Dāṭhavaṃsa

1

Dāṭhāvaṃso

The Chronicle of the Tooth Relic

Dāṭhāvaṃso

2

Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

Homage to the Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.

Con xin đảnh lễ Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Bậc Chánh Đẳng Giác

3

1.

4

Visāradaṃ vādapathāti vattinaṃ,

The Expert, skilled in all ways of speech,

Bậc thông tuệ, bậc dẫn dắt con đường tranh luận,

5

Tilokapajjotamasayhasāhinaṃ;

The Illuminator of the three worlds, the Invincible Conqueror;

Bậc soi sáng ba cõi, bậc chiến thắng không ai sánh bằng;

6

Asesa ñeyyāvaraṇappahāyinaṃ,

Who has abandoned all veils to knowledge,

Bậc đã đoạn trừ mọi chướng ngại của sở tri (ñeyya),

7

Namāmi satthāramanantagocaraṃ.

I pay homage to the Teacher, whose range is infinite.

Con xin đảnh lễ Bậc Đạo Sư có cảnh giới vô biên.

8

2.

9

Tiloka nāthappabhavaṃ bhayāpahaṃ,

The origin of the protector of the three worlds, the dispeller of fear,

Bậc là nguồn gốc của chư Thiên ba cõi, bậc diệt trừ sợ hãi,

10

Visuddhavijjācaraṇehi sevitaṃ;

Revered by those pure in knowledge and conduct;

Bậc được phụng sự bởi trí tuệ và hạnh kiểm thanh tịnh;

11

Papañca saṃyojanabandhanacchidaṃ,

The cutter of the bonds of proliferation and fetters,

Bậc đoạn trừ các trói buộc của hý luận (papañca) và kiết sử,

12

Namāmi dhammaṃ nipuṇaṃ sududdasaṃ.

I pay homage to the Dhamma, subtle and hard to see.

Con xin đảnh lễ Pháp (Dhamma) vi diệu, khó thấy.

13

3.

14

Pasādamattena’pi yattha pāṇino,

Where even by mere confidence, beings

Nơi mà chúng sanh, chỉ với một chút tịnh tín,

15

Phūsanti dukkhakkhayamaccutaṃ padaṃ;

Attain the Deathless State, the cessation of suffering;

Đạt đến sự diệt khổ, cảnh giới bất tử;

16

Tamāhuṇeyyaṃ susamāhitindriyaṃ,

Worthy of offerings, with well-composed faculties,

Bậc đáng được cúng dường, bậc có các căn được định tĩnh,

17

Namāmi saṅghaṃ munirājasāvakaṃ.

I pay homage to the Saṅgha, the disciples of the King of Sages.

Con xin đảnh lễ Tăng đoàn, các đệ tử của Đức Vua Hiền Triết.

18

4.

19

Vibhusayaṃ kāḷakanāgaranva yaṃ,

The compassionate commander, Parakkama,

Vị thống lĩnh quân đội, bậc từ bi, có nỗ lực như vị vua Kaḷakanāga

20

Parakkamo kāruṇiko camūpati;

Who adorned the Kāḷanāgara (clan);

Làm rạng rỡ (dòng họ) của mình;

21

Gavesamāno jinasāsanassa yo,

Who sought the Buddha's dispensation,

Vị ấy, mong muốn sự phát triển của giáo pháp của Đức Phật,

22

Virūḷhimatthañca janassa patthayaṃ.

Desiring its growth and the welfare of people.

Và lợi ích cho nhân loại, đang tìm kiếm.

23

5.

24

Sudhāmayūkhāmala paṇḍuvaṃsajaṃ,

Born of the pure, bright Pāṇḍu dynasty,

Vị ấy, sinh ra trong dòng dõi thanh tịnh như ánh trăng,

25

Virūḷhasaddhaṃ munirājasāsane;

With firmly rooted faith in the teaching of the King of Sages;

Có niềm tin vững chắc vào giáo pháp của Đức Vua Hiền Triết;

26

Piyaṃ vadaṃ nītipathānuvattiniṃ,

Sweet-spoken, adhering to the path of righteousness,

Vị ấy, nói lời dễ thương, tuân theo con đường đạo đức,

27

Sadā pajānaṃ janikaṃ’va mātaraṃ.

Always knowing, like a mother who gives birth.

Luôn luôn như một người mẹ sinh ra và nuôi dưỡng chúng sanh.

28

6.

29

Piyaṃ parakkantibhujassa rājino,

The beloved chief queen of King Parakkama,

Vị ấy, là người yêu quý của vua Parakkama, người có cánh tay dũng mãnh,

30

Mahesi maccunnatakhuddhisampadaṃ;

Possessing great merit and boundless wisdom;

Vị hoàng hậu có tài sản và trí tuệ vượt trội;

31

Vidhāya līlāvatimicchitatthadaṃ,

Who, as Līlāvatī, fulfilled all desires,

Vị ấy, đã tạo ra Līlāvatī, người ban phát những điều mong muốn,

32

Asesa laṅkātalarajjalakkhiyaṃ.

The sovereign mistress of the entire island of Laṅkā.

Là biểu tượng của toàn bộ vương quốc Laṅkā.

33

7.

34

Kumāramārādhitasādhumantinaṃ,

A prince, revered by wise ministers,

Vị ấy, là hoàng tử được các vị cố vấn thiện xảo tôn kính,

35

Mahādayaṃ paṇḍunarinda vaṃsajaṃ;

Of great compassion, born of the Pāṇḍu royal lineage;

Vị ấy, có lòng đại bi, sinh ra trong dòng dõi vua Paṇḍu;

36

Vidhāya saddhaṃ madhurindanāmakaṃ,

Who, with faith, named himself Madhurinda,

Vị ấy, đã tạo ra một người có đức tin tên là Madhurinda,

37

Susikkhītaṃ pāvacane kalāsu ca.

Well-trained in the teaching and in the arts.

Người rất tinh thông trong giáo pháp và các môn nghệ thuật.

38

8.

39

Narindasuññaṃ suciraṃ tisīhaḷaṃ,

He removed the long-standing ignominy

Vị ấy, đã xua tan tiếng xấu rằng Tisihaḷa (Ceylon) đã lâu không có vua,

40

Itippatītaṃ ayasaṃ apānudi;

Of Trisīhaḷa being without a king;

Và đã làm cho những người tu hành có giới hạnh được thỏa mãn;

41

Ciraṃ paṇītena ca civarādinā,

And with long-established robes and other requisites,

Bằng cách cúng dường y phục và các vật dụng khác đã được chuẩn bị kỹ lưỡng,

42

Susaññate saṃyamino atappayi.

He satisfied the well-restrained ascetics.

Trong một thời gian dài.

43

9.

44

Ciraṭṭhitiṃ pāvacanassa icchatā,

Desiring the long endurance of the teaching,

Bậc tri ân, bậc có trí tuệ và dũng khí,

45

Kataññunā vikkama buddisālinā;

He, the grateful, resolute, and wise one;

Mong muốn giáo pháp được tồn tại lâu dài;

46

Satīmatā candima bandhukittinā,

The mindful one, renowned like the moon and sun,

Bậc có niệm, có danh tiếng như mặt trăng và mặt trời,

47

Sagāravaṃ tena’bhīyācito ahaṃ.

Therefore, respectfully requested me.

Tôi đã được vị ấy cung thỉnh với lòng tôn kính.

48

10.

49

Sadesa bhāsāya kavīhi sīhaḷe,

Although a chronicle of the Buddha’s Tooth Relic

Mặc dù có các nhà thơ ở Sihaḷa đã sáng tác biên niên sử về Xá lợi Răng của Đức Phật

50

Katampi vaṃsaṃ jinadantadhātuyā;

Has been composed by poets in the Sīhaḷa language of this country;

Bằng ngôn ngữ bản xứ của họ;

51

Niruttiyā māgadhikāya vuddhiyā,

For the increase of the Māgadhī language,

Tôi sẽ làm (biên niên sử này) bằng ngôn ngữ Māgadhī để phát triển (giáo pháp),

52

Karomi dīpantaravāsinaṃ api.

I shall compose it for the residents of other islands as well.

Cũng vì lợi ích của những người sống ở các đảo khác.

53

11.

54

Jīno’yamiddhe amaravhaye pure,

This Conqueror, in the glorious city called Amaravatī,

Đức Phật này, trong thành phố Amaravatī thịnh vượng,

55

Kadāci hutvāna sumedhanāmako;

Once became a young brahmin named Sumedha;

Một thời đã là một thanh niên Bà-la-môn tên Sumedha,

56

Savedavedaṅgavibhāgakovido,

Knowledgeable in the Vedas and Vedāṅgas,

Thông thạo các kinh Veda và Vedāṅga,

57

Mahaddhane vippakulamhi māṇavo.

Born into a wealthy brahmin family.

Sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn giàu có.

58

12.

59

Ahañhi jātibyasanena pīḷito,

“Indeed, I am afflicted by the suffering of birth,

"Ta bị hành hạ bởi sự sinh, bị già yếu áp bức, bị cái chết bao phủ;

60

Jarābhibhuto maraṇena otthaṭo;

Overcome by old age, enveloped by death;

Ta sẽ tìm kiếm một cảnh giới an lành, thoát khỏi sinh, già, v.v."

61

Sivaṃ padaṃ jātijarādinissaṭaṃ,

I shall seek that auspicious state, free from birth, old age, and so on,”

Suy nghĩ thầm như vậy,

62

Gavesayissaṃ’ti raho vicintiya.

Thus, he reflected in solitude.

Sau khi suy nghĩ riêng tư: ‘Ta sẽ tìm kiếm.’

63

13.

64

Anekasaṅkhaṃ dhanadhaññasampadaṃ,

Having established immense wealth of gold and grain,

Sau khi bố thí tài sản và ngũ cốc vô số,

65

Patiṭṭhapetvā kapaṇesi duccajaṃ;

Difficult to abandon, for the poor;

Điều khó từ bỏ, cho những người nghèo khổ;

66

Anappake pemabharānubandhino,

And abandoning friends, sons, and relatives,

Và từ bỏ bạn bè, con cái và bà con,

67

Vihāya mitte ca suteca bandhave.

Who were bound by great affection.

Những người có tình cảm sâu nặng.

68

14.

69

Pahāya kāme nikhile manorame,

Having abandoned all delightful sensual pleasures,

Từ bỏ tất cả các dục lạc mê hoặc,

70

Gharābhinikkhamma himācalantike;

Having left home, near the Himālayan mountains;

Rời khỏi nhà, đến gần dãy núi Hy Mã Lạp Sơn;

71

Mahīdharaṃ dhammikanāma vissutaṃ,

He approached the mountain famed as Dhammika,

Đến một ngọn núi nổi tiếng tên là Dhammika,

72

Upecca nānātarurājibhusitaṃ.

Adorned with various excellent trees.

Được trang hoàng bởi nhiều loại cây vĩ đại.

73

15.

74

Manonukūle surarājanimmīte,

In an hermitage delightful to the mind, created by the king of devas,

Tại một am thất do chư Thiên tạo ra, hợp ý,

75

Asammigānaṃ agatimhi assame;

A place inaccessible to the deluded;

Nơi mà những người không bị xáo trộn không thể đến được;

76

Nivattacīro ajinakkhipaṃ vahaṃ,

Having discarded his robes, wearing a deer-skin garment,

Vị ấy, mặc y phục làm bằng da thú, đội tóc bện,

77

Jaṭādharo tāpasa vesamaggahī.

With matted hair, he adopted the ascetic's garb.

Đã khoác lên mình hình tướng của một đạo sĩ.

78

16.

79

Susaññatattoparivāri tindriyo,

With well-restrained self, guarding his faculties,

Vị ấy, đã tự chế ngự, thu thúc các căn,

80

Phalāphalādīhi pavattayaṃ tanuṃ;

Sustaining his body with fruits and roots;

Nuôi dưỡng thân thể bằng trái cây và các loại khác;

81

Gato abhiñgñāsu ca pāramiṃ vasī,

That master attained perfection in the higher knowledges (abhiññā),

Vị ấy, là bậc điều phục, đã đạt đến sự toàn hảo trong các thắng trí,

82

Tahiṃ samāpatti sukhaṃ avindi so.

There he found the bliss of attainment (samāpatti).

Vị ấy đã tìm thấy niềm an lạc của các thiền định ở đó.

83

17.

84

Susajjite rammapurādhivāsinā,

When the great multitude, gladdened and ready,

Khi đạo sĩ Sumedha,

85

Mahājanena’ttamanena añjase;

From the delightful city, were making a road in haste

Đang sửa soạn con đường cho chính mình,

86

Pathappadese abhiyantamattano,

For himself, along the path,

Mà chưa hoàn tất, thì Đức Phật Dīpaṅkara

87

Aniṭṭhiteyeva sumedha tāpaso.

Before it was finished, the ascetic Sumedha

Cùng với chúng Tăng, được dân chúng thành phố Ramma hoan hỷ đón rước.

88

18.

89

Agādhañeyyodadhīpāradassinaṃ,

Saw the Dīpaṅkara Buddha, who had crossed the fathomless ocean of knowledge,

Vị ấy, là bậc đã nhìn thấy bờ bên kia của biển sở tri sâu thẳm,

90

Bhavantaguṃ nibbanathaṃ vināyakaṃ;

Who had gone to the end of existence, who was free from craving, the leader;

Vị dẫn dắt đã vượt qua biển hữu, không còn ái dục;

91

Anekakhīṇāsavalakkhasevitaṃ,

Who was served by hundreds of thousands of Arahants,

Được phụng sự bởi hàng ngàn vị A-la-hán đã diệt trừ lậu hoặc,

92

Kadā ci dīpaṅkarabuddhamaddasa.

One day, he saw him.

Một thời đạo sĩ Sumedha đã thấy Đức Phật Dīpaṅkara.

93

19.

94

Tato sasaṅghassa tilokabhattuno,

Then, for the Blessed One, the protector of the three worlds, together with the Saṅgha,

Khi ấy, vì lòng đại bi đối với chúng sanh ba cõi,

95

Pariccajitvāna tanumpi jīvitaṃ;

Sacrificing even his body and life;

Vị ấy đã hy sinh cả thân mạng của mình;

96

Pasārayitvāna jaṭājinādikaṃ,

Spreading out his matted hair and deer-skin, etc.,

Trải tóc bện và da thú của mình,

97

Vidhāya setuṃ tanumeva pallale.

Making his body itself a bridge over the muddy puddle.

Tạo thành một cây cầu bằng chính thân mình qua vũng lầy.

98

20.

99

Anakkamitvā kalalaṃ mahādaye,

"Let the Buddha, with the monks, cross over my back,

"Để Đức Phật và chư Tăng không dẫm lên bùn lầy, hãy đi qua lưng tôi,"

100

Sabhikkhuko gaccatu piṭṭhiyā iti;

Without treading on the mud!" - thus;

Vị ấy đã phát nguyện và nằm xuống ở đó;

101

Adhiṭṭhahitvāna nipannako tahiṃ,

Having resolved, he lay down there,

Khi nhìn thấy ba cõi này vô chủ,

102

Anātha metaṃ tibhavaṃ samekkhiya.

Reflecting on this helpless three-fold existence.

Sau khi quán sát ba cõi này không có nơi nương tựa.

103

21.

104

Dayāya sañcoditamānaso jane,

His mind moved by compassion for beings,

Với tâm được thúc đẩy bởi lòng từ bi đối với chúng sanh,

105

Bhavaṇṇavā uddharituṃ dukhaddite;

To lift those afflicted by suffering from the ocean of existence;

Để cứu vớt những người đau khổ trong biển hữu;

106

Akāsi sambodhipadassa pattiyā,

He made the great aspiration for the attainment of supreme enlightenment,

Vị ấy, với nỗ lực phi thường, đã phát đại nguyện,

107

Mahābhinīhāramudaggavikkamo.

With exalted effort.

Để đạt được quả vị Chánh Đẳng Giác.

108

22.

109

Atho viditvā vasino tamāsayaṃ,

Then, the Great Sage, knowing the ascetic's intention,

Sau đó, Đức Đại Hiền Triết, biết được ý định của vị đạo sĩ,

110

Adāsi so vyākaraṇaṃ mahāmuni;

Gave him the prediction;

Đã thọ ký cho vị ấy;

111

Tato puraṃ tamhi tathāgate gate,

After that Tathāgata had departed from that city,

Sau khi Đức Như Lai ấy đã rời khỏi thành phố đó,

112

Sayaṃvasī sammasi pāramiguṇe.

The ascetic himself contemplated the perfections (pāramī).

Vị đạo sĩ đã quán xét các ba-la-mật.

113

23.

114

Tato ca kappānamalīnavikkamo,

Then, for four asaṅkhyeyyas and one hundred thousand aeons (kappas),

Sau đó, với nỗ lực không ngừng nghỉ, vị ấy đã trải qua bốn trăm ngàn

115

Asaṃkhiye so caturo salakkhake;

With unblemished effort, he;

Vô số kiếp;

116

Tahiṃ tahiṃ jātisu bodhipācane,

In various births, cultivating the Bodhi factors,

Trong mỗi kiếp, vị ấy đã tích lũy các phẩm chất ba-la-mật thanh tịnh,

117

Visuddhasambhāraguṇe apūrayi;

He perfected the virtues of the pure requisites.

Để đạt được giác ngộ.

118

Athābhijāto tusite mahāyaso,

Then, the greatly renowned one, reborn in Tusita heaven,

Sau đó, vị ấy, với danh tiếng vĩ đại, tái sinh ở cõi Tusita,

119

Visuddhasambodhipadopaladdhiyā;

For the attainment of pure supreme enlightenment;

Để đạt được quả vị Chánh Đẳng Giác thanh tịnh;

120

Udikkhamāno samayaṃ dayādhano,

Rich in compassion, awaiting the opportune time,

Vị ấy, với lòng từ bi vô lượng, đã chờ đợi thời cơ,

121

Ciraṃ vibhutiṃ anubhosi sabbaso.

He enjoyed prosperity in every way for a long time.

Và hưởng thụ mọi sự vinh quang trong một thời gian dài.

122

25.

123

Sahassasaṅkhā dasacakkavālato,

By many kings of devas and others, numbering in the thousands,

Được hàng ngàn chư Thiên và các vị thần khác từ mười ngàn thế giới

124

Samāgatānekasurādhipādihi;

Who had assembled from ten thousand world-systems;

Đến tụ họp;

125

Udaggudaggehi jinattapattiyā,

With great and exalted minds, for the attainment of Buddhahood,

Với lòng tôn kính, họ đã thỉnh cầu Ngài,

126

Sagāravaṃ so abhigamma yācito.

He was respectfully approached and implored.

Để đạt được quả vị Phật.

127

26.

128

Tato cavitvā kapiḷavhaye pure,

Then, having passed away from there, in the city named Kapilavastu,

Sau đó, Ngài từ bỏ cõi trời Tusita, tái sinh tại thành Kapilavatthu,

129

Sadā sato sakyakulekaketuno;

Always mindful, the sole banner of the Sākyan clan;

Luôn tỉnh giác, là ngọn cờ duy nhất của dòng tộc Sakya;

130

Ahosi suddhodanabhumibhattuno,

He became the son of King Suddhodana,

Ngài là con trai của vua Suddhodana,

131

Mahādimāyāya mahesiyā suto.

And of Queen Mahāmāyā.

Và hoàng hậu Mahāmāyā.

132

27.

133

Vijātamatto’va vasundharāya so,

Immediately upon birth, he stood upon the earth,

Ngay khi vừa sinh ra, Ngài đã đứng vững trên mặt đất,

134

Patiṭṭhahitvāna disā vilokayī;

And looked around in all directions;

Và nhìn về các phương;

135

Tadā ahesuṃ vivaṭaṅganā disā,

Then, the directions became open and clear,

Khi ấy, các phương trời đều rộng mở,

136

Apūjayuṃ tattha ca devamānusā.

And devas and humans there paid homage.

Và chư Thiên cùng loài người đã cúng dường ở đó.

137

28.

138

Ādhārayuṃ ātapavāraṇādikaṃ,

Devas, though invisible in the sky, provided

Các vị trời vô hình trên bầu trời đã che dù và các vật dụng khác,

139

Adissamānāva nabhambhi devatā;

Sunshades and other such things;

Ngài đi bảy bước về phía bắc,

140

Padāni so satta ca uttarāmukho,

He, facing north, took seven steps,

Và thốt ra lời nói oai hùng:

141

Upecca nicchārayi vācamāsabhiṃ.

And uttered a majestic speech.

Sau khi đến gần, Ngài đã phát ra lời nói cao quý.

142

29.

143

Yathatthasiddhattakumāranāmako,

Named Kumāra, meaning "he whose purpose is fulfilled,"

Vị hoàng tử được đặt tên là Siddhattha (người đạt được mục đích),

144

Mahabbalo yobbanahāriviggaho;

Of great strength, with a captivating youthful physique;

Có sức mạnh phi thường, thân hình quyến rũ của tuổi trẻ;

145

Ututtayānucchavikesu tīsu so,

In the three seasons, in appropriate ways,

Ngài đã hưởng thụ sự giàu sang trong ba cung điện tuyệt vời,

146

Nubhosi pāsādavaresu sampadaṃ.

He enjoyed prosperity in excellent palaces.

Phù hợp với ba mùa.

147

30.

148

Kadāci uyyānapathe jarāhataṃ,

One day, on the path to the park, seeing a person afflicted by old age,

Một thời, trên đường đi dạo trong vườn,

149

Tathāturaṃ kālakatañca saṃyamiṃ;

Then a sick person, a dead person, and an ascetic;

Ngài lần lượt nhìn thấy một người già, một người bệnh, một người chết và một vị Sa-môn;

150

Kamena disvāna virattamānaso,

Having gradually seen these, his mind became dispassionate,

Với tâm chán ghét các cõi hữu,

151

Bhavesu so pabbajituṃ akāmayi.

He desired to renounce existence.

Ngài muốn xuất gia.

152

31.

153

Sapupphadīpādīkarehi rattiyaṃ,

At night, accompanied by devas bearing flowers, lamps, and so on,

Trong đêm, được chư Thiên hộ tống với hoa, đèn và các vật dụng khác,

154

Purakkhato so tidivādhivāsihi;

He, the Greatly Compassionate One, with Channa,

Vị Đại Bi ấy đã rời khỏi cung điện,

155

Sachannako kantakavājiyānato,

Mounted on the horse Kaṇṭaka,

Cùng với Channa và con ngựa Kantaka,

156

Tato mahākāruṇiko’bhinikkhami.

Then departed.

Để xuất gia.

157

32.

158

Kamena patvāna anomamāpagaṃ,

Having gradually reached the Anoma River,

Dần dần, Ngài đến dòng sông Anomā,

159

Sudhotamuttāphalahārisekate;

Whose sandy banks were like washed, brilliant pearls;

Nơi được rải cát trắng tinh như ngọc trai đã được rửa sạch;

160

Patiṭṭhahitvā varamoḷibandhanaṃ,

Having established himself, he took his excellent top-knot band,

Ngài đứng vững ở đó, dùng thanh kiếm sắc bén,

161

Sitāsilūnaṃ gagane samukkhipī.

And threw it into the sky with his sword.

Cắt búi tóc quý báu của mình và ném lên trời.

162

33.

163

Paṭiggahetvā tidasānamissaro,

The lord of the thirty-three devas, receiving it,

Khi ấy, vị Chúa tể của chư Thiên đã nhận lấy búi tóc đó,

164

Suvaṇnacaṅgoṭavarena taṃ tadā;

In a golden casket at that time;

Trong một cái hộp vàng quý giá;

165

Tiyojanaṃ nīlamaṇīhi cetiyaṃ,

Made a cetiya of blue jewels, three yojanas high,

Và xây dựng một bảo tháp bằng ngọc bích cao ba dojana (yojana) ở thành phố của mình,

166

Akāsi cūḷāmaṇimattano pure.

As his Cūḷāmaṇi cetiya in his own city.

Đặt tên là Cūḷāmaṇi (Bảo tháp búi tóc).

167

34.

168

Tato ghaṭīkārasarojayoninā,

Then, he wore the robes and other requisites brought

Sau đó, Ngài nhận lấy y phục và các vật dụng khác do Phạm Thiên Ghaṭīkāra mang đến;

169

Samāhaṭaṃ dhārayī cīvarādikaṃ;

By the potter Brahma (Ghaṭīkāra);

Rồi Ngài ném đôi y phục của mình lên bầu trời,

170

Atho sakaṃ vatthayugaṃ nabhatthale,

Then, having adopted the excellent ascetic's attire, he threw

Sau khi đã khoác lên mình hình tướng đáng ca ngợi (của Sa-môn).

171

Pasatthavesaggahaṇo samukkhipī.

His pair of garments into the sky.

35.

172

35.

Phạm Thiên, vị có thần thông vĩ đại, được thúc đẩy bởi lòng sùng kính,

173

Paṭiggahetvāna tamambujāsano,

The lotus-born Brahma (Ghaṭīkāra), receiving them,

Đã nhận lấy đôi y phục ấy;

174

Mahiddhiko bhattibharena codito;

Being mighty and urged by devotion;

Và xây dựng một bảo tháp vải vóc bằng ngọc bích và các loại đá quý khác cao mười hai dojana (yojana),

175

Sake bhave dvādasayojanaṃ akā,

In his own realm, made a garment cetiya of blue and other jewels,

Ở cõi trời của mình.

176

Maṇīhi nīlādihi dussacetiyaṃ.

Twelve yojanas high.

36.

177

36.

Vị ấy, đã tự chế ngự, có niệm, đã điều phục các căn,

178

Susaññatatto satimā jitindriyo,

With well-restrained self, mindful, having conquered his senses,

Với hình tướng thanh tịnh, không còn tham ái vị giác;

179

Vinītaveso rasagedhavajjito;

In humble guise, free from craving for tastes;

Với nỗ lực phi thường, trong sáu năm,

180

Chahāyanāneva anomavikkamo,

For six years, the one with unblemished effort,

Ngài đã thực hành khổ hạnh khó khăn.

181

Mahāpadhānaṃ padahittha dukkaraṃ.

Performed the difficult, great striving.

37.

182

37.

Sau đó, vào ngày rằm tháng Visākha,

183

Visākhamāsassatha puṇṇamāsiyaṃ,

Then, on the full moon day of the month of Visākha,

Ngài đến dưới gốc cây Bồ-đề tự nhiên;

184

Upecca mūlaṃ sahajāya bodhiyā;

Having approached the root of the natural Bodhi tree;

Ngồi trên một tòa cỏ rộng mười bốn cubit (hasta),

185

Tiṇāsane cuddasahatthasammite,

He sat upon a grass mat, fourteen cubits long,

Với quyết tâm kiên cường.

186

Adhiṭṭhahitvā vīriyaṃ nisajji so.

Having resolved upon great effort.

38.

187

38.

Vào buổi tối, Đức Phật đã chiến thắng quân Ma-vương,

188

Avattharantiṃ vasudhaṃca ambaraṃ,

Covering the earth and the sky,

Đang bao phủ trái đất và bầu trời,

189

Virūpavesaggahaṇena bhiṃsanaṃ;

Terrifying with their hideous forms;

Với hình tướng đáng sợ,

190

Pakampayanto sadharādharaṃ mahiṃ,

Shaking the earth together with its mountains,

Làm rung chuyển cả trái đất cùng với núi rừng.

191

Jino padose’jini māravāhiṇiṃ.

The Conqueror defeated Māra’s army at dusk.

39.

192

39.

Khi chư Thiên, A-tu-la và Phạm Thiên,

193

Surāsurabrahmagaṇehi sajjite,

While the three worlds were adorned by devas, asuras, and Brahmās,

Đang chuẩn bị (cúng dường) trong ba cõi bằng các loại hoa và hương thơm;

194

Jagattaye pupphamayagaghikādinā;

With flower-garlands and so on;

Và tiếng trống trời vang lên,

195

Pavattamāne suradundubhissare,

And the sound of celestial drums was resounding,

Vào cuối đêm, Ngài đã chứng đắc Bồ-đề.

196

Abujjhibodhiṃ rajanīparikkhaye.

He awoke to supreme enlightenment at the end of the night.

40.

197

40.

Khi ấy, núi rừng và cây cối đều rung chuyển,

198

Tadā pakampiṃsu saselakānanā,

Then, the mountains and forests trembled,

Lúc đó, cùng với núi rừng, chúng đã rung động,

199

Sahassasaṃkhā dasalokadhātuyo;

Thousands of ten world-systems;

Mười ngàn thế giới;

200

Agañji so loṇapayodhi sādhutaṃ,

He went to the ocean of salt for the good,

Biển mặn ấy trở nên ngọt lành,

201

Mahāvabhāso bhuvanesu pattharī.

A great radiance spread throughout the worlds.

Ánh sáng vĩ đại lan tỏa khắp các cõi.

202

41.

203

Labhiṃsu andhā vimale vilocane,

The blind gained pure eyes,

Người mù được đôi mắt trong sáng,

204

Suṇiṃsu sadde badhirāpi jātiyā;

The deaf, even by birth, heard sounds;

Người điếc bẩm sinh cũng nghe được âm thanh;

205

Lapiṃsu mūgā vacanena vaggunā,

The mute spoke in pleasing words,

Người câm nói được lời êm ái,

206

Cariṃsu khelaṃ padasā’va paṅgulā.

The lame walked with their feet.

Người què đi lại bằng chân.

207

42.

208

Bhaviṃsu khujjā ujusommaviggahā,

The hunchbacked became straight and beautiful of body,

Người gù trở nên thân hình thẳng tắp, dễ nhìn,

209

Sikhī’pi nibbāyi avīciādisu;

Even the fires in Avīci and other hells were extinguished;

Lửa trong các địa ngục Avīci, v.v. cũng tắt;

210

Apāgamuṃ bandhanato’pi jantavo,

Beings escaped from bonds,

Chúng sinh bị trói buộc cũng được giải thoát,

211

Khudādikaṃ petabhavā apakkamī.

Hunger and so forth departed from the realm of petas.

Nỗi đói khát và các khổ khác của cõi ngạ quỷ cũng tiêu tan.

212

43.

213

Samiṃsu rogavyasanāni pāṇinaṃ,

Diseases and afflictions of beings subsided,

Bệnh tật và tai họa của chúng sinh lắng dịu,

214

Bhayaṃ tiraccānagate na pīḷayī;

Fear did not torment those in the animal realm;

Nỗi sợ hãi không còn làm khổ loài súc sinh;

215

Janā ahesuṃ sakhilā piyaṃvadā,

People became friendly and sweet-spoken,

Mọi người trở nên thân thiện, nói lời dễ thương,

216

Pavattayuṃ koñcanadaṃ mataṅgajā.

Elephants made their joyful trumpeting sound.

Voi phát ra tiếng kêu Kuncha.

217

44.

218

Hayā ca hesiṃsu pahaṭṭhamānasā,

And horses neighed with joyful minds,

Ngựa cũng hí vang với tâm hoan hỷ,

219

Nadiṃsu sabbā sayameva dundubhī;

All drums sounded by themselves;

Tất cả trống tự động vang lên;

220

Raviṃsu dehābharaṇāni pāṇinaṃ,

The bodily ornaments of beings shone,

Trang sức trên thân của chúng sinh phát sáng,

221

Disā pasīdiṃsu samā samantato.

The directions became clear and peaceful all around.

Các phương hướng trở nên thanh tịnh khắp nơi.

222

45.

223

Pavāyi mando sukhasītamāruto,

A gentle, pleasant, and cool breeze blew,

Gió mát lành, êm dịu thổi,

224

Pavassi megho’pi akālasambavo;

The clouds also rained out of season;

Mây cũng đổ mưa trái mùa;

225

Jahiṃsu ākāsagatiṃ vihaṅgamā,

Birds gave up their flight in the sky,

Chim chóc bỏ sự bay lượn trên không,

226

Mahiṃ samubhijjajalaṃ samuṭṭhahī.

Water sprang up, gushing from the earth.

Nước trồi lên từ lòng đất.

227

46.

228

Asandamānā’va ṭhitā savantiyo,

Rivers stood without flowing,

Các dòng sông ngừng chảy,

229

Nabhe virociṃsu asesajotiyo;

All celestial luminaries shone in the sky;

Tất cả các vì sao chiếu sáng trên bầu trời;

230

Bhavā ahesuṃ vivaṭā samantato,

The worlds became open on all sides,

Các cõi trở nên rộng mở khắp nơi,

231

Janassa nāsuṃ vacanūpapattiyo.

There were no verbal disputes among people.

Mọi người không còn lời nói khó hiểu.

232

47.

233

Samekkhataṃ nāvaraṇā nagādayo,

Mountains and others presented no obstruction to those looking,

Núi non, v.v. không còn che khuất tầm nhìn,

234

Pavāyi gandho api dibbasammato;

Even divine and pleasing fragrance wafted;

Hương thơm của chư thiên cũng tỏa ngát;

235

Dumā ahesuṃ phalapuppha dhārino,

Trees bore fruits and flowers,

Cây cối trĩu quả và hoa,

236

Ahosi channo kamalehi aṇṇavo.

The ocean was covered with lotuses.

Đại dương phủ đầy hoa sen.

237

48.

238

Thalesu toyesu ca pupphamānakā,

On land and in waters, flowers sprang forth,

Trên cạn và dưới nước đều có hoa,

239

Vicittapupphā vikasiṃsu sabbathā;

Varied flowers blossomed everywhere;

Các loài hoa đủ màu sắc nở rộ khắp nơi;

240

Nirantaraṃ pupphasugandhavuṭṭhiyā,

With a continuous shower of fragrant flowers,

Với những trận mưa hoa thơm liên tục,

241

Ahosi sabbaṃ vasudhambarannaraṃ.

The entire earth was filled with them.

Toàn bộ mặt đất trở nên rực rỡ.

242

49.

243

Nisajja pallaṅkavare tahiṃ jino,

There, the Victor, seated on an excellent throne,

Khi ấy, Đức Phật ngồi trên tòa cao quý,

244

Sukhaṃ samāpattivihārasambhavaṃ;

Experiencing the bliss born of attainment and abiding,

Thọ hưởng sự an lạc phát sinh từ thiền định;

245

Tato’nubhonto sucirābhipatthitaṃ,

Enjoying that which had been longed for for a long time,

Sau đó, Ngài đã trải qua bảy ngày,

246

Dināni satteva atikkamāpayī.

Passed seven days.

Thọ hưởng điều đã mong ước bấy lâu.

247

50.

248

Samuppatitvā gagaṇaṅganaṃ tato,

Then, having risen into the sky,

Sau đó, Đức Đại Hiền Giả bay lên không trung,

249

Padassayitvā yamakaṃ mahāmuni;

The Great Sage displayed the Twin Miracle;

Biểu diễn song thần thông (Yamaka Pāṭihāriya);

250

Sapāṭihīraṃ tidivādhivāsinaṃ,

Thus, for those dwelling in the divine realms,

Với phép thần thông đó, Ngài đã loại bỏ nghi ngờ

251

Jinattane saṃsayitaṃ nirākari.

He removed their doubt about his state as a Buddha.

Về Phật tính của mình đối với chư thiên.

252

51.

253

Athotaritvāna jayāsanassa so,

Then, having descended from the throne of victory,

Rồi, Ngài từ tòa thắng lợi hạ xuống,

254

Ṭhito’va pubbuttarakaṇṇanissito;

He stood, leaning towards the north-east corner;

Đứng ở góc đông bắc;

255

Dināni sattānimisena cakkhunā,

For seven days, with unblinking eyes,

Với đôi mắt không chớp, trong bảy ngày,

256

Tamāsanaṃ bodhitaruṃca’pūjayi.

He paid homage to that throne and the Bodhi tree.

Ngài đã cúng dường tòa ấy và cây Bồ-đề.

257

52.

258

Atha’ntarāḷe maṇicaṅkame jino,

Then, the Victor walked for seven days

Sau đó, Đức Phật đã đi kinh hành trong bảy ngày

259

Ṭhitappadesassa ca āsanassa ca;

On a jewel promenade, a magnificent creation of the chief deities,

Trên con đường kinh hành bằng ngọc quý, được chư thiên tạo ra,

260

Mahārahe devavarābhinimmite,

Between the place where he stood and the throne.

Nằm giữa nơi Ngài đứng và tòa ngồi;

261

Dināni satteva akāsi vaṅkamaṃ.

53.

Con đường kinh hành ấy rất quý giá.

262

53.

54.

53.

263

Tato disāyaṃ aparāya bodhiyā,

Then, in another direction from the Bodhi tree,

Sau đó, Đức Phật ngồi trong ngôi nhà bằng ngọc quý

264

Upāvisitvā ratanālaye jino;

The Victor sat in a jeweled house;

Ở một hướng khác của cây Bồ-đề;

265

Samantapaṭṭhānanayaṃ vicintayaṃ,

Contemplating the method of comprehensive meditation (Samantapaṭṭhāna),

Ngài đã trải qua bảy ngày

266

Dināni satteva savītināmayi.

He passed seven days.

Suy tư về phương pháp Tứ Niệm Xứ.

267

54.

268

Viniggato satthusarīrato tadā,

At that time, from the body of the Master,

Khi ấy, luồng ánh sáng không bị ngăn cản

269

Jutippabandho paṭibandhavajjito;

A continuous stream of light, unobstructed,

Phát ra từ thân của Đức Bổn Sư;

270

Pamāṇasuññāsu ca lokadhātusu,

Spread out above and below, all around,

Lan tỏa khắp các thế giới vô lượng,

271

Samantato uddhamadho ca pattharī.

In the innumerable world-systems.

Từ trên xuống dưới và khắp mọi phía.

272

55.

273

Vaṭassa mūle ajapālasaññino,

At the root of the Banyan tree, called Ajapāla,

Dưới gốc cây Ajapāla (cây chăn dê),

274

Sukhaṃ phusanto pavivekasambhavaṃ;

Experiencing the bliss born of solitude,

Đức Đạo Sư, bậc có cái thấy vô biên, được vua chư thiên cúng dường,

275

Vināyako satta vihāsi vāsare,

The Leader, with boundless vision, honored by the king of devas,

Đã an trú trong sự an lạc phát sinh từ sự độc cư

276

Anantadassī surarājapūjito.

Remained for seven days.

Trong bảy ngày.

277

56.

278

Vihāsi mūle mucalindasākhino,

The Victor remained in meditation for seven days

Đức Phật đã an trú trong thiền định bảy ngày

279

Nisajja bhogāvalimandirodare;

At the foot of the Mucalinda tree, seated inside the coiled abode of the nāga,

Dưới gốc cây Mucalinda, ngồi trong hang động của loài rắn,

280

Vikiṇṇapupphe mucalindabhogino,

As the Mucalinda nāga scattered flowers.

Trong khi loài rắn Mucalinda rải hoa;

281

Samādhinā vāsarasattakaṃ jino.

57.

Ngài đã an trú trong thiền định bảy ngày.

282

57.

58.

57.

283

Dume’pi rājāyatane samādhinā,

The Sage remained in meditation for seven days and nights

Đức Hiền Giả cũng đã an trú trong thiền định bảy ngày đêm

284

Vihāsi rattindiva sattakaṃ muni;

Also at the Rājāyatana tree; then Sakka,

Dưới gốc cây Rājāyatana;

285

Sahassanetto atha dantapoṇakaṃ,

The thousand-eyed one, offered a toothpick

Sau đó, vua chư thiên (Sakka) đã dâng cành cây chà răng

286

Mukhodakañcāpi adāsi satthuno.

And rinsing water for the Master's mouth.

Và nước súc miệng cho Đức Bổn Sư.

287

58.

59.

58.

288

Tato mahārājavarehi ābhataṃ,

Then, four stone bowls, brought by great kings,

Sau đó, Ngài đã biến bốn bát đá

289

Silāmayaṃ patta catukkamekakaṃ;

Became a single bowl;

Do các vị đại vương dâng lên thành một bát;

290

Vidhāya matthaṃ madhupiṇḍikaṃ tahiṃ,

Having received a honey-cake there, brought by merchants,

Ngài đã nhận bánh mật

291

Paṭiggahetvāna savāṇijāhaṭā.

60.

Do các thương nhân mang đến.

292

59.

Having finished eating, he established those two,

59.

293

Katannakicco saraṇesu te ubho,

Tapassu and Bhallika, in the refuges;

Sau khi dùng bữa, Ngài đã thiết lập hai vị thương nhân,

294

Patiṭṭhapetvāna tapassubhallike;

He gave them his hair, having touched his head,

Tapassu và Bhallika, vào quy y;

295

Adāsi tesaṃ abhipūjituṃ sakaṃ,

For them to venerate.

Ngài đã trao cho họ tóc trên đầu của mình

296

Parāmasitvāna siraṃ siroruhe.

61.

Để họ cúng dường.

297

60.

At the root of the Banyan tree, called Ajapāla,

60.

298

Vaṭassamule ajapālasaññino,

Being implored by the great Brahmā Sahampati,

Dưới gốc cây Ajapāla,

299

Sahampatībrahmavarena yācito;

To impart the excellent Dhamma for the welfare of beings,

Được Đại Phạm Thiên Sahampati thỉnh cầu;

300

Janassa kātuṃ varadhammasaṅgahaṃ,

The One Sage went to Bārāṇasī.

Để làm lợi lạc cho chúng sinh bằng Giáo Pháp cao thượng,

Table of Contents

Dāṭhāvaṃso

The Chronicle of the Tooth Relic

Dāṭhāvaṃso

Settings