Table of Contents

⮲

Sāsanavaṃsa

Edit
363

6. Aparantaraṭṭhasāsanavaṃsakathāmaggo

6. Discourse on the History of the Sāsana in Aparantaraṭṭha

6. Con đường kể về lịch sử giáo pháp xứ Aparanta

364
6. Idāni pana marammamaṇḍale aparantaraṭṭhe sāsanavaṃsaṃ vakkhāmi.
6. Now, I will speak of the history of the Sāsana in Aparantaraṭṭha in the Maramma region.
6. Bây giờ tôi sẽ kể về lịch sử giáo pháp tại xứ Aparanta trong vùng Maramma.
Amhākañhi marammaraṭṭhe suppādakatitthe vāṇijagāme vasante cūḷapuṇṇa mahāpuṇṇedve bhātike paṭicca bhagavato dharamānasseva atirekavīsativassakālato pabhuti sāsanaṃ patiṭṭhāsi.
Indeed, in our Maramma country, the Sāsana was established from a period of over twenty years while the Blessed One was alive, on account of the two brothers, Cūḷapuṇṇa and Mahāpuṇṇa, residing in the merchant village of Suppādakatittha.
Thật vậy, tại xứ Maramma của chúng ta, giáo pháp đã được an lập từ hơn hai mươi năm khi Đức Thế Tôn còn tại thế, nhờ vào hai anh em Cūḷapuṇṇa và Mahāpuṇṇa, những người cư ngụ tại làng thương gia Suppādakatittha.
Na pana tāva byāpetvā patiṭṭhāsi.
But it was not yet established pervading widely.
Nhưng giáo pháp chưa lan rộng khắp nơi để an lập.
Teneva puna sāsanassa patiṭṭhāpanatthāya mahāmoggaliputtatissatthero yonakadhammarakkhitattheraṃ pesesīti.
It was for this very reason that Mahāmoggaliputtatissa Thera later sent Yonakadhammarakkhita Thera to re-establish the Sāsana.
Chính vì thế, để an lập lại giáo pháp, Đại Trưởng lão Mahāmoggali-putta Tissa đã phái Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita đến.
365
Bhagavā pana lohitacandanavihāraṃ paṭiggahetvā sattasattāhāni nisīditvā samāgatānaṃ devamanussānaṃ dhammarasaṃ adāsi.
The Blessed One, having accepted the Lohitacandana Vihāra, resided there for seven weeks and imparted the flavour of Dhamma to the assembled deities and humans.
Đức Thế Tôn đã thọ nhận tu viện Lohitacandana, an tọa bảy tuần lễ và ban pháp vị cho chư thiên và loài người đã vân tập.
Sattāhesu ca ekasmiṃ ahu caturāsītipāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
And in one of those seven weeks, there was an awakening to the Dhamma for eighty-four thousand beings.
Trong một tuần lễ, tám mươi bốn ngàn chúng sinh đã chứng ngộ pháp.
Pañcasatamattehi ca pāsādehi āgacchanto antarāmagge saccabandhapabbate nisinnassa saccabandhassa nāma isino dhammaṃ desetvā chahi abhiññāhi saddhiṃ arahattaṃ pāpesi.
Coming from five hundred monasteries, on the way, he taught the Dhamma to the ascetic named Saccabandha, who was seated on Saccabandha mountain, and led him to Arahatship with the six supernormal powers (abhiññā).
Khi từ năm trăm tòa lâu đài đến, trên đường đi, Ngài đã thuyết pháp cho vị đạo sĩ tên Saccabandha đang ngồi trên núi Saccabandha, khiến vị ấy chứng đắc A-la-hán cùng với sáu thắng trí.
Vāṇijagāme ca isidinnaseṭṭhi ādīnampi dhammarasaṃ pāyesi.
And in the merchant village, he also imparted the flavour of Dhamma to Isidinnaseṭṭhi and others.
Ngài cũng đã ban pháp vị cho trưởng giả Isidinnaseṭṭhi và những người khác tại làng thương gia.
Iccevaṃ saccabandhaisidinnamahāpuṇṇādayo paṭicca amhākaṃ marammamaṇḍale sāsanaṃ patiṭṭhāsi.
Thus, on account of Saccabandha, Isidinnaseṭṭhi, Mahāpuṇṇa, and others, the Sāsana was established in our Maramma region.
Như vậy, nhờ vào Saccabandha, Isidinnaseṭṭhi, Mahāpuṇṇa và những người khác, giáo pháp đã được an lập tại vùng Maramma của chúng ta.
366
Idaṃ marammamaṇḍale aparantaraṭṭhe paṭhamaṃ sāsanassa
This is the first establishment of the Sāsana in Aparantaraṭṭha in the Maramma region.
Đây là lần an lập giáo pháp đầu tiên tại xứ Aparanta, vùng Maramma.
367
Patiṭṭhānaṃ.
Establishment of the Sāsana.
An lập giáo pháp.
368
Bhagavato parinibbutato pañcatiṃsādhike dvivassasate sampatte tatiyasaṅgītiṃ saṅgāyitvā avasāne mahāmoggaliputtatissatthero attano saddhivihārikaṃ yonakadhammarakkhitattheraṃ saddhiṃ catūhi bhikkhūhi aparantaraṭṭhaṃ pesesi.
When two hundred and thirty-five years had passed since the Blessed One's Parinibbāna, at the conclusion of the Third Council, Mahāmoggaliputtatissa Thera sent his pupil, Yonakadhammarakkhita Thera, along with four bhikkhus, to Aparantaraṭṭha.
Khi hai trăm ba mươi lăm năm đã trôi qua kể từ khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn, sau khi kết tập Tam Tạng lần thứ ba, Đại Trưởng lão Mahāmoggali-putta Tissa đã phái đệ tử của mình là Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita cùng với bốn vị Tỳ-khưu đến xứ Aparanta.
Aparantaraṭṭhañca nāma amhākaṃ marammamaṇḍale sunāparantaraṭṭhameva.
And Aparantaraṭṭha is indeed Sunāparantaraṭṭha in our Maramma region.
Xứ Aparanta chính là Sunāparanta trong vùng Maramma của chúng ta.
Tamatthaṃ pana heṭṭhā avocumhā.
We have already spoken of this matter below.
Chúng tôi đã đề cập đến điều đó ở dưới.
369
Yonakadhammarakkhitattheropi aparantaraṭṭhaṃ āgantvā aggikkhandhopamasuttena raṭṭhavāsīnaṃ pasādesi.
Yonakadhammarakkhita Thera also came to Aparantaraṭṭha and gladdened the inhabitants of the country with the Aggikkhandhopama Sutta.
Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita cũng đã đến xứ Aparanta và làm cho cư dân xứ ấy hoan hỷ bằng kinh Aggikkhandhopama.
Sattatimattānaṃ pāṇasahassānaṃ dhammarasaṃ pāyesi.
He imparted the flavour of Dhamma to over seventy thousand beings.
Ngài đã ban pháp vị cho bảy mươi ngàn chúng sinh.
Raṭṭhavāsino ca bahavo sāsane pabbajiṃsu.
Many inhabitants of the country renounced and went forth into the Sāsana.
Nhiều cư dân xứ ấy đã xuất gia trong giáo pháp.
Rājakulatopi sahassamattā pabbajiṃsu.
About a thousand from royal families also renounced.
Hàng ngàn người từ hoàng tộc cũng đã xuất gia.
Itthīnaṃ pana atirekasaṭṭhisahassamattā pabbajiṃsu.
And over sixty thousand women renounced.
Hơn sáu mươi ngàn phụ nữ đã xuất gia.
Tañca na aggikkhandhopamasuttantaṃ sutvā pabbajantīnaṃ itthīnaṃ vasena vuttaṃ, atha kho ādito paṭṭhāya yāvacirakālā sāsanaṃ pasīditvā pabbajantīnaṃ itthīnaṃ vasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
And it should be understood that this is not said with reference to women who renounced after hearing the Aggikkhandhopama Sutta, but rather with reference to women who, from the beginning onwards and for a long time, had faith in the Sāsana and renounced.
Và điều đó không được nói về những phụ nữ xuất gia sau khi nghe kinh Aggikkhandhopama, mà phải hiểu là được nói về những phụ nữ đã hoan hỷ với giáo pháp và xuất gia trong một thời gian dài, từ ban đầu trở đi.
Kasmāti ce, itthīnaṃ bhikkhunīnaṃ santikeyeva pabbajituṃ yuttattā yonakadhammarakkhitattherena ca saddhiṃ bhikkhunīnaṃ anāgatattā.
If you ask why, it is because it is proper for women to renounce only in the presence of bhikkhunīs, and bhikkhunīs had not come with Yonakadhammarakkhita Thera.
Nếu hỏi tại sao, thì vì phụ nữ chỉ nên xuất gia từ các Tỳ-khưu-ni, và Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita không đi cùng với các Tỳ-khưu-ni.
Evaṃ cirakālaṃ atikkamitvā pacchā bhikkhuniyo āgantvā tāsaṃ santike pabbajitānaṃ vasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
It should thus be understood that this is said with reference to those who renounced in the presence of bhikkhunīs who came later after a long period of time had passed.
Do đó, phải hiểu rằng điều này được nói về những người đã xuất gia từ các Tỳ-khưu-ni sau khi các Tỳ-khưu-ni đến sau một thời gian dài.
Sīhaḷadīpe anuḷādeviyo pabbajitakāle mahāmahindattherassa saṅghamittātheriyā pakkosanatā idha ñāpakāti.
The summoning of Saṅghamittā Therī by Mahāmahinda Thera when Anuḷādevī and others renounced in Sīhaḷadīpa is an indicator here.
Việc các nữ thần Anuḷā xuất gia ở đảo Sīhaḷa vào thời Đại Trưởng lão Mahinda đã thỉnh mời Trưởng lão-ni Saṅghamittā là một dấu hiệu ở đây.
Evaṃ yonakadhammarakkhitattheraṃ paṭicca aparantaraṭṭhe sattānaṃ bahupakāro ahosi.
Thus, on account of Yonakadhammarakkhita Thera, there was great benefit to beings in Aparantaraṭṭha.
Như vậy, nhờ Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita, nhiều chúng sinh ở xứ Aparanta đã được lợi ích.
Tenevaṭṭhakathāyaṃ–
For this very reason, in the Aṭṭhakathā (commentary)—
Chính vì thế, trong Chú giải có nói:
370
Aparantaṃ vigāhitvā, yonako dhammarakkhito;
Having penetrated Aparanta, Yonaka Dhammarakkhita;
Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita,
371
Aggikkhandhūpamenettha, pasādesi jane bahūti.
Here, with the simile of a blazing fire, gladdened many people.
Đã đến Aparanta và làm cho nhiều người hoan hỷ ở đó bằng kinh Aggikkhandhopama.
372
Tatthāyaṃ adhippāya viseso gahetabbo.
Here, a special intention should be understood.
Ở đây, cần phải hiểu một ý nghĩa đặc biệt.
Kathaṃ.
How?
Thế nào?
Aggikkhandhopamasuttantaṃ nāma bhikkhūnaṃ paṭipattivasena vuttaṃ, taṃ bhikkhūnaṃyeva desetuṃ vaṭṭati, theropi tattha taṃ desesi, tasmā puṇṇasaccabandhādayo paṭicca bhagavato dharamānassa vīsativassakāleyeva sāsanaṃ aparantaraṭṭhe patiṭṭhahitvā kasmiñci kasmiñci ṭhāne bhikkhūnaṃ saṃvijjamānattā tesaṃ bhikkhūnaṃ saṅgahetvā desetuṃ pacchā āgatānañca bhikkhūnaṃ parisuddhācārataṃ viññāpetuṃ aggikkhandhopamasuttaṃ thero desesīti.
The Aggikkhandhopama Sutta is spoken with reference to the practice of bhikkhus; it is suitable to be taught only to bhikkhus, and the Thera taught it there to them. Therefore, since the Sāsana was established in Aparantaraṭṭha even during the Blessed One's lifetime, over twenty years on account of Puṇṇa, Saccabandha, and others, and bhikkhus were present in certain places, the Thera taught the Aggikkhandhopama Sutta to gather those bhikkhus and to declare the purity of conduct of the bhikkhus who came later.
Kinh Aggikkhandhopama được thuyết giảng theo hạnh của các Tỳ-khưu, và chỉ thích hợp để thuyết giảng cho các Tỳ-khưu. Vị Trưởng lão cũng đã thuyết giảng kinh ấy ở đó. Do đó, giáo pháp đã được an lập tại xứ Aparanta vào khoảng hai mươi năm khi Đức Thế Tôn còn tại thế, nhờ vào Puṇṇa, Saccabandha và những người khác, và vì có các Tỳ-khưu ở một số nơi, nên vị Trưởng lão đã thuyết giảng kinh Aggikkhandhopama để tập hợp các Tỳ-khưu ấy và để cho các Tỳ-khưu đến sau biết về sự thanh tịnh trong giới hạnh của họ.
Evañca sati arimaddananagare samaṇakuttakānaṃ saṃvijjamānabhāvaṃ vakkhamānena vacanena sameti.
If this is the case, it agrees with the statement to be made later regarding the existence of novice monks (samaṇakuttakā) in Arimaddana city.
Nếu vậy, điều này phù hợp với lời sẽ được nói về sự hiện diện của các Sa-môn giả mạo ở thành phố Arimaddana.
373
Idaṃ marammamaṇḍale aparantaraṭṭhe dutiyaṃ
This is the second establishment of the Sāsana in Aparantaraṭṭha in the Maramma region.
Đây là lần an lập giáo pháp thứ hai tại xứ Aparanta, vùng Maramma.
374
Sāsanassa patiṭṭhānaṃ.
Establishment of the Sāsana.
An lập giáo pháp.
375
Yasmā pana buddhe, bhagavā puṇṇattherassa yācanamārabbha aparantaraṭṭhaṃ āgantvā vāṇije hi kārite candanavihāre vasitvā ekasmiṃ samaye ānandena pacchāsamaṇena tambadīparaṭṭhampi desacārikaṃ āhiṇḍi.
However, since the Buddha, at the request of Puṇṇa Thera, came to Aparantaraṭṭha and resided in the Sandalwood Vihāra built by merchants, he once journeyed to Tambadīpa region with Ānanda as his attendant.
Vì Đức Phật, theo lời thỉnh cầu của Trưởng lão Puṇṇa, đã đến xứ Aparanta và cư trú tại tu viện Candana do các thương gia xây dựng. Một lần nọ, cùng với Ananda là thị giả, Ngài cũng đã du hành đến xứ Tambadīpa.
Āhiṇḍitvā arimaddananagaraṭṭhānasamīpaṃ patvā pabbatamuddhani ṭhatvā anāgate kho ānanda imasmiṃ padese sammuti nāma rājā arimaddanaṃ nāma nagaraṃ māpessati, tasmiñca nagare mama sāsanaṃ virūḷaṃ hutvā patiṭṭhahissatīti byākāsi.
Having journeyed and arrived near the site of Arimaddana city, standing on the summit of a mountain, he prophesied, "In the future, Ānanda, a king named Sammuti will build a city named Arimaddana in this region, and my Sāsana will grow and be established in that city."
Sau khi du hành, đến gần nơi thành phố Arimaddana, Ngài đứng trên đỉnh núi và tiên đoán: “Này Ananda, trong tương lai, tại vùng đất này, một vị vua tên Sammuti sẽ xây dựng một thành phố tên Arimaddana, và giáo pháp của Ta sẽ phát triển và được an lập tại thành phố đó.”
Ayamattho porāṇavedapātthakesu vutto.
This matter is stated in ancient Vedic texts.
Ý nghĩa này đã được nói trong các tác phẩm cổ điển.
376
Yonakadhammarakkhitatthero ca aparantaraṭṭhaṃ āgantvā tambadīparaṭṭhampi āhiṇḍitvā tambadīparaṭṭhavāsīnampi dhammarasaṃ pāyesiyeva.
Yonakadhammarakkhita Thera also came to Aparantaraṭṭha, journeyed to Tambadīpa region, and indeed imparted the flavour of Dhamma to the inhabitants of Tambadīpa region.
Trưởng lão Yonaka Dhammarakkhita cũng đã đến xứ Aparanta, du hành đến xứ Tambadīpa và cũng đã ban pháp vị cho cư dân xứ Tambadīpa.
Ayamattho khattiyakulato eva purisasahassāni pabbajiṃsūti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā viññāyati.
This matter is understood from the statement in the Aṭṭhakathā (commentary) that thousands of men from royal families renounced.
Ý nghĩa này được biết đến vì trong Chú giải có nói rằng hàng ngàn người từ hoàng tộc đã xuất gia.
Tadā hi aparantaraṭṭhe khattiyo natthi, tambadīparaṭṭhindoyeva taṃ anusāsetvā ati vasati, khattiye ca āsante kuto khattiyakulāni bhavissanti, teneva tambadīparaṭṭhato purisasahassāni pabbajiṃsūti viññātabbaṃ.
For at that time, there were no Khattiyas in Aparantaraṭṭha; the ruler of Tambadīpa region alone governed and resided there. If there were Khattiyas, from where would there be Khattiya families? Therefore, it should be understood that thousands of men from Tambadīpa region renounced.
Vào thời đó, không có vua Khattiya ở xứ Aparanta, chỉ có vua của xứ Tambadīpa cai trị và cư trú ở đó. Nếu có vua Khattiya, thì làm sao có các hoàng tộc Khattiya? Chính vì thế, phải hiểu rằng hàng ngàn người từ xứ Tambadīpa đã xuất gia.
Tasmā tambadīpikasāsanavaṃsampi idha vattuṃ yujjati.
Thus, it is appropriate to speak of the Tambadīpa Sāsana history here.
Do đó, việc kể về lịch sử giáo pháp xứ Tambadīpa ở đây là thích hợp.
377
Tenidāni tambadīpikāsāsanavaṃsaṃ pavakkhāmi.
Therefore, I will now recount the lineage of the teaching in Tambadīpa.
Do đó, bây giờ tôi sẽ nói về lịch sử giáo pháp của Tambadīpa.
Amhākañhi marammamaṇḍale tambadīparaṭṭhe arimaddananagare sammutirājā nāma bhūpālo rajjaṃ karesi.
For us, indeed, in the Maramma region, in the country of Tambadīpa, in the city of Arimaddana, a king named Sammuti ruled the kingdom.
Thật vậy, trong xứ của chúng ta, tại vùng đất Maramma, trong vương quốc Tambadīpa, tại thành phố Arimaddana, một vị vua tên là Sammuti đã cai trị.
Tato paṭṭhāya yāva anuruddharaññā samathi nāmake dese nisinnānaṃ tiṃsamattānaṃ samaṇakuttakānaṃ saṭṭhisahassamattānaṃ sissānaṃ ovādaṃ datvā cariṃsu.
From then onwards, up until King Anuruddha, the thirty samaṇakuttakas residing in a place called Samathi gave advice to sixty thousand disciples and wandered.
Từ đó trở đi cho đến thời vua Anuruddha, ba mươi vị sa-môn-cuttaka (sa-môn giả) an trú tại vùng đất tên là Samathi đã ban lời khuyên dạy cho sáu mươi ngàn đệ tử và hành đạo.
378
Tesaṃ pana samaṇakuttakānaṃ ayaṃ vādo,- sace yo pāṇātipātaṃ kareyya, so īdisaṃ parittaṃ bhaṇanto tamhā pāpakammā parimucceyya, sace pana yo mātāpitaraṃ hantvā anantariyakammato parimuccitukāmo bhaveyya, īdisaṃ parittaṃ bhaṇeyya, sacepi puttadhitānaṃ āvāhavivāhakammaṃ kattukāmo bhaveyya, ācariyānaṃ paṭhamaṃ niyyādetvā āvāhavivāhakammaṃ kātabbaṃ, yo idaṃ cārittaṃ atikkameyya, bahu apuññaṃ pasaveyyāti evamādīhi micchāvādehi attano attano upagatānaṃ ovādaṃ adaṃsu.
The doctrine of these samaṇakuttakas was this: "If one were to commit the destruction of life, chanting such a paritta would release them from that evil deed. If one, having killed their mother and father, desired to be freed from the ānantarika kamma, they should chant such a paritta. If one wished to perform the marriage ceremony of their sons and daughters, the marriage ceremony should be performed after first dedicating them to the teachers. Whoever transgresses this custom would accumulate much demerit." With such wrong views, they gave advice to those who approached them.
Lời dạy của các sa-môn-cuttaka đó là: “Nếu ai phạm tội sát sanh, người đó tụng một bài kinh bảo hộ như thế này thì sẽ được giải thoát khỏi ác nghiệp đó. Nếu ai giết cha mẹ và muốn thoát khỏi nghiệp vô gián, người đó hãy tụng một bài kinh bảo hộ như thế này. Nếu muốn tổ chức hôn lễ cho con trai, con gái, thì phải cúng dường cho các vị thầy trước rồi mới được tổ chức hôn lễ. Ai vi phạm truyền thống này sẽ tạo ra nhiều điều bất thiện.” Với những tà kiến như vậy, họ đã ban lời khuyên dạy cho những người đến với họ.
Tamatthaṃ sutvā anuruddharājā paricitapuñño tesaṃ vādaṃ na ruci.
Having heard this matter, King Anuruddha, who had accumulated merits, did not approve of their doctrine.
Nghe được điều đó, vua Anuruddha, người đã tích lũy công đức, không chấp nhận lời dạy của họ.
Ayaṃ tesaṃ micchāvādoti.
"This is their wrong view," he thought.
Đây là tà kiến của họ.
379
Tadā ca arimaddananagare arahanto nāma thero āgantvā sāsanaṃ patiṭṭhāpesi.
At that time, a Thera named Arahant came to the city of Arimaddana and established the Sāsana.
Khi ấy, một vị Trưởng lão tên Arahanta đã đến thành phố Arimaddana và thiết lập giáo pháp.
Ayaṃ arahantattherassa aṭṭhuppatti,– rājavaṃsāgataparittanidānāgatasāsanappaveṇiyāgatavasena tividhā hoti.
This origin of Arahant Thera is threefold: in terms of royal lineage, the origin based on the paritta narrative, and the origin based on the lineage of the Sāsana.
Sự xuất hiện của Trưởng lão Arahanta có ba loại: theo dòng dõi hoàng gia, theo duyên khởi của kinh bảo hộ, và theo truyền thống giáo pháp.
380
Tatthāyaṃ rājavaṃsāgataṭṭhuppatti,– tadā hi sunāparantatambadīparaṭṭhesu sabbena sabbaṃ sabbadā thiraṃ sāsanaṃ na tāva patiṭṭhāsi.
Among these, this is the origin based on the royal lineage: At that time, in the countries of Sunāparanta and Tambadīpa, the Sāsana was not yet firmly established at all times, in all respects.
Trong số đó, sự xuất hiện theo dòng dõi hoàng gia là: khi ấy, tại các vương quốc Sunāparanta và Tambadīpa, giáo pháp vẫn chưa được thiết lập vững chắc hoàn toàn và vĩnh viễn.
Teneva bhagavato byākataniyāmena sāsanaṃ patiṭṭhāpessāmāti cintetvā mahātherā sakkassa devānamindassa santikaṃ gantvā sāsanaṃ anuggahituṃ samatthaṃ puggalaṃ dehīti yāciṃsu.
Therefore, thinking, "We shall establish the Sāsana according to the Buddha's declaration," the Mahātheras went to Sakka, the king of devas, and requested, "Please give us a person capable of supporting the Sāsana."
Do đó, các Đại Trưởng lão đã nghĩ: “Chúng ta sẽ thiết lập giáo pháp theo lời đức Thế Tôn đã thọ ký,” rồi đến chỗ Sakka, vua của chư thiên, và thỉnh cầu: “Xin hãy ban cho một người có khả năng hộ trì giáo pháp.”
Sakkoca devānamindo tāvatiṃsabhavane ekaṃ devaputtaṃ yācitvā ekissā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhāpesi.
Sakka, the king of devas, asked a certain devaputta in the Tāvatiṃsa heaven and caused him to take conception in the womb of a certain Brahmin woman.
Vua chư thiên Sakka đã thỉnh cầu một vị thiên tử từ cõi Tam Thập Tam Thiên và khiến vị ấy tái sanh vào thai một nữ Bà-la-môn.
Dasamāsaccayena vijāyanakāle sīlabuddhi nāma thero anurakkhitvā vaye sampatte pabbājesi.
After ten months, at the time of birth, the Thera named Sīlabuddhi protected him, and when he came of age, ordained him.
Mười tháng sau, khi đến lúc sanh, Trưởng lão Sīlabuddhi đã bảo hộ và khi đến tuổi trưởng thành, đã xuất gia cho vị ấy.
Tīsu piṭakesu ativiya cheko hutvā arahattaṃ pāpuṇi.
He became extremely skilled in the three Piṭakas and attained Arahantship.
Vị ấy trở nên rất tinh thông Tam Tạng và đạt đến quả vị A-la-hán.
Arahantoti nāmena pākaṭo ahosi.
He became well-known by the name Arahanta.
Vị ấy được biết đến với tên Arahanta.
381
Soca thero marammamaṇḍale jinasāsanaṃ vijjotāpetuṃ arimaddananagaraṃ āgantvā nagarato avidūre ekasmiṃ araññe nisīdi.
That Thera, in order to illuminate the Teaching of the Buddha in the Maramma region, came to the city of Arimaddana and sat in a forest not far from the city.
Vị Trưởng lão đó đã đến thành phố Arimaddana để làm rạng rỡ giáo pháp của Đức Phật tại vùng đất Maramma và an trú trong một khu rừng không xa thành phố.
Tadā sakko devānamindo ekaṃ nesādaṃ palobhetvā tassa theraṃ dassesi.
At that time, Sakka, the king of devas, enticed a certain hunter and showed him the Thera.
Khi ấy, vua chư thiên Sakka đã cám dỗ một người thợ săn và chỉ cho người đó thấy vị Trưởng lão.
Atha nesādassa etadahosi,– ayaṃ pana amanusso yakkho bhaveyya, sace pana manusso bhaveyya, evaṃ sati milakkhujātiko bhaveyyāti.
Then it occurred to the hunter: "This might be a non-human, a yakkha. If he is a human, then he must be of a barbaric race."
Sau đó, người thợ săn nghĩ: “Đây có lẽ là một phi nhân, một Dạ-xoa. Nếu là người, thì chắc chắn là người man di.”
Evaṃ pana cintetvā rañño dassanatthāya nagaraṃ ānesi.
Having thought this, he brought him to the city to show him to the king.
Nghĩ vậy, người đó đã đưa vị Trưởng lão về thành phố để vua thấy.
Thero ca aṭṭhaparikkhāre gahetvā anugacchi.
And the Thera took his eight requisites and followed.
Vị Trưởng lão cũng cầm theo tám vật dụng của mình và đi theo.
Nesādā ca theraṃ ānetvā rañño dassesi.
The hunter brought the Thera and showed him to the king.
Người thợ săn đã đưa vị Trưởng lão đến và trình diện vua.
382
Rājā disvā santindriyo ayaṃ, na milakkhujātiko, imassa abbhantare sāradhammo atthi maññeti laddhasūriyobhāsaṃviya padumaṃ phullacittaṃ hutvā vīmaṃsetukāmo theraṃ āha,– attano sāruppaṃ āsanaṃ ñatvā nisīdāhīti.
The king, seeing him, thought, "This one has calm faculties, he is not of a barbaric race. I believe there is an essence of Dhamma within him." With a mind as joyful as a lotus blooming under the sun, he wished to ascertain this and said to the Thera, "Knowing your proper seat, please sit."
Nhìn thấy vị Trưởng lão, vua nghĩ: “Người này có các căn thanh tịnh, không phải người man di, ta nghĩ trong người này có pháp cốt lõi.” Vua, với tâm nở rộ như hoa sen đón ánh mặt trời, muốn thử nghiệm vị Trưởng lão, nên nói: “Hãy tự biết chỗ ngồi thích hợp của mình mà ngồi.”
383
Thero ca rājapallaṅkaṃ āruhitvā nasīdi.
And the Thera ascended the royal couch and sat down.
Vị Trưởng lão đã leo lên ngai vàng của vua và ngồi xuống.
Rājā ca ayaṃ aggāsane nisīdi, avassaṃ aggapuggalo bhaveyyāti cintetvā tvaṃ kassa ñāti, kassa bhisso, kuto āgatosīti pucchi.
The king, thinking, "He sat on the highest seat; he must surely be a supreme person," asked, "Whose kinsman are you? Whose disciple are you? From where have you come?"
Vua nghĩ: “Người này ngồi ở vị trí cao nhất, chắc chắn phải là một nhân vật tối thượng,” rồi hỏi: “Ngươi là bà con của ai? Ngươi là đệ tử của ai? Ngươi từ đâu đến?”
Thero ca evamāha,– lokasmiṃ yo navaguṇasampanno bhagavā sammāsambuddho, tassāhaṃ ñāti, sobhagavāyeva mamācariyo, bhikkhusaṅghassa nisinnaṭṭhānato āgatomhīti.
And the Thera said, "In the world, the Blessed One, the Perfectly Self-Awakened One, endowed with nine qualities, is my kinsman. That Blessed One is my teacher. I have come from the place where the Saṅgha of bhikkhus resides."
Vị Trưởng lão đáp: “Trong thế gian, Đức Thế Tôn Chánh Đẳng Chánh Giác có đủ chín đức là bậc thầy của tôi. Đức Thế Tôn đó chính là thầy của tôi. Tôi đến từ nơi chư Tỳ-kheo Tăng an trú.”
384
Rājā ca somanassappatto hutvā āha, tava ācariyena desitaṃ dhammaṃ ekadesato desehīti.
The king, filled with joy, then said, "Please teach me a portion of the Dhamma taught by your teacher."
Vua rất hoan hỷ và nói: “Xin hãy thuyết một phần giáo pháp do thầy của ngài đã thuyết.”
Atha yathā siridhammāsokarañño nigrodhasāmaṇerena appamādadhammo desito, evaṃ appamādadhammaṃyeva thero desesi.
Then, just as the novice Nigrodha taught the Dhamma of heedfulness to King Siridhammāsoka, so too the Thera taught only the Dhamma of heedfulness.
Sau đó, vị Trưởng lão đã thuyết về pháp không phóng dật, giống như Sa-di Nigrodha đã thuyết về pháp không phóng dật cho vua Siridhammāsoka.
385
Rājā ca puna āha,– kuhiṃ dāni sammāsambuddho nisīdati, tena pana desito dhammo katippamāṇo, tassa sāvakā pana katippamāṇā, tumhādisā aññe atthi vā mā vāti.
The king then asked again, "Where does the Perfectly Self-Awakened One now reside? How extensive is the Dhamma taught by him? How many disciples does he have? Are there others like you or not?"
Vua lại hỏi: “Bây giờ Đức Chánh Đẳng Chánh Giác đang an trú ở đâu? Giáo pháp do Ngài thuyết có bao nhiêu? Các đệ tử của Ngài có bao nhiêu? Có những người khác giống như ngài không?”
Idāni amhākaṃ ācariyo sammāsambuddho parinibbuto, dhātuyoyeva idāni atthi, tena pana desito dhammo caturāsītidhammakkhandhasahassappamāṇo, sudhammapure piṭakattayaṃ yugaḷavasena tiṃsavidhā atthi, mayā añño paramattha sammutivasena duvidhopi saṅgho atthīti.
"Now our teacher, the Perfectly Self-Awakened One, has attained Parinibbāna; only the relics remain now. The Dhamma taught by him amounts to eighty-four thousand Dhamma-sections. In Sudhamma City, there are thirty kinds of the Tipiṭaka in pairs. Besides me, there is the Saṅgha, both in terms of ultimate reality and conventional truth."
“Bây giờ, bậc thầy của chúng tôi, Đức Chánh Đẳng Chánh Giác, đã nhập Niết-bàn, chỉ còn lại các di vật. Giáo pháp do Ngài thuyết có tám mươi bốn ngàn pháp uẩn. Tại thành phố Sudhamma, Tam Tạng có ba mươi loại theo cách kết hợp. Ngoài tôi ra, còn có hai loại Tăng đoàn, một theo nghĩa tối thượng và một theo nghĩa quy ước.”
386
Taṃ sutvā rājā bhiyyosomattāya pasanno hutvā puna ārocesi,– mama bhante imasmiṃ paccakkhe natthi tayā añño nātho, ajjabhagge pāṇupetaṃ maṃ upāsakoti dhārehi, tava ovādaṃ ahaṃ sirasā paṭiggaṇhissāmīti.
Having heard that, the king became even more pleased and again declared, "Venerable sir, in this visible world, I have no other protector than you. From this day forward, accept me as your lay follower, one who has taken refuge for life. I shall accept your advice with my head."
Nghe vậy, vua càng thêm hoan hỷ và lại thưa: “Bạch Đại đức, trong kiếp hiện tại này, con không có bậc che chở nào khác ngoài Đại đức. Từ nay trở đi, xin Đại đức hãy xem con là một cận sự nam đã quy y trọn đời. Con sẽ cung kính vâng giữ lời giáo huấn của Đại đức trên đỉnh đầu.”
387
Tato pacchā araññakaṅgārahe ṭhāne vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
After that, he had a monastery built in the place that was like a charcoal forest and offered it.
Sau đó, vua đã xây dựng một tu viện tại khu vực rừng núi và cúng dường cho vị Trưởng lão.
Samaṇakuttakānampi vādaṃ bhindi, yathā pana suvaṇṇapātiṃ labhitvā suvaṇṇabhājanaṃ labhitvā mattikābhājananti.
He also shattered the doctrine of the samaṇakuttakas, just as one who obtains a golden bowl rejects a clay pot after having obtained a golden vessel.
Vua cũng đã phá bỏ tà kiến của các sa-môn-cuttaka, giống như người ta tìm thấy một bát vàng, một bình vàng, thì xem bát đất sét là vô giá trị.
Sakalepi ca raṭṭhe samaṇakuttakānaṃ vādaṃ jahāpesi.
Throughout the entire country, he caused the doctrine of the samaṇakuttakas to be abandoned.
Vua đã khiến toàn bộ vương quốc từ bỏ tà kiến của các sa-môn-cuttaka.
Tasmiñca kāle samaṇakuttakā hīnalābhā hutvā therassa upanāhaṃ bandhiṃsu.
At that time, the samaṇakuttakas, having suffered losses, harbored resentment towards the Thera.
Trong thời gian đó, các sa-môn-cuttaka bị mất lợi lộc nên đã nuôi lòng oán hận vị Trưởng lão.
Te pana samaṇakuttakā araññe nissāmikāviya koleyakā sunakhā anāthā hutvā kāyikacetasikadukkhaṃ labhiṃsu.
Those samaṇakuttakas, like ownerless stray dogs in the forest, became helpless and experienced bodily and mental suffering.
Các sa-môn-cuttaka đó, không nơi nương tựa như những con chó hoang trong rừng, đã phải chịu đựng khổ đau cả về thể xác lẫn tinh thần.
388
Rājā ca tamatthaṃ ñatvā yathā samaṇakuttakā nābhibhavanti, tathā ārakkhaṃ ṭhapesi.
The king, knowing this matter, arranged for protection so that the samaṇakuttakas would not be harassed.
Vua biết được điều đó và đã thiết lập sự bảo vệ để các sa-môn-cuttaka không bị áp bức.
Te ca samaṇakuttake setavatthaṃ nivāsāpetvā āvudhagāhayodhabhāvena rājakamme niyojāpesi.
He made those samaṇakuttakas wear white clothes and employed them in royal service as armed warriors.
Vua đã cho các sa-môn-cuttaka đó mặc y phục trắng và giao họ làm lính cầm vũ khí trong công việc của triều đình.
Thero ca sāsane pasanne jane pabbājetvā upasampādetvā sāsanaṃ visodhāpesi.
The Thera, ordaining and conferring the higher ordination on people who had faith in the Sāsana, purified the Sāsana.
Vị Trưởng lão đã cho những người có niềm tin vào giáo pháp xuất gia và thọ giới Tỳ-kheo, làm cho giáo pháp được thanh tịnh.
Rājā ca imasmiṃ raṭṭhe porāṇikā rājāno samaṇakuttakānaṃ vādaṃ gahetvā rajjaṃ kāresuṃ, sace hi pana tesaṃ anatthakarajjaṃ puna gaṇhāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ, evaṃ sati ahaṃ tesaṃ anatthakarajjaṃ apanetvā sātthakarajjaṃ gaṇhāpetumicchāmīti anusocīti.
And the king lamented, "The former kings in this country ruled by adopting the doctrine of the samaṇakuttakas. If only I could make them reject that harmful rule and adopt a beneficial rule, I would wish to do so."
Vua đã than thở rằng: “Các vị vua tiền nhiệm trong vương quốc này đã cai trị theo tà kiến của các sa-môn-cuttaka. Nếu ta có thể làm cho vương quốc của họ từ bỏ những điều bất lợi và tiếp nhận những điều có lợi, thì ta muốn loại bỏ sự cai trị bất lợi của họ và thiết lập sự cai trị có lợi.”
389
Ayaṃ pana parittanidānāgataṭṭhuppatti, –
This, then, is the origin based on the paritta narrative:
Đây là sự xuất hiện theo duyên khởi của kinh bảo hộ.
390
Sīhaḷadīpe kira vippavāsīnagare nisinno eko bhikkhuupadvārāvatīnagaraṃ gantvā pariyattiṃ uggaṇhi.
It is said that a bhikkhu residing in the city of Vippavāsī in the island of Sīhaḷa went to the city of Upadvārāvatī and studied the Pariyatti.
Nghe nói, một Tỳ-kheo đang an trú tại thành phố Vippavāsī trên đảo Sīhaḷa đã đến thành phố Upadvārāvatī để học hỏi kinh điển.
Tato pacchā sudhamma puraṃ gantvā pariyattiṃ uggaṇhi.
After that, he went to Sudhamma City and studied the Pariyatti.
Sau đó, vị ấy đến thành phố Sudhamma để học hỏi kinh điển.
Tasmiñca kāle sirikhettanagare pāṭalirukkhe eko gantho atthīti sutvā sudhammapurato sirikhettanagaraṃ agamāsi.
At that time, having heard that there was a text in a Pāṭali tree in Sirikhetta City, he went from Sudhamma City to Sirikhetta City.
Khi ấy, nghe nói có một cuốn kinh tại cây pāṭali ở thành phố Sirikhetta, vị ấy đã đi từ Sudhamma đến thành phố Sirikhetta.
Antarāmagge luddhako theraṃ passitvā ayaṃ yakkhoti maññitvā gahetvā anuruddharañño dassesi.
On the way, a hunter saw the Thera, mistook him for a yakkha, apprehended him, and showed him to King Anuruddha.
Trên đường đi, một người thợ săn nhìn thấy vị Trưởng lão, nghĩ rằng đó là một Dạ-xoa, nên đã bắt và trình diện vua Anuruddha.
391
Tadā rājā theraṃ pucchi,– ko pana tvanti.
Then the king asked the Thera, "Who are you?"
Khi ấy, vua hỏi vị Trưởng lão: “Ngươi là ai?”
Ahaṃ mahārāja gobhamassa sāvakoti.
"I am a disciple of the Great Recluse, O Great King."
“Tâu Đại vương, tôi là đệ tử của Gotama.”
Puna rājā pucchi,–tiṇṇaṃ pana ratanānaṃ kīdisoti.
Again the king asked, "How are the three jewels?"
Vua lại hỏi: “Vậy ba ngôi báu là như thế nào?”
Thero āha,– mahosadhapaṇḍitoviya mahārāja buddho daṭṭhabbo, umaṅgoviya dhammo, videhasenā viya saṅghoti.
The Thera said, "The Buddha, O Great King, should be seen like Mahosadha Paṇḍita; the Dhamma like the Umaṅga; and the Saṅgha like the Videha army."
Vị Trưởng lão đáp: “Tâu Đại vương, Đức Phật nên được xem như Đại Hiền Triết Mahosadha, Pháp như Umaṅga, và Tăng như quân đội Videha.”
Evaṃ upamāhi pakāsito rājā puna pucchi,–kiṃ nukho ime gotamassa sāvakāti.
The king, thus enlightened by these similes, asked again, "Are these truly disciples of Gotama?"
Khi được giải thích bằng các ví dụ như vậy, vua lại hỏi: “Có phải đây là các đệ tử của Gotama không?”
Na kho mahārāja ime gotamassa sāvakā, ime pana amhehi visabhāgā samaṇakuttakāye vāti.
"Indeed, O great king, these are not disciples of Gotama; rather, these are sham monks, dissimilar to us."
Thưa Đại vương, đây không phải là các đệ tử của Gotama, mà đây là những Sa-môn giả hiệu khác biệt với chúng tôi.
Evaṃ vutte tato paṭṭhāya te samaṇakuttake vijahi, tiṇaṃ viya nātimaññi.
When this was said, from that point on, he abandoned those sham monks and esteemed them no more than grass.
Khi được nói như vậy, kể từ đó, vua đã từ bỏ những Sa-môn giả hiệu ấy, không còn coi trọng họ như cỏ rác.
Pāṭalirukkhasu siratopi laddhaṃ tesaṃ ganthaṃ laddhaṭṭhāneyeva agginā jhāpesi.
He burned with fire the scripture obtained from the hollow of the Pāṭali tree, right at the place where it was found.
Cuốn sách của họ, được tìm thấy trong thân cây Pāṭali, đã bị đốt cháy ngay tại nơi tìm thấy.
Tampi ṭhānaṃ yāvajjatanā aggijhāpanathalanti pākaṭanti.
And that place is known to this day as the 'place of burning'.
Nơi ấy cho đến ngày nay vẫn được biết đến là ‘Nơi đốt cháy’.
392
Thero ca vimāna vatthuṃ rañño desesi.
And the Elder taught the king about the celestial mansions (Vimāna-vatthu).
Vị Trưởng lão cũng đã thuyết giảng cho nhà vua về câu chuyện về cung điện (Vimāna Vatthu).
Rājā ca pasīditvā sirikhettanagarato arimaddananagaraṃ paccāgamanakāle ānesi.
And the king, having become gladdened, brought him back from Sirikhetta City to Arimaddana City when returning.
Nhà vua, sau khi hoan hỷ, đã thỉnh Ngài về khi trở lại thành Arimaddana từ thành Sirikhetta.
393
Idaṃ pana pāṭalisusire laddhaganthassa kāraṇaṃ,- tesañhi samaṇakuttakānaṃ abbhantare eko upāyaccheko samaṇakuttako attano vādānurūpaṃ ganthaṃ katvā sirikhettanagare dvattiṃsaratanakkhandhassa pāṭalirukkhassa susire pavesetvā punappunaṃ udakena temetvā mattikāya limpetvā puna tacaṃ uppādetvā uṭṭhāpesi.
This was the reason for the scripture found in the hollow of the Pāṭali tree: among those sham monks, there was one skillful sham monk who made a scripture consistent with his own doctrine. He inserted it into the hollow of a Pāṭali tree, thirty-two cubits in girth, in Sirikhetta City. He then repeatedly soaked it with water, plastered it with clay, and caused the bark to grow again.
Đây là nguyên nhân của cuốn sách được tìm thấy trong thân cây Pāṭali: Trong số các Sa-môn giả hiệu ấy, có một Sa-môn giả hiệu khéo léo về mưu kế đã soạn một cuốn sách phù hợp với chủ thuyết của mình, rồi đưa vào thân cây Pāṭali cao ba mươi hai cubit ở thành Sirikhetta, sau đó liên tục làm ướt bằng nước, trát bùn lên, rồi làm cho vỏ cây mọc lại.
Tadā mayaṃ supine pāṭalirukkhe sāragantho atthabyañjanasampanno eko atthītii passāmāti kolāhalaṃ uppādesuṃ.
At that time, they raised a commotion, saying, "We have seen in a dream that there is a profound scripture, rich in meaning and expression, within the Pāṭali tree!"
Khi ấy, họ đã gây ra tiếng ồn ào rằng: “Chúng tôi thấy trong giấc mơ rằng có một cuốn sách cốt yếu, đầy đủ ý nghĩa và văn tự, trong cây Pāṭali.”
Taṃ sutvā rājā sirikhettanagaraṃ gantvā taṃ pāṭalirukkhaṃ bhinditvā gavesento taṃ ganthaṃ labhi.
Hearing that, the king went to Sirikhetta City, split open that Pāṭali tree, searched, and found that scripture.
Nghe vậy, nhà vua đã đến thành Sirikhetta, phá cây Pāṭali và tìm thấy cuốn sách ấy.
Ganthe pana sakavādavasena samaṇakuttakasāmaññatā īdisāyeva, ete gotamāsāvakā hontii, etesaṃyeva ācāro saggamaggapathabhūtoti evamādīhi kāraṇehi vuttaṃ.
In the scripture, it was stated by means of their own doctrine that the nature of the sham monks' asceticism is thus, "These are the disciples of Gotama," and "Their practice alone is the path to heaven."
Trong cuốn sách, theo chủ thuyết của họ, đã nói rằng: “Sự Sa-môn tính của các Sa-môn giả hiệu là như thế này, những vị này là đệ tử của Gotama, chỉ có hạnh kiểm của họ là con đường dẫn đến cõi trời,” và các lý do tương tự.
Rājā ca pasīditvā samaṇakuttakānaṃ bahūni dātabbāni adāsi.
And the king, being gladdened, gave many gifts to the sham monks.
Nhà vua hoan hỷ và ban nhiều vật phẩm cho các Sa-môn giả hiệu.
Tato pacchā therassa dhammakathaṃ sutvā taṃ agginā jhāpesīti evaṃ samaṇakuttakānaṃ vacanaṃ sutvā sirikhettanagaraṃ gantvā arimaddananagaraṃ paccāgacchanto theraṃ ānesīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that thereafter, having heard the Elder's Dhamma discourse, he burned it with fire; thus, having heard the words of the sham monks, he went to Sirikhetta City and, returning to Arimaddana City, brought the Elder.
Sau đó, nghe pháp thoại của vị Trưởng lão, vua đã đốt cháy cuốn sách ấy; và sau khi nghe lời của các Sa-môn giả hiệu, vua đã đến thành Sirikhetta và thỉnh vị Trưởng lão về khi trở lại thành Arimaddana.
Arimaddananagaraṃ sampattakāle jetavanaṃ nāma vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
When he arrived at Arimaddana City, he built a monastery named Jetavana and offered it.
Khi đến thành Arimaddana, vua đã xây dựng và cúng dường một tu viện tên là Jetavana.
Thero ca tattha sāsānaṃ visodhetvā nisīdi.
And the Elder purified the Dispensation there and resided.
Vị Trưởng lão đã tịnh hóa giáo pháp ở đó và an trú.
Rājā devasikaṃ udakaṃ ānetvā aggamahesī pana devasikaṃyeva piṇḍapātaṃ ānetvā bhojesi.
The king brought water daily, and the chief queen brought alms food daily and fed him.
Hằng ngày, nhà vua mang nước đến; còn Hoàng hậu thì hằng ngày mang vật thực cúng dường.
Uppannakaṅkhā kālepi taṃtaṃkaṅkhāṭṭhānaṃ pucchīti.
Even when doubts arose, he inquired about those various points of doubt.
Khi có nghi vấn phát sinh, vua đã hỏi về những điểm nghi vấn đó.
394
Ayaṃ pana sāsanappaveṇiyāgataṭṭhuppatti,–
Now, this is the origin of the lineage of the Dispensation:
Đây là sự phát sinh của truyền thống giáo pháp:
395
Sudhammapure hi samāpattilābhī anomadassī nāma thero soṇuttarattherānaṃ vaṃsānurukkhaṇavasena saddhiṃ pañcahi bhikkhu satehi nisīdi.
In Sudhamma City, there was an Elder named Anomadassī, who had attained meditative absorptions. He resided with five hundred bhikkhus, following the lineage of the Elders Soṇuttara.
Tại thành Sudhamma, có một vị Trưởng lão tên là Anomadassī, bậc đắc thiền định, đã an trú cùng với năm trăm Tỳ-khưu theo dòng dõi của các Trưởng lão Soṇuttara.
Tassa pana padhānasisso adhisīlonāma, tassa padhānasisso prānadassī nāma, tassa padhānasisso kāḷo nāma, tassa padhānasisso arahanto nāma, tassa padhānasisso ariyavaṃso nāmāti.
His chief disciple was named Adhisīla; his chief disciple was named Prānadassī; his chief disciple was named Kāḷa; his chief disciple was named Arahanta; his chief disciple was named Ariyavaṃsa.
Đệ tử chính của Ngài là Adhisīla, đệ tử chính của Ngài là Prānadassī, đệ tử chính của Ngài là Kāḷa, đệ tử chính của Ngài là Arahanta, đệ tử chính của Ngài là Ariyavaṃsa.
396
Idañca vacanaṃ-ko panesa uttarājīvamahātheroti.
And this statement, "Who is this Great Elder Uttarājīva?"
Lời này là: “Ai là Đại Trưởng lão Uttarājīva này?”
Ayañhi thero rāmaññadesiyaputto ariyavaṃsattherassa sisso.
This Elder was a son of the Rāmāñña country, a disciple of Elder Ariyavaṃsa.
Vị Trưởng lão này là con trai của xứ Rāmañña, đệ tử của Trưởng lão Ariyavaṃsa.
Ariyavaṃsatthero pana kappuṅganagaravāsī mahākāḷattherassa sisso.
Elder Ariyavaṃsa, however, was a disciple of the Great Elder Mahākāḷa, who resided in Kappuṅga City.
Trưởng lão Ariyavaṃsa là đệ tử của Đại Trưởng lão Mahākāḷa, cư dân thành Kappuṅga.
So pana sudhammanagaravāsino prānadassī mahātherassa sissoti kalyāṇī silālekhane vuttavacanena na sameti.
He (Mahākāḷa) was a disciple of the Great Elder Prānadassī, who resided in Sudhamma City, which does not accord with the statement written in the Kalyāṇī Inscription.
Vị ấy là đệ tử của Đại Trưởng lão Prānadassī, cư dân thành Sudhamma – điều này không khớp với lời được nói trong bia đá Kalyāṇī.
Evampi sati yathicchita adhippāyo na nassatīti daṭṭhabbaṃ.
Even so, it should be understood that the intended meaning is not lost.
Dù vậy, cần phải hiểu rằng ý nghĩa mong muốn không bị mất đi.
397
Evaṃ nānācariyānaṃ vādo nānākārena dissamānopi arahantattherassa arimaddananagare sāsanaṃ anuggahetvā patiṭṭhānatāyevettha pamāṇanti katvā nāvamaññitabbo.
Thus, even though the doctrines of various teachers appear in different ways, the fact that the Arahanta Elder established and supported the Dispensation in Arimaddana City is the authoritative evidence here, and should not be disregarded.
Mặc dù quan điểm của các vị thầy khác nhau được trình bày theo nhiều cách, nhưng sự kiện Trưởng lão Arahanta đã hỗ trợ và thiết lập giáo pháp tại thành Arimaddana là bằng chứng ở đây, không nên coi thường.
Sabbesañhi ācariyānaṃ vādepi arahantatthero arimaddananagaraṃ āgantvā sāsanaṃ patiṭṭhāpesīti attho icchitabboyevāti.
Indeed, in all teachers' doctrines, the meaning that the Arahanta Elder came to Arimaddana City and established the Dispensation is what should be accepted.
Trong quan điểm của tất cả các vị thầy, ý nghĩa mong muốn là Trưởng lão Arahanta đã đến thành Arimaddana và thiết lập giáo pháp.
398
Arahantatthero pana mūlanāmena dhammadassīti pākaṭo sudhammapuravāsī sīlabuddhittherassa sissoti daṭṭhabbo.
The Arahanta Elder, whose original name was Dhammadassī, was known to be a disciple of Elder Sīlabuddhi, who resided in Sudhamma City.
Cần phải hiểu rằng Trưởng lão Arahanta, tên gốc là Dhammadassī, nổi tiếng là đệ tử của Trưởng lão Sīlabuddhi, cư dân thành Sudhamma.
So ca thero pubbeva pabbajjakālato catūsu vedesu sikkhitasippo.
And that Elder, even before his ordination, was skilled in the four Vedas.
Vị Trưởng lão ấy trước khi xuất gia đã tinh thông bốn bộ Veda.
Pabbajitvā pana sāḷakathaṃ piṭakattayaṃ uggaṇhitvā pāraṃ gantvā sabbattha pākaṭo.
After ordaining, he learned the Three Piṭakas with explanations, mastered them, and became renowned everywhere.
Sau khi xuất gia, Ngài đã học thuộc lòng Tam Tạng Pāḷi và thông suốt, nổi tiếng khắp nơi.
Sokkatayanagaraṃ anetvā manussā pūjenti.
People brought him to Sokkataya City and honored him.
Người dân đã thỉnh Ngài đến thành Sokkataya và cúng dường.
Tattha dasavassāni vasitvā puna sudhammapuraṃ āgantvā araññavāsaṃ samādiyi.
Having resided there for ten years, he returned to Sudhamma City and took up forest dwelling.
Ngài đã an cư ở đó mười năm, rồi trở về thành Sudhamma và thực hành hạnh cư sĩ rừng (araññavāsa).
399
Tato pacchā jinacakke ekasaṭṭhādhike pañcasate sahasseca sampatte kaliyuge ekūnāsītādhike tisate sampatte anuruddharājā rajjaṃ pāpuṇi.
Thereafter, when five hundred sixty-one years had passed in the Jinacakkā era and three hundred seventy-nine years in the Kaliyuga, King Anuruddha attained kingship.
Sau đó, khi vòng quay của giáo pháp (jinacakka) đã trải qua năm trăm sáu mươi mốt năm, và khi thời Kaliyuga đã trải qua ba trăm bảy mươi chín năm, vua Anuruddha đã lên ngôi.
Tadā arimaddananagare samaṇakuttakā mayaṃ gotamasāvakāti vatvā tiṃsatiṃsavaggā hutvā nisīdiṃsu.
At that time, in Arimaddana City, sham monks, claiming to be disciples of Gotama, resided in groups of thirty, each group numbering a thousand.
Khi ấy, tại thành Arimaddana, các Sa-môn giả hiệu tự xưng là đệ tử của Gotama và an trú thành ba mươi nhóm.
Vaggavasena kira sahassamattāti.
Indeed, it is said there were a thousand by group.
Theo nhóm thì có khoảng một ngàn vị.
Anuruddharājā ca tesaṃ samaṇakuttakānaṃ āgāriyābrahmacariyādīni sutvā na pasīdi.
And King Anuruddha, having heard of the householder-like celibacy and other practices of these sham monks, was not pleased.
Vua Anuruddha nghe về các hạnh phạm hạnh gia đình (āgāriyābrahmacariya) của các Sa-môn giả hiệu ấy thì không hoan hỷ.
Evampi paveṇiyā āgabhattā na pajahi.
Yet, he did not abandon them, as they had come down through tradition.
Dù vậy, vua không từ bỏ vì họ đã đến theo truyền thống.
Arahantaṃ pana theraṃ passitvā tato paṭṭhāya tesaṃ samaṇakuttakānaṃ nibaddhavattāni bhinditvā sāsane pasīdi.
However, upon seeing the Arahanta Elder, from that point on, he broke the customary observances for those sham monks and became gladdened in the Dispensation.
Nhưng khi gặp Trưởng lão Arahanta, kể từ đó, vua đã phá bỏ các quy tắc thường lệ của các Sa-môn giả hiệu ấy và hoan hỷ với giáo pháp.
400
Idaṃ marammamaṇḍale tambadīparaṭṭhe arimaddananagare arahantaṃ.
This is the third establishment of the Dispensation in Arimaddana City, Tambadīpa country, within the Maramma region, concerning the Arahanta.
Đây là sự thiết lập giáo pháp lần thứ ba liên quan đến Trưởng lão Arahanta tại thành Arimaddana, xứ Tambadīpa, trong vùng Maramma.
401
Nāma theraṃ paṭicca tatiyaṃ sāsanassa patiṭṭhānaṃ.
Named Elder.
Đây là sự thiết lập giáo pháp lần thứ ba liên quan đến Trưởng lão Arahanta.
402
Tasmiñca kāle arahantatthero anuruddharājānaṃ āha,-tīsu sāsanesu pariyattisāsane tiṭṭhanteyeva paṭipatti sāsanaṃ tiṭṭhati, paṭipattisāsane tiṭṭhanteyeva paṭivedhasāsanaṃ tiṭṭhati, yathā hi gunnaṃ satepi sahassepi vijjamāne paveṇipa,likāya dhenuyā asati so vaṃso sāpaveṇī na ghaḷīyatii, evamevaṃ dhutaṅgadharānaṃ bhikkhūnaṃ satepi sahassepi vijjamāne pariyattiyā antarahitāya paṭivedho nāma na hoti, yathā pana nimikumbhiyo jānanatthāya pāsāṇa piṭṭhe akkharesu ṭhapitesu yāva akkharāni dharanti, tāva nidhikumbhiyo naṭṭhā nāma na honti, evamevaṃ pariyattiyā dharamānāya sāsanaṃ anantarahitaṃ nāma hoti, yathā ca mahato taḷākassa pāḷiyā thirāya udakaṃ na ṭhassatīti na vattabbaṃ, udake sati padumādīni pupphāni na pupphissantīti na vattabbaṃ, evamevaṃ mahātaḷākassa thirapāḷisadise tepiṭake buddhavacane sati udakasadisā paṭipattipūrakā kulaputtā natthīti na vattabbaṃ, tesu sati padumādipupphasadiso paṭivedho natthīti na vattabbaṃ, evaṃ ekantato pariyattimeva pamāṇaṃ, tasmā antamaso dvīsu pātimokkhasu vattamānesupi sāsanaṃ anantarahitameva, pariyattiyā antarahitāya suppaṭipannassāpi dhammābhisamayo natthi, anantarahitāya eva dhammābhisamayo atthi, idānipi amhākaṃ pariyattisāsanaṃ paripuṇṇaṃ natthi, sarīradhātuyo ca natthi, tasmā yattha pariyattisāsanaṃ sarīradhātuyo ca atthi, tattha paṇṇākārena saddhiṃ dūtaṃ pesetvā ānetabbā, evaṃ sati amhākaṃ raṭṭhe jinasāsanaṃ cirakālaṃ patiṭṭhahissatīti.
And at that time, the Arahanta Elder spoke to King Anuruddha: "Among the three dispensations, as long as the dispensation of learning (Pariyatti-sāsana) endures, the dispensation of practice (Paṭipatti-sāsana) endures. As long as the dispensation of practice endures, the dispensation of penetration (Paṭivedha-sāsana) endures. Just as, even if there are hundreds or thousands of cattle, if there is no traditional milch cow, that lineage and tradition cannot be maintained; even so, if there are hundreds or thousands of bhikkhus upholding the ascetic practices (dhutaṅga), if the learning disappears, there is no such thing as penetration. Just as, when coins are placed on a stone slab for identification, as long as the letters remain, the treasure jars are not considered lost; even so, as long as the learning endures, the Dispensation is not considered lost. And just as it cannot be said that if the embankment of a great pond is firm, the water will not remain, nor can it be said that if there is water, lotuses and other flowers will not bloom; even so, when there is the Buddha's word, the Three Piṭakas, which is like the firm embankment of a great pond, it cannot be said that there are no virtuous sons who fulfill the practice, who are like the water. And when they exist, it cannot be said that there is no penetration, which is like lotuses and other flowers. Thus, learning alone is absolutely the measure. Therefore, even if only the two Pātimokkhas endure, the Dispensation is still not lost. When learning is lost, even for one who practices well, there is no realization of the Dhamma; only when it is not lost is there realization of the Dhamma. Even now, our dispensation of learning is not complete, and there are no bodily relics. Therefore, wherever there is the dispensation of learning and bodily relics, messengers should be sent with an offering to bring them. If this is done, the Buddha's Dispensation will be established for a long time in our country."
Vào thời điểm đó, Trưởng lão Arahanta đã nói với vua Anuruddha: “Trong ba giáo pháp, khi giáo pháp Pariyatti (học tập) còn tồn tại, giáo pháp Paṭipatti (thực hành) sẽ tồn tại; khi giáo pháp Paṭipatti còn tồn tại, giáo pháp Paṭivedha (thành quả) sẽ tồn tại. Ví như, dù có hàng trăm, hàng ngàn con bò, nhưng nếu không có con bò cái dòng dõi, thì dòng dõi đó, truyền thống đó sẽ không được duy trì. Cũng vậy, dù có hàng trăm, hàng ngàn Tỳ-khưu giữ hạnh đầu đà (dhutaṅga), nhưng nếu Pariyatti bị biến mất, thì không có Paṭivedha. Ví như, trên một tấm đá, khi các chữ cái được khắc để biết về các chum kho báu, chừng nào các chữ cái còn tồn tại, chừng đó các chum kho báu chưa bị mất đi. Cũng vậy, khi Pariyatti còn tồn tại, giáo pháp chưa bị biến mất. Và ví như, không thể nói rằng nước sẽ không tồn tại khi bờ đập của một hồ nước lớn vững chắc; không thể nói rằng hoa sen và các loài hoa khác sẽ không nở khi có nước. Cũng vậy, khi có Phật ngôn Tam Tạng vững chắc như bờ đập của hồ nước lớn, không thể nói rằng không có những thiện nam tử thực hành đầy đủ như nước; khi có họ, không thể nói rằng không có Paṭivedha như hoa sen và các loài hoa khác. Như vậy, chỉ có Pariyatti là bằng chứng tuyệt đối. Do đó, ngay cả khi chỉ có hai giới bổn Pātimokkha còn tồn tại, giáo pháp vẫn chưa bị biến mất. Khi Pariyatti bị biến mất, ngay cả người thực hành tốt cũng không thể chứng ngộ giáo pháp; chỉ khi Pariyatti chưa bị biến mất thì mới có thể chứng ngộ giáo pháp. Hiện tại, giáo pháp Pariyatti của chúng ta chưa đầy đủ, và cũng không có Xá-lợi (sarīradhātu). Do đó, nơi nào có giáo pháp Pariyatti và Xá-lợi, chúng ta nên cử sứ giả cùng với lễ vật đến thỉnh về. Khi đó, giáo pháp của Đức Phật sẽ tồn tại lâu dài trong đất nước chúng ta.”
403
Evaṃ pana bhante sati kattha yācissāmāti.
"Then, Venerable Sir, where shall we request them?"
“Thưa Đại đức, nếu vậy thì chúng con sẽ thỉnh ở đâu?”
Suvaṇṇabhūmiraṭṭhe mahārāja sudhammapure tīhi vārehi piṭakattayaṃ likhitvā ṭhapesi, sarīradhātuyo ca bahū tattha atthīti.
"In the country of Suvaṇṇabhūmi, great king, in Sudhamma City, the Tipiṭaka was written down and established three times, and many bodily relics are also there."
Thưa đại vương, tại xứ Suvaṇṇabhūmi, ở kinh đô Sudhamma, Tam tạng đã được viết và cất giữ ba lần, và có rất nhiều xá-lợi ở đó.
Rājā evaṃ bhanteti paṭiggaṇhitvā bahū paṇṇākāre paṭiyādetvā rājalekhanaṃ likhitvā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ ekaṃ amaccaṃ dūtaṃ katvā pesesi.
The king, having accepted this with "So be it, Venerable Sir," prepared many gifts, wrote a royal letter, and sent an minister endowed with eight qualities as an envoy.
Nhà vua đã chấp nhận (lời thỉnh cầu) rằng "Thưa vâng, bạch ngài", rồi chuẩn bị nhiều lễ vật, viết một bức thư của vua, và cử một vị đại thần có đủ tám đức tính làm sứ giả phái đi.
404
Sudhammapurindo manohari nāma rājāpi maccheracitto hutvā tumhādisānaṃ micchādiṭṭhīnaṃ ṭhāne piṭakattayaṃ sarīradhātuyo ca pahiṇituṃ na yuttā, tilokaggassa hi sammāsambuddhassa sāsanaṃ sammādiṭṭhīnaṃ ṭhāneyeva patiṭṭhahissati, yathā nāma kesarasīharājassa vasā suvaṇṇapātiyaṃyeva, na mattikābhājaneti.
King Manoharī, the lord of Sudhamma City, being of a stingy mind,*: "It is not proper to send the Tipiṭaka and the bodily relics to a place of wrong-doers like you. For the teaching of the Perfectly Enlightened One, the foremost in the three worlds, will only be established in the place of those with right view, just as the fat of the lion king is kept only in a golden bowl, not in an earthenware vessel."
Vua của Sudhamma, tức là vua tên Manoharī, đã trở nên có tâm keo kiệt (và trả lời rằng): “Ở nơi của những kẻ tà kiến như các ngươi, không thích hợp để gửi Tam tạng và xá-lợi. Giáo pháp của Đức Sammāsambuddha, bậc tối thượng của ba cõi, sẽ chỉ được an lập ở nơi của những người chánh kiến, giống như mỡ của vua sư tử Kesara chỉ được chứa trong bát vàng chứ không phải trong đồ đất sét.”
405
Dūtā paccāgantvā anuruddharañño tamatthaṃ ārocesuṃ.
The envoys returned and reported that matter to King Anuruddha.
Các sứ giả trở về và báo cáo sự việc đó cho vua Anuruddha.
Taṃ sutvā anuruddharājā kujjhi, tattakakapāle pakkhittatilaṃviya taṭa taṭāyi.
Hearing that, King Anuruddha became angry; he crackled like sesame seeds dropped into a hot pan.
Nghe vậy, vua Anuruddha nổi giận, (ngài) kêu lách tách như hạt mè rang trong chảo nóng.
406
Atha rājā nadīmaggena nāvānaṃ asītisatasahassehi nāvikānaṃ yodhānaṃ aṭṭhakoṭīhi senaṃ byūhitvā thalamaggena saddhiṃ catūhi mahāyodhanāyakehi hatthīnaṃ asīti sahassehi assānaṃ navutiisatasahassehi yodhānaṃ asītikoṭiyā senaṃ byūhitvā sayameva yujjhituṃ sudhammaparaṃ gacchi.
Then the king, having arrayed his army along the river route with one hundred and eighty thousand boats and eighty million soldier-seamen, and along the land route with four great warrior-chiefs, eighty thousand elephants, one hundred and ninety thousand horses, and eighty million soldiers, himself went to Sudhamma City to fight.
Sau đó, nhà vua đã tập hợp một đội quân gồm một trăm tám mươi vạn thuyền và tám mươi triệu thủy thủ chiến binh bằng đường sông, và một đội quân gồm tám mươi ngàn voi, một trăm chín mươi ngàn ngựa, và tám mươi triệu chiến binh bằng đường bộ cùng với bốn vị đại tướng quân, rồi đích thân đi đến Sudhamma để giao chiến.
407
Taṃ sutvā manoharirājā sītatasito hutvā attano bahū yodhe saṃvidahitvā sudhammapurayeva paṭisenaṃ katvā nisīdi.
Hearing that, King Manoharī became terrified and, having marshalled his many soldiers, stationed them as a counter-army in Sudhamma City itself.
Nghe vậy, vua Manoharī sợ hãi run rẩy, tập hợp nhiều chiến binh của mình, rồi đóng quân phòng thủ ngay tại Sudhamma.
408
Atha athabbaṇavede āgatappayogavasena punappunaṃ vāyamantāpi nagaramūlaṃ upasaṅkamituṃ na sakkā.
Then, though repeatedly striving by means of practices from the Atharva Veda, they were unable to approach the city base.
Khi đó, dù đã cố gắng hết lần này đến lần khác theo các phép thuật được ghi trong Atharva Veda, (họ) vẫn không thể tiếp cận được chân thành.
Tadā rājā vedaññuno pucchi,–kasmā panettha nagaramūlaṃ upasaṅkamituṃ na sakkomāti.
At that time, the king asked the Vedic scholars, "Why are we unable to approach the city base here?"
Lúc ấy, nhà vua hỏi những người thông hiểu Veda: “Tại sao ở đây không thể tiếp cận được chân thành?”
Vedaññuno āhaṃsu,-athabbaṇavedavidhānaṃ mahārāja atthi maññeti.
The Vedic scholars said, "Great king, there are indeed dispositions from the Atharva Veda practices."
Những người thông hiểu Veda tâu: “Thưa đại vương, có lẽ đó là do các nghi thức của Atharva Veda.”
Atha rājā pathaviyaṃ nidahitvā matakaḷevaraṃ uddharitvā mahāsamudde khipesi.
Then the king exhumed the corpse that had been buried in the earth and cast it into the great ocean.
Sau đó, nhà vua đã đào một xác chết được chôn dưới đất lên và ném xuống biển lớn.
409
Ekaṃ kira manussaṃ hindukulaṃ jeṅgunāmakaṃ kīṭaṃ khādāpetvā taṃ māretvā hatthapādādīni aṅgapaccaṅgāni gahetvā chinnachinnāni katvā nagarassa sāmantā pathaviyaṃ nadahitvā ṭhapesi.
It is said that a certain person from a Hindu family, named Jeṅgu, was made to be eaten by insects, killed, and his hands, feet, and other limbs and minor limbs were taken, cut into pieces, and buried in the earth around the city.
Người ta nói rằng, một người thuộc dòng dõi Hindu tên là Jeṅgu đã bị một con côn trùng ăn thịt, sau đó bị giết chết, các bộ phận cơ thể như tay, chân, v.v. được lấy ra, cắt thành từng mảnh nhỏ và chôn ở vùng ngoại ô thành phố.
Tadā pana nagaraṃ upasaṅkamituṃ sakkā.
At that time, it was possible to approach the city.
Khi đó, có thể tiếp cận được thành phố.
Nagarañca pavisitvā anuruddharājā manoharirājānaṃ jīvaggāhaṃ gaṇhi.
And having entered the city, King Anuruddha captured King Manoharī alive.
Vua Anuruddha đã tiến vào thành phố và bắt sống vua Manoharī.
Sudhammapure porāṇikānaṃ rājūnaṃ paveṇīāgatavasena ratanamayamañjūsāyaṃ ṭhapetvā pūjitaṃ sahadhātūhi piṭakattayaṃ gahetvā manoharirañño santakānaṃ dvattiṃsahatthīnaṃ piṭṭhiyaṃ āropetvā ānesi.
He took the Tipiṭaka, along with the relics, which had been placed in a jeweled casket and venerated in Sudhamma City according to the tradition of ancient kings, and brought them back, loading them onto the backs of thirty-two elephants belonging to King Manoharī.
Ngài đã lấy Tam tạng cùng với xá-lợi, vốn được cất giữ trong một chiếc hộp báu bằng ngọc quý và được cúng dường theo truyền thống của các vị vua cổ xưa ở Sudhamma, rồi đặt lên lưng ba mươi hai con voi thuộc sở hữu của vua Manoharī và mang về.
410
Arimaddananagaraṃ pana patvā dhātuyo ratanamayamañjūsāyaṃ ṭhapetvā sirisayanagabbhe ratanamañce sīsopadesassa samīpe ṭhapesi.
Having reached Arimaddana City, he placed the relics in a jeweled casket and set it on a jeweled couch in the royal bed-chamber, near the head-rest.
Khi đến thành Arimaddana, ngài đặt xá-lợi vào chiếc hộp báu bằng ngọc quý, và đặt nó trên chiếc giường báu trong phòng ngủ chính, gần đầu giường.
Piṭakattayampi ratanamaye pāsāde ṭhapetvā bhikkhusaṅghassa uggahadhāraṇādiatthāya niyyādesi.
He also placed the Tipiṭaka in a jeweled palace and handed it over to the community of bhikkhus for study, memorization, and other purposes.
Tam tạng cũng được đặt trong một cung điện bằng ngọc quý và được giao cho Tăng đoàn để học tập và ghi nhớ, v.v.
Tato kira ānītaṃ piṭakattayaṃ uggaṇhantānaṃ ariyānaṃ sahassamattaṃ ahosīti.
It is said that there were a thousand Arahants who studied the Tipiṭaka brought from there.
Người ta nói rằng, có khoảng một ngàn vị thánh đã học Tam tạng được mang về từ đó.
411
Sudhammanagaraṃ vijayitvā piṭakena saddhiṃ bhikkhusaṅghaṃ ānetvā sāsanassa patiṭṭhāpanaṃ jinacakke ekādhike chasate vassasahasse kaliyuge ca soḷasādhike catusate sampatteti silālekhanesu vuttaṃ.
It is stated in stone inscriptions that the establishment of the Sāsana, by conquering Sudhamma City and bringing the Tipiṭaka along with the community of bhikkhus, occurred in the six hundred and one thousandth year of the Buddha-cycle, and in the four hundred and sixteenth year of the Kaliyuga.
Trong các bia đá có ghi rằng, việc chinh phục thành Sudhamma, mang Tam tạng cùng với Tăng đoàn về, và an lập giáo pháp đã được hoàn thành vào năm thứ sáu trăm lẻ một của Phật lịch và năm thứ bốn trăm mười sáu của Kaliyuga.
412
Anuruddharañño kāle puññānubhāvena tiiṇṇaṃ ratanānaṃ paripuṇṇattā puṇṇagāmoti samaññā ahosi.
During the time of King Anuruddha, due to the power of merit and the completeness of the Three Jewels, the designation "Puṇṇagāma" (Full Village) arose.
Vào thời vua Anuruddha, nhờ phước báu mà ba viên ngọc (Tam bảo) được đầy đủ, nên có tên gọi là Puṇṇagāma.
Cirakālaṃ atikkante ṇṇakāraṃ lopavasena makārassa ca niggahita vasena pugamīti marammabhāsāya vohārīyatīti anāgatavaṃsarājavaṃsesu vuttaṃ.
It is said in the future chronicles and royal chronicles that after a long time, by the dropping of the sound 'ṇṇa' and by the change of 'ma' to a nasalization (niggahīta), it came to be called 'Pugam' in the Maramma language.
Trong các bộ Anāgatavaṃsa và Rājavaṃsa có ghi rằng, sau một thời gian dài, do sự lược bỏ âm ‘ṇṇa’ và sự biến đổi của âm ‘ma’ thành niggahita, nó được gọi là Pugamī trong tiếng Myanmar.
413
Anuruddharājāyeva cattāro mahāyodhe sīhaḷadīpaṃ pesetvā tatopi piṭakattayaṃ ānesi.
King Anuruddha himself sent four great warriors to the island of Sīhaḷa and brought the Tipiṭaka from there as well.
Chính vua Anuruddha đã phái bốn vị đại tướng quân đến đảo Sīhaḷa và cũng mang Tam tạng về từ đó.
Sīhaḷadīpato ānītapiṭakattayena sudhammapurato ānītapiṭakattayaṃ aññamaññaṃ yojetvā saṃsandetvā arahantatthero vīmaṃsesi.
The Arahant Thera examined the Tipiṭaka brought from Sīhaḷa Island by combining and comparing it with the Tipiṭaka brought from Sudhamma City.
Các vị Trưởng lão Arahant đã đối chiếu và so sánh Tam tạng mang về từ đảo Sīhaḷa với Tam tạng mang về từ Sudhamma.
Tadā gaṅgādakenaviya yamunodakaṃ aññamaññaṃ anūnaṃ anadhikaṃ ahosi.
At that time, like the waters of the Yamunā compared to the waters of the Gaṅgā, they were neither less nor more than each other.
Khi đó, chúng không hơn không kém nhau, giống như nước sông Gaṅgā và nước sông Yamunā.
Tehi piṭakehi aññānipi vaḍḍhetvā tipiṭakagabbhe ṭhapetvā pūjesi.
He added other texts to these Piṭakas, placed them in the Tipiṭaka chamber, and venerated them.
Ngài đã thêm các bộ kinh khác vào những bộ Tam tạng đó, đặt chúng vào kho Tam tạng và cúng dường.
Tesu tesu ṭhānesupi patiṭṭhāpesi.
He also established them in various places.
Ngài cũng đã an lập chúng ở nhiều nơi khác nhau.
414
Manoharirājānampi mraṅkapā nāma dese upaṭṭhākehi saha ṭhapesi.
He placed King Manoharī, along with his attendants, in the country called Mraṅkapā.
Vua Manoharī cũng được an trí ở xứ tên là Mraṅkapā cùng với các thị vệ của mình.
Tassa ca kira rañño mukhaṃ viravitvā kathaṃ sallāpentassa mukhato obhāso pajjalitvā nikkhami.
It is said that when that king opened his mouth and conversed, a radiant light shone forth from his mouth.
Người ta nói rằng, khi nhà vua ấy mở miệng nói chuyện, một luồng ánh sáng chói lòa bùng lên từ miệng ngài.
So kadāci kadāci anuruddharañño santikaṃ āgantvā gāravavasena vandanādīni akāsi.
From time to time, he would come to King Anuruddha and pay respects out of deference.
Đôi khi ngài đến gặp vua Anuruddha và thực hiện các hành động tôn kính như đảnh lễ.
Tadā anuruddharañño lomahaṃso uppajji ubbiggo ca.
Then King Anuruddha's hair would stand on end, and he would be agitated.
Khi đó, vua Anuruddha nổi da gà và cảm thấy bất an.
Tasmā tassa rañño nitthejatthāya buddharūpassa cetiyassa bhattaṃ pūjetvā taṃ gahetvā manoharirañño bhājesi.
Therefore, to diminish that king's aura, he offered alms to a Buddha image and a cetiya, then took it and shared it with King Manoharī.
Vì vậy, để làm tiêu tan hào quang của nhà vua ấy, ngài đã cúng dường thực phẩm lên tượng Phật và bảo vua Manoharī dùng.
Tadā tassa tadānubhāvo antaradhāyi.
Then that power of his disappeared.
Khi đó, hào quang của ngài ấy đã biến mất.
Manoharirājā saṃvegaṃ āpajjitvā saṃsāre saṃsaranto yāva nibbānaṃ na pāpuṇāmi, tāva paravase nānuvatteyyanti patthanaṃ akāsi.
King Manoharī became greatly moved (saṃvega) and made a wish: "As long as I wander in saṃsāra and have not yet attained Nibbāna, may I not be subject to others."
Vua Manoharī cảm thấy xúc động và đã phát nguyện: “Chừng nào tôi còn luân hồi trong vòng sinh tử, cho đến khi tôi đạt được Niết Bàn, tôi sẽ không phụ thuộc vào người khác.”
Sudhammapurato ābhataṃ attano santakaṃ manomaya maṇiṃ ekassa seṭṭhino santike vikkiṇitvā laddhamūlena pañcavāharajatena abhujitapallaṅkavasena ekaṃ mahantaṃ buddha bimbaṃ parinibbānākārena ekanti dve buddhappaṭibimbāni kārāpesi.
He sold his personal wish-fulfilling jewel, which had been brought from Sudhamma City, to a certain wealthy man, and with the five loads of silver obtained as its price, he had one large Buddha image made in the reclining pose (parinibbāna-ākārena) and two standing Buddha images.
Ngài đã bán viên ngọc quý Manomaya thuộc sở hữu của mình, được mang về từ Sudhamma, cho một vị trưởng giả, và dùng số tiền thu được là năm vaharaja bạc để tạo ra một pho tượng Phật lớn ở tư thế nằm nghỉ (parinibbāna) và hai pho tượng Phật khác ở tư thế ngồi trên bệ chưa được sử dụng.
Yāvajjatanā tāni santīti.
Those exist to this day.
Người ta nói rằng, những pho tượng đó vẫn còn cho đến ngày nay.
Iccevaṃ anuruddharājā sudhammapurato sīhaḷadīpato ca sāsanaṃ ānetvā arimaddananagare patiṭṭhāpesīti.
Thus, King Anuruddha brought the Sāsana from Sudhamma City and Sīhaḷa Island and established it in Arimaddana City.
Như vậy, vua Anuruddha đã mang giáo pháp từ Sudhamma và đảo Sīhaḷa về và an lập tại thành Arimaddana.
415
Idaṃ amhākaṃ marammamaṇḍale tambadīparaṭṭhe arimaddananagare
This is the fourth establishment of the Sāsana by King Anuruddha in Arimaddana City, in the country of Tambadīpa, in our Maramma region.
Đây là lần an lập giáo pháp thứ tư liên quan đến vua Anuruddha
416
Anuruddharājānaṃ paṭicca catutthaṃ sāsanassa patiṭṭhānaṃ.
.
tại thành Arimaddana, xứ Tambadīpa, trong vùng Myanmar của chúng ta.
417
Uttarājīvattheropi soṇuttarānaṃ vaṃsato sāsanaṃ gahetvā sudhammapurato arimaddananagaraṃ āgantvā sāsanaṃ patiṭṭhāpesi.
Uttarājīva Thera also received the Sāsana from the lineage of Soṇuttara and came from Sudhamma City to Arimaddana City to establish the Sāsana.
Trưởng lão Uttarājīva cũng đã mang giáo pháp từ dòng dõi Soṇuttara đến thành Arimaddana từ Sudhamma và an lập giáo pháp.
418
Idaṃ amhākaṃ marammamaṇḍale tambadīparaṭṭhe arimaddananagare uttarājīvattheraṃ paṭicca pañcamaṃ sāsanassa patiṭṭhānaṃ.
This is the fifth establishment of the Sāsana by Uttarājīva Thera in Arimaddana City, in the country of Tambadīpa, in our Maramma region.
Đây là lần an lập giáo pháp thứ năm liên quan đến Trưởng lão Uttarājīva tại thành Arimaddana, xứ Tambadīpa, trong vùng Myanmar của chúng ta.
419
Uttarājīvattherassa sīhaḷadīpaṃ gatakāle tena saddhiṃ gataṃ chappadaṃ nāma sāmaṇeraṃ sīhaḷadīpeyeva sīhaḷadīpikā pabbajiṃsu.
When Uttarājīva Thera went to Sīhaḷa Island, the Sīhaḷa bhikkhus ordained a sāmaṇera named Chappada, who had gone with him, on Sīhaḷa Island itself.
Khi Trưởng lão Uttarājīva đi đến đảo Sīhaḷa, Sīhaḷa đã xuất gia cho vị sa-di tên Chappada đi cùng ngài ngay tại đảo Sīhaḷa.
Pabbajitvā ca chappadasāmaṇero pariyattiṃ uggaṇhitvā dasavassaṃ tattha vasitvā arimaddananagaraṃ paccāgacchi.
And having been ordained, Sāmaṇera Chappada studied the pariyatti and, after dwelling there for ten years, returned to Arimaddana City.
Sau khi xuất gia, sa-di Chappada đã học tập Tam tạng, sống ở đó mười năm, rồi trở về thành Arimaddana.
Sivalittherañca tāmalindattherañca ānandattherañca rāhulatthe rañca anesi.
He brought Thera Sivali, Thera Tāmalinda, Thera Ānanda, and Thera Rāhula.
Ngài đã mang theo Trưởng lão Sīvali, Trưởng lão Tāmalinda, Trưởng lão Ānanda và Trưởng lão Rāhula.
Te pana therā tipiṭakadharā honti byattā dakkhā ca.
These Theras were well-versed in the Tipiṭaka, skilled, and expert.
Những vị Trưởng lão này đều là những bậc tinh thông Tam tạng, thông tuệ và khéo léo.
Ayañcattho vitthārena heṭṭhā vutto.
This matter has been extensively mentioned below.
Sự việc này đã được kể chi tiết ở phần dưới.
420
Arimaddananagaraṃ patvā arimaddana vāsīhi bhikkhūhi saddhiṃ vinayakammāni akatvā puthu hutvā nisīdiṃsu.
Having reached Arimaddana City, they did not perform Vinaya acts with the bhikkhus residing in Arimaddana, but remained separate.
Khi đến thành Arimaddana, (các vị Trưởng lão này) đã không thực hiện các nghi thức của Luật với các vị tỳ-khưu cư trú tại Arimaddana, mà ngồi riêng ra.
Narapatirājā ca tesu theresu ativiya pasīdi.
King Narapati was greatly pleased with those Theras.
Vua Narapati cũng vô cùng hoan hỷ với các vị Trưởng lão ấy.
Erāvatīnadiyaṃ uḷumpaṃ bandhitvā tattheva upasampadakammaṃ kārāpesi.
He had an Upasampadā ceremony performed on a raft (uḷumpa) constructed on the Irāvatī river itself.
Ngài đã cho buộc một chiếc bè trên sông Erāvati và cho thực hiện nghi thức thọ giới Tỳ-khưu ngay tại đó.
Cirakālaṃ atikkamitvā so gaṇo vuḍḍhi hutvā uppajji.
After a long time, that group grew and flourished.
Sau một thời gian dài, nhóm (Tăng đoàn) đó đã phát triển và lớn mạnh.
421
Narapatirājā ca te there saddhiṃ saṅghena nimantetvā mahādānaṃ adāsi.
King Narapati also invited those Theras along with the Saṅgha and gave a great offering.
Vua Narapati đã thỉnh các vị Trưởng lão cùng với Tăng đoàn và cúng dường đại thí.
Tadā chaṇe ākappasampannaṃ rūpasobhaggappakkaṃ ekaṃ nāṭakittiṃ disvā rāhulatthero paṭibaddhacitto lepe laggitavānaroviya kaddame laggitamātaṅgoviya ca kāma guṇalepakaddamesu laggito sāsane viramitvā hī nāyāvattītuṃ ārabhi.
At that time, on that occasion, seeing a certain female dancer endowed with beauty and physical charm, Elder Rāhula became captivated. Like a monkey stuck in glue or an elephant stuck in mud, he became entangled in the glue-mud of sensual pleasures, and abandoning the Dispensation, he began to revert to a lower state.
Khi ấy, Thera Rāhula thấy một nữ diễn viên có dung mạo xinh đẹp và đầy duyên dáng, tâm ông liền bị dính mắc, như khỉ mắc vào keo, như voi mắc vào bùn, ông bị mắc kẹt vào bùn lầy và keo dính của các dục lạc, rồi ông bắt đầu từ bỏ Giáo Pháp (Sāsana) để hoàn tục.
Maraṇanti karogena abhibhūto viya atekiccho hutvā sesattheresu ovādaṃ dinnesu pinādiyi.
Like one afflicted by a fatal disease and incurable, he did not heed the advice given by the other elders.
Giống như người bị bệnh nan y không thể chữa khỏi, ông không nghe lời khuyên của các vị Trưởng lão khác.
Tadā sesattherā taṃ evamāhaṃsu,-mā tvaṃ ekaṃ taṃ paṭicca sabbepi amhe lajjāpetuṃ na arahasi, mā idha hīnāyā vattehi, mallārudīpaṃ gantvā yathāruciṃ karohīti pesesuṃ.
Then the other elders said to him thus: "You should not make all of us ashamed because of that one thing. Do not revert to a lower state here. Go to Mallāru Island and do as you please," and they sent him away.
Khi ấy, các vị Trưởng lão còn lại nói với ông rằng: “Ngươi không nên vì một mình ngươi mà làm cho tất cả chúng ta phải hổ thẹn. Đừng hoàn tục ở đây. Hãy đi đến đảo Mallāru và làm theo ý muốn của ngươi.” Rồi họ tiễn ông đi.
Rāhulatthero ca kusimatitthato nāvaṃ āruyha mallārudīpaṃ agamāsi.
Elder Rāhula embarked on a boat from Kusimatittha and went to Mallāru Island.
Và Trưởng lão Rāhula lên thuyền từ bến Kusima rồi đi đến đảo Mallāru.
Mallārudīpaṃ pattakāle mallārurājā vinayaṃ jānitukāmo saha ṭīkāya khuddasikkhāpakaraṇaṃ tassa santike uggaṇhitvā ekapattamattaṃ maṇiṃ adāsi.
When he arrived at Mallāru Island, King Mallāru, wishing to learn the Vinaya, learned the Khuddasikkhāpakaraṇa with its commentary from him and gave him a gem worth one full plate.
Khi đến đảo Mallāru, vua Mallāru muốn tìm hiểu về Vinaya, đã học tập bộ Khuddasikkhāpakaraṇa cùng với chú giải từ ông, và dâng cho ông một viên ngọc quý giá bằng cả một lá (vàng).
Soca taṃ labhitvā hīnāyāvattīti.
Having received it, he reverted to a lower state.
Và ông đã nhận lấy viên ngọc đó rồi hoàn tục.
Honti cettha,-
In this regard, there are these sayings:
Ở đây có câu:
422
Atidūreva hotabbaṃ, bhikkhunā nāma itthibhi;
A bhikkhu should keep very far away from women;
Tỳ khưu phải ở thật xa phụ nữ;
423
Itthiyo nāma bhikkhūnaṃ, bhavanti idha verino.
For women are enemies to bhikkhus here.
Vì phụ nữ là kẻ thù của tỳ khưu ở đời này.
424
Tāva tiṭṭhantu duppaññā, mayaṃ porāṇikāpi ca;
Let foolish persons stay, but even we, the ancients,
Những người kém trí còn như vậy, ngay cả chúng ta là những người xưa cũ cũng vậy;
425
Mahāpaññā vināsaṃ, pattā haritacādayo.
And those of great wisdom, such as Haritaca and others, have met with ruin.
Những người có đại trí như Harita và những vị khác cũng đã bị hủy hoại.
426
Tasmā hi paṇḍito bhikkhu, antamasova itthibhi;
Therefore, a wise bhikkhu, even with the least of women,
Vì vậy, một tỳ khưu hiền trí, dù là người cuối cùng, cũng không nên;
427
Vissāsaṃ na kare loke, rāgo ca duppavāritoti.
Should not develop intimacy in the world, for lust is difficult to guard against.
Tin tưởng vào phụ nữ trên đời, vì tham ái khó ngăn chặn.
428
Sesesu ca theresu chappado nāma thero paṭhamaṃ kālaṅkato.
Among the remaining elders, the elder named Chappada passed away first.
Trong số các vị Trưởng lão khác, Trưởng lão Chappada là người đầu tiên qua đời.
Sivalitāmalindānandattherāyeva tayo pariyattiuggahaṇadhāraṇādivasena sāsanaṃ upatthambhetvā arimaddananagare nisīdiṃsu.
Only the three elders Sivalī, Māḷindā, and Ānanda supported the Sāsana by way of learning and mastering the Pariyatti and settled in Arimaddana City.
Chỉ có các Trưởng lão Sīvali, Tāmalinda và Ānanda đã duy trì Giáo Pháp bằng cách học tập và ghi nhớ kinh điển, và an tọa tại thành phố Arimaddana.
Ekasmiñca kāle rājā tesaṃ tiṇṇaṃ therānaṃ ekekaṃ hatthiṃ adāsi.
On one occasion, the king gave an elephant to each of these three elders.
Một lần nọ, nhà vua đã tặng mỗi vị trong ba Trưởng lão một con voi.
Sivalitāmalindattherā paṭiggahetvā vane vissajjāpesuṃ.
Elders Sivalī and Māḷinda accepted them and released them in the forest.
Các Trưởng lão Sīvali và Tāmalinda đã nhận rồi thả chúng vào rừng.
Ānandatthero pana kiñcipuranagaraṃ pahiṇitvā ñātakānaṃ dehīti kusimatitthaṃ gantvā nāvaṃ āropesi.
Elder Ānanda, however, sent his elephant to Kiñcipuranagara, saying, "Give it to my relatives," and going to Kusimatittha, he loaded it onto a boat.
Còn Trưởng lão Ānanda thì gửi con voi đến thành phố Kiñcipura để tặng cho người thân, rồi đi đến bến Kusima và đưa nó lên thuyền.
Taṃ kāraṇaṃ ñatvā sivalitāmalindattherātaṃ evamāhaṃsu,– mayaṃ pana āvuso hatthīnaṃ sukhatthāya vane vissajjema,tvaṃ pana adhammikaṃ karosīti.
Knowing this, Elders Sivalī and Māḷinda said to him thus: "Friend, we release elephants in the forest for their comfort, but you are doing an unrighteous act."
Biết được sự việc đó, các Trưởng lão Sīvali và Tāmalinda nói với ông rằng: “Này Hiền giả, chúng tôi thả voi vào rừng vì lợi ích của chúng, còn ông thì làm điều phi pháp.”
Kinnāma bhante ñābhakānaṃ saṅgaho na vaṭṭati, nanu ñātakānañca saṅgahoti bhagavatā vuttanti.
"Venerables, why is it that supporting relatives is not permissible? Hasn't the Blessed One said that support for relatives is allowable?"
“Bạch chư Tôn giả, tại sao việc giúp đỡ người thân lại không được phép? Chẳng phải Đức Thế Tôn đã dạy rằng nên giúp đỡ người thân sao?”
429
Therā āhaṃsu,-sace tvaṃ amhākaṃ vacanaṃ nakareyyāsi,bhava icchānurūpaṃ karohi, mayaṃ pana tayā saddhiṃ saṃvāsaṃ na karissāmāti visuṃ nisīdiṃsu.
The elders said: "If you do not listen to our words, then do as you please. But we will not live in communion with you," and they sat apart.
Các Trưởng lão nói: “Nếu ông không nghe lời chúng tôi, thì hãy làm theo ý muốn của ông. Còn chúng tôi sẽ không sống chung với ông.” Rồi họ tách ra ngồi riêng.
430
Tato paṭṭhāya dve gaṇā bhijjiṃsu.
From then on, two factions were formed.
Từ đó trở đi, hai nhóm đã bị chia rẽ.
Tato pacchākāle atikkante tāmalindatthero bahussutānaṃ byattibalānaṃ sissānaṃ anuggahatthāya gahaṭṭhānaṃ santike ayaṃ bahussuto ayaṃ mahāpaññoti evamādinā vacīviññattiṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ kate kulaputtā sulabhapaccayavasena sāsanassa hitaṃ āvahibhuṃsakkhissantīti katvā.
Later, after some time, Elder Māḷinda, for the benefit of his learned and intelligent disciples, used verbal intimations among householders, saying, "This one is learned, this one is very wise," and so forth, thinking that by doing so, virtuous young men, obtaining requisites easily, would be able to bring benefit to the Sāsana.
Sau đó, khi thời gian trôi qua, Trưởng lão Tāmalinda, vì muốn giúp đỡ các đệ tử đa văn, thông tuệ và tài giỏi, đã bắt đầu tạo ra sự biểu lộ bằng lời nói (vacīviññatti) trước các gia chủ, như: “Vị này là người đa văn, vị này là người có đại trí,” v.v., vì nghĩ rằng nếu làm như vậy, các thiện nam tử sẽ có thể mang lại lợi ích cho Giáo Pháp nhờ dễ dàng có được các vật dụng.
Taṃ kāraṇaṃ sutvā sivalitthero evamāha,- kasmā tvaṃ vacīviññattiṃ samuṭṭhāpetvā buddhappaṭikucchitaṃ kammaṃ karosīti.
Hearing this, Elder Sivalī said: "Why do you engage in verbal intimation, doing an act condemned by the Buddha?"
Nghe được điều đó, Trưởng lão Sīvali nói: “Tại sao ông lại tạo ra sự biểu lộ bằng lời nói, làm một hành động mà Đức Phật đã quở trách?”
Bhagavatā attano atthāyayeva vacīviññattiṃ paṭikkhittā, ahaṃ pana paresaṃyeva atthāya vacīviññattiṃsamuṭṭhāpemi, nāttano atthāya, sāsanassa hi vepullatthāya evaṃ vacīviññattiṃsamuṭṭhāpemi.
"The Blessed One prohibited verbal intimation for one's own benefit. I, however, engage in verbal intimation for the benefit of others, not for my own benefit. Indeed, I engage in such verbal intimation for the prosperity of the Sāsana."
“Đức Thế Tôn đã cấm sự biểu lộ bằng lời nói vì lợi ích của chính mình, còn tôi thì tạo ra sự biểu lộ bằng lời nói vì lợi ích của người khác, không phải vì lợi ích của chính mình. Tôi tạo ra sự biểu lộ bằng lời nói như vậy là vì sự phát triển của Giáo Pháp.”
Sivalittheropi na tvaṃ mama vacanaṃ karosi, yaṃ yaṃ tvaṃ icchasi, taṃ taṃ karohi, ahaṃ pana tayā saddhiṃ saṃvāsaṃ nakarissāmīti visuṃ hutvā saddhiṃ sakapakkhena nisīdi.
Elder Sivalī, too, said: "You do not listen to my words. Whatever you wish, do that. But I will not live in communion with you," and he separated himself and sat with his own faction.
Trưởng lão Sīvali cũng nói: “Ông không nghe lời tôi. Ông muốn làm gì thì làm, còn tôi sẽ không sống chung với ông.” Rồi ông tách ra và ngồi cùng với nhóm của mình.
Tato paṭṭhāya tayo gaṇā bhijjiṃsu.
From then on, three factions were formed.
Từ đó trở đi, ba nhóm đã bị chia rẽ.
431
Evaṃ arimaddananagare arahantattherassa eko vaṃso, sivalittherassa eko, tāmalindattherassa eko, ānandattherassa ekoti cattāro gaṇā ahesuṃ.
Thus, in Arimaddana City, there were four factions: one of the Arahant Elder, one of Elder Sivalī, one of Elder Māḷinda, and one of Elder Ānanda.
Như vậy, tại thành phố Arimaddana, có bốn nhóm: một nhóm của Trưởng lão Arahanta, một nhóm của Trưởng lão Sīvali, một nhóm của Trưởng lão Tāmalinda, và một nhóm của Trưởng lão Ānanda.
432
Tesu arahantattheragaṇo sudhammapurato paṭhamaṃ āgatattā purimagaṇoti vohāriyati, aññe pana pacchā āgatattā pacchāgaṇāti.
Among them, the faction of the Arahant Elder is called the Former Faction because they arrived first from Sudhamma City, while the others are called the Later Factions because they arrived later.
Trong số đó, nhóm của Trưởng lão Arahanta được gọi là nhóm đầu tiên (purimagaṇa) vì họ đến từ Sudhamma trước tiên, còn các nhóm khác được gọi là nhóm sau (pacchāgaṇa) vì họ đến sau.
433
Sivalitthero arimaddananagare yāvījīvaṃ sāsanaṃ paggaṇhitvā kaliyuge navutādhike pañcavassasate kāle kālamakāsi.
Elder Sivalī, having sustained the Sāsana in Arimaddana City throughout his life, passed away in the Kaliyuga, in the year 590.
Trưởng lão Sīvali đã duy trì Giáo Pháp tại thành phố Arimaddana cho đến trọn đời, và đã qua đời vào thời kỳ năm trăm chín mươi năm trong Kaliyuga.
434
Ānandatthero pana arimaddananagareyeva catucattālīsa vassāni sāsanaṃ paggaṇhitvā chanavutādhike pañcavassasate kāle kālamakāsi.
Elder Ānanda, having sustained the Sāsana in Arimaddana City for forty-four years, passed away in the year 596.
Còn Trưởng lão Ānanda đã duy trì Giáo Pháp tại thành phố Arimaddana trong bốn mươi bốn năm, và đã qua đời vào thời kỳ năm trăm chín mươi sáu năm.
435
Tāmalindattheropi yāvajīvaṃ sāsanaṃ paggaṇhitvā aṭṭhana vutādhike pañcavassasate kāle kālamakāsīti.
Elder Māḷinda, too, having sustained the Sāsana throughout his life, passed away in the year 598.
Trưởng lão Tāmalinda cũng đã duy trì Giáo Pháp cho đến trọn đời, và đã qua đời vào thời kỳ năm trăm chín mươi tám năm.
Aho saṅkhārasabhāvoti.
Alas, such is the nature of conditioned things!
Ôi, bản chất của các hành (saṅkhāra)!
436
Seyyathājagarasseva, nābhiyā cakkamaṇḍale;
Just as a hare caught in the navel-wheel of a python,
Giống như một con thỏ bị mắc kẹt;
437
Laggo saso samitvāpi, disaṃ gacchati taṃ mukhaṃ.
Even when escaping, goes in that direction, towards its mouth.
Trong vòng tròn rốn của một con trăn, dù đã cố gắng, nó vẫn đi về phía miệng đó.
438
Tatheva sabbasattāpi, maccucakkesu laggitā;
So too, all beings, caught in the wheel of death,
Cũng vậy, tất cả chúng sanh bị mắc kẹt trong bánh xe tử thần;
439
Yāvajīvampi dhāvitvā, maccumukhaṃ upāgamunti.
Even if they strive throughout their lives, approach the mouth of death.
Dù chạy suốt đời, vẫn đi đến miệng tử thần.
440
Iccevaṃ arimaddanapure arahantehi ca ganthakārehi ca puthujjanehi jinasāsanaṃ nabhe candoviya vijjotati.
Thus, in Arimaddana City, the Dispensation of the Conqueror shines like the moon in the sky through arahants, authors, and ordinary people.
Cứ như vậy, tại thành phố Arimaddana, Giáo Pháp của Đức Phật, nhờ các vị Arahanta, các tác giả và các phàm nhân, đã chiếu sáng như mặt trăng trên bầu trời.
441
Tattha hi yadā anuruddharājā sudhammapurato sāsanaṃ ānesi, tadā arahantā chasatasahassamattā āgatā, sotāpannasakadāgāmianāgāmino pana gaṇanapathaṃ vīti vattāti.
For when King Anuruddha brought the Sāsana from Sudhamma City, six hundred thousand arahants came, while the Stream-Enterers, Once-Returners, and Non-Returners exceeded calculation.
Khi vua Anuruddha mang Giáo Pháp từ Sudhamma đến, có sáu trăm ngàn vị Arahanta đã đến, còn số lượng các vị Dự Lưu (Sotāpanna), Nhất Lai (Sakadāgāmi) và Bất Hoàn (Anāgāmi) thì vượt quá số đếm.
442
Chattaguhindassa nāma rañño kālepi himavante gandhamādanapabbatato aṭṭha arahantā piṇḍāya rājagehaṃ āgamaṃsu.
Even during the time of King Chattaguhinda, eight arahants came to the royal house for alms from Gandhamādana Mountain in the Himalayas.
Vào thời vua tên là Chattaguhinda, tám vị Arahanta từ núi Gandhamādana ở Hy Mã Lạp Sơn đã đến cung điện của vua để khất thực.
Rājā ca pattaṃ gahetvā piṇḍapātena bhojetvā idāni kuto āgatatthābhi pucchi.
The king, taking their bowls, offered them alms-food and then asked, "Where have you come from now?"
Nhà vua đã nhận bát, cúng dường thức ăn khất thực, rồi hỏi: “Bạch chư Tôn giả, bây giờ các ngài từ đâu đến?”
Himavante mahārāja gandha mādanapabbatatoti.
"From Gandhamādana Mountain in the Himalayas, Your Majesty."
“Bạch Đại vương, từ núi Gandhamādana ở Hy Mã Lạp Sơn.”
Atha rājā atippasanno hutvā idha temāsaṃ vassaṃ upagacchathāti yācitvā vihāraṃ kārāpetvā adāsi.
Then the king, greatly pleased, requested, "Observe the Rains Retreat here for three months," and having had a monastery built, he offered it to them.
Khi ấy, nhà vua rất hoan hỷ, đã thỉnh cầu: “Xin các ngài an cư mùa mưa ba tháng tại đây,” rồi xây dựng một tu viện và dâng cúng.
Temāsampi antogehe nimantetvā piṇḍapātena bhojesi.
For three months, he invited them to the inner palace and offered them alms-food.
Trong suốt ba tháng, nhà vua đã thỉnh mời và cúng dường thức ăn khất thực trong cung điện.
443
Ekaṃ samayaṃ arahantānaṃ gandhamādanapabbate nandamūlaguhaṃ viya ekaṃ guhaṃ māpetvā dassehīti yāci.
On one occasion, he requested the arahants, "Make a cave like the Nandamūla Cave on Gandhamādana Mountain and show it to me."
Một lần nọ, nhà vua thỉnh cầu các vị Arahanta: “Xin các ngài tạo ra một hang động giống như hang Nandamūla trên núi Gandhamādana để chúng tôi xem.”
Te ca arahantā nandamūlaguhaṃviya ekaṃ guhaṃ iddhiyā māpetvā dassesuṃ.
And those arahants, by their psychic power, created a cave like the Nandamūla Cave and showed it to him.
Và các vị Arahanta đã dùng thần thông tạo ra một hang động giống như hang Nandamūla và cho nhà vua xem.
Rājā ca tāya guhāya sadisaṃ ekaṃ guhaṃ kārāpesi.
The king then had a cave built resembling that cave.
Nhà vua đã xây dựng một hang động giống như hang động đó.
Nandamūlaguhākārena pana katattā nandāti nāmampi akāsi.
And because it was made in the likeness of Nandamūla Cave, he named it Nandā.
Vì được xây dựng theo hình dáng của hang Nandamūla, nên ông cũng đặt tên là Nandā.
Iccevaṃ chattaguhindassa rañño kāle gandhamādanapabbate nandamūlaguhato āgantvā arahantā sāsanaṃ patiṭṭhāpesuṃ.
Thus, during the time of King Chattaguhinda, arahants, having come from the Nandamūla Cave on Gandhamādana Mountain, established the Sāsana.
Cứ như vậy, vào thời vua Chattaguhinda, các vị Arahanta đã đến từ hang Nandamūla trên núi Gandhamādana và thiết lập Giáo Pháp.
444
Arahantabhāvo ca nāmesa yathābhūtaṃ jānituṃ dukkaro, anupasampannānaṃ uttarimanussadhammadassanassa paṭikkhittattā, arahattaṃ vā patvāpi vāsanāya appajahitattā.
And the state of Arahantship, indeed, is difficult to ascertain as it truly is, because it is forbidden for unordained persons to claim superhuman states, and because the residual tendencies are not entirely abandoned even upon attaining Arahantship.
Thật vậy, trạng thái Arahanta khó mà biết được đúng như thật, vì việc thị hiện các pháp siêu nhân bị cấm đối với những người chưa thọ giới, hoặc vì sự loại bỏ các tập khí chưa hoàn toàn ngay cả khi đã đạt Arahanta.
Arahāpi hi samāno ahaṃ arahāti anupasampannānaṃ kathetuṃ na vaṭṭati, arahattaṃ patvāpi ekacco vāsanaṃ pajahituṃ na sakkā, pilindavacchattheravatthucettha ñāpakaṃ.
Even an Arahant, being an Arahant, should not declare "I am an Arahant" to unordained persons, and even after attaining Arahantship, some may not be able to abandon all residual tendencies; the story of Elder Pilindavaccha serves as an illustration here.
Ngay cả một vị Arahanta cũng không được phép nói với người chưa thọ giới rằng: “Tôi là Arahanta.” Ngay cả khi đã đạt Arahanta, có người vẫn không thể loại bỏ tập khí, câu chuyện về Trưởng lão Pilindavaccha là một minh chứng cho điều này.
Evaṃ loke arahanta bhāvo jānituṃ dukkaro.
Thus, the state of Arahantship in the world is difficult to ascertain.
Như vậy, trạng thái Arahanta khó mà biết được trên đời.
Teneva mahākassapattherassa upaṭṭhāko eko bhikkhu attano upajjhāyassa mahākassapattherassa santike vasitvāpi tassa arahanta bhāvaṃ na jāni.
For this reason, a certain bhikkhu, who was an attendant of Elder Mahākassapa, did not know the Arahantship of his preceptor, Elder Mahākassapa, even though he lived with him.
Chính vì thế, một tỳ khưu thị giả của Trưởng lão Mahākassapa, dù đã sống cùng với thầy mình là Trưởng lão Mahākassapa, vẫn không biết được trạng thái Arahanta của thầy.
445
Mahākassapattherañhi ekena saddhivihārikena saddhiṃ araññavihārato gāmaṃ piṇḍāya carantaṃ antarāmagge pattā diparikkhāre gahetvā pacchā gacchantoyeva ekosaddhi vihāriko evamāha,–lokasmiṃ bhante arahā arahāti pākaṭo, sutamattovāhaṃ bhavāmi, na kadāci diṭṭhapubboti.
Indeed, as Venerable Mahākassapa was going from his forest dwelling to the village for alms together with one co-resident, with his bowl and robes taken, that co-resident walking behind him on the way said this: "Venerable sir, in the world, the Arahant is well-known as an Arahant. I have only heard of them; I have never seen one before."
Trưởng lão Mahākassapa, cùng với một đệ tử đang đi khất thực từ tu viện trong rừng vào làng. Trên đường đi, người đệ tử đang mang bát và hai vật dụng theo sau, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, trong thế gian, vị A-la-hán được biết đến là A-la-hán. Con chỉ nghe nói thôi, chưa bao giờ thấy tận mắt.”
Taṃ sutvā thero pacchā parivattatvā olokento parikkhāre āvuso gahetvā arahantassa pacchāgacchantoyeva arahantabhāvaṃ na jānātīti āhāti.
Having heard that, the elder turned back, looked, and said, "Friend, having taken the requisites, even while following behind an Arahant, you do not know the state of an Arahant!"
Nghe vậy, vị Trưởng lão quay lại nhìn và nói: “Này Hiền giả, ngươi đang mang vật dụng theo sau một vị A-la-hán mà lại không biết được trạng thái A-la-hán sao?”
446
Arimaddananagarepi sīlabuddhipolloṅkasumedhattherādayopi arahantāyeva ahesuṃ.
Even in the city of Arimaddana, elders such as Sīlabuddhi, Polloṅka, and Sumedha were Arahants.
Tại thành Arimaddana, các vị Trưởng lão như Sīlabuddhi, Polloṅka, Sumedha cũng đều là các vị A-la-hán.
Narapatirājā hi khaṇitti pādapabbataṃ gantvā paccāgamanakāle antarāmagge ekissā mātikāya maṇobhāsaṃ disvā idha puññaṃ kāretukāmo sakko dasseti maññeti manasikaritvā cetiyaṃ kārāpessāmīti tattha raṭṭhavāsīti samaṃ bhūmibhāgaṃ kārāpesi.
Indeed, when King Narapati returned after going to the Khaṇitti Pāda Mountain, he saw a luminous glow at a certain shrine on the way. Desiring to perform merit there, he thought, "It must be Sakka showing this," and determined, "I will have a cetiya built there." So, together with the residents, he had the ground prepared.
Vua Narapati, sau khi đi đến núi Khaṇitti Pāda và trên đường trở về, thấy một tia sáng kỳ diệu từ một con suối trên đường. Ngài nghĩ: “Đây chắc là Sakka đang chỉ cho ta nơi để tạo phước.” Với ý định đó, ngài muốn xây một ngôi tháp và đã cho san bằng một khu đất cùng với dân làng.
447
Atha eko sīlabuddhi nāma thero evamāha,– puññaṃ mahārāja karissamīti idaṃ bhūmiparikammaṃ kārāpesi, evaṃ kārāpentassa te apuññaṃyeva bhavati, nopuññanti vatvā bahū sattā mā kilamantūti manasikatvā rañño daṇḍakammena tajjanatthāya raññā dinnaṃ piṇḍapātaṃ nabhuñji.
Then an elder named Sīlabuddhi said this: "Great King, you had this ground prepared, saying, 'I will perform merit.' But by doing so, it becomes demerit for you, not merit." Thinking, "May not many beings suffer," he refused to eat the alms food given by the king, as a warning against the king's oppressive actions.
Bấy giờ, một vị Trưởng lão tên Sīlabuddhi nói: “Đại vương, Ngài đã cho san bằng khu đất này với ý muốn tạo phước. Nhưng khi làm như vậy, Ngài chỉ tạo nghiệp bất thiện mà không tạo phước lành.” Nói xong, với ý nghĩ rằng nhiều chúng sanh sẽ không phải chịu khổ, vị Trưởng lão đã không thọ thực bát cơm do nhà vua cúng dường, nhằm cảnh cáo nhà vua về hành động của ngài.
Rājā ca sace tvaṃ mayā dinnaṃ piṇḍapātaṃ abhuñjitukāmo bhaveyyāsi, mama vijite vasantoyeva tvaṃ mama piṇḍapātā na mucceyyāsi, raṭṭhavāsīhipi dinnapiṇḍapāto mayhameva santako, nanu nāma mama piṇḍapātaṃyeva tvaṃ bhuñjasīti āha.
The king then said, "If you wish not to eat the alms food given by me, you, residing within my domain, cannot be freed from my alms food. The alms food given by the residents also belongs to me. Do you not indeed eat my alms food?"
Nhà vua nói: “Nếu Ngài không muốn thọ thực bát cơm do ta cúng dường, thì khi sống trong lãnh địa của ta, Ngài không thể thoát khỏi bát cơm của ta đâu. Bát cơm do dân làng cúng dường cũng thuộc về ta. Há Ngài không thọ thực bát cơm của ta sao?”
448
Sīlabuddhittheropi sace ahaṃ evaṃ bhaveyyāmi, sīhaḷadīpaṃ gantvā vasissāmīti cintetvā araññe vasi.
Venerable Sīlabuddhi, thinking, "If this is the case for me, I will go and reside in Sri Lanka," then dwelt in the forest.
Trưởng lão Sīlabuddhi nghĩ: “Nếu ta phải như vậy, ta sẽ đi đến đảo Sīhaḷa và sống ở đó.” Rồi ngài sống trong rừng.
449
Atha tamatthaṃ jānitvā nagaradvāre ārakkho eko yakkho rañño āgatakāle abhimukhaṃ ṭhitova bhayānakarūpaṃ nisīdi.
Then, knowing that matter, a yakkhā acting as a guard at the city gate sat down in a terrifying form, facing the king as he approached.
Bấy giờ, một Dạ-xoa canh gác cổng thành biết chuyện đó, khi nhà vua đến, nó hiện thân đáng sợ và ngồi đối diện.
Atha nānāvijjākammehi apanentopi na sakkā apanetuṃ.
Then, though trying to remove it with various magical arts, it could not be removed.
Tuy đã cố gắng xua đuổi bằng nhiều phép thuật khác nhau nhưng không thể xua đuổi được.
450
Atha rājā nimittapāṭhake pakkosāpetvā pucchi,-kena kāraṇena ayaṃ yakkho idha nisinnoti.
Then the king sent for soothsayers and asked, "For what reason is this yakkhā sitting here?"
Bấy giờ, nhà vua cho gọi các nhà tiên tri đến và hỏi: “Vì lý do gì mà Dạ-xoa này lại ngồi ở đây?”
Tvaṃ mahārāja sīlabuddhittheraṃ agāravavasena pubbe kathesi, yakkhāpi there ativiya pasannāti amhehi sutapubbā, taṃ paṭicca yakkho bhayānakarūpaṃ dassetvā nisinno bhavissatīti āha.
They said, "Great King, you spoke disrespectfully to Venerable Sīlabuddhi earlier. We have heard that yakkhās are also exceedingly devoted to the elders. Therefore, the yakkhā must have sat down showing a terrifying form."
Họ nói: “Đại vương, trước đây Ngài đã nói những lời bất kính với Trưởng lão Sīlabuddhi. Chúng tôi từng nghe nói rằng các Dạ-xoa rất kính trọng các vị Trưởng lão. Vì vậy, Dạ-xoa này đã hiện thân đáng sợ và ngồi ở đây.”
451
Rājāpi amacce āṇāpesi theraṃ pakkāsathāti.
The king then ordered his ministers, "Summon the elder."
Nhà vua cũng ra lệnh cho các cận thần: “Hãy thỉnh Trưởng lão về!”
Thero nāgacchi.
The elder did not come.
Trưởng lão không đến.
Sīhaḷadīpaṃyeva gamissāmīti ārabhi.
He resolved, "I will go to Sri Lanka."
Ngài bắt đầu ý định sẽ đi đến đảo Sīhaḷa.
Tamatthaṃ sutvā rājā ekaṃ caturaṅgapaccayaṃ nāma amaccaṃ pakkosāpetvā tvaṃ gantvā theraṃ pakkosāhīti pesesi.
Hearing that, the king sent for a minister named Caturaṅgapaccaya and dispatched him, saying, "You go and summon the elder."
Nghe tin đó, nhà vua cho gọi một vị cận thần tên Caturaṅgapaccaya và sai đi: “Ngươi hãy đi thỉnh Trưởng lão về!”
Caturaṅgapaccayo ca chekatāya ekaṃ suvaṇṇamayaṃ buddhappaṭibimbaṃ nāvāya ṭhapetvā mahāsamuddatitthaṃ agamāsi.
Caturaṅgapaccaya, being clever, placed a golden Buddha image on a boat and went to the great ocean shore.
Caturaṅgapaccaya, với sự khéo léo của mình, đã đặt một tượng Phật bằng vàng lên thuyền và đi đến bến biển lớn.
Atha theraṃ sampāpuṇitvā idāni idha bhagavā sammāsambuddho agamāsi, sīlabuddhitthero bhagavato sammāsambuddhassa dassanatthāya āgacchatūti dūtaṃ pesesi.
Then, reaching the elder, he sent a messenger, saying, "The Blessed One, the Perfectly Self-Enlightened One, has now arrived here. Let Venerable Sīlabuddhi come to see the Blessed One, the Perfectly Self-Enlightened One."
Sau đó, ông đến gặp Trưởng lão và sai sứ giả nói: “Bây giờ Đức Thế Tôn, bậc Chánh Đẳng Giác đã đến đây. Kính xin Trưởng lão Sīlabuddhi hãy đến để chiêm bái Đức Thế Tôn, bậc Chánh Đẳng Giác.”
Theropi bhagavato sammāsambuddhassa dassanatthāya āgacchatūti vacanaṃ paṭikkhipituṃ buddhagāravavasena avisahatāya āgacchīti.
The elder, unable to reject the words "Let him come to see the Blessed One, the Perfectly Self-Enlightened One" due to reverence for the Buddha, came.
Trưởng lão, vì lòng kính trọng Đức Phật, không thể từ chối lời thỉnh cầu đến chiêm bái Đức Thế Tôn, bậc Chánh Đẳng Giác nên đã đến.
452
Porāṇikānaṃva therānaṃ, buddhe sagāravaṃ idha;
Just like the elders of old, here is their reverence for the Buddha;
Như các vị Trưởng lão thời xưa, lòng kính trọng Đức Phật ở đây;
453
Paṇḍito gāravaṃ buddhe, kare pasannacetasāti.
A wise person, with a serene mind, performs reverence to the Buddha.
Bậc hiền trí với tâm thanh tịnh, hãy kính trọng Đức Phật.
454
Nāvaṃ abhirūhitvā thero bhagavato sammāsambuddhassa vandanāmānapūjāsakkāradīni akāsi.
Having boarded the boat, the elder performed acts of homage, respect, offerings, and veneration to the Blessed One, the Perfectly Self-Enlightened One.
Trưởng lão lên thuyền và thực hiện các lễ bái, tôn kính, cúng dường Đức Thế Tôn, bậc Chánh Đẳng Giác.
Therassa evaṃ vandanāmānapūjāsakkārādīni karontasseva vegena nāvaṃ ānetvā gacchi.
While the elder was performing such acts of homage, respect, offerings, and veneration, they swiftly brought the boat and departed.
Khi Trưởng lão đang thực hiện các lễ bái, tôn kính, cúng dường như vậy, chiếc thuyền đã nhanh chóng được đưa đi.
Atha caturaṅgapaccayo evamāha,– idāni bhante tumhākaṃ ācariyassa sammāsambuddhassa sāsanaṃ paggaṇhituṃ yuttoti.
Then Caturaṅgapaccaya said this: "Venerable sir, it is now proper to uphold the Dispensation of your teacher, the Perfectly Self-Enlightened One."
Bấy giờ, Caturaṅgapaccaya nói: “Bạch Đại đức, bây giờ là lúc thích hợp để Ngài ủng hộ giáo pháp của Đức Chánh Đẳng Giác, vị Đạo sư của Ngài.”
Rājā ca amaccehi parivārito paccuggacchi.
The king, surrounded by his ministers, came out to meet him.
Nhà vua cùng các cận thần đã ra đón.
Nāvāya therassa hatthe gahetvā rājagehaṃ ānesi.
Taking the elder by the hand from the boat, he brought him to the royal palace.
Ông nắm tay Trưởng lão từ thuyền và đưa về hoàng cung.
Dvāraṃ pattakāle yakkho pathaviyaṃ nisīditvā theraṃ vandi.
When they reached the gate, the yakkhā sat on the ground and bowed to the elder.
Khi đến cổng, Dạ-xoa ngồi xuống đất và đảnh lễ Trưởng lão.
455
Rājā rājagehaṃ patvā theraṃ nānābhojanehi bhojesi.
Having arrived at the royal palace, the king fed the elder with various foods.
Nhà vua đến hoàng cung, cúng dường Trưởng lão nhiều món ăn.
Evañca avoca,–ajjatagge bhante tvamasi mamācariyo, bhagavatova ovādaṃ sirasā paṭiggahetvā anuvattissāmāti attano pañcaputtepi therassa adāsi.
And he spoke thus: "Venerable sir, from today onwards, you are my teacher. I will obediently follow the advice of the Blessed One himself," and he also gave his five sons to the elder.
Và nói: “Bạch Đại đức, từ hôm nay Ngài là Đạo sư của con. Con sẽ vâng theo lời giáo huấn của Đức Thế Tôn.” Ngài cũng dâng năm người con trai của mình cho Trưởng lão.
Te ca pañcakumārā therena saddhiṃ anuvattiṃsu.
And those five princes followed the elder.
Năm vị hoàng tử đó đã theo Trưởng lão.
Thero te pakkosetvā vihāraṃ agamāsi.
The elder called them and went to the monastery.
Trưởng lão gọi họ và đi đến tu viện.
Antarāmagge kappiyapathaviyaṃ pañca parimaṇḍalākārāni likhitvā tesaṃ rājakumārānaṃ dassetvā nivattāpesi.
On the way, on suitable ground, he drew five circular shapes and, showing them to those princes, made them turn back.
Trên đường đi, trên một khu đất thích hợp, ngài vẽ năm hình tròn và chỉ cho các hoàng tử thấy rồi bảo họ quay về.
Rājakumārā paṭinivattitvā taṃ kāraṇaṃ rañño ārocesuṃ.
The princes returned and reported that matter to the king.
Các hoàng tử quay về và báo lại chuyện đó cho nhà vua.
Rājā ca tumhākaṃ puññaṃ kārāpanatthāya dassetīti vatvā tulāvasena tehi rājakumārehi suvaṇṇaṃ samaṃ katvā tena suvaṇṇena mūlaṃ katvā bhagavato dharamānakāle passenadikosalaraññā kārāpitaṃ candanappaṭibimbaṃviya visuṃ visuṃ paṭibimbaṃ kārāpesi.
The king, saying, "He shows this for you to perform merit," weighed gold equal to the princes, made that gold the cost, and had separate images made, like the sandalwood image commissioned by King Pasenadi of Kosala during the lifetime of the Blessed One.
Nhà vua nói: “Ngài ấy chỉ cho các con thấy để các con tạo phước.” Nói xong, nhà vua đã cân vàng bằng trọng lượng của các hoàng tử, lấy số vàng đó làm nguyên liệu và cho đúc riêng từng tượng Phật, giống như tượng Phật bằng gỗ chiên đàn do vua Pasenadi Kosala đã cho đúc vào thời Đức Thế Tôn còn tại thế.
456
Tesaṃ nidhānaṭṭhānabhūtāni pañca cetiyānipi sakko kamma vidhāyako hutvā patiṭṭhāpesi.
Sakka, the superintendent, established five cetiyas, which served as their repositories.
Năm ngôi tháp là nơi cất giữ các bảo vật đó cũng được Sakka làm người sắp đặt và kiến lập.
Ettha ca pubbe raññā pasīditvā therassa rājakumārā dinnā, mūlaṃ ratanattayassa datvā puna rājakumāre bhūjisse kāretukāmatāya thero evaṃ saññaṃ adāsīti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that the king, having previously become devoted, gave the princes to the elder, and the elder gave such a sign with the intention of making the princes servants again after the cost was given to the Triple Gem.
Ở đây, cần phải hiểu rằng trước đây nhà vua đã hoan hỷ dâng các hoàng tử cho Trưởng lão, và Trưởng lão đã đưa ra dấu hiệu như vậy với ý muốn biến các hoàng tử thành người hầu sau khi đã dâng cúng cho Tam Bảo.
457
So ca sīlabuddhitthero arahantagaṇavaṃsoti daṭṭhabbo.
And that Venerable Sīlabuddhi should be understood as belonging to the lineage of Arahants.
Vị Trưởng lão Sīlabuddhi đó cần được xem là thuộc dòng dõi các vị A-la-hán.
458
Arimaddananagareyeva narapati rañño kāle kassapo nāma thero desacārikaṃ caramāno polloṅkanāmakaṃ desaṃ, tadavasari.
In the city of Arimaddana itself, during the time of King Narapati, an elder named Kassapa, while on a pilgrimage, arrived in a region called Polloṅka.
Cũng tại thành Arimaddana, vào thời vua Narapati, một vị Trưởng lão tên Kassapa, khi đang đi du hành các xứ, đã đến vùng Polloṅka.
Atha dve mahallakapolloṅkā manussā there atippasannatāya dve putte upaṭṭhākatthāya niyyādesuṃ.
Then two elderly Polloṅka men, being exceedingly devoted to the elder, entrusted their two sons for service.
Bấy giờ, hai người già Polloṅka, vì rất hoan hỷ với Trưởng lão, đã dâng hai người con trai để phục vụ.
459
Polloṅkamanussānaṃ atippasannataṃ paṭicca theropi polloṅkattheroti vohāriyati.
Due to the extreme devotion of the Polloṅka people, the elder was also referred to as Polloṅka Thera.
Vì sự hoan hỷ tột độ của những người Polloṅka, vị Trưởng lão đó cũng được gọi là Trưởng lão Polloṅka.
Yadā ca pana so thero sīhaḷadīpaṃ gantukāmo ahosi, tadā sakko devānamindo byaggharūpaṃ māpetvā piṭṭhiyā yāva mahāsamuddatīraṃ ānesi.
And when that elder desired to go to Sri Lanka, Sakka, the king of devas, created the form of a tiger and brought him on its back all the way to the great ocean shore.
Và khi vị Trưởng lão đó muốn đi đến đảo Sīhaḷa, Sakka, vua của các chư thiên, đã hóa thành hình con hổ và cõng ngài đến tận bờ biển lớn.
Mahāsamuddatīraṃ pana patvā nāvaṃ abhirūhitvā vāṇijehi saddhiṃ tari.
Having reached the great ocean shore, he boarded a boat and sailed with the merchants.
Khi đến bờ biển lớn, ngài lên thuyền và đi cùng với các thương nhân.
460
Mahāsamuddamajjhe pana patvā sā nāvā na gacchi, niccalāva aṭṭhāsi.
However, having reached the middle of the great ocean, that boat did not move; it remained still.
Tuy nhiên, khi đến giữa biển lớn, chiếc thuyền không đi được, mà đứng yên bất động.
Atha vāṇijā mantesuṃ,-amhākaṃ nāvāya alakkhī pāpajano atthi maññeti.
Then the merchants consulted, "We think there is an unlucky, evil person on our boat."
Bấy giờ, các thương nhân bàn bạc: “Có lẽ có kẻ xấu số, kẻ mang lại điềm gở trên thuyền của chúng ta.”
Evaṃ pana mantetvā salākādānaṃ akaṃsu.
Having consulted thus, they cast lots.
Sau khi bàn bạc như vậy, họ đã bốc thăm.
Yāva tatiyampi therasseva hatthe salākā pubbe katakammavipākavasena nipati.
Even for the third time, the lot fell into the elder's hand due to the ripening of a past kamma.
Đến lần thứ ba, lá thăm vẫn rơi vào tay Trưởng lão, do quả báo của nghiệp đã làm trong quá khứ.
Idaṃ pana therassa pubbe katakammaṃ,-thero hi tato attabhāvato sattame bhave ekasmiṃ gāme kuladārako hutvā kīḷanatthāya ekaṃ sunakhaṃ nadiyaṃ otāretvā udake kīḷamāpesi.
This was the elder's past kamma: indeed, seven existences prior to that existence, the elder, as a young man in a village, for play, made a dog go into a river and played with it in the water.
Nghiệp đã làm trong quá khứ của Trưởng lão là: Trưởng lão, vào kiếp thứ bảy trước kiếp này, khi còn là một cậu bé trong một ngôi làng, đã dắt một con chó xuống sông để chơi đùa trong nước.
Evaṃ kīḷamantaṃ sunakhaṃ sayameva urena uggahetvā tīraṃ ānesīti evaṃ pubbe katakammavipākavasena therasseva hatthe salākā nipati.
Due to the ripening of this past kamma, where he himself embraced the playing dog with his chest and brought it to the shore, the lot fell into the elder's hand.
Do quả báo của nghiệp đã làm trong quá khứ là tự mình ôm con chó đang chơi đùa như vậy lên bờ, lá thăm đã rơi vào tay Trưởng lão.
461
Tadā vāṇijā udakapiṭṭhe khipiṃsu.
Then the merchants threw him into the water.
Khi đó, các thương nhân đã ném ngài xuống mặt nước.
Atha sakko devānamindo kumbhīlarūpaṃ māpetvā piṭṭhiyaṃ āropetvā ānesi.
Then Sakka, the king of devas, created the form of a crocodile, placed him on its back, and brought him ashore.
Bấy giờ, Sakka, vua của các chư thiên, đã hóa thành hình cá sấu, cõng ngài trên lưng và đưa về.
Thero yakkhadīpaṃ patvā andhacakkhukānaṃ yakkhānaṃ mettānubhāvena cakkhuṃ labhāpesi.
The elder reached the island of ogres and, by the power of loving-kindness, caused the blind ogres to regain their sight.
Vị Trưởng lão đến đảo Dạ Xoa, nhờ năng lực của tâm từ mà làm cho những Dạ Xoa bị mù mắt có lại được mắt.
Yakkhā ca therassa guṇaṃ ñatvā dve yakkhabhātike adaṃsu.
And the ogres, knowing the elder's virtues, gave him two ogre brothers.
Và các Dạ Xoa, sau khi biết được đức hạnh của vị Trưởng lão, đã dâng cúng hai anh em Dạ Xoa.
Thero ca sīhaḷadīpaṃ gantvā mahācetiyarūpaṃ lohapāsādarūpaṃ sarīradhātuṃ mahābodhibijāni ca ānetvā paccāgamāsīti.
And the elder, going to the island of Lanka, brought back the image of the Great Stupa, the image of the Brazen Palace, relics, and seeds of the Great Bodhi tree, and then returned.
Và vị Trưởng lão, sau khi đến đảo Tích Lan, đã mang về hình mẫu Đại Tháp, hình mẫu Loha Pāsāda, xá lợi và các hạt giống cây Đại Bồ Đề rồi trở lại.
462
Sumedhatthero ca halaṅkassa nāma nagarassa dakkhiṇadisābhāge mhattipāme puratthimāya anudisāya dinnanāmike vihāre vasi.
And the Elder Sumedha resided in the monastery named Dinnā, located in the southeast direction of Mhattigāma village, south of the city called Halaṅka.
Và Trưởng lão Sumedha trú ngụ tại ngôi tịnh xá mang tên Dinnanāmika, nằm ở phía đông nam của làng Mhattigāma, thuộc phía nam của thành phố tên Halaṅka.
Ṭhānassa pana nāmavasena therassopi dinnavihāro tveva nāmaṃ ahosi.
And by virtue of the place's name, the elder's monastery also came to be known as Dinnā Vihāra.
Và do tên của nơi chốn, ngôi tịnh xá được dâng cúng cho vị Trưởng lão cũng mang tên Dinnāvihāra.
Sopi thero paṃsukūliko lajjīpesalo sikkhākāmo jhānalābhī arahāyeva.
That elder, too, was a refuse-rag wearer, conscientious, virtuous, desirous of training, an obtainer of jhāna, indeed an Arahant.
Vị Trưởng lão ấy cũng là một bậc A-la-hán, người thực hành hạnh phấn tảo y, có lòng hổ thẹn, đáng kính, thiết tha học hỏi và chứng đắc thiền định.
So hi devasikaṃ devasikaṃ aṭṭhanavayojanappamāṇe pādacetiyaṃ gantvā vandi.
He would go daily to the Foot-Stupa, which was about eight or nine yojanas distant, and pay homage.
Hằng ngày, ngài đi bộ khoảng tám hoặc chín do tuần đến chiêm bái Pādacetiya (Tháp Xá lợi Bàn chân).
Cetiyaṅgaṇavattañca akāsi.
And he would perform the duties of the stupa courtyard.
Và ngài đã thực hiện các phận sự tại sân tháp.
Tato āgantvā mhattigāme piṇḍāya cari.
Having returned from there, he would go for alms in Mhattigāma village.
Sau đó, ngài trở về và khất thực tại làng Mhattigāma.
Idaṃ therassa nibaddhavattaṃ.
This was the elder's regular practice.
Đây là phận sự thường xuyên của vị Trưởng lão.
463
Aparānipi vatthūni bahūni santi, sabbāni pana tāni vitthāretvā vattabbānipi ganthapāravabhayena na vakkhāma.
There are many other stories, but we shall not relate them in detail, fearing the prolixity of the text.
Còn nhiều câu chuyện khác nữa, nhưng vì sợ làm cho pho sách quá dài, chúng tôi sẽ không kể chi tiết tất cả.
Sabbānipi hi vuccamānāni ayaṃ sāsanavaṃsappadīpikā atippapañcā bhavissati.
For if all were recounted, this Sāsana-vaṃsa-ppadīpikā would become excessively elaborate.
Nếu kể hết tất cả, cuốn Sāsanavaṃsappadīpikā này sẽ trở nên quá dài dòng.
464
Sammāsambuddhassa hi parinibbānato yāvajjatanā therānaṃ paramparavasena saṅghaṭṭetvā ānayanamevettha adhippetaṃ.
Indeed, here, the intention is solely to bring together the lineage of elders from the Parinibbāna of the Perfectly Self-Enlightened One up to the present day.
Ở đây, mục đích là trình bày sự liên tục của các vị Trưởng lão từ khi Đức Chánh Đẳng Giác nhập Niết Bàn cho đến ngày nay.
Yathāvuttāni pana vatthūni adhunā abhiññālābhīnaṃ puggalānaṃ akhettabhāvena pasaṅgañāṇappaṭibāhaṇatthaṃ arimaddananagare ca bahūnaṃ abhiññālābhīnaṃ puggalānaṃ nivāsaṭṭhānatā dassanatthaṃ vuttāni.
The aforementioned stories, however, were told to counteract the perception that there is no field for individuals with supernormal powers in the present age, and to show that Arimaddana City was a dwelling place for many individuals endowed with supernormal powers.
Tuy nhiên, những câu chuyện đã kể trên được thuật lại để bác bỏ quan điểm cho rằng ngày nay không còn những người chứng đắc thắng trí, và để cho thấy rằng thành Arimaddana là nơi cư ngụ của nhiều người chứng đắc thắng trí.
Vuttañcetaṃ bhikkhunīkhandhakaṭṭhakathāyaṃ,–
This has also been stated in the Bhikkhunīkkhandhakaṭṭhakathā:
Điều này cũng đã được nói trong Chú Giải Bhikkhunīkhandhaka:
465
Paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ sukkhavipassakehi vassasahassaṃ anāgāmīhi vassasahassaṃ sakadāgāmīhi vassasahassaṃ sotāpannehi vassasahassanti evaṃ pañcavassasahassāni paṭivedhadhammo ṭhassatīti.
"The Dhamma of Penetration will endure for five thousand years: for one thousand years with those possessing analytical knowledge (paṭisambhidā), for one thousand years with dry-insight meditators, for one thousand years with non-returners, for one thousand years with once-returners, and for one thousand years with stream-enterers."
“Pháp chứng đắc sẽ tồn tại trong năm ngàn năm như sau: một ngàn năm bởi những người chứng đắc Tứ Tuệ Phân Tích (Paṭisambhidā), một ngàn năm bởi những người thuần quán (Sukkhavipassaka), một ngàn năm bởi những bậc Bất Lai (Anāgāmī), một ngàn năm bởi những bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), và một ngàn năm bởi những bậc Nhập Lưu (Sotāpanna).”
466
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ pana saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyañca paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ chaḷābhiññehi vassasahassaṃ tevijjehi vassasahassaṃ sukkhavipassakehi vassasahassaṃ pātimokkhena vassasahassanti vuttaṃ.
In the Dīghanikāyaṭṭhakathā and the Saṃyuttanikāyaṭṭhakathā, however, it is stated: "For one thousand years with those possessing analytical knowledge, for one thousand years with those possessing six supernormal powers, for one thousand years with those possessing the three knowledges, for one thousand years with dry-insight meditators, and for one thousand years with the Pātimokkha."
Tuy nhiên, trong Chú Giải Dīghanikāya và Chú Giải Saṃyuttanikāya, có nói rằng: “Một ngàn năm bởi những người chứng đắc Tứ Tuệ Phân Tích, một ngàn năm bởi những người chứng đắc Lục Thông (Chaḷābhiññā), một ngàn năm bởi những người chứng đắc Tam Minh (Tevijjā), một ngàn năm bởi những người thuần quán, và một ngàn năm bởi Pātimokkha.”
467
Aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ pana vibhaṅgakathāyañca buddhānaṃ parinibbānato vassasahassameva paṭisambhidā nibbattetuṃ sakkonti, tato paraṃ cha abhiññā, tatopi asakkontā tisso vijjā nibbattiṃsu.
In the Aṅguttaranikāyaṭṭhakathā and the Vibhaṅgakathā, however, it is stated that for one thousand years after the Parinibbāna of the Buddhas, only analytical knowledge could be attained; thereafter, the six supernormal powers; and when even these could not be attained, the three knowledges arose.
Còn trong Chú Giải Aṅguttaranikāya và Vibhaṅgakathā, có nói rằng: “Chỉ trong một ngàn năm sau khi chư Phật nhập Niết Bàn, Tứ Tuệ Phân Tích mới có thể được chứng đắc; sau đó thì Lục Thông, và khi không thể chứng đắc Lục Thông nữa thì Tam Minh được chứng đắc.
Gacchante kāle tāpi nibbattetuṃ asakkontā sukkhavipassakā honti.
As time passed, when even these could not be attained, there were dry-insight meditators.
Theo thời gian, khi cả Tam Minh cũng không thể chứng đắc nữa, thì sẽ có những người thuần quán.
Eteneva nayena anāgāmino sakadāgāmino sotāpannāti vuttaṃ.
By this same method, non-returners, once-returners, and stream-enterers were mentioned.
Theo cách này, các bậc Bất Lai, Nhất Lai, Nhập Lưu cũng được nói đến.”
Next Page →

Settings