Jinavaṃsadīpaṃ

6899

Itipi bhagavato kavippa sattho

Thus, the Buddha's renown of "Arahant" is praised by poets

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn

6900

Bhuvi visuto arahanti kittighoso; ()

and famous throughout the world. ()

Được các thi sĩ ca ngợi và vang danh khắp thế gian; ()

6901

36.

6902

Idhaparamanipaccakāra giddhā

Here, those who are extremely attached to reverence,

Ở đây, những người quá tham đắm vào sự cung kính,

6903

Samaṇaka bhusurakā vibhāvimānī,

monastics and brahmins, if they wish for fame,

Những sa-môn và bà-la-môn tự cho mình là quan trọng,

6904

Rahasi akusalaṃ silokakāmā

do not accumulate unwholesome deeds in secret,

Họ tích lũy ác nghiệp một cách bí mật vì danh tiếng,

6905

Na kimasilokabhayena sañcinanti; ()

out of fear of infamy. ()

Không sợ tiếng xấu; ()

6906

37.

6907

Nacakarahaci kiñcideva pāpaṃ

But the Lord, being fearless of evil even in secret,

Và không bao giờ làm bất cứ điều ác nào,

6908

Kayirati resarahopipāpabhīrū,

never performs any evil whatsoever.

Ngay cả trong bí mật, vì sợ hãi ác nghiệp;

6909

Itipi bhagavato rahāpagassa

Thus, the Buddha's renown of "Arahant," who has no secret (evil),

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6910

Bhuvivisuto arahanti kittighoso; ()

is famous throughout the world. ()

Bậc không có điều bí mật, vang danh khắp thế gian; ()

6911

38.

6912

Anupasamita rāgadosa mohā

Those whose greed, hatred, and delusion are not appeased,

Những người chưa dứt trừ tham, sân, si,

6913

Thiramanabhāvita kāyacitta paññā,

whose body, mind, and wisdom are not firmly developed,

Thân, tâm, tuệ chưa được tu tập vững chắc,

6914

Ariyapaṭipadāya ye vipannā

those who have fallen away from the noble path,

Những người đã đi sai con đường Thánh,

6915

Anariya dhammacarā narādhamāte; ()

those ignoble ones who engage in ignoble actions, are the lowest of men. ()

Những kẻ thấp hèn đó là những người hành ác pháp; ()

6916

39.

6917

Sugahita sugatārahaddhajantā

Even excellent individuals, who have rightly grasped the noble flag of the Sugata,

Những người đã nắm giữ vững chắc lá cờ A-la-hán của Đức Thiện Thệ,

6918

Jinamanubandhiya santikeka varāpi,

and closely follow the Conqueror, are, for the Buddha,

Ngay cả những người cao quý nhất cũng đi theo Đức Phật,

6919

Itipi bhagavato bhavanti dure

far away; thus, the renown of "Arahant"

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn là xa xôi (đối với những kẻ thấp hèn),

6920

Bhuvivisuto arahanti kittighoso ()

is famous throughout the world. ()

Vang danh khắp thế gian; ()

6921

40.

6922

Tathariva suvidura bhāvamāpa

Similarly, the Sage becomes very distant

Cũng vậy, Đức Sĩ đã trở nên rất xa xôi

6923

Munirapitehinihīna puggalehi,

from those ignoble individuals.

Đối với những kẻ thấp hèn đó;

6924

Itipi bhagavato satampa sattho

Thus, the renown of "Arahant" (worthy of veneration), praised by hundreds,

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6925

Bhuvivisuto arahanti kittighoso;Ka ()

is famous throughout the world.

Được trăm người ca ngợi, vang danh khắp thế gian; ()

6926

41.

6927

Vihata sakalasaṃkilesa dhammā

Those who have vanquished all defilements,

Những người đã diệt trừ mọi phiền não,

6928

Satata subhāvita kāya cittapaññā,

whose body, mind, and wisdom are constantly well-developed,

Thân, tâm, tuệ luôn được tu tập tốt đẹp,

6929

Ariyapaṭipadaṃ papūrakārī

those noble ones who perfectly fulfill the noble path,

Những người đã hoàn thành con đường Thánh,

6930

Anariyadhammapathārakāka sudhīrā; ()

are wise and abandon ignoble ways of life. ()

Những bậc thiện trí không đi theo con đường ác pháp; ()

6931

42.

6932

Satadasasata yojanehi dūre

Even if they dwell a hundred, ten, or a hundred yojanas away,

Nếu những người đó trú ngụ cách xa Đức Phật

6933

Yadiviharanti jinassa ārakāte,

they are not far from the Conqueror.

Hàng trăm ngàn dojana,

6934

Itipi bhagavato na tāva dūre

Thus, for the Buddha, they are not far;

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn không xa,

6935

Bhuvi visuto arahanti kittighoso; ()

this renown of "Arahant" is famous throughout the world. ()

Vang danh khắp thế gian; ()

6936

43.

6937

Tathariva avidūra bhāvamāpa

Similarly, the Sage becomes not distant

Cũng vậy, Đức Sĩ đã trở nên không xa

6938

Munirapi sappurisāna mīdisānaṃ,

from such good people.

Đối với những người thiện trí như vậy;

6939

Itipi bhagavato bhavantagassa

Thus, the renown of "Arahant," who has reached the end of existence,

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6940

Bhuvivisuto arahanti kittighoso; ()

is famous throughout the world. ()

Bậc đã chấm dứt hữu, vang danh khắp thế gian; ()

6941

44.

6942

Budha jana rahitabba pāpadhammā

The wise say that evil deeds that should be avoided by people,

Những người trí cần phải từ bỏ các ác pháp,

6943

Pavūramanatthakarāka rahāvadanti,

which bring great harm, are "secret" (raha).

Họ nói rằng những điều gây hại không nên được giữ kín;

6944

Itipi bhagavato rahā na yassa

But for the Buddha, there is no such "secret" (evil);

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6945

Bhuvivisuto arahanti kitti ghoso; ()

thus, the renown of "Arahant" is famous throughout the world. ()

Bậc không có điều bí mật, vang danh khắp thế gian; ()

6946

45.

6947

Garahiya rahitabbatā’riyehi

Because he is blameless and to be avoided by noble ones

Vì những điều đáng bị chỉ trích và từ bỏ bởi các bậc Thánh

6948

Paramaputhujjana puggalehi yasmā,

and by ordinary people alike, that is not in him.

Và bởi những phàm phu tối thượng,

6949

Itipi bhagavato naca’tthi’massa

Thus, for the Buddha, there is nothing that should be avoided or blamed,

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6950

Bhuvivisuto arahanti kittighoso; ()

this renown of "Arahant" is famous throughout the world. ()

Bậc không có điều đó, vang danh khắp thế gian; ()

6951

46.

6952

Apica bhagavatā natekadāci

Moreover, the things that are blameworthy and to be avoided

Hơn nữa, không bao giờ có điều gì

6953

Vigarahiyā rahitabbakā bhavanti,

do not exist in the Buddha at any time.

Đáng bị chỉ trích và từ bỏ bởi Đức Thế Tôn;

6954

Itipi bhagavato rahānayassa

Thus, for the Buddha, in whom there is no secret (evil),

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6955

Bhuvivisuto arahanti kittighoso; ()

this renown of "Arahant" is famous throughout the world. ()

Bậc không có điều bí mật, vang danh khắp thế gian; ()

6956

47.

6957

Gamana miharahoti vuccate taṃ

"Going" (gamana) is called "raha" (path) here, referring to

Sự đi lại ở đây được gọi là bí mật (raho),

6958

Tibhavaparibbhamaṇaṃ raho na yassa,

wandering in the three existences. But for him, there is no "raha" (path) to wander.

Đó là sự luân hồi trong ba cõi, nhưng Ngài không có điều bí mật đó;

6959

Itipi bhagavato gatassa pāraṃ

Thus, the renown of "Arahant," who has gone to the other shore,

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6960

Bhuvi visuto arahanti kittighoso; ()

is famous throughout the world. ()

Bậc đã vượt qua bờ bên kia, vang danh khắp thế gian; ()

6961

48.

6962

Niratisaya’dhisīlacittapañño

He is endowed with unsurpassed sīla, samādhi, and paññā,

Bậc có giới, định, tuệ siêu việt,

6963

Parama vimutti vimutti ñāṇalābhī,

attaining supreme liberation and knowledge of liberation.

Bậc đã đạt được giải thoát tối thượng và trí tuệ giải thoát,

6964

Asandisa guṇa bhājanoka anejo

He is a receptacle of incomparable virtues, tranquil,

Bậc không có sự dao động, là kho tàng công đức vô song,

6965

Asamasamo asamo anuttaro’ti; ()

peerless, unequalled, unsurpassed. ()

Bậc vô song, vô đẳng, vô thượng; ()

6966

49.

6967

Kusalabala samiddharūpavāti

He is one whose form is perfected by wholesome powers,

Bậc đã đạt được sức mạnh thiện pháp,

6968

Vividhaguṇehi siyā pasaṃ siyo yo,

one who is praised for various virtues.

Bậc đáng được ca ngợi với những công đức đa dạng,

6969

Itipi bhagavato pasaṃsiyassa

Thus, the renown of "Arahant," who is worthy of praise,

Vì vậy, danh tiếng A-la-hán của Đức Thế Tôn,

6970

Bhuvivisuto arahanti kittighoso; ()

is famous throughout the world. ()

Bậc đáng được ca ngợi, vang danh khắp thế gian; ()

6971

50.

6972

Iminā imināpi kāraṇena

For these reasons, the Blessed One, of the Gotama clan,

Vì những lý do này và những lý do khác,

6973

Bhagavā gotama gotta ketubhūto,

the banner of the Gotama lineage,

Đức Thế Tôn, bậc tối thượng của dòng Gotama,

6974

Arahaṃ arahanti kittirāvo

the resounding fame of "Arahant" (the Worthy One)

Danh tiếng A-la-hán của Ngài

6975

Dakatelaṃvatatāna sattaloke; ()

spreads throughout the seven worlds like oil on water. ()

Lan tỏa khắp bảy cõi như dầu loang trong nước; ()

6976

Iti medhānandābhidhānenayatinā viracite sakalakavijana hadayānandadānanidāne jinavaṃsadīpe santike nidāne bhagavato arahantināmapaññattiyāabhidheya paridīpo ekūnavīsatimoka saggo.

Here ends the Nineteenth Chapter, "Explanation of the Designations of the Arahant, the Buddha, the Blessed One," in the Jinavaṃsadīpa, a source of joy for all poets, composed by the monastic named Medhānanda.

Như vậy, đây là chương thứ mười chín về sự giải thích ý nghĩa của danh hiệu A-la-hán của Đức Thế Tôn, trong Jinavaṃsadīpa, nguồn gốc của niềm vui cho tất cả các thi sĩ, do Tôn giả Medhānanda biên soạn.

6977

1.

6978

Sammā sāmaṃ sabbadhammāna maddhā

Because he has himself perfectly and thoroughly understood all phenomena,

Do tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh,

6979

Buddhattā paññānubhāvena tassa,

by the power of his wisdom, he is the Buddha.

Với năng lực trí tuệ của Ngài,

6980

Sammā sambuddhoti abbhuggatāya

Thus, he is exalted as the Sammāsambuddha,

Ngài được gọi là Sammāsambuddha (Đấng Chánh Đẳng Giác),

6981

Āsikityā(sālinī) loka dhātu; ()

in the realm of the world. ()

Vang danh khắp thế giới; ()

6982

2.

6983

Yo cā bhiññeyye pariññeyya dhamme

And because he himself perfectly and thoroughly understood

Vì Ngài đã tự mình giác ngộ các pháp cần phải thắng tri,

6984

Bhāvetabbe sacchikātabba dhamme,

the phenomena to be known, to be fully understood, to be developed, and to be realized,

Các pháp cần phải đoạn trừ, các pháp cần phải tu tập, các pháp cần phải chứng ngộ,

6985

Sammāsāmaṃ bujjhi tasmāsa buddho

therefore he is the Buddha,

Vì vậy Ngài là Phật, Ngài là Chánh Đẳng Giác,

6986

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

famed in the world as the Sammāsambuddha. ()

Danh tiếng Ngài vang khắp thế gian; ()

6987

3.

6988

Tatrā’bhiññeyyā catussacca meva

Among those, the four noble truths are to be fully known;

Trong đó, các pháp cần phải thắng tri là bốn Thánh đế,

6989

Dukkhaṃ saccaṃ kho pariññeyya dhammā,

the truth of suffering is to be fully understood;

Khổ đế là các pháp cần phải thắng tri,

6990

Bhāvetabbā magga saccaṃ nirodha-

the path truth is to be developed; and the cessation truth,

Đạo đế là các pháp cần phải tu tập, Diệt đế

6991

Saccaṃ tacchaṃ sacchikā tabba dhammā; ()

which is true, is to be realized. ()

Là các pháp cần phải chứng ngộ; ()

6992

4.

6993

Taṇhāpakkhe sambhavaṃ dhamma jātaṃ

Phenomena that arise on the side of craving

Các pháp thuộc về ái dục là các pháp cần phải đoạn trừ,

6994

Maggānaṃvajjhaṃka pahātabba dhammā,

are to be abandoned, avoided by the path.

Các pháp cần phải đoạn trừ là các pháp không thuộc về Đạo (magga),

6995

Saddhiṃ jātyādīhi dukekhahi pañcu-

Together with birth and other sufferings,

Cùng với sinh, v.v., năm thủ uẩn

6996

Pādānakkhandhā siyā dukkha saccaṃ; ()

the five aggregates of clinging are the truth of suffering. ()

Là Khổ đế; ()

6997

5.

6998

Yāyaṃ taṇhā kāma taṇhādibhedā

That craving, differentiated as sensual craving and so forth,

Ái này, được phân loại thành dục ái, v.v.,

6999

Dukkhānaṃ sāhetu saccaṃ dvitiyaṃ,

is the second truth, the cause of sufferings.

Là nhân của khổ, là Thánh đế thứ hai,

7000

Bandhānaṃ yatrāpya’bhāvo nirodha-

The cessation truth is where there is no bondage,

Sự không có các ràng buộc là Diệt đế,

7001

Saccaṃ yañcā gamma taṇhāya cāgo; ()

which is the abandonment of craving, having reached the goal. ()

Và đó là sự từ bỏ ái; ()

7002

6.

7003

Sammādiṭṭhādyaṭṭhamaggaṅga dhammā

The eight factors of the path, such as right view and so forth,

Các pháp Bát Chánh Đạo, bắt đầu từ chánh kiến,

7004

Nibbānaṃ sampāpakā magga saccaṃ,

which lead to Nibbāna, are the path truth.

Là Đạo đế dẫn đến Nibbāna.

7005

Tesaṃ dhammānampi sambujjhinattā

Because he thoroughly understood these phenomena,

Vì đã tự mình giác ngộ các pháp ấy một cách chân chánh,

7006

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

he is famed in the world as the Sammāsambuddha. ()

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7007

7.

7008

Cakkheva’daṃ dukkhaṃ taduppāda hetu

"This is suffering," "craving is its cause of arising,"

Đây là Khổ (dukkha), nguyên nhân của nó (dukkha) là Ái (taṇhā),

7009

Taṇhā nesānaṃ abhāvo nirodho,

"Its cessation is the absence (of craving), cessation,"

Sự diệt trừ của chúng (ái) là Niết Bàn (nirodha),

7010

Maggo bodhūpāya paññāti tassa

"The path is the means to awakening," thus, extracting each term,

Con đường (magga) dẫn đến giác ngộ (bodhūpāya) là trí tuệ (paññā) của Ngài.

7011

Evaṃ paccekaṃ padaṃ coddharitvā; ()

8.

Như vậy, sau khi đã rút ra từng từ một. ()

7012

8.

By applying them to the truths of Dhamma,

8.

7013

Āropetvā sacca dhammesu sacca-

He who joins the truths and sees the truths is the Buddha.

Sau khi áp đặt các pháp Chân lý (Sacca)

7014

Sandhātā yo saccadassī sa buddho,

He himself awoke rightly with keen wisdom,

Vào các Chân lý (Sacca), vị đã thấy Chân lý ấy là Đức Phật.

7015

Sammā sāmaṃ tikkhapaññāya bujjhi

Thus, he became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Vì đã tự mình giác ngộ một cách chân chánh bằng trí tuệ sắc bén,

7016

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

9.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7017

9.

Of the six doors, and the six objects,

9.

7018

Channaṃ dvārānañca chārammaṇānaṃ,

Of the six consciousnesses, and the six kinds of feeling,

Sáu căn môn và sáu cảnh giới,

7019

Channaṃ cittānañca chabbeda nānaṃ,

Of the six perceptions, the six volitions,

Sáu tâm và sáu loại tri giác,

7020

Channaṃ saññānaṃ cha sañcetanānaṃ

Of the six contacts and thoughts, and so on;

Sáu tưởng và sáu tư tâm,

7021

Channaṃ phassā naṃ vitakkādi kānaṃ; ()

10.

Sáu xúc và các tầm (vitakka), v.v. ()

7022

10.

Thus, by applying the six kinds of craving, such as craving for forms,

10.

7023

Evaṃ channaṃ rūpa taṇhādikānaṃ

And bodies of craving,

Như vậy, sáu loại ái (taṇhā) về sắc, v.v.,

7024

Taṇhākāyānaṃ samāropaṇena,

He himself awoke rightly to the truths, therefore

Và các thân ái (taṇhākāya) này, sau khi đã áp đặt (vào Tứ Thánh Đế).

7025

Sammā sāmaṃ bujjhi saccesu tasmā

He became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Vì đã tự mình giác ngộ chân chánh các Chân lý,

7026

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

11.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7027

11.

Because he himself rightly awoke to the five aggregates,

11.

7028

Pañcannaṃ khandhāna maṭṭhārasannaṃ

The eighteen elements, and the twelve sense bases starting with the eye,

Năm uẩn, mười tám giới (dhātu)

7029

Dhātūnaṃ cakkhādinaṃ bārasannaṃ,

The Self-Awakened One became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Và mười hai xứ (āyatana) bắt đầu từ mắt.

7030

Sammā sāmaṃ bujjhitattā sayambhu

Having rightly and by himself awakened, the Self-Awakened One

Vì đã tự mình giác ngộ chân chánh, vị Tự Giác (Sayambhu)

7031

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

12.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7032

12.

Of the four rūpajjhānas, and the four arūpajjhānas,

12.

7033

Rūpajjhānānaṃ catunnaṃ arūpa-

Of the ten recollections, the ten kasiṇas, and the immeasurables of goodwill,

Bốn thiền sắc giới (rūpajjhāna) và bốn thiền vô sắc giới (arūpajjhāna),

7034

Jjhānānañcānussatīnaṃ dasannaṃ,

And the nine meditation subjects of foulness;

Mười tùy niệm (anussati),

7035

Khatti sākāra’ppamaññāsubhānaṃ

for the sake of the immeasurable and auspicious qualities of the Khattiya.

Các đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) về mười kasina, mười biến xứ (kasiṇa), bốn vô lượng tâm (appamaññā), mười bất tịnh (asubha),

7036

Kammaṭṭhānānaṃ navannaṃ bhavānaṃ; ()

13.

Chín cõi hữu (bhava). ()

7037

13.

By having awakened to the factors of the saṃsāra cycle, such as ignorance,

13.

7038

Buddhattā saṃsāra cakke avijjā-

And by applying them to the truths,

Vì đã giác ngộ các chi phần trong vòng luân hồi (saṃsāra), bắt đầu từ vô minh (avijjā),

7039

Dyaṅgānaṃ saccesucāropaṇena,

He himself rightly awoke with unattached knowledge,

Và vì đã áp đặt (các pháp ấy) vào các Chân lý (Sacca).

7040

Sammāsāmaṃ esa nissaṅga ñāṇe

Thus he became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Vì đã tự mình giác ngộ chân chánh bằng trí tuệ vô ngại (nissaṅga ñāṇa),

7041

Sammā sambuddho vikhyāsi loke; ()

14.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7042

14.

He himself directly knew the phenomena of the past, present, and future,

14.

7043

Paccuppannānāgatātīta dhamme

Nibbāna, and all concepts of phenomena, without another's instruction,

Các pháp hiện tại, vị lai và quá khứ,

7044

Nibbānaṃ nissesa paṇṇatti dhamme,

Thus he became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Nibbāna và các pháp chế định (paññatti) không còn sót lại.

7045

Sāmaṃ abbhaññāsya’naññopa deso

He himself knew without instruction from another,

Vì đã tự mình chứng ngộ mà không do người khác chỉ dạy,

7046

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

15.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7047

15.

"All that is knowable is his knowledge," and "knowledge is the knowable phenomenon,"

15.

7048

Sabbaṃñeyyaṃ tassa ñāṇanti kaṃhi

From the attainment of knowledge that stands as the knowable,

Tất cả những gì cần biết đều là trí tuệ của Ngài,

7049

Ñāṇampevaṃ ñeyya dhammantikaṃhi,

He became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Và trí tuệ ấy cũng là pháp cần biết.

7050

Ñeyyantaṭṭhānomañāṇassalābhā

having attained the knowledge of the knowable and its limits.

Vì đã đạt được trí tuệ về tất cả những gì cần biết,

7051

Sammāsambuddhoti vikhyāsi loke; ()

16.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7052

16.

Because he himself rightly awoke with the knowledge of the path,

16.

7053

Klesānaṃ yāvāsanāsatatītāya

Together with the deep slumber of delusion that persists even in latent tendencies of defilements,

Vì đã tự mình giác ngộ chân chánh bằng Đạo trí (magga ñāṇa),

7054

Saddhiṃyoka sammohaniddāya sammā,

He became renowned in the world as Sammāsambuddha.

Cùng với tất cả phiền não (kilesa) cho đến các tùy miên (anusaya) và các thói quen (vāsanā) đã qua.

7055

Sāmaṃbuddho magga ñāṇena tasmā

Therefore, the Self-Awakened One, by the knowledge of the path,

Vì vậy, Ngài đã tự mình giác ngộ chân chánh bằng Đạo trí,

7056

Sammā sambuddhoti vikhyāsi loke; ()

17.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác) trên đời. ()

7057

17.

The lord of beings, driven by his pāramīs,

17.

7058

Sattādhīso pāramīcoditatto

Sat on the throne, victorious at the foot of the Bodhi tree,

Vị chúa tể chúng sanh, được thúc đẩy bởi các Pāramī,

7059

Pallaṅkenāsajjayo bodhimule,

Like a lotus that has attained beauty and blossomed

Đã ngồi kiết già dưới cội Bồ-đề và chiến thắng,

7060

Ambhojaṃka bhānuppahāka saṅgamena

By the convergence of the sun's rays.

Như hoa sen nở rộ khi gặp ánh sáng mặt trời,

7061

Sobhaggappattaṃ pabuddhaṃ’va sāmaṃ; ()

18.

Tự mình đạt được vẻ đẹp rạng rỡ. ()

7062

18.

Having rightly awakened by himself with the illumination of the unique, supreme path,

18.

7063

Sāmaṃ sammā’nañña sādhāraṇagga-

He attained the glory of omniscience,

Vì đã tự mình giác ngộ chân chánh bằng ánh sáng của Đạo tối thượng

7064

Maggobhāsenappabuddho samāno,

Thus, he became renowned as Sammāsambuddha.

Không chung với ai khác,

7065

Sampatto sabbaññutāñāṇa sobhaṃ

attained the splendor of omniscience.

Đã đạt được vẻ đẹp của Nhất thiết trí (sabbaññutāñāṇa),

7066

Sammā sambuddhoti vikhyāsi tasmā; ()

19.

Nên Ngài được xưng là Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác). ()

7067

19.

Thus, because he himself rightly awoke to all phenomena,

19.

7068

Evaṃ sabbesaṃ dhammānaṃ

The word "Sammāsambuddha" or "Buddha"

Như vậy, vì đã tự mình giác ngộ chân chánh

7069

Sammā sāmaṃ buddhattā so,

Became widespread in the world.

Tất cả các pháp,

7070

Sammā sambuddho buddhoti

He is a Buddha, a Sammāsambuddha.

Nên danh hiệu Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác)

7071

Saddo loke abbhuggañji; ()

This is the twentieth chapter, "Elucidation of the Designation Sammāsambuddha for the Blessed One," in the Jinavaṃsadīpa, a source of joy for all poets, composed by the ascetic named Medhānanda, concerning the initial narrative.

Đã vang dội khắp thế gian. ()

7072

Iti medhānandābhidhānenayatinā viracite sakalakavijana hadayānandadānanidāne jinavaṃsadīpe santikeka nidāne bhagavato kasammāsambuddhoti nāmapaññattiyā abhidheya paridīpo vīsatimo saggo.

That Blessed One, indeed,

Đây là chương hai mươi, giải thích ý nghĩa của danh hiệu Sammāsambuddha của Đức Thế Tôn trong Jinavaṃsadīpa, một tác phẩm do thiền sư Medhānanda biên soạn, là nguồn an lạc cho tâm của tất cả thi sĩ và là một phần của Santikeka Nidāna.

7073

Taṃ kho pana bhavantaṃ

That Blessed One—

Tiếng đồn tốt đẹp về Đức Gotama Thế Tôn ấy đã vang dội như sau:

7074

Gotamaṃ evaṃ kalyāṇe kittisaddo abbhuggato

Such an excellent report concerning Gotama arose:

tiếng đồn tốt đẹp về Gotama đã lan xa như thế.

7075

Itipi so bhagavā vijjācaraṇa sampannoti;

"Thus, indeed, is that Blessed One endowed with knowledge and conduct."

“Đức Thế Tôn ấy là bậc Minh Hạnh Túc (Vijjācaraṇa sampanna).”

7076

1.

7077

Sampannavijjācaraṇe avijjā-

To him who is endowed with knowledge and conduct,

Vị anh hùng đã phá tan màn vô minh (avijjā)

7078

Ghaṇandhakāraṃ bhiduro pavīro,

the brave one piercing the dense darkness of ignorance,

Dày đặc như bóng tối, là bậc Minh Hạnh Túc (Vijjācaraṇa sampanna).

7079

Rāja vijjācaraṇubbhavāya

O King, how can that great renown and glory,

Làm sao có thể nói hết về Ngài,

7080

Uḷārakittissiriyā kathaṃ taṃ; ()

born of knowledge and conduct, not be celebrated?

Vị có danh tiếng và vinh quang lớn lao nhờ Minh Hạnh ấy? ()

7081

2.

7082

Asaṅkhakappepi nivutthakhandhe

Having accumulated aggregates over innumerable eons,

Như một con sư tử (kaṇṭhiravassa) vồ mồi (uppatanaṃ) nhanh chóng,

7083

Peyyālapāḷiṃ viya ñāṇagatyā,

like a peyyāla text, by means of knowledge’s reach,

Trí tuệ của Ngài đã nắm bắt nhanh chóng các đối tượng

7084

Kaṇṭhiravassu’ppatanaṃ yatheva

just as a lion bounds forth,

Như đoạn văn Pāli tóm tắt (peyyālapāḷiṃ) trong các kiếp vô số

7085

Saṅkippa khippaṃ visayāvalambaṃ; (1)

swiftly encompassing its object.

Mà Ngài đã trải qua. (1)

7086

3.

7087

Saro’tisūro sarabhaṅgaka satthu-

Does an arrow, shot by the extremely skillful teacher Sarabhaṅga,

Mũi tên của vị cung thủ Sarabhaṅga tài giỏi

7088

Khitto saravyamhi virajjhate kiṃ

miss its mark?

Đã bắn ra có bao giờ trượt mục tiêu không?

7089

Evaṃ atitesu bhavantaresu

Even so, in those past existences,

Cũng vậy, trong các kiếp quá khứ,

7090

Asajjamānaṃ avirajjhamānaṃ; ()

his mind did not falter, did not waver.

Trí tuệ của Ngài không hề bị vướng mắc hay sai lệch. ()

7091

4.

7092

Yathicchitaṭṭhāna matitakhandha-

For whom the knowledge of past lives (pubbenivāsānussatiñāṇa)

Trí tuệ về các kiếp sống quá khứ (pubbenivāsānussatiñāṇa)

7093

Saṅkhāta māhacca pavattamānaṃ,

functioned powerfully, extending to any desired place and past aggregates,

Của Ngài đã vận hành mạnh mẽ, được gọi là các uẩn đã qua,

7094

Pubbenivāsānugatañhi ñāṇaṃ

that knowledge of past lives

Đến những nơi Ngài mong muốn,

7095

Anaññasādhāraṇamāsi yassa; ()

was indeed unique to him.

Và trí tuệ ấy là độc nhất vô nhị. ()

7096

5.

7097

Pahīṇa’vijjānusayo jino so

That Victor, whose underlying tendency to ignorance was abandoned,

Vị Chiến Thắng ấy, đã đoạn trừ tùy miên vô minh (avijjānusaya),

7098

Vijjāyu’peto paṭhamāya tāya,

was endowed with that first knowledge (vijjā).

Đã thành tựu Minh (Vijjā) thứ nhất ấy.

7099

Iccassa daṇḍāhatakaṃsapāti-

Thus, his fame spread forth

Như âm thanh của chén đồng bị đập,

7100

Saddova sampatthari kittisaddo; ()

like the sound of a bronze bowl struck by a rod.

Tiếng tăm của Ngài đã vang dội khắp nơi. ()

7101

6.

7102

Hanīnappaṇītādi pabheda vatte

Regarding beings in the cycle of existences with their distinctions of ignoble and noble,

Trong vòng luân hồi (vatta) với các loại thấp kém, cao thượng, v.v.,

7103

Uppajjamāne ca nirujjhamāne,

as they arise and cease,

Khi chúng sanh sinh ra và hoại diệt,

7104

Satte yathākammu’page gatīsu

going according to their Kamma into various destinations,

Đi đến các cõi tùy theo nghiệp của mình,

7105

Pasādacakkhā’visaye ca rūpe; ()

and regarding forms (rūpa) beyond the scope of the physical eye;

Và các sắc (rūpa) không thuộc phạm vi của nhãn căn thanh tịnh. ()

7106

7.

7107

Anañña sādhāraṇa dibbacakkhu-

By that radiant knowledge called the unique divine eye,

Bằng trí tuệ rực rỡ được gọi là Thiên nhãn (dibbacakkhu)

7108

Saṅkhātañāṇena pahassarena,

and by the grasp of that divine light,

Độc nhất vô nhị,

7109

Dibbena cā’loka pariggahena

by which that tranquil Victor knew directly.

Và bằng sự nắm giữ ánh sáng siêu nhiên (dibba āloka),

7110

Yenā’hijānāti jino anejo; ()

whereby the Victor, free from craving, knows.

Vị Chiến Thắng không ô nhiễm ấy đã chứng ngộ. ()

7111

8.

7112

Cutupapātabbisayāya satthā

The Teacher was endowed with that second knowledge

Bậc Đạo Sư đã thành tựu Minh (Vijjā) thứ hai ấy,

7113

Vijjāyu’peto dutiyāya tāya,

which is concerned with the passing away and reappearance of beings (cutūpapāta-ñāṇa).

Liên quan đến sự sinh và diệt của chúng sanh.

7114

Iccassa sampatthari hema ghaṇṭā-

Thus, his voice of fame spread forth

Như tiếng chuông vàng vang dội,

7115

Ṭaṅkāraghosoriva kittighoso; ()

like the resounding clang of a golden bell.

Tiếng tăm của Ngài đã vang dội khắp nơi. ()

7116

9.

7117

Dukkhañca dukkhappabhavo nirodho

Suffering, the origin of suffering, the cessation,

Khổ (dukkha), nguyên nhân của khổ (dukkha-samudaya), sự diệt khổ (dukkha-nirodha),

7118

Maggo ca dukkhassa nirodhako’ti,

and the path to the cessation of suffering—

Và con đường diệt khổ (dukkha-nirodha-gāminī paṭipadā).

7119

Cattāri saccāni yathāsabhāvaṃ

these four Noble Truths, in their true nature,

Bốn Chân lý (Sacca) ấy, vị Tự Giác (Sayambhu) đã tuyên bố

7120

Pavedi ñāṇena sayambhu yena; ()

were proclaimed by the Self-Enlightened One through his knowledge.

Bằng trí tuệ của Ngài theo đúng bản chất. ()

7121

10.

7122

Yecā’savā āsavasambhavo yo

And the Taints (āsava), their origin,

Những lậu hoặc (āsava) và nguyên nhân của sự sinh khởi của lậu hoặc,

7123

Tesaṃ khayo yavā’savanāsupāyo,

their cessation, and the way to the cessation of Taints—

Sự diệt trừ của chúng (lậu hoặc) và con đường diệt lậu hoặc.

7124

Taṃ sabbamaññāsi sayambhu ñāṇa-

all this the Self-Enlightened One knew

Vị Tự Giác (Sayambhu) đã biết tất cả điều đó bằng sức mạnh của trí tuệ,

7125

Balena yenā’sava vippamutto; ()

by the power of knowledge, whereby he was freed from the Taints.

Nhờ đó Ngài đã thoát khỏi các lậu hoặc. ()

7126

11.

7127

Khīṇa’ti jātī vusita’nti seṭṭha-

"Birth is destroyed, the noble life has been lived,

“Sự tái sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành tựu,

7128

Cariyaṃ kataṃ’tī karaṇiya maddhā,

what had to be done has been done, there will be no more of this state"—

Việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.”

7129

Nacā’parantye’va manantañāṇo

the one of infinite knowledge, knowing this directly by knowledge,

Vị có trí tuệ vô hạn ấy đã an trú bằng cách chứng ngộ

7130

Ñāṇena’bhiññāya vihāsi yena; ()

dwelled in that state, not reverting to any other.

Bằng trí tuệ, nhờ đó Ngài không còn tái sinh nữa. ()

7131

12.

7132

Sayambhu sabbāsava saṅkhayāya

The Self-Enlightened One, for the complete destruction of all Taints,

Vị Tự Giác (Sayambhu) đã thành tựu Minh (Vijjā) thứ ba ấy,

7133

Vijjāyupeto tatiyāya tāya,

was endowed with that third knowledge.

Là sự diệt tận tất cả các lậu hoặc (āsava).

7134

Iccassa vipphāragahīrateri-

Thus, his voice of fame spread forth

Như tiếng vang dội sâu thẳm và rộng lớn,

7135

Rāvo’va sampatthari kittirāvo; ()

like the far-reaching, profound roar of a lion.

Tiếng tăm của Ngài đã vang dội khắp nơi. ()

7136

13.

7137

Vijjāhiheṭṭhā gaditāhi tīhi

For the Tathāgata, endowed with the three knowledges (vijjā)

Hình ảnh thân thể danh tiếng của Đức Như Lai (Tathāgata),

7138

Samaṅakgi bhutassa tathāgatassa,

mentioned earlier, his body of fame,

Người đã thành tựu ba Minh (Vijjā) đã nói ở trên,

7139

Tadubbhavaṃ kitti sarīra bimbaṃ

born of these, shines forth

Tỏa sáng trong gương tâm của các bậc hiền trí (sataṃ).

7140

Sataṃmanodappaṇagaṃ vibhāti; ()

in the mirror of the minds of the good.

Nó hiển lộ rõ ràng. ()

7141

14.

7142

Cātummahābhūtikarūpiko yaṃ

That which is composed of the four great primary elements,

Thân này, do tứ đại tạo thành,

7143

Mātāpitunnaṃ karajamhi jāto,

born from the parents' Kamma;

Sinh ra từ tinh cha huyết mẹ,

7144

Yo bhattakummāsahatopi kāyo

that body, even when sustained by rice and gruel,

Thân này, dù được nuôi dưỡng bằng cơm cháo,

7145

Aniccaviddhaṃsanabheda dhammo; ()

is subject to impermanence, destruction, and dissolution.

Vẫn là pháp vô thường, hoại diệt và phân rã. ()

7146

15.

7147

Parittakāmāvacaramhi bhuto-

That which arises in the limited realm of sense-desire,

Trong cõi dục giới hạn hẹp, khi thân này sinh khởi

7148

Pādāya bhedamhi tadattabhāve,

for the sake of the disintegration of that existence,

Và hoại diệt, nương tựa vào nó là danh (nāma),

7149

Yaṃ nissitaṃ vedayitatta saññā-

that which is dependent on it: feeling, perception,

Được phân loại thành thọ (vedanā), tưởng (saññā),

7150

Saṅkhāra viññāṇa pabhedanāmaṃ; ()

formations, and consciousness—this is called nāma.

Hành (saṅkhāra) và thức (viññāṇa). ()

7151

16.

7152

Yo vippasanno maṇivaṃsa vaṇṇo

That which is very clear, with the color of a jewel-string,

Ngài, với nhãn căn thanh tịnh và màu sắc như ngọc quý,

7153

Tatrāvutaṃ suttamivakkhimā taṃ,

like a thread woven into a cloth, that is the eye.

Đã quán sát sắc (rūpa) như sợi chỉ xuyên qua hạt ngọc.

7154

Ñāṇakkhinārūpa mavekkhi yena

By which the discerning one saw that form with the eye of knowledge,

Bằng nhãn tuệ (ñāṇakkhinā), Ngài đã thấy sắc (rūpa)

7155

Sacakkhumā tatrasitañca nāmaṃ; ()

and the dependent nāma.

Và danh (nāma) nương tựa vào đó, Ngài là bậc có mắt (sacakkhumā). ()

7156

17.

7157

Sītādinā ruppaṇalakkhaṇanti

Form (rūpa) has the characteristic of being afflicted by cold, etc.,

Sắc (rūpa) có đặc tính bị biến hoại bởi lạnh, v.v.,

7158

Rūpañca nāmaṃ natilakkhaṇanti,

and nāma has the characteristic of bending (towards objects).

Và danh (nāma) có đặc tính nghiêng về (sắc).

7159

Taduttariṃ vedakakārako vā

Beyond that, a perceiver or an agent,

Không có người cảm thọ hay người tạo tác cao hơn,

7160

Attāttabhāvī paramatthato na; ()

a self or self-possessor, does not exist in the ultimate sense.

Cũng không có tự ngã hay người sở hữu tự ngã theo nghĩa tối hậu. ()

7161

18.

7162

Aññoññasambandhavasena yantī

As a lame man and a blind man, connected to each other,

Như người què và người mù đi cùng nhau

7163

Nāpaṅgulandhā puthageva yanti,

do not go separately,

Nhờ mối quan hệ tương hỗ, không thể đi riêng,

7164

Tathā’ññamañño’panidhāya nāma-

similarly, nāma and rūpa, depending on each other,

Cũng vậy, danh (nāma) và sắc (rūpa) vận hành ở đây

7165

Rūpāni vattanti’ha novisunti; ()

function here and do not separate.

Nương tựa lẫn nhau, không tách rời. ()

7166

19.

7167

Vavatthayantassi’ti nāmarūpaṃ

For him who thus discerned nāma-rūpa

Đối với Ngài, người đã phân biệt danh (nāma) và sắc (rūpa)

7168

Nissattanijjivasabhāva massa,

as being without essence or living entity,

Với bản chất không có chúng sanh, không có sinh vật,

7169

Yā diṭṭhi duddiṭṭhivisodhanena

that insight, arisen from the purification of wrong views,

Cái thấy ấy, nhờ sự thanh lọc tà kiến,

7170

Samuṭṭhitā diṭṭhi visuddhisaṅkhā; ()

is called purification of view (diṭṭhivisuddhi).

Đã sinh khởi, được gọi là Kiến thanh tịnh (Diṭṭhi visuddhi). ()

7171

20.

7172

Avijju’pādānanikantikamma-

Form (rūpa) and non-form (arūpa) originate from causes:

Sắc (rūpa) và vô sắc (arūpa) ban đầu sinh ra từ các nhân

7173

Hetubbhavaṃ rūpamarūpamādo,

ignorance, clinging, craving, and Kamma.

Là vô minh (avijjā), chấp thủ (upādāna), ái dục (nikanti) và nghiệp (kamma).

7174

Pakavattiyaṃ hetucatūhi rūpaṃ

The form which continues to exist originates from four causes,

Trong sự vận hành, sắc (rūpa) có bốn nhân,

7175

Vatthādihetuppabhava’nti nāmaṃ; ()

while nāma originates from foundational causes (vatthu), etc.

Và danh (nāma) có nhân là cảnh (vatthu), v.v. ()

7176

21.

7177

Sabbattha sabbesu sadā samo na

Not always the same everywhere and in all things,

Không phải lúc nào cũng giống nhau ở mọi nơi, mọi lúc,

7178

Nā’hetukaṃ tena naniccahetu,

it is not uncaused, nor is it due to an eternal cause.

Nó không phải là vô nhân, do đó không phải là nhân thường hằng.

7179

Evaṃ taduppādaka paccayānaṃ

Thus, by which wisdom he comprehended

Như vậy, Ngài đã nắm giữ

7180

Pariggahaṃ yāya dhiyā akāsi; ()

the conditioning factors that produce them.

Các duyên sinh ra chúng bằng trí tuệ ấy. ()

7181

22.

7182

Ahaṃ nu kho’siṃ nanukho ahosiṃ

"Was I in the past? Was I not?"

“Ta đã là ai? Ta đã không là ai?”

7183

Iccā’dya’tītādipabheda bhutā,

Such doubts concerning past, etc.,

Những nghi ngờ như vậy, thuộc về quá khứ, v.v.,

7184

Kaṅkhā’ssa kaṅkhātaraṇabbisuddhi-

his doubts were eliminated by that wisdom

Đã bị loại bỏ bởi trí tuệ của Ngài,

7185

Saṅkhātapaññāya vigañchi yāya; ()

called purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇa-visuddhi).

Được gọi là Đoạn nghi thanh tịnh (Kaṅkhāvitaraṇa visuddhi). ()

7186

23.

7187

Khandhā atītādi pabhedavanto

The aggregates, divided into past, etc.,

Các uẩn (khandha), thuộc về quá khứ, v.v.,

7188

Parikkhayaṭṭhena anicca dhammā,

are impermanent phenomena due to their nature of destruction;

Là các pháp vô thường (anicca) theo nghĩa hoại diệt,

7189

Bhayāvahaṭṭhena dukhā anattā

they are suffering due to their terrifying nature, and non-self

Là khổ (dukkha) theo nghĩa đáng sợ, là vô ngã (anattā)

7190

Asārakaṭṭheni’ti sammasanto; ()

due to their nature of being without essence—thus reflecting.

Theo nghĩa không có cốt lõi, như vậy Ngài đã quán xét. ()

7191

24.

7192

Tāḷisadhā lakkhaṇapāṭavatthaṃ

The Lord then, in forty ways for the proficiency in characteristics

Theo bốn mươi cách, để đạt được đặc tính (lakkhaṇa) thành thạo.

7193

Khandhāna mesaṃ navadhā’tha nātho,

of these aggregates, and then in nine ways,

Sau đó, Đức Đạo Sư đã phân loại các uẩn này thành chín loại,

7194

Tikkhindriyo so bhaya sattakānaṃ

that keen-sensed one, for the seven who fear,

Ngài có các căn sắc bén, vì sự sợ hãi của bảy loại hữu tình,

7195

Vasena sammadditanāmarūpo; ()

discerned nāma-rūpa.

Ngài đã phân biệt danh và sắc theo cách đó. ()

7196

25.

7197

Paññāsadhā bandhudayabbayānaṃ

He discerned the arising and passing away in fifty ways,

Năm mươi cách về sự sinh diệt của các mối quan hệ,

7198

Pariggahaṃ yāyadhiyā akāsi,

by which wisdom he grasped it.

Ngài đã nắm giữ bằng trí tuệ nào,

Table of Contents

Settings