21. Tatiyassa paṭhame visamagateti visamaṭṭhānesu gocaresu gate.
21. In the first of the third*, visamagate means gone to unsuitable places of pasture.
21. Trong bài kinh đầu tiên của phần thứ ba, visamagate (nghĩa là) đi đến những nơi không bằng phẳng, những nơi kiếm ăn.
Saṅghātaṃ āpādesinti ghātaṃ vadhaṃ pāpesiṃ.
Saṅghātaṃ āpādesiṃ (I brought about destruction) means I caused destruction and slaughter.
Saṅghātaṃ āpādesiṃ (nghĩa là) tôi đã gây ra sự hủy diệt, sự giết chóc.
Tassa hi ussannatejatāya khuddakesu pāṇesu anukampā hoti.
Indeed, due to its abundant power, it feels compassion for small creatures.
Bởi vì sự uy lực mạnh mẽ của nó, nó có lòng từ bi đối với các loài vật nhỏ bé.
Tasmā ye paṭisattubhāvena saṇṭhātuṃ sakkhissanti, ye dubbalā palāyitukāmā bhavissanti, te palāyissantīti sīhanādaṃ naditvāva gocarāya pakkamati.
Therefore, those who can stand as adversaries and those who are weak and wish to flee will flee; thus, after roaring its lion's roar, it departs for its pasture.
Do đó, những con nào có thể chống lại, những con nào yếu đuối muốn bỏ chạy, chúng sẽ bỏ chạy; sau khi gầm lên tiếng gầm của sư tử, nó mới đi kiếm ăn.
Tathāgatassetaṃ adhivacananti yadi hi sahanatāya hananatāya ca sīho, tathāgato hi sabbāni ca iṭṭhāniṭṭhāni sahati, sabbaparappavādino ca vādānaṃ nimmathanena hanati.
Tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ (this is an appellation for the Tathāgata) means if the lion is so called due to enduring (sahanatāya) and destroying (hananatāya), then the Tathāgata endures all desirable and undesirable things, and destroys all disputants' arguments by crushing them.
Tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ (nghĩa là) nếu sư tử chịu đựng và hủy diệt (kẻ thù), thì Như Lai cũng chịu đựng tất cả những điều tốt lành và không tốt lành, và hủy diệt tất cả các luận thuyết của những người khác bằng cách nghiền nát các luận điểm của họ.
Idamassa hoti sīhanādasminti ayamassa sīhanādo.
Idamassa hoti sīhanādasmi (this is his lion's roar) means this is his lion's roar.
Idamassa hoti sīhanādasmi (nghĩa là) đây là tiếng gầm sư tử của vị ấy.
Tathāgatabalānīti aññehi asādhāraṇāni tathāgatasseva balāni.
Tathāgatabalāni (powers of the Tathāgata) means powers unique to the Tathāgata, not shared by others.
Tathāgatabalānī (nghĩa là) những sức mạnh chỉ thuộc về Như Lai, không chung với người khác.
Yathā vā pubbabuddhānaṃ balāni puññasampattiyā āgatāni, tathā āgatabalānītipi attho.
Alternatively, it means powers that have come about (āgatabalāni) through the accumulation of merit, like the powers of past Buddhas.
Hoặc có nghĩa là, những sức mạnh đã đến do sự viên mãn phước đức của các vị Phật quá khứ, cũng như vậy, những sức mạnh đã đến.
Tattha duvidhaṃ tathāgatassa balaṃ kāyabalaṃ ñāṇabalaṃ.
Among these, the Tathāgata has two kinds of power: physical strength (kāyabalaṃ) and power of knowledge (ñāṇabalaṃ).
Trong đó, có hai loại sức mạnh của Như Lai: sức mạnh thân thể (kāyabala) và sức mạnh trí tuệ (ñāṇabala).
Tesu kāyabalaṃ hatthikulānusārena veditabbaṃ.
Of these, physical strength should be understood according to the categories of elephants.
Trong số đó, sức mạnh thân thể cần được hiểu theo dòng dõi voi.
Vuttañhetaṃ porāṇehi –
This has been said by the ancients:
Điều này đã được các bậc cổ xưa nói đến:
Imāni dasa hatthikulāni.
These are the ten categories of elephants.
Đây là mười dòng dõi voi.
Tattha kālāvakanti pakatihatthikulaṃ daṭṭhabbaṃ.
Among them, kālāvaka should be understood as a normal elephant.
Trong đó, kālāvaka nên được hiểu là dòng voi bình thường.
Yaṃ dasannaṃ purisānaṃ kāyabalaṃ, taṃ ekassa kālāvakassa hatthino.
The physical strength of ten men is that of one Kālāvaka elephant.
Sức mạnh thân thể của mười người bằng sức mạnh của một con voi Kālāvaka.
Yaṃ dasannaṃ kālāvakānaṃ balaṃ, taṃ ekassa gaṅgeyyassa.
The strength of ten Kālāvakas is that of one Gaṅgeyya.
Sức mạnh của mười con Kālāvaka bằng sức mạnh của một con Gaṅgeyya.
Yaṃ dasannaṃ gaṅgeyyānaṃ, taṃ ekassa paṇḍarassa.
The strength of ten Gaṅgeyyas is that of one Paṇḍara.
Sức mạnh của mười con Gaṅgeyya bằng sức mạnh của một con Paṇḍara.
Yaṃ dasannaṃ paṇḍarānaṃ, taṃ ekassa tambassa.
The strength of ten Paṇḍaras is that of one Tamba.
Sức mạnh của mười con Paṇḍara bằng sức mạnh của một con Tamba.
Yaṃ dasannaṃ tambānaṃ, taṃ ekassa piṅgalassa.
The strength of ten Tambas is that of one Piṅgala.
Sức mạnh của mười con Tamba bằng sức mạnh của một con Piṅgala.
Yaṃ dasannaṃ piṅgalānaṃ, taṃ ekassa gandhahatthino.
The strength of ten Piṅgalas is that of one Gandha elephant.
Sức mạnh của mười con Piṅgala bằng sức mạnh của một con voi Gandha.
Yaṃ dasannaṃ gandhahatthīnaṃ, taṃ ekassa maṅgalassa.
The strength of ten Gandha elephants is that of one Maṅgala.
Sức mạnh của mười con voi Gandha bằng sức mạnh của một con Maṅgala.
Yaṃ dasannaṃ maṅgalānaṃ, taṃ ekassa hemassa.
The strength of ten Maṅgalas is that of one Hema.
Sức mạnh của mười con Maṅgala bằng sức mạnh của một con Hema.
Yaṃ dasannaṃ hemānaṃ, taṃ ekassa uposathassa.
The strength of ten Hemas is that of one Uposatha.
Sức mạnh của mười con Hema bằng sức mạnh của một con Uposatha.
Yaṃ dasannaṃ uposathānaṃ, taṃ ekassa chaddantassa.
The strength of ten Uposathas is that of one Chaddanta.
Sức mạnh của mười con Uposatha bằng sức mạnh của một con Chaddanta.
Yaṃ dasannaṃ chaddantānaṃ, taṃ ekassa tathāgatassa.
The strength of ten Chaddantas is that of one Tathāgata.
Sức mạnh của mười con Chaddanta bằng sức mạnh của một Như Lai.
Nārāyanasaṅghātabalantipi idameva vuccati.
This is also called the composite strength of Nārāyaṇa.
Đây cũng được gọi là sức mạnh kết hợp của Nārāyaṇa.
Tadetaṃ pakatihatthigaṇanāya hatthīnaṃ koṭisahassānaṃ, purisagaṇanāya dasannaṃ purisakoṭisahassānaṃ balaṃ hoti.
This strength is equivalent to a thousand myriad (koṭisahassānaṃ) normal elephants, or ten thousand myriad men.
Sức mạnh này tương đương với một ngàn vạn con voi bình thường, hoặc mười ngàn vạn người.
Idaṃ tāva tathāgatassa kāyabalaṃ.
This is the physical strength of the Tathāgata.
Đây là sức mạnh thân thể của Như Lai.
Ñāṇabalaṃ pana pāḷiyaṃ tāva āgatameva.
As for the power of knowledge, it is already mentioned in the Pāḷi.
Tuy nhiên, sức mạnh trí tuệ đã được đề cập trong Pāḷi.
Dasabalañāṇaṃ, majjhime āgataṃ catuvesārajjañāṇaṃ, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ, catuyoniparicchedañāṇaṃ, pañcagatiparicchedañāṇaṃ, saṃyuttake (saṃ. ni. 2.33) āgatāni tesattati ñāṇāni sattasattati ñāṇānīti, evaṃ aññānipi anekāni ñāṇabalaṃ nāma.
The ten powers of knowledge (dasabalañāṇaṃ), the four kinds of intrepidity (catuvesārajjañāṇaṃ) mentioned in the Majjhima Nikāya, the knowledge of unshakability in the eight assemblies (aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇaṃ), the knowledge of distinguishing the four origins (catuyoniparicchedañāṇaṃ), the knowledge of distinguishing the five destinations (pañcagatiparicchedañāṇaṃ), the seventy-three kinds of knowledge, the seventy-seven kinds of knowledge mentioned in the Saṃyutta Nikāya, and many other such knowledges are called power of knowledge (ñāṇabalaṃ).
Trí tuệ mười lực (dasabalañāṇa), bốn trí tuệ vô úy (catuvesārajjañāṇa) được đề cập trong Trung Bộ, trí tuệ không lay chuyển trong tám hội chúng (aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇa), trí tuệ phân biệt bốn loại thai sinh (catuyoniparicchedañāṇa), trí tuệ phân biệt năm cõi (pañcagatiparicchedañāṇa), bảy mươi ba trí tuệ và bảy mươi bảy trí tuệ được đề cập trong Tương Ưng Bộ (Saṃyuttaka), và nhiều trí tuệ khác nữa, đó đều là sức mạnh trí tuệ.
Idhāpi ñāṇabalameva adhippetaṃ.
Here, too, the power of knowledge is intended.
Ở đây cũng vậy, sức mạnh trí tuệ được ám chỉ.
Ñāṇañhi akampiyaṭṭhena upatthambhanaṭṭhena ca balanti vuttaṃ.
Knowledge is called power because of its unshakeability and its supportive nature.
Trí tuệ được gọi là sức mạnh vì tính không lay chuyển và tính hỗ trợ của nó.
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ.
Āsabhaṃ ṭhānaṃ means a supreme position, an excellent position.
Āsabhaṃ ṭhānaṃ (nghĩa là) vị trí tối thượng, vị trí cao quý nhất.
Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho.
Or, āsabhā are past Buddhas, and this means their position.
Hoặc Āsabhā là các vị Phật quá khứ, có nghĩa là vị trí của các Ngài.
Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho.
Furthermore, an usabha (bull) is the chief of a hundred cattle, and a vasabha is the chief of a thousand cattle.
Hơn nữa, con bò đực đầu đàn của một trăm con bò là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn con bò là vasabha.
Vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho.
Alternatively, an usabha is the chief of a hundred herds, and a vasabha is the chief of a thousand herds.
Hoặc con bò đực đầu đàn của một trăm đàn là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn đàn là vasabha.
Sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto.
The nisabha (lordly bull) is the chief of all cattle, able to withstand all dangers, white, pleasing to the eye, carrying a great burden, unshakable even by the sound of a hundred thunderbolts; this is the usabha intended here.
Con bò đực tốt nhất trong tất cả các con bò, có thể chịu đựng mọi nguy hiểm, màu trắng, đẹp đẽ, mang vác nặng, không hề lay chuyển dù có tiếng sấm sét hàng trăm lần, đó là nisabha, và ở đây được ám chỉ là usabha.
Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ.
Indeed, this is also a synonymous term for it.
Đây cũng là một từ đồng nghĩa với nó.
Usabhassa idanti āsabhaṃ.
What belongs to the usabha is āsabhaṃ.
Của con usabha, đó là āsabha.
Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānaṃ.
Ṭhānaṃ (position) is the unmoving stance, pressing down the earth with its four feet.
Ṭhānaṃ (nghĩa là) vị trí vững chắc, không lay chuyển, bằng cách ấn mạnh bốn chân xuống đất.
Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ.
This, however, is āsabhaṃ because it is like the lordly bull.
Tuy nhiên, điều này giống như āsabha, nên gọi là āsabha.
Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho usabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati.
Just as a bull, known as a nisabha, endowed with the strength of a bull, stands in an unmoving stance, pressing down the earth with its four feet, so too the Tathāgata, endowed with the ten Tathāgata powers, stands unshakable in the world with its deities, by any adversary or enemy, by pressing down the earth of the eight assemblies with the four feet of intrepidity.
Cũng như con bò đực được gọi là nisabha, với sức mạnh của bò đực, đứng vững chắc không lay chuyển bằng cách ấn mạnh bốn chân xuống đất, thì Như Lai cũng vậy, với mười sức mạnh của Như Lai, bằng bốn chân vô úy, ấn mạnh đất của tám hội chúng, đứng vững chắc không lay chuyển bởi bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào trong thế giới chư thiên và loài người.
Evaṃ tiṭṭhamāno ca taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti attani āropeti.
Standing thus, he declares that āsabhaṃ ṭhānaṃ (the lordly stance), attains it, does not deny it, and takes it upon himself.
Và khi đứng như vậy, Ngài tuyên bố, chấp nhận và không phủ nhận vị trí āsabha đó, Ngài tự gánh vác nó.
Tena vuttaṃ – ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
Therefore, it is said: "he declares the āsabhaṃ ṭhānaṃ."
Do đó, đã nói: ‘‘tuyên bố vị trí āsabha’’.
Parisāsūti aṭṭhasu parisāsu.
Parisāsu (in assemblies) means in the eight assemblies.
Parisāsu (nghĩa là) trong tám hội chúng.
Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ nadati, abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati.
Roars a lion's roar means he roars a supreme roar, he roars a fearless roar, or he roars a roar like that of a lion.
Sīhanādaṃ nadatī (hú tiếng sư tử) nghĩa là hú tiếng cao quý nhất, hú tiếng không sợ hãi, hoặc hú tiếng giống như tiếng sư tử.
Tatrāyaṃ upamā – yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti sakkāyo’’tiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
Here is an analogy: just as a lion, endowed with a lion's strength, confident everywhere, without bristling of hair, roars a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the Tathāgata's strengths, confident in the eight assemblies, without bristling of hair, roars a lion's roar rich in various styles of teaching, by saying, "This is sakkāya," and so on.
Ở đây có ví dụ này – như sư tử được trang bị sức mạnh của sư tử, tự tin khắp nơi, không còn lông dựng ngược, hú tiếng sư tử; cũng vậy, Đức Tathāgata-sư tử, được trang bị các sức mạnh của Như Lai, tự tin trong tám hội chúng, không còn lông dựng ngược, hú tiếng sư tử với nhiều vẻ thuyết pháp đa dạng, bắt đầu bằng “đây là thân kiến” v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
Therefore it is said, "He roars a lion's roar in the assemblies."
Do đó đã nói: “hú tiếng sư tử trong các hội chúng.”
Brahmacakkaṃ pavattetīti ettha brahmanti seṭṭhaṃ uttamaṃ visiṭṭhaṃ.
Here, in "He sets in motion the Wheel of Dhamma", brahma means supreme, excellent, distinguished.
Trong câu Brahmacakkaṃ pavattetī (chuyển vận bánh xe Phạm), brahma (Phạm) nghĩa là tối thượng, cao quý nhất, đặc biệt.
Cakkanti dhammacakkaṃ.
Cakka means the Wheel of Dhamma.
Cakka (bánh xe) nghĩa là Pháp luân (dhammacakka).
Taṃ panetaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañceva desanāñāṇañca.
This is of two kinds: the knowledge of penetration (paṭivedhañāṇa) and the knowledge of teaching (desanāñāṇa).
Bánh xe ấy có hai loại: paṭivedhañāṇa (trí tuệ chứng ngộ) và desanāñāṇa (trí tuệ thuyết pháp).
Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ.
Of these, the knowledge of penetration is that which is developed by wisdom and leads to one's own noble fruit; the knowledge of teaching is that which is developed by compassion and leads to the noble fruit of disciples.
Trong đó, paṭivedhañāṇa là trí tuệ do tuệ phát triển, mang lại Thánh quả cho tự thân; desanāñāṇa là trí tuệ do lòng bi mẫn phát triển, mang lại Thánh quả cho các đệ tử.
Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ.
Of these, the knowledge of penetration is of two kinds: that which is arising and that which has arisen.
Trong đó, paṭivedhañāṇa có hai loại: đang phát sinh và đã phát sinh.
Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Indeed, that which is arising from the time of renunciation up to the Path of Arahantship, is called "that which has arisen" at the moment of the fruit.
Trí tuệ ấy, từ lúc xuất gia cho đến đạo A-la-hán, là đang phát sinh; tại sát-na quả là đã phát sinh.
Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, that which is arising from the Tusita heaven up to the Path of Arahantship at the great Bodhi-seat, is called "that which has arisen" at the moment of the fruit.
Hoặc từ cõi trời Tusita cho đến đạo A-la-hán trên Kim Cang Tòa (mahābodhipallaṅka), là đang phát sinh; tại sát-na quả là đã phát sinh.
Dīpaṅkarato vā paṭṭhāya yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, that which is arising from the time of Dīpaṅkara up to the Path of Arahantship, is called "that which has arisen" at the moment of the fruit.
Hoặc từ thời Đức Phật Dīpaṅkara cho đến đạo A-la-hán, là đang phát sinh; tại sát-na quả là đã phát sinh.
Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ.
The knowledge of teaching is also of two kinds: that which is being wielded and that which has been wielded.
Desanāñāṇa cũng có hai loại: đang vận hành và đã vận hành.
Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma.
Indeed, that which is being wielded up to the Sotāpatti Path of Aññā Kondañña, is called "that which has been wielded" at the moment of the fruit.
Trí tuệ ấy, cho đến khi Tôn giả Aññāsikoṇḍañña chứng đắc đạo Nhập Lưu, là đang vận hành; tại sát-na quả là đã vận hành.
Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ.
Among these, the knowledge of penetration is supramundane (lokuttara), and the knowledge of teaching is mundane (lokiya).
Trong số đó, paṭivedhañāṇa là siêu thế (lokuttara), desanāñāṇa là thế gian (lokiya).
Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
However, both of these are not common to others; they are the unique knowledge of the Buddhas alone.
Cả hai loại trí tuệ này đều không chung với ai khác, mà chỉ là trí tuệ chân chính của chư Phật.
Idāni yehi dasahi balehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, tāni vitthārato dassetuṃ katamāni dasa?
Now, to extensively explain the ten strengths with which the Tathāgata is endowed and by which he claims the foremost position, he states: "What are the ten?
Bây giờ, để trình bày chi tiết mười sức mạnh mà Đức Như Lai được trang bị để tuyên bố vị trí tối thượng (āsabhaṃ ṭhānaṃ), Ngài đã nói:
Idha, bhikkhave, tathāgato ṭhānañca ṭhānatotiādimāha.
Here, monks, the Tathāgata knows what is possible as possible..." and so on.
Này các Tỳ-khưu, ở đây, Như Lai biết rõ nhân là nhân v.v.
Tattha ṭhānañca ṭhānatoti kāraṇañca kāraṇato.
Here, ṭhānañca ṭhānato means what is a cause as a cause.
Trong đó, ṭhānañca ṭhānato (nhân là nhân) nghĩa là nguyên nhân là nguyên nhân.
Kāraṇañhi yasmā tattha phalaṃ tiṭṭhati, tadāyattavuttitāya uppajjati ceva pavattati ca, tasmā ṭhānanti vuccati.
Indeed, a cause is called ṭhāna (possibility) because the result stands there, it arises and occurs depending on it.
Quả nương tựa vào nguyên nhân mà phát sinh và vận hành, vì vậy nguyên nhân được gọi là ṭhāna (nhân).
Taṃ bhagavā ‘‘ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ hetū paccayā uppādāya, taṃ taṃ ṭhānaṃ.
The Blessed One, knowing that "whatever dhammas are causes and conditions for the arising of whatever other dhammas, that is a ṭhāna (possibility);
Đức Thế Tôn biết rõ điều đó: “Những pháp nào là nhân, là duyên cho sự phát sinh của những pháp nào, thì pháp ấy là nhân (ṭhāna).
Ye ye dhammā yesaṃ yesaṃ dhammānaṃ na hetū na paccayā uppādāya, taṃ taṃ aṭṭhāna’’nti pajānanto ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ pajānāti.
whatever dhammas are not causes and not conditions for the arising of whatever other dhammas, that is an aṭṭhāna (impossibility)," discerns what is possible as possible and what is impossible as impossible, as it actually is.
Những pháp nào không phải là nhân, không phải là duyên cho sự phát sinh của những pháp nào, thì pháp ấy là phi nhân (aṭṭhāna)” – như vậy, Ngài biết rõ nhân là nhân và phi nhân là phi nhân một cách như thật.
Abhidhamme panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa ṭhānañca ṭhānato aṭṭhānañca aṭṭhānato yathābhūtaṃ ñāṇa’’ntiādinā (vibha. 809) nayena vitthāritameva.
This has been extensively explained in the Abhidhamma in the manner of "What is the Tathāgata's knowledge of what is possible as possible and what is impossible as impossible, as it actually is?" and so on.
Trong Vi Diệu Pháp, điều này đã được trình bày chi tiết bằng cách: “Trong đó, trí tuệ như thật về nhân là nhân và phi nhân là phi nhân của Đức Như Lai là gì?” v.v.
Yampīti yena ñāṇena.
Yampī means by which knowledge.
Yampī (cũng vậy) nghĩa là bằng trí tuệ nào.
Idampi, bhikkhave, tathāgatassāti idampi ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ tathāgatassa tathāgatabalaṃ nāma hotīti attho.
Idampi, bhikkhave, tathāgatassā means, "This knowledge of possibility and impossibility is also a Tathāgata strength of the Tathāgata," this is the meaning.
Idampi, bhikkhave, tathāgatassā (Này các Tỳ-khưu, điều này cũng là của Như Lai) nghĩa là trí tuệ về nhân và phi nhân này cũng được gọi là sức mạnh của Như Lai.
Evaṃ sabbapadesu yojanā veditabbā.
Thus, the application should be understood in all sections.
Cách áp dụng này nên được hiểu cho tất cả các đoạn.
Kammasamādānānanti samādiyitvā katānaṃ kusalākusalakammānaṃ, kammameva vā kammasamādānaṃ.
Kammasamādānāna means of wholesome and unwholesome actions undertaken, or action itself is kammasamādāna.
Kammasamādānāna (các hành động đã thực hiện) nghĩa là các nghiệp thiện và bất thiện đã được thực hiện sau khi thọ trì, hoặc chính nghiệp là kammasamādāna.
Ṭhānaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca.
Ṭhānaso hetuso means from the condition and from the cause.
Ṭhānaso hetuso (do nhân, do duyên) nghĩa là do duyên và do nhân.
Tattha gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetu.
Here, destiny, substratum, time, and application are the basis for the result, and action is the cause.
Trong đó, cõi tái sinh (gati), thân thể (upadhi), thời gian (kāla), và sự thực hành (payoga) là nhân cho quả dị thục; nghiệp là duyên.
Imassa pana ñāṇassa vitthārakathā ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantī’’tiādinā (vibha. 810) nayena abhidhamme āgatāyeva.
The extensive explanation of this knowledge is already presented in the Abhidhamma in the manner of "There are some evil actions undertaken that are prevented from ripeness by destiny and do not ripen," and so on.
Lời giải thích chi tiết về trí tuệ này đã được trình bày trong Vi Diệu Pháp bằng cách: “Có một số hành động bất thiện bị cản trở bởi sự thành tựu của cõi tái sinh nên không cho quả dị thục” v.v.
Sabbatthagāmininti sabbagatigāminiñca agatigāminiñca.
Sabbatthagāmini means leading to all destinies and not leading to any destiny.
Sabbatthagāmini (đi đến mọi nơi) nghĩa là đi đến mọi cõi tái sinh và không đi đến cõi tái sinh.
Paṭipadanti maggaṃ.
Paṭipada means the path.
Paṭipada (con đường) nghĩa là đạo lộ.
Yathābhūtaṃ pajānātīti bahūsupi manussesu ekameva pāṇaṃ ghātentesu ‘‘imassa cetanā nirayagāminī bhavissati, imassa tiracchānayonigāminī’’ti iminā nayena ekavatthusmimpi kusalākusalacetanāsaṅkhātānaṃ paṭipattīnaṃ aviparītato sabhāvaṃ jānāti.
Yathābhūtaṃ pajānāti means he truly knows the nature of the courses of action, consisting of wholesome and unwholesome volitions, without distortion, even when many people kill a single living being, thinking, "The volition of this one will lead to hell, the volition of that one will lead to the animal realm," and so on.
Yathābhūtaṃ pajānātī (biết rõ như thật) nghĩa là Ngài biết rõ bản chất không sai lệch của các hành vi, tức là các tư tâm sở thiện và bất thiện, ngay cả trong cùng một sự việc; ví dụ, trong số nhiều người cùng sát hại một sinh vật, Ngài biết: “Tư tâm sở của người này sẽ dẫn đến địa ngục, tư tâm sở của người này sẽ dẫn đến cõi súc sinh” v.v.
Imassapi ca ñāṇassa vitthārakathā ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa sabbatthagāminiṃ paṭipadaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?
The extensive explanation of this knowledge is also presented in the Abhidhamma in the manner of "What is the Tathāgata's knowledge of the course leading everywhere, as it actually is?
Lời giải thích chi tiết về trí tuệ này cũng đã được trình bày trong Vi Diệu Pháp bằng cách: “Trong đó, trí tuệ như thật về con đường đi đến mọi nơi của Đức Như Lai là gì?
Idha tathāgato ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadā nirayagāminīti pajānātī’’tiādinā (vibha. 811) nayena abhidhamme āgatāyeva.
Here, the Tathāgata knows, 'This is the way, this is the path leading to hell,' and so on."
Ở đây, Như Lai biết: ‘Con đường này, hành vi này, dẫn đến địa ngục’” v.v.
Anekadhātunti cakkhudhātuādīhi kāmadhātuādīhi vā dhātūhi bahudhātuṃ.
Anekadhātu means many elements through the eye-element and so on, or through the sense-sphere element and so on.
Anekadhātu (nhiều giới) nghĩa là nhiều giới như nhãn giới v.v., hoặc dục giới v.v.
Nānādhātunti tāsaṃyeva dhātūnaṃ vilakkhaṇatāya nānappakāradhātuṃ.
Nānādhātu means elements of various kinds due to the distinct characteristics of those very elements.
Nānādhātu (các giới khác nhau) nghĩa là các loại giới khác nhau do sự khác biệt của chính các giới ấy.
Lokanti khandhāyatanadhātulokaṃ.
Loka means the world of aggregates, sense bases, and elements.
Loka (thế giới) nghĩa là thế giới của uẩn, xứ, giới.
Yathābhūtaṃ pajānātīti tāsaṃ dhātūnaṃ aviparītato sabhāvaṃ paṭivijjhati.
Yathābhūtaṃ pajānāti means he penetrates the true nature of those elements without distortion.
Yathābhūtaṃ pajānātī (biết rõ như thật) nghĩa là Ngài thấu hiểu bản chất không sai lệch của các giới ấy.
Idampi ñāṇaṃ ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa anekadhātunānādhātulokaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?
This knowledge is also extensively explained in the Abhidhamma in the manner of "What is the Tathāgata's knowledge of the world of many and various elements, as it actually is?
Trí tuệ này cũng đã được trình bày chi tiết trong Vi Diệu Pháp bằng cách: “Trong đó, trí tuệ như thật về thế giới với nhiều giới và các giới khác nhau của Đức Như Lai là gì?
Idha tathāgato khandhanānattaṃ pajānātī’’tiādinā nayena abhidhamme vitthāritameva.
Here, the Tathāgata knows the diversity of aggregates," and so on.
Ở đây, Như Lai biết sự sai khác của các uẩn” v.v.
Parasattānanti padhānasattānaṃ.
Parasattāna means of superior beings.
Parasattāna (của các chúng sinh khác) nghĩa là của các chúng sinh chủ yếu.
Parapuggalānanti tato aññesaṃ hīnasattānaṃ.
Parapuggalāna means of other inferior beings.
Parapuggalāna (của các cá nhân khác) nghĩa là của các chúng sinh thấp kém khác.
Ekatthameva vā etaṃ padadvayaṃ, veneyyavasena dvidhā vuttaṃ.
Or, these two terms are synonymous, stated in two ways to suit those who need to be trained.
Hoặc hai từ này có cùng nghĩa, được nói hai cách tùy theo đối tượng cần giáo hóa.
Indriyaparopariyattanti saddhādīnaṃ indriyānaṃ parabhāvañca aparabhāvañca, vuddhiñca hāniñcāti attho.
Indriyaparopariyatta means the superiority and inferiority of the faculties such as faith, meaning their growth and decline.
Indriyaparopariyatta (sự hơn kém của các căn) nghĩa là sự hơn kém của các căn như tín căn v.v., sự tăng trưởng và suy giảm.
Imassāpi ñāṇassa vitthārakathā ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyaparopariyattaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?
The extensive explanation of this knowledge is also presented in the Abhidhamma in the manner of "What is the Tathāgata's knowledge of the superiority and inferiority of the faculties of other beings and other individuals, as it actually is?
Lời giải thích chi tiết về trí tuệ này cũng đã được trình bày trong Vi Diệu Pháp bằng cách: “Trong đó, trí tuệ như thật về sự hơn kém của các căn của các chúng sinh khác, của các cá nhân khác của Đức Như Lai là gì?
Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ pajānātī’’ti (vibha. 814) ādinā nayena abhidhamme āgatāyeva.
Here, the Tathāgata knows the disposition of beings," and so on.
Ở đây, Như Lai biết khuynh hướng của các chúng sinh” v.v.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīnanti paṭhamādīnaṃ catunnaṃ jhānānaṃ, ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādīnaṃ aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ, savitakkasavicārādīnaṃ tiṇṇaṃ samādhīnaṃ, paṭhamajjhānasamāpattiādīnañca navannaṃ anupubbasamāpattīnaṃ.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīna means of the four jhāna beginning with the first, of the eight vimokkha beginning with "being embodied, one sees forms," of the three samādhi beginning with accompanied by initial and sustained application, and of the nine successive attainments beginning with the attainment of the first jhāna.
Jhānavimokkhasamādhisamāpattīna (của các thiền, giải thoát, định và thiền chứng) nghĩa là của bốn thiền từ sơ thiền v.v., của tám giải thoát như “hữu sắc thấy các sắc” v.v., của ba định như hữu tầm hữu tứ v.v., và của chín thiền chứng tuần tự như sơ thiền chứng v.v.
Saṃkilesanti hānabhāgiyadhammaṃ.
Saṃkilesa means the dhamma leading to decline.
Saṃkilesa (sự ô nhiễm) nghĩa là pháp thuộc phần suy giảm.
Vodānanti visesabhāgiyadhammaṃ.
Vodāna means the dhamma leading to distinction.
Vodāna (sự thanh tịnh) nghĩa là pháp thuộc phần thù thắng.
Vuṭṭhānanti ‘‘vodānampi vuṭṭhānaṃ, tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti (vibha. 828) evaṃ vuttaṃ paguṇajjhānañceva bhavaṅgaphalasamāpattiyo ca.
Vuṭṭhāna means both well-developed jhāna and bhavaṅga and fruit attainments, as stated: "vodāna is also vuṭṭhāna, and emergence from this or that samādhi is also vuṭṭhāna."
Vuṭṭhāna (sự xuất khởi) nghĩa là thiền thuần thục và các quả định (bhavaṅga-phala-samāpatti) đã được nói như: “sự thanh tịnh cũng là sự xuất khởi, sự xuất khởi từ mỗi định ấy cũng là sự xuất khởi.”
Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti, tasmā ‘‘vodānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
Indeed, a well-developed lower jhāna becomes the proximate cause for a higher jhāna, which is why "vodāna is also vuṭṭhāna" is stated.
Vì thiền thuần thục thấp hơn là nền tảng cho thiền cao hơn, nên đã nói: “sự thanh tịnh cũng là sự xuất khởi.”
Bhavaṅgena pana sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti, phalasamāpattiyā nirodhasamāpattito vuṭṭhānaṃ hoti.
Emergence from all jhāna occurs with bhavaṅga; emergence from nirodhasamāpatti occurs with phalasamāpatti.
Sự xuất khởi từ tất cả các thiền xảy ra với tâm hộ kiếp (bhavaṅga), sự xuất khởi từ diệt tận định (nirodhasamāpatti) xảy ra với quả định.
Taṃ sandhāya ca ‘‘tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
With reference to that, it is said, "emergence from this or that samādhi is also vuṭṭhāna."
Và dựa vào điều đó, đã nói: “sự xuất khởi từ mỗi định ấy cũng là sự xuất khởi.”
Idampi ñāṇaṃ ‘‘tattha katamaṃ tathāgatassa jhānavimokkhasamādhisamāpattīnaṃ saṃkilesaṃ vodānaṃ vuṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ?
This knowledge is also* "What is the Tathāgata's knowledge as it really is regarding the defilement, purification, and emergence from the jhānas, liberation, concentration, and attainments?
Tri thức này cũng là: “Trong đó, tri thức như thật về sự ô nhiễm, sự thanh tịnh và sự xuất ly của các thiền, giải thoát, định và thiền nhập của Như Lai là gì?
Jhāyīti cattāro jhāyī, atthekacco jhāyī sampattiṃyeva samānaṃ vipattīti paccetī’’tiādinā (vibha. 828) nayena abhidhamme vitthāritameva.
There are four jhāyīs (meditators)* " Jhāyī". In this way,* some meditator perceives attainment itself as a failure," and so on, which is extensively explained in the Abhidhamma.
Đó là bốn thiền giả (jhāyī), trong đó có một số thiền giả xem sự thành tựu như là sự thất bại,” v.v., đã được giải thích chi tiết trong Vi Diệu Pháp theo cách này.
Sabbañāṇānaṃ vitthārakathāya vinicchayo sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya vutto, pubbenivāsānussatidibbacakkhuñāṇakathā visuddhimagge vitthāritā, āsavakkhayakathā heṭṭhā vuttāyevāti.
The determination of the extensive discourse on all knowledges is stated in the Vibhaṅgaṭṭhakathā called Sammohavinodanī; the discourse on the knowledge of previous existences (pubbenivāsānussatiñāṇa) and the divine eye (dibbacakkhuñāṇa) is elaborated in the Visuddhimagga; and the discourse on the destruction of cankers (āsavakkhayañāṇa) has already been stated below.
Sự quyết định về lời giải thích chi tiết của tất cả các tri thức đã được trình bày trong Chú giải Vi Diệu Pháp, Sammohavinodanī; lời giải thích về tri thức Túc mạng thông (pubbenivāsānussatiñāṇa) và tri thức Thiên nhãn thông (dibbacakkhuñāṇa) đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga); lời giải thích về sự đoạn tận các lậu hoặc (āsavakkhaya) đã được trình bày ở phần dưới.
Tattha paravādīkathā hoti ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ ñāṇaṃ natthi, sabbaññutaññāṇassevāyaṃ pabhedo’’ti.
In this regard, there is a statement by others: "There is no separate knowledge called the ten Tathāgata powers (dasabalañāṇa); this is merely a division of omniscience (sabbaññutaññāṇa)."
Về điều này, có lời nói của người khác rằng: “Tri thức mười lực (dasabalañāṇa) không phải là một tri thức riêng biệt, mà là một phần của Toàn tri trí (sabbaññutaññāṇa).”
Taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ.
That should not be seen as such.
Điều đó không nên được hiểu như vậy.
Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutaññāṇaṃ.
Indeed, the ten Tathāgata powers (dasabalañāṇa) are one thing, and omniscience (sabbaññutaññāṇa) is another.
Bởi vì tri thức mười lực là một loại, và Toàn tri trí là một loại khác.
Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti, sabbaññutaññāṇaṃ tampi tato avasesampi jānāti.
For the dasabalañāṇa knows only its own respective function, while sabbaññutaññāṇa knows that as well as all remaining things beyond it.
Tri thức mười lực chỉ biết công việc riêng của mình, còn Toàn tri trí biết cả điều đó và những điều còn lại.
Dasabalañāṇesu hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammavipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakāraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakkhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva.
Among the ten powers, the first knows only what is possible and impossible; the second, only the order of karma and its results; the third, only the analysis of all paths; the fourth, only the cause of the diversity of elements; the fifth, only the diverse inclinations and dispositions of beings; the sixth, only the keenness and dullness of their faculties; the seventh, only their defilement and purification regarding jhānas, etc.; the eighth, only the continuum of aggregates previously dwelt in; the ninth, only the passing away and rebirth of beings; and the tenth, only the analysis of the Noble Truths.
Trong mười lực tri thức, lực thứ nhất chỉ biết điều có thể và điều không thể; lực thứ hai chỉ biết sự khác biệt của quả nghiệp; lực thứ ba chỉ biết sự phân biệt các nghiệp; lực thứ tư chỉ biết nguyên nhân của sự đa dạng các giới (dhātu); lực thứ năm chỉ biết khuynh hướng và sự thiên về của chúng sinh; lực thứ sáu chỉ biết sự bén nhọn và mềm yếu của các căn; lực thứ bảy chỉ biết sự ô nhiễm, v.v., của chúng cùng với các thiền; lực thứ tám chỉ biết sự liên tục của các uẩn đã trú ngụ trong quá khứ; lực thứ chín chỉ biết sự chết và tái sinh của chúng sinh; và lực thứ mười chỉ biết sự phân biệt các sự thật.
Sabbaññutaññāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttariñca pajānāti, etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti.
Omniscience, however, comprehends what is to be known by these, and also what is beyond them, but it does not perform all of their functions.
Tuy nhiên, Toàn tri trí biết những gì cần được biết bởi các tri thức này và cả những điều vượt trội hơn, nhưng nó không thực hiện tất cả các chức năng của chúng.
Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
For it cannot become jhāna and be applied, it cannot become psychic power (iddhi) and perform transformations, it cannot become the path (magga) and eradicate defilements.
Bởi vì nó không thể trở thành thiền để an trú, không thể trở thành thần thông để biến hóa, không thể trở thành đạo để diệt trừ phiền não.
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo ‘‘dasabalañāṇaṃ nāmetaṃ savitakkasavicāraṃ avitakkavicāramattaṃ avitakkaavicāraṃ, kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ, lokiyaṃ lokuttara’’nti.
Furthermore, the opponent should be asked: "Are these ten Tathāgata powers accompanied by initial and sustained application (savitakkasavicāra), or only by sustained application (avitakkavicāramatta), or without initial and sustained application (avitakkaavicāra)? Are they associated with the sensuous realm (kāmāvacara), the fine-material realm (rūpāvacara), or the immaterial realm (arūpāvacara)? Are they mundane (lokiya) or supramundane (lokuttara)?"
Hơn nữa, người khác nên được hỏi rằng: “Tri thức mười lực này là có tầm có tứ (savitakkasavicāra), chỉ có tứ (vicāramattaṃ), không tầm không tứ (avitakkaavicāra); là thuộc cõi dục (kāmāvacara), cõi sắc (rūpāvacara), cõi vô sắc (arūpāvacara); là thế gian (lokiya) hay siêu thế (lokuttara)?”
Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati, ‘‘tato parāni dve avitakkaavicārānī’’ti vakkhati.
Knowing, he will say: "Successively, the first seven knowledges are with initial and sustained application." He will say: "The two after that are without initial and sustained application."
Nếu biết, người đó sẽ nói: “Bảy tri thức đầu tiên là có tầm có tứ,” và sẽ nói: “Hai tri thức tiếp theo là không tầm không tứ.”
‘‘Āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāra’’nti vakkhati.
He will say: "The knowledge of the destruction of cankers (āsavakkhayañāṇa) may be with initial and sustained application, it may be with only sustained application, or it may be without initial and sustained application."
Người đó sẽ nói: “Tri thức đoạn tận lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa) có thể là có tầm có tứ, có thể là chỉ có tứ, hoặc có thể là không tầm không tứ.”
Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati.
Likewise, he will say: "Successively, the first seven are associated with the sensuous realm; the two after that are associated with the fine-material realm; and the last one is supramundane."
Tương tự, người đó sẽ nói: “Bảy tri thức đầu tiên thuộc cõi dục, hai tri thức tiếp theo thuộc cõi sắc, và tri thức cuối cùng là siêu thế.”
‘‘Sabbaññutaññāṇaṃ pana savitakkasavicārameva lokiyamevā’’ti vakkhati.
But he will say: "Omniscience (sabbaññutaññāṇa) is always with initial and sustained application and always mundane."
Tuy nhiên, người đó sẽ nói: “Toàn tri trí chỉ là có tầm có tứ và chỉ là thế gian.”
Evamettha anupadavaṇṇanaṃ ñatvā idāni yasmā tathāgato paṭhamaṃyeva ṭhānāṭṭhānañāṇena veneyyasattānaṃ āsavakkhayādhigamassa ceva anadhigamassa ca ṭhānāṭṭhānabhūtaṃ kilesāvaraṇābhāvaṃ passati lokiyasammādiṭṭhiṭṭhānādidassanato niyatamicchādiṭṭhiṭṭhānābhāvadassanato ca.
Having understood the detailed explanation in this way, now, since the Tathāgata first perceives the absence of hindrances of defilement, which constitute the possibility or impossibility for trainable beings to attain the destruction of cankers, through the knowledge of what is possible and impossible (ṭhānāṭṭhānañāṇa)—seeing the basis of mundane right view and the absence of the basis of fixed wrong view.
Khi đã hiểu lời giải thích từng bước ở đây, bây giờ, bởi vì Như Lai, ngay từ đầu, với tri thức về điều có thể và không thể (ṭhānāṭṭhānañāṇa), thấy được sự không có chướng ngại phiền não, là điều kiện có thể hoặc không thể đạt được sự đoạn tận lậu hoặc của chúng sinh cần được giáo hóa, do thấy được các điều kiện của chánh kiến thế gian, v.v., và do thấy được sự không có các điều kiện của tà kiến cố định.
Atha nesaṃ kammavipākañāṇena vipākāvaraṇābhāvaṃ passati tihetukappaṭisandhidassanato, sabbatthagāminipaṭipadāñāṇena kammāvaraṇābhāvaṃ passati ānantariyakammābhāvadassanato.
Then, through the knowledge of the result of kamma (kammavipākañāṇa), he perceives the absence of hindrances of results by seeing rebirth with three roots (tihetukappaṭisandhi); through the knowledge of the path leading everywhere (sabbatthagāminipaṭipadāñāṇa), he perceives the absence of kamma-hindrances by seeing the absence of deeds of immediate retribution (ānantariyā kamma).
Sau đó, với tri thức về quả nghiệp (kammavipākañāṇa), Ngài thấy được sự không có chướng ngại quả nghiệp, do thấy được sự tái sinh với ba nhân (tihetukappaṭisandhi); với tri thức về con đường dẫn đến mọi nơi (sabbatthagāminipaṭipadāñāṇa), Ngài thấy được sự không có chướng ngại nghiệp, do thấy được sự không có nghiệp vô gián (ānantariyakamma).
Evamanāvaraṇānaṃ anekadhātunānādhātuñāṇena anukūladhammadesanatthaṃ cariyāvisesaṃ passati dhātuvemattadassanato.
Thus, for those without hindrances, through the knowledge of diverse elements and many elements (anekadhātunānādhātuñāṇa), he perceives the specific practice suitable for them, seeing the diversity of elements.
Như vậy, đối với những người không có chướng ngại, với tri thức về nhiều giới và sự đa dạng của các giới (anekadhātunānādhātuñāṇa), Ngài thấy được sự đặc biệt của hạnh (cariyāvisesa) để thuyết pháp phù hợp, do thấy được sự khác biệt của các giới.
Atha nesaṃ nānādhimuttikatañāṇena adhimuttiṃ passati payogaṃ anādiyitvāpi adhimuttivasena dhammadesanatthaṃ.
Then, through the knowledge of diverse inclinations (nānādhimuttikatañāṇa), he perceives their inclination, for the purpose of teaching the Dhamma according to their inclination even without focusing on their effort.
Sau đó, với tri thức về sự đa dạng của khuynh hướng (nānādhimuttikatañāṇa), Ngài thấy được khuynh hướng của họ để thuyết pháp theo khuynh hướng, ngay cả khi không cần nỗ lực.
Athevaṃ diṭṭhādhimuttīnaṃ yathāsatti yathābalaṃ dhammaṃ desetuṃ indriyaparopariyattiñāṇena indriyaparopariyattaṃ passati saddhādīnaṃ tikkhamudubhāvadassanato.
Then, for those whose inclinations have been seen in this way, to teach them the Dhamma according to their ability and strength, through the knowledge of the superiority and inferiority of faculties (indriyaparopariyattiñāṇa), he perceives the superiority and inferiority of faculties, seeing the keenness and dullness of faith, etc.
Sau đó, để thuyết pháp cho những người có khuynh hướng đã được thấy như vậy, tùy theo khả năng và sức mạnh của họ, với tri thức về sự cao thấp của các căn (indriyaparopariyattiñāṇa), Ngài thấy được sự cao thấp của các căn, do thấy được sự bén nhọn và mềm yếu của tín, v.v.
Evaṃ pariññātindriyaparopariyattā pana te sace dūre honti, atha jhānādiñāṇena jhānādīsu vasībhūtattā iddhivisesena te khippaṃ upagacchati.
And if those whose superiority and inferiority of faculties have thus been discerned are far away, then through the knowledge of jhāna, etc., being skilled in jhānas, etc., he quickly approaches them with special psychic power.
Và nếu những người có các căn đã được nhận biết sự cao thấp như vậy ở xa, thì với tri thức về các thiền (jhānādiñāṇa), do thông thạo các thiền, Ngài nhanh chóng đến với họ bằng các thần thông đặc biệt.
Upagantvā ca nesaṃ pubbenivāsānussatiñāṇena pubbajātibhavaṃ, dibbacakkhānubhāvato pattabbena cetopariyañāṇena sampati cittavisesaṃ passanto āsavakkhayañāṇānubhāvena āsavakkhayagāminiyā paṭipadāya vigatasammohattā āsavakkhayāya dhammaṃ deseti.
Having approached them, and seeing their past existences through the knowledge of previous existences (pubbenivāsānussatiñāṇa), and their present specific mind through the mind-penetrating knowledge (cetopariyañāṇa) attained by the power of the divine eye, being free from delusion through the path leading to the destruction of cankers by the power of the knowledge of the destruction of cankers (āsavakkhayañāṇa), he teaches the Dhamma for the destruction of cankers.
Sau khi đến, Ngài thấy được đời sống quá khứ của họ bằng tri thức Túc mạng thông (pubbenivāsānussatiñāṇa), và thấy được trạng thái tâm đặc biệt hiện tại bằng tri thức Tha tâm thông (cetopariyañāṇa) đạt được nhờ năng lực Thiên nhãn thông (dibbacakkhānubhāvato); rồi, nhờ năng lực tri thức đoạn tận lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), do đã thoát khỏi sự mê lầm trên con đường dẫn đến đoạn tận lậu hoặc, Ngài thuyết pháp để đoạn tận lậu hoặc.
Tasmā iminānukkamena imāni balāni vuttānīti veditabbāni.
Therefore, it should be understood that these powers are stated in this sequence.
Vì vậy, cần phải hiểu rằng các lực này đã được trình bày theo thứ tự này.
22. Dutiye ye te dhammāti ye te dasabalañāṇaṃ sabbaññutaññāṇadhammā.
22. In the second*, " those phenomena" refers to those phenomena of the ten Tathāgata powers and omniscience.
22. Trong kinh thứ hai, những pháp ấy (ye te dhammā) là những pháp tri thức mười lực và tri thức Toàn tri trí.
Adhivuttipadānanti adhivacanapadānaṃ, khandhāyatanadhātudhammānanti attho.
" Adhivuttipadānaṃ" means "designating terms," meaning the phenomena of aggregates, sense-bases, and elements.
Các từ ngữ biểu đạt (Adhivuttipadānaṃ) là các từ ngữ chỉ định, có nghĩa là các pháp uẩn, xứ, giới.
Adhivuttiyoti hi adhivacanāni vuccanti, tesaṃ ye padabhūtā desanāya padaṭṭhānattā.
For "adhivutti" refers to designations, and "pada" refers to those which are terms, being the basis for the exposition of the teaching.
Bởi vì các từ ngữ chỉ định được gọi là adhivutti, và những từ ngữ đó là nền tảng cho sự thuyết giảng.
Atītā buddhāpi hi ete dhamme kathayiṃsu, anāgatāpi eteva kathayissanti.
Past Buddhas indeed taught these phenomena, and future Buddhas will also teach these same phenomena.
Các vị Phật quá khứ cũng đã thuyết giảng những pháp này, và các vị Phật vị lai cũng sẽ thuyết giảng những pháp này.
Tasmā khandhādayo adhivuttipadāni nāma.
Therefore, aggregates and so on are called designating terms.
Do đó, các uẩn, v.v., được gọi là các từ ngữ biểu đạt.
Tesaṃ adhivuttipadānaṃ.
Of these designating terms.
Của những từ ngữ biểu đạt ấy.
Atha vā bhūtamatthaṃ abhibhavitvā yathāsabhāvato aggahetvā vattanato adhivuttiyoti diṭṭhiyo vuccanti, adhivuttīnaṃ padāni adhivuttipadāni, diṭṭhidīpakāni vacanānīti attho.
Alternatively, "adhivutti" refers to views, because they overpower the real meaning and are not grasped according to their true nature; "adhivuttipadāni" are the terms of views, meaning words that elucidate views.
Hoặc là, do khuất phục thực tại và không nắm giữ nó như bản chất của nó, các quan điểm (diṭṭhi) được gọi là adhivutti; các từ ngữ của adhivutti là adhivuttipadāni, có nghĩa là các lời nói làm sáng tỏ các quan điểm.
Tesaṃ adhivuttipadānaṃ diṭṭhivohārānaṃ.
Of these designating terms, the conceptual expressions of views.
Của những từ ngữ biểu đạt, tức là những cách nói về quan điểm ấy.
Abhiññā sacchikiriyāyāti jānitvā paccakkhakaraṇatthāya.
" Abhiññā sacchikiriyāyā" means for direct knowledge and realization.
Để thắng tri và chứng ngộ (Abhiññā sacchikiriyāya) có nghĩa là để biết và để trực chứng.
Visāradoti ñāṇasomanassappatto.
" Visārado" means having attained knowledge and joy.
Vô úy (Visārado) là người đã đạt được tri thức và sự hoan hỷ.
Tatthāti tesu dhammesu tesaṃ tesaṃ tathā tathā dhammaṃ desetunti tesaṃ tesaṃ diṭṭhigatikānaṃ vā itaresaṃ vā āsayaṃ ñatvā tathā tathā dhammaṃ desetuṃ.
" Tatthā" means in those phenomena, " tesaṃ tesaṃ tathā tathā dhammaṃ desetuṃ" means to teach the Dhamma in various ways, having understood the disposition of those holding particular views or others.
Trong đó (Tatthā), để thuyết pháp cho từng người theo từng cách (tesaṃ tesaṃ tathā tathā dhammaṃ desetuṃ) có nghĩa là để thuyết pháp cho từng người theo từng cách, sau khi biết được khuynh hướng của những người theo quan điểm khác hoặc những người khác.
Hīnaṃ vā hīnanti ñassatīti hīnaṃ vā dhammaṃ ‘‘hīno dhammo’’ti jānissati.
" Hīnaṃ vā hīnanti ñassatī" means he will know an inferior phenomenon as "an inferior phenomenon."
Hoặc sẽ biết điều thấp là thấp (Hīnaṃ vā hīnanti ñassatī) có nghĩa là sẽ biết pháp thấp là “pháp thấp.”
Ñāteyyanti ñātabbaṃ.
" Ñāteyyaṃ" means that which should be known.
Nên biết (Ñāteyyaṃ).
Daṭṭheyyanti daṭṭhabbaṃ.
" Daṭṭheyyaṃ" means that which should be seen.
Nên thấy (Daṭṭheyyaṃ).
Sacchikareyyanti sacchikātabbaṃ.
" Sacchikareyyaṃ" means that which should be realized.
Nên chứng ngộ (Sacchikareyyaṃ).
Tattha tattha yathābhūtañāṇanti tesu tesu dhammesu yathāsabhāvañāṇaṃ.
" Tattha tattha yathābhūtañāṇa" means knowledge as it truly is concerning those respective phenomena.
Tri thức như thật trong từng pháp ấy (Tattha tattha yathābhūtañāṇa) là tri thức về bản chất của từng pháp ấy.
Iminā sabbaññutaññāṇaṃ dasseti.
By this, omniscience is indicated.
Điều này chỉ ra Toàn tri trí.
Evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ dassetvā puna dasabalañāṇaṃ dassento dasayimānītiādimāha.
Having thus indicated omniscience, he again indicates the ten Tathāgata powers, saying, " dasayimāni" and so on.
Sau khi chỉ ra Toàn tri trí như vậy, Ngài lại chỉ ra tri thức mười lực bằng cách nói: “Mười lực này” (dasayimānī), v.v.
Dasabalañāṇampi hi tattha tattha yathābhūtañāṇamevāti.
For the ten Tathāgata powers are also knowledge as it truly is concerning those respective phenomena.
Bởi vì tri thức mười lực cũng là tri thức như thật trong từng pháp ấy.
23. Tatiye āpanno hoti kañcideva desanti kañci āpattikoṭṭhāsaṃ āpanno hoti.
23. In the third*, " āpanno hoti kañcideva desaṃ" means he has fallen into some section of an offense.
23. Trong kinh thứ ba, đã phạm một phần lỗi nào đó (āpanno hoti kañcideva desaṃ) có nghĩa là đã phạm một phần của lỗi.
Anuviccāti anupavisitvā pariyogāhetvā.
" Anuviccā" means having entered thoroughly, having investigated fully.
Sau khi thâm nhập (Anuviccā) có nghĩa là sau khi đi sâu vào, sau khi tìm hiểu kỹ.
Kāyaduccaritanti tividhaṃ kāyaduccaritaṃ.
" Kāyaduccaritaṃ" refers to the threefold misconduct of body.
Ác hạnh thân (Kāyaduccaritaṃ) là ba loại ác hạnh thân.
Vacīduccaritanti catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ.
" Vacīduccaritaṃ" refers to the fourfold misconduct of speech.
Ác hạnh khẩu (Vacīduccaritaṃ) là bốn loại ác hạnh khẩu.
Pāpikā issāti lāmikā usūyā.
" Pāpikā issā" means vile envy.
Sự ganh tị xấu xa (Pāpikā issā) là sự đố kỵ thấp kém.
Paññāya disvāti sahavipassanāya maggapaññāya passitvā passitvā pahātabbā.
" Paññāya disvā" means seeing with insight (vipassanā) and path-wisdom, they should be abandoned.
Sau khi thấy bằng tuệ (Paññāya disvā) có nghĩa là sau khi thấy bằng tuệ của đạo (maggapaññāya) cùng với tuệ quán (vipassanā), thì nên đoạn trừ.
Ijjhatīti samijjhati.
" Ijjhatī" means succeeds.
Thành tựu (Ijjhatī) có nghĩa là thành công.
Upavāsassāti nissāya upasaṅkamitvā vasantassa.
" Upavāsassā" means for one who dwells having approached and relying on.
Của người sống nương tựa (Upavāsassā) có nghĩa là của người sống gần gũi, nương tựa.
Abhibhuyyāti ajjhottharitvā madditvā.
" Abhibhuyyā" means having overcome, having crushed.
Sau khi chế ngự (Abhibhuyyā) có nghĩa là sau khi áp đảo, sau khi nghiền nát.
Irīyatīti vattati.
" Irīyatī" means behaves, functions.
Hành xử (Irīyatī) có nghĩa là diễn ra.
Imasmiṃ sutte sahavipassanāya maggo kathito.
In this sutta, the path with insight is taught.
Trong kinh này, con đường cùng với tuệ quán đã được trình bày.
24. Catutthe jānāmimaṃ dhammanti iminā ñāṇavādassa vadanākāro vutto.
24. In the fourth*, the way of speaking of the knowledge-advocate is stated by I know this Dhamma.
24. Trong (câu) thứ tư, với (cụm từ) ‘Tôi biết pháp này’, cách nói của người chủ trương tri kiến được trình bày.
Bhāvitakāyomhītiādīhi bhāvanāvādassa.
By I am one whose body is developed, etc.,* of the development-advocate.
Với (cụm từ) ‘Thân tôi đã được tu tập’ v.v., (cách nói) của người chủ trương tu tập (được trình bày).
Tatiyavāre dvepi vādā ekato vuttā, tayopi cete arahattameva paṭijānanti.
In the third instance, both types of advocates are stated together, and all three of these claim arahantship.
Trong lần thứ ba, cả hai quan điểm đều được trình bày cùng nhau, và cả ba (người) này đều tuyên bố mình đã chứng A-la-hán.
Aḍḍhavādaṃ vadeyyāti aḍḍhohamasmīti vādaṃ vadeyya.
Aḍḍhavādaṃ vadeyyā means 'should speak the saying, "I am half*"'.
‘Nên nói lời nửa vời’ có nghĩa là nên nói lời ‘Tôi là một nửa’.
Upanīhātunti nīharitvā dātuṃ.
Upanīhātuṃ means to lead forth and give.
‘Upanīhātuṃ’ có nghĩa là lấy ra và ban tặng.
25. Pañcame sakalaṭṭhena kasiṇāni, tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ khettaṭṭhena adhiṭṭhānaṭṭhena vā āyatanānīti kasiṇāyatanāni.
25. In the fifth*, kasiṇāyatanāni are kasiṇas by the meaning of 'entirety', or they are āyatanas by the meaning of 'field' or 'basis' for the mental states that have them as their object.
25. Trong (kinh) thứ năm, kasiṇāyatanāni (biến xứ) là các kasiṇa (biến xứ) theo nghĩa toàn thể (sakalaṭṭhena), hoặc là các xứ (āyatana) theo nghĩa là lãnh vực (khettaṭṭhena) hay là cơ sở (adhiṭṭhānaṭṭhena) của các pháp có đối tượng là chúng.
Uddhanti upari gagaṇatalābhimukhaṃ.
Uddhaṃ means upwards, facing the celestial sphere.
Uddhaṃ nghĩa là hướng lên trên, về phía bầu trời.
Adhoti heṭṭhā bhūmitalābhimukhaṃ.
Adho means downwards, facing the ground.
Adho nghĩa là hướng xuống dưới, về phía mặt đất.
Tiriyanti khettamaṇḍalaṃ viya samantā paricchinditvā.
Tiriyaṃ means horizontally, enclosing all around like a circular field.
Tiriyaṃ nghĩa là bao quanh mọi phía như một vòng tròn.
Ekacco hi uddhameva kasiṇaṃ vaḍḍheti, ekacco adho, ekacco samantato.
For indeed, some expand the kasiṇa upwards, some downwards, some all around.
Thật vậy, có người chỉ phát triển kasiṇa lên trên, có người xuống dưới, có người khắp mọi phía.
Tena tena vā kāraṇena evaṃ pasāreti ālokamiva rūpadassanakāmo.
Or for that reason, one spreads it thus, like one who wishes to see a form spreads light.
Vì lý do này hay lý do khác, người đó mở rộng (kasiṇa) như người muốn nhìn thấy hình sắc mở rộng ánh sáng.
Tena vuttaṃ – ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriya’’nti.
Therefore it is said – "One perceives the earth-kasiṇa upwards, downwards, horizontally".
Vì thế đã nói: ‘‘Có người nhận biết địa kasiṇa lên trên, xuống dưới, khắp mọi phía’’.
Advayanti idaṃ pana ekassa aññabhāvānupagamanatthaṃ vuttaṃ.
But advayaṃ is stated here to mean the non-transition of one into the state of another.
Advayaṃ (không hai) này được nói ra để chỉ rằng một (kasiṇa) không trở thành cái khác.
Yathā hi udakaṃ paviṭṭhassa sabbadisāsu udakameva hoti na aññaṃ, evameva pathavīkasiṇaṃ pathavīkasiṇameva hoti.
Just as for one who enters water, there is only water in all directions and nothing else, so too, the earth-kasiṇa is only the earth-kasiṇa.
Cũng như đối với người đã vào nước, khắp mọi phía đều là nước chứ không phải cái gì khác; cũng vậy, địa kasiṇa chỉ là địa kasiṇa.
Natthi tassa aññakasiṇasambhedoti.
There is no admixture of another kasiṇa with it.
Không có sự pha trộn với kasiṇa khác.
Eseva nayo sabbattha.
The same method applies everywhere.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho tất cả.
Appamāṇanti idaṃ tassa tassa pharaṇaappamāṇavasena vuttaṃ.
Appamāṇaṃ is stated with reference to the immeasurable extent of its pervasion.
Appamāṇaṃ (vô lượng) này được nói ra theo nghĩa sự lan tỏa vô lượng của nó.
Tañhi cetasā pharanto sakalameva pharati, ‘‘ayamassa ādi, idaṃ majjha’’nti pamāṇaṃ na gaṇhāti.
For when one pervades it with the mind, one pervades the entire*, not apprehending any measure like, "this is its beginning, this is its middle."
Khi người đó lan tỏa nó bằng tâm, người đó lan tỏa khắp toàn thể, không nắm giữ một giới hạn nào như ‘‘Đây là khởi đầu của nó, đây là trung tâm’’.
Viññāṇakasiṇanti cettha kasiṇugghāṭimākāse pavattaviññāṇaṃ.
Here, viññāṇakasiṇaṃ refers to the consciousness that arises in the space opened up by a kasiṇa.
Viññāṇakasiṇaṃ (thức biến xứ) ở đây là thức phát sinh trong không gian được mở rộng bằng kasiṇa.
Tattha kasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse, kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃadhotiriyatā veditabbā.
In that context, the upward, downward, and horizontal aspect is to be understood as being in the kasiṇa-opened space by way of the kasiṇa, and in the consciousness that arises there by way of the kasiṇa-opened space.
Trong đó, sự (lan tỏa) lên trên, xuống dưới, và khắp mọi phía được hiểu là trong không gian được mở rộng bằng kasiṇa theo nghĩa kasiṇa, và trong thức phát sinh ở đó theo nghĩa không gian được mở rộng bằng kasiṇa.
Ayamettha saṅkhepo, kammaṭṭhānabhāvanānayena panetāni pathavīkasiṇādīni vitthārato visuddhimagge (visuddhi. 1.51 ādayo) vuttāneva.
This is a summary of the matter; but these earth-kasiṇa etc. are fully explained in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.51 ff.) according to the method of kammaṭṭhāna development.
Đây là tóm tắt về điều này; các kasiṇa đất v.v. này đã được trình bày chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.51 v.v.) theo phương pháp tu tập thiền định.
26. Chaṭṭhe kumāripañhesūti kumārīnaṃ māradhītānaṃ pucchāsu.
26. In the sixth*, kumāripañhesū means in the questions of the maidens, the daughters of Māra.
26. Trong (kinh) thứ sáu, kumāripañhesu có nghĩa là trong các câu hỏi của các thiếu nữ, tức là các con gái của Ma-ra.
Atthassa pattiṃ hadayassa santinti dvīhipi padehi arahattameva kathitaṃ.
Atthassa pattiṃ hadayassa santi – both phrases refer to arahantship.
Atthassa pattiṃ hadayassa santiṃ (sự đạt được mục đích và sự an tịnh của tâm) – cả hai cụm từ này đều nói về A-la-hán quả.
Senanti rāgādikilesasenaṃ.
Senaṃ means the army of defilements such as passion.
Senaṃ có nghĩa là quân đội phiền não như tham ái.
Piyasātarūpanti piyajātikesu ca sātajātikesu ca vatthūsu uppajjanato evaṃladdhanāmaṃ.
Piyasātarūpaṃ is thus named because it arises in objects that are dear and agreeable.
Piyasātarūpaṃ được gọi như vậy vì nó phát sinh trong các đối tượng khả ái và khả lạc.
Ekohaṃ jhāyaṃ sukhamanubodhinti evaṃ kilesasenaṃ jinitvā ahaṃ ekakova jhāyanto sukhaṃ anubujjhiṃ sacchiakāsiṃ.
Ekohaṃ jhāyaṃ sukhamanubodhi means: "Having thus conquered the army of defilements, I alone, meditating, attained and realized happiness."
Ekohaṃ jhāyaṃ sukhamanubodhiṃ có nghĩa là ‘Sau khi chiến thắng quân đội phiền não như vậy, một mình tôi thiền định và chứng ngộ hạnh phúc, tức là thực chứng’.
Sakkhinti sakkhibhāvappattaṃ dhammasakkhiṃ.
Sakkhiṃ means a Dhamma-witness who has attained the state of witnessing.
Sakkhiṃ có nghĩa là người chứng pháp (dhammasakkhi) đã đạt đến trạng thái chứng ngộ.
Na sampajjati kenaci meti mayhaṃ kenaci saddhiṃ mittadhammo nāma natthi.
Na sampajjati kenaci me means "I have no friendship with anyone."
Na sampajjati kenaci me có nghĩa là ‘Tôi không có tình bạn với bất kỳ ai’.
Pathavīkasiṇasamāpattiparamā kho, bhagini, eke samaṇabrāhmaṇā atthoti abhinibbattesunti pathavīkasiṇasamāpattiparamo uttamo atthoti gahetvā abhinibbattesuṃ.
Pathavīkasiṇasamāpattiparamā kho, bhagini, eke samaṇabrāhmaṇā atthoti abhinibbattesu means: "Some recluses and brahmins, having taken the attainment of earth-kasiṇa as the supreme goal, were reborn."
Pathavīkasiṇasamāpattiparamā kho, bhagini, eke samaṇabrāhmaṇā atthoti abhinibbattesuṃ có nghĩa là ‘Này chị, một số Sa-môn, Bà-la-môn đã phát sinh quan điểm cho rằng sự nhập địa kasiṇa là mục đích tối thượng’.
Yāvatā kho, bhagini, pathavīkasiṇasamāpattiparamatāti yattakā pathavīkasiṇasamāpattiyā uttamakoṭi.
Yāvatā kho, bhagini, pathavīkasiṇasamāpattiparamatā means "as far as the highest limit of the attainment of earth-kasiṇa".
Yāvatā kho, bhagini, pathavīkasiṇasamāpattiparamatā có nghĩa là ‘Này chị, mức độ tối thượng của sự nhập địa kasiṇa’.
Tadabhiññāsi bhagavāti taṃ bhagavā abhiññāpaññāya abhiññāsi.
Tadabhiññāsi bhagavā means "the Blessed One directly knew it with higher wisdom."
Tadabhiññāsi bhagavā có nghĩa là ‘Đức Thế Tôn đã chứng tri điều đó bằng thắng trí’.
Assādamaddasāti samudayasaccaṃ addasa.
Assādamaddasā means "he saw the origin truth."
Assādamaddasā có nghĩa là ‘Ngài đã thấy Khổ tập đế’.
Ādīnavamaddasāti dukkhasaccaṃ addasa.
Ādīnavamaddasā means "he saw the suffering truth."
Ādīnavamaddasā có nghĩa là ‘Ngài đã thấy Khổ đế’.
Nissaraṇamaddasāti nirodhasaccaṃ addasa.
Nissaraṇamaddasā means "he saw the cessation truth."
Nissaraṇamaddasā có nghĩa là ‘Ngài đã thấy Khổ diệt đế’.
Maggāmaggañāṇadassanamaddasāti maggasaccaṃ addasa.
Maggāmaggañāṇadassanamaddasā means "he saw the path truth, the knowledge and vision of the path and non-path."
Maggāmaggañāṇadassanamaddasā có nghĩa là ‘Ngài đã thấy Khổ diệt đạo đế’.
Atthassa pattīti etesaṃ catunnaṃ saccānaṃ diṭṭhattā arahattasaṅkhātassa atthassa patti, sabbadarathapariḷāhavūpasantatāya hadayassa santīti.
Atthassa patti (attainment of the goal) is because these four truths were seen, and hadayassa santi (peace of mind) is due to the complete calming of all vexations and fevers.
Atthassa patti (sự đạt được mục đích) là sự đạt được mục đích, tức A-la-hán quả, do đã thấy bốn chân lý này; hadayassa santī (sự an tịnh của tâm) là do mọi sự đau khổ và phiền não đã được dập tắt.
27. Sattame abhijānāthāti abhijānitvā paccakkhaṃ katvā viharatha.
27. In the seventh*, abhijānāthā means "abide having directly known and realized."
27. Trong (kinh) thứ bảy, abhijānāthā có nghĩa là ‘hãy sống bằng cách biết rõ và thực chứng’.
Abhiññāyāti abhijānitvā.
Abhiññāyā means "having directly known."
Abhiññāyā có nghĩa là ‘sau khi biết rõ’.
Idhāti imāya.
Idhā means "by this."
Idhā có nghĩa là ‘bằng điều này’.
Dhammadesanāya vā dhammadesananti yadidaṃ samaṇassa gotamassa dhammadesanāya saddhiṃ amhākaṃ dhammadesanaṃ, amhākaṃ vā dhammadesanāya saddhiṃ samaṇassa gotamassa dhammadesanaṃ ārabbha nānākaraṇaṃ vuccetha, taṃ kiṃ nāmāti vadanti.
Dhammadesanāya vā dhammadesana means: "What is the difference that might be spoken concerning the Dhamma teaching of Gotama the recluse in relation to our Dhamma teaching, or our Dhamma teaching in relation to the Dhamma teaching of Gotama the recluse?" they ask.
Dhammadesanāya vā dhammadesana có nghĩa là ‘Nếu có sự khác biệt nào được nói ra về lời dạy của Sa-môn Gotama với lời dạy của chúng ta, hoặc lời dạy của chúng ta với lời dạy của Sa-môn Gotama, thì đó là gì?’
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Trong cụm từ thứ hai cũng vậy.
Iti te majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya sāsanena saddhiṃ attano laddhiṃ vacanamattena samadhuraṃ ṭhapayiṃsu.
Thus, they placed their own doctrine on an equal footing with the Teaching, as if it were a counterfeit coin, by mere words.
Như vậy, giữa họ, họ đã đặt giáo lý của mình ngang bằng với Giáo Pháp bằng lời nói, như vàng bị chia cắt.
Neva abhinandiṃsūti ‘‘evameta’’nti na sampaṭicchiṃsu.
Neva abhinandiṃsū means "they did not approve, thinking 'it is so'."
Neva abhinandiṃsū có nghĩa là ‘họ không chấp nhận rằng điều đó là như vậy’.
Nappaṭikkosiṃsūti ‘‘na idaṃ eva’’nti nappaṭisedhesuṃ.
Nappaṭikkosiṃsū means "they did not reject, thinking 'it is not so'."
Nappaṭikkosiṃsū có nghĩa là ‘họ không bác bỏ rằng điều đó không phải như vậy’.
Te kira ‘‘titthiyā nāma andhasadisā jānitvā vā ajānitvā vā katheyyu’’nti nābhinandiṃsu.
For they did not approve, thinking, "Other sects are like the blind; they might speak whether they know or not."
Họ đã không chấp nhận vì họ nghĩ: ‘‘Những người ngoại đạo thì như người mù, họ nói mà không biết hoặc không hiểu’’.
Na sampāyissantīti sampādetvā kathetuṃ na sakkhissanti.
Na sampāyissantī means "they will not be able to present it."
Na sampāyissantī có nghĩa là ‘họ sẽ không thể trình bày’.
Uttari ca vighātanti asampādanato uttarimpi dukkhaṃ āpajjissanti.
Uttari ca vighātaṃ means "they will fall into even greater suffering from not being able to present it."
Uttari ca vighāta có nghĩa là ‘họ sẽ gặp phải đau khổ nhiều hơn do không thể trình bày’.
Sampādetvā kathetuṃ asakkontānañhi dukkhaṃ uppajjati.
For those who cannot present it, suffering arises.
Thật vậy, đau khổ phát sinh cho những người không thể trình bày.
Yathā taṃ, bhikkhave, avisayasminti ettha ca tanti nipātamattaṃ.
In yathā taṃ, bhikkhave, avisayasmiṃ, the word taṃ is merely a particle.
Yathā taṃ, bhikkhave, avisayasmi – ở đây, taṃ chỉ là một giới từ.
Yathāti kāraṇavacanaṃ, yasmā avisaye pañhaṃ pucchitā hontīti attho.
Yathā is a causal word; the meaning is "because they were asked a question out of their scope."
Yathā là một từ chỉ nguyên nhân, có nghĩa là ‘vì họ đã hỏi một câu hỏi không thuộc phạm vi (của họ)’.
Ito vā pana sutvāti ito vā pana mama sāsanato sutvā.
Ito vā pana sutvā means "or having heard from this, from my teaching."
Ito vā pana sutvā có nghĩa là ‘hoặc nghe từ giáo pháp của tôi’.
Itoti tathāgatatopi tathāgatasāvakatopi.
Ito means "from the Tathāgata or from the Tathāgata's disciples."
Ito có nghĩa là ‘từ Đức Như Lai hoặc từ các đệ tử của Đức Như Lai’.
Ārādheyyāti paritoseyya, aññathā ārādhanaṃ nāma natthīti dasseti.
Ārādheyyā means "should satisfy," thus showing that there is no other way to satisfy.
Ārādheyyā có nghĩa là ‘hãy làm hài lòng’; điều này cho thấy không có sự hài lòng nào khác.
Ekadhammeti ekasmiṃ dhamme.
Ekadhamme means "in one phenomenon."
Ekadhamme có nghĩa là ‘trong một pháp’.
Iminā uddeso dassito.
By this, the outline is shown.
Điều này cho thấy mục đích.
Parato katamasmiṃ ekadhammeti iminā pañho dassito.
Further on, by katamasmiṃ ekadhamme, the question is shown.
Sau đó, với katamasmiṃ ekadhamme (trong pháp nào), câu hỏi được trình bày.
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikāti idaṃ panettha veyyākaraṇaṃ.
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā is the explanation here.
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā (tất cả chúng sanh đều tồn tại nhờ vật thực) là lời giải thích ở đây.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining*.
Trong các trường hợp còn lại cũng vậy.
Sammā nibbindamānotiādīsu pana sammā hetunā nayena nibbidānupassanāya nibbindanto ukkaṇṭhanto, virāgānupassanāya virajjanto, paṭisaṅkhānupassanāya muccanassa upāyaṃ katvā vimuccamāno, adhimokkhavasena vā vimuccamāno sanniṭṭhānaṃ kurumānoti attho.
In sammā nibbindamāno etc., sammā nibbindanto means "disgusted, weary, by the contemplation of disenchantment in the right way, with the right reason"; virajjanto means "dispassionate by the contemplation of dispassion"; muccanassa upāyaṃ katvā vimuccamāno means "liberating oneself by making a means to liberation"; or adhimokkhavasena vā vimuccamāno means "liberating oneself by way of resolution," that is, establishing certainty.
Trong sammā nibbindamāno v.v., sammā có nghĩa là ‘một cách đúng đắn, theo lý do và phương pháp’, nibbindanto có nghĩa là ‘chán ghét, cảm thấy ghê tởm bằng tuệ quán nhàm chán’, virajjanto có nghĩa là ‘ly tham bằng tuệ quán ly tham’, vimuccamāno có nghĩa là ‘giải thoát bằng cách tạo ra phương tiện giải thoát bằng tuệ quán quán xét’, hoặc ‘giải thoát theo ý muốn’, tức là ‘đang quyết định’.
Udayabbayehi paricchinditvā pubbantāparantadassanena sammā pariyantadassāvī.
Having delimited by arising and passing away, by seeing the beginning and the end, sammā pariyantadassāvī (rightly seeing the end).
Sammā pariyantadassāvī (người thấy rõ giới hạn một cách đúng đắn) bằng cách phân định qua sự sinh diệt và thấy rõ quá khứ và tương lai.
Sammadatthaṃ abhisameccāti sammā sabhāgatthaṃ ñāṇena abhisamāgantvā.
Sammadatthaṃ abhisameccā means "having correctly realized the inherent meaning with knowledge."
Sammadatthaṃ abhisameccā có nghĩa là ‘sau khi thấu hiểu ý nghĩa bản chất một cách đúng đắn bằng trí tuệ’.
Dukkhassantakaro hotīti sakalavaṭṭadukkhassa pariyantaṃ parivaṭumaṃ karo hoti.
Dukkhassantakaro hotī means "becomes the one who makes an end to all suffering of saṃsāra."
Dukkhassantakaro hotī có nghĩa là ‘trở thành người chấm dứt mọi khổ đau trong luân hồi’.
Sabbe sattāti kāmabhavādīsu ekavokārabhavādīsu ca sabbabhavesu sabbe sattā.
Sabbe sattā means "all beings in all existences, such as sense-sphere existences and one-aggregate existences."
Sabbe sattā có nghĩa là ‘tất cả chúng sanh trong tất cả các cõi, như cõi dục và các cõi vô sắc’.
Āhāraṭṭhitikāti āhārato ṭhiti etesanti āhāraṭṭhitikā.
Āhāraṭṭhitikā means "their existence is due to nutriment," hence āhāraṭṭhitikā.
Āhāraṭṭhitikā có nghĩa là ‘sự tồn tại của họ là do vật thực’, tức là ‘những người tồn tại nhờ vật thực’.
Iti sabbasattānampi ṭhitihetu āhāro nāma eko dhammo, tasmiṃ ekadhamme.
Thus, for all beings, nutriment is one phenomenon that is the cause of their existence, and in that one phenomenon.
Như vậy, vật thực là một pháp duy nhất là nguyên nhân tồn tại của tất cả chúng sanh; trong pháp duy nhất đó.
Nanu ca evaṃ sante yaṃ vuttaṃ – ‘‘asaññasattā devā ahetukā anāhārā aphassakā’’tiādi (vibha. 1017), taṃ virujjhatīti.
"But if that is so, what is stated – asaññasattā devā ahetukā anāhārā aphassakā (unconscious beings, devas, are without cause, without nutriment, without contact), would be contradictory?"
Há không mâu thuẫn sao khi nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn loại vật thực’’ (Saṃ. Ni. 2.11), và ‘‘Các vị trời vô tưởng là vô nhân, vô vật thực, vô xúc’’ v.v. (Vibha. 1017)?
Na virujjhati.
It is not contradictory.
Không mâu thuẫn.
Tesañhi jhānaṃ āhāro hoti.
For them, jhāna is their nutriment.
Thật vậy, thiền định là vật thực của họ.
Evaṃ santepi ‘‘cattārome, bhikkhave, āhārā’’ti (saṃ. ni. 2.11) idaṃ virujjhatīti.
"Even so, cattārome, bhikkhave, āhārā (These four nutriments, bhikkhus) would be contradictory?"
Ngay cả như vậy, điều này có mâu thuẫn với câu ‘‘Này các Tỳ-khưu, có bốn loại vật thực’’ (Saṃ. Ni. 2.11) không?
Idampi na virujjhati.
This is also not contradictory.
Điều này cũng không mâu thuẫn.
Etasmiñhi sutte nippariyāyena āhāralakkhaṇā dhammā āhārāti vuttā, idha pana pariyāyena paccayo āhāroti vutto.
Indeed, in that Sutta, the dhammas characterized as nutriment are directly called nutriment, but here, the condition is figuratively called nutriment.
Trong kinh này, các pháp có đặc tính là thức ăn được gọi là thức ăn theo nghĩa đen, nhưng ở đây, duyên được gọi là thức ăn theo nghĩa bóng.
Sabbadhammānañhi paccayo laddhuṃ vaṭṭati.
For all dhammas, a condition is suitable to be obtained.
Vì duyên có thể được chấp nhận cho tất cả các pháp.
So ca yaṃ yaṃ phalaṃ janeti, taṃ taṃ āharati nāma.
And whatever fruit it generates, that is called bringing forth.
Và duyên đó, sinh ra quả nào, thì quả đó được gọi là được duy trì (nuôi dưỡng).
Tasmā āhāroti vuccati.
Therefore, it is called nutriment.
Do đó, nó được gọi là āhāra.
Tenevāha – ‘‘avijjampāhaṃ, bhikkhave, sāhāraṃ vadāmi, no anāhāraṃ.
For this reason, it is said: ‘‘I declare, bhikkhus, that ignorance has nutriment, not that it is without nutriment.
Vì vậy, Đức Phật đã nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, Ta nói vô minh có thức ăn (sāhāra), không phải không có thức ăn (anāhāra).
Ko ca, bhikkhave, avijjāya āhāro?
And what, bhikkhus, is the nutriment for ignorance?
Và này các Tỳ-khưu, thức ăn của vô minh là gì?
Pañca nīvaraṇātissa vacanīya’’nti (a. ni. 10.61).
It should be said that the five hindrances are its*’’ (A.N. 10.61).
Năm triền cái (nīvaraṇa) là câu trả lời’’ (a. ni. 10.61).
Ayaṃ idha adhippeto.
This is what is intended here.
Đây là ý nghĩa được đề cập ở đây.
Etasmiñhi paccayāhāre gahite pariyāyāhāropi nippariyāyāhāropi sabbo gahitova hoti.
For when this conditional nutriment is taken, both figurative nutriment and direct nutriment are all taken.
Khi thức ăn duyên (paccayāhāra) này được nắm bắt, thì thức ăn theo nghĩa bóng (pariyāyāhāra) và thức ăn theo nghĩa đen (nippariyāyāhāra) đều được bao gồm.
Tattha asaññībhave paccayāhāro labbhati.
Therein, conditional nutriment is found in the non-percipient realm (asaññībhava).
Trong đó, thức ăn duyên được tìm thấy trong cõi Vô tưởng (asaññībhava).
Anuppanne hi buddhe titthāyatane pabbajitā vāyokasiṇe parikammaṃ katvā catutthajjhānaṃ nibbattetvā tato vuṭṭhāya ‘‘dhi cittaṃ, dhi vatetaṃ cittaṃ, cittassa nāma abhāvoyeva sādhu.
For before the Buddha arose, those who had gone forth into other doctrines, after performing preliminary work on the air-kasiṇa, generated the fourth jhāna, and rising from it, thought, ‘‘Fie on consciousness, fie on this consciousness! The absence of consciousness is indeed good.
Quả thật, khi Đức Phật chưa xuất hiện, những người xuất gia theo các giáo phái khác đã thực hành biến xứ gió (vāyokasiṇa), chứng đắc Tứ thiền, rồi xuất ra khỏi thiền, khởi lên sự chấp nhận và ưa thích rằng: ‘‘Đáng ghê tởm tâm này! Thật đáng ghê tởm tâm này! Sự không có tâm là tốt nhất.
Cittañhi nissāya vadhabandhādipaccayaṃ dukkhaṃ uppajjati.
For suffering, such as killing and binding, arises because of consciousness.
Vì nương vào tâm mà khổ đau do bị giết hại, bị trói buộc, v.v., phát sinh.
Citte asati nattheta’’nti khantiṃ ruciṃ uppādetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā asaññībhave nibbattanti.
When consciousness is absent, there is no such*’’—having generated this patience and inclination, they died without losing their jhāna and were reborn in the non-percipient realm.
Khi không có tâm, thì không có khổ đau đó’’; rồi họ không bị thoái thất thiền, qua đời và tái sinh vào cõi Vô tưởng.
Yo yassa iriyāpatho manussaloke paṇihito ahosi, so tena iriyāpathena nibbattitvā cittarūpasadiso hutvā pañca kappasatāni tiṭṭhati.
Whatever posture they had established in the human realm, they are reborn in that posture, remaining like a mental image for five hundred eons.
Tư thế nào mà người đó đã thực hành ở cõi người, thì người đó tái sinh với tư thế đó, giống như một sắc thân không có tâm, và tồn tại trong năm trăm đại kiếp.
Ettakaṃ addhānaṃ sayito viya hoti.
For such a long time, they are as if asleep.
Trong suốt thời gian đó, họ giống như đang nằm ngủ.
Evarūpānampi sattānaṃ paccayāhāro labbhati.
Conditional nutriment is found even for such beings.
Ngay cả những chúng sinh như vậy cũng có thức ăn duyên.
Te hi yaṃ jhānaṃ bhāvetvā nibbattā, tadeva nesaṃ paccayo hoti.
For the jhāna they cultivated and were reborn through, that very jhāna becomes their condition.
Vì thiền mà họ đã tu tập để tái sinh, chính thiền đó là duyên cho họ.
Yathā jiyāvegena khittasaro yāva jiyāvego atthi, tāva gacchati.
Just as an arrow shot by the force of a bowstring travels as long as the force of the bowstring exists.
Giống như mũi tên được bắn đi bởi sức căng của dây cung, nó bay đi chừng nào còn sức căng của dây cung.
Evaṃ yāva jhānapaccayo atthi, tāva tiṭṭhanti.
Similarly, they remain as long as the jhāna-condition exists.
Cũng vậy, họ tồn tại chừng nào còn duyên thiền.
Tasmiṃ niṭṭhite khīṇavego viya saro patanti.
When that is exhausted, like an arrow whose force is spent, they fall.
Khi duyên đó kết thúc, họ rơi xuống như mũi tên đã hết sức.
Cavanakāle ca tesaṃ so rūpakāyo antaradhāyati, kāmāvacarasaññā uppajjati, tena saññuppādena te devā tamhā kāyā cutāti paññāyanti.
And at the time of their passing away, that rūpa-body of theirs disappears, and kāmāvacara consciousness arises. By the arising of that consciousness, those devas are known to have fallen from that existence.
Và khi chết, sắc thân đó của họ biến mất, tưởng dục giới phát sinh, và do sự phát sinh của tưởng đó, những vị trời ấy được biết là đã chết từ thân đó.
Ye pana te nerayikā neva vuṭṭhānaphalūpajīvī, na puññaphalūpajīvīti vuttā, tesaṃ ko āhāroti?
But for those hell-beings who are said to subsist neither on the fruit of emergence nor on the fruit of merit, what is their food?
Còn những chúng sinh ở địa ngục, những người được nói là không sống nhờ quả xuất thiền, cũng không sống nhờ quả phước, thức ăn của họ là gì?
Tesaṃ kammameva āhāro.
Their kamma itself is their food.
Nghiệp của họ chính là thức ăn.
Kiṃ pañca āhārā atthīti?
Are there five foods?
Có năm loại thức ăn không?
Pañca, na pañcāti idaṃ na vattabbaṃ, nanu ‘‘paccayo āhāro’’ti vuttametaṃ.
It should not be said, "Five, not five," for it has been said, "Condition is food."
Không nên nói là năm hay không phải năm, chẳng phải đã nói ‘‘duyên là thức ăn’’ đó sao?
Tasmā yena kammena niraye nibbattanti, tadeva tesaṃ ṭhitipaccayattā āhāro hoti.
Therefore, the kamma by which they are reborn in hell itself becomes their food, being the condition for their existence.
Do đó, nghiệp mà họ tái sinh vào địa ngục, chính nghiệp đó là thức ăn cho sự tồn tại của họ.
Yaṃ sandhāya idaṃ vuttaṃ – ‘‘na ca tāva kālaṃ karoti, yāva na taṃ pāpakammaṃ byantī hotī’’ti (ma. ni. 3.250, 268; a. ni. 3.36).
It is with reference to this that it was said: "He does not die until that evil kamma is exhausted."
Và điều này được nói để chỉ điều đó: ‘‘Người đó sẽ không chết chừng nào ác nghiệp đó chưa chấm dứt’’.
Kabaḷīkārāhāraṃ ārabbhāpi cettha vivādo na kātabbo.
No dispute should be made here even concerning physical food.
Cũng không nên tranh cãi về thức ăn vật chất (kabaḷīkārāhāra) ở đây.
Mukhe uppajjanakheḷopi hi tesaṃ āhārakiccaṃ sādheti.
For even the saliva that arises in their mouths serves as their food.
Ngay cả nước bọt phát sinh trong miệng của họ cũng hoàn thành chức năng của thức ăn.
Kheḷo hi niraye dukkhavedanīyo hutvā paccayo hoti, sagge sukhavedaniyo.
Saliva, in hell, becomes a condition experienced as suffering; in heaven, it is experienced as pleasure.
Nước bọt đó ở địa ngục là duyên gây khổ thọ, còn ở cõi trời là duyên gây lạc thọ.
Iti kāmabhave nippariyāyena cattāro āhārā, rūpārūpabhavesu ṭhapetvā asaññe sesānaṃ tayo, asaññānañceva avasesānañca paccayāhāroti iminā ākārena sabbe sattā āhāraṭṭhitikāti veditabbā.
Thus, in the kāma-bhava, there are directly four foods; in the rūpa and arūpa-bhavas, excluding the non-percipient beings (asaññā), there are three for the remaining ones; and for the non-percipient beings and the rest, it is the condition-food. In this way, all beings are known to exist by means of food.
Như vậy, trong dục giới có bốn loại thức ăn theo nghĩa đen; trong sắc giới và vô sắc giới, trừ cõi Vô tưởng, có ba loại; và đối với chúng sinh ở cõi Vô tưởng và các cõi còn lại, thức ăn duyên là thức ăn. Theo cách này, tất cả chúng sinh đều được biết là tồn tại nhờ thức ăn.
Tattha cattāro āhāro yo vā pana koci paccayāhāro dukkhasaccaṃ, āhārasamuṭṭhāpikā purimataṇhā samudayasaccaṃ, ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paññā maggasaccanti evaṃ catusaccavasena sabbavāresu yojanā kātabbā.
Among these, the four foods, or any condition-food whatsoever, are the Truth of Suffering; the prior craving that gives rise to food is the Truth of Origin; the non-occurrence of both is the Truth of Cessation; and the wisdom that comprehends cessation is the Truth of the Path. In this way, the application should be made in all instances according to the Four Noble Truths.
Trong đó, bốn loại thức ăn hoặc bất kỳ thức ăn duyên nào cũng là Khổ đế; ái trước phát sinh thức ăn là Tập đế; sự không phát sinh của cả hai là Diệt đế; tuệ tri về sự diệt là Đạo đế. Như vậy, sự kết hợp với Tứ Diệu Đế cần được thực hiện trong tất cả các trường hợp.
28. Aṭṭhame kajaṅgalāyanti evaṃnāmake nagare.
28. In the eighth, Kajaṅgalāya means in the city of that name.
28. Trong phẩm thứ tám, Kajaṅgalāya là ở thành phố tên như vậy.
Kajaṅgalāti kajaṅgalāvāsino.
Kajaṅgalā means the residents of Kajaṅgalā.
Kajaṅgalā là những cư dân của Kajaṅgalā.
Mahāpañhesūti mahantaatthapariggāhakesu pañhesu.
Mahāpañhesu means in questions that encompass great meaning.
Mahāpañhesū là trong những câu hỏi lớn bao hàm ý nghĩa sâu sắc.
Yathā mettha khāyatīti yathā me ettha upaṭṭhāti.
Yathā mettha khāyatī means as it appears to me here.
Yathā mettha khāyatī là như điều này hiện ra đối với tôi.
Sammā subhāvitacittoti hetunā nayena suṭṭhu bhāvitacitto.
Sammā subhāvitacitto means one whose mind is well-developed by reason and method.
Sammā subhāvitacitto là tâm đã được tu tập đúng đắn theo nguyên nhân và phương pháp.
Eso ceva tassa atthoti kiñcāpi bhagavatā ‘‘cattāro dhammā’’tiādayo pañhā ‘‘cattāro āhārā’’tiādinā nayena vissajjitā, yasmā pana catūsu āhāresu pariññātesu cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti, tesu ca bhāvitesu cattāro āhārā pariññātāva honti.
Eso ceva tassa attho means although the questions such as "four dhammas" were answered by the Blessed One in the manner of "four foods," since the four foundations of mindfulness are cultivated when the four foods are fully understood, and when these are cultivated, the four foods are indeed fully understood.
Eso ceva tassa attho là mặc dù Đức Thế Tôn đã giải đáp các câu hỏi như ‘‘bốn pháp’’ theo cách ‘‘bốn loại thức ăn’’, nhưng vì khi bốn loại thức ăn được thấu hiểu, thì bốn niệm xứ đã được tu tập; và khi bốn niệm xứ đã được tu tập, thì bốn loại thức ăn đã được thấu hiểu.
Tasmā desanāvilāsena byañjanamevettha nānaṃ, attho pana ekoyeva.
Therefore, in terms of the style of discourse, the expression here is different, but the meaning is one and the same.
Do đó, chỉ có từ ngữ khác nhau trong cách thuyết giảng, nhưng ý nghĩa thì chỉ là một.
Indriyādīsupi eseva nayo.
The same principle applies to the faculties (indriya) and so on.
Điều này cũng đúng với các căn (indriya), v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘eso ceva tassa attho’’ti.
Therefore, it was said, "This is indeed its meaning."
Vì vậy, đã nói: ‘‘Ý nghĩa của nó là một’’.
Atthato hi ubhayampetaṃ majjhe bhinnasuvaṇṇamiva hoti.
For in meaning, both are like gold broken in half.
Về mặt ý nghĩa, cả hai đều giống như vàng bị vỡ ở giữa.
29. Navame yāvatāti yattakā.
29. In the ninth, yāvatā means as many as.
29. Trong phẩm thứ chín, Yāvatā là bao nhiêu.
Kāsikosalāti kāsikosalajanapadā.
Kāsikosalā means the Kāsī-Kosala regions.
Kāsikosalā là các xứ Kāsī và Kosala.
Attheva aññathattanti ṭhitassa aññathattaṃ atthiyeva.
Attheva aññathatta means there is indeed change in what is established.
Attheva aññathatta là sự thay đổi của cái đang tồn tại là có.
Atthi vipariṇāmoti maraṇampi atthiyeva.
Atthi vipariṇāmo means there is also death.
Atthi vipariṇāmo là sự chết cũng là có.
Tasmimpi nibbindatīti tasmimpi sampattijāte ukkaṇṭhati.
Tasmimpi nibbindatī means he becomes weary even of that accumulated wealth.
Tasmimpi nibbindatī là cũng chán ghét những gì đã đạt được.
Agge virajjatīti sampattiyā agge kosalarājabhāve virajjati.
Agge virajjatī means he becomes dispassionate even towards the highest wealth, the state of being the Kosala king.
Agge virajjatī là chán ghét tột đỉnh sự giàu sang, tức là địa vị vua Kosala.
Pageva hīnasminti paṭhamataraṃyeva hīne ittaramanussānaṃ pañca kāmaguṇajāte.
Pageva hīnasmi means how much more so towards the inferior five strands of sensual pleasure of ordinary humans.
Pageva hīnasmi là càng chán ghét hơn những gì thấp kém, tức là năm dục lạc thấp hèn của loài người.
Manomayāti jhānamanena nibbattā.
Manomayā means created by the mind of jhāna.
Manomayā là được tạo ra bởi tâm thiền.
Bārāṇaseyyakanti bārāṇasiyaṃ uppannaṃ.
Bārāṇaseyyaka means produced in Bārāṇasī.
Bārāṇaseyyaka là được sản xuất tại Bārāṇasī.
Tattha kira kappāsopi mudu, suttakantikāyopi tantavāyāpi chekā, udakampi suci siniddhaṃ.
It is said that in that place, the cotton is soft, the yarn spinners and weavers are skilled, and the water is pure and smooth.
Ở đó, bông mềm mại, những người dệt sợi cũng khéo léo, và nước thì trong sạch, mịn màng.
Ubhatobhāgavimaṭṭhanti dvīsupi passesu maṭṭhaṃ mudu siniddhaṃ khāyati.
Ubhatobhāgavimaṭṭha means it feels smooth and soft on both sides.
Ubhatobhāgavimaṭṭha là mịn màng và mềm mại ở cả hai mặt.
Catasso paṭipadā lokiyalokuttaramissikā kathitā.
Four paths (paṭipadā) mixed with mundane and supramundane were taught.
Bốn con đường (paṭipadā) được nói là hỗn hợp giữa thế gian và siêu thế.
Saññāsu paṭhamā kāmāvacarasaññā, dutiyā rūpāvacarasaññā, tatiyā lokuttarasaññā, catutthā ākiñcaññāyatanasaññā.
Among the perceptions (saññā), the first is kāmāvacara-saññā, the second is rūpāvacara-saññā, the third is lokuttara-saññā, and the fourth is ākiñcaññāyatana-saññā.
Trong các tưởng (saññā), tưởng thứ nhất là dục giới tưởng (kāmāvacarasaññā), thứ hai là sắc giới tưởng (rūpāvacarasaññā), thứ ba là siêu thế tưởng (lokuttarasaññā), thứ tư là Vô sở hữu xứ tưởng (ākiñcaññāyatanasaññā).
Yasmā pana sā saññā aggāti āgatā, tato paraṃ saññāpaññatti nāma natthi, tasmā agganti vuttā.
Since that perception is said to be supreme (agga), there is no further designation of perception beyond it, hence it is called supreme.
Vì tưởng đó được xem là tối thượng (agga), sau đó không còn sự chế định của tưởng nào nữa, nên nó được gọi là tối thượng.
Bāhirakānanti sāsanato bahiddhā pavattānaṃ.
Bāhirakāna means those occurring outside the Dispensation (sāsana).
Bāhirakāna là những người bên ngoài giáo pháp.
No cassaṃ no ca me siyāti sace ahaṃ atīte na bhavissaṃ, etarahipi me ayaṃ attabhāvo na siyā.
No cassaṃ no ca me siyā means if I had not existed in the past, this present existence would not be mine.
No cassaṃ no ca me siyā là nếu tôi không tồn tại trong quá khứ, thì hiện tại thân này của tôi cũng sẽ không tồn tại.
Na bhavissāmi na me bhavissatīti sacepi anāgate na bhavissāmi, na ca me kiñci palibodhajātaṃ bhavissati.
Na bhavissāmi na me bhavissatī means even if I will not exist in the future, nothing that obstructs me will exist.
Na bhavissāmi na me bhavissatī là nếu tôi không tồn tại trong tương lai, thì cũng sẽ không có bất cứ sự ràng buộc nào đối với tôi.
Agge virajjatīti ucchedadiṭṭhiyaṃ virajjati.
‘ Agge virajjati’ means one becomes dispassionate towards the annihilationist view.
Agge virajjatī là chán ghét tột cùng tà kiến đoạn diệt (ucchedadiṭṭhi).
Ucchedadiṭṭhi hi idha nibbānassa santatāya agganti jātā.
Indeed, the annihilationist view is considered an extreme here due to the continuity of Nibbāna.
Tà kiến đoạn diệt ở đây được xem là tối thượng vì sự liên tục của Niết-bàn.
Paramatthavisuddhinti uttamatthavisuddhiṃ.
‘ Paramatthavisuddhi’ means the purity of the highest meaning.
Paramatthavisuddhi là sự thanh tịnh tối thượng.
Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the attainment of the dimension of neither perception nor non-perception.
Đây là tên gọi của Neasaññānāsaññāyatana-samāpatti (Diệt thọ tưởng định).
Ākiñcaññāyatanañhi vipassanāpadaṭṭhānattā aggaṃ nāma jātaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ dīghāyukattā.
Indeed, the dimension of nothingness is called an extreme due to being a basis for insight, and the dimension of neither perception nor non-perception due to having a long lifespan.
Vô sở hữu xứ (Ākiñcaññāyatana) được xem là tối thượng vì là nền tảng của tuệ quán (vipassanāpadaṭṭhāna), còn Diệt thọ tưởng định (Nevasaññānāsaññāyatana) vì có tuổi thọ dài.
Paramadiṭṭhadhammanibbānanti imasmiññeva attabhāve paramanibbānaṃ.
‘ Paramadiṭṭhadhammanibbāna’ means the supreme Nibbāna in this very existence.
Paramadiṭṭhadhammanibbāna là Niết-bàn tối thượng ngay trong kiếp sống này.
Anupādā vimokkhoti catūhi upādānehi aggahetvā cittassa vimokkho.
‘ Anupādā vimokkho’ means the liberation of the mind without clinging to the four clingings.
Anupādā vimokkho là sự giải thoát của tâm không chấp thủ bởi bốn thủ (upādāna).
Arahattassetaṃ nāmaṃ.
This is a name for Arahantship.
Đây là tên gọi của A-la-hán quả.
Pariññanti samatikkamaṃ.
‘ Pariññā’ means transcendence.
Pariñña là sự vượt qua.
Tattha bhagavā paṭhamajjhānena kāmānaṃ pariññaṃ paññāpeti, arūpāvacarehi rūpānaṃ pariññaṃ paññāpeti, anupādānibbānena vedanānaṃ pariññaṃ paññāpeti.
Therein, the Blessed One teaches the transcendence of sensual pleasures through the first jhāna; the transcendence of material form through the immaterial attainments; and the transcendence of feelings through Nibbāna without clinging.
Trong đó, Đức Thế Tôn thuyết giảng sự thấu hiểu (pariñña) các dục lạc bằng Sơ thiền; thuyết giảng sự thấu hiểu các sắc bằng các thiền vô sắc; thuyết giảng sự thấu hiểu các cảm thọ bằng Niết-bàn không chấp thủ.
Nibbānañhi sabbavedayitappahānattā vedanānaṃ pariññā nāma.
Indeed, Nibbāna is called the transcendence of feelings because it is the abandonment of all feelings.
Vì Niết-bàn là sự đoạn trừ tất cả các cảm thọ, nên nó được gọi là sự thấu hiểu các cảm thọ.
Anupādāparinibbānanti apaccayaparinibbānaṃ.
Unclinging Nibbāna means Nibbāna without conditions.
Anupādāparinibbāna có nghĩa là sự Niết-bàn không còn chấp thủ (không còn nhiên liệu).
Idaṃ pana suttaṃ kathento bhagavā anabhiratipīḷitāni pañca bhikkhusatāni disvā tesaṃ anabhirativinodanatthaṃ kathesi.
Now, the Blessed One, seeing five hundred bhikkhus afflicted with discontent, spoke this sutta to dispel their discontent.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng kinh này khi thấy năm trăm vị Tỳ-khưu đang bị phiền não bất lạc (anabhirati) hành hạ, nhằm mục đích xua tan sự bất lạc của họ.
Tepi anabhiratiṃ vinodetvā desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpannā hutvā aparabhāge vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
And they, dispelling their discontent, applying wisdom according to the teaching, became stream-winners, and later, developing vipassanā, attained Arahantship.
Sau khi xua tan sự bất lạc, họ đã hướng trí tuệ theo lời dạy, trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), và sau đó phát triển thiền quán (vipassanā) để đạt đến quả vị A-la-hán.
30. Dasame uyyodhikā nivatto hotīti yuddhato nivatto hoti.
In the tenth, uyyodhikā nivatto hotīti means "turned back from battle."
30. Trong đoạn thứ mười, uyyodhikā nivatto hotī có nghĩa là rút lui khỏi chiến tranh.
Laddhādhippāyoti mahākosalaraññā kira bimbisārassa dhītaraṃ dentena dvinnaṃ rajjānaṃ antare satasahassuṭṭhāno kāsigāmo nāma dhītu dinno.
Laddhādhippāyo means that King Pasenadi of Kosala, when giving his daughter to Bimbisāra, had given the Kāsīgāma village, which yielded a hundred thousand, located between the two kingdoms, to his daughter.
Laddhādhippāyo có nghĩa là: Vua Kosala vĩ đại, khi gả con gái cho vua Bimbisāra, đã ban cho con gái một ngôi làng tên là Kāsigāma, có thu nhập một trăm ngàn đồng, nằm giữa hai vương quốc.
Ajātasattunā pitari mārite mātāpissa rañño viyogasokena nacirasseva matā.
When Ajātasattu killed his father, his mother also died shortly after from grief due to the king's demise.
Khi Ajātasattu giết cha mình, mẹ của ông ta cũng chết không lâu sau đó vì đau buồn trước sự ra đi của nhà vua.
Tato rājā pasenadikosalo ‘‘ajātasattunā mātāpitaro māritā, mama pitu santako gāmo’’ti tassatthāya aṭṭaṃ karoti, ajātasattupi ‘‘mama mātu santako’’ti tassa gāmassatthāya.
Thereupon, King Pasenadi of Kosala made a claim for that village, saying, "Ajātasattu killed his parents, and this village belonged to my father"; and Ajātasattu also made a claim for that village, saying, "It belonged to my mother."
Sau đó, vua Pasenadi Kosala đã kiện tụng về ngôi làng đó, nói rằng: “Ajātasattu đã giết cha mẹ, ngôi làng này là của cha tôi”; Ajātasattu cũng kiện tụng về ngôi làng đó, nói rằng: “Nó là của mẹ tôi.”
Dvepi mātulabhāgineyyā caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā yujjhiṃsu.
Both the uncle and nephew mobilized a four-division army and fought.
Hai cậu cháu đã tập hợp quân đội bốn binh chủng và giao chiến.
Tattha pasenadikosalo dve vāre ajātasattunā parājito nagarameva pāvisi.
There, Pasenadi of Kosala, defeated twice by Ajātasattu, returned to the city.
Trong đó, Pasenadi Kosala đã hai lần bị Ajātasattu đánh bại và phải rút về thành.
Tatiyavāre ‘‘kathaṃ nu kho me jayo bhaveyyā’’ti upassutivasena yujjhitabbākāraṃ ñatvā byūhaṃ racayitvā ubhohi passehi parikkhipitvā ajātasattuṃ gaṇhi.
On the third occasion, having learned how he might achieve victory by eavesdropping, he arranged his battle formation, surrounded Ajātasattu on both sides, and captured him.
Lần thứ ba, ông ta đã biết được cách để giành chiến thắng thông qua việc nghe lén, sau đó sắp xếp đội hình chiến đấu, bao vây Ajātasattu từ hai phía và bắt được ông ta.
Tāvadeva jayādhippāyassa laddhattā laddhādhippāyo nāma ahosi.
At that very moment, having achieved his desired victory, he was called Laddhādhippāya.
Ngay khi đó, vì đã đạt được ý định chiến thắng, ông ta được gọi là Laddhādhippāya.
Yena ārāmo tena pāyāsīti bahinagare jayakhandhāvāraṃ nivesetvā ‘‘yāva nagaraṃ alaṅkaronti, tāva dasabalaṃ vandissāmi.
Yena ārāmo tena pāyāsīti means that he established his victory encampment outside the city and thought, "Until they decorate the city, I will pay homage to the Ten-Powered One.
Yena ārāmo tena pāyāsī có nghĩa là: Sau khi thiết lập doanh trại chiến thắng bên ngoài thành, ông ta nghĩ: “Cho đến khi họ trang hoàng thành, ta sẽ đến đảnh lễ Đức Thập Lực.
Nagaraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya hi papañco hotī’’ti amaccagaṇaparivuto yenārāmo tena pāyāsi, ārāmaṃ pāvisi.
For once I enter the city, complications will arise." Thus, surrounded by his retinue of ministers, he proceeded to the monastery and entered it.
Vì khi đã vào thành thì sẽ có nhiều việc bận rộn”, rồi cùng đoàn tùy tùng đến khu vườn và bước vào khu vườn.
Kasmiṃ kāle pāvisīti?
At what time did he enter?
Ông ta vào lúc nào?
Piṇḍapātappaṭikkantānaṃ bhikkhūnaṃ ovādaṃ datvā sammāsambuddhe gandhakuṭiṃ paviṭṭhe bhikkhusaṅghe ca ovādaṃ sampaṭicchitvā attano attano rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni gate.
When the Perfectly Enlightened One had given instructions to the bhikkhus who had returned from their alms-round and had entered the Perfumed Chamber, and the community of bhikkhus, having received the instructions, had gone to their respective night and day quarters.
Vào lúc Đức Chánh Đẳng Giác đã ban lời giáo huấn cho các Tỳ-khưu đã nhận thực phẩm khất thực và đã vào hương thất (gandhakuṭi), còn chúng Tỳ-khưu đã nhận lời giáo huấn và đã trở về chỗ ở ban đêm và ban ngày của mình.
Caṅkamantīti kasmiṃ samaye caṅkamanti?
Caṅkamantīti means, at what time do they walk?
Caṅkamantī có nghĩa là: Họ kinh hành vào lúc nào?
Paṇītabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanatthaṃ, divā padhānikā vā te.
To dispel sloth and torpor caused by delicious food, or because they are diligent during the day.
Để xua tan sự hôn trầm, thụy miên (thinamiddha) do thức ăn ngon gây ra, hoặc họ là những người tinh tấn vào ban ngày.
Tādisānañhi pacchābhattaṃ caṅkamitvā nhatvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā nisajja samaṇadhammaṃ karontānaṃ cittaṃ ekaggaṃ hoti.
For such persons, after eating, walking, bathing, allowing the body to adapt to the season, and sitting down to practice the monastic life, the mind becomes concentrated.
Đối với những người như vậy, sau khi ăn, kinh hành, tắm rửa, để cơ thể thích nghi với thời tiết, rồi ngồi xuống thực hành pháp Sa-môn, tâm họ sẽ trở nên định tĩnh.
Ye te bhikkhūti so kira ‘‘kahaṃ satthā kahaṃ sugatoti pariveṇena pariveṇaṃ āgantvā pucchitvāva pavisissāmī’’ti vilokento araññahatthī viya mahācaṅkame caṅkamamāne paṃsukūlike bhikkhū disvā tesaṃ santikaṃ agamāsi.
Ye te bhikkhūti means that he, wishing to know "Where is the Teacher? Where is the Fortunate One?" went from cell to cell asking, and seeing the rag-robe bhikkhus walking on the large walking path like forest elephants, he approached them.
Ye te bhikkhū có nghĩa là: Vua đã nhìn quanh, nghĩ: “Ta sẽ hỏi từng khu tịnh xá xem Đức Đạo Sư ở đâu, Đức Thiện Thệ ở đâu, rồi mới vào”, và khi thấy các Tỳ-khưu mặc y phấn tảo đang kinh hành trên lối kinh hành lớn như những con voi rừng, ông ta đã đến chỗ họ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to that, that this was said.
Câu này được nói đến trong bối cảnh đó.
Dassanakāmāti passitukāmā.
Dassanakāmāti means "desirous of seeing."
Dassanakāmā có nghĩa là: muốn thấy.
Vihāroti gandhakuṭiṃ sandhāya āhaṃsu.
Vihāroti, they said, referring to the Perfumed Chamber.
Vihāro có nghĩa là: họ nói về hương thất (gandhakuṭi).
Ataramānoti aturito, saṇikaṃ padapamāṇaṭṭhāne padaṃ nikkhipanto vattaṃ katvā susammaṭṭhaṃ muttajālasinduvārasadisaṃ vālukaṃ avināsentoti attho.
Ataramānoti means unhurried, slowly placing his foot step by step, without disturbing the clean sand, which was like a network of pearls or jasmine flowers; this is the meaning.
Ataramāno có nghĩa là: không vội vã, từ từ đặt từng bước chân vào đúng vị trí, không làm hỏng lớp cát mịn như mạng lưới ngọc trai hay hoa lài.
Ālindanti pamukhaṃ.
Ālindanti means the portico.
Ālinda có nghĩa là: hiên nhà.
Aggaḷanti kavāṭaṃ.
Aggaḷanti means the bolt.
Aggaḷa có nghĩa là: chốt cửa.
Ukkāsitvāti ukkāsitasaddaṃ katvā.
Ukkāsitvāti means making a coughing sound.
Ukkāsitvā có nghĩa là: phát ra tiếng hắng giọng.
Ākoṭehīti agganakhena īsakaṃ kuñcikāchiddasamīpe koṭehīti vuttaṃ hoti.
Ākoṭehīti means to tap lightly near the keyhole with the fingernail.
Ākoṭehī có nghĩa là: dùng đầu ngón tay gõ nhẹ gần lỗ khóa.
Dvāraṃ kira atiupari amanussā, atiheṭṭhā dīghajātikā koṭenti.
It is said that non-humans tap the door too high, and long-bodied beings tap it too low.
Người ta nói rằng, cửa quá cao thì phi nhân gõ, quá thấp thì người có thân hình cao gõ.
Tathā akoṭetvā majjhe chiddasamīpe koṭetabbanti idaṃ dvārakoṭanavattanti vadanti.
Thus, not tapping it in such a way, one should tap it in the middle near the hole; this is called the proper manner of knocking on a door.
Vì vậy, không gõ như thế, mà phải gõ vào giữa, gần lỗ khóa; đây được gọi là phép tắc gõ cửa.
Vivari bhagavā dvāranti na bhagavā uṭṭhāya dvāraṃ vivarati, vivaratūti pana hatthaṃ pasāreti.
Vivari bhagavā dvāranti means that the Blessed One did not get up and open the door, but extended his hand as if to say, "Let it be opened."
Vivari bhagavā dvāranti có nghĩa là: Đức Thế Tôn không đứng dậy mở cửa, mà Ngài đưa tay ra hiệu cho mở.
Tato ‘‘bhagavā tumhehi anekakappakoṭīsu dānaṃ dadamānehi na sahatthā dvāravivaraṇakammaṃ kata’’nti sayameva dvāraṃ vivaṭaṃ.
Then, the door opened by itself, as if to say, "The Blessed One, who has given dāna for crores of aeons, has not personally performed the act of opening a door."
Khi đó, cửa tự động mở ra, vì “Đức Thế Tôn, trong vô số kiếp đã bố thí, không tự tay làm công việc mở cửa”.
Taṃ pana yasmā bhagavato manena vivaṭaṃ, tasmā ‘‘vivari bhagavā dvāra’’nti vattuṃ vaṭṭati.
However, since it was opened by the Blessed One's intention, it is appropriate to say, "The Blessed One opened the door."
Nhưng vì cửa được mở theo ý của Đức Thế Tôn, nên có thể nói: “Đức Thế Tôn đã mở cửa”.
Imaṃ ovādaṃ adāsi.
Remaining in this instruction, he gradually reduced his food intake day by day, until it was only a nāḷi of cooked rice, and his limbs became slender and firm.
Ngài đã ban lời giáo huấn này.
So imasmiṃ ovāde ṭhatvā divase divase thokaṃ thokaṃ hāpetvā anukkamena nāḷikodanaparamatāya saṇṭhāsi, gattānipissa tanūni thirāni jātāni.
It is with reference to this help rendered by the Blessed One that he said, "Bhante, observing my gratitude and sense of obligation."
Ông ta đã giữ lời giáo huấn này, mỗi ngày giảm bớt dần dần, cuối cùng chỉ còn ăn một đấu gạo, và thân thể của ông ta trở nên thon gọn và vững chắc.
Taṃ bhagavatā kataṃ upakāraṃ sandhāya ‘‘kataññutaṃ kho ahaṃ, bhante, kataveditaṃ sampassamāno’’ti āha.
It is with reference to the help rendered by the Blessed One that he said, "Bhante, observing my gratitude and sense of obligation."
Vua đã nói: “Bạch Thế Tôn, con thấy lòng tri ân và biết ơn đối với sự giúp đỡ mà Đức Thế Tôn đã ban cho.”
Ariye ñāyeti sahavipassanake magge.
Ariye ñāyeti means in the path accompanied by insight meditation.
Ariye ñāye có nghĩa là: trên con đường có thiền quán (vipassanā).
Vuddhasīloti vaḍḍhitasīlo.
Vuddhasīloti means one whose morality has grown.
Vuddhasīlo có nghĩa là: người có giới hạnh tăng trưởng.
Ariyasīloti apothujjanikehi sīlehi samannāgato.
Ariyasīloti means endowed with supermundane morality.
Ariyasīlo có nghĩa là: người có giới hạnh không phải của phàm phu.
Kusalasīloti anavajjehi sīlehi samannāgato.
Kusalasīloti means endowed with blameless morality.
Kusalasīlo có nghĩa là: người có giới hạnh không đáng trách.
Āraññakoti jāyamānopi araññe jāto, abhisambujjhamānopi araññe abhisambuddho, devavimānakappāya gandhakuṭiyā vasantopi araññeyeva vasīti dassento evamāha.
Āraññakoti, meaning that he was born in the forest, attained full enlightenment in the forest, and even while residing in the Perfumed Chamber, which was like a divine mansion, he still dwelt in the forest; thus he said this to show that.
Āraññako có nghĩa là: Ngài nói như vậy để chỉ rằng: Dù sinh ra ở rừng, giác ngộ ở rừng, và dù sống trong hương thất (gandhakuṭi) như cung điện chư thiên, Ngài vẫn sống ở rừng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều có nghĩa rõ ràng.
31. Catutthassa paṭhame saṅghasuṭṭhutāyātiādīsu saṅghasuṭṭhutā nāma saṅghassa suṭṭhubhāvo, ‘‘suṭṭhu devā’’ti āgataṭṭhāne viya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvo.
31. In the first of the fourth, regarding saṅghasuṭṭhutāyāti and so on: Saṅghasuṭṭhutā means the excellence of the Saṅgha, the state of accepting the words "Well said, Bhante" as in the passage "Well said, devas."
31. Trong đoạn đầu của phần thứ tư, saṅghasuṭṭhutāyā và các từ khác: Saṅghasuṭṭhutā có nghĩa là sự tốt đẹp của Tăng đoàn, giống như khi nói “Chư thiên thật tốt đẹp”, nó có nghĩa là việc chấp nhận lời nói “Bạch Thế Tôn, thật tốt đẹp”.
Yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattati.
And whoever accepts the words of the Tathāgata, that (acceptance) leads to his welfare and happiness for a long time.
Ai chấp nhận lời của Đức Như Lai, điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho người ấy.
Tasmā saṅghassa ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanatthaṃ paññattaṃ, asampaṭicchane ādīnavaṃ, sampaṭicchane ānisaṃsaṃ dassetvā, na balakkārena abhibhavitvāti etamatthaṃ āvikaronto āha – saṅghasuṭṭhutāyāti.
Therefore, to clarify this meaning – that it was laid down for the acceptance of the Saṅgha's words "Well said, Bhante," showing the danger in not accepting and the benefit in accepting, and not by force or coercion – he said: saṅghasuṭṭhutāyāti.
Vì vậy, để Tăng đoàn chấp nhận lời nói “Bạch Thế Tôn, thật tốt đẹp”, Ngài đã ban hành giới luật, chỉ ra sự nguy hại nếu không chấp nhận và lợi ích nếu chấp nhận, không phải bằng cách áp đặt cưỡng bức, mà Ngài nói rõ ý nghĩa này: saṅghasuṭṭhutāyā (vì sự tốt đẹp của Tăng đoàn).
Saṅghaphāsutāyāti saṅghassa phāsubhāvāya, sahajīvitāya sukhavihāratthāyāti attho.
Saṅghaphāsutāyāti means for the convenience of the Saṅgha, for harmonious living and comfortable abiding; this is the meaning.
Saṅghaphāsutāyā có nghĩa là: vì sự thuận lợi của Tăng đoàn, vì sự an lạc trong đời sống chung.
Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti dummaṅkūnāma dussīlapuggalā, ye maṅkutaṃ āpādiyamānāpi dukkhena āpajjanti, vītikkamaṃ karontā vā katvā vā na lajjanti, tesaṃ niggahatthāya.
Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyāti means that dummaṅku are immoral individuals who, even when being made ashamed, are ashamed with difficulty, or who commit transgressions and are not ashamed after committing them; it is for their suppression.
Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā có nghĩa là: Dummaṅku là những người có giới hạnh xấu, những người khó khăn khi bị khiển trách, hoặc không biết xấu hổ khi vi phạm hoặc sau khi vi phạm; nhằm mục đích chế ngự họ.
Te hi sikkhāpade asati ‘‘kiṃ tumhehi diṭṭhaṃ, kiṃ sutaṃ, kiṃ amhehi kataṃ, katamasmiṃ vatthusmiṃ katamaṃ āpattiṃ ropetvā amhe niggaṇhathā’’ti saṅghaṃ viheṭheyyuṃ.
For if there were no training rule, they might trouble the Saṅgha, saying, "What have you seen? What have you heard? What have we done? In what matter, by imposing what offense, do you suppress us?"
Nếu không có giới luật, họ có thể quấy rối Tăng đoàn bằng cách nói: “Các ngài đã thấy gì, đã nghe gì, chúng tôi đã làm gì, các ngài buộc tội chúng tôi phạm giới nào trong trường hợp nào mà chế ngự chúng tôi?”
Sikkhāpade pana sati te saṅgho sikkhāpadaṃ dassetvā saha dhammena niggahessati.
But if there is a training rule, the Saṅgha will show them the training rule and suppress them righteously.
Nhưng khi có giới luật, Tăng đoàn sẽ chỉ ra giới luật và chế ngự họ theo Pháp.
Tena vuttaṃ – ‘‘dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā’’ti.
Therefore, it was said: "For the suppression of immoral individuals."
Vì vậy, đã nói: “ dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā” (vì sự chế ngự những người có giới hạnh xấu).
Pesalānanti piyasīlānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihāratthāya.
Pesalānanti means for the comfortable abiding of bhikkhus of pleasing conduct.
Pesalāna có nghĩa là: vì sự an lạc của các Tỳ-khưu có giới hạnh đáng yêu.
Piyasīlā hi bhikkhū kattabbākattabbaṃ sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādañca ajānantā sikkhāttayapāripūriyā ghaṭamānā kilamanti, te pana sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādañca ñatvā sikkhāpāripūriyā ghaṭamānā na kilamanti.
For indeed, amiable bhikkhus striving for the perfection of the three trainings, not knowing what should be done and what should not be done, what is blameworthy and what is blameless, nor the proper time and limits, become wearied. But those who know what is blameworthy and what is blameless, and the proper time and limits, do not become wearied when striving for the perfection of the training.
Các tỳ khưu có giới đức, vì không biết điều nên làm và không nên làm, điều có tội và không có tội, giới hạn và ranh giới, nên khi cố gắng hoàn thành ba học pháp thì mệt mỏi; nhưng khi họ đã biết điều có tội và không có tội, giới hạn và ranh giới, thì khi cố gắng hoàn thành học pháp, họ không còn mệt mỏi.
Tena tesaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ phāsuvihārāya saṃvattatiyeva.
Therefore, the promulgation of training rules certainly conduces to their comfortable abiding.
Do đó, việc chế định học giới là để họ sống an lạc.
Yo vā dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho, sveva tesaṃ phāsuvihāro.
Or, the suppression of ill-behaved individuals is indeed their comfortable abiding.
Hoặc việc trừng trị những người có hành vi xấu chính là sự sống an lạc cho những vị ấy.
Dussīlapuggale nissāya hi uposathappavāraṇā na tiṭṭhanti, saṅghakammāni nappavattanti, sāmaggī na hoti, bhikkhū anekaggā uddesādīsu anuyuñjituṃ na sakkonti.
Indeed, owing to individuals of bad conduct, Uposatha and Pavāraṇā do not occur, Saṅgha-kamma are not carried out, unity is absent, and bhikkhus are unable to engage in recitation and the like with single-mindedness.
Thật vậy, nương tựa vào người ác giới, các lễ Uposatha và Pavāraṇā không được duy trì, các Tăng sự không được thực hiện, sự hòa hợp không có, các tỳ khưu không thể chuyên tâm vào việc tụng đọc (Uddesa) và những việc khác.
Dussīlesu pana niggahitesu sabbopi ayaṃ upaddavo na hoti, tato pesalā bhikkhū phāsu viharanti.
But when ill-behaved individuals are suppressed, all these troubles do not arise; consequently, the virtuous bhikkhus abide comfortably.
Nhưng khi những người ác giới bị trừng trị, tất cả những tai họa này không còn nữa, do đó các tỳ khưu có giới đức sống an lạc.
Evaṃ ‘‘pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāyā’’ti ettha dvidhā attho veditabbo.
Thus, in the phrase "for the comfortable abiding of virtuous bhikkhus," the meaning should be understood in two ways.
Vì vậy, ý nghĩa của cụm từ ‘‘để các tỳ khưu có giới đức sống an lạc’’ phải được hiểu theo hai cách.
Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāyāti diṭṭhadhammikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena tasmiṃyeva attabhāve pattabbā pāṇippahāradaṇḍappahārasatthappahārahatthacchedapādacchedaakittiayasavippaṭisārādayo dukkhaviseso, tesaṃ saṃvarāya pidahanāya āgamanamaggathakanāyāti attho.
For the restraint of defilements visible in this very life means that the defilements visible in this very life are specific kinds of suffering to be attained by one who abides in non-restraint in that same existence, such as striking with hands, striking with sticks, striking with weapons, cutting off hands, cutting off feet, disrepute, disgrace, and remorse. The meaning is for their restraint, for their suppression, for blocking the path of their arising.
Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāyāti (để ngăn chặn các lậu hoặc thuộc về đời này) nghĩa là các lậu hoặc thuộc về đời này là những loại khổ đặc biệt như bị đánh đập, bị hành hạ, bị đâm chém, bị chặt tay, chặt chân, bị mất danh tiếng, bị ô nhục, bị hối hận, v.v., mà người sống trong sự không phòng hộ phải chịu trong chính kiếp sống này. Ý nghĩa là để ngăn chặn, che đậy, và chặn đứng con đường dẫn đến sự xuất hiện của chúng.
Samparāyikānanti samparāyikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena katapāpakammamūlakā samparāye narakādīsu pattabbā dukkhavisesā, tesaṃ paṭighātatthāya vūpasamatthāya.
For those pertaining to the next life means that the defilements pertaining to the next life are specific kinds of suffering to be attained in the next life, in hell and other lower realms, due to evil deeds performed by one who abides in non-restraint, for their elimination and for their calming.
Samparāyikānanti (và các lậu hoặc thuộc về đời sau) là những loại khổ đặc biệt mà người sống trong sự không phòng hộ, do những hành vi ác đã làm, phải chịu trong đời sau ở các cảnh khổ như địa ngục, v.v., để tiêu diệt và làm lắng dịu chúng.
Appasannānanti sikkhāpadapaññattiyā hi sati sikkhāpadapaññattiṃ ñatvā vā, yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū disvā vā, yepi appasannā paṇḍitamanussā, te ‘‘yāni vata loke mahājanassa rajjanadussanamuyhanaṭṭhānāni, tehi ime samaṇā ārakā viratā viharanti, dukkaraṃ vata karontī’’ti pasādaṃ āpajjanti vinayapiṭakapotthakaṃ disvā micchādiṭṭhikatavedibrāhmaṇā viya.
For the increase of conviction among the unpersuaded means that when training rules are promulgated, knowing the training rules, or seeing bhikkhus practicing as prescribed, even those unpersuaded wise individuals become convinced, thinking, "Indeed, these ascetics abide far removed and abstained from those things that cause attachment, aversion, and delusion in the world among the general populace; truly, they perform what is difficult to do," just as those with wrong views and Brahmin priests become convinced upon seeing the Vinaya Piṭaka text.
Appasannānanti (để những người chưa có niềm tin phát sinh niềm tin): Khi có sự chế định học giới, những người trí thức chưa có niềm tin, sau khi biết về học giới hoặc thấy các tỳ khưu thực hành đúng như đã chế định, sẽ phát sinh niềm tin rằng: “Thật vậy, những vị Sa-môn này sống xa lánh những điều mà thế gian thường bị mê hoặc, bị làm ô uế, bị lầm lạc; thật khó khăn thay việc họ đang làm!”, giống như các Bà-la-môn theo tà kiến Veda khi thấy bộ Vinaya Piṭaka.
Tena vuttaṃ – ‘‘appasannānaṃ pasādāyā’’ti.
Therefore, it is said, "for the increase of conviction among the unpersuaded."
Vì vậy, đã nói – ‘‘để những người chưa có niềm tin phát sinh niềm tin’’.
Saddhammaṭṭhitiyāti tividho saddhammo pariyattisaddhammo paṭipattisaddhammo adhigamasaddhammoti.
For the continuance of the True Dhamma means that the True Dhamma is of three kinds: the Dhamma of study (Pariyatti), the Dhamma of practice (Paṭipatti), and the Dhamma of realization (Adhigama).
Saddhammaṭṭhitiyāti (để Chánh pháp được duy trì): Chánh pháp có ba loại: Chánh pháp thuộc về học tập (Pariyatti Saddhamma), Chánh pháp thuộc về thực hành (Paṭipatti Saddhamma), và Chánh pháp thuộc về chứng đắc (Adhigama Saddhamma).
Tattha sakalampi buddhavacanaṃ pariyattisaddhammo nāma.
Among these, the entirety of the Buddha's teaching is called the Dhamma of study.
Trong đó, tất cả lời Phật dạy được gọi là Pariyatti Saddhamma.
Terasa dhutaguṇā cārittavārittasīlasamādhivipassanāti ayaṃ paṭipattisaddhammo nāma.
The thirteen dhutaguṇas, and the morality of conduct and avoidance, concentration, and insight—this is called the Dhamma of practice.
Mười ba hạnh đầu đà (dhutaguṇa), giới luật (cāritta-vāritta-sīla), định (samādhi), tuệ quán (vipassanā) – đây được gọi là Paṭipatti Saddhamma.
Navalokuttaradhammo adhigamasaddhammo nāma.
The nine supramundane states are called the Dhamma of realization.
Chín pháp siêu thế (Navalokuttaradhamma) được gọi là Adhigama Saddhamma.
So sabbopi yasmā sikkhāpadapaññattiyā sati bhikkhū sikkhāpadañca tassa vibhaṅgañca tadatthajotanatthaṃ aññañca buddhavacanaṃ pariyāpuṇanti, yathāpaññattañca paṭipajjamānā paṭipattiṃ pūretvā paṭipattiyā adhigantabbaṃ lokuttaradhammaṃ adhigacchanti, tasmā sikkhāpadapaññattiyā saddhammo ciraṭṭhitiko hoti.
Since, when training rules are promulgated, bhikkhus learn the training rules, their analysis, and other teachings of the Buddha for the purpose of clarifying their meaning, and by practicing as prescribed, they complete the practice and realize the supramundane Dhamma to be realized through practice, therefore, through the promulgation of training rules, the True Dhamma endures for a long time.
Tất cả những điều đó, vì khi có sự chế định học giới, các tỳ khưu học tập học giới, sự phân tích của nó, và những lời Phật dạy khác để làm sáng tỏ ý nghĩa của nó; và khi thực hành đúng như đã chế định, họ hoàn thành sự thực hành và chứng đắc pháp siêu thế cần được chứng đắc thông qua sự thực hành. Do đó, nhờ sự chế định học giới, Chánh pháp được tồn tại lâu dài.
Tena vuttaṃ – ‘‘saddhammaṭṭhitiyā’’ti.
Therefore, it is said, "for the continuance of the True Dhamma."
Vì vậy, đã nói – ‘‘để Chánh pháp được duy trì’’.
33. Tatiye ubbāhikāyāti sampattaadhikaraṇaṃ vūpasametuṃ saṅghato ubbāhitvā uddharitvā gahaṇatthāya.
33. In the third, ubbāhikāyāti means for the purpose of lifting up, taking out, from the Saṅgha to settle a arisen legal question (adhikaraṇa).
33. Trong kinh thứ ba, ubbāhikāyāti (để đưa ra) nghĩa là để đưa ra khỏi Tăng-già, để giải quyết một vụ tranh chấp đã xảy ra.
Vinaye kho pana ṭhito hotīti vinayalakkhaṇe patiṭṭhito hoti.
Vinaye kho pana ṭhito hotīti means one is established in the characteristics of the Vinaya.
Vinaye kho pana ṭhito hotīti (thật vậy, vị ấy đứng vững trong Vinaya) nghĩa là vị ấy đã an lập trong các đặc tính của Vinaya.
Asaṃhīroti na aññassa vacanamatteneva attano laddhiṃ vissajjeti.
Asaṃhīroti means one does not abandon one's own view merely upon another's words.
Asaṃhīroti (không bị lung lay) nghĩa là vị ấy không từ bỏ quan điểm của mình chỉ vì lời nói của người khác.
Paṭibaloti kāyabalenapi ñāṇabalenapi samannāgato.
Paṭibaloti means one is endowed with both physical strength and knowledge.
Paṭibaloti (có khả năng) nghĩa là vị ấy đầy đủ cả sức mạnh thể chất lẫn sức mạnh trí tuệ.
Saññāpetunti jānāpetuṃ.
Saññāpetunti means to make one know.
Saññāpetunti (để làm cho biết) nghĩa là để làm cho hiểu biết.
Paññāpetunti sampajānāpetuṃ.
Paññāpetunti means to make one fully understand.
Paññāpetunti (để làm cho hiểu rõ) nghĩa là để làm cho hiểu biết thấu đáo.
Nijjhāpetunti olokāpetuṃ.
Nijjhāpetunti means to make one reflect.
Nijjhāpetunti (để làm cho quán sát) nghĩa là để làm cho xem xét.
Pekkhatunti passāpetuṃ.
Pekkhatunti means to make one see.
Pekkhatunti (để làm cho thấy) nghĩa là để làm cho nhìn thấy.
Pasādetunti sañjātapasādaṃ kātuṃ.
Pasādetunti means to cause conviction to arise.
Pasādetunti (để làm cho phát sinh niềm tin) nghĩa là để làm cho phát sinh niềm tin.
Adhikaraṇanti vivādādhikaraṇādicatubbidhaṃ.
Adhikaraṇanti means the four kinds of legal questions, such as disputes (vivādādhikaraṇa).
Adhikaraṇanti (vụ tranh chấp) nghĩa là bốn loại vụ tranh chấp như vivādādhikaraṇa (vụ tranh chấp về tranh cãi).
Adhikaraṇasamudayanti vivādamūlādikaṃ adhikaraṇakārakaṃ.
Adhikaraṇasamudayanti means the origin of legal questions, such as the root of disputes, which causes a legal question.
Adhikaraṇasamudayanti (nguyên nhân phát sinh vụ tranh chấp) nghĩa là nguyên nhân gây ra vụ tranh chấp, như nguồn gốc của sự tranh cãi.
Adhikaraṇanirodhanti adhikaraṇānaṃ vūpasamaṃ.
Adhikaraṇanirodhanti means the cessation of legal questions.
Adhikaraṇanirodhanti (sự chấm dứt vụ tranh chấp) nghĩa là sự lắng dịu của các vụ tranh chấp.
Adhikaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadanti sattavidhaadhikaraṇasamathaṃ.
Adhikaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadanti means the seven methods of settling legal questions.
Adhikaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadanti (con đường dẫn đến sự chấm dứt vụ tranh chấp) nghĩa là bảy phương pháp giải quyết tranh chấp (adhikaraṇasamatha).
37. Sattame vatthūhīti kāraṇehi.
37. In the seventh, vatthūhīti means by reasons.
37. Trong kinh thứ bảy, vatthūhīti (bởi các nguyên nhân) nghĩa là bởi các nguyên nhân.
Avakassantīti parisaṃ ākaḍḍhanti vijaṭenti ekamantaṃ ussārenti.
Avakassantīti means they draw the assembly away, disentangle it, and push it aside.
Avakassantīti (kéo ra) nghĩa là kéo hội chúng ra, làm cho họ rời rạc, tách họ sang một bên.
Apakassantīti ativiya ākaḍḍhanti, yathā visaṃsaṭṭhā honti, evaṃ karonti.
Apakassantīti means they draw it very much away, making it confused.
Apakassantīti (kéo ra quá mức) nghĩa là kéo ra quá mức, làm cho họ trở nên bị phân tán như bị nhiễm độc.
Āveni kammāni karontīti visuṃ saṅghakammāni karonti.
Āveni kammāni karontīti means they perform separate Saṅgha-kamma.
Āveni kammāni karontīti (thực hiện các Tăng sự riêng rẽ) nghĩa là thực hiện các Tăng sự một cách riêng rẽ.
39-40. Navame kappaṭṭhikanti āyukappaṃ nirayamhi ṭhitikāraṇaṃ.
39-40. In the ninth, kappaṭṭhikanti means the cause for abiding in hell for the duration of an aeon.
39-40. Trong kinh thứ chín, kappaṭṭhikanti (tồn tại suốt kiếp) nghĩa là nguyên nhân tồn tại suốt kiếp trong địa ngục.
Kibbisaṃ pasavatīti pāpaṃ paṭilabhati.
Kibbisaṃ pasavatīti means one incurs evil.
Kibbisaṃ pasavatīti (tạo ra nghiệp ác) nghĩa là tạo ra nghiệp ác.
Āpāyikoti apāyagamanīyo.
Āpāyikoti means bound for the lower realms.
Āpāyikoti (người đi đến cảnh khổ) nghĩa là người sẽ đi đến cảnh khổ.
Nerayikoti niraye nibbattanako.
Nerayikoti means born in hell.
Nerayikoti (người sinh vào địa ngục) nghĩa là người sẽ sinh vào địa ngục.
Vaggaratoti bhedarato.
Vaggaratoti means delighting in division.
Vaggaratoti (thích chia rẽ) nghĩa là thích chia rẽ.
Yogakkhemā padhaṃsatīti yogehi khemato arahattato dhaṃsati vigacchati.
Yogakkhemā padhaṃsatīti means one falls away, departs, from the security of Arahatta which is secure from bonds.
Yogakkhemā padhaṃsatīti (sa sút khỏi sự an ổn) nghĩa là sa sút, rời xa trạng thái an ổn là Arahantship (A-la-hán quả) khỏi các xiềng xích (yoga).
Dasame anuggahoti aññamaññassa saṅgahānuggaho.
In the tenth, anuggahoti means mutual support and assistance.
Trong kinh thứ mười, anuggahoti (sự hỗ trợ) nghĩa là sự hỗ trợ lẫn nhau.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in meaning everywhere.
Phần còn lại ở khắp nơi đều có ý nghĩa rõ ràng.
44. Pañcamassa catutthe kusinārāyanti evaṃnāmake nagare.
44. In the fourth of the fifth, kusinārāyanti means in the city of that name.
44. Trong kinh thứ tư của phẩm thứ năm, kusinārāyanti (tại Kusinārā) nghĩa là tại thành phố tên như vậy.
Devatānaṃ atthāya baliṃ haranti etthāti baliharaṇo, tasmiṃ baliharaṇe.
Baliharaṇo is where one offers sacrifices for the deities; in that place of sacrifice.
Baliharaṇo (nơi cúng dường) nghĩa là nơi các vị trời được cúng dường, tại nơi cúng dường đó.
Acchiddena appaṭimaṃsenātiādīsu yena kenacideva pahaṭo vā hoti, vejjakammādīni vā katāni, tassa kāyasamācāro upacikādīhi khāyitatālapaṇṇaṃ viya chiddo ca, paṭimasituṃ yattha katthaci gahetvā ākaḍḍhituṃ sakkuṇeyyatāya paṭimaṃso ca hoti, viparīto acchiddo appaṭimaṃso nāma.
In phrases like acchiddena appaṭimaṃsenāti, if one is struck by anything, or if medical treatments etc. have been performed, their bodily conduct is flawed, like a palm leaf eaten by termites, and it is "paṭimaṃso" because it can be grasped and dragged anywhere. The opposite is called "acchiddo appaṭimaṃso" (unflawed, unimpeachable).
Trong các từ Acchiddena appaṭimaṃsenātiādīsu (không có lỗ hổng, không có vết dơ), nếu một người bị đánh bằng bất cứ thứ gì, hoặc đã được chữa bệnh, thì hành vi thân của người đó có lỗ hổng như lá cọ bị kiến ăn, và có vết dơ vì có thể bị nắm kéo ở bất cứ đâu; ngược lại, là không có lỗ hổng, không có vết dơ (acchiddo appaṭimaṃso).
Vacīsamācāro pana musāvādaomasavādapesuññaamūlakānuddhaṃsanādīhi chiddo sappaṭimaṃso ca hoti, viparīto acchiddo appaṭimaṃso.
But verbal conduct is flawed and impeachable due to lying, harsh speech, slander, groundless exaggeration, and so on; the opposite is "acchiddo appaṭimaṃso."
Còn hành vi khẩu thì có lỗ hổng và có vết dơ do nói dối, nói lời thô tục, nói lời chia rẽ, vu khống vô căn cứ, v.v.; ngược lại, là không có lỗ hổng, không có vết dơ (acchiddo appaṭimaṃso).
Mettaṃ nu kho me cittanti palibodhaṃ chinditvā kammaṭṭhānabhāvanānuyogena adhigataṃ me mettacittaṃ.
My mind of loving-kindness has been attained by me through applying myself to meditation on the meditation subject, having cut off hindrances.
Mettaṃ nu kho me citta (tâm từ của tôi) đã cắt đứt chướng ngại, tâm từ của tôi đã đạt được bằng sự tinh cần tu tập đề mục thiền.
Anāghātanti āghātavirahitaṃ, vikkhambhanena vihatāghātanti attho.
'Anāghāta' means free from ill-will; the meaning is 'ill-will destroyed by suppression'.
Anāghātaṃ (không có sự sân hận) nghĩa là vắng bóng sự sân hận, sự sân hận đã bị loại bỏ bằng cách trấn áp.
Kattha vuttanti idaṃ sikkhāpadaṃ kismiṃ nagare vuttaṃ.
'Kattha vutta' means, in which town was this training rule spoken?
Kattha vuttaṃ (được nói ở đâu) nghĩa là giới điều này được nói ở thành phố nào.
Kālena vakkhāmītiādīsu eko ekaṃ okāsaṃ kāretvā codento kālena vadati nāma.
In phrases like " I shall speak at the proper time," one who, having created an opportunity for someone, questions them, is called " speaking at the proper time."
Trong các câu như Kālena vakkhāmī (Tôi sẽ nói đúng lúc) và tương tự, một người chỉ trích sau khi đã sắp xếp một nơi thích hợp thì được gọi là kālena vadati (nói đúng lúc).
Saṅghamajjhe vā gaṇamajjhe vā salākaggayāgaggavitakkamāḷakabhikkhācāramaggaāsanasālādīsu vā upaṭṭhākehi parivāritakkhaṇe vā codento akālena vadati nāma.
One who questions in the midst of the Saṅgha, or in the midst of a group, or at places such as the hall for distribution of voting-sticks, the alms-hall, the open discussion hall, the alms-round route, or the sitting-halls, or when surrounded by attendants, is called " speaking at the improper time."
Một người chỉ trích giữa Tăng đoàn, giữa nhóm, hoặc ở các nơi như chỗ bốc phiếu, chỗ cúng dường, chỗ tranh luận, chỗ khất thực, chỗ nghỉ ngồi, hoặc khi được các người hộ độ vây quanh, thì được gọi là akālena vadati (nói không đúng lúc).
Tacchena vadanto bhūtena vadati nāma.
One who speaks truthfully is called " speaking in accordance with fact."
Người nói sự thật thì được gọi là bhūtena vadati (nói đúng sự thật).
‘‘Daharamahallakaparisāvacarakapaṃsukūlikadhammakathikapatirūpaṃ tava ida’’nti vadanto pharusena vadati nāma.
One who says, "This is fitting for you, a young or old person, a frequenter of assemblies, a rag-robe wearer, a Dhamma speaker," is called " speaking harshly."
Người nói rằng: “Điều này không phù hợp với một người trẻ hay già, một người quen thuộc với đám đông, một người mặc y phấn tảo, một người thuyết pháp như ngài”, thì được gọi là pharusena vadati (nói lời thô ác).
Kāraṇanissitaṃ pana katvā, ‘‘bhante mahallakattha, parisāvacarakattha, paṃsukūlikattha, dhammakathikatthapatirūpaṃ tumhākamida’’nti vadanto saṇhena vadati nāma.
However, one who makes it dependent on a reason and says, "Venerable sir, it is fitting for you, an elder, a frequenter of assemblies, a rag-robe wearer, a Dhamma speaker," is called " speaking gently."
Nhưng người nói dựa trên lý do, rằng: “Bạch Đại đức, điều này phù hợp với ngài là một người lớn tuổi, một người quen thuộc với đám đông, một người mặc y phấn tảo, một người thuyết pháp”, thì được gọi là saṇhena vadati (nói lời dịu dàng).
Kāraṇanissitaṃ katvā vadanto atthasaṃhitena vadati nāma.
One who speaks by making it dependent on a reason is called " speaking that which is connected with the goal."
Người nói dựa trên lý do thì được gọi là atthasaṃhitena vadati (nói lời hữu ích).
Mettacitto vakkhāmi no dosantaroti mettacittaṃ paccupaṭṭhapetvā vakkhāmi, na duṭṭhacitto hutvā.
'Mettacitto vakkhāmi no dosantaro' means, I will speak having established a mind of loving-kindness, not being ill-willed.
Mettacitto vakkhāmi no dosantaro (Tôi sẽ nói với tâm từ, không với tâm sân hận) nghĩa là tôi sẽ nói với tâm từ hiện hữu, chứ không phải với tâm ác ý.
45. Pañcame kataṃ vā karissanti vāti methunavītikkamaṃ kariṃsu vā karissanti vā.
45. In the fifth, 'kataṃ vā karissanti vā' means they had committed or would commit sexual misconduct.
Trong kinh thứ năm, kataṃ vā karissanti vā (đã làm hoặc sẽ làm) nghĩa là đã phạm hoặc sẽ phạm giới tà dâm.
Ratananti maṇiratanādīsu yaṃkiñci.
'Ratana' means any kind of jewel, etc.
Ratanaṃ (báu vật) là bất cứ thứ gì trong các loại ngọc báu và tương tự.
Patthetīti māretuṃ icchati.
'Patthetī' means desires to kill.
Patthetī (mong muốn) nghĩa là muốn giết.
Hatthisambādhanti hatthīhi sambādhaṃ.
'Hatthisambādhaṃ' means crowded by elephants.
Hatthisambādhaṃ (nơi voi chen chúc) nghĩa là nơi voi chen chúc.
Hatthisammaddanti vā pāṭho, tassattho – hatthīhi sammaddo etthāti hatthisammaddaṃ.
Alternatively, the reading is hatthisammaddaṃ, meaning 'crowded by elephants' due to the pressure of elephants.
Hoặc đọc là hatthisammaddaṃ, ý nghĩa là: nơi có sự chen chúc của voi thì gọi là hatthisammaddaṃ.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining instances.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Rajanīyāni rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbānīti etāni rāgajanakāni rūpādīni tattha paripūrāni honti.
'Rajanīyāni rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbāni' means that these lust-generating forms, sounds, odors, tastes, and tactile objects are abundant there.
Rajanīyāni rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbānī (các sắc, thinh, hương, vị, xúc đáng tham đắm) nghĩa là các sắc, thinh, hương, vị, xúc sinh khởi tham ái đều đầy đủ ở đó.
46. Chaṭṭhe sokasabhayeti sokena sabhaye.
46. In the sixth, 'sokasabhaye' means fearful with sorrow.
Trong kinh thứ sáu, sokasabhaye (sự sợ hãi do sầu muộn) nghĩa là sự sợ hãi cùng với sầu muộn.
Sokabhayeti vā pāṭho, ayamevattho.
Alternatively, the reading is sokabhaye, with the same meaning.
Hoặc đọc là sokabhaye, ý nghĩa cũng tương tự.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second compound.
Trong câu thứ hai cũng theo cách này.
Yena kenaci kammaṭṭhānenāti kasivaṇijjādikammesu yena kenaci kammena.
'Yena kenaci kammaṭṭhānenā' means by any work such as farming, trade, etc.
Yena kenaci kammaṭṭhānenā (bằng bất kỳ nghề nghiệp nào) nghĩa là bằng bất kỳ nghề nghiệp nào trong các nghề như cày cấy, buôn bán.
Anāpajja akusalanti kiñci akusalaṃ anāpajjitvā.
'Anāpajja akusalaṃ' means without incurring any unwholesome action.
Anāpajja akusalaṃ (không phạm bất kỳ điều bất thiện nào) nghĩa là không phạm bất kỳ điều bất thiện nào.
Nibbiseyyāti uppādeyya ācineyya.
'Nibbiseyyā' means would produce, would accumulate.
Nibbiseyyā (nên tạo ra) nghĩa là nên tạo ra, nên tích lũy.
Dakkhoti cheko.
'Dakkho' means skillful.
Dakkho (khéo léo) nghĩa là thành thạo.
Uṭṭhānasampannoti uṭṭhānavīriyena samannāgato.
'Uṭṭhānasampanno' means endowed with persistent effort.
Uṭṭhānasampanno (có đầy đủ sự tinh tấn) nghĩa là có đầy đủ sự tinh tấn.
Alaṃ vacanāyāti yutto vacanāya.
'Alaṃ vacanāya' means fit for speaking.
Alaṃ vacanāyā (có khả năng nói) nghĩa là thích hợp để nói.
Ekantasukhappaṭisaṃvedī vihareyyāti ekantameva kāyikacetasikasukhaṃ ñāṇena paṭisaṃvedento vihareyya.
'Ekantasukhappaṭisaṃvedī vihareyyā' means one should dwell experiencing exclusively physical and mental happiness with wisdom.
Ekantasukhappaṭisaṃvedī vihareyyā (sống với sự cảm nhận hạnh phúc tuyệt đối) nghĩa là nên sống với sự cảm nhận hạnh phúc tuyệt đối về thân và tâm bằng trí tuệ.
Aniccāti hutvā abhāvato.
'Aniccā' means due to becoming and then ceasing to be.
Aniccā (vô thường) nghĩa là sau khi có rồi không còn nữa.
Tucchāti sārarahitā.
'Tucchā' means devoid of essence.
Tucchā (trống rỗng) nghĩa là không có cốt lõi.
Musāti niccasubhasukhā viya khāyamānāpi tathā na hontīti musā.
'Musā' means false, even if they appear to be permanent, beautiful, and pleasant, they are not so.
Musā (hư vọng) nghĩa là dù xuất hiện như là thường, tịnh, lạc nhưng không phải như vậy, nên gọi là hư vọng.
Mosadhammāti nassanasabhāvā.
'Mosadhammā' means having the nature of perishing.
Mosadhammā (có bản chất hủy diệt) nghĩa là có bản chất hoại diệt.
Tasmā te paṭicca dukkhaṃ uppajjatīti sandasseti.
Therefore, it points out that suffering arises dependent on them.
Do đó, điều này chỉ ra rằng khổ phát sinh do duyên với chúng.
Idha pana voti ettha vo ti nipātamattaṃ.
'Idha pana vo': Here, 'vo' is merely a particle.
Trong câu Idha pana vo (ở đây, này các ông), chữ vo chỉ là một tiểu từ.
Apaṇṇakaṃ vā sotāpannoti avirādhitaṃ ekaṃsena sotāpanno vā hoti.
'Apaṇṇakaṃ vā sotāpanno' means one is a Stream-Enterer without doubt, definitively so.
Apaṇṇakaṃ vā sotāpanno (hoặc một bậc nhập lưu không sai lầm) nghĩa là hoặc là một bậc nhập lưu chắc chắn không sai lầm.
Sopi jhānaṃ nibbatteti, brahmalokaṃ vā gantvā chasu vā kāmasaggesu ekantasukhappaṭisaṃvedī hutvā vihareyya.
Such a one also generates jhānas, or goes to the brahma-world and dwells experiencing exclusively happiness in one of the six sense-sphere heavens.
Vị ấy cũng tạo ra thiền định, hoặc đi đến cõi Phạm thiên và sống với sự cảm nhận hạnh phúc tuyệt đối ở một trong sáu cõi trời dục giới.
Imasmiṃ sutte satthā aṭṭhaṅguposathassa guṇaṃ kathesi.
In this Sutta, the Teacher spoke of the virtues of the eight-factored Uposatha.
Trong kinh này, Đức Phật đã nói về công đức của Bát quan trai giới.
48. Aṭṭhame pabbajitenāti gharāvāsaṃ pahāya sāsane pabbajjaṃ upagatena.
48. In the eighth, 'pabbajitena' means by one who has abandoned household life and undergone ordination in the Dispensation.
Trong kinh thứ tám, pabbajitenā (bởi người xuất gia) nghĩa là bởi người đã từ bỏ đời sống gia đình và xuất gia trong giáo pháp.
Abhiṇhanti abhikkhaṇaṃ punappunaṃ, paccavekkhitabbā oloketabbā sallakkhetabbā.
'Abhiṇhaṃ' means frequently, repeatedly; 'paccavekkhitabbā' means to be reflected upon, to be observed, to be carefully considered.
Abhiṇhaṃ (thường xuyên) nghĩa là thường xuyên, lặp đi lặp lại; paccavekkhitabbā (nên quán xét) nghĩa là nên nhìn, nên quán sát.
Vevaṇṇiyanti vivaṇṇabhāvaṃ.
'Vevaṇṇiyaṃ' means dissimilarity or change of appearance.
Vevaṇṇiyaṃ (sự thay đổi diện mạo) nghĩa là sự thay đổi diện mạo.
Taṃ panetaṃ vevaṇṇiyaṃ duvidhaṃ hoti sarīravevaṇṇiyaṃ parikkhāravevaṇṇiyañca.
This dissimilarity is of two kinds: physical dissimilarity and accoutrement dissimilarity.
Sự thay đổi diện mạo này có hai loại: sự thay đổi diện mạo thân thể và sự thay đổi diện mạo vật dụng.
Tattha kesamassuoropanena sarīravevaṇṇiyaṃ veditabbaṃ.
Among these, physical dissimilarity is to be understood by the shaving of hair and beard.
Trong đó, sự thay đổi diện mạo thân thể nên được hiểu là do cạo tóc và râu.
Pubbe pana nānāvirāgāni sukhumavatthāni nivāsetvāpi nānaggarasabhojanaṃ suvaṇṇarajatabhājanesu bhuñjitvāpi sirigabbhe varasayanāsanesu nipajjitvāpi nisīditvāpi sappinavanītādīhi bhesajjaṃ katvāpi pabbajitakālato paṭṭhāya chinnasaṅghaṭitakasāvarasapītāni vatthāni nivāsetabbāni, ayapatte vā mattikapatte vā missakodano bhuñjitabbo, rukkhamūlādisenāsane muñjatiṇasantharaṇādīsu nipajjitabbaṃ, cammakhaṇḍataṭṭikādīsu nisīditabbaṃ, pūtimuttādīhi bhesajjaṃ kattabbaṃ hoti.
Previously, one might have worn fine garments of various colors, eaten various delicious foods in gold and silver vessels, laid and sat on fine couches and beds in a chamber of splendor, and used medicines like ghee and fresh butter; but from the time of ordination, one must wear patched, saffron-colored, plain robes, eat mixed rice in an iron or clay bowl, lie on grass or straw mats in forest dwellings, sit on leather pieces or small woven mats, and use medicines such as putrid urine.
Trước đây, dù đã mặc những y phục tinh tế, đa dạng màu sắc, đã ăn những món ăn ngon miệng, đa dạng hương vị trong các bát vàng bạc, đã nằm và ngồi trên các giường ghế sang trọng trong cung điện, đã dùng các loại thuốc như bơ sữa, nhưng từ khi xuất gia, người ấy phải mặc y phục được cắt vá, nhuộm màu nghệ, ăn cơm trộn trong bát sắt hoặc bát đất, nằm trên các chỗ nghỉ như gốc cây, trên các tấm trải bằng cỏ muñja hoặc cỏ, ngồi trên các miếng da, các tấm chiếu, và phải dùng các loại thuốc như nước tiểu thối.
Evamettha parikkhāravevaṇṇiyaṃ veditabbaṃ.
Thus, accoutrement dissimilarity is to be understood here.
Như vậy, sự thay đổi diện mạo vật dụng nên được hiểu ở đây.
Evaṃ paccavekkhato kopo ca māno ca pahīyati.
By reflecting in this way, anger and conceit are abandoned.
Khi quán xét như vậy, sự giận dữ và kiêu mạn sẽ được đoạn trừ.
Parapaṭibaddhā me jīvikāti mayhaṃ paresu paṭibaddhā parāyattā catupaccayajīvikāti.
'Parapaṭibaddhā me jīvikā' means 'my livelihood, based on the four requisites, is dependent on others, reliant on others'.
Parapaṭibaddhā me jīvikā (đời sống của tôi phụ thuộc vào người khác) nghĩa là đời sống của tôi, tức là bốn vật dụng, phụ thuộc vào người khác, do người khác ban cho.
Evaṃ paccavekkhato hi ājīvo parisujjhati, piṇḍapāto ca apacito hoti, catūsu paccayesu apaccavekkhitaparibhogo nāma na hoti.
Indeed, by reflecting in this way, one's livelihood becomes pure, the alms-food is honored, and there is no partaking of the four requisites without reflection.
Khi quán xét như vậy, đời sống sẽ được thanh tịnh, vật thực khất thực sẽ được trân trọng, và sẽ không có sự thọ dụng bốn vật dụng mà không quán xét.
Añño me ākappo karaṇīyoti yo gihīnaṃ uraṃ abhinīharitvā gīvaṃ paggahetvā lalitenākārena aniyatapadavītihārena gamanākappo hoti, tato aññova ākappo mayā karaṇīyo, santindriyena santamānasena yugamattadassinā visamaṭṭhāne udakasakaṭeneva mandamitapadavītihārena hutvā gantabbanti paccavekkhitabbaṃ.
'Añño me ākappo karaṇīyo' means 'my deportment must be different from that of householders, who walk with chests out, necks held high, with an affected manner and unregulated steps; I must walk with tranquil faculties, a tranquil mind, seeing only a yoke's length ahead, with slow, measured steps like a water cart in uneven terrain' – this should be reflected upon.
Añño me ākappo karaṇīyo (tôi phải thực hành một oai nghi khác) nghĩa là tôi phải thực hành một oai nghi khác với oai nghi của người tại gia, là người ưỡn ngực, ngẩng cổ, đi lại với dáng vẻ duyên dáng, bước đi không đều; tôi phải quán xét rằng mình nên đi với tâm tĩnh lặng, với các căn tĩnh lặng, chỉ nhìn một khoảng bằng ách xe, bước đi chậm rãi như xe nước ở nơi gồ ghề.
Evaṃ paccavekkhato hi iriyāpatho sāruppo hoti, tisso sikkhā paripūrenti.
Indeed, by reflecting in this way, one's deportment becomes suitable, and the three trainings are perfected.
Khi quán xét như vậy, oai nghi sẽ phù hợp, và ba học pháp sẽ được viên mãn.
Kaccinukhoti salakkhaṇe nipātasamudāyo.
'Kaccinukho': This is a combination of particles indicating self-questioning or doubt.
Kaccinukho (phải chăng) là một cụm tiểu từ chỉ sự quán sát.
Attāti cittaṃ.
'Attā' means mind.
Attā (tự ngã) nghĩa là tâm.
Sīlato na upavadatīti aparisuddhaṃ te sīlanti sīlapaccayo na upavadati.
'Sīlato na upavadatī' means 'your morality is impure' – the factor of morality does not reproach.
Sīlato na upavadatī (không chỉ trích về giới) nghĩa là không chỉ trích về giới của bạn là không thanh tịnh.
Evaṃ paccavekkhato hi ajjhattaṃ hirī samuṭṭhāti, sā tīsu dvāresu saṃvaraṃ sādheti, tīsu dvāresu saṃvaro catupārisuddhisīlaṃ hoti, catupārisuddhisīle ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhāti.
Indeed, by reflecting in this way, inward shame (hiri) arises, which establishes restraint at the three doors (of action); restraint at the three doors becomes the morality of the four purifications; established in the morality of the four purifications, one develops insight and attains Arahantship.
Khi quán xét như vậy, sự hổ thẹn nội tâm sẽ phát sinh, điều đó sẽ thiết lập sự phòng hộ ở ba cửa, sự phòng hộ ở ba cửa chính là Tứ thanh tịnh giới. Người an trú trong Tứ thanh tịnh giới sẽ phát triển thiền quán và đạt được A-la-hán quả.
Anuvicca viññū sabrahmacārīti paṇḍitā sabrahmacārino anuvicāretvā.
'Anuvicca viññū sabrahmacārī' means 'wise fellow-celibates, having investigated'.
Anuvicca viññū sabrahmacārī (các bậc đồng phạm hạnh có trí tuệ sau khi quán xét) nghĩa là các bậc đồng phạm hạnh có trí tuệ sau khi quán xét.
Evaṃ paccavekkhato hi bahiddhā ottappaṃ saṇṭhāti, taṃ tīsu dvāresu saṃvaraṃ sādhetīti anantaranayeneva veditabbaṃ.
Indeed, by reflecting in this way, outward fear of blame (ottappa) becomes established, which establishes restraint at the three doors, to be understood in the same way as the preceding explanation.
Khi quán xét như vậy, sự sợ hãi tội lỗi bên ngoài sẽ được thiết lập, điều đó sẽ thiết lập sự phòng hộ ở ba cửa, nên được hiểu theo cách tương tự như trên.
Nānābhāvo vinābhāvoti jātiyā nānābhāvo, maraṇena vinābhāvo.
'Nānābhāvo vinābhāvo' means difference by birth, separation by death.
Nānābhāvo vinābhāvo (sự khác biệt, sự chia lìa) nghĩa là sự khác biệt do sinh, sự chia lìa do chết.
Evaṃ paccavekkhato hi tīsu dvāresu asaṃvutākāro nāma na hoti, maraṇassati sūpaṭṭhitā hoti.
Indeed, by reflecting in this way, there is no lack of restraint at the three doors, and mindfulness of death is well-established.
Khi quán xét như vậy, sẽ không có trạng thái không phòng hộ ở ba cửa, và niệm chết sẽ được thiết lập vững chắc.
Kammassakomhītiādīsu kammaṃ mayhaṃ sakaṃ attano santakanti kammassakā.
In 'Kammassakomhi' and so on: 'kamma is my own possession, my property' – thus 'kammassakā'.
Trong câu Kammassakomhī (tôi là chủ nhân của nghiệp) và tương tự, kammassakā (chủ nhân của nghiệp) nghĩa là nghiệp là của tôi, là tài sản của tôi.
Kammena dātabbaṃ phalaṃ dāyaṃ, kammassa dāyaṃ kammadāyaṃ, taṃ ādīyāmīti kammadāyādo.
The fruit to be given by kamma is the inheritance (dāya); the inheritance of kamma is 'kammadāyaṃ', 'I inherit that' – thus 'kammadāyādo'.
Kammadāyādo (người thừa kế nghiệp) nghĩa là quả báo phải được nghiệp ban cho là tài sản, tài sản của nghiệp là kammadāyaṃ, tôi nhận lấy tài sản đó.
Kammaṃ mayhaṃ yoni kāraṇanti kammayoni.
Kamma is my origin, my cause – thus 'kammayoni'.
Kammayoni (nghiệp là cội nguồn) nghĩa là nghiệp là cội nguồn, là nguyên nhân của tôi.
Kammaṃ mayhaṃ bandhu ñātakoti kammabandhu.
‘ Kammabandhu’ means ‘Kamma is my relative, my kin’.
Nghiệp là thân quyến, bà con của ta, nên gọi là kammabandhu (nghiệp là bà con).
Kammaṃ mayhaṃ paṭisaraṇaṃ patiṭṭhāti kammapaṭisaraṇo.
‘ Kammapaṭisaraṇo’ means ‘Kamma is my refuge, my support’.
Nghiệp là nơi nương tựa, là chỗ dựa của ta, nên gọi là kammapaṭisaraṇo (nghiệp là nơi nương tựa).
Tassa dāyādo bhavissāmīti tassa kammassa dāyādo tena dinnaphalaṃ paṭiggāhako bhavissāmi.
‘ Tassa dāyādo bhavissāmi’ means ‘I will be the heir of that kamma, the recipient of the fruit given by it’.
"Ta sẽ là người thừa tự của nghiệp ấy" nghĩa là ta sẽ là người thừa hưởng quả do nghiệp ấy ban cho.
Evaṃ kammassakataṃ pana paccavekkhato pāpakaraṇaṃ nāma na hoti.
Indeed, for one who reflects thus on the ownership of kamma, there is no doing of evil.
Thật vậy, khi quán xét về nghiệp là sở hữu của mình như thế, thì việc làm ác không xảy ra.
Kathaṃbhūtassa me rattindivā vītivattantīti kinnu kho me vattappaṭipattiṃ karontassa, udāhu akarontassa, buddhavacanaṃ sajjhāyantassa, udāhu asajjhāyantassa, yonisomanasikāre kammaṃ karontassa, udāhu akarontassāti kathaṃbhūtassa me rattindivā vītivattanti, parivattantīti attho.
‘ Kathaṃbhūtassa me rattindivā vītivattanti’ means ‘How do my days and nights pass? Do they pass while I am practicing the observances or not practicing them? While I am reciting the Buddha’s words or not reciting them? While I am acting with wise attention or not acting with wise attention?’ This is the meaning of ‘How do my days and nights pass, revolve?’
"Đêm ngày trôi qua đối với ta như thế nào?" nghĩa là, đêm ngày trôi qua đối với ta là người thực hành hay không thực hành bổn phận, là người tụng đọc hay không tụng đọc lời Phật, là người hành động hay không hành động với sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra)? Nghĩa là, đêm ngày trôi qua hay xoay vần đối với ta như thế nào?
Evaṃ paccavekkhato hi appamādo paripūrati.
Indeed, for one who reflects thus, heedfulness is perfected.
Thật vậy, khi quán xét như thế, sự không phóng dật được viên mãn.
Suññāgāre abhiramāmīti vivittokāse sabbiriyāpathesu ekakova hutvā kacci nu kho abhiramāmīti attho.
‘ Suññāgāre abhiramāmi’ means ‘Do I delight in secluded places, being alone in all postures?’
"Ta có hoan hỷ trong chỗ vắng vẻ không?" nghĩa là, ta có hoan hỷ khi ở một mình trong mọi oai nghi nơi chỗ vắng vẻ không?
Evaṃ paccavekkhato kāyaviveko paripūrati.
Indeed, for one who reflects thus, physical seclusion is perfected.
Khi quán xét như thế, sự độc cư thân được viên mãn.
Uttarimanussadhammoti uttarimanussānaṃ ukkaṭṭhamanussabhūtānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca jhānādidhammo, dasakusalakammapathasaṅkhātamanussadhammato vā uttaritaro visiṭṭhataro dhammo me mama santāne atthi nu kho, santi nu khoti attho.
‘ Uttarimanussadhammo’ means ‘Do I have in my being a higher human quality, a jhāna-like quality of superior human beings, that is, jhāyins and noble ones, or a quality superior and more distinguished than the human quality consisting of the ten wholesome courses of action?’
"Pháp siêu nhân" là pháp thiền định v.v... của các bậc siêu nhân, tức là các bậc thiền giả và bậc Thánh; hay là pháp cao thượng hơn, thù thắng hơn so với pháp của loài người là mười thiện nghiệp đạo, có tồn tại trong dòng tâm thức của ta không?
Alamariyañāṇadassanavisesoti mahaggatalokuttarapaññā pajānanaṭṭhena ñāṇaṃ, cakkhunā diṭṭhamiva dhammaṃ paccakkhakaraṇato dassanaṭṭhena dassananti ñāṇadassanaṃ, ariyaṃ visuddhaṃ uttamaṃ ñāṇadassananti ariyañāṇadassanaṃ, alaṃ pariyattakaṃ kilesaviddhaṃsanasamatthaṃ ariyañāṇadassanamettha, assa vāti alamariyañāṇadassano, jhānādibhedo uttarimanussadhammo alamariyañāṇadassano ca so viseso cāti alamariyañāṇadassanaviseso.
‘ Alamariyañāṇadassanaviseso’ means ‘ñāṇa’ is knowledge in the sense of understanding, referring to the exalted and supramundane wisdom; ‘dassana’ is insight in the sense of making the Dhamma manifest as if seen with the eye; thus, ñāṇadassana is knowledge and insight. ‘Ariyañāṇadassana’ is noble, pure, supreme knowledge and insight. ‘Alamariyañāṇadassano’ means ‘sufficient noble knowledge and insight capable of destroying defilements is in this one, or may be in this one’. Thus, the higher human quality, which is of the nature of jhāna and so forth, and which is sufficient noble knowledge and insight, is called ‘ alamariyañāṇadassanaviseso’.
"Sự chứng đắc đặc biệt về tri kiến của bậc Thánh đầy đủ" là trí tuệ (ñāṇa) do nhận biết, và sự thấy (dassana) do quán thấy pháp như thấy bằng mắt, nên gọi là tri kiến (ñāṇadassana). Tri kiến thanh tịnh, tối thượng của bậc Thánh là ariyañāṇadassana. Tri kiến của bậc Thánh đầy đủ, có khả năng diệt trừ phiền não là alamariyañāṇadassana. Pháp siêu nhân có các loại thiền định v.v... và sự chứng đắc đặc biệt về tri kiến của bậc Thánh đầy đủ, nên gọi là alamariyañāṇadassanaviseso.
Atha vā tameva kilesaviddhaṃsanasamatthaṃ visuddhaṃ ñāṇadassanameva visesoti alamariyañāṇadassanaviseso vā.
Alternatively, ‘alamariyañāṇadassanaviseso’ means that very pure knowledge and insight capable of destroying defilements is itself the distinction.
Hoặc chỉ riêng tri kiến thanh tịnh có khả năng diệt trừ phiền não ấy là sự đặc biệt, nên gọi là alamariyañāṇadassanaviseso.
Adhigatoti paṭiladdho me atthi nu kho.
‘ Adhigato’ means ‘Have I attained it?’
"Đã chứng đắc" là ta đã đạt được chưa?
Sohanti paṭiladdhaviseso so ahaṃ.
‘ Sohaṃ’ means ‘I am that person who has attained that distinction’.
"Ta là" người đã đạt được sự đặc biệt ấy.
Pacchime kāleti maraṇamañce nipannakāle.
‘ Pacchime kāle’ means ‘at the time of lying on the deathbed’.
"Vào thời điểm cuối cùng" là vào lúc nằm trên giường bệnh sắp chết.
Puṭṭhoti sabrahmacārīhi adhigataguṇavisesaṃ pucchito.
‘ Puṭṭho’ means ‘questioned by fellow practitioners about the distinction of qualities attained’.
"Khi được hỏi" là khi được các vị đồng Phạm hạnh hỏi về các đặc tính đã chứng đắc.
Na maṅku bhavissāmīti patitakkhandho nittejo na hessāmīti.
‘ Na maṅku bhavissāmi’ means ‘I will not be dejected, disheartened’.
"Ta sẽ không hổ thẹn" nghĩa là ta sẽ không bị suy sụp, không mất đi sự oai đức.
Evaṃ paccavekkhantassa hi moghakālakiriyā nāma na hoti.
Indeed, for one who reflects thus, there is no vain passing of time.
Thật vậy, khi quán xét như thế, thì việc chết một cách vô ích không xảy ra.
49-50. Navame ponobbhavikoti punabbhavanibbattako.
49-50. In the ninth, ‘ ponobbhaviko’ means ‘leading to renewed existence’.
49-50. Trong kinh thứ chín, ponobbhaviko nghĩa là tạo ra sự tái sinh.
Bhavasaṅkhāroti bhavasaṅkharaṇakammaṃ.
‘ Bhavasaṅkhāro’ means ‘kamma that conditions existence’.
Bhavasaṅkhāro nghĩa là nghiệp tạo tác sự hữu.
Imasmiṃ sutte vaṭṭameva kathitaṃ.
In this sutta, only the cycle of existence (saṃsāra) is taught.
Trong kinh này, chỉ nói về vòng luân hồi (vaṭṭa).
Dasame sīlabāhusaccavīriyasatipaññā lokiyalokuttarāmissikā kathitā.
In the tenth, morality, extensive learning, energy, mindfulness, and wisdom, both mundane and supramundane, unmixed, are taught.
Trong kinh thứ mười, nói về giới hạnh, sự đa văn, tinh tấn, niệm và tuệ thuộc thế gian và siêu thế, không nhiễm ô.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều có nghĩa hiển nhiên.
51-54. Dutiyassa paṭhame sacittapariyāyakusaloti attano cittavārakusalo.
51-54. In the first of the second fifty, ‘ sacittapariyāyakusalo’ means ‘skilled in the ways of one’s own mind’.
51-54. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ hai, sacittapariyāyakusalo nghĩa là thiện xảo trong việc điều phục tâm mình.
Rajanti āgantukaupakkilesaṃ.
‘ Rajaṃ’ means ‘adventitious defilement’.
Raja là phiền não ô nhiễm từ bên ngoài.
Aṅgaṇanti tatthajātakaaṅgakāḷatilakādiṃ.
‘ Aṅgaṇaṃ’ means ‘a blemish or dark spot arising therein’.
Aṅgaṇa là những vết nhơ, tì vết v.v... phát sinh từ đó.
Āsavānaṃ khayāyāti arahattatthāya.
"For the destruction of the āsavas" means for the purpose of Arahantship.
Āsavānaṃ khayāyā là để đạt đến A-la-hán quả.
Tatiye paṭibhānenāti vacanasaṇṭhānena.
In the third (sutta), " by means of a counterpart" means by means of the formation of words.
Trong kinh thứ ba, paṭibhānenā nghĩa là bằng cách diễn đạt lời nói.
Catutthe adhipaññādhammavipassanāyāti saṅkhārapariggāhakavipassanāya.
In the fourth (sutta), " by means of insight into phenomena superior in wisdom" means by means of insight that comprehends formations.
Trong kinh thứ tư, adhipaññādhammavipassanāyā nghĩa là bằng tuệ quán thấu triệt các hành.
59. Navame tasmāti yasmā evaṃ aparicitacittassa sāmaññattho na sampajjati, tasmā.
59. In the ninth (sutta), " therefore" means: since the purpose of asceticism is not achieved for one whose mind is thus uncultivated, therefore.
59. Trong kinh thứ chín, tasmā nghĩa là bởi vì sự lợi ích của đời sống xuất gia không thành tựu đối với tâm chưa được thuần thục như thế, cho nên.
Yathāpabbajjāparicitañca no cittaṃ bhavissatīti yathā pabbajjānurūpena paricitaṃ.
" And may our mind be cultivated in accordance with the going forth" means cultivated in a manner appropriate to the going forth.
"Tâm ta sẽ được thuần thục theo đúng sự xuất gia" nghĩa là được thuần thục phù hợp với sự xuất gia.
Ye hi keci pabbajanti nāma, sabbe te arahattaṃ patthetvā.
For all who go forth, they do so aspiring to Arahantship.
Thật vậy, những ai xuất gia, tất cả đều mong cầu A-la-hán quả.
Tasmā yaṃ cittaṃ arahattādhigamatthāya paricitaṃ vaḍḍhitaṃ, taṃ yathāpabbajjāparicitaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Therefore, a mind cultivated and developed for the attainment of Arahantship should be understood as cultivated in accordance with the going forth.
Do đó, tâm được thuần thục, được phát triển để chứng đắc A-la-hán quả, được gọi là tâm được thuần thục theo đúng sự xuất gia.
Evarūpaṃ pana cittaṃ bhavissatīti sikkhitabbaṃ.
One should train so that such a mind may come to be.
Cần phải học tập để có được một tâm như vậy.
Lokassa samañca visamañcāti sattalokassa sucaritaduccaritāni.
" The world's even and uneven" refers to the good and bad conduct of the world of beings.
"Sự ngay thẳng và bất chính của thế gian" là các thiện hành và ác hành của chúng sinh.
Lokassa bhavañca vibhavañcāti tassa vaḍḍhiñca vināsañca, tathā sampattiñca vipattiñca.
" The world's existence and non-existence" refers to its growth and destruction, and likewise its success and failure.
"Sự hưng thịnh và suy tàn của thế gian" là sự tăng trưởng và hủy hoại của nó, cũng như sự thành công và thất bại.
Lokassa samudayañca atthaṅgamañcāti pana saṅkhāralokaṃ sandhāya vuttaṃ, khandhānaṃ nibbattiñca bhedañcāti attho.
" The world's origin and passing away" is stated with reference to the world of formations, meaning the arising and dissolution of the aggregates.
"Sự tập khởi và diệt tận của thế gian" lại được nói đến với ý nghĩa liên quan đến thế gian hành (saṅkhāraloka), tức là sự phát sinh và hoại diệt của các uẩn.
60. Dasame anukampaṃ upādāyāti girimānandatthere anukampaṃ paṭicca.
60. In the tenth (sutta), " out of compassion" means out of compassion for the Elder Girimānanda.
60. Trong kinh thứ mười, anukampaṃ upādāyā nghĩa là do lòng thương xót trưởng lão Girimānanda.
Cakkhurogotiādayo vatthuvasena veditabbā.
" Eye-disease" and so on should be understood in terms of the physical basis.
Cakkhurogo v.v... cần được hiểu theo nghĩa vật chất.
Nibbattitappasādānañhi rogo nāma natthi.
For those whose faculties have been purified, there is no such thing as disease.
Thật vậy, không có bệnh tật nào đối với những người đã phát sinh tịnh tín.
Kaṇṇarogoti bahikaṇṇe rogo.
" Ear-disease" refers to disease in the outer ear.
Kaṇṇarogo là bệnh ở tai ngoài.
Pināsoti bahināsikāya rogo.
" Pināsa" refers to disease in the outer nose.
Pināso là bệnh ở mũi ngoài.
Nakhasāti nakhehi vilekhitaṭṭhāne rogo.
" Nakhasā" refers to disease in places scratched by nails.
Nakhasā là bệnh ở chỗ bị móng tay cào xước.
Pittasamuṭṭhānāti pittasamuṭṭhitā.
" Arising from bile" means arisen from bile.
Pittasamuṭṭhānā là những bệnh phát sinh do mật.
Te kira dvattiṃsa honti.
These are said to be thirty-two (types).
Chúng được biết là có ba mươi hai loại.
Semhasamuṭṭhānādīsupi eseva nayo.
The same method applies to " arising from phlegm" and so on.
Tương tự như vậy đối với semhasamuṭṭhānā v.v...
Utupariṇāmajāti utupariṇāmena accuṇhātisītena uppajjanakarogā.
" Arising from change of season" refers to diseases arising from changes in season, from excessive heat or cold.
Utupariṇāmajā là những bệnh phát sinh do sự thay đổi thời tiết, do quá nóng hoặc quá lạnh.
Visamaparihārajāti aticiraṭṭhānanisajjādinā visamaparihārena jātā.
" Arising from improper care" refers to those arising from improper care, such as sitting for too long.
Visamaparihārajā là những bệnh phát sinh do sự chăm sóc không đúng cách, chẳng hạn như ngồi quá lâu.
Opakkamikāti vadhabandhanādinā upakkamena jātā.
" Opakkamikā" refers to those arising from assault, such as killing or binding.
Opakkamikā là những bệnh phát sinh do sự tấn công, như bị giết hại, bị trói buộc v.v...
Kammavipākajāti balavakammavipākasambhūtā.
" Arising from kamma-result" refers to those born of powerful kamma-results.
Kammavipākajā là những bệnh phát sinh do quả nghiệp mạnh mẽ.
Santanti rāgādisantatāya santaṃ.
" Peaceful" means peaceful due to the cessation of lust and so on.
Santa là thanh tịnh do sự thanh tịnh của tham ái v.v...
Atappakaṭṭhena paṇītaṃ.
" Sublime" by virtue of being unsurpassed.
Paṇītaṃ là thù thắng do không bị phiền não làm khổ.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều có nghĩa hiển nhiên.
61-62. Dutiyassa paṭhame sāhāranti sapaccayaṃ.
61-62. In the first of the second (suttas), " with its nutriment" means with its condition.
61-62. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ hai, sāhāraṃ nghĩa là có duyên.
Vijjāvimuttinti phalañāṇañceva sesasampayuttadhamme ca.
" Knowledge and liberation" refers to the knowledge of the fruit and the other associated phenomena.
Vijjāvimuttiṃ là trí tuệ đạo quả và các pháp tương ưng còn lại.
Bojjhaṅgāti maggabojjhaṅgā.
" Factors of awakening" refers to the path factors of awakening.
Bojjhaṅgā là các chi phần giác ngộ của đạo.
Dutiye bhavataṇhāyāti bhavapatthanāya.
In the second (sutta), " from craving for existence" means from the aspiration for existence.
Trong kinh thứ hai, bhavataṇhāyā nghĩa là do sự khao khát tái sinh.
Evaṃ dvīsupi suttesu vaṭṭameva kathitaṃ, vaṭṭañcettha paṭhame sutte avijjāmūlakaṃ vaṭṭaṃ kathitaṃ, dutiye taṇhāmūlakaṃ.
Thus, in both suttas, the cycle of existence (saṃsāra) is taught. In the first sutta, the cycle rooted in ignorance is taught, and in the second, that rooted in craving.
Như vậy, trong cả hai kinh đều nói về vòng luân hồi (vaṭṭa); trong kinh đầu tiên nói về vòng luân hồi có vô minh làm gốc, trong kinh thứ hai nói về vòng luân hồi có ái làm gốc.
63-64. Tatiye niṭṭhaṃ gatāti nibbematikā.
63-64. In the third (sutta), " reached the end" means free from doubt.
63-64. Trong kinh thứ ba, niṭṭhaṃ gatā nghĩa là không còn hoài nghi.
Idha niṭṭhāti imasmiṃyeva loke parinibbānaṃ.
" The end here" refers to final Nibbāna in this very world.
Idha niṭṭhā là sự Niết Bàn ngay trong thế gian này.
Idha vihāyāti imaṃ lokaṃ vijahitvā suddhāvāsabrahmalokaṃ.
" Having abandoned here" refers to abandoning this world and going to the Pure Abodes (Suddhāvāsa Brahmaloka).
Idha vihāyā là rời bỏ thế gian này để đến cõi Phạm thiên Tịnh Cư.
Catutthe aveccappasannāti acalappasādena sampannā.
In the fourth (sutta), " unshakably confident" means endowed with unshakeable confidence.
Trong kinh thứ tư, aveccappasannā nghĩa là đầy đủ với niềm tịnh tín bất động.
Sotāpannāti ariyamaggasotaṃ āpannā.
" Stream-enterers" means those who have entered the stream of the Noble Path.
Sotāpannā nghĩa là đã nhập vào dòng Thánh đạo.
65-67. Pañcame vaṭṭamūlakaṃ sukhadukkhaṃ pucchitaṃ, chaṭṭhe sāsanamūlakaṃ.
65-67. In the fifth (sutta), happiness and suffering rooted in the cycle of existence are questioned; in the sixth, those rooted in the Dispensation.
65-67. Trong kinh thứ năm, hỏi về khổ và lạc có gốc rễ từ vòng luân hồi (vaṭṭa); trong kinh thứ sáu, hỏi về khổ và lạc có gốc rễ từ giáo pháp.
Sattame naḷakapānanti atīte bodhisattassa ovāde ṭhatvā vānarayūthena naḷehi udakassa pītaṭṭhāne māpitattā evaṃladdhanāmo nigamo.
In the seventh (sutta), " Naḷakapāna" is a village so named because in the past, a troop of monkeys, following the Bodhisatta's advice, built it at a place where they drank water through reeds.
Trong kinh thứ bảy, Naḷakapānaṃ là một thị trấn được đặt tên như vậy vì trong quá khứ, một đàn khỉ đã uống nước bằng ống tre tại nơi đó theo lời dạy của Bồ Tát.
Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti yaṃ yaṃ disaṃ anuviloketi, tattha tattha tuṇhībhūtameva.
“Silently, silently” means that whichever direction he looks around, there he is silent.
“Tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ” (Im lặng, im lặng) nghĩa là bất cứ hướng nào Ngài nhìn tới, ở đó đều có sự im lặng.
Anuviloketvāti tato tato viloketvā.
“Having looked around” means having looked from this and that place.
“Anuviloketvā” nghĩa là sau khi nhìn khắp từ nơi này đến nơi khác.
Piṭṭhi me āgilāyatīti kasmā āgilāyati?
“My back aches” – why does it ache?
“Piṭṭhi me āgilāyati” (Lưng tôi đau nhức), tại sao lại đau nhức?
Bhagavato hi cha vassāni mahāpadhānaṃ padahantassa mahantaṃ kāyadukkhaṃ ahosi, athassa aparabhāge mahallakakāle piṭṭhivāto uppajji.
Indeed, the Blessed One, while striving with great exertion for six years, experienced great physical suffering; then, in his later old age, back pain arose for him.
Vì khi Thế Tôn thực hành đại tinh tấn trong sáu năm, Ngài đã trải qua nỗi khổ thân rất lớn, sau đó, khi về già, Ngài bị đau lưng.
Upādinnakasarīrassa ṭhānanisajjādīhi appamattakena ābādhena na sakkā kenaci bhavituṃ.
For an embodied being, it is not possible for anyone to be without even a slight ailment caused by standing, sitting, and so forth.
Đối với một thân thể hữu thủ (upādinnaka-sarīra), không ai có thể không bị bệnh tật dù nhỏ nhặt do đứng, ngồi, v.v.
Taṃ gahetvāpi therassa okāsakaraṇatthaṃ evamāha.
This was said, taking that into account, to make an opportunity for the elder.
Với ý đó, Ngài nói như vậy để tạo cơ hội cho vị Trưởng lão.
Saṅghāṭiṃ paññāpetvā ekamante patirūpaṭṭhāne paññattassa kappiyamañcassa upari attharitvā.
“Having spread out a saṅghāṭi” means having spread it on a suitable bed that was spread out in an appropriate place to one side.
“Saṅghāṭiṃ paññāpetvā” (trải y Saṅghāṭi) nghĩa là trải y lên chiếc ghế thích hợp đã được sắp đặt ở một nơi xứng đáng.
69-70. Navame tiracchānakathanti aniyyānikattā saggamokkhamaggānaṃ tiracchānabhūtaṃ kathaṃ.
69-70. In the ninth (sutta), “animal talk” refers to talk that is animal-like (trivial), because it is not conducive to the paths to heaven and liberation.
69-70. Trong kinh thứ chín, “tiracchānakathaṃ” (câu chuyện tầm thường) là câu chuyện không dẫn đến sự giải thoát, là câu chuyện tầm thường đối với con đường đến cõi trời và Niết Bàn.
Tattha rājānaṃ ārabbha ‘‘mahāsammato mandhātā dhammāsoko evaṃmahānubhāvo’’tiādinā nayena pavattakathā rājakathā.
Among these, talk that arises regarding kings, such as “Mahāsammata, Mandhātā, Dhammāsoka were so greatly mighty,” is royal talk.
Trong đó, câu chuyện nói về các vị vua như “Đại vương Mahāsammata, Mandhātā, Dhammāsoka có uy lực vĩ đại như vậy” được gọi là “rājakathā” (câu chuyện về vua chúa).
Esa nayo corakathādīsu.
The same method applies to talk about robbers, and so forth.
Cách giải thích này cũng áp dụng cho “corakathā” (câu chuyện về kẻ trộm) và những câu chuyện tương tự.
Tesu ‘‘asuko rājā abhirūpo dassanīyo’’tiādinā gehasitakathāva tiracchānakathā hoti, ‘‘sopi nāma evaṃmahānubhāvo khayaṃ gato’’ti evaṃ pavattā pana kammaṭṭhānabhāve tiṭṭhati.
Among these, household talk such as “such and such a king is handsome and pleasing to the eye” is indeed animal talk, but talk that proceeds as “even he, so mighty, met with destruction” remains a subject for meditation (kammaṭṭhāna).
Trong các câu chuyện đó, chỉ những câu chuyện thế tục như “vị vua kia thật đẹp trai, đáng ngưỡng mộ” mới là câu chuyện tầm thường; còn câu chuyện như “ngay cả một người có uy lực vĩ đại như vậy cũng đã diệt vong” lại trở thành đề mục thiền quán (kammaṭṭhāna).
Coresupi ‘‘mūladevo evaṃmahānubhāvo, meghadevo evaṃmahānubhāvo’’ti tesaṃ kammaṃ paṭicca ‘‘aho sūrā’’ti gehasitakathāva tiracchānakathā.
Among robbers too, household talk such as “Mūladeva was so mighty, Meghadeva was so mighty,” regarding their actions, praising them as “Oh, how brave!”, is animal talk.
Ngay cả trong những câu chuyện về kẻ trộm, chỉ những câu chuyện thế tục như “Mūladeva có uy lực vĩ đại như vậy, Meghadeva có uy lực vĩ đại như vậy” dựa trên hành động của họ, và “Ôi, họ thật dũng cảm!” mới là “tiracchānakathā”.
Yuddhesupi bhāratayuddhādīsu ‘‘asukena asuko evaṃ mārito evaṃ viddho’’ti kammassādavaseneva kathā tiracchānakathā, ‘‘tepi nāma khayaṃ gatā’’ti evaṃ pavattā pana sabbattha kammaṭṭhānameva hoti.
Even in wars, such as the Bharata war, talk like “so-and-so was killed thus by so-and-so, pierced thus,” merely in terms of enjoying the action, is animal talk; but talk that proceeds as “even they met with destruction” is always a subject for meditation.
Ngay cả trong các trận chiến như trận chiến Bhārata, câu chuyện về “người này đã giết người kia như thế này, bắn người kia như thế này” chỉ dựa trên sự hưởng thụ hành động là câu chuyện tầm thường; còn câu chuyện như “ngay cả họ cũng đã diệt vong” thì luôn là đề mục thiền quán.
Apica annādīsu ‘‘evaṃ vaṇṇavantaṃ rasavantaṃ phassasampannaṃ khādimha bhuñjimha pivimha paribhuñjimhā’’ti kāmarasassādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘pubbe evaṃ vaṇṇādisampannaṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālaṃ gandhaṃ sīlavantānaṃ adamha, cetiyaṃ pūjimhā’’ti kathetuṃ vaṭṭati.
Moreover, it is not proper to speak of food, etc., with a taste for sensual pleasure, saying “we ate, consumed, drank, enjoyed food, drink, clothing, vehicles, garlands, and scents that were so colorful, tasty, and pleasant to touch”; but it is proper to speak of it meaningfully, saying “formerly we gave such colorful, etc., food, drink, clothing, vehicles, garlands, and scents to virtuous people; we worshipped the stupa.”
Hơn nữa, không nên nói về thức ăn, v.v., với sự hưởng thụ dục lạc như “chúng ta đã ăn, uống, thưởng thức những món ăn, thức uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu có màu sắc, hương vị, xúc chạm tuyệt vời như vậy”; nhưng được phép nói một cách hữu ích rằng “trước đây chúng ta đã cúng dường những thức ăn, đồ uống, y phục, xe cộ, vòng hoa, hương liệu có màu sắc, v.v., như vậy cho những người giữ giới, chúng ta đã cúng dường tháp thờ.”
Ñātikathādīsupi ‘‘amhākaṃ ñātakā sūrā samatthā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evaṃ vicitrehi yānehi vicarimhā’’ti vā assādavasena vattuṃ na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘tepi no ñātakā khayaṃ gatā’’ti vā ‘‘pubbe mayaṃ evarūpā upāhanā saṅghassa adamhā’’ti vā kathetabbaṃ.
Even in talk about relatives, etc., it is not proper to speak with a taste for pleasure, saying “our relatives are brave and capable” or “formerly we traveled in such wonderfully diverse vehicles”; but it should be spoken meaningfully, saying “even those relatives of ours met with destruction” or “formerly we gave such sandals to the Saṅgha.”
Ngay cả trong những câu chuyện về “ñātikathā” (người thân), v.v., không nên nói với sự hưởng thụ như “người thân của chúng ta thật dũng cảm, tài giỏi” hoặc “trước đây chúng ta đã đi lại bằng những chiếc xe lộng lẫy như vậy”; nhưng được phép nói một cách hữu ích rằng “ngay cả những người thân đó của chúng ta cũng đã diệt vong” hoặc “trước đây chúng ta đã cúng dường những đôi giày như vậy cho Tăng đoàn.”
Gāmakathāpi suniviṭṭhadunniviṭṭhasubhikkhadubbhikkhādivasena vā ‘‘asukagāmavāsino sūrā samatthā’’ti vā evaṃ assādavaseneva na vaṭṭati, sātthakaṃ pana katvā ‘‘saddhā pasannā’’ti vā ‘‘khayavayaṃ gatā’’ti vā vattuṃ vaṭṭati.
Even talk about villages is not proper if done with a taste for pleasure, in terms of well-settled or poorly-settled, abundant or scarce provisions, or “the residents of such and such a village are brave and capable”; but it is proper to speak meaningfully, saying “they are faithful and serene” or “they met with destruction and decay.”
“Gāmakathā” (câu chuyện về làng xã) cũng không nên nói với sự hưởng thụ về việc làng đó được xây dựng tốt hay kém, có nhiều hay ít thức ăn, hoặc “cư dân của làng kia thật dũng cảm, tài giỏi”; nhưng được phép nói một cách hữu ích rằng “họ có đức tin, hoan hỷ” hoặc “họ đã diệt vong.”
Nigamanagarajanapadakathāsupi eseva nayo.
The same method applies to talk about towns, cities, and countries.
Cách giải thích này cũng áp dụng cho “nigamanagarajanapadakathā” (câu chuyện về thị trấn, thành phố, quốc gia).
Itthikathāpi vaṇṇasaṇṭhānādīni paṭicca assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti evameva vaṭṭati.
Even talk about women is not proper if done with a taste for pleasure concerning their beauty, physique, etc.; it is only proper when saying “they are faithful and serene, they met with destruction.”
“Itthikathā” (câu chuyện về phụ nữ) cũng không nên nói với sự hưởng thụ về vẻ đẹp, hình dáng, v.v.; chỉ được phép nói rằng “họ có đức tin, hoan hỷ, đã diệt vong.”
Sūrakathāpi ‘‘nandimitto nāma yodho sūro ahosī’’ti assādavaseneva na vaṭṭati, ‘‘saddho ahosi khayaṃ gato’’ti evameva vaṭṭati.
Even talk about heroes is not proper if done with a taste for pleasure, saying “Nandimitta the warrior was brave”; it is only proper when saying “he was faithful, he met with destruction.”
“Sūrakathā” (câu chuyện về người anh hùng) cũng không nên nói với sự hưởng thụ như “chiến binh tên Nandimitta là một anh hùng”; chỉ được phép nói rằng “ông ấy có đức tin, đã diệt vong.”
Surākathanti pāḷiyaṃ pana anekavidhaṃ majjakathaṃ assādavasena kathetuṃ na vaṭṭati, ādīnavavaseneva vattuṃ vaṭṭati.
In the Pali, talk about intoxicants (surā) means it is not proper to speak of various kinds of intoxicating drinks with a taste for pleasure; it is only proper to speak of their disadvantages.
Trong bản Paḷi, “surākathaṃ” (câu chuyện về rượu) nghĩa là không nên nói về các loại rượu khác nhau với sự hưởng thụ; chỉ được phép nói về những tai hại của chúng.
Visikhākathāpi ‘‘asukavisikhā suniviṭṭhā dunniviṭṭhā sūrā samatthā’’ti assādavaseneva na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā khayaṃ gatā’’ti vaṭṭati.
Even talk about streets is not proper if done with a taste for pleasure, saying “such and such a street is well-settled, poorly-settled, brave, capable”; it is proper when saying “they are faithful and serene, they met with destruction.”
“Visikhākathā” (câu chuyện về đường phố) cũng không nên nói với sự hưởng thụ như “con đường kia được xây dựng tốt hay kém, có những người dũng cảm, tài giỏi”; chỉ được phép nói rằng “những người ở đó có đức tin, hoan hỷ, đã diệt vong.”
Kumbhaṭṭhānakathā nāma kūṭaṭṭhānakathā udakatitthakathā vuccati (dī. ni. aṭṭha. 1.17; ma. ni. aṭṭha. 2.223; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1080).
Kumbhaṭṭhānakathā is called talk about secret places (kūṭaṭṭhānakathā) or talk about bathing places (udakatitthakathā).
“Kumbhaṭṭhānakathā” được gọi là kūṭaṭṭhānakathā (câu chuyện về nơi tụ tập) hoặc udakatitthakathā (câu chuyện về bến nước).
Kumbhadāsikathā vā.
Or talk about pot-carriers (kumbhadāsikathā).
Hoặc kumbhadāsikathā (câu chuyện về người hầu gái mang bình nước).
Sāpi ‘‘pāsādikā naccituṃ gāyituṃ chekā’’ti assādavasena na vaṭṭati, ‘‘saddhā pasannā’’tiādinā nayeneva vaṭṭati.
Even that is not proper if done with a taste for pleasure, saying “she is charming, skilled in dancing and singing”; it is only proper when spoken in terms of “she is faithful and serene,” and so forth.
Câu chuyện đó cũng không nên nói với sự hưởng thụ như “cô ấy xinh đẹp, giỏi múa hát”; chỉ được phép nói theo cách “cô ấy có đức tin, hoan hỷ,” v.v.
Pubbapetakathā nāma atītañātikathā.
Talk about departed spirits (pubbapetakathā) is talk about relatives who have passed away.
“Pubbapetakathā” (câu chuyện về người thân đã qua đời) là câu chuyện về những người thân trong quá khứ.
Tattha vattamānañātikathāsadisova vinicchayo.
The decision here is similar to talk about living relatives.
Trong đó, sự phán xét tương tự như câu chuyện về người thân hiện tại.
Nānattakathā nāma purimapacchimakathāvimuttā avasesā nānāsabhāvā tiracchānakathā.
Miscellaneous talk (nānattakathā) is various other kinds of animal talk, apart from the former and latter types of talk.
“Nānattakathā” (câu chuyện đa dạng) là những câu chuyện tầm thường với nhiều bản chất khác nhau, không thuộc các câu chuyện trước và sau.
Lokakkhāyikā nāma ‘‘ayaṃ loko kena nimmito?
Talk about the world (lokakkhāyikā) refers to talk like “By whom was this world created?
“Lokakkhāyikā” (câu chuyện về thế giới) là những câu chuyện về luận điệu thế tục và tranh luận vô ích như “thế giới này do ai tạo ra?
Asukena nāma nimmito.
It was created by so-and-so.
Do người tên là N. tạo ra.
Kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’tievamādikā lokāyatavitaṇḍasallāpakathā.
A crow is white because its bones are white, a crane is red because its blood is red,” and so forth, which is speculative and contentious talk about the world.
Con quạ trắng vì xương của nó trắng, con cò đỏ vì máu của nó đỏ,” v.v.
Samuddakkhāyikā nāma kasmā samuddo sāgaroti.
Talk about the ocean (samuddakkhāyikā) refers to talk like “Why is the ocean called Sāgara?
“Samuddakkhāyikā” (câu chuyện về biển cả) là những câu chuyện vô nghĩa về việc giải thích biển cả như “Tại sao biển được gọi là Sāgara?
Sāgaradevena khatattā sāgaro, khato meti hatthamuddāya niveditattā samuddotievamādikā niratthakā samuddakkhāyanakathā.
It is Sāgara because it was dug by the deva Sāgara. It is called Samudda because it was communicated by a hand gesture that ‘it was dug by me,’” and so forth, which is meaningless talk about the ocean.
Nó là Sāgara vì được vị thần Sāgara đào, nó là Samudda vì được báo hiệu bằng cử chỉ tay rằng 'đã đào xong' (khato me),” v.v.
Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
Bhava means growth, abhava means decline.
“Bhavo” nghĩa là sự tăng trưởng, “abhavo” nghĩa là sự suy giảm.
Iti bhavo iti abhavoti yaṃ vā taṃ vā niratthakakāraṇaṃ vatvā pavattitakathā itibhavābhavakathā nāma.
Talk that proceeds by stating any meaningless reason, such as “thus growth, thus decline,” is called itibhavābhavakathā.
“Itibhavābhavakathā” là câu chuyện được kể bằng cách nói về bất kỳ nguyên nhân vô nghĩa nào, như “sự tăng trưởng này, sự suy giảm này.”
Tejasā tejanti attano tejasā tesaṃ tejaṃ.
“One fire by another fire” means their fire by one’s own fire.
“Tejasā tejaṃ” (bằng uy lực của mình, uy lực của họ) nghĩa là bằng uy lực của chính mình, uy lực của họ.
Pariyādiyeyyāthāti khepetvā gahetvā abhibhaveyyātha.
“You should overpower” means having suppressed, having seized, you should overpower.
“Pariyādiyeyyāthā” nghĩa là tiêu diệt, chiếm đoạt, áp đảo.
Tatridaṃ vatthu – eko piṇḍapātiko mahātheraṃ pucchi – ‘‘bhante, tejasā tejaṃ pariyādiyamānā bhikkhū kiṃ karontī’’ti.
Here is the story regarding this: A bhikkhu on alms-round asked a Mahāthera, “Venerable sir, what do bhikkhus do when they overpower one fire by another fire?”
Về điều này có câu chuyện sau – một vị Đại Trưởng lão khất thực được hỏi: “Bạch Ngài, các Tỳ-kheo làm gì khi họ tiêu diệt uy lực bằng uy lực?”
Thero āha – āvuso, kiñcideva ātape ṭhapetvā yathā chāyā heṭṭhā na otarati, uddhaṃyeva gacchati tathā karonti.
The elder said, “Friend, they act in such a way that the shadow does not descend below anything placed in the sun, but only goes upwards.”
Vị Trưởng lão nói: “Này bạn, họ làm như vậy để bóng không đổ xuống dưới mà chỉ đi lên trên, giống như khi đặt một vật gì đó dưới nắng.”
Dasame pāsaṃsāni ṭhānānīti pasaṃsāvahāni kāraṇāni.
In the tenth (sutta), “praiseworthy places” means grounds for praise.
Trong kinh thứ mười, “pāsaṃsāni ṭhānāni” (những điểm đáng khen) là những lý do đáng khen ngợi.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
71. Tatiyassa paṭhame sampannasīlāti paripuṇṇasīlā, sīlasamaṅgino vā hutvāti attho.
71. In the first of the third (suttas), “accomplished in virtue (sīla)” means complete in virtue, or endowed with virtue.
71. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, “sampannasīlā” (giới hạnh viên mãn) nghĩa là giới hạnh đầy đủ, hay nói cách khác là có giới hạnh.
Tattha dvīhi kāraṇehi sampannasīlatā hoti sīlavipattiyā ca ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena.
Here, being accomplished in virtue occurs through two reasons: seeing the danger in the failure of virtue, and seeing the benefit in the accomplishment of virtue.
Giới hạnh viên mãn có hai nguyên nhân: thấy rõ tai hại của sự vi phạm giới và thấy rõ lợi ích của sự thành tựu giới.
Tadubhayampi visuddhimagge (visuddhi. 1.9, 21) vitthāritaṃ.
Both of these are extensively explained in the Visuddhimagga.
Cả hai điều này đều được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Tattha ‘‘sampannasīlā’’ti ettāvatā kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassesīti dīpavihāravāsī sumanatthero āha.
Here, the Elder Sumanā, who resided in Dīpavihāra, said that by the words “accomplished in virtue,” the Blessed One indicated the fourfold purity of virtue (catupārisuddhisīla), and by the words “restrained by the Pātimokkha restraint,” He then showed the foremost virtue among them in detail.
Về điều này, Trưởng lão Sumanā, cư sĩ Dīpavihāra, nói rằng: “Với từ ‘sampannasīlā’, Thế Tôn đã chỉ ra Tứ Thanh Tịnh Giới, và với từ ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’ (được hộ trì bởi sự chế ngự theo giới bổn Pātimokkha), Ngài đã giải thích giới tối thượng trong đó.”
Antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero āha – ubhayatthapi pātimokkhasaṃvarova bhagavatā vutto.
But his disciple, the Elder Cūḷanāga, who knew the three Piṭakas, said that in both instances, the Blessed One spoke only of Pātimokkha restraint.
Tuy nhiên, đệ tử của Ngài là Trưởng lão Tepiṭakacūḷanāga nói rằng: “Trong cả hai trường hợp, Thế Tôn đều nói về sự chế ngự theo giới bổn Pātimokkha.
Pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ, itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ atthīti ananujānanto vatvā āha – indriyasaṃvaro nāma chadvārārakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye idamatthanti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ.
He, not agreeing that the other three are called virtue in some places, said that sense-faculty restraint (indriyasaṃvaro) is merely the protection of the six doors; purity of livelihood (ājīvapārisuddhi) is merely the obtaining of requisites in a righteous and proper way; and virtue pertaining to requisites (paccayasannissitaṃ sīla) is merely reflecting, upon receiving requisites, that they are for this purpose, and then using them.
Sự chế ngự theo giới bổn Pātimokkha chính là giới; còn ba giới kia được gọi là giới ở những nơi khác.” Ngài không đồng ý với quan điểm này và nói: “Sự chế ngự các căn (indriyasaṃvara) chỉ là sự bảo vệ sáu căn; sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhi) chỉ là sự có được các vật dụng một cách hợp pháp và đúng đắn; sự nương tựa vào các vật dụng (paccayasannissitaṃ) chỉ là sự quán chiếu và sử dụng các vật dụng đã có được với ý nghĩ ‘đây là mục đích của nó’.”
Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ.
Essentially, Pātimokkha restraint alone is virtue.
Nói một cách không ẩn dụ, chỉ có sự chế ngự theo giới bổn Pātimokkha mới là giới.
Yassa so bhinno, ayaṃ sīsacchinno viya puriso hatthapāde sesāni rakkhissatīti na vattabbo.
For whom it is broken, it should not be said that this person, like one whose head is cut off, will protect the rest of his hands and feet.
Đối với người mà điều đó đã bị phá vỡ, không thể nói rằng người này giống như một người bị chặt đầu sẽ giữ gìn được các phần còn lại như tay chân.
Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ sesāni puna pākatikāni kātuṃ sakkoti.
But for whom it is sound, this person, like one whose head is not cut off, is able to restore his life and the rest (of his body) to their natural state.
Nhưng đối với người mà điều đó nguyên vẹn, người này giống như một người không bị chặt đầu có thể giữ được mạng sống và làm cho các phần còn lại trở lại bình thường.
Tasmā ‘‘sampannasīlā’’ti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā ‘‘sampannapātimokkhā’’ti tasseva vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā dassento pātimokkhasaṃvarasaṃvutātiādimāha.
Therefore, having indicated the Pātimokkha restraint with "accomplished in sīla" and then stating "accomplished in Pātimokkha" as its synonym, and elaborating upon it to make it clear, he said the passage beginning with "restrained by the Pātimokkha restraint".
Do đó, sau khi chỉ rõ giới luật Pātimokkha bằng cách nói “giới hạnh đầy đủ” (sampannasīlā), và sau khi nói “Pātimokkha đầy đủ” (sampannapātimokkhā) là từ đồng nghĩa của nó, để giải thích rộng hơn điều đó, Ngài đã nói: pātimokkhasaṃvarasaṃvutā (được phòng hộ bằng sự chế ngự của giới Pātimokkha), v.v.
Tattha pātimokkhasaṃvarasaṃvuttātiādīni vuttatthāneva.
Here, the passages beginning with "restrained by the Pātimokkha restraint" are already explained.
Ở đây, các từ pātimokkhasaṃvarasaṃvuttā và các từ khác đã được giải thích ý nghĩa.
Ākaṅkheyya ceti idaṃ kasmā āraddhanti?
Why is the passage "if he should wish" introduced?
Câu Ākaṅkheyya ce (Nếu muốn) này được bắt đầu vì lý do gì?
Sīlānisaṃsadassanatthaṃ.
To show the benefits of sīla.
Để chỉ ra lợi ích của giới hạnh.
Sacepi acirapabbajitānaṃ vā duppaññānaṃ vā evamassa ‘‘bhagavā ‘sīlaṃ pūretha sīlaṃ pūrethā’ti vadati, ko nu kho sīlapūraṇe ānisaṃso, ko viseso, kā vaḍḍhī’’ti tesaṃ dasa ānisaṃse dassetuṃ evamāha – ‘‘appeva nāma etaṃ sabrahmacārīnaṃ piyamanāpatādiāsavakkhayapariyosānaṃ ānisaṃsaṃ sutvāpi sīlaṃ paripūreyyu’’nti.
If newly ordained monastics or those of weak wisdom should think, "The Blessed One says, 'Fulfill sīla, fulfill sīla'; what then is the benefit, what is the distinction, what is the increase in fulfilling sīla?"—it is to show them these ten benefits that he said, "Perhaps, having heard these benefits, which end in the destruction of the defilements, such as being dear and pleasing to his spiritual companions, they might fulfill sīla."
Ngay cả khi những người mới xuất gia hoặc những người kém trí tuệ có suy nghĩ như thế này: “Thế Tôn nói ‘Hãy viên mãn giới hạnh, hãy viên mãn giới hạnh’, vậy lợi ích nào, sự khác biệt nào, sự tăng trưởng nào có được từ việc viên mãn giới hạnh?”, để chỉ ra mười lợi ích cho họ, Ngài đã nói như thế này – “Mong rằng họ sẽ viên mãn giới hạnh ngay cả khi nghe được lợi ích này, từ việc được chư Phạm hạnh yêu mến, dễ chịu, v.v., cho đến sự diệt trừ các lậu hoặc.”
Tattha ākaṅkheyya ceti yadi iccheyya.
Here, ākaṅkheyya ce means "if he should wish."
Ở đây, ākaṅkheyya ce có nghĩa là nếu muốn.
Piyo cassanti piyacakkhūhi sampassitabbo, sinehuppattiyā padaṭṭhānabhūto bhaveyyaṃ.
Piyo cassa means "he would be regarded with dear eyes," or "he would be a basis for the arising of affection."
Piyo cassa có nghĩa là tôi sẽ được nhìn bằng con mắt yêu mến, sẽ là nơi phát sinh lòng từ ái.
Manāpoti tesaṃ manavaḍḍhanako, tesaṃ vā manena pattabbo, mettacittena pharitabboti attho.
Manāpo means "he would be pleasing to their minds," or "attainable by their minds," or "permeated by a mind of loving-kindness."
Manāpo có nghĩa là người làm tăng trưởng tâm ý của họ, hoặc người được tâm ý của họ đạt đến, nghĩa là được lan tỏa bằng tâm từ.
Garūti tesaṃ garuṭṭhāniyo pāsāṇacchattasadiso.
Garū means "he would be respected by them," like a stone umbrella.
Garū có nghĩa là người đáng được họ tôn kính, giống như một cây dù đá.
Bhāvanīyoti ‘‘addhāyamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’’ti evaṃ sambhāvanīyo.
Bhāvanīyo means "he would be respected thus: 'Indeed, this venerable one knows what he knows and sees what he sees'."
Bhāvanīyo có nghĩa là người đáng được tôn trọng như thế này: “Chắc chắn vị Tôn giả này biết những gì cần biết, thấy những gì cần thấy.”
Sīlesvevassa paripūrakārīti catupārisuddhisīlesuyeva paripūrakārī assa, anūnena ākārena samannāgato bhaveyyāti vuttaṃ hoti.
Sīlesvevassa paripūrakārī means "he would be one who fully accomplishes the sīla of four purities," or "he would be endowed with an unblemished nature."
Sīlesvevassa paripūrakārī có nghĩa là người sẽ viên mãn giới hạnh Tứ thanh tịnh, tức là có đầy đủ các phương diện không thiếu sót.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttoti attano cittasamathe yutto.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto means "devoted to the inner stilling of mind."
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto có nghĩa là người chuyên tâm vào sự tĩnh lặng của chính tâm mình.
Anirākatajjhānoti bahi anīhaṭajjhāno, avināsitajjhāno vā.
Anirākatajjhāno means "whose jhāna is not neglected externally," or "whose jhāna is not destroyed."
Anirākatajjhāno có nghĩa là thiền định không bị loại bỏ ra bên ngoài, hoặc thiền định không bị hủy hoại.
Vipassanāyāti sattavidhāya anupassanāya.
Vipassanāyā means "by seven kinds of contemplation."
Vipassanāyā có nghĩa là bảy loại quán niệm (anupassanā).
Brūhetā suññāgārānanti vaḍḍhetā suññāgārānaṃ.
Brūhetā suññāgārānaṃ means "one who promotes silent dwellings."
Brūhetā suññāgārānaṃ có nghĩa là người làm tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ.
Ettha ca samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā nisīdamāno bhikkhu ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti veditabbo.
Here, a bhikkhu who, taking up meditation based on samatha and vipassanā, enters and sits in a silent dwelling day and night, is to be understood as "one who promotes silent dwellings."
Ở đây, một vị Tỳ-kheo lấy đề mục thiền định theo cách Samatha và Vipassanā, rồi vào trú xứ vắng vẻ ngồi suốt ngày đêm, được gọi là “người làm tăng trưởng các trú xứ vắng vẻ”.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana icchantena majjhimanikāyaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.64 ādayo) ākaṅkheyyasuttavaṇṇanāya oloketabbo.
This is a summary here; for a detailed explanation, one who desires it should refer to the commentary on the Ākaṅkheyya Sutta in the Majjhima Nikāya commentary (M.N.A. I, 64 ff.).
Đây là phần tóm tắt, còn phần giải thích chi tiết có thể xem trong phần chú giải kinh Ākaṅkheyya của Trung Bộ Kinh (Ma. Ni. Aṭṭha. 1.64, v.v.).
Lābhīti ettha na bhagavā lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ katheti.
In Lābhī, the Blessed One does not teach the fulfillment of sīla for the sake of gain.
Ở đây, với từ Lābhī (người có được), Đức Thế Tôn không nói về việc viên mãn giới hạnh, v.v., như là nguyên nhân của sự lợi lộc.
Bhagavā hi ‘‘ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payutaṃ bhaṇe’’ti (su. ni. 716) evaṃ sāvake ovadati.
For the Blessed One advises his disciples thus: "One whose quest for alms food is cut off, should not speak engaging speech."
Quả thật, Đức Thế Tôn khuyên dạy các đệ tử như thế này: “Hãy dứt bỏ sự tìm kiếm thức ăn, đừng nói lời vô ích” (Su. Ni. 716).
So kathaṃ lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ katheyya.
How then could he teach the fulfillment of sīla for the sake of gain?
Vậy làm sao Ngài có thể nói về việc viên mãn giới hạnh, v.v., như là nguyên nhân của sự lợi lộc?
Puggalajjhāsayavasena panetaṃ vuttaṃ.
However, this was said according to the disposition of individuals.
Tuy nhiên, điều này được nói tùy theo khuynh hướng tâm lý của mỗi người.
Yesañhi evaṃ ajjhāsayo bhaveyya ‘‘sace mayaṃ catūhi paccayehi na kilameyyāma, sīlāni paripūretuṃ sakkuṇeyyāmā’’ti, tesaṃ ajjhāsayavasenevamāha.
For those whose disposition might be, "If we were not troubled by the four requisites, we would be able to fulfill sīla," it was said in accordance with their disposition.
Thật vậy, đối với những người có khuynh hướng tâm lý như thế này: “Nếu chúng ta không gặp khó khăn về bốn vật dụng, chúng ta có thể viên mãn giới hạnh”, Ngài đã nói như vậy tùy theo khuynh hướng tâm lý của họ.
Apica sarasānisaṃso esa sīlassa yadidaṃ cattāro paccayā nāma.
Moreover, the four requisites are a natural benefit of sīla.
Hơn nữa, bốn vật dụng này chính là lợi ích tự nhiên của giới hạnh.
Tathā hi paṇḍitamanussā koṭṭhādīsu ṭhapitaṃ nīharitvā attanāpi aparibhuñjitvā sīlavantānaṃ dentīti sīlassa sarasānisaṃsadassanatthampetaṃ vuttaṃ.
Thus, intelligent people take out (food) stored in granaries and the like, and without consuming it themselves, give it to those endowed with sīla—this too was said to show the natural benefits of sīla.
Thật vậy, những người có trí tuệ lấy những thứ được cất giữ trong kho, v.v., không tự mình hưởng thụ mà dâng cúng cho những người giữ giới, điều này cũng được nói ra để chỉ rõ lợi ích tự nhiên của giới hạnh.
Tatiyavāre yesāhanti yesaṃ ahaṃ.
In the third instance, yesāhaṃ means "for whom I."
Trong lần thứ ba, yesāhaṃ có nghĩa là những người mà tôi.
Tesaṃ te kārāti tesaṃ devānaṃ vā manussānaṃ vā te mayi katā paccayadānakārā.
Tesaṃ te kārā means "those acts of giving requisites performed for me by those devas or humans."
Tesaṃ te kārā có nghĩa là những hành động dâng cúng vật dụng mà các vị trời hoặc người đó đã làm cho tôi.
Mahapphalā hontu mahānisaṃsāti lokiyasukhena phalabhūtena mahapphalā, lokuttarena mahānisaṃsā.
Mahapphalā hontu mahānisaṃsā means "may they be of great fruit with worldly happiness as their fruit, and of great benefit with supramundane attainment."
Mahapphalā hontu mahānisaṃsā có nghĩa là có quả lớn với hạnh phúc thế gian là quả, và có lợi ích lớn với hạnh phúc siêu thế.
Ubhayaṃ vā etaṃ ekatthameva.
Or both of these refer to the same thing.
Hoặc cả hai điều này đều có cùng một ý nghĩa.
Sīlādiguṇayuttassa hi kaṭacchubhikkhāpi pañcaratanamattāya bhūmiyā paṇṇasālāpi katvā dinnā anekāni kappasahassāni duggativinipātato rakkhati, pariyosāne ca amatāya dhātuyā parinibbānassa paccayo hoti.
Indeed, even a ladleful of alms food given to one endowed with virtues such as sīla, or a leaf-hut constructed on ground worth five jewels, protects one from suffering and states of woe for many thousands of eons, and ultimately becomes a condition for complete Nibbāna in the Deathless Element.
Thật vậy, ngay cả một muỗng cơm cúng dường cho người có giới hạnh và các đức tính khác, hoặc một túp lều lá được xây dựng trên mảnh đất trị giá năm loại ngọc quý, cũng bảo vệ người đó khỏi những cõi khổ và ác đạo trong vô số ngàn kiếp, và cuối cùng trở thành nhân duyên cho sự Niết-bàn với pháp bất tử.
‘‘Khīrodanaṃ ahamadāsi’’ntiādīni (vi. va. 413) cettha vatthūni.
Here, stories like "I gave milk-rice" are relevant instances.
Các câu chuyện như “Tôi đã dâng cơm sữa” (Vi. Va. 413) là những ví dụ ở đây.
Sakalameva vā petavatthu vimānavatthu ca sādhakaṃ.
Alternatively, the entire Petavatthu and Vimānavatthu serve as supporting evidence.
Hoặc toàn bộ Petavatthu và Vimānavatthu đều là bằng chứng.
Catutthavāre petāti peccabhavaṃ gatā.
In the fourth instance, petā means "those who have gone to another existence."
Trong lần thứ tư, petā có nghĩa là những người đã đi đến cõi sau (cõi ngạ quỷ).
Ñātīti sassusasurapakkhikā.
Ñātī means "relatives on the side of the mother-in-law and father-in-law."
Ñātī có nghĩa là những người thân thuộc bên nhà chồng hoặc nhà vợ.
Sālohitāti ekalohitabaddhā pitipitāmahādayo.
Sālohitā means "those bound by the same blood," such as fathers and grandfathers.
Sālohitā có nghĩa là những người cùng huyết thống như cha, ông, v.v.
Kālaṅkatāti matā.
Kālaṅkatā means "deceased."
Kālaṅkatā có nghĩa là những người đã chết.
Tesaṃ tanti tesaṃ taṃ mayi pasannacittaṃ, taṃ vā pasannena cittena anussaraṇaṃ.
Tesaṃ taṃ means "their pure mind towards me," or "their recollection of me with a pure mind."
Tesaṃ taṃ có nghĩa là tâm ý thanh tịnh của họ đối với tôi, hoặc sự tưởng nhớ với tâm ý thanh tịnh đó.
Yassa hi bhikkhuno kālakato pitā vā mātā vā ‘‘amhākaṃ ñātakatthero sīlavā kalyāṇadhammo’’ti pasannacitto hutvā taṃ bhikkhuṃ anussarati, tassa so cittappasādopi taṃ anussaraṇamattampi mahapphalaṃ mahānisaṃsameva hoti.
If the deceased father or mother of a bhikkhu, having a pure mind, recollects that bhikkhu as "our venerable relative is virtuous and of good conduct," then that purity of mind, or even that mere recollection, becomes of great fruit and great benefit.
Thật vậy, nếu cha hoặc mẹ của một vị Tỳ-kheo đã qua đời, với tâm ý thanh tịnh nghĩ rằng “Vị trưởng lão bà con của chúng ta là người có giới hạnh, có pháp lành”, và tưởng nhớ vị Tỳ-kheo đó, thì sự thanh tịnh tâm ý đó, hay ngay cả sự tưởng nhớ đó, cũng sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn.
72. Dutiye abhiññātehīti gaganamajjhe puṇṇacando viya sūriyo viya ñātehi pākaṭehi.
In the second (sutta), abhiññātehi means "by those well-known and manifest, like the full moon or the sun in the middle of the sky."
72. Trong kinh thứ hai, abhiññātehi có nghĩa là những người nổi tiếng, rõ ràng như mặt trăng tròn hay mặt trời giữa bầu trời.
Parapurāyāti paraṃ vuccati pacchimabhāgo, purāti purimabhāgo, purato dhāvantena pacchato anubandhantena ca mahāparivārenāti attho.
Parapurāyā means "with a large retinue, running in front and following behind," where "para" refers to the latter part and "purā" to the former part.
Parapurāyā có nghĩa là para là phần sau, pura là phần trước, tức là với một đoàn tùy tùng lớn, người thì chạy trước, người thì theo sau.
Kaṇṭakoti vijjhanaṭṭhena kaṇṭako.
Kaṇṭako means "a thorn" in the sense of piercing.
Kaṇṭako có nghĩa là chướng ngại vật (gai) theo nghĩa đâm chích.
Visūkadassananti visūkabhūtaṃ dassanaṃ.
Visūkadassanaṃ means "a distorted vision."
Visūkadassanaṃ có nghĩa là sự nhìn thấy bị xáo trộn.
Mātugāmūpacāroti mātugāmassa samīpacāritā.
Mātugāmūpacāro means "close association with women."
Mātugāmūpacāro có nghĩa là sự gần gũi với phụ nữ.
73-74. Tatiye vaṇṇoti sarīravaṇṇo.
In the third (sutta), vaṇṇo means "body complexion."
73-74. Trong kinh thứ ba, vaṇṇo có nghĩa là sắc vóc cơ thể.
Dhammāti nava lokuttaradhammā.
Dhammā means "the nine supramundane states."
Dhammā có nghĩa là chín pháp siêu thế.
Catutthe ariyāyāti apothujjanikāya, sīlādīhi missakattā evaṃ vuttaṃ.
In the fourth (sutta), ariyāyā means "not of ordinary people," thus stated because of its admixture with sīla and other virtues.
Trong kinh thứ tư, ariyāyā có nghĩa là không phải của phàm phu, được nói như vậy vì sự pha trộn với giới hạnh, v.v.
Sārādāyī ca hoti varadāyīti sārassa ca varassa ca ādāyako hoti.
Sārādāyī ca hoti varadāyī means "he becomes a recipient of the essence and the best."
Sārādāyī ca hoti varadāyī có nghĩa là người thâu nhận được tinh túy và điều cao quý.
Yo kāyassa sāro, yañcassa varaṃ, taṃ gaṇhātīti attho.
It means, "He grasps what is the essence of the body and what is best for it."
Nghĩa là, người đó thâu nhận được tinh túy của thân và điều cao quý của nó.
75. Pañcamassa ādimhi tāva yaṃ vattabbaṃ, taṃ chakkanipāte vuttameva.
What needs to be said at the beginning of the fifth (sutta) has already been stated in the Chakkapāta.
75. Những gì cần nói ở phần đầu của kinh thứ năm đã được nói trong chương Sáu pháp.
Dussīlo hotītiādīsu pana dussīloti nissīlo.
In dussīlo hotītiādīsu, dussīlo means "without sīla."
Trong các từ dussīlo hotīti, v.v., dussīlo có nghĩa là không có giới hạnh.
Cetovimuttinti phalasamādhiṃ.
Cetovimuttiṃ means "the fruition-concentration."
Cetovimuttiṃ có nghĩa là định quả.
Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ.
Paññāvimuttiṃ means "the fruition-knowledge."
Paññāvimuttiṃ có nghĩa là tuệ quả.
Nappajānātīti uggahaparipucchāvasena na jānāti.
Nappajānātī means "does not know by way of learning or questioning."
Nappajānātī có nghĩa là không biết theo cách học hỏi và hỏi đáp.
Dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatīti ettha pañca dussīlyāni tāva sotāpattimaggena pahīyanti, dasa arahattamaggena.
In dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī, the five forms of moral depravity are abandoned by the path of stream-entry, and the ten by the path of arahantship.
Trong câu dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī, năm sự ác hạnh được đoạn trừ bằng đạo Tu-đà-hoàn, mười sự ác hạnh bằng đạo A-la-hán.
Phalakkhaṇe tāni pahīnāni nāma honti.
At the moment of fruition, these are considered abandoned.
Vào khoảnh khắc quả, chúng được gọi là đã đoạn trừ.
Phalakkhaṇaṃ sandhāya idha ‘‘nirujjhatī’’ti vuttaṃ.
"Nirujjhati" is said here with reference to the moment of fruition.
Ở đây, “nirujjhatī” được nói đến khi đề cập đến khoảnh khắc quả.
Puthujjanassa sīlaṃ pañcahi kāraṇehi bhijjati pārājikāpajjanena sikkhāpaccakkhānena titthiyapakkhandanena arahattena maraṇenāti.
The sīla of an ordinary person is broken by five causes: committing a pācittiya offense, renouncing the training, joining a heterodox sect, arahantship, and death.
Giới hạnh của phàm phu bị phá vỡ bởi năm lý do: phạm tội Pārājika, từ bỏ học giới, gia nhập ngoại đạo, chứng A-la-hán, và cái chết.
Tattha purimā tayo bhāvanāparihānāya saṃvattanti, catuttho vaḍḍhiyā, pañcamo neva hānāya na vaḍḍhiyā.
Among these, the first three lead to decline in development; the fourth to increase; and the fifth neither to decline nor increase.
Trong đó, ba lý do đầu dẫn đến sự suy giảm trong tu tập, lý do thứ tư dẫn đến sự tăng trưởng, và lý do thứ năm không dẫn đến sự suy giảm cũng không dẫn đến sự tăng trưởng.
Kathaṃ panetaṃ arahattena sīlaṃ bhijjatīti?
How then is sīla broken by arahantship?
Nhưng làm thế nào mà giới hạnh lại bị phá vỡ bởi sự chứng A-la-hán?
Puthujjanassa hi sīlaṃ accantakusalameva hoti, arahattamaggo ca kusalākusalakammakkhayāya saṃvattatīti evaṃ tena taṃ bhijjati.
For an ordinary person, morality (sīla) is indeed entirely wholesome, but the path to Arahantship leads to the destruction of both wholesome and unwholesome kamma. Thus, by him, it is broken.
Giới của phàm nhân (puthujjana) chỉ là thiện tuyệt đối, còn Đạo A-la-hán (arahatta-magga) thì đưa đến sự diệt trừ nghiệp thiện và bất thiện; do vậy, nó bị phá vỡ bởi điều đó.
Savanenapi akataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ assutaṃ hoti.
“And by listening, it is not done” means that what should have been heard is unheard.
Ngay cả việc lắng nghe cũng không làm được" nghĩa là điều đáng nghe đã không được nghe.
Bāhusaccenapi akataṃ hotīti ettha bāhusaccanti vīriyaṃ.
“And by much learning, it is not done”—here, bāhusacca means energy (vīriya).
Ngay cả nhờ đa văn (bāhusacca) cũng không làm được", ở đây bāhusacca là tinh tấn (vīriya).
Vīriyena kattabbayuttakaṃ akataṃ hoti, tassa akatattā saggatopi maggatopi parihāyati.
What should have been done with energy is not done; because it is not done, he falls away from both heavenly states and the path.
Điều đáng làm bằng tinh tấn đã không được làm; vì điều đó không được làm, người ấy bị suy đồi cả về cõi trời và Thánh đạo.
Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hotīti diṭṭhiyā paṭivijjhitabbaṃ appaṭividdhaṃ hoti apaccakkhakataṃ.
“And by right view, it is not penetrated” means that what should have been penetrated by right view is not penetrated, not directly experienced.
Ngay cả với chánh kiến cũng không thấu hiểu được" nghĩa là điều đáng thấu hiểu bằng chánh kiến đã không được thấu hiểu, không được chứng nghiệm.
Sāmayikampi vimuttiṃ na labhatīti kālānukālaṃ dhammassavanaṃ nissāya pītipāmojjaṃ na labhati.
“He does not attain temporary liberation” means that, relying on the periodic hearing of the Dhamma, he does not attain rapture and joy.
Cũng không đạt được sự giải thoát tùy thời (sāmayika)" nghĩa là không đạt được hỷ lạc nhờ lắng nghe Pháp (Dhamma) tùy thời.
Hānāya paretīti hānāya pavattati.
“He goes to decline” means he proceeds to decline.
Đi đến sự suy đồi" nghĩa là tiến đến sự suy đồi.
Yathābhūtaṃ pajānātīti ‘‘sotāpattiphalaṃ patvā pañcavidhaṃ dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī’’ti uggahaparipucchāvasena jānāti.
“He knows as it is” means he knows by way of learning and questioning that “having attained the fruit of stream-entry (Sotāpatti), the five kinds of immorality (dussīlya) are utterly ceased.”
Hiểu biết như thật" nghĩa là hiểu biết qua việc học hỏi và vấn đáp rằng: "Khi đạt được quả Dự lưu (sotāpattiphala), năm loại ác giới (dussīlya) sẽ diệt tận không còn sót lại".
Tassa savanenapi kataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ sutaṃ hoti.
“By him, it is done even by listening” means that what should have been heard is heard.
Với người ấy, ngay cả việc lắng nghe cũng đã được làm" nghĩa là điều đáng nghe đã được nghe.
Bāhusaccenapi kataṃ hotīti vīriyena kattabbayuttakaṃ antamaso dubbalavipassanāmattakampi kataṃ hoti.
“By him, it is done even by much learning” means that what should have been done with energy, even if only a mere weak vipassanā, is done.
Ngay cả nhờ đa văn cũng đã được làm" nghĩa là điều đáng làm bằng tinh tấn, dù chỉ là một chút tuệ quán yếu ớt, cũng đã được làm.
Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṃ hotīti antamaso lokiyapaññāyapi paccayapaṭivedho kato hoti.
“By him, it is well-penetrated even by right view” means that the penetration of conditions is made, even if only with worldly wisdom.
Ngay cả với chánh kiến cũng đã thấu hiểu tốt đẹp" nghĩa là sự thấu hiểu các duyên đã được thực hiện, dù chỉ bằng trí tuệ thế gian (lokiya-paññā).
Imassa hi puggalassa paññā sīlaṃ paridhovati, so paññāparidhotena visesaṃ pāpuṇāti.
Indeed, for this person, wisdom purifies morality, and being purified by wisdom, he attains distinction.
Trí tuệ của người này tẩy sạch giới (sīla), và người ấy đạt được sự đặc biệt nhờ giới được tẩy sạch bằng trí tuệ.
Pamāṇikāti puggalesu pamāṇaggāhakā.
“Measure-takers” means those who take measure of individuals.
Pamāṇikā" là những người biết đánh giá (pamāṇa) các cá nhân.
Pamiṇantīti pametuṃ tuletuṃ arahanti.
“They measure” means they are able to measure, to weigh.
Pamiṇantī" là những người xứng đáng để đánh giá, để cân nhắc.
Eko hīnoti eko guṇehi hīno.
“One is inferior” means one is inferior in qualities.
Một người thấp kém" là một người thấp kém về các phẩm chất.
Paṇītoti eko guṇehi paṇīto uttamo.
“Excellent” means one is excellent, supreme, in qualities.
Một người cao quý" là một người cao quý, ưu việt về các phẩm chất.
Taṃ hīti taṃ pamāṇakaraṇaṃ.
“That indeed” means that act of measuring.
Taṃ hi" là sự đánh giá đó.
Abhikkantataroti sundarataro.
“More beautiful” means more lovely.
Abhikkantataro" là tốt đẹp hơn.
Paṇītataroti uttamataro.
“More excellent” means more supreme.
Paṇītataro" là ưu việt hơn.
Dhammasoto nibbahatīti sūraṃ hutvā pavattamānaṃ vipassanāñāṇaṃ nibbahati, ariyabhūmiṃ pāpeti.
“The current of Dhamma flows forth” means the insight knowledge, having become mighty, flows forth and leads to the Ariyan plane.
Dòng Pháp (Dhamma-sota) cuốn trôi" nghĩa là tuệ quán (vipassanā-ñāṇa) đang vận hành một cách dũng mãnh sẽ cuốn trôi, đưa đến Thánh địa (ariya-bhūmi).
Tadantaraṃ ko jāneyyāti taṃ evaṃ kāraṇaṃ ko jāneyya.
“Who would know that interval?” means who would know that reason?
Ai có thể biết được điều đó" nghĩa là ai có thể biết được nguyên nhân như vậy?
Sīlavā hotīti lokiyasīlena sīlavā hoti.
“He is moral” means he is moral with worldly morality.
Giữ giới" nghĩa là giữ giới (sīla) thế gian.
Yatthassa taṃ sīlanti arahattavimuttiṃ patvā sīlaṃ aparisesampi nirujjhati nāma, tattha yutti vuttāyeva.
“Where that morality of his (is)” – having attained the liberation of Arahantship, morality ceases entirely; the reason for this is stated.
Nơi giới đó của người ấy" nghĩa là khi đạt được sự giải thoát A-la-hán (arahatta-vimutti), giới sẽ diệt tận không còn sót lại; ở đó, lý lẽ đã được nêu ra.
Ito paresu dvīsu aṅgesu anāgāmiphalaṃ vimutti nāma, pañcame arahattameva.
In the next two factors, liberation is the fruit of the non-returner (Anāgāmiphala); in the fifth, it is Arahantship itself.
Trong hai chi phần tiếp theo, giải thoát được gọi là quả Bất hoàn (anāgāmi-phala), còn ở chi phần thứ năm là A-la-hán (arahatta) thuần túy.
Sesamettha vuttanayānusāreneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood according to the explained method.
Phần còn lại ở đây cần được hiểu theo cách đã nêu.
Chaṭṭhaṃ uttānatthameva.
The sixth is of obvious meaning.
Thứ sáu chỉ là nghĩa hiển nhiên.
77. Sattame dhaṃsīti guṇadhaṃsako.
77. In the seventh, “destroyer” (dhaṃsī) means one who destroys qualities.
77. Trong kinh thứ bảy, dhaṃsī" là kẻ phá hoại phẩm chất.
Kassaci guṇaṃ anādiyitvā hatthenapi gahito tassa sīsepi vaccaṃ karoti.
Disregarding anyone's good qualities, he even takes hold of them and defecates on their head.
Không tôn trọng phẩm chất của bất kỳ ai, ngay cả khi được nắm trong tay, nó cũng phóng uế lên đầu người đó.
Pagabbhoti pāgabbhiyena samannāgato.
“Arrogant” (pagabbho) means endowed with arrogance.
Pagabbho" là người có tính thô lỗ.
Tintiṇoti tintiṇaṃ vuccati taṇhā, tāya samannāgato, āsaṅkābahulo vā.
“Tainted” (tintiṇo) – tintiṇa is said to be craving, one endowed with it, or one who is full of doubts.
Tintiṇo" là người dính mắc vào tham ái (taṇhā) hoặc đầy nghi ngờ.
Luddoti dāruṇo.
“Cruel” (luddo) means harsh.
Luddo" là người tàn bạo.
Akāruṇikoti nikkāruṇiko.
“Merciless” (akāruṇiko) means uncompassionate.
Akāruṇiko" là người không có lòng từ bi.
Dubbaloti abalo appathāmo.
“Weak” (dubbalo) means powerless, without strength.
Dubbalo" là người yếu đuối, không có sức lực.
Oravitāti oravayutto oravanto carati.
“One who makes a low noise” (oravitā) means one who is disposed to make a low noise, who roams making a low noise.
Oravitā" là người thường đi lại với sự hạ thấp, sỉ nhục.
Necayikoti nicayakaro.
“Accumulator” (necayiko) means one who makes accumulations.
Necayiko" là người tích lũy.
79. Navame aṭṭhāneti akāraṇe.
79. In the ninth, “groundless” (aṭṭhāne) means without cause.
79. Trong kinh thứ chín, aṭṭhāne" là vô cớ.
Sacittakapavattiyañhi ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādi kāraṇaṃ bhaveyya, khāṇupahaṭādīsu taṃ natthi.
Indeed, if one's own mind were to develop, there might be a cause such as "He did me harm," but there is none in the case of hitting a tree-stump or the like.
Trong các hành vi có ý thức, có thể có lý do như "người ấy đã làm điều bất lợi cho tôi", nhưng trong trường hợp bị vấp phải gốc cây, v.v., thì không có lý do đó.
Tasmā tattha āghāto aṭṭhāne āghāto nāma.
Therefore, anger in such a situation is called groundless anger.
Do đó, sự sân hận trong trường hợp đó được gọi là sân hận vô cớ (aṭṭhāne āghāto).
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is everywhere of obvious meaning.
Phần còn lại trong tất cả các chỗ đều là nghĩa hiển nhiên.