31. Catutthassa paṭhame atthavaseti vuddhivisese, sikkhāpadapaññattihetu adhigamanīye hitaviseseti attho.
31. In the first of the fourth chapter, atthavase means specific kinds of progress, or benefits to be attained as reasons for the promulgation of training rules.
31. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, atthavase (các lợi ích) có nghĩa là các loại tăng trưởng đặc biệt, các lợi ích cần đạt được là nguyên nhân của việc chế định giới luật.
Atthoyeva vā atthavaso, dasa atthe dasa kāraṇānīti vuttaṃ hoti.
Or atthavaso is simply the purpose; it is said to be ten purposes, ten reasons.
Hoặc chỉ là lợi ích (attha) là atthavaso, có nghĩa là mười lợi ích, mười nguyên nhân.
Atha vā attho phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, hetūti evampettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, attha is the result, and vasa means it is dependent on that result, thus atthavaso; here the meaning should be understood as 'cause'.
Hoặc lợi ích (attha) là quả, và do sự phụ thuộc vào quả đó mà có quyền lực (vasa) này, nên gọi là atthavaso, ở đây có nghĩa là nguyên nhân.
‘‘Ye mama sotabbaṃ saddahātabbaṃ maññissanti, tesaṃ taṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti vuttattā ‘‘yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattatī’’ti vuttaṃ.
Because it was said, "For those who will consider my words worth listening to and believing, that will be for their long-term welfare and happiness," it is stated, " For one who accepts the Tathāgata's words, that conduces to long-term welfare and happiness."
Do đã nói: “Những ai sẽ tin tưởng và cho rằng lời của ta đáng nghe, đáng tin, điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho họ,” nên đã nói: “người nào chấp nhận lời của Đức Như Lai, điều đó sẽ mang lại lợi ích và an lạc lâu dài cho người ấy.”
Asampaṭicchane ādīnavanti bhaddālisutte viya asampaṭicchane ādīnavaṃ dassetvā.
The danger in not accepting is shown by the danger in not accepting, as in the Bhaddāli Sutta.
Asampaṭicchane ādīnava (sự nguy hiểm khi không chấp nhận): giống như trong kinh Bhaddāli, sau khi chỉ ra sự nguy hiểm khi không chấp nhận.
Sukhavihārābhāve sahajīvamānassa abhāvato sahajīvitāpi sukhavihārova vutto.
The absence of pleasant abiding (sukhavihāra) is due to the absence of living together, hence living together is also called pleasant abiding.
Vì không có sự sống chung trong trường hợp không có sự an trú hạnh phúc, nên sự sống chung cũng được gọi là an trú hạnh phúc.
Sukhavihāro nāma catunnaṃ iriyāpathavihārānaṃ phāsutā.
Pleasant abiding (sukhavihāra) is the comfort of the four postures.
An trú hạnh phúc (sukhavihāro) là sự thoải mái của bốn oai nghi.
Piyasīlānanti sikkhākāmānaṃ.
Piyasīlānaṃ means those who are fond of training.
Piyasīlāna (những người yêu thích giới hạnh) có nghĩa là những người mong muốn học hỏi.
Tesañhi sīlaṃ piyaṃ hoti.
For them, virtue is dear.
Đối với họ, giới hạnh là điều đáng yêu.
Tenevāha ‘‘sikkhāttayapāripūriyā ghaṭamānā’’ti.
Therefore he said, " Striving for the perfection of the three trainings."
Do đó đã nói: “những người đang nỗ lực hoàn thành ba học pháp.”
Sandiddhamanāti saṃsayaṃ āpajjamanā.
Sandiddhamanā means falling into doubt.
Sandiddhamanā (hoài nghi) có nghĩa là rơi vào sự nghi ngờ.
Ubbaḷhā hontīti pīḷitā honti.
Ubbaḷhā honti means they are afflicted.
Ubbaḷhā honti (bị áp bức) có nghĩa là bị đè nén.
Saṅghakammānīti satipi uposathapavāraṇānaṃ saṅghakammabhāve gobalībaddañāyena uposathaṃ pavāraṇañca ṭhapetvā upasampadādisesasaṅghakammānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
Saṅghakammāni: even though Uposatha and Pavāraṇā are Saṅgha-kamma, it should be understood that, by the analogy of the ox and the cow, this refers to Saṅgha-kamma such as upasampadā and other remaining acts, excluding Uposatha and Pavāraṇā.
Saṅghakammāni (các pháp yết ma của Tăng): Mặc dù các pháp Bố tát và Tự tứ cũng là các pháp yết ma của Tăng, nhưng theo nguyên tắc “con bò và con bò đực,” cần hiểu rằng ở đây ám chỉ các pháp yết ma khác của Tăng như thọ giới tỳ-khưu, v.v., ngoại trừ Bố tát và Tự tứ.
Samaggānaṃ bhāvo sāmaggī.
The state of being harmonious is sāmaggī (harmony).
Trạng thái hòa hợp là sự hòa hợp (sāmaggī).
Ettha tebhūmakaṃ kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā.
Here, it refers to kamma pertaining to the three realms and other unwholesome states.
Ở đây, đó là nghiệp ba cõi và các pháp bất thiện còn lại.
Idha pana parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā āsavāti āha ‘‘asaṃvare ṭhitena tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’tiādi.
But here, various kinds of misfortunes such as blame from others, remorse, killing, binding, and the suffering of the lower realms are called āsava, as stated: " to be attained in that very existence by one who remains unrestrained" and so on.
Tuy nhiên, ở đây, các lời chỉ trích từ người khác, sự hối hận, giết hại, trói buộc, v.v., và các loại tai họa khác nhau là khổ cảnh, được gọi là lậu hoặc (āsavā), như đã nói “phải chịu đựng trong chính kiếp hiện tại do không phòng hộ” v.v.
Yadi hi bhagavā sikkhāpadaṃ na ca paññapeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavanappakārā anatthā, te sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti.
For if the Blessed One had not promulgated a training rule, then the various kinds of present misfortunes such as blame from others, arising from engaging in unwholesome conduct, taking what is not given, taking life, etc., and the kinds of great suffering experienced in hell and other realms, such as the fivefold bondage and torture, which arise precisely from that, are what is meant by " for the restraint of āsavas pertaining to this present life, and for the prevention of āsavas pertaining to future lives."
Nếu Đức Thế Tôn không chế định giới luật, thì do việc thực hành phi Pháp, trộm cắp, sát sinh, v.v., sẽ phát sinh các loại tai họa hiện tại như lời chỉ trích từ người khác, và các loại tai họa lớn khác như phải chịu đựng các hình phạt năm loại trói buộc, tra tấn, v.v., khi tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v., do nguyên nhân đó. Chính những điều này được nói đến trong câu “để phòng hộ các lậu hoặc trong hiện tại, để ngăn chặn các lậu hoặc trong tương lai.”
Diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha bhavā diṭṭhadhammikā.
Diṭṭhadhamma is called the present existence; those existing therein are diṭṭhadhammikā.
Hiện tại (diṭṭhadhamma) được gọi là kiếp sống hiện tiền, những gì thuộc về đó là trong hiện tại (diṭṭhadhammikā).
Tena vuttaṃ ‘‘tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’ti.
Therefore it was said: "to be attained in that very existence."
Do đó đã nói: “phải chịu đựng trong chính kiếp hiện tại.”
Sammukhā garahanaṃ akitti, parammukhā garahanaṃ ayaso.
Blame in one's presence is disrepute (akitti); blame in one's absence is dishonour (ayaso).
Sự khiển trách trực tiếp là không danh tiếng (akitti), sự khiển trách gián tiếp là mất uy tín (ayaso).
Atha vā sammukhā parammukhā garahanaṃ akitti, parivārahāni ayasoti veditabbaṃ.
Alternatively, blame in one's presence or absence is disrepute (akitti); loss of retinue is to be understood as dishonour (ayaso).
Hoặc, sự khiển trách trực tiếp và gián tiếp là không danh tiếng (akitti), sự mất mát tùy tùng là mất uy tín (ayaso), cần phải hiểu như vậy.
Āgamanamaggathakanāyāti āgamanadvārapidahanatthāya.
For blocking the path of coming means for closing the door of coming.
Āgamanamaggathakanāyā (để chặn đường đi đến) có nghĩa là để đóng cửa ngõ đi đến.
Samparetabbato pecca gantabbato samparāyo, paralokoti āha ‘‘samparāye narakādīsū’’ti.
Because one must depart and go to another existence, it is samparāyo (future existence), meaning the next world; thus it was said: "in the samparāya (future existence), in hell and so forth."
Do phải đi đến, do phải chết để đi đến, nên gọi là samparāyo (tương lai), tức là cõi đời sau, như đã nói: “trong tương lai, ở các cõi địa ngục, v.v.”
Saṃvaravinayoti sīlasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidho saṃvaro.
Discipline of Restraint (Saṃvaravinayo) refers to the fivefold restraint: restraint of morality (sīlasaṃvaro), restraint of mindfulness (satisaṃvaro), restraint of knowledge (ñāṇasaṃvaro), restraint of patience (khantisaṃvaro), and restraint of energy (vīriyasaṃvaro).
Luật phòng hộ (saṃvaravinayo) là năm loại phòng hộ: giới phòng hộ, niệm phòng hộ, tuệ phòng hộ, nhẫn phòng hộ, tinh tấn phòng hộ.
Yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati.
It is called "restraint" because of the restraint of bodily misconduct and so forth, which are to be restrained; and "discipline" because of the disciplining of those to be disciplined, each according to its nature.
Vì phòng hộ các ác hạnh thân, v.v., cần được phòng hộ và chế ngự, nên gọi là phòng hộ (saṃvara) và chế ngự (vinaya).
Pahānavinayoti tadaṅgappahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayaṭṭhena vinayo, tasmā ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati.
Discipline of Abandonment (Pahānavinayo) refers to the fivefold abandonment: abandonment by substitution of opposites (tadaṅgappahāna), abandonment by suppression (vikkhambhanappahāna), abandonment by extirpation (samucchedappahāna), abandonment by tranquilization (paṭipassaddhippahāna), and abandonment by escape (nissaraṇappahāna); since it is abandonment in the sense of relinquishing, and discipline in the sense of disciplining, therefore it is called "Discipline of Abandonment."
Luật đoạn trừ (pahānavinayo) là năm loại đoạn trừ: đoạn trừ từng phần, đoạn trừ bằng cách trấn áp, đoạn trừ bằng cách cắt đứt, đoạn trừ bằng cách an tịnh, đoạn trừ bằng cách xuất ly. Vì đó là đoạn trừ theo nghĩa từ bỏ, và là chế ngự theo nghĩa chế ngự, nên gọi là “luật đoạn trừ.”
Samathavinayoti satta adhikaraṇasamathā.
Discipline of Pacification (Samathavinayo) refers to the seven ways of settling disputes (adhikaraṇasamathā).
Luật an chỉ (samathavinayo) là bảy pháp diệt tranh.
Paññattivinayoti sikkhāpadameva.
Discipline of Enactment (Paññattivinayo) is the training rule itself.
Luật chế định (paññattivinayo) chính là giới luật.
Sikkhāpadapaññattiyā hi vijjamānāya eva sikkhāpadasambhavato paññattivinayopi sikkhāpadapaññattiyā anuggahito hoti.
For, since a training rule can only exist when its enactment is present, the Discipline of Enactment is also supported by the enactment of the training rule.
Vì giới luật chỉ có thể tồn tại khi có sự chế định giới luật, nên luật chế định cũng được hỗ trợ bởi sự chế định giới luật.
Sesamettha vuttatthameva.
The rest here has already been explained.
Phần còn lại ở đây đã được giải thích.
41-48. Pañcamassa paṭhamādīni uttānatthāni.
41-48. The first and subsequent suttas of the fifth chapter have clear meanings.
41-48. Các kinh đầu tiên của phẩm thứ năm có nghĩa rõ ràng.
Chaṭṭhe khaṇabhaṅguratāya na niccā na dhuvāti aniccā.
In the sixth, due to their momentary impermanence, they are not permanent, not stable, thus impermanent (aniccā).
Trong kinh thứ sáu, do tính chất sát-na hủy hoại, không thường còn, không bền vững, nên gọi là vô thường (aniccā).
Tato eva paṇḍitehi na iccā na upagantabbātipi aniccā.
For that very reason, they are not to be desired or approached by the wise, thus also impermanent (aniccā).
Cũng vì lẽ đó, các bậc hiền trí không chấp nhận, không bám víu, nên cũng gọi là vô thường (aniccā).
Svāyaṃ nesaṃ aniccaṭṭho udayavayaparicchinnatāya veditabboti āha ‘‘hutvā abhāvino’’ti, uppajjitvā vinassakāti attho.
This impermanent nature of theirs is to be understood as being delimited by arising and passing away; thus it was said: " having been, they cease to be," meaning they arise and then perish.
Tính chất vô thường này của chúng cần được hiểu là bị giới hạn bởi sự sinh và diệt, do đó đã nói: “có rồi không còn nữa,” nghĩa là sinh rồi diệt đi.
Sārarahitāti niccasāradhuvasāraattasāravirahitā.
Devoid of essence means devoid of permanence-essence, stability-essence, and self-essence.
Sārarahitā (không có cốt lõi) nghĩa là không có cốt lõi thường hằng, không có cốt lõi kiên cố, không có cốt lõi tự ngã.
Musāti visaṃvādanaṭṭhena musā, ekaṃsena asubhādisabhāvā te bālānaṃ subhādibhāvena upaṭṭhahanti, subhādiggahaṇassa paccayabhāvena satte visaṃvādenti.
False (musā) means false in the sense of deceiving; they are entirely of the nature of unpleasantness and so forth, but appear to fools as pleasant and so forth, thus deceiving beings by being the cause of the perception of pleasantness and so forth.
Musā (hư dối) nghĩa là hư dối theo nghĩa lừa dối. Những thứ ấy, vốn có bản chất bất tịnh, v.v., lại hiện hữu với những người ngu như có bản chất tịnh hảo, v.v., chúng lừa dối chúng sanh bằng cách làm nhân cho sự chấp thủ tịnh hảo, v.v.
Tenāha ‘‘niccasubhasukhā viyā’’tiādi.
Therefore it was said: "as if permanent, pleasant, happy," and so forth.
Vì vậy, đã nói ‘‘như thường hằng, tịnh hảo, an lạc’’ v.v.
Na passanasabhāvāti khaṇapabhaṅguratāittarapaccupaṭṭhānatāya dissamānā viya hutvā adassanapakatikā.
Not of a nature to be seen means, due to their momentary impermanence and temporary manifestation, they appear to be seen, but are by nature not seen.
Na passanasabhāvā (không có bản chất được thấy) nghĩa là có bản chất không được thấy, mặc dù dường như được thấy do tính chất sinh diệt trong khoảnh khắc và hiện hữu tạm thời.
Ete hi khettaṃ viya vatthu viya hiraññasuvaṇṇaṃ viya ca paññāyitvāpi katipāheneva supinake diṭṭhā viya na paññāyanti.
For these, even after being perceived like a field, like property, like gold and silver, disappear after a few days, like things seen in a dream.
Thật vậy, những thứ này, dù được nhận biết như ruộng đất, như vật chất, như vàng bạc, nhưng chỉ sau vài ngày, chúng không còn được nhận biết như những gì đã thấy trong giấc mơ.
Sattamaṭṭhamāni suviññeyyāni.
The seventh and eighth suttas are easily understood.
Thứ bảy và thứ tám dễ hiểu.
51-60. Dutiyassa paṭhamādīni uttānatthāni.
51-60. The first and subsequent suttas of the second chapter have clear meanings.
51-60. Các bài kinh đầu tiên của phần thứ hai có nghĩa rõ ràng.
Dasame pittaṃ samuṭṭhānametesanti pittasamuṭṭhānā, pittapaccayāpittahetukāti attho.
In the tenth, those whose origin is bile are pittasamuṭṭhānā (bile-originated), meaning caused by bile, having bile as their root cause.
Trong bài kinh thứ mười, pittasamuṭṭhānā (phát sinh từ mật) nghĩa là có mật làm nguyên nhân, có mật làm duyên, có mật làm nhân.
Semhasamuṭṭhānādīsupi eseva nayo.
The same method applies to semhasamuṭṭhānā (phlegm-originated) and so forth.
Đối với semhasamuṭṭhānā (phát sinh từ đàm) v.v. cũng theo cách tương tự.
Sannipātikāti tiṇṇampi pittādīnaṃ kopena samuṭṭhitā.
Sannipātikā (conjoint) means those that arise from the disturbance of all three, bile and so forth.
Sannipātikā (phát sinh do sự kết hợp) nghĩa là phát sinh do sự rối loạn của cả ba yếu tố mật, v.v.
Utupariṇāmajāti visabhāgaututo jātā.
Utupariṇāmajā (season-change-born) means those born from an unsuitable season.
Utupariṇāmajā (phát sinh do sự biến đổi của thời tiết) nghĩa là phát sinh từ thời tiết không thích hợp.
Jaṅgaladesavāsīnañhi anūpadese vasantānaṃ visabhāgo ca utu uppajjati, anūpadesavāsīnañca jaṅgaladeseti evaṃ parasamuddatīrādivasenapi utuvisabhāgatā uppajjatiyeva.
For, an unsuitable season arises for those living in jungle regions when they reside in marshy areas, and for those living in marshy areas when they reside in jungle regions; in this way, unsuitability of season also arises due to being on opposite sea coasts and so forth.
Thật vậy, đối với những người sống ở vùng đất khô cằn mà đến sống ở vùng đất ẩm thấp, thời tiết không thích hợp sẽ phát sinh; và đối với những người sống ở vùng đất ẩm thấp mà đến vùng đất khô cằn, cũng như vậy, sự không thích hợp của thời tiết cũng phát sinh do các bờ biển khác, v.v.
Tato jātāti utupariṇāmajā.
Those born from that are utupariṇāmajā.
Phát sinh từ đó nên gọi là utupariṇāmajā.
Attano pakaticariyānaṃ visayānaṃ visamaṃ kāyapariharaṇavasena jātā visamaparihārajā.
Arising from an improper maintenance of the body in relation to one's natural activities and objects are those born of improper maintenance (visamaparihārajā).
Visamaparihārajā (phát sinh do sự chăm sóc không đúng cách) nghĩa là phát sinh do việc chăm sóc thân thể không đúng cách, không phù hợp với các hoạt động bình thường của mình.
Tenāha ‘‘aticiraṭṭhānanisajjādinā visamaparihārena jātā’’ti.
Therefore, it is said: "arising from improper maintenance such as standing or sitting for too long."
Vì vậy, đã nói ‘‘phát sinh do sự chăm sóc không đúng cách như đứng hoặc ngồi quá lâu’’.
Ādi-saddena mahābhāravahanasudhākoṭṭanādīnaṃ saṅgaho.
By the word "etc." (ādi) is included carrying heavy loads, pounding lime, and so on.
Từ adi (v.v.) bao gồm việc mang vác nặng, đập vôi, v.v.
Parassa upakkamato nibbattā opakkamikā.
Arising from another's assault are those caused by assault (opakkamikā).
Opakkamikā (do tác động bên ngoài) nghĩa là phát sinh do sự tấn công của người khác.
Bāhiraṃ paccayaṃ anapekkhitvā kevalaṃ kammavipākatova jātā kammavipākajā.
Arising solely from the result of kamma, without depending on an external cause, are those born of kamma-result (kammavipākajā).
Kammavipākajā (do quả của nghiệp) nghĩa là phát sinh thuần túy từ quả của nghiệp, không phụ thuộc vào các duyên bên ngoài.
Tattha purimehi sattahi kāraṇehi uppannā sārīrikā vedanā sakkā paṭibāhituṃ, kammavipākajānaṃ pana sabbabhesajjānipi sabbaparittānipi nālaṃ paṭighātāya.
Among these, bodily feelings that arise from the former seven causes can be warded off, but for those born of kamma-result, no medicine or protective chant is sufficient to counteract them.
Trong đó, các cảm thọ thân thể phát sinh do bảy nguyên nhân trước có thể được đẩy lùi, nhưng đối với những cảm thọ do quả của nghiệp, tất cả các loại thuốc và tất cả các bài kinh hộ trì cũng không đủ để ngăn chặn.
61-67. Dutiyassa paṭhamādīni uttānatthāni.
The first and subsequent suttas of the second (chapter) are clear in meaning.
61-67. Các bài kinh đầu tiên của phần thứ hai có nghĩa rõ ràng.
Sattame naḷakapānaketi evaṃnāmake nigame.
In the seventh (sutta), Naḷakapānaka refers to a village of that name.
Trong bài kinh thứ bảy, naḷakapānake (tại Naḷakapānaka) nghĩa là tại thị trấn có tên như vậy.
Pubbe kira (jā. aṭṭha. 1.1.19 ādayo) amhākaṃ bodhisatto kapiyoniyaṃ nibbatto mahākāyo kapirājā hutvā anekasatavānarasahassaparivuto pabbatapāde vicari, paññavā kho pana hoti mahāpañño.
It is said that formerly, our Bodhisatta, born as a monkey, became a great monkey king of large stature, surrounded by many hundreds of thousands of monkeys, and roamed at the foot of a mountain; he was indeed wise and greatly discerning.
Thuở xưa (Jā. Aṭṭha. 1.1.19 v.v.), Bồ Tát của chúng ta, khi tái sanh làm loài khỉ, trở thành một vị vua khỉ to lớn, được hàng trăm ngàn con khỉ vây quanh, đi lại ở chân núi. Ngài là một vị có trí tuệ, đại trí tuệ.
So parisaṃ evaṃ ovadati, ‘‘tātā, imasmiṃ pabbatapāde visaphalāni honti, amanussapariggahitā pokkharaṇikā nāma honti, tumhe pubbe khāditapubbāneva phalāni khādatha, pītapubbāneva pānīyāni pivatha, ettha vo paṭipucchitakiccaṃ natthī’’ti.
He would advise his retinue thus: "My dear ones, at the foot of this mountain there are poisonous fruits, and there are ponds guarded by non-human beings; you should eat only fruits you have eaten before, and drink only water you have drunk before; there is no need for you to question anything here."
Ngài giáo huấn đoàn tùy tùng như sau: ‘‘Này các con, ở chân núi này có những loại trái cây độc, và có những ao hồ bị phi nhân chiếm giữ. Các con hãy ăn những loại trái cây mà các con đã từng ăn, hãy uống những loại nước mà các con đã từng uống. Ở đây, các con không cần phải hỏi lại ta.’’
Te apītapubbaṃ disvā sahasāva apivitvā samantā paridhāvitvā mahāsattassa āgamanaṃ olokayamānā nisīdiṃsu.
When they saw water they had not drunk before, they did not drink it hastily but ran around and sat down, looking out for the arrival of the Great Being.
Khi thấy một loại nước chưa từng uống, chúng không vội vàng uống mà chạy vòng quanh, ngồi xuống chờ đợi sự đến của Đại Sĩ.
Mahāsatto āgantvā ‘‘kiṃ, tātā, pānīyaṃ na pivathā’’ti āha.
The Great Being arrived and asked, "Why, my dear ones, are you not drinking the water?"
Đại Sĩ đến và hỏi: ‘‘Này các con, tại sao các con không uống nước?’’
Tumhākaṃ āgamanaṃ olokemāti.
(They replied) "We are looking out for your arrival."
Chúng con đang chờ đợi sự đến của ngài.
‘‘Sādhu, tātā’’ti samantā padaṃ pariyesamāno otiṇṇapadaṃyeva addasa, na uttiṇṇapadaṃ.
"Good, my dear ones," he said, and searching for footprints all around, he saw only footprints going down, not coming up.
‘‘Tốt lắm, này các con!’’ Ngài nói, rồi tìm kiếm dấu chân xung quanh, Ngài chỉ thấy dấu chân đi xuống, không thấy dấu chân đi lên.
Adisvā ‘‘saparissayā’’ti aññāsi.
Not seeing (any coming up), he realized, "It is dangerous."
Không thấy dấu chân đi lên, Ngài biết ‘‘có nguy hiểm’’.
Tāvadeva ca tattha abhinibbattaamanusso udakaṃ dvedhā katvā uṭṭhāsi – setamukho, nīlakucchi, rattahatthapādo, mahādāṭhiko, vantadāṭho, virūpo, bībhaccho, udakarakkhaso.
At that very moment, a non-human being who had arisen there split the water in two and stood up – with a white face, blue belly, red hands and feet, large fangs, protruding fangs, ugly, repulsive, an aquatic ogre.
Ngay lúc đó, một phi nhân đã tái sanh ở đó, tách nước ra làm đôi và đứng dậy – mặt trắng, bụng xanh, tay chân đỏ, răng nanh lớn, răng nanh nhô ra, hình dạng xấu xí, ghê tởm, đó là một quỷ nước.
So evamāha – ‘‘kasmā pānīyaṃ na pivatha, madhuraṃ udakaṃ pivatha, kiṃ tumhe etassa vacanaṃ suṇāthā’’ti.
He said, "Why do you not drink the water? Drink the sweet water! Why do you listen to his words?"
Hắn nói: ‘‘Tại sao các ngươi không uống nước? Hãy uống nước ngọt này đi! Tại sao các ngươi lại nghe lời của hắn?’’
Mahāsatto āha ‘‘tvaṃ adhivattho amanusso’’ti?
The Great Being asked, "Are you the non-human being dwelling here?"
Đại Sĩ hỏi: ‘‘Ngươi là phi nhân trú ngụ ở đây phải không?’’
Āmāhanti.
"Yes," he replied.
Hắn đáp: ‘‘Phải.’’
‘‘Tvaṃ idha otiṇṇe labhasī’’ti āha.
"Do you capture those who descend here?" he asked.
Ngài hỏi: ‘‘Ngươi bắt được những ai xuống đây phải không?’’
Āma, tumhe pana sabbe khādissāmīti.
"Yes, and I will eat all of you," he said.
‘‘Phải, ta sẽ ăn thịt tất cả các ngươi.’’
Na sakkhissasi yakkhāti.
"You will not be able to, O Ogre!"
‘‘Ngươi sẽ không thể làm được đâu, này dạ xoa!’’
Pānīyaṃ pana pivissathāti.
"But will you drink the water?"
‘‘Nhưng các ngươi sẽ uống nước chứ?’’
Āma, pivissāmāti.
"Yes, we will drink," they replied.
‘‘Phải, chúng tôi sẽ uống.’’
Evaṃ sante ekampi vānaraṃ na muñcissanti.
"If that is so, you will not release even one monkey."
Nếu vậy, ngươi sẽ không thả một con khỉ nào cả.
‘‘Pānīyañca pivissāma, na ca te vasaṃ gamissāmā’’ti naḷaṃ āharāpetvā koṭiyaṃ gahetvā dhami.
"We will drink the water, and we will not fall into your power." So, he had a reed brought, held it at the end, and blew through it.
‘‘Chúng tôi sẽ uống nước, nhưng sẽ không rơi vào quyền kiểm soát của ngươi!’’ Ngài sai mang một ống sậy đến, cầm ở đầu và thổi.
Sabbo ekacchiddo ahosi.
It became a single hollow tube.
Toàn bộ ống sậy trở thành một lỗ thông suốt.
Tīre nisīditvāva pānīyaṃ pivi.
He sat on the bank and drank the water.
Ngài ngồi trên bờ và uống nước.
Sesavānarānampi pāṭiyekkaṃ naḷaṃ āharāpetvā dhamitvā adāsi.
He also had reeds brought for the other monkeys, blew through them, and gave them.
Ngài cũng sai mang từng ống sậy đến cho những con khỉ còn lại, thổi thông và đưa cho chúng.
Sabbe te passantasseva pānīyaṃ piviṃsu.
All of them drank the water right before his eyes.
Tất cả chúng đều uống nước ngay trước mắt hắn.
Vuttampi cetaṃ –
And it was said:
Điều này cũng đã được nói:
Tato paṭṭhāya yāva ajjadivasā tasmiṃ ṭhāne naḷā ekacchiddāva honti.
From that time until today, the reeds in that place are single-hollow tubes.
Từ đó cho đến ngày nay, các ống sậy ở nơi đó đều có một lỗ thông suốt.
Imasmiñhi kappe kappaṭṭhiyapāṭihāriyāni nāma cande sasalakkhaṇaṃ (jā. 1.4.61 ādayo), vaṭṭajātake (jā. 1.1.35) saccakiriyaṭṭhāne aggijālassa āgamanupacchedo, ghaṭīkārassa mātāpitūnaṃ vasanaṭṭhāne anovassanaṃ (ma. ni. 2.291), pokkharaṇiyā tīre naḷānaṃ ekacchiddabhāvoti.
Indeed, in this kappa, the miracles that endure for the kappa are: the hare-mark on the moon, the cessation of the fire's flame at the place of the act of truth in the Vaṭṭa Jātaka, the non-raining on the dwelling place of Ghaṭīkāra's parents, and the single-hollow nature of the reeds on the bank of the pond.
Thật vậy, trong kiếp này, những phép lạ tồn tại suốt kiếp là: dấu chân thỏ trên mặt trăng (Jā. 1.4.61 v.v.), sự ngăn chặn ngọn lửa xuất hiện tại nơi thực hiện lời thề trong Jātaka Vattajātaka (Jā. 1.1.35), việc trời không mưa tại nơi cha mẹ của Ghaṭīkāra sinh sống (Ma. Ni. 2.291), và việc các ống sậy ở bờ ao có một lỗ thông suốt.
Iti sā pokkharaṇī naḷena pānīyassa pivitattā ‘‘naḷakapānakā’’ti nāmaṃ labhi.
Thus, that pond received the name "Naḷakapānakā" because water was drunk from it with a reed.
Vì vậy, ao hồ đó đã có tên là ‘‘Naḷakapānaka’’ (nơi uống nước bằng ống sậy) do việc uống nước bằng ống sậy.
Aparabhāge taṃ pokkharaṇiṃ nissāya nigamo patiṭṭhāsi, tassapi ‘‘naḷakapāna’’ntveva nāmaṃ jātaṃ.
Later, a village was established near that pond, and it also came to be called "Naḷakapāna."
Sau này, một thị trấn đã được thành lập gần ao hồ đó, và nó cũng có tên là ‘‘Naḷakapāna’’.
Taṃ pana sandhāya vuttaṃ ‘‘naḷakapāne’’ti.
It is with reference to that (village) that "Naḷakapāne" is stated.
Chính điều đó được đề cập khi nói ‘‘naḷakapāne’’.
Palāsavaneti kiṃsukavane.
Palāsavane means in a forest of Butea frondosa trees.
Palāsavane (trong rừng Palāsa) nghĩa là trong rừng kiṃsuka.
Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti byāpanicchāyaṃ idaṃ āmeḍitavacananti dassetuṃ ‘‘yaṃ yaṃ disa’’ntiādi vuttaṃ.
To show that tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ is a reduplicated word expressing complete pervasiveness, it is said "in whatever direction" (yaṃ yaṃ disa) and so on.
Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ (im lặng, im lặng) là một từ lặp lại để chỉ sự phổ quát, vì vậy đã nói ‘‘yaṃ yaṃ disaṃ’’ (phương nào, phương nào) v.v.
Anuviloketvāti ettha anu-saddo ‘‘parī’’ti iminā samānatthoti āha ‘‘tato tato viloketvā’’ti.
Regarding Anuviloketvā, the word anu here has the same meaning as "pari", thus it is said "looking around from place to place".
Trong anuviloketvā, từ anu có cùng nghĩa với ‘‘parī’’ (xung quanh), vì vậy đã nói ‘‘tato tato viloketvā’’ (nhìn từ đó, từ đó).
Kasmā āgilāyati koṭisahassahatthināgānaṃ balaṃ dhārentassāti codakassa adhippāyo.
"Why does he become ill?" — this is the questioner's intent, implying "he who possesses the strength of a thousand crore elephant-nāgas".
Kasmā āgilāyati (tại sao lại đau yếu)? Ý của người hỏi là tại sao lại đau yếu khi có sức mạnh của hàng ngàn vạn con voi chúa.
Ācariyo panassa ‘‘esa saṅkhārānaṃ sabhāvo, yadidaṃ aniccatā.
But the Teacher, in response, said: "This is the nature of conditioned phenomena, namely impermanence.
Tuy nhiên, vị đạo sư đã nói ‘‘bhagavato’’ (của Thế Tôn) v.v. để chỉ ra rằng: ‘‘Đây là bản chất của các pháp hữu vi, tức là vô thường.
Ye pana aniccā, te ekanteneva udayavayappaṭipīḷitatāya dukkhā eva.
And those that are impermanent are, without exception, suffering indeed, due to being oppressed by arising and passing away.
Và những gì vô thường, chắc chắn là khổ do bị áp bức bởi sự sinh diệt.
Dukkhasabhāvesu tesu satthukāye dukkhuppattiyā ayaṃ paccayo’’ti dassetuṃ ‘‘bhagavato’’tiādi vuttaṃ.
To demonstrate that 'this is the condition for the arising of suffering in the Teacher's body, given that these are of the nature of suffering,' the phrase beginning with "Bhagavato" was spoken.
Đây là nguyên nhân của sự phát sinh khổ trong thân thể của Bậc Đạo Sư đối với những pháp có bản chất khổ đó.’’
Piṭṭhivāto uppajji, so ca kho pubbekatakammapaccayā.
A wind arose in the back of the Blessed One, and that was due to a past deed.
Piṭṭhivāto uppajji (khí ở lưng đã phát sinh), và điều đó là do nghiệp đã làm trong quá khứ.
Etthāha ‘‘kiṃ pana taṃ kammaṃ, yena aparimāṇakālaṃ sakkaccaṃ upacitavipulapuññasambhāro satthā evarūpaṃ dukkhavipākamanubhavatī’’ti?
Here it is asked: "What was that deed by which the Teacher, who had painstakingly accumulated vast stores of merit over an immeasurable period, experienced such a painful result?"
Ở đây, người ta hỏi: "Vậy nghiệp nào mà Bậc Đạo Sư, đã tích lũy vô lượng phước báu trong thời gian vô lượng kiếp, lại phải chịu quả khổ như vậy?"
Vuccate – ayameva bhagavā bodhisattabhūto atītajātiyaṃ mallaputto hutvā pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo carati.
It is said: This very Blessed One, in a past existence as a Bodhisatta, was a wrestler's son who associated with evil people and frequently engaged in unwise attention.
Được nói rằng – chính Đức Thế Tôn này, khi còn là Bồ Tát trong kiếp quá khứ, đã là con trai của một đô vật (Malla), kết giao với người ác, và hành xử với nhiều sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra).
So ekadivasaṃ nibbuddhe vattamāne ekaṃ mallaputtaṃ gahetvā gāḷhataraṃ nippīḷesi.
One day, during a wrestling match, he seized another wrestler's son and squeezed him very tightly.
Một ngày nọ, khi đang thi đấu vật, Ngài đã nắm lấy một đô vật khác và siết chặt một cách thô bạo.
Tena kammena idāni buddho hutvāpi dukkhamanubhavi.
Due to that deed, even after becoming a Buddha, he experienced suffering.
Do nghiệp đó, bây giờ dù đã thành Phật, Ngài vẫn phải chịu khổ.
Yathā cetaṃ, evaṃ ciñcamāṇavikādīnamitthīnaṃ yāni bhagavato abbhakkhānādīni dukkhāni, sabbāni pubbekatassa vipākāvasesāni, yāni kammapilotikānīti vuccanti.
Just as this was the case, so too were all the sufferings of the Blessed One, such as the false accusations by Ciñcamāṇavikā and other women, remnants of the results of past deeds, which are called 'karma-rags'.
Cũng như vậy, những nỗi khổ như bị Ciñcamāṇavikā và các phụ nữ khác vu khống, tất cả đều là quả báo còn sót lại của nghiệp đã làm từ trước, được gọi là 'những dư nghiệp' (kamma-pilotika).
Vuttañhetaṃ apadāne (apa. thera 1.39.64-96) –
For this was said in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna (apa. thera 1.39.64-96) –
69-70. Navame (dī. ni. ṭī. 1.17; dī. ni. abhi. ṭī. 1.17; saṃ. ni. ṭī. 2.5.1080) duggatito saṃsārato ca niyyāti etenāti niyyānaṃ, saggamaggo, mokkhamaggo ca.
69-70. In the ninth (Dī. Nī. Ṭī. 1.17; Dī. Nī. Abhi. Ṭī. 1.17; Saṃ. Nī. Ṭī. 2.5.1080), that by which one emerges from suffering and saṃsāra is called niyyāna, which means the path to heaven and the path to liberation.
69-70. Trong kinh thứ chín (dī. ni. ṭī. 1.17; dī. ni. abhi. ṭī. 1.17; saṃ. ni. ṭī. 2.5.1080), “niyyāna” là con đường dẫn ra khỏi cảnh khổ và vòng luân hồi, tức là con đường lên thiên giới và con đường giải thoát.
Taṃ niyyānaṃ arahati, niyyāne vā niyuttā, niyyānaṃ vā phalabhūtaṃ etissā atthīti niyyānikā.
That which is worthy of niyyāna, or is engaged in niyyāna, or has niyyāna as its fruit, is niyyānikā.
Xứng đáng với con đường giải thoát đó, hoặc được đặt vào con đường giải thoát, hoặc có con đường giải thoát như là quả của nó, nên gọi là “niyyānikā”.
Vacīduccaritasaṃkilesato niyyātīti vā īkārassa rassattaṃ, yakārassa ca kakāraṃ katvā niyyānikā, cetanāya saddhiṃ samphappalāpā veramaṇi.
Or, by shortening the long ‘ī’ and changing ‘y’ to ‘k’, niyyānikā means emerging from the defilement of verbal misconduct, which is abstinence from frivolous talk together with volition.
Hoặc, thoát khỏi sự ô nhiễm của ác hạnh lời nói, thì chữ “ī” dài được rút ngắn thành “i” ngắn, và chữ “y” được đổi thành “k” mà thành “niyyānikā”, tức là sự kiêng cữ khỏi lời nói phù phiếm cùng với ý chí.
Tappaṭipakkhato aniyyānikā, tassā bhāvo aniyyānikattaṃ, tasmā aniyyānikattā.
The opposite of that is aniyyānikā, its state is aniyyānikatta, therefore aniyyānikattā (because of being non-emancipatory).
Ngược lại với điều đó là “aniyyānikā”, trạng thái của nó là “aniyyānikattaṃ”, do đó aniyyānikattā (vì không dẫn đến giải thoát).
Tiracchānabhūtanti tirokaraṇabhūtaṃ.
Tiracchānabhūtaṃ means that which is an obstruction.
Tiracchānabhūtaṃ (thuộc loài súc sinh) là điều che khuất.
Gehassitakathāti gehappaṭisaṃyuttā.
Gehassitakathā means talk connected with household life.
Gehassitakathā (chuyện thế tục) là chuyện liên quan đến gia đình.
Kammaṭṭhānabhāveti aniccatāpaṭisaṃyuttacatusaccakammaṭṭhānabhāve.
Kammaṭṭhānabhāve means in the development of kammaṭṭhāna of the Four Noble Truths connected with impermanence.
Kammaṭṭhānabhāve (trong sự phát triển đề mục thiền) là trong sự phát triển đề mục thiền Tứ Thánh Đế liên quan đến vô thường.
Saha atthenāti sātthakaṃ, hitappaṭisaṃyuttanti attho.
Together with meaning is sātthakaṃ, meaning connected with benefit.
Cùng với ý nghĩa là sātthakaṃ (có ý nghĩa), tức là liên quan đến lợi ích.
‘‘Surākathā’’tipi pāṭhoti āha ‘‘surākathanti pāḷiyaṃ panā’’ti.
He says “surākathanti pāḷiyaṃ panā” (but in the Pāḷi it is “surākathā”) indicating that “surākathā” is also a reading.
Cũng có bản văn là “surākathā” (chuyện về rượu), nên nói “surākathanti pāḷiyaṃ panā” (trong bản Pāḷi có ‘chuyện về rượu’).
Sā panesā kathā ‘‘evarūpā navasurā pītā ratijananī hotī’’ti assādavasena na vaṭṭati, ādīnavavasena pana ‘‘ummattakasaṃvattanikā’’tiādinā nayena vaṭṭati.
However, such talk is not proper when spoken in terms of enjoyment, such as “such new liquor, when drunk, causes delight,” but it is proper when spoken in terms of danger, in ways such as “it leads to madness,” and so on.
Tuy nhiên, câu chuyện này không được phép nói theo cách hưởng thụ, như “loại rượu mới này được uống sẽ sinh ra khoái lạc”, mà được phép nói theo cách thấy rõ sự nguy hiểm, như “nó dẫn đến sự điên loạn” và các cách khác.
Tenāha ‘‘anekavidhaṃ…pe… ādīnavavasena vaṭṭatī’’ti.
Therefore, he says “anekavidhaṃ…pe… ādīnavavasena vaṭṭatī” (in various ways…etc…it is proper in terms of danger).
Do đó, nói “anekavidhaṃ…pe… ādīnavavasena vaṭṭatī” (nhiều loại…v.v… được phép nói theo cách thấy rõ sự nguy hiểm).
Visikhāti gharasanniveso.
Visikhā means a street or thoroughfare.
Visikhā (đường phố) là khu dân cư.
Visikhāgahaṇena ca tannivāsino gahitā ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya.
By the mention of visikhā, its residents are understood, just as in phrases like “the village has come.”
Việc nhắc đến “visikhā” cũng bao hàm những người sống ở đó, giống như trong các câu “ngôi làng đã đến” và các câu tương tự.
Tenevāha ‘‘sūrā samatthā’’ti ca ‘‘saddhā pasannā’’ti ca.
Therefore, he says “sūrā samatthā” (brave and capable) and “saddhā pasannā” (faithful and confident).
Do đó, nói “sūrā samatthā” (những người dũng cảm, có năng lực) và “saddhā pasannā” (những người có đức tin, trong sạch).
Kumbhaṭṭhānappadesena kumbhadāsiyo vuttāti āha ‘‘kumbhadāsikathā vā’’ti.
He says “kumbhadāsikathā vā” (or talk about pot-carrying slave girls) indicating that pot-carrying slave girls are meant by the place of the pot.
Tại nơi đặt bình nước, các nữ tỳ mang bình nước được nói đến, nên nói “kumbhadāsikathā vā” (hoặc chuyện về nữ tỳ mang bình nước).
Rājakathādipurimakathāya, lokakkhāyikādipacchimakathāya vā vinimuttā purimapacchimakathā vimuttā.
The former and latter talks that are free from the former talk about kings and so on, and the latter talk about world-stories and so on, are vimuttā (liberated/free).
Câu chuyện trước và câu chuyện sau, không liên quan đến chuyện về vua và các chuyện tương tự trước đó, hoặc chuyện về thế gian và các chuyện tương tự sau đó, là vimuttā (được giải thoát).
Uppattiṭhitisaṃhārādivasena lokaṃ akkhāyatīti lokakkhāyikā.
That which describes the world in terms of its arising, existence, dissolution, and so on, is lokakkhāyikā (world-story).
Kể về thế gian theo sự sinh khởi, tồn tại, hoại diệt và các khía cạnh khác là lokakkhāyikā (chuyện kể về thế gian).
Asukena nāmāti pajāpatinā brahmunā, issarena vā.
Asukena nāmā means by Prajāpati, Brahmā, or Īsvara.
“Asukena nāmā” (bởi một người tên là) nghĩa là bởi vị Phạm thiên Pajāpati, hoặc bởi một vị chúa tể (Issara).
Vitaṇḍasallāpakathāti ‘‘aṭṭhīnaṃ setattā setoti na vattabbo, pattānaṃ kāḷattā kāḷoti pana vattabbo’’ti evamādikā.
Vitaṇḍasallāpakathā means talk such as, “Because bones are white, it should not be called white, but because leaves are black, it should be called black,” and so on.
Vitaṇḍasallāpakathā (những câu chuyện tranh luận ngụy biện) là những câu chuyện như: “Vì xương có màu trắng nên không được gọi là trắng, nhưng vì lá có màu đen nên được gọi là đen,” v.v.
Ādi-saddena ‘‘selapupphalakāni viya jīvidāvirapārayattivisālā natthi, yaṃ yo koci tiriyāmānā katattā’’ti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word ādi (and so on), one should understand the inclusion of phrases like “there are no living beings as vast as mountain flowers, which anyone has made in a transverse measure,” and so on.
Với từ Ādi (vân vân), cần hiểu rằng nó bao gồm những câu chuyện như: “Không có những thứ rộng lớn như hoa đá, sự sống, sự xuất hiện, sự vượt qua, bởi vì bất cứ ai cũng có thể tạo ra chúng một cách ngang ngược,” v.v.
Sāgaradevenāti sāgaraputtarājūhi.
Sāgaradevenā means by the Sāgara princes.
Sāgaradevena (bởi vị thần Sāgara) nghĩa là bởi các vị vua con của Sāgara.
Khatoti etaṃ ekavacanaṃ tehi paccekaṃ khatattā ‘‘sāgaradevena khatattā’’ti vuttaṃ.
This khato (dug) is singular because it was dug individually by them, hence it is said “sāgaradevena khatattā” (because it was dug by a Sāgara prince).
Từ Khato (được đào) là số ít, được nói là “được đào bởi vị thần Sāgara” vì mỗi người trong số họ đã đào.
Sahamuddā samuddoti vutto.
That which is with seals is called samuddha (ocean).
Cái gì cùng với biển (uddā) thì được gọi là biển (samudda).
Bhavati vaddhati etenāti bhavo.
That by which one becomes and grows is bhavo (existence).
Cái gì nhờ đó mà sanh khởi và tăng trưởng thì là bhavo (hữu).
Bhavābhavā hontīti itibhavābhavakathā.
"Bhavas and abhavas exist"—thus it is called the Discourse on Bhava and Abhava.
Những sự sanh khởi và không sanh khởi xảy ra thì là itibhavābhavakathā (những câu chuyện về sự sanh khởi và không sanh khởi).
Ettha ca bhavoti sassataṃ, abhavoti ucchedaṃ.
Here, bhava means eternalism, and abhava means annihilationism.
Ở đây, bhavo (hữu) là thường kiến, abhavo (vô hữu) là đoạn kiến.
Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
Bhava means growth, abhava means decline.
Bhavo là sự tăng trưởng, abhavo là sự suy giảm.
Bhavoti kāmasukhaṃ, abhavoti attakilamathoti iti imāya chabbidhāya itibhavābhavakathāya saddhiṃ bāttiṃsa tiracchānakathā nāma honti.
Bhava means sensual pleasure, abhava means self-mortification. Thus, with these six kinds of discourse on bhava and abhava, there are thirty-two kinds of ignoble talk.
Bhavo là dục lạc, abhavo là sự tự hành hạ – như vậy, cùng với sáu loại câu chuyện về sự sanh khởi và không sanh khởi này, có ba mươi hai loại câu chuyện tầm thường (tiracchānakathā).
Atha vā pāḷiyaṃ sarūpato anāgatāpi araññapabbatanadīdīpakathā itisaddena saṅgaṇhitvā bāttiṃsa tiracchānakathā vuttā.
Alternatively, even discourses on forests, mountains, rivers, and islands, which are not explicitly mentioned in the Pali canon, are included by the word "iti" (thus), and are called the thirty-two kinds of ignoble talk.
Hoặc, những câu chuyện về rừng, núi, sông, đảo, v.v., mặc dù không được đề cập trực tiếp trong Pāḷi, nhưng được bao gồm bởi từ “iti” (như vậy) và được gọi là ba mươi hai câu chuyện tầm thường.
Dasame natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the tenth.
Trong phần thứ mười, không có gì để nói.
71-74. Tatiyassa paṭhame sīlassa anavasesasamādānena akhaṇḍādibhāvāpattiyā ca paripuṇṇasīlā.
71-74. In the first discourse of the third chapter, by completely undertaking the precepts, and by attaining an unbroken state, etc., they are complete in virtue.
71-74. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, paripuṇṇasīlā (người có giới hạnh viên mãn) là do sự thọ trì giới không còn sót lại và sự đạt được trạng thái không bị phá hoại, v.v.
Samādānato paṭṭhāya avicchindanato sīlasamaṅgino.
From the moment of undertaking, by not breaking them, they are endowed with virtue.
Sīlasamaṅgino (người đầy đủ giới hạnh) là do không gián đoạn kể từ khi thọ trì.
Ettāvatā kirā ti (a. ni. 2.37) kira-saddo arucisūcanattho.
The word kirāti (a. ni. 2.37) kira here indicates disapproval.
Ettāvatā kirā (cho đến chừng đó, thật vậy) – ở đây, từ kira (thật vậy) có ý nghĩa chỉ sự không hài lòng.
Tenettha ācariyavādassa attano aruccanabhāvaṃ dīpeti.
Thereby, it shows the teacher's disapproval of his own statement here.
Do đó, ở đây, nó biểu thị sự không hài lòng của mình đối với quan điểm của các vị thầy.
Sampannasīlāti anāmaṭṭhavisesaṃ sāmaññato sīlasaṅkhepena gahitaṃ.
Sampannasīlā (accomplished in virtue) is taken in a general sense as a summary of virtue, without specifying particular aspects.
Sampannasīlā (người có giới hạnh thành tựu) là giới hạnh được nắm giữ một cách tổng quát mà không có sự phân biệt đặc biệt nào.
Tañca catubbidhanti ācariyatthero ‘‘catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā’’ti āha.
And since this is fourfold, the elder teacher said, "having designated the fourfold pure virtue."
Và giới hạnh đó có bốn loại, nên vị Trưởng lão Ācariya đã nói “catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā” (sau khi chỉ ra giới hạnh thanh tịnh bốn phần).
Tatthāti catupārisuddhisīle.
Tatthā (therein) refers to the fourfold pure virtue.
Tatthā (trong đó) là trong giới hạnh thanh tịnh bốn phần.
Jeṭṭhakasīlanti (saṃ. ni. 5.412) padhānasīlaṃ.
Jeṭṭhakasīlaṃ (saṃ. ni. 5.412) means the principal virtue.
Jeṭṭhakasīlaṃ (giới hạnh tối thượng) là giới hạnh chính yếu.
Ubhayatthāti uddesaniddese.
Ubhayatthā (in both places) refers to the designation and the explanation.
Ubhayatthā (ở cả hai nơi) là trong phần tóm tắt (uddesa) và phần giải thích (niddesa).
Idha niddese viya uddesepi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto ‘‘sampannasīlā’’ti vuttattāti adhippāyo.
The intention is that the Pātimokkha restraint was stated by the Blessed One as "accomplished in virtue" in the designation, just as it is in the explanation here.
Ý nghĩa là: Ở đây, cũng như trong phần giải thích, sự phòng hộ Pātimokkha đã được Đức Thế Tôn nói đến trong phần tóm tắt là “sampannasīlā” (người có giới hạnh thành tựu).
Sīlaggahaṇañhi pāḷiyaṃ pātimokkhasaṃvaravasena āgataṃ.
Indeed, the taking of virtue in the Pali canon is presented in terms of Pātimokkha restraint.
Việc nắm giữ giới hạnh trong Pāḷi đã được trình bày dưới dạng sự phòng hộ Pātimokkha.
Tenāha ‘‘pātimokkhasaṃvaroyevā’’tiādi.
Therefore, he said, "It is only Pātimokkha restraint," etc.
Do đó, ngài nói “pātimokkhasaṃvaroyevā” (chính là sự phòng hộ Pātimokkha), v.v.
Tattha avadhāraṇena itaresaṃ tiṇṇaṃ ekadesena pātimokkhantogadhataṃ dīpeti.
There, by the emphasis, he indicates that the other three are partially included within the Pātimokkha.
Ở đó, với sự nhấn mạnh, nó chỉ ra rằng ba loại giới hạnh còn lại được bao gồm một phần trong Pātimokkha.
Tathā hi anolokiyolokane ājīvahetu chasikkhāpadavītikkame gilānapaccayassa apaccavekkhitaparibhoge ca āpatti vihitāti.
For instance, an offense is prescribed for looking at what should not be looked at, for transgressing the six precepts for the sake of livelihood, and for consuming requisites without reflection when sick.
Thật vậy, khi nhìn mà không quán xét, khi vi phạm sáu giới vì lợi lộc, và khi sử dụng các vật dụng của người bệnh mà không quán xét, thì có phạm tội.
Tīṇīti indriyasaṃvarasīlādīni.
Tīṇi (the three) refers to the virtue of sense-restraint, etc.
Tīṇī (ba) là giới phòng hộ các căn, v.v.
Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthīti sīlapariyāyena tesaṃ katthaci sutte gahitaṭṭhānaṃ nāma kiṃ atthi yathā pātimokkhasaṃvaroti ācariyassa sammukhattā appaṭikkhipantova upacārena pucchanto viya vadati.
"Is there a place where it is called virtue?" means, "Is there any place in a Sutta where these are taken as a synonym for virtue, like Pātimokkha restraint?"—as if speaking to the teacher, he asks by way of convention, without rejecting it.
Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthī (có một nơi mà giới hạnh được nói đến) – nghĩa là, có một nơi nào đó trong kinh mà những giới hạnh đó được nắm giữ dưới một tên gọi khác của giới hạnh, giống như sự phòng hộ Pātimokkha không? Vị thầy nói như thể đang hỏi một cách lịch sự mà không phản đối, vì ngài đang đối diện với vị thầy.
Tenāha ‘‘ananujānanto’’ti.
Therefore, he said, "not agreeing."
Do đó, ngài nói “ananujānanto” (không chấp thuận).
Chadvārarakkhāmattakamevāti tassa sallahukabhāvamāha cittādhiṭṭhānamattena paṭipākatikabhāvāpattito.
Chadvārarakkhāmattakameva (merely guarding the six doors) states its lightness, as it becomes natural simply by mental determination.
Chadvārarakkhāmattakamevā (chỉ là việc bảo vệ sáu cửa) – ngài nói về sự đơn giản của nó, vì nó trở thành một trạng thái tự nhiên chỉ bằng sự quyết tâm trong tâm.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Đối với những điều khác cũng vậy.
Paccayuppattimattakanti phalena hetuṃ dasseti.
Paccayuppattimattakaṃ (merely the arising of requisites) shows the cause by the effect.
Paccayuppattimattakaṃ (chỉ là sự sanh khởi của các duyên) – ngài chỉ ra nguyên nhân bằng kết quả.
Uppādanahetukā hi paccayānaṃ uppatti.
Indeed, the arising of requisites is due to the cause of production.
Sự sanh khởi của các duyên là do nguyên nhân của sự sanh khởi.
Idamatthanti idaṃ payojanaṃ imassa paccayassa paribhuñjaneti adhippāyo.
Idamatthaṃ (this purpose) means, "This is the purpose of consuming this requisite."
Idamatthaṃ (mục đích này) – ý nghĩa là: đây là mục đích của việc sử dụng duyên này.
Nippariyāyenāti iminā indriyasaṃvarādīni tīṇi padhānassa sīlassa parivāravasena pavattiyā pariyāyasīlāni nāmāti dasseti.
Nippariyāyena (without circumlocution) indicates that the three, such as sense-restraint, are called circumstantial virtues (pariyāyasīla) because they function as attendants to the principal virtue.
Với từ Nippariyāyena (một cách trực tiếp), ngài chỉ ra rằng ba loại giới hạnh như giới phòng hộ các căn, v.v., được gọi là giới hạnh gián tiếp (pariyāyasīlāni) vì chúng hoạt động như những phần phụ của giới hạnh chính.
Idāni pātimokkhasaṃvarasseva padhānabhāvaṃ byatirekato anvayato ca upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha.
Now, to illustrate the principal nature of Pātimokkha restraint, both by way of exclusion and inclusion, he says "yassā" (whose), etc.
Bây giờ, để làm rõ tính chất chính yếu của riêng sự phòng hộ Pātimokkha bằng cách so sánh theo cả hai cách loại trừ và tương đồng, ngài nói “yassā” (của cái gì), v.v.
Tattha soti pātimokkhasaṃvaro.
There, so (that) refers to Pātimokkha restraint.
Ở đó, so (nó) là sự phòng hộ Pātimokkha.
Sesānīti indriyasaṃvarādīni.
Sesānī (the others) refers to sense-restraint, etc.
Sesānī (những cái còn lại) là giới phòng hộ các căn, v.v.
Tasse vāti ‘‘sampannasīlā’’ti ettha yaṃ sīlaṃ vuttaṃ, tasseva.
Tasse vā (or of that) refers to the virtue mentioned in "sampannasīlā" (accomplished in virtue).
Tasse vā (hoặc của chính cái đó) là của chính giới hạnh được nói đến ở đây trong cụm từ “sampannasīlā” (người có giới hạnh thành tựu).
Sampannapātimokkhāti ettha pātimokkhaggahaṇena vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā…pe… ādimāha.
Having stated a synonym by taking Pātimokkha in sampannapātimokkhā (accomplished in Pātimokkha), he then says "taṃ vitthāretvā…pe… ādimāha" (having elaborated that…etc…he said at the beginning).
Trong Sampannapātimokkhā (người có Pātimokkha thành tựu), sau khi nói về từ đồng nghĩa bằng cách nắm giữ Pātimokkha, ngài nói “taṃ vitthāretvā…pe… ādimāha” (sau khi giải thích rộng rãi điều đó… v.v., ngài nói phần đầu).
Yathā aññatthāpi ‘‘idha bhikkhu sīlavā hotī’’ti puggalādhiṭṭhānāya desanāya uddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508) niddiṭṭhaṃ.
Just as elsewhere, the virtue designated in a discourse based on an individual, "Here, a bhikkhu is virtuous," is explained as "he dwells endowed with Pātimokkha restraint" (vibha. 508).
Cũng như ở nơi khác, giới hạnh được chỉ ra trong lời dạy dựa trên cá nhân là “idha bhikkhu sīlavā hoti” (ở đây, một tỳ-kheo có giới hạnh) được giải thích là “pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati” (sống với sự phòng hộ Pātimokkha).
Kasmā āraddhanti desanāya kāraṇapucchā.
Kasmā āraddhaṃ (Why was it begun?) is a question about the reason for the discourse.
Kasmā āraddhaṃ (tại sao được bắt đầu) là câu hỏi về lý do của lời dạy.
Sīlānisaṃsadassanatthanti payojananiddeso.
Sīlānisaṃsadassanatthaṃ (for the purpose of showing the benefits of virtue) is the statement of purpose.
Sīlānisaṃsadassanatthaṃ (để chỉ ra lợi ích của giới hạnh) là sự giải thích về mục đích.
‘‘Sīlānisaṃsadassanattha’’nti hi ettha byatirekato yaṃ sīlānisaṃsassa adassanaṃ, taṃ imissā desanāya kāraṇanti kasmā āraddhanti?
"For the purpose of showing the benefits of virtue"—here, the non-seeing of the benefits of virtue by way of exclusion is the reason for this discourse; why was it begun?
Tại sao lại nói “kasmā āraddhaṃ” (tại sao được bắt đầu) ở đây, khi “sīlānisaṃsadassanatthaṃ” (để chỉ ra lợi ích của giới hạnh) có nghĩa là sự không nhìn thấy lợi ích của giới hạnh theo cách loại trừ là nguyên nhân của lời dạy này?
Veneyyānaṃ sīlānisaṃsassa adassanatoti atthato āpanno eva hoti.
It naturally implies, "because the benefits of virtue were not seen by those to be trained."
Thật vậy, ý nghĩa là: do những người đáng được giáo hóa không nhìn thấy lợi ích của giới hạnh.
Tenāha ‘‘sacepī’’tiādi.
Therefore, he said, "sacepī" (even if), etc.
Do đó, ngài nói “sacepī” (ngay cả khi), v.v.
Sīlānisaṃsadassanatthanti pana imassa atthaṃ vivarituṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ.
For explaining the meaning of " Sīlānisaṃsadassanattha" (for showing the advantage of virtue), "of them" (tesaṃ) and so on was stated.
Tuy nhiên, để giải thích ý nghĩa của sīlānisaṃsadassanatthaṃ (để chỉ ra lợi ích của giới hạnh), ngài nói “tesaṃ” (của những người đó), v.v.
Ānisaṃsoti udayo.
" Ānisaṃso" means rise or benefit.
Ānisaṃso (lợi ích) là sự thăng tiến.
‘‘Sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213; mahāva. 285) pana vipākaphalampi ‘‘ānisaṃso’’ti vuttaṃ.
However, in passages such as, "The virtuous, endowed with virtue, after the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world," even the resultant fruit is called " ānisaṃso."
Tuy nhiên, trong các câu như “Sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatī” (Người có giới hạnh, thành tựu giới hạnh, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ sanh về cõi thiện, cõi trời), v.v., kết quả chín muồi cũng được gọi là “ānisaṃso” (lợi ích).
Ko visesoti ko phalaviseso.
" Ko viseso" means, "What is the distinction of fruit?"
Ko viseso (có gì khác biệt) là có gì khác biệt về kết quả.
Kā vaḍḍhīti ko abbhudayo.
" Kā vaḍḍhī" means, "What is the increase?"
Kā vaḍḍhī (có gì tăng trưởng) là có gì tốt đẹp hơn.
Vijjamānopi guṇo yāthāvato vibhāvito eva abhiruciṃ uppādeti, na avibhāvito, tasmā ekantato ānisaṃsakittanaṃ icchitabbamevāti dassetuṃ ‘‘appeva nāmā’’tiādimāha.
Even an existing quality, when truly revealed, generates delight, not when unrevealed. Therefore, to show that the recitation of advantages is indeed desirable, the passage beginning with " appeva nāmā" (perhaps) was stated.
Một phẩm chất dù có sẵn, chỉ khi được làm rõ một cách chân thực mới tạo ra sự yêu thích, chứ không phải khi không được làm rõ; do đó, để chỉ ra rằng việc ca ngợi lợi ích là điều hoàn toàn mong muốn, ngài nói “appeva nāmā” (có lẽ), v.v.
Piyoti piyāyitabbo.
" Piyo" means to be loved.
Piyo (đáng yêu) là đáng được yêu mến.
Piyassa nāma dassanaṃ ekantato abhinanditabbaṃ hotīti āha ‘‘piyacakkhūhi sampassitabbo’’ti.
The sight of a beloved one is certainly to be rejoiced in, thus it is said, " to be looked upon with loving eyes."
Ngài nói rằng việc nhìn thấy một người đáng yêu là điều hoàn toàn đáng được hoan hỷ, “piyacakkhūhi sampassitabbo” (đáng được nhìn bằng đôi mắt yêu thương).
Pītisamuṭṭhānappasannasommarūpapariggahañhi cakkhu ‘‘piyacakkhū’’ti vuccati.
For an eye that perceives a form that is pleasant and serene, arising from joy, is called a "loving eye" (piyacakkhu).
Đôi mắt nắm giữ hình dạng dịu dàng, trong sáng, sanh khởi từ niềm hoan hỷ được gọi là “piyacakkhu” (đôi mắt yêu thương).
Tesanti sabrahmacārīnaṃ.
" Tesaṃ" means of the co-celibates.
Tesaṃ (của những người đó) là của các vị đồng Phạm hạnh.
Manavaḍḍhanakoti pītimanassa paribrūhanato uparūpari pīticittasseva uppādanako.
" Manavaḍḍhanako" means one who increases the joyful mind, generating an ever-increasing joyous state of mind.
Manavaḍḍhanako (người làm tăng trưởng tâm) là người làm tăng trưởng tâm hoan hỷ, liên tục sanh khởi tâm hoan hỷ.
Garuṭṭhāniyoti garukaraṇassa ṭhānabhūto.
" Garuṭṭhāniyo" means a basis for respect.
Garuṭṭhāniyo (đáng được tôn kính) là nơi đáng được tôn kính.
Jānaṃ jānātīti ñāṇena jānitabbaṃ jānāti.
" Jānaṃ jānāti" means he knows what is to be known by knowledge.
Jānaṃ jānātī (biết điều cần biết) là biết điều cần biết bằng trí tuệ.
Yathā vā aññe ajānantāpi jānantā viya pavattanti, na evamayaṃ, ayaṃ pana jānanto eva jānāti.
Or, just as others, though not knowing, behave as if knowing, he is not like that; rather, he knows only by truly knowing.
Hoặc, như những người khác dù không biết nhưng hành động như thể biết, người này thì không như vậy; người này chỉ biết khi thực sự biết.
Passaṃ passatīti dassanabhūtena paññācakkhunā passitabbaṃ passati, passanto eva vā passati.
" Passaṃ passati" means he sees what is to be seen with the eye of wisdom, which is the act of seeing; or he sees only by truly seeing.
Passaṃ passatī (thấy điều cần thấy) là thấy điều cần thấy bằng tuệ nhãn, hoặc chỉ thấy khi thực sự thấy.
Evaṃ sambhāvanīyoti evaṃ viññutāya paṇḍitabhāvena sambhāvetabbo.
" Evaṃ sambhāvanīyo" means to be esteemed in this way, by discernment and wisdom.
Evaṃ sambhāvanīyo (đáng được tôn trọng như vậy) là đáng được tôn trọng như vậy với sự hiểu biết và trí tuệ.
Sīlesvevassa paripūrakārīti sīlesu paripūrakārī eva bhaveyyāti.
" Sīlesvevassa paripūrakārī" means he should be one who fulfills the virtues.
Sīlesvevassa paripūrakārī (người thực hành viên mãn trong giới hạnh) là người chỉ thực hành viên mãn trong giới hạnh.
Evaṃ uttarapadāvadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, the determination of the latter part of the compound should be understood.
Cần hiểu sự nhấn mạnh của từ cuối như vậy.
Evañhi iminā padena uparisikkhādvayaṃ anivattitameva hoti.
For in this way, the two higher trainings are not abandoned by this word.
Thật vậy, với từ này, hai học pháp cao hơn vẫn không bị loại bỏ.
Yathā pana sīlesu paripūrakārī nāma hoti, taṃ phalena dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ.
However, to show by its result how one becomes a fulfiller of virtues, the passage beginning with " ajjhatta" (inwardly) was stated.
Tuy nhiên, để chỉ ra cách một người trở thành người thực hành viên mãn trong giới hạnh bằng kết quả, ngài nói “ajjhatta” (nội tại), v.v.
Vipassanādhiṭṭhānasamādhisaṃvattanikatāya hi idha sīlassa pāripūrī, na kevalaṃ akhaṇḍādibhāvamattaṃ.
For here, the fulfillment of virtue lies in its conduciveness to samādhi, which is the basis for insight, not merely in its being unbroken and so on.
Thật vậy, sự viên mãn của giới hạnh ở đây là do sự đóng góp vào định dựa trên tuệ quán, chứ không chỉ là trạng thái không bị phá hoại, v.v.
Vuttañhetaṃ ‘‘yāni kho pana tāni akhaṇḍāni…pe… samādhisaṃvattanikānī’’ti.
For it has been said, "those virtues that are unbroken... and conducive to samādhi."
Điều này đã được nói: "Chúng là những giới không bị bể ... (vân vân) ... dẫn đến định."
Evañca katvā uparisikkhādvayaṃ sīlassa sambhārabhāvena gahitanti sīlassevettha padhānaggahaṇaṃ siddhaṃ hoti.
And having done so, the two higher trainings are taken as components of virtue, thus the primary acceptance of virtue here is established.
Và khi làm như vậy, hai học giới cao hơn được xem là yếu tố hỗ trợ cho giới, và do đó, việc coi giới là chính yếu ở đây đã được chứng minh.
Sīlānurakkhakā hi cittekaggatāsaṅkhārapariggahā.
For the cultivation of one-pointedness of mind is indeed a protector of virtue.
Thật vậy, sự nhất tâm và sự quán sát các hành là những yếu tố bảo vệ giới.
Anūnenāti akhaṇḍādibhāvena, kassaci vā ahāpanena upapannena.
" Anūnenā" means by being unbroken and so on, or by being endowed with not abandoning anything.
Với sự không thiếu sót (Anūnena) có nghĩa là không bị bể (akhaṇḍa) hoặc không bị mất đi bất cứ điều gì.
Ākārenāti karaṇena sampādanena.
" Ākārenā" means by means of accomplishment or fulfillment.
Với phương cách (Ākārena) có nghĩa là bằng cách thực hiện, hoàn thành.
Ajjhattanti vā attanoti vā ekaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ.
" Ajjhatta" or " attano" is one and the same in meaning, only the expression differs.
Nội tại (Ajjhattaṃ) hoặc của chính mình (attano) là một nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
Bhummatthe cetaṃ, ‘‘samatha’’nti upayogavacanaṃ ‘‘anū’’ti iminā upasaggena yoge siddhanti āha ‘‘attano cittasamathe yutto’’ti.
And this is in the locative case, " samatha" (tranquillity) is a word of application, and its connection with the prefix "anu" is established, thus it is said, " yoked to the tranquillity of one's own mind."
Và đây là ở nghĩa sở thuộc, "samatha" là một từ được sử dụng, và khi kết hợp với tiền tố "anu", nó có nghĩa là "tập trung vào sự an tịnh của tâm mình".
Tattha cittasamatheti cittassa samādhāne.
Therein, " cittasamathe" means in the calming of the mind.
Ở đây, sự an tịnh của tâm (cittasamatha) có nghĩa là sự định tâm.
Yuttoti aviyutto pasuto.
" Yutto" means unseparated, diligent.
Tập trung (Yutto) có nghĩa là không tách rời, chuyên cần.
Yo sabbena sabbaṃ jhānabhāvanāya ananuyutto, so taṃ bahi nīharati nāma.
One who is not at all devoted to jhāna meditation is said to cast it out.
Người nào không chuyên cần tu tập thiền định một cách hoàn toàn, người ấy được gọi là đưa thiền định ra ngoài.
Yo ārabhitvā antarā saṅkocaṃ āpajjati, so taṃ vināseti nāma.
One who, having started, then shrinks back midway, is said to destroy it.
Người nào đã bắt đầu nhưng lại co rút lại giữa chừng, người ấy được gọi là hủy hoại thiền định đó.
Yo pana īdiso ahutvā jhānaṃ upasampajja viharati, so anirākatajjhānoti dassento ‘‘bahi anīhaṭajjhāno’’tiādimāha.
But one who is not like this, and dwells having attained jhāna, showing that he has not cast out jhāna, says " bahi anīhaṭajjhāno" (one whose jhāna is not cast out externally) and so on.
Nhưng người nào không như vậy mà an trú trong thiền định, người ấy được gọi là thiền định không bị từ bỏ (anirākatajjhāna). Để chỉ điều đó, Ngài nói: "thiền định không bị đưa ra ngoài" (bahi anīhaṭajjhāno) và tiếp theo.
Nīharaṇavināsatthañhi idaṃ nirākaraṇaṃ nāma.
For this casting out (nirākaraṇaṃ) means to cast out or destroy.
Thật vậy, việc từ bỏ (nirākaraṇa) này có nghĩa là đưa ra ngoài (nīharaṇa) và hủy hoại (vināsa).
‘‘Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī’’tiādīsu (su. ni. 328) cassa payogo daṭṭhabbo.
Its usage is to be seen in passages such as, "Having cast out the pillar, dwelling in a calm place."
Việc sử dụng từ này có thể thấy trong các trường hợp như "Thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī" (Su. Ni. 328) và tiếp theo.
Sattavidhāya anupassanāyāti ettha aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanāti imā sattavidhā anupassanā.
Here, " by means of seven kinds of contemplation" refers to these seven kinds of contemplation: contemplation of impermanence (anicca), contemplation of suffering (dukkha), contemplation of non-self (anatta), contemplation of dispassion (nibbidā), contemplation of fading away (virāga), contemplation of cessation (nirodha), and contemplation of relinquishment (paṭinissagga).
Ở đây, bảy loại quán tưởng (sattavidhāya anupassanāya) là: quán tưởng vô thường (aniccānupassanā), quán tưởng khổ (dukkhānupassanā), quán tưởng vô ngã (anattānupassanā), quán tưởng nhàm chán (nibbidānupassanā), quán tưởng ly tham (virāgānupassanā), quán tưởng diệt (nirodhānupassanā), quán tưởng xả ly (paṭinissaggānupassanā) – đây là bảy loại quán tưởng.
Suññāgāragato bhikkhu tattha laddhakāyavivekatāya samathavipassanāvasena cittavivekaṃ paribrūhento yathānusiṭṭhapaṭipattiyā lokaṃ sāsanañca attano visesādhigamaṭṭhānabhūtaṃ suññāgārañca upasobhayamāno guṇavisesādhiṭṭhānabhāvāpādanena viññūnaṃ atthato taṃ brūhento nāma hotīti vuttaṃ ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti.
A bhikkhu who has gone to a secluded dwelling, having achieved physical seclusion there, and while cultivating mental seclusion through samatha and vipassanā, adorns the world, the Dispensation, and his own secluded dwelling—which is the place for his special attainments—by practicing as instructed; and by bringing about a state of special qualities, he is said to be enhancing it for the wise in meaning, thus it is said, " brūhetā suññāgārānaṃ" (an enhancer of secluded dwellings).
Một Tỳ-kheo đi đến chỗ vắng vẻ, ở đó, nhờ đạt được sự độc cư thân, người ấy phát triển sự độc cư tâm thông qua samatha và vipassanā, và bằng cách thực hành theo lời dạy, người ấy làm cho thế gian, giáo pháp và chỗ vắng vẻ, nơi là nền tảng cho sự thành tựu đặc biệt của mình, trở nên rạng rỡ, bằng cách tạo ra một trạng thái của những phẩm chất đặc biệt, người ấy được gọi là làm cho nơi đó trở nên vĩ đại đối với những người trí. Do đó, đã nói: "người làm cho các chỗ vắng vẻ trở nên rạng rỡ" (brūhetā suññāgārānaṃ).
Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi.
Therefore, it is said, "and here," and so on.
Vì vậy, Ngài nói: "Ở đây và" (ettha cā) và tiếp theo.
Ekabhūmakādipāsāde kurumānopi pana neva suññāgārānaṃ brūhetāti daṭṭhabbo.
It should be understood that even one who builds a single-storied palace, etc., does not thereby enhance secluded dwellings.
Cũng nên hiểu rằng ngay cả khi xây dựng một cung điện một tầng hoặc tương tự, người ấy cũng không phải là người làm cho các chỗ vắng vẻ trở nên rạng rỡ.
Suññāgāraggahaṇena cettha araññarukkhamūlādi sabbaṃ padhānānuyogakkhamaṃ senāsanaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.
And here, by the mention of "secluded dwellings," it should be understood that all abodes suitable for strenuous effort, such as forests and roots of trees, are included.
Và ở đây, với việc đề cập đến chỗ vắng vẻ (suññāgāra), nên hiểu rằng tất cả các nơi ở thích hợp cho sự chuyên cần tu tập, như rừng cây, gốc cây, v.v., đều được bao gồm.
Ettāvatā yathā taṇhāvicaritadesanā paṭhamaṃ taṇhāvasena āraddhāpi taṇhāpadaṭṭhānattā mānadiṭṭhīnaṃ mānadiṭṭhiyo osaritvā kamena papañcattayadesanā jātā, evamayaṃ desanā paṭhamaṃ adhisīlasikkhāvasena āraddhāpi sīlapadaṭṭhānattā samathavipassanānaṃ samathavipassanāyo osaritvā kamena sikkhāttayadesanā jātāti veditabbā.
By this much, it should be understood that just as the teaching on the proliferation of craving, though initially begun with craving, due to craving being the proximate cause, led to views and conceit, and gradually became a teaching on the three proliferations (papañca), so too this teaching, though initially begun with the training in higher virtue (adhisīlasikkhā), due to virtue being the proximate cause, led to tranquility (samatha) and insight (vipassanā), and gradually became a teaching on the three trainings (sikkhā).
Đến đây, cần phải hiểu rằng giống như bài pháp về sự vận hành của ái dục, ban đầu được bắt đầu với ái dục, nhưng vì ái dục là nền tảng của kiêu mạn và tà kiến, nên đã chuyển sang kiêu mạn và tà kiến, và dần dần trở thành bài pháp về ba loại hý luận; thì bài pháp này, ban đầu được bắt đầu với học giới cao hơn (adhisīlasikkhā), nhưng vì giới là nền tảng của samatha và vipassanā, nên đã chuyển sang samatha và vipassanā, và dần dần trở thành bài pháp về ba học giới.
Ettha hi ‘‘sīlesvevassa paripūrakārī’’ti ettāvatā adhisīlasikkhā vuttā, ‘‘ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno’’ti ettāvatā adhicittasikkhā, ‘‘vipassanāya samannāgato’’ti ettāvatā adhipaññāsikkhā.
For here, the training in higher virtue is stated by "he should be a perfect doer in virtues," the training in higher mind (adhicittasikkhā) by "devoted to internal mental tranquility, not neglecting jhāna," and the training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā) by "endowed with insight."
Thật vậy, ở đây, với câu "người ấy phải hoàn thành giới luật" (sīlesvevassa paripūrakārī), học giới cao hơn về giới (adhisīlasikkhā) đã được nói; với câu "chuyên cần vào sự an tịnh của tâm nội tại, thiền định không bị từ bỏ" (ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno), học giới cao hơn về tâm (adhicittasikkhā) đã được nói; với câu "đầy đủ với tuệ quán" (vipassanāya samannāgato), học giới cao hơn về tuệ (adhipaññāsikkhā) đã được nói.
‘‘Brūhetā suññāgārāna’’nti iminā pana samathavasena suññāgāravaḍḍhane adhicittasikkhā, vipassanāvasena adhipaññāsikkhāti evaṃ dvepi sikkhā saṅgahetvā vuttā.
However, by "one who enhances secluded dwellings," both trainings are included and stated: the training in higher mind through tranquility, and the training in higher wisdom through insight.
Còn với câu "người làm cho các chỗ vắng vẻ trở nên rạng rỡ" (brūhetā suññāgārānaṃ), học giới cao hơn về tâm (adhicittasikkhā) được nói theo nghĩa phát triển chỗ vắng vẻ thông qua samatha, và học giới cao hơn về tuệ (adhipaññāsikkhā) theo nghĩa vipassanā; như vậy, cả hai học giới đều được bao gồm và nói đến.
Ettha ca ‘‘ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno’’ti imehi padehi sīlānurakkhikā eva cittekaggatā kathitā, ‘‘vipassanāyā’’ti iminā padena sīlānurakkhiko saṅkhārapariggaho.
And here, by the words "devoted to internal mental tranquility, not neglecting jhāna," only one-pointedness of mind that protects virtue is spoken of, and by the word "insight," the comprehension of formations (saṅkhārapariggaha) that protects virtue.
Ở đây, với các từ "chuyên cần vào sự an tịnh của tâm nội tại, thiền định không bị từ bỏ" (ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno), sự nhất tâm bảo vệ giới đã được nói; với từ "tuệ quán" (vipassanāya), sự quán sát các hành bảo vệ giới đã được nói.
Kathaṃ cittekaggatā sīlamanurakkhati?
How does one-pointedness of mind protect virtue?
Sự nhất tâm bảo vệ giới như thế nào?
Yassa hi cittekaggatā natthi, so byādhimhi uppanne vihaññati, so byādhivihato vikkhittacitto sīlaṃ vināsetvāpi byādhivūpasamaṃ kattā hoti.
For one who lacks one-pointedness of mind, when illness arises, he is afflicted; afflicted by illness, with a distracted mind, he might destroy virtue to alleviate the illness.
Người nào không có sự nhất tâm, người ấy sẽ bị phiền não khi bệnh tật phát sinh; người ấy, bị bệnh tật hành hạ, tâm tán loạn, có thể hủy hoại giới để làm cho bệnh tật thuyên giảm.
Yassa pana cittekaggatā atthi, so taṃ byādhidukkhaṃ vikkhambhetvā samāpattiṃ samāpajjati, samāpannakkhaṇe dukkhaṃ dūragataṃ hoti, balavataraṃ sukhamuppajjati.
But one who possesses one-pointedness of mind suppresses that suffering of illness and attains jhāna; at the moment of attainment, suffering is far removed, and a stronger happiness arises.
Nhưng người nào có sự nhất tâm, người ấy sẽ chế ngự nỗi khổ bệnh tật đó và nhập định; ngay khoảnh khắc nhập định, nỗi khổ sẽ biến mất xa, và niềm an lạc mạnh mẽ hơn sẽ phát sinh.
Evaṃ cittekaggatā sīlamanurakkhati.
Thus, one-pointedness of mind protects virtue.
Như vậy, sự nhất tâm bảo vệ giới.
Kathaṃ saṅkhārapariggaho sīlamanurakkhati?
How does the comprehension of formations protect virtue?
Sự quán sát các hành bảo vệ giới như thế nào?
Yassa hi saṅkhārapariggaho natthi, tassa ‘‘mama rūpaṃ mama viññāṇa’’nti attabhāve balavamamattaṃ hoti, so tathārūpesu dubbhikkhabyādhibhayādīsu sampattesu sīlaṃ nāsetvāpi attabhāvaṃ posetā hoti.
For one who lacks the comprehension of formations, there is strong possessiveness towards his body, thinking "my form, my consciousness"; when such dangers as famine and illness arise, he might destroy virtue to nourish his body.
Người nào không có sự quán sát các hành, người ấy có sự chấp thủ mạnh mẽ vào thân mình, cho rằng "đây là sắc của tôi, đây là thức của tôi"; khi gặp phải những tai ương như đói kém, bệnh tật, sợ hãi, người ấy có thể hủy hoại giới để nuôi dưỡng thân mình.
Yassa pana saṅkhārapariggaho atthi, tassa attabhāve balavamamattaṃ vā sineho vā na hoti, so tathārūpesu dubbhikkhabyādhibhayādīsu sampattesu sacepissa antāni bahi nikkhamanti, sacepi ussussati visussati, khaṇḍākhaṇḍiko vā hoti satadhāpi sahassadhāpi, neva sīlaṃ vināsetvā attabhāvaṃ posetā hoti.
But one who possesses the comprehension of formations has no strong possessiveness or affection for his body; when such dangers as famine and illness arise, even if his intestines come out, even if he wastes away and dries up, or is cut into pieces a hundred or a thousand times, he would never destroy virtue to nourish his body.
Nhưng người nào có sự quán sát các hành, người ấy không có sự chấp thủ mạnh mẽ hay tình cảm đối với thân mình; khi gặp phải những tai ương như đói kém, bệnh tật, sợ hãi, dù ruột gan có lòi ra ngoài, dù thân thể có khô héo, dù bị chia thành trăm mảnh hay ngàn mảnh, người ấy cũng không bao giờ hủy hoại giới để nuôi dưỡng thân mình.
Evaṃ saṅkhārapariggaho sīlaṃ anurakkhati.
Thus, the comprehension of formations protects virtue.
Như vậy, sự quán sát các hành bảo vệ giới.
‘‘Brūhetā suññāgārāna’’nti iminā pana tasseva ubhayassa brūhanā vaḍḍhanā sātaccakiriyā dassitā.
However, by "one who enhances secluded dwellings," the enhancement, development, and continuous practice of both of these are shown.
Với câu "người làm cho các chỗ vắng vẻ trở nên rạng rỡ" (brūhetā suññāgārānaṃ), sự phát triển, tăng trưởng và thực hành liên tục của cả hai điều đó đã được chỉ ra.
Evaṃ bhagavā yasmā ‘‘sabrahmacārīnaṃ piyo cassaṃ…pe… bhāvanīyo cā’’ti ime cattāro dhamme ākaṅkhantena natthaññaṃ kiñci kātabbaṃ, aññadatthu sīlādiguṇasamannāgateneva bhavitabbaṃ.
Thus, the Blessed One teaches that if one desires these four qualities: "may I be dear to my fellow monks... (and so on)... and worthy of respect," nothing else needs to be done, but one must be endowed with virtues such as sīla.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã nói rằng, vì một người Tỳ-kheo mong muốn bốn phẩm chất "ta sẽ được các đồng Phạm hạnh yêu mến... (vân vân) ... và được tôn kính", không có điều gì khác cần phải làm, mà chỉ cần có đầy đủ các phẩm chất như giới luật và các phẩm chất khác.
Īdiso hi sabrahmacārīnaṃ piyo hoti manāpo garu bhāvanīyo.
For such a one is dear, pleasing, weighty, and worthy of respect to his fellow monks.
Một người như vậy được các đồng Phạm hạnh yêu mến, dễ chịu, đáng kính và đáng tôn trọng.
Vuttampi hetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói:
Tasmā ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu sabrahmacārīnaṃ piyo cassaṃ…pe… sīlesvevassa paripūrakārī…pe… suññāgārāna’’nti vatvā idāni yasmā paccayalābhādiṃ patthayantenapi idameva karaṇīyaṃ, na aññaṃ kiñci, tasmā ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu lābhī assa’’ntiādimāha.
Therefore, having said, "If, monks, a bhikkhu should wish, 'May I be dear to my fellow monks... (and so on)... may he be a perfect doer in virtues... (and so on)... of secluded dwellings'," now, because one who desires gains and so on must also do this and nothing else, he then says, "If, monks, a bhikkhu should wish, 'May I be a recipient (lābhī assa)'," and so on.
Do đó, sau khi nói "Này các Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo mong muốn được các đồng Phạm hạnh yêu mến... (vân vân) ... người ấy phải hoàn thành giới luật... (vân vân) ... người làm cho các chỗ vắng vẻ trở nên rạng rỡ", bây giờ, vì người mong muốn có được các vật dụng cúng dường và các điều khác cũng phải làm điều này chứ không phải điều gì khác, nên Ngài nói "Này các Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo mong muốn được lợi lộc" và tiếp theo.
Lābhī assanti lābhāsāya saṃvarasīlaparipūraṇaṃ pāḷiyaṃ āgataṃ.
Lābhī assa (may he be a recipient) refers to the perfection of restraining virtue in the Pāli, for the sake of gains.
Được lợi lộc (Lābhī assa) có nghĩa là sự hoàn thành giới luật phòng hộ được đề cập trong kinh điển như một phương tiện để có được lợi lộc.
Kimīdisaṃ bhagavā anujānātīti?
Does the Blessed One approve of such a thing?
Đức Thế Tôn có cho phép điều này không?
Na bhagavā sabhāvena īdisaṃ anujānāti, mahākāruṇikatāya pana puggalajjhāsayena evaṃ vuttanti dassento ‘‘na bhagavā’’tiādimāha.
The Blessed One does not inherently approve of such a thing, but out of great compassion, he spoke thus according to the disposition of individuals, indicating this by saying, "Na Bhagavā" (The Blessed One does not), and so on.
Đức Thế Tôn không cho phép điều này về bản chất, mà vì lòng đại bi, Ngài đã nói như vậy theo khuynh hướng của từng người. Để chỉ điều đó, Ngài nói: "Đức Thế Tôn không" và tiếp theo.
Tattha ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payuttaṃ bhaṇeti chinnakatho mūgo viya hutvā obhāsaparikathānimittaviññattipayuttaṃ ghāsesanaṃ vācaṃ na bhaṇe, na katheyyāti attho.
There, "silent regarding seeking food, one should not utter speech" means that, being like a mute, one should not utter, should not speak, speech used for seeking food, accompanied by hints, talk, and gestures; that is the meaning.
Ở đây, "người đoạn tuyệt lời nói cầu thực, không nên nói lời đã được sử dụng" (ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payuttaṃ bhaṇe) có nghĩa là, như một người câm, không nên nói lời cầu thực được sử dụng để ra hiệu hay xin xỏ, không nên nói.
Puggalajjhāsayavasenāti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘yesaṃ hī’’tiādimāha.
"According to the disposition of individuals" – explaining the meaning stated in brief, he said, beginning with "for those indeed".
Theo khuynh hướng của từng người (Puggalajjhāsayavasenā) là mở rộng ý nghĩa đã được nói một cách tóm tắt, Ngài nói: "Thật vậy, những người" và tiếp theo.
Raso sabhāvabhūto ānisaṃso rasānisaṃso.
The inherent, natural benefit is the essential benefit.
Lợi ích tự nhiên là lợi ích về hương vị (rasānisaṃso).
Paccayadānakārāti cīvarādipaccayadānavasena pavattakārā.
"Acts of giving requisites" are acts that occur in the manner of giving requisites such as robes.
Những người bố thí vật dụng (Paccayadānakārā) là những người thực hành việc bố thí các vật dụng như y phục.
Mahapphalā mahānisaṃsāti ubhayametaṃ atthato ekaṃ, byañjanameva nānaṃ.
"Of great fruit, of great benefit" – both of these are one in meaning, only the expression differs.
Đại quả và đại lợi ích (Mahapphalā mahānisaṃsā) cả hai đều có cùng nghĩa, chỉ khác nhau về từ ngữ.
‘‘Pañcime, gahapatayo, ānisaṃsā’’tiādīsu (mahāva. 285) hi ānisaṃsasaddo phalapariyāyopi hoti.
Indeed, in phrases like "These five, householders, are benefits" (Mahāva. 285), the word ānisaṃsa is also a synonym for fruit.
Thật vậy, trong các trường hợp như "Này các gia chủ, có năm lợi ích này" (Mahāva. 285) và tiếp theo, từ "lợi ích" (ānisaṃsa) cũng là một từ đồng nghĩa với "quả" (phala).
Mahantaṃ vā lokiyasukhaṃ phalanti pasavantīti mahapphalā, mahato lokuttarasukhassa paccayā hontīti mahānisaṃsā.
They bear and produce great worldly happiness as fruit, thus "of great fruit"; they are causes for great supramundane happiness, thus "of great benefit".
Sinh ra hay mang lại quả là hạnh phúc thế gian to lớn nên gọi là mahapphalā (có quả lớn); là nhân duyên cho hạnh phúc siêu thế to lớn nên gọi là mahānisaṃsā (có lợi ích lớn).
Tenāha ‘‘lokiyasukhena phalabhūtenā’’tiādi.
Therefore, it is said, "with worldly happiness as the fruit" and so on.
Do đó đã nói ‘‘bằng hạnh phúc thế gian làm quả’’ v.v.
Peccabhavaṃ gatāti petūpapattivasena nibbattiṃ upagatā.
"Gone to the next existence" means having attained rebirth in the realm of ghosts.
Peccabhavaṃ gatā (đi đến cõi sau) nghĩa là đã tái sinh dưới hình thức ngạ quỷ.
Te pana yasmā idha katakālakiriyā kālena katajīvitupacchedā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘kālakatā’’ti.
Since those individuals, having performed the act of death here, have their life cut short in due time, it is said, "who have passed away".
Nhưng vì những người ấy đã thực hiện việc chết ở đây, đã chấm dứt mạng sống đúng thời điểm, do đó đã nói ‘‘kālakatā’’ (đã chết).
Sassusasurā ca tappakkhikā ca sassusasurapakkhikā.
Mothers-in-law and fathers-in-law, and those on their side, are "those on the side of mothers-in-law and fathers-in-law".
Bên nội và bên ngoại (của cha mẹ) là sassusasurapakkhikā.
Te ñātiyonisambandhena āvāhavivāhasambandhavasena sambaddhā ñātī.
They are "relatives" connected by blood kinship and by marriage ties.
Những người ấy, do mối quan hệ huyết thống và mối quan hệ hôn nhân, được kết nối là thân quyến (ñātī).
Sālohitāti yonisambandhavasena.
"Blood relatives" means by blood kinship.
Sālohitā (bà con huyết thống) nghĩa là do mối quan hệ huyết thống.
Ekalohitabaddhāti ekena samānena lohitasambandhena sambaddhā.
"Bound by the same blood" means connected by one common blood relation.
Ekalohitabaddhā (kết nối bởi cùng một dòng máu) nghĩa là được kết nối bởi cùng một mối quan hệ huyết thống.
Pasannacittoti pasannacittako.
"With a confident mind" means having a confident mind.
Pasannacitto (tâm tịnh tín) nghĩa là có tâm tịnh tín.
Kālakato pitā vā mātā vā petayoniyaṃ uppannoti adhikārato viññāyatīti vuttaṃ.
It is understood from the context that a father or mother who has passed away is reborn in the realm of ghosts, thus it is said.
Đã nói rằng do thẩm quyền, người ta hiểu rằng cha hoặc mẹ đã chết đã tái sinh vào cõi ngạ quỷ.
Mahānisaṃsameva hotīti tassa tathāsīlasampannattāti adhippāyo.
"It is indeed of great benefit" – the intention is because of his being endowed with such virtue.
Mahānisaṃsameva hotī (chỉ có lợi ích lớn) là ý nghĩa rằng điều đó có lợi ích lớn do người ấy có đầy đủ giới như vậy.
Ajjhottharitāti madditā.
"Overcome" means crushed.
Ajjhottharitā (bị đè nén) nghĩa là bị chà đạp.
Na ca maṃ arati saheyyāti maṃ ca arati na abhibhaveyya na maddeyya na ajjhotthareyya.
"And discontent should not overcome me" means discontent should not overpower me, should not crush me, should not overcome me.
Na ca maṃ arati saheyyā (và sự bất mãn không thể chế ngự tôi) nghĩa là sự bất mãn không thể chế ngự tôi, không thể chà đạp tôi, không thể đè nén tôi.
Uppannanti jātaṃ nibbattaṃ.
"Arisen" means born, produced.
Uppannaṃ (đã sinh khởi) nghĩa là đã phát sinh, đã xuất hiện.
Sīlādiguṇayutto hi aratiñca ratiñca sahati ajjhottharati, madditvā tiṭṭhati, tasmā īdisamattānaṃ icchantenapi sīlādiguṇayutteneva bhavitabbanti dasseti.
Indeed, one endowed with virtues such as sīla overcomes and subdues discontent and contentment, standing firm after crushing them. Therefore, it shows that even one wishing for such a state for oneself must be endowed with virtues such as sīla.
Người có đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh có thể chế ngự, đè nén, chà đạp sự bất mãn và sự thỏa mãn, và duy trì trạng thái đó. Do đó, để đạt được trạng thái như vậy, người ta phải có đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh.
Cittutrāso bhāyatīti bhayaṃ, ārammaṇaṃ bhāyati etasmāti bhayaṃ.
"Fear" is what one is afraid of, thus "fear"; the object from which one is afraid, thus "fear".
Cittutrāso (sự sợ hãi trong tâm) là bhayaṃ (sự sợ hãi) vì nó sợ hãi; ārammaṇaṃ (đối tượng) là bhayaṃ vì nó sợ hãi từ đó.
Taṃ duvidhampi bhayaṃ bheravañca sahati abhibhavatīti bhayabheravasaho.
That two-fold fear and terror he overcomes and subdues, thus "overcomer of fear and terror".
Sự sợ hãi đó, cả hai loại sợ hãi và kinh hoàng, đều được chế ngự, được vượt qua, nên gọi là bhayabheravasaho (chế ngự được sợ hãi và kinh hoàng).
Sīlādiguṇayutto hi bhayabheravaṃ sahati ajjhottharati, madditvā tiṭṭhati ariyakoṭiyavāsī mahādattatthero viya.
Indeed, one endowed with virtues such as sīla overcomes and subdues fear and terror, standing firm after crushing them, like the Elder Mahādatta, who resided at Ariyakoṭi.
Người có đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh có thể chế ngự, đè nén, chà đạp sự sợ hãi và kinh hoàng, và duy trì trạng thái đó, giống như Đại Trưởng lão Dattā sống ở Ariyakoṭi.
Thero kira maggaṃ paṭipanno aññataraṃ pāsādikaṃ araññaṃ disvā ‘‘idhevajja samaṇadhammaṃ katvā gamissāmī’’ti maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle saṅghāṭiṃ paññapetvā pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdi.
The Elder, having set out on a journey, saw a certain pleasant forest and, thinking "Today I will practice the ascetic's duty here and then go," he left the path, spread his outer robe at the root of a certain tree, sat cross-legged, and meditated.
Nghe nói, vị Trưởng lão nọ đang đi trên đường, thấy một khu rừng xinh đẹp, liền nghĩ: ‘‘Hôm nay ta sẽ thực hành pháp sa-môn ở đây rồi sẽ đi’’. Ngài rời khỏi con đường, trải y Tăng-già-lê dưới gốc cây nọ, rồi kiết già ngồi xuống.
Rukkhadevatāya dārakā therassa sīlatejena sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vissaramakaṃsu.
The tree deity's children, unable to remain in their own forms due to the Elder's power of virtue, made a loud noise.
Các con của vị thiên nữ trú ở cây đó, do uy lực giới hạnh của Trưởng lão, không thể giữ được hình tướng của mình nên đã la hét ầm ĩ.
Devatāpi sakalarukkhaṃ cālesi.
The deity herself shook the entire tree.
Vị thiên nữ cũng lay động cả cây.
Thero acalova nisīdi.
The Elder sat unmoved.
Trưởng lão vẫn ngồi bất động.
Sā devatā dhūmāyi pajjali.
That deity smoked and blazed.
Vị thiên nữ bốc khói và bùng cháy.
Neva sakkhi theraṃ cāletuṃ.
Yet she could not move the Elder.
Nhưng vẫn không thể lay chuyển được Trưởng lão.
Tato upāsakavaṇṇenāgantvā vanditvā aṭṭhāsi.
Then, coming in the guise of a lay follower, she paid homage and stood there.
Sau đó, vị ấy hiện ra dưới hình dạng một cư sĩ, đến đảnh lễ rồi đứng đó.
‘‘Ko eso’’ti vuttā ‘‘ahaṃ, bhante, tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā’’ti avoca.
When asked, "Who is this?" she replied, "I, venerable sir, am the deity residing in that tree."
Khi được hỏi ‘‘Ai đó?’’, vị ấy nói: ‘‘Bạch Đại đức, con là thiên nữ trú ở cây đó’’.
Tvaṃ ete vikāre akāsīti.
"You caused these disturbances?"
‘‘Ngươi đã gây ra những điều bất thường này sao?’’
Āma, bhanteti.
"Yes, venerable sir."
‘‘Vâng, bạch Đại đức’’.
‘‘Kasmā’’ti ca vuttā āha ‘‘tumhākaṃ, bhante, sīlatejena dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vissaramakaṃsu, sāhaṃ tumhe palāpetuṃ evamakāsi’’nti.
And when asked, "Why?" she said, "Venerable sir, due to your power of virtue, my children were unable to remain in their own forms and made a loud noise, so I did this to make you leave."
Khi được hỏi ‘‘Vì sao?’’, vị ấy nói: ‘‘Bạch Đại đức, do uy lực giới hạnh của ngài, các con của con không thể giữ được hình tướng của mình nên đã la hét ầm ĩ. Con đã làm như vậy để xua đuổi ngài’’.
Thero āha ‘‘atha kasmā ‘idha, bhante, mā vasatha, mayhaṃ aphāsuka’nti paṭikacceva nāvacāsi, idāni pana mā maṃ kiñci avaca, ‘ariyakoṭiyamahādatto amanussabhayena gato’ti vacanato lajjāmi, tenāhaṃ idheva vasissaṃ, tvaṃ pana ajjekadivasaṃ yattha katthaci vasāhī’’ti.
The Elder said, "Then why did you not tell me beforehand, 'Venerable sir, do not stay here, it is inconvenient for me'? But now, do not say anything to me. I would be ashamed if it were said, 'Mahādatta of Ariyakoṭi left due to fear of non-humans.' Therefore, I will stay right here. You, however, stay wherever you wish for this one day."
Trưởng lão nói: ‘‘Vậy thì tại sao ngươi không nói trước rằng ‘Bạch Đại đức, xin đừng ở đây, điều đó gây bất tiện cho con’? Bây giờ thì đừng nói gì với ta nữa. Ta xấu hổ vì lời đồn rằng ‘Đại Dattā ở Ariyakoṭi đã bỏ đi vì sợ phi nhân’. Do đó, ta sẽ ở lại đây. Còn ngươi thì hôm nay hãy ở bất cứ nơi nào khác đi’’.
Evaṃ sīlādiguṇayutto bhayabheravasaho hoti, tasmā īdisamattānaṃ icchantenapi sīlādiguṇayutteneva bhavitabbanti dasseti.
Thus, one endowed with virtues such as sīla becomes an overcomer of fear and terror. Therefore, it shows that even one wishing for such a state for oneself must be endowed with virtues such as sīla.
Như vậy, người có đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh là người chế ngự được sợ hãi và kinh hoàng. Do đó, để đạt được trạng thái như vậy, người ta phải có đầy đủ các phẩm chất như giới hạnh.
Dutiyādīni uttānatthāni.
The second and subsequent points have clear meanings.
Các đoạn thứ hai trở đi có nghĩa rõ ràng.
Sīlavā pana paññaṃ dhovati.
But one who possesses sīla purifies wisdom.
Còn người có giới thì gột rửa trí tuệ.
Yassa (dī. ni. aṭṭha. 1.317) hi puthujjanassa sīlaṃ saṭṭhiasītivassāni akhaṇḍaṃ hoti, so maraṇakālepi sabbakilese ghātetvā sīlena paññaṃ dhovitvā arahattaṃ gaṇhāti kandarasālapariveṇe mahāsaṭṭhivassatthero viya.
Indeed, for a worldling (puthujjana) whose sīla has been unbroken for sixty or eighty years, even at the time of death, having destroyed all defilements (kilesa) and purified wisdom with sīla, he attains Arahantship, like the Elder Mahāsaṭṭhivassa in the Kandarasāla monastery.
Người phàm phu (Dī. Ni. Aṭṭha. 1.317) mà giới hạnh không bị phá hoại trong sáu mươi hoặc tám mươi năm, vào lúc lâm chung, người ấy diệt trừ tất cả các phiền não, gột rửa trí tuệ bằng giới hạnh và đạt được A-la-hán, giống như Trưởng lão Mahāsaṭṭhivassa ở Kandarasāla Pariveṇa.
There kira maraṇamañce nipajjitvā balavavedanāya nitthunante tissamahārājā ‘‘theraṃ passissāmī’’ti gantvā pariveṇadvāre ṭhito taṃ saddaṃ sutvā pucchi ‘‘kassa saddo aya’’nti.
It is said that when the Elder was lying on his deathbed, groaning from strong pain, King Tissa, having gone to see the Elder, stood at the monastery gate, heard that sound, and asked, “Whose sound is that?”
Nghe nói, khi vị Trưởng lão nằm trên giường bệnh và rên rỉ vì cơn đau dữ dội, Đại vương Tissa đã đến để thăm Trưởng lão. Đứng ở cổng tu viện, nghe thấy tiếng rên rỉ đó, ngài hỏi: ‘‘Tiếng gì vậy?’’
Therassa nitthunanasaddoti.
“It is the sound of the Elder groaning.”
‘‘Tiếng rên rỉ của Trưởng lão’’.
‘‘Pabbajjāya saṭṭhivassena vedanāpariggahamattampi na kataṃ, idāni na taṃ vandissāmī’’ti nivattitvā mahābodhiṃ vandituṃ gato.
“Having been ordained for sixty years, not even a mere mastery of pain has been achieved; now I will not pay homage to him,” he turned back and went to pay homage to the Mahābodhi.
‘‘Người đã xuất gia sáu mươi năm mà vẫn chưa vượt qua được cảm thọ, bây giờ ta sẽ không đảnh lễ người ấy’’. Ngài quay lại và đi đảnh lễ Đại Bồ đề.
Tato upaṭṭhākadaharo theraṃ āha ‘‘kiṃ no, bhante, lajjāpetha, saddhopi rājā vippaṭisārī hutvā ‘na vandissāmī’ti gato’’ti.
Then the young attendant said to the Elder, “Why do you make us ashamed, Venerable Sir? Even the devout king was remorseful and left, saying, ‘I will not pay homage.’”
Sau đó, vị Sa-di hầu cận nói với Trưởng lão: ‘‘Bạch Đại đức, sao ngài lại làm chúng con xấu hổ? Ngay cả vị vua có đức tin cũng hối hận và nói ‘ta sẽ không đảnh lễ’ rồi bỏ đi’’.
Kasmā, āvusoti?
“Why, friend?”
‘‘Vì sao vậy, hiền giả?’’
Tumhākaṃ nitthunanasaddaṃ sutvāti.
“Because he heard your groaning sound.”
‘‘Vì nghe tiếng rên rỉ của ngài’’.
‘‘Tena hi me okāsaṃ karothā’’ti vatvā vedanaṃ vikkhambhetvā arahattaṃ patvā daharassa saññaṃ adāsi ‘‘gacchāvuso, idāni rājānaṃ amhe vandāpehī’’ti.
“Then make space for me,” he said, and having suppressed the pain, attained Arahantship, and gave a sign to the young attendant, “Go, friend, now make the king pay homage to us.”
Trưởng lão nói: ‘‘Vậy thì hãy tạo không gian cho ta’’. Nói xong, ngài chế ngự cơn đau, đạt được A-la-hán, rồi ra hiệu cho vị Sa-di: ‘‘Đi đi, hiền giả, bây giờ hãy đưa nhà vua đến đảnh lễ ta’’.
Daharo gantvā ‘‘idāni kira theraṃ vandathā’’ti āha.
The young attendant went and said, “Now, indeed, pay homage to the Elder.”
Vị Sa-di đi và nói: ‘‘Bây giờ xin nhà vua hãy đảnh lễ Trưởng lão’’.
Rājā susumārapatitena theraṃ vandanto ‘‘nāhaṃ ayyassa arahattaṃ vandāmi, puthujjanabhūmiyaṃ pana ṭhatvā rakkhitasīlameva vandāmī’’ti āha.
The king, paying homage to the Elder with great reverence, said, “I do not pay homage to the Arahantship of the venerable one; rather, I pay homage to the sīla that was protected while standing on the plane of a worldling.”
Vua đảnh lễ Trưởng lão như cá sấu, rồi nói: ‘‘Con không đảnh lễ quả A-la-hán của ngài, mà con đảnh lễ giới hạnh đã được giữ gìn khi ngài còn ở địa vị phàm phu’’.
Evaṃ sīlena paññaṃ dhovati nāma.
This is how one purifies wisdom with sīla.
Như vậy, người ta nói là gột rửa trí tuệ bằng giới hạnh.
Sesaṃ vuttameva.
The rest has already been stated.
Phần còn lại đã được nói đến.
Chaṭṭhādīsu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to be said in the sixth and so on.
Không có gì cần nói thêm trong các đoạn thứ sáu trở đi.