Jinavaṃsadīpaṃ

1801

Sannītimaggajalituggamatippadīpo

With the blazing lamp of supreme wisdom on the path of good conduct,

Vị vua đó, với ngọn đèn trí tuệ sắc bén bừng sáng trên con đường chính sách tốt,

1802

Kittippabandhadhavalīkatajivaloko,

who whitened the living world with the spread of his fame,

Đã làm cho thế giới trở nên trắng tinh bởi những chuỗi danh tiếng,

1803

Rājindamoḷimaṇilaṅkatapādapīṭho

whose footstool was adorned by the jewels on the crowns of kings,

Với ngai vàng được trang sức bằng ngọc quý trên vương miện của các vị vua,

1804

Dhammena rajjamanusāsi ciraṃ sarājā; ()

that king long ruled the kingdom righteously;

Đã cai trị vương quốc bằng Pháp trong một thời gian dài. ()

1805

40.

1806

Tassatipīvarapayodharabhaddakumbha-

Whose mid-section was made slender by the extreme weight of two auspicious

Với bộ ngực đầy đặn như đôi bình cát tường, quá nặng

1807

Dvandātibhāraviraḷīkatamajjhabhāgā,

breasts like plump water pots,

Làm cho phần eo thon thả,

1808

Niddosabālaravimaṇḍalacārugaṇḍā

whose beautiful cheeks resembled the spotless orb of the morning sun,

Má nàng xinh tươi như vầng thái dương non không tì vết,

1809

Dibbaccharājitavirājitarūpasobhā; ()

her beauty and form shone, excelling even divine nymphs;

Vẻ đẹp hình thể của nàng rực rỡ vượt trội các tiên nữ; ()

1810

41.

1811

Samphullanīlakamalāmalanīlanettā

With pure, dark blue eyes like fully bloomed blue lotuses,

Mắt nàng xanh biếc trong ngần như hoa sen xanh nở rộ,

1812

Olambamānamaṇikuṇḍalalambakaṇṇā,

ears adorned with hanging jeweled earrings,

Tai nàng đeo khuyên ngọc rủ dài,

1813

Muttāvalivadasanāvali haṃsadhenu-

teeth like a string of pearls, with the graceful gait of a swan,

Răng nàng như chuỗi ngọc trai, dáng đi uyển chuyển như thiên nga,

1814

Helāpahāsagamanā muducāruvāṇī; ()

and a soft, charming voice;

Giọng nói nàng dịu dàng và duyên dáng; ()

1815

42.

1816

Bimbādharā jaladharāyatakesapāsā

With bimba-like lips, hair flowing like a rain cloud,

Môi nàng đỏ mọng như quả Bimba, tóc nàng đen mượt như mây,

1817

Sovaṇṇadappaṇanibhānanacandabimbā,

face like a golden mirror and the orb of the moon,

Mặt nàng như vầng trăng, giống như gương vàng,

1818

Sannīrapupphamakuḷopamacārujaṅghā

beautiful shanks like a cluster of water lilies,

Bắp chân nàng xinh xắn như nụ hoa Kadamba,

1819

Kandappa maṅgalasilātalasoṇibhāgā; ()

and hips like the auspicious slab of rock of the god of love;

Vùng hông nàng như tảng đá cát tường của thần Tình Ái; ()

1820

43.

1821

Nābhālavāḷaruhanīlatamālavallī-

A row of tender new hairs gracefully entwined like a dark

Hàng lông tơ mềm mại mới mọc, duyên dáng uốn lượn

1822

Līlāvinaddhanavakomalaromarājī,

Tamāla creeper growing from the navel,

Như dây Tamala xanh thẫm quanh rốn,

1823

Lāvaṇṇavāridhitaraṅgabhujā’bhinīla-

arms like waves on the ocean of beauty, dark blue and lovely,

Cánh tay nàng như sóng biển sắc đẹp, lông mày xanh biếc

1824

Subbhulatāmakaraketanacāparūpā; ()

brows shaped like the bow of the god of love;

Như cung của thần Tình Ái; ()

1825

44.

1826

Bhupālavaṃsakamalākararājabhaṃsi

Like a royal swan gracing a lotus pond of royal lineage,

Hỡi hoàng hậu khả ái, người là niềm vinh dự của dòng dõi hoàng gia,

1827

Māyāvadhu iva sujampatino sujātā,

like a well-born Maya, wife of a noble lord,

Người sinh ra như một người vợ ảo ảnh của đức vua,

1828

Candassakomudi’va vijjuriva’mbudassa

like the moonlight for the moon, like lightning for a cloud,

Người là ánh trăng của mặt trăng, là tia chớp của đám mây,

1829

Rañño’ticārucaritāsi piyā mahesi; ()

you were the king's beloved chief queen, of exceedingly charming conduct;

Người là hoàng hậu yêu quý của đức vua với hạnh kiểm vô cùng đoan trang; ()

1830

45.

1831

Tasmiṃ nagopamaghare nagare tadāsi

In that city, in a palace like a mountain, there was then

Vào thời điểm đó, tại thành phố có những ngôi nhà cao như núi,

1832

Āsāḷhimaṅgalamaho divasānisatta,

the Āsāḷhī festival, lasting seven days.

Lễ hội Āsāḷhi kéo dài bảy ngày đã diễn ra,

1833

Milāsugandhaparamaṃ vigatāsavaṃ taṃ

Queen Māyā observed that festival,

Hoàng hậu Māyā đã tổ chức lễ hội sao đó,

1834

Nakkhattakīḷamakarittha mahesi māyā; ()

fragrant and free from defilements (āsavas), of supreme purity;

Với hương thơm tuyệt diệu và không có rượu; ()

1835

46.

1836

Vuṭṭhāya sattamadināgatapuṇṇamāya

On the morning of the seventh day, the full moon day,

Sau khi thức dậy vào ngày trăng tròn thứ bảy,

1837

Pāto sugandhaparivāsitavārinā sā,

she, having risen, bathed in water scented with perfumes,

Buổi sáng, nàng tắm gội bằng nước thơm,

1838

Katvā sinānamatulaṃ kapaṇḍikānaṃ

and having performed an incomparable ablution, gave gifts to the poor

Sau khi tắm xong, nàng đã bố thí cho những người nghèo khó

1839

Dānaṃ adāsi catulakkhadhanabbayena; ()

at the cost of four hundred thousand coins;

Với bốn trăm ngàn đồng tiền vàng; ()

1840

47.

1841

Vatthāhatehi sunivatthasupārutā sā

Clothed and draped in new, clean garments,

Nàng mặc y phục mới, ăn bữa ăn ngon nhất,

1842

Bhutvā’ggabhojanamadhiṭṭhituposatha’ṅgā,

having eaten a choice meal and undertaken the Uposatha precepts,

Thọ trì các giới Bát Quan Trai,

1843

Niddāturā supinamovarakaṃ pavissa

she, drowsy, entered her dream chamber

Nàng buồn ngủ, bước vào phòng ngủ,

1844

Kalyāṇamaddasa sirīsayane nipannā; ()

and, lying on a splendid couch, saw an auspicious dream;

Nằm trên chiếc giường quý giá và thấy một điềm lành; ()

1845

48.

1846

Netvā nipannasayanaṃ himavantapasse

Taking her to a couch and placing it by the side of the Himālaya,

Sau khi đưa nàng nằm trên giường

1847

Heṭṭhā visālatarasāḷamahīruhassa,

beneath a huge, wide Sal tree,

Dưới một cây Sala to lớn bên sườn Hy Mã Lạp Sơn,

1848

Naṃ saṭṭhiyojanakacārumanosilāyaṃ

the four divine kings, it is said, lifted her

Bốn vị thiên vương đã đặt nàng lên

1849

Āropayiṃsu caturo kira devarājā; ()

onto a lovely red arsenic slab, sixty yojanas wide;

Tảng đá Manosila xinh đẹp dài sáu mươi do tuần; ()

1850

49.

1851

Netvā manussamalasaṃharaṇāya tamhā’

Taking her from there to cleanse her of human impurities,

Sau khi đưa nàng từ đó đến hồ Anotatta

1852

Notattanāmarahadaṃ sunahāpayitvā,

they thoroughly bathed her in the Anotatta Lake,

Để tẩy rửa những ô uế của loài người và tắm gội sạch sẽ,

1853

Devitthiyo sapadi dibbamayehi nesaṃ

and divine women then adorned her with divine garments,

Các nữ thần đã ngay lập tức trang điểm cho nàng

1854

Vatthehi gandhakusumehi alaṅkaritvā; ()

perfumes, and flowers;

Bằng y phục, hương thơm và hoa của cõi trời; ()

1855

50.

1856

Tatthubbhavo lasati rūpiyapakabbato yo

There, on the beautiful silver mountain that had arisen,

Trên ngọn núi bạc rực rỡ ở đó,

1857

Tassodare’tirucire kanakabbimāne,

within its exceedingly lovely golden palace,

Trong cung điện vàng lộng lẫy,

1858

Pācīnasīsavati dibbamayamhi sammā

on a divine couch, its head to the east,

Họ đã đặt nàng nằm trên chiếc giường quý giá của cõi trời,

1859

Paññāpitaggasayanamhi sayāpayiṃsu; ()

they properly laid her down;

Được sắp đặt đúng cách với đầu hướng về phía đông; ()

1860

51.

1861

Oruyha setavaravāraṇarājaveso

The Buddha-to-be, in the guise of a noble white elephant,

Vị Bồ tát, hóa thân thành một con voi chúa trắng,

1862

Buddhaṅkuro rucirakañcanapabbatamhā,

descended from a beautiful golden mountain,

Từ ngọn núi vàng rực rỡ,

1863

Āruyha sajjhudharaṇidharamuttarāya

ascended the silver mountain, carrying a white lotus

Leo lên ngọn núi bạc,

1864

Soṇḍāya setasarasiruhamubbahanto; ()

in his trunk, with his face to the north;

Mang theo một đóa sen trắng bằng vòi của mình; ()

1865

52.

1866

Patvā vimānavathakuñcanadaṃ naditvā

Having reached the golden palace and trumpeted joyfully,

Sau khi đến cung điện và rống lên một tiếng vang,

1867

Katvā padakkhiṇamalaṅkatamātuseyyaṃ,

having circumambulated the adorned mother's couch,

Sau khi đi nhiễu quanh giường của mẹ đã được trang hoàng,

1868

Bhetvāna tāyapana dakkhiṇapassamanto

it was seen in the dream as if he had pierced her right side

Nàng thấy trong giấc mơ rằng Ngài đã xuyên qua

1869

Kucchiṃ paviṭṭhasadiso supinena diṭṭho; ()

and entered her womb;

Hông phải của nàng và đi vào bụng; ()

1870

53.

1871

Māyāya rājavadhuyā rucirānanāya

At that time, on the full moon day of Āsāḷhī, under the Uttarāsāḷha constellation,

Vào đêm trăng tròn Āsāḷhi, dưới sao Uttara Sāḷha,

1872

Āsāḷhipuṇṇamiyamuttara’sāḷhabhena,

in the womb of Queen Māyā, the beautiful-faced royal consort,

Vị Bồ tát đã tái sinh vào bụng

1873

Buddhaṅkurassa paṭhamena mahāvipāka-

the Buddha-to-be's rebirth consciousness

Của hoàng hậu Māyā xinh đẹp

1874

Cittena sampati ahū paṭisandhigabbhe; ()

occurred with great karmic fruition;

Với tâm đại quả đầu tiên; ()

1875

54.

1876

Buddhaṅkurassa paṭisandhigatassa gabbhe

While the Buddha-to-be was conceived in the womb

Khi vị Bồ tát đã tái sinh vào bụng,

1877

Māyāya cārucaritāya ca khaggahatthā,

of the lovely-conducted Queen Māyā, four divine princes,

Bốn vị thiên vương, cầm kiếm trong tay,

1878

Nissesupaddavanirākaraṇāya rakkhaṃ

sword in hand, guarded her

Đã bảo vệ hoàng hậu Māyā xinh đẹp

1879

Gaṇhiṃsu tāva caturo surarājaputtā; ()

to avert all dangers;

Để xua tan mọi chướng ngại; ()

1880

55.

1881

Māyāya bhattuparamāya tatoppabhuti

From that time onwards, no thought of lust arose

Kể từ đó, không một tư tưởng dục vọng nào

1882

Nūppajji kiñci purisesu sarāgacittaṃ,

in Māyā, the king's consort, towards any men;

Nảy sinh trong tâm hoàng hậu Māyā đối với đàn ông,

1883

Sā pañcakāmasukhinī akilantakāyā

she, enjoying the five strands of sensual pleasure, with an unwearied body,

Nàng sống an lạc với năm dục lạc, thân thể không mệt mỏi,

1884

Lābhenuḷārayasasāpyabhivaḍḍhitāsi; ()

was endowed with great fame;

Và được tôn vinh với danh tiếng lớn lao; ()

1885

56.

1886

Paññāyi dhotaratane janikāya anto

Just as a yellow thread inserted into a clean jewel is clearly visible,

Trong bụng của mẹ, Ngài được nhìn thấy

1887

Kucchiṃ gato yatharivāvutapaṇḍusuttaṃ,

so was he seen within his mother's womb;

Như một sợi chỉ trắng được xỏ qua một viên ngọc đã được đánh bóng,

1888

Taṃ kucchinā pariharī dasamāsamattaṃ

she, like a queen carrying a bowl of oil,

Hoàng hậu đã mang thai Ngài trong mười tháng,

1889

Pattena telamiva rājini appamattā; ()

bore him in her womb for ten months with great care;

Cẩn trọng như một người mang bát dầu; ()

1890

57.

1891

Pāto’va pāṭipadage divase pabuddhā

Awakening early on the first day of the month,

Sáng sớm ngày mùng một, sau khi thức dậy,

1892

Rañño kathesi supinaṃ atha so narindo,

the queen then related her dream to the king;

Hoàng hậu đã kể giấc mơ của mình cho đức vua nghe,

1893

Vedaṅgavedacature catusaṭṭhamatte

the king, the banner of the Brahmin caste, summoned

Đức vua đã triệu tập sáu mươi bốn vị Bà La Môn,

1894

Pakkosayī dvijavare dvijavaṃsaketū; ()

sixty-four Brahmins skilled in the Vedas and Vedāṅgas;

Là những người thông thạo các ngành Veda và Vedaṅga, là những bậc đứng đầu trong dòng dõi Bà La Môn; ()

1895

58.

1896

Lājuttarāya paribhaṇḍakatāya bhumyā

For the soothsaying Brahmins who were seated in the palace

Trên những chiếc ghế tốt được trải thảm mịn,

1897

Paññāpitesu sukhumattharaṇatthatesu,

on excellent couches spread with fine cloths,

Trên nền đất được trải đầy bỏng lúa,

1898

Bhaddāsanesu bhavanamhinisinnakānaṃ

on a floor decorated with supreme offerings,

Đức vua đã mời các nhà chiêm tinh Bà La Môn,

1899

Nemittikānamavanīpati bhusurānaṃ; ()

the king, the lord of the earth, had arranged;

Đang ngồi trong cung điện; ()

1900

59.

1901

Pakkhittasappimadhusakkhirakhīramissa-

With golden and silver platters filled with milk-rice

Sau khi cúng dường cháo sữa trộn bơ, mật ong, đường,

1902

Pāyāsapuṇṇaharirūpiyabhājanehi,

mixed with ghee, honey, and jaggery,

Trong những chiếc bát vàng và bạc đầy ắp,

1903

Vatthāhatāni dhanadhaññacayañca dhenū

and having given new clothes, heaps of wealth, grain, and cows,

Y phục mới, vàng bạc, ngũ cốc và bò sữa,

1904

Datvāna diṭṭhasupinassa phakhalaṃ apucchi; ()

he asked them for the outcome of the dream;

Đức vua đã hỏi về kết quả của giấc mơ đã thấy; ()

1905

60.

1906

Mācintayittha tava rājiniyā janinda

"Do not worry, O King, a son has truly been conceived

"Đại vương, xin đừng lo lắng, trong bụng của hoàng hậu

1907

Kucchimhi tampati patiṭṭhahi puttagabbho,

in the womb of your queen;

Đã có một thai nhi quý tử an vị,

1908

Ajjhāvasissati sañcepana cakkavatti

he will undoubtedly become a universal monarch

Nếu ngài ở lại gia đình, chắc chắn ngài sẽ là

1909

Rājā bhavissati agāramasaṃsayaṃ so; ()

and reside in a household, of this there is no doubt;

Một vị Chuyển Luân Thánh Vương; ()

1910

61.

1911

Hitvā sasattaratanaṃ catudīparajjaṃ

If he forsakes the kingship of the four continents with its seven treasures

Nếu ngài từ bỏ vương quốc bốn châu với bảy báu,

1912

So pabbajissati sace bhavanā’bhigantvā,

and goes forth from the household,

Và xuất gia, ngài chắc chắn sẽ trở thành

1913

Buddho bhavissati dhuvaṃ catusaccabuddho

he will certainly become a Buddha, enlightened to the Four Noble Truths,"

Một vị Phật, giác ngộ Tứ Diệu Đế,"

1914

Iccabruviṃsu supinatthavidū vidū te; ()

thus spoke those wise dream-interpreting Brahmins;

Những nhà chiêm tinh thông thái đã nói như vậy; ()

1915

62.

1916

Sā gabbhabhāravaṭharikatamajjhabhāgā

She, whose mid-section was made heavy by the burden of pregnancy,

Hoàng hậu, với phần eo nặng trĩu vì mang thai,

1917

Gantuṃ sakaṃ kulagharaṃ kulakañjahaṃsi,

wished to go to her family home, like a royal swan to its lotus pond;

Chim thiên nga trong gia đình, đã bày tỏ với đức vua

1918

Icchāmahanti paṭivedayi devi rañño

the queen conveyed her great wish to the king,

Mong muốn mãnh liệt được trở về nhà cha mẹ,

1919

So sampaṭicchi vacanaṃ karavīkavāṇyā; ()

and he, with a voice like a karavīka bird, assented;

Đức vua đã chấp thuận lời thỉnh cầu của nàng với giọng nói chim Karavīka; ()

1920

63.

1921

Tamhā mahānagarato nagaraṅgapuṇṇaṃ

From that great city to the city of Devadaha by name,

Từ thành phố vĩ đại đó đến kinh đô tên Devadaha,

1922

So yāva devadahanāmikarājadhānī,

which was adorned with all its parts, the king

Đức vua đã cho rải bỏng lúa trắng như ngọc trai,

1923

Muttā’vadātapuḷinattharaṇehi rājā

had the path covered with white, spotless sand,

Và các loại hoa sen;

1924

Lājopahāravidhinā kamaluppalehi; ()

and offerings of parched rice, lotuses, and water lilies;

64.

1925

64.

Với những bình hoa Kadamba được sắp đặt,

1926

Santīrapupphakalasehi samappitehi

With water pots placed along the roadside blooming with flowers,

Với hàng cờ phướn bay phấp phới trong gió nhẹ,

1927

Mandātileritapaṭāka dhajāvalīhi,

with fluttering banners and rows of flags stirred by a gentle breeze,

Đức vua đã cho trang hoàng con đường

1928

Kārāpayī kanakarūpiyatoraṇehi

and with golden and silver arches,

Bằng các cổng chào vàng bạc một cách nhanh chóng; ()

1929

Addhānamaggasamalaṅkaraṇaṃ’takhippaṃ; ()

he quickly had the entire road decorated;

65.

1930

65.

Với những bài ca tụng và chúc phúc của các ca sĩ,

1931

Vandī’bhigītathutimaṅgalagītikāhi

With praises and auspicious songs sung by bards,

Với những nhạc cụ năm loại được cúng dường,

1932

Pañcaṅgikehi turiyehi katupahāraṃ,

and offerings made with fivefold musical instruments,

Trên chiếc kiệu đã được trang hoàng lộng lẫy,

1933

Tasmiṃ sumaṇḍitapasādhitamañjasamhi

in that well-adorned and ornamented palanquin,

Với vẻ đẹp hình thể giống như các tiên nữ;

1934

Dibbavcarāsiriviḍambanarūpasobhaṃ; ()

whose beauty resembled the splendor of a divine nymph;

66.

1935

66.

Đức vua đã đặt hoàng hậu vào chiếc kiệu vàng được trang trí lộng lẫy,

1936

Deviṃ suvaṇṇasivikāya susajjitāya

The king, having placed the queen, whose beautiful form

Đính đầy các loại ngọc quý,

1937

Āropayitva khacitāya maṇīhi nānā,

was like that of a divine nymph, in a well-decorated golden palanquin,

Và sai phái đoàn tùy tùng gồm các thân quyến,

1938

Pesesi bhupati purakkhatañātisaṅghaṃ

adorned with various jewels, sent her forth,

Cùng với hàng ngàn quan lại được nuôi dưỡng chu đáo; ()

1939

Saddhiṃ sahassasacivehi sukhedhitaṃ so; ()

accompanied by a retinue of kinsmen and a thousand ministers, well-nourished;

67.

1940

67.

Khu rừng đầy cây cối trĩu nặng hoa, quả và lá non,

1941

Samthullapupphaphalapallavavattabhāra-

Teeming with trees burdened with abundant flowers, fruits, and new leaves,

Với những giàn dây leo xanh thẫm dày đặc,

1942

Rukkhākulaṃ ghanasunīlalatāvitānaṃ,

with canopies of dense, dark blue creepers,

Với hàng cây chà là, dừa, tre, chuối và cau,

1943

Hintālatālanaḷakīcakanāḷikera-

lined with rows of hintāla palms, fan palms, reeds, bamboos, coconut trees,

Với hàng cỏ và các loại cây khác; ()

1944

Sannīrapūgatiṇapādapapantisāliṃ; ()

areca nut trees, and other grass-like plants;

68.

1945

68.

Với những hồ nước mát lạnh bởi gió thổi qua rong rêu xanh biếc,

1946

Sevālanīlasalilānilasītalehi

Refreshing with waters cool as the wind, green with moss,

Đầy những đàn thiên nga đang bơi lội,

1947

Otiṇṇakahaṃsavisarehi samullasattaṃ,

delightful with swarms of descending swans,

Với những hồ sen đầy nhụy hoa,

1948

Jhaṅkārarāvamukharālikulākarāla-

with lotus ponds full of pollen networks,

Nơi những đàn ong vo ve ồn ào; ()

1949

Kiñjakkhajālabharitamburuhākarehi; ()

resounding with the buzzing hum of swarms of bees;

69.

1950

69.

Với gió mang hương hoa thơm ngát,

1951

Pupphābhigandhasurabhīkatagandhavāhaṃ

Whose fragrant breeze was perfumed by the scent of flowers,

Được mọi người chiêm ngưỡng một cách thích thú,

1952

Addakkhisabbajanalocanapīyamānaṃ,

delighting the eyes of all people, the lotus-eyed queen

Hoàng hậu, với đôi mắt dài như hoa sen,

1953

Nindantanandanavanaṃ vanajāyatakkhī

saw that Lumbinī grove, which surpassed the Nandana grove

Đã nhìn thấy khu rừng Lumbinī, vẻ đẹp của nó làm lu mờ vườn Nandana; ()

1954

Sā lumbinīvanamanaṅgavimānabhūtiṃ; ()

in its beauty and splendor, like a palace of the god of love;

70.

1955

70.

Hoàng hậu, với những ngón tay xinh xắn như những cánh hoa mới,

1956

Sā rājinī navadalaṅgulipantīcāru-

That queen, where the lovely branch-arms of the soft creepers,

Với những chùm hoa như những chiếc quạt được nâng đỡ bởi cành cây như cánh tay,

1957

Sākhābhujopahitamañjaricāmarehi,

with fingers like fresh leaves, offered bunches of flowers as fans,

Trên đỉnh những cây leo mềm mại và tươi tốt,

1958

Sannaddhakomalalatāvanitānamagge

at the forefront of the tender, entwined creepers,

Đã tạo cơ hội để tự mình cúng dường; ()

1959

Attupahārakaraṇāya katāvakāsā; ()

made an opportunity for self-offering;

71.

1960

71.

Sau khi xuống khỏi kiệu cùng với đoàn tùy tùng,

1961

Senāya cārucaraṇamburuhoddhaṭehi

Without treading the path made dusty by the fine particles

Đi trên con đường đã bị bụi bặm bởi những bàn chân sen của đoàn quân,

1962

Reṇūhi dhūsaritamaggamanakkamanti,

Raised by the beautiful lotus-like feet of the army,

Nàng đã đến khu rừng Lumbinī xinh đẹp; ()

1963

Saddhiṃ sakāya parisāya tatotaritvā

Having descended from there with her retinue,

72.

1964

Taṃ lumbinīvanamupāvisi rāmaṇeyyaṃ;()

She entered that delightful Lumbinī Grove.

Khu rừng ấy, với những cơn gió dịu nhẹ từ dãy Malaya mang hương thơm,

1965

72.

Với hàng trăm vỏ ốc xà cừ màu xanh lục được rải đầy bụi hoa,

1966

Taṃ rājiniṃ vanavadhu jitahaṃsagāmiṃ

The forest maidens honored that queen,

Nơi những đàn ong vo ve ồn ào,

1967

Āmodamandamalayānilahatthagehi,

Whose gait surpassed that of a swan, with their hands of the gentle, fragrant Malaya breeze,

Đã tôn vinh hoàng hậu, người có dáng đi uyển chuyển như thiên nga; ()

1968

Sambhāvayittha mukharālikulābhikiṇṇa-

On the path, with hundreds of sounds like conch shells made by the buzzing swarms of bees,

73.

1969

Reṇuppabandhaharisaṅkhasatehi magge; ()

Scattering pollen everywhere.

Khi nàng bước đi, những chú nai con ngẩng cao đầu,

1970

73.

Bị cuốn hút bởi tiếng chuông chân của nàng,

1971

Gacchantiyā caraṇanūpuranādapāsa-

As she proceeded, the fawns, whose heads were raised, bound by the sound

Với hàng mắt mở to,

1972

Baddhānamunnatasiromigapotakānaṃ,

Of her foot-anklets,

Những con nai con đầu ngẩng cao bị trói,

1973

Ummīlitāyatavilocanapantipakkhe

Presented the beauty of a row of blue lotus groves

Bên hàng mắt dài mở to

1974

Dassesi nīlanalinīvanarājisobhaṃ; ()

To the sides of her wide, open eyes.

Đã hiển lộ vẻ đẹp của hàng rừng sen xanh; ()

1975

74.

1976

Uddhaṃ samaggasikharehi katāvakāsa-

Above, with towering peaks creating open spaces,

Phía trên, với các đỉnh núi hợp nhất đã tạo ra không gian

1977

Maggantarehi kalikākusumākulehi,

Along paths adorned with budding flowers,

Giữa các con đường tràn ngập những nụ hoa,

1978

Nānālatākulamahiruhatoraṇehi

With archways of various intertwined creepers and trees,

Khu vườn, với các cổng vòm làm từ các loại dây leo và cây cối khác nhau,

1979

Uyyānabhumi upahārarate’va bhuya; ()

The garden appeared as if delighting in offering gifts.

Trở nên phong phú như thể đang dâng cúng. ()

1980

75.

1981

Ukkhittapiñchabharamantasikhaṇḍimālā-

With garlands of peacocks displaying their full fan of tails,

Với những đàn công đang múa, nâng cao bộ lông đuôi lộng lẫy,

1982

Kīḷāhi kokilakulaṅanikāhaḷehi,

And with the calls of flocks of cuckoos at play,

Với những đàn chim cu đang chơi đùa và hót vang,

1983

Uyyānabhumi makaraṅajaraṅgabhumi-

The garden, like a stage for amorous sports,

Khu vườn đã đạt được vẻ đẹp như một sân khấu của vị thần Tình ái,

1984

Līlaṃ bhajittha bhamaraddhanivallakīhi; ()

Assumed the grace of a place for love, with humming bees as half-lutes.

Với những con ong vo ve như tiếng đàn vīṇā. ()

1985

76.

1986

Niccaṃ vasantasamayassirimubbahantaṃ

Always bearing the splendor of the spring season,

Dù khu rừng đó luôn mang vẻ đẹp của mùa xuân,

1987

Taṃkhovanaṃ vanavadhūhadayānutāpī,

That grove, which caused sorrow in the hearts of forest maidens (when summer arrived),

Làm xốn xang trái tim của những thiếu nữ trong rừng,

1988

Patto nidāghasamayopi janesi tuṭṭhiṃ

Even when the summer season arrived, it brought delight,

Nhưng khi mùa hè đến, nó vẫn mang lại niềm vui,

1989

Tassā sirisakusumālikulāvataṃso; ()

Its ornament being a cluster of Sirīsa flowers.

Với những vòng hoa sirisa làm vương miện. ()

1990

77.

1991

Tasmiṃ nidāghasūriyātapatāpitāmbhaṃ

In that summer, the sun-warmed waters,

Trong khu rừng ấy, nước bị làm nóng bởi ánh nắng mùa hè,

1992

Rittālavāḷamivakālamakālamegho,

Like an empty reservoir, became like a timely cloud for the untimely rain,

Như một cái bồn cây rỗng, một đám mây không đúng mùa,

1993

Cintāturaṃ hadayamattasakhījanopi

And the worried heart of the queen, burdened by her ripening pregnancy,

Đã làm dịu đi trái tim phiền muộn của ngay cả những người bạn thân,

1994

Pīṇesi gabbhaparipākabharaṃ vāhantyā; ()

Was nourished even by her own friends.

Của người đang mang nặng thai nhi. ()

1995

78.

1996

Kaṭṭhāvasiṭṭhataravo parihīnapattā

The remaining trees, stripped of leaves,

Những cây cối trơ trọi, rụng hết lá,

1997

Tassādharakkhidasanajjutisaṅgamena,

Through the union of her lip, eye, and tooth-luster,

Khi tiếp xúc với ánh sáng từ đôi môi, mắt và răng của nàng,

1998

Āsuṃ navaṅkurapalāsavikāsapuppha-

Quickly developed new shoots, leaves, and blossoms,

Lập tức trở nên tươi tốt với chồi non, lá mới,

1999

Saṃvellitā’va ramaṇīyavanappa dese; ()

As if intricately adorned in that beautiful forest region.

Và hoa nở rộ, như thể được trang hoàng trong khu rừng đẹp đẽ đó. ()

2000

79.

2001

Gimhābhītāpaparipīḷitaṅdhallikānaṃ

The rows of trees, made noisy by the deep calls of bees

Những hàng cây vang lên tiếng kêu sâu thẳm của những con ong bị nóng bức làm phiền bởi cái nóng mùa hè,

2002

Gambhīrarāvamukharīkatadāyarāji,

Afflicted by the summer heat,

Những hàng cây ấy,

2003

Dukkhāturabbirahinīpamadājanassa

Became as if deafened by the lamentations

Đối với những người phụ nữ cô đơn đang đau khổ và than vãn,

2004

Āsi vilāpabadhirīkaḷite’va sāḷā; ()

Of suffering and distressed women separated from their beloveds.

Như thể đã trở thành một căn nhà bị làm cho điếc tai bởi những tiếng than khóc. ()

2005

80.

2006

Tasmiṃ vikāsakalikāvalihārihārā

Though adorned with necklaces of blooming flower buds,

Trong khu rừng ấy, mặc dù có những chuỗi hoa nở rộ,

2007

Kiñcāpi pakkaphakhalavallarikaṇṭhabhusā,

And with necklaces of ripened fruits and creeping plants,

Và những cây dây leo đầy trái chín làm vòng cổ,

2008

Nāsakkhi pūgatarupanti sumaṇḍitāya

That enchantment, striving to adorn the rows of areca-nut trees,

Nhưng hàng cây cau được trang hoàng lộng lẫy,

2009

Māyāya tāya sirimābharituṃ ghaṭantī; ()

Was unable to complete their splendor.

Không thể làm lu mờ vẻ đẹp của Māyā. ()

2010

81.

2011

Uyyānamubbhamitamattamadhubbatehi

That garden, filled with drunk, swaying bees,

Khu vườn ấy, tràn ngập những chùm hoa Champaka,

2012

Campeyyapupphamakulehi samākulaṃtaṃ,

And abundant Campaka flowers,

Với những con ong say sưa bay lượn,

2013

Uddhutadhumapaṭalehi manobhavassa

Shone like an abode for the god of love,

Như thể một ngôi nhà được thắp sáng bằng những ngọn đèn,

2014

Dīpehi vāsabhavakanaṃ’va lasantamāsi; ()

With clouds of rising smoke (fragrance).

Với những làn khói nghi ngút của thần Tình ái (Kāma). ()

2015

82.

2016

Gabbhūpagaṃ bhamarakesakalāpabhārā

The masses of bee-like hair of the pregnant queen,

Những cây dây leo trong rừng, được gió nhẹ lay động,

2017

Buddhaṅkuraṃ pariṇataṅkuralomahaṃsā,

And the goosebumps of her ripening pregnancy,

Với những chùm hoa nặng trĩu như mái tóc của ong, và những chồi non như lông tơ dựng đứng,

2018

Vandantiyo viya tahiṃ thabakañjalīhi

As if bowing with clusters of flowers (anjalī),

Như thể đang chắp tay hoa cúng dường,

2019

Mandānileritalatāvanitā kanatā’suṃ; ()

Became shining forest goddesses stirred by gentle breezes.

Đến vị Phật tương lai (Buddhaṅkura) đang trong thai. ()

2020

83.

2021

Gabbhūpagassa paripakkaphalehi nānā

With various ripe fruits (for the pregnant one),

Với những loại trái cây chín mọng khác nhau, do công đức của vị đang mang thai,

2022

Puññānubhāvapabhavotusamubbhavehi,

Born of the power of merits and arising according to season,

Và những loài hoa nở rộ theo mùa,

2023

Māyāya gabbhabalikammani tappare’va

The garden, as if engaged in an offering ritual for Māyā's pregnancy,

Khu vườn ấy, như thể đang chuẩn bị lễ cúng dường cho thai nhi của Māyā,

2024

Uyyānabhumi janataṃ bhavi tappayanti; ()

Delighted the people.

Đã làm cho mọi người hài lòng. ()

2025

84.

2026

Gabbhūpagassa hi mahāpurisassa gabbha-

Indeed, on that auspicious day of the great celebration

Vào ngày đại lễ xuất thai của vị Đại Nhân đang trong thai,

2027

Vuṭṭhānamaṅgalamahussavavāsaramhi,

Of the great being's emergence from the womb,

Khu vườn ấy,

2028

Uyyānabhumi sakalotusamubbhavehi

The garden, with all season's growths,

Đã tràn ngập những bông hoa nở rộ thuộc mọi mùa,

2029

Āsi vikāsakusumehi samābhikiṇṇā; ()

Was strewn with blooming flowers.

Nở rộ khắp nơi. ()

2030

85.

2031

Sālumbinīvanasiriṃ kalahaṃsaghosaṃ

The splendor of the Sāl Lumbinī forest, the sound of swans,

Vẻ đẹp của rừng Sāla Lumbinī, tiếng kêu của chim hồng hạc,

2032

Samaphullapupphasurabhiṃphalasambhavojaṃ,

The fragrance of full-blown flowers, the juice of fruits,

Mùi hương của hoa nở rộ, vị ngọt của trái cây,

2033

Pañcindriyehi girinijjharasitavātaṃ

The cool breeze from mountain streams—

Và làn gió mát từ suối núi, đã được cảm nhận bằng năm giác quan,

2034

Paccakkhapañcavidhakāmarasaṃavindi; ()

She experienced these five kinds of sense pleasures directly with her five senses.

Như thể năm dục lạc được trải nghiệm trực tiếp. ()

2035

86.

2036

Niyyāsasārasurahiṃphakhalapallavehi

With fragrant shoots of resinous fruits and leaves,

Với những lá non và trái cây ngọt ngào, thơm lừng mùi nhựa cây,

2037

Jhaṃkāritālikulakujitakokilehi,

Made melodious by humming bees and singing cuckoos,

Với những đàn ong vo ve và chim cu hót vang,

2038

Samphullapupphanikarehi samābhikiṇṇa

Strewn with clusters of full-blown flowers,

Tràn ngập những bông hoa nở rộ,

2039

Maddakkhisāyuvatimaṅgalasāḷasālaṃ; ()

She saw the auspicious Sāl tree of the young woman.

Nàng đã nhìn thấy một cây Sāla tốt lành, như một cô gái trẻ. ()

2040

87.

2041

Samphullasāḷakalikaṃtayatālimālā

Māyā, without illusion, adorned (herself) with a branch

Đức Hoàng hậu Māyā, với đôi mắt trong xanh như hoa súng,

2042

Sañcumbitaṃkuvalayāmalalocanāya,

Of a blooming Sāl flower, kissed by a row of young Sāl flowers,

Đã vươn bàn tay mềm mại như chồi non,

2043

Sākhaṃsukomalakaraṅgulipallavehi

With her lotus-blue eyes and soft, branch-like finger-shoots,

Chạm vào cành cây Sāla đang nở rộ hoa,

2044

Māyāmahesisamalaṅkari vitamāyā; ()

Queen Māyā, pure, adorned herself.

Và trang hoàng nó một cách không gì sánh bằng. ()

2045

88.

2046

Bhāronatā’va ruciraṅgulipallavānaṃ

That branch, lovely with humming bees making a buzzing sound,

Cành cây ấy, như thể nặng trĩu bởi gánh nặng của những ngón tay mềm mại,

2047

Jhaṅkārarāvamukharālikulābhirāmā,

Heavy as it were with her beautiful finger-shoots,

Và đẹp đẽ với tiếng ong vo ve,

2048

Sākhā vikāsakusumehisamākulā sā

And covered with blooming flowers,

Tràn ngập những bông hoa nở rộ,

2049

Olambayaṭṭhi bhavi gabbhabharāturāya; ()

Became a support for the queen burdened by pregnancy.

Đã trở thành một cái gậy vịn cho người đang mang thai nặng nề. ()

2050

89.

2051

Tassā calittha pavano calalocanāya

The wind stirred (the branch) for her with the restless eyes,

Lúc đó, gió từ thần Tình ái (Kāma) thổi đến vị nữ thần có đôi mắt lay động,

2052

Kammubbhavo varatirokaraṇehi tāva,

And at that moment, the passion-born (devas) with their excellent coverings,

Và những bức màn quý giá đã che chắn nàng,

2053

Deviṃ nirūpamasiriṃ suparikkhipitvā

Having completely surrounded the incomparably splendid Queen,

Sau khi bao quanh vị nữ thần với vẻ đẹp vô song,

2054

Tamhā paṭikkami jano kaḷitāvakāso; ()

The people, having made way, retreated from there.

Mọi người đã rời đi, nhường chỗ cho nàng. ()

2055

90.

2056

Brahmāmarāsuranaroragapūjanīyaṃ

Adored by Brahmās, devas, asuras, humans, and nāgas,

Vị nữ thần đứng đó, lập tức sinh ra bậc tối thượng,

2057

Battiṃsalakkhaṇasamujjalarūpa sāraṃ

Possessing a form radiant with the thirty-two marks of a Great Man,

Được chư Phạm thiên, chư thiên, A-tu-la, người và rắn tôn kính,

2058

Niddhotajātimaṇisannibhasuddhagattaṃ

With a pure body like a thoroughly polished jewel,

Với thân hình tinh khiết như viên ngọc quý đã được rửa sạch,

2059

Sattuttamaṃ sapadi devi ṭhitā vijāyi; ()

Standing, the Queen immediately gave birth to the foremost of beings.

Và rực rỡ với ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân. ()

2060

91.

2061

Duggandhamuttamalasoṇitamakkhitaṅgā

All other humans are born with bodies stained by foul-smelling impurities and blood,

Tất cả mọi người đều sinh ra với thân thể dơ bẩn, dính máu hôi thối,

2062

Jāyantya’sesamanujā manujesune’vaṃ,

But not so the leader of men; he was born

Nhưng không phải vị Đại nhân này,

2063

Caṅgoṭakamhi jinadhāturivādhivāso

As if a Buddha-relic were placed in a casket,

Ngài đã ở trong bụng mẹ như một xá lợi của Đức Phật trong hộp,

2064

Thūpamhi soṇṇapaṭimāriva mātugabbhaṃ; ()

Or a golden image in a shrine, (emerging from) his mother's womb.

Như một tượng vàng trong bảo tháp. ()

2065

92.

2066

Nisseṇitova puriso ratanāsanamhā

Like a man descending from a jeweled throne by a ladder,

Như một người đàn ông bước xuống từ ngai vàng ngọc quý bằng cầu thang,

2067

Therova dhammakathiko ṭhitako’taranto,

Or an elder Dhamma speaker descending from a standing position,

Như một vị trưởng lão thuyết Pháp đứng mà bước xuống,

2068

Sammā pasāriya ubho mudupāṇipāde

He emerged with both soft hands and feet properly extended,

Ngài đã ra đời với thân thể không dính bẩn bởi những chất dơ bẩn,

2069

So nikkhamittha kuṇapehi amakkhitaṅgo; ()

His body unstained by any impurity.

Với hai tay và chân mềm mại được duỗi thẳng. ()

2070

93.

2071

Tatropagamma caturo caturānanā taṃ

Approaching there, four Brahmās, pure in heart,

Bốn vị Phạm thiên (tứ diện) với tâm thanh tịnh đã đến đó,

2072

Jālena kañcanamayena visuddhacittā,

Received him in a golden net,

Dùng một tấm lưới vàng,

2073

Ādāya mātupurato tanayaṃ ṭhapetvā

And placing the child before his mother,

Đón lấy và đặt đứa con trai trước mặt mẹ,

2074

Candānane bhavatu nandamanā’tya’vocuṃ; ()

They said: "O moon-faced one, may you be delighted!"

Và nói: “Hỡi người có khuôn mặt như mặt trăng, xin hãy hoan hỷ!” ()

2075

94.

2076

Ādiccavaṃsakamalākarabhākarassa

Then, two streams of cool, auspicious water,

Hai dòng nước mát lành, thanh tịnh,

2077

Buddhaṅkurassa subhasītalavāridhārā,

For the Buddha-to-be, the sun of the lotus-pond of the solar dynasty,

Dành cho vị Phật tương lai, mặt trời của dòng tộc Sát-đế-lợi,

2078

Nikkhamma tāva nabhasā nijamātuyā ca

Emerged from the sky and were made to cleanse

Đã từ trên trời đổ xuống,

2079

Gāhāpayuṃ utumubhosu kalebaresu; ()

Both his and his mother's bodies.

Tắm gội cho cả hai thân thể của Ngài và mẹ Ngài. ()

2080

95.

2081

Tesaṃ karehi caturo surarājaputtā

From the hands of those four Brahmās, the sons of the king of devas,

Bốn vị thiên tử đã đón Ngài bằng một tấm vải lụa mịn màng,

2082

Gaṇhiṃsu saṇhasukhumāya’jiṇappaveṇyā,

Received him with a soft, delicate old cloth (deer-skin).

Từ tay của họ,

2083

Tesañhi pāṇitalato paṇipātapubbaṃ

From their palms, bowing first,

Các vị quan đã đón Ngài bằng một tấm vải lụa quý giá,

2084

Gaṇhiṃsu taṃ dukulacumbaṭakena’maccā; ()

The ministers received him with a silken cushion.

Đặt lên lòng bàn tay của họ, sau khi đã chắp tay cung kính. ()

2085

96.

2086

Tesaṃ karehi pathavitalamotaritvā

From their hands, descending to the surface of the earth,

Từ tay của họ, Ngài đã bước xuống mặt đất,

2087

Ṭhatvā puratthimadisaṃ asamo vipassi,

Standing, the Peerless One observed the eastern direction,

Đứng quay mặt về hướng đông, vị vô song đã quán sát,

2088

Uddhaṃ adho catudisānudisā ca evaṃ

Above, below, the four cardinal and four intermediate directions—thus,

Lên, xuống, bốn phương và các phương phụ,

2089

Ekaṅganaṃ bhavitadā’khilalokadhātu; ()

The entire world system became as one courtyard at that moment.

Khi đó, toàn bộ thế giới đã trở thành một sân. ()

2090

97.

2091

Tumhehi uttaritaro bhuvase tīsu

"There is no one superior to you in the three worlds,"

Chư Phạm thiên, chư thiên, A-tu-la và loài người đã ca ngợi Ngài,

2092

Natthīti matthakajaṭāmakuṭappitehi,

Thus, Brahmās, devas, asuras, and humans,

Với vương miện trên đầu, họ chắp tay cung kính,

2093

Katvānijañjalipuṭehi nipaccakāraṃ

Having made respectful salutations with their joined hands,

Và nói: “Không có ai cao hơn Ngài trong ba cõi,

2094

Brahmāmarāsuranarā tamabhitthaviṃsu; ()

Praised him with their hair-crowns.

Ngài là bậc tối thượng.” ()

2095

98.

2096

Soca’ttanā samamadisva disāsu tāsū

Seeing no one equal to himself in those directions,

Khi Ngài không thấy ai bằng mình trong các phương đó,

2097

Tappādavītiharaṇena padānisatta,

Having taken seven steps, with his foot not touching the ground,

Ngài đã bước bảy bước mà không nhấc gót chân,

2098

Gantvāna uttaradisā’bhimukho avanyā

And proceeding towards the northern direction on the earth,

Đi về phía bắc, đứng trên một hoa sen đang vươn lên,

2099

Abbhuggatamburuhamuddhani tiṭṭhamāno; ()

Standing on an uplifted lotus;

Từ mặt đất. ()

2100

99.

Table of Contents

Settings