107. Evaṃ me sutanti ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ.
107. Thus have I heard—this is the Ambalaṭṭhikārāhulovāda Sutta.
107. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) là Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta.
Tattha ambalaṭṭhikāyaṃ viharatīti veḷuvanavihārassa paccante padhānagharasaṅkhepe vivekakāmānaṃ vasanatthāya kate ambalaṭṭhikāti evaṃnāmake pāsāde pavivekaṃ brūhayanto viharati.
Therein, residing at Ambalaṭṭhikā means residing, cultivating seclusion, in a palace named Ambalaṭṭhikā, which was built at the outskirts of Veḷuvana Monastery as a hermitage for those desirous of solitude.
Ở đó, ambalaṭṭhikāyaṃ viharatī (Ngài trú tại Ambalaṭṭhikā) có nghĩa là Ngài trú tại một cung điện tên là Ambalaṭṭhikā, được xây dựng ở ngoại vi Tịnh xá Trúc Lâm, có hình dáng như một ngôi nhà thiền định, để những người mong muốn sự cô tịch có thể ở, và Ngài đang phát triển sự cô tịch.
Kaṇṭako nāma jātakālato paṭṭhāya tikhiṇova hoti, evamevaṃ ayampi āyasmā sattavassikasāmaṇerakāleyeva pavivekaṃ brūhayamāno tattha vihāsi.
Just as a thorn is sharp from the moment it is born, even so, this venerable one, while still a seven-year-old sāmaṇera, cultivating seclusion, resided there.
Một cái gai (kaṇṭako) từ khi sinh ra đã nhọn, cũng vậy, Tôn giả này ngay từ khi còn là Sa-di bảy tuổi đã phát triển sự cô tịch và trú ở đó.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhāya.
Having risen from retreat means having risen from the attainment of fruition (phala-samāpatti).
Paṭisallānā vuṭṭhito (Từ sự độc cư đứng dậy) có nghĩa là từ sự nhập quả thiền đứng dậy.
Āsananti pakatipaññattamevettha āsanaṃ atthi, taṃ papphoṭetvā ṭhapesi.
Seat – here, there was a naturally prepared seat, which he shook out and placed.
Āsanaṃ (Chỗ ngồi) ở đây là một chỗ ngồi đã được trải sẵn một cách thông thường, Ngài đã phủi và đặt nó.
Udakādhāneti udakabhājane.
In the water container means in the water pot.
Udakādhāne (Trong bình nước) là trong chiếc bình đựng nước.
‘‘Udakaṭṭhāne’’tipi pāṭho.
"Udakaṭṭhāne" is also a reading (variant text).
Cũng có bản đọc là “Udakaṭṭhāne” (trong chỗ đựng nước).
Āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesīti ovādadānatthaṃ āmantesi.
Addressed Venerable Rāhula means he addressed him to give an exhortation.
Āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesī (Ngài gọi Tôn giả Rāhula) có nghĩa là Ngài gọi để ban lời khuyên.
Bhagavatā hi rāhulattherassa sambahulā dhammadesanā katā.
Indeed, the Bhagavā delivered many Dhamma discourses to Venerable Rāhula.
Đức Thế Tôn đã thuyết nhiều bài pháp cho Trưởng lão Rāhula.
Sāmaṇerapañhaṃ therasseva vuttaṃ.
The Sāmaṇera-pañha was taught only to the Elder.
Sāmaṇerapañha (Các câu hỏi của Sa-di) cũng được nói riêng cho vị Trưởng lão này.
Tathā rāhulasaṃyuttaṃ mahārāhulovādasuttaṃ cūḷarāhulovādasuttamidaṃ ambalaṭṭhikarāhulovādasuttanti.
Likewise, the Rāhula-saṃyutta, the Mahārāhulovāda Sutta, and this Cūḷarāhulovāda Sutta, which is the Ambalaṭṭhikārāhulovāda Sutta.
Cũng như Rāhulasaṃyutta, Mahārāhulovādasutta, Cūḷarāhulovādasutta và Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta này.
Ayañhi āyasmā sattavassikakāle bhagavantaṃ cīvarakaṇṇe gahetvā ‘‘dāyajjaṃ me samaṇa dehī’’ti dāyajjaṃ yācamāno bhagavatā dhammasenāpatisāriputtattherassa niyyādetvā pabbājito.
This venerable one, when he was seven years old, holding the Bhagavā by the hem of his robe and saying, "Give me my inheritance, ascetic," asked for his inheritance, and the Bhagavā entrusted him to Elder Sāriputta, the General of the Dhamma, and ordained him.
Thật vậy, khi Tôn giả này lên bảy tuổi, Ngài đã nắm vạt y của Đức Thế Tôn và nói: “Sa-môn, hãy cho con phần thừa kế!” Khi Ngài xin phần thừa kế như vậy, Đức Thế Tôn đã giao Ngài cho Trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Pháp, để xuất gia.
Atha bhagavā daharakumārā nāma yuttāyuttaṃ kathaṃ kathenti, ovādamassa demīti rāhulakumāraṃ āmantetvā ‘‘sāmaṇerena nāma, rāhula, tiracchānakathaṃ kathetuṃ na vaṭṭati, tvaṃ kathayamāno evarūpaṃ kathaṃ katheyyāsī’’ti sabbabuddhehi avijahitaṃ dasapucchaṃ pañcapaṇṇāsavissajjanaṃ – ‘‘eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇaṃ dve pañhā…pe… dasa pañhā dasa uddesā dasa veyyākaraṇāti.
Then, the Bhagavā thought: "Young boys speak appropriate and inappropriate words; I will give him advice." So, he called Prince Rāhula and said, "Rāhula, a sāmaṇera should not speak base talk. When you speak, you should speak such words as these." He then taught the Sāmaṇera-pañha, which is never forsaken by all Buddhas, comprising ten questions and fifty-five answers—"one question, one point, one explanation; two questions... up to... ten questions, ten points, ten explanations.
Sau đó, Đức Thế Tôn nghĩ: “Những đứa trẻ nhỏ thường nói những lời không phù hợp, ta sẽ ban lời khuyên cho nó.” Ngài gọi Hoàng tử Rāhula và nói: “Này Rāhula, một Sa-di không nên nói những lời tầm thường. Khi con nói, con nên nói những lời như thế này.” Rồi Ngài thuyết bài Sāmaṇerapañha (Các câu hỏi của Sa-di), gồm mười câu hỏi và năm mươi lăm câu trả lời, mà tất cả chư Phật đều không từ bỏ: “Một câu hỏi, một đề mục, một giải thích; hai câu hỏi... cho đến mười câu hỏi, mười đề mục, mười giải thích.
Ekaṃ nāma kiṃ?
What is one thing?
Một là gì?
Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā…pe… dasa nāma kiṃ?
All beings are sustained by food... up to... What are ten things?
Tất cả chúng sinh đều sống nhờ vật thực... cho đến mười là gì?
Dasahaṅgehi samannāgato arahāti vuccatī’’ti (khu. pā. 4.10) imaṃ sāmaṇerapañhaṃ kathesi.
One endowed with ten qualities is called an Arahant" (Khu. Pa. 4.10) - he taught this Sāmaṇera-pañha.
Người có đủ mười chi phần được gọi là A-la-hán” (Khu. Pā. 4.10). Ngài đã thuyết bài Sāmaṇerapañha này.
Puna cintesi ‘‘daharakumārā nāma piyamusāvādā honti, adiṭṭhameva diṭṭhaṃ amhehi, diṭṭhameva na diṭṭhaṃ amhehīti vadanti ovādamassa demī’’ti akkhīhi oloketvāpi sukhasañjānanatthaṃ paṭhamameva catasso udakādhānūpamāyo, tato dve hatthiupamāyo ekaṃ ādāsūpamañca dassetvā imaṃ suttaṃ kathesi.
Again, he thought, "Young boys tend to speak pleasant falsehoods, saying, 'We have seen what was not seen,' or 'We have not seen what was seen.' I will give him advice." So, after looking with his eyes to ensure he would understand happily, he first showed four analogies of a water container, then two analogies of an elephant, and one analogy of a mirror, and then taught this Sutta.
Sau đó, Ngài lại nghĩ: “Những đứa trẻ nhỏ thường nói dối một cách đáng yêu, chúng nói: ‘Chúng con đã thấy điều chưa từng thấy’ hoặc ‘Chúng con chưa thấy điều đã thấy’. Ta sẽ ban lời khuyên cho nó.” Rồi Ngài đã thuyết bài kinh này sau khi chỉ ra bốn ví dụ về bình nước, sau đó là hai ví dụ về con voi và một ví dụ về gương, để dễ dàng hiểu được bằng mắt.
Catūsu pana paccayesu taṇhāvivaṭṭanaṃ pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kalyāṇamittupanissayassa mahantabhāvañca dassetvā rāhulasuttaṃ (su. ni. rāhulasutta) kathesi.
Moreover, to show the detachment from craving in the four requisites, the abandonment of desire and lust in the five sense pleasures, and the great importance of associating with good friends, he taught the Rāhula Sutta (Su. Ni. Rāhulasutta).
Ngoài ra, Ngài đã thuyết Rāhulasutta (Su. Ni. Rāhulasutta) để chỉ ra sự thoát ly ái dục đối với bốn vật dụng và sự từ bỏ tham ái đối với năm dục lạc, cùng với tầm quan trọng của việc nương tựa vào thiện tri thức.
Āgatāgataṭṭhāne bhavesu chandarāgo na kattabboti dassetuṃ rāhulasaṃyuttaṃ (saṃ. ni. 2.188 ādayo) kathesi.
To show that desire and lust should not be cultivated in existences wherever one is reborn, he taught the Rāhula Saṃyutta (Saṃ. Ni. 2.188 ff.).
Ngài đã thuyết Rāhulasaṃyutta (Saṃ. Ni. 2.188 v.v.) để chỉ ra rằng không nên có tham ái đối với các cõi hữu ở bất cứ nơi nào đã đến.
‘‘Ahaṃ sobhāmi, mama vaṇṇāyatanaṃ pasanna’’nti attabhāvaṃ nissāya gehassitachandarāgo na kattabboti mahārāhulovādasuttaṃ kathesi.
To show that desire and lust for the body, thinking "I am beautiful, my appearance is clear," should not be cultivated, he taught the Mahārāhulovāda Sutta.
Ngài đã thuyết Mahārāhulovādasutta để chỉ ra rằng không nên có tham ái gắn liền với gia đình, nương tựa vào thân thể, với ý nghĩ: “Tôi đẹp, sắc thân của tôi trong sáng.”
Tattha rāhulasuttaṃ imasmiṃ nāma kāle vuttanti na vattabbaṃ.
It should not be said that the Rāhula Sutta was taught at a specific time.
Ở đó, không nên nói rằng Rāhulasutta được thuyết vào thời điểm này.
Tañhi abhiṇhovādavasena vuttaṃ.
For it was taught as a continuous exhortation.
Thật vậy, bài kinh đó được thuyết theo cách khuyên nhủ thường xuyên.
Rāhulasaṃyuttaṃ sattavassikakālato paṭṭhāya yāva avassikabhikkhukālā vuttaṃ.
The Rāhula Saṃyutta was taught from the time he was seven years old until he was a bhikkhu without seniority.
Rāhulasaṃyutta được thuyết từ khi Ngài bảy tuổi cho đến khi Ngài là một tỳ-kheo chưa có hạ lạp.
Mahārāhulovādasuttaṃ aṭṭhārasa vassasāmaṇerakāle vuttaṃ.
The Mahārāhulovāda Sutta was taught when he was a sāmaṇera of eighteen years.
Mahārāhulovādasutta được thuyết khi Ngài là một Sa-di mười tám tuổi.
Cūḷarāhulovādasuttaṃ avassikabhikkhukāle vuttaṃ.
The Cūḷarāhulovāda Sutta was taught when he was a bhikkhu without seniority.
Cūḷarāhulovādasutta được thuyết khi Ngài là một tỳ-kheo chưa có hạ lạp.
Kumārakapañhañca idañca ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ sattavassikasāmaṇerakāle vuttaṃ.
The Kumārakapañha and this Ambalaṭṭhikarāhulovāda Sutta were spoken when he was a seven-year-old novice.
Kumārakapañha và Ambalaṭṭhikarāhulovādasutta này được thuyết khi Ngài là một Sa-di bảy tuổi.
Tesu rāhulasuttaṃ abhiṇhovādatthaṃ, rāhulasaṃyuttaṃ, therassa vipassanāgabbhagahaṇatthaṃ, mahārāhulovādaṃ gehassitachandarāgavinodanatthaṃ, cūḷarāhulovādaṃ therassa pañcadasa-vimuttiparipācanīya-dhammaparipākakāle arahattagāhāpanatthaṃ vuttaṃ.
Among those, the Rāhula Sutta was taught for frequent admonition, the Rāhula Saṃyutta for the Elder to grasp the essence of vipassanā, the Mahārāhulovāda for dispelling desire and lust associated with household life, and the Cūḷarāhulovāda was taught for the Elder to attain Arahantship at the time when his fifteen liberating qualities matured.
Trong số các kinh đó, kinh Rāhula đã được thuyết giảng để thường xuyên khuyên dạy; Rāhula Saṃyutta, để Tôn giả (Rāhula) nắm giữ cốt lõi của thiền quán (vipassanā); Mahārāhulovāda (Đại Rāhula giáo giới), để đoạn trừ dục lạc ái luyến dựa vào đời sống gia đình; Cūḷarāhulovāda (Tiểu Rāhula giáo giới), đã được thuyết giảng để khiến Tôn giả đạt được quả A-la-hán vào thời điểm các pháp làm chín muồi mười lăm sự giải thoát của Tôn giả đã chín muồi.
Idañca pana sandhāya rāhulatthero bhikkhusaṅghamajjhe tathāgatassa guṇaṃ kathento idamāha –
And referring to this, the Elder Rāhula, speaking of the Tathāgata's virtues in the midst of the assembly of bhikkhus, said this:
Và dựa vào lời giáo huấn này, Tôn giả Rāhula, giữa chúng Tỳ-kheo, khi tán thán công đức của Đức Như Lai, đã nói lời này:
108. Seyyathāpi, rāhula, rañño nāgoti ayaṃ upamā sampajānamusāvāde saṃvararahitassa opammadassanatthaṃ vuttā.
108. The simile, “Just as, Rāhula, a king’s elephant”, was spoken to illustrate the example of one who is unrestrained in deliberate falsehood.
108. Seyyathāpi, Rāhula, rañño nāgo (Ví như, Rāhula, con voi của nhà vua) – ví dụ này được nói ra để chỉ ra sự thiếu phòng hộ đối với người nói dối có chủ ý.
Tattha īsādantoti rathīsāsadisadanto.
Therein, īsādanto means "an elephant with tusks like a chariot-pole".
Trong đó, īsādanto có nghĩa là con voi có ngà giống như trục xe.
Uruḷhavāti abhivaḍḍhito ārohasampanno.
Uruḷhavā means "grown, with excellent stature".
Uruḷhavā có nghĩa là được nuôi dưỡng tốt, có dáng vẻ uy nghi.
Abhijātoti sujāto jātisampanno.
Abhijāto means "well-born, of excellent lineage".
Abhijāto có nghĩa là xuất thân cao quý, có dòng dõi tốt.
Saṅgāmāvacaroti saṅgāmaṃ otiṇṇapubbo.
Saṅgāmāvacaro means "one who has entered battle before".
Saṅgāmāvacaro có nghĩa là đã từng tham gia chiến trận.
Kammaṃ karotīti āgatāgate pavaṭṭento ghāteti.
Kammaṃ karoti means "he crushes and kills those who come and go".
Kammaṃ karoti có nghĩa là nó tấn công và tiêu diệt những kẻ thù đến và đi.
Puratthimakāyādīsu pana puratthimakāyena tāva paṭisenāya phalakakoṭṭhakamuṇḍapākārādayo pāteti, tathā pacchimakāyena.
Regarding the front part of the body and so on, with the front part of its body, it first brings down the palisades, ramparts, and protective walls of the opposing army; likewise with the rear part of its body.
Trong các phần thân thể như phần thân trước, nó dùng phần thân trước để phá hủy các hàng rào gỗ, tường thành trụi đầu, và các công trình phòng thủ của quân địch; tương tự với phần thân sau.
Sīsena kammaṃ nāma niyametvā etaṃ padesaṃ maddissāmīti nivattitvā oloketi, ettakena satampi sahassampi dvedhā bhijjati.
The action with the head means that it determines, "I will crush this area," and turning around, it looks; by this much, even a hundred or a thousand (troops) split into two.
Việc dùng đầu để hành động có nghĩa là nó xác định và nhìn lại để đè bẹp khu vực đó, chỉ với chừng đó thôi, hàng trăm hoặc hàng ngàn (quân lính) cũng bị chia làm hai (và bỏ chạy).
Kaṇṇehi kammaṃ nāma āgatāgate sare kaṇṇehi paharitvā pātanaṃ.
The action with the ears means striking down the arrows that come and go with the ears.
Việc dùng tai để hành động có nghĩa là nó dùng tai đánh và làm rơi các mũi tên đến và đi.
Dantehi kammaṃ nāma paṭihatthiassahatthārohaassārohapadādīnaṃ vijjhanaṃ.
The action with the tusks means piercing the enemy's elephants, horses, elephant riders, horse riders, foot soldiers, and so on.
Việc dùng ngà để hành động có nghĩa là nó đâm chọc voi địch, ngựa, kỵ sĩ voi, kỵ sĩ ngựa, bộ binh, v.v.
Naṅguṭṭhena kammaṃ nāma naṅguṭṭhe bandhāya dīghāsilaṭṭhiyā vā ayamusalena vā chedanabhedanaṃ.
The action with the tail means cutting or breaking with a long pole tied to the tail or with an iron club.
Việc dùng đuôi để hành động có nghĩa là nó dùng dây thừng dài buộc vào đuôi hoặc dùng chày sắt để cắt và phá hủy.
Rakkhateva soṇḍanti soṇḍaṃ pana mukhe pakkhipitvā rakkhati.
Rakkhateva soṇḍaṃ means "it protects its trunk by placing it in its mouth".
Rakkhateva soṇḍaṃ có nghĩa là nó bảo vệ vòi bằng cách nhét vào miệng.
Tatthāti tasmiṃ tassa hatthino karaṇe.
Tatthā means "in that action of that elephant".
Tatthā có nghĩa là trong hành động chiến đấu của con voi đó.
Apariccattanti anissaṭṭhaṃ, paresaṃ jayaṃ amhākañca parājayaṃ passīti maññati.
Apariccattaṃ means "not abandoned", meaning the elephant rider thinks, "He sees the victory of others and our defeat."
Apariccattaṃ có nghĩa là chưa từ bỏ (mạng sống), người cưỡi voi nghĩ rằng: "Nó thấy sự chiến thắng của người khác và sự thất bại của chúng ta."
Soṇḍāyapi kammaṃ karotīti ayamuggaraṃ vā khadiramusalaṃ vā gahetvā samantā aṭṭhārasahatthaṭṭhānaṃ maddati.
Soṇḍāyapi kammaṃ karoti means "with its trunk, too, it performs actions", meaning it takes an iron club or a khadira pestle and crushes the area of eighteen cubits all around.
Soṇḍāyapi kammaṃ karoti có nghĩa là nó cầm chùy sắt hoặc chày gỗ cây keo và đè bẹp một khu vực rộng mười tám cubits xung quanh.
Pariccattanti vissaṭṭhaṃ, idāni hatthiyodhādīsu na kutoci bhāyati, amhākaṃ jayaṃ paresañca parājayaṃ passīti maññati.
Pariccattaṃ means "abandoned", meaning "now the elephant fears nothing from other warriors and so on; it considers that it sees our victory and the defeat of others."
Pariccattaṃ có nghĩa là đã từ bỏ (mạng sống), bây giờ con voi không còn sợ hãi bất cứ kẻ thù nào, người cưỡi voi nghĩ rằng: "Nó thấy sự chiến thắng của chúng ta và sự thất bại của người khác."
Nāhaṃ tassa kiñci pāpanti tassa dukkaṭādiāpattivītikkame vā mātughātakādikammesu vā kiñci pāpaṃ akattabbaṃ nāma natthi.
Nāhaṃ tassa kiñci pāpaṃ means "there is no evil whatsoever for that person," meaning there is no evil, such as transgressions of minor offenses or acts like matricide, that he would not commit.
Nāhaṃ tassa kiñci pāpaṃ có nghĩa là đối với người nói dối đó, không có bất kỳ điều ác nào không nên làm, dù là vi phạm các giới như dukkaṭa hay các hành động như giết mẹ.
Tasmā tiha teti yasmā sampajānamusāvādino akattabbaṃ pāpaṃ nāma natthi, tasmā tayā hasāyapi davakamyatāyapi musā na bhaṇissāmīti sikkhitabbaṃ.
Tasmā tiha te means "Therefore, you, Rāhula, should train yourself not to speak falsehoods even in jest or out of a desire for play."
Tasmā tiha te có nghĩa là bởi vì đối với người nói dối có chủ ý không có điều ác nào không nên làm, do đó, ngươi, Rāhula, phải học tập rằng: "Ta sẽ không nói dối dù là để đùa giỡn hay vì ham muốn vui chơi."
Paccavekkhaṇatthoti olokanattho, yaṃ mukhe vajjaṃ hoti, tassa dassanatthoti vuttaṃ hoti.
Paccavekkhaṇattho means "the purpose of observing," it is said, "the purpose of seeing what fault is in one's speech."
Paccavekkhaṇattho có nghĩa là mục đích để xem xét, tức là mục đích để thấy những lỗi lầm có trong lời nói.
Paccavekkhitvā paccavekkhitvāti oloketvā oloketvā.
Paccavekkhitvā paccavekkhitvā means "having observed again and again."
Paccavekkhitvā paccavekkhitvā có nghĩa là sau khi xem xét, sau khi xem xét.
111. Aṭṭīyitabbanti aṭṭena pīḷitena bhavitabbaṃ.
111. Aṭṭīyitabbaṃ means "it should be troubled, afflicted."
111. Aṭṭīyitabbaṃ có nghĩa là nên bị phiền não.
Harāyitabbanti lajjitabbaṃ.
Harāyitabbaṃ means "it should be ashamed."
Harāyitabbaṃ có nghĩa là nên hổ thẹn.
Jigucchitabbanti gūthaṃ disvā viya jigucchā uppādetabbā.
Jigucchitabbaṃ means "disgust should be aroused, as when seeing excrement."
Jigucchitabbaṃ có nghĩa là nên ghê tởm như khi thấy phân.
Manokammassa pana adesanāvatthukattā idha desetabbanti na vuttaṃ.
However, as mental action is not a basis for confession, it is not stated here that it should be confessed.
Tuy nhiên, vì ý nghiệp không phải là đối tượng của việc sám hối, nên ở đây không nói là nên sám hối.
Kittake pana ṭhāne kāyakammavacīkammāni sodhetabbāni, kittake manokammanti.
In how many instances should bodily and verbal actions be purified, and in how many should mental actions be purified?
Vậy thân nghiệp và khẩu nghiệp nên được thanh tịnh ở những nơi nào, và ý nghiệp ở nơi nào?
Kāyakammavacīkammāni tāva ekasmiṃ purebhatteyeva sodhetabbāni.
Bodily and verbal actions should first be purified in one morning.
Thân nghiệp và khẩu nghiệp nên được thanh tịnh vào buổi sáng.
Bhattakiccaṃ katvā divāṭṭhāne nisinnena hi paccavekkhitabbaṃ ‘‘aruṇuggamanato paṭṭhāya yāva imasmiṃ ṭhāne nisajjā atthi nu kho me imasmiṃ antare paresaṃ appiyaṃ kāyakammaṃ vā vacīkammaṃ vā’’ti.
Indeed, after eating, one sitting in a day-residence should reflect: "From the rising of the sun until I sit in this place, have I, in this interval, committed any bodily or verbal action displeasing to others?"
Sau khi ăn xong, một Tỳ-kheo ngồi ở nơi thanh tịnh ban ngày nên xem xét: "Từ lúc mặt trời mọc cho đến khi ta ngồi ở chỗ này, liệu có bất kỳ thân nghiệp hay khẩu nghiệp nào không đáng ưa đối với người khác trong khoảng thời gian này không?"
Sace atthīti jānāti, desanāyuttaṃ desetabbaṃ, āvikaraṇayuttaṃ āvikātabbaṃ.
If one knows that there is such a thing, that which is suitable for confession should be confessed, that which is suitable for disclosure should be disclosed.
Nếu biết có, thì nên sám hối những điều đáng sám hối, nên trình bày những điều đáng trình bày.
Sace natthi, teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ.
If there is not, one should abide in that joy and delight.
Nếu không có, thì nên an trú trong niềm hỷ lạc đó.
Manokammaṃ pana etasmiṃ piṇḍapātapariyesanaṭṭhāne sodhetabbaṃ.
Mental action, however, should be purified in the place of seeking almsfood.
Ý nghiệp thì nên được thanh tịnh ở nơi tìm kiếm vật thực này.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
‘‘Atthi nu kho me ajja piṇḍapātapariyesanaṭṭhāne rūpādīsu chando vā rāgo vā paṭighaṃ vā’’ti?
"Do I today, in the place of seeking almsfood, have any desire or lust or aversion regarding forms and so on?"
"Hôm nay, ở nơi ta tìm kiếm vật thực, liệu ta có dục vọng, tham ái hay sự sân hận đối với sắc, v.v. không?"
Sace atthi, ‘‘puna na evaṃ karissāmī’’ti citteneva adhiṭṭhātabbaṃ.
If one has, one should resolve with the mind, "I will not do so again."
Nếu có, thì nên quyết tâm trong tâm rằng: "Ta sẽ không làm như vậy nữa."
Sace natthi, teneva pītipāmojjena vihātabbaṃ.
If one has not, one should abide in that joy and delight.
Nếu không có, thì nên an trú trong niềm hỷ lạc đó.
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vāti buddhā vā paccekabuddhā vā tathāgatasāvakā vā.
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vā means "either Buddhas, Paccekabuddhas, or disciples of the Tathāgata."
112. Samaṇā vā brāhmaṇā vā có nghĩa là các vị Phật, các vị Độc Giác Phật, hoặc các đệ tử của Đức Như Lai.
Tasmātihāti yasmā atītepi evaṃ parisodhesuṃ, anāgatepi parisodhessanti, etarahipi parisodhenti, tasmā tumhehipi tesaṃ anusikkhantehi evaṃ sikkhitabbanti attho.
Tasmātihā means "therefore, since they (Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples) purified themselves in this way in the past, will purify themselves in the future, and are purifying themselves now, you too, by following their example, should train yourselves in this way." This is the meaning.
Tasmātihā có nghĩa là bởi vì trong quá khứ họ đã thanh tịnh như vậy, trong tương lai họ cũng sẽ thanh tịnh, và hiện tại họ cũng đang thanh tịnh; do đó, các ngươi cũng phải học tập như vậy, noi theo họ, đó là ý nghĩa.
Sesaṃ sabbattha uttānameva.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng.
Imaṃ pana desanaṃ bhagavā yāva bhavaggā ussitassa ratanarāsino yojaniyamaṇikkhandhena kūṭaṃ gaṇhanto viya neyyapuggalavasena pariniṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this discourse, as if taking the pinnacle of a heap of jewels piled up to the highest heaven with a hundred-yojana diamond slab, in accordance with the disposition of those who were to be guided.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất lời giáo huấn này theo khả năng của người đáng được giáo hóa, như thể nắm lấy đỉnh của một đống ngọc quý cao đến tận Bhavagga bằng một khối ngọc bích dài một dojana.
113. Evaṃ me sutanti mahārāhulovādasuttaṃ.
113. Evaṃ me sutaṃ and so on is the Mahārāhulovāda Sutta.
113. Evaṃ me sutaṃ (Như vầy tôi nghe) – đây là kinh Mahārāhulovāda.
Tattha piṭṭhito piṭṭhito anubandhīti dassanaṃ avijahitvā gamanaṃ abbocchinnaṃ katvā pacchato pacchato iriyāpathānubandhanena anubandhi.
Therein, piṭṭhito piṭṭhito anubandhī means "following without leaving the range of sight, without interruption, following closely in the posture (of the Buddha)".
Trong đó, piṭṭhito piṭṭhito anubandhī có nghĩa là đi theo sau không rời tầm nhìn, không gián đoạn, liên tục đi theo sau từng oai nghi.
Tadā hi bhagavā pade padaṃ nikkhipanto vilāsitagamanena purato purato gacchati, rāhulatthero dasabalassa padānupadiko hutvā pacchato pacchato.
Indeed, at that time, the Blessed One walked forward with a graceful gait, placing foot after foot, while the Elder Rāhula followed closely behind, footstep by footstep, like a shadow of the Ten-Powered One.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn bước từng bước, đi trước với dáng vẻ uy nghi, còn Tôn giả Rāhula thì theo sát gót Đức Thập Lực, đi theo sau.
Tattha bhagavā supupphitasālavanamajjhagato subhūmiotaraṇatthāya nikkhantamattavaravāraṇo viya virocittha, rāhulabhaddo ca varavāraṇassa pacchato nikkhantagajapotako viya.
Therein, the Blessed One shone forth like an excellent rutting elephant emerging to descend onto a good ground, walking in the midst of a sal tree forest in full bloom; and the noble Rāhula shone forth like a young elephant emerging behind the excellent rutting elephant.
Trong đó, Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con voi chúa say mồi đã rời khỏi để xuống đất tốt, đi giữa rừng cây sa-la nở rộ; còn Rāhula may mắn thì như một chú voi con đi theo sau con voi chúa.
Bhagavā sāyanhasamaye maṇiguhato nikkhamitvā gocaraṃ paṭipanno kesarasīho viya, rāhulabhaddo ca sīhamigarājānaṃ anubandhanto nikkhantasīhapotako viya.
The Blessed One shone forth like a lion with mane emerging from a jewel cave in the evening to roam for food; and the noble Rāhula shone forth like a young lion emerging, following the king of beasts, the lion.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con sư tử có bờm đã rời hang ngọc vào buổi chiều để đi tìm thức ăn; còn Rāhula may mắn thì như một chú sư tử con đi theo sau vua sư tử.
Bhagavā maṇipabbatasassirikavanasaṇḍato dāṭhabalo mahābyaggho viya, rāhulabhaddo ca byaggharājānaṃ anubandhabyagghapotako viya.
The Blessed One shone forth like a great tiger with powerful fangs emerging from a forest grove adorned with jewel mountains; and the noble Rāhula shone forth like a young tiger following the king of tigers.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như một con hổ lớn có sức mạnh của nanh đã rời khỏi khu rừng rậm lộng lẫy trên núi ngọc; còn Rāhula may mắn thì như một chú hổ con đi theo sau vua hổ.
Bhagavā simbalidāyato nikkhantasupaṇṇarājā viya, rāhulabhaddo ca supaṇṇarājassa pacchato nikkhantasupaṇṇapotako viya.
The Blessed One shone forth like the king of Supaṇṇas emerging from a silk-cotton tree grove; and the noble Rāhula shone forth like a young Supaṇṇa emerging behind the king of Supaṇṇas.
Đức Thế Tôn tỏa sáng như vua chim Supaṇṇa đã rời khỏi khu rừng cây simbali; còn Rāhula may mắn thì như một chú chim Supaṇṇa con đi theo sau vua chim Supaṇṇa.
Bhagavā cittakūṭapabbatato gaganatalaṃ pakkhandasuvaṇṇahaṃsarājā viya, rāhulabhaddo ca haṃsādhipatiṃ anupakkhandahaṃsapotako viya.
The Blessed One, like a golden swan king flying forth from Cittakūṭa mountain to the sky's expanse; and Rāhula the young prince, like a young swan flying after the swan king.
Đức Thế Tôn như vua thiên nga vàng bay lên bầu trời từ núi Cittakūṭa, còn Tôn giả Rāhula thì như chú thiên nga con bay theo sau vua thiên nga.
Bhagavā mahāsaraṃ ajjhogāḷhā suvaṇṇamahānāvā viya, rāhulabhaddo ca suvaṇṇanāvaṃ pacchā anubandhanāvāpotako viya.
The Blessed One, like a great golden ship entering a great lake; and Rāhula the young prince, like a young golden ship following after the great golden ship.
Đức Thế Tôn như chiếc thuyền vàng lớn đi vào hồ lớn, còn Tôn giả Rāhula thì như chiếc thuyền vàng nhỏ đi theo sau chiếc thuyền vàng lớn.
Bhagavā cakkaratanānubhāvena gaganatale sampayātacakkavattirājā viya, rāhulabhaddo ca rājānaṃ anusampayātapariṇāyakaratanaṃ viya.
The Blessed One, like a Wheel-turning Monarch traveling well in the sky's expanse due to the power of the Wheel Gem; and Rāhula the young prince, like the Foremost Minister Gem following after the king.
Đức Thế Tôn như vị Chuyển Luân Vương bay đi trên bầu trời nhờ uy lực của bánh xe báu, còn Tôn giả Rāhula thì như vị trưởng tử báu đi theo sau vị vua.
Bhagavā vigatavalāhakaṃ nabhaṃ paṭipannatārakarājā viya, rāhulabhaddo ca tārakādhipatino anumaggapaṭipannā parisuddhaosadhitārakā viya.
The Blessed One, like the moon king (Tārakarājā) proceeding into a cloudless sky; and Rāhula the young prince, like the pure osadhi star following the moon king's path.
Đức Thế Tôn như vua các vì sao (mặt trăng) xuất hiện trên bầu trời quang đãng không mây, còn Tôn giả Rāhula thì như vì sao Dược Sư thanh tịnh đi theo con đường của vua các vì sao.
Bhagavāpi mahāsammatapaveṇiyaṃ okkākarājavaṃse jāto, rāhulabhaddopi.
The Blessed One was born in the lineage of King Okkāka, a descendant of Mahāsammata, and so was Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn sinh ra trong dòng dõi vua Okkāka, thuộc truyền thống Mahāsammata; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavāpi saṅkhe pakkhittakhīrasadiso suparisuddhajātikhattiyakule jāto, rāhulabhaddopi.
The Blessed One was born in a royal Khattiya family, exceedingly pure, like milk placed in a conch shell; and so was Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lỵ thanh tịnh như sữa đổ vào vỏ ốc; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavāpi rajjaṃ pahāya pabbajito, rāhulabhaddopi.
The Blessed One renounced the kingdom and went forth; and so did Rāhula the young prince.
Đức Thế Tôn từ bỏ vương quốc để xuất gia; Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Bhagavatopi sarīraṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ devanagaresu samussitaratanatoraṇaṃ viya sabbapāliphullo pāricchattako viya ca atimanoharaṇaṃ, rāhulabhaddassāpi.
The body of the Blessed One was adorned with the thirty-two marks of a Great Man, exceedingly charming, like a jeweled archway erected in a city of devas, and like a fully blossoming coral tree; and so was that of Rāhula the young prince.
Thân của Đức Thế Tôn được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, vô cùng quyến rũ như cổng vòm báu được dựng lên trong các thành phố chư thiên, hoặc như cây Pāricchattaka nở hoa khắp cành; thân của Tôn giả Rāhula cũng vậy.
Iti dvepi abhinīhārasampannā, dvepi rājapabbajitā, dvepi khattiyasukhumālā, dvepi suvaṇṇavaṇṇā, dvepi lakkhaṇasampannā ekamaggaṃ paṭipannā paṭipāṭiyā gacchantānaṃ dvinnaṃ candamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sūriyamaṇḍalānaṃ dvinnaṃ sakkasuyāmasantusitasunimmitavasavattimahābrahmādīnaṃ siriyā siriṃ abhibhavamānā viya virociṃsu.
Thus, both were endowed with high aspirations, both were royal renunciants, both were delicate Khattiyas, both had a golden complexion, both were endowed with the marks, and both trod the same path. As they proceeded in succession, they shone forth as if two moon discs, two sun discs, or two Sakka, Suyāma, Santusita, Sunimmita, Vasavatti, Mahābrahmā, and so on, were outshining each other's splendor.
Như vậy, cả hai vị đều đầy đủ sự phát nguyện, cả hai đều là vua xuất gia, cả hai đều là Sát-đế-lỵ cao quý, cả hai đều có màu da vàng, cả hai đều đầy đủ tướng tốt, cùng đi trên một con đường. Họ rực rỡ như hai vầng trăng, hai vầng nhật, như Sakka, Suyāma, Santusita, Sunimmita, Vasavatti, Đại Phạm thiên, v.v., lần lượt đi, vượt trội vẻ đẹp của nhau bằng vẻ đẹp của mình.
Tatrāyasmā rāhulo bhagavato piṭṭhito piṭṭhito gacchantova pādatalato yāva upari kesantā tathāgataṃ ālokesi.
There, the Venerable Rāhula, following close behind the Blessed One, looked at the Tathāgata from the soles of his feet up to the tips of his hair.
Trong khi đó, Tôn giả Rāhula đi theo sát phía sau Đức Thế Tôn, nhìn ngắm Đức Như Lai từ bàn chân lên đến ngọn tóc.
So bhagavato buddhavesavilāsaṃ disvā ‘‘sobhati bhagavā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittasarīro byāmappabhāparikkhittatāya vippakiṇṇasuvaṇṇacuṇṇamajjhagato viya, vijjulatāparikkhitto kanakapabbato viya, yantasuttasamākaḍḍhitaratanavicittaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya, rattapaṃsukūlacīvarapaṭicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya, pavāḷalatāpaṭimaṇḍitaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya, cīnapiṭṭhacuṇṇapūjitaṃ suvaṇṇacetiyaṃ viya, lākhārasānulitto kanakayūpo viya, rattavalāhakantarato taṅkhaṇabbhuggatapuṇṇacando viya, aho samatiṃsapāramitānubhāvasajjitassa attabhāvassa sirīsampattī’’ti cintesi.
Seeing the splendor of the Blessed One's Buddha-like appearance, he thought: "The Blessed One shines forth with a body adorned with the thirty-two marks of a Great Man, as if He were in the midst of scattered golden powder due to being encompassed by a fathom-long aura, or like a golden mountain encircled by lightning vines, or like a jeweled golden spire skillfully constructed with strings and mechanisms, or, though covered by a reddish rag-robe, like a golden mountain surrounded by a red woolen blanket, or like a golden spire adorned with coral vines, or like a golden cetiya worshipped with Chinese vermilion powder, or like a golden post smeared with lacquer-resin, or like the full moon rising instantly from behind reddish clouds! Oh, what an abundance of splendor is this being, perfected by the power of the thirty Pāramīs!"
Ngài thấy vẻ uy nghi của Đức Phật và suy nghĩ: “Đức Thế Tôn thật rực rỡ! Thân Ngài được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, được bao quanh bởi hào quang một sải tay, như thể đang ở giữa những hạt vàng rải rác; như ngọn núi vàng được bao phủ bởi những dây chớp; như một tòa tháp vàng được trang trí bằng ngọc báu được kéo bằng dây máy; dù được đắp y phấn tảo màu đỏ, Ngài vẫn như ngọn núi vàng được bao phủ bởi tấm chăn đỏ; như một tòa tháp vàng được trang trí bằng dây san hô; như một bảo tháp vàng được cúng dường bằng bột son chu sa; như vầng trăng tròn vừa mọc lên từ giữa những đám mây đỏ. Ôi, thật là sự thịnh vượng của một thân thể được tạo thành nhờ uy lực của ba mươi Ba-la-mật!”
Tato attānampi oloketvā – ‘‘ahampi sobhāmi.
Then, looking at himself, he thought: "I too shine forth.
Sau đó, nhìn lại chính mình, Ngài nghĩ:
Sace bhagavā catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ akarissā, mayhaṃ pariṇāyakaṭṭhānantaraṃ adassā.
If the Blessed One were to rule as a Wheel-turning Monarch over the four great continents, He would have appointed me to the position of Foremost Minister.
“Ta cũng thật rực rỡ. Nếu Đức Thế Tôn đã làm vua Chuyển Luân ở bốn đại châu, Ngài sẽ ban cho ta vị trí trưởng tử báu.
Evaṃ sante ativiya jambudīpatalaṃ asobhissā’’ti attabhāvaṃ nissāya gehassitaṃ chandarāgaṃ uppādesi.
If that were the case, the continent of Jambudīpa would have shone forth exceedingly." Thus, relying on his own being, he aroused a desire-passion rooted in the household life.
Nếu vậy, mặt đất Jambudīpa sẽ vô cùng rực rỡ.” Do đó, Ngài khởi lên sự tham ái gắn liền với gia đình, dựa vào thân thể của mình.
Bhagavāpi purato gacchantova cintesi – ‘‘paripuṇṇacchavimaṃsalohito dāni rāhulassa attabhāvo.
The Blessed One, walking ahead, also thought: "Rāhula's body is now complete with skin, flesh, and blood.
Đức Thế Tôn đi phía trước cũng suy nghĩ: “Bây giờ thân thể của Rāhula đã đầy đủ da, thịt và máu.
Rajanīyesu rūpārammaṇādīsu hi cittassa pakkhandanakālo jāto, kiṃ bahulatāya nu kho rāhulo vītināmetī’’ti.
Indeed, it is time for his mind to plunge into delightful sense objects like forms, etc. How is Rāhula spending his time?"
Đây là lúc tâm của nó có thể chạy theo các đối tượng sắc pháp đáng ưa thích, v.v. Rāhula đang trải qua điều này với sự dồi dào nào?”
Atha sahāvajjaneneva pasannaudake macchaṃ viya, parisuddhe ādāsamaṇḍale mukhanimittaṃ viya ca tassa taṃ cittuppādaṃ addasa.
Then, with the mere act of reflection, He perceived that thought arising in Rāhula's mind, just as one would see a fish in clear water, or a reflection of one's face in a perfectly clean mirror.
Rồi, ngay khi Ngài quán xét, Ngài thấy tâm niệm đó của Rāhula, như thấy cá trong nước trong, hoặc như thấy hình ảnh khuôn mặt trong gương sáng.
Disvāva – ‘‘ayaṃ rāhulo mayhaṃ atrajo hutvā mama pacchato āgacchanto ‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’nti attabhāvaṃ nissāya gehassitachandarāgaṃ uppādeti, atitthe pakkhando uppathaṃ paṭipanno agocare carati, disāmūḷhaaddhiko viya agantabbaṃ disaṃ gacchati.
Having seen it, He thought: "This Rāhula, being my own son, following behind me, is thinking 'I shine forth, my sense sphere of sight is pleasing,' and thereby arouses a desire-passion rooted in the household life, relying on his own being. He has plunged into an improper ford, gone astray, wandering in unsuitable pastures; like a traveler bewildered about directions, he is going in a direction where he should not go.
Vừa thấy, Ngài nghĩ: “Rāhula này, là con trai của Ta, đi theo sau Ta, khởi lên sự tham ái gắn liền với gia đình, dựa vào thân thể của mình, nghĩ rằng ‘Ta thật rực rỡ, sắc thân của ta thật trong sáng.’ Nó đã rơi vào chỗ nguy hiểm, đi sai đường, hành động ở nơi không phù hợp, như một người lữ hành lạc hướng đi về phía không nên đi.
Ayaṃ kho panassa kileso abbhantare vaḍḍhanto attatthampi yathābhūtaṃ passituṃ na dassati, paratthampi, ubhayatthampi.
And this defilement, growing within him, will not allow him to see his own welfare as it truly is, nor the welfare of others, nor the welfare of both.
Phiền não này, khi lớn mạnh bên trong nó, sẽ không cho phép nó thấy rõ lợi ích của chính mình, cũng không thấy lợi ích của người khác, cũng không thấy lợi ích của cả hai.
Tato nirayepi paṭisandhiṃ gaṇhāpessati, tiracchānayoniyampi, pettivisayepi, asurakāyepi, sambādhepi mātukucchisminti anamatagge saṃsāravaṭṭe paripātessati.
From that, it will cause him to take rebirth in hell, in the animal realm, in the realm of hungry ghosts, in the host of asuras, and even in the constricted womb of a mother, thus causing him to fall into the beginningless cycle of saṃsāra.
Do đó, nó sẽ khiến nó tái sinh vào địa ngục, vào loài súc sinh, vào cõi ngạ quỷ, vào cõi A-tu-la, và vào bào thai chật hẹp của người mẹ, và sẽ khiến nó rơi vào vòng luân hồi vô tận.
Ayañhi –
Indeed, this —
Tham ái này –
Yathā kho pana anekaratanapūrā mahānāvā bhinnaphalakantarena udakaṃ ādiyamānā muhuttampi na ajjhupekkhitabbā hoti, vegenassā vivaraṃ pidahituṃ vaṭṭati, evamevaṃ ayampi na ajjhupekkhitabbo.
Just as a great ship, filled with many jewels, taking on water through a broken plank, should not be neglected even for a moment, but its breach should be sealed quickly, even so, this defilement should not be neglected.
Như một con thuyền lớn đầy ắp nhiều loại ngọc báu, khi nước tràn vào qua một tấm ván bị vỡ, không thể lơ là dù chỉ một khoảnh khắc, mà phải nhanh chóng bịt kín lỗ hổng; cũng vậy, phiền não này không thể lơ là.
Yāvassa ayaṃ kileso abbhantare sīlaratanādīni na vināseti, tāvadeva naṃ niggaṇhissāmī’’ti ajjhāsayamakāsi.
I will restrain him just as long as this defilement within him does not destroy the jewel of virtue and so forth." Thus, He made a resolution.
Chừng nào phiền não này chưa phá hoại các loại ngọc báu giới hạnh, v.v., bên trong nó, chừng đó Ta sẽ chế ngự nó.” Ngài đã quyết định như vậy.
Evarūpesu pana ṭhānesu buddhānaṃ nāgavilokanaṃ nāma hoti.
Moreover, in such instances, the Buddhas perform a 'nāgavilokana' (elephant-like looking).
Trong những trường hợp như vậy, các vị Phật có cái nhìn gọi là “cái nhìn của voi chúa” (nāgavilokana).
Tasmā yantena parivattitasuvaṇṇapaṭimā viya sakalakāyeneva parivattetvā ṭhito rāhulabhaddaṃ āmantesi.
Therefore, like a golden image rotated by a machine, He turned His entire body around and, standing, addressed Rāhula the young prince.
Vì vậy, như một bức tượng vàng được xoay bằng máy, Ngài xoay toàn thân lại và đứng đó, gọi Tôn giả Rāhula.
Taṃ sandhāya ‘‘atha kho bhagavā apaloketvā’’tiādi vuttaṃ.
Referring to this, it is said: "Then the Blessed One turned around and looked," and so forth.
Liên quan đến điều đó, câu “Rồi Đức Thế Tôn nhìn lại,” v.v., đã được nói.
Tattha yaṃkiñci rūpantiādīni sabbākārena visuddhimagge khandhaniddese vitthāritāni.
There, the phrases beginning with "Whatever form" (yaṃkiñci rūpaṃ) have been expounded in full in the Khandha-niddesa of the Visuddhimagga.
Ở đây, các từ như “ Bất cứ sắc nào,” v.v., đã được giải thích chi tiết trong phần trình bày về các uẩn trong Thanh Tịnh Đạo.
Netaṃ mamātiādīni mahāhatthipadopame vuttāni.
The phrases beginning with "This is not mine" (netaṃ mamā) have been explained in the Mahāhatthipadopama Sutta.
Các từ như “ Cái này không phải của tôi,” v.v., đã được nói trong kinh Đại Tượng Tích Dụ.
Rūpameva nu kho bhagavāti kasmā pucchati?
"Is it only form, Blessed One?" Why does he ask this?
“ Bạch Đức Thế Tôn, chỉ có sắc thôi sao?” Tại sao Ngài lại hỏi như vậy?
Tassa kira – ‘‘sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama, nesohamasmi na meso attā’’ti sutvā – ‘‘bhagavā sabbaṃ rūpaṃ vipassanāpaññāya evaṃ daṭṭhabbanti vadati, vedanādīsu nu kho kathaṃ paṭipajjitabba’’nti nayo udapādi.
It is said that after hearing "All form is not mine, I am not this, this is not my self," the thought arose in him: "The Blessed One states that all form should be seen in this way with insight-wisdom. How, then, should one proceed with regard to feeling, etc.?"
Sau khi nghe rằng “Tất cả sắc đều không phải của tôi, tôi không phải là cái đó, cái đó không phải là tự ngã của tôi,” Tôn giả Rāhula đã có ý nghĩ: “Đức Thế Tôn nói rằng tất cả sắc phải được thấy như vậy bằng tuệ quán, còn đối với thọ, v.v., thì phải thực hành như thế nào?”
Tasmā tasmiṃ naye ṭhito pucchati.
Therefore, standing by that reasoning, he asks.
Vì vậy, đứng trên ý nghĩ đó, Ngài hỏi.
Nayakusalo hesa āyasmā rāhulo, idaṃ na kattabbanti vutte idampi na kattabbaṃ idampi na kattabbamevāti nayasatenapi nayasahassenapi paṭivijjhati.
For this Venerable Rāhula was skillful in methods; when told "This should not be done," he understood by a hundred methods, or even a thousand methods, that "this too should not be done, and this too should not be done."
Vì Tôn giả Rāhula là người khéo léo trong phương pháp, khi được nói “Điều này không nên làm,” Ngài có thể hiểu được bằng hàng trăm, hàng ngàn phương pháp rằng “Điều này cũng không nên làm, điều này cũng không nên làm.”
Idaṃ kattabbanti vuttepi eseva nayo.
The same method applied when told "This should be done."
Khi được nói “Điều này nên làm,” cũng vậy.
Sikkhākāmo hi ayaṃ āyasmā, pātova gandhakuṭipariveṇe patthamattaṃ vālikaṃ okirati – ‘‘ajja sammāsambuddhassa santikā mayhaṃ upajjhāyassa santikā ettakaṃ ovādaṃ ettakaṃ paribhāsaṃ labhāmī’’ti.
Indeed, this Venerable One was eager for training; early in the morning, in the Gandhakuṭi enclosure, he would scatter a measure of sand, thinking: "Today, I will receive so much instruction, so much admonition from the Sammāsambuddha, from my Upajjhāya."
Vị Tôn giả này là người ham học. Ngay từ sáng sớm, Ngài đã rải một nắm cát trong khuôn viên phòng Gandhakuti, nghĩ rằng: “Hôm nay, ta sẽ nhận được chừng này lời khuyên, chừng này lời quở trách từ Đức Chánh Đẳng Giác và từ vị thầy của ta.”
Sammāsambuddhopi naṃ etadagge ṭhapento – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sikkhākāmānaṃ yadidaṃ rāhulo’’ti (a. ni. 1.209) sikkhāyameva aggaṃ katvā ṭhapesi.
The Sammāsambuddha Himself, placing him at the foremost position, said: "Bhikkhus, among my bhikkhu disciples who are eager for training, Rāhula is the foremost." Thus, He placed him as foremost in training.
Đức Chánh Đẳng Giác cũng đã đặt Ngài vào vị trí hàng đầu, nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, trong số các đệ tử Tỳ-khưu của Ta, những người ham học, Rāhula là bậc tối thượng.” Ngài đã đặt Rāhula là bậc tối thượng về sự ham học.
Sopi āyasmā bhikkhusaṅghamajjhe tameva sīhanādaṃ nadi –
That Venerable One himself, amidst the assembly of bhikkhus, roared that very lion's roar:
Vị Tôn giả đó cũng đã cất tiếng sư tử hống như vậy giữa Tăng đoàn:
Athassa bhagavā yasmā na kevalaṃ rūpameva, vedanādayopi evaṃ daṭṭhabbā, tasmā rūpampi rāhulātiādimāha.
Then, because not only form but also feeling and so on should be regarded in the same way, the Blessed One said to Rāhula such words as, “Form too, Rāhula…”
Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói lời mở đầu “Rūpampi Rāhula” và những lời tiếp theo, vì không chỉ sắc mà thọ, v.v. cũng phải được quán xét như vậy.
Ko najjāti ko nu ajja.
The parsing of Ko najjā is ko nu ajja.
Ko najjā là Ko nu ajja.
Therassa kira etadahosi ‘‘sammāsambuddho mayhaṃ attabhāvanissitaṃ chandarāgaṃ ñatvā ‘samaṇena nāma evarūpo vitakko na vitakkitabbo’ti neva pariyāyena kathaṃ kathesi, gaccha bhikkhu rāhulaṃ vadehi ‘mā puna evarūpaṃ vitakkaṃ vitakkesī’ti na dūtaṃ pesesi.
It seems the Elder thought: “The Fully Enlightened One, knowing my sensual desire dependent on my self, neither spoke a talk indirectly, saying, ‘Go, monk, tell Rāhula, “Do not think such a thought again,”’ nor sent a messenger.
Tôn giả đã nghĩ rằng: “Đức Chánh Đẳng Giác đã biết rõ tham ái nương vào thân của ta, và Ngài đã không nói một cách gián tiếp rằng ‘một sa-môn không nên suy nghĩ những tư duy như vậy’, cũng không sai sứ giả đến bảo Rāhula rằng ‘chớ suy nghĩ những tư duy như vậy nữa’.
Maṃ sammukkhe ṭhatvāyeva pana sabhaṇḍakaṃ coraṃ cūḷāya gaṇhanto viya sammukhā sugatovādaṃ adāsi.
But standing directly before me, just like seizing a thief with his stolen goods by the topknot, he gave me the Sugata’s counsel face-to-face.
Mà Ngài đã trực tiếp ban lời khuyên lành, như thể bắt được một tên trộm cùng với tang vật ngay trước mặt ta vậy.
Sugatovādo ca nāma asaṅkheyyehipi kappehi dullabho.
And the Sugata’s counsel is rare even for countless aeons.
Lời khuyên lành của Đức Thiện Thệ là điều khó đạt được ngay cả trong vô số kiếp.
Evarūpassa buddhassa sammukhā ovādaṃ labhitvā ko nu viññū paṇḍitajātiko ajja gāmaṃ piṇḍāya pavisissatī’’ti.
Having received counsel from such a Buddha, which intelligent, wise person today would enter the village for alms?”
Sau khi nhận được lời khuyên từ một Đức Phật như vậy ngay trước mặt, hôm nay, một người có trí tuệ, có phẩm chất của một bậc hiền trí, nào ai sẽ đi vào làng để khất thực nữa?”
Athesa āyasmā āhārakiccaṃ pahāya yasmiṃ nisinnaṭṭhāne ṭhitena ovādo laddho, tatova paṭinivattetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi.
Then, abandoning the meal, that Venerable One returned from the very place where he had received the counsel while seated, and sat down at the foot of a certain tree.
Thế rồi, Tôn giả từ bỏ việc khất thực, quay lại từ chỗ Ngài đã ngồi khi nhận được lời khuyên, và ngồi dưới một gốc cây khác.
Bhagavāpi taṃ āyasmantaṃ nivattamānaṃ disvā na evamāha – ‘‘mā nivatta tāva, rāhula, bhikkhācārakālo te’’ti.
Even seeing that Venerable One returning, the Blessed One did not say, “Don’t return yet, Rāhula, it is your time for almsfood.”
Đức Thế Tôn, khi thấy Tôn giả ấy quay lại, cũng không nói: “Chớ quay lại vội, Rāhula, đây là lúc con đi khất thực.”
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ajja tāva kāyagatāsatiamatabhojanaṃ bhuñjatū’’ti.
For it was, it seems, His thought: “Let him partake of the deathless food of mindfulness of the body today.”
Vì Ngài đã nghĩ rằng: “Hôm nay, hãy để Rāhula thọ hưởng món ăn bất tử là niệm thân trước đã.”
Addasā kho āyasmā sāriputtoti bhagavati gate pacchā gacchanto addasa.
“The Venerable Sāriputta saw” means he saw Rāhula as he followed behind the Blessed One after He had departed.
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta đã thấy có nghĩa là Ngài đã thấy Rāhula khi đi theo sau Đức Thế Tôn.
Etassa kirāyasmato ekakassa viharato aññaṃ vattaṃ, bhagavatā saddhiṃ viharato aññaṃ.
It seems this Venerable One had one routine when dwelling alone, and another when dwelling with the Blessed One.
Đối với Tôn giả này, khi Ngài ở một mình thì có một phận sự khác, và khi Ngài ở cùng Đức Thế Tôn thì có một phận sự khác.
Yadā hi dve aggasāvakā ekākino vasanti, tadā pātova senāsanaṃ sammajjitvā sarīrapaṭijagganaṃ katvā samāpattiṃ appetvā sannisinnā attano cittaruciyā bhikkhācāraṃ gacchanti.
Indeed, when the two chief disciples dwelled together alone, they would sweep their resting places early in the morning, attend to their bodies, enter absorption, and then, having sat down together, would go for alms according to their own inclination.
Khi hai vị Đại Thanh Văn ở một mình, họ thường quét dọn chỗ ở vào buổi sáng sớm, chăm sóc thân thể, nhập các thiền định, rồi ngồi yên và đi khất thực theo ý muốn của mình.
Bhagavatā saddhiṃ viharantā pana therā evaṃ na karonti.
But when dwelling with the Blessed One, the Elder did not do this.
Nhưng khi ở cùng Đức Thế Tôn, các vị trưởng lão không làm như vậy.
Tadā hi bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ bhikkhācāraṃ gacchati.
For then, the Blessed One, accompanied by the assembly of monks, would go for alms first.
Khi đó, Đức Thế Tôn, cùng với Tăng chúng, đi khất thực trước tiên.
Tasmiṃ gate thero attano senāsanā nikkhamitvā – ‘‘bahūnaṃ vasanaṭṭhāne nāma sabbeva pāsādikaṃ kātuṃ sakkonti vā, na vā sakkontī’’ti tattha tattha gantvā asammaṭṭhaṃ ṭhānaṃ sammajjati.
When He had departed, the Elder would leave his dwelling and, thinking, “In a place where many dwell, not everyone can make it pleasant, or they cannot,” he would go here and there and sweep any unswept areas.
Sau khi Ngài đi, vị Trưởng lão Sāriputta rời chỗ ở của mình và nghĩ: “Ở nơi nhiều người ở, không phải ai cũng có thể giữ gìn sạch sẽ được,” nên Ngài đi đến từng chỗ, quét dọn những nơi chưa được quét dọn.
Sace kacavaro achaḍḍito hoti, taṃ chaḍḍeti.
If there was unremoved rubbish, he would dispose of it.
Nếu có rác chưa được đổ, Ngài đổ nó đi.
Pānīyaṭṭhapetabbaṭṭhānamhi pānīyakūṭe asati pānīyaghaṭaṃ ṭhapeti.
If there was no water pot where drinking water should be kept, he would place a water pot there.
Ở nơi cần đặt nước uống, nếu không có bình nước, Ngài đặt bình nước vào.
Gilānānaṃ santikaṃ gantvā, ‘‘āvuso, tumhākaṃ kiṃ āharāmi, kiṃ vo icchitabba’’nti?
He would go to the sick and ask, “Friends, what shall I bring for you? What do you wish for?”
Ngài đến chỗ các vị tỳ-khưu bệnh hỏi: “Thưa các bạn, tôi có thể mang gì đến cho các bạn? Các bạn muốn gì?”
Pucchati.
He would ask.
Ngài hỏi.
Avassikadaharānaṃ santikaṃ gantvā – ‘‘abhiramatha, āvuso, mā ukkaṇṭhittha, paṭipattisārakaṃ buddhasāsana’’nti ovadati.
He would go to the junior monks who had not yet passed the rains and advise them, “Rejoice, friends, do not be discontent; the Buddha’s Dispensation is full of practice.”
Ngài đến chỗ các vị tỳ-khưu trẻ tuổi chưa có hạ lạp, khuyên dạy: “Thưa các bạn, hãy hoan hỷ, chớ sanh nhàm chán, giáo pháp của Đức Phật là cốt lõi của sự thực hành.”
Evaṃ katvā sabbapacchā bhikkhācāraṃ gacchati.
Having done this, he would go for alms last of all.
Làm xong như vậy, Ngài đi khất thực sau cùng.
Yathā hi cakkavatti kuhiñci gantukāmo senāya parivārito paṭhamaṃ nikkhamati, pariṇāyakaratanaṃ senaṅgāni saṃvidhāya pacchā nikkhamati, evaṃ saddhammacakkavatti bhagavā bhikkhusaṅghaparivāro paṭhamaṃ nikkhamati, tassa bhagavato pariṇāyakaratanabhūto dhammasenāpati imaṃ kiccaṃ katvā sabbapacchā nikkhamati.
Just as a universal monarch, wishing to go somewhere, first departs surrounded by his army, and then the Commander-in-Chief jewel, having arranged the army divisions, departs later, so too the Blessed One, the universal monarch of the Dhamma, accompanied by the assembly of monks, departs first, and the Dhammasenāpati, who is like the Commander-in-Chief jewel of that Blessed One, having performed these duties, departs last of all.
Giống như một vị Chuyển Luân Vương, khi muốn đi đâu, Ngài xuất phát trước cùng với quân đội của mình, còn vị tướng quân ngọc báu (pariṇāyaka-ratana) sắp xếp các bộ phận của quân đội rồi xuất phát sau; cũng vậy, Đức Thế Tôn, vị Chuyển Luân Vương của Chánh Pháp, xuất phát trước cùng với Tăng chúng, còn vị Pháp Tướng (Dhammasenāpati) là viên ngọc báu lãnh đạo của Đức Thế Tôn, làm xong phận sự này rồi xuất phát sau cùng.
So evaṃ nikkhanto tasmiṃ divase aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ rāhulabhaddaṃ addasa.
Having thus departed, on that day he saw the fortunate Rāhula seated at the foot of a certain tree.
Khi Ngài xuất phát như vậy, vào ngày hôm đó, Ngài đã thấy Tôn giả Rāhulabhadda đang ngồi dưới một gốc cây khác.
Tena vuttaṃ ‘‘pacchā gacchanto addasā’’ti.
Therefore, it is said, “he saw as he followed behind.”
Vì thế, đã nói rằng “đi theo sau thì thấy”.
Atha kasmā ānāpānassatiyaṃ niyojesi?
Then why did he instruct him in mindfulness of breathing?
Vậy tại sao Ngài lại hướng dẫn thiền quán hơi thở vào ra (ānāpānassati)?
Nisajjānucchavikattā.
Because it was suitable for his posture.
Vì nó phù hợp với tư thế ngồi.
Thero kira ‘‘etassa bhagavatā rūpakammaṭṭhānaṃ kathita’’nti anāvajjitvāva yenākārena ayaṃ acalo anobaddho hutvā nisinno, idamassa etissā nisajjāya kammaṭṭhānaṃ anucchavikanti cintetvā evamāha.
It seems the Elder, without considering, “The Blessed One taught him the meditation on form,” thought, “The way he is sitting, unmoving and unfettered, this meditation is suitable for his posture,” and so he spoke thus.
Tôn giả đã không suy xét rằng “Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền quán sắc cho vị này”, mà Ngài nghĩ rằng “đề mục thiền quán này phù hợp với tư thế ngồi của Rāhula, vì Rāhula đang ngồi bất động và không bị ràng buộc bởi tham ái và kiêu mạn”, rồi Ngài nói như vậy.
Tattha ānāpānassatinti assāsapassāse pariggahetvā tattha catukkapañcakajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhāhīti dasseti.
There, ānāpānassatī indicates: “Comprehending the in-breaths and out-breaths, develop the fourfold or fivefold jhāna there, increase insight, and attain Arahantship.”
Ở đây, ānāpānassati có nghĩa là hãy nắm giữ hơi thở vào ra, rồi phát triển Tứ thiền, Ngũ thiền ở đó, tăng trưởng thiền quán (vipassanā) và đạt được quả A-la-hán.
Mahapphalā hotīti kīvamahapphalā hoti?
“It is of great fruit” means, how great is its fruit?
Có nhiều quả báu nghĩa là có bao nhiêu quả báu?
Idha bhikkhu ānāpānassatiṃ anuyutto ekāsane nisinnova sabbāsave khepetvā arahattaṃ pāpuṇāti, tathā asakkonto maraṇakāle samasīsī hoti, tathā asakkonto devaloke nibbattitvā dhammakathikadevaputtassa dhammaṃ sutvā arahattaṃ pāpuṇāti, tato viraddho anuppanne buddhuppāde paccekabodhiṃ sacchikaroti, taṃ asacchikaronto buddhānaṃ sammukhībhāve bāhiyattherādayo viya khippābhiñño hoti, evaṃ mahapphalā.
Here, a monk devoted to mindfulness of breathing, while seated in a single session, eradicates all defilements and attains Arahantship. If unable to do so, at the time of death he becomes a samasīsī (one whose head is level with Nibbāna, i.e., an Arahant). If unable to do so, he is reborn in a divine realm, hears the Dhamma from a preaching deva-putta, and attains Arahantship. If he fails from that, in an era where no Buddha arises, he realizes Paccekabodhi. If he fails to realize that, he becomes one of swift special knowledge, like the Elder Bāhiya and others, in the presence of Buddhas. Thus, it is of great fruit.
Ở đây, một tỳ-khưu tinh tấn thực hành thiền hơi thở vào ra, chỉ ngồi một chỗ mà đoạn trừ tất cả các lậu hoặc và đạt được A-la-hán. Nếu không thể làm được như vậy, vào lúc lâm chung vị ấy trở thành một bậc A-la-hán (samasīsī). Nếu cũng không thể làm được như vậy, vị ấy tái sanh vào cõi trời, nghe pháp từ một vị thiên tử thuyết pháp và đạt được A-la-hán. Nếu bỏ lỡ cơ hội đó, khi không có Đức Phật xuất hiện, vị ấy chứng đắc Bích Chi Phật (Paccekabodhi). Nếu không chứng đắc được Bích Chi Phật, khi có Đức Phật xuất hiện, vị ấy trở thành một người có trí tuệ nhanh chóng (khippābhiñño) như các Trưởng lão Bāhiya, v.v. Như vậy là có nhiều quả báu.
Mahānisaṃsāti tasseva vevacanaṃ.
“Of great benefit” is a synonym of that same word.
Mahānisaṃsā là đồng nghĩa với từ đó.
Vuttampi cetaṃ –
And it was said:
Cũng đã được nói rằng:
Iti bhagavā rūpakammaṭṭhānaṃ, thero ānāpānassatinti ubhopi kammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā gatā, rāhulabhaddo vihāreyeva ohīno.
Thus, the Blessed One taught the meditation on form, and the Elder taught mindfulness of breathing, and both departed, while the fortunate Rāhula remained in the monastery.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền quán sắc, và vị Trưởng lão đã thuyết giảng thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), cả hai vị đều đã thuyết giảng đề mục thiền quán rồi ra đi, còn Rāhulabhadda thì ở lại trong tịnh xá.
Bhagavā tassa ohīnabhāvaṃ jānantopi neva attanā khādanīyaṃ bhojanīyaṃ gahetvā agamāsi, na ānandattherassa hatthe pesesi, na pasenadimahārājaanāthapiṇḍikādīnaṃ saññaṃ adāsi.
Although the Blessed One knew that Rāhula had remained, he neither carried any food nor edibles himself, nor did he send them with the Elder Ānanda, nor did he give a sign to King Pasenadi, Anāthapiṇḍika, or others.
Đức Thế Tôn, dù biết Rāhula bị bỏ lại trong tịnh xá, cũng không tự mình mang theo đồ ăn thức uống, không sai Trưởng lão Ānanda mang đến, cũng không ra dấu hiệu cho vua Pasenadi hay Trưởng giả Anāthapiṇḍika, v.v.
Saññāmattakañhi labhitvā te kājabhattaṃ abhihareyyuṃ.
For they would have brought food by the basketful upon receiving even a mere sign.
Vì chỉ cần một dấu hiệu nhỏ, họ sẽ mang đến những bữa ăn thịnh soạn.
Yathā ca bhagavā, evaṃ sāriputtattheropi na kiñci akāsi.
And just as the Blessed One did nothing, so too the Elder Sāriputta did nothing.
Và cũng như Đức Thế Tôn, Trưởng lão Sāriputta cũng không làm gì cả.
Rāhulatthero nirāhāro chinnabhatto ahosi.
The Elder Rāhula was without food, his meal cut off.
Trưởng lão Rāhula đã không có thức ăn, bữa ăn của Ngài bị cắt đứt.
Tassa panāyasmato – ‘‘bhagavā maṃ vihāre ohīnaṃ jānantopi attanā laddhapiṇḍapātaṃ nāpi sayaṃ gahetvā āgato, na aññassa hatthe pahiṇi, na manussānaṃ saññaṃ adāsi, upajjhāyopi me ohīnabhāvaṃ jānanto tatheva na kiñci akāsī’’ti cittampi na uppannaṃ, kuto tappaccayā omānaṃ vā atimānaṃ vā janessati.
However, no thought arose in that Venerable One like, “The Blessed One, even knowing I remained in the monastery, neither brought the almsfood he received himself, nor sent it with another, nor gave a sign to laypeople, and my preceptor, too, knowing I remained, did nothing either.” How then could he generate disrespect or conceit due to that reason?
Tuy nhiên, trong tâm của Tôn giả ấy, không hề khởi lên ý nghĩ rằng: “Đức Thế Tôn, dù biết con bị bỏ lại trong tịnh xá, cũng không tự mình mang phần khất thực đã nhận được đến, cũng không sai người khác mang đến, cũng không ra dấu hiệu cho mọi người; và vị bổn sư của con, dù biết con bị bỏ lại, cũng không làm gì cả như vậy.” Vậy thì làm sao Ngài có thể sanh ra sự khinh thường hay kiêu mạn từ đó được?
Bhagavatā pana ācikkhitakammaṭṭhānameva purebhattampi pacchābhattampi – ‘‘itipi rūpaṃ aniccaṃ, itipi dukkhaṃ, itipi asubhaṃ, itipi anattā’’ti aggiṃ abhimatthento viya nirantaraṃ manasikatvā sāyanhasamaye cintesi – ‘‘ahaṃ upajjhāyena ānāpānassatiṃ bhāvehīti vutto, tassa vacanaṃ na karissāmi.
Rather, he continuously attended to the meditation taught by the Blessed One, both before and after the meal, thinking, “Form is impermanent, it is suffering, it is unattractive, it is not-self,” just as one continuously rubs a fire-stick. In the evening, he thought: “I was told by my preceptor to develop mindfulness of breathing; I shall not disregard his word.
Thay vào đó, Ngài liên tục quán niệm đề mục thiền quán mà Đức Thế Tôn đã dạy, cả trước và sau bữa ăn, rằng: “Sắc này là vô thường, sắc này là khổ, sắc này là bất tịnh, sắc này là vô ngã,” như thể đang nhóm lửa vậy. Vào buổi tối, Ngài suy nghĩ: “Ta đã được vị bổn sư dạy hãy tu tập thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), ta sẽ không làm trái lời Ngài.
Ācariyupajjhāyānañhi vacanaṃ akaronto dubbaco nāma hoti.
For one who disregards the word of his teachers and preceptors is called disobedient.
Vì một người không vâng lời thầy và bổn sư thì được gọi là kẻ khó dạy.
‘Dubbaco rāhulo, upajjhāyassapi vacanaṃ na karotī’ti ca garahuppattito kakkhaḷatarā pīḷā nāma natthī’’ti bhāvanāvidhānaṃ pucchitukāmo bhagavato santikaṃ agamāsi.
And there is no harsher suffering than the reproach, ‘Rāhula is disobedient, he does not even heed his preceptor’s word.’” Thus, wishing to inquire about the method of development, he went to the Blessed One.
Không có nỗi khổ nào lớn hơn sự chỉ trích rằng ‘Rāhula là kẻ khó dạy, không vâng lời cả bổn sư của mình’.” Sau khi suy nghĩ như vậy, Ngài muốn hỏi về phương pháp tu tập, nên đã đến chỗ Đức Thế Tôn.
Taṃ dassetuṃ atha kho āyasmā rāhulotiādi vuttaṃ.
To show that, it is said, “Then the Venerable Rāhula…” and so on.
Để trình bày điều đó, đã nói “Atha kho āyasmā Rāhulo” (Bấy giờ, Tôn giả Rāhula) v.v.
114. Tattha paṭisallānāti ekībhāvato.
There, “from solitude” means from dwelling alone.
Ở đây, paṭisallānā có nghĩa là từ sự độc cư.
Yaṃkiñci rāhulāti kasmā?
“Whatever, Rāhula,” why is this said?
Yaṃkiñci Rāhula (Bất cứ sắc gì, Rāhula) là vì sao?
Bhagavā ānāpānassatiṃ puṭṭho rūpakammaṭṭhānaṃ kathetīti.
Because the Blessed One, being asked about mindfulness of breathing, taught the meditation on form.
Đức Thế Tôn, khi được hỏi về thiền hơi thở vào ra (ānāpānassati), lại thuyết giảng đề mục thiền quán sắc.
Rūpe chandarāgappahānatthaṃ.
For the purpose of abandoning sensual passion for form.
Để đoạn trừ dục ái (chandarāga) đối với sắc (rūpa).
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘rāhulassa attabhāvaṃ nissāya chandarāgo uppanno, heṭṭhā cassa saṅkhepena rūpakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ.
It seems this occurred to him: "Sensual passion has arisen for Rāhula dependent on his personality. And previously, the meditation subject of form was taught to him in brief.
Chắc hẳn Ngài đã nghĩ như vầy: “Rāhula đã sinh dục ái (chandarāga) đối với thân thể. Trước đây, ta đã giảng vắn tắt pháp hành về sắc (rūpa) cho nó.
Idānissāpi dvicattālīsāya ākārehi attabhāvaṃ virājetvā visaṅkharitvā taṃnissitaṃ chandarāgaṃ anuppattidhammataṃ āpādessāmī’’ti.
Now, by making him disenchanted with his personality in forty-two aspects and deconstructing it, I will bring the sensual passion dependent on it to a state of non-arising."
Giờ đây, ta sẽ làm cho dục ái nương vào thân thể này, sau khi đã làm cho nó không còn dính mắc và không còn cấu tạo (visaṅkhārita) bởi bốn mươi hai thể tướng, không còn tái sinh trở lại nữa.”
Atha ākāsadhātuṃ kasmā vitthāresīti?
Then, why did he expound on the space element?
Vậy tại sao Ngài lại giải thích rộng về không đại (ākāsadhātu)?
Upādārūpadassanatthaṃ.
For the purpose of showing derived form.
Để chỉ ra sắc y sinh (upādārūpa).
Heṭṭhā hi cattāri mahābhūtāneva kathitāni, na upādārūpaṃ.
Previously, only the four great elements were taught, not derived form.
Trước đây, chỉ có bốn đại chủng (mahābhūta) được đề cập, chứ không phải sắc y sinh.
Tasmā iminā mukhena taṃ dassetuṃ ākāsadhātuṃ vitthāresi.
Therefore, to show it through this method, he expounded on the space element.
Do đó, thông qua phương diện này, Ngài đã giải thích rộng về không đại (ākāsadhātu) để chỉ ra điều đó.
Apica ajjhattikena ākāsena paricchinnarūpampi pākaṭaṃ hoti.
Moreover, form that is delimited by internal space also becomes clear.
Hơn nữa, sắc được phân định bởi không gian nội tại (ajjhattika ākāsa) cũng trở nên rõ ràng.
118. Ākāsadhātuyaṃ ākāsagatanti ākāsabhāvaṃ gataṃ.
In the section on the space element, ākāsagataṃ means gone to the state of space.
118. Trong không đại (ākāsadhātu), ākāsagataṃ có nghĩa là đã đi vào trạng thái không gian.
Upādinnantiādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ, sarīraṭṭhakanti attho.
Upādinnaṃ means taken up, grasped, held onto; the meaning is, that which is situated in the body.
Upādinnaṃ có nghĩa là được chấp thủ (ādittaṃ gahitaṃ), được nắm giữ (parāmaṭṭhaṃ), tức là sắc tứ đại sở sinh (catu-samuṭṭhānika rūpa) tồn tại trong thân thể.
Kaṇṇacchiddanti maṃsalohitādīhi asamphuṭṭhakaṇṇavivaraṃ.
Kaṇṇacchiddaṃ means the ear-cavity not in contact with flesh, blood, and so on.
Kaṇṇacchiddaṃ là lỗ tai không bị lấp đầy bởi thịt, máu, v.v.
Nāsacchiddādīsupi eseva nayo.
This same method applies to the nostril cavity and so on.
Tương tự đối với lỗ mũi, v.v.
Yena cāti yena chiddena.
Yena ca means by which orifice.
Yena cā có nghĩa là bằng lỗ nào.
Ajjhoharatīti anto paveseti, jivhābandhanato hi yāva udarapaṭalā manussānaṃ vidatthicaturaṅgulaṃ chiddaṭṭhānaṃ hoti.
Ajjhoharati means he brings it inside. Indeed, for humans, from the base of the tongue to the stomach lining, there is an orifice measuring one span and four finger-breadths.
Ajjhoharatī có nghĩa là đưa vào bên trong. Thật vậy, từ cuống lưỡi đến màng bụng, con người có một khoảng trống dài một tấc và bốn ngón tay.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Yattha cāti yasmiṃ okāse.
Yattha ca means in which place.
Yattha cā có nghĩa là ở nơi nào.
Santiṭṭhatīti patiṭṭhāti.
Santiṭṭhati means it is established.
Santiṭṭhatī có nghĩa là tồn tại.
Manussānañhi mahantaṃ paṭaparissāvanamattañca udarapaṭalaṃ nāma hoti.
Indeed, for humans, there is what is called the stomach lining, which is the size of a large cloth water-strainer.
Thật vậy, con người có một màng bụng lớn như một tấm vải lọc.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Adhobhāgaṃ nikkhamatīti yena heṭṭhā nikkhamati.
Adhobhāgaṃ nikkhamati means by which it exits from the lower part.
Adhobhāgaṃ nikkhamatī có nghĩa là đi ra phía dưới bằng lỗ nào.
Dvattiṃsahatthamattaṃ ekavīsatiyā ṭhānesu vaṅkaṃ antaṃ nāma hoti.
There is what is called the intestine, which is about thirty-two cubits long and bent in twenty-one places.
Ruột là một đường dài ba mươi hai khuỷu tay, uốn khúc ở hai mươi mốt chỗ.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said in reference to that.
Điều này được nói đến với ý đó.
Yaṃ vā panaññampīti iminā sukhumasukhumaṃ cammamaṃsādiantaragatañceva lomakūpabhāvena ca ṭhitaṃ ākāsaṃ dasseti.
Yaṃ vā panaññampi: by this, he indicates the extremely subtle space that is within skin, flesh, and so on, and that which exists as hair follicles.
Yaṃ vā panaññampī bằng cách này, Ngài chỉ ra không gian vi tế ẩn sâu bên trong da, thịt, v.v., và không gian tồn tại dưới dạng lỗ chân lông.
Sesametthāpi pathavīdhātuādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
Here too, the rest should be understood in the same way as was explained for the earth element and so on.
Phần còn lại ở đây cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong địa đại (pathavīdhātu), v.v.
119. Idānissa tādibhāvalakkhaṇaṃ ācikkhanto pathavīsamantiādimāha.
Now, explaining to him the characteristic of being imperturbable, he said pathavīsamaṃ, and so on.
119. Giờ đây, để giải thích đặc tính của trạng thái bất động (tādibhāva), Ngài đã nói pathavīsamaṃ (giống như đất), v.v.
Iṭṭhāniṭṭhesu hi arajjanto adussanto tādī nāma hoti.
Indeed, one who is not attached to agreeable and disagreeable things, who is not resentful, is called imperturbable.
Thật vậy, một người được gọi là bất động (tādī) khi không tham đắm (arajjanto) và không sân hận (adussanto) đối với những điều dễ chịu và không dễ chịu.
Manāpāmanāpāti ettha aṭṭha lobhasahagatacittasampayuttā manāpā nāma, dve domanassacittasampayuttā amanāpā nāma.
In manāpāmanāpā, the eight kinds of contact associated with cittas accompanied by greed are called agreeable; the two associated with cittas of displeasure are called disagreeable.
Ở đây, trong manāpāmanāpā, tám xúc (phassa) đi kèm với tâm tham (lobhasahagata citta) được gọi là dễ chịu (manāpā); hai xúc đi kèm với tâm ưu (domanassa citta) được gọi là không dễ chịu (amanāpā).
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassantīti ete phassā uppajjitvā tava cittaṃ antomuṭṭhigataṃ karonto viya pariyādāya gahetvā ṭhātuṃ na sakkhissanti ‘‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’’nti puna attabhāvaṃ nissāya chandarāgo nuppajjissati.
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti means: after arising, these contacts will not be able to overwhelm and take hold of your mind as if seizing it in their fist; sensual passion dependent on the personality will not arise again with the thought, "I am beautiful, my visual base is clear."
Cittaṃ na pariyādāya ṭhassantī có nghĩa là những xúc này, khi phát sinh, sẽ không thể chiếm giữ tâm của bạn như thể nắm chặt nó trong nắm tay, và dục ái (chandarāga) nương vào thân thể sẽ không tái sinh, nghĩ rằng: “Ta xinh đẹp, sắc tướng của ta trong sáng.”
Gūthagatantiādīsu gūthameva gūthagataṃ.
In gūthagataṃ and so on, excrement itself is 'gūthagataṃ'.
Trong gūthagataṃ, v.v., gūthagataṃ chính là gūtha (phân).
Evaṃ sabbattha.
It is the same in all cases.
Tương tự ở mọi nơi.
120. Mettaṃ rāhulāti kasmā ārabhi?
Why did he begin with Mettaṃ, Rāhula?
120. Mettaṃ Rāhulā — tại sao Ngài lại bắt đầu với điều này?
Tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ.
To show the cause of the state of imperturbability.
Để chỉ ra nguyên nhân của trạng thái bất động (tādibhāva). Trước đây, đặc tính của trạng thái bất động đã được chỉ ra, nhưng không thể trở thành bất động mà không có nguyên nhân, cũng không thể trở thành bất động bởi những lý do như: “Ta sinh ra trong dòng dõi cao quý, ta học rộng, ta có lợi lộc, các vị vua, đại thần, v.v., phục vụ ta.” Mà chính là do tu tập từ ái (mettā), v.v., nên Ngài đã bắt đầu bài pháp này để chỉ ra nguyên nhân của trạng thái bất động.
Heṭṭhā hi tādibhāvalakkhaṇaṃ dassitaṃ, na ca sakkā ahaṃ tādī homīti akāraṇā bhavituṃ, napi ‘‘ahaṃ uccākulappasuto bahussuto lābhī, maṃ rājarājamahāmattādayo bhajanti, ahaṃ tādī homī’’ti imehi kāraṇehi koci tādī nāma hoti, mettādibhāvanāya pana hotīti tādibhāvassa kāraṇadassanatthaṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.
Previously, the characteristic of the state of imperturbability was shown. But one cannot become imperturbable without a cause just by thinking, "I will be imperturbable." Nor does anyone become imperturbable for reasons such as, "I am born of a high clan, I am very learned, I am a recipient of requisites, kings and their ministers attend on me." Rather, one becomes so through the development of loving-kindness and so on. Thus, he began this teaching to show the cause of the state of imperturbability.
Ở dưới đây, đặc điểm của sự kiên định (tādibhāva) đã được chỉ ra, và không thể nào mà không có nguyên nhân lại có thể trở nên kiên định được, cũng không phải do những nguyên nhân như “Ta sinh ra trong dòng dõi cao quý, ta là người đa văn, ta có nhiều lợi lộc, các vị vua chúa, đại thần, v.v., đều tôn kính ta, ta sẽ trở nên kiên định” mà một người có thể trở nên kiên định. Tuy nhiên, người ta trở nên kiên định là nhờ tu tập tâm từ, v.v., vì vậy, để chỉ ra nguyên nhân của sự kiên định (tādibhāva), bài pháp này đã được khởi xướng.
Tattha bhāvayatoti upacāraṃ vā appanaṃ vā pāpentassa.
Therein, bhāvayato means for one who is attaining either access concentration or absorption concentration.
Trong đó, bhāvayato có nghĩa là người đạt đến cận định (upacāra) hoặc an chỉ định (appanā).
Yo byāpādoti yo satte kopo, so pahīyissati.
Yo byāpādo means whatever anger there is towards beings, that will be abandoned.
Yo byāpādo có nghĩa là sự sân hận (kopa) đối với chúng sinh sẽ bị đoạn trừ.
Vihesāti pāṇiādīhi sattānaṃ vihiṃsanaṃ.
Vihesā means the harming of beings with one's hands, and so on.
Vihesā là sự làm hại chúng sinh bằng tay, v.v.
Aratīti pantasenāsanesu ceva adhikusaladhammesu ca ukkaṇṭhitatā.
Arati means discontent with secluded lodgings and with higher wholesome states.
Aratī là sự chán nản đối với những nơi ở thanh vắng và những thiện pháp cao thượng.
Paṭighoti yattha katthaci sattesu saṅkhāresu ca paṭihaññanakileso.
Paṭigho means the defilement of aversion towards any being or conditioned thing whatsoever.
Paṭigho là phiền não của sự va chạm (paṭihaññana) đối với chúng sinh và các hành (saṅkhāra) ở bất cứ nơi nào.
Asubhanti uddhumātakādīsu upacārappanaṃ.
Asubhaṃ means access and absorption concentration in relation to the bloated corpse and so on.
Asubhaṃ là cận định và an chỉ định đối với những vật sình chướng, v.v.
Uddhumātakādīsu asubhabhāvanā ca nāmesā vitthārato visuddhimagge kathitāva.
This development of the perception of foulness in relation to the bloated corpse and so on is explained in detail in the Visuddhimagga.
Sự tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā) đối với những vật sình chướng, v.v., đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Rāgoti pañcakāmaguṇikarāgo.
Rāgo means passion for the five cords of sensual pleasure.
Rāgo là tham ái (rāga) đối với năm dục trần.
Aniccasaññanti aniccānupassanāya sahajātasaññaṃ.
Aniccasaññaṃ means the perception that arises together with the contemplation of impermanence.
Aniccasaññā là tưởng (saññā) đồng sinh với quán vô thường (aniccānupassanā).
Vipassanā eva vā esā asaññāpi saññāsīsena saññāti vuttā.
Or, it is insight itself, which, although not perception, is called perception by way of its primary component, perception.
Hoặc chính tuệ quán (vipassanā) này, dù không phải tưởng, cũng được gọi là tưởng (saññā) bằng cách lấy tưởng làm đầu.
Asmimānoti rūpādīsu asmīti māno.
Asmimāno means the conceit 'I am' in relation to form and so on.
Asmimāno là ngã mạn (māna) “ta là” đối với sắc (rūpa), v.v.
121. Idāni therena pucchitaṃ pañhaṃ vitthārento ānāpānassatintiādimāha.
Now, expanding on the question asked by the Elder, he said ānāpānassatiṃ, and so on.
121. Giờ đây, để giải thích vấn đề do Trưởng lão hỏi, Ngài đã nói ānāpānassati (niệm hơi thở), v.v.
Tattha idaṃ kammaṭṭhānañca kammaṭṭhānabhāvanā ca pāḷiattho ca saddhiṃ ānisaṃsakathāya sabbo sabbākārena visuddhimagge anussatiniddese vitthāritoyeva.
Therein, this meditation subject, the development of the meditation subject, and the meaning of the Pāḷi text, together with a discussion of its benefits, all of this has been expounded in every way in the Visuddhimagga, in the section on the recollections.
Trong đó, pháp hành này (kammaṭṭhāna) và sự tu tập pháp hành (kammaṭṭhānabhāvanā), cùng với ý nghĩa của Pāḷi và phần nói về lợi ích (ānisaṃsakathā), tất cả đều đã được giải thích chi tiết trong phần giải thích về các niệm (anussatiniddesa) trong Visuddhimagga.
Imaṃ desanaṃ bhagavā neyyapuggalavaseneva pariniṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this teaching for the benefit of a person who could be guided.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất bài pháp này chỉ dựa trên khả năng lãnh hội của người đáng được giáo hóa (neyyapuggala).
122. Evaṃ me sutanti mālukyasuttaṃ.
Evaṃ me sutaṃ is the Mālukya Sutta.
122. Evaṃ me sutaṃ là kinh Mālukya.
Tattha mālukyaputtassāti evaṃnāmakassa therassa.
Therein, mālukyaputtassa refers to the Elder of that name.
Trong đó, Mālukyaputtassa có nghĩa là của vị Trưởng lão tên như vậy.
Ṭhapitāni paṭikkhittānīti diṭṭhigatāni nāma na byākātabbānīti evaṃ ṭhapitāni ceva paṭikkhittāni ca.
Ṭhapitāni paṭikkhittāni means that speculative views should not be declared, and thus they are set aside and rejected.
Ṭhapitāni paṭikkhittānī có nghĩa là các tà kiến (diṭṭhigata) không nên được giải thích, do đó chúng được gác lại và bị bác bỏ.
Tathāgatoti satto.
Tathāgato means a being.
Tathāgato có nghĩa là chúng sinh.
Taṃ me na ruccatīti taṃ abyākaraṇaṃ mayhaṃ na ruccati.
Taṃ me na ruccati means that non-declaration is not agreeable to me.
Taṃ me na ruccatī có nghĩa là sự không giải thích đó không làm tôi hài lòng.
Sikkhaṃ paccakkhāyāti sikkhaṃ paṭikkhipitvā.
Sikkhaṃ paccakkhāya means having rejected the training.
Sikkhaṃ paccakkhāyā có nghĩa là từ bỏ học giới (sikkhā).
126. Viddho assāti parasenāya ṭhitena viddho bhaveyya.
Viddho assā means he might be shot by someone in the enemy's army.
126. Viddho assā có nghĩa là bị bắn bởi một người lính trong quân đội đối phương.
Gāḷhapalepanenāti bahalalepanena.
Gāḷhapalepanena means with a thick coating of poison.
Gāḷhapalepanena có nghĩa là với thuốc độc được bôi dày đặc.
Bhisakkanti vejjaṃ.
Bhisakkaṃ means a physician.
Bhisakkaṃ là thầy thuốc.
Sallakattanti sallakantanaṃ sallakantiyasuttavācakaṃ.
Sallakattaṃ means an arrow-remover, a surgeon.
Sallakattaṃ là người phẫu thuật, người đọc kinh về phẫu thuật.
Akkassāti akkavāke gahetvā jiyaṃ karonti.
Akkassa means they take the fibers of the swallow-wort plant and make a bowstring.
Akkassā có nghĩa là họ lấy vỏ cây akka để làm dây cung.
Tena vuttaṃ ‘‘akkassā’’ti.
Therefore it is said, "of the swallow-wort plant."
Vì thế mới nói “akkassā”.
Saṇhassāti veṇuvilīvassa.
Saṇhassa means of bamboo strips.
Saṇhassā có nghĩa là của tre hoặc trúc.
Maruvākhīrapaṇṇīnampi vākehiyeva karonti.
They also make it from the fibers of the maruvā and khīrapaṇṇī creepers.
Họ cũng làm dây cung từ vỏ cây maruvā và khīrapaṇṇī.
Tena vuttaṃ yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇinoti.
Therefore it is said, yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇino.
Vì thế mới nói yadi vā maruvāya yadi vā khīrapaṇṇino.
Gacchanti pabbatagacchanadīgacchādīsu jātaṃ.
Gacchaṃ means grown in thickets on mountains, by rivers, and so on.
Gacchaṃ là loại cây mọc trên núi, bờ sông, v.v.
Ropimanti ropetvā vaḍḍhitaṃ saravanato saraṃ gahetvā kataṃ.
Ropimaṃ means planted and cultivated; made by taking a reed from a reed-thicket.
Ropimaṃ là mũi tên được làm từ cây sara lấy từ rừng sara được trồng và nuôi dưỡng.
Sithilahanunoti evaṃnāmakassa pakkhino.
Sithilahanuno refers to a bird of that name.
Sithilahanuno là của loài chim tên như vậy.
Bheravassāti kāḷasīhassa.
Bheravassa refers to the black lion.
Bheravassā là của sư tử đen.
Semhārassāti makkaṭassa.
Semhārassā refers to the monkey.
Semhārassā là của con khỉ.
Evaṃ noti etāya diṭṭhiyā sati na hotīti attho.
Evaṃ no means: if this view exists, the living of the holy life of the path would not be. This is the meaning.
Evaṃ no có nghĩa là khi có tà kiến này thì không có.
127. Attheva jātīti etāya diṭṭhiyā sati brahmacariyavāsova natthi, jāti pana atthiyeva.
127. When this view of birth indeed exists is present, the holy life does not exist, but birth certainly does exist.
127. Attheva jātī có nghĩa là khi có tà kiến này thì không có phạm hạnh (brahmacariya), nhưng sự tái sinh (jāti) vẫn còn.
Tathā jarāmaraṇādīnīti dasseti.
It also shows that old age, death, and so forth exist.
Tương tự, lão, tử, v.v., cũng vậy, Ngài chỉ ra ý nghĩa này.
Yesāhanti yesaṃ ahaṃ.
Yesāhaṃ means yesaṃ ahaṃ (of whom I).
Yesāhaṃ là ta của những người này.
Nighātanti upaghātaṃ vināsaṃ.
Nighātaṃ means harm, destruction.
Nighātaṃ là sự hủy diệt, sự phá hoại.
Mama sāvakā hi etesu nibbinnā idheva nibbānaṃ pāpuṇantīti adhippāyo.
Indeed, my disciples, becoming dispassionate in these*, attain Nibbāna right here*; this is the intention.
Quả thật, các đệ tử của Ta, sau khi nhàm chán những tà kiến này, sẽ đạt được Nibbāna ngay trong kiếp sống này. Đó là ý nghĩa.
128. Tasmātihāti yasmā abyākatametaṃ, catusaccameva mayā byākataṃ, tasmāti attho.
128. Therefore here means: because this was not declared, but the Four Noble Truths were declared by me, therefore, this is the meaning.
128. Tasmātihā có nghĩa là: Bởi vì điều này không được tuyên bố (bởi Ta), mà chỉ có Tứ Thánh Đế mới được Ta tuyên bố, nên đó là ý nghĩa.
Na hetaṃ mālukyaputta atthasaṃhitanti etaṃ diṭṭhigataṃ vā etaṃ byākaraṇaṃ vā kāraṇanissitaṃ na hoti.
Nor is this, Mālukyaputta, connected with the goal means: this view, or this declaration, is not based on reason.
Na hetaṃ Mālukyaputta atthasaṃhitaṃ có nghĩa là: Tà kiến này, hay việc tuyên bố tà kiến này, không dựa trên căn nguyên (lợi ích).
Na ādibrahmacariyakanti brahmacariyassa ādimattampi pubbabhāgasīlamattampi na hoti.
It is not fundamental to the holy life means: it is not even an initial part of the holy life, not even the preliminary moral conduct.
Na ādibrahmacariyakaṃ có nghĩa là: Ngay cả phần khởi đầu của Phạm hạnh, tức là chỉ giới hạnh sơ đẳng, cũng không phải là điều này.
Na nibbidāyātiādīsu vaṭṭe nibbindanatthāya vā virajjhanatthāya vā vaṭṭanirodhāya vā rāgādivūpasamanatthāya vā abhiññeyye dhamme abhijānanatthāya vā catumaggasaṅkhātasambodhatthāya vā asaṅkhatanibbānasacchikiriyatthāya vā na hoti.
It is not for disenchantment, etc. means: it is not for becoming disenchanted with saṃsāra, or for dispassion, or for the cessation of saṃsāra, or for the calming of defilements like lust, or for direct knowledge of phenomena to be directly known, or for perfect awakening (sambodhi) consisting of the four paths, or for the realization of the unconditioned Nibbāna.
Trong các từ Na nibbidāyā và tiếp theo, điều này không nhằm mục đích nhàm chán luân hồi, hay ly tham, hay đoạn diệt luân hồi, hay làm lắng dịu tham ái, v.v., hay thấu hiểu các pháp cần phải thấu triệt, hay giác ngộ (Sambodhi) bao gồm Tứ Đạo, hay chứng đắc Nibbāna vô vi.
Etaṃ hīti etaṃ catusaccabyākaraṇaṃ.
But this refers to this declaration of the Four Noble Truths.
Etaṃ hi có nghĩa là: Việc tuyên bố Tứ Thánh Đế này.
Ādibrahmacariyakanti brahmacariyassa ādibhūtaṃ pubbapadaṭṭhānaṃ.
Is fundamental to the holy life means: it is the initial, primary foundation of the holy life.
Ādibrahmacariyakaṃ có nghĩa là: Là khởi đầu của Phạm hạnh, là nền tảng ban đầu.
Sesaṃ vuttapaṭivipakkhanayena veditabbaṃ.
The rest should be understood in a way that is the opposite of what has been stated.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đối lập với những gì đã nói.
Imampi desanaṃ bhagavā neyyapuggalavasena niṭṭhāpesīti.
The Blessed One concluded this teaching also by way of individuals capable of being guided.
Thế Tôn đã kết thúc bài giảng này theo cách phù hợp với những người có thể được giáo hóa.
129. Evaṃ me sutanti mahāmālukyasuttaṃ.
129. Thus have I heard refers to the Mahāmālukyasutta.
129. Evaṃ me sutaṃ là kinh Đại Mālukya.
Tattha orambhāgiyānīti heṭṭhā koṭṭhāsikāni kāmabhave nibbattisaṃvattanikāni.
In this, lower fetters means those that are parts of the lower realms, causing rebirth in the kāma-bhava (sense-sphere existence).
Trong đó, orambhāgiyāni có nghĩa là: thuộc phần hạ giới, tức là những pháp dẫn đến sự tái sinh trong cõi dục (kāmabhava).
Saṃyojanānīti bandhanāni.
Fétters means bonds.
Saṃyojanāni có nghĩa là: những trói buộc.
Kassa kho nāmāti kassa devassa vā manussassa vā desitāni dhāresi, kiṃ tvameveko assosi, na añño kocīti?
By whom, pray? means: "From which deva or human did you remember these teachings? Did you alone hear them, and no one else?"
Kassa kho nāmā có nghĩa là: Ngươi đã ghi nhớ những lời giáo huấn này của vị thần hay con người nào? Có phải chỉ một mình ngươi đã nghe, không có ai khác chăng?
Anusetīti appahīnatāya anuseti.
Lie dormant means: lie dormant due to not having been abandoned.
Anusetī có nghĩa là: tiềm ẩn (anuseti) do chưa được đoạn trừ.
Anusayamāno saṃyojanaṃ nāma hoti.
That which lies dormant is called a fetter.
Khi phiền não tiềm ẩn, nó được gọi là kiết sử (saṃyojana).
Ettha ca bhagavatā saṃyojanaṃ pucchitaṃ, therenapi saṃyojanameva byākataṃ.
Here, a fetter was asked by the Blessed One, and a fetter was declared by the Elder.
Ở đây, Thế Tôn đã hỏi về kiết sử, và vị Trưởng lão cũng đã giải thích về kiết sử.
Evaṃ santepi tassa vāde bhagavatā doso āropito.
Even so, a fault was attributed by the Blessed One to his doctrine.
Mặc dù vậy, Thế Tôn đã chỉ ra lỗi trong quan điểm của vị ấy.
So kasmāti ce?
Why so?
Vì sao lại như vậy?
Therassa tathāladdhikattā.
Because of the Elder's adherence to that doctrine.
Vì vị Trưởng lão có quan điểm như thế.
Ayañhi tassa laddhi ‘‘samudācārakkhaṇeyeva kilesehi saṃyutto nāma hoti, itarasmiṃ khaṇe asaṃyutto’’ti.
For this was his doctrine: "One is bound by defilements only at the moment of their activity (samudācāra); at other times, one is not bound."
Thật vậy, quan điểm của vị ấy là: “Chỉ khi các phiền não phát sinh (samudācārakkhaṇa) thì mới gọi là bị phiền não trói buộc (saṃyutta), còn vào những thời điểm khác thì không bị trói buộc.”
Tenassa bhagavatā doso āropito.
Therefore, the Blessed One attributed a fault to him.
Do đó, Thế Tôn đã chỉ ra lỗi của vị ấy.
Athāyasmā ānando cintesi – ‘‘bhagavatā bhikkhusaṅghassa dhammaṃ desessāmīti attano dhammatāyeva ayaṃ dhammadesanā āraddhā, sā iminā apaṇḍitena bhikkhunā visaṃvāditā.
Then, Venerable Ānanda thought: "The Blessed One began this discourse of Dhamma as is His custom, intending to teach Dhamma to the community of bhikkhus, but it has been spoiled by this unskillful bhikkhu.
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda suy nghĩ: “Thế Tôn đã bắt đầu bài pháp này theo thông lệ của Ngài, với ý định giảng pháp cho chư Tăng, nhưng vị Tỳ-khưu thiếu trí tuệ này đã làm gián đoạn.”
Handāhaṃ bhagavantaṃ yācitvā bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmī’’ti.
Let me, having requested the Blessed One, teach the Dhamma to the bhikkhus."
“Vậy ta hãy thỉnh cầu Thế Tôn và giảng pháp cho chư Tỳ-khưu.”
So evamakāsi.
He did so.
Vị ấy đã làm như vậy.
Taṃ dassetuṃ ‘‘evaṃ vutte āyasmā ānando’’tiādi vuttaṃ.
To show this, the phrase When this was said, Venerable Ānanda, etc., was spoken.
Để chỉ ra điều đó, lời nói “Khi được nói như vậy, Tôn giả Ānanda…” đã được nói.
Tattha sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitenāti sakkāyadiṭṭhiyā gahitena abhibhūtena.
In this, one whose personality view (sakkāyadiṭṭhi) is dominant means: seized by, overcome by, personality view.
Trong đó, sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhitena có nghĩa là: bị tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) chi phối, bị nắm giữ.
Sakkāyadiṭṭhiparetenāti sakkāyadiṭṭhiyā anugatena.
Possessed by personality view means: accompanied by personality view.
Sakkāyadiṭṭhiparetena có nghĩa là: bị tà kiến thân kiến theo sau.
Nissaraṇanti diṭṭhinissaraṇaṃ nāma nibbānaṃ, taṃ yathābhūtaṃ nappajānāti.
Escape refers to the escape from views, which is Nibbāna; one does not rightly understand it as it is.
Nissaraṇaṃ có nghĩa là: Nibbāna là sự xuất ly khỏi tà kiến, nhưng người đó không thấu hiểu Nibbāna đúng như thật.
Appaṭivinītāti avinoditā anīhaṭā.
Not dispelled means: not removed, not eradicated.
Appaṭivinītā có nghĩa là: chưa được loại bỏ, chưa được nhổ tận gốc.
Orambhāgiyaṃ saṃyojananti heṭṭhābhāgiyasaṃyojanaṃ nāma hoti.
Lower fetter is a fetter belonging to the lower realms.
Orambhāgiyaṃ saṃyojanaṃ có nghĩa là: kiết sử thuộc phần hạ giới.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Tương tự đối với các từ còn lại.
Sukkapakkho uttānatthoyeva.
The pure aspect has a clear meaning.
Phần trắng (sukkapakkha) có nghĩa rõ ràng.
‘‘Sānusayā pahīyatī’’ti vacanato panettha ekacce ‘‘aññaṃ saṃyojanaṃ añño anusayo’’ti vadanti.
Furthermore, concerning this, because it is said, "is abandoned with its latent tendencies (anusaya)," some here say, "the fetter (saṃyojana) is one thing, the latent tendency (anusaya) is another."
Theo lời dạy “Sānusayā pahīyati” (đoạn trừ cùng với tùy miên), một số vị ở đây nói rằng: “Kiết sử là một, tùy miên là một khác.”
‘‘Yathā hi sabyañjanaṃ bhatta’’nti vutte bhattato aññaṃ byañjanaṃ hoti, evaṃ ‘‘sānusayā’’ti vacanato pariyuṭṭhānasakkāyadiṭṭhito aññena anusayena bhavitabbanti tesaṃ laddhi.
Their doctrine is that just as when it is said, "rice with curry," the curry is different from the rice, so too, from the saying "with its latent tendencies," the latent tendency must be different from the active personality view (pariyuṭṭhāna-sakkāyadiṭṭhi).
Quan điểm của họ là: “Cũng như khi nói ‘cơm có món ăn kèm’ (sabyañjanaṃ bhatta), món ăn kèm khác với cơm, thì cũng vậy, theo lời dạy ‘sānusayā’, tùy miên (anusaya) phải khác với thân kiến hiện hành (pariyuṭṭhānasakkāyadiṭṭhi).”
Te ‘‘sasīsaṃ pārupitvā’’tiādīhi paṭikkhipitabbā.
They should be refuted with examples like "covered with one's head."
Những vị này nên bị bác bỏ bằng các ví dụ như “che đầu” (sasīsaṃ pārupitvā) và tương tự.
Na hi sīsato añño puriso atthi.
For there is no person apart from the head.
Thật vậy, không có người nào khác ngoài cái đầu.
Athāpi siyā – ‘‘yadi tadeva saṃyojanaṃ so anusayo, evaṃ sante bhagavatā therassa taruṇūpamo upārambho duāropito hotī’’ti.
If it were to be said, "If the fetter and the latent tendency are the same, then the Blessed One's reproof to the Elder would have been wrongly given, like reproving a tender young person."
Và nếu có người nói: “Nếu kiết sử và tùy miên là một, thì khi đó, lời trách mắng của Thế Tôn đối với vị Trưởng lão sẽ là một lời trách mắng non nớt (taruṇūpamo upārambho duāropito hoti).”
Na duāropito, kasmā?
It was not wrongly given; why?
Không phải là lời trách mắng non nớt, vì sao?
Evaṃladdhikattāti vitthāritametaṃ.
Because the Elder held that very doctrine; this has been explained in detail.
Vì vị Trưởng lão có quan điểm như vậy, điều này đã được giải thích rõ ràng.
Tasmā soyeva kileso bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ, appahīnaṭṭhena anusayoti imamatthaṃ sandhāya bhagavatā ‘‘sānusayā pahīyatī’’ti evaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that the same defilement is a fetter (saṃyojana) in the sense of binding, and a latent tendency (anusaya) in the sense of not being abandoned; it was with this meaning in mind that the Blessed One said, "is abandoned with its latent tendencies."
Do đó, cần phải hiểu rằng chính phiền não đó, xét về phương diện trói buộc, là kiết sử (saṃyojana), và xét về phương diện chưa được đoạn trừ, là tùy miên (anusaya). Thế Tôn đã nói “Sānusayā pahīyati” (đoạn trừ cùng với tùy miên) với ý nghĩa này.
132. Tacaṃ chetvātiādīsu idaṃ opammasaṃsandanaṃ – tacacchedo viya hi samāpatti daṭṭhabbā, pheggucchedo viya vipassanā, sāracchedo viya maggo.
132. In having cut off the bark, etc., this is the comparison: concentration (samāpatti) should be seen like cutting off the bark; insight (vipassanā) like cutting off the sapwood; and the path (magga) like cutting off the heartwood.
132. Trong các từ Tacaṃ chetvā và tiếp theo, đây là sự so sánh ví dụ: sự nhập định (samāpatti) nên được xem như việc lột vỏ cây, tuệ quán (vipassanā) như việc chặt bỏ lớp gỗ mềm, và con đường (magga) như việc chặt bỏ lõi cây.
Paṭipadā pana lokiyalokuttaramissakāva vaṭṭati.
But the practice (paṭipadā) consists of a mixture of both worldly (lokiya) and supramundane (lokuttara) elements.
Tuy nhiên, con đường thực hành (paṭipadā) là sự kết hợp giữa thế gian và xuất thế gian.
Evamete daṭṭhabbāti evarūpā puggalā evaṃ daṭṭhabbā.
Such are these to be seen means: such individuals are to be seen in this way.
Evamete daṭṭhabbā có nghĩa là: những người như vậy nên được xem như thế.
133. Upadhivivekāti upadhivivekena.
133. From detachment from the bases* means: by detachment from the bases.
133. Upadhivivekā có nghĩa là: do sự ly dục (upadhiviveka).
Iminā pañcakāmaguṇaviveko kathito.
By this, detachment from the five sense pleasures is stated.
Bằng từ này, sự ly dục khỏi năm dục trần (pañcakāmaguṇaviveka) đã được nói đến.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāti iminā nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
From the abandoning of unskillful mental states means: by this, the abandoning of hindrances is stated.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānā có nghĩa là: Bằng từ này, sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇappahāna) đã được nói đến.
Kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyāti iminā kāyālasiyapaṭippassaddhi kathitā.
By the calming of the grossness of the body means: by this, the calming of bodily sloth is stated.
Kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyā có nghĩa là: Bằng từ này, sự lắng dịu sự uể oải của thân (kāyālasiyapaṭippassaddhi) đã được nói đến.
Vivicceva kāmehīti upadhivivekena kāmehi vinā hutvā.
Quite secluded from sensual pleasures means: being separate from sensual pleasures through detachment from the bases.
Vivicceva kāmehī có nghĩa là: lìa khỏi các dục (kāma) bằng sự ly dục (upadhiviveka).
Vivicca akusalehīti akusalānaṃ dhammānaṃ pahānena kāyaduṭṭhullānaṃ paṭippassaddhiyā ca akusalehi vinā hutvā.
Secluded from unskillful mental states means: being separate from unskillful mental states through the abandoning of unskillful mental states and the calming of the grossness of the body.
Vivicca akusalehī có nghĩa là: lìa khỏi các pháp bất thiện (akusala) nhờ sự đoạn trừ các pháp bất thiện và sự lắng dịu sự uể oải của thân.
Yadeva tattha hotīti yaṃ tattha antosamāpattikkhaṇeyeva samāpattisamuṭṭhitañca rūpādidhammajātaṃ hoti.
Whatever is there refers to whatever aggregate of form, etc., arises there within the moment of jhāna attainment, born of that attainment.
Yadeva tattha hoti có nghĩa là: tập hợp các pháp như sắc, v.v., phát sinh từ sự nhập định, tồn tại ngay trong khoảnh khắc nhập định.
Te dhammeti te rūpagatantiādinā nayena vutte rūpādayo dhamme.
Those phenomena refers to those phenomena of form, etc., spoken of as form-related, etc.
Te dhamme có nghĩa là: các pháp sắc, v.v., đã được nói đến theo cách như sắc pháp, v.v.
Aniccatoti na niccato.
As impermanent means: not permanent.
Aniccato có nghĩa là: không thường hằng.
Dukkhatoti na sukhato.
As suffering means: not pleasant.
Dukkhato có nghĩa là: không phải là lạc.
Rogatotiādīsu ābādhaṭṭhena rogato, antodosaṭṭhena gaṇḍato, anupaviddhaṭṭhena dukkhajananaṭṭhena ca sallato, dukkhaṭṭhena aghato, rogaṭṭhena ābādhato, asakaṭṭhena parato, palujjanaṭṭhena palokato, nissattaṭṭhena suññato, na attaṭṭhena anattato. Tattha aniccato, palokatoti dvīhi padehi aniccalakkhaṇaṃ kathitaṃ, dukkhatotiādīhi chahi dukkhalakkhaṇaṃ, parato suññato anattatoti tīhi anattalakkhaṇaṃ.
In as a disease, etc.: as a disease in the sense of affliction; as a boil in the sense of an inner defect; as an arrow in the sense of being pierced and causing pain; as a misery in the sense of being suffering; as a malady in the sense of disease; as alien in the sense of not being one's own; as perishable in the sense of decaying; as void in the sense of being without a self; as non-self in the sense of not being a self. In this context, as impermanent and as perishable—by these two terms, the characteristic of impermanence is stated. As suffering, etc.—by these six, the characteristic of suffering is stated. As alien, as void, and as non-self—by these three, the characteristic of non-self is stated.
Trong các từ Rogato và tiếp theo, rogato (là bệnh) theo nghĩa là sự quấy nhiễu; gaṇḍato (là mụn nhọt) theo nghĩa là sự phá hoại từ bên trong; sallato (là mũi tên) theo nghĩa là sự đâm xuyên và sự gây đau khổ; aghato (là sự tai hại) theo nghĩa là khổ; ābādhato (là sự đau yếu) theo nghĩa là bệnh tật; parato (là của người khác) theo nghĩa không phải của mình; palokato (là sự hủy hoại) theo nghĩa là sự tan rã; suññato (là trống rỗng) theo nghĩa là không có chúng sinh; anattato (là vô ngã) theo nghĩa không phải là tự ngã. Trong đó, hai từ aniccato và palokato nói về tướng vô thường (aniccalakkhaṇa); sáu từ dukkhato và tiếp theo nói về tướng khổ (dukkhalakkhaṇa); ba từ parato, suññato và anattato nói về tướng vô ngã (anattalakkhaṇa).
So tehi dhammehīti so tehi evaṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā diṭṭhehi antosamāpattiyaṃ pañcakkhandhadhammehi.
He withdraws his mind from those phenomena means: that individual withdraws, releases, removes his mind from those phenomena of the five aggregates, seen in this way by applying the three characteristics within the jhāna attainment.
So tehi dhammehī có nghĩa là: vị ấy, với các pháp ngũ uẩn trong nội tâm nhập định, đã quán chiếu chúng bằng cách áp dụng ba tướng (tam anicca, dukkha, anatta) như vậy.
Cittaṃ paṭivāpetīti cittaṃ paṭisaṃharati moceti apaneti.
He diverts his mind means: he completes, frees, removes his mind*.
Cittaṃ paṭivāpetī có nghĩa là: tâm rút lui, giải thoát, loại bỏ.
Upasaṃharatīti vipassanācittaṃ tāva savanavasena thutivasena pariyattivasena paññattivasena ca etaṃ santaṃ nibbānanti evaṃ asaṅkhatāya amatāya dhātuyā upasaṃharati.
He directs it means: he directs the vipassanā-citta (insight-consciousness) to the unconditioned, deathless Nibbāna-element, saying "this Nibbāna is peaceful," in terms of hearing the Dhamma, praising it, studying it, and conceptually designating it.
Upasaṃharatī có nghĩa là: tâm tuệ quán (vipassanācitta), trước hết, theo cách nghe (pháp), theo cách tán thán, theo cách học tập, và theo cách quy định danh xưng, hướng đến Nibbāna, yếu tố vô vi, bất tử, như là “Nibbāna này là an tịnh.”
Maggacittaṃ nibbānaṃ ārammaṇakaraṇavaseneva etaṃ santametaṃ paṇītanti na evaṃ vadati, iminā pana ākārena taṃ paṭivijjhanto tattha cittaṃ upasaṃharatīti attho.
The path-consciousness (magga-citta) does not speak of Nibbāna as "this is peaceful, this is sublime" merely by making it an object; rather, the meaning is that the meditator, by penetrating it in this manner, directs their mind there.
Tâm đạo (maggacitta) hướng đến Nibbāna chỉ theo cách lấy Nibbāna làm đối tượng. Nó không nói “Điều này là an tịnh, điều này là vi diệu” như vậy, nhưng bằng cách xuyên thấu Nibbāna theo cách này, nó hướng tâm đến đó. Đó là ý nghĩa.
So tattha ṭhitoti tāya tilakkhaṇārammaṇāya vipassanāya ṭhito.
Standing there means: established in that insight (vipassanā) whose object is the three characteristics.
So tattha ṭhito có nghĩa là: vị ấy an trú trong tuệ quán (vipassanā) với ba tướng làm đối tượng.
Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇātīti anukkamena cattāro magge bhāvetvā pāpuṇāti.
He attains the destruction of the taints means: he attains it by cultivating the four paths in sequence.
Āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti có nghĩa là: tuần tự tu tập Tứ Đạo và đạt được sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava).
Teneva dhammarāgenāti samathavipassanādhamme chandarāgena.
By that same delight in Dhamma means: by the desire and lust for the Dhamma of samatha (calm) and vipassanā (insight).
Teneva dhammarāgena có nghĩa là: với lòng tham ái (chandarāga) đối với các pháp samatha và vipassanā.
Samathavipassanāsu hi sabbaso chandarāgaṃ pariyādātuṃ sakkonto arahattaṃ pāpuṇāti, asakkonto anāgāmī hoti.
For, being able to completely exhaust the desire and lust for samatha and vipassanā, one attains arahantship; if unable, one becomes an anāgāmī.
Thật vậy, người nào có thể hoàn toàn đoạn trừ lòng tham ái đối với samatha và vipassanā thì đạt được A-la-hán quả, còn người nào không thể thì trở thành Bất hoàn (Anāgāmī).
Yadeva tattha hoti vedanāgatanti idha pana rūpaṃ na gahitaṃ.
But here, in these three stages starting with the base of infinite space, as in " whatever of feeling exists there," material form is not taken.
Yadeva tattha hoti vedanāgatanti (những gì thuộc về thọ) – ở đây, sắc (rūpa) không được đề cập.
Samatikkantattā.
Because it has been transcended.
Vì đã vượt qua.
Ayañhi heṭṭhā rūpāvacarajjhānaṃ samāpajjitvā rūpaṃ atikkamitvā arūpāvacarasamāpattiṃ samāpannoti samathavasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ, heṭṭhā rūpaṃ sammadeva sammasitvā taṃ atikkamma idāni arūpaṃ sammasatīti vipassanāvasenapinena rūpaṃ atikkantaṃ.
This person, having attained a rūpāvacara jhāna below and transcended material form, has attained an arūpāvacara attainment, and thus material form is transcended by means of samatha. Having thoroughly comprehended material form below and transcended it, one now comprehends the immaterial, and thus material form is transcended by means of vipassanā.
Vì người này, sau khi nhập thiền sắc giới bên dưới, đã vượt qua sắc và nhập các định vô sắc giới; như vậy, về phương diện samatha (tịnh chỉ), sắc đã được vượt qua. Sau khi quán sát sắc một cách đúng đắn bên dưới, vượt qua nó, giờ đây quán sát vô sắc; như vậy, về phương diện vipassanā (quán chiếu), sắc đã được vượt qua.
Arūpe pana sabbasopi rūpaṃ natthīti taṃ sandhāyapi idha rūpaṃ na gahitaṃ.
Furthermore, since there is no material form whatsoever in the immaterial realms, material form is not taken here with that in mind either.
Hơn nữa, trong các cõi vô sắc, hoàn toàn không có sắc, nên cũng vì lý do này mà sắc không được đề cập ở đây.
Atha kiñcarahīti kiṃ pucchāmīti pucchati?
" Then what, pray, (do I ask)?" means, "What shall I ask?"
Atha kiñcarahīti (Vậy thì điều gì?) có nghĩa là: tôi nên hỏi điều gì?
Samathavasena gacchato cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma.
For one who proceeds by means of samatha, one-pointedness of mind is the primary factor; such a one is called a cetovimutta.
Đối với người tu tập theo samatha, sự định tâm (cittekaggatā) là trọng tâm, người ấy được gọi là cetovimutta (giải thoát tâm).
Vipassanāvasena gacchato paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāmāti ettha therassa kaṅkhā natthi.
For one who proceeds by means of vipassanā, wisdom is the primary factor; such a one is called a paññāvimutta—the Elder has no doubt about this.
Đối với người tu tập theo vipassanā, trí tuệ (paññā) là trọng tâm, người ấy được gọi là paññāvimutta (giải thoát tuệ) – về điều này, vị Trưởng lão không có hoài nghi.
Ayaṃ sabhāvadhammoyeva, samathavaseneva pana gacchantesu eko cetovimutto nāma hoti, eko paññāvimutto.
This is merely the nature of things. But among those who proceed by samatha, one is called a cetovimutta, and another a paññāvimutta.
Đây là một pháp tự nhiên. Tuy nhiên, trong số những người tu tập theo samatha, một người được gọi là cetovimutta, một người được gọi là paññāvimutta.
Vipassanāvasena gacchantesupi eko paññāvimutto nāma hoti, eko cetovimuttoti ettha kiṃ kāraṇanti pucchati.
And among those who proceed by vipassanā, one is called a paññāvimutta, and another a cetovimutta—the Elder asks what the reason for this is.
Và trong số những người tu tập theo vipassanā, một người được gọi là paññāvimutta, một người được gọi là cetovimutta – về điều này, vị Trưởng lão hỏi nguyên nhân là gì.
Indriyavemattataṃ vadāmīti indriyanānattataṃ vadāmi.
" I declare the difference in faculties" means, "I declare the variety of faculties."
Indriyavemattataṃ vadāmīti (Ta nói sự khác biệt về căn) có nghĩa là ta nói sự khác biệt về các căn (indriya).
Idaṃ vuttaṃ hoti, na tvaṃ, ānanda, dasa pāramiyo pūretvā sabbaññutaṃ paṭivijjhi, tena te etaṃ apākaṭaṃ.
This means: "You, Ananda, did not perfect the ten perfections and penetrate omniscience; therefore, this is not clear to you.
Điều này có nghĩa là, này Ānanda, con đã không hoàn thành mười pāramī (ba-la-mật) để chứng đắc Nhất thiết trí, do đó điều này không rõ ràng đối với con.
Ahaṃ pana paṭivijjhiṃ, tena me etaṃ pākaṭaṃ.
But I did penetrate it; therefore, this is clear to me.
Còn Ta thì đã chứng đắc, do đó điều này rõ ràng đối với Ta.
Ettha hi indriyanānattatā kāraṇaṃ.
For here, the variety of faculties is the reason.
Ở đây, sự khác biệt về các căn là nguyên nhân.
Samathavaseneva hi gacchantesu ekassa bhikkhuno cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti.
Indeed, among those who proceed by samatha, for one bhikkhu, one-pointedness of mind is the primary factor; he is called a cetovimutta.
Trong số những vị tỳ khưu chỉ tu tập theo samatha, đối với một vị, sự định tâm là trọng tâm, vị ấy được gọi là cetovimutta.
Ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti.
For another, wisdom is the primary factor; he is called a paññāvimutta.
Đối với một vị khác, trí tuệ là trọng tâm, vị ấy được gọi là paññāvimutta.
Vipassanāvaseneva ca gacchantesu ekassa paññā dhuraṃ hoti, so paññāvimutto nāma hoti.
And among those who proceed by vipassanā, for one, wisdom is the primary factor; he is called a paññāvimutta.
Và trong số những vị chỉ tu tập theo vipassanā, đối với một vị, trí tuệ là trọng tâm, vị ấy được gọi là paññāvimutta.
Ekassa cittekaggatā dhuraṃ hoti, so cetovimutto nāma hoti.
For another, one-pointedness of mind is the primary factor; he is called a cetovimutta.
Đối với một vị khác, sự định tâm là trọng tâm, vị ấy được gọi là cetovimutta.
Dve aggasāvakā samathavipassanādhurena arahattaṃ pattā.
The two chief disciples attained arahantship through samatha and vipassanā as their primary means.
Hai vị đại đệ tử đã chứng A-la-hán thông qua samatha và vipassanā.
Tesu dhammasenāpati paññāvimutto jāto, mahāmoggallānatthero cetovimutto.
Of them, the Dhammasenāpati became a paññāvimutta, and the Elder Mahāmoggallāna a cetovimutta.
Trong số đó, Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) đã trở thành paññāvimutta, còn Đại đức Mahāmoggallāna thì là cetovimutta.
Iti indriyavemattamettha kāraṇanti veditabbaṃ.
Thus, the difference in faculties is the cause here; this should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu rằng sự khác biệt về căn (indriyavematta) là nguyên nhân ở đây.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.