Tadā raññā vuttavacanaṃ sutvā tasmiṃ vihāre aruhitvā nisīdi.
At that time, having heard the king's announcement, he ascended into that monastery and sat down.
Lúc đó, nghe lời tuyên bố của nhà vua, ông đã lên và an tọa trong tự viện đó.
Ārakkhapurisā ca taṃ bhikkhuṃ vihāre nisinnaṃ disvā tamatthaṃ rañño ārocesuṃ.
The royal guards, seeing that bhikkhu sitting in the monastery, reported the matter to the king.
Các lính canh thấy vị tỳ khưu ngồi trong tự viện liền báo tin đó cho nhà vua.
Rājā ca caturaṅgabalaṃ amaccaṃ āṇepesi,-gantvā tassa bhikkhussa ñāṇathāmaṃ upadhārehīti.
The king commanded the minister Caturaṅgabala, "Go and examine the extent of that bhikkhu's knowledge."
Nhà vua liền truyền lệnh cho đại thần Caturaṅgabala: “Hãy đi và kiểm tra trí tuệ và sức mạnh của vị tỳ khưu đó.”
Caturaṅgabalo ca gantvā taṃ bhikkhuṃ gūḷagūḷaṭṭhānaṃ pucchi.
Caturaṅgabala went and questioned that bhikkhu on profound and subtle points.
Caturaṅgabala liền đi và hỏi vị tỳ khưu những điểm khó hiểu.
Sopi pucchitaṃ pucchitaṃ vissajjesi.
He answered every question asked.
Vị ấy đã giải đáp tất cả những gì được hỏi.
Caturaṅgabalo ca tamatthaṃ rañño ārocesi.
Caturaṅgabala reported the matter to the king.
Caturaṅgabala liền báo cáo sự việc đó cho nhà vua.
Rājā tuṭṭhacitto hutvā taṃ vihāraṃ tassa bhikkhussa adāsi.
The king, pleased in mind, gave that monastery to that bhikkhu.
Nhà vua vui mừng và ban tự viện đó cho vị tỳ khưu.
Tassa pana bhikkhussa daharakāle sakaṇṭakagacche pituno khipanaṃ paṭicca kaṇḍakakhipattheroti samaññā ahosi, mūlanāmaṃ panassa nāgitoti.
Because his father threw him into a thorny bush when that bhikkhu was young, he was known by the appellation Kaṇḍakakhipatthera; his original name, however, was Nāgita.
Vì khi còn nhỏ, vị tỳ khưu đó đã bị cha ném vào bụi cây có gai, nên ngài có biệt danh là Kaṇḍakakhipatthera (Trưởng lão bị ném vào gai), còn tên gốc của ngài là Nāgita.
Sotasmiṃ vihāre nisīditvā saddasāratthajaliniṃ nāma ganthaṃ akāsi.
Having resided in that monastery, he composed the text named Saddasāratthajalini.
Ngài đã an tọa trong tự viện đó và biên soạn bộ kinh tên là Saddasāratthajalini.
Tassa kira therassa kāle tasmiṃ nagare āraddha vipassanādhurā mahallakā bhikkhū sahassamattā ahesuṃ.
Indeed, during the time of that thera, there were about a thousand elderly bhikkhus in that city who had undertaken the burden of insight (vipassanādhura).
Nghe nói, vào thời của vị trưởng lão đó, trong thành phố ấy có khoảng một ngàn vị tỳ khưu lớn tuổi đã bắt đầu thực hành thiền Tứ Niệm Xứ (vipassanā dhura).
Āraddhaganthadhurā pana daharabhikkhū gaṇanapathaṃ vītivattā.
The young bhikkhus who had undertaken the burden of learning texts (ganthadhura) were countless.
Còn số lượng các tỳ khưu trẻ tuổi đã bắt đầu thực hành học hỏi kinh điển (gantha dhura) thì vượt quá con số có thể đếm được.
Kaccāyanavaṇṇanaṃ pana vijayapureyeva abhayagiripabbate nisinno mahāvijitāpī nāma thero akāsi.
The Kaccāyana Commentary was composed by the thera named Mahāvijitāpi, residing on Abhayagiri Mountain in Vijayapura itself.
Còn chú giải Kaccāyana thì do vị trưởng lão tên là Mahāvijitāpī, người đã an tọa trên núi Abhayagiri tại chính Vijayapura, biên soạn.
Vācako padesampi soyeva akāsi.
He also composed the Vācako Padesa.
Ngài cũng đã biên soạn Vācaka Padesa.
Saddavuttiṃ pana saddhammagurutthero akāsi.
The Saddavutti was composed by the Saddhammagurutthera.
Còn Saddavutti thì do trưởng lão Saddhammaguru biên soạn.
Kaliyuge pana pañcāsītādhike chavassasate sampatte asaṅkhayācoyonnāmako rājā jeyyapuranagaraṃ māpetvā tattha rajjaṃ kāresi.
However, in the Kaliyuga, when six hundred and eighty-five years had passed, a king named Asaṅkhayācoyon established the city of Jeyyapura and reigned there.
Vào năm Kaliyuga thứ sáu trăm tám mươi lăm, vị vua tên Asaṅkhayācoyon đã xây dựng thành phố Jeyyapura và trị vì ở đó.
Tattha pana rājūnaṃ kāle therehi katagantho nāma natthi.
But during the time of the kings there, no texts were composed by theras.
Tuy nhiên, vào thời các vị vua ở đó, không có kinh điển nào được các vị trưởng lão biên soạn.
Kaliyuge chabbisādhike sattavassasate vesākhamāse jeyyapuranagaraṃ vinassi.
In the Kaliyuga, when seven hundred and twenty-six years had passed, in the month of Vesākha, the city of Jeyyapura was destroyed.
Vào năm Kaliyuga thứ bảy trăm hai mươi sáu, vào tháng Vesākha, thành phố Jeyyapura đã bị hủy diệt.
Tasmiṃyeva saṃvacchare jeṭṭhamāse vijayapuraṃ vinassi.
In that same year, in the month of Jettha, Vijayapura was destroyed.
Cùng năm đó, vào tháng Jeṭṭha, Vijayapura cũng bị hủy diệt.
Tasmiṃyeva saṃvacchare phaggunamāse satvivarājā ratanapūraṃ nāma nagaraṃ māpetvā rajjaṃ kāresīti.
In that same year, in the month of Phagguna, King Satvivarājā established the city named Ratanapura and reigned there.
Cùng năm đó, vào tháng Phagguna, vua Satvivarājā đã xây dựng thành phố tên là Ratanapura và trị vì ở đó.
Kaliyuge hi aṭṭhāsītādhike sattavassasate narapatirañño dhitāya saddhiṃ aloṅgacaññisūrañño putto ānandasūriyo nāma santhavaṃ katvā ekaṃ (siddhikaṃ nāma puttaṃ vijāyi. So vaye sampatte rajjasampattiṃ labhi. Tato pabhuti yāva mrenacodighā raññā arimaddananagare rajjaṃ akaṃsu).
Indeed, in the Kaliyuga, when seven hundred and eighty-eight years had passed, the son of King Aloṅgacaññisūra, named Ānandasūriya, formed a relationship with King Narapati's daughter and had a son named Siddhika. When he reached maturity, he obtained royal prosperity. From then until King Mrenacodighā, they reigned in the city of Arimaddana.
Vào năm Kaliyuga thứ bảy trăm tám mươi tám, con trai của vua Aloṅgacaññisūra đã kết giao với con gái của vua Narapati và sinh ra một người con tên là Siddhika. Khi đến tuổi, người con đó đã nhận được vương quyền. Từ đó trở đi, cho đến khi vua Mrencodighā trị vì ở thành phố Arimaddana.
Tato pacchā sirisudhammarājādhipatīti laddhanāmo satvivarājā ratanapūranagare rajjaṃ kāresi.
After that, King Satvivarājā, who had obtained the name Sirisudhammarājādhipati, reigned in the city of Ratanapura.
Sau đó, vua Satvivarājā, người được biết đến với tên Sirisudhammarājādhipatī, đã trị vì ở thành phố Ratanapura.
Tassa rañño kāle kaliyuge ekanavutādhike sattavassasate sampatte laṅkādīpato sirisaddhammālaṅkāratthero sīhaḷamahāsāmittherocāti ime dve therā pañca sarīradhātuyo ānetvā nāvāya kusimatitthaṃ pāpuṇitvā rāmaññaraṭṭhe baññārani nāmena raññā nivāritā anisīdisvā tato soyeva rājā there yāva sirikhettanagarā pahiṇi.
During the reign of that king, in the Kaliyuga, when seven hundred and ninety-one years had passed, two theras, Sirisaddhammālaṅkāratthera and Sīhaḷamahāsāmitthera, brought five bodily relics from the island of Laṅkā, reached the Kusimatittha by boat, and though prevented by the king named Baññārani in the Rāmañña country, they did not reside there, so that same king sent the theras as far as the city of Sirikhetta.
Vào thời vua đó, vào năm Kaliyuga thứ bảy trăm chín mươi mốt, hai vị trưởng lão là Sirisaddhammālaṅkāratthera và Sīhaḷamahāsāmitthera từ đảo Laṅkā đã mang năm xá-lợi (sarīradhātu) đến bằng thuyền và cập bến tại Kusimatittha. Bị vua Baññārani ở xứ Rāmañña ngăn cản, không thể an tọa ở đó, chính vị vua đó đã hộ tống các vị trưởng lão đến thành phố Sirikhetta.
Tamatthaṃ ñatvā ratanapūrindo rājā cattālīsāya nāvāhi yāva sirikhettanagaraṃ paccuggantvā ānesi.
Having known of that matter, King Ratanapurinda went forth with forty boats as far as the city of Sirikhetta and brought them.
Biết được sự việc đó, vua Ratanapura đã dùng bốn mươi chiếc thuyền để đón và rước các vị đến thành phố Sirikhetta.
Ānetvā ca mahānavagāmaṃ pattakāle saha orodhehi amaccehi ca sayameva rājā paccuggacchi.
And when they reached the village of Mahānavagāma, the king himself, together with his royal consorts and ministers, went forth to meet them.
Khi đến làng Mahānavagāma, chính nhà vua cùng với các phi tần và đại thần đã ra đón.
Ratanapūraṃ ppana pattakāle mahāpathavī cali, paṭinādañca nadi.
When they reached Ratanapura, the great earth quaked, and there was a reverberating sound.
Khi đến Ratanapura, đại địa đã rung chuyển và có tiếng vang vọng.
Tadā rājā sammāsambuddhassa tilokaggassa sāsanaṃ paggaṇhissāmīti cintetvā sarīradhātuṃ ānetvā idha pattakāle ayaṃ mahāpathavī calati, paṭinādañca nadati, idaṃ amhākaṃ raṭṭhe jinasāsanassa cirakālaṃ patiṭṭhānabhāve pubbanimittanti sayameva nimittapāṭhaṃ akāsi.
Then the king, thinking, "I will uphold the Teaching of the Perfectly Self-Enlightened One, the foremost in the three worlds," had the bodily relics brought. When they arrived here, this great earth quaked and resounded, "This is a good omen for the long-lasting establishment of the Buddha's Teaching in our country," and he himself made this interpretation of the omen.
Lúc bấy giờ, vị vua ấy, sau khi suy nghĩ rằng: “Ta sẽ hoằng dương giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác, bậc tối thượng của ba cõi,” đã thỉnh xá lợi đến đây. Khi xá lợi đến nơi, đại địa này rung chuyển và phát ra tiếng vang. Vua tự mình giải thích điềm lành này rằng: “Đây là điềm báo trước sự trường tồn của Phật giáo trong quốc độ của chúng ta.”
Kaliyuge dvenavutādhike sattavassasate tā pañca dhātuyo nidahitvā jeyyapuranagarato pacchimadisābhāge samabhūmibhāge cetiyaṃ patiṭṭhāpesi.
In the Kaliyuga, when seven hundred and ninety-two years had passed, having enshrined those five relics, he established a cetiya in a level area to the west of the city of Jeyyapura.
Vào năm thứ 792 của Kaliyuga, vua đã an trí năm xá lợi ấy và xây dựng một ngôi tháp trên một vùng đất bằng phẳng ở phía tây thành phố Jayapura.
Tañca cetiyaṃ ratanacetiyanti paññāpesi, hatthirūpabāhullatāya pana anekibhindoti pākaṭaṃ hoti.
That cetiya was called Ratanacetiya, but due to the abundance of elephant figures, it became known as Anekibhindha.
Ngôi tháp ấy được biết đến với tên Ratanacetiya, nhưng do có nhiều tượng voi, nó được gọi là Anekibhindā.
Tīhi sirigabbhehi sattahi dvārehī ca alaṅkataṃ nāma mahāvihāraṃ kārāpetvā dvinnaṃ sīhaḷadīpikattherānaṃ adāsi.
He had a great monastery called Mahāvihāra constructed, adorned with three relic chambers and seven gates, and gave it to two Theras from Sri Lanka.
Vua đã xây dựng một đại tu viện tên là Mahāvihāra, được trang hoàng với ba điện thờ và bảy cửa, rồi dâng cúng cho hai vị Trưởng lão từ đảo Sīhaḷa.
Tato pacchā tesu mahantatthero sakavihārasamīpe pabbatamuddhani attano sissepi appavesetvā lajjīpesalabahussutasikkhākāmehi sabbehi tīhi therehi saddhiṃ sīmaṃ sammannati.
Thereafter, the elder of these Mahātheras, without allowing even his own disciples to enter, together with all three Theras who were scrupulous, amiable, learned, and desirous of training, consecrated the sīmā near his own monastery on a mountain peak.
Sau đó, vị Trưởng lão vĩ đại trong số họ, tại đỉnh núi gần tu viện của mình, đã thiết lập giới trường cùng với tất cả ba vị Trưởng lão khác, những người sống trong giới luật, có phẩm hạnh, đa văn và ham học hỏi, không cho phép các đệ tử của mình tham gia.
Iccevaṃ sīmasammutipariyattivācanādikammehi marammaraṭṭhe sāsanaṃ virūḷaṃ katvā patiṭṭhāpesi.
Thus, through the acts of consecrating the sīmā, reciting the Pariyatti, and other such activities, he established and caused the Sāsana to flourish in the country of Maramma.
Như vậy, với các công việc như thiết lập giới trường, tụng đọc kinh điển, v.v., ngài đã làm cho Phật giáo phát triển và được thiết lập vững chắc tại quốc độ Maramma.
Kaliyuge chabbīsādhike sattavassasate sampatte phaggunamāse satvavarājā ratanapūranagaraṃ māpesi.
In the Kaliyuga, when seven hundred and twenty-six years had passed, in the month of Phagguna, King Satvavarājā built the city of Ratanapura.
Vào năm thứ 726 của Kaliyuga, vào tháng Phagguna, vua Satvavarājā đã xây dựng thành phố Ratanapūra.
Tassa rañño kāle jeyyapuranagare ekā pūpikā itthī alajjino ekassa bhikkhussa santike dhanaṃ upanidahi.
During his reign, in the city of Jeyyapura, a female baker deposited money with a shameless bhikkhu.
Vào thời vua ấy, tại thành phố Jayapura, một phụ nữ bán bánh đã gửi tiền cho một vị tỳ khưu vô liêm sỉ.
Aparabhāgesā taṃ dhanaṃ yāci.
Later, she requested that money back.
Sau đó, bà đòi lại số tiền ấy.
Atha so bhikkhu tava dhanaṃ ahaṃ na paṭiggaṇhāmīti musā bhaṇati.
Then that bhikkhu falsely said, "I did not receive your money."
Bấy giờ, vị tỳ khưu ấy nói dối rằng: “Tôi không nhận tiền của bà.”
Evaṃ vivādaṃ katvā taṃ kāraṇaṃ rañño ārocesi.
Thus, after a dispute, she reported the matter to the king.
Sau khi tranh cãi như vậy, bà đã trình bày sự việc lên nhà vua.
Rājā pakkosāpetvā sayameva taṃ bhikkhuṃ pucchi,-tvaṃ bhante tassā itthiyā dhanaṃ paṭiggaṇhāsi vā mā vāti.
The king summoned him and himself asked the bhikkhu, "Venerable sir, did you receive money from that woman or not?"
Vua triệu tập vị tỳ khưu và tự mình hỏi: “Thưa Ngài, Ngài có nhận tiền của người phụ nữ ấy hay không?”
Ahaṃ mahārāja samaṇo alikaṃ bhaṇituṃ na vaṭṭati, na paṭiggaṇhāmīti vadati.
He said, "Great King, I am an ascetic; it is not proper for me to speak falsehood. I did not receive it."
Vị ấy nói: “Tâu Đại vương, tôi là Sa-môn, không được nói dối, tôi không nhận.”
Taṃ kāraṇaṃ rājā ca punappunaṃ pucchitvā vīmaṃsanto bhikkhussa kerāṭikabhāvaṃ jānitvā taṃ samaṇo samāno bhagavato paññattaṃ sikkhāpadaṃ akkamitvā musā bhaṇatīti kujjhitvā sayameva aparādhānurūpaṃ sīyaṃ chinditvā rājagehato heṭṭhā khipi.
The king, questioning and investigating the matter repeatedly, learned of the bhikkhu's deceit. Enraged that "this ascetic, being an ascetic, transgressed the training rule laid down by the Bhagavā and spoke falsehood," he himself cut off his head according to the offense and threw it down from the royal palace.
Vua đã hỏi đi hỏi lại nhiều lần để điều tra sự việc, và khi biết được sự gian trá của vị tỳ khưu, vua nổi giận vì “vị Sa-môn này đã vi phạm giới luật do Đức Thế Tôn chế định và nói dối,” rồi tự mình cắt bỏ y phục của vị ấy theo đúng tội trạng và ném xuống từ cung điện.
Tañca kāraṇaṃ sakalamarammaraṭṭhe pākaṭaṃ.
That incident became known throughout the entire country of Maramma.
Sự việc ấy được công bố khắp quốc độ Maramma.
Alajjībhikkhūpi aññe pāpakammaṃ kātuṃ na visahiṃsu.
Even shameless bhikkhus dared not commit other evil deeds.
Các tỳ khưu vô liêm sỉ khác cũng không dám làm điều ác.
Raññā bhāyitvāyeva sikkhāpadaṃ na akkamesuṃ.
Out of fear of the king, they did not transgress the training rules.
Vì sợ vua, họ không dám vi phạm giới luật.
Kaliyuge tiṃsādhike sattavassasate sampatte maṅgakricvācoṅka nāma rājā rajjaṃ kāresi.
In the Kaliyuga, when seven hundred and thirty years had passed, a king named Maṅgakricvācoṅka reigned.
Vào năm thứ 730 của Kaliyuga, vua Maṅgakricvācoṅka đã trị vì.
So pana rājā raṭṭhavāsīnaṃ sukhatthāya nimittaṃ gahetvā tālavaṇṭaṃ gahetvā rājagehaṃ paṭiggaṇhi.
Taking an omen for the welfare of his subjects, that king took a palm-leaf fan and took possession of the royal palace.
Vị vua ấy, vì lợi ích của dân chúng, đã lấy điềm lành và nhận một cây quạt lá cọ làm biểu tượng của vương quyền.
So ca rājā sakkarāje pañcacattālīsādhike sattavassasate sampatte caññiṅkhuṃ nāma cetiyaṃ patiṭṭhāpesi.
That king established a cetiya named Caññiṅkhu when seven hundred and forty-five years of the Sakkarāja era had passed.
Vào năm thứ 745 của kỷ nguyên Sakkarāja, vị vua ấy đã xây dựng ngôi tháp tên là Caññiṅkhuṃ.
Yaṅgaranāmakassa silāpabbatassa samīpe porāṇikaṃ ekaṃ cetiyaṃ nadīudakaṃ bhindi.
An ancient cetiya near the stone mountain named Yaṅgarana was broken by river water.
Một ngôi tháp cổ gần núi đá tên là Yaṅgarana đã bị nước sông xói mòn.
Tadā sakaraṇḍakā pañca dhātuyo udake nimmujjantiyo erāpatho nāma nāgo gahetvā pacchā caññiṅkhuṃ nāma cetiyaṃ patiṭṭhāpessāmīti raññā āraddhakāleyeva dāṭhānāgassa nāma therassa saha karaṇḍakena pañca dhātuyo niyyādesi.
At that time, the five relics with their casket, sinking into the water, were taken by a Nāga named Erāpatha. Afterwards, when the king began to establish the cetiya named Caññiṅkhu, he handed over the five relics with their casket to a Thera named Dāṭhānāga.
Bấy giờ, năm xá lợi cùng với hộp đựng đang chìm xuống nước, thì một con nāga tên là Erāpatha đã lấy đi. Sau đó, khi vua bắt đầu xây dựng ngôi tháp tên là Caññiṅkhuṃ, nāga ấy đã trao năm xá lợi cùng với hộp đựng cho vị Trưởng lão tên là Dāṭhānāga.
So ca thero rañño adāsi.
And that Thera gave them to the king.
Vị Trưởng lão ấy đã dâng lên vua.
Rājā dve dhātuyo muṭṭhocetiye nidhānaṃ akāsi.
The king enshrined two relics in the Muṭṭhocetiya.
Vua đã an trí hai xá lợi vào tháp Muṭṭhocetiya.
Tisso pana caññiṅkhuṃ cetiyeti porāṇapotthakesu vuttaṃ.
But the three others, it is said in ancient texts, were enshrined in the Caññiṅkhu Cetiya.
Còn ba xá lợi thì ở tháp Caññiṅkhuṃ, như đã được ghi trong các sách cổ.
So rājā kumārakāle sikkhāpakassa ācariyassa setacchattaṃ datvā saṅghanāyakaṭṭhānaṃ niyyādesi.
That king, when he was a prince, gave a white umbrella to his instructing teacher and bestowed upon him the position of Saṅghanāyaka.
Vị vua ấy, khi còn là hoàng tử, đã dâng chiếc lọng trắng cho vị giáo thọ của mình và trao chức vị Tăng thống.
Khemācāro nāma eko thero rattibhāge majjhantikakāle cetiyaṅgaṇe olambetvā ṭhapitaṃ bheriṃ anekavāraṃ pahari.
A Thera named Khemācāra repeatedly struck a drum that was hung in the cetiya courtyard at midnight during the night.
Một vị Trưởng lão tên là Khemācāra đã đánh trống treo trong sân tháp nhiều lần vào giữa đêm.
Atha rājā rājagehatoyeva sutvā yathāṭhapitantiyāmavasena vihāre koci bhikkhu kālaṃ kato bhaveyyāti maññitvā vihāraṃ gantvā pucchāhīti dūtaṃ pesesi.
Then the king, hearing it from the royal palace, thinking that some bhikkhu in the monastery might have died according to the fixed watch, sent a messenger to go to the monastery and ask.
Bấy giờ, vua nghe thấy từ cung điện, nghĩ rằng có lẽ một vị tỳ khưu nào đó đã viên tịch trong tu viện theo đúng thời gian đã định, nên đã sai sứ giả đến tu viện hỏi.
Dūto vihāraṃ gantvā kāraṇaṃ pucchi.
The messenger went to the monastery and asked the reason.
Sứ giả đến tu viện và hỏi nguyên nhân.
Bhikkhū ca evamāhaṃsu,- na amhesu kālaṅkatabhikkhu nāma atthi, atha kho sakko devānamindo idāni kālaṅkatoti bahūnaṃ manussānaṃ ñāpanatthāya bheriṃ paharimhāti.
The bhikkhus said, "There is no bhikkhu among us who has died. However, we struck the drum to inform many people that Sakka, king of devas, has now died."
Các tỳ khưu nói rằng: “Không có vị tỳ khưu nào trong chúng tôi đã viên tịch. Nhưng chúng tôi đã đánh trống để thông báo cho nhiều người biết rằng Sakka, vua của chư thiên, đã viên tịch.”
Puna rājā bhikkhū pakkosāpetvā pucchi,-kasmā pana bhante tumhe sakkassa devānamindassa kālaṅkatabhāvaṃ jānāthāti.
Again, the king summoned the bhikkhus and asked, "But venerable sirs, how do you know that Sakka, king of devas, has died?"
Vua lại triệu tập các tỳ khưu và hỏi: “Thưa các Ngài, tại sao các Ngài biết rằng Sakka, vua của chư thiên, đã viên tịch?”
Atha bhikkhū evamāhaṃsu,-bhagalato parinibbānakāle sāsanaṃ rakkhissāmīti sakko devānamindo paṭiññaṃ katvāpi idāni sāsane vasantānaṃ amhākaṃ anupālanakammaṃ nāma kiñci na akāsi, sace pana sakko devānamindo jīvamāno bhaveyya, sammāsambuddhassa santike paṭiññaṃ daḷaṃ katvā idāni appossukko na bhaveyya.
Then the bhikkhus said, "At the time of the Bhagavā's Parinibbāna, Sakka, king of devas, made a promise to protect the Sāsana. Yet now, he has done nothing to protect us who dwell in the Sāsana. If Sakka, king of devas, were alive, he would have firmly established his promise with the Perfectly Self-Enlightened One and would not be negligent now.
Bấy giờ, các tỳ khưu nói: “Vào thời Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, Sakka, vua của chư thiên, đã hứa sẽ bảo vệ giáo pháp, nhưng bây giờ Ngài không làm bất cứ việc gì để bảo hộ chúng tôi, những người đang sống trong giáo pháp. Nếu Sakka, vua của chư thiên, còn sống, Ngài đã không thờ ơ như vậy sau khi đã hứa kiên cố với Đức Chánh Đẳng Giác.
Idāni pana sakkassa devānamindassa ārakkhaṇakammaṃ nāma kiñci na dissati, tasmā idāni sakko devānamindo kālaṅkatoti jānimhāti.
But now, no protective action by Sakka, king of devas, is seen. Therefore, we know that Sakka, king of devas, has died."
Nhưng bây giờ không thấy bất kỳ việc bảo hộ nào của Sakka, vua của chư thiên, do đó chúng tôi biết rằng Sakka, vua của chư thiên, đã viên tịch.”
Rājā taṃ sutvā khemācārattherassa pasīditvā vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
The king, hearing that, was pleased with Thera Khemācāra and had a monastery built and gave it to him.
Nghe vậy, vua tin tưởng Trưởng lão Khemācāra, đã xây dựng một tu viện và dâng cúng cho ngài.
So ca thero sudhammapuravāsīnaṃ sīhaḷavaṃsikānaṃ mahātherānaṃ vaṃse bhavati lajjī pesalo hotīti.
And that Thera was of the lineage of the great Theras of Sri Lankan descent who resided in Sudhammapura, and he was scrupulous and amiable.
Vị Trưởng lão ấy thuộc dòng dõi các Trưởng lão vĩ đại gốc Sīhaḷa, những người sống ở thành phố Sudhammapura, là người sống trong giới luật và có phẩm hạnh.
Ratanapūranagareyeva adhikarañño kāle ratanapūranagarassa dakkhiṇadisābhāge mahāsetuṃ kārāpesi.
In the time of a subsequent king in Ratanapura, he had a great bridge built to the south of Ratanapura.
Vào thời vua Adhika tại chính thành phố Ratanapūra, vua đã xây dựng một cây cầu lớn ở phía nam thành phố Ratanapūra.
Tassa pana ācariyo saṅgharājā lajjīpakkhaṃ na bhajati.
But his teacher, the Saṅgharāja, did not belong to the scrupulous faction.
Tuy nhiên, vị giáo thọ của vua, Tăng thống, không thuộc phe giới luật.
Teneva theraparamparāya esa na saṅgahitabbo.
Therefore, he should not be included in the lineage of Theras.
Vì vậy, vị ấy không được tính vào hàng truyền thừa của các Trưởng lão.
Tassa rañño kāle chasaṭṭhādhike sattavassasate kaliyuge rājādhirājā nāma rāmaññaraṭṭhindo bhūpāloti sahassappamāṇāsu nāvāsu saṭṭhisatasahassehi yodhehi saddhiṃ nadīmaggena yujjhanatthāya ratanapūrābhimukhaṃ āgato.
During the reign of that king, in the Kaliyuga, when seven hundred and sixty-six years had passed, King Rājādhirājā, the ruler of the Ramañña country, with sixty thousand warriors in a thousand boats, came along the river to Ratanapura for battle.
Vào thời vua ấy, năm thứ 766 của Kaliyuga, vua Rājādhirājā, vua của quốc độ Rāmañña, đã cùng với sáu mươi vạn chiến binh trên một ngàn thuyền, theo đường sông đến Ratanapūra để giao chiến.
Atha adhikarājā bahavo amacceca bhikkhū ca sannipātāpetvā mantesi,-idāni rāmaññaraṭṭhino rājā yujjhanatthāya idha āgacchati, yuddhaṃ akatvā kenupāyena taṃ paṭinivattāpetuṃ sakkhissāmāti.
Then the subsequent king gathered many ministers and bhikkhus and consulted, "Now the king of Ramañña is coming here for battle. By what means can we make him turn back without fighting?"
Bấy giờ, vua Adhika đã triệu tập nhiều quan lại và các vị tỳ khưu để bàn bạc: “Bây giờ vua của quốc độ Rāmañña đang đến đây để giao chiến, làm thế nào chúng ta có thể khiến ông ta quay trở lại mà không cần giao chiến?”
Atha sabbe kiñci akathetvā tuṇhībhāveneva nisīdiṃsu.
Then all of them sat in silence without saying anything.
Bấy giờ, tất cả đều im lặng ngồi xuống, không nói gì.
Atha jātavassena ekattiṃsavassiko upasampadāvasena pana ekādasavassiko eko bhikkhu evamāha,-eko pana rāmaññaraṭṭhindo rājādhirājā tāva tiṭṭhatu, sace sakalepi jambudīpe sabbe rājāno āgaccheyyuṃ, evampi kathāsallāpeneva yuddhaṃ akatvā paṭinivattāpesuṃ sakkomīti.
Then, a bhikkhu, thirty-one years old by birth and eleven years old since upasampadā, spoke thus: "Let alone one supreme king, the ruler of the Ramañña country; even if all kings from the entire Jambudīpa were to come, I am capable of making them return by mere conversation, without engaging in battle."
Bấy giờ, một vị tỳ khưu ba mươi mốt tuổi đời và mười một hạ lạp đã nói như vầy: “Thôi được, hãy cứ để một vị vua tối cao của xứ Ramanna ở đó. Ngay cả nếu tất cả các vua trên toàn cõi Jambudīpa (Ấn Độ) đến, tôi cũng có thể khiến họ quay về chỉ bằng lời nói, không cần chiến tranh.”
Atha so bhikkhu mettāsandesapaṇṇaṃ pesetvā okāsaṃ yāci tassa rājādhirājassa santikaṃ pavisitukāmo.
Then that bhikkhu, having sent a letter of loving-kindness, requested permission, desiring to visit that supreme king.
Rồi, vị tỳ khưu ấy đã gửi một bức thư từ ái và xin phép được vào yết kiến vị vua tối cao ấy.
Rājādhirājā ca tassa bhikkhussa mettāsandesapaṇṇaṃ passitvā taṃ bhikkhuṃ sīṅghaṃ ānethāti dūtaṃ pesesi.
The supreme king, having seen the bhikkhu's letter of loving-kindness, sent a messenger to bring that bhikkhu quickly.
Vị vua tối cao sau khi xem bức thư từ ái của vị tỳ khưu ấy đã sai sứ giả đi triệu thỉnh vị tỳ khưu ấy mau đến.
Dūto ānetvā rañño dassesi.
The messenger brought him and presented him to the king.
Sứ giả đã dẫn đến và trình diện vua.
Atha so bhikkhu rājādhirājaṃ dhammadesanāya ovādaṃ datvā sakaṭṭhānaṃ paṭinivattāpesi.
Then that bhikkhu advised the supreme king with a Dhamma discourse and made him return to his own place.
Rồi, vị tỳ khưu ấy đã khuyên răn vị vua tối cao bằng pháp thoại và khiến ngài quay về nơi của mình.
Ayañca bhikkhu arimaddananagare catūsu gaṇesu arahantagaṇavaṃso sikkhākāmo lajjī pesalo.
This bhikkhu was a member of the Arahant lineage among the four gaṇas in Arimaddana City, diligent in training, scrupulous, and virtuous.
Vị tỳ khưu này thuộc dòng dõi Arahantagaṇa trong bốn bộ phái tại thành Arimaddana, là người ham học, có lòng hổ thẹn, và có đức hạnh.
Arimaddananagare cāgahe nāma dese pana jātattā cāgruhi bhikkhūti vohāriyati.
As he was born in a place called Cāgahe in Arimaddana City, he was called Cāgruhi Bhikkhu.
Vì được sinh ra ở một nơi tên là Cāgahe trong thành Arimaddana, nên ngài được gọi là tỳ khưu Cāgrihi.
Kaliyuge aṭṭhāsītādhike sattavassasate sampatte miññhaṅga dhammarājā ratanapūreyeva rajjaṃ sampatto.
When the Kaliyuga reached seven hundred and eighty-eight years, King Miñhaṅga Dhamma attained sovereignty in Ratanapura.
Khi năm Kaliyuga đạt đến bảy trăm tám mươi tám năm, vua Miññhaṅga Dhamma đã lên ngôi tại Ratanapūra.
Tassa rañño kāle sīhaḷadīpato dve mahātherā ratanapūraṃ āgantvā sāsanaṃ anuggahetvā nisīdiṃsu.
During his reign, two Mahātheras came from the island of Sri Lanka to Ratanapura and settled there, supporting the Sāsana.
Vào thời vua ấy, hai vị Đại Trưởng lão từ đảo Sīhaḷa (Tích Lan) đã đến Ratanapūra và an trú để hộ trì Giáo Pháp.
Tadā kaliyuge aṭṭhasate sampuṇṇe porāṇakaṃ kaliyugaṃ apanetvā abhinavaṃ ṭhapetuṃ okāso anuppatto.
At that time, when the Kaliyuga was complete at eight hundred years, an opportunity arose to remove the old Kaliyuga and establish a new one.
Khi đó, vào năm Kaliyuga đạt tám trăm, đã đến lúc phải loại bỏ Kaliyuga cũ và thiết lập một Kaliyuga mới.
Atha cāgrihi thero ca rājavihāravāsitthero ca evamāhaṃsu,- apanītabbakāle mahārāja sampatte anapanetuṃ na vaṭṭatīti.
Then Cāgrihi Thera and Rājāvihāravāsitthera said, "When the time for removal has arrived, O Great King, it is not proper not to remove it."
Rồi, Trưởng lão Cāgrihi và Trưởng lão Rājāvihāravāsī đã nói: “Đại vương, khi đã đến lúc phải loại bỏ, không loại bỏ là không hợp lý.”
Atha rājā puna evamāha,-apanītabbe sampatte anapanetvā ajjhupekkhitvā vasantassa ko dosoti.
Then the king again said, "What fault is there in dwelling, neglecting to remove it when the time for removal has come?"
Rồi, nhà vua lại nói: “Nếu đến lúc phải loại bỏ mà không loại bỏ, cứ thờ ơ ở lại, thì có lỗi gì?”
Sace apanītabbe sampatte anapanetvā ajjhupekkhitvā nisīdeyya, raṭṭhavāsīnaṃ dukkhaṃ bhavissatīti vedasatthesu āgataṃ, sakkarājaṃ apanentopi rājā tasmiṃyeva vasse divaṅgato bhaveyyāti āhaṃsu.
They said, "If one were to dwell, neglecting to remove it when the time for removal has come, the inhabitants of the country would suffer, as stated in the Vedic scriptures; and the king who removes the Sakkarāja would pass away in that same year."
Các ngài nói: “Nếu đến lúc phải loại bỏ mà không loại bỏ, cứ thờ ơ ở lại, thì dân chúng sẽ gặp khổ đau, điều này đã được nói trong các kinh điển Veda. Vị vua nào loại bỏ lịch Sakka, thì chính trong năm đó vị ấy sẽ băng hà.”
Atha rājā sattānaṃ sukhaṃ labhīyamānataṃ jānantoyeva mādiso attano bhayaṃ apekkhitvā apanītabbaṃ anapanetvā nisīdituṃ na vaṭṭati, kammaṃ khīyitvāpi mama aguṇaṃ loke pattharitvā patiṭṭhahissatīti manasikaritvā sakkarāje aṭṭhavassasate sampuṇṇe basyuchidramunisakhyaṃ apanetvā cammāvasesaṃ ṭhapesi.
Then the king, knowing that happiness would be obtained for beings, thought, "It is not proper for one like me to dwell, not removing what should be removed out of concern for my own fear; even if my life force (kamma) is exhausted, my demerits will spread and be established in the world." Reflecting thus, when eight hundred years of the Sakkarāja were completed, he removed Basuchidramunisakhya and established Cammāvasesa.
Rồi, nhà vua, biết rằng chúng sanh sẽ được an lạc, đã suy nghĩ: ‘Một người như ta không nên vì sợ hãi cho bản thân mà không loại bỏ những gì cần loại bỏ. Ngay cả khi nghiệp đã hết, tiếng xấu của ta sẽ lan truyền và tồn tại trong thế gian.’ Với suy nghĩ đó, khi lịch Sakka đạt đến tám trăm năm, ngài đã loại bỏ ‘basyuchidramunisakhyaṃ’ và thiết lập ‘cammāvasesaṃ’.
Atha mahāmaṇḍapaṃ kārāpetvā mahāchaṇaṃ katvā mahādānampi adāsi.
Then he had a great pavilion built, held a great festival, and also gave great alms.
Rồi, ngài đã xây dựng một đại sảnh đường, tổ chức một đại lễ hội và cũng đã bố thí lớn.
Kaliyuge catuvassādhike aṭṭhasate mahānarapati rājā ratanapūranagare rajjaṃ kāresi.
When the Kaliyuga reached eight hundred and four years, King Mahānarapati reigned in Ratanapura City.
Vào năm Kaliyuga đạt tám trăm lẻ bốn năm, vua Mahānarapati đã trị vì tại thành Ratanapūra.
So ca rājā thūpārāmacetiyaṃ kārāpesi.
That king had the Thūpārāma Cetiya built.
Vị vua ấy đã xây dựng Tháp Ārāma Cetiya.
Tassa pana ācariyo mahāsāmitthero nāma.
His teacher was named Mahāsāmitthera.
Vị đạo sư của ngài là Trưởng lão Mahāsāmī.
So pana thero sīhaḷadīpaṃ gantvā sīhaḷindassa rañño ācariyassa sāriputtattherassa santike sikkhaṃ gahetvā paccāgatattheravaṃsikoti daṭṭhabbo.
This Thera, having gone to the island of Sri Lanka and received training from Sāriputta Thera, the teacher of the Sri Lankan king, should be understood as belonging to the lineage of Theras who returned.
Vị Trưởng lão ấy đã đến đảo Sīhaḷa, học hỏi từ Trưởng lão Sāriputta, đạo sư của vua Sīhaḷinda, và được xem là một vị Trưởng lão thuộc dòng dõi trở về.
Tassa rañño kāle ratanapūranagare mahāariyavaṃso nāma eko thero atthi.
During the reign of that king, there was a Thera named Mahāariyavaṃsa in Ratanapura City.
Vào thời vua ấy, tại thành Ratanapūra có một vị Trưởng lão tên là Mahāariyavaṃsa.
So pana pariyattivisārado arimaddananagare chappadagaṇato āgatavaṃsiko.
He was skilled in pariyatti and belonged to the lineage that came from the Chappada Gaṇa in Arimaddana City.
Vị ấy là người thông thạo Pariyatti và thuộc dòng dõi đến từ Chappadagaṇa tại thành Arimaddana.
Ekasmiṃ samaye jeyyapuranagaraṃ gantvā reṅga iti pākaṭassa mahātherassa santike saddanayaṃ uggaṇhitvā nisīdi.
On one occasion, he went to Jeyyapura City and stayed to learn grammar from the Mahāthera, famously known as Reṅga.
Một lần nọ, ngài đã đến thành Jeyyapura và an trú để học ngữ pháp từ Đại Trưởng lão nổi tiếng tên là Reṅga.
So pana kira mahāthero aññehi saddhiṃ yaṃvā taṃvā kathaṃ asallapitukāmatāya mukhe udakaṃ ṭhapetvā yebhuyyena nisīdati.
It is said that this Mahāthera, not wishing to converse indiscriminately with others, mostly kept water in his mouth and remained silent.
Vị Đại Trưởng lão ấy thường giữ nước trong miệng và phần lớn thời gian ngồi yên, không muốn nói chuyện phiếm với người khác.
Tenevesa marammavohārena reṅgu iti pākaṭo ahosi.
Because of this, he became known as Reṅgu in the Burmese dialect.
Vì lý do đó, ngài được biết đến với tên Reṅgu theo tiếng Miến Điện.
So kira ariyavaṃsatthero reṅguṃ therassa santikaṃ ganthaṃ vācāpetu okāsaṃ yācissāmīti upagacchantopi kathāsallāpaṃ akatvā dve ahāni vattaṃ paripūretvāyeva paccāgacchi.
It is said that Ariyavaṃsa Thera, even as he approached Reṅgu Thera intending to ask for permission to recite a text, did not engage in conversation but fulfilled his duties for two days and then returned.
Vị Trưởng lão Ariyavaṃsa ấy, mặc dù đến để xin phép Trưởng lão Reṅgu giảng kinh, nhưng đã không nói chuyện và chỉ thực hành phận sự trong hai ngày rồi quay về.
Tatiyadivase pana cammakhaṇḍaṃ ākoṭunattā saddaṃ sutvā mukhato udakaṃ uggiritvā kāraṇaṃ pucchi.
On the third day, however, hearing a sound as a piece of leather was being struck, he spat out the water from his mouth and inquired about the reason.
Đến ngày thứ ba, ngài nghe thấy tiếng gõ miếng da, nên đã nhả nước trong miệng ra và hỏi lý do.
Ganthaṃ uggahaṇatthāya āgatabhāvaṃ ārocesi.
He reported that he had come to learn the text.
Vị ấy đã trình bày rằng mình đến để học kinh điển.
Atha thero evamāha,-ahaṃ āvuso divase divavase tikkhattuṃ ganthaṃ vācemi, majjhanti kātikkamakālepi paññacetiyaṃ gantvā cetiyaṅgaṇe sammajjanakiccaṃ karomi, okāsaṃ na labhāmi, evampi tvaṃ bahūganthe uggahetvāpi ācariyehi dinnopadesaṃ alabhitvā puna mama santikaṃ āgacchasi, tasmāyaṅgaṇe sammajjanavattaṃ tāvakālikaṃ vikopetvā ganthuggahaṇatthāya okāsaṃ dassāmīti vatvā abhidhammatthavisāviniṃ nāma lakkhaṇaṭīkaṃ uggaṇhāpesi.
Then the Thera said, "Friend, I recite texts three times a day; and even after the midday meal, I go to Paññācetiya and perform sweeping duties in the cetiya compound. I do not find time. Even so, you have learned many texts, but having not received instructions from teachers, you have come to me again. Therefore, temporarily interrupting the sweeping duty in the compound, I will give you time to learn the text," and saying this, he made him learn the commentary called Abhidhammatthavibhāvinī Lakkhaṇaṭīkā.
Rồi, vị Trưởng lão nói: “Này hiền giả, mỗi ngày tôi giảng kinh ba lần, và vào thời điểm quá trưa, tôi đến Paññācetiya để quét dọn sân tháp, nên tôi không có thời gian. Mặc dù vậy, con đã học nhiều kinh điển nhưng chưa nhận được lời khuyên từ các vị đạo sư, và con lại đến chỗ tôi. Vì vậy, tôi sẽ tạm thời bỏ qua phận sự quét dọn sân tháp để dành thời gian cho con học kinh điển.” Nói xong, ngài đã giảng cho vị ấy bộ chú giải Abhidhammatthavibhāvinī.
Nānānayehi upadesaṃ datvā vācesi.
He taught him by giving instructions in various ways.
Ngài đã giảng dạy bằng nhiều phương pháp khác nhau.
Vācetvā ca tatiyadivase ācariyassa santikaṃ nāgacchi.
After teaching, on the third day, he did not come to the teacher.
Sau khi giảng xong, đến ngày thứ ba, vị ấy không đến chỗ đạo sư.
Mahātheropi kāraṇaṃ akallatāya anāgato bhaveyyāti maññitvā pucchanatthāya bhikkhū pesesi.
The Mahāthera, thinking that he might not have come due to illness, sent bhikkhus to inquire.
Đại Trưởng lão cũng nghĩ rằng vị ấy có lẽ không đến vì có lý do không khỏe, nên đã sai các tỳ khưu đi hỏi.
Ariyavaṃsattheroca ācariyassa santikaṃ gamissāmīti āgato, antarāmaggeyeva dūtabhikkhū passitvā tehi saddhiṃ mahātherassa santikaṃ āgamaṃsu.
Ariyavaṃsa Thera, intending to go to his teacher, encountered the messenger bhikkhus midway and came with them to the Mahāthera.
Trưởng lão Ariyavaṃsa đang đi đến chỗ đạo sư, đã gặp các tỳ khưu sứ giả trên đường và cùng họ đến chỗ Đại Trưởng lão.
Ācariyassa santikaṃ patvā ācariyā ariyavaṃsattheraṃ pucchi,-kasmā pana tvaṃ na uggahaṇatthāya āgatosīti.
Having reached the teacher, the teacher asked Ariyavaṃsa Thera, "Why did you not come to learn?"
Khi đến chỗ đạo sư, đạo sư hỏi Trưởng lão Ariyavaṃsa: “Tại sao con không đến để học?”
Ahaṃ bhante tumhehi dinnopadesaṃ nissāya idāni sabbaṃ nayaṃ jānāmīti.
"Venerable Sir, relying on the instructions you gave, I now understand all the methods."
“Bạch Đại đức, nhờ lời khuyên của Đại đức, bây giờ con đã hiểu tất cả các phương pháp.”
Atha ācariyo āha, yaṃ pana ganthaṃ nissāya tvaṃ chekataṃ pattosi, tassa saṃvaṇṇanaṃ katvā upakāraṃ karohīti.
Then the teacher said, "Do a favor by composing a sub-commentary on the text by which you have attained expertise."
Rồi, đạo sư nói: “Vậy thì, con hãy làm một bản chú giải về bộ kinh mà con đã trở nên thông thạo, để tạo công đức.”
Atha ariyavaṃsatthero ācariyassa vacanaṃ sirasā paṭiggahetvā abhidhammatthavibhāviniyā maṇisāramañjūsaṃ nāma anusaṃvaṇṇanaṃ akāsi.
Then Ariyavaṃsa Thera, respectfully accepting the teacher's words, composed the sub-commentary called Maṇisāramañjūsā on the Abhidhammatthavibhāvinī.
Rồi, Trưởng lão Ariyavaṃsa đã vâng lời đạo sư và đã viết một bản chú giải phụ tên là Maṇisāramañjūsā cho Abhidhammatthavibhāvinī.
Niṭṭhitaniṭṭhitapāḷaṃ uposathadivase uposathadivase puññacetiyassa cetiyaṅgaṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā bhikkhusaṅghassa majjhe vācāpetvā suṇāpesi,- sace koci doso atthi, taṃ vadathāti.
On each Uposatha day, as each section was completed, he gathered the Saṅgha in the cetiya compound of Puññācetiya and, having recited it in the midst of the Saṅgha, made them listen, saying, "If there is any fault, please point it out."
Vào mỗi ngày Uposatha, ngài đã tập hợp Tăng đoàn tại sân tháp của Puññacetiya, giảng đọc những phần Pāḷi đã hoàn thành trước Tăng đoàn và hỏi: “Nếu có bất kỳ lỗi nào, xin hãy chỉ ra.”
Atha arimaddananagarato cetiyavandanatthāya eko bhikkhu āgantvā parisakoṭiyaṃ suṇitvā nisīdi.
Then a bhikkhu from Arimaddana City, having come to pay homage to the cetiya, sat listening at the edge of the assembly.
Rồi, một vị tỳ khưu từ thành Arimaddana đến để chiêm bái tháp, đã ngồi nghe ở rìa hội chúng.
Atha so bhikkhu dve vāraṃ eeiti saddaṃ akāsi.
Then that bhikkhu made a sound like "ē, ē" twice.
Rồi, vị tỳ khưu ấy đã hai lần phát ra tiếng “eei”.
Taṃ ṭhānaṃ sallakkhetvā ṭhapesi.
He noted that place and kept it in mind.
Vị ấy đã ghi nhớ vị trí đó.
Nivāsanaṭṭhānañca pucchi.
He also inquired about his residence.
Và hỏi về nơi cư ngụ.
Ariyavaṃsattheropi sakavihāraṃ patvā tasmiṃ ṭhāne upadhāronto ekasmiṃ ṭhāne ekassa atthassa dvikkhattuṃ vuttattā punaruttidoso dissati, ekasmiṃ ṭhāne imaṃ ganthanti pulliṅgarūpena vattabbaṭṭhāne idaṃ ganthanti napuṃsakaliṅgena vuttattā liṅgavirodhidoso dissati.
Ariyavaṃsa Thera, having returned to his monastery, upon examining that place, found a fault of repetition in one place, where the same meaning was expressed twice, and a fault of gender disagreement in another place, where it should have been expressed in the masculine form "imaṃ ganthaṃ" but was expressed in the neuter form "idaṃ ganthaṃ".
Trưởng lão Ariyavaṃsa cũng trở về tịnh xá của mình và kiểm tra tại vị trí đó, ngài thấy rằng ở một chỗ có lỗi lặp lại vì một ý nghĩa đã được nói hai lần, và ở một chỗ khác có lỗi về giới tính vì từ ‘idaṃ ganthaṃ’ (kinh này – giống trung tính) đã được dùng thay vì ‘imaṃ ganthaṃ’ (kinh này – giống đực) nơi lẽ ra phải dùng giống đực.
Atha taṃ puggalaṃ pakkosāpetvā evamāha,-ahaṃ āvuso imaṃ ganthaṃ mahussāhena karomi, tañca vivekakāle rattibhāgeyeva potthakaṃ pattharitvā likhāmi, evaṃ mahussāhena karontampi tvaṃ aruccanākārena saddaṃ karosi, kīdisaṃ pana dosaṃ sutvā evaṃ karosīti pucchi.
Then, having summoned that person, he said this: "Friend, I compose this text with great diligence, and I write this book, spreading it out during times of solitude, especially at night. Even though I am doing it with such great diligence, you make a sound indicating displeasure. What kind of fault, then, have you heard, that you act in this way?" he asked.
Rồi, sau khi cho gọi người ấy đến, Ngài nói như vầy: "Này hiền giả, tôi đang biên soạn bộ kinh này với đại tinh tấn. Tôi trải sách ra và viết vào ban đêm, trong thời gian độc cư. Dù tôi đang làm việc với đại tinh tấn như vậy, nhưng ông lại gây ra tiếng động khó chịu. Ông đã nghe thấy lỗi lầm nào mà lại làm như vậy?"
Atha so bhikkhu evamāha,- tayo bhante mahussāhena kate ganthe dosavasena bahuvattabbaṭṭhānaṃ natthi, saddatoceva atthato ca paripuṇṇoyevesa gantho, atha kho pana ekasmiṃ ṭhāne ekassa atthassa dvikkhattuṃ vuttattā puranuttidoso dissati, ekasmiṃ pana imaṃ ganthanti pulliṅgena vattabbaṭṭhāne idaṃ ganthanti napuṃsakaliṅgena vuttattā liṅgavirodhidoso dissati, evaṃ ettakaṃyeva dosaṃ disvā īdisaṃ aruccanākāraṃ dassemīti.
Then that bhikkhu said this: "Revered sir, in these three texts composed with great diligence, there is not much to say by way of fault. Indeed, this text is complete both in sound and in meaning. However, in one place, because a certain meaning is stated twice, the fault of repetition is seen. And in one place, where 'this text' should be spoken in the masculine gender, it is spoken in the neuter gender, so the fault of gender disagreement is seen. Thus, having seen only this much fault, I display such displeasure."
Rồi, vị Tỳ-khưu ấy nói như vầy: "Bạch Đại đức, trong ba bộ kinh được biên soạn với đại tinh tấn này, không có nhiều điểm đáng nói về lỗi lầm. Bộ kinh này hoàn hảo cả về ngữ pháp và ý nghĩa. Tuy nhiên, ở một chỗ, do một ý nghĩa được nói lặp lại hai lần, nên có lỗi trùng lặp (puranuttidosa). Còn ở một chỗ khác, thay vì nói 'imaṃ ganthaṃ' (bộ kinh này) ở giống đực, lại nói 'idaṃ ganthaṃ' (bộ kinh này) ở giống trung, nên có lỗi sai giống (liṅgavirodhidosa). Con chỉ thấy bấy nhiêu lỗi lầm như vậy nên mới thể hiện thái độ khó chịu như thế."
Atha ariyavaṃsatthero tuṭṭhacitto hutvā attano sarīrapārupitaṃ dupaṭṭacīvaraṃ imināhaṃ tava ñāṇaṃ pūjemīti vatvā adāsi.
Then Ariyavaṃsatthera, pleased in mind, gave him the double-layered robe that covered his body, saying, "With this, I honor your wisdom."
Rồi, Đại Trưởng lão Ariyavaṃsa, hoan hỷ, nói: "Tôi cúng dường trí tuệ của ông bằng chiếc y hai lớp đang đắp trên thân này," rồi Ngài trao y.
Pacchākāle adhikarājā tamatthaṃ sutvā nāma lañchaṃ adāsi.
Later, the Adhikarājā, having heard the matter, bestowed a seal of recognition.
Sau này, vị vua thứ hai (adhikarājā) nghe chuyện ấy, đã ban tặng danh hiệu.
Ekaṃ samayaṃ adhikarājā vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇi.
One time, the Adhikarājā went to the monastery and listened to the Dhamma.
Một lần nọ, vị vua thứ hai đến tu viện để nghe Pháp.
Thero dhammaṃ desetvā niṭṭhitakāle yānabaliṃ sukhatthāya yāci.
When the Thera finished teaching the Dhamma, he requested a vehicle allowance for comfort.
Sau khi Đại Trưởng lão thuyết Pháp xong, Ngài thỉnh một phương tiện đi lại để được an lạc.
Rājā adatvā nāvaṃ abhirūhitvā paccāgacchi.
The king did not give it and returned, having boarded a boat.
Vua không ban tặng, lên thuyền và trở về.
Antarāmagge nāvāya phiyaṃ eko saṃsumāro mukhena gaṇhitvā niccalaṃ katvā ṭhapesi.
On the way, a crocodile seized the rudder of the boat with its mouth and held it motionless.
Trên đường đi, một con cá sấu đã dùng miệng ngoạm lấy bánh lái của thuyền, giữ nó đứng yên.
Therena yācitaṃ yānabaliṃ dadāmīti mahāsaddaṃ katvā rājapurise tikkhattuṃ nicchāresi.
The king's men shouted loudly three times, "We will give the vehicle allowance requested by the Thera!"
Vua đã ra lệnh cho các quan lính ba lần hô lớn rằng: "Ta sẽ ban tặng phương tiện đi lại mà Đại Trưởng lão đã thỉnh!"
Atha saṃsumāro nāvaṃ muñcitvā gacchi.
Then the crocodile released the boat and went away.
Rồi, con cá sấu buông thuyền ra và bỏ đi.
Ekasmiñca kāle rājā vihāraṃ nikkhami.
At one time, the king left the monastery.
Vào một lúc khác, vua đến tu viện.
Atha eko hatthinī vihārasamīpe bandhitvā ṭhapesi.
Then an elephant was tied near the monastery.
Rồi, một con voi cái được buộc gần tu viện.
Sā bodhirukkhasākhaṃ chinditvā khādi.
It broke a branch of the Bodhi tree and ate it.
Nó đã bẻ một cành cây Bồ-đề và ăn.
Sā tattheva bhūmiyaṃ pati.
It then fell to the ground right there.
Nó đã ngã lăn ra đất ngay tại đó.
Atha thero saccakiriyaṃ katvā mettābhāvanaṃ bhāvetvā mettodakena bhiñci.
Then the Thera made an act of truth, cultivated mettā-bhāvanā, and sprinkled it with water infused with mettā.
Rồi, Đại Trưởng lão đã thực hiện lời chân thật (saccakiriya), tu tập thiền tâm từ (mettābhāvanā), và tưới nước tâm từ (mettāodaka) lên nó.
Taṃ khaṇaññeva sā uṭṭhahi.
Immediately, it stood up.
Ngay khoảnh khắc ấy, nó đã đứng dậy.
Rājā ca taṃ acchariyaṃ disvā tassā agghanakamūlaṃ datvā vihārato nadī titthaṃ gamanamagge silāpaṭṭaṃ cinitvā setuṃ akāsīti.
The king, seeing that wonder, gave its full value and built a stone slab bridge on the path from the monastery to the river bank.
Và vua, khi thấy điều kỳ diệu ấy, đã ban tặng một số tiền có giá trị cho nó, và đã xây dựng một cây cầu bằng đá trên con đường từ tu viện đến bến sông.
Kaliyuge dvecattālīsādhike aṭṭhavassasate sampatte ratanapūranagareyeva sirisudhammarājādhipati nāma dutiyādhikarājā rajjaṃ kāresi.
When eight hundred and forty-two years had passed in the Kaliyuga, the second Adhikarājā, named Sirisudhammarājādhipati, reigned in the city of Ratanapūra itself.
Khi Kaliyuga đã trôi qua tám trăm bốn mươi hai năm, tại thành phố Ratanapūra, vua Sirisudhammarājādhipati, vị vua thứ hai, đã trị vì.
Tasmiñca kāle pabbatabbhantaranagarato mahāsīlavaṃso nāma thero pañcacattālīsādhike aṭṭhavassasate sampatte sumedhakathaṃ kabyālaṅkāravasena bandhitvā buddhālaṅkārañca nāma kabyālaṅkāraṃ pabbatabbhantarappaṭisaṃyuttañceva kabyālaṅkāraṃ bandhitvā te gahetvā ratanapūranagaraṃ āgacchi.
At that time, when eight hundred and forty-five years had passed, the Thera named Mahāsīlavaṃsa came from the city of Pabbatabbhantara to the city of Ratanapūra, having composed Sumedhakathā in the style of poetic ornament, and also the poetic ornament called Buddhālaṅkāra, and another poetic ornament related to Pabbatabbhantara, taking these with him.
Vào thời ấy, khi Kaliyuga đã trôi qua tám trăm bốn mươi lăm năm, Đại Trưởng lão Mahāsīlavaṃsa từ thành phố Pabbatabbhantara đã đến thành phố Ratanapūra, mang theo bộ Sumedhakathā được biên soạn theo thể thơ (kabyālaṅkāra), và cả bộ Buddhālaṅkāra cùng với bộ Kabyālaṅkāra liên quan đến Pabbatabbhantara.
Atha rājā thūpārāmacetiyassa esannaṭṭhāne ratanavimānavihāre nisīdāpesi.
Then the king made him sit in the Ratanavimānavihāra, near the Thūpārāmacetiya.
Rồi, vua đã thỉnh Ngài an tọa tại tu viện Ratanavimāna, gần bảo tháp Thūpārāma.
So ca thero tattha sotārānaṃ pariyattiṃ vācetvā nisīdi.
And that Thera sat there, teaching the pariyatti to the listeners.
Vị Đại Trưởng lão ấy đã an tọa ở đó, giảng dạy Pariyatti cho các thính giả.
So ca thero tattha nisinnānaṃ therānaṃ aṭṭhamako hoti.
That Thera was the eighth among the Theras sitting there.
Vị Đại Trưởng lão ấy là người thứ tám trong số các Đại Trưởng lão đang an tọa ở đó.
So ca mahāsīlavaṃsatthero kaliyugassa pannarasādhike aṭṭhavassasate jāto.
And that Mahāsīlavaṃsatthera was born when eight hundred and fifteen years had passed in the Kaliyuga.
Vị Đại Trưởng lão Mahāsīlavaṃsa ấy sinh vào năm Kaliyuga thứ tám trăm mười lăm.
Tiṃsavassakāle ratanapūranagaraṃ āgatoti porāṇapotthakesu vuttaṃ.
It is stated in ancient texts that he came to Ratanapūra when he was thirty years old.
Trong các sách cổ đã nói rằng Ngài đến thành phố Ratanapūra vào năm ba mươi tuổi.
So pana thero nettipāḷiyā attha yojanaṃ marammabhāsāya akāsi pārāyanavatthuñca.
That Thera composed the Atthayojanā on the Nettipāḷi, and also Pārāyanavatthu, in the Myanmar language.
Vị Đại Trưởng lão ấy đã biên soạn phần Atthayojanā của Netti Pāḷi và cả Pārāyanavatthu bằng tiếng Myanmar.
Ratanapūranagareyeva raṭṭhasāro nāma eko thero atthi, mahāsīlavaṃsattherena samaññāṇathāmo.
In the city of Ratanapūra itself, there was a Thera named Raṭṭhasāra, who was equal in wisdom to Mahāsīlavaṃsatthera.
Tại thành phố Ratanapūra, có một Đại Trưởng lão tên là Raṭṭhasāra, có trí tuệ ngang bằng với Đại Trưởng lão Mahāsīlavaṃsa.
So pana ratanapūranagareyeva kaliyugassa tiṃsādhike aṭṭhavassasate kāle jāto.
He was born in the city of Ratanapūra itself when eight hundred and thirty years had passed in the Kaliyuga.
Vị ấy sinh tại thành phố Ratanapūra vào năm Kaliyuga thứ tám trăm ba mươi.
Bhūridattajātakaṃ hatthipālajātakaṃ saṃvarajātakañca kabyālaṅkāravasena bandhi aññañca anekavidhaṃ kabyālaṅkāraṃ.
He composed the Bhūridattajātaka, Hatthipālajātaka, and Saṃvarajātaka in the style of poetic ornament, and many other kinds of poetic ornaments.
Ngài đã biên soạn Jātaka Bhūridatta, Jātaka Hatthipāla và Jātaka Saṃvara theo thể thơ, cùng với nhiều loại thơ khác.
Te pana dve therā kabyālaṅkārakā rakāti theraparamparāya pavesetvā na gaṇenti porāṇā.
However, the ancients do not count these two Theras, the composers of poetic ornaments, as part of the lineage of Theras.
Tuy nhiên, những người xưa không tính hai vị Đại Trưởng lão ấy vào dòng dõi các Đại Trưởng lão, vì họ là những người biên soạn thơ.
Ettha ca kiñcāpi samaṇānaṃ uposathikānañca kabyālaṅkāraṃ bandhituṃ vācetuṃ vā kappākappavicāraṇaṃ vattuṃ okāso laddho, sāsanavaṃsaṃ pana vattuṃ okāsassa ativitthārovasesattā taṃ avatvā ajjhupekkhissāma.
Here, although an opportunity has been found to speak about the suitability or unsuitability for ascetics and lay observers of Uposatha to compose or recite poetic ornaments, since there remains too much to say to describe the Sāsanavaṃsa, we shall omit it and pass it over.
Mặc dù ở đây đã có cơ hội để nói về sự phân biệt hợp lệ và không hợp lệ (kappākappavicāraṇaṃ) trong việc biên soạn hoặc đọc thơ của các Sa-môn và những người giữ giới Uposatha, nhưng do còn lại quá nhiều phần để nói về Sāsanavaṃsa (Lịch sử Phật giáo), nên chúng ta sẽ không nói đến mà bỏ qua.
Uposathavinicchaye pana naccagītādisikkhāpadassa visaye vitthārena mayaṃ avocumhā.
However, concerning the precept regarding dancing and singing, we have spoken in detail in the Uposathavinicchaya.
Còn trong Uposathavinicchaya, chúng ta đã nói chi tiết về giới cấm nhảy múa, ca hát, v.v.
Kaliyugassa gate tesaṭṭhādhike aṭṭhavassasate ratanapūranagareyeva siritribhavanādityanarapatipavaramahādhamma rājādhipatirājā rajjaṃ kāresi.
When eight hundred and sixty-three years had passed in the Kaliyuga, King Siritribhavanādityanarapatipavaramahādhammarājādhipati reigned in the city of Ratanapūra itself.
Khi Kaliyuga đã trôi qua tám trăm sáu mươi ba năm, tại thành phố Ratanapūra, vua Siritribhavanādityanarapatipavaramahādhamma Rājādhipati đã trị vì.
Tassa rañño kāletisāsanadhajo nāma bhikkhu saddhammakittittherassa santike ganthaṃ uggaṇhi.
During the reign of that king, a bhikkhu named Tisāsanadhaja learned texts from Saddhammakittitthera.
Vào thời vua ấy, Tỳ-khưu tên là Tisāsanadhaja đã học kinh điển từ Đại Trưởng lão Saddhammakitti.
Atha arimaddananagarato eko mahātherosotunaṃ vācitvā ratanapūranagare nisīdissāmīti āgato.
Then a Mahāthera came from Arimaddananagara, intending to teach to listeners and reside in Ratanapūra.
Rồi, một vị Đại Trưởng lão từ thành phố Arimaddana đã đến, nói rằng: "Tôi sẽ đọc kinh điển cho các thính giả và an tọa tại thành phố Ratanapūra."
Atha saddhammakittittherassa ganthaṃ vācentasseva vihārassa heṭṭhā nisīditvā so mahāthero saddaṃ suṇitvā evaṃ cintesi,-etassa santike ahaṃ navakaṭṭhāne ṭhatvā thokaṃ ganthaṃ uggaṇhissāmīti.
Then, while Saddhammakittitthera was teaching texts, that Mahāthera sat below the monastery and, hearing the sound, thought thus: "I will learn a little of the text from him, standing in the position of a junior monk."
Rồi, khi Đại Trưởng lão Saddhammakitti đang giảng kinh, vị Đại Trưởng lão kia ngồi bên dưới tu viện và nghe thấy tiếng, Ngài suy nghĩ như vầy: "Ta sẽ ở vị trí của một người mới (navakaṭṭhāna) và học một ít kinh điển từ Ngài ấy."
Atha so mahāthero saddhammakittittherassa santikaṃ pavisitvā ganthaṃ vācāpetuṃ okāsaṃ yāci.
Then that Mahāthera entered the presence of Saddhammakittitthera and requested an opportunity to be taught the text.
Rồi, vị Đại Trưởng lão ấy đã đến gặp Đại Trưởng lão Saddhammakitti và xin cơ hội để được giảng kinh.
Atha saddhammakittitthero vassapamāṇaṃ pucchitvā tvaṃ bhante mayā vuḍḍhatarosīti āha.
Then Saddhammakittitthera asked about his age and said, "Revered sir, you are older than I."
Rồi, Đại Trưởng lão Saddhammakitti hỏi về số năm an cư (vassapamāṇa) và nói: "Bạch Đại đức, Ngài lớn tuổi hơn tôi."
Ahaṃ tayā vuḍḍhataropi samāno navakaṭṭhāne ṭhatvā ganthaṃ uggaṇhissāmīti āha.
He said, "Although I am older than you, I will learn the text standing in the position of a junior monk."
Ngài nói: "Dù tôi lớn tuổi hơn Ngài, tôi sẽ ở vị trí của một người mới và học kinh điển."
Atha saddhammakittitthero tassa ganthaṃ vācesi.
Then Saddhammakittitthera taught him the text.
Rồi, Đại Trưởng lão Saddhammakitti đã giảng kinh cho Ngài.
Atipasīditvā pana taṃ mahātheraṃ mahāsādhujjanoti nāmena vohārati.
Being greatly pleased, he referred to that Mahāthera by the name Mahāsādhujjana.
Và vì quá hoan hỷ, Ngài đã gọi vị Đại Trưởng lão ấy bằng tên Mahāsādhujjana (Bậc Thiện Nhân vĩ đại).
Atha pacchā marammaraṭṭhaṃ kaliyugassa pañcāsītādhikaaṭṭhasatakālato paṭṭhāya yāva aṭṭhāsītādhikaaṭṭhasatavassakālaṃ nānābhayehi saṅkhubbhitaṃ ahosi.
Then later, from the time when eight hundred and eighty-five years had passed in the Kaliyuga until eight hundred and eighty-eight years, the Myanmar country was disturbed by various dangers.
Rồi, sau đó, đất nước Myanmar, từ năm Kaliyuga thứ tám trăm tám mươi lăm cho đến năm tám trăm tám mươi tám, đã bị khuấy động bởi nhiều nỗi sợ hãi khác nhau.
Tadā kambojaraṭṭhato sihanisvā nāma bhinnakuto āgantvā ratana pūranagare rajjaṃ gaṇhi.
At that time, a heterodox person named Sihanisvā came from the Kamboja country and seized the kingdom in Ratanapūra.
Khi ấy, Sīhanisvā, một kẻ nổi loạn từ đất nước Kambojā, đã đến và chiếm lấy vương quyền tại thành phố Ratanapūra.
Atha so evaṃ cintesi,- bhikkhū adārā aputtikā hutvā puna sisse posetvā parivāraṃ gavesanti, sace bhikkhū parivāraṃ vicinitvā rājabhāvaṃ gaṇheyyuṃ, evaṃ sati rajjaṃ gahetuṃ sakkhissanti, idāneva bhikkhū gahetvā māretuṃ vaṭṭatīti.
Then he thought thus: "Bhikkhus, being without wives and children, still raise disciples and seek followers. If bhikkhus were to gather followers and attain kingship, they would be able to seize the kingdom. It is proper to seize and kill the bhikkhus right now."
Rồi, kẻ ấy suy nghĩ như vầy: "Các Tỳ-khưu không có vợ con, nhưng lại nuôi dưỡng đệ tử và tìm kiếm quyến thuộc. Nếu các Tỳ-khưu tìm kiếm quyến thuộc và chiếm lấy vương quyền, thì họ sẽ có thể đoạt được vương quốc. Ngay bây giờ, cần phải bắt và giết các Tỳ-khưu."
Evaṃ pana cintetvā tovisīlū nāmake khettavane bahū maṇḍape kārāpetvā gomahisakukkuṭasūkarādayo mārāpetvā bhikkhū bhojessāmīti vatvā jeyyapuravijayapuraratanapūranagaresu sabbe mahāthere bahūhi antevāsikehi saddhiṃ pakkosāpetvā tesu maṇḍapesu nisīdāpetvā hatthiassādisenaṅgehi parivāretvā māresi.
Having thought thus, he had many pavilions built in the forest of Tovsīlū, and having had cattle, buffaloes, chickens, and pigs killed, he said, "I will feed the bhikkhus." Then he summoned all the Mahātheras from the cities of Jeyyapura, Vijayapura, and Ratanapūra, along with many of their disciples, made them sit in those pavilions, and surrounded them with elephants, horses, and other troops, and then killed them.
Suy nghĩ như vậy, kẻ ấy đã cho xây nhiều lều trại trong khu rừng tên là Tovisīlū, rồi cho giết bò, trâu, gà, heo, v.v., nói rằng: "Ta sẽ cúng dường các Tỳ-khưu." Rồi, kẻ ấy cho gọi tất cả các Đại Trưởng lão từ các thành phố Jeyyapura, Vijayapura và Ratanapūra, cùng với nhiều đệ tử của họ, cho họ an tọa trong các lều trại ấy, rồi bao vây bằng quân đội gồm voi, ngựa, v.v., và giết họ.
Tadā kira tisahassappamāṇā bhikkhū mariṃsūti.
At that time, it is said that approximately three thousand bhikkhus died.
Khi ấy, có khoảng ba ngàn Tỳ-khưu đã bị giết.
Bhikkhū ca māretvā bahūpi potthake agginā jhāpesi, cetiyānipi bhedāpesi.
And having killed monks, he burned many books with fire, and caused cetiyas to be destroyed.
Và giết các Tỳ-khưu, đốt nhiều sách bằng lửa, và phá hủy các tháp (cetiya).
Ahovata pāpajanassa pāpakammanti.
Alas, the evil deeds of an evil person!
Than ôi, ác nghiệp của kẻ ác!
Honti cettha,-
Here there are*:
Ở đây có những câu này:
Atha kaliyuge ekavassādhike navavassasate sampatte ākāse bahūhi tārakāhi dhūmā nikkhamiṃsu.
Then, when the Kaliyuga had reached nine hundred and one years, smoke emanated from many stars in the sky.
Sau đó, khi đã đến năm 901 của Kaliyuga, khói bốc ra từ nhiều vì sao trên không trung.
Caññiṅkhucetiyepi buddhappaṭibimbassa akkhikūpato udakadhārānettajalāniviya nikkhamiṃsūti rājavaṃse vuttaṃ.
And from the eye-sockets of the Buddha-image in the Caññiṅkhu Cetiya, streams of water, like tears, flowed forth, as stated in the royal chronicle.
Và từ hốc mắt của pho tượng Phật tại Tháp Caññiṅkhu, nước chảy ra như những dòng lệ, điều này được nói trong Hoàng tộc sử.
Atha saddhammakittitthero saddhiṃ mahāsādhujjanatisāya nadhajattherehi ketumatīnagaraṃ agamāsi.
Then Saddhammakitti Thera, together with Mahāsādhujjana Tisa and Nadha Theras, went to Ketumatī city.
Sau đó, Trưởng lão Saddhammakitti cùng với ba Trưởng lão Tisāsanadhaja và các bậc thiện trí khác đã đến thành Ketumatī.
Raṭṭhasārattheropi sirikhettanagaraṃ sayameva agamāsīti porāṇapotthakesu vuttaṃ.
And Raṭṭhasāra Thera went to Sirikhetta city by himself, as stated in ancient books.
Trưởng lão Raṭṭhasāra cũng tự mình đến thành Sirikhetta, điều này được nói trong các sách cổ.
Taṃ pana rājavaṃse sirikhettanagarindo satva varājā taṃ ānesīti vuttavacanena na sameti.
However, that does not align with the statement in the royal chronicle that King Satvavarā of Sirikhetta city brought him.
Tuy nhiên, điều đó không phù hợp với lời được nói trong Hoàng tộc sử rằng vua Satvavarājā, vua của thành Sirikhetta, đã thỉnh ngài đến.
Tato pacchā ticattālīsavassiko hutvā kaliyuge terasādhike navavassasate miṅgha brahmanarapatiraññokāle puna jeyyapuranagaraṃ sampatto hutvā jetavanavihārasamīpe ekissaṃ guhāyaṃ disīdi.
After that, at the age of forty-three, when the Kaliyuga had reached nine hundred and thirteen years, during the time of King Miṅgha Brahmanarapati, he again arrived at Jeyyapura city and resided in a certain cave near the Jetavana Monastery.
Sau đó, khi được 43 tuổi, vào năm 913 của Kaliyuga, dưới thời vua Miṅgha Brahmanarapati, ngài lại đến thành Jeyyapura và an trú trong một hang động gần tu viện Jetavana.
Mahāariyavaṃsagaṇikassa jetavanattherassa santike upasaṅkami.
He approached Jetavana Thera, the chief monk of the Mahāariyavaṃsa lineage.
Ngài đã đến gặp Trưởng lão Jetavana, vị trưởng lão của dòng dõi Đại Ariyavaṃsa.
Tasmiñca kāle jetavanatthero gilāno hutvā mayi kālaṅkate mama ṭhānaṃ adhunā haṃsāvatīnagarato āgato tisāsanadhajo nāma thero pariggaṇhituṃ samattho bhavissati, tassa niyyādessāmīti cintesi.
At that time, Jetavana Thera, being ill, thought, "When I pass away, Tisāsanadhaja Thera, who has now arrived from Haṃsāvatī city, will be capable of taking over my position; I shall entrust it to him."
Vào thời điểm đó, Trưởng lão Jetavana bị bệnh và nghĩ rằng: “Khi ta viên tịch, vị Trưởng lão tên Tisāsanadhaja vừa từ thành Haṃsāvatī đến bây giờ sẽ có khả năng tiếp quản vị trí của ta, ta sẽ giao lại cho ngài ấy.”
Tasmiṃ khaṇe tisāsanadhajatthero purimayāme supinaṃ massi,– matakaḷevaraṃ samīpaṃ āgacchatīti, majjhimayāme pana taṃ matakaḷevaraṃ guhāyaṃ pavisatīti, pacchimayāme matakaḷevarassa maṃsaṃ satthena chindatīti.
At that moment, Tisāsanadhaja Thera had a dream in the first watch of the night that a corpse approached him; in the middle watch, that corpse entered the cave; and in the last watch, he cut the flesh of the corpse with a knife.
Vào lúc đó, Trưởng lão Tisāsanadhaja đã mơ một giấc mơ vào canh đầu: “Một thi thể đang đến gần”; vào canh giữa: “Thi thể đó đi vào hang”; và vào canh cuối: “Thịt của thi thể đó bị cắt bằng dao.”
Atha supinaṃ passitabhāvaṃ attano samīpe sayantassa ekassa sāmaṇerassa ārocesi.
Then he recounted having had the dream to a novice who was sleeping near him.
Sau đó, ngài đã kể lại giấc mơ cho một Sa-di đang ngủ gần mình.
Ārocetvā ca parittaṃ bhaṇetvā nisīdantasseva jetavanatthero taṃ pakkositvā jetavanavihāraṃ tassa niyyādesi.
Having recounted it and recited a paritta, while he was still sitting, Jetavana Thera called him and entrusted the Jetavana Monastery to him.
Sau khi kể xong và tụng kinh Paritta, Trưởng lão Jetavana đã gọi ngài đến và giao tu viện Jetavana cho ngài ngay khi ngài đang ngồi.
Tisāsanadhajatthero ca jetavanavihāre nisīditvā ganthaṃ vācetvā nisīdi.
Tisāsanadhaja Thera, sitting in the Jetavana Monastery, taught the texts.
Trưởng lão Tisāsanadhaja đã an trú tại tu viện Jetavana và giảng dạy kinh điển.
Miṅgha brahmanarapatirājā ca tassa anuggahitaṃ akāsi.
And King Miṅgha Brahmanarapati favored him.
Vua Miṅgha Brahmanarapati cũng đã ủng hộ ngài.
Pacchā kaliyuge soḷasādhike navavassasate sampatte haṃsāvatīnagarindo anekasetibhindo nāma rājā ratanapūranagaraṃ vijayitvā ekaṃ vihāraṃ kārāpetvā tassa adāsi.
Later, when the Kaliyuga had reached nine hundred and sixteen years, King Anekasetibhindā, the ruler of Haṃsāvatī city, conquered Ratanapūra city, built a monastery, and gave it to him.
Sau đó, khi đến năm 916 của Kaliyuga, vua Anekasetibhindu, vua của thành Haṃsāvatī, đã chinh phục thành Ratanapūra, xây dựng một tu viện và dâng cho ngài.
Tassa pana sissā anekasatappamāṇā lajjino ahesuṃ.
He had many hundreds of disciples who were conscientious.
Các đệ tử của ngài có hàng trăm vị, đều là những vị có lòng hổ thẹn (lajjī).
Tesu pana sissesu varabāhutthero bhūminikhānena garavāsitthero mahāraṭṭhagāmavāsino tayo mahātherāti ime pañca therā visesato pariyattikovidāti.
Among those disciples, Varabāhu Thera, Garavāsita Thera from Bhūminikhāna, and the three Mahātheras from Mahāraṭṭhagāma, these five Theras, were especially skilled in pariyatti.
Trong số các đệ tử đó, năm vị Trưởng lão này đặc biệt tinh thông kinh điển: Trưởng lão Varabāhu (người đào đất), Trưởng lão Garavāsita (người sống ở làng Mahāraṭṭha), và ba vị Đại Trưởng lão khác.
Tisāsanadhajatthero ca mahallakakāle anāpāna satikammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā vivekaṭṭhānaṃ gaṇhi.
And Tisāsanadhaja Thera, in his old age, took up the ānāpānasati meditation subject, entered the forest, and sought a secluded place.
Khi Trưởng lão Tisāsanadhaja về già, ngài đã thọ thiền định niệm hơi thở vào ra (ānāpāna sati kammaṭṭhāna), đi vào rừng và chọn một nơi vắng vẻ.
Tadā jetavanagaṇādayo arahanta gaṇavaṃsāyeva.
At that time, the Jetavana monastic community, etc., were of the Arahanta lineage.
Vào thời đó, các dòng dõi như Jetavanagaṇa đều là dòng dõi Arahanta.
Aparabhāgeyeva tesaṃ sissānusissaparamparāsu keci bhikkhū siracchādanaṃ nānāvaṇṇappaṭimaṇḍitañca tālavaṇṭaṃ gahetvā ācāravikāraṃ āpajjiṃsu.
Only later, among the successive generations of their disciples, some monks held umbrellas and variously decorated fans, and their conduct became corrupted.
Về sau, trong các thế hệ đệ tử nối tiếp của họ, một số Tỳ-khưu đã có những hành vi sai trái, như đội mũ và cầm quạt lá đa màu sắc trang trí.
Tañca ganthaṃ parivisodhanatthāya tiropabbatābhidheyyassa mahātherassa niyyādesi.
He entrusted that text to the Mahāthera named Tiropabbata for revision.
Và ngài đã giao cuốn sách đó cho Đại Trưởng lão tên Tiropabbata để hiệu đính.
Tisāsanadhajattherassa sissabhūtesu mahāraṭṭhagāmavāsīsu tīsu bhātikattheresu jeṭṭho tiṃsaguhāsuvasanto pariyattiṃ vācetvā nisīdi.
Among the three brother Theras from Mahāraṭṭhagāma, who were disciples of Tisāsanadhaja Thera, the eldest, residing in the thirty caves, taught the texts.
Trong số ba vị Trưởng lão huynh đệ sống ở làng Mahāraṭṭha, là đệ tử của Trưởng lão Tisāsanadhaja, vị trưởng huynh sống trong ba mươi hang động đã giảng dạy kinh điển.
Satvavarājā ca tasmiṃ there ativiya pasanno ahosi.
And King Satvavarā was extremely pleased with that Thera.
Vua Satvavarājā rất kính trọng vị Trưởng lão đó.
Ññoṅkarami nāmakassa rañño kālepi cūḷapitā ekaṃ vihāraṃ kārāpetvā tasseva adāsi.
During the time of King Ññoṅkarami, his paternal uncle built a monastery and gave it to him.
Dưới thời vua Ññoṅkarami, người chú của vua cũng đã xây dựng một tu viện và dâng cho ngài.
Ukkaṃsikarañño kālepi maṅgavaṃnāmake pabbate vihāraṃ kārāpetvā tasseva adāsi.
During the time of King Ukkaṃsika, a monastery was built on the mountain named Maṅgavaṃ and given to him.
Dưới thời vua Ukkaṃsika, vua cũng đã xây dựng một tu viện trên núi Maṅgavaṃna và dâng cho ngài.
Tesu mahāraṭṭhagāmavāsittheresu majjhimattheropi tisāsanadhajattherassa jeṭṭhabhātikattherassa ca nivāsaṭṭhānabhūte jetavanavihāreyeva ganthaṃ vācetvā nisīdi.
Among those Mahāraṭṭhagāmavāsī Theras, the middle Thera also taught texts while residing in the Jetavana Monastery, which was the abode of Tisāsanadhaja Thera and his elder brother Thera.
Trong số các Trưởng lão sống ở làng Mahāraṭṭha đó, vị Trưởng lão giữa cũng đã giảng dạy kinh điển tại tu viện Jetavana, nơi cư ngụ của Trưởng lão Tisāsanadhaja và vị Trưởng lão trưởng huynh của ngài.
Kaniṭṭhattheropi tesaṃ nivāsaṭṭhānabhūtesuyeva vihāresu ganthaṃ vācetvā nisīdi.
The youngest Thera also taught texts while residing in the same monasteries that were their abodes.
Vị Trưởng lão út cũng đã giảng dạy kinh điển tại các tu viện là nơi cư ngụ của họ.
Ettha ca tisāsanadhajatthero nāma lajjialajjivasena dubbidho.
Here, Tisāsanadhaja Thera is twofold, by way of being conscientious and unconscientious.
Ở đây, Trưởng lão Tisāsanadhaja có hai loại: vị có lòng hổ thẹn (lajjī) và vị không có lòng hổ thẹn (alajjī).
Yathāvuttatthero pana lajjīye vāti daṭṭhabbo.
However, the Thera mentioned above should be understood as conscientious.
Vị Trưởng lão được nói đến ở trên nên được xem là vị có lòng hổ thẹn.
Alajjī pana imasmiṃ theraparamparādassane na icchi tabbo.
The unconscientious one is not desired in this exposition of the Thera lineage.
Còn vị không có lòng hổ thẹn thì không nên được đề cập trong sự trình bày dòng dõi Trưởng lão này.
Alajjībhūtassa pana tisāsanadhajattherassa vatthuṃ idha avatvā ajjhupekkhissāma, payojanābhāvā ganthassa ca papañcūpagamanattāti.
We shall pass over the account of the unconscientious Tisāsanadhaja Thera without stating it here, as there is no purpose and it would lead to an expansion of the text.
Và chúng ta sẽ bỏ qua câu chuyện về Trưởng lão Tisāsanadhaja không có lòng hổ thẹn ở đây, vì không có mục đích và để tránh làm cho cuốn sách trở nên dài dòng.
Yogiraṅga nāmakassa rañño kāle jeyyapure suvaṇṇaguhavāsī mahāthero dakkhiṇārāmavihāravāsī mahāthero catubhūmikavihāravāsī mahāthero toṅgabhīlū vihāravāsī mahāthero ca tisāsanadhajamahātherassa saddhivihārikāyeva.
During the time of King Yogiraṅga in Jeyyapura, the Mahāthera residing in Suvaṇṇaguhā, the Mahāthera residing in Dakkhiṇārāma Monastery, the Mahāthera residing in Catubhūmika Monastery, and the Mahāthera residing in Toṅgabhīlū Monastery were all direct disciples of Tisāsanadhaja Mahāthera.
Dưới thời vua Yogiraṅga tại Jeyyapura, Đại Trưởng lão sống ở hang Suvaṇṇa, Đại Trưởng lão sống ở tu viện Dakkhiṇārāma, Đại Trưởng lão sống ở tu viện Catubhūmika, và Đại Trưởng lão sống ở tu viện Toṅgabhīlū đều là các đệ tử của Đại Trưởng lão Tisāsanadhaja.
Tesaṃ pana vatthumpi ganthavitthārabhayena na vadāma.
We do not state their accounts either, for fear of expanding the text.
Chúng tôi cũng không kể câu chuyện về họ vì sợ làm cho cuốn sách trở nên dài dòng.
Lajjigaṇavaṃsikā eteti vijānanameva hettha pamāṇanti.
It is sufficient here to know that they belonged to the conscientious lineage.
Chỉ cần biết rằng họ là những vị thuộc dòng dõi có lòng hổ thẹn là đủ ở đây.
Kaliyuge ekasaṭṭhādhike navavassasate sampatte phaggunamāsassa juṇhapakkhadutiyadivase sukkavāre ratanapūranagaraṃ dutiyaṃ māpetvā ññogīraṅga nāma rājā rajjaṃ kāresi.
When the Kaliyuga had reached nine hundred and sixty-one years, on the second day of the bright fortnight of the month of Phagguṇa, on a Friday, King Ññogīraṅga, having established Ratanapūra city as the second*, reigned.
Khi đến năm 961 của Kaliyuga, vào ngày thứ hai của nửa sáng tháng Phagguna, thứ Sáu, vua Ññogīraṅga đã xây dựng thành Ratanapūra lần thứ hai và trị vì vương quốc.
Sīhasūradhammarājātipi nāmalañchaṃ paṭiggaṇhi.
He also received the royal title Sīhasūradhammarājā.
Ngài cũng đã nhận danh hiệu Sīhasūradhammarājā.
Tocabhīlū vihāravāsīmahātheraṃ uddissa catubhūmikavihāraṃ kārāpesi.
He built a Catubhūmika Monastery dedicated to Tocabhīlū Vihāravāsī Mahāthera.
Ngài đã xây dựng tu viện Catubhūmika để dâng cho Đại Trưởng lão sống ở tu viện Tocabhīlū.
Cattāri mahāmunicetiyānipi kārāpesi.
He also built four great Muni cetiyas.
Ngài cũng đã xây dựng bốn Đại Tháp Muni.
Vihāra cetiyesu aniṭṭhitesuyeva sinnīnagaraṃ nikkhamitvā tattha veraṃ vūpasamāpetvā paccāgatakāle saṅkhārasabhāvaṃ anatikkamanato divaṅgato ahosi.
While the monasteries and cetiyas were still unfinished, he departed for Sinnī city, where, having settled a dispute, he passed away upon his return, as the nature of conditioned phenomena cannot be transcended.
Khi các tu viện và tháp chưa hoàn thành, ngài đã rời đi thành Sinnī, ở đó ngài đã dẹp yên sự thù địch và khi trở về, do không vượt qua được bản chất của các hành (saṅkhāra), ngài đã qua đời.
Ahovata saṅkhāradhammāti.
Alas, such is the nature of conditioned phenomena!
Than ôi, các pháp hữu vi (saṅkhāradhamma)!
Honti cettha,–
Here there are*:
Ở đây có những câu này:
Kaliyuge sattasaṭṭhādhike navavassasate phaggunamāsassa kāḷapakkhaterasamiyaṃ tassa jeṭṭhaputto pitu santakaṃ rajjaṃ gaṇhi.
In the Kaliyuga, when nine hundred and sixty-seven years had passed, on the thirteenth day of the dark half of the month of Phagguna, his eldest son took possession of his father's kingdom.
Vào năm Kaliyuga thứ chín trăm sáu mươi bảy, ngày mười ba của kỳ tối tháng Phagguna, con trai cả của ông đã nắm giữ vương quốc của cha mình.
Mahādhammarājāti nāmalañchampi paṭiggaṇhi.
He also received the royal title Mahādhammarāja.
Ông cũng nhận lấy danh hiệu Mahādhammarāja.
Pitu kāle aniṭṭhitāni cetiyāni puna kārāpesi.
He had the cetiyas, which were unfinished during his father's time, built again.
Ông cho xây lại những ngôi tháp chưa hoàn thành vào thời cha ông.
Catubhūmikavihārañca niṭṭhaṃ gamāpetvā tovibhīlū mahātherassa paralokaṃ gantvā avijjamānatāya catubhūmikavihāravāsī mahātherassa dassāmīti antepuraṃ pakkosāpesi.
And having completed the four-storied monastery, since the great thera Tovibhīlū had passed away and was no longer present, he summoned the great thera residing in the four-storied monastery to the palace, intending to give it to him.
Sau khi hoàn thành ngôi tịnh xá bốn tầng, vì Đại Trưởng lão Tovibhīlū đã qua đời và không còn hiện hữu, ông cho triệu thỉnh vị Đại Trưởng lão trú tại tịnh xá bốn tầng đến cung điện, nói rằng: “Tôi sẽ dâng* cho vị Đại Trưởng lão.”
Thero dve vārāni pakkosiyamānopi nāgacchi.
Although the thera was summoned twice, he did not come.
Dù được triệu thỉnh hai lần, vị Trưởng lão vẫn không đến.
Tatiya vāre pana bahū saddhivihārikā antepuraṃ gantvā pavisatha, na hi sakkā raññā pakkosite paṭikkhipitunti āhaṃsu.
However, on the third occasion, many of his co-residents said, "Go to the palace and enter, for it is not possible to refuse when summoned by the king."
Đến lần thứ ba, nhiều đệ tử của Ngài nói: “Hãy vào cung điện, vì không thể từ chối khi vua đã triệu thỉnh.”
Atha thero evamāha,- ahaṃ āvuso raṭṭhapīḷanapiṇḍapātaṃ bhuñjituṃ na icchāmi, evampi sace tumhe icchatha rañño santikaṃ gantuṃ, evaṃ sati idāni rañño santikaṃ ahaṃ gamissāmīti antepuraṃ pāvisi.
Then the thera said this: "Friends, I do not wish to consume alms that oppress the country; nevertheless, if you wish me to go to the king, then I will now go to the king," and he entered the palace.
Bấy giờ, vị Trưởng lão nói: “Này các hiền giả, tôi không muốn thọ dụng vật thực làm khổ dân chúng. Nếu quý vị vẫn muốn đến gặp vua, vậy thì bây giờ tôi sẽ đến gặp vua.” Nói rồi, Ngài vào cung điện.
Pavisitvā raññā saddhiṃ sallāpaṃ katvā ayaṃ vihāro araññavāsīnaṃ bhikkhūnaṃ asappāyoti paṭikkhipi.
Having entered, he conversed with the king and rejected the monastery, saying, "This monastery is unsuitable for bhikkhus who dwell in the forest."
Sau khi vào và đàm đạo với vua, Ngài từ chối*, nói rằng: “Ngôi tịnh xá này không phù hợp cho các Tỳ-khưu sống trong rừng.”
Evaṃ pana bhante sati tasmiṃ vihāre nisīdiyamānaṃ theraṃ upadissathāti.
Then, venerable sir, indicate a thera who might reside in that monastery.
“Vậy thì, thưa Đại đức, xin Ngài chỉ định một vị Trưởng lão để an trú tại ngôi tịnh xá đó.”
Khaṇittipādavihāravāsī mahārāja thero pariyattivissārado sikkhākāmo, tassa dātuṃ vaṭṭatīti.
"Mahārāja, the thera residing in Khaṇittipāda Monastery is skilled in pariyatti and desirous of training; it is proper to give it to him."
“Thưa Đại vương, vị Đại Trưởng lão trú tại tịnh xá Khaṇittipāda là bậc thông thạo kinh điển, ưa thích giới luật, nên Ngài ấy xứng đáng được dâng tặng.”
Atha rājā tassa vihāraṃ adāsi.
Then the king gave him the monastery.
Bấy giờ, nhà vua đã dâng ngôi tịnh xá đó cho vị ấy.
Mahāsaṅghanāthoti nāmalañchampi adāsi.
He also bestowed upon him the title Mahāsaṅghanātha.
Ông cũng ban tặng danh hiệu Mahāsaṅghanātha.
So tattha pariyattiṃ vācetvā nisīdi.
He resided there, teaching the pariyatti.
Vị ấy an trú ở đó và giảng dạy kinh điển.
Tassa pana vihārassa parivārabhūtesu cattālīsāya vihāresu uttarāya anudisāya ekasmiṃ vihāre vasanto varābhisaṅghanātho nāma thero maṇikuṇḍalavatthuṃ marammabhāsāya akāsi.
Among the forty monasteries surrounding that monastery, in one monastery in the northern direction, a thera named Varābhisaṅghanātha composed the Maṇikuṇḍalavatthu in the Maramma language.
Trong bốn mươi ngôi tịnh xá phụ cận của ngôi tịnh xá đó, có một vị Trưởng lão tên là Varābhisaṅghanātha, trú tại một ngôi tịnh xá ở hướng đông bắc, đã sáng tác tác phẩm Maṇikuṇḍalavatthu bằng tiếng Myanmar.
Pacchimāya anudisāya ekasmiṃ vihāre vasanto eko thero sattarājadhammavatthuṃ akāsi.
In one monastery in the western direction, a certain thera composed the Sattarājadhammavatthu.
Một vị Trưởng lão khác, trú tại một ngôi tịnh xá ở hướng tây nam, đã sáng tác tác phẩm Sattarājadhammavatthu.
Tasmiñca kāle bhāmaaṅkyo ācāraaṅkyoti dvinnaṃ bhikkhūnañca lokadhammesu chekatāya dve vihāre katvā adāsi.
At that time, due to the two bhikkhus, Bhāmaaṅkyā and Ācāraaṅkyā, being skilled in worldly affairs, he had two monasteries built and gave them to them.
Vào thời điểm đó, vì hai vị Tỳ-khưu Bhāmaaṅkyo và Ācāraaṅkyo rất khéo léo trong các pháp thế gian, nhà vua đã cho xây và dâng tặng hai ngôi tịnh xá cho họ.
Te pana dve therā vedasatthakovidā, pariyattipaṭipattīsu pana mandā, rāmaññaraṭṭhato āgatā.
These two theras were learned in the Vedas, but weak in pariyatti and paṭipatti, and had come from the Ramañña country.
Hai vị Trưởng lão đó là những bậc thông thạo các bộ Veda, nhưng lại kém về pariyatti và paṭipatti, họ đến từ xứ Rāmañña.
Te pana theraparamparāya na gaṇanti porāṇā.
The ancients, however, did not count them in the lineage of theras.
Những người xưa không tính họ vào dòng truyền thừa của các Trưởng lão.
Tasmiṃyeva kāle badaravanavāsī nāma ekopi thero atthi.
At that same time, there was also a thera named Badaravanavāsī.
Vào thời điểm đó, cũng có một vị Trưởng lão tên là Badaravanavāsī.
Sopi pariyattivisārado chappadavaṃsiko.
He too was skilled in pariyatti and belonged to the lineage of Chappada.
Ngài cũng là bậc thông thạo kinh điển và thuộc dòng Chappada.
So ca thero yāvajīvaṃ yathābalaṃ sāsanaṃ paggaṇhitvā dutiyabhave calaṅganagare ekissā itthiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
That thera, having upheld the Sāsana as much as he could throughout his life, took rebirth in his second existence in the womb of a woman in Calaṅga city.
Vị Trưởng lão đó, suốt đời đã hoằng dương Giáo pháp tùy theo khả năng, và trong kiếp thứ hai, Ngài đã tái sinh vào bụng một phụ nữ ở thành phố Calaṅga.
Dasamāsaccayena kaliyuge cattālīsādhike navavassasate sampatte budhavāre vijāyitvā terasavassikakāle sāsane pabbajitvā pariyattiṃ uggaṇhi.
After ten months, in the Kaliyuga, when nine hundred and forty years had passed, he was born on a Wednesday, and at the age of thirteen, he entered the Sāsana and studied the pariyatti.
Sau mười tháng, khi Kaliyuga đạt đến năm chín trăm bốn mươi, vào ngày thứ Tư, Ngài được sinh ra, và vào năm mười ba tuổi, Ngài đã xuất gia trong Giáo pháp và học thuộc kinh điển.
Sirikhettanagarindo rājā sirikhettanagaraṃ ānetvā sirikhettanagare sāmaṇeroti nāmena pākaṭo hutvā kaliyuge catupaṇṇāsādhike navavassasate sampatte pannarasavassikakāle vessantarajābhakaṃ kabyālaṅkāravasena bandhi.
The king, the lord of Sirikhetta city, brought him to Sirikhetta city, and becoming known by the name "Sāmaṇera" in Sirikhetta city, in the Kaliyuga, when nine hundred and fifty-four years had passed, at the age of fifteen, he composed the Vessantarajābhaka in poetic style.
Vua Sirikhettanagarinda đã đưa Ngài về thành phố Sirikhetta, nơi Ngài nổi tiếng với danh hiệu Sāmaṇera, và khi Kaliyuga đạt đến năm chín trăm năm mươi bốn, vào năm mười lăm tuổi, Ngài đã sáng tác tác phẩm Vessantarajābhaka theo phong cách thơ ca.
Paripuṇṇavīsativassakāle sirikhettanagareyeva sirikhettanagarindo veravijayo nāma rājā anuggahetvā upasampadabhūmiyaṃ patiṭṭhāti.
At the full age of twenty years, in Sirikhetta city itself, the king, the lord of Sirikhetta city, named Veravijaya, patronized him, and he became established in the Upasampadā ordination.
Vào năm hai mươi tuổi, tại chính thành phố Sirikhetta, vua Sirikhettanagarinda tên là Veravijaya đã hỗ trợ Ngài và Ngài đã thọ giới Tỳ-khưu.
Pacchimapakkhādhiko nāma rājā sirikhettanagaraṃ attano hatthagataṃ akāsi.
The king named Pacchimapakkhādhika took Sirikhetta city into his possession.
Vua Pacchimapakkhādhika đã chiếm lấy thành phố Sirikhetta.
Tasmiñca kāle taṃ theraṃ ānetvā ratanapūranagare vasāpesi.
At that time, he brought that thera and had him reside in Ratanapūra city.
Vào thời điểm đó, ông đã đưa vị Trưởng lão đó đến và cho Ngài an trú tại thành phố Ratanapūra.
Sūrakitti nāma rañño kaniṭṭhabhātiko erāvatīnadītīre catubhūmikavihāraṃ kārāpetvā tassa therassa adāsi.
The younger brother of the king named Sūrakitti had a four-storied monastery built on the banks of the Erāvatī River and gave it to that thera.
Em trai của vua Sūrakitti đã cho xây một tịnh xá bốn tầng bên bờ sông Erāvatī và dâng tặng cho vị Trưởng lão đó.
Rājā ca tipiṭakālaṅkāroti nāmalañchaṃ adāsi.
And the king bestowed the title Tipiṭakālaṅkāra.
Vua cũng ban tặng danh hiệu Tipiṭakālaṅkāra.
Kaliyuge vassasahasse sampatte phaggunamāsassa puṇṇamiyaṃ saṭṭhivassiko hutvā tiriyapabbataṃ gantvā araññavāsaṃ vasi.
In the Kaliyuga, when one thousand years had passed, on the full moon day of the month of Phagguna, at sixty years of age, he went to Tiriyapabbata and resided in a forest dwelling.
Khi Kaliyuga đạt đến một ngàn năm, vào ngày rằm tháng Phagguna, Ngài đã sáu mươi tuổi, và đến núi Tiriya để sống đời sống rừng.
Dve vassādhike vassasahasse rājā tasmiṃ vihāraṃ kārāpetvā tasseva therassa adāsi.
In the one thousand and second year, the king had a monastery built there and gave it to that same thera.
Khi Kaliyuga đạt đến một ngàn hai năm, nhà vua đã cho xây một tịnh xá ở đó và dâng tặng cho chính vị Trưởng lão đó.
So pana tipiṭakālaṅkāratthero sirikhettanagare navaṅgakandare pattalaṅkassa atulavaṃsattherassa vaṃsiko.
That Tipiṭakālaṅkāra thera was of the lineage of the Atulavaṃsa thera of Pattalaṅka in Navaṅgakandara in Sirikhetta city.
Vị Trưởng lão Tipiṭakālaṅkāra đó thuộc dòng truyền thừa của Trưởng lão Atulavaṃsa ở Navaṅgakandara, Pattalaṅka, thành phố Sirikhetta.
Sirikhettanagare navaṅgakandare suvaṇṇavihāre vasantassa therassa kittighoso sabbattha patthari.
The fame of the thera residing in the Suvaṇṇavihāra in Navaṅgakandara in Sirikhetta city spread everywhere.
Tiếng tăm của vị Trưởng lão trú tại Suvaṇṇavihāra ở Navaṅgakandara, thành phố Sirikhetta, đã lan truyền khắp nơi.
Jeyyapure erāvatīnadītīre catubhūmikavihāre vasanakāle aṭṭhasāliniyā ādito vīsati gāthānaṃ saṃvaṇṇanaṃ akāsi.
While residing in the four-storied monastery on the banks of the Erāvatī River in Jeyyapura, he composed a commentary on the first twenty verses of the Aṭṭhasālinī.
Khi trú tại tịnh xá bốn tầng bên bờ sông Erāvatī ở Jeyyapura, Ngài đã chú giải hai mươi bài kệ đầu tiên của Aṭṭhasālinī.
Sūrakittināmakassa kaniṭṭhabhātikassa yācanamārabbha yasavaḍḍhanavatthuñca akāsi.
He also composed the Yasavaḍḍhanavatthu, prompted by the request of the younger brother named Sūrakitti.
Ngài cũng đã sáng tác tác phẩm Yasavaḍḍhanavatthu theo lời thỉnh cầu của em trai vua Sūrakitti.
Tiriyapabbate vasanakāle vinayālaṅkāraṭīkaṃ akāsi.
While residing at Tiriyapabbata, he composed the Vinayālaṅkāraṭīkā.
Khi trú tại núi Tiriya, Ngài đã sáng tác Vinayālaṅkāraṭīkā.
Pacchimapakkhādhikarañño kāle mahāsaṅghanāthattheraṃ saṅgharājabhāve ṭhapesi.
During the time of King Pacchimapakkhādhika, he appointed the Mahāsaṅghanātha thera to the position of Saṅgharāja.
Vào thời vua Pacchimapakkhādhika, Ngài đã đặt vị Trưởng lão Mahāsaṅghanātha vào vị trí Saṅgharāja.
So ca saṅgharājā ativiya pariyatti visārado.
And that Saṅgharāja was exceedingly skilled in pariyatti.
Vị Saṅgharāja đó rất thông thạo kinh điển.
Tasmiñca kāle ratanapūranagarepi ariyālaṅkārattharo nāma eko atthi.
At that time, there was also a thera named Ariyālaṅkāra in Ratanapūra city.
Vào thời điểm đó, tại thành phố Ratanapūra cũng có một vị tên là Trưởng lão Ariyālaṅkāra.
So pana tipiṭakālaṅkārattherena samaññāṇathāmo.
He possessed similar wisdom and strength to the Tipiṭakālaṅkāra thera.
Ngài có trí tuệ ngang bằng với Trưởng lão Tipiṭakālaṅkāra.
Vayasāpi samānavassikā.
They were also of the same age.
Tuổi tác của họ cũng bằng nhau.
Tesu tipiṭakālaṅkāratthero ganthantarabahussutaṭṭhāne adhiko, ariyālaṅkāratthero pana dhātupaccayavibhāgaṭṭhāne adhikoti daṭṭhabbo.
Among them, the Tipiṭakālaṅkāra thera is to be seen as superior in his extensive learning of various texts, while the Ariyālaṅkāra thera is superior in his division of dhātus and paccayas.
Trong số đó, Trưởng lão Tipiṭakālaṅkāra vượt trội về sự uyên bác trong các bộ kinh khác, còn Trưởng lão Ariyālaṅkāra thì vượt trội về phân tích nguyên âm và phụ âm.
Pacchā pana ukkaṃsikaraññokāle tepi dve therā rañño ācariyā hutvā sāsanaṃ paggaṇhiṃsu.
Later, during the time of King Ukkaṃsika, these two theras became the king's teachers and upheld the Sāsana.
Sau này, vào thời vua Ukkaṃsika, cả hai vị Trưởng lão đó đều trở thành đạo sư của nhà vua và hoằng dương Giáo pháp.
Tesu ariyālaṅkāratthero aparabhāge kālaṅkaritvā tassa therassa saddhivihārikassa dutiyāriyālaṅkārattherassa rājamaṇicūḷacetiyassa samīpe dakkhiṇavanārāmaṃ nāma vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
Among them, the Ariyālaṅkāra thera later passed away, and the king had a monastery named Dakkhiṇavanārāma built near the Rājamāṇicūḷacetiya and gave it to that thera's co-resident, the second Ariyālaṅkāra thera.
Trong số đó, Trưởng lão Ariyālaṅkāra đã qua đời sau đó, và nhà vua đã cho xây một tịnh xá tên là Dakkhiṇavanārāma gần bảo tháp Rājamaṇicūḷa và dâng tặng cho Trưởng lão Dutiyāriyālaṅkāra, đệ tử của vị Trưởng lão đó.
Ukkaṃsiko nāma rājā pana sāsane bahuppakāro.
King Ukkaṃsika, moreover, was of great benefit to the Sāsana.
Vua Ukkaṃsika là người có nhiều công đức đối với Giáo pháp.
So ca kaliyuge chanavutādhike navavassasate rajjaṃ patto.
He attained the kingship in the Kaliyuga, when nine hundred and ninety-six years had passed.
Ông lên ngôi vào năm Kaliyuga thứ chín trăm chín mươi sáu.
Rajjaṃ pana patvā siridhammāsokarājāviya cattāri vassāni atikkamitvā muddhābhisekaṃ paṭiggahetvā sirisudhamma rājāmahādhipatīti nāmalañchampi paṭiggaṇhi.
Having attained kingship, like King Siridhammāsoka, he waited four years, then received the royal anointing and also assumed the title Sirisudhamma Rājāmahādhipatī.
Sau khi lên ngôi, giống như vua Siridhammāsoka, ông đã đợi bốn năm rồi mới làm lễ đăng quang và nhận danh hiệu Sirisudhamma Rājāmahādhipatī.
Ekasmiṃ pana samaye haṃsāvatīnagaraṃ gantvā tattha nisīdi.
On one occasion, he went to Haṃsāvatī city and resided there.
Một lần nọ, ông đến thành phố Haṃsāvatī và an trú ở đó.
Atha rāmaññaraṭṭhavāsino evamāhaṃsu,- marammikabhikkhū nāma pariyattikovidā vedasatthaññuno natthīti.
Then the residents of the Ramañña country said, "There are no Maramma bhikkhus who are skilled in pariyatti and knowledgeable in the Vedas."
Bấy giờ, những người dân xứ Rāmañña nói: “Không có Tỳ-khưu Myanmar nào thông thạo kinh điển và biết về các bộ Veda.”
Taṃ sutvā rājā catubhūmikavihāravāsittherassa santikaṃ sāsanaṃ pesesi,-tiṃsavassikā cattālīsavassikā vā pariyattikovidā vedasatthaññuno bhikkhū rāmaññaraṭṭhaṃ mama santikaṃ pesethāti.
Hearing that, the king sent a message to the thera residing in the four-storied monastery: "Send to me in the Ramañña country bhikkhus who are thirty or forty years old, skilled in pariyatti, and knowledgeable in the Vedas."
Nghe vậy, nhà vua đã gửi thông điệp đến vị Trưởng lão trú tại tịnh xá bốn tầng: “Hãy gửi đến chỗ tôi ở xứ Rāmañña những Tỳ-khưu từ ba mươi đến bốn mươi tuổi, thông thạo kinh điển và biết về các bộ Veda.”
Atha catubhūmi kavihāravāsitthero tipiṭakālaṅkāraṃ tilokālaṅkāraṃ tisāsanālaṅkārañca saddhiṃ tiṃsamatthehi bhikkhūhi pesesi.
Then the thera residing in the four-storied monastery sent Tipiṭakālaṅkāra, Tilokālaṅkāra, and Tisāsanālaṅkāra, along with thirty bhikkhus.
Bấy giờ, vị Trưởng lão trú tại tịnh xá bốn tầng đã gửi Trưởng lão Tipiṭakālaṅkāra, Tilokālaṅkāra và Tisāsanālaṅkāra cùng với ba mươi vị Tỳ-khưu.
Haṃsāvatīnagaraṃ pana patvā modhocetiyassa puratthimabhāge vihāre kārāpetvā tesaṃ adāsi.
Having arrived in Haṃsāvatī city, he had monasteries built on the eastern side of the Modhocetiya and gave them to them.
Sau khi đến thành phố Haṃsāvatī, nhà vua đã cho xây các tịnh xá ở phía đông bảo tháp Modhocetiya và dâng tặng cho các vị ấy.
Uposathadivasesu sudhammasālāyaṃ rāmaññaraṭṭhavāsino pariyattikovide vedasatthaññuno sannipātāpetvā tehi tīhi therehi saddhiṃ kathāsallāpaṃ kārāpesi.
On Uposatha days, having assembled the residents of the Ramanna country who were skilled in scriptural learning and knowledgeable in the sciences in the Sudhamma Hall, he had a discussion held with those three Theras.
Vào những ngày Uposatha, tại giảng đường Sudhamma, Ngài đã cho triệu tập các vị cư sĩ thông thạo kinh điển và hiểu biết về Vedasattha từ xứ Rāmañña, và cùng với ba vị Trưởng lão ấy, Ngài đã cho họ đối thoại.
Atha rāmaññaraṭṭhavāsino bhikkhū evamāhaṃsu,– pubbe pana mayaṃ marammaraṭṭhe pariyattikovidā vedasattaññuno natthīti maññāma, idāni marammaraṭṭhavāsino ativiya pariyatti kovidā vedasatthaññunoti.
Then the bhikkhus residing in the Ramanna country said thus: “Indeed, previously we thought there were no residents in the Maramma country skilled in scriptural learning and knowledgeable in the sciences. Now, the residents of the Maramma country are exceedingly skilled in scriptural learning and knowledgeable in the sciences.”
Bấy giờ, các vị Tỳ-khưu từ xứ Rāmañña nói rằng: “Trước đây, chúng tôi cứ nghĩ rằng ở xứ Maramma không có những vị thông thạo kinh điển và hiểu biết về Vedasattha. Nay thì các vị cư sĩ ở xứ Maramma lại vô cùng thông thạo kinh điển và hiểu biết về Vedasattha.”
Aparabhāge kaliyuge chanavutādhike navavassasate sampatte rājā ratanapūranagaraṃ paccāgacchi.
Subsequently, when the Kaliyuga had reached nine hundred and ninety-six years, the King returned to Ratanapura City.
Sau đó, khi đến năm chín trăm chín mươi sáu của thời kỳ Kaliyuga, nhà vua trở về thành Ratanapūra.
Tadā tilokagaruttheropi tehi saddhiṃ sallāpaṃ katvā evamāha,-tumhesu pana tipiṭakālaṅkāratthero paṭhamaṃ āvāsavihāraṃ labhissatīti.
At that time, Tilokagaru Thera also conversed with them and said thus: "Among you, Tipitakālaṅkāra Thera will be the first to receive a dwelling vihara."
Bấy giờ, Trưởng lão Tilokagaru cũng đã đối thoại với họ và nói rằng: “Trong số quý vị, Trưởng lão Tipiṭakālaṅkāra sẽ là người đầu tiên nhận được một tu viện trú xứ.”
Kasmā pana bhante evama vocāti vutte ayaṃ pana piṇḍāya carantopi antarāmagge veḷuvettādīni labhitvā gahetvā vihāre paṭisaṅkharaṇaṃ akāsi, tasmāhaṃ evaṃ vadāmi, loke vihāre paṭisaṅkharaṇasīlā bhikkhū sīghameva āvāsavihāraṃ labhantīti hi porāṇattherā āhaṃsūti āha.
When asked, "Why do you speak thus, Bhante?" he replied, "This Thera, even when going on alms-round, used to pick up and take bamboo and rattan and other things found on the way to repair the vihara. Therefore, I speak thus. Indeed, the ancient Theras said that bhikkhus who are in the habit of repairing viharas quickly obtain dwelling viharas."
Khi được hỏi: “Bạch Ngài, vì sao Ngài lại nói như vậy?”, Ngài đáp: “Vị này, ngay cả khi đi khất thực, trên đường đi đã nhặt được tre, mây và các thứ khác mang về để sửa chữa tu viện. Vì vậy, tôi nói như vậy. Quả thật, các vị Trưởng lão thời xưa đã nói rằng: ‘Trên thế gian, các vị Tỳ-khưu có thói quen sửa chữa tu viện sẽ nhanh chóng nhận được tu viện trú xứ.’”
Kaliyuge pana navavassādhike vassasahasse sampatte rañño kaniṭṭho kālamakāsi.
In the Kaliyuga, when one thousand and nine years had passed, the King's younger brother passed away.
Khi đến năm một ngàn lẻ chín của thời kỳ Kaliyuga, em trai của nhà vua qua đời.
Athaṃ rañño putto uccanagarabhojako bālajanehi santhavaṃ katvā tesaṃ vacanaṃ ādiyitvā paccūsakāle pitaraṃ ghātetukāmo antepuraṃ sahasā pāvisi.
Then, the King's son, the governor of Uccanagara, having associated with foolish people and heeding their words, suddenly entered the inner palace in the early morning, intending to kill his father.
Bấy giờ, con trai của nhà vua, người cai quản thành Uccanagara, đã kết giao với những kẻ xấu, nghe theo lời chúng, vào lúc bình minh đã đột nhập cung điện với ý định giết cha mình.
Tasmiñca kāle eko sāmaṇero mātāpitūnaṃ gehe piṇḍapātaṃ ānessāmīti khuddakanāvāya nadiyaṃ āgacchi.
At that time, a young novice was coming along the river in a small boat, intending to bring alms-food to his parents' house.
Vào lúc đó, một vị Sa-di đang đi thuyền trên sông để mang thức ăn khất thực về cho cha mẹ mình.
Atha taṃ sāmaṇeraṃ disvā rājā evamāha,- amhe bhante paratīraṃ nāvāya ānehīti.
Then, seeing that novice, the King said thus: "Bhante, please bring us to the other shore by boat."
Bấy giờ, nhìn thấy vị Sa-di ấy, nhà vua nói: “Bạch Ngài, xin hãy đưa chúng tôi sang bờ bên kia bằng thuyền.”
Sāmaṇero ca āha,-sace upāsaka tumhe paratīraṃ āneyyaṃ, bhattakālaṃ atikkameyyanti.
The novice said: "Upasaka, if I were to bring you to the other shore, the mealtime would be missed."
Vị Sa-di đáp: “Nếu con đưa quý vị sang bờ bên kia, thì sẽ quá giờ thọ thực.”
Atha rājā amheyeva sīghaṃ ānehi, imaṃ muddikaṃ dassāmīti assāsetvā ānetuṃ okāsaṃ yāci.
Then the King reassured him, saying, "Please bring us quickly, I will give you this ring," and asked for the opportunity to be brought across.
Bấy giờ, nhà vua trấn an: “Hãy nhanh chóng đưa chúng tôi đi, tôi sẽ tặng chiếc nhẫn này cho Ngài.” và xin được đưa đi.
Atha sāmaṇero kāruññappattaṃ vacanaṃ sutvā paratīraṃ ānesi.
Then the novice, hearing his pitiful words, brought him to the other shore.
Bấy giờ, vị Sa-di nghe lời nói đầy lòng trắc ẩn, đã đưa họ sang bờ bên kia.
Atha catubhūmikavihāraṃ patvā tasmiṃ vihāre therassa sabbampi kāraṇaṃ ārocetvā evamāha,-sace bhante amhe gaṇhituṃ āgacchayya, te nivārethāti.
Then, having reached Catubhūmika Vihara, he reported the entire situation to the Thera in that vihara and said thus: "Bhante, if they come to capture us, please restrain them."
Sau đó, đến tu viện Catubhūmika, nhà vua đã thuật lại mọi việc cho vị Trưởng lão trong tu viện ấy và nói: “Bạch Ngài, nếu có người đến bắt chúng tôi, xin Ngài hãy ngăn cản họ.”
Theroca mayaṃ mahārāja samaṇā na sakkā evaṃ nivāretuṃ, evampi eko upāyo atthi,-nisinnavihāravāsitthero pana gihikammesu ativiya cheko, taṃ pakkosetvā kāraṇaṃ cintetuṃ yuttanti.
The Thera said: "Maharaja, we are ascetics; it is not possible to restrain them in such a way. However, there is one method: Nisinnavihāravāsi Thera is exceedingly skilled in lay affairs. It would be appropriate to summon him and deliberate on the matter."
Vị Trưởng lão đáp: “Đại vương, chúng tôi là Sa-môn, không thể ngăn cản như vậy được. Tuy nhiên, có một cách này: Trưởng lão trú tại tu viện Nisinnāvihāra lại rất giỏi trong các công việc thế tục. Nên thỉnh Ngài ấy đến để suy xét sự việc thì hợp lý hơn.”
Atha taṃ pakkosetvā tamatthaṃ ārocetvā rājā idamavo ca,- sace bhante amhe gaṇhituṃ āgaccheyyuṃ, atha kenacideva upāyena te nivārethāti.
Then, having summoned him and informed him of the matter, the King said thus: "Bhante, if they come to capture us, please restrain them by some means."
Bấy giờ, nhà vua thỉnh vị ấy đến, thuật lại sự việc và nói: “Bạch Ngài, nếu họ đến bắt chúng tôi, xin Ngài hãy dùng bất cứ cách nào để ngăn cản họ.”
Atha so thero evamāha,-tena hi mahārāja mā kiñci soci mābhāyi vihāramajjhe sirigabbhaṃ pavisitvā nisīdathāti vatvā piṇḍāya acarante bhikkhusāmaṇere sannipātāpetvā visuṃ visuṃ daṇḍahatthā hutvā ekassapi purisassa vihāraṃ pavisituṃ okāsaṃ mā dethāti vatvā senaṃviya byūhesi.
Then that Thera said thus: "In that case, Maharaja, do not grieve or fear anything. Enter the inner chamber in the middle of the vihara and sit there." Having said this, he assembled the bhikkhus and novices who were not on alms-round, and making them each hold a staff, he said, "Do not allow any man to enter the vihara," and arranged them like an army.
Bấy giờ, vị Trưởng lão ấy nói: “Nếu vậy, Đại vương, đừng lo lắng hay sợ hãi gì cả, hãy vào ngồi trong điện thờ ở giữa tu viện.” Nói xong, Ngài tập hợp các vị Tỳ-khưu và Sa-di không đi khất thực, bảo họ mỗi người cầm gậy và nói: “Đừng cho phép bất kỳ người nào vào tu viện.” Ngài sắp xếp họ như một đội quân.
Sāmantavihāresupi vasante bhikkhusāmaṇere pakkosi.
He also summoned the bhikkhus and novices residing in the surrounding viharas.
Ngài cũng triệu tập các vị Tỳ-khưu và Sa-di đang trú tại các tu viện lân cận.
Tadā kira āgantvā sannipātānaṃ bhikkhusāmaṇerānaṃ atirekasahassamattaṃ ahosi.
At that time, the bhikkhus and novices who came and assembled were more than a thousand in number.
Vào lúc đó, số lượng Tỳ-khưu và Sa-di đến tập hợp là hơn một ngàn vị.
Thero te vihāre dvārakoṭṭhakesu āgatamagge ca visuṃ visuṃ daṇḍahatthā hutvā ārakkhaṇatthāya ṭhapesi, yathā vaḍḍhakī sūkaro byagghassa nivāraṇatthāya visuṃ visuṃ sūkare saṃvidhāya ṭhapesīti.
The Thera stationed them at the vihara gatehouses and on the incoming paths, each holding a staff, for protection, just as a carpenter arranges pigs separately to deter a tiger.
Vị Trưởng lão đã bố trí họ cầm gậy riêng lẻ tại các cổng tu viện và trên các con đường dẫn đến, để bảo vệ, giống như một người thợ mộc đã sắp xếp các con lợn riêng lẻ để ngăn chặn con hổ vậy.
Atha puttassa yodhāpi rājānaṃ gahetuṃ na sakkā, bhikkhu sāmaṇerānaṃ gāravavasena balakkārena māretvā pavisituṃ na visahanti, bhikkhu sāmaṇerānaṃ bāhullatāya ca.
Then the prince's soldiers were unable to capture the King, and out of respect for the bhikkhus and novices, they did not dare to force their way in by killing them, also due to the large number of bhikkhus and novices.
Bấy giờ, các binh lính của con trai nhà vua không thể bắt được nhà vua, vì lòng tôn kính các vị Tỳ-khưu và Sa-di, họ không dám cưỡng bức giết hại để xông vào, và cũng vì số lượng đông đảo của các vị Tỳ-khưu và Sa-di.
Tasmiṃyeva saṃvacchare assayujamāsassa kāḷapakkhapañcamito yāva kattikamāsassa kāḷapakkhapañcamī vihāreyeva rājā nilīyitvā nisīdi.
In that same year, from the fifth day of the dark fortnight of Assayuja to the fifth day of the dark fortnight of Kattika, the King remained hidden in the vihara.
Trong cùng năm đó, từ ngày mùng năm của kỳ tối tháng Assayuja cho đến ngày mùng năm của kỳ tối tháng Kattika, nhà vua đã ẩn mình và trú ngụ trong tu viện.
Atha antepuravāsikā amaccā puttaṃ apanetvā rājānaṃ ānetvā rajje ṭhapesuṃ.
Then the ministers residing in the inner palace removed the son and brought the King back, placing him on the throne.
Bấy giờ, các đại thần trong triều đình đã phế truất con trai nhà vua, đưa nhà vua trở lại và đặt Ngài lên ngôi.
Rājā ca puna rajjaṃ patvā vihāre nisinnakāle mā bhāyi mahārāja tvaṃ jinessatīti rañño ārocentassa vedasatthaññuno ekassa bhikkhussa caññiṅkhucetiyassa esannaṭṭhāne ekaṃ vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
Having regained the kingship, the King, remembering the time he was in the vihara, built and gave a vihara at the site of the Canyinkhucetiya to a certain bhikkhu skilled in the sciences who had told him, "Maharaja, do not fear, you will be victorious."
Khi nhà vua trở lại ngôi báu, Ngài đã cho xây dựng một tu viện tại vị trí được chỉ định của bảo tháp Caññiṅkhu và dâng tặng cho một vị Tỳ-khưu thông thạo Vedasattha, người đã báo cho nhà vua khi Ngài đang trú trong tu viện rằng: “Đại vương, đừng sợ hãi, Ngài sẽ chiến thắng.”
Dhammanandarājagurūti nāmalañchampi adāsi.
He also conferred upon him the title Dhammanandarajaguru.
Ngài cũng ban tặng danh hiệu Dhammanandarājaguru.
Tassa pana vijātaṭṭhānabhūtaṃ gāmaṃ nissāya marammavohārena ‘ye ne nā se yāṃ va’ iti samaññā ahosi.
And the village near his birthplace was known by the Burmese name 'Ye Ne Na Se Yam Wa'.
Ngôi làng gần nơi sinh của vị ấy được gọi theo cách nói của người Maramma là ‘Ye ne nā se yāṃ va’.