84. Catutthe jhāyī samāpattikusaloti jhānehi ca sampanno samāpattiyañca cheko.
84. In the fourth, “meditator, skilled in attainments” (jhāyī samāpattikusalo) means one who is endowed with meditations and skillful in attainments.
84. Trong kinh thứ tư, jhāyī samāpattikusalo" là người đầy đủ các thiền (jhāna) và khéo léo trong các định (samāpatti).
Irīṇanti tucchabhāvaṃ.
“Barren land” (irīṇaṃ) means a state of emptiness.
Irīṇaṃ" là sự trống rỗng.
Vicinanti guṇavicinataṃ nigguṇabhāvaṃ.
“Wilderness” (vicinaṃ) means the state of being devoid of qualities, being without virtue.
Vicinaṃ" là sự thiếu phẩm chất, sự không có phẩm chất.
Atha vā irīṇasaṅkhātaṃ araññaṃ vicinasaṅkhātaṃ mahāgahanañca āpanno viya hoti.
Or, it is as if one has entered a wilderness called irīṇa and a great thicket called vicina.
Hoặc là rơi vào khu rừng được gọi là irīṇa và khu rừng lớn được gọi là vicina.
Anayanti avaḍḍhiṃ.
“Loss” (anayaṃ) means lack of growth.
Anayaṃ" là sự không phát triển.
Byasananti vināsaṃ.
“Calamity” (byasanaṃ) means ruin.
Byasanaṃ" là sự hủy diệt.
Anayabyasananti avaḍḍhivināsaṃ.
“Loss and calamity” (anayabyasanaṃ) means lack of growth and ruin.
Anayabyasanaṃ" là sự không phát triển và hủy diệt.
Kiṃ nu khoti kena kāraṇena.
“Indeed, why?” (kiṃ nu kho) means for what reason?
Kiṃ nu kho" là vì lý do gì?
85-86. Pañcame katthī hoti vikatthīti katthanasīlo hoti vikatthanasīlo, vivaṭaṃ katvā katheti.
85-86. In the fifth, “he boasts and proclaims” (katthī hoti vikatthī) means he is accustomed to boasting and proclaiming, he speaks openly.
85-86. Trong kinh thứ năm, katthī hoti vikatthī" là người có thói quen khoe khoang, có thói quen phô trương, nói ra một cách công khai.
Na santatakārīti na satatakārī.
“Not a constant doer” (na santatakārī) means not a continuous doer.
Na santatakārī" là không phải là người làm liên tục.
Chaṭṭhe adhimānikoti anadhigate adhigatamānena samannāgato.
In the sixth, “conceited” (adhimāniko) means endowed with the conceit of having attained what has not been attained.
Trong kinh thứ sáu, adhimāniko" là người có sự kiêu mạn về điều chưa đạt được như đã đạt được.
Adhimānasaccoti adhigatamānameva saccato vadati.
“One whose truth is conceit” (adhimānasacco) means he speaks as truth only what is due to conceit.
Adhimānasacco" là người nói sự kiêu mạn về điều đã đạt được như là sự thật.
87. Sattame adhikaraṇiko hotīti adhikaraṇakārako hoti.
87. In the seventh, “he is a maker of disputes” (adhikaraṇiko hoti) means he is a creator of disputes.
87. Trong kinh thứ bảy, adhikaraṇiko hoti" là người tạo ra tranh chấp.
Na piyatāyāti na piyabhāvāya.
“Not for friendliness” (na piyatāyā) means not for the state of being beloved.
Na piyatāyā" là không vì sự dễ thương.
Na garutāyāti na garubhāvāya.
“Not for respect” (na garutāyā) means not for the state of being respected.
Na garutāyā" là không vì sự tôn kính.
Na sāmaññāyāti na samaṇadhammabhāvāya.
“Not for concord” (na sāmaññāyā) means not for the state of harmonious conduct.
Na sāmaññāyā" là không vì phẩm chất Sa-môn (samaṇa-dhamma).
Na ekībhāvāyāti na nirantarabhāvāya.
“Not for unity” (na ekībhāvāyā) means not for continuous togetherness.
Na ekībhāvāyā" là không vì sự hòa hợp.
Dhammānaṃ na nisāmakajātikoti navannaṃ lokuttaradhammānaṃ na nisāmanasabhāvo na upadhāraṇasabhāvo.
“He is not of a discerning nature concerning the Dhamma” (dhammānaṃ na nisāmakajātiko) means he is not of a nature to discern, not of a nature to ponder the nine supramundane qualities.
Dhammānaṃ na nisāmakajātiko" là người không có bản chất lắng nghe, không có bản chất quán sát chín loại Pháp siêu thế (lokuttara-dhamma).
Na paṭisallānoti na paṭisallīno.
“Not a recluse” (na paṭisallāno) means not one who retreats.
Na paṭisallāno" là người không sống độc cư (paṭisallīno).
Sāṭheyyānīti saṭhabhāvo.
“Deceits” (sāṭheyyānī) means states of deceitfulness.
Sāṭheyyānī" là sự xảo trá.
Kūṭeyyānīti kūṭabhāvo.
“Tricks” (kūṭeyyānī) means states of trickery.
Kūṭeyyānī" là sự lừa dối.
Jimheyyānīti na ujubhāvā.
“Crookednesses” (jimheyyānī) means not states of straightforwardness.
Jimheyyānī" là sự không ngay thẳng.
Vaṅkeyyānīti vaṅkabhāvā.
“Twistings” (vaṅkeyyānī) means states of crookedness.
Vaṅkeyyānī" là sự quanh co.
88. Aṭṭhame akkosakaparibhāsako ariyūpavādī sabrahmacārinanti ettha sabrahmacāripadaṃ akkosakaparibhāsakapadehi yojetabbaṃ ‘‘akkosako sabrahmacārīnaṃ, paribhāsako sabrahmacārīna’’nti.
88. In the eighth, in “one who reviles and abuses the noble ones, a slanderer of fellow celibates” (akkosakaparibhāsako ariyūpavādī sabrahmacārinanti), the word sabrahmacārī should be connected with the words akkosaka and paribhāsaka, as in “a reviler of fellow celibates, an abuser of fellow celibates.”
88. Trong kinh thứ tám, cụm từ akkosakaparibhāsako ariyūpavādī sabrahmacārinaṃ", từ "sabrahmacārī" (đồng phạm hạnh) nên được ghép với các từ "akkosaka" (mắng nhiếc) và "paribhāsaka" (chê bai) thành "akkosako sabrahmacārīnaṃ, paribhāsako sabrahmacārīnaṃ" (mắng nhiếc các đồng phạm hạnh, chê bai các đồng phạm hạnh).
Ariyānaṃ pana guṇe chindissāmīti antimavatthunā upavadanto ariyūpavādī nāma hoti.
One who slanders noble ones with the ultimate intent of destroying their good qualities is called a slanderer of noble ones.
Còn người phỉ báng các bậc Thánh (ariya) với ý định hủy hoại phẩm chất của họ bằng một lời nói cuối cùng thì được gọi là ariyūpavādī.
Saddhammassa na vodāyantīti sikkhāttayasaṅkhātā sāsanasaddhammā assa vodānaṃ na gacchanti.
“They do not become purified in the True Dhamma” (saddhammassa na vodāyantī) means that the True Dhamma of the Dispensation, consisting of the three trainings, does not go to purification for him.
Saddhammassa na vodāyantī" nghĩa là Chánh Pháp (Saddhamma) bao gồm ba học (sikkhā) không trở nên thanh tịnh đối với người ấy.
Rogātaṅkanti ettha rogova kicchājīvitabhāvakaraṇena ātaṅkoti veditabbo.
In “ailment and affliction” (rogātaṅkaṃ), a disease is to be understood as an affliction because it causes a difficult life.
Rogātaṅkaṃ" ở đây, bệnh tật (roga) cần được hiểu là sự đau khổ (ātaṅka) do gây ra cuộc sống khó khăn.
89. Navame kokāliko bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamīti koyaṃ kokāliko, kasmā ca upasaṅkami?
89. In the ninth, “the bhikkhu Kokālika approached the Bhagavā” (kokāliko bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkamī) – who was this Kokālika, and why did he approach?
89. Trong kinh thứ chín, Tỳ-kheo Kokālika đi đến chỗ Thế Tôn"—Kokālika này là ai, và tại sao ông ta lại đến?
Ayaṃ kira kokālikaraṭṭhe kokālikanagare kokālikaseṭṭhissa putto pabbajitvā pitarā kārite vihāre vasati cūḷakokālikoti nāmena, na pana devadattassa sisso.
This Kokālika, it is said, was the son of a rich man named Kokālika in the town of Kokālika in the region of Kokālika. He had gone forth and lived in a monastery built by his father, named Cūḷakokālika, and he was not a disciple of Devadatta.
Nghe nói, Kokālika này là con trai của trưởng giả Kokālika ở thị trấn Kokālika, xứ Kokālika, đã xuất gia và sống trong tịnh xá do cha ông xây dựng, tên là Cūḷakokālika, không phải là đệ tử của Devadatta.
So hi brāhmaṇaputto mahākokāliko nāma.
The one who was a brahmin’s son was named Mahākokālika.
Devadatta là con trai của một Bà-la-môn, tên là Mahākokālika.
Bhagavati pana sāvatthiyaṃ viharante dve aggasāvakā pañcamattehi bhikkhusatehi saddhiṃ janapadacārikaṃ caramānā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vivekavāsaṃ vasitukāmā te bhikkhū uyyojetvā attano pattacīvaramādāya tasmiṃ janapade taṃ nagaraṃ patvā vihāraṃ agamiṃsu.
While the Bhagavā was dwelling in Sāvatthī, the two chief disciples, together with about five hundred bhikkhus, were wandering in the countryside. Desiring to dwell in solitude as the rainy season approached, they dismissed those bhikkhus, took their own bowls and robes, arrived at that town in that region, and went to the monastery.
Khi Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, hai vị Thánh đệ tử thượng thủ cùng với khoảng năm trăm Tỳ-kheo đi hành cước trong các vùng quê, muốn an cư mùa mưa ở nơi vắng vẻ, nên đã cho các Tỳ-kheo khác đi trước, rồi tự mình mang theo y bát, đến thị trấn đó trong vùng quê đó và đi đến tịnh xá.
Tattha nesaṃ kokāliko vattaṃ akāsi.
There, Kokālika performed service for them.
Ở đó, Kokālika đã làm bổn phận phục vụ cho các vị ấy.
Tepi tena saddhiṃ sammoditvā, ‘‘āvuso, mayaṃ idha temāsaṃ vasissāma, mā no kassaci ārocesī’’ti paṭiññaṃ gahetvā vasiṃsu.
They, too, conversed with him, and after taking a promise, "Friend, we will reside here for three months; do not inform anyone about us," they resided there.
Các vị ấy cũng hoan hỷ với ông ta, và sau khi nhận lời hứa "Này hiền giả, chúng tôi sẽ an cư ba tháng ở đây, xin đừng báo cho ai biết", các vị ấy đã an cư.
Vasitvā pavāraṇādivase pavāretvā ‘‘gacchāma mayaṃ, āvuso’’ti kokālikaṃ āpucchiṃsu.
Having resided and having performed the Pavāraṇā ceremony at the end of the Rains Retreat, they asked Kokālika, "Friend, we are going."
Sau khi an cư và làm lễ Pavāraṇā vào ngày cuối mùa mưa, các vị ấy đã từ biệt Kokālika: "Này hiền giả, chúng tôi đi đây".
Kokāliko ‘‘ajja, āvuso, ekadivasaṃ vasitvā sve gamissathā’’ti vatvā dutiyadivase nagaraṃ pavisitvā manusse āmantesi – ‘‘āvuso, tumhe dve aggasāvake idha āgantvā vasamānepi na jānātha, na te koci paccayenapi nimantetī’’ti.
Kokālika, having said, "Friends, stay one day today, and you will leave tomorrow," on the second day entered the city and addressed the people: "Friends, you do not know that the two Chief Disciples are staying here, nor does anyone invite them for requisites."
Kokāḷika nói: “Này chư hiền, quý vị hãy ở lại một ngày hôm nay, ngày mai sẽ đi.” Sau đó, vào ngày thứ hai, ông đi vào thành phố và kêu gọi mọi người: “Này chư hiền, quý vị không biết rằng hai vị Đại Đệ tử đang ở đây sao? Không ai trong số quý vị mời cúng dường các ngài cả!”
Nagaravāsino ‘‘kahaṃ, bhante, therā, kasmā no nārocayitthā’’ti?
The city dwellers asked, "Where are the Venerables, Bhante? Why did you not inform us?"
Dân chúng trong thành hỏi: “Bạch Đại đức, các vị Trưởng lão ở đâu? Sao ngài không báo cho chúng con biết?”
Kiṃ, āvuso, ārocitena, kiṃ na passatha dve bhikkhū therāsane nisīdante, ete aggasāvakāti.
"What is there to inform, friends? Do you not see the two bhikkhus seated on the Elders' seat? These are the Chief Disciples."
“Này chư hiền, cần gì phải báo? Quý vị không thấy hai vị tỳ khưu đang ngồi trên tòa Trưởng lão sao? Đó là hai vị Đại Đệ tử đấy.”
Te khippaṃ sannipatitvā sappiphāṇitādīni ceva cīvaradussāni ca saṃhariṃsu.
Quickly gathering, they collected ghee, treacle, and robes and cloths.
Họ nhanh chóng tập hợp lại và thu gom bơ lỏng, đường phèn, v.v., cùng với y phục.
Kokāliko cintesi – ‘‘paramappicchā aggasāvakā payuttavācāya uppannalābhaṃ na sādiyissanti, asādiyantā ‘āvāsikassa dethā’ti vakkhantī’’ti taṃ lābhaṃ gāhāpetvā therānaṃ santikaṃ agamāsi.
Kokālika thought, "The Chief Disciples are extremely content with little; they will not accept the offerings that arise due to clever words. Not accepting them, they will say, 'Give them to the resident monks.'" So, having caused that offering to be taken, he went to the Elders.
Kokāḷika nghĩ: “Hai vị Đại Đệ tử rất ít dục, chắc chắn sẽ không chấp nhận những lợi lộc có được do lời nói của ta. Nếu không chấp nhận, các ngài sẽ nói: ‘Hãy dâng cho vị tỳ khưu trú xứ này’.” Nghĩ vậy, ông sai người nhận lấy những lợi lộc đó rồi đến chỗ các vị Trưởng lão.
Therā disvāva ‘‘ime paccayā neva amhākaṃ, na kokālikassa kappantī’’ti paṭikkhipitvā pakkamiṃsu.
The Elders, seeing this, rejected them, saying, "These requisites are suitable neither for us nor for Kokālika," and departed.
Các vị Trưởng lão vừa thấy liền từ chối: “Những vật cúng dường này không thích hợp cho chúng ta, cũng không thích hợp cho Kokāḷika.” Rồi các ngài bỏ đi.
Kokāliko ‘‘kathañhi nāma sayaṃ aggaṇhantā mayhampi adāpetvā pakkamissantī’’ti āghātaṃ uppādesi.
Kokālika developed resentment, thinking, "How is it that they themselves do not take them, nor do they allow me to give them, and then they depart?"
Kokāḷika sinh lòng oán giận: “Sao các ngài không tự mình nhận lấy, lại còn không cho ta nhận mà bỏ đi?”
Tepi bhagavato santikaṃ gantvā bhagavantaṃ vanditvā puna attano parisaṃ ādāya janapadacārikaṃ carantā anupubbena tasmiṃ raṭṭhe tameva nagaraṃ paccāgamiṃsu.
They (the Elders) went to the Blessed One, paid homage to the Blessed One, and then, taking their assembly, wandered through the countryside, and in due course, returned to that very city in that region.
Sau đó, các ngài đến chỗ Thế Tôn, đảnh lễ Thế Tôn, rồi lại dẫn hội chúng của mình du hành trong các địa phương, tuần tự trở lại thành phố ấy trong vương quốc đó.
Nāgarā there sañjānitvā saha parikkhārehi dānaṃ sajjetvā nagaramajjhe maṇḍapaṃ katvā dānaṃ adaṃsu, therānañca parikkhāre upanāmesuṃ.
The city dwellers, recognizing the Elders, prepared alms together with requisites, made a pavilion in the middle of the city, gave alms, and presented requisites to the Elders.
Dân chúng trong thành nhận ra các vị Trưởng lão, liền chuẩn bị vật cúng dường cùng với các vật dụng cần thiết, dựng một giảng đường giữa thành phố và dâng cúng, đồng thời dâng các vật dụng cho các vị Trưởng lão.
Therā bhikkhusaṅghassa niyyādayiṃsu.
The Elders offered them to the assembly of bhikkhus.
Các vị Trưởng lão đã bố thí (những vật đó) cho Tăng chúng.
Taṃ disvā kokāliko cintesi – ‘‘ime pubbe appicchā ahesuṃ, idāni pāpicchā jātā, pubbepi appicchasantuṭṭhapavivittasadisāva maññe’’ti there upasaṅkamitvā, ‘‘āvuso, tumhe pubbe appicchā viya, idāni pana pāpabhikkhū jātatthā’’ti vatvā ‘‘mūlaṭṭhāneyeva nesaṃ patiṭṭhaṃ bhindissāmī’’ti taramānarūpo nikkhamitvā yena bhagavā tenupasaṅkami.
Seeing this, Kokālika thought, "These were content with little before, but now they have become monks of evil wishes; perhaps they were only outwardly content with little, secluded before." So, approaching the Elders, he said, "Friends, you were like those content with little before, but now you have become evil monks!" and thinking, "I will break their foundation right at the root," he rushed out and went to the Blessed One.
Thấy vậy, Kokāḷika nghĩ: “Trước đây các ngài là người ít dục, bây giờ thì đã trở thành những tỳ khưu có ác dục. E rằng trước đây các ngài cũng chỉ giả vờ là người ít dục, biết đủ và sống viễn ly.” Rồi ông đến gần các vị Trưởng lão và nói: “Này chư hiền, trước đây quý vị có vẻ ít dục, nhưng bây giờ đã trở thành những tỳ khưu có ác dục.” Sau đó, ông vội vã rời đi, đến chỗ Thế Tôn, nghĩ: “Ta sẽ phá hoại nền tảng của họ ngay từ gốc rễ.”
Ayamesa kokāliko, iminā ca kāraṇena upasaṅkamīti veditabbo.
This is Kokālika, and it should be understood that he approached for this reason.
Đây là Kokāḷika, và cần phải biết rằng ông ta đã đến vì lý do này.
Bhagavā taṃ turitaturitaṃ āgacchantaṃ disvāva āvajjento aññāsi ‘‘ayaṃ aggasāvake akkositukāmo āgato, sakkā nu kho paṭisedhetu’’nti.
The Blessed One, seeing him approaching in such a hurry, knew upon reflection, "This one has come intending to abuse the Chief Disciples. Can he be stopped?"
Thế Tôn vừa thấy ông ta vội vã đến, liền quán xét và biết: “Người này đến để phỉ báng các vị Đại Đệ tử. Có thể ngăn cản được không?”
Tato ‘‘na sakkā paṭisedhetuṃ, theresu aparajjhitvā āgato, ekaṃsena pana padumaniraye nibbattissatī’’ti disvā ‘‘sāriputtamoggallānepi nāma garahantaṃ sutvā na nisedhetī’’ti vādamocanatthaṃ ariyūpavādassa ca mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ mā hevanti tikkhattuṃ paṭisedhesi.
Then, perceiving, "He cannot be stopped. He has offended the Elders and has come. He will certainly be reborn in the Paduma hell," and in order to release the statement and to show the great blameworthiness of slandering noble ones, he forbade him three times, saying, "Do not!"
Sau đó, Ngài thấy: “Không thể ngăn cản được. Hắn đã phạm lỗi với các vị Trưởng lão, chắc chắn sẽ sinh vào địa ngục Liên hoa.” Và để giải tỏa lời nói (của Kokāḷika) và để chỉ rõ sự nguy hiểm lớn của việc phỉ báng các bậc Thánh, Ngài đã ba lần ngăn cản: “ Chớ nên!”
Tattha mā hevanti mā evaṃ abhaṇi.
Here, mā heva means 'do not speak thus'.
Ở đây, mā heva có nghĩa là chớ nói như vậy.
Saddhāyikoti saddhāya āgamakaro pasādāvaho, saddhātabbavacano vā.
Saddhāyiko means one who inspires faith, who acts based on faith, or whose word is to be believed.
Saddhāyiko có nghĩa là người đáng tin cậy, đáng được tin tưởng, lời nói đáng tin.
Paccayikoti pattiyāyitabbavacano.
Paccayiko means one whose word is to be trusted.
Paccayiko có nghĩa là lời nói đáng được tin cậy.
Pakkāmīti kammānubhāvena codiyamāno pakkāmi.
Pakkāmī means he departed, driven by the power of his kamma.
Pakkāmī có nghĩa là bị thúc giục bởi nghiệp lực mà bỏ đi.
Okāsakatañhi kammaṃ na sakkā paṭibāhituṃ.
Indeed, kamma that has found its opportunity cannot be repelled.
Vì nghiệp đã tạo cơ hội thì không thể ngăn cản được.
Acirapakkantassāti pakkantassa sato nacireneva.
Acirapakkantassāti: not long after he had departed.
Acirapakkantassā có nghĩa là không lâu sau khi ông ta bỏ đi.
Sabbo kāyo phuṭo ahosīti kesaggamattampi okāsaṃ avajjetvā sakalasarīraṃ aṭṭhīni bhinditvā uggatāhi pīḷakāhi ajjhotthaṭaṃ ahosi.
Sabbo kāyo phuṭo ahosīti: his entire body became covered with boils that broke through his bones, not leaving even a hair's breadth of space.
Sabbo kāyo phuṭo ahosī có nghĩa là toàn bộ thân thể, không chừa một kẽ tóc nào, bị bao phủ bởi những mụn nhọt mọc lên xuyên qua xương.
Yasmā pana buddhānubhāvena tathārūpaṃ kammaṃ buddhānaṃ sammukhībhāve vipākaṃ dātuṃ na sakkoti, dassanūpacāre vijahitamatte deti, tasmā tassa acirapakkantassa pīḷakā uṭṭhahiṃsu.
However, because such kamma cannot yield its result in the presence of a Buddha due to the Buddha's power, but does so immediately after leaving his sight, boils erupted on him soon after he departed.
Vì nhờ oai lực của chư Phật, nghiệp ác như vậy không thể cho quả ngay trước mặt chư Phật, mà chỉ cho quả khi vừa rời khỏi tầm nhìn. Do đó, không lâu sau khi ông ta bỏ đi, những mụn nhọt đã nổi lên.
Kalāyamattiyoti caṇakamattiyo.
Kalāyamattiyoti: as big as chickpea seeds.
Kalāyamattiyo có nghĩa là lớn bằng hạt đậu xanh.
Beluvasalāṭukamattiyoti taruṇabeluvamattiyo.
Beluvasalāṭukamattiyoti: as big as young bael fruits.
Beluvasalāṭukamattiyo có nghĩa là lớn bằng quả mộc qua non.
Pabhijjiṃsūti bhijjiṃsu.
Pabhijjiṃsūti: they broke open.
Pabhijjiṃsū có nghĩa là vỡ ra.
Tāsu bhinnāsu sakalasarīraṃ panasapakkaṃ viya ahosi.
When they burst, his entire body became like a ripe jackfruit.
Khi chúng vỡ ra, toàn thân ông ta trông như quả mít chín.
So pakkena gattena jetavanadvārakoṭṭhake visagilito maccho viya kadalipattesu nipajji.
With his festering body, he lay down on banana leaves at the Jetavana gatehouse, like a fish that has swallowed poison.
Với thân thể sưng phù, ông ta nằm trên lá chuối ở cổng Jetavana, như một con cá nuốt phải thuốc độc.
Atha dhammassavanatthaṃ āgatāgatā manussā ‘‘dhi kokālika, dhi kokālika, ayuttamakāsi, attanoyeva mukhaṃ nissāya anayabyasanaṃ pattosī’’ti āhaṃsu.
Then, people who came to hear the Dhamma exclaimed, "Woe to Kokālika! Woe to Kokālika! You did what was improper; you have fallen into ruin and misfortune through your own mouth!"
Bấy giờ, những người đến nghe pháp đều nói: “Ôi Kokāḷika, ôi Kokāḷika! Ngươi đã làm điều bất xứng, ngươi đã tự mình chuốc lấy tai họa và sự hủy diệt bằng chính cái miệng của mình!”
Tesaṃ saddaṃ sutvā ārakkhadevatā dhikkāramakaṃsu, ārakkhadevatānaṃ ākāsadevatāti iminā upāyena yāva akaniṭṭhabhavanā ekadhikkāro udapādi.
Hearing their shouts, the guardian devas uttered curses, and from the guardian devas to the devas in the Akanittha realm, a single curse arose in this manner.
Nghe tiếng họ, các vị thiên devatā bảo hộ đã khiển trách, và từ các vị thiên devatā bảo hộ đến các vị thiên devatā trên không, theo cách này, một tiếng khiển trách đồng loạt đã vang lên cho đến tận cõi Akanittha.
Turūti kokālikassa upajjhāyo turutthero nāma anāgāmiphalaṃ vatvā brahmaloke nibbatto.
Turū refers to the Elder Turu, Kokālika's preceptor, who, having attained the anāgāmi fruit, was reborn in the Brahma realm.
Turū là vị Trưởng lão Turu, bổn sư của Kokāḷika, đã chứng quả Anāgāmi và tái sinh vào cõi Phạm thiên.
So bhummaṭṭhadevatā ādiṃ katvā ‘‘ayuttaṃ kokālikena kataṃ aggasāvake antimavatthunā abbhācikkhantenā’’ti paramparāya brahmalokasampattaṃ taṃ saddaṃ sutvā ‘‘mā mayhaṃ passantasseva varāko nassi, ovadissāmi naṃ theresu cittappasādatthāyā’’ti āgantvā tassa purato aṭṭhāsi.
He, hearing that sound which reached the Brahma realm in succession, starting from the earth-dwelling devas, thinking, "It is improper what Kokālika has done by slandering the Chief Disciples with the gravest offense," and then thinking, "May this wretch not perish while I am watching, I shall admonish him for the purification of his mind towards the Elders," he came and stood before him.
Ngài nghe tiếng khiển trách đó, bắt đầu từ các vị thiên devatā ở mặt đất, tuần tự truyền đến cõi Phạm thiên, rằng “Kokāḷika đã làm điều bất xứng khi phỉ báng các vị Đại Đệ tử bằng một tội cực trọng.” Ngài nghĩ: “Kẻ đáng thương này chớ có bị hủy diệt ngay trước mắt ta. Ta sẽ khuyên răn hắn để hắn có tâm hoan hỷ đối với các vị Trưởng lão.” Rồi ngài đến đứng trước mặt ông ta.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘turū paccekabrahmā’’ti.
It is with reference to him that it was said, "Turu, a Paccekabrahma."
Lời này được nói để chỉ điều đó: “Turu là một vị Phạm thiên Độc Giác.”
Pesalāti piyasīlā.
Pesalāti: of lovely character.
Pesalā có nghĩa là có giới hạnh đáng yêu.
Kosi tvaṃ, āvusoti nisinnakova kabarakkhīni ummīletvā evamāha.
Kosi tvaṃ, āvusoti: even while lying down, he opened his swollen eyes and spoke thus.
Kosi tvaṃ, āvuso có nghĩa là ông ta vừa ngồi dậy, mở mắt lờ đờ ra và nói như vậy.
Passa yāvañca te idaṃ aparaddhati yattakaṃ tayā aparaddhaṃ, attano nalāṭe mahāgaṇḍaṃ apassanto sāsapamattāya pīḷakāya maṃ codetabbaṃ maññasīti āha.
Passa yāvañca te idaṃ aparaddhati: "Look how great your transgression is! Not seeing the large tumor on your own forehead, you think you should accuse me for a boil the size of a mustard seed," he said.
Passa yāvañca te idaṃ aparaddha có nghĩa là: “Hãy xem lỗi lầm của ngươi lớn đến mức nào. Ngươi không thấy cục u lớn trên trán mình, mà lại cho rằng ta đáng bị khiển trách vì một mụn nhọt nhỏ bằng hạt cải sao?”
Atha naṃ ‘‘adiṭṭhippatto ayaṃ kokāliko, gilitaviso viya na kassaci vacanaṃ na karissatī’’ti ñatvā purisassa hītiādimāha.
Then, realizing, "This Kokālika has become blind; like one who has swallowed poison, he will not listen to anyone's words," he spoke the verse beginning with purisassa hīti.
Sau đó, biết rằng “Kokāḷika này đã nuốt phải thuốc độc, sẽ không nghe lời ai cả,” ngài liền nói lời mở đầu purisassa hī.
Tattha kuṭhārīti kuṭhārisadisā pharusavācā.
Here, kuṭhārī means harsh speech, like an axe.
Ở đây, kuṭhārī có nghĩa là lời nói thô ác như rìu.
Chindatīti kusalamūlasaṅkhāte mūleyeva nikantati.
Chindatīti: it cuts off at the very root, which is the root of wholesome states.
Chindatī có nghĩa là cắt đứt ngay tại gốc rễ, tức là các căn lành.
Nindiyanti ninditabbaṃ dussīlapuggalaṃ.
Nindiyanti: a blameworthy, immoral person.
Nindiyanti có nghĩa là người đáng bị khiển trách, tức là người tỳ khưu phá giới.
Pasaṃsatīti uttamatthe sambhāvetvā khīṇāsavoti vadati.
Pasaṃsatīti: he praises, esteeming them as supreme, saying they are Arahants.
Pasaṃsatī có nghĩa là ca ngợi, tôn vinh ở mức độ tối thượng, nói là A-la-hán.
Taṃ vā nindati yo pasaṃsiyoti yo vā pasaṃsitabbo khīṇāsavo, taṃ antimavatthunā codento ‘‘dussīlo aya’’nti vadati.
Taṃ vā nindati yo pasaṃsiyoti: or he blames one who is praiseworthy, an Arahant, accusing him of the gravest offense, saying, "He is immoral."
Taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo có nghĩa là hoặc phỉ báng người đáng được ca ngợi, tức là vị A-la-hán, bằng một tội cực trọng, nói rằng: “Người này là kẻ phá giới.”
Vicināti mukhena so kalinti so taṃ aparādhaṃ mukhena vicināti nāma.
Vicināti mukhena so kalinti: he thus gathers that offense with his mouth.
Vicināti mukhena so kali có nghĩa là người đó tự mình tìm kiếm lỗi lầm bằng miệng.
Kalinā tenāti tena aparādhena sukhaṃ na vindati.
Kalinā tenāti: by that offense, he does not experience happiness.
Kalinā tenā có nghĩa là do lỗi lầm đó, người đó không tìm thấy hạnh phúc.
Nindiyapasaṃsāya hi pasaṃsiyanindāya ca samakova vipāko.
For the result of praising the blameworthy and blaming the praiseworthy is equal.
Vì quả báo của việc ca ngợi kẻ đáng khiển trách và khiển trách người đáng ca ngợi là như nhau.
Idāni tassa mahantatarabhāvaṃ dassento sataṃ sahassānantiādimāha.
Now, showing the greater extent of that, he spoke of sataṃ sahassānanti and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sự vĩ đại hơn của lỗi lầm đó, Ngài nói lời mở đầu sataṃ sahassāna.
Tattha sataṃ sahassānanti nirabbudagaṇanāya satasahassañca.
Here, sataṃ sahassānanti: a hundred thousand by the Nirabbuda reckoning.
Ở đây, sataṃ sahassāna có nghĩa là một trăm ngàn (nirabbuda).
Chattiṃsatīti aparāni chattiṃsati nirabbudāni.
Chattiṃsatīti: another thirty-six Nirabbudas.
Chattiṃsatī có nghĩa là ba mươi sáu (nirabbuda) khác.
Pañca cāti abbudagaṇanāya pañca abbudāni.
Pañca cāti: and five Abbudas by the Abbuda reckoning.
Pañca cā có nghĩa là năm (abbuda).
Yamariyagarahīti yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjati, tattha ettakaṃ āyuppamāṇanti attho.
Yamariyagarahīti: the meaning is that the one who slanders noble ones is reborn in hell for such a duration of life.
Yamariyagarahī có nghĩa là người nào phỉ báng các bậc Thánh mà sinh vào địa ngục, thì đó là tuổi thọ trong địa ngục, đó là ý nghĩa.
Vīsatikhārikoti māgadhakena patthena cattāro patthā, kosalaraṭṭhe eko pattho hoti.
" Vīsatikhāriko" means four measures (pattha) make one Māgadha measure, and one measure is a pattha in the Kosala country.
Hai mươi khārī (Vīsatikhāriko) là bốn pattha theo pattha của xứ Māgadha, một pattha ở xứ Kosala.
Tena patthena cattāro patthā āḷhakaṃ, cattāri āḷhakāni doṇaṃ, catudoṇā mānikā, catumānikā khārī, tāya khāriyā vīsatikhāriko.
By that pattha, four patthas make an āḷhaka; four āḷhakas make a doṇa; four doṇas make a mānikā; four mānikās make a khārī; a twenty-khārī measure is made by that khārī.
Bốn pattha theo pattha đó là một āḷhaka, bốn āḷhaka là một doṇa, bốn doṇa là một mānikā, bốn mānikā là một khārī, và hai mươi khārī theo khārī đó.
Tilavāhoti māgadhakānaṃ sukhumatilānaṃ tilasakaṭaṃ.
Tilavāho means a cartload of fine sesame seeds of the Magadhans.
Một xe mè (Tilavāho) là một xe mè của mè nhỏ xứ Māgadha.
Abbudo nirayoti abbudo nāma pāṭiyekko nirayo natthi, avīcimhiyeva pana abbudagaṇanāya paccitabbaṭṭhānassetaṃ nāmaṃ.
Abbudo nirayo (Abbuda hell) means that there is no separate hell named Abbuda. This is rather the name for the place in Avīci where one must ripen for a period counted in abbudas.
Địa ngục Abbuda là không có một địa ngục Abbuda riêng biệt nào, mà đó là tên của một nơi phải chịu khổ bằng cách đếm số Abbuda trong Avīci.
Nirabbudādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Nirabbuda and so on.
Trong các Nirabbuda, v.v., cũng theo cách này.
Vassagaṇanāpi panettha evaṃ veditabbā – yatheva hi sataṃ satasahassāni koṭi hoti, evaṃ sataṃ satasahassakoṭiyo pakoṭi nāma hoti, sataṃ satasahassapakoṭiyo koṭipakoṭi nāma, sataṃ satasahassakoṭipakoṭiyo nahutaṃ, sataṃ satasahassanahutāni ninnahutaṃ, sataṃ satasahassaninnahutāni ekaṃ abbudaṃ, tato vīsatiguṇaṃ nirabbudaṃ, esa nayo sabbatthāti.
The counting of years here should be understood thus: just as a hundred times a hundred thousand makes a koṭi, so too a hundred times a hundred thousand koṭis is called a pakoṭi; a hundred times a hundred thousand pakoṭis is called a koṭipakoṭi; a hundred times a hundred thousand koṭipakoṭis is a nahuta; a hundred times a hundred thousand nahutas is a ninnahuta; a hundred times a hundred thousand ninnahutas is one abbuda; twenty times that is nirabbuda; this method applies everywhere.
Sự tính toán năm ở đây cũng nên được biết như sau: Cũng như một trăm ngàn lần một trăm ngàn là một koṭi, thì một trăm ngàn lần một trăm ngàn koṭi được gọi là pakoṭi, một trăm ngàn lần một trăm ngàn pakoṭi được gọi là koṭipakoṭi, một trăm ngàn lần một trăm ngàn koṭipakoṭi được gọi là nahuta, một trăm ngàn lần một trăm ngàn nahuta được gọi là ninnahuta, một trăm ngàn lần một trăm ngàn ninnahuta là một abbuda, Nirabbuda gấp hai mươi lần số đó, và cứ thế đối với tất cả.
Dasamaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The tenth should be understood by the method stated previously.
Thứ mười nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng ở khắp mọi nơi.
91-92. Pañcamassa paṭhame sāhasenāti sāhasiyakammena.
91-92. In the first of the fifth, sāhasenā means by an act of violence.
91-92. Trong kinh thứ nhất của phẩm thứ năm, sāhasenā có nghĩa là bằng hành động bạo lực.
Dutiye bhayānīti cittutrāsabhayāni.
In the second, bhayānī means fears that agitate the mind.
Trong kinh thứ hai, bhayānī có nghĩa là những nỗi sợ hãi làm tâm hoảng loạn.
Verānīti akusalaverapuggalaverāni.
Verānī means enmities caused by unwholesome actions and enmities with individuals.
Verānī có nghĩa là những sự thù hằn do bất thiện và những sự thù hằn cá nhân.
Ariyo cassa ñāyoti saha vipassanāya maggo.
Ariyo cassa ñāyo means the path together with insight.
Ariyo cassa ñāyo có nghĩa là con đường cùng với tuệ quán.
Iti imasmiṃ sati idaṃ hotīti evaṃ imasmiṃ avijjādike kāraṇe sati idaṃ saṅkhārādikaṃ phalaṃ hoti.
Iti imasmiṃ sati idaṃ hotī means: "Thus, when this cause, such as ignorance, exists, this result, such as volitional formations, arises."
Iti imasmiṃ sati idaṃ hotī có nghĩa là khi có nhân này, như vô minh, v.v., thì quả này, như hành, v.v., phát sinh.
Imassuppādā idaṃ uppajjatīti yo yassa sahajātapaccayo hoti, tassa uppādā itaraṃ uppajjati nāma.
Imassuppādā idaṃ uppajjatī means: "When that which is a co-nascent condition for something arises, the other thing arises."
Imassuppādā idaṃ uppajjatī có nghĩa là khi cái nào là duyên đồng sinh của cái nào, thì khi cái đó phát sinh, cái kia cũng phát sinh.
Imasmiṃ asatīti avijjādike kāraṇe asati saṅkhārādikaṃ phalaṃ na hoti.
Imasmiṃ asatī means: "When this cause, such as ignorance, does not exist, the result, such as volitional formations, does not arise."
Imasmiṃ asatī có nghĩa là khi không có nhân như vô minh, v.v., thì quả như hành, v.v., không phát sinh.
Imassa nirodhāti kāraṇassa appavattiyā phalassa appavatti hoti.
Imassa nirodhā means: "Through the non-occurrence of the cause, there is the non-occurrence of the result."
Imassa nirodhā có nghĩa là khi nhân không hoạt động, thì quả cũng không hoạt động.
93. Tatiye saṇṭhāpesunti iriyāpathampi vacanapathampi saṇṭhāpesuṃ.
93. In the third, saṇṭhāpesuṃ means they established both the posture and the path of speech.
93. Trong kinh thứ ba, saṇṭhāpesuṃ có nghĩa là họ đã thiết lập cả oai nghi và lời nói.
Appasaddavinītāti appasaddena mattabhāṇinā satthārā vinītā.
Appasaddavinītā means disciplined by the Teacher who speaks little, who is moderate in speech.
Appasaddavinītā có nghĩa là được giáo hóa bởi một Bậc Đạo Sư ít lời, nói vừa phải.
Paratoghosapaccayā vāti parassa vā vacanakāraṇā.
Paratoghosapaccayā vā means or due to the words of another.
Paratoghosapaccayā vā có nghĩa là do lời nói của người khác.
Cetayitāti pakappitā.
Cetayitā means conceived.
Cetayitā có nghĩa là được dự tính.
Maṅkubhūtāti domanassappattā nittejā.
Maṅkubhūtā means having fallen into dejection, without radiance.
Maṅkubhūtā có nghĩa là rơi vào trạng thái ưu phiền, mất nhuệ khí.
Pattakkhandhāti patitakkhandhā.
Pattakkhandhā means with slumped shoulders.
Pattakkhandhā có nghĩa là vai rũ xuống.
Sahadhammenāti sahetukena kāraṇena vacanena.
Sahadhammenā means by a word with a cause, with reason.
Sahadhammenā có nghĩa là bằng lời nói có lý do, có nhân.
94. Catutthe vajjiyamāhitoti evaṃnāmako.
94. In the fourth, vajjiyamāhito means one of that name.
94. Trong kinh thứ tư, vajjiyamāhito có nghĩa là người tên như vậy.
Sabbaṃ tapanti sabbameva dukkarakārikaṃ.
Sabbaṃ tapa means all difficult ascetic practice.
Sabbaṃ tapa có nghĩa là tất cả những khổ hạnh.
Sabbaṃ tapassinti sabbaṃ tapanissitakaṃ.
Sabbaṃ tapassī means devoted to all ascetic practice.
Sabbaṃ tapassī có nghĩa là tất cả những gì liên quan đến khổ hạnh.
Lūkhājīvinti dukkarakārikajīvikānuyogaṃ anuyuttaṃ.
Lūkhājīvi means one engaged in a livelihood of difficult ascetic practice.
Lūkhājīvi có nghĩa là người thực hành lối sống khổ hạnh.
Gārayhanti garahitabbayuttakaṃ.
Gārayha means worthy of blame.
Gārayha có nghĩa là đáng bị khiển trách.
Pasaṃsiyanti pasaṃsitabbayuttakaṃ.
Pasaṃsiya means worthy of praise.
Pasaṃsiya có nghĩa là đáng được ca ngợi.
Venayikoti sayaṃ avinīto aññehi vinetabbo.
Venayiko means undisciplined himself, to be disciplined by others.
Venayiko có nghĩa là người tự mình chưa được giáo hóa, cần được người khác giáo hóa.
Apaññattikoti na kiñci paññāpetuṃ sakkoti.
Apaññattiko means unable to declare anything.
Apaññattiko có nghĩa là không thể tuyên bố bất cứ điều gì.
Atha vā venayikoti sattavināsako.
Or venayiko means one who destroys beings.
Hoặc là venayiko có nghĩa là người hủy hoại chúng sinh.
Apaññattikoti apaccakkhaṃ nibbānaṃ paññāpeti, sayaṃkatādīsu kiñci paññāpetuṃ na sakkoti.
Apaññattiko means he declares Nibbāna to be unperceived; he cannot declare anything regarding self-made things and so on.
Apaññattiko có nghĩa là tuyên bố Niết Bàn một cách không trực tiếp chứng nghiệm, không thể tuyên bố bất cứ điều gì về tự tạo, v.v.
Na so bhagavā venayikoti so bhagavā evaṃ yāthāvato ñatvā kusalākusalaṃ paññāpento na aññena vinetabbo na aññasikkhito.
Na so bhagavā venayiko means that the Blessed One, having known wholesome and unwholesome things as they truly are, and declaring them, is not to be disciplined by another, nor taught by another.
Na so bhagavā venayiko có nghĩa là Đức Thế Tôn đó, khi biết rõ thiện và bất thiện như vậy mà tuyên bố, thì không cần người khác giáo hóa, không được người khác dạy dỗ.
Ye ca dhamme upādāya satto paññāpiyati, tesaṃ paññāpanato na sattavināsako, suvinīto susikkhito sattavināyakoti attho.
And because he declares the things on account of which a being is declared, he is not a destroyer of beings; he is well-disciplined, well-taught, a leader of beings—this is the meaning.
Và vì Ngài tuyên bố những pháp mà nương vào đó chúng sinh được tuyên bố, nên Ngài không phải là người hủy hoại chúng sinh, mà là người đã được giáo hóa tốt, đã được huấn luyện tốt, là người dẫn dắt chúng sinh; đó là ý nghĩa.
Tassa ca paññattiyo sapaññattiyoyevāti dasseti.
And his declarations are indeed true declarations, he shows.
Và Ngài cũng chỉ ra rằng những lời tuyên bố của Ngài là những lời tuyên bố chân chính.
Vimuttiṃ vimuccato akusalā dhammāti micchādiṭṭhisaṅkhātaṃ cittassa adhimuttiṃ adhimuccato akusalā dhammā vaḍḍhanti nāma, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Vimuttiṃ vimuccato akusalā dhammā means that unwholesome states increase for one who is attached to the mind's inclination, which is called wrong view; this is said with reference to that.
Vimuttiṃ vimuccato akusalā dhammā có nghĩa là khi tâm được giải thoát khỏi sự chấp trước, tức là tà kiến, thì các pháp bất thiện tăng trưởng; điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Sāsane pana cittassa vimuttisaṅkhāto vimutti kusalānaṃyeva paccayo hoti.
However, in the Dispensation, the mind's liberation, called vimutti, is a condition only for wholesome states.
Tuy nhiên, trong giáo pháp, sự giải thoát của tâm, tức là Vimutti, chỉ là duyên cho các pháp thiện.
95. Pañcame tuṇhī ahosīti sattūpaladdhiyaṃ ṭhatvā apucchaṃ pucchatīti tuṇhī ahosi.
95. In the fifth, tuṇhī ahosī means he remained silent, thinking, "He asks a question while standing on the basis of a being's perception."
95. Trong kinh thứ năm, tuṇhī ahosī có nghĩa là Ngài im lặng vì người đó đã đứng trên quan điểm chấp hữu mà hỏi một câu hỏi không nên hỏi.
Sabbasāmukkaṃsikaṃ vata meti mayā sabbapucchānaṃ uttamapucchaṃ pucchito samaṇo gotamo saṃsādeti no vissajjeti, nūna na visahati na sakkoti vissajjetunti evaṃ pāpikaṃ diṭṭhiṃ mā paṭilabhīti.
‘Indeed, the most excellent of all questions for me’ – when I asked the recluse Gotama the highest question among all questions, he evaded it, he did not answer it, surely he is unable, he cannot answer it – lest one acquire such a wicked view.
Sabbasāmukkaṃsikaṃ vata me có nghĩa là để người đó không có tà kiến xấu xa rằng: "Ta đã hỏi Sa-môn Gotama một câu hỏi tối thượng trong tất cả các câu hỏi, nhưng Ngài lại làm ta bối rối mà không giải đáp; chắc hẳn Ngài không thể hoặc không có khả năng giải đáp."
Tadassāti taṃ evaṃ uppannaṃ diṭṭhigataṃ bhaveyya.
‘ Tadassā’ means that such a view, thus arisen, might exist.
Tadassā có nghĩa là điều đó có thể là một tà kiến đã phát sinh như vậy.
Paccantimanti yasmā majjhimadese nagarassa uddhāpādīni thirāni vā hontu dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corāsaṅkā na hoti.
‘ Paccantimaṃ’ (border) because in the central country, whether the foundations of a city's ramparts are strong or weak, or even if they don't exist at all, there is no fear of thieves.
Paccantimaṃ có nghĩa là vì ở vùng trung tâm, dù thành phố có nền móng vững chắc hay yếu kém, hoặc hoàn toàn không có, thì cũng không có nguy cơ bị trộm cướp.
Tasmā taṃ aggahetvā ‘‘paccantimaṃ nagara’’nti āha.
Therefore, without taking that into account, he said, ‘a border city’.
Vì vậy, không lấy ví dụ đó, Ngài nói: "một thành phố biên giới".
Daḷhuddhāpanti thirapākārapādaṃ.
‘ Daḷhuddhāpaṃ’ means with strong rampart foundations.
Daḷhuddhāpaṃ có nghĩa là có nền tường thành vững chắc.
Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhisaṅghāṭañca.
‘ Daḷhapākāratoraṇaṃ’ means with strong ramparts and strong crossbeams.
Daḷhapākāratoraṇaṃ có nghĩa là có tường thành vững chắc và cổng thành vững chắc.
Ekadvāranti kasmā āha?
Why did he say, ‘ Ekadvāraṃ’ (one gate)?
Ekadvāraṃ tại sao lại nói?
Bahudvārasmiñhi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ, ekadvāre ekova vaṭṭati.
For in a city with many gates, there must be many wise doorkeepers, but for one gate, one is sufficient.
Vì trong một thành phố có nhiều cổng thì cần có nhiều người gác cổng thông thái, còn ở một cổng thì chỉ cần một người.
Tathāgatassa ca paññāya añño sadiso natthi.
And there is no other equal to the Tathāgata in wisdom.
Và trí tuệ của Như Lai không có ai sánh bằng.
Tasmā satthu paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ ‘‘ekadvāra’’nti āha.
Therefore, to show that there is only one doorkeeper as an analogy for the Teacher's wisdom, he said, ‘with one gate’.
Vì vậy, để ví dụ về sự thông thái của Bậc Đạo Sư, Ngài nói "một cổng" để chỉ ra chỉ có một người gác cổng.
Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato.
‘ Paṇḍito’ means endowed with wisdom.
Paṇḍito có nghĩa là người có trí tuệ.
Byattoti veyyattiyena samannāgato.
‘ Byatto’ means endowed with skill.
Byatto có nghĩa là người có sự thông minh.
Medhāvīti ṭhānuppattiyapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato.
‘ Medhāvī’ means endowed with intelligence, which is reckoned as wisdom that arises appropriately.
Medhāvī có nghĩa là người có trí tuệ ứng biến tức thời.
Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ maggaṃ.
‘ Anupariyāyapathaṃ’ means the path named anupariyāya.
Anupariyāyapathaṃ có nghĩa là con đường gọi là Anupariyāya.
Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ.
‘ Pākārasandhiṃ’ means the place where two bricks have separated.
Pākārasandhiṃ có nghĩa là chỗ hai viên gạch bị tách ra.
Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ.
‘ Pākāravivaraṃ’ means a breach in the rampart.
Pākāravivaraṃ có nghĩa là chỗ tường thành bị nứt.
Tadevetaṃ pañhanti taṃyeva ‘‘sassato loko’’tiādinā nayena puṭṭhaṃ ṭhapanīyapañhaṃ punapi pucchi.
‘ Tadevetaṃ pañhaṃ’ means he asked that same question, the question to be set aside, which was asked in the manner of ‘the world is eternal’, and so on, again.
Tadevetaṃ pañha có nghĩa là người đó lại hỏi câu hỏi cần gác lại, đã hỏi theo cách "thế gian là thường còn", v.v.
Sabbo ca tena lokoti sattūpaladdhiyaṃyeva ṭhatvā aññenākārena pucchatīti dasseti.
‘ Sabbo ca tena loko’ indicates that he asks in another way, remaining within the perception of beings.
Sabbo ca tena loko có nghĩa là người đó lại hỏi theo một cách khác, vẫn đứng trên quan điểm chấp hữu.
96. Chaṭṭhe pubbāpayamānoti pubbasadisāni nirudakāni kurumāno.
In the sixth (sutta), ‘ pubbāpayamāno’ means making them like the east, waterless.
96. Trong kinh thứ sáu, pubbāpayamāno có nghĩa là làm cho khô cạn như trước.
Kvettha, āvusoti ko ettha, āvuso.
‘ Kvettha, āvuso’ means who is here, friend?
Kvettha, āvuso có nghĩa là "Ở đây, thưa hiền giả, là gì?"
Yāvatā, āvuso, diṭṭhīti yattikā dvāsaṭṭhividhāpi diṭṭhi nāma atthi.
‘ Yāvatā, āvuso, diṭṭhī’ means whatever sixty-two kinds of views there are.
Yāvatā, āvuso, diṭṭhī có nghĩa là "Bao nhiêu loại tà kiến, tức là sáu mươi hai loại, có tồn tại, thưa hiền giả."
Yāvatā diṭṭhiṭṭhānanti ‘‘khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi, phassopi, saññāpi, vitakkopi ayonisomanasikāropi, pāpamittopi, paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’nti evaṃ yattakaṃ aṭṭhavidhampi diṭṭhiṭṭhānaṃ diṭṭhikāraṇaṃ nāma atthi.
‘ Yāvatā diṭṭhiṭṭhānaṃ’ means whatever eight kinds of bases of views, causes of views, there are, such as ‘the aggregates are a base of views, ignorance is, contact is, perception is, initial application is, unwise attention is, evil companionship is, and the sound from another is a base of views’.
Yāvatā diṭṭhiṭṭhānaṃ có nghĩa là "Bao nhiêu loại nền tảng tà kiến, tức là tám loại, có tồn tại, như: các uẩn là nền tảng tà kiến, vô minh cũng là, xúc cũng là, tưởng cũng là, tầm cũng là, tác ý không như lý cũng là, bạn ác cũng là, tiếng nói từ người khác cũng là nền tảng tà kiến."
Diṭṭhādhiṭṭhānanti diṭṭhīnaṃ adhiṭṭhānaṃ, adhiṭhatvā adhibhavitvā pavattāya diṭṭhiyā etaṃ nāmaṃ.
‘ Diṭṭhādhiṭṭhānaṃ’ is a name for a view that persists by dominating and overcoming other views.
Diṭṭhādhiṭṭhānaṃ có nghĩa là sự chấp thủ vào các tà kiến, đây là tên của tà kiến phát sinh sau khi đã chấp thủ và bị chi phối.
Diṭṭhipariyuṭṭhānanti ‘‘katamāni aṭṭhārasa diṭṭhipariyuṭṭhānāni?
‘ Diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ’ means ‘what are the eighteen obsessions of views?
Diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ có nghĩa là "Mười tám loại phiền não tà kiến là gì?
Yā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāraṃ diṭṭhivisūkaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ diṭṭhisallaṃ diṭṭhisambādho diṭṭhipalibodho diṭṭhibandhanaṃ diṭṭhipapāto diṭṭhānusayo diṭṭhisantāpo diṭṭhipariḷāho diṭṭhigantho diṭṭhupādānaṃ diṭṭhābhiniveso diṭṭhiparāmāso.
That view, basis of views, thicket of views, wilderness of views, distortion of views, oscillation of views, fetter of views, dart of views, obstruction of views, impediment of views, bond of views, pitfall of views, latent tendency of views, torment of views, burning of views, knot of views, clinging to views, adherence to views, grasping at views.
Tà kiến, kiến chấp, rừng tà kiến, sa mạc tà kiến, gai tà kiến, dao động tà kiến, kiết sử tà kiến, mũi tên tà kiến, chướng ngại tà kiến, sự trói buộc tà kiến, sự ràng buộc tà kiến, vực thẳm tà kiến, tùy miên tà kiến, sự nung nấu tà kiến, sự thiêu đốt tà kiến, triền phược tà kiến, thủ chấp tà kiến, sự chấp thủ tà kiến, sự bám víu tà kiến.
Imāni aṭṭhārasa diṭṭhipariyuṭṭhānānī’’ti evaṃ vuttaṃ diṭṭhipariyuṭṭhānaṃ.
"These are the eighteen obsessions of views." Thus is explained the obsession of views.
Mười tám sự quấy nhiễu của tà kiến này được gọi là sự quấy nhiễu của tà kiến.
Samuṭṭhānanti diṭṭhiṭṭhānasseva vevacanaṃ.
Samuṭṭhāna is indeed a synonym for "basis of views".
Samuṭṭhāna (nguồn gốc) là một từ đồng nghĩa với diṭṭhiṭṭhāna (căn cứ của tà kiến).
Vuttañhetaṃ – ‘‘khandhā paccayo diṭṭhīnaṃ upādāya samuṭṭhānaṭṭhenā’’ti (paṭi. ma. 1.124) sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
For it has been said: "The aggregates are the condition for views in the sense of their origination (samuṭṭhānaṭṭhena)" (Paṭi. Ma. 1.124). Everything should be elaborated.
Điều này đã được nói: “Các uẩn là duyên cho các tà kiến theo nghĩa là căn cứ phát sinh.” Tất cả cần được giải thích chi tiết.
Sotāpattimaggo pana diṭṭhisamugghāto nāma sabbadiṭṭhīnaṃ samugghātakattā.
The Stream-entry path, however, is called diṭṭhisamugghāta, being the uprooting of all views.
Còn đạo Tu-đà-hoàn thì được gọi là diṭṭhisamugghāta (nhổ tận gốc tà kiến) vì nó nhổ tận gốc tất cả các tà kiến.
Tamahanti taṃ sabbaṃ ahaṃ jānāmi.
Tamahaṃ means "I know all of that."
Tamaha (tất cả những điều đó) nghĩa là tôi biết tất cả những điều đó.
Kyāhaṃ vakkhāmīti kiṃkāraṇā ahaṃ vakkhāmi.
Kyāhaṃ vakkhāmīti means "For what reason should I speak?"
Kyāhaṃ vakkhāmī (tôi sẽ nói gì) nghĩa là vì lý do gì mà tôi sẽ nói.
99. Navame durabhisambhavānīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti.
99. In the ninth*, durabhisambhavānī means "difficult to achieve, unbearable, impossible for those of little power to plunge into."
99. Trong kinh thứ chín, durabhisambhavānī (khó có thể xảy ra) nghĩa là những điều khó xảy ra, khó chịu đựng, không thể thâm nhập bởi những người có ít năng lực.
Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca.
Araññavanapatthānī means "forests and woodland groves."
Araññavanapatthānī (rừng và các khu rừng) nghĩa là các khu rừng và các khu rừng cây.
Āraññakaṅganipphādanena araññāni, gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānabhāvena vanapatthāni.
"Forests" are those produced by being a forest dweller; "woodland groves" are those which, having gone beyond the village, are places not frequented by humans.
Chúng là araññāni (rừng) do việc sản xuất các vật liệu rừng, và là vanapatthāni (khu rừng cây) do là nơi không có sự lui tới của con người, vượt ra ngoài làng mạc.
Pantānīti pariyantāni atidūrāni.
Pantānī means "remote, very distant."
Pantānī (xa xôi) nghĩa là rất xa xôi, ở tận cùng.
Dukkaraṃ pavivekanti kāyaviveko dukkaro.
Dukkaraṃ pavivekaṃ means "physical seclusion is difficult."
Dukkaraṃ pavivekaṃ (sự độc cư khó khăn) nghĩa là sự độc cư thân là khó khăn.
Durabhiramanti abhiramituṃ na sukaraṃ.
Durabhiramaṃ means "difficult to delight in."
Durabhiramaṃ (khó vui thích) nghĩa là không dễ để vui thích.
Ekatteti ekībhāve.
Ekatte means "in solitude."
Ekatte (trong sự độc nhất) nghĩa là trong sự độc nhất.
Kiṃ dasseti?
What does it show?
Điều gì được chỉ ra?
Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ.
It is difficult to make the mind delight therein, even when physical seclusion is achieved.
Ngay cả khi đã thực hiện sự độc cư thân, việc làm cho tâm vui thích ở đó cũng khó khăn.
Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti.
Indeed, this world delights in duality.
Vì thế giới này là nơi ưa thích hai thứ.
Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya.
Haranti maññe means "they carry away, as it were, they devour, as it were."
Haranti maññe (tôi nghĩ chúng kéo đi) nghĩa là chúng dường như kéo đi, dường như nuốt chửng.
Manoti cittaṃ.
Mano means "mind."
Mano (tâm) nghĩa là citta (tâm).
Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa.
Samādhiṃ alabhamānassāti means "for one who does not attain either access concentration or absorption concentration."
Samādhiṃ alabhamānassā (đối với người không đạt được định) nghĩa là đối với người không đạt được cận định hoặc an chỉ định.
Kiṃ dasseti?
What does it show?
Điều gì được chỉ ra?
Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhīsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti.
For such a bhikkhu, various frightening sounds in the forest, like those of grass, leaves, and animals, distract the mind, as it were.
Đối với một tỳ-khưu như vậy, các khu rừng làm phân tán tâm của ông ta bằng nhiều loại âm thanh đáng sợ như tiếng cỏ, lá cây, thú vật, v.v.
Saṃsīdissatīti kāmavitakkena saṃsīdissati.
Saṃsīdissatīti means "will sink down with sensual thoughts."
Saṃsīdissatī (sẽ chìm xuống) nghĩa là sẽ chìm xuống do các tà tư duy về dục.
Uplavissatīti byāpādavihiṃsāvitakkehi uddhaṃ plavissati.
Uplavissatīti means "will float upwards with thoughts of ill-will and harmful intent."
Uplavissatī (sẽ nổi lên) nghĩa là sẽ nổi lên do các tà tư duy về sân hận và hại người.
Kaṇṇasaṃdhovikanti kaṇṇe dhovantena kīḷitabbaṃ.
Kaṇṇasaṃdhovikaṃ means "to be played by washing the ears."
Kaṇṇasaṃdhovikaṃ (trò rửa tai) là trò chơi rửa tai.
Piṭṭhisaṃdhovikanti piṭṭhiṃ dhovantena kīḷitabbaṃ.
Piṭṭhisaṃdhovikaṃ means "to be played by washing the back."
Piṭṭhisaṃdhovikaṃ (trò rửa lưng) là trò chơi rửa lưng.
Tattha udakaṃ soṇḍāya gahetvā dvīsu kaṇṇesu āsiñcanaṃ kaṇṇasaṃdhovikā nāma, piṭṭhiyaṃ āsiñcanaṃ piṭṭhisaṃdhovikā nāma.
Here, squirting water into both ears with the trunk is called kaṇṇasaṃdhovikā, and squirting onto the back is called piṭṭhisaṃdhovikā.
Trong đó, việc dùng vòi lấy nước tưới vào hai tai được gọi là kaṇṇasaṃdhovikā, việc tưới nước lên lưng được gọi là piṭṭhisaṃdhovikā.
Gādhaṃ vindatīti patiṭṭhaṃ labhati.
Gādhaṃ vindatīti means "finds footing, obtains a foundation."
Gādhaṃ vindatī (tìm được chỗ đứng vững) nghĩa là tìm được chỗ nương tựa.
Ko cāhaṃ ko ca hatthināgoti ahaṃ ko, hatthināgo ko, ahampi tiracchānagato, ayampi, mayhampi cattāro pādā, imassapi, nanu ubhopi mayaṃ samasamāti.
Ko cāhaṃ ko ca hatthināgoti means "Who am I, and who is the royal elephant? I am also an animal, and so is this one. I have four feet, and so does this one. Are we not both equal?"
Ko cāhaṃ ko ca hatthināgo (tôi là ai, và voi chúa là ai) nghĩa là tôi là ai, voi chúa là ai, tôi cũng là loài súc sinh, nó cũng vậy, cả hai chúng ta đều như nhau phải không?
Vaṅkakanti kumārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ.
Vaṅkakaṃ means "a small plow, a toy for children."
Vaṅkakaṃ (cái cày nhỏ) là cái cày nhỏ, đồ chơi của trẻ con.
Ghaṭikanti dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷaṃ.
Ghaṭikaṃ means "a game of hitting a short stick with a long stick."
Ghaṭikaṃ (trò gậy) là trò chơi dùng gậy dài đánh gậy ngắn.
Mokkhacikanti saṃparivattakakīḷaṃ, ākāse daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷanti vuttaṃ hoti.
Mokkhacikaṃ means "a somersaulting game, taking a stick into the air and placing the head on the ground, a game of flipping over from bottom to top."
Mokkhacikaṃ (trò lộn nhào) là trò chơi lộn nhào, nghĩa là dùng gậy giữ thăng bằng trên không hoặc đặt đầu xuống đất rồi lộn nhào lên xuống.
Ciṅgulakanti tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ.
Ciṅgulakaṃ means "a spinning wheel made of palm leaves, etc., that rotates with the force of the wind."
Ciṅgulakaṃ (chong chóng) là bánh xe quay bằng sức gió được làm từ lá cọ, v.v.
Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷi, tāya vālukādīni minantā kīḷanti.
Pattāḷhakaṃ refers to a leaf-basket, with which they play by measuring sand and other things.
Pattāḷhakaṃ được gọi là paṇṇanāḷi (ống lá), trẻ con chơi bằng cách dùng nó để đong cát, v.v.
Rathakanti khuddakarathaṃ.
Rathakaṃ means "a small carriage."
Rathakaṃ (xe nhỏ) là xe nhỏ.
Dhanukanti khuddakadhanumeva.
Dhanukaṃ means "a small bow."
Dhanukaṃ (cung nhỏ) là cung nhỏ.
Idha kho pana voti ettha voti nipātamattaṃ, idha kho panāti attho.
Idha kho pana voti: Here, vo is merely a particle; the meaning is "idha kho pana".
Idha kho pana vo (Ở đây, này các ông) trong đó vo chỉ là một từ ngữ phụ, nghĩa là idha kho pana (ở đây).
Iṅgha tvaṃ, upāli, saṅghe viharāhīti ettha iṅghāti codanatthe nipāto.
Iṅgha tvaṃ, upāli, saṅghe viharāhīti: Here, iṅgha is a particle used in the sense of urging.
Trong Iṅgha tvaṃ, Upāli, saṅghe viharāhī (Này Upāli, hãy sống trong Tăng đoàn), iṅghā là một từ ngữ phụ mang ý thúc giục.
Tena theraṃ saṅghamajjhe vihāratthāya codeti, nāssa araññavāsaṃ anujānāti.
With this, he urges the elder to dwell in the Saṅgha; he does not permit him to dwell in the forest.
Với điều đó, Ngài thúc giục vị Trưởng lão sống giữa Tăng đoàn, không cho phép Ngài sống trong rừng.
Araññasenāsane vasato kirassa vāsadhurameva pūrissati, na ganthadhuraṃ.
For dwelling in a forest dwelling, he would only fulfill the duty of dwelling, not the duty of study.
Vì nếu Ngài sống ở chỗ ở trong rừng, thì chỉ có nhiệm vụ tu tập (vāsadhuraṃ) của Ngài được hoàn thành, chứ không phải nhiệm vụ học tập (ganthadhuraṃ).
Saṅghamajjhe vasanto pana dve dhurāni pūretvā arahattaṃ pāpuṇissati, vinayapiṭake ca pāmokkho bhavissati.
However, dwelling in the midst of the Saṅgha, he would fulfill both duties and attain Arahantship, and he would be foremost in the Vinaya Piṭaka.
Còn nếu sống giữa Tăng đoàn, Ngài sẽ hoàn thành cả hai nhiệm vụ và đạt được A-la-hán, đồng thời sẽ trở thành người đứng đầu trong Tạng Luật.
Athassāhaṃ parisamajjhe pubbapatthanaṃ pubbābhinīhārañca kathetvā imaṃ bhikkhuṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapessāmīti imamatthaṃ passamāno satthā therassa araññavāsaṃ nānujānīti.
The Teacher, foreseeing this, "Then I will declare his former aspiration and former resolve in the assembly and place this bhikkhu at the forefront of the Vinaya-holders," did not permit the elder to dwell in the forest.
Vì thấy được lợi ích này, Đức Thế Tôn không cho phép vị Trưởng lão sống trong rừng, sau đó Ngài sẽ kể lại lời nguyện ước và sự cố gắng trước đây của Ngài trước hội chúng và đặt vị tỳ-khưu này vào vị trí đứng đầu trong số những người giữ Luật.
Dasamaṃ uttānatthamevāti.
The tenth* is of clear meaning.
Kinh thứ mười có nghĩa rõ ràng.
101. Tatiyassa paṭhame samaṇasaññāti samaṇānaṃ uppajjanakasaññā.
101. In the first of the third*, samaṇasaññā means "the perception that arises in ascetics."
101. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, samaṇasaññā (tưởng sa-môn) là tưởng phát sinh ở các sa-môn.
Santatakārīti nirantarakārī.
Santatakārīti means "acting continuously."
Santatakārī (người hành động liên tục) nghĩa là người hành động không ngừng nghỉ.
Abyāpajjhoti niddukkho.
Abyāpajjhoti means "free from suffering."
Abyāpajjho (không gây hại) nghĩa là không đau khổ.
Idamatthaṃtissa hotīti idamatthaṃ ime paccayāti evamassa jīvitaparikkhāresu hoti, paccavekkhitaparibhogaṃ paribhuñjatīti attho.
Idamatthaṃtissa hotīti means "to him this is the purpose, these are the conditions," meaning, "this is how it is for him regarding the requisites of life; he partakes of them after reflection."
Idamatthaṃtissa hotī (điều này là vì lợi ích của ông ấy) nghĩa là điều này, tức những vật dụng này, là vì lợi ích của đời sống ông ấy; nghĩa là ông ấy thọ dụng những vật phẩm đã được quán xét.
Dutiyaṃ uttānatthameva.
The second* is of clear meaning.
Kinh thứ hai có nghĩa rõ ràng.
104-105. Catutthe yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnanti diṭṭhānurūpena paripuṇṇaṃ samādinnaṃ sakalaṃ gahitaṃ.
104-105. In the fourth*, yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ means "fully undertaken, completely grasped, in accordance with one's view."
104-105. Trong kinh thứ tư, yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnaṃ (đã thọ trì trọn vẹn đúng theo tà kiến) nghĩa là đã thọ trì trọn vẹn, đã nắm giữ toàn bộ đúng theo tà kiến.
Cetanāti tīsu dvāresu nibbattitacetanāva gahitā.
Cetanā means "only the volition arisen through the three doors is grasped."
Cetanā (tư tâm sở) nghĩa là chỉ tư tâm sở phát sinh ở ba cửa được nắm giữ.
Patthanāti ‘‘evarūpo siya’’nti evaṃ patthanā.
Patthanā means "such a wish as 'may it be like this'."
Patthanā (sự mong ước) nghĩa là sự mong ước "mong rằng tôi sẽ như vậy".
Paṇidhīti ‘‘devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti cittaṭṭhapanā.
Paṇidhī means "setting the mind, as in 'I will be a deva or some kind of deva'."
Paṇidhī (sự nguyện ước) nghĩa là sự thiết lập tâm "tôi sẽ là một vị trời hoặc một vị trời nào đó".
Saṅkhārāti sampayuttakasaṅkhārā.
Saṅkhārā means "associated formations."
Saṅkhārā (các hành) nghĩa là các hành tương ưng.
Pañcame purecārikaṭṭhena pubbaṅgamā.
In the fifth*, they are pubbaṅgamā due to being先行.
Trong kinh thứ năm, pubbaṅgamā (đi trước) theo nghĩa đi trước.
Anvadevāti taṃ anubandhamānameva.
Anvadevā means "following closely after it."
Anvadevā (theo sau) nghĩa là chỉ theo sau điều đó.
106. Chaṭṭhe nijjaravatthūnīti nijjarakāraṇāni.
106. In the sixth*, nijjaravatthūnī means "causes of wearing away."
106. Trong kinh thứ sáu, nijjaravatthūnī (các căn bản của sự tiêu trừ) nghĩa là các nguyên nhân của sự tiêu trừ.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotīti ayaṃ heṭṭhā vipassanāyapi nijjiṇṇā eva pahīnā.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotīti means "wrong view is worn away"—it is abandoned through vipassanā even earlier.
Micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī (tà kiến đã bị tiêu trừ) nghĩa là tà kiến này đã bị tiêu trừ, đã bị đoạn trừ ngay cả trong thiền quán.
Kasmā puna gahitāti?
Why is it taken again?
Vì sao lại được nắm giữ lần nữa?
Asamucchinnattā.
Because it is not entirely uprooted.
Vì chưa bị nhổ tận gốc.
Vipassanāya hi kiñcāpi nijjiṇṇā, na pana samucchinnā.
For although it is worn away by vipassanā, it is not uprooted.
Trong thiền quán, mặc dù nó đã bị tiêu trừ, nhưng chưa bị nhổ tận gốc.
Maggo pana uppajjitvā taṃ samucchindati, na puna vuṭṭhātuṃ deti.
The path, having arisen, uproots it and does not allow it to arise again.
Còn Đạo thì phát sinh và nhổ tận gốc nó, không cho phép nó tái phát.
Tasmā puna gahitā.
Therefore, it is taken again.
Vì vậy, nó được nắm giữ lần nữa.
Evaṃ sabbapadesu yojetabbo.
This should be applied to all sections.
Tương tự, điều này cần được áp dụng cho tất cả các phần.
Ettha ca sammāvimuttipaccayā catusaṭṭhi dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
Here, the sixty-four factors, being conditions for right liberation, attain the perfection of development.
Ở đây, sáu mươi bốn pháp do chánh giải thoát làm duyên đạt đến sự viên mãn của sự tu tập.
Katame catusaṭṭhi?
Which sixty-four?
Sáu mươi bốn pháp đó là gì?
Sotāpattimaggakkhaṇe adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ paripūrati, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ paripūreti, vijānanaṭṭhena manindriyaṃ, abhinandanaṭṭhena somanassindriyaṃ, pavattasantatiādhipateyyaṭṭhena jīvitindriyaṃ paripūrati…pe… arahattaphalakkhaṇe adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ…pe… pavattasantatiādhipateyyaṭṭhena jīvitindriyaṃ paripūratīti evaṃ catūsu ca maggesu catūsu ca phalesu aṭṭhaṭṭha hutvā catusaṭṭhi dhammā pāripūriṃ gacchanti.
At the moment of the Sotāpatti path, the faculty of faith is perfected by way of conviction, the faculty of energy by way of exertion, the faculty of mindfulness by way of presence, the faculty of concentration by way of undistractedness, the faculty of wisdom by way of insight, the faculty of mind by way of knowing, the faculty of joy by way of delight, the faculty of life by way of dominance over the continuity of existence… and so on… at the moment of Arahantship, the faculty of faith by way of conviction… and so on… the faculty of life by way of dominance over the continuity of existence is perfected. Thus, sixty-four qualities, eight each in the four paths and four fruits, reach perfection.
Tại khoảnh khắc Sơ quả (Sotāpattimagga), tín căn (saddhindriya) được viên mãn theo nghĩa quyết định; tinh tấn căn (vīriyindriya) được viên mãn theo nghĩa nỗ lực; niệm căn (satindriya) được viên mãn theo nghĩa an trú; định căn (samādhindriya) được viên mãn theo nghĩa không tán loạn; tuệ căn (paññindriya) được viên mãn theo nghĩa thấy rõ; ý căn (manindriya) được viên mãn theo nghĩa nhận biết; hỷ căn (somanassindriya) được viên mãn theo nghĩa hoan hỷ; sinh mạng căn (jīvitindriya) được viên mãn theo nghĩa làm chủ sự liên tục của các trạng thái đang diễn ra… (tương tự như vậy) … tại khoảnh khắc A-la-hán quả (arahattaphalakkhaṇa), tín căn (saddhindriya) được viên mãn theo nghĩa quyết định… (tương tự như vậy) … sinh mạng căn (jīvitindriya) được viên mãn theo nghĩa làm chủ sự liên tục của các trạng thái đang diễn ra. Như vậy, tám pháp ở bốn đạo và tám pháp ở bốn quả, tổng cộng sáu mươi bốn pháp, đạt đến sự viên mãn.
107. Sattame dhovananti aṭṭhidhovanaṃ.
In the seventh (sutta), ‘ dhovanaṃ’ means bone washing.
107. Trong kinh thứ bảy, dhovana có nghĩa là rửa xương.
Tasmiñhi janapade manussā ñātake mate na jhāpenti, āvāṭaṃ pana khaṇitvā bhūmiyaṃ nidahanti.
For in that region, people do not cremate their deceased relatives; instead, they dig a pit and bury them in the ground.
Ở xứ ấy, người ta không hỏa táng thân nhân đã chết mà đào huyệt chôn xuống đất.
Atha nesaṃ pūtibhūtānaṃ aṭṭhīni nīharitvā dhovitvā paṭipāṭiyā ussāpetvā gandhamālehi pūjetvā ṭhapenti.
Then, they extract the bones after they have decayed, wash them, arrange them in order, and keep them, honoring them with perfumes and garlands.
Sau đó, họ lấy xương của những người đã thối rữa ra, rửa sạch, rồi dựng lên theo thứ tự, cúng dường bằng hương và hoa, rồi đặt ở đó.
Nakkhatte patte tāni aṭṭhīni gahetvā rodanti paridevanti, tato nakkhattaṃ kīḷanti.
When a festival arrives, they take those bones, weep and lament, and then celebrate the festival.
Khi đến ngày lễ hội, họ lấy những bộ xương đó ra, khóc lóc, than vãn, rồi tổ chức lễ hội.
108-110. Aṭṭhame virecananti dosanīharaṇabhesajjaṃ.
In the eighth (sutta), ‘ virecanaṃ’ means purgative medicine for removing impurities.
108-110. Trong kinh thứ tám, virecana là thuốc tẩy trừ các chất độc.
Virittā hotīti nīhaṭā hoti panuditā.
‘ Virittā hotī’ means it is removed, expelled.
Virittā hoti có nghĩa là đã được tẩy trừ, đã được loại bỏ.
Navame vamananti vamanakaraṇabhesajjaṃ.
In the ninth (sutta), ‘ vamanaṃ’ means emetic medicine.
Trong kinh thứ chín, vamana là thuốc gây nôn.
Dasame niddhamanīyāti niddhamitabbā.
In the tenth (sutta), ‘ niddhamanīyā’ means to be expelled.
Trong kinh thứ mười, niddhamanīyā có nghĩa là cần phải loại bỏ.
Niddhantāti niddhamitā.
‘ Niddhantā’ means expelled.
Niddhantā có nghĩa là đã được loại bỏ.
115. Tatiye uddesaṃ uddisitvāti mātikaṃ nikkhipitvā.
115. In the third (sutta), uddesaṃ uddisitvā means having laid down the summary.
115. Trong kinh thứ ba, uddesaṃ uddisitvā có nghĩa là đặt ra một đề mục (mātika).
Satthu ceva saṃvaṇṇitoti pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapentena satthārā saṃvaṇṇito.
Satthu ceva saṃvaṇṇito means praised by the Teacher, placing him foremost in five respects.
Satthu ceva saṃvaṇṇito có nghĩa là được Đức Đạo Sư ca ngợi, Ngài đã đặt vị ấy lên hàng đầu trong năm trường hợp.
Sambhāvitoti guṇasambhāvanāya sambhāvito.
Sambhāvito means honored with honor for his qualities.
Sambhāvito có nghĩa là được tôn kính vì những phẩm chất tốt đẹp.
Pahotīti sakkoti.
Pahotī means is able.
Pahotī có nghĩa là có thể.
Atisitvāti atikkamitvā.
Atisitvā means having transcended.
Atisitvā có nghĩa là vượt qua.
Jānaṃ jānātīti jānitabbakaṃ jānāti.
Jānaṃ jānātī means knows what is to be known.
Jānaṃ jānātī có nghĩa là biết những điều cần biết.
Passaṃ passatīti passitabbakaṃ passati.
Passaṃ passatī means sees what is to be seen.
Passaṃ passatī có nghĩa là thấy những điều cần thấy.
Cakkhubhūtoti cakkhu viya bhūto jāto nibbatto.
Cakkhubhūto means become like an eye, arisen, produced.
Cakkhubhūto có nghĩa là đã trở thành, đã sinh ra, đã hiện hữu như con mắt.
Ñāṇabhūtoti ñāṇasabhāvo.
Ñāṇabhūto means having the nature of knowledge.
Ñāṇabhūto có nghĩa là bản chất của trí tuệ.
Dhammabhūtoti dhammasabhāvo.
Dhammabhūto means having the nature of Dhamma.
Dhammabhūto có nghĩa là bản chất của Dhamma.
Brahmabhūtoti seṭṭhasabhāvo.
Brahmabhūto means having the nature of the best.
Brahmabhūto có nghĩa là bản chất tối thượng.
Vattāti vattuṃ samattho.
Vattā means capable of speaking.
Vattā có nghĩa là có khả năng nói.
Pavattāti pavattetuṃ samattho.
Pavattā means capable of expounding.
Pavattā có nghĩa là có khả năng làm cho diễn ra.
Atthassa ninnetāti atthaṃ nīharitvā dassetā.
Atthassa ninnetā means one who extracts and shows the meaning.
Atthassa ninnetā có nghĩa là người rút ra và trình bày ý nghĩa.
Yathā no bhagavāti yathā amhākaṃ bhagavā byākareyya.
Yathā no bhagavā means as our Blessed One would explain.
Yathā no bhagavā có nghĩa là như Đức Thế Tôn của chúng ta sẽ giải thích.
116. Catutthe ajitoti evaṃnāmako.
116. In the fourth (sutta), ajito means so-named.
116. Trong kinh thứ tư, ajito là tên của vị ấy.
Cittaṭṭhānasatānīti cittuppādasatāni.
Cittaṭṭhānasatānī means hundreds of thought-moments.
Cittaṭṭhānasatānī có nghĩa là hàng trăm tâm sở.
Yehīti yehi cittaṭṭhānasatehi anuyuñjiyamānā.
Yehī means by which hundreds of thought-moments, when questioned.
Yehī có nghĩa là bởi hàng trăm tâm sở đó, khi được hỏi.
Upāraddhāva jānanti upāraddhasmāti viraddhā niggahitā evaṃ jānanti ‘‘viraddhā mayaṃ, niggahitā mayaṃ, āropito no doso’’ti.
Upāraddhāva jānanti upāraddhasmā means those who are defeated and overcome know thus: "We are defeated, we are overcome, fault has been imputed to us."
Upāraddhāva jānanti upāraddhasmā có nghĩa là những người đã sai lầm, đã bị thất bại, biết rằng: "Chúng tôi đã sai lầm, chúng tôi đã bị thất bại, lỗi lầm đã đổ lên đầu chúng tôi."
Paṇḍitavatthūnīti paṇḍitabhāvatthāya kāraṇāni.
Paṇḍitavatthūnī means reasons for being wise.
Paṇḍitavatthūnī có nghĩa là những nguyên nhân để trở thành người trí.
117-118. Pañcame orimaṃ tīranti lokiyaṃ orimatīraṃ.
117-118. In the fifth (sutta), orimaṃ tīraṃ means this shore of the mundane.
117-118. Trong kinh thứ năm, orimaṃ tīra là bờ bên này của thế gian.
Pārimaṃ tīranti lokuttaraṃ pārimatīraṃ.
Pārimaṃ tīraṃ means the other shore of the supramundane.
Pārimaṃ tīra là bờ bên kia siêu thế.
Pāragāminoti nibbānagāmino.
Pāragāmino means those who go to Nibbāna.
Pāragāmino là những người đi đến Niết Bàn.
Tīramevānudhāvatīti sakkāyadiṭṭhitīraṃyeva anudhāvati.
Tīramevānudhāvatī means runs after the shore of sakkāya-diṭṭhi itself.
Tīramevānudhāvatī có nghĩa là chỉ chạy theo bờ của tà kiến về thân kiến (sakkāyadiṭṭhi).
Dhamme dhammānuvattinoti sammā akkhāte navavidhe lokuttaradhamme anudhammavattino, tassa dhammassānucchavikāya sahasīlāya pubbabhāgapaṭipattiyā pavattamānā.
Dhamme dhammānuvattino means those who practice in accordance with the Dhamma, in the ninefold supramundane Dhamma well-expounded, engaging in preliminary practice conducive to that Dhamma and endowed with virtue.
Dhamme dhammānuvattino có nghĩa là những người thực hành theo các pháp siêu thế chín loại đã được thuyết giảng đúng đắn, thực hành theo con đường sơ khởi phù hợp với Dhamma đó, với giới hạnh.
Maccudheyyaṃ suduttaranti maccuno ṭhānabhūtaṃ tebhūmakavaṭṭaṃ suduttaraṃ taritvā.
Maccudheyyaṃ suduttaraṃ means having crossed the realm of death, the three planes of existence, which is very difficult to cross.
Maccudheyyaṃ suduttara có nghĩa là vượt qua tam giới luân hồi, nơi trú ngụ của tử thần, rất khó vượt qua.
Pāramessantīti nibbānaṃ pāpuṇissanti.
Pāramessantī means they will reach Nibbāna.
Pāramessantī có nghĩa là sẽ đạt đến Niết Bàn.
Okā anokamāgammāti vaṭṭato vivaṭṭaṃ āgamma.
Okā anokamāgammā means having come from saṃsāra to Nibbāna.
Okā anokamāgammā có nghĩa là từ luân hồi đi đến không luân hồi (Niết Bàn).
Viveke yattha dūramanti yasmiṃ kāyacittaupadhiviveke durabhiramaṃ, tatrābhiratimiccheyya.
Viveke yattha dūramaṃ means in that seclusion of body, mind, and defilements, where it is difficult to delight, one should desire delight there.
Viveke yattha dūrama có nghĩa là nơi nào có sự viễn ly thân, tâm và phiền não, nơi đó khó tìm được sự hoan hỷ, nhưng nên mong muốn sự hoan hỷ ở đó.
Hitvā kāmeti duvidhepi kāme pahāya.
Hitvā kāme means having abandoned both kinds of sensual pleasures.
Hitvā kāme có nghĩa là từ bỏ cả hai loại dục.
Akiñcanoti nippalibodho.
Akiñcano means unhindered.
Akiñcano có nghĩa là không còn chướng ngại.
Ādānapaṭinissageti gahaṇapaṭinissaggasaṅkhāte nibbāne.
Ādānapaṭinissage means in Nibbāna, which is the relinquishing of grasping.
Ādānapaṭinissage có nghĩa là Niết Bàn, tức sự từ bỏ chấp thủ.
Anupādāya ye ratāti catūhi upādānehi kiñcipi anupādiyitvā ye abhiratā.
Anupādāya ye ratā means those who delight without grasping anything by the four kinds of clinging.
Anupādāya ye ratā có nghĩa là những ai hoan hỷ mà không chấp thủ bất cứ điều gì bởi bốn loại chấp thủ.
Parinibbutāti te apaccayaparinibbānena parinibbutā nāmāti veditabbā.
Parinibbutā means it should be understood that they are truly fully extinguished by unconditioned Nibbāna.
Parinibbutā có nghĩa là những vị đó được biết là đã nhập Niết Bàn không còn duyên.
Chaṭṭhaṃ bhikkhūnaṃ desitaṃ.
The sixth (sutta) was taught to the bhikkhus.
Kinh thứ sáu được thuyết giảng cho các Tỳ-kheo.
119-120. Sattame paccorohaṇīti pāpassa paccorohaṇaṃ.
119-120. In the seventh (sutta), paccorohaṇī means the descent of evil.
119-120. Trong kinh thứ bảy, paccorohaṇī có nghĩa là sự từ bỏ điều ác.
Pattharitvāti santharitvā.
Pattharitvā means having spread out.
Pattharitvā có nghĩa là trải ra.
Antarā ca velaṃ antarā ca agyāgāranti vālikārāsissa ca aggiagārassa ca antare.
Antarā ca velaṃ antarā ca agyāgāraṃ means between the sand heap and the fire chamber.
Antarā ca velaṃ antarā ca agyāgāra có nghĩa là giữa đống cát và nhà lửa.
Aṭṭhamaṃ bhikkhusaṅghassa desitaṃ.
The eighth (sutta) was taught to the Saṅgha of bhikkhus.
Kinh thứ tám được thuyết giảng cho Tăng đoàn Tỳ-kheo.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Còn lại tất cả đều có nghĩa rõ ràng.
176. Dasame kammāraputtassāti suvaṇṇakāraputtassa.
In the tenth, kammāraputtassāti means of the goldsmith's son.
176. Trong kinh thứ mười, kammāraputtassā có nghĩa là của con trai người thợ vàng.
Kassa no tvanti kassa nu tvaṃ.
Kassa no tvanti means whose are you?
Kassa no tvaṃ có nghĩa là ngươi là của ai?
Pacchābhūmakāti pacchābhūmivāsikā.
Pacchābhūmakāti means residents of the western region.
Pacchābhūmakā có nghĩa là những người sống ở vùng đất phía sau.
Kamaṇḍalukāti kamaṇḍaludhārino.
Kamaṇḍalukāti means those who carry water pots (kamaṇḍalu).
Kamaṇḍalukā có nghĩa là những người mang bình nước.
Sevālamālikāti sevālamālā viya dhārenti.
Sevālamālikāti means they wear garlands of moss, as if they are garlands of moss.
Sevālamālikā có nghĩa là những người đeo vòng hoa rong biển.
Sevālapaṭanivāsitātipi vuttameva.
It is also said that they are covered with moss.
Cũng được nói là được bao phủ bởi rong biển.
Udakorohakāti sāyatatiyakaṃ udakorohanānuyogamanuyuttā.
Udakorohakāti means those who are engaged in descending into water thrice in the evening.
Udakorohakā có nghĩa là những người chuyên tâm tắm rửa vào buổi chiều ba lần.
Āmaseyyāsīti hatthena parimajjeyyāsi.
Āmaseyyāsīti means you should stroke with your hand.
Āmaseyyāsī có nghĩa là ngươi sẽ vuốt ve bằng tay.
177. Ekādasame upakappatūti pāpuṇātu.
In the eleventh, upakappatūti means may it reach.
177. Trong kinh thứ mười một, upakappatū có nghĩa là hãy đạt được.
Ṭhāneti okāse.
Ṭhāneti means in the place.
Ṭhāne có nghĩa là trong trường hợp.
No aṭṭhāneti no anokāse.
No aṭṭhāne means ‘no unsuitable place’.
No aṭṭhāne là không ở nơi không thích đáng.
Nerayikānaṃ āhāro nāma tattha nibbattanakammameva.
The sustenance of those in hell is indeed just the kamma that gave rise to them there.
Thức ăn của chúng sinh địa ngục chính là nghiệp tái sinh ở đó.
Teneva hi te tattha yāpenti.
For by that very means do they subsist there.
Chính vì thế, chúng duy trì sự sống ở đó.
Tiracchānayonikānaṃ pana tiṇapaṇṇādivasena āhāro veditabbo.
But for those in the animal realm, sustenance should be understood as grass, leaves, and so forth.
Còn đối với loài bàng sinh, thức ăn cần được hiểu là theo cách như cỏ, lá, v.v.
Manussānaṃ odanakummāsādivasena, devānaṃ sudhābhojanādivasena, pettivesayikānaṃ kheḷasiṅghāṇikādivasena.
For humans, in the form of rice, gruel, and so forth; for devas, in the form of divine food, and so forth; for hungry ghosts, in the form of spittle, snot, and so forth.
Đối với loài người là theo cách như cơm, cháo, v.v.; đối với chư thiên là theo cách như thức ăn cam lồ, v.v.; đối với loài ngạ quỷ là theo cách như nước dãi, đờm dãi, v.v.
Yaṃ vā panassa ito anuppavecchantīti yaṃ tassa mittādayo ito dadantā anupavesenti.
Or whatever others send to him from here means that which his friends, etc., giving from here, cause to reach him.
Yaṃ vā panassa ito anuppavecchantī có nghĩa là những gì bạn bè, v.v. của người đó từ đây bố thí và đưa vào (cho người đó).
Pettivesayikā eva hi paradattūpajīvino honti, na aññesaṃ parehi dinnaṃ upakappati.
Only hungry ghosts indeed subsist on what others give, but what is given by others does not benefit other beings.
Chỉ có loài ngạ quỷ mới sống nhờ vào vật bố thí của người khác, chứ vật bố thí của người khác không có lợi cho những loài khác.
Dāyakopi anipphaloti yaṃ sandhāya taṃ dānaṃ dinnaṃ, tassa upakappatu vā mā vā, dāyakena pana na sakkā nipphalena bhavituṃ, dāyako tassa dānassa vipākaṃ labhatiyeva.
The giver is also not without result means that regardless of whether the recipient of the gift benefits or not, the giver cannot be without result; the giver indeed receives the fruit of that gift.
Dāyakopi anipphalo có nghĩa là dù cho vật bố thí đó có ích lợi cho người mà nó được bố thí đến hay không, người bố thí cũng không thể không có kết quả; người bố thí chắc chắn sẽ nhận được quả báo của sự bố thí đó.
Aṭṭhānepi bhavaṃ gotamo parikappaṃ vadatīti anokāse uppannepi tasmiṃ ñātake bhavaṃ gotamo dānassa phalaṃ parikappetiyeva paññāpetiyevāti pucchati.
Does Venerable Gotama also declare a conjecture regarding an unsuitable place? means he asks whether Venerable Gotama conjectures or declares the fruit of a gift even for that relative reborn in an unsuitable place.
Aṭṭhānepi bhavaṃ gotamo parikappaṃ vadatī là câu hỏi rằng: “Dù cho người thân đó tái sinh ở nơi không thích đáng, Đức Gotama vẫn suy xét và tuyên bố quả báo của sự bố thí sao?”
Brāhmaṇassa hi ‘‘evaṃ dinnassa dānassa phalaṃ dāyako na labhatī’’ti laddhi.
For the brahmin’s view was: “The giver of a gift given in such a way does not receive the fruit.”
Vì Bà-la-môn có quan điểm rằng: “Người bố thí sẽ không nhận được quả báo của sự bố thí đã được thực hiện như vậy.”
Athassa bhagavā pañhaṃ paṭijānitvā ‘‘dāyako nāma yattha katthaci puññaphalūpajīviṭṭhāne nibbatto dānassa phalaṃ labhatiyevā’’ti dassetuṃ idha brāhmaṇātiādimāha.
Then, acknowledging his question, the Blessed One said, " Here, brahmin," and so forth, to show that "the giver indeed receives the fruit of the gift, wherever he may be reborn, in any state of existence where he subsists on the fruit of merit."
Sau đó, Đức Thế Tôn đã chấp nhận câu hỏi của người đó và nói idha brāhmaṇā (này Bà-la-môn) và tiếp theo để chỉ ra rằng: “Người bố thí chắc chắn sẽ nhận được quả báo của sự bố thí, dù cho người đó tái sinh ở bất kỳ nơi nào có thể sống nhờ vào quả báo phước đức.”
So tattha lābhī hotīti so tattha hatthiyoniyaṃ nibbattopi maṅgalahatthiṭṭhānaṃ patvā lābhī hoti.
He profits there means that even if he is reborn in the elephant realm, he reaches the state of an auspicious elephant and profits.
So tattha lābhī hotī có nghĩa là dù người đó tái sinh trong loài voi, khi đạt đến vị trí voi chúa, người đó sẽ có được lợi ích.
Assādīsupi eseva nayo.
The same method applies to horses, and so forth.
Đối với loài ngựa, v.v. cũng theo cách tương tự.
Sādhuvaggo uttānatthoyevāti.
The Sādhu Vagga is indeed clear in meaning.
Phẩm Sādhu có nghĩa rõ ràng.
216. Chaṭṭhe saṃsappanīyapariyāyaṃ vo, bhikkhave, dhammapariyāyanti saṃsappanassa kāraṇaṃ desanāsaṅkhātaṃ dhammadesanaṃ.
In the sixth discourse, Saṃsappanīya Pariyāya, Bhikkhus, is the discourse on the Dhamma refers to the teaching of the Dhamma, which is a description of the cause of wriggling.
216. Trong bài kinh thứ sáu, saṃsappanīyapariyāyaṃ vo, bhikkhave, dhammapariyāya có nghĩa là bài pháp, tức là sự thuyết giảng về nguyên nhân của sự bò trườn.
Saṃsappatīti taṃ kammaṃ karonto āsappati parisappati vipphandati.
Wriggles means performing that kamma, one creeps, crawls, or writhes.
Saṃsappatī có nghĩa là khi thực hiện nghiệp đó, người đó bò trườn, đi lại, vùng vẫy.
Jimhā gatīti tena kammena yaṃ gatiṃ gamissati, sā jimhā hoti.
Crooked destination means the destination one will go to by that kamma is crooked.
Jimhā gatī có nghĩa là con đường mà người đó sẽ đi do nghiệp đó là con đường quanh co.
Jimhupapattīti tassa yaṃ gatiṃ upapajjissati, sāpi jimhāva hoti.
Crooked rebirth means the rebirth one will experience is also crooked.
Jimhupapattī có nghĩa là sự tái sinh của người đó vào con đường đó cũng là quanh co.
Saṃsappajātikāti saṃsappanasabhāvā.
Of a wriggling species means of a wriggling nature.
Saṃsappajātikā có nghĩa là bản chất bò trườn.
Bhūtā bhūtassa upapatti hotīti bhūtasmā sabhāvato vijjamānakammā sattassa nibbatti hoti.
From what has come into being, there is the rebirth of what has come into being means the rebirth of a being arises from kamma that truly exists by nature.
Bhūtā bhūtassa upapatti hotī có nghĩa là sự tái sinh của chúng sinh phát sinh từ nghiệp hiện hữu theo bản chất.
Phassā phusantīti vipākaphassā phusanti.
Contacts touch means resultant contacts touch.
Phassā phusantī có nghĩa là các xúc chạm của quả báo xúc chạm.
217-218. Sattame sañcetanikānanti cetetvā pakappetvā katānaṃ.
In the seventh discourse, of intentional deeds means those performed with intention and deliberation.
217-218. Trong bài kinh thứ bảy, sañcetanikāna có nghĩa là những nghiệp đã được tác ý và tạo tác.
Upacitānanti citānaṃ vaḍḍhitānaṃ.
Accumulated means gathered and increased.
Upacitāna có nghĩa là đã được tích lũy, đã được tăng trưởng.
Appaṭisaṃveditvāti tesaṃ kammānaṃ vipākaṃ avediyitvā.
Without experiencing means without experiencing the result of those kammas.
Appaṭisaṃveditvā có nghĩa là chưa cảm thọ quả báo của những nghiệp đó.
Byantībhāvanti vigatantabhāvaṃ tesaṃ kammānaṃ paricchedaparivaṭumatākaraṇaṃ.
Cessation means the state of being without an end, the non-limitation or non-conclusion of those kammas.
Byantībhāva có nghĩa là sự chấm dứt, sự kết thúc của những nghiệp đó, tức là không còn sự giới hạn hay xoay chuyển của chúng.
Tañca kho diṭṭheva dhammeti tañca kho vipākaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ diṭṭheva dhamme.
And that indeed in this very life means that very result is experiencable in this life, in this very existence.
Tañca kho diṭṭheva dhamme có nghĩa là quả báo đó là diṭṭhadhammavedanīya (cảm thọ trong hiện tại) ngay trong hiện tại.
Upapajjanti upapajjavedanīyaṃ anantare attabhāve.
Reborn means experiencable in the next existence, in the immediately subsequent rebirth.
Upapajja có nghĩa là upapajjavedanīya (cảm thọ trong kiếp kế tiếp) trong đời sống kế tiếp.
Apare vā pariyāyeti aparapariyāyavedanīyaṃ pana saṃsārappavatte sati sahassimepi attabhāveti.
Or in another round refers to that which is experiencable in another round, meaning in thousands of existences as long as saṃsāra continues.
Apare vā pariyāye có nghĩa là aparapariyāyavedanīya (cảm thọ trong các kiếp sau) nếu sự luân hồi tiếp diễn, ngay cả trong hàng ngàn kiếp sống sau.
Iminā idaṃ dasseti ‘‘saṃsārappavatte paṭiladdhavipākārahakamme na vijjati so jagatippadeso, yattha ṭhito mucceyya pāpakammā’’ti.
By this, it is shown that "in the continuation of saṃsāra, there is no place in the world where a being, having attained a kamma fit for ripening, can escape from evil kamma."
Với điều này, kinh chỉ ra rằng: “Trong dòng luân hồi, không có nơi nào trên thế gian mà một người có thể thoát khỏi nghiệp ác đã nhận được quả báo.”
Tividhāti tippakārā.
Threefold means of three kinds.
Tividhā có nghĩa là ba loại.
Kāyakammantasandosabyāpattīti kāyakammantasaṅkhātā vipatti.
Corruption and transgression in bodily conduct means the transgression known as bodily conduct.
Kāyakammantasandosabyāpattī có nghĩa là sự hủy hoại được gọi là nghiệp thân.
Iminā nayena sabbapadāni veditabbāni.
All terms should be understood in this way.
Theo cách này, tất cả các từ cần được hiểu.
Aṭṭhame apaṇṇako maṇīti samantato caturasso pāsako.
In the eighth discourse, an uninjured gem refers to a die square on all sides.
Trong bài kinh thứ tám, apaṇṇako maṇī có nghĩa là một viên xúc xắc hình vuông ở mọi mặt.
219. Navame dukkhassāti vipākadukkhassa, vaṭṭadukkhasseva vā.
In the ninth discourse, of suffering refers to the suffering of result, or indeed the suffering of saṃsāra.
219. Trong bài kinh thứ chín, dukkhassā có nghĩa là khổ báo, hoặc khổ của vòng luân hồi.
Imasmiṃ sutte maṇiopammaṃ natthi.
In this discourse, there is no gem simile.
Trong bài kinh này không có ví dụ về viên ngọc.
Evaṃ vigatābhijjhoti evanti nipātamattaṃ.
Thus devoid of covetousness; thus is merely a particle.
Evaṃ vigatābhijjho có nghĩa là evaṃ chỉ là một từ ngữ.
Yathā vā mettaṃ bhāventā vigatābhijjhā bhavanti, evaṃ vigatābhijjho.
Or, just as those who cultivate loving-kindness become devoid of covetousness, so is one devoid of covetousness.
Hoặc, giống như những người tu tập tâm từ trở nên không tham lam, người đó cũng không tham lam như vậy.
Evamassa vigatābhijjhatādīhi nīvaraṇavikkhambhanaṃ dassetvā idāni akusalanissaraṇāni kathento mettāsahagatenātiādimāha.
Having thus shown the suppression of hindrances by being devoid of covetousness and so forth, he now speaks of the escape from unwholesome states, saying, accompanied by loving-kindness, and so forth.
Sau khi chỉ ra sự trấn áp các triền cái của người đó thông qua việc không tham lam, v.v., bây giờ khi nói về sự thoát ly khỏi các bất thiện, kinh nói mettāsahagatenā (với tâm từ) và tiếp theo.
Appamāṇanti appamāṇasattārammaṇatāya ciṇṇavasitāya vā appamāṇaṃ.
Immeasurable refers to that which is immeasurable due to having immeasurable beings as its object, or due to being habitually cultivated.
Appamāṇa có nghĩa là vô lượng do có vô lượng chúng sinh làm đối tượng, hoặc do đã thành thục.
Pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacarakammaṃ.
Limited kamma refers to kamma belonging to the sense-sphere.
Pamāṇakataṃ kammaṃ có nghĩa là nghiệp thuộc cõi dục.
Na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ mahogho parittaṃ udakaṃ viya attano okāsaṃ gahetvā ṭhātuṃ na sakkoti, atha kho naṃ oghe parittaṃ udakaṃ viya idameva appamāṇaṃ kammaṃ ajjhottharitvā attano vipākaṃ nibbatteti.
That does not stand there means that like a small amount of water in a great flood, it cannot hold its ground; rather, this immeasurable kamma overwhelms it, just as a great flood overwhelms a small amount of water, and brings about its own result.
Na taṃ tatrāvatiṭṭhatī có nghĩa là nghiệp đó không thể đứng vững ở đó như một chút nước trong dòng nước lớn; mà chính nghiệp vô lượng này sẽ nhấn chìm nghiệp hữu hạn đó như một chút nước trong dòng nước lớn, và tạo ra quả báo của riêng nó.
Daharataggeti daharakālato paṭṭhāya.
From an early age means from the time of being young.
Daharatagge có nghĩa là ngay từ khi còn nhỏ.
Nāyaṃ kāyo ādāyagamaniyoti imaṃ kāyaṃ gahetvā paralokaṃ gantuṃ nāma na sakkāti attho.
This body cannot be carried away means it is not possible to take this body to the next world.
Nāyaṃ kāyo ādāyagamaniyo có nghĩa là không thể mang thân này sang thế giới bên kia.
Cittantaroti cittakāraṇo, atha vā citteneva antariko.
With an intervening mind means due to the mind; or alternatively, separated by the mind itself.
Cittantaro có nghĩa là do tâm, hoặc là bị ngăn cách bởi tâm.
Ekasseva hi cuticittassa anantarā dutiye paṭisandhicitte devo nāma hoti, nerayiko nāma hoti, tiracchānagato nāma hoti.
For immediately after one's death-consciousness, with the second rebirth-consciousness, one becomes a deva, a being in hell, or an animal.
Ngay sau một tâm tử, trong tâm tái sinh thứ hai, người đó có thể là chư thiên, có thể là chúng sinh địa ngục, có thể là loài bàng sinh.
Purimanayepi cittena kāraṇabhūtena devo nerayiko vā hotīti attho.
Even in the former sense, it means that one becomes a deva or a being in hell with the mind as the cause.
Theo cách trước, có nghĩa là do tâm làm nguyên nhân, người đó trở thành chư thiên hoặc chúng sinh địa ngục.
Sabbaṃ taṃ idha vedanīyanti diṭṭhadhammavedanīyakoṭṭhāsavanetaṃ vuttaṃ.
All that is to be experienced here is said with reference to the portion of results to be experienced in this very life.
Sabbaṃ taṃ idha vedanīya được nói để chỉ phần cảm thọ trong hiện tại.
Na taṃ anugaṃ bhavissatīti mettāya upapajjavedanīyabhāvassa upacchinnattā upapajjavedanīyavasena na anugataṃ bhavissati.
That will not follow means it will not follow in the form of results to be experienced in the next existence, because its nature of being experiencable in the next existence has been cut off by loving-kindness.
Na taṃ anugaṃ bhavissatī có nghĩa là do trạng thái cảm thọ trong kiếp kế tiếp đã bị đoạn trừ bởi tâm từ, nên nó sẽ không theo sau dưới dạng cảm thọ trong kiếp kế tiếp.
Idaṃ sotāpannasakadāgāmiariyapuggalānaṃ paccavekkhaṇaṃ veditabbaṃ.
This should be understood as the recollection of Stream-enterers, Once-returners, and Noble Persons.
Điều này cần được hiểu là sự quán xét của các bậc Thánh Nhập Lưu và Nhất Lai.
Anāgāmitāyāti jhānānāgāmitāya.
For non-returning means for the non-returning of jhāna.
Anāgāmitāyā có nghĩa là do trạng thái anāgāmin của thiền định.
Idhapaññassāti imasmiṃ sāsane paññā idhapaññā nāma, sāsanacaritāya ariyapaññāya ṭhitassa ariyasāvakassāti attho.
Of one wise here means wisdom in this Dispensation is called 'wisdom here'; it means of a noble disciple who abides in noble wisdom, having lived according to the Dispensation.
Idhapaññassā có nghĩa là trí tuệ trong giáo pháp này được gọi là idhapaññā; có nghĩa là của một đệ tử cao quý đã an trú trong trí tuệ cao quý phù hợp với giáo pháp.
Uttarivimuttinti arahattaṃ.
Further liberation means Arahantship.
Uttarivimutti có nghĩa là A-la-hán quả.
Dasamaṃ uttānatthamevāti.
The tenth discourse is indeed clear in meaning.
Bài kinh thứ mười có nghĩa rõ ràng.
1-6. Ekādasakanipātassa paṭhamādīni heṭṭhā vuttanayāneva.
The first, and so forth, of the Book of the Elevens are according to the method stated below.
1-6. Các bài kinh đầu tiên của Tập Mười Một Pháp giống như cách đã nói ở trên.
Kevalañcettha ādito pañcasu nibbidāvirāgaṃ dvidhā bhinditvā ekādasaṅgāni katāni.
Here, however, in the first five, weariness and dispassion are divided into two, making eleven factors.
Chỉ có ở đây, từ đầu, năm pháp đã được chia thành mười một yếu tố bằng cách tách biệt nibbidā (yếm ly) và virāga (ly tham) thành hai.
Chaṭṭhe sikkhāpaccakkhānaṃ adhikaṃ.
In the sixth, the rejection of training is additional.
Trong bài kinh thứ sáu, sikkhāpaccakkhāna (sự từ bỏ các học giới) được thêm vào.
7-8. Sattame atthena atthoti atthena saddhimattho.
In the seventh discourse, meaning with meaning means meaning together with meaning.
7-8. Trong bài kinh thứ bảy, atthena attho có nghĩa là nghĩa với nghĩa.
Byañjanena byañjananti byañjanena saddhiṃ byañjanaṃ.
Letter with letter means letter together with letter.
Byañjanena byañjana có nghĩa là chữ với chữ.
Saṃsandissatīti sampavattissati.
Will correspond means will proceed together.
Saṃsandissatī có nghĩa là sẽ tương ứng.
Samessatīti samānaṃ bhavissati.
Will be the same means will be similar.
Samessatī có nghĩa là sẽ như nhau.
Na viggayhissatīti na virajjhissati.
Will not disagree means will not fail.
Na viggayhissatī có nghĩa là sẽ không xung đột.
Aggapadasminti nibbāne.
In the highest state refers to Nibbāna.
Aggapadasmi có nghĩa là Niết Bàn.
Aṭṭhame paccavekkhaṇā kathitā.
In the eighth, recollection is described.
Trong bài kinh thứ tám, sự quán xét đã được nói đến.
9. Navame doṇiyā baddhoti yavasassadoṇiyā samīpe baddho.
9. In the ninth, bound to the trough means bound near the grass trough.
9. Trong (kinh) thứ chín, doṇiyā baddho (bị cột vào máng cỏ) có nghĩa là bị cột gần máng đựng cỏ.
Antaraṃ karitvāti abbhantare katvā.
Having made an interval means having made it inside.
Antaraṃ karitvā (tạo khoảng trống) có nghĩa là đặt vào bên trong.
Jhāyatīti cinteti.
Meditates means thinks.
Jhāyatī (thiền định) có nghĩa là suy nghĩ.
Pajjhāyatīti ito cito ca nānappakārakaṃ jhāyati.
Meditates ardently means meditates in various ways here and there.
Pajjhāyatī (thiền định sâu sắc) có nghĩa là thiền định đa dạng từ đây đến đó.
Nijjhāyatīti nirantaravasena nibaddhaṃ jhāyati.
Meditates intently means meditates continuously and regularly.
Nijjhāyatī (thiền định liên tục) có nghĩa là thiền định liên tục không ngừng.
Pathavimpi nissāya jhāyatīti samāpattiyaṃ sanikantikavasenetaṃ vuttaṃ.
Meditates relying even on the earth – this is said in the sense of finding pleasure in absorption.
Pathavimpi nissāya jhāyatī (thiền định dựa vào đất) được nói đến trong trường hợp nhập định một cách chậm rãi.
Samāpattiyañhi sanikantikattā esa khaḷuṅko nāma kato.
For in absorption, due to finding pleasure, this is indeed called an impediment.
Vì trong nhập định có sự chậm rãi, nên điều này được gọi là khaḷuṅka (sự chậm chạp).
Āpādīsupi eseva nayo.
The same method applies to water, etc.
Đối với āpā (nước) và các yếu tố khác cũng vậy.
Kathañca saddha ājānīyajhāyitaṃ hotīti kathaṃ kāraṇākāraṇaṃ jānantassa sindhavassa jhāyitaṃ hoti.
And how does a noble steed meditate like a noble one? means how does a Sindhu horse meditate, knowing cause and effect?
Kathañca saddha ājānīyajhāyitaṃ hotī (sự thiền định của con ngựa thuần chủng có trí tuệ diễn ra như thế nào) có nghĩa là sự thiền định của con ngựa thuần chủng biết nguyên nhân và phi nguyên nhân diễn ra như thế nào.
Yathā iṇantiādīsu iṇasadisaṃ bandhanasadisaṃ dhanajānisadisaṃ kalisaṅkhātamahāparādhasadisañca katvā attano abhimukhassa patodassa ajjhoharaṇasaṅkhātaṃ patanaṃ vipassatīti attho.
The meaning is that, in phrases like just as a debt, he perceives the fall, which is the plunging into the goad before him, by making it similar to a debt, similar to a bond, similar to a loss of wealth, and similar to a great offense called kali.
Trong yathā iṇa (như món nợ) và các từ khác, nghĩa là vị ấy quán thấy sự rơi xuống, tức là sự đâm vào của cây roi hướng về mình, như món nợ, như sự trói buộc, như sự mất mát tài sản, và như đại tội được gọi là kali.
Neva pathaviṃ nissāya jhāyatīti samāpattisukhanikantiyā abhāvena pathaviārammaṇāya catukkapañcakajjhānasaññāya na jhāyati, niyantiyā abhāveneva so ājānīyo nāma hotīti.
He does not meditate relying on the earth means he does not meditate with the fourfold or fivefold jhāna consciousness based on the earth as its object, due to the absence of attachment to the pleasure of absorption; it is precisely due to the absence of attachment that he is called a noble steed.
Neva pathaviṃ nissāya jhāyatī (không thiền định dựa vào đất) có nghĩa là do không có sự ham thích hạnh phúc của thiền định, vị ấy không thiền định với tưởng về các thiền tứ (catukka) và thiền ngũ (pañcaka) có đất làm đối tượng. Chính vì không có sự ham thích đó mà vị ấy được gọi là ājānīya (thuần chủng).
Jhāyati ca panāti nibbānārammaṇāya phalasamāpattiyā jhāyati.
And he does meditate means he meditates with the fruition-attainment having Nibbāna as its object.
Jhāyati ca panā (và thiền định) có nghĩa là thiền định với quả định (phalasamāpatti) có Niết Bàn làm đối tượng.
Pathaviyaṃ pathavisaññā vibhūtā hotīti pathavārammaṇe uppannā catukkapañcakajjhānasaññā vibhūtā pākaṭā hoti.
The perception of earth in earth is clear means the fourfold or fivefold jhāna perception that arises with earth as its object becomes clear, manifest.
Pathaviyaṃ pathavisaññā vibhūtā hotī (tưởng về đất trong đất trở nên rõ ràng) có nghĩa là tưởng về các thiền tứ và thiền ngũ phát sinh với đất làm đối tượng trở nên rõ ràng, hiển lộ.
‘‘Vibhūtā, bhante, rūpasaññā avibhūtā aṭṭhikasaññā’’ti imasmiñhi sutte samatikkamassa atthitāya vibhūtatā vuttā, idha pana vipassanāvasena aniccadukkhānattato diṭṭhattā vibhūtā nāma jātā.
For in this Sutta, "Vibhūtā, bhante, rūpasaññā avibhūtā aṭṭhikasaññā" (Bhante, the perception of form is clear, the perception of bones is not clear), clarity is stated due to the presence of transcendence, but here, due to being seen as impermanent, suffering, and not-self by means of vipassanā, it has become clear.
Trong kinh này, "vibhūtā" (rõ ràng) được nói đến với ý nghĩa vượt qua, như trong câu: "Bạch Thế Tôn, tưởng về sắc đã rõ ràng, tưởng về xương cốt chưa rõ ràng." Còn ở đây, nó trở nên rõ ràng vì được quán thấy là vô thường, khổ, vô ngã thông qua tuệ quán.
Āposaññādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the perception of water, etc.
Đối với āposaññā (tưởng về nước) và các yếu tố khác cũng vậy.
Evamettha heṭṭhā viya samāpattivasena samatikkamaṃ avatvā vipassanācāravasena samatikkamo vutto.
Thus, here, unlike below, transcendence is stated by way of vipassanā practice, not by way of absorption.
Như vậy, ở đây, sự vượt qua được nói đến theo cách hành trì tuệ quán, không phải theo cách nhập định như ở trên.
Evaṃ jhāyīti evaṃ vipassanāpaṭipāṭiyā āgantvā uppāditāya phalasamāpattiyā jhāyanto.
Meditating thus means meditating with the fruition-attainment that has arisen by coming through the sequence of vipassanā.
Evaṃ jhāyī (người thiền định như vậy) có nghĩa là người thiền định bằng quả định đã được phát sinh sau khi đi theo con đường tuệ quán như vậy.
10. Dasame accantaniṭṭhoti antaṃ atītattā accantasaṅkhātaṃ avināsadhammaṃ nibbānaṃ niṭṭhā assāti accantaniṭṭho.
10. In the tenth, ultimately accomplished means Nibbāna, which is called ultimate, the imperishable state, because it has transcended the end, is its accomplishment.
10. Trong (kinh) thứ mười, accantaniṭṭho (hoàn toàn đạt đến cứu cánh) có nghĩa là Niết Bàn, pháp bất hoại, được gọi là accanta vì nó vượt qua mọi giới hạn, là cứu cánh của vị ấy, nên gọi là accantaniṭṭho.
Iminā nayena sesapadāni veditabbāni.
The remaining terms should be understood in this way.
Theo cách này, các từ còn lại cần được hiểu.
Janetasminti janitasmiṃ, pajāyāti attho.
In that which is born means in that which is produced, in that which is generated.
Janetasmiṃ (trong những người được sinh ra) có nghĩa là trong những chúng sinh.
Ye gottapaṭisārinoti ye janā tasmiṃ gotte paṭisaranti ‘‘ahaṃ gotamo, ahaṃ kassapo’’ti, tesu loke gottapaṭisārīsu khattiyo seṭṭho.
Those who refer to their lineage means among those people who refer to their lineage, saying "I am Gotama, I am Kassapa," among such people who refer to their lineage in the world, the Khattiya is supreme.
Ye gottapaṭisārino (những người thuộc dòng dõi) có nghĩa là trong số những người thuộc dòng dõi này trên thế gian, những người nói "Tôi là Gotama, tôi là Kassapa," thì vị Sát-đế-lợi là cao quý nhất.
Anumatā mayāti mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsandetvā desitā mayā anuññātā.
Approved by me means taught by me, approved by me, having been compared with my omniscience.
Anumatā mayā (được tôi chấp thuận) có nghĩa là được tôi cho phép, được tôi giảng dạy sau khi đối chiếu với trí tuệ Toàn Giác của tôi.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
All the rest is clear in meaning.
Tất cả những phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.