Saṃvaṇṇanārambhe ratanattayavandanā saṃvaṇṇetabbassa dhammassa pabhavanissayavisuddhipaṭivedanatthaṃ, taṃ pana dhammasaṃvaṇṇanāsu viññūnaṃ bahumānuppādanatthaṃ, taṃ sammadeva tesaṃ uggahadhāraṇādikkamaladdhabbāya sammāpaṭipattiyā sabbahitasukhanipphādanatthaṃ.
At the beginning of the exposition, the veneration of the Triple Gem is for proclaiming the purity of the source and basis of the Dhamma to be expounded, for generating great respect among the wise in the expositions of the Dhamma, and for the perfect realization of supreme practice, attainable through their comprehension and retention, for the achievement of all benefit and happiness.
Khi bắt đầu chú giải, việc đảnh lễ Tam Bảo là để tuyên bố sự thanh tịnh và sự chứng ngộ là nguồn gốc của giáo pháp sẽ được chú giải. Điều đó là để tạo lòng tôn kính lớn nơi những bậc trí đối với các bản chú giải giáo pháp ấy, và để tạo ra mọi lợi ích và hạnh phúc cho họ thông qua sự thực hành đúng đắn, nhờ đó họ có thể đạt được sự thấu hiểu và ghi nhớ đúng đắn.
Atha vā maṅgalabhāvato, sabbakiriyāsu pubbakiccabhāvato, paṇḍitehi sammācaritabhāvato, āyatiṃ paresaṃ diṭṭhānugatiāpajjanato ca saṃvaṇṇanāyaṃ ratanattayapaṇāmakiriyā.
Alternatively, the act of homage to the Triple Gem in the exposition is due to its auspicious nature, its being a preliminary act in all undertakings, its having been correctly performed by the wise, and its leading others to follow that example in the future.
Hoặc nữa, việc đảnh lễ Tam Bảo trong bản chú giải là do tính cách cát tường, là việc làm sơ khởi trong mọi hành vi, là do các bậc hiền trí đã thực hành đúng đắn, và là để những người khác noi theo trong tương lai.
Atha vā ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ pūjanīyapūjāpuññavisesanibbattanatthaṃ, taṃ attano yathāladdhasampattinimittakassa kammassa balānuppādanatthaṃ, antarā ca tassa asaṅkocanatthaṃ, tadubhayaṃ anantarāyena aṭṭhakathāya parisamāpanatthaṃ.
Or, the act of homage to the Triple Gem is for generating the special merit of venerating what is worthy of veneration, and that (merit is) for producing the power of the kamma that is the cause of one's attained prosperity, and for preventing its diminution amidst obstacles, and both (these) are for the unhindered completion of the commentary.
Hoặc nữa, việc đảnh lễ Tam Bảo là để tạo ra công đức đặc biệt từ việc cúng dường những đối tượng đáng được cúng dường, điều này nhằm gia tăng sức mạnh của nghiệp đã thành tựu của chính mình, và để không bị gián đoạn trong quá trình ấy. Cả hai điều này nhằm hoàn tất bản chú giải một cách không chướng ngại.
Idameva ca payojanaṃ ācariyena idhādhippetaṃ.
And this very purpose is intended by the teacher here.
Và chính mục đích này đã được vị đạo sư (tức Đại Trưởng Lão Buddhaghosa) đề cập ở đây.
Tathā hi vakkhati – ‘‘iti me pasannamatino…pe… tassānubhāvenā’’ti.
Indeed, he will state: "Thus, with a mind purified by faith... (etc.)... through its power."
Quả thật, Ngài sẽ nói: “Do tâm con thanh tịnh như vậy… (lược)… nhờ oai lực của Ngài.”
Vatthuttayapūjā hi niratisayapuññakkhettasambuddhiyā aparimeyyappabhāvo puññātisayoti bahuvidhantarāyepi lokasannivāse antarāyanibandhanasakalasaṃkilesaviddhaṃsanāya pahoti, bhayādiupaddavañca nivāreti.
For, the veneration of the Triple Gem, being a supreme field of merit, is a merit of immeasurable efficacy; it is capable of destroying all defilements that cause obstacles in the worldly existence, even amidst numerous dangers, and it averts fear and other calamities.
Quả thật, sự cúng dường Tam Bảo là một công đức vô lượng, có sức mạnh vô biên do sự hội tụ của ruộng phước vô thượng, có khả năng tiêu diệt mọi phiền não là nguyên nhân của chướng ngại trong thế gian đầy rẫy vô vàn chướng ngại, và ngăn chặn các tai ương như sợ hãi.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Tattha yassa vatthuttayassa vandanaṃ kattukāmo, tassa guṇātisayayogasandassanatthaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādinā gāthattayamāha.
Here, desiring to perform homage to the Triple Gem, in order to show the superior qualities of that (Triple Gem), he speaks the three verses beginning with "whose heart is cooled by compassion."
Ở đây, để trình bày sự siêu việt về phẩm hạnh của Tam Bảo mà vị ấy muốn đảnh lễ, vị ấy đã nói ba câu kệ bắt đầu bằng “karuṇāsītalahadayaṃ” (tâm từ bi mát mẻ).
Guṇātisayayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetappayojanaṃ sādhetīti.
For, it is by virtue of superior qualities that one is worthy of veneration, and veneration offered to those worthy of veneration accomplishes the intended purpose.
Quả thật, nhờ sự siêu việt về phẩm hạnh mà có sự xứng đáng được đảnh lễ, và sự đảnh lễ đối với các bậc đáng được đảnh lễ sẽ thành tựu mục đích mong muốn.
Tattha yassā desanāya saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā na vinayadesanā viya karuṇāppadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāppadhānā, atha kho karuṇāpaññāppadhānāti tadubhayappadhānameva tāva sammāsambuddhassa thomanaṃ kātuṃ taṃmūlakattā sesaratanānaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādi vuttaṃ.
Here, the teaching that he wishes to expound is not primarily compassion, like the Vinaya teaching, nor primarily wisdom, like the Abhidhamma teaching; rather, it is primarily compassion and wisdom. Therefore, in order to praise the Perfectly Self-Enlightened One, who is preeminent in both, and because the other gems originate from him, it is said, "whose heart is cooled by compassion" (etc.).
Ở đây, giáo pháp mà vị ấy muốn chú giải không phải là giáo pháp về Luật (Vinaya) mà từ bi là chủ yếu, cũng không phải là giáo pháp về Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) mà trí tuệ là chủ yếu, mà là giáo pháp mà cả từ bi và trí tuệ đều là chủ yếu. Do đó, để tán thán Đức Chánh Đẳng Giác, bậc mà các bảo vật còn lại đều có nguồn gốc từ Ngài, nên đã nói “karuṇāsītalahadayaṃ” (tâm từ bi mát mẻ) v.v… để tán thán cả hai phẩm chất đó.
Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati, apanetīti attho.
Here, it removes, therefore it is karuṇā; it disperses the suffering of others, meaning it removes it.
Ở đây, “kiratīti karuṇā” nghĩa là từ bi, tức là xua tan, loại bỏ nỗi khổ của người khác.
Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati, vibādhatīti attho, paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā.
Alternatively, it harms, therefore it is karuṇā; it harms the compassionate when others suffer, meaning it vexes them, or it causes the trembling of the good and sorrow of heart when others suffer, therefore it is karuṇā.
Hoặc nữa, “kiṇātīti karuṇā” nghĩa là từ bi, tức là khi có khổ đau của người khác, nó làm tổn hại, làm phiền nhiễu người có lòng từ bi. Hoặc từ bi là điều làm cho tâm của những người thiện lương rung động, đau khổ khi có khổ đau của người khác.
Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā.
Or alternatively, sukha (happiness) is kama, it obstructs that, therefore it is karuṇā.
Hoặc nữa, “kamiti sukhaṃ” nghĩa là hạnh phúc, “taṃ rundhatīti karuṇā” nghĩa là từ bi ngăn cản hạnh phúc đó.
Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā, attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibandhatīti.
For this (karuṇā), characterized by the wish to remove the suffering of others, obstructs and hinders the happiness of compassionate ones due to their disregard for their own happiness.
Quả thật, đây là đặc tính mong muốn loại bỏ khổ đau của người khác, và do không quan tâm đến hạnh phúc của chính mình, nó ngăn cản, cản trở hạnh phúc của những người có lòng từ bi.
Karuṇāya sītalaṃ karuṇāsītalaṃ, karuṇāsītalaṃ hadayaṃ assāti karuṇāsītalahadayo, taṃ karuṇāsītalahadayaṃ. Tattha kiñcāpi paresaṃ hitopasaṃhārasukhādiaparihānicchanasabhāvatāya, byāpādāratīnaṃ ujuvipaccanīkatāya ca sattasantānagatasantāpavicchedanākārappavattiyā mettāmuditānampi cittasītalabhāvakāraṇatā upalabbhati, tathāpi dukkhāpanayanākārappavattiyā parūpatāpāsahanarasā avihiṃsābhūtā karuṇā visesena bhagavato cittassa cittapassaddhi viya sītībhāvanimittanti vuttaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti.
Cooled by compassion is karuṇāsītalaṃ; one whose heart is cooled by compassion is karuṇāsītalahadayo, therefore "whose heart is cooled by compassion." Here, although the qualities of metta and muditā also are a cause of the coolness of mind, due to their nature of wishing for the welfare, happiness, etc., of others to be undiminished, and being directly opposite to ill-will and discontent, thus operating to cut off the fever in the mental continuum of beings, nevertheless, karuṇā, operating as the removal of suffering, having the flavor of not enduring others' torment, and being non-violence, is especially the cause for the cooling of the Blessed One's mind, like mental tranquility. Therefore, it is said "whose heart is cooled by compassion."
“Karuṇāya sītalaṃ” là mát mẻ bởi từ bi, “karuṇāsītalaṃ hadayaṃ assāti karuṇāsītalahadayo” là bậc có tâm mát mẻ bởi từ bi. “Karuṇāsītalahadayaṃ” là điều đó. Ở đây, mặc dù lòng từ, bi, hỷ cũng có thể là nguyên nhân làm cho tâm mát mẻ, do bản chất mong muốn sự không thiếu thốn hạnh phúc, lợi ích cho người khác, và do là đối nghịch trực tiếp với sự sân hận và bất mãn, nên chúng có khả năng làm chấm dứt sự phiền não trong dòng tâm thức của chúng sinh. Tuy nhiên, từ bi, với bản chất không thể chịu đựng được sự đau khổ của người khác, với vị là loại bỏ khổ đau, và là sự không làm hại, đặc biệt là nguyên nhân làm cho tâm của Đức Thế Tôn trở nên mát mẻ như sự an tịnh của tâm, nên đã nói “karuṇāsītalahadayaṃ”.
Karuṇāmukhena vā mettāmuditānampi hadayasītalabhāvakāraṇatā vuttāti daṭṭhabbaṃ.
Or, it should be understood that the cause of the coolness of mind of metta and muditā is also stated through the aspect of karuṇā.
Hoặc nên hiểu rằng, thông qua từ bi, tính chất làm mát mẻ tâm của từ, bi, hỷ cũng được nói đến.
Atha vā asādhāraṇañāṇavisesanibandhanabhūtā sātisayaṃ niravasesañca sabbaññutaññāṇaṃ viya savisayabyāpitāya mahākaruṇābhāvaṃ upagatā karuṇāva bhagavato atisayena hadayasītalabhāvahetūti āha ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti.
Alternatively, karuṇā, which has attained the state of Mahākaruṇā, encompassing all its objects like the unsurpassable and complete omniscience that is based on unique and extraordinary knowledge, is especially the cause of the Blessed One's extremely cool heart, therefore he says "whose heart is cooled by compassion."
Hoặc nữa, từ bi đã đạt đến trạng thái đại bi, bao trùm mọi đối tượng như trí tuệ toàn tri, vốn là nền tảng của trí tuệ đặc biệt không ai sánh bằng, và là trí tuệ vô tận, chính từ bi đó là nguyên nhân đặc biệt làm cho tâm của Đức Thế Tôn trở nên mát mẻ, nên đã nói “karuṇāsītalahadayaṃ”.
Atha vā satipi mettāmuditānaṃ sātisaye hadayasītībhāvanibandhanatte sakalabuddhaguṇavisesakāraṇatāya tāsampi kāraṇanti karuṇāva bhagavato hadayasītalabhāvakāraṇaṃ vuttā.
Alternatively, even though metta and muditā are the cause of an extremely cool heart, karuṇā alone is stated as the cause of the Blessed One's cool heart because it is the cause of all special Buddha-qualities and is also the cause of those (metta and muditā).
Hoặc nữa, mặc dù từ, bi, hỷ cũng là nguyên nhân tạo ra sự mát mẻ đặc biệt cho tâm, nhưng từ bi được nói là nguyên nhân làm mát mẻ tâm của Đức Thế Tôn, vì nó là nguyên nhân của mọi phẩm chất đặc biệt của chư Phật, và cũng là nguyên nhân của các phẩm chất đó.
Karuṇānidānā hi sabbepi buddhaguṇā.
For all Buddha-qualities have compassion as their foundation.
Quả thật, tất cả các phẩm chất của chư Phật đều có nguồn gốc từ từ bi.
Karuṇānubhāvanibbāpiyamānasaṃsāradukkhasantāpassa hi bhagavato paradukkhāpanayanakāmatāya anekānipi asaṅkheyyāni kappānaṃ akilantarūpasseva niravasesabuddhakaradhammasambharaṇaniyatassa samadhigatadhammādhipateyyassa ca sannihitesupi sattasaṅkhārasamupanītahadayūpatāpanimittesu na īsakampi cittasītībhāvassaññathattamahosīti.
For the Blessed One, whose mental fever of Saṃsāra's suffering was extinguished by the power of compassion, and who, due to the desire to remove the suffering of others, unwearyingly accumulated all the Dhammas that lead to Buddhahood for innumerable aeons, and who had attained the sovereignty of Dhamma—even amidst the causes of torment in the hearts of beings brought about by their saṅkhāras—his mental coolness did not waver even slightly.
Quả thật, đối với Đức Thế Tôn, người có tâm được xoa dịu bởi oai lực của từ bi đối với sự phiền não của khổ đau luân hồi, người đã tích lũy không mệt mỏi vô số a-tăng-kỳ kiếp các pháp làm Phật, do mong muốn loại bỏ khổ đau của người khác, và người đã chứng đắc quyền uy của giáo pháp, ngay cả khi có những nguyên nhân gây phiền não cho tâm do sự kết hợp của các chúng sinh, tâm Ngài cũng không hề thay đổi chút nào khỏi sự mát mẻ.
Etasmiñca atthavikappe tīsupi avatthāsu bhagavato karuṇā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
And in this interpretation of meaning, the Blessed One's compassion is included in all three stages, it should be understood.
Và trong cách giải thích nghĩa này, từ bi của Đức Thế Tôn được bao gồm trong cả ba trạng thái.
Pajānātīti paññā, yathāsabhāvaṃ pakārehi paṭivijjhatīti attho.
It knows thoroughly, therefore it is paññā (wisdom); meaning it penetrates the intrinsic nature of things in various ways.
“Pajānātīti paññā” nghĩa là tuệ, tức là thấu hiểu bản chất của các pháp một cách rõ ràng.
Paññāva ñeyyāvaraṇappahānato pakārehi dhammasabhāvāvajotanaṭṭhena pajjototi paññāpajjoto, savāsanappahānato visesena hataṃ samugghāṭitaṃ vihataṃ, paññāpajjotena vihataṃ paññāpajjotavihataṃ.
Wisdom (paññā) itself, due to removing the obscuration of what is knowable, illuminates the intrinsic nature of phenomena in various ways, thus it is the lamp of wisdom (paññāpajjota); it is destroyed, uprooted, and vanquished especially by the removal of latent tendencies (savāsana); that which is vanquished by the lamp of wisdom is paññāpajjotavihataṃ.
Tuệ là ánh sáng (paññāpajjota), vì nó làm sáng tỏ bản chất của các pháp một cách rõ ràng do loại bỏ sự che chướng đối với đối tượng nhận thức. “Paññāpajjotavihataṃ” là bị tiêu diệt, bị nhổ tận gốc, bị đánh bại bởi ánh sáng tuệ do sự loại bỏ cùng với khuynh hướng tiềm ẩn.
Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, mohanamattameva vā tanti moho, avijjā, sveva visayasabhāvapaṭicchādanato andhakārasarikkhatāya tamo viyāti tamo, paññāpajjotavihato mohatamo etassāti paññāpajjotavihatamohatamo, taṃ paññāpajjotavihatamohatamaṃ.
One is deluded by it, or it itself is deluded, or it is merely the state of delusion, that is moho, avijjā; and that (moho), due to obscuring the true nature of objects, resembles darkness, thus it is tamo (darkness); one whose darkness of delusion is vanquished by the lamp of wisdom is paññāpajjotavihatamohatamo, therefore "whose darkness of delusion is vanquished by the lamp of wisdom."
“Muyhanti tena” là bị lầm lạc bởi nó, hoặc tự mình lầm lạc, hoặc chỉ là sự lầm lạc, đó là si mê (moha), là vô minh (avijjā). Chính nó, do che giấu bản chất của đối tượng và giống như bóng tối, nên gọi là ám (tamo). “Paññāpajjotavihatamohatamo” là bậc có bóng tối si mê bị ánh sáng tuệ tiêu diệt. “Paññāpajjotavihatamohatamaṃ” là điều đó.
Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ satipi paññāpajjotena avijjāndhakārassa vihatabhāve saddhādhimuttehi viya diṭṭhippattānaṃ sāvakehi, paccekasambuddhehi ca savāsanappahānena sammāsambuddhānaṃ kilesappahānassa viseso vijjatīti sātisayena avijjāppahānena bhagavantaṃ thomento āha ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.
For, even though the darkness of ignorance is vanquished by the lamp of wisdom in all Arahants, there is a distinction in the removal of defilements between the Perfectly Self-Enlightened Ones (who remove latent tendencies) and the disciples, such as those attained to right view through faith, and the Paccekabuddhas. Therefore, praising the Blessed One for the superior removal of ignorance, he says "whose darkness of delusion is vanquished by the lamp of wisdom."
Quả thật, mặc dù tất cả các bậc A-la-hán đều có bóng tối vô minh bị ánh sáng tuệ tiêu diệt, nhưng có sự khác biệt trong việc loại bỏ phiền não của chư Chánh Đẳng Giác so với các đệ tử đã chứng đạt tri kiến như những người giải thoát nhờ tín, và so với các vị Độc Giác Phật, do sự loại bỏ cùng với khuynh hướng tiềm ẩn. Vì vậy, để tán thán Đức Thế Tôn về sự loại bỏ vô minh một cách siêu việt, vị ấy đã nói “paññāpajjotavihatamohatamaṃ”.
Atha vā antarena paropadesaṃ attano santāne accantaṃ avijjāndhakāravigamassa nibbattitattā, tattha ca sabbaññutāya, balesu ca vasībhāvassa samadhigatattā, parasantatiyañca dhammadesanātisayānubhāvena sammadeva tassa pavattitattā bhagavāva visesato mohatamavigamena thometabboti āha ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.
Alternatively, because of the complete disappearance of the darkness of ignorance in his own mind-stream without external instruction, and because of his attainment of omniscience and mastery over the powers, and because of the excellent and effective functioning of his Dhamma teaching in the mind-streams of others, the Blessed One alone should be particularly praised for the removal of the darkness of delusion. Thus it is said: "whose darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom."
Hoặc là, vì trong dòng tâm của chính Ngài, không cần lời chỉ dạy của người khác, sự diệt trừ hoàn toàn bóng tối vô minh đã phát sinh; và ở đó, vì Ngài đã đạt được toàn tri và sự thông thạo các lực (balas); và trong dòng tâm của người khác, vì điều đó (sự diệt trừ vô minh) đã được thực hiện một cách đúng đắn với uy lực vượt trội của sự thuyết pháp, nên Đức Thế Tôn đặc biệt đáng được tán dương vì sự diệt trừ bóng tối si mê. Do đó, nói: “Người đã diệt trừ bóng tối si mê bằng ngọn đèn tuệ giác.”
Imasmiñca atthavikappe ‘‘paññāpajjoto’’ti padena bhagavato paṭivedhapaññā viya desanāpaññāpi sāmaññaniddesena ekasesanayena vā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.
And in this interpretation of the meaning, it should be understood that by the term "lamp of wisdom", the Blessed One's wisdom of penetration as well as his wisdom of teaching are included, either by general designation or by the ekasesa method.
Và trong cách giải thích ý nghĩa này, với từ “paññāpajjota” (ngọn đèn tuệ giác), tuệ giác chứng ngộ của Đức Thế Tôn cũng như tuệ giác thuyết pháp nên được hiểu là đã được bao gồm bằng cách đề cập chung hoặc bằng phương pháp ekasesa (một phần đại diện cho toàn bộ).
Atha vā bhagavato ñāṇassa ñeyyapariyantikattā sakalañeyyadhammasabhāvābodhanasamatthena anāvaraṇañāṇasaṅkhātena paññāpajjotena sabbañeyyadhammasabhāvacchādakassa mohandhakārassa vidhamitattā anaññasādhāraṇo bhagavato mohatamavināsoti katvā vuttaṃ ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.
Alternatively, because the Blessed One's knowledge is exhaustive of all knowable things, and because the darkness of delusion obscuring the nature of all knowable phenomena has been dispelled by the lamp of wisdom, which is called anāvaraṇañāṇa (unobstructed knowledge) and is capable of revealing the nature of all knowable phenomena, the Blessed One's destruction of the darkness of delusion is unique. Therefore it is said: "whose darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom."
Hoặc là, vì trí tuệ của Đức Thế Tôn có giới hạn là đối tượng nhận thức (ñeyya), nên Ngài đã diệt trừ bóng tối si mê che lấp bản chất của tất cả các pháp đáng được nhận thức bằng ngọn đèn tuệ giác, tức là vô ngại trí (anāvaraṇañāṇa), có khả năng làm cho bản chất của tất cả các pháp đáng được nhận thức trở nên rõ ràng. Do đó, sự diệt trừ bóng tối si mê của Đức Thế Tôn là phi thường, không ai sánh bằng. Vì vậy, đã nói: “Người đã diệt trừ bóng tối si mê bằng ngọn đèn tuệ giác.”
Ettha ca mohatamavidhamanante adhigatattā anāvaraṇañāṇaṃ kāraṇūpacārena sakasantāne mohatamavidhamanaṃ daṭṭhabbaṃ.
And here, anāvaraṇañāṇa, having been attained at the time of dispelling the darkness of delusion, should be understood as the dispelling of the darkness of delusion in one's own mind-stream by way of causal attribution.
Và ở đây, vô ngại trí nên được hiểu là sự diệt trừ bóng tối si mê trong dòng tâm của chính Ngài thông qua phép ẩn dụ nguyên nhân (kāraṇūpacāra) vì nó đã đạt được sự diệt trừ bóng tối si mê.
Abhinīhārasampattiyā savāsanappahānameva hi kilesānaṃ ‘‘ñeyyāvaraṇappahāna’’nti, parasantāne pana mohatamavidhamanassa kāraṇabhāvato anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘mohatamavidhamana’’nti vuccatīti.
For the destruction of defilements along with their latent tendencies is indeed "the destruction of the obscurations to knowledge" in one's own mind-stream, while anāvaraṇañāṇa is called "the dispelling of the darkness of delusion" because it is the cause of dispelling the darkness of delusion in the mind-streams of others.
Thật vậy, sự đoạn trừ phiền não cùng với tùy miên (savāsanappahāna) do sự thành tựu của nguyện vọng (abhinīhārasampatti) chính là ‘‘sự đoạn trừ chướng ngại đối với đối tượng nhận thức’’ (ñeyyāvaraṇappahāna); còn trong dòng tâm của người khác, vô ngại trí được gọi là ‘‘sự diệt trừ bóng tối si mê’’ vì nó là nguyên nhân của sự diệt trừ bóng tối si mê.
Kiṃ pana kāraṇaṃ avijjāvigghāto yeveko pahānasampattivasena bhagavato thomanānimittaṃ gayhati, na pana sātisayaniravasesakilesappahānanti?
But what is the reason that only the destruction of ignorance is taken as the cause for praising the Blessed One in terms of the perfection of abandonment, and not the complete abandonment of all defilements, which is superior?
Nhưng tại sao chỉ sự diệt trừ vô minh được xem là một lý do để tán dương Đức Thế Tôn về sự thành tựu đoạn trừ, mà không phải là sự đoạn trừ tất cả các phiền não một cách đặc biệt và không sót lại?
Tappahānavacaneneva tadekaṭṭhatāya sakalasaṃkilesagaṇasamugghātajotitabhāvato.
Because by the statement of that abandonment, the uprooting of the entire multitude of defilements is illuminated, being identical in meaning with it.
Vì chỉ với lời nói về sự đoạn trừ đó, sự diệt trừ toàn bộ khối phiền não đã được làm sáng tỏ do có cùng một ý nghĩa với nó.
Na hi so tādiso kileso atthi, yo niravasesaavijjāppahānena na pahīyatīti.
For there is no such defilement that is not abandoned by the complete abandonment of ignorance.
Thật vậy, không có phiền não nào mà không bị đoạn trừ bởi sự đoạn trừ vô minh một cách không sót lại.
Atha vā vijjā viya sakalakusaladhammasamuppattiyā niravasesākusaladhammanibbattiyā, saṃsārappavattiyā ca avijjā padhānakāraṇanti tabbigghātavacanena sakalasaṃkilesagaṇasamugghāto vuttoyeva hotīti vuttaṃ ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.
Alternatively, just as knowledge is the primary cause for the arising of all wholesome states and ignorance is the primary cause for the arising of all unwholesome states and for the continuation of saṃsāra, by the statement of its destruction, the uprooting of the entire multitude of defilements is indeed declared. Thus it is said: "whose darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom."
Hoặc là, giống như minh (vijjā) là nguyên nhân chính của sự phát sinh tất cả các pháp thiện, thì vô minh là nguyên nhân chính của sự phát sinh tất cả các pháp bất thiện và sự luân hồi (saṃsāra). Do đó, với lời nói về sự diệt trừ nó, sự diệt trừ toàn bộ khối phiền não đã được nói đến. Vì vậy, đã nói: “Người đã diệt trừ bóng tối si mê bằng ngọn đèn tuệ giác.”
Narā ca amarā ca narāmarā, saha narāmarehīti sanarāmaro, sanarāmaro ca so loko cāti sanarāmaraloko, tassa garuti sanarāmaralokagaru, taṃ sanarāmaralokagaruṃ. Etena devamanussānaṃ viya tadavasiṭṭhasattānampi yathārahaṃ guṇavisesāvahato bhagavato upakāritaṃ dasseti.
Nara and amara are narāmara; together with narāmara is sanarāmara; sanarāmara and the world (loka) is sanarāmaraloka; its teacher is sanarāmaralokagaru; Him, sanarāmaralokagaruṃ (Teacher of the world with devas and humans). By this, the Blessed One's beneficence is shown, as He confers special benefits appropriately even to beings other than devas and humans.
Người (narā) và phi nhân (amarā) là narāmarā. Cùng với người và phi nhân là sanarāmaro. Sanarāmaro và thế gian (loko) là sanarāmaraloko. Bậc thầy của sanarāmaraloko là sanarāmaralokagaru. Sanarāmaralokagaruṃ (Bậc thầy của thế gian cùng với người và phi nhân). Với điều này, Ngài thể hiện sự giúp đỡ của Đức Thế Tôn, mang lại những phẩm chất đặc biệt một cách thích đáng không chỉ cho chư thiên và loài người mà còn cho các chúng sinh còn lại.
Na cettha padhānāpadhānabhāvo codetabbo.
And here, the principal and secondary aspects should not be questioned.
Và ở đây, không nên đặt vấn đề về sự chính yếu hay không chính yếu.
Añño hi saddakkamo, añño atthakkamo.
For the order of words is different from the order of meaning.
Thứ tự của từ ngữ khác với thứ tự của ý nghĩa.
Edisesu hi samāsapadesu padhānampi appadhānaṃ viya niddisīyati yathā – ‘‘sarājikāya parisāyā’’ti (apa. aṭṭha. 1.82).
In such compound terms, even the principal is designated as if it were secondary, for example, "sarājikāya parisāyā" (with the king in the assembly).
Trong những từ ghép như thế này, ngay cả cái chính yếu cũng được đề cập như cái không chính yếu, ví dụ như – ‘‘sarājikāya parisāyā’’ (hội chúng cùng với vua).
Kāmañcettha sattasaṅkhārabhājanavasena tividho loko, garubhāvassa pana adhippetattā garukaraṇasamatthasseva yujjanato sattalokassavasena attho gahetabbo.
Although here the world (loka) is threefold according to sentient beings, mental formations, and receptacle, since the sense of 'teacher' (garu) is intended, and since it is appropriate only for those capable of showing reverence, the meaning should be taken in the sense of the world of sentient beings.
Mặc dù ở đây thế gian có ba loại theo chúng sinh, hành (saṅkhāra) và cõi (bhājana), nhưng vì ý nghĩa của bậc thầy được đề cập, và vì nó chỉ phù hợp với những ai có khả năng tôn kính, nên ý nghĩa phải được hiểu theo nghĩa chúng sinh thế gian (sattalokassa).
So hi lokiyanti ettha puññapāpāni tabbipāko cāti ‘‘loko’’ti vuccati.
For in the phrase "lokiyanti ettha puññapāpāni tabbipāko cāti" (here meritorious and demeritorious actions and their results are perceived), "loka" refers to actions and their results.
Vì ở đây, phước và tội cùng với quả báo của chúng được gọi là ‘‘loka’’ (thế gian) theo nghĩa ‘‘lokīyati’’ (bị tan rã).
Amaraggahaṇena cettha upapattidevā adhippetā.
By the inclusion of "amara" here, the devas of rebirth are intended.
Và ở đây, với từ ‘‘amara’’ (phi nhân), ý muốn nói đến chư thiên tái sinh (upapattidevā).
Atha vā samūhattho loka-saddo samudāyavasena lokīyati paññāpīyatīti.
Alternatively, the word loka (world) in the collective sense refers to that which is perceived or made known by its aggregate.
Hoặc là, từ ‘‘loka’’ có nghĩa là tập hợp, được nhận thức hoặc được biết đến theo nghĩa là một tổng thể.
Saha narehīti sanarā, sanarā ca te amarā ceti sanarāmarā, tesaṃ lokoti sanarāmaralokoti purimanayeneva yojetabbaṃ.
"Saha narehīti sanarā" (with humans is sanarā); "sanarā ca te amarā ceti sanarāmarā" (and those humans and devas are sanarāmarā); "tesaṃ lokoti sanarāmaralokoti" (the world of those is sanarāmaraloka) – this should be understood in the same way as before.
Cùng với người là sanarā. Sanarā và amarā là sanarāmarā. Thế gian của họ là sanarāmaraloko. Nên kết nối theo cách tương tự như cách trước.
Amara-saddena cettha visuddhidevāpi saṅgayhanti.
And by the word amara here, the purified devas (visuddhidevā) are also included.
Và ở đây, với từ ‘‘amara’’ (phi nhân), chư thiên thanh tịnh (visuddhidevā) cũng được bao gồm.
Te hi maraṇābhāvato paramatthato amarā.
For they are truly immortal, being free from death.
Thật vậy, họ là những bậc bất tử theo nghĩa tối hậu vì không có cái chết.
Narāmarānaṃyeva ca gahaṇaṃ ukkaṭṭhaniddesavasena, yathā – ‘‘satthā devamanussāna’’nti (dī. ni. 1.157).
And the mention of only humans and devas is by way of referring to the highest beings, just as in "satthā devamanussānaṃ" (Teacher of devas and humans).
Và việc đề cập đến chỉ người và phi nhân là theo cách đề cập đến những điều ưu việt, ví dụ như – ‘‘Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người’’ (satthā devamanussānaṃ).
Tathā hi sabbānatthapariharaṇapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya, aparimitanirupamappabhāvaguṇavisesasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamaṃ gāravaṭṭhānaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘sanarāmaralokagaru’’nti.
Thus, due to His unsurpassed perfection of effort, which is dedicated to providing complete welfare and happiness and preceded by the avoidance of all harm, and due to His immeasurable, incomparable, and powerful special qualities, the Blessed One, the highest of all beings, is the supreme object of veneration for countless beings in countless world-systems. Therefore it is said: "sanarāmaralokagaruṃ (Teacher of the world with devas and humans)."
Thật vậy, vì sự giúp đỡ vô cùng lớn lao cho chúng sinh cùng với chư thiên và loài người, với sự thành tựu của nỗ lực (payogasampatti) tối thượng, luôn hướng đến việc mang lại lợi ích và hạnh phúc không sót lại, đi trước bằng việc tránh mọi điều bất lợi; và vì Ngài sở hữu những phẩm chất đặc biệt, uy lực vô song, không giới hạn, nên Đức Thế Tôn là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh, là đối tượng tôn kính tối cao của vô số chúng sinh trong vô số thế giới (lokadhātu). Vì vậy, đã nói: – ‘‘sanarāmaralokagaru’’ (Bậc thầy của thế gian cùng với người và phi nhân).
Sobhanaṃ gataṃ gamanaṃ etassāti sugato. Bhagavato hi veneyyajanupasaṅkamanaṃ ekantena tesaṃ hitasukhanipphādanato sobhanaṃ, tathā lakkhaṇānubyañjana (dī. ni. 2.33; 3.198-200; ma. ni. 2.385, 386) paṭimaṇḍitarūpakāyatāyadutavilambita- khalitānukaḍḍhananippīḷanukkuṭikakuṭilākulatādidosarahitaṃ vilāsitarājahaṃsavasabhavāraṇamigarājagamanaṃ kāyagamanaṃ ñāṇagamanañca vipulanimmalakaruṇāsativīriyādiguṇavisesasahitamabhinīhārato yāva mahābodhi anavajjatāya sobhanamevāti.
He whose going or movement is good is sugato. For the Blessed One's approach to those who can be guided is unfailingly good, as it results in their welfare and happiness. Similarly, His physical movement—adorned with the major and minor marks, free from faults such as excessive haste, sluggishness, stumbling, dragging, pressing, awkwardness, crookedness, and agitation, and graceful like the gait of a royal swan or elephant or lion—and His knowledge-movement (ñāṇagamana), which is accompanied by special qualities such as vast, pure compassion, mindfulness, and energy, from the aspiration up to the Great Bodhi, is indeed good due to its blamelessness.
Sugato (Thiện Thệ) là người có sự đi, sự đến tốt đẹp. Thật vậy, việc Đức Thế Tôn đến với những người có thể được giáo hóa là tốt đẹp vì nó chắc chắn mang lại lợi ích và hạnh phúc cho họ. Tương tự, sự đi của thân (kāyagamana) được trang hoàng bởi các tướng tốt và tùy hình hảo (lakkhaṇānubyañjana), không có các lỗi như quá nhanh, quá chậm, vấp ngã, kéo lê, đè nén, co rúm, cong vẹo, bối rối, v.v., mà là sự đi duyên dáng như thiên nga, bò chúa, voi chúa, sư tử chúa; và sự đi của trí tuệ (ñāṇagamana) là tốt đẹp vì nó vô tội, từ khi phát nguyện cho đến Đại Giác Ngộ, cùng với các phẩm chất đặc biệt như lòng bi mẫn rộng lớn và trong sạch, niệm, tinh tấn, v.v.
Atha vā sayambhuñāṇena sakalampi lokaṃ pariññābhisamayavasena parijānanto ñāṇena sammā gato avagatoti sugato. Tathā lokasamudayaṃ pahānābhisamayavasena pajahanto anuppattidhammataṃ āpādento sammā gato atītoti sugato. Lokanirodhaṃ nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena sammā gato adhigatoti sugato. Lokanirodhagāminipaṭipadaṃ bhāvanābhisamayavasena sammā gato paṭipannoti sugato. Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti, na pacceti, na paccāgacchatīti sugatotiādinā nayena ayamattho vibhāvetabbo.
Alternatively, having rightly known (sammā gato) and comprehended the entire world through His self-existent knowledge (sayambhuñāṇa) by way of penetrative understanding of what is to be fully known (pariññābhisamaya), He is sugato. Similarly, having rightly gone (sammā gato) and abandoned the origin of the world by way of penetrative understanding of what is to be abandoned (pahānābhisamaya), bringing it to the state of non-arising, He is sugato. Having rightly gone (sammā gato) and attained Nibbāna, the cessation of the world, by way of penetrative understanding of what is to be realized (sacchikiriyābhisamaya), He is sugato. Having rightly gone (sammā gato) and practised the path leading to the cessation of the world by way of penetrative understanding of what is to be developed (bhāvanābhisamaya), He is sugato. The defilements that have been abandoned by the Path of Stream-entry, He does not return to, does not come back to, does not come again to, therefore He is sugato. In this manner, this meaning should be elucidated.
Hoặc là, Sugato (Thiện Thệ) là người đã đi đúng đắn, đã thấu hiểu bằng trí tuệ, nhận biết toàn bộ thế gian bằng tự giác trí (sayambhuñāṇa) thông qua sự thấu hiểu (pariññābhisamaya). Tương tự, Sugato là người đã đi đúng đắn, đã vượt qua bằng cách đoạn trừ tập khởi của thế gian (lokasamudaya) thông qua sự thấu hiểu về sự đoạn trừ (pahānābhisamaya), làm cho nó trở thành pháp không tái sinh. Sugato là người đã đi đúng đắn, đã chứng đắc Niết bàn, sự diệt trừ thế gian (lokanirodha) thông qua sự thấu hiểu về sự chứng ngộ (sacchikiriyābhisamaya). Sugato là người đã đi đúng đắn, đã thực hành con đường đưa đến sự diệt trừ thế gian (lokanirodhagāminipaṭipadā) thông qua sự thấu hiểu về sự tu tập (bhāvanābhisamaya). Sugato là người không trở lại, không quay lại, không tái sinh vào những phiền não đã được đoạn trừ bằng đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga). Ý nghĩa này nên được giải thích theo cách này.
Atha vā sundaraṃ ṭhānaṃ sammāsambodhiṃ nibbānameva vā gato adhigatoti sugato. Yasmā vā bhūtaṃ tacchaṃ atthasañhitaṃ vineyyānaṃ yathārahaṃ kālayuttameva ca dhammaṃ bhāsati, tasmā sammā gadatīti sugato, da-kārassa ta-kāraṃ katvā.
Alternatively, He who has gone to and attained a beautiful state (sundaraṃ ṭhānaṃ), namely perfect enlightenment or Nibbāna itself, is sugato. Or, because He speaks the Dhamma that is true, real, beneficial, and appropriate in time for those to be guided, He speaks rightly (sammā gadati), thus sugato, with the change of 'd' to 't'.
Hoặc là, Sugato là người đã đi đến, đã chứng đắc nơi tốt đẹp, tức là Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi) hoặc Niết bàn. Hoặc là, vì Ngài nói pháp chân thật, đúng sự thật, có lợi ích, phù hợp với người có thể được giáo hóa và đúng thời điểm, nên Ngài nói đúng đắn (sammā gadatīti), do đó là Sugato, với âm ‘‘da’’ được chuyển thành ‘‘ta’’.
Iti sobhanagamanatādīhi sugato, taṃ sugataṃ.
Thus, He is sugato by reason of good going and other qualities; Him, sugataṃ.
Như vậy, Ngài là Sugato (Thiện Thệ) do sự đi tốt đẹp, v.v. Taṃ Sugataṃ (Đức Thiện Thệ đó).
Puññapāpakammehi upapajjanavasena gantabbato gatiyo, upapattibhavavisesā.
Gati (destinations) are those to which one goes by way of generating wholesome and unwholesome kamma; they are specific states of rebirth.
Các cõi tái sinh (gatiyo) là những nơi phải đến do các nghiệp thiện và bất thiện, là các loại hữu (bhava) tái sinh đặc biệt.
Tā pana nirayādivasena pañcavidhā, tāhi sakalassāpi bhavagāmikammassa ariyamaggādhigamena avipākārahabhāvakaraṇena nivattitattā bhagavā pañcahipi gatīhi suṭṭhu mutto visaṃyuttoti āha – ‘‘gativimutta’’nti.
These are fivefold, such as the hells, etc. Because the Blessed One has turned away from them, by rendering all kamma leading to existence incapable of producing results through the attainment of the Noble Path, He is thoroughly freed and disjoined from all five destinies. Thus it is said: "gativimutta (free from destinies)."
Chúng có năm loại theo địa ngục, v.v. Vì tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh đã được chấm dứt bởi sự chứng đắc Thánh đạo (ariyamagga), làm cho chúng không còn khả năng sinh quả, nên Đức Thế Tôn hoàn toàn giải thoát (suṭṭhu mutto visaṃyutto) khỏi cả năm cõi tái sinh. Do đó, nói: ‘‘gativimutta’’ (Giải thoát khỏi các cõi tái sinh).
Etena bhagavato katthacipi gatiyā apariyāpannataṃ dasseti, yato bhagavā ‘‘devātidevo’’ti vuccati, tenevāha –
By this, it is shown that the Blessed One is not confined to any destiny whatsoever, hence the Blessed One is called "deva of devas." Therefore it is said:
Với điều này, Ngài thể hiện rằng Đức Thế Tôn không thuộc về bất kỳ cõi tái sinh nào, vì Đức Thế Tôn được gọi là ‘‘devātidevo’’ (Thiên thượng thiên). Vì vậy, Ngài nói:
Atha vā gativimuttanti anupādisesanibbānadhātuppattiyā bhagavantaṃ thometi.
Alternatively, by "gativimutta," the Blessed One is praised for attaining the Nibbāna element without any remainder of existence (anupādisesa nibbāna-dhātu).
Hoặc giả, gativimutta (giải thoát khỏi mọi cõi tái sinh) tán thán Đức Thế Tôn đã chứng đạt Niết-bàn vô dư y.
Ettha hi dvīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā – attahitasampattito, parahitapaṭipattito ca.
Here, indeed, the praise of the Blessed One is to be understood in two ways: from the accomplishment of his own welfare and from the practice for the welfare of others.
Ở đây, sự tán thán Đức Thế Tôn cần được hiểu theo hai phương diện: sự thành tựu tự lợi và sự thực hành lợi tha.
Tesu attahitasampatti anāvaraṇañāṇādhigamato, savāsanānaṃ sabbesaṃ kilesānaṃ accantappahānato, anupādisesanibbānappattito ca veditabbā.
Among these, the accomplishment of his own welfare is to be understood from the attainment of unobstructed knowledge, the complete abandonment of all defilements along with their latent tendencies, and the attainment of Nibbāna without any remainder of existence.
Trong đó, sự thành tựu tự lợi cần được hiểu là do chứng đắc Vô chướng ngại trí, do đoạn trừ hoàn toàn tất cả phiền não cùng với tùy miên, và do chứng đạt Niết-bàn vô dư y.
Parahitapaṭipatti lābhasakkārādinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyānikadhammadesanāto, viruddhesupi niccaṃ hitajjhāsayato, ñāṇaparipākakālāgamanato ca.
The practice for the welfare of others is from the teaching of the Dhamma leading to the cessation of all suffering with a mind unconcerned by gain and honor, from his constant intention for welfare even towards those who are hostile, and from the arrival of the time for the maturation of their understanding.
Sự thực hành lợi tha là do thuyết giảng Chánh pháp đưa đến sự thoát ly mọi khổ đau với tâm không cầu lợi lộc, danh tiếng, v.v., do luôn có thiện ý đối với cả những người chống đối, và do đến thời điểm trí tuệ chín muồi.
Sā panettha āsayato payogato ca duvidhā parahitapaṭipatti, tividhā ca attahitasampatti pakāsitā hoti.
Here, the practice for the welfare of others is declared to be of two kinds—by intention and by exertion—and the accomplishment of his own welfare is declared to be of three kinds.
Ở đây, sự thực hành lợi tha được phân thành hai loại theo ý định và hành động, và sự thành tựu tự lợi được trình bày thành ba loại.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Karuṇāsītalahadaya’’nti etena āsayato parahitapaṭipatti, sammā gadanatthena sugata-saddena payogato parahitapaṭipatti, ‘‘paññāpajjotavihatamohatamaṃ gativimutta’’nti etehi catusaccapaṭivedhatthena ca sugata-saddena tividhāpi attahitasampatti, avasiṭṭhena, ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena ca sabbāpi attahitasampattiparahitapaṭipatti pakāsitā hotīti.
By "whose heart is cooled by compassion," the practice for the welfare of others by intention is shown; by the word "Sugata" (Well-gone) in the sense of speaking correctly, the practice for the welfare of others by exertion is shown; by "whose deep darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom" and by the word "Sugata" in the sense of penetrating the Four Noble Truths, all three kinds of accomplishment of his own welfare are shown; and by the remaining, "whose deep darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom," all accomplishment of his own welfare and practice for the welfare of others are shown.
Với câu ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ (tâm mát lạnh với lòng bi mẫn) thể hiện sự thực hành lợi tha theo ý định; với từ sugata (Thiện Thệ) theo nghĩa nói đúng đắn, thể hiện sự thực hành lợi tha theo hành động; với các từ ‘‘paññāpajjotavihatamohatamaṃ gativimutta’’ (ánh sáng trí tuệ đã xua tan bóng tối si mê, giải thoát khỏi mọi cõi tái sinh) và với từ sugata theo nghĩa chứng ngộ Tứ Diệu Đế, thể hiện cả ba loại thành tựu tự lợi; và với phần còn lại, với câu ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’ (ánh sáng trí tuệ đã xua tan bóng tối si mê) thể hiện tất cả sự thành tựu tự lợi và sự thực hành lợi tha.
Atha vā tīhākārehi bhagavato thomanā veditabbā – hetuto, phalato, upakārato ca.
Alternatively, the praise of the Blessed One is to be understood in three ways: by cause, by fruit, and by benefit.
Hoặc giả, sự tán thán Đức Thế Tôn cần được hiểu theo ba phương diện: do nhân, do quả, và do sự giúp đỡ.
Tattha hetu mahākaruṇā, sā paṭhamapadena nidassitā.
Among these, the cause is great compassion, which is indicated by the first phrase.
Trong đó, nhân là đại bi, được biểu thị bằng từ đầu tiên.
Phalaṃ catubbidhaṃ – ñāṇasampadā, pahānasampadā, ānubhāvasampadā, rūpakāyasampadā cāti.
The fruit is fourfold: accomplishment of knowledge, accomplishment of abandonment, accomplishment of psychic power, and accomplishment of the physical body.
Quả có bốn loại: thành tựu trí tuệ, thành tựu đoạn trừ, thành tựu uy lực, và thành tựu sắc thân.
Tāsu ñāṇappahānasampadā dutiyapadena saccappaṭivedhatthena ca sugata-saddena pakāsitā honti.
Among these, the accomplishment of knowledge and abandonment are indicated by the second phrase and by the word "Sugata" in the sense of penetrating the truths.
Trong đó, sự thành tựu trí tuệ và đoạn trừ được biểu thị bằng từ thứ hai và bằng từ sugata theo nghĩa chứng ngộ chân lý.
Ānubhāvasampadā tatiyapadena, rūpakāyasampadā yathāvuttakāyagamanasobhanatthena sugata-saddena, lakkhaṇānubyañjanapāripūriyā (dī. ni. 2.33; 3.198-200; ma. ni. 2.385-386) vinā tadabhāvato.
The accomplishment of psychic power is indicated by the third phrase; the accomplishment of the physical body by the word "Sugata" in the sense of having a beautiful bodily gait as described, because without the perfection of the distinguishing marks and minor characteristics, that (beauty) would not exist.
Sự thành tựu uy lực bằng từ thứ ba; sự thành tựu sắc thân bằng từ sugata theo nghĩa đi đến thân đã nói một cách tốt đẹp, vì không có điều đó nếu không có sự viên mãn của các tướng tốt và tùy hình hảo.
Upakāro antaraṃ abāhiraṃ karitvā tividhayānamukhena vimuttidhammadesanā, so sammā gadanatthena sugata-saddena pakāsito hotīti veditabbaṃ.
The benefit is the teaching of the Dhamma of liberation through the three vehicles, making no distinction between inner and outer; this is indicated by the word "Sugata" in the sense of speaking correctly, so it should be understood.
Sự giúp đỡ là sự thuyết giảng pháp giải thoát thông qua ba thừa, không phân biệt nội hay ngoại, điều đó được biểu thị bằng từ sugata theo nghĩa nói đúng đắn.
Tattha ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti etena sammāsambodhiyā mūlaṃ dasseti.
Here, by "whose heart is cooled by compassion," the root of perfect self-awakening is shown.
Ở đây, với câu ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ (tâm mát lạnh với lòng bi mẫn) biểu thị cội nguồn của Chánh Đẳng Giác.
Mahākaruṇāsañcoditamānaso hi bhagavā saṃsārapaṅkato sattānaṃ samuddharaṇatthaṃ katābhinīhāro anupubbena pāramiyo pūretvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigatoti karuṇā sammāsambodhiyā mūlaṃ.
For the Blessed One, whose mind was stirred by great compassion, made a firm resolve to uplift beings from the mire of saṃsāra, and gradually fulfilled the perfections, thereby attaining unsurpassed perfect self-awakening. Thus, compassion is the root of perfect self-awakening.
Vì Đức Thế Tôn, với tâm được thúc đẩy bởi đại bi, đã phát nguyện cứu vớt chúng sinh khỏi vũng lầy luân hồi, tuần tự viên mãn các ba-la-mật và chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, nên bi là cội nguồn của Chánh Đẳng Giác.
‘‘Paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena sammāsambodhiṃ dasseti.
By "whose deep darkness of delusion is dispelled by the lamp of wisdom," perfect self-awakening is shown.
Với câu ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’ (ánh sáng trí tuệ đã xua tan bóng tối si mê) biểu thị Chánh Đẳng Giác.
Anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccatīti.
For the knowledge of the path, which is the foundation of unobstructed knowledge, and unobstructed knowledge, which is the foundation of the knowledge of the path, are called "perfect self-awakening."
Vì Đạo trí, là nền tảng của Vô chướng ngại trí, và Vô chướng ngại trí, là nền tảng của Đạo trí, được gọi là ‘‘Chánh Đẳng Giác’’.
Sammā gadanatthena sugata-saddena sammāsambodhiyā paṭipattiṃ dasseti, līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhallikattakilamathānuyoga- sassatucchedābhinivesādiantadvayarahitāya karuṇāpaññāpariggahitāya majjhimāya paṭipattiyā pakāsanato sugata-saddassa.
By the word "Sugata" in the sense of speaking correctly, the practice for perfect self-awakening is shown, because the word "Sugata" indicates the Middle Way, which is free from the two extremes, such as attachment to dwelling in sloth and torpor, agitation, or the practice of sensual pleasures, self-mortification, and extreme views of eternalism and annihilationism, and which is encompassed by compassion and wisdom.
Với từ sugata theo nghĩa nói đúng đắn, biểu thị sự thực hành của Chánh Đẳng Giác, vì từ sugata biểu thị Trung đạo, được bao gồm bởi bi và tuệ, không có hai cực đoan như buông thả và phóng dật, khổ hạnh ép xác, chấp thường và chấp đoạn.
Itarehi sammāsambodhiyā padhānāppadhānabhedaṃ payojanaṃ dasseti.
By the other (phrases), the primary and secondary purposes of perfect self-awakening are shown.
Với các từ còn lại, biểu thị mục đích chính yếu và thứ yếu của Chánh Đẳng Giác.
Saṃsāramahoghato sattasantāraṇañcettha padhānaṃ payojanaṃ, tadaññamappadhānaṃ.
Uplifting beings from the great flood of saṃsāra is the primary purpose here; other purposes are secondary.
Trong đó, mục đích chính yếu là cứu độ chúng sinh khỏi biển lớn luân hồi, mục đích khác là thứ yếu.
Tesu padhānena parahitappaṭipattiṃ dasseti, itarena attahitasampattiṃ, tadubhayena attahitāya paṭipannādīsu (pu. pa. 24, 173) catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ dasseti.
Among these, by the primary (purpose), the practice for the welfare of others is shown; by the other, the accomplishment of one's own welfare; and by both, the Blessed One's status as the fourth person among the four types of individuals who have practiced for their own welfare and so on.
Trong đó, với mục đích chính yếu biểu thị sự thực hành lợi tha, với mục đích thứ yếu biểu thị sự thành tựu tự lợi, và với cả hai, biểu thị Đức Thế Tôn là người thứ tư trong bốn loại người (như người thực hành vì lợi ích của mình, v.v.).
Tena ca anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ uttamavandanīyabhāvaṃ, attano ca vandanakiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dasseti.
And by that, his status as the unsurpassed worthy of offerings, his status as the supreme worthy of veneration, and the fact that his field of veneration is conducive to one's own veneration are shown.
Và với điều đó, biểu thị Ngài là bậc đáng cúng dường vô thượng, bậc đáng đảnh lễ tối thượng, và sự đảnh lễ của chính mình là một thửa ruộng phước đức.
Ettha ca karuṇāggahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato bhagavato sabbalokiyaguṇasampatti dassitā hoti, paññāggahaṇena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti.
Here, by the inclusion of compassion, the Blessed One's accomplishment of all mundane qualities is shown, by illustrating his extraordinary quality of having attained a great state among mundane beings; by the inclusion of wisdom, his accomplishment of all supramundane qualities, by illustrating the knowledge of the path, which is the foundation of omniscience.
Ở đây, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự thành tựu tất cả các đức tính thế gian của Đức Thế Tôn, bằng cách làm sáng tỏ phẩm chất phi thường đã đạt đến trạng thái cao cả trong thế gian; với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự thành tựu tất cả các đức tính siêu thế, bằng cách làm sáng tỏ Đạo trí là nền tảng của Nhất thiết trí.
Tadubhayaggahaṇasiddho hi attho ‘‘sanarāmaralokagaru’’ntiādinā vipañcīyatīti.
Indeed, the meaning established by the inclusion of both is elaborated by phrases such as "teacher of gods and humans."
Ý nghĩa được thành tựu bởi sự nắm giữ cả hai điều đó được giải thích chi tiết bằng câu ‘‘sanarāmaralokagaru’’ (bậc thầy của thế giới loài người và chư thiên), v.v.
Karuṇāggahaṇena ca upagamanaṃ nirupakkilesaṃ dasseti, paññāggahaṇena apagamanaṃ.
And by the inclusion of compassion, the approach is shown to be stainless; by the inclusion of wisdom, the departure (from defilements).
Và với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự tiếp cận không có phiền não; với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự rời bỏ.
Tathā karuṇāggahaṇena lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti, lokavohāravisayattā karuṇāya, paññāggahaṇena samaññāyānavidhāvanaṃ.
Similarly, by the inclusion of compassion, the Blessed One's conduct is shown to be in accordance with worldly convention, as compassion is within the scope of worldly usage; by the inclusion of wisdom, the transcendence of convention.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự hành xử của Đức Thế Tôn phù hợp với các quy ước thế gian, vì lòng bi là đối tượng của lời nói thế gian; với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự vượt qua các quy ước.
Sabhāvānavabodhena hi dhammānaṃ samaññaṃ atidhāvitvā sattādiparāmasanaṃ hotīti.
For by not understanding the true nature of phenomena, there is grasping at "being" and so forth, overstepping convention.
Vì do không thấu hiểu bản chất của các pháp, người ta vượt qua các quy ước và chấp thủ vào chúng sinh, v.v.
Tathā karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattivihāraṃ dasseti, paññāggahaṇena tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ, catusaccañāṇaṃ, catuppaṭisambhidāñāṇaṃ, catuvessārajjañāṇaṃ.
Similarly, by the inclusion of compassion, the dwelling in the attainment of great compassion is shown; by the inclusion of wisdom, the unobstructed knowledge regarding the three times, the knowledge of the Four Noble Truths, the knowledge of the four analytical knowledges, and the knowledge of the four confidences.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự an trú trong Đại bi tam-muội; với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị trí tuệ không bị chướng ngại trong ba thời, trí tuệ Tứ Diệu Đế, trí tuệ Tứ Vô Ngại Giải, trí tuệ Tứ Vô Sở Úy.
Karuṇāggahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā sesāsādhāraṇañāṇāni, cha abhiññā, aṭṭhasu parisāsu (ma. ni. 1.151) akampanañāṇāni, dasa balāni, cuddasa buddhañāṇāni, soḷasa ñāṇacariyā, aṭṭhārasa buddhadhammā, (dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. mūla. ṭī. ganthārambhavaṇṇanāya) catucattārīsa ñāṇavatthūni, (saṃ. ni. 2.34) sattasattati ñāṇavatthūnīti (saṃ. ni. 2.34) evamādīnaṃ anekesaṃ paññāppabhedānaṃ vasena ñāṇacāraṃ dasseti.
Because the knowledge of the attainment of great compassion is included by the inclusion of compassion, the remaining extraordinary knowledges, the six supernormal powers, the unshakeable knowledges in the eight assemblies, the ten powers, the fourteen Buddha-knowledges, the sixteen ways of knowing, the eighteen unique Buddha-qualities, the forty-four wisdom-bases, the seventy-seven wisdom-bases—in this way, the sphere of knowledge is shown by means of these and many other divisions of wisdom.
Với sự nắm giữ lòng bi, do đã nắm giữ trí tuệ Đại bi tam-muội, nên với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự vận hành của trí tuệ theo nhiều phương diện khác nhau của trí tuệ, như các trí tuệ phi thường còn lại, sáu thắng trí, trí tuệ không lay chuyển trong tám hội chúng, mười lực, mười bốn Phật trí, mười sáu trí hành, mười tám Phật pháp, bốn mươi bốn trí sở y, bảy mươi bảy trí sở y, v.v.
Tathā karuṇāggahaṇena caraṇasampattiṃ, paññāggahaṇena vijjāsampattiṃ.
Similarly, by the inclusion of compassion, the accomplishment of conduct; by the inclusion of wisdom, the accomplishment of knowledge.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự thành tựu hạnh (caraṇa); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự thành tựu minh (vijjā).
Karuṇāggahaṇena sattādhipatitā, paññāggahaṇena dhammādhipatitā.
By the inclusion of compassion, sovereignty over beings; by the inclusion of wisdom, sovereignty over Dhamma.
Với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự làm chủ chúng sinh (sattādhipatitā); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự làm chủ pháp (dhammādhipatitā).
Karuṇāggahaṇena lokanāthabhāvo, paññāggahaṇena attanāthabhāvo.
By the inclusion of compassion, being a protector of the world; by the inclusion of wisdom, being one's own protector.
Với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị việc là Đấng Bảo Hộ thế gian (lokanāthabhāvo); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị việc là Đấng Bảo Hộ tự thân (attanāthabhāvo).
Tathā karuṇāggahaṇena pubbakāribhāvo, paññāggahaṇena kataññutā.
Similarly, by the inclusion of compassion, being the first to act; by the inclusion of wisdom, gratitude.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị việc là người làm trước (pubbakāribhāvo); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự tri ân (kataññutā).
Tathā karuṇāggahaṇena aparantapatā, paññāggahaṇena anattantapatā.
Similarly, by the inclusion of compassion, devotion to others; by the inclusion of wisdom, non-devotion to self.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự tự hại (aparantapatā); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự không tự hại (anattantapatā).
Karuṇāggahaṇena vā buddhakaradhammasiddhi, paññāggahaṇena buddhabhāvasiddhi.
Alternatively, by the inclusion of compassion, the perfection of qualities that make one a Buddha; by the inclusion of wisdom, the perfection of Buddhahood.
Hoặc với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự thành tựu các pháp làm Phật (buddhakaradhamma); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự thành tựu Phật quả (buddhabhāvasiddhi).
Tathā karuṇāggahaṇena paresaṃ tāraṇaṃ, paññāggahaṇena sayaṃ tāraṇaṃ.
Similarly, by the inclusion of compassion, helping others to cross over; by the inclusion of wisdom, crossing over oneself.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị sự cứu độ người khác (paresaṃ tāraṇaṃ); với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị sự tự cứu độ (sayaṃ tāraṇaṃ).
Tathā karuṇāggahaṇena sabbasattesu anuggahacittatā, paññāggahaṇena sabbadhammesu virattacittatā dassitā hoti.
Similarly, by the inclusion of compassion, a mind filled with favor towards all beings; by the inclusion of wisdom, a mind detached from all phenomena are shown.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị tâm từ bi đối với tất cả chúng sinh; với sự nắm giữ trí tuệ, biểu thị tâm ly tham đối với tất cả các pháp.
Sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi, tannidānabhāvato.
And compassion is the beginning of all Buddha-qualities, because they originate from it.
Và lòng bi là khởi điểm của tất cả các đức tính của chư Phật, vì chúng đều bắt nguồn từ đó.
Paññā pariyosānaṃ, tato uttarikaraṇīyābhāvato.
Wisdom is the culmination, because there is nothing further to be done beyond it.
Trí tuệ là điểm kết thúc, vì không có gì cần làm thêm sau đó.
Iti ādipariyosānadassanena sabbe buddhaguṇā dassitā honti.
Thus, by showing the beginning and the end, all Buddha-qualities are shown.
Như vậy, bằng cách biểu thị khởi điểm và kết thúc, tất cả các đức tính của chư Phật đều được trình bày.
Tathā karuṇāggahaṇena sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti.
Similarly, by the inclusion of compassion, the aggregate of concentration preceded by the aggregate of morality is shown.
Tương tự, với sự nắm giữ lòng bi, biểu thị uẩn định đi trước bởi uẩn giới.
Karuṇānidānañhi sīlaṃ, tato pāṇātipātādiviratippavattito, sā ca jhānattayasampayoginīti.
For moral conduct (sīla) has its origin in compassion (karuṇā), from which arises abstention from killing and so on, and that (abstention) is associated with the three jhānas.
Giới là khởi nguồn của lòng bi mẫn, từ đó phát sinh sự từ bỏ sát sinh, v.v., và điều đó liên quan đến ba tầng thiền.
Paññāvacanena paññākkhandho.
By the word 'paññā' (wisdom), the aggregate of wisdom (paññākkhandha) is meant.
Bằng từ trí tuệ (paññā) là uẩn trí tuệ.
Sīlañca sabbabuddhaguṇānamādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti.
And sīla is the beginning of all the Buddha's qualities, samādhi (concentration) is in the middle, and paññā is the end.
Giới là khởi đầu của tất cả các đức tính của chư Phật, định ở giữa, và trí tuệ ở cuối cùng.
Evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti, nayato dassitattā.
In this way, all the Buddha's qualities are shown as beautiful in the beginning, middle, and end, because they are shown by way of method.
Như vậy, tất cả các đức tính của chư Phật đều được chỉ ra là tốt lành ở đầu, giữa và cuối, vì đã được chỉ ra theo phương pháp.
Eso eva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo, yadidaṃ nayaggāhaṇaṃ.
This indeed is the method for showing all the Buddha's qualities without remainder, namely, the grasp of the method.
Thật vậy, đây chính là phương pháp chỉ ra tất cả các đức tính của chư Phật một cách trọn vẹn, đó là nắm bắt theo phương pháp.
Aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ.
Otherwise, who would be capable of showing all the qualities of the Blessed One, item by item, without remainder?
Nếu không, ai có thể lần lượt chỉ ra tất cả các đức tính của Thế Tôn một cách trọn vẹn?
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Vì thế, Ngài đã nói:
Evaṃ saṅkhepena sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ abhitthavitvā idāni saddhammaṃ thometuṃ ‘‘buddhopī’’tiādimāha.
Having thus briefly praised the Blessed One with all the qualities of omniscience, it is now to praise the Saddhamma that he begins with "buddhopi" and so on.
Sau khi ca ngợi Thế Tôn bằng tất cả các đức tính của bậc Toàn Giác một cách tóm tắt như vậy, giờ đây để ca ngợi Chánh Pháp, Ngài bắt đầu bằng “buddhopi” (dù là Phật) và tiếp theo.
Tattha buddhoti kattuniddeso.
Therein, buddho is a nominative noun (kattu-niddesa).
Trong đó, buddho (Phật) là chỉ định chủ ngữ.
Buddhabhāvanti kammaniddeso.
Buddhabhāvaṃ is an objective noun (kamma-niddesa).
Buddhabhāvaṃ (Phật tính) là chỉ định tân ngữ.
Bhāvetvā, sacchikatvāti ca pubbakālakiriyāniddeso.
And bhāvetvā, sacchikatvā are indicative of prior action (pubbakāla-kiriyā-niddesa).
Bhāvetvā (tu tập) và sacchikatvā (chứng ngộ) là chỉ định hành động trước đó.
Yanti aniyamato kammaniddeso.
Yaṃ is an indeterminate objective noun (aniyamato kamma-niddesa).
Yaṃ (cái mà) là chỉ định tân ngữ không xác định.
Upagatoti aparakālakiriyāniddeso.
Upagato is indicative of subsequent action (aparakāla-kiriyā-niddesa).
Upagato (đã đạt đến) là chỉ định hành động sau đó.
Vandeti kiriyāniddeso, tanti niyamanaṃ.
Vande is indicative of action (kiriyā-niddesa), taṃ is its determination.
Vande (con đảnh lễ) là chỉ định hành động, taṃ (điều đó) là xác định.
Dhammanti vandanakiriyāya kammaniddeso.
Dhammaṃ is the objective noun of the verb of veneration (vandana-kiriyā).
Dhammaṃ (Pháp) là chỉ định tân ngữ của hành động đảnh lễ.
Gatamalaṃ, anuttaranti ca tabbisesanaṃ.
Gatamalaṃ, anuttaraṃ are its qualifiers.
Gatamalaṃ (đã trừ sạch cấu uế) và anuttaraṃ (vô thượng) là các tính từ bổ nghĩa cho nó.
Tattha buddha-saddassa tāva ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. 95-97; paṭi. ma. 1.162) niddesanayena attho veditabbo.
Therein, the meaning of the word 'buddha' should be understood according to the explanatory method, as in "He is Buddha because he has awakened to the truths (saccāni bujjhitā), he is Buddha because he awakens beings (pajā bodhetā)," and so on.
Trong đó, ý nghĩa của từ buddha (Phật) cần được hiểu theo cách chỉ định như “bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho” (Người đã giác ngộ các sự thật nên gọi là Phật; Người đã giác ngộ chúng sinh nên gọi là Phật).
Atha vā savāsanāya aññāṇaniddāya accantavigamato, buddhiyā vā vikasitabhāvato buddhavāti buddho, jāgaraṇavikasanatthavasena.
Alternatively, buddho because of the complete cessation of ignorance with its latent tendencies (vāsanā) or because his intellect (buddhi) has bloomed, signifying awakening and blossoming.
Hoặc, do sự đoạn trừ hoàn toàn giấc ngủ vô minh cùng với tùy miên (vāsanā), hoặc do sự nở rộ của trí tuệ, nên gọi là buddha (Phật), theo nghĩa thức tỉnh và nở rộ.
Atha vā kassacipi ñeyyadhammassa anavabuddhassa abhāvena ñeyyavisesassa kammabhāvena aggahaṇato kammavacanicchāya abhāvena avagamanatthavaseneva kattuniddeso labbhatīti buddhavāti buddho, yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti, atthato pana pāramitāparibhāvito sayambhūñāṇena saha vāsanāya vihataviddhastaniravasesakileso mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimeyya guṇagaṇādhāro khandhasantāno buddho.
Alternatively, because there is no unknown object of knowledge and no grasping of a specific object of knowledge as the object of action, and because there is no intention of using the passive voice, the nominative case is obtained only through the meaning of 'understanding'; thus, 'buddha' means one who has awakened, just as in "One who has been consecrated does not give (dikkhito na dadāti)." But in essence, a Buddha is a continuum of aggregates (khandhasantāna) purified by perfections (pāramitā), who has, by his self-arisen knowledge (sayambhūñāṇa), eradicated and completely destroyed all defilements (kilesa) together with their latent tendencies, and who is the support for immeasurable groups of qualities such as great compassion (mahākaruṇā) and omniscience (sabbaññutañāṇa).
Hoặc, do không có bất kỳ pháp đáng biết nào chưa được giác ngộ, và do không có sự nắm bắt đối tượng đặc biệt của tri kiến như một tân ngữ (kamma), và do không có ý muốn diễn đạt theo cách tân ngữ, nên sự chỉ định chủ ngữ được hiểu theo nghĩa giác ngộ, tức là buddha (Phật), giống như “dikkhito na dadātī” (người đã thọ giới không cho). Nhưng trên thực tế, buddha là một dòng tương tục của các uẩn, được trưởng dưỡng bởi các pāramitā, đã đoạn trừ hoàn toàn các phiền não cùng với tùy miên bằng tự giác tuệ, là nơi nương tựa của vô lượng công đức như đại bi và nhất thiết trí.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Api-saddo sambhāvane, tena ‘‘evaṃ guṇavisesayutto sopi nāma bhagavā’’ti vakkhamānaguṇe dhamme sambhāvanaṃ dīpeti.
The word api (even) denotes possibility (sambhāvana), and thereby it indicates the possibility of the qualities of Dhamma to be stated, as in "Even the Blessed One, endowed with such excellent qualities."
Từ api (cũng) là để chỉ sự khả năng, qua đó nó biểu thị sự khả năng về giáo pháp có những đức tính sẽ được nói đến, rằng “Thế Tôn, người có những đức tính đặc biệt như vậy, cũng...”
Buddhabhāvanti sammāsambodhiṃ.
Buddhabhāvaṃ means perfect enlightenment (sammāsambodhi).
Buddhabhāvaṃ (Phật tính) là Chánh Đẳng Giác.
Bhāvetvāti uppādetvā, vaḍḍhetvā ca.
Bhāvetvā means having generated and having developed.
Bhāvetvā (tu tập) là tạo ra và phát triển.
Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā.
Sacchikatvā means having realized directly.
Sacchikatvā (chứng ngộ) là làm cho trở thành hiện thực.
Upagatoti patto, adhigatoti attho, etassa ‘‘buddhabhāva’’nti etena sambandho.
Upagato means attained, reached; this has a connection with "buddhabhāvaṃ."
Upagato (đã đạt đến) là đạt được, tức là đã thành tựu, từ này liên quan đến “buddhabhāvaṃ” (Phật tính).
Gatamalanti vigatamalaṃ, niddosanti attho.
Gatamalaṃ means free from defilements, faultless.
Gatamalaṃ (đã trừ sạch cấu uế) là đã loại bỏ cấu uế, tức là không có lỗi lầm.
Vandeti paṇamāmi, thomemi vā.
Vande means I venerate, or I praise.
Vande (con đảnh lễ) là con kính cẩn cúi đầu, hoặc con ca ngợi.
Anuttaranti uttararahitaṃ, lokuttaranti attho.
Anuttaraṃ means unsurpassed, meaning transcendent (lokuttara).
Anuttaraṃ (vô thượng) là không có gì cao hơn, tức là siêu thế.
Dhammanti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyato ca, saṃsārato ca apatamāne katvā dhārayatīti dhammo.
Dhammaṃ means Dhamma because it upholds those who practice it as instructed, preventing them from falling into states of woe (apāya) and saṃsāra.
Dhammaṃ (Pháp) là giáo pháp giữ gìn những người thực hành đúng theo lời dạy khỏi khổ cảnh và khỏi luân hồi, bằng cách làm cho họ không bị rơi xuống.
Ayañhettha saṅkhepattho – evaṃ vividhaguṇasamannāgato buddhopi bhagavā yaṃ ariyasaṅkhātaṃ dhammaṃ bhāvetvā, phalanibbānasaṅkhātaṃ pana sacchikatvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigato, tametaṃ buddhānampi buddhabhāvahetubhūtaṃ sabbadosamalarahitaṃ attano uttaritarābhāvena anuttaraṃ paṭivedhasaddhammaṃ namāmīti.
Here is a brief meaning: I bow to that Dhamma, which is called noble (ariya), which even the Buddha, endowed with such diverse qualities, developed, and having realized the fruit of Nibbāna, attained unsurpassed perfect enlightenment; that Dhamma, which is the cause of Buddhahood even for Buddhas, free from all faults and defilements, unsurpassed because nothing is superior to it, the Dhamma of penetration (paṭivedha-saddhamma).
Đây là ý nghĩa tóm tắt: “Con đảnh lễ giáo pháp chứng ngộ, là vô thượng, không còn cấu uế, là nhân duyên cho Phật tính của chư Phật, mà Đức Thế Tôn, người có đầy đủ các đức tính đa dạng như vậy, đã tu tập giáo pháp được gọi là Thánh (ariya), và đã chứng ngộ Chánh Đẳng Giác vô thượng bằng cách hiện thực hóa Niết Bàn và quả vị.”
Pariyattisaddhammassāpi tappakāsanattā idha saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, the Dhamma of study (pariyatti-saddhamma) should also be understood as included, being its manifestation.
Saddhamma (Chánh Pháp) theo nghĩa Pariyatti (học tập) cũng được bao gồm ở đây do nó là sự hiển bày của Chánh Pháp.
Atha vā ‘‘abhidhammanayasamuddaṃ bhāvetvā adhigacchi, tīṇi piṭakāni sammasī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttattā pariyattidhammassāpi sacchikiriyāsammasanapariyāyo labbhatīti sopi idha vutto yevāti daṭṭhabbo.
Alternatively, since it is stated in the commentaries that "he developed and attained the ocean of Abhidhamma methods, he contemplated the three Piṭakas," the meaning of direct realization and contemplation of the pariyatti Dhamma is also obtained, and thus it is understood that it is also stated here.
Hoặc, do trong các bản Chú giải có nói “đã tu tập và thành tựu biển cả của phương pháp Abhidhamma, đã quán xét ba Tạng Kinh,” nên sự hiện thực hóa và quán xét cũng được áp dụng cho saddhamma theo nghĩa Pariyatti, vì vậy nó cũng được nói đến ở đây.
Tathā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā, sacchikatvā’’ti ca vuttattā buddhakaradhammabhūtāhi pāramitāhi saha pubbabhāge adhisīlasikkhādayopi idha dhamma-saddena saṅgahitāti veditabbā.
Similarly, since it is stated "having developed and realized the Dhamma," it should be understood that the higher trainings (adhisīlasikkhā, etc.) in the earlier stage, along with the perfections (pāramitā) which are the Dhamma that makes one a Buddha, are also included by the word 'Dhamma' here.
Tương tự, do có nói “yaṃ dhammaṃ bhāvetvā, sacchikatvā” (giáo pháp mà đã tu tập và chứng ngộ), nên các pāramitā (ba la mật) là pháp tạo Phật, cùng với adhisīlasikkhā (giới học cao hơn) v.v., trong giai đoạn ban đầu, cũng được bao gồm trong từ dhamma ở đây.
Tāpi hi vigatapaṭipakkhatāya vigatamalā, anaññasādhāraṇatāya anuttarā cāti.
For these too are free from defilements because they are free from opposition, and they are unsurpassed because they are unique.
Chúng cũng không còn cấu uế do không có đối nghịch, và là vô thượng do không ai khác có thể sánh bằng.
Tathā hi sattānaṃ sakalavaṭṭadukkhanissaraṇāya katamahābhinīhāro mahākaruṇādhivāsapesalajjhāsayo paññāvisesapariyodātanimmalānaṃ dānadamasaññamādīnaṃ uttamadhammānaṃ satasahassādhikāni kappānaṃ cattāri asaṅkheyyāni sakkaccaṃ nirantaraṃ niravasesaṃ bhāvanāpaccakkhakaraṇehi kammādīsu adhigatavasībhāvo, acchariyācinteyyamahānubhāvo, adhisīlaadhicittānaṃ paramukkaṃsapāramippatto bhagavā paccayākāre catuvīsatikoṭisatasahassamukhena mahāvajirañāṇaṃ pesetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti.
Thus, the Blessed One, having made a great resolve for the liberation of beings from all the suffering of saṃsāra, possessed of a gentle disposition pervaded by great compassion, having diligently and continuously cultivated all the excellent Dhammas such as generosity, self-control, and restraint, which are pure through the ultimate purification of wisdom, for four incalculable eons and a hundred thousand great eons, and having attained mastery in these practices through development and direct realization, possessed of astonishing and inconceivable majesty, having reached the pinnacle of perfection in higher morality (adhisīla) and higher mind (adhicitta), dispatched his great diamond-like knowledge through a hundred thousand twenty-four crores of causal modes and perfectly enlightened himself to unsurpassed perfect enlightenment (sammāsambodhi).
Thật vậy, Thế Tôn, với sự đại bi mãnh liệt, với tâm từ ái và thanh tịnh, đã thực hành không ngừng và trọn vẹn các pháp tối thượng như bố thí, tự chế, và tiết độ, được thanh lọc bởi trí tuệ đặc biệt, trong bốn a-tăng-kì kiếp và một trăm ngàn đại kiếp, đã thành tựu sự thuần thục trong các hành động thông qua tu tập và chứng ngộ, có uy lực phi thường và không thể nghĩ bàn, đã đạt đến đỉnh cao của adhisīla (giới học cao hơn) và adhicitta (tâm học cao hơn), đã phóng đại kim cương trí (mahāvajirañāṇa) theo hai mươi bốn vạn ức cách của duyên khởi, và đã chứng đắc Chánh Đẳng Giác vô thượng.
Ettha ca ‘‘bhāvetvā’’ti etena vijjāsampadāya dhammaṃ thometi, ‘sacchikatvā’ti etena vimuttisampadāya.
Here, by "bhāvetvā" he praises the Dhamma by way of the accomplishment of knowledge (vijjāsampadā); by "sacchikatvā" he praises it by way of the accomplishment of liberation (vimuttisampadā).
Ở đây, bằng “bhāvetvā” (tu tập), Ngài ca ngợi giáo pháp về sự thành tựu của minh (vijjā); bằng “sacchikatvā” (chứng ngộ), Ngài ca ngợi giáo pháp về sự thành tựu của giải thoát (vimutti).
Tathā paṭhamena jhānasampadāya, dutiyena vimokkhasampadāya.
Similarly, by the first, by way of the accomplishment of jhāna; by the second, by way of the accomplishment of vimokkha (liberation).
Tương tự, bằng cái thứ nhất là sự thành tựu của thiền, bằng cái thứ hai là sự thành tựu của giải thoát.
Paṭhamena vā samādhisampadāya, dutiyena samāpattisampadāya.
Or by the first, by way of the accomplishment of samādhi (concentration); by the second, by way of the accomplishment of samāpatti (attainments).
Hoặc, bằng cái thứ nhất là sự thành tựu của định, bằng cái thứ hai là sự thành tựu của thiền định.
Atha vā paṭhamena khayañāṇabhāvena, dutiyena anuppādañāṇabhāvena.
Alternatively, by the first, by way of the nature of the knowledge of destruction (khayañāṇa); by the second, by way of the nature of the knowledge of non-arising (anuppādañāṇa).
Hoặc, bằng cái thứ nhất là trạng thái diệt tận trí (khayañāṇa), bằng cái thứ hai là trạng thái bất sinh trí (anuppādañāṇa).
Purimena vā vijjūpamatāya, dutiyena vajirūpamatāya.
Or by the former, by way of being like lightning; by the latter, by way of being like a diamond.
Hoặc, bằng cái trước là sự giống như tia chớp, bằng cái sau là sự giống như kim cương.
Purimena vā virāgasampattiyā, dutiyena nirodhasampattiyā.
Or by the former, by way of the attainment of dispassion (virāgasampatti); by the latter, by way of the attainment of cessation (nirodhasampatti).
Hoặc, bằng cái trước là sự thành tựu của ly tham (virāga), bằng cái sau là sự thành tựu của diệt tận (nirodha).
Tathā paṭhamena niyyānabhāvena, dutiyena nissaraṇabhāvena.
Similarly, by the first, by way of the nature of leading out (niyyānabhāva); by the second, by way of the nature of escape (nissaraṇabhāva).
Tương tự, bằng cái thứ nhất là trạng thái dẫn đến xuất ly (niyyāna), bằng cái thứ hai là trạng thái thoát ly (nissaraṇa).
Paṭhamena vā hetubhāvena, dutiyena asaṅkhatabhāvena.
Or by the first, by way of being a cause (hetubhāva); by the second, by way of being unconditioned (asaṅkhatabhāva).
Hoặc, bằng cái thứ nhất là trạng thái nhân (hetu), bằng cái thứ hai là trạng thái vô vi (asaṅkhata).
Paṭhamena vā dassanabhāvena, dutiyena vivekabhāvena.
Or by the first, by way of seeing (dassanabhāva); by the second, by way of seclusion (vivekabhāva).
Hoặc, bằng cái thứ nhất là trạng thái thấy (dassana), bằng cái thứ hai là trạng thái viễn ly (viveka).
Paṭhamena vā adhipatibhāvena, dutiyena amatabhāvena dhammaṃ thometi.
Or by the first, by way of being a master (adhipatibhāva); by the second, by way of being the deathless (amatabhāva), he praises the Dhamma.
Hoặc, bằng cái thứ nhất là trạng thái chủ tể (adhipati), bằng cái thứ hai là trạng thái bất tử (amata) để ca ngợi giáo pháp.
Atha vā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato’’ti etena svākkhātatāya dhammaṃ thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena sandiṭṭhikatāya.
Alternatively, by "yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato" (by developing which Dhamma he attained Buddhahood), he praises the Dhamma by its well-proclaimed nature (svākkhātata); by "sacchikatvā" (having realized it directly), by its immediately visible nature (sandiṭṭhikata).
Hoặc, bằng “yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato” (giáo pháp mà đã tu tập để đạt đến Phật tính) Ngài ca ngợi giáo pháp về sự khéo thuyết giảng (svākkhāta); bằng “sacchikatvā” (chứng ngộ) Ngài ca ngợi giáo pháp về sự tự mình thấy được (sandiṭṭhika).
Tathā purimena akālikatāya, pacchimena ehipassikatāya.
Similarly, by the former, by its timelessness (akālikata); by the latter, by its inviting inspection (ehipassikata).
Tương tự, bằng cái trước là sự không có thời gian (akālika), bằng cái sau là sự mời đến để thấy (ehipassika).
Purimena vā opaneyyikatāya, pacchimena paccattaṃ veditabbatāya dhammaṃ thometi.
Or, by its leading-on quality through the former, and by its being personally experienceable through the latter, it praises the Dhamma.
Hoặc là, với phần trước, tán thán Dhamma vì tính dẫn dắt (đến Niết-bàn); với phần sau, vì tính tự mình chứng nghiệm.
‘‘Gatamala’’nti iminā saṃkilesābhāvadīpanena dhammassa parisuddhataṃ dasseti, ‘‘anuttara’’nti etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanena vipulaparipuṇṇataṃ.
By the term ‘gone is defilement,’ it shows the Dhamma’s purity by indicating the absence of defilements; by the term ‘unexcelled,’ it shows its vast completeness by indicating the absence of anything else superior.
Với từ ‘‘Gatamala’’ (đã đoạn trừ cấu uế), bằng cách chỉ rõ sự không có các phiền não,* thể hiện sự thanh tịnh của Dhamma; với từ ‘‘anuttara’’ (vô thượng), bằng cách chỉ rõ sự không có điều gì khác thù thắng hơn,* thể hiện sự rộng lớn và viên mãn của Dhamma.
Paṭhamena vā pahānasampadaṃ dhammassa dasseti, dutiyena pabhāvasampadaṃ.
Or, by the first, it shows the Dhamma’s perfection of abandoning; by the second, its perfection of splendor.
Hoặc là, với từ đầu tiên*,* thể hiện sự thành tựu đoạn trừ của Dhamma; với từ thứ hai*, sự thành tựu uy lực.
Bhāvetabbatāya vā dhammassa gatamalabhāvo yojetabbo.
Or, the Dhamma’s state of having gone defilement should be connected with its being cultivable.
Hoặc là, tính chất đã đoạn trừ cấu uế của Dhamma nên được liên hệ với tính chất cần được tu tập.
Bhāvanāguṇena hi so dosānaṃ samugghātako hotīti.
For by the quality of cultivation, it is indeed the uprooter of defilements.
Bởi vì nhờ công đức tu tập mà Dhamma trở thành kẻ nhổ tận gốc các lỗi lầm.
Sacchikātabbabhāvena anuttarabhāvo yojetabbo.
Its unexcelled state should be connected with its being realizable.
Tính chất vô thượng nên được liên hệ với tính chất cần được chứng ngộ.
Sacchikiriyānibbattito hi taduttarikaraṇīyābhāvato anaññasādhāraṇatāya anuttaroti.
For from the realization, there being no further task to be done, it is unexcelled due to its uniqueness.
Bởi vì khi sự chứng ngộ đã thành tựu, không còn việc gì khác cần làm vượt trội hơn, nên Dhamma là vô thượng do tính chất không chung với ai khác.
Tathā ‘‘bhāvetvā’’ti etena saha pubbabhāgasīlādīhi sekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā honti, ‘‘sacchikatvā’’ti etena saha asaṅkhatāya dhātuyā asekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā hontīti.
Similarly, by ‘having cultivated,’ together with the preliminary sīla and so on, the sekha aggregates of sīla, samādhi, and paññā are shown; by ‘having realized,’ together with the unconditioned element, the asekha aggregates of sīla, samādhi, and paññā are shown.
Tương tự, với từ ‘‘bhāvetvā’’ (đã tu tập), cùng với các giới, định, tuệ uẩn bậc Hữu học (sekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā) thuộc phần sơ khởi như giới, v.v., đã được trình bày; với từ ‘‘sacchikatvā’’ (đã chứng ngộ), cùng với Pháp giới vô vi (asaṅkhata dhātu), các giới, định, tuệ uẩn bậc Vô học (asekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā) đã được trình bày.
Evaṃ saṅkhepeneva sabbadhammaguṇehi saddhammaṃ abhitthavitvā, idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ ‘‘sugatassā’’tiādimāha.
Thus, having concisely praised the Saddhamma with all its qualities, he now utters ‘‘sugatassā’’ and so on, to praise the Noble Sangha.
Sau khi tán thán Chánh Pháp bằng cách tóm tắt tất cả các công đức của Dhamma như vậy, giờ đây, để tán thán Thánh Tăng,* nói ‘‘sugatassā’’ (của Thiện Thệ) v.v.
Tattha sugatassāti sambandhaniddeso, tassa ‘‘puttāna’’nti etena sambandho.
Therein, sugatassā is an indication of connection, connecting with ‘puttānaṃ’ (sons).
Trong đó, sugatassā là sự chỉ định mối quan hệ, mối quan hệ của nó với từ ‘‘puttānaṃ’’ (các con).
Orasānanti puttavisesanaṃ.
Orasānaṃ is an epithet for sons.
Orasānaṃ là tính từ cho ‘‘putta’’ (con).
Mārasenamathanānanti orasaputtabhāve kāraṇaniddeso, tena kilesappahānameva bhagavato orasaputtabhāvakāraṇaṃ anujānātīti dasseti.
Mārasenamathanānaṃ is an indication of the reason for being true sons; thereby it shows that the abandoning of defilements is indeed the reason for being the Bhagavā’s true sons.
Mārasenamathanānaṃ là sự chỉ định nguyên nhân của việc là con ruột (orasaputta), qua đó* cho thấy rằng việc đoạn trừ các phiền não chính là nguyên nhân của việc là con ruột của Đức Thế Tôn.
Aṭṭhannanti gaṇanaparicchedaniddeso, tena ca satipi tesaṃ sattavisesabhāvena anekasatasahassasaṅkhyabhāve imaṃ gaṇanaparicchedaṃ nātivattantīti dasseti, maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvānativattanato.
Aṭṭhannaṃ is an indication of the numerical limitation; thereby it shows that even though there are countless beings, these do not exceed this numerical limitation (eight), due to not transgressing the states of being path-attainers and fruit-attainers.
Aṭṭhannaṃ là sự chỉ định giới hạn số lượng, qua đó* cho thấy rằng dù có vô số chúng sinh theo số lượng hàng trăm ngàn, nhưng họ không vượt quá giới hạn số lượng này, vì họ không vượt quá trạng thái của người đang ở trên đạo (maggaṭṭha) và người đang ở trên quả (phalaṭṭha).
Samūhanti samudāyaniddeso.
Samūhaṃ is an indication of the collection.
Samūhaṃ là sự chỉ định tập hợp.
Ariyasaṅghanti guṇavisiṭṭhasaṅghātabhāvaniddeso, tena asatipi ariyapuggalānaṃ kāyasāmaggiyaṃ ariyasaṅghabhāvaṃ dasseti, diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvato.
Ariyasaṅghaṃ is an indication of the state of being an assembly distinguished by qualities; thereby it shows that even without the physical gathering of Noble Ones, it is still the Noble Sangha, due to being united by commonality of view and sīla.
Ariyasaṅghaṃ là sự chỉ định trạng thái tập hợp thù thắng về phẩm hạnh, qua đó* cho thấy rằng dù không có sự tập hợp thân thể của các bậc Thánh, vẫn có trạng thái Thánh Tăng, vì họ được tập hợp bởi sự đồng nhất về kiến giải và giới hạnh.
Tattha urasi bhavā jātā, saṃvaddhā ca orasā.
Therein, born and grown in the breast are orasā (true sons).
Trong đó, những người sinh ra, lớn lên trong lòng là orasā (con ruột).
Yathā hi sattānaṃ orasaputtā attajātatāya pitusantakassa dāyajjassa visesena bhāgino honti, evametepi ariyapuggalā sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya bhagavato santakassa vimuttisukhassa, ariyadhammaratanassa ca ekantabhāginoti orasā viya orasā. Atha vā bhagavato dhammadesanānubhāvena ariyabhūmiṃ okkamamānā, okkantā ca ariyasāvakā bhagavato urovāyāmajanitābhijātatāya nippariyāyena ‘‘orasaputtā’’ti vattabbataṃ arahanti.
Just as true sons of beings, being self-born, are especially heirs to their father’s inheritance, so too these Noble Ones, being born of the Noble birth at the end of the Sammāsambuddha’s teaching, are exclusively partakers of the Bhagavā’s liberation happiness and the Noble Dhamma-gem; therefore, they are like true sons, orasā. Or, the Noble disciples, entering the Noble plane through the power of the Bhagavā’s Dhamma teaching, and those who have entered, are truly deserving to be called ‘true sons’ because they are born by the Bhagavā’s earnest effort.
Cũng như những người con ruột của chúng sinh là những người đặc biệt được thừa hưởng tài sản của cha do họ tự sinh ra, thì những bậc Thánh này cũng vậy, do được sinh ra bởi Thánh chủng (ariyā jāti) khi nghe Đức Chánh Đẳng Giác thuyết pháp, họ là những người hoàn toàn được thừa hưởng niềm an lạc giải thoát và Pháp bảo của Đức Thế Tôn, nên họ giống như con ruột, tức là orasā. Hoặc là, các Thánh đệ tử đang bước vào hoặc đã bước vào Thánh địa nhờ uy lực thuyết pháp của Đức Thế Tôn, xứng đáng được gọi là ‘‘con ruột’’ một cách trực tiếp do được sinh ra từ lời giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Sāvakehi pavattiyamānāpi hi dhammadesanā bhagavato ‘‘dhammadesanā’’ icceva vuccati, taṃmūlakattā, lakkhaṇādivisesābhāvato ca.
Even the Dhamma teaching carried out by disciples is called the Bhagavā’s ‘Dhamma teaching,’ because it is rooted in him, and because there is no distinction in characteristics, etc.
Dù lời thuyết pháp được các đệ tử thực hiện, nó vẫn được gọi là ‘‘lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn’’ vì nó có nguồn gốc từ Ngài, và vì không có sự khác biệt về đặc điểm, v.v.
Yadipi ariyasāvakānaṃ ariyamaggādhigamasamaye bhagavato viya tadantarāyakaraṇatthaṃ devaputtamāro, māravāhinī vā na ekantena apasādeti, tehi pana apasādetabbatāya kāraṇe vimathite tepi vimathitā eva nāma hontīti āha – ‘‘mārasenamathanāna’’nti.
Even if, at the time of the Noble disciples’ attainment of the Noble Path, Māra the son of devas or Māra’s army does not necessarily oppose them as they did the Bhagavā to cause hindrance, yet because the reasons for their opposition have been crushed by them, they too are indeed crushed—thus it is said: ‘‘mārasenamathanānaṃ’’.
Mặc dù vào thời điểm các Thánh đệ tử đạt được Thánh đạo, Ma vương Devaputta hay quân đội của Ma vương không nhất thiết phải xua đuổi như đối với Đức Thế Tôn để gây chướng ngại, nhưng khi nguyên nhân mà họ đáng bị xua đuổi đã bị tiêu diệt, thì họ cũng xem như đã bị tiêu diệt. Do đó,* nói – ‘‘mārasenamathanānaṃ’’ (những người đã tiêu diệt quân đội của Ma vương).
Imasmiṃ panatthe ‘māramārasenamathanāna’nti vattabbe ‘‘mārasenamathanāna’’nti ekadesasarūpekaseso katoti daṭṭhabbaṃ.
In this context, it should be understood that where it should have been said ‘māramārasenamathanānaṃ’ (crushers of Māra and Māra’s army), ekadesasarūpekasesa (retention of a part of the form) has been done, as in ‘‘mārasenamathanānaṃ’’.
Trong ý nghĩa này, đáng lẽ phải nói ‘māramārasenamathanānaṃ’ (những người đã tiêu diệt Ma vương và quân đội của Ma vương), nhưng cần hiểu rằng đây là một trường hợp ekasesa (rút gọn) chỉ giữ lại một phần là ‘‘mārasenamathanānaṃ’’.
Atha vā khandhābhisaṅkhāramārānaṃ viya devaputtamārassāpi guṇamāraṇe sahāyabhāvūpagamanato kilesabalakāyo ‘‘senā’’ti vuccati.
Or, just as for the Māras of aggregates and formations, so too for Māra the son of devas, because he becomes an accomplice in destroying qualities, the force of defilements is called an ‘army’ (senā).
Hoặc là, do Ma vương Devaputta cũng trở thành đồng minh trong việc hủy diệt các công đức giống như các Ma vương phiền não (khandhābhisaṅkhāramārānaṃ), nên tập hợp các phiền não được gọi là ‘‘senā’’ (quân đội).
Yathāha – ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’tiādi (su. ni. 438; mahāni. 28, 68; cūḷani. 47).
As it is said: ‘‘Kāmā te paṭhamā senā’’ (Sensual desires are your first army) and so on.
Như đã nói: ‘‘Dục vọng là quân đội đầu tiên của ngươi’’ v.v.
Sā ca tehi diyaḍḍhasahassabhedā, anantabhedā vā kilesavāhinī satidhammavicayavīriyasamathādiguṇapaharaṇehi odhiso vimathitā, vihatā, viddhastā cāti mārasenamathanā, ariyasāvakā.
And that army, that host of defilements, having a thousand and a half divisions, or countless divisions, is utterly crushed, defeated, and destroyed by them with the weapons of mindfulness, Dhamma investigation, effort, tranquility, and other qualities—thus they are mārasenamathanā (crushers of Māra’s army), the Noble disciples.
Và quân đội phiền não ấy, có 1.500 loại hoặc vô số loại, đã bị các Thánh đệ tử tiêu diệt, đánh bại, phá hủy từng phần bằng các vũ khí công đức như niệm, trạch pháp, tinh tấn, chỉ, v.v., nên họ là mārasenamathanā (những người đã tiêu diệt quân đội của Ma vương), tức là các Thánh đệ tử.
Etena tesaṃ bhagavato anujātaputtataṃ dasseti.
By this, it shows their being true sons, emulating the Bhagavā.
Qua đó,* cho thấy họ là những người con nối dõi của Đức Thế Tôn.
Ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariyā, niruttinayena.
Being far from defilements, not acting wrongly, and acting rightly, they are Noble Ones (ariyā), according to the etymological method.
Do xa lìa các phiền não (kilesehi ārakattā), không hành xử sai trái (anaye na iriyanato), và hành xử đúng đắn (aye ca iriyanato), nên họ là các bậc Thánh (ariyā), theo nghĩa từ nguyên.
Atha vā sadevakena lokena ‘‘saraṇa’’nti araṇīyato upagantabbato, upagatānañca tadatthasiddhito ariyā, ariyānaṃ saṅghoti ariyasaṅgho, ariyo ca so, saṅgho cāti vā ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ. Bhagavato aparabhāge buddhadhammaratanānampi samadhigamo saṅgharatanādhīnoti assa ariyasaṅghassa bahūpakārataṃ dassetuṃ idheva ‘‘sirasā vande’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
Or, because they are to be approached by the world with its devas as a ‘refuge’ (saraṇa) and because those who approach them achieve their aim, they are ariyā. The assembly of Noble Ones is the Noble Sangha, or it is Noble and it is an assembly, thus the Noble Sangha; that ariyasaṅghaṃ. It should be understood that to show the great benefit of this Noble Sangha, which means that even the attainment of the Buddha-Dhamma-Ratana after the Bhagavā depends on the Sangha-Ratana, ‘‘sirasā vande’’ (I bow my head) is stated right here.
Hoặc là, do được thế gian cùng chư thiên tôn kính (saraṇaṃ araṇīyato) và được những người tìm đến đạt được mục đích, nên họ là các bậc Thánh (ariyā). Tập hợp của các bậc Thánh là Thánh Tăng (ariyasaṅgha), hoặc họ là Thánh và là Tăng nên là Thánh Tăng (ariyasaṅgha), đó là Thánh Tăng. Cần hiểu rằng để thể hiện sự hữu ích lớn lao của Thánh Tăng này,* đã nói ‘‘sirasā vande’’ (con xin đảnh lễ) ngay tại đây, vì sự chứng đắc Phật Bảo và Pháp Bảo sau Đức Thế Tôn cũng tùy thuộc vào Thánh Tăng bảo.
Ettha ca ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa pabhavasampadaṃ dasseti, ‘‘mārasenamathanāna’’nti etena pahānasampadaṃ, sakalasaṃkilesappahānadīpanato.
Here, by ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ,’’ it shows the Noble Sangha’s perfection of origin; by ‘‘mārasenamathanānaṃ,’’ it shows its perfection of abandoning, by indicating the complete abandoning of all defilements.
Ở đây, với câu ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ’’ (các con ruột của Thiện Thệ),* thể hiện sự thành tựu về nguồn gốc của Thánh Tăng; với câu ‘‘mārasenamathanānaṃ’’ (những người đã tiêu diệt quân đội của Ma vương), thể hiện sự thành tựu về đoạn trừ, do chỉ rõ sự đoạn trừ tất cả các phiền não.
‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena ñāṇasampadaṃ, maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvadīpanato.
By ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ,’’ it shows its perfection of knowledge, by indicating the state of being path-attainers and fruit-attainers.
Với câu ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ’’ (tập hợp của tám vị), thể hiện sự thành tựu về trí tuệ, do chỉ rõ trạng thái của người đang ở trên đạo và người đang ở trên quả.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena pabhavasampadaṃ dasseti, sabbasaṅghānaṃ aggabhāvadīpanato.
By ‘‘ariyasaṅghaṃ,’’ it shows its perfection of origin, by indicating its foremost position among all assemblies.
Với câu ‘‘ariyasaṅghaṃ’’ (Thánh Tăng), thể hiện sự thành tựu về nguồn gốc, do chỉ rõ sự thù thắng của tất cả các Tăng chúng.
Atha vā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti ariyasaṅghassa visuddhanissayabhāvadīpanaṃ, ‘‘mārasenamathanāna’’nti sammāujuñāyasāmīcippaṭipannabhāvadīpanaṃ, ‘‘aṭṭhannampi samūha’’nti āhuneyyādibhāvadīpanaṃ, ‘‘ariyasaṅgha’’nti anuttarapuññakkhettabhāvadīpanaṃ.
Or, ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ’’ is an indication of the Noble Sangha’s pure reliance; ‘‘mārasenamathanānaṃ’’ is an indication of their proper and upright practice, in accordance with the Dhamma; ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ’’ is an indication of their worthiness of offerings and so on; ‘‘ariyasaṅghaṃ’’ is an indication of their being an unsurpassed field of merit.
Hoặc là, ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ’’ là chỉ rõ Thánh Tăng có nơi nương tựa thanh tịnh; ‘‘mārasenamathanānaṃ’’ là chỉ rõ sự thực hành đúng đắn, ngay thẳng và hợp lý; ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ’’ là chỉ rõ trạng thái xứng đáng được cúng dường, v.v.; ‘‘ariyasaṅghaṃ’’ là chỉ rõ trạng thái ruộng phước vô thượng.
Tathā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa lokuttarasaraṇagamanasabbhāvaṃ dīpeti.
Similarly, by ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ,’’ it indicates the Noble Sangha’s attainment of the supramundane refuge.
Tương tự, với câu ‘‘sugatassa orasānaṃ puttānaṃ’’,* chỉ rõ Thánh Tăng có sự quy y siêu thế.
Lokuttarasaraṇagamanena hi te bhagavato orasaputtā jātā.
For it is by the attainment of the supramundane refuge that they become the Bhagavā’s true sons.
Bởi vì nhờ sự quy y siêu thế mà họ trở thành con ruột của Đức Thế Tôn.
‘‘Mārasenamathanāna’’nti etena abhinīhārasampadāsiddhaṃ pubbabhāge sammāpaṭipattiṃ dasseti.
By ‘‘mārasenamathanānaṃ,’’ it shows the right practice in the preliminary stage, achieved through the perfection of aspiration.
Với câu ‘‘mārasenamathanānaṃ’’,* chỉ rõ sự thực hành đúng đắn trong giai đoạn sơ khởi, đã thành tựu nhờ sự phát nguyện.
Katābhinīhārā hi sammā paṭipannā māraṃ, māraparisaṃ vā abhivijinanti.
For those who have made an aspiration and practiced rightly overcome Māra and Māra’s retinue.
Bởi vì những người đã phát nguyện và thực hành đúng đắn sẽ chiến thắng Ma vương hoặc đoàn quân của Ma vương.
‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena viddhastavipakkhe sekkhāsekkhadhamme dasseti, puggalādhiṭṭhānena maggaphaladhammānaṃ pakāsitattā.
By ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ,’’ it shows the sekha and asekha dhammas where the opposition has been destroyed, as the path-and-fruit dhammas are declared through the individuals.
Với câu ‘‘aṭṭhannampi samūhaṃ’’,* chỉ rõ các pháp Hữu học và Vô học đã tiêu diệt kẻ đối nghịch, vì các pháp đạo và quả đã được tuyên bố dựa trên cá nhân.
‘‘Ariyasaṅgha’’nti aggadakkhiṇeyyabhāvaṃ dasseti.
By ‘‘ariyasaṅghaṃ,’’ it shows their state of being the foremost recipient of offerings.
Với câu ‘‘ariyasaṅghaṃ’’,* chỉ rõ trạng thái là ruộng phước tối thượng.
Saraṇagamanañca sāvakānaṃ sabbaguṇānamādi, sapubbabhāgappaṭipadā sekkhā sīlakkhandhādayo majjhe, asekkhā sīlakkhandhādayo pariyosānanti ādimajjhapariyosānakalyāṇā saṅkhepato sabbe ariyasaṅghaguṇā pakāsitā honti.
And taking refuge is the beginning of all qualities for disciples; the preliminary practice, the sekha sīla aggregates and so on, are in the middle; the asekha sīla aggregates and so on, are the end—thus all qualities of the Noble Sangha are concisely declared as beautiful in the beginning, middle, and end.
Và sự quy y là khởi đầu của tất cả các công đức của các đệ tử, sự thực hành sơ khởi như các giới uẩn Hữu học, v.v., là phần giữa, và các giới uẩn Vô học, v.v., là phần cuối. Như vậy, tất cả các công đức của Thánh Tăng, tốt đẹp ở khởi đầu, giữa và cuối, đã được tuyên bố một cách tóm tắt.
Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṅkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā, idāni taṃ nipaccakāraṃ yathādhippete payojane pariṇāmento ‘‘iti me’’tiādimāha.
Having thus, in three verses, concisely extolled the Tiraṭana through the enumeration of all its qualities, he now concludes that reverence, guiding it towards the intended purpose, by saying ‘‘iti me’’ and so on.
Sau khi đảnh lễ Tam Bảo bằng cách tóm tắt tất cả các công đức qua ba câu kệ như vậy, giờ đây, để hướng sự tôn kính đó đến mục đích đã định,* nói ‘‘iti me’’ (như vậy tôi) v.v.
Tattha ratijananaṭṭhena ratanaṃ, buddhadhammasaṅghā.
Therein, the Buddha, Dhamma, and Sangha are ratanaṃ (gems) because they generate delight.
Trong đó, do là nơi phát sinh niềm hoan hỷ nên là ratanaṃ (bảo), tức là Phật, Pháp, Tăng.
Tesañhi ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā yathābhūtaguṇe āvajjantassa amatādhigamahetubhūtaṃ anappakaṃ pītipāmojjaṃ uppajjati.
For when one reflects on their true qualities, such as ‘‘itipi so bhagavā’’ (Such indeed is the Bhagavā), abundant joy and rapture arise, which are causes for the attainment of the Deathless.
Bởi vì khi quán tưởng các công đức chân thật của các Ngài qua câu ‘‘itipi so bhagavā’’ (Đức Thế Tôn là bậc như vậy), v.v., một niềm hỷ lạc không nhỏ, là nguyên nhân dẫn đến sự chứng đắc bất tử, sẽ phát sinh.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti tathāgataṃ ārabbha.
“Mahānāma, when a noble disciple recollects the Tathāgata, at that time his mind is not beset by greed, not beset by hatred, not beset by delusion; his mind is straight at that time with respect to the Tathāgata.
‘‘Này Mahānāma, vào lúc mà vị Thánh đệ tử quán niệm về Đức Như Lai, tâm của vị ấy vào lúc đó không bị tham chi phối, không bị sân chi phối, không bị si chi phối, mà tâm của vị ấy vào lúc đó trở nên ngay thẳng đối với Đức Như Lai.
Ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyatī’’tiādi (a. ni. 6.10; a. ni. 11.11).
Indeed, Mahānāma, the noble disciple whose mind is straight gains a sense of meaning, gains a sense of Dhamma, gains joy associated with the Dhamma; for one who is joyful, rapture arises.”
Này Mahānāma, khi tâm ngay thẳng, vị Thánh đệ tử đạt được sự hiểu biết về lợi ích, đạt được sự hiểu biết về Pháp, đạt được niềm hoan hỷ gắn liền với Pháp, và khi hoan hỷ, hỷ lạc phát sinh," v.v.
Cittīkatabhāvādayo ca anaññasādhāraṇā buddhādīsu eva labbhantīti.
And the state of being highly esteemed, etc., are found exclusively in the Buddhas and others, and are not common to others.
Và trạng thái được trân trọng, v.v., chỉ có thể tìm thấy ở Đức Phật và các vị Thánh.
Vandanāva vandanāmayaṃ, yathā ‘‘dānamayaṃ, sīlamaya’’nti (dī. ni. 3.305; itivu. 60; netti. 34).
Vandanāmayaṃ (made of homage) is homage itself, just as “made of giving, made of virtue”.
Vandanāmayaṃ (do sự đảnh lễ) là sự đảnh lễ, giống như "dānamayaṃ, sīlamayaṃ" (do sự bố thí, do sự giữ giới).
Vandanā cettha kāyavācācittehi tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaninnatā, thomanā vā.
Here, homage is the inclination of mind, speech, and body towards the virtues of the Three Jewels, or eulogy.
Ở đây, sự đảnh lễ là sự hướng tâm, thân và lời nói đến các đức của Ba Ngôi Báu, hoặc là sự tán thán.
Pujjabhavaphalanibbattanato puññaṃ, attano santānaṃ puṇātīti vā.
Puññaṃ (merit) is that which produces the fruit of a state worthy of respect, or that which purifies one’s own continuum.
Puññaṃ (phước) là do sinh ra quả vị đáng được cúng dường, hoặc là do làm đầy đủ dòng tâm thức của mình.
Suvihatantarāyoti suṭṭhu vihatantarāyo, etena attano pasādasampattiyā, rattanattayassa ca khettabhāvasampattiyā taṃ puññaṃ atthappakāsanassa upaghātakaupaddavānaṃ vihanane samatthanti dasseti.
Suvihatantarāyo means having well-removed obstacles. By this, it is shown that through one’s own accomplishment of faith, and the accomplishment of the Triple Gem as a field (for merit), that merit is capable of removing hindrances and calamities that impede the exposition of the meaning.
Suvihatantarāyo (chướng ngại đã được tiêu trừ tốt đẹp) nghĩa là chướng ngại đã được tiêu trừ một cách tốt đẹp. Điều này cho thấy rằng phước báu đó, nhờ vào sự thành tựu của niềm tịnh tín của chính mình và sự thành tựu của Ba Ngôi Báu như là một ruộng phước, có khả năng tiêu trừ những chướng ngại và tai họa gây trở ngại cho việc công bố ý nghĩa.
Hutvāti pubbakālakiriyā, tassa ‘‘atthaṃ pakāsayissāmī’’ti etena sambandho.
Hutvā is an anterior participle, connected with “I shall expound the meaning.”
Hutvā (sau khi đã) là một hành động trong quá khứ, nó liên quan đến câu "atthaṃ pakāsayissāmī" (tôi sẽ công bố ý nghĩa).
Tassāti yaṃ ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ, tassa.
Tassā means “of that” merit, which is made of homage to the Triple Gem.
Tassā (của điều đó) là của phước báu do sự đảnh lễ Ba Ngôi Báu đó.
Ānubhāvenāti balena.
Ānubhāvena means by the power.
Ānubhāvenā (nhờ oai lực) là nhờ sức mạnh.
Evaṃ ratanattayassa nipaccakārakaraṇe payojanaṃ dassetvā, idāni yassā dhammadesanāya atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo, tassā tāva guṇābhitthavanavasena upaññāpanatthaṃ ‘‘dīghassā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the purpose of paying respects to the Triple Gem, now, in order to introduce the Dhamma discourse whose meaning he wishes to elaborate, by praising its qualities, “dīghassā” (of the Dīgha) and so on, is stated.
Sau khi đã chỉ ra mục đích của việc thực hiện sự đảnh lễ Ba Ngôi Báu như vậy, bây giờ để giới thiệu giáo pháp mà vị ấy muốn giải thích ý nghĩa, bằng cách tán thán các đức của nó, đã nói ‘‘dīghassā’’ (của Trường Bộ) v.v.
Tattha dīghasuttaṅkitassāti dīghappamāṇasuttalakkhitassa, etena ‘‘dīgho’’ti ayaṃ imassa āgamassa atthānugatā samaññāti dasseti.
Therein, dīghasuttaṅkitassā means marked by suttas of great length. By this, it is shown that the term “Dīgha” is an appellation consistent with the meaning of this Āgama.
Trong đó, dīghasuttaṅkitassā (được đánh dấu bằng các bài kinh dài) nghĩa là được đặc trưng bởi các bài kinh có độ dài lớn. Điều này cho thấy rằng "Dīgha" (Trường Bộ) là tên gọi của tập Āgama này phù hợp với ý nghĩa.
Nanu ca suttāniyeva āgamo, kassa pana suttehi aṅkananti?
But are not the suttas themselves the Āgama? How then is there a marking by suttas?
Há chẳng phải các bài kinh chính là Āgama, vậy ai đánh dấu các bài kinh?
Saccametaṃ paramatthato, suttāni pana upādāyapaññatto āgamo.
This is true in the ultimate sense, but the Āgama is designated based on the suttas.
Điều này là đúng theo nghĩa tối hậu, nhưng Āgama là một khái niệm được chế định dựa trên các bài kinh.
Yathā hi atthabyañjanasamudāye ‘‘sutta’’nti vohāro, evaṃ suttasamudāye ‘‘āgamo’’ti vohāro.
Just as the collection of words and meanings is called a “sutta,” so the collection of suttas is called an “Āgama.”
Giống như cách tập hợp các ý nghĩa và từ ngữ được gọi là "sutta" (kinh), thì tập hợp các kinh được gọi là "āgama" (bộ kinh).
Paṭiccasamuppādādinipuṇatthasabbhāvato nipuṇassa. Āgamissanti ettha, etena, etasmā vā attatthaparatthādayoti āgamo, āgamo ca so varo cāti āgamavaro, āgamasammatehi vā varoti āgamavaro, tassa.
Nipuṇassa (subtle) because it contains profound meanings like dependent origination. That from which one obtains one’s own benefit, others’ benefit, etc., is Āgama. And that Āgama is excellent, hence āgamavaro (excellent Āgama), or it is excellent by common agreement of the Āgamas, hence āgamavaro; of that.
Nipuṇassa (tinh tế) là do có những ý nghĩa sâu sắc như duyên khởi, v.v. Āgama (bộ kinh) là nơi mà, hoặc nhờ đó, hoặc từ đó, các lợi ích cho bản thân và người khác, v.v., sẽ đến. Āgama đó là tuyệt hảo, nên gọi là āgamavaro (bộ kinh tối thượng), hoặc là tuyệt hảo theo sự công nhận của các bộ kinh, nên gọi là āgamavaro, của bộ kinh đó.
Buddhānaṃ anubuddhā buddhānubuddhā, buddhānaṃ saccapaṭivedhaṃ anugamma paṭividdhasaccā aggasāvakādayo ariyā.
Those who understood after the Buddhas are Buddhānubuddhā; these are the noble ones, such as the chief disciples, who comprehended the truths by following the Buddhas' penetration of the truths.
Những người hiểu biết theo Đức Phật được gọi là buddhānubuddhā (những người giác ngộ theo Phật), đó là các vị Thánh như các Đại Thanh Văn, những người đã chứng ngộ chân lý theo sự chứng ngộ chân lý của Đức Phật.
Tehi atthasaṃvaṇṇanāvasena, guṇasaṃvaṇṇanāvasena ca saṃvaṇṇitassa.
Of that which was elaborated by them, in terms of meaning and in terms of qualities.
Được các vị ấy giải thích theo cách giải thích ý nghĩa và giải thích các đức tính.
Atha vā buddhā ca anubuddhā ca buddhānubuddhāti yojetabbaṃ.
Alternatively, it should be construed as “Buddhās and Anubuddhās are Buddhānubuddhā.”
Hoặc nên kết hợp thành buddhānubuddhā (Phật và những người giác ngộ theo Phật).
Sammāsambuddheneva hi tiṇṇampi piṭakānaṃ atthavaṇṇanākkamo bhāsito, yā ‘‘pakiṇṇakadesanā’’ti vuccati, tato saṅgāyanādivasena sāvakehīti ācariyā vadanti.
Indeed, the method of explaining the meaning of all three Piṭakas was taught by the Perfectly Self-Awakened One himself, which is called “pakiṇṇakadesanā” (miscellaneous teaching), and then by the disciples through recitations, etc., so say the teachers.
Chính Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng phương pháp giải thích ý nghĩa của cả ba tạng, được gọi là "pakiṇṇakadesanā" (giáo pháp rải rác), sau đó các đệ tử đã thực hiện việc kiết tập, v.v., đó là điều các bậc thầy nói.
Saddhāvahaguṇassāti buddhādīsu pasādāvahasampattikassa.
Saddhāvahaguṇassā (of the quality that brings faith) means of that which brings about the accomplishment of faith in the Buddhas and others.
Saddhāvahaguṇassā (có phẩm chất mang lại niềm tin) là có sự thành tựu mang lại niềm tin nơi Đức Phật, v.v.
Ayañhi āgamo brahmajālādīsu (dī. ni. 1.5-7, 26-28) sīladiṭṭhādīnaṃ anavasesaniddesādivasena, mahāpadānādīsu (dī. ni. 2.3-5) purimabuddhānampi guṇaniddesādivasena, pāthikasuttādīsu (dī. ni. 3.3,4) titthiye nimadditvā appaṭivattiyasīhanāda nadanādivasena, anuttariyasuttādīsu (a. ni. 6.8) ca visesato buddhaguṇavibhāvanena ratanattaye sātisayappasādaṃ āvahati.
For this Āgama specifically brings forth excellent faith in the Triple Gem, by way of the complete exposition of virtue and views in the Brahmajāla Sutta and others; by way of the exposition of the qualities of past Buddhas in the Mahāpadāna Sutta and others; by way of crushing heretics and roaring the unassailable lion’s roar in the Pāthika Sutta and others; and especially by way of elucidating the qualities of the Buddha in the Anuttariya Sutta and others.
Thật vậy, bộ kinh này mang lại niềm tịnh tín vượt trội nơi Ba Ngôi Báu, đặc biệt là thông qua việc trình bày đầy đủ các giới và tà kiến trong Brahmajāla, v.v., thông qua việc trình bày các đức của các vị Phật quá khứ trong Mahāpadāna, v.v., thông qua việc dẹp tan các tà sư và rống lên tiếng rống sư tử không thể đảo ngược trong Pāthika Sutta, v.v., và thông qua việc làm sáng tỏ các đức của Đức Phật trong Anuttariya Sutta, v.v.
Saṃvaṇṇanāsu cāyaṃ ācariyassa pakati, yā taṃtaṃsaṃvaṇṇanāsu ādito tassa tassa saṃvaṇṇetabbassa dhammassa visesaguṇakittanena thomanā.
And this is the nature of the commentator in expositions, to praise the specific excellent qualities of the Dhamma to be expounded at the beginning of each respective exposition.
Và đây là phong cách tự nhiên của vị thầy trong các bản chú giải, đó là ngay từ đầu trong mỗi bản chú giải, vị ấy tán thán giáo pháp cần được chú giải bằng cách ca ngợi các đức tính đặc biệt của nó.
Tathā hi papañcasūdanīsāratthappakāsinīmanorathapūraṇīsu aṭṭhasālinīādīsu ca yathākkamaṃ ‘‘paravādamathanassa ñāṇappabhedajananassa dhammakathikapuṅgavānaṃ vicittappaṭibhānajananassa tassa gambhīrañāṇehi ogāḷhassa abhiṇhaso nānānayavicittassa abhidhammassā’’tiādinā thomanā katā.
Thus, in the Papañcasūdanī, Sāratthappakāsinī, Manorathapūraṇī, and Aṭṭhasālinī, praise has been offered respectively with phrases like “of the Abhidhamma, which crushes opposing doctrines, generates distinctions of knowledge, produces diverse insights for excellent Dhamma speakers, is fathomed by profound knowledge, and is constantly rich with various methods.”
Cũng vậy, trong Papañcasūdanī, Sāratthappakāsinī, Manorathapūraṇī, Aṭṭhasālinī, v.v., đã có sự tán thán theo thứ tự như "của Abhidhamma, cái tiêu diệt các luận thuyết khác, cái sinh ra các phân loại trí tuệ, cái sinh ra những biện tài đa dạng cho những bậc thuyết pháp xuất chúng, cái được thâm nhập bởi những trí tuệ sâu sắc, cái luôn luôn đa dạng với nhiều phương pháp khác nhau," v.v.
Attho kathīyati etāyāti atthakathā, sā eva aṭṭhakathā, ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā, yathā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 2.8).
That by which the meaning is narrated is called a commentary (atthakathā); that itself is aṭṭhakathā, by changing the 'ttha' sound to 'ṭṭha', just as in “the meaning of suffering is oppression”.
Aṭṭhakathā (chú giải) là cái mà nhờ nó ý nghĩa được giải thích, chính nó là Aṭṭhakathā, bằng cách biến âm "ttha" thành "ṭṭha", giống như "dukkhassa pīḷanaṭṭho" (ý nghĩa là sự bức bách của khổ).
Ādito tiādimhi paṭhamasaṅgītiyaṃ.
Ādito means at the beginning, at the first Saṅgīti (Council).
Ādito (ban đầu) là tại Đại Kiết Tập lần thứ nhất.
Chaḷabhiññatāya paramena cittavasībhāvena samannāgatattā, jhānādīsu pañcavidhavasitāsabbhāvato ca vasino, therā mahākassapādayo.
And vasino (masters) are the Elders Mahākassapa and others, being endowed with the six supernormal powers and supreme mastery of mind, and possessing the five kinds of mastery in jhāna and so on.
Ca vasino (và các bậc có năng lực) là các bậc Trưởng lão như Mahākassapa, v.v., do đã thành tựu sáu thắng trí và sự làm chủ tâm tối thượng, và do có năm loại năng lực làm chủ trong các thiền định, v.v.
Tesaṃ satehi pañcahi.
By pañcahi satehi (five hundreds) of them.
Tesaṃ satehi pañcahi (bởi năm trăm vị ấy).
Yāti yā aṭṭhakathā.
Yā means “which” commentary.
Yā (cái nào) là chú giải nào.
Saṅgītāti atthaṃ pakāsetuṃ yuttaṭṭhāne ‘‘ayaṃ etassa attho, ayaṃ etassa attho’’ti saṅgahetvā vuttā.
Saṅgītā means recited by collecting and stating "this is its meaning, this is its meaning" in appropriate places for expounding the meaning.
Saṅgītā (đã được kiết tập) là đã được tập hợp và nói ra tại những chỗ thích hợp để công bố ý nghĩa, rằng "đây là ý nghĩa của điều này, đây là ý nghĩa của điều này."
Anusaṅgītā ca yasattherādīhi pacchāpi dutiyatatiyasaṅgītīsu, iminā attano saṃvaṇṇanāya āgamanasuddhiṃ dasseti.
And anusaṅgītā means subsequently recited by Elders such as Yasā, even pacchāpi (later) at the second and third Councils. By this, he shows the purity of the tradition of his own commentary.
Và anusaṅgītā (đã được kiết tập lại) bởi các Trưởng lão như Yasathera, v.v., pacchāpi (sau này) trong các kỳ kiết tập thứ hai và thứ ba. Bằng cách này, vị ấy cho thấy sự thanh tịnh về nguồn gốc của bản chú giải của mình.
Sīhassa lānato gahaṇato sīhaḷo, sīhakumāro.
Sīhaḷo is Sīhaḷa, the lion-prince, from being taken (lāna) by a lion.
Sīhaḷo (người Sīhaḷa) là do được nắm giữ hoặc được lấy bởi Sīha (sư tử), tức là Sīhakumāra (hoàng tử Sư tử).
Taṃvaṃsajātatāya tambapaṇṇidīpe khattiyānaṃ, tesaṃ nivāsatāya tambapaṇṇidīpassa ca sīhaḷabhāvo veditabbo.
The state of the khattiyas in Tambapaṇṇidīpa as Sīhaḷa, due to being born in his lineage, and the state of Tambapaṇṇidīpa itself as Sīhaḷa, due to it being their dwelling place, should be understood.
Do sinh ra trong dòng dõi đó, các vị vua ở đảo Tambapaṇṇi, và do là nơi cư trú của họ, đảo Tambapaṇṇi, được hiểu là Sīhaḷa.
Ābhatāti jambudīpato ānītā.
Ābhatā means brought from Jambudīpa.
Ābhatā (đã được mang đến) là đã được mang đến từ Jambudīpa (Ấn Độ).
Athāti pacchā.
Athā means afterwards.
Athā (sau đó) là sau này.
Aparabhāge hi asaṅkaratthaṃ sīhaḷabhāsāya aṭṭhakathā ṭhapitāti.
For later, the commentaries were preserved in the Sīhaḷa language to avoid confusion.
Thật vậy, sau này, để tránh sự lẫn lộn, chú giải đã được lưu giữ bằng tiếng Sīhaḷa.
Tenassa mūlaṭṭhakathā sabbasādhāraṇā na hotīti idaṃ atthappakāsanaṃ ekantena karaṇīyanti dasseti.
By this, it is shown that since its original commentary was not universally accessible, this exposition of meaning is absolutely necessary.
Do đó, chú giải gốc không phải là phổ biến cho tất cả mọi người, điều này cho thấy rằng việc công bố ý nghĩa này là hoàn toàn cần thiết.
Tenevāha – ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti.
Therefore, he says: “dīpavāsīnamatthāyā” (for the benefit of the island-dwellers).
Vì thế, vị ấy nói: ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ (vì lợi ích của cư dân hải đảo).
Tattha dīpavāsīnanti jambudīpavāsīnaṃ.
Therein, dīpavāsīnaṃ means for the inhabitants of Jambudīpa.
Trong đó, dīpavāsīnaṃ (của cư dân hải đảo) là của cư dân Jambudīpa.
Dīpavāsīnanti vā sīhaḷadīpavāsīnaṃ atthāya sīhaḷabhāsāya ṭhapitāti yojanā.
Or, the construction is: dīpavāsīnaṃ (for the inhabitants of the island), meaning for the inhabitants of the Sīhaḷa island, it was preserved in the Sīhaḷa language.
Hoặc, dīpavāsīnaṃ (của cư dân hải đảo) là sự kết nối rằng "vì lợi ích của cư dân đảo Sīhaḷa, đã được lưu giữ bằng tiếng Sīhaḷa."
Apanetvānāti kañcukasadisaṃ sīhaḷabhāsaṃ apanetvā.
Apanetvānā means having removed the Sīhaḷa language, which is like a covering.
Apanetvānā (sau khi đã loại bỏ) là sau khi đã loại bỏ ngôn ngữ Sīhaḷa giống như một lớp vỏ.
Tatoti aṭṭhakathāto.
Tato means from that commentary.
Tato (từ đó) là từ chú giải.
Ahanti attānaṃ niddisati.
Ahaṃ refers to himself.
Ahaṃ (tôi) chỉ về bản thân.
Manoramaṃ bhāsanti māgadhabhāsaṃ.
Manoramaṃ bhāsaṃ means the Māgadha language.
Manoramaṃ bhāsaṃ (ngôn ngữ dễ chịu) là ngôn ngữ Māgadha.
Sā hi sabhāvaniruttibhūtā paṇḍitānaṃ manaṃ ramayatīti.
For it is the natural language and delights the minds of scholars.
Thật vậy, ngôn ngữ đó, là ngôn ngữ tự nhiên, làm hài lòng tâm trí của các bậc trí giả.
Tenevāha – ‘‘tantinayānucchavika’’nti, pāḷigatiyā anulomikaṃ pāḷibhāsāyānuvidhāyininti attho.
Therefore, he says: “tantinayānucchavikaṃ”, meaning consistent with the Pali tradition, following the Pali language.
Vì thế, vị ấy nói: ‘‘tantinayānucchavikaṃ’’ (phù hợp với phương pháp của kinh điển), nghĩa là phù hợp với đường lối của Pāḷi, tuân theo ngôn ngữ Pāḷi.
Vigatadosanti asabhāvaniruttibhāsantararahitaṃ.
Vigatadosaṃ means devoid of other languages that are not natural or pure.
Vigatadosaṃ (không có lỗi) là không có ngôn ngữ khác không phải là ngôn ngữ tự nhiên.
Samayaṃ avilomentoti siddhantaṃ avirodhento, etena atthadosābhāvamāha.
Samayaṃ avilomento means not contradicting the established doctrine. By this, he states the absence of errors in meaning.
Samayaṃ avilomento (không làm trái với giáo lý) là không mâu thuẫn với giáo lý đã được thiết lập. Bằng cách này, vị ấy nói rằng không có lỗi về ý nghĩa.
Aviruddhattā eva hi theravādāpi idha pakāsiyissanti.
For indeed, the Theravāda teachings will be expounded here precisely because they are not contradictory.
Chính vì không mâu thuẫn mà các giáo lý của Theravāda cũng sẽ được công bố ở đây.
Theravaṃsapadīpānanti thirehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā therā, mahākassapādayo.
Theravaṃsapadīpānaṃ (of the lamps of the lineage of the Elders): the Elders, such as Mahākassapa, are those endowed with firm moral conduct and other qualities.
Theravaṃsapadīpānaṃ (của những ngọn đèn của dòng dõi Trưởng lão) là các vị Trưởng lão như Mahākassapa, v.v., do đã thành tựu các uẩn giới, v.v., vững chắc.
Tehi āgatā ācariyaparamparā theravaṃso, tappariyāpannā hutvā āgamādhigamasampannattā paññāpajjotena tassa samujjalanato theravaṃsapadīpā, mahāvihāravāsino therā, tesaṃ.
The lineage of elders (Theravaṃsa) that came through those teachers, being included in it and endowed with scriptural knowledge and realization, illuminates it with the light of wisdom, thus they are Lamps of the Elder's Lineage; these refer to the elders residing in the Mahāvihāra.
Dòng truyền thừa các bậc thầy đến từ họ là dòng Theravāda. Vì được bao gồm trong đó, và vì đã thành tựu cả giáo pháp (āgama) và sự chứng đắc (adhigama), nên họ soi sáng dòng đó bằng ngọn đèn trí tuệ. Do đó, theravaṃsapadīpā (ngọn đèn của dòng Theravāda) là chỉ các vị Thera cư ngụ tại Đại Tự Viện (Mahāvihāra), và là của các vị ấy.
Vividhehi ākārehi nicchīyatīti vinicchayo, gaṇṭhiṭṭhānesu khīlamaddanākārena pavattā vimaticchedakathā.
That which is ascertained in various ways is vinicchaya; it is a discourse that cuts through doubt, proceeding like the removal of a stake at knotty points.
Điều được xác định bằng nhiều cách khác nhau gọi là sự quyết định (vinicchayo), là lời nói cắt đứt nghi ngờ, diễn ra theo cách nhổ bỏ chướng ngại vật tại những điểm khó hiểu.
Suṭṭhu nipuṇo saṇho vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā. Atha vā vinicchinotīti vinicchayo, yathāvuttavisayaṃ ñāṇaṃ.
Those who have very subtle and skillful discernment are possessed of very skillful discernment. Alternatively, that which discerns is vinicchaya, which is the knowledge concerning the aforementioned subject.
Sự quyết định của các vị ấy rất khéo léo, tế nhị, nên gọi là sunipuṇavinicchayā (những người có sự quyết định rất khéo léo). Hoặc, điều quyết định gọi là sự quyết định (vinicchayo), tức là trí tuệ về đối tượng đã nói.
Suṭṭhu nipuṇo cheko vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā, etena mahākassapāditheraparamparābhato, tatoyeva ca aviparīto saṇhasukhumo mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayoti tassa pamāṇabhūtataṃ dasseti.
Those who have very skillful and expert discernment are possessed of very skillful discernment. By this, it shows that the discernment of the Mahāvihāra residents, inherited from the lineage of Mahākassapa and other elders, is therefore flawless, subtle, and profound, thereby establishing its authority.
Sự quyết định của các vị ấy rất khéo léo, tinh thông, nên gọi là sunipuṇavinicchayā. Điều này cho thấy rằng sự quyết định của các vị cư ngụ tại Đại Tự Viện, được truyền thừa từ Đại Trưởng lão Kassapa và các vị Thera khác, là không sai lệch, tế nhị và vi tế, và do đó, nó được xem là một bằng chứng có giá trị.
Sujanassa cāti ca-saddo sampiṇḍanattho, tena na kevalaṃ jambudīpavāsīnameva atthāya, atha kho sādhujanatosanatthañcāti dasseti, tena ca tambapaṇṇidīpavāsīnampi atthāyāti ayamattho siddho hoti, uggahaṇādisukaratāya tesampi bahupakārattā.
The word ca in sujanassa cā has a collective meaning, indicating that it is not only for the benefit of the residents of Jambudīpa, but also to please good people. By this, the meaning that it is also for the benefit of the residents of Tambapaṇṇidīpa is established, as it is very helpful to them for easy comprehension and so forth.
Sujanassa cā (và của thiện nhân) – từ ca có nghĩa là bao hàm. Điều này cho thấy rằng không chỉ vì lợi ích của những người cư ngụ tại Jambudīpa (Ấn Độ) mà còn vì sự hài lòng của những người thiện lương. Do đó, ý nghĩa này được xác lập: nó cũng vì lợi ích của những người cư ngụ tại đảo Tambapaṇṇi (Sri Lanka), vì nó mang lại nhiều lợi ích cho họ trong việc học hỏi và thực hành dễ dàng.
Ciraṭṭhitatthanti ciraṭṭhitiatthaṃ, cirakālaṭṭhitiyāti attho.
Ciraṭṭhitatthaṃ means for the purpose of long-endurance, i.e., for a long duration.
Ciraṭṭhitatthanti (vì sự tồn tại lâu dài) – vì sự tồn tại lâu dài, nghĩa là vì sự tồn tại trong thời gian dài.
Idañhi atthappakāsanaṃ aviparītabyañjanasunikkhepassa atthasunayassa ca upāyabhāvato saddhammassa ciraṭṭhitiyā saṃvattati.
For this exposition of meaning, being a means for the accurate arrangement of expressions and the well-understood meaning, conduces to the long-endurance of the Good Dhamma.
Thật vậy, việc giải thích ý nghĩa này, vì là phương tiện cho sự sắp xếp các từ ngữ và câu văn không sai lệch và cho sự dẫn dắt ý nghĩa đúng đắn, nên góp phần vào sự tồn tại lâu dài của Chánh pháp.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
Yaṃ atthavaṇṇanaṃ kattukāmo, tassā mahattaṃ pariharituṃ ‘‘sīlakathā’’tiādi vuttaṃ.
In order to highlight the importance of the exposition of meaning that he intends to undertake, ‘sīlakathā’ and so forth were mentioned.
Để làm nổi bật tầm quan trọng của sự giải thích ý nghĩa mà vị tác giả muốn thực hiện, ngài đã nói “sīlakathā” (lời nói về giới) và những điều tương tự.
Tenevāha – ‘‘na taṃ idha vicārayissāmī’’ti.
That is why he says: “I will not elaborate on that here.”
Chính vì thế mà ngài nói: “na taṃ idha vicārayissāmī” (tôi sẽ không xem xét điều đó ở đây).
Atha vā yaṃ aṭṭhakathaṃ kattukāmo, tadekadesabhāvena visuddhimaggo ca gahetabboti kathikānaṃ upadesaṃ karonto tattha vicāritadhamme uddesavasena dasseti ‘‘sīlakathā’’ tiādinā.
Alternatively, when he intends to compose an Aṭṭhakathā, he indicates that the Visuddhimagga should be taken as a part of it, and, advising the reciters, he presents the doctrines discussed therein in an outline form with “sīlakathā” and so forth.
Hoặc, để hướng dẫn những người thuyết giảng rằng Visuddhimagga cũng nên được xem là một phần của bộ chú giải mà ngài muốn thực hiện, ngài đã trình bày các pháp đã được xem xét trong đó theo cách tóm tắt bằng cách nói “sīlakathā” và những điều tương tự.
Tattha sīlakathāti cārittavārittādivasena sīlavitthārakathā.
Among these, sīlakathā is the discourse elaborating on sīla in terms of cāritta (conduct) and vāritta (abstention).
Trong đó, sīlakathā là lời nói chi tiết về giới, theo cách hành trì và cách tránh xa, v.v.
Dhutadhammāti piṇḍapātikaṅgādayo (visuddhi. 1.22; theragā. aṭṭha. 2.845, 849) terasa kilesadhunanakadhammā.
Dhutadhammā are the thirteen practices that shake off defilements, such as the practice of eating only almsfood.
Dhutadhammā là mười ba pháp tẩy trừ phiền não, như hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga), v.v. (Visuddhi. 1.22; Theragā. Aṭṭha. 2.845, 849).
Kammaṭṭhānāni sabbānīti pāḷiyaṃ āgatāni aṭṭhatiṃsa, aṭṭhakathāyaṃ dveti niravasesāni yogakammassa bhāvanāya pavattiṭṭhānāni.
All meditation subjects refers to the thirty-eight mentioned in the Pāḷi and two in the Aṭṭhakathā, meaning all without exception, which are the bases for the development of yogic practice.
Kammaṭṭhānāni sabbānī (tất cả các đề mục thiền) là ba mươi tám đề mục được đề cập trong Pāḷi, và hai đề mục trong chú giải, tức là tất cả các cơ sở để thực hành thiền.
Cariyāvidhānasahitoti rāgacaritādīnaṃ sabhāvādividhānena sahito.
Cariyāvidhānasahito means together with the classification of temperaments such as the greedy temperament and so forth.
Cariyāvidhānasahito (cùng với sự phân loại các hạnh) là cùng với sự phân loại bản chất của các hạnh như hạnh tham ái (rāgacarita), v.v.
Jhānāni cattāri rūpāvacarajjhānāni, samāpattiyo catasso arūpasamāpattiyo.
Jhānāni are the four rūpāvacara jhānas, and samāpattiyo are the four arūpasamāpattis.
Jhānāni (các thiền) là bốn thiền sắc giới (rūpāvacarajjhānāni), samāpattiyo (các thiền định) là bốn thiền vô sắc giới (arūpasamāpattiyo).
Aṭṭhapi vā paṭiladdhamattāni jhānāni, samāpajjanavasībhāvappattiyā samāpattiyo.
Alternatively, all eight attainments are jhānas, and they are samāpattiyo due to attaining mastery in entering them.
Hoặc, cả tám thiền đã chứng đắc là jhānāni, và khi đạt đến sự thành thạo trong việc nhập thiền thì gọi là samāpattiyo.
Jhānāni vā rūpārūpāvacarajjhānāni, samāpattiyo phalasamāpattinirodhasamāpattiyo.
Or jhānas are the rūpāvacara and arūpāvacara jhānas, and samāpattiyo are phalasamāpatti and nirodhasamāpatti.
Hoặc, jhānāni là các thiền sắc giới và vô sắc giới, samāpattiyo là quả thiền (phalasamāpatti) và diệt tận định (nirodhasamāpatti).
Paccayadhammānaṃ hetādīnaṃ paccayuppannadhammānaṃ hetupaccayādibhāvo paccayākāro, tassa desanā paccayākāradesanā, paṭiccasamuppādakathāti attho.
The teaching of the causal mode, which is the causal relationship of conditioning phenomena such as causes and the causally arisen phenomena, is paccayākāradesanā, which means the discourse on dependent origination.
Paccayākāradesanā (sự thuyết giảng về các phương thức duyên) là sự thuyết giảng về cách các pháp duyên (paccayadhamma) như nhân, v.v., là duyên cho các pháp do duyên sinh (paccayuppannadhamma), như duyên nhân, v.v. Nghĩa là lời nói về duyên khởi (paṭiccasamuppāda).
Sā pana ghanavinibbhogassa sudukkaratāya saṇhasukhumā, nikāyantaraladdhisaṅkararahitā, ekattanayādisahitā ca tattha vicāritāti āha – ‘‘suparisuddhanipuṇanayā’’ti.
This is subtle and profound, free from contamination by other sectarian views, and characterized by the unity of methods, since it is very difficult to analyze thoroughly and precisely. Therefore, he says: “suparisuddhanipuṇanayā” (of very pure and skillful method).
Và vì điều đó rất khó để phân tích các khối (ghana), vi tế và tinh xảo, không lẫn lộn với các học thuyết của các bộ phái khác, và bao gồm các phương thức nhất quán, v.v., đã được xem xét ở đó, nên ngài nói: “suparisuddhanipuṇanayā” (với các phương thức rất thanh tịnh và tinh xảo).
Paṭisambhidādīsu āgatanayaṃ avissajjetvāva vicāritattā avimuttatanti maggā.
Since the methods found in the Paṭisambhidā and other texts have not been abandoned, they are avimuttatanti maggā (paths not disconnected from the tradition).
Vì đã được xem xét mà không bỏ qua phương thức được đề cập trong Paṭisambhidā và các kinh điển khác, nên gọi là avimuttatanti maggā (các đạo lộ không bị giải thoát khỏi hệ thống).
Iccevāti iti eva.
Iccevā means iti eva (thus indeed).
Iccevāti (chính là như vậy).
Tampīti visuddhimaggampi.
Tampī means even the Visuddhimagga.
Tampīti (ngay cả điều đó) – ngay cả Visuddhimagga.
Etāyāti sumaṅgalavilāsiniyā.
Etāyā means by this Sumaṅgalavilāsinī.
Etāyāti (bằng điều này) – bằng Sumaṅgalavilāsinī.
Ettha ca ‘‘sīhaḷadīpaṃ ābhatā’’tiādinā atthappakāsanassa nimittaṃ dasseti, ‘‘dīpavāsīnamatthāya, sujanassa ca tuṭṭhatthaṃ, ciraṭṭhitatthañca dhammassā’’ti etena payojanaṃ, avasiṭṭhena karaṇappakāraṃ.
Here, the mention of “brought to the island of Sīhaḷa” and so forth indicates the occasion for this exposition of meaning; “for the benefit of the island's residents, to please good people, and for the long-endurance of the Dhamma” indicates the purpose; and the remainder describes the method of execution.
Ở đây, bằng cách nói “được mang đến đảo Sīhaḷa” và những điều tương tự, ngài chỉ ra nguyên nhân của việc giải thích ý nghĩa; bằng cách nói “vì lợi ích của cư dân trên đảo, vì sự hài lòng của thiện nhân, và vì sự tồn tại lâu dài của Dhamma”, ngài chỉ ra mục đích; và bằng phần còn lại, ngài chỉ ra phương pháp thực hiện.
Sīlakathādīnaṃ avicāraṇampi hi idha karaṇappakāro evāti.
Indeed, the non-elaboration on sīlakathā and so forth here is also part of the method of execution.
Việc không xem xét các lời nói về giới, v.v., ở đây cũng là một phương pháp thực hiện.
Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva hotīti paṭhamaṃ tāva vaggasuttavasena vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha dīghāgamo nāmā’’tiādimāha.
Since the nature of things with distinctions becomes clear only through presenting those distinctions, in order to show the divisions in terms of vaggasuttas first, he says “tattha dīghāgamo nāmā” and so forth.
Việc làm rõ bản chất của những điều có sự phân loại chỉ có thể thực hiện được bằng cách trình bày sự phân loại. Do đó, trước tiên, để trình bày sự phân loại theo các phẩm kinh (vaggasutta), ngài nói “tattha dīghāgamo nāmā” (trong đó, gọi là Dīghāgama) và những điều tương tự.
Tattha tatthāti ‘‘dīghassa āgamavarassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ vacane.
Among these, tatthā refers to the statement, “I will expound the meaning of the excellent Dīghāgama,” in that very statement.
Trong đó, tatthā (trong đó) là trong câu nói “tôi sẽ giải thích ý nghĩa của Dīghāgama cao quý” đã được nói.
Yassa atthaṃ pakāsayissāmīti paṭiññātaṃ, so dīghāgamo nāma vaggasuttavasena evaṃ vibhāgoti attho.
The Dīghāgama, whose meaning was pledged to be expounded, is thus divided in terms of vaggasuttas (chapter suttas); this is the meaning.
Điều mà ngài đã hứa sẽ giải thích ý nghĩa, đó là dīghāgamo nāma (gọi là Dīghāgama), nghĩa là sự phân loại theo các phẩm kinh là như vậy.
Atha vā tatthāti ‘‘dīghāgamanissitamattha’’nti etasmiṃ vacane.
Alternatively, tatthā refers to the statement “the meaning related to the Dīghāgama.”
Hoặc, tatthā (trong đó) là trong câu nói “ý nghĩa dựa trên Dīghāgama” này.
Yo dīghāgamo vutto, so vaggādivasena edisoti attho.
The Dīghāgama that was mentioned is of this kind in terms of vaggas (chapters) and so forth; this is the meaning.
Dīghāgama đã được nói đến, nghĩa là nó được phân loại theo các phẩm và những điều tương tự là như vậy.
Attano saṃvaṇṇanāya paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkameneva pavattabhāvadassanatthaṃ ‘‘tassa vaggesu…pe… vuttaṃ nidānamādī’’ti āha.
In order to show that his own commentary proceeds in the same order as arranged at the First Great Council, he says “tassa vaggesu…pe… vuttaṃ nidānamādī” (the introduction mentioned in its chapters...etc.).
Để cho thấy rằng sự giải thích của mình diễn ra theo đúng thứ tự đã được sắp xếp trong Đại Kết Tập lần thứ nhất, ngài nói “tassa vaggesu…pe… vuttaṃ nidānamādī” (trong các phẩm của nó…v.v… lời nói về nhân duyên đã được nói đầu tiên).
Kasmā pana catūsu āgamesu dīghāgamo paṭhamaṃ saṅgīto, tattha ca sīlakkhandhavaggo ādito nikkhitto, tasmiñca brahmajālanti?
But why was the Dīghāgama recited first among the four Āgamas, and in it, why was the Sīlakkhandhavagga arranged first, and in that, the Brahmajjāla Sutta?
Nhưng tại sao trong bốn bộ Āgama, Dīghāgama lại được kết tập đầu tiên, và trong đó, Sīlakkhandhavagga lại được sắp xếp đầu tiên, và trong phẩm đó, Brahmajalasutta lại là đầu tiên?
Nāyamanuyogo katthacipi na pavattati, api ca saddhāvahaguṇato dīghanikāyo paṭhamaṃ saṅgīto.
This question does not arise anywhere else, but the Dīghanikāya was recited first because of its quality of inspiring faith.
Câu hỏi này không được đặt ra ở bất cứ đâu, nhưng Dīghanikāya được kết tập đầu tiên vì phẩm chất khơi dậy niềm tin.
Saddhā hi kusaladhammānaṃ bījaṃ.
For faith is the seed of wholesome states.
Vì niềm tin là hạt giống của các pháp thiện lành.
Yathāha – ‘‘saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhī’’ti, (saṃ. ni. 1.197; su. ni. 77) saddhāvahaguṇatā cassa dassitāyeva.
As it is said: “Faith is the seed, austerity is the rain,” and its quality of inspiring faith has indeed been shown.
Như đã nói: “Niềm tin là hạt giống, sự tinh tấn là mưa” (S.N. 1.197; Su.N. 77), và phẩm chất khơi dậy niềm tin của nó đã được chỉ ra.
Kiñca katipayasuttasaṅgahato, appaparimāṇato ca gahaṇadhāraṇādisukhato.
Moreover, due to its collection of a few suttas and its limited size, it is easy to learn and remember.
Và vì nó bao gồm một số ít kinh, và vì số lượng không nhiều, nên dễ dàng ghi nhớ và nắm giữ.
Tathāhesa catuttiṃsasuttasaṅgaho catusaṭṭhibhāṇavāraparimāṇo ca.
Thus, it is a collection of thirty-four suttas and has a measure of sixty-four recitations (bhāṇavāras).
Thật vậy, bộ này bao gồm ba mươi bốn kinh và có dung lượng sáu mươi bốn bhāṇavāra.
Sīlakathābāhullato pana sīlakkhandhavaggo paṭhamaṃ nikkhitto.
The Sīlakkhandhavagga was arranged first due to the abundance of discourses on sīla.
Và Sīlakkhandhavagga được sắp xếp đầu tiên vì nó chứa nhiều lời nói về giới.
Sīlañhi sāsanassa ādi, sīlapatiṭṭhānattā sabbaguṇānaṃ.
For sīla is the beginning of the Dispensation, as all good qualities are founded upon sīla.
Vì giới là khởi đầu của giáo pháp, vì tất cả các phẩm chất đều dựa trên giới.
Tenevāha – ‘‘tasmā tiha, tvaṃ bhikkhu, ādimeva visodhehi kusalesu dhammesu.
That is why it is said: “Therefore, monk, you should first purify the wholesome states.
Chính vì thế mà ngài nói: “Do đó, này Tỳ-kheo, con hãy thanh tịnh hóa điều đầu tiên trong các pháp thiện lành.
Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ?
And what is the beginning of wholesome states?
Điều gì là khởi đầu của các pháp thiện lành?
Sīlañca suvisuddha’’ntiādi (saṃ. ni. 5.395).
And sīla is very pure," and so on.
Giới thanh tịnh, v.v.
Etena cassa vaggassa anvatthasaññatā vuttā hoti.
By this, the meaningfulness of this chapter is stated.
Và bởi điều này, phẩm này đã được nói là có tên phù hợp với ý nghĩa.
Diṭṭhiviniveṭhanakathābhāvato pana suttantapiṭakassa niravasesadiṭṭhivibhajanaṃ brahmajālaṃ paṭhamaṃ nikkhittanti daṭṭhabbaṃ.
Since it is a discourse on disentangling views, it should be understood that the Brahmajāla Sutta, which completely classifies all views in the Suttanta Piṭaka, was placed first.
Nhưng bởi vì là câu chuyện về việc gỡ bỏ các tà kiến, nên kinh Phạm Võng, sự phân chia các tà kiến một cách không sót của Tạng Kinh, nên được hiểu là đã được đặt vào đầu tiên.
Tepiṭake hi buddhavacane brahmajālasadisaṃ diṭṭhigatāni niggumbaṃ nijjaṭaṃ katvā vibhattasuttaṃ natthīti.
Indeed, in the Buddha's teachings in the Three Piṭakas, there is no Sutta like the Brahmajāla that divides views, having made them disentangled and untangled.
Thật vậy, trong lời Phật dạy ba tạng, không có kinh nào giống như kinh Phạm Võng đã phân tích các tà kiến, làm cho chúng không còn là bụi rậm, không còn là đám rối.
Yassā paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkamena saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, taṃ, tassā ca tantiāruḷhāya idha vacane kāraṇaṃ dassento ‘‘paṭhamamahāsaṅgīti…pe… veditabbā’’ti āha.
Wishing to give an exposition in the order it was placed in the First Great Council, he said, explaining the reason for it and for its inclusion in this teaching, "The First Great Council... etc. ... is to be understood."
Khi muốn giải thích theo thứ tự được sắp xếp trong Đại Kết Tập lần thứ nhất, và khi trình bày lý do cho việc kinh điển được đưa vào đó, ngài đã nói: “Đại Kết Tập lần thứ nhất… v.v… nên được biết.”
Tattha yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā, paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti, etena taṃtaṃsikkhāpadānaṃ suttānañca ādipariyosānesu, antarantarā ca sambandhavasena ṭhapitaṃ saṅgītikāravacanaṃ saṅgahitaṃ hoti.
There, saṅgīti is the compilation and recitation of the Dhamma and Vinaya, which were scattered, having been taught and established here and there according to circumstances; by this, the words of the Council participants, which were placed at the beginning, end, and in between the various training rules and suttas by way of connection, are included.
Trong đó, sự kết tập (saṅgīti) là việc tụng đọc, kể lại các pháp và luật đã được giảng dạy và chế định rải rác ở từng nơi, tùy theo duyên. Bởi điều này, những lời của các vị kết tập đã được sắp xếp theo mối liên hệ ở đầu, cuối và giữa các giới điều và các kinh, đã được bao gồm.
Mahāvisayattā, pūjanīyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti, paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti, tassā pavattikālo paṭhamamahāsaṅgītikālo, tasmiṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle.
It is a great council because of its vast scope and venerability; the first great council is Paṭhamamahāsaṅgīti; the time of its occurrence is the time of the First Great Council; in that "time of the First Great Council."
Vì có phạm vi rộng lớn và đáng tôn kính, nên sự kết tập vĩ đại là Đại Kết Tập (mahāsaṅgīti); Đại Kết Tập đầu tiên là Đại Kết Tập lần thứ nhất (paṭhamamahāsaṅgīti); thời điểm diễn ra Đại Kết Tập đó là thời điểm Đại Kết Tập lần thứ nhất; vào thời điểm Đại Kết Tập lần thứ nhất.
Nidānanti ca desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ.
And nidāna is that which, by making what is unknown, such as the time and place of teaching, known, sets it forth.
Và Nidāna (Duyên khởi) là cái làm cho những điều chưa biết trở nên được biết, bằng cách trình bày theo thời điểm và nơi giảng dạy, v.v., nên gọi là nidāna.
Sattānaṃ dassanānuttariyasaraṇādipaṭilābhahetubhūtāsu vijjamānāsupi aññāsu bhagavato kiriyāsu ‘‘buddho bodheyya’’nti (bu. vaṃ. aṭṭha. ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā; cariyā. uddhānagāthāvaṇṇanā) paṭiññāya anulomato veneyyānaṃ maggaphalappattīnaṃ hetubhūtā kiriyā nippariyāyena buddhakiccanti āha – ‘‘dhammacakkappavattanañhi ādiṃ katvā’’ti.
He said, "starting with the setting in motion of the Wheel of Dhamma," meaning that among the other actions of the Blessed One which led to beings gaining the supreme vision, refuge, etc., the action that was the cause of noble disciples attaining the paths and fruits, in accordance with the pledge "the Buddha will enlighten" and in due course for those to be trained, is, without equivocation, the Buddha's task.
Trong số các hành động khác của Đức Phật, tuy có những hành động là nguyên nhân giúp chúng sanh đạt được sự thấy tối thượng, quy y, v.v., nhưng với lời thệ nguyện “Đức Phật sẽ giác ngộ” và theo chiều thuận, hành động là nguyên nhân giúp các chúng sanh có khả năng giáo hóa đạt được các đạo quả, thì đó chính là Phật sự một cách không gián đoạn, nên ngài nói: “Bắt đầu từ việc chuyển Pháp Luân, v.v.”
Tattha saddhindriyādidhammoyeva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha –
There, dhammacakkaṃ (Wheel of Dhamma) is the Dhamma itself, consisting of the faculty of faith and so on, by reason of its rolling forth. Or, cakka means command; being inseparable from Dhamma, it is Dhamma and it is a command, thus dhammacakkaṃ; it is also dhammacakkaṃ because it rolls forth by Dhamma, by justice. As it is said:
Trong đó, chỉ có pháp như tín căn, v.v., là luân (cakka) theo nghĩa chuyển động, nên gọi là Pháp Luân (dhammacakka). Hoặc luân có nghĩa là quyền lực, và vì không lìa pháp nên là pháp và cũng là luân, nên gọi là Pháp Luân. Hoặc vì chuyển động bằng pháp, bằng lý lẽ, nên cũng là Pháp Luân. Như đã nói:
‘‘Katabuddhakicce’’ti etena buddhakattabbassa kassacipi asesitabhāvaṃ dasseti.
By "having completed the Buddha's task," he shows that no part of what the Buddha had to do was left undone.
Với câu “đã hoàn thành Phật sự,” điều này cho thấy không có bất kỳ Phật sự nào chưa được hoàn tất.
Nanu ca sāvakehi vinītāpi vineyyā bhagavatāyeva vinītā honti, yato sāvakabhāsitaṃ suttaṃ ‘‘buddhavacana’’nti vuccati, sāvakavineyyā ca na tāva vinītāti?
But are not those to be trained, even if disciplined by disciples, disciplined by the Blessed One himself, since a Sutta spoken by a disciple is called "Buddha's word," and those to be trained by disciples are not yet disciplined?
Nhưng chẳng phải những người đáng được giáo hóa, dù đã được các đệ tử giáo hóa, vẫn là do Đức Thế Tôn giáo hóa hay sao? Bởi vì kinh do đệ tử nói vẫn được gọi là “lời Phật dạy”, và những người đáng được giáo hóa bởi đệ tử thì chưa hẳn đã được giáo hóa?
Nāyaṃ doso tesaṃ vinayanupāyassa sāvakesu ṭhapitattā.
This is not a fault, because the means of their discipline have been placed in the disciples.
Đây không phải là lỗi, vì phương tiện giáo hóa của những người đó đã được đặt nơi các đệ tử.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Chính vì thế, ngài đã nói:
‘‘Kusinārāya’’ntiādi bhagavato parinibbutadesakālavisesadassanaṃ ‘‘aparinibbuto bhagavā’’ti gāhassa micchābhāvadassanatthaṃ, loke jātasaṃvaddhabhāvadassanatthañca.
"In Kusinārā" and so on, indicating the specific place and time of the Blessed One's parinibbāna, is to show that the belief "the Blessed One has not attained parinibbāna" is false, and to show that he was born and grew up in the world.
Câu “tại Kusinārā,” v.v., là để trình bày chi tiết về nơi chốn và thời gian Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, nhằm cho thấy sự sai lầm của quan niệm “Đức Thế Tôn chưa nhập Niết Bàn,” và cũng để cho thấy sự ra đời và trưởng thành của ngài trên thế gian.
Tathā hi manussabhāvassa supākaṭakaraṇatthaṃ mahābodhisattā carimabhave dārapariggahādīnipi karontīti.
Thus, to make their human nature clearly evident, the Great Bodhisattas, in their last existence, even take on wives and children.
Thật vậy, để làm cho thân phận con người trở nên rõ ràng, các vị Đại Bồ-tát trong kiếp cuối cùng cũng thực hiện việc kết hôn, v.v.
Upādīyate kammakilesehīti upādi, vipākakkhandhā kaṭattā ca rūpaṃ.
That which is clung to by kamma and defilements is upādi; it refers to the aggregates of results and the kamma-born material form.
Cái được nắm giữ bởi nghiệp và phiền não là upādi; các uẩn quả dị thục và sắc do nghiệp tạo ra.
So pana upādi kilesābhisaṅkhāramāranimmathanena nibbānappattiyaṃ anossaṭṭho, idha khandhamaccumāranimmathanena ossaṭṭho nissesitoti ayaṃ anupādisesā, nibbānadhātu.
That upādi is not entirely given up until the attainment of Nibbāna by crushing the Māra of defilements and formations; here, by crushing the Māra of the aggregates and death, it is entirely given up without remainder. This is the anupādisesā nibbānadhātu (the element of Nibbāna without remnant of clinging).
Upādi đó, khi đạt đến Niết Bàn bằng cách tiêu diệt Ma phiền não và Ma hành, thì chưa được buông bỏ hoàn toàn; ở đây, nó đã được buông bỏ hoàn toàn, không còn sót lại, bằng cách tiêu diệt Ma uẩn và Ma tử, nên đây là vô dư y Niết Bàn (anupādisesā nibbānadhātu).
Nibbānadhātūti cettha nibbutimattaṃ adhippetaṃ, itthambhūtalakkhaṇe cāyaṃ karaṇaniddeso.
Here, in Nibbānadhātu (element of Nibbāna), only cessation is intended, and this is an instrumental designation in the sense of 'being such a characteristic'.
Trong câu “Nibbānadhātu,” ý muốn nói là chỉ sự tịch tịnh; và đây là cách diễn đạt bằng cách dùng công cụ để chỉ đặc điểm của sự vật.
‘‘Dhātubhājanadivase’’ti idaṃ na ‘‘sannipatitāna’’nti etassa visesanaṃ, ussāhajananassa pana visesanaṃ, ‘‘dhātubhājanadivase bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti.
"On the day of distributing the relics"—this is not a qualifier for "of those assembled," but rather a qualifier for generating enthusiasm, meaning "on the day of distributing the relics, he generated enthusiasm in the bhikkhus."
Câu “vào ngày phân chia xá lợi” không phải là bổ ngữ cho “sannipatitānaṃ” (những người đã tập hợp), mà là bổ ngữ cho sự khích lệ, tức là “khích lệ các Tỳ-kheo vào ngày phân chia xá lợi.”
Dhātubhājanadivasato hi purimapurimataradivasesu bhikkhū samāgatāti.
For the bhikkhus had assembled on days much prior to the day of distributing the relics.
Vì các Tỳ-kheo đã tập hợp vào những ngày trước đó, trước ngày phân chia xá lợi.
Atha vā dhātubhājanadivase sannipatitānaṃ kāyasāmaggīvasena sahitānanti attho.
Alternatively, "of those assembled" on the day of distributing the relics means those united in bodily harmony.
Hoặc, “sannipatitānaṃ” vào ngày phân chia xá lợi có nghĩa là những người đã tập hợp lại với nhau về thân.
Saṅghassa thero saṅghatthero, so pana saṅgho kiṃ parimāṇānanti āha – ‘‘sattannaṃ bhikkhusatasahassāna’’nti.
The elder of the Saṅgha is the saṅghatthero; and as to how many that Saṅgha numbered, he says, "of seven hundred thousand bhikkhus."
Vị Trưởng lão của Tăng đoàn là Tăng Trưởng lão (saṅghatthero). Tăng đoàn đó có bao nhiêu số lượng? Ngài nói: “bảy trăm ngàn Tỳ-kheo.”
Niccasāpekkhatāya hi edisesu samāso hotiyeva, yathā – ‘‘devadattassa garukula’’nti.
Indeed, in such cases, due to constant expectation, a compound does occur, as in "Devadatta's teacher's family."
Thật vậy, trong những trường hợp như vậy, có sự hợp từ (samāsa) do sự luôn luôn có mối liên hệ, ví dụ: “gia đình của Devadatta.”
Āyasmā mahākassapo puna dullabhabhāvaṃ maññamāno bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesīti sambandho.
The connection is that Venerable Mahākassapa, considering its rarity, generated enthusiasm in the bhikkhus.
Liên kết là: Tôn giả Mahākassapa, nghĩ rằng điều đó sẽ khó xảy ra lần nữa, đã khích lệ các Tỳ-kheo.
‘‘Dhātubhājanadivase sannipatitāna’’nti idaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ ussāhaṃ janesī’’ti ettha ‘‘bhikkhūna’’nti imināpi padena sambandhanīyaṃ.
"Of those assembled on the day of distributing the relics" should also be connected with the word "bhikkhus" in "generated enthusiasm in the bhikkhus."
Câu “sannipatitānaṃ vào ngày phân chia xá lợi” cũng cần được liên kết với từ “bhikkhūnaṃ” (của các Tỳ-kheo) trong câu “khích lệ các Tỳ-kheo.”
Subhaddena vuḍḍhapabbajitena vuttavacanamanussarantoti sambandho.
The connection is: remembering the words spoken by Subhadda, the old renunciant.
Liên kết là: nhớ lại lời nói của Subhadda, vị xuất gia lớn tuổi.
Tattha anussaranto dhammasaṃvegavasenāti adhippāyo.
There, anussaranto implies 'due to a sense of urgency regarding the Dhamma'.
Trong đó, anussaranto (nhớ lại) có ý nghĩa là do sự xúc động về Pháp.
‘‘Saddhammaṃ antaradhāpeyyuṃ saṅgāyeyyaṃ…pe… ciraṭṭhitikaṃ tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissatī’’ti etesaṃ padānaṃ ‘‘iti cintayanto’’ti etena sambandho.
The words "would make the Good Dhamma disappear, should recite it... etc. ... what other debt would there be for that long-enduring one?" are connected with "thinking thus."
Liên kết của các từ “saddhammaṃ antaradhāpeyyuṃ saṅgāyeyyaṃ… v.v… ciraṭṭhitikaṃ tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissatī” là với “iti cintayanto” (nghĩ như vậy).
Tathā ‘‘yañcāha’’nti etassa ‘‘anuggahito pasaṃsito’’ti etena sambandho.
Similarly, "and because I" is connected with "supported, praised."
Tương tự, liên kết của “yañcāhaṃ” là với “anuggahito pasaṃsito” (được ủng hộ, được khen ngợi).
Yaṃ pāpabhikkhūti ettha yanti nipātamattaṃ, kāraṇaniddeso vā, yena kāraṇena antaradhāpeyyuṃ, tadetaṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho, addhaniyanti addhānamaggagāmi, addhānakkhamanti attho.
In yaṃ pāpabhikkhū (which evil bhikkhus), yaṃ is merely a particle, or it is an indication of cause; the meaning is, there is this cause by which they would make it disappear; addhaniyaṃ means going on a long path, enduring for a long time.
Trong câu “yaṃ pāpabhikkhū,” yaṃ chỉ là một tiểu từ, hoặc là sự chỉ định nguyên nhân, có nghĩa là “vì lý do gì mà họ làm cho Pháp biến mất, lý do đó tồn tại.” Addhaniyaṃ có nghĩa là người đi đường dài, có nghĩa là chịu đựng được đường dài.
Yañcāhanti ettha yanti yasmā, yena kāraṇenāti vuttaṃ hoti, kiriyāparāmasanaṃ vā etaṃ, tena ‘‘anuggahito pasaṃsito’’ti ettha anuggaṇhanaṃ pasaṃsanañca parāmasati.
In yañcāha (and which I), yaṃ means 'since' or 'for which reason it is said', or it is a reference to an action; by this, it refers to the support and praise in "supported, praised."
Trong câu “yañcāhaṃ,” yaṃ có nghĩa là “vì lý do gì,” hoặc đây là sự tham chiếu đến hành động, bởi đó nó tham chiếu đến sự ủng hộ và khen ngợi trong câu “anuggahito pasaṃsito.”
‘‘Cīvare sādhāraṇaparibhogenā’’ti ettha ‘‘attanā samasamaṭṭhapanenā’’ti idha attanā-saddaṃ ānetvā cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenāti yojetabbaṃ.
Here, in cīvare sādhāraṇaparibhogenā (by common use of the robe), the word attanā (by myself) should be inserted and parsed as cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenā (by the common use of the robe by myself, by placing it on an equal footing with myself).
Trong câu “cīvare sādhāraṇaparibhogenā,” cần thêm từ “attanā” (bởi chính mình) vào đây và kết hợp thành “cīvare attanā sādhāraṇaparibhogenā” (bằng cách sử dụng y phục chung với chính mình), theo nghĩa “bằng cách đặt ngang hàng với chính mình.”
Yassa yena hi sambandho dūraṭṭhampi ca tassa tanti atha vā bhagavatā cīvare sādhāraṇaparibhogena bhagavatā anuggahitoti yojanīyaṃ, etassāpi hi karaṇaniddesassa sahayogakattutthajotakattasambhavato.
For to whomever a connection belongs, even if it is far off, it belongs to them; or it should be parsed as "by the Blessed One, supported by the Blessed One through the common use of the robe," for this instrumental case can also indicate a co-agent.
Thật vậy, dù có mối liên hệ xa cách, thì đó là kinh điển của nó. Hoặc có thể kết hợp là “bhagavatā anuggahito cīvare sādhāraṇaparibhogena” (được Đức Thế Tôn ủng hộ bằng cách sử dụng y phục chung), vì cách diễn đạt bằng công cụ này cũng có thể là sự làm rõ chủ ngữ đồng hành.
Yāvadeti yāvadeva, yattakaṃ kālaṃ, yattake vā samāpattivihāre, abhiññāvihāre vā ākaṅkhanto viharāmi ceva voharāmi ca, tathā kassapopīti attho.
Yāvade means yāvadeva, for as long as, or for as many attainments or psychic powers as I wish, I dwell and act; so too Kassapa.
Yāvade có nghĩa là yāvadeva (chừng nào), bao lâu, hoặc bao nhiêu thiền định an trú, hoặc bao nhiêu thắng trí an trú mà tôi mong muốn an trú và sử dụng, Kassapa cũng vậy.
Idañca navānupubbavihārachaḷabhiññabhāvasāmaññena thutimattaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And this should be understood as merely a praise, by way of the common characteristic of the nine progressive attainments and the six supernormal powers.
Và điều này nên được hiểu là chỉ là lời tán thán chung về việc có chín an trú tuần tự và sáu thắng trí.
Na hi āyasmā mahākassapo bhagavā viya devasikaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhyā samāpattiyo samāpajjati, yamakapāṭihāriyādivasena vā abhiññāyo vaḷañjetīti.
For Venerable Mahākassapa does not enter into hundreds of thousands of crores of attainments daily like the Blessed One, nor does he exercise psychic powers such as the Twin Miracle.
Vì Tôn giả Mahākassapa không phải như Đức Thế Tôn, mỗi ngày nhập hàng trăm ngàn, hàng hai mươi bốn triệu định, hoặc thực hành các thắng trí như thần thông song hành (yamakapāṭihāriya) và các loại khác.
Tenevāha – ‘‘navānupubbavihārachaḷabhiññāppabhede’’ti.
Therefore it is said: "in the nine successive attainments and six higher knowledges."
Vì thế,* nói: “về chín thứ an trú tuần tự và sáu thắng trí”.
Tassa kimaññaṃ āṇaṇyaṃ bhavissati, aññatra dhammavinayasaṅgāyanāti adhippāyo.
What other debt will there be for him, apart from the recitation of the Dhamma and Vinaya? This is the intention.
Ý nghĩa là: Đối với vị ấy, còn món nợ nào khác sẽ có, ngoài việc kết tập Pháp và Luật?
‘‘Nanu maṃ bhagavā’’tiādinā vuttamevatthaṃ upamāvasena vibhāveti.
He explains the same meaning that was stated with "Did not the Blessed One..." by way of a simile.
Với câu “Chẳng phải Đức Thế Tôn đã…” và các câu tương tự, ý nghĩa đã nói được làm rõ bằng cách ví dụ.
Tato paranti tato bhikkhūnaṃ ussāhajananato parato.
After that means after the generation of enthusiasm among the bhikkhus.
Sau đó có nghĩa là sau khi khơi dậy sự nhiệt tâm của các tỳ khưu.
Pure adhammo dippatīti apināma dibbati, yāva adhammo dhammaṃ paṭibāhituṃ samattho hoti, tato puretaramevāti attho.
Before unrighteousness shines means even if it should shine, it is even before unrighteousness is able to repel the Dhamma.
Trước khi phi pháp được chiếu sáng (dippati) có nghĩa là, trước khi phi pháp có khả năng đẩy lùi chánh pháp, thậm chí là trước đó.
Āsanne anicchite hi ayaṃ pure-saddo.
Indeed, this word 'pure' refers to something imminent and undesirable.
Ở đây, từ pure (trước) dùng cho điều sắp xảy ra nhưng không mong muốn.
Dippatīti ca dippissati.
Shines means 'will shine'.
Và dippatī (được chiếu sáng) có nghĩa là dippissati (sẽ được chiếu sáng).
Puresaddasanniyogena hi anāgatatthe ayaṃ vattamānappayogo, yathā – ‘‘purā vassati devo’’ti.
Due to its proximity to the word 'pure', this present tense usage is for a future meaning, as in "Before the deity rains."
Thật vậy, với sự kết hợp của từ pure, cách dùng thì hiện tại này chỉ thời vị lai, ví dụ như – “purā vassati devo” (trước khi trời mưa).
‘‘Sakalanavaṅgasatthusāsanapariyattidhare…pe… ekūnapañcasate pariggahesī’’ti etena sukkhavipassakakhīṇāsavapariyantānaṃ yathāvuttapuggalānaṃ satipi āgamādhigamasabbhāve saha paṭisambhidāhi pana tevijjādiguṇayuttānaṃ āgamādhigamasampattiyā ukkaṃsagatattā saṅgītiyā bahupakārataṃ dasseti.
By this statement, "the holder of the entire nine-limbed Dispensation of the Teacher... and so on... grasped five hundred less one," it shows the great benefit of the Saṅgīti, given that although there is the existence of learning and realization even in individuals up to the sukkhavipassakakhīṇāsava, the learning and realization of those endowed with qualities such as the three knowledges, along with the Paṭisambhidā, had reached a pinnacle.
Với câu “vị ấy đã thâu tóm năm trăm vị, những bậc trì giữ toàn bộ giáo pháp chín phần của Bậc Đạo Sư…”,* chỉ ra rằng mặc dù có sự hiện hữu của giáo lý và sự chứng đắc ở những người đã chứng A-la-hán tuệ quán khô (sukkhavipassaka) và các hạng người đã nói ở trên, nhưng do sự chứng đắc giáo lý và sự chứng đắc của những vị có các đức tính như Tam Minh (tevijja) cùng với các phân tích (paṭisambhidā) đã đạt đến mức tối thượng, nên việc kết tập có lợi ích rất lớn.
Idaṃ vuttaṃ saṅgītikkhandhake, (pārā. 437) apaccakkhaṃ nāma natthi paguṇappavattibhāvato, samantapāsādikāyaṃ pana ‘‘asammukhā paṭiggahitaṃ nāma natthī’’ti (pārā. aṭṭha. paṭhamamahāsaṅgītikathā) vuttaṃ, taṃ ‘‘dve sahassāni bhikkhuto’’ti vuttampi bhagavato santike paṭiggahitamevāti katvā vuttaṃ.
This was stated in the Saṅgītikkhandhaka: "there was nothing not directly perceived" due to its fluent transmission. However, in the Samantapāsādikā, it is stated: "there was nothing not accepted in person" (Pārā. Aṭṭha. Paṭhamamahāsaṅgītikathā), which was said by considering that even "two thousand bhikkhus" refers to what was accepted in the presence of the Blessed One.
Điều này đã được nói trong phần Kết tập (Saṅgītikkhandhaka), “không có gì là không trực tiếp” vì sự lưu truyền đã được chuẩn bị kỹ lưỡng. Tuy nhiên, trong Samantapāsādikā, có nói “không có gì đã được thâu nhận mà không trực tiếp” (Samantapāsādikā, Lời kể về Đại Kết tập lần thứ nhất). Điều này được nói với ý rằng ngay cả “hai ngàn tỳ khưu” cũng đã được thâu nhận trực tiếp từ Đức Thế Tôn.
Caturāsītisahassānīti dhammakkhandhe sandhāyāha.
Eighty-four thousand refers to the Dhamma-khandhas.
Tám mươi bốn ngàn là nói đến các pháp uẩn (dhammakkhandha).
Pavattinoti paguṇāni.
Pravattino means fluent.
Pavattino có nghĩa là đã thuần thục.
Ānandattherassa navappāyāya parisāya vibbhamanena mahākassapatthero evamāha – ‘‘na vāyaṃ kumārako mattamaññāsī’’ti.
Venerable Mahākassapa spoke thus due to the wandering of the assembly, which was mostly new, with Venerable Ānanda: "This young man did not know the measure."
Do sự hỗn loạn của hội chúng phần lớn là mới mẻ của Tôn giả Ānanda, Trưởng lão Mahākassapa đã nói như sau: “Chẳng phải vị Sa-di này không biết giới hạn”.
Tattha mattanti pamāṇaṃ.
There, mattaṃ means measure.
Ở đây, matta có nghĩa là giới hạn, mức độ.
Chandā āgamanaṃ viyāti padavibhāgo.
The word division is like 'coming from desire'.
Sự phân chia từ ngữ là “sự đến từ dục vọng” (chandā āgamanaṃ) và tương tự.
‘‘Kiñcāpi sekkho’’ti idaṃ na sekkhānaṃ agatigamanasabbhāvena vuttaṃ, asekkhānameva pana uccinitattāti daṭṭhabbaṃ.
The phrase "Although a Sekkha" was not stated due to the existence of going astray for Sekkhas, but rather, it should be understood as having selected only Asekhas.
Câu “Mặc dù là bậc Hữu học” này không được nói với ý rằng các bậc Hữu học có sự đi đến những nẻo bất thiện (agati), mà phải hiểu là chỉ chọn những vị đã chứng A-la-hán.
Paṭhamamaggeneva hi cattāri agatigamanāni pahīyantīti.
For the four wrong courses of action are abandoned already at the first path.
Thật vậy, bốn nẻo bất thiện được đoạn trừ ngay từ đạo quả thứ nhất.
‘‘Abhabbo chandā…pe… agatiṃ gantu’’nti ca dhammasaṅgītiyā tassa yogyabhāvadassanena vijjamānaguṇakathanaṃ.
And "Incapable of going astray through desire..." is a statement of existing qualities, showing his suitability for the Dhamma Saṅgīti.
Và câu “không thể đi đến nẻo bất thiện do dục vọng…” là lời nói về các đức tính hiện có của vị ấy, bằng cách chỉ ra sự xứng đáng của vị ấy trong việc kết tập Pháp.
Pariyattoti adhīto.
Pariyatto means learned.
Pariyatto có nghĩa là đã học.
Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viya gocaro, bhikkhācaraṇaṭṭhānaṃ.
Gocara, as in 'cows graze here', means the place for alms-round.
Nơi mà bò ăn cỏ là gocara, giống như gocara, là nơi khất thực.
Visabhāgapuggalo subhaddasadiso.
A discordant person is like Subhadda.
Visabhāgapuggalo là người có tính cách khác biệt, giống như Subhadda.
Sattipañjaranti sattikhaggādihatthehi purisehi mallarājūnaṃ bhagavato dhātuārakkhakaraṇaṃ sandhāyāha.
Spear-cage refers to the protection of the Blessed One's relics by men with spears, swords, etc., like royal champions.
Sattipañjara là nói đến việc các vị vua Malla bảo vệ xá-lợi của Đức Thế Tôn bằng những người lính cầm gươm giáo.
Taṃ palibodhaṃ chinditvā taṃ karaṇīyaṃ karotūti saṅgāhakena chinditabbaṃ chinditvā ekantakaraṇīyaṃ karotūti attho.
Having cut off that impediment, perform that duty means having cut off what needs to be cut off by the reciter, perform what is the exclusive duty.
Chặt bỏ chướng ngại đó và làm việc cần làm đó có nghĩa là, sau khi chặt bỏ những gì cần chặt bỏ, vị kết tập hãy làm việc hoàn toàn cần làm.
Mahājananti bahujanaṃ.
Mahājana means many people.
Mahājana có nghĩa là nhiều người.
Gandhakuṭiṃ vanditvā paribhogacetiyabhāvatoti adhippāyo.
Having venerated the Perfumed Chamber implies that it is a paribhogacetiya.
Đảnh lễ Hương thất có ý nghĩa là vì đó là một vật kỷ niệm được sử dụng (paribhogacetiya).
Yathā tanti yathā aññopi yathāvuttasabhāvo, evanti attho.
Just as that means just as another is of the aforementioned nature, so too is this.
Yathā taṃ có nghĩa là “như thế”, giống như một người khác có tính cách đã nói.
Saṃvejesīti ‘‘nanu bhagavatā paṭikacceva akkhātaṃ – ‘sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo vinābhāvo’’’tiādinā (dī. ni. 2.183; saṃ. ni. 5.379; a. ni. 10.48; cūḷava. 437) saṃvegaṃ janesi.
He agitated means he aroused a sense of urgency with phrases like, "Was it not revealed beforehand by the Blessed One: 'Separation and dissociation from all dear and agreeable things'" (Dī. Ni. 2.183; Saṃ. Ni. 5.379; A. Ni. 10.48; Cūḷava. 437).
Saṃvejesī có nghĩa là đã khơi dậy sự xúc động bằng cách nói: “Chẳng phải Đức Thế Tôn đã nói trước rằng ‘tất cả những gì thân ái, khả ái đều có sự chia lìa, phân ly’?” và các câu tương tự.
Ussannadhātukanti upacitadosaṃ.
Ussannadhātuka means with accumulated defilements.
Ussannadhātuka có nghĩa là tích lũy nhiều phiền não.
Bhesajjamattāti appakaṃ bhesajjaṃ.
Bhesajjamattā means a small amount of medicine.
Bhesajjamattā có nghĩa là một ít thuốc.
Appattho hi ayaṃ mattā-saddo, ‘‘mattāsukhapariccāgo’’tiādīsu (dha. pa. 290) viya.
Indeed, this word mattā has the meaning of 'little', as in "renunciation of a small pleasure" (Dha. Pa. 290) and so on.
Thật vậy, từ mattā này có nghĩa là ít, như trong “mattāsukhapariccāgo” (từ bỏ chút ít hạnh phúc) và các câu tương tự.
Dutiyadivaseti devatāya saṃvejitadivasato, jetavanavihāraṃ paviṭṭhadivasato vā dutiyadivase.
On the second day means on the second day from the day he was agitated by the deity, or from the day he entered Jetavana Vihāra.
Vào ngày thứ hai có nghĩa là vào ngày thứ hai sau ngày vị thiên nhân khơi dậy sự xúc động, hoặc vào ngày thứ hai sau ngày vào tịnh xá Jetavana.
Āṇāva cakkaṃ āṇācakkaṃ.
The wheel of command is āṇācakkaṃ.
Bánh xe của uy lực là āṇācakkaṃ (bánh xe uy lực).
Etadagganti eso aggo.
Etadagga means 'this is supreme'.
Etadagga có nghĩa là “đó là bậc tối thượng”.
Liṅgavipallāsena hi ayaṃ niddeso.
Indeed, this statement involves a gender inversion.
Thật vậy, đây là một cách diễn đạt có sự thay đổi giống.
Yadidanti ca yo ayaṃ, yadidaṃ khandhapañcakanti vā yojetabbaṃ.
Yadidaṃ should be construed as 'that which is this', or 'that which is this fivefold aggregate'.
Và yadidaṃ (điều này) phải được kết nối với “điều này là gì”, hoặc “điều này là năm uẩn”.
‘‘Paṭhamaṃ āvuso upāli pārājikaṃ kattha paññatta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu tassa saṅgītiyā purimakāle paṭhamabhāvo na yuttoti?
Why was it said, "Where, friend Upāli, was the first Pārājika laid down?" Is it not inappropriate that its primary status existed before the Saṅgīti?
Tại sao lại nói “Thưa Hiền giả Upāli, giới Pārājika đầu tiên được chế định ở đâu”? Chẳng phải việc nó là đầu tiên trong thời gian trước khi kết tập là không hợp lý sao?
No na yutto, bhagavatā paññattānukkamena pātimokkhuddesānukkamena ca paṭhamabhāvassa siddhattā.
No, it is not inappropriate, because its primary status is established by the order in which the Blessed One laid down the precepts and the order of the Pātimokkha recitation.
Không, không phải là không hợp lý, vì việc nó là đầu tiên đã được xác lập theo thứ tự chế định của Đức Thế Tôn và theo thứ tự tụng đọc Pātimokkha.
Yebhuyyena hi tīṇi piṭakāni bhagavato dharamānakāle ṭhitānukkameneva saṅgītāni, visesato vinayābhidhammapiṭakānīti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, the three Piṭakas were for the most part recited in the order in which they stood during the lifetime of the Blessed One, especially the Vinaya and Abhidhamma Piṭakas, so it should be understood.
Phải hiểu rằng, phần lớn ba tạng đã được kết tập theo thứ tự đã được thiết lập trong thời Đức Thế Tôn còn tại thế, đặc biệt là tạng Luật và tạng Vi Diệu Pháp.
‘‘Vatthumpi pucchī’’tiādi ‘kattha paññatta’ntiādinā dassitena saha tadavasiṭṭhampi saṅgahetvā dassanavasena vuttaṃ.
"He also asked about the origin" and so on, was stated with a view to showing what remained to be included, in addition to what was shown by "where it was laid down," etc.
“Và cũng hỏi về sự việc” và các câu tương tự được nói để bao gồm cả những phần còn lại, cùng với những gì đã được chỉ ra bằng “được chế định ở đâu” và các câu tương tự.
Paṭhamapārājiketi paṭhamapārājikapāḷiyaṃ (pārā. 24), tenevāha – ‘‘na hi tathāgatā ekabyañjanampi niratthakaṃ vadantī’’ti.
In the first Pārājika (Pārā. 24), therefore it is said: "For Tathāgatas do not speak even a single syllable without meaning."
Trong giới Pārājika đầu tiên (Pārājika 1), vì thế* nói: “Thật vậy, các Như Lai không nói một từ vô nghĩa nào”.
Jātakādike khuddakanikāyapariyāpanne, yebhuyyena ca dhammaniddesabhūte tādise abhidhammapiṭake saṅgaṇhituṃ yuttaṃ, na pana dīghanikāyādippakāre suttantapiṭake, nāpi paññattiniddesabhūte vinayapiṭaketi dīghabhāṇakā ‘‘jātakādīnaṃ abhidhammapiṭake saṅgaho’’ti vadanti.
The Dīghabhāṇakas say that "the Jātaka and other texts are included in the Abhidhamma Piṭaka," because it is appropriate to include the Jātakas and similar texts, which are part of the Khuddaka Nikāya and mostly describe the Dhamma, in the Abhidhamma Piṭaka, but not in the Suttanta Piṭaka, such as the Dīgha Nikāya, nor in the Vinaya Piṭaka, which describes regulations.
Các vị Dīghabhāṇaka (người tụng đọc Trường Bộ) nói rằng “sự thâu tóm các Jātaka và các bộ khác vào tạng Vi Diệu Pháp” là hợp lý khi thâu tóm vào Tiểu Bộ kinh (Khuddakanikāya) như Jātaka và các bộ khác, mà phần lớn là những bài thuyết pháp về các pháp, và vào tạng Vi Diệu Pháp như vậy, nhưng không phải vào tạng Kinh như Trường Bộ kinh (Dīghanikāya) và các bộ khác, cũng không phải vào tạng Luật là những bài thuyết pháp về các giới luật.
Cariyāpiṭakabuddhavaṃsānañcettha aggahaṇaṃ, jātakagatikattā.
The omission of the Cariyāpiṭaka and Buddhavaṃsa here is because they fall under Jātaka.
Ở đây, việc không thâu tóm Cariyāpiṭaka và Buddhavaṃsa là vì chúng thuộc về Jātaka.
Majjhimabhāṇakā pana ‘‘aṭṭhuppattivasena desitānaṃ jātakādīnaṃ yathānulomadesanābhāvato tādise suttantapiṭake saṅgaho yutto, na pana sabhāvadhammaniddesabhūte yathādhammasāsane abhidhammapiṭake’’ti jātakādīnaṃ suttantapiṭakapariyāpannataṃ kathayanti.
However, the Majjhimabhāṇakas state that "it is appropriate to include Jātakas and similar texts, which were taught based on their origins and whose teaching is not in a systematic order, in the Suttanta Piṭaka, not in the Abhidhamma Piṭaka, which is a systematic teaching describing ultimate realities." Thus, they declare that Jātakas and other texts belong to the Suttanta Piṭaka.
Tuy nhiên, các vị Majjhimabhāṇaka (người tụng đọc Trung Bộ) nói rằng “việc thâu tóm các Jātaka và các bộ khác đã được thuyết giảng theo sự kiện phát sinh vào tạng Kinh như vậy là hợp lý, vì chúng được thuyết giảng theo thứ tự phù hợp, chứ không phải vào tạng Vi Diệu Pháp là giáo pháp về bản chất các pháp, được thuyết giảng theo pháp”. Như vậy, họ nói rằng Jātaka và các bộ khác thuộc về tạng Kinh.
Tattha ca yuttaṃ vicāretvā gahetabbaṃ.
In this matter, what is appropriate should be considered and accepted.
Trong đó, điều hợp lý phải được xem xét và chấp nhận.
Evaṃ nimittapayojanakāladesakārakakaraṇappakārehi paṭhamaṃ saṅgītiṃ dassetvā idāni tattha vavatthāpitasiddhesu dhammavinayesu nānappakārakosallatthaṃ ekavidhādibhede dassetuṃ ‘‘evameta’’ntiādimāha.
Having thus shown the first Saṅgīti with its signs, purpose, time, place, agents, means, and methods, now, to demonstrate various kinds of skill regarding the Dhamma and Vinaya established therein, he begins with "Thus, this..."
Sau khi trình bày về cuộc kết tập lần thứ nhất theo các phương diện như mục đích, thời gian, địa điểm, người thực hiện, và cách thức, bây giờ để chỉ ra các loại kỹ năng khác nhau trong Pháp và Luật đã được thiết lập trong đó, và để trình bày các loại khác nhau từ một loại trở đi,* nói “evametaṃ” (như thế này).
Tattha vimuttirasanti vimuttiguṇaṃ, vimuttisampattikaṃ vā, aggaphalanipphādanato, vimuttikiccaṃ vā, kilesānaṃ accantaṃ vimuttisampādanato.
There, vimuttirasaṃ means the quality of liberation, or the attainment of liberation, because it produces the highest fruit, or the function of liberation, because it brings about the complete liberation from defilements.
Ở đây, vimuttirasaṃ có nghĩa là phẩm chất của sự giải thoát, hoặc thành tựu của sự giải thoát, vì nó tạo ra quả tối thượng, hoặc chức năng của sự giải thoát, vì nó mang lại sự giải thoát hoàn toàn cho các phiền não.
Keci pana ‘‘vimuttiassāda’’nti vadanti.
Some, however, say "the taste of liberation."
Một số người nói “hương vị của sự giải thoát” (vimuttiassāda).
Kiñcāpi avisesena sabbampi buddhavacanaṃ kilesavinayanena vinayo, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyapatanādito dhāraṇena dhammo, idhādhippete pana dhammavinaye niddhāretuṃ ‘‘tattha vinayapiṭaka’’ntiādimāha.
Although all of the Buddha's words, without distinction, are Vinaya through the subduing of defilements, and Dhamma through upholding those who practice according to the instructions from falling into lower realms, he says "Therein, the Vinaya Piṭaka..." to define the Dhamma and Vinaya intended here.
Mặc dù tất cả lời Phật dạy đều là Luật (vinaya) theo nghĩa chế ngự phiền não, và là Pháp (dhamma) theo nghĩa bảo vệ người thực hành theo lời dạy khỏi rơi vào các cõi khổ và các điều tương tự, nhưng để xác định Pháp và Luật được đề cập ở đây,* nói “Trong đó, tạng Luật…” và các câu tương tự.
Avasesaṃ buddhavacanaṃ dhammo, khandhādivasena sabhāvadhammadesanābāhullato.
The remaining words of the Buddha are Dhamma, due to the abundance of teachings on ultimate realities by way of aggregates and so on.
Các lời Phật dạy còn lại là Pháp, vì phần lớn là thuyết giảng về các pháp bản chất theo các uẩn và các điều tương tự.
Atha vā yadipi dhammoyeva vinayopi, pariyattiyādibhāvato, vinayasaddasannidhāne pana bhinnādhikaraṇabhāvena payutto dhamma-saddo vinayatantividhuraṃ tantiṃ dīpeti yathā ‘‘puññañāṇasambhārā, gobalibaddha’’nti ca.
Alternatively, even if the Dhamma is also the Vinaya, due to being part of the Pariyatti and so forth, yet in the presence of the word ‘Vinaya’, the word ‘Dhamma’ being used with a distinct referent indicates a teaching that is separate from the Vinaya system, just as* ‘‘accumulations of merit and knowledge’’, and ‘‘oxen and bulls’’.
Hoặc giả, mặc dù Dhamma cũng là Vinaya, do là sự học hỏi (pariyatti) v.v., nhưng từ "Dhamma" được sử dụng với ý nghĩa khác biệt khi đứng gần từ "Vinaya" thì chỉ rõ giáo lý vượt ngoài giới luật, giống như trong câu "phước đức và trí tuệ, bò và trâu" (puññañāṇasambhārā, gobalibaddha).
‘‘Anekajātisaṃsāra’’nti ayaṃ gāthā bhagavatā attano sabbaññutañāṇapadaṭṭhānaṃ arahattappattiṃ paccavekkhantena ekūnavīsatimassa paccavekkhaṇañāṇassa anantaraṃ bhāsitā.
This verse, ‘‘Through countless births and deaths’’, was spoken by the Blessed One immediately after his nineteenth contemplation-knowledge, while contemplating his attainment of Arahantship, which is the basis for his omniscience.
Bài kệ "Anekajātisaṃsāra" này được Đức Thế Tôn thuyết sau khi Ngài đạt được trí tuệ toàn tri, quán xét sự thành tựu A-la-hán của mình, sau trí tuệ quán xét thứ mười chín.
Tenāha ‘‘idaṃ paṭhamabuddhavacana’’nti.
Therefore, it is said, ‘‘This is the first utterance of the Buddha’’.
Do đó, có câu "Đây là lời Phật thuyết đầu tiên".
Idaṃ kira sabbabuddhehi avijahitaṃ udānaṃ.
Indeed, this is an udāna (inspired utterance) never abandoned by all Buddhas.
Đây thật sự là lời cảm hứng (udāna) mà tất cả chư Phật đều không từ bỏ.
Ayamassa saṅkhepattho – ahaṃ imassa attabhāvagehassa kārakaṃ taṇhāvaḍḍhakiṃ gavesanto yena ñāṇena taṃ daṭṭhuṃ sakkā, tassa bodhiñāṇassatthāya dīpaṅkarapādamūle katābhinīhāro ettakaṃ kālaṃ anekajātisaṃsāraṃ anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ saṃsāravaṭṭaṃ anibbisaṃ taṃ ñāṇaṃ avindanto alabhantoyeva sandhāvissaṃ saṃsariṃ.
Its concise meaning is this: I, searching for craving, the house-builder of this body-house, searched through countless births and deaths, that is, through hundreds of thousands of births and deaths in saṃsāra, for the sake of that Bodhi-knowledge by which it is possible to see craving, having made the aspiration at the feet of Dīpaṅkara, and for so long a time, not attaining that knowledge, I wandered in saṃsāra.
Ý nghĩa tóm tắt của bài kệ này là: Ta tìm kiếm người thợ mộc là ái dục (taṇhāvaḍḍhaki) đã tạo ra ngôi nhà thân thể này, và với trí tuệ mà ta có thể nhìn thấy nó, vì lợi ích của trí tuệ giác ngộ đó, ta đã phát nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, và trong suốt thời gian dài như vậy, trải qua bao kiếp luân hồi (anekajātisaṃsāra), tức là hàng trăm ngàn kiếp luân hồi, không tìm thấy (anibbisaṃ) trí tuệ đó, không đạt được nó, ta đã lang thang (sandhāvissaṃ) trong vòng luân hồi.
Yasmā jarāvyādhimaraṇamissatāya jāti nāmesā punappunaṃ upagantuṃ dukkhā, na ca sā tasmiṃ adiṭṭhe nivattati, tasmā taṃ gavesanto sandhāvissanti attho.
Because this birth, mixed with old age, sickness, and death, is dukkha (suffering) to be undergone again and again, and because it does not cease as long as that (craving) is not seen, therefore the meaning is, ‘‘I wandered searching for it.’’
Vì sự sinh này (jāti) luôn đi kèm với già, bệnh, chết nên khổ (dukkhā) và không thể tái diễn nhiều lần, và nó không chấm dứt khi người thợ mộc đó chưa được thấy, do đó ý nghĩa là ta đã lang thang tìm kiếm nó.
Diṭṭhosīti idāni mayā sabbaññutañāṇaṃ paṭivijjhantena diṭṭho asi.
‘‘You are seen’’: now you have been seen by me, having fully comprehended omniscience.
Ngươi đã bị thấy (Diṭṭhosīti): Bây giờ ta đã thấy ngươi khi ta thấu triệt trí tuệ toàn tri.
Puna gehanti puna imaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ mama gehaṃ.
‘‘No more house’’: you will make this house, which is this body, no more for me.
Ngôi nhà nữa (Puna gehaṃ): Ngôi nhà của ta, tức là thân thể này, một lần nữa.
Na kāhasi na karissasi.
You will not make it.
Ngươi sẽ không làm (Na kāhasi): Ngươi sẽ không tạo ra.
Tava sabbā avasesākilesa phāsukā mayā bhaggā. Imassa tayā katassa attabhāvagehassa kūṭaṃ avijjāsaṅkhātaṃ kaṇṇikamaṇḍalaṃ visaṅkhataṃ viddhaṃsitaṃ.
All your remaining defiling rafters have been broken by me. The ridge-pole of this body-house made by you, which is ignorance, has been dismantled.
Tất cả xà nhà (phāsukā) còn lại của ngươi đã bị ta phá vỡ (bhaggā). Đỉnh nhà (kūṭaṃ) của ngôi nhà thân thể do ngươi tạo ra, tức là vòng tròn đỉnh nhà gọi là vô minh (avijjā), đã bị phá hủy (visaṅkhataṃ).
Visaṅkhāraṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavasena gataṃ anupaviṭṭhaṃ idāni mama cittaṃ, ahañca taṇhānaṃ khayasaṅkhātaṃ arahattamaggaṃ ajjhagā adhigato pattosmīti.
Now my mind has gone into Nibbāna, the undifferentiated, by making it its object, and I have attained the Arahantship path, which is the destruction of cravings.
Tâm ta bây giờ đã đi đến (gataṃ) Niết Bàn (visaṅkhāraṃ) bằng cách lấy nó làm đối tượng, và ta đã đạt được (ajjhagā) con đường A-la-hán, tức là sự diệt tận của các ái dục.
Ayaṃ manasā pavattitadhammānamādi.
This is the beginning of the teachings uttered mentally.
Đây là khởi đầu của các pháp được phát khởi trong tâm.
‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā’’ti (udā. 1, 2, 3) ayaṃ pana vācāya pavattitadhammānaṃ ādīti vadanti.
However, ‘‘When phenomena truly appear’’ (Ud. 1, 2, 3) is said to be the beginning of the teachings uttered verbally.
Còn câu "Yadā have pātubhavanti dhammā" (Ud. 1, 2, 3) thì họ nói đó là khởi đầu của các pháp được phát khởi bằng lời nói.
Antojappanavasena kira bhagavā ‘‘anekajātisaṃsāra’’ntiādimāha (dha. pa. 153).
Indeed, the Blessed One spoke ‘‘Through countless births and deaths’’ and so forth as a silent reflection within himself (Dhp. 153).
Đức Thế Tôn đã nói câu "Anekajātisaṃsāra" v.v. (Dh.p. 153) theo cách tư duy nội tâm.
‘‘Pāṭipadadivase’’ti idaṃ ‘‘sabbaññubhāvappattassā’’ti na etena sambandhitabbaṃ, ‘‘paccavekkhantassa uppannā’’ti etena pana sambandhitabbaṃ.
‘‘On the day of the first lunar quarter’’: this should not be connected with ‘‘of the one who attained omniscience’’, but it should be connected with ‘‘arose in the one who was contemplating’’.
"Vào ngày rằm" (Pāṭipadadivase) này không nên liên kết với "của người đã đạt được trí tuệ toàn tri" mà nên liên kết với "đã phát sinh nơi người đang quán xét".
Visākhapuṇṇamāyameva hi bhagavā paccūsasamaye sabbaññutaṃ pattoti.
For the Blessed One attained omniscience at dawn on the very Visākha-puṇṇamā day.
Vì Đức Thế Tôn đã đạt được trí tuệ toàn tri vào lúc rạng đông của ngày rằm Vesākha.
Vayadhammāti aniccalakkhaṇamukhena dukkhānattalakkhaṇampi saṅkhārānaṃ vibhāveti ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15; paṭi. ma. 2.10) vacanato.
By the phrase ‘‘subject to decay’’, through the characteristic of impermanence, he also manifests the characteristics of dukkha and non-self for conditioned phenomena, according to the saying: ‘‘What is impermanent is dukkha; what is dukkha is non-self’’ (Saṃ. Ni. 3.15; Paṭis. Ma. 2.10).
Vayadhammā (có tính chất hoại diệt): Điều này làm sáng tỏ cả đặc tính khổ và vô ngã của các hành (saṅkhārā) thông qua đặc tính vô thường, theo câu "Cái gì vô thường thì khổ, cái gì khổ thì vô ngã" (Saṃ. Ni. 3.15; Paṭi. Ma. 2.10).
Lakkhaṇattayavibhāvananayeneva ca tadārammaṇaṃ vipassanaṃ dassento sabbatitthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhāveṇikaṃ catusaccakammaṭṭhānādhiṭṭhānaṃ aviparītaṃ nibbānagāminippaṭipadaṃ pakāsetīti daṭṭhabbaṃ.
And by the method of manifesting the three characteristics, by showing Vipassanā (insight) focused on them, it should be understood that he reveals the unique Path of practice leading to Nibbāna, which is based on the Four Noble Truths—a domain unattainable by all other sectarians—as an undistorted teaching unique to Buddhas.
Và cần phải hiểu rằng, bằng cách làm sáng tỏ ba đặc tính, đồng thời chỉ ra sự quán tưởng (vipassanā) lấy chúng làm đối tượng, Ngài đã công bố con đường đúng đắn dẫn đến Niết Bàn (nibbānagāminippaṭipada) không sai lệch, là nền tảng của Tứ Diệu Đế, độc đáo của chư Phật, không thuộc phạm vi của tất cả các ngoại đạo.
Idāni tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojeti ‘‘appamādena sampādethā’’ti.
Now he enjoins them to right practice there with ‘‘Accomplish* with diligence’’.
Bây giờ, Ngài khuyên nhủ về sự thực hành đúng đắn đó bằng câu "Hãy hoàn thành với sự không phóng dật" (appamādena sampādethā).
Atha vā ‘‘vayadhammā saṅkhārā’’ti etena saṅkhepena saṃvejetvā ‘‘appamādena sampādethā’’ti saṅkhepeneva niravasesaṃ sammāpaṭipattiṃ dasseti.
Alternatively, having briefly aroused a sense of urgency with ‘‘Conditioned phenomena are subject to decay’’, he then briefly and completely shows the entire right practice with ‘‘Accomplish* with diligence’’.
Hoặc giả, sau khi tóm tắt sự xúc động bằng câu "Các hành có tính chất hoại diệt" (vayadhammā saṅkhārā), Ngài tóm tắt toàn bộ sự thực hành đúng đắn bằng câu "Hãy hoàn thành với sự không phóng dật".
Appamādapadañhi sikkhāttayasaṅgahitaṃ kevalaparipuṇṇaṃ sāsanaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhatīti.
For the term ‘diligence’ encompasses the three trainings and holds the entire complete Dispensation.
Vì từ "không phóng dật" (appamāda) bao gồm toàn bộ giáo pháp hoàn hảo, được thâu tóm trong ba học pháp (sikkhāttaya).
Attatthaparatthādibhedeti yo taṃ suttaṃ sajjhāyati, suṇāti, vāceti, cinteti, deseti ca, suttena saṅgahito sīlādiattho tassāpi hoti, tena parassa sādhetabbato parassāpi hotīti, tadubhayaṃ taṃ suttaṃ sūceti dīpeti.
In the distinctions such as one's own welfare and others' welfare: whoever recites, listens to, teaches, contemplates, or expounds that Sutta, the meaning of sīla and so forth, encompassed by the Sutta, becomes his own; and because it is to be accomplished for others, it also becomes for others. Both of these are indicated or manifested by that Sutta.
Trong các loại lợi ích cho bản thân và người khác v.v. (Attatthaparatthādibhede): Người nào tụng đọc, lắng nghe, giảng giải, suy tư, thuyết giảng bài kinh đó, thì lợi ích về giới v.v. được bao gồm trong bài kinh cũng thuộc về người đó, và vì nó có thể được thực hiện cho người khác nên cũng thuộc về người khác, cả hai điều đó bài kinh chỉ ra (sūceti), làm sáng tỏ.
Tathā diṭṭhadhammikasamparāyikaṃ lokiyalokuttarañcāti evamādibhede atthe ādi-saddena saṅgaṇhāti.
Similarly, with the word ‘ādi’ (etc.), it encompasses meanings such as welfare in this life, welfare in the next life, worldly, and transcendent.
Tương tự, từ "v.v." (ādi) bao gồm các lợi ích như hiện tại (diṭṭhadhammika), vị lai (samparāyika), thế gian (lokiya) và xuất thế gian (lokuttara).
Attha-saddo cāyaṃ hitapariyāyavacanaṃ, na bhāsitatthavacanaṃ, yadi siyā, suttaṃ attanopi bhāsitatthaṃ sūceti, parassāpīti ayamattho vutto siyā.
And this word ‘attha’ is a synonym for welfare, not for the meaning of what is spoken; if it were, the meaning would be that the Sutta indicates the meaning of what is spoken for oneself and for others.
Từ "attha" này là từ đồng nghĩa với "lợi ích" (hita), không phải là từ đồng nghĩa với "ý nghĩa đã được nói". Nếu là vậy, thì ý nghĩa sẽ là bài kinh chỉ ra ý nghĩa đã được nói của bản thân và của người khác.
Suttena ca yo attho pakāsito so tasseva hotīti, na tena parattho sūcito hoti, tena sūcetabbassa paratthassa nivattetabbassa abhāvā atthagahaṇañca na kattabbaṃ.
And the meaning revealed by the Sutta belongs to that Sutta itself; by that, the welfare of others is not indicated, because there is no welfare of others to be indicated or to be precluded by it, and therefore, the grasping of ‘meaning’ should not be done.
Và ý nghĩa được bài kinh làm sáng tỏ là của chính nó, không phải là lợi ích của người khác được chỉ ra bởi nó, vì không có lợi ích của người khác cần được chỉ ra bởi nó mà cần phải loại bỏ, nên không nên hiểu là "ý nghĩa".
Attatthaparatthavinimmuttassa bhāsitatthassa abhāvā ādiggahaṇañca na kattabbaṃ.
And because there is no spoken meaning independent of one’s own welfare and others’ welfare, the inclusion of ‘ādi’ should not be done.
Vì không có ý nghĩa đã được nói mà không tách rời khỏi lợi ích cho bản thân và người khác, nên cũng không nên hiểu là "v.v.".
Tasmā yathāvuttassa hitapariyāyassa atthassa sutte asambhavato suttadhārassa puggalassa vasena attatthaparatthā vuttā.
Therefore, since the aforementioned meaning of welfare is not inherent in the Sutta itself, one’s own welfare and others’ welfare are spoken of in terms of the individual who upholds the Sutta.
Do đó, các lợi ích cho bản thân và người khác được nói đến dựa trên người trì giữ kinh điển, vì lợi ích được nói đến như trên không thể tồn tại trong kinh điển.
Atha vā suttaṃ anapekkhitvā ye attatthādayo atthappabhedā vuttā ‘‘na haññadatthatthipasaṃsalābhā’’ti etassa padassa niddese (mahāni. 63; cūḷani. 85) ‘‘attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko attho, uttāno attho, gambhīro attho, gūḷho attho, paṭicchanno attho, neyyo attho, nīto attho, anavajjo attho, nikkileso attho, vodāno attho, paramattho’’ti te suttaṃ sūcetīti attho.
Alternatively, the meaning is that the Sutta indicates those classifications of meaning, such as one’s own welfare, etc., which are mentioned independently of the Sutta in the explanation of the phrase ‘‘one should not be delighted by praise and gain’’ (Mahāni. 63; Cūḷani. 85): ‘‘one’s own welfare, others’ welfare, both welfare, welfare in this life, welfare in the next life, manifest meaning, profound meaning, hidden meaning, concealed meaning, inferential meaning, explicit meaning, blameless meaning, undefiled meaning, purified meaning, ultimate meaning.’’
Hoặc giả, các loại lợi ích như lợi ích cho bản thân v.v. đã được nói đến mà không cần dựa vào kinh điển trong phần giải thích của từ "na haññadatthatthipasaṃsalābhā" (Mahāni. 63; Cūḷani. 85), đó là "lợi ích cho bản thân (attattha), lợi ích cho người khác (parattha), lợi ích cho cả hai (ubhayattha), lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammiko attho), lợi ích vị lai (samparāyiko attho), ý nghĩa nông cạn (uttāno attho), ý nghĩa sâu xa (gambhīro attho), ý nghĩa ẩn kín (gūḷho attho), ý nghĩa che giấu (paṭicchanno attho), ý nghĩa cần được dẫn dắt (neyyo attho), ý nghĩa đã được dẫn dắt (nīto attho), ý nghĩa không có lỗi (anavajjo attho), ý nghĩa không có phiền não (nikkileso attho), ý nghĩa thanh tịnh (vodāno attho), ý nghĩa tối thượng (paramattho)", thì ý nghĩa là bài kinh chỉ ra những điều đó.
Imasmiṃ atthavikappe attha-saddo bhāsitatthapariyāyopi hoti.
In this interpretation of meaning, the word ‘attha’ can also be a synonym for the meaning of what is spoken.
Trong cách giải thích ý nghĩa này, từ "attha" cũng là từ đồng nghĩa với "ý nghĩa đã được nói".
Ettha hi purimakā pañca atthappabhedā hitapariyāyā, tato pare cha bhāsitatthabhedā, pacchimakā pana ubhayasabhāvā.
Here, the first five classifications of meaning are synonyms for welfare; the next six are classifications of spoken meaning; the last ones, however, have both natures.
Ở đây, năm loại lợi ích đầu tiên là đồng nghĩa với "lợi ích", sáu loại tiếp theo là các loại "ý nghĩa đã được nói", còn các loại cuối cùng thì có cả hai tính chất.
Tattha duradhigamatāya vibhāvane aladdhagādho gambhīro. Na vivaṭo gūḷho. Mūludakādayo viya paṃsunā akkharasannivesādinā tirohito paṭicchanno.
Among these, profound is that which is difficult to comprehend and where one cannot gain a firm grasp in explanation. Hidden is that which is not revealed. Concealed is that which is covered, like root-water, by dust or by the arrangement of letters.
Trong đó, sâu xa (gambhīro) là khó hiểu, chưa đạt được sự thấu triệt trong việc làm sáng tỏ. Ẩn kín (gūḷho) là không rõ ràng. Che giấu (paṭicchanno) là bị che khuất bởi bụi bẩn, như nước ngầm v.v. hoặc bởi cấu trúc chữ viết v.v.
Niddhāretvā ñāpetabbo neyyo. Yathārutavasena veditabbo nīto.
Inferential is that which must be determined and known. Explicit is that which is to be understood according to the literal wording.
Cần được dẫn dắt (neyyo) là cần được xác định và làm cho hiểu rõ. Đã được dẫn dắt (nīto) là cần được hiểu theo nghĩa đen.
Anavajjanikkilesavodānā pariyāyavasena vuttā, kusalavipākakiriyādhammavasena vā.
Blameless, undefiled, and purified are spoken of synonymously, or in terms of wholesome karmic results and functional states.
Không có lỗi, không có phiền não, thanh tịnh (Anavajjanikkilesavodānā) được nói đến theo nghĩa đồng nghĩa, hoặc theo nghĩa của các pháp thiện, quả thiện, hành vi v.v.
Paramattho nibbānaṃ, dhammānaṃ aviparītasabhāvo eva vā.
Ultimate meaning is Nibbāna, or simply the undistorted nature of phenomena.
Ý nghĩa tối thượng (Paramattho) là Niết Bàn, hoặc chỉ là bản chất không sai lệch của các pháp.
Atha vā ‘‘attanā ca appiccho hotī’’ti attatthaṃ, ‘‘appicchākathañca paresaṃ kattā hotī’’ti paratthaṃ sūceti.
Alternatively, ‘‘one is oneself of few wishes’’ indicates one’s own welfare; ‘‘one is a speaker of few wishes to others’’ indicates others’ welfare.
Hoặc giả, "tự mình ít dục" (attanā ca appiccho hotī) chỉ ra lợi ích cho bản thân, "và là người nói về sự ít dục cho người khác" (appicchākathañca paresaṃ kattā hotī) chỉ ra lợi ích cho người khác.
Evaṃ ‘‘attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hotī’’tiādi (a. ni. 4.99, 265) suttāni yojetabbāni.
In this way, Suttas such as ‘‘one is oneself refrained from taking life’’ (A. Ni. 4.99, 265) should be connected.
Tương tự, các bài kinh như "tự mình tránh xa sát sinh" (attanā ca pāṇātipātā paṭivirato hotī) v.v. (A. Ni. 4.99, 265) cần được áp dụng.
Vinayābhidhammehi ca visesetvā sutta-saddassa attho vattabbo.
The meaning of the word ‘sutta’ should be explained by distinguishing it from Vinaya and Abhidhamma.
Và cần phải nói ý nghĩa của từ sutta bằng cách phân biệt với Vinaya và Abhidhamma.
Tasmā veneyyajjhāsayavasappavattāya desanāya attahitaparahitatādīni sātisayaṃ pakāsitāni hoti tapparabhāvato, na āṇādhammasabhāvavasappavattāyāti idameva ca ‘‘atthānaṃ sūcanato sutta’’nti vuttaṃ.
Therefore, in the teaching that arises from the inclination of those to be trained, one’s own welfare and the welfare of others, and so on, are especially clarified due to that predominance, and not due to the predominance of the nature of rules. And it is precisely this that is meant by “sutta, because it points out meanings (atthānaṃ sūcanato sutta).”
Do đó, trong lời thuyết giảng được thúc đẩy bởi khuynh hướng của người có thể được giáo hóa, các lợi ích cho bản thân, lợi ích cho người khác, v.v., được làm sáng tỏ một cách đặc biệt vì sự nổi bật của chúng, chứ không phải trong lời thuyết giảng được thúc đẩy bởi bản chất của pháp luật. Chính điều này đã được nói là “sutta vì nó chỉ ra các ý nghĩa (attha)”.
Sutte ca āṇādhammasabhāvā ca veneyyajjhāsayaṃ anuvattanti, na vinayābhidhammesu viya veneyyajjhāsayo āṇādhammasabhāve.
In the Sutta, the nature of rules follows the inclination of those to be trained, unlike in the Vinaya and Abhidhamma where the inclination of those to be trained follows the nature of rules.
Và trong Sutta, bản chất của pháp luật tuân theo khuynh hướng của người có thể được giáo hóa, không giống như trong Vinaya và Abhidhamma, nơi khuynh hướng của người có thể được giáo hóa tuân theo bản chất của pháp luật.
Tasmā veneyyānaṃ ekantahitapaṭilābhasaṃvattanikā suttantadesanā hotīti ‘‘suvuttā cetthā’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, the Suttanta teaching conduces to the attainment of ultimate welfare for those to be trained, which is why “suvuttā cetthā” (well-spoken here), etc., was said.
Do đó, lời thuyết giảng Suttanta dẫn đến sự đạt được lợi ích tuyệt đối cho những người có thể được giáo hóa, nên “suvuttā cetthā” (được nói tốt ở đây) v.v., đã được nói.
Pasavatīti phalati.
Pasavatī means ‘produces’ or ‘bears fruit’.
Pasavatī có nghĩa là sinh ra, tạo ra.
‘‘Suttāṇā’’ti etassa atthaṃ pakāsetuṃ ‘‘suṭṭhu ca ne tāyatī’’ti vuttaṃ.
To elucidate the meaning of “suttāṇā”, it was said “and it protects them well (suṭṭhu ca ne tāyatī).”
Để làm sáng tỏ ý nghĩa của “suttāṇā”, đã nói “suṭṭhu ca ne tāyatī” (và nó bảo vệ họ rất tốt).
Attatthādividhānesu ca suttassa pamāṇabhāvo, attatthādīnañca saṅgāhakattaṃ yojetabbaṃ tadatthappakāsanapadhānattā suttassa.
And the Sutta’s nature as an authority in the arrangements for one’s own welfare and so on, and its comprehensiveness of one’s own welfare and so on, should be understood, since the Sutta primarily aims at clarifying those meanings.
Và trong các quy định về lợi ích cho bản thân, v.v., cần phải kết hợp việc Sutta là tiêu chuẩn và là cái bao gồm các lợi ích cho bản thân, v.v., vì Sutta chủ yếu làm sáng tỏ các ý nghĩa đó.
Vinayābhidhammehi visesanañca yojetabbaṃ.
And its distinction from Vinaya and Abhidhamma should also be understood.
Và cần phải kết hợp sự phân biệt với Vinaya và Abhidhamma.
Etanti ‘‘atthānaṃ sūcanato’’tiādikaṃ atthavacanaṃ.
Etaṃ refers to the explanation of meaning such as “because it points out meanings (atthānaṃ sūcanato)”.
Etaṃ là lời giải thích ý nghĩa như “atthānaṃ sūcanato” (vì nó chỉ ra các ý nghĩa), v.v.
Etassāti suttassa.
Etassā refers to the Sutta.
Etassā là của Sutta.
Abhikkamantīti ettha abhi-saddo kamanakiriyāya vuddhibhāvaṃ atirekataṃ dīpeti, abhiññātā abhilakkhitāti ettha ñāṇalakkhaṇakiriyānaṃ supākaṭatāvisesaṃ, abhikkantenāti ettha kantiyā adhikattaṃ visiṭṭhatanti yuttaṃ kiriyāvisesakattā upasaggassa.
Here, in abhikkamantī, the prefix abhi indicates an increase or excess in the action of going; in abhiññātā abhilakkhitā, it indicates a special clarity of the actions of knowing and marking; and in abhikkantenā, it indicates superiority or distinction in 'kanti' (desire), which is fitting for a prefix as an adverb of action.
Trong Abhikkamantī (tiến lên), tiếp đầu ngữ abhi- chỉ sự gia tăng và vượt trội của hành động tiến lên; trong abhiññātā abhilakkhitā (được biết rõ, được đánh dấu rõ), nó chỉ sự đặc biệt rõ ràng của các hành động biết và đánh dấu; trong abhikkantenā (bằng sự vượt trội), nó chỉ sự vượt trội và đặc biệt của sự ưa thích. Điều này là hợp lý vì tiếp đầu ngữ là một trạng từ bổ nghĩa cho động từ.
Abhirājā abhivinayeti pana pūjitaparicchinnesu rājavinayesu abhi-saddo pavattatīti kathametaṃ yujjeyyāti?
But in “abhirājā” (foremost king) and “abhivinaye” (in the foremost Vinaya), the prefix abhi occurs in relation to revered or precise kings and Vinaya; how can this be justified?
Tuy nhiên, trong Abhirājā abhivinaye (trong các vua và luật lệ được tôn kính và phân định), tiếp đầu ngữ abhi- lại được dùng. Điều này có thể hợp lý như thế nào?
Pūjanaparicchedanakiriyādīpanato, tāhi ca kiriyāhi rājavinayānaṃ yuttattā.
It is justified because it indicates actions such as reverence and precision, and kings and Vinaya are associated with these actions.
Bằng cách chỉ ra các hành động tôn kính và phân định, và bởi vì các vua và luật lệ phù hợp với các hành động đó.
Ettha hi atimālādīsu ati-saddo viya, abhi-saddo yathā saha sādhanena kiriyaṃ vadatīti abhirājaabhivinaya-saddā siddhā, evaṃ abhidhammasadde abhi-saddo saha sādhanena vuḍḍhiyādikiriyaṃ dīpetīti ayamattho dassitoti daṭṭhabbo.
Here, just as the prefix ati in “atimālā” (excessive garland) and so on, and the prefix abhi denote an action along with its instrument, thus establishing the words “abhirāja” and “abhivinaya”, so too in the word “Abhidhamma”, the prefix abhi is to be seen as indicating an action such as growth along with its instrument; this meaning is shown.
Ở đây, cũng như tiếp đầu ngữ ati- trong atimāla, v.v., tiếp đầu ngữ abhi- nói về hành động cùng với công cụ (sādhana), nên các từ abhirāja và abhivinaya được hình thành. Tương tự như vậy, trong từ Abhidhamma, tiếp đầu ngữ abhi- chỉ hành động gia tăng, v.v., cùng với công cụ. Ý nghĩa này cần được hiểu như vậy.
Bhāvanāpharaṇavuḍḍhīhi vuḍḍhimantopi dhammā vuttā.
Things that are endowed with growth, due to development, pervasion, and increase, are also called grown (vuḍḍhimantopi dhammā).
Các pháp được nói là có sự tăng trưởng thông qua sự tu tập, sự lan tỏa và sự phát triển.
Ārammaṇādīhīti ārammaṇasampayuttakammadvārapaṭipadādīhi.
Ārammaṇādīhi means by way of objects, concomitants, kamma, doors, paths, and so on.
Ārammaṇādīhi có nghĩa là thông qua đối tượng, sự tương ưng, nghiệp, cửa, con đường, v.v.
Avisiṭṭhanti aññamaññavisiṭṭhesu vinayasuttābhidhammesu avisiṭṭhaṃ samānaṃ.
Avisiṭṭhaṃ means not distinguished, or similar, among the mutually distinguished Vinaya, Sutta, and Abhidhamma.
Avisiṭṭhaṃ có nghĩa là không đặc biệt, giống nhau trong Vinaya, Sutta và Abhidhamma, vốn khác biệt với nhau.
Taṃ piṭakasaddanti attho.
That is, the word ‘piṭaka’.
Đó là ý nghĩa của từ piṭaka (tạng).
Yathāvuttenāti ‘‘evaṃ duvidhatthenā’’tiādinā vuttappakārena.
Yathāvuttena means in the manner stated, as in “evaṃ duvidhatthenā” (in this twofold sense), etc.
Yathāvuttena có nghĩa là theo cách đã nói như “evaṃ duvidhatthenā” (theo hai ý nghĩa như vậy), v.v.
Kathetabbānaṃ atthānaṃ desakāyattena āṇādividhinā atisajjanaṃ pabodhanaṃ desanā. Sāsitabbapuggalagatena yathāparādhādisāsitabbabhāvena anusāsanaṃ vinayanaṃ sāsanaṃ. Kathetabbassa saṃvarāsaṃvarādino atthassa kathanaṃ vacanapaṭibaddhatākaraṇaṃ kathā. Kathīyati vā etthāti kathā. Saṃvarāsaṃvarassa kathā saṃvarāsaṃvarakathā. Esa nayo itaresupi.
Desanā is the admonition or instruction of meanings to be explained, through the method of injunction and so on, in the manner of a teacher. Sāsana is the admonition or guidance of persons to be disciplined, in the manner of being disciplined according to their offenses and so on. Kathā is the discourse or the act of making a statement regarding a meaning, such as restraint or non-restraint, that is to be explained. Or kathā is that in which something is spoken. The discourse on restraint and non-restraint is saṃvarāsaṃvarakathā. The same method applies to others.
Sự thuyết giảng, sự đánh thức, sự làm cho hiểu biết các ý nghĩa cần được nói bằng phương pháp pháp luật, v.v., đó là desanā. Sự giáo huấn, sự hướng dẫn các cá nhân cần được giáo huấn theo cách cần được giáo huấn tùy theo lỗi lầm, v.v., đó là sāsanaṃ. Sự nói ra các ý nghĩa cần được nói như sự chế ngự và không chế ngự, sự tạo ra sự ràng buộc bằng lời nói, đó là kathā. Hoặc điều mà trong đó được nói, đó là kathā. Sự nói về sự chế ngự và không chế ngự là saṃvarāsaṃvarakathā. Tương tự đối với những điều khác.
Bheda-saddo visuṃ visuṃ yojetabbo ‘‘desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye’’ti.
The word bheda should be applied separately, as in “should clarify the distinction of teaching, the distinction of discipline, and the distinction of discourse, as appropriate.”
Từ Bheda cần được kết hợp riêng rẽ: “desanābhedaṃ sāsanabhedaṃ kathābhedañca yathārahaṃ paridīpaye” (cần làm sáng tỏ sự khác biệt của thuyết giảng, sự khác biệt của giáo huấn và sự khác biệt của lời nói một cách thích đáng).
Bhedanti ca nānattanti attho.
And bheda means diversity.
Và Bheda có nghĩa là sự đa dạng.
Sikkhā ca pahānāni ca gambhīrabhāvo ca sikkhāppahānagambhīrabhāvaṃ, tañca paridīpaye.
The profound nature of training and abandoning is sikkhāppahānagambhīrabhāvaṃ, and this should also be clarified.
Sự học tập, sự từ bỏ và sự sâu sắc là sikkhāppahānagambhīrabhāvaṃ, và cần làm sáng tỏ điều đó.
Ettha yathāti upārambhanissaraṇadhammakosarakkhaṇahetupariyāpuṇanaṃ suppaṭipatti duppaṭipattīti etehi pakārehi.
Here, yathā means by these ways: reproof, liberation, preservation of the Dhamma treasury, cause, learning, good practice, and bad practice.
Ở đây, yathā có nghĩa là theo các cách thức này: sự quở trách, sự thoát ly, sự bảo vệ kho tàng Pháp, nguyên nhân của sự học tập, sự thực hành tốt và sự thực hành xấu.
Āṇaṃ paṇetuṃ arahatīti āṇāraho sammāsambuddhattā.
He who is worthy to lay down rules is āṇāraho, due to being a Sammāsambuddha (Perfectly Self-Enlightened One).
Có khả năng ban hành giới luật, nên Ngài là āṇāraho (người xứng đáng ban hành giới luật) vì Ngài là Sammāsambuddha.
Vohāraparamatthānampi sabbhāvato āha āṇābāhullatoti.
He also says āṇābāhullato (due to the abundance of rules) because of the reality of conventional and ultimate truths.
Vì có nhiều pháp luật trong cả quy ước và tối hậu, nên nói āṇābāhullato.
Ito paresupi eseva nayo.
The same method applies to the following.
Tương tự đối với những điều tiếp theo.
Pacurāparādhā seyyasakādayo.
Pacurāparādhā refers to those with many offenses, such as the group of six (seyyasa).
Pacurāparādhā là những người phạm nhiều lỗi lầm, như các seyyasaka (người ngủ chung).
Ajjhāsayo āsayova atthato diṭṭhi, ñāṇañca.
Ajjhāsayo means intention; it is, in meaning, view and knowledge.
Ajjhāsayo là khuynh hướng, về ý nghĩa là quan điểm và trí tuệ.
Vuttañcetaṃ –
And it was said:
Điều này đã được nói:
Anusayā kāmarāgabhavarāgadiṭṭhipaṭighavicikicchāmānāvijjāvasena satta anāgatā kilesā, atītā paccuppannā ca tatheva vuccanti.
Anusayā are the seven latent defilements (kilesa) of sense-desire, desire for existence, views, aversion, doubt, conceit, and ignorance, which are yet to arise; those of the past and present are also referred to in the same way.
Anusayā là bảy phiền não chưa phát sinh theo cách dục ái, hữu ái, tà kiến, sân hận, hoài nghi, mạn, vô minh. Các phiền não đã qua và hiện tại cũng được gọi như vậy.
Na hi kālabhedena dhammānaṃ sabhāvabhedo atthīti.
For there is no change in the nature of phenomena due to a difference in time.
Vì không có sự khác biệt về bản chất của các pháp do sự khác biệt về thời gian.
Cariyāti cha mūlacariyā, antarabhedena anekavidhā, saṃsaggavasena tesaṭṭhi honti.
Cariyā refers to the six fundamental conduct-types, which are of many kinds through internal distinctions, and become sixty-three through combination.
Cariyā là sáu căn bản hạnh, có nhiều loại do sự phân chia bên trong, và có sáu mươi ba loại do sự kết hợp.
Te pana amhehi asammohantaradhānasuttaṭīkāyaṃ vibhāgato dassitā, atthikehi tato gahetabbā.
These have been shown in detail by us in the Asaṃmohantaradhānasuttatīkā, and those interested should refer to it.
Chúng đã được chúng tôi trình bày chi tiết trong Asammohantaradhānasuttaṭīkā, những ai muốn có thể lấy từ đó.
Atha vā cariyāti caritaṃ, taṃ sucaritaduccaritavasena duvidhaṃ.
Or, cariyā means conduct; that is twofold as good conduct and bad conduct.
Hoặc cariyā là hành vi, nó có hai loại: thiện hạnh và ác hạnh.
Adhimutti nāma sattānaṃ pubbaparicayavasena abhiruci, sā duvidhā hīnapaṇītabhedena.
Adhimutti refers to the inclination of beings based on their past acquaintance; that is twofold, distinguished as inferior and superior.
Adhimutti là sự ưa thích của chúng sinh do sự quen biết từ trước, nó có hai loại: hạ liệt và thù thắng.
Ghanavinibbhogābhāvato diṭṭhimānataṇhāvasena ‘‘ahaṃ mamā’’ti saññino. Mahanto saṃvaro asaṃvaro. Buddhiattho hi aya’makāro yathā ‘‘asekkhā dhammā’’ti (dha. sa. 11).
Due to the absence of clear distinction, they are “ahaṃ mamā”ti saññino (those who perceive 'I' and 'mine') on account of views, conceit, and craving. A great restraint is asaṃvaro (non-restraint). For this 'a' syllable here carries the meaning of 'buddhi' (intellect), as in “asekkhā dhammā” (unconditioned phenomena).
Vì không có sự phân biệt rõ ràng, nên “ahaṃ mamā”ti saññino (những người có nhận thức ‘tôi’ và ‘của tôi’) do tà kiến, mạn và ái. Sự chế ngự lớn là asaṃvaro (không chế ngự). Âm ‘a’ này có ý nghĩa là trí tuệ, như trong “asekkhā dhammā” (các pháp vô học) (Dhs. 11).
Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanā paṭivedhāti ettha tantiattho tantidesanā tantiatthapaṭivedho ca tantivisayā hontīti vinayapiṭakādīnaṃ atthadesanāpaṭivedhādhārabhāvo yutto, piṭakāni pana tanti yevāti tesaṃ dhammādhārabhāvo kathaṃ yujjeyyāti?
Here, regarding “Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanā paṭivedhā” (these penetrations of Dhamma, meaning, and teaching in all three), if the meaning of a text, the teaching of a text, and the penetration of the meaning of a text are textual matters, then the Vinaya Piṭaka and so on being the basis for the meaning, teaching, and penetration is fitting. But since the Piṭakas themselves are texts, how can they be the basis for phenomena?
Trong Tīsupi cetesu ete dhammatthadesanā paṭivedhā (trong cả ba điều này, các pháp, ý nghĩa, thuyết giảng và sự thâm nhập này), ý nghĩa của tạng, thuyết giảng của tạng và sự thâm nhập ý nghĩa của tạng thuộc về tạng. Vậy việc các Vinayapiṭaka, v.v., là nền tảng của các pháp, ý nghĩa, thuyết giảng và sự thâm nhập là hợp lý. Nhưng các piṭaka tự chúng đã là tạng, vậy việc chúng là nền tảng của các pháp thì hợp lý như thế nào?
Tantisamudāyassa avayavatantiyā ādhārabhāvato.
Because the collection of texts serves as the basis for the individual texts (avayavatanti).
Vì tạng toàn thể là nền tảng của các tạng bộ phận.
Avayavassa hi samudāyo ādhārabhāvena vuccati, yathā – ‘‘rukkhe sākhā’’ti.
Indeed, the whole is spoken of as the basis for a part, as in “branches on a tree.”
Vì toàn thể được nói là nền tảng của bộ phận, như “cành cây trên cây”.
Dhammādīnañca dukkhogāhabhāvato tehi vinayādayo gambhīrāti vinayādīnañca catubbidho gambhīrabhāvo vutto.
And since Dhamma and so on are difficult to fathom, the Vinaya and so on are profound through them, and thus the fourfold profound nature of Vinaya and so on is stated.
Và vì các pháp, v.v., khó thâm nhập, nên Vinaya, v.v., là sâu sắc. Do đó, bốn loại sâu sắc của Vinaya, v.v., đã được nói.
Tasmā dhammādayo eva dukkhogāhattā gambhīrā, na vinayādayoti na codetabbametaṃ samukhena, visayavisayīmukhena ca vinayādīnaṃyeva gambhīrabhāvassa vuttattā.
Therefore, it should not be questioned directly that Dhamma and so on alone are profound because they are difficult to fathom, and not the Vinaya and so on, since the profound nature of Vinaya and so on has been stated from the perspective of subject and object.
Vì vậy, không nên chất vấn rằng chỉ có các pháp, v.v., là sâu sắc vì khó thâm nhập, chứ không phải Vinaya, v.v., vì sự sâu sắc của Vinaya, v.v., đã được nói cả theo phương diện trực tiếp và theo phương diện đối tượng và chủ thể.
Dhammo hi vinayādayo, tesaṃ visayo attho, dhammatthavisayā ca desanāpaṭivedhoti.
For Dhamma is the Vinaya and so on, and their object is meaning, and teaching and penetration are matters related to Dhamma and meaning.
Vì Pháp là Vinaya, v.v., ý nghĩa là đối tượng của chúng, và thuyết giảng và sự thâm nhập có đối tượng là Pháp và ý nghĩa.
Tattha paṭivedhassa dukkarabhāvato dhammatthānaṃ, desanāñāṇassa dukkarabhāvato desanāya ca dukkhogāhabhāvo veditabbo, paṭivedhassa pana uppādetuṃ asakkuṇeyyattā, tabbisayañāṇuppattiyā ca dukkarabhāvato dukkhogāhatā veditabbā.
Therein, the difficulty of fathoming Dhamma and meaning is to be understood from the difficulty of penetration, and the difficulty of fathoming teaching is to be understood from the difficulty of the knowledge of teaching, while the difficulty of fathoming penetration is to be understood from the impossibility of producing penetration, and the difficulty of producing knowledge related to it.
Ở đó, sự khó thâm nhập của Pháp và ý nghĩa cần được hiểu là do sự khó khăn của sự thâm nhập, và sự khó thâm nhập của thuyết giảng cần được hiểu là do sự khó khăn của trí tuệ về thuyết giảng. Còn sự khó thâm nhập của sự thâm nhập cần được hiểu là do không thể tạo ra nó, và do sự khó khăn của việc phát sinh trí tuệ về đối tượng của nó.
‘‘Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti etena vacanena dhammassa hetubhāvo kathaṃ ñātabboti?
How is the causal nature of Dhamma to be known from the statement “Knowledge of the cause is Dhammapaṭisambhidā”?
Bằng lời nói “Hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā” (Trí tuệ về nguyên nhân là dhammapaṭisambhidā), làm thế nào có thể biết rằng pháp là nguyên nhân?
‘‘Dhammapaṭisambhidā’’ti etassa samāsapadassa avayavapadatthaṃ dassentena ‘‘hetumhi ñāṇa’’nti vuttattā.
Because “Knowledge of the cause” was stated when explaining the meaning of the component parts of the compound word “Dhammapaṭisambhidā”.
Vì khi làm sáng tỏ ý nghĩa của các thành phần của từ ghép “Dhammapaṭisambhidā”, đã nói “hetumhi ñāṇaṃ”.
‘‘Dhamme paṭisambhidā’’ti ettha hi ‘‘dhamme’’ti etassa atthaṃ dassentena ‘‘hetumhī’’ti vuttaṃ, ‘‘paṭisambhidā’’ti etassa ca atthaṃ dassentena ‘‘ñāṇa’’nti.
Here, in “Dhamme paṭisambhidā” (penetration in Dhamma), “of the cause” was stated to explain the meaning of “Dhamme”, and “knowledge” to explain the meaning of “paṭisambhidā”.
Trong “Dhamme paṭisambhidā” (Sự thâm nhập về pháp), khi làm sáng tỏ ý nghĩa của “dhamme”, đã nói “hetumhi” (về nguyên nhân), và khi làm sáng tỏ ý nghĩa của “paṭisambhidā”, đã nói “ñāṇaṃ” (trí tuệ).
Tasmā hetudhamma-saddā ekatthā, ñāṇapaṭisambhidā-saddā cāti imamatthaṃ vadantena sādhito dhammassa hetubhāvo, atthassa hetuphalabhāvo ca evameva daṭṭhabbo.
Therefore, this meaning, that the words ‘hetu’ and ‘dhamma’ are synonymous, and the words ‘ñāṇa’ and ‘paṭisambhidā’ are synonymous, establishes the causal nature of Dhamma, and similarly the causal and resultant nature of meaning should be understood.
Do đó, bằng cách nói rằng các từ hetudhamma có cùng ý nghĩa, và các từ ñāṇapaṭisambhidā cũng vậy, đã chứng minh rằng pháp là nguyên nhân, và ý nghĩa là nguyên nhân và kết quả cũng cần được hiểu như vậy.
Yathādhammanti cettha dhamma-saddo hetuṃ hetuphalañca sabbaṃ saṅgaṇhāti.
Here, the word "dhamma" in "yathādhamma" encompasses all causes and their results.
Ở đây, từ dhamma trong Yathādhamma bao gồm tất cả nhân và quả của nhân.
Sabhāvavācako hesa, na pariyattihetubhāvavācako, tasmā yathādhammanti yo yo avijjāsaṅkhārādidhammo, tasmiṃ tasminti attho.
For it is expressive of inherent nature, not expressive of the state of being a scriptural cause. Therefore, "yathādhamma" means: "in whichever dhamma, such as ignorance and volitional formations, etc., in that."
Vì từ này biểu thị bản chất, không phải biểu thị bản chất nhân của giáo lý (pariyatti). Do đó, yathādhamma có nghĩa là "tùy theo pháp" nào đó như vô minh, hành, v.v., thì tùy theo pháp đó.
Dhammānurūpaṃ vā yathādhammaṃ. Desanāpi hi paṭivedho viya aviparītasavisayavibhāvanato dhammānurūpaṃ pavattati, yato ‘aviparītābhilāpo’ti vuccati.
Or, "yathādhamma" means "according to dhamma." For teaching, like penetration, proceeds in accordance with dhamma due to its clarification of an unperverted object; hence it is called "unperverted expression."
Hoặc yathādhamma là phù hợp với Pháp. Vì sự thuyết giảng (desanā) cũng diễn ra phù hợp với Pháp, giống như sự thể nhập (paṭivedha), do việc làm rõ đối tượng không sai lệch, nên nó được gọi là "lời nói không sai lệch".
Dhammābhilāpoti atthabyañjanako aviparītābhilāpo, etena ‘‘tatra dhammaniruttābhilāpe ñāṇaṃ niruttipaṭisambhidā’’ti (vibha. 718) ettha vuttaṃ sabhāvadhammaniruttiṃ dasseti, saddasabhāvattā desanāya.
"Dhammābhilāpa" is unperverted expression that reveals the meaning. By this, it shows the intrinsic dhamma-expression mentioned in the passage, "Knowledge in dhamma-expression and linguistic expression is analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā)" (Vibh. 718), because teaching has the nature of sound.
Dhammābhilāpo là lời nói không sai lệch, làm rõ ý nghĩa. Bằng cách này, nó chỉ ra sabhāvadhammanirutti (sự giải thích về bản chất của Pháp) được nói đến trong câu "Trong đó, trí tuệ về lời nói không sai lệch về Pháp là niruttipaṭisambhidā (vô ngại giải về ngôn ngữ)" vì sự thuyết giảng có bản chất là âm thanh.
Tathā hi niruttipaṭisambhidāya parittārammaṇādibhāvo paṭisambhidāvibhaṅgapāḷiyaṃ (vibha. 749) vutto.
Indeed, in the Paṭisambhidāvibhaṅga Pāḷi (Vibh. 749), the nature of having sound as its object, etc., is stated regarding analytical knowledge of language.
Như vậy, trong Paṭisambhidāvibhaṅgapāḷi, trạng thái có đối tượng hạn chế, v.v., của niruttipaṭisambhidā đã được nói đến.
Aṭṭhakathāyañca ‘‘taṃ sabhāvaniruttiṃ saddaṃ ārammaṇaṃ katvā’’tiādinā (vibha. aṭṭha. 642) saddārammaṇatā dassitā.
And in the commentary, having sound as its object is shown by "having made that intrinsic expression, sound, an object," etc. (VibhA. 642).
Và trong Chú giải, đối tượng là âm thanh đã được chỉ ra qua câu "lấy âm thanh, tức sabhāvanirutti đó làm đối tượng", v.v.
‘‘Imassa atthassa ayaṃ saddo vācako’’ti vacanavacanīye vavatthapetvā taṃtaṃvacanīya vibhāvanavasena pavattito hi saddo desanāti.
For a sound that has been established as "This word is the speaker of this meaning," and that proceeds by clarifying each such spoken meaning, is teaching.
Vì sự thuyết giảng là âm thanh được phát ra bằng cách xác định "âm thanh này là từ biểu thị ý nghĩa này" và làm rõ từng ý nghĩa được biểu thị đó.
‘‘Anulomādivasena vā kathana’’nti etena tassā dhammaniruttiyā abhilāpaṃ kathanaṃ tassa vacanassa pavattanaṃ dasseti.
By "or speaking in the manner of compliance, etc.," it shows that the expression and speaking of that dhamma-expression is the utterance of that word.
Với câu "hoặc lời nói theo cách thuận theo, v.v.", nó chỉ ra sự diễn đạt, lời nói về dhammanirutti đó, sự phát ra của lời nói đó.
‘‘Adhippāyo’’ti etena ‘‘desanāti paññattī’’ti etaṃ vacanaṃ dhammaniruttābhilāpaṃ sandhāya vuttaṃ, na tabbinimuttaṃ paññattiṃ sandhāyāti dasseti.
By "intention," it shows that the statement "Teaching is designation" was made with reference to dhamma-expression, not with reference to designation apart from that.
Với câu "ý định", nó chỉ ra rằng câu "sự thuyết giảng là sự chế định (paññatti)" này được nói đến để ám chỉ dhammaniruttābhilāpa, chứ không phải ám chỉ sự chế định nằm ngoài điều đó.
Nanu ca ‘‘dhammo tantī’’ti imasmiṃ pakkhe dhammassa saddasabhāvattā dhammadesanānaṃ viseso na siyāti?
Now, if "dhamma is method" is accepted, wouldn't there be no distinction among dhammas and teachings, since dhamma would have the nature of sound?
Chẳng phải nếu Pháp là giáo lý (tantī) theo quan điểm này, thì không có sự khác biệt giữa Pháp và sự thuyết giảng Pháp, vì Pháp có bản chất là âm thanh sao?
Na, tesaṃ tesaṃ atthānaṃ bodhakabhāvena ñāto, uggahaṇādivasena ca pubbe vavatthāpito saddappabandho dhammo, pacchā paresaṃ avabodhanatthaṃ pavattito tadatthappakāsako saddo desanāti.
No, the Dhamma is a sequence of sounds known through its function of awakening those respective meanings, and previously established through learning, etc.; the teaching is a sound that reveals those meanings, uttered afterwards for the awakening of others.
Không phải vậy. Pháp là chuỗi âm thanh đã được biết đến như là phương tiện để hiểu các ý nghĩa khác nhau, và đã được xác định trước qua việc học hỏi, v.v. Còn sự thuyết giảng là âm thanh làm sáng tỏ ý nghĩa đó, được phát ra sau này để người khác hiểu.
Atha vā yathāvuttasaddasamuṭṭhāpako cittuppādo desanā, musāvādādayo viya.
Alternatively, the mind-arising that gives rise to the aforementioned sound is teaching, like false speech, etc.
Hoặc, sự thuyết giảng là tâm sinh khởi tạo ra âm thanh đã nói ở trên, giống như nói dối, v.v.
‘‘Vacanassa pavattana’’nti ca yathāvuttacittuppādavasena yujjati.
And "the utterance of a word" is appropriate in terms of the aforementioned mind-arising.
Và "sự phát ra của lời nói" là phù hợp với tâm sinh khởi đã nói ở trên.
So hi vacanaṃ pavatteti, tañca tena pavattīyati desīyati.
For it utters the word, and that (word) is uttered, is taught by it.
Tâm đó phát ra lời nói, và lời nói đó được phát ra, được thuyết giảng bởi tâm đó.
‘‘So ca lokiyalokuttaro’’ti evaṃ vuttaṃ abhisamayaṃ yena pakārena abhisameti, yaṃ abhisameti, yo ca tassa sabhāvo, tehi pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘visayato asammohato ca atthānurūpaṃ dhammesū’’tiādimāha.
To clarify how this "worldly and supramundane" insight arises, what it penetrates, and its inherent nature, it states, "with regard to dhammas, etc., appropriately in terms of object and non-delusion."
Để làm rõ "sự thể nhập (abhisamaya) thế gian và siêu thế" đã nói ở trên bằng cách mà nó thể nhập, điều mà nó thể nhập, và bản chất của nó, nên Ngài nói "về đối tượng và không mê lầm, phù hợp với ý nghĩa trong các Pháp", v.v.
Tattha hi visayato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho avijjādidhammasaṅkhārādiatthatadubhayapaññāpanārammaṇo lokiyo abhisamayo, asammohato atthādianurūpaṃ dhammādīsu avabodho nibbānārammaṇo maggasampayutto yathāvuttadhammatthapaññattīsu sammohaviddhaṃsano lokuttaro abhisamayoti.
Here, understanding dhammas, etc., appropriately in terms of object, etc., which has as its object the presentation of the meanings of dhammas such as ignorance, etc., and volitional formations, etc., and both of these, is worldly insight (lokiyo abhisamayo); understanding dhammas, etc., appropriately in terms of object, etc., due to non-delusion, which has Nibbāna as its object, is accompanied by the path, and eradicates delusion regarding the aforementioned designations of dhamma and meaning, is supramundane insight (lokuttaro abhisamayo).
Trong đó, sự hiểu biết phù hợp với ý nghĩa, v.v., về đối tượng trong các Pháp, v.v., là sự thể nhập thế gian có đối tượng là sự chế định về ý nghĩa của các pháp như vô minh, hành, v.v., và cả hai điều đó. Sự hiểu biết phù hợp với ý nghĩa, v.v., về đối tượng và không mê lầm trong các Pháp, v.v., là sự thể nhập siêu thế có đối tượng là Nibbāna, đi kèm với đạo, phá tan sự mê lầm về ý nghĩa và sự chế định của Pháp đã nói ở trên.
Abhisamayato aññampi paṭivedhatthaṃ dassetuṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ vā’’tiādimāha.
To show other meanings of penetration (paṭivedha) apart from insight, it states, "or of those respective ones," etc.
Để chỉ ra sự thể nhập (paṭivedha) khác ngoài abhisamaya, Ngài nói "hoặc của những điều đó", v.v.
‘Paṭivedhanaṃ paṭivedho’ti iminā hi vacanatthena abhisamayo, ‘paṭivijjhīyatīti paṭivedho’ti iminā taṃtaṃrūpādidhammānaṃ aviparītasabhāvo ca ‘‘paṭivedho’’ti vuccatīti.
For insight (abhisamayo) is called "penetration (paṭivedho)" by the meaning of "penetrating is penetration"; and by "that which is penetrated is penetration," the unperverted nature of those respective dhammas such as form, etc., is also called "penetration."
Vì abhisamaya được gọi là "sự thể nhập" theo nghĩa "sự thể nhập là sự thể nhập", và bản chất không sai lệch của các pháp như sắc, v.v., cũng được gọi là "sự thể nhập" theo nghĩa "điều được thể nhập là sự thể nhập".
Yathāvuttehi dhammādīhi piṭakānaṃ gambhīrabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘idāni yasmā etesu piṭakesū’’tiādimāha.
To show the profound nature of the Piṭakas through the aforementioned dhammas, etc., it states, "Now, because in these Piṭakas," etc.
Để chỉ ra sự sâu sắc của các Tạng (piṭaka) qua các Pháp đã nói ở trên, Ngài nói "bây giờ, vì trong các Tạng này", v.v.
Yo cetthāti etesu taṃtaṃpiṭakagatesu dhammādīsu yo paṭivedho, etesu ca piṭakesu tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ yo aviparītasabhāvoti yojetabbaṃ.
"And whichever here" should be connected thus: "whichever penetration is in those dhammas, etc., contained in the respective Piṭakas, and whichever unperverted nature of those respective dhammas is in these Piṭakas."
Yo cetthā (và điều gì ở đây) cần được kết nối như sau: "điều gì là sự thể nhập trong các Pháp, v.v., có trong từng Tạng đó, và điều gì là bản chất không sai lệch của các Pháp đó trong các Tạng này".
Dukkhogāhatā ca avijjāsaṅkhārādīnaṃ dhammatthānaṃ duppaṭivijjhatāya, tesaṃ paññāpanassa dukkarabhāvato taṃdesanāya, paṭivedhanasaṅkhātassa paṭivedhassa uppādanavisayikaraṇānaṃ asakkuṇeyyattā, aviparītasabhāvasaṅkhātassa paṭivedhassa duviññeyyatāya eva veditabbā.
The depth of suffering should be understood as: the difficulty of penetrating the meanings of dhammas such as ignorance and volitional formations, the difficulty of presenting them, the impossibility of producing and making an object of penetration in the sense of actual penetration, and the unintelligibility of penetration in the sense of unperverted nature.
Và sự khó thể nhập (dukkhogāhatā) cần được hiểu là do sự khó thể nhập của các ý nghĩa Pháp như vô minh, hành, v.v., do sự khó khăn trong việc chế định chúng, do sự thuyết giảng về chúng, do sự không thể tạo ra và biến sự thể nhập thành đối tượng, và do sự khó hiểu của bản chất không sai lệch của sự thể nhập.
Yanti yaṃ pariyattiduggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Which" (Yaṃ) refers to the wrong grasp of the Pariyatti.
Ya (điều gì) được nói đến để ám chỉ sự nắm giữ giáo lý (pariyatti) một cách sai lầm.
Atthanti bhāsitatthaṃ, payojanatthañca.
"Meaning" (Atthaṃ) refers to the spoken meaning and the purpose-meaning.
Attha (ý nghĩa) là ý nghĩa đã được nói và ý nghĩa mục đích.
Na upaparikkhantīti na vicārenti.
"They do not examine" means they do not investigate.
Na upaparikkhantī (không quán sát) có nghĩa là không suy xét.
Na nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ nakkhamanti, nijjhāyitvā paññāya disvā rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo.
"They do not tolerate discernment" means they do not tolerate discerning wisdom; the intention is that they are not to be accepted after discerning and seeing with wisdom.
Na nijjhānaṃ khamantī (không chấp nhận trí tuệ quán sát) có nghĩa là không chấp nhận trí tuệ quán sát. Ý nghĩa là "không phải là những điều nên được chấp nhận sau khi đã quán sát và thấy bằng trí tuệ".
Itīti evaṃ etāya pariyattiyā.
"Thus" (Iti) means "thus, by this Pariyatti."
Itī (như vậy) có nghĩa là theo giáo lý này.
Vādappamokkhānisaṃsā attano upari parehi āropitavādassa niggahassa pamokkhappayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇanti, vādappamokkhā vā nindāpamokkhā.
"Benefits of release from debate" means becoming purposes for release from the accusation of debate brought by others against oneself, they learn the Dhamma; or "release from debate" means release from blame.
Vādappamokkhānisaṃsā (có lợi ích là thoát khỏi sự tranh cãi) có nghĩa là học Pháp với mục đích thoát khỏi sự chỉ trích, tranh cãi mà người khác đặt ra cho mình. Hoặc vādappamokkhā là thoát khỏi sự chỉ trích.
Yassa catthāyāti yassa ca sīlādipūraṇassa anupādāvimokkhassa vā atthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti ñāyena pariyāpuṇantīti adhippāyo.
"For the sake of which" means for the sake of which completion of morality, etc., or for the sake of unattached liberation, "they learn the Dhamma" means they learn it properly.
Yassa catthāyā (và vì mục đích gì) có nghĩa là "vì mục đích gì như hoàn thành giới, v.v., hoặc sự giải thoát không chấp thủ, họ học Pháp một cách đúng đắn".
Assāti assa dhammassa.
"Of this" refers to this Dhamma.
Assā (của điều đó) có nghĩa là của Pháp đó.
Nānubhontīti na vindanti.
"They do not experience" means they do not find.
Nānubhontī (không trải nghiệm) có nghĩa là không đạt được.
Tesaṃ te dhammā duggahitattā upārambhamānadabbamakkhapalāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. Bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako.
Because those dhammas are wrongly grasped, they serve as causes for reproach, conceit, deceit, and hypocrisy, leading to "long-term harm and suffering." A storekeeper is one appointed to a storehouse, like a storekeeper, who guards the treasures of the Dhamma.
Vì những Pháp đó được nắm giữ một cách sai lầm, chúng trở thành nhân cho sự chỉ trích, kiêu mạn, keo kiệt, giả dối, v.v., và dẫn đến điều bất lợi, khổ đau lâu dài. Người giữ kho báu là bhaṇḍāgāriko, giống như người giữ kho báu, là người bảo vệ các bảo vật Pháp.
Aññatthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti.
The Pariyatti that is solely for a storekeeper, without regard for anything else, is "storekeeper's Pariyatti."
Sự học hỏi giáo lý (pariyatti) chỉ là người giữ kho báu, không mong đợi điều gì khác, được gọi là bhaṇḍāgārikapariyatti (sự học hỏi giáo lý của người giữ kho báu).
‘‘Tāsaṃyevā’’ti avadhāraṇaṃ pāpuṇitabbānaṃ chaḷabhiññācatuppaṭisambhidādīnaṃ vinaye pabhedavacanābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
The emphatic particle "indeed" (yeva) in "of those very ones" refers to the absence of detailed enumeration in the Vinaya for the six higher knowledges, the four analytical knowledges, etc., that are to be attained.
Sự nhấn mạnh "chỉ của những điều đó" được nói đến để ám chỉ sự thiếu vắng các cách phân loại sáu thắng trí, bốn vô ngại giải, v.v., những điều cần đạt được trong Tạng Luật.
Verañjakaṇḍe (pārā. 12) hi tisso vijjāva vibhattā.
For in the Verañja section (Pārā. 12), only the three knowledges are differentiated.
Trong Verañjakaṇḍa, chỉ có ba minh (vijjā) được phân loại.
Dutiye pana ‘‘tāsaṃyevā’’ti avadhāraṇaṃ catasso paṭisambhidā apekkhitvā kataṃ, na tisso vijjā.
However, in the second instance, the emphatic particle "indeed" refers to the four analytical knowledges, not the three knowledges.
Tuy nhiên, trong phần thứ hai, sự nhấn mạnh "chỉ của những điều đó" được thực hiện dựa trên bốn vô ngại giải, không phải ba minh.
Tā hi chasu abhiññāsu antogadhāti sutte vibhattā yevāti.
For these (analytical knowledges) are already differentiated in the Sutta, being included within the six higher knowledges.
Vì chúng đã được phân loại trong kinh tạng như là nằm trong sáu thắng trí.
Duggahitaṃ gaṇhāti, ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anañña’’ntiādinā (ma. ni. 1.396).
"He grasps wrongly," as in, "Thus do I understand the Dhamma taught by the Blessed One: that it is this very consciousness that runs on and wanders, not another" (MN 1.396).
Duggahitaṃ gaṇhāti (nắm giữ một cách sai lầm), như trong câu "Tôi hiểu Pháp được Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này, rằng chính thức ấy trôi lăn, luân hồi, không phải là khác" (Ma. Ni. 1.396).
Dhammacintanti dhammasabhāvavicāraṇaṃ, ‘‘cittuppādamatteneva dānaṃ hoti, sayameva cittaṃ attano ārammaṇaṃ hoti, sabbaṃ cittaṃ asabhāvadhammārammaṇa’’nti ca evamādi.
"Dhamma-reflection" means reflection on the inherent nature of dhamma, as in "giving occurs merely by the arising of thought," "consciousness itself is its own object," "all consciousness has non-intrinsic dhammas as its object," and so forth.
Dhammacinta (sự tư duy về Pháp) là sự suy xét về bản chất của Pháp, như "chỉ với sự phát sinh của tâm là có sự bố thí, tâm tự nó là đối tượng của chính nó, tất cả tâm đều có đối tượng là các pháp vô bản chất", v.v.
Tesanti tesaṃ piṭakānaṃ.
"Of them" refers to those Piṭakas.
Tesa (của những điều đó) có nghĩa là của các Tạng đó.
Navappabhedanti ettha kathaṃ navappabhedaṃ?
Here, in "ninefold division," how is it ninefold?
Trong Navappabheda (chín loại), làm thế nào mà có chín loại?
Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakañca suttaṃ veyyākaraṇaṃ, tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnañca (khu. pā. 5.2; su. ni. 225) suttaṅgasaṅgaho na siyā, gāthābhāvato, dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā, sagāthakattā, sagāthavaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
Is it not true that a sutta with verses is Geyya, and a sutta without verses is Veyyākaraṇa, and there is no sutta free from both, without specific appellations like Udāna, that could be a Suttaṅga? And would suttas like the Maṅgalasutta not be classified as Suttaṅga because of their verse nature, like the Dhammapada, or would they be classified as Geyyaṅga due to having verses, like the Sagāthavagga, and similarly for the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and so on?
Kinh có kệ là geyya, kinh không kệ là veyyākaraṇa, còn kinh không thuộc cả hai loại đó mà lại không có các đặc trưng đặc biệt như udāna, thì không tồn tại cái nào có thể là suttaṅga. Vậy thì, các kinh như Maṅgala Sutta không thể được xếp vào suttaṅga, vì chúng có kệ, giống như Dhammapada; hoặc chúng có thể được xếp vào geyyaṅga, vì chúng có kệ, giống như Sagāthavagga. Tương tự, các phần có kệ trong Ubhatovibhaṅga, v.v. thì sao?
Vuccate –
It is said:
Được nói rằng –
Visesavidhayo pare sanimittā tadekadesesu geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
The other specific rules are Geyya and so on, established in those specific parts by those specific signs.
Các quy tắc đặc biệt khác có dấu hiệu là các quy tắc đặc biệt như geyya, v.v., được thiết lập trong từng phần cụ thể với từng dấu hiệu riêng biệt.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the inclusion of verses is the sign for Geyya.
Thật vậy, việc có kệ là dấu hiệu của geyya.
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ (netti. aṭṭha. 13) cuṇṇiyaganthaṃ ‘geyya’nti vadanti.
Even in the world, a verse with stanzas, a prose composition, is called ‘Geyya’.
Ngay cả trong thế gian, người ta cũng gọi một tác phẩm văn xuôi có thơ, có kệ là ‘geyya’.
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
However, in the absence of verses, the nature of asking a question and answering it is the sign for Veyyākaraṇa.
Nhưng khi không có kệ, việc đặt câu hỏi và giải đáp là dấu hiệu của veyyākaraṇa.
Pucchāvissajjanañhi ‘byākaraṇa’nti vuccati, byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
For asking and answering is called ‘byākaraṇa’, and byākaraṇa itself is veyyākaraṇa.
Thật vậy, việc hỏi và đáp được gọi là ‘byākaraṇa’, và byākaraṇa chính là veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, does the nature of Veyyākaraṇa apply even to those with verses that proceed by way of asking and answering?
Nếu vậy, thì cả những kinh có kệ, v.v., mà được trình bày dưới hình thức hỏi và đáp, cũng sẽ trở thành veyyākaraṇa ư?
Nāpajjati, geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘gāthāvirahe satī’ti visesitattā ca.
No, it does not, due to the non-applicability of the appellations Geyya and so on, and because it is specified as ‘in the absence of verses’.
Không phải vậy, vì các tên gọi geyya, v.v. không có chỗ đứng, và vì đã được đặc biệt hóa là ‘khi không có kệ’.
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu, sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu, ‘vuttañheta’ntiādivacanasambandhesu, abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhāvissajjanabhāve, sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Thus, among special suttas, appellations like Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abbhutadhamma are established respectively in those composed purely of verses like the Dhammapada, in those joined with verses expressing joy and wisdom even if they contain verses, in those connected with statements like ‘this was said’, and in those related to wondrous phenomena. Similarly, even if there is a composition of verses, the appellation Jātaka is established for those that reveal the Buddha's conduct in past existences. And even if there is the nature of question and answer, and also the presence of verses in some suttas, the appellation Vedalla is established due to their leading to knowledge. Thus, by means of these respective signs such as having verses, the appellations Geyya and so on are established in those specific suttas; hence, Geyya and others are specific rules distinct from the Suttaṅga.
Thật vậy, trong Dhammapada, v.v., các tên gọi gāthā, udāna, itivuttaka, abbhutadhamma đã được thiết lập theo thứ tự tương ứng trong các loại kinh đặc biệt: chỉ gồm các kệ tụng; dù có kệ nhưng là những kệ tụng chứa đựng trí tuệ và sự hoan hỷ; những kinh có liên quan đến các lời nói như ‘điều này đã được nói’; và những kinh liên quan đến các pháp kỳ diệu. Tương tự, dù có hình thức kệ tụng, nhưng các kinh nói về những hành vi và năng lực của Đức Thế Tôn trong các kiếp quá khứ được gọi là Jātaka. Dù có hình thức hỏi đáp và có kệ tụng, nhưng một số kinh được gọi là Vedalla vì chúng mang lại sự hiểu biết (veda). Như vậy, các tên gọi geyya, v.v. đã được thiết lập trong từng loại kinh đặc biệt với từng dấu hiệu như có kệ, v.v. Do đó, các quy tắc đặc biệt như geyya, v.v. là khác biệt so với suttaṅga.
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti.
That which among these is devoid of the signs of Geyyaṅga and so on, is Suttaṅga, proceeding by a general appellation through the abandonment of specific appellations.
Bất cứ điều gì không có dấu hiệu của geyyaṅga, v.v., thì đó là suttaṅga, vì nó được trình bày theo tên gọi chung mà không có tên gọi đặc biệt.
Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā vāti?
But then, if a sutta with verses is Geyya, and a sutta without verses is Veyyākaraṇa, the objection that Suttaṅga is impossible remains valid, does it not?
Chẳng phải lời chất vấn rằng kinh có kệ là geyya, kinh không kệ là veyyākaraṇa, nên suttaṅga không thể tồn tại, vẫn còn nguyên đó sao?
Na tadavatthā, sodhitattā.
It does not remain valid, for it has been clarified.
Không còn nguyên đó, vì đã được làm rõ.
Sodhitañhi pubbe gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittanti.
It was indeed clarified earlier that in the absence of verses, the nature of asking and answering is the sign for Veyyākaraṇa.
Trước đây đã được làm rõ rằng, khi không có kệ, việc hỏi và đáp là dấu hiệu của veyyākaraṇa.
Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ (khu. pā. 5.1, 2, 3) suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
And what was said—‘‘Maṅgalasuttas and others would not be included in Suttaṅga because of their verse nature’’—that is not so, because of common usage (niruḷhattā). For the nature of being a sutta for the Maṅgalasuttas and others is established by common usage.
Còn điều đã nói rằng “các kinh như Maṅgala Sutta sẽ không được xếp vào suttaṅga vì chúng có kệ,” thì điều đó không đúng, vì đã được thiết lập. Thật vậy, trạng thái là kinh của Maṅgala Sutta, v.v. đã được thiết lập.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāvena.
For they are not known by their verse nature, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and others, but rather by their sutta nature.
Thật vậy, chúng không được biết đến với hình thức kệ tụng như Dhammapada, Buddhavaṃsa, v.v., mà là với hình thức kinh.
Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
Therefore, in the Aṭṭhakathā, the name ‘‘suttanāmaka’’ was used.
Chính vì thế mà trong Chú giải đã có sự gọi tên là “suttanāmaka” (có tên là kinh).
Yañca pana vuttaṃ – ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ.
And what was said—‘‘they would be included in Geyyaṅga because of having verses’’—that also is not so, because they are with others. For ‘sagāthaka’ means ‘with verses’.
Còn điều đã nói rằng “chúng có thể được xếp vào geyyaṅga vì có kệ,” điều đó cũng không đúng, vì kết hợp với cái khác. Thật vậy, “sagāthaka” (có kệ) nghĩa là “cùng với kệ”.
Sahabhāvo nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu kathāvinimutto koci suttapadeso atthi, yo ‘saha gāthāhī’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi, yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti tadapi na, aññato.
The state of being ‘with’ occurs with something else in meaning, and in the Maṅgalasuttas and others, there is no part of the sutta separate from the narrative that could be called ‘with verses’, nor is there any composite. And what was said—‘‘the sections with verses in the Ubhatovibhaṅga and others would be included in Geyyaṅga’’—that also is not so, because they are different. For those verses are indeed different, being included in the Jātaka and so on.
Trạng thái cùng với (saha) là do một cái khác về ý nghĩa, và trong Maṅgala Sutta, v.v. không có phần kinh nào tách rời khỏi bài thuyết giảng mà có thể được gọi là ‘cùng với kệ’. Cũng không có bất kỳ tập hợp nào. Còn điều đã nói rằng “các phần có kệ trong Ubhatovibhaṅga, v.v. có thể được xếp vào geyyaṅga,” điều đó cũng không đúng, vì cái khác.
Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā.
Therefore, the Ubhatovibhaṅga and others do not have the nature of Geyyaṅga because of them.
Thật vậy, những kệ tụng đó là những kệ tụng khác, vì chúng thuộc về Jātaka, v.v.
Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti.
Thus, the non-intermixture of the various constituents such as Sutta should be understood.
Vì vậy, Ubhatovibhaṅga, v.v. không có trạng thái geyyaṅga bởi những kệ tụng đó.
Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, the non-intermingling of the sections of the Suttas and so on should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu rằng các phần như sutta, v.v. không bị lẫn lộn với nhau.