Jinacaritaya

901

Nīharitvā surattambhā cīvarā dakkhiṇaṃ karaṃ.

which was shining brilliantly like golden lightning emerging from a red cloud.

Bàn tay ấy rực rỡ như tia chớp vàng ló ra từ đám mây đỏ.

902

261.

903

Bhūmiyā’bhimukhaṃ katvā kasmā pāramibhūmiyaṃ;

Pointing it towards the earth, (he asked) "Why, O Earth of perfections,

Hướng về phía đất, nói: “Vì sao đất này,

904

Unnādetvā ni’dāne’vaṃ nissaddāsī’ti bhūmiyā.

having brought forth in the past, are you now silent?"

Khi ta tích lũy các Ba-la-mật, lại im lặng?”

905

262.

906

Muñcāpite rave nekasate megharave yathā;

When the earth released many hundreds of roars like thunderclouds,

Sau khi khiến đất phát ra hàng trăm tiếng vang như tiếng sấm,

907

Buddhanāgabalā nāgaṃ jānūhi supapatiṭṭhitaṃ.

the powerful Buddha, seeing Māra firmly established on his knees,

Vị Phật, với sức mạnh của Nāga, đã khiến Nāga quỳ xuống.

908

263.

909

Disvāni’dāni gaṇhāti’dāni gaṇhāti cintiya;

"Now he understands! Now he understands!" thinking this,

Nghĩ rằng: “Bây giờ nó sẽ bắt, bây giờ nó sẽ bắt,”

910

Sambhinnadāṭhasappo’va hatadappo sudummukho.

that ill-faced one, his pride shattered, was like a snake with broken fangs.

Kẻ khó chịu ấy, với sự kiêu ngạo bị đánh bại, như con rắn bị gãy nanh.

911

264.

912

Pahāyā’yudhavatthāni’laṅkārāni anekadhā;

Having abandoned his weapons and various ornaments,

Bỏ lại vũ khí và vô số đồ trang sức,

913

Cakkavāḷāvalā yāva sasenāya palāyi so.

he fled with his army, all the way to the boundaries of the Cakkavāḷa.

Hắn đã bỏ chạy cùng quân đội của mình đến tận rìa vũ trụ.

914

265.

915

Taṃ mārasenaṃ sabhayaṃ sasokaṃ palāyamānaṃ iti devasaṅghā;

Seeing that Māra's army fleeing in fear and sorrow, the hosts of devas (exclaimed):

Khi thấy quân đội của Māra sợ hãi và buồn bã bỏ chạy như vậy, các chư thiên,

916

Disvāna mārassa parājayo’yaṃ jayo’ti siddhattha kumārakassa.

"This is Māra's defeat! This is the victory of Prince Siddhattha!"

Nói: “Đây là sự thất bại của Māra, đây là chiến thắng của Thái tử Siddhattha.”

917

266.

918

Sammodamānaṃ abhipūjayantā dhīraṃ sugandhappabhūtihi tasmiṃ;

Rejoicing and honoring the wise one with fragrant substances and the like,

Hân hoan tán thán, cúng dường vị Anh Hùng bằng hương thơm và các thứ khác;

919

Punā’gatā nekathutīhi sammā ugghosamānā chanavesadhāri.

they came again, loudly proclaiming many praises, wearing their six-fold attire.

Họ lại đến, ca ngợi Ngài bằng nhiều lời tán thán, mang sáu loại trang phục.

920

267.

921

Evaṃ mārabalaṃ dhīro viddhaṃsetvā mahabbalo;

Thus, the great and mighty wise one, having shattered Māra's army,

Như vậy, vị Anh Hùng, với sức mạnh vĩ đại, đã đánh bại quân đội của Māra;

922

Ādicce dharamāne’va nisinno acalāsane.

remained seated on his immovable seat, even as the sun shone.

Ngài ngồi trên bồ đoàn bất động, khi mặt trời vẫn còn trên cao.

923

268.

924

Yāmasmiṃ paṭhame pubbenivāsaṃ ñāṇa’muttamo;

In the first watch, the highest knowledge of past lives (was purified);

Trong canh đầu, trí tuệ về túc mạng minh tối thượng;

925

Visodhetvāna yāmasmiṃ majjhime dibbalocanaṃ.

in the middle watch, the divine eye (was purified).

Ngài làm thanh tịnh, và trong canh giữa, thiên nhãn minh.

926

269.

927

So paṭiccasamuppāde atha pacchimayāmake;

Then in the last watch, deeply contemplating Dependent Origination,

Sau đó, trong canh cuối, Ngài quán xét nhiều cách về Duyên khởi,

928

Otāretvāna ñāṇaṃsaṃ sammasanno anekadhā.

he immersed his knowledge in various ways.

Đưa ánh sáng trí tuệ vào đó.

929

270.

930

Lokadhātusataṃ sammā unnādetvā’ruṇodaye;

Having properly illuminated a hundred thousand world-systems at dawn,

Khi bình minh ló dạng, Ngài đã làm chấn động hàng trăm thế giới,

931

Buddho hutvāna sambuddhosambuddhajalocano.

having become a Buddha, the Perfectly Self-Awakened One, with the awakened eye of wisdom.

Trở thành Phật, với đôi mắt như hoa sen của một vị Phật hoàn toàn giác ngộ.

932

271.

933

‘‘Anekajātisaṃsāraṃ sandhāvissa’’ntiādinā;

"Through countless births in saṃsāra, I have wandered..." and so on;

Với niềm hân hoan mãnh liệt, Ngài đã thốt lên lời cảm hứng này,

934

Udāne’daṃ udānesi pītivegena sādiso.

he uttered this Udāna, stirred by the joy of victory.

Bắt đầu bằng câu: “Ta đã lang thang trong luân hồi nhiều kiếp…”

935

272.

936

Sallakkhetvāguṇe tassa pallaṅkassa anekadhā;

Having reflected on the many virtues of that seat (pallaṅka),

Sau khi quán xét nhiều cách về các công đức của chiếc bồ đoàn ấy,

937

Nā tāva’uṭṭhahissāmi ito pallaṅkato iti.

"I shall not yet rise from this seat," he resolved.

Ngài nghĩ: “Ta sẽ không đứng dậy khỏi bồ đoàn này.”

938

273.

939

Samāpattī samāpajjī anekasatakoṭiyo;

The Teacher entered into hundreds of millions of attainments (samāpatti);

Đức Đạo Sư đã nhập hàng trăm ngàn vạn thiền định,

940

Satthā tatthe’va sattāhaṃ nisinno acalāsane.

he remained there for seven days on his immovable seat.

Và ngồi tại đó trong bảy ngày trên bồ đoàn bất động.

941

274.

942

Ajjā’pi nūna dhīrassa siddhatthassa yasassino;

"Even today, surely, there is still work for the wise and glorious Siddhattha to do;

“Chắc chắn hôm nay, vị Anh Hùng Siddhattha vinh quang ấy,

943

Atthi kattabbakiccañhi tasmā āsanamālayaṃ.

therefore, he does not abandon his seat."

Vẫn còn việc phải làm, vì vậy Ngài chưa rời bỏ bồ đoàn.”

944

275.

945

Najahāsī’ti ekaccadevatānā’si saṃsayaṃ;

Some devas had this doubt; knowing their thought,

Một số vị thiên nhân đã có nghi ngờ như vậy;

946

Ñatvā tāsaṃ vitakkaṃ taṃ sametuṃ santamānaso.

with a calm mind, in order to resolve it.

Biết được suy nghĩ của họ, với tâm an tịnh, để xoa dịu họ.

947

276.

948

Uṭṭhāya hemahaṃso’va hemavaṇṇo pabhaṅkaro;

Rising like a golden goose, golden-hued and radiant,

Đức Đạo Sư, như một con thiên nga vàng, với màu vàng rực rỡ, tỏa sáng,

949

Abbhuggantvā nabhaṃ nātho akāsi pāṭihāriyaṃ.

the Lord ascended into the sky and performed a miracle.

Đã đứng dậy và bay lên không trung, làm phép lạ.

950

277.

951

Vitakkame’vaṃ iminā marūnaṃ sammu’pasammā’nimisesi bodhiṃ;

Thus calming the devas' doubt, he gazed upon the Bodhi (tree)

Bằng cách này, Ngài đã xoa dịu những suy nghĩ của các vị thiên nhân, và không chớp mắt nhìn cây Bồ đề;

952

Sampūjayanto nayanambujehi sattāhama’ṭṭhāsi jayāsanañca.

with unblinking lotus eyes, honoring his seat of victory for seven days.

Cúng dường bằng đôi mắt, Ngài đã an trú trên bồ đoàn chiến thắng trong bảy ngày.

953

278.

954

Subhāsurasmiṃ ratanehi tasmiṃ savaṅkamanto varacaṅkamasmiṃ;

In that brilliant gem-like place, walking back and forth on that noble promenade,

Trên con đường kinh hành tuyệt đẹp, được trang hoàng bằng những viên ngọc quý sáng chói,

955

Manoramasmiṃ ratanālayehi’pi visuddhadhammaṃ vicinaṃ visuddho.

in that delightful jeweled abode, the Pure One contemplated the pure Dhamma.

Trong ngôi nhà ngọc quý đáng yêu, vị thanh tịnh ấy đã quán xét Pháp thanh tịnh.

956

279.

957

Mūlejapālatarurājavarassa tassa,

At the root of that excellent king of trees, the Ajapāla Banyan tree,

Dưới gốc cây Jāpāla vương giả ấy,

958

Māraṅganānama’malānanapaṅkajāni;

having completely withered the pure lotus-faces of Māra's daughters,

Ngài đã làm cho những khuôn mặt hoa sen trong trắng của các cô gái Māra héo tàn;

959

Sammā milāpiya tato mucalindamūle,

then at the foot of the Mucalinda tree,

Sau đó, dưới gốc cây Mucalinda,

960

Bhogindacittakumudāni pabodhayanto.

awakening the lotus-hearts of the Nāga king.

Ngài đã làm cho những đóa hoa sen trong tâm của vua Nāga nở rộ.

961

280.

962

Mūle’pi rājayatanassa tassa tasmiṃ samāpattisukhampi vindaṃ;

And at the root of that Rājāyatana tree, enjoying the bliss of attainment,

Và dưới gốc cây Rājāyatana ấy, vị trí tuệ ấy cũng đã hưởng thụ hạnh phúc của thiền định;

963

Saṃvītināmesi manuññavaṇṇo ekūnapaññāsadināni dhīmā.

the wise one, of beautiful appearance, passed forty-nine days.

Với vẻ đẹp đáng yêu, Ngài đã trải qua bốn mươi chín ngày.

964

281.

965

Anotattodakaṃ dantakaṭṭhanāgalatāmayaṃ;

Having consumed the excellent water from Anotatta, the tooth-stick made of Nāgalatā,

Nước từ hồ Anotatta, cây chải răng làm từ dây leo Nāga;

966

Harīṭakāgadaṃ bhutvā devindenābhatuttamaṃ.

and the Harīṭaka fruit, brought by the King of Devas.

Sau khi ăn thuốc Harīṭaka tối thượng do chư thiên vương mang đến.

967

282.

968

Vānijehi samānītaṃ samatthamadhupiṇḍikaṃ;

The suitable honey-rice ball brought by the merchants,

Thức ăn mật ong viên đầy đủ do các thương nhân mang đến;

969

Mahārājūpanītamhi pattamhi patigaṇhiya.

he received in the bowl offered by the great kings.

Ngài đã nhận vào bình bát do các Đại vương dâng cúng.

970

283.

281.

283.

971

Bhojanassāvasānamhi japālatarumūlakaṃ;

After the meal, he went to the foot of the Ajapāla tree,

Sau bữa ăn, Ngài đi đến gốc cây Jāpāla;

972

Gantvādhigatadhammassa gambhīrattamanussari.

and reflected on the profound nature of the Dhamma he had attained.

Và nhớ lại sự sâu xa của Pháp mà Ngài đã chứng đắc.

973

284.

974

Mahīsandhārako vārikkhandhasannibhako ayaṃ;

"This Dhamma attained by me is profound, calm, like the earth's support,

“Pháp này mà ta đã chứng đắc là sâu xa, như một khối nước nâng đỡ trái đất;

975

Gambhīrodhigato dhammo mayā santo’tiādinā.

and like a mass of water," and so on.

Là an tịnh,” và cứ thế.

976

285.

977

Dhammagambhīrataṃ dhammarājassa sarato sato;

Remembering the profundity of the Dhamma of the Dhamma King,

Vị Chánh Đẳng Giác ấy, khi nhớ lại sự sâu xa của Pháp,

978

Āsevaṃ takkaṇaṃ dhammaṃ imaṃ me paṭivijjhituṃ.

"This Dhamma is difficult for me to penetrate," he thought.

Đã suy tư về Pháp này: “Để ta chứng ngộ được điều này.”

979

286.

980

Vāyamanto sampattayācakānaṃ manoramaṃ;

While striving for those who came asking, the delightful (gifts of)

Khi cố gắng, Ngài đã cắt bỏ cái đầu tối thượng, được trang sức bằng vương miện,

981

Kantetvā uttamaṅgañca moḷibhūsanabhūsitaṃ.

his excellent head adorned with crown jewels, he cut off.

Mà những người cầu xin đã đến, đáng yêu.

982

287.

283.

983

Suvañjitāni akkhini uppāṭetvāna lohitaṃ;

His beautifully lined eyes, he plucked out and gave; his blood,

Ngài đã móc bỏ đôi mắt đẹp đẽ, và máu;

984

Gaḷato nīhiritvāna bhariyaṃ lāvaṇṇabhāsuraṃ.

from his throat he took out; his beautiful, radiant wife,

Ngài đã lấy ra từ cổ họng, và người vợ xinh đẹp.

985

288.

986

Atrajañca dadantena kulavaṃsappadīpakaṃ;

and his son, the lamp of his lineage, he gave;

Và đã cho đi đứa con trai, người thắp sáng dòng dõi;

987

Dānaṃ nāma na dinnañca natthi sīlaṃ arakkhitaṃ.

There was no gift that was not given, no virtue left unprotected.

Không có sự bố thí nào mà Ngài chưa từng cho, không có giới nào mà Ngài chưa từng giữ.

988

289.

989

Tathāhi saṅkhapālādiattabhāvesu jīvitaṃ;

Indeed, in his existences as Saṅkhapāla and others, his life

Thật vậy, trong các kiếp như Saṅkhapāla và những kiếp khác, mạng sống;

990

Mayā pariccajantena sīlabhedabhayena ca.

I sacrificed out of fear of breaking my precepts (sīla).

Ta đã từ bỏ, vì sợ phá giới.

991

290.

992

Khantivādādike nekaattabhāve apūritā;

In many existences, such as Khantivādī, no perfection (pāramī) was left unfulfilled by me,

Trong nhiều kiếp như Khantivādī và những kiếp khác, ta đã chịu đựng sự cắt xẻo và những điều tương tự;

993

Chejjādiṃ pāpunattena pāramī natthi kāci me.

even when enduring mutilation and other sufferings.

Không có Ba-la-mật nào mà ta chưa hoàn mãn.

994

291.

995

Tassa me vidhamantassa mārasenaṃ vasundharā;

For me, who was thus vanquishing Māra's army, this earth

Khi ta đánh bại quân đội của Māra, trái đất này;

996

Na kampittha ayaṃ pubbenivāsaṃ sarato’pi ca.

did not tremble, even when recalling my past lives.

Đã không rung chuyển, ngay cả khi ta nhớ lại túc mạng minh.

997

292.

998

Visodhentassa me yāme majjhime dibbalocanaṃ;

For me, who was purifying the divine eye in the middle watch,

Khi ta làm thanh tịnh thiên nhãn minh trong canh giữa;

999

Na kampittha pakampittha pacchime pana yāmake.

it did not tremble, but it trembled in the last watch.

Đất cũng không rung chuyển, nhưng trong canh cuối thì có.

1000

293.

1001

Paccayākārañāṇaṃ me tāvade paṭivijjhato;

As soon as I penetrated the knowledge of causal conditions,

Ngay khi ta chứng ngộ trí tuệ về Duyên khởi;

1002

Sādhukāraṃ dadantī’ca muñcamānā mahāravaṃ.

it uttered a great roar, as if giving applause.

Đất đã phát ra tiếng hoan hô lớn, như tiếng gầm của mây.

1003

294.

1004

Sampuṇṇalāpū viya kañjikāhi,

Like a ladle full of gruel,

Như một cái bầu đầy nước cháo,

1005

Takkehi puṇṇaṃ viya vāṭikā’va;

or a garden full of reeds;

Như một khu vườn đầy cây dừa,

1006

Sammakkhito’va’ñjanakehi hattho,

or a hand smeared with collyrium,

Như bàn tay được bôi đầy thuốc mỡ,

1007

Vasāhi sampīta pilotikā’va.

or a cloth soaked in fat.

Như mảnh vải thấm đầy mỡ.

1008

295.

1009

Kilesapuñjabbharito kiliṭṭho,

Defiled, filled with a heap of defilements,

Đầy ắp khối phiền não, bị ô nhiễm,

1010

Rāgena ratto api desaduṭṭho;

inflamed by lust, and terribly wicked;

Bị tham ái nhuộm màu, và bị sân hận làm cho xấu xa;

1011

Mohena mūḷho’ti mahabbalena,

deluded by mighty delusion,

Bị si mê mạnh mẽ làm cho ngu muội,

1012

Loko avijjānikarākaro’yaṃ.

this world is a source of masses of ignorance.

Thế gian này là nơi chứa đựng vô số vô minh.

1013

296.

1014

Kinnāma dhammaṃ paṭivijjhate’taṃ,

"How can this Dhamma be penetrated?

Pháp này tên gì mà có thể thấu hiểu?

1015

Attho hi ko tassi’ti desanāya;

What is its benefit?" Due to such a teaching,

Ý nghĩa của sự thuyết giảng ấy là gì?

1016

Evaṃ nirussāhama’gañchi nātho,

the Lord became discouraged

Như vậy, đấng Bảo Hộ đã trở nên không nhiệt tâm,

1017

Pajāya dhammāmatapānadāne.

regarding the giving of the Dhamma-nectar to beings.

Trong việc ban tặng chúng sinh sự uống nước cam lồ Chánh Pháp.

1018

297.

1019

Nicchāretvā mahānādaṃ tato brahmā sahampatī;

Then Brahmā Sahampati uttered a great cry,

Sau đó, Phạm thiên Sahampati đã cất tiếng lớn,

1020

Nassati vata bho loko iti loko vinassati.

"Alas, this world perishes! This world is perishing!"

“Ôi, thế gian này đang bị hủy diệt! Thế gian này đang bị hủy diệt!”

1021

298.

1022

Brahmasaṅghaṃ samādāya devasaṅghañca tāvade;

Bringing the assembly of Brahmas and the assembly of devas immediately,

Ngay lập tức, cùng với hội chúng Phạm thiên và hội chúng chư thiên,

1023

Lokadhātusate satthu samīpaṃ samupāgato.

he approached the Teacher from a hundred thousand world-systems.

Từ hàng trăm thế giới, Ngài đã đến gần đấng Đạo Sư.

1024

299.

1025

Gantvā mahītale jānuṃ nihacca sirasañjaliṃ;

Having gone, kneeling on the ground, with hands joined in salutation above his head,

Đến nơi, quỳ gối trên mặt đất, chắp tay cung kính trên đầu,

1026

Paggayha ‘‘bhagavā dhammaṃ desetu’’ itiādinā.

he entreated, "Venerable One, may the Dhamma be taught!" and so on.

Ngài thưa: “Bạch Thế Tôn, xin hãy thuyết Pháp!” và những lời tương tự.

1027

300.

1028

Yācito tena sambuddharavindavadano jino;

Entreated by him, the Conqueror, the Perfectly Enlightened One, with a lotus-like face,

Được Ngài thỉnh cầu, đấng Toàn Giác, đấng Chiến Thắng với gương mặt sen,

1029

Lokadhātusataṃ buddhacakkhunā’lokayaṃ tadā.

then surveyed a hundred thousand world-systems with his Buddha-eye.

Khi ấy, Ngài đã quán sát hàng trăm thế giới bằng Phật nhãn.

1030

301.

1031

Tasmiṃ apparajakkhādimaccā disvā’ti ettakā;

Seeing so many beings with little dust in their eyes and so on,

Khi thấy có rất nhiều chúng sinh có ít bụi trần, v.v.,

1032

Vibhajitvā’tha te satte bhabbābhabbavasena so.

he then divided those beings into those who were capable and those who were not capable.

Ngài đã phân loại các chúng sinh ấy thành hai loại: có khả năng và không có khả năng.

1033

302.

1034

Abhabbe parivajjetvā bhabbe’vā’dāya buddhiyā;

Having rejected the incapable and taking only the capable with his wisdom,

Sau khi loại bỏ những người không có khả năng, và chỉ chọn những người có khả năng bằng trí tuệ,

1035

Upanetu jano’dāni saddhābhājanama’ttano.

"Now let this person embrace my faith."

“Bây giờ, hãy để mọi người mang bình bát đức tin của mình đến.”

1036

303.

1037

Pūressāmī’ti taṃ tassa saddhammāmatadānato;

"I will fulfill it," (thinking thus) from the giving of that Dhamma-nectar,

“Ta sẽ đổ đầy bình bát ấy bằng sự ban tặng cam lồ Chánh Pháp.”

1038

Vissajji brahmasaṅghassa vacanāmataraṃsiyo.

he emitted the nectar-rays of his speech for the assembly of Brahmas.

Ngài đã ban ra những tia sáng cam lồ lời dạy cho hội chúng Phạm thiên.

1039

304.

1040

Tatojapālodayapabbatodito,

Then, having risen from the Goatherd's Banyan tree, like the sun rising from a mountain,

Sau đó, mặt trời Phật, với ánh sáng rực rỡ, đã mọc lên từ ngọn núi Udaya,

1041

Mahappabho buddhadivākaro nabhe;

the Buddha-sun, radiating great light in the sky,

Từ khu rừng Ajapāla trên bầu trời;

1042

Maṇippabhāsannibhabhāsurappabho,

shining with a brilliant splendor like the radiance of a jewel,

Với ánh sáng rực rỡ như ánh ngọc,

1043

Pamocayaṃ bhāsurabuddharaṃsiyo.

releasing resplendent Buddha-rays.

Phóng ra những tia sáng Phật rực rỡ.

1044

305.

1045

Pamodayanto upakādayo tadā,

Delighting Upaka and others at that time,

Khi ấy, Ngài làm cho Upaaka và những người khác hoan hỷ,

1046

Kamena aṭṭhārasayojanañjasaṃ;

he gradually traveled eighteen yojanas,

Từng bước đi qua con đường dài mười tám dojana,

1047

Atikkamitvāna suphullapādape,

passing splendidly blossoming trees,

Vượt qua những cây cối nở hoa rực rỡ,

1048

Vijambhamānāligaṇābhikūjitaṃ.

where hosts of bees hummed delightfully.

Nơi những đàn ong đang rộn ràng ca hát.

1049

306.

1050

Nirantaraṃ nekadijupakūjitaṃ suphrallapaṅkeruha gandhavāsitaṃ gato;

Constantly filled with the songs of many birds, fragrant with the scent of fully bloomed lotuses, he went;

Ngài đã đến khu rừng Nai tuyệt vời, nơi không ngừng vang vọng tiếng hót của nhiều loài chim, nơi ngát hương sen nở rộ; ở đó, năm vị ẩn sĩ.

1051

Yasassī migadāyamuttamaṃ tahiṃ tapassī atha pañcavaggiyā.

the renowned one arrived at the excellent Deer Park, where the five ascetics were.

Đã nhìn thấy đấng vinh quang.

1052

307.

1053

Devātidevaṃ tibhavekanāthaṃ,

The God of gods, the sole Lord of the three worlds,

Khi thấy đấng Thiên Trung Thiên, đấng Bảo Hộ duy nhất của ba cõi,

1054

Lokantadassiṃ sugataṃ sugattaṃ;

who sees the end of the world, the Fortunate One, with a beautiful form;

Đấng thấy tận cùng thế gian, đấng Thiện Thệ, với thân tướng tốt đẹp,

1055

Disvāna dhīraṃ munisīharājaṃ,

seeing the wise Muni-lion-king,

Đấng Trí Giả, vị Sư tử của các bậc ẩn sĩ,

1056

Kumantaṇaṃ te iti mantayiṃsu.

they conferred a bad counsel among themselves, saying this:

Họ đã bàn bạc với nhau một cách tồi tệ như sau.

1057

308.

1058

‘‘Bhutvāna oḷārikaannapānaṃ,

"Having eaten coarse food and drink,

“Này các bạn, vị Sa-môn này đã dùng thức ăn thô và đồ uống,

1059

Suvaṇṇavaṇṇo paripuṇṇakāyo;

he has a golden complexion and a full body;

Thân thể Ngài có màu vàng óng, đầy đặn;

1060

Etā’vuso’yaṃ samaṇo imassa,

Friends, this recluse—of him,

Chúng ta sẽ không chào đón hay cung kính Ngài.

1061

Karoma nā’mhe abhivādanādiṃ.

we shall not offer greetings and so on.

Chúng ta sẽ không làm những việc như chào đón Ngài.

1062

309.

1063

Ayaṃ visālanvayato sasūto,

He is worthy of respect on earth as a banner,

Vị này xuất thân từ dòng dõi cao quý, có danh tiếng,

1064

Sambhāvanīyo bhuvi ketubhūto;

owing to his noble lineage; as a son,

Đáng được tôn kính trên thế gian, là ngọn cờ;

1065

Paṭiggahetuṃ’rahatā’sanaṃ tu,

he is worthy to receive a seat,

Ngài xứng đáng nhận chỗ ngồi,

1066

Tasmā’sanaṃ’yevi’ti paññapema.’’

therefore, we shall only prepare a seat."

Vì vậy, chúng ta hãy sắp đặt chỗ ngồi cho Ngài.”

1067

310.

1068

Ñatvā’tha bhagavā tesaṃ vitakkaṃ tikkhabuddhiyā;

Then the Blessed One, knowing their thoughts with keen wisdom,

Sau đó, Thế Tôn, với trí tuệ sắc bén, biết được ý nghĩ của họ,

1069

Mettānilakadambehi mānaketuṃ padhaṃsayī.

crushed their banner of pride with a multitude of breezes of loving-kindness.

Ngài đã phá tan ngọn cờ kiêu mạn bằng những làn gió từ bi.

1070

311.

1071

Samatthā nahi saṇṭhātuṃ sakāya katikāya te;

They were unable to adhere to their own agreement;

Họ không thể giữ vững lời hứa của mình,

1072

Akaṃsu lokanāthassa vandanādīni dhīmato.

they performed acts of reverence and so on for the wise Lord of the world.

Họ đã thực hiện các hành động cung kính đối với đấng Bảo Hộ thế gian, đấng Trí Giả.

1073

312.

1074

Buddhabhāvaṃ ajānantā munayo munirājino;

Not knowing the Buddha-nature of the King of sages, those ascetics

Các vị ẩn sĩ, không biết được Phật tính của đấng Vua ẩn sĩ,

1075

Āvuso vādato tassa kevalaṃ samudīrayuṃ.

addressed him merely as "friend."

Chỉ xưng hô Ngài bằng từ “Āvuso” (Này bạn).

1076

313.

1077

Atha lokavidū lokanātho tesamu‘‘dīratha;

Then the Lord of the world, the Knower of the world, said to them,

Sau đó, đấng Bảo Hộ thế gian, đấng biết rõ thế gian, đã nói với họ:

1078

Āvusovādato neva satthuno’’ samudīrayi.

"Do not address the Teacher with the word 'friend'."

“Đừng xưng hô đấng Đạo Sư bằng từ ‘Āvuso’ nữa.”

1079

314.

1080

‘‘Bhikkhave arahaṃ sammā sambuddho’ti tathāgato’’;

"Monks, the Tathāgata is an Arahant, a Perfectly Enlightened One";

“Này các Tỳ-kheo, Như Lai là bậc A-la-hán, bậc Chánh Đẳng Giác,”

1081

Buddhabhāvaṃ pakāsetvā attano tesamu’ttamo.

the Exalted One, having revealed his own Buddha-nature to them,

Đấng tối thượng đã tuyên bố Phật tính của mình cho họ.

1082

315.

1083

Nisinno tehi paññatte dassaneyyuttamāsane;

sat on the excellent, visible seat prepared by them.

Ngồi trên chỗ ngồi tối thượng đáng chiêm ngưỡng do họ sắp đặt,

1084

Brahmanādena te there sīlabhūsanabhūsite.

With his divine voice, those elders, adorned with the adornment of virtue,

Với giọng Phạm âm, Ngài đã gọi các vị trưởng lão được trang sức bằng giới hạnh.

1085

316.

1086

Āmantetvāna brahmānaṃ nekakoṭipurakkhato;

having addressed Brahmā, accompanied by many crores (of beings),

Sau khi gọi Phạm thiên, được hàng vạn triệu vị bao quanh,

1087

Dhammacakkaṃ pavattento desanāraṃsinā tadā.

then set the Wheel of Dhamma in motion with the rays of his teaching.

Khi ấy, Ngài đã chuyển Pháp luân bằng những tia sáng giáo pháp.

1088

317.

1089

Mohandhakārarāsimpi hantvā loke manoramaṃ;

Having destroyed even the mass of darkness of delusion, making the world delightful,

Sau khi phá tan khối bóng tối vô minh trên thế gian tuyệt đẹp,

1090

Dhammālokaṃ padassetvā veneyyambujabuddhiyā.

and having shown the light of Dhamma to the lotus-like intellects of those capable of being tamed,

Ngài đã hiển lộ ánh sáng Chánh Pháp cho trí tuệ của chúng sinh có thể giáo hóa.

1091

318.

1092

Migakānanasaṅkhāto raṇabhūmitale iti;

on the battlefield, as it were, known as the Deer Park,

Như vậy, trên chiến trường gọi là rừng Nai,

1093

Rājā mahānubhāvo’vadhammarājā visārado.

the King, the greatly powerful, the skilled Dhamma-king.

Vị Vua Pháp, bậc Đại Hùng, bậc trí tuệ đã nói.

1094

319.

1095

Desanāsiṃ samādāya dhībhujena manoramaṃ;

Having taken the delightful sword of teaching with his wisdom-arm,

Cầm lấy thanh kiếm giáo pháp tuyệt đẹp bằng cánh tay trí tuệ,

1096

Veneyyajanabandhunaṃ mahānatthakaraṃ sadā.

always causing great harm to the bonds of beings capable of being tamed,

Luôn gây ra tai họa lớn cho những chúng sinh có thể giáo hóa.

1097

320.

1098

Kilesārī padāḷetvā saddhammajayadundubhiṃ;

having crushed the enemy of defilements, having beaten the drum of Dhamma-victory,

Sau khi đánh bại kẻ thù phiền não, Ngài đã đánh trống chiến thắng Chánh Pháp,

1099

Paharitvāna saddhammajayaketuṃ sudujjayaṃ.

having hoisted the Dhamma-victory banner, which is very difficult to conquer,

Sau khi đánh trống chiến thắng Chánh Pháp, Ngài đã dựng lên ngọn cờ chiến thắng Chánh Pháp khó bị đánh bại.

1100

321.

1101

Ussāpetvāna saddhammajayatthuṇuttamaṃ subhaṃ;

having raised the supreme and auspicious Dhamma-victory pillar,

Sau khi dựng lên ngọn cờ chiến thắng Chánh Pháp tối thượng, tốt lành,

1102

Patiṭṭhāpiya lokekarājā hutvā sivaṅkaro.

having established himself as the sole king of the world, a giver of auspiciousness,

Sau khi thiết lập, Ngài trở thành vị Vua duy nhất của thế gian, đấng ban sự an lành.

1103

322.

1104

Pamocetvāna janataṃ brahāsaṃsārabandhanā;

having freed people from the great bonds of saṃsāra,

Sau khi giải thoát chúng sinh khỏi xiềng xích luân hồi rộng lớn,

1105

Nibbāṇanagaraṃ netukāmo lokahite rato.

desiring to lead them to the city of Nibbāna, dedicated to the welfare of the world.

Ngài, đấng luôn tận tâm vì lợi ích thế gian, mong muốn dẫn dắt họ đến thành Niết-bàn.

1106

323.

1107

Suvaṇṇācalakūṭaṃ’va jaṅgamaṃ cārudassanaṃ;

Like a moving golden mountain peak, charming to behold,

Giống như một đỉnh núi vàng di động, với vẻ đẹp quyến rũ,

1108

Patvo’ruvelagāmiṃ taṃ añjasaṃ’va surañjasaṃ.

he reached the highway leading to Uruvelā, like a divine path.

Ngài đã đến con đường Urūvelā, một con đường đẹp đẽ.

1109

324.

1110

Bhaddavaggiyabhūpālakumāre tiṃsamattake;

Having given the thirty Bhaddavaggiya royal princes

Ngài đã cho ba mươi hoàng tử Bhaddavaggīya,

1111

Maggattayāmatarasaṃ pāyenvā rasamu’ttamaṃ.

the supreme taste of the three paths' nectar-flavor to drink,

Uống vị cam lồ tối thượng của ba đạo quả.

1112

325.

1113

Pabbajjamu’ttamaṃ datvā lokassa’tthāya bhikkhavo;

having bestowed upon them the supreme ordination for the welfare of the world, as bhikkhus,

Sau khi ban cho họ sự xuất gia tối thượng, vì lợi ích của thế gian, Ngài đã nói:

1114

Uyyojetvāna sambuddho cārikaṃ carathā’ti te.

the Perfectly Enlightened One then sent them forth, saying, "Go forth and wander!"

“Này các Tỳ-kheo, hãy đi du hành!” và đã sai họ đi.

1115

326.

1116

Gantvo’ruvelaṃ jaṭilānama’nto-

Having gone to Uruvelā, having cut off the inner matted locks

Sau khi đến Urūvelā, Ngài đã khiến các vị ẩn sĩ,

1117

Jaṭā ca chetvāna jaṭā bahiddhā;

and the outer matted locks of the matted-hair ascetics,

Cắt bỏ búi tóc bên trong và búi tóc bên ngoài;

1118

Pāpetva aggañjasamu’ttamo te,

he led them to the supreme, foremost path,

Ngài, đấng tối thượng đã dẫn dắt họ đến con đường tối thượng,

1119

Purakkhato indu’va tārakābhi.

accompanied by them, like the moon surrounded by stars.

Được họ bao quanh như mặt trăng được các vì sao bao quanh.

1120

327.

1121

Purakkhato tehi anāsavehi,

Accompanied by those Arahants,

Được các vị A-la-hán ấy bao quanh,

1122

Chabbaṇṇaraṃsābharanuttamehi;

with the supreme ornaments of six-colored rays,

Với những ánh sáng sáu màu tuyệt đẹp như đồ trang sức,

1123

Disaṅganāyo atisobhayanto,

adorning the quarters beautifully,

Ngài làm cho các phương hướng trở nên vô cùng rực rỡ,

1124

Pakkhīnamakkhīni’pi pīṇayanto.

and gladdening even the eyes of birds.

Và làm cho mắt của các loài chim cũng được mãn nhãn.

1125

328.

1126

Dinnaṃ paṭiññaṃ samanussaranto,

Remembering the promise made

Nhớ lại lời hứa đã ban,

1127

Taṃ bimbisārassa mahāyasassa;

to the greatly renowned Bimbisāra,

Với vua Bimbisāra vĩ đại;

1128

Mocetukāmo vararājavaṃsaṃ,

desiring to liberate the excellent royal lineage,

Mong muốn giải thoát dòng dõi hoàng gia cao quý,

1129

Dhajūpamānassa guṇālayassa.

the repository of virtues, like a banner.

Của vị vua có phẩm hạnh như ngọn cờ.

1130

329.

1131

Sikhaṇḍimaṇḍalāraddhanaccaṃ laṭṭhivanavhayaṃ;

He went to the Laṭṭhivana grove, where peacocks danced in their circles,

Ngài đã đến khu vườn Laṭṭhivana, nơi những con công đang nhảy múa,

1132

Uyyānama’gamā nekatarusaṇḍābhimaṇḍitaṃ.

adorned with many clumps of trees.

Được trang điểm bằng vô số cụm cây.

1133

330.

1134

Bimbisāranarindo so’gatabhāvaṃ mahesino;

When King Bimbisāra heard of the arrival of the Great Sage,

Khi nghe tin đấng Đại Sĩ đã đến,

1135

Suṇitvā pītipāmojjabhūsanena vibhūsito.

he was adorned with the ornament of joy and delight.

Vua Bimbisāra đã được trang điểm bằng niềm hoan hỷ và vui sướng.

1136

331.

1137

Tamu’yyānu’pagantvāna mahāmaccapurakkhato;

Having gone to that grove, accompanied by his chief ministers,

Ngài đã đến khu vườn ấy, được các vị đại thần bao quanh,

1138

Satthupādāravindehi sobhayanto siroruhe.

adorning his head with the feet of the Teacher.

Làm rực rỡ mái tóc của mình bằng đôi chân sen của đấng Đạo Sư.

1139

332.

1140

Nisinno bimbisāraṃ taṃ saddhammaamatambunā;

Seated, he drenched Bimbisāra with the Dhamma-nectar-water;

Ngài đã tưới cho vua Bimbisāra ấy bằng nước cam lồ Chánh Pháp,

1141

Devindagīyamānaggavaṇṇo vaṇṇābhirājito.

whose excellent praise was sung by the lord of devas, resplendent with glorious attributes.

Đấng rực rỡ với vẻ đẹp được các vị vua trời ca ngợi.

1142

333.

1143

Devadānavabhogindapūjito so mahāyaso;

That greatly renowned one, worshipped by devas, dānavas, and nāgas,

Đấng vĩ đại ấy, được chư thiên, A-tu-la và Long vương cúng dường,

1144

Rammaṃ rājagahaṃ gantvā devindapurasannibhaṃ.

went to the delightful Rājagaha, resembling the city of the lord of devas.

Đã đến thành Rājagaha tuyệt đẹp, giống như thành phố của vua trời.

1145

334.

1146

Narindagehaṃ ānīto narindena sarāsabho;

Led to the king's palace by the king, like an excellent bull,

Đấng tối thượng trong loài người đã được vua đưa đến cung điện của vua;

1147

Bhojanassā’vasānamhi cālayanto mahāmahiṃ.

at the end of the meal, he caused the great earth to tremble.

Khi bữa ăn kết thúc, Ngài đã làm rung chuyển đại địa.

1148

335.

1149

Patigaṇhiya samphullatarurājavirājitaṃ;

He accepted the delightful Bamboo Grove, adorned with fully blossomed king-trees,

Ngài đã nhận khu vườn Veluvana tuyệt đẹp, được trang hoàng bằng những cây nở hoa rực rỡ,

1150

Rammaṃ veluvanārāmaṃ vilocana rasāyanaṃ.

a tonic for the eyes.

Một liều thuốc bổ cho đôi mắt.

1151

336.

1152

Sitapulinasamūhacchannabhālaṅkatasmiṃ,

In that clear, pure expanse covered by heaps of white sand,

Trong khu rừng tre ấy, nơi được trải đầy những bãi cát trắng,

1153

Surabhikusumagandhākiṇṇamandānilasmiṃ;

where a gentle breeze laden with the fragrance of sweet flowers blew,

Nơi có làn gió nhẹ mang hương thơm của những bông hoa ngát ngào;

1154

Vividhakamalamālālaṅkatambāsayasmiṃ,

in that delightful lotus-adorned lake,

Nơi có những hồ nước được trang trí bằng nhiều loại hoa sen,

1155

Vipulavimalatasmiṃ valliyāmaṇḍapasmiṃ.

in that vast, pure creeper-pavilion.

Trong khu vườn dây leo rộng lớn và tinh khiết ấy.

1156

337.

1157

Suranaramahanīyo cārupādāravindo,

His lovely lotus-feet worshipped by devas and humans,

Đấng có đôi chân sen tuyệt đẹp, được chư thiên và loài người tôn kính,

1158

Vimalakamalanetto kundadantābhirāmo;

with pure lotus eyes, beautiful with jasmine-bud teeth;

Đấng có đôi mắt sen trong sáng, răng trắng như hoa lài;

1159

Guṇaratanasamuddo nāthanātho munindo,

an ocean of jewel-like virtues, the Lord of lords, the King of sages,

Đấng ẩn sĩ, biển cả của những viên ngọc phẩm hạnh, đấng Bảo Hộ của các bậc Bảo Hộ,

1160

Kaṇakakiraṇasobho somasommānano so.

shining with golden rays, with a calm, moon-like face.

Ngài có vẻ đẹp như ánh vàng, với gương mặt dịu hiền như mặt trăng.

1161

338.

1162

Vimalapavarasīlakkhandhavārañca katvā,

Having made the pure, supreme mass of virtue his fortress,

Sau khi dựng lên thành trì của giới hạnh tối thượng trong sạch,

1163

Ruciravarasamādhīkuntamu‘‘ssāpayitvā;

having raised the beautiful, supreme spear of samādhi;

Sau khi giương cao ngọn giáo định tối thượng rực rỡ;

1164

Tikhiṇatarasubhaggaṃ buddhañāṇorukaṇḍaṃ,

the sharp, auspicious, great arrow of Buddha-knowledge,

Với mũi tên trí tuệ Phật sắc bén và vĩ đại,

1165

Viharati bhamayanto kāmama’ggā vihārā.

he dwells, roaming from the highest abodes of desire.

Ngài đang sống và làm cho các dục vọng tối thượng bị tiêu diệt.

1166

339.

1167

Tadā suddhodano rājā‘‘putto sambodhimuttamaṃ;

Then King Suddhodana (thought), "My son,

Khi ấy, vua Suddhodana nghe nói: “Con trai ta đã đạt được giác ngộ tối thượng,

1168

Patvā pavattasaddhammacakko lokahitāya me.

having attained supreme enlightenment, and set the Dhamma-wheel in motion for the welfare of the world,

Đã chuyển Pháp luân Chánh Pháp vì lợi ích thế gian.

1169

340.

1170

Rājagahaṃ’ca nissāya ramme veluvane’dhunā;

now dwells in the delightful Veluvana, near Rājagaha."

Hiện nay, Ngài đang trú ngụ trong khu vườn Veluvana tuyệt đẹp, gần Rājagaha,”

1171

Vasatī‘‘ti suṇitvāna buddhabhūtaṃ sakatrajaṃ.

Having heard this about his son, who had become a Buddha,

Khi nghe tin về con trai của mình đã thành Phật.

1172

341.

1173

Daṭṭhukāmo navakkhattuṃ navāmacce mahesino;

desiring to see him, he sent nine chief ministers

Mong muốn được gặp đấng Đại Sĩ, Ngài đã cử chín vị đại thần,

1174

Navayodhasahassehi saddhiṃ pesesi santikaṃ.

with nine thousand warriors to his presence.

Cùng với chín ngàn binh sĩ đến gặp Ngài.

1175

342.

1176

Gantvā te dhammarājassa sutvā’nopamadesanaṃ;

Having gone and heard the matchless teaching of the King of Dhamma,

Sau khi đến, họ nghe giáo pháp vô song của đấng Vua Pháp,

1177

Uttamatthaṃ labhitvāna sāsanampi napesayuṃ.

they attained the highest good and did not send a message back.

Đã đạt được mục đích tối thượng và không gửi tin tức trở về.

1178

343.

1179

Tesve’kampi apassanto kāludāyiṃ subhāratiṃ;

Not seeing even one of them (return), he (the king) then invited Kāludāyi,

Không thấy một ai trong số họ quay về, Ngài đã gọi Kāludāyī, vị đại thần có lời nói tốt lành,

1180

Āmantetvā mahāmaccaṃ pabbajjābhirataṃ sadā.

the great minister, who was always delighted in renunciation.

Luôn hoan hỷ với sự xuất gia.

1181

344.

1182

‘‘Sugattaratanaṃ netvā mama nettarasāyanaṃ;

He said to him, "Bring the jewel of the Well-Gone One, the delight of my eyes,

“Hãy dẫn bảo vật thân tướng tốt đẹp, niềm vui của mắt ta, về đây.”

1183

Yena kenacu’pāyena karohī’’ti tama’bravī.

by any means whatsoever."

“Hãy làm bằng bất cứ phương tiện nào,” Ngài nói với người đó.

1184

345.

1185

Atha yodhasahassena tampi pesesi so’pi ca;

Then, he sent him (Kāludāyi) with a thousand warriors. And he,

Rồi Ngài lại sai người đó cùng một ngàn dũng sĩ;

1186

Gantvā sapariso satthu sutvā sundaradesanaṃ.

having gone with his retinue, heard the beautiful teaching of the Teacher.

Sau khi đi đến đó cùng tùy tùng, nghe lời giáo huấn tuyệt vời của Bậc Đạo Sư.

1187

346.

1188

Arahattañjasaṃ patvā pabbajitvā narāsabhaṃ;

Having attained the path to Arahantship and renounced, he,

Đã đạt đến quả A-la-hán, xuất gia theo Bậc Trượng Phu;

1189

Namassanto sa sambuddhaṃ paggayha sirasañjaliṃ.

bowing to the Fully Enlightened One, the foremost of men, with clasped hands raised to his head, (said:)

Vị ấy chắp tay trên đầu đảnh lễ Đức Chánh Đẳng Giác.

1190

347.

1191

‘‘Vasantakālajjanītātirattavaṇṇābhirāmaṅkurapallavāni;

"Delightful thousands of branches, adorned with very red, charming sprouts and tender leaves produced in the spring season,

“Những chồi non và lá biếc tuyệt đẹp với màu đỏ thắm rực rỡ sinh ra trong mùa xuân;

1192

Sunīlavaṇṇujjalapattayuttā sākhāsahassāni manoramāni.

and endowed with bright deep blue leaves.

Hàng ngàn cành cây tuyệt diệu với lá xanh biếc rực rỡ.

1193

348.

1194

Visiṭṭhagandhākulaphāliphullanānāvicittāni mahīruhāni;

Trees with various blossoms and fruits, fragrant and abundant;

Những cây cối với nhiều loại hoa quả nở rộ, tỏa hương thơm đặc biệt;

1195

Sucittanānāmigapakkhisaṅghasaṅgīyamānuttamakānanāni.

excellent groves sung by diverse charming herds of animals and birds.

Những khu rừng tối thượng được tô điểm bởi các bầy chim muông đa dạng và xinh đẹp hót ca.

1196

349.

1197

Sunīlasātodakapūritāni sunādikādambakadambakāni;

Beautiful, clear water-filled ponds, with flocks of Kadamba birds singing sweetly;

Những hồ nước đầy nước trong xanh biếc, với những đàn vịt trời kêu vang;

1198

Sugandhendīvarakallahārā ravindarattambujabhūsitāni.

adorned with fragrant water lilies and white lotuses, and red lotuses resembling the sun.

Được trang điểm bởi hoa sen xanh thơm ngát, hoa súng trắng và hoa sen đỏ rực rỡ.

1199

350.

1200

Tīrantare jātadumesu pupphakiñjakkharājīhi virājitāni;

Many charming lakes, sparkling with rows of pollen from flowers on trees growing along their banks,

Được tô điểm bởi những hàng nhụy hoa nở rộ trên những cây mọc dọc bờ;

Table of Contents

Settings