve, taṃtaṃbhūtavivittatā rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ yo paricchedo, tehi so asamphuṭṭhova, aññathā bhūtānaṃ paricchedasabhāvo na siyā byāpībhāvāpattito.
Inflation is the inflation of each kalāpa, like a bellows by worldly air, or it is stiffness. Even if the kalāpas of inner space are not in contact with other kalāpas, the distinctness of each element is such that the space which is the limit of rūpa is not in contact with them. Otherwise, there would be no distinct nature of elements, as it would lead to pervasiveness.
Sự phồng lên của từng nhóm (kalāpa) như cái bễ do gió thế gian, hoặc trạng thái cứng đờ, đó là vitthambhanaṃ (sự căng phồng). Ngay cả khi có sự tồn tại của các nhóm, các nhóm đó không tiếp xúc với các nhóm khác, và sự biệt lập của từng yếu tố. Không gian là giới hạn của sắc, và sự phân định của chúng không tiếp xúc với nhau, nếu không thì tính phân định của các yếu tố sẽ không tồn tại do tính phổ biến của chúng.
Abyāpitā hi asamphuṭṭhatāti.
Indeed, non-pervasiveness is non-contact.
Vì tính không phổ biến chính là tính không tiếp xúc.
Yasmiṃ kalāpe bhūtānaṃ paricchedo, tehi asamphuṭṭhabhāvo asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ. Tenāha bhagavā ākāsadhātuniddese ‘‘asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehī’’ti (dha. sa. 637).
The state of non-contact with the elements in which a kalāpa has its distinctness is asamphuṭṭha-lakkhaṇa (characteristic of non-contact). Therefore, the Bhagavā said in the explanation of the space element, ‘‘not in contact with the four great elements.’’
Trong nhóm nào có sự phân định của các yếu tố, trạng thái không tiếp xúc của chúng là asamphuṭṭhalakkhaṇaṃ (tướng không tiếp xúc). Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói trong phần trình bày về không đại “không tiếp xúc với bốn đại” (Dha. Sa. 637).
Virodhipaccayasannipāte visadisuppatti ruppanaṃ. Cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāvasenetaṃ vuttaṃ ‘‘saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇa’’nti.
Rupture is the arising of dissimilar things at the confluence of opposing conditions. This is said by way of volitional formations, due to volition being paramount in the phenomena of the saṅkhāra-khandha, as ‘‘the characteristic of conditioning of saṅkhāras.’’
Sự phát sinh không tương đồng khi các duyên đối nghịch tập hợp là ruppanaṃ (sự biến hoại). Do ý chí là chính yếu, nên điều này được nói về các pháp thuộc hành uẩn theo ý chí: “saṅkhārānaṃ abhisaṅkharaṇalakkhaṇa” (tướng tạo tác của các hành).
Tathā hi suttantabhājanīye saṅkhārakkhandhavibhaṅge ‘‘cakkhusamphassajā cetanā’’tiādinā (vibha. 92) cetanāva vibhattā, abhisaṅkharaṇalakkhaṇā ca cetanā.
Thus, in the suttanta division of the saṅkhāra-khandha, volition alone is explained starting with ‘‘volition born of eye-contact,’’ and volition is indeed the characteristic of conditioning.
Thật vậy, trong phần phân tích hành uẩn trong Suttantabhājanīya, chỉ có ý chí được phân tích như “ý chí phát sinh do xúc giác của mắt”, v.v. (Vibha. 92), và ý chí có tướng tạo tác.
Yathāha ‘‘tattha katamo puññābhisaṅkhāro?
As it is said, ‘‘Among them, what is meritorious conditioning?
Như đã nói: “Trong đó, thế nào là phước hành (puññābhisaṅkhāro)?
Kusalā cetanā kāmāvacarā’’tiādi (vibha. 226).
Wholesome volitions of the sense sphere,’’ etc.
Ý chí thiện thuộc dục giới”, v.v. (Vibha. 226).
Pharaṇaṃ savipphārikatā.
Pervasion is diffusiveness.
Pharaṇaṃ (sự lan tỏa) là tính phổ biến.
Assaddhiyeti assaddhiyahetu, nimittatthe bhummaṃ.
In faithlessness means due to faithlessness; the locative case is used in the sense of cause.
Assaddhiye (trong sự vô tín) là do nguyên nhân vô tín, đây là cách dùng locative để chỉ nguyên nhân.
Esa nayo ‘‘kosajje’’tiādīsu.
This principle applies to ‘‘in indolence,’’ etc.
Cách này cũng tương tự đối với “kosajje” (trong sự biếng nhác), v.v.
Vūpasamalakkhaṇanti kāyacittapariḷāhūpasamalakkhaṇaṃ.
Characteristic of tranquility means the characteristic of the tranquility of physical and mental torment.
Vūpasamalakkhaṇa (tướng tịnh chỉ) là tướng tịnh chỉ sự bức bách của thân và tâm.
Līnuddhaccarahite adhicitte pavattamāne paggahaniggahasampahaṃsanesu abyāvaṭatāya ajjhupekkhanaṃ paṭisaṅkhānaṃ pakkhapātupacchedato.
Impartial observation, due to not being preoccupied with encouragement, suppression, or exaltation, when the higher mind is operating free from sluggishness and restlessness, is paṭisaṅkhāna because it severs partiality.
Sự paṭisaṅkhānaṃ (quán sát) là sự thờ ơ không can thiệp vào việc thúc đẩy, kiềm chế và khích lệ khi tâm cao thượng vận hành, không còn bị chìm đắm hay phóng dật, nhờ loại bỏ sự thiên vị.
Musāvādādīnaṃ visaṃvādanādikiccatāya lūkhānaṃ apariggāhakānaṃ paṭipakkhabhāvato pariggāhikā sammāvācā siniddhabhāvato sampayuttadhamme, sammāvācāpaccayasubhāsitānaṃ sotārañca puggalaṃ pariggaṇhātīti sā pariggahalakkhaṇā sammāvācā.
Right speech is characterized by supporting because it is the opposite of harsh, unsupportive speech, which consists of lying and other forms of deceit, and because of its gentleness, it supports the conascent phenomena, and it also supports the person who listens to well-spoken words connected with right speech.
Chánh ngữ có tướng thâu nhiếp vì nó thâu nhiếp các pháp tương ưng do có tính nhu nhuyễn, và thâu nhiếp người nghe những lời nói thiện do chánh ngữ làm duyên, vì nó đối nghịch với những lời nói dối, v.v., vốn thô tháo và không thâu nhiếp do có chức năng không hòa hợp, v.v.
Kāyikakiriyā kiñci kattabbaṃ samuṭṭhāpeti.
Bodily action gives rise to something that should be done.
Hành động thân phát sinh một điều gì đó cần phải làm.
Sayañca samuṭṭhahanaṃ ghaṭanaṃ hotīti sammākammantasaṅkhātā virati samuṭṭhānalakkhaṇā daṭṭhabbā, sampayuttadhammānaṃ vā ukkhipanaṃ samuṭṭhāpanaṃ kāyikakiriyāya bhārukkhipanaṃ viya.
And since giving rise itself is an arrangement, abstention, designated as right action, should be seen as characterized by giving rise, or as lifting up the conascent phenomena, a giving rise, like lifting a burden through bodily action.
Và chính sự phát sinh là sự kết hợp, nên sự kiêng cữ được gọi là chánh nghiệp cần được xem là có tướng phát sinh, hoặc sự nâng đỡ các pháp tương ưng là sự phát sinh, giống như sự nâng đỡ gánh nặng bằng hành động thân.
Jīvamānassa sattassa, sampayuttadhammānaṃ vā jīvitindriyavuttiyā, ājīvasseva vā suddhi vodānaṃ. Sasampayuttadhammassa cittassa saṃkilesapakkhe patituṃ adatvā sammadeva paggaṇhanaṃ paggaho.
Purity of a living being, or of the life faculty of conascent phenomena, or of livelihood itself, is vodāna. Properly grasping the mind with its conascent phenomena without letting it fall into the side of defilement is paggaha.
Sự thanh tịnh của chúng sinh đang sống, hoặc sự vận hành của sinh mạng quyền (jīvitindriya) của các pháp tương ưng, hoặc sự thanh tịnh của chính sinh kế (ājīva) là thanh tịnh (vodāna). Sự nắm giữ một cách đúng đắn, không để tâm cùng các pháp tương ưng rơi vào phe ô nhiễm, là sự nắm giữ (paggaha).
Chandassāti kattukamyatāchandassa.
Of zeal means of the zeal to act.
Của dục (chandassā) là của dục muốn làm.
Mūlalakkhaṇaṃ patiṭṭhābhāvo.
Root characteristic is the state of being a foundation.
Tướng gốc (mūlalakkhaṇaṃ) là trạng thái nền tảng.
Samuṭṭhāpanalakkhaṇaṃ ārammaṇapaṭipādakatāya sampayuttadhammānaṃ uppattihetutā.
The characteristic of giving rise is the state of being the cause of the arising of conascent phenomena due to bringing forth the object.
Tướng phát sinh (samuṭṭhāpanalakkhaṇaṃ) là nguyên nhân sinh khởi của các pháp tương ưng do có khả năng đưa đến đối tượng.
Samodhānaṃ visayādisannipātena gahetabbākāro, yā ‘‘saṅgatī’’ti vuccati.
Combination is the manner of being grasped by the convergence of the object and so on, which is called "contact".
Sự hòa hợp (samodhānaṃ) là cách thức cần được nắm giữ do sự kết hợp của đối tượng, v.v., điều này được gọi là ‘‘sự tương ứng (saṅgatī)’’.
Samaṃ saha odahanti anena sampayuttadhammāti vā samodhānaṃ, phasso.
Or, samodhāna is that by which conascent phenomena are simultaneously combined, which is contact.
Hoặc các pháp tương ưng cùng nhau đặt vào bằng cái này nên là sự hòa hợp (samodhānaṃ), tức là xúc (phassa).
Samosaranti sannipatanti etthāti samosaraṇaṃ. Vedanāya vinā appavattamānā sampayuttadhammā vedanānubhavananimittaṃ samosaṭā viya hontīti evaṃ vuttaṃ.
They converge, they meet here, thus samosaraṇa. It is said this way because conascent phenomena, which do not occur without feeling, are as if converged for the experience of feeling.
Các pháp tương ưng tụ hội, kết hợp ở đây nên là sự tụ hội (samosaraṇaṃ). Các pháp tương ưng không vận hành nếu không có thọ, được xem như đã tụ hội vì sự cảm nhận thọ, nên đã nói như vậy.
Gopānasīnaṃ kūṭaṃ viya sampayuttānaṃ pāmokkhabhāvo pamukhalakkhaṇaṃ. Tato, tesaṃ vā sampayuttadhammānaṃ uttari padhānanti taduttari. Paññuttarā hi kusalā dhammā.
The pre-eminence of conascent phenomena, like the ridge-pole of a gable, is the foremost characteristic. Therefore, or as paramount above those conascent phenomena, it is taduttari. For wholesome phenomena are indeed led by wisdom.
Trạng thái đứng đầu của các pháp tương ưng, giống như đỉnh của các xà nhà, là tướng đứng đầu (pamukhalakkhaṇaṃ). Từ đó, hoặc sự ưu việt hơn của các pháp tương ưng đó là sự ưu việt hơn (taduttari). Vì các pháp thiện là do tuệ dẫn đầu.
Vimuttiyāti phalassa.
Of liberation refers to the fruit.
Của giải thoát (vimuttiyā) là của quả.
Tañhi sīlādiguṇasārassa paramukkaṃsabhāvena sāraṃ.
For that fruit is the essence, being the ultimate excellence of the essence of virtues such as morality.
Vì nó là tinh túy do trạng thái cực điểm của tinh hoa các đức tính như giới, v.v.
Ayañca lakkhaṇavibhāgo chadhātupañcajhānaṅgādivasena taṃtaṃsuttapadānusārena, porāṇaṭṭhakathāya āgatanayena ca katoti daṭṭhabbaṃ.
And this division of characteristics should be understood as made according to the respective suttas regarding the six elements, the five jhāna factors, and so on, and according to the method found in the ancient commentaries.
Và sự phân chia các tướng này cần được hiểu là đã được thực hiện theo các từ ngữ kinh điển tương ứng, như sáu giới (chadhātu), năm chi thiền (pañcajhānaṅga), v.v., và theo cách đã được trình bày trong các chú giải cổ xưa.
Tathā hi vuttopi koci dhammo pariyāyantarappakāsanatthaṃ puna dassito, tato eva ca ‘‘chandamūlakā kusalā dhammā manasikārasamuṭṭhānā, phassasamodhānā, vedanāsamosaraṇā’’ti, ‘‘paññuttarā kusalā dhammā’’ti, ‘‘vimuttisāramidaṃ brahmacariya’’nti, ‘‘nibbānogadhañhi āvuso brahmacariyaṃ nibbānapariyosāna’’nti ca suttapadānaṃ vasena ‘‘chandassa mūlalakkhaṇa’’ntiādi vuttaṃ.
Thus, even a certain phenomenon that has been stated is shown again to explain another aspect, and precisely for this reason, phrases from the suttas such as "wholesome phenomena have zeal as their root, origination in attention, combination with contact, and convergence in feeling," "wholesome phenomena are led by wisdom," "this holy life has liberation as its essence," and "this holy life, friends, is immersed in Nibbāna, culminates in Nibbāna," are cited with "the root characteristic of zeal" and so on.
Quả thật, một số pháp đã được nói đến cũng được trình bày lại để làm sáng tỏ một cách khác, và chính vì thế mà những từ ngữ kinh điển như ‘‘các pháp thiện có dục làm gốc, có tác ý làm phát sinh, có xúc làm hòa hợp, có thọ làm tụ hội’’, ‘‘các pháp thiện có tuệ làm ưu việt’’, ‘‘phạm hạnh này có giải thoát làm tinh túy’’, và ‘‘này các hiền giả, phạm hạnh này hướng đến Nibbāna, có Nibbāna làm cứu cánh’’ đã được nói đến, như ‘‘tướng gốc của dục (chandassa mūlalakkhaṇa)’’ và các điều tương tự.
Jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭhoti jātipaccayā sambhūtaṃ hutvā sahitassa attano paccayānurūpassa uddhaṃ uddhaṃ āgatabhāvo, anupavattatthoti attho.
The meaning of 'arisen from, come forth from birth-condition' is the state of having arisen and come forth, upwards and upwards, in accordance with its own condition, having become present due to the condition of birth; the meaning is the state of continuance.
Ý nghĩa sinh khởi và tụ hội do duyên sinh (jātipaccayasambhūtasamudāgataṭṭho) là trạng thái đã sinh khởi do duyên sinh, và đã tụ hội lên cao hơn nữa tương ứng với duyên của chính nó, nghĩa là ý nghĩa của sự tiếp tục vận hành.
Atha vā sambhūtaṭṭho ca samudāgataṭṭho ca sambhūtasamudāgataṭṭho, na jātito jarāmaraṇaṃ na hoti, na ca jātiṃ vinā aññato hotīti jātipaccayasambhūtaṭṭho.
Alternatively, 'arisen meaning' and 'come forth meaning' is 'arisen and come forth meaning'. Old age and death do not occur without birth, nor do they occur from anything else without birth, thus it is 'arisen due to the condition of birth'.
Hoặc ý nghĩa sinh khởi và ý nghĩa tụ hội là ý nghĩa sinh khởi và tụ hội, không phải từ sinh mà già chết không có, cũng không phải không có sinh mà có từ cái khác, nên là ý nghĩa sinh khởi do duyên sinh.
Itthañca jātito samudāgacchatīti jātipaccayasamudāgataṭṭho.
And it comes forth from birth in this way, thus it is 'come forth due to the condition of birth'.
Và như vậy, nó tụ hội từ sinh nên là ý nghĩa tụ hội do duyên sinh.
Yā yā jāti yathā yathā paccayo hoti, tadanurūpaṃ pātubhāvoti attho.
The meaning is that whatever birth, in whatever way it is a condition, an appearance occurs in accordance with that.
Ý nghĩa là sự hiện hữu tương ứng với cách mà mỗi sự sinh là duyên.
Avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭhoti etthāpi na avijjā saṅkhārānaṃ paccayo na hoti, na ca avijjaṃ vinā saṅkhārā uppajjanti.
The meaning of 'ignorance as a condition for saṅkhāras': here too, it is not that ignorance is not a condition for saṅkhāras, nor do saṅkhāras arise without ignorance.
Trong ý nghĩa vô minh là duyên của các hành (avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho) này cũng vậy, không phải vô minh không là duyên của các hành, cũng không phải không có vô minh mà các hành sinh khởi.
Yā yā avijjā yesaṃ yesaṃ saṅkhārānaṃ yathā yathā paccayo hoti, ayaṃ avijjāya saṅkhārānaṃ paccayaṭṭho, paccayabhāvoti attho.
Whatever ignorance is a condition in whatever way for whichever saṅkhāras—this is the meaning of 'ignorance as a condition for saṅkhāras', the meaning of the state of being a condition.
Vô minh nào là duyên của các hành nào theo cách nào, đó là ý nghĩa vô minh là duyên của các hành, nghĩa là trạng thái làm duyên.
Bhagavā taṃ jānāti passatīti sambandho.
The connection is: the Blessed One knows and sees that.
Đức Thế Tôn biết điều đó, thấy điều đó là sự liên kết.
Tenāti bhagavatā.
By him means by the Blessed One.
Bởi Ngài (tenā) là bởi Đức Thế Tôn.
Taṃ vibhajjamānanti yojetabbaṃ.
It should be linked as "that which is being analyzed".
Cần phải kết nối là điều đó đang được phân tích.
Tanti rūpāyatanaṃ.
That refers to the visible object.
Điều đó (taṃ) là sắc xứ (rūpāyatana).
Iṭṭhāniṭṭhādīti ādi-saddena majjhattaṃ saṅgaṇhāti, tathā atītānāgatapaccuppannaparittaajjhattabahiddhātadubhayādibhedaṃ.
Agreeable, disagreeable, etc., by the word "etc." includes the neutral, and also the divisions such as past, future, present, internal, external, and both internal and external, which are small.
Thích ý, không thích ý, v.v. (iṭṭhāniṭṭhādī), từ v.v. (ādi) bao gồm cả trung tính, cũng như các phân loại như quá khứ, vị lai, hiện tại, nhỏ nhặt, nội, ngoại, cả hai, v.v.
Labbhamānakapadavasenāti ‘‘rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ saddāyatanaṃ sutaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ mutaṃ, sabbaṃ rūpaṃ manasā viññāta’’nti (dha. sa. 966) vacanato diṭṭhapadañca viññātapadañca rūpārammaṇe labbhati.
According to the terms that are obtainable: as stated in "The visible object is seen, the audible object is heard, the odorous object is smelled, the sapid object is tasted, the tangible object is felt, all form is cognized by the mind" (Dhs. 966), the term 'seen' and the term 'cognized' are obtainable in the visible object.
Theo từ ngữ có thể có được (labbhamānakapadavasenā) là theo lời dạy ‘‘sắc xứ đã được thấy, thanh xứ đã được nghe, hương xứ, vị xứ, xúc xứ đã được cảm nhận, tất cả sắc đã được tâm nhận biết’’ (Dhs. 966), từ ‘đã được thấy’ và ‘đã được nhận biết’ được tìm thấy trong sắc cảnh.
‘‘Rūpārammaṇaṃ iṭṭhaṃ aniṭṭhaṃ majjhattaṃ parittaṃ atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ ajjhattaṃ bahiddhā diṭṭhaṃ viññātaṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ rūpadhātu vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’nti evamādīhi anekehi nāmehi.
By many names such as "The visible object, agreeable, disagreeable, neutral, small, past, future, present, internal, external, seen, cognized, form, visible object, form element, color, appearance, with perception, with impact, blue, yellow" and so on.
Bằng nhiều tên gọi (anekehi nāmehi) như ‘‘sắc cảnh là thích ý, không thích ý, trung tính, nhỏ nhặt, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội, ngoại, đã được thấy, đã được nhận biết, sắc, sắc xứ, sắc giới, màu sắc, hình dạng, có thể nhìn thấy, có chướng ngại, xanh, vàng’’ và các điều tương tự.
‘‘Terasahi vārehī’’ti rūpakaṇḍe (dha. sa. 614 ādayo) āgate terasa niddesavāre sandhāyāha.
By thirteen methods refers to the thirteen methods of exposition found in the section on form (Dhs. 614 onwards).
Bằng mười ba cách (terasahi vārehī) là nói đến mười ba cách trình bày được đề cập trong phần sắc (Dhs. 614, v.v.).
Ekekasmiñca vāre catunnaṃ catunnaṃ vavatthāpananayānaṃ vasena ‘‘dvipaññāsāya nayehī’’ti āha.
And for each method, he says "by fifty-two ways" according to the four ways of analysis in each case.
Và trong mỗi cách, ‘‘bằng năm mươi hai phương pháp (dvipaññāsāya nayehī)’’ là nói đến theo bốn phương pháp phân định.
Tathameva aviparītadassitāya, appaṭivattiyadesanatāya ca.
In the same way due to seeing without distortion and teaching without alteration.
Cũng vậy (tathameva) là do sự thấy không sai khác, và do sự thuyết giảng không thể thay đổi.
Jānāmi abbhaññāsinti vattamānātītakālesu ñāṇappavattidassanena anāgatepi ñāṇappavatti vuttāyevāti daṭṭhabbā.
It should be understood that by showing the occurrence of knowledge in the present and past with "I know, I have fully understood", the occurrence of knowledge in the future is also implied.
Tôi biết, tôi đã biết (jānāmi abbhaññāsi) là do sự trình bày sự vận hành của trí tuệ trong thời hiện tại và quá khứ, nên sự vận hành của trí tuệ trong tương lai cũng đã được nói đến.
Vidita-saddo anāmaṭṭhakālaviseso veditabbo, ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ muta’’ntiādīsu (dha. sa. 966) viya.
The word vidita (known) should be understood as a specific time-frame that has been touched upon, as in "seen, heard, felt" and so on (Dhs. 966).
Từ ‘đã biết (vidita)’ cần được hiểu là một thời điểm không bị chạm đến, như trong ‘‘đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận’’ (Dhs. 966) và các điều tương tự.
Na upaṭṭhāsīti attattaniyavasena na upagacchi.
Does not come to be established means does not become established as 'mine' or 'my self'.
Không hiện hữu (na upaṭṭhāsī) là không đến gần theo nghĩa tự ngã và thuộc về tự ngã.
Yathā rūpārammaṇādayo dhammā yaṃsabhāvā yaṃpakārā ca, tathā ne passati jānāti gacchatīti tathāgatoti evaṃ padasambhavo veditabbo.
The derivation of the word Tathāgata should be understood thus: he sees, knows, and goes to things just as they are in their nature and kind, such as the visible objects and so on.
Như các pháp như sắc cảnh, v.v. có bản chất và cách thức như thế nào, Ngài thấy, biết, đi đến như vậy, nên từ ‘‘Như Lai (tathāgato)’’ cần được hiểu là có nguồn gốc như vậy.
Keci pana ‘‘niruttinayena pisodarādipakkhepena vā dassī-saddassa lopaṃ, āgata-saddassa cāgamaṃ katvā tathāgato’’ti vaṇṇenti.
Some, however, explain Tathāgata by way of etymology, or by the omission of the word 'dassī' (seer) and the addition of the word 'āgata' (come) in the manner of 'pisodara' and so on.
Tuy nhiên, một số người giải thích ‘‘Như Lai (tathāgato)’’ bằng cách lược bỏ từ ‘dassī’ và thêm từ ‘āgata’ theo phương pháp ngữ pháp hoặc theo nhóm pisodara, v.v.
Niddosatāya anupavajjaṃ. Pakkhipitabbābhāvena anūnaṃ. Apanetabbābhāvena anadhikaṃ. Atthabyañjanādisampattiyā sabbākāraparipuṇṇaṃ.
Due to its faultlessness, irreproachable. Due to the absence of anything to be added, not deficient. Due to the absence of anything to be removed, not excessive. Due to the completeness of meaning, expression, etc., perfect in all respects.
Do vô lỗi nên không đáng chê trách. Do không có gì cần thêm vào nên không thiếu sót. Do không có gì cần loại bỏ nên không dư thừa. Do sự đầy đủ về nghĩa, văn và các mặt khác nên hoàn hảo về mọi phương diện.
No aññathāti ‘‘tathevā’’ti vuttamevatthaṃ byatirekena sampādeti.
"Not otherwise" accomplishes the meaning stated as "just so" by way of exclusion.
Không khác có nghĩa là, bằng cách phủ định, nó làm rõ ý nghĩa đã được nói đến là "chính là như vậy".
Tena yadatthaṃ bhāsitaṃ, ekantena tadatthanipphādanato yathā bhāsitaṃ bhagavatā, tathevāti aviparītadesanataṃ dasseti.
Therefore, because it absolutely brings about the meaning for which it was spoken, it shows the non-erroneous teaching, meaning "as spoken by the Blessed One, just so".
Vì vậy, điều đó cho thấy rằng những gì Thế Tôn đã nói, chắc chắn sẽ thành tựu ý nghĩa đó, đúng như đã nói, tức là một lời dạy không sai lệch.
‘‘Gadattho’’ti etena tathaṃ gadatīti tathāgatoti da-kārassa ta-kāro kato niruttinayenāti dasseti.
By "gadattho" (spoken meaning), it is shown that the "da" sound in gada (spoken) becomes "ta" in tathāgata, meaning one who speaks thus, according to the rules of etymology.
Với từ "Gadattho", nó chỉ ra rằng "Tathāgato" (Như Lai) là người nói chân lý, và chữ da đã được đổi thành ta theo quy tắc ngữ nguyên (nirutti-naya).
Tathā gatamassāti tathāgato, gatanti ca kāyassa vācāya vā pavattīti attho.
Because it has gone thus, Tathāgata. "Gone" here means the activity of body or speech.
Người có sự đi như vậy nên là Tathāgato (Như Lai); "đi" có nghĩa là sự vận hành của thân hoặc khẩu.
Tathāti ca vutte yaṃtaṃ-saddānaṃ abyabhicārisambandhitāya ‘‘yathā’’ti ayamattho upaṭṭhitoyeva hoti.
And when "thus" is stated, the meaning "as" is understood due to the unfailing connection of the words yaṃtaṃ (whatever... that).
Và khi nói "Tathā" (như vậy), ý nghĩa "yathā" (như thế nào) đã được thiết lập bởi mối quan hệ không sai lệch của các từ "yaṃ taṃ" (cái gì đó).
Kāyavacīkiriyānañca aññamaññānulomena vacanicchāyaṃ, kāyassa vācā, vācāya ca kāyo sambandhībhāvena upatiṭṭhatīti imamatthaṃ dassento āha ‘‘bhagavato hī’’tiādi.
Desiring to state the mutual conformity of bodily and verbal actions, and showing the meaning that the body is connected to speech and speech to the body, it says, "For the Blessed One..." and so on.
Và khi muốn nói về sự tương hợp giữa các hành động của thân và khẩu, thân liên quan đến khẩu, và khẩu liên quan đến thân, để chỉ ra ý nghĩa này, Ngài nói "bhagavato hī" (Vì Thế Tôn), v.v.
Imasmiṃ pana atthe tathāvāditāya tathāgatoti ayampi attho siddho hoti.
In this sense, the meaning Tathāgata as "one who speaks thus" is also established.
Trong ý nghĩa này, ý nghĩa "Tathāgato" (Như Lai) cũng được thành tựu bởi sự nói đúng chân lý (tathāvāditā).
So pana pubbe pakārantarena dassitoti āha ‘‘evaṃ tathākāritāya tathāgato’’ti.
However, that meaning was previously shown in a different way, so it says, "Thus, due to acting thus, he is Tathāgata."
Tuy nhiên, điều đó đã được chỉ ra theo một cách khác trước đây, nên Ngài nói "evaṃ tathākāritāya tathāgato" (như vậy, do hành động đúng chân lý nên là Như Lai).
Upasagganipātānaṃ vācakasaddasannidhāne tadatthajotanabhāvena pavattanato gata-saddoyeva avagatatthaṃ atītatthañca vadatīti āha ‘‘gatoti avagato atīto’’ti.
Since prefixes and particles function to illuminate the meaning when they are near the words they qualify, the word "gata" itself expresses the meaning of "understood" and "past," so it says, "gata means understood, past."
Do các giới từ và tiểu từ (upasagganipāta) hoạt động như những từ làm rõ ý nghĩa khi chúng ở gần các từ biểu thị, nên từ "gata" tự nó nói lên ý nghĩa đã được hiểu và ý nghĩa quá khứ, nên Ngài nói "gatoti avagato atīto" (Gata có nghĩa là đã hiểu, đã qua).
Atha vā abhinīhārato paṭṭhāya yāva sambodhi, etthantare mahābodhiyānapaṭipattiyā hānaṭhānasaṃkilesanivattīnaṃ abhāvato yathā paṇidhānaṃ, tathā gato abhinīhārānurūpaṃ paṭipannoti tathāgato. Atha vā mahiddhikatāya, paṭisambhidānaṃ ukkaṃsādhigamena anāvaraṇatāya ca katthaci paṭighātābhāvato yathā ruci, tathā kāyavacīcittānaṃ gatāni gamanāni pavattiyo etassāti tathāgato. Yasmā ca loke vidhayuttagatapakāra-saddā samānatthā dissanti, tasmā yathā vidhā vipassīādayo bhagavanto, ayampi bhagavā tathā vidhoti tathāgato. Yathā yuttā ca te bhagavanto ayampi bhagavā tathā yuttoti tathāgato. Atha vā yasmā saccaṃ tacchaṃ tathanti ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ, tasmā tathena ñāṇena āgatoti tathāgatoti.
Alternatively, from the time of aspiration up to enlightenment, within this period, there being no lapses, declines, or defilements in the practice of the great Bodhisattva path, he went just as he aspired, meaning he practiced in accordance with his aspiration, hence Tathāgata. Alternatively, due to his great power, and the attainment of the highest analytical knowledge (paṭisambhidā) without obstruction, there being no impediment anywhere, his bodily, verbal, and mental movements (gatāni) occurred as he wished, hence Tathāgata. And because the words vidhā, yutta, and gata are seen to have the same meaning in the world, just as the Blessed Ones Vipassī and others were vidhā (of such a kind), this Blessed One is also tathā vidho (of such a kind), hence Tathāgata. And just as those Blessed Ones were yuttā (fitted), this Blessed One is also tathā yutto (fitted thus), hence Tathāgata. Alternatively, since truth, actuality, and reality are synonyms for knowledge, because he came (āgato) with that truth-knowledge (tathena ñāṇena), hence Tathāgata.
Hoặc, từ khi phát nguyện cho đến khi giác ngộ, trong khoảng thời gian này, do không có sự thoái lui, đứng yên hay nhiễm ô trong sự thực hành Bồ Đề Đạo, nên Ngài đã đi đúng như lời phát nguyện, thực hành đúng theo lời phát nguyện, nên là Tathāgato (Như Lai). Hoặc, do thần thông lớn, và do sự thành tựu tối thượng của các tuệ phân tích (paṭisambhidā) mà không có chướng ngại, nên không có sự cản trở ở bất cứ đâu; do đó, các hành động (gatāni), sự vận hành (gamanāni), sự hoạt động (pavattiyo) của thân, khẩu, ý của Ngài đều tùy theo ý muốn, nên là Tathāgato (Như Lai). Và bởi vì trong thế gian, các từ "vidhā", "yutta", "gata" và "pakāra" được thấy có cùng ý nghĩa, nên giống như các vị Thế Tôn như Vipassī, v.v., vị Thế Tôn này cũng "vidhā" (có cách thức như vậy), nên là Tathāgato (Như Lai). Và giống như các vị Thế Tôn đó là "yutta" (phù hợp), vị Thế Tôn này cũng "yutta" (phù hợp), nên là Tathāgato (Như Lai). Hoặc, bởi vì "saccāṃ tacchaṃ tathanti" (chân lý, sự thật, đúng đắn) là tên gọi của trí tuệ, nên Ngài đến bằng trí tuệ chân thật (tathena ñāṇena āgato), nên là Tathāgato (Như Lai).
Evampi tathāgata-saddassa attho veditabbo –
The meaning of the word Tathāgata should be understood thus:
Cũng nên hiểu ý nghĩa của từ Tathāgata như sau –
Lakkhaṇanti ñātuṃ icchito yo koci sabhāvo.
Lakkhaṇa (characteristic) is any nature desired to be known.
Lakkhaṇaṃ (đặc tính) là bất kỳ bản chất nào mà người ta muốn biết.
‘‘Aññāta’’nti yena kenaci ñāṇena aññātabhāvamāha, ‘‘adiṭṭha’’nti dassanabhūtena ñāṇena paccakkhaṃ viya adiṭṭhataṃ.
"Aññāta" (unknown) means unknown by any kind of knowledge. "Adiṭṭha" (unseen) means unseen as if directly perceived by perceptive knowledge.
"Aññātaṃ" (chưa biết) nói về trạng thái chưa được biết bằng bất kỳ trí tuệ nào; "adiṭṭhaṃ" (chưa thấy) là trạng thái chưa được thấy một cách trực tiếp như thể bằng trí tuệ thấy biết.
‘‘Atulita’’nti ‘‘ettakameta’’nti tulanabhūtena atūlitataṃ, ‘‘atīrita’’nti tīraṇabhūtena akatañāṇakiriyāsamāpanataṃ, ‘‘avibhūta’’nti ñāṇassa apākaṭabhāvaṃ, ‘‘avibhāvita’’nti ñāṇena apākaṭīkatabhāvaṃ.
"Atulita" (unweighed) means not measured by measuring knowledge. "Atīrita" (uninvestigated) means not completed by the process of investigating knowledge. "Avibhūta" (unmanifest) means the unmanifestness of knowledge. "Avibhāvita" (unmanifested) means the state of being unmanifested by knowledge.
"Atulitaṃ" (chưa cân đo) là trạng thái chưa được cân đo bằng trí tuệ cân đo "cái này là bao nhiêu"; "atīritaṃ" (chưa phán đoán) là trạng thái chưa hoàn tất hành động trí tuệ phán đoán; "avibhūtaṃ" (chưa hiển lộ) là trạng thái chưa rõ ràng đối với trí tuệ; "avibhāvitaṃ" (chưa được làm rõ) là trạng thái chưa được trí tuệ làm cho rõ ràng.
Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti adiṭṭhajotanā. Diṭṭhaṃ saṃsandīyati etāyāti diṭṭhasaṃsandanā, sākacchāvasena vinicchayakaraṇaṃ.
That by which the unseen is illuminated is adiṭṭhajotanā (illumination of the unseen). That by which the seen is connected is diṭṭhasaṃsandanā (connection of the seen), meaning making a decision through discussion.
Cái chưa thấy được làm sáng tỏ bởi nó nên là adiṭṭhajotanā (sự làm sáng tỏ cái chưa thấy). Cái đã thấy được so sánh bởi nó nên là diṭṭhasaṃsandanā (sự so sánh cái đã thấy), tức là sự quyết định thông qua thảo luận.
Vimati chijjati etāyāti vimaticchedanā. Anumatiyā pucchā anumatipucchā.
That by which doubt is cut off is vimaticchedanā (cutting off of doubt). A question for approval is anumatipucchā (question for approval).
Sự nghi ngờ được cắt đứt bởi nó nên là vimaticchedanā (sự cắt đứt nghi ngờ). Câu hỏi bằng sự đồng ý là anumatipucchā (câu hỏi đồng ý).
‘‘Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave’’tiādi pucchāya hi ‘‘kā tumhākaṃ anumatī’’ti anumati pucchitā hoti.
Indeed, in questions like "What do you think, bhikkhus?", approval is sought, meaning "What is your approval?"
Trong câu hỏi "Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave" (Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ gì về điều đó?), sự đồng ý đã được hỏi: "Ý kiến của các ông là gì?".
Kathetukamyatāti kathetukamyatāya.
Kathetukamyatā (desire to speak) means due to the desire to speak.
Kathetukamyatā (ý muốn nói) có nghĩa là do ý muốn nói.
8. Saraseneva patanasabhāvassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvā sīghaṃ pātananti attho.
8. Atipāto (excessive striking/killing) is causing to fall excessively, that is, causing to fall quickly without allowing it to fall slowly, which is its natural tendency.
8. Sự làm cho rơi xuống quá mức, tức là sự làm cho rơi xuống rất nhanh ngay giữa chừng, đối với cái vốn có bản chất tự rơi xuống chậm rãi, là atipāto (sự sát hại); ý nghĩa là không cho phép rơi từ từ mà làm cho rơi nhanh chóng.
Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto.
Or atipāto is causing to fall by overpowering with weapons, etc.
Hoặc, sự làm cho rơi xuống bằng cách vượt qua hoặc áp đảo bằng vũ khí, v.v., là atipāto (sự sát hại).
Sattoti khandhasantāno.
Satto (being) is the continuum of aggregates.
Satto (chúng sinh) là dòng chảy của các uẩn (khandhasantāna).
Tattha hi sattapaññatti.
For the designation "being" is found there.
Trong đó, có sự giả định về chúng sinh.
Jīvitindriyanti rūpārūpajīvitindriyaṃ.
Jīvitindriya (life faculty) is the material and immaterial life faculty.
Jīvitindriyaṃ (mạng căn) là mạng căn sắc và mạng căn vô sắc.
Rūpajīvitindriye hi vikopite itarampi taṃsambandhatāya vinassati.
When the material life faculty is disturbed, the other, being connected to it, also perishes.
Khi mạng căn sắc bị hủy hoại, cái kia cũng bị hủy hoại do có mối liên hệ với nó.
Kasmā panettha ‘‘pāṇassa atipāto, pāṇoti cettha vohārato satto’’ti ca ekavacananiddeso kato, nanu niravasesānaṃ pāṇānaṃ atipātato virati idha adhippetā.
Why is the singular form used here for "atipāto of a living being" and "the word pāṇa here means a being by convention," when abstention from the killing of all living beings is intended here? For it will say, "sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte" (compassionate towards the welfare of all living beings, meaning all living beings) and so on, using the plural form?
Tại sao ở đây lại dùng số ít "pāṇassa atipāto" (sự sát hại sinh mạng) và "pāṇoti cettha vohārato satto" (ở đây, "pāṇa" theo cách nói thông thường là chúng sinh), trong khi lẽ ra sự kiêng cữ sát hại tất cả các sinh mạng là điều được đề cập ở đây?
Tathā hi vakkhati ‘‘sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte’’tiādinā (dī. ni. aṭṭha. 1.cūḷasīlavaṇṇanā) bahuvacananiddesanti?
This is true. The singular form is used here in a general sense of "living being-ness." The plurality is understood there due to the presence of the word "all." Therefore, instead of a general statement, the plural form is used for the sake of expressing distinctions.
Vì như sẽ nói "sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte" (thương xót tất cả chúng sinh, tức là tất cả các sinh mạng), v.v. (Dī. Ni. Aṭṭha. 1. Cūḷasīlavaṇṇanā) bằng cách dùng số nhiều?
Saccametaṃ, pāṇabhāvasāmaññavasena panettha ekavacananiddeso kato, sabbasaddasannidhānena tattha puthuttaṃ viññāyamānamevāti sāmaññaniddesaṃ akatvā bhedavacanicchāvasena bahuvacananiddeso katoti.
Furthermore, this difference in expression should be understood as being made to indicate the distinction between undertaking restraint in a general sense, and the specific forms of breaking that restraint.
Điều này là đúng, ở đây, số ít được dùng theo nghĩa chung của "sinh mạng", và sự đa dạng được hiểu rõ ràng khi có mặt từ "sabba" (tất cả). Do đó, thay vì dùng cách nói chung, số nhiều được dùng theo ý muốn nói về sự phân biệt.
Kiñca bhiyyosāmaññato saṃvarasamādānaṃ, tabbisesato saṃvarabhedoti imassa visesassa ñāpanatthaṃ ayaṃ vacanabhedo katoti veditabbo.
Furthermore, it should be understood that this distinction in wording is made to indicate this specific difference: restraint (saṃvara) and undertaking (samādāna) in a general sense, and the distinction of restraint as a breach from that specific perspective.
Và cần phải hiểu rằng sự khác biệt trong cách dùng từ này được tạo ra để làm rõ sự đặc biệt của việc giữ giới theo nghĩa chung, và sự phân biệt của giới theo nghĩa đặc biệt.
Yāya cetanāya vattamānassa jīvitindriyassa nissayabhūtesu mahābhūtesu upakkamakaraṇahetu taṃ mahābhūtappaccayā uppajjanakamahābhūtā nuppajjissanti, sā tādisappayogasamuṭṭhāpikā cetanā pāṇātipāto.
The volition by which, due to an act of violence against the great elements that support the existing life-faculty, the great elements that would have arisen conditioned by those (supporting) great elements do not arise – that volition, instigating such an act, is pāṇātipāta.
Ý chí (cetanā) mà do đó, vì hành động gây hại đến các đại yếu tố (mahābhūta) là chỗ nương tựa của sinh mạng căn (jīvitindriya) đang hiện hữu, khiến các đại yếu tố đáng lẽ phải sinh khởi từ các đại yếu tố ấy không sinh khởi, ý chí khởi lên hành động như vậy chính là sự sát sinh (pāṇātipāta).
Laddhupakkamāni hi bhūtāni itarabhūtāni viya na visadānīti samānajātiyānaṃ kāraṇaṃ na hontīti.
Indeed, elements that have undergone violence are not pure like other elements, and thus do not become a cause for homogeneous things.
Quả thật, các yếu tố đã bị gây hại không còn thanh tịnh như các yếu tố khác, và do đó không trở thành nguyên nhân cho các yếu tố cùng loại.
‘‘Kāyavacīdvārāna’’nti etena manodvāre pavattāya vadhakacetanāya pāṇātipātabhāvaṃ paṭikkhipati.
By this (statement) " of bodily and verbal doors," the state of pāṇātipāta is denied to a killing volition that occurs at the mind-door.
Bằng cụm từ “của các cửa thân và khẩu”, điều này bác bỏ trạng thái sát sinh (pāṇātipāta) đối với ý chí sát hại phát sinh ở ý môn.
Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato veditabbā.
The great blameworthiness, arising from the greatness of the action (payoga) and the object (vatthu), etc., should be understood as due to the strength of the volition that arises from these conditions.
Sự đại trọng tội (mahāsāvajjatā) do sự to lớn của đối tượng hành động (payogavatthu) và những yếu tố khác, cần được hiểu là do sự mạnh mẽ của ý chí (cetanā) sinh khởi từ những yếu tố đó.
Yathādhippetassa hi payogassa sahasā nipphādanavasena kiccasādhikāya bahukkhattuṃ pavattajavanehi laddhāsevanāya ca sanniṭṭhāpakacetanāya vasena payogassa mahantabhāvo.
The greatness of the action (payoga) is due to the volition that accomplishes the task, which quickly brings about the intended action, and which is firmly established through frequently occurring javanas.
Quả thật, sự to lớn của hành động (payoga) là do ý chí quyết định (sanniṭṭhāpakacetanā) hoàn thành hành động như đã định một cách nhanh chóng, và do sự thực hành nhiều lần bằng các tâm tốc hành (javana) liên tục.
Satipi kadāci khuddake ceva mahante ca pāṇe payogassa samabhāve mahantaṃ hanantassa cetanā tibbatarā uppajjatīti vatthussa mahantabhāvo.
Even if the action (payoga) is similar when killing both a small and a large being, the volition of one who kills a large being arises more intensely, which accounts for the greatness of the object (vatthu).
Mặc dù đôi khi hành động có mức độ như nhau đối với chúng sinh nhỏ và lớn, nhưng khi giết một chúng sinh lớn, ý chí (cetanā) sinh khởi mạnh mẽ hơn; đó là sự to lớn của đối tượng (vatthu).
Iti ubhayaṃ petaṃ cetanāya balavabhāveneva hoti.
Thus, both of these are due to the strength of the volition.
Như vậy, cả hai điều này đều do sự mạnh mẽ của ý chí.
Tathā hi hantabbassa mahāguṇabhāvena tattha pavattaupakāracetanā viya khettavisesanibbattiyā apakāracetanāpi balavatī, tibbatarā ca uppajjatīti tassā mahāsāvajjatā daṭṭhabbā.
Similarly, just as a volition of assistance that arises towards one with great qualities (as an object) is strong, so too is a volition of harm strong and arises more intensely when it produces adverse results (in a special field of merit), and its great blameworthiness should be seen from this.
Tương tự, cũng như ý chí giúp đỡ (upakāracetanā) mạnh mẽ sinh khởi khi đối tượng có nhiều đức tính lớn (mahāguṇa), ý chí gây hại (apakāracetanā) cũng mạnh mẽ và mãnh liệt hơn khi sinh khởi do đặc điểm của đối tượng (khettavisesa); do đó, cần thấy sự đại trọng tội của nó.
Tasmā payogavatthuādipaccayānaṃ amahattepi mahāguṇatādipaccayehi cetanāya balavabhāvādivaseneva mahāsāvajjabhāvo veditabbo.
Therefore, even if the action and object, etc., are not great, great blameworthiness should be understood as due to the strength of the volition, etc., which arises from factors such as the great qualities (of the being).
Vì vậy, ngay cả khi các yếu tố như đối tượng hành động không lớn, sự đại trọng tội cần được hiểu là do sự mạnh mẽ của ý chí (cetanā) và các yếu tố khác như đức tính lớn của đối tượng.
Sambharīyanti etehīti sambhārā, aṅgāni.
Those things by which (the act) is gathered are sambhārā, i.e., constituents.
Những gì được tập hợp bởi chúng là sambhāra, tức các chi phần.
Tesu pāṇasaññitāvadhakacittāni pubbabhāgiyānipi honti.
Among these, the perception of a living being and the intention to kill are also preliminary parts.
Trong số đó, nhận thức về sinh mạng (pāṇasaññitā) và tâm sát hại (vadhakacitta) cũng là những phần sơ khởi (pubbabhāgiya).
Upakkamo vadhakacetanāsamuṭṭhāpito.
Upakkama (the means) is that which is instigated by the killing volition.
Upakkama là hành động được khởi lên bởi ý chí sát hại.
Pañcasambhāravatī pāṇātipātacetanāti sā pañcasambhāravinimuttā daṭṭhabbā.
The pāṇātipāta volition that possesses the five constituents should be understood as distinct from them.
Ý chí sát sinh (pāṇātipātacetanā) có năm chi phần (sambhāra) thì cần được hiểu là không tách rời năm chi phần đó.
Vijjāmayo mantaparijappanapayogo āthabbaṇikādīnaṃ viya.
Knowledge-based refers to an act of reciting mantras, like that of sorcerers, etc.
Vijjāmayo là hành động niệm chú, như của các Atharvaṇika và những người khác.
Iddhimayo kammavipākajiddhimayo dāṭhākoṭakādīnaṃ viya.
Power-based refers to an act stemming from power (iddhi) born of kamma-result, like that of dāṭhākoṭaka, etc.
Iddhimayo là hành động do thần thông sinh ra từ nghiệp báo, như của Dāṭhākoṭaka và những người khác.
Ativiya papañcoti atimahāvitthāro.
Excessive proliferation means a very great elaboration.
Ativiya papañco là sự mở rộng rất lớn.
Etthāha – khaṇe khaṇe nirujjhanasabhāvesu saṅkhāresu ko hanti, ko vā haññati, yadi cittacetasikasantāno, so arūpatāya na chedanabhedanādivasena vikopanasamattho, nāpi vikopanīyo, atha rūpasantāno, so acetanatāya kaṭṭhakaliṅgarūpamoti na tattha chedanādinā pāṇātipāto labbhati yathā matasarīre, payogopi pāṇātipātassa paharaṇappakārādi atītesu vā saṅkhāresu bhaveyya anāgatesu vā paccuppannesu vā, tattha na tāva atītānāgatesu sambhavati tesaṃ abhāvato, paccuppannesu ca saṅkhārānaṃ khaṇikattā saraseneva nirujjhanasabhāvatāya vināsābhimukhesu nippayojano payogo siyā, vināsassa ca kāraṇarahitattā na paharaṇappakārādipayogahetukaṃ maraṇaṃ, nirīhakatāya ca saṅkhārānaṃ kassa so payogo, khaṇikattā vadhādhippāyasamakālabhijjanakassa kiriyāpariyosānakālānavaṭṭhānato kassa vā pāṇātipātakammabaddhoti.
Here it is asked: In phenomena (saṅkhāra) that are momentary and impermanent, who kills and who is killed? If it is the mind-and-mental-factor continuum, being formless, it is not capable of disruption by cutting or breaking, nor can it be disrupted. If it is the form-continuum, being unconscious, it is like a log or a piece of wood, so pāṇātipāta by cutting, etc., is not applicable there, just as it is not in a dead body. And the act (payoga) of pāṇātipāta – such as the manner of striking – would occur either in past phenomena or future phenomena or present phenomena. But it cannot occur in past or future phenomena because they do not exist. And in present phenomena, because phenomena are momentary and by their very nature impermanent, tending towards destruction, the act would be useless. Moreover, destruction is without a cause, so death is not caused by an act of striking, etc. And to whom does that act belong, since phenomena are inert? Since the person who intends to kill is destroyed at the same moment, and does not persist until the completion of the action, to whom is the kamma of pāṇātipāta bound?
Tại đây có người hỏi: Trong các hành (saṅkhāra) có bản chất diệt mất từng sát na, ai là người giết, và ai bị giết? Nếu là dòng tâm và tâm sở (cittacetasikasantāna), thì vì vô sắc, nó không thể bị cắt đứt, phá hủy, v.v., cũng không thể bị hủy hoại. Nếu là dòng sắc (rūpasantāna), thì vì vô tri giác, nó giống như khúc gỗ chết, nên không thể có sát sinh bằng cách cắt đứt, v.v., như trong thân thể người chết. Hơn nữa, hành động sát sinh (payoga) như đánh đập, v.v., sẽ xảy ra trong các hành đã qua, hay chưa đến, hay hiện tại. Trong đó, nó không thể xảy ra trong các hành đã qua và chưa đến vì chúng không tồn tại. Trong các hành hiện tại, vì các hành là sát na và có bản chất tự diệt, hành động sẽ vô ích khi chúng đang hướng tới sự hủy diệt. Vì sự hủy diệt không có nguyên nhân, cái chết không phải do hành động đánh đập, v.v. Và vì các hành là vô tri, hành động đó là của ai? Vì các hành là sát na, và kẻ bị phá hủy đồng thời với ý định sát hại, không tồn tại cho đến khi hành động kết thúc, vậy ai là người bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh?
Vuccate – yathāvuttavadhakacetanāsahito saṅkhārānaṃ puñjo sattasaṅkhāto hantā, tena pavattitavadhakapayoganimittaṃ apagatusmāviññāṇajīvitindriyo matavohārappavattinibandho yathāvuttavadhappayogākaraṇe uppajjanāraho rūpārūpadhammasamūho haññati, kevalo vā cittacetasikasantāno.
It is stated thus: The aggregate of phenomena, comprising a being, accompanied by the aforementioned killing volition, is the killer. By means of the killing act instigated by that (killer), the aggregate of material and immaterial phenomena, which is worthy of arising if the aforementioned killing act had not occurred, and whose cessation of consciousness and life-faculty causes the designation "dead" to arise, is killed; or alternatively, the mind and mental factors continuum alone is killed.
Được trả lời: Một khối các hành (saṅkhāra) được gọi là chúng sinh (satta), cùng với ý chí sát hại đã nói trên, là kẻ giết. Do hành động sát hại được thực hiện bởi kẻ đó, một tập hợp các pháp sắc và vô sắc đáng lẽ phải sinh khởi nếu không có hành động sát hại đã nói trên, nay bị mất đi sinh mạng căn (jīvitindriya) và thức (viññāṇa), trở thành đối tượng của danh từ "chết", bị giết. Hoặc chỉ là dòng tâm và tâm sở.
Vadhappayogāvisayabhāvepi tassa pañcavokārabhave rūpasantānādhīnavuttitāya rūpasantāne parena payojitajīvitindriyupacchedakapayogavasena tannibbattivibandhakavisadisarūpuppattiyā vihate vicchedo hotīti na pāṇātipātassa asambhavo, nāpi ahetuko pāṇātipāto, na ca payogo nippayojano paccuppannesu saṅkhāresu katapayogavasena tadanantaraṃ uppajjanārahassa saṅkhārakalāpassa tathā anuppattito, khaṇikānaṃ saṅkhārānaṃ khaṇikamaraṇassa idha maraṇabhāvena anadhippetattā, santatimaraṇassa ca yathāvuttanayena sahetukabhāvato na ahetukaṃ maraṇaṃ, na ca katturahito pāṇātipātappayogo nirīhakesupi saṅkhāresu sannihitatāmattena upakārakesu attano anurūpaphaluppādananiyatesu kāraṇesu kattuvohārasiddhito yathā ‘‘padīpo pakāseti nisākaro candimā’’ti ca, na ca kevalassa vadhādhippāyasahabhuno cittacetasikakalāpassa pāṇātipāto icchito santānavasena avaṭṭhitasseva paṭijānanato, santānavasena pavattamānānañca padīpādīnaṃ atthakiriyāsiddhi dissatīti attheva pāṇātipātena kammabaddho.
Even if it is not an object of the killing act, in a pañcavokāra existence, because it subsists dependent on the material continuum, when the material continuum is disrupted by a person's applied act that severs the life-faculty, and by the arising of impure forms that hinder its production, there is a cessation, and thus pāṇātipāta is not impossible. Nor is pāṇātipāta uncaused, nor is the act useless with regard to present phenomena, because the aggregate of phenomena that is worthy of arising immediately thereafter does not arise in that way, due to the act being performed. The momentary death of momentary phenomena is not intended here as death. And since the death of the continuum is caused in the manner described, death is not uncaused. And the act of pāṇātipāta is not without an agent, even in inert phenomena, because the designation of an agent is established for causes that are merely present as assisting factors, and which are destined to produce their own corresponding results, just as one says, "the lamp illuminates" or "the moon is the night-maker." And pāṇātipāta is not desired as belonging to a mere momentary collection of mind and mental factors accompanied by the intention to kill, as it is only acknowledged for that which persists as a continuum. And the efficacy of actions is seen in things like lamps that function as continua. Thus, the kamma of pāṇātipāta is indeed bound.
Mặc dù dòng tâm và tâm sở không phải là đối tượng trực tiếp của hành động sát hại, nhưng trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), vì nó tồn tại phụ thuộc vào dòng sắc, nên khi dòng sắc bị phá hoại do hành động cắt đứt sinh mạng căn được người khác thực hiện, dẫn đến sự sinh khởi của sắc không thanh tịnh, ngăn cản sự sinh khởi của nó, thì sự gián đoạn (viccheda) xảy ra. Do đó, không phải là không có sát sinh (pāṇātipāta), cũng không phải sát sinh là vô nhân. Hơn nữa, hành động không phải là vô ích đối với các hành hiện tại, vì do hành động đã thực hiện, tập hợp các hành đáng lẽ phải sinh khởi sau đó đã không sinh khởi như vậy. Cái chết sát na của các hành sát na không được coi là cái chết ở đây. Và cái chết liên tục (santatimaraṇa) có nguyên nhân theo cách đã nói, nên cái chết không phải là vô nhân. Hơn nữa, hành động sát sinh không phải là không có người làm, vì ngay cả trong các hành vô tri, danh từ "người làm" vẫn được chấp nhận đối với các nguyên nhân có khả năng tạo ra kết quả phù hợp với chúng, chỉ bằng cách hiện diện như những yếu tố hỗ trợ, như "ngọn đèn chiếu sáng" và "mặt trăng là kẻ tạo ra đêm". Và không phải chỉ riêng tập hợp tâm và tâm sở đi kèm với ý định sát hại được coi là sát sinh, mà chỉ khi nó tồn tại theo dòng liên tục (santāna). Và sự thành tựu của các hành động của các vật thể như đèn, v.v., diễn ra theo dòng liên tục cũng được thấy. Do đó, vẫn có người bị ràng buộc bởi nghiệp sát sinh.
Ayañca vicāro adinnādānādīsupi yathāsambhavaṃ vibhāvetabbo.
This analysis should also be elaborated, as far as possible, for adinnādāna and so forth.
Và sự phân tích này cũng cần được làm rõ theo khả năng trong các trường hợp như trộm cắp (adinnādāna), v.v.
‘‘Pahīnakālato paṭṭhāya viratovā’’ti etena pahānahetukā idhādhippetā samucchedaviratīti dasseti.
By this (statement) " ceased from the time of abandonment onward," it is shown that the cessation intended here is samuccheda-virati, which is caused by abandonment.
Bằng cụm từ “từ khi đoạn trừ trở đi, đã từ bỏ”, điều này cho thấy sự đoạn trừ vĩnh viễn (samucchedavirati) được đề cập ở đây là do sự đoạn trừ (pahāna).
Kammakkhayañāṇena hi pāṇātipātadussīlyassa pahīnattā bhagavā accantameva tato paṭiviratoti vuccati samucchedavasena pahānaviratīnaṃ adhippetattā.
For, because the unwholesome deed of pāṇātipāta was abandoned by the Buddha with the knowledge of the destruction of kamma, it is said that he is entirely refrained from it, since abandonment and refraining are intended in the sense of eradication (samuccheda).
Quả thật, vì đức Phật đã đoạn trừ sự ác giới sát sinh (pāṇātipātadussīlya) bằng nghiệp trí (kammakkhayañāṇa), nên Ngài được gọi là đã hoàn toàn từ bỏ điều đó, vì sự đoạn trừ vĩnh viễn (pahānavirati) được đề cập.
Kiñcāpi pahānaviramaṇānaṃ purimapacchimakālatā natthi, maggadhammānaṃ pana sammādiṭṭhiādīnaṃ sammāvācādīnañca paccayapaccayuppannabhāve apekkhite sahajātānampi paccayapaccayuppannabhāvena gahaṇaṃ purimapacchimabhāveneva hotīti gahaṇappavattiākāravasena paccayabhūtesu sammādiṭṭhiādīsu pahāyakadhammesu pahānakiriyāya purimakālavohāro, paccayuppannāsu ca viratīsu viramaṇakiriyāya aparakālavohāro ca hotīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Although there is no anterior or posterior temporality for abandonment and refraining, when the cause-and-result relationship is considered for path factors like right view and right speech, etc., even co-existent factors are understood as cause and result through anterior and posterior temporality. Thus, in the manner in which apprehension occurs, the abandoning actions in the path factors of right view, etc., which are causes (for refraining), are designated as anterior in time, and the refraining actions in the cessations, which are results, are designated as posterior in time. This is how the meaning should be understood here.
Mặc dù không có thời gian trước và sau cho sự đoạn trừ và từ bỏ, nhưng khi xem xét mối quan hệ nhân duyên và quả duyên giữa các pháp đạo (maggadhamma) như chánh kiến (sammādiṭṭhi) và các pháp như chánh ngữ (sammāvācā), thì việc chấp nhận mối quan hệ nhân duyên và quả duyên của các pháp đồng sanh cũng diễn ra theo thứ tự trước và sau. Do đó, theo cách thức chấp nhận và diễn tiến, có sự gọi là "thời gian trước" cho hành động đoạn trừ trong các pháp đoạn trừ là nhân duyên như chánh kiến, và có sự gọi là "thời gian sau" cho hành động từ bỏ trong các sự từ bỏ là quả duyên. Ý nghĩa cần được hiểu như vậy ở đây.
Pahānaṃ vā samucchedavasena, virati paṭippassaddhivasena yojetabbā.
Alternatively, abandonment should be understood as eradication (samuccheda), and refraining as pacification (paṭippassaddhi).
Hoặc sự đoạn trừ (pahāna) được phối hợp với sự đoạn trừ vĩnh viễn (samuccheda), và sự từ bỏ (virati) với sự an tịnh (paṭippassaddhi).
Atha vā pāṇo atipātīyati etenāti pāṇātipāto, pāṇaghātahetubhūto dhammasamūho.
Or pāṇātipāta is that by which a living being is killed – it is the aggregate of phenomena that causes the killing of a living being.
Hoặc, pāṇātipāto là cái mà qua đó sinh mạng (pāṇa) bị hủy diệt (atipātīyati), tức là một tập hợp các pháp là nguyên nhân gây hại sinh mạng.
Ko paneso?
And what is this?
Vậy đó là gì?
Ahirikānottappadosamohavihiṃsādayo kilesā.
It is the defilements such as shamelessness, fearlessness of wrongdoing, delusion, and harmfulness.
Đó là các phiền não (kilesā) như vô tàm, vô quý, si mê, và sự tàn hại (vihiṃsā).
Te hi bhagavā ariyamaggena pahāya samugghāṭetvā pāṇātipātadussīlyato accantameva paṭiviratoti vuccati kilesesu pahīnesu kilesanimittassa kammassa anuppajjanato.
For, it is said that the Blessed One, having abandoned and uprooted these defilements by the Noble Path, completely refrained from the unwholesome deed of pāṇātipāta, because when the defilements are abandoned, the kamma that is conditioned by the defilements does not arise.
Quả thật, đức Phật đã đoạn trừ và nhổ tận gốc các phiền não này bằng thánh đạo (ariyamagga), nên Ngài được gọi là đã hoàn toàn từ bỏ sự ác giới sát sinh (pāṇātipātadussīlya), vì khi các phiền não bị đoạn trừ, nghiệp do phiền não làm nhân sẽ không sinh khởi.
‘‘Adinnādānaṃ pahāyā’’tiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "having abandoned adinnādāna," etc.
Trong các trường hợp như “đoạn trừ trộm cắp (adinnādāna)”, v.v., cũng theo cách tương tự.
Viratovāti avadhāraṇena tassā viratiyā kālādivasena apariyantataṃ dasseti.
By the definitive term " refrained," its unceasing nature in terms of time, etc., is shown.
Virato vā (đã từ bỏ) bằng cách nhấn mạnh (avadhāraṇa), cho thấy sự từ bỏ đó là vô tận theo thời gian và các yếu tố khác.
Yathā hi aññe samādinnaviratikāpi anavaṭṭhitacittatāya lābhajīvitādihetu samādānaṃ bhindanti, na evaṃ bhagavā.
For just as others, even those who have undertaken a vow of refraining, break their vow due to an unstable mind, for the sake of gain, life, etc., the Blessed One is not like that.
Quả thật, như những người khác, dù đã thọ trì sự từ bỏ, nhưng do tâm không kiên định, vì lợi lộc, sinh kế, v.v., họ phá giới đã thọ trì. Đức Phật thì không như vậy.
Bhagavā pana sabbaso pahīnapāṇātipātattā accantavirato evāti.
However, the Blessed One, having completely abandoned pāṇātipāta, is indeed entirely refrained.
Đức Phật hoàn toàn từ bỏ sát sinh, nên Ngài là người đã hoàn toàn từ bỏ.
Vītikkamissāmīti anavajjadhammehi vokiṇṇā antarantarā uppajjanakā dubbalākusalā.
Vītikkamissāmi (meaning 'I will transgress') refers to weak unwholesome states that are interspersed with blameless states and arise from time to time.
“Vītikkamissāmī” (ta sẽ phạm giới): là những bất thiện yếu kém, xen kẽ khởi lên giữa chừng, bị hòa lẫn với các pháp không có tội.
Yasmā pana kāyavacīpayogaṃ upalabhitvā ‘‘imassa kilesā uppannā’’ti viññunā sakkā ñātuṃ, tasmā te iminā pariyāyena ‘‘cakkhusotaviññeyyā’’ti vuttāti daṭṭhabbā.
But since, having observed the bodily and verbal action, a discerning person can know, "defilements have arisen in this person," therefore, they should be understood as being referred to as "discernible by eye and ear" by this method.
Tuy nhiên, vì những người có trí có thể nhận biết “phiền não của người này đã khởi lên” khi quan sát sự vận dụng thân và khẩu, nên cần phải hiểu rằng chúng được gọi là “có thể nhận biết bằng mắt và tai” theo cách diễn đạt này.
Kāyikāti pāṇātipātādinipphādake balavākusale sandhāyāha.
Kāyikā (bodily) is stated with reference to strong unwholesome states that produce the taking of life, and so forth.
“Kāyikā” (thuộc về thân): là nói đến những bất thiện mạnh mẽ tạo ra sự sát sinh, v.v.
Gottavasena laddhavohāroti sambandho.
The connection is: "a designation obtained by way of lineage."
Có mối liên hệ là: được gọi tên theo dòng dõi.
Dīpetuṃ vaṭṭati brahmadattena bhāsitavaṇṇassa anusandhidassanavasena imissā desanāya āraddhattā.
It is proper to elucidate because this teaching was commenced to show the connection (anusandhi) of the praise spoken by Brahmadatta.
“Dīpetuṃ vaṭṭati” (nên được giải thích): vì bài thuyết pháp này được khởi xướng theo cách thể hiện sự liên kết của lời tán thán do Brahmadatta nói.
Tatthāyaṃ dīpanā – ‘‘pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato samaṇassa gotamassa sāvakasaṅgho nihitadaṇḍo nihitasattho’’ti vitthāretabbaṃ.
Here is that elucidation: "Having abandoned the taking of life, abstaining from the taking of life, the assembly of disciples of the recluse Gotama has laid down the rod, laid down the weapon," and so forth, should be elaborated.
Ở đây, sự giải thích như sau: “Đoàn thể đệ tử của Sa-môn Gotama đã từ bỏ sát sinh, đã tránh xa sát sinh, đã đặt gậy xuống, đã đặt vũ khí xuống”, cần phải giải thích chi tiết như vậy.
Nanu ca dhammassāpi vaṇṇo brahmadattena bhāsito?
But was not the praise of the Dhamma also spoken by Brahmadatta?
Chẳng phải lời tán thán Pháp cũng do Brahmadatta nói sao?
Saccaṃ bhāsito, so pana sammāsambuddhapabhavattā, ariyasaṅghādhārattā ca dhammassa dhammānubhāvasiddhattā ca tesaṃ tadubhayadīpaneneva dīpito hotīti visuṃ na uddhaṭo.
It is true, it was spoken; but because of the Dhamma's origin from the Perfectly Self-Enlightened One, its support by the Noble Saṅgha, and the Dhamma's power being inherent in them, it is elucidated merely by elucidating those two, and thus not mentioned separately.
Đúng vậy, đã nói, nhưng vì Pháp xuất phát từ Đức Chánh Đẳng Giác, có A-la-hán Tăng làm nền tảng, và vì Pháp được thành tựu nhờ oai lực của Pháp, nên nó đã được giải thích chỉ bằng cách làm sáng tỏ cả hai điều đó, và không được đề cập riêng biệt.
Saddhammānubhāveneva hi bhagavā bhikkhusaṅgho ca pāṇātipātādippahānasamattho ahosi, desanā pana ādito paṭṭhāya evaṃ āgatāti.
Indeed, it was by the power of the True Dhamma that the Blessed One and the Bhikkhu Saṅgha were capable of abandoning the taking of life, and so forth; but the teaching, from the very beginning, came down in this way.
Chính nhờ oai lực của Chánh Pháp mà Đức Thế Tôn và Tăng đoàn Tỳ-kheo đã có khả năng từ bỏ sát sinh, v.v., nhưng bài thuyết pháp này đã được truyền lại như vậy từ ban đầu.
Etthāyaṃ adhippāyo – ‘‘atthi bhikkhave aññe ca dhammā’’tiādinā anaññasādhāraṇe buddhaguṇe ārabbha upari desanaṃ vaḍḍhetukāmo bhagavā ādito paṭṭhāya ‘‘tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyyā’’tiādinā buddhaguṇavaseneva desanaṃ ārabhi, na bhikkhusaṅghavasenāti.
Here, the intention is: the Blessed One, desiring to expand the teaching above, starting with "There are, bhikkhus, other dhammas," and so forth, regarding the Buddha's unique qualities, commenced the teaching from the very beginning with "one speaking the praise of the Tathāgata would speak," and so forth, by way of the Buddha's qualities, not by way of the Bhikkhu Saṅgha.
Ở đây, ý nghĩa là: Đức Thế Tôn, muốn mở rộng bài thuyết pháp về những phẩm chất độc đáo của Đức Phật bằng câu “Này các Tỳ-kheo, còn có những pháp khác” và tiếp theo, đã khởi xướng bài thuyết pháp từ ban đầu bằng câu “Ai tán thán Như Lai thì nên tán thán” và tiếp theo, chỉ dựa trên phẩm chất của Đức Phật, chứ không dựa trên Tăng đoàn Tỳ-kheo.
Esā hi bhagavato desanāya pakati, yaṃ ekaraseneva desanaṃ dassetuṃ labbhamānassāpi kassaci aggahaṇaṃ.
For this is the nature of the Blessed One's teaching: to not grasp anything, even if the teaching could be shown in a single manner.
Đây là một đặc tính trong bài thuyết pháp của Đức Thế Tôn, đó là không chấp nhận bất kỳ điều gì mặc dù có thể trình bày bài thuyết pháp một cách nhất quán.
Tathā hi rūpakaṇḍe dukādīsu tanniddesesu ca hadayavatthu na gahitaṃ.
Thus, in the rūpa section, in the pairs (duka) and so forth, and in their designations, the heart-basis (hadayavatthu) is not included.
Thật vậy, trong phần về sắc, trong các chỉ dẫn về cặp đôi và các loại khác, hadayavatthu (nền tảng của tâm) không được đề cập.
Itaravatthūhi asamānagatikattā desanābhedo hotīti.
Because its course is not the same as that of other bases, there would be a division in the teaching.
Vì nó không có cùng tiến trình với các nền tảng khác, nên có sự khác biệt trong bài thuyết pháp.
Yathā hi cakkhuviññāṇādīni ekantato cakkhādinissayāni, na evaṃ manoviññāṇaṃ ekantena hadayavatthunissayaṃ, nissitavasena ca vatthudukādidesanā pavattā ‘‘atthi rūpaṃ cakkhuviññāṇassa vatthu, atthi rūpaṃ na cakkhuviññāṇassa vatthū’’tiādinā.
For just as eye-consciousness and so forth are entirely dependent on the eye and so forth, so too mind-consciousness is not entirely dependent on the heart-basis; and the teaching of the pairs of bases, by way of dependence, proceeds with "There is rūpa which is the basis for eye-consciousness; there is rūpa which is not the basis for eye-consciousness," and so forth.
Thật vậy, giống như nhãn thức, v.v., hoàn toàn dựa vào mắt, v.v., thì ý thức không hoàn toàn dựa vào hadayavatthu; và bài thuyết pháp về cặp đôi nền tảng, v.v., đã diễn ra theo cách dựa vào đối tượng được nương tựa, với câu “Có sắc là nền tảng của nhãn thức, có sắc không phải là nền tảng của nhãn thức”, v.v.
Yampi ekantato hadayavatthunissayaṃ, tassa vasena ‘‘atthi rūpaṃ manoviññāṇassa vatthū’’tiādinā dukādīsu vuccamānesupi na tadanurūpā ārammaṇadukādayo sambhavanti.
Even when, by way of what is entirely dependent on the heart-basis, it is said in the pairs and so forth, "There is rūpa which is the basis for mind-consciousness," and so forth, corresponding pairs of objects (ārammaṇa-duka) and so forth do not arise.
Ngay cả khi được nói trong các cặp đôi, v.v., theo cách “Có sắc là nền tảng của ý thức”, v.v., đối với những gì hoàn toàn dựa vào hadayavatthu, thì các cặp đôi đối tượng tương ứng, v.v., không thể tồn tại.
Na hi ‘‘atthi rūpaṃ manoviññāṇassa ārammaṇaṃ, atthi rūpaṃ na manoviññāṇassa ārammaṇa’’nti sakkā vattunti vatthārammaṇadukā bhinnagatikā siyunti na ekarasā desanā bhaveyyāti.
For it is not possible to say, "There is rūpa which is the object of mind-consciousness; there is rūpa which is not the object of mind-consciousness," so the pairs of bases and objects would have different courses, and thus the teaching would not be uniform.
Thật vậy, không thể nói “Có sắc là đối tượng của ý thức, có sắc không phải là đối tượng của ý thức”, vì vậy các cặp đôi nền tảng-đối tượng sẽ có tiến trình khác nhau và bài thuyết pháp sẽ không nhất quán.
Tathā nikkhepakaṇḍe cittuppādavibhāgena avuccamānattā avitakkaavicārapadavissajjane ‘‘vicāro cā’’ti vattuṃ na sakkāti avitakkavicāramattapadavissajjane labbhamānopi vitakko na uddhaṭo, aññathā ‘‘vitakko cā’’ti vattabbaṃ siyā.
Similarly, in the nikkhepa section, due to not being expressed by way of the division of cittuppāda, in the explanation of the term 'avitakka avicāra', it is not possible to say "and vicāra," therefore vitakka, though obtainable in the explanation of the term 'avitakka vicāra-matta' (without vitakka, only with vicāra), is not explicitly stated; otherwise, "and vitakka" would have to be said.
Tương tự, trong phần tóm tắt (nikkhepakaṇḍa), vì không được nói bằng cách phân chia sự khởi lên của tâm, nên trong phần giải thích từ avitakka avicāra (không tầm không tứ), không thể nói “và tứ”; vì vậy, ngay cả khi tầm có thể được tìm thấy trong phần giải thích từ avitakka vicāra (không tầm có tứ), nó không được đề cập, nếu không thì phải nói “và tầm”.
Lajjīti ettha vuttalajjāya ottappampi vuttamevāti daṭṭhabbaṃ.
In lajjī (conscientious), ottappa (dread of wrongdoing) is also understood to be included.
Trong từ “lajjī” (tàm) ở đây, cần phải hiểu rằng ottappa (quý) cũng được nói đến.
Na hi pāpajigucchanaṃ pāputtāsanarahitaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthīti.
For there is no abhorrence of evil without dread of its consequences, nor is there fear of evil without conscientiousness.
Thật vậy, không có sự ghê tởm tội lỗi mà không sợ hãi tội lỗi, hoặc không có sự sợ hãi tội lỗi mà không có tàm.
Dhammagarutāya vā buddhānaṃ, dhammassa ca attādhīnattā attādhipatibhūtā lajjāva vuttā, na pana lokādhipati ottappaṃ.
Or, by respect for the Dhamma, and because the Dhamma belongs to oneself, only conscientiousness, which is self-mastery, is mentioned, not dread of wrongdoing, which is world-mastery.
Hoặc vì sự tôn trọng Pháp của chư Phật, và vì Pháp do tự mình làm chủ, nên chỉ có tàm (hiri) là tự chủ được nói đến, chứ không phải quý (ottappa) là thế gian chủ.
‘‘Dayaṃ mettacittataṃ āpanno’’ti kasmā vuttaṃ, nanu dayā-saddo ‘‘dayāpanno’’tiādīsu karuṇāya pavattatīti?
Why is it said, "endowed with compassion and loving-kindness" (dayaṃ mettacittataṃ āpanno)? Does not the word dayā (compassion) refer to karuṇā (compassion) in expressions like "dayāpanno" (endowed with compassion) and so forth?
Tại sao lại nói “có lòng bi mẫn, có tâm từ”? Chẳng phải từ “dayā” (bi mẫn) được dùng cho karuṇā (bi) trong các trường hợp như “dayāpanno” (có lòng bi mẫn) sao?
Saccametaṃ, ayaṃ pana dayā-saddo anurakkhaṇamatthaṃ antonītaṃ katvā pavattamāno mettāya karuṇāya ca pavattatīti idha mettāya pavattamāno vutto.
That is true; but this word dayā, by implicitly containing the meaning of "protection," refers to both mettā (loving-kindness) and karuṇā (compassion); here, it is mentioned as referring to mettā.
Điều đó đúng, nhưng từ “dayā” này, khi được dùng với ý nghĩa bảo vệ được bao hàm bên trong, thì được dùng cho cả mettā (từ) và karuṇā (bi); ở đây, nó được nói là dùng cho mettā.
Midati siniyhatīti mettā, mettā etassa atthīti mettaṃ, mettaṃ cittaṃ etassāti mettacitto, tassa bhāvo mettacittatā, mettā icceva attho.
Midati siniyhati (loves, is affectionate) is mettā; mettā etassa atthīti (one who has mettā) is mettaṃ; mettaṃ cittaṃ etassāti (one whose mind is mettā) is mettacitto; the state of that is mettacittatā, meaning simply mettā.
“Midati siniyhatīti mettā” (yêu thương, thân thiện là mettā); “mettā etassa atthīti mettaṃ” (có mettā là mettaṃ); “mettaṃ cittaṃ etassāti mettacitto” (có tâm mettaṃ là mettacitto); trạng thái của điều đó là “mettacittatā” (tâm từ), ý nghĩa là mettā.
‘‘Sabbapāṇabhūtahitānukampī’’ti etena tassā viratiyā sattavasena apariyantataṃ dasseti.
By "sympathetic towards the welfare of all living beings," he shows the measureless nature of that abstention by way of beings.
Với câu “sabbapāṇabhūtahitānukampī” (có lòng bi mẫn đối với lợi ích của tất cả chúng sinh), ngài chỉ ra sự vô hạn của sự từ bỏ đó theo khía cạnh chúng sinh.
Pāṇabhūteti pāṇajāte.
Pāṇabhūte means "to all living beings."
“Pāṇabhūte” (chúng sinh): tức là loài hữu tình.
Anukampakoti karuṇāyanako.
Anukampako means "one who feels compassion."
“Anukampako” (có lòng bi mẫn): tức là có lòng karuṇā.
Yasmā pana mettā karuṇāya visesapaccayo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘tāya eva dayāpannatāyā’’ti.
But since mettā is a special condition for karuṇā, it is said "by that very state of being endowed with compassion."
Tuy nhiên, vì mettā là nhân đặc biệt của karuṇā, nên nói “tāya eva dayāpannatāyā” (chính nhờ lòng bi mẫn đó).
Evaṃ yehi dhammehi pāṇātipātā virati sampajjati, tehi lajjāmettākaruṇāhi samaṅgībhāvo dassito.
Thus, by which states the abstention from the taking of life is accomplished, by those is shown the state of being endowed with conscientiousness, loving-kindness, and compassion.
Như vậy, sự hòa hợp với tàm, từ và bi đã được chỉ ra bởi những pháp mà nhờ đó sự từ bỏ sát sinh được thành tựu.
Viharatīti evaṃbhūto hutvā ekasmiṃ iriyāpathe uppannaṃ dukkhaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā harati pavatteti, attabhāvaṃ vā yāpetīti attho.
Viharati (dwells) means, having become such, he removes and continues the suffering that arose in one posture by another posture, or he sustains his existence.
“Viharatī” (an trú): có nghĩa là, khi đã như vậy, ngài đoạn trừ khổ phát sinh trong một oai nghi bằng một oai nghi khác và tiếp tục duy trì nó, hoặc ngài sống qua thân thể này.
Tenevāha ‘‘iriyati yapeti yāpeti pāletī’’ti.
Therefore, it is said, "he proceeds, he continues, he sustains, he protects."
Vì vậy, ngài nói “iriyati yapeti yāpeti pāletī” (di chuyển, sống, duy trì, bảo vệ).
Sesanti ‘‘pahāya paṭivirato’’ti evamādikaṃ.
Sesaṃ (the rest) refers to "having abandoned, abstaining," and so forth.
“Sesaṃ” (phần còn lại): tức là “đã từ bỏ, đã tránh xa”, v.v.
Tañhi pubbe vuttanayaṃ.
For that is stated in the manner mentioned previously.
Vì điều đó đã được nói theo cách thức đã đề cập trước đó.
Kiñcāpi nayidha sikkhāpadavohārena virati vuttā, ito aññesu pana suttapadesesu vinayābhidhammesu ca pavattavohārena viratiyo cetanā ca adhisīlasikkhādīnaṃ adhiṭṭhānabhāvato, tesu aññatarakoṭṭhāsabhāvato ca sikkhāpadanti āha ‘‘paṭhamasikkhāpade’’ti.
Although abstention is not stated here by the term 'training rule' (sikkhāpada), yet in other suttas, and in the Vinaya and Abhidhamma, abstentions and volitions, which are the foundations of the Higher Training in Morality and so forth, or are parts of them, are called training rules; therefore, he says "in the first training rule."
Mặc dù ở đây sự từ bỏ không được nói bằng cách gọi là giới điều (sikkhāpada), nhưng vì sự từ bỏ và ý chí trong các đoạn kinh khác, trong Luật và A-tì-đàm, là nền tảng của các giới học như tăng thượng giới học, và vì chúng là một phần của chúng, nên nói “paṭhamasikkhāpade” (trong giới học thứ nhất).
Kāmañcettha ‘‘lajjī dayāpanno’’ti na vuttaṃ, adhikāravasena pana atthato vā vuttamevāti veditabbaṃ.
Although it is not stated here "conscientious, endowed with compassion," it should be understood that it is stated by way of context or meaning.
Mặc dù ở đây không nói “lajjī dayāpanno” (có tàm, có lòng bi mẫn), nhưng cần phải hiểu rằng nó đã được nói đến theo quyền hạn hoặc theo ý nghĩa.
Yathā hi lajjādayo pāṇātipātappahānassa visesappaccayo, evaṃ adinnādānappahānassāpīti, tasmā sāpi pāḷi ānetvā vattabbā.
For just as conscientiousness and so forth are special conditions for the abandonment of the taking of life, so too for the abandonment of taking what is not given; therefore, that passage should also be brought in and stated.
Thật vậy, giống như tàm, v.v., là nhân đặc biệt để từ bỏ sát sinh, thì chúng cũng là nhân đặc biệt để từ bỏ trộm cắp, v.v.; do đó, câu đó cũng nên được đưa vào.
Eseva nayo ito paresupi.
The same method applies to the subsequent ones.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các phần tiếp theo.
Atha vā ‘‘sucibhūtenā’’ti etena hirottappādīhi samannāgamo, ahirikādīnañca pahānaṃ vuttamevāti ‘‘lajjī’’tiādi na vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, it should be seen that by the phrase ‘being pure’ (sucibhūtena), association with shame and moral dread (hiri-ottappa) and the abandoning of shamelessness and lack of moral dread (ahirikādīnañca) are already stated, so ‘modest’ (lajjī) and so on are not mentioned.
Hoặc giả, với từ "sucibhūtena" (trong sạch), đã nói đến sự đầy đủ của hổ thẹn (hiri) và ghê sợ tội lỗi (ottappa), cùng sự đoạn trừ vô hổ thẹn (ahirika) v.v... Do đó, nên hiểu rằng các từ như "lajjī" (hổ thẹn) v.v... không được nhắc đến.
Aseṭṭhacariyanti aseṭṭhānaṃ hīnānaṃ, aseṭṭhaṃ vā lāmakaṃ nihīnaṃ vuttiṃ, methunanti attho.
Unexcellent conduct (aseṭṭhacariyaṃ) means the conduct of the unexcellent, the inferior, or unexcellent, base, degraded conduct, which is sexual intercourse (methuna).
Aseṭṭhacariya (hạnh không cao thượng) là hạnh của những kẻ không cao thượng, thấp hèn; hoặc là cách sống không cao thượng, xấu xa, hạ tiện, tức là tà dâm.
‘‘Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāra’’nti methunaviratimāha.
‘Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāraṃ’ refers to abstinence from sexual intercourse.
"Brahmaṃ seṭṭhaṃ ācāra" (hạnh Phạm, hạnh tối thượng) là nói đến sự đoạn trừ tà dâm.
‘‘Ārācārī methunā’’ti etena ‘‘idha brāhmaṇa ekacco…pe… na heva kho mātugāmena saddhiṃ dvayaṃdvayasamāpattiṃ samāpajjati, apica kho mātugāmassa ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanaṃ sādiyati, so taṃ assādeti, taṃ nikāmeti, tena ca vittiṃ āpajjatī’’tiādinā (a. ni. 7.50) vuttā sattavidhamethunasaṃyogāpi paṭivirati dassitāti daṭṭhabbā.
It should be understood that by the phrase ‘abstinent from sexual intercourse’ is also indicated abstinence from the seven kinds of sexual conjunction (sattavidhamethunasaṃyoga) mentioned in ‘Here, brahmin, a certain person… does not engage in any dual intimacy with a woman, but he enjoys rubbing, massaging, bathing, and anointing a woman; he savors it, desires it, and finds gratification in it’ and so on.
Với câu "Ārācārī methunā" (tránh xa tà dâm), nên hiểu rằng sự đoạn trừ bảy loại tà dâm đã được nói đến trong kinh (A. Ni. 7.50) như "Ở đây, này các Bà-la-môn, có người... không giao hợp hai người với người nữ, nhưng lại thích xoa bóp, đấm bóp, tắm rửa, thoa dầu cho người nữ. Người ấy hưởng thụ điều đó, ưa thích điều đó, và hài lòng với điều đó" v.v... cũng được chỉ ra.
Idhāpi asaddhammasevanādhippāyena kāyadvārappavattā maggenamaggapaṭipattisamuṭṭhāpikā cetanā abrahmacariyaṃ, micchācāre pana agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanāti yojetabbaṃ.
Here too, the intention to engage in unwholesome practices, that volition arising through the bodily door, leading to wrong conduct through the wrong path, is unchastity. In the case of sexual misconduct, it should be understood as the volition to transgress forbidden places.
Ở đây, với ý định hành động bất thiện, sự tác ý phát sinh từ cửa thân, khởi lên sự hành động sai trái theo con đường sai trái, đó là phi Phạm hạnh (abrahmacariya). Còn trong tà hạnh (micchācāra), nên kết nối đó là sự tác ý vượt quá giới hạn nơi không nên đến.
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ māturakkhitādayo dasa, dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo.
Therein, forbidden places for men are twenty women: ten like mothers, and ten like purchased wives, and so on.
Trong đó, nơi không nên đến đối với nam giới là mười loại phụ nữ được mẹ bảo hộ v.v... và mười loại phụ nữ được mua bằng tiền v.v..., tổng cộng là hai mươi loại.
Itthīsu pana dasannaṃ dhanakkitādīnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānañca vasena dvādasannaṃ aññe purisā.
For women, the other men are twelve in number, due to the ten like purchased husbands, etc., and those protected by guardians and subject to penalties.
Đối với nữ giới, những người nam khác là mười hai loại, bao gồm mười loại được mua bằng tiền v.v... và những người được bảo vệ, bị trừng phạt.
Guṇavirahite vippaṭipatti appasāvajjā, mahāguṇe mahāsāvajjā.
Transgression regarding those lacking virtue is of minor culpability; regarding those of great virtue, it is of major culpability.
Sự vi phạm đối với người thiếu đức hạnh thì ít tội, đối với người có đại đức hạnh thì đại tội.
Guṇarahitepi ca abhibhavitvā pavatti mahāsāvajjā, ubhinnaṃ samānacchandabhāvepi kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjā, tibbatāya mahāsāvajjāti veditabbā.
Even regarding those lacking virtue, the act of violating by overpowering is of major culpability; in the case where both have equal desire, it is of minor culpability due to the mildness of defilements and efforts, and of major culpability due to their intensity; so it should be understood.
Ngay cả đối với người thiếu đức hạnh, hành động cưỡng bức cũng là đại tội. Trong trường hợp cả hai đều có ý muốn tương đồng, nhưng do phiền não và sự cố gắng nhẹ nhàng thì ít tội, do sự mạnh mẽ thì đại tội, điều này nên được hiểu.
Tassa dve sambhārā sevetukāmatācittaṃ, maggenamaggapaṭipattīti.
Its two constituents are the intention to commit the act and wrong conduct through the wrong path.
Tà dâm có hai yếu tố: tâm muốn hành dâm và hành động sai trái theo con đường sai trái.
Micchācāre pana agamanīyaṭṭhānatā, sevanācittaṃ maggenamaggapaṭipatti, sādiyanañcāti cattāro.
In sexual misconduct, however, there are four: the forbidden nature of the place, the intention to engage, the wrong conduct through the wrong path, and the indulgence.
Trong tà hạnh, có bốn yếu tố: nơi không nên đến, tâm muốn hành dâm, hành động sai trái theo con đường sai trái, và sự chấp nhận.
‘‘Abhibhavitvā vītikkamane maggenamaggapaṭipattiadhivāsane satipi purimuppannasevanābhisandhipayogābhāvato abhibhuyyamānassa micchācāro na hotī’’ti vadanti.
They say: ‘When transgression occurs by overpowering, even if there is an acquiescence to wrong conduct through the wrong path, there is no sexual misconduct for the overpowered person, because there is no prior intention and effort to engage.’
Một số người nói rằng: "Khi vượt quá giới hạn bằng cách cưỡng bức, dù có sự chấp nhận hành động sai trái theo con đường sai trái, nhưng vì không có sự cố gắng theo ý định hành dâm đã phát sinh trước đó, nên đối với người bị cưỡng bức thì không phải là tà hạnh."
Sevanācitte sati payogābhāvo na pamāṇaṃ itthiyā sevanāpayogassa yebhuyyena abhāvato, itthiyā puretaraṃ upaṭṭhāpitasevanācittāyapi micchācāro na siyāti āpajjati payogābhāvato.
If there is an intention to engage, the absence of effort is not a criterion, because the effort of a woman to engage is mostly absent. It would follow that even for a woman who has previously developed an intention to engage, there would be no sexual misconduct due to the absence of effort.
Nếu có tâm muốn hành dâm nhưng không có sự cố gắng thì không phải là tiêu chuẩn, vì sự cố gắng hành dâm của người nữ thường không có. Nếu vậy, đối với người nữ đã có tâm muốn hành dâm từ trước cũng sẽ không có tà hạnh vì không có sự cố gắng.
Tasmā purisassa vasena ukkaṃsato cattāro vuttāti daṭṭhabbaṃ, aññathā itthiyā purisakiccakaraṇakāle purisassapi sevanāpayogābhāvato micchācāro na siyāti eke.
Therefore, it should be understood that the four are mentioned mainly with reference to a man. Otherwise, some say that in the case where a woman performs a man’s act, there would be no sexual misconduct for the man either due to the absence of his effort to engage.
Do đó, nên hiểu rằng bốn yếu tố được nói đến là theo trường hợp của nam giới là chủ yếu. Nếu không, một số người nói rằng khi người nữ thực hiện hành vi của nam giới, thì nam giới cũng không có tà hạnh vì không có sự cố gắng hành dâm.
Idaṃ panettha sanniṭṭhānaṃ – attano ruciyā pavattitassa tayo, balakkārena pavattitassa tayo, anavasesaggahaṇena pana cattāroti.
This is the conclusion here: for that which occurs by one’s own consent, there are three (constituents); for that which occurs by force, there are three; but by taking all without exception, there are four.
Đây là kết luận ở đây: Ba yếu tố đối với hành vi tự nguyện, ba yếu tố đối với hành vi cưỡng bức, và bốn yếu tố khi bao gồm tất cả.
Eko payogo sāhatthikova.
One effort is solely by oneself.
Một sự cố gắng là tự tay hành động.
9. Kammapathappattaṃ dassetuṃ ‘‘atthabhañjanako’’ti vuttaṃ.
To show it as having reached the path of action (kammapatha), the word ‘destroyer of meaning’ is used.
Để chỉ ra sự đạt đến nghiệp đạo, đã nói "atthabhañjanako" (kẻ phá hoại lợi ích).
Vacīpayogo kāyapayogo vāti musā-saddassa kiriyāpadhānataṃ dasseti.
Verbal effort or bodily effort indicates the verbal-action predominance of the word musā.
Vacīpayogo kāyapayogo vā (sự cố gắng bằng lời nói hoặc sự cố gắng bằng thân) chỉ ra rằng từ musā (nói dối) là một động từ.
Visaṃvādanādhippāyo pubbabhāgakkhaṇe taṅkhaṇe ca.
The intention to deceive (visaṃvādanādhippāyo) is at the initial moment and at that very moment.
Visaṃvādanādhippāyo (ý định lừa dối) là vào khoảnh khắc trước khi nói và vào khoảnh khắc đang nói.
Vuttañhi ‘‘pubbevassa hoti ‘musā bhaṇissa’nti, bhaṇantassa hoti ‘musā bhaṇāmī’ti’’ (pārā. 205).
For it has been said: ‘Before, he has the thought, “I will speak falsely”; while speaking, he has the thought, “I am speaking falsely.”’
Đã nói rằng: "Trước đó, người ấy có ý nghĩ 'ta sẽ nói dối'; khi đang nói, người ấy có ý nghĩ 'ta đang nói dối'" (Pārā. 205).
Etañhi dvayaṃ aṅgabhūtaṃ, itaraṃ pana hotu vā mā vā, akāraṇametaṃ.
These two are constituents; the others may or may not be present, it is not a reason.
Hai điều này là các yếu tố cấu thành, còn các điều khác có hay không có đều không quan trọng.
Assāti visaṃvādakassa.
His refers to the deceiver.
Assā (của người ấy) là của người lừa dối.
Yathāvuttaṃ payogabhūtaṃ musā vadati viññāpeti, samuṭṭhāpeti vā etāyāti cetanā musāvādo.
The volition by which one speaks falsely, makes known, or originates the aforementioned effort is false speech.
Sự tác ý mà nhờ đó người ấy nói dối, làm cho người khác hiểu sai, hoặc khởi lên sự lừa dối như đã nói, đó là cetanā musāvādo (tác ý nói dối).
Purimanaye lakkhaṇassa abyāpitatāya, musā-saddassa ca visaṃvaditabbatthavācakattasambhavato paripuṇṇaṃ katvā musāvādalakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthū’’tiādinā dutiyanayo āraddho.
In the previous method, because the definition was incomplete and the word musā can signify the thing to be deceived, the second method is introduced, beginning with ‘False means a non-existent, untrue thing,’ to provide a complete definition of false speech.
Để làm cho định nghĩa của lời nói dối trở nên hoàn chỉnh, do trong cách định nghĩa trước đó, đặc tính chưa được bao quát hết, và từ "musā" có thể mang nghĩa là điều cần phải lừa dối, nên cách định nghĩa thứ hai bắt đầu bằng "musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthū" (musā là sự việc không có thật, không đúng sự thật) v.v...
Imasmiñca naye musā vadīyati vuccati etāyāti cetanā musāvādo.
And in this method, the volition by which falsehood is spoken or declared is false speech.
Và trong cách định nghĩa này, sự tác ý mà nhờ đó lời nói dối được nói ra, đó là cetanā musāvādo (tác ý nói dối).
‘‘Yamatthaṃ bhañjatī’’ti vatthuvasena musāvādassa appasāvajjamahāsāvajjatamāha.
‘What meaning it destroys’ indicates the minor or major culpability of false speech based on the object.
"Yamatthaṃ bhañjatī" (điều gì bị phá hoại) nói đến mức độ ít tội hay đại tội của lời nói dối tùy theo sự việc.
Yassa atthaṃ bhañjati, tassa appaguṇatāya appasāvajjo, mahāguṇatāya mahāsāvajjoti adinnādāne viya guṇavasenāpi yojetabbaṃ.
It should be understood that, just as in the case of taking what is not given, it is of minor culpability when one destroys the meaning of a person of little virtue, and of major culpability when one destroys the meaning of a person of great virtue, so too it should be applied based on virtue.
Người nào bị phá hoại lợi ích, nếu người ấy ít đức hạnh thì ít tội, nếu người ấy đại đức hạnh thì đại tội, nên kết nối theo đức hạnh giống như trong trường hợp trộm cắp.
Kilesānaṃ mudutibbatāvasenāpi appasāvajjamahāsāvajjatā labbhatiyeva.
The minor or major culpability is also obtained based on the mildness or intensity of the defilements.
Tùy theo sự nhẹ nhàng hay mạnh mẽ của phiền não, mức độ ít tội hay đại tội cũng vẫn được chấp nhận.
Tajjoti tassāruppo, visaṃvādanānurūpoti attho.
Relevant means appropriate to it, that is, corresponding to the deception.
Tajjo (tương ứng) có nghĩa là không phù hợp với điều đó, tức là tương ứng với sự lừa dối.
‘‘Vāyāmo’’ti vāyāmasīsena payogamāha.
‘Effort’ refers to the effort through the aspect of exertion.
"Vāyāmo" (sự cố gắng) là nói đến sự cố gắng qua khía cạnh nỗ lực.
Visaṃvādanādhippāyena payoge katepi parena tasmiṃ atthe aviññāte visaṃvādanassa asijjhanato parassa tadatthavijānanaṃ eko sambhāro vutto.
Even when an effort is made with the intention to deceive, if the other person does not understand the meaning, the deception is not accomplished. Therefore, the other person’s understanding of that meaning is stated as one constituent.
Dù đã thực hiện sự cố gắng với ý định lừa dối, nhưng nếu người khác không hiểu được ý nghĩa đó, thì sự lừa dối không thành công. Do đó, sự hiểu biết của người khác về ý nghĩa đó được coi là một yếu tố.
Keci pana ‘‘abhūtavacanaṃ visaṃvādanacittaṃ parassa tadatthavijānananti tayo sambhārā’’ti vadanti.
Some say, ‘untrue speech, the intention to deceive, and the other person’s understanding of that meaning are the three constituents.’
Một số người nói rằng: "Lời nói không đúng sự thật, tâm lừa dối, và sự hiểu biết của người khác về ý nghĩa đó là ba yếu tố."
Kiriyāsamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva musāvādakakammunā bajjhati sanniṭṭhāpakacetanāya nibbattattā, sacepi dandhatāya vicāretvā paro tamatthaṃ jānātīti adhippāyo.
One is bound by the kamma of false speech at the very moment of the volition that initiates the action, because it arises from the concluding volition, even if the other person understands the meaning slowly after deliberation; such is the intention.
Kiriyāsamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva musāvādakakammunā bajjhati (người nói dối bị ràng buộc bởi nghiệp nói dối ngay tại khoảnh khắc tác ý khởi lên hành động), vì nó được tạo ra bởi tác ý quyết định. Ý nghĩa là ngay cả khi người khác hiểu được ý nghĩa đó một cách chậm chạp sau khi suy nghĩ.
Pharusanti sinehābhāvena lūkhaṃ.
Harsh (pharusa) means rough due to the absence of affection.
Pharusaṃ (thô ác) là thô ráp do thiếu tình cảm.
Sayampi pharusāti domanassasamuṭṭhitattā sabhāvenapi kakkasā.
Harsh by itself means coarse by nature because it arises from displeasure.
Sayampi pharusā (tự thân cũng thô ác) là do phát sinh từ sự ưu phiền, nên tự bản chất cũng thô cứng.
Ettha ca pharusaṃ karotīti phalūpacārena, pharusayatīti vā vācāya pharusa-saddappavatti veditabbā.
Here, the term 'pharusa' for speech should be understood as occurring either by metaphorical extension (phalūpacāra) in the sense of 'it causes harshness' or 'it makes harsh'.
Ở đây, nên hiểu rằng từ "pharusa" được dùng cho lời nói theo nghĩa ẩn dụ "làm cho thô ác", hoặc "pharusa" có nghĩa là "làm cho thô ác".
Sayampi pharusāti paresaṃ mammacchedavasena pavattiyā ekantaniṭṭhuratāya sabhāvena, kāraṇavohārena ca vācāya pharusa-saddappavatti daṭṭhabbā.
Harsh by itself for speech should be understood as occurring by its very nature, due to its extreme cruelty when uttered to cut into others' vulnerable points, and also by way of its cause.
Sayampi pharusā (tự thân cũng thô ác) nên được hiểu là từ "pharusa" được dùng cho lời nói do bản chất cực kỳ khắc nghiệt của nó khi phát sinh theo cách cắt đứt mối quan hệ của người khác, và theo cách gọi tên nguyên nhân.
Tatoyeva ca neva kaṇṇasukhā. Atthavipannatāya na hadayaṅgamā.
For that very reason, it is not pleasing to the ear. Due to its lack of benefit, it is not endearing to the heart.
Chính vì thế, neva kaṇṇasukhā (không êm tai). Do ý nghĩa bị sai lệch, nên na hadayaṅgamā (không đi vào lòng).
Anuppadātāti anubalappadātā, anuvattanavasena vā padātā.
One who provides support means one who provides reinforcement, or one who provides by following along.
Anuppadātā (người tiếp sức) là người cung cấp sức mạnh hoặc người tiếp sức theo cách ủng hộ.
Kassa pana anuvattanaṃ padānañca?
To whom, then, is this following and provision given?
Nhưng tiếp sức và ủng hộ cho ai?
‘‘Sahitāna’’nti vuttattā ‘‘sandhānassā’’ti viññāyati.
Since "to those who are together" (sahitānaṃ) is stated, it is understood as "to the union."
Vì đã nói ‘‘sahitānaṃ’’ (cho những người hòa hợp) nên được hiểu là ‘‘sandhānassa’’ (cho sự hòa hợp).
Tenevāha ‘‘sandhānānuppadātā’’ti.
Therefore, it says "one who provides support for the union".
Vì thế, đã nói ‘‘sandhānānuppadātā’’ (người tiếp sức cho sự hòa hợp).
Yasmā pana anuvattanavasena sandhānassa padānaṃ ādhānaṃ, rakkhaṇaṃ vā daḷhīkaraṇaṃ hoti, tena vuttaṃ ‘‘daḷhīkammaṃ kattāti attho’’ti.
And because providing for the union by following along means strengthening, establishing, or protecting it, it is said: "meaning, one who performs strengthening".
Hơn nữa, bởi vì việc ủng hộ sự hòa hợp theo cách tiếp sức sẽ làm cho sự hòa hợp trở nên vững chắc, kiên cố, nên đã nói ‘‘daḷhīkammaṃ kattāti attho’’ (có nghĩa là làm cho kiên cố).
Āramanti etthāti ārāmo, ramitabbaṭṭhānaṃ.
They delight therein, hence ārāmo, a place for delighting.
Nơi người ta vui thích là ārāmo (niềm vui), tức là nơi đáng để vui thích.
Yasmā pana ākārena vināpi ayamevattho labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevettha attho’’ti.
Since this meaning is obtained even without the grammatical form, it is stated: "Samaggarāmo is also the reading, and this is the meaning here".
Hơn nữa, bởi vì ý nghĩa này có thể được hiểu ngay cả khi không có hình thức, nên đã nói ‘‘samaggarāmotipi pāḷi, ayamevettha attho’’ (Pāḷi cũng nói ‘‘samaggarāmo’’, ý nghĩa ở đây là thế này).
Mammāni viya mammāni, yesu pharusavācāya chupitamattesu duṭṭhārūsu viya ghaṭṭitesu cittaṃ adhimattaṃ dukkhappattaṃ hoti.
"Vulnerable points" (mammāni) are like vital parts, such that when merely touched by harsh speech, as if struck in sore spots, the mind experiences excessive suffering.
Giống như những điểm yếu, khi bị chạm vào bằng lời nói thô tục, giống như những vết thương độc bị va chạm, tâm sẽ chịu đựng nỗi đau tột cùng.
Kāni pana tāni?
What are these, then?
Vậy những điều đó là gì?
Jātiādīni akkosavatthūni.
They are the objects of abuse such as birth, etc.
Đó là những đối tượng lăng mạ như chủng tộc, v.v.
Tāni chijjanti, bhijjanti vā yena kāyavacīpayogena, so mammacchedako. Ekantena pharusacetanā pharusavācā pharusaṃ vadati etāyāti.
The bodily or verbal act (payoga) by which these are cut or broken is "cutting into vulnerable points" (mammacchedako). It is exclusively harsh intention, harsh speech, by which one speaks harshly.
Người mà hành động thân hoặc khẩu đó làm cho những điều đó bị cắt đứt hoặc phá vỡ thì gọi là mammacchedako (người cắt đứt điểm yếu). Ý định thô tục hoàn toàn là lời nói thô tục, vì người ta nói lời thô tục bằng ý định đó.
Kathaṃ pana ekantapharusacetanā hoti?
How, then, does the intention become exclusively harsh?
Nhưng làm sao ý định thô tục lại hoàn toàn thô tục?
Duṭṭhacittatāya.
By having an evil mind.
Bởi vì tâm ác.
Tassāti ekantapharusacetanāya eva pharusavācābhāvassa.
Its refers to the state of being harsh speech of that exclusively harsh intention itself.
Tassā (của nó) là của ý định thô tục hoàn toàn đó, tức là của trạng thái lời nói thô tục.
Mammacchedako savanapharusatāyāti adhippāyo.
The intention is that it cuts into vulnerable points by its harshness to the ear.
Mammacchedako (người cắt đứt điểm yếu) có nghĩa là do sự thô tục của lời nói được nghe.
Cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti kammapatha’ppattattā, kammabhāvaṃ pana na sakkā vāretunti.
It is not harsh speech if the mind is refined (cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti) because it does not amount to a path of kamma, but the nature of kamma cannot be prevented.
Cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti (lời nói thô tục không xảy ra do tâm dịu dàng) vì đã đạt đến nghiệp đạo, nhưng không thể ngăn cản sự hiện hữu của nghiệp.
Evaṃ anvayavasena cetanāpharusatāya pharusavācaṃ sādhetvā idāni tameva paṭipakkhanayena sādhetuṃ ‘‘vacanasaṇhatāyā’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having established harsh speech by the harshness of intention in an affirmative way, now to establish the same by way of its opposite, the phrase "vacanasaṇhatāyā" (by the refinement of speech) and so on, is stated.
Như vậy, sau khi chứng minh lời nói thô tục bằng ý định thô tục theo cách thuận, bây giờ để chứng minh điều đó theo cách đối lập, đã nói ‘‘vacanasaṇhatāyā’’ (do lời nói dịu dàng), v.v.
Sā pharusavācā.
That refers to harsh speech.
Sā (nó) là lời nói thô tục.
Yanti yaṃ puggalaṃ.
Whom refers to which person.
Yaṃ (người nào) là người đó.
Etthāpi kammapathabhāvaṃ appattā appasāvajjā, itarā mahāsāvajjā, tathā kilesānaṃ mudutibbatābhāve.
Here too, if it does not attain the nature of a path of kamma, it is of lesser fault; otherwise, it is of greater fault, similarly in the presence of mildness or intensity of defilements.
Ở đây cũng vậy, nếu chưa đạt đến nghiệp đạo thì tội lỗi nhỏ, nếu đã đạt thì tội lỗi lớn; tương tự như vậy tùy theo mức độ nhẹ hay nặng của phiền não.
Keci pana ‘‘yaṃ uddissa pharusavācā payujjanti, tassa sammukhāva sīsaṃ etī’’ti, eke ‘‘parammukhāpi pharusavācā hotiyevā’’ti vadanti.
Some say, "If harsh speech is uttered directly to someone, it comes to a head (sīsaṃ eti) for that person," while others say, "Harsh speech occurs even behind one's back."
Một số người nói rằng ‘‘lời nói thô tục hướng đến ai thì đầu của người đó sẽ đến ngay trước mặt’’, một số khác nói rằng ‘‘lời nói thô tục cũng có thể xảy ra ngay cả khi không đối mặt’’.
Tatthāyamadhippāyo yutto siyā – sammukhā payoge agāravādīnaṃ balavabhāvato siyā cetanā balavatī, parassa ca tadatthajānanaṃ, na tathā asammukhāti.
Here, the appropriate intention would be this: when used directly, the intention might be stronger due to the dominant nature of disrespect, and the other person's awareness of its meaning, which is not the case when not direct.
Ở đây, ý nghĩa này có thể hợp lý – khi nói trực tiếp, do sự mạnh mẽ của những lời nói thiếu tôn trọng, ý định có thể mạnh mẽ, và người khác cũng biết được ý nghĩa đó, điều đó không xảy ra khi không đối mặt.
Yathā pana akkosite mate āḷahane katā khamanā upavādantarāyaṃ nivatteti, evaṃ ‘‘parammukhā payuttāpi pharusavācā hotiyevā’’ti sakkā viññātunti.
However, just as forgiveness made at the cremation ground for one who was abused and has died removes the obstacle of reproach, similarly, it can be understood that "harsh speech occurs even when uttered behind one's back".
Tuy nhiên, giống như sự tha thứ được thực hiện tại nơi hỏa táng sau khi người bị lăng mạ chết sẽ loại bỏ chướng ngại của lời phỉ báng, thì cũng có thể hiểu rằng ‘‘lời nói thô tục cũng có thể xảy ra ngay cả khi nói sau lưng’’.
Kupitacittanti akkosādhippāyeneva kupitacittaṃ, na maraṇādhippāyena.
An enraged mind means a mind enraged with the intention of abuse, not with the intention of killing.
Kupitacittaṃ (tâm phẫn nộ) là tâm phẫn nộ với ý định lăng mạ, không phải với ý định giết chết.
Maraṇādhippāyena hi cittakope sati byāpādoyeva hotīti.
For if there is rage of mind with the intention of killing, it would indeed be ill will.
Bởi vì nếu có sự phẫn nộ trong tâm với ý định giết chết, thì đó chỉ là ác ý.
Etthāti –
In this refers to—
Etthā (ở đây) –
Imissā gāthāya.
Of this verse.
Trong bài kệ này.
Sīlañhettha ‘‘nelaṅga’’nti vuttaṃ.
Here, virtue (sīla) is called "nelaṅga".
Giới hạnh ở đây được gọi là ‘‘nelaṅga’’ (không màu).
Tenevāha citto gahapati ‘‘nelaṅganti kho bhante sīlānametaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.347).
Therefore, Citta the householder said, "Indeed, venerable sir, 'nelaṅga' is a term for virtues" (saṃ. ni. 4.347).
Vì thế, gia chủ Citta đã nói ‘‘Bạch Thế Tôn, ‘nelaṅga’ là tên gọi của giới hạnh’’.
Sukumārāti apharusatāya mudukā.
Delicate means soft due to absence of harshness.
Sukumārā (nhẹ nhàng) là mềm mại do không thô tục.
Purassāti ettha pura-saddo tannivāsīvācako daṭṭhabbo ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya.
Of the city (purassa): here, the word pura should be understood as referring to its inhabitants, as in "the village has come" and so on.
Trong Purassā (của thành phố), từ pura (thành phố) phải được hiểu là chỉ người dân sống ở đó, giống như trong các câu ‘‘ngôi làng đã đến’’, v.v.
Tenevāha ‘‘nagaravāsīna’’nti.
Therefore, it says, "of the city dwellers".
Vì thế, đã nói ‘‘nagaravāsīnaṃ’’ (của những người dân thành phố).
Manaṃ appāyati vaḍḍhetīti manāpā. Tena vuttaṃ ‘‘cittavuḍḍhikarā’’ti.
It pleases, it increases the mind, hence pleasing (manāpā). Therefore, it is said, "increasing delight in the mind".
Làm cho tâm hoan hỷ, làm cho tâm tăng trưởng là manāpā (dễ chịu). Vì thế, đã nói ‘‘cittavuḍḍhikarā’’ (làm tăng trưởng tâm).
Āsevanaṃ bhāvanaṃ bahulīkaraṇaṃ.
Practice means cultivation, making it abundant.
Āsevanaṃ (thực hành) là tu tập, làm cho thường xuyên.
Yaṃ gāhayituṃ pavattito, tena aggahite appasāvajjo gahite mahāsāvajjoti, idhāpi kilesānaṃ mudutibbatāvasenāpi appasāvajjamahāsāvajjatā labbhatiyeva.
If the person whom one intended to cause to grasp did not grasp, it is of lesser fault; if they grasped, it is of greater fault. Here too, degrees of lesser and greater fault are indeed obtained according to the mildness or intensity of the defilements.
Nếu người được hướng dẫn không chấp nhận thì tội lỗi nhỏ, nếu chấp nhận thì tội lỗi lớn; ở đây cũng vậy, tội lỗi nhỏ hay lớn cũng được hiểu tùy theo mức độ nhẹ hay nặng của phiền não.
‘‘Kālavādī’’tiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassanaṃ.
"Speaking at the right time" and so on, is a demonstration of the conduct of one who has abstained from idle chatter.
‘‘Kālavādī’’ (nói đúng lúc), v.v. là sự trình bày về hành vi của người đã từ bỏ lời nói vô ích.
Yathā hi ‘‘pāṇātipātā paṭivirato’’tiādi pāṇātipātappahānapaṭipattidassanaṃ.
Just as "abstaining from the destruction of life" and so on, is a demonstration of the practice of abandoning the destruction of life.
Giống như ‘‘pāṇātipātā paṭivirato’’ (từ bỏ sát sinh), v.v. là sự trình bày về hành vi từ bỏ sát sinh.
‘‘Pāṇātipātaṃ pahāya viharatī’’ti hi vutte kathaṃ pāṇātipātappahānaṃ hotīti?
For when it is said, "He dwells having abandoned the destruction of life," how does the abandonment of the destruction of life occur?
Khi nói ‘‘Pāṇātipātaṃ pahāya viharatī’’ (sống từ bỏ sát sinh), thì việc từ bỏ sát sinh xảy ra như thế nào?
Apekkhāsabbhāvato ‘‘pāṇātipātā paṭivirato hotī’’ti vuttaṃ, sā pana virati kathanti āha ‘‘nihitadaṇḍo nihitasattho’’ti, tañca daṇḍasatthanidhānaṃ kathanti vuttaṃ ‘‘lajjī’’tiādi, evaṃ uttaruttaraṃ purimassa purimassa upāyasandassanaṃ, tathā adinnādānādīsu yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
Because of the existence of expectation, it is said, "He abstains from the destruction of life." But how is that abstention achieved? It says, "He has laid down rod, laid down weapon," and how is that laying down of rod and weapon achieved? It is said, "He is conscientious," and so on. Thus, each subsequent statement shows the means for the preceding one. Similarly, this should be applied to taking what is not given, etc., as appropriate.
Do có sự mong đợi, nên đã nói ‘‘pāṇātipātā paṭivirato hotī’’ (trở thành người từ bỏ sát sinh), nhưng sự từ bỏ đó là như thế nào? Đã nói ‘‘nihitadaṇḍo nihitasattho’’ (đã đặt gậy, đã đặt vũ khí), và việc đặt gậy, vũ khí đó là như thế nào? Đã nói ‘‘lajjī’’ (biết hổ thẹn), v.v. Như vậy, mỗi điều sau trình bày phương tiện cho điều trước; tương tự như vậy, cần áp dụng cho việc lấy của không cho, v.v. tùy theo trường hợp.
Tena vuttaṃ ‘‘kālavādītiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassana’’nti.
Therefore, it is said, "Speaking at the right time, and so on, is a demonstration of the conduct of one who has abstained from idle chatter."
Vì thế, đã nói ‘‘kālavādītiādi samphappalāpā paṭiviratassa paṭipattidassana’’ (nói đúng lúc, v.v. là sự trình bày về hành vi của người đã từ bỏ lời nói vô ích).
Atthasañhitāpi hi vācā ayuttakālappayogena atthāvahā na siyāti anatthaviññāpanavācaṃ anulometi, tasmā samphappalāpaṃ pajahantena akālavāditā parivajjetabbāti vuttaṃ ‘‘kālavādī’’ti.
For even speech that is beneficial may not bring about benefit if used at an inappropriate time, thus it is analogous to speech that communicates what is unbeneficial. Therefore, it is said "speaking at the right time" to mean that one who abandons idle chatter must avoid speaking at an inappropriate time.
Ngay cả lời nói có ý nghĩa cũng có thể không mang lại lợi ích nếu được sử dụng không đúng lúc, điều đó phù hợp với lời nói truyền đạt điều vô ích. Vì vậy, người từ bỏ lời nói vô ích phải tránh nói không đúng lúc – đó là ý nghĩa của ‘‘kālavādī’’ (nói đúng lúc).
Kālena vadantenāpi ubhayānatthasādhanato abhūtaṃ parivajjetabbanti āha ‘‘bhūtavādī’’ti.
Even when speaking at the right time, one should avoid speaking falsely, as it leads to harm for both parties. Therefore, it says "speaking truthfully".
Ngay cả khi nói đúng lúc, cũng phải tránh điều không thật, vì nó dẫn đến sự vô ích cho cả hai bên – đó là ý nghĩa của ‘‘bhūtavādī’’ (nói sự thật).
Bhūtañca vadantena yaṃ idhalokaparalokahitasampādakaṃ, tadeva vattabbanti dassetuṃ ‘‘atthavādī’’ti vuttaṃ.
To show that even when speaking truthfully, one should speak only that which brings benefit in this world and the next, it is said "speaking of what is beneficial".
Và khi nói sự thật, để chỉ ra rằng chỉ nên nói điều mang lại lợi ích cho đời này và đời sau, đã nói ‘‘atthavādī’’ (nói điều có ý nghĩa).
Atthaṃ vadantenāpi na lokiyadhammasannissitameva vattabbaṃ, atha kho lokuttaradhammasannissitaṃ pīti dassetuṃ ‘‘dhammavādī’’ti vuttaṃ.
To show that even when speaking of what is beneficial, one should not speak only of what pertains to worldly matters, but rather of what pertains to supra-mundane matters, it is said "speaking of the Dhamma".
Ngay cả khi nói điều có ý nghĩa, không chỉ nên nói những điều liên quan đến pháp thế gian, mà còn phải nói những điều liên quan đến pháp siêu thế – để chỉ ra điều đó, đã nói ‘‘dhammavādī’’ (nói về pháp).
Yathā ca attho lokuttaradhammasannissito hoti, taṃ dassanatthaṃ ‘‘vinayavādī’’ti vuttaṃ.
And to show how that benefit pertains to supra-mundane Dhamma, it is said "speaking of the Vinaya".
Và để chỉ ra rằng ý nghĩa đó liên quan đến pháp siêu thế như thế nào, đã nói ‘‘vinayavādī’’ (nói về luật).
Pātimokkhasaṃvaro satisaṃvaro ñāṇasaṃvaro khantisaṃvaro vīriyasaṃvaroti hi pañcannaṃ saṃvarānaṃ, tadaṅgavinayo vikkhambhanavinayo samucchedavinayo paṭippassaddhivinayo nissaraṇavinayoti pañcannaṃ vinayānañca vasena vuccamāno attho nibbānādhigamahetubhāvato lokuttaradhammasannissito hotīti.
For the meaning expressed by way of the five restraints – Pātimokkha restraint, mindfulness restraint, wisdom restraint, patience restraint, and energy restraint – and the five suppressions – suppression by substitution of opposites, suppression by tranquillization, suppression by cutting off, suppression by calming, and suppression by escape (Nibbāna) – is based on supramundane qualities, being a cause for the attainment of Nibbāna.
Bởi vì ý nghĩa được nói đến theo năm sự chế ngự là: chế ngự theo giới bổn Pātimokkha, chế ngự theo niệm, chế ngự theo tuệ, chế ngự theo nhẫn nhục, chế ngự theo tinh tấn; và theo năm sự loại bỏ là: loại bỏ từng phần, loại bỏ bằng cách trấn áp, loại bỏ bằng cách cắt đứt, loại bỏ bằng cách làm lắng dịu, loại bỏ bằng cách thoát ly – thì ý nghĩa đó liên quan đến pháp siêu thế vì nó là nguyên nhân đạt đến Niết Bàn.
Evaṃ guṇavisesayutto ca attho vuccamāno desanākosalle sati sobhati, kiccakaro ca hoti, nāññathāti dassetuṃ ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ti vuttaṃ.
To show that a meaning endowed with such special qualities, when expressed, shines forth and is effective when there is skill in teaching, and not otherwise, it is said, "spoken words that are profound."
Để chỉ ra rằng ý nghĩa như vậy, khi được nói ra với sự khéo léo trong thuyết pháp, sẽ trở nên đẹp đẽ và có ích, chứ không phải cách khác, đã nói ‘‘nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā’’ (nói lời có giá trị như kho tàng).
Idāni taṃ desanākosallaṃ vibhāvetuṃ ‘‘kālenā’’tiādimāha.
Now, to elucidate that skill in teaching, it is said, "at the right time," and so on.
Bây giờ, để giải thích sự khéo léo trong thuyết pháp đó, đã nói ‘‘kālenā’’ (đúng lúc), v.v.
Ajjhāsayaṭṭhuppattīnaṃ pucchāya ca vasena otiṇṇe desanāvisaye ekaṃsādibyākaraṇavibhāgaṃ sallakkhetvā ṭhapanāhetudāharaṇasaṃsandanāni taṃtaṃkālānurūpaṃ vibhāventiyā parimitaparicchinnarūpāya vipulataragambhīrudārapahūtatthavitthārasaṅgāhakāya desanāya pare yathājjhāsayaṃ paramatthasiddhiyaṃ patiṭṭhāpento ‘‘desanākusalo’’ti vuccatīti evamettha atthayojanā veditabbā.
Here, the interpretation of the meaning should be understood thus: one who, in the domain of teaching that has descended according to the dispositions and the arising of questions, having discerned the divisions of one-sided and other types of explanations, and explaining the comparisons of causes, examples, and placements suitable for each occasion with a teaching that is limited and circumscribed in form yet encompasses vast, profound, noble, and abundant meanings and details, establishes others in the attainment of ultimate truth according to their dispositions, is called 'skilled in teaching'.
Theo cách đặt câu hỏi về nguồn gốc của ý định, trong lĩnh vực giáo pháp được trình bày, sau khi xem xét sự phân loại các lời giải thích dứt khoát, v.v., và trình bày các ví dụ về nguyên nhân và sự so sánh phù hợp với từng thời điểm, qua một bài giáo pháp có hình thức được giới hạn và xác định nhưng bao gồm nhiều ý nghĩa sâu sắc, cao cả và rộng lớn, khiến người khác an lập vào sự thành tựu chân đế theo ý định của họ, thì được gọi là “khéo léo trong thuyết pháp” – ở đây ý nghĩa nên được hiểu như vậy.
10. Evaṃ paṭipāṭiyā satta mūlasikkhāpadāni vibhajitvā satipi abhijjhādippahānassa saṃvarasīlasikkhāsaṅgahe upariguṇasaṅgahato, lokiyaputhujjanāvisayato ca uttaradesanāya saṅgaṇhituṃ taṃ pariharitvā pacurajanapākaṭaṃ ācārasīlameva vibhajanto bhagavā ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā’’tiādimāha.
10. Thus, having sequentially divided the seven fundamental training rules, the Blessed One, though the abandonment of covetousness, etc., is included in the training in restraint-virtue, because it is an inclusion of higher qualities and beyond the scope of ordinary worldlings, avoided collecting it for a higher teaching and, instead, dividing only the conduct-virtue that is well-known to many people, said: "from the destruction of propagating seeds and plants," and so on.
10. Như vậy, sau khi phân tích bảy giới bổn sơ khởi một cách tuần tự, dù sự đoạn trừ tham ái, v.v. cũng được bao gồm trong giới học về phòng hộ, nhưng Đức Thế Tôn, để tập hợp vào lời giáo pháp cao hơn từ sự tập hợp các phẩm chất ưu việt và từ việc không thuộc phạm vi của phàm nhân thế gian, đã bỏ qua điều đó và chỉ phân tích giới hạnh quen thuộc với số đông, nên đã nói “khởi sự hủy hoại các loại hạt giống và cây cối” và những điều tương tự.
Tattha gāmoti samūho.
Therein, gāma means a collection.
Ở đây, gāmo có nghĩa là tập hợp.
Nanu ca rukkhādayo cittarahitatāya na jīvā, cittarahitatā ca paripphandābhāvato, chinne viruhanato, visadisajātikabhāvato, catuyoniappariyāpannato ca veditabbā, vuḍḍhi pana pavāḷasilālavaṇānampi vijjatīti na tesaṃ jīvabhāve kāraṇaṃ, visayaggahaṇañca parikappanāmattaṃ supanaṃ viya ciñcādīnaṃ, tathā dohaḷādayo, tattha kasmā bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirati icchitāti?
But aren't trees, etc., not living beings due to being devoid of consciousness? And is not the absence of consciousness known from the absence of movement, from sprouting again when cut, from being of a different kind, and from not falling into the four wombs? Growth, moreover, is found even in corals, rocks, and salt, so it is not a reason for them being living beings. And the perception of sense objects is merely an imagination, like the dream of tamarind and so on, as are cravings, etc. Why then is abstinence from destroying propagating seeds and plants desired?
Há chẳng phải cây cối, v.v. không phải là chúng sinh vì chúng không có tâm, và việc không có tâm được biết đến qua việc không có sự chuyển động, việc mọc lại khi bị cắt, việc thuộc các loài khác nhau, và việc không nằm trong bốn loại sinh; còn sự tăng trưởng thì cũng có ở san hô, đá và muối, nên đó không phải là nguyên nhân cho sự tồn tại của chúng sinh; và sự nắm bắt đối tượng chỉ là sự tưởng tượng, giống như giấc mơ của cây me, v.v., cũng như các hiện tượng như nghén, v.v. Vậy tại sao lại mong muốn tránh xa việc khởi sự hủy hoại các loại hạt giống và cây cối?
Samaṇasāruppato, sannissitasattānurakkhaṇato ca.
Because it is proper for a recluse, and out of protection for beings dependent upon them.
Vì phù hợp với Sa-môn và vì sự bảo vệ các chúng sinh nương tựa.
Tenevāha ‘‘jīvasaññino hi moghapurisā manussā rukkhasmi’’ntiādi (pāci. 89).
That is why it is said: "Indeed, foolish men, humans, perceive life in a tree," and so on.
Chính vì thế mà đã nói: “Này những người ngu si, con người coi cây là có sinh mạng,” v.v. (pāci. 89).
Nīlatiṇarukkhādikassāti allatiṇassa ceva allarukkhādikassa ca.
Nīlatiṇarukkhādikassā means of fresh grass and fresh trees, etc.
Nīlatiṇarukkhādikassā có nghĩa là cỏ xanh tươi và cây cối xanh tươi, v.v.
Ādi-saddena osadhigacchalatādayo veditabbā.
By the word ādi, medicinal plants, bushes, creepers, etc., should be understood.
Với từ ādi (v.v.) nên hiểu là các loại dược thảo, bụi cây, dây leo, v.v.
Ekaṃ bhattaṃ ekabhattaṃ, taṃ assa atthīti ekabhattiko, ekasmiṃ divase ekavārameva bhuñjanako.
One meal is ekaṃ bhattaṃ (one meal); one who has that is ekabhattiko, one who eats only once a day.
Một bữa ăn là ekabhattaṃ, người có bữa ăn đó là ekabhattiko, người chỉ ăn một lần trong một ngày.
Tayidaṃ rattibhojanopi siyāti tannivattanatthamāha ‘‘rattūparato’’ti.
This could also mean one who eats at night, so to prevent that, he said: "abstaining from eating at night."
Điều này có thể là ăn vào ban đêm, nên để ngăn chặn điều đó, Đức Phật nói “rattūparato” (ngưng ăn vào ban đêm).
Evampi aparaṇhabhojīpi siyā ekabhattikoti tadāsaṅkānivattanatthaṃ ‘‘virato vikālabhojanā’’ti vuttaṃ.
Even so, one might still be an afternoon eater while being an ekabhattika; to prevent this misconception, it is said: "abstaining from untimely eating."
Ngay cả như vậy, người ăn một bữa cũng có thể ăn vào buổi chiều, nên để loại bỏ sự nghi ngờ đó, đã nói “virato vikālabhojanā” (tránh ăn phi thời).
Aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva majjhanhikā, ayaṃ buddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇo bhojanassa kālo nāma, tadañño vikālo.
From the rising of the sun until noon, this is the time for meals that has been customarily practiced by the Buddhas; any other time is untimely.
Từ lúc mặt trời mọc cho đến giữa trưa, đây là thời gian ăn uống theo thói quen của các vị Phật; thời gian khác là phi thời.
Aṭṭhakathāyaṃ pana dutiyapadena rattibhojanassa paṭikkhittattā aparaṇho ‘‘vikālo’’ti vutto.
In the Commentary, however, since eating at night is prohibited by the second phrase, the afternoon is referred to as "untimely."
Trong Aṭṭhakathā thì buổi chiều được gọi là “phi thời” vì việc ăn vào ban đêm đã bị cấm bởi câu thứ hai.
Saṅkhepato ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādi (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183; netti. 30, 50, 116, 124) nayappavattaṃ bhagavato sāsanaṃ accantachandarāgappavattito naccādīnaṃ dassanaṃ na anulometīti āha ‘‘sāsanassa ananulomattā’’ti.
Briefly, the Buddha's teaching, which proceeds according to the method of "non-doing of all evil," and so on, does not approve of watching dancing, etc., because it arises from extreme lust and attachment. Therefore, it is said: "due to its non-conformity with the teaching."
Tóm lại, giáo pháp của Đức Thế Tôn được trình bày theo phương cách “không làm mọi điều ác”, v.v. (Dī. Ni. 2.90; Dhp. 183; Nett. 30, 50, 116, 124) không cho phép xem các điệu múa, v.v. vì chúng phát sinh từ dục vọng và tham ái tột độ, nên nói “sāsanassa ananulomattā” (vì không phù hợp với giáo pháp).
Attanā payojiyamānaṃ, parehi payojāpiyamānañca naccaṃ naccabhāvasāmaññato pāḷiyaṃ ekeneva nacca-saddena gahitaṃ, tathā gītavādita-saddena cāti āha ‘‘naccananaccāpanādivasenā’’ti.
Dancing performed by oneself and dancing caused to be performed by others are both covered by the single word nacca (dancing) in the Pāḷi, due to their common nature as dancing. Similarly, with the words gīta (singing) and vādita (playing instruments). Thus, it is said: "in terms of dancing, causing to dance, etc."
Điệu múa do tự mình trình diễn và do người khác trình diễn đều được bao gồm trong một từ Pali là nacca (điệu múa) vì tính chất chung của điệu múa, tương tự như với từ gītavādita (ca hát và nhạc cụ), nên nói “naccananaccāpanādivasenā” (theo cách múa, khiến người khác múa, v.v.).
Ādi-saddena gāyanagāyāpanavādanavādāpanāni saṅgaṇhāti.
By the word ādi, singing, causing to sing, playing instruments, and causing to play instruments are included.
Với từ ādi (v.v.) bao gồm việc ca hát, khiến người khác ca hát, chơi nhạc và khiến người khác chơi nhạc.
Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena.
Here, by 'seeing', 'hearing' is also included by the method of virūpekasesana (inclusion of disparate elements in one term).
Ở đây, việc nghe cũng được bao gồm trong việc thấy bằng phương pháp virūpekasesa (còn lại một cách khác biệt).
Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanā’’ icceva vuttaṃ.
Or, because the five cognitions are of the nature of apprehension, and the act of hearing is included in the summary of seeing, it is simply called "dassanā" (seeing).
Hoặc vì bản chất của năm thức là nhận biết, và vì hành động nghe cũng có tính chất tóm tắt của việc thấy, nên chỉ nói “dassanā” (việc thấy).
Avisūkabhūtassa gītassa savanaṃ kadāci vaṭṭatīti āha ‘‘visūkabhūtā dassanā’’ti.
Hearing singing that is not indecent is sometimes permissible. Thus, it is said: "indecent performances."
Việc nghe một bài hát không mang tính giải trí có thể được phép vào một số lúc, nên nói “visūkabhūtā dassanā” (việc thấy mang tính giải trí).
Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakapāṭhaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitampi cettha gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito dhammo na vaṭṭatī’’ti.
As it is said in the Paramatthajotikā, the Commentary on the Khuddakapāṭha: "Here, even singing connected with Dhamma is permissible, but Dhamma connected with singing is not."
Thật vậy, trong Khuddakapāṭṭhakathā (Khu. Pā. Aṭṭha. Pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) của Paramatthajotikā đã nói: “Ở đây, bài hát liên quan đến Dhamma được phép, nhưng Dhamma liên quan đến bài hát thì không được phép.”
Uccāti uccasaddena samānatthaṃ ekaṃ saddantaraṃ, seti etthāti sayanaṃ. Uccāsayanaṃ mahāsayanañca samaṇasārupparahitaṃ adhippetanti āha ‘‘pamāṇātikkantaṃ, akappiyattharaṇa’’nti.
Uccā (high) is a synonym for the word ucca. That on which one lies down is a sayana (bed). High beds and large beds are considered inappropriate for recluses. Thus, it is said: "exceeding the measure, and inappropriate furnishings."
Uccā là một từ đồng nghĩa với từ ucca (cao), nơi mà người ta nằm là sayanaṃ (giường nằm). Giường cao và giường lớn được hiểu là không phù hợp với Sa-môn, nên nói “pamāṇātikkantaṃ, akappiyattharaṇa” (vượt quá mức độ, vật trải không thích hợp).
Āsandādiāsanañcettha sayanena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.
Chairs like āsandi (armchair) and others are also to be understood as included here by 'bed'.
Ở đây, các loại ghế như āsandi (ghế bành) cũng được bao gồm trong sayana (giường nằm) nên cần được hiểu như vậy.
Yasmā pana ādhāre paṭikkhitte tadādhārakiriyā paṭikkhittāva hoti, tasmā ‘‘uccāsayanamahāsayanā’’ icceva vuttaṃ, atthato pana tadupabhogabhūta nisajjānipajjanehi virati dassitāti daṭṭhabbā.
Since, when the support is prohibited, the action dependent on that support is also prohibited, it is simply said: "high beds and large beds." However, it should be understood that abstinence from the activities of sitting and lying, which are the enjoyment of these, is shown.
Tuy nhiên, vì khi vật chứa bị cấm thì hành động dựa trên vật chứa đó cũng bị cấm, nên chỉ nói “uccāsayanamahāsayanā” (giường cao và giường lớn), nhưng về mặt ý nghĩa, điều đó cho thấy sự tránh xa việc ngồi và nằm, vốn là sự hưởng thụ các vật đó, nên cần được hiểu như vậy.
Uccāsayanasayanamahāsayanasayanāti vā etasmiṃ atthe ekasesanayena ayaṃ niddeso kato yathā ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1).
Or, this designation, "high beds, beds, large beds, beds," is made by the method of ekasesa (ellipsis) with this meaning, just as in "consciousness-and-form as condition for the six sense bases."
Hoặc, trong ý nghĩa này, cách diễn đạt này được thực hiện bằng phương pháp ekasesa (còn lại một) như “nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ” (danh sắc duyên sáu xứ) (Ma. Ni. 3.126; Saṃ. Ni. 2.1; Udā. 1).
Āsanakiriyāpubbakattā sayanakiriyāya sayanaggahaṇeneva āsanaṃ gahitanti veditabbaṃ.
It should be understood that by the inclusion of sayana (lying down), āsana (sitting) is also included, because the act of sitting precedes the act of lying down.
Vì hành động nằm diễn ra sau hành động ngồi, nên việc ngồi được bao gồm trong việc nói sayana (giường nằm) nên cần được hiểu như vậy.
Aññehi gāhāpane upanikkhittasādiyane ca paṭiggahaṇattho labbhatīti āha ‘‘na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādīyatī’’ti.
The meaning of acceptance is obtained through causing others to accept and through assenting to what is deposited. Thus, it is said: "does not cause to accept, does not assent to what is deposited."
Khi người khác nhận và khi chấp nhận vật được ký gửi, ý nghĩa của sự nhận được, nên nói “na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādīyatī” (không khiến người khác nhận, không chấp nhận vật ký gửi).
Atha vā tividhaṃ paṭiggahaṇaṃ kāyena vācāya manasā.
Alternatively, acceptance is threefold: by body, by speech, by mind.
Hoặc có ba loại nhận: bằng thân, bằng lời nói, bằng ý nghĩ.
Tattha kāyena paṭiggahaṇaṃ uggaṇhanaṃ, vācāya paṭiggahaṇaṃ uggahāpanaṃ, manasā paṭiggahaṇaṃ sādiyananti tividhampi paṭiggahaṇaṃ sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā gahetvā ‘‘paṭiggahaṇā’’ti vuttanti āha ‘‘neva naṃ uggaṇhātī’’tiādi.
Among these, acceptance by body is uggaṇhana (taking up), acceptance by speech is uggahāpana (causing to take up), and acceptance by mind is sādiyana (assenting). Thus, it is said: "he does not take it up himself," and so on, indicating that all three types of acceptance are taken by general designation or by the method of ekasesa.
Trong đó, nhận bằng thân là uggaṇhanaṃ (tự nhận), nhận bằng lời nói là uggahāpanaṃ (khiến người khác nhận), nhận bằng ý nghĩ là sādiyanaṃ (chấp nhận). Cả ba loại nhận này đều được bao gồm bằng cách diễn đạt chung, hoặc bằng phương pháp ekasesa (còn lại một), và được nói là “paṭiggahaṇā” (sự nhận), nên nói “neva naṃ uggaṇhātī” (không tự nhận nó), v.v.
Esa nayo ‘‘āmakadhaññapaṭiggahaṇā’’tiādīsupi.
This method applies to "acceptance of raw grain," and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho “āmakadhaññapaṭiggahaṇā” (sự nhận ngũ cốc sống), v.v.
Nīvārādiupadhaññassa sāliyādimūladhaññantogadhattā vuttaṃ ‘‘sattavidhassā’’ti.
Since subsidiary grains like nīvāra (wild rice) are included within primary grains like sāli (rice), it is said: "of the seven kinds."
Vì ngũ cốc phụ như nīvāra (lúa hoang) được bao gồm trong ngũ cốc chính như sāli (lúa), nên đã nói “sattavidhassā” (của bảy loại).
‘‘Anujānāmi bhikkhave pañca vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) vuttattā idaṃ odissa anuññātaṃ nāma, tassa pana ‘‘kāle paṭiggahita’’nti (mahāva. 262) vuttattā paṭiggahaṇaṃ vaṭṭatīti āha ‘‘aññatra odissa anuññātā’’ti.
Since it is said: "Monks, I allow five kinds of medicinal fats: bear fat, fish fat, dolphin fat, pig fat, and donkey fat," this is specifically permitted. Since it is said that "accepted at the right time" (mahāva. 262), acceptance is permissible. Thus, it is said: "except what is specifically allowed."
Vì đã nói “Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép năm loại mỡ làm thuốc: mỡ gấu, mỡ cá, mỡ cá sấu, mỡ heo, mỡ lừa” (Mahāva. 262), nên điều này được cho phép một cách đặc biệt, nhưng vì đã nói “được nhận đúng lúc” (Mahāva. 262), nên việc nhận được phép, nên nói “aññatra odissa anuññātā” (ngoại trừ những thứ được cho phép một cách đặc biệt).
Vadhoti muṭṭhippahārakasātāḷanādīhi hiṃsanaṃ, viheṭhananti attho.
Vadho means harming by striking with fists, beating with sticks, etc.; the meaning is tormenting.
Vadho có nghĩa là làm hại bằng cách đánh đấm, tát, v.v., tức là quấy nhiễu.
Viheṭhanatthopi hi vadhasaddo dissati ‘‘attānaṃ vadhitvā vadhitvā’’tiādīsu (pāci. 880).
Indeed, the word vadha is also seen in the sense of tormenting in phrases like "having tormented oneself again and again."
Quả thật, từ vadha cũng được thấy với ý nghĩa quấy nhiễu trong các câu như “tự mình quấy nhiễu, quấy nhiễu” (pāci. 880).
Yathā hi appaṭiggahabhāvasāmaññe satipi pabbajitehi appaṭiggahitabbavatthuvisesabhāvasandassanatthaṃ itthikumāridāsidāsādayo vibhāgena vuttā, evaṃ parassaharaṇabhāvato adinnādānabhāvasāmaññe satipi tulākūṭādayo adinnādānavisesabhāvadassanatthaṃ vibhāgena vuttā, na evaṃ pāṇātipātapariyāyassa vadhassa punaggahaṇe payojanaṃ atthi.
Just as, despite the common nature of non-acceptance, specific items not to be accepted by monastics, such as female children, female slaves, and male slaves, are separately stated for clarification; similarly, despite the common nature of taking what is not given, in the context of taking another's property, things like false scales are separately stated to show specific forms of taking what is not given. There is no purpose in repeating vadha (killing) as a synonym for pāṇātipāta (destruction of life) in this way.
Cũng như, dù có tính chất chung là không nhận, nhưng để chỉ ra các loại vật phẩm đặc biệt mà người xuất gia không nên nhận, đã nói rõ về nữ đồng trinh, nữ tỳ, nam tỳ, v.v. Tương tự, dù có tính chất chung là adinnādāna (không cho mà lấy) do việc lấy của người khác, nhưng để chỉ ra các loại adinnādāna đặc biệt, đã nói rõ về cân điêu, v.v. Như vậy, không có mục đích gì trong việc lặp lại vadha (sự giết hại) vốn là một từ đồng nghĩa của pāṇātipāta (sát sinh).
‘‘Tattha sayaṅkāro, idha paraṃkāro’’ti ca na sakkā vattuṃ ‘‘kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā chappayogā’’ti ca vuttattā.
And it is not possible to say, "self-made here, other-made there," because it is stated, "volition that causes the arising of bodily and verbal actions is of six applications."
Không thể nói rằng “ở đó tự làm, ở đây do người khác làm”, vì đã nói rằng “sáu sự nỗ lực do tác ý khởi lên từ hành động thân và khẩu”.
Tasmā yathāvuttoyeva attho sundarataro.
Therefore, the meaning as stated previously is more excellent.
Do đó, ý nghĩa đã được nói như trên là tốt đẹp hơn.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vadhoti māraṇa’’nti vuttaṃ, tampi pothanameva sandhāyāti ca sakkā viññātuṃ māraṇa-saddassa vihiṃsanepi dissanato.
In the commentary, however, it is said, "vadhoti māraṇaṃ (killing is slaying)," and this can also be understood as referring to striking, since the word "killing" is also seen in the sense of harming.
Tuy nhiên, trong Chú giải đã nói rằng “vadhoti (giết hại) là māraṇa (sự chết)”, điều đó cũng có thể hiểu là chỉ đến sự đánh đập, vì từ māraṇa cũng được thấy trong nghĩa làm hại.
Ettāvatāti ‘‘pāṇātipātaṃ pahāyā’’tiādinā ‘‘chedana…pe… sahasākārā paṭivirato’’ti etaparimāṇena pāṭhena.
By this much means by the passage of this extent, from "abstaining from the destruction of life" to "desisting from cutting... and seizing forcibly."
Đến đây (Ettāvatā) nghĩa là với đoạn văn có chừng mực đó, bắt đầu từ “từ bỏ sát sinh” cho đến “tránh xa sự cắt xén… và các hành vi bạo lực”.
Antarābhedaṃ aggahetvā pāḷiyaṃ āgatanayena chabbīsatisikkhāpadasaṅgahaṃ yebhuyyena sikkhāpadānaṃ avibhattattā cūḷasīlaṃ nāma.
It is called Cūḷasīla (Minor Morality) because it mostly comprises twenty-six precepts without taking into account the intermediate distinctions, in the manner found in the Pāḷi.
Không kể đến các chi tiết bên trong, đây được gọi là Tiểu Giới (cūḷasīlaṃ) theo cách trình bày trong Pāḷi, bao gồm hai mươi sáu giới luật, vì phần lớn các giới luật không được phân chia.
Desanāvasena hi idha cūḷamajjhimādibhāvo adhippeto, na dhammavasena.
For here, the state of minor, medium, etc., is intended in terms of exposition, not in terms of Dhamma.
Thật vậy, ở đây, sự phân loại tiểu, trung, v.v. được đề cập theo cách thuyết giảng, không phải theo pháp.
Tathā hi idha saṅkhittena uddiṭṭhānaṃ sikkhāpadānaṃ avibhattānaṃ vibhajanavasena majjhimasīladesanā pavattā.
Indeed, the exposition of the Middle Morality proceeds by distinguishing the precepts that are here briefly stated and undivided.
Cũng vậy, ở đây, sự thuyết giảng Trung Giới được thực hiện bằng cách phân chia các giới luật đã được tóm tắt và không được phân chia.
Tenevāha ‘‘majjhimasīlaṃ vitthārento’’ti.
That is why it says, "expanding the Middle Morality."
Chính vì thế mà nói “khi trình bày Trung Giới một cách rộng rãi”.